LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar

Endstriyel Otomatik Kontrol Sistemleri LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar Mustafa Trker GLTEPE www.mturkergultepe.com

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 1. GR LabView, 1976 ylnda ABDnin Texas eyaletinde Austin ehrinde kurulan National Instruments firmas tarafnda tasarlanm ve gelitirilmekte olan lme amal geletirilmi C tabal bir programdr. Labview , milyonlarca mhendisin ve bilim adamnn kulland grafiksel programlama dili arabirimidir. Grafiksel programlama dili; kk grafiksel ikonlar ve kablolar ile ak diyagramlar hazrlamaya ve yapacanz programlar nesne tabanl kullanarak birok kk programlar birletirmeye yaramaktadr. Metin tabanl dillerden ziyade kullanm daha kolay ve algoritma gelitirmek iin daha grsel bir platform sunmaktadr. 1986 ylndan bugne kadar her trl platformda kullanlabilir hale gelen Labview kendi ierisinde ok byk bir ierik iermektedir ve endstride ok byk alanlara hkmektedir. Mhendislik, statistik, Kimya, Fizik vb alanlarda verinin kullanlabilecei her alanda ok byk kolaylklar salamaktadr. Gerek zamanl, FPGA, Mobile, Embedded, Datalogging and Supervisory Control, Vision Development, Motion Control, Sound and Vibration, Statechart, Simulation gibi ek modlleri bulunmaktadr. Test lme ve kontrol sistemlerinin vazgeilmezi olmay hedefleyen Labview, National Instrument bnyesinde gelitirilen veri toplama kartlar, modler enstrmantasyon sistemleri, kompakt kartlar ile dnya piyasasnda nemli yer edinmitir. 2011 ylnda Multisim Programn da bnyesine katan National Instruments sanal enstrmantasyon uygulamalarn devre simlasyon programlarnda da kullanlabilir hale getirmektedir. LabVIEWin kullanld ilemlerden bazlar: Kap atn simle etme Dondurma yapm srecini kontrol etme Uzay mekiinde hidrojen gaz szntsn belirleme Bebek deve kularnn beslenme alkanlklarnn izleme G kalitesini analiz etmek iin g sistemlerini modelleme Laboratuvar farelerinde deneyin fiziksel etkilerini lme Servo ve step motor hareketini kontrol etme Bilgisayarlardaki ve dier elektronik cihazlardaki devre kartlarn test etme Sanal gereklik sistemlerinde hareketi simle etme Helyum doldurulmu bir zeplini web zerinden uzaktan kontrol etme TPS raporunuz iin otomatik olarak kapak sayfas oluturma

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 2. LABVIEW ORTAMI LabView ortam yani virtual enviroment temel olarak iki birimden oluur. Bunlar; i) Front Panel ii) Block Diagram ksmlardr. i) Front Panel Front Panel numerik kontrollerin yapld ksmdr. Bu panelde kullanlan cihazlarn fiziksel grntleri grlr. Bunlarn renkleri ve boyutlar kullancnn isteine gre ekillendirilebilir. Front Panel'e eklediimiz cihazlar, textbox'lar vs. Block Diagram'da otomatik olarak grnr hale gelir. Bu grnt Front Panel'e nazaran grsellii daha dk ama adndan da anlalaca zere blok eklinde yerletirilir. Front Panel'de st ksmda bulunan Run butonu ile tasarlanan sistem simle edilebilir.

Front Panel incelendiinde u iki temel zellik ilevini aklamaktadr; 1. Controls = Inputs 2. Indicators = Outputs Kontrol aralar ile sistemimizin girilerini tanmlarz. ktan okuduumuz deerler de Indcator'lar ile bize yanstlr. Tm kullanc ile iletiim Front Panel ile yaplmaktadr.

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar

Controls = Inputs from the user = Source Terminals Indicators = Outputs to the user = Destinations

Tools Palette Front Panel iinde eklenene eleman boyutlarn, renklerini, yazlacak yazlar, konumlar ayarlamak iin kullanlr.

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar Controls Palette Front Panel iinde cihaz, buton, liste, yol, termometre gibi kontrol aralar, osiloskop gibi lm aralar eklemek iin kullanlr.

ii) Block Diagram Front Panle'de yaplan deiiklikler sonucu bloklarn olutuu yerdir. LabView'in sunmu olduu bir zellik olan grsel programlama (graphical programming) burada uygulanr. Bloklar aras balantlar burada kurulur. Functions isimli panel aracl ile bloklar aras ilikiler belirlenir (toplama, karma, integral alma gibi matematiksel ilemler). Yaptmz tasarmlarda gerekli olacak dng yaplar da burada belirlenir. Tasarmn yaptmz sistemin ka dng yapaca veya srekli dngde tutulacan Block Diagram'da belirtiriz. Tasarlanan sistemde Front Panel'de Run butonu aracl ile simulasyon balatldnda sistemden alnan deerler Front Panel'deki textbox veya ayarlanan cihazlarda gzlemlenir hale gelir ve ayrca Block Diagram'da da Highlight Execution butonu yardm ile (st panelde ampl iaretli buton) yap bakmndan incelenebilir.

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar

LabView ortamnda zerinde allan projeler alkn olduumuz biimde, File-Save yolunu izleyerek kaydedilir. LabView dosyalarnn uzants .vi'dir. Bu uzant ismine sahip dosyalar LabView aracl ile aabiliriz. LabView'in sunduu stn bir zellik te nceden allan projeleri yeni bir proje iine dahil edebilme zelliidir. Yeni atmz bir proje sayfasnda veya o an zerinde altmz projemizde, Block Diagram iine gelip, Functions panelinde Select a VI butonuna basarak daha nceden yaptmz bir .vi uzantl projeyi seip Ok butonuna bastmz takdirde, bu tasarmmz bir blok halinde grlecektir. Biz de nceden tasarladmz sistemi tekrar oluturma zahmetinden kurtulacak ve onu bloklar arasnda ilikilendirebileceiz. Bylelikle alma hzmz artacak ve bizi uratracak detaylardan syrlm olacaz.

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar Functions Palette Block Diagram iinde matematiksel ilemler, analizler, I/O birimleri vs. eklemek iin kullanlr.

2.1 KABLOLAR Block Diagram'da kablolar ok nemli bir yere sahiptir. Kablolar olmadan iletiimin gereklemesi mmkn deildir.

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar Block Diagram zerinde tasarm yaparken kablo balantlarnda hata olmas durumunda LabView kullancy uyarr ve hangi balantnn sorunlu olduunu gsterir.

Kablo eitleri

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar

2.2 GRAPHICAL PROGRAMING Burada biraz graphical programing kavramndan bahsetmemiz gerekir. Graphical programing yani grsel programlama, adndan da anlalaca zere programlama tekniinin grsellik ile uygulanmasdr. LabView G olarak bilinen grafiksel programlama dilini kullanarak programlar oluturur. Bu grafiksel sayfaya block diagram denilmektedir. Klasik programlama mantnda string ve numerik ifadeler yer alr. Siz bir terminalde ya da bir IDE'de klavyenizin banda metin bekleri yazar ve bunu bilgisayarda iletirsiniz. Grsel programlamada ise bu ilemler tamamen arka planda yaplr ve sistemde grafiklerle normal programlama dillerinin yapt ilemler tanmlanr. rnein bir toplaycnn LabView'deki tanmlamas;

bu ekildedir. Biz mhendis olarak bu toplaycy alp kablolarla balantlarn yapp kullanrz. LabView arka plannda ise bu grafik, toplama ilemine tabi olduu yazlmclar tarafndan kodlanp tantlmtr. Yani siz bir mhendis olarak derin kodlama ilemlerine girmeden, steli grselliin vermi olduu kolay anlalabilirlikten faydalanarak tasarlayacanz elektronik sisteme odaklanrsnz. Grsel programlama bize bunu salar.

LabVIEW terimleri ve onlarn geleneksel edeerleri

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar

2.3 RUN BUTONLARININ ANLAMLARI

Bu butona tklaynca VI ortamnda tasarlanan devre altrlr.

Bu butonun ilevi VI alyorken grnty deitirmeye olanak salar.

Buton bu durumda iken VI compile olmayacaktr.

2.4 STATUS TOOLBAR

10

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3. LABVIEW LE BAZI UYGULAMALAR 3.1 SNYAL ANALZ

11

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.2 ARDUINO LE LABVIEW HABERLEMES

12

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.3 FREQUENCY RESPONSE

Bu VI bir uygulamay simle eder. Bu, GPIB elemanlarn kullanarak, ierii bilinmeyen kara kutunun frekans cevabnn testini yapar. Bir fonksiyon jeneratr kutunun sinsoidal giriini salar ve dijital multimetre kutunun k voltajn ler. Girie uygulanan sins sinyalinin genlik deerini hesaplayabiliriz. Kademe aral kontrol ile genlik deerini deitirerek frekans cevabn VI kademe aral kontrol ile bulur. Dk frekans ve yksek frekans potlarn kullanarak en dk ve en yksek snr deerleri tayin edilmek suretiyle frekans kaymasn hesaplayabiliriz.

13

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.4 SICAKLIK KONTROL

Bu VI simle edilmi scakl okur. Eer scaklk belli bir alan dnda ise uyar verir. Bir istatistiksel anlam yerine getiren standart sapma ve scaklk gemiinin grafiini oluturur. Scaklk ile birlikte giriin dk ve yksek snr deerleri grafik stnde iaretlenir. VInn elde ettii yeni scaklk okumasnn hzn Update Period kayma kontrol ile hesaplar. 14

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.5 DZ OLUTURMA

Bu VIda otomatik indeksleme kullanlarak dizinler yapan iki yntem gsterilir. For dngs 2D dizi ile 10 satrdan meydana gelmitir. While dngs 100 kez veya kullanc stop dmesine basana kadar say retir. While dngs ilem bittii zaman bu numaralardan oluan bir dizin oluturur.

15

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.6 SICAKLIK ANALZ

Bu VI scaklk verisi dizisini meydana getirir ve daha sonra maksimum, minimum ve ortalama scakl hesaplar. Bir dalga ekli diyagram veri noktalarnn gerek zamanl dalmn ve dalga ekli grafiini tm noktalar balandktan sonra scaklk verilerini gsterir. Scak dizisi for dngsndeki otomatik indekslemeyi kullanarak meydana getirilir. 16

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.7 ARRAY to BAR GRAPH

Bu VI kullanlan Array to Bar Graph alt VIdan Bar grafik iindeki deerlerin bir dizisinin nasl gsterildiini gsterir. Bu alt VI bir grafik k iin XY grafiini veren deerler dizisi, balang noktas, noktalar aras uzaklk ve yzde genilik oluturur. Bu VIy veya alt VIy kendi uygulamalarmzda bir bar grafik oluturmak iin kopyalayabiliriz. 17

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.8 CHARTS

Bu VI, tablo ve veri tiplerinin kabul edebilecekleri farkl kullanmlarn gstermektedir. Birka farkl tablo konfigrasyonlarn kullanarak sins dalga(bazen de kosins) grafii izer. Onlar oklu kaplanm grafik izimlerinde gsterilir.

18

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.9 DALGA EKL GRAFKLER

Bu VI dalga formu olarak kabul edilen eitli tek izgili ve ok izgili veri tiplerini rneklerle gsterir. Sins ve kosins dalga meydana getirmek iin izin verilen otomatik indeksleme ile birlikte For dngsn kullanr. Daha sonra birka farkl metot kullanarak grafik zerindeki bu dalgalarn grafii izilir. 19

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.10 SER HABERLEME

Serial Communication VI, bilgisayar zerindeki onunla beraber imal edilmi olan portu kullanarak iki ynl seri iletiim yapar. Port ile balant kurar, porta string yazar, zaman am okuma yapar, zaman am seri okuma VIs istenilen baytlar kullanlabilir olana kadar yada zaman snr aslana kadar bekler.

20

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.11 PULSE

Bu rnek bir pals gnderme ve alma sistemlerini simle eder. Palse uygulamak istediimiz IIR filtresinin tipini pals iindeki rnekleme saysn ve eklemek iin grltnn miktarn dzeltebilirsiniz. Orijinal pals ile meydana kan palsin her ikisini de ayn grafik zerinde grebilirsiniz.

21

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.12 AMPLITUDE SPECTRUM

Bu VI tek bir Spektrum analizr rneinin nasl kurulacan grr. rnek dalga eklini simle eder ve tepe frekans bileenlerinin frekansn ve gcn otomatik g spektrumunu hesaplar. g spektrumu arzu edilen birimlerin iini grafiklendirir.

22

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.13 INTEGRAL VE TREV

Bu rnek trev x(t) ve integral x(t) analiz VIlarnn nasl kullanldn gstermektedir. Bir dizi ntegral x(t) ve trev x(t)nin her ikisi iin sinyal jeneratr VIdan geer. Bu VIlarn her ikisi x (0)dan x(n -1)e kadar olan veri noktalarnn dizisine ihtiya duyar.

23

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.14 IIR FLTRE DZAYN

Bu rnek setiimiz n panel kontrollerinden filtrenin frekans cevabn gsterir. Kullanc 4 IIR filtresinin dizayn modlarndan birini (bessel, buterworth, chebyshev I, II) ve bant geiren tipini, alak geiren, yksek geiren ve bant durduran tipini seer, eitli dier parametreler gibi. Genlik pals ve impulse cevaplar grafik zerinde gsterilir. 24

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 3.15 EXTRACT THE SINE WAVE

Bu rnek filtre VIlar kullanarak bant limit grltlerinde bir sinyalin nasl ayrlabildiini gstermektedir. Bir sins dalgaya yksek frekansl bir grlt eklenir daha sonra alak geiren filtre kullanarak grlt sins dalgadan ayrlr. Grlt sinyalini ve ayrlm sins dalgay grafik stnde ikisini birden gsterir. 25

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 4. SONU Uygulama alanlarn sralamak zor olsa da yaplan uygulamalarn rneklerini inceleyerek bu programn iinizi ne kadar kolaylatracan grebilirsiniz. Hzl programlama, programn adm adm klarn grebilme, paralel program srdrebilme, iletim sistemi konusunda hibir sknt yaamama Mac OS , Windows7, Linux ortamlarnn hepsine kurulabilme gibi zellikleriyle ne kan Labview pratik zmn dier addr. Medikal uygulamalar, Otomasyon, Gda uygulamalar,Otomotiv, Scada Uygulamalar, aret leme, Jeolojik veri analizleri, statistik, Matematik, Enerji analizi, Robotik gibi ok geni bir alana hitap ettiinden dolay gnden gne kullanm oran artmaktadr. Matlab, mathscript gibi dillerin kodlarn kendi ierisinde altrabilme zelliine de sahip olmasyla hem akademik hem endstriyel almalarda mukayese imkan sunmaktadr.

26

LabVIEW Yazlm ve Kontrol Uygulamalar 5. YARARLANILAN KAYNAKLAR 1. Introduction to LabVIEW, http://www.youtube.com/watch?v=peSbZ0gJyxQ 2. http://www.ni.com/academic/students/learnlabview/ 3. LabView nedir?, http://lab-view.com/labviewnedir/ 4. Herkes in LabVIEW, Eyll 2012, ISBN 978-605-364-301-2 5. Introduction to LabVIEW, Sonoma State University, www.sonoma.edu 6. LabView zerinden Arduino Uygulamalar, http://www.roboloji.com/2011/11/labview-uzerinden-arduino-uygulamalari/ 7. LabView-4, http://www.scribd.com/doc/40149209/LabView-4

27