FRANSIZ NSAN VE YURTTA HAKLARI BLDRS 3 Eyll 1791

26 Austos 1789 nsan ve Yurtta Bildirisi yle balar: Ulusal Meclis halinde toplanan Fransz halk temsilcileri, toplumlarn uradklar felaketlerin ve ynetimlerin bozulmasnn yegane nedeninin; insan haklarnn bilinmemesi, unutulmu olmas ya da hor grlp kle alnmamasna bal olduu grnden hareketle; insann doal, devredilemez ve kutsal haklarnn resmi bir bildiri iinde aklamaya karar vermilerdir. yle ki, bu bildiri tm toplum yelerinin hibir zaman akllarndan kmasn, srekli olarak onlara haklarn ve devlerini hatrlatsn. yle ki, yasama ve yrtme iktidarlarnn faaliyetleri siyasal toplumlarn amacna uygun olup olmad her an denetlenebilsin ve bu iktidarlara daha ok sayg gsterilsin. yle ki, bundan byle yurttalarn basit ve tartma konusu olmayan ilkelere dayanan istekleri hep anayasann korunmasna ve herkesin mutluluuna ynelik olsun. Sonu olarak Ulusal Meclis Yce Varln huzurunda ve himayesinde aadaki nsan ve Yurtta Haklarn kabul ve ilan eder: Madde 1 nsanlar, haklar ynnden zgr ve eit doarlar ve yaarlar. Sosyal farkllklar ancak ortak yarara dayanabilir. Madde 2 Her siyasal toplumun amac, insann doal ve zamanam ile kaybedilmeyen haklarn korumaktr. Bu haklar; zgrlk, mlkiyet, gvenlik ve baskya kar direnmedir. Madde 3 Egemenliin z esas olarak ulustadr. Hibir kurulu, hibir kimse aka ulustan kaynaklanmayan bir iktidar kullanamaz. Madde 4 zgrlk, bakasna zarar vermeyecek her eyi yapabilmektir. Bylece her insann doal haklarnn kullanm, toplumun dier yelerinin ayn haklardan yararlanmalarn salayan snrlarla belirlidir. Bu snrlar ise ancak yasa ile belirlenebilir. Madde 5 Yasa ancak toplum iin zararl fiilleri yasaklayabilir. Yasann yasaklamad bir ey engellenemez ve hi kimse yasann emretmedii bir eyi yapmaya zorlanamaz.

Madde 6 Yasa, genel iradenin ifadesidir. Tm yurttalarn, bizzat ya da temsilcileri aracl ile yasann yaplmasna katlma haklar vardr. Yasa ister koruyucu, ister cezalandrc olsun herkes iin ayndr. Tm yurttalar yasa nnde eit olduklarndan, yeteneklerine gre her trl kamu grevi, rtbe ve mevkiine eit olarak kabul edilirler, bu konuda yurttalar arasnda erdem ve yeteneklerinden baka bir ayrm gzetilmez. Madde 7 Bir kimse, ancak yasann belirledii hallerde ve yasann ngrd ekillere uyularak sulanabilir, yakalanabilir ve tutuklanabilir. Keyfi emirler verilmesini isteyenler, keyfi emirler verenler, bunlar uygulayanlar ya da uygulatanlar cezalandrlr. Ancak yasaya uygun olarak yakalanan, yasaya uymaya arlan her yurtta annda itaat etmelidir, direnirse sulu olur. Madde 8 Yasa ancak ak ve zorunlu olarak gereklilii beliren cezalar koymaldr ve bir kimse ancak suun ilenmesinden nce kabul ve ilan edilmi olan ve usullne gre uygulanan bir yasa gereince cezalandrlabilir. Madde 9 Her insan sulu olduuna karar verilinceye kadar masum saylacandan, tutuklanmasnn zorunlu olduuna karar verildiinde, yakalanmas iin zorunlu olmayan her trl sert davran yasa tarafndan ar biimde cezalandrlmaldr. Madde 10 Hi kimse inanlar nedeniyle, bunlar dini nitelikteki inanlar olsa bile, tedirgin edilmemelidir; meer ki, bu inanlarn aklanmas, yasayla kurulan kamu dzenini bozmu olsun. Madde 11 Dncelerin ve inanlarn serbest iletimi insann en deerli haklarndandr. Bu nedenle her yurtta serbeste konuabilir, yazabilir ve yaynlayabilir, ancak bu zgrln yasada belirlenen ktye kullanlmas hallerinden sorumlu olur. Madde 12 nsan ve yurtta haklarnn gvenlii bir kamu gcn gerektirir, bu nedenle bu g herkesin yarar iin kurulmutur, yoksa bu gcn emanet edildii kiilerin zel karlar iin deil.

Madde 13 Kamu gcnn devamn salamak ve idarenin masraflarn karlamak iin herkesin bir vergi vermesi kanlmazdr. Vergi tm yurttalar arasndan olanaklar orannda eit olarak datlr. Madde 14 Tm yurttalarn bizzat ya da temsilcileri aracl ile verginin gerekliliini belirlemee, vergilemeyi serbeste kabul etmeye, vergi gelirlerinin kullanlmasn gzlemeye ve verginin miktarn, matrahn, tahakkuk biim ve sresini belirlemeye hakk vardr. Madde 15 Toplumun tm kamu grevlilerinden, grevleriyle ilgili olarak hesap sormak hakk vardr. Madde 16 Haklarn gven altna alnmad kuvvetler ayrlnn yaplmad bir toplumda Anayasa yoktur. Madde 17 Mlkiyet dokunulmaz ve kutsal bir hak olmas nedeniyle, yasa ile belirlenen kamu ihtiyac aka gerekmedike ve adil ve pein bir tazminat denmedike, kimse bu haktan yoksun braklamaz.

Ayferi Gze, Siyasal Dnceler ve Ynetimler, stanbul: Beta, 1986. S.564-566.