T.C.

BABAKANLIK DEVLET ARVLER GENEL MDRL Osmanl Arivi Daire Bakanl Yayn Nu: 50

ERMENLER TARAFINDAN YAPILAN KATLAM BELGELER II

ANKARA-2001

Proje Yneticisi

Dr. Yusuf SARINAY Devlet Arivleri Genel Mdr

Proje Sorumlular

Necati AKTA Devlet Arivleri Genel Mdr Yardmcs

Necati GLTEPE Devlet Arivleri Genel Mdr Yardmcs

Mustafa KAPLAN Osmanl Arivi Daire Bakan

Hazrlayanlar*
Uurhan DEMRBA Ali Osman INAR Seher DLBER Nuran KOLTUK Ali Haydar GENR Vahdettin ATK Ali COKUN mmhani CERRAH Murat YZBAIOLU Ahmet ZKILIN Mcahit DEMREL Recep KARACAKAYA Muhammet SAF Hac Osman YILDIRIM Murat CEBECOLU Mustafa SERN Abdullah SVRDA Osman USLU

ngilizce Tercme M. Fethi ATAY

* Devlet Arivleri Genel Mdrl Osmanl Arivi Daire Bakanl Personeli

ERMENLER TARAFINDAN YAPILAN KATLAM BELGELER II

 N D E K L E R

NSZ................................................................................................................................................ V NDEKLER.....................................................................................................................................

BEL G EL ERN ZET VE TRANSKRPSYO NU

Belge Sra Nu. Sayfa

38-

39-

40-

41-

42-

43-

44-

Karaurgan ve Allahuekber Da Civarnda Bulunan Mslman Kylerine Ermenilerce Uygulanan Mezlim .......................................745 Atrocities committed against Muslim villages in the vicinity of Karaurgan and Allahuekber.............................................................................................745 Kars, Sarkam ve Idr Civarnda Ermeniler Tarafndan Yaplan Soykrm ..........................................................................................................746 Massacre Perpetrated by Armenians in the Vicinity of Kars, Sarkam and Idr. ........................................................................................................747 Fransz Asker Elbisesi Altndaki Ermenilerin Mara'ta Halka Yaptklar Zulm...............................................................................................755 Oppressions Perpetrated by Armenians Wearing French Uniforms Against the Population of Mara......................................................................................755 Fransz Ordusuna Bal Olarak Mara'a Giren Ermenilerin Yakn Kylerdeki Mslman Halka Saldrlarda Bulunduklar.............................757 Armenians attached to the French Occupying Army of Maras attacked Muslim people in theneighboring villages............................................................................757 Ermenilerin Hain Civarnda Baz Mslmanlar Yollarda Katlederek Kadnlara Saldrdklar.............................................................................758 Armenians killed some Muslim wayfarers in the vicinity of Hain and attacked women.................................................................................................................759 Fransz Askerleriyle Birlikte Ermenilerin Ayntab, Mara ve Adana Civarnda Mslman Ahliye Zulm Yaptklar.........................................760 Oppressions Committed by Armenians and French soldiers in the Neighborhood of Ayntab, Mara and Adana Against Muslim Population. ....................760 Ermeni etelerinin nye'de slam Ahliye Zulm Yaptklar..............................765 Atrocities Perpetrated by Armenian Bandits Against Muslim Population in nye...........765

Belge Sra Nu.

Sayfa

45-

46-

47-

48-

49-

50-

51-

52-

53-

54-

Pozant-Glek Arasndaki Blgede Esir Trk Askerlerinin Ermenilerce Katledildii .............................................................................................769 Turkish Soldiers Taken Prisoners of War in the Region Between PozantGlek were killed by Armenians ......................................................................................769 ldr'da Teslim Olma arsna Uymayan Kyllerin Ermenilerce Katledildii ....................................................................................................................769 Villages nhabitants n ildr Rejecting the summons to Surrender Killed by Armenians.........................................................................................................770 Ermenilerin Kendilerine Tbi Olmak stemeyen Zaruad ve Ona Bal Kyde Katlim Yaptklar..................................................................770 Massacre of Muslim Population who refused to submit to Armenians in Zeruad and three Villages Attached to ...........................................................................771 Zaruad, ldr, Ababa ve regel'e Bal Kylerde Ermenilerce Yaplan Soykrm ..........................................................................................................772 Massacre Perpetrated by Armenians in Zaruad, Akbaba and Sregel and the Villages Attached to.........................................................................................................772 Ermenilerin galci Franszlarla Birlikte Mara'ta Halka Zulmedip Katlim Yaptklar .....................................................................................775 n Mara Armenians in Collabaration with Occupying French Forces Oppressed the Population and Committed Massacre..........................................................776 regel, Akbaba, Zaruad ve ldr Civarndaki Yirmi Sekiz Kyde Ermenilerce Yaplan Katlimlarda ki Bin Mslmann ldrld ...............779 Two thousands of Muslims Had Been killed in the Massacre perpetrated by Armenians in twentyEight Villages Situated in the Neighborhoods of uregel, Akbaba, Zaruad and ldr...........................................................................................779 ldr, Zaruat ve Elviye-i Selse'de Ermenilerin slam Ahliye Mezlim Yaptklar .......................................................................................................781 Atrocities perpetrated by Armenians against Muslim population in ldr, Zaruat and the three Sanjaks .........................................................................................782 Revandan Genceye Giden Trenin Be Yz Mslman Yolcusunun Ermeniler Tarafndan ldrld ...................................................787 Massacre by Armenians of Five Hundred Muslim Passengers while they are travelling by Trains From Revan To Gence .....................................................................787 Ermenilerin Sivin ve Pilomori Kyleri Mslman Ahlisine Bask Yaptklar.............................................................................................................788 Pressures Exerted by Armenians upon the Muslim Population of the Villages of Sivin and Pilomori. .........................................................................................788 Kars, Sarkam ve Karakurt Civarnda Ermenilerin slam Ahliye Yaptklar Mezlim.........................................................................................789 Atrocities Perpetrated By Armenians Against Muslim Population in the Neighborhoods of Kars,Sarkam and Karakurt..............................................................789

VI

Belge Sra Nu.

Sayfa

55-

56-

5758-

59-

60-

61-

62-

63-

64

65

Novoselim Civarndaki Kylere Ermenilerce Yaplan Mezlim ..........................794 Oppression Committed by Armenians Against Villages in the Vicinity of Novoselim. ......................................................................................................794 Ermenilerin Sarkam, Kazman, Oltu, Kars ve Zengibasar Civarnda Yaptklar Soykrm ....................................................................................795 Massacres Perpetrated by Armenians in the Surroundings of Sarkam, Oltu, Kars and Zengibasar. ..............................................................................................796 Ermenilerin Gle, Oltu ve Kosor'da Yaptklar Katlimlar..................................798 Wholesale Carnage Perpetrated by Armenians in Gle, Oltu and Kosor...........................798 Ermenilerin Kars, Erzurum ve Gmr Civarnda Mslmanlara Uyguladklar Soykrm ................................................................................................801 Massacre Perpetrated by Armenians Against Muslims in the Neighborhoods of Kars, Erzerum and Gmr..............................................................................................801 Ermeniler Tarafndan Bayburt'un Kylerinde Yaplan Soykrm ve Kimsesiz Kalan ocuklarn skn ............................................................................803 Massacre Perpetrated by Armenians in the Villages of Bayburt; finding Habitation for Homeless Children. ...................................................................................803 Ermenilerin Gle'nin Kylerinde Katlim Yapt ve Ahlinin Tercan'a G Ettii ......................................................................................................................807 Massacre Perpetrated by Armenians in the Villages of Gle and the Flight of the Population to Tercan.........................................................................................................807 Bir Sene inde Pasinlere Bal Kylerde Ermeniler Tarafndan Yaplan Soykrm .........................................................................................................................808 Large Seale Massacres Perpetrated by Armenians in the Villages of Pasinler During a Year..................................................................................................................808 Ermenilerin Tortum'un Altm Drt Kyn Yakp Katlim Yaptklar ve Mezlimden Kurtulanlarn skn ......................................................810 Armenians Destroyed Sixty Four Villages in Tortum and Massacred Their Population; The Settlement of Those who Survived the atrocities .......................................810 Erzurum'da Ermenilerce Gerekletirilen Soykrm ve Talana Ait Defterler ..................................................................................................................811 Notebooks Related to the Genocide and the Pillages Perpetrated by Armenians in Erzerum. ...................................................................................................811 Oltu Livas ve Gle'ye Bal Kylerde Bir Sene inde Ermenilerce Gerekletirilen Soykrm.....................................................................901 Massmassacres Perpetrated by Armenian in the Villages Attached to Gle and the Liva of Oltu During a Year. .......................................................................901 Ermenilerin Akale ve Civar Kylerde Yaptklar Katlim ...................................902 Massacre Committed by Armenians in Akale and the Villages of its Surrounding..........................................................................................902

VII

Belge Sra Nu.

Sayfa

66 67

68

69

70

71

72

73 74

75

76

regel ve Zaruad Kazalarnda Ermeniler Tarafndan Yaplan Mezlim .........903 Atrocities Perpetrated by Armenians in the Subdistricts of uregel and Zaruad ..............903 Ermenilerin Kosor ve Penek ile Bal Kylerde Yaptklar Yama ve Mezlim.......................................................................................................905 Atrocities and Pillage Perpetrated by Armeians in Kosor and Penek and the Villages Attached to.......................................................................................................................905 Ermenilerin Gle'nin Topta, Glpnar ve Hamolu Kylerinde Uyguladklar Katlim ..................................................................................................907 Massacre Perpetrated by Armenians in the Villages of Topta Glpnar and Hamolu Attached to Gle...............................................................................................907 Kars'a Bal Yirmi Drt Kyde Ermenilerin Yaptklar Mezlim ve Yamalama ..............................................................................................908 Atrocities and Pillages Perpetrated by Armenians in Twenty Four Villages Attached to Kars. ...............................................................................................909 Zeytun, Demirkapu ve Pilmr Karyelerinde Ermeni Askerleri Tarafndan Yaplan Yama ve Mezalim ...................................................................910 Atrocities and Pillages Perpetrated by Armenian Soldiers in the Villages of Zeytun, Demirkapu and Pilmr .....................................................................................911 Kars ve Sarkam'a Bal Kylerdeki Ermeni Mezlimi .......................................912 Oppressions Perpetrated by Armenians in Villages Attached to Kars and Sarkam. ........................................................................................................912 Ermenilerin Ruslarla Birlikte Gle'ye Bal Kylerde Yaptklar Katlim ve Talan ..........................................................................................................916 Massacre and Pillage Perpetrated by Russians and Armenians in Villages Attached to Gle. ...............................................................................................916 Digor'daki Otuz Sekiz slm Kynde Yaplan Ermeni Mezalimi......................917 Atrocities Perpetrated by Armenians in Thirty Eight Villages in Digor ...........................917 Sarkam'n Karahamza Nahiyesine Bal Kylerde Ermenilerin Yaptklar Soykrm ve Talan ......................................................................................920 Pillage and Extermination of the Muslim Population of Villages Attached to the Township of Karahamza in Sarkam .............................................................................920 Bardz, Kosor ve Peneskird Nahiyeleriyle Kylerinde Ermenilerce Gerekletirilen Soykrm.....................................................................928 Large Scale Massacre Perpetrated by Armenians in the Townships of Bardz, Kosor and Peneskird and the Villages Attached to ...........................................................928 Ermenilerin Haramivartan Nahiyesine Bal Kylerde Yaptklar Mezlim .......................................................................................................935 Atrocities Perpetrated by Armenians in the Villages Attached to the Township of Haramivartan ..................................................................................................................936

VIII

Belge Sra Nu.

Sayfa

77

78

79 80

81 82

83

84

85 86

87

eril, Saderek ve Dereilyas Mntkalarndaki Yz On Kyde ki Yl Zarfnda Ermeniler Tarafndan Yaplan Yama ve Soykrm ..................937 Massacres and Pillages Perpetrated by Armenians in the Space of Two Years in One Hundred and Twenty Villages of the Districts of eril, Saderek and Dereilyas.................937 Zaruad ve Civarndaki Elli Be Kyde Ermeniler Tarafndan Yaplan Yama ve Katlim .........................................................................................976 Massacres and Pillages Perpetrated by Armenians in Zeruad and Fifty Five Villages Situated in ts Neighborhood ..............................................................................977 Ermenilerin Erivan Mntkasnda Yeniden Mezlim Balattklar........................980 New Atrocities Are Being Perpetrated by Armenians in Erivan ......................................981 Nahcivan ve Idr Havalisinde Mslman Halkn Ermeni Soykrmna Urad ...................................................................................................983 Extermination of the Muslim Population in the Neighborhoods of Nahcivan and Idr by the Armenians..............................................................................984 Ermenilerce Cemil ve Mkz Kylerinde Yaplan Katliam ...............................1002 Massacre Perpetrated by Armenians in the Villages of Cemil and Mkz. ....................1002 Erivan ve Kars'a Bal slam Kylerinde Ermenilerce Yaplan Soykrm ........................................................................................................1016 Masskillings, Perpetrated by Armenians in Muslim Villages Attached to Kars and Erivan. ...........................................................................................................1016 Karakilis ve Celalolu Mntkalarndaki slam Kylerinin Ktlk Tehlikesine Maruz Kaldklar ...................................................................................1019 Muslim Villages Situated in the Regions of Karakilis and Celalolu Are Exposed to Famine.........................................................................................................1019 Erzurum Kylerinde Ermenilerce Katledilen slm Nfusu le Yaklan Ky ve Hneleri Gsterir Cetvel ..............................................................1022 Lists Showing the Number of Muslim Population Killed and Villages Burned Down by Armenians in the Villages Attached to Erzurum ...............................1022 Ermenilerin Hns'ta slam Ahaliye Yaptklar Mezalim ......................................1039 Atrocities Perpetrated by Armenians Against Muslim Population in Hns ...................1039 Ermenilerin Tercan Kazas Havalisinde Yaptklar Mezalim..............................1042 Atrocities Committed by Armenians in the Neighborhood of the Sub- dstrict of Tercan ...................................................................................................1042 Ermenilerin Nahcivan ve Civarndaki Trk Kylerinde Katlim Yaptklar ......................................................................................................1043 Massacres Perpetrated by Armenians Against Muslim Population in Nahcivan and ts Vicinitys villages ..............................................................................1044

IX

Belge Sra Nu.

Sayfa

Bayburd'ta Rus gali Srasnda Ermeni ve Rum eteleri Tarafndan Yaplan Katliam ve Yamalama...............................................................................1048 Massacres and Pillages Perpetrated by Armenians and Greeks During the Occupation of Bayburd by the Russian Army. ................................................................1048 89 regel ve Arzuti Kynde Mslman Ahlinin Ermenilerce Katledildii ...........................................................................................1050 Killing by Armenians of Muslim People Living in the Villages of regel and Arzuti .........................................................................................................1051 Kitapta Yeralan Belgelerde Geen ve Ermeniler Tarafndan Trklere Uygulanan Soykrma Ait Cetvel ...................................................................1053 BELGELERN FOTOKOPLER................................................................................1057

88

BELGELERN ZET VE TRANSKRPSYONU

- 38 KARAURGAN VE ALLAHUEKBER DAI CVARINDA BULUNAN MSLMAN KYLERNE ERMENLERCE UYGULANAN MEZLM Ermenilerin, Karaurgan civarnda bulunan Macingerd-i Ulya, Zakim,Greken ve ermik kylerine taarruz ederek halkn katledip, mallarn yamaladklar ayrca Allahuekber dann dousunda bulunan kylerin Mslman halkn daa ekilmeye mecbur etdikleri, terkedilen kylerin ve ekinlerin yaklarak, mezlimin eyalarn yamalanmas ve gen kzlara tecavz edilmesi suretiyle devam ettiinin saldrlardan yaral olarak kurtulan bir kadn ve ocuunun ifadelerinden anlald.

Atrocities committed against Muslim villages in the vicinity of Karaurgan and Allahuekber
Armenians attacked the villages Macingerdi Ulya, Zakim, Greken and Cermik neighboring Karaurgan and after killing their population pillaged their goods and besides forced the Muslim inhabitants living eastwards of the mountain of Allahuekber to take refuge in the mountains and then, without stopping they burnt their villages and crops, looted their belongings and raped young girls, all these facts are related by a wounded woman and her child who succeeded in escaping. 19 Z. 1337 (15. IX. 1919) Onbeinci Kolordu Msvedde Varakasdr. Erkn- Harbiye ube: 1 Ksm: 1 Tarih: 15/9/[13]35 Mcvir Kolordulara (3., 13.) Frkalara (3., 9., 11., 12.) Vilyetlere (Erzurum, Trabzon, Van, Harput) Sivas'da Amerika Mmessiline 1- 14/9/[13]35'de Ermenilerin kuvvetli bir piyade ktas Karaurgan'n 15 kilometre arkndaki Mecingerd-i uly kyne taarruzla slm ahliyi katl ve hicrete icbr etmilerdir.

2- 10/9/[13]35'de de Ermeni kuvvetleri Karaurgan'n 20-25 kilometre imli arksindeki Zkim, Grekn[Greken], ermik karyelerine taarruzla ahlyi katl ve hicrete icbrla berber btn emvl eylarn ve be yz kadar mevlerini yama etmilerdir. 3- Allahuekber dann ark mntkasndaki kylere 9/9/[13]35'de Ermenilerin kuvvetli bir mfrezesi taarruz ederek mezkr mntka ahl-i slmiyyesini Allahuekber dana ekilmeye icbr etmiler ve slm ahl tarafndan terkedilen kylere, ekinlere ate vererek kiiyi katl, emvli yama, ahl-i slmiyyeyi itlf, gen kzlara taarruz ve mezlimde bulunmakda olduklar ve bu mezlimi eln devam etdirmekde olduklar buraya gelen Hasan olu Hlis nm ocukla mecruh valdesinin ifdelerinden anlalm ve ocuun gsne isbet eden kurunun yaras ar olup taht- tedvye alnmdr. 4- 3., 13. Kolordu kumandanlklarna, Erzurum, Trabzon, Van vilyetlerine, 17/9/[13]35 trh, 320 numarayla arz edilmidir. BOA. HR. SYS. 2878/1 - 39 KARS, SARIKAMI VE IDIR CVARINDA ERMENLER TARAFINDAN YAPILAN SOYKIRIM Ermeni hkmeti ve Tanak Cemiyeti'nin Revan ve Aras blgeleri ile Elviye-i Selse (Kars, Ardahan, Batum)'da bir tek Mslman brakmamak maksadyla faaliyette bulunduklar; Kars, Sarkam, Idr taraflarnda ve Revan ile Aras mntkasnda slamlara kar yaplan zulmn son dereceyi bulduu; Sarkam'n Soanl Da'nda Eyb Paa aireti'ne ve Kazman'n Karakurt nahiyesinde Krtlere saldran Ermenilerin geri ekilmek zorunda kaldklar ; Idr civarnda bulunan yz hanelik Oba ve yirmi be hanelik Persa kyleri halknn tamamen katl ve Tavus kynden yz elli kii ile yz hanelik Yayc kynn ksmen katledildii; Yukarkoturlu, Aakoturlu ve Kseler'i yamalayp yaktklar, Zakim, ermik ve Bardz kylerine saldrp halktan grdklerini ldrdkleri; Idr'da yaplan mezlimin iddetinden dolay yaklak iki bin kiinin Bayezid hududuna iltica etdii; mezlim esnasnda kadnlara tecavz edilmesi ve plak olarak Ermeni askerleri arasnda gezdirilmesinden tr bir ok Mslmann ilticadan vazgeip savamak zere geri dndkleri; tarlada alan halkn zerine Ermenilerce top ve makinal tfek atei ald, ezan okuyanlarn taland; bu katlimlar yapan Ermenilerin Amerika generali tarafndan desteklendiklerini ileri srdkleri halde slam 746

kylerini dolamaya gelecek olan Amerika heyetine yaplacak ikayetleri engellemek iin halka tehdit ve bask uyguladklar.

Massacre Perpetrated by Armenians in the Vicinity of Kars, Sarkam and Idr.

The Armenian Government and the Tashnak Committee are pursuing their aggressive activities with the aim of exterminating to the last one all Muslims living in the three provinces (Kars, Ardahan and Batum); The oppression perpetrated against Muslims in the vicinity of Kars, Idr and Sarkam and in the region of Revan and Aras (Arax) reached its utmost limit; Armenians who had attacked the tribe Ayyub Pasha settled in the Soanl mountain and the Kurds settled in Kazmans subdistriet Karakurt, had been forced to retreat; all the people of a hundred household living in a hamlet near Idr and the entire people of twenty five household of the villages of Persa, had been massacred; hundred and fifty people from the village of Tavus had been killed as it had been partly done away with the population of the village of Yayc who totalled three hundred households. Armenians had also looted and burned the villages of Yukarkoturlu, Aakoturlu and Kseler and attacking the villages of Zakim, ermik and Bardz killed all those they had kidnapped; the oppression perpetrated by Armenians in Idr reached such an extremity that two thousand people sought refuge on the borders of Bayezit; while pillaging, armenians raped women and carried them off, nude, strolling among armenian soldiers; such an act caused people to renounce emigrating and take up arms to fight the Armenians; people working in their fields were shelled and machine-gunned by Armenians, Muezzins were stoned; altough Armenians were pretending that the American General is supporting them, they are exerting menace and pressure upon the population to prevent them from complaining to the American delegation which is coming to visit and see the Muslim villages population 3 S. l338 (28. X. l9l9) Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti syi ubesi Aded: 301 Hriciye Nezret-i Cellesi Cnib lsine Ermenilerin Elviye-i Selse dhilindeki harektna dir. Marz- ker-i kemneleridir Ermenilerin Elviye-i Selse dhilindeki ahvl ve harektna dir baz istitlt muhtev mahall jandarma alay kumandanl'ndan yazlup Erzurum 747

Vilyeti'nden b-tahrrt gnderilen raporun sreti leffen takdm klnm olmala ol bbda emr fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F Zi'l-hicce sene [1]337 ve Dhiliyye Nzr F 14 Eyll sene [1]335 Bende zzet Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti Sret Mdde 1- Sarkam'n Soanl Da'nda Ermenilerin iki top ve drt makineli tfeng ile Eyyb Paa aretine taarruz etmi olduu ve iki sat devm eden muhrebeden sonra Ermenilerin on iki nefer ve bir zbit telef ve otuz kadar esr brakdkdan sonra ekildikleri ve Eyyb Paa aretinden iki nefer ehd ve kendisinin de haff sretde mecrh dd. Mdde 2- Sarkam ile Kars arasndaki mentkda iki yz kadar [Ermeninin] byklarn keserek ve zerlerine ngiliz elbisesi giyerek doladklar ve bu sretle propogandada bulunduklar tahakkuk etdii. Mdde 3- Kazman'n Karakurt nhiyesinde Ermeni askerlerinin Krdlerin mezr tarlalarn bimek yznden muhrebe zuhr etdii ve netcede Krdler yirmi kadar zahre ykl arabalarn istirdd ve Ermenilerden ikisini katleyledikleri ve Ermenilerin geri ekildikleri ve bu muhrebede Ermeniler top endht etmeyp yalnz iki makineli tfengle muhrebeye balam olduklar Hasankala Jandarma Bl Kumandanl'nn irna atfen Erzurum Taburu Kumandanl'nn 16/8/[13]35 trhli raporunda ifde klnd marzdur. Aslna mutbkdr Mhr Bb- l Dhiliye Nezreti Kalem-i Mahss Onbeinci Kolordu Kumandanl'nn Erzurum Vilyeti'nden mrsel 27 Austos sene [13]35 trhli tezkiresi sretidir. Ermeni Vanak [Tanak] Cemiyyeti, Revan ve Aras mntkalarnda ve Elviye-i Selsede bir tek Mslman braklmamasna karr vermi olduunu haf ve cel icrtyla gstermesi ve bi'l-hssa Mslmanlar ifn etmekle bir komite tekl eylemeleri Ermeni Hkmeti ve muntazam ktat- askeriyyesinin dahi Mslmanlar katl [ve] ifn politikasn takb ve her drl fecyi ve mezlime bi'lfiil itirk eylemesi sebebleriyle Kars, Sarkam, Idr taraflarnda ve Revan ve Aras mntkalarnda slmlara kar yaplan mezlim son dereceyi bulmudur. 748

imdiye kadar yapdklar fecyi ve ikencelere zammeten 11/8/[13]35 gn Kazman erfn toplamlar, 12/8/[13]35 gn Tavus Gl, Yukarkatrl [Koturlu] ve havlsindeki slm kylerini tecvz ve katlim yapmlar. 18/8/[13]35 gn Kazman ahlsini katle balamlar ve dier mntkalarda da ayn mezlimi icr etmekde bulunmulardr. slm kylerinin zehirini harmanlarnda gasbediyor ve tarla bimelerine mni oluyorlar ve bu maksadla top ile makineli tfengle taarruz ediyorlar. 20/8/[13]35 gn tagan [Sitaan] karyesi arkndaki tarlalardan ekin bimekde olan ahlye top ve makineli tfengle taarruz etdikleri huddumuzdan dahi grlmdr. 19/8/[13]35 gn sathl bir tayyrelerinin uduu hudd hricindeki yaylalarda bulunan ahlye bomba ile tecvz etdikleri hudddan grlmdr. Cmilerde ezn okuyanlar talayup sebbediyorlarm. Kadnlara da ikence etmekden ekinmiyorlarm. Nmslarna tecvz ediyorlarm. Topladklar Mslman kadnlarn askerleri ile birlikde uryn bir hlde gezdiriyorlarm. Bu hlleri ve bi'l-hssa kadnlarn plak ve uryn gezdirildiini gren hudd hricindeki Mslmanlar arasnda umm bir galeyn hsl olduu, hicretden ve teye beriye ilticdan vazgeerek merte lmeyi terch ve kabl ile Ermenilere mukbele ve bu sretle hayt ve nmslarn muhfazaya azmetdikleri ve evvelce hicret eden Mslmanlardan bazlar dahi memleketlerine avdet ederek vatan- asllerindeki Mslmanlara iltihk eyledikleri ve Mslmanlar ile Ermeniler arasnda Idr, Kazman, Sarkam ve Merdenik taraflarnda msdemeler olduu istihbr klnmakdadr. Arzeylerim. Ol bbda. 2- Harbiye Nezreti'ne, civr kolordulara, Erzurum, Van, Bitlis ve Trabzon vilyetlerine ve Erzincan Mutasarrfl'na arzedilmidir. Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Diresi ube: 2 Numara: 4186 Hriciye Nezret-i Cellesine Devletl efendim hazretleri Kafkasya'da Nahcivan civrlarnda ekseriyeti hiz olan slmlarn Ermeni mezliminden b-zr olarak bi'z-zt mdfaa-i hukka tevessl etdikleri ve bir Ermeni frkasyla yapdklar muhrebtda glib gelerek Nahcivan ve urur havlsini Ermenilerden tathr etdikleri ve buralarn Azerbaycan Cumhriyeti'ne iltihkn iln ederek mezkr cumhriyet bayran kede etdikleri istihbrta atfen Onbeinci Kolordudan f 12 Tern-i Evvel sene [1]335 trhl ifre ile bildirilmidir. Ol bbda emr fermn hazret-i men-leh'l-emrindir. F 24 Muharrem sene [1]338 ve Harbiye Nzr F 20 Tern-i Evvel sene [1]335 mza

749

Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Diresi ube: 2 Numara: 4215 Hriciye Nezret-i Cellesine Devletl efendim hazretleri Ermenilerin son zamnlarda Kafkasya dhilindeki ahl-i slmiyyeye karu yapdklar mezlim tafsltn ihtiv eden Onbeinci Kolordu Kumandanl'nn 14/Tern-i Evvel/[13]35 trhli ifresi sreti merbten takdm klnm ve zulme urayan kyleri gsterir bir de kroki ilve olunmudur. Bu tafslt miynnda huddumuz dhiline iltic eden iki yz elli hnenin slm muhciri yn- dikkat bir keyfiyetdir. Garbda Yunanllardan, arkda Ermenilerden kaan; evini, vesit-i maetini terk ederek bu mevsimde hicret eden slmlar zya mahkmdurlar. Her tarafda az ok hl-i tab avdet etmi, akan kanlar durmu ve tahrbtn tamrine tevessl edilmi iken memlik-i slmiyyenin ve slmlarn yeni felketlere marz braklmasna lem-i medeniyyetin msadekr davranmamas cb eder. Bu muhceretin sefl levhalarn takll edebilmek in bir tarafdan hkmet-i seniyyece muhcirnin terfhine allmas di[ger] tarafdan da teebbst- siysiyye ile, vaziyyetimizin sratle hl-i tabye avdetinin taht- temne alnmas ric olunur. Ol bbda emr fermn hazret-i men-leh'l-emrindir. F 29 Muharrem sene 1338 Harbiye nzr nmna F 25 Tern-i Evvel 1335 Erkn- Harbiyye Resi mza Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Diresi Onbeinci Kolordu Kumandanl'ndan Harbiye Nezreti'ne mevrd f 14 Tern-i Evvel sene [13]35 trhli ifre sretidir. Harbiye, 6/10/[13]35 ifre: Ermenilerin ve Grclerin vaziyyetlerinde yokdur. Ermeniler zaf bulduklar yerlerde ahl-i slmiyyeye kar mezlimde devm etmekde ve bu sretle Elviye-i Selseye hkim olacaklarn zannetmekdedirler. Son gnlere id mezlim: 1- 10/9/[13]35'de Ermeniler drt top ve sekiz makineli tfeng ve bir mikdr piyde ile ermik, Zakim, Ba[r]dz karyelerine hcm edp kur-y mezkreden Zakim, ermik karyelerine girerek ahlden grdklerini katletmilerdir. Ahlnin mtebksi firr etmee ve etrfa dalmaa mecbr olmulardr. 2- Ermeniler 17/9/[13]35 trhinde Idr'n alt kilometre arknda Adbak(?) karyesine gidp hnelik slm ky ahlsini tammen ve bu karyeye bir kilometre 750

mesfede bulunan yz hneden ibret Yac[Yayc] ky ahlsini ksmen pek fec ve vahyne bir sretde katletmilerdir. 3- ngiliz kyfetine girmi baz Ermeniler 27/9/[13]35'de Kars ve havlsindeki aret ress arasna nifk sokarak birbiriyle muhrebe etdirmilerdir. 4- Ermenilerin Idr havlsinde yapdklar mezlime kar galeyn eden bu civr airi ve ahlsi Idr zerine yrmler ve 21/9/[13]35'de Idr'a girmiler, iki makineli tfeng itinm etmilerse de Ermenilerin mukbil taarruzlar zerine Idr' terk etmiler. Idr havlsinde Ermenilerin yapdklar bu mezlimden huddumuza iltic eden halkn adedi tezyd etmekdedir. ki yz elli hne bu sretle Byezd 'de hudda iltic etmidir. Ermeniler Cmknl ve Badzi [Badki] aretleri zerine taarruz ederek yirmi drt slm ehd ve yirmi drt slm yaralamlardr. 5- 7/10/[13]35 trhinde Ktek'in on alt kilometre iml-i garbsinde vki Grpnar karakola ikme edilen postamzn cebhesinden iki silhl Ermeni neferinin sekiz yz metreye (KYRYN) aldklar, verilen dur emrine ramen silhla mukbele etdikleri ve bunlarn gerisinde gizlenmi olan Ermeni neferi, bunlar takviye ederek arkadalarnn ateine itirk etdii ve postamz tarafndan yaplan mukbele zerine Ermeniler Yeniky'e ekilmilerdir. Bu tecvzn sebebi Karaurgan'daki Ermeni zbitine soruldukda Ba[r]dz taraflarndaki tarlalarn bimek zre giden Rumlara, o civrdaki grenler tarafndan ate edilmi, mezkr atein nereden ileri geldiini anlamak zre Yeniky'de bulunan Ermeni mfrezesi tarafndan silh sadlarnn geldii istikmete bir mfreze gnderilmi, bunlar da Krdler tarafndan ate edildii cevbn ve vakann bundan ibret olduunu syledikleri marzdur. Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Diresi ube: 2 Numara: 4282 Hriciye Nezret-i Cellesine Devletl efendim hazretleri 13 ve 15/10/[13]35'de Kafkasya dhilinde ve huddumuz yaknndaki slm karyelerine Ermeniler tarafndan yaplan taarruz ve nehb grt ihtiv eden Onbeinci Kolordu Kumandanl'nn 22 Tern-i Evvel sene [1]335 trhli ifresi sreti ile taarruza urayan kyleri gsterir kroki leffen takdm edilmidir. Ermenilerin hudda kadar ilerlemelerini mazr gstermek zre bu hareketlerinin Amerika cenerali tarafndan emredildiini sylemeleri pek clib-i dikkatdir. slm 751

karyelerine yaplan taarruzlara bir nihyet verilmesi in teebbst- mukteziyye-i siysiyyede bulunulmas msterhamdr. Ol bbda emr fermn hazret-i menleh'l-emrindir. F 2 Safer sene 1338 Harbiye Nzr F 28 Tern-i Evvel sene 1335 mza Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Diresi Erzurum'dan Harbiye Nezret-i Cellesine mevrd ifredir. 1- Ermenilerin hudd hricinde son gnlerde icr etdikleri mezlim bervech-i zr arzolunur. 2- Ermeniler 13/10/[13]35 sabh iki top ve drt makineli tfengle Sadak ve Karavenk karyelerine taarruz ederek be sat slm milisleriyle muhrebeden sonra Todan' igl ve kyleri datmlardr. 3- Ermeniler 15/10/[13]35'de Bardz'a top ve makineli tfenglerle taarruz etmiler ve Bardz ahlsinin otlamakda olan mevsini zabtederek Krolu cihetine gtrmlerdir ve Karaurgan'da bulunan bir Ermeni zbiti, huddumuza Bize Amerika cenerali hudda kadar ilerlememizi emretdi. Biz dahi Bardz'a taarruz ediyoruz. imdiye kadar da Bardz'dan yz on kz ve inek itinm etdik demidir. 5- Ermeniler, Amerika'nn ileri gemeden evvel slm karye ve mahallelerini bir heyet gelecekdir. ikyet ederseniz hakknzda pek byk fenlklar yaparz diye ahlyi tehdd etmiler ve Amerikallara bir ey sylemelerine mrcaatda bulunmalarna mni olmulardr. 6- Amerikallara mrcaat etmek fikrinde bulunan Kars'da Berber brahm Nemze'yi (?) heyetin vrdundan evvel der-destle gib etmilerdir. 7- Ermeniler tern-i evvel ibtidsnda Kars'da Efltun nmnda birisinin hnesine girerek on bin manatlk eysn tln etmilerdir. 8- Kars'n Bayrampaa mahallesinde bir slmn hnesine tern-i evvel ibtidlarnda Ermeniler girerek emvl ve eysn gasb, kendisini katletmilerdir. 9- Amerika heyetine mrcaatda bulunmak isteyen Kars civrndan Rus mlkatlarndan (?) Liyon enini nmnda bir ahs da katledilmidir. Harekt 1/495 numaraldr. Harbiye Nezreti'ne civr kolordulara arzedilmidir. F 22 Tern-i Evvel sene [1]335 15. K. [Kolordu] K. [Kumandan] Kzm Karabekir

752

Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti Byezd Mutasarrfl'nn 10 Austos [1]335 ve 657 numaralu ifresinin mahll sretidir. Nahcivan, Idr havlsindeki Ermenilerin zulm ve itisftna tb-ver-i mukvemet olamayarak hicretle hudd- Osmniyyenin tam banda rekz-i hym eden muhcirnden ve emgn [Semkn] vesir airden o havlden esbb- zarriyye se[be]biyle kamayan akrab ve taallktlarnn bu gnlerde Ermeniler tarafndan katl ve imh edilmekde olduunu haber almalaryla onlar kurtarmak emeliyle mukbil-i taarruz ve tecvz vaziyyetinde bulunduklar ve ksmen mevy sbkalar olan kylere hcm ile Ermenileri tard ve meskenlerine yerlemekde olduklar bery- malmt marzdur. Aslna mutbkdr. Mhr Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti Byezd Mutasarrfl'nn 17 Austos [1]335 trhli ifre telgrafnmesinin mahll sretidir. Mh- hlin 10 Austos [1]335 gn bir Ermeni devriyesi Idr'n Abbs Gl civrndan Hudd- Hknyi tecvzle ray edilmekde olan arete id hayvnt gasb etmek teebbsnde bulunmu ise de ashb- mev tarafndan silhla bi'l-mukbele istirdd eyledikleri ve aralarnda vuk bulan msdemede Ermenilerden be ve Yezdlerden iki nefer maktl ve aretden bir nefer mecrh olduu ve 13 Austos [1]335 gn Ermeniler Idr'n yirmi be hneden ibret olan Persa karyesini iki yz elli mevcdla basarak karye ahlsini tammen katl ve mevcd hayvntlarn kmilen gtrdkleri ve ayn gnde Idr'n Tavus karyesine de taarruzla drt nefer ahlsini katl ve bir mikdr hayvnt gasb ile savuduklar tahkkt- vka zerine bery- malmt marzdur. Aslna mutbkdr. Mhr Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti Byezd Mutasarrfl'nn 20 Austos [1]335 trhli ve 692 numaralu ifresinin mahll sretidir. Idr havlsinde meskn aret ressndan Hamid Bey'den alnan mektbda Ermeniler tarafndan Yukarkatrl [Koturlu] ve Aakatrl [Koturlu] ve Kseler nmndaki slm kylerini yama ve ihrk ve Tavus ky ahl-i slmiyyesinden yz elli nfs katleyledikleri cihetle taarruzlarna marz kalan mtebk ahl-i slmiyyeyi kurtarmak maksadyla bi'l-mukbele Ermenilere 753

hcm etdikleri ve firr eden Ermenilerden iki top, bir mitralyz itinm eyledikleri ve cebhneleri tkenmesinden dolay muvenet talebinde bulunduklar gsterilmekde olduu Karakilise Kim- makml'ndan bildirilmidir. Efendim. Aslna mutbkdr. Mhr Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti Erzurum Vilyeti'nden vrid olan 7 Tern-i Evvel sene [1]335 trhli ve 6313/963 numaralu tahrrt sreti. Kafkas dhilindeki Ermenilerin icr etdikleri mezlime dir Onbeinci Kolordu Kumandanl'ndan alnan 4 Tern-i Evvel [1]335 trhli ve 338/1177 numaralu tezkirenin sreti manzr- l-i nezret-penhleri buyurulmak zre leffen takdm klnd. Ol bbda. Sret 1- 13-9-[13]35 trhinde Ermeniler Idr'n alt kilometre arknda "Oba" karyesindeki yz hnelik Mslman ky ahlsini tammen ve bu karyeye bir kilometre mesfede bulunan yz hneden ibret "Yac"[Yayc] karyesi ahlsini ksmen pek fec bir sretde katletmilerdir. 2- 10-9-[13]35'de kez Ermeniler drt top, sekiz makineli ve bir mikdr piyde ile ermik, Zakim, Bardz karyelerine hcm etmi ve kur-y mezkreden Zakim, ermik karyelerine girerek ahlsinden grdklerini katletmilerdir. Mtebk ahl de etrfa dalmaa mecbr olmudur. Ol bbda. Aslna mutbkdr. Mhr Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti Sret Erzurum Jandarma Alay Kumandanlndan Evvelce hicret ederek hudd- asl zerinde hayme-nin bir hlde bulunan Kafkas airi Ermeni iinde kalm ve zulm taadd grmekde bulunmu olan akrab ve taalluktlarn kurtarmak emeliyle Idr ve civrnda kalan Ermenilere taarruz etmiler ise de akrablarn kurtarmaa muvaffak olamayarak avdet etdikleri ve binen-aleyh Ermenilerin zulm ve tecvzne uramakda olan hudda mcvir Idr'n slm kyleri ahlsinin hicret etmekde bulunmu ve imdiye kadar iki bini mtecviz nfsun pern bir hlde Byezd'e vrd eylemi olduu Byezd Jandarma Taburu Kumandanl'ndan alnan 25-9-[13]35 trhli ifre telgrafnmesinde ir klnd marzdur. Aslna mutbkdr. Mhr BOA. HR. SYS. 2602- 1/219, 223- 230, 232, 236- 241 754

- 40 FRANSIZ ASKER ELBSES ALTINDAK ERMENLERN MARA'TA HALKA YAPTIKLARI ZULM Mara'ta ngilizlerin yerini alan Fransz askerlerinin hemen tamamna yaknn Ermenilerin oluturduu,bunlarn arda Mslman kadnlarn peelerini aarak saldrda bulunmalar zerine halkn mukavemet gsterdii, ayrca halka baka hakaretlerde de bulunduklar; Mslmanlarn elinde bulunan silah ve cephanenin toplanmas hususunda Ermenilerin Fransz kumandanln tevik ettii; Mara'a Fransz askeri nmyla her kafilede er beer yz Ermeni gelerek toplandklar gibi Zeytun Ermenilerininde silahlandrld; Mara'a giren Fransz askerlerini Ermenilerin "yaasn Ermenistan" nidalaryla karladklar, bir ksm Ermeninin de sokakta Mslmanlara rastgele ate aarak, Trklerin mill deerlerine hakaret ettiklerinin salam bir ekilde aratrlarak tesbit edildii.

Oppressions Perpetrated by Armenians Wearing French Uniforms Against the Population of Mara
It has been established that nearly all French soldiers who supplanted British soldiers are armenians; these soldiers used force to strip off the veils of Muslims women and assaulted them in the market upon which the population resisted, besides they insulted the population; Frenchcomander ship was incited by the Armenians to strip off muslim populaton's arms and ammunitions in each convoy of French soldiers occupying Mara about three to five hundred armenians came disguised as french soldiers and were gathering up; Armenians at Zeytun were also armed; while French soldiers were occupying Mara Armenians welcomed them shouting "Long live Armenia" while shooting at random in the streets the Muslim population and insulting Turkish national values. 19 S. 1338 (13. XI. 1919) Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti Drende Kim- i makml'nn 11 Tern-i Sn [1]335 trhli tahrrt sretidir: Mara'da zuhru istihbr klnan hdistn kaz ahlsince heyecn-miz bir vaziyyetde olduklar kazya muvsalat- cizde grlmesi zerine skn ve itidllerini muhfaza in nesyihde bulunulmu ve mesele bir mblaadan ibret olduu tefhm edilmi ancak mezkr meselenin essn yakndan anlamak resine tevessl edilmesi tavsiye edilmi ve bunun zerine mtehayyizn- mahalliyye tarafndan tertb ve Mara'a gnderilp bu kerre avdet eden adam- mahssdan alnan malumt ber-vech-i zr arzolunur. Mara'daki ngiliz askerlerini mbdele eden Fransz askerleri iinde krk Cezayirli Mslim bin rddesinde Ermeni olup Mara'a vrdlarndan bir gn 755

sonra msfirlikden hnesine avdet eden yz peeli bir slm kadnna Fransz askeri nvn altndaki Ermenilerden bir ka taarruz ve daha peeli gezecek misiniz? Serbest olunuz, szleriyle yzndeki nikb kaldrld ve u hli mhede eden ahl-i mslimeden bir ka zt tarafndan men ve tarafeynce edilen mdfaa ve msdeme netcesinde Fransz askerlerinden birisi cerh ve ertesi gn eser-i cerhden veft etdii ve slmlardan ikisi mecrh dd ve bir hafta sonra da bir polis ile ahlden bir ahsn ehd edildii ve slmlar yedindeki esliha ve cebhnenin toplatdrlmas hussu Ermeniler tarafndan Fransz kumandan nezdinde teebbstda bulunulduundan bu sebeble Mara ahlsi ummiyetle silh be-dest olarak ufak bir taarruzla netcesinde vehmet kesbedecek bir iti- dhil zuhruna her an mecbr muntazr bulunduklar ve ileri gelenlerinden bir ka ztn da firren Elbistan'a iltic eyledikleri ve etrfdan pey-der-pey Mara'a Fransz askeri nmyla her kfilede er beer yz Ermeni gelerek ictim ve kuvvetlerini tezyd eylemekde olduu ve Franszlar tarafndan Mara kalasyla Yarba'ndaki Katolik kilisesi, tahkm ve Zeytun ahlsi teslh edilmekde olduu ve ahl-i slmiyye, vilyetimizden kuvve-i muvene intizr eylemekde olduklar alnan bir varaka-i mahremneden ve giden adamdan bakaca alnan zhdan anlalm ve maa-m-fih u hl-i esef-itiml kaz-y ciz ahlsinin hissiyt- dniyyelerini rencde etmesinden ve bu bbda muzheret ve muvenete ihtiyc grld takdrde btn mevcdiyetleriyle mlen ve bedenen mde bulunduklar bery- malmt marzdur. Ol-bbda. Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti Drende Kim-i makml'nn 13 Tern-i Sn [1]335 trhli tahrrt sretidir: Mtekaddem 11 Tern-i Sn [1]335 trhli arza-i hussiyye-i kerneme zeyldir. Mara'da ngiliz askerlerini mbdele etmek zre drt makineli tfengle Mara'a dhil olan Fransz askerlerini Mara Ermenileri ellerinde bayraklar ve mzeyyen elbiseleri lbis olduklar hlde istikbl ve ehr ierisinde "Yaasn Kilikya Ermenistan, kr olsun ekemeyenler" diye nmyilerde bulunduklar ve ferds gn be Ermeni Fransz askeri kyfetinde hkmete giderek jandarma nevbetcisinden ummhneler nerede, defterleri nerede bulunduklarnn kendilerine gsterilmelerini teklf eylemeleri zerine nevbetciler tarafndan keyfiyet Mara Jandarma Kumandanl'na malmt verilerek kumandan tarafndan merkmnun hkmetden tardedildii ve bunun zerine Ermeniler ar dernuna girerek simidci dkknndan simid alup Trklerin yedikleri bunlar mdr?" diyerek ayaklar altna alup inemekle tahkrtda bulunduklar ve ayn gnde Fransz istihbrt Ermeni zbiti hkmete gelerek kede edilen Osmanl sancann indirilmesini musrran teklf etmesi ve dier be nefer Ermeninin de rastgeldikleri ahl-i 756

slmiyyeye ve polis ve jandarmalara taarruz ve tecvztla darba kym eylemeleri zerine vuk bulan mudrebe ve msdemeye itirk eden jandarmalkdan mstaf akmak Sad'in kurunla cerh ve eser-i cerhden mteessiren ehden veft eyledii ve jandarmann mecrh ve kendilerinden de bir maktl dd ve Ermeni askerleri tertbt ve kuvvetlerini tezyde aldklar gnderilen adam- mahssun ifdesinden anlald bery- malmt marzdur. Ol bbda. Aslna mutbkdr Mhr BOA. HR. SYS. 2543- 5/27, 28

- 41 FRANSIZ ORDUSUNA BALI OLARAK MARA'A GREN ERMENLERN YAKIN KYLERDEK MSLMAN HALKA SALDIRILARDA BULUNDUKLARI Mara' igal eden Franszlarn, hkmet konandan Osmanl sancan indirmek istemeleri zerine kan olaylarda bir jandarmann ehid edildii; Adana'da kiinin bir Ermeni askeri tarafndan katledilip, Mslmann da trenden atlmak suretiyle ldrld; Ulukla yaknlarndaki Lefkere kyne gelen Fransz ordusuna bal Ermeni askerlerinin kyn erkeklerini yaralayp kadnlardan bazlarna tecavz ettikleri; merli ky yaknlarnda da yedi kiinin gzleri oyularak snglendii.

Armenians attached to the French Occupying Army of Maras attacked Muslim people in the neighboring villages.
During the incidents that occurred in consequence of lowering the Ottoman flag from the goverment house by the French, a gendarme was killed; n Adana three persons were killed by an Armenians soldier and other three Muslims were thrown out from a train and got killed; Armenians soldiers attached to the French army entering the village of Lefkeni in the neighborhoods of Ulukla had wounded all the male population of the village and raped some of its women; seven people were attacked in the vicinity of merli village, their eyes carved out and bayoneted. 26 S. 1338 (20. XI. 1919)

757

Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Diresi ube: 2 Numara: 4682 Hriciye Nezret-i Cellesine Devletl efendim hazretleri stihbrt- muhtelife hulsas ber-vech-i zr arz olunur: 1- Mara' igl eden Franszlar ehir etrfnda tahkmt yapmlardr. Ve Elbistan yolunu tarassud etdirmekdedirler. Mara Hkmet Kona'ndan Osmanl sancan indirmek istemiler ise de muvaffak olamamlar ve bu mnzaa esnsnda jandarma tfengisi Sadullah Efendi ehd olmudur. 2- Adana'da Fransz Administratrnn tercmn Keml, Evkf Mdri efik, Polis Ceml efendiler bir Ermeni nefer tarafndan katledilmilerdir. Esretden avdet eden alt neferden ikisiyle bir Mslman bakkal trenden atlmak sretiyle itlf edilmilerdir. 3- Ulukla arkndaki Kocak karyesi civrnda Lefkeni [Lefkere] kyne 6/11/35 gecesi gelen Fransz Ermeni askerleri kyn erkeklerini darb ve kadnlarn bir ksmnn rzlarna tecvz etmilerdir. merli karyesi civrnda yedi kiinin gzleri oyularak snglenmilerdir. 4- Zaho ve Musul havlsinden ngilizlerin ekilecei hakknda alnan haberler 9 Tern-i Sn sene [1]335 trhine kadar teeyyd etmemidir. Ol bbda emr fermn hazret-i men-leh'l-emrindir. F 25 Safer sene 1338 F 20 Tern-i Sn sene 1335 Harbiye Nzr mza BOA. HR. SYS. 2602- 1/163 - 42 ERMENLERN HAN CVARINDA BAZI MSLMANLARI YOLLARDA KATLEDEREK KADINLARA SALDIRDIKLARI Ermenilerin Hain civarndaki kylerde Mslman ahliden bazlarn yollarda katledilip, kadnlar kocalarnn yanlarndan zorla daa kaldrdklar; Fransz askeri elbisesi giymi Ermenilerin Anteb'e giden kyly feci bir ekilde katledip, Maara nahiyesinde de yanlarnda bulundurduklar Mslman kadnlarn hemen hepsinin namuslarna saldrda bulunduklar ve slamlarn elindeki silahlar daha nce Ermeniler tarafndan toplanm olduundan her zaman Ermenilerin taarruzlarna maruz kaldklar ancak bu saldrlara kar 758

Mara ve Elbistan Mslmanlarnn kendini korumaya kararl olarak her fedakarla hazr bulunduklar.

Armenians killed some Muslim wayfarers in the vicinity of Hain and attacked women.
Armenians killed on the roads some muslim wayfarers from villages in the vicinity of Hain and kidnapped accompanying wives; Armenians dressed in french uniforms killed savagely three villagers while on their way going to Aintab; in the township of Magara they assaulted and raped almost all of the muslim abducted women; previously disarmed by Armenians, muslims have been always exposed to their attacks, but muslims living in Mara and Elbistan had decided with determation to make all sacrifices in order to get ready and be prepared for self-defense. 9 R. 1338 (1. I. 1920)

Sivasda: nc Kolordu'dan Harbiye Nezret-i Cellesine mevrd f 27/28 Knn- Evvel

[1]335 trh ve 1497 numaral ifre sretidir. 1- Azziye vstasyla Hain kazs dhilinden alnan malmta gre Azziye'den sratle malmt ahz in Hain'den Sivas ve Adana vilyeti huddlar zerinde bulunan ab karyesine kadar telgraf temdd ve merkez kd edilmi olduu Hain Mslmanlarnn silhlanmas hakknda Kozan Jandarma Kumandan Ali Sib Bey'in tertbt- mahremnesini Hke Takm Kumandan Maara nhiyesine merbt EEMH(?) ve muhtrn bi't-tazyk ikence ile itirf etdirdii ve Ermenilerin bir ka gn mukaddem Sadbt nhiyesi PSNDN [Pasin'den] bir muhciri rk (?) nm mahalde katl ve Karakilise karyesinden Hain'e giden sekiz on mslim iinden bir kadn cebren zevcinin yanndan alarak daa gtrdkleri ve el-yevm yanlarnda bulundurduklar Maara nhiyesinde Mslman kadnlarnn hemn kffesinin nmsuna cebren taarruz edilmekde olduu ve evvelce slmlar yedindeki esliha Ermeniler tarafndan alndndan Ermenilerden her zamn tecvze marz bulunduklar ve Sarz'dan birka kii itlf ile efkr tedh emeliyle geende 19/12/[13]35 Azziye hudduna da dhil olmularsa da bir r-yek satde her hedefde seksene karb Kuva-y Milliyye yetimekle HEZBEB ekildikleri ve Kuva-y MLFKFHDN [Milliyye'den] korkduklar bildirildii mrzdur. F 27/28 Knn- Evvel sene [1]335 nc Kolordu Kumandanlnn f 1 Knn- Sn sene [1]336 trhli ifresi sretidir. 1- Elbistan vstasyla alnan malmta gre Mara'da bulunan Franszlarn yakalarnda 181 numaras yazl bulunuyor. Ermeniler mebs- sbk Harlakyan

759

Agob'un hnesi ile EYERH Bakel KES'inden projekorla [projektrle] Elbistan yolunu tarassud eyliyorlar. Mara halk ale'd-derect nakden, mlen, bedenen fedkrlkdan ekinmemekde ve sve[r]-i muhtelifede esliha tedrik ile taarruz- ecnibe kar mdfaa-i hukk- vataniyyeye hazrlanmakdadr. Elbistan Mslman NNKRVKSDN havlsi de memleketlerini ecneb aya altnda bulundurmamak in taraf taraf almakdadr. Ayntab'da da halkn hukkunu muhfazada sr- merd gsterdii ve geende Haleb'den celbetdikleri iki araba silh Ermenilerin ihbryla Franszlar tarafndan msdere olunmu iken halkn mdfaa-i eddesiyle istirdd edildii Pazarck'n Akakoyunlu karyesinden Kara Ali avu refkiyle Ayntab'a giderken Fransz elbisesi giymi on be msellah Ermeni tarafndan fec sretde ehd edilerek ilerinden birinin firren kurtulduu bildirilmidir. BOA. HR. SYS. 2543- 6/22, 23 - 43 FRANSIZ ASKERLERYLE BRLKTE ERMENLERN AYINTAB, MARA VE ADANA CVARINDA MSLMAN AHLYE ZULM YAPTIKLARI Ayntab civarndaki Bykarablar kyne giren ilerinde Ermenilerin de bulunduu yz elli kiilik bir Fransz mfrezesinin evlerin kapsn krarak mal ve rza tasallut etmeleri zerine kyllerin civar kylere ve dalara katklar ancak sabahleyin evlerine dnmekteler iken kyllere makinal tfekle yaylm atei ald; Mara'ta da Franszlarla birlikte Ermenilerin halk katlettii ve ahlinin ehirden dar kamayp kasabann top ateiyle tahrip edildii ayrca Mara'a yardma gelen ahlinin de top ve mitralyz atei nedeniyle ehre giremedii; Adana ve havalisinde de durumun tahamml edilemez bir hal ald, baz kylerin yaklp, Ermeni kyllerinin silahlandrlarak Mslmanlar zerine saldrtld; Mara faciasnn yurtta byk bir infiala yol at ve halkn protesto gsterilerinde bulunarak bir an nce bu olaylarn sona erdirilmesini istedikleri.

Oppressions Committed by Armenians and French soldiers in the Neighborhood of Ayntab, Mara and Adana Against Muslim Population.
Upon the entering of a French detachment of a hundred and fifty soldiers among them Armenians the village of Bykarablar in the neighborhood of Ayntab, breaking down the doors of houses dishonoring women and looting goods, the villagers took to the mountains but when returned in the morning to their houses they were exposed to machine-guns volleys of the detachment; in Mara Armenians together with French slaughtered the population which, unable to leave, remained in the city which was destroyed by the detachments artillery and besides, people who hurried to bring help to Mara were barred by cannons and

760

machine guns fire from entering the city; the situation in Adana and its neighbours became unbearable to Muslim population and some of the villages were also burnt up; Armenian villagers were armed and sent to attack Muslims; the horrors perpetrated in Mara aroused great indignation and the Muslim population staged large manifestations asking to put on end to these tragic events. 11 Ca. 1338 (1. II. 1920) Bb- l Dhiliye Nezreti Kalem-i Mahss 8964/66 Huzr- Sm-i Hazret-i Sadret-penhiye Marz- ker-i kemneleridir 31 Kann- Sni [1]336 trhli ve 8961 numaralu tezkire-i kerneme zeyldir. Mara'da ahren vuka gelen fecyiden dolay ahlnin galeyna gelerek hkmet ve beled direleri nnde bir ictim akd ile bu hle bir an evvel nihyet verilmesini taleb etdikleri ve cevb vrduna kadar dalmayacaklarn musrran ifde etdikleri Amasya Mutasarrfl'ndan bildirildii gibi Sivas Vilyeti'nden alnan telgrafnmede de heyecn iinde bulunduklar anlalan Amasya halkyla Sivas ahlsine hkmet-i merkeziyyece teebbst- lzimede bulunulduu yolunda tahrren ve ifhen temnt- kaviyye it edilmi ise de teebbst- vkann sr- filiyyesi grlmedike ve Mara mezliminin durdurulduuna ve o havldeki kuvve-i igliyyenin ekilip gittiine dir malmt- resmiyye alnmadka dindlarn kurtarmak yhd lmek iin oraya gitmek azminden katiyyen fergat edemeyeceklerini ve bunun iin de nihyet be gn kadar intizr edeceklerini ifde etdikleri Ayntab'dan kolordu kumandanlna gelen telgrafnmede ise Mara ve havlsinde Franszlarn vrduyla balayan fecyiin durmas ve her trl fenlklarn nnn alnabilmesi iin kuvve-i askeriyye izm taleb olunduu anlald beynyla gnden gne kesb-i ciddiyet ve vehmet etmekde olan u ahvle kar tedbr-i cle ittihz olunmala beraber metlib-i merada bulunmakda olan ahlnin tatmn-i kulbu iin teebbst- vka netcesinden malmat its ir ve o havldeki igl kuvvetinin s-i idre ve efkr- istlcynesinden ve istihdm olunan gnll Ermeni efrdnn ahl-i slmiyyeye kar gsterdikleri mumelt- intikm-cyneden n bir mddetden beri Mara'da sokak muhrebeleri hlinde muhsemtn devm etmekde ve top ve mitralyzlerle ehrin baz mahalleri dlmekde ve bu yzden b-gnh olan bir takm nisvn ve sbynn telef olmakda bulunduu istihbr klnmakda olmasndan dolay ahlnin heyecn iinde bulunduklar da Ayntab Mutasarrfl'ndan bakaca izbr klnm ve Trakya Paaeli Mdfaa-i Hukk- Milliye Cemiyyeti Heyet-i Merkeziyyesi'nden gelen telgrafnmede de Mara'daki mezlim ve ktlin derhl meniyle msebbiblerinin cezlandrlmas lzmu ric edilmidir. rt vkaya nazaran Mara fciasnn ahl-i slmiyye zerinde pek derin bir hiss-i infil tevld etdii anlalp her ne kadar hkmete teebbst- lzime icr edilmekde 761

bulunduu yolunda cb eden vilyt ve elviyeye temnt- mukteziyye it olunmakda ise de fcia-i mezkrenin mddet-i kalle zarfnda nne geilmez ise daha byk fenlklarn zuhru pek muhtemel olduundan me-i medeniyet ve insniyetle gayr-i kbil-i telf olan u ahvl-i mezkreye bir an evvel nihyet verilmesi esbbnn temni sret-i mahssada temenn olunur. Keyfiyet Hriciye Nezret-i Cellesi'ne de yazlmdr. Ol bbda emr fermn hazret-i veliyy'l emrindir. F 10 Cemziye'l-evvel sene [1]338 ve F 1 ubat sene [1]336 Dhiliye Nzr Bende Mehmed erif Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Diresi ube: 1 Sret Diyarbakr'dan Harbiye Nezretine mevrd ifrenin hallidir. Ayntab civrndaki Bykarablar ky vakas hakknda Ayntab kaleminin raporu ber vech-i tdir: 1- Sakakz'ne mteveccihen ehr-i hlin on ikisinde Ayntab'dan hareket eden piyde bir takm svri ve drt cebel topuyla alt makineli tfengden mrekkeb olan yz elli kiilik bir Fransz mfrezesi 12/13 gecesi sat yedide Bykarablar kyne vsl olup gerek Fransz ve gerekse bu mfrezedeki Ermeniler evlerin kaplarn krarak mal ve rza tasalluta balaynca kyller civr kylere ve dalara ilticya mecbr sabhleyin mfreze yoluna devm ederek ky nihyeti kyden bir kilometre kadar aldkdan sonra kylerine avdet etmekde olan ahl zerine makineli tfeng atei edilerek kyllerden bir maktl iki mecrh olmudur. Ayntab mutasarrfnn riysetinde ve Franszlardan iki yzbann refkatiyle yaplan tahkktda bu huss sbit olmudur. Mfrezenin yollarda msdemeye tutuduu ve bir ok zyitla Sakakz'ne vard haber alnmsa da henz iyice mesele anlalamamdr. 2- Bu mesele zerine Kilis'deki Senegalli taburunun bl Ayntab'a ve Legion d' Orient Bl de Fatma'ya [Fatmal] gitmidir. Bu bln Islahiye tarkyla Sakakz'ne gitmesi muhtemeldir. Kez Fatma[l]'dan bir taburla drt toplu bir sahra bataryas Ayntab'a gelmidir. Franszlarn Sakakz'nde kuvvet toplayarak Bykarablar civrndaki kury tedb edeceklerine ihtiml verilmekde bulunduu marzdur. Harekt 123/112 Harbiye Nezreti'ne mcvir kolordulara arz edilmidir. F 22 Knn- Sn sene [1]336 Onnc Kolordu Kumandan Ahmed Cevdet 762

Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Diresi Sret Konya'dan:Harbiye Nezretine 1- 21/Knn- Sn/[13]36 trhinden beri Mara'da Fransz ve Ermenilerin slmlara kar fec ktaller icr etmekde olduklar haber alnyor. Cmia-i Osmniyye'den ayrlmamak in mcdele eden ve esliha ve cebhne'den mahrm bulunan ahl kadn, aceze ve ocuklarn Fransz ve Ermeniler tarafndan mebzl vesit-i harbiyye ile imh edilmesinin meni esbbnn istikml buyurulmas. 2- Mara ktli Adana vesir havliye siryet eylemek zeredir. Nefs-i Adana'daki tazykt tahamml edilemez bir hl almdr. Islahiye ve civrnda Ceceli, Sarlar, Karalar nm kylerin yanmakda olduu bu kylerin mev ve eysnn Osmaniye'ye getirilerek bi'l-mzyede satld, Hasanbeyli'de ve o havldeki btn Ermeni kylerinin teslh edilerek Mslmanlar zerine saldrld ve htr ve hayle gelmeyen zulm teaddler yaplmakda olduu ahren Adana'dan haber alnmdr. 3- Mara'a tbi ve Adana havlsinde slmlara kar devm eden ktl hasebiyle efkr- ahl galeynda olup hkmet-i merkeziyyenin teebbst- cilesine intizr edilmekde olduu marzdur. 4- Nezret-i celleye ve kolordulara yazlmdr. F 26-27/Knn- Sn/[13]36 12. K. [Kolordu] Kumandan Fahreddin Sivas'dan: Harbiye Nezretine 1- Kolordu mntkasnda hdise olmamtr. 2- Mahallinden Elbistan'a verilen ve yekdierini teyd eden haberlere nazaran Mara dhilinden hrice ahl kamamakdadr. Alt yerden zuhr eden yangn etrfa siryet etmektedir. Mara'a daha yz elli kadar kuvvetle byk bir top ve on be araba cebhne gelerek bi't-tahss bu yeni topla kasaba tahrb edilmekde imi. Binen-aleyh Mara 24/1/[13]36 gn elm bir sretde yaamdr. 3- Harbiye Nezreti ile mcvir kolordulara yazlmdr. F 25 Knn- Sn sene [13]36 3. K. [Kolordu] Kumandan Selahaddin

763

Sivas'dan: Harbiye Nezretine 1- Kolordu mntkasnda yeniden yn- arz bir hdise olmamdr. 2- Mara'dan Elbistan'a gelen 25-26/1/[13]36 trhli rapor hlsaten ber vech-i t tahkk edilmektedir: Mara'daki msdemeyi veya yangnlar iiden ve gren etrf ahl-i Mslimesi Mara'a takarrblerinde top ve mitralyz ateleriyle karlandklar iin kasabaya girememiler ise de Mara' muhsara etmilerdir. Pazarck tarafndan gelenler kasabann imli, Bertiz havlsinden gelenlerde iml ve garb cihetlerini kuatmlardr. Muhsirn ve mahsrnin kuvve-i maneviyeleri fevkal-dedir. Aralarnda muhbere temn edilmidir. 24/1/[13]36 da Belolu tarkyla ve 150 Fransz neferi muhfazasnda Islahiye'den gnderilen cebhne ve mhimmt ykl 12 arabann yolda zabt edilmi ve muhfzlarnn kollar balanarak geriye dndrld ve ahlye taarruz ve atele mukabele edenlerin itlf edildii bildirilmidir. Mara etrfnda tensk ve ummi bir hcma hazrlanmakda olan Kuv-y Milliyye evvel-emirde beyhde kan dklmemesi iin kuvve-i igliyye kumandanna mhletli bir protesto gndermiler ve cevba intizrda bulunmulardr. 3- Muhtc- tahkk olan bu rapora nazaran da civr ahlnin balarna ayn kibet gelecei mlhazasyla tammen galeyna gelerek Mara'daki kardlarn heri-bd-bd kurtarmaa koduu ve bunun Ayntab ve Kilis gibi havliye de siryeti ve beyhde kan akmas mmkn grld marzdur. Kolordulara yazlmdr. F 26 Knn- Sn sene [13]36 3. K. [Kolordu] Kumandan Selahaddin Sivas'dan Harbiye Nezretine Mara mutasarrf vekletinden ber vech-i t telgraf sretidir: f-y muktezsna dellet buyurulmas mercdur. Civr kolordulara yazlmdr. F 26 Knn- Sn sene [13]36 3. K. [Kolordu] Kumandan Selahaddin Bugn dahi akama kadar Mara ehri mevki-i mteaddideden bombardman edilerek bir ok yangnlar zuhr etmi ve hlen devam etmekde bulunmudur. Katlimdan korkan ahl mdfaaya devam etmekde olduu. F 25 Knn- Sn sene [13]36 Mutasarrf Vekli Cevdet BOA. BEO. Siyas 345945 764

- 44 ERMEN ETELERNN NYE'DE SLAM AHLYE ZULM YAPTIKLARI Emlk, arazi ve ailesini geride brakarak savaa giden erkek Mslmanlarn yokluunu frsat bilerek, Rusya'dan silahl olarak dnen Ermeni ve Rum etelerinin nye'nin Kiraztepe, pnar, Kklk, Havzkara ve Ballk kylerine girerek yal, kadn, oluk ocuk ayrdetmeksizin ahliyi tereddtszce katlettikleri; Manastr karyesine gelen Ermeni ekyalarnn, ahliden bazlarn kuruna dizdikleri ve bir ksmnn da balarn keserek kaza taktklar; Ermenilerin Mslmanlara tecavzatta bulunduunu gz ard eden Samsun ngiliz mmessili Pering'in Trklerin Ermenilere kt davrand yolunda iddialarnn tam aksi olduunun tahkikat sonucu anlald ve Manastr kynde mezlim yapan Ermenilerin Kklk'te bulunduu ve Mslmanlarn btn bu tecavzata karlk ellerinden bir ey gelmemesi yznden icab eden tedbirlerin bir an nce alnmas gerektii.

Atrocities Perpetrated by Armenian Bandits Against Muslim Population in nye

Taking advantage of the absence of the male Muslim population who went to war leaving behind their families, properties and lands, Armenian and Greek bandits returning from Russia all fully armed raided the villages of Kiraztepe, pnar, Kklk, Havzkara and Ballk attached to nye and without distinction, remorselessly killed aged people, women, wives and children; Armenian brigands raiding the village of Manastr, shooted down some of its population, decapitated some others and stuck their severed heads on pales; contrary to the allegations made by the British consul at Samsun who, ignoring the attacks of the Armenians against the Turks, accused these of maltreating Armenians, the investigations made on this matter revealed the opposite was true and that the Armenians who committed the atrocities are now in the village of Kklk; the Muslim population exposed to all these atrocities, being unable to prevent the attacks, necessary measures must be taken as soon as possible. 21 Ca. 1338 (11. II. 1920) Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti ube: syi Huss: 183 Hariciye Nezret-i Cellesine nye'deki Ermeni etelerinin slmlara yapdklar mezlime dir. Devletl efendim hazretleri, 20 Knn- Sn sene [1]336 trhli ve 48330 numaralu tezkireye zeyldir. nye kazsnn Kklk karyesindeki Ermeni etelerinin ahl-i slmiyyeye kar 765

k eyledikleri tecvzt ve cinyta dir mahall jandarma blk kumandanlndan verilen raporlar ile Canik Mutasarrfl'ndan bu bbda Samsun'daki ngiliz mmessili Kaptan Pearing'e yazlup mezkr mutasarrflkdan bu kerre gnderilen tezkire-i cevbiyyenin sretleri leffen tisyr klnm olduu beynyla tezkire-i senver terkm klnd. Efendim. F Cemziye'l-evvel sene [1]338 ve Dhiliye Nzr Vekli F 11 ubat sene [1]336 nmna Mster Kef Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti nye Jandarma Blk Kumandanl'nn 9 Eyll [1]335 trhli rapor sreti Harb-i Umm cbt evld iylini, emlk arzsini, servet smnn terkle cihda itirk eden ve yzde yetmi bei dr'l-harb'de rtbe-i ehdeti ihrz ve mtebksi de nukt- muhtelifede dmann yed-i esretine giriftr olan bedbaht kiilerin maskat- mehdlerinde kadn, ihtiyar ve sbyndan baka kimse olmadn bilen ve Rusya'dan teden beri msellahan avdet eden yzlerce yerli ve yabanc Ermeni ve Rum komiteleri mcvir kazlarda olduu gibi nye'nin Kiraztepe, punar [pnar], Kklk, Havzkara ve Ballk kurlarna tahassun ederek maksid-i melanet-krnelerini icr hussunda zamn kendilerine bir frsat add ile kenr ve bucakda da ve ormanda tesdf ede gelmekde olduklar Mslim erkek, sbyn ve nisvn bil-rahm ve bil-tereddd katleyledikleri mmece mertebe-i sbta vsl olmudur. Ez-n-cmle 29 Austos [1]335 trhinde Manastr karyesine girp orman ittislinde bulunan yol zerinde pusu kuran eky ser-gerdesi Kklk karyeli Avadis, refki Karahoca, Srup, Asador, Kalos, Artin, Vartan, Vesken, Avakim, Misak, kkburun Akaryan ve Atan ve isimleri gayr- malm rfeks tarafndan pusuya drlerek katledilen Manastr karyeli Him avu ve birderi Nuri, Emrullaholu Emrullah, Baltacoullarndan Mehmedolu Mehmed'in keyfiyet-i katllerini tahkk etmek zre mahall-i vakaya gitmi idim. Bu meselenin tamk ve tahkki esnsnda ehs- merkmenin on aydan beri karye-i mezbrede k eyledikleri fecyie dahi muttali olduumdan yegn yegn arz ve zha mecbr oldum. Madde 1- Manastr karyesinden Kapucuoullarndan brahim olu Ali, Kklk karyesinden Kara Khyoullarndan eky Srup tarafndan katledilmi olduu ve bu fil-i katlin ilesi huzrunda crm-i mehd hlinde k edilmi olduu. 2- Karyeden Delibaolu Tahir avu'un Avadis ve Srup tarafndan hnesinde ilesi huzrunda kurunla fec bir sretde katledildii.

766

3- Karyeden Hatipolu akr Mustafa, amuca-zdesi Recep, gelini erfe, dier gelini Hamide, yeeni Emine'nin Srup Avadis, Atan, Asador, Kalust, Avakim, Vartanis nm merkmlar tarafndan hnesi iersnde kuruna dizilmek sretiyle katl ve imh edildikleri. 4- Karyeden muhtr Tunukluolu Halil avu kez Srup ve refkleri tarafndan al melein-ns ilader [ladere] karyesinde der-dest ve ba kesilerek kaza takld ve bu meynda kez der-dest olunan imdiki Muhtr Mustafa'nn ise fidye-i nect mukbilinde salverildii. 5- Karye hatbi Kabakolu Mustafa Efendi kez Srup ve rfeks tarafndan hnesinden karlarak nkd- mevcde ve hayvantnn ahz u kabzndan sonra ky iersnde hnesi nnde al melein-ns kuruna dizilmek sretiyle katledildii. 6- Bir buuk ay evvel Kenehur'da meskn iranl Ahmed yine Manastr karyesinde ile megl bulunmakda iken Srup tarafndan kurunla katlolunduu. 7- Manastr karyesinden Kapucuolu brahim avu'un zevcesi Fatma yirmi gn evvel tarlada ot kazmakda iken on kadn iersnde yine Srup tarafndan kurunla katlolunduu. Esbb- katli ise Srup'un vki hidmetinin reddeylediinden mnbais olduu. 8- Raporun evveliytnda yani 29 Austos [1]335'de Ermenilerin pususuna den slif'z-zikr drt ahs- slmdan ismi birinci maddede Haim avu mecrh bulunduu hlde tahls-i cn in mdfaaya kym etmi ve esn-y msdemede ete resi Avadis'i bi'l-mukbele kurunla katleylemi ise de kendilerine mdfaa edecek ber-hayat kimse kalmadn eyce bildiklerinden maktl Avadis'i alup Kklk karyesine gtrdkden sonra gya Kklk'de vurulmu diye hkmete ihbr- keyfiyet de bulunmu iseler de netce-i tahkktda ifdelerinin aksi sbit olmudur. nye Jandarma Bl Kumandan Yzba Ahmed Halid Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti Samsun ngiliz Mmessili Pearing tarafndan yazlan 6 Eyll [1]335 trhli tezkire sreti. nye'den aldm malmtlara gre oradaki vaziyyet fen hlde bulunuyor. Yeni gelen kim-i makm vazfesini hi yapmyor ve Ermenilere kar ok fenlk gsteriyor. nye civrnda - Ermeni ky Kklk isminde - btn Ermeni ahl 767

hnelerin iinde sakl kalyor. nk ekylar ve jandarma ky iinde gezerek Ermenilere fenlk yapmak istiyorlar. Avadis ve Birderyan isminde bir Ermeniyi ldrmler. nye'de bulunan jandarma kumandan da hi bir ey yapmaz zannederim. Bu malmatlar size veriyorum ve cb edeni yapmanz ric ederim. Makm- livdan Msy Pearing'e yazlan 10 Eyll [1]335 trh ve 9023 numaralu tezkire-i cevbiyye sreti. 6 Eyll [1]335 trhli tezkire-i dostnelerine cevbdr. Alnan resm malmt verilen haberlerin maksudur. Kklk karyesi eky yata olup hkmete kar dim adem-i itat gstermekde olmala berber ahren burada mutahassn eteler Manastr slm karyesine hcm ederek drt b-re kyly katleylemilerdir. Mslmanlarn bu tecvze kar mdfaa etmeleri bu esnda eirrann reslerinden olan bir ahsn maktl dmesi gayr-i tabi bir hl deildir efendim. mza Aslna mutabkdr. Bb- l Dhiliye Nezreti Emniyet-i Ummiyye Mdriyeti Sret - Fezleke On aydan beri bir karyede meskn bed-baht Mslmanlarn Ermeniler tarafndan balarna getirilen felketi gyet sahh ve muhtasar olarak arzna ictisr eyliyorum. Bu Ermeni kavmine mensb desss etelerin maksadlar katl-i nfs, gasb u grat ve tahakkmden baka bir ey deildir. bu raporun takdmine bis olan vaka zerine tde tevelld edecek fenln nne sedd ekmek zre blk-i cizden on iki neferlik bir kuvvet ifrz ve Manastr karyesi cenbunda bulunan mnferid bir hneye iskn edilmi ve karagol ittihaz olunmudur. Bu hunhr etelerin korkusundan hi bir i ve gle itigl edemeyp yetim ve yetmelerinin ellerinden tutup mecnnlar gibi ormanlara firr eden kadn ve erkek karye sekenesi celb ve hnelerine iskn etdirilmidir. k olunan bunca fec cinyta karu makmt ya haberdr edilmemi veyhud edilmi de hkmet evket ve satvetini bu cniblere gtrememi olduundan bunlar da gn be gn kuvvetlerini tezyd etmi ve bu sretle u masm ahlnin bana bir bel-y mbrem kesilmilerdir. urasn arzedeyim ki: Bugn kuvvetli bir mfreze ile bu cnlerin takbine kup cbnda bi'l-msdeme birka dnesi meyyiten elde edildii nda bir ok tazykt ile Trkler tarafndan yine katle marz kaldklarn ecnibe karu feryda tasadd eyleyecekleri b-itibhdr. Bunun in cb eden tedbr-i cilenin emr fsyla hukk- ahsiyyelerini mdfaadan ciz karye ahlsinin emr-i muhfazas ve 768

takbt- lzimenin icrsnda mikdr- kf kuvvetin sevki ve iktizsyla ibu rapor tanzm ve takdm klnd. nye Jandarma Blk Kumandan Yzba Ahmed Halid

Aslna mutabkdr BOA. HR. SYS. 2602- 1/159- 162 - 45 -

POZANTI-GLEK ARASINDAK BLGEDE ESR TRK ASKERLERNN ERMENLERCE KATLEDLD Konya'dan Adana'ya sevkedilmekte olan krk kadar esir Trk askerinin Pozant-Glek arasndaki blgede Ermeniler tarafndan tertib edilen baskn sonucu katledildii.

Turkish Soldiers Taken Prisoners of War in the Region Between Pozant-Glek were killed by Armenians
Forty Turkish soldiers, prisoners of war dispatched from Konya to Adana were killed by Armenians during a raid in the region between Pozant and Glek planned and executed by them 28 Ca. 1338 (18. II. 1920) Osmanl Ordu-y Hmynu Erkn- Harbiyye Diresi ube: 2 Onikinci Kolordu Kumandanlnn 18 ubat sene [13]36 trhli ifre sreti. Konya'dan Adana'ya ve arka sevkedilen ser efrdmzn, Pozant'da dr taarruz olarak katl edildikleri ahren istihbr edilmesi zerine, tahkki in Onbirinci Frka'ya yazlmd. Mezkr frkaca, yolculardan yaplan tahkktda krk kadar esr efrdmzn Pozant ve Glek cihetlerinde Ermeniler tarafndan katl edildii, teeyyd etdii bildirilmekle marzdur. BOA. HR. SYS. 2556- 1/171 - 46 ILDIR'DA TESLM OLMA ARISINA UYMAYAN KYLLERN ERMENLERCE KATLEDLD Teslim olmalarn salamak iin Keiyurdu ve yaknndaki bir kye gelen iki Ermeni subaynn teslim teklifini reddeden kyllerce ldrlmeleri zerine bu kylerin tamamen yaklp ykld ve kamaya alan yz kadar kadn ve 769

ocuun makinal tfeklerle tarandklar; Akbaba ve ldr'daki muharebenin btn iddetiyle devam ettii, Amerikallarn Ermenilere elbise ve un yardmnda bulunduu.

Villages nhabitants n ildr Rejecting the summons to Surrender Killed by Armenians

Upon the assasination by villagers of two Armenian officers who came to the village of Keiyurdu and another neighboring village to summon them to surrender and the refusal of their inhabitants to yield, these two villages were set fire to and completely destroyed, about hundred women and children trying to flee were machinegunned; the battle in Akbaba and ldr is still raging; Americans are helping Armenians by sending them clothes and meal. 1 C. 1338 (21. II. 1920) Numara Narman 363 21-2-[13]36 Onbeinci Kolordu Kumandanlna 1- ldr'n Keiyurdu karyesiyle yanndaki dier bir karyeye iki Ermeni zbiti giderek Mslmanlarn teslm olmalarn teklf etdiklerinden ahl tarafndan katledildikleri; bunun zerine Ermeniler asker sevkederek her iki karyeyi tammen yama, tahrb etdikleri gibi kamaa muvaffak olan yz kadar kadn, ocuklar makineli tfeng ile ehd etdikleri ve Ermenilerden yz kadar frtnadan incimd, piydeden yz kii maktl brakdklar, Akbaba, ldr taraflarnda muhrebe devam etdii, Ermeni kuvvetlerinin be bin olduu, Sarkam'da yz kadar bulunduklar, Amerikallarn Ermenilere yalnz elbise, dakk gndermekde olduklar, Amerikallarn ldr'da slmlarn glib gelmesini istedikleri, 2- Mralay Haskel'in bir Ermeni tercmnla bu gnlerde Oltu'ya gelecekleri, 3- Oltu'dan Kars'a gnderilen Adem'in getirdii 10 ubat sene [13]36 mektbda ve ifdesinden anlald istihbr klnmakda olduu marzdur. 3. T. [Tabur] K. [Kumandan] brahim BOA. HR. SYS. 2878/16 - 47 ERMENLERN KENDLERNE TB OLMAK STEMEYEN ZARUAD VE ONA BALI KYDE KATLM YAPTIKLARI Kendilerine tbi olma isteklerini reddeden Zaruad ve buraya bal Gercin, Mama ve ncilipnar kylerine Ermenilerce top ve makineli tfeklerle saldrld; mukavemet edilmesine ramen halktan drt yz elli kiinin katledildii; ad geen kyden bir ok kiinin toplanp eitli ikencelerle 770

ldrld; kadnlarn gzellerinin seilerek otuz-krk kadarnn Gmr'ye gtrlp, kyllerin mallarna el konulduu; ayrca on bir kyn daha mal ve hayvanlarnn gasbedildii ve Ermenilerin, teslim olmayan Ababa ile ldr'a taarruz edecekleri Bosik kynden gnderilen mektuptan anlalm olup halkn Trk hkmetinden yardm talebinde bulunduu.

Massacre of Muslim Population who refused to submit to Armenians in Zeruad and three Villages Attached to
Summoned by Armenians but refusing to yield, the population of Zeruad and the villages of Mama and ncilipinar attached to it, were attacked by cannons and machine-guns and in spite of their resistance four hundred fifty people were killed by the Armenians; many other persons from the said villages were gathered up, tortured and killed; about thirty or forty women, among the most beautiful were picked out and dspatched to Gmr; goods pertaining to villagers were seized and besides eleven villages goods and chattels were sacked; one can infer from a letter sent from the village of Bosik that Armenians are planning attacks on the villages of Ababa and ldr whose population had refused to surrender; the population are asking the Turkish Government for help. 18 C. 1338 (9. III. 1920) Otuzaltnc Ala[y] Kumandan Emn Beye Bugn karyemize vrd eden Karasu mevkiinden bir kiinin vermi olduu malmta gre- bu kii Zaruad'n iinden geliyor- Ermeniler bundan mukaddem Zaruad ahlsini cebr tabiyyet fikirleri bildirmekde olduu yn- malmt diyor. Dn-i mbn olan kardalarmz hi bir vakt cesetde bir katre kanmz olduu takdrde siz gibi garaz- dn ve b-nmus olan rklar tebatnza girmek bizden pek uzakdr. u hlde Ermeniler arz- Zaruad'a taayyn etmi olduklar Kazanca K(?) grdkden sonra Kars'da Ermeni kumandan bir ka pre top ve be kadar makineli tfeng sevk edp Zaruad'n Ermenilere karb olan karyeler Gercin dier Mama, ncilipnar karyelerine drder yz tecvz mermi atup ahl-i Zaruad kadn pek ok olmasndan her ne kadar hcma marz olmu iseler de muzafferiyet bulamayup o vahi Ermenilerin penelerine malbiyetle drt yz elli kadar ehd vererek dmlerdir. Bu zlim Ermeniler mezkr karyeden bir nice kii genlerinden sep onlar in yakmak gibi ve baka baka ikence ile ld[r]p ve otuz krk kadar avratlarn gzellerin Gmr'ye gtrmler. Bundan mad mezkr karyelerin mln gtrdkleri gibi dier on bir pre karyelere hcm edp ml ve davarlarn gtrmlerdir. Baz taraflardan Ermenilerin adletde olduunu isbt ediyorlar ise kat emniyyet hsl grlmez ve diyen kimseler Ermeni tarafdr arz olunur. nk Ermeniler bu kadar hakret ede ede ve hem de diyorlar ki sizin dayandnz Trkiye buralara taarruz etdii vakt ne 771

kadar dumn oldunuz ise b-huss imdi o kadar meys olacaksnz. Bundan sonra Ababa ile ldr teslm olduklar yokdur. Yaknda oraya dahi taarruz etmek istiyor. Bu Mslmanlar adletli olan dn kardalar Trkiye Hkmeti'nden md istimdd ediyorlar. Baka bildiim bir ey yokdur. 9/3/[13]36 Bosik karyesinde skin tebea-i Osmniyyeden abn avu BOA. HR. SYS. 2878/19 - 48 ZARUAD, ILDIR, ABABA VE REGEL'E BALI KYLERDE ERMENLERCE YAPILAN SOYKIRIM Ermeni etelerinin Ababa, Zaruad, regel ve ldr kazalarna hcum ederek Mslmanlara yapmadklar zulm ve ikence brakmadklar; zikredilen kazalarda slam kuvvetlerinin kumandan sfatn tayan Ababa'ya bal bi kyl Hac Abbasolu Kerbelay Mehmed'in firar etmesi zerine halkn teslim olmak zorunda kald ve teslim olan kyleri de Ermenilerin topa tutarak katlim ve yamaya baladklar; Ani ve Daynalk kylerindeki mezlimi grp dehete den regel'e bal Tineki(?), lanlu, Akzm, Aslanhane, Tiknis, Ergene, ncedere kyleri ve ahnalar'da oturan Gmr halk ile Karahan, Geid, Carc, Senem, Mkz, Seydi, Dilan, Hacpiri, Kml-y sagr, Kml-y kebr, Mehmedabad, Vartanl, Okuolu, Bacolu, Monlamusa, Karakilise ve Aralk kyleri halknn kylerini terkederek kamaya baladklar ancak iddetli tipi yznden yz elli kiinin tipiye tutularak boulduklar; ahnalar kyn topa tutarak halk firara mecbur ettikten sonra kaanlara toplarla saldrdklar, halktan be yz kiiden fazlasnn katledildii; yaplan btn mezlim ve katlimlarn Miralay Haskel ile Hatisof tarafndan Mslmanlara mezlim uygulanmayacana dair verilen szden sonra gerekletii ve henz katlima uramam kylerin halknn Osmanl hkmeti'nden yardm bekledikleri.

Massacre Perpetrated by Armenians in Zaruad, Akbaba and Sregel and the Villages Attached to.
Armenians attacking the subdistricts of Akbaba, Zaruad, Sregel and ldr inflicted mercilessly all Kinds of tortures and cruelties upon the Muslim population; upon the desertion of Kerbelay Mehmed from the village of bi attached to Ababa who was in charge of commanding Muslim troops, Muslims surrendered but Armenians shelled the surrendering villages and started massacring and looting; horrified at the dreadful spectacle of massacre perpetrated by Armenians in the villages of Ani and Daymalk the population of the villages of Tineki, lanlu, Akzm, Aslanhane, Tiknis, Ergene attached to Sregel and

772

the population of Gmr settled in ahnalar together with the population of the villages of Karahan, Geid, Carc, Senem, Mkz, Seydi, Dilan, Hacpiri, Kml-y-sagr, Kml-y Kebr, Mehmedbad, Vartanl, Okuolu Bacolu, Monlamusa, Karakilise and Aralk deserted their villages and started out fleeing but hundred fifty of them had perished under heavy snowstorms; Armenians after shelling the village of ahnalar and forcing its inhabitants to flee, more than five hundred of them were killed under the fire; all these massacre and oppression were perpetrated in spite of the promise made public by the Colonel Haskel and Hatsof that henceforth oppression and massacre of Muslim population will no longer be permitted; villages population not yet exposed to such atrocities asked the Ottoman Government for help. 20 C. 1338 (11. III. 1920) Cenb-i garb Kafkas slmlarnn ahvl-i haytiyyesi ve Ermenilerin mezlimetleri 2-2-[13]36 trhinden itibren Ermeni etesi ngehn olarak Ababa, Zaruad, regel ve aldr [ldr] kazlara var kuvveleriyle hcm ederek det-i kadmeleri zre slmlarn mahv u pern edilmesi hussunda elden gelen enat ve fecat bir kat iddetli sretde tatbk etdiler. yle ki: Zrde esmleri muharrer kurlar kmilen katl, gret, yama ve esret gibi en fec ve en ahvllere dr oldular ve mezkr kazlarn en mehr ve ec adamlarndan olup slm kuvvesinin kumandan sfatn hiz olan Ababa'nn bi karyeli Hac Abbas olu Kerbelay Mehmed firr ederek mtebk ahlsinin sergerdn kalmasna bis oldu. N-r kaldklarndan ahl dahi teslme mecbr oldular ve teslm olan karyeleri terk-i silh etdirdikden sonra topa tutarak hcma balayarak katlim ve yamaya kalkarak env drl mezlimetlerini icrdan ekinmediler. Mecbren teslm olan regel'in Ani karyesi Daynalk karyeleri hakknda icrs rev grdkleri mezlimetleri gren aada muharrer dier kur ahlsi kmilen firra mecbr olarak iddetle tifiye tutularak borandan yalnz yz elli can ihnk oldular. Karyeler ise unlardr: regel kazsndan: Tineki (?), lanlu, Azm [Akzm], Aslanhne(?), Tiknis, Ergine [Ergene], ncedere, ahnalar'da skin Gmr ahlsi, Karahan, Geid, Carc, Senem, Mkz, Seydi, Dilan, Hcpr, Kml-y sagr, Kebr Kml, Mehmedbd ve Vartanlu, Okuolu, Bacolu, Mollamsa, Karakilise, Aralk. Aralk karyesinin firra imknlar olmadndan bil-itirz sknla teslm olmulard ve Ermeni etesi muhfaza dahi verdikleri hlde tekrr iki gn sonra gy hkmetin rzs olmayarak ahl galeyna gelerek tln ve yama eylediler. Demiryol zerine karb olan ahnalar karyesine zrhl lokomotif ile topa tutarak ahlyi firra mecbr ederek bir tarafdan iddetle top mitralyzlerle glle-brn dier tarafdan kez iddetli kar, tifi ve borann skdrlmalarndan ortada be yzden ziyde katl ve iki yz mtecviz borandan ihnk olduu muhakkakdr. Bu kazlarn teslminden ve Zaruad vakasnda Kars Mill slm Komitesi'nin Tiflis'de Haskel'e verdiimiz protesto zerine bi'z-zt Haskel, Hatisof ile berber gelerek ve 773

ok vadeler verdiler ki slmlara asl teadd olmasn ve bu bbda bir kta telgraf cevb vusl buldu ki: slmlara asl teadd olunmasn, olunmayacak ve bu cevbdan sonra mezkr kazlar datdlar. Ve bu kazlar trumr edenden sonra tekrr Tiflis'den tahkkta bir ngiliz, bir de Amerika mmessili gelp mahf sretde sul-i cevbda bulundular. Ve ahvlt gazete ile iln edilecek olursa M. Mesd imzsyla derc edilmesi ric olunur. nk bi'z-zt ismim ve adresimiz olduu Ermeni[ler]ce duyulursa vahm olaca bedhdir. Bir dahi kei tuz etme misli politikalar bu sat cereyn ediyor ve istiyorlar ki tohum falan taleb ederek vermezlerse hemen bir vesle ittihz ederek taht- itatdeki slmlara terk-i silh etdirsinler. Bu sat kzgn fikirleri yledir ve mezkr drt kazdan avdet eden kuvvenin ksm- azam Oltu ciheti Mirdenik [Merdenik]'e sevketmekdedirler. Kars slm Mill Komitesi Resi Ahmed Hczde ube :1 Huss: 294 Umm: 151 Onbeinci Kolordu Kumandanlna 1- Zaruad, ldr, Akbaba, regel havlsinde Ermeniler tarafndan slm ahlye vki tecvz ve harekt ve slmlarn hl-i hzr mevki ve vaziyyetleri hakknda malmt almak zere Bardz Jandarma Karagol kumandan delletiyle mezkr havlye gnderilen yn- itimd bir muhbirin Kars slm Komite Resi Ahmed Hczde imzsyla getirmi olduu mektb ile Zaruad kazsna Ermenilerin ne sretle tecvz etdiklerini Hk Bahr ve Mehmed beylerle erfzde Hayrullh Efendi taraflarndan yazlup gnderilen mektblar aynen ve leffen takdm klnmdr. Mehmed Efendi nmndaki muhbirin Bardz mill kuvvet reslerince marf ve yn- itimd bulunduu bildirilmekdedir. 2- Ermeniler 2 ubat [13]36 trhinden itibren muhtelif snf ve kuvvetlerden mrekkeb bir kuvve-i askeriyye ile Tineki(?), lanl, Azm [Akzm], Silhhne, Tiknis, Ergene, ncedere karyeleriyle Karahan, Geid, Carc, Senem, Mkz, Seydi, Dilan, Hacpr, Sair ve Kebir Kmllar, Mehmedbd, Vartanlu, Okcuolu, Bacolu, Mollamusa, Karakilise, Aralklar kylerini yama ve gretle ahl-i slmiyyesini katlim etmiler ve firra muvaffak olabilenlerinden yz elli kii de tipiye tutularak boulmulardr. ahnalar karyesine vki tecvz zrhl vagonlara tabiyye edilmi top atei ile balamdr. Sde karye-i mezkrda da be yz mtecviz maktl varm kaabilenlerinden de iki yz kadar kar tipisiyle boulmulardr. Hasankala 11 Mart [13]36

774

Zaruad kazsnn Ermeni kuvve-i asker sha-i faliyyetine tayn olan Gercin, Mama, ncilipnar karyelerinden drt yz elli kiiyi ehd etdikleri gibi bir haylsini atede yakmak sretiyle itlf etmiler ve otuz kadar kadn alarak Gmr'ye gtrmlerdir. 3- Bu tecvz Kars slm Komitesi'nce Tiflis'deki Mralay Haskel nezdinde protesto edilmi ve Mralay Haskel ile Hatisof ahnalara gelerek ahlye teskne almlar ve slmlara tecvz olunmayacan vadinde bulunmulardr. Mtekben biri ngiliz dieri Amerikal olmak zre iki memr- siys Tiflis'den bery- tahkkt ahnalara gelerek mcery sret-i hafiyyede tahkk etmilerdir. 4- Zaruad, ldr, Akbaba, regel kazlarndaki fecyii f ve itmma muvaffak olan Ermeni kuvvetleri Oltu ve Merdenik cihetlerine sevk ve teksf olunmakda imi. 5- Ermenilerin tecvzt- vahiynesini gzyle grm olan hudd hricindeki Mslmanlarn henz katl ve grete uramayan kyler sekenesi btn md tecvz ve halslarnn hkmetimizin sahbet ve ordumuzun himye ve siyetine bal bulunduunu keml-i szile ve haber yetidirilmesine her imkn ddkce bildirmekde olduklar marzdur. 12'nci Frka Kumandan Kim-i makm mza BOA. HR. SYS. 2878/18, 21 - 49 ERMENLERN GALC FRANSIZLARLA BRLKTE MARA'TA HALKA ZULMEDP KATLM YAPTIKLARI Daha nce yerleri deitirilen Ermenilerden bir ksmnn, Mondros mtarekesinin imzalanmasndan sonra Mara'a geri dnmeye baladklar; Fransz birlikleri iinde bulunan silahl birok Ermeni'nin Mslmanlara her eit zulm ve kadnlara sarkntlk ederek peelerini zorla amaya altklar, depolarda bulunan silah ve cephnenin Ermenilere datld ve bu olaya ahit olan Osmanl mfrezesine ate ald gibi Berber kke'in de Franszlarca ehit edildii; Mara kalesindeki Trk bayrann indirildii, bir ok kiinin Ermeni ibirlikileri tarafndan katledildii; ev ve camilere girilerek arama yapld ve bu esnada ocuklara ikence ile zulmedildii; zerinde silah bulunan Mslmanlarn idamla cezalandrld; insanla yakmayan bu uygulamalarn engellenmesi iin gerekli tedbirin alnmasn isteyen Mara Mdafaa-i Hukuk Cemiyyeti'nden gnderilen tahrrat. 775

n Mara Armenians in Collabaration with Occupying French Forces Oppressed the Population and Committed Massacre.
Part of the Armenians who were moved to other areas began to return to Mara once the Mondros Armistice was signed; many armed Armenians amongst French detachments were inflicting all kinds of cruelties upon Muslims, harassing women and forcing them to remove their veils; stored arms and ammunitions were distributed to Armenians and a Turkish detachment which was witnessing these acts was fired upon; a barber named kke was shot down by French; the Turkish flag hoisted over the citadel of Mara was lowered and many persons were killed by armenian collaborationists and under pretext of searching for arms they broke into houses and mosques while unflicting tortures upon chldren; Muslims carrying arms were sentenced to death; A letter sent by the Mara section of the Society for the Defense of Rights it was called for taking the necessary measures to stop these inhumane acts. 27 C. 1338 (18. III. 1920) Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Diresi ube: 2 Numara: 1108 Hriciye Nezret-i Cellesine Devletl efendim hazretleri Mara msdemesi balamadan evvel Franszlarla Ermeniler tarafndan ahl-i slmiyyeye kar yaplan harekta dir Mara Mdfaa-i Hukk Cemiyyeti tarafndan verilp nc Kolordu Kumandanl'ndan gnderilmi olan evrk sreti eskimi olmala berber, bery- malmt melffen takdm klnmdr. Ol bbda emr fermn hazret-i men leh'l-emrindir. F 26 Cemziye'l-hir sene [13]38 ve Harbiye Nzr F 18 Mart sene [13]36 mza Sret Nakl-i skkn mumelesine tbi tut[ul]an Ermeniler akab-i mtrekede peyderpey avdete balam ve haklarnda her drl muvenet icr edilerek huzr ve emniyet-i ummiyyeleri taht- temne alnm olduu ve her ay sonra erit-i mtreke hilfnda temn-i syi bahnesiyle livmza gelerek sekiz mh kadar

776

kalan ngiliz kuvve-i igliyyesi bile vaz-mz-i ikrnemize nazar- takdre alarak umr- hkmet ve millete katiyyen mdhale eylememi olduklar hlde kuvve-i mezkreyi istihlf eden Fransz kuvve-i igliyyesi Fransz formas altnda gizledii bir takm Ermeni etelerini berberinde gtrp her drl kavid ve zevbit-i askeriyyeden vreste bir hlde aru ve sokaklarda gezmelerine ve byle milletdalarn Fransz sfat- askeriyyesinde grmekle temn-i firk eylemek isteyen fesedenin Mslmanlarn haytn rencde edecek nmyilere tasadd eylemelerine ve hatta Ermeni efrdnn kavlen ve filen vuk bulan taaddiyt ve tecvzt- nms-ikenne ve tkat-gzrnesine ahl-i slmiyye tarafndan fevka'l-gye sabr ve tahamml gsterildii ngilizler tarafndan da takdr olunarak memleketden mfrekatlar srasnda ngiliz kuvve-i igliyye kumandannn erf ve ayn- memleketi nezdine davetle inyet-i memnniyyet-krne bir tarzda beyn- ved ve Fransz kuvve-i igliyye kumandannda imtizc- ahlyi slib-i esbb karsnda kalmamasna dir izhr- temenniyt eyledii bir zamnda Franszlar hod-kmne ve drtne hllere devm ile yoldan geen kadnlarn peelerini kaldrmak ve iki slm alenen ehd etmek ve bir tarafdan deppoyda bulunan esliha ve cebhne ve bombalar kendi devriyelerinin himyesi altnda Ermenilere tevz-i nakliytn temn etmek ve buna hid olan Osmanl devriyesi zerine ate aarak polis memrunu cerh ve men-y (?) mslimden Berber kke bizzt Fransz irtibt zbiti tarafndan katledilmidir. Deppoydaki eslihann sret-i tevzi Ayntab'dan gelen heyet-i tahkkiyyenin netce-i tahkktla ve merkm Berber kke'in keyfiyeti katli de zbit-i mm-ileyhin izmyla tahakkuk eylemidir. Fransz kuvve-i igliyyesi Ermenileri slmlar aleyhinde teslh ve tevkiyle berber bir tarafdan da ansr- Osmaniyyeyi yekdieri aleyhinde k- cinyta tertb ve igr ve bir takm menfaat-perestn ve sebk-magzni de pre-i memriyyet vad ve itmyla beyne'l-ansr tuhm- fesd ve nifk ekmek gibi hi bir devlet-i muazzamaya ve millet-i mtemeddineye lyk olmayacak sretde prensipler takb ve bin-netce syisizlii ser-rite ittihzyla menviyt- gayr-i maklesini tatbk in hkmeti mdhaleye tesadd edeceini hisseden erbb- cemiyyet ve ashb- hasenenin teklft ve temenniytn reddetmesi zerine Osmaniye'den getirdii propogandaclar ile teebbst ile ferydlarndan geri kalmam ve hatt memleketde nisbiyet-i (?) py-i istla in fikr-i mel shibi olan hibir devlet-i muazzamaya yakmayacak sretle memleketi idre-i Osmaniyye'den nez edercesine tebea-i Osmaniyye'den olan Ermeniler tarafndan ekilen Fransz bandrasyla dire-i hkmete girmek ve livmzn Kilikya'ya ilhk ve Osmaniye livsyla birlikte Osmaniye Forforu (?) Msy Andre tarafndan idre ve her iki livnn Jandarma Alay Kumandan Sdk Efendi nmnda bir ahsa tevd edildiini iln ve kalada Osmanl bandras kedesine msade edilmeyeceini ve hkmete kede edilen Osmanl bayran da cebren indirmek zre bir zbit kumandasnda Ermeni efrd hkmete sevkeyledikleri ve zbit teklt icrsyla umm devir-i 777

hkmete memrlar tayn edecei gibi beynt ve icrta balamlar ve kalaya Osmanl bayra kedesini de men etmilerdir. Kuvve-i igliyyenin bu siyset-i sakmesi yznden vukt ve hdist- messife takb eylemekdedir. Ahren gelen Ceneral Keret dahi livmzn Kilikya'ya ilhk ve Fransz idresinin tess edileceini beyn ve resmen iln eylemilerdir. Franszlarn slmlara kar gsterdikleri husmetden hayrn-yb olan Ermeniler dahi k- cinytdan Franszlara det sbka ediyorlar. Mslmnlkdan baka bir kusru olmayan b-re bir hamml sret-i fecada boazlanmak ve kulaklar kesilmek sretiyle katledildi. eyh mahallesi kahvehnesinde bulunan ahl zerine Fransz kisve-i askeriyyesini hiz birka Ermeni anarisi tarafndan bomba atlarak bir ahsn maktl ve drt ahsn ar sretde mecrh dmesine sebebiyet verildi. [M]tecsirler ise Franszlar tarafndan karakol ittihz edilen kiliseye girdiler. Franszlar Ermenilerin tahrktyla hod-be-hod ahl-i slmiyyenin haremlerine kadar girerek taharriyt icr ve Nakb (?) Cmiinde bulunan iki ocuu tevkf ve ikence etmilerdir. Ve mabide tecvzlerini tekrr eylemidir. Odun gtrmek z[r]e memleketden kan iki fukar Mslman, Fransz karrghnn on dakka mesfesinde sng darbeleriyle ehd edildi. Firren aus (?) giryn (?) ve cna muvaffak ola[n] arkadalar ktillerin klaya girdiklerini, ahslarn tayn edeceklerini hkmete ihbr eylemeleri zerine bery- tahkkt Fransz karrghna giden jandarma kumandanyla polis komiseri Ermeni neferleri tarafndan elfz- galza ile tahkr ve dnm olunarak fil-i katlin kendileri tarafndan k edildii ihss olundu. Hadd pyn olmayan lyetesavve[r] dire-i imkna kamayan bu taaddiyt ve tecvzt elvermemidir ki; Bu defa da slhiye tarki zerinde eky takbi vesle ittihzyla hkmete malmt verilmeksizin harekt- askeriyye icrsna kym ve Ceceli, Gkpnar erefolu, ekeroba, Fekser (?) ve sir karyeleri top ateiyle hk-i yeksn edildi. Memleket ahlsinin serbest-i haytdan mahrm brakmak ve gerek Ermenilerin ve gerek Fransz nfzlarnn damarlarnda devern eden dim- zabt ve kini tammyla teflc edebilmek ve bin-netce memleketin pek elm ve cier-sz fecyia sahne olmasn temn eylemek maksadyla bu kerre Fransz kumandannn nereyledii beynnmede akam alafranga sat altdan sabh alafranga sat altya kadar ahlnin ilerine gitmeleri men bu sretle nevam bir idre-i rfiyye iln ve zerlerinde silh tayanlar dorudan doruya birer cn addyla idm edilecei beyn ve Wilson'un prensiplerinden ve Sulh Meclis-i lsi'nin mukarrert- dilnesinden kat- md etmeyen biz slmlar haklarnda det bir siyset-i imhkrne tatbk ve ittihz edilmekdedir ki; bu hakkat Kilis'de ner olunan beynnme mnderectna da kesb-i sbt ve bedhet eylemekdedir. Binen-aleyh Franszlar gibi efkr- liyye ve imrr- yineye (?) tevecchkr olan bir millet-i necbeye deil akvm- vahiyyeye bile lyk ve reddolmayan u tarz- idreyi lem-i medeniyyet ve insniyyetin enzr- ibtisrna vaz ve ilna msraat ve mevlid ve

778

medfenimiz olan hk-i vatann silh- zulm itisfla dklecek kanlarla lekedr edilmemesi in cb eden tedbr-i sera ve sirenin icrsn temenn eyleriz. 11 Knn- Sn sene [1]336 Mara Mdfaa-i Hukk Cemiyyeti Riyseti BOA. HR. SYS. 2544- 16/16, 17, 22 - 50 REGEL, AKBABA, ZARUAD VE ILDIR CVARINDAK YRM SEKZ KYDE ERMENLERCE YAPILAN KATLMLARDA K BN MSLMANIN LDRLD 1920 ubat'ndan itibaren Ermeni tecavzlerinin artt, regel, Akbaba, Zaruad ve ldr mntkasndaki yirmi sekiz slam kynn tahrip, iki bini akn nfusun katl ve bir ok eyayla hayvann da gasbedildii; Mslman kadnlardan genlerinin Kars ve Gmr'ye gtrld, bu kylerden kaabilen yzlerce kadn ve ocuun da dalarda donarak ldkleri, bunlar duyan Mslman halkn galeyan halinde olduu; Ermeni Hkmeti snrlar iinde kalan Mslman ahliye yaplan mezlimin Erzurum'daki ngiliz temsilcisi Rawlinson'un ifadesiyle de doruland, oluk ocuunu, mallarn kaybederek a ve plak bir halde Osmanl Hkmeti'ne iltica eden binlerce muhacirnin durumunu Amerikal General Harbord Heyeti'nin de grd ve mezlimin ahidi olduklar; Ermenilerin bilinli olarak Krt airetleriyle Trk kylleri arasna nifak sokmak istedikleri, yrede bir Krdistan Hkmetinin kurulduu ve Van, Bitlis, Erzurum, Trabzon'un Ermenilere verildii yolunda sylentiler karttklar ve erif Paa gibi satlmlarn Krtler adna sz syleyemeyeceini ve Krtlerin hi bir suretle Osmanl camiasndan ayrlmayacaklarn her tarafta ve zellikle tilaf hkmetlerine defalarca bildirdikleri.

Two thousands of Muslims Had Been killed in the Massacre perpetrated by Armenians in twenty Eight Villages Situated in the Neighborhoods of uregel, Akbaba, Zaruad and ldr.
It was stated that from february 1920 on Armenian aggressions intensified; twenty eight Muslims villages in the region of uregel, Akbaba, Zaruad and ldr were demolished, more than two thousand people killed and a lot of goods and cattles forcibly seized; Muslim young women had been taken away 779

to Kars and Gmr, hundreds of women and children who succeded to escape from their villages got frozen dead in the mountains; on hearing the news of their death Muslim population got agitated with anger; the atrocities committed against the Muslim population who remained within the boundaries of the Armenian administration were confirmed by the declaration of the British representative in Erzerum Mr. Rawlinson; the American delegation headed by the General Harbord witnessed with their own eyes the oppression committed seeing thousands of Muslim emigrants, who have lost their families and all of what they possessed hungry and destitute seeking refuge in the Ottoman territories; Armenians were seeking on purpose to sow discord between Kurdish tribes and Turkish villages are spreading rumors about a Kurdish state being established and the provinces of Van, Bitlis, Erzerum and Trabzon given to Armenians; It was also stated that traitors like Sherif Pasha (erif Paa) can never speak on behalf of the Kurds and that Kurds will never secede from the Ottoman Community a fact that had been declared and made publicly known everywhere and reiterated especially to the goverments of the Entente. 2 B. 1338 (22. III. 1920) Erivan Ermeni Cumhuriyeti Asker Kumandanlna Erzurum 22/3/[13]36 Ermeni Hkmeti dhilinde kalan slm ahlye teden beri yaplan mezlim ve ktl gayet sahh malmtla tevsk edilmi ve Ermeniler tarafndan bu mezlimin yapld Erzurum'daki ngiliz Mmessili Kim-i makm Mister Rawlinson'un mehdt ve ifdesiyle de teeyyd eylemi ve evld u ylini ve mal menlini zyi ederek a ve perin bir sretde bize iltic eden binlerce muhciri Amerika'nn General Harbord Heyeti dahi grm ve mezlimin hidi olmudur ve hatt ktat ve ahlmizin gz nnde bile birok slm kyleri top ve makineli tfengle mcehhez Ermeni ktat- askeriyyesi tarafndan tahrb ve imh olunmudur. bu harekta nihyet verilecei md edilmi iken maat-teessf [1]336 ([1]920) senesi ubat ibtidsndan beri bi'l-hassa regel, Akbaba, Zaruad ve ldr mntkasndaki ahl-i slmiyyeye yaplan mezlim dah ziyde artrlmdr. Mezkr noktada yirmi sekiz pre slm kynn tahrb ve iki bini mtecviz nfsun katl ve birok ey ve hayvntn gasb edildii ve gen slm kadnlarnn alnup Kars'a ve Gmr'ye gtrld ve bu kylerden kaabilen yzlerce kadn, oluk ocuun da dalarda donup ldkleri ve slmlarn mal, can, rz ve nmslarna yaplan bu tecvzn hl devam etmekde olduu mevskan haber alnmakdadr. Din kardalarna kar yaplan bu enat ve fecati iiden btn

780

Mslman ahl ve efrd- askeriyye ve bi'l-hassa akraba ve kablelerinden birou idreniz altndaki mahallerde bulunan ayir halk fevka'l-de galeyn ve heyecna gelmidir ve ahren kumandanlarnzn ve memrlarnzn imzlaryla hudd civrnda teye beriye atlan ve gtrlen ve gy Krdlerle Ermenilerin itilf etdiklerine ve ayrca bir Krdistan Hkmeti tekl edildiine Van, Bitlis, Erzurum ve Trabzon'un Ermenilere verildiine dir olan ve unsur- slm arasna tefrka ve nifk sokmak mhiyetinde bulunan beyn-nmeler erif P ve emsli gibi vicdnn dman paralarna satm olan vatan haini kimselerin hibir hakk- vekleti hiz olmad ve Krdler nmna sz syleyemeyecei ve Krdlerin hibir sretle cmia-y Osmaniyye'den ayrlamyacaklar btn Krdler tarafndan her tarafa ve bi'l-hassa itilf hkmetlerine mteaddid defalar iln ve erif P ve emsli teln edilmi olduundan byk bir hiddet ve nefretle karlanm bu hallerde mevcd olan galeyn ve heyecn tedd eylemidir. Ermenilerin yapmakda olduu mezlim dolaysyla efkr- ummiyye-i slmiyyede hsl olan galeyn ve heyecnn tesknine allmakda ve halk suknete davet edilmekde ise de heyecnn teskni ve halkn temni iin mezlim ve ktle nihyet verdirilmesi ve slmlardan alnan ey vesirenin ide ve zarrlarn tazmn edilmesi ve slmlarn, rz ve nms u can ve ml ve her drl hukklarnn muhfaza altna alnmas Ermeni Hkmetine tevch edilen bir vazfedir. Her millet gibi Ermeni milletinin de hakk- hayt ve istikll-i idreye mlikini en zaf ve en tehlikede bulunduunuz bir zamanda bile hkmet ve milletimizce de temn edilmidi. ki sene evvel Erzurum'un istihlsn mtekib harektda ktaatmla oralarda bulunurken mevcdiyetinize(?) kar gsterdiim adl ve efkt htrnzda olacandan bu vesy-y hlisnemin de sammi telakk buyrulacan md eyler hrmetlerimi takdm eylerim. BOA. HR. SYS. 2878/24 - 51 ILDIR, ZARUAT VE ELVYE- SELSE'DE ERMENLERN SLAM AHLYE MEZLM YAPTIKLARI Zaruad'da ahlinin silahlarn toplamak vesilesiyle taarruz eden Ermeni kuvvetlerinin Mama, Azak, Bendivan, atak ve amah kyleri ahlisine ikence yaptklar ve esir olarak Kars'a gnderdikleri ve bunlarn akibetlerinin mehul olduu; yine Karahan ve Gercin karyelerinde de Mslman ahlinin katledilip, kyn tahrip edildii; Keili ve ahnalar karyelerinde ise 120 kadn ve ocuun sng ve baltalarla paraland; Ermenilerin Bardz ve Oltu havalisine tecavz etmek niyetinde olduklar ve Kaskanl airetinden baz kiilerle ibirlii yaptklar; Elviye-i Selse'de bulunan Ermenilerin Kars

781

havalisinde Ani, regel ve Ababa civarndaki otuz slam kyn tahrip ederek halkn mallarn yamalamalar zerine, ahlinin Srmeli'ye iltica ettii.

Atrocities perpetrated by Armenians against Muslim population in ldr, Zaruad and the three Sanjaks
Under the pretext of confiscating arms Armenian forces attacked the villages of Mama, Azak, Bendivan, atak and amah, tortured their population and drove them away as prisoners to Kars and what happened to them remains yet unknown; the villages of Karahan and Gercin had been destroyed and their Muslim population massacred; in the villages of Keili and ahnalar 120 women and children had been attacked killed and cut to pieces by bayonets and axes; Armenians in connivance with some people of the Kaskanl Tribe are planning to attack the environs of Bardiz and Oltu; Armenians living in the three sanjaks of Kars, Ardahan and Batum attacked thirty three Muslim villages in the neighborhoods of Ani, regel and Ababa situated at the proximity of Kars destroyed them and looted the goods and properties of the population which were obliged to seek refuge in Surmeli. 2 B. 1338 (22. III. 1920)

Onbeinci Kolordu Msvedde Varakasdr ube: 1 Trh: 9 Mart [13]36 Numaras: 345

Harbiye Nezret-i Cellesine ,1, 3, 12, 13, 14, 20'nci Kolordulara, Erzurum, Van, Trabzon Vilyetine, Erzincan Mutasarrflna

1- Sunf- muhtelifeden mrekkeb Ermeni kuvvetleri tarafndan ldr ve Zaruad havlsindeki ahl-i slmiyyenin silahlarn toplamak veslesiyle Knn- Sn nihyetlerinde icrsna balanan zulm u enat hakknda alnan malmt zrde ikinci mddede keml-i teessrle arzedilmi ve keyfiyet ayrca Erzurum'daki ngiliz mmessiline de bildirilmidir. slmlarn gsterdikleri edd mukvemet ve bu syede Ermenilerin uradklar hezmet hakknda 12 ubat ve 7 Mart trhlerinde arzedilmi olan tafslt, ibu fecy-i mellimenin sebebiyet verdii msdemtn safaht ve netyicinden ibretdir. 782

2- Kars'n iml-i arksinde slmlarla meskn olup slm rs tarafndan idre edilen Zaruad kazsna ahlnin silhlarn toplamak veslesiyle 3 ubat'da taarruz eden top ve makineli tfengle mcehhez kuvvetli Ermeni ktat- muvazzafas Mamat [Mama], Azak, Bendivan, atak ve amah adlarndaki be Mslman kynn ahlsini pek ok ikence ve vahyne tecvzlerle esir sfatyla Kars'a sevketmilerdir. bu sevkedilenlerin kbetleri ise mechldr. Kez ayn mntkadaki Karahan, Gercin karyelerini de anszn basan Ermeni kuvvetleri her iki karyedeki Mslmanlar katletmiler ve buralar topu ateleriyle kmilen tahrb etmiler ve Keili ile ahnalar karyelerinden yz yirmi kadar kadn ve ocuu karlar zerinde sng ve baltalarla paralamlardr. 3- Nezret-i celleye ve kolordulara arzedilmidir.

Onbeinci Kolordu Msvedde Varakasdr ube: 1 Trh: 9 Mart [13]36 Erzurum'da ngiliz Kim-i makm Rawlinson cenblarna Kars'n iml-i arksinde ahlnin ekseriyet-i khiresi slm olan Zaruad kazsnn silhlarn toplamak vesle-i mutdesiyle ubat bidyetinde taarruz eden ktat- muntazamasndan mrekkeb sekiz yz piyde, alt makineli tfeng ve drt top kuvvetindeki bir Ermeni mfrezesi Mamat [Mama], Azak, Bendivan, atak ve amah adlarndaki be Mslman kynn ahlsini pek ok ikence ve vahiyne tecvzler yaparak ve gy esr sfatyla Kars istikmetine sevk etmidir. bu sevk edilenlerin kbetleri ise mechldr. Kez ayn mntkadaki Karahan, Gercin karyelerini de anszn basan Ermeni kuvvetleri her iki karyedeki slm ahlyi katl ve kyleri topu ateleriyle tahrb ve imh etmilerdir. Yine mezkr mntkada Keili, ahnalar karyelerinden yz yirmi ciz kadn ve ocuk karlar zerinde sng ve baltalarla doranmdr. Ermenilerin mazlm ve masm ahl-i slmiyyeye kar irtikb etdikleri vahet ve mezlimin enzr- medeniyyet ve insniyyete vazeder ve teyd-i hrmet eylerim. Kaim-i makm bey.

783

Onikinci Frka Kumandanl Erkn- Harbiyyesi ube: 1 Huss: 321 Umm: 717 15'nci Kolordu Kumandanlna

Hasankala 16 Mart [13]36

1- 36'nc Alay Kumandanl'na Zalice ve Bardz'dan gnderilen iki kta mektb, manzr- smleri buyurulmak zre aynen ve leffen takdm klnmdr. Mezkr mektblarn mnderictna nazaran Ermeniler u gnlerde kendilerine celb etmi olduklar baz slm tarafdrlarn, (Bardz havlsinde cereyn eden ahvl ve vaziyyeti tahkk etmek zre) mezkr havlye sk sk gndermekde imiler. Maksadlar Bardz ve Oltu havlsine taarruz etmekdir. Zalice'den gelen mektbda Ermenilerin Sarkam'da yz elli, Kars'da drt yz, Mardin'in de Maz[m]anof kumandasnda elli kadar askeri olup, bu kuvvetden baka top ve makineli tfengi ziydece imi. Her gn ahl-i slmiyye'ye tecvz etmektedirler. 2- Ermeniler Zaruad ve regel havlsinde bulunan on iki pre karyeyi mahv etmiler ve btn mallarn yama etdikden sonra iki yz kadar slm kadnlarn esr edp Kars'a gtrmlerdir ve bunlardan mad kendilerine teslmi nefs eden on kadar karyenin dahi silh ve cebhnelerini toplamlardr. 3- Ermenilerin Grcler ile ittifk etdii syleniyor ise de katiyyetine hkmedilmemekdedir. 4- Kazman civrnda bulunan yirmi sekiz kiilik bir Ermeni kuvvetinin slmlar tarafndan imhs ve bu imh edilen kuvvetden ikisinin firr etmesi zerine Ermeniler piyde, top, makineli tfengden ibret bir kuvveti Kazman'a sevk etmiler, mezkr kuvvet o havlde bulunan bir karyeyi (ismi tahkk edilmekdedir) grt etdikden sonra ahlsini ksmen katletmi ve bu katlimdan cnlarn kurtaran baz ahl-i slmiyye dalara kamdr. 5- Kars ve Zaruad havlsinde skin slmlarn en ziyde hakret ve mahv edilmesine yegne sebeb olan, Kaskanl aretinden Bahri ve Dede Beyler ile Oltu kazsnn Kosor nhiyesinden Mehmed Bey-zde zzet imi. 6- Zalice'den gnderilen mektb shibi an-asl Kaskanl Airi Reisi Mato Bey-zde Ahmed Bey nmnda birisi olup ifdesine gre bu zt ileri harektda 9' uncu Frka kumandan- sbk Miralay Rd Bey'in maiyyetinde bulunarak bir ok 784

fedkrl grlm ve kendileri marf ve ashb- hamiyyetden olduu anlald gibi hl- hzrda mm-ileyh Ahmed Bey'in maiyyetinde yz kadar kuvvet olup bu kuvvetin yed-i istimlinde iki yz Rus, yz Osmanl olmak zre yz kadar tfeng mevcd ise de cebhneleri pek noksn imi ve Ermenilere kar muhrebe etmek in hzr bulunduunu ve kendileriyle sk sk muhbere edilmesini ve mektblarnn mahrem tutulmasn ric etmektedir. 7- Ermenilerin Kars ve Sarkam'da bulunan kuvvetleriyle (2, 3, 4)'nc mddelerde zikr edilen havdis 13/Mart[[13]36 trh ve 1/304 numaral takdm klnan ifreli telgrafnme-i cizde arz edilen malmt teyd etmekdedir. 8- Ermenilerin muvaffakytyla netcelenen Zaruad ve regel havlsinde vuka gelen msdemeyi mtekib teden beri elde etdikleri Kosorlu zzet ve Bahri Beyler vstasyla sk bir kontrol ve taht- murkabede bulundurduklar Bardz ve Oltu havlsine Ardahan'dan gelen Aundur vdsini takben mezkr havlye karben bir taarruz yapmak niyetinde olduklar birbirini teyd eden malmtlardan anlalmala marzdur. 12. Frka Kumandan Kim-i makm mza Erzurum Vilyeti Mektb Kalemi Umm: 7389 Huss: 160 Onbeinci Kolordu Kumandanl Cnib-i lsine Elviye-i Selse dhilinde bulunan Ermenilerin bugnlerde ve Kars havlsindeki Ani, regel ve Ababa cihetlerinde otuz slm kyn tahrb ve ahl-i slmiyyesinin mallarn yam etmelerinden doly ahl-i merkmenin pern bir hlde Srmeli mntkasna iltic eyledikleri Musun nhiyesi mdriyetinin irna atfen Byezd Mutasarrfl'ndan alnan telgrafnmede bildirilmekle keyfiyet bery- malmt marzdur. 22 Mart sene [1]336 Erzurum Vlsi Bende mza

785

Katlolunan slmlar nas ullu Karyesinden Sinemolu karyesinden Lalavarginis karyesinden Harabe Altunbulak karyesinden Karatavuk karyesinden ardakl karyesinden eki karyesinden Glistan karyesinden 25 35 20 Zkr 43 37 12

Mecrh

Rus ilisi

Manat

Osmanl Altn

kz

Araba

Zahire Kod

Res esb

Koyun

Sr

Camus

Kilim

Aded

Aded

Aded

Aded

Aded

Aded 30

Aded 4000 1000 2000 3000

Aded 15 50 20 30

Aded 2375 2500 500 3000

Aded 225 830 350 400

Aded 140

Aded

15

100 50

100000 Gm kl 8

500

20 100 60

3050 5000 1753

15 35 150 20

600 4000 1500

500 960 600

200 2000 100

Topta, Kelpekor karyesinden Laustan[Lavustan] karyesinden YEKN

300

300

200

3000

1000

48

49

2580

20

1400

700

150

3000

300

420

15

150

100000

500

329

30

22383

555

18875

5600

290

5300

BOA. HR. SYS. 2878/20

- 52 REVANDAN GENCEYE GDEN TRENN BE YZ MSLMAN YOLCUSUNUN ERMENLER TARAFINDAN LDRLD Kazman'n gney-batsnda bulunan orlu kyne gelen krk kiilik Ermeni kuvvetinin gndzleri Aras geidinden gelen giden Mslmanlar katlettikleri ve geceleri de muhtelif yerlere pusu kurduklar; Revan'dan Gence'ye gitmekte olan trenin be yz Mslman yolcusunu ldrdkleri, Zengezor, Ordubad ve Vedi slm kyleri halkna zulm yaptklar.

Massacre by Armenians of Five Hundred Muslim Passengers while they are travelling by Trains From Revan To Gence
A detachment of forty Armenians which came to the village of orlu situated in the south west of Kazman were murdering Muslim people coming from and going through the Pass of Aras (Arax) and under the cover of night they were laying ambushes in different points and had also killed five hundred Muslims travelling by trains from Revan to Gence and inflicted cruelties upon the population of Zengezor, Ordubad and Vedi's Muslim villages. 17 B. 1338 (6. IV. 1920) Onbeinci Kolordu Erkn- Harbiyye Birinci u'be Msvedde Varakasdr Trh: 6 Nisan [13]36 Heyet-i Temsliyye'ye 1- Ermenilerin her tarafda slmlara kar olan taarruzlar ve netcedeki inhizm ve muvaffakiyetsizlikleri ak telgraflar ile arzederim. 2- Antalya'daki talyan mmessili vstasyla Avrupa'ya neredilmek zre Ermeni zulm enati hakknda istihsl olunan malmt dahi nc mddede arzedilmidir. 3- Otuz Mart'da Kazman'n cenb- garbsinde ve Aras nehrinin imlinde kin orlu karyesine gelen krk kiilik bir Ermeni kuvveti gndzleri Aras geidinden gelen ve giden Mslman yolcular yakalayup ehd etmekde ve geceleri de muhtelif yollarda pusu kurarak vahet ve melanetlerini icr eylemekdedirler. Azerbaycan'a ve sir mahallere gitmek zre Revan'daki Azerbaycan sefrinin veskasn hmil olan Karavan (?) ve civrndan trenle Gence'ye hareket eden be yz Mslman Gmr civrnda vagonlardan indirilerek kmilen katledilmidir. 4- Ermeniler Zengezor, Ordubad ve Vedi slm kylerine sunf- muhtelifeden mrekkeb muvazzaf kuvvetlerle tecvz ve zulm ktlde en menfr bir hrs ve vahetle tezyd-i faliyyet etdiler. Nms ve mukaddestn mdfaaya

alan slm nfsundan yine bir ok ileler mahvedilmi hnmnlar sndrlmdr. 5- Yalnz Heyet-i Temsliyye'ye arzedilmidir. mza BOA. HR. SYS. 2878/27 - 53 ERMENLERN SVN VE PLOMOR KYLER MSLMAN AHLSNE BASKI YAPTIKLARI Ermenilerin Kafkasya'da Mslman ahliye silah toplamak bahanesiyle bask yaparak, Hoovanl iki kiiyi katlettikleri ve Sivin ile Pilomori kyleri halknn aileleriyle birlikte, Ermeniler arasnda yaayamamalar zerine Osmanl Devleti'nden snma talebinde bulunduklar.

Pressures Exerted by Armenians upon the Muslim Population of the Villages of Sivin and Pilomori.
Under the pretext of requisitioning arms from Muslim population in Caucasia Armenians were exerting pressures upon them killing two persons from Hoovan; finding themselves in the impossibility to live with Armenians the people of the Pilomori and Sivin together with their families demanded asylum from the Ottoman Government. 9 . 1338 (28. IV. 1920) Dokuzuncu Kafkas Frkas Kumandanl Erkn- Harbiyyesi ube: 1 Umm: 566 Dokuzuncu Kafkas Frkas Kumandan Kim-i makm Hlid Bey tarafndan

Erzurum 28/4/[1]336 Onbeinci Kolordu Kumandanlna 28/4/[13]36 trh 564 numaral rapora zeyldir. 1- Ermeniler ahl-i slmiyyeyi silh toplamak bahnesiyle tazyk etmekde olduklar ve Ardahan-Kars osesi zerinde Ho[o]van nhiyeli Beyaz Bey ile birderi kr Bey'i ehd etdikleri ve Merdenik'in be buuk kilometre iml-i 788

arksinde Sivin karyesi ahlsinden smail Aa'nn verdii malmtdan anlalmdr. 2- Sivin karyesi ahlsi ile mezkr karyenin kilometre cenb- arksinde vki Pilormori [Pilomori] ahlsinin Merdenik'in yedi kilometre cenb- arksinde Sakiren(?) karyesine kadar maa-ile geldikleri ve Ermeniler arasnda artk yaayamayacaklarn ve bu yzden hicret eylediklerini ifdeleri zerine Oltu mfrezesinden bildirilmekle marzdur. 9. Frka Kumandan Kim-i makm mza BOA. HR. SYS. 2878/29 - 54 KARS, SARIKAMI VE KARAKURT CVARINDA ERMENLERN SLAM AHLYE YAPTIKLARI MEZLM Kars Hkmetinin dmesinden sonra Kars, Sarkam ve Karakurt havalisinde Ermenilerin slam ahliye feci zulmler yaptklar, General Osebyan'n emrindeki kuvvetlerin btn bu olaylarn sorumlusu olduu, Kars'ta kalan askerlerin ikence ile ldrldkleri, ura kurucularnn ehirden srldkleri, ev eyalarnn yamaland, zorla para ve mallarnn Ermenilere devrettirildii; bir ok karyenin baslarak topa tutulduu, baz kylerde ahlinin akla hayale gelmeyecek zulmlerle katledildii; damlara doldurularak yakld, snglerle katledilerek Aras nehrine dkldkleri, binlerce hayvan, zahire ve deerli eyalarnn gasbedildii, 1918 ylndan beri Kars havalisinde katledilen Mslmanlarn saysnn yirmi be bine ulatn bildiren mezlime urayan baz kylerin temsilcilerinin sunduu muhtra.

Atrocities Perpetrated By Armenians Against Muslim Population in the Neighborhoods of Kars, Sarkam and Karakurt.
After the fall of the Kars Government Armenians perpetrated in the neighborhoods of Kars, Sarkam and Karakurt terrible atrocities against Muslim population; the responsible of all these crimes and tragic events are Armenian armed forces commanded by General Osebyan, soldiers remaining in Kars had been tortured and killed, Founding Members of the Assembly were forcibly driven out of the city, their goods looted and were compelled to transfer their moneys and properties to Armenians; many villages were attacked by artillery and in some villages the population were atrociously and in unimagnably way killed being crammed into the stables and set fire to, many were bayoneted 789

and driven into the Aras river, thousands of heads of cattle, provisions and valuables seized; from the year 1918 unil now the number of Muslims killed in the neighborhood of Kars reached twenty five thousands; these facts are related my a memorandum submitted by the representatives of some villages attacked by and exposed to Armenian atrocities. 16 . 1338 (5. V. 1920) Kars hkmetinin sktundan sonra Kars, Sarkam, Karakurt havlsinde Ermenilerin yapm olduu zulm ve zyit gasb- gretlerini hv bir kta muhtradr. Madde 1- r-y hkmet skt etdikden f 13 Nisan sene [1]335'den gn sonra Ceneral Osebyan ktatyla Kars'a dhil oldu. Karkanof vilyet makmn igl ederek bir hafta sonra icr-y zulme baladlar. ehir dhilinde r emrinde yz kadar nefer avu terhs edilmi gnll askerler kalmd. Bunlarn her birisi yaplan zulm ve fecyi netcesi imh edildi. r messislerinin brahim, Hasan Azz beyler, Mamilof Efendi, Musa Bey, Kmrl[Gmrl] Yusuf Bey, Muhlis Efendi ve Kabadin (?) Rus milletinden Rainski, Camiof, Kazmanl Ali Bey, Revanl Mehmed Bey, Hseyin Han, Ahmed Efendi, bunlar bir gecede tebd edildikden sonra ummunun, hne ve eylar yama edilmidir. Kadnlarnn eylarna varncaya dein gasbetdiler. Hlen Yusuf Bey pederi tccr olduundan be yz aded fincanl Acem hals gasbedilmidir ki kymet-i hakkiyyesi bir milyon liralk evrk- nakdiyye deerindedir. Bu hafta ierisinde Frnc Mustafa avu'u katlederek on bin evrk- nakdiyyesini gasbederek ve yine Frnc Keskemal (?) Mehmed olu Hasan'n yedi yz aded maden Osmanl liras ve iki bin aded yzlk evrk- nakdiyyesini gasbederek merkmu bir mddet habsetdikden sonra gasbetdii emvlini ide etdiinden dolay frncdan imza alarak bir hakkm kalmadna dir hle ve desis istimliyle merkm frncnn yedi yz aded maden Osmanl liras ile iki bin aded yzlk evrk- nakdiyyesini bu desse ile hazmeden vl muvini alkonpan ile cez residir. 2- Pasl karyesinden Molla Mehmed'in Trkiye ile muhberede bulunuyorsunuz diye gtrerek kala arkasnda sa sa kafasnn derisini zerek yan taraflarnda ceyb yapm gibi bu fecyi ile imh etdiler. [1]335 senesi Haziran'nda Kars'a tbi Hachalil karyesinde meskn olan otuz be hne Grcistan Trkleri, elli hne kadar da yerli Trkler idi. Vl Karkanof'un tevkiyle Sebet olu Murad Nazik bunlar be yz svr ile karye-i mezkru muhsara ederek sekiz bin koyun, be yz srlarn, iki yz bin liralk z-kymet eylarn ve nakdiyelerini gasbetdiler. Sekiz nefer ile reslerini de katletmilerdir. Badehu Kkyusuf, Hacmaho ky, Sano ky Alo ky, Aadeve bu karyelere dahi hcm ederek otuz nefer ahlden hne

790

eylarn klliyen yama ile iki bin koyun ve sr gasb ile Kars'a gtrmlerdir. Bunlar Ceneral Osebyan, Vl Karkanof'un emriyle icr edilmidir. 3- Pitrofka (?) karyesinden yirmi hne kadar Mslman bir gecede muhsara ile yz kadar hayvanlarn gasbederek z-kymet ey ve emvllerini gasb ile gtrmlerdir. [1]335 senesi Knnlar zarfnda yaplan fecyi: Ceneral Osebyan'n kumandasndaki ktat- askeriyye Kars etrfnda bulunan Karapnar, amurlu, Glba, Burdik [Berdik], Aynal, Kzlakak bu karyelere hcm ederek yz mtecviz masm ahl-i slmiyye'ye teleft verdikden sonra iki bin kadar koyun ve sr ve yz bin liralk kymetinde hne eylaryla z-kymet eylar Ermenilerin yapdklar vahiyne ve cniyneden havf eden ahl-i slmiyye Gle ve ldr tarafna firra mecbr olan ahlden be yz kadar kadn ve ocuk souklarn tesrtyla incimd etmilerdir. Bu fecyiin balca sebebi ve emri Karkanof ve Osebyan'dr. 4- Sarkam kazsndaki fecyi: rnn sktundan sonra Ermenilerin Sarkam'a geldii esnda Sarkam Kim-i makm Varcebet Agob'un birinci defa kaz-y mezkre geldii gecede rnn telefoncularndan yedi neferin fec bir sretde olarak katletmilerdir ve ngiliz Ceneral Deboni (?) veskasyla herkesin kendi yerlerine gitmesine msade ediliyordu. Mslmanlar bu zulmden dalmaya baladlar. Erzurum yolcular ile berber hicret eden Kars Mslmanlarn Sarkam'da tevkf ederek zerlerindeki z-kymet ey vesit-i nakliyye ve sirelerini talan sretiyle gasbediyorlard. Bu meynda Kars Vilyeti Hriciye Nzr Fahreddin Bey'in zevcesi Zhre Hanm'n eysyla berber Erzurum'a giderken Sarkam istasyon memru tarafndan arabas tevkf edilerek iki bin lira kymetinde hal, gm, takm elbise, tarak (?) ve arafna gelinceye kadar bunlar beylikdir diye Zhre Hanm'n zerinden alnmdr ve berberinde be inei de bu miynda gasbedilmidir ve ikinci hafta iinde Mescidli karyesini basarak Revan muhcirlerinden Dervi Aa ve yirmi alt nefer dahi ile reislerini katlederek ve karyeyi top ile bombardman etdiler. Drt koyun, iki bin sr ve iki yz bin liralk da hne eylarn gasbederek gtrmlerdir. kinci gn ibu haksz harekt protesto eden millet vekli ve Sarkam Kim-i makm sbk Bekir Bey'in ayn gnde Hamaml karyesini top ile tahrb edp Bekir Bey'in hnesini de bi't-tahrb Bekir Bey'in hidmetkrlarn da katl ile bin koyun ve be yz kadar sr ve iki yz bin liralk ev eys ve nakid pre gasb ile gtrmlerdir. 5- [1]336 senesi bir Nisan'ndan itibren Ceneral Osebyan, Vl Karkanof emirleriyle Osmanl muhcirlerini Sarkam kylerine iskn etdirmee baladlar. Bu iskn balar balamaz Ceneral Sipo mavzislerinin [Mavzeristlerinin] atlbas abo Murad Han Nazik, Hac Bab, Sarkam Jandarma Kumandan Kre Arak Habrabet bu frsatdan istifde ederek birer birer karyeleri yama etmee baladlar. Sbhanazad karyesinden yz sr, be bin pot zahre, on bin liralk hne eys, Aakotanl karyesinden iki yz sr, iki bin pot zahre, on bin liralk hne eys, 791

Yukarkotanl karyesinden yz elli sr, yedi bin pot zahre, yedi bin liralk hne eys, Oluklu, Tuzluca, Akyar karyelerinden iki yz zahre, ve bu (?) karyesinden yirmi be nfs teleft, on bin pot zahre, elli bin liralk ev eys, Karahamza karyesinden be yz sr, drt koyun, on be bin pot zahre, elli bin liralk ev eys, elli nfs ile reislerinden teleft. Idr, Karaayr, Akpnar karyelerinden alt yz sr, on be bin pot zahre, elli bin liralk ev eys, nakid pre on nfs ile reislerinden teleft, Alisofu karyesinden ve Cavlak karyelerinden drt yz sr, yz koyun, sekiz bin pot zahre, on be bin liralk altun, gm ev eys, yirmi be nfs teleft, Krkpnar karyesinden bin koyun, be yz sr, be bin pot zahre, elli bin liralk altun gm hne eys, Karnagaz ve Sipkor karyesinden yz sr, iki yz koyun, on bin pot zahre, elli bin liralk, Katranl, Blkba, Lalolu karyelerinden bin sr, bin iki yz koyun, on be bin pot zahre, yz bin liralk hne eys, yirmi be nefer teleft verildii. Kaml, alakl, Aasalut, Viran karyelerinde meskn ahl-i slmiyyeden bin koyun, iki bin sr, sekiz bin pot zahre, iki yz kadar ile reislerinden teleft ve on bin liralk hne eylar. Salut, Boyal karyelerinden gasb- grat be yz sr, bin koyun, on bin pot zahre, elli bin lira hne eylar, Akakala ukuru karyelerinden Baky, Beyky, Karakala, Akakala, Emirhn, Zellice, Yankoca, Hacbey karyelerinden iki bin sr, be bin koyun, otuz bin pot zahre, yz elli bin liralk hne eys iki yz elli nefer teleft. Sarkam dahilindeki fecyi: Mirhil, Bozku, akrgan (?) karyelerinden gasb u grat olan mev iki bin sr, bin koyun, yz elli bin liralk hne eys, yirmi bin pot zahre (Yalnz Trk Hamid olu Kazon'un (?)) bir heybenin iki gz dolu otuz be kyye kadar altun gasbedilerek esbi ile berber burunu, kula ve derisini zdkden sonra ibret-i messire olmak zre Ermeniler arasnda doladrmlardr. Lavustan, Topta, Kelpekor karyelerinden sekiz yz nfs ahl-i slmiyyeyi damlara doldurarak ihrk etmilerdir. karyelerden drt nefer kimse kurtulmu, yirmi be gzel kz ve gelinlerden gtrmlerdir. El-yevm yank cesedler karye-i mezkrlarda mevcd bulunmakdadr ve bu karyeden be bin sr, on bin koyun, yarm milyon liralk altun gm gasbetmilerdir. Yedikilise karyesinden hayvan mbyaa etmek bahnesiyle kend kymetsiz akelerini vererek yz elli bin liralk hayvan gtrmlerdir. Asbuva karyesinden yz koyun, iki yz sr, iki bin pot zahre, elli bin liralk ey ve nakid pre ve be neferde telef etmidir. Hozas karyesinden hayvan mbyaa etmek bahnesiyle kend kymetsiz kdlarn vererek yz bin liralk at ve hayvan gtrmlerdir. Bu ilere balca sebebiyet veren Ceneral Osebyan, Vl Karkanof gasb u grat ve insanlara vahiyne teleft verenler de Ceneral Sipo (?) Mavzerist atlbas abo Nazik Murad Han Sarkam Jandarma Kumandan Kre Arak, Hac Bab Habrabet ve be yz nefer de avneleridir. Karakurt nhiyesinin Mescidli karyesinden beinci mddesinde gsterilen vukatdan iki gn sonra Kazman Mutasarrf Palpans(?) Karakurt'a gelerek Glantep karyesi erfndan Hacolu smail ve Musaolu Abdullah ve Baky karyesinden muvakkaten meskn olan hulef-y Nakbendiye'den Halife Mehmed Efendi'yi elli kii ile bir desse ile Karakurt'a gtrerek kez Alakilise karyesi erfndan Mehmed Aa olu Abdullah bir mahdmu ve on kii ile ayn desse 792

ile Karakurt'a cem ederek ayn gnde top ile bombardman etmi ve bu halife ile Hacolu smail ve rfeksn sizi Sarkam'a gnderiyoruz diye Sarkam ile Polyosne(?) Karakurt karyesi arasnda hzar fabrikas bulunan Polyosne(?) da elektrik fabrikasna doldurup bin ierisinde ate vererek fec bir sretde ihrk etmilerdir. Ve ibu fecyiden terhs-i nefs eden adam el-yevm ber-haytdr. Ve ibu karyelerden gasbolunan mev ve hne eys Glantep'den drt bin koyun, yedi yz sr, otuz bin pot zahre, Alakilise'den binbe yz koyun, drt yz sr, sekiz bin pot zahre, alt yz bin liralk hne eys ayn gnde Kalaba karyesini bombardman edp ky tahrb, Hacolu Ali ve Kele olu Resl ve on be kadn ve oluk snglerle snglenerek Aras nehrine dkmlerdir. Karye-i mezkreden bin yz koyun, yz seksen sr ve elli bin liralk hne eylarn gtrmlerdir. Zarabhane karyesinden karye-i mezbreyi muhsara ederek yatakta hasta bulunan Acem kz Gri ve be yanda mahdmu Abdlkerm dier kyden terhs-i can edemeyen yirmi nfs kadn, oluk ve ocuk fec bir sretde katletmilerdir. Balkl(?) karyesinden karye-i mezbru top ile bombardman ederek ve ibu karyede karlmayan doksan be yanda Karsi Aa ve on yedi nfs kadn, oluk ve ocuk katlederek btn karyeyi atee tutarak ihrk etmilerdir. Zek karyesinden karye-i mezkr ahlsini Sarkam'da ve nefs-i Osmanl huddunda kalmayacaksnz diye Kars'a gideceksiniz bu desse ile araba ve sireleri ile Sarkam ile Kars arasnda mevcd araba ve hne eylarn ve birok hayvantlarn gasb ile gtrm ve yz elli nfs kadar orman ierisinde katlim etmilerdir. bu fecyi Jandarma avuu Krd [Kre] Arak tarafndan k olunmudur. yz otuz be senesi Kars r Hkmeti'nin suktundan sonra Ermenilerin ahl-i slmiyyeye yapm olduklar fecyi-i katlim gasb- emvl mikdr blda arzedildii gibi ve mikdrn mbeyyin defterini de leffen takdm klnmdr. [1]334 senesinden ber Kars havlsindeki ahl-i slmiyyeye nfusa verdikleri teleft yirmi be bin nfsa bli olmudur. Taleb vukunda da fec bir sretle yaplan katlim- nfs mikdr da ayrca takdm klnaca marzdur.
Bu dahi Kotanl karyesinden Yakub Bu dahi Yedikilise karyesinden Ahmedolu Hayrullah Bu dahi Kaskanl Aretinden Adobeyzde Bekir Ahl Mmessili Bozak karyesinden Hosunzde Yunus Bu dahi Karahamza karyesinden Yemenolu Mahmud Aba (?) karyesinden Halilolu Ali

BOA. HR. SYS. 2878/30 793

- 55 NOVOSELM CVARINDAK KYLERE ERMENLERCE YAPILAN MEZLM Akakaleukuru'nda meydana gelen olaylardan dolay o blgedeki on alt kyn Bardza gettii, g sonrasnda Ermenilerin Novoselim Malakan ky ile Karaayr, Idr, Akpnar, Krkpnar ve Cavlah kylerini yamalayp on kiiyi katlederek hayvan ve eyalarn gaspetmeleri zerine ahlinin bir ksmnn Tiknis'e kat, Yedikilise ve Asbua halknn da katlima maruz kald.

Oppression Committed by Armenians Against Villages in the Vicinity of Novoselim.

Following the events that occurred in Akakale ukuru the whole households of sixteen villages situated in this area had left their homes and emigrated to Bardiz; afterwards Armenians looted the villages of Karaayr, Idr, Akpnar, Krkpnar, Cavlah and a village attached to Novoselim and killed ten persons seizing their cattles and belongings; thereupon, part of the population had fled to Tiknis; the inhabitants of Yedikilise and Azbua had also been exposed to Armenian massacre. 22 N. 1338 (9. VI. 1920) Hasankala 8-6-[13]36 9-6-[13]36 Numara: 1/860 15 K. K. [Kolordu Kumandanlna] Mukaddem Kars Mill rsnn Hriciye Nezreti vazfesini f etmi olan Fahri Bey'in frkaya Ardos'dan vermi olduu malmt ber-vech-i zr arz eylerim. a- 25 Mays sene [13]36 trhinde Akakala ukurundaki hdise dolaysyla Bekir Bey'in aretinden sekiz ky ile dier sekiz Trk ky ceman on alt kur Bardz nhiyesine hicret etmilerdir. b- Ermeniler ayn hdisenin akabinde Novoselim Malakan kyne baskn vererek hayvntn ve eylarn yama etmilerdir. Karaayr, Idr, Akpnar, Krkpnar, Cavlah Krd karyelerine taarruz ile hayvnt ve eylarn yama ve Idr karyesinden be, Akpnar'dan be nfsu katletmilerdir. Mtebk ahl Tihnis [Tiknis] karyesine kamlardr. c- Sarkam imlindeki Yedikilise, Asbua karyelerini ihta eylemiler ve bu kyler ahlsinin katlima kaldklar rivyet edilmekdedir. 9. Frka K. [Kumandan] Hlid 794

Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Riysetine, 3., 12., 13., 14., 20'nci Kolordulara, 3., 9., 11., 12'nci Frkalara, Svr 15. A. K. [Alay Kumandanl], Trabzon, Van, Elazz, Bitlis vilyetlerine, Nazilli cebhesinde Refet Bey'e, 29. F. [Frka], 17. F. [Frka] ahz-i asker kalemlerine, Erzurum'da (ktat, vilyet, uabt, Albayrak, Mdfaa-i Hukk) Erzurum 9 Haziran [13]36 Hudd hricindeki Ermeni fecyii hakknda alnan malmtdr. 1- Ermeniler haziran trhinde Sarkam iml-i arksindeki Novoselim kyne baskn yaparak kyn hayvnt ve eylarn yama etmilerdir. 2- Karaayr, Idr, Akpnar, Krkpnar slm kyleri Ermeniler tarafndan yama, kaamayan ahlden Idr karyesinden be ve Akpnar'dan kez be nfs pek cniyne bir sretde katledilmidir. 3- Sarkam imlindeki Yedikilise ve Asbua slm karyelerinin de Ermeniler tarafndan ihta edilerek ahlsinin katlima uradklar keml-i esefle haber alnmdr. 4- Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Riysetine, kolordulara, Refet Bey'e, Onbeinci Kolordu mntkasndaki vilyetlere, liv ve ktata. BOA. HR. SYS. 2878/38 - 56 ERMENLERN SARIKAMI, KAIZMAN, OLTU, KARS VE ZENGBASAR CVARINDA YAPTIKLARI SOYKIRIM Ermeniler tarafndan Karaolu, Novoselim, Llolu, Karaayr, Idr, Akpnar, Krkpnar ve baz kylerin yamalanp ahlisinden bazlarnn feci ekilde katledilerek, ebeal, Yedikilise, Asbua gibi baz kylerin halknn toplu halde ldrld; Boyal ve Llolu gibi Mslman kylerde birok kiinin ehit edildii; bu hareketlere tahamml edemeyen Boyal, Llolu, Aasalut, Yukarsalut kyleri ile civardaki dier kylerin halknn Bardz'a iltica ettii; Sarkam snrndaki Terek ky halknn hepsinin Sarkam civarndaki derede kesildii, Krkpnar ve Develialiky gibi kylerin baslp ie yarar her eyin yamalanmasndan sonra ky halknn yalnzca zerlerindeki elbiseler ile kyden kartld, birok kylerin de bu ekilde soyulduu, baz kylerin ahlisinin tamamen katledilip btn eya ve hayvanlarnn gasbedildii, ayrca Kulp mntkasndaki kyleri basarak yz Mslman' ldrdkleri; Zengibasar'n igalinden sonra ahlinin bir ksmnn makinal tfeklerle ldrld; Aralk'a doru kaan bin be yz kadar oluk ocuun ise suya atlarak boulduu ve Kosor etrafndaki sularn insan cesetlerinden iilmez hale 795

geldii, blgede tam anlamyla soykrm yapld ve Mslmanlarn tamamnn yok edilmesinin hedeflendiini ifade eden rapor.

Massacres Perpetrated by Armenians in the Surroundings of Sarkam, Oltu, Kars and Zengibasar.
Report stating that Armenians had pillaged the towns of Karaolu, Novoselim, Lalolu, Karaayr, Idr, Akpnar, Krkpnar and some other villages and ferociously killed some of their inhabitans and massacred the whole population of other villages like ebeal, Yedikilise, Asbua; many people in the Muslim villages of Boyal and Llolu had also been put to death; unable to bear such atrocities the people of the villages of Boyal, Llolu, Aasalut, Yukarsalut and of the nearby other villages took refuge in Bardz; the whole population of the village of Terek had their throats cut in a ravine near Sarkam; the villages of Krkpnar and Develialiky after being raided and all what is worth looted their population had been driven out of their homes having nothing on but their clothes and in the same manner many other villages had been raided and looted and some others had all of their population killed, livestocks and chattels seized; in the region of Kulp three villages had been raided and three hundred muslim people killed, in Zengibasar following its occupation by Armenians a part of the population was machine-gunned and killed; about one thousand and five hundred women and children while fleeing to Aralk jumped into a river and got drowned; all the streams in the surroundings of Kosor are so filled with corpses that they became undrinkable; a veritable genocide had been perpetrated in this area with the aim of exterminating the whole Muslim population. 15 L. 1338 (2. VII. 1920) 3. Frka Kumandanlna 1- Mays sene [1]336 nihyetine doru Ermeniler Uluhanl civrnda Karaolu slm karyesi ahlsini cebren kylerinden kararak eylarn tln etmilerdir. 23-24/Mays/[1]336 sat 9 sonrada takrben drt yz kadar Ermeni askeri Uluhanl'nn be kilometre imalinde ebeal karyesini muhsara ve eli silh tutan slmlar bir araya topladkdan sonra tekml karye ahlsini sngden geirmilerdir. 2- 27/5/[13]36'da Ermeniler Llolu karyesine baskn yapmlar, slmlardan kiiyi ehd etdikden sonra btn kyn eylarn yama ve tln etmilerdir. 3- Ermeniler 3/Haziran/sene [1]336'da Sarkam iml-i arksindeki Novoselim kyne baskn yaparak kyn hayvnt ve eylarn yama etmilerdir. 796

Karaayr, Idr, Akpnar, Krkpnar slm kyleri Ermeniler tarafndan yama; kaamayan ahlden Idr karyesinden be ve Akpnar'dan kez be nfs pek cniyne bir sretde katledilmidir. Sarkam imlindeki Yedikilise ve Asbua slm karyelerinin de Ermeniler tarafndan ihta edilerek ahlsi katlima uradlmdr. 4- Ermeniler, haziran bidyetinde Novoselim'in garb- imlsinde Akakala ukurunda; Boyal, Llolu slm karyelerine taarruz ederek Boyal'dan be kadn, erkek, Llolu'ndan kz ehd etmilerdir. Bu fecate tahamml edemeyen mezkr karyeler ile Aasalut, Yukarsalut, plakl, Katranl, Baky, Beyky, Zallca [Zellice], Yeniky karyeleri ahlsi btn emvl ve emlkini terk ederek Bardz havlsine pek pern bir hlde iltic etmilerdir. 5- 10/Haziran/[1]336'da orlu mihmndrnn otlamakda olan mevsini gasbetmek zre Hatunark Ermenilerinden iki yz silhl Ermeni karye-i mezkra hcm etmiler ve Mslmanlardan birisini cerh eyledikden sonra ekilmilerdir. 6- Sarkam huddundaki Terek kynn Mslmanlarn Haziran ibtidlarnda Ermeniler kmilen eylaryla berber kylerinden kaldrarak Sarkam'a gtrmler, eylarn aldkdan sonra oluk-ocuk btn ahlyi Sarkam civrndaki derede kesmilerdir. 7- Haziran evstnda Ermeniler, Krkpnar kyn anszn basarak karye-i mezkrun kffe-i mev ve zehirini aldkdan sonra ahlsinin yalnz zerlerindeki elbiseleriyle kmalarna msade etmiler ve mezkr karye yaknnda bulunan Develialiky ahlsini de ayn sretle kylerinden karmlardr. 8- 13/Haziran/[1]336'da Odalar kynn hayvnt ve eylar Ermeni jandarmalar tarafndan gasbedilmidir. Vazfeleri; mazlmlarn yakasna yapmak, drl drl bahnelerle para ve ey gasbetmek, inde'l-cb lm ile tehdd ederek temn-i muttalib eylemek vazfesiyle tavzf edilmi memrlar hakknda slmlar tarafndan Ermeni Hkmeti'ne mrcaat edildii hlde, hkmet bu mrcaata ehemmiyyet vermemidir. 9- Kazman civrnda Ova kynden Ermeni ekylar tarafndan drt yz kadar mev sirkat edilmi. Ermeni Hkmeti'nin de ekylarla bu gibi ilerde itirki dolaysyla slm ahlnin vukbulan ikyetleri nazar- itibra alnmamdr. 10- 18/Haziran/[1]336'da, Oltu civrnda Ermeniler tarafndan slmlar zerine balayan taarruzda Nekavzer ve Arsenik [Ersinek] kyleri ahlsi katledilerek kmilen ihrk edilmi, dier kylerde meskn slm ahlnin de ey ve emvli cebren alnmdr.

797

11- Bu gnlerde (25/Haziran/[1]336) Ermeni arzsinde bulunan bi'l-umm Mslmanlara tazyk ziydeledirilmidir. 12- 27/Haziran/[1]336 gecesi Hacbayrm ve Hayrbeyli karyelerine Ermeniler tarafndan baskn yaplarak ahlnin emvl ve eylar tammyla yama edilmi, ahlnin ksm- azam ldrlm, katlimdan kurtulan az bir ksm da Aras nehrinde boulmudur. 13Nahcivan imlindeki ahboz ve iml karyelerine 30/Haziran/[1]336'dan itibren Ermeniler taarruz ederek ahlyi katlim ve kyleri tln etmiler bi'l-hire ekilerek kyleri ihrk eylemilerdir. 14- slmlar kmilen imh etmek in her sniye bir frsat bekleyen Ermeniler 2 Temmuz [13]36 trhinde Kulp mntkasna taarruz ederek civrndaki slm kylerini basmlar ve ahlden yz kiiyi katletmilerdir. 15- 19/6/[13]36 trhinde, Ermeniler Zengibasar' igl etdikden sonra ahli mahalliyyenin bir ksmn makineli tfeng atei ile ldrmler; bin be yz kadar oluk ocuu da Aralk nhiyesine kaarlarken Ermeniler yetierek suya atmak sretiyle bomulardr. 16- Kars havlsindeki kylerden Merdenik civrndaki Burgo ve Mihril karyelerine hicret eden slmlardan esn-y hicretde Arsenik [Ersinek] civrndaki Karukboaz denilen mahalde Ermeniler yirmi sekiz kiiyi ldrmler, Allahuekber'deki Ayderesi'nde bir maara iinde kez bu muhcirlerden seksen kii ldrlm. Kassb Paa nmyla marf bir Ermeni paas, daha bir ok kassblklar yapacakm. Aundur karyesinden sekiz hne halk tammen ldrlmdr. Kosor etrfndaki sular insn cesedinden iilmez bir hle gelmidir. BOA. HR. SYS. 2878/42 - 57 ERMENLERN GLE, OLTU VE KOSOR'DA YAPTIKLARI KATLMLAR Oltu'ya bal Aundr, Zadgereh, Miah kyleriyle Gle'ye bal Sanemolu [Sinemolu] ile daha alt kyn erkeklerinin tamamen katledilip, kadnlarna tecavz edildii, eya ve hayvanlarna el konulduu, halktan kaabilenlerin bir ksmnn Grclere snp, dierlerinin dalara katklar; Kosor'a bal Mihrekom kynn Ermenilerce kuatld ve eer acil yardm gnderilmezse tamamnn yokedilecei.

Wholesale Carnage Perpetrated by Armenians in Gle, Oltu and Kosor.

Armenians had killed the whole male population of the villages of Aundr, Zadgereh, Miah attached to Oltu and of the village of Sanemolu [Sinemolu] attached to Gle and of six other villages and then raped their 798

women, seized their goods and cattles; part of those who had escaped alive took refuge with georgians, the remainder had fled to the mountains; Armenians have besieged the village of Mihrekom attached to Kosor and unless urgent help is forwarded its whole population will be exterminated. 27 Z. 1338 (12. VIII. 1920) Erzurum Vilyeti Mektb Kalemi Umm: 7008 Huss: 14 Onbeinci Kolordu Kumandanl Cnib-i lsine Hulsa: Hudd hricinde vuk bulan hdiseye dir. Son gnlerde hudd hricinde kin Zarabhane karyesine Ermeniler tarafndan taarruz vuk bularak karye-i mezkre ahlsinden iki kadn ile iki ocuun katledildii ve bu vaka zerine Mill r efrdyla aralarnda msdeme vki olduu ve esn-y msdemede Ermenilerden on drt maktl ve mecrh ve r efrdndan da drt kiinin mecrh dd Aras Mdriyyeti'nin irna atfen Pasinler Kim-i makml'ndan bildirildii bery- malmt marzdur. 10/1/[13[36 Erzurum Vlsi Bende mza

ifre: 1523

Frka Karrgh 27/7/[13]36 ark Cebhesi K. [Kumandanlna]

Gle'nin Alburt (?) karyesinden firren Oltu mfrezesinin sol cenhna iltic eden ve bu kerre frka karrghna celbolunan Fris ve Mahmd nm ahslarn vermi olduklar malmt ber-vech-i zr arzolunur. a- Ermeniler Penek karyesini igl etdikden sonra bir ksm efrd Gle'ye gndererek Arpaem(Armesin), Topta, La[v]ustan Glpnar, Arpaen garbndaki Telli karyelerinde ktle balam ve ez-cmle Arpaen karyesinden 48 ve Telliolu karyesinden 18 nfsu ehd etmidir. Mrr'l-arz kylerin ine ey ve mevsini cebren gasbederek gndermidir! b- Kez Penek'in iglinden sonra Zaruak [Zaruad] nhiyesi dhilinde bulunan Yukaripak karyesi Mavzerist ressndan Mamiko ile maiyyeti efrd tarafndan ihta olunarak 184 tfenkle, 37 kz, 45 esb, nakdiyye-i tccr olarak 799

be yz bin manat ahzedilmidir. Vakann akabinde idremize iltic etmek zere yola kan Mustafa olu Meded ile iki refkiyle yolda Ermeniler tarafndan tutularak balar kesilmek sretiyle ehd edilmilerdir. c- Her iki nhiyede bulunan gen kadn ve kzlarn rz ve nmslar py-ml edilmi ve bunlardan bir ksm Ermeniler tarafndan semt-i mechle gtrlmdr. 9. Frka K.[Kumandan] Kim-i makm Hlid 9. Frka Karrgh 11/8/[13]36 12/8/[13]36

. C. K. [ark Cebhesi Kumandanlna] Kosor Kim-i makm zzet Bey'in Ermeniler tarafnda kalan vlidesinden trhi gayr-i malm ve adam- mahssla gnderilen bir mektbda Ermenilerin dhilde bulunan slmlar katl ve imh ve kylerini ihrk ve mllarn gasbeylediini bi'l-hssa u bir ka gn zarfnda Oltu sanca dhilinde Aundr, Zadgereh [Zaderek], Mieh [Muih] karyeleri ile Gle dhilinde ve Merdenik'in drt buuk kilometre ark- cenbsindeki Sanemolu [Sinemolu] karyesiyle berber esmsi zikredilmeyen alt kyn erkekleri katl ve kadnlarnn rz ve nmslarnn hetk, ey ve hayvnlarnn gasbedildii ve kurtulabilen bir ksm Mslmanlarn Grcler tarafnda ve dierlerinin dalara firr eylediklerini pek ac ve szili bir ifde ile bildirmekdedir. Ermeni tasallut ve tecvzne mukbele mecbriyetinde bulunan Kosor'un iki buuk kilometre cenb-i arksinde kin Muhralkom [Mihrekom] karyesini Kiralgl dandan sevkolunan Ermeni kuvvetleri tarafndan iki gnden beri muhsara altnda olduu ve ser bir muvenet-i askeriyye olmazsa kffesinin itlf edilecei ayrca muharrerdir. Efkr- ummiyyesinde Elviye-i Selse'ye olan merbtiyetleri toprandan ziyde hisde ve emelde bir olan ve bugn Ermeniler tarafndan doranmakda bulunan rkmz indr. (Vaziyyet-i siyasiyyenin Ermenilere bir taarruz icrsna msid olmadn bilmek ve takrr etmekle berber ser ve messir tedbr-i siysiyye ittihzyla olsun hadd-i gyeye varan bu silsile-i cinyet ve mezlime nihyet verdirilmesini istirhm eylerim.) 9. Frka K. [Kumandan] Hlid BOA. HR. SYS. 2878/44

800

- 58 ERMENLERN KARS, ERZURUM VE GMR CVARINDA MSLMANLARA UYGULADIKLARI SOYKIRIM Ermenilerin Kars-Gmr yolu zerinde bulunan ahnalar ve Avnil(?) kylerine mitralyzlerle saldrarak be yz Mslman ldrdkleri, kaabilenlerin de tipide donarak ldkleri; Zaruad ve bal kylere dzenlenen saldrlarda iki bin Mslmann katledildii, krk be kiinin yakld, birok ky ahlisinin de g etmek zorunda kald ve bunlarn yzlercesinin tipiden ld; Kazman'da yol gzerghna pusu kuran Ermenilerin yolcular katlettikleri, Revan'dan Gence'ye gitmekte olan trende Mslman yolculardan be yzden fazlasnn ehid edildii, Uluhanl yaknlarnda eal ky slm ahlisinin tamamen sngden geirildii, ancak yedi kiinin sa kalabildii; Oltu'ya bal altm drt kyn halknn Ermenilerin elinde tutsak olduu, ayrca bu kylerde oturan alt yz elli muhcirin ehit edildii ve Ermenilerin yaptklar bir ok katlim ve mezlimi anlatan rapor ile olaylarn getii blgeyi gsterir harita.

Massacre Perpetrated by Armenians Against Muslims in the Neighborhoods of Kars, Erzerum and Gmr.
A report relating to the massacre and oppressions perpetrated by Armenian against Muslims and a map showing the areas where these massacres had been perpetrated: Armenians attacking Muslim villages of ahnalar and Avnil situated on the road between Kars and Gmr with machine guns had killed five hundred Muslim inhabitants and those who succeeded to escape encountered death getting frozen under heavy snow storms; in other attacks against Zaruad and villages attached to, two thousand Muslims had been killed and forty five burned alive; many villagers were forced to emigrate and hundreds of them met death under blizzard; wayfarers had been killed on the road in Kazman caught in a trap laid by Armenians; more than five hundred Muslims travelling by train from Revan to Gence had been killed by Armenians; The entire Muslim population of the village of eal near Uluhanl had been killed by bayonets , only seven of them had their lives safe; the whole population of sixty four villages attached the Oltu are held as prisoners by Armenians and six hundred and twenty emigrants living there had been slaughtered by Armenians.

8 Z. 1338 (23. VIII. 1920) 801

MEZLM HULSASI 2 Knn- Sn sene [1]336 Kars-Gmr yolu zerinde ahnalar-Avnil (?) kyne zrhl tren ve mitralyzlerle hcm 500 kii teleft, kurtulabilenler kar tipilerinde boulmu. 2 Knn- Sn sene Zaruad kazsnda bir Ermeni mfrezesi (Gercin, [1]336 Mama, [n]cilipnar)'da 45 kiiyi yakm ve gzel, bkire kzlar Gmr'ye gtrmlerdir. regel kasabasna merbt Ergeni, Tihnis [Tiknis] ahlsine 15 Knn- Sn sene taarruz, katlim Lav [Dalavar], Plrle [Pirveli ?] kylerini [13]36 tahrb, mallarn yama, gen kzlar karlm, kadnlarn rzna taarruz. Zaruad kazsna tekrr hcm 24 ky ihrk, ahlsini katli'm, iki bin kii teleft, kaabilen 150 kii kar tipilerinde 1 ubat boulmu, 19 gen kz Kars ve Gmr'ye gtrlm. sene [1]336 Zaruad'dan on be bin ganim alnm ve kymetdr ey yama ve pazarlarda satlmdr. Kazman cenbunda krk kiilik bir Ermeni etesi gelen geen ahl-i slmiyyeyi ehd etmilerdir. 19 Mart Revan'dan Gence'ye gitmek isteyen 500 Mslman sene [1]336'dan itibren Gmr'de vagonlardan indirilerek ehd edilmilerdir. Revan'a avdet etmek isteyen 8 nefer Haaparah civrnda katl. Haaparah karyesi katli'ma marz kalm, 6 erkek 16 Nisan kamalarla paralanm, kzlarn rzlar py-ml edilmi ve sene [1]336 bi'l-hire katledilmiler. 22 Nisan Ardahan-Kars osesi zerinde Hoavan nhiyeli Beyaz Bey ve birderi kr Bey ehd edilmidir. sene [1]336 Revan'n 10 kilometre mesfesinde Zengibasar ve 16 Mays Akaklak karyelerindeki slm ahlye 400 piyde ile sene [13]36 taarruz etmiler. Kars'n iml-i garbsinde akmak ky bir Ermeni mfrezesi para istemek bahnesiyle tahrb ve yama etmi; Yukarkotanl, Aakotanl, Oluklu, Kemerli, Tuzluca, Bgel [Bckl], Simat, Andat, Idr, Cavlak, Pasl, 18 Mays Karaayr kylerinde 90 (doksan) bin manat istemiler, sene [13]36 vermedikleri hlde akmak kyn kbeti ile tehdd eylemilerdir. Zaruad, Akbaba havlisinde inklb bahnesiyle silh toplayarak zulm yapmlar ve Karadal slm karyesi

802

24 Mays sene [1]336

27 Mays sene [1]336

25 mays sene [13]36

Austos

MEZLM HULSASI ahlsini datarak hicrete mecbr eylemilerdir. Sat 9, Merkere'de (?) 3, 4 yz Ermeni Uluhanl'nn 5 kilometre arknda eal karyesini muhsara ve eli silh tutan slmlar bir araya toplayarak tekml ky ahlsini sngden geirmilerdir. Bu fciadan bin drl felketler iinde 3 erkek drt kadn kurtulmudur. Llolu karyesine Ermeniler baskn yapmlar, ahlnin bir ksm firr ederek huddumuza iltic eylemilerdir. Sarkam iml-i garbsinde Boyal, Llolu kylerine taarruz 8 kadn, 3 kz ve 3 erkek ehd; bunun zerine Aasalit, Yukarsalit, plakl, Katranl, Baky, Beyky, Zallca [Zellice], Yeniky karyeleri ahlsini ml menlini terk ede[rek] pern bir sretde firr eylemilerdir. Novoselim'e baskn yaplm, Karaayr, Idr, Akpnar, Krkpnar, Cavlah Mslman kylerine taarruz; Akpnar'dan be nfs katl. Oltu livs dhilinde 64 ky ahlsi Ermeniler tarafndan esr ve alt yz elli muhcir ehd edilmidir. Ml ve mev gasb, ahlnin ve kadnlarn rz ve mezheblerine tecvz edilmidir. Zek karyesi ahlsinden olup Alakilise'de ikmet eden ahl Ermeniler tarafndan kaldrlm ve yolda Ermeni askerleri vstasyla 7 kadn ve 11 erkek aalara balanarak boazlanmlar.

23 Austos

BOA. HR. SYS. 2878/13 - 59 ERMENLER TARAFINDAN BAYBURT'UN KYLERNDE YAPILAN SOYKIRIM VE KMSESZ KALAN OCUKLARIN SKNI Ermenilerce Bayburdun doksan dokuz kyne uygulanan soykrmda yedi bin drt yz on iki hnenin tahrip edilip oturulamaz hle geldii, bin yz seksen yedi Mslmann ldrld ve Bayburt Yetimler Yurdunda iskn ve ie edilen iki yz ocuktan yz altmnn Trabzon ve dier yerlere sevkedildii.

Massacre Perpetrated by Armenians in the Villages of Bayburt; finding Habitation for Homeless Children.
As a result of massacre perpetrated by Armenians in nineteen ninety villages attached to Bayburd seven thousand four hundred and twelve households

803

had been demolished and became unfit to dewell in; a thousand and three hundred and eighty seven Muslims had been killed; out of two hundred homeless children settled in and fed at the orphanage of Bayburt hundred and sixty had been sent to Trabzon and other localities 1 S. 1339 (15. X. 1920) Telgrafnme Mahreci: Bayburd Numaras: 770 Mstaceldir Erzurum Vilyetine C. [Cevb] 13 Tern-i Evvel sene [13]36. ifreli tele. rde buyurulan malmtn mufassal olmasndan, ifreli telgrafla arz mmkn olmadndan malmt- mezkreyi hv tanzm olunan defterin svr-i mahssla takdm klnd marzdur. F 15/10/[13]36 Kim-i makm nmna Kmil
Katl-immaurayan mikdr nfs Katl-immaurayan mikdr nfs

Tahrb edilen mikdr- hne

Esm -ikarye

Mlhazat

Tahrb edilen mikdr- hne

Esm-i karye

Mlhazt

30 35 25 50 20 35 20 50 40 35 40

Arozka karyesi Ahsnk-i uly " Berne " Pinirge " Pgeyi " Cemele " Cilara " Haho " Hiye " Hayik-i sfl "

Kmilen harb "

60 20 30 80 25 52 110 65 37 30 150

Rd karyesi Kukunus " Give [Giv] Lusnuk " Lipana " Munud " Masad " Mehcur " Mieverek " hinsor " Pulur "

Kmilen harb " % 90 harb % 50 % 50 % 50 " " "

Ahsnk-i sfl " % 90 harb % 70 % 50 % 50 % 50 % 30 % 75 % 75 % 75 " " " " " " " "

Kmilen harb % 80 harb % 90 % 75 % 75 " " "

804

Katl-immaurayan mikdr nfs

Katl-immaurayan mikdr nfs

Tahrb edilen mikdr- hne

Esm -ikarye

Mlhazat

Tahrb edilen mikdr- hne

Esm-i karye

Mlhazt

59

30 10 60 35 70 120 30 45 40 30 25 50 10 90 25 30 45 70 90 50 100 30 70

Hnziverek-i sfl " Horsi " Dnimend " Za[]zik " Sarayck " Siptoros " Tutizar " Tumla-i sfl " Kaliskavar " Klak- uly " Klak- sfl " Kalbulas " Kurucakol " Keleverek "

% 60 % 75 % 75 % 75 % 95 % 60 % 75 % 50 % 75 % 75 % 60

" " " " " " " " " " "

65

60 50 50 35 18 40 30 80 40 110 50 70 30 35 20 30 50 20 40 30 100 60 80

ksrc Almal(Elmal) " Agi " Aukka " Bilci " Poik " Puke " Tahsini " Cibre " inenes [ipinis] " orak " orozma " Hanzar " Tumlack " Karayamak " Ktdi " Kirizi-i uly " Kirizi-i sfl " Manasi " Mentafar " Higuni " Yakub Abdal Yanbaksa "

% 90 % 95 % 75 % 95

" " " "

Kmilen harb " " % 90 harb Kmilen harb % 50 harb % 50 "

Kmilen harb " % 50 harb " " " " "

Kmilen harb " " % 75 harb % 75 % 25 % 20 % 20 " " " "

Gdr [Gder] " % 75 Kestesi " Malansa " Varzihan " Hindi " Yeniky " Varicne " Src " Kopus " % 75 % 75 % 80 % 75

% 75 harb % 75 % 75 % 75 " " "

% 75 harb % 75 % 95 % 80 " " "

805

Katl-immaurayan mikdr nfs

Katl-immaurayan mikdr nfs

Tahrb edilen mikdr- hne

Esm -ikarye

Mlhazat

Tahrb edilen mikdr- hne

Esm-i karye

Mlhazt

52 45 110 44 39 23 41 19 890

70 40 80 45 30

Kop " Zarani " Helva " Hacolu " Ortuku " Kormas " Niv " akmas " A[g]nsos " Danzot " Miankas " Berkici

Kmilen harb % 80 harb % 75 % 90 " "

40 35 30 200 30 40 30 70 60 50 100 100 100 30 250

Hakih " Hnziverek-i uly " Zekl " Sinur " Seniye-i uly " Seniye-i sfl " Almka " Aviran " Burnaz " Tahbur " ima[g]il- sfl " ima[g]il- uly " ima[g]il- vusta " epe " Luri-i uly "

% 80 % 95 % 75 % 80

" " " "

Harb yokdur " % 20 harb Harb yokdur " " " "

Kmilen harb " % 75 harb % 75 % 75 % 75 " " "

Kmilen harb " % 90 harb % 75 % 95 " "

2.500 Merkez-i Kasaba % 50 harb 50 50 60 Pulurek mor Luri-i sfl % 50 % 50 % 80 " " "

Vilyet-i Celleye 13/10/[13]36 trh ve 2377/509 numaral ve ifreli telgrafnme-i lleri cevbdr. Birinci ve ikinci mddede beyn buyurulan malmt mir cedvel merbtan takdm klnd. 3- Kaz ve nevhde ie ve tahsl edilen ocuk yokdur.

806

4- Bayburd Dru'l-eytm'nda 200 ocuk iskn ve ie edilmekde iken Trabzon'a ve mahll-i sireye sevkedilerek el-yevm 40 ocuun mezkr messesede bulunmakda olduu ve bunlar miynnda Rum ve Ermeni ocuklarnn bulunmad marzdur efendim. F 15 Tern-i Evvel sene [1]336 Bayburd Kim-i makm nmna Hasan Hsn BOA. HR. SYS. 2878/45 - 60 ERMENLERN GLE'NN KYLERNDE KATLM YAPTII VE AHLNN TERCAN'A G ETT Ermenilerin Gle'nin Sinot, Korevenk, lpenek ve dier kylerinde katlim yaparak yzden fazla Mslman ldrdkleri ve evleri yaktklar; geri kalan nfusun Tercan'a g ettii.

Massacre Perpetrated by Armenians in the Villages of Gle and the Flight of the Population to Tercan.
Armenians perpetrated massacre in Gles villages of Sinot, Korevenk, lpenek and some other villages killing more than hundred Muslims and burning their homes; the remainder of the population have emigrated to Tercan. 2 S. 1339 (16. X. 1920) Erzurum Vilyeti Mektb Kalemi Tercan Kim-i makml'nn 16 Tern-i Evvel sene [1]336 trhli ve 368 numaralu ifresinin mahll. C. [Cevb] 13 Tern-i Evvel sene [1]336 ve 1936/679 ifreye: Ermeni mezlimine urayan Gle'nin Sinot ve Korevenk[Karavenk] ve lpenek ve kury sireden hicretle kazmzda ie olunan muhcirnden elli hnede iki yz nfs vardr. Bunlardan alnan malmta nazaran karyeleri Ermeni taarruzuna uram ve hneleri ihrk edilmi olduu, yze karb nfslar da Ermeniler tarafndan katledilmi olduu marzdur. Kim-i makm Vekli Sleymn BOA. HR. SYS. 2878/46 807

- 61 BR SENE NDE PASNLERE BALI KYLERDE ERMENLER TARAFINDAN YAPILAN SOYKIRIM Pasinler kazas dahilinde ve yakn evresindeki kylerde bir sene iinde Ermeniler tarafndan yaplan soykrmda; yirmi dokuz kyn eya ve hayvanlarnn tamamen yama ve tahrip edildii, elli drt kyn ksmen tahrip, eya ve hayvanlarnn yama, ahlisinden kadn-ocuk ayrdedilmeksizin alt bin yedi yz seksen yedi kiinin katledildii, ender, Sos, Kivank, Timar ve Hasankalede oturan iki bin be yz yerli ve yabanc nfusun toplanarak Kpr ky'nde baltalarla ve byk bir ksm da barakalara doldurularak makinal tfeklerle taranmak suretiyle ldrldkleri; ailesi Ermeniler tarafndan ehit edilip Erzurumda barndrlan kadn ve ocuklarn bin be yz kiiden ibret olduu; ancak Erzurum Hill-i Ahmerde, Cemiyet-i Hayriyyede ve i yurtlarnda barndrlanlarn miktarnn bilinemedii.

Large Seale Massacres Perpetrated by Armenians in the Villages of Pasinler During a Year.
During the massacres perpetrated by the armenians in a year within the boundaries of the subdistrict of Pasinler; the whole goods and cattles of twenty nine villages had been pillaged and destroyed; fifty four villages had been partly destroyed, goods and cattles pillaged, six thousand seven hundred and eighty seven of their inhabitants women and children without distinction of sex and age killed, two thousand and five hundred persons natives and foreigners risiding in Hasankale, Timar, Kivank, Sos and ender were gathered up and killed by axes; crammed into harracks and killed with machine-guns; the mumber of women and children whose families had been killed and now sheltered and lodged in Erzerum are one thousand and five hundred; the exact number of those taken care of by the Red Crescent and the Charitable Society at Erzurum is unknown. 3 S. 1339 (17. X. 1920) Pasinler Kazs Kim-i makml Tahrrt Kalemi Umm: 429

Mahremdir
Huzr- Sm-i Cenb- Vilyet-penhye Atfetl efendim hazretleri eref-mevrd 13 Tern-i Evvel [1]336 trh ve alt yz yetmi dokuz numaralu ifre telgrafnme-i vilyet-penhleri arza-i cevbiyyesidir. Mdde 1- Pasinler kazs dhil-i hudd ve hricinde bir sene zarfnda Ermeniler tarafndan tahrb ve ihrk ve yama edilen slm kyleri ber-vech-i zrdir. Haran, Teknecik, avu, amlca, Ababa, Ahalik-i uly ve sfl, Aullu, Bayrokomu, Bulamac(?), Bayrakdar, Pazacur, akmak- sfl, Hanahmed, 808

orumlar, Zorva, Sekman, Sdl-yi sfl, Sankala-i sfl, Tavnuz [Tavuns], Karbil [Kazbil], Karabyk, Karauka, Kzlarkala-i uly ve sfl, Kzlca, Yeniky, Miyadin, Karaayvad [Karaivad] karyeleri ey-y beytiyyesiyle hayvnt kmilen yama edilerek iskna gayr- slih bir sretde tahrb edildii. Mdde 2- Ahlsi katlima urayan slm kylerinin esmsi ber-vech-i zrdir. Hachalil, Komasor, Maarack, Velibaba, Tuti, Karapnar, Cirason, Arpaayr, Porik, Karakilise, Danmen[d], Prali, Akkiran, Alicekrek, Hasankala, Surbehan, Hertev, Glli[imen], Azehir, Bulksm, Ketvan, Yaan, Bdcivan, Tmar, Sereboaz, Pusidere, Ezirmik, Porsuh, Hins, Toy- sagr, Toy- kebr, Aha, Kurnuc, Pertek, Haykrt, Sos, Yklkan [Yklgan], ender, Topalak, Gerdekkaya, Mceldi, Alvar, Turtan, Ortuzu, Harl, Kepenek, Hanege, Emrekom, Yzviran, Krk, Irbr, Kaynarca, Erita [Eerta], Mollaahmed karyeleri ksmen harb, ey ve hayvnt yama, ahlsinin gerek kadn ve gerekse erkek ve ocuk olmak zre "6787" nfsun hne ve karyeleri dernunda sret-i fecada katledildii gibi ender, Sos, Kivank, Tmar ve Hasankala'da meskn "2500" yerli ve yabanc nfsun ayrca toplatdrlarak Kpr kynde baltalarla telef edilmi ve bundan ancak yirmi nfs haytn kurtarabilmidir. Bunlardan bir ksm baltalarla itlf edilmise de iki bini mtecviz Hasankalal ve civr kyl halk Ermeniler tarafndan Kpr kynde devrilmi treni kaldrmak bahanesiyle Hasankala'da toplandrlarak Kpr kyne sevk ve barakalara tkldkdan sonra makineli tfeng ve tfeng ateleriyle baraka dhilinde itlf edilmilerdir. Daym Telgraf Muhbere Memru Hasankalal Yzba Hakk Aazde Rz Efendi de bunlar miynnda veft etmidir. Bunlarn iinden her naslsa sa kalarak bi'l-hire kurtulan Hasankalal berber Muhlis Usta ve dier kii el-yevm ber-hayt hidlerdir. Yzba Hasankalal mz Mdde 3- ilesi Ermeniler tarafndan ehd edilp tarafmzdan toplatdrlarak merkez-i kazda ie etdirilen kadn ve ocuklarn mikdr bin be yz nfsdan ibretdir. Mdde 4- Ayn- sretle mezlime uram ilelere mensb kadn ve ocuklar mevcd olup Erzurum Hill-i Ahmer Cemiyyet-i Hayriyye ve i yurdlarnda iskn ve ie edilmekde iseler de mikdr malm olmayarak mezkr messeselere alnup sir sretle ie edilen Rm ve Ermeni kadnlar bulunmad arzolunur. Ol bbda emr fermn hazret-i men-leh'l-emrindir. F 17 Tern-i Evvel sene [1]336 BOA. HR. SYS. 2878/50 809 Kim-i makm mza

- 62 ERMENLERN TORTUM'UN ALTMI DRT KYN YAKIP KATLM YAPTIKLARI VE MEZLMDEN KURTULANLARIN SKNI Ermenilerin Tortum'un altm drt kyn yakarak bin yedi yz Mslman ehit ettikleri, mezlimden kurtulan ksz ocuklarla kimsesiz kadnlardan drt yznn kazadaki hayr messeselerinde ve iki yznn de kazadan geimlerinin saland.

Armenians Destroyed Sixty Four Villages in Tortum and Massacred Their Population; The Settlement of Those who Survived the atrocities
Armenians had burnt up sixty four villages in Tortum and massacred three thousand and seven hundred Muslims; four hundred of the surviving orphan children and widowed homeless women had been taken up by charitable foundations of the subdistrict and two hundred of them supplied with foods and necessaries by the population and the authorities of the subdistrict 4 S. 1339 (18. X. 1920) Erzurum Vilyeti Mektb Kalemi Tortum Kim-i makmlnn 18 Tern-i Evvel sene [1]336 trhli ve 224 numaralu ifresinin mahll. C. [Cevb] 13 Tern-i Evvel sene [1]336 trhli tele: 1- Dhil-i kazda Ermeniler tarafndan elli bin hne tahrb ve ihrk edilmi ve kaznn mrekkeb olduu altm drt pre karyeden hi biri bu bbda istisn edilmemidir. 2- Kazda bin yedi yz nfs- slmiyye Ermeniler tarafndan suver-i muhtelife ile ehd edilmidir. 3- imdiye kadar ana ve babalar ehd edilen ocuklar ve kimsesiz kadnlardan drt yz mtecviz nfs muhtelif trhlerde merkez messest- hayriyyelerine sevkedilmidir. 4- El-yevm kazda iki yz mtecviz kimsesiz kadn ve ocuklar muhtelif sretle iskn ve ie edilmekde bulunmudur. Kim-i makm Mahmd Red BOA. HR. SYS. 2878/48 810

- 63 ERZURUM'DA ERMENLERCE GEREKLETRLEN SOYKIRIM VE TALANA AT DEFTERLER Ermeniler tarafndan Erzurum'un Glba, Grckaps, Tebrzkaps, Glahmed, Mahalleba, Erzincankaps vs. mevkilerinde balta ile balar kesilmek, gzleri oyulup i organlar karlmak, burun ve kulaklar kesilip derileri yzlmek, kadn ve bakire kzlara tecvz edilip gsleri kesilmek sretiyle bin sekiz yz krk be Mslmann katledildii; kylerden merkeze kamaya alan drt bin alt yz krk drt Mslmann ehit edildii ve belediye tarafndan civardaki mezarlklara defnedildii; Ermenilerin blgeden ekilirken 14.767.344 kuruluk mal ve mcevheri gasbettikleri, yz seksen sekiz kimsesiz kadn ve erkein yanlarnda on yedi Ermeni kadn da dahil olmak zere, Hill-i Ahmer ile 15. Kolordu'nun i yurtlarnda barndrld, sahipsiz ocuklarn byk ksmna Grbzler Okulu'nda bakld.

Notebooks Related to the Genocide and the Pillages Perpetrated by Armenians in Erzerum.
In the localities of Glba, Grckaps, Tebrizkaps, Glahmed, Mahalleba, Erzincankaps etc attached to Erzurum, Armenians had attacked, multilated and killed three thousand eight hundred and forty five Muslims chopping their heads with axes carving out their eyes eviscerating their entrails severing their noses and ears flaying their skins, raping women and virgin girls and then cutting off their breasts, exterminating four thousand six hundred forty four Muslims trying to escape and seek refuge in the provinces capital, their bodies had been buried by the Municipality in the neighboring cemetery; the Armenians had also robbed goods and jewelries worth 14.767.344 silver piastres; of the said refugees three hundred and eighty homeless women and men and seven Armenians women had been given hospitality and lodged by the Red Crescent and in the 15 th Army Corps workshops; the majority of the abandoned children were taken care of in the Grbzler School. 5 S. 1339 (19. X. 1920) Keyfiyet, merbt defterlerden mstebn buyurulaca vech zre Ermenilerin Erzurum'u terk eyledikleri esnda mahalltda isimleri mazbt olan bin sekiz yz krk be nfs zkr ve ins balta vesir sretle ehd etdikleri gibi on drt milyon yedi yz altm yedi bin yz krk drt guru mikdrnda ey ve mcevhert gasbeyledikleri ve bunlardan baka kylerden nefs-i kasabaya hicret edenlerden 811

drt bin alt yz krk drt kii daha ehd etmiler ise de bunlar garb olduklar cihetle isimleri zabtedilemeyerek istirddn ikinci gn belediye resi marifetiyle elli iki sat zarfnda ve btn ehrin zkr ve ins almak artyla defnetdirilmidir. Bugn ashb- hayrtn nezdinde bulunan hed, eytm ve ermilden mad yalnz Hill-i Ahmer'de iki yz on drt ve 15. K.[Kolordu] i yurdunda yz yetmi drt ki ceman yekn yz seksen sekiz erkek ve kadn shibleri Ermenilerin trhde emsli n-mesbk bir sret-i vahiynede katledildiinden dolay ieleri temn edilmekde olduu bunlardan baka kez 15. K.[Kolordu] i yurdunda on yedi kadar da Ermeni kadnlarnn ielerinin temn edildii ve Erzurum'da bulunan dier Ermeni kadnlarna da Hill-i Ahmer tarafndan ekmek ve sire verilerek ihtiyclarnn temn edilmekde olduu ve ebeveynleri Ermeniler tarafndan ehd edilmi olan bir ok ocuklar da Grbzler mektebinde bulunmakda ise de mezkr mekteb mdriyetine yazlan tezkireye henz cevb vrd etmediinden defteri vrd etdii zamn ayrca takdm edilecei ve bu tadd olunan mezlim ve vahet yalnz Erzurum kasabasna id olup mlhktda bir ok kyler skknyla berber yaklm ise de bunlarn tahkkt polisce mmkin olmad cihetle keyfiyetin bu bbda alkadr olan memrn-i idreye havle buyurulmas marzyla huzr- sm-i cenb- vilyet-penhiye takdm. F 19 Tern-i Evvel sene [13]36 Polis Mdr Vekli mza

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Hac Efendi-zde Efendi Akif Abdurrahman aa mahallesi " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 20.000 30.000 45.000 11.000 20.000 16.000

Nfsu

Mlhazt

Glba " " " " "

1 Hac Efendi-zde Kara Bey 3 5 Arif Efendi-zde Yusuf Efendi ve mahdmlar Pasinler'den Durak sa ve hnesi halk

1 Mehmed olu Ahmed 1 Kavvz Eyb Aa

812

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu 1 Sucu Mehmed Aa 1 Bakkal Mehmed avu 1 Gez karyeli Dervi Efendi 2 1 1 Gmrk-zde Osman Bey ve mahdmu Ziya Bey Gzbyk-zde Mehmed Efendi Hafz " " " " " " " " " " " " " " " " Ksemeraa mahalleli " " Kasmpaa mahalleli " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 15.000 18.000 20.000 6.000 45.000 2.000 30.000 45.000 2.100

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " Glba " " " " " " "

Mtekid Yzba Sleyman Aa

1 Receb olu Servet 1 Tayfur Bey olu Abdlmecid 1 Hac Kahraman Bey olu ahin Bey

1 Mustafa olu Mehmed 1 Ahmed olu Mehmed 1 Abdullah olu Mehmed 1 Hall olu Emrullah 1 Emrullah olu Mehmed 1 brahim olu Hsn Efendi 1 Bayramolu Mahmud Efendi 1 Bahaeddin olu Mehmed 1 Mehmed olu Ahmed 1 Ali olu Halil 1 Namervan-zde Hac Mustafa Efendi akir Bey Abdi Bey-zde Tahsin Bey 1 Mevld Aa Abbas Efendi

813

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Hac mer Efendi 2 Hasankalal Mehmed Aa 1 Furunc Osman Efendi 3 ark Nazm Aa Sabri Bey ve kim-birderi Tayyar Efendi Halil Efendi Mustafa Aa Arab Niyazi zevcesi Sadk Aa Rfat Efendi zevcesi Afo Bey Yzba Yusuf Efendi zevcesi Mehmed Aa 1 Hanc Mehmed Aa Feride Hanm Esad Aa Manav Ali Bey Hasan Efendi Jandarma Rza Efendi Necib Efendi ilesi Hac Hafz Efendi Tahtac Osman Aa Hnsl Mehmed Efendi kerimesi erkes smail Hamamc Halil Efendi Sdk Efendi Kil Kazm Aa " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 5.100 6.250 9.800 6.050 1.800 2.050 1.100 1.160 1.335 4.500 5.000 20.000 20.000 6.000 1.160 1.160 3.000 1.000 5.000 5.000 15.000 5.000 3.000 10.000 3.000 2.500 2.500 10.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

814

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Tabbba Aa " " Alipaa " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 25.000 15.000 35.000 5.000 32.300

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Karahan-zde Tevfik Bey Kolak (?) olu Hac Bey Kolak (?) olu Tayfur Bey Kolak (?) olu Halid Bey Manav Ali Bey Manav Ali Bey olu Yusuf Kahveci Lain birderi Mevld mahdmu Mnir Ali olu Refik ahin Aa zevcesi Zekiye mahdmu Zlf mahdmu Ahmed 1 ahin Aa mahdmu Hseyin 1 hafidesi efika 1 Amu Bey-zde Hafz Ahmed Efendi

Umm mal yama edilmidir.

53.390

123.900

1 mahdmu Salim 1 hademesi Fazl 1 adrc-zde Mustafa Efendi 1 mahdmu Dursun 1 Abdullah kz Aye 1 kerimesi Fatma 1 Cemal Efendi 1 olu Ragb

439.000

815

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 vlidesi Hadice 1 akavl Cemal 1 zevcesi Fatma 1 mahdmu Recep 1 hemiresi Mfika 1 Kemanl Adil 1 zevcesi Zeyneb 1 kerimesi Askeriye 1 Hafz Mustafa 1 zevcesi Fatma 1 mahdmu Nedim 1 mahdmu smail 1 Hafz Abdurrahman Efendi 1 Kahveci Mehmed 1 Blbl Mustafa Aa 1 birderi shak 1 Hamamc Yahya Efendi 1 Hamamc Mustafa Efendi 1 Abdullah kz Hesna 1 Beki Osman Aa 1 birderi Ahmed 1 Hammal Mehmed 1 Mehmed olu Kazm 1 Hammal Sabri 1 Mustafa olu Hamdi 1 Mustafa olu Tevfik 1 Deli Abdullah

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Hnesi kmilen ihrk edilmidir.

816

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu 1 Alacal Eref 1 Ahmed olu Hamdi 1 Karaveledli Ragb 1 Ilcal Hasan 1 Yusuf olu Hseyin 1 Karaarzl kr 1 Kevahorlu Ali 1 Mehmed olu Ahmed 1 Tyl Hasan 1 Ercekli Veli 1 Taftal Ali 1 Kernicli(?) Mustafa 1 Hinsli Durak 1 Alibezirgnl Hseyin 1 Kuculu Ali 1 iftlikli Hasan 1 iftlikli Mustafa 1 Gez karyeli Ali 1 Surbahanl Dede 1 Hopikli Mehmed 1 Karagbekli Kurban 1 Tutakl Hamdi 1 Karakiliseli Hseyin 1 Akdal Sdk 1 Knkl[Kivankl] Hafz 1 mahdmu Mehmed Efendi 1 mtekid Hafz Efendi zevcesi Fehime " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Eminkarye mahalleli

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

2.500

35.000

817

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu 1 mahdmu Halil Efendi 1 Korucuk karyeli Halil 1 Korucuk karyeli Yusuf 1 Alibezirgn karyeli brahim 1 Ovackl Hasan 1 birderi Mustafa " " " " " " " " " Kavak mahalleli Eminkarye mahalleli " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " "

3.000 2.000 2.000 2.000 2.000 40.000 2.500 1.500 1.000 1.000 2.000 5.000 2.000 2.000 3.000 40.000 30.000 4.000 2.000 5.000 1.000 1.000 3.000

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Alefdr Aa Efendi yeeni mer

1 mer hemiresi Sakine 1 Fndkl karyeli Kaya 1 Abdullah olu Mehmed 1 Krd Mehmed olu Temur 1 Pusu karyeli Ali 1 Pesgericli Mehmed 1 Tenekeci Cemal b. Hseyin 1 Sivicli Mevld 1 mahdumu Ahmed 1 dieri Mehmed Mevld olu smail Sivicli Dursun Korucuklu Halid olak Abdullah Alefdr Hasan Endelekli [Endekli] Veli Tercanl Ali mahdmu Mustafa erifolu Hamdi

818

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Stll Sleyman Ortutlu [Ortuzlu] Aa mahdmu Fazl 1 Kurtulu am Hafz Badcivani Tahir Nalband Veli Cemal Mustafa zevcesi Fatma " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 1.500 2.500 1.500 1.000 2.500 2.000 1.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " "

"

Emrekomlu Havva vlidesi

"

100

Havvann vlidesi katl ve mezbre Havva cebren gtrlmdr. Yzba sa Aa zevcesi cebren gtrlmdr. Kassab Behram gelini Raba cebren gtrlmdr.

"

mahdmu Hsn

"

2.000

"

Sivasl Ali avu

"

6.000

" " " " " " " " "

Sivili karyeli Hseyin olu Mehmed Ali birderi Muhlis Hasan olu Haydar, Sivili karyesinden Reid olu Ali, Sivili karyesinden Haydar olu, Mehmed Sivili karyesinden Rdvan kr mahdmu Ahmed atr Ali

" " " " " " " " "

4.000 5.000 3.000 5.000 5.000 5.500 15.000 1.500

819

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu zevcesi atr Ali kerimesi damad Fevzi Muhsin olu Hasan Ali olu Sadk damad Seyyid Hseyin Sivilili Mahmud zevcesi Hanm Veled olu Abbas Hasankalal Musa Penekli Mustafa Alvarl Mustafa Arif Efendi mahdmu Aa mahdmu Nizameddin Berber Mehmed Attar Mustafa Tufanl Yusuf Pusudereli Slo olu Ahmed zevcesi Binnaz kerimesi Gher Zanzakl brahim olu Hseyin mer olu Mustafa Hademe Mehmed amil olu Kurban zevcesi Nano baldz Fatma " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Kavak mahallesi " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 500 1.500 2.000 500 1.000 5000 1.000 3.000 2.500 1.500 5.00 5.000 1.500 1.000 5.000 1.000 1.000 1.500 17.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Mezbre cebren gtrlmdr.

Zevcesi ve kerimesi cebren gtrlmdr.

" " " " "

3.000

820

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Piruze binti Mehmed Mehmed vlidesi ffet zevcesi Suna Nazm b. kr Efendi erif olu Behll erkes Salih Sucu Ziya Rstem olu ihameddin Tortumlu Akif Kurban olu Yusuf Nuri b. Ahmed Mehmed olu akir Ahmed Osman olu Ahmed Kevankl[Kivankl] Ahmed Ta Mehmed Usta Haim b. Hac Hasan Usta erif olu Emrullah Hasan olu Osman Salih olu Halid Hasan olu Yusuf zevcesi Mnire mahdmu Hazm Mehmed olu Neet Mustafa olu Hakk Ahmed olu Hac Receb birderi Said birderi Ali Ali olu Hafz Abdullah " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 4.000 2.000 18.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

6.000

14.000 6.000

821

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Mustafa olu Ahmed Kevankl[Kivankl] Ahmed Tortumlu Ahmed Dede avu birderi Ahmed avu erif olu Mehmed Nafiz olu Hafz Efendi Sleyman olu Tayyar Efendi Tufanl Ahmed olu Mikdad Mehmed Muhtar Mmtaz Efendi Tufanl Veli Aye binti Receb eyhkyl aban zevcesi Fatma kerimesi Glah dieri Halime olu Dursun Hseyin olu Veli Mehmed olu Haim Mustafa olu Ahmed Hasankalal Mehmed olu Hrrem Tortumlu mer olu Rfat Tortumlu Cokun Tortumlu Ahmed Tortumlu smail Tortumlu Kaya Tortumlu Akif " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 6.000 2.000 2.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

5.000

6.000

822

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Tortumlu erife Akalal Sleyman olu Sabit olu Ltfi Akalal Sabit olu Ltfi Mahmud hafidi Ziya Hasan olu Yusuf Mdrge karyeli Timur zevcesi Anike (?) olu Muhyiddin Kervankl [Kivankl] mer vlidesi Nazife Seyyid gelini zzet Kirvankl [Kivankl] Hasan Kirvankl [Kivankl] Hasan yeeni Nusret Mehmed olu Refik Mahmud olu Ahmed Nazm kz Hanm Hallac Cemal olu Hakk Mehmed olu Nafiz Akif olu Kel Aa Kirvankl [Kivankl] brahim Ammi Mahmud olu Hsn Said olu Emrullah Eref olu Kamil Tevfik olu Salih Hasan olu Mehmed Ali " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

3.000

823

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Hasan olu Osman Narmanl Mevld mer olu Muhyiddin Alvarl Mustafa Furunc Mehmed Efendi Tayyar b. Mustafa Src Kaya Ahmed olu Fahri erif kz Nazl Hanm Bakkal Burhan Aa Hseyin Aa b. Mehmed Bostanc Sabri b. brahim Mevld avu smail avu Laz Reid Sabit avu Zhre Hanm Mahmud Ammi damad Halil damad Kaya Seyfullah Efendi Bahri Bey Krd erif Aa smail olu Durak Berber Sabri Efendi Kanberli Feride Hanm Kocaman olu smail Mye Hanm " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

18.000 17.000 16.000 14.000 3.000 15.000 17.000 16.000 17.000 6.000 2.000 3.000 1.000 1.200 13.000 3.000 392.600 7.000 12.900 6.000 10.729 5.000 17.000 13.000

824

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu kz Esma Baltac brahim Aa Mahmud kz Habibe Osman olu Mehmed Salih avu mam kr Efendi mer olu Nuri Mustafa kz Mnire aban olu Ali Rankarl(?) brahim smail kz Hesna Cemal kz Hadice Mehmed olu smail Mehmed Ali kz Atiyye Emrullah olu Hsn Feride binti Veli Fethiye binti Hasan Alvarl Mustafa olu Mehmed ehid Hafz Abdullah zevcesi Glizar Akif b. Kurban " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Yeenaa mahallesi " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 13.000 2.000 2.000 14.000 19.000 19.000 3.000 3.000 2.000 7.000 2.000 1.000 2.000 3.000 4.000 6.000 5.000 14.000 16.000 1 500 4.000 3.000 3.000 30.000 45.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " "

" " " " "

Mustafa kz Makbule Ali Day kz Fatma Gmrk kolcusu kr Aa akavl Sleyman Aa'nn mahdmlar ve hafidi Gll karyeli Ali Aa

825

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Mevld Aa oullar Yusuf, Seyfeddin, Muhyiddin Sadk Efendi olu Fazl Efendi ve birderi Aziz Efendi ve mahdmu Zkir Efendi enderli Hseyin Aa olu Kemal Mehmed olu Talib Aa Halid Bey ve mahdmu Mustafa Efendi Recep Aa ve mahdmlar Refik ve Fehim aalar Fehim Efendi'nin vlidesi hemireleri ve yeenleri Ferid Bey ve hafidi Hafz Efendi ve birderleri Nafiz ve Haydar ve ocuklar Rusmt memru Ferid Bey'in birderi Ziya Bey ve vlidesi Alefdr Abdurrahim Aa ve taallukt eyh Mehmed Efendi'nin mahdmu Hasan Arabac Yusuf Aa Arabac Kadir Aa vlidesi Trkilisli (?) Abdlmecid Efendi ve mahdmu Alc Mahmud Aa ve kerimesi A Dede ve mahdmu Ali

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 14.000 15.000 20.000 5.000 2.000 500.000 15.000 14.000 16.000 9.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " "

" " " " " " " " " "

"

"

200.000

" " " " " " "

" " " " " " "

25.000 30.200 10.500 17.400 100.000 10.000 14.000

826

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Zorlu(?) olu Ahmed Bey'in vlidesi ve mahdmu Fazl Efendi'nin kim-pederi brahim Efendi ve mahdmu Grc Mehmed Aa'nn sa Aa ve kim-pederi

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 29.000 8.000 9.000 15.000 5.000 10.000 11.000 61.000 50.000 18.000 5.000 4.000 3.000 4.000 4.000 3.500 5.500 4.000 2.500 3.600

Nfsu

Mlhazt

" "

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " " " " " " " "

Akdai Ahmed Efendi Mezzin Hafz Fazl Efendi Hac olu Muhtar Hseyin Aa Mustafa ve Hakk ve aban aalar Sleyman olu Avni Efendi Mehmed Efendi'nin taallukt Nalband Hac Usta ve birderi brahim Tercanl Mahmud Aa Acem olu smail ve Mehmed Hammal smail Aa Dikici Vehbi Efendi Hasan olu Mehmed ve Mustafa damad i kr'nn pederi ve birderi Yusuf avu'un taallukt Asker olu Mustafa Aa Yapak Mahmud Aa Battal ve kim-birderi Faruk aalar

827

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Soslu Hac Ali'nin birderi Mehmed Aa Meshci Mecid Aa Kurban Aa Dikici Ahmed Aa ve birderi Hasan Aa Arabac Halid ve birderi Mehmed aalar Mehmed olu Yusuf Alefdr brahim Aa'nn damad Mehmed ve mahdmu Sakb Nazr dris Aa'nn kimpederi Hasan Tohumcu mer Aa ve taallukt Acem Mahmud Aa'nn teyzesi Acem Hasan birderi Mehmed Ali Elmas Hanm'n taallukt Derici Mahmud Aa ve mahdmu Mustafa Aa Derici Fazl Aa ve mahdmu Nafiz Cemal Aa'nn bacana Nazm Necib Efendi'nin mahdmu Nazm avu Kundurac Recep Aa ve mahdmlar ve kerimesi Acem Mirze'nin birderleri

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 21.000 3.000 2.000 2.500 3.500 19.000 2.300

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " "

" " " " " " "

" " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " "

14.000 1.000 2.000 3.600 15.000 14.000 5.500 6.800 10.000 1.150 1.000

828

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Muhcir Hasan Aa'nn taallukt Kahveci Mahmud Aa Kamil Aa'nn taallukt Yeenaa imm Abdrrahim Efendi, hoca birderi Yusuf zevcesi ve mahdmu Mehmed avu birderi Mustafa haremi ve mahdmu Aa avu gelini Gll Osman Aa, kerimesi, iki hafidi Baba Hafz Boyac Halim ve mahdmu Kamac Hamdi Efendi Hac smail-zde Tevfik Bey Hac Cuma-zde Hac Mehmed Hac Dervi Efendi-zde Hac Tevfik Bey ve birderleri Alefdr brahim Aa Hac Vahid Bey Soslu Hac Aa Mirze ve birderleri Rza Klc-zde Ahmed Efendi Gzbyk-zde Ziya Bey Hamdullah efik Nebi Alemdar-zde Ali

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 10.000 1.600 1.050 150.000 50.000 50.000 14.900 26.800 35.000 55.000 lira-y Osmani 50.000 10.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " "

" " " " " " " " "

5.000 500 1.550 200 350 1.000 350 2.500 2.500

829

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Andavl-zde Osman Efendi mam Hafz Ali Rza Efendi Glll Ziya Bey mahdmlar Tayfr, Nusret Evkf Baktibi Talat Gzbyk-zde Sadreddin Bey Hac Serdr-zde Mustafa Efendi Hac Ragb-zde Seyfeddin Bey Kalal Avni Bey Baytar brahim Aa kerimesi Hanm Hac olu sa Bey Arabac emseddin Aa Berber Usta Ahmed Usta Bakc Hasan Jandarmadan mtekid Yakub avu Aziz Efendi hnesi Tuzlac Sleyman Efendi Bakkl Mehmed Efendi ve birderi Hafz Hakk Hac opur-zde mer ve Ali ve Osman Efendiler Kaya'nn vlidesi Elif Hanm Abdsselm-zde Salim ve Asm Efendiler Mtekid Yzba Hamdi Efendi " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 1.000 1.000 7.000 1.000 3.000 1.000 2.500 400 400 200 100 100 150 500 400 550 500 2.000 300 450 500

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

830

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Mtekid Yzba baldz Hanm Hac Tayfur Efendi ve birderi Dede Bey Acem Mahmud'un zevcesi Zekiye Hanm Kassab Hac Abdi zevcesi Hadice Hanm Mteveff Hac brahim Aa 'ilesi Seremeli Mehmed Aa ve birderi Kitbc Tahir ve Fehim Efendiler Canbaz Mustafa Aa Tavla-zde kr Bey Tortumlu Kahraman Efendi Kavas Halid Attr Mustafa Hac Cazim Bey Kuru-zde Mnir Bey Erikli-zde Cemal Bey Nemli-zde Sabri Bey Artba-zde Faruk Bey rani Abdulvehhab ve kimbirderleri Behll Aa, posta hademesi Bakkal Behll Aa Mteveffa Rfat Efendi ilesi Cinisli Tayfur Bey Katib Tayyar Efendi

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 500 3.000 100 200 350 300 5.000 2.000 4.000 600 600 200 3.000 1.500 4.000 50.000 2.000 1.000 300 200 300 500 1.500

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

831

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Yzba-zde kr Efendi Sandk Emini Receb Efendi Alefdr Necib Aa Said Efendi-zde Sabri Bey " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 600 500 300 2.000

Nfsu

Mlhazt

" " " "

446 YEKN
Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu

Mlhazt

Grckapusu

Dursun Bey-zde Besim Bey

Boyahne mahallesi

Dhile sevk edilmidir, Ermeniler tarafndan. Balta ile Balkdere'de katledilmidir. Hnesi nnde balta ile katledilmidir. Dhile sevk edilmidir. Kama ile gzleri oyulmudur. Kavakkapusu'nda balta ile " " " "

"

Dursun Bey-zde Rd ve Fuad beyler Halil olu Skuti veyi pederi Safer Kosili (?) Rza Hseyin olu Mehmed Tayyar olu Ziya Efendi Muhtar Bey Hac Osman Abdullah oullarndan mer ve Hakk Hac Behll olu Srr Mustafa kz Glsm ve mahdmu Mehmed

"

"

"

" " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1

" " " " " " " "

832

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Sleyman olu Hseyin brahim olu Kaya Hammamc Osman olu Hamdi Hamamc Osman olu Ahmed Kassab Gzel Mehmed Oturak Hac Mustafa olu Ali " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" "

1 1

" " Kavakkapusunda balta ile kafas ezilmidir. Kavakkapusunda balta ile. " Kama ve haner ile katledilmidir. Karn yarlarak barsaklar ve cierleri terih edilmidir ve katledilmidir. " stasyon-da balta ile katledilmidir. Kavakkapusunda balta ile katledilmidir. Karskapusunda balta ile katledilmidir. Balta ile ldrlmdr.

"

"

" " "

1 1 1

" " "

"

Arzi Baktibi Yusuf Efendi olu Fazl Efendi

"

"

Fazl Efendi mahdmu Cemil Beledi Baktibi Hac Nazm Bey Bakrc mtevellisi Ahmed olu Fevzi

" Bakrc mahallesi Boyahne mahallesi

"

"

"

Krd Ali

"

" " " " "

1 1 1 1 1

Krd Yusuf Krd Arslan Krd Hasan Krd Ahmed Krd Hseyin

" " " " "

" " "

833

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Krd Sleyman Krd Mustafa Krd Haydar " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " "

1 1 1

" " " Balta ile beyni dalm ve sng ile vcdu paralanmdr. Gzleri oyulmudur. Sng ile vcdlar tahrib ve katledilmidir.

"

Receb Efendi olu Aa

"

" " " " " "

1 1 1 1 1 1

Bakrc mam Hafz Faik Efendi Hafz kr olu Mmtaz Molla Ahmed olu Rfat Haikuvankl(?) kr Gll karyeli Aa Gll karyeli Hac

" " " " " " Hnesi kmilen ihrk olunmu.

"

Yunus Aa-zde Hseyin

"

Kavakkapusunda balta ile katl olunmudur. Sabun-hnede balta ile katl olunmudur.

"

Yunus Aa-zde Hseyin olu Mehmed Yunus Aa-zde Hseyin yeeni Fahri kerimesi Behiyye

"

"

" Hnesinde balta ile katledilmidir. Sbnhne'de balta ile katledilmidir. " "

"

"

" " "

1 1 1

Mehmed olu Niyazi Yusuf olu Hakk Hac olu Yunus Efendi

" " "

834

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Hac olu Yunus birderi Ahmed Hac olu Yunus dieri Sleyman Yusuf olu Dursun Efendi Yusuf olu Dursun Efendi yeeni Mahmud Cevahir olu Maksud Halil Bey'in olu brahim Bey Hac Hasan olu Hafz smail Halil olu Ahmed Bekir olu Dursun Efendi zzet olu Sabri Hammamc Burhan Muhcir Krdler Boyahne mam Kim-i makm shak Bey'in mahdmu Nusret Bey Kahveci Adil Bey birderi evket Ahmed olu Tufan Hac Tevfik mahdmu Nuri Molla Samed b. Rstem Abdi Bey mahdmu Abdullah Mihriban Hatun Abdullah olu Hasan Hnsl Hseyin b. Ahmed

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

" " " " " Karakilise mahallesinden " " " " " " " "

" " stasyon-da balta ile katledilmidir. "

Elleri balanarak istasyonda ve Karskapusunda ve Kavakkapusu'nda balta ve sng ile Ermeniler tarafndan katledilmilerdir.

" " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1

" " " " " " " "

" " " " " " " "

835

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Kil Ahmed olu smail Mulu Hasan Krd Ali Krd smail Hnsl Hasan'n kerimesi Fatma Mehmed'in kerimesi Firuze Ahmed olu Tevfik Tacir-zde Hac Osman Efendi mahdmu Habib Rsmt Ktibi Halis Bey Mahkeme Ktibi Hac Bey Hac Muhyiddin Bey Hac Tevfik Efendi Ebu Aa Ali Bey Kassab Kurbani shak Hoca Kahraman Aa Hac Bayram Efendi Akif Bey Miranc (?) Tevfik Efendi smail Efendi Sleyman Aa Avukat Nafiz Efendi Serrc Hakk Bey " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " "

1 1 1 1

" " " " Fatma'nn bikri izle edildikden sonra katledilmidir. Bu dahi. " Lira-y Osmni 20.000 30.300 2.000 1.000 2.000 3.000 100 20 20 20 30 50 50 60 20 40 50 Habib-baba trbesinde dkknlarn tahrib " " " " " " " " " " " " " " " "

"

"

" "

1 1

" "

"

"

" " " " " " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " " " " " " "

836

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Attar Hac Bey Kassab Osman Aa Kassab kr Bezzz Hac Halid Efendi Trabzonlu Ali Efendi Dede Bey Faris Bey Attr Eref Efendi Hac brahim Aa Krd sa Kelleci Mehmed Aa Reze Efendi mamlk hnenin zyit Yusuf olu erkes " " " " " " " " " " " " "
Hanmhamam mahallesi

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 20 20 300 300 300 50 20 50 20 100 50 50 50

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " " "

Hasan-kalann burcunda katledilmidir. stasyonda balta ile " "

" " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1

Selim olu Hseyin Tayfur olu Faik Gm olu Arslan Hseyin olu Yusuf Tufan olu Ahmed Mehmed olu evki Hac Yusuf Efendi kerimesi Hadice

" " " " " " " "

stasyonda balta ile Ermeniler tarafndan katl edilmidir.

"

haremi Fatma

"

Mezbreye env drl hakret ve plak olarak gtrlm ve nihyet'l-emr katledilmidir.

837

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Hurid olu Osman Sleyman olu Fevzi gelini Zehra Hanm " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " "

1 1 1

Balta ile stasyonda balta ile Kahvede sng ile Hnesinden karken sokakda balta ile katl Evinden karlup sokakda balta ile katl Ustura ile boazndan kesilmidir hrk edilmidir. Mekteb kirdi, balta ile katl Kavakkapusun da balta ile " " " " " " " " "

"

Nazm olu Sabri

"

"

Mikdad olu Ahmed

"

" " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Cevahir olu Hurid Abdullah olu Said Yusuf olu Celal Numan olu Abdullah Ali olu Srr Pertev olu Ahmed aban olu Mustafa Hurid'in hanm Nene Hanm Hseyin olu Mehmed Sdl karyeli Fevzi Kivankl brahim Aa Tivnikli Hac Mehmed Efendi Kahveci Vasf Aa Tufanl Hac Bekir

" " " " " " " " " " " " " "

838

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu enderli Mustafa olu akir Tccrdan Aziz Efendi Ali Efendi ve refikas

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " "

1 1 1

" " "

" " Fil-i eni icr ve karn kama ile yarlmdr. Parmaklar mikrs ile kesilmidir. Sabunhnede diri diri ihrk edilmidir. lira-y Osmn 1.000 600 150 stasyonda balta ile " " Hnesinde balta ile Kavakkapusun da balta ile " " " Trnaklar kerpeden ile karlmak sretiyle katl Zyitlar

"

mam Hafz Efendi

" Topuolu mahallesi " " " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Amasyal Mustafa Kassab itak Tccrdan aban Efendi Manav Hakk Bey Bakkal evket Efendi Mustafa olu Osman Mehmed zevcesi Sebia Dursun olu Halid zevcesi smet Ahmed olu aban aban olu Ahmed Kassab Ahmed ve birderi Mustafa midimli Emrullah avu Mehmed olu Hac Faris

"

Mustafa olu Abdurrahman

"

839

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu hemiresi Fatma Hac Hseyin olu Mehmed brahim olu Nusret Narmanl olu Mehmed kz be yanda Makbule mahdmu drt yanda Cemil Hinsli Battal Bey Mustafa olu Hakk Mustafa olu Manav Akif ve be aded ismi mechl Tortumlu msfiri Sivasl Asker brahim Kzanehirli Sleyman Gebakan Hoca Mehmed olu Mevld " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Katledi-midir. Karskapusunda balta ile Yankderede balta ile stasyonda balta ile Hnesinde balta ile Sng ile katledilmidir.

Hac Ahmed hnesinde balta ile katledilmilerdir.

Derileri ustura ile yzlmek sret-i fecinesiyle katl Kerpeden ile ayak ve el trnaklar sklmek sretiyle katl stasyonda balta ile katledilmilerdir. Kavakkapusun da balta ile katledilmilerdir.

"

Osman olu zzet

"

"

Hasan olu zzet

"

"

Mehmed olu Vahid

"

840

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

"

Ahmed olu Delaleddin

"

stasyonda balta ile katledilmilerdir. Derisi yzlmek ve kerpeden ile trnaklar karlmak sretiyle katl.

"

Polis memru Sabri Efendi

"

" " " " "

1 1 1 1 1

Abdullah olu Arif Osman olu Hakk olu Kemal smail olu Hac Hafz Sleyman olu Dursun

" " " " " Alt kadn ve kendisi fec bir sretde katledilmilerdir. Balta ile sokakda " Sabun-hnede balta ile Hac Ahmed hnesinde balta ile

"

6 1 1 1 1 1 1 1 1 4 1 1

Hac Hafz Mahmud hnesinde Tayfur zevcesi Zekiye Akif kz Selime Srrolu Abdullah mam mer Efendi Bahri olu Srr Tortumlu ahin Hoca hnesi halkyla berber Mustafa olu Dede Dursun olu Ahmed Hoca spirli Yakub, olu Hsn ve olu Eref ve ilesi Nazif olu Fehim emseddin olu Karabey

"

" " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " "

Muhtelif mahallerde kama ve balta ile katledilmilerdir.

841

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Hasret olu Halil brahim olu smail Ahmed olu Ali Tivnikli Emin avu Erikli Molla Hseyin Hoca Hac Yusuf Aa Hac Yusuf olu brahim dieri Ahmed Hasankalal Rza zmekli (?) Nazm Kassab Molla Mustafa Osman olu Hafz Hamdi Krd Maksud hnesinde Tekmanl isimleri bilinmeyen ehs Alefdr Sleyman Tinkerli Dede Bey Ahmed zevcesi Fatma hafidi brahim Osman kz Tevhide spirli olup isimleri bilinmeyen " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4 1 1 1 1 1

" " " " " "

stasyonda balta ile " " " " " " Kavakkapusunda maktel ittihz olunan mahalde balta ile Msfir olduklar hnede balta ile katledilmidir. Hammamderesi nde balta ile katl " " "

"

"

" " " "

1 1 1 1

Mustafa olu be yanda Haim Soukermikli Celal Tortanl Ferhad olu mer

" " " "

842

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu dieri Hamdi Tccr erif olu Arslan Mustafa olu smail kz Saime hemiresi Fehime " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " "

1 1 1 1 1

" Hnesinde balta ile katl stasyonda balta ile katl Kumludere'de balta ile katl Kilisekapusund a balta ile katl Kendi hnesinde balta ile katl Karskapusunda balta ile katledilmilerdir Koyun gibi boazlanm ve eys grt edilmidir. Ermenilerin maktel ittihz eyledikleri Karskapusunda sngler ile katledilmilerdir. Balta ile katl istasyonda Kavakkapusun da barakada ihrk edilmidir. Katl, balta ile " "

"

1 1 1

smail olu emseddin Osman zevcesi Elif hafidesi Kymet Hasankala Mfts Hafz Raid Efendi brahim olu Ahmed Aa Abdlaziz Aa Kahveci Lain Aa Kahveci Lain Aa'nn birderi Mevld Aa Kahveci Lain Aa'nn mahdmu Mustafa Hseyin olu Ali Raid Efendi, Hasankala Mftsi Mtevelli Namk Efendi Hafz Faik Efendi

" " "

"

"

" "

1 1 1

" " "

1 " " " " " 1 1 1 1 1

ortan " " Boyahne mahallesi " "

843

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Dursun Bey-zde Cevad Bey Namk Efendi-zde Rza Bey Hac Emin Aa Dav vekili Nazm Bey

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " "

1 1 1 1

" " " "

"

Kemerin arkasnda kama ile paralanm Burnu, kula kesilmi ve ol sretle katledilmidir. Uryn edilmi ve bikrleri bade'lizle katledilmilerdir. 4.000 Kanyunus'da balta ile katledilmidir.

"

Mevld b. Mehmed

"

10.000

" "

1 1

kerimesi Kna kerimesi Penbe Muhcirinden ihab b. Yusuf zevcesi Fatma mahdmu Bekir Dursun b. Hasan kerimesi Hesna kerimesi Aye Fazl b. Mevld Nuri b. mer

" "

" " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1

" " " " " " " "

12.000

Topda altnda balta ile Pederiyle birlikde katledilmidir

5.000

Kemerin arkasnda balta ile katl Mesnesini kesp azna vermiler ol sretle ban balta ile ezerek katleylemilerdir Hnesinde balta ile katl

zevcesi Fatma

"

4.000

"

1 1

Ahmed b. Hseyin kerimesi Nuriye

" "

844

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Abdlgani b. Kadir zevcesi Gll kerimesi Binnaz Hac emseddin Efendi Hac Tevfik Efendi Hac Hseyin Efendi Hac Maksud Efendi Tivnikli Mustafa Debb Mkremin Aa Bezzz Yusuf Efendi kr Aa Berber Mustafa Efendi Behcet Aa Ahmed Aa mahdmu Muharrem Tenekeci Adil Aa Hafff mer Aa Zrnkl Hac Ali Salih-zde Dede Bey Hac Tevfik Efendi Fazl Efendi Edhem Efendi Abdlkerim Efendi Attar Nuri Efendi mam Hafz Efendi Kkl Hac Ali Hac Ziya Bey " " " " Feyziye ve Mirzemehmed mahalleleri " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" "

1 1 1

" " " 26.000 Kavakkapusu'n da balta ile Kavakkapusunda balta ile katledilmilerdir. " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

" Grckapusu " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

6.000 6.000 1.200 10.000 3.000 5.000 4.000 3.500 6.000 10.000 3.000 4.500 5.000 5.000 6.000 4.000 8.000 5.000 8.000 5.028 10.125 5.000

845

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu kerimesi Nuriye kerimesi Behice Ali Bey Hac Muharrem Kahveci aban birderi Ahmed Kahveci aban birderi Ahmed zevcesi Canbaz Tayyar Efendi Kassab mer Aa Hac Halil Efendi-zde amil Efendi Hoca Sleyman Efendi Debb Dervi Aa Berber Ali Efendi " " " " " " Feyziye ve Mirzemehmed mahalleleri " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 6.000 8.500 5.000 5.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " Grc kapusu " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

" " " " " " Balta ile katledilmidir.

4.000 6.000 1.500 10.000 6.000

Balta ile katl ve cerh " " " " Mm-ileyhin burnu ve kulaklar kesilmek sretiyle katl Mezbre elleri kollar bal olduu halde fec bir sretde katl

"

Kkl Ali Efendi

"

8.000

"

hemiresi Hadice

"

" " " "

1 1 1 1

Receb Efendi Polis Edhem Efendi Muhcir emseddin Efendi mahdmu Nuri

" " " "

5.000 6.000 4.000 Topda altnda balta ile

846

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

"

kerimesi Makbule

"

Bikri be on kii tarafndan izle edilerek katledilmidir Balta ile katl Uryn bir hlde memeleri kama ile kesmek sretiyle Bikri izle edilmi ve badeh katledilmidir stasyonda balta ile katledilmidir Hnesinde balta ile katledilmidir Balta ile katl "

"

Muhcir Ahmed Aa

"

1.400

"

zevcesi Naciye

"

50

"

kerimesi Sriye

"

40

" " " " " " " Tebrizkapusu " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Ferhad zevcesi Fatma amil zevcesi Asiye Hac erif Hac Mirze Aa-zde mer Baba brahim Bey-zde Nazm Bey Muhcir Hasan ve Ali Muhcir Mehmed Ahmed b. Ali smi bilinemeyen muhcirler mam Abdullah Efendi A Behzad kr olu Abdullah Bakkal Hakk

" " " " " " " Hasanbasri-i uly " " " " " "

400 600 50.000 2.000 3.000

Balta ile katl

847

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Glll Ahmed Sadullah Efendi Saliha Hanm erif Aa Kadarl Mehmed Attr Ali Efendi Saliha Hanm hnesinden Bekir olu Mehmed Mustafa Aa Arabaclardan Takesenlerden Avni Bey hnesindeki Krdler Deirmenci Mehmed Ali Baba ve Haim ve gelini Azize Hanm Jandarma Fazl Sadullah Efendi mam Abdulhalim Efendi Muhsin Ali Dursun Aa hnesinden Hac Salih Efendi hnesinden Mehmed Bey hnesinden Salih hnesinden Eskici Mehmed ve Hamdi Tevfik Sabri b. Musa " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

848

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Topal Hasan Avni Bey hnesindeki msfirler Emin Efendi hnesinde Krd Fakih Sleyman ve rfeks Tekman Krdlerinden Krd Maksud ve rfeks Tamedreselerdeki krdlerden Kazan erkes muhcirlerinden Cmi-i erifdeki krdlerden Baltac Yusuf Bahri Hac Yusuf Bayram Dervi Battal Faruk Cemal Ac Mustafa mer Efendi Fahri Bey hnesindeki krdlerden Dlger Ziya Meded kz Sekeret (?) Arslan zevcesi smet Kassab Abdullah Usta gelini Emine " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

849

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Abdullah kz Zehra dris olu Ahmed mahdmu Hilmi Hseyin olu Avni Kasm olu Nusret Mustafa olu Niyazi birderi Sabri Ahmed olu Yusuf Krolu Nuri Mtekid Kolaas mahdmu Cemal Saib Efendi Belediye Reisi Hakk Paa Sugezerli (?) Kamil ehlan vlidesi Esma Oturak Gen Aa Sucu Abdurrahman mahdmu Ahmed zevcesi Fatma Baltac Mevld Arabac Tevfik Serrc Yusuf Aa mam olu Mustafa Efendi Serrc Hseyin Aa Molla Saib Osman olu Mehmed oban Sabri Yakub olu Mehmed " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

850

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Serrcba Maksud Aa mahdmu Faik birderi Ziya Sbit olu Rza Bey Mmtaz olu Fazl Hac Kadir olu Kamil birderi amil Attr Kamil Efendi b. Ahmed mahdmu Ali Mahalle Muhtar Kotan Aa Frnc Behll Aa Mfti-zde Hakk Efendi uarl Hasan Hac erif olu Nazm Bekir olu Zakir Frnc Mustafa'nn birderi Ahmed Kkl Mahmud smail olu Mustafa aban olu Tayyar Zekiye Hanm olu Abdullah Canbazlar eyhi Tayyar Mehmed olu Burhan Psbn Halil Ahmed olu Kamil Kantarc Mehmed olu evket " " " " Hasanbasriyi sfl " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

851

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Yusuf olu Halil Mehmed olu lbeyi Abdurrahman olu brahim ve birderi Halil Dlger Hseyin olu Memo Usta Mustafa olu Hac Mehmed Kassab Mehmed olu Halil Abdullah olu Mehmed Bakkal smail olu Osman brahim olu Hsn alc Mehmed olu Talat uarl Krd Hseyin ve birderi Mehmed Canbaz shak olu Halil Kortuzulu (?) Krd Halil Halil olu Mevld Karsl Hseyin olu Abdlhalim Hnsl kr olu Raif Zagili Muhsin olu Hseyin ve zevceleri Abbas olu Halil uarl Hseyin ve birderi Alo (?) ve zevceleri Refik olu Efendi evket olu Agh brahim olu Sleyman Kadir b. Mahrek (?) ve hne ilesi " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 23

852

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu brahim olu Yaar Krd Musa ve birderi Haso Hertevli Ali Bey Alvar Hac Hseyin olu Ahmed Canbaz Mustafa ve Muhyiddin Abdlkerim olu mer Hasan oullar kr ve Hamdi Yusuf olu Mehmed ve birderi Edhem Dellal Ahmed olu Hasan brahim olu Hamdi ve damad Hasan " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1

1 1 2 2 2 10 1 1 1 2 1

Veli ve damad Mehmed Hac Abdurrahman olu Rza Hnsl Krd ve ilesi Mehmed olu smail ve Mevld Tahir ve zevcesi ve Enise Hnsl Krd Mahmud ve rfeks ve ilesi Mustafa olu Abdurrahman Bakkal kr Mehmed olu Kaya Behll ve zevcesi Esma Paa

853

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Aniy Paa ve zevcesi Emine Makbule Bakkal Yakub Rza ve birderi Mustafa Abbas olu Ahmed Takesenli Hseyin ve birderleri Ahmed olu Rza ve vlidesi Kayym ve amucas kr Durak ve mahdmu Etmeki Mustafa ve damad smail Kr Ahmed ve birderi Ahmed ve Ekml Hseyin ve birderi Yusuf Frnc Osman ve zevcesi Deli Veli zevcesi ve kerimesi Elegirdli Ahmed ve ile ve ocuklar Arabac Ali ve zevcesi Fatma ve ocuklar Abdurrahman birderi ve ilesi Osman olu Mehmed ve olu Dursun Mehmed olu brahim ve Bayram ileleri Elegirdli Cuma ve birderi, ileleriyle olu Nazm

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " "

2 1 2 1 4 2 2 2 2 2 2 2 2 3 4 3 3 2 6

" " " " " " " " " " " " " " " " " " "

"

11

"

854

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Karayazl (?) Rasul ve Hamza ve ileleri Tekmanl Zerko oullar ve ile ve ocuklar Pasinli Numan zevcesi ve ocuklar uarl aban maa ile Hasankala[l] Sefer ve vlidesi Zeyneb Tahsildr Hamdi maa ile Rza Efendi Mekteb muallimi Ahmed Efendi Cemil Efendi Frnc Hakk Mustafa ve birderi Nusret Kemal b. Mevld akir Efendi Jandarma kr ve birderi Serrc Rza ve birderleri Salasorlu Ahmed Mehmed Ali Aa Zerko ve kim-birderi Halil ve damad Mevld ve mahdmu Abdullah Niyazi Semerci Hac hnesindeki Krdler Medresede Abdo Mehdiefendi mahallesi " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

5 8 5 7 2 3 1 1 1 1 2 1 1 2 3 1 1 2 2 2 1 1 1

855

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Krd Hasan Mustafa Hseyin Ahmed brahim Halil Hnsl Krdlerden Krd Abdullah Krd Eref Krd kr Krd Abo Krd sa Krd Sermus Krd Fethullah Rdvan Muharrem Sleyman uarl muhcirlerden Hasan Mehdiefendi mahallesinden Mustafa smail Hayri Fazl Reid Selim Dervi Musa, Abdi, Fazl, Muhcir, Rasul, Cafer " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6

856

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Ali Namk (?), Beir, Abdullah, Ali, Mehmed erif, Abo, Ramo Abdullah, Mrsel, Hzr, Kamil, Amo erif, Abo, Alo ve Tekman muhcirleri Halife, Mikdad, Yakub, Cafer, Hzr Musa ve rfeks Ali ve rfeks Hasanbasri mahallesinden Hafz Faik Falc Nene damad Tevfik ve olu Muharrem ve rfeks Salih olu Dursun Sabri ve birderi Mehmed Mehmed ve Zeki ve Salih ve Salim brahim ve Hamdi Ahmed ve Yusuf Tayyar amil Baba Hac kim-birderi Tayfur Refia, Rza, Halime, Abdlbaki, Hakk Hafz Faik Canbaz Aa Ali

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

5 3 5 5 5 6 6 1 3 3 1 2 4 2 2 1 1 1 1 5 1 1

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

857

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu smail ve kim-birderi Halid Halid b. Ali Arif Osman(?) olu Mahmud ve bir birderi Ahmed Sleyman ve rfeks skender ve rfeks Battal ve Mikdd ve rfeks Kadir ve arkadalar Fazl ve arkadalar Ali ve arkadalar Kamil ve arkadalar Meded ve arkadalar Ali ve arkadalar Temur ve arkadalar uarl Ali ve rfeks ve ilesi Krmac mahallesinden Eyb Fevzi olu Agh Halil olu Ali Musa ve rfeks Dervi ve rfeks Emireyh mahallesinden Emin ve Faik Abdullah ve rfekas Zekiye Hanm ve olu Abdullah ve ilesi

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

2 1 1 2 5 5 4 5 4 5 5 5 4 5 4 1 1 1 6 4 2 4 4

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

858

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Klc Ahmed Usta Mehmed olu Hasan avu smail olu Abdrrezzak Ahmed Yemen (?) Hamza olu Receb Nemo olu Nedim Usta emseddin olu Rd Abu olu Dede Bey Ahmed olu smail Hasan olu Mehmed Abdrrezzak olu Hakk Hammal Mehmed Hakk olu Abdrrezzak Nevzat olu Salih vlidesi emseddin olu Yusuf Mustafa olu Halil Mahmud olu Mustafa Hasan olu Behll Halil olu Hasan Mehmed olu Ahmed Mehmed olu Hamdi Abdurrahman olu Ltfi Mehmed Hamdi Yusuf kz Rukiye Mehmed olu Kadir Viranehirli Halid uarl Mehmed " Yoncalk " " " " " " " " " " " " " " " " " " Yoncalk- uly mahallesi " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

859

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu olu Halid uarl Ali olu Mehmed brahim olu Yusuf Ali olu Mehmed Hasan olu Samed Abdullah olu Mehmed mer olu Zmre Ahmed olu Abdullah smail olu Hamza Mustafa olu Hasan Battal olu Faik Kavaz olu mer Ali olu Servet Ali olu Selim Hac olu Hasan Hac Ahmed olu smail Ali olu Hac Dervi olu mer Mehmed olu Abdullah Ali olu Hasan Hasan olu Battal Kulu olu Mirze Mahmud olu Maksud Sleyman olu Halid Hasan olu Ahmed Hasan olu Mehmed smail olu Afo Hasan olu Afo " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

860

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Cafer olu Muhyiddin Cafer olu Bahaddin Yusuf olu Abdullah Hasan olu Hac Mehmed olu Mahmud Mustafa olu Mehmed Mustafa olu Ali Mehmed olu Halid aban olu Ali Osman olu Mehmed Mustafa olu Hseyin emseddin olu Mehmed Mustafa olu Yusuf Mustafa olu Musa Mehmed olu Yusuf Mehmed olu Fehim Hseyin olu Abdullah Sleyman olu Hasan Hamid olu Ali Ali olu Eref Mikail olu smail Bekir Efendi b. Hac Ahmed Seyfullah Efendi b. Yusuf Mustafa Efendi b. Ali Bey Servet Efendi b. Mehmed Bey Meded Aa b. Mehmed Pasban rfani " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Cedid mahallesi " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Glahmed mevkii " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

861

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Pasban brahim Pasban Mehmed Efendi b. Ali Hoca Hafz Rstem Efendi ark Halid b. Selim arkc Ahmed b. Ali A Salih Aa ra Ziya Eyb, hidmetkr Hac Cuma Cafer Aa Kalal Hac Ahmed Efendi Esmni (?) b. Ferhad Badolu Bahri Bey Hnsl Hasan Kurtulu Sadi birderi Ali Kl Hamdi Kundurac Fikri kr b. Dede Kamil Ammi kr Bey b. Temur Kurucakl Sleyman eyhkyl Said Efendi Olu Mnir hidmetkr Fahri Terzi Mnir b. Beir kr Efendi sa b. Hasan " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

" " "

1 1 1

862

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu shak b. Hasan Berber Mehmed Usta mer b. smail Enveri b. Sleyman Hafz Behram Yusuf b. Ali Furunc Osman b. Hasan Kassab Durak Mirze olu Mehmed Erginisli Kaya Bey birderi akir Aa Ahmed b. Sabit Mehmed b. Sabit Hafize Hanm Hadice Hanm Terzi Mnir'in vlidesi Serrc brahim Efendi Kevankl brahim Efendi Dursun Aa Hammamc Tevfik Mahmud Efendi kr b. Mahmd Zhd ra Yunus Hnsl Kamer b. Sleyman Mezzin Fazl Efendi Abid olu Vehbi Dede olu Hayri Beir olu Mnir " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Kadana mahallesi " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

"

1 1

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

3.000 2.500 1.000 1.000

863

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu vlidesi Mnire Kalal Hamdi mahdmu Hsn Mtekid Dursun Efendi yeeni Asm lyas Aa Bak Mustafa Usta Mtekid Mehmed Efendi Marifetli Osman Kalal Rd Hafz Cemil Halil olu Faik A Mehmed Soukermikli Ahmed Sicanl Mtak Salih olu mer Efendi Bekir Efendi Hac Salih olu Haim Berber Nazm Aa Mytb Ziya Mytb Mevld Usta Emin olu Dursun Yemin olu Adil Ac Nazm Usta Muhtar Mustafa brahim olu Mehmed Aa olu mer rani Hac brahim olu Mehmed " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 1.000 3.500 2.110 10.000 2.000 1.000 4.000 1.500 2.800 3.500 2.000 4.000 3.000 15.250 4.500 2.800 7.000 2.000 3.000 3.000 2.700 4.100

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

1.000 15.000 15.250 2.500

864

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Aa olu mer rani Hac brahim olu Mehmed Hseyin Aa Mehmed Efendi olu Hakk Bey tli Hafz Efendi Hac Ahmed olu Kadri enderli Hazk Usta Mamo(?) olu sa Hemra (?) olu Remzi Hemra (?) olu Tahsin Kahveci Aa Ali olu Mehmed vlidesi Aye Nuri kerimesi Habibe dieri yeeni Fuade Falc Fatma Hanm Eref Efendi aban Aa Bakkal Mehmed Aa Canbaz Halid Bey Receb olu Mehmed Receb olu Kassab Mehmed Vani Efendi mam Receb Efendi " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 20.000 7.000 8.000 4.500 5.500 4.500 4.000 2.500 3.200 2.150 2.400 3.000 7.250 2.120 1.700 5.000 27.200 1.850 20.000 25.000 480 480

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Kama ve balta ile ehid edilmilerdir Bu dahi " Kurun ile " Kama ile Sng ile " Kama ile Kama ve balta ile " " " " Balta ile " "

865

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Receb Efendi mahdmu erafeddin Mustafa olu Kassab Mehmed Receb olu Mehmed Kavili (?) Tadan Akif olu Fuad Abdullah olu Rfat Etmeki Salih mahdmu Hakk Yzba Halid Efendi Hasan olu Fazl Efendi Attr Hafz Efendi Kmrc Halim Hac Mehmed damad shak Bey Mezzin Molla Mustafa Attr Hac Eref olu Hac Hamza olu Mehmed Fazl Bakkal kr Bey Ortuslu eyh olu Mehmed birderi akir Kundurac Fikri

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 150 1.500 7.000 4.000 5.000 2.000 8.500 6.000 750 4.000 10.200 6.000 4.500 8.500 4.800 8.000 5.000 7.000 3.000 6.450

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Balta ile katl ve ihrk edilmidir. Sa sa ihrk edilmidir. Balta ile katl Sng ve kama ile Sng ile " hrk olunmudur. " " Darb ile dilerini skerek katletmilerdir. Bu dahi Balta ile p ile bomulardr. Kazma ile katletmilerdir. Balta sap ile hrk olunmudur. " Kurun ile " Balta ile " "

866

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Hrrem olu Mehmed dieri Nazm Zarif Efendi Kassab Pertev Mehmed " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 7.500 8.550 1.850

Nfsu

Mlhazt

" " " "

1 1 1 1

" " " Balta ile katl ve ihrk olunmudur. hrk olunmudur. " Balta ile ba ezilerek katledilmidir. Sa sa ihrk edilmidir. " Sa ayaklarnn parmaklar mikrz ile kesilmi ve gzleri oyulmudur. Bu dahi " Balta ile katl edilmidir hrk sretiyle katledilmilerdir.

" " "

1 1 1

Ali kerimesi Fatma Tufanl Vehhab Aa Badl Hac Mehmed Efendi

" " "

4.300 6.500 5.000

" "

1 1

Karb(?) olu Aa Nalband Aa Usta

" "

4.000 3.000

"

mam Ahmed Efendi

"

20.000

" " " " " " " " "

1 1 1 1 2 1 1 2 3

Battal Usta Salih Efendi Nalbant Kamil Usta Dursun olu Mehmed Kamil b. Zakir ve ilesi kr b. Osman smail olu efik Kurban olu Durak ve birderi Mustafa ve zevcesi ve kerimesi

" " " Haccuma mahallesi " " " "

3.500 10.000 3.800

867

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Dursun olu Mehmed Mehmed olu Ahmed Mehmed olu Sabri ve birderi Mustafa olu Kahraman Durak ve Receb Mehmed olu Hasan Abdurrezzak ve rfeks Muhcir Krd Abdullah Muhcir Ali Muhcir Hseyin ve ilesi Mehmed ve mahdmu Kazmanl Aa Bey ve yeeni Muhcir Laz Hamza mahdmu dris Krd Muhcir Ali ve rfeks Hseyin, zevcesi ve oullar Hallo ve birderi Hallo olu Hasan Halil, ilesi, kerimesi Mstecir Emin Mstecir Mehmed Mehmed Efendi ve hidmetkr Laz Hseyin Aa Midilcek-zde Mehmed Bey Abdullah Bey ve mahdmu ve zevcesi " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 2 1 2 1 3 1 1 3 2 2 1 1 2 3 2 1 3 1 1 2 1 1 3

868

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Dier mahdmu Hsn Efendi dieri Salih dieri hsan kerimesi Fatma ve Zeliha zevcesi Hesna kim-birderi Abdurrahman Efendi ve zevcesi ve kerimeleri ve oullar Mstecir Halil ve birderleri Mstecir Mustafa ve Abdo Taftal Abdurrahman ve ilesi Pasinli oullar Midilic-zde Ahmed Bey Midilic-zde Mustafa Bey Manav Tevfik Efendi Manav brahim Efendi Manav Akif Efendi Manav Edib Efendi mam Hafz kr Efendi Namervani-zde Sabri Bey Namervani-zde Ragb Polis smail Efendi zevcesi Ltfiye Oltulu Tayfur Bey Mahmud Efendi vlidesi Gne Hanm

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 2 1 5 2 3 2 3 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " 260.000 200.000 500.000 80.000 40.000 15.000 40.000 300.000 360.000 10.000 10.000 30.000 Ey-y beytiyye ve sire " "

869

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Papo Hanm Canbaz Ziya Aa Ali Bey Mustafa Efendi Bakkal Mehmed Efendi mer Efendi Kassab Ahmed kalfa Osman Efendi Hac Raif Bey Kahraman Aa hnesinde Mhrdr-zde Ahmed Bey Ardahanl brahim Efendi Vehbi Efendi Tccr Ali Efendi Mecnun Efendi Cemil Efendi Tahtac Mustafa Aa Bakkal Arif Aa Ahmed Tevfik Efendi Dlger Mustafa aml-zde Fehim ve avenesi Attr Sabri Efendi Jandarma Tabur Ktibi Mehmed Efendi evki b. mteveff Hseyin Efendi Karsl Vehbi Bey Cemal Efendi " " " " " " " " Derviaa mahallesi " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 10.000 20.000 40.000 30.000 3.000 40.000 3.000 10.000 4.000 10.000 15.000 3.500 600 5.000 170 7.000 3.000 1.440 790 80 9.000 1.500 500 400 9.000 15.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

870

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Edhem Efendi Akif Efendi Yzba Mustafa Efendi Yzba-zde Hamid Bey Hac Hamdi Efendi Hseyin Avni Efendi shak Efendi Hafz Hakk Semerci kr Kim-i makm Mrsel Bey Kahveci Ahmed Efendi " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Kemhan mahallesi

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 3.390 150 2.000 850 850 1.000 300 380 380 1.200 100 3.500 1.000 3.000 1.000 2.000 5.000 80.800 2.000 1.000 2.000 1.000 6.000 18.000 33.000 2.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " 3 2 1 1 1 3 1 1 1 1 2 1

Mezzin Dursun Efendi ve mahdmlar Kassab Halil ve yeeni Halid Canbaz Latif Aa Mehmed olu mer smail Aa Krd Hasan ve mahdmlar Aa Bey Mustafa olu Dursun Pertevli mer Bey Bakc Hmil(?) Kantrc Mehmed, damad smail Rfat Efendi Tahtac Osman Aa Bakkal Mehmed Aa Terzi-zde Hasan Efendi

871

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Kasm olu Mahmud Bey Kasm olu Ahmed Bey akir Efendi Alefdr kr Bey Bakkal kr Bey Furuncu Halil Aa Polis Rza Efendi Abdullah olu Hseyin Baltac Abdullah Osman hnesinde Mahmud Tuz olu Emin Hseyin olu Haydar Mehmed olu Hasan " " " " " " Habibefendi mahallesi " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 118.000 6.000 8.000 3.000 3.000 5.000 17.600 15.400 3.000 10.200 33.200 27.000 162.000 100.000 250.000 90.000 6.100 260.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1

2 2 3 3 1 2 2 1 1 2

Mehmed olu Mustafa ve ilesi Abdurrezzak ve yeeni akir Hasan birderi Mevld ve yeenleri Ragb ve sire Garib olu kr Tevfik Efendi ve mahdmu Srr Mehmed ve Tevfik Efendiler smail olu Ahmed Hafz Davud Mahmud ve Ahmed olu Osman

872

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Mehmed olu Hseyin ve yeeni Beir Mehmed olu Halil Hasan, brahim ve smail Mahmud olu Cemal ve yeeni Veli olu Mustafa ve ilesi Rasul olu Abdulkadir Ac Mustafa Usta ve sire Mevld ve ilesi Mehmed ve yeeni smail Muhyiddin olu Hafz kr Hac Osman olu Mahmud Efendi Mehmed olu Ahmed Oturakc Sabri Bey Oltulu-zde Said Bey Hamid Bey kerimesi Fethiye Faik Bey Bakkal mer Behime (?) Hanm Urb olu Mustafa Yusuf olu Ali Hayriye Hanm Kasm olu akir Hseyin olu smail Akif olu brahim Furuncu Behll Efendi

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

2 1 3 2 2 1 3 2 2 2

" " " Habibefendi-i sfl " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

144.500 244.000 137.300 1.600 32.400 24.400 280.000 432.200 62.000 17.500 143.000 1.000 11.000 3.000 41.000 1.000 195.000

873

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Hafz Ali Efendi Ahmed Usta Alefdr brahim Efendi Mlzm Mustafa Aa Attr Necib Efendi Rasim Efendi Canbaz Ahmed Aa shak Efendi rem Bey Rza Bey Canbaz Kamil Aa Ac Mehmed Aa Tahtac Ahmed Aa Narmanl Mustafa Bey Nazm Bey Hafz Cemal Efendi Akif Efendi kr Bey Kamil Efendi Necib Efendi olu Talib Efendi Talib olu Mustafa birderi brahim Hac brahim ve kerimesi mer Efendi ve mahdmu Yeen olu Ahmed ve ilesi brahim olu Muharrem ve ilesi " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Habibefendi-i uly mahallesi " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti 63.000 4.000 10.000 205.220 60.600 39.800 3.000 270.000 135.000 60.000 160.000 20.000 35.000 57.000 35.500 212.000 80.000 57.000 25.000

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 2 2 2 2

874

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Yusuf olu Kazm Receb olu evket ve vlidesi Mustafa, olu Abdurrezzak ve ilesi Ali, olu Akif ve ilesi Kurban olu Mehmed Yusuf, olu Receb Dursun olu Paa Kassab Niyazi Hseyin Pdih-zde kr Hseyin Pdih-zde Nuri Marangoz Mehmed Efendi Lamc Sabri kr olu Receb Klhnc Hamdi Mehmed olu brahim Mehmed olu evket Hasan olu Rd Kamil olu Mehmed Fazl Yzba-zde Krd Mustafa olu Ali birderi Ahmed Ahmed olu Halid Sleyman, olu Ahmed ve ilesi mam Hafz Fevzi Efendi Hafz Yusuf, olu Rfat " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Veyisefendi mahallesi "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 2 3 3 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 1 2

875

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Dede Efendi vlidesi ve olu Mahmud olu kr Mustafa olu Bakkal Halil Eyb olu Attr Hseyin Ahmed Komiser Mtekid Ali Rza Efendi Kurucakl Yahya ve birderi Ahmed Baltac Halil Abdullah olu Kazm Mustafa olu Hseyin Hasan olu Halil Sarude(?) kz Hanm Reid olu akir ve vlidesi Ahmed olu Nuri Hseyin olu Mehmed Kevankl Dede ve vlidesi Mahmud olu Hakk Usta Musa olu Necib Hac smail olu kr Alefdr Ahmed Efendi Mustafa Canbaz Mamo'nun olu Abdurrahman Penekli Ali Efendi smail olu Mnir Tayyar olu Tayfur

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

2 " " " " " " " " " " Mahalleba " " " " " " " " " " " " 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 2 1 1 2 1 1 1 1 1 2 1 1 1

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

876

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu il Mehmed Hsn olu Mehmed Ali kz Havva Mehmed olu Dursun Ali olu emseddin Said olu Mehmed Abid olu Mehmed Vehbi Mehmed olu Yaar Ali olu Hseyin Receb olu Nafiz Hseyin olu Fehim Abdulhamid kz efika Esad kz Hanm Akif olu Ahmed " " " " " " " " " " " " " Tamescid " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Mehmed olu Hamid Hamza olu uar Osman olu evki Ahmed kz Leyla Halil olu Abdlkerim Tac Mahmud Tayfur olu Ahmed brahim olu Nazm Ali olu Hseyin Abdurrahman olu Eref Mehmed olu Fevzi Hseyin olu Hasan Hseyin olu Taceddin Mustafa kz Rukiye

877

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Haydar zevcesi, Hardl(?) Mustafa ve ocuklar Ahmed Aa Veli olu Nureddin Dede olu mer Bekir olu mer Halis zevcesi Fatma akire zevcesi brahim Kahraman kz Fehime Mehmed olu Hseyin ahin olu Naki Hseyin olu Selim Mehmed olu Muharrem ahin olu Halid Nalband Dervi Yusuf olu Muharrem ahin olu Halid, ilesi Mustafa olu Dursun, ilesi Bahri olu brahim, ilesi Pehlivan Lutfullah, ilesi Topcu-zde Mustafa Efendi, ilesi Kassab Dursun, ilesi Dervi hemiresi Gll Eskici Hasan Ali olu Sleyman Halil olu Haydar ve ilesi Pspn Yusuf Sabri damad smail

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 1 1 1 2 1 1

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

878

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Mehmed olu Nazm Abdlaziz olu Kadir Abdurrahman olu Ahmed, ilesi Mustafa olu Ahmed Hseyin olu mer Edhem olu Hseyin Dervi olu Arif Mustafa olu Taceddin ve ocuklar Emin olu Mevld Sabit olu Aa Mehmed olu Mtak Nuri olu Refik Mehmed olu Ahmed Yusuf olu akir Kamil olu Ramiz Receb olu akir midimli Dursun Ahmed olu Rasim Leyla olu Kamil Sleyman olu akir Pertev olu Pehlivan Halil olu akir Nazr olu erif Bahri olu Kemal Ahmed kz Nene Aa olu Ahmed Mehmed olu shak " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 3 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

879

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Ahmed kz Fatma Yahya olu Aa Ali Ali olu Muhyiddin Mehmed olu Aa irii Hseyin Muharrem olu Nedim Ali zevcesi Rukiye akir olu Hamdi Kara olu Fevzi bi olu Ar maa ile eyh Ali olu Musa maa ile Bekir olu Mehmed Abdullah olu Hseyin Ahmed olu Faik Mehmed olu Abdurrahman Mustafa olu Abdullah Selim olu Abdlmecid Ahmed olu Hseyin Aa brahim kz Mahbube Hamid kz Nuriye Halil olu Mehmed Ahmed olu kr Abdurrahman olu Tayyar Ferhad olu evki smail olu Mustafa Hurid olu Necib Tahir olu Mevlud " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

880

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Maksud olu Mustafa Berber Kamil Aa Mahmud olu Hseyin Sleyman olu Sleyman Abdullah kz Hanife Halil olu brahim Ali olu Hseyin ve ocuklar Yahya olu Fazl brahim olu Rstem kr olu Haceddin Bilal kz Sdka bi kz Nene emseddin ve zevcesi Latife olu Ebubekir Muhsin olu Osman Mevlud olu Sleyman Ali olu Sleyman Ali olu Kamil Mehmed olu Abdlvehhab Hseyin olu Bahri Hseyin olu Halil Nebi olu Arslan Hseyin olu Aa mer Molla mer olu Hamdi Ahmed olu Hac Mehmed Hseyin olu Salih Hseyin olu Ahmed Mehmed olu Yusuf " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Gez mahallesi " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " Erzincan kapusu " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Cebren karlmdr. " " Katl, balta ile

881

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu brahim olu Abdullah Mehmed olu Tayfur Hasan olu Sleyman Mehmed olu Yusuf Ali olu Mehmed Osman olu Ali Ahmed olu Rahim Hseyin olu Ahmed Yusuf olu Ali kr olu Cemal brahim olu Faik brahim olu Necib brahim olu Akif Mustafa olu Behcet Ahmed olu Yusuf Yusuf olu Nuri Hasan olu Kamil Mehmed olu Dede Ahmed olu Hseyin Naime binti Kahraman Hac Bey b. Sleyman Bey birderi Refik Bey Nuri b. Baha Dursun b. Hamid Ziya Bey b. Mail kr b. Mail brahim b. Ali Rd b. Hac " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Mumcu-i ulya " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

882

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu mahdmu Read brahim b. Ali Cemal b. Ahmed Cemil b. Ahmed Tufan b. Ali Hafz b. Ahmed Aha karyeli Halil Edhem b. Dursun birderi Hasan Kasm b. Ahmed Hseyin b. Hasan Fazl b. Hamid shak b. Dursun Fazl b. Mustafa Odac Halid birderi Mustafa Ahmed b. Hasan Ali b. Mamo Mamo olu Yusuf Mehmed olu Mustafa Ahmed olu Ahmed Rza Bey Hac Dursun Efendi Sabri olu Ali Mahmud olu Mustafa Mehmed olu Mtak Ahmed olu Harik Mehmed Kahraman olu Cuma " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Muradpaa " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

883

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Osman olu Kerem Osman olu Mkerrem Ali olu smail smail olu evket Hseyin olu Ali Mehmed olu Musa smail olu Mevld Abdullah olu brahim Pspn brahim Ahmed olu Ali Mehmed olu Aa Osman olu brahim Hafz Abid olu Ahmed brahim olu Hafz Mustafa Mtekid Niyazi Efendi Selim ve ilesi halk Hafz Mustafa Efendi yeeni Tayyib Srr Efendi ilesi Abid Aa Fevzi Efendi ve ocuklar Allmeddin Efendi ve ocuklar Krd Hseyin Ahmed Efendi Osman Efendi Esad olu Mehmed Cemil Kamil olu Maksud " " " " " " " " " " " " eyhler mahallesi " Mumcu-i sfla mahallesi " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 2 1 1 2 3 1 1 1 1 1 1

884

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Cemal akir Ali Nusret Mehmed Kurban Receb Ahmed Mustafa Mecid Muhtar Bey Dede Bey Behll Aa Edib Dursun Yakub Sabri Halil Ferhad Mahmud Hseyin Mehmed Ali Krd Ahmed Muhyiddin Yusuf Mehmed Ali Nazl " " " " " " eyhler mahallesi " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Muhtelif mevkide kurunla katledilmilerdir. " " "

885

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Ruhan Gll Nuri Esad Yusuf olu Sadk Hseyin olu brahim Torul olu Behll Said olu Hakk Kmrc Hasan Dervi olu Adil smail olu Aziz Hseyin olu Hasan Alc Hasan Eskici Sleyman Eref olu Garib Dede olu Mevld Dede olu Rd Kurban olu Mikdad Said olu skender Arif olu Zakir Ali olu Halid Karabykl Aziz oban Kamil Mehmed olu skender rfan olu Mehmed Krd Cihad Adil olu Ahmed mahdmu Abbas " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Dere mahallesi " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Muhtelif mahallerde katledilmilerdir. " " "

886

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu mam- sbk Tevfik Efendi Bakkal Fevzi Efendi brahim Gen Aa olu Adil Hac Hakk Efendi Ahmed olu emil Ali olu Mehmed Dursun olu Mehmed oban olu Ali Uzun olu Fazl Bahri birderi Halis Kader olu Hamdi birderi Akif Tortumlu Abdurrahman Yusuf olu Fehim Kad Yusuf Delll Receb mahdmu Mehmed dier Mehmed Salih olu Mustafa Sucu Vehhab damad Mehmed zevcesi Esma Hasan olu Ahmed Hseyin Aa birderi Ahmed birderi Halim eyh olu Ahmed Sleyman olu Yusuf " " " " rr mahallesi " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Katledilmilerdir. " " " " "

887

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Mehmed olu Mirze Ali Abdlfettah Musa olu Abdrrezzak Solak Ahmed Fatma olu Hasan Fatma olu Ahmed Fatma olu Halil Ali Aa mer Aa birderi Bekir birderi sa birderi Bekir smail Elegirdli Bekir Kad Ahmed mahdmu Dursun mahdmu lyas birderi Bekir yeeni Halil Tekmanl mer Tekmanl Behll Tekmanl Dursun Hnsl Veli olu Ali Himmet olu brahim Mikdd Bey Cemil Bey, Erginisli Hazinedr-zde smail Efendi " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " brahimpaa mahallesi " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Muhtelif mahallerde katledilmilerdir. " "

888

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu mahdmu Tahsin Yeil mam-zde Kozu karyeli Krd ve ocuklar kr ve mahdmu erkes Abdullah kerimesi Aye Erzincanl Necib Bey ve mahdmu Mehmed Aa mahdmu ve kerimesi Kahveci Lain ve birderleri Abdullah Latif ve Mustafa Salim ve birderi Fazl Osman Efendi, birderi ve mahdmu brahim Usta, zevcesi ve kerimesi Haydar hademesi dieri Rfat Tufan Baba hnesi halk shak, mahdmu Abdullah Tayyar Usta ve ilesi Hafff Kamil ve mahdmu Abdullah brahim Aa ve mahdmlar Hoca Mustafa Efendi ve mahdmlar Akif mahdmu evket ve kerimeleri " " " Vniefendi " " " " " " " " " " " " " " " " "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

1 1 2 2 1 2 2 3 2 2 3 3 1 1 4 2 4 2 6 4 4

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

889

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Receb birderleri, Latife ve kerimeleri brahim ve zevcesi ve kerimesi Hafz kr ve vlidesi Kassab Rza ve mahdmu Mustafa Arslan ve damad Yusuf Nazm ve birderi Nureddin ve kerimesi mer birderi Abdullah Ahmed Usta ve ilesi halk Fazl ve kim-vlidesi ve hademesi Jandarma kr vlidesi ve kerimesi Fehim birderi ve kerimesi Hac Ahmed Efendi ve mahdmu Sabri mahdmu ve vlidesi Jandarma Latif ve birderi ve vlidesi Salih, vlidesi ve kerimesi Hseyin Usta, zevcesi ve kerimesi Sefer, kerimesi, mahdmu ve zevcesi Dede, mahdmu, zevcesi ve kim-vlidesi Kaya birderleri ve hemiresi

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " "

4 3 2 2

" " " " " " " " " " " " " " " " " " "

" " Kurun ve sire ile katledilmilerdir. " " " " " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " " " " " "

3 3 2 4 3 4 3 2 2 3 3 3 4 4 4

890

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Mustafa birderleri ve zevcesi Ziya birderi ve zevcesi Nureddin, zevcesi Ali, birderi Mustafa Nuri, Abdullah, Bekir ve brahim Fatma kerimesi Fatma kerimesi Mnire erafeddin ve birderleri Abdullah ve birderleri Mehmed ve birderleri evket, kerimesi ve birderi ve mahdmu Gl Bey ve birderi, zevcesi, kerimesi Ziya ve birderi, zevcesi Hac, birderi, zevcesi, kerimesi Abdullah, zevcesi Hanm ve kerimesi Tercanl erif ve birderi, zevcesi ve kerimesi Tercanl Fatma ve Mnire Tercanl Ali ve birderi zevcesi ve mahdmlar Tercanl shak, zevcesi vlidesi ve kerimesi uarl Abdullah, zevcesi ve vlidesi Mehmed ve birderi ve zevcesi ve vlidesi

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

4 3 2 2 4 1 1 3 3 3 4 4 3 4 3 5 2 5 4 3 4

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " " Katledilmidir. " " " " " " " " "

891

Mevkii

Ermeniler tarafndan Memleket ve katledilen slmlarn isim mahallesi ve nfsu Kaakc erif olu Behram Yemen Efendi b. Behram Hns ve Tekman muhcirleri " Kulolu mahallesi "

Yama edilen ey ve sirenin kymeti

Nfsu

Mlhazt

" " " "

1 1 1 3

" " " "

Katledilen ehsn yekn nfsu 3845

Gasb u grt edilen ey ve nkd ve sire gibi zyit mikdr aded-i Guru 14767344

Bunlardan mad gureb olarak beled tarafndan 4.644 cenze defnedilmi ve bu cenzeler istirddn ikinci gn beled tarafndan 52 sat zarfnda civrdaki kabristnlara defnetdirilmidir. Hill-i Ahmerdeki mevcd eytm ve kadnlar Memleketi Pasinler'den Tekman " Erzurum Van Revan " Erzurum Bayezid Erzurum 892 sim ve hreti Mehmed olu Zekeriya Ali olu Hasan Mehmed olu Kahraman evket olu Garib smail olu Hseyin Mehmed olu brahim Mehmed olu Temur Mustafa olu Zeki Hseyin olu Ahmed Mail olu Hrrem Sinni 1 3 4 3 14 11 10 6 7 60 Amdr Mlhazt

Memleketi " spir " Erzurum Kars " Elegird Tercan Erzurum Kars Tekman Pasinler'den Kars Karakilise'den Kars Erzurum " " " " Elegird Adilcevaz Tutak Elegird " " "

sim ve hreti Davud olu mer Genco olu Yusuf Hseyin olu Ali Davud olu Bahri Molla Yaar olu Yaar Yusuf olu Mehmed Sddk Nuri olu Mehmed Yusuf olu Hseyin Akif olu Safvet Sleyman olu Mevlud Mehmed olu Hasan Ali olu hsan Bekir olu sa smail olu sa Nuri olu Hamza brahim olu Halis Mehmed olu Muharrem smail olu Osman smail olu Ali Abdullah olu Abdulmecid Maksud yeeni Ammcan(?) Hseyin olu Mehmed Kasm olu Zihni Osman olu Maruf Hseyin olu Abdullah Osman olu Sleyman Yusuf olu Kuluncn

Sinni 7 11 10 7 12 12 10 9 6 7 6 9 12 9 12 12 13 10 6 7 7 10 13 13 10 13 14

Mlhazt

893

Memleketi Varto Pertek karyeli Varto " Hns Pasinler Tortum Erzurum Bayezid Kafkas Erzurum uarl Elegird Erzurum Tekmanl (?) Gle'den Erzurum " Narman Narman " Bitlis Erzurum Hns Erzurum Hns Erzurum

sim ve hreti Mehmed olu Yusuf Aa olu Seyfeddin Mehmed olu Ahmed Tayyar olu sa Mustafa olu Mehmed Nebi olu Rza Mehmed olu Ahmed Nazm olu ihmeddin Ali olu Haim Abdullah olu evket Hafz olu Muhyiddin uarl Mustafa olu Badiye (?) Sleyman olu Kurban Zekeriya olu Enver Mahmud Bey olu Cemal Dede olu Koer Sleyman kz Rukiye Abdullah kz Naime brahim kz Emine Mustafa kz Mahbub Mustafa kz Seher emseddin kz Sdka Mehmed kz Fahriye Ali kz Gll Meded kz Hanm brahim kz Zhre mdad kz emsinur

Sinni 8 8 10 4 14 15 11 10 4 4 5 10 14 7 13 7 16 25 15 12 11 16 16 12 13 25 14

Mlhazt

894

Memleketi Hns Erzurum " Bayburd Erzurum Narman Erzurum Tercan Van Erzurum " Oltu Hns Tekman Ktek Erzurum " " " Bayezid " " Kars Tekman Erzurum Akalal Tekman

sim ve hreti Mecid kz Cemile Ragb kz Naime brahim kz Hanm Hayreddin kz Mani (?) Mehmed kz Saniye mer kz Salime Saniye kz Munise Hac kz Gleser Haydar kz Glnaz Mehmed kz Serfirr Tahir kz Kymet Murad kz Sbia Murad kz Cemile Hseyin kz Kymet Tahir kz Kymet Edhem kz Zhre Mehmed kz Fatma Mustafa kz Seher Mustafa kz Mahbube Pertekli Fatma Hatun erif kz Dilara Mehmed kz Muhsine Mahmud kz Elmas Ali kz Saadet Yusuf kz Sultan Ahmed kz Fatma Yusuf kz Asya

Sinni 11 12 12 15 25 18 17 22 13 18 14 25 18 20 20 21 12 13 11 35 35 16 20 30 55 30 45

Mlhazt

895

Memleketi " Pasin " Tercan " uar Tekman " " Erzurum " " Tortum Hns Tortum Hns Kazman Elegird Van Hasankala Diyadin " Erzurum Tortum Pasin Hns Erzurum

sim ve hreti Asya'nn kz Hesna Halil kz Gll Hacer kz Glhanm Sleyman kz Fatma Mevld kz Latife Mehmed kz Telli Hasan kz Sariye Sariye kz Pnar Sadk kz Esma smail kz Hediye smail kz Latife Ali kz Nuriye Hseyin kz Nazire Osman kz Esma Mehmed kz Hadice Hseyin kz Asya Saniye kz Kibar Halil kz Celile Haydar kz Glna[z] Mehmed kz Zekiye Ali kz Hacer Yakub kz Saliha Sefer kz Aye Mevld kz Beriyye Mehmed kz Fatma Hasan kz Fatma efik kz Fatma

Sinni 5 30 55 25 35 18 30 6 40 25 25 50 25 30 35 20 25 60 14 25 25 65 20 5 9 5

Mlhazt

896

Memleketi Tekman Tercan Hasankala Revan Elegird Erzurum Tekman Hasankala Viranehir " Pasin Tekman " Kars Tercan Erzurum " " " " " " Revan Elegird " Saray Narman

sim ve hreti Ali kz Fatma Zeynel kz Makbule rfani kz Seher Mehmed kz Zehra Mustafa kz Fezn brahim kz Glehre Mevlud kz Nene Ahmed kz Zekiye Hasan kz Hacer akir kz Fatma Osman kz Emine Osman kz Zuzan Hasan kz Elif Hasan kz Fatma Musa kz Gliraz Fazl kz kriye Behcet kz Fatma Hasan kz Fahriye Aa kz Nuriye Ahmed kz Nafia Mehmed kz Huriye smail kz Naime Allahverdi kz Aca Acem kz Glan (?) Mustafa kz Cemile Sleyman kz Esme Abdullah kz Fatma

Sinni 8 7 10 8 10 12 9 11 11 7 13 12 9 11 18 21 18 10 9 11 8 9 15 12 11 9

Mlhazt

897

Memleketi Tortum " Elegird " " " Erzurum " " " Erzurum " " " " " Pasin Erzurum " Tekman Erzurum Tortum Kortu Karakilise Kortu Tortum

sim ve hreti erif kz Gne Mustafa kz Hacer Nuri kz Zeyneb Ali zevcesi Fehime Ali kerimesi Mrge (?) Mehmed kz Subhiye Hzr kz Piruze Dervi kz Hadice Halid kz Adile smail kz Sadka Faruk kz efika Bahri kz Nuriye Mehmed kz Behice Ahmed kz Hadice Yusuf kz Kudret Zarif kz mmiye Dursun kz Refika Ahmed kz Sadiye Mehmed kz Elmas evket kz Sinem Ali kz Porsuk Abdullah kz Cemile Mehmed kz Hnkar brahim kz Hanm Hasan kz Hacer Yusuf kz Makbule Enver kz Makbule

Sinni 18 15 12 35 11 18 21 9 8 13 20 11 15 8 25 9 13 8 7 35 20 42 12 14 12 11 7

Mlhazt

898

Memleketi Erzurum Tortum Kars " " Tekman Pasin " Hasankala " Pasin Erzurum Diyarbakr Tekman " " " Pasin " Hns " Erzurum Tercan Bayezid " "

sim ve hreti Elif yeeni Behice smail kz Azize Ahmed kz Elmas Tufan kz Dilber Tufan kz Kibar Mevld kz Ku(?) Osman kz Miskl Sleyman kz Nazife Hamid kz Mnire Hasan kz Kazibe Mehmed kz Glperi Mehmed kz Arife mer kz Zehra Mustafa kz Havva Dervi kz Saray Hamid kz Perian Yusuf kz Gll Yusuf kz Sabire Yusuf kz Glpaa Mehmed kz Fatma brahim kz Glperi smail kz Latife Hasan kz Hacer Nefer kz Zeliha Ali kz Kazl(?) brahim kz Reyhan Ali kz Perian

Sinni 5 25 10 11 12 10 11 13 15 15 7 9 21 15 12 11 19 18 25 19 20 21 19 19 25 15 21

Mlhazt

899

Memleketi " " " " " " " " " ["] Erzurum " " " Hns

sim ve hreti Hseyin kz Hanm Hasan kz Gzel Mehmed kz Saadet Ali kz Altun Hseyin kz Zekiye smail kz Hayriye Hasan kz Zeliha Mehmed kz Basire Mehmed kz Hanm Mehmed kz Piruze Mahmud kz Safiye Hafz kz Karibe Ahmed kz Gll Ahmed kz Hanm Hasan kz Bedirhan

Sinni 7 9 8 13 12 11 13 10 9 13 15 12 14 10 12

Mlhazt

Yekn: 214
Ermeniler tarafndan ebeveyn ve akrab ve sireleri mezlime urayarak bkes kalan ve el-yevm Hill-i Ahmer'de mevcd bulunan ocuk, kz ve kadnlar blda muharrer olduklar tasdk olunur.

F Tern-i Evvel sene [13]36 Erzurum Hill-i Ahmer mdri nmna Mehmed Kmil BOA. HR. SYS. 2878/49

900

- 64 OLTU LVASI VE GLE'YE BALI KYLERDE BR SENE NDE ERMENLERCE GEREKLETRLEN SOYKIRIM Oltu livas dahilinde Kosor, Bardz, Lisbik nahiyeleri ile Olur, Sarkam ve hudud haricindeki Gle kazalarna bal kylerde Ermenilerin bir sene iinde kurun, kama, balta, topa tutmak ve byk ksmn yakmak sretiyle 10.693 Mslman katlettikleri; liva dahilinde i yurtlar ve hayr kurumlar bulunmadndan kimsesiz kadn ve ksz ocuklara Bardz nahiyesinin Krkc ve Vartanut kyleri ahlisince bakld.

Massmassacres Perpetrated by Armenian in the Villages Attached to Gle and the Liva of Oltu during a year
Within the boundaries of the liva of Oltu, in the townships of Kosor, Bardz, Lisbik and Olur and in the villages attached to the districts of Sarkam and Gle Armenians using rifles, artillery, daggers and axes, killed 10.693 Muslims the majority of them had been set fire to and perished burned; homeless women and orphaned children were taken care of by the population of the villages of Krk and Vartanut attached to the township of Bardz since there were no charitable institutions to shelter and lodge them. 12 S. 1339 (26. X. 1920) Oltu Mutasarrflnn 26 Tern-i Evvel sene [1]336 trhl ve 300/3 numaralu ifresinin mahll C. [Cevb] 13 Tern-i Evvel [1]336 ve 8936/679 numaralu ifre ile 24 Tern-i Evvel sene [1]336 ve 8936 numaralu ifreye: Mdde 1- Livmz huddu dhilinde nhiye ile Olur kazsn ihtiv eden kurdan bir seneden beri Ermeniler tarafndan tahrb ve yama ve ahlsi katlima urayan Kosor nhiyesine tbi Gerek, Ylkhs (?), Gherler, Ersinik [Arsenik], Leb[le]bi, Aundr, Kk karyeleri ve Bardz nhiyesine merbt Pertos, Vartan[ut], Vatgr (?), Geci(?), ermik, Menbedir, Ehrizli, Morklak, deris(?) karyeleri ve Lisbik [Lisbek] nhiyesine merbt Balkaya, Alicuk karyeleri ve Olur kazsna tbi Pertuvan, Han, elom, Kaban, Tecerek, Kuzukom, Kazhan[Gazihan], Erikli, Sasakorid [Sakurit], Kprba, Yukarpenskird, Aderla, Yukarkzlky, Aakzlky, Keleot, Kacik, Mehenk, Perdanus, Colhak, Reksaman, Yavigdat, Abhaydos, Kamis, Eterkenis karyeleridir. Huddumuz hricinde Gle'nin elli bin nfsu hv Topa [Topda], Glelbelkor [Kelpekor] (?), Lavustan karyeleri ile 901

Sarkam'a tbi Acakala, Kotanl, Aakotanl, Ayar, Oluklu, Viran, Bozku, Baky karyeleridir. Mdde 2- Livy muhtev hudd hricindeki birinci mddede musarrah bi'lumm karyelerden iki bin yz yirmi drt kurunla ve dokuz yz kama ve balta ile ve yz topa tutmak sretiyle yedi bin yz altm alt ihrk etmek sretiyle ki ceman on bin alt yz doksan nfs slm erkek-kadn, oluk-ocuk Ermeniler tarafndan fec sretde katl ve ihrk edilmidir. Mdde 3- B-kes ocuklardan yz kadar kszn merkez kasabasnda ve elliyi mtecviz Bardz nhiyesinin Kr[k]c, Vartanut karyelerinde olup ahl tarafndan ie etdirilmekde ise de livnn teklt olmamak mnsebetiyle tahslleri in teebbstda bulunulduu ve i yurdlar ve cemiyet-i hayriyye messeseleri tekli olmadndan ayn mumeleye urayan slm kadnlar dahi kurda ie edilmekdedir. Ermeni ve Rum kadn, oluk ve ocuundan bir ferd livmzda bulunmad marzdur. Oltu Mutasarrf Ziya BOA. HR. SYS. 2878/53 - 65 ERMENLERN AKALE VE CVAR KYLERDE YAPTIKLARI KATLM Ermenilerin Akale nahiyesi ve Cinis, Nardiban, Persor, Karahasan, Yeniky, Topalavu, Ergemansur kylerinde toplam sekiz yz doksan mslman ehit ettikleri; ayrca merkez ve be kyde de alt yzden fazla evi tahrip edip yaktklar.

Massacre Committed by Armenians in Akale and the Villages of its Surrounding.

Armenians attacked the township of Akale and the villages of Nardiban, Persor, Karahasan, Yeniky, Topalavu and Ergemansur and killed a total of eight hundred and ninety three Muslims, they destroyed also more than six hundred houses in the said township and in five villages. 14 S. 1339 (28. X. 1920)

902

Numara: 343 Erzurum Vilyet-i Cellesi Cnib-i Smsine Devletl efendim hazretleri, F 13 Tern-i Evvel sene [13]36 trh ve 8936/679 numaral ve mahrem iretli irdelerinin arza-i cevbiyyesidir. 1- Ahvl-i zilede ve hudd dhilinde Cinis karyesinde yz elli hne, Karahasan'da krk be, Topalavu'da yz, Akala'da iki yz, Pertin'de yz yirmi, Karabyk kmilen Ermeniler tarafndan tahrb olunduu. 2- Nhiye merkezinde otuz bir, Cinis'de alt yz elli, Nardiban'da elli sekiz, Persor'da on, Karahasan'da drt, Yeniky'de yz, Topalavu'da on, rgemansur[Ergemansur]'da otuz nfsun katlima urad. 3- Aileleri Ermeniler tarafndan ehd edilen ve tarafmzdan toplatdrlarak ie etdirilen ocuklar bulunmad. 4- Ermeni ve Rum ocuklar olmad. 5- bu fecyiin yz otuz drt senesi zarfnda Ermeniler tarafndan k olunduu ve hudda budiyeti hasebiyle bu sene zarfnda zarar-dde aileler bulunmad marzdur. Ol bbda emr fermn hazret-i men-leh'l-emrindir. F 28 Tern-i Evvel sene [13]36 Akala Nhiyesi Mdri mz BOA. HR. SYS. 2878/54 - 66 REGEL VE ZARUAD KAZALARINDA ERMENLER TARAFINDAN YAPILAN MEZLM Kars'n Osmanl ordusu tarafndan geri alnmasndan sonra bir heyet tarafndan yaplan tedkikte, regele bal otuz drt kyde iki bin be yz seksen hnenin Ermeniler tarafndan top ve makinal tfeklerle tahrip edilip halknn ounluunun katledildii; Zaruada bal Tepeky'e yaplan saldrda da alt Mslmann ldrlerek mallarnn yamaland, ayrca Zaruadn Mescidli kynden otuz, Keeyor kynden krk, Gkin kynden yz elli, Kzlkiliseden altm hnenin harabedilmesinden baka, yetmi-seksen kadar ocuun atete yakld ve sekiz bin koyunun gasbedildii.

Atrocities Perpetrated by Armenians in the Subdistricts of uregel and Zaruad.

Following the recovery of Kars by the Ottoman Army an investigation had been carried out by a committee which ascertained that in thirty four villages 903

attached to regel two thousand five hundred dwellings had been destroyed by Armenians using artillary and submachine guns and killing the majority of their population; in Tepeky attached to Zaruad six Muslims had been killed and their goods looted and in Mescidli a village of Zaruad thirty dwellings, in the village of Keeyor forty in Gkin one hundred and fifty in Kzlkilise sixty dwellings had been also destroyed and seventy to eighty children had been burned and eight thousand sheep seized. 19 S. 1339 (2. XI. 1920) ark Cebhesi Karrgh 2/11/[1]336 15. K. [Kolordu] Vekletine Kars ehrinin 30 Tern-i Evvel [1]336 trhinde ktatmz tarafndan iglini mtekib Kars livsna tbi regel ve Zaruad mntkalarnda Tanak Ermeniler tarafndan slm ahl hakknda yaplan fecyie dir bir heyet marifetiyle mahallerinde icr edilen ibtid tahkktn netcesine dir alnan malmtn hulsas ber-vech-i zr arzolunur: . C. K. [ark Cebhesi Kumandan] Kzm Karabekir 1- 16/1/[13]35 trhinde Kars Vlsi Karkanof'un zamannda Ermeni kumandanlarndan Baratof(?) ve Mazmanof top ve makineli tfenklerle msellah Ermeni askerlerinin regel'in:
Ani karyesinden [D]aynalk Karata Glviran'dan Kepenek'den Arslanl'dan Azm'den esnehan'dan Aralk'dan Karakilise'den Mollamsa'dan Bacolu'ndan Vartanl'dan Okuolu'ndan Gllbulak'dan Mehmedaa'dan [Mehmetabad] Seceli'den 40 60 70 50 80 40 70 30 30 35 100 50 100 150 300 20 150 Tencar'dan Karahanl'dan Erkin'den (?) ncedere'den Surluca'dan ahnalar'dan Karahan'dan Sdl'den Geid'den Hcpr[i]'den Kkkml'dan Akbulak'dan Karamehmed'den Kkkzlta'dan Bykkzlta'dan akmak'dan Maarack'dan 30 150 40 30 100 220 200 18 30 30 60 30 20 20 100 30 100

slm hnesinin tahrb edildii ve emvlinin yama ve ahlsinin ksm- azamnn katledildikleri.

904

2- Zaruad kazsnn Tepeky bu sene harman zamnnda Ermeniler tarafndan top ve tfenkle mcehhez kuvvetlerle harb edilerek mezkr kyden 5 erkek ve bir kadn Mslmann katledildikleri, mllarnn yama olunduu, yine Zaruad'n Mescidli karyesinden 30, Keeyor karyesinden 40, Gkin karyesinden 150, Kzlkilise'den 60 hnenin harb edildii, 70-80 oluk ocuun atede yakld ve 8.000 koyunun alnd. BOA. HR. SYS. 2878/55 - 67 ERMENLERN KOSOR VE PENEK LE BALI KYLERDE YAPTIKLARI YAMA VE MEZLM Oltu sancann Kosor ve Penek nahiyeleriyle buraya bal otuz bir kyn Ermeniler tarafndan igal edildii ve bu igal srasnda altm dokuz kiinin ldrlp 26.400 koyun, 19.250 sr, 590 at, 60.200 lira nakid para, 218.300 liralk eya ve 300.000 pot zahirenin yamaland.

Atrocities and Pillage Perpetrated by Armeians in Kosor and Penek and the Villages Attached to.
Armenians occupied the townships of Kosor and Penek and thirty villages attached to the Sanjak of Oltu and during their occupation they murdered sixty nine persons, looting 26.400 sheep, 19.2400 cattle, 590 horses, 60.200 lira cash (silver coins); goods worth 218.300 liras and 300.000- grain pots. 19 Ra. 1339 (1. XII. 1920) Oltu sancann Kosor nhiyesi dhilinde ve Ermeniler tarafndan yaplan mezlim hakknda Olur Kim-i makm- sbk Behri [Bahri] Bey'in ve Zivart [Zuvart] karyeli Hseyin olu brahim Efendi'nin zabtolunan ifdeleridir. Geen sene Ramazan Bayram'nn ikinci gn Mazmanof kumandas altndaki Ermeni ordusu Kosor'a ve Penek'e gelerek teslm olan kylerde ve merkez kazda icr-y mezlime balamlardr. O iglde:
Koyun Zivart[Zuvart] karyesinde Kivank karyesinde Barik karyesinde Lebibi[Leblebi] Penek Kamhis " " Sr Nakid pre 3.000 5.000 2.000 3.000 0 400 Liralk ey 15.000 15.000 3.000 10.000 10.000 3.000 At
ldrlen nsan

4.000 1.000 1.000 1.500 1.000 400

2.000 1.000 1.500 1.500 1.500 400

50 80 30 30 25 20

12 3 0 5 0 3

Bir kadn ldrlmdr. Bir kadn ldrlmdr. Birisi kadn ldrlmdr.

905

Koyun Gllet Tecerek Hanmkom " " " 400 2.000 200 400 500 500 400 400 1.000 200 200 800 500 1.500 400 500 3.000 200 800 1.000 800 1.000 400 200 0 26.400

Sr 300 1.000 150 300 250 300 300 200 1.000 200 50 300 300 1.000 300 500 2.000 50 400 500 500 1.000 300 50 100 19.250

Nakid pre 500 1.000 500 1.000 1.000 1.000 500 500 800 400 200 500 400 2.000 200 300 2.000 500 300 400 500 700 400 100 500 60.200

Liralk ey 1.000 10.000 2.000 3.000 2.000 2.500 1.000 1.000 1.200 600 600 1.500 1.000 12.000 800 500 15.000 1.500 500 800 1.000 1.000 600 500 1.500 218.300

At 10 40 4 15 20 6 4 5 10 10 5 10 10 50 20 15 50 10 10 15 12 15 9 4 40 590

ldrlen nsan

2 5 2 2 0 2 1 0 0 0 0 0 2 2 0 2 3 2 3 4 2 3 4 2 2 69 Birisi kadn ldrlmdr

Pertivan [Pertuvan] " znus " amkas[amhas]" Kot " aksor " Armak [Armuin] " deli " Muk [Muih] Klas " Muk [Muih] karyesi " Avndr [Aundr] " Kosor " Taht " Ekitkom " Ersinek[Arsenik] Mirhil " []naki " Nazrva[n]s " Zaderek karyesi" Vaaver karyesi " Draskor [Digaskor] " Paykis (?) " Balkaya " Yekn- Umm

Ermenilerin Kosor nhiyesinde ldrdkleri 69 mazlm ile 26.400 koyun, 19.250 sr ve 590 at, 60.200 nakid lira ile 218.300 liralk ey-y beytiyye ve 300.000 pot zahre talan etdikleri tarafmzdan yaplan tahkkt ile tahakkuk etmi olduunu mbeyyin ibu mazbatamz it klnd. F 1 Knn- Evvel sene [13]36 Zivart [Zuvart] Karyesinden Hseyin olu Molla brahim

Oltu'nun Balkaya Karyesinden Olur Kim-i makm- Sbk Bahri

BOA. HR. SYS. 2878/58

906

- 68 ERMENLERN GLE'NN TOPTA, GLPINAR VE HAMOLU KYLERNDE UYGULADIKLARI KATLM Mazmanof idresindeki Ermenilerin Gle'nin Topta ve Glpnar kylerinde Mslman erkekleri sngden geirerek, kadn ve ocuklar bombalayarak yaklak be yz kiiyi vahice katlettikleri, katlimdan ancak on bir kiinin kurtulabildii ve her iki ky tamamen yaklarak ellerine geirdikleri kz ve kadnlara tecvz ettikleri ve bir ok kadn beraberlerinde gtrdkleri; ayrca Hamolu kyne de saldrarak sekiz kiiyi ehit edip, hnelerin birounu atee verilerek szkonusu kylerden binlerce hayvan da aldklar.

Massacre Perpetrated by Armenians in the Villages of Topta, Glpnar and Hamolu Attached to Gle.
Headed by Mazmanof Armenians attacked the villages of Topta and Glpnar bayoneting and killing the male Muslim population, shelling savagely with bombs women and children; the death toll amounted to five hundred persons, only eleven persons had succeeded in escaping from the massacre, the two villages were completely burnt down and destroyed, women and girls who fell into the hands of Armenians were raped; Armenians carried also away many Muslim women with them besides, the same Armenians attacking the village of Hamolu murdered eight persons, set fire to most of the households and looted thousands heads of cattle. 21 Ra. 1339 (3. XII. 1920) Numara: 213 Merdenik 3/12/[13]36 Kars Mevki-i Mstahkem Kumandanlna C. [Cevb] 2/12/[13]36 trh ve 511 numaral emre: Telakk olunan emr-i kumandanlerine tevfkan Ermenilerin Gle'de icr eyledikleri fecyi ve mezlim beerin tahamml edemeyecei derecelerde gyet fec ve dil-sz olduu cihetle bunlarn ehemmiyetleri derece derece tasnf edilmi ve pey-der-pey arz ve ibl der-dest-i tasavvur bulunmudur. 1- Mazmanof'un idresinde bulunan ktat 27/9/[1]336 trhinde Penek'den ald darbe zerine ricat eder etmez Ermeniler Gle'nin Topta ve Glpnar karyelerine gelerek mezkr karyede meskn olan kadn-kz, oluk-ocuk ve erkek

907

be yze karb nfs- Mslimeyi badan baa katlim ve mllarn yama ve hnelerini de atee vererek kmilen harb eylemilerdir. Ermenilerin k etdikleri mezlimden Topta karyesinden be kii ve Glpnar karyesinden de alt kii tahls-i cna muvaffak olabilmilerdir. Ermenilerin gerek Topta ve gerekse Glpnar karyelerindeki ahlnin evvel erkeklerini sngden geirdikden sonra her iki kyn kadn, oluk ve ocuklarn kmilen mereklere doldurmular ve bombalarla mezkr kyler meskenesini imh eylemilerdir. Bkire kadnlarn evvel rz ve nmslar hetkedildikden sonra hevest- elmnelerini tatmn zmnnda drt be kadn da alup berberlerinde gtrmlerdir. bu vaka Mazmanof ktat tarafndan 30/9/[13]36 trhinde icr edilmidir. Ermeniler Topta karyesinden dokuz yz res ml ve bin be yz res mev ve Glpnar karyesinden bin yz res ml ve bini mtecviz mev ki, ceman dokuz bin res hayvnt gasbeylemilerdir. Ermenilerin buralardan sekseni mtecviz binek ve koum hayvnt da bu mikdra dhil deildir. Ermenilerin Mazmanof'un emri altndaki ktat ayn trhde Hamolu karyesini de talan ve ksmen ihrk ve mezkr ky sekenesinden sekiz adam pek fec bir sretde katleylemilerdir. Hamolu karyesinden Ermenilerin aldklar hayvntn mikdr iki bin ml, alt bin res mevyi tecvz eylemekdedir. Kyden alt yedi hne de ihrk edilmidir. Bu gibi fecyiin bi'z-zt Mazmanof'un emriyle vuk bulduuna btn Gle sekenesi ehdet etmekdedir. Her gn icr edilen tedkktn ve yaplan tahkktn emirle ve vesika msteniden arzedilecei marzdur efendim. Merdenik ve Havlsi Kumandan ve Kim-i makm Vekli Osman BOA. HR. SYS. 2878/61 - 69 KARS'A BALI YRM DRT KYDE ERMENLERN YAPTIKLARI MEZLM VE YAMALAMA Kars'a bal Kosor, Arsenik, Ekitkom, Taht kyleri dahil yirmi drt kyn Ermeni saldrlarna maruz kald; bu esnada kymetli eya, para ve on binlerce hayvann alnd, kz ve kadnlarn namuslarnn kirletilip birounun gtrld, yz elliden fazla Mslman kadn, ocuk ve erkein eitli ekillerde katledildii ve yzlerce hnenin yakldna bizzat hid olan Kosor erfndan Ado Beyzde Mehmed Bey'in tahrirat.

908

Atrocities and Pillages Perpetrated by Armenians in Twenty Four Villages Attached to Kars.
Twenty four villages including the villages of Kosor, Arsenik, Ekitkom and Taht had been exposed to Armenians attacks and looted, valuables, moneys, and ten thousands of cattles had been pillaged many girls and women raped and dishonored and abtucted, more than hundred and fifty Muslim women, girls and men had been killed in various ways and hundreds of households burnt down; all these atrocities had been related by a notable of Kosor Ado Beyzade Mehmed Bey who was an eyewitness and stated all these cruelties in an official writing he had sent. 22 Ra. 1339 (4. XII. 1920) Kars Mevki-i Mstahkem Kumandanl 559 ark Cephesi Kumandanlna Kosor erfndan Ado Beyzde Mehmed Bey'in imzasyla mevrd Ermeni mezlimi hakkndaki malumt leffen takdim klnd marzdur. Mevki-i Mstahkem Kumandan Miralay Rt "Ermeni Mezlimi Hakknda Malmtm" Ermeniler ilk taarruzunda Kosor'da bulunmakda idim. Kosor'a girer girmez, Mazmanof askerleri Beko olu Nadir ile refkini fec sretle katletdiler ve Ersinek [Arsenik] karyesinden be Mslman ayn- gnde mahall-i mezkrda katletmilerdir. Kosor ve Ersinek karyelerinin drt yz sr ve bin be yz anmlarn gasbetmilerdir. Ekidkom [Ekitkom] karyesinden sekiz yz anm, yz mev ve btn hne eylarn yama ederek hnelerini ihrk etmiler ve adamlarn katletmilerdir. Taht karyesinden bir adam katl, yetmi mev, sekiz res esb gtrmlerdir. Penek karyesinden yz anm, iki yz ml, be esb ve btn hnelerini yama ederek rz ve nmslarna taarruz etmilerdir. Libi[Leblebi] karyesinden sekiz adam katledilerek ve be yz mev ile iki yz anm gtrmlerdir. Pirtuvan [Pertuvan], Tecerek, Soun, Gllet karyeleri ahlsini Ilck dernunda bi'z-zt Mazmanof nlerine geerek btn mev, anm ve ey ve'lhsl on sekiz adamlarn katl [] itlf etdirerek tammyla talan etdikden sonra kur-y mezkreye ide etdirmi ve ne kadar nakid preleri var idi ise tamamyla 909 Mevki-i Mstahkem Karargh 4/12/[11]34

bi't-taharr ellerinden alnm idi. Zuvart karyesinden iki bin anm, alt yz sr, yirmi yedi esb ve kadn, sekiz erkek katletmilerdir. Barik karyesinden iki yz ml, yirmi sekiz esb, sekiz adamlar da katletmilerdir. deli karyesinden yz elli sr, on bir esb ve adamlarn esr gtrerek bi'l-hire katletmilerdir. Ermoin [Armuin] karyesinden drt yz anm, be esb gtrmler ve bir ocuu katletmilerdir. Kotik karyesinden yz sr, otuz be esb, iki adamlarn katletmilerdir. Kod karyesinden yz elli anm, yetmi be ml, iki esb gtrmlerdir. Muih karyesinden iki yz ml, yedi esb gtrmlerdir. Aundr karyesinden iki yz ml, yz elli anm, iki esb gtrerek adamlarn katletmilerdir. Zaderek karyesinden yz on sr, iki yz elli anm gtrmlerdir ve drt adamlarn katletmilerdir. Vaavir [Vaaver] karyesinden sekiz yz ml, otuz drt esb ve adamlarn katletmilerdir. Digaskor karyesinden yz elli ml, be esb, iki adam katledilmidir. naki karyesinden doksan yedi ml, on be esb, iki adam katledilerek gtrmlerdir. Nazrvans karyesinden yz altm ml, sekiz esb, adamlar da katl [] itlf edilmidir. amkas [amhas] karyesinden yedi yz anm, yz elli ml ve btn hnelerini yama ve adamlarn katletmilerdir. Ve Kazman erfndan Bahri ile aretinin on bin anm ve bin be yz kadar sr ve btn yz hnenin ey ve binek hayvnlarn gtrerek ve otuz sekiz nfs slm Penek istikmetinde Mazmanof katl [] itlf etdirmidir. Blda arzeylediim fecyi-i elmenin hid-i hakksi bulunduumu ve marz karyelerde bulunan ahl-i slmiyyesinden nmslarn ihll etdiklerini ayrca arza mecbr oluyorum. Ayrca kendi ahsma edilen hakret yirmi iki bin manat- Rus, yz lira-y Osmn, on be esb, alt kz, on iki tfenk, alt yz anm gtrmlerdir. Kosor Erf- hnednndan Ado Bey-zde Mehmed Bey BOA. HR. SYS. 2878/62 - 70 ZEYTUN, DEMRKAPU VE PLMR KARYELERNDE ERMEN ASKERLER TARAFINDAN YAPILAN YAMA VE MEZLM Ermenilerin Zeytun karyesinde ahalinin mallarn gasb ile sekiz kiiyi ldrdkleri, Mazmanof askerleri tarafndan Demirkapu ve Pilomer karyelerine yaplan saldr ile Demirkapu'da yirmiden fazla kiinin telef edildii, rza tecavz ve taarruzla eya ve hayvanlarna el konulduu gibi ayn eyleri Pilomori karyesinde de yaptklar.

910

Atrocities and Pillages Perpetrated by Armenian Soldiers in the Villages of Zeytun, Demirkapu and Pilmr
Armenians seized the goods of the inhabitants of Zeytun and killed eight persons. The attacks carried out by the soldiers of Mazmanof aganist the villages of Demirkapu and Pilmr resulted in the killing of more than twenty persons, raping and seizing of goods and cattles in Demirkapu the same violences had been also committed in the village of Pilmr 22 Ra. 1339 (4. XII. 1920) Numara: 218 Merdenik 4/12/[13]36 Kars Mevki-i Mstahkem Kumandanlna 3/12/[1]336 trh ve 213 numaralu rapora zeyldir. Ermeniler Zeytun karyesi ahlsinden de cebren 200 res ml ve yirmi res at karye sekenesinin ksm- azamndan Lakant [Nagant], Loverver [Revolver] ve tabanca gibi z-kymet eylar gasbeylemilerdir. Zeytun karyesinden Ermenilerin bir meree doldurarak ihrk ederek ldrdkleri adamlarn mikdr sekiz neferden ibretdir. Demirkapu karyesinde btn ky sekenesinin erkeklerini telef etdikden sonra on be yirmi kadar kadnn rzlarna da dokunduklar vuk bulan tahkktdan anlalmdr. Demirkapu'da telef edilen ahlnin mikdr adeden yirmiyi tecvz etmekdedir. bu fecyi ve cinyt 4 Austos sene [1]336 trhinde Mazmanof askiri tarafndan icr edilmidir. Ermenilerin [1]335 senesi Haziran'nda Pilmr[Pilomori] karyesine vki olan tecvz ve taarruzlar da serp bir vahet numnesidir. Pilmr karyesinden aldklar be yz res davar drt yz res ml ve btn takmlaryla beraber yirmi be res at bir gece mechl yer istikmetine gtrdkleri ve ahlnin ve kadnlarn elbiselerini bile Mazmanof ktaat talan etmilerdir. Pilmr karyesi ahlsi gn kylerini terkederek dalarda talarda imrr- hayt eylemiler ve btn ey ve zahrelerini kylerinde terketdikleri cihetle gn sonra avdetlerinde ie yarar bir p paras bile bulamamlardr. Bu hussda icr klnan tahkktn yarn ve tevl eden gnlerde pey-der-pey arzedilecei marzdur efendim. Merdenik ve Havlsi Kumandan imz BOA. HR. SYS. 2878/65 911

- 71 KARS VE SARIKAMI'A BALI KYLERDEK ERMEN MEZLM Ermenilerin Sarkama bal on kyde giritikleri soykrmda bin dokuz yz yetmi bekiinin ldrld ve iki yz yetmi alt hnenin tahrip edildii; ayrca Kars ve Sarkamta ahliden 2. 353. 000 liralk zahire, 45. 700 liralk koyun,17335 liralk kz ve inek ile 5. 926. 800 lira nakit parann gasbedildiini gsteren tablo.

Oppressions Perpetrated by Armenians in Villages Attached to Kars and Sarkam.

A list showing that during massacres perpetrated by Armenians in thirteen villages attached to Sarkam, thousand and nine hundred seventy five persons had been killed and two hundred and seventy six households destroyed; moreover in Kars and Sarkam provisions worth 2.353.000 silver liras, 45.700 heads of sheep, cattle valued at 17.355 silver liras and 5.926.800 silver liras cash moneys had been confiscated from the population. 22 Ra. 1339 (4. XII. 1920)

Kars Mevki-i Mstahkem Kumandanl Numara: 549 Kars Mevki-i Mstahkem Karargh 4/12/[13]36 ark Cebhesi Kumandanlna
Esm-i karye Evvelce nfsu Evvelce hne mikdr imdiki nfsu imdiki hne mikdr Ermeniler tarafndan yaplan teleft- nfs

Kotakl [Kotanl] Aakotakl [Aakotanl] Alisofu Sbhanazad Idr

375 160 260 275 335

55 18 30 35 45

20 30 20 30 15

5 8 6 8 7

275 130 240 200 320

912

Esm-i karye

Evvelce nfsu

Evvelce hne mikdr

imdiki nfsu

imdiki hne mikdr

Ermeniler tarafndan yaplan teleft- nfs

Karaayr Sipkar [Sipkor] Akpnar Karnakaz [Karnagas] Cavlak Bozat Azboa [Asbua] Karahamza

165 200 180 230 200 265 150 570

22 17 25 28 25 32 25 65

25 35 40 25 260 128 70

6 9 10 5 32 25 25 1.975

130 150 100 190 60 2 8 170

Ermenilerin Sarkam kazsndaki karyelere yapt mezlim ve ktl bervech-i bl olduu Sarkam Kazs Kaim-i mkaml tarafndan 3/12/[13]36 ve 90 numarayla bildirilmekle marzdur. Mevki-i Mstahkem Kumandan Mralay Rd

913

Masm ahl-i slmiyyenin gasbolunan ey ve mev ve nkd ve sirenin icmli

k olunan fecyi mahalli Gasb u grt olunan koyun mikdr Gasb u Gasboluna bu gasb ve fecyi sretiyle Gasbolugrt n nkd insan teleftna sebeb veren ve nan kz olunan ve mikdr hussiyle k olunan fecyi'a ve inek hne deer fit itirk edp emr veren mikdr eynn ile nakdi msebbibnin esmisi mikdr

Nfsu

Tbi bulunduu mahal

Gasboluna n zahre mikdr

Kars " " " "

" " " " " Sarkam

100 1 1
1 8 600

Kars " " " "

" " " " " "

r askeri r messisi brahim Aziz vesire Kmrl Himmet-zde Yusuf Bey Furuncu Mustafa avu " Kesikceli (?) Hasan
Yasl Molla Mehmed Otuz hneden Kk Yusuf vesireden Pitrofka karyesinden amurlu vesireden Fahreddin Beyin ilesinden Sarkam kim-i makm Bekir Bey'in Yukarkotan'dan Karahamza'dan Idr Karahan vesireden

800 2.000 100 2.000

On bir Hal- 500

1.000.00 0 100.000 4.000 800

300.000 300.000 200.000 100.000 8.000

Vl Karkanof Ceneral Osebyan " " " "

" " " " " " Vali Karkanof Ceneral Osebyan ve Kim-i makm Varcebet Mazmanof'un emriyle Krt Arak vesireden " " "

Otuz hne 1.500 1 Yirmi hne " Z-kymet 5 ey 500 150 500 600 " " " "

" " " "

7 25

" " " "

7.000 15.000

3.000 400

200.000 7.000 7.000 50.000

" k olunan fecyi mahalli " " " " " " " "

10

" Tbi bulunduu mahal

Alisofu'dan

8.000 Gasboluna n zahre mikdr

400 Gasb u grt olunan koyun mikdr 3.000 3.000 2.000 5.000 3.000 3.000 18.000 45.700

100

"

50.000

"

Nfsu

Gasb u Gasboluna bu gasb ve fecyi sretiyle Gasbolugrt n nkd insan teleftna sebeb veren ve nan kz olunan ve hussiyle k olunan fecyi'a mikdr ve inek hne itirk edp emr veren deer fit mikdr eynn msebbibnin esmisi ile nakdi mikdr 300 1.000 500 2.000 300 5.000 4.780 17.335 " " " " 50.000 150.000 150.000 150.000 170.000 600.000 2.500.000 5.926.800 Be milyon dokuz yz yirmi alt bin sekiz yz liradr " " " " " " " Kazman mutasarrf emriyle mevcd olduu hlde Krdo Arak

200 200 800 1 219 2.173 ki bin yz yetmi nfs-dur

" " " " " " " "

Karnayenmez[Karnagaz] ve Sipkor Blkba vesireden Salut ve Boyaldan Akakala nhiyesinden Murgul Mirhil] vesireden Murgul[ Mirhil], Bozku, Topta Trkolu Hahoy (?) iki heybe altun Kurd nhiyesinden

3.000 2.000 100.000 2.000 20.000 300.000 200.000 1.067.800 2.353.000

ki milyon Krk be On yedi bin yz elli bin yedi yz yz otuz bin liradr liradr be liradr

BOA. HR. SYS. 2878/63

Not: Toplamlarda baz hatalar mevcuttur.

Aslna mutbktr.

915

- 72 ERMENLERN RUSLARLA BRLKTE GLE'YE BALI KYLERDE YAPTIKLARI KATLM VE TALAN Ermenilerin Ruslarla beraber Gle'ye bal kylere saldrp Sipkor, Korevenk, lpenek, Himiskr ve Kzlkilise kylerinde yz elliden fazla Mslman katlettikleri, ayrca Harabealtunbulak, Karatavuk, Lalavargens kylerinde krk drt Mslman da boarak ldrdkleri, yre halknn ge balad, geride kalan mal ve eyalarnn talan edildii gibi evlerinin byk ksmnn yakld.

Massacre and Pillage Perpetrated by Russians and Armenians in Villages Attached to Gle.
Armenians together with Russians attacking the villages of Sipkor, Korevenk, lpenek and Himiskr attached to Gle had killed more than one hundred and fifty Muslims and striking the villages of Harabealtnbulak, Karatavuk, Lalavergens strangled forty four Muslims; the people of the neighborhood in face of this situation began to immigrate; their goods and chattels left behind had been sacked and most of their homes burnt down. 24 Ra. 1339 (6. XII. 1920) Numara: 239 Kars Mevki-i Mstahkem Kumandanlna 5/12/[13]36 ve 228 numaralu rapora zeyldir. 1- Ermeniler Ruslarla mtereken geen senenin Haziran ve Temmuz aylarnda Gle'nin Sipkor, Korevenk, lpenek, Himiskr, Kzlkilise karyeleri ahlsiyle bir mddet muhrebede bulundukdan ve mezkr kur ahlsinin sebt edememesi hasebiyle ahlnin her birisi bir tarafa kam ve emvl ve eylar Rus ve Ermeniler tarafndan kmilen gasb ve talan edilmidir. smi geen kylerde Rum [Rus] ve Ermenilerin mtereken ehd etdikleri slmlarn mikdr yz elliyi tecvz etmekdedir. Bu cinyetler [1]335 senesinin Haziran ve Temmuz aylar zarfnda bi'z-zt Mazmanof'un emr ve kararyla icr edilmidir. Bundan baka Ermeniler Lalavargens, ullu, Harabealtunbulak ve Karatavuk karyelerini de ahlsinin kffesini lm tehddiyle hicrete mecbr ederek mezkr drt ky sekenesinin tekml ml ve eylarn talan ve hnelerinin de yz yirmisini de badan baa ihrk eylemilerdir. Mezkr drt ky ahlsinden Ermeniler 2.000'i mtecviz Merdenik 6/12/[13]36

ml ile 4.000'i mtecviz mev talan etmilerdir. Harabealtunbulak karyesinden Ermeniler drt Mslman ehd etdikleri gibi Karatavuk ve Lalavargens karyelerinden 40' mtecviz Mslman bomak sretiyle idm etmilerdir. Yarn ve tevl eden gnler zarfnda bu bbdaki tahkktn pey-der-pey arzedilecei marzdur efendim. Merdenik ve Havlsi Kumandan ve Kim-i makm Vekli BOA. HR. SYS. 2878/70 - 73 DGOR'DAK OTUZ SEKZ SLM KYNDE YAPILAN ERMEN MEZALM Kars'n Digor nahiyesine bal otuz sekiz kyde, Osmanl Devleti ekildikten sonra Ermenilerin yapt katlim ve yamann ayrntl dkmn gsteren defter.

Atrocities Perpetrated by Armenians in Thirty Eight Villages in Digor

A copy book enumerating the details of the massacre and pillage committed by Armenians in thirty eight villages of Digor in Kars following the retreat of the Ottoman Authorities. 25 Ra. 1339 (7. XII. 1920) Huzr- l-i Vilyet-penhye Marzdur: cizleri Kars'n Digor nahiyesi tbi kurlar ahlleri vekilleri olup bu defa geen sene Devlet-i Aliyye-i Osmniyye'mizin vatanmz Kars' tahliyesinden ve Cenb- Garb Kafkasya Hkmeti'nin ngilizler tarafndan daldndan sonra zlim Ermenilerin hakkmzda rev grm olduklar mezlim istidmza rabten takdm klnan zayit defterinde gsterilmidir. cizleri ise 38 kurmz ahllerinden pern bir hlde sa kalanmz yersiz yurdsuz yaamakdayz ltfen acnacak ahvlimize murrahhamen zyit ve teleftmzn ve ihrk ve tahrb edilmi hnelerimizin imr ve its lzm gelenlerden msade ve dellet-i ekremlerinin sezvr buyurulmasn marzunda fermn. F 7 Knn- Evvel sene [1]336 cizleri Kars'n Digor nhiyesinin Otuz Sekiz Karyesi Ahlleri Nmna

917

Kars Vilyetinin Digor nhiyesi kurlarna Ermeniler tarafndan verilmi zyitn esmi defterini beyn eder
Eya-y beytiyyeye aid manat aded Katlima uram zkr aded Katlima uram ins aded hrk ve tahrb edilmi hne aded Nakid olarak evrk- nakdiyye aded 8.500 7.419 6.719 8.915 8.600 8.721 5.430 5.350 4.190 4.290 5.360 3.910 4.920 2.940 4.840 3.870 3.990 4.850 3.940 2.940 2.910 Rus maden liras aded 1.500 1.495 397 425 1.560 435 396 426 371 315 319 200 150 200 300 400 1.500 2.000 215 121 196 Eya-y ziriyyeye aid manat aded Nakid olarak Rus manat aded Trk maden liras aded 2.000 1.900 500 600 2.300 2.400 2.300 2.400 215 317 119 100 117 120 100 115 195 180 115 165 121

Esm-i kur

Buda Arpa pot y pot

kz aded

nek aded

Camu s aded

At aded

Pazarck karyesi Tarhana Trkmen[e]en Sorhunlu [Sorkunlu] Nefs-i Digor Alem Alaca Trkstls Bayramkom'da Veyskom'da Ayrandken " " " " " " Magazpert [Magazbert]" " " "

85.000 90.200 70.000 65.000 905.000 94.000 93.000 94.000 96.000 97.000 99.000 97.000 75.000 93.000 20.000 30.000 40.000 30.000 49.000 29.000 28.000

1.500 1.600 1.400 1.300 1.600 1.400 1.400 1.300 1.200 2.200 2.800 3.900 4.300 9.000 3.000 4.000 5.000 7.000 9.000 8.000 3.000

200 195 175 185 215 174 145 138 191 171 119 105 109 191 181 193 125 124 139 125 131

360 400 300 250 400 230 112 113 121 119 150 110 115 100 115 127 139 145 219 219 317

120 115 100 190 139 115 85 75 95 79 61 51 34 91 71 34 41 39 96 71 82

80 75 80 75 95 84 37 39 40 32 20 10 19 20 29 40 90 70 71 61 69

500.000 495.000 383.000 349.000 600.000 439.000 143.000 134.000 143.000 191.000 193.000 172.000 131.000 16.200 17.200 190.000 190.000 180.000 170.000 190.000

100.000 190.000 180.000 170.000 125.000 175.000 132.000 132.000 145.000 132.000 123.000 131.000 141.000 141.000 191.000 181.000 191.900 291.800 281.900 291.200

240.000 230.000 220.000 240.000 250.000 250.000 240.000 250.000 360.000 270.000 290.000 280.000 270.000 260.000 290.000 270.000 290.000 280.000 290.000 260.000 290.000

53 35 30 39 59 38 30 35 40 49 47 30 25 27 29 49 29 34 40 29 36

233 210 125 159 250 125 142 135 141 196 170 130 190 194 125 135 140 190 290 230 210

120 115 100 117 175 165 175 179 190 195 171 151 200 216 219 381 391 471 331 415 316

Azack[Azak]- uly " Azack[Azak]- sfla" Kzlmaara Kitan Karaba atak Dolamac Kesko Karakale " " " " " " "

170.000 28.113.000

Eya-y beytiyyeye aid manat aded

Katlima uram zkr aded

Katlima uram ins aded

hrk ve tahrb edilmi hne aded

Esm-i kur

Buda Arpa pot y pot

kz aded

nek aded

Camu s aded

At aded

Nakid olarak evrk- nakdiyye aded 2.915 3.912 2.913 2.819 2.917 2.712 2.613 2.912 2.819 1.391 1.419 1.325 1.490 1.310 1.920 19.400 18.300

Hortun (?) Kabakom'da Pivik [Pifik] Dellar (?) Karagney-i uly " aban Arpal Baky Tiblik Alimcan[Halimcan] Paabey(?) arkl-i ulya " -i sfla Halklak -i sfla

" " " " " " " " " " " " " "

29.000 30.000 45.000 415.000 91.500 31.000 920.000 23000 22000 290.000 27.000 297.000 394.000 494.000 373.000 494.000 745.000

4.000 3.000 4.000 3.000 7000 19.000 9.000 9.500 9.300 16.000 19.000 12.000 14.000 16.000 15.000 17.000 16.000

121 135 159 154 136 191 171 191 171 200 200 300 200 215 200 300 200

419 319 424 315 416 119 129 190 180 150 160 150 60 80 90 70 90

91 71 91 92 67 71 41 21 31 50 50 29 39 25 27 20 15

79 35 45 30 45 32 21 31 41 40 50 40 45 32 39 25 26

180.000 170.000 160.000 169.000 196.000 175.000 190.500 190.200 191.200 997.000 973.000 982.000 843.000 931.000 715.000 6.312.000 8.719.000

2.912.000 2.971.000 2.891.000 2.919.000 2.313.000 3.114.000 4.115.000 4.117.000 4.193.000 219.000 339.000 419.000 543.000 564.000 963.000 782.000 993.000

290.000 380.000 390.000 380.000 390.000 240.000 240.000 270.000 290.000 16.795 17.916 19.417 18.419 19.817 18.695 17.816 99.031

40 91 99 60 70 41 45 35 19 49 50 41 55 42 31 30 25

2.190 291 219 219 218 219 211 217 230 119 117 191 200 190 185 200 191 1.392 5.433 6.825

319 425 120 125 135 115 125 136 219 120 136 146 151 195 170 165 200 1.283 6.512 7.795

131 142 2.100 3.200 2.100 110 120 125 135 200 195 151 191 121 200 160 300

Hasankendi (?) " Kalekale [Karakale] karyesi

Aslna mutbkdr.
BOA. HR. SYS. 2878/71 919

Rus maden liras aded 171 189 1.500 1.600 1.510 100 112 125 115 5.000 512 417 326 415 500 200 150

Eya-y ziriyyeye aid manat aded

Nakid olarak Rus manat aded

Trk maden liras aded

- 74 SARIKAMI'IN KARAHAMZA NAHYESNE BALI KYLERDE ERMENLERN YAPTIKLARI SOYKIRIM VE TALAN Sarkam'n Karahamza nahiyesine bal on sekiz kyde Ermenilerin yaptklar katlimda be bin yz otuz yedi Mslman eitli ekillerde ehit ettikleri, bu esnada yzlerce hneyi yaktklar, byk ve kk ba hayvanlar, kymetli eya ve mcevherat, yzlerce ton zahire ve dier yiyecek maddelerini gasbettiklerine dir her kyn ihtiyar heyetleri tarafndan kaleme alnan defter

Pillage And Extermination of the Muslim Population of Villages Attached to the Township of Karahamza in Sarkam
n eighteen villages of the township of Karahamza attached to Sarkam Armenians perpetrated massacre indulging in fantasies while killing five thousand three hundred and thirty seven Muslims and burned hundreds of homes, seizing cattles, sheep and goats, jewelleries and objects of value and hundreds tonnes of grains and other foods, all these facts are related in book written out by the council of the village. 2 R. 1339 (14. XII. 1920) Kars Mevki-i Mstahkem Kumandanl Erkn- Harbiyye Birinci ubesi Numara: 682 ark Cebhesi Kumandanlna Ermenilerin Karahamza nhiyesinde yapdklar mezlim hakkndaki Sarkam Mevki Kumandanl'ndan gnderilen defter sreti leffen takdm klnd marzdur. Kars Mevki-i Mstahkem Kumandan Mrliv Rd

Kars 14/12/[13]37[1336]

Ermeniler tarafndan telef olunan erkekler aded 100

Kod Idr 16.000

Kymeti guru 50.000

aded 1.000

aded 200

aded 40

aded 30

Ermeniler tarafdan telef olunan kadnlar aded 80

hayvanat- bakariyye

harap olan hane

Eya-y beytiyye

Esami-i kura

Hububat

koyun

At

Stn- mahssunda gsterilen zyit Ermenilerin Kumandan Antranik emriyle mfreze kumandan tayn edilen Pasinlerin ki karyesinden Arak tarafndan bu mezlime karyemize yaplmak ve bu sretle bizi mlen ve cnen mutazarrr etdiklerini mbeyyin ibu mahalle erh ve imz edildi. F 2 Knn- Evvel sene [1]336 Az Az Ali Muhtr Idr karyesi imm Hamza Murtaza

17.000

40.000

1.500

500

50

35

120

100

Karnakas [Karnagaz]

Stn- mahssunda gsterilen zyit Ermeniler Kumandan Antranik emriyle Kars'n Be[n]liahmed [karyeli] ve Kei olu Markar tarafndan bu mezlim karyemizde f edilmi ve bu sretle bizi mlen ve cnen mutazarrr etdiklerini mbeyyin ibu mahalle erh ve imz edildi. F 2 Knn- Evvel sene [13]36 Az Karib olu mer Muhtr Kayu olu Turan Karnakas mm Hseyin olu Ahmed

921

Ermeniler tarafndan telef olunan erkekler aded 150

Kod 20.000

Kymeti guru 42.000

aded 1350

aded 350

aded 60

aded 25

Ermeniler tarafdan telef olunan kadnlar aded 80

hayvanat- bakariyye

harap olan hane

Eya-y beytiyye

Esami-i kura

Hububat

koyun

At

Stn- mahssunda gsterilen zyit Ermeniler tarafndan gasb ve insnlar fec bir sretde arabaya koularak katledilmi ve bu mumele ise Antranik tarafndan Be[n]liahmed karyeli Kei olu Markar ete resi olarak karyemize gelmi ve bu sretle zyit verildiini mbeyyin ibu mahalle erh verilerek parmak mhr yerine baslmdr. F 2 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr ir Mustafa Sipkor mm Ali Stn- mahssunda gsterildii vechile gerek hayvnt ve gerekse hubbt ve insanlar fec bir sretde katlim etdirilerek gasbedilmidir ve bu mezlim Ermenilerin kumandan Antranik tarafndan karyemize ete tayn edilen Erzurum'un Pasinler kazsnn Hekebad [Yekbad] karyesinden David nmndaki Ermeni ete resi tarafndan bu zulmlerin kffesi karyemize yaplm olduunu mbeyyin ibu mahalle erh ve mhr olmadndan parmak baslmdr. F 2 Knn-i Evvel sene [1]336 Az Muhtr Yakub smail Apnar mm Sleyman

Sipkor 30.000

54.000

350

400

45

20

185

200

922

Apnar

Ermeniler tarafndan telef olunan erkekler aded 150

Kod 50.000

Kymeti guru 60.000

aded 700

aded 200

aded 30

aded 30

Ermeniler tarafdan telef olunan kadnlar aded 50

hayvanat- bakariyye

harap olan hane

Eya-y beytiyye

Esami-i kura

Hububat

koyun

At

Stn- mahssunda gsterildii vechile gerek insn ve gerekse hayvnt ve ey Ermenilerin kumandan Antranik tarafndan verilen emr zerine karyemize gelen Kars'n Berne karyesinden ete David tarafndan olmaz derecesinde mezlim karyemize yaplm olduunu mbeyyin ibu mahalle erh ve mhr olmadndan parmak baslmdr. F 2 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr Kahraman Dursun Sbhanazad mm Bekta Stn- mahssunda gsterildii vechile Karaayr karyesi tammen harb ve insnlarn katl ve ey ve hayvnt gasbedilmidir. Mezkr karyede bir ferd yokdur. Bizim karyemize yakn olduu in her bir ahvline vkf olduumuzdan Ermenilerin kumandan Antranik emr vererek Pasinlerin Yzviran karyesinden Kirkor tarafndan btn imh edildiini mbeyyin ibu mahalle erh verildi. F 2 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr Ali Hamza Idr mm Murtaza Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik tarafndan verilen emr zerine Kars'n Be[n]liahmed karyesinden Efendi Tornis (?) Minas tarafndan son derece de mezlim karyemize yaplarak mikdr gsterildii vechile zyitmz olduunu mbeyyin ibu mahalle erh verildi. F 2 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr kr Aa Aakotanl mm Murad

Sbhnzd 70.000

64.000

800

150

40

43

350

150

5.000

45.000

400

200

15

Tammen Harabtr 15

Karaayr

80

50

Aa Kotanl

923

Ermeniler tarafndan telef olunan erkekler aded 400

Kod 25.000

Kymeti guru 30.000

aded 650

aded 380

aded 70

aded 35

Ermeniler tarafdan telef olunan kadnlar aded 300

hayvanat- bakariyye

harap olan hane

Eya-y beytiyye

Esami-i kura

Hububat

koyun

At

Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik tarafndan verilen emr zerine Hnsl Murad tarafndan katlim ve ey ve hayvnt ve arabalar alnarak fec bir sretde karyemize taarruz yaplm olduunu mbeyyin ibu mahalle erh verildi. F 2 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr Kmil Alisofu mm Mehmed Ali Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik tarafndan verilen emr zerine Erzurum'un Tercan kazsndan Kalost tarafndan katlim ve ml ve ey ve arabalarmz gret edilmi ve fec bir sretde insanlar bir merek ierisine konularak ate verilmi ve yandrlmdr. Mezlim tarf edilmeyecek bir derecede olduunu mbeyyin ibu mahalle erh verildi. F 2 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr Yusuf Hasan Cavlak mm nmna Hasan Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik tarafndan verilen emr zerine ete Hnsl abo ve Habo tarafndan katl ve ey ve hayvnt gasbedilerek gtrlm olduunu mbeyyin erhdir. F 2 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr Hasan Hseyin Ayr mm Rza

Alisofu 18.000

70.000

400

5.000

55

14

100

70

Cavlak 32.000

80.000

521

700

32

20

170

50

924

Ayr

Ermeniler tarafndan telef olunan erkekler aded 500

Kod 30.000

Kymeti guru 100.000

aded 600

aded 450

aded 60

aded 60

Ermeniler tarafdan telef olunan kadnlar aded 250 Tammen Harabtr

hayvanat- bakariyye

harap olan hane

Eya-y beytiyye

Esami-i kura

Hububat

koyun

At

Tammen Harabtr

Tammen Harabtr

Stn- mahssunda gsterildii vechile Oluklu karyesi karyemize civr olup tammen insanlar katl ve ey ve hayvnt gasb ve hneleri harb edilmidir ve bu karyeye yaplan mezlim derece-i nihyede olduunu ve hi bir ferd kurtulmadn mbeyyin ilmimiz lhik ve ibu mahalle erh verildi. F 2 Knn- Evvel sene [13]36 Az Muhtr Hasan Hseyin Ayr mm Rza Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik tarafndan verilen emr zerine Vanl Kara Ohannes, Mulu Haik ve Mgrd, Kirkor, Bogos bunlar karyemizde katlim yaparak btn emvlimizi yama etmi olduklarn mbeyyin erhdir. F 2 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr Ksm Ahmed Krkpnar mm Ahmed Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik emriyle Kars'n Bayburd karyesinde Kseyan Hamazasb derece-i nihyede karyemize mezlim yapm katlim ve ey ve hayvnt gasbederek karyemizi hk ile yeksn etmidir. Merkm Hamazasb Kars'da olduu da malmdur. bu mahalle erh ve imz yerine parmak basld. F 3 Knn- Evvel sene [13]36 Az Muhtar Ali Bekta Tuzluca mm Mehmed

Oluklu 6.000

70.000

500

1.000

30

15

30

20

Krkpnar 25.000

53.000

732

300

28

20

200

150

Tuzluca

925

Ermeniler tarafndan telef olunan erkekler aded 360

Kod 78.000

Kymeti guru 80.000

aded 1.200

aded 2.000

aded 100

aded 80

Ermeniler tarafdan telef olunan kadnlar aded 200

hayvanat- bakariyye

harap olan hane

Eya-y beytiyye

Esami-i kura

Hububat

koyun

At

Karahamza

Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik emriyle Kars'n Bayburd karyesinden Kseyan Hamazasb, Kazmanl Can- bolatof mdhi sretde karyemizi katlim ve ml ve ey ve nkdumuzu gret eylemi olduklarn mbeyyin ibu mahalle erh ve imz yerine parmak basld. F 3 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr amil Mehmed Karahamza mm Behll

65.000

473.000

623

160

15

15

20

Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik emriyle Pasinlerin Hekebad [Yekbad] karyesinden David derece-i nihyede karyemize mezlim yapm ve katlim, ey ve hayvnt gasbederek karyemizi hk ile yeksn etmidir. Merkm grt eylemi olduklarn mbeyyin ibu mahalle erh ve imz yerine parmak baslmdr. F 4 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr Ahmed Garib Asbua mm Sleyman

Asbua 74.000

82.000

805

300

65

25

300

250

Yukar Kotanl

Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik emriyle Kars'n Veliahmed[Benliahmed] karyesinden Efendi Tornis (?) Minas tarafndan son derecede mezlim karyemize yaplarak mikdr gsterildii vechile zyitmz olduunu mbeyyin ibu mahalle erh verildi. F 4 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr Yakub smail Yukarkotanl mm Mehmed

926

Ermeniler tarafndan telef olunan erkekler aded 20

Kod 940.000

Kymeti guru 95.467

aded 625

aded 50

aded 35

aded 30

Ermeniler tarafdan telef olunan kadnlar aded 15

hayvanat- bakariyye

harap olan hane

Eya-y beytiyye

Esami-i kura

Hububat

koyun

At

Yedi kilise

Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik emriyle Kazmanl Canbolad [Canbolatof] mdhi sretde karyemizi katlim, ml ve ey ve nkdumuzu grt eylemi olduklarn mbeyyin ibu mahalle erh ve imz eyleriz. F 4 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr Nimetullah Yedikilise mm

600

2.500

117

315

95

10

50

Stn- mahssunda gsterildii vechile Ermenilerin kumandan Antranik emriyle Kazmanl Canbolad [Canbolatof] tarafndan katlim, ey ve emvl ve hayvnt gasbedilerek gtrlm olduunu mbeyyin erh verildi. F 6 Knn- Evvel sene [1]336 Az Muhtr Musa brahim Pozat karyesi mm Mustafa

bu defterde stn- mahsslarnda gsterildii vechile heyet-i ihtiyriyye celbedilerek zyitlar yazlm olduunu mbeyyin ibu mahalle erh verildi. F 6 Knn- Evvel sene [1]336 Karahamza Nhiye Mdri Yunus BOA. HR. SYS. 2878/68

Pozat

927

- 75 BARDIZ, KOSOR VE PENESKRD NAHYELERYLE KYLERNDE ERMENLERCE GEREKLETRLEN SOYKIRIM 1920 senesi iinde Ermenilerce Bardz ve Kosor nahiyeleriyle kylerine uygulanan soykrmda; Kosor nahiyesine bal 38 kyn tamamnn yamalanmas sonucu binlerce hayvan ve nakit parann gasbedilip be yzden fazla insannda perakende ekilde katledildii ve nahiye civarndaki Topta, Kelbkor, Lavustan kyleri de yaklarak alt yz nfsunun neredeyse tamam topluca katledilmi ayrca Trkiye'ye iltica etmek zere yola kan Kazman erafndan Bahri Bey ve arkadalarna alan atete iki yz kiinin katledildii; Bardz nahiyesine bal on alt kyden 112'si yaklm ve 139 hne harab edilip 913 kii katledilerek 29 nfus kz ve geline de tecvz edildii; Krk ve Vartanut kylerinde baklmakda olan aileleri ehit olmu 125 kimsesiz ocuun da vahice katledildii; Peneskirt nahiyesine bal 24 kyde de 457 hne tahrip ve yaklm, 2832 kii deiik ikencelerle genelde topluca katledilmi ve btn bu kylerde binlerce hayvan, eya ve parann yamalanm olduu.

Large Scale Massacre Perpetrated by Armenians in the Townships of Bardz, Kosor and Peneskird and the Villages Attached to
During the massacre perpetrated by Armenians in the year 1920 in the township of Kosor and Bardz; 38 villages attached to the township of Kosor had been plundered, thousands of heads of cattle and cash moneys seized more than five hundred persons separately killed besides, the villages of Topta, Kelpekor, Lavustan, in the vicinity of the said township had been burnt down and about the whole of their population en masse killed; had been also shot down and killed a notable of Kazman named Bahri Bey together with two hundred persons accompanying him; from villages attached to the township of Bardz 112 houses had been burnt down, 139 destroyed 913 persons killed 29 girls and brides raped; 125 homeless children whose families had been killed, were also savagely slaughtered; in 24 villages attached to the township of Peneskirt 457 houses had been also destroyed and set fire to, 2832 persons tortured and killed sometimes en masse, in these villages thousands heads of cattle, goods and moneys had been plundered. 7 R. 1339 (19. XII. 1920)

928

Tahrrt Kalemi Aded: 549 Leffi: 2 ark Cebhesi Kumandanlna

Kars 19/12/[13]36

Bir seneden beri Oltu'nun Olur kazsyla Bardz ve Kosor nhiyeleri halkna Ermenilerin k etdikleri mezlim ve gasb [] grt ile tahrbtn ire eder Oltu Mutasarrfl'ndan gnderilen nsha evrk- tahkkyyenin birer sreti leffen takdm klnd marzdur efendim. Kars Vl Vekli nmna mz Kars Vilyet-i cellesinden eref-mevrd 27/11/[13]36 trh ve 367 numaralu telgrafnmesiyle mbelli 1/12/[13]36 trh ve 648 numaralu tahrrt- smleriyle muhavvel ark Cebhesi Kumandanl'nn emirnmesi mcebince Ermenilerin Arpaay garbndaki ahl-i slmiyyeye yapdklar mezlim ve tahrbt hakkndaki yaplan evrk- tahkkyyedir. 1- Kosor nhiyesine id Ersinek [Arsenik], Ekidkom [Ekitkom], Kerkilik, Hegbesor, Balkaya, Aundr, Kk karyelerinin ksm- azam ihrk ve tahrb edilmidir. 2- Nhiyeyi tekl eden otuz sekiz pre kurnn ey ve siresi yama edildii gibi hayvntndan otuz bin davar ve on be bin sr, be yz binek hayvn ve on bin liralk altun pre ile banknot ve Rus manat olarak ahl yedinden, ldrmek maksadyla(?) gasbedildii bi't-tahkk anlalmdr. 3- Kosor nhiyesi kurlarnda be yz mtecviz perkende sretiyle katlim edildii gibi nhiye civr olan Gle'nin Topta, Kelpekor, Lavustan karyeleri kmilen ihrk ve tahrb edilmi ve alt yz nfsdan ibret olan ahl-i slmiyyesinin erkek-kadn, oluk-ocuun bir ksmn hne ierisine doldurarak ihrk sretiyle imh edilmi, dier ksmndan gen gelin, kz tefrk edilerek gtrmler, mtebksi de kurunla ldrlmdr. 4- Trkiye'ye iltic etmek maksadyla muhcereten Oltu'ya doru gitmekde olan Kazman erfndan Bahri Bey ve rfeksnn krk hne arabalaryla Penek'in nnde ose zerinde Ermeniler tarafndan top ve makineli tfenklerle ate aarak iki yz mtecviz efrd- ileleriyle berber katlim ve imh edilmi ve ellerinde bulunan bini mtecviz davar ve srlaryla ey ve nkd ve arabalar, kzleriyle kmilen yama ve talan edildii netce-i tahkktda tezhr etmidir.

929

5- Bu fiillerin icrs alay kumandanlar Mazmanof ve Mirmanof emirleriyle ete kumandanlarndan Oltulu Kr Artin'in olu Moradhan ve Mulu Pilos ve Apidros nm ahslar tarafndan icr-y mezlime cret edildii tahakkuk etmidir. Slif'l-arz be mddeyi hv evrk- tahkkyye nhiyenin erf ve ahl-i mutebernndan bi't-tahkk anlalm olmala ibu evrk- tahkkyye bi't-tanzm tasdk klnd. F 4 Knn- Evvel sene [1]336 Kosor Nhiyesi Mdri erf

930

Ermenilerin cebren gtrd kz ve gelinler

hrk sure-tiyle katl

Harb- hne

Esm-i kur

hrk- hne

At

Hne eys ve mikdr- kymeti

Sra Numaras

Kurunla katl

Anm

Zahre

Nfs

Hne

Sr

Ermeniler tarafndan katledilen ehd ileleri

Mlhazt

Kadn 6 25 20 12 13 33 9 19 41 15 9 70 12 54 11 7 356

Olan 10 37 17 18 11 22 12 14 23 8 6 34 9 7 3 4 235

Kz 7 eteba Mirmanof tarafndan 24 9 14 7 11 5 6 8 9 4 22 4 33 10 9 182 F 8 minh F 8 minh Sivasl Morad Paa tarafndan F 8 minh " " " " Kumandan Mazmanof tarafndan " " " f 1 Eyll sene [13]36

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Bardz Gregen Zakim ermik Vartanut Krk Mitinder Ehriz Posik Demirkla Vank Nsnk Katris Pertos Terpenk Dakir (?) Yekn

70 80 60 30 20 30 25 35 40 18 5 110 40 150 40 15 763

670 900 733 250 125 300 150 240 280 127 46 950 330 345 240 125 5.811

3.000 1.000 550 100 300 850 150 200 175 160 200 300 250 100 100 150 7.685

440 250 80 60 80 300 60 90 90 80 90 190 80 60 50 35 2.035

13.800 13.000 6.000 5.000 9.000 15.000 5.000 16.000 83.500 6.000 4.000 8.000 12.000 5.000 4.300 2.700 138.300

10 82 30 25 38 50 16 29 52 26 18 125 16 96 15 23 651

5 9 5 33 14 39 84 20 50 3 262

8 15 18 10 20 25 6 4 5 5 9 14 139

3 3 5 30 10 7 9 3 12 30 112

10 3 3 10 12 22 18 9 15 8 3 14 7 14 8 4 161*

3 4 1 2 5 2 3 1 6 1 1 29

100.000 50.000 80.000 20.000 30.000 150.000 17.000 30.000 50.000 20.000 50.000 100.000 80.000 103.000 50.000 10.000 940.000

Numara: 175 Oltu Mutasarrfl Cnib-i Smsine 1/12/[13]36 trh ve 648 numaralu acele iretli tahrrt- smlerinin arza-i cevbiyyesidir. 1-Nhiyemiz dhilinde bir seneden ber Ermenilerin yapm olduu tahrbt, katlim, ihrk, gasb [] grt bldaki cedvelin stn- mahsslarnda gsterilmidir. 2-Nhiyemizin mensb olduu kurda on alt karye, Ermenilerin taarruzuna marz kalm ve bu karyelerden 763 hneden 139'u harb, 112'si ihrk ve 5.811 nfsdan 651'i kurunla 262'si ihrk sretiyle katl ve imh edilmidir. 3-Kur-y mezkre emvl-i menklesinden, Ermeniler 7.685 res anm ile 2.035 res sr ve 138.300 kod zahre ve 161 res at ile 940.000 gur kymetinde hne eysn gasbeylemilerdir. 4-Vartanut, Krk karyeleri ahlsini amele nmyla gtrerek katletmiler ve hed iinde Krk karyesi erfndan Salih olu Sleyman ve Vartanut karyesi erfndan Ali olu Mehmed ile Mitindir[Mitinder] karyesi erfndan Kmil olu Ahmed ile Terpenk karyeli Mehmed olu Behll Aa dahi dhildir. 5-Ermenilerin mezkr kurya vki taarruzlarnda yirmi dokuz nfs kz ve gelinin cebren rzlarna tasallut ve berberlerinde gtrmler hatt Gregen karyeli smail Aa'nn kz dahi bunlar miynndadr. 6-Velleri ehd edilerek Krk, Vartanut karyelerinde iskn ve ie edilmekde olup Ermenilerin 1 Haziran sene [13]36 trhinde mezkr karyelere hn-i taarruzlarnda hicrete vakit bulamayan bu kszlerden 125 nfs oluk-ocuk fec bir sretle katledilmilerdir. 7-ile resleri Ermeniler tarafndan katledilmi olan gen ve msinn 356 avrat ile 235 olan ve 182 nfs kz b-kes ve b-vye kalmlardr. 8-bu fecyiin balca kn idre ve emreden alay kumandan Mazmanof, Mirmanof ile Sivasl Morad Paa nm ahslardr. 9- Slif'l-arz sekiz mddeyi hv evrk- tahkkyye, nhiyenin erf ve ahl-i mutebernndan bi't-tahkk anlalmala bi't-tanzm takdm klnr efendim. F 4/12/[13]36 Bardz Nhiye Mdri Mehmed Dervi

Olur kazs dhilinde ve hricinde Ermeniler tarafndan bir sene zarfnda yaplan tahrbt ve katlim ve gasb [] grtn defteridir.
Sbk vaziyyeti hrk- hne Sra Numaras Harb- hne Anm Zahre Nfs Hne Esm-i kur Sr Zyit hrk sretiyle katl Balta ile katl Kurunla katl Anam Gasbolunan Zahre Sr Hl-i hzr vaziyeti Mlahazat Bu ky Ermeniler tarafndan topa tutulmudur. Ahlsi muhcirdir " Bu ky tammyla tahrb ve ahlsi imh olunmudur. Bu ky tammyla tahrb edilmidir " Bu ky yerindedir. Bu ky topa tutulmu, ahlsi bir ksm muhceretdedir. " Anm Zahre 3.000 Nfs Hne Sr 300 200

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Pertuvan Hanmkom Kaban Tecerek Kuzukom Kazhan [Gazihan] Erikilise Sakurit Kprba
Yukarpeneskirt

70 50 30 45 10 4 15 5 25 80 120 15 22

500 350 260 450 80 35 200 80 250 600 1.000 180 220

1.200 500 300 1.500 200 400 500 200 1.000 1.500 1.500 300 400

800 350 200 1.000 160 100 300 100 600 900 1.200 200 250

5.000 3.000 2.000 4.500 1.200 300 1.500 1.000 1.500 5.000 1.000 2.000 2.600

32 25 12 15 4 4 15 5 10 50 11 10

20 12 11 14 6 8 35 5

142 60 60 100 40 12 50 25 80 4 150 40 50

18 24 30 50 20 10 40 12 30 60 20 25

80 44 20 50 20 13 60 15 25 2 40 40 25

1.200 500 300 1.500 200 400 500 200 1.000 1.000 1.500 300 400

800 350 200 1.000 160 100 300 100 600 600 1.000 200 250

5.000 3.000 2.000 4.500 1.200 300 1.500 1.000 1.500 2.000 8.000 2.000 2.600

18 13 7 16 7 70 45 5 7

260 222 150 250 50 30 115 594 750 80 120

500

11 Aapeneskirt 12 13 rek Yukarkzlky

Sbk vaziyyeti hrk- hne Sra Numaras Harb- hne Anm Zahre Nfs Hne Esm-i kur Sr

Zyit hrk sretiyle katl Balta ile katl Kurunla katl Anam

Gasbolunan Zahre Sr

Hl-i hzr vaziyeti Mlahazat " " " " Bu ky topa tutulmu, ahlsi katledilmi, bir ksm muhcirdir Tammyla ihrk edilmidir. Birka hne yeniden yaplmdr. Bu ky topa tutulmudur. " " " Anm Zahre 3.000 Nfs Hne Sr 500

14 15 16 17 18

Aa kzlky Keleot Kab[Koban] Mehenk Clegr Kesmane [Kesmanl](? ) Pertanus

25 12 15 13 30

260 160 190 180 460

800 500 600 550 160

400 350 400 300 600

2.800 1.900 2.000 1.700 6.000

10 6 8 6 10

5 2 3 3 6

60 40 52 32 100

40 26 28 28 60

30 24 32 24 60

800 500 600 550 1.600

400 350 400 30 600

2.800 1.900 4.000 1.700 6.000

10 4 4 4 14

130 70 78 96 240

19

15

185

600

380

1.800

44

26

18

600

380

1.800

97

20

50

660

2.000

1.100

9.000

50

120

80

50

2.000

11.00 0 120 100 110 800 1.320

9.000

410

21 22 23 24

Odadap Haydos Kamis Arknis Yekn

80 8 10 40 707

120 116 130 700 7.366

200 220 200 1.300 10.870

120 100 110 800 10.820

800 900 1.000 7.000 73.50 0

4 4 4 12 262

1 1 2 8 19 5

30 33 30 80 1.424

15 12 21 30 70 5

10 9 9 15 70 3

200 220 200 1.300 17.57 0

800 900 1.000 7.000 73.20 0

3 3 4 21 261

65 62 70 575 4.524

500

Oltu Mutasarrfl Huzr- Smsine 1/12/[13]36 cevbiyyesidir. trh ve 648 numaralu tahrrt- smlerinin arza-i

1- Olur kazsnn huddu dhilinde ve hricinde Ermeniler bir seneden beri yapm olduklar tahribt, katlim, ihrk, gasb grt bldaki cedvelin stn- mahsslarnda gsterilmidir. 2- Olur kazsna merbt Peneskirt nhiyesinin yirmi drt ky Ermenilerin taarruz ve zulmlerine marz kalmdr. Bu yirmi drt karyenin sbk vaziyyeti 707 hnede zkr ve ins olarak 7.366 nfs, 10.870 res anm, 10.820 res sr, 73.500 kile zahre mevcd olup bunlardan Ermeniler bir sene zarfnda topa tutmak ve ihrk etmek ve katleylemek sretiyle 262 hne tahrb, 195 hne atele ihrk ve bu hneler dernunda zkr ve ins olarak 1.424 nfs Mslman mitralyz ve kurunla, 705 nfsu da ihrk etmek sretiyle ve 703 nfsu da kama ve balta ile ldrmlerdir. 3- Bu kur emvl-i menklesinden Ermeniler 17.570 res anm ve 1.320 res sr ve 73.200 kile zahre gasbeylemilerdir. 4- El-hlet hzihi bu yirmi drt karyenin 261 hnesi salam olup kylerinde ve muhceretde bulunan 4.524 nfs kalmdr. Muhceretde bulunanlar pey-derpey gelmekde iseler de zahre vesir emvlleri ve hneler olmadndan pern bir hldedirler. 5- El-yevm Olur'da kd edilen ksz mektebinde 100 garb, b-kes ocuk bulunmakda olup henz sebt-i defter edilmeyen yzden fazla kszler de nevhde derdest-i kd bulunan mekteblere yerletirilecei veyhd vilyet ve livya sevkedilecei Ermeni ve Rumlardan hi bir ferd olmad marzdur. F 5/12/[13]36 BOA. HR. HU. 2878/66 - 76 ERMENLERN HARAMVARTAN NAHYESNE BALI KYLERDE YAPTIKLARI MEZLM General Osebyan'n emriyle Ermenilerin Haramivartan nahiyesine bal sekiz kyde yaptklar mezlim ve katlim neticesi yirmi bei kadn, onu ocuk olmak zere yz otuz sekiz kiinin feci ekilde katledildii; bin yedi yz elli sr, drt bin be yz elli koyun ve yz krk dokuz atn gasbedildii. Olur Kazs Kim-i makm

Atrocities Perpetrated by Armenians in the Villages Attached to the Township of Haramivartan

By order of the Armenian General Osebian, Armenians assaulted eight villages attached to the township of Haramivartan and perpetrated atrocities and cruelties savagely killing one hundred thirty persons among them twenty five women and ten children snatching away three tousand eight hundred cattle, four thousand and five hundred sheep and hundred forty nine horses. 11 R. 1339 (23. XII. 1920) Harmvartan nhiyesi ve civr karyelerinde geen k zarfndan imdiye kadar Ermeniler tarafndan yaplan mezlime dir nhiye-i mezkr mdri Mehmed Efendi tarafndan ahzedilen ifdesidir.
Sr Dirdik [Berdik] karyesi amurlu Glba karyesi Kzlakak Aynal Karapnar Akkom Semvt 800 1.500 200 150 600 100 200 200 3.750 Koyun 500 2.000 300 350 500 100 300 500 4.550 At 50 40 11 11 17 6 3 11 149 Nakid lira 10.000 20.000 15.000 8.000 20.000 4.000 5.000 10.000 92.000 Emsl-i sire 10.000 50.000 50.000 30.000 30.000 5.000 15.000 12.000 202.000 ldrlen insan 15 11 3 5 25 5 7 67 138*

Nhiyemiz dhilinde ve civr karyelerindeki Ermeniler tarafndan yaplan zayit ber vech-i bl ve bunlar Ceneral Osebyann emriyle olduu marzdur. 26/12/[13]36 Harmvartan Nhiyesi Mdri Mehmed

Aslna mutbkdr
BOA. HR. SYS. 2878/75

* *Bundan yirmi bei kadn olup onu da ocukdur. Pek fec sretde katledilmilerdir.

936

- 77 ERL, SADEREK VE DERELYAS MINTIKALARINDAK YZ ON KYDE K YIL ZARFINDA ERMENLER TARAFINDAN YAPILAN YAMA VE SOYKIRIM 1918-1920 seneleri arasnda Nahcivan'n eril ve Saderek mntkalarnda Ermeniler tarafndan 56 kyde yaplan katliam ve yamada; 428 kii katl, 2.286 hne yaklp, 7.178 kiinin evsiz kald, 6.740 kiinin alk, plaklk ve hastalktan lp, 24 kadna tecvz edilerek, 3.971.200 pot erzak, 731.500 pot pamuk, 169.250 koyun ve 47.367 karamal'n da gasbedildii ayrca 360 dkkn, 21 okul, 38 mescid ile 21 imalthnenin de yaklm olduu; Dereilyas mntkasnda ise 54 kyde Ermenilerin uygulad soykrmda 57.240 kiinin katledilip, 9.735 hnenin yaklm olduunu gsteren liste halindeki raporlar.

Massacres and Pillages Perpetrated by Armenians in the Space of Two Years in One Hundred and Twenty Villages of The Districts of eril, Saderek and Dereilyas.
Lists reported showing that between the years 1918-1920 in the districts of eril and Saderek attached to Nahcivan Armenians perpetrated massacres and lootings in fifty six villages killing 428 persons, destroying 2286 households leaving 7.778 persons homeless and as a consequence of 6.740 persons had fallen dead of famine, nakedness and maladies, 24 women had been raped 3.971.200 pots of provisions, 731.500 pots of cotton, 169.250 sheep and 47.367 heads of cattle seized and besides 360 shops, 21 schools and 38 small mosques and 21 workshops had been burnt; in the district of Dereilyas as a result of systematic extermination applied by Armenians in 54 villages 57.240 persons had been killed and 97.735 households destroyed. 15 R. 1339 (27. XII. 1920) NAHCVAN MINTIKASINDA ERMEN MEZLMNE D VESK
Karye Esmleri Noraen karyesi " " " " Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Faruk olu smail Bero olu Abdullah Ali olu Ali Abbas olu Hseyin Zeynelabidin olu Cabbar Trhi 1 Knn- Evvel sene [13]34 " 12 Haziran sene [13]35 " "

937

Ermeniler Noraen karyesinden aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 3000 500 50.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri
Noraen karyesi " " " " "

Ermeniler tarafndan anbrlar alnan neferlerin esmsi

Nasuh olu Behll Kurban olu Hasan Esed olu Abbas Baeli olu T Pireli olu Baah Hasan Ali olu Fetullah

eltk pot
25.000 6.000 2.000 2.000 2.000

Pamuk pot
8.000 3.000 2.000 1.500 2.500

Trhi
Temmuz sene [13]36 " " " " "

Karye Esmleri Mahmud karyesi " " " " " " "

Karyeden hn-i.... lerinde Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Hzr Ali olu Ayva Ali olu Ferman Mehmed olu Haydar Bayram Ali olu Faruk Hasan Ali olu Ali Ekber kr olu Beytullah Hasan Ali olu Emrullah Sunkulu olu Mahyal

Trhi Temmuz sene [13]36 " 9 Mart sene [13]35 Knn- Sn sene [13]35 Knn- Evvel sene [13]34 " " "

Karye Esmleri
Eksek karyesi " "

Karyelere hn-i taarruzlarnda Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi

Mehmed Rahim olu Glbe Aa Mehmed Rahim olu Haydar

Trhi
Haziran sene [13]35 "

[]r Ali olu Allahverdi (Bery- vazfe Eyll sene [13]36 Azerbaycan'a giderken Ankalavut yolunda Ermeniler tarafndan katledilmidir.)

938

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev erzk Kara ml aded Erzk pot 200 30.000

Trhi 7/7/[13]36 "

Karye Esmleri Mefancak[Mevancak] Mslim karyesi

Esn-i msdemede Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Beybut (?) olu Kulu Emir olu Hseyin Ali

Trhi 2 Austos sene [13]35 "

Karye Esmleri Mefancak [Mevancak] Mslim karyesi

Ermeniler tarafndan esr edilmidir. Mehmed olu smail Muharrem olu Mehmed Muharrem mahdmlar Abbas ve Cabbar

Trhi 2 Austos sene [13]35 " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev erzk

Kara ml aded Erzk pot 200 50.000

Trhi
Temmuz sene [13]36 "

Karye Esmleri Serhanl karyesi

Ermeniler tarafndan katledilmidir. T olu Sleyman

Trhi Tern-i Evvel sene [13]35

Karye Esmleri Serhanl karyesi " " " " " " "

Ermeniler tarafndan esreten katledilmi neferlerin esmsi Miyaskulu olu Bahe Ali " " " " " " " ilesi Tarlan kermesi Ltfiye kermesi Zhre mahdmu Abbaskulu kermesi Safder kermesi Hnm kermesi Konca

Trhi Temmuz sene [13]36 " " " " " " "

939

Karye Esmleri " " " " " " "

Ermeniler tarafndan esreten katledilmi neferlerin esmsi " Ali olu Abbas Abbas olu Ekber " " olu vlidesi Sernaz Abbas olu kermesi Berlele (?) Hasan olu Bayram Ali " " olu kermesi Maya Hnm olu mahdmu Hasan

Trhi " " " " " " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk Kara ml aded Erzk pot 300 30.000

Trhi Temmuz sene [13]36 "

Karye Esmleri Zeyve karyesi " " " " " " " " "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Allahverdi olu Necef Haydar olu Ksm Sunkulu olu brahim Ali olu Kerimhan Irz olu Fermn Kele olu kermesi Felek iral olu Hseyin Mehmed olu Hseyin Kaa olu Kerim Veli olu sa

Trhi Tern-i Evvel sene [13]35 2 Knn- Evvel sene [13]34 Haziran sene [13]35 Knn- Evvel sene [13]35 " " " Haziran sene [13]35 4 Knn- Evvel sene [13]34 "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 3.000 500 50.000 6.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

940

Karye Esmleri Dudenge karyesi " " " " " " " " " " " " " "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Kanber olu Emiral Irz olu Seyyd Rahim olu Cevad Hasan olu Cafer Ali olu Irz Ali olu Hseyin Hseyin olu Celil Yusuf olu Hasan Ali Cafer olu Zeynel Cafer olu Kaffr Abdullah olu Hasan []r Ali olu Hseyin Ahmed olu Aziz Sleyman olu Oru Ahmed olu Himmet

Trhi 1 Haziran sene [13]35 2 Knn- Evvel sene [13]34 Haziran sene [13]35 " " " " 20 Knn- Evvel sene [13]34 " Haziran sene [13]35 17 Knn- Evvel sene [13]34 " " " Haziran sene [13]36

Karye Esmleri Dudenge karyesi

Esreten katledilmilerdir. Oru olu Necef Ali Zeynelabidin olu Veli

Trhi Haziran sene [13]36 " "

"

Mehmed olu Hasan

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 5.000 1.500 90.000 8.000

Trhi Haziran sene [13]36 " " "

941

Karye Esmleri Dudenge karyesi " "

Ermeniler tarafndan anbrlar alnan neferlerin esmsi Oruc olu Abbas brahim olu Hamza Hasan olu Ahmed

eltk pot 3.000 3.000 3.000

Pamuk pot 2.000 2.000 2.000

Trhi Haziran sene [13]36 " "

Karye Esmleri Karhun karyesi " "

Ermenilerin karyeye hn-i taarruzlarnda Ermeniler tarafndan katledilmilerdir Mehdihan olu Habib Abbas olu Hseyin Sleyman olu mm Ali

Trhi 20 Knn- Evvel sene [13]34 " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 5 850 60.000

Trhi 20 Knn- Evvel sene [13]34 " "

Karye Esmleri Mehmedsabur karyesi

Ermeniler tarafndan hicret esnsnda ldrlmdr. Ksm olu Mehmed

Trhi Austos sene [13]36

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Erzk pot Pamuk pot 2.000 50.000 5.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Mefancak [Mevancak] mehrab (?) karyesi

Karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 5.000 2.000 30.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

942

Karye Esmleri Daark[Daarh] karyesi "

Ermeniler tarafndan nmslarna tecvz etmek zere esr edilp katledilmi neferlerin esmsi Mehed Dkz (?) Abdullh olu kermesi

Trhi Temmuz sene [13]36 "

Ali'nin kermesi Mehri

Karye Esmleri Siyakut karyesi

Ermeniler tarafndan Nahcivan'a habsedilp otuz bin manat tarahhus edilmidir. Hac Cevad olu Halil

Trhi Haziran sene [13]35

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 2.000 200 60.000 5.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Siyakut karyesi " "

Anbrlar Ermeniler tarafndan alnan neferlerin esmsi Cevad olu Halil Cafer olu Hseyin Cafer olu Kzm

Buday pot Pamuk pot 5.000 3.000 2.000 3.000 2.500 1.500

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Ordataze karyesi " " " " " " " " "

Hasd esnsnda Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Sleyman olu Hac Emmo olu Eyb Cafer olu Abdullah Musa olu Fethi Faruk olu Mahmud Musa olu Aa Maksud olu smail Aa olu smail Arab olu Maho Musa olu smail

Trhi 15 Austos sene [13]35 " " " " " " " " "

943

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 3.000 300 70.000 2.500

Trhi 15 Austos sene [13]35 " " "

Karye Esmleri Dere karyesi " " "

Hasd esnsnda Ermeniler mermi ile ldrm neferlerin esmsi Maho olu Temur Ali olu Krolu Ali Mehmed olu Ali mran Ta[n]rverdi olu Halil

Trhi 10 Austos sene [13]35 " " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 3.000 150 40.000 000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Ksecan karyesi " "

Ermeniler tarafndan katledilen neferlerin esmsi eyh Ali olu Halil Receb olu Mikail ahbaz kz Tavuz

Trhi Haziran sene [13]34 " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 3.000 300 90.000 3.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri

Ermeniler tarafndan ldrlm neferlerin esmsi

Trhi

944

Aralkhan karyesi "

Mehdi olu Baba Mehmed olu Celil

Knn- Evvel sene [13]34 "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar erzk, mev, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 500 150 60.000 5.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Ara[lk]bey karyesi "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Baba olu Hasan Ali olu Mehmed

Trhi
1 Knn- Evvel sene [13]34

"

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 4.000 150 150.000 10.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Ara[lk]bey karyesi " "

Ermeniler tarafndan anbrlar alnan neferlerin esmsi Kaffr olu Hseyin Mehmed olu Hasan Baeli olu Habib

Buday pot 5.000 3.000 5.000

Pamuk pot 2.000 3.000 4.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Yengice karyesi " " " "

Ermeniler tarafndan esn-i [muhceretde] ldrlm neferlerin esmsi brahim olu Yakub Ekber olu Mehmed Hac Ali olu Mehmed Fetullah olu Nasrullah Mustafa kermesi Ftma

Trhi Tern-i Evvel sene [13]34 " " " "

945

Mezkr karye temter (?) muhsaraya alup Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Aziz olu Mehmed Cafer Mehmed olu Veli Hyelli (?) olu Hseyin Ali olu Cabbar Timur olu Haydar Ali olu Halil T olu Hseyin smail olu Kzm Hasan olu Abbas Ekberkulu olu Haydar Cabbar olu Haydar Cafer olu Ksm Haydar olu Hseyin Hseyin olu Ahmed Cabbar olu Hseyin Ali olu Esedullah Ahmed olu Sleyman Hseyin olu Ali

Trhi 10 Knn- Evvel sene [13]34 " " " " " " " " " " " " " " " " "

Mezkr Yengice karyesinden Ermenilere esr olup kibetleri mechl neferlerin esmsi Cafer olu Sefer ilesi Snbl Mehmed olu Nuseyb ilesi Sehb Resul olu T ilesi mm Leyla Ali olu Kurban ilesi Cafer olu smail ilesi Emine Halil olu Mehmed T Mehmed T olu Halil vlidesi Ftma, kermeleri Skine ve Rukiye Mehmed olu Alian ilesi Hnm, kermeleri Peri

Trhi Temmuz sene [13]36 " " " " " " "

946

Mezkr Yengice karyesinden Ermenilere esr olup kibetleri mechl neferlerin esmsi brahim olu Hasan ilesi Skine Mehmed olu Hseyin ilesi Ftma, kermeleri Leyla ve Mehri Hseyin olu Hasan byk vlidesi Nisa Cabbar olu Allahverdi Fetih Ali olu Nevruz Mehmed Ali olu Ali Rza ilesi Huri, hafdesi Sakine Zeynelabidin olu T Hseyin olu Aziz

Trhi " " " " " " " "

Mezkr karyenin esn-i muhceretinde Ermeniler tarafndan ldrlm neferlerin esmsi Hseyin olu Mirnazr Mehmed olu Aarza Abdullah olu Ali Mehmed olu Ali

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Yengice karyesi " " "

Ermeniler aldklar erzk, mev, pamuk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 10.000 4.000 150.000 100.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Mezkr karyeden anbrlar alnan neferlerin esmleri Nazr olu Kurban Ksm olu Hseyin Hamza olu Cell Aa olu Hdi

Buday pot 0000 3.000 15.000 15.000

Pamuk pot 15.000 5.000 10.000 5.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

947

Karye Esmleri Dize karyesi " "

Esn-i hicretde Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Hseyin olu Mehmed Mehmed Kerim olu Kuseyb Ahmed olu Mustafa

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 2.000 200 50.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Cmertli karyesi " " " " " " " " "

Ermeniler tarafndan ldrlm neferlerin esmsi Baba olu Hasankulu Ali Asker olu Ali Ekber Alikulu olu Kulu Mirza Ali olu Ali Fetullah olu Musa Velican olu Hseyin Beir olu Bayram Cabbar olu Veli Rza olu Hdaverdi Fetullah olu Hseyin

Trhi Temmuz sene [13]36 " " " " " " " " "

Mezkr karyeden esr olup kibetleri malm olmayan neferlerin esmsi Aziz olu Hseyin brahim olu Ali Mehed Mehmed olu Mehed Allahverdi

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Cmertli karyesi

Ermeniler tarafndan nmslarna tecvzlk etmek artyla esr edilmilerdir. Mehed Mehmed olu Molla Rza ilesi Hnm

Trhi Temmuz sene [13]36

948

Karye Esmleri " " "

Ermeniler tarafndan nmslarna tecvzlk etmek artyla esr edilmilerdir. Molla Rza olu Ayva ilesi Zehra T olu Ali hemresi Nargiz Osop olu Hseyin vlidesi Ftma

Trhi " " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 5.000 800 90.000 10.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Devriler karyesi

Ermeniler tarafndan [katl]edilmidir. Kaa olu Caferhan Hasan olu Behmn

Trhi Temmuz sene [13]36 "

Karye Esmleri Devriler karyesi "

Nmslarna tecvzlk etmek zere esr edilmilerdir. Mehmed olu Ali ilesi Kanek Yano Ali olu Aa birderi Abbskulu hemresi Kamer Mehmed olu Ali Eref

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr[] Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 300 100 100.000 5.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Ermeniler tarafndan anbrlar alnan neferlerin esmsi Kerim olu Rza

Buday pot 3.000

Pamuk pot 2.000

Trhi Temmuz sene [13]36

949

Karye Esmleri eribogol karyesi " " " " " " " "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Hseyin olu Mslim Ali olu Hasan Hasan olu Ahmed Hseyin olu Beir Beir olu Mehmed Muharrem olu Kerim Mehmed olu Heyda Hasan olu Ali Hasan olu Ahmed Kerim olu brahim

Trhi Knn- Evvel sene [13]34 " " " " " " " " "

eribogol karyesinden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 5.000 500 150.000 20.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Krtcl [Grcl] karyesi " " " " " " " "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Baheli olu T Musa olu Rstem Nasuh olu Fetullah Sadk olu Oru Mehmed Hasan olu Muharrem Mahmud olu Kulu mam Ali olu Rahim Ehreb'in kermesi Leyla Rahim'in kermesi Mihne Muhtar'n kermesi Nezli

Trhi Knn- Evvel sene [13]34 " " " " " " " " "

950

Mezkr karye [a]hl ricatde iken Ermeniler karyelerinden aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded 1.000 600

Trhi Temmuz sene [13]36 "

Karye Esmleri Krtcl [Grcl] karyesi " " " "

Ermeniler tarafndan anbrlar alnan neferlerin esmsi Cennet olu Celil Halil olu Sultan Mustafa olu Oru Musa olu sa Ali olu Mehmed Hzr olu Abbas

Buday pot 5.000 6.000 6.000 3.000 3.000 2.000

Pamuk pot 3.000 3.500 4.000 2.000 2.500 1.500

Trhi Temmuz sene [13]36 " " " " "

Karye Esmleri Alia[r] karyesi " " " " "

Esn-i ziratde Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmleri smail olu Cebrail Veli olu Kurban Sadk olu Aziz Ali olu Kurban Emn olu Ekber Ali Ali olu Bar

Trhi Tern-i Evvel sene [13]34 " " " " "

Karye Esmleri Alia[r] karyesi " " " "

Ermeniler tarafndan esr olanlarn esmsi Mehmed olu Muzaffer Ali olu Mehmed Hseyin olu Kulu Hasan olu Ebulhasan Resul olu Abo

Trhi Tern-i Evvel sene [13]34 " " " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Buday pot 4.000 300 45.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

951

Karye Esmleri Alia[r] karyesi " "

Anbrlar Ermeniler tarafndan alnan neferlerin esmsi Emn olu Ali Ekber Mehmed Ali olu Ali Cafer olu Hseyin

Buday pot 3.000 2.000 1.500

Pamuk pot 2.000 1.500 1.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Taze karyesi " " " " " " " "

Esn-i ziratde Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Rzaolu Abbas Hasan olu Ali Abdullah olu Necef sa olu smail Hasan olu Ali Safder olu sa Rza olu Ahmed Esed olu Hseyin Korkmaz olu Veli

Trhi Tern-i Evvel sene [13]34 " " " " " " " "

Karye Esmleri Taze karyesi "

Ermeniler tarafndan esr edilen Baah olu Hseyin Ali Bayram Ali olu Selim

Trhi Temmuz sene [13]36 "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 6.000 700 60.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Taze karyesi " "

Ermeniler tarafndan anbrlar alnan neferlerin esmsi Sadk olu mamkulu Sadk olu Hseyin Ali Abdullah olu Ali Ekber

Buday pot Pamuk pot 3.000 2.000 3.000 2.500 1.500 2.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

952

Karye Esmleri " " " "

Ermeniler tarafndan anbrlar alnan neferlerin esmsi Hayati olu Ebuzer Mahmud olu Muharrem Baba olu Mehmed T Aa olu Mitohan

Buday pot Pamuk pot 1.500 2.000 2.000 3.000 1.000 1.500 1.500 2.000

Trhi " " " "

Karye Esmleri Akahmed karyesi " " " " " "

Esn-i hasdda Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Ali Ekber olu Ali Ksm olu Abdullah Ahmed olu Hseyin Sleyman olu Hseyin tibar olu Mehmed Cafer Kerim'in kermesi Telli Mamo'nun kermesi Huri (Ermeniler tarafndan nmsuna tecvzlk ederek katledilmidir)

Trhi Tern-i Evvel sene [13]34 " " " " " Austos sene [13]36

Karye Esmleri Akahmed karyesi " " " " " "

Esn-i hicretde Ermeniler tarafndan esr olup kibetler malm olmayan neferlerin esmsi T olu Fetullah Mehmed olu Mehmed Ali Ekber olu kil smail olu Abdullah Mustafa olu T Mustafa olu Cafer Veli olu Emnkulu

Trhi Temmuz sene [13]36 " " " " " "

Akahmed karyesinden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 3.000 700 3.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

953

Karye Esmleri Karaburc karyesi

Ermeniler tarafndan katledilmidir. Oruc olu Behram

Trhi Temmuz sene [13]36

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar erzk, mev Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 3.000 1.000 30.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Krt karyesi " " " " " " " " "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Abbas olu Tarverdi Baba olu Bayramkulu Ali olu Allahverdi Ferzeli olu Hseyin Hac Ali olu Nakka Ali Muharrem olu Ahmed Muharrem olu Mehmed Ali olu Mehmed Ysuf olu Abbas Kzm olu Kerim

Trhi 10 Knn- Evvel sene [13]34 " " " " " " " " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 2.000 1.500 50.000 6.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri bdullh karyesi " "

Karyeyi muhsara edp Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Rahim olu Abbas Sadk olu Mehmed Ali Kurban olu Cihangir

Trhi Knn- Evvel sene [13]34 " "

954

Karye Esmleri " " " " " " " "

Karyeyi muhsara edp Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Mihral olu Cevad Hseyin olu ah Hseyin Allahverdi olu brahim Rza olu Hazm Dede olu shak brahim olu Karaman brahim olu Kahraman Mehmed olu Cebrail

Trhi " " " " " Knn- Evvel sene [13]36 " "

Mezkr karyeyi Ermeniler muhsara edp nmslarna tecvzlk ederek katletmilerdir Eczal olu Mehmed ilesi Azder Hanm Eczal olu Ali kermesi Glsm Delll olu brahim kermesi Tarlan Delll olu Necef kermesi Melek Delll olu Aziz kermesi Miyar Rahim olu Rahim kermesi Sze Mehmed Hasan olu Hseyinkulu kermesi Mihne Hac B olu Mehmed Hseyin kermesi Dilber Mehmed Hseyin olu Hasan kermesi Nargiz mm olu Mehmed kermesi Zeyneb Musa olu Mehmed kermesi Zeyneb Sleyman olu Hseyin ilesi Nene Hanm

Trhi Knn- Evvel sene [13]36 " " " " " " " " " " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 2.000 500 90.000 15.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

955

Karye Esmleri Klaabbas [Klakabbas] karyesi " " " " " " " " " " " " " "

Esn-i hasdda Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Halil olu Cabbar Mehmed olu Veli Abdullah olu Ferman T olu Mehmed T Kavzer olu Ali Ali Ekber olu Ali Asker ilesi Dkaz kermesi Skine Cabbar olu Fetullah kermesi Zhre Kerim olu Timur Mehmed Ali olu Necef kermesi Glsm Mehmed olu Allahverdi kermesi Mtak, mahdmu Abdullah Kzm olu Abbas kermesi Mihne Resul olu Mehd Allahverdi olu Ahmed Ahmed olu Cemal Ferac olu Muhtar

Trhi Tern-i Evvel sene [13]34 " " " " " " " " " " " " " "

Mezkr bdullh karyesinden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 4.000 500 120.000 10.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Kla[k]abbas karyesi

Ermeniler tarafndan anbrlar alnan neferlerin esmsi Talibof olu Mehed Sdk

Koyun aded 500

Buday pot 8.000

Pamuk pot 3.500

Trhi Temmuz sene [13]36

956

Karye Esmleri Tayadin karyesi " " " "

Esn-i hicretde Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Sleyman olu Necib Muharrem olu Mehmed Ali Abdulkerim olu Caferkulu Ali Mirza olu Abdullah Ali Mirza olu Hseyin

Trhi Temmuz sene [13]36 " " " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 2.800 500 90.000 1.500

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri

Esn-i hicretde Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi

Trhi Temmuz sene [13]36 " " " " " " " "

Vayh [Vayhr] karyesi B olu Mehmed Sadk " " " " " " " " B olu Musa Baba olu Rstem Baba olu Veli Baba olu Haim Celil olu smail Kanber olu Ahmed Mehmed olu Ahmed Selim olu Allahkulu

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 800 100 60.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

957

Karye Esmleri Letas karyesi

Esn-i ziratde Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Mehmed Hasan olu Abdullah Sleyman olu Mehmed

Trhi Tern-i Evvel sene [13]35 "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 00 00 30.000 1.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Busyan karyesi " " " " "

Esn-i hicretde Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Bi olu skender Danyal olu Ksm Abbas olu Abbas Zl olu Kafur Mehmed olu Sleyman Ahmed olu Ahmed

Trhi Temmuz sene [13]36 " " " " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 14.000 2.000 200.000 6.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Yolnuzaa [Yalnzaa] karyesi

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi T olu Hseyin Asker olu Ekber Hseyinkulu olu Ksm

Trhi 11 Knn- Evvel sene [13]34 " "

958

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 2.000 150 60.000 10.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Taze karyesi " " " "

Esn-i hicretde Ermeniler tarafndan katledilen neferlerin esmsi Abbas olu Mehmed Ali Ali olu skender Abbas olu Kanber Hseyin Ali olu Ali Amo olu mamkulu

Trhi Temmuz sene [13]36 " " " "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 2.000 200 60.000 2.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Barc karyesi " " "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Hdaverdi olu Abbas Ahmed olu Ali Veli olu Ahmed Hamdullah olu Ali

Trhi Knn- Evvel sene [13]36 " " "

Blda mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk ve pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 400 70 30.000 1.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

959

Karye Esmleri Arabyengice karyesi

Ermeniler tarafndan katledilmidir. Asker olu Caferkulu

Trhi Tern-i Evvel sene [13]35

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 900 200 200.000 3.000

Trhi Tern-i Evvel sene [13]35 " " "

Karye Esmleri Arabyengice karyesi

Anbr Ermeniler tarafndan alnm neferlerin esmsi Molla Ali olu Hseyin

Buday pot 4.000

Pamuk pot 1.000

Pamuk pot 2.000

Trhi Tern-i Evvel sene [13]35

Karye Esmleri Karahasanl karyesi

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Ahmed olu Kanber Mecnn olu Halil

Trhi Tern-i Evvel sene [13]35 Tern-i Evvel sene [13]35

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 1.000 150 100.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Babakin [Babaki] karyesi "

Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 200 50 30.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Mahta [Makda]

Ermeniler tarafndan l[drl]m neferlerin esmsi Hasan olu Fatih Ali

Trhi Temmuz sene [13]36

960

Karye Esmleri karyesi " " "

Ermeniler tarafndan l[drl]m neferlerin esmsi Hasan olu Aa Mehmed olu Abbas Mehmed olu Mehmed Zeynel olu smail

Trhi " " " "

Karye Esmleri Mahta [Makda] karyesi " " "

Ermeniler tarafndan esr olup kbetleri mechl olan neferlerin esmsi Naryuz olu Sar Ali skender olu Kalender mamverdi olu Abdullah Kaffr olu Mehmed Hasan Asker olu Aziz

Trhi Temmuz sene [13]36 " " " "

Karye Esmleri Mahta [Makda] karyesi

Nmslarna tecvzlk etmekle berber Ermeniler tarafndan esr edilmilerdir. Kul'nn kermesi Hnm Ali Mehmed kermesi Ftma

Trhi Temmuz sene [13]36 "

Mahta [Makda] karyesinden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 8.000 2.500 150.000 18.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Mahta [Makda] karyesi " "

Ermeniler tarafndan anbrlar alnan neferlerin esmsi Nevruz olu Hac Aa Sonkulu olu Kurban Ali Tursun olu Gll Ahmed Mehmed olu Ali

Buday pot Pamuk pot 3.000 6.000 4.000 5.000 2.000 3.000 2.000 4.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

961

Karye Esmleri " "

Ermeniler tarafndan anbrlar alnan neferlerin esmsi Ksm olu smail Mrhedim(?) olu Mehmed

Buday pot Pamuk pot 2.000 3.000 1.000 1.000

Trhi " "

Karye Esmleri Ahura karyesi " " " " "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Hasan olu Kaffr Bar olu sb Bar olu Halil Ferzali olu Asker Zeynelabidin olu Hseyin Mustafa olu Celil

Trhi Knn- Evvel sene [13]34 " " " " "

Karye Esmleri Ahura karyesi " " "

Ermeniler tarafndan esr olup kbetleri mechl olan neferlerin esmsi Hseyin olu Mehmed Mustafa olu Halil Ekber olu Celal Rstem olu Oruc Ali

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Ahura karyesi "

Nmslarna tecvz ederek esr edilmilerdir. Ali Ekber'in kermesi erair(?) Hanm Cabbar'n kermesi Mtak

Trhi Temmuz sene [13]36 "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 4.000 2.500 70.000 10.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

962

Karye Esmleri Mefanl karyesi " " "

Esn-i ziratde Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Mehmed olu Hseyin Cabbar olu Halil Hasan Ali olu Kulu Mahmud olu Hasan

Trhi Nisan sene [13]35 " " "

Mezkr karyeden alnan mev erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 6.000 1.500 90.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Develen karyesi " "

Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 1.500 50 20.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Aadanzek karyesi " "

Ermeniler aldklar mev, erzk pot, pamuk pot Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 500 60 60.000 5.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Korculu karyesi " " " " "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Sinan olu Eman Safer olu Aa Mehmed olu Tarverdi Necef olu Musa Muharrem olu Aziz Receb olu Celil

Trhi Knn- Evvel sene [13]34 " " " " "

963

Karye Esmleri " " " "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Hasan olu Mehmed Mahmud olu Hseyin Fatih Ali olu brahim Mehmed Ali olu Ali

Trhi " " " "

Karye Esmleri Korculu karyesi "

Ermeniler tarafndan esr olup kibetleri malm olmayan neferlerin esmsi brahim olu Ali Resul olu Mecid Abdullah olu Halil kermesi Zhre mahdmu Abdullah Ksm olu Aziz ilesi Hnm

Trhi Temmuz sene [13]36 "

"

Veli olu Bar

"

Karye Esmleri Korculu karyesi " " "

Ermeniler tarafndan esr olup kibetleri mechl olan neferlerin esmsi Haim brahim Nasr olu Celil Rahim olu Cevad Abdullah olu Oruc kermesi Skine olu mahdmu Muharrem kermesi Banu

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Korculu karyesinden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 600 200 7.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Yac karyesi "

Ermeniler tarafndan esn-i hasdda katledilen neferlerin esmsi Abbas olu Hseyin Cafer olu Ksm

Trhi Tern-i Evvel sene [13]34 "

964

Karye Esmleri " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Ermeniler tarafndan esn-i hasdda katledilen neferlerin esmsi Cafer olu Mehmed Hseyin olu Ali Kzm olu Cabbar Mehmed olu Ali Hasankulu olu Mahmud Cabbar olu Neftullah [Nimetullah] Cafer olu Mehmed Hasan olu Ali Abdullah olu Mehmed Kulu olu Sadk Neftullah [Nimetullah] olu Cabbar Bayramkulu Cabbar Abbas olu Ksm Cafer olu Sadk Mehmed olu Kurban T olu Kulu Asker olu Mehmed smail olu Cabbar Mahmud olu Ali Ali olu Sonkulu

Trhi " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " Knn- Evvel sene [13]34

Yac karyesinden esmleri malum olmayan elli nefer Ermeniler tarafndan esr edilp kibetleri mechldr.

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 6.000 2.000 150.000 10.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

965

Karye Esmleri Yukardanzek karyesi " "

Ermeniler aldklar mev, erzk, pamuk mikdr Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 2.000 500 70.000 5.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Hamzal karyesi " " "

Ermeniler aldklar erzk mev, pamuk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 3.000 250 50.000 5.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Siracl karyesi " "

Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 5.000 1.500 50.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Kerimbeyli karyesi "

Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 6.000 2.000 90.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Denenem karyesi " " " " "

Ermeniler tarafndan katledilmi neferlerin esmsi Cabbar olu Hseyin Kulu olu Mehmed Mehmed Ali olu T Mahmud olu Hseyinkulu Ahmed olu Sultan Meytikulu olu Mehmed

Trhi Austos sene [13]36 " " " " "

966

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 4.000 1.500 100.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Bello karyesi " "

Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 4.250 2.000 60.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " "

Karye Esmleri Saderek karyesi Knn- Evvel sene [13]34'den Temmuz sene [13]36'ya kadar mezkr karyeden Ermeniler katl ve esr etdikleri (202) neferin esmleri karyelerince malm olmadndan esmleri tahrr edilememidir.

Trhi Knn- Evvel sene [13]34 Temmuz sene [13]36

Mezkr karye ahlsine kar Ermeniler tarafndan idm edilmi neferlerin esmsi Mehmed Hasan olu Rza Abdullah olu kr

Trhi Temmuz sene [13]35 "

Mezkr karyeden Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot Pamuk pot 5.000 2.500 300.000 250.000

Trhi Temmuz sene [13]36 " " "

Karye Esmleri Tazekerimbeyli karyesi "

Ermeniler aldklar mev, erzk Koyun aded Kara ml aded Erzk pot 100 25 1.000

Trhi

967

............. Kumandanlna Verilen emr mcebince eril ve Saderek mntkasnda otuz drt trhinden otuz alt trhine kadar Ermeniler tarafndan yaplan mezlim tahrren takdm klnd marzdur. 27/12/[13]36 Devriler karyesinden Rza Efendi Noraen karyesinden Yolda Fethullah 34. Alay, 2. Tabur 7. K.[Blk]'da Mlzm Ali

968

NAHCVAN MINTIKASINDA ERMEN MEZLMNE D VESK

Muhceretten Geldikten Sonra len Alkdan, plaklkdan, Hastalkdan len Irza, Nmsa Ta'arruz Edilen Ehs Ermeniler Tarafndan Esr Edilen Ermeniler Tarafndan Katledilen Ermeniler Tarafndan Hapsedilen Ermenilre Tarafndan Alnan Koyun Ermenilre Tarafndan Alnan Karamal Muhcirlikden Evvel Karyenin Nfs Mikdr hrk Edilen Hne Yklan hrk dilen 'mltHne El-yevm Mevcd Nfsu 440 400 121 150 150 430 910 344 87 75 210 274 189 175 3.000 12.000 2.500 5.000 6.000 14.000 Yiyeceksiz Kalan Nfs Hnesiz Kalan Nfs El-yevm Mevcd Hne hrk Edilen Deirmen hrk Edilen Dkkan hrk Edilen Mekteb hrk Edilen Mescid Ermenilre Tarafndan Alnan Erzk Pamuk Pot 16.500

Karye Esmleri

Pot 93 1 1 17.000

Noraen karyesi Mahmd karyesi Eksek karyesinden Mevancak Mslim karyesi Serhanl karyesi Zeyve karyesi Dudenge karyesi Karhun karyesi Mehmedsab ur karyesi Mevancak Mihrab (?) karyesi Daark karyesi Siyakut karyesi Tazekend karyesi Dere karyesi

30 250 30 28 9 84 203 91 10 20 8 32 59 4

2 3

200

61 150 21

5 9 3 6 16 10 18 3 1

55 55 67 3 10 29 9 8 8 7 1

390 150 15 80 150 390

10 30

3.000

500

506 599

1 4 1 1 50 80 2 1 1 1 1 1 1

30.000 50.000 30.000 50.000 99.000 60.000 50.000 30.000 3.000 5.000 500 2.000 500 3.000 2.000 3.000 3.000

300 200 300 500 1.500 150

151 183 180 610 1.450 433 102

34 50 200 1 80 10 17 11 200 1 150 10 180

25 15 120 450 89 14 16 100 50 60 26

1 1 1

850 344 87 63

200 500 200 300 150

91 326 325 250 222

53 37 10

1 1

200 260 178 170

14 1 1 1

2 5

50.000 70.000 70.000 40.000

27

Muhceretten Geldikten Sonra len

Alkdan, plaklkdan, Hastalkdan len

Irza, Nmsa Ta'arruz Edilen Ehs

Ermeniler Tarafndan Esr Edilen

Ermeniler Tarafndan Katledilen

Ermeniler Tarafndan Hapsedilen

Ermenilre Tarafndan Alnan Koyun

Ermenilre Tarafndan Alnan Karamal

Muhcirlikden Evvel Karyenin Nfs Mikdr

hrk Edilen Hne

Yklan hrk dilen 'mltHne

El-yevm Mevcd Nfsu 267 182 157

Yiyeceksiz Kalan Nfs

Hnesiz Kalan Nfs

El-yevm Mevcd Hne

hrk Edilen Deirmen

hrk Edilen Dkkan

hrk Edilen Mekteb

hrk Edilen Mescid

Ermenilre Tarafndan Alnan Erzk

Karye Esmleri

Pot 50.000 60.000 1 163.000

Pot 3.000 5.000 14.000

Ksecan karyesi Aralkhan karyesi Aralkbey karyesi [Yekn] Yengice karyesi Dize karyesi martl [Cmertli] karyesi Devriler karyesi Ceribogol karyesi Grcl karyesi Aliar karyesi Taze karyesi Akahmed karyesi Karaburc karyesi Krt karyesi

56 30 30

136 90 70

43 28 23

3 2 2

24 12 12 1

267 172 157

1 2

3.000 500

300 150 1.500

310 210 180

964
250 6 40

7
8

1.438 1.291
0 200 200 200 25 100

84
28 3 11

426
35 48 41

3.925
1.10 0 236

194
30

102
200 1

5
1

7
2 1

9900 1.0
4.000 300 800

28.500
10.000 2.000 5.000

6.750
198.000 50.000 90.000

6.528
135.00 0 10.000

4.561
1.710 261 608

81.000
1.160 236 500

500

18

60 315 104 99 47 70 44 40 100 1 80

134 117 100 120 163 37 27 110

2 10 10 6 10 8

2 10 2 1 20

2 1 1 4 1 1 7 1 1 1

336 538 250 300 230 343 167 200

4 30

100 500 600 300

300 5.000 1.000 400 6.000 3.000 3.000 2.000

13.000 15.000 39.700 51.500 72.000 30.000 30.000 50.000

7.000 20.000 16.500 4.500 16.500

374 675 410 424 428 399 195

336 538 300 300 264 353 167 200

700 700

3 10 16

1 1

1.000 1.500

60.000

310

970

Pamuk

Muhceretten Geldikten Sonra len

Alkdan, plaklkdan, Hastalkdan len

Irza, Nmsa Ta'arruz Edilen Ehs

Ermeniler Tarafndan Esr Edilen

Ermeniler Tarafndan Katledilen

Ermeniler Tarafndan Hapsedilen

Ermenilre Tarafndan Alnan Koyun

Ermenilre Tarafndan Alnan Karamal

Muhcirlikden Evvel Karyenin Nfs Mikdr

hrk Edilen Hne

Yklan hrk dilen 'mltHne

El-yevm Mevcd Nfsu

5.794

Yiyeceksiz Kalan Nfs

Hnesiz Kalan Nfs

El-yevm Mevcd Hne

hrk Edilen Deirmen

hrk Edilen Dkkan

hrk Edilen Mekteb

hrk Edilen Mescid

Ermenilre Tarafndan Alnan Erzk

Karye Esmleri

Pot
209 4 9 10.500

Pot
4.354

Yekn

1.075

580

1.033

88

178

12

4.200

82

37.700

639.200

269.500

bdullah karyesi Kla[k]abbas karyesi Kormasl (?) karyesi Diyadin karyesi Vayh[r] karyesi Gedas (?) karyesi Postyan [Busyan] karyesi Yalnz karyesi Taze karyesi Barc karyesi Arabyengice karyesi

60 100 100

120 500

140 341 140

23 18 7 5 9 2 6

22 100

11 1 1

340 442 220 250 300 10 22 17 16 10 100

1 1

500 1.800 512

2.000 4.000 4.000 2.800 800

50.000 80.000 128.000 90.000 60.000 30.000

15.000 15.000 12.500 1.500

490 783 597 317 194

350 442 450 250 106 250 3250

250 60 60 500 500

50 70 50 250

70

500 100

6 50

250 2.90 0 200

1.000 6.000

310 3.600

2.000

14.000

200.000

00 100 5 150

200 200 200 250

30 50 35 100

6 5 4 1 30 90 55 1 1

15 60 14 60 1 1

1.500 200 70 200

2.000 2.000 400 900

60.000 60.000 30.000 204.000

10.000 2.000 1.000 4.000

245 660 249 900

200 600 200 740

550 200 800

Pamuk

971

Muhceretten Geldikten Sonra len

Alkdan, plaklkdan, Hastalkdan len

Irza, Nmsa Ta'arruz Edilen Ehs

Ermeniler Tarafndan Esr Edilen

Ermeniler Tarafndan Katledilen

Ermeniler Tarafndan Hapsedilen

Ermenilre Tarafndan Alnan Koyun

Ermenilre Tarafndan Alnan Karamal

Muhcirlikden Evvel Karyenin Nfs Mikdr

hrk Edilen Hne

Yklan hrk dilen 'mltHne

El-yevm Mevcd Nfsu 560

146 15 . [49] 159 .

Yiyeceksiz Kalan Nfs

Hnesiz Kalan Nfs

El-yevm Mevcd Hne

hrk Edilen Deirmen

hrk Edilen Dkkan

hrk Edilen Mekteb

hrk Edilen Mescid

Ermenilre Tarafndan Alnan Erzk

Karye Esmleri

Pot 4
213 6

Pot 400
11.592

Karahasanl karyesi
Yekn

50
2.260 12

100
2.900

60
2.449

2
176

150
751 [11]*

1
13[5]*

400
102 11 .

100
426

1
16

100
17.982

1.000
760 10 .

100.000
1460 570 ..

2.000
390 450 .

Babaki karyesi Makda karyesi Ahura karyesi Mefanl karyesi Develen karyesi Aadanzek karyesi Korculu karyesi Yac karyesi Yukardanze k karyesi

50 147 58 80 15 20 100 300 40 20 80 300 300 300

30 85 140 70 15 30 100 500 100 11 22 5 15 150 13 50 7 3 1 6 7 4 53 68 50 2 2 6 5 1 2 7

168 650 442 375 60 100 5 1 1 1 2

50 2.500 2.500 1.500 50 60 1 20 2 1 3 200 3.000 500

30.000 173.000 70.000 90.000 20.000 60.000 7.000 150.000 70.000 10.000 5.000 5.000 31.000 10.000

2.000 8.000 4.000 6.000 1.500 500 600 6.000 2.000

100 747 587 449 75 120 413 2.500 400

68 662 442 375 60 100 270 2.000 300

30

300 2.000 300

972

Pamuk

Muhceretten Geldikten Sonra len

Alkdan, plaklkdan, Hastalkdan len

Irza, Nmsa Ta'arruz Edilen Ehs

Ermeniler Tarafndan Esr Edilen

Ermeniler Tarafndan Katledilen

Ermeniler Tarafndan Hapsedilen

Ermenilre Tarafndan Alnan Koyun

Ermenilre Tarafndan Alnan Karamal

Muhcirlikden Evvel Karyenin Nfs Mikdr

hrk Edilen Hne

Yklan hrk dilen 'mltHne

El-yevm Mevcd Nfsu 270 500 560 426 400 4.702 60

9.859

Yiyeceksiz Kalan Nfs

Hnesiz Kalan Nfs

El-yevm Mevcd Hne

hrk Edilen Deirmen

hrk Edilen Dkkan

hrk Edilen Mekteb

hrk Edilen Mescid

Ermenilre Tarafndan Alnan Erzk

Karye Esmleri

Pot 1 1 1 1 1 1 20 2 00
45 9

Pot 250 400 500 300 300 3.000 60

4.527

Hamzal karyesi Siracl karyesi Kerimbeyli karyesi Denenem karyesi Bello karyesi Saderek karyesi Tazekerimb eyli karyesi
[Yekn]

50 1 50 50 50 1.000 00
2.020 1

50 400 190 90 50

50 100 60 120 100 102 00

158

20 90 30 6 10 12 600 6
1209

250 400 500

250 1.500 2.000 1.500 5.000 2.500 25

22.635

50.000 50.000 90.000 100.000 60.000 300.000 1.000

1.301.000 306.000

5.000 5.000 6.000 4.000 4.250 250.000 5.000 100

59.950

300 300

1 3 1
15

1.000 1500 60
2.780

00 00
4

100 00
174 1

6 00
30 32

3.000 60
9.205

000
3000

.... (?) Kumandanlna Verilen emir mcebince eril ve Saderek mntkasnda otuz drt trhinden otuz alt trhine kadar Ermeniler tarafndan yaplan mezlim tahrren takdm klnd marzdur. 26/12/[13]36 Devriler karyesinden Rza Efendi Noraen karyesinden Yolda Fethullah 34. Alay 2. Tabur 7. K [Blk]'de Mlzm Ali Rza 973

Pamuk

Karye Esmleri

Ermeniler Tarafndan Katledilen Nfus Mikdar

Ermeniler Tarafndan hrak Edilen Hane

Trh

Amoolu karyesi Havi karyesi Arde karyesi Kurbankesen karyesi Grcl karyesi Demirciler karyesi Kmrl karyesi Kabut karyesi Derekent karyesi Col karyesi Meredz karyesi K karyesi Kaysr karyesi Leylikaan karyesi Gmhan karyesi Kendidas karyesi Tarab karyesi Trab karyesi rakl karyesi Arnc karyesi aykent karyesi Kayal karyesi mmrzaklak karyesi Yekn

300 70 70 80 40 40 60 40 50 2.500 70 1.000 35 80 100 90 70 90 30 70 100 80 30 4.085

2.000 250 500 250 300 300 400 250 300 7.000 400 4.000 200 400 600 450 285 500 200 350 600 400 250 20.185

Knn- Evvel sene [13]34 " " " " " " Haziran sene [13]35 " " " " " " " " " Eyll sene [13]35 " " " " "

Karye Esmleri

Ermeniler Tarafndan Katledilen Nfus Mikdar

Ermeniler Tarafndan hrak Edilen Hane

Trh

Zeydencabacumah Horhor karyesi Gdenli karyesi Kindere karyesi Baahtuznadar karyesi Navl [Novlu] karyesi Ergez karyesi Karavenk karyesi Zeyrek karyesi ssisu karyesi Ceranl karyesi Cani karyesi Kabanl karyesi Kotuhvenk karyesi Keldz (?) karyesi Karakaya karyesi Kavuk karyesi Kalayer karyesi Gnayvenk karyesi Alayaz karyesi Akkent karyesi Yukarakkent karyesi Hurbadk karyesi Hurdis karyesi Yekn

60 200 300 250 40 60 400 70 90 50 30 100 100 70 100 70 50 70 30 250 70 90 90 1.500 3.110

200 1.500 2.500 2.000 250 300 3.000 400 2.000 250 180 1.500 2.000 1.000 2.500 1.000 500 550 200 3.000 300 900 950 6.000 33.270

Tern-i Evvel sene [13]34 " " " " " " " Tern-i Sn sene [13]35 " " " " Haziran sene [13]35 " " " " " " " " " "

975

Karye Esmleri

Ermeniler Tarafndan Katledilen Nfus Mikdar

Ermeniler Tarafndan hrak Edilen Hane

Trh

Almal karyesi Ardarz karyesi Kmrl karyesi Akkilise karyesi Kuzulca karyesi Cva karyesi Yekn

40 50 30 30 200 150 500

500 450 300 325 1.500 1.000 4.075

..........(?) Kumandanl yz otuz drt trhinden otuz alt trhine kadar Teresiz [Dereilyas] mntkasnda Ermeniler tarafndan ihrk edilen hne ve katledilmi olan nfs tahrren takdm klnd marzdur. 26/12/[13]36 Devriler karyesinden Rza Efendi Noraen karyesinden Yolda Fethullah 34. Alay, 2. Tabur, 7. K [Blk]'de Mlzm Ali BOA. HR. SYS. 2878/76 - 78 ZARUAD VE CVARINDAK ELL BE KYDE ERMENLER TARAFINDAN YAPILAN YAMA VE KATLM Kars'a bal Zaruad ve civarndaki elli be kyde Ermenilerce gerekletirilen katlimda bin yirmi alt Mslmann ldrld; inek, kz ve davarlardan elli yedi bin be yz yirmi dokuz ba hayvan ve iki yz yetmi drt bin drt yz altm bir pot hububatn gasbedildii ayrca talan edilen muhtelif

976

eyann da alt milyon dokuz yz yetmi bin doksan drt lira tutarnda olduu; bu katlimlarn General Osebyanis, Miralay akotof, Necelik (?) Aram ve Kars Valisi Karkanof emriyle Maradhan, okaf ve General Sirob tarafndan yaptrldnn tesbit edildii.

Massacres and Pillages Perpetrated by Armenians in Zaruad and Fifty five Villages Situated in ts Neighborhood
During a whosale massacre perpetrated by Armenians in Zaruad and fifty five villages in its neighborhoood a thousand and twenty six Muslims had been killed. Fifty seven thousand five hundred and twenty heads of oxes and calves and two hundred thousand two hundred and seventy four pots of grains plundered and sundry goods and objects worth six million nine hundred thousand and ninety liras looted; it has been proved that these massacres and pillages had been perpetrated upon orders of the General Osebyanis, the colonel akotof, Necelik Aram and the governor of Kars Karkanof by Maradhan, okaf and the General Sirob. 22 R. 1339 (3. I. 1921) Kars Mutasarrfl Tahrrt Kalemi Numara: 18 Leffi: 1 ark Cebhesi Kumandanlna Zaruad ahlsine yaplan mezlim hakknda kaz-i mezkr kim-i makmlndan gnderilen 29 Tern-i Sn sene [13]36 trhli ve 19 numaralu cedvel leffen takdm klnd marzdur. 3/1/[13]37 Mutasarrf mz

977

Kars vilyetine tbi Zaruad kazs ahlsine Ermeniler tarafndan icr edilen mezlim ile gasbedilen maklelerinin defteridir.
Gasbt Mezlimi yaptran kumandann rtbe ve ismi Cenaral Bir ksm harbdr. Bir ksm tahrb olunmudur. " " " " " " " " " " " Bir ksm tahrbdir. " " " " " " " " " " Eya-y muhtelife Esman liras 1.500.000 8.000 500.000 8.000 9.500 7.500 2.150 1.800 13.700 2.600 9.600 3.015 4.160 2.850 6.067 3.150 716 1.815 1.850 2.731 4.900 6.800 6.400 2.400 1.040.000 80.000 Teleft- Nfs Hubbt Pot kz R's Davar Re's nek Re's

Esm-i Kur

Esb

Gercin Knbet nezor Bocal Kemerky [Kemahky] Daky Zuhrabyaylas Azak Kzlkilise Mama Bendivan Kalack Pertik Mahocuk [Maksutcuk] ncilipnar Glviran Kiili Karakala amik Kkatak Bykatak Kzk [Kara] pnar Kizirolu Kzk [Kara] kilise Okcuolu Tilek [Telek]

70 15 29 34 28 30 17 13 31 10 34 4 37 27 8 19 17 11 19 21 43 23 27 3 29 15

50 98 150 120 80 90 60 68 90 115 89 24 75 74 47 48 27 37 58 67 98 87 110 25 120 100

600 200 200 160 98 180 125 82 170 180 115 36 98 95 68 82 48 85 85 82 185 120 260 54 290 200

1.000 1.150 900 290 650 482 280 267 6.700 185 9.800 73 471 790 280 310 187 215 380 612 516 870 1.540 120 900 300

10.000 4.150 2.100 1.200 8.000 2.800 170 2.300 6.400 2.600 4.200 1.600 371 3.140 1.160 750 150 180 657 461 672 2.700 8.600 250 8.000 3.500

24 Osebyan ve 28 Miralay akotof 19 20 46 13 17 28 24 34 6 21 17

13 Necelik (?) Aram 16 Kim-i makm 7 7 19 22 41 17 28 2 29 41

978

Gasbt Mezlimi yaptran kumandann rtbe ve ismi " " " " " Kars vlsi Karkanof emriyle Moradhan ve alay kumandanlar okaf (?) tarafndan " " " " " " " " " " Harbdr " " " " " " " " " " " " Ummiyetle harbdr. Bir ksm tahrb olunmudur. " " " " " Eya-y muhtelife Esman liras 90.000 100.000 300.000 200.000 380.000 3. 399. 704 200.000 400.000 200.000 150.000 180.000 280.000 300.000 100.000 100.000 80.000 50.000 200.000 300.000 18.700 14.500 11.655 10.373 5.655 2.164 10.365 22.430 17.535 11.366 Teleft- Nfs Hubbt Pot kz R's Davar Re's nek Re's

Esm-i Kur

Esb

Tepecik Poladky Carc Kuzgunlu Vaneze [Yekn] Sdl Cedere Karaurgan Seydican Bardakl Krd Koky Tepeky Kra Karakala Hasanavu Melekky Krdky Keebrk [Kk Perkit] Mescidli Zaruad Meydanck Zuhrab Akalar Porsuhlu [Porsuklu] Zaim [Zakim ?] amavu ncesu

13 11 23 12 29 8 50 30 20 17 29 35 22 20 16 6 17 19 20 15

80 80 60 100 120 90 200 100 850 100 80 200 100 90 100 30 100 100 130 60 35 12 18 6 21 68 28 22

100 100 90 150 200 110 300 300 200 200 200 200 100 80 150 35 100 150 450 250 27 9 14 8 9 50 42 41

209 500 400 300 900 190 1.000 1.500 700 200 200 1.200 1.000 3.000 1.000 150 1.000 750 700 300 105 25 12 75

2.000 2.600 15.000 9.200 10.000 13.000 15.000 20.000 9.000 10.000 3.000 18.000 3.000 4.000 4.000 1.200 4.800 3.000 12.800 10.000 2.600 8.000 9.000 200 1.500 1.950

29 53 20 32 85 758 35 90 20 100 50 21 95 20 35 100 12 50 35 42 25 65

702 2447 4538 31. 537 114.911

98 Ceneral Sirob 46 zamannda 15 87 120 157 70

64 170

1.000 3.000

979

Gasbt Mezlimi yaptran kumandann rtbe ve ismi " Eya-y muhtelife Esman liras 8.647 Teleft- Nfs Hubbt Pot kz R's Davar Re's nek Re's

Esm-i Kur

Esb

Susuz

40

11

10

1.500

55

1.022 4.327 7.574 45.863 259.200

6.268.004 2.201

1- 27/11/[13]36 ve 371 numaral emirnme-i vilyet-penh mcebince Ermeniler tarafndan yaplan mezlim ve tahrbt zr-i cedvelde arz ve ire edilmidir ve bu mezlim ve tahrbt hangi kumandanlar emriyle ve kimin zamnnda yapld dahi her karyenin hizsnda yazlmdr. 2- mh edilen insan 1.022, gasbedilen kz 4.327, inek 7.574, davar 45.863, muhtelif'l-cins hubbt 259.200 pot ve gasbedilen ey-y muhtelife esmn ryic-i hzra gre Osmanl presiyle 6.268.004 liradan ibretdir. 3- Heyet-i ummiyyesi tahrb edilen ky krk hneli olarak iki kydr. Ksmen tahrb edilen altar hneli olmak zre drt kydr. 4 - r-y Mill azsndan Zaruad'da mukm Nhuddn(?) Efendi Malta'ya nefyedilmi olup kaz dhilinde bu gibi zevtdan baka ber-hayt ve imh edilen olmad marzdur. Fermn F 29 Tern-i Sn sene [1]336 Zaruad Kazs Kim-i makm mz BOA. HR. SYS. 2878/57

- 79 ERMENLERN ERVAN MINTIKASINDA YENDEN MEZLM BALATTIKLARI Ermeniler tarafndan Erivan mntkasndaki Mslmanlara yeniden mezlim uygulanmaya balanm olup Zengibasar mntkasndaki ulludemirci, Aabahtl, Hacilyas, Tomuzyiyen, ullumihmandar, Yukarbahtl kylerinde ahliden birok kiinin ldrld, hemen btn evlerin ve camilerin tahrip edildii, halkn nakit paralarnn zorla alnp, eyalarnn yamaland,

980

kadnlara tecvz edildii ve zulme urayanlarn Osmanl Hkmeti'nden yardm istedii.

New Atrocities Are Being Perpetrated By Armenians in Erivan

Armenians started committing new atrocities against Muslims in the Reigon of Erivan (Yerevan); Lots of people had been killed in the villages of ulludemirci, Aabahtl, Hacilyas, Tomuzyiyen, ullumihmandar and Yukarbahtl situated in the region of Zengibasar; almost the entire houses and mosques had been destroyed, moneys extorted, goods looted and women assaulted and raped; the population asked the Ottoman Government for help. 3 Ca. 1339 (13. I. 1921) ark Cebhesi Kumandanl Erkn- Harbiyye Sekizinci ubesine Mahss Msvedde Varakasdr ube Numaras: 113 Dosya Numaras: 1 Trh-i Tesvdi: 13/1/[13]37

Hlsa: Erivan mntkasndaki

ahl-i slmiyyeye yaplan Ermeni mezliminin protesto edilmesi in Hariciyeye yazlan tahrirt. Hriciye Vekletine 1- Ermeniler Erivan mntkasndaki ahl-i slmiyyeye ahren yeniden bir ok tecvztda bulunmular ve mezlim icr etmilerdir. a Bir seneden beri Erivan'da ticretle itigl eden drt slmdan katl ve birisi ar sretde cerhedilmidir. b Zengibasar mntkasndaki ulludemirci karyesinden Rahm Mehed Kerim'in hnesine 1/2/[13]37 gecesi birisi asker dierleri sivil olmak zre alt Ermeni girmi, familyasn ve kendisini fen hlde darbetdikden sonra btn eylarn talan etmiler 120.000 Kafkas ve 3.000 Nikola manatn gasbetmilerdir. c Ayn karyeden Gl Mehmed olu Kerbel Haydar ve Abdullah olu Habb'in hneleri ve karyenin mescidi tahrb edilmidir. Tahrbta uramayan sir hne shibleri de yerlerinden karlarak Karaba Ermenileri iskn edilmidir. Ot bimee giden slm kyllere de Ermeniler tarafndan kurun atlmdr. d Aabahtl karyesinden Hasan olu Neb'nin hnesini kmilen ykarak aalarn gtrmlerdir. Amucazdesi Barut Ali olu Mehmed'in evine giren

981

msellah Ermeni askerleri merkmu tehddle presini almlar ve kydeki btn binlar ve mescidi ykmlardr. e ullumihmandr karyesinden Kerbely Ali Hasan olu Mehmed'in hneleri yklm Kerbely Mehmed olu Mehmed'in on be hayvn gasbedilmi, karda Tayyr ve amcas olu Abdulbaki de on be gndenberi gib edilmidir. Bunun ldrld zannolunuyor. f Yukarbahtl karyesinde brahim olu Kerbel Asker'in evi tahrb edilmi karyeye gidp gelenler yollarda tutularak darbedilmi ve soyulmudur. Kadnlara da taarruz edilmi ve btn ky halk korkularndan bir ka hneye toplanarak dar kamamlardr. g Hacilyas kynden Mehmed Hac Oruc'un evi baslarak 16.000 Nikola manat 31/1/[13]37'de Hac brahim olu Hasan'n da 12.000 Nikola manat ve tekml eylar gasbolunmudur. h Bahtl yanndaki Tomuzyiyen kynde de baz hneler tahrb olunmu ve yed bu hller slmlar tarafndan ikyet edilirse mteklerin kmilen katledilecei de makm- tehddde bildirilmidir. 2 Himyesiz ahl-i slmiyyeye kar el-n k- zulmden geri durmayan Ermenilerin yaygarasna ve Beyzdeynn notasna kar mskit bir cevb tekl edecek olan bu mezlimin Ermeni hkmeti nezdinde protesto edilmesini muvfk grmekde olduum marzdur. Idr Kumandanl Hazretlerine! Zengibasar ahlsi tarafndan arzuhl Biz Zengibasar ahlsi Danak eky destelerinin zulmnden kovularak binlerce kadnlarmz ocuklarmz Aras aynda ve llerde st sayukdan a yalavac mahvolduk. Sonra Trk arkadalarmzn gelmesini istedik. Vatan deyp geldik, fakat bizim bedbahtneliimizden dolay Aras boyu hudd oldu. imdi hemen Danaklar yine i banda olduklar sebebine biz mahvoluyoruz, niceki Sarbanlar kynde: 1- Knn- Snnin beinde nefer Ekber Kerbely brhm olu ve Ali Kahraman olu ve Hseyin Mehmed olu'nu urada evvelden Ermeniler Zengi kenrna aparup korkuuma [kuruna] yakmlar ikisi lm Hseyin Mehmed olu yaralanm hlde kam. 2- 12'sinde ullumihmandr kynde Muharrem Mehmed Bkr olu'nu nefer yoldayla be ml ile giderken tutmular. Onlardan imdiye gibi bir haber de yokdur ............(?) ldrmler. 982

3- Knn- Snnin 17'sinde Rahimabad kynde gece Mehed Ali Ekber Hac Abdul olu'nun evine gidp talan etmiler eylarn ve dne de ineini aparmlar. 4- Yine Knn- Snnin 20'sinde ulludemirci kynde Rahim Mehed Kerim olu'nun evini talan etmiler 20 bin manat Nikolay pulunu, 30 bin manat Kafkaz pulunu ve ev eylarn aparmlar. 5- Knn- Snnin 25'inde Karaklak kynde Mehmed Hac Selman olu'nun evini talan etmiler yz bin manat Ermeni pulunu, ellibin manat Azerbaycan pulunu aparmlar. 6- ubat aynn 4'nde Sarbanlar kynden urkend kyne giderken urkendlileri bir araba ile iki avrat yanlarnda Nef Kerbely Ali Ekberolu, Oru Kerbely Ali olu, Veli Kali (?) olu, Hano Mehmed olu, brahim Haydar olu, Mecid Samed olu, Kzm Haim olu, Memu Hdr olu bir nefer de Kargabazarl Ahmed Allahverdi olu ibu adamlar dutmular aparup Karasuyun kenrnda kuruna yakmlar. Bolardan birce nefer Kargabazarl Ahmed Allahverdi olu zn suya atm kurtulmu onun da ayaklarn soyuk alm, dirilmek mmkn deildir. Binlerce vakalar olur kalem yazmakdan cizdir. Bizim Zengibasar kynde bir ev kalmam. Hepsini skp aalarn Erivan'a dayorlar. Ve mescid ve cmilerimizi harb edp hetk-i hrmet etmiler. Bunlarn hepsini biz savt- hkmeti adlananlara mrcaat ve malm etdik, cevb da vermediler. imdi binlerce hrmetli kadnlarmz, ocuklarmz Erivan'da yolculuk ediyorlar. Hibir tarafdan muvenet yokdur. Ne hkmet ve ne gayrsi biz hemdemiz. Kadnl, ocuklu, erkekli elimizi uzadrk z Trk kardalarmza nereden olur ise bize bir re araynz. Bize bu yakn zamnda bir re olmazsa hepimiz mahvolacaz. Yemekden giymekden insan dolandran eylardan hi bir eyimiz yokdur. Ne edeceimizi bilemeyoruk. Yukarda Allahu tel hazretlerinden, aada Trk kardalarmzdan baka bir midghmz yokdur. 10 ubat 1920 BOA. HR. SYS. 2878/77 - 80 NAHCVAN VE IDIR HAVALSNDE MSLMAN HALKIN ERMEN SOYKIRIMINA URADII Katlima maruz kalan Nahcivan ve Idr civarndaki Bulakba, Nevruz, Uluhanl, Kamerli, Cilehan, eyhler, Koak, Fakirler, Alimehmed ve Hzrl kyleri ahlisinden bazlarnn ifadesinden; ngilizlerin Kars'a girmesiyle Umm Zengibasar ahlsi tarafndan yazld.

983

beraber bar imzaland ve isteyenlerin kylerine dnebilecekleri ilan edildii halde dnmek iin yola kan birok kiinin, Ermeniler tarafndan yollarda katledildii ve Ermenilerin bu katlim yaparken kadn, ocuk ayrdetmedii gibi nlerine kan herkesi snglerle delik deik ederek, top ve makinal tfeklerle toplu katliam yaptklar, kundaktaki ocuklarn bacaklarn ayrarak balarn talarla ezdikleri, kadnlarn domam ocuklarn karnlarndan snglerle kardklar; Koak kynde kadn ve ocuklar birer birer kestikten sonra zerlerine gazya dkp yakarak, ihtiyarlarn sakallarn kskal maa ile ekerek yzlerinin derilerini soyduklar, ocuklarn balta ve hanerlerle kafalarnn paralanp gzlerinin karld ve yine ocuklarn ilere geirildii; btn mal ve hayvanlarn yamaland, binlerce Mslman'n soykrma tabi tutularak Aras nehrinin kesilen ve boulan insan cesetleriyle dolup tat.]

Extermination of the Muslim Population in the Neighborhoods of Nahcivan and Idr by the Armenians.
According to the deposition made by some individuals from the population of the villages of Bulakba, Nevruz, Uluhanl, Kamerli, Cilehan, eyhler, Koak, Fakirler, Alimehmed and Hzrl which had been exposed to Armenian attacks and masskilling, following the occupation of Kars by the British army a peace accord had been signed and it was declared that those who want to return to their villages can go back home but Armenians, assaulted and killed the people returning back to their villages women and children and anyone they encountered on the roads, perforating and lacerating without distinction their bodies with bayonets, massacring the population with their artillery and machine guns, tearing to pieces by quartering the legs of baby in arms and crushing their skulls and even cutting and ripping open the abdomen of pregnant women and extracting unborn young with bayonets; in the village of Koak Armenians after slitting the throats of women and children soaked with Kerosene their bodies and burned them, grabbing and pulling with clawed pincers the beards of old men until the whole skin of their faces were stripped off, the heads of children cut with axes and daggers and broken to pieces their eyes gouged, some of them pierced and skewered, all goods and cattle looted, thousands of Muslim people had ben massacred, to such a degree that the Aras River was overflowing full of massacred and drowned bodies. 18 Ca. 1339 (28. I. 1921)

984

On Birinci Kafkas Frkas Kumandan Erkn- Harbiyyesi ube: 1 Huss: 360 Umm: 83 ark Cebhesi Kumandanlna

Frka Karrgh 28/1/[1]337

Mukaddem Nahcivan, Idr ve havlsinde Ermenilerin ahl-i slmiyyeye rev grdkleri mezlim ve yapdklar tahrbtn vsat ve derecesini takdr ve tevski temn in icr etdirilen tahkktdan istihsl olunabilen malmt leffen arz u takdm klnd. Kafkas II. Frka Kumandan ve Kim-i makm KAFKASDAK SLMLARIN AVKIB-I AHVL KATLMLAR Bulakba kynden Hac Rasul olu sa'nn ifdesidir [1]335 senesi Mart'nn on ikinci gn Idr ve civrndan baz muhcirler Kars'a mlhak Sarkam'n Babasan nhiyesinde oturuyorduk. Kars hkmeti dalm, ngilizler Kars'a gelmilerdir diye ahlye ilnt yapmlard. Bunun zerine Bulakba obalar Kazman'a hareket etdik, gn nihyetinde ben kalmdm. Bayamha'ya(?) yakn bir yerde yol stnde giderken Kazmanl Karabet Efendi on kadar Ermeni neferiyle nereye gidiyorsun diye sul etdi. Sulh olduu in ngilizler kymze gitmeye msade etdi, gidiyoruz dedik. Bu Ermeni zbiti (Karabet Efendi) hemen askerlere emretdi, zerimize ate etdiler. Din ve mna sebbederek ocuk ve kadnlarmza klla urmaa baladlar, zevcem vcdu kalbur gibi olmu kanlar ierisinde yere dmd. Artk ben atm srerek kurtarmaa savadm, zerime ate etdiler. Atm vuruldu. Yaya olarak dalara ddm. Btn mllarm civnlarm gtrdler. 250 koyun, 3 at, 12 araba, koca bir ileden yalnz ben kurtuldum. Kazman'da Ermeni hkmetine dehlet ve ikyet etdim, ehemmiyyet bile vermediler. Hakkm arayacak yerde dayak atarak habse tkdlar. Bir gn mahbshneden kaarak hkmet-i Osmniyye'nin himyesine dehlet etdim.

985

Bulakba'nda Portu olu Mehmed'in ikyeti 1 Mays sene [13]35 Sal gn Sarkam'n atak karyesinde otururken ngilizler Kars'dan bize beynnme gnderdi. Sulh olduundan herkes z kentine gidebilir diye emr verdi. Biz de Bulakba'na gelp on adr halk kendi kylerimize gitmeye baladk. Mays'n on ikinci gn akam Har kynn altndaki ayrlkda adr kurarak kaldk. Geceyi orada geirdik. Sabahleyin erken Kazman Naa Beyi (Karabet Efendi) yirmi svr neferiyle adrlarmz nne geldi, bizi ard. Btn erkeklere szm vardr diye emretdi. Biz de on kii yanlarna gitdik, nereye gidiyorsunuz diye sul etdi. Daha cevb vermeden Karabet Efendi tabancasn kardeim Musa'nn omuzuna dayad ate etdi. Kardeim kanlar ierisinde yere yuvarland. Bu srada btn svrler atee balamd. Biz hemen adrlara komaa baladk. Drt kii ehd oldu. Ben iki yerimden yaralandm. adrlarmza yaklarken arka tarafdaki tepeden iki yz kadar Ermeni piydesi adrlar atee balad. Arkadan svr takbi, cebheden top ve makineli tfenk ateleri btn adr halkn artd. oluk ocuk ate yamuru altnda kalmdk. Mecrh ve ehd erkek ve kadnlarmzn adrlara binlerce koyun, atlarmz, eylarmz terkederek pek yakndaki daa trmanmaa baladk. Takb ediliyorduk. En by drt yanda olmak [zre] muhtelif yandaki ocuklarmz ve geride yryemiyen drt be kadar kadnlarmz da snglerle paraladrlar. Yz seksen kiiden on bir kii ve yalnz iki kadn kaabildik. Mtebksi dmana braklmdr. ki gece dada kaldk. Talar arasndan bi'l-istifde Osmnl hudduna gedik. Osmnl hkmetinin g- efkatine kavuduk. Adletine gvendiimiz ngilizlerin emriyle hareket eden on iki hne halk binlerce koyun ve eymzla mahv u pern olduk. Bu vakada esr kalan gen kzlarmzdan bir ikisinin Revn'da bulunduunu haber aldk. Bulakba Kynden Timur olu Hano'nun h zr [1]335 senesi Knn'un onuncu gn birka ev adr halk Taburun'un gerisinde kayalar arasnda ikmet etmekde idik. Taburun'lu Mlzm Asator olu Aleksan Efendi [imdi Revn'dadr], Yezdlerden Cihngir Aa da berber olduu hlde yz yirmi kadar piyde neferiyle sabhleyin erkenden bizim adrlarn etrfn sararak erkekleri yanlarna ardlar. Birka kii gitdi. Gider gitmez hemn anlar ldrdler dierlerimizi muhsara eden piyde askerleri de sng hcmuna kalkd. Dn, mn sebbederek mahvolsun slmlar yaasun Ermenistan diye bararak oluk ocuk nlerine kim rastgelirse paralamaa baladlar. adrlarmz kanlar iersnde kalmd. O kadar fecne hareket etdiler ki gzmz nnde yaral kadnlarmza fil-i en yapmak, kadnlarmzn karnlarndaki alt aylk ocuklar sngleri ucuna saplayarak suratmza urmakda hay bile etmediler. Bu esnda drt

986

kii kayalardan bi'l-istifde kamaa baladk. Yaral olduumuzdan Ar dana iltic etdik. Btn koyun, ml, adrlar eylarmz kmilen talan eden Ermenilerden tahls-i cn ederek Byezd'deki Osmanl hkmetine dehlet etdik. Bulakba Kynden Hamid olu Seyyd'n feryd [1]335 Mart'nda hkmet-i Osmniyye'ye dehlet etmek ve Ermeni mezliminden kurtulmak zre Karakoyun'lu altndaki yoldan Barbara'ya doru on be hneli bir gmzle gitmekde idik. Tamam Karakoyunlu'nun altndaki su kenrna geldiimizde Ermenilerin yol stndeki yapdklar lamlar on yerden ate ald, btn kadn ve ocuklarmz, erkeklerimizin kol ve bacaklar havaya sald. Birok koyun ve mllarmz krld. Sa kalan birka kii bu beldan kurtulmak zre geri kaarken Ermeni askerleri etrfmz evirdiler, zerimize makineli ateleri yadrmaa balad. Yalnz ben yaral olduum hlde yakam kurtardm pek yakn olan tepeye kdm. Her tarafm kan iinde kalm yere serilmidim. Pek yaknmzda olan vaka mahalli oluk ocuumuza Ermenilerin yapdklar ikenceyi grmekde idim. O kadar vahetler icr edildiki ez-cmle karlarmzn memesini kestiler. Balarn tala ezenler, fenlk yapanlar gryordum. Su ba kanlara boyanm, melhame olmudu, Ermeni kumandan Asador olu Aleksan b-rh kanlar ierisinde yatan ehdlerimizin ierisinde at oynadyor. Henz lmemi olanlarn can ekidirmekde olanlarn kafalarn tala ezdiriyordu. Bu ktl drt sat kadar devm etdi. Sonra ml, eylarmz ayrdklar birka gen kzlar gtrdler. Ben bir iki gn b-mecl olduumdan dalara srndm. Kyde kalup da geriden gelen kardamn olu Memo'yu grdm. Yanma ardm. Beni omuzuna alarak Osmanl hudduna ard. Orada Osmanl pdihnn idre-i dilnesine tbi oldum. te bu sretle hnmnlarmz mahvoldu gitdi. Hac Rasul olu sa'nn derdi Mart [1]334 Birgn otururken mer olu Mustafa feryd ederek yanmza gelerek bervech-i t vukt yana yakla anlatup bizden istimdd taleb etdi. Ruslar Osmanl toprandan geri ekildikden sonra Ermeniler hergn bizim kylere mezlim yapyorlard. ki gn evvel Krd Kano, Ermeni kumandan askerleriyle kyn bir tarafn Idrl Mardiros Aa'nn olu Dero [imdiki res-i cumhr nasbedilen Sopran Efendi] bir ksm askerle kyn alt tarafn kuatdlar. Elli yedi hnelik ky ahlsini meydanla toplamaa baladlar. Ben kyn altndaki dereye gizlice kadm. Oradaki kayann arkasndan kye bakyordum. Ermeniler kyn kadnlarn bir evin nne, erkeklerini bir evin nne topladlar. Evvel kyn aas 987

Hac Mahmud Aa'nn oullarn badeh dier erkekleri srasyla kadn ve ocuklar tavuk ve horos gibi birer birer kesdiler. Ku urur gibi vcdlarn delik deik etdiler. Sonra hepsinin vcdlar zerine gazya dkerek yakdlar. Ermeniler gitdikden sonra kaarak yannza geldim, dedi. Biz de geceleyin Koaa gitdik, ky aradk, kimseyi bulamadk, yalnz zavall ky adamlarnn yanm kemiklerini, saa sola sram baz bacak, kafa kemiklerini grdk. Ermenilerin Koak Mslmnlarna yapdklar bu mezlime hid olduk. Bulakbal Nebi olu mer'in ikyetnmesi [1]336 Austos'unda bizi himyeye gelen Bulakba'ndaki Osmanl askeri Byezd'e gitdikden sonra Ermeniler her tarafda yine Mslman ldrmek in di bilemiler, dalara kmlard. Ben Bulakba'nn arkasnda Ar dann eteinde on ev adr halk ile yaylada bulunuyordum. Dokuz adr halk mezlimden kurtulmak zre kad. Ben de bir gn sonra ayn yolu takbe baladm. Topol tepeye karken Depo'nun ve Cihangir Aa'nn askerlerinden yirmi kadar svr yanmzdan birdenbire kup atee balad. Annemle iki ocuum yaralanup yere ddler. Ben yalnz kaabildim. Yksek tepeden bakyordum, bu hnhrlar, bu mecrhlar kayalardan aaa yuvarladlar. Para para etdiler. Koyun ve eymz gtrdler. Ben yaral olarak kurtuldum. Osmanl hudduna can atdm. Bulakba'ndan Acem olu Eyb'n ac bir mektbu [1]335 ubat'nda idi, ngilizler Idr'da da adleti iln etmi, herkesin refh, sadetini temn edeceini vad etmidi. Biz o vakit Amuran kynde birka ev oturmakda hayvntmz gtmekde idik. ngilizlerin bu temntna inanm serbest bulunmuduk. ubat onda Ermeniler bizden koyun, inek, kz istediler. Biz essen mlmzn syesinde geindiimizden matlbtlarn vermedik. Biz-zarr kymze gece kamaa baladk. Taburun'a yaklamdk. Taburun'daki Tanaklardan Arda ismindeki Ermeni kumandan askerleriyle yola dmd. Bize yaklarken zerimize ani bir ate ederek gmz tr mr etdiler. Benimle beraber kardeim bir de amucamn kz kurtulabildik. Mtebk erkek ve ocuklarmz kmilen kurun ve sng altnda mahvoldular. Biz teden beri himyesiyle iftihr etdiimiz Osmanl pdihnn merhametine dehlet etdik. imdi Ermeniler kymzden ekilmi olduundan avdet etdikse de evlerimizi harb bir hlde bulduk.

988

Bulakba'nda mer olu Hoti'nin ifh ifdeleri [1]335 Mays'n yedisinde biz Bulakba'nda on ev Idr yaknndaki Argac[Arhac] tepelerinde adrlarda idik. Sabhleyin erken Idr tarafndan galabalk geliyordular. Bize yakn geldiklerinde Tanak alay olduunu anladk. Bu gelen kuvvet etrfmz sarmaya balayup evlerimize, adrlarmza atee baladlar. Evvelki komumuz Idrl Dero da balarnda idi. Bir sat kadar makineli tfenk, bomba ve piyde ateleri ierisinde kaldk. Nihyet sng hcmuna kalkdlar. Biz kii mecrh olduumuz hlde on kii kaabildik. eyhmirze etrfnda yaylmakda olan bir sr koyunumuzu kurtarmaa koduk. Ermeniler bizi takbden vazgediler. Biz akama sat kalncaya kadar dada kaldk. Eski adrlarmzda kimseyi grmeyince acaba neyimiz kalmdr diye adrlara gitdik. Orada bir Ermeni neferi kalyor, sul etdik. Kendisi Vanl Agob isminde birisi idi. Taarruz eden kuvvetin de Vaniskipoto [Vaniskipolik]'da olduunu syledi. Bu Ermeni neferi bir kadn tarafndan urularak baltann at byk yaradan dolay gidememi kalmd. Mezkre kadn da Agob sng ile yaralam yanbana uzatmd. adrlarmzn bezi det bir kan derys hlini alm, etrfna kol ve bacak paralar salmd. Akam karanl olmakda idi. Idr'dan gelen yoldan bir alamak seds geldi. Oraya koduk. Bu sabh Ermenilerin esr olarak gtrd bir ihtiyrn [Aksakall smail emo] geldiini grerek sarldk. htiyr feryd ederek, kan alayarak balarna gelen felketi birer birer anlatd. Ermeniler erkeklerle kadnlarn ihtiyr olanlarn, ocuklar ldrdkden sonra ve tefrk etdikleri gzel gen kzlar ve bu ihtiyrlar, btn ml ve kymetli eylaryla Idr'a gtrmler, Idr'n iml-i cenbundaki meydnla btn asker-i zbitn Idr'n erkek kadn tekml ahlsini sra ile dizilmiler, gen kzlarn elbiseleri soyulmu plak bir hlde ortaya karlm ve bir iskemle zerine ihtiyr oturdurulmu davullar, zurnalar alnarak cebren bu plak kzlar oynatdrlm, mahcbiyetden hay etdiklerinden elleriyle edeb yerlerini kapamak isteyen kzlarn kollarna sngler batrlmakda imi. Ara sra oyun tatl edilerek Morad, Arda ve Dero ismindeki Ermeni kumandanlar konferanslar veriyor, hzirnun alklar ierisinde szlerine nihyet veriyorlarm. Tekrr davullar, defler, zurnalar alnmaa kzlar oynamaa balyormu. det maymn veyhd ay oynatmaa kmlar, kat kalbleriyle gzlerinden kan gibi ya aktmakda olan kzlar dmekde imiler. En nihyet ihtiyrdan bu nasl toydur yani nasl bir dndr diye sorduklar zaman zavall ihtiyr ses karmaynca dmeye balamlar. Yol stne dikmiler. Btn cemat yzne tkrm. Brenin aksakal tkrk ve smkle ykanm olduu hlde haydi git Krdlere syle ikinci bir toya daha hazrlanyoruz, haberleri olsun demiler. htiyr yola salmlard. Bu ihtiyr alaya alaya gn sonra Byezd'de ld. 750 koyun ve kuzu, 150 inek ve 37 kadar atmz Ermenilere kald. imdi sefl bir hldeyiz. Kymzn harb binlarnda szlamakdayz. Cenb- Hakk bizim h [] zrmz

989

hin dmanmzdan alsn. Hazret-i dem'den imdiye kadar gelp geen milletlerde bu gibi vahiyne zlimne hareketi acaba hangi devletin trhi kaydetmidir. Yoksa yalnz bizim bamza m gelmidir. Grl (?) Kali olu Mehmed'in mrcaat [1]335 ubat'nda idi ki, dnyya adletini iln etmi masmlar himyeye komu bir ngiliz hkmeti var idi. O vakit ngiliz zbitn Idr'da ve Revn'da bulunmakda idi. Birgn sabhleyin erkenden yatakdan kalkmdk. Mllarmz, koyunlarmz yazlara, yaylalara otlamaa karacakdk. Bir iki tfenk sesi geldi. Bir de baktk ki kyn her tarafndan Ermeni askerleri ilerlemekde ve kyn ierisine ate etmekde idi. Makineli tfenk, piyde ateleri yamur gibi kye yayordu. oluk ocuk feryd vveyls sumna kyordu, ben hemn tarla kenarndan frr ederek kyn altndaki maaraya girdim. Tan kovuuna gizlenmi yatyordum. Mardiros'un olu Dero [Siron Efendi] banda olduu hlde Ermeni askerleri kye hcm etdiler. Ky meyyit hlini almd. Ermeniler ele geenin haytna htime ekiyorlar, sngledikden sonra ayaklar altnda kafalar ezmekde idiler. teden snglenmi kadn sesleri arasnda ihtiyr babamn bouk sesini iitmekde idim. Kyn ortasnda gelinleri soymu memelerini kesiyorlar, evlere ate veriyorlar, bir taraftan da at, kz ve davarlarn zerlerine ey ykleyp, tefrk etmi olduklar gen, gzel kzlar srp kyden uzaklayorlard. Ktl sekiz sat devm etdi. Btn ky atelediler, gitdiler. Sonra ben kimse olmadn grnce kye geldim. Ky det bir selhhne eklini alm, kan derysna dnmd. Kapnn yannda kanlara boyanm ihtiyr babam grnce alayarak yanna serildim. Ellerini ayaklarn pyordum. Babamn sakaln kskanla maa ile diri diri ekp, yznn derisini soymulard. Kafasn krm, beynini dar dkmlerdi. Artk deli gibi kyn evlerini bara bara, alaya alaya doladm. Sabahleyin Byezd'e giderken hkmet-i Osmniyye'ye mrcaatda bulundum. imdi kymz harb, yklm, baygu yuvasna dnmdr. Bizi bu hle getirmeye sebeb ngilizlerdir. ngiliz bizim ktilimizdir. ngilizler bu lekeyi silmek isterse yzlerce nfs ldrm, yakm, hnmnlar sndrm Dero'dan bu intikm alsn. Daha dorusu cn Dero'yu idm etsin. Zyi olan 1.200 koyun, 100 at ve mlmz tazmn etsin. Bulakba'ndan mer olu Hamid'in ifdesi [1]334 Tern-i Sn evstnda idi, Taburun'da Van Alay'ndan bir tabur asker oturmakda idi, kumandanlar Byezdli Karabet Efendi [vaktiyle Byezd'de bakkallk eder idi].

990

Hased Gys Memo olu Arab'n ifdesi Osmnl ordusu Kafkas'dan ekildi. [1]334 senesi Tern-i Sn nihyetinde biz de Trkiye'ye ekilmek istemidik. Fakat Osmanl hkmeti, Ermenilerin fenlk yapmayaca ve kendi kylerimizde kalmaklmz ve bizi hudddan ieriye kabul etmeyeceklerini sylemilerdi. Biz de kendi kymzde Mart'a kadar kaldk. Mart'dan itibren Ermeni hkmeti her tarafa sarkntla baladlar. Ez-cmle Aras'n o tarafndaki Hlis, Alimehmed, Avar, Develi kylerini yakp ykmakda, ahlsini katlima baladlar. Ekser ahlyi Aras nehrinde bomakdan lezzet ald kindr dman bize gsterdi. Biz korkumuzdan hemn btn kyl yz ev kadar halk mctemian Kazman'a doru hareket etdik. Kars'da bir Osmanl zbitinin mevcd olduunu iitdiimizden Kars'a mteveccihen hareket etdik. Kazman deresinde Aa'ya geldik. Orada oturmaya karar vermidik. [1]335 Eyll'n Cuma gn idi. Kazman'dan ngiliz niformasn lbis bir Ermeni taburu top ve makineli ogn[obs] tfenkleriyle berber zerimize geldi. ngiliz hkmetinden emn bulunduumuzdan ehemmiyet bile vermedik. adrlarmza yakladklar vakit konumalarndan ngiliz niformal bir Ermeni ktas olduunu hissetdik. Kendilerini istikbl etmek ve uurlamak in adrlardan ayrldmz zamn zerimize atelerini yamur gibi yadrmaya baladlar. Hurra diyerek hcma kalkdlar. Biz canmz kurtarmaa savadk. Dalara trmandk. adrlardaki eymzn yarsn bir de dadaki bir sr koyunumuzu kurtarabildik. On kadar ehdimiz oldu. Be erkek ile kadn esr aldlar. Be-alt ocuumuz da svrlerin hcmunda ezildi. Mtebkmiz daa karak svr hcmundan ve ateden kurtararak, Sinek yaylasna gitdik. Bir ay kadar yaylada kaldk. Tern-i Evvel'de Ayas Gl yaknnda otururken Idr tarafndan Siron [Dero] kumandasnda bir mfreze ve ortadan Yezdlerden Cihngir ve Kazman tarafndan Hasan Aa'nn olu Yusuf Bey eteleriyle bize koldan taarruz etdiler. Top ve makineli tfenk ve bomba atelerine kar durmak mmkin olamad. Biz bu yoldan kurtulmaa re ancak Osmanl tarafn bulabildik. Binlerce koyunumuz kald gibi yz hneden ancak on iki hne halk salkla Osmanl toprana yetidik. Mtebksi esr kalmd. Yz elli gn sonra adrlarmzda bir eyimiz kalm m diye bakmaa gitdiimiz zaman kafalar paralanm ufak yavrularla vcdlar sng yarasyla delik deik olmu baz erkek ve kadnlarmz bulabildik. Kzlarmzn kmilen esr olarak gtrldn anladk. imdiye kadar sefl bir hlde yaamakda idik. Bu defa kymze geldik. Btn evlerimizi yanm bulduk. Harbe kelerinde kaldk.

991

Hseyin olu Haydo'nun ifdesi Biz, Osmanl ordusu Kafkas'da tren hatt civrnda bulunurken biz de Gkegl civrndaki dalarda [Akta, Sanl, Kzlharbe] bu ky ahlsi yaylada idik. [1]334 Austos on beinde Ermeni kuvvetleri sabhleyin erken yaylada adrlarmz ihta etdiler. Hibir kabhatimiz olmad hlde zerimize ate etmee ve biraz sonra hcma baladlar. Rus hkmeti ordusu ekilirken btn eslihsn Ermenilere terketmi bizlere bir tek tfenk bile vermemidi. Biz bu dmann bir tarafn yararak kadk. ky ahlsinden ancak yirmi hne yalnz erkeklerle kuvvetli olan kadnlar bir ka ocukla canmz kurtarm ey ve mllarmzla mtebk insanlar kmilen Ermenilere kalmd. Biz Develi'ye geldik, oturduk. Bir ay sonra Osmanl ordusu ekildi. Bir ay kadar daha Develi'de oturabildik. Gntepe Gvarl Deli Hartin olu Hao ismindeki bir Ermeni zbiti Develi'de kyn ierisindeki slmlar Kafkas'da mahvetmek Ermenistan'n istikbli in Ermenilere byk bir vazfedir diyerek muhtrn kafasn yaralad. Bir gn sonra da yine kyden yol yapdracaz diye Kamerli'ye gtrp balta ve hanerle kafalarn paralam, gzlerini karmlard. Biz fen hlde korkmu Allah'a yalvarmaa balamdk. Tern-i Evvel'de Matos Aa'nn olu Peryam Aa kumandasnda Ermeni taburlar top ve makineli kuvvetleriyle kye hcm etdiler. Biz hemen Bakend civrna gemek zre Aras'a koduk. Ermenilerin bir ksm kydekilerini ldrrken dier bir ksm da bizi takben Aras'a kadar geldiler. Karlarla, kklerin bir ksmn su gtrd. yz kii kar[b]i de Ermeni sngleyp Aras nehrine atdlar. Sulara katdlar. Aras nehrini ve kenrn mazlmlarn b-gnh masmcuklarn ve kadnlarn h enni suda boulurken husle gelen bounuk seslerle ve krmz renge boyanm ehresiyle det maherden bir numne idi. Develilerden pekok teleft olduu gibi bizim kendlilerden de ancak alt erkek ile drt kadn kendimizi kurtarabildik. Ar dana plak ve pern bir hlde kavuduk. imdi pern bir hlde gurbet yerlerde dolamakdayz. Alikzll Gll olu Maho'nun ifdesi [1]335 senesi Mays ibtidsnda btn ky halk biz Taburun'un gerisindeki yaylada idik. Maysn onuncu gn idi. Bakendliler Mardiros kumandasnda yz kadar bir Ermeni kuvveti bizim komumuz olan Ermeni Alikzll kynden Azis olu Rubin ve arkadalar nnde kulauz olduu hlde adrlarmza yanaup etrfmza daldlar. Bize glle atmaya baladlar. Biz uykudan kalkm olanlardan yirmi erkekle, drd mecrh olmak zre on bir kadn iki ocuk Ar dana kaabildik. Yatakda kalanlar ihtiyr olup kaamayanlar, kundakdaki ocuklarmz bile, altm kadar at, bin kadar koyunumuz, ey ve mllarmz Ermenilere kald. Biz bir ay kadar dalarda doladkdan sonra yine vaka mahallini bo

992

bulduumuzdan avdet etdik. Esr kalanlarn snglerle, baklarla kmilen paralandn grdk, bu ehdlerin kemikleri adrlarnda akdadr. Ermeniler kymz de yakm, imdiki gibi harbe bir hlde brakmdr. Cevd Bey olu Ahmed Bey'in ifdesi Biz [1]334 Eyll'de Revan'a drt satlik mesfedeki Burunluk kynde idik. Eyllde Osmanl ordusu kendi hudduna ekildii zaman bize bundan sonra sulh oldu. Ermenilerle karda gibi Nikola zamnnda naslsa yle geinegeliniz diye tenbhtda bulundu gitdi. Tern-i Evvel ortasnda Ermeni hkmeti tarafndan Mardiros olu Dero bizim kye geldi. Ahlyi bana toplayarak nutuk syledi; Artk imdiden sonra Ermenilerle slmlar rahat rahat yaayacaklar, dmanlk kalmamdr gibi szlerle bizi aldatd. Be gn sonra sabhleyin birdenbire kyn her tarafnn sarldn zerimize top ateinin atldn grdk, ardk. Bir sat gememidi, snglerle hurra diye hcma kalkdlar. Biz Aras nehrine koduk. Suyun br tarafna gedik. Krk erkekle yirmi be kadn elli ocuumuz snglerle paraland. Ml, ey, at ve develerimiz kmilen orada kald. Yirmi erkekle, on bir kadn, drt ocuk kurtulmuduk. ocuklar Aras nehri bodu. Bu felketden sonra imdiye kadar Ar da ve civrnda pern yaadk. imdi de harb kylerin, ssz duvar kelerinin ortalarnda bulunmakdayz. Hnmnmz Ermeniler bylece mahvetdi. Abd Aa olu Ramazan kendin ifdesi [1]336 Haziran'da idi, Zengibasar ahlsini Ermeniler ldrmee, kurdlar gibi paralamaa balamd. Birgn sabahleyin dman, kyn stnden on kadar topla ky bombardumana balad. Yklan evlerden kyn hricine kaanlar da makineli tfenk ateleri altnda kaldlar. Otuz adammz ld. Btn ey, mllarmz, hayvntmz kyde kald. Biz yalnz kendimizi Ar dana atabildik. O gn Zengibasar'dan kaup Aras nehri kenarna gelen yzlerce slm Acem'i diri diri Aras nehrine atd. Zavalllar suda boulurken Ermeniler nin talmi yapyormu gibi kurunla ldrmekde idiler. Biz bu zlimne hareketi seyrederken kendi derdimize alyorduk. imdiye kadar erge-pern doladk. imdi kymz Ermeniler yakmlar, harb bir hldedir. Sefl bir hlde yaamakdayz. Nevruzlu Mehmed olu Abbas Ali'nin ifdesi [1]334 Tern-i sn'de Osmanl ordusu Kafkas'dan ekildi. Biz zkendimizde kaldk. Aradan on be gn gemekde idi, Aram Paa bizim kye

993

geldi, Ermeni hkmetine teslm olmaklmz syledi. Biz de teslm olmaklmza karar verdik ve teslm olduk. Artk Ermeni hkmetinin tbii idik. Aram'dan sonra Revan hakanndan Bagiritli mehr Dolu Gazar [Deli Kazar] ismindeki eteba kende 300 kadar avaneleriyle kye geldi. Size szm var diyerek iki mahallenin btn erkeklerini bir yere toplayup byk bir eve koydu. Kadnlar da bir eve toplad. Bizim aadaki mahallenin bana nevbetiler dikdi. Bu iki mahalleye birimizi brakmad, hergn ky baelerinde tek tk silh sesleri feryd, vukutlar iidiliyordu. Biz o taraflara bakmak in gitmek istediimiz zaman Ermeni askeri sngledi. Kimse evinden darya kamazd, en nihyet bir gn baelere gitdik. Orada iki kiinin bir aaca balanarak yaklm, br tarafda bir adamn byk bir aaca sarlarak kollarndan aaca ivilenmi, gzleri oyulmu, karn delinmi, baz adamlarn krekle kafalar paralanm, tede on iki kiinin birbirine balandkdan sonra kuruna dizilmi dier bir tarafda birka ihtiyr kadn sandan aaca aslm, kollar kesilmi, on be kadar kk ocuklarn karnlarndan gemek sretiyle bir uzun srk uzatlm, jimnastik aac gibi meydana dikilmi aa btn ocuklarn delinmi karnlarndan gemidir. O iki mahallenin muhtelif evleri yanyor, masmlarn feryd- h zr sumna km, kemik kokular fk sarmd. Bu fec manzarann bizde husle getirdii korkutduran akllar det dnyya geldiimiz gnden beri ierisinde yaadmz baeleri tanyamaz olduk. Baelerden dar kdmz zaman ky aasnn kafas ke banda bir aaca dikilmi grdk. Yaadmz baelere girmee artk tahammlmz kalmad. Sktu ihll ederek gayr-i ihtiyr barup bu [me]zlimden slim kalm olan kendi mahallemize koduk. ki gn evvel Serhatikof ismindeki Ermeni sergerdesinin birdenbire hiddet sikasyla bize syledii szlerin doru olduu, Kafkas'da slmlar imh etmek politikasnn tatbk edilmekde bulunduunu btn evlere iln etdim. Geceleyin sabaha kar btn oluk ocuk, kadn erkek kmilen eymz, ml ve mlkmz brakarak pern bir vaziyyetde b ve ecddmzdan kalup bizi besleyen gzel kymz terketmi, Aras nehrine gelmi, suyu gemee balamdk, alayan ocuklarn feryd, ihtiyr kadnlarn sadlar, insafsz kalbi hin Ermenilere kadar gitdi ki Ermeniler hcm ederek Aras nehri kenarnda bomba atelerini yadrmaa baladlar. Hepimiz kendimizi kprm, kalkm akan Aras derysna suya atmaa baladk. Bomba ateinden sng darbesinden kurtulanlarn eksersini zlim su gtrd, suyu can kuvvetiyle yarup gemek isteyenlerin makineli tfenk ateinden mteessiren suya gark oldu, iki yz elli hnelik bin nfsluk bir cematden selmetle yirmi kadar erkekle drt kadn kurtulabildik. Cmle ey ve mlmz Ermenilere brakdk. Bakend ahlsinin himmetine mrcaatla ve shib-i nfzlara dehlet etdik. imdiye kadar birok devlete mlik olduumuz hlde obanlkla ve amelelikle vakit geirdik. ki ev Bakend ahlsi ile beraber Ermenilere teslm olduk. Bery- maslahat edilmi msade zerine Revan'a gitdiim zaman o vakada Ermenilere esr kalan bkire 994

kzlarmzdan drdn Revan krhnelerinde lfet[d]e bulunduu rey'l-ayn grdm. Grdmz bu mezlimi izhr in byk devletlere arzedilmek zre ifdede bulunuyorum. Serrcelerden Mehed Mehmed'in Barek (?) kz Bala'nn ifdesi [1]336 Haziran aynda idi, le zeri Dero ve Bakendli Hseyin Bayralof kumandasnda birok Ermeni askerinin kyn altna geldiini muhtrmz syledi. Bir sat gemeden kye top glleleri dmee balad. Blumut (?) [makineli] kurunlar kye yamur gibi yayordu. Kyn taraf sarlmd. Biz erkek, kadn kmilen Aras nehrine doru kamaa baladk. Ermeni svrleri yolumuzu kesdiler. Biroumuzu klndan geirdiler. Biz ba ve tarlalara daldk. Her tarafdan yine Aras'a koduk. Kendimizi suya atdk. Biz suyu gemek in can ekidirirken, Ermeniler kurun ve bombalarla bizi bomaa, mahvetmee alyordu. Yzlerce erkek ve kadnlarmz su gtrd. Ekserimiz yaral olarak yirmi erkekle, on bir kadn, drt-be ocuk kurtulduk. Bakend'e canmz atdk. imdiye kadar dilenmekle vakit geirdim. Erim, anam, babam suda boulmudu. ocuumdan ikisi a ve plaklkdan ld. imdi bir ocukla harbelerde can ekidirmekdeyim. Uluhanl'dan Mehmed'in zevcesi Hamse (?) kadnn ifdesi Ben kyde essen fakr, b-kes idim. ki yetim shibi idim. Ba ve tarlalarda yemi toplar, baak toplar iki yetm balam besler idim. [1]336 Haziran'n on beinde idi. Deli Kazar ismindeki Ermeni zbiti on kadar svr neferiyle tarlalarda yanmza geldi. Bize yaklar yaklamaz zerimize kln ekerek, zerimize hcm etdiler. Yanmda plak iki evldm klnla paraladlar. Ben de omuzda alan kln yarasnn tesriyle ddm. Tarlada kann iinde akama kadar kaldm. Kyn her tarafnda toplar atlyor, muhrebe oluyordu. Gece srne srne Aras nehrine geldim. Bakendli Mehed Bala'nn nkeri beni srtna alarak Aras nehrinden geirdi. Bakend'de o vakitden beri dilenmekle vakit geirdim. Kocam da Uluhanl'da ldrlmdr. Hasanverdi kermesi Haydar'n zevcesi Zeyneb kadnn ifdesi [1]336 Haziran'nda Ermeniler top ve makineli tfenkle kye hcma baladlar. Biz kendi koca ve ocuklarm ve bir iki ev komumuz ve mllarmz, eylarmz brakarak kamaa baladk. Kyn alt yolunu kesen Ermeni svrleri zerimize hcm etdiler. Kocamla bir ocuumu klnla kesdiler. ki ufak

995

ocukdan bakasn kmilen krdlar. Drt kiiyiz, iki kadn ban alarak aalarn dibine gtrdler. Bizim rzmza gediler. Aaca balyorlard, zbitleri bard, hemen bizi orada brakarak atlarna binip gitdiler. Giderken iki ocuumuzu da yol stnde iki bidiler. Akam karanlndan bi'l-istifde Kerimbeyli kynn karsna geldik. Aras nehrini gedik. Bakend'e iki karyla ocuk geldik. imdiye kadar sokaklarda dilendik. Bir ocuum da imdi alkdan lmekdedir. te hl-i sefletimiz, perniyetimizi grdnz gibi. Dnyadaki kadnlara yaznz. Bize de efkat etsin, acsnlar. Kamerli'den Muharrem olu mm Ali'nin ifdesi [1]334 Tern-i Evvel'de Osmanl Ordusu ekildikden sonra Tern-i Sn'de Kamerli'den Hamail Baba Haton ismindeki Ermeni zbiti ile yz kadar Ermeni piydesi kye geldiler. Evvel gen erkekleri yol yapdracaz diye topladlar. Bir iki kerre gen kzlar bardarak elimizden aldlar. Her gn kymzn nnde ile ve kzlarmzn nmsuna tecvz etdiler. Kyn ileri gelenlerini keserle yonmak sretiyle etlerini koyun eti gibi paraladlar. Hatt kyn byklerinden Hac Bayram ile Hac Abidin ve Tahir Aa'y para vereceiz diye el ve kollarndan aalara ivilediler. Bonaparan isminde bir doktor evvel kalbi amak, cierlerini karmak, dudaklarn kesmek gibi env- ikencelerle her n de ldrdler. S..lerini keserek azlarna koydular. ki gn kyn pazarnda tehr etdiler. Badehu karlarn bunlarn karsnda uzun bir aadan salarndan asdlar. Kamerlili Boosek Hayko ismindeki Iramof familyasndan bir yzba, Tahir Aa'nn kzn mescide gtrp orada cebren rzna gemi ve hanerle kz boazlamd. Biz bu fenlklar grr, kollar krlm kular gibi rpnarak, bir gn sonra bizim slm mahallesini abluka etdiler. Balta ile, destere ile adamlarmz kesmee baladlar. Birok adamlar toplayup hemn bir eve dkarak yakmakda idiler. Biz damlardan bae duvarlarndan bi'l-istifde ml ve eylarmz brakarak kamaa baladk. Bizi takb etdiler. ki yz hnelik slm mahallesinden ancak yirmi hne Aras nehrine gelmi iken bizi svrler dutup dutup Aras nehrine atdlar. Biz kaanlardan onsekiz kii kurtulabildik. Mtebksi kmilen ldrlm, sularda boulmudur. El-yevm Revan krhnelerinde mevcd kzlarmz vardr. Bunlar her ne kadar almak istedik ise de vermediler. Cilehan kynden Hasan olu Mehmed'in ifdesi [1]334 Tern-i Evvel'de Osmanl Ordusu gitdi. Biz Ermenilere teslm olmuduk. Ermeniler evvel bizim silhlarmz toplad. Birgn kymze 600 nefer kadar Ermeni saltad geldi. Derilerli Simon'un olu Arak, Kamerlili Baba Hanof olu Aram, Kamerlili Bogos olu akhof kumandanlar idi. Bizi kmilen 996

kyn altnda erkek kadn, oluk ocuk bir baeye topladlar. zerimize makineli ateleri yadrmaa baladlar. Krlan krld, biz kurtulanlar baelere daldk. Aras kenarna geldik. Aras nehrinde Ermeni askerleri vard. Tutduklarn suya atyor, gen kzlar dutup balyorlard. Biz sadan soldan gizlice suyu gep kurtulanlar iki yz hnelik kyden ancak yirmi iki kii, drt kadn idik. Ey, ml, hayvntmz da Ermenilere kald. Bir p bile kurtaramadk. eyhler kynden Mansur olu Rstem'in ifdesi [1]334 Tern-i Evvel'de Develili Livan Aa, Ebrehanl Yzba Koas, Yzba Davud Bey olu Timur Bey yedi yz kiilik bir kuvvetle bizim kye geldiler. Sabahleyin erken hibir ey sylemeden, anlatmadan katlima baladlar. Ben byk olumla beraber samann ierisine girdim, saklandm. ki gn kyde katlim devm etdi. Silh sesleri kesilmedi. Kurtlar, aylar gibi oluk ocuklar ve ihtiyr kadnlar yerlere sryp paraladklarn samanln penceresinden gizlice bakarak grrdm. Artk kyde sknet bulunca yavaca darya kdm. Kimseyi grmeyince Aras nehrine kodum. Nehrin kenarna kadar ehdlerin zerinden gedim. Tarla kenarndan giden su hark kan rengini gib etmemi, Aras nehrine krmz sular akyordu. Aras'dan geerken olumu da su gtrd. Suyun br geesinde kenarnda bir imi cesed grdm. Bu benim kk kzm idi. Ermenilerin suda boduklar bu gzel kz barma basup alarken gzm kar yakada bir leye rastgeldi. Bu da Hac daym idi. Btn Aras nehrinde boulup suyun kenara atdklarn saymdm. Tamam iki yz yirmi adam idi. Sonra Bakend'e geldim. Benim gibi saklanup da beldan kurtulanlarn adedini on sekiz kii, on kadn, dokuz ocuk sayabildim. Kymzn btn nfsu bin yz olduu hlde imdi krk kii kadar ancak kalabildik. u hlde bin iki yz ksr adammz hn-hr Ermeniler kan ierisinde brakup ldrdler. Hibir kimse kyden bir tek hayvn veyhd bir para ey kurtaramadk. Hepsi Ermenilere talan oldu. imdi sefl, b-kes, a, plak, garb zokak kelerinde beklemekdeyiz. Fakirler kynden Hasan olu Oruc'un ifdesi [1]336 Tern-i Sn'de Nevruzlu Asador Sako olu Arin, Mobrez olu Nekabet, Zalo olu ismindeki Ermeni zbitleri kumandasnda 250 Ermeni neferi bir topla kymz sabahleyin sardlar. Be yz erkek toplayarak, bir iki eve toplayup kapatdlar. Birer birer yanmzdaki evden karup ldrmekde idiler. Biz iki yz kii mescidde idik. Gice arka duvar delerek Aras nehrine geldik. Ermenilerden arkamzdan komaa baladlar. Su kenarnda tutabildiklerini ldrp suya atdlar. Tutamadklarn su zerinden geerken ldrdler. ki yz kiiden 997

ancak on drt kii kurtarabildik. Biz Kerimbeyli'de on gn kadar oturduk. Bir gn kye yakn olan Aras kenarndan birisi geldi. Gittik, bir gen kzmz su aparmakda idi. Kz sudan kurtardk, getirdik, istirhat etdirdik. Sabahleyin Emine ismindeki bu hocann kz yana yakla ber-vech-i t anlatd; Ermeniler eve topladklar 300 kadar kiiyi birer birer boazladkdan sonra evle beraber yakdlar. ocuklarn kafalarn ezmek sretiyle yok etdiler. Kundakdaki ocuklar bacaklarndan ayrup talarda paraladlar. htiyr kadnlar aadan asdlar hatt kyn mezrlndan gn sonra liye Hanm mezrdan karup Avadis isminde bir asker vaktiyle bu karda gzm kalmd diyerek b-rh hiretine kavumu bir kimsenin rzna bile gemidi. Benim drt gn mtemdiyen on be nefer sra sra gelerek rzma gemilerdi. Beni Revan'a gtryorlard, kyn iinden kaarak daymn evinde ahrda saklandm. Birgn bekledikden sonra kaarak buraya geldim. Btn ml, ey, davar ve siremizi Ermeniler be gn mtemdiyen Kamerli'ye, Nevruzlu'ya tadlar diye kadncaz hikye etmidi. imdi a, plak mahalle kelerinde dolamakdayz. Alimehmed kynden Kurban Ali olu Fethullah'n ifdesi [1]334 Tern-i Sn'sinde Ermenilere teslm olmuduk. Ermeniler kylere ara sra hcm eder, adam keser, kz karr, ml gtrrlerdi. Bir gn sonra bizim kyde katlim yaplacan hissetdik. Ml ve eymz brakarak ran'a kadk. ran'da kaldk. [1]336'da edilen msade zerine tekrar Zengibasar'a geldik. [1]336 Haziran'da bin kadar piyde ve svr kuvvetiyle Ermeniler kye hcm etdiler. Katlima baladlar. Ben tfenk patlamaa balarken mescidin kubbesine girp gizlendim. gn katlim devm etdi. Btn ileri gelenleri, erkek kadn kesdiler. Ayrdklar gen kzlar ve ml, ey, koyunlarmz gtrdler. El ayakdan ekildikden iki gn sonra ben suyu geerek Bakend'e geldim. Bin be yz kadar nfsdan kyden kaup da kurtulan elli erkek, yirmi kadn, on be ocuk olduunu iitdik. Bu sretle bir imh politikasn hedefi olarak imdi pek sefl ve a bir hldeyiz. Bakendli Mehed Bill Bey'in ifdesi [1]334 Tern-i Sn'de Osmanl ordusu Kafkas'dan ekildikden sonra Ermeniler Zengibasar, Kernibasara (?) ve Yedibasar ve havlsindeki kyler ahlsini katlima balad. Kafkas'daki slmlar aleyhine Ermeni ete hkmete bir imh politikasnn tatbk edileceini iitmidik. Bu sralarda hakkati tatbkinden anladk. O kadar fecne hareket icr ediliyordu ki, yeryznde yaayan insnlardan Ermenilerden bakasnn amayacana bhemiz yokdur. Ne rezlet, ne fenlk. 998

Bazen yanbamzdaki Aras nehri, Erzurum'dan geerken hiz olduu gzel rengini Ermenilerin mntkasnda deidirmi, kan rengini alm, ok zamanlar kpk yerine insan cesedlerini gtrmd. Suyun insanlar bodukdan sonra petek gibi imi cesedleri kenarna atmas ve bu cesedlerden husle gelen mtearrz koku o muhitdeki havay iza ederdi. Gn gedike bir vakaya hid oluyor, biz ikence yapldn iidiyorduk. Bi't-tab bu denet mntkas byd, geniledi. En nihyet bizim kye dayand. gn evvel komumuza rev grlen hltn bizlere de yaplacan hissetdiimizden bir sabah btn eylarmz kymetli mllarmz kyde terkedp frr etmek, ran'a gemek mecbriyetinde kaldk. Aras kenarna tabiye edilen toplarla kymz bombarduman edilir, birok masm, b-gnh kimseler harbeler ve enkz altnda kalr idi. Kyden hrice kanlar da makineli tfenk ateiyle imh ediliyor idi. Biz ran'a gitdik. Sonra [1]336'da tekrar kymze geldik. Ky harb bir hlde bulduk. te grdnz bu ky sefller, alar yurdu olmu, bayku yuvasna dnmdr. Hi olmazsa gnde drt kii alkdan lyor, suyun o kenarndaki bir fikr-i sakm shibi milletin refh, sadeti temn edilmiken bu tarafdaki mazlmnn alkdan lmesine hangi nev ben-beer rzdr. Hangi millet ve devletin trhinde esr olan bir dmann hatt kadnlarn bile bin dhiline koyularak yakld, kl edildii kaydedilmi ve hikye klnmdr. Acaba bu mazlmnn h zrlarn, intikmlarn Cenb- Hakk ne zaman Ermeni ktillerinden alacakdr. Abdullah olu skender Cennetbd [1]334'de Osmanl ordusu Kafkas' tahliyeye mecbr olarak ekildi. Ermeniler Blbl olu Melekm, Aleksan olu Bekarat, Mardiros olu Dero [Siron] Efendi kumandanlar balarnda olduu hlde iki bin kadar svr ve piyde kuvvetiyle top ve makineli tfenkleriyle gayr-i msellah olarak rac Gkeli, Duhanalu, Bayat, Kaar, Zlfikar, Karakoyunlu kylerine taarruz edp, Ar da eteklerine kadar kylerde, yazlarda tutduklarn kesdiler. Birok kadn ve ocuklarmz koyun gibi kurban edildi. Pek az kimseler kurtulabildi. imdi bile sr ile msbetdir. Btn yazlar kafa kemikleriyle, kol ve bacak kemikleriyle doludur. Srmeli ve havlsi bir kassbhne olmu idi. Hl-i hzrdaki manzara buna bir delldir. Btn ml, eylarmz da Ermeniler almdr. Hzrl kynden Ali olu Vezre Bey'in ifdesi Rus Hkmeti inhille yz tutmu ordusu pern olarak dhile gitmi, Ermeni zulm balamd. [1]334 bidyetinde Osmanl ordusu biz Kafkas Mslmnlarn tahls-i girbn eyledi. Bizi himyesine ald. [1]334 Tern-i Sn'sinde hric tesrle bu anl, efkatli Osmanl ordusu Kafkas'dan ekildi. 999

Bamza bir Ermeni ete hkmeti kd. Artk bir bel-y crm kesildiler. Muhtelif gn ve zamanlarda balarnda zbitleri olduu hlde blk blk askerleri kylerimize taarruz eder, eline geirebildikleri adamlarmz boazlarlar, env- denetle bir rezletle paralar, ml, eymz gtrrlerdi. Bize teslm olma teklf etdiler. Teslm olmaa karar verdik. Fakat o gnlerde Kazman ve civrndaki teslm olmu kyleri ve ahlsini katlim yaparak mahvetdiklerini haber aldk. Bunun zerine insan ldrmekle lezzet-yb olmu, cinyetle iftihr etmekde bulunmu hn-hr bir millete, den bir hkmete, zlim Ermenilere teslm olmak imkn kalmad. Evvelce ngilizlerin adletine gvenmidik. Onunda bir blfden baka birey olmadn abuk anladk. Kazman tarafna frr etdik. Btn ahl mctemian gitdik. Dalar banda olsun rahat yaamak arzu etmidik. Heyht ki Ermeniler Kazman, Penek ve Kulp mntklarnda barbarlklarda bulunmaa yeltendiler. Vaniskipolik'den bir tabur Ermeni askeri Morad Bey'in kumandasnda birtakm Yezd eteleri de aalar Cihangir ve Mahmud Beylerin kumandasnda obalarmza, adrlarmza n bir ate basgn ile top ve makineli tfenklerle taarruza baladlar. Ermeni svrleri bu kylerde insan leleri stnde manej (?) talmi yapmaa balam, ufak yavrular ihtiyr kadnlar, kyn en mehr delikanllarn boyunlarndan bir defada klncla kesmek, bazsnn barn mzrakla demek sretiyle idmn talmleri yapmakda det bu ameliytla det teft edilmekde idiler. O da ve talar barut kokular iinde kald. Vveyllar, feryd- zrlar sumna km ykselmidi. Teessf olunur ki, hemde o sralarda Kafkas'da msvt iln etmi koca ngiliz memrlar pek yaknda olduklar hlde bu kokuyu hissetmemi, bu velveleyi duyup da imddmza komamd. Yalnz belki muvenet ve himyeye koar diye Osmanl ordusu hudduna tecesss ediyorlard. te bu hl ile de diyebiliriz ki icr edilen mumele-i hnrzne yaplan katlimlar karar verilmi bir program, izilmi bir pln cbt idi. Buna bhemiz kalmad. Artk bu denet ve bu dlii dnyann her mntkasna iln etmee hmsi bulunduumuz mfik, dil pek byk Osmanl hkmetine ve Trkiye Byk Millet Meclisi'ne bir vazfe biliriz. Bu muhrebelerde 150 kadar erkek, 400 kadn, 270 ufak yavrucuklarn paralanm, 30.000'den fazla koyun, 1.200 inek, 75 at, 900 kzmz zyi olmu, btn kylerimiz yaklm, yklm, harb edilmidir. Biz imdi harbe kelerinde imrr- hayt etmekdeyiz. Acndan lenlerimiz var. Sefl kalanlarmz okdur. Artk merhamet, adlet!.. Mehed olu Hseyin olu Zlfikr'n Mehed kr'nn ifdesi Osmanl taburlar Kafkas'dan gitdikden sonra biz z kendimizde idik. Kendi i ve ticretimizle megl idik. Kafkas'da adlet iln edilmidi. Tbi olduumuz Ermeni hkmeti bizden para, ml, davar, eymz vergi olarak ister, bazen cebren gtrrd. Hatt niformal zbitler bize para ile ml satar, arkasndan bir 1000

dier jandarma veya Ermeni askeri bu ml benimdir diye elimizden eker alrd. Sonra ulluk (kargaalk) tamamyla ba gsterdi. Baede, tarlada, yolda nerde rastgelirse adamlarmz ldrr, soyar env- fecyi yaparlard. Adamlarmzn kesilmi paralarn Idr'daki Naali'nin Haator Aa'ya, Melek Moradof'a gsterp artk fenla nihyet verilmesini ric etdiimiz zaman, ikyetimiz nazar- itibra alnmad gibi dayakla bizi habse bile tkarlard. Bu hlt bir ay kadar devm etdi. Hatt bir gn Sadk olu Hac Rza Aa, Mehed smail olu Mehed Muhtar ve daha iki kiiyi Mlzm Arda davet etmidi. Davetde bir para yemei getirmiler, aalar yemek yerken iinde insan parma grmler, hemen korkarak yemekden vaz gemiler. Ermeni zbitinden sul etdikleri zaman, Arda, Ermeni hkmetinin her istediinde vermezseniz kzlarnz geceleri bize gndermezseniz, gn evvel Karakoyunlu'dan Yarma'ya giden bir adamnz gibi hepinizi kesp, byle orba yapar kyllere yediririz diye cevab vermi ve aalarmzn azn, yzn kanlar ierisinde brakup gndermilerdir. Bir gn sonra o zbit kye geldi. Byk iki aay da kyde snglediler. Ayn gnlerde Klek ky vakas zuhr etdi. Klek kynde erkek, kadn ve ocuklar evlere doldurup yakmak, su kuyularna atup bomak, susuz kuyulara gmmek, doldurarak zerlerini diri diri toprakla doldurup ldrmek gibi zulmlerin yaplm olduunu maa't-teessf iitdik. Bir gn sonra Ermeni zbiti on bir askerle sarho olarak kye geldiler. Davul-zurna aldrarak Kerbela Ali Paa'nn kermesi Glizr Htn'u rlplak edp oynatdlar. Bu mezlime, fecyia tahammlmz kalmad. Ne ngiliz ne mingiliz Ermenilerin bilnm, keskinlenmi haner-i kahhrlarna kar duramayacaklard. Bir gece Ermenilerden gizli btn ky ahlsi ml, ey, davar ve koyunlarmz bile kyde brakup yalnz kendi canmz bu beldan kurtarmaa baladk ve Ar dana doru kadk. Ermeniler bu hareketimizi haber alm Yarma karakolundan yollarmz kesmilerdi. Biz bu Ermeni pusularna yanamdk. Her tarafdan makineli tfenkler, bombalar ate edilmeye balad. Yarma mntkasnda vveyllar kopdu. Artk sng ile ldrlenler, klncla paralananlar, beyinleri deilenlerin haddi var, hesb yok idi. On kii kadar mecrh ve zedelenmi erkekle bir kadn kurtarabildik. Mtebk insanlarmz yrtclarn elinde kalmd. Ar dandan Byezd'e gedik. Hatt bir zaman sonra byk Amerika hkmeti tarafndan Byezd'e gnderilmi paalara, kumandanlara ric etdik. Derdimizi anlatdk. Hibir kimse, hibir millet ve devlet bize acmad. Yalnz Osmanl hkmeti bizi imdiye kadar - efkatinde besledi. imdi kymze geldik. Ykk duvarlardan baka birey bulamadk. Bi'z-zarr salam kalm olan byk Ermeni kylerinde barnyoruz. Ackl bir vaziyetdeyiz. Kafkas'n slm kyleri azm bir melhameye dnm, Btn vukta hid yank, krk kemikler meydnda ylm, Mazlmnn intikmn almak Allh'a kalmdr. BOA. HR. SYS. 2878/79 1001

- 81 ERMENLERCE CEML VE MKZ KYLERNDE YAPILAN KATLM Eski ad slamkarakilisesi olan Cemil kynde Ermeniler tarafndan tahrib edilen 66 hnede bir gnde ldrlenlerle yamalanan mallarnn miktar; Mkz kynde de esir alndktan sonra 150 kadar erkek, kadn ve ocuun katledildii ve bu katliamda Ermeni askerlerine refakat eden yerli Ermenilerin isimleriyle katliamdan kurtulup Kzlakak karyesine yerleen Mslmanlarn gasbedilen mal ve eyalarn gsteren cetveller.

Massacre Perpetrated by Armenians in the Villages of Cemil and Mkz.

Lists showing the number of persons killed and quantity of goods looted by Armenians in the village of Cemil, formerly named slamkarakilisesi, where 66 houses had been destroyed goods pillaged, and many persons killed; in the village of Mkz after being taken as prisoners about 150 men, women and children had been killed; the names of native Armenians who participated with Armenians soldiers are also recorded in these lists also are recorded the quantity of goods and belongings seized from the Muslim population who had succeded to escape from the massacre and settled in the village of Kzlakak. 3 C. 1339 (12. II. 1921) Numara: 154 Horum 12/2/[13]37 Otuz Drdnc Alay Kumandanlna 10/2/[13]37 trh ve 461 numaral zeylnmeleriyle mbelli 1/134 numaral frka ve ark Cebhesi Kumandanlklar'nn emirnmelerine tevfkan Cemil ky ahlsi hakknda Ermeniler tarafndan yaplan mezlim ve taaddiyt ile katilleri hv alnan vesik merbtan arz u takdm klnr. 2. Tabur Kumandan Binba Ahmed Halid mz

1002

Merbtu aded-i evrk: 2/ yalnz iki paradr On kinci Frka kumandanna takdm klnr. 12/2/[13]37 Otuz Drdnc Alay Kumandan Kim-i makm Hseyin Subhi
CEML KY
Ermenilerin yapdklar Mehmed olu Abbas 26/ubat/[13]36 trhinde vlidesi, kadn, iki erkek ocuu, iki kz ocuu Ermeniler tarafndan esr edilmi ve Gmr'de esr iken lmlerdir. Bir ift kz, iki inek, bir de, bir manda, 3 tosunu, 12 koyun ve keisi ve hnesindeki eys ve erzk kmilen talan edilmidir. 26/2/[13]36'da familyas, bir kz, birderinin kz, bir mahdmu, Ermeniler tarafndan esr edilerek Gmr'de veft etmilerdir. 92 sr ve inei ve 50 dana, koyun ve keisi ve hnesinin erzk ve eys kmilen talan edilmidir. Vlidesi, ocuu, kendisi ayn trhde esr iken Gmr'de veft etmidir. Krk res mevsi, yz dana, koyun ve keisi ve hnesindeki yetmi homar (?) erzk ve eys kmilen talan edilmidir. Bir milyon Nikola manat yama edilmidir. Bir mahdmu kurunla ayn trhde ldrld. Ayn trhde hemresi esretde Gmr'de veft etmidir. 15 sr, on koyun ve keisi ve hnesindeki erzk ve eys kmilen talan edilmidir. Hnesinin bir ksm harb edilmidir. Bir mahdmu ayn trhde kurunla ldrld. Bir hemresi kez kurunla ldrld. Vlidesi esretde Gmr'de veft etmi. 14 res sr, yirmi res koyun ve keisi ve hnesindeki ey ve erzk kmilen talan edilmi ve hnesi kmilen harb edilmidir. Bir birderi kurunla ayn trhde ldrld. Kendisi esretde Gmr'de veft etmidir. Ml ve erzk ve eys kmilen talan edilmidir. Hnesi de kmilen harb edilmidir. Bir mahdmu, bir kz kurunla ayn trhde ldrld. Esretde de kendisi veft etdi. Ml, erzk ve eys kmilen talan, hnesinin bir ksm harb edildi. Bir mahdmu, bir kz kurunla ayn trhde ldrld. Esretde kendisi ve familyas, hemresi Gmr'de veft etdi. Ml, ey ve erzk kmilen talan ve hnesinin bir ksm harb edildi.

Esm

Muharrem olu Veli

Cafer olu Kurban

Cafer olu Esad

Rstem olu Ali Rza

Kulu olu Mehmed

Danyamal(?) olu Mehmed Bar olu Nasr

1003

Esm

CEML KY
Ermenilerin yapdklar

Aziz olu brahim

Bir birderi kurunla ayn trhde ldrld. Esretde familyas ve kendisi Gmr'de veft etdi. Ml, ey ve erzk kmilen ve hnesi kmilen harb edildi. Bir birderi kurunla ayn trhde ldrld. Kendisi, familyas ve bir ocuu esretde Gmr'de veft etdi. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesi kmilen harb edildi. Bir birderi kurunla ayn trhde ldrld. Kurunla ldrlen birderinin iki ocuu ve kendisinin iki ocuu esretde Gmr'de ldler. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesinin bir ksm harb edildi. Kendisi kurunla ayn trhde ldrld. Mahdmu ve vlidesi ve familyas Gmr'de esretde lmlerdir. Kez ml ve siresi kmilen talan ve hnesi kmilen harb edilmidir. Bir mahdmu ile bir kz kurunla ayn trhde ldrld. Ve familyasn Ermeniler gtrm ve el-yevm ber-hayt olup olmad malm deildir. Ml ve siresi kmilen talan ve hnesi kmilen harb edilmidir. ki birderi kurunla ayn trhde ldrld. Esretde vlidesi, familyas ve bir kz Gmr'de veft etmidir. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesinin bir ksm harb edilmidir. Bir kz, bir mahdmu kurunla ayn trhde ldrld. Esretde familyas ve kendisi Gmr'de veft etdi. Ml ve eys kmilen ve hnesinin bir ksm harb edildi. Kendisi ve birderi ve bir de familyas ayn trhde, kendisinin iki ocuu ve kardann bir mahdmu Acemistan tarafndan trenle gtrlrken tren ierisinde f 27 Mays sene [13]36 trhinde kurunla ldrld. Ve mahdmlarnn iki kars Ermeniler tarafndan gtrlm ve el-yevm nerede olduklar malm deildir. Ml ve siresi kmilen ve hnesi kmilen harb edilmidir. Bir mahdmu ayn trhde bir mahdmu f 27 Mays sene [13]36'da trenle Acemistan'a giderken kurunla ldrld. Esretde iki ocuu Gmr'de lmdr. Mahdmunun familyas Ermeniler tarafndan gtrlm ve nerede olduu malm deildir. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesi kmilen harb edilmidir. Bir kz, familyas, kurunla ayn trhde ldrld. Birderi Allahyar'n kz Ermeniler tarafndan gtrlmdr. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesinin bir ksm harb edilmidir.

mil olu Mehmed

Cabbar olu Aacan

Sleyman olu Paa

Rza olu Murad

Reid olu Hseyin

bo olu Cafer

sa olu Hseyin

Muharrem olu brahim

Necef olu Ebzer

1004

Esm

CEML KY
Ermenilerin yapdklar

Hasan olu Mevld

Bir mahdmu kurunla ayn trhde ldrld. Familyas Ermeniler tarafndan gtrlmdr. Ml ve s'iresi kmilen talan hnesi kmilen harb edilmidir. Kendisi kurunla ayn trhte ldrld. Ml ve siresi kmilen ve hnesi kmilen harb edilmitir. Bir mahdmu ayn trhde kurunla ldrld. Esretde de bir kz Gmr'de veft etdi. Ml ve siresi kmilen ve hnesi kmilen harb edilmidir. Birderi Ali'nin kars kurunla ayn trhde esretde ve bir kz Gmr'de veft etdi. Birderi Hseyin'in bir mahdmunun familyas kurunla ayn trhde ldrld. ki ocuu kurunla ayn trhde ldrld. Familyas ve bir kz esretde Gmr'de ld. Ml ve siresi talan ve hnesi kmilen harb edildi. Bir vlidesi ve kz, bir mahdmu kurunla ayn trhde ldrld. Esretde karda Gmr'de ld. Ve kendisi familyas Ermeniler tarafndan gtrld. Ml ve siresi talan ve hnesi bir ksm harb edildi. Bir ocuu ve bir de birderi Merdan'n ocuu ayn trhde kurunla ldrld. Elli res sr, yz koyun ve kei ve yetmi krmz Rus liras ve yz lira Osmanl banknotu ve yz bin manat da Nikola ve Kafkas manat talan edilmi ve hnesindeki erzk ve eys ve altm homar (?) erzk yama ve hnesinin ksm- azam harb edilmidir. Birderi Aziz'in bir ocuunu kurunla ldrdler. Ve iki kzn Ermeniler gtrd. Ve kendisi ve iki familyas ve iki de ayrca ocuu esretde Gmr'de ld. Kendisi ve familyas ayn trhde kurunla ldrld. Bir kzn Ermeniler gtrd. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesi kmilen harb edildi. Birderi Mustafa, Kzm ve kendisi, bir mahdmu kurunla ayn trhde ldrld. Mustafa'nn bir kzn Ermeniler gtrd. Esretde de Mustafa familyas, vlidesi, ocuu, Kzm'n familyas, iki ocuu Gmr'de ldler. Erzk ve eylar kmilen yama ve hneleri kmilen harb edildi. Kendisi, familyas, bir kz, bir mahdmu kurunla ayn trhde ldrdler. Bir kzn Ermeniler gtrd. Bir ocuu ile bir de kz esretde Gmr'de ld. Ey ve erzk kmilen yama ve hnesi kmilen harb edildi.

Neccr olu Sadk skender olu Hasan

Ekber olu Ceml

Temraz (?) olu smail

Zlfikr olu Meded

Mustafa olu Ahmed

Mehmed olu Rstem

Esad olu Musa

1005

Esm

CEML KY
Ermenilerin yapdklar

Emrah olu Hzr

Kendisi, birderi familyas, bir kz kurunla ayn trhde ldrdler. Hzr'n iki mahdmu, iki kz esretde Gmr'de ld. Hnesi kmilen harb, ey ve erzk kmilen yama edilmidir. ki birderi, bir de familyas kurunla ayn trhde ldrld. Esretde iki mahdmu, iki birderinin olu, bir de kz Gmr'de lmlerdir. Kez ml ve siresi kmilen yama ve hnesi kmilen harb edilmidir. Birderi Danyal (?) ve kendisi, familyas, bir de mahdmu kurunla ayn trhde ldrld. Bir de kzn Ermeniler gtrd. ki mahdmu ve bir de kz esretde Gmr'de lmdr. Ml ve siresi yama ve hnesi kmilen harb edildi. Birderi Hasan ve kendisi, bir mahdmu, iki kz ve familyas kurunla ayn trhde ldrld. Esretde iki mahdmlar, iki kzlar ve Hseyin'in familyas Gmr'de veft etdiler. Mllar, ey ve sireleri kmilen yama ve hneleri kmilen harb edildi. Kendisi, birderi Rza, vlidesi, familyas kurunla ayn trhde ldrld. Esretde bir mahdmlar, iki kzlar ve Rza'nn familyas Gmr'de veft etdiler. Kendisi, birderi Vel, familyas, kz, mahdmu kurunla ayn trhde ldrld. Vel'nin familyas bir kz, bir mahdmu esretde Gmr'de ldler. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesi kmilen harb edildi. Kendisi, birderi Allahverdi ve Bayram, Aakii ve familyalar bir kz bir mahdmu kurunla ayn trhde ldrld. ki mahdmlar, iki kzlar ve Sefer'in familyas esretde Gmr'de ld. ocuklarnn iki familyas bir kz kurunla ayn trhde ldrld. Esretde bir kardann familyas bir ocuu bir de birderzdesi Gmr'de ldler. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesinin ksm- azam harb edildi. Bir birderinin bir de kendisinin ocuu ayn trhde kurunla ldrld. Ml ve siresi bir ksm yama ve hnesinin bir ksm harb edildi. Bir kz, bir de kar[da]nn mahdmu ve kardann gelini kurunla ayn trhde ldrld. Esretde kardann iki mahdmu bir kz Gmr'de ld. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesi kmilen harb edildi.

Fak olu Kerim

Fak olu Kurban Ali

Zeynel olu Hseyin

Hasan olu Hseyin

Mirza olu Ali

Hasan Ali olu Sefer Ali

Abbas olu Mehdi

Nebi olu sa

Mehmed olu Mustafa

1006

Esm

CEML KY
Ermenilerin yapdklar

Hseyin olu Ali

ki mahdmu, bir familyas bir de gelini kurunla ayn trhde ldrld. Esretde kendisi, bir de kz, bir ocuu Gmr'de ld. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesi kmilen harb edildi. Kendisi, iki mahdmu kurunla ayn trhde ldrld. Esretde familyas, bir kz, birderi Ahmed'in familyas, iki kz Gmr'de ldler. Dier birderi Tahsin Ali'nin familyas, iki hemresi kurunla ayn trhde ldrld. Ml ve siresi bir ksm yama ve hnesinin bir ksm harb edildi. ki mahdmu, kendisi, familyas kurunla ayn trhde ldrld. ocuunun familyasn Ermeniler gtrd. Esretde iki kz, bir mahdmu Gmr'de ldler. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesi kmilen harb edildi. Kendisi kurunla ayn trhde ldrld. Esretde bir familyas, iki kz Gmr'de ldler. ocuunun familyasn Ermeniler gtrd. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesi kmilen harb edildi. Birderi Ali'nin iki kz, mahdmunun familyas kurunla ayn trhde ve kendisi Acemistan'a giderken trende kurunla ldrld. Ml ve siresi ve hnesi kez harb ve yama edildi. Bir mahdmu, bir kz kurunla ayn trhde ldrld. Mahdmunun bir mahdmu ve kendisinin bir kz esretde Gmr'de ldler. Hnesi kmilen harb ve ey ve erzk ve ml kmilen yama edilmidir. Bir hemresiyle bir de vlidesi kurunla ayn trhde ldrld. Mllar ve eys kmilen yama ve hnesinin bir ksm harb edilmidir. Bir mahdmu ve kendisi ve mahdmunun familyas bir de kz kurunla ayn trhde ldrld. Ve familyas da esretde Gmr'de veft etdi. Ml ve siresi yama ve hnesi kmilen harb edilmidir. Kendisi, bir mahdmu ve bir kz ve bir de familyas kurunla ayn trhde ldrld. Mahdmlarnn kzlar ve mahdmu ve birderzdesi esretde Gmr'de ld. Ml ve eys kmilen yama ve hnesi ksmen harb edildi.

Mehmed Hasan olu Abbas

Ali olu Ali Asker

Ali Asker olu Zlfikr

Hseyin olu Mehmed

Abbas olu Zeynelabidin

Abdullah olu Ramazan

Musa olu Hseyin

1007

Esm

CEML KY
Ermenilerin yapdklar

Mehd olu Ali Ekber

Bir vlidesi ve babas kurunla ayn trhde ldrld. Bir de karda Mehmed'in familyasn Ermeniler gtrd. Ml ve siresi kmilen yama ve hnesi harb edildi. Bir mahdmu, bir kz, karda Nevruz ve Nevruz'un iki kz, bir mahdmu, karda Budak ve Budak'n bir mahdmu ve dier karda smail bunun da bir kz ve bir mahdmu, birderi Kerim, vlidesi ve familyas kurunla ayn trhde ldrld. Esretde Kele'in birderi Timur, familyas, vlidesi, de ocuu Gmr'de veft etmilerdir. Timur'un hemresi Ermeniler tarafndan gtrld. Mllar ve ey ve sireleri kmilen yama ve hneleri kmilen harb edildi. Vlidesi, de birderleri ve iki de familyalar, iki de ocuklar kmilen kurunla ayn trhde ldrldler. Mllar ve s'ireleri kmilen yama ve hneleri kmilen harb edildi. ki mahdmu, bir kz, bir de mahdmunun familyas kurunla ayn trhde ldrldler. Esretde kendi familyas Gmr'de veft etdi. Ey ve siresi yama ve hnesi harb edildi. Bir familyas, iki karda bir de birderzdesi, iki amucazdesi kurunla ayn trhde ldrld. Esretde kardann familyas, iki kz Gmr'de ld. Kez ey ve sireleri yama ve hneleri harb edildi. ki mahdmu, bir kz kurunla ayn trhde ldrld. Familyasn Ermeniler gtrd. Hnesinin ksm- azam harb ve ey ve siresi kmilen yama edildi. Familyas, birderi Mehd, mahdmu, bir kz kurunla ayn trhde ldrld. Esretde bir mahdmu ve kendisi Gmr'de ld. Ey ve sireleri kmilen ve hneleri kmilen harb edildi. Vlidesi, bir birderi, iki ocuu, bir de pederi kurunla ayn trhde ldrld. Bir de amucazdesi, amucazdesinin iki kz bir mahdmu kez kurunla ldrld. Ml ve sireleri kmilen yama ve hnesi ksmen harb edildi. Familyas, bir kz, bir de kendisi kurunla ldrld. Eylar kez yama edildi.

Ksm olu Kele

Kerem olu Muhtr

Mustafa olu Necef

Hasan olu Rza

Ramazan olu Mehmed

Ruen olu Rza

Karib olu Bayram

Rza olu Karib

1008

Esm

CEML KY
Ermenilerin yapdklar

Abbas olu Sadk

Kendisi, familyas, bir de kz kurunla ayn trhde ldrld. Esretde mahdmlarnn iki familyas Gmr'de veft etdi. Hneleri harb ve eylar yama edildi. ki birderi, bir de birderzdesi kurunla ayn trhde ldrld. Esretde kendisi, iki birderzdesi, iki ayrca birderlerinin iki kzlar Gmr'de veft etdi. Mllar yama ve hneleri ksmen harb edildi. Kendisi, familyas ve drt mahdmu ve drt kz esretde Gmr'de veft etmidir. Birderi ve birderinin iki mahdmu ve iki kz ve familyas kez esretde Gmr'de veft etmilerdir. Dier birderi, dne de onun ocuu ve familyas kez esretde lmdr. Mllar yama ve hnelerinin ksm- azam harb edilmidir. Kendisi, familyas, iki mahdmu ve iki kz, bir de amucas ve bunun familyas, mahdmu ve drt kz esretde Gmr'de lmlerdir. Mllar talan ve hneleri kmilen harb edilmidir. Kendisi, familyas iki mahdmu ve kz birderzdesi ve bunun iki mahdmu, kz kmilen esretde Gmr'de lmlerdir. Mllar talan ve hneleri kmilen harb edilmidir. Kendisi, familyas, bir mahdmu iki kz kmilen esretde Gmr'de lmlerdir. Hneleri harb ve mllar yama edilmidir. Kendisi, familyas, be mahdmu, kz kmilen esretde Gmr'de lmlerdir. Hneleri harb ve mllar yama edilmidir. ki kardann familyalar, mahdmu kmilen esretde Gmr'de lmlerdir. Hneleri harb ve mllar yama edilmidir. Familyas, kz, bir de birderzdesi ve birderzdesinin mahdmu, iki kz esretde Gmr'de lmdr. Ve Hseyin'in birderi Mehmed kurunla ayn trhde ldrlmdr. Mllar talan ve hneleri harb edilmidir. Kendisi, familyas kurunla ayn trhde ldrlmdr. Esretde iki mahdmu, kz ve birderi Ali ve Ali'nin mahdmu, iki kz Gmr'de lmlerdir. Hneleri harb ve mllar yama edilmidir. Familyas bir ocuu kurunla ayn trhde ldrlmlerdir. Esretde kendisi, bir mahdmu, bir de mahdmunun familyas iki de ocuu Gmr'de veft etmidir. Mllar talan ve kez hneleri kmilen harb edilmidir.

Hseyin olu Bayram

Mustafa olu Kulu

Musa olu Arslan

Baya (?) olu Kahraman

Mehmed Hasan olu Sleyman Mahmud olu Mehdi Abbas olu smail Abdullah olu Hseyin

Ali olu Paa

Kele olu Abbas

1009

Esm

CEML KY
Ermenilerin yapdklar

Musa olu brahim

Bir hemresi, familyas Acemistan'a trenle giderken yolda kurunla ldrlmlerdir. Hneleri harb ve mllar yama edilmidir.

Ber-vech-i bl altm alt hne reslerinin isimleri yazlm ve Ermeniler tarafndan kimleri ldrld karlarna iret verilmidir. Drt sahfeden ibretdir. F 26 ubat [13]36 trhinde kymz ihta edp ayn gn ldrlenlerin mikdr yazlm ve Acemistan'a ve Grcistan'a kaup yollarda telef olanlar bildirilmemidir. Ber-vech-i bl yazdklarmz tasdk eyleriz. F 11/2/[13]37 Erfdan Mhr Erfdan mz Az mz mm skender olu Hasan

Eski ismi slmkarakilisesi yeni ismi Cemil ky Muhtr Kudret (?) olu Rstem Mkz karyesi ahlsinden olup hneleri tahrb olduundan Kzlakak'da skin ahllerin ifdeleri. Geen sene ubat'n nc gn karyemize Ermenilerin taarruzlarnda Osebof Janeral dier Janeral Hamtorof emirleri altnda bulunan Sasonlu Farov (?), Karsi Kopertat'nn (?) vekli Janeral Karibof Erzurum Ermenilerinden Loros, Arak Bolayanis, Rupen blda gsterilen Ermeni kumandanlar top ile karyemizi tahrb etdirerek karyemizin ahlsinden kyden hurcunda elli nefer erkek, 25 nefer de kadn, 40 nefer de ocuk esr kalarak yeknu 150 kadar nefer katletdii ve kadnlarn gzellerinden bir ksmn Kars'a sevkedp birok ihnetler edp yedi nefer geriye gnderdiler. Dierleri de Karsda katletdiler ve karyemizin hayvnt ve hne ierilerinde bulunan ey ve erzklarn Kzlakak ahlsinden Hatem Arakolu, Nikol Arakof ve Yerbasanof (?), Kaynar Kalayof Kokoyof, Misak Kalayof Kokoyof, Aron Mihoyof Elegirdli, Safokan Kigoryof (?) Cierba (?) Sabat Akoyof Dalanyanis (?), Benam Aabekof Mozikof, Tomas Ohannesof Cierba, Aron ve Arosof Tapanof, Nikol Polof Aafalof, Agob Kirkorof Guzof (?) Vahan Agabekof Talyanis, Loros Hagoyof Talyanis, Bologakof Talyanis, Nazar Arotof Talyanis, Karabet Minof lekyanis, Arda Sarobof, Nazarof Karakin, Cierba Bayburdlu Palo Ermeni askerlerinin nlerine derek hem 1010

canlarmz ve mllarmz ve erzklarmz yama etdirdiklerini temhren tasdk eyleriz. Az Az Kzlakak Muhtr Arslan
1- Hzr Veli olu
100 god zahre 4 drt kat yatak Bir pot bakr (?) 8 hal, Hvan (?) 1 furgon (?)

Az mz

Az Kerm olu Aa Kzlakak Karyesi mm Molla Ali b. Molla Msa

Mkz ahlsi olup Kzlakak karyesinde skin

2- Mahmud olu Kmil
80 god zahre 4 [k]z, ift 6 inek 8 koyun

3- Mihran Ahmo olu

60 god zahre 2 [k]z, ift 5 inek 20 koyun 5 yatak, kat 2 bakr (?), pot

4- Arslan Amo olu

80 god zahre 4 inek, aded 2 [k]z, ift 13 koyun, aded 8 tavuk 1 at 1 bakr (?) 6 yatak, kat 2 furgon

5- Aa Kerim olu 6- Mevld Ado olu

90 god zahre 6 inek 3 kz, ift 7 yedi kat yatak 4 hal, aded 2 kilim 3 kee 5 bakr (?), pod 2 furgon 1 araba 70 god zahre 3 inek 1 [k]z, ift 15 koyun 1 ya, pot 7 yatak, kat 1 bakr (?), pot

7- erif olu Ahmed olu

150 god zahre 1 kz, ift 4 inek 20 koyun 6 yatak, kat 1 bakr (?), pot 1 ya 2 kilim 4 hal

8- Namaz Hasan olu

80 god zahre 4 kz, aded 6 inek, aded 20 koyun, aded 6 yatak, kat 1 bakr (?), pot

9- Mevld Hasan olu

68 god zahre 3 yatak, kat 5 inek, aded 4 kz, aded 12 koyun 2 bakr (?), pot 2 kilim, aded 4 hal, aded

10- Safer Eyb olu

2 kz, ift 6 inek, aded 30 koyun 190 zahre, god 6 kadn elbisesi, kat 2 bakr (?), pot 4 kilim, aded 2 hal, aded 2 furgon

11- amil olu amil

1 kz, ift 5 inek 1 dana 100 koyun 5 yatak 100 [god] zahre

12- Mehmed skender olu

80 zahre, god 2 kz, ift 4 inek 5 koyun 2 kilim 1 bakr (?), pot 2 ya, pot 2 araba

1011

13- Safer olu Thr

80 god zahre 2 kz, ift 8 inek 16 koyun 2 ya, pot 4 kilim, aded 1 hal 10 yatak, kat 2 araba

14- Meded olu ako

68 god zahre 2 kz, ift 5 inek 50 koyun 5 yatak, kat 1 bakr (?), pot 1 ya, pot 2 furgol [furgon]

15- lbeyi olu Cell

8 zahre, god 4 inek 3 dana 1 kilim 1 hal 4 yatak, kat

16- Cebril Mamo olu

70 god zahre 2 kz, aded 3 inek, aded 3 dana, aded 20 koyun 3 yatak, kat 1 bakr (?), pot 2 araba 8 kee

17- Bel Bey Kerim olu

1 kz, ift 4 inek, aded 100 [god] zahre 1 bakr (?), pot 5 yatak, kat 20 koyun 7 tavuk 2 furgon

18- ako Mahmud olu

2 kz, ift 7 inek, aded 80 koyun 5 bakr (?), pot 150 zahre, god 7 yedi kat, yatak 30 tavuk, aded 2 furgon

19- Aa olu evket

80 buday, god 150 arpa, god 3 kz, ift 12 inek 8 dana 4 hal 5 kilim 850 koyun 8 yatak, kat 1 araba 2 furgon 4 bakr (?), pot 2 ya, pot

20- Emrah olu Hac'nn zevcesi Zhre

40 god arpa 50 god buday 1 kz, ift 4 inek 50 koyun 4 yatak, kat 1 bakr (?), pot 1 araba

21- Reid brahim 22- Ali Davud olu olu 40 god arpa
64 zahre, god 1 kz, ift 4 inek 4 dana 5 yatak, kat 2 bakr (?), pot 4 kilim 2 hal 3 kz, aded 2 inek 80 koyun 3 yatak, kat 2 ya, pot

23- Haydar Muharrem olu

1 kz, ift 4 inek 4 dana 60 [god] zahre 2 yatak, kat

24- Hurid olu Yunus

30 homar (?) zahre buday ve arpa 4 kz ift 8 inek 8 dana 2 tosun 4 de 2 camu 8 yatak 5 kilim 2 hal 3 semaver (?) 3 ya, pot 10 bakr (?), pot 6 elbise, kadn ve erkek 150 koyun 2 furgon 2 araba 3 sat 3 kemer 7 kaz, aded 30 tavuk

1012

25- Muhyi olu Mehmed

1 kz, ift 4 inek 80 zahre, god 4 yatak, kat 2 kilim 1 hal

26- Ramazan Ado olu

1 kz, ift 4 inek 4 dana 40 koyun 2 yatak, kat 1 kilim 2 bakr (?), pot 1 ya, pot

27- Kahraman olu Bayram

2 kz, ift 6 inek, aded 6 dana 4 yatak, kat 4 kilim 1 hal 1 furgon 1 araba 1 ya, pot

28- Bel Hanm Diln kermesi

1 kz, ift 4 inek 12 koyun 8 yatak, kat 3 kilim 4 bakr (?), pot 18 tavuk 5 kaz

29- Hacpr karyesinden Memo olu Paa

4 kz, aded 8 inek 150 zahre, god 2 de 1 tosun 5 yatak 8 kilim 1 hal 18 ar petei, ya

30- Sleyman olu smail

45 zahre, god 2 kz, ift 8 inek 62 koyun 5 dana 6 yatak 20 tavuk 7 araba

31- Hacpr karyesinden Mamo olu Arslan

3 kz, ift 8 inek 8 dana 5 hal 9 kilim 90 koyun 5 yatak, kat

32- Hacpr karyesi ahlsinden olup Kzlakak'da skin Mehmed olu Mihrn
4 kz, ift 1 camus, ift 6 inek 1 medek 7 ufak hal 6 dana 45 koyun 200 god buday 150 god arpa 5 ya, pot 8 bal, pot 40 petek, aded 4 hal 8 kilim 3 kee 10 yatak 5 elbiseleri (?) 2 araba 3 semaver (?)

1013

33- Bu dahi Musa Ali olu

3 kz, ift 1 camus, ift 6 inek 140 koyun 2 furgon 10 yorgan maa dek 3 kee 2 hal 1 kilim 200 erzk arpa 150 erzk buday 10 bakr (?), pot

35- Oruc Mehmed olu 36- Haim Oru olu 34- Aralk karyesi ahlsinden 2 kz, ift 1 kz, ift Kzlakak'da 4 inek, aded skin Mehmed olu 7 inek Kulu 6 ar (?) 2 ar (?)
1 kz, ift 3 inek, aded 3 dana, aded 1 at 60 god buday 70 [god] arpa 2 pod ya 7 yatak, kat 1 furgon 4 dana 1 camu 1 furgon 150 araba, pot erzk 1 ya, pot 3 bakr (?), pot 4 dana 1 at 1 ya, pot 1 araba 70 pot zahre 4 yatak, kat

1014

37- Monlamusa [Mollamusa] karyesi ahlsinden Kzlakak'da skin Mehmed olu Mkerrem
2 kz, ift 4 inek 1 camu 5 yatak, kat 80 god arpa ve buday Furgon

38- ahnalar karyesi ahlsinden Kzlakak'da skin Halil olu sa

4 at 1 furgon 2 kz, ift 5 inek 5 yatak, kat 100 zahre, pot 1 ya, pot

39- ahnalar karyesi ahlsinden Kzlakak'da skin Esad Ahmed olu

5 kz, ift 12 inek 3 at, ift 2 furgon 1 araba 2 zanka (?) 150 god arpa buday 4 hal 3 seccde 7 kilim 10 bakr (?) 15 yatak, kat 7 elbise, kat Gm-altun be yz lira kymetinde

40- Karakilise ahlsinden olup Kzlakak'da skin Mevld Slih olu

4 kz, ift 8 inek 65 koyun 4 dahdan kma (?) 8 dana 1 at 150 god zahre 12 pirin, pot 3 ya, pot 6 yatak, kat 4 hal 8 kilim 5 bakr (?), pot 4 kee 30 tavuk 20 kaz 3 furgon 1 araba

41- Bacolu karyesi ahlsinden olup Kzlakak'da skin sa Ferze olu

1 kz, ift 4 inek 3 dana 30 koyun 4 yatak 100 zahre, god 2 kilim 2 bakr (?), pot 1 ya, pot

42- Bu dahi Resl Osman olu

2 kz, ift 8 inek 5 dana 10 yatak 3 kee 1 bakr (?), pot 1 ya, pot 100 koyun 1 furgon

43- Revan muhcirlerinden olup Kzlakak'da skin smail olu Receb

5 kz, ift 8 yatak, kat 4 kemer, aded 12 inek 150 zahre, god 2 kilim 1 hal 2 bakr (?), pot 8 petek, aded

BOA. HR. SYS. 2878/80

1015

- 82 ERVAN VE KARS'A BALI SLAM KYLERNDE ERMENLERCE YAPILAN SOYKIRIM Ermeniler tarafndan Erivan'n Kzlkule kynde elli nfustan zellikle gen ve ocuklarn baltalarla ldrld, gzlerinin kzdrlm ilerle karld ve cesetlerinin kazanlarda yakld; Sabuncu kynde yz krk iki kiinin azlar ve burunlarnn kesilip, gzlerinin oyulduu; gen kz ve kadnlarn rzlarna geildii, yeni doum yapm gelinlerin kazanlarda bebekleri ile beraber yakld, yaklan kadnn eine bu durum zorla seyrettirildikten sonra kendisinin de yaklarak ldrld; Karagola, Tirlik, Pozbir, Tanik, Subatan, Ani ve Danyalk kylerinde Mslman halkn neredeyse tamam eitli ikencelerle katledilmi olup, ahlinin sahip olduu btn hayvan, kymetli eya ve paralarnn gasbedildii.

Masskillings Perpetrated By Armenians in Muslim Villages Attached to Kars and Erivan.

In the Kzlkule village attached to Erivan, Armenians slaughtered with axes especialy youths and children gouging out their eyes with heated broken bottles and then burning their corpses in cauldrons; in the village of Sabuncu one hundred and forty two persons had their mouths and noses cut and their eyes gouged out; young women and girls had been raped, parturient women (newly giving birth to young) thrown into cauldron with their new born babies and burnt forcing her husband to look on and then, he also was put to death and burnt; almost all of the Muslim population of the villages of Karagola, Tirlik, Pozbir, Tanik, Subatan, Ani and Daynalk had been killed after they have undergone different kinds of tortures; all the cattle, valuables and moneys of the population had been seized. 1 B. 1339 (11. III. 1921) On kinci Frka Kumandanl Karrgh Erkn- Harbiyye Birinci ube 11/Mart/[13]37 134/46 ark Cebhesi Kumandanlna On kinci Frka Kumandan Mralay Osman Nuri Bey tarafndan Ermenilerin mezlimine marz kalan kur ahl-i slmiyyesinden alnan vesik ol bbdaki emr-i smleri mcebince leffen arz u takdm klnd. On kinci Frka Kumandan Mralay mz 1016

12/Tern-i Sn [1]336 Trhnde Erivan'n Kzlkule Karyesinde Ermeniler Tarafndan Mslman Halka Rev Grlen Mezlim: Mezkr karye evvelce on bir hneli olup Osmanl ordusunun ileri harekt dolaysyla mevcd altm nfsun on nfsu kurtulabilmidir. Sr olarak 101 ml, koyun 400, at 8, ey ve erzklarmz tamamen Ermeniler tarafndan yama edilmidir. Bu yama esnsnda da btn kzlarn rzlar sret-i vahynede py-ml edilerek genler ve ocuklar baltalarla ldrlm olduu gibi gzleri kzdrlm ilerle karlm ve kazganlara konarak yaklmdr. Kzlkule karyesinden Alo olu Sano Aa 13/Tern-i Sn/[1]336 Trhinde Erivan'n Sabuncu Karyesinde Ermeniler Tarafndan Yaplan Mezlim: Mezkr karye evvelce 30 hneli olup 150 nfsu mevcd idi. 119 ml, 320 koyun, 15 at, ey ve erzklarmz tammen yama edilmidir. 150 nfsdan 8 nfsu Ermeni klncndan kurtulabilmidir. Dierlerinin azlar, burunlar kesilerek gzleri oyularak imh edilmidir. Pek fec manzaralardan birisini sylyorum. Yeni dourmu gelinler kazganlarn iine konarak atelenmi, yanmak esnsnda kundakdaki ocuunu babasnn eliyle yanan annesinin kucana koydurmak ve sonra babalarn yakmak sretiyle mahvedilmidir. Sabuncu karyesinden Naho olu Sleyman 15/Tern-i Sn/[1]336 Trhinde Erivan'n Karagola Karyesinde Ermeniler Tarafndan Yaplan Mezlim: Mezkr karye evvelce 15 hneli olup 90 nfsu mevcd idi. 103 ml, 500 koyun, 12 at, ey ve erzklarmz tamamen Ermeniler tarafndan yama edilmidir. Bu on be hneden bir hne kurtulabilmidir. Dierleri kmilen baltalarla ve fec bir sretde Ermeniler tarafndan itlf edilmidir. Karagola karyesinden Ahmed olu Ali 15/Tern-i Sn/[1]336 Trhinde Erivan'n Tirlik Karyesinde Ermeniler Tarafndan Yaplan Mezlim: Mezkr karye evvelce 10 hneli olup 75 nfsu mevcd idi. 75 ml, 382 koyun, 9 at, ey ve erzklarmz tamamen Ermeniler tarafndan yama edilmidir. 1017

On hneden bir hne kurtulabilmidir. Dierleri kmilen vah bir sretde Ermeniler tarafndan itlf edilmidir. Tirlik karyesinden Hseyin olu Hamza Aa 17/Tern-i Sn/[1]336 Trhinde Erivan'n Pozbir Karyesinde Ermeniler Tarafndan Yaplan Mezlim: Mezkr karye evvelce 6 hne olup 50 nfsu mevcd idi. 28 ml, 219 koyun, 3 at, ey ve erzklarmz Ermeniler tarafndan tamamen yama edilmidir. Bu alt hneden bir hnesi Ermeni klncndan ve mezliminden kurtulabilmidir. Dierleri sret-i vahynede itlf edilmidir. Pozbir karyesinden Haso olu Murad 22 Tern-i Sn [1]336 Trhinde Kars'n Tanik Karyesinde Ermeniler Tarafndan Yaplan Mezlim: Mezkr karye evvelce 60 hne olup 300 nfsu mevcd idi. 295 ml, 600 koyun, 50 at Ermeniler tarafndan yama edilmidir. Bu 60 hneden 3 hne kurtulabilmidir. Dierleri tammen itlf edilmidir. Tanik karyesi aalarndan Mehmed Hasan olu Hasan Aa 23 Tern-i Sn sene [1]336 Trhinde Kars'n Subatan Karyesinde Ermeniler Tarafndan Yaplan Mezlim: Mezkr karye evvelce 100 hneli olup 516 nfsu mevcd idi. 800 ml, 1.500 koyun, 93 at, ey ve erzklarmz tamamen Ermeniler tarafndan yama edilmidir. Bu talandan kurtulabilen 10 hnedir. Dierleri evlere doldurularak yaklm ve gen kzlarn rzlar py-ml edilerek, memeleri ve az, burunlar kesilmek sretiyle itlf edilmilerdir. Subatan karyesinden Ali olu smail Aa 3 Tern-i Sn sene [1]336 Trhinde Kars'n Ani ve Danyalk [Daynalk] Karyelerinde Ermeniler Tarafndan Yaplan Mezlim: Korhane, Daynalk ahlsi tamamen itlf, mllar, erzklar, eylar kmilen yama edilmidir. Kezlik Ani karyesi ahlsinin de ksm- azam itlf ve pek cz 1018

ksm firr edebilmilerdir. Emvl ve eys kmilen talan edilmidir. Ani karyesindeki cmide el-n slm iskeletleri pek okdur. Ani karyesinden Burhan olu Tademir BOA. HR. SYS. 2878/81 - 83 KARAKLS VE CELALOLU MINTIKALARINDAK SLAM KYLERNN KITLIK TEHLKESNE MARUZ KALDIKLARI Karakilis havalisi slam kylerinin senedir ekin ekemedikleri ve ellerindeki mevcud erzaknda kzllar tarafndan gtrldnden perian olduklar, byk bir ktla maruz kalmamak iin ahalinin kylerini terk ile Kars mntkasna g edecekleri, Kars-Kazman ahalisinden olup g edenlerin tekrar geri dndkleri ve kylerine gnderildikleri; Karakilise ve Celalolu mntkalarndaki kylerde daha nce bulunan 27.000 nfustan ancak 18.000'in kald, geri kalanlarn zulm ve felaketler sebebiyle hayatlarn kaybettikleri. Daynalk karyesinden Mehmed b. Zeynel Aa

Muslim Villages Situated in the Regions of Karakilis and Celalolu are Exposed to Famine
Population of villages in the neighborhood of Karakilis deprived for the third year of the means to till and cultivate their lands and besides their stocks of provisions had been seized by the Reds, are exposed to famine and are contemplating to leave their villages and to emigrate to the region of Kars; people from Kars and Kazman who had emigrated were returning and are dispatched to their villages; in villages of the regions of Karakilis and Celalolu where formerly 27.000 people had lived, actually only 10.000 people live, the remainder had perished as a result of atrocities perpetrated against them and of other calamities. 24 B. 1339 (3. IV. 1921)

1019

Numara: 473 ark Cebhesi Bakumandanlna Karakilis 3/4/[13]37 1- 1 ubat [13]37 trhli emr-i llerine tevfkan Karakilis civrndaki slm kyleri ahlsine cb eden tebligt ve tenbht sret-i mnsibede icr klnmdr. Her karyenin intihb etdii refkom(?) azlar ahlnin muhfaza-i hukkuna imknn msadesi derecesinde almakda iseler de btn bu kylerin mrcaatgh olan Karakilis refkomu hi bir ikyeti dinlemiyor ve kyl hukku ayak altnda kalyor. 2- Bu kyler ahlsi seneden beri ekin ekemediklerinden el-yevm onda birinde bile yiyecek erzk bulunmadndan mevcd erzk ve mevnin de ksm- azamn son aylar zarfnda kzllar gtrdnden hlleri pek perndr... imdi zeriyyt zamn olduundan birer ikier Arpaay garbna geerek evvelce muvakkaten bulunmu olduklar kylerin arzsinde tohum ekmee gideceklerini arz ve bu sene de bir tarafda zeriyyt yapamazlar veya huddumuz dhiline hicret edemezlerse Amerikallarn Ermenilere yapd muvenet gibi hi bir tarafdan zerre kadar yardm gremediklerinden byk bir kaht u glya marz kalacaklarn beyn ve evvel ahir kendi kylerini terk ederek Kars mntkasna hicret mecbriyetinde bulunduklar cihetle bir an evvel hicretleri esbbnn istikmlini niyz eylemekdedirler. 3- Kars-Kazman mntkalar ahlsinden Karakilis, Borcal, Tiflis, Gence havlsine hicret etmi olanlar pey-der-pey gelmekde ve yedlerine veska verilerek kylerine gnderilmekdedirler. imdiye kadar otuz yedi nfs muhcir huddumuz dhiline gemidir. K mnsebetiyle hareket edemeyenler yollar alr almaz geleceklerdir. 4- Yaplan tahkkt netcesinde Kalakilis[e] ve Cellolu mntkalarnda mevcd otuzu mtecviz slm karyelerinden merbt cedvelde muharrer kyler hakknda elde edilen malmt hlsas derc ve mikdrlar tahmni olarak ve ahlden mrcaatda bulunanlarn ifdesine atfen kaydedilmidir. Cedvelden mstebn buyurulaca zre isimleri muharrer yirmi drt karyede evvelce yirmi yedi binden fazla nfs mevcd iken el-yevm ancak on sekiz bin kadar nfs kalm mtebksi mhceret ve felketler zulm ve hakretler altnda mahvolub gitmidir. Pek az bir ksm da Tiflis, Gence taraflarnda hl-i muhceretdedir. Cellolu mntkasna civr bir ksm slm kyleri daha varsa da haklarnda doru bir malmt alnamadndan isimleri kaydedilmemidir. Cedvel ber-vech-i zr marzdur. Karakilisde ark Cebhesi Bakumandanlnn rtibt Zbti Yzba mz 1020

Kylerin simleri Saral [Karakilis mntkasnda] Arcut Korsal Allaver Hoyurlu Hancuaz Vartanl Kzlren Yekn

Hne Adedi 170 140 165 200 40 120 190 50 1075

Nfusu 950 750 900 1600 300 750

Mlhazat

0 Kmilen harb olmudur. Sa kalan ahl baka kylere gitmitir. 0 5250 Karakilis mntkas

Karakilisa [Cellolu mntkas] Elmasl rgancak Soukbulak Keeli Ccekend Kzlkilise Kaml Karakale Bizegeli Memili Hamaml amakc Mollaeyb Saatli Soanl Yekn

130 170 150 140 50 130 140 95 120 200 130 210 100 70 50 80 1965

850 1000 900 850 300 800 850 600 750 1500 900 1700 750 450 300 500 13000 Cell olu mntkasnda

BOA. HR. SYS. 2878/86

1021

- 84 ERZURUM KYLERNDE ERMENLERCE KATLEDLEN SLM NFUSU LE YAKILAN KY VE HNELER GSTERR CETVEL Pasinler kazas dahilindeki Mslman ahliden elli kiinin katledildii, yalnzca otuz bir kiiden be milyon alt yz yetmi bin liralk nakit para ile bin dokuz yz on hayvann gasbedildii; Erzurum'a bal otuz dokuz kyde toplam bin yz sekiz hnenin yaklp tahrip edildii, bin iki yz on be kiinin ldrld, yz yetmi kimsesiz ocuun kaza dahilindeki eitli hayr kurumlarnda geimlerinin temin edildii.

Lists Showing the Number of Muslim Population Killed and Villages Burned Down by Armenians in the Villages Attached to Erzerum
Fifty three persons of the muslim population of the district of Pasinler had been killed, cash money seized from only thirty one Muslims totalled five million and six hundred seventy thousand liras, thousand and nine hundred thirteen heads of cattle had also been seized, in thirty nine villages attached to Erzerum a total of one thousand a hundred and eight house-holds had been burnt out and torn down, thousand two hundred fifteen persons killed; a hundred and seventy three homeless children had been settled in different charitable establishments. 20 Ra. 1340 (21. XI. 1921)

Pasinler Kazs Kim-i makml Tahrrt Kalemi Umm: 674 ark Cebhesi Kumandanlna Ermenilerin kaz shasnda bulunan ahl-i slmiyyeye k etdikleri mezlim ve zararlar hakkndaki evrkn doruca cebheye irsli vilyet-i celleden emr izbr buyrulmakla bu kerre elde edilen malmt hv tanzm edilen evrk merbten arz u takdm klnm olduu marzdur efendim. F 21 Tern-i Sn sene [13]37 Pasinler Kim-i makm vekli Mhr

1022

Hal-i Hazr iskan ettii karye

Ermeniler tarafndan hayvant eya vesairenin zayiat bedeli guru

Madurun ismiyle pederinin ismi

Nkd Yeknu Guru

Sra Numaras

Koyun Aded

Medek aded

Deve Aded

nek Aded

Memleketi

Esb aded

Aded

Mlhazt

1 Zeynel olu Ali 2 Esad olu Mehmed

Revan "

eyhky "

1.700

4 85

10

2 20

8 1815 Kars'da Ermeniler tarafndan otuz alt nfs da katlolunmudur.

3 Sleyman olu Abbas 4 Kasm olu Mustafa 5 Ahmed Bey olu Karabey 6 Kmil olu Abbas 7 Murad olu Bahri 8 Aa olu Mustafa 9 Hseyin olu Rstem

" " Ardahan " " " "

" " Sitavuk " " " "

200.000 300.000 60.000 130.000 50.000

50

10 15

4 5

18 72 200.000 300.000 Bu kablenin Ermeniler 60.000 tarafndan on yedi nfsu 130.000 erkek ve kadnlar katli m 50.000 edilmidir.

Hal-i Hazr iskan ettii karye

Ermeniler tarafndan hayvant eya vesairenin zayiat bedeli guru

Madurun ismiyle pederinin ismi

Nkd Yeknu Guru

Sra Numaras

Koyun Aded

Medek aded

Deve Aded

nek Aded

Memleketi

Esb aded

Aded

Mlhazt

10 Mustafa olu Ali 11 Musa olu Hasan Aa 12 Monl olu Abbas 13 Ferhad Aa 14 Mahmud Aa 15 Arslan olu Kzm 16 Eyb olu Arslan 17 smail olu Mehmed 18 Safer olu Rza 19 Aziz olu Hseyin 20 Halil olu Neyyli 21 Yusuf olu Habib 22 Yusuf olu Mevld 23 Yusuf olu Bayram

" " Kars Gle " Ardahan " " " Gle " " " "

" " Sitavuk " " Arzuti " " " Kzlvenk " " " "

80.000 200.000 80.000 120.000 200.000 200.000 150.000 100.000 100.000 200.000 100.000 150.000 50.000 100.000

80.000 200.000 80.000 120.000 200.000 200.000 150.000 100.000 100.000 200.000 100.000 150.000 50.000 100.000

1024

Hal-i Hazr iskan ettii karye

Ermeniler tarafndan hayvant eya vesairenin zayiat bedeli guru

Madurun ismiyle pederinin ismi

Nkd Yeknu Guru

Sra Numaras

Koyun Aded

Medek aded

Deve Aded

nek Aded

Memleketi

Esb aded

Aded

Mlhazt

24 Ali olu smail 25 Bill olu Ali 26 Uruan olu Cabbar 27 Sabit olu Mehmed 28 Rstem olu Sleyman 29 Hseyin olu Bekir 30 Mehmed olu Kadir 31 smail olu Selim Aa

" " " " " " " Kars

" " " " " " " midim

50.000 150.000 40.000 130.000 200.000 130.000 300.000 1.500.000 6 1.750 114 12 31

50.000 150.000 40.000 130.000 200.000 130.000 300.000 1.500.000 1.913 5.670.000

Bl-y cedvelde madrnin esmileri hizsnda yazld vechile k olunan zararlar mikdrn ve Esad olu Mehmed'in otuz alt ve Ardahanl Karabey Bey'in kablesinin on yedi nfslarn katlim eyledikleri ifdeleri zerine ibu cedvel bi't-tanzm takdm klnr efendim. 15/11/[13]37 1025

1026
Hins Tafta Esm-i Kur aded Tahrib edilen hane hrak edilen hane ipak Kk 25 2 15 13 aded aded aded 25 2 15 13 Yekn Mikdar- nfus Mevkileri Mikdar Yama edilen hane Mlhazt Kelevrt Ada Kanber 27 12 27 12 4 Erzurum'da 5 Drd Erzurum'da birisi Mlk kynde 2 Erzurum'da 5 Drd Erzurum'da biri karyesinde 6 Kelevrt karyesinde 6 Sitavuk'da katledilmi 2 Biri karyesinde biri Arzuti'de

Hudd dhilinde bir sene zarfnda Ermeniler tarafndan tahrb ve ihrk ve yama edilen islm kylerinin isim ve mikdr.

Ahlsi katlima urayan islm nfsunun mikdr ve mevkileri.

Ailesi Ermeniler tarafndan ehid edilen ve toplattrlp kaza ve nevahide iae ve tahsil edilen ocuklarn mikdaryla el-yevm Bulunduu mahallin bulunduklar mahallin esamisi esamisi Ayn suretle mezalime urayan ailelere mensub Mikdar olup el-yevm kaza ve nevahi hilal-i Ahmer Cemiyyet-i Hayriyye ve i yurdlarnda skan iae edilen mahall iskan ve iae edilen kadn ve ocuklarn mikdar Messeselere alnp sair suretle iae edilen Rum ve Ermeni kadn ve ocuklarn kemmiyyetleri

hrak edilen hane

Bulunduu mahallin esamisi

Esm-i Kur

Mevkileri

aded aded aded aded Hadelemek Dinarkom Arzuti Tufan Sitavuk midim Kurnu Kercankos Kzlkilise Zagi Karagbek Giregsek Gngrmez 3 15 15 70 190 52 50 30 20 25 49 17 15 645 1 [1]* 4 15 15 70 190 52 50 30 20 25 49 17 15 645* 1 Karyesinde 9 Erzurum'da 100 60' Arzuti'de 40' Mlk'de 20 10'u Erzurm'da 10'u Sitavuk'da 10 Erzurum'da ve Dinarkom'da 56 midim karyesinde 12 Bundan 7 midim karyesinde Kurnu karyesinde 2 Kevahor karyesinde 28 Karyesinde katledilmidir. 38 Zagi karyesinde katledilmidir. 55 Karagbek karyesinde 7 Karyesinde 19 Gngrmez karysesinde katledilmidir. 385

skan iai edilen mahall

Mikdar- nfus

Yama edilen hane

Tahrib edilen hane

Mikdar

Mikdar

Yekn

Mlhazt Hayvnt ve mallar yama edilmidir. Btn hayvnt ve mallar yama edilmidir.

Yekn

F 17 Tern-i Sn sene [13]37

* Toplamlarda hata vardr.

1027

Erzurum Jandarma Bl Kumandanl

Hudd dhilinde bir sene zarfnda Ermeniler tarafndan tahrb ve ihrk ve yama edilen slm kylerinin isim ve mikdr. Esmi-i Kura Ayn suretle mezalime urayan ailelere mensub olup el-yevm kaza ve nevahi Hilal-i Ahmer Cemiyyeti Hayriyye ve i yurdlarnda iskan ve iae edilen Messeselere alnp sair suretle iae etdirilen rum ve Ermeni kadn ve ocuklar Ailesi Ermeniler tarafndan ehid edilen ve toplatdrlp kaza ve nevahide iae ve tahsil edilen ocuklarn mikdar el-yevm bulunduklar mahallin esamisi Bulunduu mahallin esmsi 32 Kyl tarafndan ie edilir. " "

Ahlsi katl-i ma urayan slm nfsun mikdr ve mevkileri. Mevkileri

Mlhazt

Tuzcu Yarmc a Gez iftlik

43 5

38

83 5

490 Tuzcu karyesinde 14 Karyelerinde

Kmilen katli m edilmidir.

50 30

50 42

2 Karyelerinde 11 Bei Erzurum'da mtebksi karyelerde

4 17

1028

Mirdar- nfus

Yama edilen hane

Tahrib edilen hane

skan iae edilen mahall

hrak edilen hane

Esmi-i Kura

Mevkileri

Bulunduu mahallin esmsi Yedisi karye ahlsi tarafndan ie edilmekde. Karyelerinde ie edilmekde. Kyl tarafndan ie edilmekde. Kyl tarafndan ie edilmekde. " " " " " " " " " "

Badiin Knk Terekuti Ortuzu dasor Hakevank Erginis Tivnik Mlk Kevahor Kn eyhky Soukermik Mdrge Ksemehmed

3 40 10 12 6 5 10 30 6 5 30 15 40 15 6 361

3 2 2 10 8 2 3 1 3 2 4 3 4 2 96

6 42 12 22 14 7 13 31 9 7 34 18 40 19 8 462

14 Karyelerinde 1 Erzurum'da 8 Drd Erzurum'da dieri karyelerinde 53 Karyelerinde 55 " 14 " 9 " 15 Nsf Erzurum'da dieri karyelerinde 18 Sekizi karyelerinde mtebksi Erzurum'da 11 Karyelerinde 18 Erzurum'da istasyonda 20 Onu Erzurum'da dierleri karyede 25 Erzurum istasyonunda 46 Erzurum istasyonunda ve karyede 6 Karyelerinde 830

8 2 12 10 8 4 14 9 11 16 4 7 7 9 173

1 1 1 3

Cemiyyet-i Hayriyye'de Dr'l-eytm mektebinde mdvim Grbz Mektebinde

Yeknu

F 17 Tern-i Sn sene [13]37 Erzurum Jandarma Bl Kumandanl 1029

Mlhazt

Mikdar

Mikdar

Yekn

Sra No

Mutaarrz-aleyh Kavak mahalleli Mustafa olu Tayyar ve Feto(?)

Mutaarrz

Derece-i Mahkmiyyet

Mlhazt

Masbtn simleri mechl on drt nefer Ermeni saldat derece-i mikdr gayr- muayyendir.

Ahlnin emval ve eyalarn gasb ve katl ve kadnlara fil-i en icr ve bikirlerini izle etmek mddesi.

ve Meta(?) ve Zehra ve Kel Aa ve Nusret ve birderi Hsn ve Mslime ve smet Topcuolu mahalleli Abdulvahid ve Abdurrahman ve Emin

ve Muhtar Hayri ve Tortum'un Arnis karyeli on dokuz ism-i mechl slm Akalal Mahmd ve

Mikdr gayr- malm Ermeni saldat

Bu dahi

Bu dahi

evket Efendi ve efrd- aileleri

Akalal Oseb ve Ayranosu ve Antranik Mdrge karyeli Hamayil ve

dm

Bu dahi

Mdrge karyesi ahl-i 4 slmiyyesinden Salih ve Agh ve Halis ve krk drt slm

Karabet ve Yaro olu dier Karabet ve Mgrd ve Pala ve Arman ve Serkis ve Naro ve Kiron olu Hozanet ve Azat ve Sirvaned ve Karabet ve yirmi nefer rfeks dm Bu dahi

Ilca karyeli zzet veKurban Aa ve 5 kerme ve hafdeleriyle yz seksen bir nfs ahl-i slmiyye

Ilca karyeli Tadik ve Hro ve Agasar ve Minas ve Arot ve Karaarz karyeli Loros ve Ovidis ve Oyguni Erzurumlu Saatci olu Serkis dm Bu dahi

Tamescid mahalleli 6 ahin Bey zevcesi Takiye ve hidmetkr brahim

ve Kn karyeli Ohannes ve eyhkyl Mgrdc ve Mescidli karyeli Arot olu Ohannes ve Serkis ve Ohan ve Bogos ve Toro ve Vasil, dm Bu dahi

Sra No

Mutaarrz-aleyh

Mutaarrz Hnsl Bediros. Karye-i mezkreli Hampar, Ohan, Ohannes Kahya,

Derece-i Mahkmiyyet

Mlhazt

Mceldi karyeli kr ve Ziya ve Bekir beyler

Agob, Kigork olu Dikran, Aynok, Arak, Tagor, Deli Erakil ve Sapo ve Toro ve sfiya(?) Terkini karyeli Bogos olu Tatos, birderi Aristakis ve Ohan, Tatos, birderi Misak, Sogo olu Martuvan, Arot olu bratens, Bedo olu Ohannes, Melkon'un torunu Maenk, Vahan, Ako kovan, olu Aram ve Rapail torunu Misak, olu Arutek, Varcabetolu Haykazar, Mgrd, Leon, Deli Hao, Pasetli Vartan, Kazar olu

On beer sene

Bu dahi

Nurein ve Terkini 8 karyesi ahl-i slmiyyesi

Armin, Tercanl Nian, Hrant, Kara Arak, Kk Arak, Rupen, Hamparsum, Aco, kovan, Togo olu Hempar, Arot olu Kelos, Ohannes, birderi Arak, Horin yeeni Ohannes, Mokosi olu Kayiril, Mado olu Armenak, birderi Avin, Toro olu Manek, Kirkor olu Varcabet, birderi Ohannes, yeeni Mikan, Kei olu Agob, Misak, Karakin, Surin, Kr Bogos, Avak, Hayk, Hozin, Mikail. dm Bu dhi

Tuzcu ve Mahanda ve Tepeky karyelerinden

Ermeni komite balarndan Tercanl Antranik

dm

Katl ve ahlnin hayvan ve eya ve nakidlerini

1031

Sra No

Mutaarrz-aleyh doksan mtecviz ahli slmiyye

Mutaarrz Mteahhid Vahan, ete resi Bayburdlu Arak, Tuzkadl Morad, Mulu Tirek, Erivanl Hac, Sivasl Canpolad, Pasinler'in Alvar karyeli Tavo, Sitavuk Varcabet Setrak, Narmanl Oskar olu Apit

Derece-i Mahkmiyyet

Mlhazt gasbetmek mddeleri.

Kinn Hasky karyeli 10 Mustafa ve Palulu Halis ve rfeks

Ki'nn Sivgelik karyeli Daniyel ve Dardan ve Serkis ve Arot Ermeni komite balarndan Antranik, Sivasl Morad, Nahcivanl Canpolad, Erzurumlu aparlarn Surup, ayo, Kavak mahalleli Terzi Karakin, Bakrc Hao, Abdurrahmanaa mahalleli Bayek ve Mosiss ve Mafok, ermikli Yakazar ve Mdrgeli Leon ve Minork ve Karakin ve Karatene ve Agayab, Mikail ve Melkon ve Artin ve Arda ve Samuel ve Kahveci Kalsak ve opo olu Kirkor ve attar Kirkor ve Bakrc Arman ve Basdrmac Kiyork, Meyhaneci Lirvaned ve Yac Akoyek ve Ac Avenk ve yeeni Bilasak ve Avdaks, olu Ohannes, birderi Mado ve Erzincanl Setrak On beer sene Bu dahi dm Bu dahi

Kavak mahalleli Ahmed 11 ve dokuz yz nefer ahl-i slmiyye

Veysi efendi mahalleli 12 yeeni Mehmed ve

Narmanl Oskan olu Apet On beer sene Bu dahi Aleksan, iri karyeli Davit

Mustafa olu Hseyin ve kardei Filosi, damad

1032

Sra No

Mutaarrz-aleyh Frnc mer olu Mehmed ve Faik ve Emin

Mutaarrz ve Mulu Setrak, iftlik karyeli Karabet ve Miran ve Mardiros, Tufancl Avit, Tivnik karyeli Karabet, Karaarzl Avit, Erzurumlu Kr Erakil ve aparlarn Sirob ve ayo ve Sitavuklu Milo

Derece-i Mahkmiyyet

Mlhazt

Tivnik karyeli Mikdad 13 Bey ve Tosik karyeli Emin ve Abdulkadir. Erzurum'un Sitavuk karyeli Reid olu Mevld ve Mahmud ve yz kadar ahl-i slmiyye ve Abbas kz 14 Gldane ve Ziya kz Seher ve ekibe ve Ziynet ve Refika ve Kurban'n zevcesi ve kermesi Kadriye ve Naime ve efika ve Tayfur'un kermesi.

Tivnik karyeli Kei olu Mardiros ve Amcazdesi Haator ve Kirob olu Aram ve Sirob olu Serkis ve Sogo On beer sene Bu dahi

Sitavuk karyeli Anayet'in olu Setrak ve Varcabet, yeeni Ovakim ve Oseb olu Taypan ve Makdis, pel ve Kapril olu Milo ve Hao olu Oskak ve Zakar, Hamaz, Zarabet, Opel ve Nian ve Karabet ve Kalost ve Horin olu Korahin ve Zarkos ve Kalost ve Aktanos ve Mardiros ve prik ve Erut ve Misak ve Oksan ve Mgrd ve ipan ve Arda ve Simon ve Medros ve Nazarit, olu Arot ve Agob olu Mgrd ve Sahak ve Mihal ve yeeni Serkis ve Arot olu Amik ve Mardiros olu Mosis ve Horin ve Mgrd yeeni Dirin ve Misor olu Nikorin, birderi Zaron ve Mgrd ve Kevork ve Akadenik ve Davit olu Karae ve Toros olu Paylak ve Kapril olu Mediros ve Karavin olu Arda ve Estitas ve Mgrd ve Hain ve Bogos ve On beer sene Bu dahi

1033

Sra No

Mutaarrz-aleyh

Mutaarrz Hesamo ve Rupen ve Mihail ve Vahan ve Hamparsum ve Bayek olu Nian, Toros olu Ohannes Mgrd ve Minas ve Kirob olu Karabet nm- dieri Yano ve Antranik ve Arak olu Pirsim ve Arot ve Nazarit olu Horin ve Hao ve Mgrd ve Mikak veled-i Sihak ve Hamo ve karda Makdar ve Arot olu ..... ve Tirdad olu abik ve Mardiros veled-i Ohannes ve karda Halikar ve Karaer ve Osib ve Palas Sisak ve Ablie ve kardalar Hao ve Tanos ve Milo veled-i Azol ve Aleksan olu Nian ve Kapril ve Ohannes veled-i Avidis ve Sogoson ve birderi Kalus ve Ananek oullar Misak ve Kivork veled-i Ovan ve Arakim veled-i Kirkor ve Dikran ve Tomas ve Arslan olu Avidis ve Kazar veled-i Kirkor ve Osib olu Sehav ve birderi Ohannes ve Arot olu Dikran ve Avakim ve Hamo veled-i Babek ve Misak olu Tovaper ve Rapael olu Ohannes ve Arot veled-i Kirkor ve Tardad olu Ohannes ve Kapril ve Mikail veled-i Mepdic ve Torsini olu Arot ve karda Terdik ve Serkis veled-i Aprim ve Nikodisi oullar Karabet ve Serkis ve Nazarit olu Hamyo ve Mardiros olu Morat ve Apar oullar Kirkor ve Tanos ve Sirob ve Vaziris ve Anrik olu Arot ve Mardiros veled-i Arot ve Simo veled-i Babek ve Arak

Derece-i Mahkmiyyet

Mlhazt

1034

Sra No

Mutaarrz-aleyh

Mutaarrz ve Markar ve Mirson ve Vapil veled-i Hao ve Armenak veled-i Tiyanos ve Barn veled-i Varhan ve Bartic olu Vahan ve Nian veled-i Kigork ve Hamo veled-i Kukas ve Setrak olu Arot ve rsin ve Maskan olu Horin ve Mosis ve fia ve Mifak ve Vahan veled-i Ananek ve Nian veled- Hao ve Kalost oullar Nazar ve Kirkor ve Aprim oullar Mgrd ve Nazar ve Ig veled-i Bogos ve Arot oullar Akob ve ahan ve Yervanek veled- Mgrd ve Pargo ve Avadis ve Hako ve Ardan veled-i Aprim

Derece-i Mahkmiyyet

Mlhazt

Pasinler'in Mescidli 15 karyeli mer olu Aa ve yirmi nefer ahl-i slmiyye Kadana mahalleli Haim 16 ve Nazm ve kermeleri shibeler

Karye-i mezkreli Ako, Arot, Ovak veled-i Kigork ve Ako olu Ohannes ve Toro ve Bogos ve Arak ve Serkis ve Yzviren karyeli Hempar. Mikdr ve isimleri mechl Ermeni saldatlar Bayburd'un Niv karyeli On beer sene

Karye-i mezkre ahlsinden mikdr muharrer ehs katl ve mallarn gasbetmek mddesi.

dm

Bu dahi

Bayburd'un Karasakal mahallesinden brahim 17 Kirzi-yi Sfl karyesinden on be nefer slm ve yirmi kadn

Karakin ve Lusnuk karyeli Antranik ve Kirzi-yi ulya Arot ve Artin ve Zanker olu Ahta ve Mgrd Ohan olu Kurgi ve Hain olu Dikran ve Agam olu Arot ve Hakim olu Ayak. On beer sene Bu dahi

olu Halil ve Bayburd'un karyeli Babek olu Serkis ve

1035

Sra No

Mutaarrz-aleyh

Mutaarrz

Derece-i Mahkmiyyet Tecle tbi

Mlhazt

Bayburd'un Cmi-i 18 Kebr mahalleli Ahmed olu Hamdi

Bayburd'un Ksanta karyeli Milkiset olu Kirkor ve Sirab olu Zagiyos ve Hayik- sfla karyeli Mediros

olmak zre muvakkat krek ve yirmi bin manat tazmnt Tecle tbi Hne ihrk mddesi.

19

Bayburd'un Cibre karyesinden Hamid Aa

Gmhane'nin mera karyesinden Aryas olu Agya ve Filibos olu Mgrdc

olmak zre mebbeden krek ve iki bin lira tazmnt Hne ihrk

Bayburd'un Sptoros Bayburd kasabasndan 20 mfti-i sbk Said ve birderi Ali Rza karyesinden Andon olu Kirkor, olu Mgr ve van olu Dikran ve Tumla-i sfla karyeli Parnad olu Masok Bayburd'un Plrek 21 karyesinde meskn Fikri Bey Bayburd'un Malansa 22 karyeli Halak oullarndan Sleyman olu Rdvan Tortum kazsnn Virinki ve kur-y sire ahlsinden drt yz mtecviz ahl-i slmiyye ve Vimnik 23 karyeli Ahmet zevcesi Esma ve ipek karyeli Fatma ve Melek ve Hospirik karyeli Badiye ve Vesile ve Kihtik karyeli Hadice ve Zeliha

Tecle tb olmak zre mebbeden krek ve on iki bin lira tazmnt Bu dahi bin lira tazmnt Bu dahi

Karye-i mezkreli Karabet olu Kazar

Bu dahi

Karye-i mezkreli Arot olu Sogomon ve Samuel olu Ahan ve Agiya olu Karnik Tortum'un Virinki karyeli Kei olu Nahabet ve Asto olu spo ve Serkis ve Kei olu Melkon ve Hampar olu Kirkor ve Sirob olu Akob ve Hao olu Davit ve Tanil olu Ohannes ve Kei olu Mediros ve Nurein karyeli Mersob olu Arot ve Bogos ve Zakar ve Hamparsum ve Simon ve Akob ve Karabet

Bu dahi yirmi be bin guru tazmnt Bu dahi

Evrk henz mahkemeye gelmi ve muhkemeleri der-dest-i icr olunmutur.

simleri muharrer ahl-i slmiyyeyi katl ve kzlarla kadnlarn bikirlerini izle ve tahrb-i byt ve gasb- emvl mddeleri.

1036

Sra No

Mutaarrz-aleyh ve Katieris karyeli Ziynet ve Fatma ve Hadice.

Mutaarrz olu Ohannes ve ipek karyeli erkes olu Ohannes ve atar olu Akob ve Saboz olu Karabet ve Aleksan ve Kapril olu Kagel, Hamparsum olu Akob ve Mardiros ve Ohannes olu Homor, Kr Terzi olu Akob ve Arak ve Kreki olu Kukas ve Kalost ve Arbat karyeli Ohannes ve Nikogos olu Osan ve Pilo olu Sirob ve Kirob ve Aleksan olu Davit ve Sirob ve Karabet ve Hampar olu Kirkor ve Terzi olu Akob ve Demirci olu Sahak ve Hamparsum olu Otan ve Bedros olu Kirkor ve Aleksan olu Vartuvan ve Hamparsum olu Babek ve Terzi Savakan ve Palyos ve Ohannes olu Kirkor ve Akob olu Ohan ve Minas olu Anderyas ve Hafomon ve Dartad ve Haranet ve Erzurumlu Karabet olu Seto ve Hao ve Demirci Miran olu Tatos Kn karyeli Vartuvan olu Hro ve Hins karyeli Bogos ve Tufan karyeli Aseb ve Haador ve Bogos ve Terzi olu Religan ve Minas ve Sarakan ve Artoili ve Deirmenci oullarndan Bedros ve Grc olu Arakin ve Kirkor

Derece-i Mahkmiyyet

Mlhazt

1037

Sra No

Mutaarrz-aleyh

Mutaarrz ve Parenih ve Atam ve Oltu'nun Ccr karyeli Akob ve Manik ve Aacan ve Mardiros ve Kirkor ve Zerdenis karyeli Badasor ve Mikail ve Yusufeli'nin Karmirik karyeli Karabet ve Hodiar karyeli Varcabet ve Artun ve Kirkor olu Vartan ve Seto olu Karabet ve Devarsabe olu Karabet ve Serkis olu Mihail ve Serkis ve Ohannes ve Kodrein karyeli Hamparsum ve Sahak ve Sirob ve Serkis ve Berdos ve Ki'nn Dirik karyeli Arot ve Serkic olu Mgrd ve Nikogos olu Karabet ve Aacan ve spir'in ator(?) karyeli amol ve Erivanl Meik ve Avak ve ahin ve Vanl Haador.

Derece-i Mahkmiyyet

Mlhazt

Ermeni neferen 472 Yekn 354 Mahkm -----118 Muhakemeleri der-dest ve isimler gayr- malm ehs. Kayddan karld musaddaktr Mhr BOA. HR. SYS. 2878/90

1038

- 85 ERMENLERN HINIS'TA SLAM AHALYE YAPTIKLARI MEZALM 1918 ylnda Ruslarn igal ettikleri Hns'tan ekilmelerinden sonra Ermenilerin blgedeki Mslman halka yaptklar mezalimin giderek artt, Hns'n toplam 16 kynde Ermenilerin ahaliyi bir araya toplayp, hayvanlaryla beraber atee verip 682 kiiyi katlederek btn hayvan ve eyalarnn yama edildii gibi kadn ve bakire kzlarn rzlarna tasallut ettikleri; Sylemez'de bir haneye topladklar kadn, erkek ve ocuklarn zerine, atee verdikleri bir boay salarak tamamn katlattikleri; Ermenilerin kylerdeki mezalimleri sonucu binlerce slam nfusun katledildii, gerek Rus igali srasnda gerekse Ruslarn ekilmesinden sonra Ermenilerin Erzurum'un Tekederesi kynde de 60, Oyuklu kynde ise 30 slam katlettikleri ve Erzurum'da katledilen ve hatta hanelere doldurularak yaklan, rzlarna tecavz edilen kadn ve kzlara yaplan ikenceleri tarif etmenin mmkn olmad.

Atrocities Perpetrated by Armenians Against Muslim Population in Hns

n 1918 after the withdrawal of Russians from occupied Hns the atrocities committed by Armenians against Muslim population went increasing, they had gathered up the population of 16 villages and killed 682 people with their cattles by burning them up and looted all their goods and the remaining cattles and raped women and virgin girls; in the village of Sylemez Armenians assembled women, men and children in a house and, lighting a bull like a torch it loose to run over and kill all these people; As a consequence of the atrocities perpetrated by Armenians thousands of Muslims perished; after the withdrawal of the Russians from Erzerum Armenians killed 60 Muslims in the village of Tekederesi and 30 in Oyuklu village in Erzerum; words are not sufficient to express the ineffable horrors of tortures inflicted by Armenians in Erzerum upon the victims who had been even crammed into houses and burnt, women and young girls being raped and tortured. 21 Ra. 1340 (22. XI. 1921)

1039

Hns Kim-i makml Tahrrt Kalemi Aded: 5135 723 ark Cebhesi Kumandanlna Vilyet-i cellenin ol bbdaki irna atfen kz dhilinde Ermeniler tarafndan ahl-i slmiyyeye icr ve k edilen mezlim hakknda elde edilebilen malmt hv rapor leffen takdm-i huzr- smleri klnm olduu marzdur. Fi 22 Tern-i sn [13]37 Hns Kim-i makm mz Hns Kim-i makml Tahrrt Kalemi Ermeni Mezlimi Hakknda [1]334 senesi Ruslarn Hns mntkas igl ederek gerek Ruslarn taht- igllerinde ve gerekse dhil-i ihtillleri dolaysyla bir muhtden ekildikleri mddet Ermenilerin yed-i idresinde olduu zaman Ermenilerin kamayarak dhilde kalan ahl-i slmiyyeye yapdklar hakret ve mezlim ber-vech-i t arzolunur. yle ki: 1- dre-i hkmet Ruslarn ellerinden karak Ermenilerin yed-i idresine gedii zaman Baky, Tayarkomi, Kalack, Heyran, Meydan, Sildiz, Kazanc, Ksan(?), Gzeldere ve daha bir ka ky muhtar ve heyet-i ihtiyriyyelerini bir bahne ile Hns merkezine celbetdiklerinde merkeze ictim eden kur muhtrn ve heyet-i ihtiyriyye meselenin mhlik bir vaziyette olduunu hissederek ummyetle merkezden firren karyelerine gitmelerini mtekib iki yz elli atl Ermeni svrsi uar'daki anbarlara bakmak bahnesiyle bldaki kylere hcm etmiler ise de bu ky ahlsi ummiyetle silha sarlarak muhrebe, msdeme ve mdafaa etdiklerinden kylerine girmee muvaffak olamayup frsat intizrnda bulunduklar bir srada dier tarafdan merkez karyesini anszn basdklarnda yine gerek kyl ve gerekse etrfdan muannidne vuk bulan mukvemet zerine orada bir ey yapamayup ayn gnde Karata karyesini basarak bu kyde otuz zkr ins oluk ocuk olmak zre krk ve ayn gnde Tekman'n Zonu karyesine hcmla bu kyden de krk-elli ve evirme karyesinden otuz Glli karyesinden krk Hacmer karyesinde mutavattn olanlarn ummiyetle ve Knrevi karyesinin kmilen hayvanlaryla beraber ahura doldurup ate vermek sretiyle imh edildii Hanik(?) karyesinde otuz ve Aasylemez karyesinden yz ile yz elli Sylemez-i uly karyesinden iki yz elli Nimetaakm'nden elli aglgan(?) karyesinden krk Kazanc'dan be Sildiz karyesinden on iki Mirseyid karyesinden on be Baky'den drt Tayarkomi'nden muhtar ve drt adamn fec bir sretde katledildii gibi btn

1040

hayvnt ve ey-y sireleri yama ve talan olduu ve Ermenilerin Ruslarla bu mntkaya girdiklerinde senev 100-150 slm katledilirken idre-i hkmet yed-i mezlimnelerine gediinde artk frsat bularak buralardaki ahl-i slma rev ve tatbik etdikleri mezlim, hakret binlerce olmala beraber nikh altnda bulunan kadn ve bkre kzlarn rzlarna tasallut ve nmuslarn py-ml etmek karmak hatt ahz sr maksidiyle kadnlarn hsn olanlarna vki olan tasallutt az grerek kendilerini aadan ihzr olunmu kazklara kadar vurduklar Baky karyeli olup esn-y istilda hicret edemeyen Hasan Aa'nn ifdesinden! 2- Gerek Ruslarn bulunduklar ve gerekse Ruslarn ekildiklerinden sonra Ermenilerin Erzurum ovasnda kin Tekederesi nm karyede altm erkek Kortu'nun Oyuklu karyesinde tahmnen otuz slmn maa-ile katledildii ve zten Erzurum'da katledilen ve hatt hnelere doldurularak yaklan slm ve karlarak rz ve nmuslarna tecvz edilen nikhl kadn bkre kzlarn bi'l-hire katl ve hatt memelerini kat etmek gibi yaplan mezlimin tarifi gayr- kbil bulunduu Keelan karyesi imm Molla Arif Efendi'nin cmle-i malmtndan bulunduu! 3- Hns'a onbe dakka mesfede kin Kilisederesi'nden deirmenci olu Arto nm ahs Tapu, Ortaky, eyhpir, Kzllan ve Bingl eteinde olan ky ahllerinden elli dokuz zkuru tesdf etdii mahalde katl bir oklarnn hayvntlarn bir ahura doldurup yakdkdan sonra tfengi kaldrp duvara asarak "sen artk vazfeni f etdin" dedii kasabal Cell Bey'in istihsl etdii malmt- mevskadan anlald! 4- Ermeni Kozlu karyesinden Samel, Haato, Bado, Karaoban karyeli Simon nm ahslarla refkatlarnda tahminen iki yz elli kii ile Rusya'nn kazy tahliyesinden sonra ahl-i slmiyyeye k- mezlime balayarak en evvel Knrevi karyesini basarak oradan otuz kiiyi mteammiden kurunla katl ve iki kadn da kasab hayvn zercesine canavarca memelerini soyarak gzlerini oymak ve sir mafsallarn birbirinden kat etmek sretiyle fecne katletdikleri Sylemez Muammer (?) km Yukar ve Aa Sylemezlerle Nimet[aa]km, aglgan(?), Glli, evirme, Zonu, Karata, Germik kylerinde iki bin be yze karb nfs- slmiyyeyi bil-tefrk katlim sretiyle ve her fecyi ve mezlimin nihn olarak topladklar insanlar odun yakar gibi bir dama doldurmu ve ate vererek yakm olduklar ve bu miynda hayret-engiz mcer dah vardr ki Hns Ermenilerinin intihb ve esas reisleri olan Mulu Ayro'nun muvfakat zerine Sylemez'de altm kiiyi mtecviz erkek kadn ve sableri toplayup bir hneye doldurarak bir erkek boa amuu gazyayla yalayup kapu iersnde ateleyerek o doldurulmu olan nfsu brakmak ve hayvann ve ile(?) ve ztrb zerine mevcd nfsu kmilen boynuzuyla telef etdii rey'l-ayn mhade eden Sylemez nhiyesinin Knrevi karyesinden Mehmed olu Hseyin'in ifde-i vkasndan anlald marzdur. F 22 Terin-i sn [13]37 Hns Kim-i makm BOA. HR. SYS. 2878/91

1041

- 86 ERMENLERN TERCAN KAZASI HAVALSNDE YAPTIKLARI MEZALM Ermenilerin Tercan kazas ve civarnda yaptklar mezalimle ilgili olarak kylerde oturan ahalinin verdii bilgilere gre; Yavi nahiyesinin 70 kynde 300 kadar hanenin tahrip edilerek yakld ve yollarda altrlmak zere evlerinden alnan ahalinin ounun ldrld; Mans nahiyesine bal 40 kadar kyde 200 kadar hanenin yakld ve 60 kiinin katledildii; Karakulak nahiyesinin 30 kynde yz yirmi hane yaklp, krk kiinin ldrld; merkez nahiyesinin 60 kynde 1000 hane tahrip edilip 120 kiinin katledildii; Mamahatun kasabasnda IV. Murad'n ina ettirdii cami, hkmet binas ve mektebin yakld, 300'den fazla ahalinin kuyulara doldurularak katledildikleri.

Atrocities Committed by Armenians in the Neighborhood of the Subdstrict of Tercan

According to informations given by the population residing in the district of Tercan which had been exposed to Armenians atrocities: in the subdistrict of Yavi 300 households of 70 villages had been demolished and set fire to, the greater part of the population taken away from their homes under the pretext of working on public roads had been killed; in the subdistrict of Mans fire had been set to more than 200 households in about forty villages and 60 persons had been killed; in 30 villages situated in the township of Karakulak hundred and twenty households had been burnt and forty persons killed; in 60 villages of the subdistricts seat thousand households had been destroyed and 120 persons killed; in the village of Mamahatun a mosque built by the Sultan Murad IV had been demolished, the government house and the school burnt and more than three hundred people thrown into wells and killed. 28 Ra. 1340 (29. XI. 1921) Tercan Kazs Kim-i makml Tahrrt Kalemi Aded Umm: 525 Huss Leffi 29/11/37 ark Cebhesi Kumandanl Cnib-i lsine 1918 ve daha mukaddemki igli senelerinden Ermenilerin Tercan kazs muhtinde k ve icr etdikleri mezlime id sinn-i mezkre dosyalarnda bir vesik mevcd deilse de nevh mdrn ve jandarma kumandan vestatyla kur 1042

sekenesinden istihsl olunan malmta nazaran Ermenilerin Yavi nhiyesinin yetmi karyesinde yz hne hedm ve tahrb ve ihrk altm insan yollarda aldrmak zre kylerinden gtrp yollarda fecne ehd ve Mans nhiyesinde krk karyede iki yz hneyi ihrk altm insn katl ve Karakulak nhiyesinde otuz karyede yz yirmi hneyi yakarak krk insn itlf ve merkez nhiyesinde altm karyede bin hneyi mahv ve n-bd yz yirmi slm kuruna dizerek ehd etdikleri ve bundan mad Mamahatun kasabasnda Sultan Murad- Rbi hazretlerinin inkerdesi olan cmi-i erf ve mekteb ve hkmet bins ve erf- mahalliyyeye id on be yirmi cesim hneleri ihrk ve 300 [] mtecviz ahlyi kuyulara doldurarak itlf eyledikleri ve bu manzarann tahkk ve mezlim heyetlerinin dosyasna gemi olduu vilyet-i celleden mbelli 16 Tern-i Sn [13]37 trh ve 503 numaral ifreli telgrafnme zerine arz olunur ol bbda emr fermn hazret-i men-leh'lemrindir. Kim-i makm mz BOA. HR. SYS. 2878/84 - 87 ERMENLERN NAHCVAN VE CVARINDAK TRK KYLERNDE KATLM YAPTIKLARI Krk be slm kynn merkezi olan Bykvedi, drt bin silahl Ermeni tarafndan kuatlm olup, ahlisinin birounun katledildii, Ermenilerin birtek Mslman hayatta brakmayarak Aras'a dkmeyi hedefledikleri; buna karlk Mslman halkn da kendisini mdafaa etmeye gayret gsterdii; esir alnan Ermenilere iyi davranld; Nahcivan halknn can ve mallarn korumak iin Azerbaycan Cumhuriyeti'ne iltihak olduu, bunun zerine Ermenilerin silahlanarak Ordubad, Ahuracva mntkasndaki Mslmanlara taarruza baladklar, krk kiilik bir Ermeni asker kuvvetinin Aras geidinden gelip geen Mslmanlar katlettikleri; Revan'dan hareket eden bir trenin Gmr'de durdurulup, Mslman yolculardan be yznn ldrld; Grclerle savaan Rus-Ermeni Boleviklerinin ulavird, karak, Saraclu, Koakilise, Hainler, Kepeneki, Balca, Lori, Bageid ve dier birok Mslman kyne katlim uygulayp, kadnlara tecvz ettikleri ve byk miktarlarda kymetli eya ile paralarn yama edip binlerce ba hayvan aldklar.

1043

Massacres Perpetrated by Armenians Against Muslim Population in Nahcivan and ts Vicinity 's villages
Bykvedi the seat of forty five Muslim villages, is besieged by four thousand armed Armenians, many of their inhabitants had already been killed, the aim of the Armenians is to exterminate to the last one their muslim population while driving them into Aras(Arax) river; the Muslim population are gathering for self-defense; Armenians captured as prisoners are well treated; in order to protect the lives and goods of its people Nahcivan had joined the Republic of Azerbaijan thereupon Armenians took arms and started attacks against the Muslim population of the region of Ahuraciva and Ordubad and an Armenian military unit of forty soldiers killed Muslim people crossing through the pass of Arax; a train coming from Revan had been stopped at Gmr and five hundred Muslim passengers killed; Russian and Armenians bolsheviks battling with georgians attacked ulavird, karak, Saraclu, Koakilise, Hainler, Kepeneki, Balca, Lori, Bageid and many order Muslim villages and perpetrated large massacres, ravished women, looted large amounts of valuables and moneys and robbed thousand heads of cattle. 21 R. 1340 (22. XII. 1921) Nahcivan Havlsinde Vuk Bulan Ermeni Mezlimine Dir Nahcivan'da l Oca ismindeki Mslman komitelerinden alnan 29 Haziran sene 1335 trhli mektbda, Ermenilerin fazla mikysda ihzrtda bulunarak Nahcivan civrndaki Mslmanlardan silh cemi veslesiyle katlim icrsna baladklarndan bahisle muvenet istenilmidir. 15'inci Kolordu Kumandanl o srada Erzincan'dan Sivas'a hareket eden Amerikal zbitile Erzurum'da ngiliz mmessili Kim-i makm Rawlinson'a ir- keyfiyyet etmidir. Nahcivan havlsi Res Vekli Sar Bey Nakzde tarafndan Byezd'den verilen 12 Temmuz 1335 trhli uzun bir telgrafnmede: Ermeniler tarafndan tahrb edilen krk be pre slm kynn merkezi olan Bykvidi [Bykvedi] karyesini sekiz topla mcehhez drt bin kiilik bir Ermeni kuvveti kuatm olduu, be kilometre mesfede kin imendfer hattndaki zrhl vagonlardan mdhi bir sretde mezkr ky topa tutarak ahlden bir ounu itlf eyledii ve Ermenilerin emel ve maksadlar ancak havl-i mezkrede ahl-i slmiyyeyi bir kii kalncaya kadar imh etmek ve Aras nehrine dkmek olduu bildirilmidir. Byezd Mutasarrfl'na gelen 4 Temmuz [1]335 trhli telgrafnme ile Ermeni taarruz ve zulmleri teeyyd eylemidir.

1044

Ermenilerin imh-y slm iin yapdklar bu teebbs ve hareket-i zlimnelerine kar yerli ahl-i slmiyye muhfaza-i nefs iin son bir cehd ve gayret ibrzyla 19 Temmuz [1]335'de Nahcivan'da iddetle mdfaaya balamlardr. 21 Temmuz [1]335'de ahtaht'nda ve 22 Temmuz [1]339 'da dahi Yenice ve slm Noraen kyleri civrnda bulunan Ermeni ktat zerine taarruz etmilerdir. Vuk bulan pek edd ve hn-rzne msdemeye Ordubad, Culfa ve erur ahlsi dahi itirk eylemilerdir. Ermenilerden drt yz kadar teleft ve be zbit ile iki yz on nefer esr vki olmudur. Glib slmlar Ermeni esrleri hakknda hsn-i mumele gstermilerdir. slmlardan da pek ok teleft ve bir hayli mecrhn olmudur. Bu kanl msdeme ve mcdeleler netcesinde Nahcivan ve havlsinde mtemekkin slmlar muhfaza-i cn ve ml iin Nahcivan ve havlsinin Azerbaycan Cumhuriyeti'ne iltihkn iln eylemi ve mezkr cumhuriyet bayran ekmidir. Ermeniler bu kadarla da kalmamlardr. 19 Mart [1]336 trhinden itibren tekrr muvazzaf ve muhtelif snflardan mrekkeb kuvvetler ile Nahcivan havlsinde Ordubad, Ahuracva ve Bykvidi mntkalarnda slm ahl zerine taarruz ve taaddye balamlardr. Krk kiilik bir Ermeni kta-i askeriyyesi Kazman'n cenb- garbsinde ve Aras nehrinin imlinde kin orlu karyesine gelmi, gndzleri Aras geidinden gelen ve giden Mslman yolcular yakalayarak ehd etmee ve geceleri muhtelif yollar zerinde pusular kurup tecvztda bulunmudur. Revan Azerbaycan sefrinin veskasn hmilen Azerbaycan ve sir mahallere gitmek zre Revan civrndan imendferle hareket eden 500 nefer slm Gmr civrnda vagonlardan indirilerek kmilen katledilmidir. Geen 6 ubat 1337 trhinde Rus-Ermeni bolevikleri Grcler ile Cellolu semtinde harbe tutuarak 2 ubat [1]337'de Varonsofka'y igl ve kur-y slmiyyeye taarruz etmilerdir. 8 ubat [1]335'de ubuklu'ya mlhak Karaisa karyesinden Sleyman olu Halil'in erzk ve hubbtn zabt, 12 ubat [1]335'de Kzlkilise karyesinden mer olu Kurban, Ali olu Mustafa, brahim olu sa ve dier Ali olu Mustafa nm ehsn at, elbise ve silhlarn aldkdan baka kendilerini kl ile sret-i fecada katl ve ayn- trhde lmezl karyesinden brahim olu Mehmed ile Halil olu Mahmud'un atlarn msdere etmilerdir. Slif'z-zikr Rus-Ermeni bolevikleri 24 ubat [1]337'de Saatli karyesinde Grcler ile kavga etdikleri esnda karye-i mezbreden Mustafa olu Mahmud, Mahmud olu brahim Halil, Mahmud olu sa, Halil olu Veli nm kimseleri ldrmler ve bunlarn iki kz ve iki gelinini kaldrup gtrmek istedikleri zaman kzlar feryda balamala bunlarn rz ve nmslarna gemiler ve sonra da bunlar katletmilerdir. Trh-i mezkrda Soanl karyesinden Mustafa olu smail ve Sleyman olu Bl kiinin hnelerindeki eylar ile beraber gmden maml baz z-kymet eyy ve yzden fazla koyunlarn dahi gtrmlerdir. 17 ubat [1]337'de Borcal'ya mlhak Grarz 1045

ve Sazvan kylerini basarak koyun, sr, kz, araba, at ey-y beytiyye gibi her ne var ise hepsini ardkdan mad pek ok kzlarn, gelinlerin rz ve nmslarna sret-i vahiynede tasallut ve tecvz etmilerdir. 19 ubat 1337'de dahi Gieli ileri gelenlerinden Crcroullarndan Kerim olu Hac Bayram' olu ile beraber tutarak Hac Bayram'n bir kulan kesmiler ve yirmi milyon manatn, 1500 koyun ve birok devesi ile erzk ve ev eysn kmilen almlardr. Ve bu baba ve olu birlikde Senak (?) Kprs tarkiyle ieri taraflara gtrmlerdir. yalnz bu kadarla kalmamdr. Gieli karyesinde deve, kz, araba, koyun, sr gibi emvli kmilen armlardr. Bolevik Ermenileri dier karyelere dahi saldrarak Baydar kynden Sultanzde Mehed Aa'nn 400 res koyununu, be devesini, kzleriyle beraber iki arabasn, 200 pot budayn, ey-y beytiyyesini ve karye-i mezkrede koyun ve sra mteallik bir ok mevyi gtrdkleri gibi 20 ubat [1]337 trhinde dahi Grenler (?) karyesinden Sleyman olu Mecid'in dokuz devesiyle 300 koyununu ve karyenin birok koyun ve srn ve ev eylarn almlardr. Ayn trhde Moganlar karyesinden opur olu Allahverdi'nin be devesiyle 20 ineini, 500 koyununu, drt ift kzn; Kuluzde Paa Aa'nn alt deve, 250 koyun, arabasyla beraber be ift kzn ve birok ehsn da koyun ve sr ve ev eylarn ve kezlik ayn trhde Kor nehri kenarnda vki Kepeneki karyesinden Kerim olu lyas'n katl ve itlfyla beraber koyun ve kzlerini ve lmezl karyesinden dahi iki kiiyi katl; Karayaz Kseli karyesinden Hac skender olu Ali Bey'in 1250 koyun ve 870 srn; mn olu Osman'n 1150 koyun ve 254 srn; Hac Bayram olu Hazayen'in 800 koyun, 62 sr ve sekiz atn zabt ve bir kardan katletmiler ve birounun da koyun, sr ve emvlini yakalamlardr. 23 ubat [1]337 trhinde Karatepe karyesinden Hoylu Ali'nin elli be srn ve arabasn kzleriyle beraber aldklar gibi ehs- sireden dahi alt res at ahz ve birok evleri yama ve gret; Karayaz karyesinden Jandarma opur olu Mustafa'nn 72 sr ve drt atn, kzleriyle birlikde iki arabasn ve 150 pot budayn ve ehs- sireye id birok hayvnt ve zehiri; Atehle karyesinden Ali olu Asker'in 12 sr, 350 koyun, iki at ve iki kzyle arabasn ve Emrhan olu Mehed Nemz'n 850 koyun, 33 inek, yedi atyla iki milyon manatn ve kzleriyle beraber arabasn ve Tatar olu Mahmud'un 300 koyun, 420 inek, at ve kzleriyle beraber iki arabasn ve birok kimselerin de birok hayvntn ve eysn talan eylemilerdir. 24 ubat'da mezkr Karatehle karyesinden Hac Hasan olu Mehed Kasm'n 840 koyun, 72 srn ve kzyle beraber drt arabasn, sekiz atn ve altun ve gm olmak zre 500.000 manatn, Hac Hasan olu Mehed Kzm'n 520 koyun, 32 eek, drt at ve bir arabasn alup gtrm oldukdan baka Himmet olu Ali, Emrhan olu Bayram ve dier birka kiiyi katletmilerdir.

1046

16 ubat trhinde 600 nefer Ermeni svrsi ulavird, karak, Saraclu karyesi zerine yrdkleri esnda, ahl havf u hirs ile evlerini brakarak ormanlara iltic eylemilerdir. Ermeniler mezkr ky talan ve birok kz ve kadnlarn rz ve nmslarna musallat olduklar gibi buradan dahi Eymir karyesine geerek bu karyeyi kmilen gret etmiler ve Hac Kurban olu Mehed Hseyin'in 200 pot buday ve 32 ineini ve kzleriyle beraber iki arabasn ve ibu karye ile civar karyelerden koyun satn alan Mollaeyb karyeli Namz olu Mehmed'in 240 koyununu, Bayram olu Yusuf'un 260 koyununu ve Horcu olu Kurban'n 95 koyununu srkleyp gtrmlerdir. 17 ubat'da Koakilise karyesine Ermeniler sarkarak hayvanat, zehir ve emvl ve ey-y mevcdeyi itinm etmilerdir. Ermeniler Kepeneki karyesine dahi sokulmak istemiler ise de kyller Ermenileri kabl etmemilerdir. Bunun zerine apulcular civarda bulunan Hainler karyesine giderek Kepeneki kynden 200 pot un ile on iki res sr celbeylemilerdir. Ermeniler Kseli karyesinden ehs- muhtelifeden 2800 koyun, 180 sr, 15 at ve 24 ubat'da ibu karyede Savukbulakl Pr olu Kahraman'n drt devesini ykl erzkyla beraber ve bir milyon manatlk eysn ve 150 koyununu, Kzlkilise karyeli Ali olu Molla lyas'n bir at ile 250 koyununu ve ahadl karyesinden Hac Veli olu Mehmed'in bir at ile 350 koyununu ve ehs- sirenin beherinden dahi er yze kadar koyun almlardr. Ermenilerin ubat 16'dan 28 trhine kadar Balca klanda boazlayup yedikleri ve alup gtrdkleri mevnin mikdr hesba smaz. 16 ubat'da ulavird yolunda Arnl karyesinden Hac olu Cemal nm kimesneyi soydukdan mad be yerinden de ar sretde yaralamlardr. Lori , Bageid ve umm Borcal kylerinin beherinden 2000 pot zahre, 150 sr ve 500 koyun verilmesini Ermeniler emret trhinde iln etmiler ve bir tarafdan da gizliden gizli birok slmlar katl ve itlfa balamlardr. Borcal mntkasnda kin slm kyleri halklar tarafndan mteaddid imzlar ile alnan 20/2/[13]37 trhli iki kta istimddnmede Savubulak [Savukbulak], uhakend (?), Kepeneki, Bergancak, Karahisarl, Hamaml, lmezl ve Arnl kylerinde ve posta yollar zerinde bulunan sir kylerde skin ahl-i slmiyyeye Cell olu Vaso ve Beyler nmndaki Ermenilerin kumandalar altnda bulunan Ermeni eteleri taarruz ve tecvz ve mezkr eteler Kzlordu efrdn dahi ifl ile Bolevik maskesi altnda ahl-i mezbreden birounu katletmi olduklar anlalmdr. 1047

Ermeniler tarafndan muhtelif mahall ve karyelerde k edilen muhtelif ve mtaaddid mezlim, taaddiyt, grt ve tahrbt mbeyyin ayrca bir kta cedvel tanzm ve leffen takdm edilmidir. Sarkam, 2 Knn- Evvel [1]337 BOA. HR. SYS. 2878/93 - 88 BAYBURD'TA RUS GAL SIRASINDA ERMEN VE RUM ETELER TARAFINDAN YAPILAN KATLAM VE YAMALAMA Rusya'nn Bayburd'u igalinden ekilmesine kadar geen sre iinde Ermeni ve Rum etelerinin kadn, ocuk ayrmadan ev ve sokaklarda ele geirdikleri herkesi katlettikleri ve derilerini yzdkleri, kadnlara tecvz edip hamile olanlarn karnlarn yararak ceninleri dar kardklar, ekmek verme bahanesiyle Mslmanlar zorla bir maazaya toplayp yaktklar, kasaba ve kylerde toplam be yze yakn Mslman ehit ettikleri, zorla hnelere girip eya ve hayvanlara el koyduklar, ok sayda ky ve nahiyede cami, mescid, mektep, medrese, tekke, otel, hamam, dkkn, hkmet ve belediye dairelerinin tmn yaktklar. Msevvidi ehbender Mehmed Ragb

Massacres and Pillages Perpetrated by Armenians and Greeks During the Occupation of Bayburd by the Russian Army.
During of the occupation of Bayburd by the Russian army and its withdrawal Armenians and Greek bandits killed without distinction, women and children and everyone they encountered on the streets and in the houses, flaying skins, raping women and ripping the abdomen of those enceintes and extracting their fetuses, forcibly gathering Muslim people under the pretext of distributing breads and then cramming them into a store and setting fire to, killing about five hundred Muslims of the township and the villages muslim population and breaking into houses seizing goods and cattles; in many township and villages mosques, masjids, schools, coranic schools, dervishes convents, hotels, public baths, shops, goverment and municipalities offices had also been entirely burnt up too. 24 Ra. 1340 (25. XII. 1921)

1048

Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti ark Cebhesi Dokuzuncu Kolordu Kumandanl Erkn- Harbiyyesi ube: 1 Numara: 109

Dokuzuncu Kolordu Kumandan Vekli Rd Paa tarafndan Karargh

ark Cebhesi Kumandanlna Ermenilerin Bayburd ve kazasnca k eyledikleri mezlim ve zararlarn tahkktna id olup Erzurum Vilayeti'nden gnderilen mahall kim-i makmlnn musaddak raporu leffen takdm klnd. bu raporun mtlaasndan mstebn buyurulaca zre mezkr kaz dhilinde Ermenilerin pek fec olarak irtikb etdikleri mezlim umm sretde gsterilmi; vaka, zaman, trh, mahal, isim, aded zikretmek sretiyle tesbt edilmemidir. Tahkktn bu nokta-i nazardan olmak zre mufassalan bildirilmesi Erzurum Vilayeti'ne yazld marzdur. 25/ 12 / [13] 37 9. K. [Kolordu] Kumandan V.[Vekli] Rd Rusya'nn Bayburd'u igli trhinden istihlsa kadar Ermeniler tarafndan slm aleyhine yaplan mezlim ve k edilmi zarr ber-vech-i zr arzolunur yle ki: Rusya Devletinin bulunduu mddete Ermeniler tarafndan alel-huss Varzahanl Arak David, Ksantal Kirkor, Siptoroslu Misak, Nivli Hac bik olu Karakin, Hindili Kr Hamas, Lusnuklu Antranik, birderi Gorgi, Kopuzlu Serkis, Hindili Yiit, Azorkal Sehak, Rumeli karyeli Masrup, Malansal Boos, akmasl Zekyos, Hayikli Tulumbacolu Bedros ve Kopuzlu Hamparsum, ekerdiin(?) mahallesinden Abac stepan ve sir birok htra gelmeyen daha var ise de bunlar Ermenilerin ser-gerdesi ve etebalar olduu ve merkmun Ermenilerle mttefik yoluyla ve maan fecyi icr eden Rum milletinden Meyhneci Pano, Kundurac Kosti birderi Kr Ayvaz, Furuncu Kosti ve mahdmu ve Yanka oullar Yatmatidi Yanko, Talahporlu olu Yani ve dieri Pano, Pavli'nin oullar Pano ve Mardiros ve daha birok Rum ve Ermeniler tarafndan dnyada hibir milletin kabl etmeyecei mezlim ve fecyii de irtikb etdikleri hne ve sokaklarda kadn erkek ve ocuklara varncaya kadar katletmek ve derilerini zerek gy ibret-i messire olmak zre yapmadklar denet kalmam ve vsalarnn yetdii mikdrda env- habsetin slm aleyhinde k etdikleri ve bununla berber kurya

1049

karak slm tarafdrlar bulunan kesn tedkk ve tahkkle katlim derecesine vardklar ve tecvz-i rzla kadnlarn karnlarn yararak iskt- cenn yapmak sretiyle fecyide bulunduklar ve ilct- zamn dolaysyla madr bulunan bregn slm milletine dakk veyhd ekmek, para verilecei bhnesiyle mer Aazde Hamdi Efendi'nin maazalarna cebren doldurularak ihrk etmek sretiyle katlim etmek fikr-i fesdtna binen yalnz kasaba dhiline iki yz seksen nfs telef etdikleri ibu mikdra kur ve sirede dahi vuk bulan ktl zammedilecek olursa be yz tecvz edecei hakkatdir. Binen-aleyh Rum ve Ermeniler tarafndan slm hakknda rev grlmemi hibir fecyi kalmad gibi hnelere cebren tasallutla ml ve ey ve sireyi gasb ve yama etmek ve hayvnt beraberlerinde armak ve ahl-i slmiyyenin zerlerinde bulunan sat ve kiselerinde bulunan paralarn dahi cebren almak ve kable'l-istihls Zhid, Veysi, Deliaban, Karasakal, Tuzcuzde ve ingh ve Ferecullh Kdzde, Uzungz, Halkakala vesir mahalltda mevcd bulunan drt aded krgr cmi, yedi mescid, tekye, elli medrese, be mahalle mektebi, bir debbhne maa-mtemilt, iki bin hne metn ve muhteem fevkn alt otel ve yz otuz kahvehne ve yirmi sekiz furun, elli hayvnhne , yz maaza, yedi yz dkkn, iki hamm, bir dakk fabrikas, drt deirmen, sekiz eme, devir-i resmiyyeden yirmi gz mil belediye direleri, hkmet kona, Maden nhiyesinden yirmi karye, Pulur nhiyesinden krk, Hart nhiyesinden on be ve merkez nhiyesinden otuz karyenin cevmi ve mescid, medris, mektib ve hnelerini kmilen ihrk ve tahrb etdikleri tevtren msbet ve herkesin malmu bulunduu ve ayrca yaplan tahkktla meyyed bir mesele olduu belediyece de msbetdir. 30 Tern-i Sn sene [1]337 Bayburd Kazs Belediye Riyseti Aslna mutabkdr. BOA. HR. S YS. 2878/92 - 89 REGEL VE ARZUT KYNDE MSLMAN AHLNN ERMENLERCE KATLEDLD regel ahlisinden olup Arpaaydan memleketlerine dnerken Ermenilerle karlaan yirmi sekiz nfus kadn, erkek ve ocuun feci bir surette katledildii ve Erzurumdan ekilmeye balayan Ermenilerin Arzuti kynde yz yirmi Mslman biraraya toplayarak hepsini kestikleri.

1050

Killing by Armenians of Muslim People Living in the Villages of regel and Arzuti
Twenty eight persons, men, women and children from regel while on their way back home coming from Arpaay had been savagely killed by Armenians they encountered; Armenians withdrawing from Erzerum gathered up hundred and twenty eight Muslims in the village of Arzuti and slaughtered them all. 15 Za. 1340 (10. VII. 1922) Erzurum, Trabzon, Van vilyetlerine, Erzincan, Byezd, Ardahan, Kars mutasarrflklarna, Oltu Mutasarrflna, 3. F., 9. F., 11. F., 12. F. K. [Frka Kumandanlklarna], Svr Frkas K.[Kumandanl], 9. K. [Kolordu] Ahz- Asker Heyet-i Riysetine, 29. F.[Frka] Ahz- Asker Kalemi, Kars Mevki-i Mstahkem K.[Kumandanl], Topcu 20. Y.[Alay], Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Riysetine, Dhiliye Vekletine, Ardahan, Artvin havli kumandanlklarna. 1- regel ahlsi muhcirlerinden olup Arpaay'ndan memleketlerine avdet etmekde bulunan 28 nfs kadn, erkek ve ocuk slm Bozyoku ile Dzharabe arasnda Ermeniler tarafndan gaddrne bir sretde kmilen ehd edilmidir. 2- Dhiliye Vekleti'ne, Erkn- Harbiyye-i Ummiyye'ye, ark Cebhesi mntkasna 18/5/[13]37

ark Cebhesi Kumandanl Erkn- Harbiyye stihbrt ubesi Trh-i rsli: 10/7/[1]338 Hlsa

Ermeni Mezlimi
[1]334 senesi ileri harektnda Ermeniler ekilirken Arzuti kynde yapdklar mezlim hakknda mazlmn miynnda bulunup on sekiz yerinden yaral olarak kurtulabilen 65 yanda Dumlu olu Durak'n malmt ber-vech-i zrdir: Erzurum'un sktundan sonra Ermeniler ricata balamlar bu srada Arzuti kynde bulunan 17 Ermeni 120 Mslman biraraya toplayarak kmilen kesmilerdir. heddan bir ksmnn esmisi unlardr:

1051

Ya Arab olu smail Aa Mevld olu Muharrem Mevld olu Alian Alian olu Nazm Hurid olu Ziya Hoca olu Abdullah Mehmed olu Ramiz Rdvan olu Ali Mehmed olu Hakk Osman olu Hamza Tosun olu Kadir Ali olu Krd brahim brahim olu Halil Mehmed olu Musa Mehmed olu Receb Hseyin olu Mustafa Hseyin olu Dursun Mustafa olu Yusuf 80 40 65 16 45 70 55 25 18 25 15 60 17 35 45 60 25 20 Mustafa olu Mevld Mustafa olu Kadir Mustafa olu erif Mustafa olu Arif Mustafa olu Halim Hamdullah olu evki Kadir olu Cemal Osman olu Ali Ali olu Sleyman Sleyman olu Mnir Abdulkadir olu Mehmed brahim olu Mehmed avu brahim olu Akif Akif olu Faik Akdal olu Abdurrahman Mehmed olu Receb Mikdad olu smail

Ya 65 55 22 20 17 18 18 75 50 16 65 45 60 18 70 55 18

BOA. HR. SYS. 2878/89

1052

KTAPTA YER ALAN BELGELERDE GEEN VE ERMENLER TARAFINDAN TRKLERE UYGULANAN SOYKIRIMA AT CETVEL
Belge no 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 Tarih 1919-9 1919-9-14 1919-11-11 1919-11 1919-11-6 1919-12-7 1920-1-22 1919-9 1920-2-28 1920-2-10 1920-3-9 1920-2-2 1338-3 1920-3-22 1920-3-9 1920-3-16 1920-4-6 1920-4-28 1920-5-5 1920-5-22 1920-7-2 1920-7-2 1920-7-27 1920-2-1 1920-5 1920-8 1920-8 1920-10-15 1920-10-20 1920-10-17 1920-10-18 1920-10-19 Yer Allahekber Sarkam Mara Adana Ulukla Adana Antep nye Pozant ldr Zaruat uregel Mara regel, Zaruat Zaruat Kazman Gmr Kars Kars Kars Kars, Erzurum Zengibasar Erzurum Zaruat Kars, Erzurum Oltu Kars, Erzurum Bayburt Gle Pasinler Tortum Erzurum Olayn Muhtevas Taarruz ve Yama ile ldrlenler atma srasnda ldrlenler. Sokak atmas srasnda ldrlenler. Trenden atlarak ldrlenler. Gzleri oyularak ldrlenler. atma srasnda ldrlenler. Saldr ile ldrlenler. kence ile ldrlenler. Esir Trk askerlerine baskn srasnda ldrlenler. Makinal tfekle ile ldrlenler. Kuruna dizilerek ldrlenler. Kaarken tipiden ve katledilerek ldrlenler. Bomba, sng ile ldrlenler. eitli ekillerde ldrlenler. Sng ve baltalarla ldrlenler. eitli ekillerde katledilerek ldrlenler. Trenden indirilerek kurun ile ldrlenler. Silahla ldrlenler. kence, silahl saldr, bombalama ile ldrlenler. Basknla katledilerek ldrlenler. Baskn ile, hicret edenlere saldrarak ldrlenler. Kaarken suya atlarak ldrlenler. Baskn yoluyla ldrlenler. Katlim ve suda boularak ldrlenler. eitli ekillerde katledilerek ldrlenler. Muhacirlere yaplan katlim sonucu ldrlenler. Aaca balanp boularak ldrlenler. 99 kyde yaplan katlim neticesinde ldrlenler. Kylerde katlim sonucu ldrlenler. 30 kyde yaplan katlim sonunda ldrlenler. 64 kyde katlim sonucu ldrlenler. Muhtelif mahallerde katlim sonucu ldrlenler. Yaral 3 2 2 4 7 4 1 12 40 100 400 1350 4 4 2000 120 720 500 2 1774 10 408 1500 69 2150 27 650 18 1387 100 9287 3700 8439 l

1 2

5 2

15

57 58

59 60 61 62 63

Belge no 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75

Tarih 1920-10-26 1920-10-28 1919-1-6 1920-12-1 1920-12-3 1920-12-4 1920-12-4 1920-12-4 1920-12-6 1920-12-7 1920-12-14 1920 1920 1920 1920 1920-11-29 1921-2 1920 1920-2 1920-12 1921 1921-11-21

Yer Kars civar Akale Zaruat Kosor Gle Kosor Kars, Zeytun Sarkam Gle Kars, Digor Sarkam Gle Kars Haramivartan Nahvan Zaruat Zengibasar Nahvan Kars civar Erivan Karakilise Pasinler Erzurum Hns Tercan Nahvan Bayburt Arpaay

Olayn Muhtevas Deiik ikencelerle ldrlenler. Kylerde yaplan katlim sonucu ldrlenler. Top saldrs ve ikence ile ldrlenler. Kylerde katlim sonucu ldrlenler. Snglerle ve bomba ile ldrlenler. Kylerde katlim sonucu ldrlenler. Yaklarak ve eitli ekillerde ldrlenler. 13 kyde katlim sonucu ldrlenler. Kylerde katlim neticesi ldrlenler. eitli kylerde yaplan katlimlarda ldrlenler. 18 kyde yaplan katlim sonucu ldrlenler. Kadn ve ocuklara saldr sonucu ldrlenler. Kylerde katlim sonucu ldrlenler. Kylerde katlim sonucu ldrlenler. Alk, hastalk, souktan ve katl ile lenler. 55 kyde katlim sonucu ldrlenler. Kurunlanarak ldrlenler. Muhtelif kylerde katlim ile ldrlenler. Bir ka kyde katlim sonucu ldrlenler. kence ile ldrlenler. 24 kyde felaket ve muhaceret yznden lenler. Kaza ahalisine yaplan katlim sonucu lenler. 39 kyde baskn yolu ile ldrlenler. Baskn yolu ile ldrlenler. Kylerde katlim ile ldrlenler. Karlarak, ikence ile ldrlenler. kence ile ldrlenler. Muhacirlere saldr sonucu ldrlenler.

Yaral 10693 889 86 69 508 122 28 1975 194 14620 5337 600 3945 138 64408 1026 18 5307 561 192 6000 53

76 77 78 79 80 81 82 83 84

3 63

1921-11-21 85 1918 86 1918 87 1921 88 1921 89 1921 TOPLAM

1215 870 580 12 580 148 154.964

1054

BELGELERN FOTOKOPLER