Dr.

Hikmet Kvlcml
Tarih Devrim Sosyalizm Inda LKEL SOSYALZMDEN KAPTALZME - Son Gei -

JAPONYA
Yaynlar

Tarih Devrim Sosyalizm Inda LKEL SOSYALZMDEN KAPTALZME - Son Gei -

JAPONYA

Dr. Hikmet Kvlcml

Yaynlar Dijital Yaynlar ndir - Oku - Okut - oalt - Dat

Bu kitap ilk defa: 2000 Ylnda Tarih Bilimi Yaynlar tarafndan yaynlanmtr. Bu kitap KXz sitesinin dijital yayndr. Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak basmak ve datmak serbesttir. Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar Yaynlar

NDEKLER Yay nevinin Notu Birinci Blm lkel Japon Toplumu (Aa Barbarlk) kinci Blm Japon Sosyal Hareketi (Arkaik a) Medeniyete Gei (Kore ve in) Kore'den Kovulu Tenno nc Blm Yukar Barbarlktan Ge Medenilemeye Arkaik Japon Toplumunda into-Tenno Nara a (710-784) Heian a (795-1185) Kamakura a (1185-1332) Namboku a (1332-1392) Morumaia (1392-1603) Bezirganlama Sosyal Politika ve Sosyal Snflama 3 9 23 25 27 30 33 35 39 44 52 54 65 69 93 97

BRNC BLM Yeryznde modern kapitalizme kesince ilk giren lke ngiltere ise, kesince son giren lke de Japonya'dr. Japonya'dan sonrada kapitalizme giren lkeler olmutur. Ama onlarn girii, hibir zaman Japon baarsn gsterememitir. Neden ? Japonya 10 yl iinde kapitalizmin temelini att; 30 yl iinde teki ileri kapitalist lkeler seviyesine kt. Buna, bugn hal "Japon Mucizesi" gibi baklyor. Btn ii gc, her yerde her zaman "mucize" grmek olan Trkiye'nin, Japonya ile ilgisi Merutiyet anda balad. Bu ilgi, Japon olayn gereki bir izaha kavuturamazd. "Mucize"ye en az inanmak isteyen bat dncesi de, btn sosyal konularda yapt gibi, Japonya konusunda da, ar tek yanl, eksik ve yanllktan bir trl kurtulamad. Japon baarsnn, Japon sosyal yapsndan ktn sylemek: "lmeden bir saat nce yayordu" diyen, Lapalis'in hakikatidir. Bu sosyal yapnn hangi zellii, Japon harikasn yaratt? Asl yaplacak i, bu soruyu objektif ve konkret [somut] ayrntlar iinde aydnlatmaktr. Aydnlatmak iin verilen karlklar artcdr-. "Kltr iin kltr" mnisine en tutkun "Fransz dncesi"nin sayl "enstit yesi" yle demekten ekinmez: "Japon devrimi, birka Samuray'n eseri olmutu."(Pierre de Renauvin, s. 99) Fransz burjuvazisine gre, bir lkede devrim, birka kahraman kiinin eseri olabiliyordu. Yani birka yiit istedi mi, bir lkenin altn stne getirebilirdi. "Sosyal ve ekonomik" faktrlerin ba zerine en ok yemin eden Alman dncesi ise, Franszlarnkinden aa kalmad. Okura rknt verecek kadar heybetli ve kalabalk Alman bilginler ekibi de yle demekten ekinmediler:

"Japon devrimi byle balad. Halktan deil, kk bir gruptan yola kt. Bunda Satsumo ve Chasu Daimyolar [derebeyleri] byk rol oynadlar." (Historia Mundi c.10, s. 364) Alman burjuva bilimi, bir memleket tarihinde ne toplum btnn, ne de sosyal snf rol oynar gryordu: "Kk bir grup" her eyi yapmt. Hatta o grupuun iinde bile Alman Bismark'n andran iki buuk Daimyo (kodaman toprak beyi) kii, her ii becerivermiti. Sayn batl bilginlerin yaptklar izah, en ok u paradoks ynnden artc oluyor: Btn dnyada, herkesin bildii gibi, KAPTALZM, rejim olarak derebeylikleri iktidardan devirerek domutur. Japonya'da bunun taban tabana zdd bir olayla karlayoruz: ki byk derebeyi Daimyo, modern kapitalist snf iktidara karyor! Resmi bat bilimi bunu yaptktan sonra, Trkiye gibi geri bir lkede kltr yzeyine itelenmi "dnc"lerimizin varmayacaklar acayip sonu kalr m? Ancak yerli-yabanc btn tarihi "kahramanlara" yaptranlarn nne, Trkiye'nin yakn tarihi da gibi dikiliyor. Trkiye'de, Japon Mikado'sunun yerini tutan Halife-Padiah vard. Padiah-halife, Gen Osman da, Selim III de, en ufak bir sosyal ve politik deiiklie kalktklar gn, ldrldler. Japonya'da savalara "Samuray" veya "Bushi" deniyordu. Trkiye de savalar "Yenieri" adn aldlar. Gen Osman' da, Selim IIl' de ilerici bir adm att iin, ldrenler Yenieriler oldu. stersek, Japon Daimyo'larnn benzeri olan byk paalarmz, Trkiye yenileme tarihinde de bulabiliriz. Selim III' kurtarmaya koan Alemdar Mustafa Paa, pekala bir eit Daimyo olan tara erafndan "Rusuk Ayan" idi. Yenieriler, onu da saraynda baruthanesiyle birlikte havaya uurdular. Tanzimat ann byk lideri Mithat Paa, pek o kadar Daimyo'ya benzetilemez mi? O da kendi eliyle hazrlad anayasann bir maddesi gereince, bir sabah bir ecnebi vapuruna bindirilerek, talya'nn Birindizi limannda rhtma braklverdi. Trkiye'de kapitalizmi kurmak yle dursun, Mithat Paa kellesini kurtaramad. Sonunda Taif'de bouldu. O trajedinin ac dersini almalar gereken Enver-Talat-Cemal Paalar, Trkiye'de Hrriyeti ilan ettiler. Ama modern kapitalizmi gelitiremediler. Mustafa

Kemal Paa, Cumhuriyet'i ilan etti. Fakat ileri bir kapitalizmi kurup, Trkiye'yi geri lke olmaktan kurtaramad. Neden? u Trkiye rnei pek gzel ispat ediyor ki: yle iki derebeyinin "byk rol" oynayp yahut birka sava (samuray)'nn "eser" vermeye kalkmas, bir memleketin en ileri kapitalizme kavumasna yetmez. Japon "HARKA"s yahut "MUCZE"sinin anahtar: Btnyle Japon toplumunun sosyal (tarih ve insan) retici glerinde gizlidir. Gerek sosyal devrim: Birka kiinin veya bir zmrenin eseri olmak yle dursun, en belli bal bir byk sosyal snfn bile, toptan ve bilinli davransa dahi, tek bana kalrsa baarabilecei bir i deildir. Sosyal devrim: Bir toplumdaki btn sosyal snflarn hep birden iine girdikleri dnemcil krizle doar. Bu basit ve en az yzyldan beri aklanm hakikat, btn ok yanllyla ele alnmadka, "Japon Mucizesi" zerine yaplacak iddialar, birbirini tutmaz yaktrmalar olur. Japon gelimesini "mucize" sayanlarn ve olmayacak nedenlere balayanlarn yanldklar balca noktalar, u byk, grne aldanmalarda toplanabilir: 1) Ekonomice determinizm yok: (Szde ilkel sermaye birikii) Batda kapitalizm iin yzyllarca srelik bir "sermaye birikii" yapan n kapitalizm gelimesi olmu, bu birikiten sonra anszn gelen sosyal devrimlerle kapitalizm domutur. Japonya'da yle bir biriki olmakszn, gkten yldrm dercesine, birden bire kapitalizm balamtr-. 2) Sosyalce determinizm yok: (Kapitalist snfn bulunuu) Batda kapitalizm iin yzyllarca srelik oluum savan gderek gnein altndaki yerini yapm bir kapitalist snf glenmi ve bu snf, bat derebeyliinin mstebit iktidarlarn iskambilden atolar gibi birer-birer ykarak siyasi iktidar ele geirmitir. Japonya'da byle bir kapitalist snf domadan, "akll" birka ulu derebeyinin yurtseverlii ile 3-5 savann (samuray) dahice, kurnaz beceri ve davranlar sayesinde kapitalizm kurulmutur. 3) Tarihsel determinizm yok: Modern dnyada btn geri kalm lkeler, nce smrge ve yar smrge durumuna girdiler. Ondan sonra, dnya ii snfnn modern sosyalist devrimlerinden yararlanarak, kendi milli kurtulularn gerek-

letirmek zorunda kaldlar. Btnyle Amerika(Birleik Amerika lkeleri de iinde) devletleri, btnyle Afrika ve btnyle Asya lkeleri, hep ilkin smrge yahut yar smrge olu prosesini geirmek zorunda kaldlar. Japonya, smrgelemeksizin dorudan doruya bir bamsz kapitalizm dzenini kurabildi. in, Hind, inhindi hatta Kore vb. lkeler, kapitalizm ile temas eder etmez yar veya tam smrgeletiler. Japonya kapitalizme geti. 4) Rejim determinizmi yok: Bugn geri lkeler, smrge ve yar smrge kurtulularn baarrlarken, dnya ii snfnn sosyalist davranlarndan yararlandlar. Milli kurtulularn baarmalarnda, sosyalizme girmek bir zaruretmi gibi ne srlyor. Diyelim ki, Birleik Amerika rnei ok eskidir, ite Japon rnei ortada: Hi de sosyalizm konana yan bakmadan, hem milli kurtuluunu, hem de kapitalizmini yaratverdi. yle geri lkeler iin sosyalizmin kanlmazl diye bir dzen prensibi ile oyalanmad. Kalknmasn kapitaliste yapp her millete parmak srtt. Bu ve benzeri "gr"leri daha ok sralayp uzatmayalm. Btn bu kaotik yaplar, her eyden nce Japon tarihinin derinliklerinde rol oynayan geni ynlardan gelme nsan ve Tarih retici glerini olduklar gibi kavrayamamaktan ileri gelir. Bu da en bata Japon tarihini ele alrken gze batarca beliren olaylar, sanki hi ele almaya demez eylermi gibi yan yana dizerek, tede kendi kuru mantmzla bir sr tarihsel inaat yapmaya kalkmamzdan kaynak alr. Bu tespitten bakacak olursak: Japonya'da daha nce "szde sermaye birikii" olmutur. Kapitalist snf domutur. Ancak rejim konusuna sosyalizm, tpk ngiltere'deki gibi ilkel biimi ve kalntlaryla roln oynamtr. Toplumun ancak kabuu demek olan politikadan daha derinlere inmemi klasik tarihleri, bir duman perdesi kaplamtr. O perde, U Dou lkesi Japonya'y bsbtn karanla bomutur. Japonya'da 18.yzyln sonlarnda grlen olaylar: lkel Japon toplumundan modern kapitalizme gei kavranlmak istenirse; nce Japon tarih ncesi, Morgan'n blmleyiine gre geirdii konaklarda incelenmelidir. Japon tarihine dokunan btn tarihiler, Japon tarih ncesiyle modern Japon kapi-

talizmi arasndaki balantlara pek basmakalp yorumlar yaktryorlar. Bu yorumlarn biimsizletirmelerine yol aan birinci kmaz: "medeniyet" szcyle "kltr" gerekliini birbirine kartran terim senlibenliliinden gelir. Medeniyet tarihinde bir ilk a, bir orta a, bir de modern a tannyor. Bu alar arasna medeniyetlerle barbarln mnasebeti konulmadka: a) Her 3 a arasndaki organik balar koparlyor. b)"Orta a" denen duruma bir "Feodalizm" adn vermekle her ey izah edilmi saylyor. Gerekte her orta a, bir antika medeniyet biiminin yklmas zerine doar. Eer bir lkede daha nce" medeniyet" szcnn tam karl olan "sosyal snfl toplum" domamsa, orada medeniyetin yklmas olamayaca gibi, ykmn ardndan gelen "orta a"da, klasik anlamyla bir orta a olamaz. Ona ramen pek ciddi sosyal tarih denemeleri, Japon tarihini birbirlerine bakarak ele alnca: Orada tarih srasyla zincirleme giden ak, nce parampara ediyorlar; olaylar arasndaki btn organik balar kopararak Japon tarihini, iplii kopmu tespih taneleri gibi darmadan ediyorlar. O yzden Japon tarihi sra halinde "yanllklar komedyas" gibi ardarda gelmi, niin yle olduu anlalmaz bir sr "derebeylikler" koleksiyonu biimine sokuluyor. Historia Mundi'nin bilginleri, bu eit anlayn aheserini verirler. Onlara gre Japon tarihi, bitmez tkenmez 3 trl derebeyliin birbirine kenetlenmi kark iplik yumadr. Japon tarihinde, kendi tarihi iinde deiebilir fakat arasra deise bile kendisi pek az deien bir savalar tabakas (Kriegerstemo) vardr. Buna BU ad verilir. Franszlarn SAMURAY dedikleri bu topran sava tabakas (Builer), Japon derebeyliinin zerine dayand temel idi. Derebeylik geliiminde 3 tabaka ayrt edilebilirdi: "1) Shen'ler sistemi zerine kurulmu erken derebeylik (Frh Feodalizm); 2) Shugo'ca idare edilen eyaletlerdeki orta derebeylik; 3) Daimyo topraklarna yaslanan ge derebeylik." (Historia Mundi c. 8, s. 199) Bylece[Historia Mundi'ye gre] Japonya, ebedi ve ezeli bir derebeylik dnyasdr. Shoen a da, Shugo a da, Daimyo

a da, hep birer "derebeylik"tir. Bu hem deien; hem de deimeyen derebeylik nasl bir eydir? Klasik tarih, kendi metodunun kmaz ile darmadan ettii tarih olaylarn biraz daha birbirine kartrp orbaya evirmekle karlk verir. Kapitalizminden nceki btn Japon tarihi, "derebeylik" ise Japon politika yzeyinde ikide bir patlak veren alt stlkler nereden kar? nk Japonya'nn ister siyasi tarihi, ister edebiyat tarihi zerine yazanlar, byle alt stlklerin getirdii bir sr basamaklar ayrt etmekten geri kalamyorlar. Nitekim Japon gazeteci ve edebiyats Kuni Matsuo ile ibirlii yapan Kyuko Kawaji ile Alfred Sonoular'n Japon tarihinde u dnemler gze arpar: 1) Arkaik a, 2) Nara a, 3) Heian a, 4) Kamakura a, 5) Namboku a, 6) Marumai a, 7) Yedo (Tokugava) a. Rene Grausette de, byk "Dou Medeniyetleri"yaynlarnda, Japon medeniyetini anlatrken, aa yukar ayn konaklar sayar. Bu konaklarn sosyal tarihine deil, siyasi tarihine bile, edebiyat tarihi kadar olsun yer vermez. Btn o alarda, hi durmakszn siyaset de edebiyat da deimitir. Toplumun siyaset kabuunda ve kltr cilasnda grlen deiiklikler, elbet daha derin ekonomik ve sosyal yapsndaki deiikliklere paraleldir. Bu paralellikler nasl olmutur? Ona baklmaz. O zaman Japon tarihi bulmacalar. Objektif ve konkret [somut] kendi hareketi ile ele alnmad iin herkesin kendine gre zmeye alt bir "sr" yahut "mucizeler" dergisi haline girmitir. Japon tarihini nce kargaalktan kurtarmak iin btn insanlk tarihi iinde ki elle tutulur gelimeler bakmndan incelemeliyiz. Japonya denilen lkede uzun sre, bir "Japon Medeniyeti" yoktur. Japon medeniyeti adyla anlan bir ok kltr basamaklar vardr. O basamaklarda ilk gze arpan zellik udur: Japon kltr, corafya retici gleri bakmndan, ngiltere'deki olaylara alacak veya hi almayacak kadar benzer, ngilizler gibi Japonlar da:

"ngiltere'ninkini andran bir corafya durumunda yerlemi, yava yava fethedilerek her trl istila teebbsne kar daima baaryla savunulmu bulunan adalarnn snanda yaarlar." (Kuni.M. s.8. Historia 2 1935) Bu corafya ekonomisi ortamnda, Japonya'nn alnyazsn izmekte balca rol oynayan insan ve tarih retici gleri de ngiltere'ninkinden aa kalmaz. Daha dne kadar: "lkel Japonlar ve asllar zerine hemen hemen hi bir ey bilmiyoruz" deniliyordu. Ne mitoloji ne arkeoloji, ne neolitik kalntlar hatta ne Linguistik (dil bilim) o bilinemezi zemiyor. "Risu-Kiou dili bir yana braklrsa, Japon dilinin akrabas yoktur." (Konisoji Kiya s. 28) Byk Britanya adalarnda olduu gibi, Japon adalar zerine rzgarn her estii ynden saylmayacak kadar eitli ve pek byk yn tekil etmeyen "perakende", "serpinti" denilebilecek, ikide bir st ste, karmakark d aknlar gelmitir. Japonya ahalisi, bu srekli aknlarn halitas olmutur. "uras muhakkakgrnyor:Japonlarnasllar, Malezya'dan, Asya kara ktasnn kuzeyinden, hatta Polenezya'dan veya baka Pasifik adalarndan; belki daha baka gruplardan kadim bir ada, adalar Aynu'larn elinden almaya gelmi eitli ahalinin bir kmelemesidir. Ondan sonra Japonya'da Amerikallar tarznda yava yava yeni bir rk, biimlenmitir." Kuni, age.) Daha sonra ki arkeoloji aratrmalar,daha baka sonular getirmedi. Japon topraklar zerinde ilk insann ayak izleri "kuvvetle Mezolitik belirtili neolitik kltr" (Otto Berkel Bach, s. 183) olarak bulundu. "lk Japon kltrnn barnd yerler henz bilinmiyor..." "Neolitiklerin toprak kaplar vardr... Jmen insanlar denilen kimselerin kaplar zel izgili (Sehnur-Matten) seramiktir; Neolitiklerin kendileri, alabildiine gebedirler. Hibir ekim ileri yoktur. Avc, balk, derleyici (Sanber)dirler. aygtlar,cilal ta, kemik ve boynuzdan yaplmadr. Barnak olarak drtgen veya drtgen-elips biiminde mesken ukurlarn kullanrlar. Ta demeli zeminin ortasnda ocak bulunur. Dam, ke kazklar (eckrofoston) biimindedir. Bu tarz yap, onu yapanlarn Japonya'ya daha souk bir yerden gelmi olabileceklerini dndryor." (Otto, s.184)

En elle tutulur belgelere gre Japon tarihi budur. Japonya'da ilk iz brakan toplum biimi: Toprak kap kullanan gebelerdir. Bu tip toplum, Aa Barbarlk Konadr. Avc ve balklar arasnda toplayclarn bulunuu, Japonya'da barbarlktan nceki vahet andan kalntlarn da bulunduunu gsterir. Ancak btn yeryznde olduu gibi, Japonya'da dahi barbarlk toplumu en aa konanda balar balamaz; vahet a insan iin, yeryznde yaama alan kalmamtr. Problemin sosyal yz budur. imdi, Japonya'nn aa barbarlk kona ile balayan toplum ann nasl gelitii aratrlabilir. Bat Avrupa nsanlar, barbarlktan kurtulup da Avrupa'daki antika medeniyet ykntlar zerinde modern kapitalizmi kurdular kural; Avrupa'nn corafya ve tarih retici gleri bakmndan belirlendirdikleri blgelerde yaayan (ekonomi-dilzihniyet) birlikli kmelemelere Millet adn verdiler. Kapitalizmden nceki toplumlarda en geni birlik mmet idi. Hangi (ekonomi-dil-zihniyet)ten olursa olsun ayn inanc benimseyen toplum insanlarna mmet deniyordu. Kapitalizm ilk defa Avrupa'da, ayn Hristiyan inanc benimsedikleri halde, (ekonomi-dil-zihniyet) bakmndan farkl topluluklara, ayr milletlere bld. Demek, bir lkede MLLET'ten konu amak orada kapitalizmin gelitiini gsterir. Kapitalizm bulunmayan bir yerde millet aramak samalktr. Gelin grn ki, bat bilginleri kapitalist bilginleri olduklar ve kafa yaplar millet kavram ile doygun bulunduu iin deil dnk Orta ada medeniyet ncesinde bile, "millet aramaktan ve bulmaktan" holanrlar. Japon tarihini mi yokluyorlar? Onlar iin en nemli konu: Japonya'da hangi "millet"in bulunduunu, semektir. "Japon milleti"nin 1868 ylndan sonra olutuunu unuturlar. 1868 ylndan nce Japonya'ya has bir "millet" bulamaynca kalkp rk peine derler. Japon toplumunun sosyal-siyasi yapsn bir yana atp, hangi rktan geldiine saplanrlar. O yzden her milletin tarih ncesi gibi, Japon toplumunun tarih ncesi de, bulmacalar. Drd byk olmak zere 500 adadan derleik Japonya lkesinde, kimler oturdu? Etnoloji aratrmalar "Hipotez"'den teye gemez.

Japon bilginlerinden Tsubai'ye gre, Japonya'da Neolitikler (barbarlar), iki baka rk ilerine aldlar: "Birisi RU-KU ile Formoza'y tutmutu. Bunlar baka etnografya karakteristikleri arasnda tatan ok ucu yapmay biliyorlard. Hondo, Yeza adasnda oturan ahali ise, daha ileriydi. Ta balta imal ediyorlard. Kemik ve geyik boynuzunu iliyorlard. Topraktan insan biimcikleri yapyorlard. Ta baltalar, gney adalarnda eitli biimler alyordu." (Eugene Pitiart, Les Races et L'istoire, s. 498, Paris: 921) Bu aklama, Japon tarih ncesi kltrnn, in'den atlama olduunu gsterir. Bildiimiz gibi, ilk in kltr, Bat "pek Yolu"'ndan Sar Irmak (Huang Ho) boyunca geldii iin, Kuzey in'de ald. Kuzey in'in, Kore araclyla tam karsna den yer, Kuzey Japonya'dr. Gney in, medeniyete ok sonralar girdii iin, Gney Japonya da, kltr etkilerine Kuzey Japonya'dan sonra girmitir. Onun iin Riu-Kiu ve Formoza'da aa barbarlktan bile geri toplumlarn bulunmas tesadf deildir. Japon takm adalarnda, Japonlardan nce Aynu'lar; onlardan nce; Koropokgurular, hatta Charency'ye gre, Koropokgurulardan da nce; Kuzey Amerika yerlileriyle akraba olan Pit-Dweller'ler, onlardan da nce, Negritolar oturuyorlard. Tek szle Japonya dnyann her yeri gibi- says belirsiz "IRK'larn mozaii"dir. Varl en iyi ispat edilmi en ilk Japon yerlileri, Aynular'dr. Bunlar henz Msr tarih ncesindeki Merimdeler gibi deniz kabuklularn yemekle geinme (kjkkenmodding) anda idiler. "Bu kabuklularn eitli devrelere ait birikimleri Kuzeye gittike daha az kadim grnrler. Yenilmi kabuklu ynlar, Aynu glerinin gittii gney-kuzey yolu zerinde konulmu Jalonlar (yol gstericiler) gibidirler." (E.P. age, s. 499) Baelz ve baka Japon, Amerikan ve Avrupa bilginlerine gre: "Aynular, Japon nfusunun substratum'n (en ilk ve youn temelini) olutururlar. Bunlar, Kafkasl uluslara akraba olan bir uluslar topluluundandrlar. Bu uluslar topluluunu, TrkMoollarn gelii paralad. Paralanan nfusun bir bl batya yrd. Bylece bir blk Ruslar, bunlarn halefi oldular; br blk, Pasifik kylarna vardlar. Denizi geip, Japon takm adalarna yerletiler." (E.P. age s:500)

"Aynularn dil ve etnografyalar kendilerini Japonlardan tamamyla ayrr." (age, s. 501) "zellikle, Japonlar Kore'de, inli elemanlara kararak, Hristiyan ann ilk zamanlarnda Nippon [Japon] adalarna yerletiler." (age s. 500) M. Ramstedt der ki: "Eski Japonca ile Korece ve Altay'l dilleri arasnda akrabalk grrz." M. Matsumato Nobuhiro ise: "Daha baarl bir ispatlama yaparak, Japonca ile Austroasiatique (Malezyaca, Hinte, ince) dilleri arasnda Avustralya folkloruyla, Japon mitolojisi arasnda akrabalk kaydeder." (Rene Grousset, Les Civilisation de L'orient, cilt 4 Le Japon, Paris MCM XXX s: 7) Dr. Magel'in bulduu bir atasz der ki: "yi bir samuray olmak iin, insann damarlarnda yar yarya kara kan bulunmaldr." (E.P, s. 502) "Hristiyan anda, sa'nn doum ylnda, Avustralyal, Malezyal, Hintli, inli gibi yar yarya kara kanl insan: belki de Hint, Malezya toplumlarndan Japonya'ya gelmi insanlarn melezlemesi olabilir." Bugnk Japonya'nn insanlar 2 tiptirler: 1) nce-ehirli Japon tipi; st snftr, daha uzunca boylu, dolikosefal (uzun kafal), lephoprosope (kk dudakl) olur. 2) Kaba- kyl Japon tipi; alt snftr, daha ksa boylu daha az uzun kafal ve yass burunlu olur. nce tip "ahali bl iinde baz kadnlar hari, gz ekiklii yoktur." (E.P. age, s: 497) denildiine gre, sonradan gelen fatih tipler, hi deilse barbar usul ile kadn alarak eski yerli Japonlara karm bulunurlar. Klasik tarihe gre Aynular, Dou Sibirya'dan gm, birbirine dman airetler durumundadrlar. Zamanla, Kyuu adasna Malezler sokulurlar. Japon'un kan bakmndan siyah Malez'inki gibi; dil bakmndan hem Moolca hem Malezce kar olmas bu karma balanabilir. Kargaal rklar ortamnda Japon lkesi -btn tarih ncesi toplumlar ve lkeleri gibi- toptan bir Tanrlar toplumunu tar. Japon mitolojisi, Irak ve Msr tarih ncelerinde grdmz tarihin balang masallarn ksaca tekrarlar:

"Dnyann yaratlndan nce, birok tanr kuaklar gelmitir. En sonuncu tanr ifti, gne tanras zanagi ile nazami'den takm adalarnn eitli atalar dodu." (H.G Des cilt. III s:381) Gne tanras zanagi'den, gne tanras Ameterasu ile kzgn erkek tanr Susa-Neo dnyaya geldi. Bu geli ilk Japon toplumunun, aa barbarlk konanda egemen olan anahanlk dzeninde yaadn gsteriyor. nk toplum gibi tanrlk da ana hukuku kurallarnca geliiyor. Demek, sa doumuna balanan yllarda, Japonya'nn tarih ncesi, aa barbarlk konan henz am grnyor. Belki aa barbar toplumunun zerine akn edenler orta barbarlk konana erimitirler. nk o sralar Japonya'da tarih, bir takm merkezlemeler buluyor. Kajiki ve Nihangi, geleneklerin sosyal yapsn anlatamyor. Japonya'da henz Grek dnyasnn yukar barbar kentleri yle dursun; Huangno (Sar) Irman orta mendireinde belirmi kentler bile yoktur. Onun iin "Japon merkezlemeleri"ni, olsa olsa kefedilmeden nceki Amerika yerli kan ve airet tekilatlarna benzetebiliriz. Hepsinin ayr tanrlar vardr. En byk Japon adas Honda veya Hono merkezi, gne tanras Amaterasu'ya tapar. Buraya, Tenno slalesi yahut "Gkyznn Hkmdarlar" adn alan ve Japon birliini kuran, gene bir kadn olan Yamato'nun slalesi balanr. Bay R.Grousset, bir yanda bu merkezleri e indirir; tede yle yazar: "Ky adas airetleri iinde, Kumaso, Hayate gibi baka merkezler olutu. Bu sonuncular, Satsuma ve Hiuga eyaletlerinde oturuyorlar ve eitli denizcil mezheplere tapyorlard. Bay Matsuma'ya gre Japon mitolojisi, o eitli mezheplerin kaynamasndan ve Yamato prensliinin baka airetlere dayatt, Amaterasu'ya, airetlerin boyun emelerinden sonu olarak dodu. Birleme ii, Aynu barbarlarna kar yaplan rkl (etnik) savala ahenkli olarak halledilmi olmaldr. Nitekim efsaneler bize Yamatotake prensini (. S. 81-113), gneyde Ky'lu Kumasolarn ayaklanmalarn bastrdktan sonra, kuzeyde Aynularn zerine gidip Kanto (imdi ki Tokyo)yu fethederken gsteriyor. O sralar, artk Kore'ye kar deniz seferleri de balamtr.

Milli greneklere gre, bu seferlerden birincisi, imparatorie Jingo-Kogo'nun eseri imi." (R. Grousset, age, s. 8) Burjuva bilgininin eilimi byledir. Nerede bir insan kltr grse, ona hemen "medeniyet" damgasn vurduu gibi, nerede bir otorite grrse, ona da hemen bol keseden "imparatorluk" sfatn vermekte saknca bulmuyor. Japonya'da imparatorluk ve imparatorie szcklerinin kullanl, o alkanln yarattklardrlar. Bu hesaba kalrsa: Yabanc bir aireti yenen her askeri airet efi, hemen bir "imparator" olur. Yalnz ,modern imparatorlarn tersine, Japonya'da ilk imparatorluu kuranlar gibi, sonra ftuhat yapan nl kiilerin de, neden hep kadn imparatorie olduu zerinde hi durulmaz. Airetin egemenlii nerelere dek yaylrsa, oralar da derhal birer "imparatorluk" oluverir. Burjuva biliminin bilerek bilmeyerek yapt terim kakafonileri ile bamz dnmezse, klasik tarihin anlattklarn, yle sralayabiliriz: O alarda, Japon toplumu, henz aa barbarlktan orta barbarla gemek zeredir. Onun iin, aa barbarlktaki CNSEL BLM iinde, erkek cinsi yava yava ar basmaya kalkmtr. Klasik tarih, bunu, yle anlatr: "Kz karde ile olan karde, uzun bir ihtilafa dtler. Bunda, phesiz Japon halkn biimlendirmi bulunan g aknclar arasndaki mcadelenin anlarn grmek gerekir. En sonunda iktidar Amaterasu'nun nesline teslim olundu. Halefleri, Ky adasna yerletiler. Bunlarn dlleri, ilk "insancl" imparator olan Komu-Yamato'ya vard. Bu imparatorun daha ok bilinen lmnden sonraki ad JMMU TENNO'dur; O, Japonya'da hala egemen olan slalenin kurucusudur" (H.G. d age,) Szde "imparator" Jimmu, besbelli Ky adasnn oymak askeri eflerinden biridir. Osaka krfezinin, Yamato blgesine yerleir. Uydurma kronolojiler, Nihangi tarihini, .. 660 ylna karyor. H.G.d.P.'ce hadise, sa'nn doum yllarnda geer. Yamantu'yu andran Yamato hkmdarlar (kabile askeri efleri), zumo klanlarn boyunduruklam grnrler. Jimmu'dan birka yzyl sonra, "12.imparator" Keiko'nun olu YamatoTake, henz bir efsane kahramanndan teye geemez. Kuzey de Aynular boyunduruklar. Belki bir ara, Ky'lu Kumasular

da emri altna sokar. Derken, sahneyi yeniden bir kadn tutar. O, Perslerin efsane kahraman Cyrus zamannda, Orta Asyal Mesajetlerin Herodota nlendirilmi ana han Tomris'e, sa'nn doum yllarnda Byk Britanyallarn anahan Baudicea'ya, pek benzer. Ancak, klasik tarihin cmerte "imparatorie" rtbesini verdii ana han Jingo, isa'dan birka yzyl sonra grlr. "Kore devletleriyle, hele Pak-ei ile temas kurulmas, Japonlar iin hatr saylr bir nem tar. O devletler Japonya'ya yalnz endstri mamullerini deil fakat loncalar kuran esnaflarla birlikte, in dili ile in yazsn sokup, ilk kara ktas medeniyetinin elemanlarn ifa eden ulema (aydnlarda) gnderdi." (H.G.d.P s.382) Demek Japonya, Persler'den 900 yl sonra, ngilizlerden 400-500 yl sonra; srf Asya kara ktas medeniyeti ile ilikiye girebilmitir. Roma medeniyeti kerken, Byk Britanya barbarlyla karlat. Japonlarn temas, in'de 2.Han (Dou Hanlar) slalesinden sonra patlak vermi barbar slaleleri ana denk dt. "in'de Tobas(380) zaman Budizm en kudretli ilerlemelerini yapt. imparatorie Hu, batda (ipek yolu zerinde) in prestijini yeniden kurmay denemek iin, dinsel hizmetleri kulland. Ama 5. yzylda en byk aamasn bulan in paralan, her trl byk politikay engelledi." (H.G.d.P. age, c: 1, s. 376) Bylece, tpk Roma medeniyeti karsndaki ngiliz adalar gibi, ken ve dalan in medeniyeti karsndaki Japonya, tek tk medeniyet tohumlar almtr. Roma, hibir zaman ngiliz adalarn tamamyla ele geirememiti. in medeniyeti, kendi sosyal snflarna blnm toplumuyla, Japonya'y ondan daha az ileyebildi. Ancak, Japon airetlerinin gdc tabakalar arasnda, in taklitilii balad. O zamana dek hayli "durgun" grnen Japonya'da, olaylar, klasik tarihin deyimiyle, "birden bire aceleleti". 6. yzyl ortasnda Mahayamiste, kuzey boylamnda, yllarca srecek savalarna giriti: "Kudretli bir fonksiyonu olan ugolarca kabul edildi. O birka ylda, gzler sz edilen yabanc dnyaya aldktan sonra Japonya'nn deri deitirmesi ada zamanlardaki kadar tam ve abuk oldu." (H.G.d.P., age, s.382)

Demek, Japon toplumu, modern kapitalist medeniyetle olduu gibi, antika medeniyetle de temasa geer gemez, abuk deiiklikler geirdi. Japonya'nn bu deri deitirmesi, ondan 600 yl nce Britanya adasna, Hristiyanln girii ve ileyiine benzedi. Bu ileyi, tam bir tarih aydnl iinde gemedi. Medeniyet taklit edilerek, ilkel toplum "krallarnn", tarihteki krallar andrmas balad. Suhotaku Taishi: (593-622) zaman, Avrupa'daki Hristiyan azizleri andran yabanc lke rahipleri arld. Kore'den artistler getirildi, bir sr tapnaklar kuruldu. in'e, ilk Japon elisi gnderildi. Japonya'daki Kan tekilatl toplumlar srletirmeye alacak, in usul idare kurallar; in saraylarndaki seremonyaller, ecnebi meta olarak ithal edildi. Fakat kan tekilatl efler, birden ve kolayca boyun ememi olmalydlar. nk ngiliz Magna Carta's gibi olmasa bile, ilkel barbar demokrasisinden kalnt saylacak bir anayasa eidi ortaya kt. lk memleket anayasalar kaleme alnd. Derken, barbar ngiltere'nin "BYK EGBERT", "BYK ALFRED'leri ayarnda yerli kahramanlar tredi. Japon barbar toplumuna medeni devleti sokmak teebbsn baaran "BYK TAKWA"nn reformu dodu. (.S 645-649) "Hkmet, merkeziyeti in hkmetinin modeline uyduruldu." (H.G.d.P.) "mparator" nnde sorumlu bakanlar sistemi kuruldu. Zamann in hukukuna gre dzenlenmi, aktarma Japon "CODE"u yapld." "Mutlak hkmdarlklar" andran bir dzende, Japon aristokrasi tabakas, en ufak ayrntlarna dek rgtlenmeye alld. Merkezden atanm tara valileri ile eyalet idaresi belirdi ve ilh ve ilh. Grnte Japonya'y, d ve st kabuu stnde, kara ktas medeniyetine benzetmek iin her ey yaplmt. Ama antika medeniyetlerin klasik "imparatorluklarndan henz ne kadar uzak bulunduu, u tek olayla srtverdi: Japon- szm ona- "devlet"i dpe dz gebe idi; Kyden kye gezipduran bu seyyar, gebe devlete, in rneine uygun bir oturganlk verilmek istendi. Japon toplumu, orta barbarlktan adeta zorla, yukar barbarla doru itildi. Btn bu geliim konaklarna dikkat edilirse, unu gryoruz: Japon toplumu, kendi yava yryyle tarih ncesini

yaarken att her adm, ona hep dardan sokulmutur. Japon insan ynlar zerinde ince bir zar tekil eden tarih ncesi Kan efleri, bazen dini ef, bazen askeri ef klna girerek, kh yava, kh hzl admlarla kara ktas snfl medeniyetinin "devlet" sistemini-karasabanla alan kye en son sistemi sokar gibi- Japonya'ya sokmak abasn gstermilerdir. Fakat btn o uzun sreler iinde, Japon geni halk ynlar, kendi tarih ncesi toplum hayatlarn hemen hemen hi deitirmeksizin yaamlardr. ngiltere'ye Romallarn yaptklar gibi, zorla medeniyet as yapan bir in medeniyeti akn da, Japonya zerine saldrm grnmedii iin, Japon toplumu ilkel komn yapsn temelinden alt st edebilecek istila sarsntlar geirmeden kalmtr. LKEL JAPON TOPLUMU (Aa Barbarlk) ["500 Nihon Adas Asya'dan nce iki g yaam bulunur. En kadim uluslar Aynu'lar, Dou Sibirya insanlar ile akraba grnrler. Bugn en kuzeyde bulunan Japon toplumlarnn ikinci derece byk atalar, Hokkaido'nun Kuzey adasndan gelmilerdir." Orjinalde bu cmle yazlp st izilmi. Y.N] Japon adalar, batya ak bir hilale benzetilirse, hilalin gney ucunda Kyuu adas, Kore ile bitiecek gibidir. Hilalin kuzey ucunda Hokkaido, Dou Sibirya'ya en yaklak, ikinci byk Japon adasdr. Bugn, Hokkaido'nun kuzey batsnda sktrlm gibi yaayan Aynu'lar, Dou Sibirya insanyla akraba grnyorlar. Belki ilk Asya kara ktasndan Japon adalarna g eden barbarlar bunlardr-. Japon aripelleri (adalar, hilalin ortasndakiler), birden bire Asya'dan Japon denizine kadar uzaklar. Asya'dan bu orta yere g, imkansz gibidir. Ama hilalin hemen hemen btnn oluturan Japon aripelinin en byk adas Hondo, gney ucuna doru Asya'ya pek ok yaklar ve g olanan hazrlar gibidir. Gelileri bilinemeyecek kadar eski olan Aynular bir yana braklrsa; sa'nn doumundan nce Japon adalar hilalinin gney ucuna, iki g yaplm bulunur: 1) Hondo adasnn gney batsnda zuma blgesine MOOLLAR; 2) Kiyiu adasna MALEZYALILAR...

Bunlar iinde Malezyal gebeler, baskn km olacaklar. Kendilerini tanra Amaterasu'nun dlnden gelmi sayanlar; ilerinden imparator Kamu-Yamato'y karanlar, adasna g Kyuu enlerdir. Kamu-Yamato'ya, lmnden sonra Jimmu Tenno denildi. Kyuu adas kan eflerinden biri olarak (Hondo adasnn gneyinde 4.byk ikoku adasn kucaklar), Osaka krfezinin Yamato blgesine Yamato efleri adn vererek yerleti. Japon dnyas iin en stratejik ve gvenli nokta bu blgeydi. lk Yamoto efleri Izumo'da yaayan Mool kkenli Kanlara boyun edirmeyi becerdiler. Bu olaylar, Nihangi uydurma tarihi, I.. 660 yllarna kartrsa da, bugnk tarih sa'nn doumu yllarna drr. "mparator saylan" Keike'nin olu efsane kahraman Yamato-Take, daha kuzeydeki Aynu'lar boyunduruklad gibi, bir ara belki Kyuu adasndaki Kumasolar da emrine ald. Ve bu dinamizmle, "imparatorie Jingo", yeniden Kumasolara kar at ikinci seferden yararlanarak Kore'ye el att. 3. veya 4. Yzyl sonu Kore'nin Mimana Semti, koloniletirilmi olmaldr. Bu olaylarda rol oynayan Japon insanl nasl bir toplumda yayorlard.

KNC BLM JAPON SOSYAL HAREKET (ARKAK A) Japon arkaik a zerine Japon st yap kltr elemanlarndan baka birey ne srlemiyor. Japon edebiyat tarihi, zellikle Japon tarihinin izleri stnde yrr. Japon tarihini blen devirler, imdiki duruma gelmeden nce Japon edebiyatnn geirdii eitli basamaklar gden devirlerdir. Yedinci yzyla dek giden arkaik zamanlar, edebiyat bakmndan bir hazrlk devridir. "Tarih bakmndan Japonya iin, bir devletin ekil alp yerlemesi, bu devre denk der" (Kuni) diyen Japon bilginleri, "Japon Devleti" dedikleri eyi yle anlatrlar: "Roma Gens'i biiminde klanlara blnm olan Japonya, az ok birbirinden bamsz ruhani ve dnyevi eflerce idare edilen birok kk krallklara blnmt. Gelenee gre 660 yl ncelerine doru, 1. mparator Jimmu Tenno'nun yani imdiki imparatorun dorudan doruya atasnn efsanevi tarihini ve tanrsal yceliini greceiz. Jimmu Tenno, hkmetin ve dinin skca birbirleriyle birleik bulunduu dzenin kuruluunda byk nem tayan "krallar" birletirdi. Japonca Matsuri-Goto deyince hem devlet ilerinin idaresi, hem de din seremonisi anlamna gelir. mparator Jimmu Tenno'nun zerlerinde ruhani bir ncelie sahip olduu klan efleriyle ilikileri, Fransz tarihinde Cagretienler andaki ilikilerle kyaslanabilinir." (Kuni, s. 30) A) Yukarda anlatlan olaylar yorumlarken, sosyal yapnn kapasitesizliinin ne kadar byk rol oynadn gryoruz. .S. 7. yzyl Japonya's, 10. Yzyldan sonra ki Cagretien'ler Fransa'sna hi benzemez. Cagretien'ler anda, Hristiyanlk, Roma kilisesinden idare edilirdi. Hugues Capid krall ancak o kilisenin takdisi sayesinde, oullara miras braklabildi.

Tenno Japonya'snda ise (din ve dnya) ayn idare altndadr. Japon Tennosunu (Mikadosunu) anlamak iin, tarihte Roma'nn ilk efsane krallarna; Semid peygamberlerine; en ilk Smer Iakku'larna kadar kmak icap eder. Tenno'ya baknca, slamlktaki ilk peygamber ve sonraki halifeler bile ok modernlemi, yeni zaman kuruculardr. Tenno'nun hem din hem dnya eflii, besbelli teki kan, airet ve federasyonlarnn seimle gelmi efleri zerinde, srf ruhani bir st makam rol oynar. Yoksa imparatorluk denen bir siyasi birlii temsil etmez. Japon siyasi birliinin modern anlamada devlet birlii olmas daha uzun yllar bekleyecektir. B) Yazar Kuni'nin burada "DEVLET" adyla and oluumlar, Japonca "KUN" adn alr. Kunilerin bir devlet olmadklar, birok Kan merkezleri olduklar saylarndan anlalabilir. "in medeniyetinin Han Devrindeki (.. 154-108 yllar) Anallarda [Yllklar] yazldna gre Japonya'da 160 kadar Kuni sayarlar." (Otto Berkelbach Van Die Sprenkel, Die berceische Welt und Ihre Erschliessung, c,8 1950, Bern. S. 185) Besbelli btn tarihilerin imparatorluk dedikleri ey, barbarln Kan tekilatl airetlerinden kurulmu federasyonlardr. Barbar federasyonlar ise sk sk yer ve otlak deitirdikleri gibi her zaman dalp toplaabilen az ok oynak ve deiken oluumlardr. Nitekim Japon tarihini .. 660 ylnda balatan yazarlarda Japon tarihi gibi, Japon "imparator"luk'ununda bildiimiz tarihten daha ksa mrl ve baka trl bir oluum olduunu yle anlatrlar: "600 yl kadar sonra imparator Sujn gene adalarn bir ksmn ele geirebiliyordu. amzn 20.yzylnda imparator Keiko, generallerini fetih eserini tamamlamaya yolluyor ve btn lkeyi boyunduruk altna ald ile vnebiliyordu. Halklar ve blgeyi, kaza ve vilayetlere blerek, idare taksimata uratlar ve kanunlar yaptlar. Bu kanunlarn ou, Japonlarca ilk tannan in ve Kore kltrlerinden dn alnmlardr." "Japonlarn daha nce oktan beri Korelilerle ve inlilerle ilikileri vard. in'de Weiler (Han slalesinin kronikileri) Japonlar anarlar." (Kuni, s.31) "285 yl Konfiyslk moral kurallar ile birlikte Japonya'ya girdi. 7. Yzyl banda Japon imparatorlarnn mrebbileri [Erkek eitmen] olan Koreliler in yaz bilgisini getirdiler. 552 yllarnda

Budizm Japonya'ya girerek ondan sonra ki Japon dncesi zerinde byk nfuz kazand." (Kuni, s. 32) MEDENYETLE TEMAS (KORE VE N) Japon ta a, kendi tecridi iinde yayordu. Oraya dardan gelen her sosyal etki, yeryznn bir noktasna den gkta gibi lokal kald ve yerli toplum ilikileri iinde arabuk eritildi. Bu olay, Japon kltrn inceleyenler yle deyimlendiriyorlar: [Orijinalinde st izilmi olan ksm yle: "Japonlarn kkeninde Malezya'dan, Asya kara ktasndan hatta Polenezya'dan veya baka Pasifik adalarndan ve belki daha baka gruplardan, kadim bir ada, adalar Aynu'lardan zaptetmek iin gelmi eitli topluluklarn bir kmelemesi olabilir. Y. N.] "Japon kltr, bir takm dn almalardan yaplmadr. Japonlar, ok eyi dn almlarsa bile, burada "YARATI" denilebilecek bir adaptasyon ii yaptklarn sylememek, elden gelmez." (Kuni Matsuo, Historia De La Literator Japonaisse 1935, s. 29) Kara ktasnn byk antika in medeniyeti, Japonya'ya dorudan doruya Roma usul bir istila seferi yapmad: Ancak, Kore aracyla barl alveri ilikisi kurdu. Japon ta a, ancak han slalesi zamannda, in'den metal ve ekin rnleri ithal edildii iin yava yava almaya balad: "zellikle, ..108 yl in imparatoru Wu, Kuzey Kore'ye kolonlar gnderdi. Bu kolonlardan bazlar Kyuu'da oturan (Japonlar ile) dorudan doruya alverie baladlar. Ondan sonra in etkisi gittike iddetlendi. lk alar Japonya'snda ta, tun ve demir yan yana kullanld." (Otto B. age, s. 184) Yani ngiltere'de, Roma istila ve smrgeletirme abalarna ramen HASTNGS savana gelinceye dek, nasl Ta devrini yaadysa, Japonya'ya tpk yle dardan demirin hatta ziraatn sokulmas yeni ta devrinin Japon toplumunda temel dzen olmasn kaldrmad. Japonya, .. 2. Yzyla ait geometrik ssl, ember biimili ald: "Yogai yeili kaplar o kadar ayrtl idiler ki, dardan ithal edildikleri kabul ediliyor." (Otto, s. 186) Bu gibi eylerin, Bat Japonya'dan Orta Japonya'ya doru yayllar da, kara ktasn-

dan geldiklerini gsterir. Bu arada rastlanan tuntan yaplm mzik aletleri, kllar ve teberler, Japon halknn gnlk hayatna giremeyecek kadar bulunmaz yabanc nesnelerdi. Aa Barbar toplum yapsnda, yeni yeni sivrilen elemanlarca, lks bir stnlk belgesi gibi kullanlyordu. "Bu nesneler, 'pratik amala kullanlmadndan' belki dini ve siyasi bir sorumluluk (veranostaldung) ve otorite sembol yerine getiler." (Otto, age, s. 186) Haritaya baklrsa, Kore yarmadas in medeniyetinin kayna olan subtropikal Huang Ho (Sar Irmak) dkld Sar Denizi batda kapatr. in medeniyetinin gelitike Kuzey Kore'ye kolonlar gnderilmesi, bu bakmdan bir corafya zaruretidir. Kore yarmadasnn gneydou ucu, Japonya'nn gney batsndaki byk Kyuu adas ile burun buruna denecek kadar birbirine karlkl, pek yakn bulunurlar. Hele Kore Pusan ile Japonya'da Nagazaki arasna serpilmi adacklar, Kore boazn, kara ktasndan Kyuu'ya atlayvermek iin konulmu basamak talardr-. te ilk Japon sosyal ve siyasi geliimi, bu Kiyuu adasnda belirdi. in medeniyeti ile Japon barbarl arasndaki etki-tepki ilikisi Kore boaz kprs zerinden gidip geldi. .S. 3.yzyl banda, Japon kraliesi Himiko, inli Wei slalesi arasnda elilik gnderiti. Alman bilgini klasik "imparatorie" veya "kralie" szcnn pek yerinde olmadn sezer gibi unlar yazar: "Baka bir teoriye kar benim kanaatim udur ki, Himiko, Japon imparatorluk slalesinin ncs deil, Hiyuhu da bir prenses (Herrscherin) deildi. Monari belki Yamato blgesindeki lokal idare gdcler tabakasndan kaynak alm ve bir seri ftuhatla en sonra Japonya'ya egemen olmutu. Kanaatimce bu olay, gney Kore'de iki byk devletin Shiragi ve Kudara devletlerinin tekili ile ayn zamanda olmutur. Yamato egemenlii, gney Kore'de Mimmana'y kendi savunma alan haline getirdi; Ve sonra balca yarmadann batsyla Shikoko'yu ve Kyuu'yu idaresi altna ald. 4. yzyln ikinci yarsnda Kudara ile Shiragi'y ele geirdi. Ve 4.yzyl dneminde Kuzey Kore'de Manurya devleti ile savat. Daha sonralar Mimmana idaresi Shiragi tarafndan darmadan edildi. Ve 660 yl Birleik Kudara idaresi T'ang inlileriyle Shiragi tarafndan

yenildi. Bunun zerine Japonlar Kore'den tamamen atldlarsa da, in, Kore nfuzu Japon kltr zerinde izlerini brakt. Bylece rnein ince yaz iaretleri ve Budizm kabul edilmi oldu. Yamato idaresince boyunduruk altna alnan blk prk devletler (Teilstakten), ancak pek gevek olarak idarenin emri altna girmilerdir ve daha ziyade kendi byklerinin egemenlii altnda bulunuyorlard. Hr kyllerin egemenlii altnda bulunan kleler, sayca az olduklar iin, henz pek ufak bir rol oynuyorlard. Merkezi hkmet, gemi Kore ftuhatyla paralel olarak belli bal adann kuzey dousunda, kltrce alt durumundaki Aynu'larla, Gney Kyuu'daki sava Hayato'yu sindirmeye giriti. Bu sindirime, 9. yzylda tamamlanm saylabilirdi. inliler, alveri teknii bakmndan nemli kuzey Kyuu kk devletinin adndan kinaye olarak "Wa" adn verdiler. Japonlarn kendileri, ilkin idare merkezindeki makam sahibinin (Sitzer) ad olan Yamato'yu lke ad olarak kullandlar. 7.yzyla doru, Nippon (Doan Gne) adn aldlar." (Otto B. s. 185-186) Bu anlatlan olaylar u gerekleri aklyor: 1- Himiko Hatun, bugn medeni insanlarn anlad eitten bir imparatorie veya prenses yahut kralie deil, Kyuu adasndaki airetlerden en nemlisinin ANAHAN'dr. Bizim Tomris gibi sava ve siyaset dehas, kumandan kadndr. Bunu sylerken sa doumunun 3. yzylnda, en ileri Japon toplumunun henz aa barbarlk konan amak zere bulunduunu anlatm oluruz. Tam o srada, in medeniyeti, imparator Wu'nun koloniletirme ve yaylma abalarna ramen derebeylemiti. Hunlarn saldrlar ufalanm in derebeyliini allak bullak edilmitir. 2- Japonya ile in medeniyeti arasnda, besbelli barbarlar iin koloniletirmelerle domu iki basamak siyasi santralizasyonlar vardr: Kore'de, Kudara, Shiragi lkeleriyle Manurya lkesi, Japon toplumuyla Kore zerinden, in medeniyetine doru gelien mnasebetler, yzyl iinde byk sonular verir. Anahann at r, Yamato egemenlii biiminde Gney Japonya'nn iki byk adasn (ikoku ile Kyuu) kaplad gibi, Kore'ye de atlam, Mimmana'y s yapmtr. 4.yzyln ortasna geilince, in'in noktalad Kurada ile Shiraki'yi de alr ve ayn yzyln sonunda in'e doru son aama olan Manurya ile dr.

3- Gerek Japon, gerekse Kore toplumlarnda medeniyetin snfl toplumundaki ztlklar dengeleyen DEVLET, henz kkleememitir. Onun iin Yamato'nun fethettii yerlerde egemen oluu, tarih ncesi Kan tekilatlar metodundan teye gemedi. Teilstatten denen topluluklarn, stn gelmi idareden ok "kendi byklerinin egemenlii altnda" bulunuu, onu gsterir. Barbar toplumda yenilgiye urayan toplum, ya yok edilir ya srlr yahut yenenlerle kaynar. Esir edilip smrlmez. "Hr kyllerin idaresindeki klelerin sayca az" olular bundan ileri gelir. Kleliin bir sosyal alt snf haline gelmeyii, barbar toplumun gcn ispat eder. 4- Byle bir "idare"nin fethettii uluslar uzun sre emri altnda tutamayaca kendiliinden anlalr. Onun iin, Ana in Medeniyeti, kendisini derleyip toplaynca, Kore'deki kolonilerini harekete geirir. Shragi, Mimmana'y datr ve 660 yl Kudara ile birleen Tang slalesi, Japon barbarln Kore'den srp atabilir. 5- Japon barbar toplumunun Kore zerinden in medeniyetine doru yapt bu geni ve uzunca med ve cezir hareketi (onun da hi deilse gdc tabakalar arasnda) medeniyetin iki byk silahn yayar: Medeniyet Yazs (in yazs) ve Medeniyet Dini (Hint Budizmi) Japonya'ya girer. O zaman, deniz ar maceralarda edindii tecrbesini, Japonya adalarnda uygulamaya balar. Btn Japonya'y bir merkezde toplamak ister. nk, Yamato idaresi, daha iinde bulunduu Kiyuu adasndaki Hajato ile en byk Hondo adas, kuzey dousuna doru sktrd Aynu'lar bile hazmedememitir. Bu hazmedi, 9. yzyla dek srecektir. Ve Japonya toplumu, 7. yzyla kadar "Wa" diye anlacak, Nippon (Japon) adn alamayacaktr. KORE'DEN KOVULU Kore'ye akn eden Japonyallar, henz "Japon" adn almadklar gibi medeniyet konana da kamam, Kan tekilatl bir toplumda yayorlard. Fakat klasik tarih onlar iin kendi bildiini okur: "Hatta, Yamato idaresi bile siyasi bakmdan birlemi Japonya iin byk nem tamad. Devlet ileri kudretli, asil hanedanlarn elinde idi. Otama ve Soga aileleri gibi, o srada

mahalli idare kr asillerinin byklerine dyordu." (Otto B. age, s. 187) Japonlarn Kore akn, rnein Hunlarn Roma medeniyeti zerine yahut Moollarn in ve slam medeniyetleri zerine saldrlar kadar, byk tarihsel devrimler yaratacak apta olmad. Bu bakmdan Japonyallar, ken bir medeniyet denizinin iine dp boulmadlar. Kore'ye giderlerken gtrdkleri toplum biimlerini fazla deitiremediler. Hl "aile" temeline dayandrlan Japonyal idarecilik, henz en basit bir kentleme yerleikliine kavumamt. O bakmdan ilerinde "Asil Hanedanlar" aramaktansa, geni aile demek olan Kan tekilatl orta barbarlarn asker ve ruhani eflerini grmek gereklidir. Nitekim, Japonlarn Kore'de "yerlemeleri" kadar, Kore'den "kovulmalar" da, onun iin pek kolay, adeta "iz brakmadan" oldu. Yalnz in medeniyeti, Japonyal barbarlar kendi iinden kovduysa da; Japonyal barbarlar, in medeniyetini kendi ilerinden kovamadlar: "Kore devletleriyle, hele Pak-ei ile temas kurulmas, Japonlar iin hatr saylr bir nem tad: O devletler, Japonya'ya yalnz endstri mamullerini deil, fakat lonca kuran esnaflarn da, Japonya'ya in dili ile yazsn sokan ve ilk kara ktas medeniyetinin elemanlarn aklayan ulemasn (bilginlerini) da gnderdi." (H.G.d.P. c.2, s. 382) Btn barbarlarn pek nem verdikleri "lm"den sonras iin mezarlara sssz kaplar koydular. Hatr saylanlara balktan lahit yaptlar. "mparator Nintako (lm 427) iin, 480 x 350 metrelik bir mezar kurup iine kl, ayna ve balktan insan-hayvan biimleri yerletirdiler. Pirin ekmeyi de rendiler ama "pirin ekimi yannda av, balk, meyve derleme byk rol oynad." (Otto B. age, s: 186) Yalnz "asil"lere mahsus kenevir kabuundan yaplm kumala elbiseler yaptlar. 6.yzyl ortasnda Budizm ile vaftiz oldular. Yllarca mcadele eden Budizm, "kudretli bir fonksiyon" olan ugo'larca kabul edildi. Japonya'nn deimesi, "birden bire aceleleti". 593 ylndan beri, "naip" olan Shotoku Taishi (593-622) rahipleri ard. Kore'den artistler getirdi, bir sr tapnaklar kurdu. lk defa 607 yl Tang'lar slalesinin egemen

bulunduu in'in kudretli imparatoru Sui'ye (Souei T'ang'a) eli gnderip, merkeziyeti idarenin yollarn inceledi. in'in idare kurallarn, seremonilerini rendi. Bir eit anayasa kartt. lk Japon Anallarn kaleme aldrd: "Bu birka ylda Japonya'nn geirdii kabuk deitirme, ada Japonya'da gzler yabanclara alnca grlr derecede tam ve abuk oldu." (H.G.d.P. s. 382) En sonra, btn o saray devrimleri altnda, sra Japonyal toplumlarn ekonomik ilikilerine geldi. 645 yl byk ve Almanlarn "korkun" dedikleri Taikwa devri reformu baarld. 645-649'da kabul edilen Nengo reformu, hem toprak temelini, hem devlet yapsn ilgilendiriyordu. Toprak Devrimi, tpk Osmanl ftuhat sralarnda uygulanan DRLK DZEN gibi oldu: "Toprak, devlet mlk olarak ilan edildi. Kyller, eit lde blnm topraklar iin, pirin vergisi deyeceklerdi. Daha sonra menfaatleri ve angaryalar empoze edildi. (Otto B. age, s. 188) Alman bilginleri, anlalan Japonya'da daha nce zel kii mlkiyeti bulunduunu sandklar iin Taikwa reformunu bir eit sonradan devletletirme sanmlar, gerekte yaplan reformlarla, o zamana dek orta mal olan toprak, kk ekincilie uygun biimde kiilerin tasarrufuna braklyordu. Orta barbarlk konan yeni amakta olan, geni Japon ynlarnn hayat iin byle bir tedbir, byk bir devrimdi. Toprak temeli zerinde sk idare basks da gerekti. 645649'da kabul edilen Nengo Reformu'yla; "Hkmet tamamyla santralize-in hkmetinin modeline uyduruldu." (H.G.d.P. age, s. 382/2) Artk Japon "imparator"u nnde sorumlu bakanlar sistemi icat edildi. Zamann in kanunlar sistemi zerine kurulmu bir Japon mecellesi (code), mutlak hkmdarln al oldu. Eyalet idaresi, merkezce atanan valilere verildi. En ufak teferruatna dek bir brokrasi ykseltildi. Gya, "kuvvetli hkmet" kurulmutu. Her ey yolunda gidecekti. zerinden 15 yl gemedi, Japonya'nn Kore zerindeki egemenlii anszn tepesi st ykld. 663 ylnda, Japonlar Kore'den kovuldu. Kore halk, Japon barbar demokrasisine raz olmad. Asl maksat medeni efendilii kurmaksa, medeniyetin daha byk efendisi in

Fafuru dururken, yar barbar Japon Tenno'suna niin kul kle olarak boyun eilsin idi? TENNO Japon tarihini anlamak iin, Japon tarih ncesinin teki uluslarn tarih ncesine paralel bulunduu, unutulmamaldr. Orta Barbarlk konan yaayan Amerikan yerlisi Senekalar da (baknz: Tarih-Devrim-Sosyalizm s:73[1965 Basks]) grdk, Kan tekilatnn iki tip ileri geleni seilir: 1- Saem (Kan Bakan) 2- ef (askeri kumandan) Japon tarih ncesi Kuni'leri, klasik tarihin zannettii gibi, "devlet" ile en ufak ilgisi bulunmayan Kan Tekilatdr. Yeryznde bugn varolan btn insan topluluklarnda hemen hemen ayn "Aryence" Gan kk szcn andran: Latince GENS, Yunanca GENES, Sanskrite CANAS, Arapa Can, Cin, AngloSaksonca KYN, ingilizce KN, Almanca KNNE, Trke Khan veya KAN'n karldr. (Bak: Tarih-Devrim-Sosyalizm, s. 70 [1965 Basks]) Onun iin, Gota ile Japonca'da, ayn Kuni szcklerinin yaam olmas pek alacak ey deildir? Japon Kuni'lerinin Kan olduu kavranlnca, onun da iinde daima seilen Kan bakan ve askeri komutan bulunacaktr. Hatta her Kan'da olduu gibi, askeri ef seilmi de olsa, sivil bakan muhakkak bulunacaktr. Kanlarn bir araya gelmesinden Sbt'lar, Fratriler; Fratrilerin bir araya gelmesinden kabileler; kabilelerin bir araya gelmesinden konfederasyonlar domutur. te, Japon Tenno'su, grlen btn zellikleriyle klasik tarihinin ona yklemek istedii biimde, bir medeniyet kral yahut imparatoru deil, barbar kabileler konfederasyonunun sivil bakan, en byk Saemidir. rakua "inan savunucular" gibi, Japon Tenno'sunun da, Saem kutsal (kutsal ruhanilik) grevleri vardr. Kan Saemi gibi Tenno'nun da zor kullanma gc nemli deildi. Yalnz babaca t ile ve toplad sayg ve sevgi halesiyle etki yapt iin, u veya bu askeri kumandan veya siyasi ef zorbasnn klc da, onu kesemezdi. Japon tarihinde bir trl alamayan kilidin anahtar: Kuni'nin Kan Tekilat olduu ve Tenno'nun en yce bakan, kutsal Saem oluunda gizlidir. Bu anahtar elimize alrsak, Japon tarihinde alamayacak kap kalmaz.

NC BLM YUKARI BARBARLIKTAN GE MEDENLEMEYE lkel de olsa sosyalist bir toplumu (tarih ncesini, snfl bir topluma srkleyebilmenin ne kadar g hatta yaman ve korkun bir macera olduunu bize en iyi anlatan rnek: Japon insanlnn bandan geenlerdir. Kendi bana kalabildike insanlk (medeniyet ne kadar parlak stn grnrse grnsn), yaad sosyalizmi kolay kolay brakamyor. Bu kuraln en yaygn ve en ok bilinen gebe rnei; ingenelerimizdir: Medeniyet dnyas, atom andan yldzlara gyor: ingenelerimiz dileniyorlar, alyorlar, vuruyorlar; fakat karda kta yel fren gebe adrlarn kendiliklerinden bir ve orada yaadklar ilkel sosyalizmlerini kendilerine kalsa kyamete dek brakamyorlar. Dnyann btn teki barbarlar; hep iine drldkleri medeniyet denizinde bouldular. Japonlar, bir ara yanlp karlarndaki yar barbar Kore'ye atladlar. ok gemedi, orada medeniyetin rezillikleriyle rmeden, gerisin geri kendi adalarna pskrtldler. Ne are ki, Taikwa Reformu, altlarndaki ortak topra Osmanl dirlik dzenine; stlerindeki kan tekilatlarn ve gl Saemlerini, in fafuru taklitiliine evirmiti. Ondan sonra bu evrili, Japon kad zerine den ya damlas gibi boyuna yaylacakt. Ama ne kadar glklerle ve ka yzylda? Yalnz aradan geen yllar alalm: Japonlarn Kore'den kovulular 660 yl ile kapitalizme geileri 1868 yl arasnda 1208 yl geer. Bu 1208 ylda Japon toplumu, bir trl ilkel sosyalizmini, Kuni adl kan tekilatlarn, Tenno adl yce Saemlerini elinden brakamad. Elinden braktrabilmek iin oy-

nanan oyunlar sonsuzdu. Japonya'da ilkel sosyalizmi iktidardan drme basklar, Taikwa reformu ile balad: Orada Japon toplumu rejim olarak, henz orta barbarlk konan aamad iin, kii mlkne evrilmesi fiilen olanaksz bulunan ortak kamu topraklar, ilk defa Osmanl dirlik dzenindeki biimde, kiilere blnp tefviz edilmiti: Tasarruflarna verilmiti. Japonlarn kvramadklar medeniyete Kore'den kovulduktan 34 yl sonra; Taikwa reformundan 56 yl sonra, 701 ylnda; Taihe Ritsu-Riu'yu (Taihe devrinin emirleri ve yasaklar) in'den Japonya'ya 150 maddesiyle 1200 yl ayakta kalacak olan bu yasa, in'deki T'ang slalesi hukukunun sk skya tercmesi sayld. Sosyal temelleri medeniyetten o kadar uzak bulunan Japon barbarlnda, bir avu st gdc tabakasnn alt ynlardan aldklar gce dayanarak zendikleri "Medeniyet", tam bir "tama suyla deirmen dndrmek" idi. Bu abalarn bizce kolay anlalmas iin en yakn benzerini; Trkiye'de Tanzimat ncesinden beri yaplanlarla kyaslamak mmkndr. Trkiye'de antika tefeci bezirgan medeniyeti batarken, modern kapitalizmi getirme abalar 2-3 yzyldr boyuna geri tepmelerle baltaland. nk geni memleket insanl, Babil ann ekonomik ve sosyal artlar iinde yayordu. Bir avu st tabakann Bat Avrupa sava tekniini benimsemeye alarak; bat siyaseti, bat anayasas, bat kanunlarn, perakende veya toptan Trke'ye tercme yahut en kt soysuzlatrmalarla adapte etmeleri: Trkiye'de kapitalizmin domasn, tama suyla deirmen dndrmekten beter etti. Japonya'nn geni memleket insanl, ilkel sosyalizm ann ekonomik ve sosyal artlar iinde yayordu. Bir avu st tabakann Asya kara ktasnn sava tekniini benimsemeye alarak, antika bezirgan medeniyet siyasetini, in yazsn, dilini, in anayasas ve kanunlarn, bir eit sosyal politika demek olan Hint Budizm'ini Japonya'ya aktarmalar: Japonya'da bezirgan medeniyetinin douunu derinlere indiremedi. Kabuun kabuu stnde bir debelenme haline getirdi. Trkiye'nin son 2-3 yzyldr btn "deiiklik" abalar, nasl hep "batllamak" lafnn aklad gibi dardan taklitilik olmusa; Japonya'nn 1208 yllk btn "medenileme" abalar hep bir baka eit "batllamak" oldu.

Japonya'nn bats, Kore ve in idi. Japon tarihi, in kara ktas medeniyetinin taklitiliini memlekete sindirmek abalaryla doldu. Kimse, Japon tarihinin dardan tandnda ikircillie dmemektedir. Bezirgan medeniyetinin z: YazPara-Devlet idi. Osmanl gebelii, daha adrlarn Bilecik'te kurarken, bu z hepten benimsedi: slam yazs, slam eriatna uygun devletiyle yola kt. Kendi parasn bast. Fakat medeniyet znn, aslnda bir sosyal tefeci bezirgan snf temeline dayanmas gerekti. O tefeci snf, Kay Han airetinden kopmu Osman Gazilerin 400 savas ierisinde bulunmasalar bile, ortal 6 bin yldan beri kaplamlard. Gerek slam, gerekse Bizans medeniyetleri, tefeci bezirgan ilikilerin, en soysuz derebeyliklemeleriyle yklyordu. yle kkn bir ortama, 400 kadar savann yapaca a: En sonunda bir Rnesans'tan teye geemezdi. Bu Rnesans'n stmal mr, en ok 100 yl srebilirdi. Ve neticede 400 sava, koca bir toplumu kendi dzenine sokacana, evre toplum (medeniyet) ister istemez 400 savay kendi dzenine sokard. Japonya'da ise, tam bunun tersi oldu. Japonya toplumu, btnyle orta barbarl bile aamam bir dzende idi. lerinde birka bin sava (Samuray veya Bushi), Kore gibi medeniyet as grm ama henz tam sosyal snflara paralanmam; yar barbar bir lkeye fatih olarak girmiler; ilerinden belki birka yz sava, az ok uzak in medeniyetinin yaz-dildevlet zne bulamt. Fakat, Osmanl lpleri (sava gazileri), nasl btn evreleri tefeci bezirgan yl bir toplum iken, tam 500 yl bezirganl "haa min huzur" (yanmdan uzak olsun) diye bir pislik gibi grmlerse, Japon samuraylar da, tpk yle fatih olarak ilerine girdikleri Kore'nin ve uzaktan sesini iittikleri in medeniyetinin tefeci bezirgan ilikilerini yukardan ve tiksintiyle grm olabilirler. Medeniyetin yazs-dili-devleti hatta az ok konfor salayan paras holarna bile gitmi olsa, bu kurumlar geni Japon ilkel sosyalist toplumuna kabul ettiremezlerdi. Ve ettiremediler. Onun iin, Osmanl, "400 aslan" ilerine dtkleri 4 milyon, bazen 40 milyon derebeylemi medeniyet sr srleri ortasnda, zamanla kendileri de medenileip srlamlardr. Fakat 400 Japon barbar aslan, 4 milyon Japon barbar asla-

nn srlatramamlardr. in medeniyetinin derebeylemi srln, tadklar (yaza-para-devlet) kurumlarn, bir trl tmyle kabul ettirememilerdir. Kara ktas medeniyetlerinden btn taklit ettikleri eyler, kkl ve bozulmam Japon ilkel sosyalist yaantsn 1200 yl damla damla andrmasna ramen kknden kazyamamtr. Japonlarn Kore'den kovulmalaryla, modern bat kapitalizmine girileri arasnda geen 1200 yllk tarihleri, bu adan ele alnrsa kavranlabilir. 1200 yllk Japon prosesini Alman erodsyonunun[allamelik, kitab bilgi birikimi.Y.N.] soyutlatrd 3 basamakl (erkenorta-ge) derebeylikler blmnden ok; Japon ve Fransz bilginlerinin edebiyat tarihi blmlerine gre izlemek daha aydnlatc olur. Edebiyat tarihi, Japon toplumunun temel ilikilerini gzden karsa bile, o ilikilerdeki en kk ayrntl deiiklikleri daha gze arptrc bir dev aynas olduu iin, dolaysyla Japon gerekliini daha somut biimde anlatabiliyor. Yazl pre-kapitalist Japon tarihinin, 660 ile 1868 yllar arasnda geen maceralar: Dar Japon gdc tabakalarnn devletleme abalar ortasnda, geni Japon halk ynlarn, orta barbarlktan yukar barbarlk konana doru geliim evrimleri olarak zetlenebilir. O 1208 yl iinde, Japon barbar efleri kendi yaplarn ve ynetimlerini antika medeniyetinin devleti biimine sokmaya almlar; Japon orta barbar halkn ise ancak antika Grek dnyasndaki kentleme ana (yukar barbarla) doru srkleyebilmilerdir. Japon barbar eflerinin medeniyetleri, sahici bir sosyal snfl, kle-efendi kuramam, zenti halinde kalmtr. nk byk Japon barbar ynlar ancak bir basamak stteki yukar barbarlk dzeyine doru bir gelime yapabilmilerdir. Onun iin, 1208 yllk Japon pre-kapitalist tarihi, barbarln politika yzeyinde ara sra parlayp snen tek tk birka kent gemisinin alt-stlkleri biiminden kurtulamamtr. Btn bu alt stlkler, hep kabuk deitirme kabilinden, bir kentin stnln yitirip yerine baka bir kent stnlnn gemesi olarak belirdiklerinden; ekonomik ve sosyal yapdaki temelli deiikliklerden ok, siyasi, dini ve edebi alanlarndaki deiiklikler gze arpar. Bu deiikliklere az ok bir ifade ve-

ren edebiyat cilas, Japon klk deiikliklerinin szcln etti. Basamak basamak gelien edebiyat deiiklikleri, Japon sosyal geliimini acayip bylenmelerle aksettiren dev aynalar oldu. Japon edebiyat tarihindeki basamaklar yle sralanr: 1) NARA AI: 710-784 yllar arasnda 74 yl srd: lk kent tohumu oldu. 2) HEAN AI: 795-1185 yllar arasnda 390 yl srd: Kentlerin alm a oldu. Kyoto kenti dodu. 3) KAMAKURA AI: 1185-1332 yllar arasnda 147 yl srd: in medeniyeti yazsnn-parasnn-devletinin bulat a oldu. 4) NAMBOKU AI: 1332-1392 yllar arasnda 60 yl srd: Derebeylikleme ve anari (fetret) geldi. 5) MORUMA AI: 1392-1603 arasnda 211 yl srd: rn iradnn ge anmas, para iradnn ge geliimi a oldu. ogunluk sistemi balad. 6) TOKUGAVA AI: 1603-1868 yllar arasnda 265 yl srd: En son Yedo ogunluu a idi. Snflama, bezirganlama ile kapitalizme gei iin hazrlk a oldu. Edebiyat deil mi? Fesat yahut mnafk ocuk. Boa bir eyler kekelemez. Arkaik alardan sonra gelen bu 6 Japon prekapitalist a, Japon orta barbarlndan, in Antika medeniyeti etkileri altnda (para-dil-devlet) yukar barbarlk konana gei dnemleri adr-. ARKAK JAPON TOPLUMUNDA NTO-TENNO Japonya, u dounun hemen batsnda olan in medeniyetiyle temas etmeden nce, aa barbarlktan km orta barbarla girmek zere olan bir "Kan'lar Dzeni" yayordu. Bu dzende inanlar, intoizm ad altnda toplanyordu. Japon "nan Savunucular", bugn bizim "imam" dediimiz kiinin tarih ncesindeki adyla TENNO evresinde toplanyordu. Baka deyile, Japon inannn bileiminde kaytsz artsz egemen olan 2 ey vard: 1) NTOZM 2) TENNO nan gdcleri tekilatnda, btn tarih ncesi toplumlarda olduu gibi bu 2 ey, ilkin birbiriyle ayrlmaz, kaynam idi. Hepsi birden Kan Saem'inin uygulad inan grevleri iinde toplanyordu.

Buna gerek anlamyla "din" demek fazladr. lkel toplumun inan sistemi, medeniyet dininden ayrlr-. "En eski yaplar arasnda Gne Tanras Ameterasu'nun makam olarak se'de bulunur. Bu yap Japon antika mimarisini sonraki kuaklara aktarr. zellikler tayan planlan vardr." (Otto B., age, s.187) Sonra in medeniyetinde kalplanm Budizm Japonya'ya girince, into'yu (mesela slamln irklii yok ettii gibi) sndremedi. Sanki intoizm Budizmleti; Budizm intoizm'le birleti: "into bugne dek Budizm'in etkisiyle dinsel nemini pek az yitirmitir. Oysa, kadim ada Budizm'in tamamen etkisiyle daha genie kabul edildi. Japon imparatoru Tenno, Gne tanrasnn halefi olarak kan en yksek rahipti." (Otto B., age, s.188) Bylece bir into: lkin belli bir yeri bulunmayan, aka tabiatn glerine baskn barbar aygr kuyruuna, "mparator tenekesi" taklan Animizmin Papas saylyor. "En eski Japon edebiyat saylan Nurite, Hint Vedalar gibi into inan sisteminin ritel ve tapn bayramlarnda okunan dualardr. Sonradan ortaya kan Kojiki ve Norive-Snoki dergileri 6. Yzyldan kalma Noritelerin, 8. Yzylda derlenmesinden baka birey deildir." (Otto B., age, s.187-188) Sonralar en yaygn ve mrl, kan ve kabile federasyonunun sosyalist kral yahut dinsel asemleri ve en byk rahibi olan Tenno, teki kabile ve Kan Saemlerini evresinde toplam olacaktr. Bunun kendiliinden ve aadan yukarya doru olmas tabii grnecektir. Klasik anlay, srf yukardan aaya ve Tenno'nun emir ve tayinler ile ortaya km bir memur sistemi sayarak, Nakatemi adl tekilatlan, bir "Saray Loncas" eklinde anlatr. Gerekte Nakatemi; slamiyet'te halife (Byk mam)'nin lke iinde temsilcisi olan imamlara benzer. "Nakatemi" adn alan ve sarayn bir eit rahip ve memurlarnn loncas olan tekilat mensuplar, eitli trenlerde imparatoru temsil etmekle grevliydiler. Onlarn "Norite" yahut "Konuulmu Sureler" ad verilen, 16. yzylda Enghi-Shki (Enghi ann kurallar) iinde derlenmi bulunan ritellerden kimilerini elimizde bulunduruyoruz. Bunlar muhakkak daha kadim asmldrlar. (Kuni M., age, s. 33)

"Enghi-Shki", 901 ylnda kaleme alnm grnyor. 1927'de ylnda yaynlanan nshas iinde 75 dua saylr. Bunlardan 27'sinin metni bulunuyor: "Bu Noriteler, Profesr Revou'nun pek iyi grd gibi, zellikle bir takm dualar olmaktan ziyade, by desturlar, kudretli ritellerle bir arada merasimli afsunlamalar (inkantasyonlar)dr. Onlarla byc rahipler, tanrlar dizginlerler. Ritel desturlarn amac, bol rn almak, hasat rahmeti (Benediotion) zerine kmak ve ilhdir. Bu gibi seromoniler, bugn bile hala vardrlar: "Fraza'nn anlatt "Yelken Krek" dnyann baka uluslarnda grlen paralel rnekleri veriyor. Norite'nun szleri, bugn unutulmu btn bir sembolizm gizliyor. Edebi bakmdan nesir olduklar halde bugn kullanlan slup yznden nesir mi, iir mi sayldklarn sylemek gtr. Tasvirler (conjuratria), zikir ve tespih formlleri, (maverai tesi) bilinmezler ve (Lithurgie: Kbe hizmetleri gibi) endikasyonlar. Btn bunlar, o eyleri Elize'de bulunan birka kantodan daha airane metinler klna sokuyor." (Kuni M.. s. 33) Btn bunlar Smerlerden, Grek ve Roma kentlerinden gelmi, kalm ve bugn Anadolu'muzda hl dipdiri yaayan tarih ncesi toplum ilikilerinin kalntlardr-. Bu afsun, afsun rneklerinden biriydi. Kk byclkle karm barbar insanln birbirinden ayrlmayan ve herkesin katlp hep birden yaratt birleik (iir-mzik-dans) gzel sanat znden beslenmilerdi. Cnk gibi destanlarda, o ilkel sosyalist insann kolektif yaratlarndan kaynak almlardr. "Kojiki yahut Nihangi destanlarnn urasna burasna yerletirilmi bulunan ilkel poemler [iirler], kronikler, destan, poem olduklar kadar ark (anson)drlar da. lkin her ilkel ahalide grld gibi an, mzik ve dans, sk skya birleiktirler. Japonca'da ayn deyim, hem destan, hem ark anlamna geliyor. Bazen Norite'lerden daha nesir halinde (Pozaik) grnen bu destanlar (savalar, kahramanlklar, ak gibi), her eit konulara deinirler. Bu gibiler, dolaysz ve barbar bir slup tarlar." (Kuni M., s. 35) Noriteler'dan sonraki destanlar slubu bile tpk Tevrat ve Kuran Kerimin serbest nazmn andryordu:

"Ho! Geldi zaman Ho! Geldi zaman Ha ha al Hemen ocuklarm Hemen ocuklarm" (Kuni M., s.35) Arkaik orta barbar Japon toplumu, yukar barbarla: Kentlemeye kitle halinde geti. Onun iin Japon pre-kapitalist yaants, Rene Grausset'in benzettii ve o benzetii Kuni'nin de kabul ettii kadar, antik Yunan kentlemelerine hi benzemedi. Japon lkesi, Akdeniz (Fenike-Yunan-Roma medeniyetleri gibi), adm banda karnca gibi kaynaan vck vck kentler maherine hibir vakit brnmedi. 1208 ylda, Japon dnyasnn evresinde dnd btn sayl kentler, bir elin be parman bile dolduramayacak kadar az sayda idiler. En eski Nara, sonra Heian (Kyoto), en sonunda Yedo (Tokyo) kentleri; hep o Kyuu adasndan kalkm ilk Japon tanrlarnn setikleri kuytu ve gvenli Osaka krfezi evresinde, gneyden balayp kuzeye doru uzaklam kurumlar oldular. Antik tarihte bir benzeri aranacaksa, Japon kentlemesi, Yunan kentlemesini deil, Arap-slam kentlemesini andrr. Arabistan'da nasl en bata Mekke-Medine gelmek zere birka l kenti varsa; Japonya'da da hemen hemen tpk byle bata Kyoto ve Tokyo gelmek zere birka denizle ilgili ada kenti vard. Arabistan'da Mekke (Kabe)'yi ve Medine (Yesrib)'yi ele geiren nasl btn Arap dnyasna egemen oluyorsa; Japonya'da da tpk yle, Kyoto (Heian)'y ve Tokyo (Yedo)'yu ele geiren, btn Japonya'ya egemen oluyordu: "Kim, Kento: Kamakura ve Edo blgesinin sahibi ise, tarihsel bir hak olarak Japon takm adalarnn (Aripel'in) askeri efi oluyordu." (Rene Grousset, Les C. De Lite. L'Ori. Japon, s. 214) Arada u fark vard:, Arabistan tarihinin yle bir a geldi ki, orada bilinen dnyann btn ekonomik ilikilerine geit oldu. Acem ve Bizans medeniyetleri, cihan ticaretinin geleneksel byk orta ticaret yolunu ezici arlklarnn ykntsyla kp tkadklar vakit, yeryznn Uzakdou Hint-in medeniyetleriyle, Bat (Akdeniz-Avrupa) medeniyetleri arasndaki

alverilerin biricik geididir, Gney ticaret yolunda, Umman Denizi ile Akdeniz arasndaki en dar geit olan Kzl Denizin gney ucunda topland. Mevsim rzgarlarnn mekanizmas ve Kzl Deniz korsanl, o byk cihan ticaretinin gdenleri iin en emin yolu, Cidde limanndan balayarak, Mekke Antreposu zerinden Medine yoluyla am'a uzanan Hicaz karayolunda buldu. Onun iin yeryznn (Budizm ve Konfyanizm gibi durgunluk-k dini olmayan) en dinamik din slamlk biiminde nl, orijinal Arap medeniyeti, Arabistan'dan bir gne gibi doup, tekmil insanl kaplad. Japonya'da yle bir ey asla olmad. Japonya, en byk iki cihan medeniyeti arasnda, "dolu halinde den", duraca kadar ksa bir sre olsun muazzam ve muhteem bir bezirgan geit kprs roln asla oynayamad. Yeryznn en sapa yerinde: U dounun en uzanda idi. Douda usuz bucaksz Pasifik denizinin esrarl sular arasnda yitikti. Batsnda, kanc tarihsel devrimle en berbat derebeylikleme batandan kurtulamam; fosillemeye ikvanadonlar kadar mstehaselemeye [fosillemeye] mahkum antika in medeniyeti, lm deinde solugan yatyordu. Bu artlar, Japonya'y cihan ekonomisinin muhtar bir Hicaz geidinin durumuna getirip, orijinal bir Japon medeniyetine ulatramazd. Orijinal in medeniyetinin Rnesans' olmasna gelince: Japon barbarl, Kore'ye tahtasnda sonucunda boyunun lsn almt. U dou medeniyetleri, ancak Konfyanizmin krtasiyeci devlet kapkulluu sistemini, atafat ve baar ile gzleri kamam bir avu gdc Japon sava efine kabul ettirebilirlerdi. U dou medeniyetleri, ancak Budizm'in bozguncu dervilik psikolojisini, Kore'den kovulmann sancsyla kvranan Japon gdc barbar eflerine, bir gnl alma macunu gibi yutturabilirdi. Medeniyet, medeniyetti. Ne de olsa geri barbarlktan stn retim ve tketim metotlar salamt. Japon barbar, bu medeni metodlarn etkisini ve sonularn yok sayamazd. O etkilerle, -tpk yakn douda muazzam Irak ve Msr medeniyetlerine komu Hicaz vahalarnda ve geitlerinde, Mekke-Medine'nin ilkel barbar yerleim noktalar oluu gibi- Japonya da, birka yukar barbarla zenti kentikler ku-

rabildi. Hicaz da, Japonya gibi, byk orijinal Irak ve Msr medeniyetlerine sapa bir bucakt. Ama Japonya'nn byk orijinal in ve Hint medeniyetlerine olduu kadar sapa dmyordu. ok daha erkenden Smer medeniyeti andan beri Ur kenti evresinde, brahim adl gebe bir Semit peygamber kalkyor; Frat, Suriye vadilerinden Msr'a iniyor, oradan ald cariyeyi, dnnde Mekke geidine brakyor. Kabe'nin, -Yunan Delfi tapnanda grld gibi- O siyah gvercin misyoneri Hacer tarafndan ilk Kutsal it Suba dura olarak kuruluyor, Oradan evre barbarlara, yakn dou medeniyetlerinin erdemliliini anlata anlata bitiremeyen, bir brahim olu: smail gelenei douyordu. Japonya'da byle kervan geitlerinin stratejik noktalarna, kkn medeniyetlerin istihbarat merkezleri olarak kurulmu ve evre barbarlarn sk ynetim altnda tutan kadim kehanet (Orakl) yuvalar grlmyor. NARA AI (710-784: 74 YIL) Onun iin, Japonya'da antika medeniyetlerin klasik "RNESANSI" bile, hibir zaman ekonomik ve sosyal derinlikte bir medeniyet zellii gsteremedi. Btn parlaklklar, hep zoraki siyaset kabuunda asaletin cilas olan gzelsanat lostraclnda kendini gsterdi. Kore'den kovulu: Snfl toplum usul egemenlie alm Japon klan eflerinin 701 yl "Taika emir ve nehilleri ile" ii sk tutmay srdrd. Ama Japon toplumu bu medeniyet usul tccar snf isteyen medeniyete daha doru drst almam tabi kapal ekonomi yayordu. "Japonya da trampa alverii (Tauschhandel) egemendi, ilk para 708 ylnda basld. Hkmet, para tedavlnn yaplmas iin ok urat. Ama ilkin pek az baar kazand." (Otto B., age, s. 197) Siyasi devlet zentilii ve para taklitinin arkasndan ilk defa, in usul kent de paradan iki yl sonra ba gsterdi: "Nara kenti, 710 yl in bakenti Hisiun'un modeli zerine kuruldu. Geni ve dz caddelerle kesilmi bir drtgen biimine gre desenlenen, bu kentin inas yabanc kurumla-

r Japonya'ya aktarmann belirtici bir sembol oldu." (G. B. Sans'tan Kuni M., s. 34-35) Geri in Medeniyeti'nin Japon toplumuna etkileri yeni deildi. Trkiye'de Fransz kapitalizminin papaz okullar ve "Galatasaray", Amerikan ve ngiliz kapitalizminin "kolejleri", Alman, Avusturya zel okullar; Trkiye'deki varlkl snflarn ocuklarn batl ahlak ve alkanlklaryla yetitirip, Trkiye'yi kapitalizmin top atei altna ald. Bu usul daha ok bu sosyal snfn, Trkiye'de kapitalist komprador burjuva snfnn gelitirtmesi lsnde kendisini gsteren bir tedbirdi. Japonya'da sosyal snflar yoktu. Trkiye st tabakas, hl yabanc mrebbilerle ocuk yetitirirler. Tacitus'un anlatt gibi ngiliz klan eflerinin ocuklar nasl Roma terbiye ve telkinleri altnda evcilletirildiyse tpk yle Japon klan eflerinin ocuklar da Kore ve in mrebbileri elinde medeniletirme tmarna uratldlar. Klan eflerinin kendileri ise ocuklarndan saf ocuktular. kkn U Dou Medeniyetleri, o kocaman barbar ocuklar Kore'deler iken "Budizm" derviliiyle afsunlamaya girimiti. Tpk Bizans'n, Moskof Slavlarna Hristiyan Ortodoksluu belletecek iki allame papaz gnderdii gibi in'e vekalet eden Kore de Japon idaresine iki Budist allame dervi eliyle barbarlara pek insanst eyler gibi grnecek tanr heykelleri ve tanr yazs iletmiti: "Japonya, ulamda bulunduu Kore krall yolundan in ile in usulleriyle ve in yolunu gderek; Hindistan'dan gelmi elemanlarla Budizm'i tand. nce Koreliler sonra inli Proseptrler (hocalar) gen Japon prens ve beylerine kendi tketimlerini getirmilerdi. 5. yzylda, "Achiki" ve "Wani" adnda iki allame Kore krallndaki Aouckche'den gelmilerdi. 552 ylnda, Japonya ayn kaynaktan bir Buda heykeli ile Buda doktrinini kabul etme d yazlm bir mektubu ald. Bu gnderiye bir miktar SUTRA (Hinte Soudru) ciltleri de iliikti. Kitaplar, asil snf arasnda yaylnca, byk bir nfuz kazand." (Kuni M., age, s. 36) Ancak Budizm, tekrar edelim: ken bir medeniyetin, dnyasndan vazgeme inanc idi. Japon toplumu ise, henz medeniyetin eiinde bile deildi. Kore kanalyla Japonlar o ken medeniyetin miyasmasn solumu oldular. Toplum efleri,

medeniyetle de kalka onun baz biimlerini ve kazanlarn benimsemeye kalkmlard. Fakat eflerin toplum ile olan balar sk idi. lerinde Japon ynlarn sarmam inanlar reddedenlerle, kabul edenler birbirlerine girdiler. Daha dorusu aranrsa, Japon halk ynlarnn hayat, barbarln dzeninde kaldka, Budizm Japon inanlarnn yldz bile olamad. Japon Kan Kardeliine dayanmayan Japon efi nasl ayakta duramazsa, tpk yle: Japon intoizminin izin vermedii Budizm de, bir avu soysuzlama heveslisi st tabaka dnda ciddiye alnamazd: "Doktrinin (Budizm'in) kabul lehinde ve aleyhinde olan klanlar arasnda ve ta erevesinde geen bir mcadele dneminden sonra nihayet 8. yzylda Budizm, Japon ruhuna iledi ve bir daha da Japon ruhunu brakmad. Bununla birlikte Budizm'in, intoizm ile mcadele ettiini sanmamal. Her 2 inan, birbirini tamamlayarak, bir arada varolarak Japon ruhunu biimlendirdiler. into, hele mitolojisi dnda ele alnnca, "ruh hali"nden baka bir ey deildir. Kendi ynnden Budizm, Japon dncesini kalba dkerek dzenlemi ve durultmu bir felsefe sistemidir." (Kuni M., age, s. 37) "Klanlar" Japon Kan Tekilatlar, Budizm'e kar "mcadele" ediyorlard. "Budizm intoizm ile mcadele etmiyormu!" Japon bilginleri byle yazyorlar. Ne demektir bu? Biraz anlalmas g iddia olmakla birlikte, bamzdan gemeyen bir ey deildir: Trkler, Orta Asya'dan gelip de slamlkla karlatklar vakit; aman inanc tayorlard. amanlk, tpk Tennolarn intoizmi gibi bir tabiat dini; ilkin analar, sonra atalar kutsallatran Animizm idi. slamlk, "l politikas" ile Trklerin iine girdikten yzlerce yl sonra bile amanizm, tekke ve tarikat gsterileri biiminde, slamln btn "haramlarn" kapal bir yerde "helal" ederek yaad. Bu, islamlkla amanizm'in birbiriyle "MCADELE" etmediini deil, bu mcadeleyi millet kurallar iinde amortize ettiklerini gsterir. Trkiye'de amanizm'in kalntlar ancak Cumhuriyet idaresinden sonra tekkelerin kapatlmas ile yasaklanabildi. Fakat amanizm hibir vakit dirilerek slamiyet'i yenemedi. nk Altaylardan kopmu gebe Kayhan airetinin Osman Gazi oyma, ilkel sosyalist Trk Kan', le den bir yamur selceizi

gibi muazzam slam dnyasnn km medeniyet kalntlar arasnda eriyip gitmiti. Japonya'da olaylar, bununla taban tabana zt gitti: Medeniyet "mrebbi ve allameleri", geni Japon barbar ynlar iinde, le dm yamur isentisi gibi eridiler. Onun iin Budizm, hibir zaman, slamlnn amanizm'i erittii gibi, intoizm'i yok edemedi. Baka deyimle, Japon ynlarnn hayatn, intoizm o veya bu yne itmekte rol oynarken, srf intoizm olduu iin etki yapmamtr. Tam tersine Japon halk ynlarnn hayat, intoizm'i gerektirdii iin, karlk olarak intoizm de, halk hayatnn geliimini u veya bu boyutta etkileyebilmitir. Japonya'nn kapitalizme geiinde intoizm'in bayrak yaplmas, Japon toplumunun byk ounluuyla, medeniyet soysuzlamasnda rmemi barbar gelenek-grenek ve kolektif aksiyon gcne sahip olmasndan ileri geldi: "intoizm, en ilkel halk dini olarak ok geni yer tutmutu. ehirlerin ve kylerin mahalli tanrlar olarak halk iinde derin kklyd. Yeni an Konfyusuluk teorisyenleri ve Kokugakalar yardmyla uyumaya bakt. Ve zellikle milli duyguyu, ekip gelitirdi." (Otto B., age, c.8, s.216) Eer halk hayat intoizm'i gerekli klmasayd, intoizm'in halk hayatnda nemli rol oynamas, su stnde yaz yazmaya dnerdi. Bizim niversite anlaymz ise, bunun tersini ortaya srmtr: "Japonlarn en ilkel dini olan into, btn Japon tarihinde olduu gibi, Japon kalknmasnda da en geni rol oynamtr. Nitekim 1868 ylnda into dini resmen devlet dini kabul edilerek kalknma hamlesine giriilmitir. intoizm ise, yalnz Japonlara zg bir dindir." (Alp Kuran .. Asistan Ekim 1965, Cumhuriyet Gazetesi Yaz serisi 3) derken, intoizm'i bir barbar inanc deil, bir ulus imtiyaz gibi koymutur. intoizm, Trklere "zg" olmaynca ise, Trkiye kalknmasnda, yazk ki byle bir etkiden yararlanamayacaktr kansna varlr. Ve btn tehis, toplumu byle tepesi taklak grmek ve gstermekle balaynca; ondan kacak sonulara gre, toplum kalknmas iin ne srlecek btn "reeteler", fatalman komiklie dek tekerlenir ve gereklikten uzaklar. Nara anda, tpk slamla yeni giren btn gebe uluslarn kurduklar devletlerde olduu gibi; resmi dil, yaz dilinin

alnd medeniyetin dili oldu. Son gnlere dek Seluklularda resmi dil Acemce idi. Osmanllarda pek yle kltr dktrmeye vakti bulunmayan padiahlarn fermanlar dnda, edebiyat dili Acemce, bilim dili Arapa olarak kald. Japonya'da da iler byle oldu: "in alfabesi, daha dorusu in harfleri kabul edildi. diogranit notlamal in morfololojisi resimsi sistemi bu Kanji'nin dzenlice kullanlmasna elverili deildi. Ciddi eyleri ancak ince yazmak dnlebiliyordu." "lk Japonca Kojiki (kadim eyler) Krk Ambar (komplasyon) imparatorluk emriyle 712 ylnda tamamland." "Efsane Mitlerden 629 ylnda imparator Jomei'nin tahta kna kadar (dikte eden Katarioa, hikaye eden Hijedeno Are, yazan allame Yaomaro" birinci ksm memleketi "imparatorluk ailesinin kuruluu"); ikinci ksm ilk imparatorluk kronii; nc ksmda 628 ylna kadar gemi olaylar kronikleiyordu." Ama (Japon barbarlarnn kendi deyimleriyle ruhen) "Aa yukar 7. Yzyla dein, Japon kronolojisi ve yl tarihlemeleri pek grlmeye gelmez. (Sujettes a Cation) zel notlamalardr." (Kuni M., s. 37-38-39) En nemli Japon ant yazs Nihangi: 720 ylnda Yasumaru prensi Tenori tarafndan ayn eyleri 607 ylna dek in'ce kaleme alnmtr. Japonya'da ilk kent Nara kurulunca, hi deilse "egemen" evreler denebilecek Kan efleri, Tenno evresinde toplanarak kent yukar barbarln amak abasna girdiler. Bu aba, Nara'nn kurulduu 710 ylndan; Yedo'nun kurulduu 1593 ylna dek (daha dorusu Tokugava an aan Hideyoi'nin, Yedo'daki sivil ef tarafndan ogun tayin edildii 1603 ylna dek), tam 893 yl srd. 893 yln sonuna kadar, Japonya'da klasik bat anlamyla egemen sosyal siyaset "derebeylik" yok. Heian ve Kamakura alarn frh feodalizm (erken derebeylik), Namboku ve Morumaki alarn orta ve ge derebeylik saymak; Japon Eldoradosunu "imparator" saymak kadar yersiz olur. 893 yllk drt basamakl Japon geliimi srasnda, Japon toplumunun ekonomik temeli ve sosyal yaps, medeniyete geemedi, barbarlk kltrnn belirli basamaklarn at.

Yazarlar kararszla srkleyen ey: Japon toplumunda egemen olan bir avu gebe Kan efleri arasnda, medeniyet elemanlarnn oynad nemli roldr. Bu rol ne kadar byk ve gze batc olursa olsun; Japon toplumunu sosyal snflara blen klasik efendi-kle ilikilerini yaratan Antik Medeniyet biimine hibir zaman tamamyla giremedi. Antika tefeci bezirgan (kle-efendi) medeniyetiyle, modern kapitalizmin (ii-iveren) medeniyeti arasnda, Bat Avrupa'y kaplam bulunan klasik bat feodalizminin sosyal derebeyitoprakbent snf ilikileri bile, ancak 265 yl sren Yedo yahut Tokugava anda ortaya kt. Tarihileri en ok yanltan zellik: Japonya'nn ne retim temelini, ne sosyal yapsn hesaba katmayarak ele alnan styap ki, siyasi ve kltrel gsterilerde; medeniyet elemanlarn byk rol oynamasdr. Bunun sebebi, Japonya'nn henz tamamlayamadan -Hun ve Cermenlerin Akdeniz Roma medeniyeti zerine, Trk ve Moollarn Uzakdou'da (in-Hint) medeniyeti zerine-Yakndou'da (slam)medeniyetleri zerine yaptklar aknlar uzaktan uzaa andrr.- bir Kore maceras geirmesidir. Bu Kore maceras, olduka ireti veya gelge bir medeniyet Rnesans' bile yaratabilmi deildir. Ancak bu macera bozgunla sonulandktan sonradr ki; Japonya'da medeniyet kelebeini kanatlandracak bir koza olmas gereken Kent biimiyle bir gelime balamtr-. Nara a, Japonya'nn ilk ve tipik kentleme a olabilmi midir? Hayr. nk Nara kurulurken, Japon toplumu Yukar Barbarla henz ulaamamtr. Nara ana, yakndouda en iyi bilinen rnek, Hicaz Arabistan'nn Mekke veya Bekke'sidir. Mekke, ilk douunda tipik bir kent olmaktan ziyade, gebe orta barbar airetlerinin kutsallatrc bir merkezi idi. Japon orta barbar toplumunun zerinde Nara'nn egemenlii, tpk Mekke'deki Kabe'nin sembolik egemenliine benzer. Onun iin Nara ana Japonya'nn Kabe a denilebilir. "Mekke a" diyoruz. nk Mekke gelimeden nce, daha Ur kentinin Irak'tan ve Firavunlar Msr'ndan gm brahim'den beri var olan Kabe, bir antika tefeci bezirgan medeniyet-istihbarat-kehanet ileri karakol noktac olarak domutu.

Btn karklk da burada balar. Kabe'yi kuran Hacer: Hayli kltrsz, yazy bilmeyen orta barbar Semitler eline dm bir Msr cariyesi idi. Japonya ise, daha Nara anda ilk matbaay tanmt. Yedo anda bile henz "devletlemi" grlen Japonya'da matbaa, 8.yzyldan beri girmiti: "8. yzyldan beri varolan matbaa, ayn zamanda okullar aan I.ogun'un himayesi altna girdi." (Kuni M., age, s.75) Teknik eleman, Japon kltrnde tarihi bir kltr yarat gibi grmeye alkn metafizik metotlu yazarlar iin, medeniyet yalabuklu vard. Japon toplumunun gerek sosyal yapsn grmekten alkoyan ey, bu parlakln verdii gz kamamasdr. Bu gz kamatrc yzey olaylar, Japon tarihin 710 ylndan 1868 ylna dek on bir buuk yzyldan fazla zaman (1158 yl), metafizik bilim iin kolayca tannamaz duruma sokmutur. in'den rendii kat-matbaa-pusula ile Avrupa barbarlnn ne hale (kapitalizme geldii) gz nne getirilirse; Japon toplumunun on iki yzylda kapitalizme atlayamam olmas ancak ekonomik ve sosyal temelinin sk skya barbar kalabilmi durumuyla izah edilebilir. Nara andan sonraki alt basaman ilk ikisi: Heian ve Kamkura alar, Japon toplumunun anahan egemenliinden babahan egemenliine geiini belirtir. Sonra gelen iki basamak, nc Namboku a ile drdnc Morumai a: Japon toplumunun orta barbarlktan yukar barbarla geiini belirtir. En son beinci gelen Tokugava ve altnc Meiji alar: Japon toplumunun yukar barbarlk konandan medeniyete geiini belirtir. Ancak bu alt an basamakl birincisine: Erken Derebeylik, ikincisine: Orta Derebeylik, ncsnde ki Tokugava ana: Ge derebeylik terimlerini takmak totoloji [Szn gereksiz, yeni bilgi iermeyen eklinde tekrarlan] olur. Ve konuya hi aydnlk getirmeyecei gibi basamakl an ayr ayr karakteristiklerini de gzden karm duruma dmek olur. Nara'dan sonra Japon toplumu at alt al basamaklar iki yabanc medeniyetin d ve teknik top atei altnda geirir. lk drt basamak boyunca Japon toplumunu top atei altnda

tutan medeniyet klasik tarihin antika tefeci bezirgan medeniyeti oldu. U dounun in ve Hint tefeci bezirgan antika medeniyetleri gelitirdikleri btn teknik ve kltrel, sosyal etkileri ile Japon toplumunu orta barbarlktan alp yukar barbarla dek getirdiler. Beinci ve altnc alarn son basama boyunca Japon toplumunu top atei altnda tutan medeniyet klasik tarihin modern kapitalizm medeniyeti oldu. Bat Avrupa'nn kapitalizmi gelitirdii btn teknik ve kltrel etkiler ise Japon toplumunu yukar barbarlktan alp modern medeniyete dek getirdi. Bu her iki medeniyetin etkileri ayr ca iki er byk blme ayr l r. Bu alt basamaa Japon ehramnn (piramit) en st gdcler penceresinden baklrsa, her ey "medeniyet" imie grlr. Bu grn kadar aldatc pek az sosyal olay vardr. Ayn Japon ehramna toplum oturandan tepesine doru baklrsa, antika tarihin TOPRAK, retim, TEMELiyle karlalr. Bu temelin zerine antika tefeci bezirgan medeniyette, modern kapitalizm de nce arabuk teknik ve siyasi lde sonra daha ok ekonomik-sosyal lde etki yaparlar. Bu bakmdan alt Japon ann ilk ikisi antika medeniyetin teknik-siyasi etkisi altndadr. Heian anda, Japonya'ya matbaa teknii, Kamakura anda, in paras girer. Bu iki teknie uygun siyasi zenti kurumlar yava yava yerleir. Ama in'le ticaret gelgelikten teye geemez. Japon topraklar, oen sisteminden, ogun sistemine doru geliir. Namboku ve Morumai alarnda Japonya'nn in ile ekonomik ilikileri, muntazam ticaret biimine girer. Sosyal deiiklikler, Tennoluk ve ogunluklar da paralar. Bu iki an sonuna doru, Japonya'da bir eit byk arazi derebeylii belirir. Japon retim temelinde, derebeyi toplumunun snflama prosesi[sreci] balar. Ancak btn bu gelimeler, Yakndouda: Irak ve Suriye gibi medeniyet snrlarndaki kk Arap devletikleri, kkn byk Roma ve Acem medeniyetlerini taklit ederken; Arabistan toplumlarnn "Bedevilik" temellerinden hibir vakit ayrlamam bulunmasn andrr. Gassani ve Cizre devletleri, ne kadar medeni oldularsa, Japonya da o kadar medeni oldu. Tokugava anda ise, kapitalizm Japonya'ya tekniini sokar. Onun yaratt siyasi merkeziyet, batnn mutlak istibdatl hkmdarlklarn andryor. Toprak ekonomisine ilk defa, Para

rad biimi girer. Japon kyls, il ake ile mal satmaya alr. Meiji a ile birlikte, Japonya kapitalist ekonomik ve sosyal yapsn arabuk benimser. Bu genel gidi iinde, Japon toplumu ta orta barbarlk konandan kapitalizme dein kayarak nasl gitti? Onu ancak 74 yl sren, Nara balangcndan sonra gemi alt aa bakarak ksaca izleyebiliriz. HEAN AI (795-1185) Ossaka limannn gney dousunda in kopyas Nara; ayn limann kuzey dousunda, tam 35 derece paralel zerine yerleen Kyoto: Antik Yunanistan'n Korint kenti gibidir. Bir yan Ossaka liman ile Pasifik'e alan ve Ossaka'dan daha ierlek bulunan Goari krfezi ile Japonya'nn en byk gl olan, Japon denizine alacak Biwa Ko sular arasnda esiz bir yer tutar. Bylece denizin ortasnda ideal bir korsanlk antreposu oluuyla, Yunanistan'n Korint'ini de, Atina'sn da iine alr. te, modernleme ana dek Japon dnyasnn biricik rakipsiz ulu kenti, Heiankyo (Bar kenti) veya Kyoto olacakt. Besbelli, bu a Japon Kanlar iinde Heike'nin hakimiyeti ile balad. Heian a, kltr bakmndan Japon "klasik" a saylr. Bir egemen kanla doup, kan kavgalaryla anarak lr: "794 yl, imparator Kammu, bakentini Heiankio (bar kenti) ya; imdiki Kyoto'ya tad. Buras 1868 yl Meiji restorasyonuna(yeniden tahta geiine) kadar, yani 1000 yla yakn zaman imparatorlarn dura: rezidans oldu. 1184 yl, Heike Kannn kyle sona erdi. 9. yzyl ile birlikte Fujiwara ailesi imparatorlar saraynda birinci mevkii tutuyor ve siyasette-edebiyatta sekin adamlar belirtiyordu. 10. Ve 11. Yzyl saz airleri (Hruarlar) iin en parlak yzyl oldu. Sona doru, Taira ile Minamato klanlar arasndaki mcadele, herbirinin nclk iddiasnda bulunduu o medeniyet ann sonuna iaret oldu." (Kuni M., age, s. 47) Gryoruz. Hep medeniyetten dem vurulur. Beride ise "aile" ve "klan"'larn kavgasndan sz edilir. Burada, hatta "imparator saray" denilen Japon kurumunda bile, klasik anlamda bir snfl toplum domadna bir delil de, edebiyat Anallarnn [yllklarnn] henz kadnlar elinden kt ile aklanr. Gerekte, kadnlarn egemenliinin sarayda bile yansy, Japon

anahan geleneklerinin basknln gsterir. Erkek stnl, saray edebiyatnda ok sonralar grlecektir. iir ikinci derecede gelir. Kur'an- Kerim'in secili [zgn] ve kafiyeli ayetleri gibi akc bir nesir, birinci yeri tutar. Yalnz bu edebiyat, in ve Kore zentisi bir avu kapal egemen kast ulularnn zevkine gre olduu iin imdi ki tarihilerin deyimiyle, "sarayl", "asaletli aristokrat", Bonz'lar (Bilgin memurlar) yazarlar ve zellikle kadnlar elinden kt iin, "zarafet" (elegance): Biim gzellii ve "kl krk yarma" (Rafine ment: nceltme) "latif"(Gracieuse)lik eilimleriyle doludur. kinci derece abalar , Nikiki adl "kk, ince eserler, bo vakit notlar, akl kurmalar, kii zevkleri, Mauka [ak olunan kadn] gibi insancl abalara ynelme, 11. Ve 12. Yzyllarda Kokinu denen iir, geziler, aklar zerine sylenir. Klasik Japon edebiyatnn en yksek iki eseri, iki kadn tarafndan yazld. Bunlar Morasakiikinu'nun Genji Monugaiar ile Seiuagen'in Makurano Soi adl eserleridir." (Kuni, age, s. 48) Heian anda ikinci gze arpan paravan kltr olay inanlar alannda belirdi. Artk Nara andaki gibi, in medeniyeti kendi kkn inanlarn, barbar Japon'a uzaktan gstermekle kalmad. Japonya'ya giren Budizm, su iinde zeytinya gibi, ayr ve yabanc kalmak istemedi: "ki byk tarikat kurucusu Kabe Daii ile Denkyo Daii, in Budizm'ini Japolatrmay baardlar." (Kuni M., age, s. 46) Tarm ve saban teknii, yukar barbarla kk ekinci retimini dayatt. Japon toplumu ise, kii mlkiyeti bilmeyen ilkel barbar sosyalizmini yayordu. Onun iin kurulan tek tk kentlerde toprak mlkiyeti, her yukar barbar toplumunda olduu gibi, tanrya adanm sosyalist ve kutsal bir karakter ald. Kenti, hep devlet sanan klasik tarih ise, o sosyalist toprak mlkiyetine, devlete ait toprak sahiplii (Staatseigenen Landbesitzer) adn veriyor. "Heian ann ortasndan beri, devlete ait toprak mlkiyetinin yklmas ve saray asilleri (Hofadel) oenlerinin (dirliklerinin) ekillemesi, BU'nin toplum suyunun yzne kmasna (Aufstieg) elverdi." "Builer, oenleri ksmen benimsediler ve Heian anda, 12. yzyl ortalarnda glendiler." (Otto B., age, s. 199-200)

Klasik tarihin u szckle iaretledii iki olay nedir? Bar kenti Heian'da bir taklit in-Hint medeniyet etkisi, "saray zentisi" yaratmtr. Bu szde "saray", "bar" gsterisi altnda ruhlara medeniyet dzenini fledike, evresine doru kutsalla brnm bir gidi "yaylyordu". Bu gidi, gerek hayatta zamanla iki sonu verdi: 1) BU: sava tipik Samuray 2) Sosyalist mlkiyetin yklmas Orta barbarlk anda, herkes silahl ve btn kan tekilatlar askercil demokrasi kurallarna gre yryen yetimi askerdir. BU, nedir? lk kan kardei askerler arasnda, kara Avrupa medeniyetinin retime etkileri arttka, bakasn altrma ekilleri ve imkanlar domutur. Sivrilen kk savalar antika medeniyetten grd rnee gre, savata yendiklerini tek tk de olsa, kendileriyle birlikte de olsa, kle yerine koymasalar bile, altrmaya balamlardr-. Bir yol altranla yabanc, kanda olmayan alc ortaya kt m, eski toplum iinde eit ve kanda savalar arasnda da farkllama belirecektir. Neticede, Kan tekilatlar toplumu iinde, sosyalist insan ilikileri geveyecekti. Klasik tarih, daha Heian ann ortalarnda "devlete has arazi mlkiyeti" dedii ortak toprak mlkiyetinin ykldn ne sryor. Fakat yine kendisi, Heian andan sonraki a zerine anlattklaryla, ilkel sosyalist mlkiyetinin ve kan kardelii ilikilerinin bir trl yklamam olduunu belgeleriyle tekrarlayacaktr. KAMAKURA AI (1185-1332) Heian ana girilirken yaplan Taike reformunda, toprak mlkiyeti, Osmanllktaki miri toprak dzeninden daha ilkelce toprak, toplumun mlk saylmt. Daha dorusu, orta barbarlkta bilinmeyen ve bir mesele olmayan toprak, deerlenen bir sosyal problem klna sokulmutu. Zamanla kabileler arasndaki savalar ve kan rekabetlerinin gittike artmasyla, tpk Hunlarn Avrupa'da, Trklerin Asya'da yaptklar eitten dirlik dzenini andrr bir durum ortaya kt. Zaferi kazanan kan efleri topran bir bln paylar oldular: "Taike toprak reformunda, toprak mlkiyeti, devletletirilmi olmasna ramen; yksek memurlar, siyasi hizmetlerine

karlk kii olarak toprak ve yer elde ettiler. Ondan baka, asil kii, arazi satn ald. Ve kyllerden ou vergi yknn basks yznden, asillik uyduluunu kabul etti. Bylece devlet gelirlerinin azalmas, vergiden yararlanan asillik zenginliini ve kudretini gerektirdi. Bu yoldan ortaya kan zel topraklara, shoen ad verildi. Ve bunlar rnein,Fujiwara iktidarnn temelini kurdu. Bu shoenler ya toprak sahibinin kendisince iletildi yahut toprak sahibi o yerleri szde bir takm Miyou'larn idaresine brakt. Gitgide glenen Miyou iktidar ile derebeyi toplumu geliti" (Otto B., age, s. 191-192) Alman yazarlar, ortak toprak mlkiyetini, sonradan reformla "devletletirilmi" sayyorlar. Hep ilkel toplum sosyalizmini bilmezlikten geliyorlar. Toprak ilikilerinde anlatlan olay: Osmanl dirlik dzeninin medeniyet kntleri ortasnda deil de, Japonya'da geni barbar ynlar ortasnda geen sistemin balangcdr. Osmanl iin andrlm slam Fkh' kadar, evre artlar da bir tek hkmdar ve halife emriyle santralize merkezcil idare prensibini hazrca gerekletiriyordu. Japonya'da "imparator" denilen kii: Daha ok manevi etkisine dayanan bir peygamberdi. Onun evresinde "saray" denilen topluluk, bir tarikat tekkesinden pek farkl grnmeyen iir, edebiyat ve kltr merkezi idi. Sava genileyince, siyasi iktidar aan askeri efler, yava yava fetih hakk olarak kendi kanda toplumlar dndaki topraklardan, kendi kiilikleri iin zel toprak edinebildiler. Osmanllkta, o kadar sk tahrir (yazm) kontrol ve padiahn mutlak yetkisi varken bile dirlik dzeni ilkin Yldrm Beyazt zaman; sonra Kanuni devrine varmadan, derebeyilemeye u ram t . Japonya'da ne tahrir usul vard; ne de imparatorun yetkisi deiken ilikileri kontrol edebiliyordu. Onun iin daha Heian a sona ermek zere iken, mlkiyet, imparatoru kuatmaya balamt. slam tarihilerinin ok fatal rakam[ bn'i Haldun] ile yzyl iinde Japon derebeyilemesi, Japon toplum hayatnda bir problem oldu. "12. Yzyl ikinci yars boyunca Japonya, Taira ve Minamato Kanlarnn i greleriyle yrtnd. Minamatolarn zaferi ile sona erdi. Bunlarn efi Yoritomo 1185'ten itibaren lkeyi

idare etti. O tarihte Kamakura'da yerleti. 1192 yl Seii-TaiShogoun nvann ald. Gerekte imparatorluun ba olmakta devam eden imparator, bu imparatorluun yalnz ruhani ve teorik ba idi. mparatorun muavini (vekili) ve saray bakan olan Shogoun fiiliyatta btn askeri ve siyasi iktidar ele geirmiti. mparator Kyoto'daki saraynda kaldndan Shogoun imparatorla bir yerde bile oturamyordu. Kamakura a ile birlikte Japon tarihinin orta a balad. Bu tarih 12. Yzyla dein srd." (Kuni M., age, s. 55) Japon derebeylemesinde rol oynayan g, gene d antika medeniyetin teknii in paras oldu: "Kamakura andan beri Japon-in alveriinin balca sebeplerinden birisi, in parasnn Japonya'ya sokulmas oldu. in'de ki Sung, Yuan ve Ming slalerinin deme aralar Japonya'ya akarak orada para ekonomisini gelitirdi. 13. yzyl sonunda para ile ticaret yapanlar, Daimyolarn burlu ehirlerinin (Burgstdten'in) yan banda ticaret ehirleri meydana geldi." (Otto B., age, s.197) lerde greceiz burada alkanlkla kolayca syleniverilmi olan al-veri, hibir zaman klasik medeniyetin veya orta an ticareti deildir. Yzyllarca sonra Avrupa kapitalizminin kendi modern ticaretini Japonya'ya ulatrd zaman dahi, Japon "d ticareti" Japon hkmetinin tekelinde yrtlyordu; yani "devletletirilmi" kald. Japonya'da i ticaret adn alabilecek olan ve Daimyo "ticaret ehirleri" seviyesine varan alveri ancak Kamakura anda deil ondan yzyl sonraki Yedo anda klasik eklini alabiliyordu. a karakteristiini bulmaktan ok erdsyon yapmay seven Alman bilginlerinin birbiriyle kartrlm cmlelerinden bunu ayrt etmek gtr. Yalnz in parasnn Japonya'ya "akmas" toprak mnasebetlerinde ksmi de olsa elbet bir takm farkllama yapmtr. Bu farkllama bir kent veya medeniyet iinde grlen klasik snflama olmad gibi dpedz bir ynde de olmad. Derebeyleme de, ekonomik temelde snflamay gerektiriyordu; Sosyal yap ise sk barbar sosyalizmini muhafaza ediyordu. Ayn ztl oen mlkiyeti ile Tenno (imparator) arasndaki hibir zaman ilan edilemeyecek olan alttan alta sava temsil ediyordu.

lkel barbar krallar, her yerde olduu gibi Japonya'da da halkn adam idiler. oen mlkiyeti ile gelien Bui farkllamas: Japon halknn maddesini, bask altnda tutuyordu. Edebiyat ve maneviyat gc, daima stn olan Tenno, Japon halknn ruhunu elinde tutuyordu. Budizm, Japon ynlar iinde snmyordu. Ynlarn desteine sahip olan Tenno'ya, maddi g kazanan hibir derebeyi kar kamyordu. Heian a ortalarnda, oen (zel toprak) temeli en gl olan Fujiwara "ailesi yani kan", Tenno'nun koruyucusu iken sonra Heian ann sonu Fujiwaralarn Tenno yanndaki yerlerini almak iin birbirine giren iki rakip (Minamato ve Taira) Kan'lar arasndaki savalarla bitti. Bu savalar ortasnda: "TayoritsuRiu'ya gre", hr kyller ordusunun, imparatorluun gvenliini zerine almas gerekiyordu. Bununla birlikte byle bir ordu henz kurulmad iin ve tarada itaatsizlik hkm srd iin emniyet salanamad. Bu yzden, Miyoularca yaratlm kendi kendini savunma abasndan, Bui denilen tip geliti. Orada burada patlak veren ayaklanmalar, ancak savalar tabakasnn (yani Builerin) nderlerinin zel ordularyla bastrlabildi. Eski imparatordan beri (1086'dan beri) devlet ileri, Fujiwara iktidarnn kan arpmalar arasnda eriyip bitmesine vard. Bununla birlikte, Bui iktidar 12. Yzyl ortalarndan beri bakente kadar uzanmay ve en sonunda gevemi saray idaresinin (Hofadel) elinden hkmet idaresini almay baard. alarn karakteristiklerini bulmaktan ok, erdisyon (aratrma) yapmay seven Alman bilginlerinin birbiriyle kartrlm cmlelerinden bunu ayrt etmek gtr. Yalnz in parasnn Japonya'ya akmas, toprak ilikilerinde ksmi de olsa elbet bir takm farkllamalar yapmtr. Bu farkllamalar, bir kent veya medeniyet iinde grlen klasik snflama olmad gibi, dpedz tek bir ynde de olmad. Builer (Samuraylar), ogunluk sistemi altnda, 12.yzyl ortasndan beri, bakente kadar uzanmay; en sonunda saray idaresinin (Hofadel) elinden hkmet idaresini almay baardlar: "Buinin en nemli kuaklar, dou Japonya ile Bat Japonya'daki Minamoto (yahut Genji)larla Taira (yahut Heike veya Heiski)lar idi. Tairono Kiyamori, Kyoto'da bir sivil sava bastrdktan bir sre sonra, Fujiwara'nn yerine otokrat (des-

pot) kesilir kesilmez; Fujiwara'nn kua, Minomato tarafndan yok edildi. Genji'nin ata kk, (Sdanvata) olan Minomatonoyoritano 1192 ylnda, imparator tarafndan ogun tayin olundu. Seitai-ogun balangta Aynular barl atrma hareketi (befriedung) gden subayn unvan idi. Sonralar bu subay, ilkin en yksek Bui gdcs (Seita) oldu. Ve sonunda imparatoru temsilen idare ilerini zerine ald. Ve Kamakura'ya yerleti." (Otto B., age, s.192) Bu tarz, ortak toprak ilikilerindeki atlan nerelere nasl vardn anlatr. Taike toprak reformunda, toplumun ortak mlk saylan topraklardan bir ksm, Heian a boyunca kk retim ile ftuhat teknii yznden, fatihlerin zel topra oen biimine girer. Bu zel toprak zenginlii sayesinde, yeni bir sava tip (Bui) ortaya kt. Aynu'lar "bara zorlama" (pasifikasyon) biiminde ezen sava tip, bir yol insann insan smrebileceini renince; kendi toplumunun kanda yelerine kar da zor kullanma yollarn buldu. Bu ac gc elinde tutan sivrilmi BULER, szde Tenno'yu ve onun dirlik dzenini andran OEN sistemini korumakla grevlendiler. Grevlendiren Tenno'nun kendisiydi. Ama Tenno, tpk mtareke yllarnda stanbul'daki padiaha benziyordu. Padiah saltanatn btn askeri ve sivil gleriyle fiili idaresini bir emirname ile nc ordu kumandan yapt has yaveri Mustafa Kemal Paa'ya nasl teslim ettiyse, Tenno da ayn mekanizma ile ayaklanmalar ftuhat karklklar ortasnda gerek silahl kuvvetleri ve fiili memleket idaresini, gelge bir yetki, bir memuriyet gibi OGUN adyla bir generale emanet etti. Artk, Tenno-ogun ikilii, su yzne kacakt. Bizde, Ankara'da yerleen ilk milli hkmet, zaferin sonuna kadar: "Makam- Hilafet-i stihlas" amacn slogan gibi kullanmt. Anlalyor ki, Japon ogunluu da byle bir amala, (Tenno'nun egemenliini korumak-ykseltmek parolasyla) ie balad. Fakat, padiah, aciz kald mtareke Trkiye'sinde, geri kalm btn silahl kuvvetlerle sivil makamlar -Anadolu'da yer yer kurulan "ur'a"lar ve Pontusu asi Hristiyan aznlk kurulular bastrmak zere- has yaverinin emrine fiilen geirdii gn; bindii dal kesmi ve bir korkuluk manevi g "hilafet"

halinde heyulalamt. Trkiye'de drt, be mtareke ve milli mcadele yllar kadar ksa srp de, nce padiahl sonra hilafeti ortadan kaldran gidi, Japonya'da yzyllar boyu dalarn yava yava kaymas kadar belli belirsiz deiikliklerle uzad durdu. Milli mcadele Trkiye'sinde, birisi istanbul'a "saray"n evresine toplanm "Payitaht" kabinesi, tekisi Ankara "Byk Millet Meclisi" unvann kullanan milli hkmet olmak zere iki idare ikilii vard. Japonya'da da, tpk yle bir diyari (ifte hkmet) sahneye kt. Kamakura a, Japon toplumu zerinde, Tenno'nun "hilafet" gibi, srf manevi iktidarna kar ogunun maddi iktidarnn al a oldu. Bu al a, eski saray kabinesi demek olan Fujiwara Kannn yce silahl glerinin en byk gdcs: Aynularn fatihi Yoritomo, resmen Tennoca ogun tayin edildii gn, Kamakura a balad. Ancak, Japonya, Trkiye deildi. 1192 yl, 1919 ylndan 727 yl erkendi. Onun iin Japon olaylar bsbtn baka karakteristikler gsterdi. Trkiye'deki drt yl yerine, Japonya'da 1192'den 1868'e kadar 676 yl, bir trl iki taraftan biri (ya Tenno ya da ogun) ortadan kesince kalkmakszn yryp gitti. Bu gidiin ekonomik ve sosyal ileyii, ne kadar kark ve batp kmalar iinde olursa olsun, ne bir bulmaca ne de bir mucize deildir. Mustafa Kemal'in drt ylda kesip att kr dm, Japonya'da 700 yla yakn sre bitmedi. Bitemedi. yle balad: "Builer, oenleri blk blk benimsediler. Ve Heian anda, (12.yzyl ortalarnda) glendiler. Glendike, saray asaletinin nfuzunu ilkin henz btnyle havaya uuramadlarsa da; o nfuza kar baaryla kafa tuttular. Saray asaleti egemenlii ile sava egemenlii; Tenno ile ogun ikilii Kamakura ann (1192-1332) erken derebeyilii zaman, Buinin sk tekilat eksii ile birlikte bulundu. Kamakura ann son yllarnda, Builerin toprak sahiplii byyerek zincirleme sava huzursuzluu ile at ba gitti. Bu gidi, en sonunda imparatorluk hanedanlnn kuzey ve gney slaleleri halinde blnmesine vard. 14. yzyln kargaalklarndan kagelen byk toprak beyleri, ugo-Daimyolardr. Bunlar Japonya'nn orta derebeyliine temel oldular. ugolar, aslnda ogunlarn hizmetine girip, eyaletleri gzetmeyi

zerlerine almlard; sonralar saysz Buileri kendi idare blgeleri iinde, altlar durumuna soktular. Ve saray asaleti ile tapnaklarn oenlerini de kendilerine ektiler. Bylelikle byk toprak sahibi daimyo haline geldiler. Ve oenler nemlerini yitirdiler. Ancak, oen sistemi elemanlarnn kalntlarn tayan ugolarca idare edilen eyaletler (Bunkoku) vard. Bu toprak beyliklerinin yeni km biimine biz, ug-Bunkoku adn veriyoruz." (Otto B., age, s. 200) oenlik, nce tpk dirlik Sahib-l Arz gibi bir memuriyetti. Sahib-l Arz'dan fark, o sistemin bir sava barbar fatihe deil, kan tekilatl toplumun sivil kutsal Saemine bal olmas idi. oen sistemi, eylerin tabii gidii icab, kuaktan kuaa geerken, toprak sahipliine doru soysuzlat. Tennoluk ile ogunluk arasndaki ztlk, Kamakura ann kltr alannda daha aka belirdi. Heian anda edebiyat, Tennonun "saray" denilen evresinde, kadnlarn ba ektii bir abayd. Kamakura anda ise, kadnn yerini erkek tuttu. Bu erkekler, saray dnda Tennoya kar cephe aldlar. Bunlar, Budist papazlarla Japon ilkel lb'leridr: "Edebiyat, Samuraylar yani Builer ile Buda rahiplerinin elindeydi." (Kuni M., age, s. 68) Ama saray edebiyat da ikiliydi. Hayatta nasl Tenno ile ogun ztl varsa, edebiyatta da ayn ey grld: "Kamakura a: Samuraylarn asl savalar hkmetinin zaferini grd. Bu a sresinde, iki eit edebiyat grlecektir. Birisi, srf Kyota'daki imparatorluk saraynda kkn (dekadan) aristokratik iiridir. tekisi, erkeksel barbar ve kkn ama yine de ok gl ve o kargaal devrin siyasi ve sosyal artlarndan ilham alm bulunur. O zamana dein dar ereveli, latif ve ince bir tabakaya mensup edebiyat modelini takip eden retimler vard; imdiki edebiyat, biraz daha halka doru yaylr. Eserler kahramanca ve kavgac eitten savalar snfnn houna gitmek iin yazlm konulardr. Birka istisna edilirse, kadnlar, hemen hemen edebi bir rol oynayamazlar. Yalnz imparatorluk saray, iir bakanln muhafaza eder." (Kuni, age, s. 59) Tenno, taklitilie dt antika medeniyet saraylarnn btn soysuzluklarna sapland iin, gerek efendileri, siyasi

ve askeri gleri elinden karmt. Fakat, buna ramen onu ilkel sosyalizmin kutsal insan olarak tanyan Japon ynlar vard. Bunlar, Japon kyls idiler. Builer de ogunlar da o ilkel kyl barbar ynlar iinden fkrmlard: "Vaktiyle, kylerde toprak sahibi olarak ilkin, serf takmyla bizzat kendisi ileten kk toprak beyleri, evvelkilerin vasallar ve alt snftan Builer vard;. Demek, sava tabaka ile kyl tabakas arasnda pek yle bir fark da yoktu." (Otto, B. age, s. 200) Kamakura a bu bakmdan Kan kapal toplumunda ufak tefek gedikler at. Alverie kapal ekonomi nasl atlaklar vermeye baladysa tpk yle daha ok edebiyat ve din alann kaplayan kltrde, saraydan Builere, Builerden ise halka doru szmalar yapmaya balad. Heian ann yekpare ince saray edebiyat yerine Kamakura anda ilk defa gerek hayatla daha yakndan bal beraber yiitliini nlendiren yeni bir kltr akm belirdi: "Yeni bir Monogotari dodu: Klanlar arasndaki gemi aile (retrospektif) ve romansa edilmi menkbeler (recit) de dvlrken Buido denilen samuraylarn valyelik mecellesi, itina ile sayg grd. Dinamik ve meruluk sever (luvayel) irap Japon karakterinin temsilciliini yapan yeni edebiyat, gzel davranlarn btn deerlerini kazanmalarna el verdi. imdi Japon gelenekleriyle bir araya gelen Budizm, ynlarn iine ileyerek yeeren bir kanl savan tasviri ortasnda bir eylerin gelge hayat zerine yaplm derin bir dnce, Japonya'nn znt-ac duygularn kalntlarndan hibir eyi yitirmediini sezdirdi." (Kuni M., age, s. 59) Bulduumuz yekpare Kan tekilatnn sivrilen sava elemanlar iinde, Asya kara ktas medeniyetlerinden gelen kvlcmlar; Mool salgn ile yaylnca, Japon barbarlnn yanc maddelerini tututurdu. Bundan 3 trl yangn kltr kt: 1) Yabanc medeniyete meydan okuyu, 2) Tarihi medeniyete boyun emeyi 3) Her eye bo veri Bu akm, btn kadim zaman siyasetleri gibi, tarikat biimindeydi. Her tarikat, kurulu medeniyet doktrini ile barbarln ilikiye getii yerde, ilkel sosyalist Saem, peygamber veya ilah kanalndan "Budizm" klna girip, Budizm'i deitirdiler:

"(1205 yl) Hojo ailesi, Kamakura ve Minomato ailesinin yerine getii vakit, bir zamanlar yalnz aristokrat ve aydn sekinleri eken Budizm, vulgarize edildii (bayalatrld) iin, pek geerli oldu. Doktrin, samuray snfnn hatta genel olarak ulusun iine doru derinden derine iledi. Henz imparatorluk saraynn dualar, seremonileri ve ince duyular halinde olan ey, halka mal edildi. Budizm, herkesin oldu: Jodou (JodoShushu) adyla tannd. ki byk aziz; Honen ile inran eliyle tarikata insan sokuldu." (Kuni M., age, s. 60) "1) inran Doktrini: pasifist ve demokratikti. inran, Buda'ya kar mutlak itaati vaaz ediyordu." (age) "2) Niiren Doktrini: inran'n aka zt olduu bir tarikat ve tarikat kurucusu Niiren, yiitsel (heronik) bir bonez (ulema) savanaray andran bir hakperest idi. Nippon milliyetiliini temsil eden bir Budist hareket yaratt. Niiren kendisini peygamber sayyordu. 1274 ve 1281 yllarnda patlak veren ve pskrtlen Mool saldrlarn nceden haber verdii vakit, pek byk bir baar kazand. Mool olay, geici bir siyasal birlik yaratmaya yarad. Bu birlik ruhani bakmdan daha uzun mrl oldu. Niiren, memurlarn parayla satn alnmalarna saldryordu, yaratt hareket yurtseverlik oldu." (Kuni M., age, s. 61) Antik ada, bu anlatlan akm, ilkel sosyalist Kan kardelii toplumundan baka bir ey yaratamazd. Bylesine gr ve ynlar bir btn olarak srkleyen akm karsnda, zenti kalan inran Budizmi klk deitirip yerlilemedike ayakta duramamt. "3) Zen Doktrini: Hadsu (Intuituon) ve imsak (solrietee) doktrinidir. Zenizm, sadelii ve spartalca Stoisyenlii tevik eder." (Kuni M., age, s. 62) Nara andan sonra Heian a, Japon toplumunda anahanlk kalntlarnn bulunduu a idi. Kamakura a, Japon toplumunda anahanl genie bastran babahanln egemenlik a oldu. Bununla birlikte, Japon toplumunun tm "DARE" bakmndan barbar toplumunun-kan tekilatl airet sistemine balyd. Gittike koyulaan medeniyet etkileri altnda kan balar yerine lke blmleri kurulmadka, gelien sosyal farklla-

malar "DARE" edilemezdi. Bu durumda herhangi bir davran kimden gelirse gelsin, kandalk balarn btnyle yaayan Japon toplumunda, genel direni ile karlanrd: "dari taksimat sevindirmek iin klan toplumunun sayg besledii Tenno'dan yetki almak gerekti. Onun iin Minomoto kannn efi Yoritomo, imparatordan izin alarak, ogunlua tabii olan btn imparatorlua; ugo ve Jita adl zel memurlar yerletirmeyi baard. ogunun memurluu Yoritomonun durumuna kadar kendi izgisi iinde miras kald. Ondan sonra, iktidar kuaktan kuaa Shikken grevini devralan ve o zamanki ugo'yu alt gibi kullanan Hojolarn fiilen eline geti." (Otto B., age, s. 192) Tenno'nun kudreti, ruhani olduu kadar, toplumda ki topraklarn sosyalist ortaklna dayanyordu. Askeri eflerin zorbalklar, bu kudreti toptan gidermek gcn hibir zaman bulamad. lk ogun Yoritomo, 1192 ylnda, Tenno'nun siyasi iktidarn kesip almt. Tenno, 20 yl sonra kaptrm olduu siyasi iktidar geri almay denedi: "1221 yl, imparator Gotoba, hkmet idaresini ele geirmeye kalkp da baarszla uraynca, Yositaki Hojo ikken saray asillerinin mlklerinden ounu msadere ederek, Jito'nun imtiyazlarn arttrd. Bu tedbirler sayesinde, savann (samuraylarn) asalet karsndaki durumu kuvvetlendi. 1232 yl, Yositaki Hojo ikken, sava tabaka iin 53 maddelik bir zel kanun (Goseibaibhikimaku) ilan etti. Bu kanun, kolay anlalr biimiyle uzun sre Bui hukuku oldu. Derebeylik, dirlik beyleri, alt dirlik beyleri (Sublehnsherren) ile vasallar toplumunun tepesine, en byk dirlik beyleri olarak ogun geti. mparatorun kendisi bu sistemin dnda kald. (Otto B. age, s. 102) Bu olaylar, uzaktan uzaa Barbar Avrupa'da Roma papalyla, dnya derebeyleri arasndaki ztlamalara benzetilebilir. Fakat, hemen yine hatrlatalm: Hrstiyanln papal, kkn Roma medeniyetinin "ruh-u habisi" idi. Japonya'da km hibir medeniyet yoktu. kertilmek istenen ancak iktidar para para koparlrken dahi, kendisinden izin alnan Tenno, ilkel sosyalist toplumun dokunulmaz, kutsal, en byk Saemliini muhafaza ediyordu. Bu bakmdan, Japonya'daki olaylar

batdaki din derebeylii ile dnya derebeylii arasndaki ilikilere benzetmek, fazla kolayla kamak olur. Gerekte, sosyal yap bakmndan Tenno-ogun ekimeleri: Japon toplumunda hi kimsenin yok edemedii Kan tekilat yannda; imdilik yine kan efliinin yetki artyla, askeri kan eflerinin yetki ve dayanak elde etmeleri demekti. Bu prose, hibir vakit zlmemi kan tekilat iinde, ruhani -sivil idare ile siyasi-askeri idare arasnda bir i blm yapmakt. Bu i blmn gerektiren sebepler: eride in parasnn kapal Japon ekonomisini iledike ve yaratt sosyal farkllamalar; darda, in'i ele geiren tarihsel devrimci baka barbarlarn Japonya'ya saldrmalar nnde, gereken siyasi savunma zaruretleridir. 1274 ile 1281 yllar arasnda, Moollarn Japonya'ya saldrlar karsnda Japon savalarnn baarl savunmalar, Japon ilkel sosyalizminden imtiyazlar kopartmalarn, kllarnn hakk gibi gstermiti. Kamakura anda, Japon toplumunun sosyal basamaklardan hangisini trmanmak zere olduuna, edebiyat gsterileri daha toyca tank olur. Japon kltr, henz Firavunlar a Msr'nn tarih ncesi kalntlarn yaar: "12. yzyl banda, bir krkambar yn (komplasyon) olan Monogatari Konyaku adl efsane dergisinde, Ramses ve Krk Harami (Dieb-Heredot) masal (Sage), baka bir biimde bulundu." (Otto B., age, s. 190) Tennoluk, ilkel Kan Saeminin byc-sihirbaz ve ilh. tabulu yetkileriyle, "kapal bir kltr temsil eden" bir Japon kutsal ailesi Saserdos (kutsal ailesi) idi. Tarihin "saray asili" "Hofadel" ona kar askeri Kan efleri ve Kanda savalar iinde sivrilenler, ister istemez daha halka doru alm bir kltre destek oldular: "Saval tabakann, kyllerin st tabakasndan kagelmesi, kltrce nemli sonular verdi: Tarikatlar tredi." "Kamakura kltrnn burada temsil edilen karekteristlii, sava ve ruhban elemanlarnn bulumalardr (zurammenfiliessen)." (Otto B., age, s. 194-195) Byle bir kltr, geri: "Asalet mahfilinin nazik yaratlarn, kr zevkinin gl etkisi altnda brakt." (Otto B., age, s.194)

Ama, Tenno'nun ve Hofadel denen evresinin ruhani alannda olduu kadar, edebiyat alannda da eski derin etkisini kaldrmad: "Bu ara, iir bakmndan saray asaletinin Kyoto'daki nder durumunu yitirtmedi." (Otto B., age, s. 194) Nitekim ilk kutsal kent Nara'nn, ruhlar zerindeki eski egemenliine toz kondurulmad. Budizm'in "tarikat" biiminde kamufle-melez sokulularna, gereince intoizm'in yumruu indirilmekten geri kalnmad: "En mehur Jodo-Sihin tarikatn kuran Honen (lm 1192), Nara'daki Hiei rahiplerinin ikayetiyle srgn edildi." (Otto B., age, s. 194) Japon ilkel sosyalist toplumu, daima bu kadar gl kalacaktr. NAMBOKU AI (1332-1392) Kamakura a; 1221 yl, Tenno Gotoba'nn yaptn, 100 yl sonra 1333 yl, Tenno Godaigo'nun tekrarlamaya kalkmasyla sona erdi. Bu bir, "yukardan devrim" idi. Tenno, Mool aknlarndan sonra, askeri eflerinin grevlerini bitmi sayp, onlara kaptrd yetkilerini geri almak istedi: "Para ekonomisi ile Moollar kar savan geliimi, Buileri yoksullua srkledi. ogunun durumu biraz daha gevedi. mparator Godaigo, 1333 ylnda, ogunluun elinden iktidar koparp alabileceini hesaplad. Ama arabuk bu hesabndan caymak zorunda kald. Yamatoda, Yoshine'ye gitti." (Otto B., age, s. 195) Demek, toplum bir daha geri gelmemecesine farkllamaya girmiti. O yzden, en blnmez kutsallk saylan Tennoluk bile, Kuzey mparatorluu- Gney mparatorluu adyla ikiye blnd. 1392 ylna dek srp, edebiyat tarihinde Namboku a denilen bu 60 yl, bize bir eyi ispat ediyor: mparator Gotoba zamannda, sarayn elinden alnd sylenen topraklar, hi de kesin bir msadere olmamtr. Nitekim, 100 yl sonra, Tennoluk ile ogunluk arasnda geen siyasi iktidar ekimesi; Tenno'ya bir daha savalara yenildii zaman dahi, yaplan ey: Tenno

emrindeki topraklarn msaderesi deil; yani toprak gelirinin tamamn deil, ancak yarsn ele geirmek olmutur: "Aa yukar, bu zamandan (Namboku andan) beri, savalar durumlarn asaletin zararna ykseltirlerken, ogu ile Jito'lar, tekmil toprak mlkiyetini kontrol ettiler. Ve asalet yetkilerini gittike genilettiler. Bunun zerine, Takauji Aikaga asaletinin toprak mlkiyetinden ektii gelirlerin yarsn savalarn eline geirtti." (Otto B., age, s. 195) 60 yl gibi ksa bir sre iinde, Japon toplum topraklar, Osmanl dirlik dzeninde grlen dirlikilerin derebeyliklemesine uramtr. Osmanlda dirlikilere "sahib-l arz" deniyordu. Gerekte btn yetkileri toprak gelirini toplayp, sava zaman hizmete komakt. Osmanl dirlikilerinin banda bir tek efendi vard: Padiah. Din ve dnya yetkisi: Saltanat ve hilafet padiahnd. Bu kadar muazzam lde merkezilemi idarede bile dirlikler, "sepetlenmek" sonucuna vard. Japonya'nn dirlikileri: Builer idi. Yukarda anlatlanlara gre Builerin stnde Jitolar, onlarn da stnde ugolar olacakt. Osmanl ile kyaslarsak: Jitolar "beyler" (miran); ugolar "beylerbeyi" (mirmiran)ler sayabiliriz. Japonya'da hepsinin stnde bir eit bamsz ve laik kumandan ogun bulunuyordu. ogun'u sadrazama benzetebiliriz. Ana konularda ogun, Tenno'nun tasvibini alr. ugo ve Jitolarla, (kan tekilatlar dnda), ilk idare taksimat taslan yapmak iin ugon Tenno'dan izin almas gerekiyordu. nk, laik yrtm ilerinde, sadrazamdan ok daha bamszdr. Tenno, bir bakma padiahtr. Bildiimiz halife gibi, ruhlarn padiahdr. Dnya saltanatn kendi rzasyla, oguna brakm gibidir. Daha dorusu brakm deil brakmak zorunda kalmtr. Her yzylda bir, laik idareyi ele geirmek iin ileri atlmak zorunda kalr. Japon toplumunun siyasi idaresi, daha ziyade ieride isyanlara; darda harplere kar kurulmu yzeysel bir cihazdr. Tenno, bu cihazn idaresini daha uzman ve becerikli grnen ogun'a brakmtr. Ortada herkese en byk yetkili kat, yine Tenno'dur. Tenno ile ogun arasndaki kacak ekimelerde, Builer de, ugolar da, Jitolar da kesin olarak ogun'un emrinde olsalar bile, yzde yz adam olmayabilirler. Durumlar bunu gerektirir. Yalnz karlar daha ok, ogun'un elindedir.

Bu kurulu, Japon st yapsnn Osmanl padiahlndakinden arca dank ve zayf kaldn gsterir. Osmanl idaresindeki "Devlet snflar" (lmiye-Seyfiye-Mlkiye-Kalemiye) tek bir Padiah'n mutlak emrindedir. Japon idaresinde "Seyfiye"den baka sistemlemi, bir de "Mlkiye" diyebileceimiz ugo, Jitolar vardr. Fakat Tenno "Saray" denilen evresi dnda Seyfiye'de, Builer de Mlkiye'de (ugo ve Jitolar da) hem kendi alanlarnda, kendi balarna buyruk, hem ogun'un stnde btn yetkilerin kayna olarak Tenno'yu tanyan tabakalardr. Byle bir sistemin "Osmanl Devleti" yannda, "Devlet" adn almaktan ne kadar uzak bir istikrarszlk demeti olduu ortadadr. Namboku anda, devlet yoktur; Asya Karaktas Medeniyetlerinden kapma "zenilmi" bir devlet, i ie iki devlettir. Ve bu tmyle ikili bir diyari halinde iler. Bu durumun sebebi, Japon sosyal temelinin henz tmyle Kandalk Dzeni iinde yaamasnda toplanr. Osmanllkta toplumun temeli: Fark iradn dahi devlet eline geiren, mutlak eit iftiler, retmenler teekkl eder. iftiler, Hristiyansa Monogami; Mlsmansa Poligami biiminde aile birlikleri halinde retim yaparlar. Japonya'da, Klasik tarihin "aile" veya "klan" diye and "Kuni"ler, sosyal temeldirler. Kuni, klasik tarihin yaktrd gibi bir "Devlet" deil; Japon kan'dr. Kuni'lerin yaps, Japonya'da Nara anda Tokugava a sonlarna gelinceye dein, hemen hemen hi deimeden Kandalk Dzeni olarak srp gidecektir. Kuni'erin retmen kyl ynlar iinden, savalarda sivrilmi ve belki u veya bu sebeple Kuni dnda kalm elemanlar, zamanla nce Bui, sonra, Jito ve ugo hizmetlerine karmlardr. Kendilerini yeterince kontrol edebilecek bir santralize devlet bulunmad iin, bu elemanlarn en sttekileri, ugolar, yava yava altlarndaki Jitolar ve Buileri vasallatrdlar. Bu vasallarnn ac gcne dayanarak, bir veya birok Kuni zerinden yarg yetkilerini dayattlar. Hepsine birden "Saval Tabaka" denen bu zmrelerin ortak ktklar: Tennoluun toprak gelirlerinden yarsn ele geirmekte ogun'la birlikti. Fakat, bu yapy kim kontrol edecekti? slamlkta Aarn (1/10) iken, sonra yarya; te ikiye kadar arttrld gibi Japonya'da da, toprak gelirinin yars Tenno'dan kopartlnca,

o bahane altnda, btn topraklarn zerinde kontrol koymak iten bile deildi. Bu durumun sebebi, Japon sosyal temelinin henz tmyle kandalk dzeninden kamamasnda toplanr. Osmanllkta toplumun temelini, toprak iradn dahi eline geiren mutlak egemen ifti retmenler oluturur. iftiler Hrstiyan ise Monogami; Mslman ise Poligami biiminde aile birlikleriyle retim yaparlar. Japonya'da klasik tarihin aile veya klan diye tanmlad "KUN"ler, sosyal temeldir. Kuni, klasik tarihin yaktrd gibi bir "DEVLET" deil; Japon KAN'dr. Kunilerin yaps, Japonya'da Nara andan Tokugava a sonlarna gelinceye dein, hemen hemen deimeden kandalk dzeni olarak srp gidecektir. Kunilerin retmen kyl ynlar iinde, savalarda sivrilmi ve belki u veya bu sebeple Kuni dnda kalm elemanlar, zamanla nce Bui, sonra ugo ve Jito hizmetlerine karmlardr. Kendilerini yeterince kontrol edebilecek bir merkezi devlet bulunmad iin, bu elemanlarn en sttekileri, ugolara; yava yava altlarndaki Jitolara ve Builere vasallk verdiler. Bu vasallarnn ac gcne dayanarak, bir veya birok Kuni zerine, yarg yetkilerini dayadlar. Hepsine birden "SAVAIL TABAKA" denen bu zmrelerin ortak ktklar: Tennoluun toprak gelirlerinden yarsn ele geirmek sava idi. Tennoluun toprak gelirlerinden yarsn ogunla birlikte kim kontrol edecekti? slamlkta Aar: onda bir (1/10) iken, sonra yarya; te ikiye kadar arttrld gibi, Japonya'da da toprak gelirlerinin yars Tenno'dan kopartlnca, o bahane altnda, btn topraklarn zerinde kontrol koymak iten bile deildi. Silahl g, savalar tabakas elinde toplandndan, onlarn egemenliini snrlandrmak, ancak daha stn bir ac g edinmekle olabilirdi. Ac g de, "Savalar Tabakas" elinde toplandndan, onlarn egemenliini snrlandrmak ancak daha stn bir ac g edinmekle olurdu. Ac gcn arttran ugolar, Japon toplumunun kan temel birlikleri olan Kuniler'e egemen olduka, Daimyo adn alarak artk kendilerine hkmetmek isteyen ogun'a kar da kafa tutabilirdi. Namboku a, bu gelime iinde tam bir anari, yani, FETRET iinde son buldu.
68

MORUMA AI (1392-1603 = 211 YIL) Namboku a: (1332-1392) 60 yl iinde, 3. ogunlua Yoshisnitsu gelince, Morumai ogunluu kuvvetlendi: Jitolar, tm toprak mlkiyetini kontrol ettiler. Ve ugolar, Kunileri kendi adliye yetkileri (Jridiksiyon'lar) altna aldlar; yahut Jitolarn efendisi kesildiler. Ksa zamanda, bir veya birok Kuni'ye hkmeden Daimyo haline geldiler. Kendi alanlarnda mutlak egemenlik iktidarn elde ederek, bylece ogun'a kar bamszlatlar. Daimyolar, sk sk ayaklandlar. En byk i sava, Oninno Ran 11 yl srd (1467-1477). 100 yl iinde kargaalklar ve boumalar,gnn konusu oldu ve bir idare biimi ortaya kt. Bu idarede: Daimyo, konu edilen Kuni'ye kendi mlk imie egemen oldu. Saray ve Dirlik Asaleti (Hafund-Lehnsadel) ikilii, saf derebeyi toplumu iinde, savalarn egemenlii altnda eridi. mparatorla Saray Asaleti, Kyoto'da eref dolu mevkiini gene muhafaza ettiyseler de; toprak egemenliklerini yitirdikleri iin, ekonomice iflas etmi oldular. Anlan tabakalama (Umschuhtung) ve atalardan kalma, devlet idaresine kar direnme, eyaletlerdeki basit kyllere kadar yayld. Kyller, kylerini otonomca kontrol edebilecekleri uyumay (Abkommen) elde ettiler; az refahl (Minderbemittelk) kyller, Doikki ad verilen yn direnileri gstererek, hkmeti, her trl borlardan vazgemeye zorladlar. 1482 yl, imdiki Kyoto eyaleti iinde patlak veren bir Doikki, bu lkede savalarn barnmalarn skp att. Bununla birlikte, ileri gelenler, savalarn durumlarn kuvvetlendirdiler. Savalar, kylleri asaletin toprak egemenliinden kurtardktan sonra, kendi buyrultular (Botmassigkeit) altna soktular: "Koskoca bir lkenin btnne hkmeden Daimyo'nun, savunma noktalarnda kurduu burlar ykseldi. Sonra o burlarn evresinde ehirler geliti. Bu durum, yksek bir kltrn memleket iine yaylmasn gerektirdi. Eskiden kltr merkezleri, sf Kyoto ve Kamakurs iken, imdi Daimyo'larn bur ehirleri ile birok sayda eyaletler zerine dald." (Otto, s. 196) Morumai a, barbarlarn Bat Avrupa'ya geldikleri a andryor. Fakat, gerekte, Japon kutuplamalar, Barbar Avrupa'dakinden ok daha aka trl oldu. intoizm, ne kadar

Hristiyanla benzemiyorsa, Tenno en az o kadar Papa'ya benzemez: Dolaysyla, ogun da en az o kadar, Barbar Kral'a benzemez. Oradaki bakalk: Hep Japon toplumunun sosyal temelinde yaayan kyl ynlarnn henz hibir medeniyet silindiri altnda drt kat edilmemi olmalarndan ileri gelir. O yzden Tenno'luk gnlk siyasetten askerlik gcnden, hatta bir ksm toprak gelirinden tecrit edilmi olursa olsun; burlarda btn erefiyle hkm sryordu. Toplumun tepesinde Tennoluk, temelinde kyl yn ilkel sosyalizm yapsn yitirmemiti. Alman bilginleri, bu sosyal yap gereklerini gz nnde tutmaynca 196. sayfada sylediklerini, 201. sayfada rtmek durumuna geldiler. 196. sayfada gryoruz: Bir yanda ugo'lar, birok Jito'lar ve sosyal Kunileri kendi mlkleri imi gibi kullanarak, gerek Tenno'yu gerek ogun'u zayf dryorlard; te yanda Kyller, Doikki direnmeleriyle hem bortan kurtuluyorlar, hem Buileri barndrmayacak kadar iktidarsz brakyorlard. 201. Sayfada ise, tam bunlarn tersi aklanr: "Birok kyller, durumlarn kuvvetlendirmeye abalayan toprak beylerinin uyduluu altna girdiler. Bunun sonucu, sosyal altstlkler geldi: Snflar sistemi biimlendi. Bu sisteme, Bui iktidarnn bir hayli almas ve ounluk merkezi idaresinin salamlamas ile birlikte, Tenno'nun ve saray asaletinin iktidarszl gittike artt." (Otto, s. 201) Bu sefer, Tenno zayflyor: ogun'la Builer iktidar kazanyorlar: Byle 4 sayfa arayla birbirlerini rten iddialar nereden kyor? Alman bilginlerinin btn Japon tarihini, pein pein bir Derebeylik sistemi saydklarndan ve Japon toplumu oldu olas derebeylikle yaaynca, Bat Ortaanda grnen kyl feodal mnasebeti, Japonya'ya kolaylkla mullendirebiliyor. Ne var ki, hemen ondan sonra syledikleri, bir yol daha klasik kelamyla: "Snflarn biimlenmesi"nden Japon toplumunun hala uzak bulunduunu aklamyor: "Morumai ann bu Orta Derebeylii, iki sebeple kkl istikrardan yoksundur. Bir yol, Bui'nin sosyal durumu yeterince emniyetlenmemiti; ikincisi, ogun-Daimyo iktidar, kark oen sisteminin kalntlar yznden snrlandrlmt. Kyllerin tamamyla dzenlenme imkanszl, lokal gruplarn bamszlklar ve ugo-Daimyo'lara kar direnleri ve bizzat ugo

ile Daimyo arasndaki ztlklar ve gene Daimyo'larn ogun'a kar boyun emezlikleri (Aufsassigkeit) yle bir durum yaratyordu ki, Morumai ounluu bununla baedemiyordu. nk, ba edebilmesi iin gerekli hanedan kudreti (Hausnacht) eksikti." (Otto, s. 201) Olaylarn kargaal ve yzeyi iinde bunalmamak iin, i yzlerine bakalm, ne gryoruz? oen sistemi, ta Nara (sekizinci yzyl) andan beri toprak ekonomisine doru ynelmi Orta Barbarln determinizmiyle bir eit Japon Dirlik Dzeni olur. Bu dzen, Morumai (17. Yzyl) ana kadar Japon toplum hayatndan silinmemitir. Alman bilginleri, onu "kalnt" olarak gstermek istiyorlar. Bu "kalnt"lar, ylesine gl ve kkldr ki; Japon politika kabuu olan siyaset ve o kabuun cilas olan edebiyat alannda sekiz dokuz yzyldr, kzlca kyametler koparm grnen "Savalar Tabakas" kabadaylar; toplum bakmndan bir bardak suda frtna olmaktan teye geememilerdir. Dokuz yz yllk kanl abalamalarna, dehetli debelenmelerine ramen, henz kendi durumlarn dahi salama balayamamlardr. En tepedeki zorba ogun gibi, onun altnda gelien ilkin ugo ve Jito memurlar, sonra Osmanl eraf ve ayan gibi palazlanp kaarlandka Daimyo'lar da, hep bu kahraman zorbalarn hepsinin iinden km ve sivrilip ykselmi bulunduklar daha adsz ve kalabalk saval Bui'ler veya Samuray'lar dahi o oen "Kalnt"lar nnde, Alman bilginlerine gre dahi "iktidarsz" ve "imtiyazsz" kalmaktadrlar. kide bir bastklar yerin sallandn ve kendilerinin arabuk altst olduklarn grmektedirler. Neden? nk, henz ne ogun, ne Daimyo ve ne Bui, toplum topraklar zerinde iyice oturamamlardr; Japon topraklarnn kutsal mlkiyetini arp kendilerine kii mlkiyeti yapamamlardr. Bu topraklardaki Tanrsal dokunulmazl (yani Toplumsal karakteri): "Yukardan" Tenno ile "Saray Asaleti" denilen sosyal gler (bir eit slam "eriat" denilebilecek, ama ondan yazl olmayyla farkl) Gelenek ve Grenekler gereince korunmaktadrlar. slam lkesinde mlkiyet Tanrsnn olduu ve Miri topraklardaki "Rakabe" (Mlkiyet) Beyt-lMal-i-Mslimin'in (Mslmanlarn ortak maldr) denildii gibi;

aadan: o topraklar zerinde retim yaparak alnteriyle yaayan kyl, ister ogun, ister ugo, Jito yahut Daimyo, ister eit eit Bui olsun; kyllerin kendi ilerinden u veya bu sava yahut avantryelikle, ba zoru ile sivrilmi saval zorbalara, "buyurun, bu topraklar babanzn maldr, biz de size kul kle olmaya hazrz" demiyor. slam Miri arazisinde topra tasarruf, tarlada bilfiil alan iftiye ait olduu ve toprak zerinde emek harcayarak yaplm bayndrlklarn retmen iftiye mlk verildii gibi. Bylece, Japon retim temeli Morumai anda dahi Toplumsal Toprak sistemi zerine dayanr. Asya Karaktasnn Antika Medeniyetlerinden gelme ve kapma sosyal farkllama yaptklar; sosyal hayatn kkl yapsn deitiremez. Toplumun kabuu bile olmayan zpkt Bui de, onun sivrilmesiyle gelien Daimyo'yu da, ogun'u da, ister istemez kkleri havada brakr. Geri, oen sistemi, kamu topraklar zerinde, tekilatsz braklacak halkn tepkisine yol amadan kii egemenliine ve toprak gasplna doru bir kayda geicidir. Bu kay, antika medeniyetlerin uzaktan uzaa gnderdikleri etkiler, sonradan kkrtp desteklemektedir. Ama btn bu d bask ve etkilere ieride "saval"lar ekip kandrmalara, hatta "mrebbi"ler, "Allame"lerle aldatp yetitirmelere ramen, Japon topraklar yukarda manen: Tenno oturtmasyla; aada maddeten retimin kyl tasarrufu ile Barbar toplumsalln, ilkel sosyalist karakterini yitirememitir. O sosyal temel zerindeki farklamaya, "Sosyal snflarn biimlenmesi" demek de fazladr. lk Osmanl dirlik Dzeni'nde bir "Nfuzu Devlet"i temsil eden "Snufu Devlet" vard. Onlarn ekonomik temelleri; (TimarZeamet-Has) adyla Sahib-l-arz farkllamasn, ilkin ekilden ibaret brakyordu. nk, Dirlik'lerin gelirleri, Dirlikilerin kii olarak diledikleri gibi harcama haklar kendi iradeleri deildi: Her tabaka Dirlie gre, belirli ake karl sava yetitirmek zere Dirlikilere emanet edilmiti. Bugnk ihalelerde "azameten" inaat sarfiyat ne ise, Timar, yahut Zeamet, yahut Has sahibinin dirlik gelirini harcay da o idi: Kamu yararna en elverili biimde kullanma esas, prensibiydi. Devlet snflarnn st yaplar (ilmiye-seyfiye-mlkiye-kalemiye) adyla bir eit i bulma demek olan idareci tabakalarndan ibaretti. Her

tabaka kendi alannda ne kadar zel yetkili ise, birbirleri ile karlkl mnasebetlerinde o kadar ayrlmaz ve Devlet Bakan, Padiah efendi de o kadar sorumlulukla bal bir btnd. Ancak byle bir devlet tekilatnn gzetimi tm topraklarn ve insanlarn tepesinde kaytsz artsz egemen bir "insan st" devlet kuruluuna dayanyordu: Nemrut ve Firavun'dan beri medeniyetlerin ard ardna lkletirip, yar-tanrlatrdklar, "Allah'n Yeryzndeki Glgesi" (Zllullahi Filarz) sfatn haksz yere peygamber geleneklerinden arm bir mstebit ve mutlak ark hkmdar (Padiah, ehinah ve ilh.) Topraklarn ve insanlarn hepsine "Bil-arz velistihkak" (babasndan kalma miras hakk olarak) sahip km olmalyd. Japonya'da ise bu yoktu. Devlet taslaklar kuruluyordu, bozuluyordu. Alman bilginlerinin z olarak farkna vardklar gibi, padiahn sadrazam kadar olsun, ogun'un bir "Hanedan iktidar" (Hausmacht) yoktu. En kk Bui gibi "Ast astk kestii kestik" Daimyo ve ogun dahi, aslnda Kanda bir savadr. Ancak kendi Kan tekilatnn bir yesi olarak vardr. Kii olarak ne kadar sivrilmi grnrse grnsn: kendi Kan'na kar bamsz, toplum st egemen bir "Devletl" olmaktan uzaktr. zentiden bir trl teye geemezler: Kendi kandalarnn "Burunlarn krmay" airet "taassup"larn (Kandalk balarn) kaldrmay akllarnn kenarndan geiremezler. yle ise; Morumai anda, Klasik Antika Medeniyetlerinde rlene benzer, drt ba mamur bir Devlet (Btn benzer ve parlak gsterilerine ramen) henz egemen deildir. slamln ilk "Hulefa-i Raidin" devrindeki gibi, Peygamber ve Halife emrinde iktidar gden bir takm kumandanlar trer, batarlar. Tenno'ya gelince, o ise bir Nemrut, bir Firavun, bir Padiah veya -Batl bir deyimiylebir mparator olmak yle dursun; her gn bir yetkisini elinden kaptran, neticesiz Peygamberi andrr. Eer, medeniyet iindeki devlet mnasebetleri bakmndan bir kyaslama yapmaya zenirsek; diyebiliriz ki Tenno, sadrazam tarafndan siyasi yetkileri zorla elinden alnp, kendisi Kyoto'da mtenekkiren [hakk olan] "ikamete memur" edilmi, izzet ve ikram grmekle beraber, hcre altna alnm bir sava esiri durumundadr. Yalnz, toplum yaps; Tenno'nun kiiliinde temsil edildii iin ve ge-

ni halk ynlar, daha zl Kan topluluklar, toptan Tenno'nun varln tartmalar dnda ve stnde bir kutsallk bildikleri ve tandklar iin, kimse Tenno'nun klna dokunamamaktadr. Eer Japon toplumu, slam Araplar'nn Hicaz'dan kalkp iine girdikleri Suriye, Irak Msr, ran, Berber, Mark ve Magrib toplumlar kadar "Medenilemi" bulunsayd; Tenno'nun ne Gne Tanrl kalr, ne peygamber slalesi saylrd. slamln byk kurucusu Hazreti Muhammed'e en yakn akraba halef "Tanrnn Aslan" Ali idi: Muaviye zaman bezirganl Suriye Valiliine konar konmaz, Ali'yi ldrtt, ocuklarn Kerbela'da (btn Yakndou Medeniyetlerinin beii Irak topranda) inanlmaz bir itsellikle kltan geirtti. Tenno'yu Japonya'da binlerce yl "Gne'in olu" diye tapn konusu eden, onun sahiden Tanr'dan gelme bir slaleyi temsil etmesi deil, Japon toplumunun Kan tekilatn yaatmakta devam etmesidir. Baz bcekler, avlarnn etini her zaman canl tutup taze yemek iin, onlarn yalnz sinir sitemlerini felce uratarak bitkisel hayatlarn yaamalarna imkan brakrlar: Tenno'yu kendi rzasyla ogunlar elinde byle siyasi felce uratarak bir kabirde gibi, etkilerinden ve yetkilerinden tecrit edilmi olarak yaattlar. ogunluk, Tennoluu bsbtn yenebilecek mi? Morumai anda, bu henz hi belli deildir. Bir ey ortada ve de; Japon toplumunu sekiz yz yla yakn zamandr Antika Medeniyetler, ekonomik, politik, dinsel, kltrsel top atei altnda tutmutur. Bu top atei altnda 660 ylndan 1390 ylna dek tam 730 ylda, ancak Morumai ana gelinebilmitir. Uzun yllar boyu Antika Medeniyetin Teknik stnl, jeopolitike korunan bamsz Japon barbarlnn lkel Sosyalist Toplum yapsn, kknden skp atamamtr. Japon hayatnn temeli olan Kan tekilat bir trl yklamamtr. Sosyal snflar, hibir zaman klasik biimiyle kurulamamtr. "Devlet" denilen ey bile, bir airetler konfederasyonudur. Yalnz, Japon Kanda toplumun d kabuu zerinde bir hayli atlaklar belirmitir. O atlaklarn aralklarndan szm barbar savalar, kadim medeniyetlerden aldklar silahlarla, kh Tenno'ya, kh kyllere kafa tutmulardr. Ama kendilerinin de iten bal olduklar Japon barbarlnn anmaz ilkel sosyalist temeline, bir kalenin sivrilen talarna apa arpa kafalarn vurduka sersemleyerek, en so-

nunda gene birbirlerini dvmler, kendi aralarnda birbirlerini andran savalarla kapmlardr. Bat kapitalizminin ilk Mal bezirganlar (korsan tccarlar) ile Ruh bezirganlar (misyoner urular) Japonya'ya gelmek zere bulunduklar sralar Japon hadiseleri bu merkezde idi. "Kr" glleri, bu durumun aresini savaarak birbirlerini ypratmakta ve her eyi oluruna brakmakta buldular. Kyller, kk Builerin mutlak egemen olduklar kendi alanlarnda; Builer kyl iinde aadan yukarya doru iktidarlarn gerekletirdiler. Vasallar sayesinde kendilerini sava gc bulunan bey haline getirdiler ve egemenlik alanlarn srp giden savalarla yaptlar. Bylece 16. yzylda ou; ugo-Daimyolar gibi, Morumai-ogunluu da temelinden yklabildi." (Otto, B., s. 201) "Japonya ile Mingler in'i arasnda mbadeleler oalmt." (Kuni, s. 67) "Namboku gei ve Morumai sren alar ister istemez en kargaal devirler oldu. "Bu devirler srasnda birok sava aileler ogunluk biiminde iktidara geldi." (Kuni, s. 64) Japon kltr de ona gre idi. Balca tip gsterdi: I- SYAS POLEMK: Kbatake no ikafuza (1293-1354) kendi slalesinden gelme imparataor olan Godaygo'larn Bakan idi. Yazd 6 ciltlik Jinno Sotoki adl tarihsel eserinde: Kuzey hkmdarlarnn zorba olduklarn ispata alt. "Zamannn btn ukalalar gibi, in'in pek etkisi altnda kald." (Kuni, s. 65) Yazar Masu-Kagami (1350'lerde)nin konusu da, ona benzedi. II- TARHSEL MENKIBELER: 4 ciltlik Taihei Ki (Byk Bar Kitab) (1370'de yazlm)'nin ilk ad Anki Yurayki (Bar ve Tehlike Sebeplerinin Bildirilii) idi. Sonra, Kokuka Jiranki (Devlet inde Sivil Kargaalklar ve in arelerinin Anlatl) oldu. Konu: "Yalnz, 1181 yl Noritome ogunluu'nun balangcndan beri Japonya'nn sahne olduu karklklar ve zorbalklar anlatyordu" (Kuni, s. 65) III- GZEL SANAT: "En nemli edebiyat eseri Tsurezuregura'dr. Yazar, Kaneyoi, Bonz olunca Kenko adn ald. Konu: Hind'in Buda doktrini ile kark in filozoflarnn dncelerine kadim Japon edebiyat bilgisini katar. Byk realisttir,

kitle iinde nldr." (Kuni, s. 66) Edebiyat zerinde en byk etkiyi, Zenizm yapt: "Zenizm etkisinin, yararsz, karmaalklar bulunmayan sade ve arbal eserleri, insan duygularnn gelgeliini hesaba katp tercih ediyordu. Edebiyat dnda gzel sanat byk lde geliti." (Kuni, s. 67) Zenist mimarlk ve in mrekkebiyle pentr gibi. "Morumai anda, entilijansiya (aydnlar) saylan Bonzlar, bireyci istirak (comtemplalon) alannda kalmak eilimini gsterdiler. Samuraylar da kendi yanlarndan, bar aralklarnda bir eit aristokrata yaam eilimi gsterdiler. Ama onlarn pek halka yaygn (Poplarite) ve vulgarize (halk diline evrik) olan artistik zevkleri dramatik gzel sanata doru yneldi; ve Kyogen yahut Komik Parodi aras elencelikler yannda No, yahut Yokyo ku piyeslerini yaratt: O piyesler, srf ogunlarla Samuraylarn kullanmna elveriliydiler." (Kuni s. 68) Japon tarihinin Antika Medeniyet etkisi altnda geen Nara'dan sonraki Heian ve Kamakura alar, gene in'le daha ok ticari mnasebetli midir, dedik. Nara a'yla birlikte, Japonya'da artk Ziraat adn almaya elverili tarm ekonomisi, Topra retim arac olarak bir deer ve problem haline getirince; oen toprak dzeni zerinde Bui tekilatnn domas kanlmaz oldu. Bu sistem, Osmanlln Dirlik Dzeni'ne benzer. Dirlik dzeni, japonya'da tpk Osmanllkta olduu gibi; ilkin Heian ve Kamakura alarnda henz bozulmam, yani Derebeyiliklememi Dirlik Dzenini; sonra gelen Namboku ve Morumai alarnda artk bozulmu, yani Derebeylemi Dirlik Dzenini andrr. Ekonomi politik bakmndan Dirlik Dzeni saf olmamakla birlikte Mal irad sistemidir. Gebe bir toplum, Tarihsel Devrimle fethettii geni medeniyet topraklar gibi, retmen kyl ynlar zerinde kendi egemenlik iradesini kurunca; antika ulemadan irad alma usuln renip uygular. Bu irad toplama sistemine Dirlik Dzeni diyoruz. Japonya'da kyl retmenler, yle dardan geli bir gebe barbar akn altna dmediler. Kendi aralarnda ve kendi ierinde, Kore macerasndan kalma olaylarn akyla gelimi Bui savalar tabakasn ayakta tutmak zere oen sistemi kuruldu. Yalnz memleketin siyaset kabuunda kalan oen sistemini, Dirlik Dzenine benzettii, o bakmdan Nara'dan sonra gelen her

drt a (Heian-Kamakura-Namboku-Morumai) ayn Dirlik Dzeninin de kalka gelitii basamak sayabiliriz. oen sisteminin ancak Morumai a sonlarnda o ala birlikte ortadan kalktn Alman bilginleri de pekitirirler. Bu drt basamakl oen (Dirlik=Benefice) anda, in parasnn btn basklarna ramen, Japon Kuni (Kan)lerinde yaayan kk retmenler, parayla mal alp satmaya alamadlar. Onun iin dirlikilerin aldklar nesneler genel olarak Mal rad biimine girebilirdi. Morumai a biter bitmez, Japonya anszn Kapitalizm ile yzyze geldi. Ve Japon toprak ekonomisi birdenbire mal irad yerine Para rad sistemine gemeye balad. Osmanl ile kyaslarken, Japonya'daki oen sistemine Osmanl'da Dirlik (Bat Avrupa'da: Benefice) dzeni denildiine iaret ettik. Osmanllk, Muhteem Kanuni Sleyman zaman Kesim Dzenine girdi; baka deyimiyle: Trk kk retmeninden Mal rad yerine Para rad alnmas, stn biim oldu. Japonya'daki Osmanl Kesim Dzeni (Avrupa'da: Fief Sistemi)ne Alman bilginleri Bak-Han Sistemi adn veriyorlar. Yedo (Tokyo) kenti, 1590'da kuruldu. 13 yl sonra, Yedo a balad. Buna, ogun'un oturduu yerin adyla Tokugava a denildi. Tokugava a'nn Bat Kapitalizmi'yle temastan doduu, ununla da anlalr: Portekizliler, 1592 yl, Japonya'y "Kef" ettiler. Daha dorusu, Japonya, o yl ateli silah "Kef"etti. Kapitalizm Yukar Barbarlk Dzenine rahat rahat ve kendi bana yaamam, Antika Asya Karaktas Medeniyetlerinin etkisi altnda, karmakark etmi olan Japonya'ya, nce maddiyersel "Mucize"lerini: Ateli silah: 7 yl sonra manevi-gksel "Harika"larn: Misyoner urular gnderdiler. 1549 yl, Saint Franois Xavier, Japon toprana ayak bast. Yedo, yahut Tokyo kenti, Japonya'ya ateli silahn girmesinden 48 yl, misyoner urunun girmesinden 41 yl sonra kuruldu. Japonya'da Osmanl Kesim Dzeninin "Mukataac"larna karlk "Daimyo"lar; daha Morumai a'nn sonlarnda belirmeye balamt. Yado yahut Tokugava a'n, nedense gerek Japon, gerekse Bat bilginleri yanl deerlendirirler. Yerli yabanc yazarlar, Yedo a'n; Japon hayat iin mutlak bir kendi iine kapanma, donma ve talama sayarlar.

Bat yazarlar, kendi ynlerinden ve Bat karlar bakmndan hakl saylabilirler: "O kadar tevatrl... Yeniliki ve bir kyl ocuunun kendisini diktatr yapabilecek kadar istikrarsz olan Japon rnensans toplumu Tokugavalar a'nda Rijide kat ozanlarn hiyerarilendirilmi, ar (Severe) bir etiketle birbirlerinden ayr snflar halinde fiksleti." (Rene Groussette. Les Civi, s. 216) nk, "Rnesans" saylan Yedo a ncesinde, Japonya Batl tccarlarla misyonerlere kucak amken, Yedo a'da, birdenbire btn kaplar kapatmt. Fakat, yerli Japon yazarlar bir yandan yle derler: "ou Batllar sanyorlar ki, Japonya'nn imdiki ilerleyii, bugn iinde bulunduu medeniyet, yalnz Meiji Restorasyonu'ndan beri, yani u son 60 yl srasnda gereklemitir. lerlemeyi biraz bugnn Avrupa ve Amerika'snda olduu gibi yalnz maddi ve teknik ynde gz nne getirirsek, o kan dorudur. Ne var ki unu da unutmamaldr: Japonya (daha nce) ruhsallka ilerlemiti; hem bu ruhsallk temelini kmsemekten saknmaldr. Muhakkak olan bir ey var: Japonya, geleneksel ruh deeri sayesinde, maddi ftuhat yapabildi." (Kuni, s. 103) Bu satrlar, Bat Avrupa kapitalizminin teki geri kalm lkelerde yaratt aalk kompleksinin rneidir. Japonya, maddi medeniyete geri kalm olsa bile, ruhsal medeniyete ileri imi! Yeryznn btn zavall smrge ve yar smrgeleri bu vnt ile avunabilirler. in Fafuru da, Rus ar da, Acem ehinah da, Osmanl Padiah, hatta Yemen mam ve Habe Haile Selasiyesi de memleketlerindeki madde geriliini, "Ruhsal Medeniyet" ycelileriyle telafi ettiklerini ne srebilirler. O ise medeniyet, ruh dnda, kuru bir madde ve Teknik ykselii deildir. Kapitalizm Bat'ya yalnz madde stnl getirmekle kalmam; btn sosyal snf krlklerine ve aykrlklarna ramen, tarihte grlmedik bir ruhsal bilimsel snfsal stnlk de salamtr. Demek bir memleketin maddi gerilii, hibir "Ruhsal" gereke ile savunulamaz. Ondan sonra, Japon yazarlar bir ey kekeliyorlar: "Japonya geleneksel ruhi deeri sayesinde maddi fthat yapm"... Buras dorudur. Ancak, iin asl o "geleneksel ruh deeri"nin ne

olduu meselesi nemlidir. Maddi gerek yannda, Japonya'nn "Ruhsal Gerilii" Medeniyet midir? Grdk: Japonya, Nara andan nce, ta Kore'ye ayak bast; in'in Wei'ler ve Han'lar slaleleriyle temas ettii gnden beri, sa doumundan az sonralarndan beri Medeniyetle temas etmitir; Medeniyetten birok etkilenmitir. Ancak, bu medeniyet, maddi bakmndan ne kadar ileri retim elemanlar getirmi olursa olsun, kendisi artk kknln btn arazlaryla hasta bulunduu iin; ve bu hastaln, Japon toplumuna bir trl tmyle bulatramad iin, Japon halk tarih ncesi barbar hayatn yaamakta devam etmitir. Japon yazarlarn vnmeleri gerekirse; vnmekte hakl olabilecekleri tek durum budur: Tpk ngiliz Britanya Adalarnda sonradan "ngiliz" adn alacak insanlarn "Ayakta" kkn Bezirgan "Medeniyet"ten olduka uzak kalabildikleri gibi -Japon Toplumu da- (Allaha kretmeli) Asya Karaktas kkn Bezirgan Medeniyetinden olduka uzak durabilmiti. O sayede lkel Sosyalizmin "Geleneksel Ruhsal Deeri"ni koruyabilmi ve onlar sayesinde Kapitalizmin "Maddi Fthat"n o kadar abuk zamanda baarabilmiti. Bu gerei kavramayan Japon yazarlar, Japon olaylarnn Yedo a'nda ald durumunu, ister istemez "ou Batllar" gibi grmekten kendini alkoyamaz; o zaman yle yaknr: "Japonya, Tokugava a'nn marur ve dar kafal bir derebeylik iine gmld 300 yllk mtecerriti [soyutlanml] srasnda memleket, hi phesiz inli ve Hintli elemanlarn Japonlatrlmas yoluyla bir eit temizlenme ameliyat geirmiti. Bununla birlikte, en sonra, bir soysuzlama ile karlayoruz. Ve bu an son yllar, rf ve adetlerin (Mrs'lerin) veya medeniyet ifadelerinin genel bir geveyi ile karakterlenmesi oluyor." (Kuni, s.104) Japon yazarlar, yalnz Japon edebiyat tarihine nem verdikleri iin Yedo a'n yalnz "Marur ve Dar kafal" bulabilirler. Bu olumsuz biimi altnda bile, kendi syledikleri gibi ortaya bir olay "temizlenme ameliyat" kmtr. Siyaset kabuunun edebiyat cilas altnda ise, Japon toplumu, ondan nce 1603 ylda yapamad derin ekonomik ve sosyal deiiklikleri 283 ylda geirmekten kurtulamamtr. Btn yazarlar yalnz 1368'le balayan Meiji a'ndaki kapitalizme atlay gz

nnde tutuyorlar. Bu atlay "Mucize" saymalar ise, ondan nce yz yl sren uzun Yedo a'ndaki birikileri grmemelerinden; kuru bir "Mtecerrit" saymalarndan ileri gelir. Derebeylik an inkar ederek doduu iin; Derebeylik yalnz bir olumsuzluk, donuluk, lm a olduu gibi alerjik duygusallklar bilimletirmitir. Derebeylik, geri ne antika Medeniyet, ne Modern Medeniyet deildir. Tam ve orijinal bir "Medeniyet" olmad iin ise, bol bol ktlenir. Gerekte derebeylik, her yerde, her zaman bir medeniyetin Tarih Yolunu tkayacak kadar kknletii sralar ona "Coup de Grace"n indiren Barbarln yaratt geit adr. Bu geit alar, yalnz "Dar kafal" olmakla kalmazlar: ne kadar "Marur" olurlarsa, o kadar orijinal ve gerek yeni gelimelere yol aarlar. Japonya'da, eer in veya Hint veya Yakn Dou Medeniyet lkeleri gibi "Bol kafal" yahut Geni Mezhepli olsayd; muzuru hie sayan, alak davranlara katlansayd; kurnazca kapsn alp evine giren ve nice bn Daimyolar Hristiyanlatrmay beceren Bat Kapitalizminin kolayca smrgesi yahut yar smrgesi olurdu. Tokugava a'nn 300 yl srnde, her eye ramen henz Barbar diriliini yitirmemi olmas, Japon toplumunun lkel Sosyalist nsan Kolektif Aksiyonu ile tarihsel gelenek ve greneklerinde "Marur" bulunmas, byk rol oynamtr-. Yedo a, bu adan ve hibir n yarg ile arptmakszn incelenmelidir. Yedo a'nn dtan ve stnkr (yani edebiyat gzyle) grl, ok bir gibi gelir: "Morumai a'nn sonuna doru Sengoku zaman Japonya bir sava meydanna dnd. Ve birok blgelerin efleri iktidar uruna dvtler." (Kuni, s. 72) Nabunaga'dan sonra Japonya'nn Napolyon'u Hideyoi, muzaffer oldu. 1598 yl, bugn Tokyo (Kurulu: 1590) adn alan Yedo kentinde, Yideyoi'ye yeyosu, halef oldu. Ve 1603 yl, ogun tayin edildi." (Kuni, s. 73) Morumai'den Yedo a'na gei ve edebiyat blblleri iin bu kadar basit grnen Yedo deiikliinin olu sebeplerine yukarda ksmen dokunduk. Napolyon: Kapitalist snfnn iktidara gelir gelmez blayan halk dmanln temsil eder. Japonya'da 1603 yl kapitalizm yoktu ki sermaye iktidara gelsin; halka

kar derebeylerle uzlasn ve Napolyon gibi bir avantryeyi Allahlatrsn... Hideyoi, Napolyon deildi. Tam tersine, nce kendisi bir "kyl ocuu" idi. Sonra, kapitalizme kar Japon milli savunmasn salad: "Tokugavalarn ortaya k, Japonya'nn Avrupa'ya kar durumunda, tam bir yneli deiiklii yapt. Szcn en sk anlamyla, Tokugavalar memleketlerini, gemici olsun, misyoner olsun, btn yabanclara kapattlar." (Rene Groussetts, Les C. De Lo, J.s.217) Yedo a'nn karakteristii, toprak mnasebetlerine getirdii dzenle anlalabilir. Bu dzen 1600 yldr geirilmi byk altstlklere ramen, grm olduumuz gibi, ancak Osmanl Dirlik Dzenini yaayabilen Japon topraklarnda beliren derebeyleme durumunu, bir daha altst etmekti. Tokugava kahraman: "Kiisel rakiplerini, idam ettirdikten sonra, taraftarlar lehine Fief (Dirlik)lerin yeniden bir genel letirilmesini yapt. 1603 yl, imparatordan ogun unvann alarak, zuhurunun Kutsal Tasdiini yaptrd." (Rene, Groussette, age, s. 211) Bu davran bize, Japonya topraklarnn hangi durumda bulunduunu aklar. Toprak da, Bat kapitalisti deil, Bat derebeyi anlamnda bile bir Kii Mlk olmaktan fersah fersah uzaktr. Haddine mi dm, btn bir milletin kendisine temel yapt kii mlkiyetini herhangi bir sava kabadays bir vuruta herkesin elinden alp kendi adamlarna databilsin? Burada, databiliyor. Demek, halk yn toprak zerinde istikrarl bir kii mlkiyetini henz benimsememitir. Aslnda datlan ey, "Dirlik"lerdir. Besbelli Tokugava a'na dek mlkiyeti topluma ait bulunan topraklar, retim ve mlkiyet mnasebetlerine dokunulmakszn, yalnz iratlar bakmndan el deitirmitir. Grdmz gibi, Japon toplumunda 1600 yldr bu el deitirme sk sk yaplr. Tokugavalarn ayn eyi yapmalar yadrganamaz. Ancak gelirlerin el deitirmeleri, topraklarn kutsal toplum orta mal durumunu ortadan kaldrmamtr. Bunu da uradan anlyoruz: Tokugavalar, yaptklarn merulatrmak iin, hala Tenno'nun tasvibini almaya muhtatrlar. Bu toprak temeli anlaldktan sonra, Tokugava a'nn teki olaylar seilebilir:

"oen Sistemi, artk tamamyla bir yana atld; ve yeni bir toprak sahipleri tabakas ortaya kt. Bunlar ekonomi icaplaryla vasallarn burlar iinde topladlar. Kyller zerine de sk kontrollerini yrtmek zere, tarm kontrolrleri kullandlar. Eski biimin ortadan kalkp yenisinin ortaya kmas artk Bui ile Kyl arasnda ak bir farkllamaya yol at: hatta Bui olmayan halkn iinde bile imdi kyllerle Tacirler ve Esnaflar birbirlerinden ayrtlandlar." (Otto, s. 201) "Ge derebeylik mmessilleri olan yeni Daimyolar, byk arazileri iinde snrsz hkm srdler. Aralarnda imdiye kadar yaptklar savalar yalnz alanlarn geniletmek amacn gderken, imdi artk hegemonya iin savama haline geldi. Bu sava, Oda Nobunaga (lm: 1582) byk baaryla yrtt. Ama ancak, onun babuu olan Toyotomi Hideyoi (lm: 1598) bu sava 1591 ylnda tek bir egemenlik altnda biricik bir Japonya ile sonulandrabildi. Hideyoi, Daimyo'nun mlkiyetini msadere etti; ve bir bakma gre tekrar kiraya verme hakkn elinden ald. Tarm kontrolrleri sayesinde, ehirdeki sahip olma (mlkiyet) mnasebetlerini tatmt, nitekim daha sonra, Daimyolara genel olarak mlklerini resmen dirlik olarak brakmak yoluna dnd; kendilerine bir eit bamszlk tand; ve onlar imparatorluun idare tekilat iinde organlatlar. Daha sonra dzensizlie dm bulunan vergi sistemini birletirdi. Hkmet iinde l ve tartlar ahenkli birlie kavuturdu. teki tedbirleri arasnda: Tekelli loncalar kurmak, para basma hakkn snrlandrmak, dzenli bir alveri a yaratmak vard; gene o arada bir takm reform ilerine giriti ve merkeziyeti idarenin ekonomik temellerini att." "imdi, memleket ve halk Daimyo'nun arazisi zerine serpilmi bulunuyordu: Orada Bui'nin egemenlii tamamyla alt edilmiti. Daimi Dirlik (Lehns) Sistemi ile Derebeylik son basamana ulat. Erken Derebeylik a parampara oldu. Tokugava syazu (lm: 1616): Tayotomi Dzenini 1603 yl bir yana att ve bugn Tokyo denilen Yedo'yu, Tokugava ogunluunun idare merkezi haline getirdi. Artk iyice glenmi Derebeyce Devlet Tekilat ortaya kt. Ge Derebeylik a, Japon tarihinin en canl a oldu. Her tek kiinin kabiliyeti itibar ve gelenek snrlandrmalarndan kurtulup serbeste ald,

geliti. Bu Japon oluma, onu gren byk nder kiinin kageldikleri kkten (Mensaylerinden) belli oldu. Oda [Nobunaga] Hanedan BA kuann vasal durumunda idi. Tokugava Hanedan ilkin kk bir ky asili ailesindendi." (Otto, s.201) Burada anlatlan gelime: Osmanl Dirlik Dzeninden Kesim Dzenine geii hatrlatr. Yalnz, Osmanl geliimi: Btnyle kaarlanm Tefeci Bezirgan Medeniyet mnasebetleri iinde olur. Japonya'da henz hi yle bir toplum geliimi yoktur. Herhangi bir Kan efi (Alman bilginleri iin "iba kuann vasal" yahut "Kk bir Ky asili") stn gelir gelmez, o zamana dein Japon topraklar zerine "Fuzuli gal" gibi yerlemi grlen Mstevlileri (Daimyolar), Tenno'dan izin almak artyla, bir anda birliklerinden uzaklatrabiliyordu. Sonra, bir yol sarslm bulunan Kan Anayasas dzeni yetmeyince, (tpk Franklardan Salyenlerin, Kadim Roma Devleti yanna Kandalar geirmeleri gibi) yeniden o Daimyolar ellerinden alnm olan topraklar zerine, bsbtn tabi dirlikiler, vasallar olarak yukardan buyrultuyla getirildiler. Ve japonya'da ilk defa gerekten Kan tekilatlar zerinde yerli mal bir devlet tekilat tasla belirdi. Yalnz Tokugavalarn kendileri de henz bir kk Kan tekilatndan kageldikleri iin, iinden ktklar yumurtann kabuunu beenmemezlik edemeyeceklerdi. Yani; bir devlet veya idare taslann douu, Tokugava a'nda dahi, Kan Anayasas dna kmay dnemeyecekti; Kan tekilatlarn kendisine sosyal temel yapmaktan kurtulamayacakt. Siyasi iktidarda el deimesi vard: Yap deimesi inanlmayacak kertede belli belirsiz olacakt. "Her tek kiinin kabiliyet"i denilen ey Kan snrlar dna kii girikinliklerinin tamaya baladn gsteriyordu. Ama bu tek tk talamalar, Kan tekilatn yok etmekten, daha yzyllar boyu uzak kalacakt. Yalnz ilkel Japon Dirlik Dzeni (oen Sistemi) Tokugava a'yla birlikte, artk bir daha geri gelmemecesine tarihe karmt. Yeni sisteme Alman bilginleri Baku-Han sistemi adn verdiler. "Bakuku: ogunluk devletinin derebeyi tekilat" (Otto, s. 202) idi, onun altnda Han: "Tek tek lkesel (teritoryal) Daimyo egemenlii" demekti. Tokugava ogunluu Daimyo'yu devirerek, onun Bey'i durumuna geldi. Arazinin (Lound) byk blm zerinde doru-

dan doru gzetim (oberaufsicht) gderek ok sayda vasallar (Kapkullarna) sahip oldu. Han ise, ogunluun alt kat olan Daimyoluk'un alan iinde yar bamsz bir durum kazanarak ok sayda Vasallara sahip oldu. nc Tokugava ogunluu entsu (1622-1651) zamannda Baku-Han Sistemi pek glce biimlendi ve 5. ogun Tsunayai (1680-1709) zaman byk ieklenie erdi. "Tokugava ogunluu, Bui'nin (Japon Saval Kan efi'nin) (Ekledim H.K.) yaratt en gl rejim oldu. Tokugava, ne yaptn bilerek (Zielbemurst) bir Ev (Hanedan) iktidar kurdu. Bu ona, egemenlii iin gerekli ekonomik geri gc (Rudehalt: htiyat Kuvvet) sundu. 1600 yl Tokugava syazu hasm Daimyolar birleik ordusunu Sekigahara'da yendikten sonra ve 1603 yl Tenno'ca kendisine ogun nvan verildikten sonra, zerinde dolaysza gzetim (Kontrol) usuln kurduu alan ylesine geniletti ki, tekmil Japon retiminin yzde 23' onun kasasna akt. Ondan baka ogun'un yerleri ve topraklar bellibal askerlik ve ekonomi bakmndan en nemli alan haline geldi ve maden iletmeleri (Borkwerksbetriebe)de Tekelci (Mnhasran) ogunluun ekonomik iktidar altna girdi." "Vaktiyle Japonya'da iyi gelimi bulunan para basm sistemi (Mnzwesen) ticaretinin alp yrmesi zerine gereken para ihtiyacn kapatabiliyordu. Kimi Daimyolar altn para bastrdlar ve Toyotomi Evi, bu yolda ekonomi bakmndan glenmeye almt. Tokugavalar, kanunca deme arac olarak altn gm ve bakr sikkeler kardlar. Ve para basma sistemi zerinde kontrol yrtme yolundan zenginliklerini oalttlar. D ticaret kazanlar da ogunluk kasasna girdi." (Otto, s.202) Btn bu anlatlanlar ok aktr. Japonya'da Para ve Devlet, yerli birer messese olarak ancak Tokugava a'nda sahneye kmtr; Tokugava a ise: Bir tesadf gibi gsterilmek istenen biimde, aka Japonya'nn Bat kapitalizmiyle karlat gnden beri sahneye kmtr. Baka deyimle, Heian, Kamakura, Namboku ve Morumai alarnda, nasl Japonya Asya Karaktas Antika Medeniyetlerinin 800 yl top atei altnda geliime uradysa, tpk yle Tokugava a'nda Japonya, Bat Avrupa Modern medeniyetine tpk yle, uzaktan uzaa top atei altnda geliime urad. Hatta, hi zerinde durul-

mayan bir nokta var: Kck bir "Kuni Asili" saylan adsz Kan efi Tokugava Evi, nasl oldu da, Japon karanlklar iinde anszn sivrilip Japon gklerinde 283 yl parlayan emsalsiz bir yldz olabildi? Bu sorunun karl bize "Japon Mucizesi"nden nceki yz yllk macerasn olduka aklayabilir. Klasik tarih konunun bu z problemi zerinde hi durmuyor. Yalnz, ara sra azdan karrca bir iki olay veriyor. Tokugavalarn sahneyi tutmalarnda Bat kapitalizminin ne kadar nemli rol oynadna iki su gtrmez belge tanktr: 1- Sava Teknii, 2- Politik Mnasebetler. 1- SAVA TEKN, en yalnkat ve en kesin belgeyi verir. "Kamakura a'na dek savamalar valyece Atla yaplyordu. 100 yllk allak bullak olular srasnda, en alt halk tabakalarndan byk sayda yaya-askerler savaa katldlar. Kesin faktr 1543 yl Portekizlilerin ateli silahlar ithal edileri oldu." (Otto, s.196) Kamakura a: 12. yzyl sonu 14. yzyl ortalardr. O adan sonra Japon lb'leri arasna, Japon Yayalar katlmtr. Sebebi de besbelli: Kan efleri arasnda ounluk rekabetlerinin yaratt kargaalklardr. Fakat btn o "Allak bullak olular: Wirren und Faden" Japon toplumunda, medenilerde grlen istikrarl ve kkl bir siyasi devlet tekilat kurulmasn salayamamtr. "Kesin faktr": Ateli silahlardr. Onlar da bat kapitalizminin yadigar olur. Ve sahneye 1343 ylnda kar. Tokugavalarn 1603 yl resmen ve aka Japonya tarihinde ilk defa tartmasz santralizasyonu temsil eden ve "Ev: Henadan" egemenlii kuran bir sistem yaratabildikleri gz nne getirilirse, modern Bat medeniyetinin teknik alandaki etkileriyle Japon toplumuna alad sonular daha iyi sezilebilir. Japonya'da ilk ateli silahn satldndan 60 yl sonra, Japonya'da grlmedik derecede merkeziyeti, grlmedik derecede bir aile tekeline geebilmi ve dolaysyla yz yl srebilmi bir devlet tekilat kurulmutur. Bu tekilatn kurucular Tokugava Kan efleri olur. 2- DI MNASEBETLER: Morumai (1332-1392) a'nda oen Sistemi dnce sava profesyoneli Builer, isiz kaldlar. Kamukura a'ndan beri Japonya'ya akm bulunan in parasnn etkisi altnda sivil ekonomi ilerine zendiler. pazardan ok, D Ticaret az ok akt. Ancak Bu TCARET hibir vakit Ka-

pitalizmin anlad "zel kii girikinlii" biiminde deildi. Bugn "Devletletirilmi" denilen ekilde bir eit resmi alveri: "Denizden mal alverii geliti ve deniz ticaretine katlanlarn kudretleri artt. lke pazar in'e ve Kore'yle yaplan resmi ticaretin zelliklerine (Ansprche) yetmez oldu." (Otto, s. 206) Japonlar, gney in'e dek gezileri denedikleri srada, Bat Kapitalizmi Hint yollarn zorlamaya balamt. 1510 yl Portekiz Hindistan Goa'ya, sonra Makao'ya, 1542 yl Kyuu adasnda Tanegaiwa'ya geldiler. Byk ynlar tabii ekonoiyle yaayan Japonya ile yaptlar Bezirganca ve Vurguncu alverite rakipsiz kalan spanya ile Portekiz; "Hele baharat ticaretinden byk karlar ektiler. Tccarlarla skca bal olarak Uzak Dou'ya Katolik Misyonerleri ve zellikle Cizvit Tarikatlar kageldiler." (Otto, Keza) Japonya'nn ithalat, in'den: Ham ipek, ipek giysi, kurun, civa, demir; Gney'den: Deri, ila, baharat vb.; Avrupa'dan Ateli silah, bardak ve pamuk giysi idi. Japonya'nn ihracat', gm, meta, zanaat ileri lake ii, kesici silahlard. Tabii bu alveri halkn "kapal" duran dondurulmu ihtiyalar iin deildi. Bat orta a'ndaki derebeyleri gibi gelien Daimyo'larn silahlanma ve lksleri uruna yapyordu. Bu yeni maddi mnasebetler zerine yeni manevi mnasebetler gerekti. Eski manevi mnasebetler: Tefeci Bezirgan mnasebetlerin derebeylemi, yalnz ac gce ve zorbala gvenen Antika Medeniyet Dnyalar idi. Budizm Din Derebeylii domutu: Silahl adamlaryla "Derebeyi karakterli bir oen" (Otto, s. 206) idi. Kapitalizmin Girikin Kii Sistemi, daha insancl, maneviyet, insan gnlden de avlayan Hristiyanla dayanyordu: "ehit olmaya hazr bulunmu, hekimlik bilgisi ve efkatlilik gibi eitimci, kendini verici ve baka kltr ilerleyii gerektiren faaliyetleri sayesinde Hristiyanlk Misyonerleri, Budizmin tersine byk itibar kazandlar." (Otto, s. 207) Bu sokulu tarzyla Bat Kapitalizmi Japon kodamanlarn birdenbire avlad. Tokugava'dan nce baar kazanan Oda Nabunaga ateli silahlarla hasmlarn yenerken Hristiyanla yaklat. Bylece yeni an alnyazsn (Ateli Silah+Hristiya

nlk+Kapitalizm) kuvvetleriyle izildi. Tokugava a'nn dorudan doruya kurucusu Toyatomi Hideyoi de -Alman tarihilerine gre- Hristiyanl (yahut kapitalizmi) "ilkin hogrd". Ayrntlar iin yeterli belgeler elimizde bulunmamakla birlikte yalnz bu gidi bile, Tokugava gelimesinin, kapitalizm etkileri altnda determine olduunu ispata yeter. u var ki, 17. Yzyl Japon toplumuyla, Bat kapitalizmi (tpk Osmanl Toplumu gibi) gerek ekonomik ve gerek sosyal bakmdan tam: "Krk yl bir kazanda kaynasalar, ervii erviine karmayacak" denilen tipte iki ayr ve zt dnya idi. Buna karlk Osmanllk Antika Medeniyet mnasebetlerine grtlana dek batp boulmutu. Japon ynlar, btn in ve Hint etkilerine ramen monolitikliinden tek canl para kopartmam, kaya gibi tarih ncesi Barbar Sosyalizmi iinde idi. Portekiz ve spanya, en az 200-300 yldan beri modern kapitalizme girmi Bat Avrupa toplumunun uzak D Ticaret Yollarnda atalet hassasyla byk rol oynayan ncleri idiler. Baka deyimiyle: Japon toplumunun siyasi st tabakalarnn ardnda lkel Sosyalizm yatyordu; Portekiz, spanya Bezirgan Hristiyanlnn ardnda Kapitalizm yazyordu. Ne kadar "ilkel" bulunurlarsa bulunsunlar, bu iki zt g: Sosyalizm ile Kapitalizm, er ge srtecek ve atacakt. Japonya'da da yle oldu. Tokugava elebalar dorudan doruya Kapitalizmin maddi (Ateli silah) ve manevi (Hristiyanlk) etkileri altnda iktidara gelmi bile olsalar, Japonya'da dayandklar geni insan ynlarnn sosyal yaplar, kendilerini arabuk ve ister istemez kapitalizmle kopumak zorunda brakt. Osmanl Islahatlarnn btn Bat Mukallitliklerine ramen en sonunda gene Babil a mnasebetleri iine dp boulduklar gibi Japonya'da kapitalizmin "zaman gelmemi" idi. Daha yz yllk uzun bir hazrlk devri yaanacakt. Tokugava a, Japonya'nn o kapitalizme hazrlan a oldu. Bunu, Tokugava liderlerinin "bilin"lerine balamak, ocuklar bile gldrr. Ama, Tarih'in Kuklalar olarak, Tokugava'nn yavuz ve yaman beyleri sahnede ortaya kmlard. Yaptklarn kendileri dahi bilmeksizin imdilik gn gnne evre etkileri altnda kalarak, iktidarlarn salar salamaz, destek grdkleri Bat Kapitalizmi'ne dirsek evirmekten geri kalmadlar:

"(Hideyoi) iktidara gelince, Hristiyanl kontrol altna almaya bakt. Hristiyanlk bundan byle artk daha fazla yaylamazd. Hideyoi d politikada yabanc ticaret alverileriyle kaygland." (Otto, s. 209) Ateli silah: Japon Barbarlnn gzlerini yldrm gibi at. Bat'da bunun benzerini (Napolyon falan uydurmas deil), Northmand'larda bulabiliriz. Bat kapitalizmiyle temasa geer gemez Japonlar U Dou'nun Bezirgan Vikingliini zerlerine aldlar. 1592-1597) yllarnda in ve Kore'ye kar "sava meydan okumalarna" giritiler. "(Hideyoi), deniz tesi gidip gelen ticaret gemileri ile kendine has yerli mal (Otantik) yar hr avantrye zel ticaretin barl yollarn (vensen) -Ticaret Sistemini- iletti." (age, s. 208) Yani, gerek Batl allamelerin, gerekse onlar taklit eden yerli Japon mukallitlerinin addettikleri gibi, Tokugava a, Japonya'nn kendi kabuu iine kapanm darkafallk ve tecrit gidii olmad. Onlar, ezeli Barbar akgzlyle, Batl Hristiyan Kapitalizminden grdklerini, hemen "gze-gz, die-di" kullanmaya giritiler. Baku-Han Sistemi: in, Kore, Siyam, Annam [Vietnam], spanya ile temasa geti. 1600 yl Hollanda gemileri, 1613 yl "ngiliz gemileri (spanya, Portekiz Bezirgan aracln aan zel ve otantik Bat Kapitalizmi) Japonya'yla mnasebete girdi. 17. Yzyln ilk te birinde 300 Japon gemisi Borneo, Molk, Cava, Malaba, Sumatra, Lutzen ile baaba alverie girdi. Bunun zerine: "Bezirganlarn refah artt. Bu gelime sonucunda vaktiyle deniz tesi ticareti en byk abayla yapan Sakai'li burjuvalar, derebeyi efendilerin egemenliinden kendilerini kurtarabildiler ve bamszlatlar." ( Otto, s. 209) Bat kapitalistleri de tek durmadlar: zel Bezirgan rekabetini imdi Katolik-Protestan dini klna sokmu, birbirleriyle ekiiyorlard. Zaten, yabanc kulluuna oluundan beri boyun emeyen Japon barbarl, Protestan (yani Modern Kapitalist) Hollanda karsnda gitgide Katolik (yani prekapitalist tefecibezirgan) spanya ve Portekiz'e kar kkrtlyordu: "spanya ve Portekizlilerle Japon pazarnda rekabete girien Hollanda, Protestan olarak Japonlarn Katolik devletlere kar olan kukularn kuvvetlendirdi." (otto, s. 209)

Uzman Bat Kapitalizmi, dnyann baka her yerinde olduundan baka bir tepki ile: Dimyat'a pirince giderken, evdeki bulgurdan oldu: "1612 yl, (Japonya'da) Hristiyanlk inanc yasak edildi. Kiliseler ykld. Misyonerlerin ii bitirildi; nemli (sa'nn inanlar) takibata uratld. 1624'te spanyollar Japonya'y brakmak zorunda kaldlar... ogun Hristiyanlara ar cezalar verdi. Deniz tesi Ticareti ve D Ticareti gittike daha fazla snrlandrd. 1636 yl, Japonlarn kimi gezisiyle deniz tesi seyahat yapmalarn ve d lkelerde oturmu Japonlarn geri dnmelerini yasak etti." (age, Otto, s.210) lkel sosyalizm yaantsn henz yitirmemi bulunan Japon Barbar nsan, bireyci, zel girikin, bat karcs kapitalist insan; necaset [pislik] grm Mslman gibi tiksinti ile yok ediyordu. Ancak 3 yz yl sonra (1545 yl) Bat kapitalizminin ilk atom bombasyla cn karabilecei yerde olaylar geti: "1637 yl, Kyuu'da (Nagazaki) imabasa yarmadasnda Hristiyan ayaklanmas bastrld. 1639 yl btn Portekizliler, Japonya'dan kovuldu. Nagazaki, tek d ticaret yaplan ehir olarak seildi. Orada yalnz Hollandallarla inliler snrl apta ve sk kontrol altda ticaret yapabileceklerdi. O zamanki Japon halk ekonomisinde D Ticaretin rol o kadar aa kertede idi ki; ogunluun ald bu tedbirler en ufak bir direnle karlamad." (Otto, s.210) Ve... Alman bilginleri bu manzara nnde: "Japonya geri kald" kansna varyorlar. Oysa burada: "Geri kalmak-ileri gitmek" gibi duygusal hkmlere yer yoktur. Olayn kendisi: Tefeci-bezirgan Antika Medeniyetin Japonya'da bir trl gereken snflandrmas soysuzlamasna uratamad ilkel sosyalizm kalnts bir toplumun dolu ateli silah gibi stn baarl teknik harikalaryla kendini dayatmaya kalkm ve snf atmal soysuzlamay din klnda sokmaya alm Modern Kapitalizme kar kendini her silahla savunmas idi. D ticaretin Japon ekonomisinde rol oynamay srecini bundan baka hibir ey ispatlamaz. Japon tabii ekonomisi, Bezirgan Ekonomiye dmand, ilkel sosyalizm, zdd snfl medeniyete kar kendi varln koruyacakt. Bu savunma, kapitalizmin yzne kar Japonya'nn kaplarn kapamas eklinde oldu. Japonya'y kendi ilkellii iinde 280 yl kapal tuttu. Olabilir. Sonuna kadar

baarl olamazd elbet. nk, Modern kapitalizm, Antika tefeci bezirgan medeniyetinden ok farkl idi. Bir yandan makinelemeyi gelitiren, muazzam teknik devrimlerle dayanlmaz bir kuvvet oluyordu. Antika Medeniyetler gibi retici Glere arpa boyu yol aldrdktan sonra toplum ve teknii bataa saplayp yerinde saydryordu. te yandan, ne olsa -sosyalizmin eit-karde insan yaratmas bile- retim temelinde kle igc yerine, hr ii kullanyor, bir snfn kaytsz artsz egemenliini de salasa, Sosyal Devrimler a ile insanla toptan dolu izafi bir burjuva hrriyeti salyordu. Japonya'da 1600 yldan beri ilkel sosyalist toplumun srtnda sivrilmi Builerin yerinde, sayca babahanca bask sistemleri, halka kar ne kadar hakl ve kuvvetli grebilecek gerekelerle kendi emniyetli tekellerini srdrrlerse srdrsnler, eninde sonunda kontrol elden karabilirlerdi. Modern kapitalizm tohumu, bir yol, Japon toplumunun ucuna dmt. Antika medeniyetlerin Japon toplumu temellerinde binlerce yl yapamad mayalanmay, Bat Kapitalizmi birka yzyl iinde baaracakt. Tokugava a boyunca Japon ekonomisi bir yer alt kmr madeni; bezirgan mnasebetler o madeni kazmayla ufak ufak kazyan madenciler oldu. Yedo a yerinde saymad. Kapal maden kuyusu iinde dnya gznden uzakta bir almaya urad. Bu ura, ta 1868 ylna dek, Japon havasn, Bezirgan Mnasebetlerinin grizusu ile doyurdu; doldurdu. Sonra, 1868 yl, Bat Kapitalizminin en zpkt klhanbeyi Amerikan kapitalizmi Japon toplumu iine modern kvlcm aktrr aktrmaz, anszn hemen bir patlama oldu: Japon toplumu birka 10 yl iinde kapitalizme geti. Btn bilginleri artan ey: Japonya'da kapitalizme geiin bir patlama eklinde yldrm abukluuyla oluunu grp; ondan nceki 300 yllk Yedo a boyunca, o patlamay hazrlam olan Bezirgan grizusunu gz nnde tutmamak, yahut gerei gibi deerlendirmemektir. Japon toplumunun anszn paldr kldr kapitalizme geii, ilkel sosyalizm ykl bir toplum iinde patlama olur olmaz; -tpk ngiltere'de kral firavunlamasna kar Teny'lerin halkla birlemeleri gibi bir sosyal mekanizma ile- btn Builer, bir yanda yabanc kapitalizme te yanda yabanc kapitalizmin destei olan ogun firavunluuna kar, kendi ilkel ve kutsal Saemleri Tenno

(Mikado)lar evresinde birleip; Japon Kurtulu Savan bir Sosyal Devrimde buldular. Bu devrim, kapitalizm oldu. Japon hayatnda btn "inanlmaz" gibi grnen eylerin mekanizmas Yedo a boyunca snflama grizusunun memlekette birikiine dayanr. Prose ok nceden balamt. kkn Antika Medeniyetinin ruh cenneti olan "Budizm", Japonya'da yar kastlam st tabakalardan, Builerden daha aaya halk ynlarnn derinliine inememiti. nk Japon toplumu ilkel sosyalizmin kan kardeliinin zrhyla kapal idi. Bu zrh, Modern Kapitalizmin Ateli Silahndan bakas delip atlatamazd. Fakta zrh bir yol delinince, Bat Kapitalizminin maddi, manevi mnasebetleri nne geilmez kstebek gayreti ile Japon topraklarnn altndan girip stnden kmazlk etmedi. Bu bakmdan 1603-1868 yllar japonya'da bouna gemedi. Hibir vakit "yerinde sayma" olmad. Tam tersine Japon toplumunun Modern Sosyal Devrimle kapitalizme atlamas iin gerekli en byk birikim a oldu. Bunu en ok, inkar etmek isteyen klasik tarih yazarlar ispatlar: "Yedo a'nn birinci ii, ilkel sosyalist yaantl Japon toplumunu, kendi Kandalk Anayasas'na dokunamamakszn, az ok egemen devlet idaresi sistemine gre 'dzenlemek' oldu. Bu dzenleme (Reglmantary) iin varlacak en iyi ama, ona karlk den prensiplere (can alc noktalara) (Gaistpunkten) gre, ky komunalar (Lordgeminden) ve biricik ky makam (Kr adam) seildi. Onun yanbanda kyde oturanlarn toplants komuncl ve politik bakmdan nemli idi. Muhtarlarn durumu toprak Beyi'nin iktidarna dayanyordu; Bal gruplar (Hnfergruppen: Gonin gumi) iinde karlkl gzetimlerle blmlenmi bulunan kyde oturanlar kendi kk ky komunalar iinde kapal varlklarn yayorlard. Topran alm satm (Handel) ve ipoteklenmesi yasakt. Yetitirilecek meyve eitleri tketim iin tescil edildi; ve rsumlarn tmyle deyemeyenler, sert cezalara arplyordu. denecek rsumlarn topyekunu ar ykt, yalnz gelir vergisi bazen aile gelirinin yzde elsini tutuyordu ama angarya hizmet ii diye bir ey yoktu. Angarya ileri pek yrrlkte deildi. Her mlk sahibinin pirin tarlas ekonomisi, Ge Derebeylik'e dayand zamandr." (Otto, s. 210)

Byle bir toprak dzeni nedir? Gebe airet andaki kanda toplumun ziraat retimine gre kanlmazlaan, Yukar Barbar oturukluuna geiidir. Seluk veya Osmanl Trkleri'nin Anadolu topraklarna, Bat Roma Medeniyeti zerine ullanm Barbarlarn Avrupa topraklarna yerletikleri zaman grlen ilk dirliki toprak dzenidir. Bu dzenin stndeki Tokugava ogunluu; Bat'da Charlemagne'n; Dou'da Osmanl Padiahlarnn, 14. yzyl ngiltere Krall'nn siyasi iktidarna benzer. Toprak hr kyllerin tasarrufundadr. Ancak bu kyller, yarya kadar gelir vergisi dedikleri halde, kle deildirler hatta serflemi dahi deillerdir. Siyasi iktidarn Beyi, kyler zerinde muhtar yoluyla gzetim kurmutur. Ama ilkel sosyalizmi kanda Anayasasna gre ileyen Kan tekilat erimemitir: Ky komunalar ayakta ve nemlidir. Onun iin Tokugava a, Japon tarihinde kk retmenlerin cennet a ve tarm iin geni kalknma a olmutur. Japon nfusunun karnca gibi kaynamas -U Dou insannn ok doruculuundan, oalma kabiliyetinden deil- bu yeni ve ileri tarm retiminden domutur. Japon siyaset gdcleri, geri byk lde vergi alrlar. Ama, hi deilse ilk zamanlarda, bu vergiyi kendi lksleri iin deil; tmyle Japon toplumunun yeniden gelitirdii tarm retimini ykseltmek iin kullanmlardr. Tokugavalarn kendileri, kk ky kandalndan kageldikleri iin, Japon kynn ne istediini herkesten iyi biliyor ve ona gre tekilatlandrp cihazlandryorlard. Tokugava a'nn Bat Kapitalizmine kar kaplarn kapattktan sonra, tek Nagazaki deliinden dnyay gzetlerken, kendi evi iinde yaptklar hep Japon toprann retici glerini artrmak oldu; Sulama, su tamalarn nleme, kanallar ama, yeni kyler kurma... Yedo a'nn balca ii gc idi. Bu gerei klasik tarih de grmemezlikten gelemiyor: "Tarm iin toprak kazanc ylesine yamanlat ki, Tokugava ogunluunun ilk 150 ylnda tarm ekonomisine yararl yerlerin genilii yzde 100 artt. Tarm ileme teknii ilerleme gsterdi. Yeni yeni aletler kefedildi. Gbre maddeleri mkemmelletirildi ve iletme rasyonelletirildi. Bu durum, ekim topraklarnn verimini ykselti. Bunun yanbanda yetitirilen kr meyveleri eitlerinin says ykseldi. Ekonomice zellikle nemi olan ey, gizli gizli ipek bcei yetitiriciliinin gelitirilmesi oldu. Bu olay, dardan ipek ithal etmeyi lzumsuzlatrd. Ve

pamuk iplii retimini oaltt. Tarm (bilginleri: 1850'de len Nobuhiro, 1855'de len Nnomiya)dan baka balklk ve madencilik de ilerledi." (Otto, s. 211) Yedo ann Bat kapitalizmine memleketi temsil etmedii iin ho grlmeyen "darkafall" bu mudur? Yalnz bu kadar bile, bir an olumlu yaratcln ispatlamaya yeter. Tokugavallar, Japonya'nn ak bir Rnesans an amlardr. Bat'nn ortaann kapitalizmi atlamak iin geirdii nl rnesansla Japon Yedo a arasnda pek az fark vardr. Tarihte toprak ekonomisine kavutuu byle her Rnesans temel retimi gelitirdike, kadim a iin ikinci derecede kalan tarm d sanayilerde de kalknma grlmtr. Japonya'da, Yedo anda ayn ey oldu. 18. Yzyl boyu yerli Japon dokuma sanayi ok ilerledi. Ve onun (iblmnn) sonular yava yava belirdi. "pek, pamuk, keten, kuma dokuma ve boyama ileri mkemmelletirildi. retimleri artt." (Otto, s. 211) "Bugnk Japon dokuma sanayini gden ehirlerin ou, sonradan gsterecekleri srarca ykseli (Aufstieg) iin gereken temellerini o zaman yarattlar. letme, ilkin basit aygtl ev sanayiydi; ou kyllerce ura olarak iletiliyordu. Gene de dokumaclk, boyaclk, metal dkm sanayi, tefecilik sisteminin (Verlegssystem) biimlenmesini ortay kard. Ama erken kapitalist manfaktrnn (ev imalathanesi) gr geliimi iin gerekli artlar henz verili deildi: nk d ticaret hemen hemen arl duyulan bir ey tekil ediyordu. Ve nfusun en byk blm olan kyllerin zrtlkleri yznden i pazar yeterce refahla almlanmaya elverili (Aufnahmefahg) deildi. Ve Daimyo'nun retime el koyu ve iletmenin bir tekel sistemi altnda dzenlenmi bulunmas, zel teebbslk gdmn (Anweisung) imkansz klyordu, sanayi iletmecilerinin derebeylere tabiiyetlerini kuvvetlendiriyordu." (Otto, s. 211) Gryoruz. Batl bilginlerin Yedo a'n yadrgaylar, Japon toplumunun: kitapsz barbarlarn "pazarsz" kalndan trdr. BEZRGANLAMA Oysa, dnyada ve Bat Avrupa'da etki yapan ayn sebepler, ister istemez Japonya'da da ayn sonulara doru gidecekti.

O zamanki dnyann sapa Japon adalarna skp kalm bulunan ilkel sosyalizm dzeni, yer yzene kapitalizm biiminde egemen olmu, bezirgan etkilerinden sonuna dein uzak kalamazd. Biraz daha ge, daha g, Japonya insanl da st tabakalarnn binlerce yldan beri o kadar drt elle sarldklar bezirgan mnasebetlerinden yakasn kurtaramayacakt. lkel sosyalizm kendi bana dorudan doruya modern sosyalizme geemezdi. Fakat her toprak retmenlerinin arasna sanayiticaret iblm girer girmez, "tefecilik" sokulacakt. Tefecilik, lkel Sosyalizmin kanseridir. Ona tutulan bir toplum er ge u iki sosyal sonuca varrd. 1- Hr retmenlerin zrtlemesi; 2- retmen olamayan araclarn treyip zenginlemesi. Alman tarihileri, Tokugava andaki ziraat ve sanayi kalknmasn anarlarken yle derler: "Buna ramen kyllerin alma standartlar hemen hemen pek az ykseldi. Yalnz olsa olsa yaam mnasebetlerinde belirli bir dzelme fark edildi." (Otto, s.211) Her yerde olduu gibi Japonya'da da, iblm: Araclar (tefeci-bezirganlar) sahneye kard m, kr Pazar Kanunu, retmenin kazancn ve alnyazsn izdi. Tokugava ann ekonomik kalknma ile Japon toplumuna soktuu yenilik bu oldu. Asya kara ktasnn antika medeniyetlerinden "ithal mal" olarak sokulmu "in paras", Japon tabi ky kapal ekonomisini ykamamt. nk, Japon halkna yararl bir ekonomik gelime salamamt. Yedo a'nda Bat Avrupa mallarnn, misyoner-bezirganlarnn Japonya'ya soktuklar maddi-manevi yeni mnasebetler ziraatla sanayinin geliimine kap aan tepkileri yaratnca: blm alverii, alveri paray zorlad. Tokugava ann ortalarna doru bu geliim iyice yerleti. Her ne kadar hkmet kendi iine kapal ky komunalar iinde para al verii (Geldverkeher) engellemeye alt ise de para tarm topra kazancn ehirlerde finanse ederek satlmas yolundan kylere ulat. Kyller, Tokugava a'nn ortasndan beri, rnlerini il ake ile satmaya baladlar. eriler ve baka satclar eyaletleri dolatlar. gzar kyller kazanl ek hizmetlere: Meyvacla, rehin karl dn vermeye, tek tk ticaret iine ve ilh. giritiler. Bu durum gerek byk toprak sahibi gruplar iinde gerek kr halk iinde kkl sosyal yap

deiikliklerine yol at. Ve zrtleen kyller oald. lkin uaklar, sonra kyden kalar ve ky isizlii artt. Kyde, kadim sosyal dzen yklnca Baku-Han sisteminin temel direkleri ykld. "Builer, ekonomi bakmndan kylerin verdikleri vergilere bal idiler. imdi, dondurulmu dirlik sisteminin alann her bir araziden gelmekte olan vergileri dolaysyla da Bui'nin gelirlerini geniletmek hemen hemen imkansz kalyordu. Geride ise, iddial dilekler ve ona karlk den gittike daha byk vazifeler boyuna oalyordu." (Otto, s. 216) Bu durum, bildiimiz btn Dou ve Bat "Orta a"larnda: Tarihsel Devrimler'den hemen sonra balam irili ufakl Rnesanslar ardndan, Derebeyleme ile birlikte grlen Tefeci-Bezirgan soysuzlamalardr. Japon gdcleri, Bezirganln bu sonularn, bir ekonomi bilgisine dayanarak deil, iten bal olduklar topluluk bilinalt etkisiyle nlemeye altlar. Karlarnda kkn karaktas Antika Medeniyetleri bulunduu srece, Bezirganl gerekince silah zoru ile krp geirebildiler. in'in, Sung, Yuan, Ming slaleleri zaman, Japonya'ya akan in paralar ancak birka ky kentinde burjuvalamaya yol amt. Bu yerli pre kapitalistler, tpk Yakn Dou'nun kompradorlar gibi byk limanlarda kuvvetlendiler. "Bu geliimden, alveriin egemenlii sayesinde liman yerlerinde zellikle yararlandlar. Bu Bezirgan ehirleri, mstesna hallerde Daimyo'nun egemenliinden yakalar syrmay baardlar: rnein, Sakai ve Ujiyonnada ehirleri muhtardlar; yani ehirler, kendi kendilerini idare ediyorlard. Ticaretle el iinin, esnafln birbirinden ayrlmas gittike durulat. Tccarlarla esnaflar loncavari dernekler kurarak alveriinin tekelini ellerine geirdiler." (Otto, s. 197) Fakat, bu muhtariyetler, Japon toplumunun "dnda" ireti kaldlar. Bu sayede Japon idarecileri ancak sivil savalarda birbirleriyle atp zayf dtkleri vakit, onlara gz yumdular. lk frsatta hepsini en gaddarca yollardan ezdiler. Bat kapitalizmi ile ilk temastan sonra da ayn ey tekrarland. Grdmz gibi, bir ara Japonya dnda Vikingler gibi maceralara alm Japonlar; memleketin ahlakn bozmasnlar diye Kamakurallarca ieriye alnmadlar. Darya kar baar ile gdlen

Bezirgan dmanl, Japonya'nn iinde treyince i deiti. Kapitalizmin beinci koluna kar hibir tedbir alnamad. Bezirgan, Derebeyini yumuak karnndan, ince yerinden vurmay bildi: "Ky retiminde retici deil (prodktivitenin) ykselmesi ve sanayinin ieklenmesi ticareti gerektirdi. Ticaret Baku-Han Sistemi zamannda grlen ekonomi politikas yznden dikkati ekecek deerde bir geliim gsterdi ve Ge Derebeylik karakterini belirlendirdi. Toprak beylerinin Kul (Vasal) gruplarnn ve Kapkulu efendilerin lks yaaylar Kotai-Senkin dzeni iinde toprak beylerinin ve Daimyolarn boyuna parasz kalmalarn gerektirdi. Bunun zerine Daimyolar, ticaretten yararlandlar. Bezirganlar, Burlu Kentlerine ektiler. ktidarlarnn ekonomi temellerini salamlatrmak iin, liman ve yerleimler (Postation) kurarak, daha baka tedbirler aldlar. Para basmann standartlatrlmas ve l, tartlarn normalletirilmesi yoluyla teker teker Daimyoluklarn snrlar zerinde uzaktan uzaa birleikleen bir i Pazar biimlendi. Tedavl eden mallarn miktar artnca, Arz ile Talep arasndaki dengeleme daha gleti. Yapm (Vertrieb) ile srmn (Kerstallung) birbirinden ayrl ortaya kt. Bunun zerine toptanc ve orta ticaretin tekilatlanmas ile Bankalar dodu." (Otto, s. 212) "ehirler geliti. Edo, Tokugava'nn 15. Yzyl sonu gidip orasn savunma noktas haline getirdii vakit henz kck bir kyd. 18. Yzyl sonunda hemen hemen 1 milyon nfus oldu... Ticarete liman Osaka 400 bin, Tenno'nun Kadim kenti olan Kyoto 55 bin nfuslu idi... ehirliler arabuk bir takm snflara ayrlp ekillendiler. Birok milyonerler, ogun'un yahut Daimyo'nun mteahhidi (Mal tedarik edicisi: Lieferant) haline geldiler Kambiyocu, yahut toptan tccar sfatyla dev gibi servetler ydlar ve geni nfuz kazandlar. Builer ve ogunluk gibi, Daimyoluklar da srp giden paraslklar dolaysyla, zengin bezirgan beylerin himayeleri altna girdiler. Bylece temel olarak ehirlerin sosyal durumu da daha iyi olmaktan uzak kalmad. ehirde oturanlar, ekonomi kurtlarnn gcyle kendi zel dnyalarn yarattlar: Bu dnya, Builerin basksndan hrlemiti." (Otto, s.218) Bezirgan snf Japonya'da domu ve ekonomi temeline el atmt. Onan sonra Japon toplumunun btn styaps: Sosyal

snflar, aile tekilat, politikas, ahlak, dini, edebiyat o snfn eilimlerine gre ynelecekti. SOSYAL POLTKA VE SOSYAL SINIFLAMA Tokugava Kan'nn Sosyal Politikas: 1- Eski dareci Tabakalar, Sosyal Snflar haline getirmek; 2- Eski Siyasi dareyi Devletletirmek ynnde geliti. "ogunluk bir yanda evlenme balar ve birok armaan (Schenkung) yoluyla yaknlama (Vershmung: Uzlama)lar gidermeye alt; te yanda Bui nizamn (Buke-ohatto) yerletirmeye urat. Bui nizamna gre, Daimyolar, idarelerini ve davranlarn kontrol amacyla, kendilerini her ikinci yl ogun'un bakenti olan Edo'da barnmaya (Sarkin-Kotais) mecbur tutacaklar; beylik burlarn yzst (Anlagen) brakacaklar; ogunluun msadesi olmakszn istihkamlarn orarmayacaklar; byk gemiler ina ettirmeyecekler; ogun'un izni olmakdka evlenme balar kurmayacaklard. Bu dzenlemelerde en ufak kusur, sk skya ele alnyor (Gahint) ve bu artlar dirliklerini ksaltmak ve uygunsuz Daimyolar yerinden atmak iin bahane saylyordu." 1600 yllarnda, 3 ogun, 215 Daimyo'nun dirliini ksaltm veya kendisini yerinden atmt. "Sondan baa ogunluk, Daimyo topraklarn zorla letirme plann iliyordu." (Otto, s. 203) Bu durum biraz da Anadolu Derebeylerini birbirine drerek temizleyen ilk Osmanl tutumuna benziyordu. Kavgac Daimyolar, birbirleriyle kaptrlnca zerlerine hkmediliyor ve kendi kendilerini daha iyi gzetliyorlard. Sankin-Kotai usulne gre, her Daimyo, 2 ylda birini Edo kentinde geiriyordu. "Kars ile ocuklar besbelli rehine olarak orada daima oturmaya mecburdular." (Otto, s. 204) Bu durum Fransz krallarnn, Derebeyleri saray asaleti haline getirmesini andrr. Yalnz Fransa'da bu asalet arabuk kapkulluuna dt. Japonya'da sonuna kadar direnecek ve en sonra ounluu devirecektir. Tokugava Kan'nn dzenledii Japon toplumunda (Saray denilen Tenno'nun papalk makam ve tekilat bir yana braklrsa), tam Osmanl Dirlik dzeninin, Yldrm Beyaz t-Timur-

lenk olayndan sonra ald biim bulunabilir. lkin Sosyal Snflardan ziyade Sosyal blm vardr. Tenno'nun Kutsal tasvibi ile dzenenen bu i blmne gre, ogun en bata biricik siyasal iktidar temsil eder. Onun altnda, Daimyolar; Daimyolarn altnda Builer bulunur. Bunlar st idareci Tabaka'lardr. Hepsi birden Osmanl "Sahib-l-arz" adn alan Dirlikiler durumundadrlar. Bezirgan snf, Japonya'da domu ve ekonomi temeline el atmt. Ondan sonra Japon toplumunun btn st yaps: Sosyal snflar-aile tekilat-politikas-ahlak-dini-edebiyat o snfn eilimlerine gre ynelecekti.