1

ATLANTS

ATLANTS 9 bin 500 yl nce bir gece ierisinde deprem veya yanarda patlamas sonucu denizin sularna gmlen zamannn en gelimi uygarl Atlantisin unutulmu blk prk yksn 2.300 yl nce aklmza dren Platonun anlatsnn gerek mi yoksa bizzat filozofun devlet ideasn glendirmek iin diyaloglar iin yaratt bir darb mesel mi olduu asrlardr hararetle tartlp modern insann zihnini megul eden bir fenomen olmaya devam etmektedir. Makale: zhan ztrk Antik a boyunca tarihsel bir gerekten ok edebi bir kurgu olarak alglanmasna hatta varlna dair baka tanklk hatta alar boyunca somut hibir veri elde edilememesine karn modern ada inanl taraftarlarnn says hzla artm, New Age dinleri, alternatif tarihiler, psiikler hatta ilk ve esiz vatanlarn arayan rk teorisyenler tarafndan kutsiyet arz edercesine benimsenip, neredeyse tm gayr bilimsel saysz almann konusu da olunca Atlantoloji ciddi akademisyenlerce niversitelerden aforoz edilmi dolaysyla l doan bir bilim dal olarak ortada kalmtr. nsanlarn holarna giden bir eyi kantlamak iin akl ne denli zorlayabildikleri dahas bu tip almalarn geni kitlelerce hayret verecek denli kabul grd dikkate alndnda gerek veya kurgu olsun Atlantis sylencesi ve topyasnn insanolunun dnce evriminde nemli bir mihenk ta olduu ve sadece bu yzden bile olsa nyargsz bir deerlendirmeyi hak ettii dnlmelidir. amzda bile Akdeniz ve Atlantikte ok

sayda mevkide kayp bir ada-cennetin gml olduuna dair gl duygular uyandrabilen bu sylencenin gerekliini sorgulamak iin ncelikle yegne yazl kaynan doru analiz ederek ie balamak gerekmektedir.

Platonun Atlantisi:
Atlantisin hazin ve politik bir ders vermeyi amalad anlalan yks byk dnr Platonun (M 427347) M 359 ylnda Sicilyadan Atinaya dndkten sonra M 351de 81 yanda lene dek geen sre ierisinde yazd Kritias[1] ve Timaeus[2] adl diyaloglarnda bazlarnn gerek olmad sanlan karakterler arasndaki tartmalarda gemektedir[3]. lk kitapta Platonun akrabas Kritias hikyeyi bykbabas Dropidesten duyduunu onun da babas Solondan (M 638-559) rendiini kaydetmektedir. Platona gre Solon yky M 590 tarihinde gerekletirdii Msr seyahati srasnda Sais kentindeki tapnaklardan birinde bir rahipten dinlemitir. Rahibe gre Atlantis[4] Atlantikte[5] Herkl Stunlarnn[6] nnde[7] yer alan yksek bir medeniyet ve deniz gcne sahip , Libya ve Asyann toplamndan byk bir kta-ada olup, soylar deniz tanrs Poseidona dayanan bu halk Avrupa ve Afrika kylarnda da ticari ve askeri hkimiyet kurmay baarm hatta Atinay dahi igale kalkm bir deniz gc olup, 9 bin yl nce bir gn ve gece ierisinde yok olmutu. Kritias tanra Athenann yeryznn yaratlndan sonra askeri oligari ile ynetilen Atina kentini nasl kurduunu anlatrken Platonun Devlet kitabndaki tezlere uygun gndermeler yapm, Athenann Atinas ile Poseidonun Atlantisini kyaslamtr[8]. Platon, bir yeryz cenneti olarak tasvir ettii Atlantis hakknda detayl bilgi vermitir[9]: Ky eridinin ardndan uzanan bereketli ovalar, birbirinden i ie gemi dairesel kanallarla ayrlmakta tm bu kanallar birbirine balayan dik bir kanal ise 700 km uzunluundaki adann ortasndaki bakente dek uzanmaktayd. Bata orikalk[10] olmak zere deerli metaller ve fildii ile ssl olaanst yaplarn bulunduu bakentte yaayan ilk kral Atlasn soyu yozlanca Zeus bu halk cezalandrmaya karar vermi, dier tanrlara kararn aklad srada diyalog sona ermi, bundan sonraki sreci yani adann ykm ve halknn kaderini anlatmas beklenen 3. Kitap ise ya hi yazlmam ya da gnmze

ulamamtr. Platon, gl bir ordu ile donanmas, doal besin ve maden kaynaklar ile evre lkelerle ticaret yapan bir refah toplumu olduu anlalan stn Bronz a medeniyeti Atlantisin yaratl hakknda da bilgi vermitir: Olympos tanrlar dnyay ekillendirirken deniz tanrs Poseidon aday kendine ayrm, en by Atlas olan oullar babalarnn topraklarnda onun kurallarna gre yaamlardr. Zamanla ahlaken ryen Atlantis toplumu artan refah ve gcn ktye kullannca tanrlar tarafndan denizin dibine batrlarak cezalandrlmlardr.

Dier Yazarlar:
Antik a boyunca Atlantis tarihsel bir gerek olarak dnlmekten ok edebi bir kurgu olarak kabul grlmse de Platondan nce kayp bir ktadan bahseden bir baka yazarn olmay onun Atlantis sylencesini orijinal klmaktadr. Strabon[11], Plutarchn[12] ve Tertullian[13] (MS 160-220) tarafndan gerekmiesine anlan Atlantisin halknn Gaul halknn atas olabilecei tarafndan ileri srm, Posidonius (M 135-51) ve Ammianus Marcellinus (MS 330-400) efsanenin gerekliini vurgulamalrdr. Ayrca 700 yl kadar sonra Platonun Timaeus diyalounu yorumlayan Proclus Lycaeus[14] (MS 412-487) Msr stunlarnda Atlantisten bahsedildiine dair baka tanklklar kaydetmise de gnmze ulaan hiyerogliflerin zmlenmesi srasnda bu tr bir kayda ulalamamas bulunamamas bu destee aibe drmektedir. Ayrca Atinada en azndan Platonun doumundan ok nce- M 566 yl[15] ile MS 3. Yzyl[16] arasnda tanra Athena onuruna -kent halkn Poseidonun soyundan (Atlantisliler ?) korumasna kran olarak- dzenlenen Panathenaia festivalinin Atlantisin varlnn folklorik izlerinden birisi olarak yaatld da ileri srlmtr. Amerikann kefinden sonra bata 1553de Gomara ve 1561de Guillaume de Postel gibi pek ok kii Atlantisin Amerika ktas olduunu 16. Yzylda Avustralyann kefinden Terra Australis olduunu dile getirmitir. 1626da Francis Bacon topik bir toplumu ele ald Yeni Atlantis adl roman dikkat ekici olmakla birlikte kayp ktann adn anmaktan baka bilgi vermemitir.

Athanasius Kircherin 1665de yaymlanan ilk Atlantis haritas 1644de Athanasius Kircher bilinen ilk Atlantis haritasn izmi olup onu Atlantik okyanusunun ortasnda byk bir kta olarak konumlandrmtr. 1870de baslan Jules Vernein Denizler Altnda 20 bin fersah adl romannda Kaptan Nemonun deniz yatandaki kayp kenti ziyareti ok sayda yazar ve bilim adamnn hayal gcn kamlayarak ilham vermi olmaldr. 2 yl sonra Oera Linda adl M 2194-MS 803 tarihleri arasnda geen olaylar anlatan Frizya dilinde yazlm bir el yazmas muhtemelen insanlar iletmek ve muziplik amacyla ortaya kmtr. Bu kitapta Giritli yasa yapc Minos, Minno adl Frisyal bir deniz kral olduu, Atina devletini kuran Frisyal bir prensesin kurduu ve kadim vatan Atland hakknda baz bilgiler yer almaktayd ki bu ipe sapa gelmez kitap bir dnem Naziler sonrasnda esoterik retiler tarafndan tarafndan ciddiye alnm hatta Robert Scruttonun 1977de yaymlanan Dier Atlantis ve 1979da yaymlanan Kayp Atlandn Srlar almalarnn ilham kayna olmutur. Atlantis efsanesini tozlu raflardan indirip, zihnimize yeniden kazmakla kalmayp ayn zaman da bugne dek gndem de tutup, hararetli tartmalarn fitilini ateleyen Amerikal politikac Ignatius Donnelly (1831-1901) 1882de baslan Atlantis: Tufan ncesi Dnya[17] adl almasdr. Donnelly, Atlantislileri kendilerinden sonraki tm medeniyetlerin zellikle geliimini etkilemi ileri teknoloji ve bilgelik sahibi sper bir uygarlk olarak tasvir etmi, eski Msr ve Kolomb ncesi Amerikan uygarlklar arasndaki benzerliklerin (piramitler, gne tapnm, mumyalama, 363 gnlk takvimlerini, Maya petroglifi-Msr hiyeroglifi, tufan hikyeleri gibi) ortak bir kltre dayanmas gerektiini, tufan ncesinde iki kta arasnda yer alan Atlantisin batnn ardndan Msr ve Amerikan

uygarlklarnn yollarna ayr ayr devam ettiini iddia etmitir. Donnelly tezini hazrlarken zamannn bilimsel disiplinlerinden de fazlasyla yararlanm olup, szgelimi ylan balklarnn yumurtlamak iin Atlantik okyanusunu geerek Avrupadan Sargasso Denizine gitmesi Atlantis nehirlerinde edindikleri alkanln devam olmas, Basklar ve Kanarya Adalarnn yok edilen orijinal halknn, Venezella civarnda rastlanan yeil gzl ve nispeten beyaz tenli yerlilerin Atlantislilerin soyundan geldii, nkalarn sakall ve beyaz tenli (?) yaratc tanrs Virakoann[18] Atlantisten dnlendii, Maya ve Akdeniz dillerinin benzerlii[19] gibi bugn bile bazlar taraftar bulan karmak teoriler yn byk lde rtlm olmasna karn, abucak kandrlabilen bir kamuoyunun hayal gcn atelemi, bir yandan Atlantolojinin temellerini atarken dier yandan kalabalk bir hayran kitlesi oluturmay da baarmtr. Donnelly, Maya hiyeroflifiyle yazlm Troano (Madrit) Codexi evirmeye alrken ki hiyeroglifleri doru anlamad anlalmtr- Mu adl bir lkenin yok olduunu okumu ve bu veriyi Atlantis ile birlikte deerlendirmeye de almtr. Maya hiyeroglifleriyle in, Japon ve Otomi dilleri arasnda baz balar olduunu da iddia etmise de bu iddias da kesin olarak rtlmtr. Sonuta Donnellynin Atlantis dahil tm kuramlar bilimsel adan zayf ve hibir akademisyence ciddiye alnmam ancak psiik ve hayalperestleri etkileyebilmitir. Ekim 1912de Troyay gn na karan Heinrich Schliemannin torunu olduunu iddia eden Paul Schliemann adl muzip ya da hret peinde- birisinin The New York American gazetesinde Tm medeniyelerin kayna Atlantisi nasl buldum?[20] balkl bir makalesi yaynlanmtr. Schliemann, makalede kendisine dedesinden baz gizli dkmanlar, zerinde Atlantis kral Kronostan yazs bulunan bayku bal bir vazo, platin-gm alaml Atlantis sikkeleri ile zerinde Fenike dilinde effaf Duvarlar Tapnanda bulunmu yazl bir metal plakann miras kaldn iddia etmitir. Uluslararas sansasyon ve heyecan yaratan Schliemann Atlantis konulu yeni kantlar bulmak iin dnya apnda bir seyahate km, son olarak Platunun hikayesini destekleyen Maya ve Khalde belgeleri bulduunu da iddia ettikten sonra ortadan kaybolmutur.

Teozofi ve Teozofi Topluluunun kurucusu ve New Age akmnn anas olarak kabul bilinen Viktorya dneminin ilgin karakterlerinden medyum psiik Helena Petrovna (Madame) Blavatsky (1831-1891) Atlantis efsanesini doast ve ruhani bir atmosferde yeniden ele almakla kalmam, Atlantislilerin maddi ve ruhani bilimlerin beiinde yaadklarn, insanoluna rettikleriyle uygarln ve evrimin geliiminde byk pay sahibi olduklarn iddia ederek konuyu baka bir platforma tamtr. Bu dnemden itibaren Atlantis, ufoloji, astroloji, by ve mistizmin bir paras olarak ele alnp, bir eit Cennet bahesi olarak tasvir edilmeye balanmtr. Amerikal yar-peygamber ve hipnotik tedavi konusunda iddial bir ifac olan Edgar Caycein (18771945) hipnoz seanslar srasnda grd vahiyleri aklamasnn ardndan gerekletirilen Atlantis konulu almalar daha ok bilim-kurgunun alanna girerek popler kltrn paras haline gelmitir. Aklamalarndan Platonun diyaloglarn bile okumad sanlan Cayce, Atlantislilerin bilim ve teknoloji konusunda bugnk insan uygarlndan bile ileride, nkleer enerji ve uuun srlarn zm stn bir uygarlk olduunu ve M 28-10 bin yllar arasnda 3 ayr nkleer patlama sonucu yok olduklarn iddia etmitir. Caycein teorilerinin bilimsel adan ciddiye alnr yan olmamakla birlikte elindeki gc ktye kulland iin yok olan uygarlk tezi zamann byk glerine (ABD, Almanya, SSCB) uyar olmas dhilinde sembolik bir uyar olarak da dnlmelidir. 1920-30lu yllar boyunca Avrupada ykselen rk ideolojilere paralele olarak insanlk tarihi alternatif bir vizyonla ele alnm, Atlantis miti ise Nordik Aryenlerin kayp anavatan Atland olarak Faist topyalarn merkezine oturtulmutur. Yukarda bahsi geen sahte yazma Oera Linda kitab 1922de Hollandal filolog Herman Wirth tarafndan yeniden yaynlandktan sonra 1933de Die Ura Linda Chronik adyla Almancaya evrildi ve Nordik ncil, 4 Mays 1934de Berlin niversitesinde dzenlenen bir panelden sonra Nazi ideoloji ve okltizmi ile uyumlu bulunduundan Himmlerin incili adyla nlenmitir.

Mevki Teorileri:
Gnmzde Atlantik Okyanusunda yaplan oinografik ettlerde batk bir ktann izine rastlanmad gibi okyanusu kuzey-gney ynnde ikiye ayran 12.500 mil uzunluundaki Orta Atlantik da kuann batk Atlantis ktasnn bir parasn iermeleri durumunda batyor olmalar gerekirken tersine Azor adalar ile birlikte su yzne ykselemeye devam ettikleri anlalmtr. Bu keif Atlantikte kayp bir kta bulmay umanlarn evkini krarken yknn Msrl rahiplerden Platona aktarm srasnda yanl anlama ve eviriler yaplabileceine yorularak yk yeniden analiz edilmitir.

M 1520de Kalliste (Thera veya Santorini) adasndaki depremin ykmna ahit olan yerler (Marketou, 1990) Eski Msrllar her ne kadar papirsten ina ettikleri basit teknelerle denize alm olsalar da denizci bir ulus olmadklar gibi, navigasyon ve corafya bilgileri Giritli ve Fenikelilerden rendikleriyle snrlyd. 1913 ylnda rlandal bilim insan K. T. Frost[21] ardndan 1917de S. Balch[22] Msrllarn corafya bilgisi sorunlarnn yan sra, Giritlilere eski Msrllarn stun insanlar anlamna gelen Keftiu demelerini, denizci Minoslularn Bronz an en stn ve zengin uygarl olmalarnn yan sra boa kltne dair pek ok arkeolojik bulgunun elde edilmesi gibi pek ok ayrnty deerlendirip, Girit adasnn Atlantis olabileceini ileri srmtr. Sir Arthur Evansn 1900de Giritte yer alan Knossostan Batnn ilk ve en gelimi uygarlnn sakl olduu Minos yerleimini kefetmesinin ardndan denizcilik, mimari, ehir planlamacl ve ticaret konusunda ann ok ilerisinde olduu anlaan bu halk ister istemez Atlantis ile zdeletirilmitir. Ksacas 100 yl kadar ncesine dek modern toplum bir yana Platonun yaad ada yani Klasik Yunanda kimse

Minos uygarl ile Knossos, Phaestos ve Haghia Triada gibi gemiin ihtiaml Minos kentlerinden haberdar deildi. 1939 ylnda Antiquities adl dergide Spryidon Marinatos imzal bir makalede Minos uygarlnn yok oluu ile Santorini patlamas arasnda bir ba olabileceini iddia etmi, 1967de P. B. S. Andrewsde teroiyi gelitirip, olgunlatrnca Atlantis bilmecesinin zm yolunda nemli bir adm atlmtr[23]. 1960 ylnda Yunanl sismolog Angelos Galanopoulos antik Thera adasnn (modern Santorini) Minos uygarlnn kltrel ve siyasi merkezlerinden biri olmasna karn M 1640 civarnda gerekleen bir volkan patlamas sonucu nemli lde zarar grdn ve boyutlar hari- Platonun tarif ettii formda olduunu bildirerek teoriyi dorulamtr[24]. Oinografik ettlerde Santorini yanardann tefrasnn adadan 87 km uzakta 3 bin metre derinlikte ve yaklak 2 metre kalnlnda bulunmas volkan patlamasnn iddeti hakknda bilgi vermektedir. Yanardan kllerinin Msr kylarna hatta tm Dou Akdenize yaylmasnn yan sra Girit limanlar da tsunamiler tarafndan vurulmu olmaldr ki bu durumda Minos donanmas ve ticari yaamnn nemli lde kmesi beklenmelidir. Altklar ticaret gemilerinin ziyareti anszn sonlanmasnn yan sra, etraf kaplayan kl bulutlar, gelgitler ve denizcilerin yayd uzak diyarlarda bir batk ada sylencesi Msrl rahiplerin Solona aktard Atlantis mitinin omurgasn oluturmu olabilir[25]. M 10. yzylda spanyann gneyinde, Cebelitark Boaznn tesinde, antik Baetis nehri aznda kurulmu[26] ve gm madeni sayesinde[27] zenginlemen nemli bir ticaret kenti olup, kral Arganthonios tarafndan ynetilen Tartessos[28] muhtemelen bir sel baskn ile- yok olmu, M 6. Yzyl sonras kaynaklarda adna bir daha rastlanmamtr. M 7. Yzylda Asur kral Asarhaddon dnemi kitabelerde ve Sardinya adasnda bulunup M 800lere tarihlenen Fenike yazt Nora tanda bahsi geen Tari devletinin de ayn yerleim olduu sanlmaktadr. 16. Yzylda spanyol yazar Juan de Mariana ve Hollandal yazar Johannes van Gorp ile 1673de Jose Pellicer de Ossau y Tovar Atlantisin bakentinin Doana batakl olduunu, 1919da ise Juan Fernndez Amador muhtemel mevkinin tam olarak Marismas de Hinojo olduunu iddia etmitir. 1922de

Alman yazar Dr Adolfo Schulten, Cadiz yaknlarndaki baz kanal ve kalntlar da delil gstererek ayn iddialar tekrarlarken, 1923de W.A. Oldfather, 2004de Rainer W. Khne, 2005de ise Alman aratrmac Werner Wickboldt[29], Atlantislileri mehul Deniz Kavimleri ile zdeletirerek Tartessosun demir anda Atlantisin ykntlar zerine kurulduunu iddia etmitir. 9-14 Temmuz 2006 ve Austos-Eyll 2009 tarihlerinde Doana Milli Parknda alan arkeolog, jeolog ve tarihilerden oluan karma bir ekip dairesel ve dikdrtgen formunda insan yapm ykntlar bulunduunu rapor ederken[30], Mart 2011de Hartford niversitesinden Richard Freund liderliindeki bir ekip bu mevkinin Atlantis olduuna dair gl ipular yakaladklarn iddia etmitir.[31] 2001de Fransz jeolog Jacques Collina-Girard palaeolitik halklarn g yollarn aratrrken Cebelitark Boaznn batsnda su seviyesinin hemen altnda batk bir ada kefetmitir[32]. Buz a srasnda yaklak 11 bin 400 yl nce sulara gmlen bu adaya Spartel Kys ad verilmi hatta Marc-Andr Gutscher tarafndan yaplan incelemelerde dev bir tsunami ve depremler yznden batt anlalmsa da bir zamanlar zerinde yerleim olduuna dair bir kant bulunamamtr. Alman aratrmaclar Siegfried ve Christian Schoppe 2004 ylnda, 1997de William Ryan ve Walter Pitmann 1997de yaynlad ve M 5500 ncesinde bir tatl su gl olan Karadenizin stanbul Boaznn almasyla birden bire Akdenizin tuzlu suyuyla dolmas yznden byk miktarda kara kitlesinin sular altnda kalmas eklinde gerekleen Karadeniz Tufan teorisini baz alarak ok sayda ky yerleimin sulara gmldn dolaysyla Atlantis efsanesinin tpk Nuh Tufan gibi bu olayn ile balantl olduunu iddia etmektedir[33]. Aratrmaclara gre Herkl Stunlar Cebelitark boazn deil anakkale ve stanbul boazlar, orikalk Bronz ada para yerine kullanlan obsidyen ta, Atlantis ise Karadenizin ta kendisi idi. Dahas Msr hiyerogliflerinde ada ve yabanc lkenin ayn anlama geldiine ve Msr firavunu III. Thutmosisin M 1200lerde geldii blgede 120 fil ldrd gibi detaylara dikkat ekerek teorilerini dorulamak istemilerdir. Trabzon folklorunda stanbul Boaz almadan nce mamur bir ehir olan, st ihtiyac

10

yaylalardan borularla aktlarak temin edilen Of civarndakiAncomahn boazn almas zerine sularn ekilmesiyle denizle ilikisi kesilince harap olmasn anlatan ilgin bir yk[34] Atlantis mitini hatrlatr olmakla birlikte Karadenizin tatn deil tersini iddia etmektedir. 1928de Taylor, 1930da Frutiger, 1980da Forsythe,1985de Giovannini, 1998de Ellis, 2005de Dora Katsonopoulou ve Steven Soter, M 373de henz Platon hayattayken deprem ve tsunami ile sulara gmlen Korith krfezindeki Yunan kenti Helikenin yksnn nl filozofa esin kayna olabileceini dolaysyla Atlanis efsanesinin tamamen felsefi bir kurgu olduunu iddia etmitir. Plutarchn anlatt bir yk[35] bu tezi destekler niteliktedir: Syracuse tiran I. Dionysius M 388de sarayna kendisine danmanlk iin gelen Platondan kurtulmak isteyince Spartal amiral Pollisten yardm istemi o da filozofu yakalayp, Aegina pazarnda kle olarak sata karmtr. Diogenes Laertiusa gre[36]Kyreneli Anniceris Platonu pazarda grnce tanm, zgrlnn bedelini deyerek Atinaya geri gndermitir. Bu olaydan 15 yl sonra gerekleen felaket srasnda Helike limannda demirli olan Sparta gemileri batarken amiral Pollisin de ld sanlmaktadr ki Platonun kendisini esir olarak satan kiinin lmn sembolik olarak kt Atlantisin yok olmas olarak tasvir etmesi mmkndr.

Santorini veya Thera Adasnda Bronz a yerleimi Akrotiri (Castleden, 1998: 9) Bunlar dnda Akdeniz civarnda Kbrs[37], Sicilya, Troya, Sardinya, Malta, Azor adalar, Bahamalar, Bermuda eytan geni, Kanarya adalar, Kuzey spanya, rlanda, Byk Britanya, Kuzey Denizi, Danimarka, Finlandiya, sve, Amerika ktas, Bolivya,

11

Meksika, Kba, Fas, ndonezya, Kuzey kutbu hatta Antartika olduka zayf bilimsel bulgular eliinde ya da sadece sezgiye dayanan tahminlerle kayp ada Atlantis aday olarak kamuoyuna sunulmutur.

Tartma: Santorini Atlantis olabilir mi?

Yaklak 3.500 yl nce bir yanarda patlamas ile merkezi sulara gmlen antik Kalliste adasnn ortasnda 6 mil geniliinde su dolu krater civarnda ise bugnk Santorini adas aa kmtr. Sismologlara gre yer sarsnts, gkyz kararmas ve tsunamiler eliinde gerekleen Santorini yanardann patlamas tarihte bilinen en nemli felaketlerden birisi olup, Platonun ana dek szl gelenekte yaatlm olmaldr. Bununla birlikte Santoriniyi Atlantis ile bire bir zdeletirmek ve Platonun yksnn biricik kayna olduunu sylemek zordur. Santorini ile Atlantis ykleri arasndaki benzerlikler yledir:[38] 1. Santorini tpk Atlantis gibi depremle suya gmlmtr 2. Yunan destan geleneinde Santoriniyi de kapsayan Minos uygarl tpk Atlantisliler gibi Atinann dmandr ve bir felaketle yok olmulardr. 3. Minos uygarl Atlantisliler gibi denizci bir uygarlktr. 4. Minos uygarl tpk Atlantis gibi ann en ileri teknoloji ve kltrne sahiptir. 5. Minos uygarl Atlantis gibi boa tapm kltne sahiptir. 6.

Herodot dneminde (M 450) bilinen dnya

12

Santorini ile Atlantis ykleri arasndaki farkllklar yledir: 1. Platon, Atlantis topraklarnn Libya ile Asyann topraklarndan daha byk bir alan kapladn bildirmitir. Oysa Santorini deprem ncesinde topraklarnn tamam su zerinde olduu srada bile orta lekli bir Ege adas byklndeydi. Bununla birlikte Santorini tezini savunan Atlantologlar, bu yanln Yunanca yazm srasnda ortaya ktn eski Yunanca mezon arasnda kelimesinin yanllkla meson arasnda yazldn yani metnin gerekte Atlantis adasnn Libya ile Asya arasnda olduundan bahsetmesi gerektiini bildirmilerdir. Ayrca Santorini teorisine gre Atlantis bir ada deil en by Girit olan, Minos uygarlnn hkm srd bir adalar topluluudur. 2. Platon, Atlantis adasnn Herkl stunlarnn tesinde veya nnde olduunu kaydetmitir ki nl filozofun hatta sonralar Strabonun[39] anda Herkl stunlar Cebelitark boaz iin kullanlmaktayd yani bu durumda Atlantisin Atlantik okyanusunda olduu dnlmektedir. Santorini tezini savunan Atlantologlar ise Solonun yky Msrllardan duyduu dnemde yani M 6. 7-Yzyllarda Yunan dnyasnn ok daha kk olduunu, Yunan ana karasnn en gney ucu olan Laconia krfezinin iki yakasnda bulunan yarmadalarn Herakles stunlar olarak adlandrldn iddia etmektedir[40]. Platonun bu ayrnty bilse bile Yunan toplumunun deerlerini yabanc bir uygarla kar yceltmek isterken kt ve yabanc olarak tantt Atlantisi Egedeki Yunan dnyasnn uzanda bir yerlerde konumlandrmak istedii iin dzeltme yapmadan kullanmas da mmkndr. Eski Msrda bulunan ve M 1200lere tarihlenen Medinet Habu yaztlarnda Deniz Kavimlerinden bahsedilirken kuzeydeki, cennet stunlarndaki adalardan gelen istilaclardan bahsedilmektedir ki kastedilenin Egedeki Yunan adalar olduu da ok aktr. 3. Atlantis uygarl bahsi geen deprem ile birlikte yok olmutur oysa Msr kaytlarnda Minos ile ticaretin devam ettii grlmektedir. Bunun cevab da hazrdr: Santorini depremi ise

13

aday yaanmaz hale getirmi hatta Minos uygarlnn beii Girit limanlarn da nemli lde tahrip etmitir ama koca uygarlk 1 gn iinde kmemitir. Girit k srecine girmi olsa da kalan gemileri bir sre daha rutin deniz ticaretine devam etmi olmaldr. 4. Santorini patlamasn tarihi Platonun verdii rakam ile uyumamaktadr. Bunun da cevab hazrdr: Galanopoulosun da belirttii gibi ya Solon, Msr say sistemini yanl evirerek felaket tarihi iin 900 yerine 9000 rakamn vermi ya da ProtoYunanca Linear B yaz sisteminde bin says zerinde drt ksa k izgisi olan bir daire, yz says ise k izgileri olmayan bir dairedir dolaysyla kartrlm ya da yanl okunmualrdr.

Platona ne kadar gvenebiliriz?

Platonun diyaloglarn hangi koullar altnda ve ne amala yazd da konusu tartmal olduu gibi Atlantis ile ilgili verdii her detayn drdnc azdan olmas dolaysyla tmyle doru olduunu kabul etmek de gtr. Atinal entelektellerin soru-cevap eklinde gerekletirdii felsefi tartmalarn kaydedildii diyaloglarda Sokrat veya bizzat Platonun tartmalar somut hale getirmek iin baz yklerin de uydurulduu grlmekte, yazarn abartl anlatm tarz ister istemez Atlantisin bunlardan birisi olabilecei akla gelmektedir. Alman maceraperest Heinrich Schliemann (1822-1890) 1871de Troyay kefedene dek bilim adamlarnn Homerin lyada destannn ve Miken kentlerinin tamamen hayal rn olduuna inand akla getirildiinde arkeolojinin bir gn Atlantisin varlndan phe edenleri utandracak delilleri gn na karmasn beklemenin de bo bir umut olmad ortadadr. Kuran da bahsi geen[41] ve Ad ad verilen halk g ve refaha kavuunca yozlaan ticaret kenti Kurana gre yksek stunlar sahibi ve ehirler ierisinde bir baka benzeri olmayan- remin Arabistan kumlar tarafndan yutulduu bilinmekteyse de henz onun varlna dair bir delil de bulunamamtr. lyadann Yunan halk ozanlarnca nesilden nesile aktarlan manzum bir destan olmasna karn, rem iinde kutsal kitap dndaki folklorik birikime karn Atlantis iin Platon tek tank durumundadr dahas anlatdan efsaneyi asrlarca canl tutanlarn da

14

Yunan deil Msrl rahipler olduu anlalmaktadr. Solon yky Nil deltas zerinde yer alan Sais kentindeki bir tapnakta tanra Neithin rahiplerinden dinlemi olsa bile Msr dilinin gerek Yunancaya evirirken kendisi gerekse Dropides ile Kritiasn aktarrken hatta Platonun yazya geirirken hata ya da edebi gereklerle baz deiiklikler yapmas mmkndr. Diyaloglardan Msrllarn Atinaya saldrdkalr ve Msr tehdit belki de istila-ettikleri anlalsa da Msr kaynaklarnda bu sava ve istilalardan bahsedilmedii gibi tpk Solon gibi Msrl rahiplerle konumas olmas muhtemel olan Herodot Tarihin de Atlantisin adn bile anmamaktadr. Arkeologlar pek ok batk ada ve harabe bulmularsa da Platonun anlatt detaylara sahip hele ki 30 m derinlik ve 180 m genilie sahip kanallara sahip bir yerleim henz bulunamamtr.

Sonu:
Atlantis bir zamanlar var olduysa bile yky yaatanlarn denizcilik yetenekleri snrl Msrllar olmas yitik adann mevkii konusunda verilen bilgilerin de sorgulanabilir olduunu dndrmektedir. Daha nemlisi Platonun yky tarihi bir srr ifa etmekten ok Atlantisin batn kendi devlet, ahlak ve politik anlayn glendirecek somut bir rnek olarak grdnden bu yzden naklederken deforme ettiinden phe edilmemelidir. Platonun temel prensiplerini Devlet adl almasnda verdii ideal devlet kavramna en yakn kurumu ina eden eski Atinallarn doru yoldan saptklar iin tanrlar tarafndan lanetlenen Atlantislileri yenmesi de ykye muhtemelen Platonun ekledii ayrntlardan birisi olup, filozofun Atlantisi Atinann antitezi olarak gstermeyi amalad anlalmaktadr. Sonu olarak Platonun gerekle kurguyu bir araya getirdii Atlantis miti iin, Akdeniz iinde var olmu bir uygarln kt kaderinden ilham ald anlalmaktadr ki bugnk bilimsel veriler deerlendirildiinde ilham kayna olmaya en yakn aday Santorini adas ve Minos uygarldr.

15

Kaynaka:
ALLEN, Susan Heuck (1999). Finding the walls of Troy: Frank Calvert and Heinrich Schliemann at Hisarlk. University of California Press, Berkeley. ISBN 0-520-20868-4 ANDREWS, P. B. S. (1967). larger than Africa and Asia?. inde: Greece and Rome 14 (1967) 76-79. Atlantise Yolculuk (1989). inde: Reader Digestten Kainatn Srlar. Milliyet Yaynlar. stanbul, s 7-29 BALCH, E. S. (1917). Atlantis or Minoan Crete inde: The Geographical Review 3 (1917) 388-392 CASTLEDEN, Rodney (1998). Atlantis Destroyed. Routledge, Londra ve New York ISBN 0-415-16539-3 CAVEN, B. (1990). Dionysios I: War-Lord of Sicily. New Haven: Yale University Press. COLLINA-GIRARD, Jacques (2001). LAtlantide devant le dtroit de Gibraltar? Mythe et gologie. inde: Comptes Rendus de lAcademie des Sciences (2a) 333 (2001) 233-240 ELLIS, R. (1998). Imagining Atlantis. New York: Alfred A. Knopf FRIEDRICH, W.L. (1994). Feuer im Meer. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg, Berlin, Oxford FORSYTHE, P.Y. (1980). Atlantis: the Making of a Myth. Montreal: McGill Queens University Press FROST, K. T. (1913). The Critias and Minoan Crete. inde: Journal of Hellenic Studies 33 (1913) 189-206. FRUTIGER, P. (1930). Les Mythes de Platon. Paris: Librairie Felix Alcan GALANAPOULOS, Angelos G. (1960): On the Location and Size of Atlantis. inde: Praktika Akademia Athenai 35 (1960) 401-418

16

GALANAPOULOS, A.G & BACON, E. (1969). Atlantis. The Truth behind the Legend. Nelson, Londra GIOVANNINI, A. (1985). Peut-on demythifier lAtlantide? Museum Helveticum 42, 151-156. JOSEPH, Frank (2005). The Atlantis Encyclopedia. The Career Press, New Jersey. ISBN 1-56414-795-9 LEVY, Joel (2006). Lost Histories: Exploring the Worlds Most Famous Mysteries. Vision Paperbacks, Londra. ISBN-13: 978-1904132-93-6 LINSE, Pat. (2002). Atlantis: The Search for the Lost Continent. inde: The Skeptic: Encyclopedia of Pseudoscience. ABC-CLIO, Santa Barbara, California. 297-307 LUCE, J.V. (1969). The End of Atlantis New Light on an Old Legend. Thames and Hudson, Londra MARINATOS, Spyridon (1950). Peri ton Thrulon tes Atlantidos. inde: Kretica Chronica 4 (1950) 195-213. MARKETOU, T. (1990). Santorini tephra from Rhodes and Kos: some chronological remarks based on the stratigraphy, in Hardy and Renfrew (eds) 3, 10013. RYAN, William B.& PITMAN, Walter C. (2000). Noahs Flood: The new scientific discoveries about the event that changed history. Simon & Schuster. ISBN 0-684-85920-3 SARMAST, R. (2006). Discovery of Atlantis: The Startling Case for the Island of Cyprus. Origin Press, California. ISBN 1579830129 SCHULTEN, A.(1922). Tartessos, Ein Beitrage zur ltestens Geschichte des Westens.Friederichsen, Hamburg SHERMER, Michael. The Skeptic Encyclopedia of Pseudoscience. ABC-CLIO.Santa Barbara, 2002 ISBN 1-57607-653-9

17

SOTER, S.& D. KATSONOPOULOUlou & I. KOUKOUVELAS (2002). Archaeological Evidence of Earthquakes in the Area of Helike, Achaia, Greece, from the Early Bronze Age to Late Antiquity. Environmental Catastrophes and Recoveries in the Holocene. Brunel University, UK, Sept. 2002. TAYLOR, A.E. (1928). A Commentary on Platos Timaeus. Oxford University Press UMUR, H. (1949). Of ve Of Muharebeleri. stanbul WICKBOLT, Werner (2007). Locating the capital of Atlantis by strict observation of the text by Plato. inde: Proceedings of the International Conference on The Atlantis Hypothesis: Searching for a Lost Land(Milos island 2005). Atina. s. 517-524. ISBN 978-96089882-1-7 YOUNG, David C.(2004). A Brief History of the Olympic Games. Blackwell Publishing, Oxford. ISBN 1-4051-1129-1 Notlar [1] Yunanca [2] Yunanca [3] Kritias (113C121C); Timaeus (23D25D) [4] Yunanca Atlasn Adas. [5] Timaeus, 24e [6] Yunanca Akdeniz ile Atlas Okyanusunu ayran Cebelitark Boaz iin kullanlmtr. [7] Kritias, 108e; Timaeus, 24e [8] Timaeus 19c, 26c-d [9] Timaeus 25a-d

18

[10] Yunanca da bakr [11] Geographica II, 102; II.3.6-7; XIII, 598 [12] Plutarch, Solon 32. 1-2 [13] de Pallio II.3 [14] 76.1-10 [15] Young, 2004: 23 [16] Allen, 1999: 39 [17] ngilizce orijinal ad Atlantis: The Antediluvian World [18] Tolteklerin Quetzalcoatl, Mayalarn Kukulkan adn verdii bu tanrnn ad yerel Quechua dilinde denizin iman, byk deniz anlamlarna gelmektedir. 1553de konkistador Pedro Cieza de Lenun ardndan dier spanyol yazarlarn heykellerine bakarak beyaz tenli ve sakall olarak rapor ettii Virakoann bu zelliklere sahip olduuna dair Amerikan efsanesinde hibir iz bulunmad tersine Quetzalcoatlin hep siyah veya siyah-sar yzl tasvir edildii beyaz tanr efsanesinin bir spanyol yalan veya aldanmas olduu ortaya kmtr (Shermer, 2002: 577-579) [19] Maya ve Akdeniz dilleri arasndaki benzerlik iddias gnmzde tamamen rtlmtr. [20] How I Discovered Atlantis, the Source of All Civilization? [21] Frost, 1913: 189-206 [22] Balch, 1917: 388-392 [23] Marinatos, 1950: 195-213; Andrews, 1967: 76-79 [24] Galanopoulos, 1960: 401-418 [25] Eski Ahitte bahsi geen Msrn 10 afetinin de bu felaketle ilikili olabilecei iddia edimitir: Kl yamas srasnda yaanan doa

19

olaylar bu afetlere sebep olmu hatta tsunami sonras yaanmas muhtemel gelgit srasnda deniz ikiye yarlm olarak alglanm olabilir. [26] Strabon 3.1.9; 3.2.11; Pausanias 6.19.3 [27] Herodotus 4.152; Diodorus 5.35.4 [28] Yunanca [29] Wickboldt, 2007: 517-524 [30] The Archaeological Search for Tartessos-Tarshish-Atlantis and Other Human Settlements in the Donana National Park 7 Nisan 2011 (20 Austos 2011) <http://www rxiv.org/pdf/1104.0035v1.pdf> [31] Has the real lost city of Atlantis finally been found buried under mud flats in Spain? 15 Mart 2011 (20 Austos 2011) <http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-1365824/Has-reallost-city-Atlantis-finallyburied-mud-flats-Spain.html> [32] Collina-Girard, 20021: 233-240 [33] Detayl bilgi iin Bkz. <http://www.black-sea-atlantis.com/> (21 Austos 2011) [34] Umur, 1949:109 [35] Plutarch, Dion 5.2 [36] Diogenes Laertius 3.19 [37] Sarmast, 2006 [38] Linse, 2002: 302 [39] Strabon, Geographica 3. 5. 5 [40] Castleden, 1998: 5 [41] Fecr suresi, 6-13

20

Yukardaki makalenin tm haklar sakl olup, yazar zhan ztrkn yazl izni olmadan hi bir yerde yaynlanamaz, kaynak gsterilmeden alnt yaplamaz.

Kaynak: http://www.yeniansiklopedi.com/atlantis/#ixzz2Ka YsiGgc