Kitap

Vedat Ali TOK

“ÖNCE AŞK VARDI”

“Aşk, insanoğlunun tüketebileceği kadar yavan bir duygu değil. Tanrı’nın zâtî
sevgisiyle yarattığı bu kâinatta, insana ayna kılınmıştır aşk. Yani kirlendikçe onu
kirletebilir, alçaldıkça onu alçaltabiliriz ama asla tüketemeyiz. Yeryüzünde atan son
yüreğin son darbesine dek var olacaktır o.”

A şkın olma-
dığı

yat da olmaz, şiir de… Çünkü

aşk olmadan meşk olmaz de-
yer-
de edebi-

miş selefimiz. Klâsik Türk Ede-

biyatımızın neresinden tutarsa-
nız tutun, elinizde, yüreğinizde
bir parça aşk kalır. Mesnevisin-
de, gazelinde, rubaisinde, kasi-
desinde… hep aşk vardır. Ve bu
aşk hakikî şairler arasında, geç-
mişten günümüze bir meş’ale
gibi yürekten yüreğe devredi-
lip durmuş ve hakikî şairler yü-
reklerindeki bu aşk çığlıklarını
özge yüreklere duyurmuş.
Önce Aşk Vardı (Şiirin Ay-
nasında Osmanlı Kültürü Üze-
rine Denemeler) Klâsik Türk
Edebiyatımızın çalışkan uz-
manlarından Ömür Ceylan’ın
klâsik şiirimizle ilgili ilginç de-
nemelerinden oluşan bir güzel
kitap… (Kapı Yayınları, İstan-
bul 2005 Temmuz, 222 s.)
Kendisiyle yaptığımız bir rö-
portajda bu kitabıyla ilgili “Aşk,

73
öncelerde mi kaldı acaba?” diye
sormuştum. Ceylan, bu soruya
şöyle karşılık veriyordu: “Ha-
yır, böyle düşünmüyorum. Aşk,
insanoğlunun tüketebilece-
ği kadar yavan bir duygu değil.
Tanrı’nın zâtî sevgisiyle yarattı-
ğı bu kâinatta, insana ayna kı-
lınmıştır aşk. Yani kirlendikçe
onu kirletebilir, alçaldıkça onu
alçaltabiliriz ama asla tüke-
temeyiz. Yeryüzünde atan
son yüreğin son darbesi-
ne dek var olacaktır o. Biz-
ler Simurg’u aramaya çıkan
kuşlar gibi onu aramakla
mükellefiz sadece. Aksini
düşünmek hafazanallah ge-
netiğimizdeki İlâhî kodla-
rı inkâr etmek olur. “Önce
Aşk Vardı” cümlesi, “şimdi
artık yok” ümitsizliğinden
ziyade “nerede o eski aşk-
lar” hayıflanmasıyla kulla-
nıldı. Kitap, aşkın her ha-
linde bir kalite gözeten
devirlere dair denemeler-
den oluşuyor. Aradan ge-
çen asırlarda kaybolan aş-
kın kendisi değil, bizim aşk
estetiğimiz.
Ömür Ceylan, eski edebiya-
tımızın gençlere nasıl anlatıl-
ması ve sevdirilmesi gerektiğini
bilen genç bir akademisyeni-
miz. Yazılarında Divan Edebi-
yatının secili anlatımına uygun,
açık, akıcı bir üslup kullanıyor.
Hallac-ı Mansûr’un hikâye
edildiği “Dicle’de Dirilen Çığ-
lık” başlıklı denemesindeki dil
ve üslup ise bize göre son dere-
ce sanatkârane ve şiir gibi akla,
yüreğe kazınabilecek nitelikte
güzel cümlelerle işlenmiş. Bu
74 Eylül 2008
denemeden bir iki bölümü ya-
zarın üslubunu tanıtmak adına
okuyucularımızla paylaşmak is-
teriz.
…Baba Mansûr, kendi adıyla
tanınacak ve 64 yıl sonra külleri
Dicle sularına saçılacak olan bir
alev yumağı taşıdığını hiçbir za-
man bilmedi. Ama geleceği okur-
casına Kerbelâ ateşiyle kavrulan
göz pınarlarına yaş ve Peygam-
ber goncası Hüseyin’in tam 158
yıl önce başsız defnedilen vücu-
duna baş olsun diye oğluna Hü-
seyin adını verdi. Hüseyin, Tur’da
12 mutlu yıl geçirdi. Hallaç baba-
sının kemanıyla savurduğu bembe-
yaz pamuklar kadar hafif ve ma-
sum 12 yıl. Kur’an ezberlemekten
arta kalan tüm zamanında kendi-
sini evden dışarı atıyor; bir yan-
dan suların ve ağaçların, kuşların
ve çiçeklerin, gecenin ve yıldız-
ların sesini dinliyor; bir yandan
da çevresinde az da olsa bulunan
Mecûsîlerin ateşlerini izliyordu.
Binlerce cennet ve cehennemi bir
arada barındıran bu kâinat içinde
ateş kendisinden korkarak tapan-
ları ateşperest ve cehennem ken-
disinden korkarak inananları Hak-
perest yapabilir miydi ?!
… Gençlik yılları ise delikan-
lı sözcüğünü kendisinden sonra
lügate mahkûm edecek ka-
dar hareketli geçti. Tüster’de
Sehl-i Tüsterî ile mi konuş-
madı, Bağdat’ta Cüneyd-i
Bağdâdî ile mi bozuşmadı.?!
Ne Bağdat’ta ne de Basra’da
görüşüp konuştuğu sûfîler
onun coşkusunun önünde du-
rabildiler. Her geçen gün-
le idraki çoğalan ve çoğalan
idraki ile cezbesinde boğulan
Hüseyin’in tefekkür hüması,
gölgesini dahi yeryüzünden
esirger oldu.
… Uçsuz bucaksız pa-
muk tarlasını bir hallaç yayı
gibi yararak Arafat’a ulaştı.
Âdem’in Havva ile buluştuğu
bu mukaddes tepede can ni-
metini ten külfetinden kurta-
racak ve artık o da cananıyla bu-
luşacaktı. Aklına ve bedenine söz
geçiremiyor, yıllar sonra kafesin-
den salıverilmiş bir kuş gibi çır-
pınıyordu. Binlerce ağızdan yük-
selen tekbirler, İbrahim’in bıçağı
altına uzanan İsmail’cesine bir
huzurun kucağına bıraktı onu. Ve
o yıl hac için orada bulunan Müs-
lümanlar, insanlık tarihine kazı-
nan bir görüntüye şahitlik ettiler :
Hallâc, Arafat’ın eteğinde kurban
kesmek üzere kalkan her bıçağın
altına boynunu uzatıyor ve kendi-
sini kesmeleri için yalvarıyordu...!
(s. 35-38)
 Kitaplık
Ömür Ceylan umumiyet-
le klâsik şiirlerimizden yakaladı-
ğı küçücük bir zerreden hareket- Kayseriden Çankaya
le koca bir Osmanlı kültürünün, Köşküne Abdullah Gül
yani geçmişimizin kaybolmaya Fatih BAYHAN
yüz tutmuş kültürünü, geleneği-
Pegasus Yayınları
ni, aşkını kaleme almak suretiyle
mâziyi günümüz insanıyla buluş-
Tel: 0212 244 23 50
turuyor. Siz kitabı okurken yaşa-
madığınız fakat sanki başınızdan
geçmiş de hafızanızdan silinmek
üzere olan hatıralarınızı yâd edi-
yor yahut güzel bir rüyanızı tekrar Adı Anaydı
görüyormuş duygusuna kapılıyor- İsmail ARIKAN
sunuz. Ne de olsa aynı geni taşıdı- İletişim Yayınları
ğımız ceddimizle yürek ve gönül Tel: 0212 516 22 60
birliğimiz var diyorsunuz sonun-
da…

Önce Aşk Vardı diye başla-

yan kitabının önsözünde şöy-
le diyor Ceylan: “ … Ne aşk ne Namaz Kahramanları
de şiir, bugün olduğu gibi hayat
Cemil TOKPINAR
hengâmesinin bir nefeslik molala-
rına sığdırılan avuntular değildir Nesil Yayınları
o asırlarda. Aksine, hayat aşkın ve Tel: 0212 551 32 25
şiirin belirlediği güzergâhta yürü-
meye mecbur bir zaman katarıdır.
Kültür, kendisini yaşayarak üreten
toplumun önceliklerine göre şekil-
lenir ve bir zamanlar sevdayı gül
yaprağıyla, feryadı bülbül nağme- Aşiretlerin İskânları
leriyle tanıyan atalarımız için her Bekir Sami BAYAZIT
şeyden Önce Aşk Vardı’r...” Ukde Yayınları
Tel: 0344 235 02 74
Yazarın ilgi ile okunacak diğer
kitaplarının da adını zikredelim:
Kuşlar Divanı: Osmanlı Şiir Kuş-
ları, Tasavvufi Şiir Şerhleri, Ha-
zana Sürgün Bahar, Keçecizade
İzzet Molla ve Divan-ı Bahar-ı Ef-
kar, Böyle Buyurdu Sufi Tasavvuf Hayat Danışmanı Etkili Sözler
ve Şerh Edebiyatı Araştırmaları, Bekir HAŞİMOĞLU
Gül ile Gülü Tartanlar, Asaf Di-
Lazer Yayınları
vanı Hanedanda Bir Asi: Damad
Tel: 0312 341 23 70
Mahmud Celaleddin Paşa Hayatı,
Edebî Kişiliği…

75