T.C.

ERC YES N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS

TRK YE TRKES NDE B TK ADLARI

Tezi Hazrlayan M. Fatih ALKAYI

Tezi Yneten Prof. Dr. Mustafa ARGUNAH

Trk Dili ve Edebiyat Anabilim Dal Doktora Tezi

Nisan, 2007 KAYSER

N SZ Sait Faikin bir sz vardr: iek ve balk adlarn bilmeyen, hikye yazamaz. Buradaki iek kavram, aslnda btn bitkiler iin geerlidir. Bitkilerin hayatmzda ne denli nemli bir yere sahip olduunu hepimiz biliriz. Bitki adlar bir milletin hayal gcnn derinliini, kvrak zeksn, tabiata bak asn ve hayat kavray biimini ortaya koyan dil hazineleridir. Trkede bitki adlarnn nemli bir yeri vardr. Faydalar saylamayacak kadar ok olan bitkiler, dilimizde byk oranda yer tutmaktadr. Buna ramen, imdiye kadar bitki adlarn derli toplu ele alan bir dil almas yaplmamtr. Trkiye Trkesinde Bitki Adlar balkl tezimizin konusunu, bitki adlarnn etimolojik-morfolojik yaps ve adlandrma yollar oluturmaktadr. Bu almada basit, tremi ve birleik yapl bitki adlar anlam ve ekil zelliklerine gre etraflca incelenmitir. Bunun yannda, bitki adlarnn ald yapm ekleri ayr bir blm olarak sunulmutur. Bu ekler isimden isim yapma, isimden fiil yapma, fiilden fiil yapma, fiilden isim yapma ekleri balklar altnda ele alnmtr. Yine bu blmde tremi bitki adlarnn yan sra, birleik bitki adlarnn ald yapm ekleri de gsterilmitir. Tezin hazrlanmasna nce Szlk ksmndan balanmtr. Taranan kaynaklarda geen bitki adlar filenmi ve ilk olarak Trkiye Trkesi Bitki Adlar Szl oluturulmutur. Ayn bitki ad iin farkl eserlerde geen eitli tanmlar birletirilmi ve bunlardan tek bir tanm elde edilmitir. Szlmzde tanmlarn yan sra bitki adlarnn etimolojik yaps, Anadolu azlarndaki varyantlar ve faydalanlan kaynaklar da verilmitir. Ancak baz bitki adlarnn etimolojik yaps tespit edilemedii iin, bunlarn kkenleriyle ilgili bilgiler verilememitir. Birleik yapl baz bitki adlarnn ayr ya da bitiik yazm konusunda kaynaklar arasnda farkl yazllara rastlanmtr. Bu tr durumlarda sz konusu kelimelerin TDK Trke Szlkteki yazllar esas alnmtr.

ii

Trk kltrne ve Trk diline hizmet ettiini dndmz bu tezin Etnobotanik, Ekoloji ve Eczaclk gibi alanlarla uraan bilim adamlar iin faydal olacan; bitki adlaryla ilgili hazrlanacak almalara da kaynaklk edeceini dnyoruz. Tez almamzn yrtlmesi ve tezin hazrlanmas srasnda yardmlarn esirgemeyen, destek ve ilgisini sonuna kadar gsteren danman hocam Sayn Prof. Dr. Mustafa ARGUNAHa ve Erciyes niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmnn deerli retim yelerine teekkrlerimi sunmay bir bor bilirim.

KAYSER , 2007

M. Fatih ALKAYI

iii

TRK YE TRKES NDE B TK ADLARI M. Fatih ALKAYI ZET Trkiye Trkesinde Bitki Adlar balkl tezimizde bitkilerin adlandrma yollar ile etimolojik ve morfolojik yaplar konu edilmitir. Bitki adlarnn ekil ve anlam yaplaryla ilgili kapsaml bir alma niteliinde olan bu tezde Giri, nceleme, Bitki Adlarnda Geen Yapm Ekleri, Szlk ve Sonu blmleri yer almaktadr. nceleme blmnde basit, tremi ve birleik yapl bitki adlar ele alnmtr. Basit yapl bitki adlarn Trke kkenli olanlar ve Alntlar oluturmaktadr. Bunlardan Trke kkenli olan basit yapl bitki adlar az yer tutmaktadr. Dilimizde kullanlan alnt bitki adlar Arapa, Farsa, Ermenice, Latince, Yunanca, Franszca, ngilizce, talyanca, spanyolca, Bulgarca, ince, Grcce, Srpa, Slavca, Moolca, Rusa, Portekizce ve Lehe kkenlidir. Tremi yapl bitki adlar ayr bir balk altnda verilmitir. Birleik yapl bitki adlar esas olarak yap ve kavram bakmndan incelenmitir. Yap bakmndan birleik bitki adlar isim tamlamas, sfat tamlamas, sfat-fiil grubu, isnat grubu, tekrar grubu ve cmle biiminde olanlar eklinde karmza kmaktadr. Kavram bakmndan birleik bitki adlar ise insana zg zeliklerle; hayvan, organ, tr, yer, eya-nesne adlar ve benzetmelerle kurulanlar balklar altnda deerlendirilmitir. Szlkten hemen nce gelen yapm ekleri blm drt ana balktan olumaktadr: simden isim, isimden fiil, fiilden fiil ve fiilden isim yapma ekleri. Bu blmde bitki adlar, aldklar yapm eklerine gre listelenerek tahlil edilmitir. Szlk ksmnda bitki adlar madde ba yaplarak bunlarn tanmlar, varyantlar ve kaynaklarnn yan sra bitki adlar ile ilgili eitli etimolojik bilgiler verilmitir. Anahtar Kelimeler: Yap Bakmndan Bitkiler, Kavram Bakmndan Bitkiler, Bitki Adlar Szl.

iv

THE PLANT NAMES IN TURKEY TURKISH M. Fatih ALKAYI ABSTRACT The subject of the thesis, titled The Plant Names in Turkey Turkish is denomination ways of plants and etimological and morphological structure of plants. This thesis, which is a large study about meaning and structure forms of plants, containes those parts: Introduction, Examining, Suffixex at the Plant Names and Result and Dictionary. Simple, Constructed and Compound plant names are studied at the part of Examining. Turkish origion plants and borrowed plants are at the section of Simple Plant Names. There are just a few Turkish origion plant names. Borrowed plants names in Turkish are from Arabic, Persion, Armenian, Latin, Greek, French, Italian, English, Spanish, Bulgarian, Chinese, Georgian, Serbian, Slavic, Mongolian, Russian, Portuguese and Polish. Constructed plants names are given in another title. Compound plant names are examined about structure and meaning. Compound plant names about structure are formed with noun groups, adjective groups, adjective-verb groups, imputation groups, repeating groups and sentences. Compound plant names about meaning are formed with human characteristics; animals, organs, places, objects names and imitation. Suffixes part, coming before the Dictionary, has four main titles: From noun to noun, from noun to verb, from verb to verb, from verb to noun. Plant names are listed and examined at this section according to their suffixes. There are definitions, varieties, sources and etimological knowledges at the part of Dictionary for each plant names. Keywords: Plants about structure, Plants about meaning, Plant Names Dictionary.

NDEK LER Sayfa Numaras N SZ...i-ii TRKE ZET.iii NG L ZCE ZET.iv KISALTMALAR L STES ....................x-xii S MGELER xiii I. II. G R ......1-7 NCELEME8107 1. Basit Yapl Bitki Adlar.9-20 1.1. Trke Kkenli Bitki Adlar9 1.2. Alnt Bitki Adlar.......10-20 1.2.1. Arapa Alnt Bitki Adlar10-12 1.2.2. Farsa Alnt Bitki Adlar.13-15 1.2.3. Ermenice Alnt Bitki Adlar15 1.2.4. Yunanca Alnt Bitki Adlar.15-17 1.2.5. Latince Alnt Bitki Adlar17 1.2.6. Franszca Alnt Bitki Adlar17-18 1.2.7. 1.2.8. 1.2.9. ngilizce Alnt Bitki Adlar.18 talyanca Alnt Bitki Adlar18 spanyolca Alnt Bitki Adlar..18-19

1.2.10. Bulgarca Alnt Bitki Adlar.19 1.2.11. ince Alnt Bitki Adlar..........19 1.2.12. Grcce Alnt Bitki Adlar..19 1.2.13. Srpa Alnt Bitki Adlar.19 1.2.14. Slavca Alnt Bitki Adlar.19 1.2.15. Yabanc Yer simleriyle Kurulan Bitki Adlar.20 1.2.16. Dier Alnt Bitki Adlar..20 2. Tremi Bitki Adlar21-29 3. Birleik Bitki Adlar.30-107

vi

3.1.Yap Bakmndan Birleik Bitki Adlarnn Kuruluu........30-66 3.1.1. sim Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar30-50 3.1.1.1. Trke sim Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar30-50 3.1.1.2. Arapa sim Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar....50 3.1.1.3. Farsa sim Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar.50 3.1.2. Sfat Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar51-59 3.1.2.1. Trke Sfat Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar51-59 3.1.2.2. Arapa Sfat Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar.59 3.1.2.3. Farsa Sfat Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar59 3.1.3. Sfat-Fiil Grubu Biiminde Kurulan Bitki Adlar60-61 3.1.3.1. An Sfat-Fiil Eki ile Kurulan Bitki Adlar.60-61 3.1.3.2. DI Sfat-Fiil Eki ile Kurulan Bitki Adlar..61 3.1.3.3. gAn Sfat-Fiil Eki ile Kurulan Bitki Adlar61 3.1.3.4. mAz Sfat-Fiil Eki ile Kurulan Bitki Adlar...61 3.1.3.5. mi Sfat-Fiil Eki ile Kurulan Bitki Adlar61 3.1.4. Tekrar Grubu Biiminde Kurulan Bitki Adlar62-63 3.1.4.1. Aynen Tekrarlarla Kurulan Bitki Adlar.62 3.1.4.2. Yakn Anlaml Tekrarlarla Kurulan Bitki Adlar62-63

vii

3.1.4.3. Zt Anlaml Tekrarlarla Kurulan Bitki Adlar.63 3.1.4.4. Pekitirmeli Tekrarlarla Kurulan Bitki Adlar.63 3.1.5. snat Grubu Biiminde Kurulan Bitki Adlar64 3.1.6. Cmle Biiminde Kurulan Bitki Adlar..65-66 3.1.6.1. ki Kelimesi Emir Biiminde Kurulan Bitki Adlar65 3.1.6.2. Bir Kelimesi Emir Biiminde Kurulan Bitki Adlar65-66 3.1.6.3. sim + Fiil ile Kurulan Bitki Adlar.66 3.1.6.4. Fiil + Fiil ile Kurulan Bitki Adlar...66 3.2. Kavram Bakmndan Birleik Bitki Adlarnn Kuruluu67-107 3.2.1. nsana zg zelliklerle Kurulan Bitki Adlar67-75 3.2.1.1. Aile Durumuyla lgili Bitki Adlar.68 3.2.1.2. Akrabalk Adlaryla Kurulan Bitki Adlar.68-69 3.2.1.3. Beceriyle lgili Bitki Adlar........69 3.2.1.4. Boy ve Millet Adlaryla Kurulan Bitki Adlar69-70 3.2.1.5. Cinsiyet Belirten Bitki Adlar..70 3.2.1.6. Din ve nanla lgili Bitki Adlar.70-71 3.2.1.7. Din ve Edeb ahsiyetlerle lgili Bitki Adlar.........71 3.2.1.8. Duygularla lgili Bitki Adlar...71-72 3.2.1.9. Evlilikle lgili Bitki Adlar72 3.2.1.10. nsann Fiziki Yapsyla lgili Bitki Adlar72-73 3.2.1.11. nsan Hayatnn Evreleri ile lgili Bitki Adlar..73 3.2.1.12. nsann Karakteriyle lgili Bitki Adlar......73 3.2.1.13. Kii Adlaryla Kurulan Bitki Adlar..73 3.2.1.14. Maddi Durumla lgili Bitki Adlar.74

viii

3.2.1.15. Meslek ve almayla lgili Bitki Adlar74 3.2.1.16. Unvan Belirten Bitki Adlar..74-75 3.2.2. Hayvan Adlaryla Kurulan Bitki Adlar76-80 3.2.2.1. Hayvan Ad + Bitki Adyla Kurulanlar..76-78 3.2.2.2. Hayvan Ad + Organ Adyla Kurulanlar78-80 3.2.2.3. Sadece Hayvan Adyla Kurulanlar.80 3.2.2.4. inde Hayvan Ad Geenler..80 3.2.3. Organ Adlaryla Kurulan Bitki Adlar......81-85 3.2.3.1. Birinci Kelimesi Organ Bildiren Bitki Adlar81-82 3.2.3.2. kinci Kelimesi Organ Bildiren Bitki Adlar.82-84 3.2.3.3. Her ki Kelimesi Organ Bildiren Bitki Adlar.......84-85 3.2.4. Eya-Nesne Adlaryla Kurulan Bitki Adlar86-93 3.2.4.1. Ara-Gere Adlaryla Kurulan Bitki Adlar..86-87 3.2.4.2. Aydnlatma Aralaryla Kurulan Bitki Adlar87 3.2.4.3. alg Adlaryla Kurulan Bitki Adlar.87 3.2.4.4. Doada Var Olan Nesne Adlaryla Kurulan Bitki Adlar.87-88 3.2.4.5. Ev Eyalaryla Kurulan Bitki Adlar88 3.2.4.6. Gda Adlaryla Kurulan Bitki Adlar88 3.2.4.7. Giysi Adlaryla Kurulan Bitki Adlar..88-89 3.2.4.8. Aralaryla Kurulan Bitki Adlar.89 3.2.4.9. Kap-Kacak Adlaryla Kurulan Bitki Adlar.89 3.2.4.10. Kesici-Delici-Batc Alet Adlaryla Kurulan Bitki Adlar.. 8990 3.2.4.11. Krtasiye Malzemeleriyle Kurulan Bitki Adlar.90 3.2.4.12. Kuma Yapm rn Adlaryla Kurulan Bitki Adlar.90 3.2.4.13. Metal-Maden Adlaryla Kurulan Bitki Adlar.91 3.2.4.14. Oyuncak Adlaryla Kurulan Bitki Adlar91 3.2.4.15. Patlayc Madde Adlaryla Kurulan Bitki Adlar 91 3.2.4.16. Tak ve Ss Eyalaryla Kurulan Bitki Adlar.92 3.2.4.17. Temizlik Aletleriyle Kurulan Bitki Adlar..92

ix

3.2.4.18. Yakc ve Yanc Madde Adlaryla Kurulan Bitki Adlar92 3.2.4.19. Yap Adlaryla Kurulan Bitki Adlar93 3.2.5. Benzetmelerle Kurulan Bitki Adlar94100 3.2.5.1. nsana Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar..94-95 3.2.5.2. Hayvana Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar..95 3.2.5.3. Organa Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar.95-98 3.2.5.4. Nesneye Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar...98-100 3.2.5.5. Gzellie Dayal Benzetmelerle Kurulan Bitki Adlar..100 3.2.5.6. Hayal Yaratklara Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar. 100 3.2.6. Tr Adlaryla Kurulan Bitki Adlar ...101-102 3.2.6.1. +giller Ekiyle Kurulan Bitki Trleri.. .101-102 3.2.6.2. +lAr Ekiyle Kurulan Bitki Trleri102 3.2.7. Yer Adlaryla Kurulan Bitki Adlar...103-107 3.2.7.1. Ba-Bahe, Tarla ve eitli Kara Paralaryla Kurulan Bitki Adlar103-104 3.2.7.2. Da Adlaryla Kurulan Bitki Adlar104 3.2.7.3. Deniz, Gl ve Dere Adlaryla Kurulan Bitki Adlar104-105 3.2.7.4. Dinsel Mekn Adlaryla Kurulan Bitki Adlar105 3.2.7.5. lke, ehir, le, Semt Adlaryla Kurulan Bitki Adlar.105-106 3.2.7.6. Kapal Mekn Adlaryla Kurulan Bitki Adlar106-107 III. B TK ADLARINDA GEEN YAPIM EKLER 108-153 1. simden sim Yapma Ekleri..109-127 2. simden Fiil Yapma Ekleri128-129 3. Fiilden Fiil Yapma Ekleri.130-133 4. Fiilden sim Yapma Ekleri134-153 IV. V. VI. TRK YE TRKES B TK ADLARI SZL..154-620 SONU..621-622 B BL YOGRAFYA..623-628

KISALTMALAR L STES ESER ADLARI AA: AAT: ADYA: AVA: BTS: BYA: DA: DS: E A: Erz. .A. : ETA: EYA: EYAD: Gaz.A. : GBAA: GD AT: Ka.Y.A. : KBAYA: K A: K AT: KMYA: Kr.Y.A. : KYA: MBTS: Aybast Az Anadolu Azlarndan Toplamalar Adyaman ve Yresi Azlar Avar Azlar Biyoloji Terimleri Szl Bnyan ve Yresi Azlar Diyarbakr Az Derleme Szl Edirne li Az Erzurum li Azlar Eskiehir Trkmen Azlar Eskiehir ve Yresi Azlar Elaz Yresi Azlarndan Derlemeler Gaziantep Az III Gney Bat Anadolu Azlar Gney Dou llerimiz Azlarndan Toplamalar Kaman ve Yresi Azlar Keban-Baskil ve An Yresi Azlar Kars li Az Kuzeydou llerimiz Azlarndan Toplamalar Karaman ve Yresi Azlar Krehir ve Yresi Azlar Ktahya ve Yresi Azlar Misalli Byk Trke Szlk

xi

OAAD: SA: ST AT: TaS: TBAS: TS: TAYA: T YA: UA: ZBK A:

Orta Anadolu Azlarndan Derlemeler Suluova Azlar Sivas ve Tokat lleri Azlarndan Toplamalar Tarama szl Trke Bitki Adlar Szl Trke Szlk Talas ve Yresi Azlar Tokat li ve Yresi Azlar Urfa Az Zonguldak-Bartn-Karabk lleri Azlar

D L ADLARI Alm. Ar. Aram. Blg. a. in. EAT. EErm. EFar. EFr. Erm. ET. EYun. Far. Fr. Grc. Hak. HAvr. Hint. br. Almanca Arapa Aramice Bulgarca aatayca ince Eski Anadolu Trkesi Eski Ermenice Eski Farsa Eski Franszca Ermenice Eski Trke Eski Yunanca Farsa Franszca Grcce Hakan Lehesi Hint-Avrupa Dilleri Hinte branice

xii

ng. sp. t. Lat. Mo. OFar. OLat. Osm. OT. Sans. Srp. Sogd. Smer. Sl. T. YT. Yun.

ngilizce spanyolca talyanca Latince Moolca Orta Farsa Orta Latince Osmanlca Orta Trke Sanskrite Srpa Sogdca Smerce Slavca Trke Yeni Trke Yunanca

D ER KISALTMALAR And.Az. oc. dil. z. is. kr. Anadolu Azlarnda ocuk Dili zel sim karl

xiii

S MGELER Uzun a Yunan alfabesinde kullanlan bir tr a sesi Arapa kelimelerde kullanlan h sesi ( ) Uzun e Kaln g ( ) Hrltl h ( ) Uzun i Kaln k ( ) Nazal n Uzun o Yunan alfabesinde kullanlan bir tr o sesi Arapa kelimelerde kullanlan sad sesi ( ) Arapa kelimelerde kullanlan t sesi ( ) Uzun u Arapa kelimelerde kullanlan z sesi ( ) Arapa kelimelerde kullanlan ze sesi ( )

I. G R nsanolu dil gcnn, dil yetisinin yannda evresine, yaad dnyaya ait srekli deneyimler edinme, tanma yetisine de sahiptir. nsan zihninde var olan bir yeti, dnyadaki nesneleri snflandrmay, genel kavramlara ulamay salar. Menekenin, gln, sardunyann ortak niteliklerine dayanlarak yaplan bir snflandrma bizi bitki kavramna; kpek, inek, at, tilki, tavan gibi yaratklar ise hayvan kavramna ulatrr (Aksan, Anlambilim, 40). Tabiattaki varlklar, benzer zellikleri sayesinde tasnif edilmektedir. Ekilen, biilen veya kendi kendine yetien varlklar da bitki adyla tanmlanmtr. Ekin ekme ve bime ilerinde eskiden beri bilgi ve tecrbe sahibi olan Trkler, topra dnyay batan baa saran, elle tutulur bir varlk olarak grmekteydi (gel, 61, 93). Toprak bitkilere hayat veren, rnn bereketini ve verimliliini arttran bir gtr. Bitkinin yetimesi topraa; topran korunmas da bitkiye baldr. Trkemizde, ekilmemi toprak parasna kr, yaz; ekilmi toprak parasna da tarla denmektedir (gel, 6). Bu tasnifin oluturulmasnda bitkinin esas alnmas, bir yandan bizim bitkiye verdiimiz nemi gsterirken, dier yandan bitki odakl bir bak asna sahip olduumuzu ortaya koymaktadr. Yani tabiat isimlendirirken evrenin ekil yapsndan ziyade, zerindeki bitki rts esas alnmaktadr. Bitki kavramnn ifade ettii o kadar ok mana vardr ki; bitkiler bazen edebiyatn konusu, bazen renk ve koku, bazen sevgiliye sunulabilecek en gzel hediye, bazen duygularmz anlatmann en gzel yolu, bazen de bir ilin, irketin veya takmn semboldr. Rengi, kokusu ve grntsyle evremizi batan baa saran bitkilerin tabiata salad faydalar ve insana sunduu nimetler saymakla bitmez. Bitkiler hayatmzn her alanna girmi varlklardr. Her bitkinin ayr bir deeri ve ayr bir anlam vardr. Bitkiler ierisinde aa mimarimizin ve btn hayatmzn en ltufkr yardmcsdr (Tanpnar, Be ehir, 188). Aa, bir kltr mahsuldr. Atalarmz aa ile mimariyi, tabiat ile medeniyeti uzlatrmlardr. Caminin iine

aac ve suyu sokmulardr (Kaplan, 51). Tabiat, gzelliini bitkilerden alr; nk bitkiler, tabiat grnr ve izlenmeye deer klar. Tabiat iire, resme ve eitli sanat dallarna sokan, aslnda bitkilerdir. Bir nesnenin zelliklerini daha da belirgin olarak anlatmak zere baka bir nesneden faydalanma eilimi dier dillerde olduu gibi Trkede de ou zaman bavurulan bir yntemdir. Szl ve yazl dilde rnek gsterirken veya benzetme yaparken bitki adlarn ok sk kullanrz. rnein ekilii anlatmak iin limon gibi, gzel bir kokuyu tanmlamak iin iek gibi, gl gibi, yumuakl belirtmek iin pamuk gibi, incelik ve uzunluu tasvir etmek iin fidan gibi szlerini kullanrz. Anlatmlarmzda bitki adlarn ok sk kullanmamz, bitki adlarnn Trkede ne kadar nemli bir yere sahip olduunu gstermektedir. Bitkilerin adlandrlmasnda bitkinin kullanl, grn ve yetitii ortam dikkate alnmaktadr (Duran, 223-229). Her dilde, zellikle onlarn biimlerini yanstmak zere doadaki benzer nesnelerle iliki kurma yoluna gidildii, birok bitkiye doadaki nesnelerle benzerliklerine dayanlarak ad verildii grlmektedir. rnein ieinin biimi aslann azna ok benzeyen Anthirrinum bitkisi Trkede aslanaz adn alrken ngilizce (lions mouth), Almanca (lwenmaul) karlklar da ayndr. iei farenin kulana bezeyen Auricula muris bitkisi de Latincede, Yunancada, Farsada, Arapada, Franszcada hep farekula diye adlandrlr. Hayvan organlarna dayanan, doaya bal anlatmn tan olan aadaki bitki adlar iinde de baka dillerdeki karlklaryla anlamca yaknl bulunanlar vardr: tavankula, kuzukula, aykula, eekkula; atkuyruu, aslankuyruu, srkuyruu; kuburnu, itburnu, buzaburnu, kzdili (srdili); keisakal, horozibii, keiboynuzu, aslanpenesi, devetaban, kzgz, koyungz, turnagagas gibi. Yine baz kelimelerde doadaki nesnelerden bitkiye ynelik adlandrmalar vardr: boruiei, kadifeiei, antaiei, yldziei, ykskotu, kakotu (Aksan, Trkenin Gc, 60). Saylarn daha da arttrabileceimiz bu rnekler Trk insannn ne kadar zgn ve nkteli benzetme ve adlandrmalar yapabildiinin ak gstergeleri durumundadr. nsanlar yakndan uzaa doru, kendilerine faydal olanlardan balayarak btn bitki dnyasn adlandrmlardr. Bu adlandrmada faydac bir yaklam esas alnmtr.

Tasnif yaparken her toplum kendi faydasn gz nnde bulundurmutur. Ayn bitki baz toplumlarda damak tad olarak n sralarda gelirken, baka bir toplumda hi el srlmeyen bir bitki durumunda olabilmektedir. rnein krmzbiber (ac biber) Trkiyede ok tketilirken, Rusyada neredeyse hi tketilmez. Toplumlarn tketim oranlarnn ve kltrel yaplarnn bitkileri tasnif etmekte oynad roln nemi burada ortaya kmaktadr. Krsal kesimde yaban ot, kk, meyve ve mantarlar gda olarak kullanlmaktadr. Kald ki, gda olarak kullanlan bitkilerle tp alannda kullanlan bitkiler arasnda byk bir rtme vardr (http://etnofertug.blogstop.com). Bitkiler gda ve ila olmak zere iki temel kullanm alanna sahip bulunsa da, halkn yakaca ve hayvanlarn yemi olarak da kullanlabilmektedir. Ayrca erozyonu ve eitli evre felaketlerini nlemede en etkili zm olan bitkilerden hasr, sepet, sprge yaplabilmektedir. Bitki adlar sadece dilcileri deil, ayn zamanda antropologlar, eczaclar, evrebilimcileri ve zellikle de etnobotanikileri yakndan ilgilendirmektedir. Halkn binlerce yldan beri kulland yaban bitkiler ve tarma alnm bitkiler ile bu bitkilerin toplanma ve ilenme teknikleri etnobotanik kapsamna giren konulardr (http://etnofertug.blogstop.com). Bunun yannda etnobotanik, kltrlerin isimlendirme ve tasnif zerindeki etkisini de aratrmaktadr. Dilimizi ve kltrmz daha iyi kavrayabilmemiz iin, bitkileri ve bitki adlarn konu edinen btn bilim dallarn yakndan tanmamz gerekmektedir. Pek ok kltr ve medeniyete ev sahiplii yapm olan Anadolunun zengin bir bitki dnyas vardr. Aslnda bu zenginlik botanikiler, beslenme uzmanlar, ekonomi uzmanlar, arkeologlar ve genetikiler tarafndan imdiye dek olduka az aratrlmtr. Yaplan aratrmalar da ne yazk ki birok ynden doyurucu olmaktan uzaktr. Ayrca belli bir merkezde deerlendirilmedii iin dank ve zor ulalan yaynlar hlinde kalmtr (http://etnofertug.blogstop.com). Bu eksiklii gidermek iin, eitli alanlarda alan bilim adamlarnn bir araya gelerek kendi almalarn ortaya koymalar, gr al veriinde bulunmalar ve ortak deerlendirmeler yapmalar gerekmektedir. Bu gibi eitli ara-gereler de

deerlendirmelerle ortaya kacak sonular, bizleri bitkilerle ilgili daha geni bilgilere ulatracaktr. Trke bitki adlaryla ilgili ilk bilgiler 11. yzylda Kgarl Mahmut tarafndan yazlm olan ve Trk dilinin ilk szl olarak kabul edilen Divan Lgat-it Trkte bulunmaktadr. Bu szlkte kaytl olan bitki adlarnn birou hlen Anadoluda kullanlmaktadr (Duran, 223-229). Bugn Anadolu azlarmz yaz diline oranla birka kat daha geni bir sz varlna sahiptir (Aksan, Trkenin Gc, 69). Gerek Anadolu azlarnda, gerekse yaz dilimizde bitki adlarnn nemli bir yeri vardr. Bitki adlarnn nemli bir yer tutmasnda Trk insannn doayla i ie yaamas, teden beri tarm ve hayvanclkla uramas, ekip bitii topra sadk bir yr olarak grmesi gibi faktrler etkili olmutur. Anadoluda gerek eski uygarlklardan, gerekse Trk kltrnn eitli geliim dnemlerinden kalma derin bir kltr hazinesi bulunmaktadr. Anadolu azlarndaki bitki isimleri halk biyolojisinin en nemli malzemeleri durumundadr (halk biyolojisi iin bk. Berlin Brent ve Dierleri, 1). Bu malzemeler, Anadolunun Trk kltr sayesinde nasl yurt hline getirildiini alglamamza yardmc olacak kaynaklardr. Trkiye Trkesinde Bitki Adlar isimli doktora tezimizin amac, dilimizdeki bitki adlarn yap ve kavram bakmndan inceleyerek bitkilerin adlandrma yollarn belirlemek ve Trkenin bitki zenginliini ortaya koymaktr. Trkiye Trkesinde kullanlan bitki adlarn Basit, Tremi ve Birleik yapl olmak zere ana balk altnda inceleyebiliriz. Basit yapl bitki adlarn Trke kkenli olanlar ve Alnt bitki adlar oluturmaktadr. Trke kkenli olan basit yapl bitkiler dilimizde az yer tutmaktadr. Alnt bitki adlar ise Arapa, Farsa, Ermenice, Latince, Yunanca, Franszca, ngilizce, talyanca, spanyolca, Bulgarca, ince, Grcce, Srpa, Slavca, Moolca, Rusa, Portekizce ve Lehe kkenlidir.

Tremi bitki adlar isimden isim, isimden fiil, fiilden fiil, fiilden isim yapma eklerinden bir ya da birkan alarak kurulmutur. Bu ekler, yapm ekleri blmnde ayrntl olarak ele alnm ve bitki adlar tahlil edilmitir. Birleik bitki adlar, yap ve kavram bakmndan incelenebilmektedir. Yap bakmndan birleik bitki adlar u kelime gruplaryla olumutur: isim tamlamas, sfat tamlamas, sfat-fiil grubu, tekrar grubu, isnat grubu, cmle biiminde kurulanlar. Kavram bakmndan birleik bitki adlar ise insana zg zellikler tayanlar; hayvan, organ, eya-nesne, tr, yer adlar ve benzetmelerle kurulanlar olmak zere eitli ynlerden deerlendirilebilmektedir. nsanlarn bitkilerden faydalanabilmeleri iin ncelikle onlar adlandrmalar

gerekmekteydi. Adlandrma yaparken, insanlar bitkilere kendi yaay ve kltrlerini yanstm; bitkileri kendilerine ok yakn grmlerdir. Bitkiler insan hayatn daha anlaml klan ve kolaylatran varlklardr. Bu nedenle bitki adlarnda insana zg zellikler geni yer tutmaktadr. nsana zg zelliklerle kurulan bitki adlarna u rnekleri verebiliriz: dede gl, Alman papatyas, bozolan, Macar zm, Osmanl llesi, peygamber zm, Trk biberi. Hayvanlarn besin kaynann bitkiler olmas sebebiyle, bitkilerin adlandrlmasnda eitli hayvan isimleri kullanlmtr. Bitkilerde en ok rastlanan hayvan adlar ay, deve, domuz, eek, it, kurt, ku, tavan gibi kelimelerdir. Hayvan adlaryla kurulan bitkilere u rnekleri verebiliriz: ay ardc, deve dikeni, deve elmas, domuz baklas, eek yoncas, itgl, kurt baklas, tavan kiraz, tavuk otu, tosbaa otu, ylanbaklas. Bitkileri adlandrmann dier bir yolu da organ adlarndan faydalanmaktr. Organ adlar dilin en eski kelimelerindendir. zellikle benzetme yaparken organ adlarn ok sk kullanrz. Bunda organlarn ekil yaplar nemli lde etkilidir. nsann bitkileri organ adlaryla tanmlamas, dilin oluum mantndan kaynaklanmaktadr. Organ adlaryla kurulmu bitkilere aslanaz, glburnu, hanmeli, kulak otu, kadnparma, ylandili, ylankuyruu kelimelerini rnek gsterebiliriz.

Bitkilerin adlandrlmasnda eya-nesne adlar ok kullanlmtr. nsanlar yerleik hayata getikten sonra eitli ara-gerelere ve ev eyalarna sahip oldular. Bylelikle tabiat, etraflarndaki eyalarla tanmlamaya baladlar. Bitkilere eya-nesne adlarnn verilmesindeki temel sebepler, bitkinin ekil benzerlii ve eya-nesne yapmnda kullanlmasdr. Eya-nesne adlaryla kurulmu bitkilere akbardak, borazan mantar, anakkran, papaztakkesi, emsiye mantar kelimelerini rnek verebiliriz. Yeryznde ayn tre mensup olan ve yap olarak birbirine benzeyen birok bitki bulunmaktadr. Bir tre ait btn bitkileri ifade edebilmek iin tr adlar kullanlr. Tr adlar Trkede +giller ve +lAr ekiyle kurulmaktadr. Bunlar, bir trn temsil ettii btn bitkileri iine alan ve bitki aileleri oluturan eklerdir. Tr adlaryla kurulan bitkilere u rnekleri verebiliriz: abanozgiller, defnegiller, dutgiller, ssengiller, zeytingiller; kozalakllar, tek enekliler, tohumlu bitkiler. Yer adlar, bir milletin yerleme (iskn) tarihi iin en nemli belgelerden birisidir (Glensoy, Trke Yer Adlar Klavuzu, IX). Her bitkinin kendine has bir yetime alan vardr. Kimi bitkiler baz yrelerde rahatlkla yetiebilirken, kimileri hi yetimez. Yetime alanndan dolay baz bitkilerin adlandrlmasnda yer isimleri kullanlmtr. Bunlar bitkinin kaynan, nerede retildiini, nereden geldiini ve yayldn gsterir. Yer adlaryla kurulan bitkilere u rnekleri verebiliriz: ada soan, bahe teresi, da kava, Girit llesi, Halep am. Benzetmelerle kurulan bitkilerin adlandrlmasnda bitkinin rengi, biimi, grnm ve kullanm zellikleri esas alnmaktadr. Bunlar genellikle insanlara, hayvanlara, eitli organ ve nesnelere benzetilerek kurulmaktadr. Benzetmelerle kurulan bitkilere u rnekleri verebiliriz: alayangelin, aktavuk, altnbaak, ayparma, bodurmahmut, gelindili, sultankpesi. Trkiye Trkesi Bitki Adlar Szl ksm tezimizin en nemli blmlerinden biridir. Burada bitki adlarnn tanmlar, kaynaklar, Anadolu azlarndaki varyantlarnn yannda, bitki adlaryla ilgili etimolojik bilgiler de yer almaktadr. Bu szlkte bitki adlarnn kkenleriyle ilgili bilgi ve kaynaklar topluca bir arada bulunmaktadr. Bitki adlarnn kkenleriyle ilgili bilgiler verilirken, etimolojik szlkler

kaynak gsterilmitir. Bitki adlarn oluturan ek, kk ve kelimeler ait olduklar dillere gre verilmitir. Ancak baz bitki adlarnn etimolojik yaplaryla ilgili hibir kaynaa veya aklamaya rastlanmadndan, bunlarn kkenleriyle ilgili bilgiler verilememi; sadece tanmlar ve kaynaklar belirtilmitir. Bitki adlarnn kkenini bulmak, zor bir itir. zellikle Anadolu azlarnda kullanlan bitki adlarnda birok ses deimesi grldnden, bitki adlarnn asl kkenlerine ulamak daha da zor olmutur. Bu sebeple baz bitki adlarna kaynak gsterilememitir. Sonu olarak unlar syleyebiliriz: Trke, dnyann en eski ve en ok kullanlan dilleri arasnda nemli bir yere sahiptir (zkan, Trk Dilinin Yurtlar, 15). Kltr unsurlarmz canl tutan ve milli kimliimizin oluumuna katkda bulunan en deerli varlmzdr. Her millet, evresinde bulduu ya da yetitirdii bitkileri kendi kltrne gre kullanr ve kendi dil mantna gre adlandrr. Bu kelimeler kltr tarihimizin, tabiat tanma ve alglama biimimizin, binlerce yldan beri nesilden nesile aktarlan yaama dzenimizin, zihinden zihine szlen kltr varlklarmzn deta kelimelere damtlmasyla olumutur. Bitki dnyamz ayrntlaryla ortaya koymamz ve bitkilerin adlandrma yollarn belirlememiz, bizlere Trk dilini, Trk dncesini ve yaadmz corafyay daha yakndan tantacaktr.

II. NCELEME

1. BAS T YAPILI B TK ADLARI 1.1. TRKE KKENL B TK ADLARI Basit kelimeler, kk durumunda olan ve herhangi bir tretme ekiyle geniletilmemi bulunan tek kelimeden ibaret adlardr (Korkmaz, 219). Basit yapl bitki adlar Trkiye Trkesinde az yer tutmakla birlikte, bunlardan arpa, im, dal, dar, erik, ide, kavun, kayn, kk, ot, saz gibi bitkiler gnlk hayatta ok geni bir kullanm alanna sahiptir. au ala ard arpa a baa bey byk boya bk crt cz a at et i im omak r pr dal dar dip dve ebe eki enek erik geyik gonur gn ide kak kat kav kavun kayn kayr kk ot sas saz tilki tip tk vez

10

1.2. ALINTI B TK ADLARI Baka bir dilden alnm kelimelere alnt kelimeler denir. Alnt kelimeler geldikleri dillerin kurallarna gre, tremi kelimeler olsalar bile, dilimizde yapm ekleriyle geniletilmedikleri srece basit kelimelerdir (Korkmaz, 219). Bunlar arasnda amberbu (< Far. amber+by), hyarembe (< Far. iyr+enber), hezaren (< Far. hezr+reng) gibi birleik kelimeler de bulunmaktadr. Alnt bitki adlar dilimize girerken birtakm ses deiikliklerine uram ve Trkenin yapsna uyum salamtr. rnein, Arapa zafern kelimesi Trkeye safran olarak; Yunanca domta kelimesi domates olarak gemitir. Trkiye Trkesinde kullanlan alnt kelimeler arasnda ok sayda bitki ad bulunmaktadr. Bunlar Arapa, Farsa, Ermenice, Latince, Yunanca, Franszca, ngilizce, talyanca, spanyolca, Bulgarca, ince, Grcce, Srpa, Slavca, Moolca, Rusa, Portekizce ve Lehe kkenlidir. Alnt bitki adlarn, transkripsiyonlaryla birlikte, alnt yaplan dillere gre listeledik. 1.2.1. Arapa Alnt Bitki Adlar ablak: (< Ar. abla ) abuzambak: (< Ar. ebzanba ) acem: (< Ar. acem) acemi: (< Ar. acem) acur: (< Ar. acr) adile: (< Ar. dile) afat: (< Ar. ft) akri: (< Ar. a ra) amme: (< Ar. amme) anzarot: (< Ar. anzert) araz: (< Ar. araz) asfur: (< Ar. ufur) aspir: (< Ar. ufur) akar: (< Ar. e ar) aur: (< Ar. re) ayn: (< Ar. ayn) ayt: (< Ar. d) bakam: (< Ar. ba am) bakla: (< Ar. b il) baytaran: (< Ar. abaytarn) berdi: (< Ar. bard) bezir: (< Ar. bezr) bilisura: (< Ar. bil-usre) buttum: (< Ar. bum) celep: (< Ar. celeb) ceviz: (< Ar. cevz) clban: (< Ar. culbn) cimcime: (< Ar. cumcuma) culban: (< Ar. culbn) ccl: (< Ar. culcul) cmbez: (< Ar. cummayz) cmele: (< Ar. cumel)

11

am: (< Ar. am) aran: (< Ar. cawran) itil: (< Ar. al) dmk: (< Ar. Dima /Dimi +) elmelik: (< Ar. elmelik) emir: (< Ar. emr) emriz: (< Ar. emrz) enfiye: (< Ar. enfiyye) fattak: (< Ar. fat ) ferik: (< Ar. fer k) fndk: (< Ar. fundu ) fstk: (< Ar. fustu ) filfil: (< Ar. firfir) fitri: (< Ar. fr) ful: (< Ar. fl) gdime: (< Ar. dime) galete: (< Ar. allt) garip: (< Ar. arb) gasil: (< Ar. asl) glla: (< Ar. galle < gll) halayk: (< Ar. ali ) halfa: (< Ar. alfe) halfat: (< Ar. alfe) hali: (< Ar. al c) hamza: (< Ar. am ze) hanzal: (< Ar. anal) hardal: (< Ar. ardel) harnup: (Ar. arrb/arnb) as: (< Ar. ) haha: (Ar. a) hatmi: (< Ar. atmi) hayr: (< Ar. ayr) hazk: (< Ar. zk)

hebil: (< Ar. abl) herim: (< Ar. her m) hta: (< Ar. ia) hiltit: (< Ar. ilt t) hindiba: (< Ar. hindib) hlb: (< Ar. hlb) hnnap: (< Ar. unnb) ibran: (< Ar. ibrn) ilhah: (< Ar. il) incaz: (< Ar. incz) kahve: (< Ar. ahve) kakule: (< Ar. ulle) keme: (< Ar. kama) kereviz: (< Ar./Far. kerefs) keten: (< Ar. kettn) klf: (< Ar. ilf) krmz: (< Ar. irmiz) knefi: (< Ar. kinfeknfe) kne: (< Ar. kun) leylk: (< Ar. leylk) limon: (< Far. lmn / Ar. leymn) maara: (< Ar. me re) mahlep: (< Ar. maleb) mahlu: (< Ar. malc) mahmude: (< Ar. mamde) mamza: (< Ar. mmez) ma: (< Ar. m) melike: (< Ar. melike) meliki: (< Ar. melik) mercan: (< Ar. mercn) meydan: (< Ar. meydn) msr: (Ar. mir) mm: (< Ar. mimi)

12

miski: (< Ar. misk) misvak: (< Ar. misvk) mikat: (< Ar. mikt) muz: (< Ar. mz) mltme: (< Ar. mltemi) mrdee: (< Ar. mrtei) mgl: (< Ar. mkil) mk: (< Ar. misk) nane: (< Ar. nan) narenc: (< Ar. nrenc) narenciye: (< Ar. nrenciyye) narn: (< Ar. nrenc) nebat: (< Ar. nebt) nebatat: (< Ar. nebtt) patpat: (< Ar. bab) pelit: (< Ar. ballu) rasat: (< Ar. raad) razak: (< Ar. rzi ) reyhan: (< Ar. reyn) safran: (< Ar. zafern) salep: (< Ar. saleb) salman: (< Ar. selmn) samit: (< Ar. mit) sandal: (< Ar. andal) savat: (< Ar. sevd) snap: (< Ar. inb) silk: (< Ar. silk) suduran: (< Ar. udran) sumak: (< Ar. summk)

susam: (< Ar. ssm) ssen: (< Ar. ssen) ahab: (< Ar. ihb) ahab: (< Ar. ihb) akayk: (< Ar. a i ) amama: (< Ar. emme) emsaver: (< Ar. ems + Far. -ver) kk: (< Ar. ) taflan: (< Ar. difl) tahl: (< Ar. dal) tarhun: (< Ar. arn) tefarik: (< Ar. tefr ) temsil: (< Ar. tem l) tesbi: (< Ar. tesb ) tevris: (< Ar. tevr) topuz: (< Ar. dabbs) tum: (< Ar. tum) tutya: (< Ar. tty) urat: (< Ar. urat) niye: (< Ar. uniyye) velvele: (< Ar. velvele) zahter: (< Ar. satar) zakkum: (< Ar. za m) zavrak: (< Ar. zevra ) zehni: (< Ar. ihn) zeytin: (< Ar. zeytn) zivan: (< Ar. zivn) zlbeya: (< Ar. zlbey)

13

1.2.2. Farsa Alnt Bitki Adlar abanoz: (< Far. bns/abans) aferin: (< Far. fern) au: (< Far. u) al: (< Far. le) alo: (< Far. l) amberbu: (< Far. amberby) ar: (< Far. ere-eri) armut: (< Far. emrd/ermd/enberd) azat: (< Far. zd) azvay: (< Far. zvy) badem: (< Far. bdm) badramba: (< Far. bdranbya) bagmen: (< Far. b bn) bahar: (< Far. behr) bk: (< Far. bk) balaband: (< Far. blbn) balsama: (< Far. belesn) bamya: (< Far. bmiya) benevi: (< Far. benef) berge: (< Far. barga) birincivasf: (< Far. birincsf) bostan: (< Far. bstn) ca: (< Far. c a) cumbur: (< Far. unbul/umbul) cck: (< Far. ccek) ala: (< Far. a ale) avdar: (< Far. dr) edene: (< Far. caudna) elem: (< Far. alam) elik: (< Far. elik) eltik: (< Far. eltk) emezen: (< Far. ama-zan) even: (< Far. ceven) lan: (< Far. eln, elna) nar: (< Far. enr) iri: (< Far. sir) kndr: (< Far. u undur) dadaan: (< Far. da da n) dudiye: (< Far. ye) dut: (< Far. tt, td) erguvan: (< Far. er avn) erite: (< Far. rte) filbahar: (< Far. fl-bahr) giya: (< Far. kiyh) gonca: (< Far. unce) gl: (< Far. gul) glbi: (< Far. gulb) grz: (< Far. gurz) ar: (< Far. ar) havlcan: (< Far. vlincn) havu: (< Far. hevc) hevek: (< Far. veng) hezaren: (< Far. hezr+reng) hyar: (< Far. iyr) hyarembe: (< Far. iyr-enber) ho: (< Far. ) hurma: (< Far. urm) hl: (< Far. hul) spatan: (< Far. ispandn, sipandn) gn: (< Far. an) incir: (< Far. encr) isfendan: (< Far. isfendn)

14

ian: (< Far. n) khu: (< Far. kh) karanfil: (< Far. aranfl) karpuz: (< Far. arbuz, arbza) kays: (< Far. ays) kelek: (< Far. klak) kelem: (< Far. kalam) kenger: (< Far. kenger) keraviye: (< Far. kerviye) keir: (< Far. gazar) kekl: (< Far. kekl) kimi: (< Far. kimi) kini: (< Far. ginz) kizir: (< Far. giz r) koz: (< Far. gawz) kse: (< Far. kse) kunt: (< Far. kund) knc: (< Far. kuncud) lden: (< Far. lden) lle: (< Far. lle) llk: (< Far. lle) mala: (< Far. mle) maya: (< Far. mye) maye: (< Far. mye) maz: (< Far. mz) meneke: (< Far. benefe) mercankk: (< Far. merzeng) mercimek: (< Far. mercmek) merze: (< Far. merz) mestan: (< Far. mestn) mee: (< Far. ba) meyve: (< Far. mva, mayva) nar: (< Far. nr / enr)

narcil: (< Far. narg l) nardin: (< Far. nrdn) narven: (< Far. nrven) navruz: (< Far. nevrz) naz: (< Far. nz) nefirne: (< Far. nef r) nergis: (< Far. nergis) nilfer: (< Far. nlfer) nohut: (< Far. nud) palan: (< Far. pln) pamuk: (< Far. panbu ) patlcan: (< Far. bdingn) payam: (< Far. bdm) paz: (< Far. pz) perdeben: (< Far. perdebend) peren: (< Far. peren) pesin: (< Far. pes n) pir: (< Far. p r) pirasit: (< Far. p rste) pirin: (< Far. birinc) pirpirim: (< Far. parparam) piyaz: (< Far. piyz) poy: (< Far. by) pr: (< Far. pur) ravent: (< Far. rvend) rezene: (< Far. rziyna) sebze: (< Far. sebze < sebz) sedir: (< Far. sedr) servi: (< Far. serv) sde: (< Far. sde) smbl: (< Far. sunbul) ahten: (< Far. hten) ahtere: (< Far. ahterre)

15

algam: (< Far. al am) ebboy: (< Far. eb-by) eftali: (< Far. eft-l) ikar: (< Far. ikr) imir: (< Far. emr) ir: (< Far. r) ireder: (< Far. ireder) tarn: (< Far. drn) teberze: (< Far. teberze) tere: (< Far. tere) tiryaki: (< Far. tiryk) thmekan (< Far. tumugn) tmbeki: (< Far. tenbk) turp: (< Far. turb, turub, turf) 1.2.3. Ermenice Alnt Bitki Adlar abrl: (< Erm. abril) ank: (< Erm. ananu) aynga: (< Erm. aynga) bad: (< Erm. patic) cancur: (< Erm. canul) emen: (< Erm. aman) mak: (< Erm. tsma) oma: (< Erm. tsma) ortu: (< Erm. orttu) dangalak: (< ? Erm. dan glu) ein: (< Erm. e ic) hr: (< Erm. osor) 1.2.4. Yunanca Alnt Bitki Adlar ahlat: (< Yun. ahlada)

turun: (< Far. turunc) yasemin: (< Far. ysemen) yulaf: (< Far. alaf) zambak: (< Far. zanba ) zeravent: (< Far. zervend) zerdali: (< Far. zerd-l) zerde: (< Far. zerde) zerdeal: (< Far. zerdev) zerrin: (< Far. zerrn) zerringade: (< Far. zerrngede) zeyrek: (< Far. za rak) zindiyan: (< Far. zindegn) zoal: (< Far. zu l)

hozan: (< Erm. ozan) korunga: (< Erm. kornkan) lzut: (< Erm. lazut) madmak: (< Erm. matutak) madik: (< Erm. madik) mor: (< Erm. mor/morm) mora: (< Erm. mor/morm) moruk: (< Erm. mruk) pancar: (< Erm. banjar) pat: (< Erm. psat) tel: (< Erm. tel)

akunduz: (< EYun. akantos)

16

amesken: (< EYun. damaskino) amofta: (< Yun. xamofta) anadut: (< Yun. anadoti) anason: (< Yun. anison) araka: (< Yun. arakas < arakos) aendos: (< EYun. erdos) avat: (< Yun. avtin/vatin) ayvadana: (< Yun. ayiovotano) babr: (< Yun. ppiri) banda: (< Yun. bnda) barbun: (< Yun. barbounia) barbunya: (< Yun. barbounia) bartun: (< Yun. partnin/partn) beladan: (< Yun. pltanos) bezelye: (< Yun. bizlia) biber: (< Yun. pipri) biberiye: (< Yun. piperi) biberiza: (< Yun. piperitza) bidek: (< Yun. apidki) boa: (< Yun. btsa) bbk: (< Yun. bubki) cimbiz: (< Yun. tsimbidi) ciml: (< Yun. tzmbla) isan: (< Yun. kisn) ukur: (< Yun. tsirion) dafne: (< Yun. dafni < EYun. daphn) damaskene: (< Yun. damskino) defne: (< Yun. dfni) draan: (< Yun. drgana) dilmit: (< Yun. diminitis) dimenit: (< Yun. diminitis) domates: (< Yun. domta) duduli: (< EYun. trolos)

efek: (< Yun. afki) emen: (< Yun. endom) enginar: (< Yun. ankinra) epsit: (< Yun. apsda) erez: (< Yun. ires) fasulye: (< Yun. fasulia) fesleen: (< Yun. vasilikon < vasilikos) fidan: (< Yun. fiton < EYun. phyton) fide: (< Yun. phideia) fi: (< Yun.) filiz: (< Yun. filisa) grmit: (< dilmit < Yun. diminitis) gleez: (< Yun. kolokaz) halofit: (Yun. halsphyton) hlamur: (< Yun. flamuri) spanak: (< Yun. spanaki) kantaron: (< Yun. kentauron) kenevir: (< Yun. kannavi) kerdeme: (< Yun. kardamo) kiraz: (< Yun. kerasi) kiren: (< Yun. krno) kknar: (< Yun. kukunaria < kukunara) ktner: (< Yun. kukunaria) lahana: (< Yun. lahano) mantar: (< Yun. manitari) marul: (< Yun. maruli) masura: (< Yun. masuri) maydanoz: (< Yun. makedonesi) melisa: (< Yun. melissa) mersin: (< Yun. mirsini) murt: (< Yun. murto) mumula: (< Yun. mespilon) mhliye: (< Yun. mukhlia)

17

palamut: (< Yun. palamudi) papatya: (< Yun. papadia) prasa: (< Yun. prason) prnal: (< Yun. prinari) piren: (< Yun. prinos) 1.2.5. Latince Alnt Bitki Adlar basya: (< Lat. bassia) begonya: (< Lat. begonia) centiyane: (< Lat. gentina) akr: (< Lat. sacer) alba: (< Lat. salvia) feliks: (< Lat. felix) flora: (< Lat. flora) ginseng: (< Lat. ginseng) kantiyane: (< Lat. Gentiana) komatula: (< Lat. Comatula) 1.2.6. Franszca Alnt Bitki Adlar akasya: (< Fr. acacia) ananas: (< Fr. ananas) atol: (< Fr. atoll) alg: ( < Fr. algue) anemon: (< Fr. anemone) arait: (< Fr. arachide) aspidistra: (< Fr. aspidistra) badat: (< Fr. patate) bambu: (< Fr. bambou) botanik: (Fr. botanique) dalya: (< Fr. dahlia) drosera: (< Fr. drosera) fleol: (< Fr. fleole, phleole)

radika: (< Yun. radikia) ka: (< Yun. ko veya ka) tirfil: (< Yun. triphyllon) tomara: (< Yun. tomari)

krkas: (< Lat. curcas) lobelya: (< Lat. Lobelia) lotus: (< Lat. lotus) mklm: (< Lat. muscarimi) okume: (< Lat.) ortanca: (< Lat. hortensia) rezede: (< Lat. reseda) roka: (< Lat. ruca) sekoya: (< Lat. sequoia) vanilya: (< Lat. vagina)

fujer: (< Fr. fougero) gardenya: (< Fr. gardenia) ipeka: (< Fr. ipca) jt: (< Fr. jute) kakao: (< Fr. cacao) kakts: (< Fr. cactus) kamelya: (< Fr. camelia) kapuin: (< Fr. capucine) kavasya: (< Fr. quassia) kauuk: (< Fr. caoutchouc) kebir: (< Fr. cachemire) kola: (< Fr. cola) kolza: (< Fr. colza)

18

kornion: (< Fr. cornichon) kskt: (< Fr. cuscute) ltanya: (< Fr. latania) liken: (< Fr. lichen) mahunya: (< Fr. mahonia) malto: (< manto < Fr. manteau) mandalina: (< Fr. mandarine) manolya: (< Fr. magnolia) maranta: (< Fr. maranta) margarita: (< Fr. marguerite) mikoz: (< Fr. mycose) mimoza: (< Fr. mimosa) 1.2.7. ngilizce Alnt Bitki Adlar greyfurt: (< ng. Grapefruit) kivi: (< ng. kiwi) papaya: (< ng. papaya) paprika: (< ng. paprika) 1.2.8. talyanca Alnt Bitki Adlar aelya: (< t. azalea) banadura: (< t. pomidoro/pomodoro) belladonna: (< t. belladonna) borda: (< t. bordo) ceran: (< t. geranio) funda: (< t. fondo) iskorina: (< t. scorzone) maki: (< t. macchi) 1.2.9. spanyolca Alnt Bitki Adlar avokado: (< sp. avocado)

mini: (< Fr. mini) mge: (< Fr. muguet) ofris: (< Fr. ophrys) okalipts: (< Fr. eucalyptus) orkide: (< Fr. orchidee) palmiye: (< Fr. palmier) papirs: (< Fr. papyrus) petunya: (< Fr. petunia) portakal: (< Fr. portugal) ratanya: (< Fr. ratanhia) tatula: (< Fr. datura)

pik: (< ng. pig) rafya: (< ng. raffia) rambil: (< ng. rami) starking: (< ng. starking)

malatura: (< t. pomidoro/pomodoro) mancana: (< t.) patates: (< t. patata) peek: (< pee < t. pezza) sardunya: (< t. sardonya) veronika: (< t. veronica) vardyan: (< t. guardiana)

19

knakna: (< sp. quinaquina) koka: (< sp. coca) 1.2.10. Bulgarca Alnt Bitki Adlar biryedim: (< Blg.-Srp.-Hrv. brekinya) bocur: (< Blg.- Srp.-Hrv. bjur) canka: (< Blg. djanka) gocuk: (< Blg. kojux) 1.2.11. ince Alnt Bitki Adlar aylandz: (< ince ailantodan) ay: (< in. ay) mant: (< in. mantu) 1.2.12. Grcce Alnt Bitki Adlar askil: (< Grc. askili) bitne: (< Grc. pitna < *pinta) dombay: (< Grc. dombay) 1.2.13. Srpa Alnt Bitki Adlar babaa: (< Srp. popadica) kral: (< Srp. kral) koa: (< Srp. koija) 1.2.14. Slavca Alnt Bitki Adlar koan: (< Sl.) vine: (< Sl. vinya) tr: (< Blg. stir) kumpir: (< Blg. krump r) lbada: (< Blg. loboda) pelin: (< Blg. pelyn)

20

1.2.15. Yabanc Yer simleriyle Kurulan Bitki Adlar agl: (< Meksikadaki Akala ehrinin adndan) anapa: (< belki bir yer isminden) fulya: (< Gney talyada bir blge ad) kalembek: (< Hint Denizinde bir ada) 1.2.16. Dier Alnt Bitki Adlar acrga: (< Mo. acrga) baobap: (< Afrika yerli dillerinden) karaan: (< Mo. karaana) kartol: (< Rus. kartofel) mango: (< Port. manga) nemisa: (< Lehe. niemcy)

21

2. TREM B TK ADLARI Tremi kelimeler, kelime tretme yoluyla elde edilir. Bu yol, kelime kk ve gvdelerine ekler getirilerek deiik anlamda yeni kelimeler yapma yoludur (Korkmaz, 31). Tremi bitki adlarnn ald yapm ekleri unlardr: simden isim yapma ekleri, isimden fiil yapma ekleri, fiilden fiil yapma ekleri, fiilden isim yapma ekleri. Tremi bitki adlar aada listelenmitir; ancak bu kelimeler yapm ekleri ksmnda daha ayrntl bir ekilde tahlil edilmitir. Trke bir yapm eki alp da kkeni yabanc olan ya da bilinmeyen bitki adlar da burada gsterilmitir. acca: (< T. ac+ca) acma: (< T. ac-ma) acmak: (< T. ac-mak) acmk: (< T. ac-mk) acaca: (< T. ak+a+ca) aayk: (< T. aka-y-k) asl: (< T. ak+sl) aka: (< T. ak+a) aklan: (< T. ak+la-n) alaca: (< T. ala+ca) alaz: (< T. al+az) ala: (< T. al+a) alack: (< T. al+ak+ck) aldange: (< T. al+dan-ga) alluca: (< T. al+l+ca) almalk: (< T. alma + lk) altnck: (< T. altn+ck) ang: (< T. an+g) ansl: (< ? ans + T. l) aprcak: (< ? apr + T. cak) arakl: (< Yun. arak + T. l) arcman: (< ? arc + T. man) argun: (< T. ar-gn) arpaan: (< T. arpa + gan) artgan: (< T. art-aan) artl: (< T. art+l) asma: (< T. as-ma) alak: (< T. a+lak) alama: (< T. a+la-ma) atnakl: (< ? atnak + T. l) atmal: (< T. at-ma+l) avuku: (< ? avuk + T. u) avurtlak: (< ? avurt + T. lak) aydn: (< T. ay+dn) ayc: (< T. ay+c) azan: (< T. az-an) azrgan: (< T. az-r-gan) azmuk: (< T. az-muk) bargan: (< T. bar-gan) bartlak: (< T. bar + t + lak) balak: (< T. ba+la--k) bakldak: (< T. baklda-k) baldrgan: (< T. bal-tr-gan) ball: (< T. bal+l) ballca: (< T. bal+l+ca) ballk: (< T. bal+lk)

22

banak: (< T. ban-ak) bandk: (< T. ban-dk) bandrma: (< T. ban-dr-ma) bardack: (< T. bardak+ck) bardak: (< T. bart+ak) bardak: (< T. bardak+) bartlak: (< T. bart+lak) baak: (< T. ba+ak) batrgan: (< T. bat-r-gan) bebekik: (< bebe+k+ik) bekmezcik: (< Far. begmz + T. cik) benek: (< T. ben+ek) bengildek: (< T. bngl+dak) benlik: (< T. ben+lik) bgn: (< T. b-kn) bykl: (< T. byk+l) byrgan: (< T. buyur-gan) bzalk: (< ? bza + T. lk) biberlice: (< Yun. pipri + T. li+ce) bildik: (< T. bil-dik) biten: (< T. bit-en) bitini: (< T. bit-i-n-i-) bitirge: (< T. bit-i-r-ge) bitki: (< T. bit-ki) bizlengi: (< bizle-n-gi) bodurgan: (< T. bodur+gan) boyan: (< T. boya+n) boyalk: (< T. boya+lk) bozamk: (< T. boz+a+mk) bozanak: (< T. boz+anak) bozdurma: (< T. boz-dur-ma) bozuk: (< T. boz-u-k) bc: (< T. b+c)

budayck: (< T. buday+ck) budayk: (< T. buday+k) buraan: (< T. bur-aan) burgacan: (< T. bur-ga+can) burga: (< T. bur-ga) buynuz: (< T. boyun+u+z) buyurgan: (< T. buyur-gan) brez: (< T. br+ez) brgl: (< T. br-g+l) brk: (< T. br--k) bzgl (< T. bz-g+l) cegirgen:(< T. ek-i-r-gen) cbarca: (< T. cbr+ca / cbl+ca) cclk: (< cici + T. lik) crk: (< T. cr--k) crlang: (< T. cr+la-n-g) crmlak: (< T. crma+lak) crtlak: (< T. crt+lak) crtlan: (< T. crt+la-n) crtlavuk: (< T. crt+la-vuk) czlaan: (< T. cz+la-an) czlayk: (< T. cz+la-yk) civcilik: (< civciv+ T. lik) coplak: (< Far. b + T. lak) akldak: (< T. akl+da-k) alaan: (< T. al-aan) alak: (< T. al-ak) al: (< T. al-) alk: (< T. al-k) apul: (< T. ap-u-l) atlaan: (< T. at+la-an) atlak: (< T. at+lak) atlanga: (< T. at+la-n-ga)

23

avdarlk: (< Far. dr + T. lk) aylamk: (< in. ay + T. la-mk) aymk: (< in. ay + mk) ekem: (< T. ek-em) ekme: (< T. ek-me) etme: (< T. et-me) evik: (< T. ev-i-k) evirdik: (< T. ev-i-r-dik) evrince: (< T. ev(i)r-i-n-ce) rgan: (< T. ar-gan) kart: (< T. k-ar-t) knt: (< T. k--n-t) kma: (< T. k-ma) mkrk: (< T. mkr--k) ildirim: (< T. ldr-m) rlavuk: (< T. r+la-vuk) rp: (< T. rp-) tmk: (< T. t+-mk) tlak: (< T. t-lak) tlamak: (< T. t+la-mak) tlamk: (< T. t+la-mk) tlk: (< T. t+lk) yanck: (< T. yan+ck) ibillik: (< ? ibil + T. lik) iek: (< e-ek) iindirik: (< T. iin+dirik) ildirim: (< T. ldr-m) irti: (< T. irt+i) irtik: (< irt+ik) itime: (< T. ite-me) itlek: (< T. it+lek) itlembik: (< itle-mik) keren: (< T. k-er-en)

klce: (< T. r+ce) melen: (< T. mel-en) pleme: (< T. p+le-me) prl: (< T. pr+l) ulluca: (< Ar. cl + T. lu+ca) ulluk: (< Ar. cl + T. luk) ulluka: (< Ar. cl + T. luk+a) klce: (< T. k+l+ce) kndrk: (< Far. u undur+T. k) dadrgan: (< T. tat--r-gan) daarck: (< T. daar+ck) dalama: (< T. da+la-ma) dalaan: (< T. dala-an) dallama: (< T. dal+la-ma) damarck: (< T. damar+ck) damarlca: (< T. damar+l+ca) darca: (< T. dar+ca) darcan: (< T. dar+can) davanck: (< T. tavan+ck) davulcu: (< Ar. abl + T. cu) deirmenci: (< T. deirmen+ci) delice: (< T. deli+ce) demircik: (< T. demir+cik) demirli: (< T. demir+li) demirliyen: (< T. demir+le-y-en) destimik: (< Far. desti + T. mik) develik: (< T. deve+lik) devrinti: (< T. devir-i-n-ti) diken: (< T. dik-en) dikencik: (< T. dik-en+cik) dikme: (< T. dik-me) dillice: (< T. dil+li+ce) dipin: (< T. dip+in)

24

diice: (< T. dii+ce) dizi: (< T. diz-i) doum: (< T. do-um) dolaman: (< T. dola-man) domalan: (< domal-an) domata: (< Yun. domta + T. a) domayl: (< Grc. dombay + T. l) dongurak: (< T. dongur-ak) dklcen: (< T. dkl-cen) dklgen: (< T. dkl-gen) durnack: (< turna+T. ck) dutulga: (< T. tut-u-l-ga) duvaklca: (< T. duvak+l+ca) ddllk: (< ? ddl + T. lk) dem: (< T. d-em) dmecik: (< T. dme+cik) dmeli: (< T. dme+li) drme: (< T. dr-me) drl: (< T. dr--l-) dvlcek: (< T. dl+cek) dzgl: (< T. dz-g+l) ebeli: (< T. ebe+li) ebelik: (< T. ebe+lik) eece: (< T. ee+ce) eecen: (< T. e-ecen) eilce: (< T. e-i-l-ce) eilcen: (< T. e-i-l-cen) elik: (< T. e-i-l-ik) elim: (< T. e-i-l-im) eri: (< T. e-i-r-i) erilce: (< T. e-(i)-r-i+li+ce) erim: (< T. e-i-r-im) ekin: (< T. ek-in)

eklemik: (< T. ek+le-mik) ekice: (< T. eki+ce) ekilice: (< T. eki+li+ce) ekilik: (< T. eki+lik) ekimcik: (< T. eki+m+cik) ekimen: (< T. eki+men) ekimik: (< eki-mik) elmack: (< T. elma + ck) emecen: (< T. em-ecen) ene: (< T. en+e) erekleme: (< T. er-ek+le-me) erelik: (< T. er-ek+lik) eren: (< T. er-en) ergen: (< T. er-gen) ergil: (< T. er-gil) erin: (< T. er-i-n-) ezgil: (< T. ez-gil) ezgin: (< T. ez-gin) fsrgan: (< T. fsr-gan) fldayk: (< T. f+l+da-yk) gaga: (< gaga+) garmak: (< T. kar-mak) gartl: (< T. kart+l) gavruk: (< T. kavur-uk) gavak: (< T. kavu-ak) geli: (< T. gel-i) geli: (< T. gel-i-) gelincik: (< T. gel-i-n+cik) gence: (< T. gen+ce) gene: (< T. gen+e) gerce: (< ? ger + T. ce) gercik: (< ? ger + T. cik) gevrecik: (< T. gevre-k+cik)

25

gevreyik: (< T. gevre-y-ik) gevriyen: (< T. gevre-y-en) geyicek: (< T. geyik+cek) gezer: (< T. gez-er) gck: (< T. gc-k) gcime: (< T. gc-ma) grl: (< T. kr+l) gyk: (< T. ky--k) gyak: (< T. ky---ak) gidilcen: (< T. git-i-l-cen) gidigen: (< T. git-i--gen) gollce: (< T. kol+lu+ca) gbelek: (< T. gbek+lek) gdelek: (< T. gvde+lek) gce: (< T. gk+e) gcek: (< T. gk+ek) gdeli: (< T. gvde+li) gelek: (< T. gk+elek) gem: (< T. gk+em) gemcik: (< T. gem+cik) gen: (< T. gk+en) glemez: (< T. gk+le-mez) glk: (< T. gk+lk) gndrme: (< T. gk+-n-dr-me) gke: (< T. gk+e) gkdn: (< T. gk+dn) glek: (< T. gl+ek) gme: (< T. gm-me) gmlgen: (< T. gm--l-gen) gmrgen: (< T. gm--r-gen) gnen: (< T. gn+en) gvrek: (< T. gevre-k) gzenek: (< T. gz+enek)

gllk: (< Far. gul + T. lk) gns: (< T. gn+s) hanayl: (< Yun. anoi + T. l) hartlak: (< hart + T. lak) hartlap: (< hart + T. lap) halama: (< T. ha+la-ma) havazla: (< ? havaz + T. la) hyarck: (< Far. iyr + T. ck) hyarlama: (< Far. iyr + T. la-ma) hohalak: (< ? hoh + T. alak) hlemez: (< hle-mez ?) hllk: (< T. (h)l+lk) rmk: (< T. er-mik ?) srgan: (< T. sr-gan) srg: (< T. sr-g) stan: (< T. s-t-an) an: (< T. -an) lak: (< T. l+ak) ldrik: (< T. l+drk) lgan: (< T. l+gan) icik: (< T. i+cik) idi: (< igit-i) inecik: (< T. ine+cik) inelik: (< T. ine+lik) inesil: (< T. ine+sil) iletir: (< T. ilet-ir) ilim: (< T. il-im) iliken: (< T. il-i--ken) ilme: (< T. il-me) ilmek: (< T. il-mek) ilmen: (< T. il-men) ilmik: (< T. il-mik) ivecen: (< T. iv-ecen)

26

izmelece: (< T. ez-me-li+ce) kabak: (< T. kab+ak) kabarck: (< T. kabar+ck) kabarg: (< T. kabar-g) kabartlak: (< T. kabartla-k) kabartlama: (< T. kabartla-ma) kakalaka: (< kaka+ T. la-ka) kakma: (< T. kak-ma) kamalak: (< kama+lak) kanak: (< T. kan+a-k) kanatma: (< T. kan+a-t-ma) kangrcak: (< ? kangr + T. cak) kanlk: (< T. kan+lk) kapk: (< T. kap+k) kapncak: (< T. kapan+cak) kaplca: (< T. kap+l+ca) karaca: (< T. kara+ca) karack: (< T. kara+ck) karalk: (< T. kara+lk) karamaz: (< T. kara-maz) karam: (< T. kara-m) karamuk: (< T. kara+muk) karant: (< T. kara-n-t ?) karavlk: (< ? karav + T. lk) karin: (< T. kar+in) kasan: (< T. kas-an) kavak: (< kav+ak) kavlaan: (< kavla-gan) kavulak: (< T. kavu+lak) kayack: (< T. kaya+ck) kayganack: (< Far. yegne + T. ck) kaymack: (< T. kaymak+ck) kaymaklk: (< T. kaymak+lk)

kazk: (< kaz--k) kazma: (< T. kaz-ma) keemik: (< T. kee+m+cik) keemk: (< T. kee+mik) kekeremik: (< T. kekre+mik) kekilcen: (< Far. kkl + T. -cen) kendillik: (< ? kendir + T. lik) kendirik: (< ? kendir + T. ik) kertilce: (< Yun. kirtil + T. ce) kertme: (< T. kert-me) kesercik: (< T. kes-er+cik) kesme: (< T. kes-me) ktak: (< k+ta-k) klgn: (< T. kl-gn) klk: (< T. kl--k) krk: (< T. kr--k) krklk: (< T. krk+lk) krl: (< T. kr+l) kvrck: (< T. kvr+ck) kvrk: (< T. kv--r---k) kvkan: (< T. kv---kan) kvrm: (< T. kv--r-m) kyak: (< T. ky-ak) kyak: (< T. ky---ak) kzamk: (< T. kzla-muk) kzlak: (< T. kzl+ak) kzlca: (< T. kzl+ca) kzlck: (< T. kzl+ck) kzllk: (< T. kzl+lk) kirlice: (< T. kir+li+ce) kirtil: (< kirt + T. il) kofurgalk: (< T. kofurga+lk) kokar: (< T. kok-ar)

27

kokarck: (< T. kok-ar+ck) koluncuk: (< ? kolon + T. cuk) kovanck: (< ? koan + T. ck) kozalak: (< Far. kozak + T. lak) kprcek: (< T. kp-r-ecek) kprgen: (< T. kp-r-gen) ksg: (< T. ks-g) kubata: (< T. kubat+a) kuduluk: (< T. kudur-uk) kulecik: (< Ar. ulle + T. cik) kurtluca: (< T. kurt+lu+ca) kurudan: (< T. kuru-t-an) kurugan: (< T. kuru-gan) kurulgan: (< T. kur-u-l-gan) kurutma: (< T. kuru-t-ma) kua: : (< T. ku+a) kuulak: (< T. ku+lak) kuygu: (< T. koy-gu) kllk: (< T. kl+lk) kpeli: (< T. kpe+li) kseen: (< T. ks-een) ktr: (< T. kt+r) lokurdak: (< T. lokur+da-k) mancarlk: (< Erm. banjar + T. lk) marulcuk: (< Yun. maruli + T. cuk) mazl: (< Far. mz + T. lk) meikli: (< ? meik + T. li) morca: (< Erm. mor/morm + T. ca) neferlik: (< Ar. nefer + T. lik) nevbetik: (< Far. nevbet + T. ik) ounduruk: (< T. oul+duruk ?) okcl: (< T. ok+ul) okluk: (< T. ok+luk)

orman: (< T. or+man) oturak: (< T. otur-ak) ovaca: (< ? T. ova + T. ca) oymalk: (< T. oy-ma+lk) m: (< T. r-m) kselek: (< Yun. iksia + T. -lek) kszce: (< T. k+sz+ce) rmece: (< T. r-me+ce) trge: (< T. t-r-ge) zllk: (< T. z+l+lk) paflak: (< paf + T. lak) pamucak: (< Far. panbu + T. cak) pamua: (< Far. panbu + T. a) pamuklu: (< Far. panbu + T. lu) pamukluk: (< Far. panbu + T. luk) pancarck: (< Erm. banjar + T. ck) papurtlama: (< ? papurt + T. la-ma) paralk: (< Far. pre + T. lk) parlack: (< T. parla-k+ck) patlak: (< T. pat+la-k) patlanga: (< T. pat+la-n-ga) patlang: (< T. pat+la-n-g) pslak: (< ps + T. lak) ptrca: (< ptr + T. ca) ptrgan: (< T. bat--r-gan) ptrak: (< T. bat--r-ak) pirelik: (< T. pire+lik) porsuk: (< T. porsu-k) prkl: (< T. prek+li) sabrlk: (< Ar. abr + T. lk) sakalak: (< Ar. saka + T. lak) sakarca: (< ? sakar + T. ca) sakzdrk: (< T. sakz+drk)

28

sakzlak: (< T. sakz+lak) sakzlk: (< T. sakz+lk) salatalk: (< t. salata + T. lk) salmanca: (< Ar. selmn + T. ca) saracak: (< T. sar+acak) sarklk: (< T. sar--k+lk) sarmalk: (< T. sar-ma+lk) sarmak: (< T. sarma--k) sazan: (< T. saz+an) selecek: (< Ar. selle + T. cek) semizlik: (< T. semiz+lik) sepik: (< T. serp-i-k) sergen: (< T. ser+gen) smak: (< T. s-mak) srmsz: (< T. srm+sz) svarma: (< T. suv+ar-ma) syrma: (< T. syr-ma) soanak: (< T. soan+ak) soanck: (< T. soan+ck) soukluk: (< T. sou-k+luk) solgun: (< T. sol-gun) sorma: (< T. somur-mak) soyuk: (< T. soy-u-k) soyulgan: (< T. soy-u-l-gan) sbelek: (< ? sbe + T. lek) secen: (< T. s-ecen) suluk: (< T. su+luk) suvarmlk: (< T. suv+ar-ma+lk) sleymencik: (< Sleyman+ck) sngllk: (< T. snk+lk ?) sprge: (< T. sp--r-ge) sprgelik: (< T. sp--r-ge+lik) srmeli: (< T. sr-me+li)

srtme: (< T. sr-t-mek) stleen: (< T. st+le-en) stlce: (< T. st+l+ce) stlcen: (< T. st+l+cen) akldak: (< ak + T. l+da-k) angalak: (< T. ang+alak) aplak: (< T. ap+la-k) arlk: (< Ar. ar + T. lk) ikirdakl: (< T. ekirdek+li) iti: (< T. i-ti) takalak: (< T. tak+alak) takmck: (< T. tak-m+ck) tamli: (< Ar. am + T. li ?) tanman: (< T. dan-man) taraklk: (< T. tara-k+lk) tarma: (< T. tar-ma) tatarck: (< Tatar+ck) tatl: (< T. tat+l) tekecen: (< ? teke + T. cen) teknecik: (< ? tekne + T. cik) tele: (< Erm. tel + T. ce) tellice: (< Erm. tel + T. li+ce) tespihlik: (< Ar. tesb + T. lik) tetirli: (< ? tetir + T. li) tkan: (< T. tk-an) tk: (< T. tk--) trmk: (< T. tr-mk) toklu: (< T. tok+lu) tomak: (< T. top+ak) tomdurcuk: (< T. tomur+cuk) topaa: (< T. top+a+a) topalak: (< T. top+alak) topalan: (< T. topal+an)

29

topluca: (< T. top+lu+ca) topo: (< T. top+a) topuk: (< T. top+uk) topul: (< T. top+ul) tortu: (< ? tort + T. u) toruk: (< T. tor-u-k) turma: (< T. tur-ma) tll: (< Fr. tulle + T. l) treme: (< T. tr+e-me) ttn: (< T. tt--n) tyl: (< T. ty+l) tylce: (< T. ty+l+ce) ulama: (< T. ula-ma) unluca: (< T. un+lu+ca) urungu: (< T. ur-u-n-gu) uruman: (< T. ur-u--man) : (< T. -) vezli: (< T. vez+li) zerlik: (< yz-er+lik) zm: (< T. z-m) zml: (< T. z-m+l) varck: (< T. var+ck) yabantrak: (< Far. yaban + -trak) yalca: (< T. ya+l+ca) yalcak: (< T. ya+l+cak) yalk: (< T. ya+lk) yakmuk: (< T. yak-muk) yalang: (< T. yala-n-g) yalda: (< ? yal + T. da) yaldran: (<T. yal-dr-an) yanal: (< T. yan+al) yanalak: (< T. yan+alak) yandran: (< T. yan-dr-an)

yandraz: (< T. yan-dr-az) yaplcan: (< T. yap--l-can) yapldak: (< T. yaplda-k) yaprak: (< T. yap-ur-gak) yasmk: (< T. yas-mk) yaygn: (< T. yay-gn) yaylgan: (< T. yay--l-gan) yazl: (< T. yaz+l) yeleik: (< T. yer+le-ik) yellice: (< T. yel+li+ce) yemi: (< T. ye-mi) yemien: (< T. ye-mi+en) yemlik: (< T. yem+lik) yeillik: (< T. yeil+lik) yn: (< T. y--n-) yiilcik: (< ? yiil + T. cik) yourtuk: (< T. yourt+uk) yordanl: (< ? yordan + T. l) yumak: (< T. yum-ak) yumru: (< T. yum-ur+u) yumuk: (< T. yum-u-k) yumurca: (< T. yumur+ca) yumurcak: (< T. yumur+cak) ykskk: (< T. yksk+k) zartlak: (< zart + T. lak) zplak: (< zp + T. lak) zivircik: (< Far. zver + T. cik)

30

3. B RLE K B TK ADLARI

3.1. YAPI BAKIMINDAN B RLE K B TK ADLARININ KURULUU

3.1.1. S M TAMLAMASI B M NDE KURULAN B TK ADLARI 3.1.1.1. Trke sim Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar sim tamlamas, iki isim unsurunun meydana getirdii kelime grubudur. Bir ismin manasnn iyelik sistemi iinde baka bir isimle tamamlanmas esasna dayanr. Bir nesnenin baka bir nesnenin paras olduunu, bir nesnenin baka bir nesneye ait bulunduunu veya bir nesnenin baka bir nesne ile tamamlandn ifade etmek iin bu kelime grubuna bavurulur. Grubu meydana getiren iki isim unsurundan biri tamlayan, biri tamlanan unsurdur. Tamlayan nce, tamlanan sonra gelir. ki unsur iyelik sistemiyle birbirine balanr ve grubun temelini iyelik ifadesi tekil eder (Ergin, 381). Belirtisiz ad tamlamalar, birleik kelime kurmaya ok elverili olan kelime gruplardr. nk belirtili ad tamlamalarnda, tamlayana eklenen ilgi durumu eki, tamlayan belirli bir kii ya da nesneye dar bir aitlik ilikisiyle balad hlde, belirtisiz ad tamlamalarnda iliki dorudan doruya belirsiz genel bir nesneye, bir tr adna yneliktir (Korkmaz, 139). sim tamlamas biiminde kurulan bitki adlarn aada listeler hlinde sraladk. Bu adlardan yalnzca biri belirtili isim tamlamas, geriye kalanlar ise belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. Yukarda da belirttiimiz gibi, belirtisiz isim tamlamalar birleik kelime kurmaya ok elverili olan kelime gruplardr. Bu sebeple, isim tamlamas biiminde kurulan bitki adlar belirtisiz isim tamlamas kalbndadr. Belirtili sim Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar

madman oyna

31

Belirtisiz sim Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar abdestbozan otu abdsselam otu ab kz acamlar almas acem iei acem kimyonu acem llesi acgc kula ada ay adamotu adamkk ada soan Afrika menekesi Afar otu aa ilei aa ebegmeci aa gs aa kavunu aa kpesi aa mantar aa minesi aa zm ada iei a als a iei a dal a otu au aac aukunduzu austos almas austos gl abun otu ahrotu ahlat armudu aka armudu akakz ak kadn parma aklahna zm akam sabah gzeli akekeri ala kangal alakavun otu alamangumpili alasit zm alatavan zm alay iei alaz armudu albal Alibey buday alim zm Allahekmei allik tamas almack otu Alman papatyas alma yapra alolu altn aac altn iei altn dikeni altn otu altn yumurta mantar alvar erii amber aac amber iei Amerika bademi Amerika elmas Amerikan armudu Amerika zm anababa kekii anababa kokusu ana tikeni Anadolu otu anakara zm anapa palisi andz otu anduz otu Antep fst Antep karas Anzer ay aptal baklas aptal otu Arabistan defnesi Arap butura Arap elmas Arap mantar Arap otu arapsa arapsiki Arap smbl Arap algam araptaa Arap topala Arap yasemini

32

ard burcu ard klii ard otu areb kozu ar iei ar gt ar gl ar otu ar pr armut kaba armut otu Arnavut biberi Arnavut dars Arnavutky ilei arpa armudu arpack soan arpa elmas arslanaya asker borusu asker gl ask dlei aslanaz aslankula aslankuyruu aslanpenesi asma kaba asma zm a erii a inciri ak merdiveni a otu at dikeni at elmas

ate buday ate iei ate dikeni ate yapra at kestanesi atkula atkuyruu atlas iei atmemesi at paklas at yoncas avc zm avize aac avlu aac avrat otu Avar otu avu iei ay almas ayiei aydn iei aydn gl aygn a aygn iei ay ardc ay asmas ayaya ay baldran ay idemi ay ilei ayeli ay elmas ay erii ay fnd

ay fst ay gl aykula ay liforu ay ligarbas ay mantar aykula ay otu ayparma aypenesi ay soan ay algam ay zm ay yemii ayrk otu ayu mamuu ayvagan azak eiri baba inciri baa yapra Badat hurmas barsak otu bahar otu bahe domatesi bahe hezareni bahe kekii bahe nanesi bahe teresi bakldak otu bakr bac baklaals bakla iei bal armudu

33

balbarda balk hurmas bal iei baldran otu balgam elmas balk ausu balk otu balk stleeni bal kaba ballk otu bal mantar bal zm bambul otu ban aac bandrma kab bandrma zm ban otu bardack erii bardak inciri bardak erii bartnya otu barut aac basba basur otu bataklk nergisi bataklk sseni bat mazs bayr turpu be brk Bekta zm belere zm bengilik otu benli zm

bere otu bertik otu Besni zm bedamar otu beparmak otu bey armudu beyazdikencik zm beybrei beyolu beyzamba bcrgan otu bldrcnbudu bra otu bidek aac bilader aac bilon otu bira iei bit otu bodukmuh bodur otu boa dikeni boan otu boaz iei boumluca otu boha iei Bombay fasulyesi boncuk otu bor aac boran elmas borazan mantar bortum zm boru iei bosa otu

bostan borusu bostan gzeli bostan karanfili bostan otu Bonak erii boyac aspiri boyac dikeni boyac kk boyac papatyas boya iei boya kk boya otu boya pr boy otu bozdoan armudu brek erii brek mantar brek otu brtliyen dikeni Brksel lahanas buasiki budayck otu buday iei buday karamuu budaylk otu buhur otu bulak otu bulut zm bunbul almasi Bursa buday burut dimnidi buvur sakz buy otu

34

buzaburnu buza otu buz karpuzu bk tudu bk zm blblyuvas by otu cadsprgesi cad imiri cafa iei camgzeli camzmemesi cam otu camuskula camuz baklas canavar otu can erii can otu cazu gl cehennem zamba cenik sovan cennet biberi cennet otu cerik aac ceylan iei Cezayir menekesi cngravu elmas crdatan dlei crtlak otu crtlak sakz cz dikeni cicik zm cier otu

cimcik dikeni cinbiberi Cincife zm cin dars cinek otu cingen dikeni cin msr cin otu cinsa civanperemi cce barsa cl zm adr iei adr ua aman otu akal armudu akal idemi akal erii akal otu akl dikeni akrca dikeni akr dikeni akr otu algc otu aldibi al dikeni al fasulyesi algagas al kzlc al navruzu al sprgesi al kiraz alt dikeni

am buday am fst am otu am zm anak mlek otu an iei angal fasilesi anta iei ark dikeni atlak otu avdarmahmuzu avu zm ayr dmesi ayr gzeli ayr mantar ayr melikesi ayr otu ayr papatyas ayr sedefi ayr soan ayr teresi ayr tirfili ayr yulaf ayterzs ay zm eik kula ekirken otu ekm ilei emen otu engel otu engel sakz etmi dikeni etk otu

35

b ii krk tekeri nar mantar ngrak otu ra zm r algam ttan aac yan otu iek lahanas iek otu iek soan iek yapra ilbir otu ilek zm in anasonu in gl in karanfili in lahanas in leyl in tarn aac iri otu it sarma ivit otu obanantas obanras obandenei obandd obanekmei oban elmas obanka obaninesi oban kstei obanpskl

obanszgeci obantakkesi obantara obantuzluu oban zm ocuk nefesi l turpu mlek otu p bitkisi p ii rek mantar rek otu re otu r otu ubuk aac uha iei ulluolu da armudu dabaklas da am da ay da ilei da veni da dalak otu da elmas da erii da erik otu dagl da karanfili da kava da kestanesi da kimyonu da kiraz

da llesi da marulu da misgisi da nanesi da nohudu da prasas da reyhan dasabunu da sakz da sarma da servisi da soan da smbl da zm da yemii dakka otu dalak otu dal limonu damar otu damar yapra dam koruu danaaya danabaklas danaburnu danadili danagbei danagz danakran otu danakuyruu danamemesi dancak otu dantel aac daraklk otu

36

darca otu dar msr davun otu Davut yapra dededenei dede gl dedemsakal dedesakal dedesakal mantar defne yapra deirmen armudu deirmenci zm delialan maydanozu deli otu demir aac demir btra demir dikeni demir otu deniz brlcesi denizgl deniz otu deniz prasas deniz rezenesi deniz sarma deniz soan deniz teresi deniz zm deniz yosunu deper otu dere kabala dereotu deveboynu devecibarda

deve dikeni devedii deve elmas devegz devegl devekula develik otu deve mercimei deveapla devetaban devetopala deveturpu diken aac diken ba diken ilei diken dutu dikenucu diken zm dilberduda dilberkirpii dirlik otu di bademi di hilali di otu Diyarbakr karpuzu dou kayn dou ldini dou mazs dolama otu dolma otu dolu brlcesi dombay erii domuzara

domuz ayr domuz ayrk otu domuz baklas domuzbtra domuz dikeni domuz elmas domuz erii domuzkuyruu domuz lahanas domuz marulu domuz otu domuz pancar domuzpotula domuz soan domuz turpu domuz zm dor otu doru otu dven otu dyme otu duduburnu dulaptal otu dulavrat otu dulkargmlei duman otu durak otu dut r duvar fesleeni duvar sarma duvar sedefi dn iei dn otu dn yapra

37

dlekkaz ebecik otu ebegmeci ebekula ebembulguru ebembk ebem ekmei ebemekisi ebucehil karpuzu efek otu eir kk erelti otu erilcen otu ekin dudu ekmek aac ekmek ayvas elda zm elik yoncas elma als emzik otu endirek aac enek memesi engerek otu ereil otu erenler iei ergan zm ergen peremi erkesakal Ermeni kimyonu esrar otu eek baklas eek baldran eek tl

eek dikeni eek elmas eek erii eek gevrei eek gl eek helvas eek hyar eek inciri eek kangal eek kengeri eek kmrdei eek kzlemesi eekkula eek lalesi eek madma eek marulu eek maydanozu eek memesi eek navruzu eek otu eek papatyas eektrna eek turpu eek yar eek yoncas eekgana et elmas et mantar et eftalisi etteni erii et zm evlek mantar evlenme iei

evliya otu evren gl eyilcan otu fare dikeni farekula fare otu Fatmasa fenerit zm Fenike portakal fesitara feslian zm f otu fk otu fndk otu frldak iei fstk am ftk otu fil elmas filkula Finike ardc fink baklas Firavun inciri firfil aac fos mantar Frenk asmas Frenk biberi Frenk ilei Frenk elmas Frenk inciri Frenk kimyonu Frenk lahanas Frenk maydanozu Frenk menekesi

38

Frenk patlcan Frenk zm Frenk yemii gadn budu garan kulpu garaya garaburnu gara kavunu garipler urgan gavun armudu gvur baklas gvur haha gvur hyar gvur pancar gvur soan gvur tilkieni gazelboynuzu gazel otu gazotu gebre otu gece gndz iei gece menekesi gecesefas gelemir buday gelinarmudu gelincikmancar gelin iei gelindili gelindmesi gelineli gelinelmas gelinfeneri gelin gl

gelin gveyi elmas gelin mantar gelinmumu gelin otu gelinparma gelinsa gelinteli mantar gelintrna gelinyana gelinyemii genegerek otu geren dikeni geren otu geyik dikeni geyikdili geyik elmas geyik gbei geyik mantar geyik otu geyiksrt geyik tuzu gez aac gckdan otu gck hardal gck otu gral aac gvgan otu gzlar yal gidigen otu Ginko aac Girit kekii Girit llesi Girit otu

Girit akay godl elmas golpez gonya govan sakz gbek elmas gbek mantar gbek otu gndrme llesi glezerii glge bitkileri gl kestanesi gl soan gmeerii gnldolab gtlek orman gvercin gks gvercin topuu gzlkotu gramofon iei guga dikeni gugu iei guguk llesi guli baca gbre mantar gl armudu glburcu tikeni glburnu gldibi glgl glglm glhatmi glya

39

gn iei gndz gl gndzsefas gnetopu gn gl gnlk aac gad otu gvem erii gveyfeneri gyei kek gye otu gylek cevizi gz armudu gz idemi gzelavrat otu gzelhatun iei gzgl haclar otu Halep am haldokuyan iei halsaa halus otu hamzan kk haner iei hanmaz hanmeli hanmkirpii hanmyamas hardal otu Hasankeyf ttn hasekikpesi hasr otu hasret iei

hatunmemesi hatunparma hatuntuzluu havaotu havt otu havvaanaeli haylan kaba helep algam helvac veni helvac kaba helvac kk Hicaz buday hilal otu Hindistan cevizi Hint armudu Hint bademi Hint baklas Hint bezelyesi Hint biberi Hint iei Hint dars Hint fst Hint ful Hint hyar Hint hurmas Hint inciri Hint kam Hint keneviri Hint kiraz Hint leyl Hint pamuu Hint pirinci Hint portakal

Hint safran Hint ya aac hocalar yemii hoday armudu holis otu Hollanda kava horozbuda horozcuk otu horoz fasulyesi horozgz horoz gl horoz ibii horoz karas horozkursa horoz mantar humma otu hurma erii hurma zm Isparta gl tr iei idris aac idris otu i aac inelik otu ikbal iei ikbal otu iletir sakz imparator llesi imparator mantar imparator otu inabut als inci iei inci smbl

40

inekbicii inek emcei inek memesi insan otu ipek aac ipek iei ipek fidan ipek gl ipek mantar ipkesii irl z armudu sa dikeni ishal otu stanbul kekii stanbul llesi stanbul algam stanbul zm it alici itboncuu itboruu itburnu it cumurdu iterii itgl itinciri ithyar itkaba itkinii itkuyruu itnanesi itsarmsa itsinei itsoan

it zm izlu armudu Japon armudu Japon ayvas Japon elmas Japon gl Japon hurmas Japon kakts Japon sarma Japon emsiyesi Japon zm kabakarmudu kabakulak mantar kabakulak otu kabaldzdikeni kabarckotu Kbe sprgesi kadba kadngbei kadnparma kadntuzluu kad otu kadife iei kafesotu kfur aac kt aac kt dutu kaak otu kahkaha iei kam otu kanarya iei kanarya otu kanavc otu

kandamlas kandra aac kandra otu kan dikeni kandil iei kandil otu kangal dikeni kanlca mantar kan otu kan portakal kantar kaba kantartopu kantorbas kanya kapk otu kaplan postu kaplngaba kelei karaba otu karaburcu karaca dars karaca occan Karacaolan mantar Karagl buday karakoruu karakulak mantar Karaman kimyonu karamoru karamuk dikeni karanfil elmas karanfil kk karant dikeni kar ardc kara yosunlar

41

kara yosunu karck zm kar iei kardekan aac kar dikeni kargabarda karga bostan karga cevizi karga dlei karga ibii karga kelei karga koza kargasabunu karga soan kargayrei kargdal karg kam karayama karngeveni karya karpuz armudu kartal aac kartopu karulaotu kask otu kasnak meesi kak otu katraz katr iei katr idemi katrdaa katrkula katrkuyruu

katrtrna katran aac katran ardc katran am katrankp katran otu katran yoncas kavak elmas kavak inciri kav mantar kavurt otu kayaya kaya kekii kaya koruu kaya sarmsa kaya sarma kaya zm kaya yarpuzu kaygana iei kayk iei kayndili kayn mantar kaymak otu kaynanadili kaynanayumruu kazankaras kazankulpu kazaya Kazda kknar kazgagas keibicii keiboynuzu kei emcei

kei kiraz kei kmreni kei mantar kei marulu keimemesi keisakal keisedefi kei sd kei yemii kediaya kedicibii kedirna kedi dutu kedigz kediknas kedikula kedikuyruu kedi nanesi kedi otu keditrna kefe kimyonu kefe llesi keklik idemi keklikgana keklikgz keklik otu kek otu keliei kelebek iei kelebek otu kelemli otu keler kuyruu kelkz iei

42

Kemer patlcan kendir otu kendir palmiyesi kene aac kenebrlcesi kene otu kengi otu kepir yavan kermes meesi kese iei kestane kaba keirlik otu kei otu keiyemez armudu ketengmlei Kbrs akasyas kl kekii kl otu klkirii kl otu kna aac kna iei kngra otu knnap otu kral ereltisi krkr otu krgn otu kr gl Krkaa kavunu krkba otu krkboum otu krkkilit otu krksinir otu

kr llesi krlang otu kr menekesi kr sakz kr soan kr yasemini ksamahmut otu ksmet aac kgz kzgzeli kla dikeni k mantar kyk elmas kzlcadii kzlgz dikeni kzlargbei kzlar yemii kzmemesi kzyana kibrit otu kilim ucu kiraz elmas kirez armudu kocaba kokuyruu kolama mantar ko mantar ko otu kotaa kou aac kokar otu koku aac kola aac

kovan otu koyun baklas koyun iei koyundibi koyunekmei koyungbei koyungz koyun mantar koyun otu koyun yuma kozak zm ket elmas kk boyas kkiei kk enfiye kmrc k kmcicii kpekayas kpekcevizi kpekdili kpek elmas kpekgl kpeklolos kpekmantar kpekmemesi kpek otu kpek sarmsa kpek soan kpektaa kpek zm kpk elmas kse buday kse otu

43

kse tahl kstkpei kya ky mantar ky otu kralkandili kudret nar kuduz otu kukas otu kulak mantar kulak otu kulunc otu kumac otu kumarmudu kum avdar kum erii kum otu kumpir zm kum zamba kurbaa gz kurbaa otu kurbaa zehiri kurun otu kurtaya kurtba kurtbar kurtbahar kurt baklas kurt brtleni kurtkula kurt mantar kurt otu kurtpenesi

kurt soan kurttrna kurt yata kuaz ku alc kuaya ku byrei kuburnu kurl ku ubuu kudili kuekmei ku elmas kufeslei kugz kukerdimesi ku kiraz kuku otu ku mancar kunar ku otu kub ku zm kuyemi ku yemii kuyrei kuyu fnd kuzgun armudu kuzgunklc kuzgun otu kuzuba kuzubprei kuzudili

kuzu gevrei kuzugbei kuzu kestanesi kuzu kinii kuzukula kuzukrk kuzu mantar kuzu otu kuzu ptra kuzu sarma kllce otu kl otu kltr bitkileri kpe iei kp evlei krdan otu kre iei kstm otu ktk mantar lle aac lapaza iei lastik aac Latin iei lavanta iei lazotu leblebi iei leylekaya leylekburnu leylekgagas leylim otu leylim yapra lif kaba limonelmas

44

limonnanesi limon otu livikerii lousa iei lousa otu loparmudu lrotu Lbnan sediri maasuselmas Macar biberi Macar zm mazinelmas mahmude otu mahmur iei mahmuz iei mahraba Malta erii mandadili mandaerii mandakula Manisa llesi mantar aac mantar meesi mant iei maralotu margarit iei marsvan otu mart yemii mast iei masura kam masusaelmas maya aac maya iei

maya otu mayasl otu mays iei mays dikeni mays papatyas maz meesi maz otu mekrikarmudu melek otu melendere ayvas meneke gl meneke kk menendiarmudu mera bitkileri mercan aac mercan iei mercan otu mercanzm Meryemana asmas Meryemana dikeni Meryemanaeldiveni Meryem otu mesir otu mee buru mee iei mee mantar mevzek otu meyan kk meyhaneci otu meyve aac mezarlk otu mezarlk servisi mezarlk zamba

mrkarmudu mhtepesi mhtepesi mantar mkba msr anasonu msr baklas msr dars Msr ful Msr yasemini msml aac mine iei mine ieigiller miskielmas misk soan mis zm muhabbet iei mum aac mum iei mum palmiyesi mut zm mbarek dikeni mbarek otu mrdm erii nane iei nanedal nar armudu nar gl nazar otu nazik elmas nemnem otu nemse kimyonu nergis zamba nevruz otu

45

nezle otu ninemelmas niasta buday norzerii nuteir soan nuzlaotu olakkaras olakkula olanelmas olan otu oul otu oltu otu orakerii orman gl ormangzeli orman liforu orman ligarbas orman sarma Osmanl llesi osurgangl osuruk aac osuruk iei ot ay oterii otkk oturakfasulyesi ova nergisi oya iei oymal yaprak d aac rek otu r otu kse otu

ksrk otu ksz idemi kszolan idemi kz baklas ksz iei kzdili kzgbei kzgt kzgz kzkt kzpr kszolan lmez otu l soan mr iei mr otu veyikbuday z dikeni palamut meesi pamuklyanotu pamuk otu pancar otu panzehir otu papazklah papaztakkesi parmak zm paryavan pas mantar paa aac paaadr paaklc patark otu patii

patlcan iei patlcan inciri patpat otu pazba peelmas pelesenk aac peygamber aac peygamber buday peygamber iei peygamber dikeni peygamber zm peynir aac peynir otu ptrakl otu pimpiri mantar pipo iei pirenyava pire otu pisikcrna pisik otu pisiktaa pisiktetii pisiktrna pisi pisi otu polen iei porsuk aac porukluk als pos mantar potuotu poy otu puf mantar prprm mantar renk otu

46

saat iei saat otu sabahyldz sabun aac sabuniei sabun otu saak mantar safran iei safran idemi sahil am sakal otu sakar otu sakz aac sakz baklas sakz dikeni sakz enginar sakz kaba sakz otu sakzz saksgzeli salep otu salkm aac salkm iei salon am sancakotu sanc ubuu sanc otu sapankran otu sapot aac sapsz mee saray iei saray menekesi sarayak mantar

sargbek elmas sarhzr elmas sarmsak hardal sarmsak otu sarmsak salebi saz otu sebuzek dikeni sedef otu selam otu semiz otu sepeti kava sepeti sd seredili sere otu sergi zm scak otu san dikeni sankula sanotu sr baldran srdili srgz srkuyruu sr otu srd srsoan srtikeni sraca otu srk domatesi srk fasulyesi stma aac stma otu syrmadikeni

siil otu sihirbaz otu silindiriei sinekmantar sinir otu sirken otu sivri kk soan iei soan ufa soan ua sola buday solucan ereltisi solucan otu somrukotu soya fasulyesi sbelen mantar shsk su baldran suiei sugerdimesi sugz otu su gl suibrii su kaba su kam su karanfili su kazaya su kerdemesi su kestanesi su keteni su llesi sulandk otu sulfata aac

47

sultan brk sultankpesi sultan otu suluyoncas su mantarlar su mercimei su nanesi su nergisi suoku su rezenesi susakkaba su sarmsa sueridi su teresi suyarpuzu su yoncas su yosunu su zamba st elmas Sleyman otu sluotu smbl iei sprge als sprge dars sprge kam sprge otu srme mantarlar ss biberi ss bitkisi sslhanm iei st aac st otu agrak mantar

ahtuu algam armudu al kaba amdar am fst am razaks am zm ark veni ehmelik otu eker aac ekerci boyas ekerci veni eker fasulyesi eker kam eker pancar emsiye mantar emsiye otu erbet boyas erbeti otu evket otu eytan elmas eytan kelei eytankula eytan otu eytanpatlcan eytansa eytan algam eytanteresi eytantrna eytan ya eytan zeytini ifa otu omalop armudu

ta yapra tahdik otu tahta yemii tarakdal tarakdikeni tarak otu tarhana otu tarla veni tarla gl tarla mantar tarla sarma taarmudu ta bademi ta kekii takran iei takran otu talolu buday ta mantar ta nanesi ta piyam ta sarmsa tatarba tatl bayram tatl elmas tatl su gelincii taun otu tavanaz tavanba tavanby tavancl otu tavanaklda tavan elmas tavanfasulyas

48

tavan kiraz tavankula tavanmemesi tavan meyvesi tavanpaas tavantopuu tavukbaca mantar tavuk iei tavuk mantar tavuk otu tavukpenesi tavukyast taze fasulye teke dikeni tekelpancar tekerelmas tekesakal teleme otu telgraf iei tel pancar temre otu teperotu tespih aac tespih otu tik aac tilki kinii tilkikuyruu tilki zm titrekotu tokalolu tmbeki ttn tongarelmas topba zm

topuk ay topus dikeni torasaninciri Toros sediri tosbaa otu toskafa kavunu tosunburnu tozaac toz mantar Trabzon ay Trabzon hurmas tulu mantar tulukarmudu turnaaya turnadili turnagagas turp lahanas turp otu turunotu tkrk otu trbe erii Trk biberi Trk meesi Trk otu trz otu ttnbulkar tyl dalak otu ulu avrat otu Uluda kknar un mantar urgiye iei uyuz otu lkeriei

lker zm rkeen otu zmc erii zm erii zmotu valay armudu vensar venssa verem otu vezirsalkm viks iei yaban aac yaban armudu yaban asmas yaban ayvas yaban baklas yabandars yaban defnesi yaban elmas yaban enginar yaban erii yaban fesleeni yaban gl yaban havucu yaban inciri yaban kaba yaban keteni yaban maydanozu yaban mersini yaban nanesi yaban pancar yaban pazs yaban prasas

49

yaban sarmsa yaban sarma yaban sinamekisi yaban soan yaban smbl yaban teresi yaban turpu yaban yasemini yabru armudu ya marulu yamurbast ya algam Yahudi baklas Yahudi hurmas yak aac yak otu yak sakz yal otu Yalova misketi yamaneyisi yapkan otu yarpa armudu yaprak mantar yaraaan otu yara otu yarkk yavruaz yavan otu yayarmudu yayla ay yayla iei yayla gl yaylagzeli

yayla kekii yayla kestanesi yayla otu yayla sarmsa yayla ttn yayla yavan yayou yaz mantar yazpancar yazkgvdesi yedi damar otu yegenas yelkovan otu yelmek otu yel otu yer am yerdutu yer elmas yer fesleeni yer fst yergbei yer idesi yer incisi yerkpelisi yer mantar yermeseri yer meesi yer nar yer otu yer palamudu yer pelidi yer prasas yersakz

yer sarma yer servisi yer somunu yer akay yer yenidnyas yer yoncas yeryumurtas ylanbaklas ylanba ylanboncuu ylanbura ylancc ylan iei ylan dikeni ylandili ylanekmei ylan gl ylan kk ylankuyruu ylan otu ylanpancar ylanyast yldz anasonu yldz iei yldzkk yldz yasemini yourt iei yourt otu yonuz erii yuka aac yumak otu yumurta boyas yumurta mantar

50

yksk otu yn otu zamk aac zamk akasyas zavzara kirezi

zemberek otu zembil iei zembil otu zencefil kk zerdali dikeni

zerdeli amas zeytinzm zngrdak otu zomzom erii zulfa otu

3.1.1.2. Arapa sim Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar abuzambak < eb-zanba

3.1.1.3. Farsa sim Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar aksam aynsefa buyucan arkfelek demirhindi devriamber devramel hasmhan < aks- m < ayn- af < by- cn < ark- felek < temr-i hind < devr-i anber < devr-i amel < am- n hsnyusuf karnabahar mendilimelek sinameki < usn-i Ysuf < keremb-i bahr < mendil-i melek < sin-i mekk < evket-i bstn < verd-i nr < zulf-i ars

buhurumeryem < bur- Meryem

mhrsleyman < mhr-i Sleymn smbl- Rm < snbl-i Rm evketibostan verdinar zlfaris

51

3.1.2. SIFAT TAMLAMASI B M NDE KURULAN B TK ADLARI 3.1.2.1. Trke Sfat Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar Trkiye Trkesinde ok geni bir yeri olan sfatlar, adlardan nce gelerek onlar niteleyen, nasl olduklarn gsteren veya eitli ynlerden belirten szlerdir. Sfatn anlam ve ilev bakmndan kendi varln ortaya koyabilmesi iin mutlaka bir adn nnde bulunmas ve o ad nitelemesi veya belirtmesi gerekir (Korkmaz, 333). Sfat tamlamas, bir sfat unsuru ile bir isim unsurunun meydana getirdikleri kelime grubudur. Sfat unsuru, isim unsurunu vasflandrmak veya belirtmek iin getirilir. Sfat tamlayan, yardmc; isim tamlanan, asl unsurdur. Sfat tamlamas eksiz bir birlemedir. Her iki unsur da ek almadan dorudan doruya yan yana getirilir. Sfat tamlamasnda sfat ismin bana gelir; yani sfat nce, isim sonra getirilir. Tamlamann sfat unsuru bir sfat veya sfat olarak kullanlan kelime grubu, isim unsuru ise bir isim veya isim vazifesi gren bir kelime grubu olur. En basit sfat tamlamas, bir sfat ile bir isimden kurulan iki kelimelik tamlamadr (Ergin, 380). Sfat tamlamas biiminde kurulan bitki adlarnda en ok ak, ala, alaca, beyaz, boz, bozca, kara, krmz, kzl, sar, mavi, mor, yeil gibi renk adlar; ac, tatl, eki gibi tat bildiren sfatlar; byk, kk, eri, sivri, tyl, yaban, yalanc, zehirli gibi eitli niteleme sfartlar kullanlmaktadr. ac aa ac badem ac bakla ac cehre ac ceviz ac idem ac dlek ac elma ac gnek ac hyar ackabalak ac kara ac karpuz ac kavak ac kavruk ac kavun ac kays ac kiraz ac koruk ac kk ackulak ac mantar ac marul ac meyan ac ot ac pelin ac piyan ac soan ac tere ac tilkien

52

ac yavan ac yonca ad ard ad papatya ad servi ad ebboy acabek adalak adirmit alayan am alayangelin a mantarlar asntere atop a yemen a yonca akaa ak al ak arpa akasma akbaba akbaba akbacak akbadlcan akbakla ak baldr akbardak akba akbaak akbal akbtrak akbrlce akbuday

akbulama akbulgar akburak akblgl akcaba akaaa akabardak akabudak aka buday aka elma akakavak aka kesme akal aka mercimek akavdar akayazlk akiek akpleme akdar akdene akdiken akdirmit akdut ak elma akfi akganak akgernaz akgevrek ak gk akguyruk ak gl ak gneyik ak hindiba

akkanat akkavak akkayak akkz akkozak akkse akkulak akkulut aklar ot akleyvaz akmandr ak mantar ak ot akova akpancar akparmak ak pas ak pelin akpusa ak sarmak ak sedef otu akser aksirke aksoan akst aksulu aksnter akta aktavuk aktop aktopa ak zm akyavan

53

akyazlk ak yldz akzahran akzambak ala aya alabacak alaba ala brlce alaca bakla alaca gk alaca kr alaca meneke alaca ot alaca zm ala cehri alaam alagbek alagz alakaka alakoruk alamelek alaolak ala pakla ala pancar alasulu alatura alaz armut albadlcan algemre aliehre alidede alim erik ali yonca

al pehlivan alt kran arpa alt ke arpa altnba altnbaak altntop alt parmak alyanak al yonca Amerikan biber aac anahtar bitkiler Arapdede arc aa ar saman arn zm aslmadam asma gabak aa bitkiler ara buday ayakl kekik aydede aydn buday aydn gz aygr incir ay kk ayekadn bakla soan balalama balbardak balkadn ballbaba ball boynuz balldar

ballkara balma zm baltabatak balahana bal ot bazitli mantarlar beneklikse benli belerce bebyk beparmak beyaz iri beyaz pleme beyaz divlek beyaz harbak beyaz kam beyaz kekik beyaz kzlck beyaz mantar beyaz ot beyaz papatya beyaz pren beyaz salkm beyaz soan biberli mantar bileik meyve binkula birincivasf bodurmahmut bodur ot boncuk fasulye boynuzlu dck boynuzlu gelincik boynuzlu haha

54

boz aa boz armut bozbodur ot bozca ot boz dar boz elma bozik kenger bozkulak bozolan boz ot budays meyve buluti zm burmal marl blkl sovan byk kantaron byk sar can kesme akrdiken akmur buday alk kavak arliston biber atlaggara tr erik tnak kara iekli bitkiler ieksiz bitkiler il pancar il soan itili kavun ok yllk ti tiken dalfidan danadaak

danagz da kiraz dedebrt delibadlcan deli batbat delibiber deliboynuz delibuday delierik delikanl delikara delikiraz deli lle deli mantar deli maydanoz deli ot deli salep deli ttn deli yulaf delce bakla demiryonca dran zm dikenli ac ot dikenli meyan dikenli msr dikenli ot diplitura diri rt dibudak dii ven dilek dar dogrukara dokuzbal

dokuzdonlu dokuztepeli dolak ot dolma biber dvlm avrat otu dzdmbelek duvakl mantar dmeli ot eriboyun eri kestane eri yavan ek kk ekli ot eki elma eki hamur ekikara eki kiraz ekikulak eki limon ekimelek ekiolak eki ot eki yonca elgz emirali emirsultan engili buday ergenkirez erkek aa erkek zm esmer su yosunlar eterik etli meyve

55

fatmaal fndk biber gadn barmak gapcu fasille gara fatma garagavuk garaan garaat garalle gara ot gelinkadn gldikli yonca glf ceviz gocadar gonca gl g baldrcan g erik gsulu gk ala buday gk bakla gkba gk brlce gke aa gkdedem gk diken gkgz gksulu gn kavun gv sovan gybiber glhatmi glhatun glibriim

glnar glnazik glk zm gl zm gmdme grzm gylek cevizi gzdede gzelolan gzlk buday hafzali hacbalbal hasbaldrcan hokuran hovaran hoveren ilikz ine yaprak iki enekliler iki enetliler inceniyar irikara kabaaa kabatepek kadba tiken kalnt bitki kambak buday kanlpnar kapal tohumlular karaaa karaar karaard kara asma

karabacak karabadack kara baldr karabaldrcan karaba karabaak karaba kekik karabiber karaboaz karabuday karabulgar karabzgl kara rek karaca kovuk karaca ot karaal karaam kara avu karaayr karan kara derme kara diken karadut kara erik karagevrek kara gndrme karagz karaglle karahindiba karahurma karahln kara iskorina karakabuk

56

karakafes karakat kara kavak karakavruk karakavza karakayn karakazanck kara kekik kara keme karaklk karakll karakovuk karakulak karalahana karamama karamanca kara mancar kara mantar kara mrver karanfilba ttn karaolan kara ot karaparmak karapaz karasergi karasirke kara abla karatavuk karatombalak kara topalak karaturp kara zm karayandk

kara yaprak kara yemi kara yonca kargayrek kartall erelti otu kataa katmerli badem kay soan kayisi zm kediba kelba keliek kelka kelleliot ketenkynek klarpa klkuyruk kll kozak knalparmak krkboum krk budak krk gnlk krkkanat krkma kam krmzbiber krmz gevrek krmz kantaron krmz kedi otu krmz kk krmz lahana krmz turp ksacamahmut ksackmahmut

kvrck salata kvrak buday kvrak dar kzhanm kzlaa kzlbacak kzl boya kzlburun kzlcrk kzlam kzldip kzlelim kzl enik kzlgck kzlkantaron kzl kaytarma kzl kk kzlot kzl sarmak kzl su yosunlar kzlyaprak kirtik kiraz klimaks bitki koca aa koca bakla kocaba koca buday koca yemi kokar aa kokar ar kokarganak kokar ot kokarzade

57

kokceviz kokone buday kokulu ayr otu kokulu kiraz kokulu narpis kokulu yonca kkelma kk karanfil kknar kkten iekli kmr tut krtiken kse buday ksehalil ksesefer kud fasulya kumdar kunduzau kunduz buday kuru fasulye kuruakak kurutakrdak kubudak kuyrek kk Hindistan cevizi kk algam kllkara ktkt kiraz lop incir malkadn maltepe mavi cincile mavi kantaron

mavi ldin miskicearmut mislibuday morba morca sprge mor iek mor dut mormeneke mor salkm morabla nebi dede on bir aylk otam oymal yaprak kszali kszolan lmez iek parlak mantar perpertiken prplkavak pigl pikiren ruderal bitki saak dar sarkulak salkm baak salkm st saplcatinton sapl mantar sapl mee sapltinton sapsz mee sarba

sarcaerik sar centiyan sar al sar am sar iek saridem sar iri sar ubuk sar diken sar erik sarfi sar kantaron sar kavak sarklk sarkouk sar kokulu sarkk sar mantar sarmant sar mercimek sar ot saroturak fasulye sarpapatya sarparmak sarpatlcan sarsabr sarsalkm sar ssen sar stleen sar ebboy sartoppas saryazlk sar yemi

58

sar zambak semizebe semiz kabak sksar srmau syrma pakla sidikli mee sinirli ot sivri biber sivri kekik siyah kimyon siyah ot siyah tirmit suluca armut sulucagmbet suluzrtlak sdlsar stlbiyan stl kengel stl ot amak tut amdar atr arpa tall bitkiler tatlgbek tatl kenger tatl kk tatl limon tatl ravent taze fasulye tekekirdek tek enekliler teknegt

telgmlek telot tergmlek terskulak tbb papatya trtleki titrek kavak tohumlu bitkiler tokal dck tok buday tokmakzm topba toppancar topuklutiken tylbaba tylbarak tyl boya tylceyumru tyl ay tyl dalak otu tyl kanak tyl mee tyltombalak tyltoparlak ukulak ulamayonca uzunalma uzunsap gl yabanbac yaban akdiken yaban bezelye yaban biber

yaban ceviz yaban elma yaban enginar yaban erik yaban hardal yaban hindiba yaban spanak yaban incir yaban kavun yaban kereviz yaban kimyon yaban kiraz yaban kukonmaz yaban lahana yaban mantar yaban marul yaban meneke yaban mercankk yaban mersin yaban pancar yaban prasa yaban sarmsak yaban sedef otu yaban sinameki yaban tere yaban tirfil yaban turp yaban ttn yaban zm yal drl yalsrgan yalmancar yal ot

59

yalanc akasya yalanc biber yalanc iri yalanc eir yalanc havacva yalanc srgan yalanckei yalanc kenevir yalanc lavanta iei yalanc d aac yalanc porsuk bitkisi

yalanc portakal aac yalanc safran yalanc smbl yalanc tespih aac yaprakl kara yosunlar yarma eftali yavruba yazl incir yazlk buday yedideli yenibahar

yenidnya yeilbiber yeil soan yoksul buday yongbek yumrukara ysfefendi zehirli idem zehirli mantar zeytinsi meyve

3.1.2.2. Arapa Sfat Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar abdlleziz < abbul-le

3.1.2.3. Farsa Sfat Tamlamas Biiminde Kurulan Bitki Adlar amberbu emezen hezaren hyarembe navruz perdeben ebboy < amber-by < ama-zan < hezr-reng < iyr-enber < nev-rz < perde-bend < eb-by < eft-l < ems-ver < zer-vend < zerd-l < zerde-v < zerrn-gede

eftali emsaver zeravent zerdali zerdeal zerringade

60

3.1.3. SIFAT-F L GRUBU B M NDE KURULAN B TK ADLARI Sfat-fiiller, nesnelerin hareket vasflarn karlayan fiil ekilleridir. Hareket vasflarn belirtmek suretiyle nesneleri karladklarna gre, nesne karlayan kelimeler olarak sfat-fiiller anlam bakmndan isim cinsinden kelimeler arasna girer. Sfat-fiillerde hareket ifadesinden baka zaman ifadesi de vardr (Ergin, 333). Adlardan nce gelen sfat-fiiller birer sfat grevi yklendikleri hlde, bunlarn kendinden sonraki ada bal olmadan yaln durumda bulunanlar veya okluk, iyelik ve ad ekim ekleri ile geniletilmi olanlar ad grevindedir (Korkmaz, 910). Sfat-fiil grubu, bir sfat-fiil ve ona bal unsurlardan oluan kelime grubudur. Bu kelime grubunda sfat-fiil eki sonda bulunur, sfat-fiile bal unsurlar ise nce gelir. 3.1.3.1. -An Sfat-Fiil Eki ile Kurulan Bitki Adlar ac kokan akalbasan alma erdiren ayboan bacakkran baboan babozan baklakran balkkran balk ldren belbalyan beslek karan boaz alan bostanbozan bcekkapan crtatan akalboan albasan anakatlatan anakkran arkkesen obankerten obankaldran mlekatlatan demirbozan demirdelen destebasan destebozan desterten devekerten dilburan dilkanatan dilkiboan eldren elkoan elkurtaran erkurtaran eryeten evcikran gecebiten gelinboan gelingldren gkovan gktenyaan gbr kaldran gnebakan gnetapan hamur kesen hapkesen haptutan hovaran hoveren itboan kalegezen kanburuyan kankurutan kaplanboan

61

kardelen kargabken kargadelen kargezdiren kaykran kazandelen kendi biten kocadepen komugezen kotankran koyunkran

kle doyuran kurtboan kuzukran kpden kpkran namazbozan orakgran sabankran sakalrten sakalslayan serpenekran

silisseven sinekkapan sinekkran sinektutan tyltapan ukurutan yerebakan yerebatan yeregeen yerekaan yeryaran

3.1.3.2. -DI Sfat-Fiil Eki ile Kurulan Bitki Adlar akberdi beybeendi bulgarskt dalast dalbast gndodu gndnd kuzukemirdi paabeendi

3.1.3.3. -gAn Sfat-Fiil Eki ile Kurulan Bitki Adlar bozbargan stleen 3.1.3.4. -mAz Sfat-Fiil Eki ile Kurulan Bitki Adlar albasmaz hryemez kukonmaz yaban kukonmaz

3.1.3.5. mi Sfat-Fiil Eki ile Kurulan Bitki Adlar kazk yemi

62

3.1.4. TEKRAR GRUBU B M NDE KURULAN B TK ADLARI Tekrarlar ayn cinsten iki kelimenin arka arkaya getirilmesiyle meydana gelen kelime gruplardr. Trkede hemen hemen her eit kelimeden tekrar yaplabilir. Fakat tekrara en elverili kelime eitleri isimler, sfatlar, zarflardr. Tekrarlarn balca fonksiyonu vardr: Kuvvetlendirme, okluk ve devamllk (Ergin, 377). 3.1.4.1. Aynen Tekrarlarla Kurulan Bitki Adlar Aynen tekrarlar, bir kelimenin ya da yansma sesin art arda sralanmasyla olumu kelime gruplardr. Bu tr bitki adlar, yansma seslerin tekrarlanmas ya da ayn ismin iki kez bir araya gelmesi yoluyla olumutur. Yansma seslerden olumu aynen tekrarlar unlardr: crt crt, akak, ff, gcgc, hrhr, krt krt, kiki, mirtmirt, ptpt, akak, vcc vcc. Bunlarn dnda kalan aynen tekrarlar ise bir ismin yinelenmesi yoluyla olumutur: aa, , ibiibi, mm, denden, divdiv, gli gli, gilgil, gvegve, hlhl, klkl, nemnem, prpr, tmtm.

aa crt crt akak ibiibi mm denden divdiv ff

gcgc gli gli gilgil gvegve hlhl hrhr klkl krt krt kiki

mirtmirt nemnem ptpt prpr akak vcc vcc tmtm

3.1.4.2. Yakn Anlaml Tekrarlarla Kurulan Bitki Adlar Yakn anlaml tekrarlardan oluan bitki adlar alt tanedir. Bunlardan allball ve anal kzl kelimeleri +l+l ekiyle kurulmutur:

63

allball anal kzl

dildamak dildoku

evrmevrm patkt

3.1.4.3. Zt Anlaml Tekrarlarla Kurulan Bitki Adlar Zt anlaml tekrarlardan oluan bitki adlar sadece bir tanedir: akam sabah

3.1.4.4. Pekitirmeli Tekrarlarla Kurulan Bitki Adlar Anlam bir baka ek veya kelimeyle glendirilmi olan tekrarlara pekitirmeli tekrarlar denir. Pekitirmeli tekrarlarla kurulan bitki adlarndan patpatanak, patpatik, akak, tktk ilk sesin tekrarlanmas yoluyla olumutur. Pekitirmeli tekrarlardan kabasaba ve cicibici rneklerinde kaba ve cici kelimeleri anlaml, saba ve bici kelimeleri anlamszdr. talamala rneinde ise ikinci kelimenin bana m sesi getirilerek pekitirme yaplmtr. kabasaba cicibici patpatanak patpatik akak talamala tktk

64

3.1.5. SNAT GRUBU B M NDE KURULAN B TK ADLARI snat grubu, biri dierine isnat edilen iki isim unsurunun meydana getirdii kelime grubudur. snat edilen unsur isnat olunandan, kendisine isnat edilenden sonra gelir. Kendisine isnat edilen unsur yaln hlde veya teklik nc ahs iyelik eki alm olarak bulunur (Ergin, 392). Bu grup, sfat olarak kullanlabilecek niteliktedir. adyaman akara barbtn barkara boynuburuk boynubkk burnukzl dibikara dibikll dilikk diliddk elibayr ham tatl iikzl karnkara sapsar sapuzun yankara yankzl

65

3.1.6. CMLE B M NDE KURULAN B TK ADLARI Cmle, bir dnceyi, bir hareketi, bir duyguyu, bir olay tam olarak bir hkm hlinde ifade eden kelime grubudur. Cmlenin temel fonksiyonu, hkm ifade etmektir (Ergin, 398). Cmle biiminde kurulan bitki adlarn birka balk altnda snflandrabiliriz: 3.1.6.1. ki Kelimesi Emir Biiminde Kurulan Bitki Adlar Her iki kelimesi de emir biiminde olan bitki adlar, teklik 2. ahs emir kipiyle kurulmutur. Sadece durdabak rneinde iki kelimenin arasna da balac girmitir. "gezgez rneinde ise her iki kelime de ayndr: alyud durdabak gezgez kalkgit vargit < al yut < dur da bak < gez gez < kalk git < var git

3.1.6.2. Bir Kelimesi Emir Biiminde Kurulan Bitki Adlar Yalnzca bir kelimesi emir biiminde olan bitki adlar, emir anlamnn birinci ya da ikinci kelimede bulunmas bakmndan iki ekilde ele alnabilir. Bunlardan dnbaba, titregzm, unutmabeni rneklerinde emir anlam birinci kelimede; dadel, demal, kanal rneklerinde ise ikinci kelimede bulunmaktadr. unutmabeni rnei olumsuzluk eki almtr; dier bitki adlarnda olumsuzluk eki bulunmamaktadr. dadel demal dnbaba kanal titregzm unutmabeni < da del < dem al < dn baba < kan al < titre kzm < unutma beni

66

3.1.6.3. sim + Fiil ile Kurulan Bitki Adlar dadel demal eysebak gdredi < da del < dem al < iyi ise bak < gk tredi

eltieltiyekst < elti eltiye kst

3.1.6.4. Fiil + Fiil ile Kurulan Bitki Adlar alyud duralak durdabak gezgez kalkgit vargit < al yut < dur alalm < dur da bak < gez gez < kalk git < var git

67

3.2. KAVRAM BAKIMINDAN B RLE K B TK ADLARININ KURULUU 3.2.1. NSANA ZG ZELL KLERLE KURULAN B TK ADLARI Bitkiler, hayatlarn avclkla srdren ilk insanlardan bu yana herkes iin nemli bir geim kayna olmutur. nsanlar, yaamak iin bitkileri tanmak ve eitli sahalarda kullanmak zorundayd. Bu sebeple, en iyi tannmas gereken bitkilere insana zg vasflarn yklenmesi gayet doaldr. Bitkileri insanlar adlandrr. Bitkilerin adlandrlmasnda her millet kendi bak asn, hayat tarzn, felsefesini; duygu, dnce ve hayallerini ortaya koyar. Bu nedenle bitki adlarnda insana zg niteliklerin geni yer tuttuu grlr. Trke, doayla i ie olan ve somut anlatma dayanan bir dildir. Trkler bitkileri adlandrrken onlara kendilerinden birok zellik katmlar; hayata bak alar, duygu ve dnce dnyalarnn yan sra, bitkinin rengi, biimi, yetime ve kullanm alann da dikkate alarak isimlendirme yoluna gitmilerdir (Duran, 223-229). zelliklerle kurulan bitki adlarn u balklar altnda tasnif edebiliriz: 1. Aile durumuyla ilgili bitki adlar 2. Akrabalk adlaryla kurulan bitki adlar 3. Beceriyle ilgili bitki adlar 4. Boy ve millet adlaryla kurulan bitki adlar 5. Cinsiyet belirten bitki adlar 6. Din ve inanla ilgili bitki adlar 7. Din ve edeb ahsiyetlerle ilgili bitki adlar 8. Duygularla ilgili bitki adlar 9. Evlilikle ilgili bitki adlar 10. nsann fiziki yapsyla ilgili bitki adlar 11. nsan hayatnn evreleri ile ilgili bitki adlar nsana zg

68

12. nsann karakteriyle ilgili bitki adlar 13. Kii adlaryla kurulan bitki adlar 14. Madd durumla ilgili bitki adlar 15. Meslek ve almayla ilgili bitki adlar 16. Unvan belirten bitki adlar

3.2.1.1. Aile Durumuyla lgili Bitki Adlar Aile durumuyla ilgili olan bitki adlar ksz ve pi kelimeleriyle kurulmutur. ksz kelimesi Trkede annesi olmayan anlamndadr; Farsa pi kelimesi ise bitkilerde u anlamlara gelmektedir: a) Al olmayan, b) Bir ana bitkinin evresinde yeniden beliren srgn ve filizler (TS, 1605). Aile durumuyla ilgili olarak tespit edilen alt adet bitkiden sadece bir tanesi (kszali) zel isim almtr. kszali ksz idemi kszolan kszolan idemi pigl pikiren

3.2.1.2. Akrabalk Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bitkilerde kullanlan akrabalk adlar ana, baba, bac, karde, dede, nine, yeen, kz kelimeleridir. Bunlardan en ok kullanlan dede kelimesidir. Ayrca Alidede bitkisinde zel isim kullanlmken; dier rnekler tr adlaryla kurulmutur. Bazlarnda ise iki akrabalk ad birlikte kullanlmtr: anababa kekii, anababa kokusu, anal kzl. Akrabalk adlaryla kurulan bitki adlarndan bazlar sfat tamlamas, bazlar da isim tamlamas biimindedir. Bunlardan sadece bir tanesi (dnbaba) cmle biiminde kurulmutur. Akrabalk ad hem isim, hem sfat; hem tamlayan, hem de tamlanan olarak kullanlabilmektedir. Alidede anababa kekii anababa kokusu anal kzl aydede baba inciri ballbaba dedebrt dededenei dede gl dedemsakal dedesakal dedesakal mantar dnbaba gkdedem

69

gzdede kardekan aac kaynanack

kaynanadili kaynanayumruu ninemelmas

tylbaba yabanbac yeenas

3.2.1.3. Beceriyle lgili Bitki Adlar sakar otu

3.2.1.4. Boy ve Millet Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bitki isimlerindeki boy ve millet adlarn Alman, Amerikan, Arap, Arnavut, Avar, Bonak, Ermeni, Frenk, Japon, Latin, Macar, Osmanl, Trk kelimeleri oluturmaktadr. Bunlardan Avar kelimesi bir boy addr. Dierleri ise birer millet addr. Ayrca Latin ve Osmanl kelimeleri gemite yaam kavimlerin ad olup, dierleri gnmz kavimlerine verilen isimlerdir. Amerikan biber aac ve Arapdede bitkileri sfat tamlamas, dierleri ise isim tamlamas biimindedir. Boy ve millet adlar, bazen sfat, bazen isim tamlamalarnn tamlayan grevindedir. Bunlar, bitkilerin yurdunu gstermektedir.

Alman papatyas Amerikan armudu Amerikan biber aac Arapdede Arap elmas Arap mantar Arap otu arapsa arapsiki Arap smbl Arap algam araptaa Arap topala Arap yasemini

Arnavut biberi Arnavut dars Avar otu Bonak erii Ermeni kimyonu Frenk asmas Frenk biberi Frenk ilei Frenk elmas Frenk inciri Frenk kimyonu Frenk lahanas Frenk maydanozu Frenk menekesi

Frenk patlcan Frenk zm Frenk yemii Japon armudu Japon ayvas Japon elmas Japon gl Japon hurmas Japon kakts Japon sarma Japon emsiyesi Japon zm Latin iei Macar biberi

70

Macar zm Osmanl llesi

Trk biberi Trk meesi

Trk otu

3.2.1.5. Cinsiyet Belirten Bitki Adlar Bitki adlarnda kullanlan cinsiyetle ilgili kelimeler unlardr: kz, kadn, kar, avrat, hanm, hatun; er, erkek, oul, olan. Bunlardan kz, kadn, kar, avrat, hanm, hatun bayanlara zg; er, erkek, oul, olan ise erkeklere zg cinsiyet belirten kelimelerdir. Cinsiyet belirten bu kelimeler, sfat ve isim tamlamalar ierisinde bulunarak hem tamlayan, hem de tamlanan grevinde kullanlabilmektedir. akakz ak kadn parma akkz alolu avrat otu ayekadn balkadn bozolan dvlm avrat otu dulavrat otu dulkargmlei erkek aa erkek zm erkurtaran glhatun kadnparmak kadnbudu gzelavrat otu gzelhatun iei gzelolan hanmaz hanmeli hanmkirpii hanmyamas hatunmemesi hatunparma hatuntuzluu ilikz kadngbei kadnparma kadntuzluu karaolan kargezdiren karya kzhanm kzlargbei kzlar yal kzlar yemii kzmemesi kzyana olanelmas olan otu oul otu sslhanm iei titrekzm uluavrat otu

3.2.1.6. Din ve nanla lgili Bitki Adlar Din ve inancn etkisi her alanda olduu gibi, bitki adlarnda da kendini gstermektedir. Bunlardan ibadetle ilgili olanlar abdest, namaz; kutsal mekn zellii tayan trbe; din kimlik ve mensubiyet belirtenler Bekta, evliya, gvur, hac, hoca, kei, papaz,

71

peygamber kelimeleridir. Ayrca abdest, namaz, trbe, Bekta, evliya, hac, hoca, peygamber kelimeleri slmiyet ile; Yahudi kelimesi Yahudilik ile; kei, papaz kelimeleri Hristiyanlk ile ilgilidir. gvur kelimesi ise Ar. kfir veya Far. gebrden gelme olup, Mslman olmayanlara verilen genel bir addr. abdestbozan otu Bekta zm evliya otu gvur baklas gvur haha gvur hyar gvur pancar gvur soan gvur tilkieni hacbalbal haclar otu hocalar yemii kei otu keiyemez armudu namazbozan papazklah papaztakkesi peygamber aac peygamber buday peygamber iei peygamber dikeni peygamber zm trbe erii Yahudi baklas Yahudi hurmas

3.2.1.7. Din ve Edeb ahsiyetlerle lgili Bitki Adlar Bu tr bitki adlar dine ya da edebiyata mal olmu kimselerin isimleriyle kurulmutur. Din ile ilgili ahsiyetlerin isimleri (Davut, Ebucehil, Havva, sa, Meryem, Sleyman, Hzr) Kuranda gemektedir. Bunlardan Havva ve Meryem kadn; Davut, Ebucehil, sa, Sleyman, Hzr erkek ahsiyetlerdir. Karacaolan ise bir halk airi olup, 17. yzyl Anadolu Trk Edebiyatnn nde gelen temsilcilerindendir. buhurumeryem Davut yapra Ebucehil karpuzu Havvaanaeli sa dikeni Karacaolan mantar Meryemana asmas Meryemana dikeni Meryemanaeldiveni Meryem otu mhrsleyman sarhzr elmas

3.2.1.8. Duygularla lgili Bitki Adlar Duygularla ilgili olan bitki adlarn alamak, cefa, hasret, kahkaha, muhabbet kelimeleri oluturmaktadr. Bunlardan alamak genellikle zntnn, bazen de

72

sevincin yol at durumu; cefa sknty; hasret zlem duygusunu; kahkaha mutluluu; muhabbet sevgiyi ve yarenlii anlatr. alayan am alayangelin cefa iei hasret iei kahkaha iei muhabbet iei

3.2.1.9. Evlilikle lgili Bitki Adlar Bitki adlarnda geen evlilik ile ilgili kavramlar gelin, gvey, dul, evlenme kelimeleridir. Bunlardan gelin, gvey elerle; dul medeni durumla, evlenme kelimesi ise evlilikle ilgili bir kavramdr. dulaptal otu dulavrat otu dulkargmlei evlenme iei gelinarmudu gelinboan gelin iei gelindili gelindmesi gelineli gelinelmas gelinfeneri gelingldren gelin gl gelin gveyi elmas gelinkadn gelin mantar gelinmumu gelin otu gelinparma gelinsa gelinteli mantar gelintrna gelinyana gelinyemii gveyfeneri gvey kekii gvey otu

3.2.1.10. nsann Fiziki Yapsyla lgili Bitki Adlar nsann fiziki ve biyolojik zellikleri ile kurulmu bitki adlarn oluturan kelimeler unlardr: cce, kel, kse, sar. Bunlardan cce, kel, kse kiinin grnmyle; sar iitmeyle ilgili bir kavramdr. Bu bitkilerden keliei ile keliek ve kse buday, kse buday ile kse tahl ayn anlamlara gelmektedir. keliei, kse buday ve kse tahl isim tamlamas; keliek ve kse buday sfat tamlamas biimindedir. ccekz kelba keliei keliek kelkz iei kse buday

73

kse buday ksehalil

kse otu ksesefer

kse tahl sarkulak

3.2.1.11. nsan Hayatnn Evreleri ile lgili Bitki Adlar ocuk nefesi delikanl

3.2.1.12. nsann Karakteriyle lgili Bitki Adlar nsann karakterini yanstan bitki adlarn yalanc kelimesi oluturmaktadr. yalanc akasya yalanc biber yalanc iri yalanc eir yalanc havacva yalanc srgan yalanckei yalanc kenevir yalanc lavanta iei yalanc d aac yalanc porsuk bitkisi yalanc portakal aac yalanc safran yalanc smbl yalanc tespih aac

3.2.1.13. Kii Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bitki adlarnda kullanlan kii adlar u isimlerden olumaktadr: Ali, Aye, Fatma, dris, Mahmut, Meryem, Nebi, Sleyman ve Yusuf. Bunlardan Ali, dris, Mahmut, Nebi, Sleyman, Yusuf erkek adlar; Aye, Fatma, Meryem ise bayan adlardr. Alibey buday Alidede Aliksz ayekadn bodurmahmut buhurumeryem fatmasa karafatma hafzali hsnyusuf dris aac dris otu ksacamahmut (ksackmahmut) ksamahmut otu Nebi dede Sleyman otu Yusufefendi

74

3.2.1.14. Madd Durumla lgili Bitki Adlar yoksul buday 3.2.1.15. Meslek ve almayla lgili Bitki Adlar Bitki adlarnda yer alan meslek ve alma ile ilgili kavramlar unlardr: asker, avc, algc, oban, deirmenci, kmrc, pehlivan, sepeti, sihirbaz, erbeti, zmc. Bunlardan harekete, ie dayananlar avc, asker, oban, deirmenci, kmrc, pehlivan, sepeti, erbeti, zmc; zel yetenek gerektirenler algc, sihirbaz kelimeleridir. Bu kelimeler isim ve sfat tamlamalarnda kimi zaman tamlayan, kimi zaman tamlanan olarak kullanlabilmektedir. al pehlivan asker borusu asker gl avc zm algc otu obanantas obanras obankerten obandenei obandd obanekmei oban elmas obanka obaninesi obankaldran oban kstei obanpskl obanpsklgiller obanszgeci obantakkesi obantara obantuzluu oban zm deirmenci zm kmrc k sepeti kava sepeti sd sihirbaz otu erbeti otu zmc erii

3.2.1.16. Unvan Belirten Bitki Adlar Bitki adlarnda kullanlan unvanlar unlardr: bey, emir, imparator, kad, kral, paa, sultan, ah, vezir, efendi. Bunlardan sultan hem bayanlara, hem erkeklere; dierleri ise sadece erkeklere zg unvanlardr. emir, imparator, kad, kral, paa, sultan, ah, vezir ynetimle ilgili; bey, efendi ise sosyal statlerle ilgili unvanlardr. Alibey buday bey armudu beybeendi beybrei beyzamba emirali emirsultan imparator llesi imparator mantar

75

imparator otu kadba diken kadba kad otu kralkandili paa aac

paabeendi paaadr paaklc sultankpesi sultan otu ahtuu

ehduran ehmelik otu vezir salkm Yusufefendi

76

3.2.2. HAYVAN ADLARIYLA KURULAN B TK ADLARI nsanlar yerleik hayata getikten sonra hayvanlar evcilletirmeye balamlardr. Birlikte yaadklar hayvanlara eitli adlar verip, onlar kendi yaam alanlarna dhil etmilerdir. Hayvanlarn da besin kaynann bitkiler olmas sebebiyle, bitkileri adlandrmakta eitli hayvan isimlerini kullanmlardr. Hayvan adlar bitkilerin adlandrlmasnda nemli lde yer tutmaktadr. Bitkilerin adlandrlmasnda en ok ay, deve, domuz, eek, it, kurt, ku, tavan gibi hayvan adlar kullanlmaktadr. Hayvan adlaryla kurulan bitki adlarn u balklar altnda inceleyebiliriz: 1. Hayvan Ad + Bitki Adyla Kurulanlar 2. Hayvan Ad + Organ Adyla Kurulanlar 3. Sadece Hayvan Adyla Kurulanlar 4. inde Hayvan Ad Geenler

3.2.2.1. Hayvan Ad + Bitki Adyla Kurulanlar Bunlar, bir hayvan ad ve bir bitki adnn yan yana gelmesiyle kurulmu olan birleik kelimelerdir. Bu bitki adlarndan sadece kartall erelti otu ve kunduz buday sfat tamlamas, dierleri ise belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. ar iei ar gl ar otu at baklas at dikeni at elmas at kestanesi at yoncas ay ardc ay asmas ay baldran ay idemi ay ilei ay elmas ay erii ay fnd ay fst ay gl ay mantar ay otu ay soan ay algam ay zm ay yemii balk otu balk stleeni boa dikeni buza otu camus baklas ceylan iei

77

akal armudu akal idemi akal erii akal otu danabaklas danakran otu deve dikeni deve elmas devegl develik otu deve mercimei deveturpu domuz ayr domuz ayrk otu domuz baklas domuzbtra domuz dikeni domuz elmas domuz erii domuz lahanas domuz marulu domuz otu domuz pancar domuz soan domuz turpu domuz zm eek baklas eek baldran eek tl eek dikeni eek elmas eek erii eek gl

eek hyar eek inciri eek kengeri eek kmrdei eek lalesi eek madma eek marulu eek maydanozu eek otu eek papatyas eek turpu eek yoncas fare dikeni fare otu fil elmas filkula geyik dikeni geyik elmas geyik mantar geyik otu horozcuk otu horoz fasulyesi horoz gl horoz mantar italc iterii itgl itinciri ithyar itkaba itkinii itnanesi itsarmsa

itsoan it zm kanarya iei kanarya otu kaplumbaa kelei karga cevizi karga dlei karga kelei karga koza kargasabunu karga soan kartal aac kartall erelti otu katr iei katr idemi kei kiraz kei kmreni kei mantar kei marulu kei sd kei yemii kedi dutu kedi nanesi kedi otu keklik idemi keklik otu ko mantar ko otu koyun baklas koyun iei koyun mantar koyun otu kpekcevizi

78

kpek elmas kpekgl kpekmantar kpek otu kpek sarmsa kpek soan kpek zm kunduz buday kurbaa otu kurt baklas kurt brtleni kurt mantar kurt otu kurt soan ku alc ku elmas ku kiraz ku mancar kunar

ku otu ku zm kuyemi ku yemii kuzgun armudu kuzgun otu kuzu kestanesi kuzu mantar kuzu otu kuzu sarma pire otu pisik otu sere otu san dikeni sanotu sr baldran srdikeni sr otu srsoan

sinekmantar solucan ereltisi solucan otu tavancl otu tavan elmas tavanfasulyesi tavan kiraz tavan meyvesi tavuk iei tavuk mantar tavuk otu tosbaa otu ylanbaklas ylanbura ylan iei ylan dikeni ylan gl ylan otu ylanpancar

3.2.2.2. Hayvan Ad + Organ Adyla Kurulanlar Bu tr bitki adlar bir hayvan ismi ve bir organ isminin bir araya gelmesiyle kurulmu olup, genellikle iki kelimeden olumaktadr. Yalnzca tavukbaca mantar bitkisi kelimeden olumutur. Bunlardan danadaak, danagz, kargayrek, kediba ve kuyrek sfat tamlamas; dierleri ise belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. ar gt arslanaya aslanaz aslankula aslankuyruu aslanpenesi atkula atkuyruu atmemesi ayeli aykula ayparma aypenesi bldrcnbudu boasiki buzaburnu camuskula danaaya

79

danaburnu danadaak danadili danagbei danagz danagz danakuyruu danamemesi deveboynu devedii devegz devekula devetaban domuzkuyruu duduburnu eekkula eek memesi eektrna farekula filkula geyikdili geyik gbei geyiksrt horozgz horoz ibii horozkursa horozyrei inekbicii inek emcei inek memesi itburnu itkuyruu kaplan postu

karga ibii kargayrek kargayrei katrdaa katrkula katrkuyruu katrtrna kazaya kazgagas keibicii keiboynuzu kei emcei keimemesi keisakal kediaya kediba kedirna kedigz kedikula kedikuyruu keditrna keklikgz kokuyruu kotaa koyungbei koyungz kpekayas kpekdili kpeklolosu kpekmemesi kpektaa kurbaa gz kurtaya

kurtbar kurtkula kurtpenesi kurttrna kuaz kuaya kuburnu kudili kugz kuyrei kuyrek kuzuba kuzubbrei kuzudili kuzugbei kuzukula kuzukrk leylekaya leylekburnu leylekgagas pisikcrna pisiktaa pisiktrna seredili sankula srdili srgz srkuyruu srd su kazaya tavanaz tavanba tavanby

80

tavankula tavanmemesi tavantopuu tavukbaca mantar

tavukpenesi turnaaya turnadili turnagagas

ylandili ylankuyruu

3.2.2.3. Sadece Hayvan Adyla Kurulanlar Sadece hayvan adyla kurulan bir bitkimiz vardr: akbaba. akbaba 3.2.2.4. inde Hayvan Ad Geenler inde hayvan ad geen bitki adlar, belirtisiz isim tamlamas ve sfat-fiil grubu biiminde kurulmutur. Bu tr bitki adlarnda ilk kelime hayvan addr. Hayvan adndan sonra gelen kelime ise ya bir hareket, ya bir nesne, ya da bir durum belirtmektedir. ar pr ayboan ay liforu ay ligarbas balkkran balk ldren bcekkapan blblyuvas akalboan devekerten deveapla devetopala eek gevrei eek helvas geyik tuzu horozbuda horoz karas kaplanboan kargabarda karga bostan kargabken kargadelen kargasabunu kediknas koyundibi koyunkran koyun yuma kurtba kurtbahar kurtboan kurt yata ku ubuu kukonmaz kuzgunklc kuzukemirdi kuzukran sinekkapan sinekkran sinektutan tavanpaas tavukyast ylanba ylanboncuu ylanekmei ylanyast

81

3.2.3. ORGAN ADLARIYLA KURULAN B TK ADLARI Trkede bitkileri adlandrma yollarndan biri de organ adlarndan yararlanmaktr. nsanlar nce organlara ad vermilerdir. Organ adlar dillerin en eski kelimelerindendir. Benzetme yaparken organ adlarn ok sk kullanrz. Bunda organlarn ekil ve kullanm zellikleri etkilidir. nsann kendi evresini organ adlaryla tanmlamas, dilin oluum mantndan kaynaklanmaktadr. Trkede bitkilerin adlandrlmasnda organ adlar nemli lde yer tutmaktadr. Bu durum Trk milletinin tabiata bak asn, sosyal ve kltrel yapsn yanstmas bakmndan nem arz etmektedir. Trkede organ adlarnn getii bitki isimlerini incelediimizde gerek insan organlarnn, gerekse hayvan organlarnn ok kullanldn grrz. Bitki adlarnda geen boynuz, gaga, kanat, kuyruk gibi organlar sadece hayvanlara; dierleri ise hem hayvanlara, hem insanlara zg kelimelerdir. Trkiye Trkesinde organ adlarnn getii bitkileri u balklar altnda toplayabiliriz: 1. Birinci Kelimesi Organ Bildiren Bitki Adlar 2. kinci Kelimesi Organ Bildiren Bitki Adlar 3. Her ki Kelimesi Organ Bildiren Bitki Adlar 3.2.3.1. Birinci Kelimesi Organ Bildiren Bitki Adlar Birinci kelimesi organ bildiren bitki adlar isim tamlamas, sfat tamlamas, sfat-fiil grubu ve isnat grubu biiminde kurulmutur. Organ bildiren bu adlar, kelime gruplarnda tamlayan grevinde kullanlmaktadr. sim Tamlamas Biiminde Olanlar di bademi di hilali di otu kulak mantar kulak otu

82

Sfat Tamlamas Biiminde Olanlar boynuzlu gelincik boynuzlu haha dibudak kelleliot Sfat-Fiil Grubu Biiminde Olanlar bacakkran dilkanatan snat Grubu Biiminde Olanlar boynuburuk boynubkk dilikk diliddk 3.2.3.2. kinci Kelimesi Organ Bildiren Bitki Adlar kinci kelimesi organ bildiren bitki adlar isim tamlamas ve sfat tamlamas olmak zere iki ekilde kurulmutur. sim Tamlamas Biiminde Olanlar aa gs akkadn barma arapsiki araptaa ar gt arslanaya aslanaz aslankula aslankuyruu aslanpenesi atkula atkuyruu atmemesi ayeli aykula ayparma aypenesi bldrcnbudu boasiki camuskula camusmemesi cce barsa algagas danaaya danaburnu danadili danagbei danagz danakuyruu danamemesi deveboynu devegz devekula

83

diken ba dilberduda dilberkirpii domuzkuyruu duduburnu durnadili ebekula eekkula eek memesi farekula filkula gazelboynuzu gelindili gelineli gelinparma gelinyana geyikdili geyiksrt glburnu hanmaz hanmeli hanmkirpii hatunmemesi hatunparma havvaanaeli horozgz horozibii horozkursa horozyrei inekbicii inek emcei inek memesi itburnu

itkuyruu kadnbudu kadngbei kadnparma karga ibii kargaburnu kargayrei katrdaa katrkula katrkuyruu kayndili kaynanadili kazaya kazgagas keibicii keiboynuzu keiemcei keimemesi kediaya kedigz kedikula kedikuyruu keklikgz kzlcadii kzlargbei kzmemesi kocaba kokuyruu kotaa koyungbei koyungz kpekayas kpekdili

kpeklolosu kpekmemesi kpektaa kurbaa gz kurtaya kurtbar kurtkula kurtpenesi kuaz kuaya kuburnu kudili kugz kuyrei kuzuba kuzubbrei kuzudili kuzugbei kuzukula leylekaya leylekburnu leylekgagas mandadili mandakula olakkula kzdili kzgbei kzgt kzgz pazba pisiktaa seredili sankula

84

srdili srgz srkuyruu su kazaya eytankula tatarba tavanaz

tavanba tavankula tavanmemesi tavantopuu tavukpenesi tilkikuyruu tosunburnu

turnaaya turnadili turnagagas yavruaz yergbei ylandili ylankuyruu

Sfat Tamlamas Biiminde Olanlar ackulak akkanat akkulak akkuyruk akparmak alabacak alaba alagbek alagz altnba alt parmak alyanak ball boynuz beparmak bozkulak danadaak danagz deliboynuz dilberdudak dokuzbal elgz foskulak gkba karabacak kara baldr karaba karaboaz karagz karakulak karaparmak kargayrek kediba kelba kelka klkuyruk knalparmak krmz bacakl kzlbacak kzlburun kocaba kuyrek morba sarba sarparmak tatlgbek teknegt terskulak topba ukulak yavruba yongbek

3.2.3.3. Her ki Kelimesi Organ Bildiren Bitki Adlar Her iki kelimesi de organ bildiren bitki adlarndan sadece iki tane tespit edilmitir. Bu bitki adlar dil, damak ve doku kelimeleriyle kurulmutur. Doku, bir vcudun veya bir organn yap gelerinden birini oluturan hcreler btn (TS, 1, 615) anlamna geldii iin bu balk altnda verilmitir.

85

dildamak dildoku

86

3.2.4. EYA-NESNE ADLARIYLA KURULAN B TK ADLARI nsanlar yerleik hayata getikten sonra eitli ara-gerelere ve ev eyalarna sahip oldular. Bylelikle tabiat, etraflarndaki eyalarla tanmlamaya baladlar. Eyanesneler, duyularla alglanabilen, belli bir arl ve rengi olan, kat veya yumuak hlde bulunan, trl amalarla kullanlan cansz varlklardr. Bitkilerin adlandrlmasnda eya-nesne adlar ok kullanlmtr. Bitkilere eya-nesne adlarnn verilmesindeki temel sebepler, bitkinin ekil benzerlii ve eya-nesne yapmnda kullanlmasdr. rnein emzik otu, obandd ekil benzerliinden verilmi isimlerdir. Hasr yapmnda kullanlan bitkiye ise hasr otu denmitir. Bitki adlar, genellikle u tr eya-nesnelerden kurulmutur: Ara-gereler, aydnlatma aralar, alglar, doada var olan nesneler, ev eyalar, gdalar, giysiler, i aralar, kapkacaklar, kesici-delici-batc aletler, krtasiye malzemeleri, kuma yapm rnler, metaller-madenler, hava durumu ile ilgili olanlar, organ bildirenler, oyuncaklar, patlayc maddeler, tak ve ss eyalar, temizlik aletleri, yakc ve yanc maddeler, yaplar. 3.2.4.1. Ara-Gere Adlaryla Kurulan Bitki Adlar nsanlarn ihtiyalarn karlamak iin eitli ilerde kullandklar birtakm aragereler vardr. Bu ara-gereler, baz bitkilerin adlandrlmasnda da kullanlmtr. Bitki adlarnda yer alan ara-gere isimleri unlardr: Boru, cam, anak, denek, dme, emzik, ip, kay, kazk, krdan, ktk, lastik, srk, emsiye, tahta, tekne, tokmak, torba, tuzluk, yay. Bunlardan anakatlatan, anakkran, kaykran, kazk yemi sfat-fiil grubu; teknegt, tokmakzm sfat tamlamas; geri kalanlar ise belirtisiz isim tamlamas biimindedir. asker borusu boru iei camgzeli cam otu anakatlatan anakkran an iei ayr dmesi obandenei obantuzluu dededenei emzik otu gelindmesi hatuntuzluu ipkesei

87

kadntuzluu kantorbas kaykran kazk yemi krdan otu lastik aac

kzkt srk domatesi srk fasulyesi emsiye mantar emsiye otu tahta yemii

teknegt tokmakzm yayarmudu yayoku

3.2.4.2. Aydnlatma Aralaryla Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin adlandrlmasnda iki eit aydnlatma arac kullanlmtr: Fener ve mum. Bu adlar benzetme yoluyla bitkilere verilmitir. gelinfeneri gelinmumu gveyfeneri mum aac mum iei mum palmiyesi

3.2.4.3. alg Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan alglar borazan, ddk ve gramofon kelimeleridir. ekil benzerliinden yola klarak bitkilere bu adlar verilmitir. Borazan ve ddk flemeli trden alglardr, gramofon ise bir tr mzikalardr. Bunlarla kurulmu tane bitki ad tespit edilmitir: borazan mantar obandd gramofon iei 3.2.4.4. Doada Var Olan Nesne Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Baz bitki adlarnda, doada var olan kaya, kum, ta gibi nesne isimleri yer almaktadr. Bu isimler, bitkinin sertlik-yumuaklk zellii ve yetime alanlar gz nnde bulundurularak verilmitir. akta da kiraz kayaya

88

kaya kekii kaya koruu kaya sarmsa kaya sarma kaya zm kaya yarpuzu

kumarmudu kum avdar kumdar kum erii kum otu kum zamba

taarmudu ta bademi ta kekii ta mantar ta nanesi ta sarmsa

3.2.4.5. Ev Eyalaryla Kurulan Bitki Adlar Bu tr bitki adlarnda yer alan ev eyalar dolap ve hasr kelimeleridir. Ev eyalaryla kurulmu iki tane bitki ad bulunmaktadr. Bunlardan gnldolab benzetme yoluyla kurulmutur; hasr otu bitkisi ise hasr yapmnda kullanld iin bu ad almtr. gnldolab hasr otu 3.2.4.6. Gda Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Sirke, eker, hamur, ekmek, mama, kaymak, yumurta kelimeleri birer gda ismi olup, baz bitkilerin adlandrlmasnda kullanlmtr. aksirke akekeri obanekmei ekmek aac ekmek ayvas eki hamur karamama karasirke kaymak otu yeryumurtas yumurta boyas yumurta mantar

3.2.4.7. Giysi Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan giyecekler unlardr: ark, eldiven, gmlek, kadife, klah, al, takke, yn. Bu adlar, bitkilere benzetme yoluyla verilmitir. Bunlardan ark ayaa; takke ve klah baa; eldiven ele; gmlek ve al bedene giyilir. Kadife ve yn ise giyeceklerin yapmnda kullanlan kumalardr.

89

ark dikeni arkkesen obantakkesi dulkargmlei

fatmaal kadife iei meryemanaeldiveni papazklah

papaztakkesi yn otu

3.2.4.8. Aralaryla Kurulan Bitki Adlar aralaryla kurulmu bir tane bitki ad tespit edilmitir: sabankran. Kkleri topraa derince girip, tarlalar srlrken saban tuttuu iin bu ad almtr. sabankran 3.2.4.9. Kap-Kacak Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan kap-kacaklar, genellikle mutfak eyalardr. Bu tr bitkilerde yer alan eya-nesne isimleri unlardr: Bardak, mlek, f, ibrik, kap, kak, kazan, kp, szge, tuluk. Tuluk kelimesi baz yiyecek ve iecekler iin koruyucu kap olarak kullanldndan buraya alnmtr (TS, 2, 2251). akbardak akabardak balbarda balbardak bandrma kab bardak erii obanka obanszgeci mlekatlatan mlek otu f otu karakazanck kargabarda kazandelen kazankaras kazankulpu kp evlei kpkran suibrii tulukarmudu tuluk mantar

3.2.4.10. Kesici-Delici-Batc Alet Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin kesici-delici-batc alet isimlerini almalarnda hem ekil benzerliinin, hem de kesici-delici ve batc zelliklerde olmalarnn etkisi vardr. Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan kesici, delici ve batc aletler unlardr: Balta, bak, haner, ine, kl, mh,

90

orak. Bunlardan ine ve mh batc; balta, kl ve orak kesici; haner ve bak ise delici aletlerdir. baltabatak obaninesi haner iei ine yaprak klarpa kl kekii kl otu mhtepesi mhtepesi mantar orakerii orakkran paaklc ylanba

3.2.4.11. Krtasiye Malzemeleriyle Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan krtasiye malzemeleri anta ve kt kelimeleridir. Bu kelimelerle kurulan toplam drt tane bitki ad vardr. Bunlardan anta iei ve obanantas benzerlikten; kt aac ve kt dutu ise kt yapmnda kullanlmasndan dolay bu adlar almtr. anta iei obanantas kt aac kt dutu 3.2.4.12. Kuma Yapm rn Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan kuma yapm rnler unlardr: Boha, adr, ul, rt, kese, kilim, yastk. boha iei adr iei adr ua ulluolu diri rt kese iei kilim ucu paaadr tavukyast

91

3.2.4.13. Metal-Maden Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Baz bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan metaller ve madenler unlardr: Altn, bakr, bor, demir, gm, tel. Bunlardan altn, bakr, bor ve gm maden; tel ve demir ise metaldir. Bitkilere verilen altn kelimesi bitkilerin renginden kaynaklanmaktadr. altn aac altnba altnbaak altn iei altn dikeni altn otu altntop altn yumurta mantar bakr bac bor aac demir aac demir btra demirbozan demirdelen demir dikeni demir otu demiryonca gmdme telgmlek tel pancar

3.2.4.14. Oyuncak Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Baz bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan oyuncak isimleri topa ve ngrak kelimeleridir. Bu kelimelerle kurulan iki tane bitki ad tespit edilmitir. aktopa ngrak otu 3.2.4.15. Patlayc Madde Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Patlayc madde isimlerini alarak kurulan bitki adlar iki tane olup, bunlarda geen patlayc maddeler barut ve kurun kelimeleridir. barut aac kurun otu

92

3.2.4.16. Tak ve Ss Eyalaryla Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan tak ve ss eyalar unlardr: avize, boncuk, dantel, gzlk, inci, kpe, oltu, pipo, saat, srme, ta, tarak, tespih, yksk. avize aac boncuk fasulye boncuk otu obantara dantel aac fesitara gzlkotu hasekikpesi inci iei inci smbl itboncuu kpe iei oltu otu pipo iei saat iei saat otu sultankpesi srme mantarlar ta yapra tarakdal tarakdikeni tarak otu tespih aac tespih otu ylanboncuu yksk otu

3.2.4.17. Temizlik Aletleriyle Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan temizlik aletleri sabun ve sprge kelimeleridir. cadsprgesi al sprgesi dasabunu kargasabunu morca sprge sabun aac sabuniei sabun otu sprge als sprge dars sprge kam sprge otu

3.2.4.18. Yakc ve Yanc Madde Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan yakc ve yanc maddeler kibrit ve kmr kelimeleridir. Kibrit, ucu sert bir eye srtld zaman yanan p paras; kmr ise snmada kullanlan siyah renkli bir yakacak addr. kibrit otu kmr tut

93

3.2.4.19. Yap Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan yaplar unlardr: Duvar, merdiven, kafes. Duvar ve merdiven betondan; kafes ise ya demirden ya da ahaptan yaplr. ak merdiveni duvar fesleeni duvar sarma duvar sedefi kafesotu karakafes

94

3.2.5. BENZETMELERLE KURULAN B TK ADLARI Benzetme, bir eyin niteliini anlatmak iin, o nitelii eksiksiz tayan bir eyi rnek olarak gsterme iidir (TS, 1, 269). Benzetmelerle kurulan bitkilerin adlandrlmasnda bitkinin rengi, biimi, grnm ve kullanm zellikleri etkili olmaktadr. Bu tr bitkiler genellikle insanlara, hayvanlara, eitli organ ve nesnelere benzetilerek kurulmaktadr. Benzetmelerle kurulan bitki adlarn u balklar altnda inceleyebiliriz: 1. nsana Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar

2. Hayvana Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar 3. Organa Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar 4. Nesneye Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar 5. Gzellie Dayal Benzetmelerle Kurulan Bitki Adlar 6. Hayal Yaratklara Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar 3.2.5.1. nsana Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar Bu tr bitki adlarnda kullanlan benzetme geleri adam, Ali, ana, avrat, Aye, baba, bac, dede, delikanl, dul, efendi, erkek, evliya, Fatma, Firavun, gelin, hafz, Halil, hanm, hatun, imparator, kadn, kaynana, kz, kse, Mahmut, melike, olan, oul, ksz, pehlivan, Sefer, sultan, Yusuf gibi insan anlatan kelimelerdir. Bunlardan Ali, Aye, Fatma, Halil, Mahmut, Yusuf kii adlar; ana, avrat, bac, gelin, hanm, hatun, kadn, kaynana, melike, sultan bayanlara zg; adam, baba, dede, delikanl, efendi, erkek, evliya, Firavun, hafz, imparator, kse, olan, oul, pehlivan erkeklere zg; dul, ksz ise hem bayanlara, hem erkeklere zg kavramlardr. adamotu alayangelin akakz akkz akkse Alidede Aliksz al pehlivan anal kzl Arapdede aslmadam aydede Ayekadn balkadn ballbaba

95

beyolu bodurmahmut bozolan ccekz ayr melikesi delikanl dvlm avrat otu dulaptal otu dulavrat otu emirali emirsultan erkek aa erkek zm evliya otu fatmasa fatmaal

Firavun inciri gelinkadn gkdedem gkkz glhatun gzdede gzelavrat otu gzelhatun iei gzelolan hafzali ilikz imparator llesi imparator mantar imparator otu karaolan kaynanack

kelkz iei ksacamahmut ksackmahmut ksamahmut otu kzhanm ksehalil ksesefer kszali kszolan kszolan idemi sslhanm iei titrekzm tylbaba ulu avrat otu yabanbac Yusufefendi

3.2.5.2. Hayvana Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar Hayvana benzetilerek kurulan drt tane bitki ad tespit edilmitir. Bu bitkilerin drd de sfat tamlamas biimindedir. Bunlarda kullanlan hayvan adlar akbaba, hindi, olak, tavuk kelimeleridir. akbaba aktavuk alaolak karatavuk 3.2.5.3. Organa Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar Benzetmelerle oluturulan bitki adlarndan bazlar eitli organlara benzetilerek kurulmutur. Bu tr bitkilerde kullanlan organ adlar unlardr: Az, ayak, bacak, ba, bar, barsak, byk, boynuz, boyun, burun, bicik, but, crnak, dalak, damak, dil, di,

96

dudak, el, emcek, gaga, gbek, gt, gz, gs, kanat, ka, kelle, kirpik, kulak, kursak, kuyruk, lolo, meme, parmak, pene, sa, sakal, srt, sik, taak, topuk, trnak, yumruk, yrek. Bunlardan boynuz, bicik, crnak, gaga, kanat, kuyruk, pene sadece hayvanlara zg; byk, sa, sakal sadece insanlara zg; az, ayak, bacak, ba, bar, barsak, boaz, burun, boyun, but, dalak, damak, dil, di, dudak, el, gbek, gs, gt, gz, ka, kelle, kirpik, kulak, kursak, lolo, meme, parmak, srt, sik, taak, trnak, topuk, yumruk, yrek ise hem hayvanlara, hem insanlara zg organlardr. acgc kula ackulak aa gs akbacak akba ak kadn parma akkulak akkuyruk alabacak alagz altnba alt parmak alyanak arapsa arapsiki araptaa ar gt arslanaya aslanaz aslankula aslankuyruu aslanpenesi atkula atkuyruu atmemesi ayakl kekik aydn gz ayaya ayeli aykula ayparma aypenesi ball boynuz bebyk beparmak beparmak otu boasiki boyac katrtrna boynuzlu gelincik boynuzlu haha bozkulak buzaburnu camusmemesi cinsa cce barsa dalak otu danaaya danaburnu danadaak danadili danagbei danagz danagz danakuyruu danamemesi dedemsakal dedesakal dedesakal mantar deliboynuz deveboynu devedii devegz devekula dilberduda dilberdudak dilberkirpii dildamak dokuzbal domuzkuyruu duduburnu ebekula eriboyun elgz eekkula eek memesi

97

eektrna farekula fatmasa filkula gelindili gelineli gelinparma gelinsa gelintrna gelinyana geyikdili geyik gbei geyiksrt glburnu hanmaz hanmeli hanmkirpii hatunmemesi hatunparma horozgz horozkursa horozyrei inekbicii inek emcei inek memesi itburnu itkuyruu kadba kadnbudu kadngbei kadnparma karaba karaboaz

karagz karakulak karakulak mantar karaparmak kargaburnu kargayrei katrdaa katrkula katrkuyruu katrtrna kayndili kaynanadili kaynanayumruu kazaya kazgagas keibicii keiboynuzu kei emcei keimemesi keisakal kediaya kediba kedigz kedikula kedikuyruu keditrna kelba kelka kelleliot klkuyruk knalparmak krkba otu krkkanat

kzlbacak kzlburun kzlargbei kzmemesi kzyana kocaba kocaba kokuyruu kotaa koyungbei koyungz kpekdili kpeklolosu kpekmemesi kpektaa kurbaa gz kurtaya kurtbar kurtkula kurtpenesi kurttrna kuaz kuaya kuburnu kudili kugz kuyrei kuyrek kuzuba kuzudili kuzugbei kuzukula leylekaya

98

leylekburnu leylekgagas mandadili mandakula olakkula kzdili kzgbei kzgt kzgz pisikcrna pisiktaa pisiktrna sarayak mantar sarba sargbek elmas

seredili sankula srdili srgz srkuyruu eytankula eytansa eytantrna tavanaz tavanba tavanby tavankula tavanmemesi tavantopuu tavukbaca mantar

tekesakal teknegt terskulak tilkikuyruu toskafa kavunu tosunburnu turnaaya turnadili turnagagas yavruaz yavruba yergbei ylandili ylankuyruu yongbek

3.2.5.4. Nesneye Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar Nesnelere benzetilerek kurulan bitki adlarnda renk, ekil ve kullanm zellikleri etkilidir. Bitkilerin adlandrlmasnda benzetme yaplan nesneler unlardr: Altn, back, bakr, bardak, bak, boha, boncuk, borazan, boru, adr, an, anak, anta, ark, ark, ngrak, mlek, ul, dantel, denek, demir, dolap, duvak, ddk, dme, eldiven, emzik, fener, gmlek, gzlk, glle, haner, ibrik, ibriim, ine, kafes, kak, kayk, kazan, kazanck, kese, keten, klk, kl, kilit, kmr, klh, kp, kpe, krk, ktk, mum, pipo, pskl, sabun, sprge, szge, emsiye, ta, takke, tarak, teker, tel, telgraf, toka, top, topa, torba, tuzluk, yastk, yay, yksk, urgan. aa kpesi atop akbardak akabardak aktop aktopa altn aac altnbaak altn iei altn dikeni altn otu altntop altn yumurta mantar asker borusu bakr bac balbarda balbardak bardak erii

99

boha iei boncuk fasulye boncuk otu borazan mantar boru iei bostan borusu cadsprgesi adr iei anak mlek otu an iei anta iei ark dikeni arkfelek ayr dmesi krk tekeri ngrak otu obanantas obandenei obandd obaninesi oban ka obanpskl obanszgeci obantakkesi obantara obantuzluu mlek otu ulluolu dasabunu dantel aac dededenei demir aac demir btra

demir dikeni demiryonca devecibarda diliddk dulkargmlei duvakl mantar dmeli ot emzik otu fesitara f otu garipler urgan gelindmesi gelinfeneri gelinmumu gnldolab gzlkotu glibriim gmdme gnetopu gveyfeneri haner iei hasekikpesi hatuntuzluu ine yaprak itboncuu Japon emsiyesi Kbe sprgesi kadntuzluu kafesotu kantartopu kantorbas karaglle karakafes

karakazanck kargabarda kargasabunu kartopu kak otu kayk iei kazankulpu kese iei ketengmlei ketenkynek krkkilit otu kmr dut kuzgunklc kuzukrk kpe iei kp evlei ktk mantar Meryemanaeldiveni morca sprge kzkt papazklah papaztakkesi paaadr paaklc pipo iei sabun aac sabuniei sabun otu sarklk suibrii sultankpesi emsiye mantar emsiye otu

100

tarakdal tarakdikeni tarak otu ta kiraz tavukyast

telgmlek telgraf iei tokal dck vensar yayarmudu

ylanba ylanboncuu ylanekmei ylanyast yksk otu

3.2.5.5. Gzellie Dayal Benzetmelerle Kurulan Bitki Adlar Gzellie dayal benzetmelerle kurulan bitki adlar toplam drt tane olup, bunlarn tamam gzel kelimesiyle kurulmutur ve belirtisiz isim tamlamas biimindedir. camgzeli ayr gzeli dnyagzeli kzgzeli 3.2.5.6. Hayal Yaratklara Benzetilerek Kurulan Bitki Adlar Bu tr bitki adlarnda kullanlan hayal yaratklar canavar ve caz kelimeleridir. Bu kelimelerle kurulan iki tane bitki ad vardr. Her iki bitki ad da belirtisiz isim tamlamas biimindedir. canavar otu caz gl

101

3.2.6. TR ADLARIYLA KURULAN B TK ADLARI Tabiatta birbirine yap olarak benzeyen, ayn trden gelen birok bitki bulunmaktadr. Bir tre mensup btn bitkileri ifade edebilmek iin tr adlar kullanlr. Tr adlar +giller ve +lAr ekiyle kurulur. Bunlar, bir trn temsil ettii btn bitkileri iine alan ve bitki aileleri oluturan eklerdir. 3.2.6.1. +giller Ekiyle Kurulan Bitki Trleri abanozgiller ananasgiller Antep fstgiller asmagiller at kestanesigiller atkuyruugiller atlas ieigiller baklagiller ballbabagiller bileikgiller binbir delik otugiller boru ieigiller budaygiller canavar otugiller cehrigiller cevizgiller amgiller an ieigiller arkfelekgiller aygiller nargiller it sarmagiller obanpsklgiller uha ieigiller dam koruugiller defnegiller demir aacgiller demir dikenigiller deniz zmgiller di otugiller dolama otugiller dolma otugiller droseragiller dulaptal otugiller dutgiller dn ieigiller ebegmecigiller erelti otugiller eki yoncagiller erguvangiller fasulyegiller fesitaragiller fukusgiller fundagiller gebre otugiller gecesefasgiller gelincikgiller glgiller grgengiller hanmeligiller hasr otugiller hodangiller horoz ibiigiller hu aacgiller hnnapgiller hlamurgiller lgngiller srgangiller spanakgiller idegiller kabakgiller kahkaha ieigiller kakaogiller kaktsgiller kantarongiller karaaagiller karabibergiller karabudaygiller karanfilgiller kayngiller kazayagiller kebere otugiller

102

kedi otugiller kendirgiller ketengiller kna ieigiller kzlckgiller kzlkantarongiller kolagiller kk boyasgiller kurbaa zehirigiller kpe ieigiller ldengiller lousa otugiller manolyagiller maydanozgiller menekegiller mersingiller mine ieigiller muhabbet ieigiller muzgiller nargiller nergisgiller nilfergiller

kse otugiller palmiyegiller papatyagiller papirsgiller pas mantargiller patlcangiller porsukgiller sandalgiller sardunyagiller sarmakgiller sedef otugiller serediligiller servigiller srdiligiller srkuyruugiller sracagiller sinekkapangiller sinir otugiller stgiller suibriigiller su kabagiller su kamgiller

suokugiller susamgiller su servisigiller srme mantargiller ssengiller stleengiller st otugiller ahteregiller akaykgiller ekerci boyasgiller imir aacgiller imirgiller tarak otugiller tespih aacgiller turpgiller turungiller yaban kimyongiller ylanyastgiller zakkumgiller zambakgiller zencefilgiller zeytingiller

3.2.6.2. +lAr Ekiyle Kurulan Bitki Trleri ayr anak yaprakllar ayr ta yaprakllar bitiik anak yaprakllar bitiik ta yaprakllar gerek mantarlar iki enekliler iki enetliler kozalakllar tall bitkiler tek enekliler tohumlu bitkiler yaprakl kara yosunlar

103

3.2.7. YER ADLARIYLA KURULAN B TK ADLARI Her bitkinin kendine has bir yetime alan vardr. Kimi bitkiler baz yrelerde rahatlkla yetiirken, kimi bitkiler hi yetimez. Bitkilerin bymesinde yetime alannn ok byk etkisi vardr, yle ki baz bitkilerin adlandrlmasnda yer adlar kullanlmtr. Bunlar bitkinin kaynan, nerede retildiini, nereden geldiini ve yayldn gsterir. Yer bildiren bitki adlarn u balklar altnda toplayabiliriz: 1. Ba-Bahe, Tarla ve eitli Kara Paralaryla Kurulan Bitki Adlar 2. Da Adlaryla Kurulan Bitki Adlar 3. Deniz, Gl ve Dere Adlaryla Kurulan Bitki Adlar 4. Dinsel Mekn Adlaryla Kurulan Bitki Adlar 5. lke, ehir, le, Semt Adlaryla Kurulan Bitki Adlar 6. Kapal Mekn Adlaryla Kurulan Bitki Adlar 3.2.7.1. Ba-Bahe, Tarla ve eitli Kara Paralaryla Kurulan Bitki Adlar Ba-bahe, tarla ve eitli kara paralaryla kurulan bitki adlarnda ada, bahe, bataklk, bayr, ayr, kara, kr, ky, mera, mezarlk, sahil, tarla kelimeleri bulunmaktadr. Ayrca yayla ad olarak Anzer ve Karagl kelimeleri gemektedir. ada ay ada soan Anzer ay bahe domatesi bahe hezareni bahe kekii bahe nanesi bahe teresi bataklk nergisi bataklk sseni bayr turpu ayr dmesi ayr gzeli ayr mantar ayr melikesi ayr otu ayr otu ayr papatyas ayr sedefi ayr soan ayr teresi ayr tirfili ayr yulaf Karagl buday kara yosunlar kara yosunu kr sakz kr soan kr yasemini kygren ky mantar ky otu mera bitkileri

104

mezarlk otu mezarlk servisi mezarlk zamba sahil am tarla veni tarla gl

tarla mantar tarla sarma yayla ay yayla iei yayla gl yaylagzeli

yayla kekii yayla kestanesi yayla otu yayla sarmsa yayla yavan

3.2.7.2. Da Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Da adlaryla kurulan bitki adlarnda da, Kazda, Toros, Uluda kelimeleri kullanlmtr. Bunlardan da kelimesi cins isim; Kazda, Toros, Uluda zel isimlerdir. Da adlaryla kurulan bitkilerin tamam, belirtisiz isim tamlamas biimindedir. da armudu da baklas da am da ay da ilei da veni da dalak otu da elmas da erii da erik otu da gl da karanfili da kava da kestanesi da kimyonu da kiraz da llesi da marulu da nanesi da nohudu da prasas da reyhan dasabunu da sakz da sarma da servisi da soan da smbl da zm da yemii Kazda kknar Toros sediri Uluda kknar

3.2.7.3. Deniz, Gl ve Dere Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Bu tr bitki adlar deniz, gl, dere kelimeleri kullanlarak kurulmu olup; deredaban bitkisi hari, dierleri belirtisiz isim tamlamas biimindedir. deniz brlcesi denizgl deniz otu deniz prasas deniz rezenesi deniz sarma

105

deniz soan deniz teresi deniz zm

deniz yosunu deredaban dere kabala

dereotu gl kestanesi gl soan

3.2.7.4. Dinsel Mekn Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Dinsel mekn bildiren bitki adlarnda cennet, cehennem ve Kbe kelimeleri kullanlmtr. Bu tr bitki adlar toplam drt tane olup, belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. cehennem zamba cennet biberi cennet otu Kbe sprgesi 3.2.7.5. lke, ehir, le, Semt Adlaryla Kurulan Bitki Adlar lke, ehir, ile ve semt adlaryla kurulan bitki adlar Afrika, Amerika, Anadolu, Antep, Arabistan, Arnavutky, Badat, Bandrma, Besni, Bombay, Brksel, Bursa, Cezayir, Cincife, in, Diyarbakr, Fenike, Girit, Halep, Hasankeyf, Hicaz, Hindistan, Hint, Hollanda, Isparta, stanbul, Karaman, Kemer, Kbrs, Krkaa, Lbnan, Malta, Manisa, Msr, am, Trabzon, Yalova kelimeleriyle oluturulmutur. Bunlardan Afrika, Amerika, Arabistan, Cezayir, in, Hindistan, Hollanda, Kbrs, Lbnan, Msr lke adlar; Antep, Badat, Brksel, Bursa, Diyarbakr, Halep, Hicaz, Isparta, stanbul, Karaman, Manisa, am, Trabzon, Yalova ehir adlar; Bandrma, Besni, Fenike, Kemer, Krkaa ile adlar; Arnavutky semt ad; Cincife ise bir ky addr. Ayrca Bombay bir eyalet ad; Anadolu Trkiyenin Asya ktasnda kalan blmnn ad; Girit ve Malta ise birer ada ismi olup, Malta ayn zamanda bir devletin addr. Bitkilerde geen lke, ehir, ile ve semt adlar bitkinin kaynan, retildii blgeyi, yaylma alann gsterir. Bu adlar tayan bitkiler, dnyann dier blgelerinde yetien ayn bitki trlerinden tat ve kalite olarak farkllk arz eder. rnein Isparta glnn dier gl trleri arasnda; Malta eriinin dier erik trleri arasnda ayr bir yeri bulunmaktadr.

106

Afrika menekesi Amerika bademi Amerika elmas Amerika zm Anadolu otu Antep fst Antep karas Arabistan defnesi Arnavutky ilei Badat hurmas Bandrma kab Bandrma zm Besni zm Bombay fasulyesi Brksel lahanas Bursa buday Cezayir menekesi Cincife zm in anasonu in gl in karanfili in lahanas in leyl in tarn aac Diyarbakr karpuzu Fenike ardc

Fenike portakal Girit kekii Girit llesi Girit otu Girit akay Halep am Halep algam Hasankeyf ttn Hicaz buday Hindistan cevizi Hint armudu Hint bademi Hint baklas Hint bezelyesi Hint biberi Hint iei Hint dars Hint fst Hint ful Hint hyar Hint hurmas Hint inciri Hint kam Hint keneviri Hint kiraz Hint leyl

Hint pamuu Hint pirinci Hint portakal Hint safran Hint ya aac Hollanda kava Isparta gl stanbul kekii stanbul llesi stanbul algam stanbul zm Karaman kimyonu Kemer patlcan Kbrs akasyas Krkaa kavunu Lbnan sediri Malta erii Manisa llesi Msr ful Msr yasemini am fst am razaks am zm Trabzon ay Trabzon hurmas Yalova misketi

3.2.7.6. Kapal Mekn Adlaryla Kurulan Bitki Adlar Kapal meknlar insanlarn oturduklar ve yaadklar yerler olup, kapal mekn adlaryla kurulan bitki adlarn salon ve saray kelimeleri oluturmutur.

107

salon am saray iei saray menekesi

108

III. B TK ADLARINDA GEEN YAPIM EKLER

109

1. S MDEN S M YAPMA EKLER simden isim yapma ekleri isim kk ve gvdelerinden isim yapmak iin kullanlan yapm ekleridir. Bu ekler isim kklerine, isimden yaplm isim gvdelerine ve fiilden yaplm isim gvdelerine eklenirler. Yani isimden isim yapma ekleri, isimden isim yapma eklerinden ve fiilden isim yapma eklerinden sonra gelebilirler (Ergin, 154). sim kk ve gvdelerinden tretme yapacak eklerin bir ksm ok ilek, dolaysyla canl olan eklerdir. Bunlardan bir ksm az ilek eklerdir. Bu nedenle, trettikleri kelime says olduka snrldr (Korkmaz, 33).

+An Bu ek ilek olmayan, ancak bir iki rnekte grlen bir ektir. Bugn canlln kaybederek bulunduu kelimelerde kke karm durumdadr. ok belirli bir fonksiyonu yoktur (Ergin, 174). Eski Trkede ballk, glendirme ve okluk grevindeki bir ekin Trkiye Trkesine uzanm ve kkle kaynaarak canlln yitirmi bir kalnts niteliindedir (Korkmaz, 33). Bu ek gnen, olan, sazan, topalan ve yemien kelimelerinde grlmektedir. gnen karaolan olanelmas olan otu kszolan sazan topalan yemien +AnAk sim kklerine gelerek renk ve ekil benzerlii kuran bir ektir. Bu ekle kurulmu iki tane bitki ad tespit edilmitir: < gn+en < kara o(u)l+an < o(u)l+an elmas < o(u)l+an otu < ksz o(u)l+an < saz+an < topal+an < yemi+en

Karacaolan mantar < Karaca o(u)l+an mantar

kszolan idemi < ksz o(u)l+an idemi

110

bozanak gzenek

< boz+anak < gz+enek

+gan lek olmayan eklerden biridir (Ergin, 175). Bu ekle kurulmu toplam tane bitki ad tespit edilmitir. arpaan bodurgan lgan < arpa+gan < bodur+gan < l+gan

+cA, +A Aslnda bir ekim eki olan bu ek klieleerek veya fonksiyon deitirerek eskiden beri yapm eki hlinde de kullanlmaktadr (Ergin, 167). Eitlik, benzerlik ve karlatrma grevinde kullanlan bir ektir (Korkmaz, 36). Ekin getirildii kelimeler, isim ve sfat grevindedir. Bu ekle kurulmu bitki adlar unlardr: acca acaca aka akaaa akaba akabardak akabudak aka elma akakavak aka kesme akakz < ac+ca < ak+a+ca < ak+a < ak+a aa < ak+a ba < ak+a bardak < ak+a budak < ak+a elma < ak+a kavak < ak+a kesme < ak+a kz akayazlk alaca alluca ballca biberlice brlce cbarca klce ulluca ulluka klce damarlca darca < ak+a yazlk < ala+ca < all+ca < ball+ca < biberli+ce < brl+ce < cbr+ca < r+ce < ullu+ca < ulluk+a < kl+ce < damar+l+ca < dar+ca

aka armudu < ak+a armudu

aka buday < ak+a buday

111

delice diice dillice domata duvaklca eece erilce ekice ekilice gence gerce gollce gke izmelece kaplca karaca karaca ot kertilce kzlca kzlca dii kirlice kubata kurtluca

< deli+ce < dii+ce < dilli+ce < domat+a < duvakl+ca < ee+ce < e(i)rili+ce < eki+ce < ekili+ce < gen+ce < ger+ce < kollu+ca < gk+e < ezmeli+ce < kapl+ca < kara+ca < kara+ca ot < kirtil+ce < kzl+ca < kzl+ca dii < kirli+ce < kubat+a < kurtlu+ca

kua kllce otu morca ovaca kszce rmece pamua ptrca sakarca salmanca sarca erik

< ku+a < kll+ce otu < mor+ca < ova+ca < ksz+ce < rme+ce < pamu(k)+a < ptr+ca < sakar+ca < salman+ca < sar+ca erik

morca sprge< mor+ca sprge

saplcatinton < sapl+ca tinton suluca armut < sulu+ca armut sulucagmbet < sulu+ca gmbet stlce tele tellice topaa topluca tylce yalca yellice yumurca < stl+ce < tel+ce < telli+ce < topa+a < toplu+ca < ty+l+ce < yal+ca < yelli+ce < yumur+ca

kanlca mantar< kanl+ca mantar

karaca kovuk < kara+ca kovuk

ksacamahmut < ksa+ca mahmut

tylceyumru < tyl+ce yumru

+cAk, +Ak Bu ek Trkede balangtan beri kullanlan, fakat ileklii gittike azalan bir ektir. Yapm eki olarak balca fonksiyonu kltme ve sevgi ifade etmektir (Ergin, 165). Bu ekle kurulmu toplam on bir tane bitki ad tespit edilmitir:

112

aprcak dvlcek geyicek gcek kangrcak kapncak

< apr+cak < dl+cek < geyi(k)+cek < g+cek < kangr+cak < kapan+cak

pamucak selecek tomak yalcak yumurcak

< pamu(k)+cak < sele+cek < top+ak < yal+cak < yumur+cak

+cAn simden isim yapan +cAn eki, kuvvetli bir eilimi, bir zellii veya bir kabiliyeti ifade eden sfatlarn tretilmesine yarar (eneli, 1). Bu ekle kurulmu be tane bitki ad tespit edilmitir: burgacan darcan kekilcen stlcen tekecen < burga+can < dar+can < kkl+cen < stl+cen < teke+cen

+cI +cU, +I, +U Bu ek Trkenin eskiden beri kullanlan ve ilekliini kaybetmemi bulunan isimden isim yapma eklerinden biridir. Balca fonksiyonu isimlerin sonuna gelerek meslek ve urama ile ilgili isimler yapmaktr. Kullanm sahas ok geni, ileklik derecesi ok yksektir (Ergin, 157). Bu ekle kurulmu bitki adlar unlardr: avuku ayc bardak boyac aspiri boyac dikeni boyac katrtrna boyac kk < avuk+u < ay+c < bardak+ < boya+c aspiri < boya+c dikeni < boya+c k < boya+c kk boyac papatyas bc algc otu davulcu deirmenci deirmenci zm deveci barda < boya+c p < b+c < alg+c otu < davul+cu < deirmen+ci <deirmen+ci < deve+ci barda

113

helvac veni helvac kaba helvac kk kmrc k sepeti kava sepeti sd erbeti otu tortu zmc erii yalanc akasya yalanc biber yalanc iri

< helva+c veni < helva+c kaba < helva+c kk < kmr+c < sepet+i kava < sepet+i sd < erbet+i otu < tort+u < zm+c erii < yalan+c akasya < yalan+c biber < yalan+c iri

yalanc eir yalanc havacva yalanc srgan yalanckei yalanc kenevir yalanc d aac

< yalan+c eir < yalan+c h < yalan+c srgan < yalan+c kei < yalan+c k < yalan+c d a

yalanc lavanta iei < yalan+c l yalanc porsuk bitkisi < yalan+c p b yalanc portakal aac < yalan+c p a yalanc safran yalanc smbl < yalan+c safran < yalan+c s

yalanc tespih aac < yalan+c t a

+cIk, +cUk, +Ik, +Uk Bu ek Bat Trkesinin bandan beri grlen ve son zamanlarda ok ilek hle gelen bir ektir. Balca fonksiyonlar isimden kltme ve sevgi ifade eden isimler yapmaktr (Ergin, 163). nl ve nsz uyumlarna bal olup, bitkilerin adlandrlmasnda da kullanlmaktadr. alack altnck bardack bebekik bekmezcik budayck yanck daarck damarck davanck demircik
< alak+ck

dikencik durnack dmecik ebecik otu ekimcik elmack gelincik gercik gevrecik gemcik hyarck icik

< diken+cik < turna+ck < dme+cik < ebe+cik otu < ekim+cik < elma+ck < gelin+cik < ger+cik < gevre(k)+cik < gem+cik < hyar+ck < i+cik

< altn+ck < barda(k)+ck

< bebek+ik < pekmez+cik

arpack soan < arpa+ck soan bardack erii < barda(k)+ck erii

< buday+ck < yan+ck < daar+ck < damar+ck < tavan+ck < demir+cik

horozcuk otu < horoz+cuk otu

114

inecik kabarck kabarckotu kapk kapk otu karack kayack kayganack kaymack keemik kesercik kvrck kzlck kokarck koluncuk

< ine+cik < kabar+ck < kabar+ck+otu < kap+k < kap+k otu < kara+ck < kaya+ck < kaygana+ck < kayma+ck < keem+ik < keser+cik < kvr+ck < kzl+ck < kokar+ck < kolon+cuk

kovanck kulecik marulcuk nevbetik pancarck parlack soanck takmck tatarck teknecik tomdurcuk varck yiilcik yourtuk ykskk zivircik

< kovan+ck < kule+cik < marul+cuk < nevbet+ik < pancar+ck < parla(k)+ck < soan+ck < takm+ck < Tatar+ck < tekne+cik < tomur+cuk < var+ck < yiil+cik < yourt+uk < yksk+ck < ziver+cik

karakazanck < karakazan+ck

sleymencik < Sleyman+ck

ksackmahmut< ksa+ck mahmut kvrck salata < kvr+ck salata

+(A) Bu ek ilek olmayan eklerden biridir. Eskiden beri ata, ana, baba kelimelerinde grlr. Anlam kuvvetlendirme fonksiyonu vardr (Ergin, 175). Bu ekle oluturulmu sekiz tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan akbaba, aktopa sfat tamlamas; ana dikeni belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. akbaba aktopa ana tikeni ene gaga gene sola < akbaba+ < aktop+a < ana+ dikeni < en+e < gaga+ < gen+e < sola+

115

topo

< top+a

+cl, +l nl ve nsz uyumlarna bal ve vurgulu, az ilek bir ektir. Eklendii ada bir eye dknlk, alkanlk, bamllk, benzerlik ilevleri katan ad ve sfatlar tretir (Korkmaz, 44). Bu ekle kurulmu drt tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan tavancl otu bitkisi belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. arakl grl okcl < arak+l < kr+l < ok+ul

tavancl otu < tavan+cl otu

+In lek olmayan bir isimden isim yapma ekidir, birka kelimede bulunmaktadr (MBTS, 3, 3526) Bu ekle kurulmu tane bitki ad tespit edilmitir. boyan dipin karin < boya+n < dip+in < kar+in

+da simlerden ortaklk, beraberlik bildiren isim ve sfatlar treten bir ektir (Korkmaz, 46). Bu ekle kurulmu bir tane bitki ad tespit edilmitir: yalda < yal+da

116

+dn, +dn +dn, +dn eki ay ve gk kelimelerine gelerek kkn belirttii anlam pekitiren ve bunlardan bitki ad kuran bir ektir. Ekin getirildii kelimeler, isim ve sfat grevinde kullanlmtr. aydn aydn iei aydn gz aydn gl gkdn < ay+dn < ay+dn iei < ay+dn gz < ay+dn gl < gk+dn

aydn buday < ay+dn buday

+dIrIk, +duruk Bu ek organ adlarna gelerek onlarla ilgili alet isimleri yapar. -duruk eki durmak fiilinden gelme olup, tutan anlamn tamaktadr (Banguolu, 170). Bu ekle kurulmu toplam drt tane bitki ad tespit edilmitir. -dIrIk eki bunlardan sadece iindirik (iin omuz) kelimesinde organ adna getirilmitir. iindirik ldrik ounduruk sakzdrk < iin+dirik < l+drk < oul+duruk ? < sakz+drk

+Il, +al Benzerlik gsteren, adlardan ad ve sfat treten bir ektir (Korkmaz, 49). Bu ekle kurulmu bitki adlar unlardr: kzlaa kirtil topul < kz+l aa < kirt+il < top+ul

117

yanal yeilbiber

< yan+al < ya+l biber

+lAk +lAk eki, isimden fiil yapmakta kullanlan +lA- ve fiilden isim yapan -ik eklerinin birlemesinden olumutur. sim ve sfat yapmakta kullanlr (Banguolu, 186). Eklendii kelimeye alkanlk, sreklilik ve pekitirme anlam katan bir ektir. Genellikle ses taklidi kelimelere getirilmitir. Bu ekle kurulan bitki adlar unlardr: avurtlak alak bartlak bartlak crmlak crtlak crtlak otu coplak atlak atlak otu tlak itlek gbelek < avurt+lak < a+lak < bart+lak < bart+lak < crma+lak < crt+lak < crt+lak otu < cop+lak < at+lak < at+lak otu < t+lak < it-lek < gbe(k)+lek gdelek kabalak kamalak kavulak kozalak kuulak kselek paflak patlak pslak sakalak sakzlak sbelek zplak < g(v)de+lek < kaba+lak < kama+lak < kavu+lak < kozak+lak < ku+lak < kse+lek < paf+lak < pat+lak < ps+lak < saka+lak < sakz+lak < sbe+lek < zp+lak

gtlek orman < gt+lek orman

beslek karan < bes(i)+lek karan

crtlak sakz < crt+lak sakz

+Ak Eski Trkedeki +GAk kltme ve kuvvetlendirme ekiyle ilikisi olan bu ek, genellikle tek heceli kelimelere gelerek benzetme ve kltme ileviyle az sayda adlar tretmitir (Korkmaz, 35). Bu ekle kurulmu on drt tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan saak mantar belirtisiz isim tamlamas, saak dar sfat tamlamas, anakatlatan sfat-fiil grubu biiminde kurulmutur.

118

bardak baak benek glek lak kabak kavak

< bart+ak < ba+ak < ben+ek < gl+ek < l+ak < kab+ak < kav+ak

kzlak saak dar sazak soanak yangak

< kzl+ak < sa+ak dar < saz+ak < soan+ak < yan+ak

saak mantar < sa+ak mantar

anakatlatan < an+ak

+Az Kltme ilevinde isimden isim treten ve ilek olmayan bir ektir (Korkmaz, 36). Bu ekle kurulmu iki tane bitki ad tespit edilmitir: brez < br+ez alaz < al+az

+Ik, +Uk Kltme ilevinde baz isimler ve sfatlar treten bir ektir (Korkmaz, 47). Bu ekle kurulmu alt tane bitki ad tespit edilmitir: budayk irtik kndrk kendirik ktk topuk < buday+k < irt+ik < ukundur+uk < kendir+ik < kt+k < top+uk

+i Bu ekle kurulmu bir tane bitki ad tespit edilmitir:

119

irti

< irt+i

+AlAk +AlAk eki, kltme anlamnda isimler treten ve baz bitki adlarnda kullanlan bir ektir (Banguolu, 174). Bu ekle kurulmu yedi tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan kara topalak sfat tamlamas biiminde kurulmutur. gelek hohalak kara topalak angalak takalak topalak yanalak < gk+elek < hoh+alak < kara top+alak < ang+alak < tak+alak < top+alak < yan+alak

+lI, +lU Bu ek, ileklik derecesi ekim eklerine yakn olan (Ergin, 159), Trkiye Trkesinin her isme gelebilen ve isimden isim ve sfat treten eklerinden biridir (Korkmaz, 53). Bitkilerin adlandrlmasnda da ok sk kullanlan +lI, +lU eki, bunlardan isim, isim tamlamas, sfat, sfat tamlamas ve isnat grubu oluturmutur. Bu ekle kurulan bitki adlar unlardr: akbal alasulu allball alluca anal kzl ansl artl atnakl atmal < akba+l < alasu+lu < al+l bal+l < al+l+ca < ana+l kz+l < ans+l ? < art+l < atnak+l < atma+l ayakl kekik ball ball boynuz ballca balldar beneklikse benli belerce benli zm bykl < ayak+l kekik < bal+l < bal+l boynuz < bal+l+ca < bal+l dar < benek+li kse < ben+li belerce < ben+li zm < byk+l

120

biberlice biberli mantar boynuzlu dck boynuzlu gelincik boynuzlu haha burmal marul brgl bzgl itili kavun prl ulluca ulluolu klce damarlca dalca armut datlbilem demirli dibi kll dikenli ac ot dikenli meyan dikenli msr dikenli ot dillice dokuzbal dokuzdonlu dokuztepeli domayl duvaklca duvakl mantar dmeli dzgl ebeli erilce

< biber+li+ce < biber+li mantar < boynuz+lu d < boynuz+lu g < boynuz+lu h < burma+l marul < brg+l < bzg+l < iti+li kavun < pr+l < ul+lu+ca < ul+lu olu < k+l+ce < damar+l+ca < ta+l+ca armut < tat+l bilem < demir+li < dibi kl+l < diken+li ac ot < diken+li meyan < diken+li msr < diken+li ot < dilli+ce < dokuzba+l < dokuzdon+lu < dokuztepe+li < dombay+l < duvak+l+ca < duvak+l m < dme+li < dzg+l < ebe+li < e(i)ri+li+ce

ekilice gartl gollce gdeli hanayl ilikz izmelece kanlca mantar kaplca karakll kartall erelti otu katmerli badem kelleliot kll kozak krl kokulu ayr otu kokulu kiraz kokulu narpis kokulu yonca kurtluca kpeli meikli mislibuday Osmanl llesi zllk pamuklu ptrakl otu prkl renkli ot sapl mantar sapl mee sapltinton sar kokulu

< eki+li+ce < kart+l < kol+lu+ca < gvde+li < hanay+l < i+li kz < ezme+li+ce < kan+l+ca m < kap+l+ca < karakl+l < kartal+l e o < katmer+li b < kelle+li ot < kl+l kozak < kr+l < koku+lu o < koku+lu kiraz < koku+lu narpis < koku+lu yonca < kurt+lu+ca < kpe+li < meik+li < mis+li buday < Osman+l llesi < z+l+lk < pamuk+lu < ptrak+l otu < prk+l < renk+li ot < sap+l mantar < sap+l mee < sap+l tinton < sar koku+lu

121

sinirli ot srmeli stlce ikirdakl tamli tatl tatl bayram tatl elmas tatlgbek tatl kenger tatl kk tatl limon tatl ravent tatl su gelincii tellice tetirli tohumlu bitkiler tokal dck toklu topluca topuklutiken tll tyl tylbaba tylbarak

< sinir+li ot < srme+li < st+l+ce < ekirdek+li < am+l ? < tat+l < tat+l bayram < tat+l elmas < tat+l gbek < tat+l kenger < tat+l kk < tat+l limon < tat+l ravent < tat+l s g < tel+li+ce < tetir+li < tohum+lu b < toka+l dck < tok+lu < top+lu+ca < top+lu diken < tl+l < ty+l < ty+l baba < ty+l barak

tyl boya tylce tylceyumru tyl ay tyl dalak otu tyl kanak tyl mee tyltapan tyltombalak tyltoparlak unluca vezli zml yalca yalcak yal drl yalsrgan yalmancar yal ot yazl yellice yordanl zehirli idem zehirli mantar

< ty+l boya < ty+l+ce < ty+l+ce y < ty+l ay < ty+l d o < ty+l kanak < ty+l mee < ty+l tapan < ty+l t < ty+l toparlak < un+lu+ca < vez+li < zm+l < ya+l+ca < ya+l+cak < ya+l drl < ya+l srgan < ya+l+mancar < ya+l ot < yaz+l < yel+li+ce < yordan+l < zehir+li idem < zehir+li mantar

+lIk, +lUk Bu ek balangtan beri Trkenin belli bal isimden isim yapma eklerinden biri olarak kullanlagelmitir. Geici olduu gibi kalc isimler de yapar. Yani bir nesnenin bir vasfn bildirerek sfat gibi kullanlan isimler yapt gibi, nesne ad olarak kalc isimler de tekil eder. Balca fonksiyonlar isimlerden yer, alet, topluluk isimleri ve sfat yapmaktr (Ergin, 155). Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan +lIk, +lUk eki isim,

122

sfat ve isim tamlamas biiminde bitki adlar kurmutur. Bu ekle kurulmu bitki adlar unlardr: akayazlk akyazlk almalk ballk ballk otu bataklk nergisi bataklk sseni benlik bzalk boyalk cclk civcivlik avdarlk ibillik tlk ulluk daraklk otu develik ddllk ebelik erelik ekilik glk gllk paralk pirelik sabrlk sakzlk salatalk sarklk < akayaz+lk < akyaz+lk < alma+lk < bal+lk < bal+lk otu < batak+lk n < batak+lk s < ben+lik < bza+lk < boya-lk < cici+lik < civciv+lik < avdar+lk < ibil+lik < t+lk < ul+luk < tarak+lk otu < deve-lik < ddl+lk < ebe+lik < ere(k)+lik < eki+lik < gk+lk < gl+lk < para+lk < pire+lik < sabr+lk < sakz+lk < salata+lk < sark+lk gnlk aac hllk inelik inelik otu kanlk karalk karavlk kaymaklk kendilik krklk kzllk kofurgalk kllk mancarlk mazl mezarlk otu mezarlk servisi mezarlk zamba neferlik okluk on bir aylk oymalk zllk pamukluk sarmalk semizlik soukluk suluk suvarmlk sngllk < gn+lk aac < (h)l+lk < ine+lik < ine+lik otu < kan+lk < kara+lk < karav+lk < kaymak+lk < kendir+lik < krk+lk < kzl+lk < kofurga+lk < kl+lk < mancar+lk < maz+lk < mezar+lk otu < mezar+lk s < mezar+lk z < nefer+lik < ok+luk < on bir ay+lk < oyma+lk < zl+lk < pamuk+luk < sarma+lk < semiz+lik < souk+luk < su+luk < suvarma+lk < snk+lk ?

123

sprgelik arlk taraklk tespihlik

< sprge+lik < ar+lk < tarak+lk < tespih+lik

zerlik yalk yemlik yeillik

< yzer+lik < ya+lk < yem+lik < yeil+lik

+ r Ses yansmal kklerden yeni tretmeler yaplabilmesi iin gvde oluturan bir ektir (Korkmaz, 48). Bu ekle kurulmu bir tane bitki ad tespit edilmitir: ktr < kt+r

+mAn Bu ek, sfatlardan kiileri niteleyen sfatlar treten bir ektir. Eklendii sfata abartma, arlk anlam katar. lek bir ek olmad iin trettii kelimeler olduka snrldr (Korkmaz, 58). Asl fonksiyonu isimden isim yapmak olan bu ekle kurulmu tane bitki ad vardr: arcman ekimen orman < arc+man < eki+men < or+man

+mIk, +mUk Bu ekin asl grevi fiilden isim yapmaktr; ancak bozamk, aymk, destimik, karamuk, keemk kelimelerinde ekin isimden isim yapma grevinde kullanld grlmektedir.

124

bozamk aymk destimik karamuk keemk

< boz+a+mk < ay+mk < desti+mik < kara+muk < kee+mk

+trak sim kklerine gelerek gibilik, benzerlik, yaknlk anlamlar katan bir ektir (Korkmaz, 59). Bu ekle kurulmu bir tane bitki ad tespit edilmitir. yabantrak < yaban+trak

+s Eski Trkeden beri dilimizde az ilek olarak kullanlan ve benzerlik sfatlar yapan bir ektir (Banguolu, 199). Bu ekle kurulmu bir tane bitki ad tespit edilmitir: gns < gn+s

+sIl simden benzerlik fiili treten +sI eki ile fiilden isim treten -l ekinin kaynamasndan oluan bu birleik ek, dilimizde bir iki kelime brakm l eklerdendir (Korkmaz, 63). Bu ekle tretilmi iki tane bitki ad tespit edilmitir: asl < ak+sl

inesil < ine+sil

+sIz, +sUz Bu ek, addan yokluk, eksiklik bildiren olumsuz anlamda sfatlar treten ok ilek bir ektir. Sahip olma, kendinde bulundurma grevindeki sfat treten +lI, +lU ekinin

125

kartdr (Korkmaz, 64). Bu ekle tretilmi sekiz tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan alt tanesini, kalc bir isim hline gelmi olan ksz kelimesi oluturmaktadr. Bu kelimede ekin belirttii olumsuzluk anlam kaybolmutur. Dier iki rnekte ise (sapsz, srmsz) olumsuzluk anlam bulunmaktadr. Aliksz kszali kszce < Alik+sz < k+sz Ali < k+sz+ce

ksz iei < k+sz iei ksz idemi < k+sz idemi kszolan sapsz mee srmsz < k+sz olan < sap+sz mee < srm+sz

+(I)z, +(U)z simlere ve say adlarna gelerek topluluk veya ikilik gsteren bir isimden isim yapma ekidir. ok eski bir ek olduu iin ilekliini kaybetmi, gnmze kalp hlinde, eklendii szlerle birlikte gelmitir (Korkmaz, 66). Bu ek sadece boynuz kelimesiyle kurulmu bitki adlarnda grlmektedir. ball boynuz boynuzlu dck boynuzlu gelincik boynuzlu haha buynuz < ball boyun+(u)z < boyun+(u)z+lu dck < boyun+(u)z+lu gelincik < boyun+(u)z+lu haha < boyun+(u)z

Ar. + Nispet eki olan , sonuna geldii kelimelere ait olan, ilgili, mensup, niteliinde olan vb. anlamlar katar (MBTS, 2, 1332). Bu ek Bekta, meydan, tp ve yaban kelimelerine gelerek bitkilerin adlandrlmasnda kullanlmtr. Bunlardan Bekta bir zel isim,

126

dierleri ise cins isimdir. Bekta, meydan ve tbb kelimeleriyle birer; yaban kelimesiyle otuz iki tane bitki ad kurulmutur.

Bekta zm meydan tbb papatya yaban akdiken yaban bezelye yaban biber yaban ceviz yaban elma yaban enginar yaban erik yaban hardal yaban hindiba yaban spanak yaban incir yaban kavun yaban kereviz yaban kimyon yaban kiraz yaban kukonmaz yaban lahana yaban mantar yaban marul yaban meneke yaban mercankk yaban mersin yaban pancar yaban prasa yaban sarmsak yaban sedef otu yaban sinameki

< Bekta+ zm < meydan+ < tbb+ papatya < yaban+ akdiken < yaban+ bezelye < yaban+ biber < yaban+ ceviz < yaban+ elma < yaban+ enginar < yaban+ erik < yaban+ hardal < yaban+ hindiba < yaban+ spanak < yaban+ incir < yaban+ kavun < yaban+ kereviz < yaban+ kimyon < yaban+ kiraz < yaban+ kukonmaz < yaban+ lahana < yaban+ mantar < yaban+ marul < yaban+ meneke < yaban+ mercankk < yaban+ mersin < yaban+ pancar < yaban+ prasa < yaban+ sarmsak < yaban+ sedef otu < yaban+ sinameki

127

yaban tere yaban tirfil yaban turp yaban ttn yaban zm

< yaban+ tere < yaban+ tirfil < yaban+ turp < yaban+ ttn < yaban+ zm

Far. +istan Bu ek, baz kelimelerin sonuna gelerek yer adlar; kavim isimlerinin sonuna gelerek memleket adlar yapar (MBTS, 2, 1441). rneklerde de grld gibi, birer kavim ad olan Arap ve Hint kelimelerinin sonuna gelerek bitkilerin adlandrlmasnda kullanlmtr. Bu ekle kurulmu toplam tane bitki ad tespit edilmitir: Arabistan defnesi Hindistan cevizi < Arab+istan defnesi < Hind+istan cevizi

kk Hindistan cevizi < kk Hind+istan cevizi

Mo. +t st < s+t

128

2. S MDEN F L YAPMA EKLER simden fiil yapma ekleri isim kk ve gvdelerinden fiil yapmak iin kullanlan eklerdir. Bu ekler isim kklerine, isimden yaplm isim gvdelerine ve fiilden yaplm isim gvdelerine eklenirler (Ergin, 179). Bitki adlarnda yer alan isimden fiil yapma ekleri kelimenin sonunda kullanlamaz; nk isimden fiil yapma eklerinden sonra fiilden isim yapma eki gelmelidir. Bitki adlarnda kullanlan isimden fiil yapma eklerinin says fazla deildir. Bu eklerle kurulmu rnekler unlardr:

+AFazla ilek olmayan ve baz kelimelerde grlen bir isimden fiil yapma ekidir. simlerden olma veya yapma ifade eden fiiller yapar (MBTS, 3, 3532). Bu ekle kurulmu tane bitki ad tespit edilmitir: kanak kanatma treme < kan+a-k < kan+a-t-ma < tr+e-me

+dABirka tek heceli ad dnda ses yansmal szlerden ses yansmal fiiller treten bir ektir (Korkmaz, 114). Eski Trkede ekin hem dli, hem tli ekilleri vard. tli ekil, Bat Trkesinde yalnz iste- fiilinde kalmtr (Ergin, 182). Bunlardan frldak iei ve zngrdak otu belirtisiz isim tamlamas; kurutakrdak sfat tamlamas biiminde kurulmutur.

bengildek akldak fldayk

< bengil+de-k < akl+da-k < fl+da-yk

kurutakrdak < kuru takr+da-k lokurdak akldak < lokur+da-k < akl+da-k

frldak iei < frl+da-k iei

zngrdak otu < zngr+da-k otu

129

+lABu ek, isimden fiil yapma eklerinin en ilek olandr. Hemen hemen her eit ismin sonuna gelerek yapma veya olma ifade eden fiiller yapar. Bu ek Trkede eskiden beri hep ayn kalmtr (Ergin, 180). +lA- ekiyle kurulmu ok sayda bitki ad bulunmaktadr. aklan alak alama balak crlang crtlak crtlak otu crtlan crtlavuk czlaan czlayk coplak atlaan atlak atlak otu atlanga rlavuk tlak tlamak < ak+la-n < a+la-k < a+la-ma < ba+la-k < cr+la-ng < crt+la-k < crt+la-k otu < crt+la-n < crt+la-vuk < cz+la-an < cz+la-yk < cop+la-k < at+la-an < at+la-k < at+la-k otu < at+la-nga < r-la-vuk < t+la-k < t+la-mak tlamk pleme dallama demirliyen dilek dar erekleme glemez hartlap halama havazla hyarlama kakalaka papurtlama patlak patlanga patlang sakzlak stleen aplak zplak < t+la-mk < p+le-me < dal+la-ma < demir+le-y-en < di+le-k dar < erek+le-me < g+le-mez < hart+la-p < ha+la-ma < havaz+la! < hyar+la-ma < kaka+la-ka < papurt+la-ma < pat+la-k < pat+la-nga < pat+la-ng < sakz+la-k < st+le-gen < ap+la-k < zp+la-k

beslek karan < bes(i)+le-k karan

gtlek orman < gt+le-k orman

crtlak sakz < crt+la-k sakz

130

3. F LDEN F L YAPMA EKLER Fiilden fiil yapma ekleri fiil kk ve gvdelerinden fiil yapmak iin kullanlan eklerdir. Bu ekler fiil kklerine, fiilden yaplm fiil gvdelerine ve isimden yaplm fiil gvdelerine eklenirler. Saylar azdr; fakat ok geni bir ileklik derecesine sahiptir (Ergin, 200).

-dIr-, -dUr-, -tIr-, -tUrBu ek, -r- ve -t- gibi oldurma ve yaptrma ekidir. Trkede eskiden beri bulunan ve ilek olarak kullanlan fiilden fiil yapma eklerinden biridir. Faktitif ekleri iinde bugn en ilek olan, en ok kullanlan bu ektir. leklik sahas, nlyle biten tek heceli fiillerle nszle biten btn fiil kk ve gvdelerini iine alr (Ergin, 212). Bu ekle kurulmu bitki adlarndan alma erdiren, obankaldran ve gelingldren sfat-fiil grubu; gndrme llesi belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. alma erdiren bandrma bozdurma obankaldran gelingldren -r- , -ar-r-, -ar- eki de Trkede eskiden beri grlen ve ilek olarak kullanlan bir fiilden fiil yapma ekidir. Bu ek fonksiyonlar tamamyla birbirinin ayn olan ve bu yzden ayn isim altnda toplanan birka ekten biridir. Faktitif ekleri denilen bu ekler oldurma ve yaptrma ifade ederler. Yani olma veya yapma ifade eden fiillerden oldurma veya yaptrma ifade eden fiiller yaparlar (Ergin, 209). Ekin getirildii kelimeler isim ve sfat grevinde kullanlmaktadr. azrgan batrgan < az--r-gan < bat--r-gan bitirge evirdik < bit-i-r-ge < ev-i-r-dik < alma er-dir-en < ban-dr-ma < boz-dur-ma < oban kal-dr-an < gelin gl-dr-en gndrme yaldran yandraz < gk+-n-dr-me < yal-dr-an < yan-dr-az

gndrme llesi < gk+-n-dr-me l

131

evrince kart eriboyun erilce erilcen otu erim eri yavan gmrgen kvrak buday kvrak dar kvrk kprcek kprgen kygren

< ev-i-r-ince < k-ar-t < e-(i)-r-i boyun < e-(i)-r-i+li+ce < e-(i)-r-ilcen o < e-(i)-r-im < e-(i)-r-i yavan < gm--r-gen < kv-()-r-ak b < kv-()-r-ak dar < kv-()-r-k < kp-r-ecek < kp-r-gen < ky g--r-en

trge ptrgan ptrak syrma syrma dikeni syrma pakla sprge sprge als sprge dars sprge kam sprgelik sprge otu

< t--r-ge < bat--r-gan < bat--r-ak < sy--r-ma < sy--r-ma d < sy--r-ma pakla < sp--r-ge < sp--r-ge als < sp--r-ge d < sp--r-ge k < sp--r-gelik < sp--r-ge otu

-tBu ek de faktitif eklerinden biridir. Yani fiillerden oldurma ve yaptrma ifade eden fiiller yapar. Trkede eskiden beri grlen ve ilek olarak kullanlan bir fiilden fiil yapma ekidir (Ergin, 211). Bu ekle kurulmu alt tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan mlekatlatan sfat-fiil grubu biimindedir. mlekatlatan < mlek atla-t-an stan kanatma < s-t-an < kana-t-ma kurudan kurutma srtme < kuru-t-an < kuru-t-ma < sr-t-mek

-(i)zEski Trkede de sayl rnekler veren bir ettirgenlik ekidir. Trkiye Trkesine uzanan birka kelimede kaynam ve kalplam durumdadr (Korkmaz, 136). Bu ekle kurulmu bir tane bitki ad tespit edilmitir. Bu bitki ad belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur.

132

emzik otu

< em-(i)z-ik otu

-l- (Edilgenlik) Trkede eskiden beri ilek olarak kullanlan fiilden fiil yapma eklerinden biridir. Fonksiyonu edilgenlik ve mehullk ifade eden fiiller yapmaktr. Edilgenlik ve mehullk eki geili fiillere de, geisiz fiillere de getirilmektedir. Bu ek geisiz, yani olma ifade eden fiillerden mehul fiiller yapar. Mehul fiiller fail istemeyen, ekim srasnda faili olmayan, gsterdii hareketin kimin tarafndan yapld belli olmayan fiillerdir (Ergin, 204). Aadaki bitki adlarndan aslmadam ve dvlm avrat otu sfat tamlamas biiminde kurulmutur. Edilgenlik ekinin getii bitki adlar unlardr: aslmadam dklcen dklgen dutulga drl -n- (Dnllk) Bu ek de Trkede eskiden beri kullanlan ok ilek bir fiilden fiil yapma ekidir. Fonksiyonu, kendi kendine yapma veya olma ifade eden fiiller yapmaktr. Karladklar hareket o hareketi yapan veya olan nesnenin zerinde dnd iin -n- eki ile yaplan bu fiillere dnl fiiller ve -n- ekine de dnllk eki ad verilir (Ergin, 202). Dnllk ekiyle kurulmu bitki adlarndan gndrme llesi ve sulandk otu belirtisiz isim tamlamas; kalnt bitki sfat tamlamas biiminde kurulmutur. aldange bandk bandrma crlang atlanga < alda-n-ga < ba-n-dk < ba-n-drma < crla-n-g < atla-n-ga evrince knt devrinti gndrme < ev(i)r-i-n-ce < k--n-t < dev(i)r-i-n-ti < gk+-n-drme < as--l-m adam < dk--l-cen < dk--l-gen < tut-u-l-ga < dr--l- gmlgen kurulgan soyulgan yaplcan yaylgan < gm--l-gen < kur-u-l-gan < soy-u-l-gan < yap--l-can < yay--l-gan

dvlm avrat otu < dv--l-m a o

gndrme llesi < gk+-n-drme l

133

kalnt bitki patlanga patlang sulandk otu -- ( telik)

< kal--n-t bitki < patla-n-ga < patla-n-g < sula-n-dk otu

urungu yalang yn

< ur-u-n-gu < yala-n-g < y--n-

Bu ek, Trkede eskiden beri ok ilek olarak kullanlan fiilden fiil yapma eklerindendir. Yapt fiiller bir ortaklama veya bir olu ifade ederler. Ortaklama ifade eden fiiller mterek yaplan, birden fazla fail tarafndan yaplan fiillerdir. -- ekinin asl ortaklama fonksiyonu iki ekilde ortaya kar, iki tip ortaklk ifade eder: Karlkl yaplma, birlikte yaplma (Ergin, 207). telik ekiyle kurulmu bitki adlarndan bitiik anak yaprakllar ve bitiik ta yaprakllar sfat tamlamas; gidigen otu belirtisiz isim tamlamas biimindedir. balak bitiik anak yaprakllar bitiik ta yaprakllar gidigen gidigen otu iliken kakalaka kvkan kvrk kyak uruman < bala--k < bit-i--ik anak yaprakllar < bit-i--ik ta yaprakllar < git-i--gen < git-i--gen otu < il-i--ken < kakala--ka < kv---kan < kv()r---k < ky---ak < ur-u--man

134

4. F LDEN S M YAPMA EKLER Fiilden isim yapma ekleri, fiil kk ve gvdelerinden isim yapmak iin kullanlan eklerdir. Bu ekler fiil kklerine, isimden yaplm fiil gvdelerine ve fiilden yaplm fiil gvdelerine eklenirler. Yani fiilden isim yapma ekleri, isimden fiil yapma eklerinden ve fiilden fiil yapma eklerinden sonra gelebilirler. Bu ekildeki kullanlar da gayet genitir. Fiilden isim yapma ekleriyle yaplan isimler ok eitli olup, adetleri saylamayacak kadar oktur (Ergin, 184). Bitki adlarnda kullanlan fiilden isim yapma eklerinin ounu sfat-fiil ekleri ve fiil isimleri oluturmaktadr. Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan fiilden isim yapma eklerinin tamam unlardr: 4.1. Sfat-Fiil Ekleriyle Kurulan Bitki Adlar Sfat-fiiller nesnelerin hareket vasflarn karlayan fiil ekilleridir. Hareket vasflarn belirtmek zere nesneleri karladklarna gre, nesne karlayan kelimeler olarak sfatfiiller, anlam bakmndan isim cinsinden kelimeler arasna girer. Sfat-fiillerde hareket ifadesinden baka, zaman ifadesi de vardr (Ergin, 333). Sfat-fiil ekleri kalc adlar tretir. Sfat-fiil ekleriyle kurulan ok sayda bitki ad bulunmaktadr. En fazla -An ekiyle yaplm rneklere rastlanr.

-AcAk Gelecek zaman ifade eden bu ek ile kurulmu bir tane bitki ad bulunmaktadr: saracak < sar-acak

-An Geni zaman ifade eden bu ek, eskiden beri en geni lde kullanlan bir sfat-fiil ekidir. Eski Trkede -gAn eklindeydi. Geni zaman sfat-fiili yapmak iin en ok bu ek kullanlr (Ergin, 334). Bu ekle kurulmu ok sayda bitki ad bulunmaktadr: ac kokan < ac kok-an akalbasan < akal bas-an

135

alma erdiren < alma erdir-en ayboan azan bacakkran baboan babozan baklakran balkkran belbalayan biten boaz alan bcekkapan crtatan akalboan albasan anakkran arkkesen < ay bo-an < az-an < bacak kr-an < ba bo-an < ba boz-an < bakla kr-an < balk kr-an < bel bala-y-an < bit-en < boaz al-an < bcek kap-an < crt at-an < akal bo-an < al bas-an < anak kr-an < ark kes-en

diken dilburan dilkanatan dilkiboan domalan eldren elkoan elkurtaran eren erkurtaran eryeten evcikran gecebiten gelinboan gevreyen gkovan

< dik-en < dil bur-an < dil kanat-an < dilkibo-an < domal-an < el dr-en < el ko-an < el kurtar-an < er-en < er kurtar-an < er yet-en < evci kr-an < gece bit-en < gelin bo-an < gevre-y-en < g kov-an

balk ldren < balk ldr-en beslek karan < beslek kar-an

bostanbozan < bostan boz-an

gelingldren < gelin gldr-en

gktenyaan < gkten ya-an gbr kaldran < gbr kaldr-an gnebakan gnetapan hamurkesen hapkesen haptutan hokuran hovaran hoveren stan itboan kalegezen kanburuyan kankurutan < gne bak-an < gne tap-an < hamur kes-en < hap kes-en < hap tut-an < ho kur-an < ho var-an < ho ver-en < st-an < it bo-an < kale gez-en < kan buru-y-an < kan kurtar-an

anakatlatan < anak atlat-an

obankerten < oban kert-en obankaldran < oban kaldr-an keren melen demirbozan demirdelen demirliyen destebasan destebozan < ker-en < mel-en < demir boz-an < demir del-en < demirle-y-en < deste bas-an < deste boz-an

mlekatlatan< mlek atlat-an

desterten < deste rt-en devekerten < deve kert-en

kaplanboan < kaplan bo-an

136

kardelen kargabken kargadelen kasan kaykran kazandelen kendi biten kocadepen kotankran koyunkran kurtboan kurudan kuzukran kpden kpkran

< kar del-en < karga bk-en < karga del-en < kas-an < kay kr-an < kazan del-en < kendi bit-en < koca dep-en < kotan kr-an < koyun kr-an < kurt bo-an < kurut-an < kuzu kr-an < kp d-en < kp kr-an

orakkran sabankran sakalslayan silisseven sinekkapan sinekkran sinektutan tkan tyltapan ukurutan yaldran yandran yerebakan yerebatan yeregeen yerekaan yeryaran

< orak kr-an < saban kr-an < sakal sla-y-an < silis sev-en < sinek kap-an < sinek kr-an < sinek tut-an < tk-an < tyl tap-an < u kurut-an < yaldr-an < yandr-an < yere bak-an < yere bat-an < yere ge-en < yere ka-an < yer yar-an

sakalrten < sakal rt-en serpenekran < serpene kr-an

kargezdiren < kar gezdir-en

komugezen < komu gez-en

kle doyuran < kle doyur-an

namazbozan < namaz boz-an

-Ar, -Ir ok ilek bir ektir. Bu ek, eklendii fiilin gsterdii ii bir zellik olarak her zaman zerinde bulundurma niteliinde sfatlar ve baz kalc adlar tretmitir (Korkmaz, 104). -Ar eki gezer, kesercik, kokar ve zerlik kelimelerinde; -Ir eki ise iletir ve yumru kelimelerinde kullanlarak bitki adlar oluturmutur. Bu ekle kurulmu on tane bitki ad tespit edilmitir. gezer iletir kesercik kokar kokar aa < gez-er < ilet-ir < kes-er+cik < kok-ar < kok-ar aa

137

kokar ar kokar ot kokarzade zerlik yumru

< kok-ar ar < kok-ar ot < kok-ar+zade < yz-er+lik < yum-ur+u

-dI, -dU, -tI, -tU -DI, -DU gemi zaman ekinin kalplamas sonucu oluan ve yapm eki olarak kullanlan bir sfat-fiil ekidir (Korkmaz, 172). Baz kalc isimlerde bulunan bu ek, son zamanlarda sfat-fiil eki durumuna gemitir. Her hlde bu ekin sfat-fiil eki olduunu ihtiyatla kabul etmek lazmdr (Ergin, 337). Bu ekle kurulmu bitki adlar unlardr: akberdi beybeendi bulgarskt dalast dalbast < ak ver-di < bey been-di < bulgar sk-t < dala s-t < dal bas-t gndodu gndnd < gn do-du < gn dn-d

kuzukemirdi < kuzu kemir-di paabeendi < paa been-di iti < i-ti

-dIk, -tk Gemi zaman ifade eden ve ok kullanlan bir sfat-fiil ekidir. Bu ekin dikkati eken taraf, bilhassa iyelik eki alarak kullanlmasdr. yelik eki, sfat-fiil eki ile deta kaynam durumdadr. Bu ek de ekil ve zaman eki durumuna gemeyen bir sfat-fiil ekidir (Ergin, 335). Bu ekle kurulmu drt tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan bildik ve karayandk rneklerinde kalc isim yapma grevinde kullanlan ek, yamurbast rneinde sfat-fiil eki fonksiyonundadr. sulandk otu bitkisi de belirtisiz isim tamlamas biimindedir. bildik karayandk < bil-dik < kara yan-dk

sulandk otu < sulan-dk otu yamurbast < yamurbas-tk-

138

-gAn, -kAn Bu ek, eskiden beri kullanlan ve bugn ilek olarak birok kalc isim rneinde grlen bir sfat-fiil ekidir. Fonksiyonunda kuvvetli bir arlk manas vardr. Tekil ettii isimler ok yapan ve olan ifade eder (Ergin, 190). Bu ekin fonksiyonunu aada sralanm olan bitki adlarnda da grmek mmkndr. bargan baldrgan byrgan bitgen buyurgan cegirgen czlaan atlaan rgan rgan dadrgan dalaan dklgen ergen fsrgan gidigen < bar-gan < baltr-gan < buyur-gan < bit-ken < buyur-gan < ekir-gen < czla-gan < atla-gan < r-gan < r-gan < tatr-gan < dala-gan < dkl-gen < er-gen < fsr-gan < giti-ken gmlgen srgan an iliken kavlaan kvkan kprgen kurugan kurulgan ptrgan sergen soyulgan stleen yalsrgan yaylgan < gml-gen < sr-gan < -gan < ili-ken < kavla-gan < kv-kan < kpr-gen < kuru-gan < kurul-gan < batr-gan < ser-gen < soyul-gan < stle-en < yal sr-gan < yayl-gan

bozbargan < boz bar-gan

yalanc srgan < yalanc sr-gan

-mAz Olumsuz geni zaman partisip eki olan bu ek, Trkede eskiden beri geni lde kullanlmaktadr. -mAz ekinin aslnda -mA- olumsuzluk ve -z partisip veya isim yapma ekinin birlemesinden ortaya kt aktr (Ergin, 336). Bu ekle kurulmu alt tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan albasmaz, hryemez, kukonmaz ve yabani kukonmaz bitkileri sfat-fiil grubu biiminde kurulmutur.

139

albasmaz hlemez hryemez karamaz kukonmaz yaban kukonmaz

< al bas-maz < hle-mez < hr ye-mez < kara-maz < ku kon-maz < yaban ku kon-maz

-mI Gemi zaman ifade eden ve ok kullanlan bir sfat-fiil ekidir. Bu ek de ayn zamanda ekil ve zaman eki durumuna geen sfat-fiil eklerindendir. Sfat-fiil eki olarak bu ekin gemi zaman ifadesinde renilen gemi zaman ifadesi pek yoktur. Sadece gemi zaman ifadesi vardr (Ergin, 335). Aadaki bitki adlarnda da grld gibi, -mI eki karam ve yemi kelimelerinde gemektedir. Bu ekle kurulmu alt tane bitki ad tespit edilmitir: kara yemi karam kazk yemi koca yemi sar yemi yemi < kara ye-mi < kara-m < kazk ye-mi < koca ye-mi < sar ye-mi < ye-mi

4.2. Fiil simleriyle Kurulan Bitki Adlar Fiil isimlerinin asl fonksiyonu varlk, mefhum, eya gibi nesne isimleri yapmak deil; hareket ve i isimleri yapmaktr (Ergin, 187). Trkede fiil ismi yapmak iin u ek kullanlr: -I; -mA; -mAk. Fiil isimleriyle kurulmu bitki adlar unlardr:

140

-I, -U Bu ek -mA ve -mAk tipinde fiil isimleri yapan eklerden biridir. leklik sahas onlar gibi btn fiil kk ve gvdelerini iine alr. Tek ve ok heceli fiil kk ve gvdelerinden fiilin esas anlamn deitirmeden, yaplan iin tarzn bildiren geici kl adlar tretir (Korkmaz, 106). Bu ekle kurulmu tane bitki ad tespit edilmitir: bitini idi < bitin-i < igit-i < -

-mA leklik sahas btn fiil kk ve gvdelerini iine alan bir ektir. -mA ekinin fonksiyonu i isimleri yapmaktr. de harekete gre bir eit nesnedir. Onun iin -mAl isimler i ifadesi yannda kalplaarak veya kalplamadan birok belirli nesne, eya ismi olarak isim ve sfat eklinde kullanlrlar (Ergin, 186). Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan bu ek baz rneklerde isim ve sfat tamlamas oluturmu; kimi zaman tamlayan, kimi zaman tamlanan grevinde kullanlmtr. ezmelice ve suvarmalk rneklerinde -mAnn zerine yapm eki gelmitir. acma akasma akbulama aka kesme akpleme asma alama atmal balalama bandrma bozdurma can kesme < ac-ma < ak as-ma < ak bula-ma < aka kes-me < ak ple-me < as-ma < ala-ma < at-ma+l < bal ala-ma < bandr-ma < bozdur-ma < can kes-me ekme etme kma itime pleme dalama dallama dikme dolama otu dolma biber dolma otu drme < ek-me < et-me < k-ma < ite-me < ple-me < dala-ma < dalla-ma < dik-me < dola-ma otu < dol-ma biber < dol-ma otu < dr-me

141

evlenme iei< evlen-me iei erekleme gcime halama hyarlama ilme izmelece kabartlama kakma kara asma kara derme kertme kesme < erekle-me < gc-ma < hala-ma < hyarla-ma < il-me < ez-me+lice < kabartla-ma < kak-ma < kara as-ma < kara der-me < kert-me < kes-me

kurutma oymalk papurtlama svarma suvarmlk syrma

< kurut-ma < oy-ma+lk < papurtla-ma < suvar-ma < suvar-ma+lk < syr-ma

gndrme < gndr-me

syrma dikeni < syr-ma dikeni syrma pakla < syr-ma bakla tarma treme turma ulama < tar-ma < tre-me < tur-ma < ula-ma

yarma eftali < yar-ma eftali

-mAk stisnasz btn fiil kk ve gvdelerine getirilen bu ek, eskiden beri Trkenin fiilden isim yapma eklerinin banda gelir. Fonksiyonu, fiillerin hareket isimlerini yapmaktr (Ergin, 185). -mAk eki ac-, ek-, il-, kar-, somur-, srt-, tok- fiillerine gelerek onlardan bitki adlar kurmu ve kalc isimler yapmtr. Bunlardan ekmek aac ve ekmek ayvas belirtisiz isim tamlamas; tokmak zm ise sfat tamlamas biimindedir. acmak < ac-mak smak sorma srtme < s-mak < somur-mak < srt-mek

ekmek aac < ek-mek aac ekmek ayvas < ek-mek ayvas garmak ilmek < kar-mak < il-mek

tokmak zm < tok-mak zm

142

4.3. Dier Fiilden sim Yapma Ekleriyle Kurulan Bitki Adlar

-Im, -Um Genellikle fiilin gsterdii ii ada eviren, o ile ilgili hareket ad yapan bir ektir. Baka bir anlatmla, fiilin gsterdii iin addr. Bu ek nl ile biten fiillere yalnz -m olarak, nsz ile bitenlere, araya -I- / -U- balant nls alarak eklenir (Korkmaz, 89). Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan bu ek, rneklerde de grld gibi kalc isimler yapmtr. Bunlardan krkboum ve sarsalkm sfat tamlamas; salkm aac da belirtisiz isim tamlamas biimindedir. ildirim doum elim erim ilim krkboum kvrm < ldr-m < do-um < eil-im < eir-im < il-im < krk bo-um < kvr-m m sarsalkm srm takmck zm < r-m < sar sark-m < sr-m < tak-m+ck < z-m

salkm aac < sark-m aac

-em lek olmayan, yalnzca birka kelimede grlen bir ektir (Korkmaz, 72). Bu ekle kurulmu iki tane bitki ad tespit edilmitir: ekem dem < ek-em < d-em

-AAn Daha ok tek heceli fiil kklerine gelen, eklendii fiildeki hareketi srekli ve oka yapan gsteren, abartma grevinde sfatlar treten birleik bir ektir (Korkmaz, 69). Fonksiyon bakmndan -gAn, -kAna benzer (Ergin, 191). Bu ekle kurulmu drt tane bitki ad tespit edilmitir:

143

artgan buraan alaan kseen

< art-aan < bur-aan < al-aan < ks-een

-cAn -cAn eki, getirildii fiildeki ii srekli ve oka yapan gsteren bitki adlar kurmutur. Bu ekle kurulmu toplam be bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan erilcen otu bitkisi belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. dklcen eilcen erilcen otu gidilcen yaplcan < dkl-cen < eil-cen < eril-cen otu < git-il-cen < yapl-can

-ce -ce eki fazla ilek olmayan ve fiilin gsterdii hareketle ilgili isimler treten bir ektir. Bu ekle kurulmu bir tane bitki ad tespit edilmitir: evrince < ev(i)rin-ce

-, -a Bu ek, getirildii fiildeki hareketi yapan, yaplan hareketi veya o hareketle ilgili bir nitelii, bir zellii gsteren soyut isimler ve sfatlar tretme grevi yklenmitir (Korkmaz, 76). Fonksiyonunda bir arlk ifadesi vardr (Ergin, 191). Bitkilerin adlandrlmasnda kullanlan bu ek erin, yn rneklerinde dnl fiil gvdelerine getirilmitir. Bu ekle kurulmu be tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan alakaka bitkisi sfat tamlamas biiminde kurulmutur.

144

alakaka erin geli tk yn

< ala kak-a < erin- < gel-i- < tk-- < yn-

-ecen Bu ek, getirildii fiildeki hareketi oka yapan gsteren bir fiilden isim yapma ekidir. Bitkilerin adlandrlmasnda ok kullanlan bir ek deildir. Bu ekle kurulmu drt tane bitki ad tespit edilmitir: eecen emecen ivecen secen < e-ecen < em-ecen < iv-ecen < s-ecen

-gA Bu ek Trkede eskiden beri grlen, eskiden ok kullanlan, fakat sonradan ilekliini kaybeden bir ektir. Bugn grlen rnekleri fazla deildir. Hareketi yapan, olan veya yaplan nesneleri karlayan isimler yapar (Ergin, 189). Bu ek bitirge, glge, trge, sprge ve tutulga kelimelerinde kullanlarak bitki adlar oluturmutur. Bunlardan glge bitkileri, sprge als, sprge dars, sprge kam ve sprge otu kelimeleri belirtisiz isim tamlamas biimindedir. bitirge dutulga kakalaka trge sprge < bitir-ge < tutul-ga < kakala-ka < tr-ge < spr-ge sprge als < spr-ge als sprge dars < spr-ge dars sprge kam< spr-ge kam sprgelik sprge otu < spr-ge-lik < spr-ge otu

glge bitkileri < kli-ge bitkileri

145

-gA Eskiden beri grlen, fakat ilek olmayan bir ektir (Ergin, 190). Fiil kk ve gvdelerinden ad ve sfatlar tretir. Eklendii fiil gvdeleri genellikle -n- ve -r- at eki alm gvdelerdir (Korkmaz, 79). Bunlardan obanszgeci belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. Dierleri ise tremi yapl bitki adlardr. aldange anga burga atlanga patlanga < aldan-ga < an-ga < bur-ga < atlan-ga < patlan-ga

obanszgeci < oban sz-ge-i

-gI, -gU; -kI, -kU Trkede eskiden beri ilek olarak kullanlan eklerden biridir (Ergin, 189). Eklendii fiilin son ses durumuna gre n sesi tonlu ve tonsuz biimler alabilen ek, genellikle tek heceli fiil kkleriyle eitli at ekleri alm fiil gvdelerinden adlar treten ok ilek bir ektir. Bu ek, grevi bakmndan eitli ara-gere adlar, eitli nitelikte somut ve soyut adlar tretir (Korkmaz, 80-81). Bu ekle kurulmu bitki adlar, rneklerde de grld gibi, sfat ve isim grevinde kullanlmaktadr. algc otu ve sergi zm bitkileri birleik yapl kelimeler olup, belirtisiz isim tamlamas grevinde kullanlmtr. Dierleri ise tremi yapl bitki adlardr. bitki brgl bzgl algc otu < bit-ki < br-g-l < bz-g-l < al-g-c otu dzgl srg yalang < dz-g-l < sr-g < yalan-g

sergi zm < ser-gi zm

146

-gI, -gU Trkede eskiden beri grlen, fakat ilek olmayan bir ektir. Yapan, olan veya yaplan nesneleri karlayan isimler yapar (Ergin, 190). Bu ekle kurulmu sekiz tane bitki ad tespit edilmitir. ang bizlengi crlang kabarg ksg kuygu patlang urungu < an-g < bizle-gi < crlan-g < kabar-g < ks-g < koy-gu < patlan-g < urun-gu

-gIl, -gUl -gIl, -gUl eki fiilden isim yapan; ancak bitkilerin adlandrlmasnda ok az kullanlan bir ektir. Bu ekle kurulmu tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan kara bzgl bitkisi sfat tamlamas biiminde kurulmutur. ergil ezgil karabzgl < er-gil < ez-gil < kara bz-gl

-gIn, -gUn; -kUn Bu ek Trkede eskiden beri kullanlan ve bugn birok rnei bulunan ilek bir ektir. Esas itibaryla tek heceli fiil kklerine getirilir. Birden ok heceli fiil kk ve gvdelerine getirilmesi ok nadirdir. Fonksiyonunda bir byltme, bir arlk manas vardr. Tekil ettii isimler, olan veya yaplan nesneleri; yaplan ii karlar (Ergin, 189). Bu ek, tek heceli baz fiil kklerine getirilerek onlardan bitki adlar tretmitir. Bunlardan krgn

147

otu bitkisi belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. Bu ekle tretilmi bitki adlar unlardr: argun bgn ezgin klgn krgn otu solgun yaygn < ar-gun < b-kn < ez-gin < kl-gn < kr-gn otu < sol-gun < yay-gn

-I, -U Daha ok tek heceli geili ve geisiz fiillere gelen bu ek, ok ilek ve verimli bir ektir. lev bakmndan fiilin gsterdii iin rn veya sonucu olan somut ve soyut adlar ve sfatlar tretir (Korkmaz, 82). Eski Trkedeki -g fiilden isim yapma ekinin Bat Trkesinde dmesi yznden yardmc sesin fiilden isim yapma eki hline gelmesiyle ortaya kmtr (Ergin, 192). Bu ek ayr, bat, al, rp, diri, dizi, dolu, drl, eri, geli, koku, rt ve yak kelimelerine gelerek bitki adlar kurmutur. Bu kelimeler sfat ve isim grevinde bulunmaktadr. -I, -U ekiyle kurulmu bitki adlar unlardr: ayr anak yaprakllar < ay()r- y bat mazs al rp diri rt dizi dolu brlcesi drl eri < bat- mazs < al- < rp- < dir-i rt- < diz-i < dol-u brlcesi < drl- < e(i)r-i eriboyun eri kestane erilce eri yavan geli koku aac yak aac yak otu yak sakz < e(i)r-i boyun < e(i)r-i kestane < e(i)r-i+lice < e(i)r-i yavan < gel-i < kok-u aac < yak- aac < yak- otu < yak- sakz

148

-k, -(I)k, -(U)k Bu ek de eskiden beri ok ilek olan fiilden isim yapma eklerinden biridir. Yapt isimler genellikle fiilin gsterdii harekete uram olan, bazen de o hareketten domu bulunan veya o hareketi yapan eitli nesneleri karlar (Ergin, 188). Ekin getirildii kelimeler sfat ve isim grevinde kullanlmtr. Bu ekle kurulmu ok sayda bitki ad vardr. ac kavruk akabudak akgevrek ak sarmak alak balak bakldak bengildek bertik otu beslek karan boynuburuk boynubkk bozuk bulak otu brk byk ayrk otu byk kantaron byk sar crk crtlak crtlak otu crtlak sakz akldak alk alk kavak < ac kav(u)r-u-k < aka buda-k < ak gevre-k < ak sarma--k < ala-k < bala--k < baklda-k < bengilde-k < bert-i-k otu < besle-k karan < boynu bur-u-k < boynu bk--k < boz-u-k < bula-k otu < br-k <by-k ay()r--k < by-k k < by-k sar < cr--k < crtla-k < crtla-k otu < crtla-k sakz < aklda-k < al--k < al--k kavak atlak atlak otu evik mkrk tlak dilikk dibudak dilek dar dolak otu emzik otu frldak iei gavruk gck gyk gtlek orman hartlak kabartlak kaak otu kanak kara gevrek karakavruk kask otu kak otu kayk iei kazk < atla-k < atla-k otu < ev-i-k < mkr--k < tla-k < dili k--k < di buda-k < dile-k dar < dola--k otu < em(i)z-i-k otu < frlda-k iei < kav(u)r-u-k < gc-k < ky--k < gtle-k orman < hartla-k < kabartla-k < kaa-k otu < kana-k < kara gevre-k <kara kav(u)r-u-k < kas--k otu < ka-k otu < kay--k iei < kaz--k

149

kazk yemi klk krk krtk kyk elmas kpk elmas kuduluk kurutakrdak kubudak lokurdak osuruk aac osuruk iei ksrk otu paflak patlak porsuk sakzlak

< kaz--k yemi < kl--k < kr--k < krt--k < ky--k elmas < kp-k elmas < kudur-u-k < kuru takrda-k < ku buda-k < lokurda-k < osur-u-k aac < osur-u-k iei < ksr--k otu < pafla-k < patla-k < porsu-k < sakzla-k

sepik soukluk soyuk snk akldak aplak tarak dal tarak dikeni tarak otu toruk tkrk otu tyltoparlak yapldak yeleik yumuk zartlak zngrdak otu

< serp-i-k < sou-k-luk < soy-u-k < sn--k < aklda-k < apla-k < tara-k dal < tara-k dikeni < tara-k otu < tor-u-k < tkr--k otu < tyl toparla-k < yaplda-k < yerle-i-k < yum-u-k < zartla-k < zngrda-k otu

-(y)Ik Geili geisiz tek ve ok heceli fiillere gelerek sfat ve adlar treten ilek bir ektir (Korkmaz, 84). Bu ekle kurulmu tane bitki ad tespit edilmitir. aayk fldayk gevreyik < aka-y-k < flda-y-k < gevre-y-ik

-vuk Fazla ilek olmayan bu ek, sadece iki tane bitki adnda tespit edilmitir: crtlavuk < crtla-vuk rlavuk < rla-vuk

150

-Ak Bu ek de eskiden beri ilek olan ve birok rnei bulunan bir ektir. Yapt isimler fiilin gsterdii hareketi oka yapan, fiilin tesirinde kalan eitli nesneleri karlar (Ergin, 188). Bu ek alak, ngrak, iek, donak, kanak, kavak, kvrak, kyak, oturak, ptrak, yaprak kelimelerine gelerek bitki ad oluturmutur. Bunlardan ngrak, yaprak kelimeleri ayn zamanda nesne ad olarak kullanlmaktadr. -Ak ekiyle kurulmu bitki adlar unlardr: banak alak ngrak otu iek dongurak durak otu gavak gyak < ban-ak < al-ak < ngr-ak otu < e-ek < dongur-ak < dur-ak otu < kav(u)-ak < ky()-ak kvrak buday < kv()r-ak buday kvrak dar kyak oturak ptrak yaprak yumak < kv()r-ak dar < ky-ak < otur-ak < batr-ak < yapur-(g)ak < yum-ak

-mA lek olmayan bir fiilden isim yapma ekidir (Ergin, 197). Ekin fonksiyonu, kkn belirttii anlam dorultusunda kelime tretmektir. Bu ekle kurulmu tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan dyme otu bitkisi belirtisiz isim tamlamas biiminde kurulmutur. dyme otu gme kazma < dy-me otu < gm-me < kaz-ma

151

-mAn Bu ek, aslnda bir isimden isim yapma ekidir. Ancak baz rneklerde fiilden isim yapma grevinde kullanlmtr: ilmen tanman tolaman uruman < il-men < dan-man < dola-man < uru-man

-mIk, -mUk Bu ek, tek veya iki heceli fiillerden isim treten ve ilek olmayan bir ektir. Brakt rnekler ilev bakmndan daha ok fiilin gsterdii iin sonucu olan artklk, kklk ve para anlaml isimler tretmitir (Korkmaz, 99). Bu ekle kurulmu bitki adlar unlardr: acmk azmuk aylamk tmk tlamk itlembik eklemik ekimik -mUr lek olmayan eklerden biridir. nl uyumuna balanmamtr (Ergin, 198). Bu ekle kurulmu toplam tane bitki ad tespit edilmitir: akmur buday < ak-mur buday kmr dut < k-mr dut < ac-mk < az-muk < ayla-mk < t-mk < tla-mk < itle-mik < ekle-mik < eki-mik rmk ilmik kekeremik kzamk trmk yakmuk yasmk < er-mik ? < il-mik < kekre-mik < kzla-muk < tr-mk < yak-muk < yas-mk

152

yamurbast < ya-mur-bast -n Bu ek, Trkede eskiden beri grlen fiilden isim yapma eklerinden biridir. Yapt isimler, fiilin gsterdii hareketi yapan, olan ve daha ok, yaplan ifade eder (Ergin, 189). Bu ek aklan, burun, btn, crtlan, dn, ekin, gelin, ttn kelimelerine gelerek birok bitki ad oluturmutur. aklan barbtn babtn crtlan deli ttn dn iei dn ieigiller dn otu dn yapra ekin ekin dudu gelinarmudu gelinboan gelin iei gelindili gelindmesi gelineli gelinelmas gelinfeneri -tI Trkede eskiden beri ilek olarak kullanlan fiilden isim yapma eklerinden biridir. Tekil ettii isimler yapan, olan veya yaplan eitli nesneleri karlar (Ergin, 194). Bu < akla-n < bar bt--n < ba bt--n < crtla-n < deli tt--n < d--n iei < d--n < d--n otu < d--n yapra < ek-i-n < ek-i-n dudu < gel-i-n armudu < gel-i-n boan < gel-i-n iei < gel-i-n dili < gel-i-n dmesi < gel-i-n eli < gel-i-n elmas < gel-i-n feneri gelingldren gelin gl gelin gveyi elmas gelinkadn gelin mantar gelinmumu gelin otu gelinparma gelinsa gelinteli mantar gelintrna gelinyana gelinyemii karanfilba ttn kzlburun ttn yaban ttn < gel-i-n gldren < gel-i-n gl < gel-i-n g e < gel-i-n kadn < gel-i-n mantar < gel-i-n mumu < gel-i-n otu < gel-i-n parma < gel-i-n sa < gel-i-n t m < gel-i-n trna < gel-i-n yana < gel-i-n yemii < k ba tt--n < kzl bur-u-n < tt--n < yaban tt--n

153

ekle kurulmu drt tane bitki ad tespit edilmitir. Bunlardan kalnt bitki rnei sfat tamlamas biimindedir. knt devrinti kalnt bitki karant < k--n-t < dev(i)r-i-n-ti < kal--n-t bitki < kara-n-t ?

-t Eski Trkeden beri kullanlan, ancak Trkiye Trkesinde fazla ilek olmayan bir ektir (Korkmaz, 107). Bu ekle kurulmu bir tane bitki ad vardr: kart < kar-t

-(u)l Trkede eskiden beri grlen, fakat ilek olmayan bir ektir (Ergin, 195). Bu ek apul kelimesine gelerek bitki ad kurmutur. apul < ap-u-l

-Az -Az eki, bugn ilekliini kabetmi ok eski bir tretme ekidir. Trkiye Trkesine kadar gelebilmi rneklerde ek, kkle iyiden iyiye kaynam olduundan ou kez varln duyurmaz olmutur. Fiilin gsterdii ii yapan veya fiilin gsterdii iten etkilenen anlamnda ad ve sfatlar tretmitir (Korkmaz, 109). Bunlardan karaboaz bitkisi sfat tamlamas biiminde kurulmutur. karaboaz yandraz < kara bo-az < yandr-az

154

IV. TRK YE TRKES B TK ADLARI SZL

155

Szlk Hakknda Trkiye Trkesi Bitki Adlar Szl ksm, tezimizin en kapsaml blmn oluturmaktadr. Bu szln kullanmnda gz nnde bulundurulmas gereken birtakm zellikler vardr. Bu zellikleri u ekilde sralayabiliriz: 1. Szln oluturulmasnda her bir bitki ad madde ba yaplm; srasyla bitki adlarnn etimolojisi, Anadolu azlarndaki varyantlar, tanmlar, Latince adlar ve kaynaklar verilmitir. rnek: kavak: (< T. kavak < kav + -(a)k; Eren, 219; MBTS, 2, 1608), (And. Az.: gabak, gavag, gavak, gava, kava) Stgillerden, kn yapran dken, sulak blgelerde yetien, boyu baz trlerinde otuz veya krk m ye dein kan, kerestesinden yararlanlan bir aa, Populus, (TS, 2, 1241; TBAS, 162; BTS, 345; DS, VI, 1937; AAT, 59, 221; ADYA, 217; AVA, 163; E A, 204; ETA, II, 239, 256; EYAD, 106, 107, 204; Ka.Y.A., 187, 254; KBAYA, 94; K AT, 47, 322; KYA, 201; SA, 177; ST AT, 64, 181; T YA, 267) 2. Bitki adlarnn kkenleriyle ilgili bilgiler verilirken, etimolojik szlkler kaynak gsterilmitir. Bitki adlarn oluturan ek, kk ve kelimeler ait olduklar dillere gre verilmitir. Baz etimolojik szlklerde bitki adlarnn kkenleriyle ilgili farkl aklamalara rastlanmaktadr. Ayn bitki ad iin yaplan farkl aklamalar, szlmzde kaynaklaryla birlikte yan yana verilmitir. rnek: elma: (< elmann meneini Hint-Avrupa dillerine dayandran grler dnda, onun alfiilinden geldiine inanan halk etimolojisi de bulunmaktadr; en, 571-578; < Kkenini bilmiyoruz. Eski kaynaklarda ve yerel azlarda alma olarak kullanlr. Trkede alma biiminin elmaya evrildii gze arpyor. Orta Trkede almla; Eski Kpakada da alma olarak geer. Moolca alima biimi Trkeden alnmtr; Eren, 133; < alma/elma baz aratrclara gre Trkeye eski bir zamanda girmi bir Hint-Avrupa kelimesi; Tietze, 157)

156

3. Ayn kelime ya da kkle kurulmu birok bitki ad bulunmaktadr. Bunlarn etimolojileriyle ilgili bilgiler verilirken ilk srada gelen kelime ya da kke kaynak gsterilmi; dierlerinin ise ait olduklar dil belirtilmitir. Aadaki rneklerde de grld gibi tarla kelimesinin kkeniyle ilgili bilgiler her defasnda tekrarlanmam; birinci rnekte gsterilmitir. rnek: tarla veni: (< T. tarla + ? ven + T. -i; < ET. tar +-la < tar ekin, bitki; Eren, 395) tarla gl: (< T. tarla + Far. gul + T. -) tarla mantar: (< T. tarla + Yun. manitari + T. -) tarla sarma: (< T. tarla + sarma) 4. Baz bitki adlarnda bk. ksaltmas ile yaplm gndermeler bulunmaktadr. Bu bitkilerin tanmlar iin, gnderme yaplm bitkilere bakmak gerekmektedir. rnek: abdsselam otu: (< Ar. abdus-selm + T. otu) bk. adamotu (TBAS, 21) adamotu: (< Ar. dem + T. otu), (And. Az.: adem otu) Patlcangillerden, ok yllk, geni yaprakl, mavi iekli, erik byklndeki meyveleri sar renkli, ho kokulu ve zehirli bir bitki, Mandragora autumnalis, (TS, 1, 23; TBAS, 21, 22; BTS, 4; DS, I, 64) ac bakla: (< T. ac + Ar. b il) bk. domuz baklas (TBAS, 17) domuz baklas: (< T. domuz + Ar. b il + T. -s) Baklagiller familyasndan, bir yllk, tyl, beyaz veya mavi iekli, meyveleri suda kaynatldktan sonra yenen otsu bitkilerdir (TBAS, 93; BTS, 183) 5. Bitki adlarnn getii kaynaklar parantez iinde, ksaltmalarla verilmitir. Her bir ksaltma, bir kayna temsil etmektedir. Bunun yannda kaynan cilt ve sayfa numaras da belirtilmitir.

157

rnek: baklagiller: (TS, 1, 205; BTS, 71) TS, 1, 205: Trke Szlk, Cilt 1, Sayfa 205. BTS, 71: Biyoloji Terimleri Szl, Sayfa 71. 6. Bitki adlarnda, zellikle halk aznda meydana gelen ses deimeleri sebebiyle kelimelerin asln tespit etmek zor. Bu yzden birok kelimenin kkenini tespit edemedik. Bazlarnda ise phemizi soru iaretiyle gsterdik. rnek: albustan: (< z. is. Elbistan ?) Krmz ve ufak taneli bir eit buday (DS, I, 208) avar: (< ? avar; Tietze, 228) ntar: (< ? ) Yenilen bir eit mantar (DS, III, 1183) glmboz: (< ? ) Pancar (DS, VI, 2043) pafit: (< ? ) Asmaya benzer, sepet yapmakta kullanlan bir eit bitki (DS, IX, 3377) sakarca: (< ? sakar + T. ca; < sakar XIV. yzyldan beri kullanlmakta olan kelimenin kk belli deildir; MBTS, 3, 2645) 7. Ayn bitki adlar, taranan eitli kaynaklarda farkl tanmlarla aklanmtr. Szlk hazrlanrken kimi rneklerde farkl tanmlar birletirilerek bunlardan tek bir tanm elde edilmi; kimi rneklerde ise en kapsaml tanm hangisi ise o verilmitir. rnek: boy otu: Baklagillerden, 10-15 cm ykseklikte, iekleri mavi, sar veya beyaz renkli, kurutulan tohumlar emen yapmnda kullanlan, bir yllk, otsu bitki, Trigonella faenum graecum, (TS, 1, 338; TBAS, 45, 52; TaS, I, 643)

158

Trkiye Trkesi Bitki Adlar Szl -Aabanoz: (< Far. bns/abans < Yun. benos; Nianyan, 1; Tietze, 71) Abanozgillerin ar, sert ve siyah renkli tahtas (TS, 1, 2) abanozgiller: (< Far. bns/abans < Yun. benos + T. -giller) ki eneklilerden, scak lkelerde yetien ve kerestesine abanoz denilen bir bitki familyas (TS, 1, 2) abdestbozan otu: (< Far. b-dest + T. bozan + otu) Glgiller familyasndan, 1 m kadar boylanabilen, kkleri eker hastalna kar kullanlan, siyah ve yeil boya karlan bir bitki, Poterium spinosum, (TS, 1, 3; TBAS, 33; BTS, 1) abdlleziz: (< Ar. abbul-le) 1. Akdeniz blgesinde ve Afrikada yetien ok yllk ve otsu bir bitki, 2. Bu bitkinin yemi gibi yenilen, tatl ve yal rn (TS, 1, 3) abdsselam otu: (< Ar. abdus-selm + T. otu) bk. adamotu (TBAS, 21) ab kz: (< ? ab + T. kz) Gelincik iei (DS, I, 19) ablan: (< ? ) Ahlat byklnde, dallar dikenli bir eit aa ve meyvesi (DS, I, 21) ablak: (< Ar. abla ; Tietze, 79) yice kararmam, olgunlamam zm (DS, I, 24) abrl: (< Erm. abril < Yun. aprilis < Lat. aprilis; Tietze, 80) Nisan aynda aan sar iekli bir ot (DS, I, 31) abuzambak: (< Ar. eb baba + zanba ), (And. Az.: abzambak) Yapra astml hastalar tarafndan sigara yaplarak iilen bir eit ot (DS, I, 23) acamlar almas: (< Ar. acem + T. -ler + elmas) Krmz renkli bir eit elma (DS, I, 37)

159

acem: (< Ar. acem) Bir eit beyaz buday (DS, I, 44) acem iei: (< Ar. acem + T. iei) Gece safas iei (DS, I, 44) acemi: (< Ar. acem + -) ri, ekirdei tatl kays (DS, I, 44) acem kimyonu: (< Ar. acem + kemmn + T. -u) bk. kimyon (TBAS, 17) acem llesi: (< Ar. acem + Far. lle + T. -si) Takrangillerden, turuncu ve sar renkte iekli, yllk ve ok yllk trleri olan, tohumla saksda ve tarlada retilebilen bir ss bitkisi, gne topu (TS, 1, 7) ac aa: (< T. ac + aa) Sedef otugillerden, scak lkelerde yetien, kabuu ve odunu hekimlikte kullanlan kk bir aa, kavasya, Quassia amara, (TS, 1, 8; DS, I, 45) ac ayt: (< T. ac + Ar. d) Krlarda ve tarlalarda kendiliinden biten ve ho kokulu pembe iekleri olan kk aa (DS, I, 45) ac badem: (< T. ac + Far. bdm) 1. Glgillerden bir meyve aac, 2. Bu aacn acmtrak, keskin kokulu meyvesi, Amygdalus amara, (TS, 1, 8) ac bakla: (< T. ac + Ar. b il) bk. domuz baklas (TBAS, 17) acca: (< T. acca), (And. Az.: acice, acuce) lkbaharda su kenarlarnda kendiliinden yetien ve yenilen baharl bir ot (DS, I, 45) accalba: (< T. ac + Lat. salvia) ksre kar kaynatlp iilen bir da otu (DS, I, 45) ac cehre: (< T. ac + Far. cehre) bk. ala cehri (TBAS, 17) ac ceviz: (< T. ac + Ar. cevz) Genellikle Kuzey Amerikada yetien, gzel grnl bir ceviz tr (TS, 1, 8)

160

ac idem: (< T. ac + idem) Zambakgillerden, 10-30 cm boyunda, beyaz ya da pembe iekli, tohumlar romatizma tedavisinde kullanlan, zellikle ilkbahar ya da sonbaharda iek aan zehirli, yumrulu ve otsu bir idem tr, Colchicum autumnale, (TS, 1, 8; TBAS, 17; BTS, 3) ac dlek: (< T. ac + divlek) Zeytinya ile kartrlarak ar ve sz olan yerlere srlen bir ot (DS, I, 45) ac eki: (< T. ac + eki) 1. Turun, 2. Limon (DS, I, 45) ac elma: (< T. ac + elma), (And. Az.: ac hyar, ac karpuz) bk. ebucehil karpuzu (TS, 1, 8) acgc: (< T. ac + gc acl; < gc kafiyeli tekrar; Tietze, 87), (And. Az.: acgc kula, acgici, ac gnek, ackc, ackulak, acmcak) 1. Lbada, 2. Hindiba (DS, I, 46) acgc kula: (< T. acgc + kula) bk. acgc (DS, I, 46) ac gnek: (< T. ac + gneyik; < gneyik kk bulunamamtr; MBTS, 1, 1118) bk. acgc (DS, I, 46) ac hyar: (< T. ac + Far. iyr) bk. ebucehil karpuzu (TS, 1, 8) ack: (< T. ack) Yaban armudu, ahlat (DS, I, 48) ackabalak: (< T. ac + kabalak), (And. Az.: ackalabak) l olarak kullanlan geni yaprakl bir ot (DS, I, 48) ac kara: (< T. ac + kara), (And. Az.: ac gara) 1. Sk, yuvarlak ve kk taneli bir eit eki zm, 2. Bir eit elma (DS, I, 48)

161

ac karpuz: (< T. ac + Far. arbuz) ok yllk, srnc, sar iekli ve otsu bir bitkidir. Meyveleri mshil olarak kullanlr, Citrullus colocynthis, (TBAS, 18) ac kavak: (< T. ac + kavak) Da kava veya titrek kavak, Populus tremula, (TS, 1, 8) ac kavruk: (< T. ac + kav(u)ruk) Krlarda yetien ve yenen bir ot (DS, I, 48) ac kavun: (< T. ac + kavun) bk. eek hyar (TS, 1, 8) ac kays: (< T. ac + Far. ays) bk. zerdali (TBAS, 19) ac kiraz: (< T. ac + Yun. kerasi) bk. kiraz (TBAS, 19) ac kokan: (< T. ac + kokan) Keklik otu (DS, I, 49) ac koruk: (< T. ac + ? Far. koruk) zm (DS, I, 49) ac kk: (< T. ac + kk) bk. lousa otu (TBAS, 19) ackulak: (< T. ac + kulak) bk. acgc (DS, I, 46) acma: (< T. acma) bk. hindiba (TBAS, 19) acmak: (< T. acmak) bk. hindiba (TBAS, 19) ac mantar: (< T. ac + Yun. manitari) bk. kanlca mantar (TBAS, 19) ac marul: (< T. ac + Yun. maruli) Birleikgillerden, tad ac, dili yaprakl, srgnnden kan st uyuturucu ve yattrc olarak kullanlan iki yllk bir bitki, Lactuca virosa, (TS, 8; TBAS, 19)

162

ac meyan: (< T. ac + ? meyan), (And. Az.: ac piyan) Baklagiller familyasndan, ok yllk, otsu, paral yaprakl, st beyaz renkli iekli, lkemizde iki tr yetien otsu bitkiler, Sophora, (TBAS, 19; BTS, 3) acmk: (< T. acmk), (And. Az.: acamk, acemik, acm, acm, acmu, acmuk, acimk, acimik, acumuk) 100 cm kadar boylanabilen, ok sk dall, ac ve fena kokulu, bir yllk, otsu, tohumlar baz yrelerimizde ezilip un edilerek ekmek hamuruna tat vermek iin katlan bir bitki, pelemir, Cephalaria syriaca, (BTS, 3; DS, I, 37, 44, 50; DS, XII, 4405; AAT, 201) ac murt: (< T. ac + Yun. murto) bk. ekerci boyas (TBAS, 19) ac ot: (< T. ac + ot) Kuzey Anadolu dalarnn ormanlarnda yetien, toprak altnda bilek kalnlnda kk bulunan ok yllk ve otsu bir bitki, Tamus communis, (TS, 1, 10) ac pelin: (< T. ac + Yun. pelinos) bk. pelin otu (TBAS, 20) acrga: (< a. acrga < Mo.; Eren, 2), (And. Az.: acara, acergan, aclga) 1. Yaban turp, 2. Yenilmeyen, ince bir eit armut (DS, I, 40, 44, 50, 53) ac soan: (< T. ac + soan) bk. ylanyast (TBAS, 20) ac tere: (< T. ac + Far. tere) Maydanoz cinsinden bir ot (DS, I, 54) ac tilkien: (< T. ac + ? tilkien) bk. sarmak (TBAS, 238) ac yavan: (< T. ac + yavan) 1. bk. tyl dalak otu, 2. 10-40 cm ykseklikte, kaynam suyu arlara ila olarak kullanlan, ok yllk, sk tyl ve beyaz iekli bir bitki, Teucrium polium, (TS, 1, 10; TBAS, 20; DS, I, 54)

163

ac yonca: (< T. ac + ? yonca) Kzl kantarongillerden, bataklk yerlerde yetien, hayvanlara yem olarak da verilebilen, kk kokulu ve ok ac yapraklar hekimlikte kullanlan bir bitki, Menyanthes trifoliata, (TS, 1, 10; DS, I, 54) acibicik: (< T. ac + ? bicik) Kn yaylalarda biten bir ot (DS, I, 54) acur: (< Ar. acr; Eren, 2; Tietze, 90), (And. Az.: acar, accor, acr, acir, acor, acur, acure, acuruk, ancur, angur, cacur, eccur) Kabakgillerden, kabuu izgili ve tyl, sarmtrak, yeil veya sar, zeri yeil lekeli, irice bir eit hyar, Cucumis flexuosus, (TS, 1, 11; DS, I, 51, 255; DS, III, 840; DS, V, 1659; DS, VI, 2028; DS, XII, 4419; AAT, 201; UA, 92; TaS, I, 9) aelya: (< t. azalea < EYun. azalos susam, susuzluktan yanan; Nianyan, 3; Tietze, 92), (And. Az.: aalya, azelya) Kokusuz, gzel renkli iekler aan bir bitki, Rhododendron, (TS, 1, 11; BTS, 4) ada ay: (< T. ada + in. ay + T. -) Ball babagillerden, yurdumuzda ok yetien, tyl ve beyazmtrak yapraklar olan, ok yllk, alms veya otsu bitkilerdir, Salvia oflicinalis, (TS, 1, 20; TBAS, 20; BTS, 4) adamotu: (< Ar. dem + T. otu), (And. Az.: adem otu) Patlcangillerden, ok yllk, geni yaprakl, mavi iekli, erik byklndeki meyveleri sar renkli, ho kokulu ve zehirli bir bitki, Mandragora autumnalis, (TS, 1, 23; TBAS, 21, 22; BTS, 4; DS, I, 64) adamkk: (< Ar. dem + T. kk) bk. adamotu (TS, 1, 23) ada soan: (< T. ada + soan) Zambakgillerden, ok yllk, soanndan ila olarak yararlanlan birtakm maddeler elde edilen, beyaz iekli ve otsu bir bitki, Urginea maritima, (TS, 1, 23; TBAS, 21; BTS, 4; DS, I, 64) adyaman: (< T. ad + yaman), (And. Az.: ediyaman) 1. eftali, 2. Badem, 3. ncir, 4. Havu (DS, I, 67; DS, V, 1666; DS, XII, 4406; AAT, 201)

164

ad ard: (< Ar. d + T. ard) Servigiller familyasndan, kn yapraklarn dkmeyen, lkemizde Artvin ve Erzincan civarnda yetien, genelde yaygn olan al ve aak, Juniperus communis, (BTS, 6) adile: (< Ar. dile) Yemei yaplan bir bitki (DS, I, 67) ad papatya: (< Ar. d + Yun. papadia) bk. papatya (TBAS, 22) ad servi: (< Ar. d + Far. serv) Servigiller familyasndan, 30 m kadar boylanabilen, pulsu yaprakl, tohumlar kozalaklar ierisinde olan, Anadoluda mezarlklarda yetitirilen bir aa tr, mezarlk servisi, Cupressus sempervirens, (BTS, 6) ad ebboy: (< Ar. d + Far. eb-by) Turpgiller familyasndan, 50 cm kadar boylanabilen, ok yllk, otsu, iekleri sardan turuncuya kadar deien, kltr de yaplabilen ss bitkileri, Cheiranthus, (sar ebboy), (BTS, 6) adu: (< Ar. ad) Msr, dar (DS, I, 68) afat: (< Ar. ft) 30 cm kadar ykseklikte, mavi iekli ve otsu bir bitkidir. Toprak st ksmlar itah ac ve kurt drc olarak kullanlr, Gentianaceae, (TBAS, 22) aferin: (< Far. fern) Yer elmas (DS, I, 71) Afrika menekesi: (< z. is. Afrika + Far. benefe + T. -si) ki eneklilerden, tyl yaprakl, ana vatan Afrika olan, evlerde saksda yetitirilen; mor, pembe ve beyaz iekli, ok yllk bir ss bitkisi, Saintpaulia ionantha, (TS, 1, 30; BTS, 10) Afar otu: (< z. is. Afar/Avar + T. otu; Afar/Avar ad Wamberye gre avkknden treyip toplayc ve zaptiye neferi, mbair anlamlarna gelmektedir; Zeki Velidi Togana gre bu kelime avc+erden gelmektedir; www.avsarobasi.com), (And. Az.: Avar otu) ok yllk, rizomlu otsu bir bitkidir. ieklerinin i ksm esmer, krmz renklidir. Glgeli orman altlarnda yetiir. Toprak alt ksm kusturucu ve balgam sktrc olarak tannmtr, Aristolochiaceae, (TBAS, 22)

165

afyon (< Ar. fyn afyon ~ EYun. pion < pos ~ HAvr.*sokwo- zsuyu, reine; Nianyan, 6; Tietze, 107) bk. haha (TBAS, 22) agl: (< Meksikadaki Akala ehrinin adndan; MBTS, 1, 65) Bir nevi pamuk, akala (DS, I, 76) aa: (< ET. a / y a; Nianyan, 6; Clauson, 79; Tietze, 109), (And. Az.: aa, , aa, , agac, aga, ae, ae, ave, aye) Gvdesi odun veya kereste olmaya elverili bulunan ve uzun yllar yaayabilen ok yllk bitkiler, (TS, 1, 32; BTS, 11; DS, I, 55; DS, I, 85; AA, 73, 78, 115; AAT, 17, 201; ADYA, 250; AVA, 35, 91; DA, 72, 80, 92, 147; E A, 132, 154, 155, 208; Erz. .A., III, 18; ETA, II, 584; EYA, 134, 149; EYAD, 65, 227; Gaz.A., III, 28; GBAA, 29, 57, 70, 103; GD AT, 261; Ka.Y.A., 266; KBAYA, 95, 183; K A, 293; K AT, 97, 267, 305; KMYA, 198, 208; Kr.Y.A., 254, 428, 460; KYA, 145; OAAD, 48, 58, 221; SA, 140, 195; ST AT, 4, 28, 48, 217; TAYA, 19, 35; T YA, 295, 367) aa ilei: (< T. aa + ilei) Ahududu (TS, 1, 32) aa ebegmeci: (< T. aa + ebegmeci) Ebegmecigillerden, boyu yksek bir ot, (Fr. Lavatere), (TS, 1, 32) aa gs: (< T. aa + gs) Kknar aacnda biten ve yemei yaplan bir eit mantar (DS, I, 80) aa kavunu: (< T. aa + kavunu) 1. Turungillerden, Akdeniz lkelerinde yetien, ta yapraklar mavimsi pembe, kk bir aa, 2. Bu aacn iri bir limon grnndeki buruuk kabuklu yemii Citrus medica, (TS, 1, 32) aa kpesi: (< T. aa + kpesi) Hatmi (TS, 1, 32)

166

aa mantar: (< T. aa + Yun. manitari + T. -) Yal aa ktkleri zerinde gruplar hlinde, sonbahar ve kn meydana gelen bazitli mantarlardr, Collybia velutipes, (TS, 1, 33; TBAS, 22) aa minesi: (< T. aa + Far. min + T. -si) Mine ieigillerden, bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen, krmz, mor iekli bir aak Lantana, (TS, 1, 33) aa zm: (< T. aa + zm) Dut (DS, I, 81) abkeri: (< T. ak + ? bkeri) Bir eit zm (DS, I, 86) acabek: (< T. aka + bey), (And. Az.: acabe, acebek) Brlce (DS, I, 86) acaca: (< T. akaca) Baharda tarlalarda biten ve yemei yaplan bir ot (DS, I, 86) ada iei: (< Ar. a de + T. iei) uha iei (DS, I, 87; TBAS, 22) adalak: (< T. ak + dalak) Yol kenarlarnda allar arasnda biten bir eit srgan otu (DS, I, 87) adirmit: (< T. ak + Yun. dirmit/tirmit) ok tatl, kokulu, iri salkml bir eit zm (DS, I, 88) a aac: (< T. a < ET. a u + aac) Zakkum (TS, 1, 34) a als: (< T. a + als) bk. zakkum (TBAS, 23) a iei: (< T. a + iei) bk. a aac (TS, 1, 34) a dal: (< T. a + dal) bk. zakkum (TBAS, 23) a d: (< T. a + d; < d < ET. tgi < tg-; MBTS, 1, 773), (And. Az.: au d) Karn arsna ila olarak kullanlan sar bir ot (DS, I, 89)

167

an: (< z. is. An) Bir zm tr (EYAD, 51, 231) anar: (< T. a + Far. nr) Bir cins zm (KBAYA, 183) a otu: (< T. a + otu) Baldran (TS, 1, 34) ara: (< T. arak < T. ar + -ak; Eren, 4), (And. Az.: aa, aak) Bir eit elma (DS, I, 92) alayan am: (< T. alayan + Ar. am) amgiller familyasndan, her dem yeil, ine yaprakl, 50 m kadar boylanabilen, Himalayalarn lman blgelerinde tabii olarak yetien, lkemizde kltr yaplan bir tr, Pinus grifitthis, (BTS, 14) alayangelin: (< T. alayan + gelin) Zambakgiller familyasndan, 50-100 cm ykseklikte, turuncu iekli, otsu ve soanl bir bitkidir, Liliaceae, (TBAS, 23; BTS, 14) amaeni: (< ? ) am aacna benzeyen bir eit aa (DS, I, 102) a mantarlar: (< T. ak + Yun. manitari + T. -lar) nsan ve hayvanlarda hastala yol aan ve birok tr iine alan ilkel bitkiler topluluu (TS, 1, 44) asntere: (< T. ak + ? sntere) Bir cins buday (DS, I, 113) aayk: (< T. akayk) Krda yetien bir eit ot (DS, I, 113) atop: (< T. ak + top) Bir eit buday (DS, I, 113) au: (< ET. a u; Tietze, 114) bk. sarsabr (TBAS, 238) au aac: (< T. au + aac), (And. Az.: aac) bk. zakkum (TBAS, 22, 23)

168

aukunduzu: (< T. au + kunduzu) bk. akpleme aure: (< ? ) Hyar, salatalk (DS, I, 115) austos almas: (< Lat. augustus + T. elmas) Yumuak ve mayho bir eit elma (DS, I, 115) austos gl: (< Lat. augustus + Far. gul + T. -) Yabani gl (TaS, I, 59) au: (< Far. u) Asma filizi (DS, I, 115) a yemen: (< T. ak + yem(i)en) Yabanc bir aacn beyaz renkli, yuvarlak, tatl ve kuburnuna benzeyen meyvesi (DS, I, 116) a yonca: (< T. ak + ? yonca) 1. Yer yoncas, toprak stne yaylan ksa boylu bir eit yonca, 2. Ak yeil yapraklar olan, kk beyaz iekli bir eit yabani ot (DS, I, 116) aalak: (< ? ) Bir eit kara zm (DS, I, 124) abun otu: (< Erm. abun + T. otu) Gbreliklerde yetien, sar iekli bir ot (DS, I, 127) ahdam: (< T. ak + dam) Beyaz msr (DS, I, 127) ahgabak: (< T. ak + kabak) Turusu yaplan, beyaz renkli bir cins kabak (DS, I, 129) ahrotu: (< Far. ur/r + T. otu) iekleri papatyaya benzeyen, kabuklar soyulunca sap yenebilen, gzel kokulu, bozumsu yeil renkli bir ot (DS, I, 130; DS, I, 135) ahlat: (< Yun. ahlada = EYun. akhras, akhrad; Nianyan, 7; Eren, 6; Tietze, 118), (And. Az.: alat, ahlet, aklap, lad, hahlat) Glgillerden, aa formunda, beyaz iekli,

169

meyveleri olgunlatktan sonra yenen yabani armut, Pirus piraster, (TS, 1, 48; TBAS, 23; BTS, 14; DS, I, 101, 132, 158; DS, VII, 2252; DS, XII, 4410; AVA, 304; E A, 259) ahlat armudu: (< Yun. ahlada + Far. emrd + T. -u) bk. ahlat (TBAS, 24) ahnt: (< ? ) Otlaklarda yetien ve eitli renklerde iekleri olan ac kabuklu bir aa (DS, I, 133) asl: (< T. aksl), (And. Az.: asil) Yapraklar kzlck yapran andran, dibudaa benzer meyvesiz bir aa (DS, I, 134) ahududu: (< Far. h + tt + T. -u; Nianyan, 8) Glgillerden, 100 cm kadar bir ykseklie eriebilen, dikenli, beyaz iekli, ok yllk bir bitki ve bu bitkinin duta benzeyen, krmz renkli, sulu ve kokulu yemii, Rubus idaeus, (TS, 1, 50; TBAS, 24) akaa: (< T. ak + aa) Grgengillerden, 30-35 m ykseklikte, kn yapraklarn dken, kerestesinden yararlanlan beyaz kabuklu bir aatr. Dou Anadolunun mee ormanlarnda nadiren grlr, Betula alba, (TS, 1, 52; TBAS, 24; BTS, 17) ak al: (< T. ak + Far. le) Dalarda yetien yabani ve dikenli bir aacn meyvesi, al (DS, I, 137) akarsta: (< T. ak + Far. reste; < Far. reste ssl; MBTS, 1, 158) Bir eit yumuak buday (DS, I, 140) ak arpa: (< T. ak + arpa) Bir eit beyaz arpa (DS, I, 140; DS, XII, 4410) akasma: (< T. ak + asma) Dn ieigillerden; odunsu, trmanc, bileik veya basit yapl, beyaz iek veren, bahelerde ss iei olarak yetitirilen sarlc bir bitki, Clematis vitalba, (TS, 1, 53; TBAS, 24; BTS, 17; TaS, I, 68) akasya: (< Fr. acacia ~ EYun. akakia; Nianyan, 8; < Fr. acacia < Lat. acacia < EYun. akakia < belki bir eski Msr kelimesinden; Tietze, 124), (And. Az.: agasiya, axsga,

170

aksga) 25 m kadar ykselebilen, asl vatan Kuzey Amerika olmakla beraber, Trkiyede zellikle yol kenarlarnda grlen, scak iklimlerde birok eidi yetien ve tanen, zamk, boya gibi maddelerinden yararlanlan beyaz iekli bir aa, Robinia pseudoacacia, (TS, 1, 53; TBAS, 24; DS, I, 131; DS, I, 146; Erz. .A., III, 18) akbaba: (< T. ak + Far. bb), (And. Az.: akbabacca, akbaba, akbabaa, akbabaya, akba, akbal, akbalk, akbubacca, akbuba, akbubaya, akbubaa, akbubata, akbubecci, akbubecik, akbubece, akbubete, akbulece, akababa, akbaba, akmubata, akpopata) Papatya (DS, I, 140) akbaba: (< T. ak + Far. bb + T. -) bk. papatya (TBAS, 25) akbacak: (< T. ak + OFar. pak) i olarak yenilen bir ot (DS, I, 141) akbadlcan: (< T. ak + Far. bdingn) Yeil domates (DS, I, 141) akbakla: (< T. ak + Ar. b il), (And. Az.: ahpahla, akpakla) Kuru fasulye (TS, 1, 53; DS, I, 85; DS, I, 141; DS, XII, 4410) ak baldr: (< T. ak + baldr), (And. Az.: ak baldran, ak pandur) Zambakgiller familyasndan, 80 cm kadar bir boya eriebilen, ok yllk, soanl, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir, Ornithogalum narbonense, (TBAS, 25, 27; BTS, 18; DS, I, 85; DS, I, 141) akbardak: (< T. ak + bardak) bk. kardelen (TBAS, 25) akba: (< T. ak + ba) Bir yllk ve otsu bir bitkidir. Boyar madde olarak kullanlr, Chrozophora tinctoria, (TBAS, 25) akbaak: (< T. ak + baak) 1. bk. akbuday, 2. bk. akbal (I), (DS, I, 142) akbal: (< T. ak + bal) 1. nce ve sk yaprakl, beyaz iekli bir yaban ot, ayvadana, 2. bk. akbaba (DS, I, 142)

171

akberdi: (< T. ak + verdi) Bataklklarda yetien ve hasr dokumaya yarayan bir eit ot (DS, I, 142) akbtrak: (< T. ak + ptrak), (And. Az.: butrak) Tarlalarda yetien zararl ve dikenli bir ot (DS, I, 35, 142) akbrlce: (< T. ak + brlce), (And. Az.: akbrlce, akbrl) 1. bk. akbakla, 2. Karnkara, brlce (DS, I, 142) akbuday: (< T. ak + buday), (And. Az.: akba, akbal, akbaak, akbuldey, akbuydey, aka buday) Kurak iklime dayankl, sonbaharda ekilen, yass, beyaz kabuklu, yumuak bir eit ekmeklik buday, (TS, 1, 53; DS, I, 32; DS, I, 143; DS, I, 145) akbulama: (< T. ak + bulama) Beyaz kabuklu, byk klk kavun, beyaz divlek (DS, I, 143) akbulgar: (< T. ak + bulgar) Byk salkml, iri yuvarlak taneli beyaz zm (DS, I, 143) akburak: (< T. ak + burak) Baklagillerden, buraa yakn bir bitki cinsi, Lathyrus sativus, (TS, 1, 53) akblgl: (< T. ak + ? blgl) avu zm (DS, I, 143) akcaba: (< T. aka + ba) Aalara sarlan, kk yaprakl bir eit sarmak (DS, I, 145) akcllgarabal: (< T. akll + kara + bal) Erken olgunlaan bir eit kiraz (DS, XII, 4411) aka: (< T. aka) Derelerin iinde yetien basit yaprakl, krmz iekli, gzel kokulu, iki metre kadar boyu olan bir al (DS, I, 36)

172

akaaa: (< T. aka + aa) Akaaagillerden, kn yaprak dken, lkemizde 10 kadar tr bulunan, ss aac olarak da dikilen, tahtas hafif ve salam bir aa, Aceraceae, (isfendan), (TS, 1, 54; TBAS, 25; BTS, 19; DS, I, 86; DS, I, 144; DS, XII, 4411; TaS, I, 69) akaaagiller: (< T. aka + aa + -giller) ki eneklilerden, rnei akaaa olan, yapraklar karlkl dizilili, iekleri er dii ya da tek eeyli, anak ve ta yapraklar 45 adet serbest ya da birleik, ovaryum st durumlu, izokarp tipi meyvesi olan, lkemizde 1 cins ve 11 trle temsil edilen, aa ya da al formundaki bitkiler (TS, 1, 54; BTS, 19) aka armudu: (< T. aka + Far. emrd + T. -u) Erken olgunlaan, ince kabuklu, sar, etli ve sulu bir tr armut (TS, 1, 54; DS, I, 144; DS, XII, 4411) akabardak: (< T. aka + bardak) bk. kardelen (TBAS, 25) akabudak: (< T. aka + budak) Kerestesi sert ve salam olan bir aa, karaaa (DS, I, 145) aka buday: (< T. aka + buday) Beyaz, klksz bir eit buday (DS, I, 145) aka elma: (< T. aka + elma) Bir eit elma (DS, I, 145) akakavak: (< T. aka + kavak) Akkavak (TS, 1, 54) aka kesme: (< T. aka + kesme), (And. Az.: ake kesme) Dalarda yetien ve keiler tarafndan yenilen al (DS, I, 146) akakz: (< T. aka + kz) bk. altn dikeni (TBAS, 30) akal: (< T. ak + al) 1. Dallar yass olan bir eit al, 2. it yaplan bir eit diken, al (DS, I, 146)

173

akalbasan: (< T. ak + al + basan) Bir eit buday (DS, I, 146) aka mercimek: (< T. aka + Far. mercmek) ri taneli bir eit mercimek (DS, I, 146) akarados: (< T. aka + ? Rodos) Bir eit beyaz buday (DS, I, 146) akavdar: (< T. ak + Far. dr) Bir eit avdar (DS, I, 146) akayazlk: (< T. aka + yazlk) Martta ekilen yazlk buday (DS, I, 146) akiek: (< T. ak + iek) Akasya aac (DS, I, 146) akpleme: (< T. ak + pleme) Zambakgillerden, 100 cm kadar bir ykseklie eriebilen, yapraklar uzun, kazk kkl, yeilimsi beyaz iekli, ok yllk ve otsu bir bitki, Veratrum album, (TS, 1, 54; TBAS, 26) akdar: (< T. ak + dar) Budaygillerden, tohumlar besin olarak kullanlan, kurakla dayankl bir bitki (TBAS, 26; www.draligus.com) akdene: (< T. ak + Far. dne) 1. Bir eit fasulye, 2. orba iin iri tlen arpa (DS, I, 147) akdiken: (< T. ak + diken) Hnnapgillerden, 2-6 m ykseklikte, dallar dikenli, hekimlikte ve boyaclkta kullanlan bir bitki cinsi, Rhamnus cathartica, (TS, 1, 54; TBAS, 26; DS, XII, 4411) akdirmit: (< T. ak + Yun. dirmit/tirmit bir cins mantar; Tietze, 125, 628) Beyaz, kk taneli bir eit zm (DS, I, 148) akdut: (< T. ak + Far. tt) Beyaz renkte olan dut (TS, 1, 54) ak elma: (< T. ak + elma) Bir eit yuvarlak elma (DS, I, 137)

174

akfi: (< T. ak + Yun. fi) Bezelye (DS, I, 149) akganak: (< T. ak + kanak) Kk kesildii zaman kan stnden sakz yaplan, yapraklar tyl bir eit ot (DS, I, 149) akgernaz (< T. ak + ? gernaz), (And. Az.: akgernez, akkermaz, akyarnaz, akyannaz) Bir eit beyaz ve yumuak buday (DS, I, 149; 164; DS, XII, 4411) akgevrek: (< T. ak + gevrek; < kevre-k; Clauson, 690) Beyaz, sert kabuklu, gevrek bir eit zm (DS, I, 149; DS, XII, 4411) akglik: (< T. ak + klk) Kk, sar meyveli, boz renkli bir eit aa (DS, I, 149) ak gk: (< T. ak + gk) 1. yi kt, yar olmu yar olmam sebze veya meyve, 2. Bir eit incir, 3. eitli sebze (DS, I, 149) akgut: (< T. ak + ? gut) ri taneli, gzel kokulu bir eit beyaz zm (DS, I, 150) akguyruk: (< T. ak + kuyruk) yi cins ay (DS, I, 150; DS, XII, 4411) ak gl: (< T. ak + Far. gul) Beyaz gl (DS, I, 150) ak gneyik: (< T. ak + gneyik; < gneyik kk bulunamamtr; MBTS, 1, 1118), (And. Az.: ak gnek) bk. hindiba (TBAS, 26) ak hindiba: (< T. ak + Ar. hindib) bk. hindiba (TBAS, 26) ak kadn parma: (< T. ak + Sod. kadn + T. parma) Byk salkml, uzun taneli bir eit beyaz zm (DS, I, 155) akkadina: (< T. ak + ? kadina) Papatyaya benzer sar iekli bir ot (DS, I, 155)

175

akkanat: (< T. ak + kanat) rn vermeyen msr bitkisi (DS, I, 155) akkavak: (< T. ak + kavak), (And. Az.: akgavak) Stgillerden, yapraklarnn alt beyaz olan, geni dall, kaln gvdeli, boyu ok uzayan bir eit kavak, Populus alba, (akakavak, Hollanda kava), (TS, 1, 61; DS, XII, 4411) akkayak: (< T. ak + kay()ak) Bir eit mantar (DS, I, 155) akkz: (< T. ak + kz) 1. Killi ve nemli toprakta yetien, uzun yaprakl, tyl mor iekli bir eit diken olup saplar soyularak yenir, 2. Genger otunun tazesi, evketibostan, 3. Yaylalarda yetien ve kuruyunca ii bo kam hline gelen ot (DS, I, 156) akkozak: (< T. ak + Far. zek) Beyaz renkli afyon iei (DS, I, 156) akkse: (< T. ak + Far. kse) Sonbaharda ekilen, soua dayankl bir eit buday (DS, I, 156) akkulak: (< T. ak + kulak) 1. Beyaz mantar, 2. St kurutularak gzel kokulu sakz yaplan bir eit ot (DS, I, 156) akkulut: (< T. ak + ? kulut) Yeil renkli, iri taneli bir eit zm (DS, I, 157) aklahna zm: (< T. ak + Yun. lahano + T. zm) ri yuvarlak taneli, kaln kabuklu, dayankl bir eit beyaz zm (DS, I, 157) aklan: (< T. aklan) Yeil kabuu kolay soyulan iyi cins ceviz (DS, I, 157) aklar ot: (< T. aklar + ot) 1-2 m ykseklikte, ok yllk, pembe iekli ve otsu bir bitkidir. Yapraklar kabz ve kan dindirici olarak kullanlr, Lythrum salicaria, (TBAS, 27) akleyvaz: (< T. ak + ? leyvaz), (And. Az.: alvlez) 1. bk. akbakla, 2. ayekadn fasulyesi (DS, I, 85, 158)

176

akmandr: (< T. ak + mandra < Yun. mantra) Stnden sakz yaplan ot, sakzlk (DS, I, 159) akmantar: (< T. ak + Yun. manitari) Tad gzel ve besleyici bir tr mantar, kei mantar, Agaricus campestris, (TS, 1, 62) akmeri: (< T. ak + ? meri) Bir eit beyaz zm (DS, I, 159) ak ot: (< T. ak + ot) Hahan bir eidi (TaS, I, 74) akova: (< T. ak + ? T. ova) Bir eit yumuak buday (DS, I, 159) akpancar: (< T. ak + Erm. banjar) Ispanak gibi yenilen lezzetli, yabani bir ot (DS, I, 160) akparmak: (< T. ak + parmak) bk. dklgen (DS, IV, 1574) ak pas: (< T. ak + ? pas) Lahana, turp, algam, karnabahar gibi bitkilerin kk dndaki btn blgelerine yerleebilen, zellikle semiz otugillerde karlalan yosunumsu mantar, Albugo candida, (TS, 1, 63) akpelin: (< T. ak + Yun. pelinos) bk. pelin (TS, 2, 1786) akpusa: (< T. ak + pus < Yun. pissa; < Yun. pissa; MBTS, 3, 2534) Bir eit beyaz buday (DS, I, 160) akri: (< ? ) Krmz ve dayankl kerestesi olan bir eit orman aac (DS, I, 161) ak sarmak: (< T. ak + sarmak) Evren gl, binkula ve ak asma da denilen sarmak (TaS, I, 74) ak sedef otu: (< T. ak + Ar. adef + T. otu) bk. ac yavan (TBAS, 27)

177

akser: (< T. ak + Far. ser) Baaklar koyu sar renkte olan bir eit sert buday (DS, I, 161) aksam: (< Far. aks- m) Beyaz ve iri taneli bir eit buday (DS, I, 161) aksirke: (< T. ak + Far. sirke) Bir eit zm (DS, I, 161) aksoan: (< T. ak + soan) Ada soan (TS, 1, 66) akst: (< T. ak + st) Stgillerden, kabuklar eczaclkta kullanlan bir st tr, Salix alba, (TS, 1, 69) aksulu: (< T. ak + sulu) Bir eit armut (DS, I, 162) aksnter: (< T. ak + ? snter) Sonbaharda ekilen, ka dayankl yumuak bir eit buday (DS, I, 162) akam sabah (< Sogd. akam + Ar. ab) Bir eit iek, (akam sabah gzeli), (DS, I, 162) akam sabah gzeli: (< Sogd. akam + Ar. ab + T. gzeli) bk. akam sabah (DS, I, 162) akekeri: (< T. ak + Far. eker + T. -i) Sar renkli, tatl bir eit armut (DS, I, 162) aktahal: (< T. ak + Ar. dal tahl) Buday (DS, I, 162) akta: (< T. ak + ta) bk. kardelen (TBAS, 27) aktavuk: (< T. ak + ? T. tavuk) ideme benzeyen ve ilkbaharda aan bir eit beyaz iek (DS, I, 163)

178

aktop: (< T. ak + top) Bir eit buday, (aktopa), (DS, I, 163) aktopa: (< T. ak + topa) bk. aktop (DS, I, 163) akunduz: (< EYun. akantos; Tietze, 133) Yaylalarda yetien, otsu gvdeli, geni yaprakl, dalsz bitki (DS, I, 164) ak zm: (< T. ak + zm) Sk taneli, byk salkml bir eit beyaz zm (DS, I, 164) akyavan: (< T. ak + yavan) Karn arlarnda ila olarak kullanlan bir eit kokulu ot, ac yavan (DS, I, 165) akyazlk: (< T. ak + yazlk) Kellesi drt sra olarak olgunlaan sar buday (DS, I, 165) ak yldz: (< T. ak + yldz) Yumrulu, beyaz iekli ve otsu bitkilerdir, Ornithogalum, Liliaceae, (TBAS, 27) akzahran: (< T. ak + Ar. safran < zafern), (And. Az.: aksarhan aksavran) Bir eit tohumluk buday (DS, I, 161; 165) akzambak: (< T. ak + Ar. zanba ) Zambakgillerden, ss bitkisi olarak yetitirilen, iei di ve yz ilerinin tedavisinde kullanlan bir bitki, Lilium candidum, (TS, 1, 69) ala: (< ET. ala; MBTS, 1, 86) Olgunlamam ham kavun, karpuz, meyve (alaca gk, alaca kr), (DS, I, 169) ala aya: (< T. ala + aya) Siyahl beyazl ve iri taneli bir eit zm (DS, I, 171) alabacak: (< T. ala + OFar. pak) 1. eftali, 2. Biber (DS, I, 171) alaba: (< T. ala + ba) Turpgillerden, yapraklar lahanaya benzeyen, kk algamdan daha byk olan ve yemei yaplan bir eit bitki (TS, 1, 70; DS, I, 173)

179

ala brlce: (< T. ala + brlce) Siyah benekli bir eit fasulye (DS, I, 174) alaca: (< T. alaca) Ben dm zm, erken olgunlaan bir eit zm (DS, I, 175) alaca bakla: (< T. alaca + Ar. b il) 1. Beyaz brlce, 2. bk. akbakla (DS, I, 176) alaca gk: (< T. alaca + gk) bk. ala (DS, I, 169) alaca kr: (< T. alaca + kr) bk. ala (DS, I, 169) alaca meneke: (< T. alaca + Far. benefe) Herca meneke (TS, 1, 71) alaca ot: (< T. alaca + ot) Susuz yerlerde yetien geni yaprakl, dikenli bir eit ot (DS, I, 178) alaca zm: (< T. alaca + zm) Baz taneleri olgunlam, bazlar yeil olan bir eit zm (DS, I, 178; Gaz.A., III, 36; Kr.Y.A., 461) ala cehri: (< T. ala + Far. cehre) Dikenli veya dikensiz, kn yaprak dken, meyvesi yenmeyen aa veya aaklardr, Rhamnaceae, (TBAS, 27; DS, I, 178) alaam: (< T. ala + Ar. am) Rengi kzla yakn bir am tr (TS, 1, 71) alaganta: (< ? ) Domates (DS, I, 187) alagbek: (< T. ala + gbek) Karaaalarda kan ve yemei yaplan bir eit byk mantar (DS, I, 187) alagz (I): (< T. ala + gz) Kk taneli, ekice bir eit zm (DS, I, 187) alagz (II): (< T. ala + gz) Krlarda biten ince, klkl bir eit yaban otu (DS, XII, 4413)

180

alahta: (< ? ) Byk yaprakl bir eit bitki (DS, I, 189) alakaka: (< T. ala + kaka) Gelincik iei (DS, I, 189) ala kangal: (< T. ala + ? kangal + T. -) Yapraklar geni ve benekli, kenarlar dikenli, yenebilen bir eit ot (DS, I, 189) alakavun otu: (< T. ala + kavun + otu) Ezildii zaman kavun gibi kokan bir eit ot (DS, I, 190) alakoruk: (< T. ala + ? Far. koruk) Yar olmu zm (DS, I, 191) alamangumpili: (< z. is. Alman + Blg. Krumpir + T. -i) ri, sar ve sert, iyi bir eit patates (DS, XII, 4414) alamelek: (< T. ala + Ar. melek), (And. Az.: alamelik) Bir yan krmz, bir yan sar, iri taneli kiraz (DS, I, 193) alantn: (< ? ) Grgenlerin dibinde veya alan yerlerde biten stl, beyaz renkli ve yemei yaplan bir eit mantar (DS, I, 197) alaolak: (< T. ala + olak) Beyaz ve kahverenkli bir eit fasulye, (ala pakla) (DS, I, 197) ala pakla: (< T. ala + Ar. b il) bk. alaolak (DS, I, 197) ala pancar: (< T. ala + Erm. banjar) Baharda grlen ve yemei yaplan bir eit bitki (DS, I, 197) alapo: (< ? ) Akasya aacna benzer bir eit aa (DS, I, 197) alasit zm: (< ? alasit + T. zm) nce kabuklu, iri taneli bir eit beyaz zm (DS, I, 199)

181

alasulu: (< T. ala + sulu) Yeni olmaya balam meyve (DS, I, 199) alatavan zm: (< T. ala + tavan + zm) Sar renkli ve illi bir eit zm (DS, I, 201) alatura: (< T. ala + tura) Bir eit krmz zm (DS, I, 202) alavurt: (< ? ) Su kaba (DS, I, 203) alay iei: (< Yun. allgion + T. iei) bk. lmez iek (TBAS, 220) alaz: (< T. alaz < yalaz alev, alaz; MBTS, 3, 3354; Glensoy, I, 23), (And. Az.: alz)Yabani armut, ahlat (alaz armudu, alaz armut), (DS, I, 205, 221) alaz armudu: (< T. alaz + Far. emrd + T. -u) bk. alaz (DS, I, 205) alaz armut: (< T. alaz + Far. emrd) bk. alaz (DS, I, 205) albadlcan: (< T. al + Ar. bdincn < Far. bdingn) Domates (DS, I, 207) albal: (< T. al + bal) Vine (DS, I, 207) albustan: (< z. is. Elbistan ?) Krmz ve ufak taneli bir eit buday (DS, I, 208) ala: (< T. ala) bk. erik (TBAS, 101) alack: (< T. ala(k)ck) Tarlada ekin arasnda biten beyaz iekli bir ot (DS, I, 209) aldange: (< T. aldanga) lkbaharda krlarda yetien ve patatesin kne benzeyen yenilebilir bir eit bitki (DS, I, 209) aldimnit: (< T. al + Yun. diminitis) Pembe renkli bir eit zm (DS, I, 210)

182

alevlet: (< ? ) Altan byk, bir yabani meyve (DS, I, 211) alg: ( < Fr. algue ~ Lat. alga; Nianyan, 14) Su yosunu (TS, 1, 80) algemre: (< T. al + ? gemre) Koyu krmz renkte, dayankl bir eit zm (DS, I, 212) algu: (< Yun. afkos; Tietze, 151) Bir eit iri bezelye (DS, I, 214) al: (< Far. le kk erik < al erik; Nianyan, 14; Eren, 8) Glgillerden, krlarda yetien, kn yapraklarn dken, meyvesi sar, krmz, mor ya da siyah renkli yabani bir aa, Crataegus, (TS, 1, 81; TBAS, 29; BTS, 28; DS, I, 233; DS, VII, 2262; AAT, 202; AVA, 246; ETA, II, 585; Gaz.A., III, 39; GD AT, 92, 262; KBAYA, 183; TaS, III, 1896) alsn: (< ? ) Tarlada ekine zarar veren yabanc otlar (DS, I, 220) Alibey buday: (< z. is. Ali + T. bey + ? buday + T. -) Bir eit buday (DS, I, 221) aliehre: (< Ar. l + Far. ehre) Yuvarlak, kk ve siyah renkli, zme benzer meyvesi olan ve dericilikte kullanlan bir aa (DS, I, 221) alidede: (< z. is. Ali + T. dede) Gz armudu, kk ve bir taraf krmz armut (DS, I, 222) alim erik: (< Ar. al m + T. erik) Al ve tatl bir eit erik (DS, I, 222) alim zm: (< Ar. al m + T. zm) Kk ve sk taneli siyah zm (DS, I, 222) Aliksz: (< z. is. Ali + T. ksz) bk. gz idemi (TBAS, 29) ali yonca: (< Ar. l + ? yonca) Kk yaprakl ve yoncaya benzer bir ot (DS, I, 222)

183

alkakuca: (< ? ) Gelincik iei (DS, I, 222) Allahekmei: (< z. is. Allh + T. ekmei) lkbaharda, oka yamur sonu, ta ve kayalk yerlerde grlen mantar cinsinden, kksz ve ocuklar tarafndan yenen bir eit bitki (DS, I, 223) allball: (< T. all + ball) zmden daha iri taneli mayho bir eit meyve (DS, I, 225) allik tamas: (< T. allk + ? tamas + T. -) Kk ve tatl bir eit erik (DS, I, 225) alluca: (< T. allca), (And. Az.: alluce) Yemeklere konulan yeil erik (DS, I, 225) almack otu: (< T. elmack + otu) Geni yaprakl bir eit ot (DS, I, 227) alma erdiren: (< T. elma + erdiren) Dikenli, beyaz bir ot (DS, I, 227) almalk: (< T. almalk), (And. Az.: almal) Byk yaprakl bir eit ot (DS, I, 227) Alman papatyas: (< z. is. Alman + Yun. papadia + T. -s) Orta Avrupada yetien bir papatya tr, Anfhemis mobilis, (TS, 1, 90) alma yapra: (< T. elma + yapra) Enli yaprakl bir eit bitki (DS, I, 228) almuar: (< T. al + ? muar) Bir eit erik (DS, I, 228) almmmk: (< T. al + ? mmmk) Gelincik (DS, I, 228) alo: (< Far. l; Tietze, 157) 1. bk. can erii, 2. Kara erik (DS, I, 228; DS, XII, 4416) alolu: (< T. al + o(u)lu) Yemeye ve arap yapmaya yarayan kokulu, sar renkli zm (DS, I, 228) aloru: (< ? ) Otlarn zerinde grlen, yeil, vineye benzer bir eit bitki (DS, I, 229)

184

al pehlivan: (< T. al + Far. pehlevn) Bir eit krmz zm (DS, I, 229) alt kenar: (< T. alt + Far. kenr) bk. alt kran arpa (DS, I, 230) alt kran: (< T. alt + T. kran kenar, ky, u; < kra; MBTS, 2, 1677) bk. alt kran arpa (DS, I, 230) alt kran arpa: (< T. alt + T. kran + arpa) Sulu toprakta yetien ve baa alt sral olan arpa (And. Az.: alt gran arpa, alt kenar, alt kran, alt ke arpa, altran), (DS, I, 230; Gaz.A., III, 42) alt ke arpa: (< T. alt + Far. ke + T. arpa) bk. alt kran arpa (DS, I, 230) altn aac: (< T. altn + aac; < altn Eski Trkeden balayarak kullanlr, Orta Trkede altn olarak geer. Eski Kpakada da altn biimi kullanlr. Kkenini ak olarak bilmiyoruz. Nmeth Trke altunu Moolca altan biimiyle birletirmekle yetinmi, kkeni zerinde durmamtr. Ramstedt altun biiminin banda Trke al (kzl) sznn getiini dile getirmitir. Daha sonra ET. altun ve Mo. altan biimlerinin Trke al (kzl) ve Korece ton (deerli metal) szlerinden olutuunu yazmtr. Bu gr Rsnen de benimsemitir. Ancak Doerfer Trkede ton (metal) sznn gemediini vurgulayarak bu aklamaya katlmamtr; Eren, 9, 10; < ET. altun; Tietze, 159; < *l + ton; Rsnen, 18) bk. cehri (TBAS, 29) altnba: (< T. altn + ba) Daha ok Ege blgesinde yetien, yuvarlak, kabuu sar benekli, ok tatl bir kavun tr 2. Sar, kaln kabuklu bir eit lezzetli zm, 3. Sprge yaplan, mavi iekli bir ot (TS, 1, 93; DS, I, 231) altnbaak: (< T. altn + baak) bk. lmez iek (TBAS, 29) altnck: (< T. altnck) Latin iei (DS, I, 231) altn iei: (< T. altn + iei) bk. lmez iek, (TBAS, 30; DS, I, 231)

185

altn dikeni: (< T. altn + dikeni) 70-80 cm ykseklikte, tyl, dikenli, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Scolymus hispanicus, (TBAS, 30) altn kk: (< T. altn + kk) Gney Amerikada yetien, kusturucu nitelii olan bir kk, ipeka, Cephaelis ipeca cuanha, (TS, 1, 94) altn otu: (< T. altn + otu) Kaya boluklarnda ve nemli yerlerde yetien, yapraklar idrar sktrc ve kabz giderici olarak kullanlan, 5-20 cm ykseklikte, ieksiz, ok yllk ve otsu bir bitkidir, Aspleniaceae, (TBAS, 30; BTS, 32; DS, I, 232) altntop (I): (< T. altn + top) 1. Turungillerden, scak blgelerde yetien bir meyve aac, greyfrut, Citrus decumana, 2. Bu aacn kanarya sars renginde, tad acms meyvesi, kz memesi, greyfrut, (TS, 1, 94) altntop (II): (< T. altn + top) ki eneklilerden, uzun, dikenli ve krecikler hlinde saplar olan bir kakts tr, Trollius ranunculoides, (TS, 1, 94) altn yumurta mantar: (< T. altn + yumurta + Yun. manitari + T. -) stanbul civarnda yetiir, yenen bir mantardr. Baz Amanita trleri lm ile sonulanan zehirlenmelere neden olmaktadr, Amanita caesarea, (TBAS, 30) alt parmak: (< T. alt + parmak + otu) Ksa sapl, iri taneli bir eit kiraz (DS, I, 232) alvala: (< ET. al kuvvetli ak krmz ve Far. vla bir cins ipekli; Tietze, 160), (And. Az.: alvele) Gelincik, tarla gl (DS, I, 234; TBAS, 30) alvar erii: (< T. al + var + erii) Ya ve kuru olarak yenen, krmz, yuvarlak erik (DS, I, 234) alyanak: (< T. al + yanak) 1. nce kabuklu, tatl ve krmz renkli bir eit kiraz, 2. Ayekadn fasulyesi, 3. Bir eit zerdali, 4. Krmz kabuklu bir eit zm, 5. Bir yan krmz renkli elma (DS, I, 235)

186

al yonca: (< T. al + ? yonca) Hayvanlarn severek yedikleri krmz iekli bir ot (DS, I, 235) alyud: (< T. al + yut) Hindistan cevizi (Erz. .A., III, 24) amariken: (< z. is. Amerikan) Bir eit buday (DS, I, 237) Amasya: (< z. is. Amasya), (And. Az.: amasiya) Uzun zaman taze kalan bir eit zm (DS, I, 237) amber aac: (< Far. amber < Ar. anber + T. aac) Baklagillerden bir cins mimoza, Geum urbonum, (TS, 1, 98) amberbu: (< Far. amber + by; Nianyan, 16; Tietze, 173) Hindistanda, randa yetien, piince gzel bir koku veren, iri ve uzun taneli bir tr pirin (TS, 1, 98) amber iei: (< Far. amber + T. iei) Amber aacnn toparlak, fndk byklnde, altn sars renginde gzel kokulu iei (TS, 1, 98) Amerika armudu: (< z. is. Amerika + Far. emrd + T. -u) 1. Defnegillerden, Amerikada yetien bir aa, Persea gratissima, 2. Bu aacn armuda benzer yemii, (TS, 1, 99) Amerika bademi: (< z. is. Amerika + Far. bdm + T. -i) Aselbent ve zamk gibi maddeler veren bir scak iklim aac, Styrax americana, (TS, 1, 99) Amerika elmas: (< z. is. Amerika + T. elmas) 1. Antep fstgillerden, Amerikada yetien bir aa ve bu aacn badem biiminde, ekirdekli, armuda benzer yemii, Anacardium occidentale, (bilader aac), (TS, 1, 99) Amerikan biber aac: (< z. is. Amerikan + Yun. pipri + T. aac) bk. yalanc biber aac (TBAS, 279)

187

Amerika zm: (< z. is. Amerika + T. zm) bk. ekerci boyas (TS, 2, 2083) amesken: (< EYun. damaskino; Tietze, 165), (And. Az.: amaskene, ameskene) Bir eit kk, siyah erik (DS, I, 238) amez: (< ? ) Bir eit gz armudu (DS, I, 238) amme: (< Ar. amme) Badat hurmas veya Trabzon hurmas denilen elma byklnde, turuncu renkli bir eit meyve (DS, I, 239) amofta: (< Yun. xamofta; Tietze, 168) Da ilei (DS, I, 239) anababa kekii: (< T. ana + Far. bb + ? kekik + T. -i) bk. ac yavan (TBAS, 20) anababa kokusu: (< T. ana + Far. bb + T. kokusu) 1. Kr menekesi, 2. Yapra kekik otuna benzeyen, mercangu da denilen bir eit iek (DS, I, 244) ana tikeni: (< T. ana + dikeni) Bir iki metre yksekliinde dikenli bir bitki (DS, I, 247) Anadolu otu: (< z. is. Anadolu + T. otu) bk. ay zm (TBAS, 31) anadut: (< Yun. anadoti; Tietze, 171) Yal dut aac (DS, I, 248) anahtar bitkiler: (< Yun. aniktiri + T. bitkiler) Mera zerinde ok bulunan ve bunlarn doru bir ekilde otlatlmalar ile tm merann doru bir ekilde otlanm olaca kabul edilen bitki trleri (TS, 1, 105) anakara zm: (< z. is. Ankara ? + T. zm) araplkta kullanlan iri taneli, ince kabuklu bir eit zm (DS, I, 249)

188

anal kzl: (< T. anal + kzl) Salkmnda irili ufakl taneleri bulunan bir eit zm (DS, I, 251) ananas: (< Fr. ananas < sp. < Brezilya Kzlderililerinden olan Guaranilerin dilinde nana; Tietze, 172; Nianyan, 19) Ananasgillerden, 60-120 cm kadar boylanabilen, meyvesi am kozalana benzeyen, scak blgelerde yetien, ok yllk, otsu bitkiler, Ananas sativus, (TS, 1, 106; BTS, 41) ananasgiller: (< Fr. ananas + T. -giller) Bir eneklilerden, scak lkelerde yetien ve rnei ananas olan bitki familyas (TS, 1, 106) anapa: (< belki bir yer isminden; Tietze, 172) Bir eit fasulye, (anapa palisi), (DS, I, 252) anapa palisi: (< anapa + Ar. b il + T. -s) bk. anapa (DS, I, 252) anason: (< Yun. anison = EYun. anethon/annethon; Nianyan, 19; < Ar. ansn/yansn < EYun. aneton; Tietze, 173) Maydanozgillerden, kokulu tohumu hamur ilerinde ve rak yapmnda kullanlan, yurdumuzda ekimi yaplan, bir yllk, otsu, beyaz iekli bir bitki, Pimpinella anisum, (TS, 1, 107; TBAS, 31; BTS, 42; DS, XII, 4418; KYA, 207) anbak: (< ? ) Yeil kabuklu taze ceviz (DS, I, 254) ancap: (< ? ) Bir eit yaban armudu (DS, I, 255) andatka: (< z. is. Antartika ?) Eflatun renkte meyvesi olan kara yemi (DS, I, 258) andra: (< ? ), (And. Az.: andiraz) lkbaharda ilk defa olgunlaan, ac kabuklu, kk meyveli bir kiraz aac (DS, I, 260, 262) andz: (< ET. aduz; Nianyan, 19; Tietze, 176) 1. Yapraklar dikenli olan bir eit ard, 2. Servi aac, 3. Krlarda yetien yabani bir otun kk, Cupressaceae, (anduz

189

aac), (TS, 1, 109; TBAS, 31; BTS, 42; DS, I, 261; DS, VII, 2477; DS, XII, 4419; TaS, I, 150) andz otu: (< T. andz + otu), (And. Az.: anduz otu) Birleikgillerden, nemli yerlerde yetien, 1-2 m ykseklikte, kazk kkl, ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir, (TS, 1, 109; TBAS, 31) anemon: (< Fr. anemone) Da llesi (TS, 1, 109) anger: (< ? ) Bir eit armut (DS, I, 264) ang: (< T. ang), (And. Az.: anga) Zakkum aac (DS, I, 265) angz: (< ET. az kk belli deildir; MBTS, 1, 141) 1. de ve kara alnn dikeni, 2. Tarla kenarlarndaki otlar (DS, I, 271) ank: (< Erm. ananu; Eren, 13; Tietze, 178), (And. Az.: anh, an, annuh, annuk, anu, anuk) Ballbabagiller familyasndan, tek yllk, mavi iekli, yemeklere koku vermek iin kullanlan bir bitki, Ziziphora, (TBAS, 32; BTS, 43; DS, I, 268; DS, XII, 4420; Erz. .A., III, 25; EYAD, 231; KBAYA, 183; K AT, 306) anis: (< ? ) Yaprandan ve meyvesinden yem olarak faydalanlan bir eit aa (DS, I, 273) ankri: (< ? ) Yapra ama, gvdesi ardca benzer bir eit orman aac (DS, I, 274) ansl: (< ? ans + T. -l), (And. Az.: ansli) Fena kokulu bir eit ot (DS, I, 280) Antep fst: (< z. is. Antep + Ar. fustu + T. -) 1. Antep fstgillerin rnek bitkisi, yurdumuzda Gazi Antep ve Siirt blgelerinde yetien, 10 m kadar bir boya eriebilen ve kn yaprak dken bir aa, 2. Bu aacn ince ve sert kabuklu, yal yemii, Pistacia vera, (TS, 1, 116; TBAS, 32; BTS, 45)

190

Antep fstgiller: (< z. is. Antep + Ar. fustu

+ T. - + -giller) Ayr ta

yaprakllardan, tipik rnei Antep fst aac olan bir familya (TS, 1, 116) Antep karas: (< z. is. Antep + T. karas) Bir eit krmz zm (DS, I, 280) anzarot: (< Ar. anzert; Nianyan, 23; Eren, 13; Tietze, 185) Scak lkelerde yetien bodur bir aa, Sarcocolla, (TS, 1, 119) Anzer ay: (< z. is. Anzer + in. ay + T. -) Ballbabagiller familyasndan, Dou Karadeniz blgesinde yaygn olan, iek ve yapraklar ay olarak iilen, 10-25 cm ykseklikte, ok yllk, kuvvetli kokulu ve pembe iekli bir bitkidir, Labiataea, (TBAS, 32; BTS, 48) apalak: (< kk bulunamamtr; MBTS, 1, 148) 1. idem iei, 2. Kuvvetli, gr fidan, 3. Biraz ykselmi ekin (DS, I, 283) apartu: (< ? ) Baharda erken biten beyaz iekli bir ot (DS, I, 285) aprcak: (< ? apr + T. -cak) Yeil kabuklu ceviz (DS, I, 287) apot: (< ? ) Patates (DS, I, 289) appa: (< ? ) Dalarda biten bir eit yabani ot (DS, I, 289) aptal baklas: (< Ar. ebdl + Ar. b il + T. -s) Bir eit bakla (DS, I, 291) aptal otu: (< Ar. ebdl + T. otu) bk. kenevir (TBAS, 33) Arabistan defnesi: (< z. is. Arabistan + Yun. dfni + T. -si) Dulaptal otugillerden, Asya ve Afrikann scak blgelerinde yetien, kabuklar hekimlikte kullanlan bir aak, Daphne gnidium, (TS, 1, 123) aragogik: (< ? ) Tarlalarda biten ve kestaneye benzeyen bir ot kk (DS, I, 293)

191

araka: (< Yun. arakas < arakos; Eren, 15; Tietze, 191) ri taneli bezelye (TS, 1, 124; DS, I, 294) arakl: (< ? arak + T. -l) Sebuzek dikeni de denilen ve kyllerce st szgeci olarak kullanlan yumruk byklnde bir eit diken (DS, I, 294) arani: (< ? ) Kavak aac (DS, I, 298) Arap butura: (< z. is. Arap + T. ptra) Yksek, ksa dall, dikenli bir yaz bitkisi (DS, I, 298) Arapcan: (< z. is. Arap + Far. cn) Su kenarnda yetien dikenli, ince uzun bir eit bitki (DS, I, 298) Arapdede: (< z. is. Arap + T. dede) bk. centiyane (TBAS, 33) Arap elmas: (< z. is. Arap + T. elmas) rice, koyu krmz, mayho, kiraz mevsiminde yetien bir eit elma (DS, I, 292) Arap mantar: (< z. is. Arap + Yun. manitari + T. -) bk. domalan (TaS, II, 1208) Arap otu: (< z. is. Arap + T. otu) bk. da smbl (TBAS, 33) arapsa: (< z. is. Arap + T. sa) Kk, yuvarlak ve ok sk yeil yapraklar olan, uzadka aa doru sarkan bir tr ss bitkisi (TS, 1, 127) arapsiki: (< z. is. Arap + T. siki) bk. Araptaa (DS, I, 299) Arap smbl: (< z. is. Arap + Far. sunbul + T. -) bk. da smbl (TBAS, 33) Arap algam: (< z. is. Arap + Far. al am + T. -) 1. Siyah turp, 2. Kara kabuklu yer elmas (DS, I, 299)

192

araptaa: (< z. is. Arap + T. taa) 1. Koni eklinde, zeri izgili, ok ac ve siyah renkli bir otun meyvesi, 2. Yeil iekli, yumru kkl bir eit ot, 3. nce uzun yaprakl, salkm eklinde mor iekli bir kr iei, 4. Tam olgunlamam siyah incir, (Arapsiki), (DS, I, 298) Arap topala: (< z. is. Arap + T. topala) bk. kara topalak (TBAS, 33) Arap yasemini: (< z. is. Arap + Far. ysemen + T. -i) bk. yasemin (TBAS, 33) arait: (< Fr. arachide) Yer fst (TS, 1, 127) araz: (< Ar. araz; MBTS, 1, 159) Bir eit ot (DS, I, 301) arc aa: (< ? arc + T. aa) Krlarda bulunan bodur bir eit aa olup, yapraklar olaklara yedirilir (DS, I, 302) arcman: (< ? arc + T. -man) Karaal (DS, I, 302) ard: (< ET. artu; Nianyan, 25; Eren, 15; Clauson, 204; Tietze, 193), (And. Az.: ardu, ardun) Servigillerden, gzel kokulu yapraklarn kn da dkmeyen, yuvarlak kara yemileri il olarak kullanlan bir aak, Juniperus, (TS, 1, 128; TBAS, 33; BTS, 52; DS, I, 302; DS, I, 307; DS, XII, 4423; ETA, II, 280; KMYA, 281; SA, 128) ard burcu: (< T. ard + T. bur < Sans. marica/marca + T. -u) 5-20 cm ykseklikte, kn yapraklarn dkmeyen, yar parazit bir bitkidir, Loranthaceae, (ard klii), (TBAS, 34; DS, I, 304) ard klii: (< T. ard + kl) bk. ard burcu (DS, I, 304) ard otu: (< T. ard + otu) Ard aacnn kk bitkisi (TS, 1, 128)

193

ardk: (< ? ) Dada yetien, kl eklindeki yapraklar hayvanlara yem olarak verilen bir eit bitki (DS, I, 304) areb kozu: (< Ar. Arab + Far. gz + T. -u) Kabuklu taze ceviz (DS, I, 308) argun: (< ET. argun/arkun; Tietze, 194) bk. ahlat (TBAS, 34) ar iei: (< T. ar + iei) Krlarda biten, gonca hlinde toplu iekleri bulunan, koyunlarn severek yedii, arlarn da bal toplad bir eit bitki (DS, I, 314) ar gt: (< T. ar + gt) Ekinlerin iinde ok bulunan bir eit dikenli ot (DS, I, 315) ar gl: (< T. ar + Far. gul + T. -) Gelincik (DS, I, 315) ar otu: (< T. ar + otu) 1. Krmz, sar renkli, arlarn oka konduklar bir kr iei, 2. Yenilebilen, en fazla 20 cm byklnde, kk ve tyl yaprakl bir ot (DS, I, 322) ar pr: (< T. ar + Far. pr + T. -) Ar iei (DS, I, 322) ar saman: (< T. ar + saman) Beyaz buday (DS, I, 322) ar: (< Far. ere-eri; MBTS, 1, 162), (And. Az.: ars) 1. Asma, 2. Gelincik (DS, I, 322, 324) armut: (< Far. emrd/ermd/enberd; Nianyan, 27; Eren, 18; Tietze, 199), (And. Az.: almut, amt, mit, mut, armd, armt) Glgillerden, yapran dken, iekleri beyaz, yurdumuzun her yerinde yetien bir aa ve bu aacn rengi sardan yeile kadar deiebilen tatl, sulu, yumuak, ufak ekirdekli meyvesi, Pirus communis, (TS, 1, 135; BTS, 55; DS, I, 228; DS, I, 239; DS, I, 328; AA, 80,102; ADYA, 338; AVA, 91; DA, 148; Erz. .A., III, 27; EYAD, 165; Gaz.A., III, 51; GD AT, 14; Ka.Y.A., 194; K A, 218; K AT, 22, 25; KMYA, 237; Kr.Y.A., 409, 461; OAAD, 36; ST AT, 28, 218; T YA, 247; UA, 19)

194

armut kaba: (< Far. emrd + T. kaba) rn armut biiminde olan bir ss kaba (TS, 1, 135) armut otu: (< Far. emrd + T. otu) bk. bur (TBAS, 34) arnad: (< ? ) Yuvarlak, sulu, koyu mor renkli iri taneli bir eit zm (DS, I, 329) Arnavut biberi: (< z. is. Arnavut + Yun. pipri + T. -i) Ac, krmz biber (TS, 1, 136) Arnavut dars: (< z. is. Arnavut + T. dars) bk. dar (TBAS, 34) Arnavutky ilei: (< z. is. Arnavut + Far. ky + T. ilei) bk. ilek (TS, 1, 486) arpa: (< ET. arpa; Clauson, 198; Tietze, 200; < Eski Trkeden balayarak kullanlr. Orta Trkede arpa olarak geer, Eski Kpakada da arpa biimi kullanlr. Bilimsel yaynlarda Hint-Avrupa dillerinden alnd sklkla dile getirilmitir; Eren, 19) Budaygillerden, taneleri ekmek ve bira yapmnda kullanlan, hayvanlara yem olarak verilen, lkemizde geni bir alanda kltr yaplan, bir yllk otsu bitki, Hordeum vulgare, (TS, 1, 136; BTS, 55; DS, I, 330; AA, 74; AAT, 58; ADYA, 248; AVA, 169, 200; ETA, II, 264; EYAD, 227; GBAA, 9, 43; GD AT, 66; Ka.Y.A., 219; K A, 164; K AT, 70, 118, 119; KYA, 147, 184; OAAD, 130, 180; SA, 103; T YA, 235, 275; ZBK A, 105, 143) arpa armudu (< T. arpa + Far. emrd + T. -u), (And. Az.: arparmd) Arpa zaman yetien, sulu, yeil renkli bir eit armut (DS, I, 330) arpack soan: (< T. arpack + soan) Tohumdan yetitirilen ve tohumluk olarak kullanlan kk soan (TS, 1, 136) arpa elmas: (< T. arpa + elmas) Yazn yetien bir eit elma (DS, I, 330) arpaan: (< T. arpa + gan; Eren, 19), (And. Az.: arpagan) Yabani arpa (TS, 1, 136; DS, I, 330)

195

arslanaya: (< T. arslan + aya) bk. aslanpenesi (TBAS, 34) arn zm: (< Ar. arn + T. zm) Beyaz, uzun, bir eit zm (DS, I, 333) artgan: (< T. artaan < art- + -aan), (And. Az.: arta) Yapraklar dvlerek ele kna gibi yaklan bir eit bitki (DS, I, 334) artl: (< T. artl) Bol meyveli aa, bitki (DS, I, 336) asfur: (< Ar. ufr; Tietze, 208) Bahelerde yetitirilen, sar iekli, yemeklerde kullanlan bir bitki (DS, I, 341) aslmadam: (< T. aslm + Ar. dem) Salepgillerden, iekleri aslm bir insana benzeyen ve kklerinden salep karlan bir bitki (TS, 1, 143) asker borusu: (< Ar. asker + T. borusu) obandd de denilen bir iek (DS, I, 344) asker gl: (< Ar. asker + Far. gul + T. -) Dalarda yetien bir eit yaban gl (DS, I, 344) ask dlei: (< T. ask + divlei) Sar renkli, zerinde kara izgiler bulunan bir eit kavun (DS, I, 344) askil: (< Grc. askili; Tietze, 211) Kuburnu meyvesi (DS, I, 345) aslanaz: (< T. arslan + a()z), (And. Az.: aslanz) Sraca otugillerden, trl renkte, gzel, kokusuz iekleri olan bir bitki (TS, 1, 146; DS, I, 345) aslankula: (< T. arslan + kula) Bir sap zerinde dizili sar veya krmz iekli otsu bir bitki (TS, 1, 146)

196

aslankuyruu: (< T. arslan + kuyruu) Ballbabagillerden, eskiden hekimlikte terletici olarak kullanlan bir bitki, Leonurus, (yer prasas), (TS, 1, 146) aslanpenesi: (< T. arslan + Far. pene + T. -si) Glgillerden, ok yllk, otsu, sar ve beyaz iekli bir yabani bitki, Alchemilla, (TS, 1, 146; TBAS, 34; BTS, 55) aslm: (< ? ) Bir eit ot (DS, I, 345) asma: (< T. asma) 1. Asmagillerden, dallar ardak zerine yaylan bitkilere genel olarak verilen ad, 2. Belirli bir tr zm veren bitki, Vitis, (TS, 1, 146; DS, I, 345; GD AT, 23; K AT, 105; T YA, 247) asma gabak: (< T. asma + kabak) Bir eit ss kaba (DS, XII, 4425) asmagiller: (< T. asma + -giller) ki eneklilerden, belli bal tr asma olan bitki familyas (TS, 1, 146) asma kaba: (< T. asma + kaba) 1. Kabakgillerden, srngen veya sarlgan, mevsimlik bir kabak tr, Lageneria vulgaris, 2. Bu trn ince uzun, sebze olarak kullanlan rn (TS, 1, 146) asma zm: (< T. asma + zm) 1. Kn yenmek zere hevenk eklinde aslp saklanan byk taneli ve kaln kabuklu bir eit zm, 2. ardaklara, aa dallarna kadar uzayan zm (DS, I, 346) aspidistra: (< Fr. aspidistra) Zambakgillerden, genellikle saksda yetitirilen, yapraklar dorudan doruya topraktan kan bir ss bitkisi (TS, 1, 147) aspir: (< Ar. ufr; MBTS, 1, 187), (And. Az.: hasbir, haspir) 25-50 cm ykseklikte, tohumundan ya karlan, turuncu iekli ve otsu bir bitkidir, Orta Anadolu blgesinde yetitirilir, Carthamus tinctorius, (TBAS, 35; DS, I, 347; DS, VII, 2298; DS, XII, 4425; Gaz.A., III, 391)

197

aster: (< ? ) Beyaz renkte aan bir yaban iei (DS, I, 347) aa bitkiler: (< T. aa + bitkiler) Su yosunlar, mantarlar ve kara yosunlar gibi su dnda fazla boy atmayan damarsz bitkiler (TS, 1, 149) abak: (< ? ) Asz fidan (DS, I, 351) aendos: (< EYun. erdos; Tietze, 215) Bir eit armut (DS, I, 352) aenpilun: (< ? ) Erelti otuna benzeyen bir eit ot (DS, I, 352) a erii: (< T. a + erii) Bir eit iri erik (DS, I, 352) a: (< T. a; MBTS, 1, 191) Armut (DS, I, 353) aa: (< T. a + a) Tohum kapaklar sert, byke bir ot (DS, I, 353) akara: (< T. a + kara) bk. a karaky (DS, I, 354) a karaky: (< T. a + kara + Far. ky) Bir eit kara zm, (akara), (DS, I, 354) alak: (< T. alak), (And. Az.: alak, halak) Alanm bitki (DS, I, 354; DS, I, 359; DS, VII, 2304) alama: (< T. alama) Byk ve sulu armut (DS, I, 354) a inciri: (< T. a + Far. encr + T. -i) Kk cins incir (TaS, I, 265) akar: (< Ar. e ar; MBTS, 1, 196) ri taneli, sert kabuklu, ok tatl bir eit zm (DS, I, 358) ak merdiveni: (< Ar. a + Far. nerdibn + T. -) bk. fujer (TS, 1, 804)

198

a otu: (< T. a + otu) bk. gelincik (TBAS, 35) aur: (< Ar. re; MBTS, 1, 197) Bir eit bitki (DS, I, 363) ara buday: (< Ar. re + T. buday) Rengi krmzya alan bir eit buday (DS, I, 363) at dikeni: (< T. at + dikeni) bk. boa dikeni (TBAS, 35) at elmas: (< T. at + elmas) 5-6 m ykseklikte bir aaktr. Meyveleri 3 cm kadar apnda, sar renkli ve ekidir. Meyveleri yenir. Gazi Antep ve Kahraman Mara blgelerinde turu yaplr, Eriolobus trilobatus, (TBAS, 36) ate buday: (< Far. ti + T. buday) Krmzya alar renkte bir eit buday (DS, I, 367) ate iei: (< Far. ti + T. iei) Ball babagillerden, ate krmzs renginde iekler aan bir ss bitkisi, Salvia splendens, (TS, 1, 157) ate dikeni: (< Far. ti + T. dikeni) bk. tavan elmas (TBAS, 36) ate yapra: (< Far. ti + T. yapra) bk. baa (TBAS, 36) atnakl: (< ? atnak + T. -l) Nergis iei (DS, I, 369) atii: (< ? ) Kk hyar (DS, I, 370) atitfel: (< ? ) Yapraklar farekulana benzeyen bir eit bitki (DS, I, 370) at kestanesi: (< T. at + Yun. kastania + T. -si) At kestanesigillerden, 15 ile 30 m ykseklikte, geni yaprakl, iekleri dik durulu ve salkm eklinde, pembe ve beyaz noktal, park ve caddelerde ss bitkisi olarak yetitirilen bir tr aa, Aesculus hippocastanum, (TS, 1, 159; BTS, 61)

199

at kestanesigiller: (< T. at + Yun. kastania + T. -si + -giller) ki eneklilerden, rnei at kestanesi olan bir bitki familyas (TS, 1, 159) atkula: (< T. at + kula), (And. Az.: akkula) Kuzukulana benzeyen, biraz geni yaprakl, ekimsi bir bitki; camuskula (DS, I, 368; TBAS, 26, 36) atkuyruu: (< T. at + kuyruu) Atkuyruugillerden, kk sap mrl olan, genellikle dere kenarlarnda ya da nemli alanlarda yetien ve il olarak kullanlan rizomlu, ok yllk ve otsu bitkilerdir, Equisetum arvense, (TS, 1, 159; TBAS, 36; BTS, 62) atkuyruugiller: (< T. at + kuyruu + -giller) Erelti otugillerden, rnei atkuyruu olan, lkemizde Equisetum cinsi ve bu cinse ait 7 trle temsil edilen, yapraklar byme noktalarnda kn eklinde krelmi, verimli gvdeler beyaz ya da kahverengimsi, verimsizler yeilimsi, gvdenin zeri oluklu ve ii bo, sporla reyen, rizomlu, ok yllk, otsu bitkiler (TS, 1, 159; BTS, 62) atlas iei: (< Ar. alas + T. iei) Uzun ve sarkk yaprakl, parlak krmz iekler aan kakts (TS, 1, 160) atlas ieigiller: (< Ar. alas + T. iei + -giller) Kaktsgiller (TS, 1, 160) atmal: (< T. atmal) Kar altnda bile varln koruyan, beyaz, ince kabuklu, yuvarlak bir k zm (DS, I, 372) atmemesi: (< T. at + memesi; < oc. dil. meme; MBTS, 2, 1996), (And. Az.: atmemegi) ri, uzun taneli, beyaz bir eit zm (DS, I, 372) atmen: (< ? ) Ekim aynda yenen bir eit armut (DS, I, 372) atol: (< Fr. atoll < ng.; MBTS, 1, 210), (And. Az.: attol) Srlm tarlalarda kendiliinden biten, tatl yumrular i ve pimi olarak yenilebilen, yeil yapraklarndan turu yaplabilen bir bitki, yer elmas (DS, I, 372)

200

at paklas: (< T. at + Ar. b il + T. -s) Siyah, byk bakla (DS, I, 373) at yoncas: (< T. at + ? yoncas) Tarlalarda, yaylalarda kendiliinden yetien ince yaprakl bir bitki (DS, I, 373) avadik: (< ? ) Melezlemi buday (DS, I, 374) avar: (< ? avar; Tietze, 228) 1. Tarladaki sebze, 2. Hyar (DS, I, 375; AAT, 204) avat: (< Yun. avtin/vatin; Tietze, 228) Brtlen (DS, I, 378; TBAS, 36) av buday: (< T. ak + buday) Beyaz buday (DS, I, 378) avcar: (< ? ) bk. kimyon (TBAS, 36) avc zm: (< T. avc + zm) bk. ay zm (TBAS, 36) avc otu: (< T. avc + otu) Dn ieigillerden, kokusuz, parlak zehirli bir bitki, Adonis, (TS, 1, 164) avcyel: (< ? ), (And. Az.: avceyil) Funda gibi ksa, sert, sk dall bir aak (DS, I, 379) avg: (< ? ), (And. Az.: avg, avgu) Bezelye, brlce gibi taneleri yenen bir ot (DS, I, 381) av: (< ag / agu) Yabani zakkum (DS, I, 382) avize aac: (< Far. vze + T. aac) Zambakgillerden, Amerikadan dnyann her yanna yaylm olan, avize biiminde sarkk, iri ve beyaz iekli bir ss aac, Yucca glosiosa, (yuka aac), (TS, 1, 165; BTS, 63)

201

avku: (< T. av + ku ?) Mrdk ve mrdmk de denilen bir bitki (TaS, I, 283) avlu aac: (< Yun. avli + T. aac) bk. ay elmas (TBAS, 37) avokado: (< sp. avocado; Nianyan, 33) Defnegiller familyasndan, 20 m kadar boylanabilen, mor renkli ve armut eklinde, eriksi meyveleri olan bir tr, Persea americana, (Amerikan armudu), (TS, 1, 165; BTS, 63) avrat otu: (< Ar. avret + T. otu) bk. gzelavrat otu (TBAS, 37) avrizi: (< ? ) Deniz yosunu (DS, I, 391) avrus: (< ? ) Bir patates tr, beyaz patates (AA, 117) avak: (< T. akak) 1. Ard als gibi bir da als, 2. lkbaharda idemle birlikte aan, kokusuz, menekeye benzer bir iek (DS, I, 393) avam: (< T. ak + Ar. am) Beyaz iekli ksa bir aa (DS, I, 394) Avar otu: (< z. is. Afar/Avar + T. otu) bk. Afar otu (TBAS, 37) avu: (< T. agu) Ormanlarn talk yerlerinde yetien zehirli bir bitki, (avu iei), (DS, I, 394) avu iei: (< T. agu + iei) bk. avu (DS, I, 394) avuku: (< ? avuk + T. -u), ri taneli, kaln kabuklu bir eit beyaz zm (DS, I, 395) avurtlak: (< ? avurt + T. lak; < avurt kkn bilmiyoruz, Eski Trkede adurt olarak geer; Eren, 26) 1. Baak tutmak zere olan ekin, 2. Akdeniz Blgesinde zm mevsiminde sar iek aan geni yaprakl bir ot (DS, I, 384) ayakl kekik: (< T. ayakl + ? kekik) bk. kara kekik (TBAS, 37)

202

ay almas: (< T. ay + elmas) Krmz, uzun sapl, ac meyveli, grgene benzer bir eit aa (DS, I, 405) ayn: (< Ar. ayn; Tietze, 234) Zakkum (DS, I, 407) aya: (< T. aya < ayas; Parlak, aydnlk gece anlamna gelen Trke bir isimdir; www.ayas.bel.tr) Kimi siyah, kimi beyaz iri taneli zm (DS, I, 408) ayiei: (< T. ay + iei) Birleikgillerden, sar renkli iei ok iri olan, meyveleri kuruyemi olarak yenen ya da ya eldesinde kullanlan, yurdumuzda ok yetitirilen, bir yllk, otsu bir bitki tr, Helianthus annuus, (aydede, aydn, aydn iei, aydn gl, aygn, aygn a, aygn iei ekirdek, gnak, gn iei, gndodu, gndnd, gnebakan), (TS, 1, 173; BTS, 65; ETA, II, 553; Kr.Y.A., 318, 460; SA, 197; DS, I, 412) aydei: (< ? ) Ayrk otu (DS, I, 411) aydede: (< T. ay + dede) bk. ayiei (DS, I, 411) aydn: (< ET. ayd; Clauson, 268; Tietze, 236) bk. ayiei (DS, I, 412) aydn buday: (< T. aydn + buday) Yass ve beyaz bir eit buday (DS, I, 412) aydn iei: (< T. aydn + iei) bk. ayiei (DS, I, 412) aydn gz: (< T. aydn + gz) Siyah, iri taneli, erken olan bir eit zm (DS, I, 412) aydn gl: (< T. aydn + Far. gul + T. -) bk. ayiei (DS, I, 412) aygr incir: (< T. aygr < ET. adgr + Far. encr) Erkek incir (DS, I, 414) aygn: (< T. ay + gn) bk. ayiei (DS, I, 412)

203

aygn a: (< T. aygn + Ar. + T. -) bk. ayiei (DS, I, 412) aygn iei: (< T. aygn + iei) bk. ayiei (DS, I, 412) ay ardc: (< T. ay + ardc) K mevsiminde olgunlaan meyveler aylar tarafndan besin olarak tketilir. Meyvelerini aylarn yemesinden dolay bu ismi almtr, Juniperus drupacea, (Duran, 223-229) ay asmas: (< T. ay + asmas) Hanmeli iei (DS, I, 416) ayaya: (< T. ay + aya) Bitkinin paral yapraklar ay ayana benzemesinden dolay bu ismi almtr, Ptilostemon chamaepeuce, (Duran, 223-229) ay baldran: (< T. ay + ? baldran + T. -) Yumru kk zehirli bir ot, baldran otu (DS, I, 416) ayboan: (< T. ay + boan) Yenmesi zor, boaz tkayan bir eit armut (DS, I, 416) ayc: (< T. ayc) Bir eit sar mantar (DS, I, 416) ay idemi: (< T. ay + idemi) oka ormanlarda biten, seyrek dokulu, ac bir idem eidi (DS, I, 416) ay ilei: (< T. ay + ilei) bk. gzelavrat otu (TBAS, 37) ayeli: (< T. ay + eli) bk. peynir otu (TBAS, 37) ay elmas: (< T. ay + elmas) Dutgiller familyasndan, ana vatan Amerika olan, bahe kenarlarnda it bitkisi olarak yetitirilen, meyveleri 10-15 cm apnda, portakal biiminde, dikenli ve diyoik bir aa trdr, Maclura pomifera, (TBAS, 37; BTS, 65; DS, I, 416)

204

ay erii: (< T. ay + erii) Yenmeye elverili olmayan ok eki ya da ok ac bir erik eidi (DS, I, 416) ay fnd: (< T. ay + Ar. fundu + T. -) Ay fndgiller familyasndan, 2-5 m kadar boyda, yapraklar byk, gvdesi marangozlua elverili, beyaz iekli, meyveleri 1-2 tohumlu, tohumlarndan ya elde edilen ve tespih yaplan alms bir bitki, Styracaceae, (TBAS, 37; BTS, 65; DS, I, 416) ay fst: (< T. ay + Ar. fustu + T. -) Grgen meyvesi (DS, I, 416) ay gl: (< T. ay + Far. gul + T. -) ki enekliler snfnn dn ieigiller familyasndan, iekleri byk ve krmz renkli, ok yllk, otsu ve rizomlu bir akayk tr, Peconia corollina, (TS, 1, 174; TBAS, 37; DS, I, 416; DS, I, 432; TaS, I, 341) ay kk: (< T. ay + Far. kk) Bir eit zehirli mantar (DS, I, 417) aykula: (< T. ay + kula) ok yllk, sar iekli ve al grnnde bir bitki; uha ieinin bir tr, Primula auricula, (TS, 1, 174; TBAS, 38; DS, I, 416; TaS, I, 341) ay liforu: (< T. ay + ? lifor + T. -u) bk. gzelavrat otu (TBAS, 38) ay ligarbas: (< T. ay + Yun. ligarba + T. s; < Yun. ligarba; www.ekshi.net) bk. gzelavrat otu (TBAS, 38) ay mantar: (< T. ay + Yun. manitari + T. -) Zehirsiz mantarlardan Boletus trlerine verilen genel ad. Yenen byk mantarlardr, Boletaceae, (TBAS, 38; BTS, 65) aynga: (< Erm. aynga) Kaak ttn, ttn (TS, 1, 175) ay otu: (< T. ay + otu) Geni ve parlak yaprakl bir eit yaban ot (DS, I, 420) ayparma: (< T. ay + parma) 10-20 cm ykseklikte, otsu, parazit ve krmz iekli bir bitki, Phelypaea tournefortii, (TBAS, 38)

205

aypenesi: (< T. ay + Far. pene + T. -si) Aypenesigiller familyasndan, iekleri kurutularak aylara koku vermesi iin katlan, ok yllk, dikenli ve otsu bir bitki, Acanthus dioscoridis, (TBAS, 39; BTS, 66) ay soan: (< T. ay + soan) bk. ada soan (TBAS, 39) ay algam: (< T. ay + Far. al am + T. -) Da soan da denilen, ince, yeil yaprakl, yumru kkl bir ot (DS, I, 420) ayt: (< Ar. d; Eren, 176; Tietze, 237), (And. Az.: hayt) Mine ieigillerden, Akdeniz evresinde yetien, kk, ince yaprakl, kokulu, mavi, beyaz veya meneke renginde iekler aan, halk indinde kutsal saylan, 1-2 m boyunda bir aak, hayt, Vitex agnuscastus, (TS, 1, 176, 968; DS, I, 421; TaS, I, 317) ay zm: (< T. ay + zm) Fundagillerden, 25 cm kadar boyda, kk taneli yemiler veren, Karadeniz Blgesinde yksek kesimlerde orman altlarnda yaygn olarak bulunan ve yaprak dken tyl bir bitki, Arbutus uva ursi, (yaban mersini), (TS, 1, 176; BTS, 65) ay yemii: (< T. ay + yemii) Koca yemi (DS, I, 421; TBAS, 39) aylandz: (< ince ailantodan; TS, 1, 177) Sedef otugillerden, Avrupaya inden getirilmi, ksa zamanda yetiip boy att iin bir glge aac olarak dikilen, kt kokan bir aa, kokar aa, Ailanthus glandulosa, (TS, 1, 177) aynsefa: (< Far. ayn- af) Birleikgillerden, iekleri sar renkli bir kr bitkisi, Calendula arvensis, (TS, 1, 178) ayrelli: (< ? Yun.) Kukonmaz iei (DS, I, 430) ayr anak yaprakllar: (< T. ayr + anak + yaprakllar) anak yapraklar birbirine bitimi olmayan bitkiler (TS, 1, 179)

206

ayrk otu: (< T. ayrk < ET. adrk + otu) (And. Az.: aylk) Budaygillerden, kk hekimlikte idrar sktrc olarak kullanlan, ok yllk, rizomlu, otsu ve yabani bir bitkidir, Agropyrum repens, (TS, 1, 179; TBAS, 39; BTS, 66; DS, I, 425; AVA, 246) ayr ta yaprakllar: (< T. ayr + Ar./Far. tc + T. yaprakllar) Ta yapraklar birbirine bitiik olmayp yan yana yer alm bulunan bitkiler (TS, 1, 181) ayekadn: (< z. is. Aye + Sod. kadn), (And. Az.: adn, aaadun, aa kadn, ayagadn, ayakadn) Klksz, lezzetli bir tr fasulye (TS, 1, 181; DS, I, 113, DS, I, 431; DS, XII, 4426; Kr.Y.A., 272, 475) ayu mamuu: (< T. ay + ? mamuk + T. -u) Yabani can erii (DS, I, 432) ayva: (< Far. biy; Nianyan, 34; Eren, 29; Tietze, 244), (And. Az.: eyva, hayva, heyva) Glgillerden, iekleri iri ve pembe, yapraklarnn alt tyl, orta ykseklikte bir aa ve bu aacn byk, sar renkte, tyl, mayho, dokusu serte, ufak ekirdekli meyvesi, Cydonia vulgaris, (TS, 1, 181; BTS, 66; DS, VII, 2355; DS, XII, 4516; AA, 140; AAT, 56; DA, 120, 159; EYAD, 162; Gaz.A., III, 397; GD AT, 84, 288; Ka.Y.A., 252, 276; K AT, 222; Kr.Y.A., 218, 482; OAAD, 40, 160; ST AT, 243; T YA, 254; UA, 85, 113; TaS, III, 1907) ayvadana: (< Yun. ayiovotano; Eren, 29; Tietze, 244) Ykseklii 15-70 cm, sk tyl, soluk sar iekli, ok yllk ve otsu bir bitki, Archillea nobilis (TS, 1, 181) ayvagan: (< Far. biy + T. kan) Beyaz iek aan, dere kenarlarnda yetien bir eit aa (DS, I, 433) azak: (< ? ) Domates (DS, I, 435) azak eiri: (< ? azak + Yun. koron + T. -i) bk. eir kk (TBAS, 39)

207

azan: (< T. azan), (And. Az.: azgan, azzan) Dikenli, bol ve ufak sar iekli bir eit al (DS, I, 435, 438, 443) azat: (< Far. zd; MBTS, 1, 240) 1. Krlarda yetien tek ve byk aa, 2. Yabani armut, 3. Ormanda, tarlada budanmadan bymeye braklm aa, 4. ri aa, 5. Palamut aac, 6. Budanm byk mee, ard aac (DS, I, 435) azezi: (< Ar. az z + Ar. -), (And. Az.: azazi) Taneleri sivri ulu bir eit zm (DS, I, 437) azrgan: (< T. azrgan) Yol kenarlarnda birbirine sarlarak byyen, boyu iki- metre kadar ykselebilen bir eit dikenli bitki (DS, I, 440) azmuk: (< T. azmuk), (And. Az.: azmuh) Bahe ve bostanlarda biten yabani otlar (DS, I, 443) azor: (< ? ) Ste benzer bit aa (DS, I, 443) azraz: (< ? ) Ormanlarda kendiliinden yetien bir meyve aac ve bu aacn kk kahverengi meyvesi (DS, I, 443) azvay: (< Far. zvy; Tietze, 251; Eren, 30), (And. Az.: azvy) Ac bir bitki, sarsabr (DS, I, 443) -Bbabaa: (< Srpa-Hrvata popadica; Tietze, 253) 1. Papatya, 2. Pire ldren bir eit ot (DS, II, 448; TBAS, 40) baba inciri: (< Far. bb + encr + T. -i) Olgunlamadan den erkek incir (DS, II, 450) babak: (< ocuk dili) ocuk dilinde kabak, kavun, karpuz vb.ne verilen ad (DS, II, 450)

208

babr: (< Yun. ppiri; Tietze, 254), (And. Az.: babra, babrik, barba) Gl kenarlarnda biten bir eit saz (DS, II, 453; TBAS, 40) babut: (< ? ), (And. Az.: bacud) Taze fasulye (DS, II, 455) babutsa: (< ? ) Msr inciri (DS, II, 455) bacakkran: (< OFar. pak + T. kran) Nemli blgelerde yetien yeilimsi sar iekli bir bitki, Narthecium, (TS, 1, 189) badat: (< Fr. patate Eski zamanda Orta Amerikada yaayan Taino Kzlderililerinin dilindeki batata (patates) kelimesinden; Tietze, 256) Birleikgillerden, ekeri ok, bir tr yer elmas (TS, 1, 190) baddem: (< ? ) Kaynatldnda al renk veren bir eit ot (DS, XII, 4439) badem: (< Far. bdm; Nianyan, 36; Eren, 32; Tietze, 256), (And. Az.: bayam, bayan, byam, paya, payam, payem, piyam) Glgillerden, 6-8 m ykseklikte, yurdumuzun her yerinde yetien, dikensiz, pembe veya beyaz iekli bir aa ve bu aacn ya veya kuru yenilen yemii, Amygdalus communis, (TS, 1, 190; TBAS, 40; BTS, 68; DS, II, 578; DS, XII, 4449; DS, XII, 4640; DA, 136, 149; EYAD, 47, 76; EYAD, 237; Gaz.A., III, 550; GD AT, 301; Ka.Y.A., 202; Kr.Y.A., 464; UA, 128; TaS, I, 465; TaS, V, 3182) bad: (< Erm. patic; Eren, 32; Tietze, 257) Bir eit ot (DS, XII, 4439) badramba: (< Far. bdranbya/bd-rang-bya; Tietze, 258) Arlarn ok sevdii gzel kokulu bir ot (DS, II, 467) badi: (< ? badik < badi) Ufak msr, cin msr (DS, II, 470) badik: (< ? badik ksa boylu, bodur, tknaz; Tietze, 258) Kuru fasulye (DS, II, 470)

209

bagmen: (< bamen < Far. b bn; Tietze, 262) Bir eit armut (DS, II, 472) baa: (< ET. bka kurbaa; MBTS, 1, 254) Yapraklar yaralar iyiletirmekte ve et dolmas sarmakta sebze olarak kullanlan, bir veya ok yllk otsu bitkiler (TBAS, 40; DS, II, 473) baa yapra: (< baa < ET. bka + yapra) bk. baa (TBAS, 41) baboan: (< Far. b + T. boan) Kskt, eytansa (TS, 1, 192) babozan: (< Far. b + T. bozan) bk. bostanbozan (TBAS, 41) Badat hurmas: (< z. is. Badat + Far. urm + T. -s) bk. amme (DS, I, 239) bargan: (< T. bargan), (And. Az.: baurgan) Tarla sarma (DS, II, 479) barsak otu: (< T. barsak < ET. bagrsuk + otu) Farekula (TS, 1, 195) bartlak: (< ET. bagrlak < bar gs + -lak eki Aradaki -t- eki fonetik bir ilvedir; Tietze, 261), (And. Az.: boartlak, bourtlak) 1. Yoncaya benzeyen bir ot, 2. Yeni kan baak (DS, II, 480, 723, 731) balak: (< T. balak) Sarmak (DS, II, 484) barbtn: (< T. bar + btn), (And. Az.: baribtn) Top ekirdekli bir eit kavun (DS, II, 484; 533) barkara: (< T. bar + kara) bk. baldrkara (TBAS, 41) bahar: (< Far. behr) 1. Zeytin ekirdei ve ceviz byklndeki kavun, 2. Yeillik, yenilebilen otlar, 3. Sigara ttn (DS, II, 487) bahar otu: (< Far. behr + T. otu) bk. uha iei (TBAS, 41)

210

bahe domatesi: (< Far. b a + Yun. domates + T. -i) Tarla ve bahelerde suni gbre kullanmadan, doal olarak yetitirilen domates tr (TS, 1, 200) bahe hezareni: (< Far. b a + Far. hezr-reng + T. -i) bk. hezaren (TBAS, 41) bahe kekii: (< Far. b a + ? kekik + T. -i) Bahelerde zel yntemlerle yetitirilen kekik (TS, 1, 200) bahe nanesi: (< Far. b a + Ar. nan + T. -si) Bahelerde yetitirilen bir nane tr (TS, 1, 200) bahe teresi: (< Far. b a + Far. tere + T. -si) bk. tere (TBAS, 41) bk: (< Far. bk; MBTS, 1, 264) Esrar otu, afyon (DS, II, 489) bakam: (< Ar. ba am) Baklagillerden, odunundan krmz boya karlan bir aa, bakkam, Haematoxylon campechianum, (TS, 1, 202) bakldak: (< T. bakldak ?) Taze fasulye (DS, II, 492) bakldak otu: (< T. bakldak + otu) Susam (DS, II, 492) bakr bac: (< T. bakr + bac) Dere kenarlarnda yetien bir eit sarmak (DS, II, 494) bakla: (< Ar. b il; MBTS, 1, 267), (And. Az.: baala, bahla, bala, bekle, boklo, paala, pala, pahla, pala, pakla, palaa, patla) Baklagillerden, yurdumuzun her yerinde yetitirilen, beyaz iekli, taneleri bad iinde bulunan tek yllk, otsu bir bitki ve bu bitkinin yeil rn veya kuru tanesi, Vicia faba, (TS, 1, 205; BTS, 71; DS, II, 473, 494, 496; DS, IX, 3379, 3381; DS, XII, 4632; AA, 149; AAT, 205; AAT, 43; AVA, 340; Erz. .A., III, 254; Gaz.A., III, 547; GD AT, 178, 301; K AT, 18; OAAD, 254; SA, 184; T YA, 251; UA, 128; ZBK A, 164, 190)

211

baklaals: (< Ar. b il + T. als) Ekin tarlalarnda yetien, yeil meyveli, baklagillerden bir bitki (DS, II, 495) bakla iei: (< Ar. b il + T. iei) Sarmtrak eflatuna alan beyaz renkte olan bitki (TS, 1, 205) baklagiller: (< Ar. b il + T. -giller) Bakla, fasulye, akasya, keiboynuzu gibi badl pek ok sebze ve aalar iine alan, yapraklar paral, iekleri er dii, anak yapraklar 5li ve birleik, 10 adet stamenli, legmen ya da lomentum tipi meyveleri olan, lkemizde 68 cins ve 100 kadar trle temsil edilen, bir, iki ya da ok yllk, otsu, alms ya da aas bitkiler (TS, 1, 205; BTS, 71) baklakran: (< Ar. b il + T. kran) bk. canavar otu (TBAS, 41) bakla soan: (< Ar. b il + T. soan) Bakla zaman kan bir eit soan (DS, II, 495) balanur: (< ? ) ncir (DS, XII, 4441) balaband: (< Far. blbn; Tietze, 269) Kaynatlarak iilen bir ot (DS, II, 497) baladz: (< ? ), (And. Az.: balardz, balar, balarz, balaz, baldz) 1. Aa, asma filizi, srgn, fkn, pi, 2. allar arasnda yetien, yakacak olarak kullanlan bir bitki (DS, II, 497) bal armudu: (< T. bal + Far. emrd + T. -u) bk. balbarda (DS, II, 500) balalama: (< T. bal + a()lama) bk. balbarda (DS, II, 500) balbal: (< T. bal + bal) Beyaz ve yuvarlak taneli bir eit zm (DS, II, 500)

212

balbarda (< T. bal + barda) 1. Erken olgunlaan, yeil renkli, ok sulu ve tatl bir eit armut, 2. Kk yaprakl, krmz iekli, krld zaman tatl bir su salveren zehirsiz bir ot, (DS, II, 500) balbardak: (< T. bal + bardak) bk. balbarda (DS, II, 500) balk hurmas: (< OT. balk + Far. urm + T. -s; < OT. balk < balk + -(a); Eren, 35) Msr ve Irakta yetien bir eit hurma (DS, II, 501) bal iei: (< T. bal + iei), (And. Az.: bal i) Almak yaprakl, krmz veya krmzya alar sar renkli iekli aak (TS, 1, 208; DS, II, 501) baldran: (< kk belli deildir; MBTS, 1, 271) Maydanozgillerden, nemli yerlerde yetien, bir veya iki yllk, beyaz iekli, paral yaprakl, kuvvetli kokulu ve otsu bir bitkidir, Conium maculatum, (TS, 1, 208; TBAS, 42; BTS, 73; DS, II, 501; DS, XII, 4442; AA, 118; E A, 259) baldran otu: (< ? baldran + T. otu) bk. baldran (TBAS, 42) baldrgan: (< grne gre bal-tr- fiilinin fiilsfat; Tietze, 270) 1-1.5 m ykseklikte, ok yllk, zel kokulu, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir. Erzurum ve Kars blgelerinde gvdesi, kabuu soyulduktan sonra i olarak yenir. Heracleum trachyloma, (TBAS, 42) baldrkara: (< T. baldr + kara) 10-25 cm boyunda, ok yllk ve otsu bir bitkidir. Yaprak sap dip ksmda siyah renklidir. Toprak st ksm balgam sktrc ve ksrk kesici olarak kullanlr. Asplenium adiantum-nigrum, (TBAS, 43) baldrkz: (< T. baldr + kz) Semiz otu (DS, II, 502) balgam elmas: (< Ar. bal am + T. elmas) Sar renkli, iri ve tatl bir eit elma (DS, II, 503)

213

balk ausu: (< T. balk + ausu) Sar stleen denilen bitki (TaS, I, 390) balkkran: (< T. balk + kran) Tohumu suya atld zaman balklar sersemletirerek suyun yzne kmalarn temin eden sar iekli ve saplar stl bir bitki (DS, II, 505) balk otu: (< T. balk + otu) Cava ve Malabarda yetien, zehirli meyvesiyle balklar sersemleterek avlamaya yarayan bir bitki, Anamirta (TS, 1, 210) balk ldren: (< T. balk + ldren) Sar stleen denilen bitki (TaS, I, 391) balk stleeni: (< T. balk + stleeni) bk. balkkran (DS, II, 505) balmk: (< T. balm + k) Baharda yetien ve yaprandan brek yaplan bir bitki (DS, II, 505) bal kaba: (< T. bal + kaba) i turuncu, iri ve tatl bir kabak eidi, Cucurbita moschata, (TS, 1, 211) balkadn: (< T. bal + Sod. kadn) Yenilebilen bir eit mantar (DS, II, 507) balkza: (< T. bal + kz + a) Yars krmz, yars beyaz veya kark olarak meyve veren dut aac (DS, II, 508) ball: (< T. ball), (And. Az.: bli) Koyu pembe renkli, ince kabuklu, ekirdei orta byklkte, ksa sapl ve ok tatl bir eit kiraz (DS, II, 506, 509) ballbaba: (< T. ball + Far. bb) Ballbabagillerden, boynuz gibi meyvesi olan ve tanelerinden tespih yaplan, beyaz iekli, bir ya da ok yllk otsu bir bitki, Lamiumalbum, (TS, 1, 212; TBAS, 43; BTS, 375; DS, II, 509) ballbabagiller: (< T. ball + Far. bb + T. -giller) Gvdeleri drt keli, yapraklar basit ya da paral, gzel kokan, aromatik ya iermelerinden dolay farmakoloji ve parfmeri sanayiinde kullanlan, lkemizde 750 kadar trle temsil edilen, nane, lavanta

214

iei, kekik gibi kokulu bitkileri iine alan, bir ya da ok yllk, otsu ya da alms bitkiler (TS, 1, 212; BTS, 75) ball boynuz: (< T. ball + boynuz) Bakla eklinde ve kahve renkli, yenilebilen tatl bir eit meyve (DS, II, 509) ballca: (< T. ballca) Bir eit armut (DS, II, 509) balldar: (< T. ball + dar) ncir (TS, 1, 212); ballk: (< T. ballk), (And. Az.: bollk) Baklagillerden, iei emildiinde tatlms bir madde karan bitki (DS, II, 510, 735) ballka: (< ? ) Soya fasulyesi (DS, II, 510) ballkara: (< T. ball + kara) Bir eit kara incir (DS, II, 510) ballk otu: (< T. ballk + otu) bk. ballbaba (TBAS, 43) bal mantar: (< T. bal + Yun. manitari + T. -) stanbul civarnda (Belgrat orman) yetiir, yenen bir trdr, Armillariella mellea, (TBAS, 43) balma zm: (< ? balma + zm), (And. Az.: balma) Taneleri iri ve koni eklinde olan kurutulmaya elverili zm (DS, II, 510) balsama: (< Far. belesn) Misvak aac (TaS, I, 394) baltabatak: (< T. balta + batak; < balta < ET. baltu Hangi dilden alnd kesin olarak belli deildir, kelime Trkeden komu dillere de gemitir MBTS, 1, 275; Eren, 37) Kr sarma (DS, II, 511) bal zm: (< T. bal + zm) Kokulu ve yuvarlak taneli bir eit beyaz zm (DS, II, 512; GD AT, 264)

215

bambal: (< ? ), (And. Az.: pampal) Karaaacn meyve veya iekleri, 2. Gelincik iei (DS, II, 513; DS, IX, 3388) bambu: (< Fr. bambou) Budaygillerden, scak lkelerde yetien, boyu 25 m kadar olabilen, mobilya, merdiven, baston gibi birok eyann yapmnda kullanlan bir tr kam, Bambusa vulgaris, (TS, 1, 214; BTS, 75) bambul: (< ? bambul; Tietze, 275) Zambak (DS, II, 514) bambul otu: (< ? bambul + T. otu), (And. Az.: mambalotu) Scak ve lman blgelerde yetien otsu veya al tr bir bitki, Heliotropium, (TS, 1, 214; DS, IX, 3115) bamya: (< Far. bmiya, Ar. bmiy/bmiya; Tietze, 275), (And. Az.: bamya, bamile, bamiye, bamle, banya, mamya, mamye, manya) Ebegmecigiller familyasndan, lkemizde kltr yaplan, msilaj bakmndan zengin meyveleri hem taze olarak, hem de kurutularak yenilen bir bitki, Hibiscus esculentus, (TS, 1, 214; BTS, 75; DS, II, 514; DS, IX, 3116; Erz. .A., III, 37; Gaz.A., III, 71; Ka.Y.A., 146; Kr.Y.A., 279, 463; TAYA, 12, 33; ZBK A, 175) banadura: (< t. pomidoro/pomodoro; Tietze, 274), (And. Az.: bamador, banada, banadara, banader, banadora, banadore, banadur, banatura, bandura, bonadura, mamador, manadura, manator, panadora, panadura) Domates (DS, II, 515; DS, IX, 3116, 3389; DS, XII, 4443) ban aac: (< Ar. bn + T. aac) 1. Asyann tropik blgelerinde ve Afrikann kuzeyinde yetien, yapraklar telek damarl, iekleri salkm durumunda, meyvesinden kokusuz bir ya elde edilen aa, Moringa oleifera, 2. Sepeti sd, sorkun (TS, 1, 214) banak: (< T. banak < ban-; Tietze, 275) Marul (DS, II, 516)

216

banda: (< Yun. bnda < t. banda; Tietze, 276), (And. Az.: banga, banta, panta) 1. Yaban armut, ahlat, 2. Elmadan kk, ekimtrak bir meyve, elmann ufa (DS, II, 517, 519; TBAS, 222) bandk: (< T. bandk) Genie yaprakl yabani bir ot (DS, II, 517) Bandrma: (< z. is. Bandrma), (And. Az.: bandurma, bondrma) ri taneli beyaz zm, razak (bandrma kab, bandrma zm), (DS, II, 518) Bandrma kab: (< z. is. Bandrma + T. kab) bk. bandrma (DS, II, 518) Bandrma zm: (< z. is. Bandrma + T. zm) bk. bandrma (DS, II, 518) ban otu: (< Ar. bn + T. otu) Asya, Kuzey Afrika ve Avrupann scak blgelerinde yetien, 20-100 cm ykseklikte, yapraklar ar kesici olarak kullanlan, yumuak tyl, zehirli ve otsu bir bitki, Hyoscyamus, (TS, 1, 216; TBAS, 44; BTS, 75) banraz: (< ? ) Kayn aac (DS, II, 522) baobap: (< Afrika yerli dillerinden) Ebegmecigillerden, scak lkelerde yetien, ok yksek olmamakla birlikte, gvdesinin evresi 20 m yi aabilen bir aa, Adansonia digitata, (TS, 1, 217) bara barmak: (< T. bara barmak ?) Bir eit ot (DS, II, 524) barbun: (< Yun. barbounia ~ t. barbone < Lat. barba ~ HAvr. *bhardha; Nianyan, 41; Eren, 40) Barbunya (fasulye) (DS, II, 527) barbunya: (< Yun. barbounia ~ t. barbone < Lat. barba ~ HAvr. *bhardha; Nianyan, 41; Eren, 40) Taneleri yuvarlak, oval veya yass, krmz benekli bir tr fasulye, (barbun), (TS, 1, 218; DS, II, 527) barca: (< ? ) Pekmez yapmaya elverili, sulu, beyaz zm eidi (DS, II, 527)

217

bardack: (< T. bardak + -ck kltme eki; Tietze, 280) 1. Taze incir, 2. Uzun, kokulu, sar veya mor renkte bir eit erik (DS, II, 527) bardack erii: (< T. bardakk + erii) bk. bardack 1, (DS, II, 527) bardak: (< ET. bart testi, kap + -ak kltme eki; Tietze, 280) bk. bardack 1, (DS, II, 527) bardak: (< T. bardak) bk. bardack 1, (DS, II, 527) bardak inciri: (< T. bardak + Far. encr + T. -i) bk. bardack 1, (DS, II, 529) bardak erii: (< T. bardak + erii) ri ve tatl bir tr erik (TS, 1, 219) barnak: (< T. parmak; Eren, 325; Nianyan, 348) Havu (DS, II, 535) bartnya otu: (< EYun. partnion + T. otu) Msr tarlalarnda yetien, 30-35 cm yksekliinde bir bitki (DS, II, 535) bartlak: (< T. bartlak), (And. Az.: bartlek) lkbaharda tarlalarda kendiliinden yetien ve sar iek aan yabani bir ot (DS, II, 535) bartun: (< Yun. partnin/partn; Tietze, 284) Yiyen hayvanlar ldrebilen zehirli bir ot (DS, II, 535) barut aac: (< Yun. pyrits barut + T. aac) Cehrigiller familyasndan, 2-3 m ykseklikte, kabuklar mshil olarak kullanlan, dikensiz bir aaktr, Frangula alnus, (TBAS, 44; BTS, 77) basba: (< ? bas + T. ba) Gzerin stne gelen tohumluk iri buday (DS, II, 538)

218

basur otu: (< Ar. bsr + T. otu) Dn ieigillerden, nemli ormanlarda biten, kklerinde basur memelerine iyi gelen bir madde bulunan, sar iek aan kk bir bitki, Ranunculus ficaria, (TS, 1, 228) basya: (< Lat. bassia) Sapotugillerden, tohumlarndan sabunculukta kullanlan bir ya elde edilen, Asyada yetien bir aa (TS, 1, 228) baak: (< T. ba + ak kltme eki; Eren, 43; Clauson, 378; Tietze, 290) Arpa, buday, yulaf gibi ekinlerin taneleri tayan klkl ba, Spika, (TS, 1, 235; BTS, 77; DS, II, 565; E A, 196; Kr.Y.A., 244, 463) babtn: (< T. ba + btn) Krmz pancar (DS, II, 559) balahana: (< T. ba + Yun. lahano) Yapraklar sk, yuvarlak bal lahana, Brassica oleracea, (TS, 1, 239) bal ot: (< T. bal + ot) Ekinler arasnda biten yabani ot (DS, II, 564) bataklk nergisi: (< T. bataklk + Far. nergis + T. -i) Avrupa ve Kuzey Amerikada gneli su kylarnda yetien ok yllk bir bitki, Caltha palustris, (TS, 1, 244) bataklk sseni: (< T. bataklk + Ar./Far. ssen + T. -i) Rizomlu, ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir. Dere ve bataklk kenarlarnda yetiir, Iris pseudacorus, (TBAS, 44) bat mazs: (< T. bat + Far. mz + T. -s) Servigiller familyasndan, ana vatan Kuzey Amerika olan, yapraklar salgl, sarms ya da mavimsi yeil, kozalaklar olgunlatnda dikdrtgenimsi olan, lkemizde park ve bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen aa ya da alms bitkiler, Thuja occidentalis, (BTS, 80) batrgan: (< T. batrgan) Yapra maydanoza benzeyen ve sap soyularak yenen bir bitki (DS, II, 468) batsabak: (< ? ) Ta yapraklar bitiik bir iek (DS, II, 571)

219

bavala: (< ? ) Sar renkli zehirli bir iek (DS, II, 573) bayr turpu: (< ? bayr + Far. turb + T. -u) ri bir turp tr, Cochlearia armoracia, (TS, 1, 248) baytaran: (< Ar. abaytarn; Tietze, 73), (And. Az.: baytran, paytar, paytaran) nce yaprakl, gzel kokulu, Kbe sprgesi de denilen bir bitki (DS, II, 585; DS, IX, 3416, 3417) bazik: (< Fr. basique; TS, 1, 251) Yaban armudu, ahlat (DS, II, 587) bazin: (< ? ) Evlenme iei de denilen bir iek (DS, II, 587) bazitli mantarlar: (< Fr. baside + T. -li + Yun. manitari + T. -lar) Sporlar bazitlerin iinde bulunan mantarlar grubu (TS, 1, 251) bebekik: (< bebe ocuk dili + T. -kik kltme eki; Tietze, 300) Gelincik iei (DS, II, 590) becik kula: (< ? becik + T. kula) Ekimsi tad olan bir ot (AVA, 308) be: (< ? ) Bir eit aa (DS, II, 593) bediren: (< ? ), (And. Az.: bedren) 1. itlembik aacnn iei, 2. Sakz aacnn meyvesi (DS, II, 595, 596) begonvil: (< 19. asrn banda hret kazanan Fransz kaptan Bougainvillein adndan; Tietze, 304) Akdeniz blgesinde yaygn bir iek (TS, 1, 255) begonya: (< Lat. begonia Michel Begonun adndan) Begonyagillerden, dekoratif yapraklar ve renkli iekleri olan, pek ok eitleri bulunan scak lke bitkisi, Begonia, (TS, 1, 255)

220

begonyagiller: (< Lat. begonia + T. -giller) ki eneklilerden, rnei begonya olan bir bitki familyas (TS, 1, 255) be brk: (< T. bey + brk; < ET. brk; MBTS, 1, 414) Bostangzeli, kadife, horozibii de denilen iek (TaS, I, 480) bekmezcik: (< Far. begmz + T. -cik; OT. bekmes/pekmes < Far. begmz; MBTS, 3, 2480) Tarlarlarda yetien bir eit ot (DS, II, 604) Bekta zm: (< z. is. Bekta + T. zm) 1. Takrangillerden bir al, 2. Bu alnn mayho, nohut byklnde, ak veya kara yemii, Ribes grossularia, (TS, 1, 258) beladan: (< Yun. pltanos; Tietze, 308; Eren, 333), (And. Az.: meleden, piladan) 1. Bir eit nar, 2. Mee kklerine sarlan gzel kokulu, sarmak gibi bir bitki (TBAS, 45; DS, IX, 3154; DS, XII, 4648) belbalyan: (< T. bel + balayan) Beyaz renkli bir eit zm (DS, II, 606) belemir: (< ? belemir; Tietze, 309), (And. Az.: melemir) Orta Anadoluda tarlalarda yetien, iekleri mavimsi renkte bir yllk bir bitki, peygamber iei, mavi kantaron, Cephalaria syriaca, (TS, 1, 260; DS, IX, 3155) belen: (< EAT. bele-bile, kk kesin olarak belli deildir; MBTS, 1, 323), (And. Az. belem) Kokulu, iri beyaz taneli bir eit zm, avu zm (DS, II, 610, 612) belerce: (< ? belerce; Tietze, 305) Rengi sarmtrak beyaz olan, kk ekirdekli, ince kabuklu zm (belere zm), (DS, II, 613) belere zm: (< ? belerce + T. zm) bk. belerce (DS, II, 613) belestik: (< ? ) Ele srnce sabun gibi kpren bir eit bitki (DS, II, 615)

221

belladonna: (< t. belladonna < bella gzel + donna kadn; Tietze, 311) Gzelavrat otu (TS, 1, 264) bembenlik: (< T. ben + benlik) Hasr sandalye ve hasr rmeye yarayan bir eit ot (DS, II, 624) benek: (< T. benek) Bir eit ot (DS, II, 627) beneklikse: (< T. benekli + Far. kse) Tanelerinin karn ksmnda benekler bulunan bir eit fasulye (DS, II, 627) benevi: (< Far. benef meneke renginde, mor; Tietze, 314) itlembik (TaS, I, 508) bengildek: (< T. bngldak < bngl anlatma g katan sz; MBTS, 1, 355) bk. ban otu (TBAS, 45) bengilik otu: (< Far. bengi + T. lik + otu; < Far. bengi esrar; MBTS, 1, 330), (And. Az.: mengilik otu) Bir eit al ot (TBAS, 45; DS, IX, 3163) benli belerce: (< T. benli + ? belerce) Beyaz renkte, krmz benekli bir eit zm (DS, II, 629) benlik: (< T. benlik) Krlarda yetien, dikenli ve sar iekli bir ot (DS, II, 629) benli zm: (< T. benli + zm) Tanelerinin zerinde benler bulunan bir eit zm (DS, II, 629) ber: (< ? ber; Tietze, 317) Macar zm denilen meyvedir ki bundan kse ad verdiimiz yapkan madde karlr (TaS, I, 512) berdi: (< Ar. bard; Tietze, 317) Suda yetien, kama benzer bir eit ot (DS, XII, 4454)

222

bere otu: (< ? ET. bere + T. otu) bk. yapkan otu (TBAS, 45) bergamot: (< t. bergamotto < T. be armudu) Turungiller familyasndan,

kabuklarndan reel yaplan, taze meyvelerinden bergamut esans elde edilen ve parfmeri sanayiinde kullanlan aas bitkiler, Citrus bergamia, (TS, 1, 271; BTS, 84) berge: (< Far. barga; Tietze, 318), (And. Az.: berke) 1. Kays, zerdali, 2. eftali (DS, II, 633; ST AT, 220) bertik otu: (< T. bertik + otu) Yaralarn tedavisinde kullanlan bir eit ot, Asparagus officinalis, (DS, II, 637) beslek karan: (< T. beslek + karan; < besi+le-mek < bis+le-mek; MBTS, 1, 341) ok kk, kuru soan (DS, II, 640) Besni zm: (< z. is. Besni + T. zm) En iyisi Besnide yetien, ekirdeksiz, ok tatl, yuvarlak taneli bir eit zm (DS, II, 640; EYAD, 51, 231; Gaz.A., III, 94) bebyk: (< T. be + byk) ri mumula (TS, 1, 276) bedamar otu: (< T. be + damar + otu) bk. baa (TBAS, 45) beparmak: (< T. be + parmak) Ayt ad verilen kk bir aa (DS, II, 645) beparmak otu: (< T. be + parmak + otu) Glgillerden, yol kylarnda ve ayrlarda yetien, srgne kar kullanlan bir bitki, kurt penesi, Potentilla reptans, (TS, 1, 277) bey: (< ET. bg; Tietze, 304) Bir eit msr (DS, XII, 4455) bey armudu: (< T. bey + Far. emrd + T. -u) ri, kokulu ve tatl bir armut tr (TS, 1, 279)

223

beyaz iri: (< Ar. bay + Far. sir) bk. iri otu (TBAS, 46) beyaz pleme: (< Ar. bay + T. pleme) bk. akpleme (TBAS, 46) beyazdikencik zm: (< Ar. bay + T. dikencik + zm) nce kabuklu, kk ekirdekli, sivri taneli ve ge olan zm (DS, II, 647) beyaz divlek: (< Ar. bay + T. divlek) bk akbulama (DS, I, 143) beyaz harbak: (< Ar. bay + arba ) bk. akpleme (TBAS, 46) beyaz kam: (< Ar. bay + ? T. kam) bk. kam (TBAS, 46) beyaz kekik: (< Ar. bay + ? kekik) 50 cm kadar ykseklikte, mor iekli, kekik kokulu, ok yllk ve alms bir bitkidir. Bat ve Gney Anadoluda kekik yerine kullanlr, Coridothymus capitatus, (TBAS, 46; DS, II, 647) beyaz kzlck: (< Ar. bay + T. kzlck) bk. kzlck (TBAS, 46) beyaz mantar: (< Ar. bay + Yun. manitari) bk. un mantar (TBAS, 46) beyaz ot: (< Ar. bay + T. ot) bk. ac yavan (TBAS, 46) beyaz papatya: (< Ar. bay + Yun. papadia) Papatyagiller familyasndan, 10-35 cm ykseklikte, bir yllk, otsu ve paral yaprakl bir tr, Anthemis chia, (TBAS, 46; BTS, 87) beyaz pren: (< Ar. bay + Yun. prinos) bk. biberiye (TBAS, 46) beyaz salkm: (< Ar. bay + T. salkm; < sarkm < sark-; Clauson, 826) bk. akasya (TBAS, 47) beyaz soan: (< Ar. bay + T. soan) bk. ada soan (TBAS, 47)

224

beybeendi: (< T. bey + beendi), (And. Az.: beybeyendi) Kokusuz, trl renklerde olan bir iek (DS, II, 647) beybrei: (< T. bey + brei) Bir iek tr (DS, II, 647) beydug: (< ? ) Bir eit ot (DS, II, 647) beylerce: (< ? Belki bir yer adndan; Tietze, 305) Byk, beyaz, yuvarlak taneli ve kokulu bir eit zm (DS, II, 648) beyolu: (< T. bey + o(u)lu) Bir eit zm (DS, II, 648) beyzamba: (< T. bey + Ar. zanba + T. -) Gney ve Bat Anadoluda 10-1300 metrede kire talar ve kum talar zerinde yapraklarn dken aalardan olumu orman ve ayrlklar arasnda yetien ve mays aynda iek aan bir bitki, Lilium candidum, (DS, II, 649; www.google.com) bezelye: (< Yun. bizlia < t. piselli; Tietze, 329) (And. Az.: bedene, bereme, bezene, bezerna baklas, bezerne) Baklagillerden, beyaz, leylk ve krmzms iekleri olan, yurdumuzun her yannda yetitirilen, trmanc bir bitki ve bu bitkinin yuvarlak tanesi, Pisum sativum, (TS, 1, 283; BTS, 88; DS, II, 632, 651; K AT, 339) bezir: (< Ar. bezr; Nianyan, 50) Ac, tohumluk patlcan (DS, II, 653) bcrgan otu: (< ? bcrgan + T. otu; < bcrgan kk belli deildir; MBTS, 1, 354) Nanegillerden, kokulu ve ila olarak kullanlan zehirli bir ot (DS, II, 655) bgn: (< T. bikin < bkn) Bir yabanl ot (DS, II, 655) bldrcnbudu: (< T. bldrcn + budu; ET. budursun (buldursun ?) Clauson, 309; Tietze, 332) Bir armut eidi (DS, II, 664)

225

blka: (< ? ) ri ve izgili yaprakl bir kr bitkisi (DS, II, 665) blkaz: (< ? ) Yuvarlak taneli, yeil zm (DS, II, 665) bra otu: (< ? bra + T. otu) Dokumada kullanlan bir ot (DS, II, 669) bralk: (< ET. burak kelimesinin bir varyant; Tietze, 397), (And. Az.: bralak, brlak, buralak, buralar, buralk, brelek, mircalk, muralh, muralk, pralk, poralk, puralak, puralk) ok yllk, rizomlu, yumru kkl, yapraklar ince, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Scorzonera mollis, (TBAS, 55, 47; DS, II, 669, 795, 825; DS, IX, 3202, 3220; Gaz.A., III, 501) btm: (< ? ), (And. Az.: bttm) Fstk cinsinden meyve (DS, II, 671) bydm: (< ? ) Sarms, krmz bir da iei (DS, II, 673) byk: (< ET. bdk; Tietze, 333) Asma filizi (DS, II, 673) bykl: (< T. bykl) al fasulyesi (DS, II, 673) byrgan: (< T. buyurgan ?) Yapra st yaprana, iei, yemii mrverinkine benzeyen bir metre boyunda ac bir ot (DS, II, 673) bzalk: (< ? bza + T. -lk) Yerde, yapk kk yaprakl bir ot (DS, II, 674) biber: (< Yun. pipri < EYun. pperi < Eski Hinte pippali; Nianyan, 51; Tietze, 335; Eren, 52), (And. Az.: bibar, bibe, bber, bver) Patlcangillerden, yurdumuzda ok yetien bir bitki ve bu bitkinin, tazeyken sebze olarak yenilen veya kurutulup baharat olarak yararlanlan rn, Capsicum annuum, (TS, 1, 288; BTS, 89; DS, II, 811; AAT, 43; AVA, 209; BYA, 115; E A, 132, 224; ETA, II, 362; EYA, 52; KMYA, 171, 253; KYA, 38, 234, 245; TAYA, 5)

226

biberiye: (< Yun. piperi; Tietze, 335) Ballbabagiller familyasndan, 100 cm kadar ykseklikte, kn yapraklarn dkmeyen, mor iekli ve al grnmnde bir bitkidir, Rosmarinus officinalis, (TBAS, 48; BTS, 89) biberiza: (< Yun. piperitza; Tietze, 335) Yapra bibere benzeyen, dere kylarnda yetien, balk avlamakta kullanlan bir eit bitki (DS, XII, 4458) biberlice: (< Yun. pipri + T. -lice) Ac, lezzetli olan baz Lactarius trlerine verilen genel ad. apka huni biiminde, beyaz veya kirli yeil renklidir (TBAS, 48) biberli mantar: (< Yun. pipri + T. -li + Yun. manitari) bk. biberlice (TBAS, 48) bibodca: (< ? ) Kn hayvan yemi olarak kullanlan bir ot (DS, II, 678) bicibici: (< bici + bici; < bici yansma ses; Glensoy, I, 111) 1. Kk, koyu yeil yaprakl, sk yetien bir eit ot, 2. Krmz benekli fasulye, barbunya (DS, II, 680) biinizlk: (< ? ) Mart aynda geren bir eit ufack bitki (DS, II, 683) bidek: (< Yun. apidki; Tietze, 337), (And. Az.: biddik) 1. Yabanl aalarn yenmeyen meyvesi, 2. Ard aacnn meyve ve tohumu, 3. Bir eit ufak zm (DS, II, 684; Kr.Y.A., 464) bidek aac: (< Yun. apidki + T. aac) Ard (DS, II, 684) bijiyo: (< ? ) am ve kknar aalarnn meyvesi (DS, II, 689) bilader aac: (< Far. birder + T. aac) Amerika elmas (TS, 1, 291) bildik: (< T. bildik), (And. Az.: bldk, biddik) 1. Palamut, 2. Domates (DS, II, 690; EYAD, 231; KBAYA, 185)

227

bileikgiller: (< T. birleik + -giller) Bitiik yaprakl iki eneklilerden, iekleri kme durumunda toplu olarak bulunan, baz cinsleri uucu ya veya st tayan bir familya (TS, 1, 293) bileik meyve: (< T. birleik + Far. mva) ncir ve dut gibi, sk iek durumundan meydana gelen meyveler; meyve topluluklar (BTS, 90) bilisura: (< Ar. bil-usre zl) Baz yaralar iyiletirmekte kullanlan genie yaprakl bir bitki (DS, II, 693) bilon otu: (< ? bilon + T. otu) tah amak iin kaynatlarak iilen bir eit ot (DS, II, 695) binbal: (< T. bin + bal) Koyu krmz renkli ve tatl bir cins kiraz (DS, II, 695) binbir delik otu: (< T. bin + bir + delik + otu) bk. kantaron (TBAS, 48) binbir delik otugiller: (< T. bin + bir + delik + otu + -giller) Yapraklar basit, karlkl dizilili ya da nadiren dairesel dizilili, anak ve ta yapraklar be paral, kokulu ya da kokusuz ya damlacklarna sahip, tohumlarnda besi doku bulunmayan, lkemizde bin bir delik otu cinsi ve bu cinse ait 70 kadar trle temsil edilen otsu ya da alms bitkiler, Hypericaceae, (BTS, 90) binbiryaprak otu: (< T. bin + bir + yaprak + otu) bk. civanperemi (TBAS, 48) binkula: (< T. bin + kula) bk. eytan algam (TBAS, 48) bira iei: (< t. birra < Alm. bier + T. iei) bk. erbeti otu (TBAS, 48) birbamba: (< ? ) Yapra yuvarlak, yumuak ve alt taraf tyl bir bitki (DS, II, 697) birgi: (< ? birgi), (And. Az.: birki) 1. Ufak taneli siyah zm, 2. Tarlalarda yetien ve taze iken turusu yaplan dikenli bir ot (DS, II, 701, 702)

228

birincivasf:

(<

Far.

birincsf/birincsb

<

Ar.

barancsaf;

Tietze,

354)

Birleikgillerden, hekimlikte kullanlan bir bitki (TS, 1, 310) birkm: (< ? ) Da armudu (DS, II, 702) biryedim: (< Bulg.-Srp.-Hrv. brekinya; Tietze, 352), (And. Az.: piredin, piretin, piretn, pireytin) 1. Al, 2. Kocayemi (TaS, I, 609; DS, IX, 3458) bisamck: (< ? bisam + T. -ck) Tarlalarda yetien ve hayvan yemi olarak kurutulan bir eit ot (DS, II, 703) biten: (< T. biten), (And. Az.: bitgen) 1. Nebat, bitki, 2. Bir eit dikenli ot (TaS, I, 615; DS, II, 710) bitini: (< T. bitini) Kazaya da denilen bir ot (DS, II, 711) bitirge: (< T. bitirge) Kays (DS, II, 711) bitiik ta yaprakllar: (< T. bitiik + Ar. tc + T. yaprakllar) Ta yapraklar birbirleriyle yandan bitiik olan bitkiler (TS, 1, 314) bitiik anak yaprakllar: (< T. bitiik + anak + yaprakllar) anak yaprakllar birbirine bitimi bulunan bitkiler (TS, 1, 314) bitki: (YT. < bit- + -ki; Nianyan, 54; Tietze, 359) Bulunduu yere kkleriyle tutunup gelien, dl veren ve hayatn tamamladktan sonra kuruyarak varl sona eren, yosun, ot, aa gibi canllarn genel ad, nebat (TS, 1, 315) bitne: (< Grc. pitna < *pinta; Tietze, 359) Bir ot eidi (DS, II, 712) bit otu: (< T. bit + otu) Sracagillerden, birok eitleri bulunan ve kuzey yarm krede yetien bir bitki (TS, 1, 316)

229

biyaprak: (< ? ) Yapraklar halka dizilili, daha ok akvaryumlarda bulundurulan su bitkisi (TS, 1, 316) biyofitler: (< Yun. bios hayat + phyton bitki + T. -ler) Parazit bitkiler (BTS, 94) bizlengi: (< bizle- (hayvanlar) vendire ile yttmek + -ge/-gi; Tietze, 361) Bir armut eidi (DS, II, 715) bobo: (< ? ) Fasulye (DS, II, 715) bobotinca: (< ? ) Bir ot eidi (DS, II, 715) bobruk: (< ? ) Krmz ve stl bir mantar (DS, II, 715) boce: (< ? ) Gelincik (DS, II, 716) bocur: (< Bulg.- Srp.-Hrv. bjur; Tietze, 363) akayk, krmz renkli bir iek (DS, II, 716) boa: (< Yun. btsa; Tietze, 363) Yaban badem (DS, II, 717) bodu: (< ET. butk; Tietze, 364) 1. Yabani bezelye, 2. Bamya iei, 3. Filerin iekleri dklnce grlen meyveleri, 3. Bakla, taze bakla (DS, II, 720) bodukmuh: (< ? boduk + Far. m + T. -) lkbaharda, ayrda kme kme yetien bir mantar eidi (DS, II, 722) bodurgan: (< T. bodurgan) Tatl, siyah renkli bir yemi (DS, II, 722) bodurmahmut: (< T. bodur + z. is. Mahmut) 1. la olarak kullanlan, gve iin tts yaplan bir eit ot, Teucrium labiatac, 2. Salatas yaplan bir bitki (DS, II, 722)

230

bodurolu: (< T. bodur + olu) ri taneli zm (DS, II, 722) bodur ot: (< T. bodur + ot) Kurak yerlerde yetien ve fazla bymeyen bir ot, Ajuge chamaepytis labiatae, (DS, II, 722) bodur otu: (< T. bodur + otu) ok yllk, beyaz iekli ve al grnnde bir bitkidir. Hayvanlarda zehirlenme yapar, Cionura arecta, (TBAS, 49) boa dikeni: (< T. boa + dikeni) Maydanozgiller familyasndan, su kenarlarnda biten, ylan sokmasnda ila yerine kullanlan, ok yllk, otsu ve dikenli bitkilerdir, Eryngium, (TBAS, 49; BTS, 99; DS, II, 779) boan otu: (< T. boan + otu) Dn ieigillerden, zellikle kknde akonitin adnda bir zehir bulunan bitki, kurtboan otu, Acunitum napellus, (TS, 1, 320) boaz alan: (< T. boaz + alan) 1. Sulu olmayan bir eit ayva, ham ayva, 2. Bir eit armut (DS, II, 727) boaz iei: (< T. boaz + iei) bk. papatya (TBAS, 49) boazkere: (< T. boaz + ? kere) Bir eit zm (EYAD, 51) boumluca otu: (< T. boumluca + otu) bk. mhrsleyman (TBAS, 49) boha iei: (< Far. boa + T. iei) Bir eit iek (DS, II, 731) Bombay fasulyesi: (< z. is. Bombay + Yun. fasulia + T. -si) Baklagiller familyasndan, krmz iekli, meyveleri legmen tipte, Denizli, Burdur ve Isparta dolaylarnda kltr yaplan, ok yllk, otsu, trmanc bir bitki, Phaseolus coccineus, (BTS, 100) boncuk fasulye: (< ET. boncuk/moncuk + Yun. fasulia) Bir tr iri taneli fasulye (TS, 1, 326)

231

boncuk otu: (< T. boncuk + otu) Myosotis trlerine verilen genel ad. Bir veya ok yllk, otsu ve mavi iekli bitkilerdir (TBAS, 49; DS, II, 736) bor aac: (< bor + T. aac; < bor kk karktr, Moolcadan veya Yunanca poriden gelmi olabilir; MBTS, 1, 398) Nohut yapra gibi yuvarlak yaprakl, sar iek aan ve meyvesi ocuklar tarafndan patlatlarak oynanan bir aa (DS, II, 737) boran elmas: (< Erm. borani/porani + T. elmas) Yeil renkli yaz elmas (DS, II, 739) borazan mantar: (< T. boru + Far. zan + Yun. manitari + T. -) Cantharellaceae familyasndan, siyah renkli, huni biiminde, apkal, yenen bir mantar, Craterellus cornucopioides, (TBAS, 50; BTS, 101) borcabahar: (< ? bor + T. -ca + Far. bahr) Mshil olarak kullanlan ince kkl bir ot (DS, II, 740) borcak: (< burak ?; Tietze, 371) Sar iekli, sprgeye benzer, yaklabilen bir ot (DS, II, 740) borda: (< t. bordo; MBTS, 1, 400) Yuvarlak taneli bir zm (DS, II, 740) bortum zm: (< ? bortum + T. zm) ri taneli, siyah zm (DS, II, 741) boru iei: (< T. boru < ET. borgu + iei) 50-200 cm boyunda, bir yllk, beyaz iekli, otsu ve zehirli bir bitkidir, Datura stramonium, (TS, 1, 330; TBAS, 50) boru ieigiller: (< T. boru + iei + -giller) an ieigiller (TS, 1, 330) boruk: (< ? boruk; Tietze, 372) Dalarda yetien, kokulu, sprge ve yakacak olarak kullanlan al, ot (DS, II, 741) bosa otu: (< ? bosa + T. otu) Dalarda yetien ve hayvanlara ila yapmakta kullanlan beyaz iekli bir ot (DS, II, 742)

232

bostan: (< Far. bstn) Hyar, salatalk, karpuz (bostan borusu), (DS, II, 742; DS, XII, 4463; AAT, 207; Erz. .A., III, 48) bostan borusu: (< Far. bstn + T. borusu) bk. bostan (DS, II, 742) bostanbozan: (< Far. bstn + T. bozan) Cuscuta trlerine verilen genel ad. Bu trler bir veya ok yllk, klorofilsiz ve asalak bitkilerdir (TBAS, 50) bostan gzeli: (< Far. bstn + T. gzeli) 1. Kk, yuvarlak, kokulu bir eit kavun, 2. Tarlalarda yetien hardala benzer krmz iekli bir ot (DS, II, 742) bostan karanfili: (< Far. bstn + arnfl + T. -i) bk. boru iei (TBAS, 51) bostan otu: (< Far. bstn + T. otu) 1. Bahelerde, prasa aralarnda yetien bir eit ot, 2. Semizotu (DS, II, 742) Bonak erii: (< z. is. Bonak + T. erii) Elle kolayca blnebilen ve ekirdei ayrlan, oval, morumsu bir erik eidi (DS, II, 743) botanik: (Fr. botanique < Yun.) Bitki bilimi, nebatat (TS, 1, 334) boya: (< T. boya) Bir eit aa (DS, II, 744) boyac aspiri: (< T. boyac + Ar. ufr + T. -i) bk. aspir (TBAS, 51) boyac dikeni: (< T. boyac + dikeni) bk. cehri (TBAS, 51) boyac katrtrna: (< T. boyac + katr + trna) Sar iekli, ok yllk ve al grnnde bir bitkidir. iekleri sar renkli boyar madde olarak kullanlr, Genista tinctoria, (TBAS, 51) boyac kk: (< T. boyac + kk) bk. kk boyas (TBAS, 51)

233

boyac papatyas: (< T. boyac + Yun. papadia + T. -s) bk. sarpapatya (TBAS, 51) boyan: (< T. boyan) Kknden boya yaplan bir eit ot (boyaili, boyalk, boya otu, boyapr), (DS, II, 744) boya iei: (< T. boya + iei) ki veya ok yllk, mor iekli ve otsu bir bitkidir. iekleri Sivas blgesinde boyar madde olarak kullanlr, Tchihatchewia isatidea, (TBAS, 51) boyaili: (< T. boya + ili) bk. boyan (DS, II, 744) boya kk: (< T. boya + kk) bk. kk boyas (TBAS, 51) boyalk: (< T. boyalk) bk. boyan (DS, II, 744) boya otu: (< T. boya + otu) bk. boyan (DS, II, 744) boyapr: (< T. boya + Far. pr + T. -) bk. boyan (DS, II, 744) boynuburuk: (< T. boy(u)nu + buruk) 1. Dalnda olmu, sap bklm incir (boynubkk), 2. Meneke (DS, II, 746) boynubkk: (< T. boy(u)nu + bkk) bk. boynuburuk (1), (DS, II, 746) boynuzlu dck: (< T. boynuzlu + ? dck) Bitkinin olgunlaan meyveleri kvrlarak boynuz eklini almaktadr. Meyvelerinin kvrlmasndan dolay bu isim verilmitir, Coronilla grandiflora, (Duran, 223-229) boynuzlu gelincik: (< T. boynuzlu + gelincik) Glaucium trlerine verilen genel ad. Bir veya ok yllk, iekleri turuncu, krmz veya mor renkli, meyvesi boynuz biiminde otsu bitkilerdir (TBAS, 51)

234

boynuzlu haha: (< T. boynuzlu + Ar. a) bk. boynuzlu gelincik (TBAS, 52) boy otu: (< Far. by + T. otu; < Far. by; Eren, 59; Tietze, 375), (And. Az.: bay, boy) Baklagillerden, 10-15 cm ykseklikte, iekleri mavi, sar veya beyaz renkli, kurutulan tohumlar emen yapmnda kullanlan, bir yllk, otsu bitki, Trigonella faenum graecum, (TS, 1, 338; TBAS, 45, 52; TaS, I, 643) boz aa: (< T. boz + aa) bk. kknar (TBAS, 52) bozalkat: (< T. boz + Yun. ahlat) Ahlat, bir eit ufak armut (DS, II, 749) bozamk: (< T. bozamk) Ufak, boz renkli, yaklan bir ot (bozanak), (DS, II, 749) bozanak: (< T. bozanak) bk. bozamk (DS, II, 749) boz armut: (< T. boz + Far. emrd) Da armudu (DS, II, 749) bozbargan: (< T. boz + bargan) Sarmak gibi, yapraklar tyl bir ot (DS, II, 750) boz bodur ot: (< T. boz + bodur + ot) bk. yer am (TBAS, 52) bozboruk otu: (< T. boz + ? boruk + T. otu) Dalarda biten ve yem olarak kullanlan bir yabanl ot (DS, II, 750) bozca ot: (< T. bozca + ot) bk. yer am (TBAS, 52) boz dar: (< T. boz + dar) bk. dar (TBAS, 52) bozdoan armudu: (< T. boz + doan + Far. emrd + T. -u), (And. Az.: bozdan, bozduran) Yazn olan, iri, sar ve iyi cins bir armut (DS, II, 750) bozdurma: (< T. bozdurma) Bir eit zm (DS, II, 750)

235

boz elma: (< T. boz + elma) K elmas (DS, II, 750) bozge: (< ? ) Tahl imlendirmeye yarayan bir ot (DS, II, 751) bozik kenger: (< ? bozik + Far. kenger) Dere boylarnda, ok gbreli yerlerde yetien ve geni yaprakl, kaln gvdeli, uzun bir eit ot (DS, II, 751) bozkulak: (< T. boz + kulak) bk. srkuyruu (TBAS, 52) bozolan: (< T. boz + o(u)lan) bk. lmez iek (TBAS, 52) boz ot: (< T. boz + ot) Ballbabagiller familyasndan, baharat olarak kullanlan, 60 cm kadar ykseklikte, ok yllk, sk tyl ve beyaz iekli bir bitkidir, Marrubium vulgare, (TBAS, 52; BTS, 104; DS, II, 751) bozuk: (< T. bozuk) Armut (DS, II, 751) bbk: (< Yun. bubki; Tietze, 387) iek (DS, II, 754) bcekkapan: (< T. bcek + kapan) rnek bitkisi drosera olan ve baz organlar bcek yakalamaya, sindirmeye elverili olan bitkilerin ortak ad (TS, 1, 343; BTS, 106) bc: (< T. b+c; Glensoy, I, 141), (And. Az.: bci) Yksek yerlerde yetien, karaaaca benzer bir aa (DS, II, 755) bdk: (< ? ) Havu (DS, II, 757) brek erii: (< T. bbrek + erii) Can erii (TaS, I, 664) brtlen: (< ET. brtlen; Nianyan, 57), (And. Az.: bortlen, bortlen, bgrtlen, bgrtlen, brtlen, bgrtleen, brtlem, brtleen, brtlemen, brtleen, brtlen, brtlenge, brtliyem, brtliyen, brtlyen, bvrtlen, bubumka, buurtlen, brtlen, bldrgen, byrlen) Glgillerden, 1-2 m ykseklikte, bahe itlerinde ve

236

yol kenarlarnda kendiliinden yetien, dikenli, ok yllk bir al ve bu bitkinin nce krmz iken, olgunlanca kararan mayho yemii, Rubus caesus, (TS, 1, 343; TBAS, 53; BTS, 107; DS, II, 819;AA, 120; GBAA, 105; K AT, 79; T YA, 326) brek mantar: (< ? T. brek + Yun. manitari + T. -; < brek Kk kesin olarak belli deildir. Kelime, Trkeden Farsa ve Rusaya da gemitir; MBTS, 1, 413) Yufka arasna konularak yemek yaplan tatl mantar (DS, II, 769) brek otu: (< ? T. brek + otu) Dereotu, maydanoz cinsinden bir ot (DS, II, 769) brtliyen dikeni: (< T. brtleyen + dikeni) Brtlen als, dikeni (DS, II, 772) brlce: (< T. brlce; Trke brden geldii anlalyor; Eren, 61; MBTS, 1, 414), (And. Az.: boglce, blce, bdek, bce, brce, blce, blcen, bre, brgce, brce, brcek, brg, brlce, bvlce, byrle) Fasulyeye benzer bir bitki ve bu bitkinin sebze olarak yararlanlan yeil rn, Vigna sinensis, (TS, 1, 346; DS, II, 765; DS, XII, 4464; AA, 120; K AT, 309; KYA, 203; ST AT, 21; T YA, 418) Brksel lahanas: (< z. is. Brksel + Yun. lahano + T. -s) Ceviz byklnde bir lahana tr, Brassica oleracea gemmifera, (Frenk lahanas), (TS, 1, 348) bubahca: (< ? ) Sar ideme benzeyen, ta yapraklar yenilebilen bir eit da iei (DS, XII, 4465) bubu: (< ? oc. dil. bubu; Tietze, 387) Dut (DS, II, 775) bubumka: (< ? ) Brtlen, dut zm (DS, II, 775) buasiki: (< T. boa + siki) Ormanda, dada yetien, 20-100 cm boyunda bir ot (DS, II, 779) buday: (< ET. bu day; Nianyan, 59; Clauson, 312; < Eski Trkeden balayarak kullanlr. Orta Trkede budy olarak geer. Eski Kpakada bday, buday

237

biimleri gze arpar. Kkenini bilmiyoruz. Moolca buudai biimi Trkeden alnmtr; Eren, 62), (And. Az.: boyday, bday, bdey, bugday, buda, bude, budey, buide, bulday, buldey, buydar, buyde, buydey, bdey, poday, puda, puday) Budaygiller familyasndan, ieklenmesi baak eklinde, tohumlar kullanlan, lkemizde geni bir alanda kltr yaplan, bir yllk otsu bitki, Triticum, (TS, 1, 350; BTS, 109; DS, XII, 4466; AA, 76, 81, 121; AAT, 58; ADYA, 337; AVA, 94, 200, 39, 84; DA, 136, 151; E A, 153, 155, 202; ETA, II, 589; EYAD, 56, 87, 100, 227; Gaz.A., III, 114; GBAA, 42, 106; GD AT, 35, 267; Ka.Y.A., 269; KBAYA, 86, 113; K A, 164, 251; K AT, 118, 119, 309, 340; KMYA, 58, 154; KYA, 147, 245; OAAD, 149; SA, 110, 155; ST AT, 222; T YA, 235, 238, 277, 417; UA, 98; ZBK A, 105, 116, 144, 182; TaS, I, 681) budayck: (< T. budayck) Budaya benzeyen bir eit ot, yabanl buday (budayk, budaylk otu), (DS, II, 780) budayck otu: (< T. budayck + otu) Eek kengeri (DS, II, 780) buday iei: (< T. buday + iei) 50-75 cm ykseklikte, ilkbaharda buday tarlasnda biten, seyrek tyl, bir yllk, morumsu krmz iekli ve otsu bir bitkidir, Agrostemma githago, (TBAS, 53; DS, II, 780) budaygiller: (< T. buday + -giller) Bir eneklilerden, rnei buday, yulaf, arpa, pirin, avdar, msr, ayrk ve ayr otlar, kam, bambu olan, iekleri baak durumunda, gvdelerinin ii bo, kkleri saak eklinde, yapraklar kls ve paralel damarl, lkemizde 142 cins ve 520 kadar trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, byk bir bitki familyas (TS, 1, 350; BTS, 109) budayk: (< T. buday + -k kltme eki; Tietze, 389) bk. budayck (DS, II, 780) buday karamuu: (< T. buday + karamuu) bk. buday iei (TBAS, 54) budaylk otu: (< T. budaylk + otu) bk. budayck (DS, II, 780)

238

budays meyve: (< T. budays + Far. mva) st durumlu bir ovaryumdan gelien ve tohum kabuunun meyve kabuundan ayrlmayacak bir ekilde birletii tek tohumlu, almayan kuru bir meyve. karyopsis (BTS, 109) buhur otu: (< Far. bur < Ar. bar + T. otu) Bir eit ot (DS, II, 783) buhurumeryem: (< Far. bur- Meryem) bk. domuzara (TBAS, 54) bulak otu: (< T. bulak + otu) Su gzlerinde biten, ho kokulu ve yemeklerde kullanlan bir ot (DS, II, 785) bulgarskt: (< T. bulgar + skt) Yer elmas (DS, II, 788) bullumbk: (< ? ), (And. Az.: bullumbu, bulumbu, bulumbuuk) lkbaharda yaylalarda yetien ve bree konulan, soan eidinden bir sebze (DS, II, 789) buluti zm: (< T. bulut + Ar.- + T. zm) bk. bulutu (DS, II, 791) bulutu: (< T. bulut + Ar.-; Tietze, 394) zel bir rengi olan iri taneli zm (buluti zm, bulut zm), (DS, II, 791) bulut zm: (< T. bulut + zm) bk. bulutu (DS, II, 791) bunbul almasi: (< ? bunbul + T. elmas) Krmzl yeilli tatl elma (DS, II, 792) buraan: (< T. buraan) Buruk tatl armut (DS, II, 794) bur: (< ET. mur/bur < Sans. marica/marca; Tietze, 397) kse otu (TS, 1, 359) burak: (< ET. burak; Tietze, 397; Clauson, 357) Baklagillerden, mercimee benzeyen, hayvan yemi olarak da kullanlan, sar iekli, bir veya ok yllk, yaklabilen otsu bitkilerdir, Vicia, (TBAS, 54; DS, II, 795; DS, IX, 3487; ETA, II, 515; KMYA, 227; KYA, 219; ST AT, 161, 162)

239

burgacan: (< T. burgacan) Dikenli bir ot (DS, II, 796) burga: (< T. burga) Mercimee benzeyen, hayvan yemi olarak kullanlan bir eit bitki (DS, XII, 4466) burmal marl: (< T. burmal + Yun. maruli) Gbekli marul (DS, II, 801) burnukzl: (< T. bur(u)nu + kzl), (And. Az.: burnuzl) 1. Bir eit erik, 2. Kzlck (DS, II, 801) Bursa buday: (< z. is. Bursa + T. buday) ri, ak sar taneli buday (DS, II, 801) burut dimnidi: (< ? burut + Yun. diminitis + T. -i) Bir eit zm (DS, II, 805) buttum: (< Ar. bum; Eren, 65; Tietze, 402), (And. Az.: bdm, btm, bttm, buddum, butum) Gazi Antep evresinde ok yetien, 6-7 m ykseklikte ve kn yapraklarn dken yabani, asz fstk aac ve bunun meyvesi, Anacardiaceae, (TBAS, 55; DS, II, 806; DS, II, 806; Gaz.A., III, 118; UA, 98) buvur sakz: (< Ar. bar buhur + T. sakz) Tts olarak kullanlan, gnlk de denilen bir bitki (DS, II, 807) buynuz: (< T. boynuz) Gzel iekli aa (DS, II, 808) buy otu: (< Far. by + T. otu) bk. boy otu (TBAS, 55) buyucan: (< Far. by- cn) bk. civanperemi (TBAS, 55) buyurgan: (< T. buyurgan) Sultan otu da denilen bir ot (DS, II, 809) buzaburnu: (< ? buza + T. burnu) bk. danaburnu (Aksan, Trkenin Gc, 60; www.google.com)

240

buza otu: (< ? buza + T. otu) bk. ylanyast (TBAS, 55) buzalabut: (< ? ) Baharda krlarda aan mor bir iek (DS, II, 809) buz karpuzu: (< T. buz + Far. arbuz + T. -u) Beyaz ekirdekli, alp gnee konulduunda buz gibi souyan karpuz (DS, II, 810) belek: (< kk kesin olarak belli deildir, Eski Trke bg bcekle ilikili olabilir; MBTS, 1, 434), (And. Az.: belek) Sarmak eklinde yabani bir ot (DS, II, 761, 813) brez: (< T. brez) Eri byyen aa (DS, II, 814) bk: (< ET. bk; Tietze, 404) Brtlen (bk tudu, bk zm, brk), (TS, 1, 366; DS, II, 814; SA, 199) bk tudu: (< T. bk + Far. tt + T. -u) bk. bk (DS, II, 814) bk zm: (< T. bk + zm) bk. bk (DS, II, 814) blblyuvas: (< Far. bulbul + T. yuvas) Byk krmz gl (DS, II, 819) blbze: (< ? ) Yabani meneke (DS, II, 819) blkl sovan: (< T. prekli + soan) Yeil soan (DS, II, 819) bllmbebek: (< ? ), (And. Az.: belimbebek, bellimbebek, bellinebenek, bellmbebek) Papatya (DS, II, 820) blck: (< ? bl + T. -ck), (And. Az.: blcek, blcyh, blrcyh) Fasulye (DS, II, 821) brgl: (< T. brgl) Byk taneli bir eit zm (DS, II, 827)

241

brk: (< T. brk) bk. bk (DS, II, 814) byk ayrk otu: (< T. byk + ay()rk + otu) bk. domuz ayrk otu (TBAS, 56) byk kantaron: (< T. byk + Yun. kentauron) bk. centiyane (TBAS, 58) byk sar: (< T. byk + sar) Sert, byk ve irmik yapmakta kullanlan buday (DS, II, 833) by otu: (< T. by + otu) bk. boru iei (TBAS, 50) bzgl (< T. bzgl), (And. Az.: bzgle, bzgll) Kaln kabuklu, uzun taneli, dayankl siyah zm (DS, II, 834) -Ccabana: (< ? ), (And. Az.: abala) Bree konulan bir eit ot (DS, III, 837) cabcl: (< ? ) Beyaz iekli bir ot (DS, III, 838) cack: (< kk belli deildir; MBTS, 1, 443; Tietze, 411) 1. lkbaharda tarlalarda biten ve yenilebilen otlar, 2. Semiz otu, 3. Yaban mantar (DS, III, 839) cad: (< Far. cd/c; Tietze, 412) bk. ac yavan (TBAS, 57) cadsprgesi: (< Far. cd/c + T. sprgesi) Emeleri zellikle dal ularndaki kabuk altnda sk bir a rerek ekirdekli yemi aalarnn ieklenmesine, dolaysyla meyve verimine engel olan askl mantar, Taphrina cerasi, (TS, 1, 376) cad imiri: (< Far. cd/c + Far. emr + T. -i) Yapraklar daima yeil, ufak, sivri dikenli bir bitki (DS, III, 840) cafa iei: (< Ar. cef + T. iei) Sarmak (DS, III, 840)

242

cambt: (< ? ) Ba bozulduktan sonra yetien kk taneli, dknt zm (DS, III, 853) camburt: (< ? ) Yaylalarda yetien ve kknden hayvan bitini ldrmeye yarayan ila yaplan bir ot (DS, III, 853) camgzeli: (< Far. cm + T. gzeli) Evlerde ss olarak yetitirilen, pembe, krmz iekler aan bir tr kna iei, Impatiens sultan, (TS, 1, 378) camzmemesi: (< Far. cms/cm + T. memesi) bk. da smbl (TBAS, 83) cam otu: (< Far. cm + T. otu) bk. ku otu (TBAS, 57) camuskula: (< Far. cms/cm + T. kula) 3040 cm boyunda, etli yaprakl, yeilimsi beyaz iekli, ok yllk ve otsu bir bitkidir, Sedum telephium, (TBAS, 57) camuz baklas: (< Far. cms/cm + Ar. b il + T. -s) bk. domuz baklas (TBAS, 57) canavar otu: (< Far. cnvar/cnvr + T. otu) Canavar otugiller familyasnn rnek trlerinden olan, Trkiyede 40 kadar tr bulunan, deiik trlerin kkleri zerinde yaayan ve klorofil tamayan iekli bir bitki, Orobanche ramosa, (TS, 1, 383; TBAS, 57; BTS, 118) canavar otugiller: (< Far. cnvar/cnvr + T. otu + -giller) Bitiik ta yaprakl iki eneklilerden, otsu formda, gvdeleri krmznn deiik tonlarnda olabilen, tarm bitkilerine zarar veren asalak bir bitki familyas (TS, 1, 383; BTS, 118) cancur: (< Erm. canul; Tietze, 416), (And. Az.: anur) Krmz, siyah erik (DS, III, 855) can erii: (< Yun. tzaneriki; Tietze, 417; MBTS, 1, 455) 1. Genellikle yeilken yenen sert, sulu bir tr erik, 2. Kays (TS, 1, 384; DS, III, 855)

243

canka: (< Bulg. djanka; Tietze, 417) Kk, sar bir eit erik (DS, III, 857) can kesme: (< Far. cn + T. kesme) Sonbaharda yetien bir eit buday (DS, III, 857) can otu: (< Far. cn + T. otu) 1. Ispanak, 2. Madmalak (DS, III, 857) carhala: (< ? ), (And. Az.: calhala, argala, arhala, orala) 1. Pancar, 2. Paz (DS, III, 861, 1271) catra: (< ? ) Yakacak olarak kullanlan bir da bitkisi (DS, III, 864) cayrak: (< ? ) Austosta yetien bir eit sulu, iri armut (DS, III, 870) cazu gl: (< Far. cd/c + gul + T. -) Yaban gl (DS, III, 871) cef: (< ? ) Mercimek byklnde meyve veren yabani bir cins aa (DS, III, 874) cegirgen: (< T. ekirgen < ekir- < ek-) Isrgan otu (DS, III, 875) cehennem zamba: (< Ar. cahannam < br. ghinnm + Ar. zanba + T. -) Ssen iei (DS, III, 875; TBAS, 252) cehri: (< Far. cehre; Eren, 69) Kk boyasgillerden, 3 m kadar ykselebilen, meyve, kabuk veya odunundan gzel krmz renk elde edilen dikenli bir aaktr, Rhamnus infectorius, (TS, 1, 392; TBAS, 58; BTS, 119; DS, III, 876) cehrigiller: (< Far. cehre + T. -giller) Yapraklar almal ya da karlkl, iekler genellikle yaprak koltuklarnda korimboz ya da kimoz durumda, er dii, nsal simetrili, anak yapraklar 4-5 birleik, ta yapraklar 4-5 serbest ya da bazen bulunmayan, bakka, kapsl ya da kanatl fndk tipi meyveleri olan, dnyada yaklak 58 cins ve 900 kadar trle, lkemizde ise 4 cins ve 25 kadar trle temsil edilen aa, al, nadiren de otsu trleri olan bir familya (BTS, 119)

244

celep: (< Ar. celeb; MBTS, 1, 466) Alanmam meyve (DS, III, 878) celkek: (< ? ) Koparldnda st karan bir cins kr bitkisi (DS, III, 878) cenei: (< ? ) Yksek yerlerde yetiip yapraklar hayvanlara yedirilen bir cins aa (DS, III, 881) cenik sovan: (< ? cenik + T. soan) Tatlms, mor renkli, genie biimli bir cins soan (DS, III, 882) cennet biberi: (< Ar. cennet + Yun. pipri + T. -i) Zencefilgillerden karabiber tadnda bir bitki (TS, 1, 395) cennet otu: (< Ar. cennet + T. otu) Yuvarlak ve ince yaprakl, marul tadnda bir cins ot (DS, III, 883) centiyane: (< Lat. gentina; Tietze, 430) ok yllk, rizomlu ve sar iekli bir da bitkisidir, Gentiana lutea, (TBAS, 58) ceran: (< t. geranio < Lat. geranium; Tietze, 430), (And. Az.: caran) Krmz renkli, iyi kokan bir eit iek (DS, III, 859, 884) cerik aac: (< ? cerik + T. aac) (And. Az.: cerk) Su kenarnda yetien, yedi sekiz metre ykselen ve kmrnden barut yaplan bir cins aa (DS, III, 886) cetlemk: (< T. itlembik) Bir eit armut (DS, III, 887) ceviz: (< Ar. cevz ~ OFar. awz; Nianyan, 67; < Ar. cauz < Far. auz; Eren, 69; < Ar. cavz; Tietze, 434), (And. Az.: cevez, cevuz, cevz, cooz, cvz, cyz, geviz, javuz) Cevizgiller familyasndan, meyvesi iin yetitirilen, 30 m kadar ykselebilen, uzun mrl, gvdesi kaln, kerestesi deerli, yurdumuzda ok yetien bir aa, Juglans regia, (TS, 1, 400; TBAS, 58; BTS, 121; AA, 88, 122; AAT, 39, 72, 209; ADYA, 236;

245

E A, 163; Erz. .A., III, 56, 190; ETA, II, 440; EYAD, 76, 233; GBAA, 60; GD AT, 37; KBAYA, 191; K AT, 311; KMYA, 256; OAAD, 71; ST AT, 45, 181, 223; T YA, 237; ZBK A, 145) cevizgiller: (< Ar. cevz + T. -giller) rnei ceviz olan, yapraklar almal dizilite ve paral, erkek ve dii iekleri ayr ayr olan, tasz iki eneklilerden bir bitki familyas (TS, 1, 400; BTS, 121) cevzeni: (< ? ) Bir zm tr (EYAD, 51, 232) ceylan iei: (< Mo. ceyln + T. iei; < Mo. ceyln; MBTS, 1, 482; TS, 363) Yapra be keli olup, pembe iek aan bir bitki (DS, III, 888) Cezayir menekesi: (< z. is. Cezayir + Far. benefe + T. -si) Zakkumgillerden, bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen, kendine zg mavi, ak, mor renkli iekleri ve ortas ukur ta yapraklar olan, ok yllk, alms veya otsu bir bitki, Vinca, (TS, 1, 402; TBAS, 59; BTS, 121) cbarca: (< T. cbrca/cblca; < cbr/cbl plak kelimesiyle ayn kkten gelmi olmas muhtemeldir; MBTS, 1, 485) Bir cins erelti otu (DS, III, 889) cclk: (< cici ocuk dili + T. -lik) bk. rgan (TBAS, 58) ca: (< Far. c a; MBTS, 1, 485), (And. Az.: can) Beyaz ve sar renkte, ince uzun yaprakl, ok trl bir cins ot (DS, III, 899, 900) cra: (< ? ) Bir cins dikenli ot (DS, III, 905) clban: (< Ar. culbn; Tietze, 437), (And. Az.: cilban) 1. Yaban bezelye, 2. Burak (DS, III, 908) clk: (< clk < clk ses taklidi; Tietze, 437) ncir (DS, III, 912)

246

cngravu elmas: (< ? cngravu + T. elmas) Sallannca iinde ekirdekleri ses karan bir eit elma (DS, III, 923) crdatan dlei: (< T. crt + atan + divlei) bk. crtatan (DS, III, 937) crk: (< T. crk < cr-; Tietze, 438) Turungillerden, kavuna benzeyen, gzel kokulu, yenilmeyen, yabani bir meyve (DS, III, 929) crlang: (< T. crlang), (And. Az.: crlange, rlang, rlang) bk. crtatan (DS, III, 937, 1187; DS, VII, 2487) crmlak: (< T. crmalak) Yemei yaplan kk mantar (DS, III, 935) crnak: (< T. trnak; MBTS, 1, 576), (And. Az.: cynak, iynak) obanantas denilen ot (DS, III, 936, 945) crt: (< crt yansma ses) bk. crtatan (DS, III, 937) crtatan: (< T. crt + atan) 1. Yenmeyen, gzel kokulu, portakal byklnde kavun cinsinden bir meyve, 2. Gelincik otuna benzer, baaklarndan olgunlanca skld zaman tohum ve su fkran bir bitki, 3. Mayho tad olan, yapraklar sarlarak yemek yaplan geni yaprakl bir bitki (crdatan dlei, crlange, crlang, crt, crt crt, crtlak, crtlan, crtlavak, crtlavuk, rlang): (DS, III, 937) crt crt: (< T. crt + crt) bk. crtatan (DS, III, 937) crtdangaz: (< T. crtdangaz), (And. Az.: crtgaz) Ekilmeyen tarlalarda yetien geni yaprakl, hatmi ieine benzeyen iekler aan bir bitki (DS, III, 938) crtlak: (< T. crtlak) bk. crtatan (DS, III, 937) crtlak otu: (< T. crtlak + otu) Nohuda benzer ac bir ot, pat pat otu (DS, III, 939)

247

crtlak sakz: (< T. crtlak + sakz) Sakz karlan bir cins ot (DS, III, 939) crtlan: (< T. crtlan) bk. crtatan (DS, III, 937) crtlavuk: (< T. crtlavuk), (And. Az.: crtlavak) bk. crtatan (DS, III, 937) cvak: (< ? ) eytantrna (DS, III, 942) cvrnck: (< ? cvrn + T. -ck) bk. gvgan otu (TBAS, 59) cz: (< cz ses taklidi) Tohumlar oraya buraya yapan, tarlalarda grlen bir eit ot (czcz dikeni), (DS, III, 946) czcz dikeni: (< T. cz + cz + dikeni) bk. cz (DS, III, 946) czlaan: (< T. czlaan), (And. Az.: czgan) Isrgan otu (DS, III, 950) czlayk: (< T. czlayk) Bir eit bitki (DS, III, 951) cibik: (< ? ) Cin msr (DS, III, 955) cibille: (< ? ) Semiz otu (DS, III, 955) cicamk: (< ? ) Ard aac ve meyvesi (DS, III, 957) cicibici: (< cici + bici ocuk dilinde Tietze, 443; MBTS, 1, 489) Yemei yaplan bir eit ot (DS, III, 958) cicik zm: (< ? cicik meme + T. zm) Parmak gibi uzun olan bir eit zm (DS, III, 959) ciar: (< ? ) Krmz tohumlar olan, brtlene benzeyen bir eit aa (DS, III, 962)

248

cier otu: (< Far. cier + T. otu) Dn ieigillerden, ok yllk otsu bir bitki, Marchantia polymorpha, (TS, 1, 407; BTS, 122) cimbiz: (< cmbz < Yun. tsimbidi; MBTS, 1, 486) Kurutulduktan sonra gvdesi krdan gibi kullanlan bitki (DS, III, 968) cimcik dikeni: (< Mo. cimcik + T. dikeni; < Mo. cimcik; Tietze, 447) Brtlen (DS, III, 970) cimcime: (< Ar. cumcuma; Tietze, 447) Cin msr (DS, III, 971) cimit: (< ? ) Keten (TBAS, 60) ciml: (< Yun. tzmbla; Tietze, 447) Ba emsiye eklinde olmayan mantar (DS, III, 973) cinbiberi: (< Ar. cinn + Yun. pipri + T. -i) Ss biberi (DS, III, 975) Cincife zm: (< z. is. Cincife + T. zm) Krmz, kk taneli, arap yapmakta kullanlan bir eit zm (DS, III, 976) cincile: (< ? ), (And. Az.: cncla) Baz Tricholoma trlerine verilen genel ad. Genellikle yenebilen, zehirsiz mantarlardr (TBAS, 60; DS, III, 919; DS, III, 975) cin dars: (< Ar. cinn + T. dars) bk. cin msr (TS, 1, 410) cinek: (< ? ) Msr tarlalarnda biten, yapraklar buday yaprana benzeyen bir eit ot (cinek otu), (DS, III, 978) cinek otu: (< ? cinek + T. otu) bk. cinek (DS, III, 978) cingen dikeni: (< Yun. Tsingnos ingene + T. dikeni) Dikenli bir eit aa (DS, III, 979)

249

cingil kadife: (< Yun. cingil + Ar. afe) Bir eit kadife iei (DS, III, 979) cingi: (< ? ) Deve dikeni (DS, III, 980) cinibiz: (< ? ) Ufak, yeil, kk bir cins fasulye (DS, III, 980) cinik: (< ? ) Kk hyar (DS, III, 980) cin msr: (< Ar. cinn + mir + T. -) Bir tr ufak taneli msr, cin dars (TS, 1, 410) cin otu: (< Ar. cinn + T. otu) bk. boru iei (TBAS, 60) cinsa: (< Ar. cinn + T. sa) bk. bostanbozan (TBAS, 60) cipil: (< ? ) Geliigzel yetien fidan (DS, III, 983) citteli kei: (< ? citte + T. li + kei) Gelincik iei (DS, III, 987) civanperemi: (< Far. cevn + perem + T. -i) Birleikgillerden, 100 cm kadar ykselebilen, birok tr olan, ok yllk, otsu, tyl, beyaz veya sar iekli ve kuvvetli kokulu bir bitkidir, Achillea millefolium, (TS, 1, 412; TBAS, 60; BTS, 123) civcilik: (< civciv ses taklidi + T. -lik) Yemei yaplan beyaz iekli kr otu (DS, III, 988) civek: (< ? ), (And. Az.: cvek, ivek) Kk taneli, siyah yabani zm (DS, III, 988) civelek: (< ? civelek; Tietze, 451) 1. Bir eit elma, 2. Gelincik otu (DS, III, 988) ciyner: (< ? ) Dibudak aac (DS, III, 991)

250

cizgit brlce: (< ? cizgit + T. brlce), (And. Az.: cizvit brlce) Bir eit beyaz fasulye (DS, III, 992) col: (< ? ), (And. Az.: cola) Yaban ilek (DS, III, 995) coplak: (< Far. b + T. -lak) Geni yaprakl bir bitki (DS, III, 999) coruk: (< ? ) Fidan (DS, III, 1002) ccce: (< ? ) rek otu (TBAS, 61) culban: (< Ar. culbn; Eren, 72), (And. Az.: culbant, culbat, culvan, clbant, clbent, ulbant, ulhat): Yabani bezelye, burak (DS, III, 1012) cumbur: (< Far. unbul/umbul; Tietze, 539), (And. Az.: cumburt, umbul) Kk taneli yabani zm (DS, III, 1015) cumbut: (< ? ), (And. Az.: cmbt, cunbut) Gonca (DS, III, 1016) cumurd: (< ? ) bk. akdiken (TBAS, 61) curta: (< ? ) Yabani kiraz (DS, III, 1019) cuka: (< ? ) Bir cins yuvarlak biber (DS, III, 1020) cce barsa: (< Far. cce + T. barsa) nce, kvrk yaprakl, yemei yaplan bir eit ot (DS, III, 1021) ccekz: (< Far. cce + T. kz) bk. tavukbaca mantar (TBAS, 61) cck: (< Far. ccek yavru; MBTS, 3, 504) Da ilei (DS, III, 1024) ccl: (< Ar. culcul; Tietze, 457) bk. aa mantar (TBAS, 62)

251

ccl dar: (< Ar. culcul + T. dar) nce, ufak dar (DS, III, 1024) clk: (< ? ) Yabani bezelye (DS, III, 1026) cl zm: (< Ar. cl + T. zm) arap yapmnda kullanlan ince kabuklu, ak renkli bir cins zm (cnl, cvek), (DS, III, 1026) cmbez: (< Ar. cummayz; Tietze, 458) Tropik blgelerde yetien, incire benzer meyveleri olan bir aa (DS, III, 1027) cmele: (< Ar. cumel; MBTS, 1, 506) Pancara benzer, yemei yaplan bir ot (DS, III, 1027) cnl: (< ? ) bk. cl zm (DS, III, 1026) crgl: (< ? ) Bir eit msr (DS, III, 1028) crk: (< ? ) Yer elmas (DS, III, 1028) cvek: (< ? ) bk. cl zm (DS, III, 1026) cvr: (< ? ) Eyll ay sonunda yetien iri, krmz kabuklu bir eit eftali (DS, III, 1029) -act: (< T. sat) Funda cinsinden dikenli, sert bir eit aa (DS, III, 1031) adr iei: (< Far. dar + T. iei) Nilfergillerden, adr eklinde aan, in ve Amerika rmaklarnda yetien, byk yaprakl, pembe ve beyaz iekli bir bitki, Euryaleferox, (paaadr), (TS, 1, 420; TaS, II, 782)

252

adr ua: (< Far. dar + T. ua) Maydanozgillerden, z suyu hekimlikte kullanlan bir bitki, Dorema ammoniacum, (TS, 1, 420) a: (< ET. a ses taklidi; Nianyan, 72) Yapraklar hayvanlara yedirilen bir bitki (DS, III, 1032) ala: (< Far. a ale ham meyve; Nianyan, 72; < Far. a la; Eren, 76; < Far. a na; Tietze, 462) 1. Olmam, ham yemi, 2. Badem, kays, erik gibi tek ekirdekli yemilerin krpe iken yenilebilen ham ekli (TS, 1, 422) aman otu: (< ? aman + T. otu) Suyu, zehirlenen hayvanlara iirilen bir eit ot (DS, III, 1037) akal armudu: (< Far. a l < Sans. ri la + Far. emrd + T. -u) Yaban armut, ahlat (TS, 1, 423) akalboan: (< Far. a l < Sans. ri la + T. boan) Krlarda rastlanan bir bitki (TS, 1, 423) akal idemi: (< Far. a l < Sans. ri la + T. idemi) bk. ac idem (TBAS, 63) akal erii: (< Far. a l < Sans. ri la + T. erii) ok eki, sert, iri ekirdekli bir erik tr, Prunus spinosa, (TS, 1, 423) akal otu: (< Far. a l < Sans. ri la + T. otu) Bir yllk, 60 cm kadar ykselebilen, tyl ve otsu bir bitkidir, Conyza bonariensis, (TBAS, 63) akak: (< T. ak + ak) bk. hindiba (TBAS, 63) akl: (< T. akl ses taklidi kelime; MBTS, 1, 515) Taze fasulye (DS, III, 1043) akldak: (< T. akl+da-k; Tietze, 466), (And. Az.: aldak) 1. bk. aala, 2. Sakz kaba, 3. la yapmakta kullanlan, zar iinde tohumlar olan, baklagillerden bir bitki,

253

3. Brlce, 4. Krlarda yetien, kkl, iekli ve yal bir eit ot, Colutea arborescens, (DS, III, 1036, 1043) akl dikeni: (< T. akl + dikeni) bk. akrca dikeni (DS, III, 1044) akr: (< Ar. a r < Lat. sacer; Clauson, 409) Isrgan otu (DS, III, 1044) akrca dikeni: (< Ar. a r + T. ca + dikeni) Sar iek aan, uzun ve sert sap olan diken (akl dikeni), (DS, III, 1044) akrdiken: (< Ar. a r + T. diken) Maydanozgillerden, hekimlikte kullanlan bir bitki, Arctium tomentosum, (TS, 1, 424) akr dikeni: (< Ar. a r + T. dikeni) bk. abdestbozan otu (TBAS, 63) akmur buday: (< T. akmur + buday) ri, ar bir eit buday (DS, III, 1046) akmuz: (< ? ) 10-30 cm ykseklikte, yumrular i olarak yenen ve ss bitkisi olarak d lkelere satlan, mor iekli, otsu ve ok yllk bir bitki, Geranium tuberosum, (TBAS, 64) akr otu: (< Ar. cawr/cwr < Far. gwr + T. otu), (And. Az.: ar, akur, anr, arr, aru, aur, aveir, avr, eir) Maydanozgiller familyasndan, Ferula Umbelliferae cinsine ait, ok yllk, paral yaprakl, genelde sar iekli bitkiler (TBAS, 64, 69; BTS, 129; DS, III, 1038, 1084) alaan: (< T. alaan) Isrgan otu (DS, III, 1048) alak: (< T. alak), (And. Az.: calak) 1. Kk karpuz, 2. Olmam karpuz (DS, III, 1048) alba: (< Lat. salvia; Tietze, 469), (And. Az.: calba, abla, alba) Ballbabagiller familyasndan, ok yllk, al grnnde, iekleri mor, pembe veya sar renkli, ay

254

olarak iilen yapraklar tam ve sk tyl bitkiler, Labiatea, (TBAS, 64; BTS, 129; DS, III, 1050; DS, X, 3732, 3739; DS, XII, 4475; Gaz.A., III, 125) algc otu: (< T. algc + otu) Turpgillerden, kurak yerlerde yetien bir bitki cinsi, Sisymbrium, (TS, 1, 427) al: (< T. al < al-; Glensoy, I, 190 ; < ? T. al al siyah-beyaz kark renkli, alaca; Nianyan, 72; < kk belli deildir; MBTS, 518), (And. Az.: ali, alu) Boylar 1-3 m kadar olan; brtlen, ahu dudu gibi aaktan kk, dallar ok atall ve saplar odunsu, ok yllk bitkiler (TS, 1, 427; BTS, 129; AA, 75, 122; ADYA, 338; DA, 67; Erz. .A., III, 61; Ka.Y.A., 67) albasan: (< T. al + basan) ri ve sert taneli, uzun sapl ve klkl bir cins buday (DS, III, 1054) albasmaz: (< T. al + basmaz) Kara klkl buday (DS, III, 1054) aldibi: (< T. al + dibi) allklarda biten, yemei yaplan bit ot (DS, III, 1054) al dikeni: (< T. al + dikeni) bk. karaal (TS, 1, 428) al fasulyesi: (< T. al + Yun. fasulia + T. -si) Klkl bir eit fasulye (TS, 1, 428) algaga: (< T. al + ? gaga) de (DS, III, 1054; TBAS, 65) algagas: (< T. al + ? gaga + T. -s) bk. rgan (TBAS, 65) alk: (< T. alk) Krlarda biten, yumru kk yenilen krmz iek aan bir bitki (DS, III, 1054) al kzlc: (< T. al + kzlc) bk. kzlck (TBAS, 65)

255

alk kavak: (< T. alk + kavak) Dallar sepetilikte kullanlan bir kavak tr, (sepeti kava), (TS, 1, 428) al navruzu: (< T. al + Far. nevrz + T. -u) 15-40 cm ykseklikte, rizomlu, ok yllk, mavi veya morumsu iekli bir bitki, Iris unguicularis, (TBAS, 65) al sprgesi: (< T. al + sprgesi) Krmz iekleri olan ve sprge yapmnda kullanlan bir bitki (TS, 1, 429) al kiraz: (< T. al + Yun. kerasi + T. -; < al talk yer, plak tepe; TS, 385) Beyaz kiraz (DS, III, 1058) alt: (< Yalnz Anadolu azlarnda kullanld anlalyor. Trke al szyle alt arasndaki benzerlik dndrcdr; Eren, 77; < ??; Tietze, 471) Diken, al (TS, 1, 431) alt dikeni: (< T. alt + dikeni) bk. alt (DS, III, 1062) am: (< Arapadan kalma bir alnt olduu anlalyor < Ar. am mum; Eren, 77), (And. Az.: om) amgillerin rnek bitkisi olan, kn yaprak dkmeyen ve yurdumuzda birok tr yetien, her dem yeil, ine yaprakl, kozalakl bir orman aac, Pinus, (TS, 1, 431; TBAS, 65; BTS, 130; DS, III, 1264; DS, XII, 4522; DS, XII, 4719; AAT, 7, 53; EYAD, 107; GBAA, 90; K A, 189; KMYA, 315; KYA, 201; OAAD, 45, 87; SA, 138; T YA, 312) am buday: (< Ar. am + T. buday) Ak krmz renkli, ufak taneli buday (DS, III, 1064) am fst: (< Ar. am + fustu + T. -) Fstk amnn kozalak biimindeki

meyvesinden karlan sert kabuklu, yal ve niastal tohum (TS, 1, 432) amgiller: (< Ar. am + T. -giller) Kozakllardan, ine gibi ince ve uzun yapraklarn yaz k dkmeyen, tohumlar plak olarak kozalak pullar zerinde bulunan, am,

256

kknar, ladin gibi bitki trlerini iine alan reineli aalar familyas (TS, 1, 432; BTS, 130) am otu: (< Ar. am + T. otu) bk. atkuyruu (TBAS, 36) am zm: (< Ar. am + T. zm) Krmz renkli, kk taneli, ra iin kullanlan zm (DS, III, 1066) anakatlatan: (< T. anak + atlatan; < T. an+ak; MBTS, 1, 524) Gelincik iei (DS, III, 1067) anak mlek otu: (< T. anak + ? mlek + T. otu) bk. ban otu (TBAS, 66) anakkran: (< T. anak + kran) bk. boynuzlu gelincik (TBAS, 66) an iei: (< T. an + iei; < an kelimesi eski alardan balayarak kullanlmaktadr. Orta Trkede a olarak geer. Eski Kpakada da a biimi kullanlr. ann kard sesten geldii anlalyor; Eren, 78) an ieigillerden, ss bitkisi olarak ekilen, soanl, beyaz iekli, iekleri an biiminde olan, ok yllk ve otsu bir bitki, Campanella, (TS, 1, 434; TBAS, 66) an ieigiller: (< T. an + iei + -giller) Bitiik ta yaprakllardan, rnei an iei olan, yapraklar almal, iekleri er dii, ovaryum alt durumlu, bir ya da ok yllk, otsu ya da alms bitkiler (TS, 1, 434; BTS, 131) angal fasilesi: (< Far. engl + Yun. fasulia + T. -si) Srk fasulyesi (DS, III, 1070) anta iei: (< Yun. geanta + T. iei) ki eneklilerden, beyaz, erguvan veya sar renkli bir ss bitkisi (TS, 1, 435) aplananak: (< ? aplan + T. anak) bk. gelincik (TBAS, 66)

257

apul: (< T. apul < ap-u-l; Tietze, 476; Glensoy, I, 196) Gl veya ay kenarlarnda yetien ot (DS, III, 1078) ardmanak: (< ? ardm + T. anak) Baklagillerden bir bitki (DS, III, 1081) ark dikeni: (< T. ark + dikeni) bk. demir dikeni (TBAS, 66) arkkesen: (< T. ark + kesen) bk. kygren (TBAS, 66) arkfelek: (< Far. ark- felek) arkfelekgillerden gzel, byk, parlak krmz iekleri olan, duvar kenarlarna ve kameriyeler evresine ekilen trmanc bir ss bitkisi, Passiflora caerulea, (frldak iei), (TS, 1, 439) arkfelekgiller: (< Far. ark- felek + T. -giller) Ayr anak yaprakl iki eneklilerden, rnei arkfelek olan bir bitki familyas (TS, 1, 439) arliston biber: (< ng. charleston + Yun. pipri) arliston ad verilen bir biber tr (TS, 1, 439) aran: (< aran < Ar. cawr + -an), (And. Az. cacran) Geni, yuvarlak yapraklarndan dolma yaplan bir eit ot (DS, III, 840, 1085) at: (< ET. aut; Tietze, 480) zm (DS, III, 1085) atlaggara: (< T. atlak + kara) Bir kiraz eidi, siyah kiraz (AA, 123) atlaan: (< T. atlaan) Bu bitki odunlarnn yaklmas esnasnda patlayarak atrtl sesler karmaktadr. Bu zellii sebebiyle atlaan denilmitir, Cotinus coggyria, (Duran, 223-229) atlak: (< T. atlak) bk. atlak otu (DS, III, 1091)

258

atlak otu: (< T. atlak + otu) 30-50 cm ykseklikte, kknde patates gibi yumrular bulunan, ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Bongardia chrysogonum, (atlak), (TBAS, 67; DS, III, 1091) atlanga: (< T. atlanga), (And. Az.: atlankoz) bk. hindiba (TBAS, 67) attmanak: (< T. attm + anak), (And. Az.: attmanah) Gelincik iei (DS, III, 1092; OAAD, 228) avdar: (< Far. dr; Eren, 81; Tietze, 485; MBTS, 1, 539) Budaygillerden, unlu tane veren bir bitki, Secale cereale, (TS, 1, 447; AAT, 210; ADYA, 333; KMYA, 227; OAAD, 148) avdarlk: (< Far. dr + T. -lk) avdar bitkisi kadar byyen, baak verdii hlde tanesi olmayan, al ilerinde yetien bir eit bitki (DS, III, 1093) avdarmahmuzu: (< Far. dr + Ar. mihmz + T. -u) Budaygillerden ve en ok avdarn baa zerinde treyip koyu mor renkte bir horoz mahmuzunu andran, 1-4 cm uzunlukta, 2-7 mm genilikte, az ok kvrk, kolayca krlabilen, zel kokulu, silindir yapl ubuklar hlinde olan ve hekimlikte kullanlan askl mantarlardan biri, Claviceps purpurea, (TS, 1, 447) avu zm: (< T. avu + zm) Kabuu ince, ekirdei ufak, iri taneli bir tr beyaz zm (TS, 1, 447) ay: (< ay < in. a; Tietze, 485; Nianyan, 74; Eren, 81) aygiller familyasndan, iekleri er dii, nadiren tek eeyli, kapsl tipi meyveleri olan, gen yapraklar toplanp zel metotlarla kurutularak iecek olarak kullanlan, lkemizin Dou Karadeniz blgesinde kltr yaplan, asl vatan in ve Japonya olan, her dem yeil, aak ya da al formundaki bitkiler, Thea chinensis, (TS, 1, 447; BTS, 132) aygiller: (< in. ay + T. -giller) Yapraklar basit ve alternat dizilili, iekleri genellikle er dii ya da tek eeyli, nsal simetrili, ta yapraklar 5 ya da daha fazla

259

paral, meyveleri kapsl tipinde, Dou Karadeniz blgesinde kltr yaplan, her dem yeil, al ya da aas bitkiler (TS, 1, 448; BTS, 132) ayr dmesi: (< ? ayr + T. dmesi) Otsu, ok yllk ve pennat yaprakl bitkilerdir, Sanguisorba, (TBAS, 67) ayr gzeli: (< ? ayr + T. gzeli) Budaygillerden bir bitki, Erogrostis major, (TS, 1, 448) ayr mantar: (< ? ayr + Yun. manitari + T. -) apkasnn alt yz ince dilimli, yenilebilen ve zehirli de olabilen mantar trlerinin ortak ad (TS, 1, 448) ayr melikesi: (< ? ayr + Ar. melke + T. -si) Erkesakal, keisakal (TS, 1, 448) ayr otu: (< ? ayr + T. otu) 1. ayr oluturan eitli bitkilerin genel ad, 2. Budaygillerden kuru ve kireli yerlerde yetien kk bir ayr otu, fleol, Phleum pratense, (TS, 1, 448) ayr papatyas: (< ? ayr + Yun. papadia + T. -s) bk. koyungz I, (TBAS, 67) ayr sedefi: (< ? ayr + Ar. adef + T. -i) Dn ieigillerden, sulak yerlerde yetien, kk i srdrc olarak kullanlan, ok ylk, genellikle rizomlu, otsu bitkiler, Thalictrum, (delialan maydanozu), (TS, 1, 448; TBAS,67) ayr soan: (< ? ayr + T. soan) bk. soan (TBAS, 67) ayr teresi: (< ? ayr + Far. tere + T. -si) Turpgillerden, beyaz iekli, yabani bir bitki, Cardemina pratensis, (TS, 1, 449) ayr tirfili: (< ? ayr + Yun. triphyllon + T. -i) Baklagillerden, hayvan yemi olarak yetitirilen bir bitki, Trifolium pratense, (TS, 1, 449)

260

ayr yulaf: (< ? ayr + yulaf + T. -) Budaygillerden, yulafa benzeyen bir kr bitkisi, Avenastrum, (TS, 1, 449) aylamk: (< in. ay+la-mk), (And. Az.: aylambuk) Kkleri salam bir ot, ayrk otu (DS, III, 1097) aymk: (< in. ay + mk), (And. Az.: aynu) bk. nar (DS, III, 1098; TBAS, 68) ayterzs: (< in. ay + Far. terz terazi + T. -si) Bir eit hyar (DS, XII, 4476) ay zm: (< in. ay + T. zm) 1-6 m ykseklikte, kn yaprak dken, beyaz iekli ve al grnnde bir bitkidir, Vaccinium arctostaphylos, (TBAS, 68) eblebi: (< T. alab+ ?) ay kenarlarnda kendi kendine yetien aa, al, st (DS, III, 1101) eik kula: (< ? eik + T. kula) Semizotuna benzer bir cins ot (DS, III, 1105) edene: (< Far. caudna; Tietze, 486), (And. Az.: cedene) 1. Kendir, kenevir tohumu, 2. Keten tohumu, 3. Sakz aac meyvesi, 4. am kozala (DS, III, 1105, 1106; TaS, II, 760) ekem: (< T. ekem < ek-em; Tietze, 489), (And. Az.: ekkem) Yeil yaprakl, dikensi, atee atldnda atrdayarak yanan bir bitki (TS, 1, 450; DS, III, 1114) ekirdek: (< ET. ekirtk fndk, fstk; Nianyan, 75; < ses taklidi kelimelerden; Tietze, 491) bk. ayiei (BTS, 65) ekirken otu: (< T. ekirken + otu), (And. Az.: ekire, ikirken) lkbaharda tarlalarda kan bir ot (DS, III, 1212, 1114; Erz. .A., III, 63) ekme: (< T. ekme) Geven bitkisi otu (DS, III, 1115)

261

ekmer: (< ? ) Ard cinsinden bir aa (DS, III, 1116) ekm ilei: (< T. ekim + ilei) Siyah renkli bir tr ilek (DS, III, 1117) ele: (< ? ) Taze fasulye (DS, III, 1118) elem: (< Far. alam; Tietze, 492) 1. algam, 2. Pancar, 3. Krmz turp (DS, III, 1119) elepeten: (< ? ) Krlarda yetien yabani bir ot tr (DS, III, 1120) elik: (< Far. elik) de aac (DS, III, 1122) eltik: (< Far. eltk) Kabuu ayklanmam pirin (TS, 1, 458) emen: (< Erm. aman; MBTS, 1, 553) Maydanozgillerden bir bitki ve bunun kokulu tohumu, Cuminum cyminum, (TS, 1, 459) emen otu: (< Erm. aman + T. otu) bk. boy otu (TBAS, 69) emi: (< ET. epi; Tietze, 497) Ballanm armut, 2. Kavun (DS, III, 1129) engel otu: (< Far. engl + T. otu) bk. kenger (TBAS, 69) engel sakz: (< Far. engl + T. sakz) 40-100 cm ykseklikte, iki veya ok yllk, otsu, beyaz stl ve sar iekli bir tr, Chondrilla juncea, (TBAS, 69) eremk: (< ? ), (And. Az.: cerenk) Erik (DS, III, 1145) ermay: (< ? ) Yazn olgunlaan yeil renkli bir armut eidi (DS, III, 1147) e: (< ? ) Kabuklu fndk (DS, XII, 4477) emezen: (< Far. ama-zan; Tietze, 500) bk. karaal (TBAS, 69)

262

et: (< a. et < ET. it; Tietze, 500) Ormanlarda byk aalar arasnda yetien gvdesi ve dallar elastiki bir cins kk aa (DS, III, 1149) eti: (< ? eti; Tietze, 500), (And. Az.: edi) 30-100 cm ykseklikte, dikenli ve sar iekli bir aldr, Prosopis farcta, (TBAS, 69; DS, III, 1150) etin: (< kk belli deildir; MBTS, 1, 561) kse otu (DS, III, 1151) etme: (< T. etme < et- kesmek, yarmak < ET. ket-; Tietze, 500) Olmam karpuz (DS, III, 1151) etmi dikeni: (< ? eti + T. dikeni) bk. eti (TBAS, 69) etrez: (< ? ) Geven cinsinden dikenli bir ot (DS, III, 1152) etk otu: (< ? etk + T. otu) bk. Afar otu (TBAS, 70) evik: (< T. evik < ev-ik; Tietze, 501) Palamut (DS, III, 1152) evirdik: (< T. evirdik) Ksa boylu grgen aac (DS, III, 1152) evrince: (< T. ev(i)rince) Medicago (Leguminosae) trlerine verilen genel ad. Bir veya ok yllk, genellikle sar iekli ve otsu bitkiler. Bu ad, meyvelerin sarmal biimde olmas nedeniyle verilmi olmaldr (TBAS, 70) even: (< Far. ceven; MBTS, 1, 481) Yapra sarma yapmak iin elverili bir eit zm (DS, III, 1155) eyem: (< ? ) Yapraklar ama benzeyen, nohut byklnde krmz meyveleri olan, bir metre boyunda bir eit aa (DS, III, 1155) b ii: (< ? b + T. ii) zm (DS, III, 1157)

263

rgan: (< T. argan < sargan), (And. Az.: ikan) Kn yapraklarn dken, ok dikenli bir al veya aak, Hippophae rhamnoides, (TBAS, 70, 74; DS, III, 1158) dar: (< ? ) am aac (DS, III, 1158) dik: (< ? ) Yabani asma zm (DS, III, 1158) fn: (< ? ) Fundalklarda olan, sar iekli bodur aa (DS, III, 1158) : (< T. + ) Atkuyruu bitkisi (DS, III, 1159; TBAS, 70) rgan: (< T. rgan < argan) Yabani meneke (DS, III, 1161) kart: (< T. kart), (And. Az.: ckart) Yer elmas (DS, III, 1165, 905) knt: (< T. knt) Afyonun fena bir cinsi (DS, III, 1167) kma: (< T. kma) avu zm (DS, III, 1170) krk tekeri: (< T. krk + tekeri) Ta aralarnda yetien, meyvesi yuvarlak ve dikenli olan bir ot (DS, III, 1170) lak: (< ? ) zerinde morumsu top top dikenler olan ve boyu bazen 1,5 metreyi geen bir bitki ki, kuruyunca ocuklar mzrak gibi kullanrlar (DS, III, 1170) lan: (< Far. eln, elna; Eren, 89) ri bir eit ide (TS, 1, 474) mak: (< Erm. tsma; Tietze, 493) Bit ldren zehirli bir ot (DS, III, 1175) mtlk: (< m + tlk) Sakz karlan bir bitki eidi (DS, III, 1176)

264

mkrk: (< T. mkrk < mkr-k; Tietze, 509) 1. Kk erik, 2. Kk domates (DS, III, 1177) nar: (< Far. enr; TS, 1, 475; Eren, 89; Tietze, 509) ki eneklilerden, 30 mye kadar uzayabilen, gvdesi kaln, uzun mrl, geni yaprakl, ss aac olarak yetitirilen byk ve gsterili bir aatr, Platanus, (TS, 1, 475; TBAS, 70; BTS, 137; DS, III, 1179; DS, III, 1251; EYA, 134; EYAD, 76; GD AT, 129; OAAD, 40; ST AT, 69; T YA, 357) nargiller: (< Far. enr + T. -giller) Yapraklar basit ya da elsi blmeli, iekleri tek eeyli ve aaya doru sarkan kre eklindeki baaklarda bulunan, su kenarlarnda, park ve bahelerde glgesinden faydalanmak iin yetitirilen, tek evcikli, dnyada 1 cins ve 10 kadar tr ile, lkemizde de nar tr ile temsil edilen, yapraklarn dken aalar (TS, 1, 475; BTS, 137) nar mantar: (< Far. enr + Yun. manitari + T. -) Sarmtrak veya deve ty renkli, huni biiminde, zeri esmer lekeli, ince sapl ve yumuak etli bir mantardr, Clitocybe squamulosa, (TBAS, 70) ngrak otu: (< T. ngrak + otu; ET. rak < ra-; Tietze, 509) Campanula trlerine verilen genel ad. an ieigiller familyasndan, an iei cinsine ait, iekleri beyaz, mavi, mor ya da erguvan renkli, Trkiyede 100 kadar yabani formu bulunan bir ya da ok yllk otsu bitkiler (TBAS, 70; BTS, 138) ntar: (< ? ) Yenilen bir eit mantar (DS, III, 1183) ra zm: (< Far. er + T. zm) Taneleri beyaz ve st krmz olan, ra yapmakta kullanlan bir eit zm (DS, III, 1186) rlavuk: (< T. rlavuk) Yapraklar yarm metreye uzayan, sar renkli bir ot (DS, III, 1187) rp: (< T. rp < rp-; Tietze, 511) Yaprak (DS, III, 1189)

265

rpz: (< ? ) 1. Sonbaharda ekilip sulanarak erken yeillenen, filizlenen buday, 2. avdar, 3. Aa filizi (DS, III, 1190) r algam: (< T. r + Far. al am + T. -) ok yllk, otsu ve sar iekli bir tr, Bunias orientalis, (TBAS, 71) tt: (< tt trt sesi; Nianyan, 77) ncir aacnn yaprak vermeden nce verdii ilk meyve (DS, III, 1192) ttan aac: (< ? ttan + T. aac) itlenbik aac (DS, III, 1192) tmk: (< T. tmk) Sakz aacnn meyvesi (DS, III, 1193) tr: (< ses taklidi kelime; Tietze, 512) nce al (DS, XII, 4478) tr erik: (< tr + T. erik) arambada yetien bir eit erik (DS, III, 1194) tlak: (< T. tlak), (And. Az.: etlek) Sakz aacnn meyvesi (DS, III, 1151; TBAS, 71) tlamak: (< T. tlamak) Alca benzeyen bir yemi (DS, III, 1196) tlamk: (< T. tlamk) Bir eit mrver aac (DS, III, 1196) tlk: (< T. tlk), (And. Az.: cltk) itlembik (TS, 1, 480; DS, III, 914) tnak kara: (< ? tnak + T. kara) Ufak taneli bir eit siyah zm (DS, III, 1198) yanck: (< T. yanck; yan < ET. adan; Tietze, 513) bk. kurtpenesi (TBAS, 71) yan otu: (< T. yan + otu) bk. kurtpenesi (TBAS, 71)

266

ibiibi: (< ibi + ibi) Bir eit ot (DS, III, 1202) ibil: (< ? ) Su iinde yetien bir eit ot (ibillik), (DS, III, 1202) ibillik: (< ? ibil + T. -lik) bk. ibil (DS, III, 1202) ibindirik: (< T. cibindirik < cibin + dirik; Tietze, 442) St aacnn iei (DS, III, 1203) iek: (< ET. ek; Nianyan, 77; Tietze, 514; Clauson, 400; < Trkede eek e< se- kknden gelir; Eren, 91-92), (And. Az.: eek, icek, ieg, ie, ifek iteg) 1. Bir bitkinin, reme organlarn tayan ou gzel kokulu, renkli blm, 2. iek aan kr veya bahe bitkisi (TS, 1, 481; BTS, 138; DS, III, 1105; DS, III, 1205; AAT, 93; AVA, 220; DA, 109; E A, 231; ETA, II, 368; EYA, 150; GBAA, 88; GD AT, 117; Ka.Y.A., 190; K A, 276, 283; K AT, 30, 191, 276, 293; KMYA, 209; KYA, 207; OAAD, 18, 104; SA, 171; ST AT, 7, 115; TAYA, 18; T YA, 355) iek lahanas: (< T. iek + Yun. lahano + T. -s) Karnbahar (DS, III, 1203) iekli bitkiler: (< T. iekli + bitkiler) Tohumlu bitkiler (TS, 1, 482) iek otu: (< T. iek + otu) Karnabahar (DS, XII, 4479) ieksiz bitkiler: (< T. ieksiz + bitkiler) Mantarlar ve erelti otlar gibi, reme organlar gizli olan bitkiler snf (TS, 1, 482) iek soan: (< T. iek + soan) Lle gibi ieklerin ekim zaman kklerinde oluan soan biimindeki yumru filiz (TS, 1, 482) iek yapra: (< T. iek + yapra) iek sap zerinde ve iee yakn, zel biimler gsteren yaprak (TS, 1, 482) ifek: (< ? ) Krlarda, ormanlarda yetien bir eit yaban zm (DS, III, 1205)

267

ifin: (< ? ), (And. Az.: cifin) Fundalklarda, ormanlarda yetien 3-4 m boyunda olan ve zehirli bir iek (DS, III, 1205) i: (< ET. ig; Tietze, 515) Kylerde st szmeye yarayan, bir iki metre uzunlukta, yapraklar dikenli ve st tarafnda haha ba gibi yuvarlak bir ba olan ot tr (DS, III, 1206) ide: (< ET. yigde; Tietze, 516) bk. hnnap (TBAS, 71) idem: (< ET. igdem; Tietze, 516; Clauson, 414; Nianyan, 77), (And. Az.: ivtan) Zambakgillerden, ok yllk, yumrulu, yumrular yenen, baz trlerinden safran elde edilen, trl renklerde iek aan bir kr bitkisi, Colchicum, (TS, 1, 485; TBAS, 72, 74; BTS, 139; DS, III, 1249; AAT, 211; ETA, II, 368; EYA, 178; GD AT, 77; OAAD, 212, 217; ST AT, 170; T YA, 246; UA, 102) ielek: (< ET.? yilek/cilek/ielek; Nianyan, 77) bk. ilek (DS, III, 1206) iindirik: (< T. iindirik < iin+dirik; Tietze, 486) Filiz, taze yaprak (DS, III, 1208) iirdek: (< ekirdek) Olmam kavun (DS, III, 1208) iirdik: (< ? ) kse otu (DS, III, 1209) iit: (< Eski kaynaklarda t olarak geer. Azlarda iirt ( > iirdek) biimleri de gze arpar. Bu biimlerdeki r-ler sonradan tremitir. Doerfere gre tipik bir kltr sz olarak Trkeden ok, ran kkenli bir gedir; Eren, 92; < ET. igit; Clauson, 414) Kuru fasulye (DS, III, 1210) il: (< Erm. cil; Tietze, 517), (And. Az.: cil) 1. Topraktan yeni kan bitki, ekin, 2. Yapraklar sebze olarak kullanlan labadann ok tazesi, 3. Tazeyken yenilen dikenli bir eit ot (DS, III, 1213)

268

ilba: (< Erm. cil + T. ba) bk. yavan otu (TBAS, 73, 282) ilbir otu: (< ? Erm. tsvabur lbr + T. otu; < ? Erm. tsvabur; Nianyan, 76) Semiz otu (DS, III, 1214; TBAS, 73) ilbirtir: (< ? ) bk. nar (DS, III, 1214; TBAS, 73) ildirim: (< T. ldrm) ay kylarnda yetien bir ot (DS, XII, 4479) ilek: (< T. ilek < ielek; Eren, 93) 1. Glgillerden, saplar srngen, iekleri beyaz bir bitki, 2. Bu bitkinin gzel kokulu, pembe, krmz renkli meyvesi, Fragaria xananassa, (TS, 1, 486; BTS, 139; DS, III, 965; DS, III, 1206; K AT, 138) ilek zm: (< T. ilek + zm) Bir tr zm (TS, 1, 487) ilgi: (< ? ) Siyah zm (DS, III, 1217) il pancar: (< Erm. cil + banjar) Labadaya benzeyen bir bitki (DS, III, 1220) il soan: (< Erm. cil + T. soan) Taze soan (DS, III, 1220) im: (< ET. m; Nianyan, 77; < ET. im veya m; Tietze, 518) Budaygillerden, bahelerin yeillendirilmesinde yararlanlan ok yllk bitki, Lolium, (TS, 1, 487; Gaz.A., III, 153; T YA, 378) imit: (< ? ) Siyah susam (DS, III, 1224) in anasonu: (< z. is. in + Yun. anison + T. -u) Manolyagillerden, sar renkteki iekleri anason kokan bir aak, Illicium anisatum, (TS, 1, 488) ingi: (< ? ) Arapsa da denen ota benzeyen ve bazen i, bazen de halanp salata yaplarak yenen bir ot (DS, III, 1228)

269

in gl: (< z. is. in + Far. gul + T. -) bk. kamelya (TS, 2, 1179) ini tlk: (< ? ini + T. tlk) Kknden sakz yaplan ot (DS, III, 1228) in karanfili: (< z. is. in + Far. aranfl + T. -i) bk. hsnyusuf (TBAS, 73) in lahanas: (< z. is. in + Yun. lahano + T. -s) inde yetitirilen bir tr lahana (TS, 1, 489) in leyl: (< z. is. in + Ar. leylk + T. -) Tespih aac (TS, 1, 489) in tarn aac: (< z. is. in + Far. tarn + T. aac) Defnegiller familyasndan, parlak yaprakl, iekleri yaprak koltuklarnda ya da dal ularnda bulunan, gvde ve dal kabuklar baharat olarak kullanlan bir tr, Cinnamonum cassia, (BTS, 140) iri: (< Far. sir tutkal < sirten = OFar. sritan; Nianyan, 78; < Far. sir; Eren, 94) 100150 cm ykseklikte, sarms iekli ve otsu bir bitkidir. Gen yapraklar sebze olarak kullanlr, Eremurus spectabilis, (TBAS, 73; DS, III, 1235; AVA, 313) iri otu: (< Far. sir + T. otu) Zambakgillerden, 100 cm kadar ykselebilen, yumrulu, ok yllk, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir, Asphodelus, (TS, 1, 489; TBAS, 74; BTS, 140; DS, III, 1236) irti: (< T. irti) Dikenli ard aac (DS, III, 1238) irtik: (< T. irtik) Ku zm (DS, III, 1238) isan: (< Yun. kisn; Tietze, 522), (And. Az.: ian) Sarmak (DS, III, 1239) itil: (< Ar. atl; Eren, 390; Tietze, 500), (And. Az.: itil) Fidan, fide (DS, III, 1243; DS, X, 3788; DS, XII, 4479; DS, XII, 4698; ADYA, 368; DA, 144, 171; EYAD, 232; GD AT, 307; KBAYA, 187; UA, 134)

270

itili kavun: (< T. itili + kavun) Bir eit kokulu kavun (DS, III, 1244) itime: (< T. iteme < ite-me; Tietze, 523) Gri renkli, kabuunun zerinde sk ve birbirini kesen kk yarklar bulunan tatl bir kavun cinsi (DS, III, 1244) itlek: (< T. itlek) Ayiei (Ka.Y.A., 270) itlembik: (< T. itlembik < itle-mik; Tietze, 523), (And. Az.: itemek, itemik) Karaaagillerden, mercimekten az byk, buruk lezzette meyvesi olan, kn yapraklarn dken aaklar, Celtis, (TS, 1, 491; TBAS, 74; BTS, 141; DS, III, 1246) itlevik: (< T. itlembik) Fndk (And. Az.: rlvk, rtlek) (DS, III, 1246, 1293, 1294) it sarma: (< T. it + sarma) it sarmagillerin rnek bitkisi olan, daha ok tarla kenarlarnda yetien, beyaz iekli, tysz ve uzun sapl, sarlc, ok yllk ve otsu bir bitki, Convolvulus sepium, (TS, 1, 491; TBAS, 74) it sarmagiller: (< T. it + sarma + -giller) Bitiik ta yaprakl iki eneklilerden, it sarma, kahkaha iei, mahmude, kskt gibi bitkileri iine alan bir familya (TS, 1, 491) ivit otu: (< T. ivit + otu; < Orta Trkede wit, vit olarak geer. Rsnen (s.112) iviti ? iaretiyle Uygurca yipin, yipn biimiyle karlatrmtr. Clauson ise alnt olduu olasl zerinde durmu, ancak kkenini bilmediini dile getirmitir; Eren, 95) Baklagillerden, 4090 cm ykseklikte, iki veya ok yllk, parlak sar iekli, otsu ksmndan mavi renkli ivit boyas elde edilen bir bitki tr, salis tinctoria, (TS, 1, 492; TBAS, 74; BTS, 141) obanantas: (< Far. bn + Yun. geanta + T. -s) Turpgillerden, yemileri torbay andran bir yaban bitkisi, Capsella bursa pastoris, (TS, 1, 494) obanras: (< Far. bn + er + T. -s) Kukonmaz denilen bitki (DS, III, 1254)

271

obankerten: (< Far. bn + T. kerten) Karpuz tevei gibi yarm metre kadar uzunlukta, dallar dikenli ve dokunduu yeri kzartan bir ot (DS, III, 1254) obandenei: (< Far. bn + Yun. dekans + T. -i) Kara budaygillerden, beyaz veya pembe iekli, yrek biimi yaprakl, otsu bir kr bitkisi, Polygonum aviculare, (TS, 1, 494) obandd: (< Far. bn + T. dd) ki eneklilerden, sap ve yapraklarnda keskin bir koku ve ac bir tat olan, nemli yerlerde yetien bir bitki, meyhaneci otu, Asarum europaeum, (TS, 1, 494) obanekmei: (< Far. bn + T. ekmei) Dalarda yetien, ekimsi, katmerli ii ok sulu bir bitki (DS, III, 1254) oban elmas: (< Far. bn + T. elmas) Ufak boylu aacn msr byklndeki krmz meyvesi (DS, III, 1254) obaninesi: (< Far. bn + T. inesi) Itr iei cinsinden kokulu bir bitki, Geranium, (TS, 1, 494) obankaldran: (< Far. bn + T. kaldran), (And. Az.: obankalgdan) Bir veya ok yllk, dikenli, soluk pembe iekli ve otsu bir bitkidir, Centaurea calcitrapa, (TBAS, 75; DS, III, 1255) obanka: (< Far. bn + ka) Dalarda biten bir eit bitki olup, olgunlanca meyveleri kak eklini alr (DS, III, 1254) oban kstei: (< Far. bn + Far. kstek + T. -i) Karamama denilen bir bitki (DS, III, 1255) obanpskl: (< Far. bn + t. opuscolo + T. -) obanpsklgillerden bir ss bitkisi, Llex aquifolium, (TS, 1, 494)

272

obanpsklgiller: (< Far. bn + t. opuscolo + T. - + -giller) ki eneklilerden, rnek bitkisi obanpskl olan bitki familyas (TS, 1, 494) obanszgeci: (< Far. bn + T. szgeci) Yourt otu (TS, 1, 495) obantakkesi: (< Far. bn + Ar. iye + T. -si) Dalarda ve krlarda yetien, toprak mantarna benzeyen huni eklindeki az yukar olan bir eit ot (DS, III, 1255) obantara: (< Far. bn + T. tara) Maydanozgillerden, tarlalarda ok rastlanan, beyaz iekli bir bitki, Scandix, (TS, 1, 495) obantuzluu: (< Far. bn + T. tuzluu) Sar al (TS, 1, 495) oban zm: (< Far. bn + T. zm) Kn yapraklarn dken, 30 cm kadar ykseklikte, al grnnde ve soluk yeilimsi pembe iekli bir bitki, Vaccinium myrtillus, (TBAS, 75) ocuk nefesi: (< T. ocuk + Ar. nefes + T. -i) nce, ufak yaprakl, ilkbaharda minik, kokusuz, beyaz iek aan bitki (DS, III, 1255) okal: (< ? okal; Tietze, 527) Kzlck (DS, III, 1259) ok yllk: (< T. ok + yllk) Yllarca toprak stnde ve toprak altnda canlln srdrebilen bitki (TS, 1, 499) olaka: (< ? ) Ebegmeci (DS, III, 1262) omak: (< ET. omak; MBTS, 1, 596; Tietze, 529), (< And. Az.: oma) 1. Zehirli bir bitki, 2. Klksz, taneleri ili bir eit buday (DS, III, 1265) ona: (< ? ) Sarmsak (DS, III, 1268)

273

oral: (< ? ), (And. Az.: olar) 1. Yabani zeytin aac, 2. Bodur aa, 3. Ahlat dikeni (DS, III, 1270; EYA, 179) ortu: (< Erm. orttu; Tietze, 531) Yabani ard aac (DS, III, 1273) orum: (< z. is. orum) Soya fasulyesi (DS, III, 1273) bek: (< ? ) Kknden sakz karlan bir eit ot (DS, III, 1276) r: (< a. kr/gr; Tietze, 532) (And. Az.: l) 1. Maydanozgillerden, bir eit dikenli yaban bitkisi, 2. Tohumdan yetimi kk fidan, dut r, (TS, 1, 500; DS, III, 1280) keren: (< T. keren) Krlarda, dalarda biten bir eit diken (DS, III, 1281) klce: (< T. rce) idem (DS, III, 1282) l turpu: (< Mo. l + Far. turb + T. -u) bk. yaban turp (DS, III, 1284) mm: (< m + m) Sprge yerine kullanlan bir cins ot (DS, III, 1285) melen: (< T. melen) Klksz bir eit fasulye (DS, III, 1286) mlekatlatan: (< ? mlek + T. atlatan) bk. boynuzlu gelincik mlek otu: (< ? mlek + T. otu) bk. ban otu (TBAS, 76) p bitkisi: (< T. p + bitkisi) Genellikle plklerde ve terk edilmi yerlerde yetien, yaplar nitrat anyonunca zengin olan bitkiler (ruderal bitki), (BTS, 146) p ii: (< T. p + ii) Kocakar ilac yapmakta kullanlan bir eit bitki (DS, III, 1289) pkanak: (< T. p + kanak) bk. engel sakz (TBAS, 76)

274

pleme: (< T. pleme) Dn ieigillerden, yapraklar geni ve paral, kkleri i srdrc olarak kullanlan, kara pleme, yeil pleme ve sar pleme gibi trleri olan, lkemizde iki trle temsil edilen, ok yllk, otsu bitkiler, Helleborus, (marulcuk), (TS, 1, 503; BTS, 146) plv: (< ? ) Ayiei (DS, III, 1290) pr: (< ET. pr; Tietze, 535) Krlarda yetien meyvesiz bir eit aa (DS, III, 1291) prl: (< T. prl) pl, toprakl fasulye (DS, III, 1291) rdk: (< Trke bir trev olduu anlalyor; Eren, 100; < ??; Tietze, 536), (And. Az.: crdk, cvr, crdk, ertik, ertk, ortuk, ortk, rdik, rd, rth, rtk, tr, vr, yr) 1. Yaban armut, ahlat, 2. Mumula (DS, III, 1291, 1292, 1295; TBAS, 77) rek mantar: (< T. rek + Yun. manitari + T. -; < ET. rek; Tietze, 536) Ormanlk alanlarda yetien bir mantar (TS, 1, 503) rek otu: (< T. rek + T. otu) Dn ieigillerden, 25-50 cm ykseklikte, bir yllk, mavi iekli ve otsu bir bir bitki, Nigella damascena, (TS, 1, 504; TBAS, 77; BTS, 147; Kr.Y.A.; 396, 469; T YA, 237) re otu: (< T. rek + T. otu) bk. rek otu (TBAS, 77) rt: (< ? ) Mee aacna benzeyen bir eit aa (DS, III, 1293) ti tiken: (< ? ti + T. diken) Krmz renkli, meyvesi yenilmeyen bir eit al (DS, III, 1297) tre: (< ? ) Yeil domates (DS, III, 1297)

275

ven: (< ? oan; Nianyan, 79; < ven < en kkn bilmiyoruz; Eren, 101) (And. Az.: evgen) Pembe veya beyaz iekli, kk ve dallar suyu kprten, kir temizleyici bir bitki, Saponaria officinalis, (TS, 1, 504; TBAS, 70, 77; DS, III, 1256) vre: (< ? ) itlembik (DS, XII, 4481) zmelek: (< ? z- melek) Byk mantar (Ka.Y.A., 270) ubuk aac: (< T. ubuk + aac) Stleengillerden, ii delik olan dallar ubuk gibi kullanlan bir aak, Mabea, (TS, 1, 505) ubukboya: (< T. ubuk + boya) bk. kk boyas (TBAS, 78) uka: (< ? ) 1. Bir eit krmz biber, 2. nce uzun, ac, yeil biber (DS, III, 1300) uha iei: (< Far. a + T. iei) ki eneklilerden, ok yllk, deiik renkli iekleri ve rozet yapraklar olan, dere kenarlarnda da yetien, beyaz, sar, pembe veya mor iekli bir ss bitkisi, Primulaceae, (TS, 1, 506; TBAS, 78; BTS, 147) uha ieigiller: (< Far. a + T. iei + -giller) ki eneklilerden, rnei uha iei olan, yapraklar karlkl ya da dairesel dizilili, iekleri nsal simetrili, anak ve ta yapraklar 4-9 paral, er dii, ovaryum st nadiren orta durumlu, kapsl tipi meyveleri olan, lkemizde 9 cins ve 40 trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, otsu ya da alms bitkiler (TS, 1, 506; BTS, 147) ukur: (< Yun. tsirion; Tietze, 538), (And. Az.: uhur) Yeil ve taze iken yenen, salatas yaplan ot, hindiba (DS, III, 1302) ulluca: (< Ar. cl + T. -luca; < Ar. cl; TS, 455) bk. saak mantar (TBAS, 78) ulluk: (< Ar. cl + T. -luk) Meyvesi mshil yerine kullanlan bir eit aa (DS, III, 1303)

276

ulluka: (< Ar. cl + T. -luka) bk. saak mantar (TBAS, 78) ulluolu: (< Ar. cl + T. -lu + o(u)lu) Bir eit zm (DS, III, 1303) erka: (< ? ) Kk, yuvarlak ac biber (DS, III, 1306) klce: (< T. klce) bk. kndr 1 (DS, III, 1307) kndr: (< Far. u undur; Eren, 102), 1. Pancar (klce, kndrk), 2. Havu, 3. Lahana (TS, 1, 508; DS, III, 1307; DS, XII, 4481; AAT, 212; Gaz.A., III, 176; TaS, II, 960) kndrk: (< Far. u undur + -k) bk. kndr 1 (DS, III, 1307) ll: (< ? ) Ku zm (DS, III, 1308) nk: (< ? ) ok yllk, otsu ve sar iekli bir bitki. Sulak yerlerde yetiir, Trollius ranunculinus, (TBAS, 79) ka: (< ? ) Kk, yuvarlak ac biber (DS, III, 1309) ttyu: (< ? ) Peygamber ieine benzer bir eit ot (DS, III, 1310) -Ddadah: (< ? ) Yumrular yenilebilen tatlms bir bitki (DS, IV, 1317) dadel: (< ? ) Dibudak aac (DS, IV, 1319) dadrgan: (< T. tadrgan) Tarlalarda kendiliinden yetien ve yenilebilen byk yaprakl bir eit ot (DS, IV, 1320)

277

dafne: (< Yun. dafni = EYun. daphn; Nianyan, 85) Daphne trlerine verilen genel ad. Kn yaprak dken veya dkmeyen, yeilimsi, beyaz, sar veya pembe iekli ve al grnnde bitkilerdir, Thymelaceae, (TBAS, 80; BTS, 149) daarck: (< T. daarck < ET. tagar+ck; MBTS, 1, 611) Dalarda yetien yabani bir yemi (DS, IV, 1323) da armudu: (< T. da < ET. ta + Far. emrd + T. -u) Yabani armut, ahlat (TS, 1, 511; DS, IV, 1323) dabaklas: (< T. da + Ar. b il + T. -s) Ekin tarlalarnda biten, fasulyeye benzer taneleri olan yabani bir bitki (DS, IV, 1323) da am: (< T. da + Ar. am + T. -) Dada yetien am tr (TS, 1, 511) da ay: (< T. da + in. ay + T. -) Ballbabagiller familyasndan, otsu, sar, eflatun renkli, gvde ve iekleri kaynar suya katlp ay olarak iilen, ok yllk, kuvvetli kokulu ve al grnnde bitkilerdir (TBAS, 80; BTS, 149; DS, IV, 1324; AVA, 260) da ilei: (< T. da + ilei) Dada yetien ilek, yaban ilei (TS, 1, 511) da veni: (< T. da + ? ven + T. -i) 10-30 cm ykseklikte, tyl, kaln kkl, sar iekli ve ok yllk bir da bitkisidir, Scorzonera rigida, (TBAS, 81) dadaan: (< Far. da da n; Tietze, 545) 1. itlembik aac ve meyvesi, 2. Kmr ok kuvvetli olan bir aa (DS, IV, 1324) dadaan a: (< Far. da da n + T. aac) bk. gilaburu (TBAS, 119) da dalak otu: (< T. da + dalak + otu) 5-10 cm ykseklikte, yer yatk ve iekleri soluk sar renkli bir dalak otu tr, Teucrium montana, (TS, 1, 511) dadel: (< T. da + del) Yaban cevizi (DS, IV, 1325)

278

da elmas: (< T. da + elmas), (And. Az.: daalmas)Yabani elma (TS, 1, 511; DS, IV, 1321) da erii: (< T. da + erii) Yaban erik (TS, 1, 511) da erik otu: (< T. da + erik + otu) Ballbabagiller familyasndan, yapraklar basit ya da hafif paral, dairesel dizilili, fndks tipte meyveleri olan, ok yllk, otsu bitki, Prunella vulgaris, (BTS, 149) dagl: (< T. da + Far. gul + T. -) Gelincik (DS, IV, 1325) da karanfili: (< T. da + Far. aranfl + T. -i) Toprak st ksmlar Dou Anadolu Blgesinde sprge olarak kullanlan bir bitki, Xeranthemum annuum, (TBAS, 81) da kava: (< T. da + kava) bk. ac kavak (TS, 1, 8) da kestanesi: (< T. da + Yun. kastania + T. -si) Amerikann scak blgelerinde yetien sert yapl aa ve bu aacn meyvesi, Sloane berteriana, (TS, 1, 513) da kimyonu: (< T. da + Ar. kemmn + T. -u) bk. kefe kimyonu (TBAS, 82) da kiraz: (< T. da + Yun. kerasi + T. -) bk. kiraz (TBAS, 82) da llesi: (< T. da + Far. lle + T. -si) Dn ieigillerden, mor renkli, an biimi tyl iekleri olan otsu bir bitki, anemon, Anemone vulgaris, (TS, 1, 513) dalama: (< T. dalama) Baz chrysanthemun trlerine verilen genel ad. 20-70 cm ykseklikte, bir yllk, sar iekli ve otsu bitkilerdir (TBAS, 82) da marulu: (< T. da + Yun. maruli + T. -u) 10-25 cm ykseklikte, ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Hyoseris radiata, (TBAS, 82)

279

da misgisi: (< T. da + ? misgisi) bk. mklm (TBAS, 82) da nanesi: (< T. da + Ar. nan + T. -si) Ykseklii 20-50 cm arasnda olan, sk beyaz tyl, kuvvetli nane kokulu, ok yllk ve otsu bir bitki, Cyclotrichium niveum, (TS, 1, 514; TBAS, 82) da nohudu: (< T. da + Far. nud + T. -u) bk. nohut (TBAS, 82) da prasas: (< T. da + Yun. praso + T. -s) bk. iri (TBAS, 82) da reyhan: (< T. da + Ar. reyn + T. -) Ziziphora (Labiatae) trlerine verilen genel ad. Bir veya ok yllk otsu bitkiler. Yapraklar kuvvetli kokulu, iekler morumsu krmz renklidir. Toprak st ksmlar bitkisel ay olarak kullanlr (TBAS, 82) dasabunu: (< T. da + Ar. abn + T. -u) Bir eit ot (DS, IV, 1326) da sakz: (< T. da + sakz) bk. kanlk (TBAS, 152) da sarma: (< T. da + sarmak + T. -) bk. bodur otu (TBAS, 83) da servisi: (< T. da + Far. serv + T. -si) bk. sedir (TS, 2, 1930) da soan: (< T. da + soan) 100 cm kadar ykseklikte, byk soanl, mavimsimor iekli ve otsu bir bitki, Scilla hyacinthoides, (TBAS, 83) da smbl: (< T. da + Far. sunbul + T. -) Zambakgiller familyasndan, Arap otu ve Bellavalia cinslerinin trlerine verilen genel ad. (TBAS, 83; BTS, 150) da zm: (< T. da + zm) Pekmezi yaplan siyah bir eit zm (DS, IV, 1326) da yemii: (< T. da + yemii) bk. koca yemi (TBAS, 83) dahat: (< ? ) Lahana (DS, IV, 1328)

280

dahl: (< ? ) ncir (DS, IV, 1329) dakrdalak: (< ? dakr + T. dalak) bk. srgan (TBAS, 83) dakka otu: (< ? dakka + T. otu) bk. inelik (TBAS, 83) dal: (< ET. tal; Tietze, 549; Clauson, 489) Aa (KBAYA, 188) dalaan: (< dala- + -gan/-an insana saldran, sran; Tietze, 550) Isrgan otu (DS, IV, 1335; TBAS, 83) dalak otu: (< T. dalak < ET. talak + otu) Ballbabagillerden, Akdeniz evresinde kuru yerlerde yetitirilen, yz kadar tr bulunan, glendirici, uyarc ve yara saaltc olarak kullanlan otsu veya odunsu bitki, duvar sedefi, Teucrium chamaedrys, (TS, 1, 517) dalast: (< T. dala + st) ok abuk olgunlap kendiliinden den ve dallara arpp patlayan bir cins sar erik (DS, IV, 1338) dalbast: (< T. dal + bast) Bir eit iri, al kiraz (DS, IV, 1340) dalfidan: (< T. dal + Yun. fiton) Taze ve yeni fidan (TS, 1, 517) dalik: (< ? ) Ham kavun (DS, IV, 1345) dallama: (< T. dallama) Papatya (DS, IV, 1345) dal limonu: (< T. dal + Far. lmn / Ar. leymn + T. -u) Dalndan dp yerden topland iin pek makbul tutulmayan limon (DS, IV, 1346) dalya: (< Fr. dahlia; Tietze, 553) Yldz iei (DS, IV, 1347)

281

damarck: (< ET. tamar/tamr < tam-; Clauson, 508; Tietze, 554) bk. damar otu (DS, IV, 1350) damarlca: (< T. damarlca) bk. damar otu (DS, IV, 1350) damar otu: (< T. damar + otu) Sulak yerlerde biten, ince damarl, geni yaprakl, iltihapl yaralarn tedavisinde kullanlan bir ot (DS, IV, 1350) damar yapra: (< T. damar + yapra) bk. baa (TBAS, 84) damaskene: (< Yun. damskino; Tietze, 555) Bir eit erik (DS, IV, 1350) dam koruu: (< T. dam < ET. tam + ? Far. koruk + T. -u) Dam koruugillerden, eski yaplarn zerinde yetien ve baz hastalklarn tedavisinde kullanlan, bir veya ok yllk trleri olan, lk iklimlerde yetien otsu bir bitki, Sedum, (TS, 1, 525; DS, IV, 1353) dam koruugiller: (< T. dam + ? Far. koruk + T. -u + -giller) ki eneklilerden rnek bitkisi dam koruu olan bir bitki familyas (TS, 1, 525) danaaya: (< ? T. dana + T. aya; < ? ET. tana; Nianyan, 82; < ? EFar. daenu inek; Tietze, 557) Ylanyastgillerden, yapraklar lekeli bir tr bitki, Arum, (TS, 1, 526) danabaklas: (< ? T. dana + Ar. b il + T. -s) Koca bakla, i bakla, tane bakla (DS, IV, 1355) danaburnu: (< ? T. dana + T. bur(u)nu) Aslanaz iei (TS, 1, 526) danadaak: (< ? T. dana + T. taak; < ET. taak < ta+ak; Tietze, 566) Tohumu tespih taneleri gibi olan bir eit bitki (DS, IV, 1355) danadili: (< ? T. dana + T. dili) bk. geyikdili (TBAS, 84)

282

danagbei: (< ? T. dana + T. gbei) bk. domuzara (TBAS, 84) danagz: (< ? T. dana + T. gz) Bir eit eki, kara, sulu zm (danagz), (DS, IV, 1356) danagz: (< ? T. dana + T. gz) bk. danagz (DS, IV, 1356) danakran otu: (< ? T. dana + T. kran + otu) Salepgillerden, bataklk yerlerde yetien bir bitki, Epipactis, (TS, 1, 526) danakuyruu: (< ? T. dana + T. kuyruu) bk. srkuyruu (TBAS, 84) danamemesi: (< ? T. dana + T. memesi) 1. Bir eit kara zm, 2. idem gibi bir bitki (DS, IV, 1356) dancak otu: (< ? dancak + T. otu) bk. srgan (TBAS, 139) dangalak: (< ? Erm. dan glu; Tietze, 558) Ispanaa benzeyen bir bitki (DS, IV, 1359) dantara: (< ? ) Bir cins beyaz erik (DS, IV, 1363) dantel aac: (< Fr. dentelle + T. aac) Dulaptal otugillerden, Antillerde yetien, snger gibi kullanlan, kabuk lifleri dantele benzeyen bir aa, Lagetta, (TS, 1, 527) daraklk otu: (< T. taraklk + otu) Anasongillerden bir bitki (DS, IV, 1367) dardaan: (< daan danktan dar + daan; MBTS, 1, 633) 1. Palmiye cinsinden bir aa 2. Bu aacn itlembik byklnde, sert ekirdekli tatl yemii, Milium effusum, (TS, 1, 529)

283

darende: (< z. is. Darende), (And. Az.: derende) 1. Kendisi ve ekirdei uzun ve tatl, ok kokulu iyi cins bir kays eidi, 2. Koyu krmz renkli, az sulu bir zm eidi (DS, IV, 1369, 1433) dar: (< ET. tar < T. tar- + - ; Eren, 106; Nianyan, 82) Budaygillerden, sulak yerlerde ve pirin tarlalar iinde yetien, tohumlar gereinde buday yerine besin olarak kullanlan, meyveleri iin yetitirilen, kurakla dayankl, tek yllk, otsu bir bitki, Panicum, (TS, 1, 530; TBAS, 85; BTS, 152; DS, IV, 1370; AA, 90, 125; DA, 136, 153; EYAD, 100; Gaz.A., III, 192; GBAA, 31, 32, 33; K AT, 314) darca: (< T. darca) bk. darca otu (TBAS, 85) darcan: (< T. darcan) bk. darca otu (TBAS, 85) darca otu: (< T. darca + otu) Sulak yerlerde biten, 1.5 m kadar ykselebilen, hardala benzer iri yapraklar olan ve yemei yaplan, bir yllk, otsu bir bitki, Echinochloa crusgalli, (TBAS, 85; DS, IV, 1370) dar msr: (< T. dar + Ar. mir + T. -) Cin msr, ufak taneli, sivri ulu msr (DS, IV, 1371) da kiraz: (< T. ta + Yun. kerasi) Bir eit kiraz (DS, IV, 1377) dalca armut: (< T. talca + Far. emrd) Yabani armut, ahlat (DS, IV, 1377) datlbilem: (< T. tatl + bilem) Krlarda, rmak kylarnda kendiliinden biten tatl meyveli bir bitki (DS, IV, 1378) davanak: (< ? ), (And. Az.: davmak) 1. Yapra yapkan bir ot, 2. Funda, 3. Prnal aac, Cistaceae, (DS, IV, 1382) davanck: (< T. tavanck) Kolay yanabilen, ku yumurtas gibi meyvesi olan kokulu bir bitki (DS, IV, 1382)

284

davulcu: (< Ar. abl + T. -cu) Brtlen (DS, IV, 1382) davulga: (< ET. tavlku; Tietze, 569), (And. Az.: davlga) 1. bk. davulgu, 2. Krmz kabuklu, sert ve dayankl bir aa (DS, IV, 1379, 1382) davulgu: (< ET. tavlku; Tietze, 569) Kocayemi aac ve meyvesi (DS, IV, 1382) davun otu: (< ? davun + T. otu), (And. Az.: dovun) Msr, domates, kavun, karpuz gibi bitkilerin kkne yaparak byyen, mavi iekli, asalak bir ot (DS, IV, 1383; DS, XII, 4487) Davut yapra: (< z. is. Dvd + T. yapra) Sulak yerlerde yetien, byk yapraklar baz hastalklarn tedavisinde kullanlan bir ot (DS, IV, 1383) dedebrt: (< T. dede + ? brt) apkas stl, kahverengi veya beyaz, zerinde koyu renkli paracklar bulunan, ortasnda mememsi bir knts olan ve yenilebilen bir mantar, Lepiota procera, (TBAS, 86) dededenei: (< T. dede + Yun. dekaniki < dekans + T. -i) ok yllk, yumrulu, beyaz iekli ve otsu bir tr. Kklerinden iri elde edilir, Asphodeline tenuior, (TBAS, 86) dede gl: (< T. dede + Far. gul + T. -) Bodur, ok yllk, otsu ve pembe iekli bir bitkidir, Jurinella moschus, (TBAS, 86) dedemene: (< T. dede + ? mene) bk. Hint ya aac (TBAS, 86) dedemsakal: (< T. dedem + sakal) bk. dedesakal (DS, IV, 1398) dedesakal: (< T. dede + sakal) Krlarda yetien, havuca benzeyen, yenilebilen bir ot (dedemsakal), (DS, IV, 1398; ETA, II, 594)

285

dedesakal mantar: (< T. dede + sakal + Yun. manitari + T. -) ok dallanm, dallar zerinde dikenli kntlar bulunan, kar beyaz veya soluk sar renkli bir mantardr, Hericium coralloides, (TBAS, 86) defne: (< Yun. dfni; Tietze, 575; Nianyan, 85) Defnegillerden, 2-5 m ykseklikte, meyvelerinden ya elde edilen, yapraklar gzel kokulu ve yaz k yeil olan bir aa, Laurus nobilis, (TS, 1, 537; TBAS, 86; BTS, 153) defnegiller: (< Yun. dfni + T. -giller) rnek bitkisi defne olan, iki eneklilerin ayr ta yaprakllarndan, yapraklar kokulu, sar ya da beyaz iekli, birok tr iine alan bir bitki familyas (TS, 1, 537; BTS, 153) defne yapra: (< Yun. dfni + T. yapra) eitli yiyeceklere gzel koku versin diye katlan yaprak (TS, 1, 537) deirmen armudu: (< T. deirmen < ET. tegirmen + Far. emrd + T. -u) Yazn olgunlaan ve yeil renkli olan bir armut eidi (DS, IV, 1401) deirmenci: (< T. deirmenci) Siyah bir zm eidi, (deirmenci zm), (DS, IV, 1401) deirmenci zm: (< T. deirmenci + zm) bk. deirmenci (DS, IV, 1401) dek: (< ? ) eker pancarna benzeyen, yumru kkl, tatl ve yenilebilen bir bitki (DS, IV, 1406) dekavun: (< ? ) Servi, kavak aac (DS, IV, 1406) delialan maydanozu: (< T. deli + alan + Yun. makedonesi + T. -u) bk. ayr sedefi (TBAS, 86) delibadlcan: (< T. deli + Ar. bdincn < Far. bdingn) Domates (DS, IV, 1410)

286

delibardaan: (< T. deli + ? bardaan) bk. ban otu (TBAS, 86) deli batbat: (< T. deli + Ar. bab ) bk. ban otu (TBAS, 86) delibiber: (< T. deli + Yun. pipri) Krmz, ac biber (DS, IV, 1411) deliboynuz: (< T. deli + boynuz) bk. erguvan (TBAS, 87) delibuday: (< T. deli + buday) Kunduru denilen buday eidi, krmz buday (DS, IV, 1411) delice: (< T. delice) 50-100 cm ykseklikte, bir yllk, otsu ve yabani bir bitki, Lolium temulentum, (TBAS, 87; DS, IV, 1411; TaS, II, 1069) delierik: (< T. deli + erik) akal erii (DS, IV, 1411) delikanl: (< T. deli + kanl) Kna iei, kadife iei (DS, IV, 1412) delikara: (< T. deli + kara) Bir eit siyah zm (DS, IV, 1412) delikiraz: (< T. deli + Yun. kerasi) Bir eit kiraz (DS, IV, 1412) deli lle: (< T. deli + Far. lle) bk. lle (TBAS, 87) deli mantar: (< T. deli + Yun. manitari) apkas krmz veya turuncu renkli, zehirli olmakla beraber ldrc olmayan bir mantar (TBAS, 87; BTS, 155) deli maydanoz: (< T. deli + Yun. makedonesi) 30-60 cm ykseklikte, yumru kkl, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir. Rozet yapraklar sebze olarak kullanlr, Oenanthe pimpinellodies, (TBAS, 87) deliot: (< T. deli + ot) bk. deli otu (DS, IV, 1413)

287

deli otu: (< T. deli + otu) Turpgillerden, bahelere ss olarak dikilen, at ve eeklerin az yediklerinde azlarn kprten, ok yedikleri zaman da onlar patlatan, koyu yeil renkli, sivri yaprakl bir da otu, kuduz otu, Alyssum, (TS, 1, 547; DS, IV, 1413) deli salep: (< T. deli + Ar. saleb) Dammer trnn kurutulmu yumrulardr. Gksun blgesinde elde edilir ve salep yerine satlr, Colchicum cilicium, (TBAS, 87) deli ttn: (< T. deli + ttn) Domatesgiller familyasndan, 150 cm kadar ykselebilen, byk yaprakl ve yeilimsi sar iekli bir ttn trdr, Nicotiana rustica, (TBAS, 87; BTS, 155; DS, IV, 1413) deli yulaf: (< T. deli + ? yulaf) bk. ibran (DS, VII, 2503) delce bakla: (< T. delice + Ar. b il) bk. domuz baklas (TBAS, 94) demal: (< Far. dem + T. al) Kk yaban erii (K A, 218, 375) demir aac: (< T. demir < ET. temir + aac) ki eneklilerden, ana yurdu Avustralya olan bir evcikli veya iki evcikli bir aa, Casuarina, (TS, 1, 550) demir aacgiller: (< T. demir + aac + -giller) Yapraklar dairesel dizilili, erkek ve dii iekleri ayr ayr olan, demir aac tr Bat ve Gney Anadoluda yetien, odunu sert olan ve ss eyas yapmnda kullanlan, ok yllk bitkiler, Casuarinaceae, (BTS, 155) demir btra: (< T. demir + ptra) bk. demir dikeni (TBAS, 88) demirbozan: (< T. demir + bozan) Tirfil, yabani yonca (DS, IV, 1417) demircik: (< T. demircik) bk. dibudak (TBAS, 88) demirdelen: (< T. demir + delen) bk. kaykran (TBAS, 88)

288

demir dikeni: (< T. demir + dikeni) Toprak zerinde yatk olarak bulunan, iekleri kk ve ak sar renkli, meyvesi 10 mm kadar apnda, boynuz eklinde sivri ulara sahip, ok yllk, otsu ve srnc bir bitki, Tribulus terrestris, (TS, 1, 551; TBAS, 88; BTS, 155) demir dikenigiller: (< T. demir + dikeni + -giller) Yapraklar karlkl ya da almal dizilite, iekleri nsal simetrili, er dii, anak ve ta yapraklar beli ve serbest, ovaryum st durumlu, kanatl fndk, kapsl nadiren de zms meyveleri olan, lkemizde be cins ve alt trle temsil edilen, otsu ya da alms, bir ya da ok yllk bitkiler (BTS, 155) demirhindi: (< Far. temr-i hind Hint hurmas < temr hurma; Eren, 108; Nianyan, 87) 1. Baklagillerden, scak iklimlerde yetien bir aa, 2. Bu aacn meyvesi, Tamarindus indica, (TS, 1, 551) demirli: (< T. demirli) Byk dut aac (DS, IV, 1418) demirliyen: (< T. demirleyen) bk. demir dikeni (DS, IV, 1418; TBAS, 88) demir otu: (< T. demir + otu) Ayrk otu (DS, IV, 1418; TBAS, 88) demiryonca: (< T. demir + ? yonca) Yoncaya benzeyen bir ot (DS, IV, 1418) denden: (< den + den) Bir eit kr meyvesi (DS, IV, 1420) deniz brlcesi: (< T. deniz < ET. teiz + brlcesi) 40 cm kadar ykseklikte, ok yllk ve otsu bir bitkidir, Salicornia europaea, (TBAS, 88) denizgl: (< T. deniz + Far. gul + T. -) Slenterlerden knidliler filumunun, mercanlar snfndan dokunalar olduka ksa, krmz, mavi, yeil renkli, yalnz yaayan trleri iine alan bir cins, Actinia, (BTS, 158)

289

deniz otu: (< T. deniz + otu) Deniz kenarndaki bataklk yerlerde yetien ve turusu yaplan sivri yaprakl bir ot (DS, IV, 1424) deniz prasas: (< T. deniz + Yun. praso + T. -s) Denizlerde yetien bir tr yosun (TS, 1, 558) deniz rezenesi: (< T. deniz + Far. rziyna + T. -si) Maydanozgillerden, deniz kumsallarnda bol olarak yetien, trl bir bitki, Crithmum maritimum, (TS, 1, 558) deniz sarma: (< T. deniz + sarma) ok yllk, srnc, beyaz stl ve otsu bir bitki, Convolvulus soldanella, (TS, 1, 558) deniz soan: (< T. deniz + soan) bk. ada soan (TBAS, 89) deniz teresi: (< T. deniz + Far. tere + T. -si) 50 cm kadar ykseklikte, sarms iekli, ok yllk ve otsu bir bitkidir. Deniz kenarlarndaki kayalar zerinde yetiir, Crithmum maritimum, (TBAS, 89) deniz zm: (< T. deniz + zm) Deniz zmgiller familyasndan, 1-2 m ykseklikte, dik dall, dallar yeil renkli, yapraklar pulsu ve kn hlinde dallar sarm, al grnnde, meyvesi bezelye byklnde, krmz ve nadiren sar renkli, ok yllk bir bitki, Ephedromajor, (TS, 1, 558; TBAS, 89; BTS, 158) deniz zmgiller: (< T. deniz + zm + -giller) ki ya da bir evcikli, 2 m kadar boylanabilen, zengin dallanma gsteren, yapraklar nodlarda pul ekline dnm, meyveleri eriksi tipte, srnc ya da trmanc bitkiler (BTS, 158) deniz yosunu: (< T. deniz + ? yosun + T. -u) Denizlerde biten ve genellikle kylarda ve kayalklarda youn olarak grlen bir bitki tr (TS, 1, 559) deper otu: (< T. teper + otu) Havu (DS, IV, 1428) derdik: (< ? ) Bir eit algam (DS, IV, 1432)

290

deredaban: (< Far. dere + T. taban; dere < Far. derya; Tietze, 593; < Far. derre; MBTS, 1, 672) Kaya aralklarnda yetien ve kk ksm yenilen bir eit iek (DS, IV, 1432) dere kabala: (< Far. dere + T. kabala) Su kenarlarnda yetien, yapraklar kabak yaprana benzeyen yabani bir bitki (DS, IV, 1432) dereotu: (< Far. dere + T. otu) Maydanozgillerden, 60 cm kadar ykseklikte, gzel kokulu, ince yaprakl, meyveleri gaz sktrc olan, sar iekli, bir yllk ve otsu bir bitki, Anethum, (TS, 1, 562; TBAS, 89; BTS, 162; BYA, 114; T YA, 237) destebasan: (< Far. deste + T. basan) Erken olgunlaan bir armut eidi (DS, IV, 1436) destebozan: (< Far. deste + T. bozan) Hindiba (DS, IV, 1436) desterten: (< Far. deste + T. rten) Ekin tarlalarnda yetien yabani bir bitki (DS, IV, 1437) destimik: (< Far. desti + T. -mik) Yuvarlak, kk, gzel kokulu bir eit tatl kavun (DS, IV, 1437) deveboynu: (< T. deve + boy(u)nu; deve < teve Eski alardan balayarak kullanlr. Clauson, eski alarda Trkeden Moolcaya getiini dile getirmitir. Trke teve ile Moolca temegen arasndaki ba bilimsel yaynlarda trl tartma ve aklamalara yol amtr. Ramstedt Moolca temegeni Trke teve (> deve) ile birletirmitir. Rsnen (s. 468) de bu birletirmeye katlmtr. Bu kelime Trkeden komu dillere de gemitir; Eren, 110) Ssen cinsinden, sar iek aan, uzun sap deve boynuna benzeyen, fena kokulu bir ilkbahar iei (DS, IV, 1440) devecibarda: (< T. deveci + barda) Armut eklinde meyvesi olan yabani bir bitki (DS, IV, 1440)

291

devekerten: (< T. deve + kerten) Kurak ve sert toprakl yerlerde yetien, sar iekli ve ok dikenli yaban bir ot (DS, IV, 1440) deve dikeni: (< T. deve + dikeni) Birleikgillerden, yol ve tarla kenarlarnda yetien, 30-100 cm ykseklikte, 1-2 yllk ve otsu bir bitki, Silyum marianum, (TS, 1, 571) devedii: (< T. deve + dii) 1. Sar, iri taneli bir buday eidi, 2. ri taneli msr (DS, IV, 1441) deve elmas: (< T. deve + elmas) akrdiken (TS, 1, 571) devegz: (< T. deve + gz) 1. ri, yuvarlak taneli, kabuu kaln ve sert siyah zm, 2. Kaln kabuklu, byk taneli, sulu, beyaz zm (DS, IV, 1441) devegl: (< T. deve + Far. gul + T. -) Hatmi denilen bitki (DS, IV, 1441) devekula: (< T. deve + kula) 40-90 cm ykseklikte, ok yllk, mavimsi mor iekli ve otsu bir bitkidir, Limonium meyeri, (TBAS, 90) develangr: (< T. deve + langr alkalama sesi; Nianyan, 262) bk. ebegmeci (TBAS, 90) develik: (< T. develik) bk. ebegmeci (TBAS, 90) develik otu: (< T. develik + otu) bk. ylan otu (TBAS, 90, 286) deve mercimei: (< T. deve + Far. mercmek + T. -i) bk. ivit otu (TBAS, 90) deveapla: (< T. deve + apla) bk. kabalak (TBAS, 90) devetaban: (< T. deve + taban) Birleikgillerden, geni yaprakl bir ss bitkisi, Phlodentron, (TS, 1, 572)

292

devetopala: (< T. deve + topala) Krlarda yetien, yer elmas gibi yumru kkleri olan yabani bir bitki (DS, IV, 1442) deveturpu: (< T. deve + Far. turb + T. -u) lkbaharda krlarda yetien, tere gibi baharl olan yapraklar yenilebilen bir ot (DS, IV, 1442) devramel: (< Far. devr-i amel) Ayiei (DS, IV, 1444) devriamber: (< Far. devr-i anber), (And. Az.: devrianber) Ayiei (DS, XII, 4484; KMYA, 306; Kr.Y.A.; 217, 470) devrinti: (< T. dev(i)rinti) Leylk aac (DS, IV, 1445) dd: (< ses taklidi kelime; MBTS, 1, 694), (And. Az.: deydikli, ddak, dydkl, dzd) Ahlat, yaban armudu (DS, IV, 1446, 1451, 1452, 1475; TBAS, 91) drak: (< ? ) Erken olgunlaan, sar renkli, ksa sapl bir eit buday (DS, IV, 1453) dmk: (< z. is. Dima /Dimi + ; < Dima /Dimi Suriyedeki am ehrinin ad; Tietze, 607) ri taneli, beyaz, tatl ve uzunca bir zm (nebi dede), (DS, IV, 1461; Gaz.A., III, 209) dngl: (< dingil ses taklidi; Tietze, 623) Kukonmaz iei (DS, IV, 1463) dngra: (< ? ) Zambak (DS, IV, 1465) draan: (< Yun. drgana; Tietze, 608) Ge olgunlaan, pembe renkli, uzun sapl, sert bir kiraz eidi (DS, IV, 1466) dran zm: (< ? dran + T. zm) Erken olgunlaan, siyah renkli, sert bir eit zm (DS, IV, 1467; Kr.Y.A.; 471) drbalan: (< ? ) bk. kanlca mantar (TBAS, 91)

293

dr: (< ? ) Gl fidanna benzeyen dikenli bir al (DS, IV, 1469) drik: (< ? ) Brtlen (EYAD, 232) dibikara: (< T. dibi + kara) Kaln kabuklu, ufak ve sk taneli bir eit zm (DS, IV, 1479) dibikll: (< T. dibi + kll) Domates (DS, IV, 1479) dibiz: (< ? ) Kuru soan (DS, IV, 1480) dida: (< ? ) Tuzla yenilen bir eit ot (DS, IV, 1481) difenbahya: (< z. is. Dieffenbach) Yapraklarnn gzellii nedeniyle sera ve salonlarda yetitirilen bir ss bitkisi, (TS, 1, 581) diga: (< ? ) Yalnz ilkbaharda ekilen bir buday eidi (DS, IV, 1482) diken: (< ET. tiken < *tikgen < tik-; Clauson, 483; Nianyan, 93; Tietze, 615), (And. Az.: tikn, tiken) 1. Baz bitkilerin dal, yaprak, meyve kabuu gibi blmlerinde ve baz hayvanlarn derisinde bulunan sert, ucu sivri ve batc kntlardan her biri, 2. Dikeni ok olan bitki (TS, 1, 582; DS, X, 3930; DS, XII, 4762; AAT, 77, 258; ADYA, 339; AVA, 106; E A, 208; Erz. .A., III, 311; EYAD, 48; Gaz.A., III, 672; GD AT, 93, 309; Ka.Y.A., 201; K AT, 9, 129, 348; Kr.Y.A., 299, 417, 499; KYA, 175; OAAD, 144, 259; ST AT, 59; UA, 23, 137) diken aac: (< T. diken + aac) Akasya (DS, IV, 1486) dikenba: (< T. diken + ba) bk. topuz (TBAS, 91) dikencik: (< T. dikencik), (And. Az.: dikenck) Ufak taneleri olan, ardca benzeyen bir eit aa (DS, IV, 1486)

294

diken ilei: (< T. diken + ilei) bk. brtlen (TBAS, 91) diken dutu: (< T. diken + Far. tt + T. -u) Brtlen (TS, 1, 582) dikenli ac ot: (< T. dikenli + ac + ot) bk. tilkien (TBAS, 91) dikenli meyan: (< T. dikenli + ? meyan) Bir iki metre ykseklikte, beyazms mor iekli, tys yaprakl ok yllk bir bitki, Glycyrrhiza echinata, (TS, 1, 583) dikenli msr: (< T. dikenli + Ar. mir) Arpa eklinde kk taneli bir eit msr (DS, IV, 1486) dikenli ot: (< T. dikenli + ot) Cynara cardunculus, compositae (DS, IV, 1486) dikenucu: (< T. diken + ucu) Meyvelerinden sakza z, yeni srgnlerinden de turu, yemek yaplan bir eit bitki (DS, IV, 1486) diken zm: (< T. diken + zm) bk. karamuk (TBAS, 91) dikme: (< T. dikme < tik-me; Clauson, 482) 1. Fidan, yeni dikimi fidan, 2. Fidanlktan km aa, 3. elikleme yoluyla dikilen kavak ve st fidan, 4. Budanm palamut ve mee aac (DS, IV, 1488) dilberduda: (< Far. dilber + T. duda; < dudak Eski Kpakadan balayarak kullanlr. Doerfere gre Trke *ttak biiminden yola kmak gerekir. Eski ve yeni diyalektlerde dudak olarak erin adnn kullanldn gryoruz. Trke dudak gibi, erinin de kkn bilmiyoruz; Eren, 122) Sarmak iei (DS, IV, 1491) dilberdudak: (< Far. dilber + T. dudak) Nergis iei (DS, IV, 1491) dilberkirpii: (< Far. dilber + T. kirpii) Nergis iei (DS, IV, 1491)

295

dilburan: (< T. dil < ET. til + buran) 1. ok tatl, dili yakan bir eit kavun, 2. Yerken insann dilini yakan, mavimsi renkli bir eit mantar (DS, IV, 1491) dildamak: (< T. dil + damak) 1. bk. dilikk, 2. Kna iei, 3. Burak iei (DS, IV, 1492) dildoku: (< T. dil + doku) Salep iei (DS, IV, 1492) dilikk: (< T. dili + kk) Aslanaz iei (dildamak, diliddk), (DS, IV, 1494) diliddk: (< T. dili + ddk) bk. dilikk (DS, IV, 1494) dilit: (< ? ) Taneleri irili ufakl olan bir eit zm (DS, IV, 1495) dilkanatan: (< T. dil + kanatan), (And. Az.: dilkanadan) Sarmak gibi byyen, st dikenli bir ot (DS, IV, 1495) dilkiboan: (< T. tilki + boan) Krmz renkli, susuz ve kekremsi tad olan bir zm eidi (DS, IV, 1495) dilkimen: (< T. tilkimen) Ormanlarda yetien, sarmak gibi aalara sarlarak uzayan, ularndan salata, yemek yaplan yabani bir bitki (DS, IV, 1495) dillice: (< T. tillice) Yenilebilen bir eit mantar (DS, X, 3932) dilmit: (< Yun. diminitis; Tietze, 621), (And. Az.: dimbit, dimlit, dimnid, dimrit, dirmit, dirnit, tirimit) 1. Erken olgunlaan bir eit siyah zm, dimnit, 2. Siyah ve uzun olan bir eit zm, 3. Taneleri ufak olan bir eit zeytin (DS, IV, 1498, DS, IV, 1519; DS, X, 3938; OAAD, 232) dilve: (< ? ) Kavun (DS, IV, 1498) dimenit: (< Yun. diminitis; Tietze, 620) En iyi cins buday (DS, IV, 1499)

296

dinep: (< ? ) Buday tarlalarnda yetien ve arpaya benzeyen, yenilirse insan sersem eden bir bitki, delice (DS, IV, 1502) dingdingkara: (< ding ding ses taklidi + T. kara) Kk tarafnda tyl yapraklar olan, krmz aan iekleri yava yava mavi ve mor renk alan, kk iltihapl yaralarn tedavisinde kullanlan bir bitki (DS, IV, 1503) dinge: (< ? ), (And. Az.: dingi) Fidan (DS, IV, 1503) dip: (< ET. tb, Tietze, 611), (And. Az.: dib, div) 1. Havu, 2. Lahana, 3. Yer elmas, 4. algam, 5. Pancar ve kk, eker pancar (DS, IV, 1509; EYAD, 232; GD AT, 273; KBAYA, 189; TaS, II, 1164) dipin: (< T. dipin) Filiz (DS, IV, 1510) diplitura: (< T. dipli + ? tura) obanantas bitkisi (DS, IV, 1511) diri rt: (< T. diri + rt) Ormanlk blgelerde aalarn altnda yeeren al, rp veya odunsu bitkiler (TS, 1, 599) dirlik otu: (< T. dirlik + otu) lme kar ila olan salk otu (TaS, II, 1180) di bademi: (< T. di < ET. ti + Far. bdm + T. -i) Kabuu ince olduu iin dile krlabilen bir badem tr (TS, 1, 602) dibudak: (< T. di + budak; sertliinden dolay die benzer; Tietze, 629; < Yalnz Anadolu ve Balkan alannda kullanld anlalyor; Eren, 114) Zeytingillerden, 40 m kadar ykselebilen, gsterili, kerestesi sert ve deerli bir aa, Fraxinus excelsior, (TS, 1, 602; TBAS, 92; BTS, 176; K AT, 186; TaS, II, 1343) di hilali: (< T. di + Ar. hill + T. -i) bk. di otu (TBAS, 92)

297

diice: (< T. diice; < ET. tii+e; Clauson, 560) Otundan faydalanmak iin ekilen dar, akdar gibi bitkiler (DS, IV, 1523) dii ven: (< T. dii + ? ven) bk. ven (TBAS, 92) dilek dar: (< T. dilek + dar) ri taneli msr (DS, IV, 1525) di otu: (< T. di + otu) Di otugillerden, 20100 cm ykseklikte, kurak ve orak yerlerde yetien, ok yllk, beyaz iekli ve otsu bir bitki, Plumbago europea, (TS, 1, 603; TBAS, 92; BTS, 175) di otugiller: (< T. di + otu + -giller) Bitiik ta yaprakl iki eneklilerden, rnei di otu olan ve genellikle scak ve kurak yerlerde yetien bitkilerden oluan familya (TS, 1, 603) divdiv: (< div + div) Dikenli bir bitki (DS, IV, 1526) divlek: (< T. divlek Trkeden Balkan dillerine de gemitir; Eren, 115), (And. Az.: diblek, divle, divlik, dvelek, duvdak, dglek, delek, dlek, dlek, dklek, dlek, dvelek, dvlek, dylek, dyleg, dylek, dzlek): 1. Kaln kabuklu, olgun kavun, 2. Olgun, ufak kavun (DS, IV, 1527, 1615; EYAD, 233; Kr.Y.A., 471; OAAD, 232; TaS, II, 1302) Diyarbakr karpuzu: (< z. is. Diyarbakr + Far. arbuz + T. -u), (And. Az.: Diyarbekir karpuzi) Diyarbakr karpuzu (DA, 132) dizi: (< T. dizi; < ET. tizig; Tietze, 634) ncir (DS, IV, 1531) dogrukara: (< T. doru + kara) nce kabuklu, siyah kk taneli ve tatl, dayanksz bir zm eidi (DS, IV, 1535) dou kayn: (< T. dou + kayn) Dou blgelerinde yetien bir tr kayn aac (TS, 1, 613)

298

dou ldini: (< T. dou + ? ldin + T. -i) amgiller familyasndan, her dem yeil, ine yaprakl, 35 m kadar boylanabilen, yapraklar uzun srgnler zerinde almak olarak dizili, kozalaklar aa sarkan, lkemizde Dou Karadeniz blgesinde yetien bir aa tr, Picea orientalis, (BTS, 181) doum: (< T. doum), (And. Az.: dugum) Frenk zm (DS, IV, 1539) dou mazs: (< T. dou + Far. mz + T. -s) Servigiller familyasndan, ana vatan in olan, yapraklar tamamen yeil, kozalaklar 6-8 pullu, park ve bahelerde yetitirilen alms bitkiler, Thuja orientalis, (BTS, 181) dokkuk: (< ? ) Lle (DS, IV, 1540) dokuzbal: (< T. dokuz < ET. tokuz/tokkuz + bal) bk. akpleme (TBAS, 93) dokuzdonlu: (< T. dokuz + donlu) bk. hanmeli (TBAS, 93) dokuztepeli: (< T. dokuz + tepeli) bk. akpleme (TBAS, 93) dolaman: (< T. dolaman), (And. Az.: tolaman) 1. Patatese benzeyen ve yenilebilen bir eit mantar, 2. Lle (DS, IV, 1543; DS, X, 3952; TBAS, 268) dolama otu: (< T. dolama + otu) Dolama otugillerden, iekleri kk, yeil veya beyaz bir bitki, Paronychia serpilifolia, (TS, 1, 617) dolama otugiller: (< T. dolama + otu + -giller) ki eneklilerden, rnek bitkisi dolama otu olan ve iine kask otunu da alan karanfilgillerin alt familyas (TS, 1, 617) dolak ot: (< T. dolak + ot) Kr sarma (DS, IV, 1545) dolma biber: (< T. dolma + Yun. pipri) Dolma yapmaya uygun, byk biber tr (TS, 1, 621)

299

dolma otu: (< T. dolma + otu) Dolma otugillerden, iekleri kk, yeil veya beyaz bir bitki, Paronychia serpilifolia, (TS, 1, 621) dolma otugiller: (< T. dolma + otu + -giller) ki eneklilerden, rnek bitkisi dolma otu olan ve iine kask otunu da alan karanfilgillerin alt familyas (TS, 1, 621) dolu brlcesi: (< T. dolu + brlcesi) Beyaz, yuvarlak bir fasulye eidi (DS, IV, 1547) domalan: (< T. domal-an; Tietze, 643), (And. Az.: tomalan) Askl mantarlardan, toprak iinde yumru biiminde yetien, yamurdan sonra kan ve yenilebilen bir bitki, yer mantar, keme, Tuber melanosporum, (TS, 1, 622; DS, IV, 1533; DS, IV, 1549; TaS, II, 1208) domatan: (< ? Yun. domta + T. -an) 1. Yumru kkl bir eit bitki, 2. Salep (DS, XII, 4487) domata: (< Yun. domta + T. -a) Patates (DS, IV, 1550) domates: (< Yun. domta < t. tomata < sp. tomata; Tietze, 643), (And. Az.: domadz, domas, domat, domata, domate, domatis, tamata, tamates, tamatis, temetos, tomatas, tomatis, tomatiz) 1. Patlcangillerden, yapraklar tyl, sar iekleri salkm durumunda, vitamince zengin, krmz rn iin yetitirilen bir bitki 2. Bu bitkinin yenilen rn, Lycopersion esculentum, (TS, 1, 622; BTS, 183; DS, IV, 1550; DS, X, 3875; DS, XII, 4482; DS, XII, 4736; DS, XII, 4767; AAT, 43; ADYA, 341, 369; AVA, 61, 91; E A, 132, 221, 228; E A, 28; Erz. .A., III, 312; ETA, II, 370, 376; KBAYA, 145, 204; KMYA, 171, 284; KYA, 161, 234, 252; SA, 133, 197; T YA, 314; ZBK A, 113, 114, 191) domayl: (< Grc. dombay + T. l) Ss kavunu (DS, IV, 1550)

300

dombay: (< Grc. dombay yaban kz; Tietze, 643) Kk ve yuvarlak bir eit hyar (DS, IV, 1552) dombay erii: (< Grc. dombay + T. erii) Kabuu mor, ii sar renkli, gzel kokulu, iri bir eit erik (DS, IV, 1552) domuzara: (< T. domuz + arak; domuz < ET. touz. Eski alardan balayarak kullanlr. Orta Trkede ve Eski Kpakada touz biimi geer. Kkeni karktr. Eski ve yeni diyalektlerde yal, semiz, iman olarak kullanlan to (> don) kkyle touz ad arasndaki ba zerinde zel olarak durulmaya deer; Eren, 118) Cyclamen trlerine verilen genel ad. Yumrulu, pembe veya beyaz iekli, ok yllk ve otsu bitkilerdir (TBAS, 92; DS, IV, 1555) domuz ayr: (< T. domuz + ay()r) bk. domuz ayrk otu (TBAS, 93) domuz ayrk otu: (< T. domuz + ay()rk + otu) Budaygillerden, tarma zararl, rizomlu, ok yllk ve otsu bir bir bitki, Cynodon dactylon, (TS, 1, 623; TBAS, 93) domuz baklas: (< T. domuz + Ar. b il + T. -s) Baklagiller familyasndan, bir yllk, tyl, beyaz veya mavi iekli, meyveleri suda kaynatldktan sonra yenen otsu bitkilerdir (TBAS, 93; BTS, 183) domuzbtra: (< T. domuz + ptra), (And. Az.: domuzptra, donuzbtra) Ular ine gibi dikenli bir eit bitki, Xanthium strumarium compositae, (DS, IV, 1555) domuz dikeni: (< T. domuz + dikeni) Yapraklar sapsz ve dikenli, iekleri etli otsu bir bitki (TS, 1, 623; DS, IV, 1556) domuz elmas: (< T. domuz + elmas) bk. domuzara (TBAS, 94) domuz erii: (< T. domuz + erii) Yaban erik (DS, IV, 1562)

301

domuzkuyruu: (< T. domuz + kuyruu) Beyaz tyl, byk yabani bir ot (DS, IV, 1556) domuz lahanas: (< T. domuz + Yun. lahano + T. -s) Ylanyast denilen bitki (DS, IV, 1556; TBAS, 94) domuz marulu: (< T. domuz + Yun. maruli + T. -u) bk. ylanyast (TBAS, 287) domuz otu: (< T. domuz + otu) Kumsallarda ve kayalklarda yetien sar iekli ot (TS, 1, 623) domuz pancar: (< T. domuz + Erm. banjar + T. -) bk. ylanyast (TBAS, 287) domuzpotula: (< T. domuz + potu(k)la; < potuk halk az. manda, kpek, ay, domuz ve zellikle deve yavrusu; MBTS, 3, 2525) Yumru kk yenilebilen yabani bir bitki (DS, IV, 1557) domuz soan: (< T. domuz + soan) evredeki yaban hayatnn bir paras olan domuzlar bu bitkinin soanlarn toprak altndan kararak yemektedir. Domuzlarn bu bitki soanlarn ok yemesinden dolay bu isim verilmitir, Muscari armeniacum, (Duran, 223-229) domuz turpu: (< T. domuz + Far. turb + T. -u) bk. domuzara (TBAS, 94) domuz zm: (< T. domuz + zm) ok yllk, otsu, rizomlu ve beyaz iekli bir bitki. Meyveler 10 mm kadar apta ve parlak siyah renkli. Zehirli bir bitkidir, Actaea spicata, (TBAS, 94) dongurak: (< T. dongurak) Domates (DS, IV, 1560) doran: (< ? ) Msr iei (DS, IV, 1563)

302

doran: (< ? ) St aacna benzeyen, yapraklar st yaprandan daha kaln olan meyvesiz bir aa (DS, IV, 1564) dor otu: (< Far. dere + T. otu) bk. dereotu (TBAS, 94) doru otu: (< Far. dere + T. otu) bk. dereotu (TBAS, 94) dklcen: (< T. dklcen) Bir eit k elmas (DS, IV, 1574) dklgen: (< T. dklgen), (And. Az.: dkrgen) Beyaz, ince kabuklu, akparmak da denilen bir eit zm (TS, 1, 630; DS, IV, 1541; DS, IV, 1574) dnbaba: (< T. dn + Far. bb) Turnagagas bitkisi (DS, IV, 1581) dngel: (< kk belli deildir; Tietze, 653; MBTS, 1, 753) (And. Az.: tngel) Mumula (TS, 1, 633; DS, X, 3982) dvdes: (< ? ) Taze fasulye (DS, IV, 1592) dven otu: (< T. dven + otu) Yak otu (DS, IV, 1592) dvlm avrat otu: (< T. dvlm + Ar. avret + T. otu) bk. sarmak (TBAS, 95) dyme otu: (< T. dyme + otu) Yak gibi kullanlan, kk yaprakl, sar iekli bir eit ot (DS, IV, 1594) dzdmbelek: (< ? ) Dikenli bir bitkinin krmz renkli ve yenilebilen meyvesi (DS, IV, 1594) drosera: (< Fr. drosera < Yun.) Droseragillerden, topuz biimindeki yapraklarnn st yzeyi bcekleri yakalayan yapkan tyler ile rtl otsu bir bitki, Drosera rotundifolia, (TS, 1, 639)

303

droseragiller: (< Fr. drosera + T. -giller) ki eneklilerden, rnek bitkisi drosera olan bitki familyas (TS, 1, 639) dudiye: (< Far. ye), (And. Az.: duduya) Yaylalarda, akarsu kenarlarnda yetien, karanfilgillerden, ele alndnda iei titreyen bir kr iei (DS, IV, 1595) duduburnu: (< Far. + T. bur(u)nu) Zeynibostan iei (DS, IV, 1595) duduli: (< EYun. trolos; Tietze, 635) lkbaharda tarlalarda yetien ve yemei yaplan bir ot (DS, IV, 1595) dulaptal otu: (< T. dul < ET. tul + Ar. ebdl + T. otu) Dulaptal otugillerin rnek bitkisi olan, Kuzeydou Anadolu dalarnda yetien, iekleri gzel kokan, al grnnde, ok yllk bir bitki, Daphne mezereum, (TS, 1, 641) dulaptal otugiller: (< T. dul + Ar. ebdl + T. otu + -giller) rnek bitkisi dulaptal otu olan, tasz iki eneklilerden bir familya (TS, 1, 641) dulavrat otu: (< T. dul + Ar. avret + T. otu) Birleikgillerden, 30-60 cm ykseklikte, iki yllk, otsu ve krmz iekli bir bitki, Arctium tomentosum, (TS, 1, 641; TBAS, 95; BTS, 187) dulkargmlei: (< T. dul + kar + gmlei) Byk yaprakl, dikenli, az iekli bir eit ot (DS, IV, 1598) duman otu: (< T. duman + otu) Baklagiller iinde ok kp fideleri kurutan asalak bir ot (DS, IV, 1602) dumbak: (< ? ), (And. Az.: dunbak) Kestane meyvesi (DS, IV, 1602) durak otu: (< T. durak + otu), (And. Az.: donak otu, dorak otu) bk. dereotu (DS, IV, 1563; TBAS, 94, 95)

304

duralak: (< T. dur + alak) Devetabanna benzeyen, halk arasnda stma tedavisinde kullanlan bir bitki (DS, IV, 1605) durdabak: (< T. dur + da + bak) Fesleen eidinden bir iek (DS, IV, 1605) durnack: (< turna + T. -ck) Parmak uzunluunda yapraklar olan ve beyaz iek aan bir ot (DS, IV, 1606) dut: (< Far. tt, td; Eren, 124; < Far. tt < Ar. tt; Tietze, 665) Dutgillerden, kuzey yarm krenin genellikle lman blgelerinde yetien, yapraklaryla ipek bcei beslenen, yaprak ve meyvesi iin btn Trkiyede yetitirilen, kn yapraklarn dken byk aalar, Morus, (TS, 1, 646; TBAS, 95; BTS, 188; DS, X, 3997; DS, X, 4015; DA, 118; E A, 128, 130; EYA, 158; EYAD, 72; Gaz.A., III, 685; KBAYA, 206; K AT, 166, 350; KMYA, 208; OAAD, 185, 233; ST AT, 11; TAYA, 13; UA, 139; ZBK A, 132) duta elma: (< T. tut-a + elma) Dalndan elle koparlarak toplanan elma (DS, IV, 1611) dut r: (< Far. tt + T. r) bk. r (TS, 1, 500) dutgiller: (< Far. tt + T. -giller) Aa ya da al formunda olup, tek evcikli, bazen ta yapraklar bulunmayan, meyveleri fndks, eriksi ya da kk kapk eklinde, dut, incir ve benzeri cinsleri iine alan iki eneklilerden bir bitki familyas (TS, 1, 646; BTS, 188) dutulga: (< T. tutulga < tutul-) Buday tarlalarnda yetien, tohumu zehirli yabani bir bitki (DS, IV, 1613) duvaklca: (< T. duvaklca; < OT. tu rt, kapak + -(a)k kltme eki. Trkede tuak biimi duak > duvak olarak gelimitir; Eren, 124) Yenilebilen, lezzetli bir eit mantar (DS, IV, 1614) duvakl mantar: (< T. duvakl + Yun. manitari) bk. evlek mantar (TBAS, 95)

305

duvar fesleeni: (< Far. dvr + Yun. vasilikon + T. -i) bk. yapkan otu (TBAS, 281) duvar sarma: (< Far. dvr + T. sarma) Yaprak dkmeyen, gvde yapraklar sapl, st yz koyu, alt yz ak yeil renkli, sert ve derimsi, kk iekli, meyvesi bezelye tanesi byklnde etli, sar veya morumsu siyah renkli, ok yllk, trmanc ve zehirli bir bitki, Hedera helix, (TS, 1, 647; TBAS, 95; BTS, 188) duvar sedefi: (< Far. dvr + Ar. adef + T. -i) bk. dalak otu (TS, 1, 647) dbe: (< ? ) Bir eit zm (DS, IV, 1615) ddek: (< ? ) 1. Aalarn, ieklerini dktkten sonra meydana kan kk meyveleri, ham meyve, 2. Ham incir, 3. Kzl aa meyvesi, 4. Mee ve am palamudu (DS, IV, 1616) ddllk: (< ? ddl + T. -lk) z yumuak bir eit aa (DS, IV, 1618) dem: (< T. dem < d-em) amgillerden meyveli bir eit aa (DS, IV, 1620) dmecik: (< T. dmecik < ET. tgme; Tietze, 669) 1. Ekinlerin iinde biten, yapraklar oval biimde olan ve mavi renkli iek aan bir ot, 2. Leylak renginde ve kokusuz iekleri olan bir bitki, 3. Kara nohut kadar yuvarlak tohumu olan bir eit ayr otu (DS, IV, 1621) dmeli: (< T. dmeli) Yapraklarnn zeri benekli olan ve ounlukla su kylarnda bulunan, hayvanlara yedirilen bir eit ot (DS, IV, 1622) dmeli ot: (< T. dmeli + ot) bk. gelincik (DS, IV, 1622) dn iei: (< T. dn < ET. tgn + iei) Baz eitleri ss bitkisi olarak yetitirilen, bir veya ok yllk, otsu ve genellikle parlak sar iekli bitkiler, Ranunculus, (TS, 1, 652; TBAS, 96; TaS, II, 1306)

306

dn ieigiller: (< T. dn + iei + -giller) ki eneklilerden, baz trleri ss bitkisi olarak kullanlan, yapraklar paral ve karlkl dizilili, anak ve ta yapraklar be paral, nsal ya da bilteral simetrili, aken ya da folikl meyveli, hermafrodit, nadiren bir eeyli, dnyada 50 cins ve 1800 trle, lkemizde ise 17 cins ve 180 kadar trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, otsu, nadiren alms ya da trmanc zellik gsteren bitkiler (TS, 1, 668; BTS, 189) dn otu: (< T. dn + otu), (And. Az.: dn otu) Yara iletmekte kullanlan yapraksz, dut gibi taneleri olan bitki (DS, IV, 1572) dn yapra: (< T. dn + yapra) Dere kenarlarnda biten geni yaprakl bir ot (DS, IV, 1625) dlekkaz: (< T. divlek + kaz) Bir eit kk incir (DS, IV, 1627) dnyagzeli: (< Ar. dny + T. gzeli) bk. ekerci boyas (TBAS, 96) drme: (< T. drme) Lahana (DS, IV, 1634) drl: (< T. drl) Marul (DS, IV, 1637) dve: (< ET. tge; Tietze, 669) Kk karpuz (DS, IV, 1640) dvlcek: (< T. dlcek < tlcek ?) Nar aacnn iei (DS, IV, 1642) dzgl: (< T. dzgl) Beyzi taneli bir eit zm (DS, IV, 1646) -Eebe: (< ET. ebe; Nianyan, 105) 1. Ham eriklerin arasndan daha nce olgunlap, yenebilen eki erik, 2. Bir eit mantar (DS, V, 1650) ebecik otu: (< T. ebecik + otu) Bir eit tarla otu (DS, V, 1652)

307

ebegmeci: (< T. ebe + gmeci) Ebegmecigillerden, iekleri ila, yapraklar sebze olarak kullanlan, kendiliinden yetien, ok yllk, mor iekli ve otsu bir bitki, Malva siylvestris, (TS, 1, 668; TBAS, 97; BTS, 191; DS, V, 1652; DS, V, 1654; AVA, 246; ETA, II, 361; Gaz.A., III, 239; TaS, III, 1383) ebegmecigiller: (< T. ebegmeci + -giller) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, lkemizde 10 cinsle temsil edilen, rnek bitkisi ebegmeci olan, bir ya da ok yllk, otsu ya da alms bitkiler (TS, 1, 668; BTS, 191) ebekula: (< T. ebe + kula) Kuzularn yedii kk yaprakl bir ot (DS, V, 1653) ebeli: (< T. ebeli) Yer elmas (DS, V, 1654) ebelik: (< T. ebelik) 1. Yabani pancar, 2. Uzunca yass yaprakl, sapnn dip taraf krmz ve eki tatta, yenilebilen bir kr bitkisi, 3. Ttne benzeyen bir bitki, 4. Ebegmeci, 5. Yaralara sarlan ve yaray yumuatmaya yarayan geni yaprakl bitki (DS, V, 1654) ebembulguru: (< T. ebem + Yun. pligre + T. -u) Bk zm (DS, V, 1654) ebembk: (< T. ebem + bk) bk. tavan elmas (TBAS, 97) ebemblk: (< T. ebem + ? blk) Yapraklar hindibaya benzeyen, sar iek aan stl bir bitki (DS, V, 1654) ebem ekmei: (< T. ebem + ekmei) Ebegmecine benzeyen bir bitki (DS, V, 1654) ebemekisi: (< T. ebem + ekisi) Kuzukula (DS, V, 1654) ebiek: (< ? ) Bir eit mantar (DS, V, 1657)

308

ebucehil karpuzu: (< z. is. Ebcehil + Far. arbuz + T. -u) Kabakgillerden, elma byklndeki meyvesi ok ac ve i srdrc, ishal yapc bir bitki, Citrullus colocynthis, (TS, 1, 668; DS, V, 1651) ebzekget: (< ? ) Yemii olan bir aa (DS, V, 1659) eci bc: (< ? eci + bc) Krda kendi kendine yetien ve yenebilen bir ot (DS, V, 1661) efek: (< Yun. afki; Tietze, 689), (And. Az.: ebenk, efeng) 1. Yaban yonca, fi, 2. Bir cins ot (DS, V, 1655, 1667, 1668) efek otu: (< Yun. afki + T. otu), (And. Az.: efelek otu, efelik otu, evelik) bk. efek (DS, V, 1667, 1805; DS, XII, 4499) eece: (< T. eece) Budaygiller familyasndan bir eit klkl bitki (DS, V, 1675) eecen: (< T. eecen), (And. Az.: eyecen, iecen) Byyp kuruyunca tohumlar ine gibi insann stne svan bir eit ayr otu (DS, V, 1675, 1819; DS, VII, 2509) eilce: (< T. eilce) Arpa baana benzeyen bir ot (DS, VII, 2510) eilcen: (< T. eilcen) ayr cinsinden bir ot (DS, V, 1672) ein: (< Erm. egic; Tietze, 695) Isrgan otu (DS, V, 1678) eir kk: (< Yun. koron + T. kk; < Yun. koron; Tietze, 695) Dere ve durgun su kenarlarnda yetien, karn arsn iyi etmek iin kullanlan, 50-125 cm yksekliinde, ok yllk, otsu ve rizomlu bir su bitkisi, Acorus calamus, (TS, 1, 676; TBAS, 98; TaS, III, 1395) elik: (< T. e(i)lik), (And. Az.: enik) bk. havacva (TBAS, 98)

309

elim: (< T. e(i)lim) Domates (DS, XII, 4491) erelti otu: (< T. erelti + otu), (And. Az.: eylent, eyraltu) Erelti otugillerden, kumlu yerlerde yetien, 150 cm kadar ykselebilen, tpta barsak kurtlarn drmek iin kullanlan, ok yllk, ieksiz ve otsu bir bitki, Driopteris flix-mas, (TS, 1, 678; TBAS, 98, 104; DS, V, 1825) erelti otugiller: (< T. erelti + otu + -giller) Damarl ieksizlerden, rnei erelti otu olan bir bitki topluluu (TS, 1, 678) eri: (< T. eri) Sar iek aan ksa boylu bir aa (DS, V, 1683) eriboyun: (< T. eri + boyun) Bitkinin gelime dnemindeki taze u srgnleri eilmektedir. Boynu bkk bir grnm arz etmesinden dolay eri boyun ad verilmitir, Isatis tinctoria, (Duran, 223-229) eri kestane: (< T. eri + Yun. kastania) Havlican (TaS, III, 1403) erilce: (< T. erilce) Kuruduunda insanlar kandrarak rahatsz eden, saak kkl bir eit ot (DS, V, 1684) erilcen otu: (< T. erilcen + otu) neli tohumlu, bir eit kr bitkisi (DS, XII, 4491) erim: (< T. erim) Domates (DS, V, 1685) eri yavan: (< T. eri + yavan) Lavanta iei (DS, V, 1686) ekr: (< ? ) am aacna benzeyen zehirli bir eit aa (DS, V, 1694) ekin: (< T. ekin) Buday (TaS, III, 1408)

310

ekin dudu: (< T. ekin + Far. tt + T. -u) Meyvelerinin olgunlamas ile ekinlerin biilmesi ayn dneme rastladndan ekin dudu adn alan bir bitki, Morus nigra, (Duran, 223-229) ek kk: (< T. ek + kk) Sapn yanlarndan kan ince kk (TS, 1, 681) eklemik: (< T. eklemik) Sarmak denilen ot (TaS, III, 1411) ekli ot: (< T. ekli + ot) bk. atkuyruu (TBAS, 98) ekmek aac: (< T. ekmek + aac) Dutgillerden, scak lkelerde yetien, meyvesi beyaz etli ve biraz unlu, besleyici bir bitki, Artocarpus incisa, (TS, 1, 683) ekmek ayvas: (< T. ekmek + Far. biy + T. -s) Gevrek ve sulu bir tr ayva (TS, 1, 683) eki: (< ET. ekig; Tietze, 704) Limon (DS, V, 1698) ekice: (< T. ekice) lkbaharda kurak yerlerde biten eki bir ot (DS, V, 1698) eki elma: (< T. eki + elma) Sert, sulu ve eker oran dk bir elma (TS, 1, 686) eki hamur: (< T. eki + Ar. amr) Ekinlerin iinde yetien ve yemei yaplan bir eit ot (DS, I, 162) ekikara: (< T. eki + kara) 1. Byk, siyah, sulu ve iri taneli bir eit zm, 2. Siyah, sulu, iri ve eki karadut (DS, V, 1698) eki kiraz: (< T. eki + Yun. kerasi) Vine (TS, 1, 687) ekikulak: (< T. eki + kulak) hlk. Kuzukula (TS, 1, 687) ekilice: (< T. ekilice) Sar renkli, huni biiminde, soan kkl bir bitki (DS, V, 1699)

311

ekilik: (< T. ekilik) Yeil kkl ve yuvarlak yaprakl mayho bir bitki, (ekiolak), (DS, V, 1689) eki limon: (< T. eki + Far. lmn / Ar. leymn) Ekilii fazla olan ham limon (TS, 1, 687) ekimcik: (< T. ekimcik) bk. kuzukula (TBAS, 192) ekimen: (< T. ekimen) Yeil kkl ve yuvarlak yaprakl mayho bir bitki (DS, V, 1699) ekimik: (< eki- + -mik; Tietze, 704) bk. kuzukula (TBAS, 192) ekiolak: (< T. eki + olak) bk. ekilik (DS, V, 1689) eki ot: (< T. eki + ot) i olarak yenilen bir eit ot (DS, V, 1700) eki yonca: (< T. eki + ? yonca) Eki yoncagillerden, ok yllk otsu ve beyaz iekli bir bitki, Oxalis acetosella, (TS, 1, 687; TBAS, 99) eki yoncagiller: (< T. eki + yonca + -giller) ki eneklilerden, yapraklarnda kuzukula asidi bulunan bir bitki familyas (TS, 1, 687) ekiza: (< T. ekice ?) Eki, yenmeyen bir eit ot (DS, XII, 4492) elgz: (< T. ala + gz) idemgillerden yumrusu yenen bir eit iek (DS, V, 1702) elda: (< T. el + da ?) Bir eit zm (elda zm), (DS, V, 1707) elda zm: (< T. el + da + T. zm) bk. elda (DS, V, 1707) eldirek: (< ? ) Taneleri kk, yumuak, rengi esmer bir eit buday (DS, V, 1708)

312

elduran: (< T. el + duran) 1. Dalarda yetien ve ay piirilen bir eit ot, 2. Bayramlarda kabir talarna balanmas grenek olan bir iek (DS, V, 1708) eldren: (< T. el + dren) Kaynatlp aryan yerlere scak scak sarlmak suretiyle, halk arasnda il olarak kullanlan bir eit bitki (DS, V, 1709) elibayr: (< T. eli + ? bayr) Bir eit buday (DS, V, 1715) elik yoncas: (< T. elik + ? yonca + T. -s) Ormanlarda yetien, yoncaya benzer bir ot (DS, V, 1717) elite: (< ? ) Bizlengi de denilen bir iek (DS, V, 1718) elkoan: (< T. el + kovan) Leylak (DS, V, 1719) elkurtaran: (< T. el + kurtaran) Kk vene benzeyen, eflatun iekli, lapa yaplarak banlar oldurmakta kullanlan bir eit bitki (DS, V, 1719) elma: (< elmann meneini Hint-Avrupa dillerine dayandran grler dnda, onun alfiilinden geldiine inanan halk etimolojisi de bulunmaktadr; en, 571-578; < Kkenini bilmiyoruz. Eski kaynaklarda ve yerel azlarda alma olarak kullanlr. Trkede alma biiminin elmaya evrildii gze arpyor. Orta Trkede almla; Eski Kpakada da alma olarak geer. Moolca alima biimi Trkeden alnmtr; Eren, 133; < alma/elma baz aratrclara gre Trkeye eski bir zamanda girmi bir Hint-Avrupa kelimesi; Tietze, 157), (And. Az.: alma) Glgillerden, 10 m kadar ykselebilen, iekleri pembe veya beyaz bir aa ve bu aacn kabuu parlak, sert, krmzdan yeile kadar trl renkte, kokusu ho, tad eki veya tatl, dokusu gevrek, ufak ekirdekli meyvesi, Pirus malus, (TS, 1, 703; TBAS, 99; BTS, 199; DS, I, 226; AAT, 79, 202; AVA, 200; DA, 127, 147; E A, 135, 187; Erz. .A., III, 23; ETA, II, 493; EYAD, 51, 70; GD AT, 12; Ka.Y.A., 266; KBAYA, 114, 125, 183; K A, 182, 218, 266; K AT, 48; Kr.Y.A., 217; KYA, 243; OAAD, 20, 92; ST AT, 29, 62, 218; T YA, 304; UA, 19, 88; ZBK A, 134; TaS, I, 108)

313

elmack: (< T. elmack) Bir eit bitki (DS, V, 1725) elma als: (< T. elma + als) ri, fndk kadar meyveleri olan, lezzetli, ada ay da denilen bir bitki (DS, V, 1725) elmelik: (< Ar. elmelik ?), (And. Az.: ilemelik) 1. Semiz otu, 2. Yaban itlembii (DS, V, 1726; DS, VII, 2519) eltieltiyekst: (< elti eltiye kst) Bir tr bitki (TS, 1, 703) emecen: (< T. emecen; < ET. em-; Tietze, 714) Ballbaba denilen bir eit bitki (DS, V, 1731) emen: (emen/emmen < Yun. endom; Tietze, 715, 722) 1. Dibudak aac, 2. Mee aac, 3. Palamut meyvesi, pelit (DS, V, 1733) emesken: (< ? ) Bir eit siyah kk erik, mrdm erii (DS, V, 1734) emir: (< Ar. emr) bk. tavan kiraz (TBAS, 262) emirali: (< Ar. emr + z. is. Ali) Ka kadar saklanabilen, sar renkli bir eit zm (DS, V, 1736) emirsultan: (< z. is. Emir + suln) Yeil soan (DS, V, 1736) emriz: (< Ar. emrz) ayr otlar arasnda bulunan dikenli bir ot (DS, V, 1741) emzik otu: (< T. emzik + otu; < ET. emz- + -ik; Tietze, 719), (And. Az.: emzk otu) Onosma trlerine verilen genel ad (TBAS, 100; DS, V, 1742) endirek aac: (< T. endir-ek ? + aac) Kabuu ve meyvesi krmz olan, yapra ayva yaprana benzeyip, yaz k dklmeyen bir eit aa (DS, V, 1747)

314

endirez: (< ? ), (And. Az.: endiriz, endrz) 1. Yaban kiraz, 2. Akasya aac (DS, V, 1747; DS, XII, 4496) ene: (< T. ene < en + e; Tietze, 723) Sarmak eklinde, yenilebilen bir eit ot (DS, V, 1747) enek: (< ET. eek; Tietze, 723; MBTS, 1, 836) Kuru fasulye (DS, XII, 4496) enek memesi: (< T. enek + aac) Uzun yaprakl, yumru kk meyve gibi yenilen bir eit bitki (DS, V, 1749) enfiye: (< Ar. enfiyye; MBTS, 1, 857), (And. Az.: efiye) Gzel kokusu olan bir iek ve ot (DS, V, 1670) engerek otu: (< ? engerek + T. otu) Hodangillerden, trleri ss bitkisi olarak yetitirilen, yapraklar sert tyl bir ot, Echium vulgare, (TS, 1, 713) engili buday: (< T. engilli ? + buday; < engil zm ubuklarnn ince ve uzun dallar) Ak buday (DS, V, 1754) enginar: (< Yun. ankinra; Nianyan, 115; Tietze, 725; Eren, 135) Birleikgillerden, sebze olarak kullanlan, ok yllk, dikenli bir kltr bitkisi, Cynara scolymus, (TS, 1, 713; BTS, 204) enir: (< kk belli deildir; MBTS, 1, 859) Bir tr yaban mersini, Ruscus aculeatus, (TS, 1, 714) ennimene: (< ? ), (And. Az.: ennemene) Bir eit mantar (DS, V, 1760) ensin: (< ? ) Bir eit bitki (DS, V, 1761) epsemye: (< ? ) eker pancar (DS, V, 1764)

315

epsit: (< Yun. apsda; Tietze, 730) Mantar (DS, V, 1764) ereil otu: (< ? ereil + T. otu) Havu (DS, V, 1765) erekmek: (< ? ), (And. Az.: eremeki) Kendi kendine biten bir eit bitki (DS, V, 1766; DS, XII, 4497) erekleme: (< T. erekleme) Yaban semiz otu (DS, V, 1765) erelik: (< T. ere(k)lik) Yapraklar eker pancar yaprana benzeyen, seyrek ve top top biten, istendii zaman yapraklar sarlarak yenen bir eit ot (DS, V, 1765) eren: (< T. eren) bk. ergen (DS, V, 1767) erenler iei: (< T. erenler + iei) Kekik gibi kokan bir iek (DS, V, 1766) erez: (< Yun. ires; Tietze, 733), (And. Az.: eres) bk. delice (TBAS, 100) ergan zm: (< T. ergen + zm) Kk siyah taneli, erken olgunlaan bir eit zm (DS, V, 1767) ergen: (< T. ergen) Kzlck (DS, V, 1767) ergenet: (< ? ), (And. Az.: erkenet) Krmz sapl, beyaz taneli bir eit zm (DS, V, 1768; 1774) ergenkirez: (< T. ergen + Yun. kerasi) bk. ergen (DS, V, 1768) ergen peremi: (< T. ergen + Far. perem + T. -i) Reyhan iei (DS, V, 1768) ergil: (< T. ergil) Mumula, dngel (DS, V, 1768)

316

erguvan: (< Far. er avn; Nianyan, 118; Tietze, 733; MBTS, 1, 865) Baklagillerden, 2-10 m ykseklikte, kn yapraklarn dken, eflatunla krmz aras renkte iek aan, Bat ve Gney Anadoluda doal olarak yayl gsteren, gzel bir ss aac, Cercis siliquastrum, (TS, 1, 719; TBAS, 100; BTS, 209; DS, V, 1714) erguvangiller: (< Far. er avn + T. -giller) Almak yaprakl aa familyas (TS, 1, 719) erik: (< ET. erk; Tietze, 737; Clauson, 222; < Eski Trkeden balayarak kullanlr. Orta Trkede erk olarak geer. Kagarl Mahmuta gre eftali, kays, erik gibi yemilere verilen ortak bir addr. Trkeden Moolcaya erk olarak gemitir; Eren, 137), (And. Az.: eriyh, eruk, erk, rk) Glgillerden, yapraklarn dken, beyaz iekli bir aa ve bu aacn kabuu ince, sardan krmzya, mora kadar trl renkte, mayho veya tatl, eti sulu, tek ve sert ekirdekli yemii, Grunus domestica, (TS, 1, 719; TBAS, 101; BTS, 210; DS, V, 1778; DS, IX, 3352; AAT, 69, 246; DA, 87, 155; E A, 207; ETA, II, 271; GD AT, 277; K A, 342, 343; K AT, 97, 318; KMYA, 253; ST AT, 99, 231; T YA, 367; ZBK A, 189) erika: (< ? ) Sprge otu (TS, 1, 720) erin: (< T. erin) bk. srgan (TBAS, 139) erite: (< Far. rte; Nianyan, 118) Rizomlu ve ok yllk bir deniz bitkisidir. Yapraklar erit eklinde, 1 cm kadar genilikte ve 50 cm kadar uzunluktadr, Posidonia oceanica, (TBAS, 101; DS, V, 1773) erkesakal: (< T. erke + sakal; ET. erke drt yalarnda enenmi erkek kei; Tietze, 735) bk. ayr melikesi (TS, 1, 448) erkek aa: (< T. erkek + aa) Yemi vermeyen aa (TaS, III, 1502) erkek zm: (< T. erkek + zm) ras az kan, kaln kabuklu zm (DS, V, 1774)

317

erkurtaran: (< T. er + kurtaran) bk. ksamahmut otu (TBAS, 101) Ermeni kimyonu: (< z. is. Ermeni + Ar. kemmn + T. -u) bk. Frenk kimyonu (TBAS, 101) ersin: (< EAT. ersin, ersn, ern; Glensoy, I, 325) Bir eit gzel kokulu bitki (DS, V, 1777) eryeten: (< T. er + yeten) Beyaz incirden daha byk ve sivrice, yeil renkli bir cins incir (DS, V, 1778) esbal: (< ? ) Bir eit zm (DS, V, 1778) esmer su yosunlar: (< Ar. esmer + T. su + ? yosun + T. -lar) eritleri blmeli, renkli esmer su yosunlar (TS, 1, 729) esrar otu: (< Ar. asrr + T. otu) Hint keneviri (TS, 1, 731) eek baklas: (< T. eek + Ar. b il + T. -s; < eek Eski alardan balayarak kullanlr (egek), Orta Trkede egek, eyek olarak geer. Eski Kpakada eek biimi kullanlr. Kkeni karktr. Pedersene gre Ermeniceden alnmtr. Doerfer eek sznn byk bir olaslkla Trke bir trev olduunu dile getirmitir. Bang ve Clauson, e sznn gek, -ek kltme ekiyle yaplm bir trev olduunu yazmtr; Eren, 138-139) Bakladan kk, koyu ve alaca renkli byk bir eit fasulye (DS, V, 1789) eek baldran: (< T. eek + ? baldran + T. -) ok yllk, kaln rizomlu, otsu, beyaz iekli ve tys yaprakl bir bitki, Lecokia cretica, (TBAS, 102) eekcua: (< T. eek + ? cua) Mantar denilen bitki (DS, V, 1789) eek tl: (< T. eek + tl) Dzgn kam gibi yetien bir eit ot (DS, V, 1789)

318

eek dikeni: (< T. eek + dikeni) 60-100 cm ykseklikte, iki yllk, dikenli ve pembe iekli, karalahana byklnde, otsu bir bitkidir, Onopordum tauricum, (TS, 1, 734; TBAS, 102; DS, V, 1789) eek elmas: (< T. eek + elmas) Yazn yetien, lezzetsiz bir eit elma (DS, V, 1789) eek erii: (< T. eek + erii) Ular sivri ve uzun bir eit yeil erik (DS, V, 1789) eek gevrei: (< T. eek + gevrei) bk. eek marulu (TBAS, 102) eek gl: (< T. eek + Far. gul + T. -) bk. ay gl (TBAS, 102) eek helvas: (< T. eek + Ar. alv + T. -s) Enginara benzer bir eit bitki (DS, V, 1789) eek hyar: (< T. eek + Far. iyr + T. -) Kabakgillerden, yabani, trmanc, ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitki, Ecballum elaterium, (TS, 1, 734; TBAS, 102) eek inciri: (< T. eek + Far. encr + T. -i) Meyvesi yenmeyen yabani incir (DS, V, 1789) eek kalkan: (< T. eek + kalkan) bk. eek helvas (DS, V, 1789) eek kangal: (< T. eek + ? kangal + T. -) bk. eek kengeri (DS, V, 1789) eek kengeri: (< T. eek + Far. kenger + T. -i) Kk tatl, dallar dikenli bir bitki (DS, V, 1789) eek kmrdei: (< T. eek + kmrdei) Eeklerin ok yedii bir eit ot (DS, V, 1789) eek kzlemesi: (< T. eek + kzlemesi) bk. eek kmrdei (DS, V, 1789)

319

eekkula: (< T. eek + kula) Karakafes (TS, 1, 734) eek llesi: (< T. eek + Far. lle + T. -si) bk. ssen (TBAS, 103) eek madma: (< T. eek + Erm. matutak + T. -) bk. kuekmei (TBAS, 103) eek marulu: (< T. eek + Yun. maruli + T. -u) 10-150 cm ykseklikte, bir veya iki yllk, soluk sar iekli, stl ve otsu bir bitkidir, Sonchus oleraceus, (TS, 1, 734; TBAS, 103) eek maydanozu: (< T. eek + Yun. makedonesi + T. -u) Maydanozgillerden, iki yllk otsu bir bitki, Anthriscus silvestrisis, (TS, 1, 734) eek memesi: (< T. eek + memesi) ri taneli, oval bir eit siyah zm (DS, V, 1789) eek navruzu: (< T. eek + Far. nevrz + T. -u) bk. navruz (TBAS, 103) eek otu: (< T. eek + otu) Evliya otu (TS, 1, 734) eek papatyas: (< T. eek + Yun. papadia + T. -s) bk. beyaz papatya (TBAS, 103) eektrna: (< T. eek + trna) Kesildiinde st gibi sv karan bir eit ot (DS, V, 1790) eek turpu: (< T. eek + Far. turb + T. -u) Hardal denilen ot (DS, V, 1790) eek yar: (< T. eek + yar) Mee aalarnn kabuklu ceviz byklnde, siyaha yakn renkte olan meyvesi (DS, V, 1790) eek yoncas: (< T. eek + ? yonca + T. -s) Ekin tarlalarnda yetien, iekleri boyar madde olarak kullanlan, 40-250 cm ykseklikte, bir veya iki yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Melilotus officinalis, (TBAS, 103; DS, V, 1790)

320

eemene: (< ? ) Yabanl kavun (DS, XII, 4498) ei: (< ? ) Nemli yerlerde biten bir eit ot (DS, V, 1792) eekgana: (< T. eek + kana) Bir eit bitki (DS, XII, 4499) et elmas: (< T. et + elmas) Yazn yetien, yeil renkli bir eit elma (DS, V, 1797) eterik: (< T. et + erik) ok tatl ve krmz renkli bir eit erik (DS, V, 1798) etli bitki: (< T. etli + bitki) Kurak ortamda yaayan ve dokular iinde bol su depo eden, yapraklar ve saplar kaln bitki (TS, 1, 741) etli meyve: (< T. etli + Far. mva) Ortas etli ve sulu olan yemi (TS, 1, 741) et mantar: (< T. et + Yun. manitari + T. -) bk. ay mantar (TBAS, 38) et eftalisi: (< T. et + Far. eft-l + T. -si) Eti ekirdeinden ayrlmayan bir eftali tr, Prunus persica duracina, (TS, 1, 742) etteni erii: (< T. et + Far. ten + T. -i + erii) Pembe ve yeil renkli, hafif buruk lezzetli bir erik eidi (DS, V, 1800) et zm: (< T. et + zm) Dolgun, sulu zm (DS, V, 1800) evcikran: (< T. evci + kran) ok zehirli, beyaz renkli bir eit mantar (DS, V, 1801) evlek mantar: (< Yun. avlki + Yun. manitari + T. -) Agaricus trlerine verilen genel ad. ayr ve otlaklarda gruplar hlinde yetien ve yenen mantar trleri (TBAS, 104) evlenme iei: (< T. evlenme + iei) bk. bazin (DS, II, 587)

321

evliya otu: (< Ar. evliy + T. otu) Baklagillerden, hayvanlara yedirilmek iin ekilen bir bitki (eek otu), Onobrychis, (TS, 1, 747) evrat: (< T. erelti) Erelti otu (DS, V, 1813) evren gl: (< T. evren + Far. gul + T. -) bk. ak sarmak (TaS, I, 74) evrmevrm: (< T. ev(i)rim + ev(i)rim) Papatya (DS, V, 1814) eyilcan otu: (< T. eilcen + otu) Sulak yerlerde yetien bir eit ot (DS, V, 1821) eysebak: (< iyi + ise + bak) ri taneli bir eit zm (DS, V, 1827) eyi gece: (< T. eki + gece) Bir eit eki ot (DS, V, 1827) ezeltere: (< ? ), (And. Az.: ezentere, ezertene, ezertere) Anason (DS, V, 1828) ezgil: (< T. ezgil) Mumula (DS, V, 1829) ezgin: (< T. ezgin) bk. keten (TBAS, 172) ezine: (< ? ) Bezelye (DS, V, 1830) ezzezze: (< ? ) ayrlarda olan karahindiba bitkisi (DS, V, 1830) -Ffadine: (< ? ) Klk kavun (DS, V, 1831) fakfak: (< fak + fak ?) ri ve sulu zerdali (DS, V, 1831) falemin: (< ? ) Buday (DS, V, 1841) fare dikeni: (< Ar. fre + T. dikeni) bk. tavan kiraz (TBAS, 106)

322

farekula: (< Ar. fre + T. kula) uha ieigillerden, tohumu ku yemi olarak kullanlan, iekleri mavi veya krmz renkli, bir yllk, otsu ve plak bitkilerdir, Anagallis, (TS, 1, 761; TBAS, 106) fare otu: (< Ar. fre + T. otu) Stleengillerden, mavi iekli, tohumlar fare zehiri olarak kullanlan bir bitki (TS, 1, 761) farak: (< ? ) Kaln kabuklu zm (DS, V, 1837) fasulye: (< Yun. fasulia = EYun. faslos; Nianyan, 127), (And. Az.: faslya, fasile, fasille, fasilya, fasuliya, fasulya, faslye, fosla) Baklagiller familyasndan, barbunya, al, Aye kadn, horoz gibi birok trleri bulunan, beyaz, pembe ya da mor iekli, meyveleri legmen tipte, taze ve kuru sebze olarak yenen, bir yllk, otsu ve trmanc bir bitki, Phaseolus vulgaris, (TS, 1, 764; BTS, 222; DS, V, 1838; DS, XII, 4505; AA, 100, 111, 129; AAT, 42, 221; ADYA, 234; BYA, 109, 127; E A, 129, 135; Erz. .A., III, 109; ETA, II, 267, 381, 390; Gaz.A., III, 273; Ka.Y.A., 273; KBAYA, 113; K AT, 319; KMYA, 154, 227, 240; Kr.Y.A., 474; KYA, 213, 247; SA, 53, 170; TAYA, 12; T YA, 243, 301; ZBK A, 150, 163, 164) fasulyegiller: (< Yun. fasulia + T. -giller) Kapal tohumlu, iki enekli, ayr ta yaprakl iekli bitkiler familyas (TS, 1, 764) fatmasa: (< z. is. Fatma + T. sa) bk. venssa (TBAS, 106) fatmaal: (< z. is. Fatma + Far. l) Uzun bir sap zerinde sra ile gittike klerek iek aan bir iek (DS, V, 1840) fattak: (< Ar. fat ?) Zakkum aac (DS, V, 1840) favlak: (< ? ) Yeil kabuklu ceviz (DS, V, 1840) favli: (< ? ) Bir eit zm (DS, V, 1840)

323

felika: (< ? ) ieksiz lahana (DS, XII, 4502) feliks: (< Lat. felix) Palmiye yaprana benzeyen, park ve bahelerde ss iin kullanlan iri gvdeli bir bitki, Phoenix canariersis, (TS, 1, 769) fenerit zm: (< ? fenerit + T. zm) Krmz renkli, ince kabuklu, araplk bir eit zm (DS, V, 1843) Fenike portakal: (< z. is. Fenike + Fr. portugal + T. -) Fenike ve yresinde yetitirilen sulu ve kokulu bir tr portakal (TS, 1, 771) feren: (< ? ) Lahana (DS, V, 1845) ferik: (< Ar. fer k; MBTS, 1, 939) Taze fasulye (DS, V, 1846) fesitara: (< z. is. Fes Fas lkesi + T. i + tara) 2 m kadar bir boya eriebilen, iki yllk, otsu, dikenli, beyaz veya soluk pembe iekli bir bitkidir, Dipsacus laciniatus, (TBAS, 106) fesitaragiller: (< z. is. Fes + T. -i + tara + -giller) Yapraklar karlkl ya da dairesel dizilili, iekleri toplu hlde ve bir simetrili, er dii, anak yapraklar 5-10 tane, ta yapraklar 4-5 paral olan, ovaryum alt durumlu, aken tipi meyveleri olan, lkemizde 10 cins ve 200 kadar trle temsil edilen, bir, iki ya da ok yllk, otsu, nadiren alms bitkiler (BTS, 223) fesleen: (< Yun. vasilikon < vasilikos = EYun. basilikos < basileus; Nianyan, 130; Arapa yoluyla Rumca vasilikondan geldii anlalyor; Eren, 144) Ballbabagillerden, Akdeniz lkelerinde yetien, yapraklar gzel kokulu, 10-40 cm ykseklikte, beyaz veya pembe iekli, bir yllk ve otsu bir ss bitkisi, Ocimum basilicum, (TS, 1, 775; TBAS, 106; DS, V, 1848; TaS, V, 3193)

324

fesleen zm: (< Yun. vasilikon + T. zm) Fesleen gibi kokan bir eit zm (DS, V, 1848) f otu: (< Yun. vuts + T. otu) 30 cm kadar ykseklikte, yumrulu, beyaz stl, otsu ve zehirli bir bitkidir, Euphorbia apios, (TBAS, 107) fk otu: (< ? fk + T. otu) Diken ilei, brtlen (DS, V, 1851; TBAS, 107) fndk: (< Ar. fundu ~ OYun. Pontikon karion Karadeniz cevizi; Nianyan, 131), (And. Az.: bunduk, fnd, fnduk, hndk) Kayngillerden, kuzey yarm krenin lk yerlerinde ve yurdumuzun daha ok Dou Karadeniz blgesinde yetien bir aak ve bu aan sert bir kabuk iinde bulunan yal, niastal rn, Corylus avellana, (TS, 1, 778; TBAS, 107; BTS, 223; DS, VII, 2364; AA, 85, 86, 107; AAT, 76; AVA, 231; BYA, 104; GD AT, 111; Ka.Y.A., 155; K AT, 148, 320; KMYA, 308; ST AT, 45; T YA, 359; ZBK A, 152; TaS, I, 703) fndk biber: (< Ar. fundu + Yun. pipri) Kk, fakat ok ac olan bir eit biber (DS, V, 1853) fndk otu: (< Ar. fundu + T. otu) bk. aslanpenesi (TBAS, 107) frldak iei: (< T. frldak + iei) arkfelek (TS, 1, 780) fsrgan: (< T. fsrgan) Gzn yetien patates (DS, V, 1858) fska: (< ? ) Olmam incir (DS, V, 1859) fstk: (< Ar. fustu ~ Far. pistek am fst; Nianyan, 131), (And. Az.: fsd, fsdk, fst, fstuk, fustuk, pste) Antep fst, am fst veya yer fst denilen yemilerin genel ad (TS, 1, 782; AAT, 76; ADYA, 279, 280; AVA, 231; BYA, 104; Gaz.A., III, 276; Ka.Y.A., 155, 263; K AT, 60; TaS, III, 1606; DS, IX, 3503)

325

fstk am: (< Ar. fustu + am + T. -) amgiller familyasndan, her dem yeil, ine yaprakl, 25 m kadar boylanabilen, deniz seviyesinden 350 m kadar olan yksekliklerde yetien, lkemizde Dou Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz blgelerinde bulunan bir aa tr, Pinus pinea, (TS, 1, 783; TBAS, 107; BTS, 224) ff: (< f + f) Zerdali (DS, V, 1859) fldayk: (< T. fldayk) Bir eit byk boylu ot (DS, V, 1860) ftk otu: (< Ar. ft + T. otu) bk. koyun otu (TBAS, 107) ficik: (< ? ) 1. Aacn filizi, 2. Ekinler arasnda yetien fie benzeyen bir eit ot (DS, V, 1863) fidan: (< Yun. fiton bitki < EYun. phyton bitki < phyein, phyt-; Nianyan, 132; < YUN. fiton; Eren, 145) 1. Aa ve aaklarn yeni yetieni, 2. Baka bir yere dikilmek iin bulunduu yerden karlan taze aa, dikme (TS, 1, 784; AAT, 86; ADYA, 328; EYAD, 83; GBAA, 79; GD AT, 14; ZBK A, 117; TaS, III, 1607) fide: (< Yun. phideia) Bahvanlkta yastklarda tohumdan yetitirilip baka yerlere dikilmek iin hazrlanan sebze veya krpe iek (TS, 1, 784) fi: (< Yun.; TS, 1, 785, Eren, 145), (And. Az.: fik) Baklagillerden, hayvan yemi olarak yetitirilen bir bitki, Vicia sativa, (TS, 1, 785; DS, V, 1864; AAT, 221; T YA, 279; TaS, III, 1607) filbahar: (< Far. fl-bahr; MBTS, 1, 961) (And. Az.: filbahri) Takrangillerden, ilkbaharda beyaz ve gzel kokulu iekler aan, park ve bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen aak, akasma, filbahri, Philadelphus, (TS, 1, 786) fil elmas: (< Ar. fl ~ OFar. pl + T. elmas) 1. Turungillerden, Hindistanda yetien bir aa, 2. Bu aacn yenilen meyvesi, Feronia elephantum, (TS, 1, 787)

326

filfil: (< Ar. firf r < Yun.; MBTS, 1, 966) 1. Biber, 2. Yonca otu (DS, XII, 4504; DS, V, 1865) filiz: (< Yun. filisa yaprakk, filiz < filo = EYun. phyllon yaprak ~ HAvr. *bhol-yo- < *bhel- bitki bitmek; Nianyan, 133) Yeni srm krpe ve kk dal veya yaprak, srgn (TS, 1, 787) filkula: (< Ar. fl ~ OFar. pl + T. kula) Ylan yastgillerden, ana yurdu tropikal Amerika olan, kk yumrulu bir ss bitkisi, Caladium, (TS, 1, 787) filye: (< ? ) Sardunya iei (DS, V, 1866) fin: (< ? ) Yaban bezelyesi (DS, V, 1866) Finike ardc: (< z. is. Fenike + T. ardc) Servigiller familyasndan, yapraklar pulsu ve kn kalc, deniz seviyesinden 400 m kadar olan yksekliklerde, lkemizde Mula civarnda yetien alms ya da aas bitki, Juniperus phoenicia, (BTS, 227) fink: (< ? fink; TS, 1, 789; Nianyan, 133) 1. Brlce, 2. Baklagillerden hayvan yemi olarak yetitirilen bir bitki (DS, V, 1867) fink baklas: (< ? fink + Ar. b il + T. -s) 30-300 cm boyunda, trmanc, beyaz, pembe veya krmz iekli, bir yllk otsu bir bitkidir. Bat ve Gney Anadoluda yetitirilir, Vigna unguiculata, (TBAS, 108) Firavun inciri: (< z. is. Firavun eski Msr hkmdar + Far. encr + T. -i) Frenk inciri (TS, 1, 790) firfil aac: (< Ar. firf r < Yun. + T. aac; < Ar. firf r < Yun.; MBTS, 1, 966) Kavak aac (DS, V, 1869) firfirim: (< kr. pirpirim ?) Bir eit iek (DS, V, 1869)

327

fisil: (< ? ) Kk soan, arpack soan (DS, V, 1871) fiske: (< ? ), (And. Az.: fisko, fuska) Diken ilei, brtlen (DS, V, 1880; TBAS, 108) fiskilen: (< ? ) Erik (DS, V, 1872) fitri: (< Ar. fr; MBTS, 1, 957) kse otu (DS, V, 1874) fleol: (< Fr. fleole, phleole) Budaygillerden, kk bir ayr otu (TS, 1, 795) flora: (< Lat. flora) Bir blgede yetien bitkilerin hepsi, bitki rts, bitey (TS, 1, 795) foskulak: (< fos ses taklidi + T. kulak; < fos rk, bo, kof, temelsiz; MBTS, 1, 976) Mantargillerden, amlar arasnda yetien, iinde siyah toz bulunan bir eit mantar (DS, V, 1877) fos mantar: (< fos + Yun. manitari + T. -) bk. pos mantar (TBAS, 108) fosul: (< fos + T. -ul) Pimi armut (AA, 130) fotanak: (< ? ) Karalahanaya benzeyen, deirmi yaprakl ve yalnz orbas yaplan bir bitki (DS, V, 1878) f: (< ? ) Beyaz taneli ok rn veren bir eit zm asmas (DS, V, 1879) Fransola: (< z. is. Fransola) Gzel kokulu, beyaz renkli ve boru gibi iek aan bir bitki (DS, V, 1879) Frenk: (< z. is. Frenk) Domates (Frenk elmas, Frenk patlcan), (DS, V, 1868; DS, XII, 4504; UA, 110)

328

Frenk asmas: (< z. is. Frenk + T. asmas) Asmagillerden, sonbaharda yapraklar gzel bir renk alan ss sarma, Ampelopsis, (TS, 1, 802) Frenk biberi: (< z. is. Frenk + Yun. pipri + T. -i) Kk, krmz, yuvarlak ve ok ac bir eit biber (DS, V, 1869) Frenk ilei: (< z. is. Frenk + T. ilei) Kokusuz, krmz iri meyve veren ilek tr (TS, 1, 803) Frenk elmas: (< z. is. Frenk + T. elmas) bk. Frenk (DS, V, 1868) Frenk inciri: (< z. is. Frenk + Far. encr + T. -i) Kaktsgillerden, lkemizde Gney ve Gneybat Anadoluda yetien, kaln kabuklu ve tatl yemii olan, yapraklar etli ve yayvan dikenli, ok yllk, sar iekli bir bitki, Opuntia ficus-indica, (TS, 1, 803; TBAS, 108) Frenk kimyonu: (< z. is. Frenk + Ar. kemmn + T. -u) 20-80 cm ykseklikte, meyveleri baharat olarak kullanlan, ok yllk, beyaz veya pembe iekli ve otsu bir bitkidir, Carum carvi, (TBAS, 109) Frenk lahanas: (< z. is. Frenk + Yun. lahano + T. -s) Brksel lahanas (TS, 1, 803) Frenk maydanozu: (< z. is. Frenk + Yun. makedonesi + T. -u) Maydanozgillerden, salata ve salalarda kullanlan, bir yllk, otsu, tyl ve beyaz iekli bir bitki (TS, 1, 803; TBAS, 109) Frenk menekesi: (< z. is. Frenk + Far. benefe + T. -si) Turpgillerden, iekleri gzel kokulu bir ss bitkisi, Hesperis, (TS, 1, 803) Frenk patlcan: (< z. is. Frenk + Ar. bdincn < Far. bdingn + T. -) bk. Frenk (DS, V, 1868)

329

Frenk zm: (< z. is. Frenk + T. zm) 1. Takrangillerden, bahelerde yetitirilen, yaprak dken, nadiren dkmeyen, lkemizde alt tr bulunan, dikensiz, paral yaprakl ve krmz meyveli bir al bir al, Fibes nigrum, (TS, 1, 803; TBAS, 109; BTS, 233) Frenk yemii: (< z. is. Frenk + T. yemii) bk. Frenk inciri (TBAS, 109) fujer: (< Fr. fougero) Erelti otu, ak merdiveni (TS, 1, 804) fukuku: (< ? ) bk. brtlen (TBAS, 109) fukusgiller: (< Lat. fukus + T. -giller) Su yosunlarndan, gelgitli denizlerin kayalklara yakn yerlerinde yetien esmer bir yosun (TS, 1, 804) ful: (< Ar. fl) 1. Takrangillerden, birok tr bulunan aak ve bunun gzel kokulu beyaz iei, 2. Kk taneli bir bakla tr, Casmin sambac, (TS, 1, 804) fulya: (< z. is. Puglia Gney talyada bir blge ad. Otranto (Pulia) fatihi Gedik Ahmet Paa tarafndan 1481 ylnda stanbula getirilmitir; Nianyan, 139) Nergisgillerden, soan kkl bir bitki ve bu bitkinin zerrin ve nergis adlaryla da anlan gzel kokulu iekleri, Narcissus jonquilla, (TS, 1, 804) funda: (< t. fondo; Nianyan, 139) Sprge otu (TS, 1, 805) fundagiller: (< t. fondo + T. -giller) Fundalar takmndan, lkemizde 8 cins ve 19 trle temsil edilen, baya funda veya sprge als, azelya, yaban mersini, koca yemi gibi ou her zaman yeil birok al ve aa iine alan bir bitki familyas (TS, 1, 805; BTS, 234) fundalar: (< t. fondo + T. -lar) Fundagillerle birlikte bunlara benzeyen daha baka familyalar da iinde toplayan bir bitki takm (TS, 1, 805) furu: (< ? ) ok olgunlat iin zeri buruuk olan incir (DS, V, 1880)

330

-Ggaber: (< ? ) Grgen aac (DS, VI, 1885) gabide: (< T. kaba + ide) Kaba ide (DS, VI, 1885) gadn barmak: (< Sod. kadn + T. parmak) Gzel kokulu parmak zm (DS, VI, 1890) gadn budu: (< Sod. kadn + T. budu) Biimi uzun olan karpuz tr (DS, VI, 1890) gdime: (< Ar. dime) Tere (DS, VI, 1890) gaga: (< gaga < gaga kk belli deildir, ses taklidi kelime olabilir; MBTS, 1, 990) Gelincik (DS, VI, 1892) gaggo: (< ? ) Tarlada yetien, 300-500 tanesi bir arada olan bir ot kk (DS, VI, 1893) gak: (< ? ), (And. Az.: ga) Yabani armut, ahlat (DS, VI, 1895) galdrk: (< ? ), (And. Az.: galdirik, galdirek, galdireyik, galdurayak, galduruk) Tyl ve geni yaprakl, krmz ve yeil sapl, yenen bir bitki (DS, VI, 1899) galete: (< ? ), (And. Az.: gafete, gavete) Domates (DS, VI, 1900; DS, XII, 4506) galo: (< ? ) eker pancar (DS, VI, 1904) gane: (< ? ) Havu (DS, VI, 1910) gapcu fasille: (< T. kapk + Yun. fasulia) Kabuklu fasulye (AA, 132) gara fatma: (< T. kara + z. is. Fatma) Kk yenen bir ot (DS, VI, 1918)

331

garagavuk: (< T. kara + kavuk), (And. Az.: garagavk, garagavlk, garagavu) Beyaz kk olan ve yenen bir ot (DS, VI, 1918) garaan: (< T. kara + ? an), (And. Az.: garaat) Kk fundalklarda aalarn zerinde olan salkm eklinde bir bitki (DS, VI, 1919) garahl: (< T. kara + ? hl) Karadut (DS, VI, 1919) garalle: (< T. kara + Far. lle) Karalle (DS, VI, 1919) garamsa: (< ? ), (And. Az.: garamsal) Maydanoz (DS, VI, 1920) garan: (< ? ) Maki cinsinden bir bitki (DS, VI, 1920) garan kulpu: (< ? garan + Ar. ulb + T. -u) Bahelerde yetien bir ot (DS, VI, 1920) gara ot: (< T. kara + ot) iddetli arlara ila iin kullanlan bir eit ot (DS, VI, 1921) garaya: (< T. kara + ya) Sulak yerlerde ve ark kenarlarnda yetien bir bitki (DS, VI, 1921) gardenya: (< Fr. gardenia) 1. Kk boyasgillerden, scak blgelerde yetien bir aa veya aak cinsi ve bu aan gzel kokulu iei, Gardenia, (TS, 1, 814) garellik: (< ? ) Gvdesi keli ve yapraklar tyl bir eit ot (DS, VI, 1922) gargakll: (< karga + ? kll; < karga ses taklidi kelime; MBTS, 2, 1578) Baklagillere benzeyen ve ayrlarda yetien bir eit bitki (DS, VI, 1923) garaburnu: (< karga + T. bur(u)nu) Meyveleri karga gagasna benzeyen bir ot (DS, VI, 1925) gara kavunu: (< karga + T. kavunu) Zehirli bir ot (DS, VI, 1925)

332

gark: (< ? ) Baharda erken yetimesi iin dikilen soan (DS, VI, 1926) garip: (< Ar. arb) Krizantem iei (DS, VI, 1927) garipler urgan: (< Ar. arb + T. -ler + urgan) Bitki liyan (trmanc) zelliinde olup, 30 metreye kadar uzayabilmektedir. Gvdesinin ince ve elastik olmas, urgan gibi kullanlmasndan dolay bu ismi almtr, Periploca graeca, (Duran, 223-229) garmak: (< T. karmak ?) Kara dut (DS, XII, 4507) gartl: (< T. kartl) Ss iin kullanlan, kabaa benzer yuvarlak bir bitki (DS, VI, 1931) gasil: (< ? ), (And. Az.: gasl) Hayvan yemi olarak kullanlan ve baaklar olgunlamadan biilen arpa (DS, VI, 1932) gaak: (< ? ) Kam cinsinden bir bitki (DS, VI, 1934) gavcar: (< ? ) ok hafif ve lifli olan sapndan ie tpas yaplan bir eit bitki (DS, VI, 1938) gavruk: (< T. kav(u)ruk) Byk kknar aac (DS, VI, 1940) gavak (I): (< T. kav(u)ak) Buday tarlalarnda bulunan pembe ve sar iekli bir eit ot (DS, VI, 1941) gavak (II): (< T. kav(u)ak) Tohumunu kabarckl bir zar iinde saklayan, zeri gri izgili bir aa (DS, VI, 1941) gavak (III): (< T. kav(u)ak) Kestane (DS, VI, 1941) gavun armudu: (< T. kavun + Far. emrd + T. -u) Kavun armudu (AA, 134)

333

gvur baklas: (< Ar. kfir veya Far. gebr + Ar. b il + T. -s; Ar. kfir veya Far. gebr atee tapan ; MBTS, 1, 1004) bk. domuz baklas (TBAS, 112) gvur haha: (< Ar. kfir veya Far. gebr + Ar. a + T. -) bk. ban otu (TBAS, 112) gvur hyar: (< Ar. kfir veya Far. gebr + Far. iyr + T. -) Eek hyar (DS, III, 866) gvur pancar: (< Ar. kfir veya Far. gebr + Erm. banjar + T. -) bk. ylanyast (TBAS, 112) gvur soan: (< Ar. kfir veya Far. gebr + T. soan) bk. da smbl (TBAS, 112) gvur tilkieni: (< Ar. kfir veya Far. gebr + ? tilkien + T. -i) bk. sarmak (TBAS, 112) gaynanacu: (< T. kayn + anack) Sar iekleri olan dikenli bir ot (DS, VI, 1945) gazelboynuzu: (< Ar. azel + T. boynuzu) bk. sepik (TBAS, 112) gazel otu: (< Ar. azel + T. otu) Kuzey Anadolu blgesinde yetien, ok yllk, beyaz veya pembe iekli ve otsu bir bitkidir, Dictamnus albus, (TBAS, 112) gazotu: (< Fr. gaz + T. otu) Baldran otu (DS, VI, 1955) gebre otu: (< Yun. kapari + T. otu) Kayalk yerlerde yetien, ila yapmnda kullanlan ve srekli yeil kalan al grnmnde bir bitki, Capparis, (kebere), (TS, 1, 823; DS, VI, 1956; DS, VI, 1957) gebre otugiller: (< Yun. kapari + T. otu + -giller) Gebre otu gibi bitkileri kapsayan familya (TS, 1, 823) gecebiten: (< T. gece < ET. kie + biten) bk. kara topalak (TBAS, 159)

334

gece gndz iei: (< T. gece + gndz + iei) lkbaharda alan ve gece gzel koku yayan bir eit iek (DS, VI, 1958) gecem: (< T. gecem) Bir eit kk elma (DS, VI, 1959) gece menekesi: (< T. gece + Far. benefe + T. -si) 100 cm kadar ykselebilen, iki yllk, pembe veya beyaz iekli, otsu bir bitkidir. ieklerinin gece amas nedeniyle bu ad verilmitir (TBAS, 113) gece sefa gndz cefa: (< T. gece + Ar. af + T. gndz + Ar. cef) Gndzleri kapanan, geceleri aan pembe renkte bir eit iek (DS, VI, 1959) gecesefas: (< T. gece + Ar. af + T. -s) ki eneklilerden, vatan tropikal Amerika olan, bahe ve parklarda yetitirilen, kk kokulu iekleri gece aan otsu bir bitki, Mirabilis jalapa, (TS, 1, 824; TBAS, 113; DS, VI, 1959) gecesefasgiller: (< T. gece + Ar. af + T. -s + -giller) rnek bitkisi gecesefas olan bir bitki (TS, 1, 824) geharenk: (< Far. geh+a+reng) bk. renk otu (TBAS, 230) gehte: (< ? ) Bir eit zm (DS, VI, 1971) gelegemri: (< ? ) Kaln kabuklu bir eit zm (DS, VI, 1974) gelemir buday: (< ? gelemir + T. buday) Kk sar buday (DS, VI, 1975) geli: (< T. geli) Ard aacnn meyvesi (DS, VI, 1977) geli: (< T. geli) Ayrk otu cinsinden zehirli, kk derinlere kadar giden boumlu bir eit ot (DS, VI, 1977)

335

gelinarmudu: (< T. gelin < ET. kelin + Far. emrd + T. -u) All ve kk bir eit armut (DS, VI, 1979) gelinboan: (< T. gelin + T. boan) Bir ahlat tr (TS, 1, 832) gelincik: (< T. gelincik) Yazn krlarda, zellikle ekin tarlalarnda yetien, 60 cm kadar ykselebilen, krmz ve otsu bitki, Papaver rhoeas, (TS, 1, 832; TBAS, 113; BTS, 241; DS, VI, 1978; ETA, II, 348; OAAD, 243; TaS, III, 1627) gelincikgiller: (< T. gelincik + -giller) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, yapraklar almal, genelde tek iekli ve nsal simetrili, dnyada 28 cins ve 250 kadar trle, lkemizde ise 5 cins ve 45 kadar trle temsil edilen; iine gelincik, haha, krlang otu gibi bitkileri alan familya (TS, 1, 832; BTS, 241) gelincik mancar: (< T. gelincik + Erm. banjar + T. -) Yenilir bir eit ot (DS, VI, 1980) gelin iei: (< T. gelin + iei) Zambakgillerden bir bitki, Fritillaria imperialis, (TS, 1, 832) gelindili: (< T. gelin + dili) Yapra msr yaprana benzeyen, krmz ve kokusuz iekleri olan bir eit saks iei (DS, VI, 1980) gelindmesi: (< T. gelin + dmesi) bk. gelinparma (TBAS, 114) gelineli: (< T. gelin + eli) Gelincik iei (DS, VI, 1980; TBAS, 114) gelinelmas: (< T. gelin + elmas) Krmz, byk bir eit elma (DS, VI, 1980) gelinfeneri: (< T. gelin + Yun. phanari + T. -i) Ku kiraz (TS, 1, 832) gelingldren: (< T. gelin + gldren) Portakalgillerden gzel kokulu bir aa (DS, VI, 1980)

336

gelin gl: (< T. gelin + Far. gul + T. -) bk. uha iei (TBAS, 114) gelin gveyi elmas: (< T. gelin + gveyi + elmas) Tatl, krmz elma (DS, VI, 1980) gelinkadn: (< T. gelin + Sod. kadn) bk. gelincik (TBAS, 113) gelin mantar: (< T. gelin + Yun. manitari + T. -) bk. zehirli mantar (TBAS, 114) gelinmumu: (< T. gelin + Far. mm + T. -u) Krmz renkte bir eit iek (DS, VI, 1981) gelin otu: (< T. gelin + otu) Gveyfeneri (TS, 1, 833) gelinparma: (< T. gelin + parma) 1. Uzun taneli bir zm tr, 2. Rozet yaprakl, yapraklar etli, sar iekli, ok yllk ve otsu bir bitki, Sempervivum armenum, (TS, 1, 833; TBAS, 114; DS, VI, 1979; DS, VI, 1981; TaS, III, 1627) gelinsa: (< T. gelin + sa) bk. bostanbozan (TBAS, 114) gelinteli mantar: (< T. gelin + Erm. tel + T. -i + Yun. manitari + T. -) bk. tellice (TBAS, 114) gelintrna: (< T. gelin + trna) Baharda krlarda aan, ieklerinin ucu mor, dipleri beyaz bir eit iek (DS, VI, 1982) gelinyana: (< T. gelin + yana) Portakal renginde, yenilir bir eit mantar (DS, VI, 1982) gelinyemii: (< T. gelin + yemii) 1. Sar papatya, 2. Ayva aacna benzeyen, iekleri mor renkli, fasulyeye benzer meyve veren bir eit aa (DS, VI, 1982)

337

gemre: (< ? ), (And. Az.: gemri) Son turfanda yetien sert kabuklu, siyah bir eit zm (DS, VI, 1987) gence: (< T. gence; gen < ET. ki geni; MBTS, 1, 1028) bk. renk otu (TBAS, 114) gene: (< T. gene) bk. renk otu (TBAS, 114) genegerek: (< T. gene < yine + gerek) 1. Bezirya karlan bir eit bitki, 2. Hint ya tohumu (DS, VI, 1990) genegerek otu: (< T. gene < yine + gerek + otu) bk. Hint ya aac (TBAS, 114) genepakla: (< T. gene < yine + Ar. b il) zeri benekli bir eit ufak fasulye, brlce (DS, VI, 1990) gerce: (< ? ) Sarmak trnden bir eit bitki (DS, VI, 1994) gercik: (< ? ) Brtlen (DS, VI, 1995) gerek mantarlar: (< T. gerek + Yun. manitari + T. -lar) Balarda mildiyu hastaln yapan emeleri iyi gelimi mantarlar, Peronospora viticola, (TS, 1, 841) geremek: (< ? ) lkbaharda yetien, yapraklar dikenli ve uzun kk havuca benzer, ok sulu bir eit bitki (DS, VI, 1995) gerdenge: (< ? ) allk yerlerde bulunan bir eit diken (DS, VI, 1996) geren dikeni: (< ? geren + T. dikeni; < geren kk belli deildir; MBTS, 1, 1035) bk. abdestbozan otu (TBAS, 115) geren otu: (< ? geren + T. otu) bk. deniz brlcesi (TBAS, 115) gerensi: (< ? geren + T. -si) Ac badem (DS, VI, 1999)

338

gergendi: (< ? ) Kiraza benzer bir eit meyve (DS, VI, 2000) germesik: (< ? ) Yabani kzlck (DS, VI, 2005) germee: (< ? ger + Far. ba) Bir eit mee aac (DS, VI, 2005) gernik: (< ? ) Baak taneleri siyez gibi kabuklu olup, fakat ondan iri ve parlak olan, bulgur yapmaya yarayan bir eit buday (DS, VI, 2006) geven: (< Kkenini bilmiyoruz. Azlarda keven biimi de yaygn olarak kullanlr; Eren, 155), (And. Az.: gevenur, kavan, keven) Baklagillerden, ok yllk, dikenli ve yastk biiminde da bitkileri, Astragalus, (TS, 1, 847; TBAS, 116; DS, VI, 2009; DS, VIII, 2687, 2775; Erz. .A., III, 133; Gaz.A., III, 456; Kr.Y.A., 243, 477; TaS, III, 1676) geve: (< ? ) Kiraza benzeyen, meyve veren bir eit dikenli al (DS, VI, 2010) gevrecik: (< T. gevre(k)cik) Kayalk yerlerde yetien kokulu bir eit bitki (DS, VI, 2013) gevreyik: (< T. gevreyik), (And. Az.: gevreyk) Hayvanlarn yedii stl bir eit ot (DS, VI, 2014) gevriyen: (< T. gevreyen) Bir buuk metre boyunda, kestane yaprana benzer bir eit ot (DS, VI, 2014) geyicek: (< T. geyi(k)cek) bk. geyik elmas (DS, VI, 2015) geyik: (< ET. keyik; Eren, 155; Clauson, 755), (And. Az.: keyik) Mavi iekli bir eit idem (DS, VI, 2015; DS, VIII, 2778) geyik dikeni: (< T. geyik + dikeni) bk. akdiken (TS, 1, 848)

339

geyikdili: (< T. geyik + dili) Erelti otugillerden, Kuzey ve Bat Anadolunun ky kesimlerinde yetien, yapraklar uzunca dil biiminde, rizomlu, ok yllk, otsu ve ieksiz bitkiler, Scolopendrium officinale, (TS, 1, 848; TBAS, 116) geyik elmas: (< T. geyik + elmas) Yabani elma (DS, VI, 2015) geyik gbei: (< T. geyik + gbei) Dalarda biten boz renkli, ortas mor bir eit iek (DS, VI, 2015; AVA, 323) geyik mantar: (< T. geyik + Yun. manitari + T. -) Bolu blgesinde yetiir ve blge halk tarafndan yenir, Chroogomphus rutilus, (TBAS, 116) geyik otu: (< T. geyik + otu) Sedef otugillerden, bahelerde ss olarak yetitirilen trl bir bitki, Dictamnus fraxinella, (TS, 1, 848) geyiksrt: (< T. geyik + srt) Geyik ty renginde, yenilen bir eit mantar (DS, VI, 2016) geyik tuzu: (< T. geyik + tuzu) Yetitirilen nohut bitkisine ok benzemektedir. Meyvelerinin d tuz tadndadr. Yrede geyiklerin besin kaynaklar arasnda bulunan bu bitkiye geyik tuzu denilir, Cicer isauricum, (Duran, 223-229) gez aac: (< T. gez + aac) Ege ve Akdeniz sahillerinde yetien, gez menni denen kudret helvas ve sar boya elde edilen bir tr dibudak aac, Fraxinus ornus, (MBTS, 1, 1044) gezer: (< T. gezer) Havu (DS, VI, 2022) gezgez: (< T. gez + gez) bk. srgan (TBAS, 117) gc: (< gc ses taklidi), (And. Az.: kc) Tarlada biten ve yenilebilen, tereye benzer bir ot (TBAS, 117; DS, VIII, 2782; TaS, IV, 2467)

340

gcgc: (< gc + gc) Dalarda yetien, 30-80 cm ykseklikte, bir veya ok yllk, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir, Silene alba, (gc, gck, gcime), (TBAS, 117; DS, VI, 2025) gck: (< T. gck < gc-k; < gc-mak kanmak; MBTS, 1, 1046) bk. gcgc (TBAS, 117) gckdan otu: (< T. gcktan + otu) bk. srgan (TBAS, 117) gck hardal: (< T. gck + Ar. ardel + T. -) ri yaprakl ve dikenli bir eit ot (DS, VI, 2026) gck otu: (< T. gck + otu) bk. uyuz otu (TBAS, 117) gcime: (< T. gcma < gc-ma; MBTS, 1, 1046) bk. gcgc (TBAS, 117) gldikli yonca: (< ? gldikli + yonca) Yuvarlak tohumlu bir eit ot (DS, VI, 2041) glf ceviz: (< Ar. ilf + Ar. cevz) Yeil kabuundan kolay ayrlan, olgunlam ceviz (DS, VI, 2042) glmboz: (< ? ) Pancar (DS, VI, 2043) gli gli: (< ? gli + gli) 1. Ard aacnn meyvesi, 2. bk. glik (2), (DS, VI, 2043) glla: (< Ar. galle < gll tahl, mahsul) Ceviz (DS, VI, 2043) gm: (< ? ) Yapraklar maydanoza benzeyen, sap oyularak yenilen bir eit ot (DS, VI, 2045) gncrop: (< ? ) Kk yenen, fndk byklnde, ilkbaharda yetien bir eit yabani ot (DS, VI, 2048)

341

gndk: (< ? ) Kurutulup yakacak olarak kullanlan bir eit dikenli keven bitkisi (DS, VI, 2049) gral aac: (< Srp. kral + T. aac) Akasya aac (DS, VI, 2052) grl: (< T. krl < kr + -l; MBTS, 2, 1678) Dada talk yerlerde yetien budaygillerden bir bitki (DS, VI, 2055) grgnnyh: (< krk + T. gnlk; < krk Eski Trkeden beri kullanlr; MBTS, 2, 1681) Kahverenkli bir eit fasulye (DS, VI, 2057) grlange: (< T. krlang) Kk ve gzel kokulu ss kavunu (DS, VI, 2059) grmit: (< dilmit < Yun. diminitis) Bir eit meyve (DS, VI, 2060) grnk: (< ? ) Tohumlar darda ve dikenli olan bir ot (DS, VI, 2061) grtl: (< grt ses taklidi + T. -l) Suyu olmayan dalarda yetien, kam cinsinden ince sapl bir eit ot (DS, VI, 2061) gvgan otu: (< T. kvkan + otu), (And. Az.: tak, kbkan, kbkan) 80 cm kadar ykselebilen, ok yllk, beyaz veya krmz iekli, otsu bir bitkidir, Silene vulgaris, (TBAS, 70, 118; DS, VIII, 2781) gyan: (< ? ) Alak yerlerde yetien bir eit saz (DS, VI, 2065) gyk: (< T. kyk) Hasr dokunurken ip olarak kullanlan bir eit ot (DS, VI, 2067) gyak: (< T. ky()ak) Yapraklarndan yemek yaplan, baharda tarlalarda yetien bir eit ot (DS, VI, 2069)

342

gzlar yal: (< T. kzlar + yal) Geni ve etli yaprakl, ince dikenli, kaln gvdesi soyulup yenilen bir eit bitki (DS, VI, 2071) gidilcen: (< T. gidilcen), (And. Az.: gedilgen, gedirgen) Yapraklar alya benzeyen, dalarda yetien yaban baklas (DS, VI, 1967), (DS, VI, 1967) gidigen: (< T. gi(t)igen) bk. srgan (DS, VI, 2074; TBAS, 118) gidigen otu: (< T. gi(t)igen + otu) bk. srgan (TBAS, 118) gilaburu: (< ? ), (And. Az.: geleboru, gilabada, gilebolu) Kuzey ve Orta Anadoluda orman kenarlarnda yetien, 2-4 m ykseklikte, yapraklar genellikle 3 paral, iekler beyaz renkli, meyve olgunlukta krmz renkli bir aak, Vilburnum opulus, (TS, 1, 854; TBAS, 118, 119; DS, VI, 1973, 2075, 2076) gilappa: (< ? ) Frenk zm (DS, VI, 2076) gildar: (< ? ) bk. gilaburu (TBAS, 119) gilema: (< ? ), (And. Az.: gilama) Balarda zm ubuklarna sarlarak onlar kurutan bir eit sarmak (DS, VI, 2076) gilgil: (< ? gil + gil) Msr (GD AT, 286; KBAYA, 191; UA, 111) gillan: (< ? ) Yuvarlak ve tatl bir eit armut (DS, VI, 2078) gille: (< ? ) Domates (DS, VI, 2078) gimi: (< ? ) Erelti otuna benzer gvdesi yenen bir bitki (DS, VI, 2078) gin: (< ? ) Maydanoz (DS, VI, 2079) gine: (< ? ) Siyah ve sulu bir eit zm (DS, VI, 2079)

343

Ginko aac: (< Lat. Ginko + T. aac) Ginkgoaceae familyasndan, 40 m kadar boylanabilen, yapraklarn dken, tabii olarak Kuzey in ve Japonyada yetien, gnmzde soyu tkenmekte olan bir aa tr, Ginkgo biloba, (BTS, 248) ginseng: (< Lat. ginseng) Uzak Dou lkelerinde (in, Japonya, Kore vb.) yetien, geleneksel tedavilerde kullanlan, kazk kkl, otsu ve ok yllk bir bitki, Panax ginseng, (TS, 1, 854) girek: (< ? ) Seyrek salkml, ufak taneli siyah bir eit zm (DS, VI, 2081) Girit kekii: (< z. is. Girit + ? kekik + T. -i) Girit adasnda yetien, beyaz tyl, pembe iekli ve ok yllk bir bitki, Origanum dictamnus, (TS, 1, 856) Girit llesi: (< z. is. Girit + Far. lle + T. -si) bk. Manisa llesi (TBAS, 119) Girit otu: (< z. is. Girit + T. otu) bk. gazel otu (TBAS, 119) Girit akay: (< z. is. Girit + Ar. a i + T. -) bk. Manisa llesi (TBAS, 119) giya: (< Far. kiyh; MBTS, 1, 1059), (And. Az.: giye) 1. Ot, 2. amgillerden bir eit aa (DS, VI, 2086) gizven: (< ? ) bk. buttum (TBAS, 119) gobar: (< ? ) Ufak yaprakl ve odun ksm sert olan bir eit mee (DS, VI, 2088) gocadar: (< T. koca + dar) Byk taneli beyaz msr (DS, VI, 2089) goca: (< ? ) Bir eit ahlat (DS, VI, 2089) gocuk: (< Bulg. kojux; MBTS, 1, 1062) Nohut bitkisi (DS, VI, 2089)

344

godl elmas: (< ? godl + T. elmas) Yazn ve gzn yetien yeil renkli bir eit elma (DS, VI, 2092) godri: (< ? ) Bir eit yabani armut (DS, VI, 2093) goftigoda: (< ? ) bk. bralk, iskorina, yemlik (TBAS, 120) gokko: (< ? ) iek (DS, VI, 2096) golaaz: (< ? ) Patatese benzeyen yumru kk birka kilo gelen ve yenilen, yapraklar filkula bitkisinin yapraklar gibi olan bir eit bitki (DS, VI, 2097) gollce: (< T. kolluca) Bir armut eidi (AA, 137) golo: (< ? ) Bir eit ot (DS, VI, 2098) golpez: (< T. kol + Far. pz + T. -s) Yapraklar uzunca bir pancar eidi (DS, VI, 2098) gonca: (< Far. unce tomurcuk < uncden toparlamak, sdrmak; Nianyan, 149), (And. Az.: goncalo, goncuk, konca) Henz almam veya almak zere olan iek, tomurcuk (TS, 1, 861; TS, 2, 1351; DS, VI, 2100; GD AT, 154; Ka.Y.A., 140; OAAD, 115; ST AT, 83) goner: (< ? ) Kk soan (DS, VI, 2101) gongalak: (< ? ) Byk yumurta biiminde ceviz (DS, VI, 2101) gonur: (< konur < ET. kour; MBTS, 2, 1743) Siyah, kaln kabuklu, bol sulu bir eit zm (DS, VI, 2102) gonya: (< ? ) Yapraklar msr yapra, tohumlar dar gibi olan bir eit ot (DS, VI, 2102)

345

govan sakz: (< ? kovan + T. sakz) Kknden sakz yaplan bir bitki (DS, VI, 2109) gozgou: (< koz < Far. gawz + T. kou) lkbaharda topraktan karlarak yenen bir eit yer elmas (DS, VI, 2113) gbek: (< ET. kbek; MBTS, 1, 1063) bk. gbelek (DS, VI, 2115) gbek elmas: (< T. gbek + elmas) Bir eit elma (DS, VI, 2114) gbek mantar: (< T. gbek + Yun. manitari + T. -) bk. ay mantar, kuzugbei (TBAS, 120) gbek otu: (< T. gbek + T. otu) Yapraklar etli; otsu bir bitki, Umbilicus pendulinus, (TS, 1, 863) gbelek: (< T. gbek + -lek kltme eki; Eren, 157), (And. Az.: gobelek, gbek, gbeleyh, gmelek, gvelek, kbelek, kpelek, kvelek) Yenilen bir eit mantar (TS, 1, 863; DS, VI, 2115; DS, VI, 2205; DS, VIII, 2946; DS, XII, 4570; AVA, 326; EYAD, 234; GD AT, 286; Kr.Y.A., 301, 487; UA, 111; TaS, III, 1714) gcz: (< ? ) Peygamber iei (DS, VI, 2120) gkovan: (< T. g + kovan) bk. gz idemi (TBAS, 120) gdelek: (< T. gvdelek) Yapraklar ve yumrusu pancara benzeyen ve yumrusu i olarak yenen bir eit bitki (DS, VI, 2124) gdredi: (< T. gk + tredi) Beyaz renkli dolgun avdar (DS, VI, 2126) g baldrcan: (< T. gk + Ar. bdincn < Far. bdingn) Yeil, ham domates (DS, VI, 2126)

346

gce: (< T. gke), (And. Az.: gkce, gke) Aalarda grlen ve asalak olarak yaayan bir bitki (DS, VI, 2126) gcek: (< T. gkek), (And. Az.: gocek) nce kabuklu ve sk taneli beyaz zm (DS, VI, 2127; 2095) gdeli: (< T. gvdeli) Bir eit zerdali (DS, VI, 2127) gelek: (< T. gelek), (And. Az.: gvelek, gveldek) bk. gce (DS, VI, 2126, 2167) gem: (< T. gem < gk+em; MBTS, 1, 1065), (And. Az.: gven) Bir eit yaban, eki erik (DS, VI, 2128, 2240) gemcik: (< T. gemcik) Brtlen (DS, VI, 2128) gem erii: (< T. gem + erii) bk. gem (DS, VI, 2128) gen: (< T. gem < gk + -en; MBTS, 1, 1065), (And. Az.: gyen) 1. Bir eit mantar, 2. Brtlen (DS, VI, 2128, 2171) g erik: (< T. gk + erik) bk. gem (DS, VI, 2128) glemez: (< T. gklemez) Tere gibi yenen, baharl bir eit bitki (DS, VI, 2131) glk: (< T. gklk yeillik) Yeil soan (DS, VI, 2095) gsulu: (< T. gk + sulu) Al armut (DS, VI, 2133) gndrme: (< T. gndrme), (And. Az.: kndrme) Gz hastalnn tedavisinde kullanlan bir eit bitki (DS, VI, 2133; DS, VIII, 3037) gndrme llesi: (< T. gndrme + Far. lle + T. -si) bk. gndrme (DS, VI, 2133)

347

gk ala buday: (< T. gk + ala + buday) Krmz ve iri olan buday (DS, VI, 2135) gk bakla: (< T. gk + Ar. b il) Taze, yeil fasulye (gk brlce), (DS, VI, 2135) gkba: (< T. gk + ba) Tarlalarda yetien, mavi iekli bir eit bitki, peygamber iei (DS, VI, 2135) gkbirik: (< T. gk + ? birik) Bir eit sulu zm (DS, VI, 2135) gk brlce: (< T. gk + brlce) bk. gk bakla (DS, VI, 2135) gke: (< T. gke) Talk alanda yetien, yapraklar kk ve dikenli bir eit aa (DS, VI, 2135) gke aa: (< T. gke + aa) 1. Grgen aac, 2. Kayn aac (DS, VI, 2136) gkdedem: (< T. gk + dedem) Mavi iekli idem (gkgz), (DS, VI, 2137) gk diken: (< T. gk + diken) bk. topuz (TBAS, 121) gkdn: (< T. gkdn) Bezirya karlan bir eit bitki (DS, VI, 2137) gkgz: (< T. gk + kz) bk. gkdedem (DS, VI, 2137) gksulu: (< T. gk + sulu) 1. Sulu ve yeil renkli bir eit armut, 2. Yeil renkli, tatl ve sulu bir eit zerdali (DS, VI, 2139) gktenyaan: (< T. gkten + yaan) Parazit olan bu bitkinin kkleri bulunmaz. zerinde yaad bitkiden emeleriyle besin ihtiyacn giderir. Toprakla direkt balants olmayan bitki, sanki gkten gelerek yerlemi izlenimi vermektedir. Bundan dolay bitkiye gktenyaan ad verilmitir, Cuscuta planiflora, (Duran, 223-229)

348

glcr: (< T. glcl < gl+cl; MBTS, 1, 1068) Ekinler iinde bulunan yabani ot (DS, VI, 2141) gleez: (< Yun. kolokaz; Eren, 160), (And. Az.: golaaz, gleiz, glevez, olaz, laaz, leez) Sulak yerlerde yetien, yumrulu, byk yaprakl ve patates gibi yenilen otsu bir bitki, Colocasia esculenta, (TBAS, 121; DS, VI, 2141; DS, IX, 3268, 3328) glek: (< T. glek < gl+ek; MBTS, 1, 1068) Mantar (DS, VI, 2142) glendir: (< ? ) Nane (DS, VI, 2143) glezerii: (< Yun. kolokaz + T. erii) Kk, kara renkli bir eit tatl erik (DS, VI, 2144) glge bitkileri: (< T. glge + bitkileri; < ET. klige < klimek glgelenmek, kararmak; Nianyan, 150) Gelimelerini en iyi glgede yapan bitkiler (BTS, 256) gl kestanesi: (< T. gl + Yun. kastania + T. -si) Suda yetien ve kestane gibi yenilen, yumru eklinde olan, bir yllk, otsu ve yapraklar ile su yznde yzen bir bitki, Trapa natans, (TS, 1, 869; TBAS, 121; DS, VI, 2144) gl soan: (< T. gl + soan) bk. an iei (TBAS, 121) glcr: (< ? ) Gvdesi ve yapraklar yapkan bir ot (DS, VI, 2145) gme: (< ET. kme < km-me; MBTS, 1, 1069) 1. Ebegmeci, 2. Bir eit papatya, 3. Bir eit erik (DS, VI, 2148) gmeerii: (< T. gme + erii) Sonbaharda olgunlaan byke bir erik (DS, VI, 2148) gmlgen: (< T. gmlgen) bk. soan (TBAS, 246)

349

gmrgen: (< T. gmrgen) Yabani sarmsak (DS, VI, 2151) gn: (< T. kn; MBTS, 1, 1071) Develerin yedii ve kitre denilen bir eit zamk yaplan dikenli bir bitki (DS, VI, 2152) gnen: (< T. gnen) am aalarnn st dallarnda yetien ve ot bulunmad zamanlar keilere yedirilen asalak bir bitki (DS, VI, 2154) gngr: (< ? ) Budaylar iinde bir siyah tohumlu bitki (DS, VI, 2155) gn kavun: (< T. gn + kavun) abuk olgunlaan kavun (DS, VI, 2155) gnldolab: (< T. gnl < ET. kl + Far. dlb + T. -)Bir eit iek (DS, VI, 2155) gre: (< ? ) Tarlalarda yetien, kuzukulandan byk, suyu ve glgelii seven bir eit ot (DS, VI, 2158) gtlek orman: (< T. gtlek + orman) Brtlen (DS, VI, 2165) gvene: (< ? ) Sar, uzun ve yumuak bir eit kavun (DS, VI, 2168) gvercin gks: (< T. gvercin + g()s; < ET. kkrgen/kkrgn, kgercin/kwercin < kkermek mavi veya grimsi mavi olmak; Nianyan, 155) bk. gvercin topuu (DS, VI, 2169) gvercin topuu: (< T. gvercin + topuu) Yemek yaplan bir eit ot (DS, VI, 2169) gvrek: (< T. gevrek < ET. kevrek < kevre-; Clauson, 690; MBTS, 1, 1042) 1. Bir eit dikenli ot, 2. Baldran otu (DS, VI, 2170) gv sovan: (< T. gk + soan) Taze soan (Gaz.A., III, 361) gybiber: (< T. gk + Yun. pipri) Yeil biber (DS, VI, 2171)

350

gyemin: (< ? ) Yeil renkli, yuvarlak taneli, turusu yaplan bir eit zm (DS, VI, 2171) gynk: (< T. gy()nk; MBTS, 1, 1083) Bir eit al (DS, VI, 2111) gzenek: (< T. gzenek) Soan yenilen, ideme benzer bir eit bitki (DS, VI, 2179; AVA, 327) gzlkotu: (< T. gzlk + otu) Lunaria biennis, ruaferae (DS, VI, 2183) gzm: (< T. gzm) Nane otu (DS, VI, 2184) gramofon iei: (< Fr. gramophone + T. iei) Sar ve turuncu renkli bir tr iek (Aksan, Trkenin Gc, 60; www.siyahkahve.com) greyfurt: (< ng. Grape-fruit) Turungillerden scak blgelerde yetien bir meyve aac ve bu aacn kanarya sars renginde, tad acms meyvesi, Citrus decumana, (altntop), (TS, 1, 896; BTS, 259) gucur: (< ? ) Patates (DS, VI, 2187) guga dikeni: (< Yun. kuka + T. dikeni; < Yun. kuka; MBTS, 2, 1779) bk. brtlen (TBAS, 122) gugu iei: (< gugu ses taklidi + T. iei) bk. hsnyusuf (TS, 1, 897) guguk llesi: (< guguk + Far. lle + T. -si; < guguk ses taklidi; MBTS, 1, 1097), (And. Az.: kuku) Bir eit lle (DS, VI, 2190; DS, VIII, 2992) guguvak: (< gugu + vak ses taklidi) bk. evlek mantar (TBAS, 122) guli baca: (< ? guli + OFar. pak + T. -) Byk lahana (DS, VI, 2192)

351

gurante: (< ? ) Dalarda yetien yabani soan (DS, VI, 2197) gurgum: (< ? ) Brtlen (DS, VI, 2198) gursalk: (< ? ) Bir eit ot (DS, VI, 2200) gureyik: (< ? ) lkbaharda ba ve bahelerde biten, kavrularak yemei yaplan bir bitki (DS, VI, 2200) gurundii: (< ? gurun + T. dii) Bir bitki ad (AVA, 327) gurya: (< ? ), (And. Az.: gulya, guya) 1. Yer elmas, 2. Bodur ard aac (DS, VI, 2194, 2202, 2203) gut: (< ? ) Erken olgunlaan sk taneli zm (DS, VI, 2203) gbre mantar: (< Yun. kopria + Yun. manitari + T. -) bk. sbelen mantar (TBAS, 123) gbr kaldran: (< Yun. kopria + T. kaldran) Ormanlarda am gbrelerinin altnda kan bir eit mantar (DS, VI, 2207) gdek: (< ? ) Pelit aacnn meyvesi (DS, VI, 2212) gl: (< Far. gul), (And. Az.: gul) Glgiller familyasndan, lkemizde 24 tr ile temsil edilen, kn yapraklarn dken, dikenli, beyaz, sar, pembe veya krmz iekli ve al grnnde bir bitkidir, Rosa, (TS, 1, 902; TBAS, 123; BTS, 261; AAT, 7, 34, 228; DA, 65, 128; E A, 188, 190; ETA, II, 439; EYA, 48, 176; EYAD, 10, 39; GBAA, 99; GD AT, 14; Ka.Y.A., 160; K A, 201, 202; Kr.Y.A., 210, 479; OAAD, 30, 242; SA, 180; TAYA, 17; T YA, 246; UA, 88)

352

glbi: (< Far. gulb) Bir eit armut. Nidede glbi armudu olarak geer (Eren, 165) gl armudu: (< Far. gul + emrd + T. -u) Krmz renkli bir eit armut (DS, VI, 2217) glbeser: (< Far. gul + ? beser) Salatalk, hyar (DS, VI, 2217) glbeeker: (< Far. gul-be-eker; MBTS, 1, 1108) Koyu krmz renkte gl (DS, VI, 2217) glburcu tikeni: (< Far. gul + Sans. bur/mur + T. -u + dikeni) Yabani gl fidan (DS, VI, 2217) glburnu: (< Far. gul + T. bur(u)nu) Yabani gl meyvesi (DS, VI, 2217) gldibi: (< Far. gul + T. dibi) Tarlalarda biten pancargillerden bir bitki (DS, VI, 2217) glfaki: (< Far. gul + Ar. fkih; < Ar. fkihe meyve, yemi; MBTS, 1, 915) 20 cm kadar ykseklikte, soanl ve pembe iekli bir bitki, Merendera kurdica, (TBAS, 124) glgiller: (< Far. gul + T. -giller) ilek, armut, elma, badem gibi trleri iine alan, lkemizde 35 cins ve 242 kadar trle temsil edilen, ayr ta yaprakl iki eneklilerden, rnei gl olan, otsu, alms ya da aas bir bitki familyas (TS, 1, 903; BTS, 261) glgl: (< Far. gul + gul + T. -) Gelincik (DS, VI, 2219) glglm: (< Far. gul + gul + T. -m) bk. glgl (DS, VI, 2219) glhatmi: (< Far. gul + Ar. am; MBTS, 1, 1109), (And. Az.: glfatma) Ebegmecigillerden, yapraklar geni ve yuvarlak, iekleri byk ve trl renklerde olan, ok yllk otsu bir bitki, Althaea rosea, (TS, 1, 903; DS, VI, 2219) glhatun: (< Far. gul + T. hatun) bk. boynuzlu gelincik (TBAS, 124)

353

glibriim: (< Far. gul + ebrum) 10 m kadar ykselebilen, tys yaprakl, iek rts yeilimtrak, stamenleri soluk pembe renkli, vatan subtropikal Asya olan ve Kuzeybat Anadoluda ss bitkisi olarak yetitirilen bir aaktr, Albizia julibrissin, (TBAS, 124) gllk: (< Far. gul + T. -lk) Erelti otu (DS, VI, 2219; TBAS, 124) glnar: (< Far. gul + nr) Kiraz (DS, XII, 4513) glnasir: (< Far. gul + Ar. nsir; < Ar. nsir; MBTS, 2, 2306), (And. Az.: glyasr) Yabani gl (DS, VI, 2220; 2221) glnazik: (< Far. gul + nzuk) Meneke (DS, VI, 2220) glk: (< ET. klk; MBTS, 1, 1111) bk. iri (TBAS, 124) glk zm: (< T. glk + zm) Krmz renkli bir eit zm (DS, VI, 2220) glr: (< ? ), (And. Az.: gll, klr) 1. Bezelye, 2. Mrdmk (DS, VI, 2221; TBAS, 193) gl zm: (< Far. gul + T. zm) Gl renkli zm (DS, VI, 2221) glya: (< Far. gul + T. ya) Itr iei (DS, VI, 2221) gmdme: (< T. gm + dme) 20-60 cm ykseklikte, ok yllk, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir, Tanacetum parthenium, (TBAS, 125) gnk: (< T. gn < ET. kn + Ar. ) Ayiei (TS, 1, 909) gn iei: (< T. gn + iei) bk. ayiei (TS, 1, 173)

354

gndodu: (< T. gn + dodu) bk. ayiei (BTS, 65) gndnd: (< T. gn + dnd) Ayiei (TS, 1, 910) gndz gl: (< T. gndz < ET. kntz + Far. gul + T. -) bk. gelincik (TBAS, 125) gndzsefas: (< T. gndz + Ar. af + T. -s) Kahkaha iei (TS, 1, 910) gnebakan: (< T. gne + bakan) Ayiei (TS, 1, 910) gnetopu: (< T. gne + topu) bk. Acem llesi (TS, 1, 911) gnetapan: (< T. gne + tapan) Ayiei (DS, VI, 2196) gneyik: (< kk bulunamamtr; MBTS, 1, 1118) Hindiba (DS, VI, 2229; TBAS, 125) gn gl: (< T. gn + Far. gul + T. -) Gelincik (DS, VI, 2229) gnlk aac: (< T. gnlk + aac) Asyann scak blgelerinde (Styrax) ve Afrikada yetien (Boswelia) trlerinden gnlk karlan deiik cinste aalara verilen ortak ad (TS, 1, 912) gns: (< T. gns < gn+s; MBTS, 1, 1118) ri, yuvarlak, sulu, siyah zm (DS, VI, 2230) grgen: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 167; Nianyan, 155), (And. Az.: crcen, grgan, glgan, glgen) Grgengillerden, kn yaprak dken, Karadeniz kylarndaki ormanlarmzda ok yetien ve kerestesi beenilen bir aa, Carpinus betulus, (TS, 1, 913; TBAS, 125; EYA, 170; K AT, 69, 147, 262, 326) grgengiller: (< ? grgen + T. -giller) ki eneklilerden, iek durumlar trtls; grgen, hu, fndk, kzlaa gibi kerestelik aalar iine alan bir familya (TS, 1, 913)

355

gr zm: (< T. gr + zm) bk. brtlen (TBAS, 126) grz: (< Far. gurz; MBTS, 1, 1121) Yaralar iyiletirmekte kullanlan iri yaprakl bir ot (DS, VI, 2238) gad otu: (< Far. gd + T. otu) bk. gentiyane (TBAS, 126) gvegve: (< T. gve + gve; < gve < ET. kye; MBTS, 1, 1121) bk. tosbaa otu (TBAS, 126) gvem erii: (< T. gvem + erii; < gvem; MBTS, 1, 1065) bk. akdiken (TS, 1, 915) gveyfeneri: (< T. gvey + Yun. phanari + T. -i; < gvey Eski alardan balayarak kullanldn biliyoruz (kdeg). Orta Trkede de kdeg olarak geer. Eski Kpakada kyeg biimi kullanlr. Trke *kde- kknden g ekiyle tretildii anlalyor; Eren, 168) 30-60 cm ykseklikte, ok yllk, rizomlu, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir, Physalis alkekengi, (TBAS, 126) gyei kek: (< T. gvey + ? kekik + T. -i) bk. gye otu gye otu: (< T. gvey + otu) Kekik otu, zater (gyei kek), (TaS, III, 1889) gylek cevizi: (< T. gelek + Ar. cevz + T. -i) ri taneli ceviz (DS, VI, 2242) gz armudu: (< T. gz < ET. kz + Far. emrd + T. -u) bk. alidede (DS, I, 222) gz idemi: (< T. gz + idemi) Sonbaharda iek aan, zehirli, ac bir idem, Colchicum, (TS, 1, 917; TBAS, 126) gzdede: (< T. gz + dede) Hindiba (DS, VI, 2243)

356

gzelavrat otu: (< T. gzel + Ar. avret + T. otu) Patlcangillerden, lkemizde Karadeniz Blgesinde doal olarak yetien, 100-150 cm ykseklikte, meyveleri 1-2 cm apnda, parlak siyah renkli, atropin denilen zehirli ilacn karld pis kokulu, ok yllk, mor iekli ve otsu bir bitki, Atropa belladonna, (TS, 1, 917; TBAS, 127; BTS, 263; DS, VI, 2243) gzelhatun iei: (< T. gzel + hatun + iei) bk. nergis zamba (TS, 1, 917) gzelolan: (< T. gzel + o(u)lan) Yuvarlak kaln kabuklu, sar renkli bir eit zm (DS, VI, 2243) gzgl: (< T. gz + Far. gul + T. -) K mevsimine kadar dayanan, ge olgunlaan bir cins zm (DS, VI, 2243) gzlk buday: (< T. gzlk + buday) Sonbaharda ekilen sert ve koyu renkli bir eit buday (DS, VI, 2244) -Hhafzali: (< Ar. f + z. is. Ali) Seyrek taneli, kaln kabuklu, etli ve parlak altn sars renginde byk taneli bir tr zm (TS, 1, 924) habalbilik: (< ? ) Yenince barsaklar bozan bir eit ot (DS, VII, 2245) hacbalbal: (< Ar. hac + T. balbal; < Ar. cc; TS, 1, 921) Bir eit tatl zm (DS, VII, 2248) haclar otu: (< Ar. hac + T. -lar + otu) bk. adamotu (TBAS, 128) hadimala: (< Fadime hala ?) Dereotu (DS, VII, 2250; TBAS, 128) halayk: (< Ar. ali ; MBTS, 2, 1154) Bir eit ot (DS, VII, 2257)

357

Halep am: (< z. is. Halep + Ar. am + T. -) amgiller familyasndan, her dem yeil, ine yaprakl, 25 m kadar boylanabilen, deniz seviyesinden 100-150 m kadar ykseklerde yetien, lkemizde Kozan civarnda grlen bir aa tr, Pinus halepensis, (BTS, 265) halevi: (< ? ) Bir eit ot (DS, VII, 2259) halfa: (< Ar. alfe < br.) Budaygillerden, lifleri ip, uval ve kt yapmnda kullanlan bir bitki, Sitipa tenacissima, (TS, 1, 932) halfat: (< halfat < Ar. alfe) Yaban armut, ahlat (DS, VII, 2259) haldokuyan iei: (< Far. hal + T. dokuyan + iei; hal < EAT. kal < Far. l; MBTS, 2, 1155) Bir eit iek (DS, VII, 2260) hali: (< Ar. al c; MBTS, 2, 1156) 1. Yaban armut, 2. Yer elmas (DS, VII, 2260) halik: (< ? ) Domuz otu (DS, VII, 2261) halofit: (Yun. Hals: tuz; phyton: bitki) Tuzlu topraklarda, deniz kylarnda yetien bitkiler (BTS, 266) halsaa: (< Far. hal + T. saa) Byk, beyaz, apka gibi ksm saakl olan bir eit mantar (DS, VII, 2261) halus otu: (< ? ) Bir eit ot (DS, VII, 2262) halvan: (< ? ) ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir. Boyu 4 metreye kadar eriebilir. Kuzey ve Dou Anadolu blgelerinin da ayrlarnda yetiir. Bu ad Hamsiky-Trabzonda kullanlmaktadr, Xanthogalum purpurascens, (TBAS, 128; DS, VII, 2262) hamdakuka: (< ? ) Brtlen (DS, VII, 2266; TBAS, 128)

358

ham tatl: (< Far. m + T. - + tatl), (And. Az.: hamtatl) Yeili ok, hafif pembe renkli, toparlak bir eit erik (DS, VII, 2267; DS, VII, 2269) hamza: (< Ar. am ze) Kknden karlan st, karn ars ve stmaya iyi gelen, karpuz yaprana benzer yapraklar olan bir eit bitki (DS, VII, 2267) hamofta: (< ? ) Yaban ilei (DS, VII, 2268) hamur kesen: (< Ar. amr + T. kesen) Dikenli yabani bir eit bitki (DS, VII, 2270) hamzan kk: (< Ar. am an + T. kk) Ya ila olarak kullanlan, sarmaa benzeyen bir eit bitki (DS, VII, 2270) hanayl: (< Yun. anoi + T. -l; < hanay < Yun. anoi; MBTS, 2, 1170; Eren, 172), (And. Az.: hamaylk) 1. Ufak buday, 2. Ebegmeci (DS, VII, 2264, 2271; TBAS, 128) haner iei: (< Far. ancer + T. iei) iekleri haner sapn andrd iin Latin ieine verilen bir ad (TS, 1, 940) hanmaz: (< T. hanm + a()z) Aslanaz iei (DS, VII, 2274) hanmeli: (< T. hanm + eli) Hanmeligillerden, lkemizde 7 doal trle temsil edilen, trmanc, ok yllk, kn yaprak dken, korularda, allklarda yetien, beyaz, sar veya krmz iekli, gzel kokulu bir bitki, Lonicera caprifolium, (TS, 1, 941; TBAS, 129; BTS, 267) hanmeligiller: (< T. hanm + eli + -giller) ki eneklilerden, rnei hanmeli olan bir bitki familyas (TS, 1, 941) hanmkirpii: (< T. hanm + T. kirpii) Kasmpat (DS, VII, 2274)

359

hanmyamas: (< T. hanm + T. yamas) Dulavrat otu (DS, VII, 2274; TBAS, 129) hanzal: (< Ar. anal) Ebcehil karpuzu veya ac hyar denen bitki (MBTS, 2, 1175; TBAS, 129) hapkesen: (< Ar. abb + T. kesen) Sanc geirmek iin kullanlan ac bir ot (DS, VII, 2280) haptutan: (< Ar. abb + T. tutan) Yapraklar kaynatlarak iilen ve barsak bozukluu hastalna iyi gelen bir eit bitki (DS, VII, 2281; OAAD, 244) ar: (< Far. ar) Diken (K A, 211) hardal: (< Ar. ardel; Nianyan, 161) Turpgillerden 100-150 cm ykseklikte, sar iekli, deriyi yakc nitelikte olan ve tohumu hekimlikte kullanlan, tad ac ve bir yllk bir bitki, Brassica nigra, (TS, 1, 946; Gaz.A., III, 390) hardal otu: (< Ar. ardel + T. otu) 20-60 cm ykseklikte, bir yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Sinapid arvensis, (TBAS, 129) hardals: (< Ar. ardel + T. -s) Uzun iki enetli meyve (TS, 1, 946) harm: (< ? ) Bodur, dikenli yapraklar olan palamut aac (DS, VII, 2289) harnup: (Ar. arrb/arnb ~ Aram. arrb; Nianyan, 162) Keiboynuzu (TS, 1, 950) hars: (< ? ) al fasulyesi (DS, VII, 2295) hart: (< T. hart) Havu (DS, VII, 2295) hartlak: (< T. hartlak) Ceviz aacna benzeyen krmz renkte, krmz meyvesi olan bir eit aa (DS, VII, 2296)

360

hartlap: (< T. hartlap), (And. Az.: hatlap, hortlap) 1. Ak grgene benzer mee aac, 2. Kocayemi aac ve meyvesi (DS, VII, 2296, 2306, 2414) as: (< Ar. ; Nianyan, 162), (And. Az.: az) Marul (DA, 87, 97, 119, 158; UA, 113) hasan: (< z. is. Hasan + Ar. -) Bir eit zm (EYAD, 51) Hasankeyf ttn: (< z. is. Hasankeyf + T. ttn) bk. deli ttn (TBAS, 130) hasbaldrcan: (< Ar. + bdincn < Far. bdingn) Patlcan (DS, VII, 2298) hasmhan: (< Far. am- n) Dalarda yetien, fndktan kk, krmz meyvesi olan bir eit aa (DS, VII, 2300) hasekikpesi: (< Ar. haseki + T. kpesi; haseki < Ar. ann Farsa mastar eki alm ekli ag ; MBTS, 2, 1193; TS, 852) Dn ieigillerden bir ss bitkisi, Aquilegia, (TS, 1, 951) hasr otu: (< Ar. ar + T. otu) Hasr otugillerden, bataklklarda yetien dz, ince uzun ve dayankl olan yapraklar ktk yapmaya, hasr ve zembil rmeye yarayan bir saz, zembil otu, semerci saz, su kam, kofa, kiliz, Typa, (TS, 1, 952) hasr otugiller: (< Ar. ar + T. otu + -giller) Su kylarnda yetien, rnei hasr otu olan bir bitki familyas (TS, 1, 952) hasret iei: (< Ar. asret + T. iei) Dam koruu bitkisi, Senpervivum, crassulaceae, (DS, VII, 2300) haha: (< Ar. a) Gelincikgillerden, 1-1,5 m boyunda, bir veya ok yllk, byk ve krmz iekli, kapsllerinden afyon, tohumlarndan ya karlan otsu bir kltr bitkisi, Papaver somniferum, (TS, 1, 954; TBAS, 130; BTS, 268; KBAYA, 145; KYA, 33; SA, 137)

361

halama: (< T. halama) 1. Ttn fidesi, 2. Taze brlce (DS, VII, 2304) hathul: (< ? ) Bir eit zm (DS, VII, 2305) hatmi: (< Ar. atmi) Ebegmecigillerden, bir veya ok yllk, tyl, genellikle byk, beyaz, sar veya krmz iekli, baz cisimlerinin kk ve iekleri hekimlikte kullanlan, ok yllk, otsu bir ss bitkisi, Althaea officinalis, (aa kpesi), (TS, 1, 957; TBAS, 131; DS, VII, 2389; DA, 144, 159) hatunmemesi: (< T. hatun + memesi) bk. hatunparma (DS, VII, 2307) hatunparma: (< T. hatun + parma) Uzun, beyaz bir eit zm (hatunmemesi), (DS, VII, 2307) hatuntuzluu: (< T. hatun + tuzluu) bk. karamuk (TBAS, 131) havacva: (< hava + cva adlandrma sebebi bulunamamtr; MBTS, 2, 1211) Srdiligillerden, 10- 30 cm ykseklikte, tyl, mavi iekli, Akdeniz blgesinde yetien ve kklerinden krmz boya elde edilen, ok yllk, otsu bir bitki, Alkanna tinctoria, (TS, 1, 959; TBAS, 131; BTS, 268; DS, VII, 2350) havaotu: (< Ar. hev + T. otu) Vcudun fazla ateini almaya yarayan sabun kp biiminde bir eit bitki, sabun iei (DS, VII, 2309) havazla: (< ? havaz + T. -la), (And. Az.: havaza) Zeytin yapra gibi yapraklar olan, Aralk aynda beyaz iek aan bir eit Akdeniz Blgesi bitkisi (DS, VII, 2310) havt otu: (< Far. hvut + T. otu; < Far. hvut; TS, 863) Sazlk ve bataklklarda yetien, semer ve hasr yaplan ot (DS, VII, 2311; KMYA, 238) havlcan: (< Far. vlincn; Nianyan, 164) Zencefilgillerden, ayn adla anlan kk saplar baharat olarak kullanlan trl bir bitki, Galanga officinalis, (TS, 1, 962)

362

havsak: (< ? ) Kestane (DS, VII, 2312) havu: (< Far. hevc; Nianyan, 164) Maydanozgillerden, ta yapraklar beyaz, pembemsi ya da sar renkli, koni biimindeki etli kk iin sebze olarak yetitirilen iki yllk otsu bir kltr bitkisi, Daucus carota, (yeregeen, prkl), (TS, 1, 963; BTS, 269; DS, VII, 2351; AAT, 43; Gaz.A., III, 395) havvaanaeli: (< z. is. Havva + T. ana + eli) Kk beyaz iekli bir yllk bitki, Anastatica hierochuntia, (TS, 1, 963) havzal: (< ? ) 1. Su yosunu, 2. Msr yapra (DS, VII, 2314) hayr: (< Ar. ayr), (And. Az.: hayyr) ncir (DS, VII, 2317) haylan kaba: (< ? haylan + T. kaba) Asma kaba (DS, VII, 2319) hazk: (< Ar. zk) Ham dut (DS, VII, 2322) hebil: (< Ar. abl; MBTS, 2, 1130) 1. Genellikle uurumlarda bulunan, kayalarn stne yapan bir eit sarmak, 2. Bir eit armut (DS, VII, 2324) helep algam: (< z. is. Halep + Far. al am + T. -) Yer elmas (DS, VII, 2331) helgog: (< ? ) Yabani bir da yemii (KBAYA, 194) helis: (< ? ) Stl bir eit ot (DS, VII, 2334) helvac veni: (< Ar. alv + T. c + ? ven + T. -i) bk. ven (TBAS, 132) helvac kaba: (< Ar. alv + T. c + kaba) Kabakgillerden, tatls yaplan d boz, ii sar renkli, srnc, trmanc, tek yllk, iri bir kabak tr, Cucurbita maxima, (kestane kaba), (TS, 1, 977; BTS, 271)

363

helvac kk: (< Ar. alv + T. c + kk) bk. ven (TS, 1, 977) hemil: (< ? ) Bir eit sarmak (TaS, III, 1911) herca meneke: (< Far. herc + Far. benefe) Menekegillerden, mor, sar, beyaz renkte, menekeye benzer iekleri olan, bir yllk bir bitki, Viola tricolor, (alaca meneke), (TS, 1, 980) herdemtaze: (< Far. her + dem + tze) bk. lmez iek (TBAS, 220) herdidik: (< Far. her + T. didik) Ularnda yeil yapraklar olan uzun sapl bir eit ot (DS, VII, 2342) hergolik: (< ? ) Ak mavi iekli, kkndeki yumrular yenilen bir eit ot (DS, VII, 2344) herim: (< Ar. her m; MBTS, 2, 1247) Domates (DS, VII, 2345) hernk: (< ? ) Dikenler arasnda bulunan, yumuak kabuklu, fnda benzer bir eit yemi (DS, VII, 2347) heses: (< ? ) Mercimek (DS, VII, 2348) hedan: (< hedan < Far. het) Yenilen bir eit ot (DS, VII, 2349) hevek: (< hevenk < Far. veng asl ey, sarkk, salkm; Nianyan, 168), (And. Az.: hevg, hevk) 1. Kara zm, 2. Fasulye (DS, VII, 2350) hevhulma: (< ? ) bk. aklar ot (TBAS, 133) hevlek: (< evlek) Aa kklerinde yetien bir eit mantar (DS, VII, 2351)

364

heyll: (< ? ) Kukonmaz otu (DS, VII, 2354) hezaren: (< Far. hezr-reng; MBTS, 2, 1255) Delphinium trlerine verilen genel ad. Yapraklar paral, otsu, bir veya ok yllk, mor, beyaz veya sar iekli bitkiler (TBAS, 133) hezertere: (< Far. hezr + tara) Dereotu (DS, VII, 2356) hlca: (< ? ) Taze msr (DS, VII, 2358) hlhl: (< hl + hl) Tohumunda santonin maddesi bulunan bir ot (DS, VII, 2358) hltan: (< ? ) Top durumundaki iekleri kuruduktan sonra saplar krdan olarak kullanlan yaban bir bitki (TS, 1, 986) hnt: (< ? ) Arpa (DS, VII, 2366) hran: (< ? ) Ham kavun (DS, VII, 2368) hrhndilik: (< ? ) Dalarda, tarlalarda yetien, yenilir bir eit ot (DS, VII, 2369) hrhr: (< hr + hr) Krdan olarak kullanlan bir eit ot (DS, VII, 2369) hrladz: (< ? ) Sarmsak (DS, VII, 2371) hrnk: (< ? ) Kara hurma (DS, VII, 2371; TBAS, 134) hrtan: (< hrt ses taklidi + T. -an) Siyah, eki, uzun bir eit zm (DS, VII, 2372) hrt: (< hrt < hrt) Kk kavun, karpuz (DS, VII, 2373) hdenep: (< ? ) Yazn yetien, sulu bir eit elma (DS, VII, 2376)

365

hr: (< Erm. osor; Eren, 178) Olgunlamam kavun (DS, XII, 4518) hta: (< Ar. ia; MBTS, 2, 1263) nce, uzun ve zerinde uzunlamasna izgiler olan ak yeil renkte bir eit hyar (DS, VII, 2380) htr: (< htr ses taklidi; MBTS, 2, 1263) 1. am aac, 2. Koyu yeil renkte yapraklar olan kokulu bir eit iek (DS, VII, 2380) hyar: (< Far. iyr; MBTS, 2, 1263; Nianyan, 170) Kabakgillerden, uzun, iri meyveli, srngen, bir yllk otsu bitki, Cucumis sativus, (salatalk), (TS, 1, 990; BTS, 275; AVA, 209; DA, 88; Erz. .A., III, 172; GD AT, 84; K AT, 106; KMYA, 59; Kr.Y.A., 250) hyarck: (< Far. iyr + T. ck) bk. eek hyar (TBAS, 134) hyar dck: (< Far. iyr + ? dck) Bitki taze dneminde hyar (salatalk) gibi kokmaktadr. Bu sebeple blge syleyiiyle hiyar adn almtr, Trifolium resupinatum, (Duran, 223-229) hyarlama: (< Far. iyr + T. lama) Ham kavun, kelek (DS, VII, 2381) hyarembe: (< Far. iyr-enber) Baklagillerden, siyah renkte olan meyvelerinin iinde ekirdeklerden baka, hekimlikte kullanlan bir z bulunan bitki, Cassia fistula, (Hint hyar), (TS, 1, 990) Hicaz buday: (< z. is. Hicaz + T. buday) Beyaz ve byk taneli bir eit buday (DS, VII, 2383) hilal otu: (< Ar. hill + T. otu) Di otu, Ammi visnaga, Umbelliflorae, (DS, VII, 2384; TBAS, 134) hilia: (< ? ) Taze msr (DS, VII, 2384)

366

hilik: (< ? ) ncir aac (DS, VII, 2384) hiltit: (< Ar. ilt t), (And. Az.: hiltik, hitik) Fena kokulu bir eit zamk, eytan teresi (Develliolu, 371; TBAS, 134, 135) hindiba: (< Ar. hindib; Eren, 178; MBTS, 2, 1274) Birleikgillerden, 20-100 cm kazk kkl, mavi iekli, yapraklar halanarak salata gibi yenilebilen, birka yllk otsu bir bitki, Cichorium endivia, (TS, 1, 996; TBAS, 134) hindibahar: (< Ar. hindib) bk. hindiba (TBAS, 135) Hindistan cevizi: (< z. is. Hindistan + Ar. cevz + T. -i) Palmiyegillerden, tropikal blgelerde yetien bir aa ve bu aacn portakaldan byk, ok sert kabuklu yemii, Cocos nucifera, (TS, 1, 996) Hindiye: (< z. is. Hindiyye) Kene otu, Ricinus communis Euphorbiaceae, (DS, VII, 2386) hingi: (< ? ) Kestane (DS, VII, 2387) Hint armudu: (< z. is. Hint + Far. emrd + T. -u) Mersingillerden, scak blgelerde yetien, meyvesi yenen, tahtas sert bir aa, Psidium, (TS, 1, 996) Hint bademi: (< z. is. Hint + Far. bdm + T. -i) Kakao (TS, 1, 996) Hint baklas: (< z. is. Hint + Ar. b il + T. -s) Hint ya aac, kene otu (TS, 1, 996) Hint bezelyesi: (< z. is. Hint + Yun. bizlia < t. piselli + T. -si) Baklagillerden, scak lkelerde yetien, tohumlar fasulyeye benzeyen bir bitki (TS, 1, 996) Hint biberi: (< z. is. Hint + Yun. pipri + T. -i) Krmz biber (TS, 1, 996)

367

Hint iei: (< z. is. Hint + T. iei) Hindistana zg bir tr iek (TS, 1, 996) Hint dars: (< z. is. Hint + T. dars) Budaygillerden, dou lkelerinde ekilen, taneleri yenilen, darya benzeyen bir bitki, Sorghum vulgare, (TS, 1, 996) Hint fst: (< z. is. Hint + Ar. fustu + T. -) Krkas (TS, 1, 997) Hint ful: (< z. is. Hint + Ar. fl + T. -) Beyaz renkli bir nilfer tr, Nelubrium, (Msr ful), (TS, 1, 997) Hint hyar: (< z. is. Hint + Far. iyr + T. -) Hyarembe (TS, 1, 997) Hint hurmas: (< z. is. Hint + Far. urm + T. -s) Palmiyegillerden, taze filizleri Hindistanda sebze gibi yenen, meyvesinden reel yaplan ok sert bir aa, Borrassus, (TS, 1, 997) Hint inciri: (< z. is. Hint + Far. encr + T. -i) Frenk inciri (TS, 1, 997) Hint kam: (< z. is. Hint + ? T. kam + T. -) Bambu (TS, 1, 997) Hint keneviri: (< z. is. Hint + Yun. kannavi + T. -i) Yapraklarndan esrar elde edilen bir tr kenevir, Cannabis sativa, (TS, 1, 997) Hint kestanesi: (< z. is. Hint + Yun. kastania + T. -si) At kestanesi (TS, 1, 997) Hint kiraz: (< z. is. Hint + Yun. kerasi + T. -) Sumak familyasndan, scak lkelerde yetien, zeytin byklnde yenilir bir meyvesi olan byk bir aa, mango, Mangifera domestica, (TS, 1, 997) Hint leyl: (< z. is. Hint + Ar. leylk + T. -) bk. yalanc tespih aac (TBAS, 135) Hint pamuu: (< z. is. Hint + Far. panbu + T. -u) Hindistana zg bir pamuk tr (TS, 1, 997)

368

Hint pirinci: (< z. is. Hint + Far. birinc + T. -i) Budaygillerden, Hindistan ve Etiyopyada yetitirilen, taneleri pirin yerine kullanlan bir bitki (TS, 1, 997) Hint portakal: (< z. is. Hint + Fr. portugal + T. -) bk. ay elmas (TBAS, 135) Hint safran: (< z. is. Hint + Ar. zafern + T. -) Zerdeal (TS, 1, 997) Hintta: (< z. is. Hint + ? ta) bk. Hint ya aac (TBAS, 135) Hint ya aac: (< z. is. Hint + T. ya + aac) ki eneklilerden, tropik blgelerde 810 m ykseklie ulaabilen, ok yllk, paral yaprakl, tohumlarndan zehirli ya elde edilen, otsu ya da al formundaki bitkiler, Ricinus communa, (TS, 1, 997; TBAS, 135; BTS, 279) hiren: (< ? ) nce, uzun yaprakl, kk pancara benzer ve hardal yerine kullanlan bir eit ot (DS, VII, 2388) hitiri: (< ? ) Bir eit erik (DS, VII, 2389) hobban: (< ? ) Bir eit dikenli ot (DS, VII, 2390) hocalar yemii: (< Far. ce + T. -lar + yemii) Talk yerde yetien, krmz kiraza benzer meyveleri olan bir eit kk aa (DS, VII, 2390) hodan: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 178) Hodangillerden, iekleri hekimlikte kullanlan ve kk kavrularak yenilen, 30-60 cm ykseklikte, bir yllk, otsu, batc, tyl ve ak mavi iekli bir bitki, Borago officinalis, (TS, 1, 1001; TBAS, 135; DS, VII, 2392) hodangiller: (< ? hodan + T. -giller) ki eneklilerden, yapraklar almal ya da nadiren karlkl dizilili, iekleri genellikle er dii, fndks ya da nadiren eriksi meyveleri

369

olan, lkemizde 32 cins ve 275 kadar trle temsil edilen, zeri sert dikenlerle kapl otsu ve aas bitkiler familyas (TS, 1, 1001; BTS, 282) hoday armudu: (< Far. od + Ar.- + Far. emrd + T. -u) Yazn yetien sulu armut (DS, VII, 2392) hoduk: (< ? ) Yeil kabuklu fndk (DS, VII, 2393) hohalak: (< ? hoh + T. -alak) Amam gonca (DS, VII, 2394) holis otu: (< ? holis + T. otu) Ekin tarlalarnda biten, hayvan yemi olarak kullanlan bir eit ot (DS, VII, 2396) Hollanda kava: (< z. is. Hollanda + T. kava) bk. akkavak (TS, 1, 61) holos: (< ? ) Kk derine inen, tarlalarda yetien bir eit yonca (DS, VII, 2397) holoz: (< ? ) Mor, beyaz ve sar iek aan, bir metre boyunda aa (DS, VII, 2398) holusu: (< ? ) Kestane (DS, VII, 2398) hopan: (< ? ) Bir eit erik, bardack erii (DS, VII, 2405) hoppak: (< hoppak < hop), (And. Az.: hupbak) Portakal (DS, VII, 2444) horozbuda: (< Far. urs + T. buda; < Far. urs; Eren, 180; Nianyan, 174) Siyah renkli, kaln kabuklu, byk ekirdekli bir eit zm (DS, VII, 2412) horozcuk otu: (< Far. urs + T. cuk + otu) Turpgillerden, eskiden kuduzun ilac sanlan trl bir da bitkisi, Lepidium campestre, (yaban teresi), (TS, 1, 1004) horoz fasulyesi: (< Far. urs + Yun. fasulia + T. -si) Bir tr fasulye (TS, 1, 1004)

370

horozgz: (< Far. urs + T. gz) Maydanozgillerden, baharda aan, beyaz veya pembe iekli bir bitki, Seseli tortuosum, (TS, 1, 1004; DS, VII, 2412) horoz gl: (< Far. urs + Far. gul + T. -) bk. keklikgz (TBAS, 135) horoz ibii: (< Far. urs + T. ibii) Horoz ibiigillerden, krmz iekleri horoz ibiini andran, bir yllk, otsu ve sar iekli bir ss bitkisi, Amaranthus, (TS, 1, 1004; TBAS, 135) horoz ibiigiller: (< Far. urs + T. ibii + -giller) Ispanakgiller takmndan, rnei horoz ibii olan, yapraklar almal ya da karlkl dizilili, iekleri er dii, anak yapraklar 3-5 tane, ta yapraklar olmayan, ovaryum st durumlu, aken, kapakl kapsl, fndks ya da bakka tipi meyveleri bulunan, lkemizde bir cins ve dokuz trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, otsu, nadiren al ya da aas bitkiler (TS, 1, 1004; BTS, 286) horoz karas: (< Far. urs + T. karas), (And. Az.: oruz karas) Bir eit zm (TS, 1, 1004; GD AT, 291) horozkursa: (< Far. urs + T. kursa) Bir eit ot (DS, VII, 2412) horoz mantar: (< Far. urs + Yun. manitari + T. -) Yenilebilen bir cins mantar, Cantherellus cibarius, (TS, 1, 1004) horozyrei: (< Far. urs + T. yrei), (And. Az.: horizr, horuzyrei) Keklik yumurtas byklnde bir eit zm (DS, VII, 2411) hostu: (< ? ) Taze msr (DS, VII, 2416) ho: (< Far. ; MBTS, 2, 1287) Tatl limon (DS, VII, 2416)

371

hokuran: (< Far. + T. kuran), (And. Az.: haran, hauran, houran) Tarlalarda yetien, iekleri ve dallar spanak gibi piirilen, bir yllk, otsu bir bitki, Amaranthus lividus, (TS, 1, 1006; DS, VII, 2304; 2416; 2417; DS, VII, 2446; AA, 141) houlga: (< hourga < hour ses taklidi) Lahana (DS, VII, 2417) hovaran: (< Far. + T. varan) bk. hoveren (DS, VII, 2417) hoveren: (< Far. + T. veren) Ispanaa benzer bir eit ot (DS, VII, 2417) hozan: (< Erm. ozan; MBTS, 2, 1290) Tarlada kendi kendine biten uzun bir eit ot (DS, XII, 4519) hlemez: (< hle-mez ?) Mavi iekleri ve sedefe benzeyen yapraklar olan, beyaz renkli deve dikeni bitkisi (DS, VII, 2430) hllk: (< T. (h)l+lk), (And. Az.: holluk, hllek) 1. Kk kavun, karpuz, 2. Pancar (DS, VII, 2397, 2430) hmbeles: (< ? ) Mersin bitkisi ve meyvesi (DS, VII, 2432) hngl: (< ? ) 1. Patates, 2. Yer elmas, 3. Pancar, 4. algam (DS, VII, 2433) hzmr: (< ? ), (And. Az.: hazmur, hormuz, hozmur, kozmur) Patates (DS, VII, 2440; DS, VIII, 2946; DS, XII, 4520) hukar: (< ? ) Tohumu dvlp toz hline getirilerek ocuklara uyku vermesi iin yedirilen tarakotu (DS, VII, 2441) humma otu: (< Ar. umm + T. otu) Sedef otu (DS, VII, 2443) hunk: (< ? ) Gnlk aac (DS, VII, 2443)

372

hurma: (< Far. urm yemi; Nianyan, 176), (And. Az.: frma, furma, humma, urma) Palmiyegillerden, 30 m kadar ykselebilen ve kn yaprak dkmeyen, eski alardan beri meyvesi iin Kuzey Afrikada kltr yaplan bir bitki, Phoenix dactylifera, (TS, 1, 1010; TBAS, 136; DS, V, 1857; DS, V, 1880; ADYA, 236; DA, 159; E A, 188; Ka.Y.A., 274; KBAYA, 88, 195; K AT, 283; OAAD, 55; SA, 193; ST AT, 8) hurma erii: (< Far. urm + T. erii) bk. karahurma (TBAS, 136) hurma zm: (< Far. urm + T. zm) ri taneli, iri ekirdekli, ince kabuklu, beyaz bir eit zm (DS, VII, 2445) hu: (< ? hu; Nianyan, 176) Grgengillerden, kn yapraklarn dken, kerestelik bir aa cinsi, Betula, (TS, 1, 1010; TBAS, 136) hu aacgiller: (< ? hu + T. aac + -giller) Bir evcikli, yapraklar almal ve yapraklarn dken, iekleri tek eeyli, ovaryum alt durumlu, meyveleri fndks ya da kanatl fndks tipte, lkemizde be cins ve on iki trle temsil edilen bir familya (BTS, 287) hddd: (< ? ) bk. gelincik (TBAS, 136) hlek: (< ? ) Domates (DS, VII, 2449) hl: (< Far. hul; Eren, 182) Bir eit eftali (DS, VII, 2449) hlb: (< Ar. hlb + -) Taze fasulye (DS, VII, 2449) hnnap: (< Ar. unnb), (And. Az.: gnnap) Hnnapgillerden, yenilen meyvesi iin zellikle Bat ve Gney Anadoluda yetitirilen, kn yapraklarn dken, 5-10 m ykseklikte, dikenli ve iekleri sar bir aak, Zizyphus jujuba, (TS, 1, 1014; TBAS, 137; BTS, 290; DS, VI, 2050)

373

hnnapgiller: (< Ar. unnb + T. -giller) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, rnei hnnap olan ve scak lkelerde yetien bir bitki familyas (TS, 1, 1014) hnk: (< ? ) Gelincik iei (DS, VII, 2450) hrle: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 182) Bir cins burak (TS, 1, 1014; TaS, III, 1932) hrmiye: (< ? ) Sar erik (DS, VII, 2451) hryemez: (< Ar. urr + T. yemez) Bir eit elma (TS, 1, 1014) hsnyusuf: (< Ar. usn-i Ysuf) Karanfilgillerden, 60-70 cm ykseklikte, baz trleri bahelere ss olarak dikilen, ok yllk, pembe iekli ve otsu bir bitki, Dianthus barbatus, (TS, 1, 1015; TBAS, 137) hzmn: (< ? ) Patates (DS, VII, 2453) -Ihlamur: (< Yun. flamuri ~ ? OLat. *flammula < flamma; Nianyan, 178; < Yun. flamuri; Eren, 183), (And. Az.: fambur, felembur, flambur, hlambur, ihlamr, ilamur, illamur, uhlamur) Ihlamurgillerden, kn yapraklarn dken, kerestesi beenilen, sarms veya beyazms iekli, byk bir glge aac, Tilia, (TS, 1, 1017; TBAS, 106, 107, 138; BTS, 291; DS, V, 1833; DS, VII, 2517, DS, XI, 4031; DS, XII, 4503; AA, 141; Erz. .A., III, 180) hlamurgiller: (< Yun. flamuri + T. -giller) ki eneklilerden, rnei hlamur aac olan, yapraklar almal dizilili, her dem yeil ya da yapraklarn dken, iekleri er dii, nadiren tek eeyli, nsal simetrili, anak ve ta yapraklar be paral, bazen ta yapraklar olmayan, ovaryum st durumlu, bakka, eriksi ya da fndks tip meyveleri olan, iekleri ay gibi iilebilen, lkemizde iki cins ve be trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, aa, al, nadiren de otsu bitkiler (TS, 1, 1017; BTS, 292) hl: (< ? ) Bir eit saz (DS, VII, 2460)

374

hnaz: (< ? ) Ekin tarlalarnda biten, karanfilgillerden, iei pembe mor renkli zararl bir bitki (DS, VII, 2461) lamk: (< ? ) Ayrk cinsinden bir eit ot (DS, VII, 2464) ldrang: (< ? ) Dalarda yetien, yenilebilir bir eit bitki (DS, VII, 2465) lgn: (< T. lgn; Eren, 183), (And. Az.: ylgm, ylgn, ylgun) Ilgngillerden, Akdeniz blgesinde yetien, beyaz veya pembe iekli bir aa veya aak cinsi, Tamarix, (TS, 1, 1018; TBAS, 138; DS, XI, 4269; TaS, VI, 4582) lgncar: (< kkenini bilmiyoruz. Trke lgn szyle birletirilmesi yanltr; Eren, 183) Ku kiraz (TS, 1, 1018) lgngiller: (< T. lgn + -giller) rnek bitkisi lgn olan, ayr ta yaprakl iki enekli bitkiler familyas (TS, 1, 1018) mk ac: (< ? mk + T. ac) Bir eit ot (DS, VII, 2474) ncak: (< ? ) Kara erik (DS, VII, 2477) ncalz: (< ? ) Turusu yaplan bir tr kk yaban soan (TS, 1, 1019) nck: (< ? ) Ceviz (DS, VII, 2477) ngldana: (< ? ) Hasta di etlerini kanatarak tedavi etmeye yarayan bir eit ot (DS, VII, 2478) rbam: (< ? ) Yulaf (DS, XII, 4522) rhak: (< ? ), (And. Az.: rhah) Leylak aac (DS, VII, 2485)

375

rk: (< ? ) Yonca (DS, VII, 2487) rmk: (< T. ermik ?) Olgun meyve (DS, VII, 2488) rnk gordo: (< ? rnk + gordo) Bir eit patates (DS, VII, 2488) srgan: (< T. sr-gan; MBTS, 2, 1322) Isrgangillerden, 50-150 cm ykseklikte, her taraf sert tylerle kapl, tyleri krlnca karnca asidi denilen ok kandrc bir madde kartan, bir veya ok yllk otsu bitkiler, Urtica, (TS, 1, 1021; TBAS, 139; BTS, 293; DS, II, 670; DS, VII, 2491; DS, X, 3615; AA, 100; Erz. .A., III, 185, 279) srgangiller: (< T. srgan + -giller) ki eneklilerden, rnei srgan otu olan, yapraklar almal ya da karlkl dizilite, gvde ve yapraklarnda yakc tyler tayan, iekleri tek ya da iki eeyli olan, ovaryum st durumlu, aken ya da eriksi tipi meyveleri olan, lkemizde iki cins ve dokuz trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, otsu ya da alms, nadiren aa formundaki bitkiler (TS, 1, 1021; BTS, 293) srg: (< T. srg) bk. srgan (TBAS, 139) stan: (< T. stan) Hardal (TaS, III, 1975) spanak: (< Yun. spanaki ~ OYun. Spinakion ~ OFar. ispenk Bat dillerine Yunancadan gemitir; Nianyan, 178), (And. Az.: sbana, sbanak, smalak, smanak, smnak, spanag) Ispanakgillerden, yapraklarndan sebze olarak yararlanlan, iki evcikli, otsu, bir yllk bitki, Spinacia oleracea, (TS, 1, 1024; BTS, 293; DS, VII, 2492; ETA, II, 364; KYA, 228; SA, 45, 184; TAYA, 12; T YA, 389) spanakgiller: (< Yun. spanaki + T. -giller) ki eneklilerden, rnek bitkisi spanak olan, paz, pancar gibi baka trleri de iine alan bir familya (TS, 1, 1024) Isparta gl: (< z. is. Isparta + Far. gul + T. -) Isparta yresinde yetien, kendine zg kokusu ve deiik renkleri ile tannan bir tr gl (TS, 1, 1025)

376

spata: (< ? ) Yapraklar ayieininki gibi olan, sar ya da beyaz iekli bir eit bitki (DS, VII, 2493) spatan: (< Far. ispandn, sipandn; Eren, 194), (And. Az.: stapan, ispatan, istapan, istepan) Yabani tere (DS, VII, 2493; DS, VII, 2494; DS, VII, 2554; AA, 142; ADYA, 359) spt: (< ? ), (And. Az.: sbt, ispit) Ballbaba trnden, Kuzey Anadolu blgesinde yetien, 30-40 cm ykseklikte, rizomlu, tyl, mavi krmz iekli, ok yllk, otsu ve kk yenilebilir bir bitkidir, Trachystenon orientale, (TBAS, 139; DS, VII, 2489, 2493, 2559; DS, VII, 2493) stat: (< ? ) Karabiber (DS, VII, 2494) gn: (< Far. an; Eren, 184) Karabudaygiller familyasndan, 40 cm kadar ykseklikte, yapraklar ve kabuklar yenen, kaln kkl, sarms beyaz iekli, ok yllk ve otsu bir bitkidir, Rheum ribes, (TBAS, 139; BTS, 294; DS, V, 1792; DS, V, 1794; DS, VII, 2494; DS, XI, 4045; AA, 142; AVA, 330; Erz. .A., III, 101; Ka.Y.A., 163; KBAYA, 196; TaS, III, 1992) an: (< T. an) 1-3 m boyda, kn yapraklarn dkmeyen, yapraklarn kenar dikenli dili ve meyvesi parlak krmz renkli, al grnnde bir bitkidir, Ilex colchica, (TBAS, 140; DS, VII, 2495) lak: (< T. lak) Geni ve oval yapraklarnn bir yz parlak olan bir eit ot (DS, VII, 2496) ldrik: (< T. ldrk) Sazlk yerlerde biten, geni yaprakl, yeil bir bitki (DS, VII, 2496) lgan: (< T. lgan) bk. an (TBAS, 140)

377

tr: (< Blg. stir; Eren, 196) Ispanakgillerden, saplar etli, yemei yaplan bir ot, Blitum capitatum, (yaban pazs), (TS, 1, 1029; TBAS, 140; DS, VII, 2497) tr iei: (< Ar. ir + T. iei) Sardunyagillerden, yapraklar gzel kokulu, iekleri trl renklerde bir ss bitkisi, Pelargonium radicula, (TS, 1, 1029) zgn: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 185) 10-50 cm ykseklikte, tohumlarndan bezir ya karlan, rozet yaprakl, sarms renkli iekli, bir yllk ve otsu bir bitkidir, Eruca cappadocia, (TBAS, 140; DS, VII, 2499; AAT, 238; TaS, III, 1993) -ibibik: (< ET. pgk pk; MBTS, 2, 1334), (And. Az.: ebibk) 1. Sapnn ii bo olan bir eit ot, 2. Gelincik iei (DS, V, 1656; DS, VII, 2501) ibini: (< ? ) Fesleen iei (DS, VII, 2502) ibigb: (< ? ibi + ? gb; < ibi kk belli deildir; MBTS, 2, 1334) bk. gvgan otu (TBAS, 141) ibran: (< Ar. ibrn) Buday tarlasnda biten ve yenilince ba dndren bir eit yulaf, deli yulaf (DS, VII, 2503) iikzl: (< T. ii + kzl) Bir eit mantar (DS, VII, 2505) ilikz: (< T. ili + kz) bk. evlek mantar (TBAS, 141) idris aac: (< z. is. dris + T. aac) Meyvesi ho kokulu, kerestesi gzel bir kiraz tr, kokulu kiraz, mahlep, Prunus mahaleb, (TS, 1, 1047) idris otu: (< z. is. dris + T. otu) zellikle Hindistanda yetitirilen ve toprak st ksmlarndan su buhar damtmas yoluyla idris ya elde edilen bir tr ayrk otu, Cymbopogon martinii, (TS, 1, 1047; TBAS, 141)

378

ifdoum: (< ? ) Sonbaharda ekilen buday (DS, VII, 2507) ifteri: (< ? ) 1. Erelti otu, 2. Kk yirmi santimetre yksekliinde yeil ot kmeleri (DS, VII, 2508) i aac: (< T. i + aac) Ana yurdu Asyann dalk blgeleri olan, baz trlerinde yapraklar kn dklen, odunu tornaclk ve kaplamaclkta kullanlan, kmr ile kara resim yaplan, 5-6 m kadar ykseklebilen kk bir aa, Evonymus, (TS, 1, 1050; TBAS, 141; DS, VII, 2509) icik: (< T. icik) Yapraklar st yaprana benzeyen, gzel kokulu iekleri olan bir eit aa (DS, VII, 2509) ide: (< ET. yigde; Nianyan, 183), (And. Az.: de, iyde, niyde)

degiller

familyasndan, 10 m kadar boylanabilen, zeytin biiminde, kabuu krmzya alan sar renkte, beyaz unlu ve tad mayho yemii olan, dikenli ya da dikensiz, al ya da aa formundaki bitkiler, Elaeagnus, (TS, 1, 1050; TBAS, 141; BTS, 297; AAT, 235; Erz. .A., III, 179; Ka.Y.A., 278; K AT, 256, 336; Kr.Y.A., 217; KYA, 176; TAYA, 9, 63) idegiller: (< T. ide + -giller) ki eneklilerden, rnei ide olan, yapraklar almal dizilite, basit ve stiplsz, iekleri nsal simetrili ve yaprak koltuklarndan tek ya da demetler eklinde kan, ovaryum alt durumlu, al ya da aa formunda, dikenli bitki familyas (TS, 1, 1050; BTS, 297) idi: (< ET. igdi < igit-; Nianyan, 183), (And. Az.: idi) Armut (DS, VII, 2507; DS, VII, 2509) ilek: (< ilik; Eren, 187), (And. Az.: ilek) Baba incir, erkek incir (DS, VII, 2510) inecik: (< T. inecik), (And. Az.: iknecik) Bir eit ot (DS, VII, 2517)

379

inelik: (< T. inelik) Erodium ve Geranium trlerine verilen genel ad. Bir veya ok yllk otsu bitkiler (TBAS, 141; DS, VII, 2512; DS, VII, 2541; DS, VII, 2544) inelik otu: (< T. inelik + otu) bk. inelik (TBAS, 142) inesil: (< T. inesil) Bir eit armut (DS, VII, 2512) ine yaprak: (< T. ine + yaprak) am trlerinde grlen, ince uzun, sivri ulu yaprak (TS, 1, 1051) ie: (< ? ) Fidan (DS, VII, 2513) ikbal iei: (< Ar. i bl + T. iei) bk. mr otu (TBAS, 142) ikbal otu: (< Ar. i bl + T. otu) bk. mr otu (TBAS, 142) iki enekliler: (< T. iki + ? enek + T. -liler; < enek kk ve eki belli deildir; MBTS, 1, 555) Tohumlarnda iki enek bulunan kapal tohumlu bitkiler snf (TS, 1, 1059; BTS, 298) iki enetliler: (< T. iki + ? enet + T. -liler; < enet kk ve eki belli deildir; MBTS, 1, 555) ki enetli kabuklu yumuakalar snf (TS, 1, 1059) ila: (< ? ) Portakal byklnde gzel kokulu bir eit kavun (DS, VII, 2517) ilekke: (< ? ) Msr (DS, VII, 2519) iletir: (< T. iletir) Sahlep otu (DS, VII, 2521) iletir sakz: (< T. iletir + sakz) Kknden sakz karlan bir eit yabani ot (DS, VII, 2521) ilhah: (< Ar. il; MBTS, 2, 1385) Leylak (DS, VII, 2522)

380

ilibitce: (< ? ), (And. Az.: ilibie) Gelincik iei (DS, VII, 2523) ilificce: (< ? ) Yabani afyon (DS, VII, 2523) ilim: (< T. ilim) Tanelerinden orba ve a yaplan, kedi kuyruuna benzeyen, baaklar iindeki kk bir eit dar (DS, VII, 2525) ilima: (< ? ) Asma ktne sarlarak zarar veren, kurutan bir eit ot (DS, VII, 2525) iliken: (< T. iliken) Kk dikenli tohumlar olan bir eit ot (DS, VII, 2527) ilme: (< T. ilme) Diken (DS, VII, 2532) ilmek: (< T. ilmek) lkbaharda yetien, yenilebilir bir eit ot (DS, VII, 2532) ilmen: (< T. ilmen) 1. Ba ve tarlalardaki al, brtlen, 2. Bir eit dikenli aa (DS, VII, 2533) ilmik: (< T. ilmik) Ebegmeci (DS, VII, 2533; TBAS, 142) imamselek: (< ? ) Krlarda yetien, havuca benzer bir eit bitki (DS, VII, 2533) imparator llesi: (< Lat. imperator + Far. lle + T. -si) bk. alayangelin (BTS, 14) imparator mantar: (< Lat. imperator + Yun. manitari + T. -) bk. altn yumurta mantar (TBAS, 143) imparator otu: (< Lat. imperator + T. otu) Maydanozgillerden, baharl ve yakc olan kk hekimlikte kullanlan bir ot, Peucedaum imperatoria, (TS, 1, 1077) inabut als: (< ? inabut + T. als) Akasya aacna benzer dikenli bir aa (DS, VII, 2537)

381

incaz: (< ? ) Erik (DA, 87, 160; EYAD, 235) inceniyar: (< T. ince + Far. nigr) Papatyaya benzer ince yaprakl bir eit iek (DS, VII, 2538) inci iei: (< in. inci + T. iei; < yin inci < in. ; Nianyan, 189; Eren, 190) Zambakgillerden, temren biimindeki yapraklar arasnda ince bir sap zerinde kk an biiminde beyaz iekler aan, ok yllk, rizomlu ve otsu bir ss bitkisi, Convallaria, (mge), (TS, 1, 1082; TBAS, 143) incir: (< Far. encr; Nianyan, 189; Tietze, 721; Eren, 191) Dutgillerden, asl yurdu Akdeniz kylar olan, stl, iki evcikli, iekleri etlenmi iek tablas iinde bulunan ve etli ksm meyve olarak yenen, yapraklarn dken, erkek ve dii bireyin ayr ayr bulunduu aa formunda bir bitki, Ficus carica, (TS, 1, 1083; TBAS, 143; BTS, 303; DS, V, 1745; ADYA, 282; GD AT, 12, 199; K AT, 156; ZBK A, 103, 187) incirop: (< ? ), (And. Az.: incilob) lkbaharda yetien, 10-35 cm ykseklikte, beyaz iekli, ok yllk, yumrulu, otsu ve kk yenir bir ot, Banium microcarpum, (TBAS, 143; DS, VII, 2539; Erz. .A., III, 182) inci smbl: (< in. inci + Far. sunbul + T. -) bk. smbl (TBAS, 143) inekbicii: (< T. inek + ? bicik + T. -i; < ET. ingek; Nianyan, 189; Clauson, 184; < ? bicik; Tietze, 336) nek memesi eklinde etli yapraklar olan bir ot (DS, VII, 2541) inek emcei: (< T. inek + emcei) bk. inek memesi (DS, VII, 2541) inek memesi: (< T. inek + memesi) ri taneli, siyah bir eit zm (inek emcei), (DS, VII, 2541) insan otu: (< Ar. insn + T. otu) bk. adamotu (TBAS, 143)

382

ipeka: (< Fr. ipca) Altn kk (TS, 1, 1093) ipek aac: (< T. ipek + aac; < yip (> ip) + -(e)k; Eren, 192) Ekvatoral blgelerde yetien, kerestesi ipek grnnde, sar parltl, deerli bir mobilya aac (TS, 1, 1093) ipek iei: (< T. ipek + iei) Semizotugillerden, gzel iek aan bir bitki cinsi, Portulaca grandiflora, (TS, 1, 1094) ipek fidan: (< T. ipek + Yun. fiton + T. -) Sarlc, odunsu, zehirli, kn yapran dken, st tayan, iekleri krmzms ve mor renkli bir bitkidir, Periploca graece, (TBAS, 144) ipek gl: (< T. ipek + Far. gul + T. -) bk. glibriim (TBAS, 144) ipek mantar: (< T. ipek + Yun. manitari + T. -) bk. kayn mantar (TBAS, 144) ipkesei: (< T. ip + kesei) bk. gzelavrat otu (TBAS, 127, 144) ipni: (< ? ) Dibudak aac (DS, VII, 2546) iprom: (< ? ) Ekinlerin arasnda biten, yulafa benzer bitki (DS, VII, 2546) irikara: (< T. iri + kara) ri taneli siyah bir eit zm (DS, VII, 2549) irim: (< T. irim < iri+m) Brtlen (DS, VII, 2550) irl z armudu: (< T. irili + kz + Far. emrd + T. -u) rili kz armudu, bir armut eidi (AA, 143) sa dikeni: (< z. is. sa + T. dikeni) bk. karaal (TBAS, 144) isfendan: (< Far. isfendn) Akaaa (TS, 1, 1098)

383

ishal otu: (< Ar. ishl + T. otu) bk. venssa (TBAS, 144) isirge: (< T. srga ?) nce yaprakl, kaln kabuklu, sar renkli, uzun bir eit zm (DS, VII, 2555) isirik: (< ? ) Kayn aac (DS, VII, 2555) isirin: (< ? ), (And. Az.: isrin) 1. Grgen aac, 2. Bir eit mee aac (DS, VII, 2555, 2559) iskorina: (< t. scorzone) Birleikgillerden, lezzetli kkleri sebze olarak kullanlan, Akdeniz blgesinde ok yetitirilen bir bitki, Scorzonera hispanica, (TS, 1, 1101; TBAS, 144) isot: (< T. s + ot), (And. Az.: isat, isdot, isdotu, ishot, isiot, isoduni, isotu, issat, issiot, issot, istot, isut, izot) Biber (DS, VII, 2558; DS, VII, 2493; DS, XII, 4525; AAT, 237; ADYA, 360; Erz. .A., III, 185, 186; EYAD, 235; GD AT, 291; TaS, III, 1984) ispitiren: (< ? ) 1. Beyaz ya da siyah renkli, kokulu, ince kabuklu bir eit zm, 2. Sarya yakn renkte beyaz, uzun bir eit zm (DS, VII, 2559) stanbul kekii: (< z. is. stanbul + ? kekik + T. -i) Trakya, Bat ve Gney Anadoluda yetien sk tyl, beyaz ve pembe iekli, kuvvetli kokulu, ok yllk bir bitki, Origanum heradeoticum, (TS, 1, 1103) stanbul llesi: (< z. is. stanbul + Far. lle + T. -si) bk. Osmanl llesi (DS, VII, 144) stanbul algam: (< z. is. stanbul + Far. al am + T. -) bk. kamut (DS, VIII, 2595) stanbul zm: (< z. is. stanbul + T. zm) Brtlen (DS, VII, 2560) istiri: (< ? ) Bir eit mee (DS, VII, 2561)

384

ian: (< Far. n) am aac (DS, VII, 2561) ian: (< ? ) Sonbaharda yetien bir cins erik (DS, VII, 2563) it alici: (< T. it + Far. le + T. -; < ET. t; Nianyan, 197) Yabani bir meyve (AAT, 237) itboan: (< T. it + boan) Kaplanboan (TS, 1, 1122) itboncuu: (< T. it + boncuu) bk. it zm (TBAS, 145) itboruu: (< T. it + ? boruk + T. -u) Bir eit ot (DS, VII, 2567) itburnu: (< T. it + bur(u)nu), (And. Az.: ipburnu) Yaban glnn meyvesi (TS, 1, 1122; DS, VII, 2545; AVA, 332; Gaz.A., III, 436; TaS, III, 2126) itcumurdu: (< T. it + ? cumurt + T. -u) bk. akdiken (TBAS, 145) iterii: (< T. it + erii) Yabani erik (DS, VII, 2568) itgl: (< T. it + Far. gul + T. -u) Yabani gl (DS, VII, 2568) itinciri: (< T. it + Far. encr + T. -i) Yabani incir (DS, VII, 2569) ithyar: (< T. it + Far. iyr + T. -) Ac elma, ac hyar, ebucehil karpuzu (TS, 1, 1122) itkaba: (< T. it + kaba) bk. eytan algam (TBAS, 145) itkinii: (< T. it + Far. ginz + T. -i) 100 cm kadar ykselebilen, bir yllk, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir, Aethusa cynapium, (TBAS, 145)

385

itkuyruu: (< T. it + kuyruu) Kenarlar dz erit gibi yaprakl ve saplarnn ucu koan andran, baak iekli, otsu bir bitki, Phleum, (TS, 1, 1125) itnanesi: (< T. it + Ar. nan + T. -si) Yabani nane (DS, VII, 2570; AAT, 237) itsarmsa: (< T. it + sarmsa) Soanak da denilen keskin, fena kokulu bir eit ot (itsoan, soanak, yaban sarmsak), (DS, VII, 2570) itsinei: (< T. it + sinei) bk. boz ot (TBAS, 145) itsoan: (< T. it + soan) bk. itsarmsa (DS, VII, 2570) it zm: (< T. it + zm) Patlcangillerden, baz ilalarn yapmnda kullanlan, 20-50 cm yksekliinde, meyveleri bezelye byklnde ve olgunlukta, bir yllk otsu ve beyaz iekli bir bitki, Solanum nigrum, (TS, 1, 1125; TBAS, 145; DS, VII, 2570; AAT, 237; Erz. .A., III, 188; Gaz.A., III, 437) ivecen: (< T. ivecen) Diken gibi olan tohumlar vcudu yakan bir eit yabani ot (DS, VII, 2571) izmelece: (< T. ezmelice) Dikenlerinden yemek yaplabilen bir eit bitki (DS, VII, 2576) izlu armudu: (< ? izlu + Far. emrd + T. -u) Bir armut eidi (AA, 143) -JJapon armudu: (< z. is. Japon + Far. emrd + T. -u) ki enekliler snfndan olup Japonyada ve inde yetitirilen bir bitki tr (TS, 1, 1133) Japon ayvas: (< z. is. Japon + Far. biy + T. -s) Glgiller familyasndan, park ve bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen, yapraklanmadan nce krmz renkli ve iri iekler aan, yapraklar oval ve kenarlar testere dili bir bitki tr, Chaenomeles speciosa, (BTS, 315)

386

Japon elmas: (< z. is. Japon + T. elmas) Japonyaya zg bir bitki tr (TS, 1, 1133) Japon gl: (< z. is. Japon + Far. gul + T. -) Kamelya (TS, 1, 1133) Japon hurmas: (< z. is. Japon + Far. urm + T. -s) Trabzon hurmas (TS, 1, 1134) Japonika: (< z. is. Japon + -ika) bk. Hint ya aac (TBAS, 147) Japon kakts: (< z. is. Japon + Fr. cactus < Yun. + T. -) Stleen (TS, 1, 1134) Japon sarma: (< z. is. Japon + T. sarma) Asmagillerden, ana yurdu in ve Japonya olan, slklerinin ucu duvarlara tutunmak iin genellikle daire biiminde genilemi olan sarlc bir ss bitkisi, Ampelopsis japonica, (TS, 1, 1134) Japon emsiyesi: (< z. is. Japon + Ar. emsiyye + T. -si)bk. Hint ya aac (TBAS, 147) Japon zm: (< z. is. Japon + T. zm) bk. eker aac (TBAS, 147) jt: (< Fr. jute < ng. < Bengali dilinden; TS, 1, 1136; Nianyan, 203)

Ihlamurgillerden, Hindistan ve Bangladete yetien, ip ve uval yapmnda kullanlan, liflerinden yararlanlan bir bitki, Corchorus capsularis, (TS, 1, 1136) -Kkabaaa: (< T. kaba + aa), (And. Az.: kabaa, kaba, kabaa) Kaln gvdeli mee aac (DS, VIII, 2577) kabaelda: (< T. kaba + elda ?) Bir eit zm (DS, VIII, 2577) kabak: (< Eski Trkeden balayarak kullanlr. Orta Trkede kabak olarak geer. Eski Kpakada da kabak biimi kullanlr. Clausona gre kbn kltme biimidir. Doerfer de Trke kap (kp) kknn kltme biimi olarak deerlendirilebileceini

387

aklamtr. Trkeden belli bal komu dillere de gemitir; Eren, 199), (And. Az.: gabah, gaba, gabak, gava, kaba, kambuk) Kabakgillerden, iekleri huni eklinde ve sar renkli, ovaryum alt durumlu, etli ve olgunlukta almayan bakka tipi meyvesi olan, srnc ya da trmanc, tek yllk, otsu bir bitki, Cucurbita, (TS, 2, 1138; BTS, 317; DS, VI, 1882; DS, VIII, 2614; AA, 130; AVA, 209; E A, 199; Erz. .A., III, 115; ETA, II, 335; EYA, 178; EYAD, 191; GBAA, 45, 85; GD AT, 281; K AT, 320; TAYA, 12, 57; T YA, 364; ZBK A, 134, 140) kabakarmudu: (< T. kabak + Far. emrd + T. -u) Bir eit armut (DS, VIII, 2578) kabakgiller: (< T. kabak + -giller) ki eneklilerden, yapraklar almal dizilite olan, iekleri tek ya da iki eeyli, anak ve ta yapraklar be paral, eriksi, bakka ya da etli kapsl tipinde meyveleri olan, tohumlarnda endosperm bulunmayan, kabak, kavun, karpuz, hyar gibi cinsleri iine alan, geni yaprakl, srngen ve sarlgan bir bitki familyas (TS, 2, 1138; BTS, 317) kabakulak mantar: (< T. kaba + kulak + Yun. manitari + T. -) bk. kayn mantar (TBAS, 148) kabakulak otu: (< T. kaba + kulak + otu) Lousa otu, zeravent (TS, 2, 1139) kabalak: (< T. kabalak) Geni, etli, tyl, kabak yapraklar biiminde yapraklar olan, krda ya da su kenarlarnda yetien, ok yllk, rizomlu, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Tussilago farfara, (TBAS, 148; DS, VIII, 2579) kabaldzdikeni: (< T. kaba + yldz + dikeni) Ekinler kaldrlrken dikenleri yuvarlanarak uan bir eit bitki (DS, XII, 4527) kabarck (I): (< T. kabarck) nce kabuklu, yuvarlak, beyaz, ekirdekli bir eit zm (DS, VIII, 2581) kabarck (II): (< T. kabarck) Soan kkl, parlak yeil yaprakl, beyaz iek aan bir bitki (DS, VIII, 2581)

388

kabarckotu: (< T. kabarck + otu) Yele kar kullanlan zehirli bir ot (DS, VIII, 2581) kabarg: (< T. kabarg) bk. kabartlak (DS, VIII, 2582) kabartlak: (< T. kabartlak) Olmam incir (DS, VIII, 2582) kabartlama: (< T. kabartlama) bk. kabartlak (DS, VIII, 2582) kabasaba: (< T. kaba + saba), (And. Az.: gabasaba) lkbaharda yetien bir eit yabani ot (DS, VI, 1884) kabatepek: (< T. kaba + ? tevek; < Eski kaynaklarda teek olarak geer < te + ek kltme eki; Eren, 405) Kaln kabuklu, kara zm (DS, VIII, 2582) kabbar: (< ? ) Meyvesinden turu yaplan dikenli bir bitki (DS, VIII, 2582) kabek: (< ? ) Mantar (DS, VIII, 2582) kabesu: (< ? ) Yapraklar ak sar, ince, kokulu bir iek (DS, VIII, 2582) Kbe sprgesi: (< z. is. Kbe + T. sprgesi) bk. civanperemi (TBAS, 148) kabrck: (< kabarck) 1. Msr yapra, 2. Gelincik yapra (DS, VIII, 2583) kabiye: (< ? ) Byk kavun (DS, VIII, 2583) kakrt: (< ? ) Bir eit ot (DS, VIII, 2587) kadba: (< Ar. + T. ba) Lle (DS, VIII, 2590) kadba tiken: (< Ar. + T. ba + diken) Kre biiminde, ularna doru gittike morumsu renkte olan dikenli bir bitki (DS, VIII, 2590)

389

kadmalak: (< kad + malak ?) Krda yetien, pimeden de yenebilen bir ot (DS, VIII, 2590) kadngbei: (< Sod. kadn + T. gbei; < ET. ktn < Sod. tn < tn; MBTS, 2, 1505) 1. Kzlck byklnde ii klkl bir meyve, yabangl meyvesi, 2. Bir cins mantar (DS, VIII, 2590) kadnparma: (< Sod. kadn + T. parma) 1. Beyaz ya da siyah, uzun, ince kabuklu bir eit zm, 2. nce, uzun, sulu, yumuak bir cins armut, 3. kulakl ekimsi bir ot (DS, VIII, 2590) kadntuzluu: (< Sod. kadn + T. tuzluu) bk. sar al (TS, 2, 1149) kad otu: (< Ar. + T. otu) Hindiba (TaS, IV, 2159) kadife iei: (< Ar. afe + T. iei) Birleikgillerden, iekleri genellikle parlak sar renkte ve kadife grnmnde bir ss bitkisi, Tagetes, (TS, 2, 1150) kado: (< ? ) Kabak (DS, VIII, 2591) kafesotu: (< Far. afes + T. otu) Yalanc havacva otu, onosma, borraginaceae, (DS, VIII, 2592) kafete: (< ? ) Domates (DS, VIII, 2592) kfur aac: (< Ar. kfir + T. aac) Defnegillerden, Uzak Douda yetien, kfur elde edilen aa, Cinnamonum camphora, (TS, 2, 1156) kaaver: (< ? ) Yaban otu (DS, VIII, 2593) kt aac: (< Far. k d + T. aac; <Far. k d; MBTS, 2, 1513) Kt dutu (TS, 2, 1156)

390

kt dutu: (< Far. k d + tt + T. -u) Dutgillerden, inde ve Japonyada yetien, kabuundan kt yaplan bir aa, Broussenetia papyrifera, (TS, 2, 1156) kamut: (< ? ) Devetaban ya da stanbul algam denilen, turpgiller familyasndan bir bitki ve meyvesi (DS, VIII, 2595) kaak otu: (< T. kaak + otu; < ET. koak < koa-k; MBTS, 2, 1514), (And. Az.: guvak) Tarlalarda grlen bir eit ot (DS, VIII, 2596; TBAS, 74) kahkaha iei: (< Ar. ah aha + T. iei) ki eneklilerden, ou kenarlar mavi bir izgi ile evrili beyaz, mavi, pembe veya morumsu iekler aan, bir veya ok yllk, trmanc ve otsu bir ss bitkisi, pomoea, (gndzsefas), (TS, 2, 1158; TBAS, 149) kahkaha ieigiller: (< Ar. ah aha + T. iei + -giller) Yapraklar almal ve basit, anak ve ta yapraklar beli, st durumlu ovaryumdan gelien lokulusit kapsl tipinde meyveleri olan, lkemizde 4 cins ve 38 doal trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, otsu ya da alms bitkiler (BTS, 319) kahmui: (< ? ) Yapraklarnn alt yz beyaz tyl bir cins kavak (DS, VIII, 2598) khu: (< Far. kh ) Marul (DS, XII, 4529) kahve: (< Ar. ahve; MBTS, 2, 1517; Nianyan, 207) Kkboyasgiller familyasndan, scak iklimlerde yetien, beyaz iekli, meyveleri 1-2 tohumlu ve eriksi yapda, tohumlarndan kahve elde edilen, 60 kadar tr olan bir aa, Coffea arabica, TS, 2, 1159; TBAS, 149; BTS, 319) kak: (< ET. kak; MBTS, 2, 1520), (< And. Az.: kaka) Yemi (DS, VIII, 2598) kakalaka: (< kaka ses taklidi + T. -laka) Bir eit ac biber (DS, VIII, 2601) kakali: (< ? ), (And. Az.: kakl, kakkil) Ceviz (DS, VIII, 2601; DS, VIII, 2602)

391

kakao: (< Fr. cacao <

sp. cacauati Azteke cacauati kelimesinden)

ki

eneklilerden, Amerikann scak blgelerinde yetien, 30 cm boyunda, 10 cm eninde, her dem yeil, etli ve almayan kapsl tipi meyveleri olan bir aa, Theobroma cacao, (Hint bademi), (TS, 2, 1160; BTS, 320) kakaogiller: (< Fr. cacao + T. -giller) Yapraklar almal dizilite, iekleri er dii, nadiren tek eeyli, izokarp ya da kapsl tipi meyveleri olan, kakao ve kola elde etmek iin yetitirilen, ayn zamanda ss bitkisi olarak da kullanlan, aa, al, nadiren de otsu formdaki ok yllk bitkiler (BTS, 320) kakma: (< T. kakma) Gelincik otu (DS, VIII, 2605; TBAS, 149) kakts: (< Fr. cactus < Yun.) Kaktsgillerden, yapraklar yayvan ve dikenli, gzel, parlak renkte iekler aan bir bitki, Cactus, (atlas iei), (TS, 2, 1162) kaktsgiller: (< Fr. cactus + T. -giller) ki eneklilerden, scak ve kurak lkelerde yetien, gvdesi ve yapraklar etli, dikenli, ok yllk, otsu ya da odunsu bir bitki familyas, (atlas ieigiller), (TS, 2, 1162; BTS, 320) kakule: (< Ar. ulle(t) ~ Aram. ~ Akad. ullu; Nianyan, 207) Zencefilgillerden, scak iklimlerde yetien trl bir bitki, Elettaria cardamomum, (TS, 2, 1162) kalabak: (< ? ), (And. Az.: galabak) 1 m kadar ykselebilen, iki yllk, mor iekli ve otsu bir bitkidir, Arctium minus, (TBAS, 110, 149) kalak: (< ? ) ri soan (DS, XII, 4530) kalegezen: (< Ar. ala + T. gezen), (And. Az.: kallegezen) Havu (DS, VIII, 2610) kalembek: (< Hint Denizindeki bir adann adndan) 1. Bir cins kokulu sandal aac, yalanc d aac, 2. Bir cins msr (TS, 2, 1167)

392

kaleme: (< Ar. alem < Yun. kalamos; MBTS, 2, 1526) Kavak aac (DS, VIII, 2609) kalnt bitki: (< T. kalnt + bitki) Gemi dnemlerde dnya florasnda yaygn hlde bulunurken, gnmzde bu zelliklerini kaybetmi, yer yer bulunan bitkiler (BTS, 322) kalkgit: (< T. kalk + git) bk. gz idemi (TBAS, 150) kallekabak: (< Far. kelle + T. kabak) Bir eit k kaba (DS, VIII, 2610) kalmi: (< ? ) Domates (DS, VIII, 2610) kalpak: (< Lehelerde kullanlan kalp kapak, rtden kltme ekiyle kalp+ak; MBTS, 2, 1538) Baharda duvarlarda kan, etli yapra apka gibi olan yumru kkl bir bitki (DS, VIII, 2610) kamalak: (< kamalak < kama+la-mak iki paray kamalar araclyla birbirine balamak; MBTS, 2, 1540), (And. Az.: gamala, gamalak, gamalak) Sar katran karlan bir eit am aac (DS, VI, 1905; DS, VIII, 2612; Gaz.A., III, 287) kambak buday: (< ? kambak + T. buday) Bir eit klksz buday (DS, VIII, 2614) kambaz: (< ? ) Armut (DS, VIII, 2614) kamberiz: (< z. is. anber + ? -iz) Karamk aac (DS, VIII, 2614) kamelya: (< Fr. camelia) aygillerden, 10 m kadar boylanabilen, byk, beyaz, pembe veya krmz renkte iekler aan, dayankl yaprakl bir bitki, Camellia japonica, (Japon gl. in gl), (TS, 2, 1179; BTS, 324) kam: (< En eski alardan balayarak kullanldn biliyoruz. Orta Trkede kam olarak geer. Eski Kpakada kam biimi gze arpar. Yakutlar xomus yannda kulusun adn da kullanrlar, bu ad Moolca bir alntdr. uvaa xm, xum komu diyalektlerden alnmtr. Eren ve Clauson sap olarak kullanlan uvaa xml

393

biimini Trke kamn karl olarak vermitir. Trke kam komu dillere de gemitir; Eren, 204; MBTS, 2, 1542), (And. Az.: gam) Budaygillerden, 3 m kadar ykselebilen, gl, dere ve bataklk kenarlarnda yetien, boumlu, sert gvdesi olan, ok yllk otsu bitkiler, Phragmites australis, (TS, 2, 1180; TBAS, 150; ADYA, 229; E A, 124; Gaz.A., III, 288; GBAA, 43; K AT, 120, 321; OAAD, 73, 237; ST AT, 112, 125) kam otu: (< ? T. kam + T. otu) bk. kam (TBAS, 150) kaman: (< ? ) bk. tavancl otu (TBAS, 150) kan aac: (< T. kan + aac) Zakkum aac (DS, VIII, 2617; TBAS, 150) kanak: (< T. kanak) Kknden sakz elde edilen stl bitkilere verilen genel ad, sakz otu, kenger (DS, VIII, 2617; TBAS, 150) kanarya iei: (< sp. canario + T. iei) an ieigillerden, sar renkli bir iek, Tropaeolum peregrinum, (TS, 2, 1184) kanarya otu: (< sp. canario + T. otu) uha ieigillerden, tohumlar kafes kularna yem olarak verilen, bir veya ok yllk, sar veya turuncu iekli ve otsu bir bitki, Alsine media, (TS, 2, 1184; TBAS, 150) kanatma: (< T. kanatma) bk. kenger (TBAS, 151) kanavc otu: (< ? kanav + T. -c + otu), (And. Az.: kana) Uzun yaprakl bir ot (DS, VIII, 2617; TBAS, 151) kanburuyan: (< T. kan + buruyan) bk. tosbaa otu (TBAS, 151) kanal: (< T. kan + al) Bir eit diken (DS, VIII, 2619) kandamlas: (< T. kan + damlas) Asya ve Avrupada lman blgelerde yetien, krmz veya sar iekli, otsu bir bitki, Adonis, (TS, 2, 1186; DS, VIII, 2620)

394

kandra aac: (< Lat. kandra + T. aac; < Lat. kandra; MBTS, 2, 1550) Mine ieigillerden, trl bir ss bitkisi, Lipia citriodora, (TS, 2, 1186) kandra otu: (< Lat. kandra + T. otu) Budaygillerden, ok yllk, srnc, otsu bir bitki, Calamagrostis, (TS, 2, 1186) kan dikeni: (< T. kan + dikeni) bk. kenger (TBAS, 170) kandil iei: (< Lat. candela + T. iei; < Ar. indl < Lat. candela mum; MBTS, 2, 1550; Nianyan, 211) Civanperemi (TS, 2, 1186) kandil otu: (< Lat. candela + T. otu) Ballbabagillerden bir bitki, ballo ta acetabulosa labiatae, (DS, VIII, 2621) kangal: (< kkn bilmiyoruz; Eren, 207) 1. Dikenli bir eit ot, 2. Deve dikeni, 3. Yabani enginar, (kangal dikeni), (TS, 2, 1187; DS, VI, 1911; DS, VIII, 2621; DS, VIII, 2917; Erz. .A., III, 117; ETA, II, 598; Kr.Y.A., 299, 475) kangala: (< kangala < ? kangal) Gelincik iei (DS, VIII, 2622) kangal dikeni: (< ? kangal + T. dikeni) bk. kangal (DS, VIII, 2622) kanglz: (< ? ) Gelincik, lle (DS, VIII, 2622; TBAS, 151) kangrcak: (< ? kangr + T. -cak) Tazeyken yenen, bir kar boyunda bir eit ot (DS, VIII, 2622) kankurutan: (< T. kan + kurutan) Adamotu (TS, 2, 1188) kanlca mantar: (< T. kanlca + Yun. manitari + T. -) Krmz renkli, yenilen bir eit mantar, Lactarius, (TBAS, 151; DS, VIII, 2626)

395

kanlk: (< T. kanlk) 10-25 cm ykseklikte, ok yllk, kaln kkl, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Scorzonera sublanata, (TBAS, 151) kanlpnar: (< T. kanl + pnar; < ET. buar; Tietze, 332) Ksa sapl krmz renkli bir eit kiraz (DS, VIII, 2626) kan otu: (< T. kan + otu) Gelincikgiller familyasndan kan krmz renkte, ok yllk, zehirli bir bitki (TS, 2, 1189) kan portakal: (< T. kan + Fr. portugal + T. -) i krmz bir portakal tr (TS, 2, 1189) kantar alama: (< Lat. kantar + T. a()lama; < Ar. inr < Yun. < Lat.; MBTS, 2, 1553) Bir eit armut (DS, VIII, 2627) kantar kaba: (< Lat. kantar + T. kaba) Su kaba (TS, 2, 1190) kantaron: (< Yun. kentauron) 1. Kzl kantarongillerden, hekimlikte kullanlan, sar iekli, ac kkl, kk bir bitki, Gentiana lutca, 2. Birleikgillerden, sar, mavi, krmz iekli trleri bulunan otsu bir bitki, Centaurea, (TS, 2, 1190; TBAS, 152) kantarongiller: (< Yun. kentauron + T. -giller) Yapraklar karlkl, iekleri er dii, anak yapraklar 4-5 tane olup birleik, ta yapraklar 4-12 tane ve birleik, ovaryum st durumlu, birleme yerinden alan kapsl tipi meyveleri olan, lkemizde 7 cins ve 24 trle temsil edilen, bir, iki ya da ok yllk, otsu ya da alms bitkiler (BTS, 328) kantartopu: (< Lat. kantar + T. topu) Kk, tatl kavun (DS, VIII, 2627) kantiyane: (< Lat. Gentiana) Kzl kantarongillerden, hekimlikte itah ac olarak kullanlan bir tr bitki, (TS, 2, 1191) kantorbas: (< T. kan + Hint. torba + T. -s; < Far. tbre < Hint.; MBTS, 3, 3186) Krmz turp (DS, VIII, 2628)

396

kanya: (< T. kan + ya) Yapraklar kam yaprana benzeyen, sulak yerlerde biten, 30-150 cm ykseklikte, ok yllk, rizomlu, otsu ve zehirli bir bitkidir, Sorghum halepense, (TBAS, 152; DS, VI, 1915; DS, VIII, 2628) kanya: (< T. kan + ya) bk. kanya (TBAS, 152) kapal tohumlular: (< T. kapal + Far. tum + T. -lular) Ak tohumlularla tohumlu bitkileri iine alan bitkiler leminin bir alt ubesi (TS, 2, 1194) kapk: (< T. kap+k) bk. gelincik (TBAS, 152) kapk otu: (< T. kapk + otu) bk. gelincik (TBAS, 152) kapncak: (< T. kapancak), (And. Az.: kaprcak, kapurcak) bk. gelincik (TBAS, 152, 153) kaplanboan: (< ? kaplan + T. boan; < kapln Eski Trkede gemeyen bir kelimedir. Kkenini bilmiyoruz. Baz hayvan isimlerinin sonunda ln eki vardr; Clauson, 584; MBTS, 2, 1562) Bir eit bitki (DS, VIII, 2634) kaplan postu: (< ? kaplan + Far. pst + T. -u) Koyu turuncu, zerinde siyah benekleri olan bir eit susam iei (DS, VIII, 2634) kaplca: (< T. kaplca) Taneleri ufak, bulgurluk bir eit buday, Triticum monococcum, (TS, 2, 1200; DS, VIII, 2634) kaplngaba kelei: (< T. kaplumbaa + Far. klak + T. -i; < T. kaplu baa kaplumbaa; Eren, 209) Ekin tarlalarnda yetien afyon byklnde meyvesi olan bir bitki (DS, VIII, 2635) kapuin: (< Fr. capucine) Latin iei (TS, 2, 1201)

397

karaaa: (< T. kara + aa), (And. Az.: gaa, garage, kar, karage) Karaaagillerin rnek bitkisi olan, 30-40 m kadar ykselebilen, kerestesi deerli bir aa, Ulmus, (TS, 2, 1203; TBAS, 153; DS, VI, 1893; DS, VI, 1918; DS, VIII, 2643; AVA, 219; E A, 19) karaaagiller: (< T. kara + aa + -giller) ki eneklilerden, yapraklar dili, iekleri demet durumunda ve meyveleri kapk meyve olan, karaaa, itlembik gibi cinsleri iine alan, ok yllk, al ya da aa formundaki bitkiler, (TS, 2, 1203; BTS, 334) karaar: (< T. kara + ar; < a- + -()r; Eren, 4) Yapraklarn dkmeyen, mor iek aan bir eit aa (DS, VIII, 2637) karaard: (< T. kara + ard), (And. Az.: gara ardu) Servigiller familyasndan, yerde yatk, pulsu yaprakl, dnyada Gney Avrupada, lkemizde ise Karadeniz ve Akdeniz blgeleri ile ksmen Anaddolu blgesinde yetien, al eklinde bir bitki tr, Juniperus sabina, (TS, 2, 1203; BTS, 334; T YA, 233) kara asma: (< T. kara + asma) bk. sarmak (TBAS, 153) karabacak: (< T. kara + OFar. pak) 1. Zatlcemp hastalnda kaynatlarak iilen, maydanozgillerden bir bitki, 2. Bir cins lahana, 3. Baldrkara denilen, ereltiotugillerden bir ot (DS, VIII, 2637) karabadack: (< T. kara + bardakk) Mrdm erii (DS, VIII, 2637) karabahn: (< T. kara + ? bahn) Bir eit zm (DS, VIII, 2637) karabaldr: (< T. kara + baldr) bk. baldrkara (TBAS, 153) karabaldrcan: (< T. kara + Ar. bdincn < Far. bdingn) Patlcan (DS, VIII, 2637) karaba: (< T. kara + ba) 1. bk. karabaak 1; 2. Pancar, 3. Bir cins ot, 4. Msrlarda olan bir mantar (DS, VIII, 2638)

398

karabaak (< T. kara + baak) 1. Ka dayankl sert buday (karaba), 2. Bir cins pirin (DS, VIII, 2638) karaba kekik: (< T. kara + ba + ? kekik) bk. kara kekik (TBAS, 153) karaba otu: (< T. kara + ba + otu) Yaprak ve ieklerinden uucu ya elde edilen, 50 cm kadar ykselebilen, mor iekli ve alms bitkidir, Lavandula stoechhas, (TBAS, 153) karabiber: (< T. kara + Yun. pipri), (And. Az.: garabiber, garbiber) Karabibergiller familyasndan, trmanc, iekleri genellikle er dii, tohumlar olgunlamadan nce toplanp ezilerek karabiber, olgunlatktan sonra toplanp soyularak beyaz biber elde edilen, baharat olarak kullanlan, Gney Dou Asyada yayl gsteren, uzun, trmanc bitkiler, Piper nigrum, (TS, 2, 1204; BTS, 335; AAT, 34; ETA, II, 374; GBAA, 59; Ka.Y.A., 172; KMYA, 252; OAAD, 71, 72; TAYA, 12, 58; T YA, 376) karabibergiller: (< T. kara + Yun. pipri + T. -giller) Tasz iki eneklilerden, karabiberle trlerini iine alan, yapraklar almal, bazen karlkl dizilite, iekleri er dii ya da tek eeyli, ta yapraklar olmayan, lkemizde doal olarak yayl gstermeyen, ok yllk, dik ya da trmanc, otsu ya da alms, nadiren aas bitkiler (TS, 2, 1204; BTS, 335) karaboaz: (< T. kara + boaz; < ET. bouz < bo- + (u,a)z; Eren, 56) Bir eit soan (DS, XII, 4533) karabuday: (< T. kara + buday) Karabudaygillerden, tohumlar iin yetitirilen, bir yllk bitki, Fagopyrum, (TS, 2, 1204) karabudaygiller: (< T. kara + buday + -giller) Tasz iki eneklilerden, ravent, kuzukula, kurtpenesi, obandenei ve karabuday gibi saplar boumlu, iekleri baak veya salkm durumunda baz trleri hekimlikte kullanlan bitkileri iinde toplayan bir familya (TS, 2, 1204)

399

karabulgar: (< T. kara + bulgar) Kk salkml bir cins zm (DS, VIII, 2638) karaburcu: (< T. kara + T. bur < Sans. marica/marca + T. -u) Kk taneli, kokulu, pekmez yapmaya elverili bir cins zm (DS, VIII, 2638) karabzgl: (< T. kara + bzgl) bk. karaburcu (DS, VIII, 2638) karaca: (< T. karaca) bk. karaburcu (DS, VIII, 2638) karaca dars: (< T. karaca + dars) Budaygillerden, hayvanlara yedirilmek iin ekilen bir bitki, Panicum milliaceum, (TS, 2, 1204) karaca kovuk: (< T. karaca + kovuk) bk. engel sakz (TBAS, 153) karaca occan: (< T. karaca + ? occan) bk. rekotu (TBAS, 154) Karacaolan mantar: (< z. is. Karacaolan + Yun. manitari + T. -) bk. kayn mantar (TBAS, 154) karaca ot: (< T. karaca + ot) rek otu (TS, 2, 1204) karack: (< T. karack) Buday tarlalarnda biten yuvarlak, kara tohumlu bir eit bitki, (karaglle), (DS, XII, 4533) karaal: (< T. kara + al) Hnnapgillerden, 2-4 m ykseklikte, kn yapran dken, kurak yerlerde yetien, iekleri altn sars renginde, dikenli bir bitki, Paliurus spinosa, (TS, 2, 1204; TBAS, 154; DS, VIII, 2640; DS, XII, 4533; Ka.Y.A., 191) karaam (I): (< T. kara + Ar. am) amgiller familyasndan, her dem yeil, ine yaprakl, 30 m kadar boylanabilen, deniz seviyesinden 1500 m kadar olan yksekliklerde yetien, lkemizde Karadeniz, Marmara, Ege, Akdeniz ve yer yer Orta Anadoluda ormanlar oluturan bir aa tr, Pinus nigra, (TS, 2, 1204; BTS, 332)

400

karaam (II): (< T. kara + Ar. am), (And. Az.: karaan) Sar iekli, baklagillerden bir bitki (DS, VIII, 2640) kara avu: (< T. kara + avu) Bir tr zm (TS, 2, 1204) karaayr: (< T. kara + ? ayr) Budaygillerden, imen biiminde veya geni ayr olarak yetitirilen bir park bitkisi, Lolium, (TS, 2, 1205) karan: (< T. kara + ? n) Amasya elmasna benzeyen bir eit k elmas (DS, VIII, 2641) kara rek: (< T. kara + rek) bk. rek otu (TBAS, 154) kara derme: (< T. kara + derme) bk. boz ot (TBAS, 154) kara diken: (< T. kara + diken) ok sivri, sert dikenleri olan bir ot (DS, VIII, 2642) karadut: (< T. kara + Far. tt) Siyah renkte olan dut (TS, 2, 1205) kara erik: (< T. kara + erik) bk. tamas 2, (DS, X, 3817) karagevrek: (< T. kara + gevrek; < ET. kevrek < kevre-; Clauson, 690) Bir eit zm (TS, 2, 1205; DS, VIII, 2643) Karagl buday: (< z. is. Karagl + buday) Karams, sert bir eit buday (DS, VIII, 2643) kara gndrme: (< T. kara + gndrme) 10-75 cm ykseklikte, Silifke blgesinde kara gndrme adyla tannan, ok yllk ve otsu bir bitkidir, Sanguisorba minor, (TBAS, 155)

401

karagz (I): (< T. kara + gz) 1. Ebegmeci, 2. Brlce, 3. Fasulye, 4. Ba kara bir eit buday, 5. Bir eit iek (DS, VIII, 2643) karagz (II): (< T. kara + gz) Nohuttan byk meyveleri yenen, odunu ok salam olan bir cins aa (DS, VIII, 2643) karagziei: (< T. kara + gz + iei) bk. karagz (I) (DS, VIII, 2643) karagzfasulye: (< T. kara + gz + Yun. fasulia) bk. karagz (I) (DS, VIII, 2643) karagzmancar: (< T. kara + gz + Erm. banjar + T. -) bk. karagz (I) (DS, VIII, 2643) karaglle: (< T. kara + Far. gle) bk. karack (DS, XII, 4533) karaan: (< kara:ka:n < Mo. karaana; Clauson, 657) 1. Fra gibi kullanlan, sert tyl bir bitki, 2. Yapkan ve kokulu yapra olan, bodur funda boyunda dikensiz bir bitki (DS, VIII, 2644) karahindiba: (< T. kara + Ar. hindib) Birleikgillerden, uzun ve dili yaprakl, iekleri sar ve kme biiminde, ok yllk, otsu bir bitki, Taraxacum, (TS, 2, 1205; TBAS, 155) karahurma: (< T. kara + Far. urm) 15 m kadar ykselebilen, kn yapraklarn dken, sarms beyaz iekli bir aatr, Diospyros lotus, (TBAS, 155) karahln: (< T. kara + hln < Far. hul; < Far. hul; MTS, 2, 1310) Karadut (DS, VIII, 2645) kara iskorina: (< T. kara + t. scorzone) bk. iskorina (TBAS, 144) karaigildi: (< T. kara + ? igildi) Yaban mersini (DS, VIII, 2645)

402

karakabuk: (< T. kara + kabuk) 1. Kestane, 2. Tarn (DS, VIII, 2645) karakafes: (< T. kara + Far. afes) Srdiligillerden, iekleri beyaz ve menekeye alar krmz renkte, eczaclkta kullanlan, ok yllk, otsu ve tyl bitkiler, Symphytum, (TS, 2, 1206; TBAS, 156) karakat: (< T. kara + kat) bk. karakabuk (DS, VIII, 2645) kara kavak: (< T. kara + kavak) 35 mye kadar ykselebilen, kabuu koyu renkli bir kavak tr, Populus nigra, (TS, 2, 1206) karakavruk: (< T. kara + kav(u)ruk) bk. engel sakz (TBAS, 156) karakavuk: (< T. kara + kavuk) 1. Hindiba, 2. Kuzukula, 3. rekotu, 4. Sakzotu (DS, VIII, 2646) karakavza: (< T. kara + Ar. ab a) Yaban havucu (TS, 2, 1206) karakayn: (< T. kara + kayn) Yemili aa (DS, VIII, 2646) karakazanck: (< T. kara + kazanck; < kazan < ET. kaz an; MBTS, 2, 1623) Gelincik iei ve bitkisi (DS, VIII, 2646; TBAS, 156) kara kekik: (< T. kara + ? kekik) 10-40 cm ykseklikte, ok yllk, mor veya pembe iekli ve kuvvetli kokulu bir bitkidir, Thymbra spicata, (TBAS, 156) kara keme: (< T. kara + Ar. keme; keme < Ar. keme; MBTS, 2, 1639) Yer mantar (TS, 2, 1206) karaklk: (< T. kara + klk) Klklar siyah olan, krmz veya beyaz, soua dayankl, sert taneli buday (TS, 2, 1206; DS, VIII, 2646; DS, XII, 4534) karakll: (< T. kara + kll) bk. karakabuk (DS, VIII, 2645)

403

kara koruu: (< T. kara + ? Far. koruk + T. -u) bk. deniz brlcesi (TBAS, 157) karakovuk: (< T. kara + kovuk; < ET. kovuk; MBTS, 2, 1755) Su kylarnda yetien, maydanozgillerden, bbrek ta drmek iin suyu iilen bir bitki (DS, VIII, 2647) karakulak: (< T. kara + kulak) Zambak cinsinden bir eit iek (DS, VIII, 2647) karakulak mantar: (< T. kara + kulak + Yun. manitari + T. -) bk. kayn mantar (TBAS, 164) karakurut: (< T. kara + kurut; < ET. kurut; MBTS, 2, 1803) Karaard aac (DS, VIII, 2648) karalahana: (< T. kara + Yun. lahano) Yapraklar koyu yeil olan bir tr lahana (TS, 2, 1207) karalk: (< T. karalk) Bir cins zm (DS, VIII, 2649) karamama: (< T. kara + mama) Brtlen als (DS, VIII, 2650; TBAS, 157) karamanca: (< T. kara + Erm. banjar) Kara lahana (DS, VIII, 2650) kara mancar: (< T. kara + Erm. banjar) bk. karamanca (DS, VIII, 2650) Karaman kimyonu: (< z. is. Karaman + Ar. kemmn + T. -u) bk. Frenk kimyonu (TBAS, 157) kara mantar: (< T. kara + Yun. manitari) Yelpaze veya yass huni biiminde, alt ksmnda ince delikler bulunan, st kirli sar ve ular kmr karas renkli bir mantardr. Karadeniz blgesi ormanlarnda, devrilmi aa gvdeleri zerinde gruplar hlinde yetiir. Pazarlarda satlr. Gen iken yenir. Polyporus squamosus, (TBAS, 157)

404

karamar: (< T. kara + ? mar) Bir cins siyah zm (DS, VIII, 2650) karamaz: (< T. karamaz) Damlara rlen bir eit yabanl bitki (DS, VIII, 2650) karam: (< T. karam) Kocayemi (DS, XII, 4534) karamoru: (< T. kara + Erm. mor + T. -u) Bir eit armut (DS, VIII, 2651) karamuk: (< T. karamuk < kara+muk; Glensoy, I, 466; < ? karamuk kk bulunamamtr; MBTS, 2, 1572), (And. Az.: garamk, granbu, gzamba, karamk, karamuh, karanbuk) Karanfilgillerden, ekin tarlalarnda biten, 2 m kadar ykselebilen, yapraklar karlkl, iei pembe mor renkte, ok yllk, ok dikenli ve zararl bir bitki, Agrostemmagithago, (TS, 2, 1209; TBAS, 157; DS, VI, 1920, 2053; DS, VIII, 2650; DS, VIII, 2663; AVA, 321; T YA, 423; TaS, IV, 2269) karamuk dikeni: (< T. karamuk + dikeni) bk. karamuk (TBAS, 158) kara mrver: (< T. kara + ? mrver) bk. mrver (TBAS, 158) karan: (< ? ) Yaban nanesine benzeyen bir bitki (DS, VIII, 2651) karanfil: (< Far. aranfl ~ Hind.; Nianyan, 215; MBTS, 2, 1572), (And. Az.: galafil, galefir, galenfil, ganefil, garafil, gelemfil, genefil, karefil, karamfil) 1. Karanfilgillerden, lkemizde doal olarak yetien 67 tr bulunan, bazlarnn kltr yaplan, gzel renkli iekler aan, bir ya da ok yllk bir ss bitkisi, Dianthus caryophyllus, 2. Mersingillerden, Molk adalarnda, Filipinlerde ve Hindistanda yetien bir aa, Caryophyllus aromaticus, (TS, 2, 1209; BTS, 336; DS, VI, 1900; AAT, 222; AVA, 321; Erz. .A., III, 119; ETA, II, 373, 440; EYAD, 95; GD AT, 105, 157, 159, 220; Ka.Y.A., 166; K AT, 15, 82, 83, 281; KMYA, 298; OAAD, 170, 238; ST AT, 30, 178, 185, 234; UA, 123) karanfilba ttn: (< Far. aranfl + T. ba + ttn) Yapraklar ince bir cins ttn (DS, VIII, 2651)

405

karanfil elmas: (< Far. aranfl + T. elmas) Yazn yetien, yeil renkli, kokulu bir cins elma (DS, VIII, 2651) karanfilgiller: (< Far. aranfl + T. -giller) ki eneklilerden, rnek bitkisi karanfil olan, ven, karamuk, sabun otu ve benzeri cinsleri iine alan bir familya (TS, 2, 1209) karanfil kk: (< Far. aranfl + T. kk) bk. kk karanfil (TBAS, 158) karant: (< ? ) Geni yaprakl, uzun boylu bir aa (DS, VIII, 2651) karant: (< T. karant) bk. brtlen (TBAS, 158) karant dikeni: (< T. karant + dikeni) bk. brtlen (TBAS, 158) karaolan (I): (< T. kara + o(u)lan) Patlcan (DS, VIII, 2652) karaolan (II): (< T. kara + o(u)lan) Zeytin (karatavuk, karatombalak), (DS, VIII, 2652) kara ot: (< T. kara + ot) Sarlk hastalnn iyilemesinde kullanlan ot (DS, VIII, 2652) karaparmak: (< T. kara + parmak) bk. karasergi (DS, VIII, 2652) karapaz: (< T. kara + Far. pz) Koyun sarma denilen ot, sirken (TaS, IV, 2277) kar ardc: (< T. kar + ardc) Aratrma alannda (Antalya Akseki) orman snrnn zerinde hemen gze arpan aa formundaki tek bitki trdr. Kar yann ok olduu yksekliklerde bulunmasndan dolay bu isim verilmitir, Juniperus foetidissima, (Duran, 223-229)

406

karasergi: (< T. kara + sergi) Siyah, yuvarlak, eki bir eit zm (karaparmak, karasirke), (DS, VIII, 2652) karasirke: (< T. kara + Far. sirke) bk. karasergi (DS, VIII, 2652) karasuluk: (< T. kara + suluk) Beyaz, sulu bir cins zm (DS, VIII, 2653) kara abla: (< T. kara + ? abla), (And. Az.: kara apla) Yaprandan siyah boya elde edilen kt kokulu, srgan otuna benzer bir ot (DS, VIII, 2653) karatamas: (< T. kara + ? tamas), Mrdm erii (DS, VIII, 2653) karatavuk: (< T. kara + ? T. tavuk) bk. karaolan II, (DS, VIII, 2652) karatkz: (< T. kara + tkz; < T. tkz < tk--z; MBTS, 3, 3161) Az tatl, ekimsi bir eit armut (DS, VIII, 2653) karatombalak: (< T. kara + tombalak; < T. tombalak < topalak; MBTS, 3, 3179) bk. karaolan II, (DS, VIII, 2652) kara topalak: (< T. kara + topalak) ok yllk, taze yumrular yenen, otsu bir bitkidir, Cyperus rotundus, (TBAS, 159) karaturp: (< T. kara + Far. turb) Turpgillerden, etli, iri beyaz kkl ok yllk bir bitki, Raphanus sativusvar niger, (TS, 2, 1212) kara zm: (< T. kara + zm) Kara zm (EYA, 177) karavlk: (< ? karav + T. -lk), (And. Az.: karavluk) Kknden sakz elde edilen bir ot (DS, VIII, 2654) karayandk: (< T. kara + yandk), (And. Az.: karayantak) Deve dikeni (TS, 2, 1212; DS, VIII, 2654)

407

kara yaprak: (< T. kara + yaprak) Bir eit elma (DS, VIII, 2654) kara yemi: (< T. kara + yemi) 5-6 m kadar ykselebilen, kn yapran dkmeyen, beyaz iekli bir aaktr. Meyveler nce krmz, sonra siyahms renklidir. Olgun meyveleri yenir. Taze veya kurutulmu hlde, Kuzeydou Anadolu blgesinde pazarlarda satlr, Laurocerasus officinalis, (TBAS, 159) kara yonca: (< T. kara + ? yonca) Yaban yoncas (DS, VIII, 2655) kara yosunlar: (< T. kara + ? yosun + T. -lar) Bitkiler leminin ieksiz bitkiler snfndan, gerek anlamda kk, gvde ve yaprak gibi yaplar olmayan, nemli yerlerde yetien, birleim veya spor verme yoluyla reyen, pek ok trleri bulunan bir bitki familyas (TS, 2, 1213; BTS, 334) kara yosunu: (< T. kara + ? yosun + T. -u) ayr ve ormanlarda yumuak bir bitki oluturan ieksiz bitki (TS, 2, 1213) karck zm: (< T. karck + zm) Beyaz, yuvarlak taneli, ka dayankl bir eit zm (DS, VIII, 2655) kar iei: (< T. kar + iei) Ssengillerden, beyaz ve pembe iekler aan soanl bitki, Leuconium, (TS, 2, 1214) karin: (< T. karin) Yaban armudu, ahlat (DS, VIII, 2656) kardelen: (< T. kar + delen) Nergisgillerden, eczaclkta kullanlan, erken ilkbaharda kardan hemen sonra ya da karn zerinde iek aan, yumrulu, otsu, beyaz iekli ve soanl bir bitki, Galanthus nivalis, (TS, 2, 1214; TBAS, 160; BTS, 337) kardekan aac: (< T. karde + kan + aac; < ET. karnda; Clauson, 662; MBTS, 2, 1577) Baklagillerden, en ok Asyann scak blgelerinde yetien bir aa, Draceane draco, (TS, 2, 1214)

408

kar dikeni: (< T. kar + dikeni) Di otugillerden, pembe iekli bir tr al, Acantholimon echinus, (TS, 2, 1215) kardo: (< ? ) Domates (DS, VIII, 2657) kargabarda: (< karga + T. barda; < karga ses taklidi kelime; MBTS, 2, 1578) Tarlalarda biten, pis kokulu, zerinde meyveleri olan bir yaban otu (DS, VIII, 2657) karga bostan: (< karga + Far. btsn + T. -) bk. eek hyar (TBAS, 160) kargabken: (< karga + T. bken) Bitiik ta yaprakl iki eneklilerden, yapraklar karlkl, iekleri talkm durumunda olan, meyvesi zehirli bir aa, Stryhnos nuxvomice, (TS, 2, 1216; DS, VIII, 2658) karga cevizi: (< karga + Ar. cevz + T. -i) bk. eek hyar (TBAS, 160) kargadelen: (< karga + T. delen) Kabuunun ok gevrek olmas dolaysyla kolay krlan bir tr badem (TS, 2, 1216) karga dlei: (< karga + T. divlei) Ac hyar (TS, 2, 1216) karga ibii: (< karga + T. ibii) bk. eek hyar (TBAS, 160) karga kelei: (< karga + T. kelei) bk. eek hyar (TBAS, 160) karga koza: (< karga + Far. zek + T. -; < Far. zek; MBTS, 2, 1759) bk. eek hyar (TBAS, 160) kargasabunu: (< karga + Ar. abn + T. -u) Su kenarlarnda kan, iri yapraklar su ile ele srlnce kpren bir ot (DS, VIII, 2659)

409

karga soan: (< karga + T. soan), (And. Az.: garga soan) Yumrulu, ok yllk ve otsu bitkiler, Gladiolus, (TBAS, 160; DS, VI, 1923) kargayrek: (< karga + T. yrek) Kara ve uzunca bir eit zm (karayrei), (DS, VIII, 2659) kargayrei: (< karga + T. yrei) bk. kargayrek (DS, VIII, 2659) karg: (< ET. karu < karuy < karu; Clauson, 653) Budaygiller familyasndan, gvdesinden kaval ve ney yaplan, 5-6 m ykseklie eriebilen, rizomlu ve ok yllk bir bitki, Arundo donax, (TS, 2, 1216; TBAS, 161; BTS, 338) kargdal: (< T. karg + dal), (And. Az.: kardhal) Msr (DS, VIII, 2657, 2659) karg kam: (< T. karg + ? T. kam + T. -) bk. karg (TBAS, 161) karakll: (< karga + ? kll) Buday tarlalarnda biten yaban bezelyesi (DS, VIII, 2660) karayama: (< karga + ? yamak + T. -) Toprak yzne yaylan bir eit sarmak (DS, VIII, 2661) kargezdiren: (< T. kar + gezdiren) Bir eit brlce (DS, VIII, 2661) karngeveni: (< T. karn + ? geven + T. -i; < ET. karn; Glensoy, II, 470) Karn arsnda kullanlan, dalarda biten bir bitki (DS, VIII, 2663) karya: (< T. kar + ya) Srlara gaz sancs veren, toprak altnda kk salan bir yaban bitkisi (DS, VIII, 2664) karide: (< ? ) Ceviz (DS, VIII, 2664)

410

karkalak: (< ? ) Fundalkta yetien, gvdesinin ii yumuak, ceviz byklnde meyvesi olan bir eit bodur aa (DS, VIII, 2664) karnabahar: (< Far. keremb-i bahr; MBTS, 2, 1586), (And. Az.: garnabahar) Turpgillerden, iekleri etli ve tanecikleri bir grnte olan, yapraklar lahana yaprana benzeyen, sebze olarak kullanlan bir bitki, Brassica oleracea botrytis, (TS, 2, 1222; DS, VI, 1929; AAT, 42) karnkara: (< T. karn + kara; MBTS, 2, 1587) Brlce (TS, 2, 1223; DS, VIII, 2666) karoz: (< ? ), (And. Az.: keroz) Maydanoz (DS, VIII, 2667, 2756) karpuz: (< Far. arbuz, arbuza, arbza; Eren, 214), (And. Az.: garps, garpz, garpuz, harpuz, karpz, kaps) Kabakgillerden, iri ve sulu meyvesi olan, srngen gvdeli, tek yllk, otsu bir bitki, Citrullus vulgaris, (TS, 2, 1223; BTS, 341; DS, VI, 1929; DS, VII, 2295; ADYA, 305; AVA, 49, 65; DA, 69, 70, 161; E A, 207, 233; Erz. .A., III, 121; ETA, II, 266; EYAD, 182; Gaz.A., III, 300; GBAA, 76, 115; GD AT, 28, 69; Ka.Y.A., 274; KBAYA, 131, 145; K A, 315; K AT, 101, 322; KMYA, 230; Kr.Y.A., 433, 475; KYA, 136, 248; OAAD, 78, 123; SA, 190; ST AT, 235; T YA, 390; ZBK A, 174) karpuz armudu: (< Far. arbuz + Far. emrd + T. -u) Byk, sar ve sulu, temmuzda olgunlaan bir eit armut (DS, VIII, 2667) karpuzcuk: (< Far. arbuz + T. -cuk) Dn iei (DS, VIII, 2667) kars: (< ? ) Dibudak aac (DS, VIII, 2667) karsamba: (< ? ) Byk yaprakl nane (DS, VIII, 2668) karsba: (< ? ) Klkl siyah buday (DS, VIII, 2668)

411

kartal aac: (< T. kartal + aac; < kartal < kara tal; Clauson, 649; < kartal kk belli deildir; MBTS, 2, 1591) Dulaptal otugillerden, Hindistanda yetien, odunu d aac gibi kokan bir aa (TS, 2, 1226) kartall erelti otu: (< T. kartall + erelti + otu) Yurdumuzun ky blgelerinde sk rastlanan, yaprak sapnn enine kesiti mikroskop altnda iki bal bir kartal andran, byk yaprakl bir erelti tr, Pteridium aquilinium, (TS, 2, 1226) kartol: (< Rus. kartof < Alm. kartoffel; www.sozluk.web.tr; www.almancasozluk.com), (And. Az.: gartol, girtp, kardof, kardo, kardu, kartal, kartof, karton, kartop, kartopu, kartul, kastil, kastul, katut, kerto, kertol, kortal, kortol, kostil) Patates (DS, VI, 2085; DS, VIII, 2671; DS, XII, 4536; EYAD, 235; K A, 376; SA, 206, 209; ST AT, 133) kartopu: (< T. kar + topu) Kasmpat iei (DS, VIII, 2671) karulaotu: (< ? karula + T. otu) Ar giderici olarak kullanlan bir eit ot (DS, VIII, 2672) karus: (< ? ) Maydanoz (DS, VIII, 2672) kasan: (< T. kasan) nce samanl, clz buday (DS, VIII, 2673) kasgur: (< ? ) Yenilebilen yaban pancar (DS, VIII, 2674) kask otu: (< ? kask + T. otu; < kask kk bulunamamtr; MBTS, 2, 1594) Karanfilgillerden, saz biiminde ince saplar olan, gzel iekler aan, kask yaralarna yararl saylan bir bitki, Herniaria hirsuta, (TS, 2, 1229) kasmpat: (< kk bulunamamtr; MBTS, 2, 1594) Birleikgillerden, iekleri iri, katmerli ve trl renkte, sonbahardan ka dein aan, park ve bahelerde ss bitkisi olarak kullanlan, tek yllk, otsu bitkiler, Chyrsanthemum, (krizantem), (TS, 2, 1229; BTS, 343)

412

kasnak meesi: (< ? T. kasnak + Far. ba + T. -si; < kasnak < ? kas--n-ak; MBTS, 2, 1596) Kayngiller familyasndan, 25-30 m kadar boylanabilen, yaprak dken ve yapraklarnn alt yzeyinde yldz eklinde tyler bulunan, lkemizde Konya, Ktahya, Isparta ve Afyonda doal olarak yetien endemik bir tr, Quercus vulcanica, (BTS, 343) kasn: (< kk bulunamamtr; MBTS, 2, 1596) 30-70 cm ykseklikte, byk yaprakl, gvdesi soyularak yenen, ok yllk, otsu, zel kokulu, paral yaprakl ve sar iekli bir bitkidir, Ferula szowitsiana, (TBAS, 161; DS, VIII, 2676) kak otu: (< T. kak + otu; < ET. kauk < ka-; Eren, 216) Turpgillerden, iskobte kar kullanlan, yapraklar ka andran, gzel iekler aan bir bitki, Cochlearla officinalis, (TS, 2, 1233) kat: (< T. kat) Bir eit iek (DS, VIII, 2681) kataa: (< T. kat + aa) Mee aac (DS, VIII, 2681) katkara: (< T. kat + kara), (And. Az.: gatgara) Kaln kabuklu, iri, yuvarlak ve kara renkli bir k zm (DS, VIII, 2682; DS, XII, 4507) katraz: (< T. katr + az; < ET. katr; Clauson, 604; Nianyan, 221; < ET. azuk; MBTS, 1, 242) bk. ac idem (TBAS, 161) katr iei: (< T. katr + iei) bk. buday iei (TBAS, 161) katr idemi: (< T. katr + idemi) bk. ac idem (TBAS, 162) katrdaa: (< T. katr + taa) bk. ac idem (TBAS, 162) katrkula: (< T. katr + kula) Yapraklarndan dolma yaplan bir bitki (DS, VIII, 2683)

413

katrkuyruu: (< T. katr + kuyruu) Baklagillerden, iekleri sar ve emsiye durumunda olan ac bir bitki, Anagyris foetida, (TS, 2, 1237) katrtrna: (< T. katr + trna; < ET. trak; Tietze, 610) Baklagillerden, 1-3 m kadar boyda, yaprak dken, dallar ok ince, iekleri sar, tohumlar zehirli, baz trleri hekimlikte idrar sktrc olarak kullanlan, ok yllk, al grnnde bir bitki, Genista scoparia, (TS, 2, 1237; TBAS, 162; BTS, 345; DS, VIII, 2683; DS, XII, 4537) katmerli badem: (< katmer + T. -li + Far. bdm; < katmer < kat+mar halk aznda kullanlmaktadr; MBTS, 2, 1607) iekleri gzel bir tr ss als (TS, 2, 1239) katran aac: (< Ar. arn + T. aac) Lbnan ve Toroslarda yetien bir sedir tr, Cedrus libani, (TS, 2, 1240) katran ardc: (< Ar. arn + T. ardc) Servigiller familyasndan, yapraklar dikenli ve kn kalc, meyvelerinden andz katran elde edilen, lkemizin her tarafnda bozuk orman ve orman aklklarnda yetien al eklindeki bir bitki tr, Juniperus oxycedrus, (BTS, 345) katran am: (< Ar. arn + Ar. am + T. -) Gemilerde kullanlan katrann karld am tr, Pinus rigida, (TS, 2, 1240) katrankp: (< Ar. arn + T. kp) ayr mantarlarndan, apkasnn alt yz dilim dilim ve bir halka ile evrili bulunan bir cins mantar, Polyporus igniarius, (TS, 2, 1240) katran otu: (< Ar. arn + T. otu) bk. katran yoncas (TBAS, 162) katran yoncas: (< Ar. arn + ? yonca + T. -s) ok yllk, kuvvetli katran kokulu, morumsu mavi iekli ve paral yaprakl bir bitkidir, Psoralea bituminosa, (TBAS, 162)

414

kattak: (< ? ) Taflan aac (DS, VIII, 2685) kauuk: (< Fr. caoutchouc < sp.) Stleengiller familyasndan, 20 m kadar

boylanabilen, kn yapran dkmeyen, gvdesi odunsu, z suyu yapkan, st kvamnda, yapraklar oval biimli, parlak ve kaln, vatan Dou Hindistan olmakla beraber, Gney Anadolu sahillerinde yetitirilen bir scak lke bitkisi, Ficus elastica, (lastik aac), (TS, 2, 1240; TBAS, 162; BTS, 345) kav: (< T. kav) Eskiden tal akmaklarda kullanlan, kolay yanan, ormanlk yerlerde biten bir eit mantar (DS, XII, 4538) kavak: (< T. kavak < kav + -(a)k; Eren, 219; MBTS, 2, 1608), (And. Az.: gabak, gavag, gavak, gava, kava) Stgillerden, kn yapran dken, sulak blgelerde yetien, boyu baz trlerinde otuz veya krk m ye dein kan, kerestesinden yararlanlan bir aa, Populus, (TS, 2, 1241; TBAS, 162; BTS, 345; DS, VI, 1937; AAT, 59, 221; ADYA, 217; AVA, 163; E A, 204; ETA, II, 239, 256; EYAD, 106, 107, 204; Ka.Y.A., 187, 254; KBAYA, 94; K AT, 47, 322; KYA, 201; SA, 177; ST AT, 64, 181; T YA, 267) kavak elmas: (< T. kavak + elmas) Orta sertlikte, ekimsi ya da tatl bir eit elma (DS, VIII, 2686) kavak inciri: (< T. kavak + Far. encr + T. -i) Ak mor renkli bir tr incir (TS, 2, 1241) kavanez: (< ? ) Domates (DS, VIII, 2687) kavasya: (< Fr. quassia < Lat.) Ac aa (TS, 2, 1242) kavdan: (< ? ) Gvdesi uzun bir eit ot (DS, VIII, 2688) kavlaan: (< T. kavlaan < kavla- + -gan; Eren, 219) nar aac (TS, 2, 1243)

415

kav mantar: (< kav + Yun. manitari + T. -; < kav Eski Trkeden beri kullanlr; MBTS, 2, 1608) Bazitli mantarlardan, aalarn gvdesinde veya dallarnda yetien ve kurusu kav olarak kullanlan, at aya biiminde bir mantardr, Fomes fomentarius, (TS, 2, 1243; TBAS, 163) kavun: (< ET. ka un; Glensoy, II, 482; < Eski Trkeden balayarak kullanlr. Orta Trkede kn olarak geer. Eski Kpakada kwun (ve kowun) biimi kullanlr. Kkenini ak olarak bilmiyoruz; Eren, 220), (And. Az.: gavn, gavun, gon, goun, havun) Kabakgillerden, genellikle gzel kokulu, sulu ve etli meyvesi olan, lkemizde kltr yaplan, srngen gvdeli, tek yllk bir bitki, Cucum, (TS, 2, 1244; BTS, 345; DS, VI, 1941; DS, VI, 2099; DS, VI, 2108; DS, VII, 2313; AA, 133; AVA, 49; DA, 88; EYAD, 12; Gaz.A., III, 306; Ka.Y.A., 232; K AT, 101, 322; KYA, 136; OAAD, 73; TAYA, 13, 14, 59) kavurt otu: (< T. kavurt + otu) bk. uyuz otu (TBAS, 163) kavulak: (< T. kavulak) Mor renkli yaban menekesi (DS, VIII, 2694) kayack: (< T. kayack; < ET. kaya < *kada < *kad-; Clauson, 674) 20 m kadar ykselebilen ve kn yaprak dken bir aa, Ostrya carpinifolia, (TBAS, 163) kaya kekii: (< T. kaya + ? kekik + T. -i) 20-40 cm ykseklikte, ok yllk, kuvvetli kokulu, mor iekli ve otsu bir bitkidir, Satureja thymbra, (TBAS, 163) kaya koruu: (< T. kaya + ? Far. koruk + T. -u) Eki, kara zm gibi meyveleri olan, kayalk yerlerde biten, bir veya ok yllk, otsu bir yaban bitkisi, Sedum (TBAS, 163; DS, VIII, 2696) kaya sarmsa: (< T. kaya + sarmsa) Gen yapraklar sarmsak yerine kullanlan bir tr yaban sarmsa, Allium ampeloprasum, (TS, 2, 1246) kaya sarma: (< T. kaya + sarma) Kayalklarda biten sarmsak (TS, 2, 1246)

416

kaya zm: (< T. kaya + zm) Krlarda biten, meyvesi dvlerek yaralara sarlan bir eit bitki, (kayaya) (DS, VIII, 2698) kayaya: (< T. kaya + ya) bk. kaya zm (DS, VIII, 2698) kaya yarpuzu: (< T. kaya + ? yarpuz + T. -u) bk. ta nanesi (TBAS, 260) kayganack: (< Far. yegne + T. ck) bk. kaygana iei (DS, VIII, 2699) kaygana iei: (< Far. yegne + T. iei) Geni, yuvarlak yapraklarnn iinden kan filizlerin ucunda sar iek aan, zsuyu beyaz bir yaban bitkisi, (kayganack), (DS, VIII, 2699) kayk iei: (< T. kayk + iei) bk. kaykran (TBAS, 164) kayn: (< ET. kadh; Nianyan, 222; < kayn < Ana Trke *kad; Eren, 222) Kayngillerin rnek bitkisi olan, 30-40 m kadar bir boya eriebilen, kn yaprak dken, kerestesi beyaz bir orman aac, Fagus orientalis, (TS, 2, 1248; TBAS, 164) kayndili: (< T. kayn + dili) Bir eit kakts (DS, VIII, 2700) kayngiller: (< T. kayn + -giller) ki eneklilerden, palamut diye adlandrlan meyveleri yksks bir kadehik iinde duran, kayn, mee, kestane gibi ou kerestelik orman aalarn iine alan, yaprak dken, her dem yeil, al ya da aas bitkiler (TS, 2, 1248; BTS, 347) kayn mantar: (< T. kayn + Yun. manitari + T. -) Pleurotus trlerine verilen genel ad (TBAS, 164) kayr: (< ET. kayr inenmi toprak, kum; MBTS, 2, 1617) ncir (DS, VIII, 2701) kays: (< Far. ays; Eren, 222; Nianyan, 222), (And. Az.: gays, kaysi) Glgiller familyasndan, ana vatan in olan, lkemizde de kltr yaplan, yapraklarn dken,

417

eti sulu, gzel kokulu ve ak turuncu renkli meyveleri eriksi tipte olan bir bitki, Prunus armeniaca, (TS, 2, 1249; BTS, 347; DA, 106, 162; ETA, II, 341; KYA, 154; TAYA, 9, 59) kay soan: (< T. kay + soan; < kay; MBTS, 2, 1616) Yeil soan (DS, VIII, 2701) kayisi zm: (< Far. ays + T. zm) Yerli bir zm cinsi (GD AT, 302) kaykran: (< T. kay + kran) Baklagillerden, kkleri topraa derince girerek tarlalar srlrken saban tutan, idrar arttrc ve ta drc olarak bilinen, iekleri krmz, ok yllk ve dikenli bir bitki, Onosis spinosa, (TS, 2, 1249; TBAS, 164; DS, VIII, 2701) kaymack: (< T. kaymakck) Yapraklar enginar yaprana benzer, ortas marul gibi sar gbekli, kavrularak yenen bir ot (DS, VIII, 2703) kaymaklk: (< T. kaymaklk) bk. kaymak otu (TBAS, 164) kaymak otu: (< T. kaymak + otu) 1-3 m ykseklikte, ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Opopanax hispidus, (TBAS, 164) kaynanadili: (< T. kayn + ana + dili) Dil biiminde yass ve dikenli dallar olan bir kakts trne halkn verdii ad (TS, 2, 1252) kaynanayumruu: (< T. kayn + ana + yumruu; < T. yumruk; Eren, 458; Nianyan, 479) bk. Frenk inciri (TBAS, 165) kayalak: (< ? ) Beyaz mantar (DS, VIII, 2708) kazandelen: (< T. kazan + delen; < ET. kaz an; MBTS, 2, 1623) bk. kazankulpu (TBAS, 165)

418

kazankaras: (< T. kazan + karas) lkbaharda krlarda biten, yemei yaplan bir bitki (DS, VIII, 2710) kazankulpu: (< T. kazan + Ar. ulb + T. -u) 90-120 cm ykseklikte, iki yllk, dikenli, krmz iekli ve otsu bir bitkidir, Cirsium ciliatum, (TBAS, 165) kazaya: (< T. kaz + aya; < ET., OT. kaz; Glensoy, II, 490), (And. Az.: gazaya, gazayak, gazeya, gazyak, kaza, kazayak, kazyak) Ispanakgillerden, 25-100 cm ykseklikte, yapraklar kaz ayana benzeyen, gen srngenleri Dou Anadolu Blgesinde spanak gibi piirilerek veya turu yaplarak yenen, iki veya ok yllk, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir, Chenopodium, (TS, 2, 1256; TBAS, 165; DS, VI, 1953; Erz. .A., III, 124; Gaz.A., III, 312) kazayagiller: (< T. kaz + aya + -giller), Yapraklar almal ya da karlkl dizilili, iekleri nsal simetrili, ta yapraklar olmayan, ovaryumlar genellikle st, nadiren alt durumlu, meyveleri etli yap ile evrlmi fndks ya da kapsl tipte, genellikle tuzlu topraklarda yetien, lkemizde doal olarak 27 cins ve 71 trle temsil edilen, bir, iki ya da ok yllk, otsu ya da alms bitkiler, Chenopodiaceae, (BTS, 348) Kazda kknar: (< z. is. Kazda + Yun. kukunaria + T. -) amgiller familyasndan, ine yaprakl, yapraklarn dkmeyen, sadece Kaz Danda (Balkesir) yetien, lkemize zg bir orman aac, Abies nordmanniana subsp. equi-trojani, (BTS, 348) kazgagas: (< T. kaz + ? gaga + T. -s) Corydalis trlerine verilen genel ad. ok yllk, otsu, yumrulu ve tysz bitkiler (TBAS, 165) kazk: (< ET. kazuk < kaz-; Clauson, 681) Havu (kazk yemi), (DS, VIII, 2712) kazk yemi: (< T. kazk + yemi) bk. kazk (DS, VIII, 2712) kazma: (< T. kazma) K yaz yapraklarn dkmeyen, dalarda yetien bodur aa (DS, VIII, 2713)

419

kazrek: (< ? ) i olarak yenilen bir eit ot (DS, VIII, 2713) kebere otugiller: (< Lat. Capra + T. otu + -giller) Yapraklar almal nadiren karlkl, basit ya da birleik, anak yapraklar 4-8 tane olup serbest ya da birleik, ta yapraklar 4 tane ya da olmayan, ovaryum st durumlu, kapsl ya da bakka tipi meyveleri olan, lkemizde 2 cins ve 3 trle temsil edilen bitkiler (BTS, 348) keemik: (< T. keemcik) Ta aralarnda biten ve yenen bir cins ot (DS, VIII, 2715) keemk: (< T. keemik) Stl ve tatl bir eit ot (DS, VIII, 2716) keibicii: (< T. kei + ? bicik + T. -i; < kei; Orta Trkeden beri kullanlr, keileri armak iin sylenen ke ke sznden geldii ileri srlmektedir; MBTS, 2, 1628) 100-150 cm ykseklikte, yeilken piirilip yenilen, iki yllk, beyaz iekli, tyl ve otsu bir bitkidir, Michauxia campanuloides, (TBAS, 166; DS, VIII, 2716) keiboynuzu: (< T. kei + boynuzu) Baklagillerden, 3-10 m ykseklikte, bileik yaprakl, kerestesi marangozlukta kullanlan bir aa ve bu aacn baklams, ekerli olan yemii, Ceratonia, (harnup) (TS, 2, 1259; TBAS, 166) kei emcei: (< T. kei + emcei) Siyah renkli bir eit incir (DS, VIII, 2716) kei kiraz: (< T. kei + Yun. kerasi + T. -) Kiraza benzer kk meyveleri olan bir aa (DS, VIII, 2716) kei kmreni: (< T. kei + kmreni) Yapraklar soan yerine kullanlan bir tr yaban sarmsa (TS, 2, 1259) kei mantar: (< T. kei + Yun. manitari + T. -) bk. ak mantar (TS, 2, 1259) kei marulu: (< T. kei + Yun. maruli + T. -u) bk. da marulu (TBAS, 166)

420

keimemesi: (< T. kei + memesi) Sert kabuklu, iri taneli, uzunca, beyaz veya krmzms bir eit zm (TS, 2, 1259) keisakal: (< T. kei + sakal) 1. Ldengillerden, ayrlarda, nemli yerlerde yetien, topraklar mzraks ve izgili, iekleri mavimtrak veya mor renkte lden bitkisinin bir tr, Cistus ciretius, 2. Glgillerden, beyaz veya pembe iekli, bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen bir aak, erkesakal, ayrmelikesi, Spiraea aruncus, (TS, 2, 1259) keisedefi: (< T. kei + Ar. adef + T. -i) Keisakal (TS, 2, 1259) kei sd: (< T. kei + sd) Bataklklarda ve nemli ormanlarda ok bulunan bir st tr, Salix caprea, (TS, 2, 1259) kei yemii: (< T. kei + yemii) Yaban mersini (TS, 2, 1259) kedene: (< ? ) Dklen tahldan kendi kendine biten ekin (DS, VIII, 2717) kediaya: (< ? kedi + T. aya; < kedi kk belli deildir; MBTS, 2, 1629) Birleikgillerden, ss bitkisi olarak da yetitirilen, beyazms, yumuak, sk tyl bir bitki, Antennaria dioica, (TS, 2, 1260) kediba: (< ? kedi + T. ba) Bir cins elma (DS, VIII, 2717) kedicibii: (< ? kedi + ? bicik + T. -i) Havu (DS, VIII, 2717) kedirna (< ? kedi + T. trna) 1. Yoncaya benzeyen, gzel kokulu iekleri olan bir eit yaban otu, 2. Pancar, (kedigz, keditrna), (DS, VIII, 2717; AAT, 238) kedi dutu: (< ? kedi + Far. tt + T. -u) Brtlen (DS, VIII, 2718; TBAS, 167) kedigz: (< ? kedi + T. gz) bk. kedirna (DS, VIII, 2718)

421

kediknas: (< ? kedi + Ar. inn + T. -s) Dvlp ezilince kna gibi boyal suyu kan bir cins ot (DS, VIII, 2718) kedikula: (< ? kedi + T. kula) 60-70 cm uzunluunda, yapra el byklnde bir ot (kedikuyruu), (DS, VIII, 2718) kedikuyruu: (< ? kedi + T. kuyruu) bk. kedikula (DS, VIII, 2718) kedi nanesi: (< ? kedi + Ar. nan + T. -si) Ballbabagillerden, krlarda yetien, kedilerin kokusundan ok holand bir bitki, Nepeta cataria, (yaban smbl), (TS, 2, 1260) kedi otu: (< ? kedi + T. otu) ki eneklilerden, 150 cm kadar bir boya eriebilen, kk sap hekimlikte kullanlan, ok yllk, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir, Valeriana, (TS, 2, 1260; TBAS, 167; BTS, 349) kedi otugiller: (< ? kedi + T. otu + -giller) Yapraklar sapsz olan otsu bitkileri, seyrek olarak da al durumundaki bitkileri kapsayan bitiik ta yaprakl, iki enekli bitkiler familyas (TS, 2, 1260) keditrna: (< ? kedi + T. trna) bk. kedirna (DS, VIII, 2718) kefe kimyonu: (< Ar. keffe + kemmn + T. -u) 50-120 cm ykseklikte, ok yllk, otsu, tysz ve beyaz iekli bir bitkidir. zellikle am ormanlarnn altnda yetiir. Olgun meyveleri baharat olarak kullanlr, Laser trilobum, (TBAS, 167) kefe llesi: (< Ar. keffe + Far. lle + T. -si) Krmn gneyinde bir ehir olan Kefede yetitirilen ve 17. yzylda stanbulda satlan bir lle eidi. Tulipa schrenkii regel trnn bir eidi olmaldr (TBAS, 168) kekeremik: (< T. kekremik) Kokulu bir cins ot (DS, VIII, 2722)

422

kekik: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 227; MBTS, 2, 1633) Ballbabagillerden, lkemizde 38 trle temsil edilen, karlkl kk yaprakl, beyaz, pembe, krmz baak durumunda iekleri olan ve iei bahar gibi kullanlan, odunsu sapl, kuvvetli kokulu ve ok yllk bir bitki, Thymus vulgaris, (TS, 2, 1262; TBAS, 168; BTS, 349; AA, 143; TaS, IV, 2398) keklik idemi: (< T. keklik + idemi; < ET. keklik/kekelik; Nianyan, 224; < kekliin kard sesten geldii anlalyor; Eren, 227) bk. karga soan (TBAS, 168) kekilcen: (< Far. kkl + T. -cen; kekil < Far. kkl; Glensoy, II, 498) Tekesakal da denilen, i yenen bir kr bitkisi (DS, VIII, 2723) keklikgana: (< T. keklik + kana) Bir eit bitki (DS, XII, 4542) keklikgz: (< T. keklik + gz) Adonis trlerine verilen genel ad. Otsu, bir veya ok yllk ve krmz iekli bitkilerdir (TBAS, 168) keklik otu: (< T. keklik + otu) bk. kekre (DS, VIII, 2724) kek otu: (< kekik + otu) bk. kekik (TBAS, 168) kekre: (< ET. kekre; MBTS, 2, 1634) Birleikgillerden, yapraklar ac olan, pembe, krmz ve nadiren beyaz iekli, dikensiz, ok yllk ve otsu bir bitki, Acroptilon repens, (TBAS, 168, 169; DS, VIII, 2724; Erz. .A., III, 194) kelba: (< Far. kel + T. ba; < Far. kel; TS, 2, 1263) Sar zambak (DS, XII, 4543) keliei: (< Far. kel + T. iei) bk. keliek (DS, VIII, 2725) keliek: (< Far. kel + T. iek) Papatya (DS, VIII, 2725)

423

kelebek iei: (< T. kelebek + iei; kelebek < OT. kepli; Eren, 227) ki eneklilerden, aydnlk oda ve salonlarda zengin renkli ve ok dall bir ss bitkisi (TS, 2, 1263) kelebek otu: (< T. kelebek + otu) Bir cins yaban yoncas (TS, 2, 1263) kelek: (< Far. klak; Eren, 228), (And. Az.: keleyh) Ham kavun, karpuz (DA, 127; E A, 135; Erz. .A., III, 195; EYAD, 235; Kr.Y.A., 248, 485) kelem: (< Far. kalam; Eren, 228), Lahana (TS, 2, 1264; DS, VIII, 2727; DS, XII, 4543; ETA, II, 608; OAAD, 249; SA, 194; T YA, 423; TaS, IV, 2403) kelemenkeir: (< ? ), (And. Az.: kelemekeir) Krlarda biten, orbalara konulan, Erzurum ve Kars blgelerinde sebze olarak kullanlan baz bitkilere verilen genel ad (TBAS, 169; DS, VIII, 2728; Erz. .A., III, 195) kelemli otu: (< Far. kalam + T. -li + otu) Tarlalarda biten, mor iekler aan bir bitki (DS, VIII, 2728) kelemne: (< ? ) Papatya (DS, VIII, 2728) keler kuyruu: (< T. keler + kuyruu; < ET. keler; Nianyan, 225; < OT. keler; Glensoy, II, 500) Yapra kk, gvdesi byk bir eit ot (DS, VIII, 2729) kelka: (< Far. kel + T. ka) Karnabahar (DS, VIII, 2734) kelkz iei: (< Far. kel + T. kz + iei) Papatya (DS, VIII, 2734) kelleliot: (< Far. kelle + T. -li + ot) Bir eit arpa (DS, VIII, 2734) keltat: (< Far. kel + T. tat) Bir eit ot (DS, VIII, 2735) kemik: (< ? ) Bayrlarda biten, yenen bir eit bitki (DS, VIII, 2737)

424

keme: (< Ar. kama; Eren, 229), (And. Az.: kem) 1. Patatese benzeyen bir eit mantar, 2. Yer elmas, 3. lkbaharda yetien bir eit ot (DS, VIII, 2736, 2738) Kemer patlcan: (< z. is. Kemer + Ar. bdincn < Far. bdingn + T. -) Bir eit ince uzun patlcan (TS, 2, 1267) kemezen: (< ? ) Sarmtrak bir erik cinsi (K AT, 331) kendi biten: (< T. kendi + biten) 1. Yaban armudu, 2. Beyaz ve iri taneli bir cins zm (DS, VIII, 2741) kendillik: (< ? kendir + T. -lik) Kenevir (DS, VIII, 2741; TBAS, 169) kendir: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 230; MBTS, 2, 1646; Clauson, 729) Kenevir (TS, 2, 1273) kendirgiller: (< ? kendir + T. -giller) ki eneklilerden, kendir, erbeti otu, Hint keneviri gibi bitkileri iine alan bir familya (TS, 2, 1273) kendirik: (< ? kendir + T. -ik) 1. Kenevir, 2. Brlce (DS, VIII, 2742) kendir otu: (< ? kendir + T. otu) bk. kenevir (TBAS, 170) kendir palmiyesi: (< ? kendir + Fr. palmier + T. -si) bk. palmiye (BTS, 506) kene aac: (< Far. kanah + T. aac; < Far. kanah; Eren, 230) 1. Kene otu, 2. Stleengillerden Hint ya karlan bitki (TS, 2, 1273; DS, VIII, 2742) kenebrlcesi: (< Far. kanah + T. brlcesi) Bir eit fasulye (DS, VIII, 2742) kene otu: (< Far. kanah + T. otu), (And. Az.: kenek) Stleengillerden, tropik blgelerde yetien, aa veya aak durumunu alabilen, tohumlarndan koyu bir

425

bitkisel ya elde edilen, bir yllk otsu bir bitki, Ricinus comminus, (TS, 2, 1273; DS, VIII, 2742) kenevir: (< Yun. kannavi = EYun. kannabis ~ HAvr. *kannabis; Nianyan, 226) Kendirgillerden, 50-350 cm ykseklikte, sapndaki liflerden halat, uval gibi kaba rgler yaplan, taze srgnleri, tohumlar, erkek ve dii iekleri esrar yapmnda kullanlan, iki evcikli, bir yllk ve otsu bir bitkidir, Cannabis sativa, (TS, 2, 1273; TBAS, 170; BTS, 354) kenger: (< Far. kenger = OFar. kangar; Nianyan, 226; < Far. kangar; Eren, 231) Birleikgillerden, ilkbaharda yetien, 20-100 cm ykseklikte, yapraklar dikenli, ok yllk, stl, otsu ve yabani bir bitki, Cynara cardunculus, (TS, 2, 1273; TBAS, 170; DS, III, 1138; DS, VI, 1991; DS, VIII, 2743; DS, XII, 4545; AVA, 333; UA, 116; TaS, IV, 2439) kengi otu: (< Far. kenger + T. otu) bk. kenger (TBAS, 170) kep: (< ? ) Kuru soan (DS, VIII, 2744) kepir: (< kk belli deildir; MBTS, 3, 1648) Bodur aa (DS, VIII, 2749) kepir yavan: (< ? kepir + T. yavan) bk. ac yavan (TBAS, 171) kera: (< ? ) Bir eit turfanda armut (DS, VIII, 2751) keraviye: (< Far. kerviye; MBTS, 2, 1649) bk. Frenk kimyonu (TBAS, 171) kerdeme: (< Yun. kardamo; Eren, 232), (And. Az.: gerdeme, gerdime, gerdme, germide) 20-50 cm ykseklikte, beyaz veya pembe iekli, bir yllk ve otsu bir bitki, tere, Lepidium sativum, (TBAS, 171; DS, VI, 1996, 2005; DS, VIII, 2752; TaS, IV, 2440)

426

kereviz: (< Ar./Far. kerefs ~ Aram. kreps; Nianyan, 226), (And. Az.: geneviz, kerez, kireviz) Maydanozgillerden, 30-100 cm ykseklikte, kkleri ve yapraklar sebze olarak kullanlan, kokulu, iki yllk ve otsu bir bitki, Apium graveolens, (TS, 2, 1276; TBAS, 171; DS, VI, 1991; DS, VIII, 2753; AAT, 43) kera: (< ? ) Bir eit bitki (DS, VIII, 2754) kerik: (< ? ) Bir eit sert, ufak incir, baba incir (DS, VIII, 2754) kermah: (< ? ) Atlara yedirilen besleyici bir ot (DS, VIII, 2755) kermes meesi: (< Fr. kermesse + Far. ba + T. -si) Kayngiller familyasndan, her dem yeil, yapraklar dikenli, Marmara, Ege ve Akdeniz blgelerinde geni bir yayl gsteren, makinin en baskn bitkilerinden biri, Quercus coccifera, (BTS, 354) kerpize: (< ? ) Dalarda yetien kekie benzer kokulu, kk yaprakl bir eit ot (DS, VIII, 2756) kersin: (< ? ) Yemeklere konulan bir eit bitki (DS, VIII, 2757) kertilce: (< Yun. kirtil + T. -ce; < Yun. kartalos; MBTS, 2, 1714) Labada (DS, VIII, 2757) kertme: (< T. kertme < kert-; Clauson, 738; MBTS, 2, 1652) bk. ahlat (TBAS, 171) kese iei: (< Far. k se + T. iei) Ss iin yetitirilen ve demet olarak iek aan bitki, Ceanothus, (TS, 2, 1278) kesercik: (< T. kesercik) Kariei, idem (DS, VIII, 2762) kesme: (< T. kesme) Kn yapran dkmeyen, Akdeniz blgesinde yaygn olan ve 5 m kadar ykselebilen bir aak, Phillyrea latifolia, (TBAS, 172; DS, VIII, 2766)

427

kestane: (< Yun. kastania < Erm. kask kestane, kaskeni kestane aac; Eren, 234), (And. Az.: kesdane, kesdene, kestene) Kayngillerden, lman iklimlerde yetien, kn yapraklarn dken, 25-30 m kadar boylanabilen, kerestesi doramaclkta kullanlan bir orman aac ve bu aacn yenilebilen meyvesi, Castanea sabva, (TS, 2, 1283; TBAS, 172; BTS, 357; DS, VIII, 2768; AAT, 9, 10; Erz. .A., III, 197; K AT, 108, 211; UA, 19, 117; ZBK A, 144; TaS, IV, 2454) kestane kaba: (< Yun. kastania + T. kaba) Helvac kaba (TS, 2, 1283) kebir: (< Fr. cachemire < ng. Kemir yer adndan; MBTS, 2, 1600) zm tr (EYAD, 51, 235) keir: (< Far. gazar; Eren, 235), (And. Az.: keir, ker, kiir) Havu (DS, VIII, 2771; TaS, IV, 2457) keirlik otu: (< Far. gazar + T. -lik + otu) Ho kokulu, kk yenilen bir eit yaban bitkisi (DS, VIII, 2772) kei otu: (< Far. ke + T. otu) bk. karaba otu (TBAS, 172) keiyemez armudu: (< Far. ke + T. yemez + Far. emrd + T. -u) Yeil renkli, iyi bir eit yaz armudu (DS, VIII, 2772) kekut: (< ? ) Baharda dere kenarlarnda biten, tohumu kaynatlarak hastalara iirilen bir eit bitki (DS, VIII, 2772) kekl: (< Far. kekl; MBTS, 2, 1662) Su kaba (DS, VIII, 2772) keten: (< Ar. kettn ~ Aram. kettn/kittn ~ Akad. kitm ~ Smer.; Nianyan, 228) Ketengillerden, 10-100 cm ykseklikte, zellikle tohumu iin yetitirilen, iekleri mavi renkte ve be ta yaprakl, lifleri dokumaclkta kullanlan, bir veya iki yllk, otsu bir bitki, Linumusitatissimum, (TS, 2, 1285; TBAS, 172; BTS, 357)

428

ketengiller: (< Ar. kettn + T. -giller) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, yapraklar almal ya da karlkl dizilili, iekleri nsal simetrili, erkek organlar 4-5 adet, 3-5 karpelli ve ovaryum st durumlu, kapsl tipinde meyveleri olan, keten ve benzeri trleri iine alan, lkemizde 2 cinsle temsil edilen, otsu ya da alms bitkiler, (TS, 2, 1285; BTS, 357) ketengmlei: (< Ar. kettn + T. gmlei) nce kabuklu, tatl bir eit incir (DS, VIII, 2773; UA, 117) ketenkynek: (< Ar. kettn + T. gmlek) Bir eit armut (DS, VIII, 2773) ketien: (< ? ) Bir eit dikenli ot (DS, VIII, 2774) kevke: (< ? ) 60 cm kadar ykselebilen, Bat Anadolu blgesinde yaygn olan, ok yllk, otsu ve sar iekli bir bitki, Alyssum corsium, (TBAS, 173) kevren: (< ? ) Yer elmas (DS, VIII, 2777) Kbrs akasyas: (< z. is. Kbrs + Fr. acacia + T. -s) 3-5 m ykseklikte, al grnnde bir aaktr. Yapraklar plak, iekler sar renkli, iek durumu kremsi ekilli ve 10-15 mm apnda. Vatan Gneybat Avustralya olmakla beraber Akdeniz blgesi sahil kumlarnda yetiir, Acacia cyanophylla, (TBAS, 173) kdman: (< kd+man ?) idem (DS, VIII, 2787) ktak: (< ses taklidi ktan k+ta-k; MBTS, 2, 1669) Sinir hastalnn iyiletirilmesinde kullanlan, kaynatlarak suyu iilen bir bitki (DS, VIII, 2790) klamk: (< ? ), (And. Az.: klamuk) Kurak yerlerde yetien bir eit ot, ayrk otu (DS, VIII, 2792; DS, XII, 4551) kldr: (< ? ) 1. Domates, 2. Yeil domates, 3. Kk domates (DS, VIII, 2795)

429

klgn: (< T. klgn) Serviye benzer, kendine zg kokusu ve tozu olan, dere kylarnda yetien ince yaprakl bir aa (DS, VIII, 2796) klarpa: (< T. kl + arpa; < ET. kl; MBTS, 2, 1672) Hayvanlara yedirilen sivri, uzunca bir eit arpa (DS, XII, 4552) kl kekii: (< T. kl + ? kekik + T. -i) bk. kaya kekii (TBAS, 173) kl otu: (< T. kl + otu) 1. Yaralar iyiletirmekte kullanlan, st yapra gibi yapraklar ve sar iekleri olan bir ot, 2. Yapraklar kama benzeyen, kenarlar keskin ve ksa bir ot, 3. Arapsa otu (DS, VIII, 2798) klf: (< Ar. ilf; MBTS, 2, 1673) Taze fasulye (DS, VIII, 2798) klk: (< ET. klk; MBTS, 2, 1673), (And. Az.: glik) 1. Palamut, 2. Kuru fasulye 3. Bir eit kk mantar, 4. Fndk byklnde, turusu ve reeli yaplan bir yaban meyvesi, 5. am, mee, ard vb. aalarn meyveleri (DS, VI, 2043; DS, VI, 2077; DS, VI, 2077; DS, VIII, 2798) klmboz: (< ? ), (And. Az.: klmbaz, klnboz) Pancar (DS, VIII, 2798) klr: (< ? ) Maydanozgillerden, bir yllk ve zel kokulu otsu bir bitki, Ammi visnaga, (TS, 2, 1291) kltr: (< ? ) ncir, incir dizisi (DS, VIII, 2799) klkl: (< T. kl + kl) Msr (DS, VIII, 2800; Erz. .A., III, 198) klkirii: (< T. kl + kirii) Yaban soan (DS, VIII, 2800) klkuyruk: (< T. kl + kuyruk) Tohumluk olarak kullanlmaya elverili olmayan buday (DS, VIII, 2800)

430

kll kozak: (< T. kll + Far. zek) Kestane (DS, VIII, 2801) kl otu: (< T. kl + otu) Dalk ayrlarda yetien ince ve sert yaprakl bir bitki, Nardus, (TS, 2, 1292) kmrk: (< ? ) Mrver aac (DS, VIII, 2802) kmi: (< ? ), (And. Az.: gimi, kemi, kimi) 60-90 cm ykseklikte, iki yllk, yumru kkl, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir, Chaerophyllum bulbosum, (TBAS, 173) kna aac: (< Ar. inn + T. aac) ki eneklilerden, tropikal blgelerde yetien, kurutulmu yapraklarndan kna elde edilen, beyaz iekli, dikenli, kk bir aa, Lawsonia inermis, (TS, 2, 1292; TBAS, 173) kna iei: (< Ar. inn + T. iei) Kna ieigillerden, iekleri trl renkte olan, bir veya ok yllk otsu bitki, Balsamina hortensis, (TS, 2, 1292) kna ieigiller: (< Ar. inn + T. iei + -giller) ki eneklilerden, rnei bahelerde yetien kna iei olan bir familya (TS, 2, 1293) knakna: (< sp. quinaquina) Kk boyasgillerden, asl yurdu Gney Amerika olan, Hindistan ve Endonezyada da yetitirilen, kabuundan kinin karlan bir aa, Cinchona, (TS, 2, 1293) knalparmak: (< Ar. inn + T. -l + parmak) Havu (DS, XII, 4552) kndr: (< kkenini bilmiyoruz; MBTS, 2, 1675), (And. Az.: kndl, kntr, kundur) 1. Kevene benzer dikenli bir eit ot, 2. Pancar (DS, VIII, 2808, 2812, 3001) kndra: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 237; MBTS, 2, 1675), (And. Az.: gndra, gndrga, gndrk, kndrka, kandra) Sulu yerlerde biten ince uzun yapraklarnn kenarlar keskin, ucu diken gibi, koyu renkli bir eit ayr otu (DS, VI, 2049; DS, VIII, 2808; DS, VIII, 2809; AVA, 324; Gaz.A., III, 326; TaS, IV, 2492)

431

kngra otu: (< ? kngra + T. otu) Ba arsn iyiletirmekte kullanlan bir eit ot (DS, VIII, 2810) knnap otu: (< Ar. inneb + T. otu; < Ar. inneb; MBTS, 2, 1676) bk. kenevir otu (TBAS, 174) kra: (< ? ) Fasulye (DS, VIII, 2814) kral: (< Srp. kral; MBTS, 2, 1771) Akasya aac (DS, VIII, 2814) kral ereltisi: (< Srp. kral + T. ereltisi) ok yllk, rizomlu, ieksiz ve otsu bir bitkidir, Osmunda regalis, (TBAS, 174) kramk: (< kra-muk ?) Hamken yeil, olgunlanca siyah, kk meyveleri olan bir eit funda (DS, VIII, 2815) krbdak: (< ? ) Yenilen bir eit ot (DS, VIII, 2817) krkr otu: (< T. kr + kr + otu) lkbaharda yetien, ince uzun yapraklar, krmz iekleri olan ve davarlara yedirilen kr otu (DS, VIII, 2819) krgn otu: (< T. krgn + otu) bk. tilkien (TBAS, 267) kr gl: (< T. kr + Far. gul + T. -) orak blgelerde biten ve gn glne benzeyen bir tr iek, Fumana, (TS, 2, 1296) krk: (< T. krk) Bir eit klksz baakl buday (DS, VIII, 2824) Krkaa kavunu: (< z. is. Krkaa + T. kavunu) Kabuu alacal sar renkte olan bir tr kavun (TS, 2, 1299)

432

krkat: (< ? ), (And. Az.: grgat, kirkat) Krmz ya da kestane rengi meyveleri olan, mumulaya benzer kk dikenli aa (DS, VI, 2056; DS, VIII, 2828; TBAS, 262) krkba otu: (< T. krk + ba + otu) 10-80 cm ykseklikte, yumrulu, ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Loentice leontopetalum, (TBAS, 174) krkboum: (< T. krk + boum) Tilkikuyruu da denilen, su kenarlarnda, ayrlarda biten, boum boum olan dallar sprge pne benzeyen ve yiyen hayvanlar ishale uratan bir ot (DS, VIII, 2828) krkboum otu: (< T. krk + boum + otu) bk. atkuyruu (TBAS, 174) krk budak: (< T. krk + budak) Fesleen iei (DS, VIII, 2829) krk gnlk: (< T. krk + gnlk) Mays aynda kan ve krk gnde yetien bir eit bakla (DS, VIII, 2829) krkkanat: (< T. krk + kanat; < ET. kanat; Nianyan, 211, Eren, 205) Yaralar iyiletirmek iin kullanlan, yapraklar damarl bir ot (DS, VIII, 2830) krkkilit otu: (< T. krk + Ar. i ld + T. otu) bk. atkuyruu (TBAS, 174) krklk: (< T. krklk) Krk gnde yetien bir eit krmz buday (DS, VIII, 2830) krkma kam: (< T. krkma + ? T. kam) Sulak yerlerde yetien, boumlu gvdesinden kaval yaplan bir eit kam (DS, XII, 4555) krksinir otu: (< T. krk + sinir + otu) bk. baa (TBAS, 174) kr llesi: (< T. kr + Far. lle + T. -si) bk. Manisa llesi (TBAS, 174) krlang otu: (< T. krlang + otu; < ET. karlagu; Eren, 238) Gelincikgillerden, iekleri altn ve limon sars renginde olan, tanelerinden asitsiz bir ya elde edilen, st

433

siillere kar kullanlan, ok yllk ve otsu bir bitki, Chelidonium majus, (temre otu), (TS, 2, 1300; TBAS, 174) krl: (< T. krl) Sebze fidesi (DS, VIII, 2832) kr menekesi: (< T. kr + Far. benefe + T. -si) bk. domuzara (TBAS, 174) krmz: (< Ar. irmiz ; TS, 2, 1301), (And. Az.: grmz) Domates (DS, XII, 4509; AA, 136; Ka.Y.A., 226, 275; Kr.Y.A., 477; OAAD, 240) krmz bacakl: (< Ar. irmiz + OFar. pak + T. -l) Yaban ilei gibi toprak stnde uzanan, dallar ezilerek yaralara sarlan krmz renkli bir ot (DS, VIII, 2834) krmzbiber: (< Ar. irmiz + Yun. pipri) Patlcangillerden bir biber tr (TS, 2, 1301) krmz gevrek: (< Ar. irmiz + T. gevrek; < ET. kevrek < kevre-; Clauson, 690) Krmz ile siyah aras araplk zm (DS, VIII, 2834) krmz kantaron: (< Ar. irmiz + Yun. kentauron) 50-80 cm kadar ykselebilen, iki yllk, krmz iekli ve otsu bir bitkidir. tah ac olarak kullanlr, Centaurium erythraea, (TBAS, 174) krmz kedi otu: (< Ar. irmiz + ? kedi + T. otu) 50-80 cm ykseklikte, ok yllk, rizomlu, krmz veya pembe iekli ve otsu bir bitkidir. Yattrc ve uyutucu olarak kullanlr, Centranthus ruber, (TBAS, 175) krmz kk: (< Ar. irmiz + T. kk) bk. kk boyas (TBAS, 175) krmz lahana: (< Ar. irmiz + Yun. lahano) Rengi krmz olan bir tr lahana (TS, 2, 1302) krmz turp: (< Ar. irmiz + Far. turb) Turpgillerden, kk krmz olan bir turp tr, Raphanus sativus varradicula, (TS, 2, 1302)

434

krna: (< ? ) Yaban zamba (DS, VIII, 2834) kr sakz: (< T. kr + sakz) bk. kanlk (TBAS, 151) kr soan: (< T. kr + soan) bk. soan (TBAS, 175) krtk: (< T. krtk) Yapraksz al (DS, XII, 4556) krt krt: (< krt + krt ses taklidi) Havu (DS, VIII, 2838) kr yasemini: (< T. kr + Far. ysemen + T. -i) bk. yaban yasemini (TBAS, 175) ksacamahmut: (< T. ksaca + z. is. Mahmut) bk. ksackmahmut (DS, VIII, 2839) ksackmahmut: (< T. ksack + z. is. Mahmut) Ttne kartrlp iilen, sarlk hastalnda kullanlan yaban otu (DS, VIII, 2839) ksamahmut otu: (< T. ksa + z. is. Mahmut + T. otu) tah ac ve mide arlarn giderici olarak kullanlan, 50 cm kadar ykselebilen, ok yllk, otsu, krmzmtrak mor iekli bir bitki, Teucrium chamaedrys, (TBAS, 175; DS, VIII, 2839) kska: (< Kkeni karktr. Tietzeye gre Ar. giza biiminden alnmtr. Buna karlk Tizitzilis Rumcadan geldiini yazmtr; Eren, 240), (And. Az.: fsga, fska, fisge, gsga, gsa, gsha, gska) Arpack soan, tohumluk kk soan (DS, V, 1858; DS, VI, 2062; DS, XII, 4556; AVA, 324; Gaz.A., III, 334) ksmet aac: (< Ar. smet + T. aac) Btn scak lkelerde sk rastlanan trmanc ve iri gvdeli aa, Clerodendron, (TS, 2, 1307) kgana: (< ? ) Karadut (DS, VIII, 2845)

435

kgz: (< T. k + gz) Sonbahar ve k aylarnda bahelerde kendiliinden yetien ve kavrularak yapraklar yenilen bir ot (DS, VIII, 2845) kla dikeni: (< T. kla + dikeni) bk. karaal (TBAS, 175) k mantar: (< T. k + Yun. manitari + T. -) bk. aa mantar (TBAS, 175) kt: (< ? ) Kk, kara bir eit mantar (DS, VIII, 2848) ktleyk: (< ? ) Kiraz (DS, VIII, 2848) kvrck: (< T. kvrck) bk. kvrck salata (TS, 2, 1311) kvrck salata: (< T. kvrck + t. salata) Yeil salata, yapraklar kvrck bir tr marul, kvrck (TS, 2, 1311) kvrk: (< T. kv()rk), (And. Az.: kvrk) 1. Paz bitkisi, 2. Pancar yapra (DS, VIII, 2850) kvkan: (< T. kv()rkan) bk. kvrk (DS, VIII, 2850) kvrak buday: (< T. kvrak + buday) lkbaharda ekilip, sonbahar ekimi ile beraber yetien buday (DS, VIII, 2852) kvrak dar: (< T. kvrak + dar) nce taneli, ok patlayan bir eit msr (DS, VIII, 2852) kvrm: (< T. kv()rm) 15-45 cm ykseklikte, ok yllk, otsu, kaln kkl, stl ve sar iekli bir bitki, Scorzonera semicana, (TBAS, 176) kvyk: (< ? ) bk. gvgan otu (TBAS, 176)

436

kyak: (< T. kyak < ky-ak; MBTS, 2, 1695) Sazlk yerlerde biten, hayvanlarn ok a kalmadka yemedii kaln ve kuruduu zaman yanlar keskinleen bir ayr otu (DS, VIII, 2854) kyk elmas: (< T. kyk + elmas) Yaban elmas (DS, VIII, 2856) kyak: (< T. kyak) Ebegmecigillerden bir eit ot (DS, VIII, 2857) kzamk: (< T. kzamk; Orta Trkede kzlamuk olarak geer. Trke kzl kknden geldii aktr. Trkede mk ekiyle yaplm birok trev vardr. Orta Trkede geen kzlamuk biimindeki -l-nin erken bir ada dt anlalyor; Eren, 242; < kzlamuk < T. kzl; Clauson, 684), (And. Az.: kzambuk) bk. karamuk (TBAS, 176; DS, VIII, 2860) kzgzeli: (< T. kz + gzeli) Bir eit bitki (Aksan, Trkenin Gc, 60) kzhanm: (< T. kz + hanm) Hsnyusuf, in karanfili (DS, VIII, 2862) kzlaa: (< T. kzl + aa) Grgengillerden, kn yapraklarn dken ve 20 m kadar ykselebilen, dii iekleri kk ve sarmtrak, erkek iekleri pskl biiminde olan, kerestesi kolay ilenebilir bir aa, Alnus, (TS, 2, 1318; TBAS, 176; BTS, 366; TaS, IV, 2539) kzlak: (< T. kzlak) 1. Glgillerden al aac ve meyvesi, Rosaceae crataegus, 2. Kzlck aac ve meyvesi, (DS, VIII, 2863) kzlbacak (I): (< T. kzl + OFar. pak) Yapncak zm (DS, VIII, 2863) kzlbacak (II): (< T. kzl + OFar. pak) Yemei yaplan, kkle gvde aras turuncu olan bir eit yaban otu, kr pancar (DS, VIII, 2863) kzl boya: (< T. kzl + boya) bk. kk boyas (TBAS, 176)

437

kzlburun: (< T. kzl + burun) Pembemsi yeil renkli, gzel kokulu bir eit erik (DS, VIII, 2863) kzlca (I): (< T. kzlca) Kzla alan bir eit buday (TS, 2, 1318; DS, VIII, 2864) kzlca (II): (< T. kzlca) 1. Yapraklar geni ve tohumlar eker pancarna benzeyen bir ot, 2. Paz bitkisi (DS, VIII, 2864) kzlcadii: (< T. kzlca + dii) 4-5 m ykseklikte, beyaz iekli bir aak (Cornus senguinea), (TS, 2, 1318) kzlck: (< T. kzlck; < kzl + -ck; Eren, 243), (And. Az.: gzlc, gzlcu) Kzlckgillerden, kn yapran dken, beyaz iekli bir aa ve bu aacn gzn olgunlaan, krmz, tek ekirdekli, reeli ve erbeti yaplan, buruk bir tad olan yemii, Cornus mas, (TS, 2, 1318; TBAS, 176; DS, VIII, 2864; AA, 136; Erz. .A., III, 139) kzlckgiller: (< T. kzlck + -giller) ki eneklilerden, ou iri gvdeli, yapraklar karlkl ya da almal, genellikle eriksi tip meyveleri olan, lkemizde bir cins ve iki trle temsil edilen aa, al ya da yar alms bitkiler (TS, 2, 1318; BTS, 366) kzlcrk: (< T. kzl + crk) Tarlalarda biten, lahana byklnde, diken yaprakl, krmz renkli, zararl bir eit ot (DS, VIII, 2864) kzlam: (< T. kzl + Ar. am) amgiller familyasndan, her dem yeil, ine yaprakl, 25 m kadar boylanabilen, deniz seviyesinden 1200 m kadar olan yksekliklerde yetien, lkemizde ksmen Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz blgelerinde ormanlar oluturan bir aa tr, Pinus brutia, (TS, 2, 1318; BTS, 364) kzldip: (< T. kzl + dip) Pancar (DS, VIII, 2864) kzlelim: (< T. kzl + e(i)lim) Domates (DS, VIII, 2864)

438

kzlenik: (< T. kzl + uv. enik; < uv. an k enik; Eren, 136) Kknden krmz boya karlan bir ot (DS, VIII, 2864) kzlgz dikeni: (< T. kzl + gz + dikeni) Sar diken, altn dikeni, Scolymus compositae, (DS, VIII, 2865) kzlgck: (< T. kzl + kk) Havu (DS, XII, 4559) kzl igildi: (< T. kzl + ? igildi) Krmz yaban mersini (DS, VIII, 2865) kzlkantaron: (< T. kzl + Yun. kentauron) Kzlkantarongillerin rnek bitkisi olan, 10-50 cm ykseklikte, krmz iekli, karlkl yaprakl, sap ve yapraklar hekimlikte kullanlan, iki yllk otsu bir bitki, Eryhraea centaurium, (TS, 2, 1318) kzlkantarongiller: (< T. kzl + Yun. kentauron + T. -giller) ki eneklilerden, kzlkantaron, ac yonca cinsleri iine alan bir bitki familyas (TS, 2, 1318) kzl kaytarma: (< T. kzl + kaytarma) bk. gveyfeneri (TBAS, 177) kzl kk: (< T. kzl + kk) bk. kk boyas (TBAS, 177) kzllk: (< T. kzllk) zerinde kzlca benzer meyvesi biten bir al (DS, VIII, 2866) kzl ot (I): (< T. kzl + ot) Havu (DS, VIII, 2866) kzl ot (II): (< T. kzl + ot) 1. Bir eit ot, 2. Erelti otu, 3. Balarda teveklere sarlan sarmakgillerden bir ot (DS, VIII, 2866) kzl sarmak: (< T. kzl + sarmak) bk. bostanbozan (TBAS, 177) kzl su yosunlar: (< T. kzl + su + ? yosun + T. -lar) Denizlerin yaklak 200 m derinliklerinde yaayan krmz renkli su yosunlar (TS, 2, 1319)

439

kzlyaprak: (< T. kzl + yaprak) Glgillerden, yol kenarlarnda biten, sar iek aan bir bitki, Agrimonia eupatorium, (TS, 2, 1319) kzlargbei: (< T. kzlar + gbei) bk. ivit otu (TBAS, 177) kzlar yemii: (< T. kzlar + yemii) bk. al (TBAS, 177) kzmemesi: (< T. kz + memesi) 1. Altntop, greyfrut, 2. Bir tr eftali (TS, 2, 1320) kzyana: (< T. kz + yana) Pembe renkli, yuvarlak taneli, ince kabuklu bir eit zm (DS, VIII, 2869) kialan: (< ? ) de yapra gibi yapraklar, beyaz iei olan, haziran aynda dalarda grlen bir bitki (DS, VIII, 2869) kialmas: (< ? ) bk. ahlat (DS, VIII, 2869) kibre: (< gebre ) Bir eit ot (DS, VIII, 2869) kibrit otu: (< Ar. kibr t + T. otu) Gvdenin ikiye dallanarak uzamasyla kolayca tannan, Kuzeydou Anadolu dalarnn ormanlarnda bulunan, otsu ve ieksiz bir bitkidir, Lycopodium clavatum, (TBAS, 177) kilim ucu: (< Far. gil m + T. ucu) Itr iei (DS, VIII, 2871) kiliz: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 244) bk. kofa (TS, 2, 1338) kimyon: (< Ar. kemmn < Yun.) Maydanozgillerden, 50 cm kadar ykseklikte, meyveleri baharat olarak kullanlan, ana vatan Msr olan, beyaz veya pembe iekli, bir yllk, trl ve otsu bir bitki, Cuminum cyminum, (TS, 2, 1325; TBAS, 178; BTS, 368; Gaz.A., III, 446; TaS, IV, 2572) kinkar: (< ? ) Devedikeni, diken (DS, VIII, 2873)

440

kiraz: (< Yun. kerasi = EYun. kerasos ~ HAvr. *ker- kiraz; Nianyan, 233; < Yun. kerasi; Eren, 244), (And. Az.: gilyaz, giraz, kirez) Glgillerden, 3 m kadar ykselebilen, etli, sulu, tek ekirdekli meyvesi olan, dikenli veya dikensiz, beyaz veya pembe iekli bir meyve aac, Cerasus avium, (TS, 2, 1327; TBAS, 178; BTS, 369; DS, VI, 2078; DS, VIII, 2877; AA, 144; AAT, 21, 36; EYAD, 73; GBAA, 16; K AT, 108, 183, 280, 331; OAAD, 149; T YA, 302) kiraz elmas: (< Yun. kerasi + T. elmas) Krmz, kk ve sert bir elma tr (TS, 2, 1327) kiren: (< Yun. krno; Eren, 245; Tietze, 697), (And. Az.: eren, giren, gren, gren, kren, kiran) Kzlck (DS, VI, 2235; DS, VIII, 2876; TaS, III, 1882; TaS, IV, 2575) kiresep: (< ? ) Bir armut eidi (AA, 144) kirez armudu: (< Yun. kerasi + Far. emrd + T. -u) Kiraz zaman yetien bir eit armut (DS, VIII, 2877) kiri: (< ET. kiri; MBTS, 2, 1713; Nianyan, 233), (And. Az.: keri) 1. Prasa, 2. Talar arasnda biten bir eit ot, 3. Havu (DS, VIII, 2754, 2878) kirkin: (< ? ) bk. evlek mantar (TBAS, 178) kirkit: (< ? ), (And. Az.: kirgit) Badem ekeri biiminde, tatl ve gevrek bir eit zm (DS, VIII, 2879; DS, VIII, 2877) kirlice: (< T. kirlice) arap ve sirke yapmaya yarayan, zeri benekli, yapncak denilen bir eit zm (DS, VIII, 2879) kirmit: (< ? ) Aalarn arasnda biten, yenilen bir eit mantar (DS, VIII, 2881)

441

kirtik kiraz: (< T. kertik + Yun. kerasi) Ge olgunlaan sert bir eit kiraz (DS, VIII, 2883) kirtil: (< kirt ses taklidi + T. -il), (And. Az.: hrtl) Havu (DS, VII, 2373; DS, XII, 4561) kimi: (< Far. kimi; Eren, 247) Kk taneli bir tr ekirdeksiz siyah zm (TS, 2, 1332) kini: (< Far. ginz (kinz), Trkede benzeme sonunda kini biimini almtr; Eren, 247), (And. Az.: kiki) 20-50 cm ykseklikte, meyveleri baharat olarak kullanlan ve zeri eker ile kaplanarak kini ekeri yaplan, bir yllk, otsu, beyaz veya pembe iekli bir bitkidir, Coriandrum sativum, (TBAS, 179; DS, VIII, 2886) kitir: (< ktr ses taklidi) Salatalk (AAT, 239) kivi: (< ng. kiwi; Nianyan, 233) Ana vatan in olan, kahverengi tyl kabuu soyularak yenen, ok yllk, yeil renkli, sulu, C vitamini bakmndan zengin meyve, Actinidia chinensis, (TS, 2, 1333; BTS, 371) kizir: (< Far. giz r; MBTS, 2, 1718) Kk ve yapra yenilen kk bir ot (DS, VIII, 2888) klimaks bitki: (< Ing. climax + T. bitki) Bir iklim blgesinde en iyi yetien ve verimi en fazla olan bitki (BTS, 372) kobar: (< ? ) Mee aac (DS, VIII, 2890) kobuk: (< T. kabuk; MBTS, 2, 1498) ayrlarda biten, yapraklar dikenli ve yass, patatese benzeyen bir bitki (DS, VIII, 2890) koca bakla: (< T. koca + Ar. b il) Bir eit bakla (DS, VIII, 2891)

442

kocaba: (< T. koca + ba) 1. Pancar (kocaba), 2. Turp, 3. Lahana, (DS, VIII, 2891; SA, 208; ST AT, 171, 237) kocaba: (< T. koca + ba) 1. bk. kocaba (1), 2. Mavi renkli iei ve nohut byklnde tohumu olan bir buuk metre boyundaki dikenli bir ot (DS, VIII, 2891) koca buday: (< T. koca + buday) ri taneli, yumuak ve sarms bir eit buday (DS, VIII, 2891) kocadepen: (< T. koca + tepen) Sulu, kabuklar ince ve kk bir eit armut (DS, VIII, 2891) koca yemi: (< T. koca + yemi) Fundagillerden, 3-6 m ykseklikte, iekleri beyaz veya pembe, kn yapraklarn dkmeyen bir aak ve bu aacn 1-2 cm apnda, krmz renkli meyvesi, Arbutus uneda, (TS, 2, 1337; TBAS, 180) koa: (< Srpa. koija < Macarca.; MBTS, 2, 1722) Armut (DS, VIII, 2893) koan: (< Muhtemelen Slav dillerinden alnmtr: Rus. koan, Bulg. koan; ayrca Trke ko kelimesinden tremi olabilecei de ileri srlmtr; MBTS, 2, 1722) Yer elmas (DS, VIII, 2894) kokuyruu: (< T. ko + kuyruu) ok yllk, pembe veya mor iekli bir bitkidir, Astragalus subrobustus, (TBAS, 180) kolama mantar: (< T. kolama + Yun. manitari + T. -) Russula trlerine verilen genel ad (TBAS, 180) ko mantar: (< T. ko + Yun. manitari + T. -) Baz Clitocybe trlerine verilen genel ad. Baz trler yenilebilir, bazlar da zehirlidir (TBAS, 180) ko otu: (< T. ko + otu), (And. Az.: gootu) Yaylalarda yetien kokulu bir eit ot (DS, XII, 4510; TBAS, 180)

443

kotaa: (< T. ko + taa) bk. kokuyruu (TBAS, 180) kofa: (< kkn bilmiyoruz; Eren, 249) Hasr otu, saz, kam, kiliz (TS, 2, 1338) koful: (< kof+u+l; Trkede isimden isim yapan +l eki yoktur; MBTS, 2, 1723) Bodur aa (DS, XII, 4563) kofurgalk: (< T. kofurgalk < ET. kof ii bo; MBTS, 2, 1723) Dalarda yetien, ilkbaharda sar iek aan ve harman sprgesi yaplan bir eit bitki (DS, VIII, 2900) kou aac: (< ? kou + T. aac; < kou kk bulunamamtr; MBTS, 2, 1723) Da yamalarnda yetien, dallarndan ok ve yay yaplan bir eit aa, kayn aac (DS, VIII, 2903) koka: (< sp. coca Peru dilinden) ki eneklilerden, iekleri kk ve sarmtrak, zeytine benzer meyvesi krmz renkte olan, yapraklarndan kokain karlan, en ok Peruda yetien bir bitki, Erytrroxylon, (TS, 2, 1339; DS, VIII, 2904) kokar: (< T. kokar) Domates (DS, VIII, 2904) kokar aa: (< T. kokar + aa) Uzak douda yetien, 20 m kadar ykselebilen, kn yapraklarn dken, zehirli, pis kokulu, byk bir aa, Ailantthus, (TS, 2, 1339; TBAS, 181; DS, VIII, 2904) kokarck: (< T. kokarck) Arpack soan, kk soan (DS, VIII, 2904) kokar ar: (< T. kokar + Far. gwr akr) Yapraklar ar yaprana benzeyen bitkinin ho olmayan bir kokusu vardr. Bu zelliinden dolay kokar ar denilmitir, Scrophularia myriophylla, (Duran, 223-229) kokarganak: (< T. kokar + kanak) Kt kokulu bir eit ot (kokarzade), (DS, XII, 4563)

444

kokar ot: (< T. kokar + ot) 1. Kokulu bir yaban otu, 2. Kereviz (DS, VIII, 2905) kokar otu: (< T. kokar + otu) bk. kokar ot 1 (DS, VIII, 2905) kokarzade: (< T. kokar + Far. zde) bk. kokarganak (DS, XII, 4563) kokaz: (< ? ) Yaban prasas (DS, VIII, 2905) kokceviz: (< T. kabuk + Ar. cevz) Kabuklu ceviz (DS, VIII, 2905) kokone buday: (< Yun. kokona + T. buday; < Yun. kokona; MBTS, 2, 1725) ok tane veren bir eit buday (DS, VIII, 2906) kokoroz: (< Balkan ve Avrupa dillerinde yaygn olarak geen bu szn kkenini bilmiyoruz; Eren, 249) Msr (TS, 2, 1340) kokoz: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 249) bk. ahlat (TBAS, 181) koku aac: (< T. koku + aac) d aac (TaS, IV, 2608) kokulu ayr otu: (< T. kokulu + ? ayr + T. otu) Budaygillerden, ayrlarda yetien, hayvanlar iin iyi bir yem olan trl bitki, Anthoxanthum odoratum, (TS, 2, 1340) kokulu kiraz: (< T. kokulu + Yun. kerasi) bk. idris aac (TS, 2, 1341) kokulu narpis: (< T. kokulu + ? yarpuz) Nane (DS, VIII, 2906) kokulu yonca: (< T. kokulu + ? yonca) bk. eek yoncas (TBAS, 181) kola: (< Fr. cola Sudan dilinden) Kolagillerden, 12 m kadar boylanabilen, Afrikann scak blgelerinde yetien ve kola cevizi adyla anlan, ekirdekleri kahveden daha

445

uyarc olan baz ieceklerde ve hekimlikte kullanlan bir bitki, Cola acuminata, (kola aac), (TS, 2, 1342; BTS, 376) kola aac: (< Fr. cola + T. aac) bk. kola (BTS, 376) kolagiller: (< Fr. cola + T. -giller) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, byk ve kk kola aalar gibi birok tr iine alan bir bitki familyas (TS, 2, 1342) kolak: (< ? ) Eki ve iri bir eit k elmas (DS, VIII, 2907) koloz: (< ? ) Bir eit sar buday (DS, VIII, 2911) koluncuk: (< Fr. kolon + T. -cuk; < Fr. colonne; MBTS, 2, 1731), (And. Az.: guluncak) Kadnparma denilen ot (DS, VI, 2193; DS, VIII, 2912) kolza: (< Fr. colza) Turpgillerden, yal tohumlu mevsimlik bitki, Brassica napus, (TS, 2, 1348) komallug: (< ? ) Bir aa nevi (K AT, 177, 342) komar: (< kk bulunamamtr; MBTS, 2, 1734) Kuzey Anadolu dalarnda yetien, 3-5 m boyunda, kn yapraklarn dkmeyen, iri ve mor iekleri olan zehirli bir aak, Hododendron ponticum, (TS, 2, 1348; TBAS, 182; DS, VIII, 2913) komatula: (< Lat. Comatula) Deniz lleleri snfndan, gen evrede sapl, ergin hlde serbest hareketli trleri olan bir derisi dikenli cinsi, Comatula, (BTS, 379) komugezen: (< T. komu + gezen) Evde kk alanlarda yetien ve her tarafa kol atarak uzayan bir ss bitkisi (DS, VIII, 2914) korman: (< ? ), (And. Az.: kormen) Yaban prasas, bir eit sarmsak (DS, VIII, 2926)

446

kornar: (< T. kor + Far. nr) Bir aa cinsi (K AT, 343) kornion: (< Fr. cornichon) Kabuunun zeri prtkl, lezzetli bir tr turuluk hyar (TS, 2, 1365) koruk: (< Schernere gre Farsadan alnmtr (< Far. gra). Ancak Farsa grann Trke koruk biimini ses bakmndan karlamad aktr. Orta Trkede korua talka, tarka ad verilir. Bu ad olmam yemi olarak da kullanlr. Clausona gre, yabanc bir dilden alnd aktr. Clauson, Farsa talx zerinde duruyor; Eren, 253; < kk belli deildir; MBTS, 2, 1750), (And. Az.: goru, goruk, govuk, karuk) Henz olgunlamam eki zm (TS, 2, 1366; DS, VI, 2106; DS, VIII, 2672; ETA, II, 602) korunga: (< Erm. kornkan; Eren, 253), (And. Az.: korangal, koringn, krigen) Yaban yonca, tirfil (TS, 2, 1367; DS, VIII, 2924, 2925; TBAS, 185) kokoz: (< ? ) 30-80 cm ykseklikte, kknde yumrular bulunan, parlak pembe iekli ve otsu bir bitkidir, Lathyrus tuberosus, (TBAS, 182; DS, VIII, 2933) koni: (< ? ) Di hilali otu, Ammi visnaga (Umbelliferae), (DS, VIII, 2934) kotankran: (< Erm. ktan + T. kran; < Erm. ktan; MBTS, 2, 1754) 100 cm kadar ykselebilen, ok yllk, otsu ve sar iekli bir bitkidir, Centaurea glastifolia, (TBAS, 182) kova: (< ET. kov a < ? kov ii bo kof; Nianyan, 247), (And. Az.: goa, koa)

Bataklklarda yetien bir eit saz, hasr otu (TS, 2, 1370; DS, VI, 2094; DS, VIII, 2901; DS, VIII, 2938; DS, XII, 4563; DS, XII, 4567; TaS, IV, 2602) kovanck: (< ? koan + T. -ck; < kovan kk belli deildir; MBTS, 2, 1755) bk. sar kokulu (TBAS, 183) kovan otu: (< ? koan + T. otu) Oul otu (TS, 2, 1371)

447

koyun baklas: (< T. koyun + Ar. b il + T. -s; < ET. koy/koyn (viii); Nianyan, 247; MBTS, 2, 1757) bk. domuz baklas (TBAS, 183) koyun iei: (< T. koyun + iei) bk. koyungz I, (DS, VIII, 2943; TBAS, 183) koyundibi: (< T. koyun + dibi) Bir eit ot (DS, VIII, 2943) koyunekmei: (< T. koyun + ekmei) 15-75 cm ykseklikte, tyl, paral yaprakl, kaln kkl, ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Malabaila secacul, (TBAS, 183) koyungbei: (< T. koyun + gbei) Bir eit mantar, koyun mantar (TS, 2, 1373) koyungz (I): (< T. koyun + gz), (And. Az.: goyungz) Birleikgillerden, ok yllk, rozet yaprakl, beyaz ve iri bir papatya tr, Matricaria parthenium, (TS, 2, 1373; TBAS, 183; DS, VI, 2111; DS, VIII, 2944; Erz. .A., III, 144; TaS, IV, 2686) koyungz (II): (< T. koyun + gz) ri ve yass taneli bir eit kara zm (DS, VIII, 2944) koyunkran: (< T. koyun + kran) l yapmakta kullanlan bir eit bitki, sar kantaron (DS, VIII, 2944) koyun mantar: (< T. koyun + Yun. manitari + T. -) Bir eit mantar (DS, VIII, 2944) koyun otu: (< T. koyun + otu) 20-120 cm ykseklikte, rizomlu, ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Agrimonia eupatoria, (TBAS, 183) koyun yuma: (< T. koyun + yuma) bk. yumak otu (TBAS, 183) koz: (< Far. gawz Arapa yoluyla Trkeye ceviz olarak da gemitir; Eren, 255; MBTS, 2, 1758) Ceviz (TS, 2, 1373)

448

kozak zm: (< Far. zek + T. zm; < Far. zek; MBTS, 2, 1759) Kaln kabuklu, iri taneli, ekirdekli, siyah ya da beyaz bir eit zm (DS, VIII, 2945) kozalak: (< Far. kozak + T. -lak), (And. Az.: gozlak) Kozalakllarn ou dibi yuvarlak, tepsi koni biiminde ve odunsu dokulu meyvesi (TS, 2, 1374; DS, VI, 1952, 2113) kozalakllar: (< Far. kozak + T. lakllar) Ak tohumlulardan, yapraklar inemsi, yemileri kozalak biiminde, porsukgilleri, servigilleri, amgilleri iine alan bir bitki takm, ine yaprakllar (TS, 2, 1374) kbr: (< T. kmr) Karadut (DS, VIII, 2946) ket elmas: (< ? ket + T. elmas) Sonbaharda yetien, abuk rmeyen, sert ve sulu bir eit elma (DS, VIII, 2947) krek: (< T. gkrek) lkbaharda dalarda biten, 1-2 metre uzunluunda, gbei kuruyunca dik ve mantar gibi olan bir eit bitki (DS, VIII, 2950) khnar: (< ? ) Susam (DS, VIII, 2950) khn: (< ? ) Bir zm tr (EYAD, 51, 235) kk: (< ET. kk) 1. Pancar, 2. Salep kk (DS, VIII, 2951); Pancar (ETA, II, 608) kk boyas: (< T. kk + boyas) Kk boyasgillerden, 1-2 m uzunluunda, al grnnde, soluk sar iekli, gvdesi sert dikenli, rizomlu, ok yllk bir bitki, Flubia tinctorum, (TS, 2, 1376; TBAS, 184) kk boyasgiller: (< T. kk + boyas + -giller) Bitiik ta yaprakl iki eneklilerden, yapraklar karlkl, meyveleri zeytinsi olan ve kahve aac, kk boyas, knakna, yourt otu, altn kk gibi birok cinsleri ve bunlara bal drt bin kadar tr iine alan bir familya (TS, 2, 1376)

449

kkiei: (< T. kk + iei) Salep iei (DS, VIII, 2951) kkelma: (< T. kk + elma) ri ve yeil renkli bir eit elma (DS, VIII, 2951) kk enfiye: (< T. kk + Ar. anfya; < Ar. anfya; Tietze, 724) bk. akpleme (TBAS, 184) kk karanfil: (< T. kk + Far. aranfl) 15-45 cm ykseklikte, ok yllk, otsu ve sar iekli bir bitkidir. Kurutulmu kkleri karanfil kokulu olup, aya koku vermek iin kullanlr, Orthurus heterocarpus, (TBAS, 184) kknar: (< Yun. kukunaria < kukunara; Nianyan, 247; Eren, 256), (And. Az.: gnar) amgillerden, 30-35 m ykseklikte, kn yapran dkmeyen, yksek blgelerde yetien, ine yapraklar ksa, yass olan, reineli ve kozalakl, gsterili bir orman aac, Abies, (TS, 2, 1377; TBAS, 124, 184; BTS, 387; DS, VIII, 3026) kkten iekli: (< T. kkten + iekli) iekleri kk saptan veya kk yanndan sren bitki eitlerine denir (TS, 2, 1377) kle doyuran: (< T. kle + doyuran) ri ve yuvarlak taneli, koyu renkli bir eit zm (DS, VIII, 2953) kmrc k: (< T. kmrc + Ar. kk + T. -; < ET. kmr < km- + -()r; Eren, 256; Nianyan, 248) nce sapl, ince yaprakl, ilkbaharda aan krmz renkli bir eit kr iei, bir eit gelincik (DS, VIII, 2957) kmren: (< T. kprgen < kpr- + -gen; Eren, 257) i olarak yenilen, rengi hafif yeil olan, sarmsaa benzer bir yaban otu, Allium rotuntum, (TS, 2, 1378; DS, VIII, 2967; DS, XII, 4511; DS, XII, 4569) kmr tut: (< T. kmr + Far. tt) Kara renkli dut (DS, VIII, 2957)

450

kmcicii: (< Far. gvm + ? cicik meme + T. -i) Uzun taneli bir eit kara zm (DS, VIII, 2958) kndar: (< ? ) Kayalklarda biten gzel kokulu bir ot (DS, VIII, 2958) kner: (< ? ) amfst aac ve meyvesi (DS, VIII, 2959) knik: (< ? ) Hindiba (DS, VIII, 2959) kpekayas: (< T. kpek + ayas; < Eski Kpaka. kpek kelimenin kpein kard sesten geldii ileri srlmektedir; MBTS, 2, 1763) Ball babagillerden, iekleri sap evresinde demet durumunda toplanm, trl birok tr olan bir bitki, Marrubium vulgare, (TS, 2, 1379) kpekcevizi: (< T. kpek + Ar. cevz + T. -i) Tohumu ba ars iin koklanan bir eit bitki (DS, VIII, 2960) kpekdili: (< T. kpek + dili) bk. pisiktetii (TBAS, 227) kpek elmas: (< T. kpek + elmas) bk. adamotu (TBAS, 185) kpekgl: (< T. kpek + Far.gul + T. -) Yaban gl (DS, VIII, 2960) kpeklolos: (< T. kpek + lolosu; < lolo ses taklidi; MBTS, 2, 1876) Gelincik (DS, VIII, 2960) kpekmantar: (< T. kpek + Yun. manitari + T. -) Bir eit zehirli mantar (DS, VIII, 2960) kpekmemesi: (< T. kpek + memesi) Kimi illarn yaplmasnda kullanlan patlcangillerden bir bitki, itzm, Solanum nigrum, (DS, VIII, 2960) kpek otu: (< T. kpek + otu) bk. boz ot (TBAS, 185)

451

kpek sarmsa: (< T. kpek + sarmsa) bk. kmren (DS, VIII, 2960) kpek soan: (< T. kpek + soan) Yaban sarmsa (TS, 2, 1380) kpektaa: (< T. kpek + taa) bk. adamotu (TBAS, 185) kpek zm: (< T. kpek + zm) t zm (TS, 2, 1380) kpk elmas: (< T. kpk + elmas; < ET. kpk < kpk < kp-; Clauson, 687; Nianyan, 248) Sonbaharda yetien krmz renkli, ekimsi, dayankl bir eit elma (DS, VIII, 2961) kprcek: (< T. kprecek) Sabun gibi suda kpren bir eit ot (DS, VIII, 2962) kprgen: (< T. kprgen; < ET. kprmek < kpmek; Nianyan, 248) bk. sabun otu (TBAS, 185) krek: (< ? ) Baldran otu (DS, VIII, 2963; TBAS, 185) krtiken: (< Far. gr + T. diken) Kaba yapl, gayet sk, bozumsu yeil renkte ve al gibi dikenli bir eit bitki (DS, VIII, 2968) kse: (< Far. kse; MBTS, 2, 1767) bk. kse buday (DS, VIII, 2971) kse buday: (< Far. kse + T. buday) Baa klksz bit eit buday (kse, kse buday, kse tahl), (TS, 2, 1385; DS, VIII, 2971) kse buday: (< Far. kse + T. buday) bk. kse buday (DS, VIII, 2971) ksehalil: (< Far. kse + z. is. Halil) ok tatl, yuvarlak taneli bir eit beyaz zm (DS, VIII, 2972)

452

ksemen: (< Far. kse + -men) bk. kygren (TBAS, 186) kse otu: (< Far. kse + T. otu) Kuraklk nedeniyle byyemeyen ot (DS, VIII, 2972) ksesefer: (< Far. kse + z. is. Sefer) Dolmalk bir eit kabak (DS, VIII, 2972) kse tahl: (< Far. kse + Ar. dal + T. -) bk. kse buday (DS, VIII, 2971) ksg: (< T. ksg) Tarlalarda kendiliinden yetien, toprak altndaki gzel kokulu yumru kk yenilebilen bir eit bitki (DS, VIII, 2972) kstkpei: (< ? kst + T. kpei) bk. domuzara (TBAS, 186) ksm: (< ? ) Siyah kayalarn stnde biten, yn boyamaya yarayan bir eit sar yosun (DS, VIII, 2978) kya: (< Far. ky + T. a) Yuvarlak, taneleri birbirinin stne skm, sulu ve tatl bir eit pekmezlik zm (DS, VIII, 2983) kygren: (< Far. ky + T. gren), (And. Az.: koygoren) 20-100 cm kadar ykselebilen, ekinler arasnda grlen ve rne zarar veren, ok yllk, otsu, sk dikenli ve pembe iekli bir bitkidir, Cirsium arvense, (TBAS, 186; DS, VIII, 2983; AA, 144) ky mantar: (< Far. ky + Yun. manitari + T. -) bk. evlek mantar (TBAS, 104) ky otu: (< Far. ky + T. otu) bk. kuekmei (TBAS, 186) kralkandili: (< Srp. kral + Lat. candela + T. -i) bk. yn otu (DS, XI, 4331) kubar: (< ? ) Mee aac (DS, VIII, 2987) kubata: (< T. kubata) Papatya (DS, VIII, 2988)

453

kud fasulye: (< ? kud + Yun. fasulia) Klksz fasulye (DS, VIII, 2990) kudoru: (< ? ) Fasulye (DS, VIII, 2990) kudret nar: (< Ar. udret + Far. nr + T. -) 10-15 cm uzunlukta, i biiminde, zeri prtkl, nce yeil ve sonra parlak sar veya turuncu renkli meyvesi olan, ss bitkisi olarak yetitirilen, sar iekli, paral yaprakl, trmanc ve bir yllk otsu bir bitki, Momordica charantia, (TS, 2, 1396; TBAS, 187) kuduluk: (< T. kuduruk ?) Sazlkta biten iki metre ykseklikte otlar (DS, VIII, 2991) kuduz otu: (< T. kuduz + otu; < ET. kutuz; Nianyan, 252) bk. deli otu (TS, 2, 1397) kukas otu: (< ? kukas + T. otu) bk. boz ot (TBAS, 187) kukuk: (< guguk ses taklidi) Mor renkli bir eit kr iei (DS, VIII, 2992) kukuruz: (< kokoroz ?) Msr buday (DS, VIII, 2993) kulak: (< T. kulak < ET. kulgak; Eren, 264) amlklarda biten, yemei yaplan bir eit ilkbahar bitkisi (DS, XII, 4571) kulak mantar: (< T. kulak + Yun. manitari + T. -) bk. kayn mantar (TBAS, 187) kulak otu: (< T. kulak + otu) bk. camuskula (TBAS, 187) kulecik: (< Ar. ulle + T. cik; < Ar. ulle; MBTS, 2, 1784) Krda yetien bir eit mantar (DS, VIII, 2995) kulfal: (< ? ), (And. Az.: kulfar) Mor zambak (DS, VIII, 2995) kulumcak: (< ? kulum + T. -cak) Yenilen bir eit yaban bitkisi (DS, VIII, 2997)

454

kulunc otu: (< Ar. lenc + T. otu; < Ar. lenc; Nianyan, 252) Havlican (TaS, IV, 2729) kumac otu: (< ? kuma+T. c + otu; < ? kuma; Eren, 265) bk. ksamahmut otu (TBAS, 187) kumara: (< ? ) Da ileine benzer meyveleri olan bir bitki (DS, VIII, 2999) kumarmudu: (< T. kum + Far. emrd + T. -u) Sar renkli bir yaz armudu (DS, VIII, 2999) kum avdar: (< T. kum + Far. dr + T. -) Deniz kenarndaki kumluklarda yetiir, Leymus racemosus, (TBAS, 187) kumda: (< ? ) Sulak yerlerde yetien, ince gvdeli, uzun ve yumuak sarmak aa (DS, VIII, 2999) kumdar: (< T. kum + dar) Tanelerinin ular sivri ve kk msr (DS, VIII, 2999) kum erii: (< T. kum + erii) Yaban erii (DS, VIII, 2999) kum otu: (< T. kum + otu) Uyuz otu (TS, 2, 1405) kumpir: (< Blg. krump r; Eren, 266) Patates (DS, VI, 2195) kumpir zm: (< Blg. krump r + T. zm) avu zm (DS, VIII, 3000) kum zamba: (< T. kum + Ar. zanba ~ OFar. zanbak + T. -) Kumluk sahillerde yetien, ss bitkisi olarak kullanlan, soanl, ok yllk, otsu ve beyaz iekli bir bitkidir, Pancratium maritimum, (TBAS, 187) kunar: (< ? ) bk. karaal (TBAS, 187)

455

kunduru: (< ? ), (And. Az.: gundulu, gunduri, gunduru, gundr) Baa drt sral bir eit sert, sar buday (DS, VI, 2196; DS, VIII, 3001) kunduz au: (< T. kunduz + au; < ET. kunduz; Clauson, 635; Nianyan, 253) bk. akpleme (TBAS, 187) kunduz buday: (< T. kunduz + buday) Kaln, ksa ve yuvarlak taneli bir eit buday (DS, VIII, 3001) kunt: (< Far. kund; MBTS, 2, 1790) Beyaz, sk taneli bir eit zm (DS, VIII, 3003) kurbaa gz: (< T. kurbaa + gz; < ET. kurbaka < baka kurbaa, kaplumbaa; Nianyan, 254; < kurbaka < kur + baka; Clauson, 646) Kk beyaz taneli bir eit zm (DS, VIII, 3005) kurbaa otu: (< T. kurbaa + otu) Dn ieigillerden bir bitki, Bufonia, (TS, 2, 1409) kurbaa zehiri: (< T. kurbaa + Far. zehir + T. -i) Kurbaa zehirigillerden, tatl sularda yaayan, beyaz iekli, yrek biimi yaprakl, ok yllk ve otsu bir ss bitkisi, Hydrocharis, (TS, 2, 1409; TBAS, 188) kurbaa zehirigiller: (< T. kurbaa + Far. zehir + T. -i + -giller) Bir eneklilerden, btn veya bir kesimi su iinde yaayan, kurbaa zehri ve benzeri su bitkilerini iine alan bir familya (TS, 2, 1409) Kurey: (< z. is. urey kabile ad; MBTS, 2, 1794) Ge olgunlaan, yuvarlak taneli bir eit zm (DS, VIII, 3007) kurmut: (< ? ), (And. Az.: gurmut) 1. Yaban armudu, 2. Krmz, kk, ekirdekli meyveleri olan bir yaban aac (DS, VIII, 3008; AVA, 327)

456

kurun otu: (< T. kurun + otu; kurun < ET. korogin; Glensoy, II, 586; Nianyan, 254) bk. di otu (TS, 2, 1413) kurtaya: (< T. kurt + aya; < ET. kurt/kurd; Clauson, 648; MBTS, 2, 1797) Damarl ieksizlerden, kk yapraklarla rtl, ince bir sap grnnde olan bir bitki, Lycopodium clavatum, (TS, 2, 1414) kurtba: (< T. kurt + ba) bk. srmau (TBAS, 188) kurtbar: (< T. kurt + ba()r) Zeytingillerden, yapraklar mzraa benzer, iekleri beyaz, kokulu ve salkm durumunda olan, it yapmakta kullanlan bir ss bitkisi, Ligustrum vulgare, (TS, 2, 1414) kurtbahar: (< T. kurt + Far. behr + T. -) 3 m kadar bir boya eriebilen, al grnnde ve beyaz iekli bir aaktr. Kuzey ve Orta Anadolu blgelerinde orman aklklarnda yetiir. (TBAS, 188) kurt baklas: (< T. kurt + Ar. b il + T. -s) Ac bakla (TS, 2, 1414) kurtboan: (< T. kurt + boan) 50-100 cm ykseklikte, ok yllk, otsu, morumsu veya koyu mavi iekli bir bitki, Aconitum napellus, (TS, 2, 1414; TBAS, 188) kurt brtleni: (< T. kurt + brtleni) bk. gzelavrat otu (TBAS, 188) kurtkula: (< T. kurt + kula), (And. Az.: gurtgula) Kulak biiminde meyveleri olan, geni yaprakl, kaln kkl, rizomlu, dalsz gvdeli ve tek iekli, yenilen bir bitki, Oncocyclus, (TBAS, 188; DS, VI, 2201; DS, VIII, 3010; EYAD, 236) kurtluca: (< T. kurtluca) 1. Ballbabagillerden, trmanc sar iekleri olan, kokusu sarmsa andran, gl ve akarsu kylar gibi nemli yerlerde yetien bir bitki, meecik, yer meesi, yer palamudu, su sarmsa, 2. Lousa otu, zeravent (TS, 2, 1415)

457

kurt mantar: (< T. kurt + Yun. manitari + T. -) Tazeyken yenebilen, olgunlatnda baslnca sporlar saan, beyaz renkli, yuvarlak biimli, bazitli bir mantar, Lycoperdon, (TS, 2, 1415) kurt otu: (< T. kurt + otu) bk. kurtboan (TBAS, 189) kurtpenesi: (< T. kurt + Far. pene + T. -si) Kara budaygillerden, 20-50 cm ykseklikte, pembe iekleri salkm biiminde, sap ve kknde bol tanen bulunan, kk kabz ve kan dindirici olarak kullanlan, ok yllk, otsu bir bitki, Polygonum bistorta, (TS, 2, 1415; TBAS, 189) kurt soan: (< T. kurt + soan) bk. ak yldz (TBAS, 189) kurttrna: (< T. kurt + trna) bk. kurtpenesi (TS, 2, 1415) kurt yata: (< T. kurt + yata) Damarl ieksizlerden, kk yapraklarla rtl ince bir sap grnnde olan bitki, Lycopodium clavatum, (TS, 2, 1414) kurudan: (< T. kurudan) Patlcana benzer bir ot (TaS, IV, 2747) kuru fasulye: (< T. kuru + Yun. fasulia; kuru < ET. kuru ; MBTS, 2, 1799), (And. Az.: guru fasille) Fasulye bitkisinin beyaz tohumu (TS, 2, 1416; Ka.Y.A., 253) kurugan: (< T. kurugan) Ekin ilerinde biten, yemei yaplan bir bitki (DS, VIII, 3011) kurulgan: (< T. kurulgan), (And. Az.: kurulkan) Kalkan dikeni de denilen uzun sapl, kk krmz iekler aan dikenli bir bitki (DS, VIII, 3012) kuruakak: (< T. kuru + ak + ak ses taklidi) bk. kurutakrdak (DS, VIII, 3012) kurutakrdak: (< T. kuru + takrdak) Ceviz (kuruakak), (DS, VIII, 3013) kurutma: (< T. kurutma), (And. Az.: gurutma) Bir zm tr (EYAD, 51, 236)

458

kuskusa: (< ? ) Siklamen iei, Cyclamen Primulaceae, (DS, VIII, 3014) kusut: (< ? ) bk. kabalak (TBAS, 148) kuaz: (< T. ku + a()z) Aslanaz iei (DS, VIII, 3014) ku alc: (< T. ku + Far. le + T. -) bk. tavan elmas (TBAS, 190) kuaya: (< T. ku + aya) Bree konulan bir eit ot (DS, VIII, 3014) ku byrei: (< T. ku + bbrei) Mor renkli, iri taneli, gevrek bir eit zm (DS, VIII, 3014) kubudak: (< T. ku + budak) Keresteye elverili, uzun koyu yeil yaprakl ok sert bir aa (DS, VIII, 3014) kuburnu: (< T. ku + bur(u)nu), (And. Az.: gburnu, gubunnu, guburnu, gugurnu) Glgiller familyasndan, lkemizde yaygn olarak bulunan, yapraklarn dken, beyaz ya da pembe iekli, dikenli, al eklinde bir yaban gl aac ve meyvesi, Rosa canina, (TS, 2, 1422; BTS, 398; DS, VI, 2062; DS, VI, 2202; Ka.Y.A., 201, 276) kua: (< T. kua) Kk hyar (DS, VIII, 3015) kurl: (< T. ku + rl < ? rna) Yenilir bir cins mantar (DS, VIII, 3015) ku ubuu: (< T. ku + ubuu) bk. katrtrna (TBAS, 190) kudili: (< T. ku + dili) Bir tr dibudak (TS, 2, 1422) kuekmei: (< T. ku + ekmei) Turpgillerden, orak yerlerde yetien, boyar madde elde edilen, beyaz veya mor iekli, eskiden hekimlikte kullanlm olan, bir yllk, otul

459

bitki, Thlaspi, (TS, 2, 1422; TBAS, 190; DS, VIII, 3015; DS, XII, 4574; Erz. .A., III, 149; TaS, IV, 2753) ku elmas: (< T. ku + elmas) 10-35 cm ykseklikte, ok yllk, beyaz veya pembe iekli ve otsu bir bitkidir, Trifolium ambiguum, (TBAS, 190) kufeslei: (< T. ku + Yun. vasilikon + T. -i) Yaban bezelyesi (DS, VIII, 3015) kugz (I): (< T. ku + gz) lkbaharda kan, yemei yaplan bir ot (DS, VIII, 3015) kugz (II): (< T. ku + gz) Ku zm (DS, VIII, 3015) kukerdimesi: (< T. ku + Yun. kardamo + T. -si) bk. kuku otu (DS, VIII, 3015; TBAS, 190) ku kiraz: (< T. ku + Yun. kerasi + T. -), (And. Az.: gukiraz) Glgillerden, yaprak amadan nce beyaz iek veren, meyvesinden reel ve likr yaplan, kaplamaclkta kullanlan yabani aa, Cerasus padus, (lgncar, gelinfeneri), (TS, 2, 1422; DS, VI, 2202; DS, VIII, 3015) kukonmaz: (< T. ku + konmaz) 1. Zambakgillerden, u dallar yapraks grnte, toprak alt kk saplarndan kan taze srgnleri yenen bir bitki, Asparagus officinalis, 2. Ayn familyadan, sakslarda yetitirilen, uzun sapl, ince ve kk yaprakl bir ss bitkisi, Asparagus plumosus, (TS, 2, 1422) kuku otu: (< T. ku + ku + otu) 50 cm kadar ykselebilen, bir veya iki yllk, rozet yaprakl, beyaz veya pembe iekli otsu bir bitkidir, Capsella bursa-pastoris, (TBAS, 191; DS, VIII, 3016) kumak: (< ? ) bk. ku otu (TBAS, 191) ku mancas: (< T. ku + Erm. banjar + T. -s) bk. kuku otu (TBAS, 191)

460

kunar: (< T. ku + Far. nr + T. -) ekirdeksiz tatl nar (DS, VIII, 3016) ku otu: (< T. ku + otu) Yol kenarlar, duvar dipleri ve bahelerde yetien, beyaz iekli, bir yllk ve otsu bir bitki, Stellaria media, (TS, 2, 1423; TBAS, 191; DS, VIII, 3017) kuulak: (< T. kulak) Bree konan bir eit ot (DS, VIII, 3017) kub: (< T. ku + ibii) Aslanaz iei (DS, VIII, 3017) ku zm: (< T. ku + zm) Siyah, ok ufak taneli ekirdeksiz bir zm eidi (TS, 2, 1424) kuyemi: (< T. ku + yemi) Budaygillerden, 20-80 cm ykseklikte, durgun sularda yetien, otsu ve bir yllk bir bitki, Phalaris canariensis, (TS, 2, 1424; TBAS, 191) ku yemii: (< T. ku + yemii) bk. al (TBAS, 192) kuyrei: (< T. ku + yrei) Bir yllk, otsu ve basit yaprakl bir bitki, Theligonum cynocrambe, (TBAS, 192) kuyrek: (< T. ku + yrek) Tavuklarn sevdii ak yeil yaprakl bir eit ot (DS, VIII, 3017) kuygu: (< T. koygu < koy-) nce sapl, kk yaprakl, baharda kan beyaz iekli bir kr otu (DS, VIII, 3019) kuyu fnd: (< T. kuyu + Ar. fundu + T. -) Yeilken topraa gmlerek ayr bir eni verilen fndk (TS, 2, 1428) kuzgun armudu: (< T. kuzgun + Far. emrd + T. -u) Sert, yumurta biiminde, sar renkli bir eit armut (DS, VIII, 3021)

461

kuzgunklc: (< T. kuzgun + klc) Ssengillerden, uzun, ensiz ve sivri yaprakl bir ss bitkisi, glayl, Gladiolus illyricus, (TS, 2, 1429) kuzgun otu: (< T. kuzgun + otu) Erelti otu (DS, VIII, 3021) kuzla: (< ? ) Kar iei (DS, VIII, 3022) kuzuba: (< T. kuzu + ba; < ET. koz; MBTS, 2, 1816) bk. kurtkula (DS, VIII, 3022) kuzubprei: (< T. kuzu + bbrei) Sert taneli, siyah, yuvarlak bir eit zm (DS, VIII, 3022) kuzudili: (< T. kuzu + dili) Bir cins bitki (DS, VIII, 3022) kuzu gevrei: (< T. kuzu + gevrei) bk. eek marulu (TBAS, 192) kuzugbei: (< T. kuzu + gbei) Sulak ayrlarda yetien, apkas kaln ve etli, Trkiyede drt tr ile temsil edilen, btn trleri lezzetli olan, halk tarafndan pazarlanan ve yenen bir mantar eidi, Agaricus compestris, (kuzu mantar), (TS, 2, 1429; TBAS, 192; BTS, 401; DS, VIII, 3022) kuzukemirdi: (< T. kuzu + kemirdi; < ET. kemr-; MBTS, 2, 1641) bk. kurtkula (DS, VIII, 3022) kuzu kestanesi: (< T. kuzu + Yun. kastania + T. -si) Yabani aalardan elde edilen, kk, lezzetli bir kestane tr (TS, 2, 1429) kuzukran: (< T. kuzu + kran) bk. kantaron (TBAS, 192) kuzu kinii: (< T. kuzu + Far. ginz + T. -i) ok yllk, kazk kkl, sar iekli, zel kokulu ve otsu bir bitkidir. Byk kayalarn atlaklar arasnda yetiir. Taban yapraklar

462

ilkbaharda Bozkr (Konya) pazarnda kini adyla satlr ve salata olarak yenir, Ferulago trachycarpa, (TBAS, 192) kuzukula: (< T. kuzu + kula) Kara budaygillerden, 15-40 cm ykseklikte, sulak yerlerde yetien, iekleri iki evcikli ve krmzmtrak, ok yllk, eki yaprakl bir bitki, Rumex acetosa, (TS, 2, 1429; TBAS, 192; DS, VI, 2205; EYAD, 236; UA, 124) kuzukrk: (< T. kuzu + krk) bk. eek marulu (TBAS, 103) kuzu mantar: (< T. kuzu + Yun. manitari + T. -) Bazitli mantarlardan, ayrlarda, sulak yerlerde yetien, apkas etli, kaln, koni biiminde, przl, yenilir bir mantar, Boletus edulis, (TS, 2, 1430) kuzu otu: (< T. kuzu + otu) Reseda trlerine verilen genel ad. Bir veya ok yllk, otsu ve sar iekli trler (TBAS, 193) kuzu ptra: (< T. kuzu + ptra) bk. koyun otu (TBAS, 193) kuzu sarma: (< T. kuzu + sarma) Boyu 3 m kadar olabilen, trmanc, beyaz stl, ok yllk ve otsu bir bitki, Canvolvulus arvensis, (TS, 2, 1430) kk Hindistan cevizi: (< T. kk + z. is. Hindistan + Ar. cevz + T. -i) 1. ki eneklilerden, scak iklimlerde yetien bir aa, 2. Bu aacn baharat olarak da kullanlan ceviz biimindeki yemii, Myristica frangrans, (TS, 2, 1431) kk algam: (< T. kk + Far. al am) Turpgillerden, iekleri kokulu, tohumlarndan k aralarnda ve sabun yapmnda kullanlan bir ya karlan, kolzaya benzeyen bir bitki, Brassica rapa, (ya algam), (TS, 2, 1432) kllce otu: (< T. kllce + otu) bk. kanarya otu (TBAS, 193) kllk: (< T. kllk) Erelti otu (DS, VIII, 3030)

463

kllkara: (< T. kll + kara) Bir eit kara zm (DS, VIII, 3031) kl otu: (< T. kl + otu) bk. da nanesi (TBAS, 193) kltr bitkileri: (< Fr. culture + T. bitkileri) nsanlarca yetitirilen bitkilerin btn (TS, 2, 1436) knc: (< Far. kuncud), (And. Az.: gnc, gnc, gnck, knci, knct, krc) Susam (TS, 2, 1438; DS, VI, 2152; DS, VI, 2225; DS, VIII, 3036; DS, XII, 4577; ADYA, 224; AVA, 334; Gaz.A., III, 469; KBAYA, 198; UA, 85, 119) knefi: (< Ar. kinfeknfe; MBTS, 2, 1826), (And. Az.: klefi) Pembe renkli, yuvarlak bir zm ki, gzel bir cins deildir (Gaz.A., III, 470) kpden: (< T. kp + den), (And. Az.: gupden, gpden, kupden) Kaz yumurtas byklnde tatl bir eit k armudu (DS, VI, 2197, 2233; DS, VIII, 3003, 3040) kpe iei: (< T. kpe + iei; < ET. kpe; MBTS, 2, 1827) 1. Kpe ieigillerin rnei olan ss bitkisi, 2. Bu bitkinin krmz, pembe, mor veya beyaz renkli iei, Fuchsia, (TS, 2, 1439) kpe ieigiller: (< T. kpe + iei + -giller) Ayr anak yaprakl iki eneklilerden, kpe iei, yak otu, gl kestanesi gibi bitkileri iine alan bir familya (TS, 2, 1439) kpeli: (< T. kpeli) ki renkli bir eit iek (DS, VIII, 3041) kp evlei: (< T. kp + Yun. avlki + T. -i; < ET. kp; Nianyan, 258) bk. evlek mantar (TBAS, 194) kpkran: (< T. kp + kran) Gelincik iei (DS, VIII, 3041) kr: (< ? ) bk. brtlen (TBAS, 194)

464

krdan otu: (< Fr. cure-dent + T. otu) bk. di otu (TBAS, 194) kre iei: (< Ar. kure + T. iei) Globularia trlerine verilen genel ad (TBAS, 194) krkas: (< Lat. curcas; MBTS, 2, 1830) Stleengillerden, meyve ekirdekleri zehirli bir bitki, Jatropha curcas, (Hint fst), (TS, 2, 1441) krmez: (< ? ) bk. brtlen (TBAS, 194) krt: (< Hak. krt; Clauson, 738; < OT. krt kerestelik bir tr aa; Glensoy, II, 606) Dalk ve kayalk yerlerde yetien, siyah zm gibi meyveleri olan salam kerestelik bir aa (DS, VIII, 3046) kr: (< ? ) Bir eit sert aa (DS, VIII, 3047) kseen: (< T. kseen; MBTS, 2, 1831) bk. kstm otu (TS, 2, 1442) kskt: (< Fr. cuscute) it sarmagillerden, ince uzun ipliksi saplaryla, asma, baklagiller ve baz meyve aalarna sarlarak onlar smren, klorofilsiz bir asalak bitki, Cuscuta, (eytansa), (TS, 2, 1442; DS, VIII, 3051) kstm: (< T. kstm) Eflatun renkli bir eit boru iei (DS, VIII, 3051) kstm otu: (< T. kstm + otu) Baklagillerden, dokunulduunda yapraklar prsyen bir bitki, Mimosa pudica, (kseen, kstm), (TS, 2, 1442; DS, VIII, 3051) kne: (< Ar. kun; Eren, 276) Kara burak (TS, 2, 1443; DS, VIII, 2980; TaS, IV, 2778) kte: (< ? ) Bir eit salatalk, yaban hyar (DS, VIII, 3053; DS, XII, 4579)

465

ktkt kiraz: (< ktkt ses taklidi sz + Yun. kerasi) Bir eit sert kiraz (DS, VIII, 3054) ktner: (< Yun. kukunaria) Siyah am, kknar (DS, VIII, 3054) ktk: (< T. ktk; Glensoy, II, 607; MBTS, 2, 1834), (And. Az.: ktk) Lahana (DS, VIII, 2982, 3055) ktk mantar: (< T. ktk + Yun. manitari + T. -) Yal aa ktkleri zerinde ve gruplar hlinde yetiir. Yenen bir trdr, Pholiota mutabilis, (TBAS, 194) ktr: (< T. ktr) Olmu karpuz (DS, VIII, 3055) kvr: (< ? ) Dayankl ve uzun boylu bir eit aa (DS, VIII, 3056) -Llbada: (< Yun. lapato = EYun. lapathon; Nianyan, 260; < Blg. loboda; Eren, 277), (And. Az.: alabada, alapata, ilbada, ilibadabi) Karabudaygillerden, dere kylarnda, sulak ayrlarda kendiliinden yetien, ok yllk, otsu ve yapraklar sebze olarak kullanlan bir bitki, Rumex petientia, (TS, 2, 1445; TBAS, 195; DS, I, 172, 197; DS, VII, 2517, 2522) lden: (< Far. lden), (And. Az.: ildan) Ldengillerden, Akdeniz lkelerinde yetien tyl ve genellikle yapkan yaprakl, beyaz veya pembe iekli, reinesi hekimlikte kullanlan bir bitki, Cistus creticus, (TS, 2, 1446; DS, VII, 2519) ldengiller: (< Far. lden + T. -giller) ki eneklilerden, yapraklar basit, karlkl ya da almal dizilili, iekleri er dii, nsal simetrili, Akdeniz lkelerinde yetien, lkemizde doal olarak 5 cins ve 28 trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, otsu ya da alms bitkiler (TS, 2, 1446; BTS, 408) ldin: (< kk belli deildir; MBTS, 2, 1837; Nianyan, 260), (And. Az.: ledin) amgillerden, 50-60 m kadar ykseklikte olan, kn yapraklarn dkmeyen, Dou

466

Karadeniz blgesi dalarnda yetien, dz gvdeli, kozala aaya doru sarkk, kerestesi ve reinesi ok beenilen, am trne ok yakn bir orman aac, Picea orientalis, (TS, 2, 1446; TBAS, 195; DS, IX, 3070; DS, XII, 4523) lahana: (< Yun. lahano = EYun. lakhanon; Nianyan, 260; < Yun. laxano; Eren, 278), (And. Az.: ilaane, ilahana, ilahna, ilana, nahana, nahma, nahna) Turpgillerden, gz ve k sebzesi olarak yetitirilen ve birok tr olan otsu bir bitki, kelem, Brassica oleracea, (TS, 2, 1449; BTS, 409; DS, VII, 2517; DS, IX, 3234; DS, XII, 4602; AAT, 42; E A, 155; ETA, II, 370; Gaz.A., III, 506; KMYA, 310; OAAD, 247; TAYA, 24, 63; UA, 126; ZBK A, 187) lle: (< Far. lle) Zambakgillerden, Trkiyede 18 kadar yabani tr yetien, yapraklar uzun ve mzraks, iekleri kadeh biiminde, trl renkte, soanl, otsu, ok yllk, bir ss bitkisi, Tulipa Gesneriana, (TS, 2, 1451; TBAS, 195; DS, IX, 3061; AAT, 5; ADYA, 345; Erz. .A., III, 210; GD AT, 20; K A, 269; OAAD, 53, 96, 250; ST AT, 121, 123) lle aac: (< Far. lle + T. aac) Manolyagillerden, ana yurdu Gney Amerika olan, iekleri lleye benzeyen bir ss aac, Liriodendron tulipifera, (TS, 2, 1451) lamsan: (< ? ) Ekin tarlalarnda kendiliinden yetien ve srlara yedirilen, havuca benzer yabanl bir bitki (DS, IX, 3062) lap: (< lap ses taklidi; MBTS, 2, 1849) Taze incir (DS, IX, 3064) lapa: (< T. lapa ses taklidi) Denizin dibinde yetien ve beyaz iek aan bir bitki (DS, IX, 3064) lapaza: (< Lat. lapaza) Yapraklar uzun ve enli bir bitki (DS, IX, 3065) lapaza iei: (< Lat. lapaza + T. iei) Kuzeydou Anadolu dalarnn rutubetli, glgeli ve kayalk yerlerinde yetien, yapraklar uzun sapl ve alt ksm beyazmtrak

467

tyl, ok yllk, rizomlu, otsu ve beyaz iekli bir bitkidir, Petasites albus, (TBAS, 196; DS, IX, 3065) lapra: (< ? ) Kara, sulu ve tatl bir eit zm (DS, IX, 3066) lastik aac: (< Fr. lastique + T. aac) Kauuk (TS, 2, 1454) ltanya: (< Fr. latania Karaip dilinden) Baz trleri evlerde ss bitkisi olarak yetitirilen, baz trlerinden de dokumalk iplik elde edilen bir tr palmiye, Latania rubra, (TS, 2, 1455) latr: (< ? ), (And. Az.: latir, latur) 1. Yonca, 2. Bezelye (DS, IX, 3067) Latin iei: (< z. is. Latin + T. iei) Latin ieklerinden, kalkan biiminde yuvarlak yaprakl, sar ve krmz iekli bir ss bitkisi, Tropeoalum, (TS, 2, 1456) lavanta iei: (< t. lavanda + T. iei) Ballbabagillerden, mavi veya mor iekleri koku sanayiinde kullanlan, tabanda alms, siyahms mor renkli iekleri olan, Akdeniz kkenli bir bitki, Lavandula angustiflia, (TS, 2, 1456; BTS, 412) lavantin: (< t. lavantin) Lavanta ieinin bir baka tr (TS, 2, 1457) lazotu: (< ? ) bk. lzut (DS, IX, 3069) lzut: (< Dankoff Ermenice lazut corn biimiyle birletirmi, Lazca lazudi ve Mingrelce lazeti karlklarn da vermitir; Eren, 280), (And. Az.: lazt, lazot, lazotu, lazud) Msr (TS, 2, 1458; DS, IX, 3069; EYAD, 236; KBAYA, 198) leblebi iei: (< Far. lebleb + T. iei) bk. lmez iek (TBAS, 197) leylk: (< Ar. leylk), (And. Az.: leyla, leylah, leyleyh, seylak) Zeytingillerden, koni durumunda toplanm, beyaz, eflatun veya pembe renkte, gzel kokulu iekleri olan, kn yaprak dken, park ve bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen, kuvvetli kokulu,

468

kk bir aak, Syringa vulgaris, (devrinti), (TS, 2, 1462; TBAS, 197; BTS, 415; DS, IX, 3075; DS, X, 3598; AVA, 335; Erz. .A., III, 212) leylekaya: (< Ar. la la + T. aya; < Ar. la la leylek; Nianyan, 265)

Kuruyunca incecik saplar kendi zerinde kvrlan saatiei bitkisi (DS, IX, 3075) leylekburnu: (< Ar. la la + T. bur(u)nu) Uzun yapraklarnn ular kuruduktan sonra kvrlarak leylek gagasna benzeyen yabanl bir ot (DS, IX, 3075) leylekgagas: (< Ar. la la + ? gaga + T. -s) bk. inelik (TBAS, 197) leylim otu: (< Ar. leylim + T. otu) bk. yalanc srgan (TBAS, 197) leylim yapra: (< Ar. leylim + T. yapra) bk. yalanc srgan (TBAS, 197) leylingi: (< ? ) Bir eit dut (DS, IX, 3075) lif kaba: (< Ar. lf + T. kaba) Kabakgiller familyasndan, dii iekleri tek, meyveleri ok lifli olan, olgunlatktan sonra banyo sngeri gibi kullanlan bir bitki, Luffa cylindrica, (BTS, 416) lifor: (< ? ), (And. Az.: ilfar, ilifar, lifar) 1. Dada yetien, sama byklndeki meyveleri yenilebilen kk bir aa 2. Meneke, 3. Zambak (DS, VII, 2521; DS, IX, 3078) liken: (< Fr. lichen ~ EYun. leikhen < leikhein; Nianyan, 266) Bir mantarla bir su yosununun ortak yaamasyla ortaya kan bitkilerin genel ad (TS, 2, 1464) lil: (< ? ) Su yosunu (DS, IX, 3079) lilpar: (< ? ) Sulak yerlerde yetien, ok yllk, otsu ve sar iekli bir bitkidir, Caltha polypetala, (TBAS, 198)

469

limon: (< Far. lmn / Ar. leymn; Eren, 281; Nianyan, 266), (And. Az.: iliman, leymun, lymun, lumun) Turungillerden, lkemizin Akdeniz ve Ege blgelerinde yetien, C vitamini bakmndan olduka zengin meyveleri olan, 3-5 m ykseklikte, kn yapraklarn dkmeyen, beyaz iekli bir aa, Citrus limonum, (TS, 2, 1466; BTS, 417; DS, VII, 2525; DS, IX, 3093; DA, 131, 164; Gaz.A., III, 477; GD AT, 294; K A, 275, 313; ST AT, 131; TAYA, 12, 21) limonelmas: (< Far. lmn / Ar. leymn + T. elmas) Bir eit elma (DS, IX, 3079) limonnanesi: (< Far. lmn / Ar. leymn + Ar. nan + T. -si) Melissa officinalis, oul otu (DS, IX, 3079) limon otu: (< Far. lmn / Ar. leymn + T. otu) Kn yapraklarn dken, salkm iekli bir aak, Lippia citriodora, (TS, 2, 1466) linlingara: (< ? ) Kk, kara bir eit zm (DS, IX, 3080) livik: (< ? livik), (And. Az.: nevik, nivik, nunuk, nnk, nnnk) Msr yaprana benzeyen yapraklarnn tad eki ve buruk olan, yemei yaplan bir eit ot (DS, IX, 3080, 3253, 3257; AA, 147) livikerii: (< ? livik + T. erii) Byk ve eki bir eit erik (DS, IX, 3081) livin: (< ? ) Yaban pancar, paz (DS, IX, 3081) livon: (< ? ) Mezarlk otu (DS, IX, 3081) lobelya: (< Lat. Lobelia Alman botanikisi Matthias de Lobelin adndan; MBTS, 2, 1873), (And. Az.: libye, labiye, lobbak, lobik, lobiye, lobya, lobiya, lbye) Salkm durumunda mavi iekleri bulunan bir veya ok yllk Kuzey Amerika bitkisi, Lobelia, (TS, 2, 1469; DS, IX, 3057, 3081; DS, IX, 3078; DS, XII, 4580; Erz. .A., III, 212)

470

lolaz: (< ? ), (And. Az.: lavlaz, lehaz, levaz, levlaz, levles, levlez, leylaz, leyvaz, lolas, lolaz, loloz, lovlaz, loylaz, lle, llez, lvlez, lylez, luvaz, lles, llez, sylez) 1. Taze ya da kuru fasulye, brlce, 2. Bezelye (DS, IX, 3083; DS, X, 3684; DS, XII, 4580; EYAD, 236; Gaz.A., III, 480; GD AT, 242, 295; UA, 125) lousa iei: (< Yun. losa + T. iei) Yapraklar genellikle kalp biiminde, iekleri pipo grnnde olan ve baz trlerinin kkleri tedavide kullanlan, ok yllk, otsu bitkiler, Aristolochia, (TBAS, 198) lousa otu: (< Yun. losa + T. otu) ki eneklilerden, iekleri koyu kahverengi ve pis kokulu, trmanc bir bitki, Aristolochia, (TS, 2, 1470) lousa otugiller: (< Yun. losa + T. otu + -giller) Yapraklar basit, almal, iekleri er dii, nsal ya da tek simetrili, anak yapraklar birleik, ta yapraklar az ya da hi olmayan, ovaryum alt durumlu, kapsl tipi meyveleri olan, yatk, srnc, otsu ya da odunsu bitkiler (BTS, 421) lokko: (< lokko < lok ses taklidi) Ham incir (DS, IX, 3084) lokurdak: (< T. lokurdak) Beyaz renkli bir eit zm (DS, IX, 3084) longur: (< langr; MBTS, 2, 1848) Patates (DS, IX, 3086) loparmudu: (< T. lop + Far. emrd + T. -u) Yazn yetien, sar renkli ve sulu bir armut eidi (DS, IX, 3087) lop incir: (< T. lop + Far. encr) ri ve yumuak bir tr incir (TS, 2, 1472) lotus: (< Lat. lotus < Yun. lotos) Nilfer cinsinden birok bitkiye verilen genel ad (TS, 2, 1472) lover: (< ? ) Bir metre uzunluunda, yeil ve byk yaprakl, kokulu, tazeyken hayvanlarn yemedii bir bitki (DS, IX, 3088)

471

lozi: (< ? ) Zerdalinin tatl ve gzel kokulu bir eidi (DS, IX, 3088) lggiye: (< ? ) Sardunya denilen iek (Gaz.A., III, 481) lrotu: (< Far. lr + T. otu) Su kylarnda biten gzel grnl bir ot (DS, IX, 3093) Lbnan sediri: (< z. is. Lbnan + Far. sedr + T. -i) bk. sedir (BTS, 578) llk: (< llk < Far. lle; MBTS, 2, 1880), (And. Az.: lalik, lolik, lollik) Domates (DS, IX, 3061, 3085, 3095) lzi: (< ? ) Karaaa (DS, IX, 3096) -MMacar (I): (< z. is. Macar) Kk taneli krmz buday (DS, IX, 3098) Macar (II): (< z. is. Macar) Koyu sar renkli, stnde krmz benekler olan fasulye (DS, IX, 3098) Macar biberi: (< z. is. Macar + Yun. pipri + T. -i) Hafif ac krmz biber (TS, 2, 1478) Macar zm: (< z. is. Macar + T. zm) bk. ber (TaS, I, 512) maez: (< ? ) ok olgunlam, ekimi zm (DS, IX, 3100) mar: (< ? ) Ekin tarlalarnda kendiliinden yetien dikenli bir ot (DS, IX, 3100) madman oyna: (< Erm. matutak + T. -n + oy(u)na) bk. kuekmei (TBAS, 190) madmak: (< Erm. matutak; Eren, 285), (And. Az.: badma, badmak, badmalak, badima, badima, madamak, madk, madmala, madmalah, madmalak, madmana,

472

madnak, madimak, madmalak, maduk, madumah, mardmalak) lkbaharda krlarda yetien, ufak yeil yaprakl, spanak gibi yenilen, ok yllk, srnc, otsu ve pembe iekli bir bitki (TS, 2, 1481; TBAS, 199; DS, IX, 3101; DS, II, 467; DS, XII, 4439; AAT, 240; BYA, 130; ETA, II, 361; Ka.Y.A., 60, 279) madik: (< Erm. madik; MBTS, 2, 1890) Kara zm (DS, IX, 3102) madrap: (< ? ) ncir (DS, IX, 3102) maara: (< Ar. me re; MBTS, 2, 1893) Tarlalarda kendiliinden biten, krmzl beyazl iekler aan, kkleri ok yaylan yabanl bir bitki (DS, IX, 3103) mazinelmas: (< Far. mazin + T. elmas; < Far. ma z kabuklu meyvelerin ii; MBTS, 2, 1895) Orta byklkte ve oval biimli, temmuz ortalarnda olgunlaan bir eit elma (DS, IX, 3104) mahlep: (< Ar. maleb), (And. Az.: merhep) Glgillerden, nohut byklnde yemii olan, meyve ve dallar zel kokulu, 6-10 m yksekliinde, beyaz iekli bir aa, Prunus mahaleb, (TS, 2, 1486; TBAS, 200; DS, IX, 3169) mahlu: (< Ar. malc; MBTS, 2, 1904), (And. Az.: mala, mal, mahla, mal) 1. Arpaya benzeyen bir eit kabuklu buday, 2. Pamuk (DS, IX, 3105, 3113; DS, XII, 4583) mahmude: (< Ar. mamde) bk. mahmude otu (TS, 2, 1486) mahmude otu: (< Ar. mamde + T. otu) St rengi veya soluk sar renkli iekleri olan, ok yllk, kaln kkl ve otsu bir bitki, Convolvulus scammonia, (TS, 2, 1486; TBAS, 200) mahmur iei: (< Ar. mamr + T. iei) idem (TS, 2, 1487)

473

mahmuz iei: (< Ar. mihmez/mihmz + T. iei) ki enekliler familyasndan Akdeniz blgesinde yetien krmz, pembe veya beyaz iekler aan iki yllk otsu bir bitki, Centranthus, (TS, 2, 1487) mahraba: (< ? mahra + T. ba; < ? mahra; MBTS, 2, 1907), (And. Az.: marhaba) Mor renkli bir eit zm (DS, IX, 3106; 3129) mahunya: (< Fr. mahonia botaniki Mc Mahonun adndan) ki eneklilerden, iekleri sar renkte, kokulu ve salkm durumunda olan, kklerinden sar boya karlan bir ss bitkisi, Mahonia, (TS, 2, 1488) maki: (< t. macchi; TS, 2, 1492) Kurakla dayankl alms bitki topluluklarnn oluturduu Akdeniz Blgesine zg bitki topluluklar (TS, 2, 1492; BTS, 425) mala: (< Far. mle; MBTS, 2, 1923) Msr (DS, IX, 3107) malaa: (< ? ) Ebegmeci (DS, IX, 3111) malatura: (< t. pomidoro/pomodoro; Tietze, 274) Biimi dereotuna ok benzeyen, tad deiik bir bitki (DS, IX, 3111) maler: (< ? ) Bir eit yaban pancar (DS, XII, 4584) malham: (< ? ) ubatta ekilen buday (DS, IX, 3113) malkadn: (< Ar. ml + Sod. kadn) st saman renginde, ii beyaz, kaln kkl, yenilebilir bir eit mantar (DS, IX, 3113) Malta erii: (< z. is. Malta + T. erii) 1. Glgillerden bir aa, yeni dnya, Eriobotrya japonia, 2. Bu aacn erik byklndeki, iri ekirdekli, sar renkli, sulu ve mayho yemii (TS, 2, 1496) maltepe: (< Ar. ml + T. tepe) Yenilen bir eit mantar (DS, IX, 3114)

474

malto: (< manto < Fr. manteau < Lat.; MBTS, 2, 1936) ok byk bir eit patates (DS, IX, 3114) malyar: (< ? ), (And. Az.: malyer) Yaylalarda yetien bir eit mee (DS, IX, 3114) mamak: (< mamak < kabak) 1. Yenilen yumru kkl bir bitki, 2. Kabak (DS, IX, 3115) mamk: (< ? ), (And. Az.: mamu, mamuk, memik) 1. Yaban erii, da erii, 2. Bir eit kara zm (DS, IX, 3115, 3159) mamza: (< Ar. mmez; MBTS, 2, 1927) Beyaz iekli, kk yaprakl, kk kesilince st gibi suyu kan yabanl sarmak (DS, IX, 3115) mamula: (< ? ) Krmz meyveleri bulunan bir diken aac (K AT, 152, 334) manamk: (< ? ), (And. Az.: manank, mananuh) bk. hardal otu (TBAS, 200) mancana: (< t. manzenilla) Stleengillerden, Antil Adalarnda yetien, ok zehirli bir aa, Manzenilla, (TS, 2, 1499) mancarlk: (< Erm. banjar + T. -lk) nce yaprakl, ince kkl bir eit labada (DS, IX, 3118) mandadili: (< ? manda + T. dili; < manda kk belli deildir; MBTS, 2, 1929) Bir eit kakts, kaynanadili (DS, IX, 3119) mandaerii: (< ? manda + T. erii) ri, mor renkli, ii sar, gzel kokulu ve yumuak bir eit erik (DS, IX, 3119) mandakula: (< ? manda + T. kula) bk. camuskula (TBAS, 200) mandalak: (< ? ) 1. Yer elmas, 2. Yabanl havu (DS, IX, 3120)

475

mandalina: (< Fr. mandarine turungillerden in kkenli bir meyve < mandarin eskiden inli ynetici snfna mensup kii < Hind. mantri danman, mstear < Sans. mantra Eskiden in ynetici snf yelerinin giydii portakal rengi giysiden dolay; Nianyan, 277) 1. Turungillerden, portakala ok benzeyen bir aa, 2. Bu aacn tatl, kokulu, lezzetli meyvesi, Citrus nobilis, (TS, 2, 1499) mandana: (< ? ) Su kaba (DS, IX, 3120) manduru: (< ? ) Maydanoz (DS, IX, 3121) mango: (< Port. manga) Hint kiraz (TS, 2, 1501) mani: (< ? ) Kk fndk (DS, IX, 3123) Manisa llesi: (< z. is. Manisa + Far. lle + T. -si) Dn ieigillerden, korularda, krlarda yetien, ok yllk, paral yaprakl, byk iekli ve otsu bitkiler, Anemone pulsatilla, (TS, 2, 1502; TBAS, 201) manolya: (< Fr. magnolia Pierre Magnolun adndan) 1. Manolyagillerden, yapraklar almak, iri ve parlak yeil renkte bir ss aac, 2. Bu aacn ok iri, beyaz ve limon kokusunda, gzel iei, Magnolia grandiflora, (TS, 2, 1502; BTS, 428) manolyagiller: (< Fr. magnolia + T. -giller) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, manolya gibi ou gzel kokulu bitkileri iine alan familya (TS, 2, 1502) mantar: (< Yun. manitari < EYun. amanites; Eren, 287; Nianyan, 279), (And. Az.: mansur) Mantarlardan, iinde zehirlileri de bulunan, emeleri bir gvde ve bunun stnde bir apka biiminde gelimi, klorofil tamayan ilkel bitkilerin genel ad, Fungi, (TS, 2, 1502; TBAS, 201; DS, IX, 3125; E A, 207; K A, 233) mantar aac: (< Yun. manitari + T. aac) Turungillerden, kerestesi ok gzenekli, sngerimsi, ak sar renkli bir aa, Phelloderidron amurerse, (TS, 2, 1503)

476

mantar meesi: (< Yun. manitari + Far. ba + T. -si) Bat Akdeniz blgesinde yetien bir tr mee, Quercus suber, (TS, 2, 1503) mant: (< mantu in-Kore kkenli bir kelime; MBTS, 2, 1935) 1. Kasmpat, 2. ebboy (DS, IX, 3125) mant iei: (< in. mantu + T. iei) bk. lmez iek (TBAS, 220) mantr: (< ? ) Mart inciri (DS, IX, 3126) mantik: (< ? ) Hayvana yedirilen dikenli bir eit ot (DS, XII, 4586) mantuvar: (< ? ), (And. Az.: mantvar, mantvar) Kulak arsn geirmek iin kullanlan, iekleri gzel kokulu ve sar renkli bir kr bitkisi (DS, IX, 3126) manuk: (< ? ) Maydanoz (DS, IX, 3126) mara: (< ? ) 1. Sararm hyar, 2. Kaln, sert kkl, ekilmi tarlalara zarar veren bir ot, ayrk otu (DS, IX, 3126) maralotu: (< Mo. maral + T. otu; < Mo. maral dii geyik; MBTS, 2, 1938) Kayalklarda, dere kylarnda biten, yenilen bir eit ot (DS, IX, 3127) maranta: (< Fr. maranta Botaniki Bartolemeo Marantann adndan) Zencefilgiller familyasndan, gzel yapraklarndan dolay ss bitkisi olarak yetitirilen, Amerika yerlilerinin ok yaralarn iyiletirmede kullandklar, Maranta arundinacea denen cinsinin kk yumrularndan ararot isimli niasta elde edilen bir tropikal iklim bitkisi (MBTS, 2, 1938; K AT, 249, 334) mardal: (< ? ) Dalarda biten, kara renkli yabanl zm (DS, XII, 4586) mare: (< ? ) Brtlen (DS, IX, 3128)

477

margarita: (< Fr. marguerite < Lat.; MBTS, 2, 1939) bk. beyaz papatya (TBAS, 201) margarit iei: (< Fr. marguerite < Lat. + T. iei) bk. beyaz papatya (TBAS, 201) margul: (< ? ) Havu (DS, IX, 3129) marseni: (< ? ) Kuburnu aac (DS, IX, 3130) marsvan otu: (< Far. merzbn + T. otu; < Far. merzbn; MBTS, 2, 1942) (And. Az.: barsama otu, mansmana, marsama otu, marseme, marsma, marsmana, merseme) Birleikgillerden bir cins kokulu bitki, Tanacetum balsamita, (TS, 2, 1508; TBAS, 44; 201; DS, IX, 3125, 3170) marsili: (< ? ) Patates (DS, IX, 3130) mart yemii: (< Lat. martius + T. yemii) bk. Frenk inciri (TBAS, 202) marul: (< Yun. maruli ~ Lat. amarulla < amarus; Nianyan, 281; < Yun. maruli; Eren, 288), (And. Az.: marl, marol, mrul) Birleikgillerden, geni ve uzun olan yeil yapraklar taze olarak yenilen, bir veya ok yllk, beyaz stl ve sar iekli otsu bitkiler, Lactuca sativa, (TS, 2, 1509; TBAS, 202; BTS, 430; Gaz.A., III, 487; Ka.Y.A., 22, 171; KYA, 199, 225, 250; T YA, 310) marulcuk: (< Yun. maruli + T. -cuk) bk. pleme (TS, 1, 503) marzvat: (< ? ) Beyaz, oval taneli, sert bir eit zm (DS, IX, 3131) mast iei: (< Yun. maste + T. iei) kzgz (TS, 2, 1513) masura: (< Yun. masuri; MBTS, 2, 1950), (And. Az.: masra) Kk hyar, kabak (DS, XII, 4587; ST AT, 252)

478

masura kam: (< Yun. masuri + ? T. kam + T. -) bk. karg (TBAS, 202) masusaelmas: (< ? masusa + T. elmas), (And. Az.: maasuselmas) Kn yetien, krmz renkli, dayankl, eki bir eit elma (DS, IX, 3097, 3133) ma: (< Ar. m; MBTS, 2, 1950), (And. Az.: mar) Baklagillerden, yenilebilen bir bitki, Phaseolus aureus, (TS, 2, 1513; DS, IX, 3130, 3133; DS, XII, 4587; EYAD, 236) maun: (< Amerika yerlilerinin dillerinden) Tespih aacgillerden, Hindistan ve Hondurasta yetien byk bir orman aac, Swietenia mahagoni, (TS, 2, 1516) mavi cincile: (< Ar. m + ? cincile) Genken koyu mor renkli, yalannca solan, yenen bir trdr, Laccaria amethystina, (TBAS, 202) mavi kantaron: (< Ar. m + Yun. kentauron) Birleikgillerden, baharda buday tarlalarnda mor renkli iekler aan bir bitki, belemir, peygamber iei, Centaurea cyanus, (TS, 2, 1517) mavi ldin: (< Ar. m + ? ldin) amgiller familyasndan, ana vatan Kuzey Amerika olan, her dem yeil, yapraklar mavimsi yeil, 30 m kadar boylanabilen, park ve bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen bir tr, Picea pungens, (BTS, 431) maya: (< Far. mye; MBTS, 2, 1959) ncir (DS, IX, 3139) maya aac: (< Far. mye + T. aac) Meyvelerinden yemek ya karlan bir tr hurma aac, Elaels, (TS, 2, 1517) maya iei: (< Far. mye + T. iei) Peynir mayas yaplan iek (DS, IX, 3139) mayana: (< ? ) Anason (DS, IX, 3140; Gaz.A., III, 490) maya otu: (< Far. mye + T. otu) bk. maya iei (DS, IX, 3139)

479

mayasl otu: (< Ar. m-yesl + T. otu; < Ar. m-yes l; MBTS, 2, 1959) bk. altn otu (BTS, 431) maydanoz: (< Yun. makedonesi; TS, 2, 1518; Eren, 290), (And. Az.: badnos, badnoz, bahdeniz, bahtenes, bahtenis, bahteniz, bahtunez, bakdanos, baktenis, behteniz, bektenis, bodns, maadans, mdans, madenis, mdinoz, madunus, madns, madanos, maydanos, maydunus) Maydanozgillerden, 50-80 cm ykseklikte, ufak yeil yaprakl, zel kokulu iki yllk otsu bir bitki, Petroselinum crispum, (TS, 2, 1518; BTS, 431; DS, II, 467; DS, II, 489; DS, IX, 3100; DS, XII, 4582; BYA, 114; DA, 165; Erz. .A., III, 214; ETA, II, 361; EYAD, 231; Gaz.A., III, 67; GD AT, 264; Ka.Y.A., 24, 35, 279; KMYA, 61, 312; KYA, 164; OAAD, 250; SA, 137, 214; TAYA, 12; UA, 96) maydanozgiller: (< Yun. makedonesi + T. -giller) Ayr anak yaprakl iki eneklilerden, iekleri emsiye durumunda olan, anason, kereviz, maydanoz ve kimyon gibi bitkileri iine alan, lkemizde 97 cins ve 400 kadar trle temsil edilen, bir, iki ya da ok yllk, otsu, nadiren alms bitkiler (TS, 2, 1518; BTS, 431) maye: (< Far. mye) Domates (DS, IX, 3140) mays iei: (< Lat. maius + T. iei) ayrlarda biten, sar iekli, yaralarn iyiletirilmesi iin yak gibi kullanlan bir bitki (DS, IX, 3141) mays dikeni: (< Lat. maius + T. dikeni) Krlarda kendiliinden biten, glgillerden, ieinin tomurcuklar tespih tanesine benzeyen, gvdesinin ii yumuak z ile dolu bir bitki (DS, IX, 3141) mays papatyas: (< Lat. maius + Yun. papadia + T. -s) bk. papatya (TBAS, 222) maza armudu: (< Ar. ma + Far. emrd + T. -u) Bir armut eidi (AA, 145) maz: (< Far. mz; Eren, 291) Servigiller familyasndan, yapraklar karlkl ya da arpraz pulsu ve kiremit dizilili, srgnleri ikin, kozalaklar dikdrtgenimsi veya

480

konik, pullar ince ve bklebilen, her pulda be kadar tohum olan, yaprak dkmeyen al ya da aaklar, Thuya, (TS, 2, 1520; BTS, 432; DS, IX, 3145) maz meesi: (< Far. mz + ba + T. -si) Kayngiller familyasndan, 1-6 m kadar boylanabilen, yaprak dken, gen dallarnn Cynips gallea tinctoria adl bcek tarafndan sokulmasyla ikin mazlar oluan, % 40 orannda tanen ieren, birok sanayi dalnda kullanlan, kk aa ya da allar, Quercus infectoria, (BTS, 432) maz otu: (< Far. mz + T. otu) Erkek incir ieklerinin (maz) dii incirin ieklerini dllemesi iin dii incirin dallarna aslr. Maz ad verilen erkek ieklerin dii incire aslmasnda bu bitkinin gvdesi ip gibi kullanlmaktadr. Bundan dolay maz otu denilmitir, Juncus gerardi, (Duran, 223-229) mazl: (< Far. mz + T. -lk) Bir eit iek (DS, IX, 3145) meikli: (< ? meik + T. -li) Ttnlerin dibinde biterek onlar kurutan asalak bir ot (DS, IX, 3148) mede: (< ? ) Salkm byk, taneleri dank bir eit zm (DS, IX, 3149) medik: (< ? ) Gvdesi 15 cm kadar uzunlukta, 3-10 iek durumlu, krlarda biten, ok yllk, yapraklar dikenli ve iekleri morumsu krmz renkli olan bir bitki, Cirsium rhizocephalum, (TBAS, 203; DS, IX, 3149) medine: (< z. is. Medine) Kna iei (DS, IX, 3149) mekke: (< z. is. Mekke), (And. Az.: meke, mekge, meki) Msr bitkisi ve tanesi (DS, IX, 3152; DS, XII, 4590) mekrikarmudu: (< ? mekrik + Far. emrd + T. -u) Sar renkli, kk yaz armudu (DS, IX, 3153)

481

melek otu: (< Ar. melek + T. otu) Maydanozgillerden, 70-200 cm ykseklikte, su kenarlarnda yetien, iekleri yeilimtrak beyaz, ok yllk, kaln kkl bir bitki, Angelica sylvestris, (kekire), (TS, 2, 1528; TBAS, 203) melendere ayvas: (< ? melendere + Far. biy + T. -s) Bir okka arlnda bir eit ayva (DS, IX, 3155) melesir: (< ? ) Mrver aac (DS, IX, 3156) meletre: (< ? ), (And. Az.: meltre) Dereotuna benzeyen ve yenilen bir bitki (DS, IX, 3156, 3158) melevcen: (< ? ), (And. Az.: melevien, melocan, melvcan) Eflatun renginde kk iekler aan, tespih tanesi byklndeki meyveleri krmz, yapraklarndan dolma, ince dallarndan yumurta ile kavrularak yemek yaplan dikenli bir ot (DS, IX, 3156) melike: (< Ar. melike; MBTS, 2, 1994), (And. Az.: meliki) Krmz renkli, gzel kokulu bir eit zm (DS, IX, 3157) meliki: (< Ar. melik), (And. Az.: melki) am ve al diplerinde biten, krmz renkli, yenilen bir eit mantar (DS, IX, 3157) melisa: (< Yun. melissa; Eren, 291) Oul otu (TS, 2, 1529) melles: (< kk bulunamamtr; MBTS, 2, 1993) Sulu ve ekimsi yaz elmas (DS, IX, 3158) mencekibuday: (< ? menceki + T. buday) ri taneli ve baa krmz bir eit buday (DS, IX, 3159) mendek: (< ? ), (And. Az.: mendeyh) 1. Baldran otu, 2. lkbaharda krlarda kendiliinden biten, srgana benzer, orbas yaplan bir ot (DS, IX, 3160; Erz. .A., III, 223)

482

mendi: (< ? ) 40-120 cm ykseklikte, d kabuu soyularak z yenilen, tad ve kokusu gzel, iki yllk, otsu ve beyaz iekli bir bitkidir, Chaerophyllum macropodum, (TBAS, 204; DS, IX, 3160) mendilimelek: (< Far. mendil-i melek) Birka renkli yapraklar iek gibi duran bir bitki (DS, IX, 3160) meneke: (< Far. benefe < OFar. vanavak; Nianyan, 288; Tietze, 313; MBTS, 2, 2001), (And. Az.: beneve, benve, benye, meleke, melmee, menefe, meneme, meneve, menve, mineve) Menekegillerden, mor renkli, gzel kokulu iei olan, baz kltr formlar ss bitkisi olarak kullanlan, bir veya ok yllk otsu bitki, Viola tricolor, (TS, 2, 1532; TBAS, 204; DS, II, 628; DS, IX, 3158; DS, IX, 3162; AAT, 241; DA, 165; Erz. .A., III, 224; ETA, II, 556; Gaz.A., III, 493; GD AT, 14; K A, 363; K AT, 211, 335; Kr.Y.A., 292, 489; OAAD, 88, 128, 251; SA, 45, 193; ST AT, 64, 90, 91, 118; T YA, 246; TaS, IV, 2803) menekegiller: (< Far. benefe + T. -giller) Yapraklar almal dizilite, tekli ya da kmeler hlinde iekleri olan, er dii, nsal simetrili, ta ve anak yapraklar 5 paral, ovaryum st durumlu, kapsl ya da bakka tipi meyveleri olan, lkemizde meneke cinsi ve bu cinse ait 22 trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, otsu, nadiren trmanc al formundaki bitkiler (TS, 2, 1532; BTS, 436) meneke gl: (< Far. benefe + gul + T. -) Trmanc, kk iekli bir gl, Rosa chinensis, (TS, 2, 1532) meneke kk: (< Far. benefe + T. kk) bk. domuzara (TBAS, 204) menendiarmudu: (< Far. menend + Ar.- + Far. emrd + T. -u) Yazn yetien yeil renkli, olgunlatka sararan bir eit armut (DS, IX, 3161) menengi: (< kk bulunamamtr; MBTS, 2, 1993), (And. Az.: melange, melenck, melencyh, melengi, melengi, melenki, melenk, mellenge, mellengi, meneg,

483

meneki, menenge, menengi, meneng, mene, menevi, menev, meni, merengi, merlenge, merlengi, mine) Gen srgnleri pazarlarda satlan, 6 m kadar ykselebilen ve kn yapraklarn dken bir aa veya aak, Pistacia terebinthus, (TBAS, 205; TS, 2, 1528; DS, IX, 3155, 3161; Erz. .A., III, 222) menevit: (< ? ) Kestane (DS, IX, 3162) menevrek: (< ? ), (And. Az.: lenevrek, menevrik, mendevrek) Hyar (DS, IX, 3072, 3162) mengen: (< ? ) 1. Sonbaharda ekilen buday, 2. avdar (DS, IX, 3162) menize: (< ? ) Domates (DS, IX, 3164) mentir: (< ? ), (And. Az.: mentur) ebboy (DS, IX, 3165) mera bitkileri: (< Ar. mer + T. bitkileri) Meralarda kendiliinden yetien ve suni olarak yetitirilen, yem deeri olan veya olmayan tm bitki trleri (TS, 2, 1535) mercan: (< Ar. mercn < br.; MBTS, 2, 2011; Nianyan, 290) Bir eit fasulye (DS, IX, 3166) mercan aac: (< Ar. mercn < br. + T. aac) Fasulyegillerden, scak lkelerde yetien, iekleri parlak krmz, trmanc bir ss bitkisi, Erythrina, (TS, 2, 1536) mercan iei: (< Ar. mercn < br. + T. iei) Mercan isimli iekten esinlenerek yapld iin halk arasnda ayn isimle bilinen iek (Aksan, Trkenin Gc, 60; www.akmb.gov.tr) mercankk: (< Far. merzeng) Ballbabagillerden, kk yaprakl, gzel kokulu bir saks bitkisi, ile, merzeng, Origanum majorana, (TS, 2, 1536)

484

mercan otu: (< Ar. mercn < br. + T. otu) Karanfilgillerden, nemli yerlerde yetien, yapraklar karlkl, iekleri beyaz, ok yllk otsu bir bitki, Sagyna procumbens, (TS, 2, 1536) mercanzm: (< Ar. mercn < br. + T. zm) Tanesi ve ekirdei kk, beyaz zm (DS, IX, 3166) mercimek: (< Far. mercmek; Nianyan, 290), (And. Az.: marcimag, mcimek, mercmek) 1. Baklagillerden, mavimsi, beyaz, eflatun iekleri olan, bir yllk ve otsu bir tarm bitkisi, 2. Bu bitkinin, besin deeri yksek, ufak, yeil veya kahverenkli, yuvarlak ve yassca tohumu, yasmk, Lens culinaris, (TS, 2, 1537; BTS, 437; AAT, 43; ADYA, 337; AVA, 192; EYAD, 56, 80; Gaz.A., III, 491; GBAA, 44; GD AT, 242, 296; KBAYA, 144, 145, 199; KMYA, 163; KYA, 200; SA, 135, 184; TAYA, 12; T YA, 237, 400) meri: (< ? ), (And. Az.: meni) 1. Beyaz, iri taneli, ekirdekli zm, 2. Al, iri taneli kiraz (DS, IX, 3169; ST AT, 252) merki: (< ? ) Yenilen, zehirsiz bir eit mantar (DS, IX, 3170) mersin: (< Yun. mirsini < EYun. myrton; Nianyan, 291) Mersingillerden, 5 m kadar ykselebilen, Gney ve Bat Anadolu dalarnda yetien, yapraklar yaz k yeil kalan, beyaz iekli bir aa, Myrtus communis, (TS, 2, 1540; TBAS, 206) mersingiller: (< Yun. mirsini + T. -giller) ki eneklilerden, mersin, karanfil, okaliptus gibi yapraklar almak, iekleri genel olarak talkm durumunda bulunan trl bitkileri iine alan bir familya (TS, 2, 1541) meryemana asmas: (< z. is. Meryem + T. ana + asmas) bk. ak asma (TS, 2, 1541) meryemana dikeni: (< z. is. Meryem + T. ana + dikeni) bk. deve dikeni (TS, 2, 1541)

485

meryemanaeldiveni: (< z. is. Meryem + T. ana + eldiveni) an ieinin bir tr, Companula medium, (TS, 2, 1541) meryem otu: (< z. is. Meryem + T. otu) bk. ac yavan (TBAS, 207) merze: (< Far. merz; MBTS, 2, 2020) Kfteye konulan, ho kokulu, ince uzun yaprakl bir eit bitki (DS, XII, 4592) mesir otu: (< Ar. mes r + T. otu) Anason (DS, IX, 3172; TBAS, 207) meskenye: (< ? ) Mercimek (DS, IX, 3172) mestan: (< Far. mestn) ok kk kavun (DS, XII, 4593) mee: (< Far. ba; Eren, 293) Kayngillerden, yz kadar tr arasnda, k yaz yapraklarn dkmeyenleri de bulunan, kerestesi dayankl bir orman aac, Quercus, (TS, 2, 1544; TBAS, 207; AAT, 7; ADYA, 252; E A, 150; GD AT, 34; Ka.Y.A., 181; K AT, 33, 52; KYA, 214; OAAD, 85) mee buru: (< Far. ba + T. bur < Sans. marica/marca + T. -u) 50 cm kadar ykselebilen, kn yapraklarn dken, zellikle mee ve kestane trlerinin zerinde yaayan yar asalak bir bitkidir, Loranthus europaeus, (TBAS, 207) mee iei: (< Far. ba + T. iei) Kasmpat (DS, IX, 3172) mee mantar: (< Far. ba + Yun. manitari + T. -) bk. tavukbaca mantar (TBAS, 207) mevzek otu: (< ? mevzek + T. otu) 30-100 cm ykseklikte, iki yllk, yumuak tyl, kirli mavi iekli ve otsu bir bitki, Delphinium staphisagria, (TBAS, 207) meyan kk: (< ? meyan + T. kk; < ? meyan baka bir dilden gelmi olabilir; Tietze, 360; < bataki b- sesi benzeme sonunda m-ye evrilmitir; Eren, 294)

486

Fasulyegillerden, 30-60 cm ykseklikte, tys yaprakl, mavimsi, mor iekli, tatl olan toprak alt blmleri hekimlikte ve serinletici ikilerin yapmnda kullanlan, ok yllk otsu bir bitki, Glycyrrhiza glabra, (TS, 2, 1551; TBAS, 208; DS, II, 672; DS, IX, 3205; Gaz.A., III, 120) meydan: (< Ar. meydn ; MBTS, 2, 2054) Bir tr iek (TS, 2, 1552) meyhaneci otu: (< Far. meyne + T. ci + otu) obandd (TS, 2, 1553) meyremhurt: (< z. is. Meryem + Far. urd; < Far. urd; MBTS, 2, 1299) Nane (DS, XII, 4593) meyve: (< Far. mva, mayva; Eren, 294), (And. Az.: meyma, meyva) Bitkilerde iein dllenmesinden sonra yumurtaln gelimesiyle oluan tohumlar tayan organ, yemi (TS, 2, 1553; BTS, 441; AAT, 73; AVA, 246; DA, 131, 165; Erz. .A., III, 227; ETA, II, 271; EYA, 137; Ka.Y.A., 194; K A, 301; K AT, 65; ST AT, 253; T YA, 304) meyve aac: (< Far. mva + T. aac) Meyve veren aa (TS, 2, 1554) mezarlk otu: (< Ar. mezr + T. -lk + otu) ok yllk, otsu, plak ve beyaz iekli bir bikti. Bu ad Dou Anadolu Blgesinde kullanlmaktadr, Telephium imperati, (TBAS, 208) mezarlk servisi: (< Ar. mezr + T. -lk + Far. serv + T. -si) bk. ad servi (BTS, 6) mezarlk zamba: (< Ar. mezr + T. -lk + Ar. zanba + T. -) bk. ssen (TBAS, 208) mezla: (< ? ) Dalarda yetien, uzun, kerestesinden yaplarda yararlanlan bir eit aa (DS, IX, 3177) mezmeze: (< ? mez + meze) Sert kabuklu, zerinde dilim biiminde izgiler olan bir eit kavun (DS, IX, 3177)

487

mrkarmudu: (< ? mrk + Far. emrd + T. -u) Bir yan ak sar, bir yan krmz, karanfil gibi kokan, ii kumlu bir eit armut (DS, IX, 3180) mhtepesi: (< Far. m + T. tepesi) bk. mhtepesi mantar (DS, IX, 3182) mhtepesi mantar: (< Far. m + T. tepesi + Yun. manitari + T. -) apkas kzlms sar renkli, ii beyaz renkte, ayrlarda birou bir arada yetien ve yenen bir mantar, Merasmius oreades, (TBAS, 208; DS, IX, 3182) mkba: (< Far. m + T. ba) bk. mhtepesi mantar (TBAS, 208) mrgl: (< ? ) Patates (DS, IX, 3186) mrk: (< ? ) 1. Domates, 2. Marul (DS, IX, 3187) msr: (< Ar. mir; TS, 1390), (And. Az.: misir) Budaygillerden gvdesi kaln, yapraklar byk, boyu yaklak 2 m olabilen, erkek iekleri tepede salkm durumunda, dii iekleri yaprakla gvde arasnda koan biiminde olan, zellikle Karadeniz Blgesinde tohumlar iin kltr yaplan bir bitki ve bu bitkinin koan zerindeki taneli rn, Zea mays, (TS, 2, 1557; BTS, 442; DS, IX, 3203; AA, 63, 76, 146; AAT, 242; AVA, 193; E A, 125, 134; Erz. .A., III, 229; Gaz.A., III, 497; GBAA, 32, 33; Ka.Y.A., 280; K A, 227; K AT, 69, 204; KMYA, 171; Kr.Y.A., 38, 396; KYA, 197, 219; OAAD, 76, 125; SA, 173, 215; T YA, 238, 254; ZBK A, 127, 189) msr anasonu: (< Ar. mir + Yun. anison + T. -u) bk. di otu (TBAS, 208) msr baklas: (< Ar. mir + Ar. b il + T. -s) bk. domuz baklas (TBAS, 208) msr dars: (< Ar. mir + T. dars) Msr, msr buday (Gaz. A., III, 497) Msr ful: (< z. is. Msr + Ar. fl + T. -) bk. Hint ful (TS, 1, 997) Msr yasemini: (< z. is. Msr + Far. ysemen + T. -i) bk. yasemin (TBAS, 209)

488

msml aac: (< Far. msml + T. aac; < Far. msml temiz, pak ey; MBTS, 2, 2064) Mrver aac (DS, IX, 3191) mka: (< ? ) Yaz armudu (DS, IX, 3192) mkat: (< ? ) Ebegmeci iei (DS, IX, 3192) mm: (< Ar. mimi; Eren, 295) Kays veya zerdali (TS, 2, 1559; DS, XII, 4597; ADYA, 215, 363; Gaz.A., III, 499) mihra: (< ? ) Brtlen (DS, IX, 3197) milkide: (< ? ) Salatas yaplan bir eit ot (DS, IX, 3199) mikoz: (< Fr. mycose) Mantar (TS, 2, 1561) mimoza: (< Fr. mimosa) Baklagillerden, 15 m kadar boylanabilen, iekleri sar ve baz trleri beyaz veya meneke renginde, yapraklar akasya yaprana benzeyen bir ss bitkisi, Mimosa (TS, 2, 1566; BTS, 448) mindira: (< ? ) Mrver aac (DS, IX, 3200) mine iei: (< Far. min + T. iei) Mine ieigillerden, yapraklar karlkl ve oymal, iekleri baak durumunda alacal, mavi veya meneke renginde, sap drt keli olan trl bir bitki, Verbana, (TS, 2, 1567) mine ieigiller: (< Far. min + T. iei + -giller) Bitiik ta yaprakl iki eneklilerden, mine iei ve benzeri trleri iine alan bir bitki familyas (TS, 2, 1567) mini: (< Fr. mini; MBTS, 2, 2078) amlarn ide byklndeki meyvesi (DS, IX, 3201)

489

minime: (< ? ) itlembik (DS, IX, 3201) minkiri: (< ? ) Bir eit bitki (DS, IX, 3201) miravulcan: (< ? ) Baharda sren filizleri yenilen bir eit diken (DS, IX, 3202) mircilik: (< ? ) Devetaban bitkisi (DS, IX, 3202) mirtmirt: (< mirt + mirt ses taklidi), (And. Az.: murmut, mrmt) 1. Hayvanlarn ok sevdii kk bir ot, 2. Armudun k, 3. Diken (DS, IX, 3188, 3203; DS, XII, 4600) miski: (< Ar. misk; MBTS, 2, 2084) 1. Pembe renkli, gzel kokulu bir eit zm, 2. Eki limon (DS, IX, 3203) miskicearmut: (< Ar. misk + T. ce + Far. emrd) Yumurta biiminde ve byklnde, gzel kokulu bir eit armut (DS, IX, 3203) miskielmas: (< Ar. misk + T. ce + elmas) Kk, tatl, gzel kokulu, sar bir eit elma (DS, IX, 3203) misk soan: (< Ar. misk + T. soan) bk. mklm (TBAS, 209) mislibuday: (< Ar. mis + T. -li + buday) Krmz buday (DS, IX, 3203) mis zm: (< Ar. misk + T. zm) Kokulu zm (TS, 2, 1571) misvak: (< Ar. misvk; Nianyan, 300) Kuzey Afrika, ran ve Hindistanda yetien dikensiz kk bir aa, Salvadora persica, (TS, 2, 1571) mikat: (< Ar. mikt; MBTS, 2, 2086) Sardunya iei (DS, IX, 3204) mitik: (< ? ) Yldziei ve bitkisi (DS, IX, 3204)

490

miyasl: (< ? ) Bir eit zm (DS, IX, 3206) molo: (< ? ), (And. Az.: moloa) Ebegmeci (DS, IX, 3208) mor: (< Erm. mor/morm karadut veya brtlen ~ HAvr. *moro- karadut, brtlen; Nianyan, 303) Patlcan (DS, IX, 3209) mora: (mora < Erm. mor/morm) 1. Brtlen, 2. Yaban ilei (DS, IX, 3209) moramk: (mora < Erm. mor/morm + T. -mk) Bahe evresinde it yerine kullanlan, mor renkli meyveleri olan allar (DS, IX, 3210) morba: (< Erm. mor/morm + T. ba) bk. da smbl (TBAS, 209) morca: (< Erm. mor/morm + T. ca) bk. gz idemi (TBAS, 209) morca sprge: (< Erm. mor/morm + T. ca + sprge) Pembe iek aan, boz renkli, sprge yaplan bir eit ot (DS, IX, 3210) mor iek: (< Erm. mor/morm + T. iek) 20-75 cm ykseklikte, bir yllk, otsu ve koyu mor renkli iekli bir bitkidir. Sivas blgesinde, iekleri yourt orbalarna renk vermek iin kullanlr, Consolida orientalis, (TBAS, 209) mor dut: (< Erm. mor/morm + Far. tt) bk. dut (TBAS, 210) mormeneke: (< Erm. mor/morm + Far. benefe), (And. Az.: mormeni, mor menik, morminik) Rengi mora alan bir tr meneke (TS, 2, 1577; DS, IX, 3210; DS, IX, 3210; TBAS, 210) mor salkm: (< Erm. mor/morm + T. salkm; < T. salkm < sarkm < sark-; Clauson, 826) Baklagillerden, salkm durumunda mavi, mor, beyaz, pembe renkli iekler aan, 20 metreye kadar uzayabilen ok yllk bir sarmak, Wisteria sinensis, (TS, 2, 1577)

491

morabla: (< Erm. mor/morm + Lat. salvia) Krda yetien, suyu mayasl iyiletirmekte kullanlan, adaayna benzer bir eit ot (DS, IX, 3210) moruk (I): (< Erm. mruk; MBTS, 2, 2095) Leylk (DS, IX, 3210) moruk (II): (< Erm. mruk) 1. Bir eit diken, 2. Sazlk yerlerde yetien, mavi iekli bir eit ot (DS, IX, 3210) muhabbet iei: (< Ar. meabbet + T. iei) Muhabbet ieigillerden, ekleri yeilimtrak beyaz, gzel kokulu bir ss bitkisi, Reseda odorata, (TS, 2, 1583) muhabbet ieigiller: (< Ar. meabbet + T. iei + -giller) Yapraklar almal, basit ya da paral, anak ve ta yapraklar serbest ya da bazen olmayabilen, kapsl ya da bakka tipi meyveleri olan, ovaryum st durumlu, boya ve parfmeri sanayiinde kullanlan ve ss bitkisi olarak da yetitirilen, dnyada 6 cins ve 75 trle, lkemizde ise muhabbet iei cinsi ve bu cinse ait 13 trle temsil edilen bir familya (TS, 2, 1583; BTS, 457) mum aac: (< Far. mm + T. aac; < Far. mm; Eren, 297) Scak lkeler ile Kuzey ve Bat Avrupada yetien bir tr mum palmiyesi, Myrica cerifera, (TS, 2, 1591) mum iei: (< Far. mm + T. iei) ki eneklilerden, gzel kokulu, emsiye biiminde kk beyaz iekler aan, etli yaprakl, sarlc, otsu, iki veya ok yllk bir ss bitkisi, Cerinthe minor ve Cerinthe retortra, (TS, 2, 1591; TBAS, 210) mum palmiyesi: (< Far. mm + Fr. palmier + T. -si) Ilman blgelerde yetien, gvdesi boyunca 1 cm kalnlnda bir mum katman bulunan, yapraklar hurma yaprana benzeyen bir aa, Cerexylon andicola, (TS, 2, 1591) mumuzak: (< ? ) Krda biten dikenli bir bitkinin brtlene benzeyen krmz meyvesi (DS, IX, 3219) murmurik: (< ? ) Brtlen (DS, IX, 3221)

492

murt: (< Yun. murto; Eren, 298) Mersin aac (TS, 2, 1593) mumula: (< Yun. mespilon) Glgillerden, olgunlap rdkten sonra yenilebilen, yuvarlak, mayho, buruk ve be ekirdekli meyvesi olan, 2-3 m ykseklikte, dikenli, kk bir aak, Mespilus germanica, (TS, 2, 1595; BTS, 459; DS, XII, 4600; Ka.Y.A., 195) mutrum: (< ? ) Bir eit armut (DS, IX, 3226) mut zm: (< z. is. Mut + T. zm) ekirdei kolay ezilen siyah ve gevrek bir eit zm (DS, IX, 3226) muz: (< Ar. mz; Nianyan, 310) Muzgillerden, tropik ve subtropik blgelerde doal olarak yetien, kendine zg ho kokulu, tatl, besleyici, kaln kabuklu, uzun meyvesi olan, tek enekli ve ok yllk bir bitki, Musa sapientum, (TS, 2, 1599; BTS, 459) muzgiller: (< Ar. mz + -giller) Scak blgelerde yetien, zellikle muzlar iine alan bir enekliler familyas (TS, 2, 1599) muzkurt: (< ? ) Palamut (DS, IX, 3226) mbarek dikeni: (< Ar. mbrek + T. dikeni) bk. evketibostan (TBAS, 210) mbarek otu: (< Ar. mbrek + T. otu) Birleikgillerden, sar iekli, bir yllk ve otsu bir bitki, Cnicus benedictus, (TS, 2, 1600) mge: (< Fr. muguet < EFr. mugue/musc; Nianyan, 312) nci iei (TS, 2, 1603) mhliye: (< Yun. mukhlia; MBTS, 2, 2193) Adana blgesinde yetitirilen ve yapraklar sebze olarak kullanlan bir bitki, Corchlorus olitorius, (TS, 2, 1604)

493

mhrsleyman: (< Far. mhr-i Sleyman) Kuzey Anadoluda orman ve allklar altnda bulunan, 3080 cm yksekliinde, tysz, ok yllk ve otsu bir bitki, Polygonatum multiflorum, (boumluca otu), (TS, 2, 1604; TBAS, 210) mltme: (< Ar. mltemi parlak, parlayan; MBTS, 2, 2204) Bir eit ot (DS, IX, 3228) mlye: (< ? ) Domates (DS, IX, 3228) mml: (< ? ) Gelincik iei (DS, IX, 3228; TBAS, 211) mrdee: (< ? ) bk. akdiken (TBAS, 211) mrdm erii: (< ? mrdm + T. erii; < mrdm kk belli deildir; MBTS, 2, 2222) Reeli veya hoaf yaplan bir cins kk ve kara erik (TS, 2, 1610) mrdmk: (< kk belli deildir; MBTS, 2, 2222), (And. Az.: mordik, rdmk) Baklagillerden, yazn ekilen, otsu ksm hayvan yemi olarak kullanlan, bir yllk, beyaz, ak mavi veya mor iekli bir bitkidir, Hyrus sativus, (TS, 2, 1610; TBAS, 211; DS, IX, 3210, 3221, 3229; DS, XI, 4068; TaS, IV, 2822) mrver: (< kk belli deildir; MBTS, 2, 2227) Hanmeligillerden, 410 m ykseklikte, yapraklar karlkl, demet durumundaki beyaz ieklerinden hekimlikte yararlanlan, meyvesi zeytine benzer bir aak, Sambucus nigra, (TS, 2, 1612; TBAS, 211) mekkire: (< ? ) Kukonmaz otu (DS, IX, 3231) mgl: (< Ar. mkil; MBTS, 2, 2249) bk. dede gl (TBAS, 211) mk: (< Ar. misk) Gzel kokulu, dikenli bir ot (DS, IX, 3231)

494

mkle: (< kkenini bilmiyoruz) Kalnca kabuklu, iri ve uzun taneli bir eit zm (Eren, 298) mklm: (< Lat. muscarimi) Smblgillerden, 10-20 cm ykseklikte, ilkbaharda kayalklarda biten, sarmtrak renkli iekleri gzel kokan, yumrulu ve otsu bir bitkidir, Muscari muscarimi, (TBAS, 211; DS, IX, 3231) -Nnamazbozan: (< Ar. nemz + T. bozan) Erelti otu trnden bir bitki (TS, 2, 1629) namzam: (< ? ), (And. Az.: namzan) Bir eit pancar (DS, IX, 3238) nanahan: (< ? ) 10-70 cm ykseklikte, bir yllk, otsu ve beyaz iekli bir bitki. Urfa blgesinde yetitirilir ve meyveleri, gaz sktrc ve st arttrc olarak kullanlr, Trachyspermum ammi (TBAS, 213) nane: (< Ar. nan; MBTS, 2, 2300; Nianyan, 321) Ballbabagillerden, rutubetli yerlerde yetien, fndks tip meyveleri olan, lkemizde 7 trle temsil edilen, yapraklar sapsz, iekleri beyaz veya meneke renginde, trl, ok yllk ve otsu bir kltr bitkisi, Mentha piperita, (TS, 2, 1631; TBAS, 213; BTS, 462; AVA, 176; TAYA, 12) nane iei: (< Ar. nan + T. iei) bk. mor iek (TBAS, 213) nanedal: (< Ar. nan + T. dal) Lahana (DS, IX, 3239) nar: (< Far. nr / enr; Nianyan, 321; MBTS, 2, 2301) Nargillerden, krmzmtrak sar sert bir kabukla rtl, iinde ok sayda krmzmtrak, sulu taneler bulunduran yuvarlak yemii olan, yapraklar karlkl, iekleri byk, koyu krmz renkte, kk bir aa, Punica granatum, (TS, 2, 1632; BTS, 463; AAT, 37; DA, 127; ETA, II, 508; EYA, 98; GD AT, 67; K A, 301; OAAD, 160; TAYA, 13) nar armudu: (< Far. nr + emrd + T. -u) ri, krmz ve sar renkli armut (DS, IX, 3239)

495

narat: (< ? ) am aac (DS, IX, 3239) narbis: (< ? ) Zambak (DS, IX, 3239) narcil: (< Far. narg l; MBTS, 2, 2301) Hindistan cevizi aacnn meyvesi. Farsa nargil kelimesinden gelir. Ttn imekte kullanlan nargile ad da bu kkene baldr. lk nargileler Hindistan cevizi meyvesinden yaplmtr (TBAS, 213) nardin: (< Far. nrdn) Maydanozgillerden, ayrlarda yetien ve hayvanlara yem olarak verilen, baakklar tek iekli kk bir bitki, Eryngium campestre, (TS, 2, 1632) narenc: (< Ar. nrenc) Turun (TS, 2, 1632) narenciye: (< Ar. nrenciyye) Turungiller (TS, 2, 1632) nargiller: (< Far. nr / enr + T. -giller) Yapraklar karlkl ya da kmeler hlinde, basit ve stipulasz, anak yapraklar 5-8 loplu ve krmz, ta yapraklar 5-7 paral, iekleri uta tek ya da kimoz durumlarda, hermafrodit, nsal simetrili, bakka tipi meyvesi olan, meyvesi iin kltr yaplan, dnyada punica cinsi ve bu cinse ait iki trle, lkemizde de nar tr ile temsil edilen familya (BTS, 463) nar gl: (< Far. nr + gul + T. -) Nar aacna benzeyen bir aacn gl gibi olan iei (DS, IX, 3239) narn: (< Ar. nrenc; MBTS, 2, 2302), (And. Az.: narince) Pembe, yuvarlak taneli, tatl bir zm eidi (DS, IX, 3239) nartk: (< ? ) Msr (DS, IX, 3240) narven: (< Far. nrven; MBTS, 2, 2303) Karaaa (TS, 2, 1633)

496

navaan: (< Far. nv ii oyuk ey ve kltme eki e ile nveden (?); MBTS, 2, 2309) iekleri katmerli ve mor renkte olan bir tatula tr, Datura, (TS, 2, 1635) navruz: (< Far. nevrz; MBTS, 2, 2342; Nianyan, 325) Erken ilkbaharda iek aan, yumrulu, ok yllk, mor veya kirli sar iekli, kk ve otsu bitkiler, (TBAS, 214; DS, IX, 3242; AAT, 243; AVA, 338; KMYA, 209; ST AT, 254) naz: (< Far. nz; MBTS, 2, 2309) am aac (DS, IX, 3242) nazar otu: (< Ar. na ar + T. otu) bk. zerlik (TBAS, 214) nazik elmas: (< Far. nzuk + T. elmas) Yazn yetien krmz renkli bir eit elma (DS, IX, 3242) nebat: (< Ar. nebt) Bitki (TS, 2, 1639) nebatat: (< Ar. nebtt) 1. Bitkiler, 2. Bitki bilimi, botanik (TS, 2, 1639) nebi: (< z. is. Nebi), (And. Az.: nevi) Msr (DS, IX, 3242) nebi dede: (< z. is. Nebi + T. dede) bk. dmk (Gaz.A. III, 209) nedrebol: (< ? ) nce kabuklu zm (DS, IX, 3243) neferlik: (< Ar. nefer + T. -lik) Byk yaprakl, tad buruk bir ot (DS, IX, 3243) nefirne: (< nefirne < Far. nef r boru; MBTS, 2, 2324), (And. Az.: nfrne) Ufak salkml, kk taneli, pek beenilmeyen zm (DS, IX, 3244; DS, XII, 4607) nemisa: (< Lehe. niemcy; MBTS, 2, 2328) Ayekadn fasulyesi (DS, IX, 3246) nemnem: (< Far. nem + nem) Byk yaprakl, sar iekli bir eit nane (DS, IX, 3246)

497

nemnem otu: (< Far. nem + nem + T. otu) Boaz arlarna kar kullanlan, ok yllk, otsu ve pembe iekli bir bitkidir, Ballota saxatilis, (TBAS, 214) nemse kimyonu: (< Lehe. niemcy + Ar. kemmn + T. -u; < Lehe. niemcy; MBTS, 2, 2328) bk. Frenk kimyonu (TBAS, 214) nergis: (< Far. nergis < EYun. narkissos < narke; Nianyan, 324; MBTS, 2, 2331), (And. Az.: nargoz, nargz, nergiz) Nergisgillerden, 20-80 cm ykseklikte, iekleri ayr veya bir kk sap zerinde emsiye durumunda, almadan nce bir yenle rtl bulunan ve baz trlerinde beyaz, bazlarnda sar renkte, sularda yetien, yumrulu, soanl ve ok yllk bir ss bitkisi, Narcissus, (TS, 2, 1646; TBAS, 214; BTS, 467; DS, IX, 3239; AVA, 255; E A, 188; Erz. .A., III, 241; EYAD, 39; GD AT, 169; OAAD, 94; ST AT, 28, 255) nergisgiller: (< Far. nergis + T. -giller) Bir eneklilerden, nergis, fulya, kardelen gibi ou kk ve kokulu iekleri iine alan bir bitki familyas (TS, 2, 1646) nergis zamba: (< Far. nergis + Ar. zanba + T. -) Soanla retilen, iri ve gzel iekli bir ss bitkisi, Amaryllis, (gzelhatun iei), (TS, 2, 1646) nevbetik: (< Far. nevbet + T. ik) Papatya (DS, IX, 3248) nevruz otu: (< Far. nevrz + T. otu) ki eneklilerden, 5060 cm ykseklikte, iekleri aslanazna benzeyen, tad glikozit sebebiyle i sktrc olarak kullanlan, trl renkte, ok yllk bir kr bitkisi, Linaria vulgaris, (TS, 2, 1650; TBAS, 215) nezle otu: (< Ar. nezle + T. otu) bk. pirekapan (TS, 2, 1651) nilfer: (< Far. nlfer; Nianyan, 326; Eren, 300) Nilfergillerden, yapraklar yuvarlak ve geni, iekleri beyaz, sar, mavi, pembe renkte, durgun sularda veya havuzlarda yetien bir su bitkisi, Nymphea, (TS, 2, 1654; TBAS, 215)

498

nilfergiller: (< Far. nlfer + T. -giller) ki eneklilerden, rnek bitkisi nilfer olan bir familya (TS, 2, 1654) ninemelmas: (< nene ocuk dilinde + T. -m + elmas; < nine; MBTS, 2, 2352) Temmuzda olgunlaan, yuvarlak ve kepekli bir eit elma (DS, IX, 3252) niasta buday: (< Far. nieste + T. buday) Kaplcay andran, ufak taneli, niastas ok, dalk yerlerde yetien bir buday tr (TS, 2, 1656) nohut: (< Far. nud; Nianyan, 327), (And. Az.: nd, noht, nohot, nohud, nout, noud, nout, nufut) Baklagillerden, 20-40 cm ykseklikte, birleik telek yaprakl, iekleri sarmtrak renkte, yuvarlak taneli, meyvesi baklams, bol niastal, otsu bir bitki, Cicer arietinum, (da nohudu), (TS, 2, 1659; TBAS, 215; BTS, 469; AA, 111; AAT, 244; ADYA, 314; AVA, 210; E A, 129, 130; GBAA, 44; GD AT, 242; Ka.Y.A., 232, 280; KBAYA, 145; KMYA, 158, 227; Kr.Y.A., 413; OAAD, 147; SA, 24, 111, 170; ST AT, 185; TAYA, 12; ZBK A, 150, 163, 189) norzerii: (< ? norz + T. erii) Sar ve ac bir eit erik (DS, IX, 3255) nuteir soan: (< ? nuteir + T. soan), (And. Az.: loteir soan) bk. ada soan (TBAS, 198, 216) nuzlaotu: (< ? nuzla + T. otu) Kayalarn atlak ve oyuklarnda biten, dieti hastalnda kullanlan bir eit ot (DS, XII, 4606) -Oofris: (< Fr. ophrys < Yun. ophrus) Salepgillerden, iekleri sinek, rmcek gibi birtakm bcekleri andran, yumrulu, otsu bir bitki, Ophrys, (TS, 2, 1671) olakkaras: (< T. olak + karas; < ET. o lak < oul; Nianyan, 331; MBTS, 3, 2378) Kara zm (DS, IX, 3267) olakkula: (< T. olak + kula) bk. kuzukula (TBAS, 217)

499

olanelmas: (< T. olan + elmas; < ET. o lan < oul; Nianyan, 331; < ET. oul + (a)n; Eren, 304) Yaban glnn fndk byklndeki krmz renkli meyvesi (DS, IX, 3268) olanotu: (< T. olan + otu) Az ve karn arlarn geirmek iin kullanlan bir eit yabanl ot (DS, IX, 3268) oul otu: (< T. oul + otu; < ET. o ul; Nianyan, 331) Ball babagillerden, 20150 cm ykseklikte, tpta yapraklarndan yararlanlan ok yllk ve otsu bir bitki, kovan otu, melisa, Melissa officinalis, (TS, 2, 1672) ounduruk: (< T. oul+duruk ?; MBTS, 3, 2379) Taze am (DS, IX, 3270) oharan: (< ? ) bk. tilkikuyruu (TBAS, 217) okalipts: (< Fr. eucalyptus < Yun.) Mersingillerden, asl yurdu Avustralya olan, boyu 100 myi aabilen, topran suyunu ekerek yerin bataklk duruma gelmesini nleyen bir aa, Eucalyptus globulus, (TS, 2, 1673) okcl: (< T. okul) Bir ot (AA, 148) okluk: (< T. okluk) Bir eit saz, kam (DS, IX, 3275) okume: (< Lat.) Afrikada yetien, kerestesi parlak, z odunu mor, d odunu pembe renkli bir aa, Aucoumea, (TS, 2, 1676) oltu otu: (< ? oltu + T. otu; < oltunun kk bulunamamtr; MBTS, 3, 2388) bk. pire otu (TBAS, 217) on bir aylk: (< T. on + bir + aylk) bk. uha iei (TS, 2, 1686) orakerii: (< T. orak + erii; < or ak; MBTS, 3, 2395) Mrdmerii (DS, IX, 3286)

500

orakgran: (< T. orak + kran) Ekinle birlikte tarlada biten sivri yaprakl, sert kkl bir eit ot (DS, XII, 4614) orkide: (< Fr. orchidee < Yun.) Salepgillerden, ieklerinin gzellii dolaysyla camlklarda yetitirilen birtakm bitki trlerinin ortak ad (TS, 2, 1694) orman: (< T. or+man; MBTS, 3, 2397; Nianyan, 335) Brtlen aac (DS, IX, 3288; DS, XII, 4615) orman gl: (< T. orman + Far. gul + T. -) Avrupa, Asya dalarnda yetien aelyaya benzer bitki (TS, 2, 1694) ormangzeli: (< T. orman + gzeli) Kk lahana kkne benzeyen, zsuyu yakc bir ot (DS, IX, 3288) orman liforu: (< T. orman + ? lifor + T. -u) bk. ay zm (TBAS, 217) orman ligarbas: (< T. orman + Yun. ligarba + T. -s) bk. ay zm (TBAS, 217) orman sarma: (< T. orman + sarma) bk. duvar sarma (TBAS, 217) ortanca: (< Lat. hortensia) Takrangillerden, krmz, pembe veya mor renkli ieklerini yaz banda aan, glgelik yerlerde yetitirilen bir ss bitkisi, Hydrangea hortensia, (TS, 2, 1700) oruka: (< ? ) Taze msr (DS, IX, 3290) orum: (< ? ), (And. Az.: oram, orm) 1. Ekinler arasnda yetien bir eit zararl bitki, 2. Bir buday eidi, 3. Karamuk bitkisi (DS, IX, 3286, 3288, 3290) orun: (< ET. orun; MBTS, 3, 2403) Yuvarlak, kaln kabuklu, suyu az bir zm eidi (DS, IX, 3290)

501

Osmanl llesi: (< z. is. Osmanl + Far. lle + T. -si) XVI-XVIII. yzyllar arasnda stanbulda elde edilmi olan ve 1500 kadar adlandrlm eidi bulunan lle formlarna verilen genel ad. Osmanl dneminde bu lle eidine lle-i Rm ad veriliyordu. Biz bu ad, bu eitlerin Osmanl dneminde ve yalnz stanbulda yetitirilmesine dayanarak stanbul llesi olarak evirmeyi uygun bulduk (TBAS, 217) osurgangl: (< T. osurgan + Far. gul + T. -; < ET. osurmak, Clauson, 251; Nianyan, 336) Krlarda yetien, pis kokulu, sar iekli bir eit bitki (DS, XII, 4615) osuruk aac: (< T. osuruk + aac) Yapraklar pis kokulu bir aa, aylandz (DS, IX, 3291) osuruk iei: (< T. osuruk + iei) lkbaharda krlarda yetien, beyaz iekli, pis kokulu bir bitki (DS, IX, 3291) ot: (< ET. ot; Eren, 310; Clauson, 34; Nianyan, 336) Toprak stndeki blmleri odunlamayp yumuak kalan, ilkbaharda bitip, bir iki mevsim sonra kuruyan kk bitkilere verilen ortak ad (TS, 2, 1702; AAT, 56; BYA, 130; E A, 129; ETA, II, 289; EYAD, 164; GD AT, 91; KBAYA, 84; K A, 167; K AT, 207; OAAD, 15, 80; SA, 155; T YA, 254) otam: (< T. ot + Ar. am) bk. rek otu (TBAS, 218) ot ay: (< T. ot + in. ay + T. -) bk. da ay (TBAS, 218) oterii: (< T. ot + erii) ok erken olgunlaan tatl bir eit erik (DS, IX, 3293) otkk: (< T. ot + kk) Pancar (DS, IX, 3293) oturak (I): (< T. otur-ak; MBTS, 3, 2406) Armutla ahlat arasnda, tad ekimsi bir armut eidi (DS, IX, 3296)

502

oturak (II): (< T. otur-ak), (And. Az.: olturak) am fidan (DS, IX, 3296; DS, XII, 4612) oturakfasulyesi: (< T. oturak + Yun. fasulia + T. -si) Bir eit fasulye (DS, IX, 3297) ovaca: (< ? T. ova + T. -ca; < ? ET. ova kk kesin olarak belli deildir; MBTS, 3, 2408) Bir eit kara armut (DS, XII, 4617) ova nergisi: (< ? T. ova + Far. nergis + T. -i) Ak ya da sar iek aan kr zamba (DS, XII, 4617) oya iei: (< ? Mo. oya + T. iei; < ? Mo. oya; MBTS, 3, 2409) Koyu meneke veya pembe renkte iekler aan ss bitkisi, Lagerstroemia indica, (TS, 2, 1708) oymalk: (< T. oymalk) Dolmalk biber (DS, IX, 3302) oymal yaprak: (< T. oymal + yaprak) Mee yapra gibi kenarlar girintili kntl olan yaprak (TS, 2, 1709) ozuga: (< ? ) Tropikal Afrika ve ormanlk alanlarda yetien ince dokulu bir aa tr, Saccoglottis gabonensis, (TS, 2, 1714) -d aac: (< Ar. d < Hinte. + T. aac; MBTS, 3, 2416) Dulaptal otugillerden, scak lkelerde yetien, din trenlerde yaklan ve yanarken gzel koku veren, tropik blgelerde yetien, odunu ve kabuu ho kokulu bir aa, Aquilaria agallocha, (TS, 2, 1716) rek otu: (< T. ()rek + otu) Al ot (DS, IX, 3317) m: (< T. rm) nce dallarndan sepet rlen, yapraksz bir eit yabanl aa (DS, IX, 3319)

503

r otu: (< T. r + otu; < ET. gr sr, blk; MBTS, 3, 2419), (And. Az.: gr otu) bk. canavar otu (TBAS, 219; DS, XII, 4621) kselek: (< Yun. iksia + T. -lek) Elma, armut aalarnda grlen ve hastalk yapan bir ot, kse otu (DS, IX, 3326) kse otu: (< Yun. iksia + T. otu) kse otugillerden, elma, armut, hlamur, kiraz, erik gibi aalarn dallar zerinde asalak olarak yaayan, zme benzer yemi veren, saplarndan kse otu karlan zararl bitki, Viscum album, (TS, 2, 1722; BTS, 497; DS, IX, 3326) kse otugiller: (< Yun. iksia + T. otu + -giller) Tasz iki eneklilerden, allar ya da aalar zerinde yar parazit olarak yaayan, meyveleri tekli ve eriksi yapda olup yapkan bir madde ile kapl olan, her dem yeil bir familya (TS, 2, 1722; BTS, 498) ksrk otu: (< T. ksrk + otu; < ks++r+mek ses taklidi; MBTS, 3, 2420) Gvdesi pullarla kapl, sar iekli, ekin tarlalar iin zararl, ok yllk ve otsu bir bitki, Tussilago farfara, (TS, 2, 1722) kszali: (< T. ksz + z. is. Ali; < ET. gsz < g + -sz; Eren, 314) bk. kszolan (DS, IX, 3327) kszce: (< T. kszce) idem (ksz idemi), (DS, IX, 3326) ksz idemi: (< T. ksz + idemi) bk. kszce (DS, IX, 3327) kszolan: (< T. ksz + o(u)lan) ideme benzer, beyaz ya da mor iek aan bir kr iei, kardelen (DS, IX, 3327) kszolan idemi: (< T. ksz + o(u)lan + idemi) Afyon bitkisi (DS, IX, 3327) ksz iei: (< T. ksz + iei) bk. gz idemi (TBAS, 219)

504

kz baklas: (< T. kz + Ar. b il + T. -s; < ET. kz; Glensoy, II, 668; < kz Kkeni karktr. Nmeth, Clauson ve Menges Toharcadan geldiini dile getirmi; Ramstedt ise Altayca *pk-r biiminden ktn ileri srmtr; Eren, 315) Bir eit yabanl bakla (DS, XII, 4623) kzdili: (< T. kz + dili) Srdili (TS, 2, 1723) kzgbei: (< T. kz + gbei) Krlarda, dalarda kendiliinden biten bir al ve bunun krmz renkli, kk yuvarlak meyvesi (kzgt), (DS, IX, 3328; DS, XII, 4623) kzgt: (< T. kz + gt) 1. bk. kzgbei, 2. Kzlck (DS, IX, 3328) kzgz: (< T. kz + gz) Birleikgillerden, sar renkte, papatyay andrr bir iek ve onun bitkisi, srgz, mast iei, arnika, Arnica montana, (TS, 2, 1723) kzkt: (< T. kz + kt) Yapraklar boz renkli ve kozalarnn ii bo olan, yalnz odunundan yararlanlan bir aa (DS, IX, 3328) kzpr: (< T. kz + prei) bk. srkuyruu (TBAS, 220) lmez iek: (< T. lmez + iek) Basit ve tyl yaprakl, parlak sar iekleri uzun zaman saklanabilen, zel kokulu, ok yllk ve otsu bir bitki, yayla gl, Helichrysum, (TS, 2, 1726; TBAS, 220; DS, IX, 3330) lmez otu: (< T. lmez + otu) Beyaz, mor veya firfiri iek aan otsu bitki, Xeranthemum, (TS, 2, 1726; AAT, 246) l soan: (< T. l + soan) Mezarlara dikilen mor iekli bir zambak (DS, IX, 3334) mer otu: (< z. is. mer + T. otu) bk. erbeti otu (TBAS, 220)

505

mr iei: (< Ar. mr + T. iei) bk. mr otu (TBAS, 220) mr otu: (< Ar. mr + T. otu) 20 cm kadar ykseklikte, Orta ve Dou Anadolu blgelerinde yetien, dip yapraklar rozet biiminde bir araya toplanm olan, tyl, krmz iekli, iki yllk ve otsu bir bitkidir, Sedum sempervivoides, (TBAS, 220) rmece: (< T. rmece), (And. Az.: mece) Baaklar rg biiminde, krmz ve kk taneli klkl buday (DS, IX, 3334, 3348) trge: (< T. trge) Bir erik cinsi (ST AT, 256) veyikbuday: (< ? veyik + T. buday; < veyik kk belli deildir; MBTS, 3, 3280) veyik renginde, iri taneli, sert bir eit buday (DS, IX, 3363; DS, XII, 4629) vezi: (< T. vez + Ar. -; < T. vez; Eren, 429) Bir eit zm (DS, IX, 3363) z dikeni: (< T. z + dikeni) Dikenli, trmanc ve kn yapraklarn dkmeyen bir bitki, diken otu, Smilax aspara, (TS, 2, 1744) zllk: (< T. zllk) i zl bir eit aa (DS, IX, 3373) -Ppak: (< ? ) Ebegmeci (DS, IX, 3376) pakar: (< ? ) Ormanlarda yetien ve yapraklar hayvanlara yedirilen bir bitki (DS, IX, 3376) pafit: (< ? ) Asmaya benzer, sepet yapmakta kullanlan bir eit bitki (DS, IX, 3377) paflak: (< paf ses taklidi + T. -lak) Akan kan durdurmak iin kullanlan bir eit bitki (DS, IX, 3378) pahe: (< ? ) Patates (DS, IX, 3380)

506

palak: (< ? ), (And. Az.: pala, pala) 30-80 cm ykseklikte, zellikle Dou Anadolu blgesinde yetien, baaklar ss olarak kullanlan, ok yllk ve otsu bir bitki, Stipa hohenackeriana, (TBAS, 221; DS, IX, 3382; DS, IX, 3382) palamut: (< Yun. palamudi; Eren, 322), (And. Az.: balamt, balamut, balemit, boli, palt, palut, pelik, pelit, pelut, plt) Yurdumuzda yetien mee trlerinin uzunca, fnda benzeyen, sert ve przl, bir yksk iinde bulunan, tanen bakmndan zengin meyvesi, (TS, 2, 1754; TBAS, 221; DS, II, 499, 735; DS, XII, 4634; AA, 101; AAT, 205; AAT, 248; AVA, 341; DA, 92, 150; Erz. .A., III, 254; Gaz.A., III, 547; KMYA, 314; ST AT,11, 257; T YA, 299; UA, 128; TaS, V, 3185) palamut meesi: (< Yun. palamudi + Far. ba + T. -si) Kayngiller familyasndan, yurdumuzun bat blgesinde yetien 510 m yksekliinde, yaprak kenarlar dili olan ve kn yapraklarn dken bir mee tr, Valonea, (TS, 2, 1755; BTS, 505) palan: (< Far. pln; MBTS, 3, 2449) Sprge otu (DS, IX, 3383) palmiye: (< Fr. palmier < Lat.; MBTS, 3, 2451; Nianyan, 343) Palmiyegiller familyasndan, 10-15 m boyunda, yuvarlams ve paral yaprakl, yaprak tabanlar kalc, iekleri ikili ya da drtl gruplar hlinde, meyveleri kalp eklinde, ana vatan in ve Japonya olan, Akdeniz ve Ege sahillerinde park ve caddelerde ss bitkisi olarak yetitirilen bir tr aa (kendir palmiyesi), (TS, 2, 1756; BTS, 506) palmiyegiller: (< Fr. palmier + T. -giller) Genellikle scak blgelerde yetien, odunsu al ya da aa eklinde, basit bir kon gvde ve bu gvdenin tepesinde yelpaze biiminde telek damarl yapraklar olan, hurma ve Hindistan cevizi aalarn iine alan bir familya (TS, 2, 1756; BTS, 507) pamblba: (< ? ) Hindiba (DS, IX, 3388) pamit: (< ? ) nce kabuklu, erken olgunlaan kara zm (DS, IX, 3388)

507

pampara: (< ? ) lkbaharda krlarda yetien, stl bir eit ot (DS, IX, 3389) pamucak: (< Far. panbu + T. -cak) Sar renkli, iri taneli bir eit buday (DS, IX, 3389) pamua: (< Far. panbu + T. -a) Hayvanlara yedirilen, yoncaya benzer, boz yaprakl bir eit ot (DS, IX, 3389) pamuk: (< Far. panbu ), (And. Az.: banbk, pambk, pambu, pambuk, pamk, pammu, pamu, panb, panbh) Ebegmecigillerden, koza biimindeki meyvesi , drt, be dilimli olan, tohumlar zerindeki beyaz tyler pamuk olarak kullanlan, tohumlarndan ya elde edilen, scak blgelerde yetien, lkemizde baz trlerinin kltr yaplan, bir yllk, otsu ya da yar alms trleri olan bir cins, Gossypium, (TS, 2, 1757; BTS, 507; DS, IX, 3387; AAT, 35; ADYA, 365; AVA, 340; DA, 105, 167; E A, 129; ETA, II, 553; GBAA, 77, 101; GD AT, 7, 179, 301; K A, 218; K AT, 146; KMYA, 313; SA, 46; T YA, 378; UA, 128; TaS, V, 3175) pamuklyanotu: (< Far. panbu + T. layan + otu) Pamuk gibi iekleri olan bir kr bitkisi (DS, IX, 3389) pamuklu: (< Far. panbu + T. -lu) ieklerinin ok nazik ve yumuak olmas sebebiyle bu isim verilmitir, Cistus creticus, (Duran, 223-229) pamukluk: (< Far. panbu + T. -luk) Ormanlarda yetien, yaz k yapran dkmeyen, yaban glne benzer bir eit kk aa (DS, XII, 4634) pamuk otu: (< Far. panbu + T. otu) Cistus trlerine verilen genel ad. Pembe veya beyaz iekli ve al grnnde bitkiler (TBAS, 221) pancar: (< Erm. banjar; Eren, 323), (And. Az.: mancar, pencer) Ispanakgillerden, vitamince zengin, yemei veya turusu yaplan, yenilen bir bitki, Beta vulgaris, (TS, 2, 1758; DS, IX, 3117, DS, IX, 3390; DS, IX, 3391; AA, 102; E A, 217; Erz. .A., III, 255;

508

EYAD, 227; K A, 274, 296; K AT, 74; SA, 137, 160; T YA, 231, 279; UA, 129; ZBK A, 188) pancarck: (< Erm. banjar + T. -ck) Yaban pancar (DS, IX, 3390) pancar otu: (< Erm. banjar + T. otu) bk. centiyane (TBAS, 222) panzehir otu: (< Far. pd-zehr + T. otu) Kk, beyaz iekli, kk zehirli, ok yllk ve otsu bitki, Cynanchum acutum, (TS, 2, 1760) papatya: (< Yun. papadia) Birleikgillerden, 2050 cm ykseklikte, baharda iek aan, iekleri idrar arttrc, itah ac ve haricen yara iyi edici olarak kullanlan, ta yapraklar beyaz, ortas sar kmeli, bir yllk otsu bir bitki, Matricaria chamomilla, (TS, 2, 1760; TBAS, 222; BTS, 509; DS, IX, 3393; ETA, II, 307; TaS, I, 356; TaS, V, 3175) papatyagiller: (< Yun. papadia + T. -giller) Yapraklar almal ya da karlkl, basit ya da birleik ayal, iekleri bir kapitulum zerinde bulunan, anak yapraklar ty ekline dnm, ta yapraklar 45 tane olup tps ya da dilsi, aken tipi meyveleri olan, lkemizde 130 cins ve 1100 kadar trle temsil edilen, stl ya da stsz, bir, iki ya da ok yllk, otsu, alms, nadiren de aas bitkiler (BTS, 509) papaya: (< ng. papaya; Nianyan, 345) Bir tr meyve (TS, 2, 1761) papazklah: (< Yun. papas + Far. klh + T. -; < Yun. papas; MBTS, 3, 2455) bk. i aac (TBAS, 222) papaztakkesi: (< Yun. papas + Far. ye + T. -si) bk. i aac (TBAS, 222) papr: (< ? ) Nane (DS, IX, 3393) papirs: (< Fr. papyrus < Yun.) Papirsgillerden, Nil kylarnda yetien bir bitki, Cyperus papirus, (TS, 2, 1761)

509

papirsgiller: (< Fr. papyrus + T. -giller) Bir eneklilerden, rnei papirs olan otlu bitkiler familyas (TS, 2, 1761) papra: (< papra < ? papura kk belli deildir; MBTS, 3, 2456) Erelti otu (DS, IX, 3394) paprika: (< ng. paprika) Acs az bir eit krmz biber (TS, 2, 1761) papurtlama: (< ? papurt + T. -lama) Krlarda yetien, yapraklar tr yapra biiminde ve gzel kokulu bir bitki (DS, IX, 3394) paralk: (< Far. pre + T. -lk) Meyveleri yuvarlak metal paralara benzediinden paralk denilmitir, Medicago orbicularis, (Duran, 223-229) pardin: (< ? ) Taze fasulye (DS, IX, 3396) parlack: (< T. parla(k)ck), (And. Az.: parlacu) Sulak yerlerde yetien, sar iekli, geni yapraklarndan yemek yaplan bir eit bitki (DS, IX, 3397) parlak mantar: (< T. parlak + Yun. manitari) Hygrophorus trlerine verilen genel ad. Sonbaharda ayrlarda yetiir. Yenen trlerdir (TBAS, 222) parmak zm: (< T. parmak + zm; < ET. erek parmak; Eren, 325; Nianyan, 348) Uzun taneli bir zm tr (TS, 2, 1770) parpar: (< par + par ses taklidi sz; MBTS, 3, 2464) bk semiz otu (TBAS, 222) paren: (< ? ) bk. yer fesleeni (TBAS, 222) partal: (< kk belli deildir; MBTS, 3, 2465) ri yaprakl, deersiz ttn (DS, IX, 3402)

510

partem: (< ? ) bk. yer fesleeni (TBAS, 222) paryavan: (< ? par + T. yavan), (And. Az.: apar yavan) Yavan otu (DS, IX, 3403; DS, I, 285) pas mantar: (< ? pas + Yun. manitari + T. -; < pas kk belli deildir; MBTS, 3, 2466) Pas mantargillerden, budaygillerde ve baklagillerde pas hastalna sebep olan mantar, Uromyces, (TS, 2, 1774) pas mantargiller: (< ? pas + Yun. manitari + T. - + -giller) Bitkilerin zerinde yaayarak pas denilen lekeler yapan asalak bir mantar takm (TS, 2, 1774) paa aac: (< ? paa + T. aac) Kerestesi ak sar, yeilimsi renkte, iri gzenekli, genellikle kaplama olarak kullanlan deerli bir mobilya aac (TS, 2, 1775) paabeendi: (< ? paa + T. beendi) Kasmpat (DS, IX, 3405) paaadr: (< ? paa + Far. dar + T. -) Begonyagillerden, kalp biimindeki yapraklarnn alt krmzmtrak, st koyu yeil, gvdesi srnc ve etli bir ss bitkisi, Begonia feasti, (TS, 2, 1775) paaklc: (< ? paa + T. klc) Zambakgiller familyasndan, yapraklar yeil, gm, gri eritli, rizomlu bitkiler, Sanseviera, (BTS, 514) pat: (< ? pat; MBTS, 3, 2469) Birleikgillerden, kasmpatna benzeyen bir iek (TS, 2, 1775; DS, IX, 3406) patamak: (< ? ) Olmam incir (DS, IX, 3407) patanak: (< ? ), (And. Az.: badanak) Ispanaa benzer bir eit bitki (DS, II, 463;DS, IX, 3408)

511

patark otu: (< ? patark + T. otu) Meyveleri balon gibi ikin olan, ok yllk, otsu, beyaz iekli ve tysz bir tr, Coluteocarpus vesicaria, (TBAS, 223) patates: (< t. patata < Amerika yerlilerinin dilinden; TS, 2, 1776), (And. Az.: pata, patalak, patana, patatis, patatiz, patdis, patele, patelek, patko, ptana, ptata, ptna) Patlcangillerden, beyaz ya da pembe iekli, toprak alt yumrular sebze olarak kullanlan, lkemizde geni alanda kltr yaplan, yapraklar ve srgnleri ac bir bitki, Solanum tuberosum, (TS, 2, 1776; BTS, 514; DS, IX, 3408; DS, XII, 4652; AA, 92, 149; AAT, 42, 247; ADYA, 234; AVA, 76, 340; E A, 207; Erz. .A., III, 256; ETA, II, 274, 364, 376; Gaz.A., III, 549; GBAA, 102; KMYA, 158, 248; Kr.Y.A., 443; KYA, 207, 251; TAYA, 12, 66; T YA, 327) patii: (< ? pat + T. ii) Taze fasulye (DS, IX, 3410) patkt: (< pat + kt ses taklidi sz) Kasmpat (DS, IX, 3411) patlak: (< T. patlak), (And. Az.: portlak) Yuvarlak, iri taneli bir eit beyaz zm (DS, IX, 3411, 3470) patlanga: (< T. patlanga), (And. Az.: batlangoz, patlang, patlanku) Mrver aac (DS, II, 571; DS, IX, 3411) patlang: (< T. patlang) 1. bk. patlanga, 2. i bo dallarndan mekik yaplan, kk yaprakl bir aa, 3. al, funda, 4. Krmz ve beyaz iekli bir eit gelincik (DS, IX, 3412) patlcan: (< Ar. bdincn < Far. bdingn), (And. Az.: badlcan, badmcan, balcan, baldcan, baldrcan, batcan, batlican, bayincan, padlcan, patlan, patlican) Patlcangillerden, kaln sapl, iekleri tekli, uzun, yuvarlaks, mor ya da siyahms bakka tipi meyveleri olan ve kltr yaplan, tek yllk, otsu bir bitki, Solanum melongena, (TS, 2, 1778; BTS, 514; DS, II, 466; DS, II, 502; DS, IX, 3377; DS, XII, 4441; AAT, 205; BYA, 127; DA, 167; Erz. .A., III, 38; ETA, II, 307; EYA, 65, 158;

512

Gaz.A., III, 69; GBAA, 104; GD AT, 264; Ka.Y.A., 167, 267; KBAYA, 145, 184; K AT, 103, 189, 307; K AT, 227; KMYA, 158; Kr.Y.A., 463; TAYA, 12, 53; UA, 94) patlcan iei: (< Ar. bdincn < Far. bdingn + T. iei) Patlcan iei (Aksan, Trkenin Gc, 60) patlcangiller: (< Ar. bdincn < Far. bdingn + T. -giller) ki eneklilerden, yapraklar almal dizilite, iekleri er dii, nsal simetrili, anak ve ta yapraklar 5 paral ve paralar birleik, ovaryum st durumlu, rnek bitkisi patlcan olan, lkemizde 9 cins ve 25 trle temsil edilen, iine domates, biber, patates, ttn gibi birok bitkiyi alan bir familya (TS, 2, 1778; BTS, 514) patlcan inciri: (< Ar. bdincn < Far. bdingn + Far. encr + T. -i), (And. Az.: balcan inciri) ncirin, sap taraf sivri, az taraf geni, iri ve mor bir tr (TS, 2, 1778; DS, II, 501) patpat: (< Ar. bab ; Tietze, 293), (And. Az.: badbad, batbat, batbit) Kk yumru ekilde ikin, Dou Anadoluda yetien bir bitki (TS, 2, 1779; TBAS, 44; DS, II, 464, 570) patpat otu: (< Ar. bab + T. otu), (And. Az.: batbat otu) Kk, yuvarlak meyveli, lleye benzer ak iek aan, uzun yaprakl, zehirli bir eit bitki (DS, XII, 4640; TBAS, 44) patpatanak: (< ? ) Baharda dalarda yetien, katmerli smble benzer, kokusuz bir iek (DS, IX, 3412) patpatik: (< ? ) Mrver aac (DS, XII, 4639) payam: (< Far. bdm; MBTS, 3, 2473), (And. Az.: bayam, bayan, byam, paya, payem, piyam) bk. badem (TS, 2, 1780)

513

paz: (< Far. pz; Eren, 327), (And. Az.: bazi, beze, pazik, pezi, pezk) Ispanakgillerden, yapraklar sebze olarak kullanlan, bir ya da ok yllk otsu bitki, Beta vulgaris varcicla, (yaban pancar, yaban spanak), (TS, 2, 1782; BTS, 515; DS, II, 587, 650; DS, IX, 3417, 3439; DS, XII, 4641; Kr.Y.A., 444, 493; ST AT, 257; TaS, V, 3194) pazba: (< Far. pz + T. ba) Pancar yapra (DS, IX, 3417) pebik: (< ? ), (And. Az.: pepk) Sanc dindirmekte kullanlan, grgene benzer bir eit bitki (DS, IX, 3418, 3427) peek: (< pee < t. pezza; MBTS, 3, 2477) 40150 cm ykseklikte, ok yllk, beyaz iekli ve otsu bir bitkidir, Anthriscus nemorosa, (TBAS, 224; DS, IX, 3418) peelmas: (< t. pee + T. elmas) Yazn yetien krmz renkli bir eit elma (DS, IX, 3419) pelemir: (< kk belli olmayan kelime yabanc bir dilden gelmi olmaldr; MBTS, 1, 323) 100 cm kadar ykselebilen, bir yllk, tyl ve pembe iekli bir bitkidir. Tohumlarndan ya elde edilir ve tohum unu lezzet vermesi iin ekmek ununa kartrlr, Cephalaria syriaca, (TBAS, 224) pelesenk aac: (< Far. belesn + T. aac; < Far. belesn; MBTS, 3, 2480) Kzldenizin Afrika ve Asya kylarnda yetien ve kn yapraklarn dkmeyen, deerli kerestesi kahverengi, mor veya esmer, hatta vine r olabilen, doramaclkta kullanlan bir aa, Commiphora opobalsamum, (TS, 2, 1786) pelin: (< Yun. pelinos ~ Slav. pelin; Nianyan, 352; < Blg. pelyn; Eren, 328) Birleikgillerden, 100 cm kadar ykselebilen, yapraklarnda ve teki blmlerinde ok ac, trl bir madde bulunan, hekimlikte kullanlan ok yllk ve otsu bir bitki, Artemisia absinthium, (TS, 2, 1786; TBAS, 224) pelit: (< Ar. ballu; Eren, 329) bk. palamut (TBAS, 224)

514

pener: (< ? ) Ebegmeci (DS, IX, 3425) pepeku: (< pepe + T. ku; < pepe ses taklidi kelime; MBTS, 3, 2484) Hindibaya benzer bir ot (DS, IX, 3427) pepir: (< ? ) Ku zm (DS, IX, 3427) perdeben: (< Far. perde + bend) Bir eit iek (DS, IX, 3428) peren: (< Far. peren; MBTS, 3, 2487) Gri yeil renkli ve tyl, obanyast da denilen bir bitki (DS, IX, 3429) perese: (< kk belli deildir; MBTS, 3, 2488) Fidan (DS, XII, 4643) perpertiken: (< Far. perver + T. diken) bk semiz otu (TBAS, 224) perpir: (< ? ) 1. Kara ya da beyaz, kk taneli pekmez zm, 2. Ku zm, (DS, IX, 3431; DS, IX, 3431) pesin: (< Far. pes n; MBTS, 3, 2495) Su yosunu (DS, IX, 3434) petunya: (< Fr. petunia < Lat.) Patlcangillerden, eitli renkte iekler aan, Gney Amerika kkenli, kokulu bir ss bitkisi, Petunia, (TS, 2, 1797; BTS, 522) peygamber aac: (< Far. pey m-ber + T. aac) Yabani kimyongillerden, Antil Adalarnda ve Vanezuelada yetien, 10-15 m ykseklikte, kn yapraklarn dkmeyen, reinesinden gayakol karlan bir aa, Guaiacum of cicinale, (TS, 2, 1798) peygamber buday: (< Far. pey m-ber + T. buday) Yabanl buday (DS, IX, 3437)

515

peygamber iei: (< Far. pey m-ber + T. iei) Mavi kantaron, belemir, Centaurea cyanus, (TS, 2, 1798) peygamber dikeni: (< Far. pey m-ber + T. dikeni) bk. deve dikeni (TS, 2, 1798) peygamber zm: (< Far. pey m-ber + T. zm) Baclarca da beenilen, bir eit tatl, iri zm (TS, 2, 1798; DS, IX, 3438) peynir aac: (< Far. pen r + T. aac) Ebe gmecigillerden, tropikal blgelerde yetien, kozalarnda ksa lifli pamuk bulunan aa, Bombax criodendron, (TS, 2, 1799) peynir otu: (< Far. pen r + T. otu) 30100 cm ykseklikte, ok yllk, kaln kkl, otsu ve sk tyl bir bitkidir, Zosima absinthifolia, (TBAS, 225) prasa: (< Yun. praso = EYun. prason; Nianyan, 357; < Yun. prason; Eren, 332), (And. Az.: brasa, haransa, horansa, parasa, prsa, pirsa, purasa) Zambakgillerden, gvdesi ve yapraklar sebze olarak kullanlan, soanl, ok yllk bir k sebzesi, Allium porrum, (TS, 2, 1799; BTS, 524; DS, II, 669; DS, VII, , 2285, 2408; DS, IX, 3395; DS, XII, 4654; AA, 111; AAT, 42; E A, 155; EYA, 49, 134; K AT, 283; SA, 184; TAYA, 12; ZBK A, 114) prnal: (< Yun. purnari/prinari = EYun. prnos; Nianyan, 357; < Yun. prinari; Eren, 332) Kayngiller familyasndan, 1015 m kadar boylanabilen, Karadeniz Blgesinde doal olarak yayl gsteren, kn yapraklarn dkmeyen bir tr mee als, Quercus ilex, (TS, 2, 1800; BTS, 524; DS, IX, 3464) prplkavak: (< ? prpl + T. kavak) Yapraklar kk, beyaz ve parlak olan kavak aac (DS, IX, 3443) pslak: (< ps ses taklidi + T. -lak) Mantara benzer bir eit bitki (DS, IX, 3447) pat: (< Erm. psat; Eren, 333), (And. Az.: puat) de, yabanl ide (DS, IX, 3448)

516

ppik: (< T. pi + piik) Tazeyken kavrularak yenilen, yeil yaprakl, dikenli bir ot (DS, IX, 3448) pta: (< pta < pt ses taklidi) 1. am aac, 2. am fidan, am srgn (DS, IX, 3448) ptrca: (< ptr ses taklidi + T. -ca), (And. Az.: pitirca) Baharda aan koyu pembe renkli bir eit iek (DS, IX, 3449, 3464) ptrgan: (< T. batrgan) bk. ptrak (TBAS, 226) ptpt: (< pt + pt ses taklidi) Patates (DS, IX, 3450) ptrak: (< ET. buturgak; Tietze, 402), (And. Az.: btrak, btrk, btrak, ptrah, ptrak) Papatyagiller familyasndan, meyveleri dikenli ve yapc olan, ekinler iinde biten, bir yllk, otsu bir bitki, Xanthium, (ptrgan, ptrakl otu), (TBAS, 226; BTS, 524; DS, II, 806; DS, IX, 3449; DS, IX, 3493; ETA, II, 588; ST AT, 87, 161; UA, 129; TaS, I, 722) ptrakl otu: (< T. ptrakl + otu) bk. ptrak (TBAS, 226) pigl: (< Far. bee < bee + gul) Yaban gl (DS, IX, 3451) pikiren: (< Far. bee < bee + Yun. krno) Kzlca benzeyen bir eit aa (DS, XII, 4648) pik: (< ng. pig; MBTS, 3, 2506) Bezelye (DS, IX, 3452) pimpiri mantar: (< ? pimpirik + Yun. manitari + T. -; < pimpirik/pinpirik kk belli deildir; MBTS, 3, 2507) Bir mantar tr (AA, 150) pinar: (< pinar < Far. nr) Nar aac ve meyvesi (DS, IX, 3454)

517

pinpakla: (< T. bin + Ar. b il) Bezelyeye benzeyen bir eit bakla (DS, IX, 3456) pipo iei: (< t. pippo < Lat. + T. iei) bk. lousa otu (TBAS, 226) pir: (< Far. p r; MBTS, 3, 2507) 1. Sebze yapra, 2. Havu yapra, 3. Asma yapra, 4. Zeytin yapra, 5. am yapra (DS, IX, 3457) pirasit: (< pirasit < Far. p rste sslenmi, donatlm; MBTS, 3, 2508) Fidan (DS, IX, 3457) pirekapan: (< T. pire + kapan; < ET. brge pire; Clauson, 362; Tietze, 406) ki enekliler snfnn birleikgiller familyasndan, baz trlerinden bcek ldrc bir toz elde edilen, bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen, kasmpatna benzer, beyaz iekli, ok yllk bitki, nezle otu, Pyrethrum, (MBTS, 3, 2509) pirelik: (< T. pirelik) Papatya (DS, IX, 3458) piren: (< Yun. prinos; Eren, 341), (And. Az.: birem, pirem, pren, prene) 1. sprge otu, 2. Hanmeline benzeyen beyaz iekleri gzel kokulu, kknden kmr yaplan kk bir aa (TS, 2, 1834; DS, IX, 3458, 3498; DS, II, 699) pirenyava: (< Yun. prinos + T. yava; < yavak < yap-ak; MBTS, 3, 3388) Kaynatlarak suyu iilen, g verdiine inanlan bir eit ereltiotu (DS, XII, 4649) pire otu: (< T. pire + otu) Yaklak 25-50 cm ykseklikte, paral yaprakl, ok yllk, otsu, soluk veya koyu pembe iekli bir bitki, Tanacetum coccineum, (oltu otu), (TS, 2, 1805; TBAS, 226; DS, IX, 3458) pirin: (< Far. birinc; Eren, 334; Tietze, 353), (And. Az.: birin, prn, piri, pirinc, pirin, piri) Budaygillerden, kkleri bol su iinde yetien bir bitki ve bu bitkinin besin olarak kullanlan tanesi, Oryza sativa, (TS, 2, 1805; BTS, 526; DS, IX, 3458; AAT, 247; ADYA, 234; AVA, 91; BYA, 109; DA, 87, 90, 168; ETA, II, 613; EYA, 72, 140; EYAD, 199; Gaz.A., III, 557; Ka.Y.A., 269, 282; KBAYA, 111; K A, 208, 229,

518

275; K AT, 217; KMYA, 91, 314; Kr.Y.A., 444, 493; KYA, 136, 251; OAAD, 158; SA, 46, 111, 218; ST AT, 181, 258; TAYA, 12, 33, 66; T YA, 376) pirpirim: (< Dankoffa gre Ermeniceden alnmtr Erm. prprem < Far. parparam; Eren, 335) bk. semiz otu (DS, IX, 3459) pisar: (< ? ) Asalak bir eit ot (DS, XII, 4649) pisikcrna: (< pisik + T. trna; < pisik ses taklidi kelime; MBTS, 3, 2510) bk. pisiktetii (TBAS, 227) pisik otu: (< pisik + T. otu) 25-50 cm ykseklikte, ok yllk, kuvvetli kokulu, koyu mor iekli ve otsu bir bitkidir, Nepeta racemosa, (TBAS, 227) pisiktaa: (< pisik + T. taa; < ET. taak ta + -ak; Tietze, 566) ok yllk, 40 cm kadar ykseklikte, otsu ve sar iekli bir bitki. Meyve kremsi ekilli, 9 mm kadar uzunlukta, zeri sk tyl. Tohumlar yenir, Onobrychis argyrea, (TBAS, 227; DS, IX, 3461) pisiktetii: (< pisik + ? tetik + T. -i) 80-100 cm ykseklikte, batc tyl, iki yllk, koyu krmz iekli ve otsu bir bitkidir, Cynoglossum officinale, (TBAS, 227) pisiktrna: (< pisik + T. trna) bk. pisiktetii (TBAS, 227) pisi pisi otu: (< pisi pisi + T. otu; < pisi pisi ses taklidi sz; MBTS, 3, 2511) Budaygillerden, 10-45 cm ykseklikte, tarla ve yol kenarlarnda kendi kendine biten bir tr arpa, Hordeum murnium, (TS, 2, 1806; TBAS, 227) pisko: (< ? ) Brtlen (DS, IX, 3461) piot: (< ? ) de (KBAYA, 202) pitana: (< ? ) Patates (DS, IX, 3463)

519

piyaz: (< Far. piyz; Nianyan, 359), (And. Az.: pervaz) Soan (DS, IX, 3437) poc: (< ? ) Yapraklar hayvanlara yedirilen bir orman bitkisi (DS, IX, 3464) pohur: (< ? ) Kabuu yakldnda gzel kokan bir bitki, mahlep (DS, IX, 3467) polen iei: (< Lat. Pollen ince un + T. iei) Bal z oluturmayan, ancak ok fazla iek tozu oluturarak bcekleri eken iek (BTS, 531) ponpaz: (< ? ) Nevruz iei (DS, IX, 3468) porsuk: (< ET. borsmuk; MBTS, 3, 2521) Krlarda biten ii dolu, kt mantar (DS, IX, 3470) porsuk aac: (< T. porsuk + aac) Porsukgillerden, 20 m kadar boylanabilen, yapraklar ine biiminde, kn yapraklarn dkmeyen, lkemizde park ve bahelerde yetitirilen, krmz ve etli kozalakl, zehirli bir orman ve ss aac, Taxus baccata, (TS, 2, 1817; TBAS, 228; BTS, 536) porsukgiller: (< T. porsuk + -giller) Ak tohumlulardan, rnei porsuk aac olan, yapraklarnda reine kanallar olmayan, ovlleri 1-2 tane olgun tohum veren, meyvelerinin zeri aril denilen etli bir tabaka ile kapl olan, her dem yeil, lkemizde adi porsuk tr ile temsil edilen bir familya (TS, 2, 1818; BTS, 536) portakal: (< Fr. portugal Portekiz), (And. Az.: portaal, portahal, portakl, portekel, portikal, potukal) Turungillerden, Akdeniz lkelerinde yetien, her dem yeil bir aa ve bu aacn krmzya alan sar, toparlak veya sbe, kabuu gzel kokulu meyvesi, Citrus aurantium, (TS, 2, 1818; BTS, 536; DS, IX, 3475; DS, XII, 4651; ADYA, 226; DA, 131; E A, 168; Erz. .A., III, 260; ETA, II, 613; KBAYA, 85; K AT, 193, 274, 338; OAAD, 83; ST AT, 131) porukluk als: (< ? boruk + T. -luk + als) Dikenli bir eit ot (DS, IX, 3471)

520

posalak: (< ? posa + T. -lak; < posa kk belli deildir; MBTS, 3, 2522) Kuruyunca toz gibi ufalanan bir eit mantar (DS, IX, 3472) pos mantar: (< Far. pst < post + Yun. manitari + T. -) Lycoperdom trlerine verilen genel ad. Kuzey Anadolu blgesinde yetiir (TBAS, 228) potuk: (< kkn bilmiyoruz; Eren, 339) 20-60 cm ykseklikte, bir yllk, otsu ve tysz bir bitkidir. Sar renkli boyar madde elde etmek iin kullanlr, Polygonum bellardii, (TBAS, 228) potuotu: (< ? potuk + T. otu) Yapraklarndan kara boya elde edilen bir eit ot (DS, IX, 3476) poy: (< Far. by) Tohumlar krmz bibere benzeyen, 10-15 cm ykseklikte, karabiberle kartrlarak pastrma emeninde kullanlan bir bitki, emen otu, Trigonella joenumgraecum, (TS, 2, 1822; DS, IX, 3476) poy otu: (< Far. by + T. otu) bk. poy (DS, IX, 3476) pstk: (< ? ) Erik (DS, IX, 3481) pucda: (< ? ) Fide (DS, IX, 3482) puf mantar: (< puf + Yun. manitari + T. -; < puf ses taklidi kelime; MBTS, 3, 2532) bk. pos mantar (TBAS, 228) puki: (< ? ) bk. fesitara (TBAS, 229) pun: (< ? ) Yabanl nane (DS, XII, 4654) puta: (< Far. but puttan (?); MBTS, 3, 2535) am fidan (DS, IX, 3492)

521

puya: (< ? ) And dalarnda yetien, 60-70 ylda bir en grkl tek ieini veren bitki (TS, 2, 1833) pl: (< ? ) Sprge otu, funda (DS, IX, 3494; TBAS, 229) pnprn: (< ? ) Patates (DS, IX, 3494) pr: (< Far. pur; MBTS, 3, 2536) 1. am, ard, ldin aalarnn ine gibi ince yapraklar, 2. Yaz k yapraklarn dkmeyen, nohut byklndeki meyvesi ac olup yenmeyen bir orman aac, 3. am aac, 4. Bodur ard aac (TS, 2, 1833; DS, IX, 3494) prkl: (< T. prekli; < ET. brk, brek < br-; Nianyan, 371; Clauson, 357) hlk. Havu (TS, 2, 1834) prpr: (< pr + pr ses taklidi) Bir eit srgan otu (DS, IX, 3499) prprm mantar: (< Erm. prprem < Far. parparam + Yun. manitari + T. -) lkbaharda ormanlarda yetien bir eit mantar (DS, IX, 3499) prpr: (< pr + pr ses taklidi) am fidan (DS, IX, 3500) -Rradika: (< Yun. radikia; MBTS, 3, 2543) Yapraklar salata olarak yenen baharl, ok yllk bir bitki, Taraxacum officinale, (TS, 2, 1838) rafya: (< ng. raffia Madagaskar yerlilerinin dilinden) Afrika ve Amerikada yetien, iri gvdeli, uzun yaprakl palmiye, Raphie, (TS, 2, 1840) rambil: (< ng. rami Malezya dilinden; MBTS, 3, 2553) Bir nevi ottur (AAT, 251) rasat: (< Ar. raad; MBTS, 3, 2555) Fide (DS, IX, 3505)

522

ratanya: (< Fr. ratanhia Peru dilinden) Kara budaygillerden, 20-40 cm ykseklikte, basit yaprakl, kk srgn kesici olarak kullanlan aak, Krameria triandra, (TS, 2, 1847) ravent: (< Far. rvend) Karabudaygillerden, 1-2 m ykseklikte, byk yaprakl, beyaz iekli, ok yllk ve otsu bir bitki, Rheum officinale, (TS, 2, 1848) razak: (< Ar. rzi ), (And. Az.: rza) Kaln kabuklu, uzun iri taneli bir zm cinsi (MBTS, 3, 2560; AAT, 251) renk otu: (< Far. reng + T. otu) 1-2 m ykseklikte, ok yllk, plak ve bileik yaprakl otsu bir bitkidir. Van blgesinde iplik boyamak iin kullanlr, Datisca cannabina, (TBAS, 230) renkli ot: (< Far. reng + T. -li + ot) bk. renk otu (TBAS, 230) reyhalaya: (< ? ) Bir iek addr (K AT, 249, 343) reyhan: (< Ar. reyn) Fesleen (TS, 2, 1860) rezede: (< Lat. reseda) Muhabbet ieigillerden, 1,5 m yksekliinde, tohumlarndan kandil ya, ieklerinden sar boya karlan otsu bir bitki, Reseda luteola, (TS, 2, 1860) rezene: (< Far. rziyna; Eren, 344) Maydanozgillerden, 1-2 m yksekliinde, plak, sar iekli, yapraklar iplik biiminde paral ho kokulu, baharl meyveleri anason gibi yemeklerde ve baz ikilerde tat verici olarak kullanlan, hekimlikte gaz sktrc olarak yararlanlan ok yllk, otsu ve zel kokulu bir bitki, Feoniculum vulgare, (TS, 2, 1860; TBAS, 230; DS, IX, 3506) riyo: (< ? ) Sphagnum trlerine Dou Karadeniz blgesinde verilen genel ad (TBAS, 231)

523

roka: (< Lat. ruca) Turpgillerden, 20-40 cm yksekliinde, paral yaprakl, beyazmtrak veya sarmtrak iekli, yapraklar salata gibi yenen, sebze olarak bahelerde yetitirilen, kokulu ve otsu bir bitki, Eruca sativa, (TS, 2, 1864; TBAS, 231; BTS, 563) ruderal bitki: (< Lat. ruderal + T. bitki) bk. p bitkisi (BTS, 146) -Ssaat iei: (< Ar. sat + T. iei) Bir tr iek (TS, 2, 1874) saat otu: (< Ar. sat + T. otu) bk. inelik (TBAS, 232) sabahyldz: (< Ar. ab + T. yldz) Afrikada yetien sert ve kaba dokulu, turuncu sar renkli aa, Nauclea didemichii, (TS, 2, 1875) sabankran: (< T. saban + kran; < saban < sap+an; MBTS, 3, 2615) Kaykran (TS, 2, 1875) sabrlk: (< Ar. abr + T. -lk) bk. sarsabr (TBAS, 232) sabun aac: (< Ar. abn + T. aac) z suyu kpren aalara verilen ad, Sapindaceae, (TS, 2, 1877) sabun iei: (< Ar. abn + T. iei) Sabun otu, enotu, Saponaria officinalis, (DS, X, 3507; TBAS, 232) sabun otu: (< Ar. abn + T. otu) Karanfilgiller familyasndan, 30-70 cm ykseklikte, ok yllk, otsu, beyaz ve pembe iekli, idrar sktrc olarak da kullanlan, ok yllk, otsu bir bitki, Saponaria officinalis, (TS, 2, 1877; TBAS, 232; BTS, 566; DS, X, 3507) saak dar: (< T. saak + dar) bk. dar (TBAS, 232)

524

saak mantar: (< T. saak + Yun. manitari + T. -) Clavaria ve Ramaria trlerine verilen genel ad (TBAS, 232) sakl: (< T. sa + kl) ri dar (DS, X, 3509) safran: (< Ar. zafern; MBTS, 3, 2630; Nianyan, 388) Ssengillerden, baharda mor renkli ve byk iekler aan, safran, lokum ve ila yapmnda kullanlan, 20-30 cm boyunda, soanl ve yumrulu bir kltr bitkisi, Crocus sativus, (TS, 2, 1882; TBAS, 232; ZBK A, 190) safran iei: (< Ar. zafern + T. iei) bk. safran (TBAS, 233) safran idemi: (< Ar. zafern + idemi) bk. safran (TBAS, 233) sarkulak: (< T. sar + kulak; < T. sar < sar < saar tek kulakl; Eren, 348) Tarlalarda ekin arasnda biten, yapra kavak yaprana benzeyen bir eit ot (DS, X, 3513) sahil am: (< Ar. sil + Ar. am + T. -) amgiller familyasndan, her dem yeil, ine yaprakl, 40 m kadar boylanabilen, sahillerde yetien, asl vatan Gneybat Avrupa olan, lkemizde de kltr yaplan bir aa tr, Pinus maritima, (BTS, 568) sahran: (< ? ) Altn sars renginde bir eit buday (DS, X, 3516) sakalak: (< Ar. saka + T. -lak; < Ar. sa y > sa ; MBTS, 3, 2643) Mantar (DS, X, 3517) sakalrten: (< ? T. sakal + T. rten; < Eski alardan balayarak kullanlr (sakal); Eren, 350; MBTS, 3, 2644) Bir eit sulu eftali (DS, X, 3517) sakalslayan: (< ? T. sakal + T. slayan) ok tatl bir eit sulu armut (DS, X, 3517) sakal otu: (< ? T. sakal + T. otu) Dereotu (DS, X, 3517; TBAS, 233)

525

sakarca: (< ? sakar + T. ca; < sakar XIV. yzyldan beri kullanlmakta olan kelimenin kk belli deildir; MBTS, 3, 2645), (And. Az.: saarca) idem (DS, X, 3518; AA, 150) sakar otu: (< ? sakar + T. otu) Yuvarlak bal, pembe veya beyaz iekli al tipi bir bitki, Dorycnium, (TS, 2, 1890) sakava: (< ? ) lkbaharda kan iekli bir ot (DS, X, 3518) sakz aac: (< T. sakz + aac; < ET. sakz; Nianyan, 389; < Eski Trkeden balayarak kullanlr. Orta Trkede saz, sakz biimleri geer. Eski Kpakada da sakz olarak kullanlr. Kkn bilmiyoruz; Eren, 351) Antep fstgillerden, 1-5 m ykseklikte, kn yaprak dkmeyen, Ege ve Akdeniz blgelerinde yaygn olarak yetien, meyvesi zms ve yal, bodur bir aa, Pistacia lentiscus, (sakzlk), (TS, 2, 1892; TBAS, 233; (TaS, V, 3256) sakz baklas: (< T. sakz + Ar. b il + T. -s) Uzun ve ince, ok lezzetli turfanda bakla eidi (TS, 2, 1892) sakzdrk: (< T. sakzdrk) bk. sakzlk 1 (DS, X, 3519) sakz dikeni: (< T. sakz + dikeni) Sakz karlan bir tr diken (TS, 2, 1892) sakz enginar: (< T. sakz + Yun. ankinra + T. -) Yapraklar sivri, kenarlar dzgn, lezzetli bir enginar tr (TS, 2, 1892) sakz kaba: (< T. sakz + kaba) Sebze olarak kullanlan kabak, Cucurbita pepo, (TS, 2, 1892) sakzlak: (< T. sakzlak) bk. menengi (TBAS, 233)

526

sakzlk: (< T. sakzlk) 1. itlembik de denilen, mercimek byklnde meyveleri buruka, fstk tadnda bir eit sakz aac, 2. Hindiba (DS, X, 3519) sakz otu: (< T. sakz + otu) Byk ve tyl yaprakl, kknden sakz alnan bir bitki (DS, X, 3520) sakzz: (< T. sakz + z) Brtlen (DS, X, 3520) saksgzeli: (< T. saks + gzeli; < T. saks kk belli deildir; MBTS, 3, 2650) Dam koruugillerden, yapraklar etli, iekleri baak biiminde bir ss bitkisi, Cotyledon umbilicus, (TS, 2, 1893) salatalk: (< t. salata + T. -lk; < t. salata tuzlanm ey, salata; Nianyan, 390) Hyar (TS, 2, 1895) salep: (< Ar. saleb; MBTS, 3, 2654) Baz Orchis, Ophrys ve Dactylorhiza trlerine veya bu trlerin, halandktan sonra kurutulmu olan yumrularna verilen genel ad, salepgillerin rnek bitkisi, (salep otu), (TS, 2, 1896; TBAS, 234) salepgiller: (< Ar. saleb + T. -giller) Gzel iekli, vanilya, orkide, vensar, salep gibi bitkileri kapsayan, tek eneklilerden bir familya (TS, 2, 1896) salep otu: (< Ar. saleb + T. otu) bk. salep (TBAS, 234) salkm aac: (< T. salkm + aac; < sarkm < sark-; Clauson, 826) Akasya (TS, 2, 1897) salkm baak: (< T. salkm + baak) Tek veya birleik baaklarn salkm eklinde oluturduu bitki (TS, 2, 1897) salkm iei: (< T. salkm + iei) Silene trlerine verilen genel ad. Gvdesi yapkan olan ve bu nedenle de zerine kk sineklerin yapt trlere sinekkapan, sinekkran, sinektutan ad verilmektedir (TBAS, 235)

527

salkm st: (< T. salkm + st) Dallar ve yapraklar yere sarkan bir eit st, Salix babylonica, (TS, 2, 1897) salman: (< Ar. selmn) Bir eit zm (DS, XII, 4667) salmanca: (< Ar. selmn + T. -ca) St yaprana benzeyen yapraklarnn arkas beyaz bir eit bitki (DS, X, 3529; DS, XII, 4667) salmansar: (< Ar. selmn + T. sar), (And. Az.: salmansara) Kuruyunca solmayan, kayalar arasnda biten, ubat sonlarnda kan bir eit yayla iei (DS, X, 3529; DS, XII, 4667) salon am: (< Fr. salon < Lat. + Ar. am + T. -) Kk am eklinde, dallar zerinde diken bulunan bir ss bitkisi, Ara ucaria, (TS, 2, 1899) saltapla: (< ? ) Meyvesi tatl, alanm bir eit armut (DS, X, 3529) samala: (< ? ) Karpuza benzer, bostan gzeli de denilen bir bitki ve meyvesi (DS, X, 3530) samardala: (< ? ) Yaban prasas (DS, X, 3531) samit: (< Ar. mit; MBTS, 3, 2664), (And. Az.: samuk, somit) Dereotu (DS, X, 3533; TBAS, 235) samruk: (< ? ) Bir eit yaban iei (DS, X, 3533) sancakotu: (< T. sancak + otu; < ET. sancak < san-; Nianyan, 392) Isrgan otu (DS, X, 3535) sanc ubuu: (< T. sanc + ubuu; < ET. san < san-; Nianyan, 392) Zencefil (DS, X, 3535)

528

sanc otu: (< T. sanc + otu) Tyl dalak otu (TS, 2, 1903) sandal: (< Ar. andal) Sandalgillerden, kerestesi sert ve kokulu bir aa, Santalum album, (TS, 2, 1903) sandalgiller: (< Ar. andal + T. -giller) Tropikal ve lman blgelerde yaayan, iki yzden ok tr olan tasz iki enekli bitkiler familyas (TS, 2, 1903) sapankran otu: (< T. sapan + kran + otu; < saban < sap+an; MBTS, 3, 2615) Bir eit ot (DS, X, 3539) saparna: (< saparna Amerika yerlilerinin dilinden) Eskiden kk hekimlikte kullanlm olan, zambakgillerden, yeilimsi iekli, dikenli ve trmanc, ok yllk bir bitki, Smilax, (TS, 2, 1907) sapsar: (< T. sap + sar) Bir eit zm (DS, X, 3541) sapuzun: (< T. sap + uzun) Bir eit armut (DS, X, 3541) saplcatinton: (< T. saplca + tinton), (sapltinton) 1. Patlcan, 2. Da elmas (DS, X, 3542) sapl mantar: (< T. sapl + Yun. manitari) bk. mhtepesi mantar (TBAS, 235) sapl mee: (< T. sapl + Far. ba) Kayngiller familyasndan, 25 m kadar boylanabilen, meyveleri uzun bir sap zerinde bulunan, yapraklarn dken, yurdumuzda yetien, bir ya da iki ylda olgunlaabilen bir mee tr, Quercus robur, (TS, 2, 1908; BTS, 571) sapltinton: (< T. sapl + tinton) bk. saplcatinton (DS, X, 3542)

529

sapot aac: (< Fr. sapote Antil Adalar dilinden + T. aac) Sapotgillerin rnek bitkisi olan, lezzetli meyvesi ve iklet yapmnda kullanlan stl salgs iin scak lkelerde yetitirilen bir aa, Achras sapota, (TS, 2, 1908) sapotgiller: (< Fr. sapote + T. -giller) ki eneklilerden, rnek bitkisi sapot aac olan, scak lkelerde, genellikle Orta Amerikada yetien, baz cinslerinden gtaperka karlan bir bitki familyas (TS, 2, 1908) sapsz mee: (< T. sapsz + Far. ba) Kayngiller familyasndan, 30 m kadar boylanabilen, meyve sap olmayan, yaprak dken, lkemizin hemen her tarafnda yayl gsteren bir tr, Quercus petraea, (BTS, 571) sar: (< ? ) Sahillerde yetien, kerestesi kk bir am (DS, X, 3542) saracak: (< T. saracak) Ebegmeci (DS, X, 3542; TBAS, 235) saray iei: (< Far. sary + T. iei; < Far. sary; Eren, 356) Hezaren (TS, 2, 1910) saray menekesi: (< Far. sary + Far. benefe + T. -si) Gsterili ve bol iekli bir tr meneke (TS, 2, 1910) saraypat: (< Far. sary + ? pat + T. -) Gzel iekleri iin yetitirilen bir ss bitkisi, Callistephus sinensis, (TS, 2, 1910) sardunya: (< t. sardonya) Sardunyagillerden, ounlukla pembe iekler aan, yapraklar elsi blmeli, gvde ve yapraklar zerinde ho kokulu salg tyleri tayan, ss bitkisi olarak yetitirilen, ok yllk, otsu bir bitki, Geranium, (TS, 2, 1910; BTS, 571) sardunyagiller: (< t. sardonya + T. -giller) ki eneklilerden, sardunya, tr, turna gagas gibi bitkileri iine alan bir familya (TS, 2, 1910)

530

sarau: (< T. sar + au; < ET. sarg; Nianyan, 394) Sar iekli ve yapraklar al, bodur bir eit aa (DS, X, 3544) sarayak mantar: (< T. sar + ayak + Yun. manitari + T. -) Yenen bir mantardr, Gomphidius viscidus, (TBAS, 235) sarba: (< T. sar + ba), (And. Az.: sariba) 1 m kadar ykselebilen, ok yllk, sar iekli ve otsu bir bitkidir. iekleri boyar madde olarak kullanlr, Centaurea macrocephala, (TBAS, 236; DS, X, 3544; Erz. .A., III, 270) sarbuzulu: (< T. sar + bzgl) Sert kabuklu, turusu yaplan bir eit sar zm (DS, X, 3544) sarcaerik: (< T. sarca + erik) Eki, ok sulu bir eit erik (DS, X, 3545) sar centiyan: (< T. sarca + Lat. gentina) bk. centiyane (TBAS, 236) saral: (< T. sar + al) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, iekleri sar, meyvesi eki ve krmz renkte, kabuu ve kk solucan drc ila olarak kullanlan bir bitki, kadntuzluu, amberbaris, Berberis vulgaris, (TS, 2, 1911) sar am: (< T. sar + Ar. am) amgiller familyasndan, her dem yeil, ine yaprakl, 5-15 m kadar boyda, 100-2700 m yksekliklerde ve lkemizin Karadeniz blgesinde, ksmen de Sivas, Erzincan ve Sarkamta orman oluturan bir aa tr, Pinus sylvestris, (BTS, 572) sariek: (< T. sar + iek) lmez iek (TS, 2, 1911) saridem: (< T. sar + idem) iekleri sar renkli idem (TS, 2, 1911) sar iri: (< T. sar + Far. sir) bk. iri (TBAS, 236)

531

sar ubuk: (< T. sar + ubuk) nce ve ubuk eklindeki gvdeleri sar renklidir. Gvde zelliklerine bal olarak sar ubuk ad verilmitir, Fontanesia philliraeoides, (Duran, 223-229) sardiken: (< T. sar + diken) Dikenli, tyl, iki veya ok yllk otsu bir bitki, Scolymus hispanicus, (TS, 2, 1911) sarerik: (< T. sar + erik) Kays (TS, 2, 1912) sarfi: (< T. sar + Yun. fi) Sar renkli fi (TS, 2, 1912) sargbek elmas: (< T. sar + gbek + elmas) Sarms yeil sonbahar elmas (DS, X, 3545) sarhzr elmas: (< T. sar + z. is. Hdr + T. elmas), (And. Az.: sarhdr elmas) Bir eit elma (DS, X, 3545) sar kantaron: (< T. sar + Yun. kentauron) bk. kantaron (TBAS, 236) sar kavak: (< T. sar + kavak), (And. Az.: saru kavak) nar (TaS, V, 3315) sarklk: (< T. sar + klk) Bir eit pirin (DS, X, 3545) sarklk: (< T. sarklk) idem (DS, X, 3545) sarkouk: (< T. sar + kovuk) Bir eit incir (DS, X, 3545) sar kokulu: (< T. sar + kokulu) 5-15 cm ykseklikte, yumrulu, sar iekli, otsu ve ok ylk bir bitkidir. zellikle Gney ve Dou Anadolu dalarnda yetiir, Eranthis hyemalis, (kovanck), (TBAS, 236) sarkk: (< T. sar + kk) Zencefilgillerden bir eit bitki, zerdeal (DS, XII, 4672)

532

sar mantar: (< T. sar + Yun. manitari) apkas soluk sar, esmer benekli ve zehirli olmayan bir mantar tr, Amanita citrina, (BTS, 573) sarmant: (< T. sar + mant < mantu in-Kore kkenli bir kelime) ebboy iei (DS, X, 3546) sar mercimek: (< T. sar + Far. mercmek) Sar renkli bir tr mercimek (TS, 2, 1912) sarmsak: (< ET. sarmusak / sarumsak / samursak; Nianyan, 395; < OT. sarmusak / samursak Zajaczkowskinin Trke sar- kknden geldii yolundaki aklamas kukuludur; Eren, 357; < sarumsak < *sarum; Clauson, 853) Zambakgillerden, 25-100 cm ykseklikte, yapraklarnda, saplarnda ve toprak altndaki soan biimli srgnlerinde kokulu ya bulunan, iekleri uta emsiye eklinde olan, taze ya da kuru olarak yenen bir kltr bitkisi, Allium sativum, (TS, 2, 1913; TBAS, 237 BTS, 574; DS, X, 3533; AA, 151; AAT, 252; AVA, 209; BYA, 115; E A, 207; Erz. .A., III, 271; ETA, II, 384; Gaz.A., III, 577; Kr.Y.A., 228, 494; KYA, 251; ST AT, 260; TAYA, 12; T YA, 244) sarmsak hardal: (< T. sarmsak + Ar. ardel + T. -) bk. sarmsak otu (TBAS, 237) sarmsak otu: (< T. sarmsak + otu) Turpgillerden, 20-80 cm ykseklikte, beyaz, kk iekli, ovulduunda sarmsak kokusu veren, iki yllk bir bitki, Alliaria petolata, (sarmsak hardal), (TS, 2, 1913; TBAS, 237) sarmsak salebi: (< T. sarmsak + Ar. saleb + T. -i) bk. deli salep (TBAS, 237) sar ot: (< T. sar + ot), (And. Az.: sarrot) 30 cm kadar ykselebilen, bir yllk, otsu ve sar iekli bir bitki. Ekin tarlalar iinde yetiir, Boreava orientalis, (TBAS, 237; DS, X, 3548) saroturak fasulye: (< T. sar + oturak + Yun. fasulia) Sra sarlmayan bir eit fasulye (DS, X, 3546)

533

sarpapatya: (< T. sar + Yun. papadia) iekleri sar renkli, 2045 cm ykseklikte, ok yllk, sk tyl, otsu bir eit papatya, Anthemis tinctoria, (TS, 2, 1913; TBAS, 237) sarparmak: (< T. sar + parmak) Havu (DS, X, 3546) sarpatlcan: (< T. sar + Ar. bdincn < Far. bdingn) Domates (DS, X, 3546) sarsabr: (< T. sar + Ar. abr) Zambakgillerden, scak blgelerde yetien, vatan Kuzeydou Afrika olan, lkemizde Akdeniz Blgesinde yetien, yapraklar olduka yksek bir sapn tepesinde rozet biiminde toplanm bulunan, yapraklarndan elde edilen sv mshil olarak kullanlan, ok yllk bir ss bitkisi, Aloe vera, (au, sabrlk), (TS, 2, 1913; TBAS, 238; BTS, 574; DS, X, 3546) sarsalkm: (< T. sar + salkm) Baklagillerden, salkm durumunda sar iekleri bulunan, bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen bir aa, Laburnum anagyroides, (TS, 2, 1913) sar ssen: (< T. sar + Ar./Far. ssen) bk. bataklk sseni (TBAS, 238) sar stleen: (< T. sar + stleen) Dereotuna benzer bir ot (TaS, V, 3316) sar ebboy: (< T. sar + Far. eb-by) 1. bk. ebboy, 2. bk. ad ebboy (TBAS, 238; BTS, 6) sartoppas: (< T. sar + ? toppas) Sar ve klkl buday (DS, X, 3546) saryazlk: (< T. sar + yazlk) Az taneli ak buday (DS, X, 3546) sar yemi: (< T. sar + yemi) eftali (DS, X, 3546) sarzaar: (< T. sar + ? Far. zaar; < ? Far. zaar av kpei; Nianyan, 499) idem (DS, X, 3546)

534

sarzambak: (< T. sar + Ar. zanba ) Sar iekli zambak (TS, 2, 1913) sarioza: (< T. sar + ? oza) Sarsabr denilen bitki (Erz. .A., III, 270) sarmalk: (< T. sarmalk) bk. ylanyast (TBAS, 238) sarmak: (< T. sarmak < sarma-; Nianyan, 395), (And. Az.: sarmau, sarmauk) Sarmakgillerden, deiik biimli yapraklar olan, sap ve dallarndan kan kk ek kklerle dik, dz yerlere yaparak trmanan, ok yllk, kaln kkl, sarms yeil, kk iekli ve otsu bir bitki, Hedera helix, (TS, 2, 1915; TBAS, 238; DS, X, 3547; AAT, 21; GD AT, 239) sarmakgiller: (< T. sarmak + -giller) rnek bitkisi sarmak olan, iki eneklilerden bir bitki familyas (TS, 2, 1915) sarol: (< T. sar + oul) Yaban erii (DS, X, 3548) sarusp: (< T. sar + ? sp; < sb kk belli deildir, yumurta eklinde olan, oval; MBTS, 3, 2834) Bir armut eidi (AA, 151) sas: (< T. sas < sas- rm, bozulmu, kokumu; MBTS, 3, 2684) Bir eit ot (DS, X, 3549) sav: (< sav < T. sap) 25-40 cm ykseklikte, ok yllk, otsu ve sar iekli bir bitkidir, Ranunculus polyanthemos, (TBAS, 239) savat: (< Ar. sevd karart, siyahlk; MBTS, 3, 2688) algam (DS, X, 3553) sayut: (< ? ) Msr (DS, X, 3561) saz: (< T. sz; MBTS, 3, 2697) nce kam, hasr otu, kiliz, kofa (TS, 2, 1925)

535

sazak: (< T. sazak < saz+ak; Glensoy, II, 733) Mersin aac (DS, X, 3562; TBAS, 239) sazan: (< T. sazan < saz+an kltme eki; MBTS, 3, 2697) Saz bitkisi (DS, XII, 4677) sazat: (< ? ) Msr (DS, X, 3562) saz otu: (< T. saz + otu) 40300 cm ykseklikte, ok yllk ve otsu bir bitki, su kenarlarnda yetiir, Schoenoplectus lacustris, (TBAS, 239) sebze: (< Far. sebze < sebz; Nianyan, 396; Eren, 358), (And. Az.: savzu, zebze, zepze) rmeye brakldklarnda mantar oluturan, genellikle yeil renkli, piirilerek yenen bitkiler veya bunlarn taneleri (TS, 2, 1927; BTS, 577; DS, XI, 4355; DS, XII, 4675; AVA, 70; ETA, II, 365; Ka.Y.A., 49; KMYA, 74; KYA, 213, 254; SA, 190) sebuzek dikeni: (< ? sebuzek + T. dikeni) bk. arakl (DS, I, 294) sedef otu: (< Ar. adef + T. otu) Sedef otugillerden, hekimlikte kullanlan, 50 cm kadar ykselebilen, zel kokulu, sar iekli, al grnnde, ok yllk bir aak, Ruta graveolens, (TS, 2, 1929; TBAS, 239; BTS, 577) sedef otugiller: (< Ar. adef + T. otu + -giller) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, rnek bitkisi sedef otu ve alt familyas turungiller olan geni bir bitki familyas (TS, 2, 1929) sedir: (< Far. sedr; Nianyan, 397) Kozalakllardan, kn yapran dkmeyen, Toros ve Antitoros dalarnda bulunan, boyu 40 m kadar olabilen ve kerestesi yap ilerinde kullanlan ine yaprakl bir orman aac, Cerrust, (TS, 2, 1930; TBAS, 239; BTS, 578) seftila: (< ? ) Krmz renkli eker pancar (DS, X, 3564) seke: (< ? ) Yuvarlak, tatl bir eit armut (DS, X, 3567)

536

sekoya: (< Lat. sequoia Kaliforniya yerlilerinin dilinden) Kozalakllarn porsukgiller familyasndan, Kaliforniyada yetien, 100-130 m boyunda, byk bir orman aac, Sequoia, (TS, 2, 1933) selam otu: (< Ar. selm + T. otu) Maydanozgillerden, 1-2 m boyunda, pis kokulu, hekimlikte kullanlan bir bitki, Levisticum, (TS, 2, 1935) selecek: (< Ar. selle + T. -cek; < Ar. selle; MBTS, 3, 2720) Erguvan iei (DS, X, 3575) selina: (< ? ), (And. Az.: selna) Kereviz (DS, X, 3576; DS, X, 3578) semizebe: (< T. semiz + ebe; < ET. semiz; Nianyan, 400; < semiz Etimolojik olarak semri- fiiliyle balants vardr; Clauson, 830) bk semiz otu (TBAS, 240) semiz kabak: (< T. semiz + kabak) bk. eytan algam (TBAS, 240) semizlik: (< T. semizlik) Semiz otu (DS, X, 3580) semiz otu: (< T. semiz + otu) Semiz otugillerden, 1020 cm boyunda, etli ve mayho yapraklar sebze olarak yenilen otsu ve bir yllk bitki, Portulaca oleracea, (TS, 2, 1939; TBAS, 240; DS, X, 3580; TaS, V, 3380) sepeti kava: (< Far. sapad + T. i + kava; < Far. sapad/sabad; Eren, 361) bk. alk kavak (TS, 1, 428) sepeti sd: (< Far. sapad + T. i + sd) Stgillerden, yapraklar uzun, dallar sepet rmeye elverili bir st tr, sokrun, Salix viminalis, (TS, 2, 1941) sepik: (< T. serp-i-k), (And. Az.: erpik) 50 cm kadar ykseklebilen, hayvanlarda zehirlenmelere neden olan, ok yllk ve sar iekli bir bitki, Lotus corniculatus, (TBAS, 240, 257)

537

seredili: (< T. sere + dili; < T. sere; Eren, 362) bk. ku otu (TBAS, 240) serediligiller: (< T. sere + dili + -giller) Hermafrodit iekli ya da tek eeyli, ovaryumlar st durumlu, lkemizde 3 cins ve bu cinslere ait 16 trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, otsu, bazen de alms bitkiler, Thymelaeaceae, (BTS, 583) sere otu: (< T. sere + otu) Bir eit bitki, Sileneinflata, caryophllaceae, (DS, X, 3586) sergen: (< T. sergen) Krmz, ras az bir eit zm (DS, X, 3588) sergi zm: (< T. sergi + zm) Kaln kabuklu bir eit zm (DS, X, 3589) serhiing: (< ? ) Soanl, otsu, ok yllk ve mavi iekli bir bitki, Puschkinia scilloides, (TBAS, 241) serkile: (< ? ) Mavi ieklerinden kara boya karlan ot (DS, X, 3590) serpenekran: (< T. serpene + kran), (And. Az.: sepenekran) nce kabuklu, yuvarlak taneli bir eit ak zm (DS, X, 3583; DS, X, 3590) serte: (< ? ) bk. topuz (TBAS, 241) servi: (< Far. serv; Nianyan, 403; Eren, 363), (And. Az.: selbi, selfi, selmi, selvi, sevli, sevl, zelvi) Servigillerden, Akdeniz blgesinde ok yetien, kozalaklar kabz olarak kullanlan, kn yapraklarn dkmeyen, ince uzun bir aa, Cupressus sempenvirens, (TS, 2, 1949; TBAS, 241; DS, X, 3577; DS, XI, 4359; DS, XII, 4680; AAT, 86; DA, 169; Erz. .A., III, 275; GD AT, 117, 304; Ka.Y.A., 166; K AT, 344; KYA, 190; OAAD, 112, 257; ST AT, 29, 60, 261) servigiller: (< Far. serv + T. -giller) Kozalakllardan, servi, ard, maz gibi aalar iine alan, iekleri bir veya iki evcikli bir bitki familyas (TS, 2, 1949)

538

seyreksie: (< T. seyrek + ? sie; < ET. sedrek < sedre-mek incelmek, seyreklemek; MBTS, 3, 2764) Uzun taneli, ak bir eit zm (DS, X, 3598) sez: (< ? ) bk. mantar meesi (TS, 2, 1958) scak otu: (< T. scak + otu; < scak < scak; MBTS, 3, 2768) bk. ksamahmut otu (TBAS, 241) san dikeni: (< T. san + dikeni; < ET. s an < s-mak; MBTS, 3, 2768) Bir eit dikenli bitki, Cardinis, Acenthoides, (DS, X, 3600) sankula: (< T. san + kula) bk. farekula (TS, 2, 1960) san otu: (< T. san + otu) hlk. Arsenik (TS, 2, 1960) sdlak: (< ? ) Austos aynda yetien, avu zmnden kk taneli bir eit ak zm (DS, X, 3601) sr baldran: (< T. sr + ? baldran + T. -; < sar sr < sa-+-()r; Eren, 364; < ET. sigir/siyir; Clauson, 814) Bir eit baldran otu (DS, X, 3603) srdili: (< T. sr + dili) Srdiligillerden, 30-60 cm ykseklikte, iekli dallar idrar arttrc olarak kullanlan, ok yllk ve otsu, batc tyl ve mavi iekli bir bitki, Anchusa officinalis, (TS, 2, 1962; TBAS, 241) srdiligiller: (< T. sr + dili + -giller) ki eneklilerden, sr dili ve havacva bitkilerini iine alan familya (TS, 2, 1962) srgz: (< T. sr + gz) bk. srkuyruu (DS, X, 3603; TBAS, 241) srkuyruu: (< T. sr + kuyruu) Sracagillerden, lkemizde yabani olarak birok trleri yetien, baz trlerin iekleri balgam sktrc, bazlarnn tohumlar balk

539

avlamada zehir olarak kullanlan, tyl yaprakl, sar iekli bir kr bitkisi, Verbascum, (TS, 2, 1962; TBAS, 242; BTS, 588; DS, X, 3603) srkuyruugiller: (< T. sr + kuyruu + -giller) Yapraklar almal ya da karlkl dizilili, iekleri er dii, tek simetrili, anak yapraklar 4-5 adet, nadiren 6-8 adet, ovaryum st durumlu, kapsl tipi meyveleri olan, lkemizde 30 cins ve 480 kadar tr bulunan, bir, iki ya da ok yllk, otsu, alms, nadiren aas olan ototrof ya da parazit bitkiler, Scrophulariaceae, (BTS, 588) sr otu: (< T. sr + otu) bk. srkuyruu (TBAS, 242) srd: (< T. sr + Ar. d < Hinte. + T. -) Krlarda grlen bir tr al cinsi bitki (TS, 2, 1962) srsoan: (< T. sr + soan) Soan gibi kokan bir eit yaban otu (DS, X, 3604) srtikeni: (< T. sr + dikeni) Srlarda ya yapan bir eit bitki (DS, X, 3604) sla: (< ? ), (And. Az.: sigala) lkemizde Mula ilinde yetien, 20 m ykseklie eriebilen, nar grnnde bir aa, Liquidambar orientalis, (TS, 2, 1962) sknaz: (< T. sknaz < sk-) Sk, yuvarlak, ak taneli bir eit zm (DS, X, 3607) sksar: (< T. sk + sar) Bir eit sar ve yuvarlak taneli zm (DS, X, 3607) smak: (< ET. s-mak; MBTS, 3, 2777) Bir eit bitki (DS, X, 3608) snap: (< Ar. inb < Yun.; MBTS, 3, 2778) Kk yapl bir eit elma (DS, XII, 4689) sncan: (< kk bulunamamtr; MBTS, 3, 2801), (And. Az.: sncar, silcan, sincan) Sakzl bir tr dikenli al, Astragalus, (TS, 2, 1967; TBAS, 243, 244; DS, X, 3610)

540

sra: (< kelimenin Yunancadan (sira) Trkeye getiini ileri srenler varsa da Trke asll olmas daha kuvvetli bir ihtimaldir; MBTS, 3, 2780) Kimyon ve buna benzer kokulu bir ot (DS, X, 3614) sracagiller: (< ? sraca + T. -giller; < sraca kk bulunamamtr; MBTS, 3, 2781) Sraca otu, bit otu gibi bitkileri iine alan, iki eneklilerden bir bitki familyas (TS, 2, 1970) sraca otu: (< ? sraca + otu) Sracagillerden, birok trnn kkleri hekimlikte kullanlm olan bir bitki, Scrophularia, (TS, 2, 1970) srk domatesi: (< T. srk < ET. sruk + Yun. domates + T. -i) Dallar srkla desteklenerek yetitirilen, iri, dzgn ve etli meyve veren bir tr domates (TS, 2, 1971) srk fasulyesi: (< T. srk + Yun. fasulia + T. -si) Dallar srkla desteklenerek yetitirilen, ince, uzun, klksz bir tr fasulye (TS, 2, 1972) srm: (< OT. sdrm; MBTS, 3, 2783) Bataklk kylarnda biten, sert yaprakl bir eit bitki (DS, X, 3616) srmau: (< T. srm + au; < OT. sdrm kay; MBTS, 3, 2783), (And. Az.: srmba) 50-100 cm ykseklikte, kn yapraklarn dkmeyen, yapraklar ve meyveleri zehirli olan, sarms yeil iekli ve al grnnde bir bitkidir, Daphne pontica, (TBAS, 242) srmsz: (< T. srmsz) Ayekadn fasulyesi (DS, X, 3616) srsdi: (< ? ) ok kokulu bir eit iek (DS, X, 3618) stma aac: (< T. stma + aac; < stma < stma; MBTS, 3, 2786) Eucalyptus trlerine verilen genel ad. Vatan Avustralya olan, baz trleri Gney ve Bat Anadolu sahil eridinde yetitirilen ve kn yaprak dkmeyen aalar (TBAS, 243)

541

stma otu: (< T. stma + otu) Birleikgillerden, sar iekli, 1 m kadar ykselebilen, al grnnde, otsu, tyl, ac kkl ve ok yllk bir bitki, Eupatorium cannabinum, (TBAS, 243; DS, X, 3621) svarma: (< T. suvarma < sv su) Sulak yerlerde yetien kavun (DS, X, 3622) syrma: (< T. syrma < ET. sdrma; MBTS, 3, 2788) 1. Taze fasulye, 2. Taze brlce, 3. Hayvanlara yedirilen bir eit dikenli bitki, (DS, X, 3625; DS, XII, 4693; AVA, 343) syrmadikeni: (< T. syrma + dikeni) Deve dikeni (DS, X, 3625) syrma pakla: (< T. syrma + Ar. b il) Taze kara bakla (DS, X, 3625) sidikli mee: (< T. sidikli + Far. ba; < ET. sidk < s d-mek; MBTS, 3, 2790; Nianyan, 407) Yanarken su karan bir mee tr (TS, 2, 1979) siil otu: (< T. siil + otu; < ET. sigil; MBTS, 3, 2792) Heliotropium (Boraginaceae) trlerine verilen genel ad. Bir veya ok yllk, yumuak tyl, beyaz veya sarmtrak iekli bitkiler. Trkiyede 15 kadar tr bulunmaktadr. Taze yaprann ezilmesi ile elde edilen usare siilleri yok etmek iin siil zerine srlr, (TBAS, 243) sihirbaz otu: (< Ar. si r + Far. bz + T. otu) bk. boru iei (TBAS, 50) silar: (< ? ) Yaban erii (DS, X, 3632) sile: (< ? ) Bataklkta kan dikenli bir eit ot (DS, X, 3633) silindiriei: (< Fr. cylindre + T. iei) Hatmi iei (DS, X, 3635) silisseven: (< Fr. silice + T. seven) Silisli topraklar seven bitki (TS, 2, 1983) silk: (< Ar. silk; MBTS, 3, 2796) Pancar (DS, X, 3635)

542

simika: (< ? ) Ayiei (DS, X, 3637) sinameki: (< Far. sin-i mekk Mekke sinas < sin kabuu kullanlan bir tr aa; Nianyan, 409) Baklagillerden, 60100 cm kadar boylanabilen, ana vatan Arabistan ve Somali olan, yapraklar ve meyveleri eczaclkta mshil yapmnda kullanlan ok yllk, alms bir bitki, Cassia, (TS, 2, 1986; BTS, 593) sinekkapan: (< T. sinek < ET. siek + kapan) Droseragillerden, Kuzey Karolina bataklklarnda yetien, yapraklarna konan sinekleri, bcekleri skp emen bir bitki, Dionaea muscicapa, (TS, 2, 1987) sinekkapangiller: (< T. sinek + kapan + -giller) Scak ve lman blgelerde, zellikle bataklklarda bcekle beslenen bitkileri iine alan bir bitki familyas (TS, 2, 1987) sinekkran: (< T. sinek + kran) Tarlalarda biten bir eit ot (DS, X, 3639) sinek mantar: (< T. sinek + Yun. manitari + T. -) Bir mantar tr (TS, 2, 1987) sinektutan: (< T. sinek + tutan) bk. salkm iei (TBAS, 244) sinirli ot: (< T. sinirli + ot; < ET. siir) bk. baa (TBAS, 244) sinir otu: (< T. sinir + otu) Sinir otugillerden, iekleri tek bir sapn ucunda baak durumunda, birok yaban tr bulunan ve hekimlikte kullanlan bir bitki, Plantago, (TS, 2, 1989) sinir otugiller: (< T. sinir + otu + -giller) Yapraklar basit, almal ya da nadiren karlkl dizili, drtl anak ve ta yapraklar olan, kapsl ya da fndks meyveleri bulunan, bir ya da ok yllk, genelde otsu nadiren alms bitkiler (TS, 2, 1989; BTS, 597) sinsek: (< ? ) bk. baa (TBAS, 244)

543

sirken: (< kkn bilmiyoruz; Eren, 370), (And. Az.: sirkene, sirkeyen) Kazayagiller familyasndan, toprak st ksmlar spanak gibi piirilerek sebze olarak kullanlan, 10150 cm ykseklikte, bir yllk ve otsu bitkilerdir, Chenopodium album, (TS, 2, 1992; TBAS, 245; BTS, 599; DS, X, 3646; DS, XII, 4698; AA, 152; AVA, 343; TaS, V, 3489) sirken otu: (< ? sirken + T. otu) bk. sirken (TBAS, 245) sirmik: (< sirmik < Far. s r sarmsak; MBTS, 3, 2807), (And. Az.: sirmo) Yaban soan (DS, X, 3646; TBAS, 245) sivri biber: (< T. sivri + Yun. pipri; < ET. svri; MBTS, 3, 2812) Uzunca ve ince yeil biber (TS, 2, 1995) sivri kekik: (< T. sivri + ? kekik) bk. kaya kekii (TBAS, 245) sivri kk: (< T. sivri + kk) bk. centiyane (TBAS, 245) siyah kimyon: (< Far. siyh + Ar. kemmn) bk. rek otu (TBAS, 246) siyah ot: (< Far. siyh + T. ot) Toprak st ksmlar iplik boyamak iin kullanlan, 3060 cm ykseklikte, ok yllk, otsu, krmz veya morumsu iekli bir bitkidir, Salvia nemorosa, (TBAS, 246) siyah tirmit: (< Far. siyh + Yun. dirmit/tirmit) bk. borazan mantar (TBAS, 246) siye: (< ? ) Kara ve ufak taneli erik (DS, X, 3650) siyek: (< T. sinek; Glensoy, II, 766) Krmz ya da sar iek aan bir eit bitki (DS, X, 3650; DS, XII, 4699) so: (< ? ) Ldin (DS, X, 3653; DS, XII, 4700)

544

sofur: (< ? ) bk. yaban yasemini (TBAS, 246) soan: (< ET. so un / so an; Nianyan, 412; < Rsnen (s. 425) ve Ramstedt ? iaretiyle Moolca soginadan alndn belirtse de, Clausona gre Trkeden Moolcaya sogina olarak gemitir. Brockelmann soan ve soun biimlerini gan ve gun ekleriyle yaplm trevler arasnda saymtr. Dimitrievin soan Moolca bir alnt saymas yanltr; Eren, 372), (And. Az.: soan, sogan, sohan, sovan, sgan, suan, suvan) Zambakgillerden, yemeklere tat vermek iin yumrusu ve yeil yapraklar kullanlan, ok yllk, soanl, zel kokulu, otsu ve trl bir bitki, Allium cepa, (TS, 2, 2000; TBAS, 246; BTS, 607; DS, XII, 4700; AAT, 43; AVA, 61, 209; BYA, 114; DA, 71, 118, 170; E A, 131, 168; ETA, II, 339, 382; Gaz.A., III, 610; GD AT, 161, 306; Ka.Y.A., 163, 283; K AT, 345; KMYA, 158, 163; Kr.Y.A., 415, 496; KYA, 164, 252; SA, 107, 131; TAYA, 12; T YA, 253, 259, 376, 421; ZBK A, 140, 190) soanak: (< T. soanak) bk. itsarmsa (DS, VII, 2570) soanck: (< T. soanck) bk. kardelen (TBAS, 247) soan iei: (< T. soan + iei) Fulya (TS, 2, 2000) soan ufa: (< T. soan + ufa) Arpack soan (soan ua), (DS, X, 3654) soan ua: (< T. soan + ua) bk. soan ufa (DS, X, 3654) sola buday: (< T. sola + buday; < T. sola; Glensoy, II, 766) Sola yerde yetitii iin zsz olan ve beenilmeyen buday (DS, X, 3654) soukluk: (< T. soukluk) Semiz otu (DS, X, 3655; TBAS, 247) soko: (< ? ) Mantar (DS, X, 3658) solgun: (< T. solgun) Yabanl st aac (DS, XII, 4702)

545

solik: (< ? ) Domates (DS, X, 3661) solucan ereltisi: (< T. solucan + ereltisi; < ET. suluncan/suvlacan solucan; Nianyan, 413) bk. erelti otu (TBAS, 247) solucan otu: (< T. solucan + otu) Birleikgillerden, Karadeniz ve Dou Anadolu blgelerinde yetien, 15-35 cm ykseklikte, yuvarlak yaprakl iekleri solucan drc olarak kullanlan ok yllk ve otsu bir bitki, Pelargonium endlicherianum, (TS, 2, 2006; TBAS, 247) somoder: (< ? ) Bir eit buday (DS, X, 3663) somrukotu: (< T. som(u)ruk + otu; < somur- < smr-) Saak kkl, ince uzun yaprakl, sar iekli ve iinde tatlms su bulunan bir eit ot (DS, X, 3663) sonrun: (< ? ) Buday (DS, X, 3664) sorkun: (< kk bulunamamtr; MBTS, 3, 2830), (And. Az.: sorhun, sorun) Irmak kenarlarndaki kumsallkta yetien, sepet yapmnda kullanlan, alya benzer bir eit st (TS, 2, 2012; DS, X, 3665; EYAD, 132; ST AT, 11, 262) sorma: (< T. somurmak) Beyaz iekli, bal gibi tatl bir eit yabanl ot (DS, X, 3665) soya: (< Fr. soja, ng. soja < Maniu dilinden), (And. Az.: soy) Fasulyeye benzer bir bitki, Soia hispida, (TS, 2, 2016; DS, X, 3668) soya fasulyesi: (< Fr. soja + Yun. fasulia + T. -si) Baklagiller familyasndan, Kkeni in ve Japonyaya uzanan, lkemizde tohumlarndan ya elde etmek iin kltr yaplan, tek yllk otsu bir tr fasulye, Soja hispida, (TS, 2, 2016; BTS, 612) soyuk: (< T. soyuk) 1. Taze hyar, 2. Taze dut (DS, X, 3671) soyulgan: (< T. soyulgan) Tarlada biten bir eit ot (DS, X, 3671)

546

sbelek: (< ? sbe + T. lek; < sbe/sb kk belli deildir; MBTS, 3, 2834) bk. sbelen mantar (TBAS, 248) sbelen mantar: (< ? sbe + T. len + Yun. manitari + T. -) Tarlalarda biten, Bolu blgesinde ok yetien, yenilebilen bir eit mantar, Coprinus comatus, (TBAS, 248; DS, X, 3672; DS, X, 3672) sbslek: (< ? sb + ? slek) bk. sbelen mantar (TBAS, 248) secen: (< T. secen) Menekeye benzer, pembe ve ak, ho kokulu bir eit da iei (DS, X, 3674) st: (< ET. sgt; Glensoy, II, 775; Nianyan, 415; < Uygurcada aa olarak kullanlr. Orta Trkede artk st olarak geer. Eski Kpakada da st olarak kullanld gze arpyor. Kkn bilmiyoruz. Ermeniceden alnd yolundaki sav yanltr; Eren, 375), (And. Az.: sgrd, sgt, st, srt, st, sd, svt, sgt, zt) Stgillerden, Trkiyede 25 kadar tr bulunan, akarsu kenarlarnda yetien, kn yaprak dken, yapraklar almak ve alt yzleri havla rtl byk bir aa, Salix, (TS, 2, 2018; TBAS, 248; BTS, 613; DS, X, 3675; DS, X, 3682; DS, XI, 4399; DS, XII, 4705; AAT, 254; AVA, 32, 40, 59; BYA, 128; Erz. .A., III, 284; ETA, II, 346; EYAD, 165, 181, 198; Gaz.A., III, 615; GD AT, 88, 306; KBAYA, 110, 203; KMYA, 314; KYA, 150, 236; OAAD, 89; T YA, 365; ZBK A, 117, 191) stgiller: (< T. st + -giller) ki eneklilerden, yapraklar kls, baklava dilimli, kalpsi ayal, genellikle almal dizilite, iekleri tek eeyli, ta yapraklar olmayan; st, kavak ve benzeri trleri iine alan, yaprak dken aa ya da al eklindeki bitkiler (TS, 2, 2018; BTS, 613) shsk: (< ? sh + sk; < sknn kk bulunamamtr; MBTS, 3, 2835) ounlukla pnar balarnda ve sulak yerlerde biten, kara boya yapmnda kullanlan bir eit bitki (DS, X, 3675)

547

sldane: (< ? ) Uzun kavak (DS, X, 3677) ssk: (< ? ) Bir eit bitki (DS, X, 3680) svdek: (< ? ) Bir eit ak zm (DS, X, 3680) sysek: (< ? ) Bir eit st aac (DS, X, 3684) starking: (< ng. star + king) Bir eit elma (TS, 2, 2030) su baldran: (< T. su + ? baldran + T. -; < ET. sub < sv; Clauson, 783; MBTS, 3, 2846) Maydanozgillerden, su kylarnda ve bataklklarda yetien, zehirli, otsu bir bitki, Cicuta virosa, (su rezenesi), (TS, 2, 2035) suiei: (< T. su + iei) bk. uha iei (TBAS, 248) suduran: (< Ar. udr ortaya kma + -an; MBTS, 3, 2852) lkbaharda krlarda ve dalarda yetien, yenilebilen uzun yaprakl bir ot (DS, X, 3688) sugerdimesi: (< T. su + Yun. kardamo + T. -si) Akarsu kylarnda biten ve yenilebilen, semizotuna benzer bir bitki (DS, X, 3688) sugz otu: (< T. su + gz + otu) Bataklkta biten bir eit bitki (DS, X, 3688) su gl: (< T. su + Far. gul + T. -) bk. nilfer (TBAS, 249) suibrii: (< T. su + Ar. ibr + T. -i) Suibriigillerden, yapraklar almak, saplar uzun ve slks, yaprak ayas ibrik biiminde gelimi olan, scak lkelerde yetien, trmanc bir bitki, Nepenthes destillatoria, (TS, 2, 2038) suibriigiller: (< T. su + Ar. ibr + T. -i + -giller) ki eneklilerden, otuz kadar bitki trn iine alan ve rnek bitkisi suibrii olan bitki familyas (TS, 2, 2038)

548

su kaba: (< T. su + kaba) Kabakgillerden, Bat Anadoluda yetitirilen, alt blm ikin, birok yerde kurutulup su kab olarak kullanlan, bir yllk, trmanc, otsu ve beyaz iekli bir bitkidir, Lagenaria vulgaris, (TS, 2, 2038; TBAS, 249; BTS, 620; DS, X, 3700; UA, 133) su kabagiller: (< T. su + kaba + -giller) Bataklklarda ve su kenarlarnda yetien, yapraklar eritsi ve genellikle tabanlardan kan, erkek iekler koanlarn yukarsnda, dii iekler aada yer alan, lkemizde sukam cinsi ve bu cinse ait 6 tr bulunan, ok yllk otsu bitkiler (BTS, 620) su kam: (< T. su + ? T. kam + T. -) Su kamgillerden, suda ve bataklklarda yetien, yapraklar almak, dii ve erkek iekleri ayr baaklar durumunda toplanm kk bir bitki, Typha, (TS, 2, 2038) su kamgiller: (< T. su + ? T. kam + T. - + -giller) Bir eneklilerden, su kam, su eridi vb. trleri iine alan bir familya (TS, 2, 2038) su karanfili: (< T. su + Far. aranfl + T. -i) Ormanlarda, akarsu ve gl kenarlarnda yetien, kkleri kabz ve kuvvet verici olarak kullanlan, 20-50 cm ykseklikte, rizomlu, sar iekli, ok yllk ve otsu bir bitki, Geum urbanum, (TS, 2, 2038; TBAS, 249) su kazaya: (< T. su + kaz + aya) 60-100 cm ykseklikte, ok yllk, otsu, bileik yaprakl ve beyaz iekli bir bitkidir, Sium sisarum, (TBAS, 249) su kerdemesi: (< T. su + Yun. kardamo + T. -si) Maydanoz ve su teresi (TaS, V, 3571) su kestanesi: (< T. su + Yun. kastania + T. -si) bk. gl kestanesi (TBAS, 249) su keteni: (< T. su + Ar. kettn + T. -i) Birleikgillerden, sulak yerlerde yetien, boyu 1,5 m kadar olabilen, bir tr pembe iekli bitki, Eupatorium cannabinum, (yaban keteni), (TS, 2, 2039) su llesi: (< T. su + Far. lle + T. -si) bk. nilfer (TBAS, 249)

549

sulandk otu: (< T. sulandk + otu) bk. kabalak (TBAS, 249) sulfata aac: (< t. sulfato + T. aac) Okalipts aac (DS, X, 3691) sultan brk: (< Ar. suln + T. brk; < ET. brk; MBTS, 1, 414) Beybrk de denilen bir iek ad (TaS, V, 3573) sultandimlik: (< Ar. suln + Yun. dirmit/tirmit) Krmzmtrak, yemeklik, tad gzel bir eit zm (DS, X, 3691) sultankpesi: (< Ar. suln + T. kpesi) Bir eit saks iei (DS, X, 3691) sultan otu: (< Ar. suln + T. otu) bk. mrver (TBAS, 249) suluca armut: (< T. suluca + Far. emrd) Bir eit armut (DS, X, 3692) sulucagmbet: (< T. suluca + Far. gunbed) Karpuz (DS, X, 3692) suluk: (< T. suluk) Yaban dereotu (DS, X, 3692) suluyoncas: (< T. sulu + ? yonca + T. -s) Sulak yerlerde biten, hayvanlar besleyen bir eit ot (DS, XII, 4708) suluzrtlak: (< T. sulu + zrtlak; < zrt ses taklidi) Limon, portakal (DS, X, 3693; DS, XII, 4708) sumak: (< Ar. summk), (And. Az.: sama, samak, somak, suma, smek) Antep fstgillerden, scak blgelerde yetien, kabuu hekimlikte, yapraklar dericilikte kullanlan, krmz ve eki meyveleri olan, 1-3 m ykseklikte, gen dallar tyl, bileik yaprakl, al grnnde bir aaktr, Rhus coriafia, (TS, 2, 2041; TBAS, 249; BTS, 623; DS, X, 3530, 3662, 3711; DS, XII, 4702; Erz. .A., III, 269; Gaz.A., III, 619; TaS, V, 3576)

550

su mantarlar: (< T. su + Yun. manitari + T. -lar) Klorofilleri olmadndan su iindeki bozulmu organik madde zerinde saprofit veya su canllar zerinde parazit olarak yaayan su bitkileri (TS, 2, 2041) su mercimei: (< T. su + Far. mercmek + T. -i) Su mercimeigillerden, mercimee benzeyen yapraklar sularn yzn kaplayan bir su bitkisi, Lemna, (TS, 2, 2041; TBAS, 250; BTS, 621) su mercimeigiller: (< T. su + Far. mercmek + T. -i + -giller) Bir eneklilerden, rnek bitkisi su mercimei olan kk bir bitki familyas (TS, 2, 2041) suna: (< kk belli deildir; MBTS, 3, 2858) Yapraklar ince, maydanoza benzer bir bitki (DS, X, 3695) su nanesi: (< T. su + Ar. nan + T. -si) 20 ile 90 cm ykseklikte, krmzmtrak renkli, az veya ok tyl, yapraklar sapl ve kuvvetli kokulu, ok yllk ve otsu bir bitki, Mentha aquatica, (yarpuz), (TS, 2, 2041; DS, X, 3696) su nergisi: (< T. su + Far. nergis + T. -i) bk. lilpar (TBAS, 250) sungur: (< ET. skur; MBTS, 3, 2859) Ak, iri taneli, tatl ve sulu bir eit zm (DS, X, 3696) suoku: (< T. su + oku) Suokugillerden, bataklk blgelerde ve su kenarlarnda yetien, kk saplar taze iken kekre olan, kurutulunca yenilebilen, ok yllk, otsu, kk bir bitki, Sagitteria, (TS, 2, 2042; TBAS, 250) suokugiller: (< T. su + oku + -giller) Bir eneklilerden, rnek bitkisi suoku olan ve yetmi kadar tr bilinen bir bitki familyas (TS, 2, 2042) su rezenesi: (< T. su + Far. rziyna + T. -si) bk. su baldran (TS, 2, 2035)

551

susakkaba: (< T. susak + kaba; < sus- + - ak; Eren, 378) Su kaba (DS, X, 3700) susam: (< Ar. ssm) Susamgillerden, scak blgelerde yetien kk bir bitki, Sesamum indicum, (TS, 2, 2044; DS, X, 3619; EYAD, 73; GBAA, 33; TaS, V, 3590) susamgiller: (< Ar. ssm + T. -giller) ki eneklilerden, yapraklar karlkl ya da st taraflarda almal, en nemli ve rnek bitkisi susam olan, bir ya da ok yllk, otsu, nadiren alms bir bitki familyas, (TS, 2, 2044; BTS, 624) su sarmsa: (< T. su + sarmsa) Kurtluca (TS, 2, 2044) su servisigiller: (< T. su + Far. serv + T. -si + -giller) Yapraklar inemsi olup sarmal dizilili, erkek kozalaklar yaprak koltuklarnda, dii kozalak ularda bulunan, bir evcikli, genellikle her dem yeil, bazen yapraklarn dken aa ya da nadiren alms bitkiler, Taxodiaceae, (BTS, 621) suskal: (< T. sus + kal) bk. ssen (TBAS, 250) sueridi: (< T. su + Ar. er + T. -i) Su kamgillerden, eridi andran, 1 m ye kadar uzayabilen, yapraklar ak yeil renkte sucul bir bitki, Sparmanaum, (TS, 2, 2046) su teresi: (< T. su + Far. tere + T. -si) Turpgillerden, 10-90 cm uzunlukta, su kenarlarnda yetien, tereye benzeyen, beyaz iekli, ok yllk ve otsu bir bitki, Nasturium officinale, (yaban tere), (TS, 2, 2046; TBAS, 250; BTS, 622; DS, X, 3701) suvarmlk: (< T. suvarmalk; < suv+ar-ma+lk; MBTS, 3, 2865) Dibudak aac (DS, X, 3702; TBAS, 251) suyarpuzu: (< T. su + ? yarpuz + T. -u) Su nanesi (DS, X, 3703; UA, 133) su yoncas: (< T. su + ? yonca + T. -s) Yapraklar yaprakkl, tac beyaz, salkm iekli, ok yllk bir su bitkisi, Menyanthes trifoliata, (TS, 2, 2047; TBAS, 251)

552

su yosunlar: (< T. su + ? yosun + T. -lar) Denizlerde, tatl ve durgun sularda, daha ok su yzeyinde yaayan, yaprak veya tel biiminde tall bitkiler alt ubesi, niye, algler (TS, 2, 2047) su yosunu: (< T. su + ? yosun + T. -u) Su yosunlarndan, klorofilli bitki, alg (TS, 2, 2047) su zamba: (< T. su + Ar. zanba + T. -) bk. nilfer (TBAS, 251) sde: (< Far. sde; MBTS, 3, 2852) Hayvanlarn yedii bir eit ot (DS, X, 3705) sdlsar: (< T. stl + sar) Ka kadar kalan bir eit sar incir (DS, X, 3705) st elmas: (< T. st + elmas) St elmas da denilen yeil renkli yaz elmas (DS, X, 3706) Sleyman otu: (< z. is. Sleyman + T. otu) Bir tr ot (AVA, 344) sleymencik: (< z. is. Sleyman + T. ck) Krmz iekli, yumru kkl bir bitki (DS, X, 3708) sluotu: (< Far. slk + T. otu; < Far. alk, zalk a leech; Eren, 379) Bir eit bitki (DS, X, 3708) smbl: (< Far. sunbul), (And. Az.: snbl, zmbl) Zambakgillerden, soanla retilen, 15-20 cm ykseklikte, iekleri kuvvetli kokulu ve trl renkli, ok yllk, otsu bir ss bitkisi, Hyacinthus orientalis, (TS, 2, 2049; TBAS, 251; BTS, 626; DS, XII, 4842; AAT, 68, 69; EYAD, 73; GBAA, 14, 71; GD AT, 142; K A, 298; K AT, 38; OAAD, 53, 211; ST AT, 28, 67, 90) smbl iei: (< Far. sunbul + T. iei) bk. ta nanesi (TBAS, 251)

553

smbl- Rm: (< Far. snbl-i Rm) bk. smbl (TBAS, 251) sngllk: (< T. snklk ?; Nianyan, 422), (And. Az.: snk, snk, sllik, snk, slk, synk) Ihlamur aac (DS, X, 3675, 3706, , 3715, 3729) snter: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 379), (And. Az.: seniter, sunter, smter) Krmz renkli, avdara benzer bir eit sert buday (DS, X, 3582, 3697, 3716, 3712) snk: (< T. snk) Mantar (DS, X, 3716) spsber: (< ? ) Mantar (DS, X, 3717) sprge: (< T. sprge < ET. sipir-; Clauson, 792) Yabanl msr (DS, X, 3717) sprge als: (< T. sprge + als) bk. sprge otu. (TS, 2, 2052) sprge dars: (< T. sprge + dars) Budaygillerden, scak blgelerde yetien ve iek saplarndan sprge yaplan, darya benzeyen bir bitki (TS, 2, 2052) sprge kam: (< T. sprge + ? T. kam + T. -) bk. kam (TBAS, 252) sprgelik: (< T. sprgelik) 1570 cm ykseklikte, al grnnde, sar iekli ve ok yllk bir bitkidir, Chamaecytisus austriacus, (TBAS, 252) sprge otu: (< T. sprge + otu) Fundagillerden, kn yapran dkmeyen, iekleri kk bir ana benzeyen, ilenmemi topraklar zerinde yetien, kknden azlk, dallarndan kaba sprge yaplan, al grnnde bir bitki, Erica, (TS, 2, 2052; TBAS, 252; DS, XII, 4713) srmeli: (< T. srmeli) Bir eit buday (DS, X, 3722) srme mantargiller: (< T. srme + Yun. manitari + T. - + -giller) Srme mantarlarndan bir familya (TS, 2, 2056)

554

srme mantarlar: (< T. srme + Yun. manitari + T. -lar) Bitkilerin, zellikle tahllarn dokularnda yaayan srme veya rastk denilen hastal yapan, bazitli asalak mantarlar takm (TS, 2, 2056) srslk: (< ? ) Krmz al (DS, X, 3722) srtme: (< T. srtmek) Mays aynn sonlarna doru llerde yetien, gvdesinin kabuu soyularak yenilen bir eit bitki (DS, XII, 4714) ss biberi: (< ? ss + Yun. pipri + T. -i) Ac olmayan, yalnz rengi iin yemeklerde kullanlan krmz biber (DS, X, 3725) ss bitkisi: (< ? ss + T. bitkisi) Yerleim blgesinde i ve d dekorasyonu salayan bitki (TS, 2, 2059) ssen: (< Ar./Far. ssen ~ Aram. an/an ~ Akad. eanu; Nianyan, 424), (And. Az.: sursal) Ssengillerden, yapraklar kl biiminde, iekleri iri ve mor renkli, gzel grnl ve kokulu, mezarlklarda, park ve bahelerde ss bitkisi olarak da yetitirilen, ok yllk bir bitki, ris germanica, (TS, 2, 2059; TBAS, 250, 252; BTS, 628) ssengiller: (< Ar./Far. ssen + T. -giller) Bir eneklilerden, yapraklar kl eklinde, alt ve st yz ayrt edilemeyen, iekleri nsal ya da tek simetrili, anak ve ta yaprak ayrm olmayan, ovaryum alt durumlu, kapsl tipi meyveleri olan, lkemizde 6 cins ve 85 kadar trle temsil edilen, rizomlu, soanl ya da soans gvdeli, ok yllk, otsu nadiren al formunda olan bitkiler (TS, 2, 2059; BTS, 628) sslhanm iei: (< ? ss + T. -l + hanm + iei) Yaz k kk, krmz iekler aan bir bitki (DS, X, 3725)

555

st aac: (< T. st + aac; < s t, Eren, kelime sonundaki tnin Moolca bir okluk eki olduunu syler: Eren, 380) Isrgangillerden, Gney Amerika ormanlarnda yetien, stl z suyu ok olan bitki, Galactodendron, (TS, 2, 2060) stleen: (< T. st+le-en ok st veren) Stleengillerden, yaprak sap ve kklerinde st grnl, kekre ve yakc bir z su bulunan, verdii z su trlerine gre hekimlikte ve sanayide kullanlan, 700 kadar tr bilinen, baz trleri sebze olarak kullanlan, bazlarndan boyar madde elde edilen, bir veya ok yllk bir bitki, Euphorbia, (TS, 2, 2061; TBAS, 253; BTS, 628; DS, X, 3726; DS, XII, 4715; AVA, 344; KMYA, 315) stleengiller: (< T. stleen + -giller) ki eneklilerden, yapraklar basit, almal, nadiren karlkl dizili, izokarp tipte meyveleri olan; stleen, kauuk, manyok gibi nemli bitkileri iine alan bir familya, (TS, 2, 2061; BTS, 628) stlbiyan: (< T. stl + ? meyan), (And. Az.: sddbiyan) Yaprak ya da sap krlnca st kan bir eit ot, ballbaba (DS, X, 3727; DS, XII, 4710) stlce: (< T. stlce) Dn iei (TS, 2, 2061; DS, X, 3727) stlcen: (< T. stlcen) Bir eit ilkbahar bitkisi (DS, X, 3727) stl kengel: (< T. stl + Far. kenger) Deve dikeni (TS, 2, 2061) stl ot: (< T. stl + ot) uha ieigillerden, yapraklar salata gibi yenilen bir bitki, Glaux maritima, (TS, 2, 2061) st otu: (< T. st + otu) St otugillerden, Kuzey Amerikada yetien, kkleri hekimlikte kullanlan otsu bir bitki, Polygala vulgaris, (TS, 2, 2061) st otugiller: (< T. st + otu + -giller) Sarlgan gvdeli ot ve allar iine alan, iki enekli, ayr ta yaprakl iekli bitkiler familyas (TS, 2, 2062)

556

-abbalt: (< ? ) eftali (DS, X, 3732) ablat: (< ? ) Tarlada biten, iri yaprakl bir eit ot (DS, X, 3732) abir: (< ? ) nce saz otu (DS, X, 3732) agrak mantar: (< T. akrak + Yun. manitari + T. -; < akrak < ak-; Nianyan, 426) bk. evlek mantar (TBAS, 255) ahab: (< Ar. ihb; MBTS, 3, 2897), (And. Az.: abah) Badem (DS, X, 3734; TBAS, 255) ahab: (< Ar. ihb), (And. Az.: aab, b) ri taneli, byke ekirdekli, sert, ge olgunlaan bir eit krmz zm (DS, X, 3732; DS, XII, 4662) ahman: (< Far. h + T. -man) Parlak, sert, krmz zl bir eit buday (DS, X, 3734) ahten: (< Far. h + ten) bk. aslanpenesi (TBAS, 255) ahtere: (< Far. ahterre) ahteregillerden, tarla ve yol kenarlarnda yetien, 20-40 cm ykseklikte, iekleri hekimlikte kullanlan, paral yaprakl, ok yllk ve otsu bir bitki, Fumaria officinalis, (tilki kinii), (TS, 2, 2067; TBAS, 255; BTS, 630; DS, X, 3735) ahteregiller: (< Far. ahterre + T. -giller) ki eneklilerden, ahtere ve benzeri trleri iine alan kk bir bitki familyas (TS, 2, 2067) ahtuu: (< Far. h + T. tuu; < ET. t ; MBTS, 3, 3196) bk. alayangelin (TBAS, 255) akatur: (< ? ) Erie benzeyen, olgunlatnda sar renkli, mayho bir meyve (DS, X, 3735)

557

akayk: (< Ar. a i ) Dn ieigillerden, iekleri trl renkte, ok yllk gzel bir ss bitkisi, Paeonia mascula, (TS, 2, 2069) akaykgiller: (< Ar. a i + T. -giller) Yapraklar birleik ve almal dizilili, anak ve ta yapraklar be paral, erkek organlar ok sayda ve sarmal dizilili, meyve kabuu etli olan, lkemizde 6 tr bulunan, ok yllk, otsu ya da alms bitkiler (BTS, 630) akldak: (< ak ses taklidi + T. -ldak) Kabuundan sele, sepet rlebilen bir aa (DS, X, 3736) akkalgan: (< T. aklgan), (And. Az.: akgalham, akkalham, akkalhan) Ayiei (DS, X, 3736) akak: (< akak ses taklidi; MBTS, 3, 2904) 1. Sar iekli bir bitki, 2. Dalarda biten, ekimsi, yenilebilir bir ot (DS, X, 3737) akak: (< akak + -), (And. Az.: akaka) Fndk (DS, X, 3738) akuk: (< akuk < ak ses taklidi), (And. Az.: akk, akok, akuka) Bir armut tr (DS, X, 3738; EYAD, 238; KBAYA, 204) alak: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 383; MBTS, 3, 2905), (And. Az.: salak, ala) Kabuu kllca olan ham kavun, kelek (Kr.Y.A., 497; OAAD, 258; DS, X, 3522) algam: (< Far. al am; Eren, 383), (And. Az.: algam, alam, alom, lim) Turpgillerden, insan ve hayvanlar iin besin olarak kullanlan etli ve tatl kk olan bir bitki, Brassica rapa, (turp lahanas), (TS, 2, 2070; BTS, 630; DS, X, 3733; DS, XII, 4722; AAT, 42; Erz. .A., III, 289; GBAA, 97) algam armudu: (< Far. al am + emrd + T. -u) Kn yetien, yeil renkli orta byklkte bir eit armut (DS, X, 3739)

558

al kaba: (< Far. l < Hint. + T. kaba), (And. Az.: alkaba, algaba) Meyveleri 2-4 cm apnda, ac, lezzetli ve kk bir kavun grnnde olan, bir yllk, otsu, srnc ve sar iekli bir tr, Cucumis trigonus, (TBAS, 256) amak: (< ? ) Su kylarnda, bataklklarda top top byyen yuvarlak gvdeli saz (DS, X, 3740) amak tut: (< ? amak + Far. tt) Hafife moraran bir eit dut (DS, X, 3740) amama: (< Ar. emme; TS, 2, 2071), (And. Az.: amama, amom, emelek, ememe, emen, imama) 1. Gzel kokulu bir tr kk kavun, 2. Kavuna benzer bir yllk otsu ve srngen bir bitki, Cucumis dudaim, (TS, 2, 2071; DS, XII, 4719; Erz. .A., III, 292; Gaz.A., III, 639; KBAYA, 204) amdar: (< Far. m + T. dar) Msr (DS, X, 3741) am fst: (< z. is. am + Ar. fustu + T. -) Antep fst (TS, 2, 2072) am tud: (< Far. m + Ar.- + Far. tt) Kara dut (DS, X, 3741) amik: (< ? ) Domates (DS, X, 3741) ampurt: (< ? ) Yer elmas (DS, X, 3742) am razaks: (< z. is. am + Ar. rzi + T. -s) bk. am zm (DS, X, 3742) am zm: (< z. is. am + T. zm) Kaln kabuklu bir eit zm (am razaks), (DS, X, 3742) angalak: (< T. angalak < ang+alak) Yer elmas (DS, X, 3742)

559

aplak: (< T. aplak) Deveapla da denilen boz renkli, byk yaprakl bir ot (DS, X, 3744) aptal: (< ? ) Kays (DS, X, 3747) ark veni: (< Ar. ar + ? ven + T. -i) bk. ven (TBAS, 256) arlk: (< Ar. ar + T. -lk; < Ar. ar kl; MBTS, 3, 2910) Havu (DS, X, 3750) armuk: (< ? ) Ballbaba (DS, X, 3750) atr arpa: (< Ar. a r + T. arpa) Dayankl bir eit arpa (DS, X, 3753) ebboy: (< Far. eb-by gece kokan) Turpgiller familyasna ait, 50 cm kadar ykselebilen, baz kltr formlar ss bitkisi olarak yetitirilen, ok yllk, otsu ve turuncu iekli bir bitkidir, Cheiranthus cheiri, (TBAS, 256; BTS, 631) efit: (< ? ) Kzlck (DS, X, 3756) eftali: (< Far. eft-l; TS, 2, 2081; Nianyan, 429; Eren, 385), (And. Az.: efdeli, evtali, efdali, efdeli, efdel, efteli, evtali, evteli) Glgiller familyasndan, ana vatan in olup lkemizde de kltr yaplan, lman blgelerde yetien, tatl ve sulu meyvesi olan, 8-10 m ykseklikte, pembe renkli bir aa, Persica vulgaris, (TS, 2, 2081; BTS, 631; DS, III, 1106; DS, III, 1155; DS, X, 3756; AAT, 256; DA, 87, 171; EYAD, 51; Gaz.A., III, 638; GBAA, 35, 36, 121; GD AT, 14, 270; K AT, 30, 312; ST AT, 179, 263; T YA, 247) ehduran: (< Far. eh + T. duran) bk. aslanpenesi (TBAS, 257) ehmelik otu: (< Far. eh + Ar. melik + T. otu) Bir metre boyunda st yaprana benzer yapraklar olan ve hayvan yemi olarak kullanlan kokulu bir ot (DS, X, 3756)

560

eker aac: (< Far. eker + T. aac) Vatan Dou Asya olmakla beraber Gney Anadoluda baz bahelerde yetitirilen, 8-10 m ykseklikte, yeilimsi beyaz iekli bir aatr, Hovenia dulcis, (TS, 2, 2082; TBAS, 257) ekerci boyas: (< Far. eker + T. ci + boyas) ekerci boyasgillerden, kk i srdrc olarak kullanlan, 2-3 m ykseklikte, zms meyvesinden araplar boyamak iin krmz boya karlan ok yllk, otsu, beyaz veya yeilimtrak renkli iekli bir bitki, Phytolacca americana, (TS, 2, 2083; TBAS, 257) ekerci boyasgiller: (< Far. eker + T. -ci + boyas + -giller) Ispanaklar takmna giren, ekerci boyas vb. bitkileri iine alan bir bitki familyas (TS, 2, 2083) ekerci veni: (< Far. eker + T. ci + ? ven + T. -i) bk. ven (TBAS, 257) eker fasulyesi: (< Far. eker + Yun. fasulia + T. -si) Badc etli, tohumu yuvarlak ve beyaz bir tr fasulye (TS, 2, 2083) ekeri: (< Far. eker + Ar. -) ok tatl, ufak bir eit armut (DS, X, 3757) eker kam: (< Far. eker + ? T. kam + T. -) Budaygillerden, iekleri salkm durumunda baakklar oluturan, 10 m ye kadar uzayabilen, z suyundan eker karlan, Adana ve civarnda kltr yaplan, ok yllk bir bitki, Saccarum officinarum, (TS, 2, 2083; BTS, 631) ekerli ot: (< Far. eker + T. -li + ot) 15-50 cm ykseklikte, rizomlu, ok yllk, tyl, sar iekli ve otsu bir bitkidir. Kastamonu kylerinde toprak st ksm su ile kaynatlr ve elde edilen su hlasa tatlandrc olarak kullanlr, Inula oculus-christi, (TBAS, 257) eker pancar: (< Far. eker + Erm. banjar + T. -) Ispanakgillerden, etli kknden eker elde edilen, iki yllk, yumrulu, otsu bir bitki, Beta vulgaris var rapa, (TS, 2, 2083; BTS, 631; KMYA, 227; T YA, 283) ekli: (< Ar. ekl) Havu (DS, X, 3757)

561

emsiye mantar: (< Ar. emsiyye + Yun. manitari + T. -) Kuzey Anadolu, Bolu ve stanbul civar ormanlarnda yetien ve yenen bir mantardr, Lepiota procera, (TBAS, 257) emsiye otu: (< Ar. emsiyye + T. otu) bk. baldran (TBAS, 257) emsaver: (< Ar. ems + Far. -ver; < Far. -ver getiren, sahip olan; Nianyan, 32), (And. Az.: emsamer, emamel, emamer) 1. Ayiei , 2. Yer elmas (DS, X, 3760; DS, XII, 4722) enger: (< ? ), (And. Az.: engar) Acur (DS, X, 3760) erbet boyas: (< Ar. erbet + T. boyas) bk. ekerci boyas (TBAS, 257) erbeti otu: (< Ar. erbet + T. i + otu) Yapraklar karlkl, sap sarlgan olan, iekleri yumurtams kozalaklara dnen ve kozalaklarndan bira yapmnda yararlanlan, ok yllk, trmanc ve otsu bir bitki, Humulus lupulus, (TS, 2, 2086; TBAS, 257) evketibostan: (< Far. evket-i bstn) 35 cm kadar ykselebilen, bir yllk, tyl, sar iekli ve otsu bir bitkidir, Cnicus benedictus, (TBAS, 258) evket otu: (< Ar. evket + T. otu) bk. evketibostan (TBAS, 258) eytan elmas: (< Ar. eyn + T. elmas) Tatula (TS, 2, 2090) eytan kelei: (< Ar. eyn + Far. klak + T. -i) bk. eek hyar (TBAS, 258) eytankula: (< Ar. eyn + T. kula) Kuzukula da denilen yabanl ot (DS, X, 3765)

562

eytan otu: (< Ar. eyn + T. otu) Maydanozgiller familyasndan, nemli yerlerde yetien, mavi iekli ok yllk bir bitki, Seabiosa ukranica, (TS, 2, 2090) eytanpatlcan: (< Ar. eyn + Ar. bdincn < Far. bdingn + T. -) Hatmi iei (DS, X, 3765) eytansa: (< Ar. eyn + T. sa) bk. kskt (TS, 2, 2091) eytan algam: (< Ar. eyn + Far. al am + T. -) Kabakgillerden, iri ve etli, niastadan oluan, kk sapndan mshil olarak yararlanlan, ok yllk, otsu, trmanc, yeilimsi sar iekli ve meyveleri olgunlukta siyah renkli olan bir ss bitkisi, Bryonia diocia, (TS, 2, 2091; TBAS, 258) eytanteresi: (< Ar. eyn + Far. tere + T. -si) Maydanozgillerden, Orta Asyada ve Akdeniz lkelerinde yetien, kaln kkl, sar iekli, pis kokulu bitki, Ferula assafoetida, (TS, 2, 2091) eytantrna: (< Ar. eyn + T. trna) an ieigillerden, birou dalarda yetien bir eit bitki, Phyteuma, (TS, 2091) eytan ya: (< Ar. eyn + T. ya) Bitkinin gvde ve dallarnn ok ince ve dank olmasndan, grlmesi olduka zordur. Hayalet eklindeki ok zor grnen bu bitkiye eytan ya denilmitir, Bupleurum subuliflorum, (Duran, 223-229) eytan zeytini: (< Ar. eyn + Ar. zeytn + T. -i) bk. yalanc tespih aac (TBAS, 258) ka: (< Yun. ko veya ka; Eren, 385) ncir (DS, X, 3766) kk: (< Ar. ) Gelincik (DS, X, 3766) lar: (< ? ) Ham erik (DS, X, 3767) rlop: (< r + lop ses taklidi) ncir (DS, X, 3773)

563

ibiji: (< ? ), (And. Az.: ibzi) Krmzbiber (DS, X, 3775) ifan: (< ? ), (And. Az.: fan) Yulaf (DS, X, 3776; DS, XII, 4724) ifa otu: (< Ar. if + T. otu) Demet hlinde iek aan ve kk bir saraypatna benzeyen otsu bir bitki, Erigeron, (TS, 2, 2094) ifi: (< ? ) Fidan (DS, X, 3776; DS, XII, 4726) ikar: (< Far. ikr; MBTS, 3, 2953) Yaban gl (DS, X, 3776) ikirdakl: (< T. ekirdekli) indeki ekirdekleri oynayan uzun bir eit elma (DS, X, 3777) ilfuni: (< ? ) Krmzya bakan bir eit zm (DS, X, 3777) ilop: (< ? ) Yulaf (DS, X, 3778) imir: (< Far. emr), (And. Az.: imir) imirgillerden, yapraklar her mevsim yeil kalan, talk, orak blgelerde kendiliinden yetien veya bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilen, odunu sarms renkli ve ok sert olan, 1-5 m ykseklikte bir aak, Buxus sempervirens, (TS, 2, 2096; TBAS, 258; TaS, II, 921)

imir aacgiller: (< Far. emr + T. aac + -giller) Bir ya da iki evcikli, her dem yeil, yapraklar almal ya da karlkl, anak yapraklar drtl ve tabanda birleik, ta yapraklar olmayan, ovaryum st durumlu, lokukusit kapsl tipi meyveleri olan, lkemizde 1 cins ve 2 trle temsil edilen, aa, al, nadiren de otsu bitkiler (BTS, 632)

imirgiller: (< Far. emr + T. -giller) ki eneklilerden, rnek bitkisi imir olan ve imir trlerini iine alan bir bitki familyas (TS, 2, 2097)

564

ir: (< Far. r; MBTS, 3, 2958) Sarmsak (DS, XII, 4728) ireder: (< Far. ireder < re ra; MBTS, 3, 2958), (And. Az.: ileder) Bir eit zm (DS, X, 3784)

irite: (< ? ) lkbaharda aan ak, kk iekli bir bitki (DS, X, 3784) iarka: (< ? ), (And. Az.: iirka) Biber (DS, X, 3786; DS, X, 3787) iti: (< T. iti) Mrver iei (DS, X, 3788) omalop armudu: (< ? omalop + Far. emrd + T. -u) Gz mevsiminde yetien, tazeyken yeil, olgunlanca kararan bir eit armut (DS, X, 3790)

-Tta yapra: (< Ar./Far. tc + T. yapra) Tac oluturan yaprakklardan her biri (TS, 2, 2111) taflan: (< Ar. difl ~ ? EYun. daphne defne; Nianyan, 436) Glgillerden, 2-6 m ykseklikte, kn yapraklarn dkmeyen, iekleri salkm durumunda ve beyaz olan, ss bitkisi olarak bahelerde yetitirilen kk bir aa, Prunus laurocerasus, (TS, 2, 2111; DS, X, 3798; DS, X, 3943) taun: (< ? ) itlembik (DS, X, 3800) tahannebi: (< ? tahan + z. is. Nebi), (And. Az.: tahannebi, tehennav, ternebi) Uzun, sar, kk ekirdekli, tatl bir eit zm (DS, X, 3800; 3860; EYAD, 238; Gaz.A., III, 649) tahdik otu: (< Ar. tad + T. otu), (And. Az.: nahtik, namtik) Yemei yaplan, krmz renkli bir eit ot, sabun otu (DS, IX, 3234, 3238; DS, X, 3801; TBAS, 259)

565

tahl: (< Ar. dal; Eren, 391), (And. Az.: takl) Buday, arpa, msr, yulaf, avdar, pirin gibi rnlerin genel ad, hububat (TS, 2, 2113; DS, X, 3807) tahta yemii: (< Far. tte + T. yemii) bk. Frenk inciri (TBAS, 259) takalak: (< T. takalak) Domates (DS, X, 3806) takmck: (< T. takmck) ardak geniliinde yaylabilen, ak iek aan bir eit bitki (DS, X, 3808) takulen: (< ? ) Gzel, hafif kokulu bir iek (DS, X, 3812) talamala: (< ? tala + mala) Kk, yabanl elma (DS, X, 3814) tall bitkiler: (< Fr. thalle + T. -l + bitkiler; < Fr. thalle; TS, 2, 2124) Kk, gvde, yaprak gibi ana organlardan yoksun bulunan ve ou asalak veya rkl yaayan ilkel bitkiler topluluu (TS, 2, 2126) tamas: (< ? ), (And. Az.: tamaz, tamu, tomas) 1. Erik, 2. Kara erik, 3. Bardak erii (DS, X, 3817) tamli: (< Ar. am + T. -li ?; < Ar. am tat, lezzet; MBTS, 3, 3018) Fndk aac (DS, X, 3818) tanman: (< T. tanman < danman) Salatas yaplan bir eit ot (DS, X, 3821) tarakdal: (< T. tarak + dal; < ET. tar ak < tara-; Nianyan, 442; Tietze, 562) bk. dereotu (TBAS, 259) tarakdikeni: (< T. tarak + dikeni) Ar ve szlar gidermeye yarayan bir eit dikenli bitki (DS, X, 3831)

566

taraklk: (< T. taraklk), (And. Az.: daraklk) Acms, yenilebilir bir eit mantar (DS, IV, 1367; DS, X, 3832) tarak otu: (< T. tarak + otu) Tarak otugillerden otsu bir bitki, Dipsacus, (TS, 2, 2137) tarak otugiller: (< T. tarak + otu + -giller) Bitiik ta yaprakl iki eneklilerden bir familya (TS, 2, 2137) tarbaz: (< ? ) Uzun, kokulu bir eit elma (DS, X, 3833) tarn: (< Far. dr- n in aac; Nianyan, 442; < Far. drn; Eren, 395) Defnegillerden bir aa, Cinnamomum, (TS, 2, 2138; AVA, 79, 209; ETA, II, 373; Gaz.A., III, 191) tarhana otu: (< Far. tarna + T. otu) 60-100 cm ykseklikte, paral yaprakl, sar iekli ve ok yllk bir bitkidir. zmir pazarlarnda satlr. orba ve yemeklere koku vermek iin kullanlr, Hippomarathrum cristatum, (TBAS, 259) tarhun: (< Ar. tarn; Eren, 395) Birleikgillerden, 60-120 cm ykseklikte, hekimlikte kullanlan, trl, kuvvetli kokulu, ok yllk ve sarmtrak iekli bir bitki, Artemisia dracunculus, (TS, 2, 2139; TBAS, 260; BTS, 638; Erz. .A., III, 300) tarla veni: (< T. tarla + ? ven + T. -i; < ET. tar +-la < tar ekin, bitki; Eren, 395) bk. ven (TBAS, 260) tarla gl: (< T. tarla + Far. gul + T. -) bk. alvala (DS, I, 234) tarla mantar: (< T. tarla + Yun. manitari + T. -) bk. evlek mantar (TBAS, 260) tarla sarma: (< T. tarla + sarma) bk. mahmude otu (TBAS, 260) tarma: (< T. tarma) Asma zm (DS, XII, 4740)

567

taarmudu: (< T. ta + Far. emrd + T. -u; < ET. t; Eren, 396; Clauson, 556) Krlarda yetien bir eit armut (DS, XII, 4741) ta bademi: (< T. ta + Far. bdm + T. -i) Kabuu ok sert bir tr badem (TS, 2, 2147) ta kekii: (< T. ta + ? kekik + T. -i) bk. kaya kekii (TBAS, 260) takran iei: (< T. ta + kran + iei) Takrangillerden, 2500 m den yukar yerlerde sert kayalar yarp yetien bir iek, Leontopodium alpinum, (TS, 2, 2149) takrangiller: (< T. ta + kran + -giller) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, rnek bitkisi takran otu olan, lkemizde 3 cins ve 22 trle temsil edilen, bir ya da ok yllk, otsu bitkiler familyas (TS, 2, 2149; BTS, 641) takran otu: (< T. ta + kran + otu) Takrangillerden, baz trleri ss bitkisi olarak yetitirilen, saplarnn paralanmasyla reyen bir bitki, Saxifraga, (TS, 2, 2149) talolu buday: (< T. tal + o(u)lu + buday) Ak ve byk taneli bir eit buday (DS, X, 3841) ta mantar: (< T. ta + Yun. manitari + T. -) Bir tr mantar (TS, 2, 2149)

ta nanesi: (< T. ta + Ar. nan + T. -si) 10-50 cm yksekliinde, nane kokulu, tyl ve ok yllk, beyaz iekli bir bitki, Micromeria fruticosa, (TS, 2, 2150; TBAS, 260) ta piyam: (< T. ta + Far. bdm + T. -) Bu bitki talk alanlar ile kaya atlaklarnda yetimektedir. Yetime ortamnn zelliine gre bu bitki ta piyam (ta bademi) eklinde isimlendirilmitir, Amygdalus graeca, (Duran, 223-229) ta sarmsa: (< T. ta + sarmsa) Gen yapraklar soan yerine kullanlan bir soan tr, Allium scorodoprasum, (TS, 2, 2150)

568

tatarba: (< z. is. Tatar + T. ba) i yenilebilen bir diken (DS, X, 3842) tatarck: (< z. is. Tatar + T. -ck) Amaryllidaceae familyasndan, 15-40 cm ykseklikte, yumrulu, ok yllk, otsu, mavi veya morumsu mavi iekli bir bitkidir, Lxiolirion tataricum, (TBAS, 261; BTS, 641) tatramba: (< ? ), (And. Az.: dadiranba) Isrgan otuna benzer yapraklar olan, kk ve ak iekli, kaynatlarak iilen, kokulu bir bitki (DS, IV, 1320; DS, X, 3844) tatl: (< T. tatl) ncir (DS, X, 3844) tatl bayram: (< T. tatl + ? meyan), (And. Az.: tatl biyan) bk. meyan kk (TBAS, 260) tatl elmas: (< T. tatl + elmas) Yeil renkli, yazn yetien bir eit elma (tatlgbek), (DS, X, 3844) tatlgbek: (< T. tatl + gbek) bk. tatl elmas (DS, X, 3844) tatl kenger: (< T. tatl + Far. kenger) bk. kenger (TBAS, 261) tatl kk: (< T. tatl + kk) bk. meyan kk (TBAS, 261) tatl limon: (< T. tatl + Far. lmn / Ar. leymn) Suyu tatl olan bir tr limon (TS, 2, 2153) tatl ravent: (< T. tatl + Far. rvend) bk. gn (TBAS, 261) tatl su gelincii: (< T. tatl + su + gelincii) Tatl sularda biten bir tr gelincik (TS, 2, 2153)

569

tatula: (< Fr. datura), (And. Az.: tatala, tatle) Patlcangillerden, iekleri beyaz veya mor renkte, meyveleri dikenli, bir yllk ve otsu bir bitki, Datura stramonium, (TS, 2, 2154; DS, X, 3842; 3845) taun otu: (< Ar. n + T. otu) bk. canavar otu (TBAS, 261) tavan: (< ? ) bk. yavan otu (TBAS, 282) tavanaz: (< T. tavan + a()z; < ET. tavgan < tav-/tab- komak, atlamak, sramak + - an; Eren, 397) Pembe renkli bir tr iek (TS, 2, 2156)

tavanba: (< T. tavan + ba) 1. Bir eit elma, 2. Bir eit byk armut, 3. Bir eit ayva (DS, X, 3848)

tavanby: (< T. tavan + by) Bir yonca tr (TS, 2, 2156) tavancl otu: (< T. tavancl + otu) Maydanozgillerden, nemli yerlerde yetien, krpesi baz yerlerde hayvan yemi olarak kullanlan, 1-2 m ykseklikte, ok yllk, otsu, beyaz iekli ve kuvvetli kokulu bir bitki, Heracleum, (TS, 2, 2156; TBAS, 262) tavanaklda: (< T. tavan + aklda) Sar iekleri olan kk bir aa (DS, X, 3848) tavan elmas: (< T. tavan + elmas), (And. Az.: davan elmas) Meyveleri 5-7 mm apnda, kremsi ekilli, 3 m kadar ykselebilen, tavanlarn yedii dikenli ve beyaz iekli bir bitki, Pyracantha coccinea, (TBAS, 262; DS, IV, 1382; DS, X, 3848) tavanfasulyesi: (< T. tavan + Yun. fasulia + T. -si) Taneleri kurutularak yenen ve aaca sarlmadan yetien bir eit fasulye (DS, X, 3848)

570

tavan kiraz: (< T. tavan + Yun. kerasi + T. -) 20-50 cm ykseklikte, meyveleri kre biiminde ve krmz renkli, yaprak biimindeki dallar sert ve batc olan, kn yaprak dkmeyen, al grnnde, ok yllk bir bitki, Ruscus aculeatus, (TBAS, 262) tavankula: (< T. tavan + kula) uha ieigillerden, kalp biiminde geni yaprakl, beyaz, pembe, arap rengi iekli bir bitki, buhurumeryem, siklamen, Cyclamen, (TS, 2, 2156) tavanmemesi: (< T. tavan + memesi) 30-100 cm ykseklikte, kn yapraklarn dkmeyen bir aak, yaban mersini, Ruscus aculeatus, (TS, 2, 2156) tavan meyvesi: (< T. tavan + Far. mva + T. -si) bk. tavan elmas (DS, X, 3849) tavanpaas: (< T. tavan + Far. p-e + T. -s) bk. domuzara (TBAS, 263) tavantopuu: (< T. tavan + topuu) 1. Top biiminde, gzel kokulu, sar kr iei, 2. Krlarda biten, 40 cm boyunda, kk soyularak yenilen bir eit yabanl ot (DS, X, 3849) tavukbaca mantar: (< ? T. tavuk + OFar. pak + T. - + Yun. manitari + T. -; ~ ET. taku ~ OT. takau tavuk Kkenini bilmiyoruz; Eren, 398; MBTS, 3, 3057) Karadeniz blgesi, Bolu ve stanbul blgelerinde yetiir, pazarlarda satlr ve halk tarafndan yenir, Cantharellus cibarius, (TBAS, 263) tavuk iei: (< ? T. tavuk + iei) Bat Anadolu blgesinde yetien, yumrulu, sar iekli, ok yllk ve otsu bir bitkidir, Sternbergia sicula, (TBAS, 263) tavuk mantar: (< ? T. tavuk + Yun. manitari + T. -) bk. tavukbaca mantar (TBAS, 263) tavuk otu: (< ? T. tavuk + T. otu) 1. Camotu, seredili, Stellarie media coryophllaceae, 2. Bree konulan bir eit ot (DS, X, 3850)

571

tavukpenesi: (< ? T. tavuk + Far. pene + T. -si) Tropikal blgelerin karakteristik im bitkisi (TS, 2, 2157)

tavukyast: (< ? T. tavuk + T. yast) bk. gvgan otu (TBAS, 263)

taze fasulye: (< Far. tze + Yun. fasulia) Fasulye bitkisinin taze ve turfanda olan (TS, 2, 2159) teberze: (< teberze < Far. teber; MBTS, 3, 3066) Kurutmaya elverili, ok tatl kays (DS, XII, 4745) tebik: (< ? ), (And. Az.: tebk) 1. ncir, 2. Ebegmeci (DS, X, 3855, 3856; TBAS, 263) tee: (< ? ) Dalarda yetien bir eit yabanl aa (DS, XII, 4745) tefarik: (< Ar. tefr ) 60-100 cm yksekliinde, byk yaprakl ve beyaz iekli bir bitki, Pogostemon patchouly, (TS, 2, 2166) tefek: (< teek < te asma ve +ek kltme eki; MBTS, 3, 3150) 1.Asma, 2. Yaprak (DS, X, 3858) tehnel: (< ? ), (And. Az.: nehtel, tahnal, tefrn, tenhel, teynel) Defne (DS, IX, 3244; DS, X, 3801; 3861; TBAS, 214) tekekirdek: (< T. tek + ekirdek) Az ekirdekli, iri taneli bir eit ak zm (DS, X, 3862) tek enekliler: (< T. tek + ? enek + T. -liler; < ? enek; MBTS, 1, 555) Budaygiller, zambakgiller, palmiyeler, salepgiller, ananasgiller, muzgiller gibi bitkilerin nemli bir snf, (TS, 2, 2170; BTS, 643)

572

tekecen: (< ? teke + T. -cen; < teke kk belli deildir; MBTS, 3, 3088), (And. Az.: tekercen, tekilcan) Tarlalarda biten ve yenilebilen bir eit ot (DS, X, 3863; DS, X, 3863; DS, X, 3865; DS, XII, 4747) teke dikeni: (< ? teke + T. dikeni) Patlcangiller familyasndan, yksek al biiminde, dikenli, trmanc ve mor iekli bir bitki, (TS, 2, 2170; TBAS, 264) tekel: (< T. tek + el) Krlarda biten, al sapl ince ve kk yaprakl bir eit ot (DS, X, 3863) tekelpancar: (< T. tek + el + Erm. banjar + T. -) Yaban pancar (DS, XII, 4747) tekerelmas: (< T. teker + elmas; < ET. tegre teker; MBTS, 3, 3088) Yeil renkli, yass bir eit elma (DS, X, 3863) tekesakal: (< ? teke + T. sakal), (And. Az.: dekesakal, tekersakal, tekesakall, tekkesakal, teksakal) Birleikgillerden, Trkiyede 20 kadar tr bulunan, kkleri sebze olarak kullanlan, bir veya ok yllk, mor veya sar iekli, otsu bir bitki, Tragopogon porrifolius, (TS, 2, 2172; TBAS, 264; DS, IV, 1407; DS, X, 3864) tekke: (< ? ) Sulak yerlerde yetien, sulu, kk bir eit armut (DS, X, 3865) teknecik: (< ? tekne + T. cik; < tekne kk belli deildir; MBTS, 3, 3092) Bir yllk, otsu ve sar iekli bir bitkidir, Medicago orbicularis, (TBAS, 264) teknegt: (< ? tekne + T. gt) Yass, byk, ok sulu bir eit armut (DS, X, 3866) tel: (< Erm. tel; MBTS, 3, 3094) Kavurmas ya da bulgurla kark orbas yaplan, yumuak ve geni yaprakl bir bitki (DS, X, 3867) tele: (< Erm. tel + T. ce) Bir eit ot (DS, X, 3868)

573

teleme otu: (< ? teleme + T. otu; < teleme < deleme kk belli deildir; MBTS, 3, 3097) bk. gveyfeneri (TBAS, 264) telgmlek: (< Erm. tel + T. gmlek) Byk bir eit armut (DS, X, 3870) telgraf iei: (< Fr. tlgraphe + T. iei) Bir eneklilerden, boumlu sarkk dall, yapraklar etli, ular sivri, baz trlerinde yapraklarn alt ve st yz mor ve gm yollu, beyaz, mavi veya pembe iekli bir ss bitkisi, Tradescantia, (TS, 2, 2180) teli: (< ? ) Diken (DS, XII, 4749) tellice: (< Erm. tel + T. lice) Kk taneli mantar (DS, X, 3872) telot: (< Erm. tel + T. ot) Tel gibi ince dall, yapraksz, bir eit yabanl bitki (DS, X, 3872) tel pancar: (< Erm. tel + banjar + T. -) 20-150 cm ykseklikte, kk yaprakl, yemei yaplan, bir yllk, otsu, tyl ve yabanl bir eit ot, Chenopodium album, (TBAS, 264; DS, XII, 4749; Erz. .A., III, 305) temre otu: (< T. temriye + otu; < ET. temreg < *temre-g < temr; MBTS, 3, 3109) Temriye hastaln iyiletirmek iin kullanlan, kk ve ok yaprakl, sulu bir eit ot (DS, X, 3876) temrekil otu: (< T. temriye < temreg + otu) bk. temre otu (DS, X, 3876) temsil: (< Ar. tem l; MBTS, 3, 3109) Mercimek (DS, XII, 4750) tenbilik: (< ? ) Patates (DS, X, 3877) tepenik: (< T. tepelik ?) Yumuak toprakta yetien, pembe iekli bir bitki (DS, X, 3883)

574

teperotu: (< T. teper + otu), (And. Az.: teberotu, tepelotu) Havu (DS, X, 3883) tepsi: (< ET. tevsi < in.; MBTS, 3, 3120) Dalarda yetien, fndk biimindeki meyvesi su ile kpren bir eit aa (DS, X, 3887) tercan: (< ? ) Krmz buday (DS, X, 3888) tere: (< Far. tere; Eren, 404) Turpgillerden, yapraklar salata olarak yenen, tek yllk, baharl bir bitki, Lepidium, (TS, 2, 2197; BTS, 649; DS, IV, 1432; ETA, II, 386; GD AT, 309; TaS, V, 3792) tergmlek: (< T. ter + gmlek), (And. Az.: tergmek, tergnek, tergynek) 1. nce kabuklu, al ya da sar renkli bir eit elma, 2. nce kabuklu, pembe bir eit zm, 3. nce kabuklu kabak (DS, X, 3891; DS, X, 3891; DS, XII, 4753; DS, XII, 4753) terme: (< kkenini bilmiyoruz; Eren, 404; MBTS, 3, 3129) Yabanl turp (DS, X, 3893) termiye: (< T. temriye < temreg), (And. Az.: tirmis) 100 cm kadar ykselebilen, beyaz iekli, tyl, bir yllk ve otsu bir bitkidir, Lupinus albus, (TBAS, 265, 267; DS, XII, 4754) terskulak: (< T. ters + kulak; < ET. ters; MBTS, 3, 3130) Bir eit mantar (DS, XII, 4754) tesbi: (< Ar. tesb ; MBTS, 3, 3135), (And. Az.: tespi) Yaylalarda yetien, bir ya da iki metre boyunda, boz yaprakl, fndktan byk meyvesi olan ve ekirdeinin iindeki ak madde sabun gibi kullanlabilen bir eit al (DS, X, 3895) tese: (< ? ) Bir eit kara zm (DS, X, 3896) tespih aac: (< Ar. tesb + T. aac) Tespih aacgillerden, Hindistanda ve Avrupann scak blgelerinde yetien, meyvesi zehirli, kabuklar ate drc bir aa, in leyl, (TS, 2, 2205)

575

tespih aacgiller: (< Ar. tesb + T. aac + -giller) ki eneklilerden, tespih aac ve maun aac ile benzer cinsleri iine alan bir bitki familyas (TS, 2, 2205) tespihlik: (< Ar. tesb + T. -lik) Ay fnd aac, Styrax officinalis, (DS, X, 3896; TBAS, 265) tespih otu: (< Ar. tesb + T. otu) Meyvelerinden tespih yapmak iin yararlanlan, bir yllk, otsu bir bitki, Coix lacrima-jobi, (TBAS, 265) tetirli: (< ? tetir + T. -li; < tetir kk belli deildir; MBTS, 3, 3147) Kayalk yerlerde yetien ve boyasndan yararlanlan bir eit bitki (DS, X, 3900) tevenk: (< teek < te asma ve +ek kltme eki; MBTS, 3, 3150) Bir eit zm (EYAD, 165) tevris: (< Ar. tevr; MBTS, 3, 3153) Domates (DS, X, 3903) tbb papatya: (< Ar. tbb + Yun. papadia) bk. papatya (TBAS, 222) tkan: (< T. tkan), (And. Az.: th, thl)Domates (DS, X, 3909) tk: (< T. tk) Dolgun, yuvarlak fasulye (DS, X, 3910) tktk: (< tk + tk ses taklidi) Ham incir (DS, X, 3912) trmk: (< T. trmk < ET. tarmak; MBTS, 3, 3167) Bir eit dikenli bitki (DS, XII, 4761) trmut: (< ? ) Yenilen mantar (DS, X, 3923) trtleki: (< ? trt + T. -l + eki) Bir eit limon (DS, X, 3925)

576

tik aac: (< Fr. teck, tek < Port. teca + T. aac) ift eneklilerden, kaplamada kerestesinden yararlanlan, doal rengi sar, zamanla havada kendiliinden koyulaan bir scak iklim aac, Tectona grandis, (TS, 2, 2223) tilki: (< ET. tilk; Clauson, 498; Tietze, 619) Yosun (DS, XII, 4762) tilki kinii: (< T. tilki + Far. ginz + T. -i) bk. ahtere (TBAS, 266) tilkikuyruu: (< T. tilki + kuyruu) 1. Birleikgillerden, hekimlikte kullanlan bir bitki, hokuran, Maranthus, 2. Uzun salkml bir eit zm (TS, 2, 2224) tilkien: (< ? ) Meyveleri kre biiminde ve olgunlukta siyah renkli olan, ok yllk, dallar yeil renkli ve dikenli bir bitkidir, Asparagus acutifolius, (TBAS, 267) tilki zm: (< T. tilki + zm), (And. Az.: dilk zm) Meyveleri olgunlukta siyah renkli, ok yllk, otsu bir bitki, Paris incompleta, (TS, 2, 2224; TBAS, 267; TaS, II, 1156) tilye: (< ? ) Ihlamur (DS, X, 3932) timun: (< ? ), (And. Az.: tomun) Kara erik (DS, X, 3933; DS, X, 3958) Timur dikeni: (< z. is. Timur + T. dikeni) bk. obankaldran (TBAS, 267) tinton: (< tin + ton) Ahlata benzer, yuvarlak, eki, yabanl bir eit meyve (DS, X, 3936) tip: (< T. top ?) 1. Pancar, 2. Turp (DS, X, 3936) tirfil: (< Yun. triphyllon) Yaban yonca, korunga, gl (TS, 2, 2226) tiryaki: (< Far. tiryk; Nianyan, 459) Oval taneli bir eit zm, razak zm (DS, X, 3940)

577

tita: (< ? ) Ormanda yetien yenilir bir eit mantar (DS, X, 3940) titregzm: (< T. titre + kzm) Gelincik (DS, X, 3941; TBAS, 267) titrek kavak: (< T. titrek + kavak) Btn Avrupa, Kuzey Afrika, n Asya, Kafkasya, Sibirya, Japonya ve Trkiyenin btn orman blgelerinde yetien, al veya aak hlinde bir kavak tr (TS, 2, 2227) titrekotu: (< T. titrek + otu) Kurusu ss olarak kullanlan bir eit kr iei (DS, X, 3941) tohumlu bitkiler: (< Far. tum + T. -lu + bitkiler) Bitkiler dnyasnn byk bir besi, iekli bitkiler (TS, 2, 2228) tokalolu: (< T. tokal + o(u)lu; < ET. toku < ? tokmak; Nianyan, 460) Bir eit kays (DS, XII, 4765) tokal dck: (< T. tokal + ? dck) Bitkinin iek durumu yuvarlak tokalara benzemektedir. Aradaki bu benzerlik bitkinin adn tokal dck olarak yaygnlatrmtr, Trifolium cherleri, (Duran, 223-229) tokat: (< tokat kkenini bilmiyoruz; Eren, 410) Bir eit uzun, iri taneli zm (DS, XII, 4766) tok buday: (< T. tok + buday) Tam olgunlamam, iri buday (DS, X, 3948) toklu: (< OT. tokl; Eren, 410) yaprakl, spanaa benzer bir eit ot (DS, X, 3948) tokmakzm: (< T. tokmak + zm; < ET. tokmak; Nianyan, 460) Kara, sert, iri, eyllde yetien bir eit zm (DS, X, 3949) tolik: (< ? ) bk. ebegmeci (TBAS, 268)

578

tomak: (< kk bulunamamtr; MBTS, 3, 3178) Uzun biber (DS, X, 3954) tomara: (< tomara < Yun. tomari; MBTS, 3, 3178) Pazya benzer, saplar piirilerek yenen, kendi kendine yetien bir eit bitki (DS, X, 3954) tombak: (< T. tombalak < top+alak; MBTS, 3, 3179) Kays (DS, X, 3955) tombatn: (< tumbadz kk bulunamamtr; MBTS, 3, 3200), (And. Az.: tambatn, tombatum, tonbatn, tonbayan, tumbatun) 1. Pancar, 2. Yer elmas (DS, X, 3817, 3955; DS, X, 3958) tombu: (< T. tombu < tonbu) Koyu pembe renkli, byk ekirdekli bir eit kiraz (DS, X, 3956) tomak: (< T. tomak < top+ak), (And. Az.: tomak) Gonca (DS, X, 3956) tomdurcuk: (< T. tomurcuk) Gelincik iei (DS, X, 3956) tomsuk: (< ? ) Bataklklarda yetien, ucu dikenli ve buday sapna benzer yapraklar olan bir bitki (DS, X, 3957) tongarelmas: (< ? tongar + T. elmas) Bir tanesi yarm kilo gelecek kadar byk, bir yan krmz olan bir eit elma (DS, X, 3959) topaa: (< T. topaa), (And. Az.: lobata, tomata) Papatya (DS, X, 3954, 3961; DS, XII, 4580) topalak: (< T. topalak), (And. Az.: toplalak) Hnnapgillerden, yapraklarndan yeil boya karlan bir bitki, Rhamnus clorophorus globosus, (TS, 2, 2233; DS, X, 3964) topalan: (< T. topalan) Uzun yaprakl bir ayr otu (DS, X, 3962)

579

topba: (< T. top + ba) 1. Ak, yumuak, iyi cins buday, 2. Akasya fidan (DS, X, 3963) topba zm: (< T. top + ba + zm) ri taneli, ra yaplan ak zm (DS, X, 3963) topluca: (< T. topluca) Yemei yaplan bir eit ot (DS, X, 3964) topo: (< T. topa) Karpuz (DS, X, 3964) toppancar: (< T. top + Erm. banjar) Lahana (DS, X, 3964; K AT, 349) topuk: (< T. top + -(u)k; Eren, 412) Badem ve ceviz byklnde yumru kkleri olan bir eit ot (DS, X, 3965) topuk ay: (< T. topuk + in. ay + T. -) bk. ta nanesi (TBAS, 268) topuklutiken: (< T. topuklu + diken) Sap sert tylerle kapl, yumru kkl, meyvesi koza biiminde olan bir eit diken (DS, X, 3965) topul: (< T. topul) Ham domates (DS, X, 3965) topus dikeni: (< Ar. dabbs < Far. dabs + T. dikeni) bk. topuz (TBAS, 268) topuz: (< Ar. dabbs < Far. dabs; Tietze, 571) Kke yakn yerinde birka yapra olan, sapnn tepesindeki kuruni renkli dikenleri soyularak yenilebilen, 50-100 cm ykseklikte, dikenli, iki yllk ve otsu bitkiler, (TBAS, 268; DS, X, 3965; DS, XII, 4769) torasaninciri: (< torasan < z. is. Toros + Far. encr + T. -i) Patlcan incirinden kk, morumsu renkte, tatl bir incir (DS, X, 3968) Toros sediri: (< z. is. Toros + Far. sedr + T. -i) bk. sedir (TBAS, 269)

580

tort: (< ? tort) Kaln yaprakl, dikenli ve st gibi suyu olan bir ot (DS, X, 3969) tortu: (< ? tort + T. -u), (And. Az.: tou) ri ve sert taneli, bol rn veren krmz bir eit buday (DS, X, 3943, 3969) toruk: (< ET. toruk < tor- zayflamak; Ergin, Orhun Abideleri, 116; Nianyan, 100), (And. Az.: doruk, toru) Yeni yetien am aac, fidan (DS, X, 3970; DS, XII, 4487) tosbaa otu: (< tos + T. baka + otu; < tos ses taklidi + ET. baka kurbaa, kaplumbaa; Nianyan, 462) Hodangiller familyasndan, 30-50 cm ykseklikte, kklerinden krmz boya elde edilen, sk tyl, beyaz veya sar iekli ve otsu bir bitkidir, Alkanna orientalis, (TBAS, 269; BTS, 660; DS, X, 3972; DS, X, 3972; DS, X, 3972) toskafa kavunu: (< tos + Ar. af + T. kavunu) bk. adamotu (TBAS, 269) tosunburnu: (< ? tosun + T. bur(u)nu; < tosun kk belli deildir; MBTS, 3, 3188) Bir eit elma (DS, X, 3973) totuk: (< ? ) bk. ahududu (TBAS, 269) tozaac: (< T. toz + aac; ET. tz; MBTS, 3, 3189) Kavak aac (DS, X, 3976) toz mantar: (< T. toz + Yun. manitari + T. -) bk. un mantar (TBAS, 269) thmekan (< Far. tumugn; Eren, 417), (And. Az.: tmeken, thmeken, tkmekan, tymekan, tymeken): Semiz otu (DS, X, 3978) tmbeki: (< Far. tenbk) zellikle randa yetien ve nargile ile iilen bir ttn tr, nargile ttn, Nicotiana persica, (TS, 2, 2244) tmbeki ttn: (< Far. tenbk + T. ttn) bk. deli ttn (TBAS, 269)

581

tmek: (< T. tmek alak, ksa; Glensoy, II, 865) Kk ard aac (DS, X, 3981) tmtm: (< tm + tm) Papatya (DS, X, 3981) Trabzon ay: (< z. is. Trabzon + in. ay + T. -) bk. ay zm (TBAS, 269) Trabzon hurmas: (< z. is. Trabzon + Far. urm + T. -s) 1. Abanozgillerden 15 m kadar ykselebilen byk bir aa, 2. Bu aacn elma byklnde, turuncu renkte, ham iken kekre olan, olgunlanca tatllaan meyvesi, Diospyros kaki, (Japon hurmas), (TS, 2, 2245) tulkuk: (< ? ) 1. Gelincik iei, 2. nce uzun yaprakl, hafif tyl, sarms yeil renkte, yemei yaplan bir eit ot (DS, X, 3987) tulu mantar: (< tuluk + Yun. manitari + T. -; < tuluk Eski Trkeden beri kullanlr; MBTS, 3, 3198) Bir eit mantar (DS, XII, 4774) tulukarmudu: (< tuluk + Far. emrd + T. -u) Yazn yetien, sar renkli bir armut (DS, X, 3988) tum: (< Ar. tum) 1. Ham incir, 2. Erkek incir (DS, X, 3989) turkyemez: (< z. is. Trk + yemez) Bir armut eidi (AA, 155) turma: (< ET. turma < tur-ma tur- toplanmak; Glensoy, II, 870) Turp (DS, X, 3995) turnaaya: (< turna + T. aya; < turna adnn, kuun kard sesten geldii anlalyor; Eren, 418) bk. dn iei (TS, 2, 2254) turnadili: (< turna + T. dili), (And. Az.: durnadili) Uzun taneli bir eit buday (DS, X, 3995; DS, IV, 1606)

582

turnagagas: (< turna + ? gaga + T. -s) Sardunyagillerden, tohumlarnn ucunda turna gagasna benzer ince uzun bir u bulunan, yapraklar gzel kokulu bir bitki, tr iei, Geranium robertianum, (TS, 2, 2254) turp: (< Far. turb, turub, turf; Eren, 419) Turpgillerden, 15-50 cm kadar boylanabilen, etli ve yenilen kk olan, yapraklar tyl, iekleri beyaz, sar ve mor renkli, tek yllk, otsu bitkiler, Raphanus sativus, (TS, 2, 2254; BTS, 670; AAT, 43; AVA, 252; DA, 118)

turpgiller: (< Far. turp + T. -giller) ki eneklilerden, yapraklar almal dizilite, iekleri er dii, anak ve ta yapraklar 4 paral, meyveleri alan ya da almayan kapsl tipinde olan, lkemizde 85 cins ve 460 kadar trle temsil edilen, turp, hardal, lahana, karnabahar, kak otu gibi bitkileri iine alan geni bir familya (TS, 2, 2254; BTS, 670) turp lahanas: (< Far. turp + Yun. lahano + T. -s) bk. algam (BTS, 630) turp otu: (< Far. turp + T. otu) 15-50 cm ykseklikte, beyaz, pembe veya sar iekli, bir yllk ve otsu bir bitkidir, Raphanus raphanistrum, (TS, 2, 2254; TBAS, 270) turkiraz: (< Far. tur eki + Yun. kerasi) Vine (DS, X, 3995) turun: (< Far. turunc) Turungillerden, btn Akdeniz lkelerinde yetien, kn yapran dkmeyen bir aa ve bu aacn portakala benzeyen, suyu acmtrak meyvesi, Citrus aurantium amara, (TS, 2, 2255; BTS, 670) turungiller: (< Far. turunc + T. -giller) Sedef otugillerin, turun, portakal, limon, mandalina ve benzerlerini iine alan bir alt familyas, narenciye (TS, 2, 2255) turunotu: (< Far. turunc + T. otu) Kokulu bir eit ot (DS, XII, 4775) tutya: (< Ar. tty; MBTS, 3, 3210), (And. Az.: tuta) bk. uha iei (TBAS, 270)

583

tuzak: (< Eski Trkeden beri kullanlr, kk belli deildir; MBTS, 3, 3211) nce saplarnn ularnda bir yan ak kozalar bulunan bir eit yabanl ot (DS, X, 4003) ta: (< ? ) Bir ot cinsi (ST AT, 66, 265) tk: (< T. ty < tk; Glensoy, II, 875) Yosun (DS, X, 4006) tkrk otu: (< T. tkrk + otu) Zambakgillerden, 20-30 cm ykseklikte, kk, beyaz veya sar iekli, otsu ve ok yllk bir bitki, Ornithogalum umbellatum, (TS, 2, 2263) tll: (< Fr. tulle + T. -l) ncir (DS, X, 4008) tlp: (< Yun. touloupa; MBTS, 3, 3199) Pamuk (DS, X, 4009) tl: (< ? ) Bir eit buday (DS, X, 4009) tlah: (< T. tyl + Far. ) iekleri eflatun renkli, kokulu bir bitki (DS, X, 4009) tmmssemek: (< ? ) Aslanaz da denilen bir iek (DS, X, 4011) tppek: (< ? ), (And. Az.: trppek) Hardal otu (DS, X, 4014; TBAS, 270) trbe erii: (< Ar. turba + T. erii; < Ar. turba; Eren, 420) Glgillerden, krmz, tatl, kk ekirdekli, etinden kolay syrlabilen bir erik eidi (TS, 2, 2266)

treme: (< T. treme) Boz renkli bir ot (DS, X, 4013) Trk biberi: (< z. is. Trk + Yun. pipri + T. -i) Krmz biber (TS, 2, 2267) Trk meesi: (< z. is. Trk + Far. ba + T. -si) Kayngiller familyasndan, 25 m kadar boylanabilen, yapraklarn dken, meyveleri iki ylda olgunlaan, lkemizin her tarafnda grlebilen bir tr, Quercus cerris, (TS, 2, 2267; BTS, 672)

584

Trk otu: (< z. is. Trk + T. otu) Eir, andz; zencefil (TaS, V, 3875) trt: (< ? ) al cinsinden, yapraklar yenen ve yemii olan bir bitki, (DS, X, 4014; DS, XII, 4778) trz otu: (< ? trz + T. otu; MBTS, 3, 3217) Hanmeligillerden, sar, krmz iekli, gzel kokulu ve trmanc bir ss bitkisi, Leonicera japonica, (TS, 2, 2268)

ts: (< ? ) bk. boa dikeni (TBAS, 271)

ttn: (< ET. ttn; Nianyan, 470; Tietze, 679; Clauson, 457), (And. Az.: tutun, tdn, ttun) Patlcangillerden, 3 m kadar boylanabilen, birleiminde nikotin bulunan, park, bahe ve yol kenarlarnda ss bitkisi olarak yetitirilen otsu bir bitki, Nicotiana tabacum, (TS, 2, 2269; BTS, 672; AA, 64, 79; DA, 73; E A, 135, 230, 231; ETA, II, 248; EYAD, 67; GBAA, 87; GD AT, 138; KBAYA, 144; K A, 189, 211; K AT, 350; OAAD, 30, 107; ST AT, 89; T YA, 310) ttnbulkar: (< T. ttn + ? bulkar + T. -) Kahverengiye yakn bir eit zm (DS, X, 4016) tvl acir: (< T. tyl + Ar. acr) Hyara benzeyen, fakat zerinde gayet ince tyler bulunan meyve (Gaz.A., III, 689) tyl: (< T. tyl), (And. Az.: tl) Toprak altnda yetien ak, yumru gvdesi yenilen, ince, yeil yaprakl bir eit bitki (DS, X, 4008, 4017) tylbaba: (< T. tyl + Far. bb) 1. Kr iei, 2. Krmz lle, (tylbarak), (DS, X, 4017) tylbarak: (< T. tyl + barak; < ET. barak; MBTS, 1, 280) bk. tylbaba (DS, X, 4017)

585

tyl boya: (< T. tyl + boya) bk. havacva (TBAS, 271) tylce: (< T. tylce) Yapra tyl, kk ideme benzeyen bir eit ot (DS, XII, 4777) tylceyumru: (< T. tylce + yumru) bk. tyltombalak (DS, X, 4017) tyl ay: (< T. tyl + in. ay ) Yrede ada ay olarak kullanlan bu bitkinin ieklenme ksmnda uzun ve yumuak tyleri vardr. Dikkati eken uzun tyleri sebebiyle tyl ay denilmitir, Stachys lavandulifolia, (Duran, 223-229) tyl dalak otu: (< T. tyl + dalak + otu) 10-40 cm yksekliinde, yatk veya dik, gri veya beyaz tyl, ok yllk bir dalak otu tr, Teucrium polium, (TS, 2, 2270) tyl kanak: (< T. tyl + kanak) Genellikle bir yllk, 10-60 cm ykseklikte, sar iekli, beyaz tyl ve otsu bir bitki, Crepis foetida, (TBAS, 271) tyl mee: (< T. tyl + Far. ba) Kayngiller familyasndan, 4-5 m kadar boylanabilen, yaprak dken ve yapraklarnn alt yz sk tylerle rtl olan, fndks tipte meyveleri olan, lkemizin her tarafnda yetien bir tr, Quercus pubescens, (TS, 2, 2270; BTS, 672) tyltapan: (< T. tyl + tapan) bk. tyltombalak (DS, X, 4017) tyltombak: (< T. tyl + tombak) bk. tyltombalak (DS, X, 4017) tyltombalak: (< T. tyl + tombalak) eftali (tyl, tylceyumru, tyltapan, tyltombak, tyltoparlak) (DS, X, 4017; DS, X, 4009) tyltoparlak: (< T. tyl + toparlak) bk. tyltombalak (DS, X, 4017)

586

-Uuccam: (< ? ) rek otu (DS, XI, 4019) ukulak: (< T. u + kulak) ayr arasnda biten bir ot (DS, XI, 4021) ukurutan: (< T. u + kurutan) Turungillerden, zellikle limonlarda gelierek, dal ularnn kurumasna yol aan ve birka yl iinde aacn lmesine sebep olan bir tr mantar (TS, 2, 2273) uur: (< kk belli deildir; MBTS, 3, 3230) Ceviz aac (DS, XI, 4030) ulama: (< T. ulama; MBTS, 3, 3233) Sulak yerlerde yetien bir eit ot (ulamayonca), (DS, XI, 4032) ulamayonca: (< T. ulama + ? yonca) bk. ulama (DS, XI, 4032) uluavrat otu: (< T. ulu + Ar. avret + T. otu) bk. dulavrat otu (TBAS, 272) Uluda kknar: (< z. is. Uluda + Yun. kukunaria + T. -) amgiller familyasndan, ine yaprakl, yapraklarn dkmeyen, Marmara, Bat Karadeniz ve Orta Karadeniz blgesinde yetien, lkemize zg bir orman aac, Abies nordmanniana, (BTS, 675) unluca: (< T. unluca; < ET. n; MBTS, 3, 3239), (And. Az.: unnuca) Dal ve yapraklar unlu gibi tyl olan, 2 m kadar ykselebilen, bir yllk ve otsu bir bitkidir, Atriplex nitens, (TBAS, 272; DS, XI, 4040) un mantar: (< T. un + Yun. manitari + T. -) Yenen bir mantar trdr, Clitopilus prunulus, (TBAS, 272) unutmabeni: (< T. unutma + beni) ki eneklilerden, kk mavi iekler aan bir bitki, Myosotis palustris, (TS, 2, 2283; BTS, 676) urgiye iei: (< ? urgiye + T. iei) Bir eit iek (DS, XI, 4041)

587

urumtut: (< z. is. Rum + Far. tt) Karadut (EYAD, 238) urumu: (< z. is. Rum + Ar.-) Ak, yuvarlak zm (DS, XI, 4042; Gaz.A., III, 699; GD AT, 311) urungu: (< T. urungu), (And. Az.: ulunku) Bir armut eidi (DS, XI, 4035, 4042) uruman: (< T. uruman) Ekinler arasnda biten bir sar iek (DS, XI, 4042) ukun: (< kk bulunamamtr; MBTS, 3, 3247) Karabudaygillerden, yapraklar yrek biiminde, kk dtan sincab ve iten sar renkte olan bir ravent tr, Rheum rhaponticum, (TS, 2, 2288) urat: (< Ar. urat < u r) Salatas yaplabilen, gzel kokulu bir kr bitkisi (DS, XI, 4045) uyuz otu: (< T. uyuz + otu; < ET. uduz; MBTS, 3, 3255) Fesitaragiller familyasndan, hekimlikte uyuza kar kullanlan, Trkiyede 30 kadar tr bulunan, bir veya ok yllk, beyaz, sar veya pembe iekli bir bitki, Scabiosa rotata, (TS, 2, 2297; TBAS, 272; BTS, 678)

uzunalma: (< T. uzun + elma) Armut (DS, XI, 4053) uzunsap: (< T. uzun + sap) ok iri, uzun sapl bir armut eidi (DS, XI, 4054) -gl: (< T. + Far. gul; Eren, 427) Yaban yoncas, tirfil, Trifolium, (TS, 2, 2304) m: (< ? ) Fndk aac (DS, XI, 4061) lkeriei: (< ? lker + T. iei; < lker kk belli deildir; MBTS, 3, 3266) Yldz biiminde kk paralar olan iri bir iek (DS, XI, 4063)

588

lker zm: (< ? lker + T. zm) Baharda asma dallarnn ucu krlarak ikinci kez alnan zm (DS, XII, 4793) lbe: (< ? ) 1. Patates, 2. Fasulye (DS, XI, 4064; DS, XII, 4793) lngr: (< ? ) Krda yetien ve yemei yaplan, pancara benzer bir bitki (DS, XI, 4064) mbrek: (< ? ) Kara zm (DS, XI, 4065) nglz: (< ? ) Bir ahlat eidi (DS, XI, 4066) rge: (< ? ) Bir aa eidi (DS, XI, 4069) rkeen otu: (< T. rkeen + otu) Mavi iekli bir kr bitkisi (DS, XI, 4069) sgndr: (< ? ), (And. Az.: skdr) Ufak armut (DS, XI, 4073; DS, XI, 4073) skle: (< ? ), (And. Az.: sklen) Bymemi, kk soan (DS, XII, 4796) skl: (< ? ) Kk fazla bymeyen, tad gzel bir eit marul (DS, XI, 4074) niye: (< Ar. uniyye) Su yosunlar (TS, 2, 2320) : (< T. ) Papatya (Erz. .A., III, 323) tky: (< ? ) zm (DS, XI, 4079) ven: (< ? ) Zeytin tanesi iriliinde kara ve buruk tatta bir eit erik (DS, XI, 4082) veyik: (< kk belli deildir; MBTS, 3, 3280), (And. Az.: eveyik) Sar renkli, zl bir eit buday (DS, V, 1806; DS, XII, 4798)

589

vez: (< ET. uyaz; Nianyan, 477; < T. vez; Eren, 429), (And. Az.: eyvaz, gvez, ivaz, ivez, oaz, vez, uvaz, wez) Glgiller familyasndan, mumulaya benzer meyveleri yenen, kn yapraklarn dken, dikensiz, basit ya da blmeli yaprakl, beyaz iekli aa ya da aaklar, Pirus sorbus, (TS, 2, 2321; TBAS, 273; BTS, 685; DS, VI, 2169; DS, VII, 2571; DS, IX, 3267; DS, IX, 3363; DS, XI, 4047; Erz. .A., III, 323; TaS, VI, 4127) vezli: (< T. vezli) Bir eit kavak (DS, XII, 4798) zerlik: (< ET. yzerlik; Nianyan, 477; < yzerlik < yzer < yz-; Clauson, 988) Sedef otugillerden, 30-70 cm ykseklikte, yapraklar almak, iekleri beyaz renkte, susama benzeyen tohumlar ac olan, halk hekimliinde tedavi ettiine inanlan, meyveleri toplanarak nazarlk yapmnda kullanlan, ok yllk, otsu bir bitki, Peganum harmala, (TS, 2, 2323; TBAS, 273; BTS, 685; DS, XI, 4085; AAT, 262; Kr.Y.A., 501) zm: (< ET. zm < z- kesmek, koparmak + -()m; Eren, 431; Nianyan, 477; Clauson, 288), (And. Az.: czm, zim, zum, yzm) Asmagiller familyasndan, meyveleri taze veya kuru olarak yenilen ve salkm durumunda bulunan, lkemizde 3 tr ve pek ok kltr eidi ile temsil edilen, trmanc gvdeli, al formundaki bitkiler (TS, 2, 2324; BTS, 685; DS, III, 1029; AAT, 26; ADYA, 279; AVA, 165; BYA, 95, 124; DA, 87, 88, 91, 175; ETA, II, 370; EYAD, 56; GBAA, 53; Ka.Y.A., 201; KBAYA, 114, 139; K AT, 34, 139, 287; KMYA, 159; Kr.Y.A., 218; KYA, 136; OAAD, 7, 8, 107; SA, 133; ST AT, 27, 176; TAYA, 9; T YA, 247; ZBK A, 118) zmc erii: (< T. zmc + erii) bk. zm erii (DS, XI, 4086) zm erii: (< T. zm + erii) Kk, kara erik (zmc erii, zm erik), (DS, XI, 4087) zm erik: (< T. zm + erik) bk. zm erii (DS, XI, 4087) zml: (< T. zml) Ak renkli, ortas sar bir brlce eidi (DS, XI, 4086)

590

zmotu: (< T. zm + otu) Gzel iekleri olan yabanl bir bitki (DS, XI, 4087) -Vvahvah: (< Ar. vh + vh; ses taklidi sz; MBTS, 3, 3286) Zambaa benzer bir eit soan ki sonbaharda, ka doru sar iek aar (Gaz.A., III, 714) valay armudu: (< Far. vl + emrd + T. -u) Yumuak, sar renkli bir armut eidi (DS, XI, 4089) valve: (< ? ) En iyi cins kestane (DS, XI, 4089) vanilya: (< t. vanilla ~ sp. vainilla ~ Lat. vagina; Nianyan, 479) Salepgillerden, hava kkleri olan, meyvelerinde ya, reine ve vanilin bulunan, likr, pasta ve dondurmaya lezzet verici olarak katlan, tropiklerde yetien, iekleri beyaz, kokulu, trmanc, kk bir bitki, Vanilla planifolia, (TS, 2, 2330; BTS, 687) varck: (< T. varck) Sulu yerlerde biten, yapra kama benzeyen bir ot (DS, XI, 4091) vardyan: (< t. guardiana < Lat.; MBTS, 3, 3297) Ayiei (DS, XI, 4091) vargit: (< T. var- + git-) bk. gz idemi (TBAS, 274) var: (< ? ) Msr (DS, XI, 4091) vayyo: (< ? ) Ihlamura benzeyen, daha ufak boyda bir aa (DS, XI, 4093) velvele: (< Ar. velvele; MBTS, 3, 3314) Kna iei (DS, XI, 4095) venki: (< ? ) Yuvarlak taneli bir zm eidi (DS, XI, 4095)

591

vensar: (< Fr. vnus + T. ar) Salepgillerden, esmer krmzmtrak renkte olan, iekleri ara benzeyen gzel bir ss bitkisi, Ceypripedium calceolus, (TS, 2, 2340) venssa: (< Fr. vnus + T. sa) Nemli ortamlarda yetien, balgam sktrc ve ksrk kesici olarak kullanlan, ok yllk, rizomlu ve ieksiz bir bitki, Adiantum capillus-veneris, (TBAS, 274; BTS, 689) verdinar: (< Far. verd-i nr nar gl) bk. kknar (TBAS, 274) verem otu: (< Ar. verem + T. otu) bk. canavar otu (TBAS, 274) veronika: (< t. veronica) Yavan otu (TS, 2, 2344)

vezirsalkm: (< Ar. vez r + T. salkm) Akasya (DS, XI, 4098) vc vc: (< vc + vc ses taklidi sz) Gelincik bitkisi (DS, XI, 4098; TBAS, 274) viks iei: (< ? viks + T. iei) bk. ta nanesi (TBAS, 274) vine: (< Sl. vinya; TS, 2, 2349; < Slav dillerinden alnmtr; Eren, 436), (And. Az.: fisne, fna, fne fine) Glgillerden, yapraklarn dken, ekimtrak meyvelerinden reel ve erbet yaplan, dallar krmzmtrak, iekleri beyaz renkte, kiraza benzer bir aa, Cerasus vulgaris, (TS, 2, 2349; BTS, 691; DS, V, 1873; ETA, II, 251; KBAYA, 54, 191; K AT, 320; KYA, 225, 247; T YA, 304, 326; UA, 110)

-Yyaban aac: (< Far. yaban + T. aac; < Far. biybn < OFar. viypan; Eren, 437) Akasya (DS, XI, 4112) yaban armudu: (< Far. yaban + emrd + T. -u) Dalarda veya sert toprakta yetien bir armut tr (TS, 2, 2358)

592

yaban asmas: (< Far. yaban + T. asmas) Akasma (TS, 2, 2358) yaban ayvas: (< Far. yaban + biy + T. -s) bk. ay fnd (TBAS, 275) yabanbac: (< Far. yaban + ? bac) Baklagillerden bir bitki (DS, XI, 4112) yaban baklas: (< Far. yaban + Ar. b il + T. -s) bk. domuz baklas (TBAS, 275) yabandars: (< Far. yaban + T. dars) Semer otu da denilen bir eit kam (DS, XI, 4112) yaban defnesi: (< Far. yaban + Yun. dfni + T. -s) ki eneklilerden, iekleri beyaz, sar veya pembe renkli, orman ve ayrlarda yetien bir ss bitkisi, Daphne pontica, (TS, 2, 2359) yaban elmas: (< Far. yaban + T. elmas) bk. elma (TBAS, 275) yaban enginar: (< Far. yaban + Yun. ankinra + T. -) Deve dikeninin bir tr (TS, 2, 2359) yaban erii: (< Far. yaban + T. erii) Sert ekirdekli ve sert kabuklu bir tr erik, akal erii (TS, 2, 2359) yaban fesleeni: (< Far. yaban + Yun. vasilikon + T. -i) Yer fesleeni (TS, 2, 2359) yaban gl: (< Far. yaban + Far. gul + T. -) Glgillerden, iekleri soluk pembe, beyaz, yemii parlak krmz renkte bir bitki, Rosa canina, (TS, 2, 2359) yaban havucu: (< Far. yaban + Far. hevc + T. -u) Maydanozgillerden, kkleri yenilebilen, hayvan yemi olarak da kullanlan, yllk veya ok yllk otsu bitki, Pastinaca sativa, (karakavza), (TS, 2, 2359)

593

yaban akdiken: (< Far. yaban + Ar.- + T. ak + diken) Hnnapgillerden, yapraklar almak, krmz renkli yemii olan bir bitki, Rhamnus frengula, (TS, 2, 2359) yaban bezelye: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. bizlia < t. piselli) bk. clban 1, (DS, III, 908) yaban biber: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. pipri) bk. gveyfeneri (TBAS, 275) yaban ceviz: (< Far. yaban + Ar.- + Ar. cevz) bk. kokar aa (TBAS, 275) yaban elma: (< Far. yaban + Ar.- + T. elma) bk. da elmas (TS, 1, 511) yaban enginar: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. ankinra) Kengel, kenger, eek dikeni, domuz dikeni, diken enginar, byk deve dikeni olarak da bilinen bitki (TS, 2, 2359) yaban erik: (< Far. yaban + Ar.- + T. erik) bk. da erii (TS, 1, 511) yaban hardal: (< Far. yaban + Ar.- + Ar. ardel) bk. hardal otu (TBAS, 276) yaban hindiba: (< Far. yaban + Ar.- + Ar. hindib) bk. hindiba (TBAS, 276) yaban spanak: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. spanaki) Paz (TS, 2, 2359) yaban incir: (< Far. yaban + Ar.- + Far. encr) 1. ncir aacnn yabani tr, 2. Yaban inciri (TS, 2, 2359) yaban kavun: (< Far. yaban + Ar.- + T. kavun) bk. al kaba (TBAS, 276) yaban kereviz: (< Far. yaban + Ar.- + Ar./Far. kerefs) Smyrnium trlerine verilen genel ad (TBAS, 276) yaban kimyon: (< Far. yaban + Ar.- + kemmn) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, Dou Anadoluda yetien, kurt drc olarak kullanlan, 20-60 cm ykseklikte, ok

594

yllk, otsu, beyaz veya turuncu iekli bir bitki, Zygophyllum fabago, (TS, 2, 2359; TBAS, 276; DS, XI, 4112) yaban kimyongiller: (< Far. yaban + Ar.- + kemmn + T. -giller) Ayr ta yaprakl iki eneklilerden, yaban kimyon, peygamber aac gibi bitkileri iine alan bir familya (TS, 2, 2359) yaban kiraz: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. kerasi) lkemizde yetien bir kiraz tr, Cerasus microcarpa, (TS, 2, 2359) yaban kukonmaz: (< Far. yaban + Ar.- + T. ku + konmaz) bk. tilkien (TBAS, 276) yaban lahana: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. lahano) Turpgillerden, kumlu yerlerde yetien ve sebze gibi yenen bir bitki (TS, 2, 2359) yaban mantar: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. manitari) bk. cack 3, (DS, III, 839) yaban marul: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. maruli) 50-150 cm ykseklikte, sar iekli, beyaz stl, iki yllk otsu bir bitki, Lactuca serriola, (ya marulu), (TS, 2, 2359) yaban meneke: (< Far. yaban + Ar.- + Far. benefe) Meneke ieinin yaban bir tr (TS, 2, 2359) yaban mercankk: (< Far. yaban + Ar.- + Far. merzeng) Mercankk ieinin yaban bir tr, Origanum vulgare, (TS, 2, 2359) yaban mersin: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. mirsini) bk. tavan kiraz (TBAS, 277) yaban inciri: (< Far. yaban + Far. encr + T. -i) 1. Dutgillerden, Msrda yetien ve kerestesi eski Msrllarca mumyalara sanduka yapmakta kullanlm olan bir aa, 2. Bu aacn meyvesi (TS, 2, 2359)

595

yaban pancar: (< Far. yaban + Ar.- + Erm. banjar) Tazeyken kavrulup yemek yaplan bir bitki (DS, XI, 4112) yaban prasa: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. praso) bk. iri (TBAS, 277) yaban sarmsak: (< Far. yaban + Ar.- + T. sarmsak) bk. itsarmsa (DS, VII, 2570) yaban sedef otu: (< Far. yaban + Ar.- + adef + T. otu) bk. zerlik (TBAS, 273) yaban sinameki: (< Far. yaban + Ar.- + sin-i mekk) 5 m kadar ykselebilen, kn yapraklarn dken, yapraklar mshil olarak kullanlan, meyveleri ikin ve sar iekli bir aak, Colutea cilicica, (TBAS, 277) yaban tere: (< Far. yaban + Ar.- + Far. tere) bk. su teresi (TBAS, 277) yaban tirfil: (< Far. yaban + Ar.- + Yun. triphyllon) Kara yonca, da yoncas (TaS, VI, 4181) yaban turp: (< Far. yaban + Ar.- + Far. turb) Yaban turpu, acrga (TS, 2, 2360) yaban ttn: (< Far. yaban + Ar.- + T. ttn) Patlcangiller familyasndan, 3 m kadar ykselebilen, Bat ve Gney Anadoluda yetien, sar iekli, al grnnde, zehirli bir bitkidir, Nicotiana glauca, (TBAS, 277; BTS, 697) yaban zm: (< Far. yaban + Ar.- + T. zm) bk. brtlen (TBAS, 53) yaban kaba: (< Far. yaban + T. kaba) bk. eytan algam (TBAS, 258) yaban keteni: (< Far. yaban + Ar. kettn + T. -i) Su keteni (TS, 2, 2360) yaban maydanozu: (< Far. yaban + Yun. makedonesi + T. -u) Baldrann maydanoza benzeyen baz trlerine verilen ad (TS, 2, 2360)

596

yaban mersini: (< Far. yaban + Yun. mirsini + T. -i) Fundagillerden, iekleri beyaz veya pembe, yapraklar taneli bir bitki, kei yemii, Vaccinium myrtillus, (TS, 2, 2360) yaban nanesi: (< Far. yaban + Ar. nan + T. -si) Yaban bir tr nane (TS, 2, 2360) yaban pancar: (< Far. yaban + Erm. banjar + T. -) Paz (TS, 2, 2360) yaban pazs: (< Far. yaban + Far. pz + T. -s) Itr (TS, 2, 2360) yaban prasas: (< Far. yaban + Yun. praso + T. -s) Gvur soan (DS, III, 867) yaban sarmsa: (< Far. yaban + T. sarmsa) bk. kmren (TS, 2, 1378) yaban sarma: (< Far. yaban + T. sarma) bk. akasma (TBAS, 277) yaban sinamekisi: (< Far. yaban + sin-i mekk + T. -si) bk. yaban sinameki (TBAS, 277) yaban soan: (< Far. yaban + T. soan) Peynire de konulan, sarmsak tadnda bir ot (DS, XI, 4112) yaban smbl: (< Far. yaban + Far. sunbul + T. -) Kedi nanesi (TS, 2, 2360) yaban teresi: (< Far. yaban + Far. tere + T. -si) Horozcuk otu (TS, 2, 2360) yabantrak: (< Far. yaban + -trak eki) Sulak yerlerde yetien bir tr dereotu, Anethum graveolens, (TS, 2, 2360) yaban turpu: (< Far. yaban + Far. turb + T. -u) Turpgillerden, kk ve yapraklar baharl, beyaz iek aan bir bitki, Raphanus raphanistrum, (TS, 2, 2360)

597

yaban yasemini: (< Far. yaban + ysemen + T. -i) Patlcangillerden, 2 m kadar ykselebilen, sulak yerlerde ve it kenarlarnda yetien, mor iekli, trmanc, zehirli ve ok yllk bir bitki, Stipites dulcamara, (TS, 2, 2360; TBAS, 278) yabru armudu: (< ? yavru + Far. emrd + T. -u) Bir armut eidi (AA, 157) yaard: (< T. ya + ard; < ET. y; Clauson, 895) Gzel kokulu, yal bir ard eidi (DS, XI, 4116) yala: (< T. yal + aa) Bir turp eidi (DS, XI, 4121) yalca: (< T. yalca) 1. Pren de denilen yeil sprge otu, 2. yenilen bir ot (DS, XI, 4121) yalcak: (< T. yalcak) Krda yetien, geni yaprakl, keli gvdeli, i yenilen bir bitki (DS, XI, 4122) yal drl: (< T. yal + drl) Marul (DS, XI, 4122) yalsrgan: (< T. yal + srgan) Sukestane otu, Scrophulariaciae, (DS, XI, 4122) yalk: (< T. yalk) Yer elmasna benzer, kayalk ve sert topraklarda biten, yumru kkl bir eit bitki (DS, XII, 4808) yalmancar: (< T. yal + Erm. banjar) Yemei yaplan bir ot (DS, XI, 4123) yal ot: (< T. yal + ot) bk. yal otu (TBAS, 278) yama: (< Far. ya m / y m; MBTS, 3, 3343) Kocayemi (DS, XI, 4123; TBAS, 278) ya marulu: (< T. ya + Yun. maruli + T. -u) Yaban marul (TS, 2, 2365) lkbaharda

kendiliinden yetien ve yemei yaplan bir bitki, 3. lkbaharda yetien, sap i olarak

598

yamurbast: (< T. yamur + bast; < yamur < ya- + -mur; Eren, 439; Clauson, 903) Mavi alglerden bir Nostoc tr. Esmer mavi renkli ve msilajl bir grnm vardr. Yamurlardan sonra ortaya kar. (Allahekmei), (TBAS, 278) ya algam: (< T. ya + Far. al am + T. -) bk. kk algam (TS, 2, 1432) Yahudi baklas: (< z. is. Yahudi + Ar. b il + T. -s) Ac bakla (TS, 2, 2366) Yahudi hurmas: (< z. is. Yahudi + Far. urm + T. -s) bk. karahurma (TBAS, 278) yak aac: (< T. yak + aac; < ET. yak < yak-mak; MBTS, 3, 3348) Kabuklar yak olarak kullanlan defne trnden bir aa, Daphne quidium, (TS, 2, 2368) yak otu: (< T. yak + otu) Kpe ieigillerden, yaklak 60 cm kadar boylanabilen, sulak yerlerde yetien, krmz veya pembe iekli, otsu, ok yllk, kk bir ss bitkisi, Epilobium, (TS, 2, 2370; TBAS, 279; BTS, 698) yak sakz: (< T. yak + sakz) bk. yak otu (TBAS, 279) yakmuk: (< T. yakmuk) Asma yapra (DS, XI, 4130) yalanc akasya: (< T. yalanc + Fr. acacia; < ET. yal an; MBTS, 3, 3353) Baklagiller familyasndan, 25 m kadar boylanabilen, yol kenarlarnda ss bitkisi olarak kullanlan, beyaz iekli, iekleri kabzla kar yattrc ve safra arttrc olarak kullanlan bir aa tr, Robinia pseudoacacia, (TS, 2, 2373; BTS, 699) yalanc biber: (< T. yalanc + Yun. pipri) Akdeniz lkelerinde ss aac olarak yetitirilen, 5-10 m yksekliinde, kn yaprak dkmeyen, sarms iekli kk bir aak, Schimus mollis, (TS, 2, 2373; TBAS, 279) yalanc iri: (< T. yalanc + Far. sir) bk. iri otu (TBAS, 279)

599

yalanc eir: (< T. yalanc + Yun. koron) bk. bataklk sseni (TBAS, 279) yalanc havacva: (< T. yalanc + Ar. hev + Far. j ve- c ve) bk. emzik otu (TBAS, 279) yalanc srgan: (< T. yalanc + srgan) 100 cm kadar ykselebilen, tyl, bir yllk, otsu ve krmz iekli bir tr, Ballota nigra, (TBAS, 279) yalanckei: (< T. yalanc + kei) Erguvan aac ve iei (DS, XI, 4139) yalanc kenevir: (< T. yalanc + Yun. kannavi) bk. renk otu (TBAS, 279) yalanc lavanta iei: (< T. yalanc + t. lavanda + T. iei) bk. karaba otu yalanc d aac: (< T. yalanc + Ar. d < Hinte. + T. aac) Kalembek (TS, 2, 2373) yalanc porsuk bitkisi: (< T. yalanc + porsuk + bitkisi) Porsukgiller familyasndan, 15 m kadar boylanabilen, yapraklarn dkmeyen erkek ve dii kozalaklar ayr ayr bitkilerde bulunan bir al ya da aa tr (BTS, 699) yalanc portakal aac: (< T. yalanc + Fr. portugal + T. aac) bk. ay elmas (TBAS, 279) yalanc safran: (< T. yalanc + Ar. zafern) bk. aspir (TBAS, 280) yalanc smbl: (< T. yalanc + Far. sunbul) bk. da smbl (TBAS, 280) yalanc tespih aac: (< T. yalanc + Ar. tesb + T. aac) Ege ve Akdeniz blgelerinde yetitirilen, meyveleri olgunlukta sar renkli, pennat yaprakl, kk bir aa, Melia azedarach, (TBAS, 280) yalang: (< T. yalang), (And. Az.: yalan, yalank) Dalarda biten ve sprge yaplan bir ot (DS, XI, 4139; OAAD, 261)

600

yalangoz: (< T. yalangoz), (And. Az.: yalankoz) 1. Mrver aac, 2. Aylandz da denilen, suda yetien, kerestelik bir aa (DS, XI, 4139) yalda: (< ? yal + T. -da; < yal kk belli deildir; MBTS, 3, 3352) Bir zm eidi (DS, XI, 4143) yaldran: (< T. yaldran < yal-dr-an; MBTS, 3, 3354) bk. it zm (TBAS, 145) yal otu: (< Yun. yalos + T. otu; < Yun. yalos yal; MBTS, 3, 3355), (And. Az.: yalotu) Gney Anadolu sahillerinin kumluklarnda yetien, bir veya ok yllk, otsu, beyaz veya sar iekli bir tr, Ipomoea stolonifera, (yal ot), (TBAS, 280; DS, XI, 4149) Yalova misketi: (< z. is. Yalova + Fr. muscat + T. -i) Bir eit zm (TS, 2, 2377) yamaneyisi: (< T. yaman + iyisi) algam (DS, XI, 4153) yanabidildamak: (< ? ) Beyaz srgan otu, Lamium Amplexicule Labiate, (DS, XI, 4159) yanal: (< T. yanal < yan+al yan tarafta olan, yana den; MBTS, 3, 3361) Bir elma cinsi (ST AT, 192, 269) yanalak: (< T. yanalak) Bir yan kk kavun, karpuz (DS, XI, 4160) yandk: (< ? yandk; kk bulunamamtr; MBTS, 3, 3362), (And. Az.: yandak) Baklagillerden, scak ve kurak blgelerde yetien, sarmtrak kk tohumlarndan kudret helvasna benzer bir madde elde edilen bitki, Alhagi maurorum, (TS, 2, 2382; TBAS, 280) yandran: (< T. yandran) Kpek zm, Solanum nigrum Solanaceae, (DS, XI, 4163)

601

yandraz: (< T. yandraz) Mltme de denilen bir bitki (DS, XI, 4163) yangak: (< T. yanak < ET. yaak; MBTS, 3, 3361) Ceviz (DS, XI, 4164) yankara: (< T. yan + kara) 1. Brlce, 2. Fasulye (DS, XI, 4168) yankzl: (< T. yan + kzl) Bir yan kzark yaz armudu eidi (DS, XI, 4168) yaplcan: (< T. yaplcan) Dikenli ard (DS, XI, 4177) yapldak: (< T. yapldak ?) Scak, bataklk yerde yetien, enli ve ok yaprakl bir eit kam (DS, XI, 4177) yapkan otu: (< T. yapkan + otu) Isrgangillerden, duvarlar zerinde gelien, bir veya ok yllk, yumuak tyl, otsu ve yapraklar yapkan bir bitki, Parietaria, (TS, 2, 2389; TBAS, 281; DS, XI, 4178) yarpa armudu: (< T. yaprak + Far. emrd + T. -u) Bir armut eidi (AA, 158) yaprak (I): (< T. yaprak < ET. yapur ak < yapur-; Clauson, 879; Nianyan, 492), (And. Az.: yapk, yaprag, yapra, yarbak, yarpa, yarpak) Bitkilerde solunum, karbon zmlenmesi, terleme gibi olaylarn olutuu, ou klorofilli, yeil ve trl biimdeki blmler, Folium, (TS, 2, 2391; BTS, 702; DS, XI, 4177; DS, XI, 4181; DS, XI, 4189; AA, 158; ADYA, 334; Erz. .A., III, 335; ETA, II, 365; EYA, 140; EYAD, 76, 99, 224; GD AT, 14, 312; Ka.Y.A., 163, 286; K AT, 45, 97, 352; Kr.Y.A., 82, 502; OAAD, 71; SA, 193, 194; ST AT, 68, 269; TAYA, 12; ZBK A, 106) yaprak (II): (< T. yaprak) Bodur mee aac (DS, XI, 4179) yaprakl kara yosunlar: (< T. yaprakl + kara + ? yosun + T. -lar) Kayalarn, aa kabuklarnn yznde hal tyleri gibi sk biten kara yosunlar (TS, 2, 2392) yaprak mantar: (< T. yaprak + Yun. manitari + T. -) bk. kayn mantar (TBAS, 281)

602

yaraaan otu: (< ? T. yara + T. aan + otu; < yara yar-mak fiilinden tremi olduu phelidir; MBTS, 3, 3371) bk. dn iei (TBAS, 281) yara otu: (< ? T. yara + T. otu) Halk arasnda yaralara iyi geldiine inanlan bitki (TS, 2, 2394) yarkk: (< T. yar + kk; < ET. yr dik ve derin uurum, yer yar; MBTS, 3, 3371) Havu (DS, XI, 4186) yarma eftali: (< T. yarma + Far. eft-l) Eti ekirdeinden kolayca ayrlan eftali (TS, 2, 2402) yarnaz: (< ? ) Krmz buday da denilen bir eit buday (DS, XI, 4189) yarpuz: (< kk belli deildir; MBTS, 3, 3379) Ballbabagillerden, iekleri birbirinden ayr halka durumunda, nane trnden, ksa sapl, az veya ok tyl, gzel kokulu bir bitki, Mentha pulegium, (TS, 2, 2402) yasemin: (< Far. ysemen) Zeytingillerden, kn yaprak dken veya dkmeyen, beyaz, krmz veya sar renkli iekleri gzel kokulu olan bir aak, Jasminum, (TS, 2, 2404; TBAS, 281; BTS, 704; Gaz.A., III, 753) yasmk: (< T. yasmk < yas-muk; Clauson, 975) Mercimek (TS, 2, 2404; TaS, VI, 4371) yavruaz: (< ? yavru + T. a()z; < yavru kk kesin olarak belli deildir; MBTS, 3, 3388), (And. Az.: yavraz, yavruaz, yavraz) Sar iekli bir kr bitkisi (DS, XI, 4205) yavruba: (< ? yavru + T. ba) ayrda yetien, ince baakl, ayr otuna benzer bir ot (DS, XI, 4205)

603

yavan otu: (< T. yavan + T. otu; < yavan Orta Trkeden balayarak kullanlr: yaban, yavan. Eski Kpakada da yavan olarak geer. Rsnen *yab--an biiminden geldiini yazmtr. STJa *yab- / yap- kknden yola klabileceini sylemitir. Pritsak ise yavann yap--andan geldiini ortaya atmtr; Eren, 444; < ET. yaban-yavan kk kesin olarak belli deildir; MBTS, 3, 3388), (And. Az.: yavsun, yavaan) Sracagillerden, kurt drc, ate drc, stmaya kar ve itah ac olarak kullanlan, Trkiyede 20 kadar tr yetien, mavi ve beyaz renkte iekler aan, bir, iki veya ok yllk, otsu veya alms bir bitki, Artemisia, (TS, 2, 2413; TBAS, 282; BTS, 706; DS, XI, 4206; DS, XI, 4207; Erz. .A., III, 336; KMYA, 316; TaS, VI, 4407; AA, 158) yayarmudu: (< T. yay + Far. emrd + T. -u) Erken olgunlaan bir eit armut (DS, XI, 4209) yaygn: (< T. yaygn), (And. Az.: yaykn, yekin) Kzlaa (DS, XI, 4211, 4229) yaylgan: (< T. yaylgan) Sarmak (DS, XI, 4210) yayla ay: (< T. yayla + in. ay + T. -; < ET. yayla ; MBTS, 3, 3391) bk. da ay (TBAS, 282) yayla iei: (< T. yayla + iei) iekleri sar renkte, zel kokulu ok yllk ve otsu bir bitki, lmez iek, Helichrysum, (TS, 2, 2416) yayla gl: (< T. yayla + Far. gul + T. -) bk. lmez iek (TS, 2, 2416) yaylagzeli: (< T. yayla + gzeli) Boncuk gibi, kk, krmz iekli, katmer yaprakl bir bitki (DS, XI, 4212) yayla kekii: (< T. yayla + ? kekik + T. -i) bk. mercankk (TS, 2, 2416) yayla kestanesi: (< T. yayla + Yun. kastania + T. -si) bk. idem (TBAS, 282)

604

yayla otu: (< T. yayla + otu) bk. lmez iek (TBAS, 283) yayla sarmsa: (< T. yayla + sarmsa) Bu bitkinin cinsi ile kullandmz sarmsan cinsi (Allium sativum) ayndr. Kokular da birbirine ok benzemektedir. Yrenin yaylalarnda yetien bu bitkiye yayla sarmsa denilmitir. (Duran, 223-229) yayla ttn: (< T. yayla + ttn) Bitkinin yapraklar kurutulup ttn olarak kullanlr. Yrenin yaylalarnda yetimesinden dolay yayla ttn denilmitir, Solenanthus stamineus, (Duran, 223-229) yayla yavan: (< T. yayla + yavan) Tyl dalak otu (TS, 2, 2417) yayou: (< T. yay + oku) kzkuyruu da denilen bir bitki (DS, XI, 4214) yazl: (< T. yazl) Brlce (DS, XI, 4217) yazl incir: (< T. yazl + Far. encr) Olgunluktan yarlm, patlcan inciri de denilen mor renkli incir (DS, XI, 4217) yaz mantar: (< T. yaz + Yun. manitari + T. -) bk. evlek mantar (TBAS, 283) yazpancar: (< T. yaz + Erm. banjar + T. -), (And. Az.: yazupancar) lkbaharda krda biten, yemei yaplan yeil otlarn tm (DS, XI, 4217) yazkgvdesi: (< T. yaz + k + gvdesi; < ET. kvd gvde; MBTS, 1, 1082) Meyve aalarnn gvdesinde biten asalak ot (DS, XI, 4217) yazlk buday: (< T. yazlk + buday) lkbaharda ekilen, kk taneli, sert bir eit buday (DS, XI, 4218) yedi damar otu: (< T. yedi + damar + otu) bk. baa (TBAS, 283)

605

yedideli: (< T. yedi + deli) Trl renklerde aan, kasmpatna benzer, kokusuz bir iek (DS, XI, 4221) yegenas: (< T. yeen + as) Bir eit kays aac (DS, XI, 4223) yeleik: (< T. yeleik < yerleik) Tatula da denen bir bitki (DS, XI, 4233) yelkovan otu: (< T. yel + kovan + otu) Sardunyaya benzer yabanl bir bitki (DS, XI, 4236) yellice: (< T. yellice) bk. kk karanfil (TBAS, 283) yellimkara: (< yellim + T. kara; < yellim ses taklidi kelime; MBTS, 3, 3402) Mor iekli dikenli bir ot (DS, XI, 4237) yelmek otu: (< ? yelmek + T. otu) Sanc, ar gidermede ve tahtakurularna kar kullanlan bir ot (DS, XI, 4238) yel otu: (< T. yel + otu) bk. eir kk (TBAS, 98) yelpenek: (< ? ) Hyar (DS, XI, 4239) yemi: (< ET. ymi meyve < ye- + mi; Eren, 451; Nianyan, 495) 1. Bitkilerde, dllenme sonunda iei meyve yapraklarndan oluan ve tohumu tayan organ, meyve, 2. ncir (TS, 2, 2430; DS, XI, 4242; AA, 88; AVA, 352; Erz. .A., III, 339; GD AT, 14; Kr.Y.A., 503; OAAD, 262; TaS, VI, 4602) yemien: (< T. yemi + -(e)n; Eren, 452), (And. Az.: yemian) Glgillerden, meyvesi elmaya benzeyen, yapraklar ksa sapl, yumurtams biimde ve kenarlar dili olan, dikenli bir bitki (TS, 2, 2430; DS, XI, 4242) yemlik: (< T. yemlik < ym < y-; Clauson, 934), (And. Az.: emlik, yelebk, yelmik, yelmiyh, yelmk, yemliyh, yermk, yimlik) Papatyagiller familyasndan, yapraklar

606

ipliksi ve paralel damarl, iekleri uzun bir sap zerinde bulunan, aken tipi meyve tayan, lkemizde 18 trle temsil edilen, bir ya da ok yllk otsu bitkiler (TBAS, 284; BTS, 707; DS, V, 1739; DS, XI, 4243, 4253; DS, XII, 4819; AAT, 265; AVA, 246; BYA, 140; Erz. .A., III, 339; ETA, II, 621; Gaz.A., III, 748) yenibahar: (< T. yeni + Far. behr) Mersingillerden, Amerikann scak blgelerinde yetien bir bitki, Pimenta officinalis, (TS, 2, 2431) yenidnya: (< T. yeni + Ar. duny) Glgillerden, ana vatan in ve Japonya olan, lkemizde kltr yaplan, erik byklnde, iri ekirdekli, sar renkli, sulu ve mayho yemii olan her dem yeil bir aa, Eriobotrya Japonica, (Malta erii), (TS, 2, 2432; BTS, 708; DS, XI, 4245; Gaz.A., III, 750) yepel: (< ? ) Krda yetien, toplanp yenilebilen gm renkli bir ot (DS, XI, 4248) yepelek: (< ? ) Yulaf (DS, XI, 4248; K AT, 353) yer am: (< T. yer + Ar. am + T. -; < ET. y r; MBTS, 3, 3408) 5-10 cm yksekliinde, kuvvet verici, terletici veya yara iyi edici olarak kullanlan, limon sars renkli, bir yllk, otsu bir bitki, Ajuga chamaepitys, (TS, 2, 2437; TBAS, 284) yerdutu: (< T. yer + Far. tt + T. -u) Brtlen (DS, XI, 4250) yerebakan: (< T. yere + bakan), (And. Az.: yerebaan) Kpeiei gibi, ba aa iek aan bir eit kr iei (DS, XI, 4250) yerebatan: (< T. yere + batan) Havu (yeregeen, yerekaan), (DS, XI, 4250) yeregeen: (< T. yere + geen) bk. yerebatan (DS, XI, 4250) yerekaan: (< T. yere + kaan) bk. yerebatan (DS, XI, 4250)

607

yer elmas: (< T. yer + elmas), (And. Az.: yer almas) Birleikgillerden, kk saplar yumru durumunda olan bir bitki, Helianthus tuberosus, (TS, 2, 2437; DS, XI, 4249; DS, XI, 4250; AA, 159; AVA, 246; KBAYA, 208; T YA, 377) yer fesleeni: (< T. yer + Yun. vasilikon + T. -i) Stleengillerden, hayvanlarda zehirlenmelere neden olan, 10-50 cm ykseklikte, otsu veya odunsu, srngen gvdeli bitki, Mercurialis, (TS, 2, 2438; TBAS, 285) yer fst: (< T. yer + Ar. fustu + T. -) Baklagillerden, sar iekli, iekleri

dllendikten sonra topraa gmlerek meyve veren, tek yllk, otsu bir tarm bitkisi, Arachis hypogaea, (TS, 2, 2438; BTS, 709) yergbei: (< T. yer + gbei) Bakla tarlasnda kklerden beslenen bir asalak ot (DS, XI, 4251) yer idesi: (< T. yer + idesi) bk. rgan (TBAS, 285) yer incisi: (< T. yer + in. inci + T. -si) nci iei (TaS, VI, 4539) yerkpelisi: (< T. yer + T. kpelisi) Kpeieine benzeyen, bahede yetitirilen bir iek (DS, XI, 4253) yer mantar: (< T. yer + Yun. manitari + T. -) bk. domalan (TS, 2, 2439) yermeseri: (< T. yer + Ar. mesir + T. -i) Ak erik (DS, XI, 4253) yer meesi: (< T. yer + Far. ba + T. -si) 1. Kurtluca, yer palamudu, 2. hlk. Dalak otu, yer palamudu (TS, 2, 2439) yermeik: (< ? ) Gelincik (DS, XI, 4253) yer nar: (< T. yer + Far. nr + T. -) Cistus trlerinin kklerinde parazit olarak yaayan bir bitkidir, Cytinus hypocistis, (TBAS, 285)

608

yer otu: (< T. yer + otu), (And. Az.: yir otu) Havu (DS, XI, 4253) yer palamudu: (< T. yer + Yun. palamudi + T. -u) 1. Kurtluca, yer meesi, 2. hlk. Dalak otu, yer meesi (TS, 2, 2440) yer pelidi: (< T. yer + Ar. ballu + T. -i) Yer meesi (TS, 2, 2440) yer prasas: (< T. yer + Yun. praso + T. -s) bk. aslankuyruu (TS, 2, 2440) yersakz: (< T. yer + sakz) Kknden kara renkli sakz karlan bir ot (DS, XI, 4254) yer sarma: (< T. yer + sarma) Gebre otugillerden, nemli yerlerde, duvar diplerinde yetien bir bitki, Cleome, (TS, 2, 2440) yer servisi: (< T. yer + Far. serv + T. -si) bk. yer am (TBAS, 285) yer somunu: (< T. yer + Yun. psomion + T. -u) bk. domuzara (TBAS, 285) yer akay: (< T. yer + Ar. a i + T. -) bk. ay gl (TBAS, 37) yeryaran: (< T. yer + yaran) Bir eit mantar (DS, XI, 4254) yer yenidnyas: (< T. yer + yeni + Ar. duny + T. -s) bk. adamotu (TBAS, 285) yer yoncas: (< T. yer + ? yonca + T. -s) bk. a yonca 1, (DS, I, 116) yeryumurtas: (< T. yer + yumurtas) Patates (DS, XI, 4254) yeilbiber: (< T. yeil + Yun. pipri) Yeil renkli taze, sivri ve dolma biber (TS, 2, 2441) yeillik: (< T. yeillik), (And. Az.: yiillik) 1. Hyar, 2. Sebze (DS, XI, 4256)

609

yeil soan: (< T. yeil + soan), (And. Az.: yeil sgan) Yeil soan (DA, 88, 118) yn: (< T. yn) Isrgan otu (DS, XI, 4262) ylanbaklas: (< T. ylan + Ar. b il + T. -s; < ET. ylan; Nianyan, 496; Clauson, 930) Fie benzer bir bitki (DS, XI, 4264) ylanba: (< T. ylan + ba) Genellikle mezarlklarda, kayalk yerlerde biten enli, uzun parlak yaprakl, sarmsaa benzer yumrulu, ok yllk ve otsu bir bitkidir, Dracunculus vulgaris, (TBAS, 285; DS, VII, 2517; DS, XI, 4264) ylanboncuu: (< T. ylan + boncuu) bk. ylanyast (TBAS, 286) ylanbura: (< T. ylan + bura) 1. Yaban baklasna benzer bir bitki, 2. bk. ylanba (DS, XI, 4264) ylancc: (< T. ylan + Far. ccek + T. -i) Ylan otu da denilen, krmz baakl bir eit ot (DS, XI, 4265) ylan iei: (< T. ylan + iei) Mide ve barsak hastalklarna iyi geldii sanlan, kokusuz, iekleri karanfile benzeyen, kvrml erelti otunun bir tr (TS, 2, 2448; DS, XI, 4265) ylan dikeni: (< T. ylan + dikeni) bk. boa dikeni (TBAS, 286) ylandili: (< T. ylan + dili) Kk erelti otu, Ophioglossum, (TS, 2, 2448) ylanekmei: (< T. ylan + ekmei) Yapraklar uzun sapl ve ok biiminde, yumrular ss bitkisi olarak d lkelere satlan, Bat ve Gney Anadoluda bulunan, 10-20 cm ykseklikte, ok yllk ve otsu bir bitki, Arisarum vulgare, (TBAS, 286) ylan gl: (< T. ylan + Far. gul + T. -) bk. lmez iek (TBAS, 286)

610

ylan kk: (< T. ylan + kk) bk. kurtpenesi (TBAS, 286) ylankuyruu: (< T. ylan + kuyruu) Baharda biten, ylan kuyruuna benzeyen ve sarmak gibi uzayan bir ot (DS, XI, 4266) ylan otu: (< T. ylan + otu) Kk ylan sokmasna kar kullanlan, 15-50 cm ykseklikte, silindrik kkl, ok yllk, esmer-yeil iekli ve otsu bir bitki, Aristolochia hirta, (TBAS, 286; DS, XI, 4266) ylanpancar: (< T. ylan + Erm. banjar + T. -) Gvdede oluan ileri iyiletirmek iin stne konulan bir ot (DS, XI, 4266) ylanyast: (< T. ylan + yast) Ylanyastgillerden, lkemizde 11 trle temsil edilen, sulak ve nemli yerlerde yetien, yapraklar sebze olarak kullanlan, kk sapnda st grnnde, yakc ve ac bir z su bulunan, yumrulu, ok yllk, zehirli bir bitki, Dracunculus vulgaris, (TS, 2, 2448; TBAS, 287; BTS, 712; DS, XI, 4266) ylanyastgiller: (< T. ylan + yast + -giller) Bir eneklilerden, basit ya da paral yaprakl, msr koan eklinde ieklenen, bakka tipi meyveleri olan, danaaya, ylanyast vb. cinsleri iine alan bir bitki familyas (TS, 2, 2448; BTS, 712) yldz anasonu: (< T. yldz + Yun. anison + T. -u; < ET. yultuz; Clauson, 922) Manolyagillerden, Japonyada yetien, meyveleri zehirli bir aak, llicium anisatum, (TS, 2, 2449) yldz iei: (< T. yldz + iei) Birleikgillerden, iekleri katmerli, yldz biiminde ve trl renkte bir ss bitkisi, Dahlia, (dalya), (TS, 2, 2449) yldzkk: (< T. yldz + kk) Yer elmas (DS, XI, 4268) yldz yasemini: (< T. yldz + Far. ysemen + T. -i) Zakkumgiller familyasndan her mevsim yeil olma zelliini koruyan odunsu bir bitki (TS, 2, 2450)

611

yll: (< ? ), (And. Az.: yllg) amama, kavuna benzeyen, gzel kokulu ama yenilmeyen meyve (DS, XI, 4271) yidin: (< ? ), (And. Az.: yidin, yivdim, yivdin) Frenk zm iriliinde meyvesi olan zehirli bir bitki (DS, XI, 4276; DS, XI, 4283; AA, 159) yiilcik: (< ? yiil + T. -cik) Mee (DS, XI, 4276) yourt iei: (< T. yourt + iei) Papatya (TS, 2, 2456) yourtuk: (< T. yourtuk) bk. Manisa llesi (TBAS, 287) yourt otu: (< T. yourt + otu) Kk boyasgillerden, iekli dal ularnda st kestirmekte kullanlan bir maya bulunan, bir yllk veya ok yllk otsu bitki, Galium, (TS, 2, 2456) yoksul buday: (< T. yoksul + buday) Baa drt ke, ak renkli, kara klkl bir eit buday (DS, XI, 4288) yonan: (< z. is. Yunan) Yunan buday da denilen iri baakl bir eit buday (DS, XII, 4823) yonca: (< Eski Trkede yoruna olarak kullanlr. Kagarl Mahmuda gre Orta Trkede yorna biimi geer. Ouzlar ise yornca biimini kullanrlar. Kkn ak olarak bilmiyoruz. Bitki adlarnda kullanlan na ekiyle yapld anlalyor. Trke yonca biiminin yorncadan geldii aktr. Bu biimde -r- dmtr; Eren, 457) Baklagillerden, lkemizde 95 kadar trle temsil edilen, baak durumundaki iekleri krmz veya mor renkli, bir veya ok yllk, otsu, yapraklar genellikle yaprakkl olan bitkiler, Trifolium, (TS, 2, 2462; TBAS, 288; BTS, 713; AVA, 246; ETA, II, 621; EYAD, 237; KBAYA, 170; KYA, 197; ST AT, 107) yongbek: (< ? yon + T. gbek) yi eit yemeklik mantar (DS, XI, 4294)

612

yonuz erii: (< ? yonuz + T. erii), (And. Az.: yonuz er) 1. Eki yaban erii, 2. Malta erii (DS, XI, 4295) yordanl: (< ? yordan + T. -l yordaml; < yordam kk bulunamamtr; MBTS, 3, 3438), (And. Az.: yorduma) Lle, gelincik (DS, XI, 4297;TBAS, 288) yosun: (< kk belli deildir; MBTS, 3, 3440; Nianyan, 497), (And. Az.: yosun, yosmuk, yosul) Tall bitkilerin, nemli topraklar ve aa gvdeleri zerinde yaayan, ou sularda yetien, ilkel yapdaki rneklerine verilen genel ad (TS, 2, 2465; BTS, 714; DS, XI, 4298; DS, XI, 4299) yoz: (< ET. yoz ksr; MBTS, 3, 3440) Meyvesiz aa (DS, XI, 4302) yuka aac: (< Lat. Yucca + aac) bk. avize aac (BTS, 63) yulaf: (< Tzitzilise gre Rumcadan alnmtr; STJa, birinci blmn Farsada

arpaya verilen cau adyla birletirmi, ikinci blmn ise Arapadan kalma Farsa alaf ot, yem biiminden getirmitir; Dimitrievaya gre Ermeniceden alnmtr; Eren, 457), (And. Az.: laf, ulaf, yilaf, yolaf) 1. Budaygillerden, en ok hayvan yemi olarak yetitirilen, bir yllk, otsu bitki, 2. Bu bitkinin tanesi, Avena sativa, (TS, 2, 2469; BTS, 714; DS, VII, 2464; AAT, 265; GBAA, 33; KMYA, 227; Kr.Y.A., 307, 500; T YA, 283) yumak: (< ET. yum ak < *yum-; Clauson, 936) bk. yumak otu (DS, XII, 4825) yumak otu: (< T. yumak + otu) Kaya aralklarnda yetien, ime benzer bir eit ot, Festuca, (TBAS, 288; DS, XII, 4825) yumru: (< T. yumru) Domates (DS, XI, 4316) yumrukara: (< T. yumru + kara) Bir eit kara zm (DS, XI, 4316)

613

yumrut: (< ? ) vez meyvesi (DS, XI, 4316) yumuk: (< T. yumuk) Almam iek, gl goncas (DS, XI, 4316) yumurca: (< T. yumurca < yumruk + ca; MBTS, 3, 3444) Anasonun arasnda yetien kokulu bir bitki (DS, XI, 4317) yumurcak: (< T. yumurcak < yumruk+ cak; MBTS, 3, 3444) bk. kini (TBAS, 288) yumurta boyas: (< T. yumurta + boyas; < ET. ymrta/yumurta < *yumurt- < *yum-; Clauson, 938) bk. kk boyas (TBAS, 288) yumurta mantar: (< T. yumurta + Yun. manitari + T. -) ok lezzetli bir mantar eidi (DS, XI, 4318) yusufu: (< z. is. Yusuf + Ar. -) Limon (DS, XI, 4322) ykskk: (< T. ykskk; < ET. yksk < yik diki + -sik eki; Eren, 462; Nianyan, 498) Yksk otu, Digitalis purpurea, (DS, XI, 4328) yksk otu: (< T. yksk + otu) Sracagillerden, kalp hastalarnda dijitalin adyla kullanlan bir alkaloit veren, yksk biiminde, sar ve krmz iekleri olan, lkemizde dokuz tr bulunan, iki yllk, otsu bir bitki, Digitalis purpurea, (ykskk), (TS, 2, 2480; TBAS, 288; BTS, 717; DS, XI, 4328) yn otu: (< T. yn + otu; < ET. yu; MBTS, 3, 3454) Srkuyruu, kralkandili denilen bir ot, Verbascum scrophulariaceal, (DS, XI, 4331) ysfefendi: (< z. is. Yusuf + Yun. afndis) Mandalina (DS, XI, 4334) ysre: (< ysr kk bulunamamtr; MBTS, 3, 3458) Yasemin (DS, XI, 4334)

614

-Zzabt: (< Ar. ab; MBTS, 3, 3465) Sprgeotu (DS, XI, 4340) zaguda: (< ? ) Soann k (DS, XI, 4341) zahter: (< Ar. satar; Eren, 466) bk. kara kekik (TBAS, 289) zakkum: (< Ar. za m) Zakkumgiller familyasndan, Akdeniz lkelerinde yetien, 6 m kadar ykselebilen, iekleri beyaz veya pembe renkli, kn yapraklarn dkmeyen zehirli bir aak, Nerium oleander, (TS, 2, 2495; TBAS, 289; BTS, 719; DS, XII, 4831; Erz. .A., III, 352) zakkumgiller: (< Ar. za m + T. -giller) ki eneklilerden, zakkum, Cezayir

menekesi gibi trleri iine alan, yapraklar karlkl ya da dairesel, st ieren, iekleri tekli, nsal simetrili, anak ve ta yapraklar 5 paral ve paralar birleik, folikl, kapsl, bakka ya da eriksi tip meyveleri olan, er dii, lkemizde 4 cins ve 6 trle temsil edilen, ok yllk, otsu ya da aas bitkiler (TS, 2, 2495; BTS, 719) zakota: (< ? ) Yabanl sarmsak (DS, XI, 4344) zalkld: (< ? zal + T. kld) al cinsinden bir bitki (DS, XI, 4345) zambak: (< Ar. zanba ~ OFar. zanbak; Nianyan, 499) Zambakgillerden, Trkiyede 6 tr bulunan, 90-100 cm yksekliinde, soanl, gzel ve iri iekli, ok yllk bir ss bitkisi, Lilium candidum, (TS, 2, 2496; TBAS, 289; BTS, 719; Gaz.A., III, 780; KYA, 150; UA, 23) zambakgiller: (< Ar. zanba + T. -giller) Bir eneklilerden, dik ya da trmanc gvdesi olan, iekleri nsal ya da tek simetrili, iek rt yapraklar iki daire etrafnda dizilmi 6 paral, ovaryum alt ya da orta durumlu, kapsl ya da nadiren bakka tipi meyveleri olan, lkemizde 43 cins ve 420 kadar trle temsil edilen, ok yllk, otsu, nadiren al formundaki bitkiler (TS, 2, 2497; BTS, 719)

615

zamk aac: (< Ar. am + T. aac) Akasya, mimoza gibi zamk veya reineli zamka benzeyen maddeler veren okaliptslere ve daha birok aaca verilen ad, zamk akasyas, (TS, 2, 2497) zamk akasyas: (< Ar. am + Fr. acacia + T. -s) bk. zamk aac (TS, 2, 2497) zamzak: (< ? ) Msr, domates, kavun, karpuz gibi bitkilere sarlarak byyen ve mavi iekler aan bir asalak bitki (DS, XI, 4346) zandak: (< ? ) Yeil diken (DS, XI, 4347) zangalak: (< zang ses taklidi + T. -alak), (And. Az.: zamzalak, zanzalak, zarzalak, zazalak) 1. Akasya, 2. Tespih aac, 3. Leylk, 4. Erguvan iei (DS, XI, 4347, 4348, 4351, 4354; TBAS, 290) zartlak: (< zart ses taklidi + T. -lak) Domates (DS, XI, 4351) zavrak: (< Ar. zevra ; MBTS, 3, 3497), (And. Az.: zarvak, zavarak, zavrah, zavza, zavzak, zavz, zavzu, zevrak, zvrak) 1. Hyar, 2. Kzlck, 3. Havu, 4. Limon (DS, XI, 4352, 4383; AAT, 268; OAAD, 264) zavzara kirezi: (< ? zavzara + Yun. kerasi + T. -) Bir kiraz cinsi (AA, 160) zegur: (< ? ) ilee benzer bir meyve (DS, XI, 4355) zehirli idem: (< Far. zehr + T. -li + idem) bk. ac idem (TBAS, 290) zehirli mantar: (< Far. zehr + T. -li + Yun. manitari) nsan ve hayvanlarda hafif veya lmle sonulanan zehirlenmelere neden olan mantarlar (TBAS, 290) zehni: (< Ar. ihn; MBTS, 3, 3505) Bir zm tr (EYAD, 239) zemberek otu: (< Far. zenbrek + T. otu) Atkuyruu (TS, 2, 2504)

616

zembil iei: (< Far. zenbl + T. iei) bk. hodan (TBAS, 291) zembiligozgoz: (< Far. zenb l + T. -li + Far. gawz + gawz) Ceviz (DS, XI, 4359) zembil otu: (< Far. zenb l + T. otu) Budaygillerden, ayrk otuna benzeyen, orak yerlerde yetien bitki, Briza, (TS, 2, 2504) zencefil: (< Ar./Far. zencebl ~ OFar. *zengepl; Nianyan, 502) Zencefilgillerden, Hindistan ve Malezyada yetien, yaklak 100 cm yksekliinde, kam grnnde, ok yksek ve otsu bir bitki, Zingiber officinale, (TS, 2, 2505; DA, 175) zencefilgiller: (< Ar./Far. zencebl + T. -giller) Bir eneklilerden, zencefil, kakule, zerdeal gibi trl bitkileri iine alan bir familya (TS, 2, 2505) zencefil kk: (< Ar./Far. zencebl + T. kk) bk. kk karanfil (TBAS, 184) zerana: (< Far. zer + T. ana) Stleen (DS, XI, 4361; TBAS, 291) zeravent: (< Far. zervend; MBTS, 3, 3492) bk. lousa iei (TBAS, 198) zerdali: (< Far. zerd-l; TS, 2, 2506; Eren, 468; Nianyan, 502), (And. Az.: zerdeli, zerdili) Kays aacnn Akdeniz lkelerinde yetitirilen, 15 m kadar ykselebilen, sar, etli, tad ac ve ekirdekli meyvesi olan bir tr, Armeniaca vulgaris, (TS, 2, 2506; TBAS, 291; Erz. .A., III, 349; DS, XI, 4361; Gaz.A., III, 782; GBAA, 31, 88; K AT, 145, 148; Kr.Y.A., 296, 505) zerdali dikeni: (< Far. zerd-l + T. dikeni) 60-150 cm ykseklikte, ok yllk, dikenli, otsu ve sar iekli bir bitki, Centaurea sostitialin, (TBAS, 292; DS, XI, 4361) zerde: (< Far. zerde; MBTS, 3, 3492), (And. Az.: zerdek) Havu (DS, XI, 4361; DS, XII, 4832)

617

zerdeal: (< Far. zerde-v; TS, 2, 2506; Eren, 468; Nianyan, 502) Zencefilgillerden, kk saplarndan safran andran boyal bir madde karlan, yapraklar sivri ulu, iekleri sar renkte, ok yllk bir bitki, Curcuma longa, (Hint safran), (TS, 2, 2506) zerdeli amas: (< Far. zerd-l + T. alamas) Kays (DS, XI, 4361) zerrin: (< Far. zerrn) Fulya (TS, 2, 2506) zerringade: (< Far. zerrn + -gede) Turuncu lle (DS, XII, 4833) zevik: (< ? ) Ka doru yetien, arap rengi, sert, tad az bir eit zm (DS, XI, 4363) zevze: (< Far. sebze < sebz yeil) Tohumdan yetien yeil soan (DS, XI, 4363) zeyrek: (< Far. za r + -(a)k kltme eki; Eren, 467), (And. Az.: seelek, segrek, seyelek, siyrek, zarek, zegerek, zerek) bk. keten (TBAS, 172) zeytin: (< Ar. zeytn), (And. Az.: setin, zefdin, zetin, zevtin, zeytun, zeytn, ztin) 1. Zeytingillerden, Akdeniz lkelerinde yetien, 10-20 m yksekliinde, dallar dikensiz, yapraklar karlkl, kk ve gm renginde, uzun mrl bir aa, 2. Bu aacn taze iken yeil, sonradan kararan, yksek besin deeri tayan yal meyvesi, Olea europea, (TS, 2, 2508; TBAS, 292; BTS, 721; DS, X, 3593; DS, XI, 4362; AA, 73, 160; BYA, 127; E A, 134, 207; Erz. .A., III, 349; ETA, II, 386; EYA, 158; GBAA, 6, 125; GD AT, 187; K AT, 21, 72; KYA, 136; OAAD, 264; TAYA, 7; ZBK A, 102) zeytingiller: (< Ar. zeytn + T. -giller) ki eneklilerden, genellikle aa ya da bazen al formunda olabilen, yapraklarn dken, her dem yeil, iekleri nsal simetrili, meyveleri kapsl, kanatl fndkk, eriksi ya da zms olan, lkemizde 7 cinsle temsil edilen bir familya, (TS, 2, 2508; BTS, 721) zeytinsi meyve: (< Ar. zeytn + T. -si + Far. mva) Erik, kiraz, kays, badem gibi tek ekirdekli meyvelerin genel ad (TS, 2, 2508)

618

zeytinzm: (< Ar. zeytn + T. zm) Tanesi zeytine benzer kara, tatl bir eit zm (DS, XI, 4363) zlan: (< ? ) Uzun am aac (DS, XI, 4366) zka: (< ? ) Hardal otu (DS, XI, 4366) zlbt: (< ? ), (And. Az.: zlbrt) Yemei yaplan bir kr bitkisi (DS, XI, 4367) zlcan: (< ? ) Bir eit diken (DS, XI, 4367) zlgar: (< ? ) Gen am aac (DS, XI, 4367) zlk: (< ? ) Marula benzeyen, yaprandan sarma yaplan bir k sebzesi, paz (DS, XI, 4369) zmbldik: (< ? ) Akarsu kylarnda yetien bir eit ot (DS, XI, 4370) zngrdak otu: (< zngrdak + T. otu; < zngr ses taklidi kelime) Tahla zararl bir ot (DS, XI, 4373) znzov: (< ? ) Da menekesi (DS, XI, 4373) zplak: (< zp ses taklidi + T. -lak) Pancar (DS, XI, 4375) zra: (< ? ), (And. Az.: zira) bk. kimyon (TBAS, 292, 293) zifin: (< ? ) Kn yapraklarn dken, sar iekli ve al grnnde, zehirli bir bitkidir, Rhododendron luteum, (TBAS, 293; DS, XI, 4385) zile: (< ? ) Nemli yerde kendiliinden kan arpa, buday (DS, XI, 4386)

619

zimbit: (< ? ), (And. Az.: zimerit, zinebit, zinemit) Sar iekli, yapkan yaprakl, genellikle deniz kylarnda biten, kt kokulu bir ot (DS, XI, 4387; TBAS, 293) zimilac: (< Far. zenb l + T. aac), (And. Az.: zimbila, zimilas) Kn yemi veren bir eit diken (DS, XI, 4388) zincilip: (< ? ) lkbaharda biten, yapra yenilebilen ve sar iei kuma boyamada kullanlan bir ot (DS, XI, 4388) zindiyan: (< Far. zindegn; MBTS, 3, 3508) Prnal meesi aac (Gaz.A., III, 785) zingit: (< ? ) Yabanl armut aac (DS, XI, 4389) zirge: (< ? ) Sert, dolgun taneli hevenk zm (DS, XI, 4389) ziron: (< ? ) Klksz buday (DS, XI, 4390) zivan: (< Ar. zivn; Eren, 470) Buday tarlalarnda biten tohumu ac bir ot (DS, XI, 4390) zivircik: (< Far. zver + T. -cik), (And. Az.: siyircik) Akdeniz Blgesinde yetien, dallarndan sprge yaplan, tohumlar zehirli, yapraklar 3 yaprakkl, iekleri sar renkli, 100-300 cm yksekliinde, kuvvetli kokulu bir al, Anagyris foetida, (TS, 2, 2517; TBAS, 293; DS, XII, 4699) zoal: (< Far. zu l) Kzlck (Eren, 471) zomzom erii: (< zom + zom + T. erii; < zom kk belli deildir; MBTS, 3, 3512) Bir eit erik (DS, XI, 4393) zongula: (< zongula < zonk ses taklidi) Asz mantar (DS, XI, 4393)

620

zulfa otu: (< Ar. zulfe + T. otu) Yapraklar, nane gibi, orbalara koku ve tat vermek iin kullanlan, 20-40 cm ykseklikte, tyl, ok yllk, mavimsi iekli bir bitki, Hyssopus officinalis, (TBAS, 294) zulfar: (< ? ) Susam (DS, XI, 4400) zumagu: (< ? ) bk. akpleme (TBAS, 294) zlbeya: (< Ar. zlbey < bey dolmu, dolu), (And. Az.: zllee) Ge olgunlaan kara ve kk bir erik eidi (DS, XI, 4401, 4402) zlfaris: (< Far. zulf-i ars) Baklagillerden bir ss bitkisi ve bunun gzel kokulu, mor, beyaz renkli, sa llesi grnnde olan kvrntl iei, Phaseolus caracalla, (TS, 2, 2522)

621

V. SONU Trkiye Trkesinde Bitki Adlar isimli doktora tezimizde bitki adlar yap ve kavram bakmndan ele alnm ve Trkenin zengin bir bitki kltrne sahip olduu grlmtr. Bu alma nda, bitki adlaryla ilgili olarak u sonulara varlmtr: 1. Bitki adlar bir milletin hayal gcnn derinliini, kvrak zeksn, espri anlayn, tabiata bak asn ve hayat kavray biimini ortaya koyan dil hazineleridir. 2. Geni bir corafyada binlerce yldan beri yaayan Trk milleti, olduka hacimli bir bitki koleksiyonu oluturmutur. Bitkilere verdiimiz isimler, tpk kendi ocuklarmza verdiimiz isimler gibi, bizleri gemiimize gtren kopmaz balardr. 3. Trkiye Trkesinde kullanlan bitki adlar Basit, Tremi ve Birleik yapl olmak zere temel blmden olumakta; bunlar da kendi aralarnda alt balklara ayrlmaktadr. 4. Basit yapl bitki adlarn Trke kkenli olanlar ve Alnt bitki adlar oluturmaktadr. Trke kkenli olan basit yapl bitkiler dilimizde az yer tutmaktadr. Alnt bitki adlar ise Arapa, Farsa, Ermenice, Latince, Yunanca, Franszca, ngilizce, talyanca, spanyolca, Bulgarca, ince, Grcce, Srpa, Slavca, Moolca, Rusa, Portekizce ve Lehe kkenlidir. 5. Tremi bitki adlar isimden isim, isimden fiil, fiilden fiil, fiilden isim yapma eklerinden bir ya da birkan alarak kurulmutur. Bunlar arasnda kk Trke olanlarn yan sra, yabanc dilden gelerek yapm eki alanlar da vardr. 6. Birleik bitki adlar, basit ve tremi bitki adlarna oranla daha geni yer tutmu ve daha teferruatl olarak ele alnmtr. Yap bakmndan birleik bitki adlar isim tamlamas, sfat tamlamas, sfat-fiil grubu, tekrar grubu, isnat grubu, cmle biiminde kurulanlar eklinde incelenmitir. Kavram bakmndan

622

birleik bitki adlar ise insana zg zellikler tayanlar; hayvan, organ, eyanesne, tr, yer adlar ve benzetmelerle kurulanlar olmak zere birok bakmdan deerlendirilmitir. Tabiatn dengesini salayan bitkiler, ekil zelliklerinin yannda, insan hayatnn da vazgeilmez unsurlardr. Bu sebeple insann bitkiye bak ve onlar adlandrma yollar ok eitlilik arz etmektedir. 7. Trkiye Trkesi Bitki Adlar Szl ksm, tezde en ok yer tutan blmdr. Bu blmde bitki adlar madde ba yaplarak bitkilerin tanmlar, etimolojileri, Anadolu azlarndaki varyantlar ve kaynaklar belirtilmitir. Alfabetik sraya uygun olarak hazrlanm bu szlk, bitkilerle ilgili alma yapan btn bilim adamlarnn rahatlkla faydalanabilecekleri bir alma niteliindedir. Her madde banda derin bir kltr birikimi bulunan bitki adlar szlmz, Trk insannn adlandrmada ve tabiat alglamada gstermi olduu ustal ortaya koymaktadr. 8. Bitki Adlarnda Geen Yapm Ekleri balkl blmde hem tremi, hem de birleik bitki adlarnn ald ekler gsterilmitir. Bitki adlar, aldklar yapm eklerine gre listelenerek tahlil edilmitir. Ayrca bu eklerin ilevleri de kaynak gsterilerek belirtilmitir.

623

VI.

B BL YOGRAFYA

Acar, Kenan; zmitin Takpr, Ova ve Balren Azlar, Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1988. Az Aratrmalar Bilgi leni (9 Mays 1997), TDK Yaynlar, Ankara, 1999. Ahundov, Ehliman; Tezcan, Semih; Azerbaycan Halk Yazn rnekleri, TDK Yaynlar, Ankara, 1994. Aksan, Doan; Anlambilim, Engin Yayn Evi, Ankara,1999. ----------; Her Ynyle Dil, TDK Yaynlar, Ankara,1998. ----------; Trkenin Gc, Bilgi Yayn Evi, Ankara, 1999. ----------; Trkenin Szvarl, Engin Yayn Evi, Ankara, 1996. ----------; Trkiye Trkesinin Dn, Bugn, Yarn, Bilgi Yaynevi, Ankara, 2003. ----------; Trk Dil Devriminin Kendine zg Ynleri: Uygulamal Dilbilim Asndan Trkenin Grnm, TDAY Belleten, s. 63-68, Ankara, 1994. Aksoy, mer Asm; Blge Azlarndan Ataszleri ve Deyimler I-II, 2.bask, TDK Yaynlar, Ankara, 1996. ----------; Gaziantep Az I (Fonetik-Morfoloji-Sentaks), Baka Diller ve Azlarla lgili Halk Azndan Paralar, TDK Yaynlar, stanbul, 1945. ----------; Gaziantep Az II, Deyimler, Mehur Szler, Ataszleri, Dualar, Beddualar, TDK Yaynlar, stanbul, 1945. ----------; Gaziantep Az III, TDK Yaynlar, stanbul, 1946. Arat, Reit Rahmeti; Kutadgu Bilig III, ndeks, TKAE Yaynlar, stanbul, 1979. Ata, Aysu; Nehcl-Ferds Cennetlerin Ak Yolu III (Dizin-Szlk), TDK Yaynlar, 1998. Atalay, Besim; Kgarl Mahmut: Divan Lgatit Trk Tercmesi I-III, TDK Yaynlar, Ankara, 1998-1999. ----------; Kgarl Mahmut: Divan Lgatit Trk Dizin: "Endeks" IV, , TDK Yaynlar, Ankara, 1999. ----------; Ettuhfet-z-Zekiyye fil-Lgat-it-Trkiyye, (Faksimile), 300+91, stanbul, 1945. Aydn, Mehmet; Aybast Az ( nceleme-Metin-Szlk), TDK Yaynlar, Ankara, 2002. Ayverdi, lhan; Misalli Byk Trke Szlk, 3 cilt, Kubbealt Neriyat, stanbul, 2005.

624

Azmun, Yusuf; Ana izgileriyle Trkmence Dilbilgisi, I. cilt, (Ses Bilgisi), DTCF Yaynlar, Ankara, 1983. Banguolu, Tahsin; Trkenin Grameri, TDK Yaynlar, Ankara-2000. Baskakov, N. A.; Karryev, B. A.; Hamzaev, M. Ja.; Turkmensko-Russkiy Slovar, Moskova, 1968. Bada, Cahit; Akada Yresi Azlar ( nceleme-Metinler-Szdizimi), Yksek Lisans Tezi, nn niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1992. Baytop, Turhan; Trke Bitki Adlar Szl, TDK Yaynlar, Ankara, 1997. Berlin, Brent; Breedlove, E. Dennis; Raven, H. Peter; General Principles of Classification and Nomenclature in Folk Biology, California Univercity, 1973. Biray, Himmet; Bat Grubu Trk Yaz Dillerinde sim, TDK Yaynlar, Ankara, 1999. Borjakow, A. ve Dierleri; Trkmen Dilinin Grammatikasy, Morfologiya, Agabat,1999. Boyraz, eref; Karacaolanda Hayvan ve Bitki Adlarnn Fonksiyonlar, Trklk Bilimi Aratrmalar, stanbul, (2), 1996, 225-250. Buran, Ahmet; Dou ve Gneydou Anadolu zerine Aratrmalar II (Azlar), Boazii lmi Aratrmalar Serisi: 8, stanbul, 1992. ----------; Keban, Baskil ve An Yresi Azlar / ELAZI /, TDK Yaynlar, Ankara, 1997. Caferolu, Ahmet; Anadolu Azlarndan Toplamalar, TDK Yaynlar, Ankara, 1994. ----------; Anadolu lleri Azlarndan Derlemeler, TDK Yaynlar, Ankara, 1995. ----------; Dou llerimiz Azlarndan Toplamalar, TDK Yaynlar, Ankara, 1995. ----------; Gneydou llerimiz Azlarndan Toplamalar, TDK Yaynlar, Ankara, 1995. ----------; Orta Anadolu Azlarndan Derlemeler, TDK Yaynlar, Ankara, 1995. ----------; Sivas ve Tokat llerinden Toplamalar, TDK Yaynlar, stanbul, 1944. ----------; Kuzeydou llerimiz Azlarndan Toplamalar, TDK Yaynlar, Ankara, 1994. ----------; Eski Uygur Trkesi Szl, TDK Yaynlar, 2.bask, stanbul, 1969. ----------; Ab-Hayyn, Kitb al- drk li-lisn al-Atrk, XV+186+158, stanbul, 1931. Clauson, Sir Gerard, Sanglax A Persian Guide to the Turkish Language by Muhammad Mahd Xn (Facsimile Text), London, 1960. ---------; An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford At The Clarendon Press, 1972.

625

Derin, smail; Acpayam ve ameli (Denizli) leleri Azlar, ( nceleme-MetinSzlk), Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1995. Derleme Szl, I-XII. cilt, TDK Yaynlar, Ankara, 1993. Doan, brahim; Bnyan ve Yresi Azlar, Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1991. Doru, Abdlmecit; Kaynak, smail (Aktaranlar); Gagauz Trkesinin Szl, Kltr Bakanl Yaynlar, 1991. Doerfer, G.; Trkische und Mongolische Elemente im Neupersischen, 1-4, Wiesbaden, 1963-1975. Duran, Ahmet; Trkede Baz Bitki Adlarnn Verili Sebepleri, Trk Dili, Ankara, (555), Mart-1998, 223-229. Elgn, Abdullah; Akkla ve Yresi Azlar (Dil-Folklor-Etnik Unsurlar) Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1993. Emirolu, Kudret; Uygarlk ve Bitki Adlar, Tarih ve Toplum, stanbul,(9), 1984, 32-35. Ercilasun, Ahmet Bican; Kars li Az, G. . Yaynlar, Ankara, 1983. Ercilasun, Ahmet Bican ve dierleri; Trk Leheleri Szl, II cilt, Kltr Bakanl Yay., Ankara, 1991. Erdal, Marcel, Old Turkic Word Formation, Wiesbaden, 1991. Ergin, Muharrem; Trk Dil Bilgisi, Bayrak Yaynlar, stanbul, 1992. Eren, Emin; Zonguldak- BartnKarabk lleri Azlar, TDK Yaynlar, Ankara, 1997. Eren, Hasan; Trk Dilinin Etimolojik Szl, 1. bask, Ankara, 1999. Erten, Mnir; Diyarbakr Az, TDK Yaynlar, Ankara, 1994. Gemalmaz, Efrasiyap; Erzurum li Azlar , TDK Yaynlar, Ankara, 1995. ----------; Erzurum li Azlar II, TDK Yaynlar, Ankara, 1995. ----------; Erzurum li Azlar III, TDK Yaynlar, Ankara, 1995. ----------; Trkmence Metinler, Atatrk niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Yaynlar, Erzurum, 1987. Gl, Rza; Kilis Merkez ve Ky Azlar, Yksek Lisans Tezi, ukurova niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1993. Glensoy, Tuncer; Ktahya ve Yresi Azlar ( nceleme-Metinler-Szlk), TDK Yaynlar, Ankara, 1988. ----------; Trke Yer Adlar Klavuzu, TDK Yaynlar, Ankara, 1995. ----------; Kken Bilgisi Szl I-II (Etimolojik Szlk Denemesi), Ankara-2005.

626

Glensoy, Tuncer; Buran, Ahmet; Elaz ve Yresi Azlarndan Derlemeler I, TDK Yaynlar, Ankara, 1994. ----------; Tunceli ve Yresi Azlarndan Derlemeler, Boazii lmi Aratrmalar Serisi:14, Ankara, 1992. Glensoy, Tuncer; Alkaya, Ercan; Trkiye Trkesi Azlar Bibliyografyas, Aka Yaynlar, Ankara, 2003. Gnen, Ahmet; Krehir ve Yresi Azlar, TDK Yaynlar, Ankara, 2000. Hanser, Oskar; Trkmence El Kitab, (ev.: Zhal Karg lmez), Trk Dilleri Aratrmalar Dizisi: 17, stanbul, 2003. Hrmzl, Habib, Kerkk Trkesinin Szl, Kerkk Vakf Yay., stanbul, 2003. leri, Canan; Eskiehir Trkmen Azlar (Fonetik, Morfolojik nceleme-MetinlerSzlk), Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1993. lker, Aye; Bat Grubu Trk Yaz Dillerinde Fiil, TDK Yaynlar, Ankara, 1997. Kalay, Emin; Edirne li Az, TDK Yaynlar, Ankara, 1998. Kaplan, Mehmet; Trk Milletinin Kltrel Deerleri, MEB Yaynlar, Ankara, 2001. Karahan, Leyl; Anadolu Azlarnn Snflandrlmas, TDK Yaynlar, Ankara, 1996. Karol, Sevin ve Dierleri; Biyoloji Terimleri Szl, 2.bask, TDK Yaynlar, Ankara,2000. Kl, Ayen; Avar Azlar, Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1991. Krl, Ali; Ula ve Yresi Azlar, Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1994. Korkmaz, Zeynep; Bartn ve Yresi Azlar, TDK Yaynlar, Ankara, 1994. ----------; Gney-Bat Anadolu Azlar (Fonetik), DTCF Yaynlar, Ankara, 1956. ----------; Nevehir ve Yresi Azlar, I. Cilt, Ses Bilgisi,TDK Yaynlar, Ankara, 1994. ----------; Trkiye Trkesi Grameri (ekil Bilgisi), TDK Yaynlar, Ankara, 2003. Korkmazlar, Alaaddin; Talas ve Yresi Azlar ( nceleme-Metinler-Szlk), Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1991. Kker, Paki; Bingl Merkez le ve Kyleri Azlar ( nceleme-Metinler-Szlk), Yksek Lisans Tezi, Frat niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Elaz, 1998. Krkolu, K. Edip; Urfa Az, TDK Yaynlar, Ankara, 1991. Mirzezade, H.; Azerbaycan Dilinin Tarh Grammatikas, Bak, 1990.

627

Mtercim sm Efendi; Burhn- Kt, Hazrlayanlar: Prof. Dr. Mrsel ztrk, Dr. Derya rs, TDK Yaynlar, Ankara, 2000. Nadalyayev, V.M. ve dierleri, Drevnetyurkskiy Slovar, Leningrad, 1969. Nakipolu, Sadi; Adyaman ve Yresi Azlar, Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1991. ----------; Anadolu Azlarnda sim ve Fiil D Kullanlan Kelimeler, Doktora Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1994. Nianyan, Sevan; Szlerin Soyaac: ada Trkenin Etimolojik Szl, Adam Yaynlar, 2002. gel, Bahaeddin; Trk Kltr Tarihine Giri II, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara, 1991. nler, Zafer; Hac Paann Mntehb- if Adl Eserinde Geen Bitki Adlar zerine, Trk Dili, Ankara, 51, (413), Mays-1986, 403-406. ----------; Mntahab- if I (Giri-Metin), TDK Yaynlar, Ankara, 1990. ----------; XIV ve XV. Yzyl Anadolu Trkesi Botanik Terimleri, Journal of Turkish Studies, [Fahir z Armaan], vol.14, Harvard niversity, 1990, 357-392. zkan, brahim Ethem; Ardanu Yresi ve Azlar, Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1994. zkan, Nevzat; Gagavuz Trkesi Grameri, TDK Yaynlar, Ankara, 1996. ----------; Trk Dilinin Yurtlar, Aka Yaynlar, Ankara-2002. Paacolu, Burhan; Sivas lbeyi Az ( nceleme-Metinler-Szlk), Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1987. Pehlivanova, K. .; Grammatika Russkogo Yazka, Moskova, 1988. Pilanc, Hlya; Eskiehir ve Yresi Azlar, Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1991. Polat, N. Hikmet; Trk iek ve Ziraat Kltr zerine, Cevat Rtden Bir Gldeste, Kitabevi Yaynlar, stanbul, 2001. Rsnen, Martti; Versuch Eines Etymologischen Wrterbuchs Der Turksprachen, Helsinki, 1969. Rhrborn, K.; Uigurisches Wrterbuch, Sprachmaterial der vorislamischen trkischen Texte aus Zentralasien, Lieferung, 1-4, Wiesbaden, 1977-1988. Sevortyan, E.V.; Etimologieskiy slovar tyurkskih yazkov, Moskova 1974, I-IV, 1980-1989.

628

en, Mesut; Byk Trk Kurultay Bildirileri, Elma Kelimesi zerine, Ankara-2006. TDK, Azerbaycan Dialektoloji Leti, 2 cilt, Ankara, 1999. TDK, Tarama Szl, I-VIII, Ankara, 1996. TDK, Trke Szlk, 2 cilt, Ankara, 1998. Tekin, Feridun; Kaman ve Yresi Azlar (Giri- nceleme-Metin-Szlk), Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1994. Tekin, Talat ve dierleri; Trkmence-Trke Szlk, Trk Dilleri Aratrmalar Dizisi:18, Simurg, Ankara, 1995. ----------; Orhon Trkesi Grameri, Trk Dilleri Aratrmalar Dizisi: 9, Ankara, 2000. Tietze, Andreas; Tarihi ve Etimolojik Trkiye Trkesi Lugati, cilt I, A-E, Simurg, stanbul-Wien, 2002. Toparl, Recep ve Dierleri; Kpak Trkesi Szl, TDK Yaynlar, Ankara, 2003. Tuna, Osman Nedim; Malatyada Bir Yazma Tp Kitab ve Trk Bitki Adlarnn Kaynaklar, Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu (1921.10.1987), Malatya, 1987. Yeilz, Zafer; rgp ve Avanos Yresi Azlar, Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1993. Zeynalov, Ferhat; Trk Lehelerinin Karlatrmal Dilbilgisi, (ev.: Yusuf Gedikli), Cem Yaynevi, stanbul, 1993.

629

Z GEM M. Fatih ALKAYI, 30.01.1975 tarihinde, drt kiilik bir ailenin ilk ocuu olarak Adyamanda dnyaya geldi. lk ve orta renimini tamamladktan sonra 1995 ylnda Gazi niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmn kazand; Adyaman li Az adl bitirme teziyle 1999 ylnda bu blmden mezun oldu. 1999 ylnda Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat Anabilim Dal Trk Dili yksek lisans programn kazand. Yeni Uygur Trkesi alannda hazrlam olduu Ziya Semediyin rk Glligen ada Adl Hikyesinde Aktarma Meseleleri balkl tezini sunarak 2002 ylnda yksek lisansn tamamlad. 2002 ylnda Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat Anabilim Dal Trk Dili doktora programn kazand. Danman Prof. Dr. Mustafa ARGUNAHn ynetiminde Trkiye Trkesinde Bitki Adlar isimli doktora tezini hazrlad. eitli kurultaylarda sunmu olduu ikisi ulusal, biri uluslar aras olmak zere toplam bildirisi ve hakemli dergilerde yaymlanm iki makalesi bulunmaktadr. ngilizce bilen M. Fatih ALKAYIn, yazp oynatt birok tiyatro eseri vardr. E-Posta: Telefon: fatihalkayis@mynet.com 0 536 265 43 98