TERCM- AHVL-SULTN SELM

Eser KEMAL

Beyolu'nda, Uzun Yol'da Haubolu ars'nda 13 numroda Ahmed

Midhat'n matba'asnda tab' olunmutur.

Sultn Selim-i Evvel ki Yavuz lakabile ma'rfdur 875 senesi Amasya'da cihna gelmi ve sabvetini byk pederinin mekteb-i terbiyetinde itmm ederek Bayezd'in culsundan sonra o zamanlar mer'i olan knn-u hkmet muktezsnca Trabzon Sanca'na me'mr olmutu. Kendi taklb-i aleme iktidr istidd- fevkaldesiyle yaradlmken zamn ve imkn msid olmamak hasebiyle krk iki yana girinceye kadar n-ehiller elinde bulunan devletin nmiye-i ikbline arz olan sekteye teessfle nigern olarak mr geirdi ancak bu zaman- terakkde Hnedn- Osmn azsnn ma'rifde en byklerine muddel ve edebiytda cmlesine fik olacak derecede tahsl-i keml etmekle beraber himmetini yalnz kalem cihetine hasr etmeyerek cihna drmek istedii inkilbta bir mukaddeme olmak zere sancana Knnu Osmn'de bir tebdl-i garb icrsiyle adet bir ekl-i istikll peyd etmiti. Etrfnda bulunan Grc ve Kzlba umersyla kendi kendine mu'melelere muhrebelere giriirdi hatt kuvveti diresi halkna mnhasr iken eheb-i celdetinin aya arka Tiflis ve cenba Erzincan'a kadar erimitir. Ne f'idesi var ki Bayezid efkat-i pedernesini za'af- ahlk ve meyl-i ezvk cihetile kendine mbih olan ehzde Sultn Ahmed'e hasrettiinden Selim'in hidmet-i ec'ati stanbul'ca baya cnha renginde grnr ve mcib-i tekdr olurdu.

Birderinin nfzu ve kendinin itibrszl bir derecede idi ki Sultn Sleyman sinn-i rde bli olduu zaman uhdesine bir sancak tevchini arz etmesi zerine taraf- pdihden ebinkarahisar'na me'mr edilince ehzde Ahmed orann kendi sanca ile mcveretini bahne edip de hemn stanbul'a bir ikyet'cn yaz vermekle ocuun me'mriyeti Bolu'ya tahvl olunmu ve fakat beriki orann dah makam- saltnata kurbundan ve gzerghda bulunmasndan bahisle yine ehzdeyi istiskl eylediinden bi-re bir zaman amcasnn bzce-i hevst olarak teye beriye naklolundaktan sonra mnteh-i serhadda bulunan Kefe'ye kadar gnderilmitir. Sultan Selim bu evz'-i garbeyi hakmne hazm eder dururdu fakat muahharen zuhr eden iki byk sebeb ihtiyrn elinden alarak politika meydanna bir tavr- dier ile atlmasn icb etmitir. yle ki bir taraftan ran' istil eden smail Safev tesis ettii erkn- i'yeti emsr-i galibiyetinin dkt kanlarla tahkm ettikten sonra sret-i hafde sevk eyledii me'mrlarla Anadolu ahlisinden dah pekok tarafdr celb etmi ve bu cihetle mlkn iinde devleti hatargh- inkrza drecek bir te-i fesd iti'le balam idi. Bir taraftan Bayezid'in tezyd-i sinn mnsebetiyle zten zayf olan mizc bir kat daha kuvvetten dt cihetle Sultn Ahmed tarafdrlar mnsib drdke ilktnda kusr etmeyerek saltanatn efendilerine terki'n pdihn kalbinde bir meyeln hsl etmiler idi. Sultn Selim mahdmunun Kefe taraflarnda hkmetini te'yd iin erkesler'le harbe megl bulunduu vnda birdenbire bu hareketinden dolay

tekdri ve sancaa avdet emrini hv pederinden bir edd nme vrd etmekle beraber ftrat- alyesine meftniyet cihetiyle zuhr-u ikbline tlib olan baz eshb- hamiyet taraflarndan dah stanbul ve stanbul'un vakyi'i ber tafsl huzruna arz olundu. ehzde bu dehetli haberi alnca birderinin mizc ve mhiyetini ve zamann tavr ve adetini lykiyle bildiinden gerek devleti ve gerek kendi hakknda ne kadar byk bir fet hazrlanmakta olduunu idrk ile hem pederini teskn etmek ve hem de zuhrta bir mnsebetli taraftan intizrn resini bulmak iin Kefe'ye mcerred mlkn hfz ve tevsine hidmet niyetiyle geldiini m'ir stanbul'a bir arza takdm ederek nihyetinde hl-i sknetinden ikyetle gazya itigl kendine Rumeli'de bir sancak tevch olunmasn istid eyledi. Buna cevab- red aldktan ve niyzn iki def'a daha tekrr ederek kabl ettiremedikten sonra pederini bizzt grmek arzsuna dt. Bu niyz ise Sultn Ahmed tarafdrlarn btn btn rkttnden yalnz cevab- red ile iktif etmediler. ehzdeyi her ne sretle olursa olsun azminden men' iin zamann mehir-i ulemsndan Mevln Nureddin'i tatyb ve terhbden mrekkeb szlerle huzruna gnderdiler. Mevlna ehzdenin etvr- alem-pesendne ve mbhis ma'klesine nazaran istidsn yalnz hakl grmek deil avdet ettii zaman huzr-u pdihide tervce bile kym etmiti.

Fakat beri tarafn galebe-i nfzu ile Sultan Bayezid bu def'aki cevabn da Anadolu'da iki eylete hasr eyledii'n Sultn Selim pederine bilvsta mermn ifhmden aciz kalm ve nasl oloursa olsun bir kerre mlkta nil olmak iin arln < > ye irsl ile kendisi diresi halkn istishb ederek Krm zerinden stanbul'a doru yrmt. Vakt ki Silistre Valisi tarafndan bu hareket bb- devlete arz olundu. Sultn Ahmed tarafdrn ehzdeye bin trl s'i niyet isnd ederek ihtiyrlk mnsebetiyle adet ocuklam olan pdih bir mkemmel ordu ile Edirne zerine kardlar. Sultn Selim Edirne'ye yaklanca mukaddema Mevln Nureddin ile gelenlerden yannda tevkf ettii bir zt irsl ile taraf- hmyna inkiydn ve murad mcerred bir kerre pederini grmekten ibret olduunu arz etmekle pdiha da arz- mlkt istil etmiken yine ehzdenin hasmlar bin trl desselerle niyetini tahvl ettiler. Bu srada Sultan Selim Edirne'ye yetierek ordu-u hmynun karsna nzl etmiti. Pederi tarafndan bir mumele-i mfikneye intizrda iken ordunun harbe hazrlandn grnce diresinde bulunan eshb- fetnetten birini huzr-u hmyna irsl ederek onun vstasyla pdih evldndan bulunduu halde pederinin bir kerre yzn grmekten ibret olan arzsunun bile istfsna muvaffak olamayacak derecede bedbaht olduundan dolay arzettii ikyetlerin te'sr-i hazn- heremle pejmrde olan efkat- bvvetinde bir tze heyecn hsl ettiinden dde-i giryn ile cierpresinin

mhade-i cemline itiyk- kll ve belki azm-i kat' gsterdi. Ancak ehzdeye hasm olanlar ki umman vkel idi zten Sultn Ahmed'e hilm ve zaaf cihetiyle tarafdr olduklar gibi pdihda olan rikkat-i kalb ve iddet-i te'sr Sultan Selim'deki cevdet-i karha ve darb- natk ile beraber bir kerre mlkt ettikleri gibi by hl-i n'il-i saltanat olaca ve bu hlde vezret nmyle pdihlk etmek iin kendilerine meydan kalmayacan lykyle bildiklerinden havf ettikleri muhtara ne kadar azim ise mdhin mukarriblerin mahsstndan olan dess-i deniyede o kadar sr'at ve mahret gsterdiler. Akibet yine iki mtkn visline mani' oldular ! u kadar var ki padiahn efkat-i pedernesine btn btn galebe edemediklerinden yine Mevln Nureddin mlktndan baka her ne murd varsa mebzl olduunu ihbr iin ehzdeye gnderildi. Bu haber Sultan Selim'e vsl olunca hnedn- saltanat iinde sret-i ubdiyetde tenfz-i hkmet edenlerin pederle evld arasna sedd-i h'l ekecek kadar galebesine bakarak beerin esbb- gurrunu n-mnteh mertibde dh ihta eden acz ve sfliyete hayrn ve bu mlhaztn bittabi kalbe verdii ftr ile emelinin huslnden me'ys olarak arzsunu yine Rumeli'de bir sancak talebine hasr etmekle bu mutvaatkrne hareketinden ve bhuss ehzdenin mekrim-i ahlk ulviyet-i mizcna d'ir Mevln Nureddin'in ifdtndan pdih nihyet derecede mteessir olarak yine de mlkt efkrn musrrne tecdd eyledi. Garbdir ki yine muvaffak olamad!

Nihyet Sultn Selim'e Vidin ve Alacahisar inzimmiyle Samandra Sanca'n tevch ile beraber kendisinden sonra kimseyi velahd etmeyerek etmeyerek saltanat meiyyete havle edeceini mbeyyin bir ahidnme gnderdi. Vkel ise bu kekelerin cereyn srasnda ser'an stanbul'a yetimesini Sultan Ahmed'e yazmlard. Sultan Selim bu haberi istirk etmekle pdihn zayf kalbini bildiinden Sultn Ahmed stanbul'a geldii vakit bittabi alacak olan imtihn- tlih meydanna uzak bulunmamak iin me'mriyetine azmetde ar davranrd. Ve vkelnn te'sr-i nfzuyle pederi tarafndan hareketini ta'cle dir emirler aldka - nk ehzde Korkut mlkn bulunduu teferrk hlinden istifde iin sanca olan Teke'den Manisa zerine hareket hareket etmekle zten orada frsat-bn olan Trkmenler 'a resasndan ahkulu'nun bana itim' ederek bir hdisei azim peyd etmi ve Korkud'un arln yama ettikten baka Ktahya zerine hcm ile Anadolu Beylerbeyi'ni dhi idm eylemi olduklarndan- Sultn Selim bu vak'ay bahne ederek "Anadolu'daki karkln ne hl kesb edeceine intizr ediyorum yed istihdmm lzm gelir" yollu cevap verirdi. Beri taraftan gn getike srr ziydeletiinden nihyet resiz kalarak sancana doru hareket eyledi. Ve ordu-yu hmyn avdete balad. Bu hl zerine yine zuhr eden frsatlarn hibirini fevt etmekle me'lf olan vkel Anadolu gilesinden dolay pdihn za'af- mizc tezyd etmek mnsebetiyle tasallutlarn tezyd ederek gnln tekrr

Sultn Ahmed'e meyl ettirdiler. Ve tevd'-i saltanat emrini itmm itmm iin orduyu dattlar. Hatta sadrazam ahkulu gilesini vesle ederek Sultn Ahmed'le bizzat grp ie bir karar vermek iin Anadolu zerine azmet etmi Sultn Ahmed dhi yine vkelnn ta'lmt zerine Korkud'un hareketine nezret bahnesiyle Enguri'ye kadar gelmiti orada sadrazamla grtler. Ve maksadlarnn icrsna gerek pdih ve gerek askiri btn btn imle iin usta kar bir byk muvaffakiyet istihsline amel ettiler. Bu esnda Sultn Bayezid'n ekber evld olan ve Karaman'da fiten-i hdiseye seyircilik etmekte bulunan ehinah veft ettiinden dolay pdihn illet-i zaaf bir kat daha kuvvet bulmakla ne yaplacan dnmek iin akdolunan meclisde hzzr tarafndan hkmetin Sultn Ahmed'e terki tedbr-i mnferid olmak zere meydana konuldu. Yalnz o zaman makm- sadarete gelmi olan Hersekzde Ahmed Paa Bayezd' daha leyyin'l-ecnib grd'n "asker ehzdeye mnfaildir Sultn Selim'in de bir gile karmasndan korkulur" diyerek pdih terk-i saltanattan men'e altysa da mfd olmad. Nihyet tarafdrlar Sultn nmna b'at almaya baladlar ve kendisinin stanbul'a vrdunu muharrert- mtevliye ile ta'cl eylediler. Bu haberler Sultn Selim'e Zara tarafnda vsl olduu gibi dakika fevt etmeksizin Kesri'ye doru tahvl-i inn ederek ivril civrnda ordu-yu hmyna yetiti ve bir adamn pederinden vaadini ihlle sebeb s'l etmek ve mlkt istemek iin irsl etti.

ki taraf iin dh zaman en muhtaral bir vakt-i buhrn idi. Ne pdihn girye-i hazni fide verdi ne sehzdenin bir gazanfer hakret-dde gibi ihzr ettii [ ]gazab te'sr etti. u havhn- devlet ylan gibi ihzr- acz ve meskenetle yerlerde srnerek ve gh pdiha sadkat ve gh vatana hamiyet gibi nazar-firb olacak bin trl renklerde grnerek mezc-i maslahat istedikleri kadar tesmm eylediler. Ve ordu-yu hmyn krk bin kiiyi mtecviz ve bir tarafn mevcdu topu alt yedi bin kiiden ibret iken ehzdenin hareketine sarf- isyn ve mahz- tecvz hkm i't ederek b-re Sultn Bayezd'dan ister istemez muhrebeye fermn aldlar. Ordu-yu hmyn hcma balar balamaz zten ehzde ma'iyetinde bulunan askerin ou otuz seneden ziyde b'at altnda bulunduklar pdiha kar silh tutmaktan ictinb ile meydan- muhrebeden ekilmeye balamt. Sultn Selim nazarnda pederini grmek mukaddem istid-i atfet iin lzm ise bu hl zerine tebriye-i zimmet iin vcib hkmn ald'n if-i vazfe itiyk- mlkt ec'at- mecble gibi birok infi'lt- nefsniyesinin te'sriyle kahraman- zaman kendi tabi'at- ulviyesinin bile fevkine su'd ederek yannda kalan bir iki bin kiiyle o kadar iddetli hcm etti ki koca orduyu serp havf ve hayrete gark etti ve ota- hmyna erierek n'il-i murd olmasna az birey kald. Fakat Bayezd ahdinde gayretsizlikleri cihetiyle dmanlara kar askir-i osmniyenin idre-i galibiyetini mahv olacak dereceye getirmi olan mstebn idre gy ki devletin chid olan hasm- cnna mukbil gelmi gibi olanca kuvvetlerini sarf

ile askir-i pdihye gh hukk-u ni'met ve gh nms-u hamiyetten bahisler aarak muhrebeyi melhim-i devletin en kanllarndan ma'dd olacak bir hle getirdiler. Birka saat imtidd eden bu der-gr arasnda pdih tarafndan yedi sekiz bin kii maktl olmu ise de ehzde bendegnnn hemn kffesi velni'metleri yolunda fed-i cn ettikleri cihetle husl-u me'mle imkn kalmadndan ehzde Karabulut nmnda bir kheylna svr olarak yedi sekiz bky-i felketle Ahyolu tarafna irh-i inn eyledi. Orduda bulunan svrnin kffesi ehzdeyi ta'kb ve idm iin vkel tarafndan sret-i kat'iyede emir almlar idi ! Atna gvenenler t shile varncaya kadar peinden ayrlmadlar yetienleri gh kendisi ve gh bendeleri rne hamlelerle def' ederlerdi. Hatt bir azab neferi ehzdeye takrib ederek havle-i imr eyledii srada Ferhad Aa ire-i dest-i ec'atle dmann hamlesini def' edince pdih "Biz azabn klcndan kurtulduk fakat bakalm bundan sonra bizim klcmzdan kim kurtulabilir" dedii mehrdur. Bu hl ile Sultn Selim vkelnn Ahyolu'da bulunan gemileri ihrk iin gnderdikleri fermndan evvel shile vsl olarak arl ile Krm'a gzr eyledi. Krm Hn kendisinin k'im pederi olduundan cst-c-yi ikbl arzsunda bulunduu sretde btn ordusunu hidmetine vermeyi vaad etmi ise de hamiyet-i alye ve gayret-i vazfesi itizsnca mlkn unun bunun minnetiyle almak gclnden mni'-i tebezzl olduu'n istign-i zuhrta tb' ihtiyr etmiti.

Beri tarafta ise bahsettiimiz muhrebe yenierilerin hi grmedikleri ve pek ndir olarak iittikleri m'essir-i azmeden olduu'n nazarlarnda bu malbiyet birka byk galibiyetten ziyde yan- il etmi ve bu cihetle Sultn Ahmed'e tevd-i saltanat maslahat pek glemiti. Hersekolu bu hakkati pdiha arz etmekle bir mddet Kirman'da tevakkuf iin emir gnderildi ise de messir tarafdrlar ehzdenin bu ye'is ile pek ddr olduunu lisn- ifl ile ta'rf ve dde-i giryn ile te'yd ederek zavall prin yine irdesini selb ettiler. Ve ehzdeyi tekrr davet ettirdiler. Sultn Ahmed emri ald gibi al'el-acele Kirman'dan hareketle Maltepe'ye kadar vsl olmu ertesi gn cls etmesi kararlam idi. Fakat yenieriler kendinin safperestliini ve Sultn Selim'in mhiyet-i ulviyesini tammiyle anladklar'n hlisne izhr- hamiyetle silha sarldlar ve saltanat yle iy ve iretle megl bir cemd-i atletden ise ec'at-i fevkaldesine meftn olduklar kahramann getirilmesini musrrne istemeye baladlar. Bu hdise-i ngeh-zuhr zerine Sultn Ahmed sancana ric'atden baka re bulamad. Ve esn-yi avdetde ah smail hlefsndan Nur Ali'nin yanna toplanan ust te'db ile yenierilere bir cemle gstermek gstermek istediyse de gnderdii asker malb olmak cihetiyle bittabi vak'a da stanbul'da aksi te'sr ettiinden nihyet yenierilerin Sultn Selim'i talebde srr gnden gne tezyd etmekle yine huzr-u hmynda bir meclis akdedilerek ehzdenin celbine karar verildi ve keyfiyet bir davetnme ile kendine beyn olundu.

Vkelca asker nazarnda onun tezkiyesini slha bir re kalmadndan icleten Sultan Korkud'u stanbul'a celb ile klaya iltic ettirdiler. Korkud Fatih'in hn-i veftnda zuhr eden fitneyi def' iin pederine vekleten taht- saltanata is'd olunduu zaman ibzl- ihsn ile st-i kerem kazanm ve sonralar dah ilim ve irfn ile hret bulmu olmasna nazaran keml-i evk ile mazhar- kabl olmasn me'ml ediyorlard. Fakat milletin ahlk- cellesi henz bozulmad'n asker takm kendilerini mstarik-i ihsn edecek bir kerme devletin nn il eyleyecek bir yedd-i alye shibini terch ederek Korkud'a fevkalde ihtirm gstermekle beraber Sultn Selim'i talebde srrlarndan nkl etmediler binenaleyh mr'il-leyhe ister istemez tebr-i saltanat hv davetnme gnderildi. te Sultn Selim saltanatn nc derecede vrisi iken tabi'at- hl eredi ekbere terch ederek taht- osmnyi vakitsizce ayana getirmitir kendisi bu frsat itinm ile kan'atden ise zuhr eden tahavvlden bin kat byk bir inkilb ihds ederek Millet-i slmiye'nin riysetine irse bedel istihkk ile gemeyi n- azametine daha lyk grd'n Ben meyh saltanatnn zuhrundan beri srf bir resm-i ad hkmne girmi olan b'at- er'iyeye hakkat- vcd vermek istedi. Erbb- hall ve akdin kffesini huzruna davetle "Ben pdih olursam niyetim Arabistan' erkesler'den bild- Acem'i 'adan tathrdir hatt slm' bir noktaya cem' iin Hind ve Turan'a gideceim ve ark ve garbda il-i kelimeye alacam zalimeye evldm olsa merhamet

etmeyeceim zamanmda rahata varmak ve ahliye tasallut etmek mmkn olamaz ite benim hlim budur. Birderim ise rahat sever hilm ile muttasfdr seferden korkmaz ve hadden tecvz etmek istemezseniz bana b'at ediniz ve ill Sultn Ahmed'i ihtiyr ediniz ki zamannda o da siz de safnzla megl olursunuz" diyerek hamiyet-i ulyya itin ve fakat devlet-i dnyadan istignasn izhr eyledi. Bu merdne ve anka mizcne hareket muklemelerinde kllarna dayanarak kym ile mftehir olan Osmanl kahramanlarnn gnllerinde nihn olan te-i hamiyete ta'rfi kbil olmayacak derecelerde ulvvengz-i fevern olarak herkes keml-i evk ve incizb ile pdih alkladlar. Sultn Selim bu hsn- kabl zerine stanbul'a duhl ile saraya takarrb edince pederine ta'zman alay arasnda atndan inerek bir hayli zaman piyde yrd. Vakt ki Bayezd'n huzruna vsl myesser oldu. Vkelnn haylletiyle bunca seneler grmeye hasret olan baba oul birbirine sarlarak zr zr alatlar. Bu ve-i garbne ile ikisinin de gnlleri biraz tesliyet-yb- skn olduunu mte'kib Bayezd olunu bizzat elinden tutarak mesned-i istihkksi olan serr-i saltanata icls eylemitir ki vak'ann cereyn dokuz yz on sekiz Safer'inin yedinci Cuma gn [23 Nisan 1512]idi. Pdih- cedd en evvel vkel ile beraber kendisine b'at eden birderi Sultn Korkud'a Midilli inzimmyle Saruhan li'ni tevch ederek onu mahal-i me'mriyetine ve

pederini dah Kalekaps'na kadar arabasnn yannda piyde olarak tey' ile -ikmetgh edinmeyi arz eylediiDimetoka'ya irsl eyledi. Sultn Selim'in vakt-i culsunda Devlet-i Alye bnyesi gyet kav iken inhimk- ehevt ile haml-i muharrikeye tutulmu ve o hl de az'na za'af getirmi bir gen pehlivna benzerdi. nk Bayezd'n idresinde olan suknet cihetiyle halkn hemim-i alyesinde olan galeyna birden bire fen hlde durgunluk geldii gibi bir tarafdan dah iyet illeti mlkn kazaskerlerine varnca siryet etmiti. Binenaleyh pdihn maksad- azmesiyle uramaya balamadan evvel bu hastay bulunduu muhtara-i helkdan kurtarmas lzm geldiinden buna re olarak mir-i mutlak tarznda yani ihtiyc grndke her trl adt ve nizmtn fevkinde hareket etmeyi ihtiyr eylemitir. Vakt ki zimm- idreyi btn btn ele ald etrf dmanla mlml olmakla beraber hazneyi akadan anbarlar mahmulat- seferiyen hl bulunduundan mliyece bir takm slht- acileye teebbs ile vridt bir hayli tezyd etmi ve keml-i ikdm ile tedrikt- harbiyesini ikmle balamt. Bu tedbr cmlesindendir ki cls akabinde Venedik'in sefri gelerek devletle olan mu'hedesini etmek istemekle o zamana kadar Memlik-i Osmanye'ye serbest giren met'larna yzde be gmrk vaz' eyledi. Pdih bu islht ile megl iken vkel ile ehzdeler de frsat fevt etmeyerek ellerinden gelen dess-i bed havhnede kusur etmediler. Bir tarafdan vkel pdihn her reyine bir hat istindyla

beraber askeri isyna hazrlamaktan geri durmadklar gibi bir tarafdan dah ehzdeler ah smail'den istimdd etmi ve o ise Memlik-i Osmanye ahlisini izll iin birbirini mte'kib me'mrlar sevk ettikten baka Msr ve Zlkadiriye takmyla dah Devlet-i Alye'ye kar bir ittifk hsl etmeye teebbs eylemiti. Hatt nezd-i pdihde bulunan birderzdelerinin mensbt dah yenierilerin arzsu usl ve re'ste glib olduunu grnce byk byk mdler derek azlar mev'd ve cebleri altn ile meml olduu halde her tarafa yayldklarndan mlkn her kesi kimi Devlet-i Safev'ye tbiyet ve kimi ehzdelerden biri iin saltanat taleb eder bin trl fesd frkalar ile mlml oldu. Nihyet eshb- fesdn bil'ittifk verdikleri karar zerine Sultn Ahmed'in mahdmu Alaaddin bir takm askerle bagdaten Bursa'ya kagelmekle pdih bu hareketi iitince min-gayr-i me'ml gsterdii cesrete istigrb ederek bil'isti'cl toplayabildii askerle Anadolu'ya gzr eyledi. Ve Malkoczde Ali Bey'i birtakm askerle Bursa'nn tahlsine gnderdi. Daha yola girilir girilmez yenierilerle siph grhu [ ] yolunda bir mnzaa ihdsyla el altndan tertb olunan fitne bel-gr olmaya balam ise de pdihn iddet ve mahreti derhl ii bastrdndan Alaaddin ordunun fesdndan me'ml ettii mu'veneti grmeyince ihtiyr ile Ali Bey'in psgh- takibine derek Darende'ye kadar firr etmiti. Pdih dah isti'cl-i tam ile Engeru'ya yetitii halde Sultan Ahmed dalara ekildiinden hl kalm olan Amasya'nn idresini Davudpaazde Mustafa Bey'e ihle ile Bursa'ya avdet eyledi.

Esn-yi itda Sultn Ahmed'in iki bin askerle Amasya'y basarak tekrr zabt ile Mustafa Bey'i esir ve fakat kendine vezr eyledii haberleri gelince pdih iki bin kiinin Amasya'y almaya kifyetsizliine ve Mustafa Bey'in nil olduu mesnede bakarak vak'ay bihakk onun hiynetine haml ile beraber merdan phelenmeye balamt. Bu srada ise Malkoczde firr tarkiyle ordudan vrd ederek askerin Sultn Ahmed tarafna meylini haber verdii gibi sadrazam bulunan Koca Mustafa Paa Amasya'nn istihalsna sevk olunan askerin me'mriyet ve sret-i hareketini ehzdeye ihbr ile teebbsn semeresiz kalmasna ve sevk olunan seriyyenin berbd olmasna sebeb olduu tutulan mektblardan haber alnmakla bhe bir kat daha kuvvet bulduundan etrfa mhir me'mrlar ve shte mektblar gnderilerek alnan tahkktndan birderleri birderzdeleri vkels etrf- mlknde bulunan mlk-i slmiye askir t'ifesi Memlik-i Osmanye halkndan olan ler gh mttefikan ve gh mnferiden bin trl vesitle kendinin ve belki devletin zevline almakta olduklar kat'iyen tebeyyn ettii'n pdih da nefsini nihyet derecede bir tedbre mrcaat mecbriyetinde grm ve te-i fitneyi muharriklerinin kanyla itfya kalkarak ibtid sadrazamla yannda bulunan birderzdelerinin kffesini idm ettirmitir. Sultn Selim etrflarn ihta eden mfsidlerin hrs ve mli yolunda kurbn olan b-re ma'smlar iin mtemle megl iken Sultn Korkud'u imtihn yolunda teklf-i saltanat hv mer lisnndan mukaddem gnderilen mektblarn zaten frsat zuhruna muntazr olan ehzde tarafndan cevab- kabl bu srada yedine

vsl olmakla bu sadkatsizliin te'sriyle fevkalde ddr olduktan baka Sultn Korkud idresinde bulunan Saruhan Sanca'nn pyitahta kurbiyetini ve binenaleyh orada zuhr edebilecek bir fitnenin iddet-i ehemmiyet ve vehmet-i akibetini mlhaza eylediinden Sultan Ahmed g'ilesini te'hr ile birka bin svri intihb ve istishb ederek akla hayret veren bir sr'atle Bursa'dan be gnde Manisa'ya vsl oldu. Birderini saraynda kuatt. Fakat m'ileyh nedmi olan Piyale Bey'in sadkati syesinde gizli bir kapdan firr etmiti ki muahharen ta'yn edilen me'mrlarn eline derek ahd-ikenliine mczaten ahirete izm olunmutur. Pdih birderinin haber-i veftn iittii ve idm olunaca srada kendisine yazd manzm mektbunu okuduu gibi gnlnde efkat-i birder gazab ve if-i vez'if gibi infi'lt- nefsniyesine galebe ederek haftalarca giryn- teessf olduktan baka ihtiyr ettii maksdn bu kadar ac fedkrlklara itiyc gsterdiini mhade edince sret-i idrede oluruna gitmek ve yhd saltanatdan el ekmek gibi bir takm haylt- me'ysneye uramt. Garbdir ki bir tarafdan bu r-jiyn sknetle imrr- vakte karar verdii srada te tarafdan zaten safsndan baka birey dnmeyen Sultn Ahmed fevk'al-me'ml bir celdet hsl etmi ve tedrik ettii ordu ile Bursa zerine yrmeye balad. Sultan Selim bu haberi alnca keml-i teessrnden ektii mtemden korkun grd ta'addden tahavvurlu bir hl peyd ederek yannda bulunan askeri istishb ile lmn ararcasna mukbele-i hasma itb eyledi.

Yeniehir civrna eriildii zaman tala bulunan Anadolu Beylerbeyisi'yle Mirhor Mehmed Aa mtehlikne Sultn Ahmed ordusuna hcm ederek mikdrda olan nisbetsizlik cihetiyle bir i gremedikten baka bir hayli teleft da verdiklerinden ordunun mevcdu yedi sekiz bin kiiye tenezzl etmiti. Padiah ise asl byle byk muhtaralarda rchn- medeniyetini gstermek nlarndan olan e'zimden bulunduu'n askerinin klliyetini kemlt- ztiyesiyle telf ederek hemn muhrebeye azm eyledi. Ve ordusunu arada olan sudan yzerek geirmekle beraber yirmi bin kiiden mtecviz olan hasmnn karsnda her trl muhcemtn def'ine ms'id bir mevki'-i harb ihtiyr eyledi. Sultn Ahmed harbe ibtid etmeden evvel meydanda olan niz'n ahs mbreze ile fasln teklf iin bir sefr gndermiti. Pdih "birderini celld m zan eder ki kendi gibi bir aciz ile mbreze edeyim" diyerek eliyi i'de ettikten sonra nefsinde olan gurr-u ec'atn bir z'amdan ibret olmadn fiilen isbt iin o kadar cz'i bir askerle hcma ibtid etmitir. ki taraftan be yz kadar arhac kavgay kd eder etmez pdih hamle-i serde ii bitirmek niyetiyle dman ordusunun bir tarafna iddetle hcm iin bin atl me'mr ettiyse de Ahmed cn havfyla fevkalde bir ikdm gstererek on bin kadar suvri ile bunlar karlam ve geriye pskrtm olduundan muvaffakiyet akide-i tereddde derek ne tarafa meyl edeceini bilinmez bir hle gelmiken Sultn Selim'in keml-i sr'at ve mahretle sevkettii yenierilerle Anadolu Beylerbeyi ehzdeyi muhcemt- edde ile yerinden kopardlar. Ve bir hayli hn-rzne msmelerden (?) sonra btn ordusunu perin ettiler.

ehzdenin akib-grler eline dtn ihbr iin gelen mjdeciler pdih bir beht-i havl-engz iinde bulmular idi. Bu skt arasnda fikir ve kalbinden gzr eden mlhazalar teessr bilinemez. Ancak lisnndan sdr olan szler gh vezif-i saltanatn tahamml nkbil bel-i mbrem olduundan ikyet ve gh Sultn Ahmed bu sefer gsterdii vefszla ve elebi Sultn Mehmed birderleriyle Sultn Cem gibi emsllerinden hsl olan fesdn nn almaya imkn olmayacan beyndan ibret idi. Nihyet hznler giryelerle birderinin idmna hkm eyledi. Bu musibet Korkud'un cerha-i teessr zerine bir yre amakla pdiha slh- mlk ve te'yd-i saltanat lezzetini hissettirmemi fakat zamann fcia-i felketi de bununla hitm bulmakla Sultn Ahmed vak'asndan sonra azm-i cihngrnesi girve-i fitneden ahrh- fthta intikl etmiti. Vakt ki pdih bu sefer-i menhsdan Edirne'ye avdet etti. Saltanatn takrrinde bhe kalmamak cihetiyle memlik-i mcverenin sefrleri birbirini ta'kb ederek tecdd-i muslahaya istid eylediler. Pdihn nazar da arka ma'tf olduu cihetle Rumeli huddunun te'mni arzsunda bulunduundan sferya pek ziyde hsn- kabl gstermiti . Hatt Venedik elisi bu sret-i mu'meleden cesret alarak er'ia mugyyir birtakm msadt talebine kalkm ve bittabi' cevb- red almtr. Ve bundan sonra huzrunda umm bir dvn akdederek ah smail'in slm'a verdii tefrika ve Ehl-i Snnet'e eyledii taaddiyi bil'nefs ta'dd ile muktele iin rey istemekle ulem derhl fetva verdiler. Fakat kffe-i mer skt hlinde bulundular. Zamann eshb-

hamiyetinden Abdullah nmnda bir yenieri bu hli grnce "Pdihm ne durursun Allah urunu ak klcn keskin etsin biz gittiin yere gider gider kaldn yerde kalrz" demekle kimi ihtiyr kimi ztrr herkes Abdullah'a peyrev eylediinden pdih derhl ran Seferi'ni iln eyledi. Ve neferi gayretine mkften birden bire sancak beyliine kadar is'd eyledi. zerine varlmak murd olunan ah smail Safev fevkalde yetien eshb- zuhrdan olarak daha on drt yanda iken ecddna mrid olan ay bana cem' ile ran ve Horasan ve Irak ve Krdistan'a tagallben mlik olmu idi. Hsl ettii kuvve-i mddiyeyi ise tervc ettii mezheb-i ceddenin mu'venet-i ma'neviyesini bir kat daha tahkm etmi ve Memlik-i Osmanye'nin her ciheti ah smail tarafdrlaryla dolmu olduundan devletce bu dhiye Uzun Hasan belsna glib hatt Timur fitnesine mtekrrib idi. Muhtara ne kadar byk ise onunla uramaya Pdih azm-i alcenbnesi de o kadar mtezyid olmakla dokuz yz yirmi senesinin bahr eriince Anadolu zerine hareket olundu. Ve ihtillt- dhiliyeye dir grlen emreler zerine ta'yn olunduu blda gsterilen me'mrlar vstasyla iyetleri tahkk olunabilen krk bin kadar adamdan en muhtaral olanlarnn idmyla ksrunun icbna gre taht- tevkfde vey gz hapsinde tutulmas iin etrf- mlke fermnlar gnderildi. Ma'mfh yine lerin kkn kesmek mmkn olamad'n pdih Sivas'a varnca ma'iyetinde bulunan yz krk bin kiiden krkbin kiilik bir frka ifrz ederek Sivas ile Kayseri arasnda terk etmitir ki bununla

hem Anadolu'da bir fitne tahrkine kalkacak olursa bastrmaya muktedir bir kuvvet brakt. Hem de yed dman mlknde muvaffak olunamazsa ric'at te'mn edecek bir nokta-y istind hsl etti. Hem de ah smail'e "Eer ordunun kesretinden korkup da saklanyorsan ite mrvvet askerimi takll eyledim" gibi szlerle hakret eyledi. Hsl Sultn Selim Bayburd ve Erzincan etrfda bulunan baz kal'n teshrine adamlar ta'yn ederek ve o vaktin adeti zre ah smail ile bir takm hakret-mz muhbereler girimekle beraber dman tarafndan ibtid olunmas zerine erre err (?) ile mczt tarkiyle huzruna gelen sefrleri ya hapis ya idm eyleyerek hudda varm ve hatt ileri doru bir hayli tecvz etmi ise de ah smail pdihn her tedbrini muvaffakiyetsiz brakmaya vkelnn derece-i ikdmn ve yenierilerin iliklerine ilemi olan meyeln- raht cihetiyle uzun seferlerden iddetle teneffrn bildiinden muhrebe meydannda tecrbe-i baht ve iktidrdan ise Osmanl Ordusu'nun temylnden istifdeyi terch ederek askeri itb ile bir kat daha igzb iin yol stnde tahliye ederek geriye ekile ekile aldran tarafnda bulunan dalara kadar gitmiti. Pdih dmandan ald esrlerin lisnndan bu hli istihbr etmesi zerine ah smail'in pyitaht olan Tebriz zerine yrmeye azim etti. Ve yolu krk konaa taksm eyledi. Yenieriler ise tpk tpkna dmann mdi gibi mekk- sefer ve tl-i igtirbdan ikyete balamakla dim onlar kendi a'bede-i desslerine alet etmekte olan vzer Sultn Selim'i azminden men' etmek iin

frsat msid grdler. Ve tertb ettikleri muhtabt- muzrrann arzn pdihn muharremlerinden (?) olan Hemdem Paa'nn akakazenliine havle eylediler. Paa huzra duhl ile ezberledii mukaddemeyi bast etmeye balar balamaz Sultn Selim netceyi teferrs eylediinden szn darb- emr ile kat' etmekle bu iddet zerine vzer ke-i ihtifya ekilmek mecbriyetinde bulundularsa da etvr ve evz'alaryla askerin gsterdii dilgrlii teddden hl olmadlar. Nihyet gittike marmakta olan yenieriler zahrenin kllyetinden ve mufsaann ba'adinden ikyet ve istid-i avdetle dadaalarn ayyka kardlar. Fakat pdih bu dhiye-i azimya da hi aldrmakszn bir meknet-i fevkalde ile ikyetcilere doru tevecch ederek "en bu meakkatlerin ekileceini size t clsum zamannda sylemitim. O vakit niin kabl ettiniz imdi niin it'aat etmezsiniz isterseniz siz avdet edin ben yalnz giderim." diyerek atn ileri srmekle asker dehetle mahlt bir hayret iinde kalarak czibe-i merkeziyeden ayrlamayan mdiyn gibi ister istemez pdihn cihet-i azmetine incizb ettiler. Ve gide gide aldran sahrsna yetitiler ki ah smail de kuvve-i mevcdesiyle oraya gelmi ve harb iin en mnsib zannettii bir mevk'i tutmutu. Dmann adrlar grnd gibi pdih baz vzernn ibrmyla bir meclis-i meveret akd ederek hemn muhrebeye balamak ve yhd askeri bir gn rhat ettirmek sretlerinden hangisi mnsib olacan mevz'-yu bahis etmekle ricl-i devlet istirhat cihetini terch ettikleri srada medric-i izz i'tilya henz yetiip gelmekte olan vatanperverlerden Defterdr Pr Mehmed Paa musbkne "Burada bir gn tevakkuf etmekle

iimizde olan h'inlerin dmanla muhberesine vakit vermekten baka bir semere yoktur. lme tevettn- nefs edecek zamanda iken bozgunluktan korkuyorsak hi harb etmeyelim. Yhd ne yapacak isek imdi yapalm." yolunda birtakm berhn-i ikn'iye serd edince Pdih "Keke vzer senin gibi olsa" diyerek ve berikilere hi iltift etmeyerek hemn askerin ta'biyesine ibtidr etti. Bununla birlikte ordu-yu hmyn pek ziyde yorgun ve adedce dah yalnz yzbin kiiden ibret olarak dman ise hem dinc ve hem de Askir-i Osmanye'nin bir buuk mislinden ziyde idi. Bundan baka ah smail Osmanllar'n esbb- addi ile muhrebeden teneffrne ve kendi takmnn iddet-i evk ve ta'assubuna itimd ederdi. Ve eline geen esrlerden ve baz rivyete gre orduda olan hinlerden harbin tertbini de haber almt. Ma'mfh md-i hazar ve meakk- sefer mevcd iken ne taraftan bir hav-i ifl eserse ona itb' eden yenieriler dman nlerinde grnce Osmanl nndan baka birey dnmediler. Hasmn kesretine ve harekt- askeriyemizce olan vukfuna ise Fatih'den beri Osmanllar'n fenn-i harbce hsl ettii mahret ve Pdih'n ztnda olan kudret ma'ziyde-i mukbele eylemitir. ah smail etrf dalarla muht olan aldran Sahras'nn etrafndaki tepelerde mevki' tutmu ve Sultn Selim ise beri tarafna gelince hi rm etmeyerek ovaya doru yrmt. ah smail ateli topun Osmanllar elinde s'ir lt- harbe hsl ettii galebeden beri ta'biye'l-ceyde bittabi' icr ettikleri tayrt bildii'n ordunun hareketini mnsebetsiz grerek hi mhimsememekte ve

suvrsine pyml ettirmek iin umm askerin dadan nzlne intizr ediyordu. Sultn Selim onun bu gafletinden istifde ederek bilisti'cl sahrnn en gzel mevki'lerini zabt ettikten sonra Anadolu askerini sa ve Rumeli askerini sol cenha ve ahsuvarzde'yi tali'aya ve adi Paa'y skaya ta'yn etti ve kendi yenieri ve silahdrla merkezde karr eyledi. Toplarn bir takm kalbde alkonulduu gibi bir takm da iki cenhn mntehlarna vaz' olunmu ve azab saflaryle setr edilerek onlar vakt-i merhnunda ya saa veya sola hareketle meydan ak brakmadkca isti'ml olunmamaya karr verilmiti. ah smail orduda bu intizm grnce i evvelki zann gibi olmadn anlamsa da azablarn icrsna me'mr olduklar manevray bildiinden bu ma'lmtdan istifde ile piydeyi merkez istind olmak zere suvrsini ikiye taksm etti ve azablar ortaya alarak bir tarafa ekilmelerine meydan vermemek ve bu sretle Osmanl Ordusu'nun en kuvvetli silh olan toplar isti'ml ettirmemek tedbriyle her frkay bir kol zerine havle eyledi. Sol kola musallat olan krk binden ziyde zrhl ve mntehib suvrye kendi kumanda ederek Rumeli Beylerbeyisi'ni ehd ve askeri firra icbr ile ordu-yu hmynun arkasn kesmeye teebbs eylemi olduu gibi sa kol zerine havle ettii suvrnin serdr olan stacl Mehmed Han dah hemn ah'n hareketine yakn bir iddetli hcm etmiti. Sultn Selim bu tedabr-i ngeh-zuhru grd gibi ihtir ile mukbele ederek verdii emirler zerine bir tarafdan yenieriler mevki'lerini terk ile ordunun arkasn almaya alan ah smail'in trik-i ric'tini kestiler. Bir

tarafdan dah Mehmet Han'n sa cenhta ortalamaya alt azablar saa veya sola meyilden ise dorudan doruya ric'tle toplarn nnden ekildiler. te bu silh- hilin te-i savleti dman ordusunun bir kolunu r'essyla beraber mahv ettii srada yenierilerin harekt- mhirnesi dah ah smail'in idre ettii frkay pern etmekle kendi meydn- murekeden bin bel ile kurtulabilmitir. Ve bu inhizmda yalnz haz'in ve mhimmtn menkhalarndan birini bile Osmanllar'a terk etmitir ki taraf- pdihden fetva-i er' ile kazasker Cafer elebi'ye tezvc olunmutur. Sultn Selim bu muzafferiyet zerine Tebriz'de bir anl aly ile dhil olarak bulduu eshb- ma'arifet ve san'at pytahtna gndermi ertesi sene fthtnda devam iin ity Karaba Klas'nda geirmek azminde bulunmutu. Fakat askerin ran Seferi'nden nefretine k dima hnelerinde geirmek adeti ve b-huss vzernn eytaneti munzamm olmakla biz-zarre stanbul'a kadar ric't ihtiyr etmitir. Esn-yi avdette gsterdii tehddt ile Grcistan' emrine mahkm ettii gibi ran Seferi'ne gider iken mu'venet deil adet hiynet etmi olan Zlkadiriye Hakimi'ni onun akrabsndan ve kendinin asdiksndan ahsuvarolu Ali Bey'in vstasyla izle ve mlkn yine Ali Bey'e havale etti. Ve Krdistan'a Bykl Mehmed Paa ile mverrih Mevln dris'i ta'yn etmekle yle bir kivar birinin darb- emri ve birinin hsn- takrri ile Memlik-i Osmanye'ye iltihk eyledi. Pdih ran mlknden avdete resiz rz olmu ise de Amasya'da olsun klamay pek arz ettii halde yenieriler Tebriz'de iken ettikleri hareketin te'srinden bir

kat daha cesret ve vkelnn evz'ndan gayret bularak yine hadden tecvze baladlar.. Ve hatt Pdih'n manzr-u iltift olan Pr Mehmed Paa'nn hocas Hilmi elebi'nin hnelerini gret ederek orduyu tefrk ile pyitahta gitmek iin emir aldlar. Vakt ki pdih esn-yi tarkde bu fesda sebeb olanlardan Dokaginolu'nu idm ve Hersekolu'nu azl ve tahkr ederek merkez-i hkmete avdet etti. iddet-i infi'linden kimseye bir sz sylemez nedm-i hs'l hs olan bn-i Kemal'i bile huzruna armaz olmutu. Hatt birka gnler sahrlarda yalnz gezerdi. Sonra birgn bagteten yenieri ihtiyrlarn huzruna celb ederek "Murdnz bu itatssizlikte devam etmekse imdi bana haber verin nefsimi hkmetten hal' edeyim. Ben bu saltanat mcerred slm'a hizmet iin pederimin elinden aldm ve slh- alem uruna birder ve birderzdelerimi fed eyledim. btid size bat teklf ettim kabl ettiniz. Ben de havb ve huzru terk ile dn-i mbeyyenin te'ydine urayorum. Sizin slm' ihy etmek maksadnz deilse benim de saltanata nefs'l-emrde kat' hevesim yoktur." hitb ve itba ibtid etmekle ran Seferi'nde vuk' bulan cmlesi cn ve dilden ndim olarak alamaya baladlar ve bin trl itizr ve vaad its ile bu fitnin muharriklerinden sa kalm olan Yenieri Aas skender Paa ve Sekbanba Balyemez Osman ve Kazasker Cafer elebi'yi haber verdiler. Pdih bunun zerine Cafer elebi'yi huzruna celb ederek "Askir-i slm ifsd ile teebbst- devleti ta'tle sebeb olanlarn er'an cezs nedir?" demekle molla "Eer tahakkuk ederse katildir" cevabn verince Sultn Selim "Cafer kendi fetvan kendin verdin." diyerek gerek onun

gerek Yenieri Aas'yla Sekbanba'nn idmlarna fermn eyledi. Bundan sonra yenierilerin nizmtn slha teebbs ederek gayret ve ecatna itimd eyledii Yakub nmnda bir bayrakdr def'aten aala karm ve ocan iinde derect ile ona takarrb eder yedi me'mriyet aarak bunlarla askerine bir nev'i erkn- harb hey'eti tekl eylemidir. alamaya baladlar ve bin trl itizr ve vaad its ile bu fitnin muharriklerinden sa kalm olan Yenieri Aas skender Paa ve Sekbanba Balyemez Osman ve Kazasker Cafer elebi'yi haber verdiler. Pdih bunun zerine Cafer elebi'yi huzruna celb ederek "Askir-i slm ifsd ile teebbst- devleti ta'tle sebeb olanlarn er'an cezs nedir?" demekle molla "Eer tahakkuk ederse katildir" cevabn verince Sultn Selim "Cafer kendi fetvan kendin verdin." diyerek gerek onun gerek Yenieri Aas'yla Sekbanba'nn idmlarna fermn eyledi. Bundan sonra yenierilerin nizmtn slha teebbs ederek gayret ve ecatna itimd eyledii Yakub nmnda bir bayrakdr def'aten aala karm ve ocan iinde derect ile ona takarrb eder yedi me'mriyet aarak bunlarla askerine bir nev'i erkn- harb hey'eti tekl eylemidir. te bu siyset ve tedbir ile perde-i haf' altnda mteheyyic olan fitneyi teskn ve askerin itatinden nefsini te'mn eyledikten baka Avrupa'nn muhcematna hi meydan brakmayp da Anadolu zerinde tasmm ettii seferlere rhatca devm etmek iin Hali zerinde bir

byk tersne yaptrarak yz sefnenin birden in olunmasn emreyledi ve vzer tarafndan Pdih' Avrupa ile uratrmaya altrarak ganim ve istirkk fevidinden mahrm olan ark seferlerinden tahvl iin bu emrin icrsna keml-i srat ve ikdm ile mberet olundu. Ve bu haber yi' olduu gibi mddet-i mtarekeleri hitm bulmu veya inkzya yz tutmu dvel-i mucvere birbiriyle yarrcasna isti'cl ile sefrlerini irsl ederek muslehalarn temdd ettiler. in bu cihetleri tamm olmakla beraber bahr da gelmi olduundan Pdih tekrr ran Seferi d'iyesini tecdd etmi ve askerin fitnesinden emn olduu'n senelik mhimmat- seferiye tedrikini emreylemiti. nk arkda bulunan Memlik-i slmiye'nin cem'ine o kadar mddeti kf grmt. Kendi bu tedriktn ikmli ile megl iken sadrazam Sinan Paa'y krk bin kii ile Malatya zerinden yrmek zere mukaddema ta'yn ettiyse de Msr Sultn Gavri Ftih'in mcerred slm kan dkmekten ihtizren Msr ile muhrebede teredddnden ve Bayezd seraskerlerinin merkez-i hkmette olan ftr cihetiyle malubiyetinden n-bec bir gurura dtnden arkn mes'il-i siysetinde hakimlii kurmakla mutavasst bir sretde meydana karak Askir-i Osmanye'nin gzrna ruhsat vermedi. Keyfiyet sadrazam tarafnda huzr-u pdihiye arz olununca meclis-i mverede "Mdm ki Gavri ah smail'e hmdir Msr ile muhrebe ran seferine mreccih grnr." denilerek oralar zabt ile Haremeyn'e el atmak ise slm' cem' etmek maksadnn en mhim ciheti olduundan pdih zihninde bu seferi kararlatrd.

Meydanda bir sebeb olmadka ehl-i snnet zerine kl ekmeyi mesleine mugyir olduundan Gavri'yi ran seferinde ittifka davet iin Msr'a iki sefr gnderdi. Kendi de Ordu-yu Hmyn ile Konya zerine hareket eyledi. Hlbuki te tarafdan Gavri daha Sinan Paa'nn Malatya civrna vsln duyar duymaz askir-i klliye ile Msr'dan hareket etmi olduundan sefrler kendisine Suriye'de mlki oldular ve ibtid habs ve tahkr ve muahharen kendinin ta'yn ettii elilerle beraber huzr-u hmyuna tesyr olundular. Gelen cevpda ise Gavri kendine hkmdrn- slm arasnda merci'yet isnd ederek Sultn Selim ile ah smail'in beynini islh iin arz- tavassut etmi ve evket-i drrna nmne olmak iin elilerini gyet muhteem bir hlde irsl eylemiti. Pdih bu hareket-i marrneden fevkalde mnfa'il olmak cihetiyle kendi elilerine olan hakretden dolay ahz- intikm iin gelen sefrlerin sakaln tra ile kendini bir topal eee irkb ile mrseline iade etmekle beraber Suriye zerine hareket etmekle ferkayn Mercidabk denilen mahalde telk ettiler. Gy ki memlikann Tatar istilsna bile sedd olmu olan hamet-i levendnesiyle Osmanllar'n zamanlarnca pv-yi alem olan mahret-i harbiyesi tecessm ederek iki dehetli ordu heyetinde birbirine kar durmu idi. Gavri mevcd olan kuvvetini beraber gtrm ve fakat Sultn Selim diryet-i fevkaldesi hkmnce bu muhrebede galebe kesretten ziyde mahrete mevkf olduunu bildii cihetle yalnz yanna seksen bin asker ve fakat sekiz yz kadar top almt. O zamanlarca topun

isti'mlinde sr'at olmadndan en byk hizmeti muhsaralarda grlerek meydn muharebelerinde o vsta-yi hileden pek de istifde olunmaz iken Sultn Selim mevcd olan toplarn zincirlerle birbirine rabt ederek ibtid piydelerle setr etmek ve dman muhcemeye balad gibi piydeyi topun arkasna almak tarzn icd ile bu silh hem pusu hem meteris makmnda kullanyordu. aldran muzafferiyetine bis olan bu tedbrin ise Mercidabk muhrebesinde dah isti'mlinde kusr etmemitir. arhaclar mbrezeye ibtid ettiler mer-i Msriye ecat-i cnsiprnede birbiriyle msbakaya kalkarak bir derece iddetli hcmlar gsterdiler ki evvel sadmede Osmanl Ordusu lerze-nk olmaya balad. Pdih bu hli grnce bizzat meydna at srerek harekt ve ifdtyla askeri tec'ye altysa da Osmanllar'n ec'at ve gaytreti Msrllar'n derkr olan kesretiyle beraber cndlikte olan mahretlerine galebe edememi ve Ordu-u Hmyn'un inhizmna az bir ey kalmt. Bereket versin ki Sultn Selim gsterdii shte ric'tle Klemenler'i ifl ederek toplar setr eden piydenin nne ekmekle edilen ate yedinci def'a vurur vurmaz muhrebenin rengi deimekle Msrllar mzraklarn ucuna mushaflar bend ederek Askir-i Osmanye'nin muhcemtna bir sedd-i manev ekmek istediler. Fi'lhakka Msrllar'n huslu kuvve-i karbeye gelmiken pdih yaln kl meydna atlp "Bu tedbr mm Ali'y hakk- hilfetden mahrm eden dessedir bunlar hem rfzye mu'n olurlar hem de Kur'an' h hccet-i tezvr ederler." gibi ikn'at ile askerini bir sretle tahrs eyledi ki Msrllar'n uradklar malbiyeti bir hamlede itmm ettiler.

Pdih muzafferiyet-i vk'a zerine sevk ettii seriyyelerle Mara zerlerini ve bild- Suriye'yi tamamen teshr etmi ve bu srada k gelmekle ordusunu oralarda ikme ederek Msr zerine yrmeyi evvel bahra ta'lk etmiti. Beri tarafta Msrllar Gavri'nin yerine ki Mercidabk muhrebesinde n-bd olmutu fart- ahmetle mmtz- zaman olan Tomanbay' icls ederek tedrikt harbiyelerini keml-i ikdm ile ikmle balamlard. Pdihn himmeti daim Acemistan'a masrf olduu'n ehl-i snnet arasnda kan dkmek istemediinden Msr'n emrden ise tedbr ile zabtn daha mnsib grm ve sikke ve hutbe kendi nmna olursa hkmet-i dhiliyeya taarruz etmeyeceini ihbr iin Tomabay'a bir sefr gndermi idi. mer-i erkese cevb makmnda Osmanl elilerini idm ettiler ve Canberdi Gazal'yi bir mkemmel frka ile gaza zerine gnderdiler. Taliada bulunan sadrazam Sinan Paa gelen frkay pern ederek haberleri huzr-u pdihiye arz ettii zaman Pdh sfera hdisesini evvelce iitmi ve Ordu-yu Hmyn zerine hareket etmiti. Kader dah yver olmak cihetiyle nzl eden yamurlar syesinde arada olan ller meakkatsizce geildi. Ve hatt Suriye'de iken Pdih'n tedrik ettii elli bin kadar sak develerinin hamlesini bile istimle hcet kalmad. Kahire civrna yetiilince Tomanbay'n Adliye Meydan'nda ordusunu kurmu ve nne bir hendek aarak Pdih'a kendi tedbrine yakn bir tarzda mukbele iin Msr ve skendieriye kal'ndan getirdii iki yz kadar topu onun dernuna yerletirmi olduu haber alnmakla Sultn Selim bu tertbi netcesiz brakmak iin

bir akam zeri kardan alay gsterdi. Ve meydn- harbe doru yrmeye balad. Beri taraftan Tomanbay dah askerini hazrlayarak sahha kadar baskna muntazr olduu halde Pdih ortala zulmet kt gibi veche-i azmetini tayr ile Mukattam Da'nn zerinden dolaarak dman ordusunun miynesinden skesine doru bir mevk ittihz eyledi. Bu sretle ki sabah olup da muhrebeye ibtid olunduu gibi Msrllar toplarnn yalnz sa cenh mntahsnda bulunan birkandan madasn istiml edemediler. Tomanbay bu felketi grnce kendini bulunduu mehlekeden tahls iin Pdihn nefsine zarar ik'ndan baka bir re bulamayp erkes mer-i mehrinden Kertebay [ ] ile pdihn vcdunu ortadan kaldrmak yhd bu yolda efn-i cn etmek zere ahd ederek mntehib svrilerle Askir-i Osmanye'nin kalbghna hcm ettiler. Savlet-i kmile ile nlerine tesdf eden alylar yaralayarak alem-i hmynun bulunduu mevki'e kadar geldiler Sultn Selim ise ordusunu ta'bye ettikten sonra ehri ve sir mevki' i lzmeyi zabt ile dmann rict hatlarn kat etmek iin askerinin bir frkasyla hareket etmi olduundan Ordu-yu Hmyn merkezini idre etmekte olan Sinan Paa'y Pdih zannyla katl eyledi. Ve iki refki dah pnn iki yannda bulunan Ramazanolu Mehmed Bey'le Haznedr Ali Aa'dan birini sadrazam ve birini de ahsuvarzde kys ederek idm ettiler. Bunlar avdet edince Osmanl suvrsi akablerine derek arhalamakta iken Pdih dah teebbs ettii tedbri itmm ettiinden yine muhrebe mevki'ine vrd

ile askeri ve toplar idreye balamakla birka saatler edd edd kerr ferden sonra ikindi zerleri erkesler btn btn trumr oldular Tomanbay ise mnhezimen avdetinde ehri mazbt bulduundan sapa yollardan Said iine firr eyledi. Pdih bu galibiyet zerine "Msr' zabt ettik fakat Sinan gib oldu. Bir memleket ona bedel olamaz." yolunda tahassrlerle kymet-insln izhr ederek Vastaniye Cezresi'ne nzl ile etrf mevtlardan tethr ve Msr'n levhikini teshr iin iktiz eden evmiri it ile megl iken Tomanbay toplayabildii erkes ve Arab ile lgr Cezre-i Vastaniye'yi basmak istemi ve Pdih'n ihtiytkrl cihetiyle buna muvaffak olamaynca bagteten Msr'a duhl ile ele geen Osmanl mstahfazlarn idm ettikten sonra muhrebeye hazrlanmtr. te-i belnn bu sretle teceddd- fevern zerine taraf- hneden sevk olunan asker gn kadar cnsiprne ikdmat ile ehrin zabtna altlar fakat zten hneler krgr ve sokaklar sk olduu gibi dman medhalleri tutmu ve her kede meterisler kaldrm olmak cihetiyle memleket baya birbirine girmi birtakm tabyalardan mrekkep bir istihkm- cesm eklini aldndan istihsl-i maksada muvaffak olamadlar. Pdih o hiddetle kumanday bil'nefs uhdesine almak iin bir te atlas haftn zerine zrhn giyinmi ve bir kr kheylna suvr olmu olduu halde mevki'-i muhrebeye vrd ile bir taraftan bir taraftan memleketi tee tuttuu gibi bir taraftan dah kendisi mntehibi olan Osmanl dilverlerinin nne derek ehrin dhiline hcm etmekle gn uratktan sonra o bendermeekkel ky da darb- dest-i kahramn ile feth eyledi yalnz kumanda deil bil'nefs mbrezede dah o derece

ikdm gstermiti ki emr-i celdetinden dkt kanlarn brakt lekelerden altndaki kr atn balad ekle baklnca kahraman- zaman bir kaplana suvr olmu zann olunurdu. Harb ise o derece idded bulmu idi ki iki taraftan altm bin adam ehrin sokaklarnda agiye-i hk hn olmutu. Bu feth-i mbine mazhar olduunun haftasnda Msr'a dhl ederek cuma namazn ed iin aly ile Melik Meyyed Cm'i(n)e azmet etmi ve hatb minberde hdim'l haremeyni'l-erfeyn nvnyla kendi nmn tezkr edince altndan seccdesini ve bandan destrn ref' ile toprak zerinde secdeye kapanarak girye-rzn- kr ve iftikr Sultn Selim memleketin inzibtn hsl etmek iin erkes mers bakysndan muhtef olanlara amn verildiini ve yine meydna kmayanlar olursa gerek kendilerinin ve gerek saklayanlarn demi heder olduunu iln etmekle mernn birou gizlendikleri yerlerden zuhr ile tfet-i pdihye iltic ettii ve kimi dah ele derek idm edildii srada ma'hd Kertebay'n dah bulunduu mahal haber alnarak huzra gtrld ki Suriye'nin zaptndan sonra Pdih'n ulvv-u ftrat ve istidd- muvaffakiyetini idrk ile hidmetini bil'iftihr ihtiyr etmi olan Hirebay dah meclisde hazr idi. Kertebay Taraf- Pdih'den ecatine hrmeten edilen latfeleri baka manya haml ile birtakm tahkrli cevplara ve hussan Pdih'n "Benim murdm bu bedbaht hidmetimde kullanmak idi ne garb tnd-mizc imi " demesi zerine "Allah gstermesin ki cnmda bir ramak kaldka sana hidmet edeyim yannda Hirebay gibi bir yezd gerektir ki sinni cehenneme kid olsun" yollu

birtakm b-edebne szlere cesretle beraber dime mheyyy- fesd olduunu isbt etmesinden dolay idm ettirildi. Bununla Msr'da mevcd olan esbb- muhtarann bir byk ciheti bertaraf olmu ise de Tomanbay yine Said iinde asker toplamaktan hl deildi. Pdih ise matlab- akss ran Seferi'nin tehri cihetiyle Msr'da uzun uzun ikmeti arz etmediinden ecat ve mekrim-i ahlkna tahsn-han olduu Tomanbay'a tekrr sefrler irsliyle evvelki art vehile sikke ve hutbe nm- pdihye olmak zere kendini atfen Msr Hkmeti'nde ibk edeceini tebr eyledi. Fakat erkes mers bu inyet-i mahssaya da yine sfernn idm is'itiyle mukbele eylediklerinden erkesler'in gayz- muzmiri vcdlar yaralanmadka gnllerinden kmak muhal olduunu bildii'n Askir-i Osmanye'den ayrd bir fkraya Sadrazam Yunus Paa ve erkes ve Arab mltecilelerinden tertb ettii bir dier frkay Canberd Gazali ma'iyetiyle sevk ederek ve bir frka ile dah kendi hareket eyleyerek mteaddid muhrebelerden sonra Tomanbay' ve emr'ul-mers bulunan Aver adi Bey'i esr ettirmiti. Vakt ki Tomanbay huzr-u pdihye duhl ile mlkne verdii selm Sultn Selim dah ta'zm ile redd ederek kendini mecliste bir mevki'-i ihtirma ik'ad eyledikten ve birka dakka nazar- hayretle emailini mlhaza ettikten sonra sze ibtid ile "Biz arada hsl olan ikk def' etmek niyetiyle size birka kerre sefrler gnderdik ve yalnz slm' kelime-i vhidde cem' iin bir kuru sikke ve hutbeye kanat ettik Halbuki her cenkte Nsr- Hakki galebeyi bize ihsn eylemiti. Siz sefrlerimizi katl ettiniz ve tuttuunuz yolda i bu

dereceye gelinceye kadar srr eylediniz." deyince Tomanbay elilerin katlinde kendinin sun'i olmad gibi sikke hutbe matlabn kabl re'yinde iken merya sz geiremediini ve muhrebede srra hfz- yl diyesinden baka bir sebeb olmadn ird ile pdihn slm zerine ne hccetle geldiini sl etmek istedi. Sultn Selim ise "Ben zerinize re'y-i huddmla geldim siynet-i dn iin rufeza ile muhrebeye azim etmi iken pdihnz Gavri Acem'le ittifk eyledi nmze sedd oldu mlkmze kasd etti biz de ulem-i Rm'un verdii fetvalar zerine irkinizin def'ini ran Seferi'ne takdm eyledik muslahaya ne kadar meyl ettikse sizin tarafnzdan sefrlerimizi katl etmek ve ordularmz basmaya almaktan gayr mukbele gremediimizden tasallutunuzdan kurtulmak iin mlknz btn btn zabt etmekten baka re bulamadk siz evld nasaradan bir blk kle maklesi adamlar iken ne ibdullh ne de civrnzda bulunan memlik-i slmiye ve ne de kendi saltin ve mernz bir vakit irkinizden emn deildi er'atn hkm ettii mczt yerine getirmeye baladk." yollu szlerle Tomanbay' ilzm ve fakat huzra hitben "Byle bir ec' zta kymak ne lyktr memleket asy buluncaya kadar Yenieri Aas da misfir olsun ve lzm olan riyette kusr olunmasn." diyerek haytn te'mn ve hakknda arz- ihtirm eyledi. Pdih bundan sonra yine Vastanniye'deki kasra ekilerek asy-i memleket esbbnn ikmli Msr'n idresini gh Tomanbay'a ve gh Sadrazam Yunus Paa'ya vermek hayli ile megl olduu srada memlike bakys Tomanbay'n haber-i esretini bir desse-i harbiye hkmde tutarak memlekette idme-i fesda almaktan hl kalmadlar ve hatt birka def'alar gece vakti ehrin kenrn bastlar cesretlerini bir derece ileri

gtrdler ki Pdih her yeti ettike reh-gzrnda "Allh'n-nasr Sultn Tomanbay" sadlar iitirdi. Akibet Tomanbay sa olduka velev hakka riyeten musdakatdan ayrlmasa bile efkrn galeynn teskn ile memleketin itat ve rahtn te'mn etmek mmkn olamayacana hkm olunmakla Sultn Selim gerek onu ve gerek Sadi Bey'i indinde mukaddes olan maksad uruna kurbn eerek Bb- Zuble'de selb ettirdi. Fakat byle bir mecbriyette bulunuundan dolay dah hemn birderlerinin felketi derecesinde mteellim olmutu. Sultn Selm bu musbet ddenin cenze namaznda hzr olarak rhu'n birok sadakalar datt srada Tomanbay'n asdiksndan olan kad gasl ve tekfnle megl ve iftirkndan dolay mell grnce gzleri dolarak "Muhabbet bu zamanda belli olur. Ben bu kadar ans ve ikble nil olmu iken byle bir dost kazandma emn deilim." tahassryle huzr-u saltanat-rb iin en byk ar- rev ve bir pdih iin serr-i saltanatda iken klinin uruna fed-i cna hzr olduundan bahs eder milyonlarca mnafk mevcd iken vakti musbetinde hline alayacak bir yr- muvfk bulmak pek ziyde bahtiyr olmaya muhtc olduuna vukf-u hakimiynesini isbt etmi ve gerek kdy ve gerek Tomanbay'n az ok musdakatyla me'lf olan sir tevbi'ini srf hukkperverliklerine riyeten mustarik-i ihsn eylemitir. Msr ikmetinde zuhr eden vaknden olarak birgn kaykla Nil zerinde gezdikten sonra kasrnn kenrna kmak istedii srada iskeleyi tutturamayp Nil'e der rkib olduu kayn re's ve t'ifesi o berk-i celdeti tutulduu seyeln- hatar iinde mahv olmaktan bin bel ile hals edebilir. Bunu mteakkib Tomanbay'n asdik-i mersndan Kalsu Adl efendisinin akibetini istim' edince gayz- tm

ve hrs- intikm ile bahdrne bir cinyet irtikbna azm ederek bir gece nefs-i hmyuna s'i kasd iin Nil kayklarndan birine rkb ile kasr- pdihnin kenrna yanar ve sakfna kar. Fakat d'ire-i hmyna duhl iin bi yol taharrisiyle uramakta iken yenieriler duyarak zerine hcm ederler o da kendini damdan Nil'e atar ve akib-grler nnden yze yze firr eyler. Garb tesdfdr ki bu sralarda Sultn Selim kurtulduu iki mutarann bykl nisbetinde ve me'mlnn fevkinde iki muvaffakiyete n'il olmutur. Bunun biri Mekke'de erfet eden Ebu'l-el-Barakt itatidir ki olu Eytim'yi (?) irsl ile Haremeyn-i Muhterem'nin anahtarlarn huzr-u pdihye gnderdiinden Pdih hemn mahfil-i erfin irsline ibtid Haremey ahlis''n bir m]kemmel srre tertb etmekle bu tedbr oralarn ftiha-i fethi olarak ondan sonra Saltin-i Osmanye yalnz Haremey'in hdimi deil ta Yemen hudduna kadar Hicaz'n da hkimi olmutur. kincisi ise mehr Hayreddin Paa vakasdr. Mrilleyh mefharet-bah olduu mesleki celdete korsanlk tarkiyle balad hlde mahret-i fevkaldesi cihetiyle refte refte Cezyir-i Garb'i zabt etmi ve milletine hidmeti yle bir mlkn hkmetine terch ile serr-i saltanat bile ulviyet-i ftryesinin mdnunda bulunduunu isbt in feth ettii memlikde hutbeyi vatann hakimi olan ve slm' ryet-i ittifk elinde bulundurmak iin bu kadar fedkrlklar eden li-Osmn Pdih' nmna krat ettirmitir. Sultn Selim Hayreddin'e birka sefne ve iki bin askerle imdd ederek kendisini Avrupa'nn ikml-i fthtna me'mr ettikten sonra Msr'da temdd-i ikmeti iktiz eder bir vazfe grmemek cihetiyle yine rn Seferi'yle itigl iin avdete karr verdi. Ve en evvel Hlef-i Abbasiye bakysndan Msr'da mevcd olan

zt stanbul'a celb ile Ayasofya Cmi'inde hakk- hilfeti alenen Hnedn- Osman'ye terk ettirdi. te Endls'de Emevye ve Msr'da Ftmye zuhriyle inkism etmi tavif-i mlkun pene-i tagallub elinde btn btn kuvvetini zyi' eylemi olan Hilfet-i slmye Hlagu'nun Badat istlsndan beri hkmet-i cismniyesini tammen taarr ile vazfesi yalnz kendine mrcaat eden hkmdrlarn me'mriyetini tasdk-i mnhasr olmak zere bir nevi' re's-i rhn hkmne girmi Sultn Selim Halfe-i Abbs'yi ki Mtevekkil-i Slis'dir stanbul'a celb ile hakk- hilfeti Hnedn- Osmn'ye terk ettirerek kendinin cem'-i slm ve teshr-i alem maksadna pek byk medr olduktan baka bir insn bat veya verset trikiyle mslmanlarn riysetine getii'n Aleyh-s'salavt Efendimiz'in rhniyet ve maneviytna halef olmak lzm geleceini ve siydetin hidmetinden ibret olduunu meydna koyduu'n Dn-i Muhammed'ye hidmetlerinin en by saylr. Sadrazam Yunus Paa Msr Hkmeti'ne nmzed olanlardan biri olmak cihetiyle memleketin istlsndan beri idresi mrilleyha havle olunmutu. Paa ise Sultn Selim'in teebbsatna sedd ekmekten baka birey dnmeyen vzer bakysndan olduu hlde diryet ve ecatna hrmeten sa braklm ve o da t Msr'n zabtna kadar mesleini terk etmeyerek Pdih' seferin muhtartna dir vaazlarla tacz etmiti. Ama Msr'n idresine me'mr olunca tesri olmayacan kendi indinde dah tahakkuk etmi olan birtakm muglatalar iltizm ile uramaktan ise himmetini bir taraftan erkes mersn msdere ile hazne doldurmaya bir taraftan Arabn iinde kendine tarafdr peyd etmeye hasr eyledi

ve hatt Mezhib-i Erbaa kadlklarn yedd-i vstasyla mzyedeye kard. Mevlna dris'in - yine cehletinden bil'istifdePaa'y vsta ederek huzr-u hneye takdm ettii bir Fris kasdede bu ahvli im etmesi zerine Pdih'n vki' olan tahkktnda sret-i hl anlaldndan Msr Hkmeti diryet ve sadkati Sultn Selim nezdinde tecrib-i kesre sbit olan Hayrebay'a ve am ile Msr civrnn emreti bu sefer de hidmetleri sebkat eden Canberd Gazali ile Hatim Sufi ve Gazale Aireti re'si olan Himad gibi mer ve meyihe tevch olunmu ve hatt mukaddem nefs-i pdihye kasd eden Kalz Adl'ye dah emn ve her trl hak ve mallarndan istifde iin fermn verilmitir. Pdihn ltf ve adleti ve me'mrlarn bilakis sakmet-i tedbr ve s'i-niyeti bir derecede idi ki Msr Seferi pek ok masraflara muhtc olduundan baka dima mstaid-i ihtill olan asker takmn bir taraftan klcyla terhb ile beraber bir taraftan dah ihsn ile tatybe ihtiyc gsterdii'n haznede bir fen muzyaka peyd olmakla bir tcirden birka bin altun istikrz edilmiti[.] O esnda b-tesdf diyn veft ederek bir ml- azm ile iki yetm terk edince defterdr bulunan zt gy bir defne-i diryet kef etmi gibi tcirin rihletini ve metrktnn kesretini ve evldnn bu derece servete ihtiycdan beretini ve hussiyle kendinin hazneyi doldurmakta gayretini mbeyyen uzun uzadya bir takrr tertb ederek terekeden bir mikdrn msdere iin Pdih'tan emir istedi. Sultn Selim takrri grd gibi en buhranl zamanlarda bile halel bulmak derecelerinden al bulunan insf ve ulvv-u cenbnn sikasyla blsna kendi kalemiyle "mteveffya rahmet mlna

bereket evldna afiyet gammaza lanet" ibresini tahrr ile siyet-i vk'ay redd ve tezyf etmitir. Bu srada ise Pdih'n fthat- cellesinden lerzenk- ztrb olan Venedik Cumhru'nun sefrleri yetierek gerek Devlet-i Alye'ye ve gerek Msr'a olan cizyelerini arz etmilerdir ki haznenin ihtiyc bununla bil'klliye bertaraf olmutur. Sultn Selim Msr'da bulunduu esnda Macaristan ile olan muslahasn dah bir sene temdd etmiti. Hazret-i Pdih ric'ta balayp da memlik-i meftha'nn derece-i servet ve kudretini anlamak iin tahrrine ve Cebel-i Lbnan ile henz itate girmeyen llerin teshrine me'mrlar seriyyeler tayn ederek ar ar Rm'a doru gelmekte iken birgn Sadrazam Yunuz Paa'y sohbet iin yanna arr bu srada ise Msr cndleri saa sola at srmeye balarlar. Pdih ya bizim askerimiz niin byle tal'm istemez yollu Paa'ya hitb edince kendi Msr Hkmeti'nden mahrm olduundan dolay fevk-al-gye dil-gr olmak cihetiyle gayz- mzmirini izhr ederek "Askerin yarsn itlf ile zabt ettiiniz memleketi yine bir erkes'in elinde braktnz kimse ta'lm etmek deil ayan bile atmasa revdr" diye ta'rze balad gibi derhl iret-i pdih ile boynu vurulur. Paa'nn sebeb-i katlinde mussrlar bile ihtilfa derek hatt Sultn Sleyman zaman- hkmetinde bn-i Kemal ile mshabet ederken "Pederin hareketine ta'rz haddim deilse de bir sz iin Yunus Paa'y idm ettirmesi bana garb grnr." deyince Molla "Pdih'm Yunus Paa Msr Hkmeti'nden mahrm olduu'n hynetine ah smail ile muhbereye balam ve pederiniz her tarafda bulunan csslar ma'rifetiyle keyfiyete vukf hsl etmiti mazarratn def' iin katl ettirdi" demitir.

Pdih bu hdise zerine ak kalan mesned-i sadrete Vezr-i Sn Zeynel Paa'nn diryetini kf grmedi ve hidmeti Vezr-i Slis Hocazde Mehmed Paa'ya ihle etmek istedi ise de "Kimi sadrazam ettimse tebdl-i ahlk ile devlete muzr olmaya balyor ve bil'ahere kendini ya idm veya tard etmeye beni mecbr ediyor yed Hocazde dah o hle gelirse sohbetinden mahrm olurum" diyerek mrilleyhin nasbndan sarf- nazar etti ve sadreti stanbul muhfazasnda bulunan Piri Paa'ya tevch etti. Vakt ki stanbul'a muvsalat olundu Piri Paa meslihin kesretinden ikyetle kendine muvenet iin bir vezr-i sn taynini isteyerek bu hidmete Rumeli Beylerbeyi Mustafa Paa'y tavsiye etmekle "Bana yle mstern lzmu yoktur madem ki istiyorsun senin vezrin olsun" cevbyla mrilleyhin vezret-i snyesine ma-al-kerhe rz gsterir. Paa me'mriyete gelir gelmez hmsi olan Piri Paa'y istirkba kym ile huzr-u pdihde re'ylerini tahte ve msvsini ta'dda cr'et edince Pdih "Selim ocuk mudur ki senin gibi ahman szyle bir emn adamn muteb etsin Ykl huzrumdan Sen benim adamm deil Piri Paa'nn vezrisin" yollu mtecellidne bir tekdr ile sz keser ve kendisini kahr etmeyi kurmu iken Piri Paa'nn mrvvet-mendne arz ettii efat syesinde afv eder. Ancak stanbul yalnz bunun gibi hrs-ikbl dessine mnhasr kalmayp Sultn Selim bir tarafdan Msr Sefer'inden dolay mhimmt- harbiyeye arz olan noksnn ikmliyle itigl ettii gibi Rumeli huddu dah

karm olduunudan donanmann tezydini emretmiti. Dier tarafdan ise Hristiyanlar'n baz ahvlinden phelenerek ve spanyollar'n Endls'deki slm'a vuk' bulan taadiyt- mel'nelerinden dolay da pek ziyde d-dr olduundan hem memleketin asyiini temn etmek ve hem de garbdaki dindalarnn haff olsun bir intikmn almak iin edyn- sire eshbnn kffesini slm etmek tasavvuruna derek buna re olmak zere kiliselerin cmi'e tahvl olunmasn ve papaslarn tardiyle ocuklarn slm mekteblerinde terbiye edilmesini fermn buyurdu. Vkel ise bu sret vcda geldi hlde harcn noksanndan hsl olacak mzyakay dndkleri cihetle ber-mu'td tedbr-i pdihyi netcesiz brakmak iin verdikleri talmt- hafiye zerine Rum Patrik'i Divn- Hmyn'a gelerek Fatih'in ahdini yd ve hernekadar elindeki fermn mutaharik olmu ise de iddia ettii msadtn it olunduununa yenieriyi ehd etmekle Sultn Selim iddiay hakl bulduundan baka tedbrinin tedrcen icrsn daha mnsip grdnden o def'alk mukaddime sretinde yalnz birtakm kiliselerin cmi'e tahvliyle iktif eyledi. Bu srada Sultn Ahmed ehzdelerinden rn'a iltic eden Sultn Murd olmak iddisyla Anadolu'da bir adam zuhr ettii gibi Tokat tarafndan dah Cell nmnda bir herf ki ismini muahharen zuhr eden ekiyya mirs brakmtr. Mehdlik iddisyla alem-i ifrz- isyan olmutu. ehzdelie yeltenen (?) b-renin skdar'da cenzesi bulunarak em'ilinde olan ihtilf dolaysyla davasnn kizbi zuhr eyledi[.] Cell ise zerine sevk edilen olunan Ferhad Paa'nn vrduna hcet kalmadan ahsuvarzde Ali Bey tarafndan bir hcm ile idm ve askeri pern edildi.

Vkel mhimmt- harbiye tezyid ettike yine Pdih'n rn Seferi'ne kym edeceini bildikleri'n kendini oyalamak niyetiyle Rodos'un mlke lzmunu ve hzr bu kadar donanma mevcd iken fethine azmin mnsebetini ird etmeye baladlar ve "drt aylk mhimmtmz hzrdr" dediler[.] Sultn Selim bu szlerden fevk-al-gye gazab-nk olarak "Ben kiverler zabt etmek fikrindeyim siz beni bir hrsz kalesi ile uratrmaya alyorsunuz. Rodos'un zapt mevcdunuzun iki katndan ziyde mhimmta muhtcdr. Ceddim (?) zamannda olduu gibi yine adadan rezletle avdet ettiimi murd edersiz. Benim bundan sonra veche-i azmetim sefer-i ahirettir." szleriyle vzery huzrundan tard etmi ve garbdir ki ok gemeden bu ihtr- vicdnnin hakkat zuhra gelmitir. syle ki bir gn Pdih nedmi olan Hasancan ile beraber bahede gezerken "Omuzlarmn arasnda birey acr durur. Acaba diken mi girmi ola" demekle Hasanca "htimaldir. rde buyururlarsa bir kerre bakaym" yollu cevb verir ise Pdih'n vcdu ziyde kll olduunda Hasancan eliyle birey bulamayp nihyet dmelerini (?) zerek dikkat edince zahmet veren yerde bir ufak bann mevcdiyetini sylemekle Pdih skmasn emretti[.] Hasancan eliyle yoklaynca grd ki bann altnda katlam bir bycek madde var[.] "Aman Pdih'm henz ban olmam cerrhlara mrcaat buyurunuz" demek istedi. Meer kendisi birka gn evvel bir ban kardndan huzra gelememi imi[.] Sultn Selim ona ta'rz yollu "Biz elebi deiliz ki bir ban iin etibbya mrcaat edelim" diyerek hamama girdi ve ban della sktrd[.] Diken zannolunan beliyye ise dehetli bir rpene olmak cihetiye btn btn iltihb eylemi ise de kendisi ran Seferi tedriktn ikml ile

beraber Macaristan'n hareketine nezret iin Edirne'ye azmeti emretmi olduundan yarasnn iddetine ve asdiksnn nashatine bakmad. stanbul'dan hareket eyledi. Ne garbdir ki yol zerinde mukaddem pederinin ordusu ile muhrebeye mecbr olduu mevki'de btn btn harekete iktidrdan kalmtr. Elli gn kadar orada esr-i fir olduktan sonra Dokuz yz yirmi alt senesi evval'inin dokuzuncu Cumaertesi [23 Eyll 1520] gecesi cerhas deildikten sonra nedmine hitben "Hasancan bu ne hldir" demekle mrilleyh hakkati velev huzr-u saltanatta olmu mdhaneye terch eden erbb- sadkatdan olduu gibi hastann da ehresinde mevt emrt mhade eylediinden "Pdihm dny dadaas encma eriti. Allah ile olacak zamandr" yollu cevab verince Sultn Selim "Bizi bunca zamandr kiminle bilirdin?" diyerek dostunu bir sitemle tekdr ettikten sonra Sre-i Yasin tilvetini emir ile kendi de beraber krat etmekte olduu hlde kat' sekert-l-mevte uramakszn teslm-i rh eyledi. () Byle ekbirin muhkeme-i ahvlinde shhat ummiyet-i ef'line dikkatle hsl olabilir. Yoksa vakyi'nin yalnz veya birka cihetine hasr- nazar etmek bir vcdun az-i maktasna nazarla tensbne hkmetmek kablindendir. Subet ise Sultn Selim gibi azameti sahhan acib-i alemden ma'dd olan bir timsl-i tarhnin heyet-i mecmasn gz nne getirmektedir[.] te bu maksad hsl etmek iindir ki Pdih'n kllayat- ahvlini teferrut- tafsliyesinden tecrd ederek u bir iki levhaya strmak istedik.

Sultn Selim kmeti tavile mil[,] kemikleri kaln[,] omuzlarnn aras gyet vsi'[,] vcdunun nsf- als nsf esfelinden ksa[,] ba byk[,] kalar atk[,] yz mdevver ve krmz[,] byklar ehresine bir garb hey'et verir hlde byk arsln gibi[,] az iri[,] ene kemii vsi' ve kav[,] bir dehetli kahramn idi. Hele ehresinin intizm ve nrniyetiyle gzlerinin gh bir fikr-i hakmne gibi manzrunun gnlnde olan en pinhn kelere duhl eder yolda ve gh bir zebn-gy gibi nazarlara if-i merm eder sretde baklar isti'ddnn fevkaldeliine birer vzh brhn gibi idi. Sretde ise kudretin ndiren tezyninde bezl-i keml ettii havrk- adtdan ma'dd bir zt (?) olarak[,] uluvvu himmet[,] metnet-i azim[,] kibr-i nefs[,] iks'-yi tasavvur[,] hiddet-i zek[,] amik-i nazar[,] sr'at-i intikl[,] isbet-i zann[,] celdet-i ftrye[,] mahret-i harbiye[,] meyl-i inkilb[,] tahkr-i adt[,] nfz-u emr[,] ilk-i dehet[,] iddet-i ekme[,] galebe-i mklt[,] nefret-i lezz[,] istihff- hayt gibi herbiri bir kahrmana sermye-I iftihr olacak bir ok meziyt- celle cem' olmakla beraber ftratnda ehvet ve rahta inhimk olmamak cihetiyle hl-i zamanlarn sohbet-i ulem ve mzkere-i ulm ile emrr etmiti. Ve hatt mizcnda olan siddet-i teessrle beraber otuz sene kadar mlkn bir kesinde cz'iyytla itigle mecbr olduu'n pek ziyde sklm ve bittabi' mal olduu ilahiyt gnlne dnydan bir nefret vermi olmak cihetiyle bay bir hzn- dimye mbtel olduundan bu ztrbn tesriyle geceleri uykusu saate mnhasr olmakla o zamanlar saray ktphnesinde ne kadar melleft var ise leyl-i tenhyde cmlesini gzden geirmiti.

Bu fezil-i mevhibe ve kemlt- ilmyeden baka teebbsde alemin muazzamt- umrunu cz'iytdan muhakkir grmek ve icrda bilakis maksadnn en kk bir cz'ne klliyet-i cmias kadar ehemmiyet vermekten ibret olan ve messir-i celleye mazhar olmu ne kadar eazm var ise hemn cmlesinin en byk silh- kuvveti bulunan hasse-i imtiyza mlik olduu gibi kabl- hakk ve kymet-inslk tabyi-i beerdeki nekiz ve kemlatn mizn- ta'dlidir. Mizcnda hibir hdise ile halel bulamayacak sretde yerlemiti[.] Alem maksdn taharride ikdm ise o derecede idi ki tark-i aziminde mevt-i hil tecessm ederek karsnda durmu olsa bperv zerine gider ve bu yolda her trl mtehayt ve hissiytna suhletle galebe ederdi. te Sultn Selim bu sretle hl-i zamanna mnsib ve tasavvurtnda olan ulviyet kadr nyla mtensib olarak politika meydnna girince Millet-i slmiye'yi kelime-i vhidede cem' ile zamannca liv-l-ahmed-i eratn sye-i amn altnda almay maksad ittihz eyledi. Fakat yle bir emr-i azme teebbs iin mlkn teettt- hkmetten ve fesd- ihtillden kurtarmaya ve cem'iyyet-i muvahhidini tefrk etmekte olan mezheb-i iyyeti ortadan kaldrmaya ihtiyac grdnden saltanat biat- adiye deil bir nevi intihb sretiyle kabl ederek hkmetini ess-i hakksi zerine bin ettikten sonra hereyden evvel devletini bulunduu sar'a-y sknetten kurtarmaya azim etti. btid-y mberetinde fikr-i ceddi o derece ileri gtrd ki saltanatn sakall bulunmak gibi en cz'i bir mersime bile riyet etmedi ve evz' ve etvrnda

ecddnn hibir hline ve hatt libsna takld etmek istemedi. (Hkmetine meallik ef'li yle dursun bzice-i efkr olan e'rnda bile zamann hli olan lafz-perdzlk gibi seyyielerdan eser bile grlmez. Kaleminden her ne sdr oldu ise msdeme-i sehbdan zuhr eden berk-i cihn gibi heyecn- efkr ve vicdn arasndan cevvl olmu bir lmia-y marfetdir ki kailinin hikmet ve hamset veya evk ve muhabbetine dir olan ahvl-i kalbiyesini izh eder) te bu cz'iyt ile balayan tahavvl bir iki sene geer gemez memleketde ahvl-i medeniye ve siyasiyenin her vechesine siryet ederek mizcn btn btn tagyr etmi ve hakk ve istihkk- hrmet- htr ve riyet-i mertib gibi avrz- msfidta[,] ilim ve tahkk taassub meclbiyetine[,] emr-i mut'a' zaaf- hkmete halef olduundan[;] Osmanllar'n azamet ve n bidyeti zuhrlarn olan ne'eyi maziyde hsl etmek yle dursun[,] baya slm'n kurn-u evveliyesinde olan satvet ve ulviyyetinin avdeti kuvve-i karbeye gelmiti. Vka Sultn Selim bu maksada kan iinde yzerek vsl oldu. Fakat acab netyic-i matlbeyi bu derece iddeti ihtiyr etmeden hsl etmek kbil miydi. Zamane dediimiz zalm- imtiddn a'mk- hafsna duhl ile byle birtakm mu'diltn hakkatn kef etmeye kimse kdir olamaz. Bhuss vakit olur ki cem'iyyet tavr- ma'rfunu btn btn gib eyler ma'lm olan ve meriyetine hkm olunan tedbrlerle muhtara-y izmihllden tahlsinden aciz kalr[.] Byle bir buhrn her millet (?)

arasnda fevkalde bir zt zuhr eder de fevkalade birtakm icraat ile grnen bel-y mbremin defne re bulursa hikmeten ef'alinin mhiyeti bir tarafa braklmak ve yalnz netyicine baklmak zarridir. Veyl o kavme ki adlete istihkk bulmak iin zulme ihtiyc gsterir. te Sultn Selim'in mebd-yi zuhru byle mstesn bir zaman idi. Devleti bu hlde buldu ki taht- saltanata birinci ve ikinci derecede vris olan ve fesd- ahlkda biri dierine ve cmlesi btn efrd- millete fik bulunan on oniki ehzde birer orduluk tarafdrlaryla beraber her ne sretle olursa olsun usl-u versete arz olan tagyrden bil'istifde nil-i maksd olmaya alyorlard. Vzer kimin nmna olursa olsun pdihlk srmekten baka birey dnmezlerdi. Asker takm hangi frkann olursa olsun azndan altn saarak himyetini istidya gelen vstalarn kabl ile hkmeti baya haraca kesmek isterlerdi. iyet ise fikir ve vicdn direlerinden bgiyta hurc ederek eli silhl birtakm ustn Osmanllar' ah smail'e esr etmek tasavvuruna alet olduu'n milletin beks gitike istihleye yaklar durur idi. Byle bu [?-bir] hlde - mdem ki makbir-i fenda rm-sz- ihticb olan emvtn kalbn terh ile serir-i hafiyyelerini tahkk iin inzivhne-i sknlarn taharriye kalkmak ahlka gre kudretin fevkinde ve vazfenin hricindedir- Pdih'n mene-i tedbrini ta'yn etmek elden gelemeyeceinden aklen haytndan kat'- md

olunmu bir devleti kurtarmakta gsterdii icza izhr- hayretle iktif zarrdir. Ma-mfh htra kablinden olarak u da ilve olunabilir ki Sultn Selim pederi inzivya meyl edinceye kadar mutvaatdan ayrlmadna nazaran milletin arzsuna itb' ederek hilf- usl pdihl itinm etmesi hrs- ikblden ziyde vatan-perverliinden neet etmedir zann olunur. Hele kardran hdisesinden sonra Krm Hn'nn taharr-yi saltanat iin teklf ettii asker inesini redd etmekte hamiyet-i merdne ve rn Seferi'nde yenierilerden grd bir serkelik zerine nice meakkatler nice bellarla nil olduu mesned-i saltanat terke kalkmakta ibrz istign-y alhimmetne hrs- ikbl ile bir gnlde ictima' edebilecek hissiyttan mdr. Birderleriyle birderzdelerini hkmete mutvaat halinde bulunduklar mddetce elinden geldii kadar tevkr etmi olmasna baklrsa sonradan idmlarna hkm eylemesi acab gaddarlkdan ise fedkrlga haml etmek hi ciz deil midir. B-huss her birinin belki dklen kanlar derecesinde gzyalar isr etmekte ve hatt Yusuf nmnda cnndan azz bildii bir nedmini - ki "rler pene-yi kahrmda olurken lerzn Beni bir gzleri hya zebn etti felek" beytinde fermn- nighna malbiyetini iln etmi ve bu meftniyet gide gide

beytinde beyn ettii zere pereti derecesine varm idi- maksadnn uruna fed etmekte gsterdii gayret-i sabrne gazab ve tehevvrden hsl olan hn-rzliklere benzer mi? Sinan Paa'nn ehdetine Msr'n fethini bile bedel tutamayacak derecelerde mteessif olduu dnlrse bezminde mushib ve rezminde muhrib olan sir vkels hakknda zref-y asrna "Rakbin olmasna re yoktur Vezr olsun meer Sultn Selim'e" beytini vird-i zebn ettirecek derecede iddetle mumele etmesi kendi ahlkndan ise onlarn ef'line haml olunmak lzm gelir. B-huss ki atnn dizginine sarlarak ahkm- erita mugyir olan bir emrini eer infz ettirirse hal'ine fetva vereceini alenen beyn eden Zenbilli merhmu bu salbet-i dn-pervernesi zerine tahkr deil meihta ilveten iki kazaskerlii teklf ile tevkr etmek ve Piri Mehmet Paa'nn niyz- mahssuyla ikinci vezrete gelmi olan Mustafa Paa nimet-n-insne sadrmn aleyhine kym edince "Sultn Selim ocuk mudur ki senin gibi ahman szyle vezr-i mcerrebini muhezeye kalksn" cevbyla kadir-dneliini iln etmek gibi fezil hemn kendine kim takarrb ederse sebesiz idm edecek kadar b-rahm olanlardan sudr eder mi? Gece gndz teb'asnn refhna bizzt dikkat ettikten baka vzersn l-yenkati' edd, edd hatlarla muhfaza-y adletde intibha davet ettii ve -Msr'daki tcir veresine dir blda tafsl olunan hikyeden anlald zere- kimsenin zerre kadar hakkna taarruz etmek veya ettirmek istemedii mlhaza olunursa i'ler

hakknda olan mu'melesi zulm ve taassub asrndam deil mcerred tahls-i devlet arzsundan hsl olmu bir ictihd- siys netyicinden ve binaleyh hibir zaman inkilbda def'i kbil olmayan fcialar kablinden olduuna hkm edilir. B-huss ki Rum Patrii'nin davya cesret ve Fatih tarafndan kendilerine verilen imtiyzta iki ihtiyr yenierinin ahdeti zerine Hristiyanlar hakkndaki tedbr-i ihtiyriyesini terk edecek kadar hakka kail ve adle mil olan bir zttan da yalnz mezheb taassubu iin krk bin kiinin kahrna hkm etmek kat' umulamaz. Cihngrliine gelince evet Sultn Selim krre-y zemni bzice gibi yedd-i glibinde tedvr etmeye nefsinde iktidr grmt hatt bir gn huzruna getirilen harta-y aleme nazar ederken "Dny bir pdiha kifyet edecek kadar vsi' deil imi" dedii mehrdur. ttihd ile mkellef ve ul-y kelimeye me'mr olan bir milletin halfesine gre bu diye bir tavr- Cengizne hkmnde tutulamayacandan ess maksad slm nazarnda ta'rzden berdir hele kendisi tantana-y devlet ve leziz-i ikbal ve ehvet ibelerinden btn btn vreste olarak nefsini deil dn-i devletinin cihngr etmek isterdi. Nitekm ekde-yi kalemi ve vrd- zebn olan matla'yla bu hakkati beyn etmitir. Maksadn fiile ihrc dah Pdih'n "

beytinde iddia ettii kadar kolay olmasa da skender ve Timur gibi birka ztn kuvve-i karbeye getirmi olmalarna nazaran btn btn muhltdan add olunamaz. Kendi ise istil-y alem yolunda Tomanbay ile sir baz erkes mersn Msr'n asyiini te'mn uruna -pek de lzmu muhakkak deil iken- fed etmek gibi iddetlerden ve intikma [ ]ldrmek gibi kklklerden btn btn vreste olmamakla beraber cihngr saylanlarn o ikble cmlesinden lyk ve hele msade-yi zaman ve muvenet-i esbbca kffesine fik idi. Cmlesinden lyk idi. nk skender Msr' istil ettii vakit kendini vlidesinin (Yunanllar indinde h ilh- kebr add olunan) Mteri'den haml olduundan bahs ederek dava-y ulhiyyetde firavuna takld eyledi. Halbuki Sultn Selim o mlke nil olduu zaman zde-yi tab' olan kt'asn ind ederek pigh- azimet-i ilhiyede secdeber-i meskenet olduunu iln etti. Kayser cumhr-perverdelerinden iken nefsine hasr- hkmet iin ahlinin hkimiyetini igtisb ile vatannda esret-i ummiyeyi te'yd eyledi. Halbuki Sultn Selim serr-i saltan zerinde tevelld etmi ve hkmet pederi tarafndan kendisine braklm iken yine ahlnin bi'at- sahhasna mrcaatla ikml-i vazfe ve il-y n etti. Timur seyf-i cez ve te-i kahrn ahlye hasr ederek akrab ve mukarribnndan kendini hond edemeyenleri bile env'-y taltf ve ikrm ile tes'd eyledi. Halbuki Sultn

Selim ihvnn mukarrebnn mahv ettii hlde teb'asns sye-yi adlyesinde mstezll-i amn etti. (Takib-i emvl-i havdis arasnda yuvarlana yuvarlana rsm-u blyesi btn btn mahv olmaya yztuttuu halde asrn hiznet'l-ktb-i ma'rifine vsl olan kurn-u evvel-i tarhiye iinde ahvllerinden hayl meyl baz eserler samakta olduumuz Keyhsrev ve Erder gibi kudem ile bin trl avrz- ihtill ile mark helk olmu bir medeniyetin ecel-i mev'du hkmnde olan Attila ve Cengiz gibi kabil-i mstevliye ressn bahisden hric brakalm[.] nk Sultn Selim ile birinci takmn mukayesesi misli hakkate ikinci takmn muvzenesi haydutluu hkmete nisbet kablinden olur.) msade-i zaman ve mu'venet-i esbbca kffesine fik idi. nk askerlikte asrnn ferdi olan bir kahraman kavmin hasil-i cellesi keml ve zevle meyeln arasnda mtereddid iken riysetine geerek yedi sekiz sene iinde milletinin istidd- ftriyesini izhr ve il ettikten baka memleketini iki kat tevs' ile beraber halfe-yi slm ve Hdim-i Haremeyn nvnlarn da kazanmtr. Bu hlde eer mr msade edip de mddet-i medde seferlerde ikmete altrd askeriyle bir kerre daha ran'a gitmi ve (aldran Muhrebesi'ndeki tecrbeye gre agleb-i ihtiml olduu zere) ah smail'i ortadan kaldrm olsayd o zamanlar Hind ve Maver'n-nehir taraflarnda olan tavif-i mlkun aciz hllerine nazaran edn himmetle hudd-u mlkn Htay'a kadar isl etmesi mukarrer idi. Ya slmn kuvva-y mteferrikas yle bir al himmetin yedd-i glibinde ictim' ettikten sonra- hibir vakit bir

muhccimin savletine dayamayan- inliler mi nne sedd ekerdi? Yoksa -yalnzca Osmanllar'n dehetinden lerzn olan- Avrupa m karsnda mukvemet edebilirdi? Ummen ukal-yi ark Osmanllar'n Sultn Selim syesinde bu istilya istiddn cezm etmilerdi. Hatta Hind'de Devlet-i Bbriye hkmdrlarnn aziminden ak Ekber nice zamanlar hasret olduu bir halefe nil olunca kendisi eher-i cihngrn olan Timur evldndan iken yine Pdih'n mazhariyetini daha al grdnden nmn tefe'len Selim Cihangir tesmiye eylediini Sultn Cihangir kendi tercme-i hline dir yazd tarihte beyn eder.

Hamiyet-pervern- vatan ise milletce byle bir devr-i azmin hazrlandn tasavvur ve fkdnna byk byk tahassr eylemilerdir. Nitekim bn-i Kemal ki arkn medr- iftihr olan fuhldendir. "Az zaman ire ok i etmi idi Syesi olmu idi alemgr ems-i asr idi asrda emsin Zlli memdd olur zaman kasr" kt'a-y mehresini hv olan mersiyesinde Pdih'n veftndan dolay Osmanllar'n hsl olan teessrt- kalbiyesine tercmn olmutu.