Fakir Baykurt _ Kygren

Fakir Baykurt 1929'da Burdur'a bal Akaky'de domutur. Ky ilkokulunu, Isparta-Gnen Ky Enstitsn, Gazi Eitim Enstitsn bitirmitir. Ky retmenlii, ortaokul retmenlii, ilkretim mfettilii, TS ve TDMF genel bakanlklar yapmtr. Yunus Nadi, TRT ve TDK roman ve hikye dllerini kazanmtr. Balangta iirler de yazan Baykurt'un roman ve hikyeleri yabanc dillere evrilmi, "Ylanlarn Oc" roman, sinema ve tiyatroya uygulanmtr. YKSEKTEN SEYRAN Bakent, bir yanda gkdelenleri, bir yanda gecekondulary-la zor bel syrlp kt gecenin iinden. Bayaver Nurettin oktan kalkm, tram falan olmutu, oturuyordu. rikym koruma grevlisi, mermer merdivenlerden inip geldi, selm verdi: Mavi avrola'y istiyorlar gomutanm! Yeil cipi de karalm... kye gidecekler! Bana cipi demediler efendim... Demeleri art deil. Takarz katarn arkasna. Gider gelir... Bakarsn gerek duyulur! Odann penceresinden btn Yenidoan, Hdrlktepe, Etlik, Keiren, Yenimahalle grnyordu. Saat yedi faland. Bakent kprdyor, sabahn grltleri balyordu. tede, Balum kynn o yanlarda sis vard. Bahar, btn bozkr, bozkr topran delip kmt. Telefon!.. Zil sesi, odann sessizliini bozdu. Buyrun! Bayaver Nurettin ben... Pencereden Topraklk, Seyran Balar, gecekondular, Abi-dinpaa'nm oralar grnyor. evre topraklar, tapulu tapusuz mlkleri yrta yrta, ske ske byyor Ankara. Dn size blten gelmedi mi kardeim? Her birinize ayr ayr bilgi veremem ki! Ltfen takdir edin, iimiz ok. Neyse, bekleyin... Basn Brosu gerekli aklamay yapar. Hayr hayr, sadece bir inceleme gezisi. Bir al var. Birka kye urayacaklar. Akama dnerler mi? Bilmiyorum. Kendileri bir ey sylemediler. Estafurullah, rica ederim. Bir ey deil... Gle gle! Telefonu kapatp svd: Eolu bekulak!.. Koruma grevlilerinden baka biri girdi: Kahvaltlarn yapyorlar. Kuru nane istediler... 6 . KYGREN Lop yumurtaya serpeceklerdir. abuk abama haber ver! Hemen yollasn! Yumurtaya serperler. Belki baln stne de ekerler. Byle eyler her zaman bir dolapta, naylonlar iinde hazr bulunmal deil mi? Bin kere sylemek lzm bizim ocuklara: nceden tedbirli bulunuuuuuun! Can skld biraz. Bir transistorlu radyo duruyordu nnde. t edip at.

Sarot yaylasnda yaylayamadm Divane gnlm eyleyemedim... Afet Sarba sylyordu. Bayaver hatrlad: ok gelir gider Kk'e. Kendileri de bu kz ok severler. Ilk, tatl bir sesi var. Evet, 'Divana gnlm eyleyemedim...' Bir yoksul semercinin kzym vaktiyle. Ama imdi nl sanat! Dald biraz Bayaver. Folkloru ben de severim. Folklorde kkmzn, soyumuzun zevki, her eyi... Tamamlamad cmlesini, telefon ald gene. Evet, benim! Buyrun Semih Bey! Hayr hayr unutmadk! Bizim Anadolu Telgrafa sempatimiz vardr, nasl unuturuz? Yalnz bu sefer gazeteci arzu buyurmadlar. Hayr hayr, kimse katlmyor. Anadolu Ajans'ndan m? Ajans, biliyorsunuz resm kurum, o gelebilir. Ajanstan alrsnz. Bizim Basn Brosu'ndan da blten datlacak. Ama size u kadarn syleyim, mahall muhabirinize haber verin, onlar izlesinler. Hayr hayr engel olamazlar. Evet ben de katlacam evet Gle gle, teekkr ederim, gle gle... Koruma grevlileri ellerini nlerinde balamlar dikiliyorlard. Dikilip Keiren, Yenimahalle, Karyaka, Altnda, re-il yanlarna bakyorlard camdan. Bir tek bulut yoktu o yanlarn gnde. Dmdz maviydi boluklar. Baharn glleri at... Koruma grevlisi Van'lyd. Van'daki yoksul kyn anmsad. Gkleri byle mavi olurdu. Fakat altnda sefil mi sefil kyler allahm! Baharn glleri at, gine mahzundur gnlm! Duvardaki guguklu saat tk tk edip duruyordu. Bir sessizliktir gidiyordu Bayaverin odasna. Sessizlii yalnz bu tk tk'lar bozuyordu. Bayaver gz etti, koruma grevlileri ktlar. KenKYGREN 7

dii de kalkt, ileri geri dolat geni odann iinde. Darack bir pantolon giymiti. Bir pergelin ayaklar gibiydi tyl Bnyan halsnn stnde gidip gelen ayaklar. Kendi ll vcu-dne hayranlkla bakt Bayaver. Sonra pencereye vard, durdu orada. Bakentin sabah hallerine dald. Mermer merdivenlerde kprtlar oldu. Gelip gitmeler sklat. Van'l koruma grevlisi, t k kapsnda duran arkadana bakt, sa elinin ba parman dudaklarna gtrd: Hit! Gzlerini de yumup at. Ba parman yukar doru gtrp getirdi. Kapda duran grevli anlad. Geliyor, tamam geliyor! Bayaverin kapsna bakt tella. Kapalyd. Hemen atlp tklatt, at kapy. Ban uzatp bakt: niyorlar efendim!.. ekti ban geri. Gene kapdaki yerini ald. Bayaver frlad. Sol elinin eldivenini giydi. Sa elininkini sol avucuna ald. stn ban, tabancasn dzeltti. Kapdan iki adm kadar ileri kt, dikilip durdu orada. Gzleri mermer merdivenin bandayd. Evet tamam geliyorlar! Birinci basamaa bastlar yukardan. kinciye, ncye... Evet, beyaz yazlklarn giymiler. meseler bari. Gzel, ama biraz serince hava. Ancak 10.00'a doru snacak. Beyaz eldiven takmlar. Neeli grnyorlar. yi, ok iyi bir gn olacak... Mutland Bayaver. ki basamak daha inip merdivenin dibinde durdu Bakan. Eldivensiz sa elini uzatt. Bayaver, kendisine uzatlan eli ald, sayglca pt, alnna gtrd. Sonra saa ekilerek yol at. Elini kapya doru uzatt, Buyrunuz! sol geriye geti. Yetmiine varyordu. Birden dik bir poz ald. Genel Sekreter geliyordu baka bir kapdan. ileri ve Tarm Bakanlar gelmiler, bekliyorlard. Vali gelmiti. Beyaz eldivenli elini bana gtrerek kapdaki subayn selmn ald Bakan. kt. O kadar aydnlkt ki dars, gzleri kamat. Mavi Chevrolet merdivene kadar gelmiti. Kaplar alm, ofr hazrol'da. Yrd Bakan. Aas kalabalkt. Geziye katlacak olanlar, geirmeye gelenler... Gnn erken saatinde... Tamamen zel bir gezi halbuki!.. ok gelen olmu-

8 KYGREN tu... El skmaya balad. Sivil, asker. Grevli, grevli, grevli. El skyordu boyuna. Bayaver sol gerisindeydi. San Genel Sekreter almt. Elini sktklarnn yzne bazen bakyor, bazen bakmyordu. Kimisi de eilip pmek istiyordu ille. Kanksamt artk. Brakyordu psnler. Gz yeil cipe takld birden. Brandas gcr gcr, lstikleri tazecik... Bu ne olacak? Niin alyorsunuz? Bayaver sokuldu: Kylere gidilecei iin efendim! Belki lzum eder... Bakt Bayaver, acaba bir ey syleyecekler mi? Yok yok, sylemediler. Hmmm, demek ki alnacak. Alnacak yeil cip! Cipin yanna doru yrd Bakan. Dalar gibi oldu. Det-roit'teki bir toplantda Otomobilciler Birlii mi armaan etmiti? Scak bir ans vard. ok uzun bir seim mcadelesini iinde geirdii emektar cipi yapan fabrikann armaan... Hey gidi gnler hey! O kadar ok armaan vard ki! Dnd, Mavi Chevrolet'ye yrd. Girdi iine. Sonra birden kt. Geirmeye gelenlere bakt: ok teekkr ederim Beyler... zahmetler ettiniz! Yeniden girdi arabaya. Arka saa oturdu. 'Gnlk gazeteleri koymulard. Bayaver ne geti. ki Bakan solunu aldlar. Orta sraya iki koruma grevlisi oturdu. Yeil cip en arkadan gelecekti. nden polis arabas gitti. Hafif slak yoldan kvrlarak yrd arabalar. ktlar kkn bahesinden. Saa kvrldlar. Alt arabalk bir katar, tepeden aa hzla indi. Tarm Bakanl'nm, Jandarma Genel Komu-tanl'nn nnden sola doruldular. Daha sonra Eskiehir yolundan saptlar. Kepeklibel'i aarak Glba'na, oradan da gneye doru akp gittiler. En geriden gelen yeil cipe teki koruma grevlileri binmilerdi. Yollar iyiydi. Ok gibi, kaya kaya gidiyordu Bakann katar. Uzanp kolu evirdi, cam at. Oh be, oh be! Bozkr moz-kr ama ne yank, ne temiz geliyor, oh!.. Doldurdu cierlerini. Gln sular kirli kirli dalgalanyordu. Ekinler topraktan kurKYGREN 9

tulup bymeye alyorlard. Oulbey'i getiler. Baz tarla\ lar nadast. Keseklerin arasnda kuzular koyunlar yaylyordu. Yalpnar', Ahiboz'u getiler. Bakanlar susuyorlard solunda. Bakan, cam kh ap, kh kapatarak darlar seyrediyordu. Ekinlerde ok ot gryordu. ok, ok ot vard. Baz tarlalar ot mu, ekin mi bilinmiyordu. ileri Bakann geip Tarm Bakanna sordu: Bu otlarn ayklanmas sakncal mdr? Deildir efendim... ama nasl ayklasnlar? Ne demek nasl ayklasnlar? Yani o kadar ok ki!

Yolsunlar elleriyle! En iyisi tohumu temizlemektir efendim! Onu da esasl bir ekilde ele alm bulunuyoruz. Tohum Islah stasyonlar projemiz tamamland. Gelecek yl uygulamalara balyoruz... Dald Bakan: Ben de kyl saylrm! Kkmz oraya dayanr. Ve hl ilikim vardr. Ama bizim ky nerdee, bunlar nerde? Bizim ky Avrupa'daki bir kasaba kadar gelimitir... Van'l koruma grevlisi, geip gittii kylerle kendi ky arasnda ok benzerlikler buluyordu: Bizim kyler de he gelimemitir. oraktr, kuru anaktr buralar gibi! Buralardan daha beterdir!.. Uzanp gazeteleri ald Bakan. Koydu dizine. Bakmaya balad. Okuduklarn ileri Bakanna, Tarm Bakanna doru aktaryordu. Nadas tarlalarda al bal, mavi pazen entarili kadnlar, gelinler bostan ekiyorlard yer yer. Ellerinde ufack apalar, kirli tohum klar. Erkekleri balarnda yok. ayak glgelikleri dikmiler, ocuklarn petemal salncaklara yatrmlar. Ak araflar glge etmiler. Topran yznde alaca-bcek gibi grnyorlar. Kpr kpr drtnp duruyorlar. Ve entarilerinin etei topraa deen kzlar, kz ocuklar, de kalka yola doru kouyorlard. Ama Bakann katar czt czt cztt geip gidiyordu. Oklardan daha hzl gidiyordu katardaki arabalar. Gerekten!.. Gazetelere bakarken bazen dalyordu Bakan: Kanc yi10 KYGREN ma geldik iktidarmzn? Ne fark etti kyler? Yani bura kylerinde, Dou, Gneydou kylerinde nedir deien? Hatta hatta Bat kylerinde? Baz kyler evet, baz kyler eskiden de iyiydi! Traktr de sorunu zmeye yetmiyor galiba. Evet yllarn, yzyllarn ihmali ama bizler ne yapyoruz? Ka traktr girdi, ka kii yararland? Yarn bunun da sorusunu sormaya balar vatandalar. Kfi deil, kfi deil abalarmz, hi... kfi deil! l snrnda Vali bekliyordu. pler kynn ne gelenleri de yola kmlard. Sabah sabah da ayran iilmez ki birader! ok kzd Bayaver. Bari temiz st getirtseydi Vali! una bak, adam Vali olmu ama sadece gbek bytm! Devleti yneten byk memurlarn durumlarn ve tutumlarn ok abuk anlamt Bayaver. Cin gibi bir adamd. Aahh, politikaya falan atlmak isterdi, yle generallie kadar kp... ama taklp kalmt burada yaverlikte! Bu memleket byle mi ynetilirdi be, una bak!.. Birden durdu katar. Koup geldi maiyetiyfe birlikte Vali. Ak camdan uzanp el ptler. Skmak da deil, pmek! Frlayp indi Bayaver. Belki kmak isterdi Bakan. Evet, kyller falan bekliyorlard. Ayn zamanda semendi hepsi de. Sokulup kapy at sayglca. Vali, birka adm geriledi kap alrken. Bakan, besmele eker gibi kprdatt dudaklarn, indi yere. l Emniyet Mdryle Jandarma Komutannn ellerini skt. Sonra kyllere doru yrd. ki kadn, yoldan elli metre kadar ierde, bartlerinin altnda bzlp duruyorlard. Plastik srahiler iinde ayranla yanat kyn muhtar. Ayran bardaa doldurup buyur etti eliyle. Bakan durdu. Ellerini ardna balamt. Sordu ayran almadan: Naslsnz, iyi misiniz? Eh!.. Salna ok dovacz...

ok ot var m ekinlerde? ok var bu yl... neden acabola? Neden ok peki, dnmyor musunuz? Allan bir vergisi olacak, bilmeg ki!.. KYGREN 11 Yolun, ayklayn onlar, yakn... pler kynn muhtar ayran uzatt: Pekey bastne, yolarz, emme ba molur? Ayran alp Tarm Bakanna doru bakt Bakan. Muhtar da teki konuklara doru geti. Hepsine teker teker ayran sunacakt. Bin ylm bir banda yoldan geiyorlard. Konuk saylrlard. Vali'nin de ka kalkard biraz. Yoksa durulur muydu u yolun tozunda dumannda? Acaba nasld ayran? Biraz ekiydi galiba, ama ne yapsnlar? Bulunan oydu. Varn veren utanmazd. in bir de u yan var, onnar da bize versinler bi ey... Byle egi olsun! Yarm alma, gnl alma! An beni bi gozunan, o da isderse r olsun... deil mi emme? inden iinden gld Bakan: imdi u yolst kyn muhtaryla Tarm Bakannn ne fark var? kisi de tarlalar kaplayan otlarn yolmakla ba olmayacan sylyor! ten iten gld. Sonra iip bitirdi ayran. Muhtarn yanma ky bekisi, elinde tepsi, dikiliyordu. Bakan, barda tepsiye koydu. Bi t dolduruyum mu? Saol, kfi! Temiz ayrandr efendim, iiniz ltfen! Bakan bakt ilin Valisine, bir ey sylemedi. Muhtar da bekliyordu acaba bir daha imez mi? Gel buraya bakaym! Kynzde traktr var m? Heyecanla bakp yutkundu muhtar: Yog... Almadnz m? Vermediler mi? Almadg, ahl etmedig... Okuman yazman var m senin? Muhtar bakp yutkundu gene: Yog... Hi mi yok?

Ezch varidin emme gulaasma, unuddum! Birden Takent Valisini arad Bakan. arp elini skt. Sonra Bayavere dnd: Yeil cipin gerei yoktu, dndrn onu! Bu arabalarla gideriz kylere, gidebilirlerse... Gitmezlerse ok araba bulunur... Geip oturdu Mavi Chevrolet'ye. 12 / KYGREN

Bayaver yeildeki koruma grevlilerini baka arabalara aktard. ofryle konuup cipi dndrd. Sonra gelip yerine oturdu. Bakan, pler kynn muhtarna el sallad: Teekkr ederim, allasmarladk!.. Muhtar eildi, iyice eilip selm verdi: Selmetle efendim, uurlar olsun bakalm!.. Kulu'da, Cihanbeyli'de zorunlu duraklamalar oldu. aylar, ayranlar iildi. Sonra Kurukla kynde duruldu. Kurukla ky, yz gz kayalarla kapl * bir arazi parasnn stnde. Daha baharn balarnda yanmaya balamt. Sokaklar bara bara yank aput, yank gbre kokuyordu. Damlarn glgelerine koyun kuzu erenmiti. Kyn yars al, ahr, yars ev. Kadnlar belleri kuakl, etekleri yerleri spryor, yoksulluun ve bilmezliin arlyla irkinleip gitmilerdi. Erkekler de yolun bir yanma toplanmlar, yadal apkalarn karp ellerine almlard. Kulaklar, boyunlar kir iindeydi. Sular yok galiba... temizlenememiler! Dikilen erkeklerin ellerini skyor, hepsinin yzne ayr ayr bakyordu Bakan. Bunlar acaba bizim mi, yoksa baka bir lkenin kylleri mi? Yani Afganistan'n, Sudan'n falan? Ne bu kadar sefillik? km avurtlar, belleri!.. Bak bak, dileri de piyore ounun!.. El skmay bitirip ky iine doru yrd. Srn spann topland kk alana vard. Bir ev; koskoca bir kz ban gmmler n yzne, boynuzlar duruyor. Avlunun ortasnda bir inek, kuyruunu bir o yana sallyor, bir bu yana. Boynuzlar krelmi. p geirmiler diplerinden. pe de boncuk dizmiler, gk gk grnyor. yle km ki kemikleri inein... Bakan durup bakt dikkatle. Sordu: Ne bu? Vali atld: nek efendim... Emin misiniz? KYGREN

V13 Evet efendim... dii! Ne cins inektir bu? Tarm Bakan atld: Karasr cinsidir efendim! Orta Anadolu'da yaygn! Byle midir bunlar hep... byle zayf, boysuz? Vali Bakana, Bakan Valiye bakt, baktlar. Hi bymezler mi, semirmezler mi yani? Bakmszlktan byledirler efendim... Muhtar, Valinin yannda duruyor, titriyordu. Kimin bu ev? arn bakaym sahibini! Muhtar soluna bkld: abk Garadaban' bulun ulaa! Bacsgildedir... Bekiyi, imam koturdu. Sen de evine bir bakver Fariiiz!.. Az sonra inein sahibini getirdiler. Senin mi bu ev? Adam, apkasn karp durdu: Benim... sayanzda! nek? O da benim... Niin bakmadn bu inee? ard adam, konuamad. Sylesene, niin bakmadn? Nazar ildi Beyim, annayamadk... Muhtara dnd Bakan: teki inekler iyidir yleyse, ha? Zararszdrlar efendim... Ne verirler st... bir gnde? Yz direm... ki yz direm! ki yz direm veren nadirdir ya, veriller ide! Bizim burann ineklerine gulaasma '

gomuta-nm! Ahan byle tiriddirler... ileri Bakanna dnd Bakan: Gryorsunuz deil mi durumlar? Yarn bir sava olsa nasl duracaz cephede, ayakta, yklmadan? Nedir bu kylerin hali pr melali? Siz bunlarn byle grndklerine bakmayn efendim! Bunlar ooook ok bakadrlar grndklerinden. Sava zama14 KYGREN n allah bunlara bir kuvvet verir, canlanverirler! Ve her daim byle olmutur efendim... Demek yle? Evet... yle! yleyse mesele yok... ha? Mesele yok deil de, bu durum baka, sava baka! kisi arasnda bir iliki yok diyorsunuz? Evet iliki yok... ok kzd Bakan: Kalsn yleyse kyler... byle! Hayr efendim kalmasn da... ama savata kahramanz-dr, onu arz ediyorum! Brakt ileri Bakann: zahatnza teekkr ederim! Yrd biraz daha ileri doru. ocuklarn yzleri gzleri svack svack smk. ounluu da irin ban iinde. Suyunuz var m? Yog... Ne iiyorsunuz? Allah ne virirse... Vermezse? Virmez olur mu? Viriyor eyi kt... Bakan edi ban, iinden iinden mrldand: imiz Al-laha kalm bu kyde! Sonra durup geri dnd. Muhtar arad gzleriyle. arp elini skt: Teekkr ederim, allasmarla-dk!.. Yrd Mavi Chevrolet'ye

doru. Geerken gene o zayf inei grd. Sahibi titreyip duruyordu yannda. Bak buna biraz, baaak! yle bana boncuk takmakla falan olmaz!.. Vali birka adm geriye kald, ellerini yere silkeleyerek azarlad Kurukla'l Karataban': Brakn u batl batl inanlar canm! karn o boncuklar abuk! Yani yle insanlarsnz ki! nsan yerin dibine batryorsunuz! Atn abuk onlar! Muhtar, gel buraya bakaym! neklerin banda ne kadar boncuk varsa kartacaksn bugn, anladn m? Gelip kontrol edeceim. Bucak Mdrne emir verip denetleteceim! Byle kfl eyler istemiyorum, bir daha grmeyeceim! ittin mi?.. Muhtar, yadal apkasn bu elinden o eline aktard: EitKYGREN 15 tim Beyim, ben hemen onnar aha bu aam paklatrm, sen hee mara itme!.. Bir de eilip selm verdi salar dklp giden bayle. Bakann katar yrd. osenin stnde, bir rmakta kayklar gibi akp gidiyordu arabalar. Aabeyli, Yeniyayla, Yazbelen, Karamerler kylleri de yola kmlard. Ama durmad arabalar. Bakan, camdan apkasn uzatp, verilen selmlar toplad sadece: Gr gr gr, ne var? Kylerin birbirinden fark ne? Durma gr, sorma gr Orta Anadolu'nun kylerini. Acaba ne yapmal, nasl yapmal da bu ayb kapatmal? Kendi kyn, o yanlarn iklimini, havalarn dnd. Tabi nce iklim geliyor her eyin banda! Buralarda o kadar ksr ki iklim! Bir kere doru drst yamur yamyor. Dmyor damla. Ot olmuyor krlarda. Ne yiyecek bu inekler? Ve kendi imelerine bile sular yok! Kaynaklar da ilemiyor. Yamur olmaynca kaynaklar nasl ilesin? Nerden beslensin, nasl doysun da su versin emelere? Almadan vermek olur mu? Bakan iine kapand. zgn ve dalgn, ardna yaslanm olarak gidiyordu Mavi Chevrolet'nin iinde. Gzlerini de yumdu bir ara ve uyumu gibi yapt. Bir ey konumak istemiyordu Bakanlarla, koruma polislerinden biriyle yer deitiren Valiyle... Bozgundu. TOZ DREKLER Kantarma ky, il merkezine on kilometre. umra'ya giden osenin sanda, orta apta bir ky. Artmyordu baz kyler gibi. Belli belirsiz eksiliyordu hatta. st yanndan bir kumlu dere iniyor. Derenin dznde ne kadar kum varsa ekip tketmilerdi il merkezindeki yaplara. Kurulun, muhtarn gzn klleyip ok ucuza kapatmlard kumluklar. imdi yerler, domuz einmi gibi ukur ukur. Ktan biraz su doluyor ukurlara. Ve bahar yryp yaza kavumadan uuyor sular. Gelien otlar, sazlar kuruyuveriyor. 4 Dnp dnp bununla nyordu Kantarma'nn muhtar Musa: Gine de muhtarlmda yapm olduum bir ey iliktir gomularma! Gum paralarnn hatrna yllarca he birine salma salmadm, saldrmadm. Baka kylerin muhtarlarnn eline geseydi byle frsand, herif paray guaana gor annadm m, her boa zaman avu avu para isterdi gomudan. Allam gine haram lokma geirmesin boazmdan, nemelzm!.. Kahvenin nnde ileze bir kavak. Masalar kavan glgesine karmt kahveci. Musa, sandalyasn duvarn dibine ekmiti hafif. leri geri kayklp duruyordu. Radyo, Trkiye saat ayar verdi. Sonra gnn haberlerini okumaya balad. lk haber: Bakann yurt gezisi.

Ayrntl ayrntl, kim uurlam, kim karlam... Yol boyunca hangi kylerde durmu, kendilerine nasl iten sevgi gsterileri yaplm... hep hep anlatyordu. Ky bekisinin kardei Hdr, oturduu yerden usulca kalkt: Bir de bizim kye gelse, biz de ok iten bir gsteri yapsak Byk Baganmza! Gadn gizi kyn azna ysak, o ba-rsa: 'Meraba vatandalar!' Biz barsak: 'Saool, varol, saool, ak ak ak!..' Bi garlama grse... KYGREN 17 Muhtar, Hdr'a bakp biraz daha kaykld ardna: ok havaslysan git ar, grmaz hatrn... Kyn banda bsbyk muhtar dururkene bana sz m der? Muhtar olsam gider arrm... Kyn tek kavayd. Bir ay sonra balard pamuklanmaa. Kyde baka aa yoktu. Cumhuriyetin ilk yllarnda il merkezinden gelen emirle krk elli akasya dikilmiti sokaklara. Ama tama suyla... ylma varmadan kuruyup gitti tm. Hdr dnyordu: Bir aaca yarm ilgil su! Akasya dediin havuz yutar! Tee; devletten denek olacak ona! denek; her yl biraz daha arta arta gonacak boaya. Birazn akasyalar, birazn mtayitler yudacak. Aksi halde gurur gider bi-zimkinner gibi... Tutmad akasyalar. Kavak nereden geldi, kim dikti, nasl tuttu? Orasn bilen, yama akl eren yok. Nass youmu ula? Sizin bilmediiniz yok dimek midir? Nahiye Mdr dikti bu gavaa! Padiahlk gnnde, bir Deli Mdr varidin. Hatip nahiyesinde oturur, kylerin aalanmasna garrdm. Han bir gars varidin, cin dutardm, ite o! Siz ler feln hep ocukdunuz o zaman. Belkim dnyada bilem deildiniz... ok eski bir gavaktr... erde peykenin stnde yatan il mmet, darda konuulanlar duymu, lafa yardm ediyordu byle. Sen yat yat! Yat da ratma bak! Damadn muhtar bilir nass bi gavak olduunu! Bilmezse bir bileni sesledip sorar... Hem konuuyor, hem glyordu Hdr. Aada umra osesi yasslm yatyordu le gneinin altnda. le gnei bulduunu seriyordu. Duvarn dibinde bir kpek vard, glgedeydi szde, ama dilini, gnde gibi sarkt-mt bir kar. il mmet, eskinin adamyd. Dudaklar yalama. Sinekler inip konuyordu. Uuruyordu eliyle koluyla, ama gene inip, gene konuyorlard. Kaynpederi ierde diye uygun bir konu arad Musa: Nahiyede muhtarlarn toplantsna gitmitim ya eveli gn. 18 "KYGREN ayrba'nm muhtar annatt. Bir Cin gurdu varm onlarn orada. Habire ulur gezermi kyn sokaklarnda. Be on gn nce ne yapm biliyor musunuz? Bir l lm imi. Yyp ykayp komular ly gabiristanla. Bu Cin gurdu gidip kar m ly. Yimi yimi gslerinin etlerini felan, ondan sona-cma gardam, kemiklerini yagomu oraca. Molla seyin Hoca demi, bu bir zrtlan mdr, gaplan mdr, tenki llerimizi de deer; eyisi mi gidip banda lbet dutalm. Tfekleri alp gitmi iki kii. Haggaten de dedii gibi gine

gelmi bu. Ay aydmlkm biliyor musunuz? Beklemiler bakalm npacak? Gelmi, yanam bu taze mezerlerden birine. Tam eecek, bizim-kinner nian alp tetii ekmiler. ekmeleriyle birlikte bumm etmi tfekleri tabi. Cin gurdu da arka ayaklarnn sdne dikelmi bakyor! Tfeklerin namlularysa, biri saa yarlm, biri sola. Adamlarn da azlar feln erilmi. Yani byle bir i, canaballah neler neler halkediyor gryorsunuz!.. Kahveci Mahmut, ierde peykede yatan il mmet'e sordu: mmet day, mmet day! Bunu da duydun muydu? Byle eyler de olur muydu senin genliinde, padiahlar zamannda? yice dorulup pencereye yasland il mmet: Cin gurdu demezler ona da Sin gurdu derler! Zrtlan daha baka bi eydir. Sin gurdu krk ylda bir gelir cihana. En ok da gocasma, gaynatasma as duran gelinlerin mezerlerine svar... Hdr st ste iki sefer ksrd: Demek Cin gurdunnan Sin gurdu ayn deil ha mmet emmi? Emme beri baak, bunnarm ikisi ayr eyler olsa bizim muhtar ayrd edemez miydi? Hdr bir daha ksrd. Musa hafiften fkelendi: Nooldun ula, kelebek mi duttu, hh hh? Cin gurdunnan Sin gurdunu ayrd edemeyecek kadar galin kafa deilim mara etme! Bana yle annattlar, ben de yle syledim. Cin gurdu yerine Sin gurdu deselerdi, Sin gurdu deye habar verirdim size... il mmet gene konutu camdan: KYGREN 19 Ha Cin gurdu olmu, ha Sin gurdu, fark etmez! Emme aralarnda az bir farg vardr: Cin gurtlar daha ziyade da kylerinde grnr, Sin gurtlarysa ovalara enerler... Tam o srada bir rzgr kt, kvra kvra koup geldi kyn iine. Tozu topra toplad, kazd yeri kumu, dalazlayp dikti ge yukar, upuzun bir direk yapt. Tam kavan yanna geldi, orada durdu dalaz. Muhtar balad okumaya: Yelli yeleme, kll bulama! te git, te git, cini periyi gt git!.. Sonra kesti, iinden iinden bir cin duas okudu. Okuyup frd toz direine doru. Pencereden il mmet de okudu frd, sonra elleriyle ki-eledi: Gelme gelme kr eytan! Torbamzda duzumuz yok, sana yarar gizimiz yok! Sakn gelme kr eytan!.. Radyonun okuduu haberler kaynayp gitmiti araya. Spiker imdi zet veriyordu yeniden. Muhtar kalkt: Oturuumuz eyi! Emme bir iin ahab olamadk! Masaya iki ay paras brakp kalkt. Biri kendinin, biri ierdeki il mmet'in. Eve varalm da bir bakalm ne var, ne yok?.. Hdr geip muhtarn yerine oturdu:

Yani bu adamlara ok canm sklyor ook! Drt seneye bi geliyorlar, yle syleyerek, byle syleyerek, btn oylarmz alp gayboluyorlar! Bir daha ara da bul Beylerimizi! Drt sene, sr olup gidiyorlar! Emme sonra gine geliyorlar, gine af-sunlayp alyorlar oylarmz. Buna da ok canm sklyor! Kimse, Hdr'm sz nereye baladn karamad. Bir. duyduu mu vard? Yaknda seim mi olacakt? Kyn bildii bir tccar, bir avukat, bir doktor, yada bir mhendis aday m oluyordu? Dndler, karamadlar. Biraz daha beklediler Hdr kendi aklasn. Yani bu Bagann kalkp bizim il merkezine gelmesi, hayr mdr, er midir? Biraz galacak m, yosam hemen dnecek mi? Sonra susup dald Hdr: imdi kyn nnde byle Cin gurdu, Sin gurdu demeyen, daa alsan giden, yrtk bir muhtar olacakt, kp varacakt partiye, yada vilyete, tek bi selm, 20 KOYGOUREN eilip de bi elini skacakt. pmek yok haa! pmeyecek, sadece skacak. Ondan keri ksa bi nutuk verecekti: 'Efendim ho geldin, safa geldin! Yzn gren cennetlik! Seimlerden beri ma-ra ediyorduk ldn m, galdm m? Dahi imdi gomular da gara yasn iinde galmtr. Halk Ramiz bir lf karm: "Gratm ahab lm!" Odaya gayfaya cem olup yalan diyoruz, emme Halklar bildiklerinden amyorlar efendim! Eerkine zatna fazla zahmet olmayacaksa bizim kye gadar bir uzanver, bu garnalmaz yaranlklarm rdelim sayanda... Kymzn buna aytal oktur efendim!' Emme han bu lflar gonua-cak, daha vilyetin merdimanlarmda dizleri titremeyecek, onun orasna ylp galmayacak muhtar? Biraz sustu, sonra yeniden ykseltti sesini! Zaten bizde gabat! Neden deyecek olursanz, adam diyor, 'Ben yoruldum, yeter artk!' Biz diyoruz 'Hayr yorulmadn biraz daha yap!' Her seimde adam seiyoruz, o da bu gadar yapyor! Gene ey i ki nahiyeye varp gelirkene mhrleri drmyor... Birden kesti Hdr. Utand kendi burda olmayan bir adamn ardndan konutuundan. En ok da muhtarn kaynpederi il mmet'ten utand. Bir anda o kadar piman oldu ki, Yani ben bunu kymzn yznn azck glmesi iin istiyorum! Muhtarmzn biraz giriken olmasn istiyorum! Ne diyeceini ard. Maksadm he de dedikodu deil yani! Gelsin bunu yzne de syleyem. Netekim syledim de az nce. Bunu sen de duydun deil mi mmet emmi? Sakn benim dedikodu yaptm dnme yani... Yreini selim dut yeeniiim, ben seni bilmem mi? Hemi dedikodu yapsan ne ilzm gelir? Hakknda gonutuun adamlar he bilmiyor muyum? Bir gittiler mi bir daha grnmyorlar. Bizim muhtara gelince: Damadm Allahlk! Kendi elimizle doladk bu sapsilii bamza. inik tohomluk ill buday gapp gelemedi kye. Halbuysam hkmet ovalarda dalarda tohomluk data data ktrm oldu. Ellerin muhtarlar pank paras zaman, ev bana ikier lire cip paras ala-raktan pangaclar kye gadar getirip milletin parasn ayanda datyor, bizimki bunu bilem beceremiyor da, yavrl tavik KYGREN 21 gibi ky ardna dakp iki gn sra bekletiyor seherde Kara Mustafa'nn handa... Tam o srada yeni bir yel kt. Kyn ortasndan, caminin nnden dalazlad geldi. Toplad tozu kumu, gbreyi saman, kvrd bkt, kvrd bkt, dikti ge doru, upuzun bir toz direi yapt. Bu sefer il mmet okudu: Yelli yeleme, kll bulama! te git, te git, cini periyi gt git! Gelme gelme kr eytan, torbamzda duzumuz yok, sana verecek gizimiz yok! Gzn kr olsun, gelme buraya kr eytan!..

Hdr kalkt: imdi kyde bir cip olmalyd, bir otobs fe-lan! Binip gitmeliydim sehere!.. Kzgn, kskn bir adam olup kmt. Bunalyordu her gn biraz daha. fkesini de kime ynelteceini bilemiyordu. Muhtar da almalydm yanma. kimiz bir olup bizim l Baganna varmalydk: 'Getir Bagan bizim kye, kymz yeersin! ldk guraklktan, gtlktan! aryoruz gendisini, var syle!..' Eerkine sylemek istemezse kendimiz varp sylemeliydik. 'kar bizi huzuruna, geri yanma garma!' Huzuruna vardmzda kendimiz annadrdk: 'Onca rahmet yad memlekete zatn Bagan olal, emme dmedi bizim kye tek damla! Gel de bir adaletini gster! Valisi malisi, mdr mdr, pangas mangas he glmedi yzmze. Biz senin hdtlerinin dndan m geldik? Gmenlerin bilem bizden eyoldular, otu saz, guu gaz yerlere gondular. Bizi daha nice yakp gurutacan bu tozun gumun ierisinde? Hadi bizi de ge, gadmlarmz, ocuklarmz bek irezil! inanmazsan buyur gr. nanmazsan buyur gznle gr!..' Byle annadrdk. Durdu biraz: Emme buyurup grse ne yapacak, gu mu gon-duracak? Bir umut ite benimki! Yani ben diyorum, byle bo oturmaylan olmaz. lle de gpr sapr, bi eyler yapmal. Krlk bnlk yeter gali mmet emmi... Musa biraz yourt ezdirdi, biraz bulgur piirtti kars Ms-lme'ye, geti bana. Byklarn batra batra yedi, doyurdu karnn. Eski apkasn att, yeni apkasn giydi. Ceketini falan deitirdi. Kozal tebihini de ald eline. Elini kna koyup oseye doru yrd. Belki bir tat gelir! Bir kamyon, 22 KYGREN bir otobs, cip... Biner var veririm... Madem Bagan il merkezine gadar gelmi, yanma sokulup bir hogeli etmek uygun olur. Bugne bugn 75 hanenin temsilcisiyim. lle arlmay m beklemek gereir? Adam o ki arlmadan gider. Hemi de bir sras derse davet de ederim kyme! Eerki-ne sz verirse, goar gelir hazrlk grdrm, sokaklar ney sprdrm, teze soan, teze marul, bizde yo emme olanlardan bularaktan bir de guzu kestim mi baya olur, neden olmasn? Eli knda, yryordu yola doru. Hdr, her ne kadar konutu ettiyse de, iindeki ay eritemedi. ay parasn deyip kalkt. Eve gadar bir uzanaym mmet emmi!.. Sunack, ocuklar alp Kadir Buba y' nn oraya bostan apmaya gittiydi. Belkim gelmitir. Gelme-diyse, iki dikim bi ey yiyip uzanaym yanlarna gadar. Hadi hoagal bakalm mmet emmi!.. Kahveci Mahmut, elindeki yal boynuna att, gelip paray, hem de bolar ald. Gle gle Deli Hdr, gle gle yeenim! Aama gine gel de, bir yimbelik daha alaym senden. Ksa gnn kr! Baka gelirimiz yok napalm? Aln iti gedilmi, kaps devrilmi. Koyunlarn kimi ierde, kimi darda, duvar diplerinde. Evlerde sinek savruluyor imdiden. Yl yldan zor oluyor susuzlukla yazlar geirip ba etmek... G! Geldin mi apadan?.. Evin kaps akt, kardan grd. Elinde a danyla kt Sunack. Hayatn ocana koydu dan. Gitti elek getirdi ierden, koydu danm stne, sou-yuversin, hem de sinekler konmasn. yle takdir ederim ki akll avrad! Kafas iledi mi byle ileyecek ite! Eferim, ulan Sunack!.. Hzlandrd admlarn, kp vard merdivenlerden: Nasettin, birez apabildin mi bali? ocuklar dirlik verdiler mi g? Yosam he bir i redemeden dnp geldin mi? Aman Hd, dllerini bilmiyorsun gibi bubam!

Gahbam Sunack!.. Sormasam da sormadn dersin! Doru dzgn sor emme, doru dzgn sor gurbanm! KYGREN 23 Neyse, ge bakalm, sen ne yaptn? Gurtardn m gayfanm ilerini? Ne gazandrdm Gayfac Mamuda? Yani Sunack! Bak valla oyun moyun oynamadm gizim! Emme bi ay itim yimbee, ondan keri de oturdum, muhtarn Cin gurdu, Sin gurdu gonumalarm dinledim. l merkezine Angara'dan Bagan gelmi, radiyonun habarlarm dinledik... gonutuk ite ireli geri! Sen bize bakar mm? Bizim oturduumuz ahr sekisi, ardmz stambol trks... Ekmek yidin mi, garnn a m gurbanm? Kendi kendime nerde yiyem? Bi sahat geiyor sbyul-cannarm tmeye balad. Emme sabrettim. Dedim daha Sunack gelmemitir. Gelsin bir a biirsin, birez de yourt ezsin, okap yiyelim oluk ocuk... Byk olu Doan, kzlerle Gzlk Gedii'nde kalmt. Ot var m bali oralarda? Ne yiyecek mallar? Ne yapaym gurbanm? Gtrcem dedi, gtrd. Herkes o yana sryor. Baka yerler hrl m? Bu yl yaylmlara gu-laasma... Gaplan Harman'nm oralarda kmdralar bilem gu-rumu. Bu yl nallarmz kl! Ot yok, kk yok! Sular feln akmyor bunarlardan a bubam!.. Gnl diyor, doyur gamn, d yle yola! Bi gamyon gelirse atla, var sehere, sokul l Baganmm goltuuna, sooona doooruca Angara'dan gelen Bagann huzuruna. Anat ona iinde bulunduun nallar. Eerkine elinden gelirse hem kendini gurtar, hem oluk ocuu, hem de ky! Deyeceksin ki, 'Muhtar yok mu bu kyn?' Var muhtar emme gryorsun muhtarn, sapsiliin teki! Bi ivt sz zor alyorsun azndan. Gidip de Angara'dan gelen Bagana lf m edebilir? De gidi Sunack deee!.. Adam bilmiyor gibi gonuuyorsun!.. De sus! Otur hele ura gurbanm! He seni Baganm yanma gatarlar m? Otur da gamn doyur! Ben imdi zufray gurarm... Kk olu Duran'la kz Yeter, uvaln dibine kvrlmlar, uyuyorlard. Terleyip batmlard. Hdr bakt: Ulan Sunack, gn furmu feln olmasn bu dllere? Sunack'n yrei harp etti: Ne gn gurbanm? Benimle 24 KYGREN ^ gittiler, benimle geldiler. Eski beki demedim, balarn da rttm eyi kt. teki olana da senin eski apkay geydirdim. Napaym daha? Gn furursa napaym? Getir hele getir zufray! Yourt feln ezdin mi? Ezdim bubam ezdim, azck sabret!..

Kouverdi, kab kaa getirdi, kurdu sofray Snack. Bulgurun danm da getirip koydu ortaya. Kaklktan kak ald. Soan kes, soan yok mu g? Soan kesti, tuz getirdi. Sonra vard ocuklar uyandrd. Geliverin analarm, geliverin yavrularm! Yiyiverin scack scack!.. Tuttu birer birer balarn boyunlarn okad. Sunack byleydi Kantarma kynde. Her ganck gibi Su-nack'm da iki memesi vardr. Emme birinden st, birinden de bal gelir. Bir stlden emzirir dourduklarn, bir de balldan. Bol bolamat yimezler emme stlen baln sayasnda topa gibi olurlar... ocuklar... YERN YARII Gzlk Gedii'nin oralarda mallar, pazarn sonuna kalm yoksul alclar gibi, bir o yana seirtiyor, bir bu yana. Tatan baka bir ey yok. Kumlar tozlar bile yrm. Kyn gneyinde en rzgrl yer bura sanki. Yavanlarn, gkbalarm, kekiklerin kkleri grnyor. Gevenler kurumu. Yeni otlar, ka-fllar yok. Talarn dipleri yanyor. Ve gkyz o kadar yksek, bulutlar o kadar baka blgelerin stn rtyor, scak; durmadan seirtiyor mallar. Az ilerde ekinler var. Onlar da topran yzn bir rtm, bir rtmemi... Gzlk Gedii'nde bir o yana eviriyorsun mallar, bir bu yana, durmuyorlar. Yamalara sryorsun, trmanp kmyorlar. Gzleri aalarda, ekinlerde! Hdr'm Doan bakt olmayacak, kzlerle inein ynn evirdi Cinligeri'ten yana. Torbasn takt boynuna. Su iesi torbasnn iinde. Ekmei kat da torbasnn iinde. Cinligeri'te ekinler var, beki grrse yandn! Grar val-laha kemiklerini, gitme gel!.. Hi ardna bakmad, srd mallarn. Doan srnce tekiler de srd birer ikier. Kyn ocuu Gzlk Gedii'ne yrmt nce. Sonra hep Cinligeri'e indiler Doan'm ardndan. Burda, su yoktu, ot yoktu. Ama srlmemi gen tarlalar vard. Mal yese de, yemese de arsz otlar kalmt tek tk. Eski ayr krelmiti. Kmdralar kalmt tek tk. Emme kmdray da mal yimez ki bilder! Acap ekin aralarna m soksak birer ikier? Soksak eyolur da, mal birer deil ki nmzde! er olan var, drder olan var. Birine baksan, tekini ne yapacaksn? te asl o zaman grar kemiklerimizi beki!.. Acaba eskiden de byle miydi bizim ky? Ninem diyor 26 KYGREN ki, abdas namaz kakt, sra sayg kakt, byk gcck bilinmiyor, ondan byle gurak, orak!.. Ninem byle diyor, bubam da gzyor nineme... il mmet'in dul kz Teslime kendi srp gelmi mallarn:

Sizin okulda retmeniniz he gonumaz m le*en? Bu yerlerin alt hep glm, denizmi. Bizim retmenimiz, 'Yamur dovalar faydasz!' derdi. 'Gafay gol aldrp ide bu sulan fgrtmal!' derdi. 'te byynce sizi bekleyen mazife!' derdi. Gafalyd bizim retmenimiz emme bir benim bubamdan baka arkas yoktu. Benim bubamm da arkalndan noolur? Kodular adam. Ardndan teneke aldlar. Hep o seherden gelen Gurba Nuri yaptrd kr olas! Deilesi, ne biim hocay-sa! Topal Talip getirirdi ikide bir. Onun da harmann yaktlar ya oh olsun! Halbuysam retmenlerin gonumalar ne kadar yarayldr, bilmez eekler!.. Doan, Teslime abasnn szlerinden tat alyordu. Kulaklarndan ieri lk lk akyordu szckleri. Teslime'nin kocas Kore'de kald. Bir daha kalkp evlenmedi. Bir oluyla, mmet dedeyle oturuyorlard. Ekinden dikinden kalmyor. apa apyor, mal gdyor. Bazen kalkp teki karlarla t uzak derelere, bayrlara, rpya da gidiyor, ama bir trl eski enliini bulamyor. Dnyas ssz, kendisi yapayalnz. Hem de krlar kurak byle... yle de krpe ki Teslime!.. imdi elinde kirman var. Kolunda yn kolak. evirip kirman, bkyordu yn. Kylerinin koyunu daha bolmu eskiden. Ve Kantarma'dan baknca uzak Toroslar'm karl balar grnr yazlar. Varlmaz kadar uzaktr Toroslar. Kirman elinde, bir o kze, bir bu tosuna seirtiyordu Teslime. Do-an'a kaynyordu kan en ok. Doan da hep Teslime abasnn yanma yanma sokuluyordu. Senin anan Sunack, kyn en has gadmdr. En ok onu severim. Buban ahindir, onu da ok severim... Elini Doan'm bana koyup salarn okuyordu. Doan bazen bir bcek yakalayp geliyordu: Teslime aba, bunun ad ne, bu ne bcs? KYGREN 27 Tesbig bcs deriz, ganad yok, uamaz! Bunun adn da biliyor musun Teslime aba? O da papaztakkasdr... Bak bi dene ekirge duttum Teslime aba!.. Bir kmdra bul da diz ekirgeleri! Kekliin olursa yidi-rirsin. Keklikler bek sever teze ekirgeyi... teden bir de arapdaa yolup geldi Doan. nce bir sapn stnde mor soan gibi sallanyordu bir ift. Yapraklar da nane yaprana benziyordu biraz geni. Arapdaa zeherlidir biliyor musun? Sakn mallar yime-sin! Eyi tan mal gderken. Bak bi de sana ne deyecem? Bel-kim yarn br gn ben gelemem. apaya bostana giderim. Benim kr'yle yollarsak mallar, ona gzgulak ol. Onu gol-la, dvmesinler. En ok sana gveniyorum biliyor musun? En ok da seni seviyorum dllerin iinde... Teslime aba! Baga kime gveniyorsun, kimi seviyorsun? Gkyznde bir ku, prlana prlana uuyor, dnyor, konacak kadar yaklayordu yere. Sonra gene uuyor, gene dnyordu. Baga... Allaha gveniyorum, O'nu seviyorum... nekleri ekine girecek oluyor, Doan kouyor, eviriyordu. Sonra dnp gene Teslime abasna geliyordu. yldr srlmeyen, yldr gen bir tarladalar. Bu tarla Babklar'n biliyor musun? Gen tarlada kurumu otlara ieklere basarak koarken birden Doan'm aya yara batyor. Yark bir kartan fazla am azn. Uzuuun, belki tarlann te bana kadar gidiyor, uzun. Derin hem de. Aya batyor, dizine, baldrna kadar iniyor. Baryor Doan: Go Teslime abaaaaL

Koup geliyor Teslime. Bir baca dipte, bir baca gkte, burgap durur Doan. Kapp alyor hemen dar: Amanm, grdn m u yerin yarn? Yudacak abam senii! Ge bakem, ge yanma da ilem yzn gzn. Doaaan, aa Doan! Kork-tun mu abam? Doan'm torbadan ieyi karyor. iver bakem bi yudum! iver de gesin korkun!.. O nasl yarkm aman abam, yudacak insan valla!.. 28 KYGREN Dikti ban, ge bakt Doan. Gz aklar byd: Teslime abaa, bi de mallar derse biliyor musun? ok dikkatli olmal! Bubam gzar yle bi ey olursa... Az tede bir kuru ay vard. Daha gndnm gelmeden uup gidiyordu suyu. Akmaz oluyordu bir yudum. Kumlar akllar obann ocuun ayaklarn yakyordu. Doa"n'n iinde elik gibi isyanlar geliiyordu ileri doru. Seemedii bin bir soru bana kyor, beyni karncalanyordu. Teslime aba g! Diyorlar ki cinlerin ky varm yerin altnda. Sular emerlermi aadan. Hemi de onlar yararlarm topra. Belkim beni ekip alacaklard demin biliyor musun? Alp kylerine gtreceklerdi. Bubam en cinder hocalar bulup gurtarana gadar ikence edeceklerdi burada. Bu cinlere ok g-zyorum Teslime aba! Kepini bandan alp gsterdi: Bak bunun iinde tlk var! Alnma gelecek yerine bir de gz boncuu dikti anam... Glp bakyor, elleyip geri veriyordu Doan'm kepini: Ben de kr'ye diktim aynsndan. Ellerin gzleri cavr ivisi! akagoyuyorlar ocuklarn yzne gzne! Destur demeden klden geme. Bismill demeden bir yudum su bilem ime, emi abam? Mazot barut bir sava gemiti sanki buralardan. Yalam yutmutu her eyi. Bir daha yenisi bitmiyordu. Toprak kit-lenip kalmt. Dl dkmyor, ot vermiyordu. Mallar toplayp kndrala dorulttular. Var yok, azck da orda yaylsnlar. teki ocuklar brak, onlar oynasnlar. Onlar ayr gtsnler. Hem de ekine feln girsin mallar elleme; Bekamat emmin de gelip hepsini dsn. Biz ikimiz ahap olalm mallarmza. Yara mara drmeyelim. Girilir bacaklar Allam etmesin! Kesmekten baka are galmaz o zaman. Hemi de burda kesmek gereir. Grk bacayla nasl gidecek malcaz kye gadar? Kumlu kuru bir yerine geldiler Cinligeri'in. Teslime eilip ekmesakz kklerini ekti. Ardarda on kadar buldu. Sakzlarn syrd. ok sakz oldu. Be alt tane de Doan buldu geze geze. Teslime onlar da syrd. Sonra kendi topladklaryla KYGREN 29 kartrp yarsn Doan'a verdi. Avurtlarn doldura doldura inemeye baladlar. yle ho tad vard ki ekmesakznn! Bir de parmaklarna alp atlatyordu Teslime, kimse onun gibi atlatamaz. Noolur, bi d yap Teslime aba, noolur bi d!.. Teslime, erinmeden, enmeden bi d yapyordu. Birden bir lk koptu gerideki gen tarladan. Mal gtme-ciler koutular. Tarlann bir yerinde kmelendiler. Acyla, korkuyla birbirlerine giriyorlar, drlp alyorlard. Aralarndan biri lm gibiydi. Doan, can havliyle haykrd:

Teslime aba goo! Go Teslime abaa!.. Teslime'nin az ak kald aknlktan. Sanki damdan den birini tutmak elindeymi de, sinirleri baland iin tutamyor gibi akn bakyordu tarlaya doru. Doan'a da bir ey diyemedi. On be, yirmi saniye geti kemire kemire. Biraz durulunca, mallar koyup gitmenin doru olmayacan da dnd. En iyisi srmekti gene o yana ar ar. Teslime o gn orada mal gdenlerin en by oluyordu. Kendinden yal kimse yoktu krda. O yzden biraz daha at admlarn. Srp kn-dralm ortasna soktu mallar. Sonra kotu ocuklarn biriktii yere. Topal Talip'in Emin alyordu: Bubam beni keser galiii!.. 'Neden bakmadn da drdn, girdin bacann?' der der dver galiii!.. Aam olunca ben eve nasl varacam galiii!.. H h h!.. Hiii hi hi hi!.. Hem alyor, hem dkyor, smn de geri geri ekiyordu. Teslime haykrd: Aln bakaym! Ne alyorsunuz bunca deliganl? Alamakla mal kacak m yarktan? Aln abuk!.. Kzlar olanlarn, kollarndan tutup ekti. Topal Talip'in sar inekti yarktaki. Ba bile gmlmt. Dilini karm, ak gzleriyle yalvara yalvara bakyordu ocuklara, Teslime'ye. unlarn haline! Ne duruyorsunuz, bir urgan bulun abuk! Fazla da yaklaman bakalm yara! Mal karalm derken bi30 KYGREN rinizi drmeyelim iine! Hemen dediimi yapn, ip gibi, urgan gibi bi ey bulun!.. p, urgan, nereden bulacakt ocuklar? Ne yaknda bir ifti vard nadas eden, ne yolcu vard uzak kylerin birinden eeine kavak sarm, gelen! iftiler leye kadar srm, bo-andrmlard boyunduruklarn. Aaca gidenler *de t akama dnerlerdi aa yoldan. Yoktu ip, urgan! Sar inek de yrei arpa arpa yatyor, hatta gittike gmlyor. Topal Talip'in sulugz olu da durmadan alyor, haykryordu. Anacn gar gibi ey i at dzyorsun! Ziyankr buban he durmadan retmen attryordu, seherden Gurba Nuri'yi getirip gonuturuyordu... Hemi de en allah yolunda adamyd kyn, nooldu? Bulsana bir ip imdi? Hit, kendin de geri dur bakem! On sefer mi syleyelim? p yok, urgan yok, biraz da senin iin mi rpnalm? Beki Ahmet'in Akif, belinden kuan zd: Btn guaklar birletirip ulasak Teslime aba? Teslime, tutup Akif'in yanan skt: Allam akll ban artmasn! Ver abuk! Hemen teki olanlar da zsnler guaklarm, gzlar da zsnler! abuk olun, abuk olun!.. abukun bakaym hepiniz!..

Kala gzn arasndan on kadar kuak kt ortaya. Doan gld: Herkes guama 'bellik' fursun, sonra birbirine garr! He garmaz! Gzn yumsa gine bulur guam Kan-tarma'nn ocuklar!.. Birazdan gsteri yapacak cambazmkiler gibi iliyordu Tes-lime'nin parmaklar kuaklar birbirine ularken. Hemen ekledi kuaklar bir anda. ki byk "halat" yapt, salamca. Sonra yara bakt, Nasl geireceiz bunlar inein boynundan, hem de karnnn altndan? ki ocuk indirmekten baka are yoktu. Ama ya ocuklar da gmlr kalrlarsa? Ya hi beklenmedik kt bir ey olursa? Tam ocuklar ierdeyken yark biraz daha alverirse? Yerin altnda cinlerin ky... Cinler yokarda gezinen insanKYGREN 31 lara gzp... Tabi herkesin dabiyat bir deil ki!.. Kimi destur demeden sabah ezan kl atyor terslie, kimi de su dkyor kllerin stne geceleyin! Gene iyi sabrediyor cinler! Onca oru ocuu eziliyor, insanlarn ayaklarnn altnda... Halatn biriyle bir ocuk sarktp, teki halat geirtti inein karnnn altndan. Kzlar hemen o srada baka bir "halat" yaptlar. ocuk onu da boynundan n ayaklarnn arasndan geirdi. nc halatla ektiler olan. Ad eytan Hasan'd. ok ince direklere kard, damlarn saaklarnda dolanrd korkmadan. Allah ona yle bir yrek vermi, yaptn kimse yapamaz! ki halatl ekeceklerdi imdi inei. allah halatlar bir ekmede gopuvermez! Gopuvermez iallah! Neyse, haden bakalm, yapn! Guy-ruundan dutman sakn malcazm! Ganrlr da bir eye yaramaz! Hadiiin hoooop hop!.. Hadin dayann bakem hooop!.. Boynunun altndan geirdikleri halat boacakt inei. Durup onu dzelttiler. Yeniden ekmeye baladlar. Sanki Nahiye Mdrnn arabas, yok yok, Valinin otomobili, bir ze dmt sulak kylerde. Hoooop gp onu karyorlard. Sar inek moraryor, kararyor, halat olan kuaklarn da hayr kalmyordu. Al malnz teslim! Bundan keri gzn drt a! Ziyankr bubana da anlat eyice. Onun bunun alaynda gezmekten vaz gesin! Gine de ilenmi hayr varm, kar geldi... de, gurtuldu inecik! Hadin bakalm, imdi de guaklarmz sein ocuklar!.. ekilip yerlerine giderken Doan, Teslime abasna daha ok sokuluyordu, sokulup srtnyordu elcik kuzu gibi. Hem de zntsn sylyordu, Mallar gzelce doyuramadk! LEN Musa, parti ocandan karken Hdr' grd: Eferim maallah! Naryorsun burda adamm?

Att Hdr: Baganmzn elini ptm, vilyattan kyordu. Ulan, ne gadar il var ellerinde! Neyse! Binip tomafiline, Meram'a gitti! Masmavi bi avrola biliyor musun? Sen napdn bakalm? ok bozuldu, Musa da att: Ben de Doktur Zeyni Beyi grdm. Vali, aam Meram' da byk len veriyormu Baganm erefine. Bana dedi: 'Sen de gelirsen eyolur! Belkim bi frsant kar grrsn!' Hemen abuk Meram'a gidecem adamm... Benim de niyetim Meram! Barabar gitsek nasl olur? Muhtar oldum deyi ykn bu gadar ycelere yma bakalm, gn gelir gartallar da yere iner!.. Tartp yrd alana doru: Eemin ann sakar, gendi adn bana dakar! Madem sehere geliciydin, ne demedin barabar gideg? Sen ayr, ben ayr geldik bi kyden!.. Boveer! Gine de barabar gideg! Bi yerde iki lokma bi ey yiyip demiryolundan ileri yryverelim... Hem ekiiyorlar, hem gidiyorlard. Sen kendin bizim kyn amurundan kamadna ne bakan adamm? Bak bu Meram'm iki yolu var! Biri eski, biri yeni! Biz hangsmdan gidelim dersin en ey isi? stersen faytun arabasna binelim parann gittiine bakmayp, haa? Gammz da orda doyursak ktolmaz! Souk sulu havuzlarn banda... Para gl nasl olsa sende... Ulan Hdr bi gzyorum sana adamm! Bi danl dunlu go-nuuyorsun! Ulan sen beni bilmiyor musun? Be guru ky paras gemi mi boazmdan? Nerden bulacam ben paray da, 33 annadn m, seni faytuna bindirecem, souk sulu havuzlarn banda kebap feln yidirecem ulan? Ne gzyorsun? Baganmza len var, heralda bize de bi oturumluk yer alr, iliiriz! Biz de ayn milletteniz, hemi de ayn partiden!.. ki kyl, birbirlerine acyla baktlar. Bir tuhaf titredi sesleri. Demin 'Meram'm iki yolu var' feln deyi emme de lf arptn bana? Biz ayn kyn insan, istersek ayn kyden olmayalm kylyz ya, neden egiyip duruyoruz birbirimize? Bak ne dey ecem? Ben demin sana yalan syledim. Elini melini pmedim Baganm. Hemi de aam Meram'da olacan senden duydum!.. Boveeer allakma adamm!.. ekti Hdr'. Doktur Zey-ni de beni armad gel deyi. Ben de onu attm. Biz, birbirimize doru sylesek noolur, eri sylesek noolur? Ne gymat-mz hkmmz var u dnyada? Belkim yarn ahrette bile yerimiz en arkalar... Yamal yrtk, hem de temelli yadal, kirli giysilerini karmlard. Birbirlerini incelediler. Muhtar, hem kendini, hem Hdr' szyordu. Bunlar temiz nisbeten... Otobsler taksiler birbirini kouyordu caddede. Sanat Okulu'nun nne doru yrdler. Daireler paydos olmu, raklar boalm, kadnlar kzlar, evliler... Aladdin'e Aladdin'e gidiyorlard. Muhtar dnd: Haggaten bak, eerkine paytuna may-tuna para vermeyelim diyorsan, surdan iki dikim bi ey yiyip, vakit varken yryverelim. Yrmediimiz yollar deil ya! Ne dersin adamm?

Valla o eyolur muhtar!.. Orduevi'nin nnden geiyorlar. Tepenin st ng mng. Her basmadan giyinmi kzlar, naylonlara sarnm hanmlar, ne kirleri, ne tozlar var. Erkeklerin de yadal apkalar yok. Ksa kol gmlekleri, gzlkleri, ceketleri temiz. Masalar tutmular. Tepenin her yan bahe. aylar uruplar geliyor. Ayran bile satlyor orasnda burasnda... j^u x uuy u .kujin Solluyorlar tepeyi. Az ilerde, aada bir evin koltuunda, kilim kadar bahesiyle, lokanta enii bir yer. Et kokular geliyor. Yani yle biraz fasille, biraz pilv, azck da bide getir, surda bi yerde dkmverelim. Dggat et, porsiyonlar hesapl goy, paramz kmaz belkim... Henz ovalnn toz gzl geleneinden kopmam a, glmsyor: Canlarnz saolsun!.. Elinde budayla kl tutan heykeli geiyorlar. lk, lk... lklar taan top alann geiyorlar. stasyonu, demiryolunu geiyorlar. Yeni yola vuruyorlar. Eski yol solda kalyor. Taksiler, faytonlar, burunlu burunsuz arabalar, minibsler czt czt geiyorlar. Gelenlerin klarnda gzleri kamayor. Bazen yol arapsana dnyor. ki kyl birbirlerine sokuluyorlar. Hi aktrmadan birbirlerinin ellerini tutuyorlar. Geni karnyla belki on saman kans yutup daha var m diye bakacak bir belediye otobs geiyor. Benzin, mazot kokusu genizlerini tkyor. Terliyorlar hafif. Ar ar yrmek yok Meram'n yeni yolunda. Czt czt gelip geen tatlar, eski tatlarn ardndan gelip gitmeye alm insann hzn zorluyor. Czt czt czt! Korkun pat pat'laryla kara polis motosikletleri geiyor. , on birden geiyor. Sonra arkadan biri, biri, biri daha! Bir As z cipi geiyor. Sonra bir siyah Buick, bir mavi Chevrolet, bjir Ford, bir mpala, bir Buick daha, bir Rolls Royce, bir siyah Mercedes, bir Plymouth, bir Ford, bir Buick daha.. Sonra arka arkaya gene polis motosikletleri, biri, biri, biri, biri daha. Bir As z daha... Hdr! Grdn m adamm iine dtmz angamay? Muhtar, heralm seni de beni de eytan drtt! Deilse ne iimiz varidin buralarda?.. Girinceki kk alan... kr daha yutmamlar! Girince grnen deirmen... kr daha ykmamlar! Allarn, mor, yeil, pembe, sar, bin trl ve prl prl klarn iinde Meram! Dikilip uzun uzun seyrettiler. Takkeli dan ardna dolanm gne. Derenin aznda, kopkoyu yeillerin iinde erken yanm klar. Karanlk kt on metre telere. Onlar KYGREN 35 hl seyrediyorlard yutkunarak. Az nce bir GMC dolusu asker gelmiti, grmediler. imdi de bir Reo geldi horlayarak. Ellerinde Tomsonlar, Stenleri, avularnn n sra yryp gittiler aalarn arasna. Bu ehirde Valinin kona var, biri Meram'da! Ka yl oldu Cumhuriyet gurulal muhtar?

Oldu bir otuz krk... Otuz krk ylda konak! Allah mesnetlerini artrsn! Meram, yanan bozkrlarn ortasnda topran yeil az! Ve taksilerin, H otomobillerin biri gelip biri gidiyor. Bir, iki, yldzl general arabalar geer, geiyorlar imdi. Basavcnn, Ceza Reisinin, Defterdarn, byk mdrlerin makam otomobilleri, tccarlarn, Torunolu'nun, Hsn ifa'nm, Eczac Ramiz'in, Dr. Zihni'nin, Dr. Hfz'nm, Dr. Muammer Hzal'm H arabalar geiyor. Hepsi de alanda dnp iindekileri indiriyor, sonra da park etmek iin aalarn altna ekiliyorlar. Bazlar da tepenin bana ekiliyor. Deirmenin, hamamn, Tavus Baba'nm nnden geerek yukarlarda duruyorlar. Eskiden deirmen, han, hamam... imdi fabrika, dkkn, apartman... ok, ok adam geliyor etekleri yeri spren kadnlaryla. Bunca scakta solmadan ve bunca tozda kirlenmeden nasl kald bunlar byle taze, temiz ve denizden yeni km kadar diri gzellikleriyle, her yanlar mercan?!. Bakyordu Hdr yutkunarak. He olmazsa Doktur Zeyni'yi greydik!.. Sennen ben ne geldik bilmem ki buraya? Ben diyorum bu gelen insan odalar almaz! Bahada yaparlar elentiyi, leni!.. Ellerinde sazlar, defleri dmbelekleriyle algclar indiler salkm saak bir minibsten. Trkleri syleyecek gar az sonra gelir ayr arabaylan! Dikeliimiz eyi deil mi muhtar? Heralde bizi de buyur edecek deiller! Aam oldu davul, herkes evine savuuul! Biraz t seyredelim ucundan gysndan... 36 KYGREN Evet, gzn garn yo emme, seyredelim! Bak sana ne diyorum Hdr? o olsa durdurup stmz arallar... ne sende gama var, ne bende dabanca! Emme sorarlarsa napyoruz? Ne cuvap verecez? Dndne bak! Cuvap goley! Nasl goley bakalm? Gaytsz artsz milletin deil mi hakimiyet? Biz de bu milletteniz. Hemi de ounluu kylden. Dahi efendisi... Ba-gansa onun bagan, lense onun leni, yimee deil ho, sadece bakmaa geliyoruz. Ka yldr ilerimiz ters gidiyor, grelim yzn de biraz rasgitsin!.. Cuvabmz bundan ibaret...

enen ekilsin candarma! Candarma, dilin dikilsin can-darma! Candarma, senin de dabann bir kyl paras, beni yolumdan dndrme!.. Sen bizi aslm Doktur Zeyni'den sor Zeyni'den! Bizim ilin baganmdan! Emme biz Byk Baganmz tanrz, aslm onu grmek isteriz. Onu biz t 49'da Byk Miting oldu ortasnda seherin, Sarayn nnde, ordan tanrz. Nee? Goruma grevlisi mi? Ne gorumas? ifti Mallarn Goruma? Yok canm biz bu aam buraya yayan geldik. Benim srtmdan sular akt, Hdr'm da goltuklar sland heralm. Heya, biz ikimiz hsm deiliz emme ayn kydeniz. Eyya ite, sen git habar ver, yle bi gydan dikelip bakalm. Valla baga bi ey istemeyiz. Elini pmek de istemeyiz. Eerkine ptrmek isterse periz tabii. Belkim Hdr istemez, emme ben perim. Ne de olsa Kantarma kynn muhtarym, gararacak deil dudaklarm!.. Bir ara Doktor Zihni geti havuzun arkasndan. Kendisinden ok nde ve akta gidiyordu gsleri karsnn. Ovann bin ky vard. Bazen Memleket Hastanesi'inin tek operatr kalyordu. Yatabilmek ve baklmak iin birer birer rdekha-neden geiyordu hastalar. Vurdu vurdu vurdu, sonra ayrld hastaneden. Kars da byle oldu. Ekmei, ekeri, urubu kesti ama rejim falan kr etmiyordu zayflasn. Kendi de kara, opur bir eydi. Halkn dilini bilirdi. Grr grmez anlard hastalarn, hasta getirenlerin ruhunu. Ka yl oluyor partinin il bakandr. Yani hastaneden ayrld ayrlal. Ama gene de KYGREN 37 ar kovannn n gibidir rdekhanesi. Yeni gelen operatrle ortak alt sylenir. Gnah vobal boynuna, deilim desin! Deyemez! Bu e-herliler var ya, hele bu okumular, ok cinolu cin oluyorlar, dilim ilen tarif edemem Hdr! Bak imdi gendileri cem olup doldular u bahamn iine, biz giremiyoruz! Bi tene kyl var m ilerinde eyi bak!? Sen gendin bak muhtar! Ben biliyorum olmadn! Frdolayma tenteler ekmiler, bir dnya masay dizetmi-ler, her renkten ampulleri, klar da asmlard. Maalama gibi yanyordu bahenin ii. Bir su, Dereky'den, Kyceiz' den, brtlenlerin arasndan geerek, lkr lkr lkr, srahiden dklr gibi ince ince akarak iniyordu Konan bahesine. Aalarn gllerin dibini dolandktan sonra kp gidiyordu. Ve havuz, bahardan balayp kasm ay girene kadar byle fk-ryordu fskiyesinden. ifte terfiyeli bir avu geldi. Hdr tymek istedi korkudan, muhtar tuttu. Ulan siz Kantarma kynden misiniz essah? Muhtar, yemini billh etti: Ben muhtarm, ahack mhrlerim! Bu da Hdr, uzaktan hsmmdr! Geri gymatm bilmez baka! Yani biz zrf, Baganmz gelmi Angara'dan, durup yle uzaktan seyredelim deyi geldik. Bagan furmak m? Tbe de! Bize birer Tomson verin, biz onu furmak isteyeni fu-ralm. Deelim barsan, Konan nne, kpekler, piikler yi-sin doyasya!.. Sizi yle dolandrp duvarn stne alacam. Orda brtlenler, guburnu dikenleri var. Baganmz da bu yana oturacak. Paalar mualar da yannda. Tam gardan seyredersiniz. Ayna gibi duracaklar garnzda... Allah raz olsun! Yavu sen nasl avusun? Memleketin nere? Vallaha gzme gulama inanamyorum!.. Gld avu: nan inan! Gene gld: Ne varm inanmayacak? At sizin, avrat sizin, bizi garagollarmzda

pstrd-nz! Eskiden candarma sizi dverdi, imdi siz avu dvyorsunuz. dmz sdyor hepinizden! Gein oturun o dediim ye38 KYGREN re. Oturun da kusura bakmayn rica ederim. Hemi de ok gvenmeyin bakalm, ne gahba dnyadr bu, devran abuk dner!.. Duvarn stnde, bir adm aral bir tmsek vard. kp oraya, brtlenlerin, kuburnularn dibine oturdular. Byk Bakan beyaz giysilerin iindeydi. enesinin altnda kelebek vard. Sanda Vali, solunda ok byk bir Paa, Valinin, paann karlar duruyorlard. ehrin byk tccarlar, Toruno-lu, Hsn ifa, Eczac Ramiz, l Jandarma Komutan, Defterdar, Ceza Reisi, Basavc, Mdrler... Garsonlar raklar, votkalar, biralar buzluklardan karyorlard. Byk Bakanla, byk Paa viski ieceklerdi. Izgara koyumurtas, pirzola, bomfile, biftek, kvrck salata, cack, havyar, hardal, zeytin ezmesi, ala badem, kuru yemi, yeil erik... donatlmt masalar. Bir kuun sd eksikti. Motor sesleri, klakson grltleri kesilmiti. Blbller balamt Tavus Baba'nm arkalarndan. Ara vermeden terlerdi sabahlara kadar. Bir de akan suyun sesi duyulurdu. Hanmeli, ekayik, fmdkgl, yasemin, katmer gllerinin kokular doldururdu havay. Takkeli dan oralardan da serin serin eserdi bir garb yeli. Allah iin ho olurdu Meram'm sefas hem gndzleri, hem de geceleri... Kadn kz, esnaf, rak, usta, seyre gelenler, birer ikier geri evriliyor, ancak sakncasz grlenler almyordu Hdr'la Musa'nn yanma, duvar diplerine, tmseklere. Bir zengin evinin avlusunda dn vard, seyre toplanyorlard sanki. Gelen ylyor, gelen ylyordu. Vali kalkt, ksa bir sylev verdi. ki dolu camlar havaya kaldrdlar. Musa Hdr'a drtt: erefine adamm! En kt gnmz byle olsun muhtar!.. Afiyet eker olsun, halal olsun adamm!.. Benim bu dnyann adaletine aklm ermedi, senin erdi mi acabola? Gapa eneni Hdr, duyup iratsz olacaklar! Bakalm bu yl ne gadar byyecek bizim Dalamaz'daki, Osmanlen'deki, Gaplan Harman'ndaki ekinler? Eek gibi yanp gavruluyoruz gnn annmda, he olmazsa senede bi sefercik gadeh kaldrabilseydik byle gomular feln toplanp!.. Sus diyorum diyorum, susmuyorsun!.. Aha gonumuyorum, sustum hadi... ileri Bakanyla Tarm Bakan, iki balarda birer masaya oturmulard. Tarm Bakan pek senli benliydi hemerileriyle. Doktor Zihni de ayn masadayd. Bayaver Nurettin, Bakann masasna yakn oturuyor, ara sra kalkp ieri gidiyor, sonra geri geliyordu. Hdr bakt aakald: Ne tez deiiyor Allam bu askerlerin niformas! Benim Trakya'da akmak Hattndaki komutanma benziyor Bayaver. O da byle ak gibi, hemi de sert bir adamd. Elini sol bileine att, Gine unutmuum sahat-m evde! Halbuysam ne eyolurdu imdi tk tk edip dursayd bileimde!.. Kzartlm pililer ve keklikler geliyor tepsilerde. lem gazanm gak gak, galem yiyor kepe kepe, gryorsun ya! Ulan bi susmazsm ki!.. Nane, maydanoz, kekik kokular doluyor havaya. Ve kzartlm et...

Garabk'te vatani vazifemi yaparkene... Dnyor Musa. Fabrika yangn olmutu byk! Tabii hemen bizim birlie alarm geldi, gotuk! Tam drt buuk sahat, oras senin, buras benim, seyirttik. imdi bizim kyl eytan Hasan gibi, klmayacak yerlere ktk, girilmeyecek yerlere girdik. Guyru-umdan guyruk sokumuma doru oluk gibi akdi ter! Bir de dtm o halin iinde, lm tevlikesi geirmiim. Kaldrp hasdaneye uladrana gadar, hem zatrre olmuum, hemi de dmenin etgisiyle omzumdaki incinme imi. Paa geldi grmeye, ok fedakar kahrman olduumu syledi yzme. Emir verdi dokturlara eyi bakn, besleyin. Bir aydan fazla yattm hastanede, her gn et verdiler klbast. O szn hatrna havtadan fazla yidim klbastlar, yani pirzola! Tabi et dediin yle olacak. Ondan keri bi daha ne yle yangn grdm, 4U JWJ X VjrKJ\s U XVEjiN hasdaneye dtm, ne de yle et yidim. Yani temelli grme-medim deyemem, gurbandan gurbana kestiimiz mallarmki de et. Emme nerde o etleeeer, nerde bu etler? Et var, etik var. Hani, armut var, armudun eyisi var, onun gibi... Saz ekibi giriyor baheye. Kk bir sekinin stne diziliyorlar. Altlarnda ufack ufack iskemleler. Sazlarn telleri gerilmi, dzen verilmi. Tezenelerini karmlar, gzleri konan merdivenlerinde. Kye dnnce hemen bi keklik avna kacam! Furup fu-rup getirecem, gazanda haladacam aha byle. Sonra seni de arp... Bek severim kekliin etini, yumuaktr! te trkc gz!.. Dnyada menendi yok... Elinde ufack bir sesbylten, ince uzun, ok uzun bir kordon, ortadan biraz uzun, ince belli, nurdan dklm gibi beyaz, tafta entarisinin gmleri parlaya parlaya, ya 16'snda ya 17'sinde, bir slnn doyulmaz gzelliiyle szlp geliyor trkc kz. Boyluca, hem de kemiklice. Ama ipince grnyor beyazlarn iinde... atal kak akrtlar, konumalar, glmeler duruyor birden. Darlardan bakanlarn, tmsekten seyredenlerin, Bakann, Paann, teki paalarn, byklerin sesleri kesiliyor. Kadnlar falan irp susuyorlar. Gecemizin srprz... Fsldyor Valinin hanm. Yryp geliyor ortaya. Giri yapmyor, konumuyor. Hafif, hanm hanm bir selm atyor, sonra gz ediyor sazc arkadalarna. Sazlar, def, dmbelek, darbuka... Balyor. Blbller susuyor. Gecenin sszlnda bir inilti yryor. Tarlaya ektim soan Bitmedi vurdu boran Hep de gzel oluyor Hep de gzel oluyor Senin anandan doan alglar yavalyor sylerken. Ilk, urup gibi bir ses, gecenin iine iine akyor. Sln boyu klarda uzuyor. Beyaz KYGREN 41 giysilerin iinde sar buday benzi belli oluyor. Ak sedeften dileri, sylerken parlyor, glerken parlyor. Yutkunuyor, bakp kalyor Bakan.

Folkloru sevdiinizi biliyordum! Eline basp Valiyi susturdu Bakan. Bayaver Nurettin, ak azn kapatt. ok mthi bi eyy vallahi... ileri Bakan hemen kadehe sarld. Oy niye oy niye niye ldm yar diye diye Boynumda iki lira Boynumda iki lira Ver birini, vermem, niye? lk duyuyorum... fevkalde! Gecenin srprizi olarak hazrladm efendim! ok takdir ettim... harikulade! Saolun varolun efendim! Buzlu dere yataa Yol gider gara daa Yar ben seni alrm Yar ben seni alrm Liralar saya saya Biraz glmeler oldu. Vali gene eildi, aklamalar yapyordu. Grdn m Hdr! Allam neler yaratm? Dur muhtar, ses etme, noolursun? Ulan u gizin gzelliine bak! u sesin gzelliine, inceliine bak! Bu gzman var ya, bi gececik yatsam, ondan keri hemen lme razym bak!.. !.. art olsun kendi gnlmle lrm aha! dedik!.. Tabii lmeden bi kerecik de bu trky sylemesini isterim byle yank!.. 42 KYGREN

Yavu muhtar sende ne ene varm? Ormandan yol aarm Seni alr kaarm Drt yanm duvar olsa Drt yanm duvar olsa ahin olur uarm Halal halal! lem sana gurban olsun!.. Hdr'd. Biraz fazla barmt galiba. Bakan ban kaldrp bakt. Muhtar bozuldu. Drtt dizine: Bi de beni sktryordun! Asl sen yava! imdi atacaklar bak! JKK feln orda, gryorsun deil mi? sterse tevgif bilem eder! Yani ok dikkatli ol Hdr!.. Bu giz var ya muhtar, aha bunu ovann ortasna, geni bir ayra gtrecem. yle insanlarn bann hizasnda yk-seek bir seki yapacam. Gizi stne karacam. Btn Trkiye' nin insanlarn da toplayacam oban oluk, Erzulum'da, Trakya'da, Urfa Mardin'de, sparta Buldur'un oralarda ne gadar gar giz, ocuk mocuk, fakrlar feln varsa rp... gza da de-yecem syle gali! Millete de deyecem dinlen bunu! Ne gam galr, ne kasavet! Ne de hasdalk feln! Yani dalaklarnn ii bilem iner. Hatta muhtar bak, sadece Trkiye'yi deil, Suriye, ran, Yonan, Bulgar, komular feln de armak, onlar da gelip dinlesin bizim gizi!.. Zulf olak dedim de devran olmad Beyde insaf gulda sabr galmad Habar gitti candarmalar gelmedi Gara toprak bey ga...nyla yurulur

ok takdir ettim, ok ok!.. Saolun varolun efendim... Yani hakikaten, sizi de tebrik ederim!.. Saolun... efendim! Elinde sesbylten, algclarn nnde dimdik duruyordu. Sonra geip Hzr Paa'y sylyordu. Aslanlarn olanca acsn topluyordu yzne. Yarn hakkn divannda doru sylenKYGREN 43 sin! diyordu. Sonra bir ara, Kak gidek ayhanaya, gnlm eylensin! istiyordu. Hapishaneyi sylyordu. Hapisanelere gne domadn, akam olup kaplarn kitlendiini, birer birer yoklamalarn yapldn, sabahlarn olmadn, arayp sorann bulunmadn, yoksullarn acsn sylyordu duya duya. Aha bu giz var ya, ben bu gizi biga sefer dinleyem, me-rem olurum! Yani ben byle ac eyleri dinlemeye he gelemem! Yank seslere de biterim. Sen benim grnme bakma muhtar!.. eek deveci develeri engine imdi rabet gzel ilen zengine Develi dayldk, severler aylak Sen kimin yarisin, her yann oynak! ie elinde, haner belinde, Meram yolunda, avrat kolunda, Ellemen de rktmen aman ler yolundaa!.. Bravo, bravo!.. ak ak ak!.. Kesmediler alk ki bir daha, bir daha sylesin. Sonra camlar kaldrdlar, ikileri diktiler havaya. erefine muhtar!.. erefin varolsun adamm!.. En kt gnmz bylolsun muhtar!.. Bana galrsa bu giz bir yrk gizidir Hdr! Byle ortada kesen sylemez yrk gzlar! Haha, haha!.. Neye sylemezler imi bakalm? Treleri berktir yrklerin... Elini uzatp bebe iareti yapt muhtar: Bunu gryor musun bunu Hdr? Onun gemeyecei yerler vardr!

Treyi mreyi dinlemez bu! Trk de syletir, her ey yapar... yaptrr! Bana galrsa, yrklere syletemez! Biliyor musun Toros44 KOYGOUREN lar'n ba 3000 metro! O gadar yksekte dolar yrkler! Pa-raylan feln trk m sylerler? Diyordun ya, gn gelir, gartallar da yere iner! Gartal baka, yrk baka, bence... Kr ocaa ra gosan yanar m? Yoksulun bana devlet gonar m? Gar dalar yanp gider kz gibi Kimse srnmesin gali biz gibi trk daha syledi kz. Gene alkladlar. Sonra Vali kalkt, elinden tutarak Bakann yanma getirdi. Masann nne dikildi kz. Bakan, oturduu yerden elini uzatt. illeri arpt gzne ilkin. Tutup parmak ularyla skt. pmedi. Sonra yer gsterdi Bakan. Kz oturmad. Vali araya girdi: ok sklyor efendim! Daha yeni geldi kyden! Tahsili ilkokul efendim! Baka hi bir okula gitmemi!.. ok beendim, takdir ettim!.. Harikulade sesi var! Yetitirilmesi iin tedbirler dnyoruz efendim! Bakan, aadan yukarya bir daha szd kz: Yetimi bu yetimi! Daha nasl yetiecek? Sanatm ifa ve icra ediyor... Afet Sarba kadar gzel sylyor... Doktor Zihni bakt tmsekte oturanlara. Muhtar ban dikti, Hdr' da drtt. Bahenin evresini kadnlar, kyller alm, Bakanmz seyrediyorlar. Acaba Bakanmz kendilerine iki ift sz ltfetmezler mi arp? Tarm Bakan gld: Biraz yatrm m yapalm gelecek seimlere? Yatrm falan deil, halkla kontak lzm... Tarm Bakan gz etti: Trkc kz ekildikten sonra git arzet! Biraz akrkeyifti l Bakan, kalkt. Kars telland birden: karacak msn Zihni? Eliyle iaret etti: Otur otur, kprdama yerinden! Sen ner-de grdn Zihni'nin kardn? Yrd Bakann

masasna doru. Trkc kza, Vali'nin masasndan yer amlard. HaKOYGOUREN 45 nmnn yanna almt Vali. Doktor Zihni, beline kadar eilip selmlad Bakan: Karda, t kylerden gelmi vatandalar var. Oturuyorlar brtlenlerin dibinde. Kadnlar gelmiler ocuklarn yatrp... arp iki cmlecik iltifat ltfetmez misiniz? Memnun ve mesrur olurlar... ok zekisiniz Zihni Bey, sizi takdir ediyorum!.. Estafurullah! ok licenapsnz, ltufkrsmz! Yeniden eildi, selmlad, dnd Zihni. Hdr'la Musa'ya iaret etti. Hdr ard. Musa da ard. Birbirlerine baktlar. Yrekleri hzl hzl arpmaya balad. Bir pislik kmasn altndan? Hdr'dan ok Musa'y bir korku ald. Titremeye balad. Dr. Zihni dikkatle bakp bir daha el etti. Sonra yryp bahe kapsna doru gitti. avuu buldu: Bak orada iki kyl var, dola da onlar buraya ar!.. Kantarma kylleri var, onlar m? Kylerini bilmiyorum, bakver ite! Bakanmz biraz konumak istiyorlar! Zeyni Bey avulan gonuuyor, heralm bizi yakalatacak, tyelim adamm!.. Hdr, Musa'y tuttu paasndan: Nptk ki yakalatacak? Otur yerinde!.. imdi npdn grrsn sen!.. Grrsek grelim, otur... Dolanp geldi avu: Lan Kantarma'nn muhtar, kak bakalm! Kak da yr yanm sra!.. Kt kt kt! Gsn delip kacakt yrei. Hemen goyuverdin mi gopalar muhtar? Gopa gupa deyip durma, sen de kak bakalm! Kalkt Hdr da. Klarnn tozlarn rptlar.

Yryn ardmdan! apkalarnz feln karn. Adam gibi birer selm atn. 'Bir iktnz var m?' derse, 'iktmz yok, memnunuz!' deyin, yan szck gullanmayn!.. Dolanp 4 KOYOUREN kapya geldi, ieri soktu ikisini de. Kapnn dibinde bekleyen Dr. Zihni'ye teslim edip ekildi. Hdr, apkasn karmay akl etti g bel. Hdr'dan grd, Musa da kard. Heyecandan ne yapacan bilemiyordu o. Dudaklar kurumutu. Sapr sapr titriyordu kolu, dizi. Birka sefer valiye kmt. Baka byk adam bilmiyordu mrnde. Hdr'a Hdr'a sokuluyordu. Hdr da yanl durdum sanp daha sola kayyordu. Bakan, ikisini de szd yukardan aaya: Naslsnz bakalm, ne var, ne yok? mrn o olsun Baganm! ard Musa. Hdr'a bakt Bakan, onu szd ayrca: Sen naslsn, kyde ne var, ne yok? Dimdik bir esas duru ald Hdr: Bu yl grlarda he *ot yok Baganm! Geen yl da yoktu, ondan nceki yl da yoktu... Gzlerini krptrp bekledi. Vali ban geri ykt, gzlerini yumup at, ama Hdr anlamad. Bakan da kendi sorduuyla Hdr'm syledii arasnda bir iliki bulamad: Ne otu... yok? Mala yidirmeye Baganm! Yl yldan gurak geliyor!.. Yok mu suyunuz? Muhtar kprdad: Varsa da gulaasma!.. meye falan? Bi eme var, az bi ey akyor... Ad ne kynzn? Kymzn ad Kantarma! Mill Mcadele'ye katldn m sen? Ben daha yeni domudum '21'de...

At stnde bir dizi ete ansd Bakan. Emme kymzde il mmet var, benim gayhpeder, o girmi harbe, harplere... Bayaveri arad dnp. Bulunca gz etti. Koup geldi Bayaver. Kulana syledi: On bire doru Nilfer'i balayn, hanmefendiyi balayn... Sonra dnp gene Musa'y szd. BiKYGREN 47 rer sandalye verin bunlara, otursunlar!.. Vali'ye bakt. Ne kadar eker Kantarma ehre? Vali, Jandarma Komutanna bakt. On kilometre kadar efendim. Muhtar dzeltti: On 'tr Baganm! Neyle gelir gidersiniz? Hdr ciddileti gene: Ekseri dabanvaylarla!.. Gene kalar atld Vali'nin. Alk tokluk var m, karnlarnz nasl? Elini gsne gtrd Musa: Saolasn Baganm, aam yidik Hdr'la! Ackmadnz m, epey oldu?.. Fasille pilv yidik, dutar zabahaca... yle sofraya doru yanan bakaym! Garsonlar, ayak deitirip duruyorlard. Servis koyun nlerine, kak verin!.. Musa, apkasn masaya koyacak gibi oldu, sonra dizine ald, dizinden gene masaya getirdi. Aln bunlarn apkalarn... Bir garson kotu, ald apkalarn. Ne istersiniz bakaym yiyecek? Hdr, Musa'ya bakt, Musa inini ekti: Pilv milv, orba morba... az bi ey olsun!

Garson gitmek zereydi, Bakan ataln vurdu porselen tabaa: Kfte, kebap, pirzola, bomfile, biftek, salata falan getirin, rak getirin... Hdr, Musa'ya diz vurdu: Grdn m? Musa bakp gz krpt usulca: u allahm adaletini gryor musun adamm? ryanda feln grr mydn bunlar? u insanla bak Baganmzdaki? mrn o olsun Baganm, haggaten insanmm! Bir isteiniz var m benden, kynz iin falan? Doktor Zihni atld, baularmda ayaktayd: Demin bana fsldyorlard efendim, sizi kylerinde grmek istiyorlar!.. 48 KYGREN Kzm bozum bakt Vali. Bir matah kyleri var gibi!.. Sylendi iinden. Salndan baga bi ey istemiyoruz Baganm! Muhtara iinden iinden svd Hdr: Byle drznn yapt muhtarla sinkaf edeyim! Toparland abuk: He olmazsa kye bir bunar bali getirmelisiniz Beyim! Mallarn imesine de su ilzm... Ekinlere su ilzm... Bakan durup boluklara bakt. Dalyordu ara sra. Kfteler kebaplar geldi nlerine. Bol yanndan bir kark zgarayd. Geni tabaklarda, pilv, bezelye vard etlerin yannda. Raklar da koydu garsonlar. Bakann sanda oturan Paa sordu: Sulu mu iersiniz, susuz mu? Sulu... susuz... farketmez! Uzanp kadehi kavrad Musa. Srekli iki gullanmadmza... Ekledi Hdr. Bunlar ayran ierler efendim... yl boyu! Dr. Zihni ekledi: Rakya da 'devlet ayran' derler! Biraz serbesledi Musa: O da su, bu da su... farketmez! kisinin da asl su!.. Paa gld: yle farkeder ki, biri tutar, biri tutmaz!.. enesini byn toplad Musa: Oras doru!.. Bakan da peeteyle sildi azn: Yarn gelip kynz greceim! Birer ayran ieriz kynzde, olmaz m? ok ard muhtar: ecein ayran olsun, sen gel de... Vali'nin sevinci utu: Biraz yorulursunuz ama ok memnun olurlar... Muhtarn gzlerini yakalamaya alt. Ama hep Bakana bakyordu muhtar. Hdr' yakalad gzleriyle: Gitmeden beni grn! anlamna gz etti. Ama anlatamad. Sonra usulca soluna eildi,

Jandarma Komutann buldu. Fsldad kulana: Ayrlmadan muhtara anlatn, abbuk ineklerin bandaki boncuklar yolsunlar... bilaistisna! Kumandan kalkt peetesini brakp. Kardaki avuu buldu. Fsldad kulana. Bastne, bastne!.. ki sefer tekrarlad avu. Sonra dn yapp karakola kotu Nahiyeye telefon etmek iin. KYGREN 49 Bakan, Vali'ye dnd birden: O trk syleyen kzn ad neydi? Hacer'di efendim, ilkokul mezunu!.. Ona bir ie bira gnderin. Saz arkadalarna da viski, votka... Geirdi Bakan. Bir de hkkak tuttu arkasndan. Dr. Zihni, yelek cebinden bir tp kard: Bir 'Alujel' takdim edeyim mi Bakanm? Hazmettirir... Uzanp ald Bakan, gld Doktora, Mersi! Vali eilip yzne bakt Bakann: Afiyet olsun! Mersi!.. ok teekkr ederim... Hdr'la Musa kfteleri yiyorlar, raky da iiyorlard baknmadan. Traktr aldnz m? Geldi mi kynze? Alanlar alm Baganm, bizim kye gelmedi! Eee sizler de aln birer ikier... iyidir! Eyidir de Baganm, bizde su olmadna... Su da olur inaallah! Dnd Vali'ye: umra kanal u-ramyor mu bunlarn kyne? Ne yana dyor Kantarma ky? Ayn istikamettedir Bakanm, ama biraz uzakadr. Kanaln kapasitesi de snrl, malmliniz... Bizim hkmetimizin ve gelecek hkmetlerin nnde ok byk davalar yatyor! Sandaki Paa esnedi: oookk!.. Yzyllarn ihmali Sayn Bakanm!.. Kadehini Dr. Zihni'ye doru kaldrd Bakan: Sileceiz o ihmalin izlerini memleketten! naallah Sayn Bakanm ...ceiz! Bayaver Nurettin sokulup eildi kulana: On birde telefon emretmitiniz, on dakika var? On bir buukta balatn, konuuyoruz imdi... Dr. Zihni sordu: Kahvenizi nasl emredersiniz Bakanm? Orta!.. Siz Paam? Sade!..

Vali Bey, siz? 50 KYGREN Orta... Bakan hatrlatt l Bakanna: Kantarmal arkadalara da syleyin ltfen!.. Musa: ekerli! Hdr: ekerli! Dr. Zihni, dudaklarn kprdatarak kahveleri saymaya abalyordu. Bagarson sokuldu yandan: Siz zahmet buyurmayn Zihni Bey, ben sayyorum efendim... Hacer bekliyor efendim, emreder misiniz trk daha sylesin? Repertuvar zengin mi? ok trk bilir mi? Elini sallad Vali: Saysz... efendim! Bakan, bileindeki saate bakt: Ge oldu! Teekkr ederim... Yetitirilmesi iin destek olalm. Konservatuvara falan... Ne kadar ili bir kz! ok mtehassis oldum, ok takdir ettim... Ltfuliniz efendim... Sama dnd: ok teekkr ederim Paa Hazretleri! Terifinize memnun oldum... Vali'ye dnd: Zahmetlerinize teekkr ederim Vali Bey!.. Biraz yorgunum, malmliniz... Haklsnz efendim... stirahat buyurun. Yeriniz hazr. Burada istirahat buyurmanz daha uygun bulduk. Gerekli tertibat alnmtr efendim... evreyi tarad gzleriyle. Havas pek hotur... Sabaha kadar blbl sesi, su sesi duyacaksnz... Akta uyumay severdim genliimde. Mill Mcadele'de ate yakardk dalarda. Yldzlara baka baka uyurdum. eteler devriye gezerdi... Birden herkes kalkt. ok memnun oldum!.. Merref oldum!.. ok mtehassis oldum!.. Bahtiyarlklar dilerim!.. Konan merdivenlerinden kt Bakan. Dnp elini sallad. Aadan el salladlar. Alklayanlar oldu. Polisler, jandarmalar, Jandarma Komutan, karakoldan dnp gelen avu... kapmm iki yann aldlar. Alana

doru alKOYGOUREN 51 dlar. nce bir Buick yanat. yldz vard nnde ardnda. Paa bindi. Hdr bir kyya ekilip dikeldi. Baka bir araba yanat. Siyah Chevrolet. Gene bir paa bindi. Paa, paa, paa... Ka yl oldu Cumhuriyet? ok paa yetitirdik maallah!.. Haggaten ok!.. Fsldad Hdr. Musa baknd. Hafif akrkeyifti: Paalar m diyorsun? Yook!.. Arabalar diyorum... Kimbilir ka bindir teki? Valiyle Jandarma Komutan arkaya kaldlar, fsldatlar. Vali gene hatrlad muhtar, parmayle iaret edip ard: Bak, gel yanma! Bakan Hazretleri ok iltifat etti ikinize! abbuk kye yollann! Sokaklar, ev nlerini sprtn sabahtan! Temiz yayk ayran hazrlatn! Sonra da bir tek boncuk brakmayn ineklerin banda! Bizzat kendin denetleyeceksin... bir tek boncuk, hem de abbuk, anladn m? Hem de bilaistisna... Bir Buick daha yrd. Bakanlar gittiler. Okulu, camiyi falan da sprtn! abbuk! Dur bakaym, '4-K Kulb' var myd sizin kyde? Syleyin onlar da hazrlkl olsunlar! Belki imtihan eder, ok merakldr... Bir mpala yrd. Bir Buick, bir Rolls Royce, bir Chevrolet, bir Mercedes, bir mpala daha yrdler. Tccarlar, doktorlar, Ceza Reisi, Basavc, Defterdar... gittiler. Dr. Zihni, Vali'ye yanat: Bu nefis gece iin teekkrlerimi arzederim Vali Bey! Cmert ev sahipliiniz iin karm zatlinize hayran kald. ok minnettarz efendim... Vali eildi. Tokalatlar. Bir Buick daha kalkt. Elini muhtarn omzuna vurdu Vali: Haydin bakalm, imdi yallah!.. Bir srat kousuna kar gibi ktlar Hdr'la Musa. kisinin de ayaklar dolayordu. Musa, Hdr'm kolunu tutup yryordu. u gece bize alan bolluun gaplarn grdn m adamm? Herif gosgoca Trkiye'nin Bagan, emme ty gadar 52 KOYGOUREN kibir yok gnlnde! Bize yimek getirtti, bizimlen rak iti, gay fa syledi!..

Isszlam alan getiler. Hebiri kesesinden deil emme biliyor musun? sterse kesesinden olmasn, yapt ya!.. Bakasnn kesesinden ben de yaparm!.. Dilenciye hiyar vermiler, eri deyi burun gvrm! Gendi nefsime, dilencilii he gabul etmem, edemem! Bo-adan kmyor mu bunlar, bu bller, keklikler, iki miki, hepisi? Ne dedik? Gardan bakalm yeter. artmasa gitmezdik... ne gidelim? stersen eski yoldan furalm ha? Hasanky'e doru sap-veriz! Yeni yolda dolanp durmayalm gece vakti! Bi dnya yol, nasl olsa biz yryecez... Tok acn halinden bilmez imi! Senin Zeyni Beyi feln grdn ya, bir tomafil ektireyim de binip gitsinler dedi mi? Geceleyin tomafil kar m bizim yollardan? Yakversin avkn! kier dene her birinin nnde!.. Boveeer, yrrz! Anacak deiliz heralm! Hani diyordum olmuken tam olsun... Hacer gizi grdn deil mi, nasld? Bittim!.. l Baganmzm avrad nasld? Onu da he sorma!.. Nefsim at bu aam orda... Dedim ulan ldm de te dnyada cennette feln mym? Baktm yanmda, sen varsn, dedim olamaz. Hdr'lan ben ayn cennete giremeyiz. Ben olsam, o olmaz... Bo brne drtt Musa'nn: Gevenaz! yle bi gevenazsm ki! Sllen gurban olsun bana! Yani, Ronson akmak gibi parlarsn adamm! Gonuuyo-ruz be! Hemi de yol gidiyoruz! Gonuma, akalama, nasl biter bunca yol? Ha, syle bana, nasl biter? Yarn bu herif haggaten kp gelecek mi dersin? Sana aka m gonutu? Tabi kp gelecek? KYGREN 53 Ee ulan bizim gaympederden feln ok holanr da aam yemeine eleir galrsa, ne goruz nne, ne

yidiririz? Allah ne verdiyse onu! Soan bulgur, biraz da yourt ez-diriz yanma, tamam! Varn veren utanmaz... Azck da teze soan bulduralm, eyolur!.. Azck da ot mot buldursak grlardan, daha eyolur! Emme yok! Yokluk ok bel bir zulm, nasl belini kertiyor insann, gryorsun deil mi? Yimez otu motu canm? Temelli yiyecek deil ya! Bir datmak iin... O gadarn buluruz iallah! Ben benim avrada sylerim, yaradr!.. Gzelce yyp pakladktan sonra, yukanm arasna drp, sirkeye banmas eyolur biliyor musun? Midesinde lser ganser vara sirkeye banamaz! Haha, haha! lser ganser olsa o yimekleri yiyebilir miydi? Grdn nasl depti doldurdu? Bir dene de hap verdi Zeyni Bey, oh! imdi blblleri feln dineyerekten yyor Meram'm goynunda! Onun yerine ben olsam Hacer gizi salmazdm he adamm! Giderayak bir daha bakardm yle buday benizli bir krpenin dadna! Emme deyeceksin ki bakmyor mu? Kimbilir ka gelip geiyor Angara'da elinden? Hdr, kolunu kurtarp iki adm ald: Yani yle pis eyler geiriyorsun ki gaf andan!.. Bak, beni brap hzl hzl yrme! Valla yklacam! Temizi pisi senin gadar bilmeme imkn yok! Ne de olsa Suna-ck'm gocas oluyorsun, eyice paklam seni! Emme biz byle pis galdk, sap duruyoruz yolda molda. Hemi de gece vakti, yorgun... Hacer gzm plklar karsa zere satp alacam! Bi de gramofon al madem! Eee tabii!.. Sen alnca benim almama nzm galmaz deil mi? Canm isteyince gelir senden dinlerim. Deriz 'Biz bunun gendini dinlemidik Meram'da Vali'nin bahasmda...' Meram yolunda, avrat golunda... Ellemeyin rktmeyin aman, iler yolunda... 54 KYGREN Yani ben bu Refik Baaran'n trklerini de severim! Onun plklarn da al. Hacer'inkilerlen ayn yere goy. al her gn... glm glm... O bahadaki glleri de grdn m Hdr, adamm? Kimbilir kaa patlar tek goncas millete? Sen de hep milleti dndn bu aam!.. Baga dneni galmaymca npaym? Sonra da ok dokundurakl lflar feln!.. Nasl dokundurakl? Ayn kydeniz, ayn partiden! inde bulunduumuz durumu gonuuyorum, neden dokanyor benim lflarm sana? gilli bzk

tingilder imi. Yosam bi eyler mi dnyor gamnda? Parti olup da... ne hkm var bizim particiliimizin? Soludu Musa: Azck dur, azck dur istersen! Nooldu, hani Hacer gizi salmyordun? Brak Hacer gizi, dkanp galdm!.. Daha Harmanck'm, Hasanky'n oralara bile gelmemilerdi. Bazen yoldan, bazen ak bahelerden geerek gidiyorlar, sonra bir byk tarla rastlarsa ortasndan yarp gemeye alyorlard. Gecenin iinde brt bc sesleri duyuluyordu. Uzaklarda tepelerin eteinde akallar uluyordu. Yldzlar gz alabildiine yksekti ve ay dolanp gidiyordu Takkeli dan ardna doru. Musa da, Hdr da sallanyorlard. Ayaklar taa, kesee dedike tkezleyip dyorlard. Kekem yatverseydik ikier lire verip handa! Bagan gelecek ya!.. Zabahtan bir gamyon feln rastlamaz myd? Ha sehere gadar yryeceimize, kymzn yolunu yarlam oluruz ey i kt!.. Seherde yatmak olmazd canm! Belkim Meram'da bir han feln bulurduk! Var m yok mu, bilmem emme? Bagan neye sordu traktr aldnz m? Almadksa verecek sandm birer dene! Oturmu oraya, bizi ne sanyor, grdn m? Birer traktr almam myz? Nerde bizde o para, o kredi, o talih!? Aaah gahba garl Kr Salih!.. KYGREN 55 On aya varyor, doru drs et yimiyorduk. Hele ki ard da ikier lokma yidirdi. Yosam dklp galacamz yollarda... gece! Frnlar gapal, ekmek alamazdk. Lokantalar gapal, a bulamazdk! Bak, o gadar yimikene gine acktm ben!.. Ackdm macktm brak da yr bakalm... Sankim yollara yamur yam, toprak amurlanm, yapyor lsdiklerime. yle ar ayaklarm. Vede sankim bataklk bir araziden geiyoruz! Srtmda ar makineli var... Sallanma bakalm sallanma, yr ey i kt! Arkam feln da terledi biliyor musun? Aman dur! Gyneini deitireyim! Hasda masda oluver-me! Ulan nooldun byle birden? sdambol kibar msn? Yr bakalm hadeee!.. A'a'a, yosam dnp geriye faytun mu getirelim beyimiz binsin? ok acala yrme de, yle ar ar gidelim! Keremin Guyu'nun oraya varnca durup birer cara yakalm. Ondan keri gine yrrz... O gleri dedim ya, ben de sevdim onlar bak! nsann ii gc olmayacak, eliinden lnden getirip sokacak evin nne, dolayn da telle evirecek. Yeerip ieklenecek her yaka! Sunack'm eline byle frsantlar gemeli de grmelisin muhtar!.. Daha bakyorum, grnd bilem yok kyn! Biz vardka o geri mi gidiyor yosam? Dnyada btn yolsuz, hemi de tad olmayan kylerin arkna yanaym! Yani bizim kalknmamz maara

galm!.. Hdr, adamm! Yanmzda Hacer giz olacakt! Bir elini sana, bir elini bana verecekti! Ne yorulma, ne rlma, gu gibi uardk!.. Hacer o gadar gzel bi giz, gzel de sesi var... Yarn be on drz, zenginlerden feln, iirip iirip dayarlar gzne paray, orosbu olur deye korkuyorum biliyor musun? Valla yle bittim ki Hacer'e! Onu, nasl biliyor musun, goymal bir came-knm iine, bir sinek bile dokundurmadan, ylda bir sefer, iki sefer, harmandan harmana, bir de Hdrellez gelince, halkn or56 KYGREN tasma karp, trklerini syletip, gine yerine brakmal. En ok mara ettiim bu!.. Hl inanamyorum! yk gibi, d gibi bi ey! Biz hag-gaten Meram denen yere gittik mi? Byk Bagammz grdk m? Haggaten Hacer deye bir giz gelip telli tll, 'Yoksullar srnmesin gali biz gibi!', 'Ormandan yol aarm...' fe-ln deye trkler syledi mi? Oturup Valiylen Paaylan feln gayfalar itik mi? nanamyorum!.. Hani datl bir d grrsn, uyanrsn elinde bir ey yok! Tpk onun gibi. Meram'dan ktk, elimizde bi ey yok. Aha gine yayan yapldak yollardayz. Tozun topran iinde... He-mi de su yok, sabun yok, be guru hayrl gazan yok, az doldura doldura yimekler yok, dinine gadar yanm bi kydeyiz! Byle bir kyde insan Bagan grse noolur, Truman' grse noolur? Bak gine gvradm Hdr! Gendin yoruyorsun emme muhtar yryebiliyor mu deye dndn yok! Yava git be adamm! Nasolsa zabaha daha var... Yava git, acalan ne? Keremin Guyu'nun orda duralm dediydim emme gine takatim kesildi, noolursun imdi duralm. Hoca ezeni okurken varsak noolur, duralm azck!.. Durdu Hdr: Yani seninlen ben, ikimizin halini Topal Talip, Hac Okkal, Hac Yusuf feln grseler, ok elenirler valla, tefe gor-lar bizi... Ben gali eyice apdan dmm adamm! Yivim eddim silinmi, yryemiyorum! Bu gemii knal kyl de beni ille de muhtar seer gine!.. kt olduu yere, hemen barn at: Hdr! Ne var gine? Bi cara karsan ya adamm! Sen neye karmyorsun? ok eniyorum! stersen gel, sok elini, benim pakedi kar... Ay dolanp gitmi, aydnlk azalmt. Ama gryorlard birbirlerini. ok yldz vard gkyznde. Gel istersen yle yolun tozundan ekilip bir tarlann g-ysna oturalm! Yatarz yz yokar!.. '

Yook, bura daha eyi!.. enme enme, hadi kak!.. Kakamam Hdr, zorlama adamm! enenin olu gizi olmazm, kak! Oul giz, bi ey istemem, kakamam!.. Tuttu kolundan, Musa'y zorla kaldrd Hdr. Bir kolunu omzuna ald. Muhtar Musa, olanca arln Hdr'a verdi. Hdr yrd. Ayaklarnn biri yle byle basyor, biri de yerde srnyordu. Yosam bir zeherli ot mu yidin ulaa? Baganm getirttii kfteler bayat mayat olmasn sakn? Bir tarlann kysna vardlar glkle. Hdr sordu: Gnln feln bulanyor mu yavu? Cara ver cara! Hemi de gonuma, azck dinleneyim! Paketinden bir nc kard Hdr. Birini de kendi dudaklarna ilitirdi. Yakt ikisini de. Sonra muhtarn yanba-na uzand. O kadar uzak, o kadar uzakt ki yldzlar, mavi gk geceleyin o kadar koyu lciverde dnyordu ki, Hdr, Bakann bindii Mavi Chevrolet'yi anmsayp gld. BONCUK DAVASI ki jandarma, iki tfek, afak skmeden Kantarma'ya girdiler. Yrrken yalpalyorlard. ki saattir yoldaydlar. Tfeklerini anmlar, apkalarn arkaya devirmilerdi. Koar gibi geliyorlard. Ter, srtlarndan kyor, kuyruklarndan akyordu. Girdiler kye. Daha kimseler kalkmam. Surda caminin dibinde hocay bekleyelim. Nasl olsa ezen okumaya gelecek. Muhtar da gelir, syleriz... teki diretti: Olamaz sadcm! Bakarsn hoca kyde deildir. Boruktolu'na gitmitir. Bakarsn muhtar da namaza gelmez. imizi salam tutalm, nenelzm! Dvelim mi gece yars kapsn? Noolur dvsek? Herif karnn koynundaysa? Noolur koynundaysa? Rahatsz etmeyelim... Rahatsz olmaz. Biz rahatsz oluyor muyuz iki saattir yollarda? Varz imdi evine, dveriz kapsn, syleriz avuun emrini, sonra geer sedirin stne, uyuruz biraz. Uyannca krar bize drder yumurta, yer karz yola... ekti arkadan. Tfeinden tutup asld. Kak bakalm, kak hadi!..

f f!.. yle yoruldum ki! Memlekette olmalydm imdi! Kocas stanbul'daki Hanife abama varrdm. Sokulup girerdim koltuunun altna. Yata yorgan stmtr ne gzel! Tam bu saate kadar, alr msn almaz msn, yer misin yemez misin? Daha hoca caminin eiini tkrdatmadan kp yr-yverirdim. f, imanm gevredi abamn hasiretinden! teki ekti serte: Grevi grp dnelim, izin al git kak! avu sylesin komutana. imdi muhtar bulalm. Bakarsn heKYGREN 59 rif eker yabana gider. Bizi geceden yola kardklarna gre konu nemlidir, kak!.. Gece yars bir yel km, kyn sokaklarn sprmt. Yerin ta kumu iyice kaznmt. Kabaral postallar tak tak ediyordu jandarmalarn. Kyn bildik sokaklarndan yryp muhtarn evini buldular. Evi buras, eyi biliyorum... Vuralm kapy!.. Vurdular vurdular, sonra ap girdiler. Tam hayatn ocanda yarm harman kadar toz ylmt. Kumlar getirip buraya ymt geceki yel. Kardan grnyordu. Ve grnrde, kpek falan yoktu. Nelerini bekleyecek kpek? Ahrn nnde, duvarda biraz tezek vard ite, arpp arpp yaptrmlar; onu mu alsn hrszlar? ktlar merdiveni. Ky bir sszlk iindeydi. Ahr, mallar sr gtr, yar ambar, arpay buday boalt, ruhlar duymayacakt. erden horultular geliyordu. Duvar delip kyordu horultu. Derken bir de yellenme duyuldu. Gld jandarmalar. Biri varp tak tak etti namlunun ucuyla. yle dalmlard ki ar bir uykuya, stlerine diri ylan atsan haberleri olmayacakt. Bir daha, bir daha vurdu jandarma. Neden sonra bir kprt oldu ierde. Herif kak! Kak herif gelen var! Saat biri geiyordu Musa gelip yattnda. l gibiydi. Nasl yatmt yzyukar, yle kalmt. Ve azn ayrp horlamaya balamt. Hl horluyordu. Gidersin sehere, girersin lokantaya, iersin iersin rak-lar, ondan keri gelir zzarsn! Be guruun you yok evde! Benim de olum ocuum mu var, garm gizim m var demezsin! stleri balar m eski, yazlar baharlar geliyor ayaklarna bir ift lstik mi alaym, he dnmezsin, anca iersin! Kak!.. Jandarmalar dinleyip dinleyip glyorlard. Kak, birinin evine hrsz m girdi? Bu sefer eliyle tk tk etti jandarma. Kaak! Gardasn olu Iramazan boynuzlarn bir evin mer60 KYGREN

teine feln m arpt? Gsnden, enesinden tutup tutup sarsyordu kocasn. Kak deyince bi kakmazsm ki! Kak da bi bak, kap douluyor!.. Grdn m? Keke bekiyi bulsaydk nce! Fur yahu, fur iki daha, uyansn! Birka sefer daha vurdu jandarma. Kars birka sefer daha sarst Musa'y. Srayp uyand muhtar: Haah? Ne diyorsun g? Bi ey mi var? Derin bir de dalmt. Bakan Makan, Vali mali ekip gitmilerdi baheden. Hdr uyumutu. Hacer kp gelmiti. Bir at duruyor havuzda. Srayp bindi ata Hacer, knda donu yok! Naylon entari giymi. Paralar dklyor mgrda-yp. ok paras var. yi ki Hdr yyor! Grse zlrd. Emme eyidir, zlsn! Daha bu zntler az o drzye!. Uyan uyan ey Hdr sersemi! Uyan da gr bak Hacer giz orosbu olmu! Uyan da gendi gznle gr! Uyansana ulan Hdr! Ulan ne eek uykusu varm sende adamm? Hacer'in buday benzi glyordu. Bakmyordu dklen paralarna, onluklara, elliliklere. Kollar burma burma bilezik doluydu. Boyna yekiniyordu atn stnde. Hem de srtyordu. Birini altn kaplat-mt kpek dilerinin. Sar sar srtyordu durmadan. Bir daha sarst kars: Gap douluyor, kaak! Frlayp kalkt muhtar. donunun n almt, dzeltti. Gsn gmleini de dzeltti. Yrd kapya. Sordu tok tok: Kim ulan ooo? A!.. Yabanc deil... candarma!.. erisi karanlkt. Sadece bacadan inen k vard. Cama perde ekmiti kars. Sylendi Musa: Yabanc deilmi, can-darmaym grdn m? Kak kak kak... gerttin brm drte drte! Hemen ayakland Mslme. abuk fesini ban dzeltti: Sen k hayata, eyleye goy, ben geyinip tevi aaym... go! Perdeyi syrmay akl etti muhtar. erisi seilir gibi oldu biraz. Poturunu apkasn arand abuk abuk. oraplarn giydi oturup. Kars hazrlanp kmt bile. Jandarmalara bakt hayatta, sonra kumu grd: KYGREN 61 Vay anacm vay! Grdnz m olanlar? Her yaka batm gumulan! Th! Kusura galman candarmalar, size oda aaym... Bir hayatn ocana doru yrd, bir tevin kapsna. Az sonra muhtar kt hayata. Glerek bakt jandarmalara: Baya zlediydim sizleri yavu! Ho geldiniz bakalm! al-lah eyi habarlar getirdiniz! Daha afak skmeden bittiinize gre heralda mhm! Mal hrszl feln m gine? Yosam e-giya takibine mi ktnz? Mslme seslendi:

Oday atm, gein,, buyrun... Musa, ekti jandarmalar kollarndan: Gein... gein de ierde anadm! Jandarmann biri tfeini diree ast, kendini de att sedire: Bildiin gibi deil muhtar, ok yorulduk! teki de ast tfeini, odadaki ufack masann bana oturdu: Neyin nesi bilmiyorum! avu dedi 'abbuk!' Bttn ineklerin bandaki boncuklar yolunacakm! Bilistisnaa!.. Hemen gn domadan, sr hergele kmadan... Vali Bey abbuk demi. Eer-kine bir tek inekte boncuk grrse ky zopaya ekecekmi. Telefon etmi... 'Aynan byle habar ver muhtara!' dedi avu. ok da selm var zatna... Haha haha! Gld muhtar. Dn aam Hdr'lan ner-deydik? bilin bakalm. Avraaat, ay biir aay! Dn aam Hdr'lan seherde Meram'daydk. Angara'dan Byk Bagan gelmi, Vali'nin lenindeydik. Yavu siz ne biim candarmasmz, Byk Bagann geldiini duymadnz m? Baknd, ck etti jandarma: Duymadk! Neyi duyduunuz var zati? Sizi millet bouna besliyor candarma deyi! Vay gibi yavrum vaaay! Vay gibi benim bu-bam vaay! Dn len acansn da m dinlemediniz? Yavu sizin dnyadan habarmz yok be! Pekey siz nasl candarmasmz olum? Dn len Byk Bagan geldi Angara'dan. Aam da Meram'da len varidin. Sizin Kumandandan tut, kinci Ordunun Byk Paasna, Ceza Reisine, byk tccar Hsn ifa' dan Eczac Ramiz'e kadar herkes oradayd. Hacer deye bi giz 62 KYGREN trkler syledi bittik! Hadm'n bir kynden bulup gelmi Vali Bey. Byle devirleri bize gsteren mevlya hamdolsun! -te bu grdnz garip Musa, Byk Bagan ilen iresmi gadeh tokuturdu dn! Eerkine yalanm vara gzlerim yere aksn! Hatta gayfa smarlad bize. Doktur Zeyni Bey, tccar To-runolu feln hep oradaydlar. Garlar... tehoooo! Orda olup grecektiniz garlarm feln! O yidiklerini, itiklerini, Vali'nin bahasmdaki glleri grecektiniz! Bugn buraya geliyor Ba-ganmz! Bundan da m habarmz yok? Yazk size ekilen masarif a! Ben de sizi bi ey sanrdm!.. Sedire uzanan jandarma uyumutu. teki de esniyordu, kalkt: Biz imdi avuun emrini sana bildirdik mi? Bildirdik. kar bakalm mhrleri! Bas u ilmabarm altna... Acalas ne? Dneceniz mi abuk? Dnmesek bile... getir sen mhrleri! Musa gidip ceketini ald teki odadan. Mhrleri kard. nce kyn koca mhrn, kendininkini, sonra yelerinkini bast. Yeniden ksna koyup balad mhrleri. uraya bir yatak ser bakalm... Nolacak? Uyuyacaz!.. Muhtar bakt, ikisi de bitik jandarmalarn. Kalkp yatak serdi usulca. Sedirdekinin stne de bir eski kilim rtt. Kapy ekip kt.

Ses etme bakalm Mslme, uyuyorlar! ki sahata anca uyanrlar. O zamana bir yemek gayrrsm deil mi? Elinde sprge, krek, bir o yana, bir bu yana kouyordu Mslme. Duymuyordu bile Musa'nn dediini. Grdn m neler olmu heriiiif? Nere goyacam da nasl gaybedecem bunca gumu? Nedir benim ilem byle iki gne bir gum temizliyorum hayattan, avludan? Musa, rb alp helaya doru yrd birden: Bak, demedi deme! nce sana habar veriyorum: neklerin banda boynuzunda ne gadar boncuk vara yolacaksn! Vali Beyin emridir. Byk Bagan geliyor bugn buraya. Ondan keri, ayran mayran bi eyler gayr. Birez de ot bul. Geri Hdr'm feln habar var, emme biz kendimiz zerimize deni bilsek daha eyi olur. Yrd damn ardna. Karsn dinleyecek hali yoktu. Hoca ezan okuyordu. Sokakta sli Cemal'i grd muhtar, ard. Bekamada habar ver, abuk yanma gelsin! ki takka gecikirse idam! Ona gre ok mhim!.. Jandarmalar uyuyorlard. Sabah da oluyordu. Bir utan ky uyanp kapya bacaya kyordu. On dakika sonra Beki Ahmet geldi. abbuk bir delll r: Herkes ineklerinin bandaki boncuu yolsun! Evinin nn, sokan sprsn. Angara'dan Byk Bagan geliyor! Yapmayana byk ceza var... Ondan keri da btn Gurul yelerine habar ver: Ev ev dolap, boncuklar yolundu mu, konturol etsinler. Ben de sr hergele karken bakacam. Eerkine tek boncuk grrsem, hem boncuu yolarm, hemi de ba gamma gamma dokandrverim inein! Aha candarmalar ierde! Annat ona gre drzlere!.. Gzlerini outura outura gitti Beki. Daha adamlar yeni durmulard namaza. Caminin tama kt, elini kulana att: Gomulaaaaaaaaaaa!.. brahim Hafz, yenice el balamt: Bu oldu mu imdi? Sokurdand iinden. Sonra dnd: Belkim o nemli bi ey var! Byle sabah sabah, daha garga bokunu yimeden... Bakn ben ne deyyooooom eyi gulak verin haaaaa!.. Tam da topluluun kulann dibinde! Kasten mi yapyor acaba? Nahiyeden iki candarma geldi! herkez! ineklerinin! ban daki! boncuklar! yolacakm haaaaa!.. Angara'dan! Byk Bagan! gelecekmi haaaaaa!.. Herkez! evinin nn! avlusunu! helasn! sprsn haaaa!.. Sabahtan aama gadar! kimse! kyden! ayrlmasn haaaaa!.. Gurul yeleri de! abbuk muhtarn! evinde! toplansnlar haaaaaa!!.. Bunlar! yapmayanlarn! ar! cezas! Varm, haaaaa!.. Sonura! duyduk! duymadk! demen haaaa!!.. ksrp indi cami tandan. Namaz surelerini abuk abuk okumaya balad Hafz. Topluluk da belli bir ivedinin iine dt. ki dakika srmedi sabah namaz. mam beklemeden dar frladlar. lk kan Topal Talip oldu.

Gel ulan gel! Gel bi de gulama annat bakaym! Kim gelecekmi dedin kiiim? neklerin bandaki boncuklar neden yo-lacakmz? Kim diyormu yolun? Say bunlar bakaym kelem kelem!.. Saydk ya delllda!? Ne saydn? Byk Bagan geliyor dedik, Angara'dan dedik! Evet dedin emme boncuklar nooluyor? Tam caminin kapsmdaydlar. mam kacak kamyor: Aln, biraz nefes alaym komular! Boacanz m beni? neklerin bandakileri diyorsun delllnda, kzlerin bamda-kinleri de yolacak myz? Hepsi birden yneldiler Beki Ahmet'e: yle ya, kzlerin bandakiler noolacak? Goyunlarn bandakiler noolacak? Garmagark! Anayabilene akolsun! Maksat gaya ne? Byle emir olur mu? Sz temsili insan der ki 'uray gaz! Depo olacak, iine yem girecek!' Emme bu yle demiyor. 'Gaz buray!' gazacak-sn. Takla buray!' paklayacaksn. 'Doldur buray!' dolduracaksn. Neden gazdm pakladm, neden doldurdum, bilmeyecem, sormayacam. Bi de diyorlar ki askeri idara deil imi bamzdaki! Acaba ne gaya var boncuklar yolmada? Dedik ya, anayabilene akolsun!.. Muhtar gendi anayabilmi mi, bi sormal! Gelsin de soralm... Topluluk caminin kapsndan kopmaymca Musa merak etti, kalkp geldi: Ne var be? Ne soruyorsunuz bakalm? Ulan bu bizim kyn sofu dakm, insan ince ince ldrr! Ulan yolacaksnz diKYGREN 65 yorlar ineklerin bandaki boncuklar! Yok kzlerinkini de yo-lacaz m? Goyunlarnkini de yolacaz m? Ulan kzlerden go-yunlardan size ne? Herif diyor ki, ineklerinkini! Sen yol inek-lerinkini, gerisini gurcalama! Herifin aklna gelmedi belkim emir verirken. Ne hatrlatyorsun kz deye, goyun deye? Eyi emme maksat gaya ne?

Ne maksat gayas? Maksat gaya ne ulan? Valinin emri! Ben bilir miyim maksat gaya ne? Bana dedi ki abbuk, bil-istisnaa yolduracaksn. Hdr'lan yryp geldim canm kt. Beklerim ki sabah olsun. Aha bi de baktm, iki candarma, iki tfek gapda! Vardr bi gayas ki bu gadar sktryor herif -cez! Syler mi sana gayasm? Belkim gizli bi yan vardr. Belkim ince bi dmendir. Byk Bagan Kantarma kyne geliyor Angara'dan, tarihlerde grlm m? Topal Talip of pof edip duruyordu. Patlad birden. Sa elini bann stne kaldrp yrd: Boncuk moncuk yolmuyorum muhtar! Demedi deme, habarm olsun!.. Yrd geriye bakmadan. Musa kotu ardndan: Bunca derdin belnn arasnda Ta-liba! Bak, dosdoru Taliba diyorum, topal' feln gartrm-yorum, bunca derdin belnn arasnda, frkaclk feln karp yeni dertler dourma adamm! Belim omurum galmad ekecek. Olur yanndan bak nmzdeki belya. Ne diyor adam? 'Yol ineklerin bandaki boncuklar! abbuk!' Yoluver sen de. Emme atp ney etme, goy bi duvarn kovuuna. Byk Bagan daim olarak mekn dutacak deil ya bizim kyde! imdiki maysnn yanna bi may daha versen gine elemez. len gelir, ikindin gider ok ok. Bizim gibi deli olmal ki, ge-berene gadar siftinsin Kantarma'nm pisliinde. Haa, ne diyordum, eker gider ikindin. Sen de karr dakverirsin boncuklarn... Sa elini bann stne kaldrd gene Talip: Olmaz! Mrayilik detim yoktur, yapamam! Muhtar hakl konuuyordu, imamn falan akl yatm gibiydi: Yapamam deyi ykn yceldip durma Taliba! Bak ne 66 KYGREN uygun sylyor muhtar: 'Yol da, sona gine dakver!' Bak imdi btn gomular yolacak, sen yolmayacaksn.xVali Bey de gelip seninkileri grecek. O zaman k bakalm belnn iinden! O zaman btn Kantarma'nm notunu gracak Bagan... Topal Talip kaslyor, hem de delleniyordu: Dnyada olmaz, sahtecilik yapamam!.. il mmet daha kolay bir neri att ortaya: Varman canm Talip'in stne! Topal Talip'i bilmez deilsiniz ya! Lf anlayan bir tek adam yoktur sllesinde. En eyisi, Talip yolmasn boncuklar, emme, ahrdan da karmasn! Bagan gidene gadar tutsun ierde. Talip diyor ki, 'Boncuklar yolarsam mallarm lr!' He yklenmen, yolmaz... Muhtar tutmad bu neriyi: Ya bir de ahr gezecei tutarsa Baganm? O gadar da deil gali! Nerde grlm bsbyk bir Bagan, kaksn da ahra girsin? Belkim kye bile girmez de, alt batan Deliba'm kyne doru geiverir... Yoooo yoo! Byle deyip zeynimi gartrma bubalk! Bakarsn ahrlar gezer, hem de aksilik bu ya, Talip'in ahr gezer! Deniz ata alr m? Almaz emme, i ihtimal, bakarsn al-verir. Onun gibi, girmez emme giriverir!..

sterse girmesin, ahra da gapatamam mallarm! Madem demokraasi var, ne boncuk yolarm, ne de ahra gaparm. Salarm gn dounca sra, bann boncuMaryla feln giderler gnn altnda, gelirler gnn altnda. Ne Byk Bagandan korkarm, ne de Validen maliden... Muhtar, srtn tplad Topal Talip'in: Efferim! Teke dediin bu gadar inat olabilir! Eferim meferim! Dokanman keyfime! sr on ylda drt edebildim. Cinler anam dinimi alatt. Ambarda buday gomadm Hatunsaray'm hocalarna dadm. Daha fazla dayamam, o yollar yeniden gidip gelemem muhtar, he gcenme bana! Vali Bey de gcenmesin! Byk Bagan da ineklerimin boncuuna moncuuna garmasm...

SABAHIN ER Sunack, yrd, avlu kapsna geldi: Teslime g!.. Kar evde il mmet'in Teslime, ayakyolundan geliyordu. Dediklerinin tekini anlayamadm gadm abam, ne dedi o delll? Sen anlayabildin mi? Saan ucunda elini yzn yumaya durdu Teslime! Biri geliciymi, emme kim olduunu ben de anlayamadm Sunack aba! Ondan keri, ineklerin bandaki boncuklar saklayn dedi. Ondan keri, he kimse bi yana gitmesin dedi. Ondan keri, avluyu gapy sprn dedi. te bunlar dedi Sunack aba... Niledin, eyi misin? Amaaaan gadm abam! Bi datl dler grdm, bi datl dler grdm! Emme bu lzgerin yaptklar da ne? Her yakay dolduragomu gine! in yoksa biraz da gum ymlarylan ura. Pekey emme nere kreyecez bunlar? Teslime, elini yzn yuyup doruldu: Bizim evin n daha beter a Sunack aba! O srada il mmet, deneine dayanm, camiden geliyordu: Yani bu bizim kyde ne drzler var, annamyorum! Herif diyor ne yolarm, ne da gaparm! Pekey muhtar ne bok yi-sin buna? Yani damadm deye ben muhtar ok arkalamam, emme biraz da insaf var, insaf dinin yars be gizim! Neyse, hadi bakalm, eli gol sva gzelce. Avlunun her yanlar, gapnn nleri, damn arkalar, gbrelikler, ocuk pislikleri hep kakacak. Hadi greyim seni! Ben de yardm ederim ya, sen asl kendine gven. Anan nasl, kakt m? Kakp namazn gld m? Mslmegilde de candarmalar varm ha?.. Sunack geri geldi, bakt odann iine, ocuklar uyuyor. Doan, Duran, Yeter... serilmilerdi. Yeter, yorgann stne 68 KOYGOUKEN kmt. Doan, bacann birinin babasnn stne atm. H-dr yzaa kapanm, azn da hafif aralamt. By dudaklarn dilerini rtyordu. Derin, dalgn uyuyordu.

Sunack, ekti kapy usulca. Bir krek buldu ahrdan. Bir sprge ald kuzuluun oradan. Balad temizlie. eyrek sa-atm iinde avluyu, soka sprd. Gtrp gbreliin stne att sprntleri. Kum ynlar kald ylece. Hdr uyannca... Koca kum ynlarna bir daha bakt: Bu afatlar ben ne yapaym? Yarn da alr baga yere dar lzger! kp ellerini yudu hayatta. Testiyi, ingili ald, biraz su bulup geldi kyn iindeki tek emeden. Hele ki ba kalaba deildi. Tekneyi, senidi kard hayattaki ocan nne. Elei getirdi. Un getirdi ambarn dibindeki uvaldan. San gibi hi trdatmadan yapyordu bunlar. Aman ocuklar uyanmasn, aman Hdr uyanmasn... Uykularna gamversinler azck daha!.. Bir yandan da, bugn yarn temelli bitiverecek olan uvaldaki una zlyordu. Nere gideriz, kime varr da bir inik un isteriz? Daha gndnm bilem olmad, ekinlerde keklik saklanmaz. Bu yln ekinleri de he bymyor a bubam! u nlet kyn uuru bi gat ki... Elei yepe yepe eliyordu unu. Bitirince kalkt tuz buldu. Su rbm buldu. Kollarn svad, yourmaya balad. Eildike salar nne dklyordu. Ama sol elini sokmamt daha, salarn onunla toplayp atyordu arkaya. Unutmadan boncuklar da yolaym aman! Unutuveririm de Hdr'a lf gelir aman! Belkim ceza bilem keserler... Hdr, horlamadan, yellenmeden, rahat rahat uyuyordu. Birden Duran, frlayp kalkt. Bakt anas yok, kt dar. Kanarak kotu saan ucuna. Eteini kaldrd, ayrd bacaklarn. Sunack bard: Destur de gurbanm! Besmele ek Duranm!.. Her zaman unutuyordu. yi ki hatrlatt anas. Toparlanp destur ekti. Euzy syledi. Sonra gene ayrd bacaklarn. KYGREN 69

Daha gn domamt. Daha temelli uyanmamt ky. Hi bir bacann duman dikilmemiti daha. Hamuru yourup bitirdi Sunack. Kotu rp getirdi, tezek getirdi sonra. Yakt atei. Duran geldi gzlerini oarak. Uyandn m bubam? Uyandm... Azck daha uyucan m? Uyuycam... Azck ekmek yimeden mi uy uy can? Iscack bak! Yiycem... lk ekmei vermedi oluna. Gars lr... kinciyi aktarp dnderdi abuk. Onu verdi. Kalkp kotu, kelik getirdi deriden. Drm yapt. Ucundan azck da kendi ald. Duran yedi drm.

Anaa! Uyumak istemiyorum... Uyuma bubam... kim dedi uyu! Anaa! Tekerim yook? Aada grdm, git de bak ver gurbanm! Duran gitti, tekerini buldu. eri girip ba ald. Dallar bulmutu. Bir rk tahta bulmutu. eri girip bir eyler arad ambarn stnden. Kalkp ardndan kotu Sunack: Tkrdatma gurbanm! Buban uyuyor... Azck daha uyu-yuversin... Bak gardalarn da uyuyor... gansmlar uykularna... Kolundan tutup kard Duran'. Pisti, gelip oturdu tekerinin bana ocuk. Drdnc, beinci ekmekleri piirdi Sunack. lk ekmei kartrd tekilerin arasna. Bir yandan hamuru ayor, bir yandan sata piiriyordu. Az sonra Hdr uyanp geldi: Bereketli olsun Sunack... Allah razi olsun bubam!.. Ackdm g! tyor solucanlarm... Elini yzn yu da geliver! Bu olan yudu mu elini yzn? Ekmeini bilem yidi bubas. O olan olanlarn paas!.. 70 KYGREN Gidip Duran' okad Hdr: Ulan, bymn! unun tekerine de bak! Ne yapyorsun o tekeri ulan? Duran, babasna bakmadan konutu: Gan! Gan m, ne gans? kz gans... Olunun ban bir daha okad Hdr: Ne olacak kz gans ulan?!.. Tren yap, teyyare yap! Gandan iman gevredi milletin, olum!.. Irb alp ayakyoluna gitti Hdr.

Az sonra kp geldi, ocaktan kl avulad, nce elini, sonra yzn yumaya koyuldu. Duran! Kak anam, kak su dk bubaan eline. Gouver!.. Duran kalkt. Brakt tekeri. Teker, hayatn merdivenine kadar yuvarland. Hdr bakt tekerin ardndan. Durduunu grd. Bir yandan klle ellerini oarken, bir yandan konutu oluna: Tren yap tren! Sana teker getireyim seherden. Bir tren yap, ikincisi ncs olmasn! Binenler maup olmasn... O-du ellerini. Yzne arpt suyu. arpt arpt, boynunu, kulaklarn sildi ya elleriyle. Salar seyreliyordu. Srd slak ellerini bana. Bitirdi. Go anam!.. Bard Sunack. Pekir getir bubana... Duran kotu, pekir getirdi, tuttu babasna. ok mutland Hdr: Bir tren yap, sekiz vagonu olsun, birbirinin ayn. Kyller feln heybeleriylen binsin ratcana... Sunack bazlarn iitiyor, bazlarn iitmiyordu dediklerinin. Ama kavramt kocasnn anlatt treni: Bir de ddk daktr olum trenine, d-dt d-dt tsn ovalar geip giderken!.. Daktraym... tsn! ok teker alver buba... ok! Kerestecilerde bitiririm seherde... Sunack bir epit yapt kocasna: Geliver gurbanm! Kelik feln var. Sen uyurken telll KYGREN 71

ard, ineklerin bandaki boncuklar yolunacakm. 'Yolun da saklayn, Vali mali gelecek...' diyormu. ki candarma gelmi Hatp'tan... Gld Hdr: Aam yle eyler oldu ki seherde! Byk Bagann nne oturduk. Pirzola eti getirtti bize, yidik. O bolluk, o temizlik zufradaki! Hemi de semizlik avratlardak Neyse, bunlar an-latmasam daha eyolur hatunum sana... Gayfasm varanaca itik Baganmzm! Herif ne gadar alakgnll biliyor musun? karken Vali tembehledi muhtara, neklerin bandaki boncuklar yolun abbuk!..' Tabii ben de varm yannda. Emme gaya nedir, anlayamadm. Heralm muhtar da anlayamad. Yani bunlar boncua ok zddolmular Sunack!.. ok mu igo Bagan? oook!.. Hep yle pirzula eti mi yiyor? Tabbi!.. et yiyor, urup iiyor! Bak, nparz bubam? Alrz boncuklar inein dvenin bandan. Herif gelip gittikten keri gine dakveriz! Zabahlaym kaktm avluyu, gapnn nlerini sprdm... Altnlarn dak Sunack. Yeni geysilerini de kar sandktan. Geyin k gzelce. Ben de sahatm geirem

bileime. Dn unutmasam eyiymi! Neyse! Bugn dakarm gali. Doan olan da geydir gzelce. Yeter gzm san da dara olmaz m hatunum? En tertipli ocuk bizimkiler olsun kyn iinde... Kulaklarnn ardn, iini sildi pekirle, kurulad. Sonra pekiri verdi Duran'a: Gtr ieri! Aman anam tkrdatma, gardalarn azck daha uyusunlar!.. Sonra Hdr'a bakt Sunack: Ne zaman gelir dersin senin Bagan? Belkim leni bulur... ge yatt! Ben de biraz tezek kesem diyordum... Keseriz gine... barabar keseriz! Yenileri geyinince olmaz emme? Yarn kesiveriz... Allan gnleri gayor mu? 72 KYGREN Tekneden ura alp bezeye serpti Sunack: Sana kt bi habarm var a Hdr, demeye korkuyorum! Syle korkma! Un bitiyor uvalda... ambarda buday yok! Bakt Hdr. Daha gndnm bile deil. Demenci Ab-dullah'dan dn alrm, korkma! Daha olmad muhtardan alrm, he korkma! Korkmuyorum da... gine irezil olduk! He korkma, ben Allaha gveniyorum! Duran gelip boynuna doland babasnn: Bugn gidecen mi sehere? Yook... gitmeyecem! Buruturdu yzn ocuk: Giiit!.. Git olur mu bubam? Daha dn geldim. imiz yok mu bizim? Ne zaman gitcen yleyse? Havta iinde iim derse...

Birden Hacer'i anmsad Hdr. Okad olunun ban. Kucana alp pt san: Bek de gzel oluyor, senin anandan doan!.. Kocasnn oluna sarlna bakt Sunack: Doan olan da uyarsak m gurbanm? Uyaraym da mallar karsn bali! nein bamdakileri de alversin... Ener ben kendim alrm, mara etme. Sehere enince Yeter'e de beik al, emi? Gld Hdr. eri gitti, kelik derisini ald oymadan. Doan onba! Heey Doan onba! Kak gali ulan gara efe!.. Ayayla drtecekti, vazgeti. Eilip eliyle okad, pt olunu. Doan onba! Kakver bubam!.. Bir daha pt olunu, uyard. Doan gzn aar amaz frlad. Kak ulan len oldu! Angara'dan Bagan geliyor! Bagan... Bagan... Anlamaya alt Doan. Byk Bagan ya... t Angara'dan... Ben de grecem mi buba? KYGREN 73 Sen de grecen, Yeter de, Duran da, anan da... Okul dalmasayd btn ocuklar dizilirdik. Dizilir, el rpardmz... Doan kalkt. Hdr kelik derisini ald. abuk elini yzn yu, ekmek yiyelim. Sunack, epidi sacn stnden ald. Sofra bezinin bir kesine koydu. Bir epitlik daha hamur kard tekneden. Doan gitti iini etti. Sonra geldi, elini yzn yudu saakta. Duran ona su dkt. Babasyla epite kelik drp yediler. Duran tekerini ald, ba ald, oyuna gitti hayata. Yani, ekmek de ediyorsun emme, sana Hacer deye bir gizi anladaym Sunack! Meram'daki Vali gonamn

bahasmda Byk Bagana trk syledi, orda olup duyacaktn!.. Sunack, hamurlar abuk abuk ap dndryordu sacn stnde. Sonra da sofra bezine yyordu yufkalar. Sokaktan gelip geenler belirmeye balad. Bacalarda dumanlar oald. Byk Bagan hep byle gar m oynadyor Hdr? Yok g! Bu yle gak gar deil, ciddi! yle de neden trk sylyor lemin iinde? ok gzel sesi var! Ak buday benizli. Gendi de gzel. Hem de ok ciddi! He srtarmyor. Elinde eyi... Dikelip sylyor. Yani o gizi sen de dinlemeliydin! Dnya dinlemeliydi. 'Ormandan yol aarm, seni alr gaarm. Drt yanm duvar olsa, sahan gibi uarm...' Byle sylyor. Sacn stndeki yufkay evirdi Sunack: Nasl uarm? Dsn ky yerine de... usun bakalm? Giz iken ben de uardm emme imdi gryorsun halimi! Yani ok acyd syledikleri! rezil mapuslar syledi. Hzr Paa drzsn syledi! Yarn hakkn divannda nasl durulacan syledi. Yoksulun bana devlet gonmaz ki! dedi. ok hazzettim. ok da korktum, seherin akallar gza bi ktlk etmesin! Durdu biraz. Sunack'a bakt. Sunack da gzeldi evlendiklerinde. O da boyluca, o da ak buday benizliydi. O da ak taftay giyse ne gzel olurdu. Hemi de asl kylym, bee gadar okumu!.. Sunack, son bezeyi ald tekneden: 74 KYGREN Eyi okumu ky yerinde! Ya he okumasayd... biz gibi? Kylerden byle zekl gzlarm kmasna seviniyorum! Sunack, son yufkay aktard sacn stne: Byk Bagan dediin ne i yapyor Hdr? Nasl i g? Byk Bagan i mi yapar? Ky buas gibi yir ier, gezer mi? Yir ier emme milletin ban da bekler! Padiah gibi bi ey mi bu, gurbanm? Onun gibi emme Mavi avrolaya biniyor. Kye gelince muhtar ne isteyecek kendisinden?

Valla bilmem! Ayran iirelim, ot gazdralm diyordu... Abuuu!.. Byk Bagan ot mu yir? Yani, datmak iin. nk ok alak gnll. Yani millet ne yiyor, ondan yiyecek. Masaldaki padiah gibi, han tebdil gezer ya bazan? Biliyor musun, dn Topal Talip'in olu Cinligeri'te yara inek drm. Su yok, sel yok, grlar gavruluyor. Ekinler dersen, bymyor. Uyuttuumuz unlar yeni harmana ulamyor. Bunlar deseniz ya Byk Bagan olacaa! Ganallar isteseniz ya umra'daki gibi!.. Onu muhtar bilir Sunack! Muhtar gzar ben sylersem. Emme, dedim dn. Ot yok kyde dedim. Yeri gelince syleyi-verdim. Yani ben bu bizim muhtar gibi hamsalak grmedim. Susulacak yerde susmuyor da, susulmayacak yerde susuyor! Herif seni arm, masasna oturtmu, pirzula etini kftesini getirtmi, ne gzel deil mi? Konusana! Hayr, bizimki azn am, devenin nalbanda bakt gibi bakyor! 'u lzm, bu lzm...' Konumuyor. Ondan keri de bana diyor, 'u Hacer gz-lan bi sefercik yatem, bir de trk sylesin benim iin, hemen lmeye raziyim!..' Dedim ya, tam hamsalak!.. Kap ald. Yeter geliyordu alayarak. Sunack da tekneyi, senidi topluyordu. Bakt, kznn etei slak, hemen grd. Brakt elindekileri, kotu: Korkuttular m anam? Gine mi korkuttular seni gara gizim? He alama, ben onlarn azlarna sarm! Ben onlara bir zerlik ttte-yim de grsn onlar!.. Saaa alp gitti kzn. Doan! Gel KYGREN 75 anam! Gel dk bakaym u suyu... Doan rb ald, dkt suyu. Sunack kznn eteini yuyup skt. Sonra elini yzn sildi Yeter'in. Oturup kakarken dikkat et, kirletme. Hemen abuk guruyuverir... Getirdi, sofra bezinin yanna oturttu kzn. epitle kelik koydu nne. Bubas! Drver de gizim yisin!.. Kendi de teberileri toplad. Bubas gzma seherden beik alacak. Eee, eee, eee... sallayacak bebeini benim gizim! u allaha da he szmz gemiyor Sunack! Yani kakp gittik, dere depe, dovalar ettik, alar dktk, bir damla yamur veriyor mu grdn m? Umudunu kesme... Yadrr iallah... Elini bann stnde sallad Hdr: Yadrsa da olur, yadrmasa da... simden keri! oban kt ky iine, Hooooooha, hooooooha! Aa mahalleden bir kar ineklerini getiriyordu. neyim ahra da mallar karp, boncuklarn yolaym... KAVAIN GLGESNDE len oluyor, hl yoklar! Gne gene dikildi kyn stne.

Otlar yudurup siniye koydurdu, stne de kalbur kapattrd muhtar. Ayran falan hazrlatt, srahilere koydurdu. Tepsilerde billur bardaklar dizili. Krk kadar da yumurta halatt. Soydurmad. Kendileri soysunlar, bek holarna gider yle! Biraz da kelek peynir kartrm... Topal Talip buna da hayr demez heralda!.. Hdr' artt muhtar: Hdr! Git u drzyle bir de sen gonu adamm! Eer-kine mallar gra srmediyse, anat srsn! Gaplan Harman'n-dan te ardversin olanlarn biriyle. Koca ky yoldu, bir o yolmad boncuklar! Byle komuluk olur mu? Onun yaptn Halk Ramiz yapmyor be! Yani biz ona gzelliklen sylyoruz. Onun yapt gibi eeklie galsa, depdim mi azn datrm ben onun! Emme depmiyorum. Korkumdan deil, zrf insanlmdan... aynan byle syle! Hdr sz tuttu, gitti Topal Talip'e. Yavu bu muhtar akln benimlen mi bozdu? Parlayver-di Talip. kardm mallar ahrdan, gattm olann nne, t Yasinin Mezer'in oraya arttm, Gaplan Harman'ndan da te! Byk Bagan oralara da uzanamaz heralm? Eliye zeval olmaz Taliba!.. Zeval olmazsa git bunu da syle! Dnp geldi Hdr, anlatt muhtara. Kolunda saati vurup duruyordu tk tk. Akl gerilere, kinci Dnya Sava yllarna gidiyordu. Trakya'da, akmak Hat-t'nda, Alman Yunan'a girimi. Avrupa darma dan, bize de hcum ya etti, ya edecek, gece gndz nbetler tutuluyor, byk komutanlar vzt vzt gelip gidiyorlar. Manevralar yaplKYGREN 77 yor. Kean'a, Malkara'ya, Enez'e gidip geliyor birlikler. Bu saat ordu komutannn armaan. ok gzpek, cann esirgemez bir askerdi Hdr. ki srmas vard, avutu. htiyatlm-da da hi erinmeden bekledi ka koca yl snrlar. Fakat... Ahack ahack geliyyyooor!.. Muhtarn evin hayatnda bekliyorlard. Drt motosiklet, Keremin Kuyu'nun oralardan tozutarak yrd. Daha gerilerde uzun bir otomobil kervan. Tesbihb-cei gibi birbiri ardna dizilmilerdi. il mmet: Ha bubam deeeh, una bak unaa!.. Byle saf ay Iramet-lik Gazi srmedi!.. il mmet: ok toz, ok scak... gine de safa!.. il mmet:

Irametlinin Cepe'de bi tek tomafili varidin. Onu da biraz gendi biner, biraz smet'e verirdin. Hatt Fevzi de daklard ben de binecem!.. il mmet: imdikinner ise... Gavaah dibine ensek, hatta biraz da yrsek fena olmaz haa? Kakn bakalm! Kadnlar da sesleyelim yle ya? Kadnlar, adamlar... herkesi! il mmet: Herkesi grsn... eerkine gz keskinise! il mmet: Da devri, tun devri, cill devir... Bi de bu devir var deil mi? Kim derdi bizim kye Bagan gelecek, padiahmzn vekili!!. Kadir Baba Hy'de yamur duasna gidiyor gibiydiler. Yediden yetmie relenip aktlar yola doru. Scak daha da bastryordu. Toz, imanna kadar yakyordu insan. Kpekler geliyordu dilleri darda. nad falan brakm Topal Talip geliyordu olu Salim'le, olu Emin'le, karsyla, geliniyle -gelini gebe!78 KYGREN KYGREN 79 Kum ukurlarnn orada polis motosikletleri duruverdiler: Harrr, harrr, harrr!.. Pat pat patt!.. Kuduruyorlard sepetli sepetli... Muhtar nden yrmeye, nde bulunmaya dikkat ediyordu: Deilse ne acarlar var kymzde, basp geecekler! Polislerin ikisi muhtarla, kyllerle kald. kisi kye girdiler. Bo sokaklar dolanp geldiler. ocuklar korktu. or harlyordu motorlar. Sunack Yeter'in elinden tuttu: Korkma anam burdaym, he korkma hatun gizim!.. Yreklendirdi kzn. Cinligeri'in oralardan bir dalaz kt. En ndeki otomobille l Jandarma Komutan, Doktor Zihni, hem de Tarm Bakan girdiler. Elli metre kadar geip durdular. Sonra Mavi Chevrolet geldi. Bakan iindeydi. ileri Bakan, Vali, Bayaver... Kalabalk ylyordu. Ayak altnda kalp eziliyordu yolun iki yanndaki ekinler. Muhtar, il mmet'i aralarna aldlar ilk arabadan inenler. Bakan hep birlikte karladlar. Durdu Mavi Chevrolet. ofr atlayp kapy at. Elinde hasr apkayla kt Bakan. Beyazlarn giymiti. illi, kumlu bir

boyunba balamt. Gzlkleri parlyordu. Glerek birka adm att scakta. Ayaklarnda beyaz pabular vard. oraplar beyaz! Bir kendisi biraz karacayd. Uzaktan il mmet'in kars Selverce, kz Teslime'ye sordu: GmL Bu milletin goca sabahtr bekledii? Teslime bilemedi kim kimdir, enitesinden sordu. Budur ite Baganmz, geldi ayamza!.. Cenaballah bunu nurdan m yaratm? Ne de parlyor baksana gardan? Muhtara sorular soruyordu: nce naslsn? Salna dovacym, saol, varol!.. Hamsalak drzye bak! Ulan anlatsana halini kylnn! Dovacym salna! Ne eytac var onun salnn senin do-vana feln? Umum tokturlar eczaneler emrinde... iniz yok mu sizin? Btn kyl indi mi? Zatn sevdiklerinden hogelie endiler! Tarlalar, baheler onlar bekliyor ama? Gamyor ya tarlalar bahalar!.. Doktor Zihni karmyor frsat: Bu ky byle gn tarihinde ilk gryor! il mmet: Bizim ky, zatndan baka byk adam ne grd, ne iitti! Bir de ite Deliba'n adn duyduk. Kendi bizim surda Ali-beyhy var, ordandr da... Resul ky de yakndr Baganm bize! Resul kynden kim yetiti? Ordan kimse yetimedi, kurak bir kydr! Hdr atld boynunu uzatp: Kymzn damla suyu yok Baganm! Topal Talip karsn olunu brakp frlad: En birinci isteimiz bir gorstur! Ne kursu istiyorsun bakaym? Guran Gorsu istiyorum efendim. Vali, birka kiiyi kolundan tutup ekti: Daha merhaba demeden istemee balamayn!.. Bakan geni bir adama benziyordu:

kalm yukar, bunlar orda konuuruz... Hasr apkasn sallayarak yrd. Bayaver Nurettin eildi kulana: Arabaya binecek misiniz efendim, ky yukarda? Scak falan ama yrsek daha iyi olur... Gzlk Gedii'nin oralardan bir dalaz daha kt. Trkiye'deki 40 bin kyn 38 bini byle! Yllarn, yzyllarn ihmali dedik Bakanm! Zihni Beey, uzuyor bizim de yllarmz... Ama bakn siz, kyly ardnza alp yryorsunuz! Hdr, yutacak gibi dinliyordu konuulanlar: Elli gn iimizde galsa, elli gn yrse ne fark eder? Dnd: Ekin ler kavruluyor, su yok!.. Kavan dibine su serpmiti Kahveci Mahmut: Yani, bulak sularn sepi verdim!.. 80 KYGREN KYGREN 81 Ne de olsa serinlemi... ey'etmisin! Heya, gelirlerse oturuverirler dedim! Bakan muhtara soruyordu durmadan: Ka kilo st verir sizin burda bir inek? Yz direni, iki yz direm Baganm! il mmet, ndekilerin hzna katlmt. Kolunu tutup ona sordu Bakan: Katldn m Mill Mcadele'ye? Ben efendim, t Trabulus'tan galmaym! Yalnz Alaman Harbna almadlar 'ad' karldm iin. Kore'ye de kendim gitmedim. teki harplarn hepicine girip ktm. Madalyam aldlar. Kyden bir drz gtrp Zaman Amat'a verdi. Gnah vobal boynuna, imdi o dakmyor. Halbuysam Mill Mcadele'ye bir gn bilem gatlmad o. Urumlarlan alveri etti. Nerden olacak madalyas? imdi he geirmeden be vaktimi glyorum gali!..

Senin var m ineklerin falan? Benim bir ineim var! Damadmn biri de Kore'de gald! Ne kadar st verir gnde? Yz direm, iki yz direm ite... Boncuk var m banda? Muska falan? Gece iki candarma gelmi Hatp'tan, Vali habar salasy-m, bizim muhtar da telll artt, yoluverdik hepicini! Ne? Ne haberi, ne telll? Muhtar da ok kzd il mmet'e. Tutup ekti kolundan. Vali bozum oldu. Ama ii rahatlad il mmet'in: Bir gn bile be vaktimi aksatmyorum, yalan m syleyecem durduum yerde? Habar salmlar. Muhtar da telll artt! Candarmalar da yumurtalarn yiyip daha yeni gittiler!.. Gazeteciler her konumay not ediyor, foto muhabirleri her pozu at ut ekiyorlard. ok gazeteci taklmt bugn peine. il mmet'le de ekildi birka pozu. Ama sekiz on adm sonra yal adam kalverdi. Ky, Bakann ard sra kouyordu. Kavan dibine camiden karlan kilimleri serdirmiti muhtar. stne de kepenekler, yn dekler, hal yastklar d-etmiti. Sandalyeleri de halka gibi dizmilerdi kilimlerin evresine. Baka yok mu, bir tek bu aacnz m var? Hdr gene atld, frsat kt diye: Su olmayan kyde aa olur mu Baganm? Anladk su yok! Ama gene aa olabilir! Mesel akasya! Dnyada en zddolduum iki ey var Baganm! Biri m-tayit, biri akasya!.. Doymak bilmez ikisi de... Bakan, elini Hdr'm omzuna koydu: Sen akam Meram'daydm deil mi? Meram'daydm Baganm, sayanda... Bak, dinle: Size su bulacaz. Yerlerin alt su dolu. karacaz. Yllarn, yzyllarn ihmalini birden gidermek zor. Her ey srayla. htiyalar sraya koyuyoruz. Ele alp teker teker yapacaz... Sesi sopa yer gibi dvle dvle kyordu grtlandan. Ama inandrcyd. Olumlu etki yapyordu dinleyenlere. Bakyorum, gryorum halinizi. Ekinleriniz daha topra rtmyor. Bizim Bursa kylerinde biilecek boya geldi imdi tarlalar. Krlarnzda ot yok. inekleriniz iskelet. Hepsini gryorum. Ama dediim gibi, srayla... Cumhuriyet hkmetlerinin bteleri snrl. Halkn ihtiyalar ise ok. mknlarmz santim santim kullanmak zorundayz... Konuklar getiren arabalar caminin nne dizildiler. Polisler ve koruma grevlileri, kalabal evirdi.

Grevlilerden ikisi il mmetgil'in dama kmt. Gzetliyorlard durmadan. ofrler arabalar ky ocuklarndan korumak iin balarndan ayrlmyorlard. kier yanlarndan kaplarn da amlard. Serinletiyorlard. ocuklar konuklara bovermiler, gzlerini ayrmadan arabalara bakyorlar, kl krka yararak her birinin iini dn inceliyorlard. Hdr'n olu Duran, belki bir otomobil yapmalyd tren yerine! Ama o kadar ok gere isterdi ki bir otomobilin yaplmas! Duran'dan gzn ayrmyordu Mavi Chevrolet'nin ofr: Vereyim mi bunu sana? Duran, glp ykt boynunu: Hm gandryorsuuun!.. Kandrmyorum! Cidd! Vereyim mi? 82 KYGREN stemiyorum... ben kendim yapacam! Gld, salarn okad Duran'm: oald, sr kadar oldu mhendislerimiz! naallah sen yaparsn da gvura para demekten kurtulur milletimiz!.. Bubam seherden teker getirecek, tren yapacam! Yap!.. Trene de ihtiya var!.. Okad Duran'. Hdr: Cumhuriyetimiz ok i yapt, farkndayz. Ne kalmt padiahlardan? Emme kylnn sehemine den ne? nsan bunu da mara ediyor Baganm? Yani sen ille diyorsun ki, su su su!.. Evet Baganm, lde garga gibiyiz!.. Bakan, dnd evresindekilere: yle mi? Siz de su mu diyorsunuz? Birka fsldad: Ne suyu diyor ulan bu? Kahveci Mahmut: Tabii su diyoruz... Su olursa ekip bol olur! Destekledi Hdr'. Topal Talip kt. Ekin bol olur emme, eerkine diniyeyi biraz daha gevedirsek milletimiz batar. Kalkan ekinlerin bereketi olmaz. Senin bize byk eyiliin, diniyemizi guvatlen-dirmek iin bir Guran Gorsu! Gene kalabala dnd Bakan: Fikirler ikileti imdi: Su mu, kurs mu? Be alt kii fsldat: Su tabiii, su, su!.. Topal Talip'i destekleyenler daha oktu:

Yarn kim okuyacak llerimize Gurani Kerimi: Gors! ileri Bakan kahvenin kapsnn nnde dikiliyordu. Tarm Bakan da Dr. Zihni'nin yanndayd. Bunlar uzmanlarn kesip biecei konular deil mi ama Bakan Hazretleri? Halkmz baz konular uzmanlardan iyi bilir kanaatindeyim! Sesi gene yle doulmu gibi, fakat inandrcyd. umra kanalnn urad kylerde durumlar bizden ok eyidir! Geri duyuumuza gre suyu bahalya veriyorlarm. Emme bizim su temelli kendimizin olur iallah! yle irkete mirkete gaptrmayz gali!.. Sordu Bakan Vali'ye: KYGREN 83 umra kanal ne kadar buraya? Bu ynde mi? Bu ynde, otuz kilometre kadar... Vakit kalrsa bir grelim istiyorum. Emredersiniz, isabet olur... il mmet gelmi, soluunu da almt: Ganala gadar varmken Deliba'nm kyn de grven gali bi! Bu 'gali' szn bakyorum ok kullanyorsunuz, asl 'gayri' deil mi bunun? Muhtar mahcup oldu: Muhitimizin lisandr, 'gali' deriz... Madem kullanacaksnz, 'gayri' deyin... il mmet: Sayanda bundan keri 'gari' deriz gali! Topal Talip: Ha 'gali', ha 'gari', ne fark eder? Bakan: Dorusu 'gayri'dir, 'gali', 'gari' deil! Hdr bakt, konudan ok uzaklalyor: Bizim zatndan en nemli isteimiz, eerkine bir himmetiniz olursa, kymzn suya gavuturulmas! Hemen Topal Talip'e dnd Bakan, gzlerini arad. Topal Talip: Bilen bilmeyen her eyi ister Baganm! Gine en eyisini gendin bilirsin. Dk dn, hangisi daha mhm ise onu ltfediver bize. imdi burda huzuru linde mnakaa abes gaar! Bilkis ok memnun oluyorum! Sizi byle lkenin bakanyla konuur grmek beni son derece bahtiyar

ediyor. Bakn burada Tarm Bakan arkadamz var. Bir de onu dinleyelim ne diyor? Tarm Bakan eildi: Arzedeyim Bakanm! Biz bu sulama developman konusunu ele almak niyetindeyiz efendim. Baz yerlerde pilot proje etdlerine balam bulunuyoruz. Etdler tamamlanr tamamlanmaz baz teebbslerimiz olacak... Bakan aklad: Yani bu su ilerini ele alm bulunuyoruz. Bakn size ben anlataym. imdi birazdan ekip gideceiz. Arkamzdan birbirinizle ekimeyin. Kantarma kyn ok sevdik. nsanlarn ok konuksever, ok uyank bulduk. Kyn84 KYGREN

zn sulama ilerini ele alacaz. Ve buras rnek bir ky olacak. Vali Bey, sylediklerimi ltfen not edin. Bakan arkadam, siz de not edin. Buraya en mmkn olan srede, bir teknik eleman gelecek, gerekli etdleri yapacak. Susuzlua hemen are bulunacak. Byle istiyorum. Mnakaa yok... teki konuya gelince, malum, din iiyle devlet 'ii ayrdr bizde. Amma layiklik, dinsizlik demek deildir!.. Topal Talip'in tarafmda bir grldeme oldu: Haaaa!.. Nfusunun % 99'u Mslman olan bir memlekette din ilerinin dzenlenmesi, yeni nesillerin din ynden eitimi, asla babo braklamaz. Okul var, cami de olacak, Kuran Kursu da olacak. Bunu ele alacaz elbet! Bu bakmdan size derhal bir kurs hocas da gnderilecektir. Vali Bey, ltfen yaznz efendim, Kantarma kyne bir kurs hocas!.. Allah mrn uzatsn, gzel ban armasn, Allah anaan ataan mezerine nur yadrsn!.. ok mutlanmt Topal Talip. ok dualar etti. Sonra kt muhtara: Hani olum ayranlar? Hani hazrlklarn? Byle azlar bal m oturtacaz konuklarmz? Muhtar, Kurul yelerine gz eti. Siniler tepsiler pei peine getirildi. Ayranlar srahilerden bardaklara bltrdler. Tuzluklar da bardaklarla birlikte gezdirdiler. Yufka ekmeklerini, halanm yumurtalar, ykanm karakavuk, kuekmei, yemlik otlarn dolatrdlar. Bugn hava ok scak, kynz yanyor! Cebinden mendil alp silindi Bakan. Tam o srada bir yel kt. Bir dalaz toparland caminin nnden. Kvrta kvrta geldi saniyenin iinde. Kavan dibine sokuldu. Mahvoldu her ey. Siniler tepsiler batt. Otlar, yufkalar batt. Tuzluklar devrildi, su kaplar batt. Arabalar otomobilleri sprd, kahvenin iini dn toza bodu, sonra gene kvrta kvrta ge ekilmeye balad. Kavan dallar titreyip kald. Topal Talip, elini kaldrd, dua ediyordu; sonra da, Yelli yeleme, kll bulama! te git, te git, cini periyi gt git! Torbamzda duzumuz yok, sana verecek gizimiz yok, abuk burKYGREN 85 dan defol git kr eytan! flyor, T t t!.. tkryordu. mam brahim Hafz da okuyup flyor, T t t!.. tkryordu. Yavu noolduk? Vali, frlayp kalkt. Hemen elini cebine att, kard mendilini. Bakann ban gzn silecek oldu. Serte rpt elini Bakan: stemez! stemez rica ederim! Olur byle eyler... yok zarar!

Dr. Zihni toparlad kendini: Saolun Bakanm! Biz bir gn, kyl her gn iinde! il mmet: Bubana rahmat!.. Topal Talip: Adam evldn gryor musun? Muhtar: Gine de olmasa eyiydi bu dalaz! Hdr: Aksilik ite! Var m are? Bakan: Neyse! Bo verin!.. Glmsedi. Muhtar: Durun gali adamm, getirmen onlar! Zini mini batt yem yiyecek toz oldu. abuk eve gtrn, gadmlar silip paklasnlar. abuk, temizini goysunlar. Otu motu yeniden sudan geirsinler. abuk yapn dediklerimi!.. Bakan: Hi gerek yoktu bu zahmetlere!.. Topal Talip: Ne demek? Bin yln bir banda? Muhtar: Uzamaz! Be takkada olur dediklerim! Bakan: Zarar yok, konuuyoruz, memnun oluyorum! Vali: ok temiz olsun getirecekleriniz amma! il mmet: Paklanr gelir! allah bir daha kmaz! il emmet: Bunun asl zaman arpa oraklardr! Emme neden imdi kp geliyor annamyorum? il mmet: Arpa oraklarnda tarlaya bi girdi mi, deste demet brakmaz, gmlleri feln alr arr!.. Bakan: Nereye arr? Yoksullarn tarlasndan, varsllarn tarlasna! Bakan: Neyse... yok zarar! Mesele yok! Bakan gzln karp temizledi. Bakan: elim de gidelim!.. Topal Talip: Yani bugn ok memnun olduk!.. Topal Talip: Yani metini ok duyardk, grdk... Topal Talip: smet feln, ynn m dner buralara? j 86 KYGREN Topal Talip: Bural olduu halde Garabekir'i de he grmedik! Vali: u yiyecekleri getirin abuk!.. Topal Talip: yle bi yimek feln deil canm! Yimek olsayd golar guzular devirir, ifte gurbanlar sunardk Baga-nmza! yle bir urayp geeceinizi sylediler. allah bi daha sefere! Yatmaya da galrsmz o zaman. Yani bu gors iine ok memnun olduk!.. Bakan, takt gzlklerini yeniden: Dikkat et yalnz: Sadece kurs deil, su da var! Hem su, hem kurs... Daima ikisini birlikte dnecek, birlikte konuacaksnz... mrn o olsun! Haggaten ikisine de memnun olduk! Kurul yeleri, sinileri, tepsileri koturup getirdiler. Muhtar: Noolursunuz, kusura bakman! Topal Talip: Kusura bakman... Alalm, hemen gidelim! Vali. Bakan: Gidelim artk!.. Bakan: Ayran yayk ayran m?

Yayklarmz vardr, her gn irkeriz! Bakan: Cidden ok nefis!.. Muhtar: Temizdir yani... Kadnlarmz yedi kere yurlar ellerini! Ah bi de su bol olsa, dahi krklarlar!.. Memnun ve mtehassis oldum... Yumurtalardan al bi dene! Muhtarmz ok grgl olduuna hebirini soydurmad. renirsiniz feln deyi... Baz mamiranlar ireniyorlar da... Bak bu otlar da kymzn bir gdasdr. eni olaraktan minasip grd gomular. Tabii imdi baga eyin mevsimi deil. Kymzde kiraz miraz bulunmadndan... kusurumuza bakman gali! Bakan, st ste iki ayran iti. Yayk ayran eki, keskin ve tazeydi. Otlardan ald bir iki tane. Fakat yumurtadan yufkadan yemedi. Midesinin biraz rahatsz olduunu syledi, zr diledi. il mmet: Yani bu dalaz her eyi mahvetti! KYGREN 87 Doktor Zihni: Yok zarar!.. Muhtar: Olsa da geip gitti artk! Bakan: Mesele deil, zlmeyin... ofrlerden biri Kurul yelerine fsldad: Getirin olum, bize getirin! Otomobillerdeki konuklar unutuyorsunuz! ofrler de nefis sahibi, onlarn da can var, nefsi var, deil mi ama?.. Siniler tepsiler otomobilleri dolamaya balad. Muhtar bir ara bakt, dn akam Meram'daki avu. Yufka alm, iine yumurta tkm, ot demi, bir elinde de yayk ayran, yeyip yutuyordu. Muhtarn baktn grd, gz etti: Nene lzm! Yemek buldun mu ye, dayak buldun mu ka! Ekledi sonra: Hacer gibi gzlar da grdn m seyret doya doya, hemi de dinle akmalarn.. Hacer'i allam kendi mi yaratt acaba avuum? Meleklerine havale etmemi, kendi uram... Byle gizi grm duymu deilim mrmde!.. Hadim'in Sorgun kynden, babas taocamda lk! Akolsun sesine, boyuna bouna...

imdi bir anas var... Byk Bakan sordu: Caminiz var m? Var. Okulunuz var m? Var... imdi tatil! Eh, suyunuzla kursunuz da olacak... imdi bize msaade! lginize teekkr ederim. ok memnun oldum, mtehassis oldum... Muhtar kalkt ayaa, elinden tutmak istedi. Toparlanp kendi kalkt Bakan. Bayaver Nurettin yol at. Koruma grevlileri drt yann aldlar. Sk gvenlik iinde tutuyorlard Bakan. Kadn kz aldlar. ocuklar otomobillerin yanndan ekildiler. Bakan, Hdr'n da, Topal Talip'in de ellerini ayr ayr skt. Doldular otomobillere. Scan en yakc saatiydi. Gne kama gibi iniyordu kyn stne. Glgede bile yanyordu in88 KYGREN sanlar. Konuklar kapattlar otomobillerin kaplarn. En son binen Doktor Zihni'ydi- Muhtarla, Topal Taliple ayr ayr konuuyor, ikisiyle de ayr ayr tokalayordu. Birbirlerine karlkl teekkr etmekten bir trl ayrlamyorlard. Kantarma kylleri konuklarn geirdiler. Ve umra ynne doru gzden kaybolana kadar baktlar arkalarndan. Arabalar uzaklatka birer kara noktaya, noktaca benziyordu. UN BTT NAPSAK?.. kindin oluyordu, Sunack kalkt: Bir iin ahab olmadk! Enip iki tezek keseyim bubam! arpaym duvara, guru-sun. Yarn zemheriler vv dedi miydi yakacak bi eyimiz olsun. br gn de bostann apasna gideriz hayrlsyla... Hdr da kalkt: Ben de gidip u bizim hamsala greyim diyorum, emme neyse; ky dvasna yelmenin bize ne yarar var hatunum? Galaym da seninlen tezek keseyim eyisi. Yani sen tezek keserken, ben ellerimi ardma balayp gezmeyi gendime yaktramyorum a... yle bir adamsn ki Hdr! Deme byle. Bir gonuacam varsa git gonu. Ben keserim. Zaten ne var kesilecek? Kemre mi birikiyor? Ne yiyor ki mallar ne karsnlar? Sunack'la avluda tezek kesti, dizdi duvarn diplerine, arpt duvarlara. Urat epeyce. Batt bitti elleri. Sonra silindi kurundu, kt ky iine. Mahmut'un kahveye vard. Kavan dibinde oturuyordu drt be kii. Mahmut, grr grmez oturduu yerden kalkp bir sandalye koturdu: Bugn eyi mcadele verdin Hdr! Byk Baganmzlan direkletin, grlm iitilmi deil. Fakat ne

yapacaksn ki ky eek! Gors da gors, tutturdular... grdn! Hdr oturmad: Tuttursunlar! Hele u suyu bi getirtelim de... Nerde muhtar? Uramad m? Az nce burdayd, evine gitti heralm... Ben ona bi gideyim, sona gine gelirim... Aam ura istersen, yarenlik o olur... Muhtar evindeydi. Evinin hayatnda oturuyordu. Ttn saryor, bir yandan da dnyordu koyu koyu. 90 KYGREN Kalkt toparlad Hdr varnca. Tabakay da srd nne, Yak! Cara imeyi brak da... bugn olacakt yle bir ufaklmz, rak iecektik seninlen. Yani sana ok gzyorum emme, gine de yanma geldim... gelmeden edemiyorum! Ne var, ne gzyorsun bana? yle bi adamsn ki, 'Salna dovacyz... dovacyz! He bilem dova edemem byle adama! Hani Baganmz feln emme, nasl goltukluyordu Topal Talip'i bugn? Yok % 99'u 'Ms-lmanm da, din ii ayrym da... % 99'u Mslman emme bizim kyn de % 100' gavruluyor, naber? Asl sen gonua-caktn su meselesini! Dova ettin, sustun... Yani sen he siyaset bilmen mi adamm? Nasl siyaset? Ulan benim susmam, senin gonuman demek! Bu siyasetim, senin bymen iindir gomunun iinde! Deyeceksin ki byyecem de noolacam? te buna akln ermiyor. Benim neyim galm unun urasnda ulan? Yapsam yapsam iki yl daha yaparm, ondan keri? Ondan keri Topal Talip'in olu Salim olacana, sen muhtar olursun, fena m? Dndn ilere bak! Eyidir benim dncelerim Hdr! Hemi de gryorsun, he kimseciklerin rufu duymadan ne iler evirdik? Gosgoca Bagan alp kymze getirdik. Gulak ver gali bugn aam acansma. Neyse, bak gine 'gali' dedik. Bundan keri 'gali' demek yok gali! Bi gayfa ier misin? Dedim ya, rakdan baga bi ey imem! Pirzula etinden baga da bi ey yimem... Kak yleyse Meram'a gidelim! Nasolsa rendik yolunu... Neyse! Bugn galsm, baga bi gn gideriz. Yani benim hl inanasm yok olanlara. Aaah, her ey o eyiydin de, u Topal Talip drzsnn ettikleriylen dalazm ettikleri! Yani tam ayranlar vereceimiz sra! Otu motu vereceimiz sra... Aksi eytan!.. Yelli yeleme, kll bulama... te git, te git, cini periyi gt git... Otlar batp kt! KYGREN

91 Sorma gali adamm, oldu bi kere!.. te bu ikisinden neem snk!.. Salk malk olsun, npalm? Bu iin en eyisi, kimse gonumayacakt, ky namna sen gonuacaktm, muhtar olaraktan, hemi de yalnz suyu gonua-caktm... bagas garmayacakt. Topal Talip feln sokmayacakt burnunu... Neyse dedim ya! Gelse bi gors hocas gelir. O da alr nne be on ocuk, okudur. Sen de vermeyiverirsin, zorlan deil ki!.. Hdr dnd: Duran'a teker getirecekti. Yeter'e beik alacakt. Bunlar hemen alaym ilk gittiimde. Alaym emme hani para? Neylen idara edecez harman galdrana gadar? Dzelir bee! Garabk'te gol gibi demirler dzeliyor, bu da dzelir be adamm! Tabi... Baga dertlerimiz de var. Ky yerinde insann ba dertten gurtulmuyor ki! Bugn Sunack uvaln dibini rpt: Un yok muhtar! Npacaz harman sonuna gadar? Mara etme dedim ya! Her eyin aresi bulunur, yalnz lmn aresi yok! Yazrl Abdullah'a m gitsem, yosam senden mi istesem? Dnp duruyorum... Ak gonu ak! Madem ayran istemeye geldin gabini saklama... Kime gidersen git, fark etmez. O da verir, ben de verim, tasalanma... (Bu adama hamsalak feln diyorum!) Syledi: Ben var ya, valla ok kt bir arkadam! He gvenilmez bana. yle kt fikirler geirdim ki senin hakknda! Bagana yle dova mova gonuunca, senin ok hamsalak biri olduunu dndm. Emme imdi bakyorum, bana un veriyorsun... Gld muhtar: Dndn madem, iinde galsn! imde galrsa dert olur, syleyim ksn... Siyasetin zayf!.. Siyasetinin iine tkreyim!.. Gene gld Musa: O zaman siyaset de senin iine tkrr! Bilmediinden byle gonuuyorsun? Bu dnya bir siyaset92 KOYGOUREN II tir adamm! Bak ne gzel siyaset yrdyor Topal Talip! Aman ile, zaman ilen gorsu gapt Bagandan. Hemi de senden benden nce alacak dediini. Bizimki aylar, altaylar bulacak. Benim muhtarlm, senin ky

gayrmalarm, milleti dnmelerin skmeyecek. Byk Baan da bi daha ya grecez, ya gre-meyecez. Topal Talip ise varacak Vali'ye, kacak mftye... Yamuk eytan, zaten ddn biri. Zaman Amat'n dggna da girecek. Ondan keri gors hocas irp burda! Emme ne geecek eline. Ne geer kyl ksmnn eline? Hava! Yaptk attk deyip eherdekinler gazanacaklar. Onlarn siyaseti de bizimkinden baskn kacak... Bir de bir... Bir de bir, biz, cansz, yoksul insanlarz ite. Yok el ga-dar malmz. Yok bamz, aamz, seherde adammz. Gzel sesli gzlar da bizden kmyor ki baksnlar yzmze! ini ekti Hdr: Hacer gizin hangi kyden olduunu renebildin mi? Meram'daki avu sylyordu, Hadim'in bir kyndenmi. Bubas daocanda lm, bir anas varm, neyse, ok gzel gzdm! Kalkt Hdr: Yani u un derdimi grmene sevindim. Ne zaman getireyim uvallar? Bir gn nce alaym ki Sunack eleyip paklasn. Hemen ydp geleyim, ocuklar ekmeksiz galmasn... gali! Hani 'gali' demek youdun! Deme gali! Sr spa geliyordu krdan. Akam kyordu kyn stne. Alar keler hazrlanyordu evlerde. Yank ya kokular geliyordu. Bulgurun tatl kokusu. Ac soan, kuru yavan akamlar geliyordu. Sunack, atma kapnn nnde kara inei grr grmez boncuklar ansd. Hemen gidip ald duvardaki oymadan. Tapir tapir indi merdivenleri. Koup at kapy. nei danay ieri soktu. Balad boncuklar balarna. nein alnnn ortasndan sarktt gk boncuu. Amann!.. dedi, okad. Bir de pt gzelce. Nazar filn deemezdi artk. Danann boncuunu da balad. Buzannkini zaten karmamt. Duran olan KOYGOUREN 93 onu alp ekin arasna gtrmt leden sonra. Nerdeyse gelirdi. Bubalar da bir an nce gelse de, oturup ekmecimizi yisek! kt yukar. frd atein altn. An tuzuna bakt. Fkrdayp duruyordu bulgur. Nerdeyse suyunu ekecekti. Biraz da yourt ezerim, olur! Ansd: Ot da var azck!.. Hdr gelip budayn haberini verdi. Utu sevincinden Sunack: Bir daha hamsalak deme adama! Bu kyde en birinci Mslman o! Topal Talip feln tafra satsn anca. Buban gardasn yapmaz u eyilii. Dn, Musa senin gapna gelse, gelmez ya, sende de buday bol olsa, olmaz ya, onun sana verdiini sen ona verebilir misin? Hi gzn krpmad Hdr: Akolsun Sunack! Demek beni tanmamn! Sadece Musa deil, daha yoksul biri gelsin, bi inik zerem varsa gine bler verim yarsn. Vermezsem eeim. Az ok ben de insanm bu dnyada... Emme o lf deme bi daha...

Lmba camn ald silmek iin. Kirman okunun ucuna tlbent eskisini dolad. Hohlad cama. Sildi. Hohlad, bir daha sildi. Aartt iyice. Koydu lmbaya. Bir de bakt gaz yok. Lmbann gaz bitik Hdr!.. Kln kprdatmad Hdr: iyor musun gazlar g? Gld Sunack: ip keef oluyorum... Sordu Hdr: Doan onba nerde? Deyzesigile gitti, azck sirke isteyecek. Ver ieyi, ben gidip al vereyim... Ald ieyi, kt. Caminin nnden geti. Topal Talip'in olu Salim iletiyordu dkkn. erisi kar kz doluydu. Salim' in kars da inmi, alverie yardm ediyordu. Topal Talip yoktu kendisi. Sevindi Hdr: Eyi ki yok! Sonra bard dardan: Salim Efendiii, az k hele gardam!.. Bi takkaaa, bir takka msadee!.. Hep byle sylerdi... arlnca kamazd. Epey bekledi Hdr. Sabrszlanyordu. kp geldi Salim. i 94 KOYGOUKEN Sen misin Hdr aa? Emret!.. ieyi grd. Gaz m istiyorsun? Gaz istiyorum, doldur unu... Salim ieyi alp kapnn yanndaki bidona eildi. Litre kullanmaya gerek grmedi. Hortumu takp dolduruverdi. Bir ivedinin iindeydi. Kala gz arasnda verdi ieyi. Yazver deftere Salim Efendi... Sen git, ben yazarm... Unutup sonra iki ie yazma... sakn! Yok... her zaman yapmam o hileyi! Kyn ne gelenleri, yallar akam namazndan kyorlard. Muhtar yoktu aralarnda. Eeee, hayrl akamlar Hdr Efendi! Sana da hayrl akamlar Talip emmi! Bugn ok gzme girdin, eferim maallah! !

Eee yetiiyoruz sayanda Talip emmi! Biliyor musun, sen bir batan, ben bir batan direte dire-te iki eser gazandrdk kye. Baya byk eser ikisi de. allah suya da gorsa da abuk gavuuruz. Yalnz su deseydik, yalnz gors deseydik, ok ok birini alrdk. Bylesi daha eyoldu, ne dersin? Senin daha evi akim erer emmi... Eeeh, hadi bakalm uurlar olsun! Sana da uurlar olsun... drz! Yrd. Doan'la karlatlar kapda. O da sirke iesini alm geliyordu. Napyor deyzengil? Eyiler buba... ksryor mu eniden? Deyzem bubaa gaynatm... unu al da nden git, ben mallar gataym. ieyi verdi olunun eline. Mallar katt ahra. Bard yukarya: Buzay ayracam m g? Sunack grpedek kt: Ayr ayr! Ben gelir ayrrdm, ne acale ediyorsun? Sen yorulma... ben gatar karm! Sunack lmbaya gaz katt. Yakt hemen. Sofray da serdi. KYGREN 95 Haden bakalm harbe! Hdr da bard ocuklara: Boazlar Marebesine!.. Muhtar, hayatn tahtalmda oturuyordu. Kurul yesi d-ris vard yannda. Kars Mslme ierde bulak yuyordu. Bulaklar bitireyim de ondan keri yapaym gayfalarnz! Ama hl uzatyordu. inden iinden kzyordu muhtar: Sanki bu eek kyl benim byle sinir spr bi avradm olduunu bilmez de her seim getirir getirir kakar mhrleri stme. Uyuversem, her gn bir bel!.. Cann fazla skma bakalm muhtar! Gors iinin fazla za-ral olmaz bize. Hem dur bakalm, verecekler mi? Byk Ba-gan dedi deye, hemen oluverecek sanma. Bu memlekette Goca Gazi'nin dedikleri bilem olmad. lle olacak derlerse Goca Oda' mn bi gzn bldrr, gel gardam otur deriz hocaya. Evli biri gelirse de oraya oturturuz. Gors ii de camide oluverir. Okulda desek olmaz da camide olur... Tam o srada kpek rd aadan.

Hakkn, kpek ryor, aaya bak! Olu Hakk, apkasn alp kalkt. Kpek habire ryordu. Bir iki sefer de kocakap vuruldu. Ooooo, ha bekleyverin biraz, varyoor! Bard Musa. Yabanc heralm! Deilse bu ga-dar rmez kpek... Az sonra Hakk'nm ardndan Beki Ahmet'le Tahsildar Tahsin kp geldiler. Musa'yla dris kalktlar. Beki, hal heybeyi koydu tahtalarn stne. Ben gidip at ieri alaym, saman yem vereyim... Tokalatlar tahsildarla. Biz yabanc sandydk, emme deilmiin... Elinden tutup tahtala doru ekti tahsildar. Geceleyin yolda soyarlar fe-ln deye korkmadn m adamm? Byle para dolu heybfcyleh yollar tevlikedir Tahsin Efendi! Tahtala kmad tahsildar: Elimi yzm yuyaym bir! Sonra karm. Hemi nerde JtUJYUUUKEN buldun para dolu heybeyi? Hatunsaray'dan beri yele yele geliyorum, bin lire yapamadm... Eeeh gine eyi, nerde imdi kylde para? Haggaten yavu Tahsin Efendi, bizim kyn de tam cbl zaman! Bugn Byk Baganmz da grd gzyle! Para ma-ra arama gomularda adamm! Onun oras benden sorulmaz! Bana git dediler geldim, topla dediler toplayacam. Arama olur mu? Havayla civayla m dnyor goca devlet garada? Onar onar topladn biner biner sayor hkmetimiz. Duydum, bir gors ile bir su dvasnn szn almnz bugn. Sanki habarlam gibi ben de damlay verdim ite! Safa geldin, emme bu sefer zor... . Ne zaman goley zaten? Harman kakanda gelsen belki... Bu sefer biraz toplarz da, harman kakanda gine gelirim. Beki Ahmet, rb sabunu alp geldi ierden. Su dkp elini yzn yudurdu tahsildarn. Hakk, koup pekir tuttu. Syle olum, olanndan yimek karsn anan! Hazrlyor buba... abuk hazrlasn... lyor adam alktan! Yok canm, lmyorum... sktrma yengemi. Elleme sksn. Ee baka ne var, ne yok? Ne olsun? Habarlar sizde... Radyoyu dinleyemedik akam acansmda. Bakyorum Byk Baganlan feln gonuuyorsunuz gali! En g Vali mali. Asa emelerden su imiyorsunuz gali! Su dedin de... sz verdi gitti. Biliyorsun sz vermek baka ey vermeye benzemez! Bakalm nerden bulduracak bizim kyde suyu?

Oh'hooo!.. Elini sallad Tahsildar. Kendi bulacak deil ya. Emir verir myendizlere. ster aramba ayndan getirirler, ister Beyeher gln boaldrlar. Deyeceksin ki ok uzak. Paras kesesinden mi kacak? Avlonyal Ferit Paa nasl getirtmi Beyeher glnn suyunu umra'ya? Hem de ta .'V^-' KYGREN 97

umra'nn Garkn kyne? Bu da getirtir. Yeraltndan bile kartabilir sizin ky iin... Durdu biraz: sterse tabii... stiyor istiyor, he olmazsa gsteri iin istiyor! Yani, hem Vali'ye bard, hem Tarm Bakanna. Dedi, not edin!.. Ederler notu da... Unutuverirler yle mi? Unutuverirler... ilerine gelmez... cayarlar... Nasl ilerine gelmez ula Tahsin Efendi? Bindikleri beygirin gl olmasn istemez bunlar! Gl olursa frlatr atar sona! Onun iin istemez, cayar... Osmanlnn ileri byledir hep... Bunlar Osmanl deildir! Ne fark eder? Onlar stambol'da oturuyordu, bunlar An-gara'da... Yavu Tahsin Efendi, bir tahsildar olduun halde, hk-meti garyorsun! Anlalmaz birisin adamm!.. Tahsildarm emme dabanm kyl... Brak yavu... Daha herif bugn sz verdi! Bu gara dnceleri syleme bize. Gomulara feln syleyip idahn ga-rma kyn. Belkim imece ney nzm eder. Yani bizim kyn gr bi suya eytal var, ekinleri sulamak iin... Neden deyecek olursan, var bilmeden, yok bilmeden, kp kp geliyorsun. Sana gar maup oluyoruz. Gendi yaamamz iin gerekeni bile zor alyoruz kralardan. Su gelirse elimiz be on guru para grr belkim... Hadin bakalm, iallah grr... allah... Hdr dar kt. Saan ucuna dikilip kksu dkt karanlkta. telerden, Boruktolu'ndan yandan bir yel lk lk esip geliyordu. sli Cemal nndeki eee paat kt vurarak Hatip deirmeninden geliyordu. Topal Talip abdesini tazeleyip yatsy klmaya gitti camiye. Sunack, ocan banda bulaa oturmutu. Hdr nn kapatp ieri geldi: Yarn on inik buday alaym Musagil'den de oturup pak98 KYGOREN layver Sunack! Gidip teyim Hatip deirmeninde. ocuklar ekmeksiz gomayalm...

Sininin stndeki kaplara teker teker sryordu elindeki kle bulanm bezi Sunack. Sonra da kllediklerini ayryor, bu sefer de siniyi kllyordu. Eyi madem. Ben de bostan app geleyim diyordum emme neyse... bostana br gn giderim gali... Duran bard bo ambarn dibinden: Anaa, ykm geldi!.. Elini durlayp kalkt Sunack. Yatan yapt ocuklarn. Yeter'i de, Duran' yatrd. Doan, sen de yat anam ykn geldiyse? Kalkp kardelerinin yanma uzand Doan. Klledii kaplar, birbirine ve siniye vurmadan durlad Sunack. Kaldrp ambarn tahtalarna dizdi hepsini. Hdr kendini yataa att o sra. Lambay fleyip Sunack da sokuldu yanma. Neden bilemiyorum a gurbanm, kemiklerim zzlyor bugn? e mise de gitmediimiz halde ok yoruldum... Omuzlarna omuzlarna ekti yorgan. Hdr dne dne ayarn bulmaya alt yatakta: Bu gece yattn yeri beenirsin hatunum! Bugn, neden bilmem, ben de ok bitginim... Karanla alan gzlerini ap kapad, ap kapad. Damn merteklerinde gezinen sanlarn trtlarn dinledi. Darnn seslerini, ocuklarn soluklarn dinledi. Her gn biraz daha byyor bizim spalar. Tarlalar-mzsa olduu gibi duruyor! MAYMUNCUK Elinde bir sepetle umra osasma doru iniyordu Topal Talip. Doutan aksak olan sol baca yrmesini hafif bozuyordu. Ama hznda bir dme olmuyordu. Kendini bildi bileli neesine etki etmiyordu topall. Varlkl bir adamn olu saylrd kyde. Baclarna hisse vermedi babas lnce. Kars da getirdi biraz. Bir dnm 50x50'dir Kantarma'da. ki yz dnm bulur ekip bitii. Yarsn nadasa brakr zorunlu. Ama yarsn eker. Dkkn da var. Ne bozulsun neesi? Babasnn mlk sayesinde, kyn en varlkl, hatta en gzel kzn ald. Tek parti zamannn ilerine o karrd Nahiyedeki Pehlivan Mustafa'yla birlikte. Elli'den sonra hemen Demokrat oldu. Almad Amerikan Yardm'ndan bir traktr henz. Ama 45'ten beri kendindedir ttn bayilii Tekel'in. Onunla birlikte nc bir el gibidir kyn ortasndaki dkkn. Toplar her evden 'demir' paralar, 'kat' paralar... durmadan. Ne bozulsun neesi? Ne dnmse, ne istemise, az ok erimitir bugne kadar. stese sefer hac olurdu. ehirden iki tane daire ald. Artar durur sermiyas. stese kalkp temelli ehire gebilir. ehirde bunun onlusu baka bir dkkn aabilir. Ama ce-naballah, Eksert tamh-i errn!.. buyurmutur. Fazla tamah iyi deildir! Yrye yrye osaya vard. Duracana, yrd yol boyunca. Sepet elinde, sallamadan, sallanmadan gidiyordu. Yumurta vard sepette. Taze ky yumurtalaryd. ok makbule geecekti. Kafasnda trl dnceler cirit dnyordu. Muhtar Musa'ya bakt bir an. Annadn m adamm? Svd iinden: Annadm drz! Hdr' koluna alp ehre gtrmesine, Meram'da Bakann nne dikmesine bozulmutu. Ondan baka adam bulamadn m gtrecek... adamm? Yrd. Neyse, dzde gitsinler bakalm biraz, yokua varnca dklr galr100

KYGREN lar. Ne de olsa aklsz kyldrler... Yek balarna aalm derler dumlu dalar! Keremin Kuyu'ya kadar gitti, gelmedi bir araba, kamyon. Yava yava bindirmeye balad scak. Bir glgecik yoktu ki sinsin. u gosgoca ovaya, u ulu yola bi tek al aacn ok gren mevlma ne deyim? Durdu orada. Ban dndrp kyden yana bakt. Neyse, yaknda su getirirler de iallah, aaca yeile gavuuruz... Gzn umra ynnden gelecek bir karaltya balad. Bir toz bulutu kabarp kmalyd. Ama kmyordu. Bir iin olunca gelmez cavrlar!.. Emme iin olmasn, otur da sayver gali! Geerler gatar gatar, sankim kinci Ordu manevra yapyor! leyi buldu tata binmedi, binip ehre varmas. Namaza m gitsem, Zaman Amad'a m? le zaman dkkn tenha olurdu. Tenhalkta greyim efendiyi, eyi deil mi? Gnah yazmaz cenaballah. 'Er-rzkp kable's saltL' Rzk namazdan nce gelir, gendi diyor! Vurdu stanbul Caddesi'ne. Esselmn aleykm ve rahmatullah! Vaa aleyna aleykm selm!.. Safa geldin Talip! Allah mrler versin, varol, nurol!.. Hayrl iler olsun bakalm!.. Zaman Ahmet, geni maazann bir kesinde, masann banda oturuyordu. Ardndaki duvarda resimli bir hal aslyd. lde develerle giden bir eyh, evresinde adamlar. Bir yanda eyhe urup sunan Arap gzelinin yandan grn. Uzakta dalar ingileniyordu. Yolunmu yapraklaryla palmiye aalar resmin boluklarn dolduruyordu. Frlayp kalkt Zaman Ahmet. Kucaklad, pt. Buyur buyur, yle sa canibime buyur! Ka gndr seni dnyordum, nerde bizim Talip? Hasta m, sayr m? Gr-trene hamdolsun! Gel u mindere otur, dur dur, minderi sandalyeye goyalm, msade et allakna!.. Kendi altndaki minderi zorla Talip'in sandalyesine koydu. Omuzlarndan basp oturttu dostunu. Gsnde bir madalya sallanyordu oturup kalkarken. HUYCrUUKEN 101 Bak yani, hani gaip gaibe gardr derler, haggaten yle vallahlzim! Zabahtan u gazatay okuyunca mara ettim. Dedim ne mutlu, artk Byk Bagan kalkp Kantarma kyne gidiyor, bakmsz kyllerimizlen hemhal oluyor. Bilemezsin ne kadar mutlandm. Bir gors vadediyor, su getirtelim diyor, soruyor cami mami... Bugnleri gsteren Allaha hamdolsun... Vurdu elini Talip'in dizine. nce inanasm gelmedi. Bu zina dlleri uydurur yazar bunlar. Atm telefonu Hsn ifa'ya. O da mara etmi, Doktur Zeyni'den sormu. Demi nasl aslol-maz? Demi doru dosdoru! Ben de barabardm. Eee bir de sen anlat bakaym, anlat hele Talip, biraz daha haz dolsun de-runuma! Yumurta sepetini yerden alp masaya kard Talip. nce bunu al bakalm! Benim esiketek yollad: 'lle bunu Amat aamn hanmna gtr, tezecik yiyiversinler, gabi ayr olann dad ayr olur, ky yerinde baga bi ey bulunmuyor malum...' ok ok da selm var, ellerinizden pyor. Bagann gelme ii aynan yle oldu.

Aklmzda aynmzda yok efendim. Bir de baktk tellllar ryor, ineklerin balarndan boncuklan yolunuyor, avlular sokaklar sprlyor, garlar sandklar deiyorlar, bebelerin smkleri siliniyor... ulan eliik lk iler! Efendim, bizde iki hamsalak arkada var, biri Musa, biri Hdr... Musa'y tanr msn? Muhtar... Bunlar acans dinleyip gomu-lar sehere. Bagan nerde? Senin zibidi Zeyni demi aam Me-ram'da olacak. Sen yok muydun Meram'daki lende? rmadlar! Ceza Reisi gitmi, anlatt biraz... Bunlar gomular Meram'a! avuu gandrp, brtlenlerin dibine oturup, zibidi zibidi seyrediyorlar. Bagan Zey-ni'ylen fsfs edip armlar bunlar. Oturmular byk masaya, pirzula getir, kfte getir, rak getir... Hacer deye bir gizi da salmlar ortaya, al ha, ar ha, gece yary bulmular! Kye kp geldiklerinde dyorlarm yorgunluktan. te orda demiler Bagana ki kymze gel. O da srm tomafilleri, kp geldi Amat Efendim! Neyse! Gine bereket ki zrf delibo-zuk deil Baganmz. Akll izanl, yani kiminle nerde nasl 102 KOYGOUREN gonuulacak biliyor. Gors meselesini hemen attm nne ki evresinde bir dnya gazatac var, alp dillendirsinler. Hakiki Trk vatandalar ne istiyor, dedim bilsinler. Yani yle bir i ki, H-dr denen ay tutturdu: 'Su! Ekinlerimize su! Guraklktan lyoruz!' Su emme, diniyeye bo verirsek bereketi olur mu kalkan mahsultn? Anlattm hepicini... Dillerini sevem, mevln pem! Gayfay nasl iersin? Yo-sam, gayfay braalm, urup mu syleyem, ha? Sa elinin orta parmandaki valye yzn vurdu masann camna. Maazann kesindeki kutular, torbalar yerletiren ocuklardan biri koup geldi. Selnikli'ye git, ok gy-matl misafirim var, urup yollasn! Al u paray, gendinize de gazoz al, abuk!.. ocuk gitti. imdi mesele, bu gors hocasn hemen almak! Musa'ya dedim hocann yerini hazrla! Evli feln olur adam, ona gre te-dariini yap. Gors deye hafife alaym deme. Goca oday ierden ikiye e feln deyip duruyordu. Mftylen mi gonuacaz, Valiylen mi... gonuup hemen goparalm. Bunlar gendi hallerine brarsak seneye ancak kar, hatta kmaz, unudurlar, bilmez deilsin, govalamak ilzm!.. Elini kaldrp srtna vurdu Talip'in: Goley goleeey! Hoca meselesi be takkalk i! Hsn i-fa'ya habar vereyim, yimek yimediyse Havuzlu'ya gidip bi yi-mek yiyelim, hemi de bunlar gonualm barabar... Elini telefonun kara kulpuna koydu. Kaldrd. evirdi numaralar. Hsn Bey orada m olum? Haa ben Zaman Amat! Veri ver bakaym! Haa Hsn Bey, hay diline gurban! Haa bak hele, lenneyin eve gitme! Misafirimiz var. Havuzlu'da yiyelim. Haa ben oraya telefon ederim. Hadi bubam grrz. Toma-f iline bin, uray ver buraya. Barabar geer gideriz... Koydu kara kulpu. He nazlanmaz... Esas Bakan olacak herif budur emme istemiyor. Gars da hasda ya... onun da ok etgisi var. Bi de ok kyl galyor arkada garlarmn yannda. Bakan gars dediin rtnmeyi de bilecek, anmay da. Yeri geldiinde dans etmeyi de bilecek Talip! Eee bizim Hsn'nn Asiye, Deliverenli Kel Amad'm gizi, maallah, kyndeki gibi duKYGREN 103 ruyor hl! Neyse, gine de her dam bi nzml yeri vardr derler, Hsn de yle. Gryorsun, her gapy aan maymuncuk. Vali'ye sr, mdre sr, dahi eskeriyeden bitecek iler iin paaya maaya sr, herif dozer! Lisan bunda, nezaket, mame-le bunda. Neyse, hadi kak bakalm. Sepet galsm... Sesledi ocuklardan birini:

Bunu al da bize braver! Kantarmal Talip Aa getirdi de. ok hrmetleri, selmlar varm hanmnn... de! Haa dur, urup sylediydik ulan! Git bak bakaym nerde gald bu macrolu? uruplar girdi kapdan. Geti geti geti abuk!.. Ald zembilden. Karl. Birini Talip'e verdi hemen. tekini kendi nne ald. Kartrd. Kartrd kakla. Eritti abuk karlar. Dikti. EyiymiL Dikti bir daha. Bek gzelmi!.. Macr mucur emme drs i yapyor. Hile mile bilmiyor daha... Dikti, Ooooo!.. Bir daha dikti, Hadi sen de bitir abuk! Bitir, imdi Hsn ifa gelir... Maazann kesinde kk bir evrik vard. Yars kontrplak, yars cam blme, 2x3 bir yerdi. Yerden bir adam boyu ancak ykseltilmiti. inde bycek bir kasa, bir de kk masa vard. Bir de paralel telefon. Zaman'm apkas, ceketi oradaki asklktayd. Gidip ald. Geldi, gene ellerini vurdu Talip'in omuzlarna: Mal gtrecek misin bu sefer? stersen ayrdaym neler istiyorsan. Resl'e feln giden gamyonlardan biriyle yollayve-rim ben. Vite mite, bak habar vermedi deme, Vite yalar kakacak, biraz alp koysan eyolur. Seksen yz teneke gadar goy bi yere. eker? stediin gadar. Duz? Gani. Ayiei ya diyorsan ondan da vereyim. Zccaciye iin bizim bildere gideceksin. Yeni geldi stambol'dan. Basma kesme dersen byk olumdan ikraml alrm. Bak Hsn ifagil'de gzel radiyolar var. Komulara syle Halklara gitmesinler, veresiye feln alrz. Bana yolla, kefil olurum hepsine. Tabi bana gar da sen kefil olursun. rk drzleri yollama sakn. Neyse bunlar sona gonuuruz... Talip, her geliinde bu szleri dinler, byle mahcup olurdu 104 KYGREN Zaman Ahmet'ten. Ne kadar adamlkl, tokgz biriydi. Skmazd mterisini. Gt git, gt git, he dnme, ne zaman istersen o zaman getir, eline para geince getir!.. Maazas da gsterisiz falan, ama ii, ardiyesi her zaman doluydu. Bir yandan dolar, bir yandan boalrd. Kylerin bakkallarn takviye ederdi. Ky bakkallarnn teki tccarlarla, toptanclarla arasn bulur, gerektiinde kefil olurdu. Yani senin Salim'i de ok beeniyorum ha! Maallah ok terbiyeli, ganaatkr, hatrnaz, hesab guvatli, hem de zekl! Salim'in dkkna yerletirmen eyolmu... Aaah, sana her zaman diyorum gel sehere, bylt elindeki ii, valla seneye gal-maz Meram'da yazln, seherde glm olur! Emme geliniyorsun, neyse... Maazann nnde bir Taunus durdu, korna ald. Zaman, ekti Talip'i. Yrdler. stanbul Caddesi, faytonlarla, bisikletlerle, yk arabalaryla, hammal, rak, kucanda kutu, srtnda sandk adamlarla doluydu. Uzanp arabann kapsn at Hsn ifa. Zaman Ahmet, ne Talip'i itti, oturttu. Kendi arkaya geti. Taunus yrd. Halc Gazi'yi, Philips Datcsn getiler. Hkmet Saraynn nne ktlar. Oradan Alad-din'e doru srd, gbekten dnd Hsn ifa. Saray Sinemasnn nnden geip Havuzlu Lokanta'ya doru kaydlar. ehir scak. Lokanta ise, havay den fskiyelerle serindi bu saatlerde. Hsn ifa, arabay bir akasyann altna eledi. Ceketini arabada brakt. Ksa kol bir gmlek giymi, kelebek kravat takmt. Salarn da alaburus kestirmiti. Hafif de sarn, gkgzd. Sivil giymi Amerikan avularna benziyordu. Gerekte Yksek Fizik Mhendisiydi. Amerika'da Michigan State University'den lisans diplomas almt. Fakat devlet iine girmemiti. Buzdolab, amar, diki makinesi, eitli metal eya zerine toptanclk

yapyordu. Topal Talip'i kolundan eke eke gtrd, havuzun kysndaki bo masaya oturttu. nce birer lahmacun getirttiler. Sonra birer buuk porsiyon etli ekmek sylediler, bol salata getirttiler. KYGREN 105 Tomatisler feln km m yavu Amat Efendi? Oh'hoooo, o oluyor kal!.. Valla hayret!.. Amma bunlar turfanda, Finike'den geliyor... Tomatis biber... u mevlmn ilerine baak!.. Eee! Mevlm deryalar damla yapar, damlalar derya! Saniyelerin ierisine yllar yzyllar deper sdrr. Haggaten gadir mevldr mevlm... Haggaten! Mevlm byk... 10 DNYA BR SYASET gn sonra Hsn ifa, Kantarma kyne bir kurs hocasnn verildiini telefonla Zaman Ahmet'e bildirdi: Kadro yokmu hazrda. Esef ettim Vali Beye: 'Bir Baga-nm vaadi, byle brokratik bahanelerle geri braklamaz. Rica ederim bir aresini bulun!' Bir ktm buna. Neyse, Kz retmen Okulunda bir kaloriferci kadrosu varm, oraya bir atama yaptlar. Kantarma Kuran Kursu hocas gya bir okul kalorifercisidir imdi. Bu yzden maalarn gidip Kz retmen Okulundan alacak aybalarnda. Gnlleri olunca nasl buluyorlar yolunu gryor musun? Fakat imam kadrolarnn byle uydurma usullere balanmas ne ac! Neyse, gene de tebrik ederim bu i bitti. Sayglar... Hemen o gn bir kamyon mal doldurup Kantarma ve Re-sl'e gnderdi Zaman Ahmet. Bu haberi de yollad ofrle: Be on gne galmaz hoca gelir, ona gre yerini yurdunu hazrlasnlar. Tabi imdi yaz zaman, ocuklar ite olurlar, gors toplanamaz. Fakat harmanlar kaknca dova ile vede asr bir tren ile aln yapmaya geliriz iallah!.. Gzlerinden perim... Bu haberi ald, dkknn nnde, topal bacan salam bacann stne att Talip. Kk olunu Kahveci Mamut'a gnderdi, bir az ekerli yaptrd. Hayleee hayle! Kna gibi un oldu imdi! Goca Oday bldrd m acabola muhtar? Sktrmaynca bldrr m irezil? Hadi gine usta parasn ben vereyim. Bu hayr da ben yapm olaym kye. Geldii zaman kilimi keesi yousa onu da caminin kilimlerinden idara ediverelim. mam bram Havz gendi kymzn adam. Okusun ezenini, gldrsm namazn. Bu da bebeleri derslesin. kisini bram Havz yapamazd. HeKYGREN

107 mi de, gem furma demiler eee, gendini at sanr. Gors iin ayr bi.hoca nzmlyd; eyoldu... Hdr, Hatip deirmeninden geliyordu. Deirmende bir gn sra bekledi, Abdullah'la konutu, kaynatt, ununu da tt, paat kt vura vura geliyordu. Gzn aydn Hdr! Kye bi hoca verilmi, ocuklara gors okudacakm! Topal Talip'le muhtar evini hazrlyorlar imdi. Demincek Garagzm Ayeli sylyordu, duyuverdim... Cukcuk Ali de eeine iki uval sarm, deirmene gidiyordu. O da syledi. Haber yaylvermi... Eeee nooluyor byle? Bizim sucu ne zaman geliyor allah ksmet ederse? Vurdu sopay eee Hdr. Sonra kzd kendine: Maln ne gabat var olum? Ne fryorsun paat kt? Sr! Sr abuk da, var anlat hamsalak Musa'ya, byle oturmay-lan olmaz... Eve geldi, yk ykt, kard uvallar yukar. Sunack bostan apasna gitmi. Eei Duran olana verdi: Gtr anaan yanna, gt oralarda... Bundan sonra hi elemedi, doru Musa'ya gitti, evine. Mslme kt: Musa evde yok, Goca Odaya gitti. ine usta gattlar. Gors hocas geliciymi. Hazrlk gryorlar... Gors ii dedin mi goa goa gider!.. Dnd. Gors hocas bunlara bereket getirecek. Derelerden gm sular akdacak... Gider, hamsalak Musa goa goa gider!.. Dolanp Koca Odaya vard: Selm muhtar! Aleykmselam adamm, ho geldin! Koca Oda kyn eski odasyd. Rahmetli Barnik yaptrmt. Alt ahr, st iki gz zerine, salam bir yapyd. Bir gznde hatrl konuklar elenirdi, bir gzne de gariban yolcular alnrd eskiden. Hekimhan'dan, Darende'den gelip geen toplayclar bu gzde kalrlard. Yemlerini, samanlarn, orbalarn, ekmeklerini bir sre Koca Barnik kendi kayrd, sonra olanlarna kald. Olanlar bir sre baktlar. Bir sreden sonra hakkndan gelemez oldular. Olana m vard? Koca Odaya 108 KYGREN bakabilmek iin Koca Barnik olmak gerekiyordu. Hem onun gnndeki bereket ekmekte ata, yemde, samanda... imdi ner-de? imdi oullar boazlarn ancak beceriyorlar. Belki on yl var, kreldi Koca Oda. Baklmaya baklmaya gelmez uramaz oldu o eski dokuz ksmet getirip sekizini yiyip birini gene oda sahibine brakan konuklar. Ara sra gene dyordu, ama daha ok yle tekerleme ediliyordu: Yolcu, iyi bak geldiin yere Su imek istersen uzak dere Ekmek yemek istersen Allah vere Yatp uyumak istersen geldiin yere! Tanlar, bililer yada gene duyulmu iitilmi utanlacak konuklar olursa birka kii vard, Topal Talip, Hac Okkal, Hac Yusuf gibi, gtrp evlerinde konuk ediyorlard. Ama genellikle, Akam oldu davul, herkes evine savul... Evliler gidiyor, konuklar ortada kalyordu. Karanlkta kap dvyorlard: Biraz yem, biraz saman, biraz da ekmek, allah rzas iin... ok srmedi, kesildi konuklar. Sehere yakn olduuna, seher edetleri abuk penesine ald Kantarma kyn! Yallarn elinden zlmekten baka bir ey gelmiyordu. Genlerse,

bu durumun aybn stlerine bile almyorlard. Onlarn baka, deiik sevdalar vard, filizlenip filizlenip geliyordu yeni yeni. Napyorsun bakalm muhtar? _ u oday bldryorum adamm! Bilmem duydun mu, gors hocas verilmi, biga gne gadar geliciymi, hazrlk grdryorum. Ustalar gattm, parasn Topal Talip verdi, muhtar olduum iin ben de balarnda duruyorum... Oda bldrmen, usta altrman, kerpilerle amurlarla uraman bek gzel! Emme bizim sucu drzsnden bi habar yok, buna ne diyorsun? Eee yaz var g var, evecek ne i var demiler be adamm! Sabret, o da gelir engc! Naslsa szn verdi Bagan. Bak birini duttu, onu da dutar... iallah! Topal Talip gitmi Zaman Amad, Hsn ifay grm, habarn yok mu? Gendiliinden mi oldu sanyorsun olanlar? KYGREN 109 Herifler vzr vzr, tap burda, tap seherde! Biz de oturuyoruz kyde, yada gors hocas gelecek deye oda bldryoruz! Hal-buysam dnsen ya bi muhtar, ne faydas var gors hocasnn bize, kafa artmasndan baga? Bize nzml olan asl sucu deil mi? Yavu adamm, sana gzel gzel anlattm dnya nasl bir siyaset! imdi herif kt istedi, Bagan da verimker oldu. Kyn iinde, 'Biz istemiyoruz!' diye gar durulur mu? Topal Talip duttu, hocay getirtti, sen de yerini hazrlarsn. O bir idahlysa, sen iki idahl grnrsn. inden gine sver sin-kaf edersin de, he deilse dndan Topal Talip'ten fazla ister grnrsn. Yani bi bunlar anlayamadm gitti, ellehem anlayamayacaksn da adamm! Yok yle, yok muhtar! Anlyorum olanlar ben. Onlar gidip hocay nasl gopardlarsa, biz de varacaz sucuyu goparacaz. Alamayan ocua meme yok! Eerkine he sesimizi karmazsak be yl gelmez bizim sucu! yle Baganm maganm, unuduuuur giderler. Hemi de be yla gadar ya ay lr, ya-, ayc!.. Yok canm! Not ettirdi Bakana, Valiye! Bakarsn bugn yarn bi ses kar, emme biz gine yoklayalm. Fakat elimizdeki ii bitirmeden olmaz. Birini brakp tekine bulamayalm adamm. Ne demi Hazrat Peygamberimiz, mmetim armd birer birer yisin. Biz de birer birer yiyelim adamm! Sabrl ol. imdiye gadar lmedin susuzluktan, simden keri de lmezsin iallah! Hdr durdu: Ne zaman gideriz pekey? Muhtar hesaplad kafasndan. nndeki ie de bakt: Havtaya gideriz... nasl? Ge... ok ge! yleyse on gne! Anca on gne gideriz? Sana byle demeliydim ki szm anlamalydn. Yani goum, he yorma beni, havtaya gideriz. Hadi bakalm, bak ne gzel cuvap veriyorum, ne ak, ne selis!.. ok ge muhtar! Sen gine bi dn, yarn-yarndan keri gidelim biz! Gidip gulaklarmdan gebe edelim

herifleri. Sucu 110 KYGREN deyelim. Belkim bu yaz hayrlsyla bi yerlerden bulurlar da u bostanlar sularz gana gana. Arpalarn yerine gkmsr, gk-fasille ekeriz... Ek, gine ek! Emme bunu bitirmeden gidemeyiz. Daha bak, benim de gendime gre dncelerim var. imdi bu Topal Talip kakp gitti gors ayrtt, hoca getirtti, bizim buna gar-lk bi ey yapmamz ilzm! Sucu getirtiyoruz ula, yetmiyor mu? Hayr! Diniye cihetinden bi ey yapmamz art! Bu dr-znn altnda galdk m, temelli tepeler bizi! Daha baskn bi ey yapmal... Bakt Hdr bn bn: Ne gibi bi ey! Ustalar dalm alyorlard. kii almlard yanlarna amele: Kurban, Refik, Gediin Osman... Onlar da dalmlar alyorlard. Bugnk yemeklerini Mslme hazrlayacakt. Yarn Topal Talipgil'deydi sra. Muhtar, biraz keye ekti Hdr': Ben dnyorum ki, bunun karsna biz de bir minare yaptralm usulca! Bir de camiyi onarttk m, ancak bagelebi-liriz bu drzyle! Neyle yaptracan ula minareyi? Sarard Hdr. He korkma, dn edenle yap yaptrann yardmcs al-lahtr. Gum paralarndan biraz var. Biraz da salma salarz gomuya. Daha olmad biga bin de vilyetten furuz! Olur biter. Bunlar gaygu deil de, caminin onarmna gider biraz. Boyas moyas, iinin yazlar, baya ciddi usta ister. Usta ki, belkim Eskieher'den getirtmek ilzm! Hdr'm bnl daha da artyordu: Eyi ya, ne faydas var bunlarn? Bunlar ezen, dova, fakat ekinler gavruluyor grlarda! Suyumuz olmadna ot da olmuyor, ineklerin kemiklerini say, kzler saban ekerken yklyor. ocuklar dersen perian, aaran yok, geren yok. Bi dene pehlivan kmyor ga senedir kymzden, daha da kamaz epey zaman... kmasn adamm! imdiye gadar kmam kmam da, hemen bi havtanm iinde pehlivan m douracaz? Ulan bir de KYGREN 111 Trakya'da akmak Hatt'nda askerlik ettin. Onun oras ne olsa Avrupa saylr. Kymzden Avrupa grm bir adamsn emme, gine de siyaseti bilmiyorsun. Sabret bak, sucuya da, suya da sra gelecek. ki bu Topal eytan'm oyunlarna gelme-yelim, annadn m? Kafasnn iinde kurula kurula zemberek olmutu muhtar. Gittike sabrnn snrna varyordu. karp bir sigara yakt. Bir tane de Hdr'a tuttu, ama yzn eri grd iin almad Hdr. Eyvallah! Elini kaldrp sallad bann stnde. Sucu mucu hacat deil bizim kye, galversin! Napalm, bizden keri gelenler

mezerlerimize iesinler, hemi de yedi silsilemize svsnler. Benden baga goturan yok bakyorum. Madem yle, ben de brarm, daha ey olur, hadi eyvallah muhtar! Darlma, gcenme Hdr! Darlr mym? Darlma adamm!.. ekip yrd Hdr. Sabahtan bir kl gmbesi yemiti deirmende. Onunla duruyordu. Alktan kazmyordu ii. abuk eve kt. Kedi deliinden elini sokup anahtar ald. At kapy, girdi. Kelik de bitmiti deride. Tencereyi dan yoklad. Yoktu bir katk. Bir ba kuru soan buldu. Yumruunu vurup yard soan. Ayklad kabuklarn, zarlarn. Koydu yufkann arasna. Tuz ekti. Drp yemee balad. Hemen bitirdi bir yufkay. Bakt doymad, bir yufka daha drd soanla. Ald eline, kt. Kitledi kapy. Varaym usul usul ineyim Sunack'n yanma, bakaym npyor? Elinin drmyle yrd. Kadir Baba Hy'nn oralar nadasa yatrlmt bu yl. Bostan oraya ekmilerdi. Biraz kavun, biraz karpuz, bolcana da kabak! Biraz yamur dverirse, yemelerine yeterdi. Dn gitmiti Sunack apmaya, kurtaramamt. Bugn de apyordu. Yrd Hdr. 11 VAL KAPISI, BEY SOFRASI Hkmet konanda, Valinin kapsnn nnde bekliyorlard Hdr'la Musa. Sabahtan beklemiler beklemiler, sralar gelmemiti. leden sonra gelmiler, gene bekliyorlard. ki jandarma duruyordu kapda. Bir de polis vard. Polis, Sen ne konuacaksn, sen ne diyeceksin? soruyordu gelenlerden. Nasrettin'in krk! Bizimkiler de bek kt deil emme yzlerimiz berbat! nsanm yz azck ak olacak. Bizimkiler gibi yal a grmemi bakr olmayacak. te bak adamm, gadn retmenler bilem girdiler, biz bekliyoruz. Daha ne gadar bek-leyecez, belli deil. Byk Bagan deil ya, Hazrat Peygamberi grsek gine bizimki bu! Deil mi ki dabanmz kyl, yzlerimiz yank, apkalarmz yadal!.. Hepsini byle bir sra iinde konumuyordu Musa. Birazn kafasndan geiriyor, birazn da Hdr'a sylyordu. Deee, herkesleri alacak alacak, ondan keri gnl olursa bizi alacak. lme eem lme! Tam yle adamm!.. Bi daha sylesek pulise! Ne bu yavu? Herkesin ii gay di var, gendi iimiz iin de dolamyoruz buralarda, guyacaksa guysun, guymayacaksa sylesin, ekip gidelim hayrlsyla!.. ekip'nere gideceksin? Kye! Kyden de bura gelmek iin gvradyordun! Canm art m kye dnp gitmek? Dnrz bir are... Gideriz Angara'ya karz Bagana, haa? Yala gali avu-cunu! Valinin gapsm iki candarma bi pulis dutmu, onunkini ga kii dutuyor kimbilir? Acala etme, bekle biraz daha. Sramz gelir, bugn gelmezse yarn gelir, girer annadrz iallah! kindiler okundu minarelerden. Yeniden gelip gidenler oldu. Jandarma Alay Komutan girdi. Koltuunda dosyalar, dosyalarla Emniyet Mdr girdi. l yollaryla ilgili iler iin Bayndrlk Mdr girdi. Her giren yarmar saatten fazla kaKYGREN

113 lyordu. Arada telefonla alyordu. Ereli, Karaman, Ilgn, Sa-rayn, Cihanbeyli belediye bakanlar giriyor, onlar kalyorlard. Kantarma kynn muhtar Musa'yla, ayn ky halkndan Hdr'a sra gelmiyordu. Size gelin dedi miydi Vali Bey? Demediydi emme gendinin habar var. Byk Baganla bizim kye geldiinde dedi Bagan gendine, o da not etti defterine... Anlald... Bunu siz Bayndrlk Mdryle konusanz olmaz m? Hadin onunla konuun eyisi!.. Yok efendim, Bayndrlk Mdrnn he habar yok! Bu ii Vali Bey biliyor. Gendine de Byk Bagan syledi, ondan biliyor. Deilse ne kafasn artalm? Ama Vali Beyin de ne kadar megul olduunu gznzle gryorsunuz! Biz bu i iin t sabah ezeninde yola ktk efendi! ki sahat umra yolunda bekledik, iki sahat sabahtan burda bekledik, iki sahattr da, annadn m, imdi bekliyoruz, gitti goca gn burnunu dikip! Eerkine, eker Bayndrlk Mdrne fe-ln gidersek, emeklerimiz ziyan olur efendi. Eyisi mi bekleyelim azck daha. Belkim bize be takkasm ayrr Vali Bey. Yani her gn, her havta gelip eiini andranlardan deiliz biliyorsun. Ayda lemde, ne ayda lemdesi, bin yln banda bir... iimiz dm de, gelmiiz! O da ha deyince grlmedii gibi, brak he olmazsa beklediimize garma efendi! Bakanlk mfettileri geliyordu. Kandmhan'nm Toprak Mahsulleri Ofisi'ndeki yolsuzluktan tr, Genel Mdrlkten kouturmaclar geliyordu. Saat beten sonra niversiteli Kadnlar Dernei'nin ay vard, onun temsilcileri ar brakyorlard. Alada'n bandaki radardan Amerikal binbayla yardmcs ve evirmeni geliyorlard. Meram' Gzelletirme Dernei temsilcileri geliyordu. Hdr'la Musa bekliyorlard. Hdr birden pimanlk duydu: Kusura bakma yavu muhtar: Yani gine gendime gzyo-rum bak! Sen bekleyelim diyorsun, ben gidelim deye dutturu-yorum! Evet madem bekledik, sonunaca bekleyelim haggaten! 114 KYGREN karp bir sigara daha yakyor Musa: Bekleyelim adamm! Veriyor bir tane de Hdr'a. Ac acy, su sancy... nasldn o sz? savar demiler, yle mi? Savar savmaz, yak bakalm! Vali Beyin, bete, Kadmlar'n ayna gitmesi gerek. Bence bugn sizi kabul edemez. Bouna beklemeseniz... Yavu pulis efendi gardam, lim unutur galem unutmaz, yaz admz tevtere, goy nne: Kantarma kynden su ii iin deye de belli et. Galnca da bir czk ek. Eerkine, 'Hayr ga-bul etmiyorum, gremem!' derse, napalm, kseriz gaderimi-ze, dner gideriz. Dnyaya bi daha geliimizde, yada Byk Bagan bi daha grmzde deriz ki, oldu olacak, birer vali daha goyun seherlere, o da kyllerin iine baksn! Hdr, kulana tutup dinledi tk tk'm saatinin. alyordu dzenli. Ne kald unun urasnda bee yavu? Valla bill insan punt olacak. Ulan he mi insafnz yok? Hep eherlinin ilerini gryorsunuz, dahi gabuklu Amerikanlarn ilerini! Ha noolursunuz, be takkack da kylnn ilerine dndrn ynnz. Yemin mi

itiniz bakmamaya? En eyisi bizim de goca gbekli Zaman Amat'a gitmemiz-di pein! Ordan kalkp Hsn ifa'ya gitmemiz, yalvarmamz-d! O zaman belkim bizim iimizin de bir aresi bulunurdu. Deyeceksiniz ki bizden ne kar olacak Zaman Amat'm, Hsn i-fa'nm? Daha olmazsa birer dkkn da biz aardk, alrdk yarmar kamyon mal. Vede getirirdik gelite gidite kyllerden topladmz yumurtalardan krkar ellier. Hemi de azck daha menfatmz olurdu sonunda, Havuzlu Lokanta'da birer yimek-lerini yirdik guun sd eksik!.. Neyse, yimei batsn drzlerin de, iimiz grleydi! Duruyorlard orada yle. Birden jandarmalar toparlandlar. Polis toparland. Kapc, hademe; birka sivil grevli srekli olarak oralarda dolanyorlard, toparlandlar. Dizilip bir koridor yaptlar orackta. Birden Vali Bey grnd. Ama hayret, bekledikleri kapdan deil, onun yanndaki kapdan kt. ki gen maiyet memuru vard peinde. Dosyalar, antalar kucaklamlard. Dosyal, antal bakalar da vard yanlarnda. KYGREN 115 Ok gibi, oktan daha baka bir ey, kurun falan gibi yrd kt konan salonundan. Kyda kede ka adam varsa, dikilip put oldular. Ediler balarn. Bu sefer aklarn giymi, vapur duman gzln takm, kumlu kravat balamt Vali Bey. Musa bakt. Hdr bakt. Vali ekip gitti sanki kumlu kravatnn borcunu dememi. Hdr'la Musa bakp kaldlar bir sre. Sonra Musa drtt Hdr'a: Git...ti... adamm! Git..ti!.. Polis rpt pantolonunu sanki toza oturup kalkm gibi: Allah iin ey i beklediniz, ama kp gitti! Dedim ya size, saat bete Kadmlar'n ay var. Ondan sonra da eker Meram'a gider, ocuklarn alr, oynar biraz. Siz bakman byle ekip gittiine, ok eyidir, hem, de alkandr Valimiz. Sabahlar sekizde gelir. lenleri az yer. Akamlar altya, hatta yediye ga-dar alr genel olaraktan. Fakat bugn dedim ya, Kadmlar'n ay var. Yani niversiteli Kadnlar Dernei'nin! Ga senedir bu kapdasn pulis efendi? On iki, on ... Hep bu vali mi? ok vali grdm! ok da imisin... Bakt polis Musa'ya, alay var m, yok mu gzlerinde. Benim yerime olsan sen de ierdin otura otura... Otura otura, yiye yiye... Efendim? Annamadm... ne dedin? Haklsn dedim. Yani senin bi gabatn yok. Biz Vali Beyi grecektik, o da kt gitti... Sana ne deyebiliriz?

Musa'nn diklii Hdr'm houna gidiyordu. Ama korkuyordu, karken karken bana bir i bulacak. Usulca ekti kolundan, srkledi. Polise de el sallad Hdr: Hocagal em-erim! Yrdler. Konaktaki btn memurlar, btn mdrler, yazclar kyorlard. Solup gitmi bayanlar vard. Ensesi kat kat, gbei polisinkinden daha ok imi, pabuca pantolona smayan yalanm memurlar, kimileri de ok zayf, hi yememi, imemi, 116 KYGREN yeyip itiini gstermeyip inkr etmi memurlar vard, ktlar. Hdr'la Musa karp aralarna, indiler konan t padiahlar gnnden kalma merdivenlerinden. Polis bakt arkalarndan. ok kzmt Musa'ya nedense: Eolu bekulak!.. ok mardlar durduklar yerde!.. Hdr, Musa'nn, kolunu bir sre brakmad. Dnd konan nnde. Da gibi ta yapya bir daha bakt. Sonra yukar, Bankas'nm nnden stanbul Caddesi'ne doru yrdler. Ne diyorsun, gidelim mi Zaman Amat'a? Ciddi mi sylyorsun? Ciddi sylyorum tabii adamm! imizin grlmesi iin gerekiyorsa Zaman Amat'a da, Hac avk'ya da gidecez. te grdn, bekledik aama gadar, almad gapsndan ieri. Beyin ok ii var, tabii bizimki i deil. Gidelim teslim olalm, pelim elini eteini. Dedik ya, Arap eli pmeyle dudak gararmaz! Tuttu Musa'nn kolunu, skca ekti Hdr, ck etti usulca: Gitmeyelim! stemez... Belkim Doktur Zeyni'ye urasak daha eyolur. Hsn ifa'ya dorudan gitsek de olur. Ne gidiyoruz Hac avk'ya, Zaman'a? peceksek bir kiinin elini pelim, o da doru drs biri olsun! Pekey adamm... gabul! Ne dedin de olmaz dedim imdiye gadar? Bak hep senin dediklerini yapmaya alyorum. Gidelim sehere dedin, geldik. Gidelim Valinin gapsna dedin gittik. imdi de eer diyorsankine gidelim Doktur Zeyni'ye, hay hay gidelim. allah bulabiliriz de bizi gabul eder, dinler derdimizi, hemi de yreimize biraz su serpilmi olarak dneriz kye... Yrdler stanbul Caddesi'nden biraz. Bir vitrin grdler, yatak koymular. Yorganlar krmz carseden. Karyolasn da akkavak aacndan yapmlar. Belki de kaplamayd, kimbilir? Yrdler. Halc, mobilyac... Mobilyacnn nnde durdular. Alack boylu koltuklar, divanlar, kanepeler, portmanto, komodinler, vestiyer eitleri, aynalar... Ve puflar, ek altna otur, ama Hdr da, Musa da bilmiyorlard ounu, ounun adn. Bunlarn dendii evlerden birini de grmemiler, girmemilerdi kapsndan. Fakat koltuklarn her biri baryordu teker KYGREN 117 teker ben koltuum. Varp- oturmak istiyordu Musa'nn can. Ve yemek takmlar vard. nce cam geirilmi gibi cillyd stleri... Sonra ocuk arabalar vard. Ufack yorgann rtmler, oyuncaklarn nne koymular, mavi boncuk asmlar bir yanlarna... koy ocuunu sr yle. Gryorsun deil mi adamm safalar?

Gryorum.. Emme bizde talih yok!.. Gahba garl Kr Salih!.. Dndler stanbul Caddesi'nden. Vakf Han'nn nne geldiler yrye yrye. Hava serinlemi, faytona koulu atlarn sinekleri dalmt. Hana girip kanlar oktu hl. Avukatlarn, doktorlarn yazhanelerini, muayenehanelerini ar kovanlarnn nleri gibi iletiyorlard. Zeyni Beyi burdan m yoklayalm, partiden mi? Gelmiken bi bakalm, yoksa partiye gideriz. Girdiler byk betonarme yapnn iine. kinci kata ktlar. Sora sora gidiyorlard. Musa birka sefer gelmiti buraya, ama unutmutu hangi kap onunkisi. Baknca levhasn grd Hdr, Aha buras! Durup altn da okudu: Birinci Snf Hariciye Mtehasss... Kadn Doum Bevliye... ok birinci levhas var!.. Musa bast zile. Bir daha bast. Bir kadn kt ak gmlekli: Gelmedi Doktur Bey! Kapatt. Hdr ekti Musa'y: Partidedir! Hemen gidelim, garcna-yalm... Birden bataklktan kurtulmular, kumsala kmlar gibi hafifledi Hdr. Bir evk geldi iine. Partiye bir an nce varmak istiyordu. Muhtarn elinden tuttu usulca. Yrdler. Yalpalamadan gidiyorlard. Ayn hafifleme Musa'ya da gelmiti. Dosdoru yryp otobs duraklarn falan geerek, PTT' nin, Torunolu maazasnn nnden ilerleyip saptlar. Parti binasna da girip kanlar vard. Daldlar hemen ieri. ktlar ikinci kata. Kapc... burada da kapc! Sordu ne istiyorsunuz? Musa syledi: Biz Zeyni Beyi aryoruz emerim!

118 KYGREN Gzeeeel!.. Demek Zeyni Beyi aryorsunuz? Kk bir oda gsterdi ii bo. Gein oturun! Arayan demiler mevls-n da bulur, belsn da... haa yle deil mi? Gein de biraz oturun bakalm... Alay etmiyordu ya kapc? nk artk ulan herkes bi-zimlen eleniyor adamm, kimin doru, kimin yampiri gonu-tuu belli deil gidinin seherinde!.. Altlarna birer sandalye verdi, Oturun oturun!.. Kendi de kapnn azndaki sandalyeye kt yeniden. karp bir sigara yakt. Musa hl soran gzlerle bakyordu: Nerde Zeyni Bey?

Zeyni Bey toplantda! Bakn sesi geliyor... dara Hiyyeti toplants derler buna. Bugn ne gnlerden? Cuma... Hayrl mbarek cuma... Cuma gnleri toplanr partimizin dara Hiyyeti... Bir iki gonuup dalrlar. Esasnda Angara yapar atar her eyi..r buras da uyar! Tpk kendileri gibi bir kylyd kapc. Ama paketinden tek sigara karm, sadece kendi yakmt. Ne abuk ehirli olmutu. Bir ehirli teklifi bile yapmamt. iyordu ve konuuyordu makine gibi gr gr gr. Muhtar, elini cebine att, paket kard. O da kendi yakt, koydu paketi yerine, gz etti Hdr'a. Hdr att elini cebine. Paket kard. Bir sigara kard. Paketi yerine koydu. Kalkp kapcnn yanma gitti: Yavu em-erim atasn versene... Uzatt sigarasn kapc. Hdr sordu: Zabahberi Vali'nin gapsmda bekliyoruz! Gocca gn bizi orda beklettiler, sonra dediler Vali Bey Gadnlar'n ayna gidiyor! Dnp geldik ellerimiz brmzde. Yavu emerim -sz olak gibiyiz bu seherde. Yosam Zeyni Bey de Vali gibi bekletir bekletir, sonra eker gider mi? Ck etti kapc: Gabili mi var? Zeyni Bey yoksul buba-s! Gariplerin adam. te bak u sahatta mayenehanesine gitmiyor da gelip partide alyor. Toplant yapyor. Sizin gibi garibanlarn derdini dinliyor. He korkman kp gitmez, gidemez. Vede Vali'ye bakman siz. Onnarda idarann brokKYGREN 119 rasi-si-si var, deyemedim, brokraa-si-si var! Zeyni Bey mis gibi adam. Paraya feln eytal yok. nk vaktiyle gazanm, imdi yiyor tkr tkr... Onaylad kapcy Musa: Sular akarken doldurmu gabini! Doldurmu deee, ne dersen de!.. Biraz uzayacaa benzer toplants, ha? Eee uzar, amma mutlaka gonuur sizinlen! Emme biz daha burdan kp kye yetielim diyoruz? Yetiirsiniz! Gamyorkine kynz yerinden! Sordular, sora sora bitirdiler sigaralarn. Hdr kalkp biraz doland odann iinde. Pencerenin nne durdu. Torunolu' nun maazasna emprime giymi, ak gs, beyaz gerdan, etekleri esip savuran kadnlar giriyorlard alverie. Durup biraz seyretti. Camlardan ierisi olduu gibi grnyordu. Gen gen tezghtarlar kadn mterilere soruyorlar, bir o topu, bir bu topu indiriyorlar, istedikleri toplardan da kesiyorlard. Gen tezghtarlarn kz yzne benziyordu yzleri. Sen, yani, oray ey i buldun! Seyret biraz, sinema gibidir. Vaktin nasl getiini bilemezsin yani!.. Hemi de ok hssal! Geyemez bu toplardan bizimkinler mrlerinde bir deffa! Grat da gese. Halk da gese, bizimki hep ayn deil mi?

Eee oras yle! Eerkine sen bunu yeni renmisen, biraz ge kalmam msn? Bizimki... kylerde baaklar vardr hani, biilen ekinin galan baaklarn toplayp geinirler... zenginlerin dkntlerini toplayp geiniyor gibiyiz... Gibi'si fazla hatta... una baksana, bir aldlar m ka metro alyor hasbala-rm? Almayp npsmlar? Para dersen var... Salk dersen var. Yiyip iiyorlar n sektirmeden, gzellik dersen o da var. Gezmek iin cadda sorarsan susaan makineleriyle sulayp serinletip duruyor belediye. Almayp da npacak haspalarm? Tabii alacaklar. Hemi de geyinip dzecekler, soyunup dzecek120 KYGREN ler. Dzmek iin alacaklar, almak iin dzecekler! Tehooo, seher avratlar bunlar!.. Musa, oturduu sandalyeyi gcrdatt: Heralm burdan da hava alacaz adamm! Aam oluyor! Oluyor deil, oldu, amma imdi karlar! Birden toplant salonunun kaps ald. Doktor Zihni yarp kt dar. Koridoru admlayp kar odalardan birine geti. Bir klasr ald, iinde be on evrak. Tam dnecekti, Musa'yla Hdr' grd: Oooo! Burda msnz? Grp durdu. Ho geldiniz! Naslsnz? Maallah yavu, vefal arkadalarmnz! ok memnun oldum... vedilikle ellerini skarken bunlar sordu. Ama karlk almadan yrd ieri. Kusura bakmayn, oturun biraz. erde bi toplantmz var. Siz yabanc deilsiniz... Kayboldu gzden. ehirde kaplar hi ak durmuyordu. Giren kapatyordu ve kayboluyordu. Gene de ld ileri. Herifin bal akyor dilinden. 'Siz yabanc deilsiniz!' 'ok memnun oldum!' Yalana da bravo! Bravo Arap Zeyni'ye! Ya Vali olacak ne yapt? Bakmad bilem yzmze. Dinine imanna Hdr, bakt m adamm? ......bakmad! Emme grdn bunu! Sanarsn ki gadn! Sanarsm ki evinde garlyor bizi, daha fazla paramz almak iin bu dilleri... Emme dva, para dvas deil. Dva insanlk dvas heralm Hdr? Eee herkesin bi meslei var tabii. Bununki de bu. Bu da oy alacak. Herkesin gayas ayr, napsm paray? Alsn, Vali'ye de verelim oy! Emme baksn yzmze! Bakalm bu ne gadar bekletecek, grecek mi iimizi? sterse zabahaca bekletsin! Beklemezsem adam deilim. Hemi de grr iallah! Grmeyecek olsa bu dilleri dker mi? Hemi de bu grmeyecek ki bizim ii... Bizim ii gine Vali grecek. Bununki zrf bize bir delil olmak. Delilsiz trbelere bile girilmiyor gali imdiki zamanda adamm!.. Beklediler, akp geti zamanlar.

Beklediler, klar yand caddelerin. CYGREN 121 Beklediler, hl sesleri geliyordu ierdekilerin. Partinin iinde biraz garklk var biliyor musunuz? yelerin bazlar diretiyorlar. Zeyni Bey de abalyor ki toplu durun efendiler! yle ya, dalrsanz gurt yir, tkedir kknz... Zeyni Beye eferim! Beklediler, bitti toplant. ktlar ok kr. Bykl gzlkl Beyler. nn am, kravatn gevetmi Beyler. Salarn uurmu, gbeklerini ne srm, elleri mendillerinde, terlerini sile sile yryen Beyler. Doktor Zihni de kt kucanda dosyalar, klasrler. Fs fs etti birkayla. Birkayla tokalat. Siz gidin kusura bakmayn, benim biraz iim var. Kantarma'dan arkadalar gelmi. Onlarla konuacam azck... Bir anda ii yundu ykand, mutlu falan bir adam olup kt Musa. Buday ekmein yousa, buday dilin de mi yok lan drz! demi adam adama... Dosyalar kapcya verdi, koup geldi Doktor Zihni. Ellerini abuk abuk birer daha skt. Tutup kollarndan ekti ikisini de. Gein! Kusura bakmadnz ya? Gein, benim odaya girelim... ekip kar odaya gtrd ikisini de. Gave ay bi ey ielim mi? Yosam urup falan m iersiniz? Odann n da yakt. Dard ama byk koltuklar vard. Caml masas vard. Byk bir kadife koymutu kendi koltuunun ardna ereveletip. Bayraklar aslyd. Gazi'nin ve Bakann resimleri vard duvarda. Musa da, Hdr da bir bakmada tandlar. Eski bililerden birinin oluna konuk gelmi gibiydiler. Bilileri lmt, oullarndan biri babasnn adn ve ansn yaatyordu gelenin gidenin nnde. Buyrun oturun, dikilmeyin yabanc gibi! Hem de glyordu bunlar sylerken. Geip oturdular koltuklara. Hdr gmld, at gmlne. Biraz dorulmak istedi, ama olmuyordu. Bu koltuklar byleydi. Oturdun mu kaybolup gidiyordun. Kaybolmamak iin biraz biimli olmalydn... biimli ve besili! Sabri Efendi! Gel bakalm yahu! Gel bize urup getir! Al 122 KOYGOUREN u paray... Bir iki , kendine de al, drt urup getir. yice olsun, misafirim var. Sylersin evket'e. Hem de abuk gel, bi-dim scaktan! Kendi de geip oturdu. Ama gene kalkt, bir pencere at. Oturdu gene. Paket kard cebinden. Sigara iiyordunuz deil mi? Birer tane de benden yakn bakalm. Kusura bakmayn, akman benzini bitmi? Musa, kendi akmana davrand abuk. Eyi ki bir bu akmamz var! Maup olmadk... Zihni Beyin sigarasn yakr ti, kendininkini, Hdr'mkini yakt, oturdu yerine.

Hdr da saatini tuttu kulana. liyordu tk tk. Bizim partinin iine de epey eek karm! Yani yle adamlar var ki... neyse, hi amyalm bu konuyu... naslsnz? Saool saol!.. yle saol ki, Allah mrn uzun etsin! Yani haggaten ok saol!.. Hayran olduk... Estafurullah estafurullah... ne yaptk ki? Biz yaplan, yaplmayan gryoruz! O sizin iyiliiniz... Neyse! 'Neyse' goyalm adm Zeyni Bey! nsan he olmazsa dilinen, dilinen bir insannk gsterir. Bugne gadar biz bu insann ilk sayanda gryoruz, ister inan, ister inanma! Za-bah ktk Kantarma'dan, iki sahat umra osasm bekledik. Geldik sehere, durduk Vali'nin gapsma, lene gadar! lenden sonra aama gadar! Bekle bekle bekle, ayaklarmza gara sular endi. Emme be olunca kp gitti, bakmad bilem yzmze!.. Bir de ineklerin bandaki boncuklar yolduruyordu Baganm kye gelecei gn! Aha kyl hepicini gine dakt... Ne suu varidin boncuklarn? zlmeyin! Bunlarn heppicini, heppicini, birer eski ark gibi karp atacaz milletin ayandan! Hi zlmeyin. imdi siz bana ksa yoldan, nk Meram'a gidecem, siz yabanc deilsiniz, hanm ocuklar gtrecem, arkadalardan da gelen olacak, akam yemeini orda yiyecez... bekletmeyelim! Ksa kYGREN 123 yoldan derdinizi anlatn, ben de ne yaplacaksa dneyim uruplar gelene kadar... Saol! Allah razi olsun! Bizim derdimizi gsaca deyim sana. Birinci derdimizi Topal Talip syledi, gors hocasyd. Gelip gitmi, Zaman Amat', Hsn ifa'y gvratm, hocay ayrtm. imdi yerini hazr ediyoruz. kinci derdimiz sucu mese-lesiydi. On gn geti Bagan gelip gideli, bir habar kmad, onu diyoruz. Bu yl bir hayrl sonu alnrsa, sularz bostanlar. Arpalarn yerine gkmsr, fasille ekeriz. Yani bu sucu hemen gelsin diyoruz. teki derdimiz, tabii, camimizin iinin onarm, dnn onarm, svas... Bir de minare dikelim diyoruz. Goca ky, minaresiz olmuyor. Gelip geen lf arpyor... gnyor! Tabii elimizde azck para var emme yetmez. Senin bildiin bir yerlerden biraz yardm. Yani partimizin erefini de artrmak iin diniyeyi elden brakmamak ilzm. O gn Bagan da syledi kyn nnde. Bizim derdimiz bunlar Zeyni Beyim. Eerkine bir olur yann gryorsan yap. Grmyorsan he zlme. Gzel cann saolsun, dnemli gidelim. k gn-denden keri Vali Beyimize bi daha gelir, noooldu bizim sucu? kye Bagan geldiinde frt frt atyorsun, o Bagan bi daha grz iallah... buna benzer biga lf syler karz. Tabii senden ok memnunuz. Bunu diller ilen tarif zor Zeyni Beyim! Partinin kapcs uruplarla birlikte kp geldi. Ziyni'ye, Musa'ya, Hdr'a birer tane koydu nlerine. Kendininkini de darya koridora ald, kapatt kapy. ok yorulmutum, ooooh! Susamtm, ooh! Sizin ileri birer birer dnecem. Cami onarmna yardm ederiz bak. Minarenin yapmna da yardm ederiz. Elimizde biraz denek var. Daha olmad telefon ederim Ankara'ya, gnderirler... gnderirler! Fakat sucu meselesi var ya, bu ok zor. Nedeni de u: Pilot projeye mi

alnm ne? Btn Trkiye'de etdler yaplacakm. Umum olarak dnyorlar yokardan. Ne zaman balar, ne zaman biter? Tabii tutmuken cidd tutmak istiyorlar. Bu arada biraz da oyalama yapabilirler Ankara'dan. pe un serebilirler. Eski memurlar, mdrler sk sk sabote ediyorlar ilerimizi. Gene de bir are dnrz. Yaz yazarz. Vali'ye 124 KOYGOUREN sylerim, o da yazar. Diyeceksiniz ki Bakan emir verdi. Bakan syler, emir de verir, fakat mesele teknik meseledir. Teknik ynden olgunlap imkn dahiline girmeden olamaz. Bu bakmdan sucu meselesinde biraz sabrl olacaksnz. Saol... ok saol da... biz bu yl da idaray dengedemeyecez Zey ni Beyim! Yani nasl bitginiz bilemezsin. Ahack ben on inik buday valla bu Musa'dan aldm. Vard da verdi, olmasa ne yapacaktm? Bu haldayken bizim ne faydamz olur devlete millete? Sen de bizim yabancmz deilsin, halimizi sana sylyoruz, bagas bizi gonuturmaz bile bu gadar! Neyse, gene adn 'neyse' koyalm sizin dediiniz gibi. Fakat o kadar zlmeyin bakalm. Btn kylerde durum ayn deil mi? Boruktolu, Resul, Alibey Hy hep ayn. Fakat ilerinde en kts bizimki. Yani biz bir an nce yrtp kalm diyoruz biraz da. Senden saklamayalm, biz ikimiz gayrat ediyoruz, komulara nayak olalm diyoruz... Yemeklik zahire iin endie ediyorsunuz yle mi? Eee geldiinde grdn ekinlerin halini! Bagammz da grd. Daha topran yzn rtmediler. Ne zaman byyecek-ler de evinleecekler simden keri? u gn oldu, bi damlack yamur dmedi. Korkumuz bu... Dnd Doktor Zihni: Eer yemekliiniz ksa gelirse Amerikan Yardm'ndan biraz buday alrz. Bakann gezisi iyi etkiler yapt. Amerika'da ok mspet bir hava var lehimizde. Kore'deki kahramanlklarmzn da ok yarar oldu. Neyse, 'neyse' koyalm adn dedik ya... Gene dnd Doktor Zihni: imdi kalkalm sizinle. Binelim arabaya. Benim ocuklar alalm. Hep birlikte gidelim Meram'a. Bir yemek yiyelim orda. Arkadalardan gelecekler var dedimdi ya, Torunolu falan, onlarla da bir konuuruz sizin meseleyi, bir are aratrz... Saol... ok saol da, biz senin urubunu itik bak, caran da yaktk, Meram'a gitmeyelim gali! Galabalk etmeyelim oluk oKYGREN 125 cuun yannda. Emme bu sucu iimizin dnlmesini de senin ynsek vicdanna havale ediyoruz. Sen bizim halimizi anlam bulunuyorsun. Biz de senin dediklerini anladk. Ne gidelim daha Meram'a? Ban arkaya devirdi Zihni Bey. Gzn yumup at. Gitmemizde maksat var. Caminin, minarenin parasn

konuuruz Torunolu'yla. O da az ok sz sahibi partide. Desteklerse daha kolay olur! Deil mi ama? Bir ii yapacaksak usuliyle yapalm. Sonra, Ankara'ya gidip gelmesi eksik deil. Bakarsn bir yetkiliyle konuurken tlatverir. Onun da kulanda kalr. Zor olacak iimiz kolaylanverir. Gidelim Meram'a. Yk oluruz falan demeyin. Ne yk olacaksnz? Garsonlar hizmet edecek, etsinler. Para da var ele dostla yiyecek kadar. Gider oturuz, oluk ocuk da oturur. Sizler terbiyeli arkadalarsnz. Benim hanm sizin bir bacnz... Ne diyeceini, ne yapacan bilemedi Musa. Neler konuuyordu bu adam byle? Sizler terbiyeli arkadalarsnz. Benim hanm sizin bir bacnz. O gsleri nden nden giden hanm anmsad Hdr da. Ne tatl dilli adam bu byle? ok saol! Bacmz tabii... de! Helbet, sen byle davrannca o da bacmz! Sayanda her grgleri renecez, en ince insanlklar... Kalkt Dr. Zihni: yleyse hemen gidiyoruz! Musa toparland. Hdr oturuyordu. Kalkamyor gibi bir hali vard. Ayaklar arlanyor, yalpalanyordu sanki. Zihni Bey tuttu kolundan, zorla kaldrd. Hadin, hadin bakalm, gidiyoruz! Bekletmeyelim ocuklar, arkadalar.. Eerkine bizim su iinin bir olur yann bulabilirsen yok mu ya Zeyni Bey, valla senin gazanacam sevab trenler ekemedii gibi, Vabis gamyonlar da ekemez! Kapc Sabri'ye el sallad, Allasmarladk! nden nden yryp merdivenleri indi Zihni Bey. Giri kapsnn solunda bir sokaa elemiti arabay. eke eke oraya doru gtrd iki kyly. Anahtarln buldu cebinden. At otomobilin kapsn. Girdi, yakt lambalarn. Motoru da altrd. Arka kaI 126 KYGREN py at sonra. 'Gein gein gein' iareti yapt eliyle. aresiz kaldlar Musa'yla Hdr. Girdiler arabaya. Yani bu bizim gelmemiz he olmad Zeyni Bey! Daha teygn kp vardk, en byk ereflere nayil olduk. Baganm zufrasma oturduk paasynan maasynan. Bu aam da gidiyoruz, zatnn ve gymatl arkadalarnn yanma oturacaz. Sm-dklk gibi bi ey olacak! te bunu demeyin! Bunu dediniz mi darlrm! Bakn, geen gn biz geldik, sinilerle tadnz. Yufkalar, yumurtalar, otlar, ayranlar... Hem de birinciyi dalaz batrd, gidip bir daha getirdiniz! Biz nazlandk m? Sizinle bizim aramz amlar yllar yzyllar boyu. Bundan sonra kaynaacaz. Vede birbirimizin ekmeini yiyecez iallah! nsanlk byledir... Senin yksek insanlna bizim kabilmemize... kabilmemiz iin, bizim frnlar dolusu ekmek tketmemiz ilzm. Emme ne var? u var ki bak Zeyni Beyim, kyde bizim her ey gendi mahsulmz. Yumurtaya para vermeyiz, yukaya para vermeyiz, ota, ayrana he para vermeyiz. Emme seherde her ey tereziye giriyor, vede paraylan. Biraz da bu yzdendir bizim ekinmemiz... Yannz var! Benim param dostlarm iin kazanlm. Sizler de benim en iyi dostlarmsmz. Kylyz diye kendinizi hakir grmeyin. Hakknz yok buna. Benim de arkadalarm var ehirde, yzme ok iyi konuurlar, ok iyidirler, fakat ardmdan sverler! Bunu nerden bilirim? Demin bir arkada yzne kar vdklerini grmmdr. vdkleri arkada kalkp gidince adamn karsndan balamlardr. Hani az nce vyorlard? Adamlk bu mudur? Adamlk kyllkte, ehirlilikte midir? Ben sizin terbiyenizi, insanlnz beeniyorum. Ltfen ekinmeyin. Bu akam beraberiz, misafirimsiniz... Muhtar yreklendi birden: Pekl... Pekl Zeyni Beyim! Emme biz bunu byle brakmayz. allah bir minasip zamanda, ablay, ocuklar,

Torunolu arkadan, onun ocuklarn feln da alaraktan bizim kye bi geleceksin, tomafilini ddre ddre... Arkada nasl garla-nrm, biz de insannmz gstermee alacaz sana, hemi KOYOUREN 127 de senin ocuklarna. Vede erefimiz artacak senin gelmenden. Kesecez guzular, patlatacaz ieleri... Kolunu arkaya atp Hdr'n omuzlarn okad, srtn yep-ti: Saol, ok saol!.. Zihni Beyin evi Kz Enstits'nn oralarda, elinde kl ve buday tutan heykelin bulunduu alana bakan byk bir yapdayd. Bir apartmann drdnc katmdayd. nne gelince orada eyledi arabay. Siz bekleyin, ben ocuklar alp geleyim! Frlad arabadan. Hzlca gitti. Tapur tupur kt merdivenleri. Kars bekliyordu. Nerdeydin Zihnii? ok bekletmedin mi ekerim? kacak oldu biraz, fakat azn kapatt Doktor: Sus! Hi ses etme! Kyl misafirlerim vard. konutuk iki tanesiyle. Bitiremedik, bizimle gelecekler imdi. Sklmazsn deil mi? Ltfen sklma. Yani benim ileri biliyorsun. Ben bu siyasetin uruna mesleimi braktm, yani braktm saylr, kapldm gidiyorum, bakalm nereye kadar gideceim, seni de srklyorum peimden? Bunu biliyorsun, katlanyorsun, takdir ediyorum, ediyorum hoooop ediyorum, hoop, billur toop, cumbur lop! Kucaklad kzn, ikinci ocuunu. yle deil mi kzm? yle deil mi anam? Hadin bakalm! Dnd tekilere: Hadin bakalm inanay inanay hop! ki ocuu vard. kisi de kzd. kincisini kucana ald, tekinin elinden tuttu, merdivenlere yrd. Ceket, kazak al, rsnz! Bard karsna. Bana bir paket de subay sigaras! Hadi canm Melhat... bekliyoruz! ki dakikann iinde indiler aaya. Kk kz tutturdu ille de ne binecek. ne bindi anasyla. Hacer'i de arakaya, 'amcalarnn yanna' verdiler. Melhat, bak sana arkadalar tantraym. Bunlar Kantarma kynden oluyorlar. Biri kyn muhtar. Adm neydi bakaym? Kusura bakma, isim hafzam zayftr.. Adm Musa, Zeyni Beyim! Evet, Muhtar Musa Efendi... teki de... Hdr! Hdr Efendi... Kantarma ky halkndan... Evet... ky halkndan Hdr Efendi... Arkaya dnp glmsedi Melhat Hanm. Araba istasyona doru yrd. stasyona varmadan Gedikli Okulu'nun yanndan saa sapt, yeni yoldan Meram'a doru akt. ki dakikann iinde tkendi o yrye yrye, terleye terleye tkenmeyen yol! O giriverinceki alanda dnd araba. Bir aacn altna elediler gene. ktlar hemen. Yrdler Aile Gazinosu'na doru. Garsonlar kapda karladlar Zihni'yi, karsn, ocuklarn. Onlarla birlikte Musa'y, Hdr'. Hdr'la Musa, arkadan arkadan yryorlard. Zihni, bir adm durup tuttu ikisinin de kollarndan: ekinmeyin

allak-na! Melhat, bak bir de sen syle unlara, vallahi kap gidecekler... Melhat Hanm durdu: A'a'a'aaaa!.. Beyaz antasn sallad elinde. Ne varm ekinecek? stmz bamz feln diye sakn utanmayn! Sizin bu hallerinizden asl utanmas gerekenler utansn! Sizi yllarca ihmal edenler... Bunlarn bir lf... Hdr'm koluna drtt Musa. Essah-tan m gonuuyorlar, yosam engastan m? Bunlarn her bir lf, bir byk mn! Yor yorabildiin gadar!.. Siyasetin t gbeine gmlmler gar goca, gryor musun adamm? Tam ortaya, piste yakn bir yere oturdular. Bagarson geldi hogeli etmeye. Zihni Bey yemekleri sordu hemen. Listeyi bir Musa'ya, bir Hdr'a tuttu. ma ikisi de, Yimek seilir mi, sen buyur, biz ne olursa yiriz, gayamz gonumak deil mi? Listeyi Zihni Beye srdler. orbalardan ne var? Dn orba, yayla orba, mercimek, ehriye, Ezogelin, sebzeli orba... nce birer sebzeli orba... ocuklara birer biftek, dvlm olsun gzelce... Bize birer buuk pirzola... Ortaya bir ka rk salata, bir kvrck... Melhat, rak ier miyiz anam? eKYGREN . 129 riz... Bir de ufaklk nce! Yani gerisini sen ayarla. Hadi bakalm... Bakn misafirlerim var, beni mahcup etmeyin... Hdr'la Musa, en ok birer buuk porsiyon pirzolalara sevindiler. Allahm iine bak! imiz bek grlmedi emme, bir sefer daha et yidik! Ne eyi gadermi bizimki? orbalar geldi. orbalarla birlikte Torunolu geldi karsyla ocuklaryla... Kadastrocu Bekta Bey, Avukat Sadi Ar-dal geldiler kanlaryla... Garsona her biri iin ayr birer masa hazrladlar, yanatrdlar birbirlerine. Torunolu'yla Zihni Bey yanyana oturdular. Onlara da orba geldi, yemekler smarland. Torunolu sz arasnda, arabasn Zihni Beyin arabann yanma elediini syledi. Tccar smet Kalfa, Doktor Muammer Hzal, Altoklar'dan Samim Bey geldiler eleriyle. Musa'yla Hdr hi konumuyorlard. Musa, ara sra Melhat Hanma bakyordu. Ne kadar temiz, krmz, ne kadar salklyd yz! Hem kendi karnn doyuruyor, hem ocuklarnn yemeleriyle ilgileniyordu. Sonra da lfa sze katlyordu. Kocasyla birlikte rak alyor, konuklaryla ilgileniyordu. Torunolu'nun kars Kbra Hanm, ayr bir lemdi. ok sslyd. Takm taktrmt. ok da srnmt. Melhat' in sadelii yoktu onda. Kara dolgun, baygn balk, salar da kvrck, Girit gmenlerinden birinin kzyd, ama lden gelmi gibiydi. Donuktu. Az konuuyordu. Ve bakmyordu Hdr' la Musa'nn yzlerine. Bakarsa hemen eviriyordu. Torunolu'nun teneke gibi bir sesi vard: Kaa kar bir minare dur bakaym? Yani ok para tut-maaaz! Hatunsaray Kava'na yaptrdk bir taneee, 16

bine mal olduuu. Kantarma'nnki de o kadar kaaar. Bilemedin 20 bi-neee... Varm ellerinde drt bin, daha ister 15 biiin... Caminin onarm, svas, 8-10 bin, hepsi eder 25!.. Yirmi be bini bulmak iin ok yol vaaar. Bir kere, alrz birazn zel dare'nin bt-esindeeen. eker Fabrikas'yla Smerbank'a da aslrz er beer biiin! Biraz da teki bankalardaaan... Fakat karlamaz gene bunlaaar... En iyisi nedir bakn? Arkadalar birer ba makbuzu bastrrlaaar, birer lira, ikier lira, ikier buuk lira... 130 KYGREN Koruz nazmzn getii arkadalarn dkknlarmaaa. Birazn da bizim dkknaaa... Kbra Hanm bard birden: irp kesilsin mterilerin aya tkndaaan! yle deil Kbraa! Tandk mterilere veriiiz! steyen alr, istemeyeni zorlamayz. Zaten dinde zorlama yoktuuur... Mteri der mi ben istemiyorum? Cami ii, minare yardm... nasl der? Eh, demezse demesiiin, kesilirse kesilsin... O zaman baka!.. Hdr dnyordu: Camiyle minareyi ne gzel gonuu-yorlar! Ama klarlar m acaba cuma'lar, hi deilse bayram'la-r? Bir de bizim sucuyu gonusalar da azck neem alsa?.. Torunolu, belli belirsiz bir fkeyle kaldryordu kadehini. Zihni iyiydi... Zihni Bey kzmyordu hi bir eye ve sanki almyordu sinirleri karsnn ve konuklarnn yannda. Kars da kendi lemindeydi ocuklaryla. Kk kz 'Coca-Cola' tutturdu. Oooo! Bak, tokad yersin Figen! Olmaz artk... Ustalkla susturdu onu da. Ondan sonra konumaya balad To-runolu'nun karsyla: ekerim, eskiden ne iyiydi? Her gn akard sular. imdi lenden sonralar kesiliyor bizim mahalleninki. Halbuki evlerin ii de lenden sonralar biliyorsun. Bizim efendiye krk oldu sylediim. Vatandan ii dedin mi lr, kendi evinin iine koaym demez!.. Ar Ceza Yargc Dndar Bey, Veteriner Turgut Bey geldiler eleri ve ocuklaryla. Hdr: Bunlar bu aam bizim su iini gonumayacaklar! Umudunu kesiyordu. Torunolu'nun ortanca olu bomfileyi bitirmiyordu nndeki. Anas ikyeti bast babasna: Sylyorum inanmyorsun, gr it,e, yemiyor! Torunolu, bakt ortanca oluna: Aa'a'a'aaa! Yemezsen kuvvetlenemezsin oluuum! Yersen sana dondurma alacann, hadi bakaym... Bi liralk alacaksn ama? KOYGOUREN 131

Bi liralk alacaaam... Grdn m? te byle bizimki! Dondurma alacak, bi liralk olacak... Sonra da boaz iecek, hastalanacak, hho hhoo!.. Bari elli kuruluk al, yirmi be kuruluk al... imez imeeez! Burda doktor var, iecek olsa syleeer! Dr. Zihni arka kt: Yemek stne zarar vermez... Torunolu baka konu dnyordu kafasnda: Hsn ifa, gerici burjuvaziye oynuyor bizim partideee. ok okuyor kylerin, kyllerin din duygularnn. O yzden biz de ayn kke taklyoruuuz. Fakat ne zaman geeceiz orta derecede tatmini iine kk iftlikleriiin? Ve tarmn reorganizasyonu geciktike gecikiyor memleketteee!.. Konutu Zihni Beye: Doktorcuum, kk motorlar, motopomplar almak lzm Amerikan Yardm'ndaaan. Byklerini zaten vermezleeer. Bunu anlatmak lzm Tarm Bakanmaaa. Amerika'dan buday almann gerei yok benceee. Bak imdi bu iler ne kadar birbirine baln... Ama vazgeti, sonunu sylemedi. Hemen ekildi iinin kuyusuna: Hi olmazsa birazck canlandrmak lzm kyly! Kyl canlanmazsa almaz ticaret ileriii... Byk olu tutturdu bu sefer: Ben de bi liralk isterim annee!.. Grdn m? Bak byk olun da istiyor!.. Alacaam, alacaam ona daa... kme de, Nilgn'me de alacaaam... Hacer'le Figen'e de alacaaam... Hepsine birer liralk alacaaam! ataln vurdu tabana, garson koup geldi abucak. ocuklara birer dondurmaaa! Gz etti garsona, garson eildi. Ellier kuruluk olsuuun! Ykseltti sesini biraz: Bize de krdan getiiir... Duydu Torunolu'nun ortanca olu fslty: Yaaaa kandryorsun bizi! Ellier kuruluk diyorsun dondurmalarn!.. Ellier kuruluk sylemiyorum, krdan istiyoruuum! Ben de gider bakarm, bi liralklardan yap derim! Peki peki... Bard garsona: Yetmi belik olsuuun! Tepindi olan: Bi liralmk!.. Anas solunu dnp hnd: arparm haaa!.. 132 KOYGOUREN Dondurmalar yetmi beerlik gelecekti... Sonra bu arkadalarn su iine gelinceee: Bence ok mspet bir giriiiim! Krmamak lzm. Bilkis desteklemeeek, cesaretlendirmek gerekiiir. Yalnz, o aramba suyu, Beyehir gl hikyesini brakmal bence. Onlar eski sitildir irrigasyon konusundaaa. imdi eilim daha ok yeralt sularna doru-duuur. Geenlerde bir Amerikan dergisinde okumutum, nasld dur bakaym? 'Yeralt sularnn modern tarma etkilerin...' Ve biliyor musun, btn ana ve tali ekpmanlar da buna gre yaplyoor. Kesin olarak karar vermek lzm ki konu yeralt suyu konusudur Kantarma iiiin. Asla kanal meselesi deildiiir. O kafa Alman kafasyd. imdi dnyaya Amerikan teknii ege-meeen. Yani egemen olmak zereee... Acaba bizler de alr myz birer dondurmaaa? Biraz daha kararmt karsnn yz: Ben istemem!.. Sen istemezsen isteme, biz isteriiiz! Melhat: Ben isterim... Ama sen de sinirlenme ekerim! Alalm birer dondurma hadi... Kbra sinirlenmiti bir kere:

Dnyada almam! Amaaan! Sen de abuk parlyorsun Kbra'cm? ocuklara ne dersem, aksini yapyor, sinirleniyorum... Bundan sonra dikkat ederim, tamaaam, keees!.. Sesi birden deimiti. Bu arkadalarn su iini buna gre koutur-mak lzm. Bizim Vali Bey de bilmez bunuuu. Araya girerken bunlar hatrda tutarsak iyi oluuur... Hdr anlamyordu Torunolu'nun konutuklarn. Ama su iinin byk bir i olduunu sylyordu galiba. Buna da memnun oluyordu. Raknn da etkisiyle, enelir gibi olmutu biraz. Bir ucundan sze karmak istiyordu, fakat neresinden karacan bilemiyordu. Bir frsat kolluyordu, bir pot krarm diye ekiniyordu. u trkc kzn iini sylyordun ikindiiin? KYGREN 133 Yan klteceklermi. Hastanedeki Nuri Amcay tank yazdrmlar. Neden gerek grmler bunaaa? Bakan Hazretleri konservatuvara girmesini istemi. Ya byk... Sadece yan kltp girebilir miymi konservatuva-raaa? Bir de diploma lazmm ortaokuldan... Onu da Vali Bey salayacakm. Birka retmen snava hazrlyormu kz... Bakyorum bizim bakan sanata destek oluyooor... Dondurmalar geldi. Sadece Dr. Zihni'ninki sadeydi, karkt tekiler. Birer tane de Hdr'la Musa'nn nne koydu garson. Krome tabaklar iindeydi dondurmalar. Ve dondurma kaklar tuhaft. Yemee baladlar. Vinelinin, vanilyalnm, kakaolunun, sakzlnn ayr ayr renkleri vard. Ayr ayr tatlar... Luna Park gibi bir ey hayal etmeye balad Hdr. ocuklar ryorlar, birbirlerini kovalyorlar, gklere kyorlar, babalarnn boyunlarna sarlyorlard parkn dolaplarnda. Aman unutma sakn Hdr! Sen gelene gadar ymez bu! Beii unutma... Ey...vaaaah! Beii de, tekerleri de unuttum, grdn m? Grdn m? Grdn m? Bann iinde ince bir burgu dnmeye balad. Grdn m? Beyni oyuluyordu. Grdn m? Grdn m? Aln ter iinde kald birden. Dondurma souktu ama teri kesmiyordu. Usulca Musa'ya bakt, dondurmasn yiyordu o. Ve hayran hayran Torunolu'nu dinliyordu. Ara sra da Melhat'a bakyordu. Grdn m? Dondurma ka H-dr'n elinde kalakald. imdi btn dkknlar kapaldr! Btn ar toplanmtr. Kerestecileri de ara ki bulasn imdi! Oyup yiyip bitiriyordu kendini. Biraz mutlanr gibi olmutu, biraz almt... birden aklna geliverdi! Nasl yzne bakarm Duran'n? Nasl yzne bakarm Yeter'in? Asl mhm nasl yzne bakarm Sunack'm? Doan'a bi ey almasam da olur, ona harman kaknca ceket pantol sz verdim. Emme Du-ran'la Yeter'e almalydm, kesin... Birden Musa drtt koluna:

134 KYGREN Sahat kaa geldi adamm? Bi bakaym: Geiyor on buuu... Biz Beylerden izin isteyelim gali!.. Melhat de bakt kolundakine: Daha erken ama... Erken deil ekerim! On buuk: Gittik gidiyoruz on bir olur! Biz de gidelim... Kocasna bakt Torunolu'nunki. Doktor Zihni: zin sizin amma beraber kalksak daha iyi olurdu. Gtrrdk sizi ehre kadar... Yoook, biz surdan, Harmanck'm, Hasanky'n altndan fu-rur yrrz... Peki yleyse, siz bilirsiniz... Kalkt ayaa. ok memnun olduk geliinize. Fakat btn konuacaklarmz konuamadk, ki gn sonra bir daha urayn. Ben Vali Beyi de greyim. Cami onarmyla minare yapmn da kesin karara balayalm. Makbuz bastrma iini falan.. Torunolu da kalkt ayaa: Evet ok iyi oluuur... Uzatt Hdr'a, Musa'ya elini. ok memnun oldum sizlerle tant-maaa, grtmeee... Hdr'la Musa, apkalarn karp ellerine aldlar. Doktor Zihni'nin de elini sktlar. Sonra eildiler hanmlarn nlerinde. Geri geri alrken bir iki sandalye devirdiler. Allasmar-ladk allasmarladk.. kp gidene kadar ter iinde kaldlar. Musa biraz akrkeyifti. Hdr ise ok bitkin. Tuttular hemen birbirlerinin kollarndan. Musa, ileri ileri kakt Hdr': Yr adamm, gaf am prlanyor, sen nden yr, yosam decem... Buldun ne kakacak adam! Biliyor musun ne bok yidim? Yrei harp etti Musa'nn: Ne bok yidin ulan? ocuklara bi ey alacaktm unuttum!.. Ne alacaktn unuttun? Gymatl bi ey deildi, emme mhmd... Ne gibi mhm? Dnd: Sylesem alay eder mi? Ederse bozarm... k-srd; biraz cesaret buldu: Olana teker btracaktm, kza da bir beik alaym dediydim... Bunlar myd? Bunlard... KYGREN 135 Napacakt olan tekeri? Tren yapacakt... ocuk deil mi? Unuttun demek? Unuttum... Allah akl datrkene sen ahrda feln miydin? Sorma gali!.. Yarn gelir alrsn! Bu aama sz verdim, bekleyecekti ocuk! ok mu mhm sence? ook!

Ufack bir sevin duydu: Musa alay etmiyordu. Ben byle eylere ok gymat verim, unutunca gzarm! Eyi dnyorsun emme, bi are bulunmaz ki geceleyin! Dkknlar gapaldr haa? Keresteciler feln? Hepsi, tam tm gapldr... Hdr elini bana vurdu: Kafa deil ki bu! Vurdu. Brak imdi gafa dvmeyi!. Eeee? Yryp Meram'm eski yoluna girmilerdi. Bu gece kye gitmeyelim... Sordu Hdr: Galalm m seherde? Yatalm handa. Zabahlaym alalm unuttuklarn, ondan keri gidelim. Hemi de bir dat buluruz belkim... Simden keri yayan gideceimize! Musa'nn kolunu skt, skt Hdr: ok saol! Yani ok... ok seviyorum seni... Esgisi gibi iimden hamsalak feln demiyorum gali!.. stiyorsan de adamm, he ekinme... Birbirimize o gadar-ck da m nazmz gemesin? De istiyorsan.. Yoook, demem... dilim ier! De sen, ierse doktura bakdrz! Doktur adammz deil mi? Adammz ya... Yavu muhtar? Buyur Hdr... Biz bugn handa yatamayz? 136 KYGREN Neden yatamayz adamm? Han... para, biliyorsun?

Ee para olsun? Yatamayz, ben yatamam... gza beik alacam! Oyuncak bi beik deil mi bu? Oyuncak bi beik... Ne dutar? ok dutmaz belki, emme teker de bitirecem... O da dutmaz, bitirecein drt teker!.. Krk teker bitirecem, tren yapacak! Durdu Musa: Nerde yatacaz yleyse? Krk teker, aa maa, emme para dutar! Evet dutar... nerde yatacaz? Valla sen bilirsin, l de lem! Hdr be? Emret! Yani diyorum ki hava eyi... Hamdolsun ok eyi... Harmanck'm ba evlerinde... ha? nsan minsan yok mudur? Olursa olsun... npacaklar bize? Yakalarlar hrsz feln deyi... Yakalayamazlar, gaarz! Gurun atarlar? Eeeee, sen de! O gadarna gatlanrz! Sktlar birbirlerinin kollarn. Gltler. Ve bktler yollarn Harmanck'm ba evlerinden birine doru. Bak hele sana ne deyecem: Bizim Dktrn garya da bittim Hdr! Ne gzel, ne geni gar! tekine de tam bir hastir, benden! Melt Hanm bi iim suyudun adamm!.. Durdu, bir su dkt Musa, sonra ekledi: evtaliLYime de yannda yat!.. Hdr da su dkt: Yalnz dikkat et, Zeyni Beyin hanm, ne de olsa bacmz... dnme kt!

Kt dnmyorum... Gatiyen... 'Gzel gadnd, halal olsun!' diyorum sadece... Ba evinin oralar sszlkt. Girip uzandlar. 12 CAFER LE TLN Mslme kocasna drt: Kak adam! Ne var g? Biraz yava drt bakalm... Kak abuk, Topal Talip ge frlyor, gors hocas gelmi! Akamdan gelmiti. Bir kamyona prtlarn yklemi, karsyla kendi de ne oturmu, srp gelmiti. Topal Talip yukarda prtlarn bandayd. Doru kendi ift kapl evine indirmiti hocagili. Kak!.. Ama muhtar yatyordu... Kak herif!.. Gors hocas gelmi!.. Annadk yavu, gelmise gelmi!.. Gelmise gelmi olur mu? Kak kyn hocasna ahap ol! Yarn kakn ederler bana. Kak, al gel evine. 'Hele nce bizde biga gn misafir olsun da size gine gelir, uygunu budur!' de Topal eytan'a, kak... Kakarm, evdirme! Bi gayfa yap bakaym... Kak, baga habarlarm da var: Bamiin Hasan'm avrat il Fedime gkde galm. Hllk gazyormu, gm! Zorlan ekip karmlar, baygmm, kak! Goley mi ocuk bytmek, o gadar olur... Bi adamsn ki Musa... kak! Musa kalkt. Elini yzn ykad. ki lokma bir ey yedi, sonra Topal Talipgil'e kotu kurs hocasna hogeli iin. Ve syleyip getirecekti kendi evine. Akam gene ehirden gelmiti, ge uyumutu. Torunolu'nu, Doktor Zihni'yi grmt. 'Ankara'ya yazalm'a karar vermiti Vali. Yazacakt. Doktor Zihni de telefon edecekti. Hdr gitmemiti bu sefer. Hocann geldiini grememiti. Mslme de sabah bakalarndan duymutu hocay. Karayaz, ksa boylu, otuzunda faland kurs hocas. nce by vard. Ermenek'ten eyi adam kmaz emme du baka138 KYGREN hm! Hocay grr grmez bunu dnd Musa. Hocann kars, karlarn yanndaym tevde. ocuklar memleketteymi. Gzn alp geleceklermi. imdi hem prt getirmiler, hem de ky yle bir grelim, komular tanyalm demiler. Ayl 400 olacakm. Hkmetten alacakm. Gittiim kylerde bana arpa buday, bostan bber eker komular. Fazla tamahkr ol madmdan az ektirim tabii! Kukusunu byltyordu muhtarn.

Kurs hocasn ba keye oturtmu, altna dek atmt Talip. Bana yeil takkesini giymi, bir dizini dikip bir dizini bkm, yle oturuyordu nnde hocann. Din asndan siyasete siyasete ekiyordu konuyu. Fakat hoca direniyordu. Gelir gelmez, hem de muhtarn nnde almak istemiyordu. Snk, kt bir konumas vard, yle srdryordu. Kymz eyidir hocam! Daha gendin de greceksin, Talip Efendi varolsun, sen de varol, o eyettin geldiine!.. Allah raz olsun cmlenizden! Ben hem zatna yle bi hogeli edeyim, hem de Talip Efendi izin verirse seni fakirhaneye gtreyim'e geldim. Biga gn bizde misafir olun ablayla, sona gine gelirsiniz. Gendi gy-matmz yok, emme admz var, hasbelgader Kantarma'nm muhtaryz. Heralda beni grmazsm. Talip Efendi de izin verir iallah... Misafiri gonduu yerden hemen gprdatmak eyolmaz emme uygun gonumalara bi ey deyemem! nsanlkl insanlkl gonuur bizim Musa. Zaten gendini bunun iin sever desteklerim. Diniyesi guvatlidir. Camiyi onartacam, bir minare yapt-racam demene ok memnun oldum teygn caminin nnde. Kr olaym gsm gabard! O srada koca kap dld, kp bakt Topal Talip: H-dr geliyor! Bekleyip karlad... nce senin eve uradm muhtar... Sylediler, bura geldim. Dneyin sehere gittim, mara ettim nooldu bizim sucu? Gors hocamzn geldiini de Mslime syledi. Eee, hogeldin, safa geldin bakalm hocafendi! ki elini uzatp hogeli etti 1 KYGREN 139 Ermenekli hocaya. Sonra Talip'in, sonra Musa'nn ellerini skt. Ellerini birletirip burnunun altna gtrd. Hocam, bu da kymzn uyank adam Hdr! Hdr, ine gibi bakt Talip'e: Estafurullah! Ky ok dnr, milleti dnr... Kylerde uyank arkadalar bolaryor! Haggaten... Musa kalkt biraz sonra: Ben imdi bi gideyim, birazdan gine gelecem. Gelip hoca-gili gtrecem... Hdr da kalkt muhtarla. Muhtar, nce dkkna urad, helva ald yarm kilo. Hdr'la birlikte yrdler.

Zeyni Bey de gitmi, Torunolu da; sylemiler Valiye. Yazacakm Angara'ya. 'Vilyet olarak elimizde are yok, yazalm yokarya!' demi. Eh gine hepicinden allah razi olsun. Biraz gecikecek emme ucu bir hayra balanacak iallah... Beriki ileri nasl dutuyorlar gryorsun? Beriki iler goley! Su zor... Dutsalar bu da goley olur... Dutarlar iallah... T yer altndan kacak! Yani ekinler erimeden, gidip bi de gendim greyim bali Zeyni Beyi, Torunolu'nu... Daha olmad duraym bi daha, bi daha, zabahtan aama gadar Vali'nin gapsmda. Bi de gendim gonuaym... Eeee fena olmaz adamm, arzn bilir! Kurs hocas bir gn muhtargilde konuk oldu, iki gn Topal Talipg'de. Sonra prtlarn Koca Oda'nm blnen, svanp kuruyan gzlerinden birine yerletirdi. Bir gn de Hac Yu-sufgil'de kald, karsn alp giti. te greve balamt. Gelmiti kye kadar. ehre varp haber verdi. Gz olunca gelecekti. Gitsin de memleketine, tarhanasn, bulgurunu, kakn, kurusunu hazr edip gelsindi. Mft, gitmesinde bir saknca grmedi. Zaten 'gayri resm' yani 'kaak' bir kurstu. Gzn asa noolurdu, yazn asa nolur... Muhtar kp tarlalarn dolat. Azck da gendi iimize 140 KYGREN bakalm... Vurdu elini kna. Ky iine ok yeldik... Yeter bu gadar... Ekinler ksa msa, kvranyorlard. Yamur yoktu. Ama olsa da, olmasa da, ereceklerdi. Erip ne vereceklerdi bakalm? Hdr, iki sefer gitti ehre. kisinde de kamad huzuruna Vali'nin. kisinde de Zihni Beyi, Torunolu'nu grd. Caminin, minarenin koanlar baslm, tandk dkknlara verilmiti. Torunolu'nun maazasnda falan tkr tkr birikiyordu paralar. Yorulmak yoktu, rlmak yoktu. Acap bir koan da su iine bastrlsa, veren olur muydu para? Din iine olunca hay hay deyip atyorlard. kier, ikier buuk... Doland gndnm oldu. Kuzular byd. lkin arpalar eriti. Bitiler. Gmller ufak. Her gn da-laz kt, sat, savurdu saplar. Anzlar falan kazd anakku-rutan yelleri. Geceleri frtnalar kt, kum ynlar oldu tarlalarda, avlularda... evlerin kelerinde, damlarn diplerinde. Ahrlar samanlklar doldu bazen. Sonra budaylar eriti, 'ksa msa' onlar da bitiler. Kyn merasnda, yaylmnda kmd-ralar kurudu. ld alktan ayrekirgeleri... Boncuklar falan kr etmedi, biraz daha kurudu kabuklar, memeleri ineklerin. Kesildi stleri. Gzn Kadmham'ndan iki usta geldi, biri minare yapmna, biri cami onarmna balad. Yaptlar bir liste Musa'yla Topal Talip, komuyu imeceye, ekiplere ayrdlar. Gnde drder yardmc veriyorlard. Yemekleri de ev ev... Muhtar, Topal Talip'i, Topal Talip muhtar vyordu komunun nnde. Ama ayrlp evlerine giderken ilerinden, bazen de dalgnlkla aktan svyorlard birbirlerinin sllesine, karsna. Gz gelince kurs hocas dnd. gn sonra dua ile, l-vl ile balayacakt kurs. Topal Talip ehre gitti. Zaman Ahmet'i, Hsn ifa'y, Mft'y, Gurba Nuri'yi arlad. Gurba Nuri Efendi -kyller arasnda byk

n vard- kp geldi, doldu cami. inin dnn onarm yetimiti ala ve az bir ii kalmt minarenin. Resl'den, Hatp'tan, Boruktolu'ndan, Dedemolu'ndan, hatta arklar'dan gelenler oldu. ok nl hocayd, namaz gmbr gmbr tekbirlerle kldrd. Bir de KYGREN 141 vaaz etti yukardan. Att tuttu din dman Halklara, hatta gkgzl gvur dnmesi, adn sylemek icap etmez, ezan Trke okutacam diye tutturmutu bilirsiniz hep O'na; ve kut-sad bugnlerin doru yollarna milleti sokanlar, oluk ocuumuzu dnenleri... Att tuttu ehirde ak gezen kadnlara, komnistlere, din ve mukaddesat dmanlarna; kutsad ocuklarn yeni alan mam-Hatip Okullar'na verenleri, Kuran Kurslarna yazdranlar; kutsad kocasnn sznden kmayan kadnlar ve be vaktini dzenli olarak klan mslmanlar... Att tuttu kylerde din dmanln yaygnlatran retmenlere, fesat yuvas Ky Enstitlerine, Ycel diye, Tongu diye birilerine ve kutsad cami yapmna, minare dikimine yardm edenleri, hatta yaynlaryla slmn gneini parlatan gazeteleri... Ve dahi, lim Yayma Cemiyetleriyle, Komnizme Kar Mcadele Derneklerine nasl yardm edileceinin yollarn sayp dkt. Hep birlikte yeniden kelimei ahadet getirmeye ard cemaati. Ykld caminin ii d iniltilerden, grlemeler-den. Aziim bir vaaz oldu, aziim bir tren, bylesi ne unutulurdu, ne silinirdi belleklerden... Namazdan sonra erbetler iildi. Ald kursun kaps bismillah ve allah allah'larlan... Ve al-lah raz olsun btn verenlerden ok yardm yapld minarenin kalan ii ile erefesine balanacak hoparlr iin. Yepyeni bir batarya satn alnacakt Hsn ifa'dan. Yoktu bir haber sucudan. Anlyorum ne gadar zlyorsun, gine de sabrl ol adamm! Sabreden dervi, muradna ermi! Sabr ile koruk ptr ptr helva olmu. Yani bakarsn ad gzel mevlm bunun da aresini verir, he aklndan aynnda youken, bir su usdas, bir myendiz kar gelir. zlme, zlmenin yok yarar... Kimi zaman Musa'yla birlikte, kimi zaman tek bana kp kp gidiyordu ehre. Gidip ban artyordu Doktor Zihni' nin ve... babasnn olu gibi Torunolu'nun. Gidip bekliyordu ileri bitsin, bekliyordu toplantlar bitsin, bekliyordu iki lf etsinler, bir haber versinler... Ne ekinlerden ekin oldu, ne bostanlardan bostan. Gene yle dolmam ambarla, yar bo samanlkla gireceklerdi ka, ok ' Ml 142 KYGCREN ktyd! Muhtardan ald on inik zahireyi verdi harmanlar kaldrdktan sonra. Sunack yudu kuruttu, Hdr da Hatp'a gidip ununu tt, tezekleri rtme'nin altna ald. ok uzaktan, ukurkavak, Avar kylerinin telerinden biraz rp bulup geldi, ama akl fikri sucudayd hep. Bir gn bir otomobil kp geldi, yeni... Yeni ekilmi cen-tadan. Otomobilde 23-24'nde bir adam, bir de gen, tini mini bir hanm vard. Adamn burnu eri ve bir tuhaft yz. Bir gz aya, bir gz aya bakyordu. bili'nin Baki gibi ayd. Hanm da sar kuru, ne yemise inkr eden, ksa kol, ak ba, kollarnn derisinin altndan sinirleri mikann altnda tel gibi tek tek grnen, gk gz, sar sa bir eydi. Hem de boyamt gzlerini altn stn yeile, karaya. Bir acayip, karayip olmutu... Adam indi, hanm inmedi. lk i olarak, yksekten bir bard ocuklara, adam:

Arabama dokunmayn! Durdu: Buras m Kantarma? Ge bakalm efendi, ho geldin... buras! Altma sandalye verdi, sayglca elini skt Mahmut. Gay-fay nasl istersin? Sordu. Kave imem... saol! ay yapaym?.. ay da imem! Ayran? Kyde bi ey imem, mersi! Musa yoktu, Hdr vard. Ksm gibi yatyordu ierde kede. Dardakiler kalkp teker teker hogeli ettiler, ierdeki-ler de kalkyorlard. Adam kzyordu gelip gelip eline sarlmalarna, ama diyemiyordu dokunmayn. Skyordu aresiz kendisine uzanan elleri. Bir yandan da ok eviyordu, bir an nce muhtarla konuacan konusun, kalkp gitsin. nk bekliyordu otomobilde kars. Muhtar nerde? Hanginiz muhtar? Muhtar Hatp'a demene gitti, aama gelir... Dnyada bekleyemem! Gider gene gelirim, yada o gelir beni bulur, Seluk Oteli'nde kalyorum... Mahmut, elini yzne alp sordu: KOYGOCUREN 143 Aybolmasm ama, niin aryorsun muhtar, Efendi? Ben mhendisim, kynzn su meselesi varm, onu konuacam. Ama madem yok, bekleyemem uzun... Adam tepeden trnaa, trnaktan da tepeye szd, bir daha szd Mahmut. Yani sen... u bizim beklediimiz sucu... musun sormak ayp olmasn? Su mhendisiyim ben... Yani, yerin altndan karacaksn? Bakacaz, aratracaz... Esasen ben n etdleri yapacam, gerekirse sondaj ekipleri gelecek sonra... Desene uzun i? Evet, biraz... Adam bir daha szd Mahmut. Sonra ieri varp Hdr'a seslendi:

Hdr! Kak yeenim, kak adamn geldi! Tam deil, alabuuk bir uykunun iindeydi Hdr. Sylenenleri yar duyuyor, yar duymuyordu. Haa, ne dedin Mamut emmi? Kak adamn geldi, myendizin geldi! Frlad kalkt o zaman. Hemen kotu kapya. Ama eie varnca durdu. Bakt arabaya, arabada tini mini hanm grd nce. Sonra kavan dibine getirdi gzlerini. Sandalyede oturan a Beyi grd. Bakt adama derin boylu. Mahmut, yan-bamda duruyordu. Dnd usulca: Bu mu? Buyumu... myendizimiz! Bu mu bulacakm suyu? Arayacakm... eri girip ellerini dizine vurdu: Gryor musun Mamut emmi, ne gadersizim? Bir dn: Acap u Trkiye'de benden gadersizi var mdr? Seninkinden eyi kimin gaderi var ulan; git tokala! Bak avrad bilem var! Arabada oturan grmedin mi? Akamlar kyn iinde yakn birer maalama, zabahlaraca teyatora oy-nadm! Gidin Resl'e, Hatp'a, Boruktolu'na, t Alkaran'a ga-dar gidin, harman edin paray, kt m? tti ardndan Hdr'. ster istemez kt, kavan dibinden oturan adama hogeli 144 KYGREN etti Hdr. Sonra arabada oturan hanma vard, arabann ak camndan iki elini birden sokup, Hogeldin, safa geldin abla! Ona da hogeli etti. Ne enmedin? Eneydin.. Tini mini hanm elini uzatt. Skt Hdr'm ellerini, pt-rekli. Ben Tlin! Memnun oldum... Hdr hemen toparlad kendini: Ben de Hdr'm hanm abla! Eneydin yle?.. Ayyyh! yi byle... ay ier misin? Ayran, alkama yaptraym m? stemem efenim, teekkr ederim! Pekl... yani arzn bilir! Dnp kavan dibine geldi. Bir sandalye ekti altna. Ya-nbama oturdu a Beyin. Efendiye bi ey yap! Gz etti Mahmut'a. Mahmut, biliyordu ama kalkp gitti, iki ay getirdi. Hi glmeden birini konua, birini de Hdr'a verdi.

Ama ben az nce syledim size! miyorum... Yani ok affedersiniz kyde bi ey imiyorum! Hdr: Olur mu canm? i... Hdr: Kymze gadar gelmisin, bir aymz imeye-cen mi? Ama ben yeminliyim? emem... Boz yeminini! Gvur ky m? Ayh! ok aybolur, imicem demitim bi kere! Olmaz olmaz... bakalm! Durdu Hdr: Bizim kyde adam dvp yollayverirler! Hem adn ne senin? Adn syle bakaym! Adm Cafer efenim! Ay ok affedersiniz, siz Muhtar Bey misiniz? Muhtar Bey mi? Ne Muhtar Bey'i? Ben Hdr'm, halktan! Affedersiniz, ok memnun oldum... Eh, biz de memnun olduk! Yani memnun olduk diyelim de memnun olalm! Uzamdaym gibi bard Mahmut'a: GaveciiiL Bak bakaym buraya! Kotu Mahmut. Bard gene: Bir barda gaynar suyla yka gzelce, dk stne gaynar KYGREN 145 suyu, ondan keri ay doldur, gtr arabadaki ablaya! Bi ey ikram etmeden olur mu konua? Ayptr... Tlin, kprdand arabada. Mahmut, abuk abuk ieri girdi. Bardak seti gzelinden. Ve kaynar su dkt gerekten. Sonra ay doldurdu. ekerleri dna koydu, taba falan sildi iyice. Askya koydu ay taba. Dikkatle yrd otomobile doru. Tlin, bir daha kprdand yerinde. Buyur ablam! Gzel aydr! meyenin ya paras yoktur... Durdu, ya akl! Ama benim baz prensiplerim var! Bakt Tlin. Eyi ya, ne zarar var pirensibine ayn? ay olsa olsa biraz sinir yapar, o da doru mu, yanl m bilmem, yle derler, yle gider. Halbuysam Erzulum'da 50 bardak ien vardr gnde. Vatani vazifemi orda yaptm da... Uzat ay iyice. Almasa stne dklecekti, ald Tlin. Koydu yan bana, Mahmut dikiliyordu. Tlin bakt aya yan gzle. ok affedersiniz, imesem olmaz m?

Olmaz! Bu smarlayan adam var ya, deli gibi bi eydir, bunu imezsen bu sefer yimek yidirmeye kalkar. Parasn da alr ayn... yimein... ok delidir yani! Gene korkuyla bakt aya Tlin. Cafer iiyordu. Ama titriyordu elleri. Zorlamayla olmaz ki? Zorlam oluyorsunuz beni! Ben alkn deilim fors yoluyla bir ey yaptrlmaya! Ne zarar var? Kymzn grenei byle. ordan bi konuk gelince, eherliler gibi arkamz dnvermeyiz. Eskiden daha eyiydik. ok hrmet ederdik konua. Atnn yemini samann, gendinin gamn feln gayrrdk. imdi sadece ay smarlyoruz... Ka hane bu ky? Var bi yedi sekiz... ard Cafer: Daha kalabalk grnyor ama? Grne bakma! Yedi sekiz hane bile yoktur, ok ok drt be hane! st yannn yimelik buday yetimez! 10 146 KYGREN KYGCREN 147 Sustu, anlamaya alt Cafer. Senin memleket nere Cafer Efendi? Benim mi? Bursa-Gemlik! Ben Bursa'lym... Oooooo! Hdr parlad. Oooooo! Kahveci Mahmut parlad. Sen yabanc deilmiin yavu! Siz de mi ordan geldiniz? Hdr gld: Yoooook, Baganmz oral! Hangi Bakan? Baya Byk Bagan...

Hep byle aka m konuursunuz? Ban sert sert sallad Hdr: Yoooo... Ben bunlar aka buluyorum... akann yeri mi imdi Cafer Efendi? Mahmut bou ald usulca: Bi daha dolduraym... stemem, ok mersi! Teekkr ederim... Dolduraym, bi de benden i! mem, teekkr ederim... Otomobile gidip hanm yoklad: tin mi abla? Tlin bou uzatt: tim, ok mersi! Yalan demiyorsun ya, dkmedin ya? A'a'a'aa! Yoo! Ha-hayr, kafiyen!.. Nasld, eyi miydi aym? Gzeldi... evet... gzeldi! Bi daha dolduraym m? Yooo hayr, hayr teekkr ederim! Sen bilirsin! Ald bou ekildi. ekilirken bakyordu kadnn derisine, derisinin altndaki mor damarlara, tel gibi tel gibi sinirlere. Cafer Efendi, hangi okulda okudun yeenim? Ben mi? Ben liseyi stanbul'da bitirdikten sonra Amerika'ya gittim. 'Field Service' bana burs verdi skdlarip, orada Keliforniya Teknikli Yuniversiti'yi bitirdim. Mastrm yaptm, dndm yurda! Yani su myendizi olaraktan? Evet, yani genel olarak encineyring, fakat yeralt sular konusunda tecrbeler kazandm... Anan buban sa m? Babam yok... annem de vefat etti ben Keliforniya'day-ken. Vah vah... gelemedin cenazesine, yle ya? Sallad ban Cafer: Gelemedim, uak tikt pahal! Saati gene kolundayd Hdr'm. Kulana tutup dinledi. Alk tokluk var m Cafer Efendi? Hanm falan a mdr? Yi-mek yir misiniz? Meram'da yemek istiyoruz karmla. imdi toksunuz yani? Evet... tokuz!

Nobalmz boynunuza yani?.. Bir tepe var ehirde, ok gzel bir yer, gzel restoranlar var, leyin orada yedik. Cafer Efendi, bu hanm Amerika'dan m aldn? Yok ben burda evlendim. Tlin Amerikal deil. Ama o da bulundu Amerika'da. Hem de Amerikan Kz Koleji'ni bitirdi stanbul'da. Sonra yniversiti bitirdi Boston'da... imdi ksmet olursa bize su bulacan deil mi? -Tabii alcam. Yani ben n etdler yapacam, jeolociktl haritalar inceleyecem. Yalarn yllk dalmn, bitki rtsn, klima, vecetasyon vesair aratrmalar yapcam... teki kyller pek karmyorlard sze. Mahmut: Buraya he ya dmez, onu ge! Bitgi olarak da sadece arpa buday... o kadar! Yani bunlarn incelenmesi goleydir! Bilgi verdi mhendise. yle deil! Bunlarn dalm sz konusudur, yllara aylara dalm, yani teknik olarak... in bu yan biraz kark, anlatmam gtr... Neyse! Kprdand Hdr. Anlar gideriz... Baknd evresine. Eyi ki Topal Talip feln yok... kimse yok sllesinden! Mars olup gittiydik! Ayaa kalkt usulca: imdi seninlen bize gadar gidelim. Hanm ablay da alalm. Geri evde kimse yoktur. Bizim ocuklar burak yolacaklard bugn. Bir hafif 148 KYGREN gavalt yapalm. Belkim o zamana Muhtar Bey gelir. Gelmezse siz evde istirat edersiniz, ben gider arm. Hadi, arabay da ekelim benim evin nne... Elini vurdu mhendisin omzuna. Cafer srad kalkt: Yooook, byle akalar olmaz her zaman! Yani benim halimde ne var tuhaf? Ben kavalt falan demiyorum size! Yani biz karmla geldik Muhtar Beyi grmeye. Otomobilim var. Etdlerime balamadan nce greyim istedim. Vali Bey de syledi, ok merak eden varm, geldim. imdi gitmem lzm, ge oldu! Bozuldu Hdr: ok yanl gonutun Cafer Efendi! He aka deil dediklerim. Sana gendi lisanmz gonuuyorum. Ters trs anlama. T- seherden gelmiin, bir yimemizi yimeden gitme. Emme sen bilirsin. Muhtar da hava telefonuylan getirte-mem Hatip'tan. stersen sr araban Hatp'a, deirmende gr gendini. Hatp'a kadar ktdr emme Hatp'tan sehere gadar eyidir yol. Yani sen bilirsin... Elini havaya kaldrp sallad mhendis: Karm banyo^ alr belerde. Sonra ay ier. Mutlaka gitmem lzm! O zaman haklsn! Yalnz ay olsa goley emme banyo meselesi zor! O zaman gitmek elzem... So long! Bize msade! Hoa kaln!.. Uurladlar Cafer'i. Araba dnd kyn iinden. ocuklara kt Mahmut. Komadlar ardndan. umra osasma, oradan da ehre doru akt gitti mhendisin arabas. Mahmut Hdr'a bakt, Hdr Mahmut'a. Sonra kahvedekiler baktlar. Hdr'm yznde ac bir glme dolayordu. Ne diyeceini bilemiyordu. aknlktan geliigzel konutu: Btn bunlarla uramak bize mi dyor acaba? Sonra Mahmut'a bakt: Ne dersin Mahmut emmi? Bu adamdan sucu olur mu? En kt durumda iyimser kalmay becerir Mahmut: Skma cann! a ma emme bakarsn daha eyi karr! Eerkine su varsa tabii yerin altnda... Yoksa

Amerika'daki hocas gelse kardamaz!.. Yukar Mahalleden Barniin Hasan geldi: Fadime'nin haKYGREN 149 li kt! Belini ban dutup duruyordu. Doktura gtrelim diyoruz Hdr Aa. Sen Zeyni Beyi tanyorsun... Biz araba goa-caz, barabar gidiversek? Zeyni Bey benim lfmnan m bakacak, ekin varn! Valla bilmem, bubam yle diyor... Eh... Git syle madem... abuk gosunlar arabay. Eyice aam olmadan varalm. Hem beri baak, Zeyni Bey gendi bakmaz, hastaneye telefon ediverir... ona gre! Ben evdeyim, hazr olurum. Siz geldiniz mi gideriz... 13 ATAL KAZIK Hdr, hllk kazarken gkte kalan il Fadime'yi hastaneye yatrd Zihni Beyin yardmyla. Ama bu i iin o gece ehirde yatp ertesi gn on bire kadar uramas gerekti. Kara Mustafann Han'da tahtakurusundan uyumann olana yoktu. Uykusuzluktan ba ard durdu ehirde koarken. On ikiye doru ktlar ehirden. ki saate kalmadan geldiler arabayla. Muhtar hl dnmemiti. Ne lan bu? Ordu unu mu dyor? Meer Hatip deirmeni doluymu. gn sra beklemi Musa. Bir araba zahirenin nmesi drt gne mal olmu beklemekten. Geldiini duyar duymaz kotu Hdr. Anlatt olan biteni. Mhendis Cafer'i, kars Tlin'i... Ve ehirde otelde arayp bulamadn... Kye gelen bu mhendisin etd-tikt deyip durduunu... Bu konumalardan iyi bir ey anlamadn... Annarz adamm! Mara edip durma bakalm! Bakarsn bugn yarn gine gelir, ak ak annarz her eyi! Ama o gn, ertesi gn, daha ertesi gn gelmedi Cafer. Beklediler hafta geti... gene gelmedi: Kuran Kursu harl harl retim yapyordu. Hdr kalkt, kyn okuluna gitti. Biraz dert yanarm retmen Sefer'e... o da bana serinletici biga sz syler... bunalp durmaktan bktm... dnerek vard okula. Derdim var seninki yannda sfr! hesab, retmen de adam aryordu dert dkecek. Adam aryordu kendine teselli verecek. Muhtar gelip sormuyor, ben varp sylyorum, ciddi dinlemiyor. He h, kafa sallyor. Mdr mfetti dersen onlar da kusurumu karmaya alyorlar. Dernekte grev aldm. ehire yakn bir kyde alyorum diye yklendi arkadalar, hatrlarndan kamadm. Duymu mdrn bayardmcs. Bir KYGREN

151 'mim' koymu adamn nne. Bu da kayg deil de... ocuklar gelmiyor, kesildi rencilerimin aya. Noolacam ben? Kime halim u diyeceim? Hadi beni baka ana dourdu, hsm akrabanz da deilim, ama bu ocuklar sizin; bunlar noolacak? ocuklarn arasnda iki olu vard Hdr'm. Duran da gidiyordu okula. Ban evirip onlar arad usulca. Buldu ikisini de. Emiler balarn, iyice sinmilerdi babalar gelince. ocuklar bizim Sefer Efendi! Baka sahipleri kmazsa, helbet bizim... Emme ben senin derdini tam anlamadm. Nool-mu bizim ocuklara? Dorudan doruya ocuklara bir ey yok. Fakat iin iinde i var. Bu okul sizin, bu ocuklar sizin. Bir sorsanz ya derdimi? Ohhoooo! Ben sana geliyorum derdimi sorasm! Diyorsun nce sen benim derdimi sor! Pekeeey, bizim derdimizi kim soracak Sefer yeen? Elindeki tebeiri att yere Sefer retmen: yi madem! Siz salmsnz bu kyn, bu okulun yakasn, ben de salarm olur biter! nceldii yerden kopar, npaym? Goparsa Topal Talip'len Ermenekli hoca ular, tasalanma! Ben de bunu diyorum. Bld ocuklarmn yardan ounu! Devam falan kalmad. Danasn deyim: ocuklar Alafabe' deki btn resimlerin balarn boyunlarn kesmiler teygn, gzlerini de kalemle bastra bastra kr etmiler! Neye? Bu resimler eytan temsil ediyormu! Resim yapmak, resim bakmak gnahm! Okulda ben onlara gvurluk reti yormuum. Muhtara anlataym dedim, elini sallad: 'Dzeliir bee! Garabkte gol gibi demirler bile dzeliyor. Bu da dzelir!.. D-zelmezse de zlme... napalm bunu da ekeriz. Gkten ne yad da yer gabl etmedi?' Muhtarnki bu. Gidip tartsam kendisiyle: 'Yavu kardeim hocafendi, benim okulumdan ne istiyorsun? Kanuna gre sen benim okuttuum yalarn ocuklarn okutamazsn. Aleyhimde atp tutmaktan da amacn ne? Halkmz okuya okuya kr m oldu? Niin okumann bu kadar aleyhinde konuuyorsun? Brak ocuklarn devam aksamasn...' 152 KYGREN Adam beni grd m domuz grm gibi bozuluyor... hemen kavgaya dnecek konumamz. Yani Hdr, bulduk bir bel kardeim, yetirmezsem ok iyi! O benim aleyhimde konuuyor, ben onun aleyhinde konuamyorum. O yeni okumay ktlyor, ben eski okumay ktleyemiyorum. Kyllerin ou ondan yana. Habire maallah ekiyorlar okuttuu ocuklara. Daha benimkilerin bir kerecik ban okamadklar gibi, kitaplarnda eytan var diye evklerini kryorlar temelli gelmesinler okula! Sabrla dinledi Hdr: Varsa derdin gonu daha Sefer Efendi! Ne gzel gidiyordu iimiz nceleri! 'Saa ark!..' Nereden geldiyse bir komut geldi, millet bu yana

donuverdi. Sekiz on yldr durmadan horlanyoruz. Camilerde aka aleyhimizde konuuluyor. Tuttular bir de bu kurslar amaya baladlar, eki ver bundan sonra ky okullarnn kuyruunu! Gya ksa zamanda halkn tamamn okutacaktk. Tarm okullar, teknik okullar aacaktk. Toprak Reformu falan yaplacakt. imdi hepicii komnistlik! Baganmz ne dedi geldiinde, 'Okul da olacak, kurs da! kisi yanyana yryecek!..' Siz de yrdn be gardam! Kzmayn birbirinize... Bi dakka, bi dakka!.. Sordu Sefer Ylmaz: kisini yanyana yrten hangi millet var dnyada? Bunun rneini Amerika'da grm Baganmz! Elini alnna vurdu Sefer: Hey...vaaaah! Bu Amerikan sevdas bizi batracak! Batmaya batmayz... da! Eeeee? Batmtan beter oluruz... korkum bu! Bak gors dediler irp! Cami onarm irp! inin boyas irp! Dnn svas irp! Minare irp! Minarenin lemi, irp! erefesine hoparlr, irp! Hoparlrne dinamo, irp! Emme ben alt aydr su deye tyorum, tss yok! Bagana gabl ettirdiim halde, peine den yok. Bir sugu geldi, mrmde yle a adam grmedim, o da ekti gitti. ld m gald m, on gndr habar yok! Sana bi lf gonuacam: Orosbunun ocuu olmazm, neden? KYGREN 153 Neden? Biri gelir yaparm, br gelir ykanm... ondan! Daha ne oldu memleketi hurafattan temizlemeye balayal? Hooop gine geldiler! Hooop eskisinden hzl geldiler!.. Asl bizim iler zorald Hdr Efendi! Tabii! Onlara gre siz birer dmansnz... dinimizin dman! Yeni yazy getiren siz, medreseleri gapatan siz, hocalarn yeygisini kesen siz, siz Mill Mcadelecilerin retmenleri, halkn gzn amak iin alan, muskay fr beenmeyen, sle smrgene dman gzel retmenler... En ok da gelecekte yaratacamz uyanklktan korkuyorlar! Btn smrc tutumlarna direnince yeni kuaklar, nasl ayakta durur egemen snflar? imdi uzad, biraz daha yokua sard yolumuz!.. Yokutan beter oldu, diklendi, dikenlendi! Aynan u duvar! Eliniz kolunuz bal. Bilmem nasl kacaksnz? Sizin iler, bizim iler, yani yoksullarn ileri... zor! Ama zor da olsa kacaz, aacaz o duvar! Evet, iallah!.. Yzde yz! Birden Hdr'a sordu Sefer Ylmaz:

Peki bu muhtara nooluyor? Para diyorum yok, ara diyorum yok? Ama camiye gelince irp, minareye gelince irp!.. yledir o... ocuklarn devam diyorum, dilinin ucuyla... yledir... ki ucu da idara edeyim deye alr emme aslm o yann adamdr. Sen bakma, bana ok eyilii var, on inik zere verdi geen yl, harman buldum, emme hamsalan tekidir, bi daha demeyecektim bu lf, gine dedim. Emme desem de, demesem de gryorsun... Seninle benim iler kl... Sordu Hdr: Pekey benim a Bey nere kayboldu dersin? ok asri bir hanm varm hani? Evet... Gitmitir Ankara'ya, stanbul'a, basmtr istifay! Duy154 KYGREN duuma gre gendisi Amerika'da okumu. Kars da Amerikan Kolejini, bitirmi. evirmenlik yapsalar gene karrlar devletten alacaklar paray. Ne srnsn buralarda? Gene yolu bir batakla uram gibi kp yrd Hdr. Yalpalad gene. Ky iinden geti. Evine vard. Sunack g! Ah ben olmaz olaydm Sunack! Hl bi habar yok a Beyden! Napacam bilemez oldum. Gzlerimin kk gurudu baka baka yollara g!.. Sunack gene yamalk yamyordu evin hayatnda. Hasrn stne eski araf sermi, seleyi sepeti getirmi, btn amar giysiyi dkm, k, kn, ne varsa amt. Aklar Hdr' m donuna, karalar Doan'm carna, gkleri Yeter'in entarisine, karalar Hdr'm arna, allar Duran'm yeleine... Yannda il mmet'in dul kz Teslime oturuyordu. Aaaah Teslime ah! Geysiden geysiye byle urayorum... Sankim alla garanm Allah ayr! Kyn garlar esik yazc. Halbuysam yn yne, pam pama uydursaz da tesini fazla incelemesez ne var? Kreldim yemin olsun... aah Teslime ah!.. Bu a Bey bir yerde ld gald m g Sunack? Gopuun biri bi lf att yanndaki tini mini'ye, o da buna gatlanamad, garlk verdi. Garlk verince ekip furdu. Sonra srd bunun lsn gopuk. Gtrp oook uzak bir yazya, kuru kn-dralarin feln dibine braverdi. Gartallar dolanp endi, ak-bubalar feln... yiyip, bitirdiler drznn olunu. Onun iin gelemiyor. Yosam neye rasn bu gadar? Bak Teslime, sen de dinle gomum: Benim gaderim gibi kt gader var m u ba-tas kyde? Kekem ben de eller gibi Guran Gorsu deseydim. Caminin svas badanas deseydim. Minarenin dinamosu deseydim. Kalktm gittim de su dedim. Bir a Beyin eline gald iim, o da gayp! Teslime kalkp yer verdi Hdr aasna. Ge buyur Hdr Aa! Otuzunda faland Hdr aas. Gzn kaldrp bakmaya enir. Belkim zenir, belkim ylar Sunack'tan. Belkim de, ben il mmet'in giziyim ya, ar eder bubamdan. Aaaah, asl

KYGREN 155 ben olmaz olaydm! Vardm gittim de gepegen herifi duymadm bilmediim Korelere saldm... salmaz olaydm! Aklsz gar, ne braktn elindeki gocay? Bi selm bilem okunmuyor gali radiyolardan! Oh olsun sana, yutgun imdi ellerin gocala-rnn nnde!.. Aklsz gar!.. Gen yanda dul galdm, galmaz olaydn... Ge buyur Hdr Aam... Ge! Nassm bakalm, eyi misin? Biz de... ne eyi, ne kt ide... Biz nasl oluruz... ekiyoruz ide! Ya ekecen, ya kecen... biz ise hem ekiyoruz, hem kyoruz Hdr Aam... yzmze bakan yok! Sunack kalkp bir minder getirdi, att ulun ucuna. Otur gurbanm, otur, gendine bu gadar buuz etme... hem de dinle beni. Dinle bak, sana ne diyorum? Azna sarm myendizi-nin, ondan keri a Beyinin, tini mini avradnn! Kakp gidip bir a Bey mi dourem sana bu ilenin iinde Hdr? Senin evin yok mu, iin yok mu, maln yok mu, olun ocuun yok mu Hdr? Alsan mallarn nne de ikier darak fursan srtlarna, kene mi var, gve mi var, urasan olmuyor mu? Kakp gidiyorsun da elin sucusunnan urayorsun bre gurbanm! Drt yanma bak, senden baga gavranan var m? Gayranmayver sen de! El nerde, sen de orda oluver. Camiye mi gidiyorlar, sen de camiye, dahi bi fazla gidiver. Eller gors hocasna maallah m diyorlar, sen de maallah diyiver, dahi bi fazla. Eller a dkp, mevltler okudup hocalar m aryorlar, sen de ar-la, dahi bi fazla! Bak u gn oldu, daha bazara gidip iki metro gaput almadn bre bubam! Benimse gzm kreldi esgi yamaya yamaya. Bu yl bi Ske'ye bali gideydin. O gadar dedim git Hdr, git Hdr, hep seherlere gotun, Meramlar dolatn. Arap Zeyni'nin, Torunolu'nun gaplarm andrdn. Andrdn da ne geti eline gurbanm? Hdr' brakp bu sefer Teslime'ye geiyordu Sunack: Kr olas pank paralar da verilmedi ay abam! Verilse de be guruluk apt alsaz... da hep byle kp durmasam u yamalarn banda... lecem ay abam! Teslime, Hdr' brakp Sunack'a bakyordu: Ne lmesi g? Sen lr msn Sunack? Sen ne yedi canl gancksn, sen ne yedi canln! Sen lnce Hdr Aam garsz m galr sanyorsun gm? Onca dullar var, dahi dul olmayanlar, gocalarm bl KOYGOUREN " w"l\\

rarlar da goa goa gelirler Hdr Aama! Bakp yutkunuyordu. Baka ne yapabilirdi? Mindere oturup karsnn dizine vuruyordu Hdr. Sonra dnyordu Teslime'ye: Teslime hatun, bak vallaha bu retmene de canm yanyor. ok iime dokanyor hali. Sana nasl annadaym: Alm elindeki ocuklar Ermenekli hoca, bir bizim ocuklarlan, senin kr galm desem yeri! Bi de be on dknt ocuk ite! Btn zekllar blm deilesi Topal Talip! Buna da bi are bulacam ben. Verip gafa gafaya Sefer retmenle, ky okulunu destekleyecem gorsa gar! De sus allakma! Zaten namaza gitmiyorsun deye adn karp duruyorlar. Bi de bunu dolatma dillerine itin olaym!.. Tasalanma Sunack! O a Beyi de gidip arayacam. Eer-kine, haggaten lp galdysa, Zeyni Beye, Torunolu'na, Hac avk'ya feln deyip bi a Bey daha bulduracam. Sokacam tarlalara, grlara: 'Bul ulan suyu, drz!' Suyu buldurunca, arpann yerine gkmsrlan fasille ekecem, yisin sllen. Artann da gtr son turfanda niyetine sat seherde, kuan para dolsun. Ertesi yl da gbekli gbekli harmanlar srala Uzunayr'a... ff! Allahm saf gulu, noolacak? Yeler byle zevdalara! Talalanma dedim Sunack! Talalanp canm skma. Zaten sggm! Kak bi su ver bakaym gendi elinlen. Sen

ver, ben ierim. Ulan bu gar milletine biraz yetgi verdin mi, hemen adama kstek furuyorlar be! Btn garlar byle midir yavu gomuu? Btn garlar... btn garlar... Ben btn garlar ne bilirim a Hdr Aam? Ben anca... Yumuyor hemen gzlerini Teslime, Ben anca... gendimi bilirim. Ben ne kstek furaym erkee? Yumuyor gzlerini, amyor. Ben daha destek olurum... Sunack kalkyor. Billur barda alyor raftan. Kim bilir ne zamann barda? Ninesinin ninesinden mi kalma? Gelir develerle dolatm dolatm satarlard yaa peynire. D oyuklu-dur, ii przsz. Alyor o barda raftan, bir ykyor oa oa, sonra gidip dolduruyor bakrdan. Bakrdan doldurduum scak KYGREN 157 olur... Dnp dkyor hemen geri. Varp testiden dolduruyor. Ilgn testisinden. Bakyor gne tutup, bc brt var m? Hazzetmez Hdr! Bakyor, yamadan krelmi gzleri, ama gene gryor, dupduru su. Alp gtryor dkmeden. Sol elini gsnn stne koyup, hafif de eilerek, sunuyor dolu billuru kocasna, usulca fsldyor ondan sonra: Buyur bubam! Hdr alp apr upur iiyor: Huyum gurusun ok ivedi ierim evde suyu, gavede ay! Almm da, raky bilem diki-dikivedim teygn Me-ram'da. apr upur iiyor, bakyor karsna. Kars yle sol eli gsnde, hafife ne eik, sa elini de sallayp sol elinin stne koymu, bekliyor boalan barda versin... ip bir Sunack'a, bir Teslime'ye bakyor Hdr. Sonra kalan suyu serpiyor karsnn yzne: Eferim ulan Sunack! Gine gzme girdin! Glyor. Emme bi de u a Beyin neden gelmediini hileydin! 14 YTN BULUNMASI Ay Cafeeer, ne manyaksn!.. Cafer'in a gzleri donuverdi: Ne dedin, ne dedin bakaym kuz? Ne diyecem, manyaksn dedim ite!.. Frlad ayaa birden: Al sana yleyse, al sana, al... sana! Kna bana, srtna, yzne vurdu karsnn. ap ap ttrd yukarlar. A Emin'le hizmeti ehriban, birbirlerine gz edip sordular: Noluyor? Ben manyak dedirtmem kendime anladn m? Bir daha, bir daha vurdu. Vurduka hep ap ettiriyordu. Tlin anszn bir lk att:

Ayyyyyyyyy!.. Acttn... Yapma! Bak yapma Cafer, yapma diyoruuum! Bir de manyak deyince kzyorsun, yapmasa-naaa! Birden frlad kapdan. Koridorda ehriban'la burun buruna geldi. A Emin ikinci parti ap ap'lar duyar duymaz svmt. Tuttu ehriban' yakasndan Tlin: Vaaay!.. Bir de kap dinliyorsun yle mi? Tuuu sana, tu tu tuuu!.. Duvara doru att ehriban kendini: Gzm kr olsun deil hanmcm! Valla deil hanmcm! Aha burdan geiyordum! Canm ksn deil! Bavul odasna geiyordum hanmcm, ayyyy, A Emin'e de sor istersen, ayyy!.. Hncn alamad, tap tap indi merdivenleri Tlin. Aa saksdaki margirit ieine arpt kendini. Toparland, stuna arpt. Toparland, doooru yemek salonuna dald. Balkonda ezlonga uzanmt annesi. Kremleri srm, bigudileri takm, ayaklarnn bileklerine havlular dolam, gneleniyordu. Koup vard yanma. Tamam anne, kararm verdim! Belinleyip kalkt eyma Hanm: Ne karar kz, hayrdr iallah!? KYGREN 159 Kararm verdim anne, boanyorum! Elleriyle ban tuttu, aa aa bastrd beynini eyma Hanm: Neee? Boanyor musun? O nerden kt? Boanyorum, dvd beni!.. Kim dvd? Amaaan anne, ok geri zeklsn, kim dver? Kimden bo-anabilirim? Cafer mi? Afferiiim benim canm anneciim! Eilip pt: Cafer! ezlong saa sola yamuldu, atrdad, krlacak gibi oldu. Pembe hrkasnn iinde dikeldi eyma Hanm: Ne yaptn da dvd, ne dedin olana? Tamam! 'Ne yaptn da dvd, ne dedin olana?' Mutlaka benimdir kabahat. O bir ey yapm olamaz. Ben yapmmdr bir ey! Oturdu stnde gazeteler yl koltua: Senin beni bir defack olsun anladn ne zaman greceim anne? ok deil, sadece bir defack anladn? Anlyorum kzm, anlamaz olur muyum? Ama niin dvd Cafer seni? Ne yaptn? Uuuuff! Bak gene! Anne beni ldrtacak msn? eyma Hanm da ekti uuuf: Ne var bunda uf ekecek? Ne var bunda ldracak Tlin? Soruyorum gzelce.

Yoksa dilimi beenmiyor musun? Ne yaptmd, neden dvd Cafer? Neden dvecek, manyaklndan... Sust, sust bakaym! Koca manyak olamaz! yle mi dedin yoksa? Evet manyak dedim, gene derim, nk manyak!.. ok maryorsun Tlin! Ka defa tembihledim sana marma kzm!. marmak m bu? Bana deer vermiyor! Dediimi yapmyor!.. Ne diyorsun da tutmuyor szn? Neden tutmuyor? Neden olacak, manyaklndan! abuk abuk ellerini rpt eyma Hanm: ehribaaan, aaa ehriban! abuk bana ilcm getir! Bir 1DU VU Y UU U KJN de kahve yap... Dnp yeniden uzand ezlonga. Anlat bakaym nooldu? Manyak demeden anlat! Say sayar gibi parmaklarn birer birer ap kapamaya balad Tlin: Anlataym peki, bak! Diyorum ki kendisine, brak artk, gitme diyorum! Ellerin kylerinde yeralt su etd-leri yapmak sana m kald brak, ver istifan, otur burda diyorum. Daha olmad al babamn yannda diyorum. Babamn dnya kadar ii var diyorum. Konu babamla... Arna konumaktan holanmyor babamla ki! Diyor diyor istifa etmem. Hep bunu biliyor!.. Brak etmesin kzm! Niin istifa ediyor? almak istiyor madem, alsn. Byle eyler aile arasnda sinirlenilmeden konuulur, hem de kocann dedii olur. Ne varm kylerde yeralt su etdleri yapmakta? Eer oray beenmiyorsan, anlan aranzda, daha uygun bir yere aldrtsm babanz. stanbul'a bile aldrtr. Ama isterseniz zmit, Adapazar da olur. Ne istese yaptryor gryorsun. Krmyor Genel Mdr Bey. Bir telefon edip izin alyor. Bir telefon edip Cafer'in terfisini getirtiyor. Aman kzm, yapma allah seversen! Bunlardan falan insan takr m kocasyla? Derisinin altnda damarlar ufak ufak atyordu. Mikann altnda imiler gibi grnen sinirleri civriip duruyordu: stemiyorum, sevmiyorum!.. Sarard, karard, domat iyice... Bak sana ne tavsiye ediyorum? Acele karar verme! Bu iler ocuk oyunca deildir kzm! Senin gibi yapsaydm ben imdiye yz kere boanmtm. Baraj ald yl, Rahmetli Atatrk de sa, eve kadn getirdi! Eve eve, baya kendi oturduumuz eve getirdi, boanmadm ben! Havaalann ald yl, gene bir kadn meselesinden dvd beni, kemiklerimi krd, gene boanmadm. Hava Hastanesini yapyor, toplad te berilerini, ay eve uramad. Otel Gamgam'dan bir oda tutmu, yannda gene bir kadn Ankaral, hahaha, hihihi... gene mesele yapmadm, gene azma almadm boanma szn. O beni boayacak oldu, raz olmadm: 'Benim kocamn bir kusuru yok, erkek deil mi, istediini yapar, ben memnunum geineceim!' dedim. Yaa, byle byle korudum bu yuvay, sizi byttm. Sen

KYGREN

161

dikkatli baksana, senin kocan melek gibi, nurdan dklm melek gibi, yok bir kusuru!.. Sevmiyorum: irkin, a! Herkes alay ediyor!.. Sust! Neresi aym? Neresi irkinmi? Erkein irkini olmaz! Eer araya baka kadn sokup da karsn aldatmyorsa ondan iyisi yoktur. Var m arada biri? Burnunu kvrd Tlin: Kim bakar onun yzne? Bak Tlin, baban duyarsa ok zlr! Aksar zntden ileri... ok da dkn ikinize... Evet ama ben de hayatm bu grgszle geiremem! Aman Tliiin! Olan yedi yl Amerika'da okumu. Mastr bile var. Hem daha ya ne, ba ne? Dur sen, baban onu alr, biraz Asya-Avrupa gezdirir, daha da artar grgs... Mecburi hizmetim falan diyordu, brak yapsn hizmetini. Erkein memlekete hizmet etmek isteyen avana iyidir... sen beni dinle! Eilip okad kznn salarn. pt, boyalarn gzyalarnn bozduu yzn. Hadi kalk bakaym, git yukar, zr dile, barn gzelce... Omuzlarn oynatt Tlin: Hayr! O barsn! Benim gururum var! maryorsun! Onun yok mu gururu? te hep byle diyorsun!.. Ben de kendimi ldrecem! Greceksin ldrecem, vallahi billahi, gzm kr olsun ldrecem!.. eyma hanm kalkt: Delisin diyorum da kzyorsun! Kz sen bir dnsene, imdi senin ne derdin var? Boubouna alyorsun. zyorsun kendini de, beni de, Cafer'i de... sersem! Bak, krarm senin kafan haa! Kz senin aklndan zorun mu var? Eleniyor musun yoksa benimle? Kalk diyorum, kalk bakaym, abuk! Manyakm da, grgszm de, kendini ldre-cekmi dee... ldr hadi! Kalk ldr! Vallahi babana sylerim! Bakrky'e yatrr seni! Bak, gzm kr olsun sylerim, daha hi birini bilmiyor bu yaptn deliliklerin... Tuttu salarndan ekti Tlin'i, ekip srkledi balkondan ieri. Evin sofra ilerine bakan Kerimhan koup geldi: 11 162 KYGREN :

Abla dur, abla yapma noolursun? ekil bakaym Kerimhan!.. Ayyyyyyyyyyyy!-

Marlon havlayp kalkt la, gezindi kapnn nnde. Genie bir bahenin iinde, bahenin ortasnda, aalarn, brtlenlerin, t Endonezya'dan, Japonya'dan gelme gllerin, trl imlerin ieklerin arasnda, d derzli, ii plastik boyal, doramalar natrel cill, baz duvarlar lambri kaplama, baz pencereleri vitrayl, fayanslar, kiremitleri Avrupa, salonunun bir duvar boydan boya kitaplk, bir duvar ayna, ayrca salonu sofas bir sr antika eya ile dolu evden ykselen lk t yollardan duyuldu. Mteahhit Sadk an'n villas, Suadiye'de Badat Caddesi'ne otuz metre kadard. Kadky'den gelirken sa kolda, bakml bir sokan iindeydi. Saparken sada stor-lar yar ak bir kuvafr vard. Kadnlar balarna 'tas' geirtmilerdi. l duydular. Tanyanlar, Sadk Beyin Deli cotu gene, dinleyin dinleyin... gldler. Bayan Berberi Sha, Bu Cafer, hak edemiyor Tlin'iii!.. syleyiverdi iindekini. idem Karl; Hihihi!.. gld, Kar isterik! Nasl hak etsin? Koskoca mtahit, Trkiye'nin parasn vuruyor, ama bir kzma bak, bir damadna! Azna tkreyim byle kaderin! Afife Ergene, eri Limited'te bir muhasebecinin karsyd: Kader deil Sha'cm, herif kar kz peinde komaktan, kzna oluna vakit mi bulabildi? Anca bu kadar olur! ok gvendi parasna, zenginliine... Bakn teki kz iyi kt ama! Allah iin... Evet, ok da iyi iler eviriyor damad!.. Bunu o Amerika bozdu Amerika! Bir kz bu kadar ser-bes brakmak iyi olmoooor! O a'y da Amerika'dan bulmu!.. Nisa Hamurcu: yi ki onu bulmu! Bir kabuklu takp gelmemi!.. He valla, ne de olsa Trk! a ma, gene bir Amerikaldan iyidir! Sha, smsk bastrd idem Karl'nm salarn: Bir Trk btn cihana bedeldir!.. Boyun damarlarm kaslarn o5 J.O

du bastrd, tamamlad masajn. Gene de ben o Cafer dm-bne acyorum! Evde ana-kz birbirlerine girmilerdi. Sular srahiler devrilmi, vazolar krlm, ortalk sele brnmt. Cafer kmyordu odadan. Tlin, bulduunu savuruyordu annesine. ehri-ban bir yandan. Tlin, bir yandan, Kerimhan bir yandan, ana-kz ayrmak istiyorlard ama beceremiyorlard. Dv, yatacana kzyordu gittike. Tlin, bir yolunu bulup merdivene trmand. Bir gelinali sakss geirdi eline, savurdu annesinin bana. Neresine gelirse! Saks kadnn tam da beline! Haydiiii! Ykld eyma Hanm. Ondan sonra Tlin kotu Cafer'in kapanp kmad odaya: Cafer!.. Ooh... Caferciiim!.. Sarld Cafer'in boynuna: CaferciimL Cafer itti: A'a'a'aa nooluyorsun be? Caf ercim kalk! Burdan hemen gidelim! Kalk Caf ercim! Kalk otele gidelim! Kalk telefon et pek Palas'a,

Divan'a, odamz t yedinci kattan ayrsnlar anladn m? Kalk Ceyfocum!.. pt kocasn: Noolursun Caf ercim, kalk diyorum, kalkver, iitmiyor musun? Kolunu yakasndan boynundan skp savurdu Cafer: Kalkamam!.. Telefon orda, kap da orda... Hi kalkamam, kendin kalk, kendin ayrt, kendin git, kendin yat otelde, ben gidemem! Ben imdi dnyorum... Cafer, Ceyfocum, ne dnyorsun? Sylemem, ama dnyorum... Noolursun, syle beraber dnelim! tti Cafer: Seninle hi bir i yapamam artk! Bir hata yaptm, yeni hatalar yapamam! nsan bir kere yanlr... Dur bakaym, lisede ok sevdiim bir iir vard, inaan... inaaan... inan Halk... ezel bir ifadr al... aldan... aldanmak! Bir defa aldandm, ifay buldum! Aman Cafeeer! Sen de hep byle yapyorsun! Annemle attk, beni yapayalnz brakyorsun! Yapma byle, ocuk olma ekerim!

164 KYGREN Gene itti Cafer, gene skp att kollarn. imdi bu yaptn i mi ama Cafer? Beeniyor musun? Ban kaldrp darlara, baheyi dolduran aalara, gllere bakt Cafer. ... i deil... oras beni ilgilendirir! yi yapmyorsun ama ekerim! yi... kt, dedim ya, beni ilgilendirir! Dncesizlik etme Cafer! rrasyonel olma! Hadi be sen de... canm skma fazla! Bak iyi dn ama? Dnyorum... Mahvolacaksn sonra... Olmam mym zaten? Daha ne olacam? Tlin, bir anda gzlerini yumdu, atld kocasnn stne. Balad pmeye, srmaya. Cafer atik davrand. Doruldu, savurduu gibi att karsn. Yars yere, yars karyolaya gitti Tlin'in. Ayayla da pas verir gibi, kna dokunarak itti karsn. Tlin kapand yere. Geip oturdu masann yanma. Geni odann iinde hava tkenmi gibiydi. At pencereyi. Ulan nerden buldum, nasl attm, ne benim ektiim burdan? Ben senin klen miyim serseri? Ulan bana bak, vallahi boarm seni! Boamam falan da boar atarm! nee bak, ulan sen beni ne sandn be? Senin babann zenginlii skmez bana. Benim elimde sanatm, gider eek gibi alr, paa gibi yerim, anladn m? Daha olmad mecburi hizmetim bitince gider Amerika'da devam ederim doktorama... Tlin, yzne yapan salar ayrd: Zaten biliyordum beni sevmiyorsun! 'Seviyorum, ok seviyorum!' diyordun. Yeminler ediyordun, yalanm hepsi! Sen beni eyim iin aldn... biliyordum zaten! Birden kalkt Cafer: Haa? Neyin iin aldm? Tuttu Tlin'in kolundan, yzn yzne dndrmek istedi, ama birden kapand Tlin. Tutup gene dndrd Cafer: Syle bakim, neyin iin aldm seni? Kapand Tlin, hkrn ykseltti: Diyordum da kabul etmiyordun! Sen beni sevmiyordun, ite kt sylediklerim!.. KYGREN

165 Kz sylesene, niin almm? Babann paras iin mi? Hayr, ama prestij iin... aldn; yalan m? Aman ne prestij... ortada!.. Ortada tabi, az m? Bir telefon ediyor babam, en iyi ie tayinin... Bir telefon... Hakkm! Diplomam var. htiya da var!.. Bir telefon, terfiin... Yksek tahsilim var, herkes terfi ediyor! Bir telefon, iznin... Sen istiyordun, 'Annecim annecim...' te annecin, gr!.. Seni sevmiyor, sen de sevmiyorsun, npim? Sevilecek halini brakmyorsun ki! Birden kalkt Tlin: Cafer! Cafercim, noolursun brakalm! Brakalm hepsini, unutalm ekerim! Noolursun zehir etmeyelim hayatmz! Bak bir daha yapmicam, zmicem seni! Bak bak bak, bak ne diyorum ekerim, benim bir tane Cafercim, affet beni! Affet hayatm beni! Hadi gel, gel baralm, hadi bak!.. Bak buna!.. Bak seviyordun... Yumdu gzlerini Cafer: Hayr istemiyoruuum! Bak ama Caferciim, baksana hayatm... Hayr! Ben senin hayatn deilim!.. Benim hayatmsm, Ceyfocumsun!.. Hani manyak diyordun az nce? Azmdan kat affet! pt Tlin! Hi manyak m olursun sen? Sana manyak diyen dilim kopsun! Azmdan kaver-di, demem bir daha! Yaa, her zaman demem diyorsun, gene diyorsun! zr dilerim sevgilim, hadi... bak una... Hayr olmaz... olmaz dedim!.. Bir def ack bak noolursun! Gslerini de at: Bak ama, bak unlara... Bak hep senin... Bak, oldu bir kere, azmdan kat, bala beni! Bak ok ayp ediyorsun, beni ok mahcup ediyorsun Caferciim! Ay Cafeeer, ne lf anlamaz eysin byleee!

Evet lf anlamam, ben manyam!.. kard stnde ne varsa, atld kocasnn stne: Cafer166 KOYGOUKEJN ciim! Bak zr diledim! Gene dilerim cicim! Sen de bir eyi tutturuyorsun, hi unutmuyorsun. Unut onu ekerim, ltfen... hadi canm!.. Ben senin iin arkadalarm braktm, evremi braktm, mesleimden de fedakrlk ediyorum. Sen bana manyak diyorsun! Cafercim ooo, gzm kr olsun demem bir daha! Sen gzelsin, sen iyisin, sen benim bir tanemsin! Noolursun bak, hadi Caferciim! Azndan katna yemin et! Kur'an arpsn, annem lsn! Bir daha demeyeceine de yemin et!.. Yemin art olsun, beybam lsn!.. Bak bir daha dersen ok fena olur... Hi der miyim? Azmdan kat. Sen dnyann en akll insansn, benim erkeimsin, yakkl, kudretlii.. gel! Cafer kalkt, pencereyi kapatt, storu ekti. Tlin de komodinin stndeki ill su fincanna 'Lens'le-rini kard gzlerinden. Cafercim, kapy da kitle hayatm! A Emin radyoyu at. ehriban birden gld, az kurumutu. Nooldun, efkr m bast Emin Aa? Yok be ehriban, biraz ma dinleyelim dedim... Dinle, iyi kulak ver! Yalnz dikkat et, bizim Fenerbahe'ye gol olmasn! Kerimhan, eyma Hanm kaldrd, gtrp odasna yatrd. Elini yzn kolonyayla odu. Sonra gidip ortal toplad. Krlanlar kaldrd. ehriban' ard. abuk bir spr uralar! Gelen falan olur, grmesinler byle... ehriban: Biz ma dinliyoruz Emin Aamla! Kerimhan: Ben de gidip camc getirecem! Krlan vazolarn, sakslarn yenilerini alacam! Akama Sadk Bey geliyor, her ey yerli yerinde olsun. Abla yle sylyor, kalk ltfen... Aman Kerimhaaaan! Bir bozarsn ki insann keyfini! Tam da gol olacakt... sersem! Camc ikindiye doru iini bitirdi. Gelinali iei yeni sakKYGREN 167 siya yerletirildi. Yeni vazolar yerlerine konuldu. eyma Hanm da kalkt iyi kt: Kalk eyma kalk! Kalk da topla evin elini yzn! Kalk, sen kalkmayacaksn da kim kalkacak? Kalk btn iler sana bakyor! Bakalm A Emin yemeklerden ne yapt? Bakalm ehriban amarlar ne yapt? Kalk eyma... kalk!.. Ahlaya oflaya kalkt. Hl srtnda duran sabahl karp att. Ynl bir entari giydi. Gz gelince tmeye balar romatizmalarm! Diyorum diyorum dinletemiyorum Sadk Beye. Hemen gidelim, hemen gidelim Termal'e... Ama, ha bugn, ha yarn, erteleye erteleye... kalyor! Zaten benim szm m geiyor bu evde?

kacakt, Kerimhan kapy vurdu. Gidip at usulca. Sen misin Kerimhan? Syle evldm, nasl oldu iler? Bitirdin mi? Oldu mu dediklerim? Hepsi bitti Hanmm, bitti de!.. Eeeee? Camc para diyor!.. Haaa, camc para diyor, peki... verelim! Komodinin gzn at: Al, bundan ver! Ama pazarlk et, istediini veriverme hemen! Etmitim zaten, seksen verecem! Vazolar, sakslar ne tuttu? Sakslar brak da, vazolar batrd bizi... ok tuttu! Npim? Tutarsa tutsun! Ama batramaz, Sadk Can bunlardan falan batmaz! Can saolsun!.. Durdu: Haa bak Kerimhan, paray verdikten sonra ofr Selim'e telefon et abuk! Alt buukta Yeilky'de olacaz. Yedide geliyormu uak... Haberi var Hanmm, syledim... Aferim Kerimhan... haa bak! Buyur Hanmm!.. Npt onlar? Gzyle yukary iaret etti. Bilmem, yatyorlar galiba... Yatyorlar m daha? Sesleri gelmiyor... Sesleri kslsn! Dnp komodinin gzn kapatt. Git 168 KYGREN Kerimhan, bekletme camcy... Terliklerinin birini bulmu, birini bulamyordu. KerimhaaanL Bard. Kerimhan!.. Kerimhan dnp geldi. Bak bakaym u karyolann altna, terliimin teki orda m? Kerimhan, doland karyolann te yanma. Bulup ald terliin tekini, koydu eyma Hanmn nne, koyup kt. O kadar dedim de dinletemedim. 'Gel Sadk, bu kz bu kadar martmayalm!' 'Yok! Zarar etmez, marmaz!..' Al ite^ arp bana! Havaalannn btn kazancn bu lla harcadn,, byle oldu!.. Salona kt. ehriban mutfan kapsmdayd. Gel buraya ehriban! Buyur Hanmm, beni mi ardn?

Yok bakasn! Kim var karmda baka? Affedersin, bala Hanmm!.. Npyor onlar, daha kalkmadlar m? Kalkmadlar, gelmiyor sesleri! Ykadn m amar? Nasl ykaym, onlarmkini alamadm! Git tklat kaplarn... akam oluyor! ehriban yukar kt, vurdu Tlin'in kapsn. Usulca kalkt Tlin. Ayaklarnn ucuna basa basa geldi, at kapy. Hanmm! araflar verin de ykaym... Parman azna gtrd: Yava konu, Cafer uyuyor! Kendinizinkileri de verin, makineye sokuvereyim... On dakka sonra gel, Cafer uyuyor!.. Peki... Ha ben ykayvereyim dedim... ekildi. Gelip Cafer'in baucuna meldi Tlin: Heey Ceyf! Ceyfocuuum! Eilip pt. Im!.. Dnd, buruturdu yzn Cafer. Ceeeyf! Uyandn m Ceyfocuuum!?. Kalkp storlar at, stt oday. Ceyfocuum, kalk! ofbeni yaktraym, bir banyo al! Kalk Ceyfocum, ben de alaym... Beraber alalm kalk! Kalk ehriban da araflar, amarlar istiyor, ykayacakm, kalk!.. Tw~ KYGREN 169 tup bir daha pt, enesinin altndan, azndan pt kocasn. Kulandan da srd: Kalk! Can acsyla kalkt Cafer: Bir uyutmazsm ki! Akam gene uyursun Ceyfocum! ehriban amarlar istiyor! stiyorsa ver, beni ne uyandryorsun? Ama sen kalkmadan nasl vereyim... yatakta? Kalkt Cafer, pijama altn arad. Bulup takt bacana. ok acktm... syle bir ey hazrlasnlar! Ama ay deil. Bu evde aydan bktm, tih dedim! Yumurtal, peynirli bir ey istiyor canm... Sen banyoya gir, ben hazrlataym... Kalkt, ehriban ard kapdan. nce ofbeni yak eh-ribaaan! Kafasz ehriban! ampuan var m? Yoksa koy... Ceyf ykanacak! Sonra gel araflar topla. Emin Ustay da ar yanma... Hangi birini imdi? Dnd ehriban. araflar toplamaya balad. Hayr, nce ofbeni yak! Sabun kar, ampuan koy!.. Cafer, kapnn ardndaki bornozu alp yrd: Onlar ben yaparm, sen iine bak ehriban!.. ehriban araflar topluyordu. Yastn yzn falan alyordu. Tlin de knt amarlar verdi. Sonra gidip banyodan Cafer'in kardklarn getirdi. Al koy bunlarn hepsini makineye! Temiz havlu getir banyonun kapsna. Ben de giriyorum, abuk... Haa bak, Emin Ustayla grecektim... Haa, sen syleyiver: Yumurtal, peynirli, domatesli... omlet gibi bir ey yapsn tereyal... yle bolcana, hani Ceyf seviyordu, anlat Emin Ustaya, ben de yerim! Akam yemeinde mant yediler. Bey seviyor... diye yap tirdi eyma Hanm. Emin Usta da ok iyi yapm. Eline salk! Oturup konutular, uzad yemek. Kerimhan, Marlon'u getirdi sofraya yakn. Ona da bom-file verdiler bu akam. atal bakla kesip kesip veriyordu Ke-i. Fakat lokmalar normal kpek lokmasyd, iri... 170

KOYCjOUKJKJN , Sadk Can ok mutluydu. Amsterdam'da, 'Hollandse Sig-naal Apparaten' irketiyle ok krl anlamalar imzalamt uzun grmelerin sonunda. Bakn, aramzda kalsn, Marshall Plan, Truman Doktrini, Kuzey Atlantik Pakt ve sair ikili anlamalar gereince, bunlar imdi gizlidir, belki aklanr on be yirmi yl sonra, on drt tane radar ss yaplacak Trkiye'de: Nadge Radar stleri! Nato'nun bir sistemi bu. teki lkelerde de byle tesisler kurulacak. Krk milyon katyor bizim hkmet. Toplam giderlerin % 1,Tidir bu ancak. Amerika % 31'ini, Almanya % 20'sini, ngiltere % ll'ini katyor, anlayn. ok para var bu ite. Byk antiyeler kuruyorum. Byk inaat makineleri getiriyorum. ok ii altryorum. Onarm yerleri falan... Sk sk da geziler... hep birlikte gidiyoruz!.. Cici babacm, televicn iin ok teekkrler!.. Rica ederim, bir ey deil! Bir ey deil nono kzm! Fakat yok ki yaym! ok geri memleket Trkiye, daha bir te-leviza yok bak! Ne zaman kurtulacaz bakalm yanbamzda-ki Bulgarlarn bile arkasna kalmaktan? Yavu, eller aya hazrlanyorlar!.. Babacm ben de teekkr ederim, o elektrikli tra makinelerini duymutum, fakat grmemitim. Almanlar nde gidiyor baz ilerde! Ohhoooo!.. Uyuyorsun!.. Caponlar bunun pillisini yaptlar!.. Ama ben alamadm, unuttum geen gittiimde... Bir daha gidersem alrm!.. Ses makinelerinden bir tane daha almsn, npacaksm bunlar alp alp Sadk Bey? Sat birazn bari... evin ii depoya dnd! Uzanp bir sarma ald Sadk Can: Oralarda en ok neyi zlyorum biliyor musun eyma? Kahveyi mi? Hayr... raky! Bir yudum daha ald. Sonra Cafer'in bana koydu kocaman sa elini: Seni de gndermiyorum artk o yazya yabana! Oturur benim ilerin bir yanndan tutarsn... Sami'yi de alacam yanma, braksn o da kanalet ilerini! Bu KYGREN 171 Nadge Radar stleri Projesi yle i ki sllemize yeter. t srs kadar mhendis, usta kalifiye ii lzm!.. Ama babacm, biliyorsun Cafer'in mecburi hizmeti var? Ortay liseyi yatl okudu... Hem Cafer memleketine hizmet etmek istiyor, deil mi Ceyfocum? Brak brak!.. Raksndan bir yudum daha ald Sadk Can. Memlekete hizmet istiyorsan devlet kapsn brakacaksn! T rahmetli Atatrk gnnden beri bakarm, nice mhendisler, makinistler, cin gibi delikanllar ziyan olur giderler! Ne bir bulu yapabilirler, ne de yarm santim ykseli kaydederler! Ziyan olurlar sadece! Rahmetli'ye ok dedim, 'Brak bu devletilii, deli olma!' Tam brakacakt, mr vefa etmedi. Hi bizde devletilik sker mi? Zaten skmedi ya, neyse! Sonra smet geldi, temelli azna yzne bulatrd... te Avrupa, ite Trkiye! Onlar nerde, biz nerde? O kadar, o kadar ilerlemi ki herifler, habire bizi smryorlar! Biz kimi smreceiz peki?

Benim dnceme gre, Trkiye kendi tekniini yaratmak zorundadr baba! Yani byle Avrupa'nn, Amerika'nn kna taklmakla olmaz! Nasl kendi tekniini ulan? Yani Avrupa penisilin'i buldu, Trkiye ayr bir penisilin mi bulacak? O anlamda deil! Kendi tarma bal alma tarzn krp kylerden kuvvet alan bir ar ve hafif sanayi organizasyonu... Birden traktr yapmasn bence belki, ama pulluu mutlaka kendisi yapsn! Binek otomobili yapmasn, ama kamyonlar falan mutlaka kendisi yapsn!.. mi bu? Bu kafayla yrrse Trkiye, yani kamyon yapa-cam falan derse, on yla varmaz batar! smet'in batramad memleket bu yolla be ylda, hem de kolaylkla batar!.. Ama baba, o zaman da u oluyor ki... Brak yahu!.. Bir yudum daha ald Sadk Bey. eyma Hanm drtt Cafer'i: Dinle evldm baban! Yani anne grsen, u kyller yle ilkel insanlar! Bana zorla ay iirdiler! Bi dolu geri zekls var!.. Sadk Can, hem mutlu, doygun, hem de zgn bakt kars eyma'ya. Dokuz gn yeniden yeniden cennetlere gidip gidip 172 KYGREN gelmiti en son sevgilisi daha otuzuna basmam Nalan'la. Na-ln, Haski Limited'in genel mdrlerinden birinin yar vaktini Avrupalarda geiren karsyd. Gelecekti artk yurda iki gn sonraki uakla. Kerimhan'a seslendi eyma Hanm: Sabunlu bez hazrla evldm, sil azn yzn Marlon'un!.. Tabi benim sana sylediim, ancak bu yata dnebil-diimdir! Senin de benim yama kadar vakit kaybetmeni istemem! Terket bir an nce devlet kapsn. Dalarda ovalarda su aramaktan bir ey kmaz! Suyun yerini buldun diyelim. Etdleri falan da tamam. 'Vurun sonday buraya, buradan kacak! diyorsun. Hani sonda'n? Yok! Nerden alacaksn sonday? Almanya'dan, Amerika'dan. Vermezse Amerika sonday,, karamazsn suyu! Taklmayp da npacaksm kuyruuna? Peki yok dnyada Amerika diye bir millet, sonday falan da bulmam, nolacak Trkiye'nin hali? Biz insan deil miyiz kendimiz? O nasl buldu ilerlediyse, biz de ilerleriz. Penisilini yeniden bulmak baka, bu baka!.. Ge bunlar, ge de... ayrl! Ben seni yanma alaym, bak ne kadar ilerleyeceksin ksa zamanda!.. Yok baba, darlma ama, herkes benim gibi yaparsa ne olur sonu? Devlet yoksul, millet yoksul, bizler de bu yoksul milletin parasyla okuduk, hi olmazsa mecburi hizmetlerimizi deyene kadar alalm... Peki Tlin napacak oralarda? Tlin de gelecek benimle... Bu sefer bari gitmesin, noolur zorlama olum! Ama isterse kalabilir, zorlamyorum anne...

Sen gideceksin Tlin kalacak? Tabi, kalr isterse... Fazla ihmal ediyorsun karn olum? Daha hi brakp gitmedim ki anne! Sadk Can: te imdi kahvemi isterim! ehribaaaan! Ner-desin ehriban? Karsna dnd: Yok canm, telefon ederim Genel Mdrne, sk sk izin alr gelir. Kzma dnd bu sefer; Nasld, rahat myd bu sefer uak? Bizim Hava Yollar'nm i KYGREN 173 hatlarndaki uaklar hi sevmem, dklrler. Fakat Hollanda Kraliyet Havayollarnn uaklar nefis! Bu sefer nasl geldim t Amsterdam'dan onca yolu, bilemedim! Gerekten ok nefis uaklar canm!.. Babacm, bak az nce sz verdin, unutma! Bizi de gtreceksin bir dahaki geziye. Gtreceksin deil mi? Tabi! Bu ileri bir balataym, hemen... O zaman Kraliyet Havayollarna bineriz deil mi? Ona!.. Ondan daha iyilerine... *** Cafer, Trk Hava Yollar'nm gerekten klstr bir uayla Marmara stnden ierlere doru uuyordu. Camn kysna, saa oturmutu. znik glne bakacakt, uan altnda kalyordu galiba. Gemlik'i falan arad. Buldu bir yer ama havadan iyi seilmiyordu. Belki orasyd, belki deildi. Solunda bir adam oturuyordu, en aa 100 okkalkt! Abanp duruyordu sana sana. Zaman Ahmet gibi eski beeniyle, sallapati giyinmiti. Boynunda yakasz bir gmlek, banda ftr vard. Dileri saryd. Birka tane de altn kaplatmt; ama onlar hangisi, tekiler hangisi, zor seiliyordu. Uak Marmara'y geince, Hostes Nuriye kek getirdi. Birer bardak da limonata. Adam Hostese bakarken limonatay dkecekti az daha. Cafer yardm etti. Ulen yienim, bu gzlar yi-me... yanlarnda yat! Yani yle gevrek lokumlar ki, nerelerden bulurlar da dkarlar bunlar uaklara bilemem. Eeee, ahack imdi gine gidiyoruz grlarn ortasna. Bi on gn galdm sdam-bol'da, haggaten bol, ok eyi vakit geirdim! Bu ilimonata veren gibisini feln bulamadm emme, benim bulduum da za-ralszd! Eeee, sen de mi bizim oraya gidiyorsun? Kekini yedi, limonatasn iti Cafer. Aalara, artk gide gide kraran topraklara, onlarn zerindeki balk kylere bakmaya balad. Evet oraya!.. Tepeler tepeler tepeler, ot yok, p yok... nasl da kuru kalm bir lkeydi aadaki? Uaktan daha iyi belli oluyordu. Ben gendim Garabmarl'ym! Ya pennir stne i yaparm. Gendimin mandram var. Biraz daha byldeyim ii diyo174 KYGREN rum bakalm. Gamyonlarlan gelip alacaklar, souk hava deposuna goyacaklar. Agsaray'da bir yer duttu

arkadalar, gomis-yon zerine i yapacaklar... sen? Ben Su leri'nde alyorum. Yeralt su ettleri yapacam. Esasen btn Trkiye'de ele alnmas, uzun perspektivli planlama yaplmas dnlyor. Ben sadece kk bir alanda alacam. Pilot proje niteliinde bir ey. Bir ky verdiler... Baz arkadalarndan duyard, anmsadna gre birka da yaz okumutu Orta Anadolu kynn durumu stne. Zaten ok merak yoktu kitaba, edebiyata. Biraz vard, o da Amerika'da kurudu. Suyun eyisi aslm bizim Garabmar'a ilazm! nkm gu-rudu temelli otlarn kk bile! Emme nerde onu bulacak m-yendis, hem de kardacak hkmet? Karapmarl peynirci, ban geri geri ekip Cafer'e, Cafer'in birbirinden kayor gibi duran gzlerine bakyordu. Dnyordu: Senin her yann temsil myendiz olsa imdi, nasl su kardrsn ulan sen? Afyon'dan teye, Sultan Dalar'nn kuzeyinden uuyorlard. Neden bu kadar gneye kaymt motorlarndan su mu, benzin mi, bir eyler szan uak? Fakat g halle indikleri zaman bozkrdaki o varl yokluu belirsiz alana, Karapmarl peynircinin alabildiine bymt iindeki alay duygusu. Uan kapsnda biraz durup yol verdi Cafer'e, bakt takalayla ardndan: Senin... svd, Senin karacan suyun ben... sverken bir de Hostes Nuriye'ye bakt, Suyun ben... Daha kt bir ey demek gereini grmedi: Tkreyim iine! ine tkrmekle yetindi. Yolcular alandan ehre gtrecek minibse yrd. Pilot ve mrettebat ayr bir arabayla gidecekti. Yolcular 12 kiilik minibse rahat syorlard. En gerilerde bir yere iliti Cafer. Yani imdi Tlin olsayd, mutlaka alp dolatrmam gerekirdi Aladdin'i, Meram'. Ama yok madem, istersem z-can Tekgl'e giderim, striptiz yapyor Saray Sinemasnda, istersem vurur kafay yatarm. Sonra kalkp bir eyler yerim gene o gazinoda tepenin stndeki... Dnd: Veya... alrm otomobili otelin garajndan, ver elini Kantarma! Bulurum o 170 bana zorla ay iiren, dur bakaym neydi ad, neydi ad, ok ho bir ad vard, ama dur bakaym neydi ad, neydi ad? Ad m hotu, yoksa kendisi mi? Dur bakaym kimdiii? te giderim ona... stanbul ki incisidir btn ehirlerin, orda kalmamsn, burda ne kalacaksn a Cafer, Ceyfo, Ceyf!.. Ulan sen nerelerdeydin? Valla adn feln unuttuk, hem de ldn m, kaldn m, leini kurtlar m, kartallar m yidi, ok mara ettik... Sahi nerelerdeydin ulan? Ksaca aklndan geirdi ama demedi: Cehennemde! I !' KYGREN 177 15 ANIZ AVI Artk her gn gelip gidiyordu. ay irenmeden iiyordu. A kalnca yemek ekmek yiyordu. Yemindi, irenmeydi, skmyordu. Ksa zamanda att bunlar, hayret, nasl att, Hdr ayor, kendi de ayordu. Kafasnn iinde, t diplerde, ok derinde, bir ayr iklim vard, oralara indike ferahlk duyuyordu. Birka sefer

muhtarn evde yemek yedi. Mslme orba, kabak, gzleme, ayran koyuyordu. Kaba yemek zor geliyordu biraz. Pekmezle bir de helva yapmt, nasl helvayd? Onu seviyordu. Musa, Yavu adamm, senin bu nallarn gren... durup syledii szn sonunu getirme gerei duyuyordu, ...baga bi memleketten fe-ln gelmiin, anan buban lm, galm gidememiin, yle bir ksz ocuk feln sanr yavu! Yani akln fikrin gendi memleketinde... gidecem gidecem abalayp duruyorsun... emme gi-demiyorsun... feln sanr! Glyor: Kimin? Benim mi? Yok canm, sen bakma bana! Ben bugn biraz kp krlar dolaacam. ster bekiyi ver yanma, ister yalnz gideyim... Ne yalnz gidecekmiin adamm? Bekiyi de vermeyim, Hdr duysun, can atar seninle gelmeye... Daha Hdr'a haber gitmeden Topal Talip geliyordu. Myendiz Bey olum, safa geldin! Yani seni bi bulup bi yitirdik! Depemizden fesimiz frlad, nere gayboldun be olum? Fakat kr mevlya ki gavuturdu gine! Zaten nparm adna gurban olduum, zenginleri sevindirmek iin mal verirmi, yoksullar sevindirmek iin de... eeni yitirtir buldururmu... hamdolsun! Sunack, eilmi ocaa, flyordu. Tezein ucundaki ate, fledike Meram'daki gller gibi kzaryordu. Sonra ekiliyor, klleniyor, bir daha fleyince bir daha glleniyordu. Bir kllene, bir gllene, rp tutuuyordu. Hdr da bakyordu kardan. Bakp dnyordu: Eer bugn de grlara su aramaya kmazsa bu adam ya delidir, yada delinin kyls! Ka gn oldu, hl su arayacak, bulacak, karacak... biz de ekin sulaya-caz! Meerim ne zorumu hkmetimizden i bitirmek? Topal Talip: Evini, garn getirmedin, bir akam bize de buyur, sefil olma! Musa! Bak sana ne diyorum, bi gn zabahtan habar ver de bizim kldkene deyim halva garsn. Bi de horoz kessin. Muhtaar! Ky iin alan bir konuktur, lokanta yok, a kebap yok. rezil etmeyelim Cayit Beyi -dur! neydi ad?- Cafer Beyi! Eerkine temelli burda galacak olursa, yani demem, ii uzayacaksa, Goca Oda'nin teki yann da buna hazr edelim, getirsin avradn. Bunlarn grgleri ne olsa bizim grglere benzemez, biirip darsmlar gendi grgleri uyarnca... Gendi ekinir deyemez, bizim dnmemiz ilzm bunu... Bak Sunack, Hdr demedi deme! Ben bu su iinden ya abd olacam, ya berbd! ykme dme giriyor. Fakat bu drznn olu a Bey, ne eviyor, ne gvryor! Bak ne diyorum, sen bugn yle yumurtal peynirli bi ey hazrla da, len bunu bi daha alp geleyim, gzelliklen olursa gzelliklen, olmazsa, yle ya, herkes gibi .benim de iki yzm vardr, biri it yzm, biri insan yzm, dakmaym it yzm, Allah ya ona versin, ya bana... Yani eerkine bu i biraz uzayacak gibiyse, bence Goca Oda'nm teki gzn blmek en eyisidir. Yani her ne gadar bu iin bana bi gireri kar yousa da, gine kyn bir iidir, bi gomu olaraktan gine az ok elgadar olmam ilzm! Yavu Talip, adamm, sen gidip Ermenekli hocaylan elgadar olsan daha yavz olmaz m? Yaz var, g var, evecek ne i var dedii gibi, bizi ne gvradp duruyorsun be gardam? Senin eve aam yimene gelme meselesini de paa gnln bilir, ben bi ey diyemem. Bugn gara yazl Kantarma kynn muhtar olmuum, npar eder, a gomam myendizimizi, emme ille dersen ki mutlaka gelin, eh olur, bir aam gelelim, ben sana habar iletirim, annald m szm... adamm? 12 Y

Rafadan yumurtay yiyip bitirdikten sonra, kalkp pencereye gidiyor, cimnastik yapar gibi kollarn kaldrp indirerek bir iki nefes alyor, sonra dnyor muhtara: Bugn en iyisi umra Blge Sulu Ziraat Deneme stasyonu'na kadar gideyim. Orada mhendis arkadalarla bir greyim. Geri, kra falan kmam lzm. Ama bu da nemli. Daha sonra bir de Bozkr' m yaylalarna uzanacam. Toroslar'daki ddenleri grmek iin... Keef senin, ky Memed Aa'nm adamm! Nasl cann istiyorsa yle yap. Bi yandan da azck yamur yasa eyolacak. Neden dersen, gzlkleri ekmemiz ilzm. Guruya ekecek olursak ok ot getirir. Tarla ot mu, ekin mi, bilemezsin! Ekmeden bi yamur yaarsa ya vz olur... Bunun iin de ne yapmal bilmem ki adamm? Topal Talip: Eskiden kymzn bir hocas vard, imdi oldu iki hocas. Eskiden bir sefer kar idik yamur dovasma, imdi karz iki sefer. Cenaballah bizden memnundur, daha da memnun olacaktr Musa. Da da dova ile duruyor, bunu sen de bilirsin deil mi adamm? Okulda ocuklarn haline bakp bakp kederleniyordu Sefer Ylmaz. ifte retim yapyordu. Drtler, Beler, ler ken-dindeydi. Otuz drt ocuk oluyordu hepsi. Birle kiyi de vriz' den yeni kan Yusuf retmen okutuyordu. Boyunba balamay seviyordu. Ne olmutu daha kal, Bekrlk zor hocam, kyde retmenlik dersen daha zor! gelip Sefer'e dert yanyor, belki evlenmek, belki gnl elemek iin sk sk ehre inip, Kz retmen Okulu'nda gndzl okuyan Ilgnl tapucunun kz Meral'in peinde dolayordu. Zorluklarn altnda tek banayd Sefer. Kzlar iki, olanlar yedi kiiydi son snfta. Daha yllk planda Roma tarihine gelmemiti sra. Ama neden bilmiyor, sk sk Grakhs Kardeler'in encamn anlatmak istiyordu rencilere. Tabi Belere anlatrken Drtler de, ler de duyuyor, kimi az, kimi ok anlyor, kimi de iinde alevler parlayarak dinliyordu bin yl nceki reformcularn yksn: Yaa, ite byle bir durummu o zaman! Varsllar ok varKYGREN 179 sil, yoksullar da her yl geri geri gidip daha yoksul oluyorlarm. Reform yapmaktan baka are yokmu. Yeniden datmak gerekiyormu topraklar. Senatrler hep varsl. lerinden tek tk bile kmyor yoksullardan yana konuan. Byle bir ortamda Tiberius Grakhs seilip kyor. Diyor topraklar yeniden datacam ilk i olarak, herkesin topra eit olacak, ne artk, ne eksik... Ama ne yapyorlar Tiberius Grakhs' biliyor musunuz? Yandalaryla birlikte ldryorlar. Byle namussuzdur bu tutucu milleti! Ve niin tutucudur? nk ok tarlas vardr, yoksullarn lsn gmecek topra yokken... Neyse teki kardeinin bana gelenleri de baka zaman anlataym. imdi bu anlattm yazn defterlerinize. Yazl yaparken soracam, ok nemlidir. Bilenlere be veririm. Bende orta lise tarihleri var, bu konuyu onlardan da okuturum size, isteyen gelir alr... En iyi not beti. zendirip gvendirip g veriyordu Sefer Ylmaz. Sonra lere geiyordu. Onlarla da problem zmleri yapyordu. ne ile kazar gibi fiske fiske kazp delmeye alyordu gelecein afana alan tnelin geirimsiz kayalarn. nenin ucuyla gemeye alyordu nne kan granitleri... Pekey emme adamm, burada su arayacak adamn ne ii var Toroslar'daki ddenlerde, felnlarda? Eerkine yaylaya kmak ise meramn imdi yayla zaman deildir! Elen nisan maysta barabar gidelim. Ben zatn gezdireyim... Hem gr, ne souk sularmz var... mestolursun! Yani zatna gar her hzmat yaparm... Byle 'zatna' falan diye yceltiyordu ki bir an nce kalkp iine baksn! Tabi imdi siz, -ben sizin kusurunuza bakamam- siz ma-aallah, Talip Efendi amca, bata Hdr Efendi falan, siz ma-aallah, okumadan bilgin, gezmeden gezgin! Mesel hi bilmediiniz halde jeolojiyi, jeomorfolojiyi... derin fikirler yrtyorsunuz! Vede fikirlerinizin doru saylmasn istiyorsunuz! Ama bunun hi bir yan yoktur rasyonel! Yeraltnda geirimli geirimsiz tabakalar vardr, dalarn yaylalarn kar sular birikir,

ddenlerden iner aalara, girer bir geirimsiz tabakann altna, kapanr kalr orada yerin altnda. Akar saa, akar sola 180 KYGREN bazan, ama genel olarak byk bir basn altnda hapsolur, kamaz yerin stne. O kadar ykseklerden szlp indii halde, bekler biri gelip kap asn. Benim Kelijorniya Teknikli Yuniversiti''deki tecrbelerime gre sizin buradaki durum da yle olabilir. nk arzn tamam bir btndr. Sonradan izilmitir bu bildiiniz, yada bilmediiniz snrlar... falan! Hit Talip Aa, ne diyor bu efendi, annadn m? Onun orasn tabii herkesten nce Cenaballah bilir. Bir de kitaptaki yerini bulabilirse bizim Ermenekli Gors Hocas Nu-riddin! Ben gine bi yokladrm gendisine. Benim gendim bir ey diyemem, nk bir ey bilmeden gonumak hem bana ayptr, hem de gnahtr dinimizde! Hit Hdr! Sen annadn m adamm? Valla muhtar, ben maraktan atladm evde, onun iin kp geldim Cafer Efendi bilderimize bir bakaym! Gz m aryor, yosam gine stanbul'a gidip gayp m olacak? Yosam ben de gidip gendimin bir iine ahap m olaym? Bu annatk-larma gelince muhtar, he annamadm emme Cafer Efendi gendi annadysa mesele yok! Hemi de bizim kyde biraz galr da biga sefer annadverirse myendiz olamasam bile galfa olabileceime senet vereyim. abuk gaparm byle eyleri, nkm can gulayla dinlerim. nkm duymammdr mrmde bir kere bile tek szck bilimden fenden, fena meraklymdr! Oturuumuz eyi! Kalkt Topal Talip nce. Ben varaym iki hocann ikisine de birer kitap atraym, bakalm ne var ne yok yerin altnda? Ondan keri dkkna bakaym, gelip gidecek var m seherden? Varsa enip alaym, hemi de Zaman Amat aam greyim, kyde ne var, ne yok mara eder... Ondan keri de Cayit Beye -dur! neydi ad?- Cafer Beye yerin altnda olanlar sylerim... Muhtar kalkt, anlayp Cafer de kalksn. Geliine memnun oldum Taliba! Gine ura ara sra misafirimiz sklmasn. Hemi de maallah, ileri ilerlettin, bi He-caz'a niyetlensen eyolur gali! He dnmyor musun?.. Sen de byle dipli yarenlikleri tam ben gitmeye davranrken aarsn Musa! Ben namaza niyaza dkn bir insanm hamKYGREN 181 dolsun, emme yle bidakm gericiler gibi gsteri yanls deilimdir. stesem kere, be kere gider gelirdim Hecaz'a. Te-caret gayasna da marakl olmadmdan gitmedim. Olursa be guruum, memleketimin galknmasma harcamay severim. teygn yzer liralk goanlar kestirdim 'lim Yayma Cemi-yeti'ylen 'Komnizim Mcadala Dernei'ne. Hsn ifa ilen Doktur Hfz dediler 'Verenlerden allah raz olsun, saol Taliba!..' Duyuuma 10.000 lire de Byk Baganmzdan gelmi, posta havalesiylen... Pekey... ayana salk adamm, gle gle! Hdr saatini kulana tutup dinledi: Onu geiyor, su gibi akyor, tren gibi d-t d-t! gouyor

zamanlar! Durup dinlendii yok. Eeee, senin niyetin vede gararm ne, sormak aybolmasm Cafer Efendi? Yani benim yle Gurul'da bir grevim feln yok, ye mye deilim, fakat havaslym su bulunmasna tarladaki ekinlerimiz iin. Gafam hep buna yoruyorum. Eerkine bana eytalm olursa ekinmeden syle, ne grev verirsen yaparm... Ben bugn 'Blge Sulu Ziraat Deneme stasyonu'na gide-cem umra'da... az nce muhtara da syledim... Eeee kalm yola, bekleyelim bir tat. Yolda cann sklr, gelip zatna yolda olaym. Hani bi trk var, 'Bacs gze-le yolda olaym!' Meram'da Hacer de sylyordu, hatrladn m muhtar? Hatrlamam m adamm? Acap nerdedir imdi? Kim? Hacer... Hacer deye bir giz vard sesi gzel. Hdr onu diyor, barabar dinledik Meram'da... Ne diyorsun Cafer Efendi, kalm m yola? Yola inmeye gerek yok, biliyorsun arabam var? Araban var, gzel... ben de geleyim mi? Yoksa iin, gel tabi... imin yokluundan deil de, senin canym sklmamas iin. Bir de, belkim iki hssa gaparm yannda gezerken gy-matl szlerinden... 182 KYGREN KOYGOUREN 183 Estafurullah... buyur! Hadi kak madem, kak bakalm arkadam... Tutup elinden ekti Cafer'i. ekip kaldrd ayaa. Ardndan da iteledi hafif. ktlar hayata. Mslme hayatn ocanda bir kazan kaynatyordu. Hatpllardan biraz gara erik aldm, guruttum da klden geirecem gurtlanmasn! Eeee Hdr, madem yle, sen Cafer Efendiyle git, ben de galip bir i ahab olaym adamm! Bak bu gn oldu, daha pan-gaclar da getirmedim. Bu yl diyorum, ikier lire verip bi cip dutalm, alp gelelim mdr masebeciyi, versin herkesin parasn ayanda. Aama gadar caminin dibinde beklesin cip, olmaz m? Neye olmasn? Bana ne danyorsun? Senin GuruPunda yelerin yok mu? Onlara dan. Biz imdi gidiyoruz Cafer Efen-diylen. Ksmet olursa aama geliriz, gelemezsek mara etmen. Cafer efendinin yannda ben varm... Otomobili muhtarn avluya, rtme'nin altna almt. Ama nnde kan vard. Cafer motoru altrrken, Hdr kany ekti. Sonra kocakapdan kardlar otomobili. il mmet'in Teslime, dikilmi kapya, gya kirman eviriyor, ama gzlerini Hdr'dan ayrmadan, Usul boylarna gurbanlar olaym, bastn tozlara gurbanlar olaym, ha ban galdr da bi bak, ca-vr msm ula Hdr! Hdr gibi olmaz olas!.. Hdr'a bakyordu. Hem de

izliyordu otomobili. Aralar epey vard ama drbn gibi gryordu ne kadar uzak da olsa. Hdr'm olduu yerleri daha aka seike gryordu ka zamandr. Ama bakmyordu kr olas Hdr! Madem yle bi kaldrp bakmaya-can, ne dakndm o gzel gzleri alnnn altna, mevlm verseydi ya bir kr guluna!.. Cafer, at n kapy, Gel sama otur! T ilk grdnde Tlin'in oturduu yere oturdu Hdr. il mmetgil'in, Hdrgil'in evlerin nlerinden hzla getiler. ktlar yola. abuk saa bkldler. Sada anzlar, solda kurumu dikenleriyle kndr alklar... vp gidiyordu otomobil. Av olur mu sizin buralarda? Ne av? Davan, keklik? Keklik... kaz, rdek? Hem de birincisi olur! Benim bi ivtem var biliyor musun? Fakat senin gzlere uyar m uymaz m bilemem! imdi keklikler ok eyi etlenmitir Cafer Efendi! nsann vakti olmal, kafa dengi arkadalarla ava kmal. Anzlarda ekinlerin dkntlerini yiye yiye yalanmtr bubalarm! Birden eledi arabay Cafer: Skl m iften? Eee tabii... skz ivteyi npacam evde? Dnp alabilir miyiz? ok severim av! Emme bi dnya yol geldik Cafer Efendi! Nerdeyse Kam-han'na varyoruz, dnmek olmaz!.. Bkt direksiyonu. Bi dakkada varp alrz! yi nianc-ymdr uara da, kaara da... greceksin! Attm m hi boa karmam! Sefer Ylmaz, dnp gene geldi Belere. Yazdnz m Tiberius Grakhs'? imdi size baz sorular soracam. Bizim memleketin de byle reformlara ihtiyac var mdr? Tabii vardr. Anlattm biliyorsunuz, ama ok zor reform yapmak! Tarlas ok olanlar, tutucu olur, hem de gldrler. Brakmazlar reform yaplsn. Brakmazlar yeniden bltrlsn topraklar. Fakat biliyorsunuz mutlaka lzm reform. imdi siz de okuyorsunuz. Okuyup adam oluyorsunuz. Sanyor musunuz byle gelmi byle gidecek? Kiminiz vali, kiminiz vekil yarn. Siz byyene kadar ok eyler deiecek. Deimezse siz deitireceksiniz. Deitirmeyecek olduktan sonra niin okuyorsunuz? Haa, imdi syleyin bakalm, Belere soruyorum, kim yapacak iinizden bu dediim reformlar? Kim bltrecek topraklar adaletle yeniden? Bakt: ocuklar bir ey sanmaz bykler, hatta retmenler! Ama Sefer retmen sanyordu, sanmyor biliyordu. Kalkt dokuz kiilik Beinci snftan 19 el havaya, olanlar, kzlar, hep! Bakt Sefer retmen baka eller de var: Drtlerden Nazm, Kemal, Doan... Doan, Nazm, Kemal! ndirin evldm, siz Be deilsiniz. Size gelecek yl soracam... Sorsa da, sormasa da, 184 KUYUOUREN ';

topraklarn yeniden bltrlmesi konusunu dinlerken kapp kapp alyorlard retmenin azndan szckleri... Hepiniz yapacaksnz demek? Gzel, ok gzel. ndirin bakalm. Demek reform yapmak istiyorsunuz? imdi bir soru daha soruyorum! Bana sor, bana sor rtmenim! Bana, bana, bana rtmenim. Hepinize soracam: Acaba dndnz m, ldrrler sizi de, reform yapmaya kalkarsanz? Bakn ldrdler Tiberius Grakhs'? Niin okuyoruz tarihi ders almayacaksak ldrlenlerden? Cannz deersiz mi? Acmayacak msnz kendinize? Acmayacaz rtmeniiim!.. Halkmz iin rtmenim!.. Biri ikisi deil, konuuyordu ocuklarn korosu. Olmuyor! Bu cevaplar beenmiyorum. Biraz daha dnn, en uygun cevab bulun, ne yapacaksnz? Ben sizden ne istiyorum bakn: Hem reformu yapn, hem de Tiberius Grakhs gibi ldrlmeyin. nk eer ldrlrseniz yapamazsnz... deil mi? Evet rtmeniiim!.. Siz bunu dnn, dndklerinizi defterlere yazn, toplayp okuyacam. Gays Grakhs'n nasl ldn de gelecek derste anlatacam. Hdr, evinin nnde indi, kp kotu otomobilden. Bir solukta vard, tevden ifteyi ald, torbasyla birlikte barutu samay ald, dnyordu, Sunack'm haberi oldu: Allah yolunu versin Hdr! Ben de sandm evi soyuyorlar! Valla yreim azma geldi, insan bir ksrr a gurbanm!.. Gld Hdr: Eee, hep azn aacana biraz da gulan a sen de! Evi soymaya gelirlerse habarn olsun... Kars ne diyecek, bir karlk beklemeden kt avludan, girdi otomobilin iine. Teslime, otomobil grltsne gene dar km, elinde kirman, bakyordu Hdr'm inip biniine. Acap byle nere gidiyor elinde tfek, a Bey'in tomafiline binip? Cafer, bir anda umra yoluna kp srd gene. I KYGREN 185 Bana gsterirsin keklikler en bol nerde? Hemen nian alr skarm! Olur; emme bak ne deyecem? imdi keklikler ykde-dir, scak kt biliyor musun? kindine anca karlar. Benim sahat da on biri gsteriyor. En eyisi o dediin deneme yerine varalm, iimizi grp dnte yapalm avmz, haa? Durup dnd: Peki, iyi fikir! Yalnz ifteyi gstermemek lzm arkadalara. En iyisi koruz bagaja. Krma mdr bu senin ifte?

Grmalar ate pahas Cafer Efendi! Bizler feln yaklaa-mayz yanma! Emme gine de sar heralm, bi deneriz... Mavzerin kurunu gibi gidiyordu otomobil. ok zldm Hdr! Ne kadar zldm bilemezsin... Neye? Kekliklerin bu saata uykuda oluuna! Haa, uykudadrlar, emme ikindiye uyanrlar. Dnte avlarz dedim ya. imdi gidip iimizi grelim... ok iimiz yoktu ki! Konuacaktk arkadalarla... neyse! Kamhan'na varmadan durdurdu arabay. Koyalm u ifteyi bagaja... Sonra fikrinden caym gibi yeniden iletti motoru. Arabay saa ald iyice. Bak ne diyorum, telefon edeyim Tlin'e, yollasn benim ifteyi uakla. Barut, sama, fiek, kapk... Toroslar'a beraber gidelim, alalm seninkiyle benimkini, gzel avlar yapalm olmaz m? Hem benimki krmadr, gr ne krma! ndi yere, dolanp bagaj at, ifteyi sdrmaya alt. Yerletirdi zorlukla. Torbay da koydu oraya. Geti ne. Byk m bu umra? Ne deyim bilmem ki? umra bizim gazamz olmadna iimiz dmez. Bazar feln da sapa gelir. He gelip gitmi deilim, bilmem. Fakat ganal irketi vardr, byk bahalar vardr devletin, bakclar mayl... duyarz! Kanhan'nn oradan demiryolunu getiler. Vardklar yer eriumra'yd. Ky gibi bir yerdi. Blge Sulu Ziraat Deneme stasyonu umra'dayd. Sola saptlar, girdiler kasabaya. Deneme stasyonu bir byk baheye benziyordu. Bngldeye bngldeye akan kanaln suyu krmzyd. Regltr e blyor186 KYGREN KUYUOUREN 187 du koca suyu. Bir kprden getiler. Kanaln kysndan it boyunca gitiler. Kzlrmak gibi bir suydu. Hdr'n bildii, grd su arklarna hi benzemiyordu. Nasl grmz! Gudurtur ulan bu tarlay! Aaah ah, olmal da salmal... imdi! ehirdeki belediye bekileri gibi resm uha giymi adamlarn bekledii bir kapdan getiler. Yerlerde aalarn gz yapraklar, daha tam dememiler diplerini ama, dklyorlar hzlca. Ve akasyalar... Hdr bakp kvrd burnunu. Btn resm yaplarda, resm aalar, olmaz olas!.. Deneme stasyonu idare binas kk bir yap... ve baka yaplar. Ptikare ceketini giydi Cafer. Yakasn paasn dzeltti. Sen istersen bekle arabada, istersen gel, yani nasl istersen!.. Cebinden taran karp bir de tarad salarn. Bir gnlk falan sakal vard, zlyordu. Neyse! Yrd. Hdr takld peine. Kapdaki grevli,, ilk nce gzlerine bakt, sonra boyunu bounu szd Cafer'in. Mhendisliine inanmak o kadar zor geldi ki! Sen dikil burda, ben gidip Amet Beye habar vereyim. Adn bi daha syle bakaym? Cafer...

Pekey Cafer Efendi, bekle burda!.. Bekliyordu Hdr'la. Mhendis Ahmet Beyin, il merkezindeki mdrlerin odalarna benzeyen bir odas vard. Koltuklar Dr. Zihni'nin partideki odasnn koltuklar gibiydi. Cafer birine, Hdr birine geti. Ahmet de caml masasnn bandayd. Hal hatr soruldu. Hobe ettiler. Sigara tuttu Ahmet kalkp. Hdr'n anlamakla glk ektii terimlerle falan bir konuma balad. Duvarlar harita, grafik, levha doluydu. Dolaplara da dosyalar doldurulmutu. Ordunun okuryazar avuu Hdr okuyordu, daha dorusu okumaya alyordu levhalarda yazlanlar. Levhalar iri harflerle yazlm, her zaman baklp hatrlansn diye gz n yerlere aslmt. Ahmet -o da Cafer'in yanda, iki ya byk belki, yakkl, grbz, iri kemik bir mhendisti- zile bast, kapdaki adam geldi, Kahveler nasl olsun? Baknd konuklarn yzne. Cafer az ekerli istedi, Hdr ekerli. Ahmet de bir hlamur syledi kendine. Kapand gene kap. Ve devam etti Hdr' in anlamad konuma iki meslekda arasnda olduka teknik bir izgiden. Okuyordu Hdr levhay: umra Sulu Ziraat Deneme stasyonu, almalarn aadaki sekiz blm halinde yrtr: a) Hidroloji ve sedimentasyon aratrmalar b) Drenaj ve orak slah aratrmalar c) Toprak ve su muhafaza aratrmalar ) Sulama aratrmalar d) Verimlilik ve bitki adaptasyon aratrmalar e) Laboratuvar aratrmalar f) Yem bitkisi aratrmalar g) let ve makine aratrmalar... Okuyor, okuduklarn anlamaya alyordu: Aratrma ve deneme sonularn yllk raporlar ve brorler halinde yaynlar... Meyveli ve meyvesiz fidanlar yetitirir. Bunlarn Tarm Bakanl datm dnda kalanlarn bedeli karlnda isteyen iftilere datr... Kahveler gelince Cafer'le Ahmet'in konumalar bir an iin kesildi, sonra gene balad: Bu sizin 6200 sayl kanun... Ahmet konuuyordu, Tabi ok iyi ama, Su leri Tekiltnn kuruluunda Birleik Amerika'daki sistem model alnd iin bize uymayan yanlar ok! Geri merkeziyeti idarenin otoritesi dnda kalmak iyi, fakat, birbirinden bamsz bir sr nitenin sakncalar da ortada. Bunlarn nasl nleneceini kimse dnmyor. Bakn burada biz ayr bir rgtz, kanal irketi ayr bir rgt, sizin idarenin iki ayr nitesi var, hibirimiz iftiye varamyoruz, varp nfuz edemiyoruz. Aramzda bu koordinasyonu kim salayacak? Birden Hdr'n yzne bakt Mhendis Ahmet. Hdr, bir uygun lgat bilip bulamadna ve bu yksek dzeydeki konumaya katlamadna zld. Ayrca, ceketi ok eskiydi, pabular bir eye benzemiyordu. Yenisini giydii halde dizinin stnde tutup durduu apkas yadalyd. Knanma korkusu altnda eziliyordu. Belki muhtar olsayd kattftf KYOUREN

lirdi konumaya. Kim salayacak olur mu efendi? Hkmeti-miz her iin bir aresini bulur evellallah!..

Yada Topal Talip olsayd: Canaballah nelerin farknda deil adna gurban olduum, he zlmen, bunun da bir aresini bulur iallah!.. Ama Hdr, bu iki karl da sevmez, Cafer'le Ahmet'in sevmeyeceklerini de bilirdi. Bu yzden bu tr karlklarla konumaya katlmay aklndan geirmezdi. Katlmken Cafer'le Ahmet'inkiler gibi yeni grler, yeni szckler bulmal, onlar konumalyd. Bunlar olmadna gre susmak en iyisiydi. Fakat temelli altta kalmamak iin kala gz arasnda kolunu kaldrp saatine bakt o da. Sonra ban gene duvardaki levhalardan birine evirdi. Ahmet, stasyon'u gezdirmek istedi Cafer'e. kld hep birlikte. Avlonyal Ferit Paa'nm resmi kald kocaman ereve iinde duvarda... Ovann ortasnda gerekten gzel bir yeillikti. Selvi kavaklar uzayp ge ge gidiyorlard. Daha fidan yataki zerdaliler de iyi geliiyorlard. Her trden elma aalar... Gz elmalarnn ou duruyordu daha dallarnda. Ve kmesler, ahrlar... Arazinin yarsn fidana, yarsn ota yoncaya, yem bitkilerine ayrmlard sanki. Hem geziyorlar, hem Ahmet'in yapt aklamalar dinliyorlard. Sekiz mhendis, yirmi bakmc alyordu Deneme stasyonunda. Ekim, dikim, biim ve toplama zamanlarnda geici ii tutuyorlard. Ayrca ahr ve kmes hayvanlarnn bakm iin srekli alan on sekiz iileri vard. Denemelerden elde edilen rnler, grevli arkadalar arasnda kurulmu bulunan bir kooperatif araclyla deerlendiriliyordu. Tabi piyasa fiyatlarndan hayli ucuza satldm-den meslekdalar ev ihtiyalarn hep burdan karlyorlard. imdi nerede bulunuyorsunuz Cafer Bey? imdilik ehirde Seluk Oteli'ndeyim... Mnferit bir alma iin gelip gidiyorsunuz kye? Evet gelip gidiyorum... Araba kendinizin mi? Kendimin... Evli misiniz Cafer Bey? KOYGOUREN 189 Evet evliyim... eim henz stanbul'da, bir sefer geldi grd il merkezini, ky... izne gitmitik, kald ailesiyle. Einizi getirirseniz ehirden ev tutarsnz tabi. Biz drt be yldr buradayz, altk artk. umra kk yer. Ama memur arkadalar arasnda iyi bir ahenk var, sklmyoruz. Zaten ehre 46 kilometre, skldk m gidebiliyoruz. Messesenin tatlarndan yararlanmamza izin veriliyor, ama sk gitmiyoruz. Arada bir sinemaya falan... Geenlerde zcan Tekgl'e gitti arkadalar... Yemek zaman geiyordu. Siz yediniz mi? Sordu Mhendis Ahmet. Yemedinizse haber gnderelim lokantalardan birine. Etli pide falan yaparlar. Benim, maalesef eve kadar gitmem gerekiyor. Hazrda bir ey yoktur diye ekinirim, deilse sizi evime gtrmek isterdim. Neyse, baka sefere inallah! naallah, mersi!.. El sktlar Mhendis Ahmet'le.

abuk abuk, Cafer'den nce arabaya doru yrd Hdr. Okulun tek derslii vard, leden sonralar Birler, kiler okuyordu. Durangil'in sras leden sonraya geliyordu. Doan, okuldan sonra i olursa bakyor, i olmazsa kapanp dosya yazyordu. retmen, derslerin zetlerini, ev devlerini dosyaya yazdryordu. yle gzeldi ki Doan'n yazs! Yere kapanp dilini kararak, zene zene yazyordu. Gn gidip sr hergele gelene kadar yazyordu. Snfndaki kzlar ondan ekiyorlard. Olanlar da ondan alp yazyorlard. Herkesin ocuuna veriyordu. Ama kzyordu Sunack: Ne veriyorsun o Topal Talip'in Salim'in oluna? Verme hyanetin dlne! Bubas dedesi bek aklllar ya, sylesinler ocuklar da akll olsun! Almasn benim olumun zetini neyini!.. Sonra olunu byle kskanla ynelten bir t verdiine piman oluyor, utanyor, deitiriyor usulca szn: Gine de sen benim dediime bakma, retmenin ne derse onu yap gurbanm! Geip baka konu dnyordu, baka sz konuuyordu. ok eriyor gibi aklm, karp duruyorum olann iine, canm durmuyor... Teslime kp geldi gene. Bu sefer elinde bir orap vard. Alt eskimi bir yn orapt, kesmi skm, a yapyordu drt ile. Hdr Aam iftesini ald, nere gitti gotura gotura Sunack aba? Hdr Aam ok eyi sardrd a Beyle! Allah muhabbetlerini artrsn... Sunack senidin stnde erite kesiyordu. Kesip kesip siniye dkyordu. Doan da yazyordu. Gene dili dardayd. G... ra... ks! Heceleyerek yazyordu. Gra ks, daa ks, kye ks, Graks!.. Ana, bu dediim Graks var ya, yle gra-ks ney deil, bu herif, tarlalar yeniden letirmek istemi, varsllar asmlar! Allah belcklarm versin o varsllarn! Gendinden sonra garda seilmi, o da topraklar yeniden letirmek istemi, varsllar ona da gafa dutmaya balamlar, demiler 'Tek dur ulan! Tek dur!..' Durmaynca ok dvmler, yerlerde ne srmler, o da gendini ldrm. Yani bu da garda gibi yan yapm ana. Dorusu neyimi biliyor musun? Bil bakalm... Neyin dorusu? Yapt iin dorusu? Dosdoru bir i, ondan daha dorusu olur mu? Topraklar yeniden letirmek istemi... Emme gendi lm, asmlar... Garda da gendini ldrmek zorunda galm, doru mu? Deil, yle ya... deil! Pekey, syle bakalm dorusunu! Ne bileyim ay anam? Ben okula m gittim sen gibi? Teslime deyze sen syle? Neyi? Dorusunu... Dorusunu gendin syle Doan, ne sylemiyorsun?

Yalnz bana bu ilere girimeyeceidi! Halk yanna alacakt. Halk yanna almaynca he kimse reform yapamaz. n-km zordur. Halk olunca ldremezler. Halk arka kar. Dnd Sunack: Eyi... Dnd gene: Madem dorusu yle, sen de yle yap! Gardasn Duran'la anlan yapn... KYGREN 191 Oldu olacak, benim kr'y de aln deyzem, sizden gal-masn! Gn eildi gidiyor.Meram'n tesindeki Takkeli dan ardna ekildi ekilecek. Hdr'la Cafer geldiler. Tam avlu kapsnn nnde durdu otomobil. nce Hdr indi. Elleri keklik doluydu. Doaaaan!.. Bard. Doan, ge bubam!.. Kak yavrm! Buban aryor! Braver yazy! Cafer de kt arabadan. Arka kapy at. Doaaan! Geliyor musun bubam? Evin hayatna bakt, Teslime'yi grd Hdr. Grmezlikten geldi. Go olum, u kekliklerden drdn il mmet deden-gile ver gel. Sonra gel, baka deyeceklerim var. Sunack; Duran feln yok mu g? Duran yousa sen gel, unlardan be denesini al, pakla, fur tencereye, bisin aama, Cafer Efendiyle yiyelim. ocuklar feln doysunlar bolcana! Doaan! u drdn de Musa emmingile ver gel bubam! Drt daha ayryorum, onlar da Ayeli deyzengile iletirsin! Bak, il mmet dedengile de vereceksin. Galanlar da Cafer Efendi sehere gtrp satsn isterse!.. Allah yolunuzu vermesin Hdr! Npdnz siz gurba-nm? ndi Sunack merdivenleri. Olan il mmet emmigile yollama, yokarda Teslime var, giderken gtrr. Nerden fur-dunuz bu gadar keklii? Sorma gali hatunum! Bizim bu Cafer Efendiyi gryor musun? Bitirim! Herif bi skyor, gm! Lapr lapr lapr, keklik! Hem de uara! Bi daha skyor, gine lapr lapr. T Apasaray-cn oralara vardk... Abuoovvv! T oralara, t Apasaraycaa? Altnda araban olunca goley! Anzlarda yimiler yimiler teneyi biliyor musun? ok yaldr bu gahbanallar imdi! Ney se, al pakla, fur ocaa! Bi ie de rak olacakt ki! Neyse! Sen bize baka ne hazrladn bakalm? Birez halva feln garaydn! Neyse, hala abuk! Suyuna pilv yaparsn. Teslime g! Sen bizde misin? Ne bakyorsun el gibi? Al da gendinizinkileri ayr, 192 KYGREN bizimkinlerin yolunmasna yardm ediver... Hadi bakalm, nasl gomusun sen g? O akam yemei yediler, Cafer hemen kalkt: Gidiyorum Hdr, hemen telefon edeceim Tlin'e! Versin krmam kargoya, beni de merak etmesin, iyiyim! yisin..

iyiyim, alyorum sahada! Sk sk tembihledi Hdr: Aman gzn seveyim Cafer Efendi, bak gryorsun, keklik bol, 'Gel... bubam telefon eder, Genel Mdrden izin alr!' derse, sakn pekey deme! Gidersen on be gnde gelmezsin gi-ne! Elini ayan peyim, bastn tozlara gurbanlar olaym, bak gzlerine de gurban olaym, sakn pekey deme, gitme... 16 CN KENT nsann garda olsa bunu dutmaz! ok seviyorum Cafer Efendiyi! Emme insan mahcup ediyor a Hdr! Baksana, Doan olana, Duran olana antalar, trenini tamamlasn deyi teller tenekeler, teneke gutular, hemi de nedir o bissr alet eda-vat, keski, kerpeten!.. Paraya bunun gendinin he eytal yok mu gurbanm? Olmaz olur mu? Var! Emme herif zengin! Herifte para gl! Gaympederi Trkiye'nin birinci mtayidi. Benim en gzd-m drzlerden. Gars da, tam annattm gibi, tini mini! Emme gendi bulunmaz adam! Bi kusuru var, u bizim ie tam sa-rlamad henz! Olan trenini tamamlasn. Tabii, ok memnun oldum. antalar da gzel. Yeter'in beiine bebek, o da gzel. Emme bizim su iine ne zaman sra gelecek? Yazp bir sondaj makinesi getirtecek szde. Bubalna telefon edip, 'Bir de sen syle Genel Mdre, abukdursun sonday!' Etti mi, etmedi mi? Garsma deyecekti, desin bubasma. Dedi mi, demedi mi? Hl yerinde saymada bizim i! Anzlarla keklik av ok eyi! Yani o kadar iyi ki, balyor adam buralara! Geldi ne gzel krmas uakla, gidip ald alandan, ne gzel! Otomobili biraz bozuldu, verdi onarmcya, onu da yaptrd, ne gzel! Cebi dolu bi yandan da, elini att m geliyor, ne gzel! Bugn yarn kars kaynanas kar gelir, yan gelirler Baak Palas'a, ahin'e, Saray'a, Saray'n turistik blmne, ne gzel! Ama daha ne zaman balayacak kazmaya topra? Daha ne zaman balayacak amaya aratrma kuyusunu? yle diyordu, klimini, en bata iklimini... diyordu, saptamam gerek! Saptasan ya efendi! l merkezinin yllk ya ortalamas 33,5 santimetredir. Bunun 10,8 santimetresi ilkbaharda, 3,4 santimetresi yazn, 7,6 santimetresi sonbaharda, 11,7 santimetresi de kn der. Donlu gnler toplam 225'tir... 13 194 KYGREN Alp yazyordu Ziraat Mdrlnden, Meteoroloji'den... ama ne kyordu? Sfra sfr, elde sfr!.. Komularn yars kuruya ekiyordu. nk dmyordu yamur. Topran yzndeki yarklar adam yutuyordu. nk byyordu gittike atlaklar. Dalazlarm sonu, dibi yoktu, boyuna spryordu kumu, tozu. Sabahlar evlerin nnde ynlar oluyordu. Tarlalar batyordu. Ot yoktu, kuruyor kuruyordu krlarda kirpiotlar, gevenler, yavanlar, dzlerde kn-dralar. Ve ilerledike ilerliyordu gz, sonda dediin bugn gelse ka gn alabilir? Brak ekimi, kasm; austos dedin mi yars yaz, yars ktr buralar. Austostan sonra gelen makine feritah olsa ne yapar? Yarn surda saplanr bir yere, ka-rabilirsen kar!.. Fakat gine de allan raz olsun da o deli ga-rdan gurtulsun! Habire telefon, habire telefon, habar stne habar, habar, habar: Cafer, Ceyfocum, gel artk, niin geliniyorsun? Eine, ailene kar hi sorumluun yok mu senin? 'Memleket'ten baka bir ey bilmez misin sen? Yeter allakma, bktk senin memlekete hizmetinden! Gel artk geleceksen, gelmeye-ceksen biz seni getirtmesini biliriz... Bak babam da ok bozuluyor, vallahi bozuluyor, gzm ksn bozuluyor Ceeeeeyf!..

Bazen yalnz, bazen Hdr'la birlikte, bazen krmasyla, bazen krmasz, elinde dzey ler aralarla kp, tek tek btn ekenekleri, dzleri, tepe nlerini, artlarn, belenleri... geziyordu. Gzlk Gedii, Cinligeri, Kaplan Harman, Kadir Baba Hy'nn oralar, kmdralklar, yavanlklar, gevenlikleri... bir bir dolayor, bakyor, dnp dnp oraya varyor, dnp dnp orada, bir yerde, bir tarlada duruyordu: Aratrma kuyusunu burada atracam, buradan vurduracam sonday! Evet haklsn Hdr kardeim, iyice ilerledi mevsim, haklsn ama gelmedi sonda, ben ne yapaym? Yani ben istedim tam vaktinde gelsin, gelmedi! Muhtar Bey, ok rica ederim, ltfen sen de kzma... Bu yl olmazsa bahara en erkenden balarz. Npalm, biraz daha gecikir ama biz de amacmza eriiriz mutlaka! Yok canm, yok adamm! He gzar mym? Ne gzaym? ok doru sylyorsun, benim de ganaatim ayn, bekledik bek195 ledik imdiyece lmedik, bir g daha beklemeylen mi lecez? Bunda da vardr heralm bir hayr! Heralm deil, mutlaka vardr, bekleriz bir g daha, asl sen zme datl cann... Bugn yarn bir telefon daha gelir, eker gidersin! Senli sensiz kar gelirse sonda, bandaki ustalar bilebilir mi nasl gazlacak? Senin banda bulunman elzem deil mi? ayet bulunmazsan, hele sen u yeri bize bir daha gster salamca da, biz de iimizi bilelim. Gster, muhtar feln da grsn. Bunlar, ne olsa hkmet iidir, belkim bizim aalara aka gelir. Darlmak gcenmek olmasn sonunda, hele bi daha gster!.. Alyordu Musa'y yanma, Kurul yelerini alyordu, Hdr da katlyordu, bir sre gidiyorlard. Cinligeri'i geiyorlard. Kaplan Harman'nn oralarda duruyorlard. Bir yer vard, gk-ba otlar kyordu, kp geriyor, sonra kuruyordu yazlar. Kurumu kkleri, kazklar vard, oray, tam oray gsteriyordu ayann ucuyla... Eee buras Topal Talip'in yavu adamm? Heya valla onun! Bu drz bize duman attrr! Yavu nasl olur? Vard vard da... emme bi yandan da ok eyi tabii, bak su da o drznn tarlasndan kacak! Gryor musun, nere gitse drt ayann stne dyor namussuz! Emme anlamaz ki! Bilmez ki bu ne byk bir devlettir, ne b-yk bir saadettir! Daha kalkp bize gafa tutmaya bular: 'Siz-gulana fsladnz daa, siz a gzlerinize soktunuz daa... siz olmasanz onun gendi, mmkn m var, oray bula m bilirdi de...' Fakat bizi daha fazla elgadar etmez. bizim iimiz deil, kyn ii, bir ucunda da hkmet!.. Beri bak Cafer Efendi! Yani bu sondalar furulurken h-kmetin bir ganunu vardr tabii deil mi adamm? Ne gibi bir kanunu Muhtar Bey? Yani bir ganun... herif deyemesin tarlamdan atrmam! Numaras 6200 olacak... ayi mi sylyorsun? Gayet tabi... Bir daha syle bakaym ka idin? 6200!..

yo xv\j x wrwv v xvj Hem de 6200!.. te buna memnun oldum! Bu ok ey Hade imdi gprda bakalm Topal eytan!.. Delerler buray yarn sonda makinesi gelince, hemi de ossurda ossurda... he mara etmen! Hdr, he mara etme, 6200 imi, bu iin de goleyi bulundu, korkma adamm!.. Hdr iki gidiyor, bir duruyordu: sterseniz bir de dutanak dutalm. Cafer Efendi bir rapor feln yazsn, daha salam olur... tabiii gine de siz bilirsiniz emme... 6200 sayl kanuna gre otomatikman kamulatrlm saylr, kar duramaz, ister byk, ister kk apta olsun su aratrma ilerinde kamu yarar vardr, engel olamaz kimse! Hdr: allah olamaz... Musa: allah olamaz adamm... Cafer: Olamaz olamaz... Cafer: Olamaz... Dnp kye geldiklerinde Hdr'm iine kedere benzer bir ey kyordu: Vard vard da yle bir adamn tarlasna drtt ayann ucunu, biraz te yan Kahveci Mamut'un tarlasyd, beri yani muhtarn kaynnn, onun beri yan gendinin, sa banda mmet emmigilin var, sol banda bizim... Neden onunkine vard da bizimkine varmad? Yoktur emme bir gasti garezi... fen byle gsterdi. Keliforniya Teknikli Yuniversi''deki tecrbeler byle gsterdi. Tecrbeler gsterince ne bok yisin Cafer, ne bok yisin Musa, ne bok yisin Hdr? Hdr evine sapt, muhtar Kurul yelerini ardna takp ky iine doru gitti. Hdr gitmedi Mahmut'un kahvesine akamdan nce. Konumad Sunack'la da. Sustu, hep sustu. Sonra ald Duran olann yapt ikincisi ncs olmayan treni nne, oynad biraz oluyla. Bir de insanlar yap srtlarnda heybeleri, ellerinde sepetleri olsun. Sepetlerini feln ekinmeden soksun garlar. nsanlar korkmadan otursun koltuklarna bu-balarmm mal gibi... annyor musun? Duran' brakyor, Ye-ter'i alyordu. Boyal beiin iindeki bebee don dikmiti anas! Ah Sunack aaah, ah hatunum ah! 'kier lire verdik ikiKOYGOUREN 197 er yz lire aldk pangadan, btn ky birbirine mteselsil kefil, yer misin, yalar msn? Otuz kile zere gattk, un mu yaparsn, bulgur mu, tarhana m, erite mi?' deye yarlyordun tasadan, imdi de buna yarl bakalm, hadi syle borca m vere-cen, haraca m? Gcck olana byn carn geydirsek de, bye yeni car alsak ayp molur? Hele ki gzm bebeinin ayana bi don dikmiin saol! Fakat gendi ayana da ister don. Benimkine bi yama daha fur zarar yok. Fakat noolursun gine ak bi ey bulmaya al gzn seveyim. Bir gn icap etti de seherde yattydm ya Cafer Efendiylen, arm karrken ok utandm, gkl grmzl basma gomuun, ayboldu... Tabii haklsn, madem sabun alamadk bol bolamat, ilk iimiz bol bolamat kil almak olmal. Haklsn, alrz be Sunack, zlme hatunum! Ho, zlsen de faydas yok ya!

Gelmedi kr olas sonda! Cafer Efendi tyd. Kasm kp gitti, zemheriler geliyor. Saman azald, tezek azald. ra rp kalmyor. atrdyor ova ayazdan. Ulan ne zorlu girdi bu yln k gene! Sular erken buzland. ok kar att Toroslar'm bana. Buralara da vuruyor azdan az, yufkadan. Bazen np yatyor topraa, bazen boran olup savruluyor. Geceleri evlerde, geceleri kahvede, masal masal maniki, oulu ua on iki, on ikinin yars, epirli'nin kars, anla, minha... Yavruaz otlar giriyor ryalarna minna minna yaprakla-ryla! Ky okuluna gtrsn ocuk tezek. Kuran Kursu'na gtrsn ocuk tezek. Bu asrda ocuk okutmak da bir felket a gardam! Ney-len karacaz biz gendimiz g pekey? Bacaklarmz m yakalm evde galanlar stmak iin? Yorganlarn altna girin de bzln bali ulan, girin de kmayn hele! kanlar lyormu, bakn ga oldu lp lp giden?.. Demek baharla birlikte burada olacakm? Banda iki dene ustas, altrmaya drt iisi, Nisan-1 der demez tarlann ortasnda durup, efendime syledim, tam da benim tarlann ortasndan sonday furacam! Pekeeey, allah akl datr-kene, bunlar ahrda m eleiyormu? Bi deyiver hele Ca193 KOYGOUREN maaaal! Aha imdi camiden ktk, abdasmlan duruyorum, Er-menekli Gors Hocas Nuriddin Efendi kitap at, gendi gadim hocamz biram Havz da kitap at, ne grdlerse gendileri sylesinler, dinleyin!.. Ben sylesem tevatr olur... dinleyin! Yrd gitti topal topal. Byle sinirli bir kt, gelmiti, gitmek bilmiyordu. Cafer ekip gitmiti... gelmek bilmiyordu. Ne kendi ne haberi, ne mektubu... Bir tebrii bile gelmiyordu. Musa: Ulan nerden bi bulatk bu ie? Daha topraa tek gazk akmadk, aznn dad gat kyn! Bir Topal eytan gatt gartrd ortal! Hele Hdr, dinle gali adamm, neler neler tyorlar, eskiden birinin hakkndan gelemiyorduk, imdi iki hoca birden, dinle neler tyorlar kyn iinde!.. hls, bir Fatiha okudum, ondan keri baladm. Hata gonuursam Cenaballah stmzde. Tam Gaplan Harman mevkiinin oralarda, yerin epeyce altnda, cinlerin byk bir seheri var! imdi o seher gaynyor... imdi zaman ahir zaman: Bu dediklerime inanacak var, inanmayacak var! nanmayacaklara bir ey deyemem. Szm inanacak olanlaradr anca. Aha size sylyorum, yerin altndaki bu cinlerin seheri gaynyor. Cinler duyunca bu sonda habarm, abuk bir cem kurdular, mnazara, mzakere, ant itiler sradan. ok etin mcadele edecekler! Gatliyen edirmeyecekler seherlerinin stn. nkm bin milyon oru ocuu var cinlerin. Eerkine sonda oray de-lerse kllisi lecek. Kitap benim deil, Allahm. Ben sadece grdklerimi sylyorum. Ben kynzn Gors hocasym. Adm Nuriddin, Ermenek'tenim. Kendiniz ardnz da geldim, Vali Beyin emriylen buraya tayin olup atandm... ilime hrmeti olan din gardalarmz uyarmak hemi grevim, hemi de vazifem! Hemi haggm, hemi yetgim!..

Benim de adm biram! Kyn gadim hocasym. lenleri yuyup gmdm gibi, doanlarn gulaklarna Ezan Muham-mediyeyi de ben flyorum. Ben kyyorum evlenenlerin nikhlarn. Giden askerlerin dualarn ben ediyorum, ben okuKYGREN 199 yorum hastalarnz... Yedi kere Ayetl Krs okuyup baladm. Kyn kblesinden biraz aada, haggaten tam Gaplan Harman'nm oralarda, cinlerin byk seheri olduu gibi, seherle bizim kyn arasnda da byk bir maara var. Maarann gendi byk bir tonel. Bir ucu cin seherine varyor, bir ucu bizim kyn altna alyor. te bu maarada bir byk ylan var, ylan deil bir evran. Bin krk metro boyu, iki ucunda birer ba, her bir banda da tam yedier gz var. Gzlerinin iine bakmak yle dursun, nnde durabilmenin mmkn yok! Nar gibi ata sayor evranm gzleri! Cenaballahm en s-nangl mahlu evran, hemi bizim ky, hemi cinlerin seherini bekliyor. Eerkine bu evran olmasn, cinler bi takkada bizim kyn altn stne getirir. Biz cinlere bi ey yapamayz amma cinler bizi uurur. imdi bu mesele cinlerin tarafndan duyulunca, mnazara mzakere mevzuu da olunca, bu evranm da durumdan habar oluyor tabii. Diyorkine evran, 'imdilik he bi ey yapmam icabetmez. Emme bir dokansmlar topran gabuuna, sonda mym neyimi, onu da srtmn derisine az-ck bir dedirsinler, ite o zaman yapacam ben bilirim. Hemi sadece gendilerine yapmakla galmam, gendilerinden sonra geleceklere de... gendi kylerine yapmakla galmam, aynsn Resul kyne de, Boruktolu kyne de, Evdiree kyne de, dahi arklar'a da yaparm. Alkaran'a gadar giderim!..' Evran byle diyor. imdi ne suu var teki kylerin de ekiyorlar bu zulm Kantarmallarlan birlikte? Gendilerini ge, ne suu var yarnki ocuklarnn, bugnk ocuklarnn? Hac Okkal, bastonunu yere yere vuruyordu: Bre hocalar, siz, 'Ne suu var teki kylerin, ne suu var yarnki ocuklarn?' deye soruyorsunuz. Ulan unun dorusunu sorsanz ya azck: Ne suumuz var bizim? ki gendini bilmez yznden, bizim bamz neden araya gitsin? Neden yanalm onlarn narna bre hocalar? Eyi bakn bakalm daha akla yat-gm bi eyler demiyor mu o baktnz kitaplar? sli Cemal, cukcuk kuu gibi tt: Heya valla, Hac Okkal emmim doru sylyor! Bizi neye dnmyorlar? Yorganlar alp Manisa'ya, Aydm'a m gi200 KYGREN decez temelli oluk ocuk? Suyu batsn, istemiyoruuuz! Tastamam bir szck, anlalmayacak ne var? Hac Okkal, apkasnn glgeliini ardndan nne dndrd: Hele unlarm tedbirsizliine! nsan dabiyatsz olursa bu gadar molur? Az ok bizim de ekinimiz dikinimiz var. Biz diyor muyuz sonda vurun, yeri delin? Cenaballah aciz miydi, gendi delemiyor muydu? Gafay altrn, yeralt sular yerin al-tmdakilerindir! Bize gereken suyu Gadir Mevlm gkten versin. Yatalm kakalm dovamz edelim, namazmz niyazmz aksatmayalm... ekirgen Hasan da yedekledi hemen: Heya valla! Cinlerin seherini ykmaya haggmz yok, deil mi emme? Sularna da gz dikmeyelim nenelzmm! nsan kt olursa bu gadar da olmaz. Uyuyan ylan ne uyandryoruz arkada? Braalm bu

zevdalar: Sondas da batsn, suyu da! lzm olduu gadarn cenaballah gendi verir bize! Zaten de veriyor. Besmelesiz ekip dikenler, galdrdm ambarna besmelesiz gatanlar, oluk ocuuna gudmszlk edenler, gendi kusurlarn kyn srtna yklemesinler. Yatalm kakalm Byk Allaha kredelim, hyklerimizin, hocalarmzn dediklerinden kmayalm... Ulan Hdr yr gidelim, yr bu bizim ky umaklk olmu adamm! Yani bunlar seni beni cavr belleyip daa duta-caklar, hemi de ganimizi iecekler inan! Eerkine byle giderse biz vallaha su, mu, kardamayz! Senin a Beyi feln bunlar vallaha gaklarma gorlar da atarlar Koasar'dan aa! Bunlarlan baolmaz adamm!.. Tuttular bir de Gurba Nuri'yi getirdiler. Bir vaaz verdi. Hamsin savuruyor, souk kavuruyordu. Yoksullar yorganlarn altndan kamyordu. Tezek bitmiti. Saman azalm, ekin azk ksalmt. Herkesin ii kz dolu, derdi gam fakr fakr, fakat d yor, buyuyordu. Kalkp kotular camiye. Namaz vaktinden nce ierisini doldurup sttlar nefesleriyle. Nuri Hoca kp geldi.... Allah allah allah... Bir lgn seda gitti. Bir yannda NuKYGREN 201 riddin Hoca, bir yannda brahim Hafz, ardnda da Hac Okkal, Hac Yusuf, Topal Talip... girdi geldi. Bol ceket, bol pan-tol giymi. Yakasz gmlei izgi izgi. Sakaln da biraz embere benzeterek kestirmiti bu sefer. Sakalnn ular gmleinin yakaszlm kapatyor. Bana yeil takke oturtmu. Glmser gibi bakyordu. ok ierlere ekilmi tilki gzleri vard. Esselmn... esselmn aleykm va rahmatullaaaaah!.. Uza-ta uzata yrd. n srann sana, mihraba yakn bir yere oturdu. Gene sama soluna selm verdi. Dudaklar kpr kpr kprd. Arada ban kaldrp yukarlara, duvarlara, yazlara, sslere bakyor, bir daha bir daha bakyor, hayranlk ve takdir anlamna tavrlar takmyordu. Gelen geliyor, cami biraz daha doluyordu. Evlerin odalarn younlam ter kokusu, tezek kokusu geliyordu. erisi gittike lyor, snyor, azlarndan burunlarndan kan soluklar camlar buulandryordu. Girenlerle alan kap, otomatik gibi birden kapanyor, bir daha almyordu. Her halde btn gelecekler gelmi, dolaca kadar olmutu Kantarma'nm camisi. Derken yeil boyal kap bir daha ald. Gznde gzlkleri, elinde deneiyle il mmet girip geldi. Yrd yrd, nlerden, mihrabn epeyce solunda, duvar dibine bir yere oturdu. Kahveci Mahmut, Muhtar Musa, Hdr falan oradaydlar. Ermenekli hoca kamet etti. i, et gibi bir sesi vard. Arabistan'da eitilmi seslere benziyordu. Ayn gaym atlata patlata okuyordu. Ykseliyor, ykseliyor, belirli bir ykseklikte taklp kalyordu. Bir zaman inmiyordu sesi. Nuri Hoca, ilgiyle dinliyordu. Sessiz bir sre geti. ksrkler haprklar durdu balad, durdu balad. Terden herkesin srtnn kiri yumuuyordu yava yava. Usulca salland Nuri Hoca. Kuran Kerim'den bir sure okudu nce. Sadagallahl-azm ekti. El atrd, elleri yze aldrd. Sonra kalkt usulca, mimbere yrd. Her basama dualar okuya okuya kt. Bazen sesli, bazen sessiz okuyordu. Derin hocalar, dehriler zincirinin byk halkalarndan biriydi. Denenmi, pimi sesiyle etki yapyordu. Hasta kyller, ba202 KYGREN

karken yutkunurken ksryorlard. Onlara o kadar zor gelen dualar ve devinimleri nasl kolaylkla yapyor, yrtyordu! Besbelliydi, Tanr yardm ediyordu ite! nk kendi szn deil, Canaballahm yce kelmn, kutsal Kelm Kadim'i sylyordu. yleydi... Ey Cemaati Mslimin, Ey Ihvani Dn!.. Hutbemiz haddini bilmeye ve cemiyyetimizin iinde bulunduu ahvalta dairdir! Gzleriyle nde, arkada, hasta, salam, kk, byk, ne kadar adam varsa bir anda hepsini taryor, hepsini etkisi altna alyordu. ounlukla Trke szler kullanyor, Arapa szleri bilgisinin derinliini kantlamak, topluluu daha ok etkilemek iin arada bir harcyordu... Her mmin, her ms-lman, t ocukluundan beri bilir ki, mslmanlm be art vardr. Ama kendi aramzda 'Altncs da haddini bilmektir!' diye konuuruz. Esbab mucibesi aktr. Cenaballah Ku-rani Azimanmda be art ileri srmtr, ama her ayetinde, Kurani Kerim'in her sahifesinde haddini bilmenin nemine de sk sk i'ma ve iaretlerde bulunmutur. Dnyada insanolunun haddi, Canaballahm izni ve msaadesiyle snrl olup, o iznin balad yerde balar, msaadenin bittii yerde hitam bulur. Bir aatan erik, baka bir aatan ceviz almak, denizlerden balk istihsal eylemek, balarda zm, llerde hurma yetitirmek hep Cenaballahm kullarna verdii izin ve msaadenin hudutlar iindedir. Bize ihsan buyrulan btn nimetler, avladmz kular, ehliletirdiimiz hayvanat, aaca vurduumuz a dahi, onun yce izinleriyle bizim emirlerimize ram olmaktadr. nsanolu her muvaffakiyetinin onun yce izinlerine bal olduunu bilmelidir. Aksi halde, her yl daha ok rn elde etmek, diledii kadar para kazanmak ve servet cem eylemek mmkn olurdu. Halbuki olmuyor, olamyor. Neden? nk, 'ben-i dem'in gayretleri Cenaballahm izmi olduu snrn ucuna varp dayanmaktadr. nsanolu bu snr tanmal, bu snra raz olmaldr. Olmayacak olursa bundan kendisi, evld ayali, anas atas, akrabay taallkat, daha sonra da konu komusu zarar grr. Ey Cemaati Mslimin! Bilmi olalm ki, iinde yaadKYGREN 203 mz kinatn bir ilhi nizam vardr. Bu nizam, Cenaballah. dorudan doruya kendisi tayin ve tanzim eylemitir. Nasl ki biz gkleri yere indirmek, yerleri ge karmak gibi hayl ve hevs ile bu nizam tebdil, tayir ve ilgaya kaadir deil isek, ciz organlarmz takviye babnda keif ve iycat eylediimiz birtakm lt ve edavt ile bu nizamn unsurlarn ksmen veya tamamen tebdil, tayir ve ilgaya da teebbs edemeyiz! Haddimizi bilmemiz lzmdr! Hemen urackta hatrma hutur etmi bulunan bir misali dikkatlerinize arz etmekle iktifa edeceim. Beyninizde, yeraltndan bir su karma mnakaas bulunduunu biliyorum. Ey Cemaati Mslimin! ilim yolunda ilerlemek, her trl teknik terakkiye vasl olmak hususunda Cenaballah insanoluna herhangi bir mania tesbit etmemitir. Her trl keif ve iycat, her trl arama ve bulma, tamamen serbest olup, ancak, sadece Cenaballahm emir ve msaadesiyle snrlandrlmtr. Bunu u ekilde anlamamz mmkndr: Bir unsurun tabiisi var ise, sun'isini iycada mahal yoktur. Bir unsurun mevcudu var iken, ona yenilerini eklemeye almak abestir. imdi sormak isterim Ey Muhterem Cemaat! Acaba yerin stndeki sular tkendi mi ki, iimizden bazlarmz yerin altndan sular arayp bulmaya ve onu yer stne karmaya alyor?.. il mmet: Ula bu ne biim vaaz? inden sordu. Bu adam ddk!.. Dt dt tyor Topal Talip'in nefesiyle! Bu yaa geldim byle vaaz duymadm, dinlemedim!.. Evet, Muhterem Cemaat, diyelim ki arzn stndeki sular bitti, bak bak, bitmedi ya... Hoca devam ediyordu, ama il mmet ban kaldrp bakt hocann konutuu yere doru. Nerde bre, nerde hani arzn stnde su? Hoca grd bunu. Aklama gerei duydu: Birtakm ky, kaza vesair beldelerde mevcut olan sular ziyan olup gitmekte iken, birtakm ky, kaza vesair beldelerde, gerek imek maksat ve gayesiyle ve gerekse ziraat ilerinde kullanlacak su darl ekildii dorudur. Fakaat, bu sular dahi derleyip toplamak ve birtakm kanalt fenniye ile ihtiya mahallerine nakleylemek insanoluna den vezayiftendir. Hadi di-

204 KYGREN yelim ki bunlar da yapld, fakat gene soruyorum Muhterem Cemaat, yerin stndeki sular tkendi veya kifayet etmiyor, gzlerimizi semavata evirelim, gklerden gelecek sular da kurudu mu? stedik de Cenaballah vermedi mi? ktk m her yl muntazam olarak rahmet duasna? Yamurlar yaar iken bereket okuduk mu? Bata Halil brahim Hazretleri olmak zere, gelmi gemilerimizi, llerimizi rahmetle ve gerekli hayr hasenat ile andk m? A grdkse doyurduk, ak grdke giydirdik mi? Fitre ve zektlarmz her yl muntazam olarak verdik mi? Dahi, namazlarmz kldk, orularmz tuttuk mu? Bunlarn hi birini tam olarak yapmayp, daha fazla zirai gelir elde etmek emeliyle krrei arzm yzn zedelemek ve yeralt sular karmaya teebbs eylemek, bir kelimeyle haddini bilmemektir. Cenaballah cmlemizi haddini bilen, byn sayan, kn seven, anasna babasna, hocasna hrmetkr, hemi de amali salih kullarndan eylesin, min!.. Muhterem cemaat, gelelim bahsimizin ikinci nsfna: Grmekte ve iitmekte olduunuz gibi, kinatmzn nizamna gz dikenler olduu gibi, cemiyyetimizin nizamatna musallat olan unsurlar da son zamanlarda zuhur etmeye balamtr. Bunlar bir yandan mukaddes dinimizi tahkir ve tezyif eylemekte, bir yandan da Kurani Aziman ayaklar altna alarak inemektedirler. Nizam dmanlar Kuran Kurslarna giden ocuklarmzn yollarn kesmekte, czlerini ellerinden alarak yrtmakta, paralamaktadrlar... il tjmmet: Ulan vay hainler, kimmi bunlar? Bunlar... her yerde, mlk ve servet msavatszl zerinde konumalar ap, mslmanlarm zihinlerini bulandrmaktadrlar. Topraklarn yeniden tanzimi taksimini telkin etmekte ve devletimizin dostlar ve mttefikleriyle olan mnaseba-tm tahrif eylemek suretiyle, istiklli milliyemiz zerinde bulut ve bhtan husule getirmektedirler. Btn bunlar, cemiyyetimizin ezel ve ebed dmanlarndan olan komonislerdir! Bunlar ile fikren ve fiilen mcadele aikr surette art olmutur. Bu amala kurulmu bulunan mill tekilt 'Komonizimle Mcadele Cemiyyeti' yurdun muhtelif yerlerinde sohbet toplantKYGREN 205 lan tanzim etmekte olup bu hususta tenvir edilmek ihtiyacnda olan din kardelerimizin hizmetlerine girmi bulunmaktadr. limiz merkezinde de byle bir cemiyyet yldan beri faaliyette olup, yaknda Karaman, Ilgn, Cihanbeyli, Akehir, Beyehir kazalarnda dahi ubeler amak zeredir. Her trl balar, kurban derileri, fitreler, Teyyare Cemiyeti'ne verilebilecei gibi, beriki cemiyyetin temsilcilerine de makbuz mukabilinde teslim edilebilir. Biri vatann semalarn muhafaza ve mdafaa maksadyla tesis edilmi bulunan bir cemiyyet, br de milletin i'man karalarn tahkim iin tesis edilmi bulunan baka bir cemiyyettir. Hayr hasenat ve mill messesat tak-viyye babnda yekdierlerinden hibir farklar yoktur... Muhterem cemaat, geen geliimde Kuran Kursunuzun aln grmek bahtiyarlna ermi idim. Canaballah bu ciz kuluna, imdi de, sizleri shhat ve nee iinde sa salim ve bym, mttehid ve mtesanid bir cemaat halinde grmeyi ihsan eyledi. Ltuf ve inayetlerine hamdolsun! il mmet: Olsun olsun... Hdr: Bu ne biim hutbe, ne biim hoca? Musa: Bu drzler ky gartryorlar!.. Hdr: Hkmetin ^bunlardan habar yok mu? Hdr: Bir memleketin hocalar hutbelerde byle gonu-ursa o memleket hap yutmutur! Yutmasa bile yutma derecesine dmtr. Bunlar insann nargn, hemi de evkini giriyorlar... bu nasl hutbe? Sonra yeniden el ald, yeniden tvbe edildi. Karadaki trenlere, denizdeki gemilere, gkteki uaklara, devleti milleti ynetenlere, anaya, ataya, ehitlere, statlara dualar edildi. Sonra Nuri Hoca ne dt, cuma klnd. Eller yze alnp kld camiden. Ne Hdr Topal Talipgil'e bakt, ne onlar H-dr'a, Musa'ya, Kahveci

Mahmut'a... Herkes kendi yoluna ynne doru ekilip gitti. Nuri Hocann evresini de gendi adamlarndan baka saran olmad. Topal Talip ard sra dikiliyor, ard sra yryordu. ne kt, ne durduu yoktu. Biraz sabretti, evresindekiler alsn. Sonra Nuri Hoca'y onunla birlikte teki hocalar alp yemee gtrd. 206 KYGREN Gurba Nuri gittikten sonra gnaht, sevapt, yland ev-rand, cinlerin seheriydi, ocuklaryd, ateleriydi... yaktrmalar, yalanlar uzad uzad. ki bal ylan gibi geceleri Hdr'n uykularn kard yalanlar. Cafer Efendi ekti gitti, her halde yapacak i yok diye gelmiyordu. K beline beline vuruyordu kendinin, komularnn. K vurduka yalanlar daha etkili oluyordu. Topal Talip, Talip'in olu Salim, sli Cemal, ekirge Hasan, apakl Bayram, nerdeyse stne gelecekler, dveceklerdi, Hdr', Musa'y tenhalarda kstrtp dvdrecekti Topal eytan. Vallahi, billahii... Gzn korkutmu olmaym emme adamm, sen gine beline bi bak daksan, hemi de geceleri feln, yalnz darlara kmasan ey olur! Aha bak, ben de bunu okdaaaaan asdm belime!.. Elini vurup k cebinin stndeki tabancay gsteriyordu. Sonra Beki Ahmet'i arp, Gardasn Hdr' golla, yalnz gezmesin, yolda belde bakarak ol... tembih ediyordu. vvvvv, vvv!.. Esiyor, tozuyordu k... Hamsinler savuruyor, ayazlar kavuruyordu. Donmu tarlalar, donmu yollar, sokaklar atlyordu. ok zor geiyordu, zor geti k. nsanlar, hem souktan, hem yokluktan, hem de birbirlerinden ok ektiler, abalayp durdular amurlar gittike adalaan ve gittike ktleen bataklarn iinde. Mart geldi, gn nd. Krld ayaz ovann. Gn kt, yer snd. Dt tek tek cemreler. Gurba Nuri bir daha geldi, gelmedi Cafer Efendi. Nisan geldi, kar amur kalmad,, tek tk otlar yrd, kye biraz tat geldi, ama Cafer Efendi gelmedi. Hdr kalkt, Musa'ya gitti. Bir gn, iki gn urat kandrmak iin. Musa'y nne drp ehre gitti, Doktor Zihni'yi grdler. Zihni, Torunolu'yla konutu, Avukat Sadi Ardal'yla konutu, bir de gidip Vali'yle konutular. Vali, Hsn ifa'y ard, Mf-t'y ard: Gidip Kantarma kyn de grecem! Belki iten, belki azdan... Ama nisann sonu geldi, Vali de, Cafer de, sonda da gelmediler. Eeeee, nooldu bu byle? KYGREN 207 Noolacak? Besleyemedi ld! Demek ld haa? Evet ld... bence ld adamm! Bence lmedi, lmeyecek, he lmeyecek iallah! lrse biz de ldk! a ma, Cafer Efendi bi gelsin,

onlarn hepici-nin anna ot dkad gibi, sonda makinesi de tmnn avradna sinkaf edecek! Gaibime yle douyor!.. Hemi de Allah onlar m, yosam bizi mi seviyor, grecekler!.. ocuklar sonda makinesini bir an nce bekliyordu. nk srayp srayp kalkyorlard uykularndan. Bin krk metre boyundaki evran, bir gecenin iinde btn damlarn altn dolayor, btn ocuklarn karnna kafasna giriyor, rtleri, dekleri, uykular su iinde brakyordu. Cinler de sabahlara kadar davul zurna alyor, iemeye kan ocuklar alp alp karyorlard. ocuklar evranm, hem de cinlerin elinden o sonda kurtaracakt. Sonda makinesi, okullu ocuklarn tasarladna gre, trenden daha bykt. Her yan eliktendi, eli kolu, insan elinden kolundan daha evik, hem de ard, vurduu yeri kertiyordu. Onu kullanan ustalar uzun boyluydular. Bu mhendis ayd, ksa boyluydu, ama olsun. Allah onu boya deil, akla yneltmiti. Apasarayck'n krlarnda, hemi de To-roslar'daki yaylalarda nasl keklik vurmutu, arabann iini nasl keklikle doldurmutu, grdler, yi yi bitmez! Gelecek, gene yle akllar fenler dnp btn o Topal Talip'i de, Hac Ok-kal'y da, Hac Yusuf'u da, Gurba Nuri'yi de, hepicini de fen yoluyla yere serecek, gebertecekti! Hem de topraa akm vererek, Kaplan Harman tarlalarnn altndaki byk evran ldrecek, cinleri de ayna tutarak bir bir kracakt. te o mhendis, sonda ustalaryle birlikte gelip yerin altndan ok gzel sular karacakt... Hem imeye, hem de ekinleri sulamaya dupduru sular... karacakt! Ama gelmiyordu! 17 YREK TTRETEN Baharn kk yoksul otlar yrd. Ku lokmas kadar yapraklaryla gne ktlar. Yol kylarn, anlar, srlmemi tarlalar, baz ekinleri sslediler. Aralarnda arszlar da vard. Arszlar dalp dalp giriyorlard canlarnn ektii yere. Ekinle, sabanla, kzn azyla, ayayla, ineklerle, eeklerle savayorlard. Arsz otlar topraklarn z evltlar olduklarn unutmular, unutturmular, sonradan treme arpalar, budaylar, kim bilir nerelerin, hangi kuytularn kzlaryd, topran z evld gibi her yl, yl ar kp geliyorlard. Btn dzlemi kaplyorlard. Arsz otlara ek git dyordu. Arszlaryla birlikte btn yoksul otlar bir daha yrdler. Kardei Duran okulda olduu iin, okul da henz kapanmadndan, kzleri alp Doan gtrmt gtmeye. Yeter de anasyla evdeydi. Anas evin iinde, an kein peindeydi. Gene Teslime vard Kaplan Harman'nn oralarda. Baka gt-meci ocuklar, mallar, srlmemi buzluklara brakmlar, Uzun Eek oynuyorlar, lk la doldurup taryorlard krlar. Teslime de kolunda yn, elinde kirman, biraz oturuyor, biraz Doan'a lf atyor, Doan'm toplad ekirgeleri bir kmdraya diziine ve asl onun babasmmkine benzeyen gzlerine dalp gidiyordu. Hdr kalkt uzand yerden. iftten geldikten sonra uyumu kalmt. Sunack, stne namazlay rtm, kzma da, Yeteeer!.. Ses etme gurbanm, bak buban yyor, ses etme yyversin! uslu durmas iin tembih etmiti. Yeter grlt etmezdi, ama bir koulu vard, bebei uyursa! Uyumazsa neen neen nen sylerdi. y gizim neen neen... Nen gizim neen neen nen! yyver g ziligrk! y bakaym, aaa furarm valla!.. Benim yle uslu durduuma bakma! KYGREN 209 Valla furarm bak! y hadi, y, neen neen neen! Nen bi de-necik gizim neeen neeen, nen!.. Bebeini beiin iine koyup stn ban rtyor, sinekler konmasn diye pekirini sallyor, yanmasn diye rzgrlan-dryor, sallaya sallaya, uyutmaya alyordu. Sonunda uyuyordu bebei. Bir koulu daha oluyordu

Yeter'in. Duran aasnn treniyle biraz oynamak! Oynamazsa alard. Yok yok hi krmadan, hi zedelemeden, tekerlerini datmadan, iinin yolcularn drmeden oynayacakt. Ddn kurcalamadan oynayacakt. Aasnn geldiini kardan grr, grnce hemen karrd aasnn trenini ieri. Ambarn stne brakverirdi. Sunack, her naslsa bir knda kalm fasulyeyi buldu, vurdu ocaa. Biraz da erik hoaf yapacakt akama. Hayatn ocana yakmt atei. Urayordu ikide bir: Yeteer! Bozma aan trenini gurbanm! Kurcalamadan oyna, sakm bozma emi anam! Bozarsan alar, sana da, bana da kser biyol! Bozarsan bebein de hasta olur aman gizim! neimiz de hasta olur, kzmz de hasta olur, buban bile hasta olur, ben de hasta olurum, aman gizim!.. Yeter okad Duran aasnn trenini: He bozulma! He bozulma emi! Tkr tkr yr, gapmn nnden dolan, saan ucuna gadar yr, ondan keri ocan nne gel, bi daha dolan, bi daha yr, he bozulma... Bozulursan bebeim hasta olur, inemiz hasta olur, bozulma bak... Hdr kalkt geldi: Neler neler diyor bu keme? Demez olsun da, demelerden gitsin o! Ka sefer tembeh-ledim, Yeteer! Sus gurbanm!' Emme sustu mu? Vr vr vr, durmadan gonuur ganck! Uyandrd m bubam? Neyse, bunun da adn 'neyse' goyalm bakalm Hdr! Nasl olsa aam yakn, galanm da aam yrsn, hadi yetiversin gali gurbanm, gcenme gali!.., Geen sene miydi o g? Byk Bagan gelmi de 'gali' demeyi yasak etmiti biliyor musun? Emme insann dili alnca unutamyor. Bak gine gali deyiverdik... Karya, il mmet'in 14 210 KYGREN evin hayatna bakt, ky iine bakt. Sonra Sunack'a dnd H-dr: Bak Sunack, sana ne diyorum? Syle gurbanm!.. Acktm ben!.. Acktmsa git al zufradan bubam! Ekmeemiz var, git al... Hdr gitti, bir yufka ald. Bir soan yard. Ayklad, ayrd, yayd yufkann ortasna soan, stne tuz ekti, Biraz ke-lik yok mu g? Ah Hdr, kelik var emme az bi ey gald, yarn bakarsn bi utanlacak konuk gelir, pilva yolda olur... Soann yannda eyolur dedimdi ha g!.. Keliksiz yiyive bubacm, boazda bostan m bitecek? Yufkay drm yapt, tkmarak kt hayata Hdr: Olan nere gtrd mallar? Gaplan Harman'na gidecekti!

Kim vard yannda? Teslime deyzesiyle gidiyordu... Hdr, birden koumalar grd kardan, sligil'in evin oralardan. Aa doru kouyorlard. Acaba gene hllk kazarken gk oldu da biri mi kald altnda? lk dnd bu oldu. Sonra geti... Bir de grlt duyuyordu, byk bir grlt! Koanlar oalyordu. Uzaktan, uzaa damlardan, hayatlardan, kaplardan birbirlerine seslenerek bir eyi haber veriyorlar, evden eve, insandan insana uuruyorlard haberi. Kavan dibinde Mahmut'un kahve boald birden. Musa kouyordu, Beki Ahmet kouyordu. Hdr! Eniversen ya, ne duruyorsuun? Kahve halk kouyordu. T Kaplan Harman'nn oradaki ocuklar skldler. Doan kotu. Teslime teyzesi kotu. umra osasmdan Kantarma kyne doru, almet kyamet bir ey, yryen bir da geliyordu. Homurdana homurdana geliyordu. Adamlar, ocuklar, kadnlar, kzlar oraya oraya kouyorlard. Hdr, atlad saaktan, kotu! Atlad, Sunack da kotu! Ocaktaki ylece kald. Yeter, treni, beii ylece brakt, kotu... Haber bir anda okulu yalad, Sefer retmen, Yusuf retmene gz etti: Sal ocukKYGREN 211 lan! ocuklar kotular. Kuran Kursu, akamstleri almyordu. Babal, babo, ite kaytta ne kadar ocuk varsa dkldler osanm kye doru sapt yere. Topal Talip, damnn bana kt, olu da dkkndayd. Saliiim!.. Var bakalm ulan bu gelen neyin afat, bak da bi habar getir!.. osadan ky yoluna doru zorlukla kvrld trayler. ifter ifter olmak zere on tekeri, on sekiz lstii vard. Kocaman bir kasayd. Kasann zerinde da gibi bir sonda makinesi duruyordu. Ter iinde ufak tefek bir src, trayleri sryor, yanndaki arkada da sigara iiyordu. Koca almeti getiren ite bu iki kiiydi, hem de ufak tefekti ikisi de. at ocuklar. Fakat ts yoktu kimsede. Kimse yaklaamyordu yanma, yaknma. On adm, on be adm gerilerde duruyorlar, gerilerden bakyorlard. Doan, babasnn yanma geldi hemen. Krk gibi inip kalkyordu ufack gs. Teslime'nin kr de Doan'm yanma dikildi nedense. Musa da Hdr'm yanma geldi usulca. Konumad. Topal Talip'in Salim, Salim'in olu Behet gerilerden bakyorlard. Ky yolunda biraz yrd trayler. Onunla birlikte kalabalk da kprdyordu ar ar. Sonra birden durdu. Src yerinin kapsn ap kt srcler. nce, sigara iip duran ve tekine bakarak biraz irice olan byksz indi. apka giymiyordu byksz src. Yaa grese pek batmam i giysilerinin iindeydi. Ufak tefek olan da yeni tulum giymiti. Onun da apka yoktu banda. Sar salar savrulup duruyordu. Byklar sarkkt. ndi traylerden, bileinin iiyle alnnn terini syrd. Sonra belinin kemerini dzeltti. Ve yryp arkadann yannda durdu, bekliyordu o konusun. Muhtar da kendi byklarn burdu usulca. Yava yava halkay daraltmay denedi kalabalk. ocuklar hesapl hesapl yaklatlar. Kadnlar, erkeklerin de ardmday-dlar. Az insan kalmt evlerde. Krlarda falan tek tk. ounluk buradayd. Hl soluklar hrltlar, hl gsleri inip kalkyordu. Musa Hdr'a biraz daha yanat, bedeni bedenine dedi. Doan, babasnn elinden tuttu. Teslime'nin kr de yapt ayn ele. Hdr bir adm kadar yrd, ilerledi srclere doru, bekledi.

212 KYGREN Byksz: Selmnaleykm!.. Bykl ufa: Selmnaleykm!.. Aleykmselm adamm... Aleykmselam, aleykmselm.. Aleykmselam, aleykmselam, aleykmselam... Ho geldiniz!.. Hobulduk, hogrdk... Eee ho geldiniz bakalm adamm! Hdr, ilk i olarak her ikisinin de gzlerine bakt iki metre kadar aradan. Kalabalktan bazlar sokuldular. Kahveci Mahmut varp toka etti: Ho geldiniz, nassmz? Hogrdk, eyiyiz... Eeee gine ho geldiniz bakalm... Hogrdk, gine hogrdk... Ho geldiniz!.. Bura deil mi Kantarma? Hogrdk... Kantarma bura...ho geldiniz! Hogrdk, sondaj iin...geldik! Hdr Musa'y itti ne: Aha muhtarmz... Musa varp toka etti srclerle. Benim de adm Hdr... Toka etti. Doan toka etti... kr de etti o etti diye. Traylerin tekerlerini, kasasmdaki almeti inceliyorlard kaamak. ki metre aradan bakyorlard. ocuklar, yukar doru uzayp giden delgi kulesine korkuyla, rpertiyle bakyorlard. De kalka, sanki amurlara bata ka, srtnda eski bir yaraly tayormu gibi yalpalayarak il mmet kp geldi:

OoooL Ho geldiniz yeenlerim! Eyi ki geldiniz! Gelmeseniz guduracakt drzler! Azck bamz dorulur gali, azck diriliriz... Eeee... Hep burda m duracaz adamm? Hadi buyrun kye kalm. Nasl olsa bizim iin geldiniz, safa geldiniz... Bykl ufak src: Saolun! Yani biz imdilik iki kii geldik, bunu getirdik... Belki bugn, belki yarn Cafer Beyle yardmc arkadalar gelecekler, merak etmeyin... Yani epey1 KYGREN 213 ce yorulduk Ankara'dan beri, fakat geldik kr! Cafer Bey Ankara'da. Belki bugn gelir, onun arabas var. Bir aratrma kuyusu aacaz burada, ok dyor peine, o da olmasa soran izleyen yok! Hi alkadar deilsiniz... Su istemiyor musunuz yoksa? Boynunu bkt muhtar, Hdr'a bakt. Hdr sustu. il mmet: Ne diyor bu gen arkada Musaa? Soruyor yoksa su istemiyor muyuz? Biz mi istemiyoruz? Gld il mmet. Eee doru soruyor. Ayna drbn gibi biliyor iimizi: steyen var, istemeyen var! Kyde ikicilik olmadan olur mu? Paras bi yere gitmi de sz bi yere gitmemi kyn, kylerin!.. Ciddileti birden: Tabii, istediyse, istemediye bakmayacak, doktur nasl furuyor inneyi, o da furacak sonday! Altst edecek cinlerin seherini, ylan, evran!.. Hemi de beni dinle Musa, silecek, kafalarn iine Gurba Nuri ne gadar doldurmusa safsatay yalan!.. Silip pampak edecek, herkesler grecek, he korkman!.. Musa, il mmet'i ekti biraz: Dur hele yle bubalk! Daha vaktimiz var, gonuursun. Yryn madem arkadalar. Kye mi karacaksnz, yosam bir tarlaya feln m goyacaksmz bu afat? Goyalm bi yere, gendimiz de gidip oturalm. Heralda bugn vakit geti, sonda feln furulmaz... Bizim esasen... Byksz, muhtara konuuyordu, ardmzdan bir kamyona bal olaraktan ufak vagonetimiz gelecek, variller, bidonlar gelecek. Vagonetlerin birinde yataklarmz, birinde mutfamz, birinde de yiyeceklerimiz ieceklerimiz var. Arazide geireceiz gecelerimizi. Bizimki buna gre... vagonetler yarn gelecek! Anlamaya alt muhtar: Neyse, hele bi yokarya varalm da... Tabiii tabiii... Bunu da ister burda bi yere braalm, ister gtrelim, kyn iine, nasl isterseniz... Gtrsek daha eyolur adamm! Eeini salam gaza bala ondan keri Allaha havale et demi herif. Ky bunun buras. Bakarsn bir daklaan feln olur...

214 KYGREN Gld byksz olan, Bahr'ymi ad: Haha! Haha! Dak-laacaklar da altrabilecekler mi? At arabasna benzemez, gamyona he benzemez!.. Paralar da gamyonlarn paralarna uymaz. Tekerleri bile bagadr! He bir makineninkine uymaz! Alalm ky iine gvenlikli bi yere! Senin dediini gabl ederim, emme seherlerde feln uymaz. Eli yz dzgn, az bir kylerde uymaz... Bizim kyde uydururlar!.. Hdr da destekledi muhtar: Alalm zor er, burda gomayalm... bence de! Kalabalk, afatm evresini biraz daha sarmt. Ufak src, ad ahin'mi, trmanarak kp yerine oturdu, altrd motoru. Dzgn yolda zor yryordu, inili kl ky yolunda sarsla sarsla dnmeye balad tekerleri. Direksiyon titriyordu. ahin, dilerini skarak, kaslarn gererek, afata egemen olmaya alyordu. Muhtarla Hdr nden nden gidiyorlar, koarak, durup elleriyle kollaryla iaretler vererek yol gsteriyorlard. slig'in eneye gelince durdu muhtar: Burdan geemez adamm! Gese bile dnemez! Dnerken biga mertei grar, biga kerpici de endirir... Dnp Hdr'a bakt: sli Camal' da biliyoruz, mahana arar imdi, eyisi mi bi are dnelim! El etti ahin'e: Ooooop! Dur bakalm, dur adamm!.. Kahveci Mahmut koup geldi: Yavu Musa, yokar alsak nere sacak bu? Ha benim evin nne feln? Gld Mahmut: Smaz ki! Npalm yleyse? Surda bi bo tarlaya braalm... Dilkiye tavuk mu amanat edilir be adamm? Bi gecenin iinde garnma bir avu gum atp, yada bi yanma bir omak so-kagorlar! Onlar omak sokarsa biz de sokarz beee!.. Banda lbet dutalm diyorsan, onu gabl ederim! Sorumlu itir, goca makineyi akda braamam adamm! KYGREN 215 Sonda makinesini Musa'nn enitesinin tarlasna aldlar. Hdr bata, kii nbete kaldlar. Srcleri alp evine gtrd Musa.

Doan, babasna a ekmek getirdi. Sunack, Teslime'yle oturdu hayata. Uzaktan uzaktan, 'afat' in banda nbet tutan herifleri seyretti uykusu gelene kadar. Topal Talip, olu Salim'le konutu, sonra kalkp Hac Yu-sufgil'e gitti: imdi bunlar bizim tarlay delecekler akllar sra! Emme yalasnlar avularn! Ben lmeden tarla feln deldirtmem adama! sterlerse candarma doldursunlar kyn iine!.. Bu i rza bazarldr. Irzam olmadan mmkn yok! Hemi de durun bakalm, cinlerin gral ne garar verecek yarma gadar? Hdr, Doan' eve yollarken, Anana syle, biirdii erik goafmdan bi gaba goysun da muhtargile gtrver! Misafirlere ikram olur. Ondan keri bizim ivteyi getir yanma. Gelirken korkmazsn deil mi yalnz? Durdu: Korkuyu feln at gali Doan, annadm m bubam? Doan kotu: Annadm buba, imdi gelirim abuk!.. Kotu. yle kouyordu ki byk ilere karmann sevinciyle, komad, utu. Ayn zamanda kafasndaki ok byk bir ad mrldand evlerinin merdivenini karken: G...ra...ksL Usuldan usuldan akam basyor, karanlk kyordu. Hdr kalkt, sligil'in damn dibine iedi. Ynn sonda makinesine doru dnp bir de yellendi. Azna tkrdmn akallar... akallar! Gelin de bi dokann skysanz!.. Yrd traylere doru. Bizim a Bey gine de sznn eriy-mi, daakl kt! Yarn da vaktinde kar gelir iallah! Durdu nnde. Tam da baharn azmdayz. Byle bi sondaya ne dayanr? Ga gn srer suyun bulunmas? Elini srd koca tekerlere. Srd okad. Gecikti mecikti emme sonunda geldi gine, geldi gali! Skt okar gibi. Sertti lastikleri. Askerliinde bile byle lastik grmemiti, anmsamyordu. Ban edi lastiin yzne doru, dudaklarn dedirdi. Ardnda bir trt oldu, kpek sand, seemedi. 216 KYGREN Buba! ivteyi getirdim. Anam biraz da sk verdi. Ayrp saklamm... aha bunun iinde! Av torbasn uzatt Doan. Gapk da getirdin mi bubam? inde... torbann! Eyi... imdi ben onlar deper doldurum! Eerkine palta-larla feln saldracak olurlarsa gece, Allah ya onlara verir, ya bize! Fururum kim olursa!.. Fur buba... Dnp gidecekti ocuk, durdu birden. Elini koynuna soktu. Bir ey karp uzatt: Anam bunu da verdi, dakmacakmm... Ald olunun uzattn. Alr almaz bildi. Yanar gibi oldu parmaklar. Yedi kat muambaya sarl hameylisiydi! piyle faland. Bilmiyordu oktandr nerelerde olduunu. Ilk bir yel dolat iinde. Neyse! Neyse Doanm! Bunun da adn neyse goyalm... Syle anana emi bubam?

Doan bekliyordu. Baga bi ey deyecen mi buba? Deyecem Doan onba! Eyi dinle: Ananla gardalarm ganadmm altna al, hep barabar yatn gzelce. Ben evde youm. Youm deye korkman... korkmadan yatm bubam... Yatarz buba... mara etme... Gitti Doan. Ay kyordu, yma harman gibi gbekli bir ay... 18 SONDA BAINDA Erkenden Doan geldi. Sordu: Gece uyumadn m? Ck! etti Hdr: Uyumadm... sen? Biraz uyumuum heralm... Hep bunu mu dndn? Hep... hep buba! Ah... gcm yetse de seni bi myendiz yapabilsem! Gzlerine bakt olunun. yle dik dur bakaym! Bana evir gzlerini! Eferim! yle anasnn gz bi myendiz olursun ki!.. Gelip gemi drzlerin he birine benzemeyen!.. Buba yavu! O ufak herif nasl sryor bunu? Az sonra Duran geldi koarak. Daha gnn doaca yerler yeni alaryordu. Sr hergele falan yoktu ortalarda. Duran yavu? Buyur buba... Olum yatp uyumadn m sen? Uyudum kaktm buba... Anan hamuru yuurdu mu? Youracakt buba... Ha bak, yuurunca sekiz on gatmer yapsn, git syle. Ya yok feln demesin. Temiz bir pekirin iine sarsn, scack gtr ver konuklara!.. Baka evlerin ocuklar skn ettiler. er beer geliyorlar, gzlerini bylte bylte seyrediyorlard afat. Bildikleri makinelerle kyaslayarak hem onlar, hem bunu anlamaya alyorlard. Topal Talip kalkt. Git abuk Hac Yusuf'u ar! Yollad olunu. Salim gitti, Hac Yusuf geldi az sonra.

Topal Talip, topal bacana oturmu, susuyordu. kp Hac Yusuf da susmaya balad. ZI KOYrOUREN Salim sordu: Birer stl gayfa yaptrem mi? Bakt Salim'e, tam anlamad dediini. Sordu iaretle ne dedin? Birer stl gayfa yaptrem mi dedim? inini ekti Talip, yaptr yaptrma... Duvar halsnn stndeki develer gidiyorlard hl. Ssl develerdi. Palmiyelerin grnts le gariplik veriyordu. Uzaaak, ok uzak bir ld. Resmin gerisinde kzgn kayalar... Gzel gzeldi salarn balarn kskanlkla rtmeyen Arap kadnlar. Dnd bir ara Hem neresi Arap bu gaymak gsl gancklarm? Tabii, birazdan iyice akam olacakt vahann sularnda. Kimbilir kimler saracakt bu emsali cihana gelmemi hatunlar. Bakp hayallere dalyordu Hac Yusuf. Yutup yutkunup susuyordu Talip. Hac Yusuf da susuyordu. Oturuumuz fena deil Hac! Zaman ahir zaman Taliip, npabiliriz? Hem oturacaz m eli kolu bal? Gzlerine grkecek var, getirdiler son sonu! Eeee getirdiler Allah iin... Bugn de sokacaklar tarlaya heralm? Bana da yle geliyor Taliba! Sordum ettim, 6200 nmrolu ganun varm, npalm? Bubalarmz Deliba'n gmarlard! Hatrlarm... Olacak elinde guvatin, hadin deyip yryeceksin! Emme hani demi o gnler? Sustular gene. Hac Yusuf haldaki develere dnd aresiz. Bugn de bi gamyon geliyormu, ardnda mutfa. Ya-takanesi, ambar... hemi de belik bir ekip!

Gonuuyorlard... a Bey de geliyormu! Getirirler... Vali'yi bilem getirirler! Byk Bagan dahi getirdikten keri! Herif ivteyi alm goluna, banda devriye gezmi zaba-ha gadar! Birimiz oralardan geelim de ekip fursun!.. Cahil cesur olurumu... biliyor musun? KOYGOUREN 219 Eeee hemi de yoksul hepicii! yle zibidiler ki, unlar yok yimeye! Yoksulluk yaptryor mu diyorsun? Ya ne? Sustular bir nbet daha. Bak ne deyecem Hac? Buyur Taliba, l de leyim! Berhudar ol... git o muhtar olacak Yonan'a! Eeeeee? Anlat birem birem. De ki... Ne diyem gardam? De ki, 'Amz ivimiz bu kyde! Gurun da sksak birbirimize, lmz feln bu kyde! Madem gaf ay a goydular delecekler topra, arnn ocan gurcalar gibi gurcalayacaklar cinlerin seherini, he olmazsa benim tarladan yapmasnlar bu ii! Edirafta ok tarla var... bunu rica ediyorum... yani efelik bakmndan deil de, insanlk bakmndan! Eerkine bir pulitikey-len bunu gabl ederlerse memnun olurum...' Byle deyiver... Eliye zeval olmaz gider sylerim! Git syle buban hayrna! Gider sylerim de, glmezler mi? Biraz erken pes etmedik mi? Pe deil bu! Glmezler, glemezler! Bunun pes olmadn bilir onlar. Pulitikedir bu. imdi frsant onlara geti, sabredelim azck. Yarn da bize geer... hemi yle geer ki! Gider sylerim ben... Hac Yusuf gitti. Srcler daha evden kmamlard. Ms-lme hayatn ocana sa vurmu ekmek ediyordu. Musa, yattklar odadaki sand kapnn nne karm, deerek dide-rek, iinden bir eyler aryordu. Ku cieri, kara, krmz eski boncuklar kyordu. akmak talar, dven dileri, kartal kemikleri kyordu. Bi mracatm var, avluya gadar insen ya Musa! Ge yokar Hac! Ge, konuklar kakmadlar daha!

Taliba'nm selm var, diyor ki... Dur yleyse ineyim, byle galeden galeye olmaz... ndi Musa. Hac Yusuf'u rtmenin altna ekti. Kendi kannn stne oturdu. Hac Yusuf'un da elinde baston vard, ona dayanyordu. Ne diyor Taliba? Yani diyor ki, 'Madem bir delilik yapyorlar, elleme zer-hoa yklana gadar gitsin, emme benim tarladan bali .yapmasnlar, oralarda ok tarla var, kendi tarlalarndan yapsnlar! diyor. 'Benim olmazlanmam kyn umum kar iin, asla gendi karm iin deil!' diyor. ok da selm var sana... Aleykmselm adamm! Getiren gnderen saolsun! Hay hay! Tabii ben Taliba'y ok severim. Emme bu ileri Cafer Efendi bilir deil mi adamm? Benim yetgim smaz buna. Emme nparm, eker b gyya sylerim, er ge bugn kp gelecek, iallah gabl eder, edeceine umudum vardr!.. Sen dersen eder... Derim ben de! Savd Hac Yusuf'u. Hdrgil'den katmer geldi hemen. Scackt. Temiz bir pekire sarlmt. Duran olann elleri yanyordu. u Sunacm insanlna bak, ne yollam! Bard aadan. Duran'm elinden ald pekiri. Buban gelmedi mi sondann bandan? Daha gelmedi, ben gittim... Kakm m? ymemi mi? Ck... he ymemi... Npm... npyor? Tfeini tutuyor... oturmu! Ekmek gtrdn m? Gtrecem... Go yleysem! Bekledi pekir boalsm. Boalnca alp kotu Duran. Sokaktan yel gibi gidiyordu. Sr hergele yeni toplanyordu. Muhtarn hayatna gelmi srcler eli yzlerini yuyorlard. Mslme sofralarn hazrlamt. Biraz da st koymutu sahana. eker, kak, szge, hepsini karmt. aylarn da demlemiti. Guruluuna bakman, buyrun! Buyrun souma221 sn! Sunack'n yollad katmerleri seriyordu nlerine: Buyrun!.. Hdr yle oturuyordu. Yanndaki Kurban', Mestan' yollad evlerine. Kald tek bana. Duran geldi az sonra. Azn katmerini getirdi. ocuk, sokuldu afatm yanma, srd elini. Okad lastiklerini. Az sonra Doan geldi.

International S-170... Okuyordu. Ne demek buba? Markasdr bubam... Cardner-Denver... Okuyup bakyordu babasna. O da markas heralm... Frdolaym gezdi Doan. stedii yerlerine elini srd. Ama kurcalamad. Bastrmad elini. DenverColarado!.. Marka ne demek buba? Markaaaa? Marka, ustasnn ad! Bir de makinelerin pirinin addr, hepicine yazarlar. Tfeklerin de markalar vardr... yazarlar! Gn dodu Kadir Baba Hy'nn arkalarndan, Hayr-olu, Bakrtolu kylerinin oralardan. il mmet, damad, Musa' mn evine, kz Mslme'nin adn sesleyerek geldi: Nasettin Mslmeeee? Kakt m konuklar? Garmlarn doyurdun mu? Sonra kt yukar. Hayata, tahtala oturdu. Sunack'n yollad katmerden hatr iin bir lokma ald. Srcler karnlarn doyurduktan sonra, saan ucunda ellerini sabunlayp dnmelerini bekledi. Mslme kokulu sabun karmt, Eferim! Temiz pekir de karmt. Srcler gelip habaya oturdular gene. il mmet, saygsndan kprdand. Yerlerine yerlemelerini bekledi. Yarm dorulup bir daha hogeli etti ikisine de. Hatrlarn sordu. Eyi ydnz m? Kymzn suyu yoktur emme, havas zaralszdr!.. yi uyuduklarn sylediler. Pire feln yoktu ya? Yoktu, uyuduk... imdi galmad gali, Dede-te kal! Eskiden bi pire olurdu bu kyde, bilmezsiniz! Mill Mcadele'de, bi gn Bolatl'nm Garahamzal kynde adrlarmz gurduk. Bizi de Fahri Pa-a'nn kararghna vermiler, atlara bakyoruz. Ulan bi girdim idim, ebeh ebeh ebeh, ulan gapgara sard pireler bacam! Svana gald gara bekmez gibi namsszlar! He unutmam, unudamam!.. Girdi Kurtulu Sava anlatsna, tek bana ileriye at sren sava gibi... gidiyordu! Musa, merdivenleri indi usulca. Gidip Hdr'a bi bakaym... Npyor, npyorlar? Yrd usulca. Ky iinden geerken belinde tabancasn yoklad, duruyor mu? Okad usulca eliyle. Talibamn evden yana bakt. Dkknn da kaps akt. Hac Yusuf oradan kyordu elinde paket. Yrd. Bir ara gzlerini Keremin Kuyu'nun oralara evirdi. Bir otobs ehre gidiyordu, ak bir toz kmesi drlp kalyordu ardnda. Kum kamyonlar almaya balamlard gene. Bir kere kk araba ehirden km, belki umra'ya, belki Karaman'a, yada Mersin'e, Adana'ya doru gidiyordu. Yrd. Hdrgil'in evin nnden geti. Sunack mallar sra sryordu. kzleri de gatyor musun sra Sunack? Gatyorum Musa Aa... Hdr biga gn gelemez gali! Nadas galversin azck... Eee hayrls olsun da Sunack, iki gn er, iki gn ge... sligil'in evin nnden geti. Cemal yeni kalkm, elinde rbk, ayakyoluna gidiyordu. Nassn Camaaaal? Anan nasoldu adamm? arp rb elinden br eline verdi Cemal: Saol Musa Aa... Anam eyoldu... sen nassn? Eeeh, benim de zaralm yok, ile gle urayorum... Geti.

Kk kara otomobil Kantarma ayrmnda durdu, saa sapt. Tabancasn bir daha yoklad Musa. Sesini ban denetledi h kendinin. Sonda orada bo tarlann iindeydi. Yirmi be otuz ocuk sarmt ban gene. nnde ardnda dnyorlar, bara bara kouyorlar, cinpazarma dndryorlard oray. Hdr, iftesi elinde, on adm geri ekilmi, kinci Dnya Savanda akmak Hatt'ndaki gibi bekliyordu. Muhtarn geldiini grd. Muhtar da yoldan gelen arabaya balamt gzn. Hdr farknda deil. O hep kyden yana bakyordu doal olarak, o yandan gelecek bir tevlikeye gre ayarlamt kendini. KOYGOREN 223 Bakt, Cafer'in sar ban, sonra da gzlerini grd. Muhtarn ayakucunda durdu otomobil. Sert bir fren yapt. Bir cayrt koptu orada. Ban karp bard Cafer: nne baksana vatandaaa! Dada m geziyorsun? n bakalm, eyi ki gelebildin... in! Cafer kt otomobilden, elini uzatt. Eee hogeldin bakalm, nassn adamm? Ben iyiyim... siz? Sen eyi olunca biz de eyi oluruz canm! Gel Hdr'm yanma varalm biraz... Yrdler. ocuklar gene al ouldular. Cafer'i, Musa' yi grdkleri yoktu. Hdr be on adm kotu. ifteyi elinden brakmadan atld Cafer'in kucana. Bir eliyle tokalat, ifte tutan koluyla da sarmat. Gayboldun gittin beee! Gomular umudu kestiler. Emme ben kesmedim. Dedim 'Cafer Efendi erkektir gelir er ge!' Geldin!.. Geri ekilip bir daha bakt Cafer'e, atlp bir daha sarmat: Daaklrymm!.. Geri ekilip Cafer de ona bakt: Bu tfek falan ne elinde? Eeee, -gsterdi- bunu bekledik! ekti kolundan iki adm. Ky yerinde... dos var, dman var... belli molur? Eeimizi salam gaza balayalm da ondan keri Al-laha havale edelim dedik Cafer Efendi! Stlerden azmz yand da adamm!.. Srcler neredeler? Evdeler... gayfaltlarm feln yaptlar. leye doru ekip gelecek! Yatacaklar vagoneti, mutfa/kileri getirecekler. Delgiler melgiler, su tama varilleri... hep geliyor! Gsn iirip boaltt Hdr. Bekr olmalydn adamm! Muhtar da boaltt gsn. Nolacakt bekr olsam?

Musa: Gocas Kore'de gald biliyor musun, benim bir baldz var Teslime... verirdim sana! Musa: Tam da sana minasipti!.. ZZ- 1MJ X UUy U KttJN Musa: ok da yavuz olurdu... Yani gcne gitmesin emme adamm, nerden varp dak-latm o tini mini hanma? Bir adamn gars, o adamn yars! demi adam adama. Sormak aybolmasm, nasl geiniyorsun?.. Hdr, bunun da adn 'neyse' goyuver gali adamm! Goyalm emme lf yok Cafer Efendiye! Gendine yok, ga-rsna da olamaz! Lf yok da... bir kar iindi szm biliyor musun? Baldzm gurudu otura otura! Gendin grmyor musun nallarn zabah aam? Neyse dedik ya! Nerlerdeydin Cafer Efendi, yeyip itiin senin olsun... Gittim geldim Blge Mdrne, ube Mdrne, Genel Mdre... yok sonda! Verdik veriyoruz, Erzurum'dadr getirttik getiriyoruz, Malatya'ya gitti dnd dnyor, Mara-Osman-ck'ta geldi geliyor, az daha ii varm bitti bitiyor, en sonunda, bizim kaynpeder girdi araya da yle alabildik... yoksa? ben de umudumu kesmitim! 'Yatt bizim sonda ii artk kalkamaz' diyordum... Mteyatti senin gaynpeder yle ya? Evet... Sevmem mtayitleri emme eyilii dokand bize! imdi Hdr, Cafer Efendi! kiniz de beni dinlen adamm! Topal Talip Hac'y gndermi, 'Madem deleceniz topra, benim tarladan delmen, ben kyn umum kar iin abaladm, bari benim tarlama daklaman!' diyormu. Yani imdi nasl bir fikriniz var bu fikre gar? ocuklar bekliyorlard ne zaman alacak? Hdr Cafer'i gsterdi: Orasna ben garamam muhtar! Gendi bilir! Ne diyorsun Cafer Efendi, olur mu? Nereyi deleriz demitik? unuttum. Gider gene bakarz. Sanrm fazla farketmez. O tarla, bu tarla, yaknnda baka bi tarlay delsek de olur!.. Eer byle bir eyilik yaparsan ben de memnun olurum! Sratmayalm bu drzy stmze. Hem topal, hemi de g KOYGREN 225

yere yakn. ekmiyorum bir hileli i aar kyn bana! Bak Hdr, bir kere bu -afat' gsterdi- ne gadar burda, sen de hep bur-da olacaksn! O drzlerden biri feln gelir, alrken bir omak sokar, biraz gum

mum atar, galrz ovann yznde. Bekle gali ustasn bulup onartacaz. Bakarsn gendileri yapmazlar, bir adama, bir ocua, dahi garya, gza yaptrrlar. Yani bunlarn hepicini gzn nne al, ona gre tetik bulun. Hamsala-n biri olmadn bilerekten ok gvenirim sana, emme gi-ne de tembehliyorum, ne olur, ne olmaz! Yarn ekip gelecek diyor Cafer Efendi. Srclerlen ekibin efine mefine de fsla, kimin kim olduunu bilmezler! Bunu sen gzedeceksin adamm! Bak, gendi yelerime feln gvenmiyorum, nce Allaha, sona sana gveniyorum... Doru bu dediklerin muhtar! Ayrlmam bandan! Nadas madas ykarm Sunacm stne. Burdan ayrlsam da iim irat olmaz zati. Emme sen de bulun ara sra. He olmazsa gnar eve gideyim! O gadarm dnrm, he mara etme! Baz aamlar gelir lbedi devralrm iki saat, sen de varr gelirsin. Yaparm o gadarcm... Cafer bakyordu ikisine de, bakp ayordu. Eerkine bu Topal eytan'm tarlasndan olmasn, he kimseye mdane etmeden gendi gbeimizi gendimiz keselim diyorsan, gidelim Cafer Efendi bi grsn, gabl ederse benim tarlay delsin. Benimki hemen Topal eytan'mkinin yannda. Yani ben buna da varm muhtar! Saolasm! Beni bi guduza dalanmaktan gurtardm iin ok saolasm adamm! Bak bi ey daha diyorum sana, gerek srclere, gerek ekip arkadalarna, sakn ki bu drzlerden bir ey de yidirmeyeceksin! Dahi gabkl yumurtalarn! Ha-lank yumurta gelse yidirmeyeceksin! Yok yok! Atld Cafer. Ekip zaten kendi parasyla yiyecek. Bir alar olacak. Gidip alrlar ehirden. Onlar kyden yemezler!.. Eyi de... ikram deyerekten feln getirirler, bunlar da hatrlarndan kamazlar. Bizim drzlerin iini bana sor sen. 15 226 KOYGOUREN Duz gadar fare zehiri gorlar, tamam, diker nallar bizim adamlar. Adamlarn ldne yanmam, yenilerini vermez hkmet. Hemi de hakldr, nk verdiklerine ahap olmadk! Pekey muhtar... btn bunlar gablm. Bunlar sen bana brak. imdi Cafer Efendiyi gtr git, bi garnm doyur. Haa, bir de unu de bana bakaym, acaba ne zaman geliyor ekip? Gld Cafer: Bilemedin ikindiye... Ellerini toka ettiler birbirlerinin. Cafer arabaya gitti. Muhtar da ekti yanma. Hdr'm burda can sklr, u gazeteyi vereyim okusun! Dnp bir gazete gtrd. Hdr oturdu. Tfei kucana koydu, gazeteyi de at. Gzleri bir yazlarda, bir sondada... okuyordu. Amerika'da seim sava hzland... Birden gazeteyi brakt. Ulan yeterin gali!.. ekilin bandan!.. ok cidd bard. ocuklar dmelerine baslm gibi kalakaldlar. Bakn ne diyorum, dinleyin! Herkes on adm alacak. On admdan fazla yaklamak yok. Hadin bakaym... ln gendi admlarnzla! Hile yapmak da yok...

ocuklar geri geri giderek admlarn saymaya baladlar. Milyarder Fullbright senatrlk iin henz karar vermedi... Alabama Valisinin demeci tepkilere yol at... USA Senatosu Kore sava iin ek denek kabul etti... Denizar lkelerde Amerikan ticareti... Amerikal atlet Nelson bata gidiyor... Olimpiyatlara yirmi gn kald... Uak'm Banaz ilesini sel bast... Amerika'da evlilik d ilikiler artyor... Doan! Bubam buraya gel! Gardan sesle! Teslime dey-zenin kr'y de sesle. Yanma toplann hepiniz... Durup bakt ocuklara. Ulan hani fazla sokulmayacaktnz? Hadin madem, doooru evlerinize!.. Valla ben sokulmadm bu sokuldu!.. Bir daha he sokulmayalm Hdr emmi! Hadiiin, bak daha duruyorlar!.. Tfeini alp doruldu. Gazeteyi de att yere. Bakt gazetenin balna... Sankim Amarikan gazetesi itolu it!.. Bakt. Bi daha sizleri bunun banda grmeyecem! Benden habarsz kimse sokulmayacak yanna!.. Doan', Duran', kr'y toplad bana, anlatmaya balad. Nasl gzlerini drt aacaklar, nasl bir tevlike dolayor suyu karacak, hem de cinlerin defterini drecek makinenin evresinde... anlatt. Sadece ocuklara deil, bubalarma, analarna da dikkat edin, drt an gzlerinizi gurbanlarm!.. Duran olan korkmaya balad. Bir tuhaf vuruyordu yrei. Doan ise, at at, horozlu cep aynalar kadar yapt gzlerini. 19 MOTOR STNDE MOTOR Gerekten leyle ikindinin arasnda kp geldi ekip. Bir koca kamyon. stnde variller, numara numara delgi ular, borular, mukavva kutular iinde ara ve gereler... Ardnda de vagonet... Ekibin adamlar ikinci vagonetteydi. Vagonetin iinde yataklara uzanmlard. Kamyon durunca grltden anladlar geldiklerini... ktlar. He buraya inmesin bunlar! Doooru Gaplan Harman'na, Hdr'm tarlaya! Beki, hadi gsteriver adamm! k arkadan yanna, sre sre gidin dediim yere!.. Seyir iin birikenleri uzaklatrd muhtar: Ho burda ay oynatmyoruz! Ne var? Grmekse grdnz, daha ne bakyorsunuz? Bakmay verin!.. Gzn garn yok ki zaten!.. Karlar , kzlar, ocuklar uzakta durup baktlar

baktlar, sonra ekilip geldiler kye. Erkekler de muhtarn sz zerine fazla kalamadlar. Yalnz il mmet, Ulan olum, aynan Hatp'taki ga-ragol gibi skman insan! Ne ziyanmz olur, durup bakalm nasl karacak, nasl fkrdacak? Olmaz bubalk! imdi sen geldin mi herkes gelir! Arkadalarn da zeyinleri dalr! Goley i deil bu! nce i, hesap ii! T yerin altndan su bulacak...lar! Yanma sokulup kulana fsldad il mmet'in: Yavu bubalk, sen a grm adamsn, nasl anlamyorsun? Birinin gz mz iler bozuluve-rir makine! Yakn duracaklarna uzak dursunlar daha ey i deil mi? Haa evet, tabii tabii! Bak bunu aklma getirmemitim! Emme benim gzm feln ilmez! Benden korkman... Ben ma-allah'sz gonumam ki! Ben bakaym da, tekileri go gine sen... Go, go eyi edersin!.. Ekip ertesi gn balad almaya. Bidonlar doldurmak gerekiyordu. Doldurup getirmek, alKOYGOCUREN 229 m ukurda mil karmak, milden erbet yapmak gerekiyordu. Bir buuk iki metre gittikten sonra delgi taa geldi hemen. Ta, hep ta gidecekti belki. Ta styor, kpkrmz ediyordu delginin ucunu. Milli erbeti basyorlard souun. Ekip efi, Maggap diyordu. Darbelisi var, rotarisi var! diyordu. Dar-beli demek furan demek! Rotari de dnen demek!.. Yerin alt granit kayalarla kitlenip kalmt. Neden dnerli demiyor da rotari diyorsunuz? Eeee, cavr yle demi! Bizim elimizde deil ki! Bir saat kadar altktan sonra el deitiriyorlard. Biri brakp br alyordu. len oluyor, lenden sonra gene alyorlard. Yemek ekmek orada, 'uyku-istirahat' orada... Arada kylerden gelenler oluyordu. Evdereeli Aladdin Aa geldi. Atn alp gezdirdiler. Sonra gtrp Musa'nn rtme'nin altna balad beki. Bir gn kuluk vaktinden ikindine kadar dikilip seyretti. Musa gtrp yemek yedirdi evde. Sonra uurlad. Vallaha akl alacak i deil. Da da da, boyna da, eer-kine karsa bravo!.. kar diyor gendileri! Hani biz de sanrdk ki buralar hep topraktr, ova olduuna... Gine de toprak vardr da, tabaka tabaka oluyor demek... Arada bir da tabakasna raslyor byle... Yerin alt sr desene? Eeeeh, st sr deil mi adamm? Hani bir de diyorlard ki, cinlerin seheri, ylan, evran, maara var? Keke ylan evran olsayd! Seher olsayd! abucak deler eniverirdi!.. Eeee sizin ganaatinizce ga gn srecek bu? Belli molur? Bakarsn ilemez, brap baka yerden denemek lzm gelir, hep byle ta giderse!.. nsan elli yz metre ta delemez ki byle! Ne di dayanr, ne trnak buna? Emme hl da m acap? Hl da... imdilik! Ulan bu a Bey var ya, herifin dediini dutmak var-m! lkin Topal Talip'in tarlay gsterdi ne gzel! Emme biz 230 JtVVJ X U\J V U itjlN

geip Hdr'm tarlay ediriyoruz. Orda da youmudur bu gadar!.. Drz bir de kyn umum karn dnyordu! Caminin glgesinde oturuyordu Topal Talip. Bazen brahim Hafz'la, bazen Hac Okkal'yla, Hac Yusuf'la, Ermenekli Nuriddin Hocayla fsfs fs! leden sonra ikindini, ikindiden sonra da akam ediyordu fsfs'larla. Gkten bir uak gese kalkp bakyorlar, ilerden bir kamyon ksa kalkp bakyorlar, geceleri de yerlerin altndan kp gelecek ateli ordular bekliyorlard durmadan. Bugn yarn... bi yandan deper... deper gelir... Bekliyorlard. Cafer gidip ehirde yatyordu. Bir gn bozuk alarak geldi. ISLooldun adamm? Hasmn varsa furalm, borcun varsa verelim, l de lelim! Aman byle sorudup durma! imiz uz gitmez biyol!.. zel bir meseledir, bununla ilgisi yok! Ne demek zel? Yani benim kendi iim!.. Yani hanm tarafndan feln? Ne kurcalyorsunuz bu kadar? A'a'a'aa!.. Tabii kurcalarz! Sen bizim elimiz misin ulan? Senin cann skkn, bizimki de skkn! Sen glyorsun, biz de gleriz. Ayr gayrmz m gald? Bak biz nasl mara edip ban bekliyorsak unun, sen de bizimlen barabarsm maallah! Gene Tlin yavu! Sylemeyecektim amma!.. Tutturmu Ceyfo gel, Ceyfo gel!.. Annesi babas da Termal'e gidiyorlarm... hemen gideymiim ben de! Annesinin biraz romatizmalar var biliyor musun? 'Ceyfocum, Termal'de benim canm sklr, abuk gel!' Kz benim seni elendirmekten baka iim yok mu? Heya valla! Gar dediin azck snrn bilmeli canm! Go-casmm ayana duak olmamal! Canm sen bu tini mini hanma, evelinden dersini vermemiin! Daha ilk gece, yavru dn alacaktn ki! imdi byle Ceyfo gel, Ceyfo gel! emir verip duramasmd! Gar dediin go-caya nasl deyebilir gel gel? Sona gardam, iki gne bir vrt KYGREN 231 telefon, zrt telefon! Yani bak haggaten diyorum, benim baldz alalm sana? Teslime onun gibi on deneyi cebinden karr. Bakma yle kirli feln gezdiine! Yununca pampak olur. Dat-larma doyamazsm baldzmn! Yime de yannda yat derler, aynan yle olur... Hele bi de gmme banyolara gatarsan... ebeh ebeh ebeh... Eeee muhtar, bu yaranlklar ok ok eyi de, neye grnmyor bu suyun ucu? Ga gn oldu ne bir nemerme var, ne bir teperme? Salam i alt ayda karm, sabret adamm! Alt ay!.. Alt ay sabrolur mu yavu? Eee dokuz ay on gn nasl sabrettin? O baga, bu baga! Esasna bakarsan bu ondan da zor... Ermenekli Hoca gene kitaba bakyordu. Gelip konuuyordu caminin nnde. O baknca brahim Hafz da bakyordu. Biri brakp teki alyordu sz. Namaz nceleri, namaz sonralar toplanp dinliyordu cemaat. Bir kere u evremizdeki kylere bakn. Bizden baga he 'Yeralt suyu! Yeralt suyu!' deye dutturan var m? Biz kalk-verdik maallah, seherde dl verseler yeri! Bek eyi grnmyor bunun sonu! Kara bulutlar dnyor kyn gklerinde. Gaplan Harman'nm oralardan su bulacaz deyi, kyn barmak gadar bi emesi var, onu da gurudacaz ellehem! Kitap diyor ki, 'Gomular ifale gaplmasm!' Daha da bissr remizler, rumuzlar, hepiciini anlamaa ilmim kfi gelmiyor...

Yeraltnda sade cinlerin seheri vede evran ylanlar deil, ayn zamanda yeralt devleri, ejderhalar da mevcut. Bunlarn bykln dnyadaki nesnelerle kyaslamak mmkn deil. Size nasl tarif edeyim, farzedelim ba Koasar'da falan bunun, kuyruu da t bizim Ermenek'te, Mut'ta... hatt Silifke' ye feln ayor. Gvdesini derse'niz, ite bizim buralarda. imdi bunlarn 'Da tabakasna geldik!' dediklerinin esas, yeralt devinin omurgasna tesadf etmek olabilir. Emme bunu imdi onlara sylesen, bize gerici derler. Herifler ocuklarn Guran Gorsuna bilem yollamyor. Ben de baktm kitaba, kyden baz 232 KYGREN komular torba taknp Gadmhan yanlarna doru gidiyorlar. 'Bu yl idaramz kfi gelmedi, bize biraz arpa, biraz buday, un, bulgur, ge...' yalvaryorlar. Ne demek bu? Tabii bunu yorumlamak gereiyor. Bunun anlam ok ar: 'Bu kyn insan, eer hatasndan dnmezse, byle torbalar taknp birbiri ardndan buralar terk edecek. Dutmalar duracak dinibtn kylerde, namaznda niyaznda adamlarn gaplarmda...' demek! Gayet ak bunun anlam! Bir il mmet kyordu yamalarna: Siz hocasnz! Hoca adam byle lf eder mi? Terakkiye havasnz yok. Halbuysam noolur yeraltndan su karmaylan? Ha yeraltndan, ha yerstnden, hepsi de Allahm suyu deil mi? Sizinki gomunun evkini grmak, baga deil! Karlk veriyordu hocalarn ikisine de. Eeh, bizimki gaibimizden geeni sylemek! O da belkim bir faydas olur gayasma. Deilse terakkiye mani olmak aklmzdan gemez. Terakki edeceksen camiler, medreseler, klliyeler, emeler, saraylar, kervansaraylar yaparsn. Terakki atalarmzn yaptklardr. Atalarmz koca cihana egemen oldular, heralda yerlerin yzn drmalayarak deil!.. Brakn alsn adamlar... alyorlard. Musa da, Hdr da balarndan ayrlmyor, ekmeklerini alarn oun orda yiyorlard. Evden gelenlerle, orda pienleri ayn sofralara koyup birlikte yedikleri de oluyordu. Hdr'm ocuklar sabah akam, yemek ekmek tamaktan bkmyor, yorulmuyorlard. Bazen komular da yemek ekmek yolluyor, suyun hemen kmasn istiyorlard. Sabahlar ifte giderken adamlar, ota giderken kadnlar, le sonralar kz gtmeye karken ocuklar durup bakyorlar, ne olup bitiyor, Daha delinip bitmedi mi bu da tabakas? kahrlanp gidiyorlard. Cafer geldi: Tlin iyice kzd bana! Gitmedim diye kst. Gittiler bugn Termal'e. Kalacaklar bir ay. Ben de dedim i bitince belki gelirim. Bitmeden gelmem, hi ksme... Kamyor ya Termal! KYGREN 233 Cafer Efendi, anlatsana adamm, nedir bu Termal? Duymadn m? Termal, Yalova'da scak su. Kaplca gibi bir ey. Yani ifal. Otelleri falan var. Otelin iinde, odada falan akyor, scak... Girip banyonu yapyorsun. Kaynvalide iin gidiyor bizimkiler. Anlattm ya, romatizmalar var... Sende de var m bu romatizma? Yok canm, neden olsun bende? Bende var da onun iin diyorum. Bereket bizim burda yamur fazla yamyor da ok zzlamyor barnaklarm, bacaklarm... kolum, belim...

yleyse hemen gitmelisin Termal'e! Hemen gidemem adamm!.. Neden? Suyun kmas ilzm! Su kacak, ganallar aacaz, suyu tarlalara ulatrp ekinleri sulayacaz, rn bol olacak, fiyatlar da hesapl gelecek... satacaz budaylar... ekecez paralar... birazyla eyta grecez, birazyla da Mslme yengeni alp gi-decez o dediin yere, Termal'e... Sen gine da adiresini ver, biye re goyum, bakarsn yolumu bulamam o zaman! Hdr gld. Cafer dald: Sizin Kantarma topraklarn sulayabilmek iin bu atmz gibi 18-20 kuyu amamz gerekiyor. Her birinin bana birer motor, motopomp, santrfj... kay taktn m pat pat pat... gece gndz sular akacak, sizler de sulayacaksnz. Daha pek ok sorunlar gelecek tarmn. Topraklar ykamanz, hem de traktrle srmeniz gerekecek o zaman... Gld Musa: Tamam! Byk Bagan da byle istiyor he-ralm ki sorduydu traktr aldk m? Emme bu senin anlattklarn nedir biliyor musun? lme eeim lme, yonca yakn hesab... Ga yl oluyor Cumhuriyet? Gaa alnr o dediin mo-turlarm teki? Gaa patlar o fj dediklerin? Ne veriyor panga bize biliyor musun? Ben aldm 298 bu yl, Hdr'a da 198 verdiler. Bizim onmamz, hemi de Termallere gitmemiz maara galmtr Cafer Efendi adamm! Tabii maarda da Topal Talip 234 KYGREN ile Ermenekli hocadan, Gurba Nuri'den vede senin analk bu-balk gibilerden sra gelirse... Hdr, lfa fazla dalm gibi frlyor, koup sondaya bakyordu. Tepenin bandaki delginin yuvarlak kolu bkle bk-le iniyor, kyor, bir hortum, aadaki amurlu suyu hi durmadan yukar ekiyordu. Bir yandan da mil erbetini aa veriyordu baka bir hortumla. Hdr uzun uzun, Madem ta var, niye krklar kmyor, hep byle amur geliyor? buna ayordu. Ama ite byle amur geliyordu, talar eritilerek, tlerek karlyordu. Ben senin ileri bilebilir miyim? Soruyordu ekip efi. Farzet inek hastaland. Ne verilecek? Bilebilir miyim? Bilemem, nk anlamam. nk benim iim deil. Sen de bunu anlayamazsn... nek hastaland ne verecez, bunu ben de anlamam. Hep Asa Mahalle'den Buran Gad'y rz. O, yatrr insan tersi aktr boazna. Bazan da yakar gzgm demirlen gamnn yanlarn... Kim Buran Gad? O da bir ifi deil mi? Bak o anlyor. Ama ben he anlamam... Siz de- bunu anlayamazsnz... Goyalm bunun da adn 'neyse!' Emme suyu bi karalm, onu anlarz deil mi? Eee tabii, suyu herkes anlar... Ksmet olursa ne zaman kar dersin? Nasipte varsa kar, yoksa kmaz. nasipte... Her ey Cenaballahm elinde. Nasibe yazmsa kar...

Hdr bir makineye bakyordu, bir de efe. Ulan bir de yazmadysa mat olduk! Malamat olduk kyn iinde! Taliba'nm elinden kimse gurtaramaz bizi!.. Yazmtr iallah!.. Yani imdi sen bu suyu baga yerlerde kardn, bu sonday baga yerlerde furdun deil mi? Furdum... kt deil mi? kt... Ee bizim burda da kar iallah! KYGREN 235 allah dedik ya? Senin esas memleket nere Emin Efendi? Angara-Ay a... Mahmudefendi nereli? O da Ayal bizim... kiniz de ayn memleketli mi? Hsm oluruz biraz. Erenler var Nallhanl. Onlar dkt-lar bizi bu ie. Sayalarnda girdik. Deilse mmkn var m? May ne gadar? Eh, dokuz yz, bin... almamza gre! Ylda m? Ne ylda's? Ayda!.. Eeee, eyi para! Bizim yllmz gelmez bu gadara... Sordu: Nerde rendin sonda altrmay? Girdik, yardmclk, yamaklk ederken, reniverdik! imdi her bi eyini anlyorum maallah! Bozulsa onarabilir min? <

Azndan yel alsn... bozulmaz iallah!..

Mhendizler hep Amerika'da m okur Emin Efendi? Amerika'da, Alaman'da, ngiliz'de... Bizim sdambol'dan yetienler de var yani... Sen imdi myendiz olaman m isdesen? Ben myendize deimem gendimi! Bu Cafer Efendi nasl? Anlyor mu bi eyler? Fena deil, anlyor bi eyler... emme? Emme'si? altramaz bu sonda'y benim gadar... Esgerlikte de yledir; avu vardr subaydan ok bilir... Onun gibi... Bu bizim kylk ileri... biliyor musun Emin Efendi? Kylk ileri... mlkn olursa, motorun olursa, kynn de yolu olursa, seherde tokturlar da tandn olursa... eyi! Deilse gulaasma kylk ilerine! nce mlkn... iinde suyun... motorun! Yeniden makinenin tepesinde dnp duran delginin koluna bakyordu. amurlu suyu yukar eken hortuma, milli er236 KYGREN 1 beti aa veren hortuma bakyordu. Gzenekli borular vard, Doan'la Duran giriyorlard iine... Daha bunlar ne? Bunlardan bykleri de var! Emme ok sra var bunlara... Emin Efendi anlatyordu. imdi 17j'lk maggab salyorum. Ondan keri 12'lii salacam. Bunlar ne biliyor musun? 12'lik demek 12 in! n demek bir l demek. ngiliz iycad heralm. Grallar bulmu... Heriflerin grallar akll... bata! Eeee, Allah iin yle!.. Cafer, akamst gidiyor, kuluklaym geliyordu. Bazen evredeki ekinlerin anlarndan ballbaba toplayp emiyor, bazen her gn biraz daha snan topraa uzanp gn yksekliklerine bakyordu. Ah ulan aaaah! Delineceksen deliniver gali ibne da! Ham-salak da!.. Bazen bkp usanyor, Musa gelse ack da o beklese... yola bakyordu. Sa sakal da uzamt ka gndr!.. Gidip bir tra olmalyd... st ba kir iindeydi. Srtn yumasa bile, ban, ayaklarn yumalyd.

Kyn bekisi deilim emme bekinin gardaym... Dnyordu. te byle, elimde tfek, zabaha gadar, aama ga-dar bu afatn ban bekliyorum. Bi de sonu fos karsa yidik ayvay! Ayva... yani ayva deyelim... ayvaya gurban ol!.. Yatan bir hasra drp koyuyordu gndzleri. Geceleri gvenilir biri nbeti olursa uyuyordu. Deilse kalkp dolayor, ertesi gne saklyordu uykusunu. Baz gndzler eve gidip kvrlyordu. Sunack, kzleri ve Doan' alp nadasa gitmi oluyordu. Duran ota, Yeter oyuna gitmi oluyordu. Sunack abaaa, evde misin? Teslime kp geldi birinde. Her halde eve geldiini grmt. Kantarma kynde kap vu-rulmazd ki. Sakls gizlisi olmazd ki insanlarn birbirlerinden. Kapya basp girdi Teslime. Sunack abam yok mu Hdr Aa? Kaldrd ban hafife: Sunack aban yok gomu! Ben de sondann bandan imdi geldim... Haaa, yle mi? Sunack abam vara dedim, gidem de dedim, azck... ey... isteyem dedim. KYGREN 237 Valla Sunack yok Teslime... Azck artmt ip var m deyecektim? Bir duz torbas dokuyacak oluyorum da... Sunack abamda vardr deye geldiy-dim... O ileri ben bilmem ki Teslime! Senin bildiin i hep o afatn ban beklemek mi Hdr Aam? eri girip duvara yasland Teslime. Eee yle say, baga say... Ondan eveli de yle mal mal bakyordun... Npaym Teslime, nallarm grmyor musun? Azck da sen grmyor musun, kr msn? Deilim emme gomuyuz unun urasnda... Gomusunun Allah belsn versin gali! Olmaz gomu, olamaz, he olamaz!.. Sabr sabr, ard gabir... yeter! Olamaz dedim ya, dur orda! Olanlar nasl olduruyor pekey? Sen bu iten bana darlma gomu! Ayplama da beni... Ellen de bir dutma... Ben az ok... gryorsun halimi, bissr dmanm var, say ki hadmm, nefsim feln da uyanmyor, onun iin de senin datl dillerinin, gzel baklarnn anlamn he bilemiyorum. Anlamn bilemediim gibi deerini de bilemiyorum! Bilemiyorum, yle say!

Teslime oturdu duvarn dibine, uzatt ayaklarn. He oturma, he uzatma ayacklarn. Bir an evel k git. Sen gitmezsen, ben kar giderim. Hatr gnl goma bana gomu... Yani imdi oturtagoyacak msn beni bokumun stne? arem, mmknm yok! Say ki lym, deliyim!.. Hep ky dn bakalm sen. Yarn trbe yaptrr ky sana. Mezerine smasn dller de! Trbe yaptrsnlar deye deil! Ya? Elin ar... Herifleri iitmiyor musun? Her gn cinlerle topa dutuyor drzler bizi... Bir seneden fazladr ardmda dolanr Topal Talip'in Sa238 KYGREN lim! Dkknna adm atmaya korkarm da... ocuu yollarm! Emme sen de u duvardan sarsn! yleyim... emme sen gine yz verme Talip oluna! He mi beenmedin beni, he mi yarar yanm yok? Olmaz olur mu gzel yann, nerelerini sayaym? Ya? Syledim ya'sm, syledim saydm yanlar? Binin yars ga? Be yz! O da bizde yok... Doruldu dirseinin stne: Kak gapy gapat da gel yanma... istersen gapatmadan gel... farketmez! Gapadp geleyim... Gapat gel... bi ey deyecem! Frlayp kapatt kapy, srgsn de srd, dnp geldi, kt. Az bir aydnlk geliyordu kck camdan. Gzleri seiyordu Hdr'm. Tuttu Teslime'nin elini, kendi gsnn stne koydu: Bak nasl furuyor! Yreimdir bu! Emme biliyor musun, Kore denen bilmediin yerde gald gocan! Oray ben de bilmiyorum. Bizim Beki Amat'm arkadayd. Yani seni ben gardamm gars gibi severim gomu! Bir de buban mmet emmiyi ok severim. Sevdiim iin de elimi sana sremem. He-mi de Sunac biliyor musun? Var m dili az? Sana bakarken gitmez yz aklmdan. Darlma bana. Ben senin halini de anlyorum. Anlamaz olur muyum? En ok seni dnmyorsam gzm kr olsun! Zabah aam gryorum, dnyorum... emme sen beni bu ie zorlama gel. Zorlamasan eyolacak yani. ok memnun olacam. Belkim bir bagas olaydn, he sanp ban-mazdm, he he he... Belkim o zaman Sunack aban bilem dnmezdim! ki elini de yznde, salarnda gezdiriyordu Hdr'm. Kulaklarn tutup skyor, enesiyle, burnuyla oynuyordu. Annadm m dediklerimi? Annamadm... annamayacam! Sen de bunu annadm m? Tutup elini skt, sonra pt Teslime'nin. Anlasan eyolur! Skt bir daha. Sonra usulca doruldu, kalkt ayaa. Teslime'yi de kaldrd. Hadi!.. ekti kapya doru at kapy. Hadi gKYGREN

239 le gle gomum!.. Yepti srtn. Gadersiz gomum!.. Benim sana erinde geinde gine bi eyiliim olacak. Kesme umudunu gomu. Emme imdi yapamam... imdi elimde bi ey yok!.. O zamana da benimki benden geer, sen de bunu unutma bakalm... Hdra! Belkim bunu bile grd marakllar... Bi ey yapmadk ki!.. Bi ey yapmadk... derler mi? Eee olmua marak, olmama marak, yeter! Hadi uurlar olsun... Teslime'yi savd, ama uyuyabilir miydi bundan sonra? Uyumaya alt. Yumdu smsk, smsk gzlerini. Gitmiyordu Teslime gznn nnden. Sunack da yle ift sryordu. Os-manlen'in oralarda. Hayalinin biraznda da o vard. Gn kulua kmt. Yapmyordu toprak, ama gene de ard saban. Erkek gc gerekiyordu kaldrp atmak iin. Gidip geliyordu ar ar. Bir eli sabann tutanda, bir eline de vendereyi alm, en ok dnerken zorluk ekiyordu. arklar ekmiti ayaklarna... Doan geliyordu, Ana yardm edeyim! Taklyordu ardna. ekil azck da ben sreyim! Ben srebilirim ana!.. Omuzlarn kaldrp iinmeye alyordu ocuk. Gzlerinin alt mo-raryordu, kemikleri ireliyor, sesi de atallanyordu artk. By-yordu olu... veriyordu saban. Kendi de yryordu yan sra. Sen gelme, ben giderim, ben gider... dner gelirim ana! kzler duruyorlard. vendereyi kaldrp drtyordu, ama kolu zor dayanyordu venderenin arlna. Baryordu, sesini biliyordu kzler. Yunuyorlard Doan'dan. Sonra bir g-ven konuyordu kara'nm kuyruuna. Gven srmca yryordu. O zaman ok hzl yryordu, yklyordu Doan, yuvarlanyordu izginin arasna. Ardna dnyordu Sunack, toparlanp kalksn. Kalkyordu. Kalknca hemen bakyordu. yi, anas grmemiti, iyi! Baryordu daha deli. Vuruyordu vendereyi srtlarna. Vurup yrtyordu kzleri. Tarlann bana kadar yklmadan gidiyor, oradan can belsna dnyordu. Dndrp getiriyordu ifti, gs krk. 240 KYGREN Mutlanp pyordu olunu Sunack: Hadi, ver gali! Ver gali, bak len oldu! Azck daha s- relim de gidelim gurbanm! u buban da hep o afatn banda a Doan! Nerelerden girdi bu heves onun gamma ay olum? Hdr hl direniyordu, amyordu gzlerini. Amayacam, aarsam eeim! Dnmeyecem szmden! Teslime gancna da yz vermeyecem! Giderse gitsin Topal Talip'in oluna! Gitsin... gitsin... gitsin!.. Dald. Darda bir dalaz kt. Dnde ekinler biilmiti. Kr tarlalardan kanyla sap getiriyordu Musa. Teslime'nin olu k-r'y kzlerin nne, boyundurua bindirmiti. Deilse ardna devrilip gidecekti kan. Bir adam geldi sondann bandan. Nianc Muzaffer'e benzemiyor muydu? Ta kendisi! Yavu Muzaffer,

nerelerdesin adamm? Yavu bekledirim bekledirim baldzm, 'Dur Teslime dur, azck daha dur, bugn yarn kar gelir Muzaffer!' valla zor sabretti ganck! Neyse, geldin ya, ho geldin! Annat bakalm deyecem emme vakit yok, u sap boaldvereyim bizim harmana da geleyim, hadi yeenim! Hadi ho geldin... rk diini gstererek glyor Muzaffer. Musa'nn iinde glmeler uyandryor. Yavu Musa Aam, yle ilgisizsin ki! Yavu sen bu kyn muhtar deil misin? Davulu zurnay gotur yavu! abuk bekiyi kar caminin dna, delll rsn! Topal Talip, Hac Yusuf feln da atlasn drzler! abuk, abuk yavu, su kt, Gap-lan Harman'nn ordan su kt! Ne? Duymadn m? Habarn yok mu? Hay senin... huylarn gurusun... drz! Davul zurna, alg engi, kadn kz... Dn m var? Sunack byk bir petemala sarnm, i gmleini de ne karr acaba, memesinin biri grnyor, halayn ban ekiyor, kyn ocuklar okamlar, Hac Okkal glyor, Hac Ok-kal'nm gelini de oynuyor: Ben bu kyn insan deil miyim, neden sevinmeyecek misim? yle daakl gelinler var ki , kymzde! Bir arabay sslemiler, Cafer Efendi oturmu nne. Beygirlere birer boncuklu namazla rtmler. Tini mini hanm yznn boyalarn silmi, hemi de yiyince kyn arpal KYGREN 241 ekmeini azck gzellemi! Gzelle biraz gzelle g sar iyan! O gopas sinirlerini de brak azck! Guru gabuunda gu-rudup durma Cafer olan! Kyn kocakarlar da bilip bilip sylerler kitabn ortasndan ellerinin hamuruylan! Yryp caminin evresini dnyorlar. Davul nde, zurna yanda alyor. Kzlar hep Hacer kzn ard trky aryorlar: Ormandan yol aarm Seni alr gaarm Drt yanm duvar olsa Drt yanm duvar olsa ahin olur uarm! Hdr damn saana km baryor: U gizim uuuu u! Gaplan Harman'nm ordan su kt, u! Ulan ne zorumu beklemesi! Yavu yirmi gnden o oldu, ne kmaz suyumu bu! Valla umudu feln kesmi idim! Emme bak gryor musun Topal Talip'i, nce ben sulayacam deye tutturdu drz! Eeee hakkdr, elleme sulasm! Sllesi sulasm, bir de imsin iinde! yle bol, yle gr ki! Aman unun kma bak, aman unun akna bak, ar ar! Yavu muhtar, nerelerdesin be gardam! Yok mu senin ein dostun? Ne armadn byle gnde Doktur Zeyni'yi? Belkim garsm alr gelirdi... Ne yavuz garyd... bir daha grrdk! Bize arka ktyd Meram'da, unutmadn ya! He gzmn nnden gitmiyor ne gadar grmzyd derisi? Yani ben senin baldzna da bu hakareti yapmazdm, bakardm yzne emme, senden saklamann gerei yok, azck Sunack' tan ekindim! Sezerse aybolur dedim. Kore more masald. Kore'yi de dndm emme asl ekindiim Sunack't. Hem sonra senin baldzn bir dadarsa arlatramam deye de korktum. Tabii korktum. Korku bilmez misin sen? Ben bilirim. Ara sra korkarm. Ara sra Topal Talip'ten de korkarm. Neyse, bunun da adn neyse goyalm, hemi de bir daha amayalm gali!.. Bayaver Nurettin aryordu Musa'y. Bir telgraf uzatp Kusuruna bakmayn, kalkp Termal'e giti, artt romatizmalar biliyor musunuz? O kadar diyoruz naneyle yemeyin u yumur16 242 KYGREN KYGREN 243

<L talan, brakn bu yatan sonra kuru nane, ya nane yemeyi, Efendi Hazretleri? Tabii nanenin iyisi Gemlik'ten gelir... Yoooo yooo! Bilmediin ileri biliyormu gibi gonuma adamm! Nanenin eyisi Bozgr'da olur. Bizim seherin zenginleri oradan getirtirler, gurusunu da, yan da... Tabii azlarnn dadn biliyorlarsa. Haa bak, o Hacer gza da eyi ahap olun, demenin stne derse girilir. Iraki feln da iirmen, dokanr! Yaver Efendi, ok imiin, pirinci biraz az yi adamm! Hemi de selm syle Baganmza, illerinden tiksinmesem ellerinden perdim... benim sram da dnsn Termal'den... Benim romatizmalarm da aztlar... Bilmiyordum, Cafer Efendi anlatt, azck da ben gireyim o scak sulara lecem! Garm Mslme' nin zzlar da aztlar, gayri dayanamyor. Gelirken bir kese Bozgr nanesi getiririm. Sylemem sylemem, heee kimseye sylemem, Avukat Sadi'ye, Dii kr'ye deye yaptrr, Baganmza getiriveririm! Selm syle! Mavi avrola'y niin brakt? Bek yakyordu... neyse... neyse! Hdr'a sylen, bunun da adn "neyse" gosun! il mmet'in eline makas verdiler. Krmz kurdeleyi o kesti. At dii gibi oluyor budayn tanesi sulannca. ok ok bym harmanlar, topraklar sulannca kzlar da gbekle-niyor Kantarma kynn! Neyse, susun susun, bakn Ay asl Buran'a bir guzu veriyorlar armaan. Bakin, Emin Usta'nm nne de bir haba getirdi kzlar. una bakn eytanlarm dnemez, Cafer Efendiye de kepenek veriyor, naha gzn kr olmasn mmet emmi! Bunu nerden dnrsn? Susun susun, imdi nutuunu okuyor bakn. Sefer Ylmaz yazm zene zene. Kahattan okuyor, okuyamad yerleri kafadan sylyor: Gazi bizee!.. Biz bu memleketin!., efendis!.. Afyon cepesinde giderkene dnrdm... eerkine... saolur kyme gavuur-saam... yeniden ba dikiiip... meyve yetitireceem ocuklar yi-sin!.. rasndan bir destiye dolduruup Gazi'nin gendini sala-cam golnn banlarna eyi gelir! Biterse gine yollarm!.. Ben ona ra yapar yollarm deye dnrkenee... o da oturmu Beylerleeen... rak iiip kebap pirzula yiiir!.. Selmetliiik... bek severdii igiyii... Neyse, ben zatii... Boverdi burada kd, sadece sallyordu elinde, Ben zatii bildim onuun... Beyler-leen... ili dl olacan daa... bu gzlkleri astm gzlerime... harbi bizimlen yapt haldaa!.. gitti Cumuriyeti Beylerlen gur-duu!.. Tabii Cumuriyeti Beylerlen guruncaaa!.. Beyler de milletin canna okudu... ondan kerii... gendi de lverincee... tabii hal var hale malm... derdim var derdini eyeder hesab... krk yla varyor, bizimki bu! Gurba Nuri'yi de getirmiyorlar m ikide bir, cinlerim depeme birikiyor, halbuysam ne kadar ok kesmiti bunlardan Irametlik! Esgisinden beter sydler ginee... Haa bir dee... bir de unu diyorum kinee... olum Ama-rikanlarlan bu gadar gucak gucaaa oturman bakalm!.. Tee herifler ne yzsz, oturuyorlar, ortaya zufra gelsin, hindi yi-sinler, bili yisinleeer... Bizim askeer, ayana potin, gnde de iki tayn buldu muu ok eyi harbedeer! sonunda Cumuriyeti kiminle gurarsa gursuuun!.. anas daa, gyamete gadaar alasn istersee... kylnn anasn kim tamir, bubasm kim tamir? Yani biz bu suyu da ok bekledik, daha ok sular isteriz... ok byk sandallelere oturuyorlaar, kendi sandallelerimizi alp annadm mm... neyse, siyaset gartrmyorum Topal Talip!., biz su kacak deye diredirkenee senin gendin caminin dibine oturmuu, kmaz iallaah kmaz iallah deye tesbig ekiyordun, siyaset deye biz bunnalara itiraz etmeyorduk emme?.. Atrma gutuyu, syletme kty Topal eytaan!.. Ulan drz, senin garn Kel Kevser... neyse... gine adamlk bende galsn... Terleyip kalkyordu Hdr. Evin ii karanlkt. Darda bir yelin grlts. Dalaz kumu tozu sprp gitmiti az nce. Varp kapy at. Teslime su doldurmu, emeden geliyordu.e-ri girdi ocaktan rb alp azn alkalad. Daha yatyor musun bu zamana gadar Hdra? ym galmm gomu, imdi kaktm! Guru guruya ha yat, ha yat! Halbuysam ki... Gld... Dnp geldi, sofra bezini at. Bir yufka alp katlad ikiye. Ambarn stndeki sepetten soan buldu. Tuz buldu. Drd yufkay, ald eline. Ky iinden, Mahmut'un kahvenin nnden sra sra geti, sligiPin evin nnden geti, sondann bana vard gene.

244 KYGREN Yavu adamm ne severmiin yky? Terlemiim muhtar, hastolacam!.. Yavu bu bizim Cafer Efendi yok? Gelir korkma... su kmadan gitmez Termal'e... Biraz nemermi gya, Emin Usta sylyor... ok gark dler grdm, bi ksn da iallah adaklar letireyim! Sunack' da ivte yolladm... seninki de galyor yle ya? Gendimizi ky yoluna gurban ettik adamm! Halal olsun, u su bi ksn da... Saol bakalm! Eee iznin olursa imdi biraz da ben gideyim eve!.. Bakaym ne var, ne yok... Buralar sana teslim gali!.. Su karsa bir habar salver, hemen gelirim... Durdu. Acabola bulank m kar ilk suyu? Bulank mulank, ilk ben iecem ona gre, arparsa beni arpsn cinler!.. Gld: Sakn tamahkrlk edip gendin ime, bekle beni!.. 20 COKUN SU Tam ikindi zamanyd. brahim Hafz ezan okuyordu. Minareye falan kmamt. Caminin iindeki mikrofondan okuyordu. Minarenin erefesindeki iki hoparlrden tayordu ses. elik duvarlara arpa arpa ovann dzne yaylyor, beikteki bebeleri korkutuyordu. Hdr'm Doan koarak kye gidiyordu. Yannda Teslime' nin kr vard. ncl ona kaptrmamak iin can diinde kouyordu Doan. Yorgundu ama, kr'den nce varacak, ondan nce yumruklayacakt muhtarn kapsn. Ky iinden taz gibi geti. Dmedi. Kahvenin nnde be alt kii vard. Caminin nne adamlar birikiyordu. Abdes almlar, kollarn indirerek geliyorlard. Kotu Doan, ift kanatl kapy ap girdi. kr gerilerde kalmt kr. Koup kt merdivenleri. Kpek, rtme'nin altnda, bakp tand Doan', sonra gene koydu ban n ayaklarnn ucuna. Ne ulan bu halin,, ne gouyorsun? Doan bakmad Mslme'nin yzne: Musa emmi! Kak Musaa emmii!.. Kapy vurup girdi: Kak Musa emmi! Ne diyorsun ulan, nooldu, buban m furdular? Yataktayd, zor uyanyordu muhtar. Su kt Musa emmi! Kak, su kt!.. Musa hoplayp kalkt. Mslme'nin bandaki rt frlad. Musa da ban tuttu eliyle. Kotu merdivenlerden. Teslime'nin kr kocakapdan giriverdi: Su kt eniteee!.. ocuu evirip kotu Musa. Caminin nndekiler baktlar. Bakn dr-zler, atlayn! Su kt!.. Selm bile atmad hibirine. Kahvenin nnden de yel gibi geti. Mahmut, silgi bezini omzuna atm, asky elinde sal246

KYGREN layarak ieri gidiyordu, durup bakt: Heralda sondaya bi ziyan oldu! Belkim maggap girildi!.. Baka bir ey dnemi-yordu. Akl kesmiyordu o kayalar delinsin. Cinlerden de korkuyordu az buuk... Soluk soluayd Musa. Hdr'm nnde durdu. Emin Usta bakyordu: kt kr... kt nyet! Hdr gzlerindeki sevinci saklyordu. Bulank bulank akyordu su. kt be muhtar!.. Gel bi sarmaalm adamm! Hdr'm atlmasn beklemeden atld kucana, sarmat, skt. Sonra zd kollarn. Ban da biraz ayrp bakt: Cu-v'ap ver adamm, itin mi, imedin mi? Bak dinine imanna, dosdoru cuvap ver!.. medim muhtar!.. Ben iecem nce deil mi? Sen i emme... Arkadan ocuklar geliyordu gene koarak. ocuklara birer yimbelik ver mcde olarak... Liralar veririm, liralar!.. Eski ceketinin cebinde czdann arad. inden liralar kard, skt avucunda. ocuklar soluya soluya geldiler. Doan, al emmim!.. kr, sen de al!.. eker aln yin... Kyden adamlar sktler. Koarak, bararak geliyorlard. Kadnlar falan sklmlerdi. Sunack geliyordu. Teslime, Mslme geliyorlard. Hdr bakt, Nianc Muzaffer geliyordu. Yavu dmde grdm adam! Asl kt!.. at. Biz onu eyleip gald Menemen'de sanyorduk!.. Eee sildr bu! eker adam!.. Eyi ey i, ok eyetti geldiine!.. Dilerini feln da yeniletmi. allah bi dakmts yoktur da aralarn yaparz Tesli-me'yle. Varsnlar evlensinler... Dalp gitti. Kalabalk geldi yld. Musa tutuyordu hepsini. Bet gibiydi insan selinin nnde. ocuklar geliyorlard. T gerilerden il mmet geliyordu. Bi davul zurna olmalyd haggaten! Dnyordu Hdr. Bir arabay ssleyip mmet emmiyi bindirmeliydi ne. Cafer Efendiyi de sa yanma oturtup, benim Doan'la kr'y feI KYGREN 247 ln da stne karp, biga dene de giz, aama gadar gezdir-meliydik kyn iinde...

Eeee gzleriniz aydn bakalm gomular! Mamut, gzn aydn adamm! Yol verin, yol verin, bizim bubalk gesin! Gzn aydn adamm! Yol verin, yol verin, bizim bubalk gesin! Gzn aydn bubalk! Yani bugn grdk ok kr! Gzn aydn bakalm Hdr!.. Hdr sordu Emin Usta'ya: Duruluyor mu? Boynunu ykt Emin Usta: Az daha var... Bekleriz az daha... imdiyece bekledik! Sunack gadmn, gzn aydn bakalm!.. Aydnlar iinde gaal, allah razi olsun... Yani bu ie ok keef oldum! imdi bir bakracn iine go-yun bakalm. eyim gana gana... Emin Usta'ya dnp sordu: Souk mu ok? Ykt gene boynunu Emin Usta: Souk biraz... Eee bi dnsene ga metrodan kyor! il mmet deneini kaldrp bakt Usta'ya: Cinlerin gral feln grnmyor mu? Kalabalk glt. Sondaya ve Usta'ya baktlar. ki gafal ylandan da habar yok haa? Mahcup mahcup gld Emin Usta: Yok... Belkim bu gece bi yandan karlar, biraz el yz eerler kyn iinde! Aman besmelesiz kmayn! Euz'y okuyun durmadan... Emin Usta okuyuverdi gali hepimizin yerine... Hdr, ykm pehlivanlar gibi duruyordu. Bakt Emin Usta'ya: Durulmam mdr daha? Eeeh bi bakalm... Emin Usta'yla birlikte yrd Hdr. Su kaplarndan birini aldlar. Alminyumdan ak bir su kabyd. Bngldeye bngl-deye akan borunun bana vardlar. Mavi gkta gibi bir suydu. Akp duruyordu mavi. Beyazlar krlp mglanyordu iinde. Yerin diplerinin n getiriyordu. Uzatt su kabn Emin Usta. Doldurup alkad. Bir daha doldurup bir daha alkad. 248 KYGREN Sonra bir daha doldurdu, verdi Hdr'a: Gtr bakalm muhtar efendiye! Bizim bahii unutmasn... Baiiniz goley! Benden de bi guzu size!.. Su kabn alp yrd. Kalabaln nne vard. Buyur bakalm 'Muhtar Bey'!.. Gzler Cafer Efendiyi arad... gltler. Muhtar su kabn alp durdu. Titriyordu. Bunu byle olduu gibi bizim bubala, il mmet'e veriyorum, o isin! Sesinin telleri titriyordu.

 gendiiiin! Geri ekildi il mmet. Her hususta en bymzsn iimizde!.. Byk bir Allah, byk molur, i gendin! Bak ben diyorum sen i bubalk!.. i... Sen i... Uygunu budur! Komular bardlar. Alyor su kabn il mmet, sol el baa koyup, Bismil-l... ekiyor. flyor usulca. Sonra yudumluyor. Ya bir yudum, ya iki yudum alyor. Dndryor azna ald suyu. Bakyor Musa'ya, Hdr'a. Al bi de sen i bakaym Hdr? Sen i i... Biz senden keri ieriz! Ulan olum, itim, bir de sen i bakaym! Canm iseydin... i diyoruz ya? Birden tkrd azmdakini il mmet, Su kabn da uzatt Musa'ya: Al bakaym, una bi de sen baaak!.. Musa ald su kabn. Sol el baa koydu: Bismill... ekti usulca. Bir yudum ald. Bir yudum daha alp durdu. Bakt Hdr'a. Dndrd azndaki yudumu. Yutamadan tkrd. Ulan Hdr! Adamm? Bir de sen bak una? abuk bir de sen bak bakaym!.. Sunack'm yrei gm gm vuruyordu. Az daha decekti oraya. Ac, ok ac bir lm haberi alacakt... Teslime'ye tutundu usulca. Teslime! Dur abam, gprama! Kt arpyor yreim!.. Hdr, su kabn ald. Sol el baa koydu. Bismill.. ekti. Ald bir yudum. Bir yudum daha ald, durdu. lk yudum yakarak geti boazn. kinciyi yutamad. Yutulacak gibi deildi. KYGREN 249 Emin Usta ald su kabn! Hdr'm elinden. Avurdunu doldurup alkalad. Kapal aznn iinde dilini dndrd. Gargara yapar gibi yapp tkrd. Kyller sallandlar. Sunack kt yere. Teslime de kt onunla birlikte. Musa: Hdr, sana nasl geldi adamm? Hdr: Sana nasl geldiyse yle... il mmet: Ulan Musa, yakt avurdumun iini, ne olduunu anlayamadm, su mu, baga bi ey mi? Musa: Acyd deil mi bubalk? il mmet: Daha durulmad da ondan m acap? Hdr saatini kulana tuttu: kar kmaz sahata baktm, yimbe dakka oluyor, bulankl geti oktaaan...

Eeeee? Eyisi sen... Kts ben haa? Kara borudan, ak ile gk aras, bacak kalnlnda akyordu. Akp ukurlar, sondann kazd yerleri dolduruyor, sonra tarlann iinden ileri yryordu. Kk byk yarklar dolduruyor, sonra daha ilerlere geiyordu. Bi daha doldur bakaym undan adamm? Hdr'm dileri titredi. Emin Usta'ya bakt. Emin Usta, su kab elinde, vard borunun bana. Kab alkalad. Doldurdu sonra. Biraz iip bakt. Bir yudum almt, tuttu biraz aznda, yutamad, tkrd yere. Srt kalabala dnkt. Kalabalktan saklamaya alarak yapt bu deneyi. Sonra doldursun mu, doldurmasn m kab, dncede kald. Getir bakalm getir! Bi daha bakalm... Usulca alp gtrd yar dolu su kabn. Musa bir yudum ald, tuttu, dndrd aznda, tkrd aresiz. Kab Hdr'a verdi. meden sordu Hdr: Ac... yle ya? Bir deiiklik yok... yle ya? Al kendin bak, azn kiraya m verdin? Alp bakt Hdr. Aznda dndrd suyu, tkrd yere. Komular bakyorlard. Hi birinin yz glmyordu. Yllardr gzlenen birinin lm haberi gelmiti. kp kalmlar250 KYGREN di. Sunack'm saryd benzi stma gibi. Teslime ona, o Teslime' ye tutmuyordu. ok da kalabalktlar. Duyan gelmiti Sevinmilerdi. Sevinmek istiyorlard. Yllardr dipli kkl bir sevinci ilk yaayacaklard. Byle bir sevincin zlemi iinde koup gelmilerdi. imdi koyun ereinde gibi birbirlerine sokulmular ve kmlerdi. ocuklar da, bykler de bir suskunun iindeydiler. Hdr da, Musa da konumuyorlard. Kahveci Mahmut'un da az kitlenmiti. il mmet yle bakyordu. Gzlerini ehrin stnden aryor, Ankara'nn o yanlara doru, gn toprakla birletii yerleri, uzak ufuklar taryordu. Birden dizleri titredi, kt yere. Emin Usta su kabn ald Hdr'm elinden. indekini serpti yere. Yrd traylerin ardna. aret etti, ekibini toplad. F-sldaarak' yemek vagonetine yrdler. ktlar vagonete. Girdiler. Kapsn kapatp oturdular. Fsfs fsfs... Ne yapacaklarn bilemeden oturdular ierde. Borunun azndan harlayarak akan su tarlann iinde ilerliyordu. ukurlar dolup tamam olmu, yarklar doluyordu. Ufak byk yarklar, ylan delikleri, karnca yuvalar, kstebek yollar, tarla san delikleri birer birer doluyor, sonra yryp gidiyordu su.

Hdr!.. Oturacak myz adamm? Hdr bakt Musa'nn yzne: Npalm? Valla 'npalm' demeylen olmaz adamm! Nasl olacaksa syle muhtar? Bilsem sana he sormam adamm? Benim de bildiklerim yan kt! Pekey... bu Cafer Efendi nerlerde, o a? Npacan a Beyi? Npacak a Bey? Ha bi bakard suya be adamm? Bakp npacak... fi dakp szecek mi? Eee pekey noolacak byle? Hdr havaya bakt: Allah!.. Topal eytangil bizi tefe gorlar gali! Kalabalk susuyordu. Doan olann gzleri gene yle ho-rozlu aynalar gibiydi. Kyden gelen giden yoktu. ehirden de 251 yoktu. umra osas sszlklar iindeydi. Arada bir toz yuvarlayarak gelip giden tatlar, umut da, gven de vermiyordu. Kadn erkek hepsinin azlar acyd. Akla gk karm su, yle akyordu borudan, cokun... Muhtar, belinde tabancasn yoklad: Eerkine bana bi sz deyecek olurlarsa, alnlarnn ortasndan fururum adamm! Gzm grpmam, alnlarnn ortasndan furur ykarm drzleri!.. Deyemezler... derlerse kt'olur!.. Emme bakarsn geceye doru datlanr haa? Bakarsn nce byle ac ac gelir de giderekten datlanr haa? Hele bir de aama doru dadalm bakalm? Hdr gz yalarn tutamad. Dane dane dklyordu yere. Ama hi belli deildi alad. Sanki dna deil, iine iine alyordu. Ar bir mahcupluk, koca da gibi kyor stne, bandan omuzlarndan basyordu yere. Ban kaldrp karsna bakamyordu: Ey'olsun dedike kt gider mi bir insann ii bu gadar? Acap bu benim bama gelenlerin ei benzeri baga kylerde, baga memleketlerde, baga arkadalarn, baga Hdrlarm bana gelmi midir? Acap u dnyada benim gadar glmedik bir kyl var mdr? Tam byle cmleler halinde deildi pek, ama buna benzer duygular birbirine vurup duruyordu iinde. Kalabalk hl oturuyordu. aklm gibiydi yere.

Musa da, Hdr da oturuyorlard. Birden vagonetin kaps gcrtyla ald. Emin Usta indi usulca. Ardndan Bahri, Nuri, btn teki adamlar indiler. Borular, hortumlar, varilleri, neleri var, neleri yoksa, elleip el-leip attlar kamyonun stne, traylerin iine. Kala gz arasnda yklediler yklerini. Sanki yayladan gn zaman gelmiti. Ama evlerinde lm olmutu. Npsmlar? lm oldu diye g kalr myd? Yaam durur muydu? Gmek zorundaydlar. Koyunlar, davarlar nden gitmiti. ocuklar, gelinleri giyinip sarnp yola kmlar, tee orada, dnemecin banda bekliyorlard. aresiz bunlar da gideceklerdi. Sevgili llerini gmmler, rtmlerdi stn, gideceklerdi. ri, ikin bir mezard braktklar. Dolanp evresinde, bakna bakma gideceklerdi. Emin Usta, apkasn eline alm, ban yere emiti: Size de, bize de eyi olmad! Sankim bizim yzmzden-mi gibi suukuyoruz Musa Efendi! Kusura bakman. Olanla lene demiler deil mi, are bulunmazm. Belkim bunda da hayr vardr. Bizim grev tamam oldu. Allaha amanat olun... Hdr'la Musa baktlar. Bekliyorlard. Ellerini yere koyup kalktlar. tekiler kprdamadlar. Yrdler Emin Usta'yla be alt adm. Birbirlerinin ellerini toka ettiler. Ekiptekilerin, srclerin hepsiyle helllatlar. Kusura bakman... Uurola... selmatla... nce koca trayler yrd. Ardndan vagonetle kamyon onu izledi. Kyle umra osas arasndaki toprak yoldan grltyle ve toz duman iinde gittiler. osanm yanma varnca biraz durakladlar. Sonra sola kvrlp yola girdiler. Arkadan, umra ynnden, Karaman, yada Adana ynnden iki kk otomobil geldi, hzla getiler. Traylerle ardna vagonetler takl kamyon ar ar ekilip gittiler. Musa, Hdr'a dnd: Hani nasl derler adamm, hani bir eyi ok isteme! stersen o i olmaz... bizimki ona dnd!.. Yani... Durdu Hdr, yutkundu. ok istedik de ne istedik? Koca yllar gelip geti sen bu kye muhtar olal, ben de Trakya'da askerliimi bitirip dneli... Senin bubalk il mmet emmimizi dersen, o daha esgi... ok mu istedik unun urasnda? umra osasma bir gar olduumuz halde doru dzgn yolumuz yok. rk ark bir okulu gendimiz yaptk. Bir bu suyu istedik, ite o da byle oldu. Bir de gors... Baga ne istedik, ne verdiler bunca yldr? Musa, ekti Hdr'. arlayarak akan borunun bana gtrd. Tarlann yznden alm ban gidiyordu su. Yayla ya-yla, gnene gnene ilerliyordu. Hdr' suyun banda bir sre tuttu Musa. Sonra bakp yzne sordu: Hep byle ac m akacak dersin? Bilsem byle apr apr alar mym? Bakarsn bir eyiye dner engc be adamm! Avucunu ap biraz ald sudan, azna gtrd Musa. Aznda dndrd dndrd, tkrd. Gene eskisi gibiydi, gene acyd! Oooooof... offfff!.. Bir de mallar getirip snayalm. ecek mi bakalm. En ok goyunlar anlarm sudan, yle derler...

Eyi akl ettin... biz anlayamadmza gre... Gn indim iniyorum'a gelmiti. Kalabalk bekliyordu. Hi birinin aklna ekip gitmek gelmiyordu. Geliyordu da cesaret edemiyorlard. il mmet kalkt birden. Oturuumuz eyi gom-ular! Aam oldu! Hayvan oruz bekliyor. Gidip ilerimize ahap olalm hayrlsyla... Biri ikisi il mmet'in yzne baktlar. Bu noolacak pe-key mmet emmi? Suyu gsterdiler. Bunu da sona dnrz yeenlerim. imdi burda otur-sak bir fayda var m? Gn aam oldu. Garanlk kt kyor. Ne bok yinir garanlkta? Zabah olsun, hayrolsun! Kakn bakalm. Hdr, hadi yeenim! Musaa, hadi sen de!.. Kendi yrd, ard sra kyller de yrdler. Sunack'la Teslime arkaya kaldlar. Doan ile kr de oradaydlar. Hdr yle nne bakyordu. km kalmt. Mslme, Musa'y alp gitti. Hdr kalkmyordu. Sunack'la Teslime nne dikildiler. Doan ile kr de geldiler. Biri bir kolundan, biri teki kolundan tutup ektiler: Hadi, gn endi, garalyor ortalk!.. Npyorsunuz beni byle gollarmdan ekip? Gidelim kye, onun iin ekiyoruz... Bir Sunack'a, bir Teslime'ye bakt Hdr. Doan'a kr' ye bakt. Yatann bulunduu yere bakt. Tfei oradayd. Bir hasrn arasnda sarlyd. evirip ban suya bakt. Ak ok gzeldi akam akam. Yani benim ne taksiratm vard da byle yaptn heyy Allah? Goca kyn ne taksirat vard? inden geiriyordu. Nolurdun byle ac akacana datl datl akaydn da bi bayram edeydik uraya toplanm gomularla!?. Yrd suyun bana. Daldrd ellerini. Alp biraz katt azna. Bir umut, ufack bir umutla kapad azn, dilini dndrd iinde, hemen tkrd yere. ini bir yoklad saklca, umut bsbtn silinip gitmemiti daha iinden. Bakn size ne diyorum? Syle Hdr gurbanm... Syle Hdr aam?.. Hadin siz gidin eve! Sen? Sen npacaksm? Bekleyim biraz daha unu! Sunack ban arkaya att: Eerkine datlanacak olursa senden nce habar alr gomular. Bize de habar verirler. Daha olmad gece gandille gelir bakarz, gamyor ya... Eeee bu akyor byle! Tarlalar batyor! Gld Sunack: Npacad? Duracak myd siz tasalanyoruz deye? Su bu! Akar tabii... Bir ark mark asak? Nereye aacan ar? Dur bakalm... Ben daha gitmem o kye! Siz gidin... Olunu buldu gzleriyle. Doan! Hadi bubam! Gidin ananla feln!

kr, hadi daym, gidin hep barabar... Sesi karcyordu. Sunack serteldi: Benim canm skma Hdr! Suysa su, hadi bakaym, d nme! ekti Hdr' kolundan. Hdr bir iki adm srad ne. tti Sunack ardndan. Yr bakaym yatann yanma, srtla bakaym onu! Doru eve! Acysa ac, yalnz senin deil ya, biraz da kyl dnsn! Be guru hak huk almadan yatver-din yirmi gndr banda! Sehere enip ktklarn, yeldiklerin de abas! Azck da gendileri urasnlar. Yr bakalm!.. Yata ben alaym Sunack aba, sen ifteyi al! Sunack ifteyi, Teslime yata aldlar. Hadi Hdr, beni uratrma, hadi bubam! Bir daha itti kocasn ardndan. te kaka gtrd. Doan'la kr de bir ucundan tutmak istiyorlard. Sanki kye yataktan ve tfekten baka ok ar bir eygtryorlard. Ama tutamyorlard. Byklerinin yan sra ylece yryorlard. KUYUOUREN 255 Duran olanla Yeter kz, sligil'in evin orada alyorlard. Bard uzaktan Sunack: Susun bakaym! Kim dedi alayn? Noolmu? l m lm? Suyuna sarm!! Yosam borcumuz mu varidin? Bissr hacs hocas var, geip ne onlar ura-saydlar! Oooo, yettiyse yetti gali! He de mdanem yok kimseye! Kimsenin lfn kfn de ekemem! Yyyn eve doru!.. Yeter kzn elinden tuttu. Duran! Sen de yr gardam-la bubam!.. Doan, sen de buban elinden dut gurbanm!.. kr, sen de Hdr dayn teki elinden dut deyzem!.. Yryn bakaym birlikte! i ;l KOYGOREN 257 21 ATE ALMI GB Topal Talip sp sprerek girdi evine: Goca bi ky... Bi ky itin akaln ardna daklp giderse, sonu byle olur! Hadin temizlen imdi! Hadin buyrun! Buy run temizlen bakalm!.. Oluna, gelinine, karsna baryordu: Buyrun temizlen!.. Btn tarlalar ac su alyor, buyrun temizlen!.. Deli gibi, o duvardan bu duvara, bu duvardan o duvara gelip gidip duruyordu. Ellerini ardna balyor, durmadan admlyordu. Kars da kpr kpr dua okuyordu iinden: Duttu gine dutara! imdi bi sakametlik karr evin iinde! Ne zamandr dilki gibi susuyordu! Buna susarm meerim!.. Oluna, gelinine gz ediyordu: Aman yavrularm uyman, huyunu biliyorsunuz!.. Torunlarna gz ediyordu: Siz de uslu durun aman guzularm!.. arpar marpar... Beeeeeen, bilirim bama gelecei! Ben bunlaraaa olacaklar olmadan syleyiverdim! Hemi gendim syledim, hemi de bsbyk hocalara sylettim! T seherden Gurba Nuri'yi getirttim, analar atalar grmemi, ona sylettim! Anlamadlar! Gzlerine gzkecek varm, anlamadlar!.. Hadin imdi temizlen bakalm, temizlen yidiiniz boku!..

ki gidip bir duruyor, hapisanenin dar avlusunda volta vurur gibi, hemen dnyordu. Arada bir ellerini birbirine arpyor, Eeee? Noolacak gali? Ulan kaktlar gittiler de myendiz deye o a drznn azna baktlar! Ulan he onun yznde meymenet var m? O doru drst bakt insan gremez ulan! Yerin altndaki suyu nasl grecek? Yryor, hemen dn yapyor, ellerini birbirine arpp soruyordu: Eee? Noolacak imdi? Hac Yusuf'a soruyorum, 'Ben neblem?' Hac Okkal'ya soruyorum, 'Ben neblem?' Ulan siz bu kyn ne gelir adam deil misiniz? Kim bilecek bunu? Muhtarmz olacak iki memeli Musa'yla Beki Amat'n garda Deli Hdr m bilecek? Bir kefe onun anas bir orosbuydu, he saklamasn! Ben az ya m yaadm bu kyde? Eyi biliyorum, orosbuydu anas! O kim oluyor da ne dyor, kim oluyor da Doktur Zeyni'ylen gonu-uyor, Baganm feln elini toka edip myendis getiriyor? imdi btn tarlalar su alyor, deniz oluyor btn ova, hadi gur-tarm bakalm! Zabaha gadar bir de yarlsn oralar, cinniye tayfas da yrsn, yksnlar btn ky, btn evi, hemi de samanlklar, ahrlar, iinin mallarylan ataa versinler!.. Yryp gene duruyor, dn yapyor, elini gene birbirine arpyor, baryordu: Ulan Salim, ulan Salim olacak drz, drznn olu, hadi bir are dn, ky su alyor! Denizin altnda galyoruz ulan!.. Kars kpr kpr dua okuyor, el ap Allaha sylyor, sonra elini yzne alyordu: Noolursun gzel Allahm, byk Allahm, noolursun bi tanecik Allahm, sen bu adama akl fikir ver, bu Topal Talip guluna akl fikir ver!.. Su km, ac km, kmsa km aman Allahm!.. Bizim datl azmz acttrma aman Allahm!.. Birden durup sordu Talip: G Kevser, Kel Kevser! Ekmei yidiniz mi? Yimedik herif! Sen olmaynca ekmek mi yiriz? yleyse yin! Yin, nparsanz yapn, ben gidiyorum! Ben gidiyorum, btn tarlalar su alyor, ky alyor!.. Ben Hac Yucufa gidiyorum!.. Hac Okkal denen deyyusa gidiyorum!.. Deirmenin honasndan fkrr gibi fkryormu zeherli su! Ne ekin gormu, ne ot! Mallar bile imezimi!.. Ben gidiyorum... Eerkine bir de zabaha gadar cinler, cinniyeler ky yakarlarsa... hemen gidiyorum!.. Brakt yrmeyi, iki gidip bir durmay, durduu yerde dnmeyi... sanki ellerinde bir ey varm, tutup duruyormu gibi, odann ortasna atverdi onlar, kt gitti. Tp tp tp, inip gitti merdivenlerden. Kevser, olu Salim, gelini, torunlar kalakaldlar. Torunlar Kuran Kursuna gidiyorlard. Uslu durmay, diz kmeyi, diz kerken ellerini dizlerinin stne koymay biliyorlard. Dedelerinden ok korkuyorlar, nineleri ne derse yapyorlard. Namaz klyorlar, 17 258 KOYGOUREN ufack azlaryla oru tutuyorlard. slmm artlarn ezbere, be vaktin farzlarn, snnetlerini ezbere sylyorlard. Allah daha imdiden kursaklarna koymutu, hevesli, algn ocuklard. Gide gide, hem sylenip hemi gide, nce Hac Yusuf'un eve vard. ift kanatl kapdan seslendi: Hacm! Heeey Hac!.. Canndan yonga kopmu gibiydi sesi. ler feciii!.. Yerden bir ta ald, savurdu Hac'nm tahtalma. Kpek havlad. Grltye kadnlar ktlar. Sordular kimdir. Hac'ya habar verin erfe, ben Hac Okkal'ya gidiyorum, abuk oraya gelsin! Orada gonuacam gendisiylen!.. Gecikmesin, abuk... Ekmek feln yiyorsa braksn!.. Geti hemen. Gide gide, hem sylenip hemi gide, Hac Okkal'nm evine vard. Hacm! Heeey Hac!.. leri feci! Bir ta ald yerden, savurdu Hac Okkal'nm tahtalma. Gene kpek rd. Gene grltler oldu. Hac Okkal'nm kars kt grltye. Olu kt. Sordular kim- dir. Ben geliyorum, kpei dutun!.. Ot den!.. Ben geliyorum!.. Bubanz evde deil mi? Npyor, oturuyor mu? Otursun bakalm!.. Siz byle oturun, ky de su alsn!.. Deniz oluyor kyn yeri, siz oturun evinizde!.. Hem merdivenleri kyor, hem syleniyordu: Siz oturun evinizde, ky de sular alsn!.. Hac Okkal kt kapya. Bakt Topal Talip geliyor. Ykseltti sesini: Geeel Taliba, gel gardam! Senden ayrldktan sonra ben de duramadm. Nasl bir itir bu yavu! Durduumuz yerde gelip kt bamza!.. Diyorum npacaz npacaz, emme bir arecik dnemiyorum! Eerkine sen bir ey dndnse, syle de

ona gre bir hat dutalm, hadi gardam!.. Bu su var ya Hac, deniz suyu gibi acym! Deirmenin honasmdan gelir gibi de gr geliyormu! Batm benim tarla, Hdr'm tarla, Mamut'un tarla, ldrk mmet'in tarla feln! Hep batm! Batm tam tm! Zabahaca btn tarlalar deniz olacak! Deniz belkim btn ky yudacak, belkim deil, muhakkak! Zabaha galmadan btn ky, btn ova sularn altnda galacak... abuk buna bir are!.. Hac Okkal'nm evinde bir beik vard. Beikte Hac'nm olunun, Mestan'm bebesi vard. Gelini beie kapanm emziKOYGREN 259 riyordu. Bir yandan da sofra seriliydi yerde. Evin ii, oul, uak, - torun doluydu. Daha sofradan kalkmamlard. Talip gelince bolamlard. Talip otursa da, onlar da otursaydlar. Ama o gene kendi evindeki gibi gidip geliyor, yerinde dnler yapyor, ellerini birbirine arpyor, Npacaksak yapalm, ky su alyor, ovay su alyor! Npacaksak yapalm, hemen bi ey yapalm... ap yanlmadan bunu sylyordu. Hac Okkal sordu: ok mu gr geliyormu Taliba? Gr demek de sz m? Deirmenin honas!.. -Hac Okkal, olu Mestan'a bakt: Bizim olan grm canm, gol gibiymi! sterse barmak gibi olsun! Dnsene, srekli akyor! Ne olur biliyor musun? Denizlere de ancak byle gollar akyor! Srekli aknca umman olur! Dn, imdi gece gndz akacak, be vaktin devammca durmayacak! Vede bakalm bunun ardndan ne gelecek? Belkim hemen bu gece cinniyeler ky saracak! Ellerinde atalarla ahrlara, samanlklara dalacaklar!.. Eeee onun orasn Cenaballah bilir! Yani, be sdbo-zuun sebbma btn ky, ovay cezalandracaksa, cezalandrr, npabiliriz Taliba? Takdiri ilhi! Takdir ile yazlan, tedbir ile bozulmaz buyurmu mevlm, Taliba! Eer gine de diyorsan ki unu yapalm, hay hay hemen yapalm! Beni biliyorsun, sen nerde, ben de orda!.. Kpek gene havlamaya balad. Kocakap takrdad. Mes-tan kt hemen. Hac Yusuf geliyordu oluyla. Kap akt. Kyn iinden sesler, grltler geliyordu. Atlar, lklar geliyordu. Kardan karya, evden eve, birbirine ses yetirenler vard. Taliba geldi mi Mestaaaan? Geldi... geldi Hac emmi... Ulan yavu bu ne itir? Onu gonuuyorlar Hac emmi! Bir arecez bulabildiler mi bali? Dnyorlar Hac emmi! Beni neye rd acap? 260 KYGOUREN Bilemiyorum Hac Emmi! Paltosunu omzuna almt Hac Yusuf. Ayaklarnda kabral kunduralar vard. Takrdatarak geliyordu. ki durup bir de ksryordu. Ulan grdn m, durduumuz yerde nerden de bir att bu deniz meselesi bamza? Geeeel, gel bakalm Hac!.. Ayakta dikiliyor, geziniyordu Talip: Gel! Akamnz hayrolsun!.. Hayrlar stne olsun, gel!.. Gel bakalm Hac day, ho geldin!..

Hac Okkal'nm kars, gelini, torunlar, hogeli ettiler. Syle bakalm Hac gardalm, npacaz? te durumu vaziyeti gryorsun. Delinin biri kuyuya bir da atm, btn aklllar toplanp karamam! Ona dnyor. ki deli dt kyn nne, yerin srtn deldiler, uyuyan ylan evran uyandrdlar, cinleri, cinniyeleri ayaa kaldrdlar, hemen bir ac su fkrd! Ky deniz oluyor. Deniz ovay kaplayacak. Biz de bir are dnemiyoruz!.. Ben diyorum hemen sehere gidelim! Varp Hac avk'y bulalm, Hsn ifa'y, Zaman Amat' grelim. Vali'yi mi kaldracaklar, Alay Gumandanm m, bunlar tevgif feln m ettirecekler? Npacaklarsa hemen habar verelim. Byle durmayln olmaz!.. Hac Okkal, her ikisini de tutup teker teker bast: Hele nce bir oturun! Her iin bir usul gaydas var, lfn da usu-lunu bilelim. Oturun gardalarm!.. Ancak o zaman oturdu Topal Talip: Farzet ki oturduk! Oturunca baga trl m tyor insann dili? tyorsa syle bakalm! imdi Gaplan Harman'nn oralar arl arl su! Hem de ac su! Ne ekin goyacak, ne ot! Guduracak oralar! Sade oralar olsa p bana! Btn ky, btn ova guduracak! Gzlk Gedii dolacak, Cinligeri dolacak! umra osas, Keremin Guyu, Hayrolu, Harmanck, Bakrto-lu, Boruktolu, Evdiree, Resul, Alibey Hy, Gadir Buba Hy... hep hep su altnda galacak. Sular Koasar ovasna gadar varacak. Bir ucu t Nide Aksaray' bulacak. Bor'u yudacak, KOYGOREN 261 yerin garn yarld. Cinlerin ordusu ayaa kalkt, yrd cin-niye tayfas... Gidip habar verelim npacaklarsa yapsnlar!.. Bak Taliba!.. Hac Okkal yekindi. Sen Vali olsan n-pabilirsin buna? Byle bir su km m? km. Kim izin vermi karn? Evet Hdr istemi, Musa desteklemi, emme bir de buras var! Kim izin vermi karn? Memleketin bandaki Bagan! Sade izin vermemi, myendiz yollam bir gz ayda, bir gz ayda... gars tini mini... Daha? Daha bir de sonda yollam. Daha? Bir de ekip yollam, alar, erzaklar yannda! in buralarna dikkat et Taliba! Musa'nmki, Hdr'mki solda sfr bunlarn yannda. Hatta bunlarnki eyiye de alnabilir. Angara'dan emir gelmi, bunlar da ky nam hesabna elga-dar olmular. Biri muhtar, biri muhtarn bokyidicisi! Olamaz m? Bekl olur. Yaah! Bir de buralarn dn Taliba!.. Topal Talip frlayp kalkt ayaa: Braalm ky su alsn yleyse! Haymr, yle deil!.. Ya nasl? Nasl' u: Eerkine bir i yapacaksak yaksn! Yakmayacak ii yapmayalm. Tevgif ettireceksek dutarl bir sebep syleyelim, onunlan tevgif ettirelim. rk laflan adam tevgif etmezler, etseler de salarlar? Myendizi tevgif ettirelim? Onu da ettiremeyiz! Der ki 'Ben zaten, aratrma guyusu ayordum! Gastim garezim yok! Yerlerinin altnda ac su va-rm ac kt, datl su olsayd datl kard...' Ne deyecez bu cuvaba? Eee daha dutarlr sebebi siz sylen, biz uyalm madem, ha-din bakalm, sizi dinliyoruz? Dnelim hep barabar... Dnelim emme ge galmayalm, ky su alyor! Hac Okkal'nm evinde. Hac Yusuf, Topal Talip, dnyorlard. Kaplan Harman'nn orada, Hdr'n tarladan kan su, ay nda arlayarak akyordu borudan. Akyor, nn

yann sulayarak, osaya beri, kmdralklara te yaylyordu. 262 KYGREN Birden be kii geldi bana. gadm, ikisi erkek be kiiydiler. Yats okunmu, kimse gitmemiti. Ky kitlenip kalmt. brahim Hafz'm ardnda bir Ermenekli Hoca, bir de il mmet vard. tekiler yatmlar myd? Hayr. Kantarma kynde herkes az ok, Kaplan Harman'nda kan ac suyla urayordu. Onunla dolup, onunla boalyordu. Yerin karn yarlmt. Bu su durmazd. Bir de cinler kar yrrse ellerinde ateleri, baltalar!.. Doluya koyuyorlar almyor, boa kokuyorlar dolmuyordu. Herkes kendine gre iki kiiyle birlemi, fsfs fsfs, kendine gre areler dnyordu. Musa kalkp Hdr'a geldi Mslme'yle. Byle durup oturmaklan olmaz adamm! Bu su oralar gl eder bu gece! Hemen gidip aresine bakalm! Yoksa ne ky galr, ne ova!.. Nasl bir are muhtar? Alalm Sunac da... varp dkayalm? Olur mu muhtar, dkanr m? Ne dkanmasm, helbet dkanr... Yavu belkim datlanr matlanr zabahaca? Datlanrsa averiz zabahlaym!.. Gidip dkayalm yleyse... ky su alacana! Hemen kalktlar. Tam gidiyorlard, Sunack hatrlad: Teslime'yi de alalm, faydas olur... Varp sesleyip, Teslime'yi de aldlar. Be oldular. Herkes evlerinde, ortal su mu alacak, cin mi gelecek, ate mi, balta m dnrken, be kii Kaplan Harman'na, suyun bana vardlar. Bei birden durmakszn besmele stne besmele ekiyor, arkas arkasna Ayetl Krs okuyordu. Mslme bir daha bard kocasna: MusaaaL Syle hatun!.. k oraya, hls' oku yedi kere!.. Musa kp okumaya balad. Bir yandan okuyup, bir yandan sayyordu. Yanlrsa batan alyor, doru dzgn bir daha sayyordu. Yedi olacakt. Mslme, kardeine seslendi: KOYGOREN 263 Teslimee!.. - Ne diyorsun g? k oraya, sen de 'smi Azam' duasn oku, yedi... Teslime de kt, smi Azam duasn okumaya balad. Sunack fsldad Hdr'a: Hdr, gurbanm!.. Ne diyorsun Sunack? Seninlen biz de okuyalm gurbanm? 'Gulf bir Elham' sen oku, 'Gulf bir Elham' ben! Az olmaz m gurbanm?

er de 'hls' okuruz! Sayya vurarak dualar okuyup bitirdiler. Musa kalkt: karn bakalm getirdiiniz uval esgileri-ni, ipleri! Hemi de ellerinizi abuk dutun, oyalanp durmayalm buralarda!.. Musa, gene 'Ayetl Krs' okuyarak borunun bana vard. Yeniden 'Bismill' ekti. 'Estaizbillhi...' okudu. Elini daldrd suya. Souktu, akp duruyordu. Azck ald avucuna. Gene zayf, ufack bir umut kryla azna gtrd tek elinin avucundakini. Bakt tadna. He! He, he fark yok! yle ac!.. Tkrd azmdakini. Gadersiz bam! Bamn gara yazlar!.. Onmam bamn... glmemi kymn... Drtt Hdr'a: imdi dikkat et adamm! nce bu uval esgisini sokacam, sokarken bana yardm edeceksin. Sonra Mslme elindeki uval verecek. Hemen saracaz ban! Sunack ipi goturacak. Yani hemen bouverecez!.. Annald deil mi? yleyse hadin bakalm!.. ki atal sesiyle bir Bismill daha ekti. Borunun azna tkt hemen elindekini. uval eskisini itti su. Bereket brakmamt eskiyi. Ardna devrilecek gibi oldu. Toparlad kendini. Gene Bismill ekti. smi Azam okudu. ki ayann stnde daha dikkatlice dengeledi kendini. Gene soktu uval eskisini borunun azna. Kolunu borunun aznda tutabilmek iin var gcn kullanyor, ayaklaryla da direniyordu. stne stne abanyordu borunun. 264 KYGREN Gotuuuur! Gotursana uval adamm! Borunun azna tkt eskinin yanlarndan fkran sular kurun gibi geliyordu bana boynuna. Musa kendini saknnca Hdr' vuruyordu sular. Acyordu suyun vurduu yerler. Ama katlanmak gerekiyordu. Kamad Hdr. Koturdu uval, gerdi borunun azna. Musa'nn elinin stnden skca sard borunun ban. Yavu adamm nptm, elim iinde gald? nce byle bi saralm da, sona ekersin! '

Olur mu dersin? Olmaz emme yok baga are! Eyi ya... sk dut madem! ekiyorum! ekti elini. ekti, uvalla birlikte borunun boynuna sarld. Sard smsk. Elleriyle de elik kska gibi tuttu. uvaln altndaki eski uval zorluyordu. Aah bir uval daha olmalyd imdi! Mslme g! Yok mu yle bi ey? Teslime atld: nlceimi vereyim enite! Yepyeni nlcek g!.. ~" Npaym enite, yarasn da tek! karp verdi nlceini Teslime. Hemen ald Hdr. Onu da sardlar borunun bana. Su zorluyordu. Ama Musa tutuyordu smsk. Kaynak yapmt sanki oraya. Dnyada brakmazd. Yenge! Gotursan ya ipi! Bu ip de dutayd bali! Mara etme adamm, gatti dutar! Bizim eein ipidir, dutar ne olsa! Hemi de borunun boynu biraz kertikli. kr Allahmza ki kertikli! Tam bu kertiinden dolayacaz ipi! An-nadm deil mi adamm? Hadi bakalm!.. Yalnz, elini eyi goru, krar biyol! Su feln derkene bir elden olmayalm adamm! Eeee olmasak ey olur, ne nzm var? Sarmaya, dolamaya baladlar eein ipini. Biraz da sktlar. Sonra baladlar. Musa da, Hdr da ter iinde kalmlard. Birazck szyordu ama o kadar olurdu! Hele ou dursun da, o szntnn zarar yoktu. Hdr hafif ekilmiti. Musa, hl bo-

KYGREN 265 runun boynunu tutuyordu. Birden bir sessizlik .kt krn oralarna. Musa'nn bilmedii bceklerin sesleri geliyordu. Gece-kular dnyordu topran yznde. Hdr sessizlikte titreyip rperdi. Musa da rperdi birden. Bir guruldama geldi borunun iinden dou. Salland boru, aada motor dnyor gibi sarsld. Tutmann mmkn yoktu. Ama tutuyordu Musa. Birden alt metre kadar yukar kt boruyla birlikte. Sonra sanki be metre kadar yere akld. Hdr, noluyoruz adamm, sallanyor bu? Frlayacak m yosam? Sk dut "bakalm! Hdr, Hdr frlyor bu adamm? ekip giden traylerin stndeki makinenin motoru kadar gl bir motor boruyu zorlad. Aadan. Zorlayp kaldrd havaya, be alt metre teye uzatverdi! Ardndan da sular f-krd. Borunun boynunu brakmamt Musa. Sularn, amurlarn iine yatt boruyla. Bereket boru stne gelmedi. Yanyana uzandlar. Batt kt st ba. Burnuna kulana amurlar doldu. apkas kimbilir nere dt? Ceketi gmlei sland. Hdr go! Hdr gosana, ne duruyorsun? Nere goaym yenge? Suyun iine yatt baksana! Eeee go gurtar, yatsn m zabaha gadar? Yatmasn emme bir dnelim de ondan keri!.. Ohhoooo, gahbam Hdr! Herif boulacak, sen daha d-necen! Dald girdi amurlara. Mslme girince Hdr da girdi aresiz. Sunack bard: vkelenme Allakma Mslme abaaa!.. Byle dalvermenin lemi var myd? kiniz de batp ktnz! Bir akl dnr gurtarrdk Musa aam!.. Bir yanndan Mslme, bir yanndan Hdr, ekip ald Musa'y. Bata ka geldiler Sunack'la Teslime'nin yanma. Har har soluyordu Musa. Gzleri bym gitmiti korkudan. stnden bandan sular amurlar dklyordu. Hi ara vermeden besmele ekiyor, 'hls' okuyordu. kt topraa. Ay, salar dklm bann stne vuruyordu. Ama parlamyordu kirden. Gs krk gibi inip kalkyordu. Byklar da azna, dudaklarna yapmt. Eliyle yzn, gzn yoklad: 266 KYGREN KYGREN 267 Hdr! Bak adamm, yzm gzm eri mi? Azndan yel alsn MusaaaaL Kocasnn yzn aya evirdi Mslme. O bakt, tekiler de baktlar. Hdr: Yok canm, eri deil!.. Sunack: Esgisi gibi duruyor maallah! Mslme yeniden 'Ayetl Krs' okumaya balad. Teslime: Esgisinden daha salam maallah! Hdr, bir de azma bak bakaym adamm? Aman Musa, deme byle itin olaym!.. Deme'si var m, bir tohaf duruyor g!

Hdr gene yzn aya evirdi Musa'nn: Aynan esgisi gibi, esgisi gibi duruyor! stersen bir de slk al!.. Islktan eyi anlalr... Olmaz adamm! Onu ben de dndm emme, geceleyin tevlikedir, annadm m? Bota kalan su, evresini yara yara akyor, tarlann oras buras bngldeyip duruyordu. Musa oturduu yerden kalkmyordu. Mslme ile Sunack da ban bekliyorlard. Teslime ayr bir yere kmt. Az tesi Kahveci Mahmut' un tarlann snryd. Bir yavan vard orada. Topack bir ey kprdayp duruyordu yavann kysnda. Teslime ona bakyordu. Bakyor, korkuyordu. Hdr Aam! Aay Hdr Aam!.. Fsfs geliyordu sesi. Biraz buraya bak hele Hdr Aam!.. Batan ayaa bir titreme geldi Hdr'a. Hiiit Hdr Aam!.. Aay Hdr Aam!.. Titremesi artt Hdr'm aret parman dudaklarna gtrp sust yapt. Hdr Aam, gelsene beri! Ne gelmiyorsun Hdr Aam? Srnr gibi Hdr'a doru uzand, elini tuttu usulca. unu gryor musun Hdr Aam!.. Neyi gryor muyum g gomu? Yavann dibini gsterdi Teslime: Bi ey gprdamyor orda, gryor musun? Yrd o yana doru Hdr, eildi. Dur! Sakn dokanaym deme elini peyim! Geri geri ekildi Hdr: Tosbaya benziyor... yuvarlak! Sakn dokanma! Tosba gibi grnr de... Sunack'm da haberi olmutu, geldi usulca: Ne var orda, ne gryorsunuz Teslime? Sus aman Sunack aba! Hdr aamla bi ey gryoruz! Tosbaya benziyor emme tosba deil... yle grndne bak-mayacan! Sunack Euz'y okudu. sefer de 'hls' okudu dudaklar kpr kpr. Kalkt sonra. Bakn ne diyorum Mslme aba! Hdr'a, Teslime'ye dnd: Hdr, Teslime, bakn ne diyorum? Burdan hemen gidelim! Kalkp usulca gidelim burdan! Musa aam, iidiyor musun dediklerimi? Hemen gidelim. Az tede ben de bi ey gryorum! Gopey gibi, boz, grmz!.. gprdayp duruyor... Teslime soluk solua sordu:

Hani nerde g? Omzundan tutup kolunu kaldrd Teslime'nin: Bak deeee-ha! Gpr gpr ediyor, gryor musun? Bak, da ynlarnn yanma doland... Baya yoruyor... Guyruunu da gryor musun? akala benziyor, tpk akala... akal deil g Sunack aba! akal gibi grnyor emme akal deil! Teslime, Hdr'm elini, sonra kolunu tuttu skca: Hdr Aam, gurbanm! Hemen gidelim burdan, nolursun gidelim! Hadi, hadi enitemi al, Mslme abam al, gidelim burdan noolursun? Hdr Aam, iidiyor musun gurbanm?.. Musa kalkt usulca. uval ney galsm m? Eein ipi fe-ln? Yosam girip alacanz m biriniz? Bakt, karsnn, Hdr' in yzlerine. Galsn, aman galsm! Ellerini savurdu Mslme. Zabah-laym gelir alrz, eerkine yerinde durursa... Durmazsa npa-hm, gidiversin bir ip, bir uval... nzmsz deildin emme!.. Teslime ekti ablasn: Benim de nlcek.galyor ya! Bir tek nlceimdi! Emme galversin, hemen gidelim burdan!.. Ban evirip ta yn268 KYGREN larmn dibindeki karaltya bakt. Yavann dibindeki de yryordu. Hdr, Musa'nn koluna girdi. Mslme de br kolunday-d. Hdr'm da, Mslme'nin de batmadk yerleri kalmamt Musa'nmki gibi. Ay nda yrmeye baladlar. apgam da gitti adamm biliyor musun? Yenisiydi deil mi? Yenisiydi, bir yllkt... daha! Zaral yok... bir daha alrz Musa Aam! Tek buradan gidelim, bir yanmza bir ey olmadan gidelim de! Ne bu bizim bamzdaki ile eki Sunack? Allah ne gadar bels varsa ykm stmze!.. Gidiyorlard yle. Birden gezinen karaltlar grnce k-verdiler olduklar yere. Karaltlar da onlar grnce kt. Ay nda yaprak kprdasa grnecekti. ktkleri yerde kald kardaki karaltlar. Topraa topraa sarlyorlard. Bir yaklap bir uzaklayorlard birbirlerinden. Hac Okkal serildi yerin yzne. Dili de tutuldu. Okuya-myordu dua mua. ekirge Hasan'la Mestan da onun yanndayd. Yz aa kapand. Nefes alabilmek iin gsn biraz kaldrmaya alyordu, ama kaldramyordu. brahim Hafz sapr sapr besmele ekiyor, okuyordu. apakl Bayram kulan vermi, yerdeki trtlar dinliyordu. Yaklayor mu, yoksa uzaklayor muydu trtlar? Topal Talip, Hac Okkal'nm yanndayd. 'Tebbet yeda' okuyordu. Bir yandan da, gece yars byle bir yolculua ktklarna esefleniyordu iinden. Arada bir okumay kesip karaltlarn olduu yere bakyordu. Bakp anlamaya alyordu. Ama anlayamyordu. Bir sre yattlar yle. Sonra Hac Okkal kprdad usulca. Taliba Hiiit Taliba! itiyor musun sesimi? Sus iareti yapt brahim Hafz. Sus'u muu brakn! Hemen gidelim burdan! Hafz, hiit Hafz!.. Hemen buradan gitmenin bir aresi

gardam? Topal Talip kprdad: Gara bi ey geiyor, hemen nmzden, grdnz m? Yaban tavuuna benziyor emme deil tabii! Yani tavuk gibi KYGREN 269 grndne bakmayn! Bayraam, hiiit Bayram, sakn da ma "ataym deme! Mesdan, sen de atma!.. Atmam, korkma... Fsldad Bayram. ekirge Hasan'a seslendi Talip: Hasaan, sen de yeenim, da ma ataym deme! Ban topraa yaptrd Hasan: Atmam, korkma! Yani atar matarsanz, i aar bamza!.. Hac Okkal kalkt usulca: Havmz!.. Hafz okumay kesti bir ara: Havz Havz... nooluyorsun Hac? Havz, burdan hemen gitmenin aresi? El etti Hafz hepsine: Sokulun, beni dinleyin! Usul usul kalktlar, sokuldular Hafz'm yanma. Herkes, er sefer 'Ayetl Krs' okuyacak! Ben de 'Gulf', bir 'Elham' okuyacam. Sonra kere de 'Ayetl Kr-s'y okuyup frecem! Hepiniz beni bekleyeceksiniz! Ben kaktm m siz kakacaksnz! Taliiip, yarm adm samdan! Bayraam, yarm adm solumdan! Hac, sen de ardmdan! Hasaan, Mesdaaan, siz de nmden! ok deil, yarm adm nmden! Dediim dzen iinde yryeceksiniz! Yrrken 'Ayetl Krs' okuyacak, freceksiniz. arp baga ey okumak yok! Sade yrnecek! arp da gomak da yok! Haden bakalm!.. Gkyznn illi yldzlar, kimi kayyor, kimi dyordu. Kaydka bir nfus azalyordu dnyadan. Ay, gklerin gz gibi bakyordu havadan. Caminin, minarenin stlerine nurlar dklyordu. yi kyl llerin stlerine stlerine dklyordu nurlar. Kantarma'nm te yanlarna bir ey yoktu. Kantarma kara bir yaznn iine batmt. Daha da kt olacakt. Aaaah ah, dinlemediler ki dediklerimi, dedirttiklerimi!.. Okurken arada bunu dnyor, okumann saysn aryordu Talip. En sonunda bir fazla okurum, azck beyleyiverirler... Bir de byle dnyordu. Uzunca bir sre geti. Kardaki karaltlardan hi bir iaret, nam, nian yoktu. brahim Hafz kalkt. Ynn kye dnd usulca. Talip, Hac, Bayram, Hasan, Mestan, hemen dedii dzeni aldlar. Yarmar adm aralar vard szde ama birbir270

KYGREN lerine yapm gibiydiler. Askerlikteki gibi kama dzenindey-diler. Askerlii en ok ekirge Hasan anmsyordu, nk en uzun o yapmt. yle gidiyorlard. Mslme, gzlerini ksp bakyordu karaltlarn olduu yere. Ben bir ey gremiyorum, sen grebiliyor musun Sunack? Gittiler Mslme yenge, gayboldular!.. Teslime de bakp mrldand: Gayboldular!.. Yryelim mi adamm? Yok, biraz daha bekleyelim gurbanm! Kocasnn batk pantolonundan ekti Mslme: Temelli gaybolsunlar, k biraz daha!.. brahim Hafz'la evresindekiler ky iine girmilerdi. Kpekler rmee baladlar. Kpekler rnce Musa'ya, Ms-lme'ye bir cesaret geldi. Kalktlar. Gene okuya okuya yrdler. Yalpalyorlard. Cenaballah bu iten bizi hayrlsyla bir ayklarsa yok mu adamm, vallaha bir gara goyun gurban edecem!.. Kye yaklatka cesaretleri artyordu. Sakn bu geldiimizi ona buna sylemen!.. Sylemeyelim emme gurbanm, nolacak benim nlcek? yle ya, noolacak uval? Eein ipi ney? Ben onlarn hepicini toplarm erkenden... yumun azlarnz siz! 22 GL ZAMANI Topal Talip herkesten nce kalkp Kaplan Harman'na gelmi, tarlasnn iine iine vuran suyun durumunu, bu arada ipi, nlcei, eski uval, yklm boruyu grm, geceleyin cinlerin yapt etin mcadalay olu Salim'e, Hac Okkal'ya falan anlatmt. Musa, yorgunluktan ge kalkt. Uyanp sligil'in evden aa yrdnde gn dodu douyordu. Onun iin de kucanda yunup sklm teberilerle durulmu ipi grenler, Musa'nn cinlerin brakt ip, uval, nlcek biimine girmi teberileri kapp getirdiini dndler. nk Talip'in anlattklar, sanki radyodan duyulmu gibi, bir anda btn kye yaylmt. Komularn kulaklar o kadar duyarlanmt ki, bu konuda t olsa, ufack bir t, hemen birbirlerine tayorlard. Her eyi daha iyi duyabilmek iin kadnlar duvar diplerinde, eme banda, erkekler caminin orada, Mahmut'un kahvede, yolda, toplanp duruyorlar, konumadan, ses karmadan, sadece birbirlerine gz

ederek, iin ekerek bildiklerini aktaryorlard. Bazen biraz alp dorudan doruya bir uursuzlua m uradk?larm, yada yle yeraltnda ok ac su vard da sonday vurmakla onu aa m kardk?larn konuup gene susuyorlard. Teslime, nlceini sermi kurutmu, takmt nne. Ne yapsn? Hayata dikelmi, karda bulak ykayan Sunack'a bakyordu. Hdr Aam yyor mu, daha kakmad m, yosam hasta m? soruyordu. Hdr Aan azck keefsiz Teslime, can skkn, uyumuyor emme yle gzak yatyor!.. Karlk veriyordu Sunack. Musa, gidip getirdiklerini gne sermi, Mslme de eein kuruyan ipini drp sarm, gidip hayattaki diree asmt. Musa, baka gnler uyuduu kadar uyuduktan sonra hemen 272 KYGREN kalkm, fazladan yatmaya gerek grmemi, kalkp biraz Mahmut'un kahveye km, sonra Hdr' anmsad iin, He grnmedi, heralda yatyordur! dnerek arkadann evine doru yrmt. Sunack hatuuun, nassn bakalm? Eyiler eyi, saol muhtar, sen nassm? Ben de eyiyim de, Hdr'dan bi habar alamadm iin bakaym deye geldim. Npyor bizim arkada? Arkadann biraz keefi yok! Uyumuyor emme gzak yatyor. k biraz yanma... kt geldi muhtar. Yani Sunack, bu bizim bamzdan geenler, vallaha des-tanlk oldu hsmm! Yani byle bir eyi dmde grsem inanmazdm! Dmde de grmezdim ya, nerden greyim? Hdr teygn dnde Bagann yaverini grm, naneyi sevdiini feln gonumular. Bizim Bozgr nanesini metetmi. Ga yla varyor, ben byle ar duru d grmyorum Sunack! Sunack kalkt bulan bandan: Gafan saolsun da Musa aam, varsn d m olmayver-sin! Ge ge bakalm!.. Pabularn darda kard Musa. stn ban temizlemi kurulamt. Gmleini falan deitirmiti. Ban eip girdi Hdr'm .yatt odann kapsndan. Selmaleykm! Nassn adamm? Yatt yerden yavaa kalkt Hdr. Yer verdi Musa'ya. Eliyle iaret etti, Buyur otur!.. Ta dn aamdan beri yatyor musun yavu adamm? He kakmadn m? kmadn m koy iine feln? Konumad; sadece ck etti Hdr. ok mu mara ediyorsun adamm? Sakn yle suukaym feln deme? Beri baak, ne suun var senin bunda? Satn m alp geldin? Sen ne gayaya gotun? Zrf kye bir eyilik, bir yenilik deil miydi senin de, benim de derdimiz? Emme sonu byle oldu! Nerden bilecez? Ayna drbn m var gzlerimizde? Amerika'da myendiz mekdabnda m okuduk yosam? Myendiz mekdabmda okuyanlar da bilemediler grdn ya? Bover, he

KYGREN 273 suukma adamm! Daha bizi bu hallara dren drzler su-uksunlar... ki, nmze dp ne hallere soktular, ne yanl yerleri deldirdiler! Tarlalardan habarm var m? Hepsi batyor mu? Bover! Tarlasnn iine tkreyim adamm! Zaten ekin mi oluyordu? Brak batsn... Sade gendiminki batsa bi ey demem de muhtar... Yutkundu Hdr. Gomularmki de batacak... Topal Talip'inki feln gidecek! Asl bundan suukuyorum. ok istedim eyi bi su ksn, sulansn hepici... Emme byle oldu... Ban drd dizinin stne. Yani he byle olacan bilmezdim! Dapdatl, dupduru bir su gelecek sanyordum! meye doyamayacaz, mallar iecek, ekinler ganacak, ganacaz eyice sanyordum... Ban yasta koydu gene, yumdu gzlerini inledi. Nooluyorsun, ban m aryor Hdr? Aryor biraz! Yani ben gendimizi nasl gryorum bak. Garanlk bir yarn dibinde galmz. Gomularmz da yan-mzdalar. Emme yokarda, ok yokarda bir dzle km lem. Yiyor, iiyor, heng ediyor. Bahalarm bostanlarn iinde safa sryor... Seninlen ikimiz drtyoruz yanmzdakilere: 'Kakn birbirimize dutuna dutuna kalm yokar! Ondan keri birbirimizi ekelim! Birer evlek de biz evirelim ordan, eller nasl eviriyor! Hadin kakn...' Kimse szmze uymuyor. Boyna uyuyorlar. Zaten de ar dabanldrlar... kimiz, yalnz bamza kmaya alyoruz. kyoruz biraz. Emme tam yarn yar yerine varnca gcmz tkeniyor. Dp ylyoruz. Bir de bakmn esgisinden daha aalardayz. Yokars gine yle uzak bize. Uzaklarda insanlarn glmeleri, alp rmalar... Byle bir haldayz seninlen ben... ok mara etme adamm! Bir gn kacaz! allah ka-caz! Bir gn her yakaya alettirikler dikecez. Seherin ars gibi yanacak nmz ardmz... he korkma! Bu gidile... gryorsun halimizi! zme gendini... sakn! Musa Aam, az gelsene beri! Birden Sunack muhtar a18 274 KYGREN rd u tomafil o a'nm tomafili deil mi? Bakdm da ben-zedemedim... Tomafil mi gelmi? Sordu Hdr. Gayfanm nne doru geti emme... Musa kalkt abucak: Gidip bakaym kimdir? On dakika kadar geti, Musa nde, Cafer arkada, geldiler. Musa karnca Cafer de kard pabularn. Girdiler ieri. Hdr doruldu. Kalkt ayaa. Hogeli etti Cafer'e. Ama snkt. Eskisi gibi boynuna atlmas, sarlmas falan yoktu. Yer gsterdi Cafer'e, Musa'ya. Oturdu kendi de. Ban brakt yere. Eee naslsn yahu? Seslenmedi Hdr.

Cafer de durdu biraz. Sonra sigara kard cebinden. Bir tane takt kendi azna. Filtreli bir sigarayd. Paketinin stnde ssl bir 'ta' resmi vard. Yeilli krmzl bir paketti. Yabanc sigarayd. Bir tane de Musa'ya verdi. Sonra Hdr'a tuttu bir tane. Hdr almad. Almad, elini gsne gtrd: stemez! Sonra Musa akt akman. Hem kendininkini, hem Cafer'inkini yakt. ip savurdular. Sustular bir sre daha. Su ac km haa? Garip bir soruydu. Sanki iinde deildi konunun. Belki o da ok zlyordu, ok bozulmutu, konuurken szlerini iyi seemiyordu. Bir ara dikti ban yere, kzarp bozard. st ste ekti savurdu, ekti savurdu sigarasn. Tahminime gre bir yeralt denizi var aada! Bir i denizi belki ok eskiden. nc zamann sonlarna doru kmeler oldu. O kmelerde alta geti deniz. Bir de bir buzul geldi kuzeyden, t Akdeniz'in gneyine kadar gitti. ok toprak getirdi tabi. Yeni ktleler getirdi. Kald bir uzun sre, sonra ekilip gitti. Anlayabiliyor musun- Birazdan gidip grelim, bakalm nasl bir aclkm? Eer deniz suyu gibiyse dediim dorudur. Deilse baka yorumlar yaplabilir... Andryor deniz suyunu andrmaya da adamm, bu birez daha ac! ok ac! Yani deniz suyu bu gadar ac olabilir mi? Bilemiyorum gali!.. KYGREN 275 Neyse, mhim deil. Tarma yaramaz bir sudur kan! Zaten bu bir aratrma kuyusudur. Baka sondajlar yapmak lzm. Raporuma yazarm bunu... Sen rahatsz msm dostum? Seslenmedi Hdr. Bu byle yatyor bugn! Gapanyor evde! Yani bu mesele ok zoruna gitti. ok suukuyor!.. Ne demek suukuyor? Yani gendi yzndenmi gibi... tabii btn oradaki tarlalar batyor imdi! Durmadan akyor su! Yudacak tarlalar... belkim btn ky, ovay... Ne diyorsun? Bir grelim hadin!.. Musa kalkt, tuttu Cafer'in elinden, kalkmasna yardm etti. Ama Hdr oturuyordu. Oturuyor, yle de yere bakyordu. Sen gelmiyor musun? Ben keefsizim biraz, siz gidin... Gelsen eyolur be adamm, alrsn... Yok muhtar, sen git gster Cafer Efendiye... Onlar gitti, Hdr yatt. Bata Topal Talip! En ok onlar irinleyecekler! Biraz daha basacaklar omuzlarmza! Sonra Topal eytan gelip bana bun verecek ayrca: 'Tarlam batt, tarlam senin yznden batt!..' Batacak onun tarlas. teki gomularmki de batacak. ok zarpl geliyor aadan. Dn boruyu frlatt!..

Talip, Hac Okkal'y, Hac Yusuf'u alp ehre gitti hemen. Durulur mu, durulur mu? Tarlalar batyor, hemen gidelim. Zaman Amat', Hac avk'y, Hsn ifa'y grelim. Vali'ye mi habar verilecek, kime habar verilecekse versinler abuk, buna bir are bulsunlar! Tarlalar batacak, ky batacak, batacak bttn ova! Yeter kz beiini ambarn ardna bir yere saklamt. Bebeini de giysi selesinin en altna tkmt. Oynayamyordu. Evin iinde ok cidd bir tatszlk olduunu biliyordu. Babasn hi byle pusuk grmemiti. Duran olan da bkt boynunu, burutu gitti. Treni ambarn stnde duruyordu. Birbirine kan- alarla eklenen vagonlar karmakark duruyorlard. Darda hayatn direinin dibine oturmu, ikindin gnnn annacnda 276 KYGREN dnyordu Hdr. Somurtup duruyordu ve soluyordu gittike. Sunack da of puf ediyordu. Sankim gendi garbna akyor ac sular herifimin! Sen neden stne alyorsun gurbanm? ktysa kt, dnya gapanp galmad ya! Deil hatunum deil! Senin bildiin gibi deil bu! Zaten yl yla gavuturamyorduk, imdi temelli az. Biri batt tarlann, tekiler de temelli yarlp atlayacaklar. Nereden ne bulup da doyuracaz garmlarm ocuklarn? Mallara ne yedire-cez? Gendimiz ne yiyecez? Eller ne yidirecek, ne yiyecek? El noolursa biz de ondan oluruz. Var m daha tesi? Daha fazla skma allakma gendi-ni... brak! Epey bir sre sonra Musa'yla Cafer geldiler. Evet ok gr akyor! Ve galiba bir gl meydana geliyor sizin buralarda! Belki turistik bir gl olur. Sular tuzlu, arse-nikli? Yani bir tahlil ettirmeli, kimbilir neler var iinde? Yeraltnda hapsolmu bir denizin suyu! Dn, uzuuuun yllar sonra, milyon yl falan sonra yeryzne kyor, gene tuzlu! ok enteresan!.. Birok turistik kurulular yaplabilir... yani ok ilgi eker! Eeee Hdr, hep byle yatacak msn? Ayp ama bu yaptn! Ben sanyordum ava gideriz. Neydi o kyn ad, hani ok keklik avlamtk? Apak m, Sarayck m, neydi? Haa evet Apasarayck... Hadi gene gidelim, kalk! Krmam da getirdim biliyor musun? Malzeme de getirdim. Bo kapk ok getirdim!.. Bileini bkp saatine bakt. Vakit erken daha, hadi noolursun? Eilip glerek bakt Hdr'm gzlerine; gzlerinin imi grmeye alt. Neden ama bu kadar ok zlyorsun? Ve... bizi de zyorsun? Ayp deil mi? Sonra dnd Musa'ya- Bak Muhtar Bey sana anlataym, gittim buradan doru Bursa'ya. Bursa'da araba arzaland. Verdim onarmcya. Turist sandlar beni. ok para aldlar. Verdim... neyse, getim oradan Yalova'ya. Yalova'y grme! ok ok ok gzel olmu!.. Bakan orada diye gireni kan durdurup soruyorlar. Aryorlar falan. Ama ok neeli bir yer. Btn aalar patlam. Bir gn vezpmar kyne gittik. Baktk Bakan gezmeye km. Bizim kaynpederle selmlatlar. 'Naslsnz Sadk Bey?' SorKYGREN 277 du kaynpedere. O da gidip elini pt. Ben pmem. Ne kadar alaturka! Kat'iyyen pmem. te biz bunun iin gerilikten kur-tulamyoruz. Herif t Cumhuriyetin mteahhidi, ka yllk, hl el pyor! Bakana da esef ettim, ptrmeyecek! Neyse... Havuzlar da gerekten ok gzel. Yani hem otelin odalarnda var bu scak sulardan. Genel banyoluklar olduu gibi, ikier kiilik yerler de var aile iin... Gittiniz mi tini mini hanmla? Musa sordu.

Bu tini mini hanm sz nereden kyor kuzum? Yani ok ayorum, benim zel hayatma sz atyorsunuz, olur mu ama? Neyse girdik tabi Tlin'le. Geri bende romatizma yok. Tlin' de de yok. Srf fikrimiz olsun diye girdik. Kaynpeder gidip ormandan blbl sesleri alm banda. Dereden kurbaa seslerini falan. Onlar dinledik biraz. Kaymvalde de Marlon'la, Kerim-han'la falan ite! Bir hafta iyi vakit geirdik... Bagan yemee rmad m sizi? Bizi mi? Yooo... Niye arsn bizi? Hdr'la ikimizi rmt Meram'da! Yoo hayr, bizi armad... Nane yiyor mu gine? Bunu nerden taktm? Hdr dnde grmt galiba? Anlamyorum bunlar! imdi Hdr, sen kalkyor musun benimle? Geliyor musun o gittiimiz kye avlanmaya? Bir, iki, , drt... Dokuza kadar sayacam. Yok gelmiyorsan ben yalnz gidebilirim! Tabi gelsen ok neeli olurdu, ama gelmiyorsun! Hdr ban kaldrmad: Gelmiyorum! yleyse biraz gaveye kalm adamm? Gene kaldrmad ban: kmam!.. yleyse bize msaade!.. Gle gle... Musa'yla Cafer kp gittiler. Hdr kald evin iinde. Baz kadnlar ottan geliyorlard. Otun ekinin gene tad yoktu, ama iyi kt bulup geliyorlard. rmelerle srtlarna sarnp geliyorlard. Yarm uval otu, yarm gnde, on dereden, krk tarladan anca buluyorlard. l oldu gahbenin ky l!.. Krlar, llerin krlar gibi otu iei esirgiyordu artk!.. Baz kadnlar daha gn gitmeden ocaklar yakp bulgur alarn vuruyorlard. Adamlar iten dnyor, kimi kahvenin, kimi caminin nnde, lfa vererek kuvveti, akamn olmasn bekliyorlard. Gn boyu, bostan ekerken, soan aparken yorulan kadnlar, imdi de evlerin ileriyle yoruluyorlard. Krlanglar, bir yerden, bir gkten uarak, ky iini lp duruyorlard. Hdr oturuyordu. Arada Hsn ifa olunca Talipgil beklemediler konan kapsnda uzun uzun. Kolay grdler Vali'yi. Kolay da aldlar sz. Assld telefonu hemen, kt Ziraat Mdrne: Hemen git, hemen o Kantarma kyndeki durumu gr, vahim bir hal varsa tedbir alalm. Kyller gelecek sana. Haydi dostum, neticeyi bekliyorum! Yarm saat sonra Hac Okkal, Hac Yusuf, Topal Talip, Mdrn kapsn tklattlar. Hemen kalkt Mdr. Hazrd zaten, kacakt yola. Ben ancak birinizi alabilirim! Arabamda iki, dur bakaym, yok yok, kiilik yer var. Teknisyen arkadalardan da alrm bir tane, bir o, bir ben iki, bir de ofr , yok yok, ikinizi alabilirim! Biriniz fazlasnz! Topal Talip ard: Yani biz zatna, bizi arabana bindir feln deye gelmedik. Kymzn arazisinde ac su ktndan, onu bir grmeni rica ediyoruz. Hsn ifa telefon etti Vali Beye. Vali Bey de Hsn ifa'ya etti, ondan geldik... Tamam baba, anladk! Bir iyilik edeyim size dedim; dneceksiniz... neyle dneceksiniz?

Biz mi? Bize bakma sen! Biz bekleriz Gara Mustafa'nn Handa. Kelesdecilerin oradadr. umra, Hadim, Bozgr, o yana giden arabalara bineriz. Garaman arabalar da olur, emme elli guru fazla isterler. Denk gelen arabaya bineriz biz... Mdr kzd. Safi sinir bir eydi zaten: Hadi hadi hadi! Ben hemen gidiyorum, ok sktrd Vali Bey... Hanginiz gelecekseniz gtreyim... Sizi bekleyemem iki saat!.. Hac Okkal'ya bakt, Sen kal, ok imansn! Onu brakt, teki ikisine iaret etti, abuk abuk yrd nlerinden. Yan odaya geti, Nevzat Bey, hadi Kantarma kyne gidiyoruz! Vali Bey telefon ettiler. ok ivedi bir durum varm... KYGREN 279

Nevzat Bey gzlkl bir mhendisti. Ktlarn iine gmlmt. Kalnca bir dosyay okuyor, not karyordu. Gzln dzeltip kalkt. Kolaklarn da kard. Ardndaki askdan ceketini ald: Sne mi varm, neymi? Sordu. Sanki bir devekuu tiyatrosunda sahnedeydi Nevzat Bey, Yabancy oynuyordu. Hanm gibi ar ar, kibar kibar soruyordu: Sne mi varm ekinlerde, neymi? Bir su konusuymu! Yani bu bizim devletin ileri! Bak, imdi, biz unun urasnda Ziraat Mdr deil miyiz? Ankara' dan mhendis geliyor, sonda geliyor, ekip geliyor, il merkezinin kulamdaki bir kyde aratrma kuyusu alyor, Valinin haberi var, Ankara'da Bakann haberi var, benim haberim yok! Bu nasl bir i kardeim? Neyse hadi abuk... abuk ol bakalm! ndiler konan eski merdivenlerinden. Arkaya dolandlar. ofr Kadir baka bir ofrle tavla oynuyordu. Mdr grnce toparland. Arabay ek Kadir, hadi kardeim! Bastne Mdr Bey, nere gidiyoruz? Kantarma'ya varp gelecez, ivediymi! nip gelmi kyllere bakt Kadir. Koup arabay kard. Karoserisi deitirilmi, yeil uha kapl koltuklar yerletirilmi, biraz da geniletilmi bir 'Land Rover'di. Kz gibi bir binek arabas olmutu. Bu model sadece bu ilde gelitirilmiti. Gelip Mdrn ve yardmcs Nevzat Beyin nnde durdu. Gein bakalm ikiniz! Hac Okkal'ya bir daha bakt. Bu kadar iecek ne vard be adam? Sordu: Sen de ayn kydensin deil mi? Ayn i iin geldin? Peki biz gideceiz, sen neyle geleceksin? Senin tarlana da vurdu mu su? Keresteciler arasna gideceksin, ok ge olur, hadi sen de bin, bin bakalm, pek de imansn be kardeim! Bu kadar yemenin, hem de uyumann lemi var m? una bak, bizim karakoldaki komser gibi! una... Birer birer tuttu omuzlarndan, tkt arabann iine. Sr abuk Kadir Efendi! Hadi kardeim!.. Bir anda ehri kp Hasanky'n, Harmanck'm oradan 280 KYGREN umra osasma girdi araba. Gz ap kapayana kadar Keremin Kuyu'nun ordayd. Sonra kyn altna vard. Sapalm m kye? Sordu Mdr. Gaplan Harman dediimiz yer u yandadr beyim! Kolunu uzatp gsterdi Galip. Kye sapp npacaz? stersen doru ora gidelim, yani gendi arzn bilir... yice ikindi oluyordu. Gn sallanyordu. yi ya... sr madem!

Kadir, Kaplan Harman'na srd arabay. Biraz gittiler yoldan, sonra gene saptlar. ok gitmeden, bo tarlalarn birine braktlar arabay. Sonra yrdler. Topal Talip nden nden gidiyordu. Topal baca glyd. Bir iftiye deil, alveriini dorudan doruya devletle yapan tccara benziyordu. Topald ama iyi vuruyordu. Vardlar sonda vurulan yere. Su fkrp duruyordu. Batm kmt Hdr'm tarla. Talip'in tarla da' batmt. Yer yer gller olmu, sonra teki tarlalara gemiti. Mahmut'un, Musa'nn, kaynnn, il mmet'in tarlalar da batyordu. Ahack bu benim tarla! Otuz dlmden fazladr Beyim! Bizim dlm 50x50 malmunuz. Hep batacak greceksin! Senin olsa, yrein dayanabilir mi buna? u yandan gidersek suyun bana varabiliriz. Yol bilem galmam! Hep batm gryorsunuz! yle gr... Hemi de ac Beyim, sanarsn zeher, dpk ze-her! Ne mal iiyor, ne insan! Zabahlaym rb doldurup gtrdm, dktm eein nne, eek bilem imedi! Goyunun nne dktm, o gadar avanak olduu halde goyun imedi!.. Dolanp br yandan yrdler. nce borudan akyordu bu su! Nolduysa, geceleyin boruyu da atm! yle tazyikli ki Mdr Beyim, gryorsun f-grm!.. Dolandlar ama bana varamadlar. Sular yaylmt iyice. Eilip bir ukurdan avulad Mdr. Ald azna, hemen tkr-d. Bir de sen bak bakaym Nevzat Bey! Sanrm arsenikli! Yani sakn imeyin! Zehirlenme yapabilir!.. Talip, Hac Yusuf'a, Hac Okkal'ya bakt. Ne dedin Beyim, bi daha de bakaym, annamadm? KOYGOUREN 281 Arsenikli dedim, ama kesin deil! Esas bunu alp tahlil ettirmeli! Fakat baknca da anlalyor, tarm suyu deil. Hayvan da imediine gre kapatmak lzm. Yani iptal! Bir de levha asalm bana: Danger! Nasl gapanr Beyim bu? Buna g m yeter? Ben Vali Beye arzederim. Zaten rapor bekliyor. Hemen bu gece bilgi veririm kendilerine. Meram'dadr imdi. Arabay oradan sreriz. Yarn da bir tedbir alrz, zlmeyin... Hemen dnd Ziraat Mdr. Yardmcsn da ekti kolundan. Arabann bana vardlar. Talip'le tekiler bata ka geliyorlard. Gelmelerini beklemeden bindiler arabaya. Ellerini salladlar sadece. Sonra Kadir 'Land Rover'i dndrd. Yeniden ktlar osaya. Srd. Talip'le tekiler de dolanp kye geldiler. O kadar abuk oldu ki, Talip de at: Ertesi gn bir kamyon kum, yarm kamyon imento, biraz akl, biraz ta; bidonlarla, kreklerle... iki tekniker, drt yap iisi, Kantarma'mn Kaplan Harman denen yerine gelip ie baladlar. Vakit ancak kuluktu. Hemen imento torbalarn yrttlar. Boca ettiler kumun akln stne. Kardlar kreklerle. Talarla da rdler suyun ban boazn. Teknikerler lastik izme giymilerdi. Yap iilerinin sadece ikisinde izme vard. tekilerde de olsa iyi olacakt. Teknikerin biri karp ayaklarmdakini verdi. teki iiler de paalarn emreyip girdiler. Bu arada, yanlarnda getirdikleri bir damanacay da

doldurdular ac sudan. Bir yandan ta rlyor, bir yandan imento karlyordu. Harl harl bir almadr gidiyordu. ki kii, iki kii daha grnd kyden yandan. Topal Talip geliyordu koarak. Muhtar, Beki Ahmet geliyorlard. yelerden dris geliyordu. He bunlara lzum yoktu heee!.. Muhtara bakp bakp sokuturuyordu Galip. Teknikerlerden biri de soruyordu: Angaral myd buray deldiren mhendis? Byk sonda makinesi geldi! Aklyordu Musa. Bizim kyden biga akll buna sebap oldular! 282 KOYGOUREN Musa, burnundan burnundan soluyup duruyordu. Eliyle tabancasn yoklad, belinde duruyordu. Talibaa, adamm! Sen biraz gonuduun szlere dggat etsen... eyolur! Yani muhtar deilsin, Gurul yesi deilsin, burada vazifen de yok!.. Gene yoklad tabancasn. ye olmam art m? Batan goca tarlann ahabym! Batan tarlan gadar gonu, ite gapatyoruz! Ben getirdim arkadalar! Valiye ben habar verdim! Boynunu bkt muhtar, ck ck ck etti. Geip gitti har karlan yere doru. Dmeyin bakalm, ayrmayz sonra! Sigara kard teknikerlerin biri. Yakar msn? Muhtara da uzatt. Musa ald bir tane. Talip'e uzatt tekniker: Sen de alr msn? Elini gsne koydu Talip: Gullanmam! Ben gullanmam da... dutacak m imdi bu har? yle tazyikli geliyor ki!.. Su imentosudur, tutar! Dozunu ona gre koyduk, kartrdk. Oksicen kayna gibi yapp kalacak greceksin! Allah sizden raz olsun! Yani sizden de, Mdr Beyden, Vali'den de... Hsn ifa'nm feln ok faydas dokand bu ite bize!.. Yani byle bir felket nerden gelip kt kyn bana?., bilemedik! Muhtara bakt. Muhtar da tabancasn yoklad. Bunu yaparken Kurul yesi dris'e de bir eyler fsldad. dris gelip Talip'i ekti biraz teye. Tuttu boynundan, fsfs etti kulana: Hadi Aam, bak Aam diyorum, hadi buradan ek git! Sivilceyi gayp gayp bir sakametlik karmayalm an-nadm m? Muhtar senin gonumalarma gzyor, dabancas da var belinde! Yani bakarsn parlayverir birden... hadi Aam! Kt bir ie sebap olmadan ekil de gidiver hadi!.. Talip bakt etti, direnecekti, dris iyice asld boynuna: Hadi Aam! Hadi sana gurbanm! Bir sakametlik karmayalm, gidiver surdan!.. Yrd Talip: Bagas dese gitmezdim! Senin hatrn iin dris! Bak vallaha gitmezdim... Hem Musa'ya

bakt, hem yrd. Git de benim hatrm iin git! Gld dris. KUYUREN 283 Teknikerlerin ba olan, Elimizi biraz abuk tutalm arkadalar! Bard, rpt ellerini. Kocaman talardan iki tanesini koydurdu tam suyun azna. Sonra akllar dktrd. Hazrlanan harc getirip boca ettiler arka arkaya. Krek krek atyorlar, tezgerelerle dkyorlard. Ne kadar kum akl, imento varsa karlm, karlmam, hepsini dktler. Hdr'm tarlann yarm evleklik yeri imentoyla kapand. Kala gz arasnda donuverdi oras. Su da sustu. Muhtar bakt, diini gcrdatt: Drz suu!.. Ban sallad: Dn gece beni frlat bakalm! Kendi kendine homurdand. Dn gece beni feln galdrp atyordun, olanca efeliin stndeydi! Hadi bunu da frlat bakalm! Hemi de fkr greyim bundan keri! Hadiii ne duruyorsun? Kitlenden galdm ide bak!.. kt betonun stne, vurdu ayaklarn betona betona, tepindi. Dnp teknikerlere, yap iilerine glmsedi: Yani hepiciinizden Allah raz olsun! Sayanzda ky batmaktan gurtuldu. ok deil yle bir iki ay akverseydi, tarla marla galmayacakt... ova da gidecekti! Hepicinizden allah... Bununki tamam muhtar!.. Haggaten tamam... saolun! Harem batn bulan syrp vurdular stne. Sonra toparlandlar. Kreklerini, tezgerelerini, kalaslarn, varillerini koydular kamyonlara. rptlar stlerinin tozunu topran. Biz gidelim, bize msade! Muhtara ellerini uzattlar. d-ris'in Beki Ahmet'in de ellerini sktlar. Toplanan kyllere el ettiler. ...smarladk! Kamyonlarn ardna km olan iiler de el sallayp ...smarladk! ektiler. Yar yeri slak tarlann iinden batarak karak, yerleri yararak, kp gitti kamyonlar. Muhtarla dris baktlar arkalarndan: Bu da bitti! Ellerini bir daha salladlar. Hadin gali, gidelim kye!., Muhtar, Hdr' dnyordu. ok mara ediyordu... hemen gidip habar vereyim! Nooldu, ok ok yarm evlek topran bana geldi! Eh ona da kr! Az cereme ok bel savar-m, npalm? Sapt Hdr'a. Aam bi greyim... Beki Ahmet de sapt. 23 BR SU GEM ALMIYOR Yats okundu, yerinden kalkt Hdr. apkasn alp kt usulca. Sunack, kapnn nnde kolunu tuttu kocasnn: Nere byle Hdr? He gonumuyorsun, bi ey sylemiyorsun!.. Gidip bi bakacam una! Ay var nasolsa! Tek gidiyorsun, zabah gitsen olmaz m gurbanm? Azn dkamlar ya, mara ediyorum!.. yleyse ben de gelem! Barabar gidelim! - Nzm yok Sunack! Gendim varr gelirim...

Barabar da varr geliriz bubam! nlceini takt hemen. Dt kocasnn yanma. Usulca ktlar avludan. Ky getiler. Yolun kysndan, ekili tarlalarn iinden sine sine gittiler. Szle szle iniyordu ayn avk. Hdr kolunu karsnn boynuna koydu: Bir manga itolu it beni bir dereye gtrm, dvmler dvmler... Fsldyordu Sunack'm kulana. Bravermi-ler oraya! Her yanm rk ark iinde! lesiye dayak yimi drzler gibi mahcubum Sunack! Kimsenin yzne bakamyorum! Dahi ocuklarn! Ne gza bi ey deyesim geliyor, ne olanlara! Sana bile mahcubum, bakamyorum gzlerine! Dayak yimiten de beterim! Gtrp bir dereye, donumu monumu zmler... dere uzak ve derin!.. tolu itler de ok!.. ok ar bir hakaret grmm Sunack! Amaaan Hdr! Yani ga oldu sana sylediim? Yapma, deme byle gurbanm! Brak bunlar bubam! Bak Musa'ya, o da seninlen birlik idi, o he mahcup oluyor mu? Yime gendini gurbamm, yiyip bitirme... bak Musa'ya!.. Ona ne bakyorsun? Onu da yellendiren bendim! .Kyn nnde muhtar olduu halde... Onu Meram'a srkleyen, Bagandan suyu isteyen, olmaz deye direttike, olur olur deye steleyen, kyn nnde Topal KOYGOUREN 285 Talip'le direkleen... hep ben idim! Gayam kyn eyilii idi Sunack, emme ey i sonu vermedi! Kolu karsnn omzunda, yryordu ayn altnda. Ben de bugnece hep senin yzn glsn, he olmazsa bi kerecik glsn deye bekledim a bubam! Emme glmedin a gurbanm! Havaslandm her ey garnmda gald, bu sefer de byle oldu, ardm a gurbanm!.. Birbirlerine tutuna tutuna gidiyorlard. Kyden epey almlar, osaya yakn bir yere varmlard. Kvrlp Kaplan Har-man'na dneceklerdi. Gllenip duran suyun stne stne vuruyordu ay. Hdr'm, Musa'nn, kaynnn, Kahveci Mahmut'un, il mmet'in, Topal Talip'in tarlalarn yz kalaylanm gibi parlyordu. Durgun, sessiz, sinecen bir suydu. Daha kardan korkutuyordu. Sulara batm btn tarlalar, grdn m? Bizimki temelli gitmi! Nasl dorultacaz bunden keri idaray Sunack? Zatn dorulmuyordu, bundan keri nasl dorultacaz? Onun orasn dnmyorum gurbanm! A mezeri yok heralm dnyada. Bak iki dene goumuz byyor! Yarn birer ucundan dutarlar. Sen de, ben de gazanrz eyi kt! Gayg m bunlar? Bunlar... goley olsayd dediin gadar? Goley zor... baga are var m? Vardlar tarlann bana. Nerelerden geldiniz? Sulara b-cler toplanmt, tyorlard kylarnda. Arada bir de fokur fokur fokur, sanki gargara yapyordu namssz, yle fokur duyordu! Boru, dnk yerinden azck ileri alnm, boylu boyunca yatyordu. Suyun az da adamakll kapatlmt. Taze beton, ptrl ptrl yatyordu. Keke biz gidip getirseydik adamlar, biz yaptrsaydk bunu! Bi goz daha vermeseydik Topal eytan'm eline! Bazan yle gzyorum muhtara, bir bunlar akl edemiyor! Emme eyi govalam, eyi korkutmu

bugn! ktler olduklar yere! Gene birbirlerine yaslanktlar. O kadar zaman olmutu, hi elini elinin iine almamt Sunack' m. Ald imdi. Alp skt usulca. Ban da iyice yaslad karsnn omzuna. Bir sre durup baktlar suya: Fokurduyordu! 286 KYGOREN Yanm eyice... ac ma yuduyor! Ne? Topra diyorum... Gurbanm!.. Beton baya yarm evlei batrm! Emme te yanlarn da batt say! Her yanma ac sular sinecek yarn, oraklanacak adamakll... Bundan keri ekin olmaz buralarda! He mi olmaz gurbanm? lzm be yl gesin! Yamurlar, gar sular yrsn... a gzl nlet! Doru drs durmad banda! ine dikkatli bi myendiz yollasalard bunlar gelir miydi bamza? Doru drs myendizi yollarlar m? Artar m gendile-rinden? Boooyuna ev stne ev yapyorlar, apartuman stne apartuman! Onlarn banda kim duracak? Bizi adam yerine go-yan m var? Sunack bir aya, bir suya bakt... konumad. Bazan yle gzyorum Sunack! Birini elime geirip bomak, boazn skp ldrmek istiyorum. Emme o drz kim? Bilemiyorum. Parti marti, hkmet mkmet, vekil mekil, hebirini gzm dutmuyor! Gelip gidiyorlar, gandryorlar! Bsbyk Baganmzm da grdk hnerini. Topal Talip'e Gu-ran Gorsu, bize a bir sucu! sonu meydanda!.. Emme bu go-nutuklarm doru mu? Onu da seemiyorum. Yani bu Gorsu bizden kimlerin istedii belli. Verenler dersen onlar da belli. Acaba onlarlan bunlar irket mi? Onlar seherde, bunlar kyde, delme dakma, Byk Baganmz feln da Angara'da, ortak m alyorlar? Yl sonunda gazanlarm ortaya goyup blyorlar m, anlamyorum! lzm bir okul, baga he bir ey deil, sade bunlar okutsun, sade bunlar belletsin! Canm evden kmak istemiyor. kabilseydim, Sefer retmene gider sorardm, belki bilirdi!.. Kocasna bakt Sunack. Sakall yzn, boynunu, kulaklarn okad, pt. Bir daha okayp pt ayn altnda. Gurbanm!.. Yiyip bitirme gendini bubam... renirsin! Ondan sorarsn, bilenlerden sorarsn, sorar renirsin, dnr renirsin. Yiyip bitirme gendini... gurbanm!.. Z/ Daha fazla fokurdad tarlann bir yerleri, duydular. Doyma, doymayas! Guduras! Yetmedi mi daha!

nsan imiyor, mal imiyor, emme topra gryor musun, ac duzlu diyor mu? Zeherli deyi burun gvryor mu? Daha bir de burun gvrsm? Hdr: Ne gabat var topran? Onun yok, bunun yok, kimin gabat? te onu arayp bulmal, onu renmeli! Aym avk suya vuruyor, sudan da Hdr'm yzne yansyordu, gndz gibi kt oralar. Sklmaya balad Hdr. Kakalm gurbanm!.. Usulca doruldu Sunack, Yeniden, geldikleri gibi, birbirlerine tutuna tutuna yrdler. Ar ar kye vardlar. Avludaki mallar kattlar ahra. ocuklar serilmiler, akta uyumulard. stlerini rttler. Kaplan Harmam'nm oralarda bir serinlik vard. Hdr'm tarlasnda su gllenip duruyordu. Rahat bir duruu vard suyun. nce bulankt, imdi durulmutu. Bir yerden deil, pek ok yerden fokurmalar oluyordu. Erik iriliinde hava kabarcklar, yukar yukar frlayp, yze knca krlyorlard. Arada, Gurk! Gurk! Gurk!.. sesler geliyordu. Sanki durup dinlenmeden gargara yapyordu toprak. Suyun altndaki ufack gzenekler klanyor, sanki oralardan bngldyordu su. Musa, elini ardna balam, gezinerek kp geldi. Durdu suyun banda. Bakt bkmtyla. Bakt daha ekilmemi. Azalmam da. Eeee, anca azalr, daban suya doyacak tarlann!.. Bundan byle yutmaz gali! Gne gurudur bunu... Biga hav-taya uar gider... Iscan etgisi sorar alr bunu. allah alr, uurur alr... Betona bakt dn dktkleri. Nasl da yetitiler vaktmda! Gapatverdiler azn smsk. Fkrp kamyor gali! ok markt oook!.. Ulan bu gadar mardna gre, ie yarar bi su olaydn!.. Dikiliyor, gargara'lara kulak veriyordu. Gn kuluk yerine gelmiti. Ekinler topran yzn baz yerde rtyor, baz yerde rtmyordu. Bostan eken, soan apan komular vard sada solda. Buradan yryerek Osman-len'in oralara gidecekti. Mslme oradayd. Olu ocuklar ora288 KYGOUREN dayd. Onlarla birlikte akama kadar didinecekti. Hele yle yavu! Hele azck bamz dinleyelim! Gendi iimize feln bakalm... Yarn eller gavun garpuz yirken biz yutgunmayalm. Hayle... Talip'in tarlasna doru vard biraz. Suyun altnda yatyordu toprak. Kstebek ynlar, san delikleri, oyuklar, yarklar kapanmt. Kimi yerler amyor, kimi yerler doluyordu. Grnmez bir dzlenme oluyordu. Eee haggaten hakk var Talip'in! Batm tarlas! Fakat ekilir iallah! Yaknda ekilme-se bile, scaklar bastrnca ekilir... fakat... burada epey bi zaman ekin de olmaz yavu! Hakk var Talip'in... Gahbe garl Topal eytan'n... Dnd, yryp gidecekti... Gourrk!.. etti birden su. Yeniden fokurdamalar oldu. O srada Topal Talip grnd. Kyden yandan geliyordu. rkeklik iindeydi. Biraz da korkuyordu, anlad Musa. Elini kaldrp ard:

Ge ge!.. Korkma ge!.. Yryp geldi Talip: Eeeee, gendi tarlamzn yanma gelirken de korkar olduk gali... sayanda! Yani Musa, dn sanki kt bi sz syledim gibi, yle nargm girdin elin yannda! Seni bu gadar hesapsz, bu gadar gudmsz bilmezdim! ok gcme gitti yaptn... vkeliydin adamm! Kalkt Musa. Elindeki fiske tan att suya. Su fokurdad. Sen olsan vkelenmez misin yerime? Sen'i ben'i mi var Taliba adamm? Baknd kye, suya, topraa ehre giden osaya: Hepimiz ayn belnn iinde deil miyiz? Neyse! Vaktinde geldiler de dkadlar! Eee, eyi oldu, fena olmad! Yani bunun iin teekkr ederim! Gittin mdr myendizi getirdin,' yani kyn aa dak-m, bunlarn gelmesine sebep oldunuz... Betonu gsterdi. Su fokurdayp duruyordu. Gork gork gork!.. Sesler geldi yeniden. Nooluyor buna yavu adamm gork gork? Yuduyor ite suyu... guduras! Doymad m daha dersin? 289 Doydu emme doyduunu bilmiyor! Bunlar da yudacak! Suyu gsterdi, gl. Birden, betonun kysnda, hafif bir bulanma oldu. Bulanklk, duru gln ortasnda bir sre kald. Tam dalmak zereydi, daha byk bir bulanma peydahland ve sesler kt: Gorrrrk!.. h!.. Sonra yarlp kt gln altndaki topran oras. Havuzun hnerli fskiyeleri gibi drt yerden su fkrmaya balad. ... drt fskiye, birleip ikiye indi, sonra bir oldu. Kalmlaverdi birden! Dipten ite ite geliyor ve suyun yzne kyordu fkrma! ki metre ykseldi birden. Talip Musa'ya, Musa Talip'e bakyordu. kisinin de benizleri soluverdi. Korkuyla birbirlerinin ellerini tuttular. Talip, dudaklar kpr kpr, Ayetl Krs okuyordu. Musa da onu tutup iki adm geri ekmeye alyordu ne yaptn bilmeden. Cin ordular hcuma m geiyor adamm? Talip okumasn kesmedi, kp el at. Hem baksana, gittike de greliyor! Fkrmann boyu imdi metreyi buluyordu. Zerreleri birbirine arpp krlarak oluan ak bir hortumdu bu. Durdurulmak bir fkeyle geldii sansn veriyordu. Heralm yeralt ylan iki bal evran, gendi azyla pskrtyor bunu! Talip anlamaya alyordu. Ac olduunu biliyoruz, bir de gaynar olursa... bakver gali! Gzleri gittike byyordu.

Muhtar, Talip'in yanma kt: Annyor musun olanlar Taliba, ne bu? Taliba ban sallad: Vaktinde ok syledik! Yani imdi beton meton kr etmedi yle mi? Elini sallad Talip: Eder mi? Edebilir mi? ki gamyon har, gum, imento nedir ki? Barmakla saylmaz, vurmakla g-rlmaz bir ordu var aada... Yeri gsterdi. in ordusundan byk cin ordusu!.. Eeee biz ky ek boku yidik yleysem! Yarm adm geri ekildi Musa. Dediin gibiyse, sade bizim ky deil, btn ova boku yidi!.. G der bundan keri buralardan g!.. 19 290 Topal Talip kalkt ayaa. nce kn, sonra ellerini rpt. G der!.. Musa'ya bakt yan gzle. ki aklsz, goca ky maffetti 'Muhtar Bey' maaaaf!.. Diliyle dii arasndan mrldand. Bakt Musa'nn yzne bilmi bilmi: Annadn m, annayabildin mi adamm? Musa yar anlad, yar anlamad, yoklad tabancasn. Bu meseleden dolay ne gadar cann yandn biliyorum Taliba! Emme gomu arasnda grc gonuma istemiyorum, sen de bunu annadm m, annayabildin mi adamm? Elini atp tabancasn gsterdi. Yani korkutuyor feln sanma! Korkutmuyorum, ciddi sylyorum. Ne derler, hani bi lf vardr, lm eek korkmaz! He kimseden korkum yok gali! ki drzy devirip girerim mapusa. Darda srneceime, ierde ra-tma bakarm... Talip kollarn indirdi yana: Kimseylen dvam dalabam yok benim! Kimseye gar da deil szlerim... imin acsn sylyorum. nkm harl harl yanp durur yreim... Suyu gsterdi: Baksana unun haline! Tarlasn gsterdi: Baksana batp giden tarlama! Otuz dlm idi 50x50!.. Muhtar da ky ovay gsterdi: imdi hepsi batacak! aresini bulamazsak hepimiz batacaz! Sade sen deilsin, sen zenginsin, zenginlerle birlikte yoksullar, herkes... Ovay tarad gzleriyle: Eerkine bir are bulamazsak hepimiz... Tuttu Talip'in kolundan: - Sen istersen gez buralarda, bakn suya muya... ben gidiyorum! Dediimi annadm iallah adamm! Durdu, suya bakt, fkrma biraz daha greliyordu. st ste fokurdamalar oluyordu. Topra yara yara, betonu ite ite fkryordu su. Bu canna yandmn habire greliyor adamm! Uup gitmi bir benizle bakt suya Talip: Grelme greliyor belli Musa... Kalkp Musa'nn omzuna yasland usulca, Biz npacaz o belli deil, onu bilemiyorum... Sunacmk!.. Aaaa Sunack!.. atma kapy ap girdi Musa. Ses soluk yoktu yukarda. Kap da kapalyd. Hdr, aaa Hdr! Evde yok musun ulan? KYGREN

291

Ban evirip il mmet'in hayata bakt, kimse grnmyordu. Hdmr, aaa Hdr! Ses versene adamm!.. Cansz, umutsuz kt merdivenleri. Yrd hayattan. Kapnn dibine vard, Hdmr!.. Beklemeden bast irzeye. Karanlkt ama kprdayan seiliyordu. Camdan ve bacadan giren k alartyordu ieriyi. Hdmr, hl yatyor musun adamm? Hdr, yzyukar yatyordu. apkas bandayd. Elleri apkasnn altndayd. Doruldu usulca. Oturumunun stne geldi. nne koydu ellerini. Ak kapnn aklnda dikilen boyuna bakt Musa'nn. Uzunca bir kavak gibi aadan yukarya blyordu kapnn boluunu. Ulan aam evdesin, zabah evdesin, gece gndz evde... hambiti mi oldun adamm? Eliyle ard Hdr: Gel yle muhtar, ge!.. Yavu adamm, bu nlet gine fkrd! Betonu metonu yard att! Yani yle afat bi ey ki, belimden galin! Gln ii de fokur fokur, gorrk gorrrk!.. Bngldyor boyuna!.. Yorgun gzlerini kaldrp indirdi Hdr: aka yapmyorsun deil mi? aka zaman m adamm? yleyse ne demek bu? Bilemedim ki Hdr, bilsem sylesem? Girip geldi, Hdr'm yanma kt Musa. Yani biraz yo-kardan aksa da bir deirmen bali dndrsek... ona da yaramaz! Ap-ac bi su! Kye bel olmaktan baka ie yaramaz!.. yleyse biz ldk muhtar? yle gibi adamm... Gibisi fazla hatta... Haklsn heralda adamm... Bu su ykt bizi muhtar! ok direndik emme ykt... Su mu ykt, yosam bagas m? Emme ykldk... Ykldk adam... ,

Topal Talip duymasn bunu! 292 KYGREN Ohhoooo, duydu bile! Hemi o da ykld! a Bey... gitti mi dersin? Gelmez mi daha? Gelse de gelmese de, ona dokancas yok Hdr! Herif avnda guunda! Ardndaki de Sadk Can gaympederi! Cumuriyeti-mizin byk mtayidi!.. Gidip Bagana arzetmeli, bulmal yerini... Termal'deymi. Sylyordu ya... ieklerin, scak sularn iinde, pirzula kebap, lop yumurta, salata, cack yiyormu, cacn iine guru nane feliyormu... Hacer gizi da rp gamn dadr ara sra... Bize npverecek Bagan? Nolacak byle pekey... muhtar? Nolacamz bilmem de, kes bunlardan umudunu, dn, dnelim. Gendi gbeimizi gendimiz keseceiz heralm, bunu biliyorum. Daha eyisini bilemiyorum... Sunack nerde? Kollarn drd Hdr, Offf ekti: apay, ocuklar alp gittiydi! Osmanlen'in orada bostan ekiyor. Boa ekiyor tabii! Yarn su gl olunca, varr oray da rter! Musa durup dnd: Haggaten rter mi adamm? Topal Talip orda myd? Dikildim bakyordum, ardmdan gelmi, nce eyiydi, sonra... fkrmaya balaynca samalamaya kalkt. Dabancay gsterdim ben de: 'Beri bak Taliba, azndan kanlar gulam iitsin bundan keri! Bildiin gibi deilim, alnnn ortasna skarm, iki drz ldrr girerim ieri, irat ederim... he tanmam skarm!' Skar mym, skmaz mym, anlattm buna... Batt onun da tarlas, bizimkilerle...

24 BR TERMAL GECES Cafer, 80'le gtryordu arabasn. Bursa'da falan elemedi, doru geti. Krmasn yanbama koymutu, elini srp okad. Aman aman unun gzelliine! Gm gm gm! Aman unun gzelliine, gm gm gm! Hi bou yok!.. Hi bou yok, hell olsun!.. bre 80'den 90'a doruluyordu. O zaman ekiyordu ayan gazdan. Seksen iyi! 'Srat felket!' Hep byle seksen, anladn m? Arabann kanapesini, direksiyonun gbeini okad. Ve memleketin yzde sekseni... yi ki bozulmadn!.. Hzla srd Gemlik'e doru. Grelmi yeilliklerdi evresi. Toprak kuduruyordu yeilden. Umurbey kyn sada, Gemlik kasabasn solda brakt. Orhangazi'yi geti. Karamrsel ynnden Amerikan arabalar geliyordu. Balar alaburus tral avular, zenci erler vard ilerinde. Geip gidiyorlard. Oraya bir yerlere radar ss kuruluyordu. Hep yle 80'deydi araba. Bir dakika srmedi. Yalova'y gemesi. skeleye araba vapuru yanayordu. Alanda minibsler, otobsler... Yamaklar Bursa'ya! Bursa'ya! Bursa'ya! bar-yorlard. Ellerinin sepetleriyle gmen kylerinden arafl kadnlar, kocalarnn pei sra kouyorlard. Belki doktora gidiyorlar, belki doktordan geliyorlard. Denizi sama, baheler iindeki irin yazlklar soluna alp akt yal boyundan. Gazi iftlii'ni geti. nar aalarnn koridoruna girdi. Gazi'nin diktirdii narlard ve iyi baklmlard. Gkyz grnmyordu yapraklarndan. Samanlky', Kadky', Yeniky' geti. Bir daha okad otomobilin kanepesini, direksiyonun gbeini. Ve memleketin... bozulmadn...

Gkedere'ye sapmad. Doru Termal stne vurdu. Sa aa, solu aa bir dereye dalyordu. Kestane, mee grgen, daha pek ok trden aalar, ge ge ykseliyordu bayrlar294 KYGREN

da. Ve memleketin... Yollar tek tek asfaltlamlard: Darn, geniini, dzn, yokuunu... Resm giymi bir polis ddk ald, kaldrd kolunu: Dur bakalm, nere byle yldrm? Hemen fren yapp saa ald arabay. Bu kadar sratin gerei ne? Seksenle geliyorum hep? Bu yolda 50'den fazla olamaz! Uzanp arabann iine bakt polis: Bu tfek ne? Kimi vuracaksn? Av tfeimdir, ruhsatldr! Burada iin ne? Ne istiyorsun? Bizimkiler burada, Termal'de yani... geliyorum-! Kim... sizinkiler... burada? Mteahhit Sadk Can... ben damadym! Gld, gz etti polis: Haa damadsn? Sylesene damadym... ge! O da gld, teekkr etti polise. Amerika'daki kadar nazik, bambaka bir insan olmutu. Selmlad. 50'yle srd arabay. Kaplca asfaltnda, inerek karak Byk Otel'in nnde durdu. Bkt arabay, garaja alyordu. Ayyyy... anne! Ceyf geldi! Ceyf geldi anne!.. Balkonun parmaklklarnda rpnmaya balad Tlin. kma arabadan Ceeeyf! Bekle beni, geliyorum! Tapir tapir tapir... inmeye balad merdivenlerden. Babasyla annesi oturuyorlard balkonda. Aalarn arasndan erken bir gnbatm grnyordu. nlerindeki Japon tepsilerin stnde porselen aydanlk ve ay bardaklar duruyordu. Kotu Tlin Cafer'in stne. pt, pt pt! yle zledim seni Ceeyf! Gelmeyeceksin diye dlerim eridi, dlerim, dlerim!.. Sonra nnden doland arabann, geip yanma oturdu. Haydi Ceyf ocum, gezdir beni!.. Bak Ceyf o, sen yoksun diye yle canm skld, yle canm skld... hep aladm! Bu annem ok geri zekl! Hep babama fitledi beni... Tlin, ama ok yorgunum ekerim? Aman Ceyfocum, biraz dolatr noolursun? Bkt gene arabay, asfalta kard. Srmeden durup balkondaki kaynpederine, kaynvalidesine el sallad: ok keklik vurdum, bagaj dolu bagaaj!.. Sonra gaza bast. Yoku yukar srp Gkedere'ye ktlar. Arabann iinde de keklikler Ceyf! Nptm byle? Vurdum Tlin, doldurdum doldurdum... Yayla Palas'm nnden, ardan, Pansiyon Koru'nun nnden geerek Yalova yoluna girdiler. Yeniky', Kadky', Sa-manlky', serleri, karanfil fideliklerini bir anda geip narlara geldiler. Yalboyu, deniz, Yalova, iskele, tur yapt, bu sefer Termal'e doru srmeye balad arabay. Ve memleketin... Oooh darling!.. Gene narlar... Ata'nn eserleri bunlar... Kyler... eit... Yetim... Krk bin... Canm Ceyfocum, hayatm!.. Bakan zel kknde kalyordu. Hemen bayrn eteinde, n ieklerle ssl, ard koyu yeilliklerle kapl, sessiz, hele bekilerin, koruma grevlilerinin, Termal hizmetlilerinin titizlii yznden ku sesinden baka sesin kmad bir kesiydi yurdun. Yemeklere, otelin byk salonuna geliyorlard. nk orkestra vard. Koca otel tka basa doluydu. Ama srekli olarak yer bulunuyordu Mteahhit Sadk an'la karsna, kz-na.ki eski bakan, milletvekili, bir emekli general kalyorlard aileleriyle. Bir Amerikal kar koca da mteriler arasndayd. Eleri, kadnlar... banyolarn odalarnda alyorlard. Ara sra Vali, Ordu Komutan, Ticaret ve Sanayi Odalar Birlii Bakan gelip gidiyorlard stanbul'dan. Bakan, biraz buulama balk, iki de keklik yedi Cafer'in getirdiklerinden. Kvrck salata ve rak ald yan sra. Sayn ei imedi. Kzlar babalarna elik ettiler. Orkestra valsler alyordu. Ayr yemekten sklyordu Bakan. Onun iin buraya geliyordu. Toplum iinde, halkn arasnda olmay seviyordu. Kahve iin daha kk bir salona geiyordu sonra. Ve bezik oynuyorlard vakit geirmek iin.

Bu gece bir de film vard. USS'in stanbul ubesinden" alnm bir dokmanter ve yar reticiydi: Birleik Amerika'da Bir l Nasl Canlandrld? Tlin seyretmiyordu. im 296 KOYGOUREN yok yle samalarla!.. Cafer'in ellerini avularna alm, habi-re skyor, skyordu. Bilemezsin ne zledim, ne zledim Ceyfocum? Seni bir daha brakmcam, hi brakmcam! Alcam kollarmn arasna, skcam skcam, krcam kemiklerini!.. Ama yle fsl fsl sylyordu ki, sadece Cafer iitiyordu. Bakan ve Mteahhit filme dalmlard. eyma Hanm da yle byle seyrediyordu. Kerimhan, Marlon'la urayordu hl. Etini, lapasn yedirmi, azn sabunlu bezle silmi, bann tasmasyla, yularyla birlikte ekip getirmi, en arkaya, camn dibine oturtmutu. O da Birleik Amerika'daki ln canlandrlm gr\ mek istiyordu. Utah ve Dakota topraklarnda yerleri kemiren ] kum frtnalar esiyordu perdede... obanlar srlerini karp i duruyorlard. Kpekleri dillerini birer kar sarktmlar ve bitmilerdi scaktan. Marlon dikti kulaklarn. Neredeyse havlayp atlacakt. Kerimhan ekti tasmasndan, kt usulca: Uslu dur Marlon, atarm bak!.. Grnt deiince yatt Marlon. imdi de bir barajn yapl gsteriliyordu. Taknlar nleniyor, kuraklklar gideriliyordu. On sekiz yirmi kadar sonda makinesi ln baka bir kesinde araziyi deliyorlard. lgiyle izliyordu Bakan. Sonra sular fkryordu. l iftileri durup suskuyla bakyorlar, derinlerden, t derinlerden gzya dkyorlard. Sonra l yeermeye balyordu korkun bir istekle. rn ok byk ambarlara dolduruyorlard. Ve ok bakml domuzlar yetiiyordu sonra. Daha sonra da bir Thanks Giving Dayde iftlik halk toplu yemek yiyorlard. Karlar bakmlyd. ok gelimiti kzlar. Ve kr okullarndan birinde ocuklar teneke antalarn ap le iin paketlenmi yiyeceklerini karyorlard. Senin de byle mi altn yerler Ceyfocum? Byle ye-erdi mi ln sevgilim? Grevini bitirdin mi oralarda? Sen sran savdn artk deil mi hayatm? Bir daha gitmeyeceksin artk deil mi? Sensiz yapamyorum, duramyorum buralarda Ceeyf! ok sklyorum Ceyfocum! Bir daha brakp gitme beni noolursun? Elektrikleri atlar. Yalova Jandarma Komutan film makinesini, perdeyi kaldrtt. Sonra esas durua geip selmlad. KYGREN 297 Sonra kp gitti yardmclaryla. Bayaver Nurettin de kt komutann ardndan. Bir iki dakika sonra geri dnd. O srada Sadk Can kalkt, odasna geti usulca. Babam tuvalte mi gitti annecim? eyma Hanm bakt, sus yapt parmayla. Bakan, geen dnem bakanlk yapan politikacya haber gnderdi. Bayaver Nurettin, eyma Hanma geldi sonra: Bakan Hazretleri soruyorlar, Sadk Bey, yada Zatliniz bir bezik partisine katlmaz msnz? AyyL Bizim iin ne byk bir eref! Sadk Bey odasna kadar gitti, imdi gelecek... ve... geldi! Soralm kendisine, geri ben de oturabilirim... Sadk Bey, bakar msn hayatm? Nurettin Bey soruyorlar: Bakan Hazretleriyle bir bezik partisine katlr msn? Sadk Can, ses makinesiyle bantlarn tutuyordu elinde, onlar gsterdi: Sen otursan daha iyi olmaz m canikom? Ben bunlar dinletmek istiyorum kendilerine. Ne kadar sabrszlanyorum bilemezsin!.. Szn bitirir bitirmez Bakana doru yrd Sadk Can. Eildi nnde: Refikam katlsn msade buyurursanz... Benim Zat Devletlerine baka bir srprizim var, onu takdim edeyim izniniz olursa?

Bakan, ok memnun kalacan ifade buyurdu. Byk masada kar karya oturdular. eyma Hanm, Bakann kerimeleri, kendileri ve eski bakan. Sadk Can da baka bir masaya ses makinesini yerletirdi. Pilli bir teypti. Band takt. Kapatt akm. Sonra gelip eildi bezik masasnn nnde: imdi sunmak istediim para, rekordunu yeni yaptm, biricik Termal'imizin baz adsz sanatkrlarnn meydana getirdii harikulade bir orkestradr efendim! Bakalm nasl bulacaksnz? Hadi bakalm Sadk Bey, a bakalm!.. Biz de, darlmaz-san, hem oyunumuzu oynayalm, hem senin eseri dinleyelim... Gld Bakan. Sadk Can gene eildi beline kadar. Geri geri ekilip ses makinesinin yanma geldi, t etti dmesine. nce arlayarak 298 KYGREN akan bir suyun sesi. Ama belli olmuyordu su sesi olduu. Rzgra da benziyordu.^ Biraz ok almt. Hemen kst Sadk Can. Sonra Vrak! vrak! vrak! vrak!lar balad uzaktan. Bu seslerin Bakan Hazretlerinde nasl bir etki yaratacan grmek iin gzlerini drt at. Vrak! vrak! vrak! vrak!.. Eski bakan sordu: Dardan m geliyor kurbaa sesleri bu kadar ltif? Kik! kik! k-kr! Glmemek iin kendini tuttu Tlin. eyma Hanm: Termal'imizde ne harikalar var efenim? Bakann kz glmsedi: Harika!.. Daha kalabalk bir kurbaa kmesinin sesleri: Vurak! Vurak! Vurak!.. Vurak! Vurak! Vurak!.. Bunlar m kaydettin Sadk Bey? Akolsun!.. Bunlar kaydettim Bakan Hazretleri... saolun! Yahu vallahi akolsun, ok hassas mizacn var! Saaolun efendim, vaarolun efendim!.. Virik! Virik! Virik! Virik! VirikL Cik cik cik cik!.. Cik cik cik cik!.. Cik! Cik! Cik! Cik! Cik! Cik! Cik!.. Cik cike! Cik cike! Cik cike cike.. Cik cik cik cik cik cik cik... cik! Harika!.. Ennnnfess! una bakn!.. Saaolun vaarolun efendim!.. Hakikaten gzel deil mi ama babacm? nsan dolarken bu gzellikleri farkedemiyor galiba? Bakann kz sordu: Sadk Bey fendi, renkli resimler de ekiyor musunuz efendim? Renkler de ok gzel burada? Hele bu mevsimde? Eildi gene Sadk Can: Bir Miranda kameram var efendim. Capondur. Ama bu sefer almadm yanma. Fakat arzu buyurursanz hemen yarn getirtebilirim efendim! Yazhaneye telefon ederim, alr gelirler efenim... evet efenim... Film falan da getirirler bolcana... Yok... ben ilgi duymuyorum da efenim, sizin iin soruyorum. Bu kadar sensetif olduunuza gre, renklere de ilgisiz kalamazsnz, byle dnmtm... KOYGOCUREN 299 Saaolunuz vaarolunuz efenim! Yarn, hemen yarn getirtiyorum efenim... Bantta, kurbaa sesleri blbl seslerine, blbl sesleri sere seslerine karp gidiyordu. Sonra birden ac bir ku sesi duyulmaya balad. rpman, dnen, kap kurtulmaya alan bir kuun sesiydi. Tel, korku ve ac iindeydi... Vik! Vik vik vik vik... Vik! vik vik vik vik!.. Allakma Sadk Bey, anlatr msn bu ne?

Buna tarlakuu diyorlar efenim... Noolmu byle, sanki rpmyor? Evet, rpmyor efenim! Kyn yumurcaklar efenim... ne ederler ona? Tuzak kurmular efenim... imdi bu naylon ipler var ya, onlardan bir kse yapmlar efenim... Baktm ayrda... rpnyor bu... Dnyor kendi ekseni evresinde efenim... Dedim buna nooluyor, ne dnp duruyor? Hem dnyor, hem de tyor, ip ok ince, effaf... grnmyor da efenim... Neyse yaklatm yanma, uup kamyor da... Meer kseye tutulmu efenim... Byle feryad ederekten rpnyor efenim... Aman babacnm, ne kadar ac... f ok ac! Tlin kalkt, Dayanamcam... Ceyf, kalk beni gtr ekerim!.. Bu kuun lklarna... Devirdi gzlerini... Dayanamcam! Cafer kt Tlin'in ardndan... Kznz da ok hassas Sadk Beyefendi! ok ilidir efenim! Byle durumlara dayanamaz... hemen alar efenim... Buna hakikaten ben de mteessir oldum, baksanza! B-raksaydmz bari Sadk Beyefendi? Gld ve eildi Sadk Can: Braksam kaar gider efenim, kaar gider, ben de bu harikulade sesi kaydedemem o zaman, deil mi ama efenim? Ay yapmayn noolursunuz, yazk deil mi? Band dnyordu, boyna feryat ediyordu ksedeki ku. eyma Hanm sordu: Hep bunu mu dinleyeceiz* Sadk? Eee sryor biraz... Bir daha bulamazdm canikom!.. Ayy!.. ime fenalklar geliyor, baylcam! 300 KYGREN Hemen dmeye bast Sadk Can. evirdi band. Geti biraz. Sonra t etti. Keiler dnyor krdan. an sesleri... Arada gene kurbaalar... Bir kpein sesi... Gene kurbaalar... Nptmz sonra tuzaktaki kuu Sadk Beyfendi? Sesini kaydettikten sonra alp okadm biraz, sonra salverdim efenim! Salverdim ama hep yara bere iinde kalm ayacklar efenim!.. eeyy... Krlmtr. yle derler deil mi? Getirip burada pansuman yaptrsaydmz... ondan sonra salsaydmz? Tabi efenim tabi! yle yaptm! Getirdim efenim buraya... biraz oksijen... biraz stroptomisinli pudra... sardm efenim gzelce... biraz da plaster yaptrdm efenim... ondan sonra saldm! Tabi tabi, buyurduunuz gibi yaptm efenim... Bravo Sadk Bey! Gerek bir sanat ziyafeti bizim iin! Teekkrler!.. Gene eildi Sadk Can: Saaolun, vaarolun efenim! Tlin'le Cafer girdiler. Tlin annesinin yanma dikildi: Annecim, ok zldm! Ne kadar zldm, bilemezsin... Kua m kzm? Hangi kua annecim?

u tuzaktaki tarlakuuna, baban sesini alm... Hayr anne baka bi i! O ky var ya Cafer'in gittii, hani su karmak iin? Su ac km! O kadar zldm ki!.. Onu kapasnlar, bir daha asnlar kzm... Eski bakan: Tabi tabi!.. Onu kapasnlar, bir daha asnlar! Hi zlmeyin evldm... Elinden tutup bir de okad Tlin'i. Cafer yorgundur, hadin yatn isterseniz kzm! Evet yatciz annecim... msadenizle annecim!.. Eilip iki yanandan pt eyma Hanm. Sonra Bakana ve kzma selm verdi eilerek, iyi geceler diledi. Geip babasn pt. Cafer de iyi geceler diledi hepsine. ekildiler. eyma Hanm, Kerimhan' ard: Kerimhaan! Hadi evldm, sen de Marlon'u odasna gtr, yatr gzelce! Kendin de yat istersen, hadi bakalm, iyi geceler ikinize de... KYGREN v 301 Bakan, eyma Hanma sordu: Termal'i sevdiniz galiba, daha kalacak msnz? Eeee tabi, gerekten gzel bir yer! Ei emsali yok! Romatizmalarma o kadar iyi geliyor ki efenim... kalrz daha! Beyefendi de ok holanyor tabiattan... Evet, efenim, gryorsunuz ne kadar eleniyor! leri de var geri, ama telefonla idare ediyor efenim! Byk damat, eksik olmasn, yazhanenin bana geti. ki ortakl birletirdiler efendim. Tabi bu Nadge Radar sleri Projesi inaatlarn alnca iin apn halile bytmek gerekiyordu efenim... Eliniz iyi mi eyma Hanm? Affedersiniz, sylemem efenim... Termal hakikaten ok gzel yer! Atatrk' bilmem yak-nen tanr msnz? Haa yle ya tanyorsunuz, zevk sahibiydi efenim!.. Biz de iki gn sonra Florya kumlasna gemek istiyoruz. Malum, deniz mevsimi de gelip att. Azck da kuma girmek gerekiyor efenim... imdi iyisiniz deil mi efenim, ikyetleriniz bitti artk? Hi kalmad... ama ihtiyaten kaplcay, kumu tam almam gerekiyor... ok doru buyuruyorsunuz efenim... Rahmetli Atatrk de hem kaplcay, hem kumu ihmal etmezlerdi... Bilhassa kaplcay, kumu, deil mi efenim? Ata'nm meziyetleri oktu, saymakla bitmez... Bezik hayli srd. Bitirdikten sonra balkona kp temiz havada ay itiler. Geri Bakann kz biraz yordu, ama hemen zile bast eyma Hanm. Bagarson koup geldi ierden. arp kulana fsldad Sadk Can. Bagarson gitti. Bir hrka getirdi. Koydu omuzlarna. Balkonda syleiyi srdrdler. Tlin ile Cafer, Kerimhan'la Marlon da odalarna ekilmilerdi. Termal, ormann, sessizliin ve tpk Meram'daki gibi renk renk

klarn iinde, gerekten gzel gecelerinden birini daha yaatyordu koynundakilere. 25 VALNN HUZURU Vali'nin kapsnn nnde Hdr ban eip duruyordu. Kim geliyor, kim geiyor grmyordu. Musa da tavana, tabana bakyor, ezilip bzlyordu: Yavu adamm, bra allakma! Gal-dr u yzn, imdi herif bizi ardacak!.. Duymuyor, iitmiyordu Hdr. Zaten gelmek istemiyordu. Zorla getirmiti Musa, deta srye srye. Ne nzmm var, ne gidecem, git gendin annat! Annatmaya annadrm da, sen olursan daha baga olur... Belki bir can yolda olur, biraz da cesaret verir kendine. Umudu buydu. Ama hl kafasn kaldrmyordu. Hl ac suyun kt gnk ykntnn iindeydi. Bunalyor, bocalyordu. Ne dnd, ne kurduu belli deildi. Kapdaki iman polis dikkatle bakp sordu Musa'ya: Siz daha nce de gelmitiniz deil mi? Hatrlar gibiyim... Musa gld: Gelmitik de grememitik! Belleinin gcne hayran, tok, gld polis: Bu sefer grrsnz. Sabahtan olmazsa akamst kesin. nk Meram'da Kadmlar'm ay yok bu sefer! Frsat bulur sokarm sizi!.. Musa: Gzn seveyim, ok bunaldk gali!.. Polis: Bir siz mi bunaldnz... millet! Musa ard. Her halde az aryordu polis. Konuturacakt hkmetin aleyhinde, sonra da, Gelin bakalm ieri! Tam Vali'nin kapsnda... tevgif!.. Hdr kulan dikti, Ne diyor bu iko? Musa nlemli olurdu byle durumlarda: Millette ne var? Milletin keyfi gcr! Asl bunalan biz. Su ald yanmz. Tarlalar batt. He olmazsa bi grayder verse Vali Bey, velemyulet bi ganal ap aktsak bi yanlara! Bi de ey i myendiz... KYGREN 303

Konuursunuz bugn... Bo verdi polis. Doktur Zeyni Beye de gittik. Telefon etti. Habar var geleceimizden. Aama gomazsan memnun oluruz. Yani varp bir habar versen geldiimizi, belkim hemen arr... Birden toparland, diklendi polis: Demek haberi var geleceinizden? Kesin biliyor musunuz, telefon etti mi Doktor?

Etti... yanmzda! Mayenehanasma gittik zabahtan! Dzeltti stn ban, tabancasn, tokasn... Girip soraym... Dald ieri. Kapnn n kalabalkt gene. Salonun orasna burasna dalm gruplar vard. Bekliyorlard. Ilgn, Kadnhan, Seydiehir Belediye Bakanlar, Mahrukatlar Dernei, Nakliyeci ve Otomobilciler Dernei, Komnizmle Mcadele Dernei Yeilay Dernei Ynetim kurullar vard, bekliyorlard. Yarm dakika sonra kt polis. Gein!.. Gz etti Musa'yla Hdr'a. Bunu gelir gelmez deseydiniz ya! Sormasam aklnzdan gemeyecek! Gein, sizi bekliyor. Lan lun, van vun deye lf uzatmayn yalnz, ksa kesin. abuk... Kapy ap itti ikisini. Musa, Hdr' ekti kolundan. Yarm adm att, bir kap daha kt burnuna. Yz mein kaplyd kapnn. Yorgan yz gibi dikiliydi. Ssl bal iviler aklmt. Polis, omuzlarnn zerinden kolunu uzatp bunu da at. Girdiler. Bu sefer bir paravana kt nlerine. Hayy paravanalarnz bata!.. Gene grnmyordu Vali. Ulan adamm, bunlar neden byle srlarn iinde sakl? inden geirdi. Vakit yoktu sylemeye. Saa doru yrd. Sonra durup karya bakt. Geni odann dibinde, masann banda oturuyordu. Yksekti tavan. Direkte gibi deil, nbette gibiydi bayrak. Oda geniti. Ufack kalyordu oylumun iinde. Musa tand Vali'yi. O gnden bugne biraz daha m klmt ne? Hdr Musa'ya Musa'ya siniyordu. apkasn eline ald. Musa da kaldrp gsne bast kendininkini. Bayla da selmlad. Eildi biraz da. Hdr da selmlasn diye azck saa ekildi. ster istemez Hdr da bast apkasn gsne, eildi hafif. 304 KYGREN KYGREN 305 Buyrun, sizi dinliyorum!.. Allah mrn oaltsn Vali Bey! Kantarma'dan geliyorsunuz... buyrun! Saolasn varolasm... Kantarma'dan... Evet su iiniz vard, ac kt, syleyin! te bildiin gibi Beyim ac kt, ky yutmak zere! Bir deryann ortasnda galdk, batyoruz dibine... imdat! Meseleyi anlatn meseleyi... ne istiyorsunuz? nce saln Vali Beyim... Vurdu elini masaya, tebihi akak etti: Brakn benim salm! Benim salmdan size ne? Vr vr vr! Kocakarlar gibi! At dinlemek istemiyorum anladnz m? Avare hi deilim... abuk anlatn, kn! Kapda ok adam var! Bir siz deilsiniz derdi olan... ok bozuldu Musa. Ne diyeceini ard. Hdr'dan da hi yardm yoktu. ok affedersin Vali Beyim, yani lf azmza dkadm birden. Yani ben imdi zatna ne diyem? Ben geldim ki arkadam Hdr'la, kymzn su derdi iin, sen de beni yere aktn, eferim! Tvbe yarabbiiii...m! Yahu lf ters anlamayn? imdi size bir ey diyen yok... Benim salm brakn da isteinizi syleyin! Ama abuk syleyin! Hemen girin konuya. Vr vr etmeyin. Yoksa atarm dar. Basarm zile, jandarma gelir, brakr kapnn dna... Saol Beyim! Kyde biliyorsun ac su kt... Yahu sen muhtar msn? Evet Beyim! Ne biim

muhtarsn sen? Valla Beyim... Sus! Kyde ac su ktn biliyorum! Ky su alyor... biliyorum! Benden ne istiyorsun? Onu syle. Zihni Bey anlatt bana. .Sen isteini syle. Ne dolatryorsun lf? Bir ganal ap aktmak istiyoruz suyu. Bunun iin bi gray-der, bi de eyi myendiz vermeni yksek makamndan sayglarmla arz ederim Vali Beyim! Kim syledi aktn diye? Eejee Beyim iki defa beton dkld, ikisinde de... yard kt! Yani bu suyun zaptolaca yok. Bir kere delindi mi delin-medi mi yerin yz. Onun iin aktacaz. Baka are yok Beyim!.. Kim syledi yok? Yani gendi cahil aklmz... Cahil aklnz... olmaz yle! Zaten batan beri yanl yun-lu tuttunuz ileri! Hkmetin bir plan porguram var m, yok mu, dinlemeden, hemen Bakana yaptnz: Su da su! Ne bilir Bakan sizin kyn suyunu? steyenin bir yz kara, vermeyenin iki yz. O da peki dedi. Geldiniz gittiniz, Doktor Zihni' yi, partiyi araya soktunuz, bizim de iki ayamz bir pabuca soktunuz! Bu memleketin bir valisi, bir idaresi yok mu be? Partiyi ne sokuyorsunuz araya? Bakn bu sefer bile, dorudan gelmiyorsunuz bana, Doktor Zihni'ye gidiyorsunuz, telefon ediyor, ardndan geliyorsunuz... ne demek bu? Beni bask altna almak m istiyorsunuz? Kim retti bu yollar size? Hdr kt yarm ayak: Affedersin Vali Beyim! Biz araya parti purtu sokmadan da geldik, senin gapna da, zabahtan aamaca bekledik, sona Meram'da Gadnlar'n ay var deyi ekip gittin. Biz de bak-np galdk ardndan. On saat bekletiyorsun gapda! Doktur Zey-ni'ye gitmesek huzuruna kmann oluru yok... Elini masaya bir daha vurup kalkt Vali: Kstah! Bir de kstahlk ediyorsun! Bir cmlenin iine neler neler kartryorsun! Kadnlarn ay diyorsun, ne ay Kadnlarn? Gadnlar'n ay deyi polis syledi gapda!.. Zile bast hemen: Soracam imdi! Annda gelip tak etti polis. Bu adamlar biliyor musun? Bunlar Kantarma'l efendim... Geldiler mi daha nce buraya? Geldiler, beklediler efendim... Hdr titriyor, sylemez gerei sanyordu. 20

306 KYGREN Madem beklediler niin almadn ieri? Vakit olmad efendim. Bete kmak zorundaydmz. niversiteli Kadnlar Dernei'nin ay vard, ona arlydnz... HaaaL Gld Vali. k iareti yapt polise. Sonra muhtara bakt yer gibi: Yahu siz adam olur musunuz? Hdr: Umudum yok Beyim! Ck etti Musa: Benim de yok! Sen askerlii nerde yaptn? Karabk'te yaptm Beyim!.. Sen nerde yaptn? Trakya akmak Hatt'nda... Ban sallad Vali: Yahu, ben niversiteli Kadnlar Dernei'nin ayna gitmiim, siz diyorsunuz, 'Kadnlarn ayna gittin!' Daha ikisini ayramayp beni bhtan altna sokuyorsunuz. Bir yandan bu kadar bilgisizlik, bir yandan da lkenin Bsbyk Bakanyla kadeh tokuturuyorsunuz!.. Byle demokrasi olmaz!.. Musa poflad: Esef ederim Vali Beyim! Neye esef ediyorsun? Meram'daki yimei diyorsan, biz gendimiz gelip oturmadk. Smdk feln deiliz kr! Bagan gendi sesletti, aybol-masm deye oturduk! Bakan sesletebilir, oturun diyebilir, ama sen oturmayacaksn! Kim kiminle oturabilir? Dengi dengiyle. Sen Bakana denk misin be? Deilsin. yleyse bu kstahlk ne? Hata etmiiz! Biz byk sz dutulur biliyorduk! Bakan nezaketen yle dedi, oturun diye demedi!.. Byklerin sz bir anlama gelir sanrdk... imdi de her szme karlk veriyorsunuz! Neyse Beyim, bizim grayderi, myendizi... Yok gray der, yok mhendis!.. Hdr: Cann sa olsun. Musa: Cann sa olsun! Olmaynca nerden vereyim? Musa: Olmaynca vermek Allaha masus! Hdr: Yoktan yonga bilem gopamaz! KOYGOUREN 307 Ayakta duruyor, arada bir geziniyordu Vali. Bir iki sefer daha gezinip dolat. Sranz bileceksiniz sranz!.. Bard < sonra: Binden fazla ky var bu ilin! Avrupa'da sekiz devletli! y- < ten geni! Trkiye, Kantarma kynden ibaret deil! Sranz bileceksiniz! Niin byle rpnp btn kylerin nne gemek

istiyorsunuz? Musa: Bir yanlk yapmz... bilememiiz! Hdr: Cahilliin gzleri kr olsun! Sizin bu yaptnza cahillik demezler, 'akgzlk' derler. Amma yama yok! 'Kapan da kaan m?' derler adama. Bekleyeceksiniz. Ettler, rantabilite hesaplar yaplacak. Raporlar yazlacak. Plan porguram yaplacak. Bteye paralar konacak. Yeni mdrlkler, blge mdrlkleri kurulacak, ondan sonra ie balanacak. nce hangi kyden balanacan Vali syleyecek. lin Ziraat Mdr falan kynze gelecek. Koordinasyon olacak. Bunlar olmadan sonda yaplr m? Szde askerlik de yapmsnz ama hibir ey bilmiyorsunuz! Sra bilmiyorsunuz. Ho h hooop! Durun yahu! Bu ne acele? Bu ne akgzlk?.. Hdr patlad: Allahtan kork Vali Beyim! Ben akmak Hatt'nda... Durdu birden, nk Vali de patlad:

akmak Hatt ne? Neler konuuyorsun? Bize syletmiyorsun, gendin virallah baryorsun Vali Beyim! Demokraside barmak olmazkine! On sz sylyorsun, tek cuvap dinlemiyorsun, olmazkine!.. Geip maasnn bana dikeldi, gld Vali: Ukal!.. Batan ayaa szd Hdr': Zavall ukal!.. Oturdu koltuuna. Ne olmu akmak Hatt'nda? Nerede bu akmak Hatt? akmak Hatt, Alaman Harbinde, Trakya'da, ben orda askerlik ettim. Gomum il mmet de Seferberlik'te, Mill M-cadele'de arpt. Krk yl oluyor, daha sramz gelmedi. Krk yl sabr az m, allahtan kork!.. Elini uzatp kesti Hdr'm szn: Dur bakaym dur dur! Kim bu il mmet? il mmet bu hani Bakana beni fitleyen adam? Bunak bir ihtiyard hani? Sordum yle syledilerdi. Gtrp atacaktm iki gn nezarete, vazgetim... Musa: yle fit mit bilmez efendim, gaympederimdir! 308 KYGREN Hdr: Demir elik bir adamdr, gayadr... gomum! Susun! neklerin bandaki boncuklar yolduk, Vali can-darma yollad!' Byle konutu. Fit deil mi bu? Soran m vard ona? Bunam olduu iin affettim. Beni mars etti Bakann yannda. Bir ilin Valisine bu yaplr m? Gaympederimdir, doru szldr!.. Byle doruluk olmaz!.. Uzanp duran kolunu geri ekti. Neyse! Daha, ok ok yontulmanz gerekiyor. ok frn ekmek yemeniz, eitilmeniz gerekiyor... Eeee okulumuz var, gendimiz yaptk! Sadece okul yetmez!.. Ne lazmsa alr gabul ederiz, yeter ki siz verin! Verin'le olmaz, kendiniz yapacaksnz! Hazrc olmayacaksnz! Delilsiz tekkeye girilmez imi!.. imdi bakn sylyorum, Doktor Zihni'ye de syleyeceim, arp konuacam, demokrasiyi yanl anlyorsunuz! Kendiniz yan gelip yatacaksnz, her eyi devlet yapacak, olmaz bu! Siz de alacaksnz. Kanal m alacak, alacaksnz kazmalar krekleri, kendiniz aacaksnz!.. Hdr biraz yreklendi, konuacakt, Musa drtt. alp kendinizi sevdireceksiniz. Kahvede oturup kadnlar ifte yollamak yok. Yeni bilgileri bilimleri reneceksiniz. Avrupa'nn, Amerika'nn iftileri gibi giriimci olacaksnz. Kanal da kendiniz aacaksnz. Musa: Oluru yok Beyim! nsan guvatiylen olacak i deil! Hele mhendiz de olmazsa temelli zor. Nereden furacaz, nereden kacak, elde terezi, drbn, lm biim olacak...

Belki bir fen memuru yollarm. Ama iki de jandarma yol-layacam banza! Btn kyl kacak, kazma krek, ne varsa alp kazacaksnz! Ben de greceim. Demokrasi tembellik deil... Aman Beyim, kimin tarlasndan geecek kanal? Bunu m-yendiz sylemeli. Deilse atrmaz herif. Sokmaz tarlasna... Nasl atrmaz, nasl sokmaz? Ben geleyim de greyim o atrmayacak babayiidi!.. KYGREN 309 Emme bizi ok ihmal ediyorsunuz Beyim! Ne ilmali? Her ii brakp size mi alalm? Su feln istemiyoruz, bu ac sudan gurtarm yeter! Ac su, ne yapalm ac suysa? Kaderinize ksn. Ac km bir kere! Hayal krkl iinde ne diyeceini bilemiyordu Hdr. Hele Musa temelli bozulmutu. ok vard iinde, ama sylerse polisi jandarmay arr diye korkuyordu. Konuamyordu bu yzden. ^ Hadin bakalm, doru kye! Dediimi yapn. Ben de ite buraya not ediyorum: 'Kantarma tahliye kanal iin imece!' Ve Ten memuru ile jandarma gnderilecek!' Hadin bakalm... Zile bast. Polis girdi. aret etti. Dvlm gibi kt Hdr'la Musa. kp yrdler. Vakf Han'nda Doktor Zihni'yi greceklerdi. Ama bir faydas olur muydu bu durumda? Musa umudunu iyice yitirmiti. Hdr da kmt temelli. kinci kata ktlar. Bastlar zile. Kadn kt kapya. Hasta bakyor bi dene. imdi boalr... Oturttu kylleri salona. Gide gele kendilerini tantmlard. Biliyordu kadn. On be yirmi dakika beklediler, doktor geldi. Siz Doktor Hfz Beye gidin, ben telefon ederim... Cihanbeyli kylerinden bir karkocay savd kapdan. Sonra, Merhaba, naslsnz? selmlayp telefonun bana geti. Dr. Hfz Beyle konutu. Sonra sigara tuttu Hdr'la Musa'ya. Musa anlatt balarna geleni. Ne byle Vali grdm, ne byle sz iittim Zeyni Beyim! nan eekten dm garpza dndm... Bunlar smet Paa devrinin valileri! Onun etkisinden kurtaramadlar kendilerini. Ama greceksiniz, bir bir hizaya gelecekler, yada birer birer atlacaklar. Sras var. Hepsi birden olmuyor. Bunu da atacaz. Gitsin nere giderse! Ama imdilik sesimizi karmyoruz. Siz de karmayn biraz. Jandarma gn-derecekmi... gndersin! Peki deyin, kn kycek ie. Ben bir yolunu bulur alr gelirim, orda sylerim kazma krekle olmaz... Birer de ay smarlad, ald gnllerini. 310 KYGREN Akam bastryordu kye geldiklerinde.

Yani bu Zeyni Bey var ya, doygun avrat gibi, endiriyor insann iini... Deilse, insan infilk edecek adamm... Hdr sesini karmad. Yolda da konumad zaten. ki kere beton dktrdk, ikisini de galdrp atan suyun altnda bir i mi var yosam Topal Talip'in dedii gibi? Glerek, kendi kendisiyle elenerek bunu dnyordu. Vali'yi de, Doktur Zeyni'yi de, tarlann iinden kan suyu da... al birini, fur brne... Dnyordu boyuna. Musa, Hdr'a bir para avuntu vermek iin bard: Dzelir be adamm, dzelir beee! Garabk'te gol gibi demirler dzeliyor, bu da dzelir beee!.. 26 EHR KULB zel dare'nin yllardan beri kylerden toplayp biriktirdii paray en faydal amaca kullanmann yolu demek byle bir yap yaptrmakm ehrin ortasna: Betonarme, yedi kat, 'afat' bir apartman! Her katta drder daire. En st kat da... neyse... Kylerden toplanmt paralar. Yirmi otuz yl nceki valilerin hevesiydi bu. Kyler Birlii durmadan geliecekti. Ky rnlerinin sat iin pazarlar kurulacak, su yollar yaplacak, damzlk hayvanlar salanacakt. Gidenler bunlar tasarlyordu, ama gelenlerin hevesi baka oluyordu. En son vali byk bir apartman yaptrlmasn krl ve kestirme buldu. Neme gerek, yarn biri trtklar mrtklar, btn valilerin ad kirlenir. Yap bir bina, dursun herkesin karsnda da gibi. Desinler ki Kyler Birlii'nin parasyla yapld! Hem de eek lr semeri, insan lr eseri kalr... deil mi? ehir Kulb, st kata tand hemen! Orda burda srnd yetti bylece. Kirasn da sembolik yaptlar. zel dare Mdr, Valinin emrinden kabilir mi? Hem memurlar kim iin alyor? Kyller iin. Bina kimin? Kyllerin. aa, be yukar olmu, ne fark eder? Tand ehir Kulb. Yeni korniler, perdeler, baz odalara jahizeler, masalar, koltuklar, oyun takmlar, bilardo masas, buzdolab, bfe, hal, hal, hallar, avizeler, iek sakslar... dayayp dediler. Yedi katn stnde olduka geni, ferah, tarla gibi bir kulp oldu. Byle bir tane yalnz Mara'ta varm, baka yerden haber gelmiyor. Bir de zmir Ticaret ve Sanayi Odas'nm... Dou, gney ve bat ynlerine er metrelik teraslar brakmlar. steyen kp orada oturuyor, hasr koltuklar, ezlonglar, oyun masalar, tavla, bezik takmlar da tanyor. steyen istedii yerde otursun, oynasn, ho geirsin vaktini... 312 KYGREN KYGREN 313

Kaloriferler yanyor k gelince. Asansr var kalbi olanlara. Bundan iyisi gerekten can sal. Daireden kan buraya geliyor, burdan da eve gidiyor. Bazlar gitmek istemiyor hatta. Sadece memurlar, mdrler deil, doktorlar, tccarlar, avukatlar, eczaclar, adliyeciler, baz subaylar kp buraya geliyorlar. Bir byk salon, iki ynetim odas, dokuza on iki geniliinde irin bir konuk salonu, oyun odas, alaturka, alafranga tuvaletleri... Konuk salonunda uhadan yeil rtleriyle masa. Koltuklar da geni ve rahat. Ara sra Vali

geliyor. Ankaral konuklar da burada oturuyor bazen. Ocak sadece ay kahve iin deil. Kebap, kfte, zgara falan da veriyor. Buzdolabnda her zaman bbrek, koyumurtas, hatta pirzola, mevsimine gre domates, kvrck salata, kavun, peynir, zm, elma, mey-va... Byk salonun kelerinde, konuk odasnda oturup ufak ufak demlenmek de olanakl ilerden. Doktor Zihni sk gitmez buraya. Vakti yoktur. Vakf Ha-n'ndaki muayenehanesinden partiye, partiden oraya, eve, ara sra oluk ocuk Meram'a, karsyla Aladdin'deki lokantalara, arada bir sinemaya, binde bir de Ankara'dan, stanbul'dan gelen tiyatrolara... ehir kulbne maaile gitmek det deil zaten. Bu gece gidiinin nedeni var, Vali'yle bezik oynayacaklar. Telefonla konutular. Hdr ile Musa'dan sonra at: Ne oldu Sayn Valim, neye baladnz Kantarma'l arkadalarn ilerini? sordu. Vali de anlatt biraz telefonda. Kzdn, fkesini, tembelliklerini, marklklarn syledi uygun biimde, uygun lde. Nasl olsa duymayacak m? Azarladm bunlar! Yok grayder dedim! Yarn da jandarma gndereceim dedim! Bozum tozum gittiler... Tabi canm!.. Dr. Zihni tralad Vali'yi. Ne de olsa tabanlar kyl! Geri iyi arkadalar ama, marabilirler, iyi etmisiniz! Biz bunlarn marmadan gelimelerini salamalyz! yle deil mi efendim? ok iyi yapmsnz, buyurduunuz gibi ara sra kulaklarn ekmek faydal!.. Kulpte konuuruz ya, ok iyi ettim, azck burunlar krlsn keratalarn!.. Torunolu sonra gelecekti. Asansrden, Ar Ceza Yargc Dndar Bey, Avukat Sadi Ardal ve Eczac Ramiz'le ktlar. Doluydu ierisi. Sigara ve puro duman havay almt. Ynetim ilerine bakan brahim, Amerikan barda oturuyordu, kalkt grnce: Ooooo Zihni Abi, hangi rzgr att? Yzn gren cennetlik valla! Ho geldin... Skt elini. tekileri de selmlad ayr ayr. Fsldad brahim'in kulana, Vali Bey gelecek! Torunolu falan bezik oynayacaz. Naslsn bakalm? yisin ya? Hi iin falan olmuyor mu yahu? Sen de aramyorsun beni. Zerrin alyor mu bankada? Rahat iyi mi? Memnun mu? Ban-kas'na yerletirmilerdi liseden sonra okumayan kzn. Ellerinden per, hrmetler eder! Madem Vali Bey gelecek, size konuk odasn aaym Abi! Tertemiz! Bir ey alr msnz aperatif? Yok, yemek yedim. Belki sonunda, Vali Bey gelince... Geip gitti duvarn dibinden. Altoklar'dan Halil'le, Dr. Muammer HzaPla, tccardan smet Kalfa'yla selmlat. Doktor Hfz da gelmiti, el skt. Zihni Bey, gnderdiin hastay yatrdk! Basit bir ameliyat gerekiyor, yapacaz. Fakat benim de size iim decek, bir gn geleceim! Bizim dernee yardmlarnz rica edeceim! Deil deil, para yardm deil! Daha ok manev mzaharet... rica edeceim. Teklif yok, beklerim her zaman... Bir miting dnyoruz, tel'in mitingi!.. Destekleriz, kahrplsun komnistler!.. Saol Abi, Tanr Trk' korusun!.. Savc Uur oturuyordu konuk odasnda. eker Fabrikas Mdr Kmil Orcan vard yannda. Savc Uur gelmezdi kulbe. Belki bir konuyu konuacaklard. brahim buraya ald onlar. Belki kar giderler birazdan. kmasalar da geniti oda. Yan sra gelmiti brahim. Gaven nasl olsun Abi? Az-ekerli? Tamam! Kendi elimle yaparm Abi... Binde bir

geliyorsun! Gnlk gazeteleri getirdi sonra gidip. Okudu birinci sayfa haberlerini bir rpda. Kaldrp koydu yanbama. Hepsi bir314 KOYGOUREN birinin ayn! Babakan Sivas'ta Nasrettin Hoca fkras anlatm... l Ziraat Mdr Cevat Bey geldi on dakika sonra. El sktlar. Emniyet Mdr Hikmet geldi. Jandarma Alay Komutan geldi Vali Beyle. Torunolu geldi. Drt kii oturdular bezie. Emniyet Mdr ile Torunolu seyredeceklerdi. brahim kahveleri getirdi az sonra. Yahu bir ufack sondaj bize nelere patlad? ok da deil efenim, 17i'lk bir makkap! Ama buradan kapyorsun, oradan tepiyor!.. Yeralt sularnn doasn bilmiyoruz efeniim! Daha dorusu suyu bilmiyoruuz. Su byk bir konuu. Suyun yapt iler o kadar byk kii! Jeolojik ve jeomorfolojik adan yeraltm iyi bilmek gerekiyoor. Kayalar kayalar kayalaar... Bunlar eitli tuzlarla ykl oluup, sular bunlar devaml olarak eritirleer. Bu yeni bir grtr efeniim... Amerikan niversitelerinin ve Jeomorfoloji Cemiyeti'nin yaynlarndan anladmza gree bizim bu konulardaki bilgimiz olduka azdr... Torunolu gld: Aratrma cidd ve pahal itiir! Kim yapacak aratrmay? Byk kadrolarn gelitirilmesi ve byk paralarn yatrlmas gerekiir. Ayrca cidd bir sistem isteer. zel sektr ve kamu yatrmlarnn aratrmaya dayandrlmas halinde, aratrmaya duyulan ihtiya daha ok kendini hissettirecektin*... ok i yapmak lzm memlekete... ok! Dr. Zihni. Yalnz devletin gayreti yetmez... Vali. Tabi, vatandalar da alacak!.. Kyller, bilhassa kyller... Kyl kentli, hepsini altrmal! Emniyet Mdr. Biz bu havann iinde kimseyi altramayz! Kendimiz de almasak olur mu olur... tima snf ve zmreler aras tezatlaar... Komnizmle Mcadele Cemiyeti'ni desteklemeli... Savc Uur Beyle eker Fabrikas Mdr, iyi geceler dileyip gittiler. Oyun hzland. t t t edip duruyordu marKYGREN 315 kz. Az sonra iki kii ekildi. Vali'yle Zihni vidolu bezie getiler. * Bu Halk Partisi'ne nooluyor yahu Doktor? Dklyor... Sen yirmi yedi yl iktidarda kal... On be yl Atatrk'n... Eserler de O'nun... ok cidd operasyonlar gerek Vali Beey! Mnevverler kye gidecek...

Bu Kantarma'ya bir grayder... Ka tane var koca ilde biliyor musun? Yenilerini almak lzm Ankara'dan... Amerika'daan... Her neyse... Vali sordu l Jandarma Komutanna: Hatip Karakoluna telefon ettiniz mi? ki jandarma kyde efendim yarn. Benim de niyetim var iki gn iinde! Haberim olursa bendeniz de gelirim efendim. Otur ehirde iine bak yahu Doktor! Hay hay efenim, nasl tensip buyrulursa? Ama mutlaka gelmek istersen... Gelmek arzu ederim... Vali vido ekti, Doktor kabul etti. t t etti markz gene. Ynetim ilerine bakan brahim geldi: ay emreder miydiniz? Sordu. Eeee... birer ay, iyi olur. Doktor yeniliyor nasl olsa! Ziraat Mdr: Kumarda kaybeden akta kazanr efendim! Emniyet Mdr: Buldun akta kazanacak adam! Vali: Siyasette kazanyor!.. Yahu Doktor, ne zaman yolluyoruz seni Ankara'ya? Eee yaklat seimler, bu sefer iallah!.. Bizim iin hizmet her yerde kutsaldr... Daha byk hizmetler iin efenim... 316 KYGREN Doktoru bakan olarak greceiz iallah!

Muhakkak Salk Bakan, ileri Bakan... Bir bakan olsun da... Daha ok yararlanr ilimiz! lkemiz yararlanr efendim! Kznzdan haber var m Vali Bey? Naslm dersleri? Kaydoldu efenim, School of Economics'de okuyacak... Londra'da deil mi efendim? Tabi, London School of Economics!.. Tebrik ederiz efendim, zeki ocuktu zaten! Evet evet, yeniliyorsun Zihni Bey, teekkrler... Ka ay oluyor, zlemediniz mi efendim? Evlt... zlenmez olur mu? Arada bir gidersiniz inaallah! Bakalm, bir frsat karsa? Frsat ne demek efendim sizin iin? ler de ok u sra... Kantarma'ya bir fen memuru emretmisiniz... Evet, birini gndermeliyiz, iyi olur! Kanaln geecei yerlerde ihtilfa derler! Asl onun iin lzm, birini gnderi verin... ki gn de kalsn, tensip ederseniz? Eeee tabi, iyi olur... Dr. Zihni rubikon oldu, verdi oyunu. aylar geldi. , Politikada kazanacaksnz, bu ona iaret! Biraz asabm bozuk Vali Bey, ondan... Bak una, asabm bozuk diyor, 'Vali Bey, iyi oynuyorsunuz' demiyor da!

Siz iyi oynuyorsunuz da efendim, benim asabm bozuk! Hayrola bakaym? Neden bozukmu asabn? Kantarma'ya grayder vermedik diye mi? Merak etme, veriz iki gn sonra. Beyehir'den gelecek, baka yere vermez, doruca Kantarma'ya yollarz... Saaolun efendim, ama bundan deil asabm. Allah allaah! Neden peki, syle bilelim? KOYGOUREN 317 zel^bir mesele efendim, apartmann kapcsn komu bizimkiler! Bir glme oldu. Zihni'nin esmer yz parlad. Amasya'nn bardaa, bir olmazsa bir daa!.. Deil ama, buna almtk, bizim hanm beeniyordu! Gene gltler. Beenecei birini daha bulursunuz... Ev alma, komu al... apartman hayat skc!.. Biri verir kmr parasn, biri vermez!.. Biri gelir toplantya, biri gelmez!.. Bouna dememiler ortak malda hayr yok! Tekelci Sabri Bey tutturmu Balkon kacam! Btn maliklerin rzasn almas lzm... Mstakil eve almtk, belki satp kacaz... Tabi, mstakil ev bakadr... Dannn dunnn!.. Gu-guuk guk, gu-guuk guk!.. tmeye balad duvardaki saat. Vali Bey kalkt. Emniyet Mdr ondan nce davrand. l Jandarma Komutan kalkt, yrdler. Byk salona uramadan kma olana yoktu. Bu ehir Kulbnn her yan iyi de, konuk odasnn k kt. Ayr bir k olsa iyi olurdu... Bir tadilt mmkn efendim! Atld brahim. Yaptrabilirseniz ho olur... Emredersiniz efendim... deral! Oyun oynayanlar, oturup seyredenler, teker teker doruldular, kalktlar. Sandan, solundan, selmlar eliyle bayla ala ala yrd Vali. Doktor Zihni kapda uurlad Vali'yi, tekileri. Torunolu'yla kaldlar. Dnp Avukat Sadi'nin masasna geldiler. Salonun kesindeydi masa. Oturup satran seyrettiler. Altoklar'dan Halil, Sadi'nin vezirine bindirmiti. Ki dedim, sakn bakalm vezirini Sadi Bey! Sadi, sa yandan bo bir kareye ald veziri. Halil koydu elini enesine. Sadi paketini kard. Sigara tuttu Zihni'yle Torunolu'na. Kendi de yakt bir tane. Dnr gayri! Kahve ier misiniz? Olmazsa birer ora-let yaptraym... sterseniz rak getirteyim? Emredin bir eyler... Garsonlardan Cengiz geldi. Birer oralet ielim... 318 KYGREN Dr. Zihni tembihledi: Ilk olsun benimki! Benimki de lk olsun oluum... Yahu Zihni Bey! Noolacak bu Kantarma'nm hali byle? Perian olmu adamlar! Topal Talip gelmi Zaman Ahmet'e, Hsn ifa'ya: 'Ankara'ya kadar gidip ikt edecez, bakmyorlar, ilgilenmiyorlar!..' Yazk deil mi adamlara be dostum? Su iinde kalm tarlalar! O da bir suya benzese? Ac m ac! Ne ota ekine yaryor, ne mala hayvana... Bir aresine bakacaz o iin Sadi! Yarn kyller kazma krek bir kanala balayacaklar. Ardndan bir grayder yollamaya alacaz. Vali Bey'den yarm sz aldk. Belki brs gn bir gideceiz oraya kadar...

Tabi yahu, seimler de geliyor! Bir koz. daha vermeyelim Halklarn eline. Herifler alrlar ele, girerler yola... yarn! Elini sallad Zihni: Npacaklar alp da ele? Daha olmad btn zararn ziyann tazmin ederiz kyllerin! Hi bir ey diyemezler! Demeseler de meseleyi yle brakmamak lzm... Hakl olmaya haklsn, biraz ihmal ettik... At' srd Altoklar'dan Halil. Sadi anlad, piyon koydu nne. Halil gene koydu elini enesine. Ne zaman gideceksin Kantarma'ya Zihni Bey? Yarndan sonra belki! Vali Bey de gelecek gibi. Eer gitmezse ben ayrca giderim iki gn iinde... umra yolunda galiba, yakn deil mi? Yakn... on be kilometre kadar! stersen haber edeyim, bir grm olursun? Bilmem ki? Bakarsn bir i kar... Ben gene haber edeyim de... Memnun olurum! Halil, bir fil ald Sadi'ye atn verip. Sadi at ald. Vezirle sokuldu, ah... ah eliyorum aaaah!.. Sadi gld: Anladk ah diyorsunuz! Oynatt ah. el sonra mat oluyorsun dikkat et!.. Bireh bireh bireh! Ne keskin oyuncu bu yahu? Oraletler geldi. Zihni'yle Torunolu iip kalktlar. 27 ESK ZAMAN KAZMALARI ok ok iki karta kald en iyi yerlerin ekini. Mamr ya olmad ki! Omzunda kazma, yryordu Musa. Otlar pler gurudu. Ne yiyecek bu yl mallar... gullar? Birer torba dakmp kalm en eyisi yl yadar giden yerlere. Afyon, Eskiehir yanlar nasldr acap? sparta'dan te, Bul-dur'a doru, Denizli, Aydn yanlar, Manisa'nn zmir'in oralar. En kts burdan eyidir bence... brap gidelim bali! ye dris yan sra geliyordu. Sen de omzuna bi gazma aldn, yrdn gomuyla! Galaydn kyde bee! Candarmalar feln gelecekler! Candarmalar gelecek, Hdr gelmiyor biliyor musun? Npsm gelip? Ykld, maffoldu herif! Sr spa km, obanlar dalmt yazya. Fen Memuru Hsamettin geldi Ziraat'm cipiyle. Hem de erkenden! Nooluyor acap bunlara? Bir de gendi kp gelsin de Valimiz!.. Yanma muhtar yeyi alp kulua doru kefini tamamlad Hsamettin. Kaplan Harman'ndan, Cinligeri'ten, demiryoluna doru uzanacakt kanal. Oradan bir kprnn altndan geip, kmdralklara ulaacakt. Ama kmdralklarda nolacakt ac su? yi kt kyn sr spas yaylyordu. Oray da bat-rrsa? En eyisi demiryolunun iki yanndaki arampollara bra-vermek deil mi adamm? ok sordu Musa, Fen Memuruna. Ama o tutturdu, Kmdralklara ulaacak! Bereket Ali'nin tarlas, Veli'nin tarlas ekii olmad. Upuzun, dosdoru uzanacak kanal. Bakarsn iki yl sonra kurur. Hep akacak deil ya byle! Onlar da srerler kanaln yerlerini. Ah grayder ge-livereydi! Yok, o kadar da i yok ama eniyor kyl. enlerinden birbirlerine daklayorlar.

Daha ilk kazmay vurmadan tt Topal Talip: 320 KOYGOUREN Hani nerde adamn? Ne gelmiyor? Yapt etti, koca bely sard kyn bana, imdi de imeceye gelmiyor! Gld Musa: Eksik yazc gibisin Taliba! Yavu he halden hamrdan bilmiyorsun! Herif hasta! Israr ediyorsan birazdan Sunac sesleteyim. Emme hasta mata belkim leye gendi kar gelir. Eer daha srar edersen, onun sehemini ayrr goruz bi yana, gelir gece gece gazar gider... Utancndan gelemiyor yleyse? Zevklenme Taliba! Utancndan gelemiyor! imdi utanm neye yarar? Evelinden utanacakt! Trkn akl sonadan gelir bazan, napcan? Tabancasn yoklayp ksrd muhtar: Trkn iinde eit t soylar vardr, bazlarnnki he gelmez, acaba sen onu da bilir misin? ksrd, yrd iki adm. Dnp geldi sonra: Sen gaz gendi sehemini! Bagasmmkine garma! Daha olmazsa ek git. Biz gazarz... Scak bindiriyordu balarna balarna. Her evden birer kii hesabyla gelmilerdi. Altm kiiydiler. Nianc Muzaffer ev deildi, o d gelmiti. Hdr da gelirse altm drt olacaklard. Kazmalar ufak,, krekleri ufak, kazlp atlacak toprak ise da gibiydi nlerinde. Geri boylu byk tepeler yoktu. Ama kazacaklar kazacaklar, t demiryoluna ulaacaklard. Oray da geip kmdralklara varacaklard. Hadin bakalm hadiiin enmen! enenin olu gizi olmazm... Elinde bir krekle il mmet geldi. Kh kazyor, kh dolayordu aralarda. Yryp Topal Talip'in yanma varyordu. Sen ne geldin? Olun Salim gelse daha eyi olmaz myd? Ha bir gn galvereydi tecaretten!.. Eksilir miydi hazinelerin? Topal bacanla senin gazdndan noolur ula? Senin gazdm ben sol elimlen gazarm soool! Kzdryordu Talip'i. Sonra karsna geip glyordu. Gzma Taliba! Hemi de yan yun gonuup gomularm guvayi maneviyesini grma! drt arkada verdiniz gafa gafaya, ikilik karyorsunuz kyn iinde. Ne n-zm var halbuysam ikilie? Hepimiz ayn bokun, amurun iinde deil miyiz? Talip kalmyordu lfn altnda: KYGREN 321

Tek durann teknesi devrilmemi! Duragosaydk noolurdu? Kakp gittik sular istedik Bagan kye geldiinde. Neye istedik? Daha he bi kyde byle iyatlar youken neye nlere getik? Ha duraydk biraz, teki kylere geleydi de ondan keri dilekeler vereydik!.. ekie ekie kazyorlard. Kdm kdm eiyorlar, yyorlard iki yana. O gn yle geti. Akama dris bir dnce att ortaya. Yani iycat karyor feln demen de, iki ivt gotu-ralm, sabanla srelim, sonra da kreklerle yanaverelim! Byle gazmayla urap durmayalm... dris'in dncesini destekleyenler oldu. Glenler oldu. Ertesi gn ift koup geldiler. Birini muhtar getirdi. Gidip geldiler fen memurunun iaretledii izi zerinden. nce uzun tirler izdiler. Sonra da atmaya baladlar krek krek. leye doru yorulup bittiler gene. Anam anam, gadn anaaam!.. nledi sli Cemal. kindi zamanyd, otomobil sapt osadan. Muhtar kotu, ama yetiemedi. Arabalar geip gittiler kye doru. Acaba seyirtsem. mi arkalarndan? Yosam bakp dnerler mi bu yana? Dnd muhtar. Sonra Beki Ahmet'i yanma ald, yrd kye. Belki otururlar gavenin nne. Varp ahap olaym kp gelen konua... Keseden gitme olana yoktu. Gl dolanmalyd nce. Gl btn Kaplan Harman'n kaplyordu. Alt bandan

kotu. Beki yetiemiyordu. Uuyordu. Ama daha sligil'in damn dibine varmadan arabalar geri skt. Burun buruna geliverdiler. Musa, deta bir igdyle kollarn kaldrd havaya. Birden fren yapt ndeki araba. Bir saa, bir sola yalpalad Musa. ofre gitti. Vali arkadayd. Dolanp o yana geti. kard apkasn. Bast gsne. Eilip uzatt ban cama doru. Safa geldin Vali Beyim? Ho geldin kymze! Askerlikteki gibi baryordu. Arabann arka kapsn ap kt Vali: Dur yahu nooluyorsun, ne baryorsun? Kyl aada Beyim! Ganal gazyoruz sayanda! Musa'y barndan itti Vali: Nerde? Gster bakaym! Arkadaki arabadan Dr. Zihni'yle Avukat Sadi indiler. Ko21 322 KYGREN up geldiler. Bakt olmayacak, ikinci arabadan. Ziraat Mdr Cevat Bey de indi. Vali glyordu. Musa kolunu uzatp gsterdi: u yandadr Beyim, Gaplan Harman mevkisi deriz!.. O yana uzatyordu apkasn, Gstereyim efendim! Hadi d bakalm nmze!.. Yrmeye balad Vali. Vali'nin arabasnda Komutan vard, o da kt. Ziraat Mdr, yardmcs Nevzat Bey yrdler. Uzak m? Vali sordu. Hemen surda Beyim! apkasn uzatt Musa. Ka saat eker? Saat ekmez Beyim, bi eyrek bile yok! Araba gitmez mi? Gider emme anr, ne nzumu var? Gld Vali. Ayaklarna izme ekmiti. Elinde bir kam vard. at at vurup duruyordu. Ziraat Mdr de bir golf pantolonu takmt bacaklarna. Nevzat Beyin kolaklar yoktu bu sefer. ki bklm yryordu. Yan basyordu, bklp dyordu ikide bir. Tarlann kesekli yerlerine gelince daha ok dyordu. Tel sapl gzlkleriyle bol kl krlarda gzleri kpr kpr edip duruyordu. Camdan adama benziyordu Kantar-ma'nm krlarnda. Dse krlacakt. Elini her zaman burnunda, gznn nnde gezdiriyordu. Ona bakarak Cevat Bey daha yaknd topraa. Kaba kaba basyordu. imdi ayakkablar pek elverili deildi, ama kye dse iki gnn iinde uyard, yle bir etki yapyordu. Vali de yrmek istiyordu izmelerini giymiken. Btn komular kt m? Jandarmalar geldi mi? kt Beyim! Candarmalar da geldi!.. Jandarmalar gelmeden kamaz mydnz? Haa Beyim, kymz ok usludur, candarmaya ne ha-cat? Hemen kt gomular. Zaten gendi eyiliimize bir i deil mi? Gelip anlattm, grayder youmu, Vali Beyimizin selm var, olsayd verecekti, ne teklifi var deyi cuvap verdi, elinizle gazverin diyor dedim, aleykmselam dediler, gazmas-n alan geldi! Gazyorlar eyi kt. Emme el ii ne de olsa. Kreklerimiz de gumpanya krei olmadna, i remiyor!.. UYIUUKEN 323 Muhtarn szleri yumuatt Vali'yi. kmak istiyordu halbuki. Gene de kma yolunu ak tuttu. Neyse gidiyoruz bakalm greceiz! Kyl dediin alkan olacak muhtar! Yatan kyl istemiyorum! maran kyl hi istemiyorum... Haa Beyim! Ne demek? Nasl marabilir? Nasl yatabilir kyl? Yatarsa gm ne yiyecek? Dahi bu yl bile dnyoruz, valla ahack u ekinleri gryorsun, iki gar yok en eyisinin boyu! Gatti maffolduk bu yl biz. Sade biz deil, he-ralm tekmil ova maffoldu. Koasar yanlar da byleymi. Gomular diyorlard: 'Bi yamur dovasma bali kalm!' Emme artk geti deyi msadetmedim gali!

Dur bakaym, neyi msade etmedin? Eee vakti geti, yamur imdiye gadar ilzmd, simden keri faydas olmaz efendim! Yok yok, baka bir kelime kullandn, onu syle! Rahmetin vakti geti, ekinler kemalleiyor dedim... Yani muhtar sen varsn ya, seni alp... okutmal okutmal, baya okula yazp okutmal!.. Vaktini geirdik Beyim! Simden keri okuyamayz gali! Hah! te bu kelimeyi diyorum! Ne dedi size Bakanmz? Gld Musa: Haaa! Bu keleme bizim gadim kelememiz olduundan, dil alganl olaraktan gullanyoruz. Ayp keleme mi acaba? Bilgimiz yok bu hususta... Ayp deil de biraz kaba, anlyor musun? Ban kaldrp ck etti Musa. Kaba olduu iin kullanmayacaksnz!.. ncesinin bize pek nzumu da yo emme... Bak bak! Sen cidd mi konuuyorsun? Benimle alay m ediyorsun? Tbe Vali Beyim, haa! O nasl keleme? He bir muhtar, bir valiylen alay edebilir mi? Ben zatna kymzn lisann gonuuyorum. Yani biz nezik kelemelerle hanm'dili gonuma-y bilmeyiz, onu diyorum zatna... Ama Bakanmz dedi ki, kaba sz bunlar kullanmayn! Esgiden, Atatrk'n, smet'in zamannda, hatt padiahlarn zamannda, hkmet, kyllerin kelemeleriyle uramazd 324 KOYGOUREN heralm. Yani ben o gnlere bek gavumadm, gaynpederim il mmet de sylemiyor. Bunu yeni duyuyoruz. Eerkine imdi byle bir ganun vara, deral tatbik ederiz. Ulemre itaat! Gkten ne yaarsa bizim ky gabl eder iallah! O yandan he kukun olmasn. Tabii biraz zorluk verir, gadim lisanmzn kelemelerini nezik kelemelere evirmek goley olmaz, emme ne yapalm, urarz gali! Komutan, ceketinin ucundan ekti muhtarn. Dikkat et be evldm! Hem ok konuuyorsun, hem de hatalar tekrar ediyorsun! Dinlesene Vali Bey ne buyuruyor? unun urasnda il merkezine on dakikalk bir ky, hl 'gali', 'bali', 'goley' falan... olmaz byle! Dikkat et, iyi dinle Vali Beyi!.. Musa durdu, yutkundu: Bastne! Bundan keri dikkat ederim! Ederim... edeceim efendim! Aferiin, ite bu kadaaaar!.. Brak kumandan! Koluyla yryn iareti yapt Vali. yle ayakst, iki derste bellemez bunlar. Bunlara uzun .uzun anlatmak gerek. Radyolar falan var halbuki. Radyo ok etkili bir eitim aracdr. Btn dnya kabul etmi. yesi bulunduumuz Birlemi Milletler'e bal UNESCO rgt de az gelimi lkelere bu yolda tavsiyelerde bulunmutur. Fakat bunlarn dikkatleri zayftr... Dnd muhtara: Radyonuz yok mu sizin? Hi dinlemiyor musunuz? Dinleriz Beyim! Kymzn gavesinde olduundan baga ahsan benim evimde de vardr sylemesi ayp. Emme tabii pilleri altna, trklerde ayoruz! Haberler'i dinlemez misiniz? Dinleriz... Garagz Hacivat oynar, onu da dinleriz! Bol bol dinleyin de konumalarnz dzelsin! eytan Hasan deye bir ocuk var kyde, istersen hemen artrm, yani aynan radyonun gonutuunu gonuabiliyor. Eerkine hkmete nzm vara bu ocuu verebiliriz Beyim... daha esgerliini yapmad! Anas bubas da ok yoksul olduuna he naz edemezler: 'Sayn dinleyicilerim! Buras Lon-dura! Gnn siyasi manzras le grnyoor. Birlemi Milletler Arabulma Gomsyonu Temsilcisi Mister Atakamani dn KYGREN

325 akam Amisterdam'da verdii demete...' Yani bunlar aynan sylyor! Vali durup Jandarma Komutanna, Dr. Zihni'ye, Avukat Sadi'ye, Ziraat Mdrne, Mdrn yardmcsna ayr ayr bakt. Sonra muhtara dnd. Ona da bakt daha dikkatle. Sonra dris'i grd. Gzlerini ona dikti. dris, tpk askerlikteki gibi esas durua geti, yaptrd ellerini. Smsk, dimdik, gzlerini Vali'nin gzlerine dikti, beton gibi kalakald... Rahaaaat!.. Komuta uygun olarak sol ayan frlatt dris. Muhtar gld: Esgerliini onba olarak yapt Beyim! Durdu, Evelisi gn makamna barabar geldiimiz arkada vard ya, o da avd. imdi biraz keefi yok, yatyor evinde. Yani daha a, bu su meselesine bozulduu iin, gaharinden kamyor. Suukuyor, utanyor gomulardan... Neye utanyor, noolmu? Hatrlamyor musun? O istediydi Baganmzdan suyu! imdi de byle ac knca utanyor. Sanki gendinin yznden byle olmu gibi. k diyorum emme dinlemiyor... Zekl arkadatr. Mamirlik feln verilse yapabilir. Gars da ok insanlydr!.. Elini bana gtrp parmaklarn abuk abuk oynatt, Jandarma Komutanna gz etti Vali. inden ekledi: Oynatm galiba bu! Komutan kzd, ksrd, yere bakt. Tarlann kesekleri arasndan, an'larda kurumu dikenlere, talara basaraktan, nden nden yryordu muhtar. Hem de kollarn byk byk aaraktan konuuyordu. Vali'nin ve teki konuklarn nnde, her zamanki olaan durularn, sesini, bakn yitirmi, bambaka bir insan olup kmt. te bu dalarn dikenlerin arasnda, alkla tokluk vede varlkla yokluk arasnda Vali Beyim, bizim kymz Kantarna, hemi de teki kyler, Hatip, Resul, Boruktolu, Hayrolu vesayire... adlar baga tabii onlarn, yayoruz efendim! H-tlr'm hakk var. Su olmazsa bizim ilerimiz kldr Beyim. ok deil, bundan onbe gn nce, bir iki saatck yavereydi, bu 328 KYGREN KYGREN 327 yl paay gurtarrdk. Emme yamad. Biliyor musun, zengin olmak deil merammz, sadece gammz doyurmak. Maln ma-adm, oluk ocuun gamn... Emme bu yl maffz! Bu yl g kmaz... duraklad, 'gali' diyecekti, hemen toparlad kendini, kmaz bizim kyden!.. Kesti. ok var m daha suyun olduu yere? Az gald, vardk olduk Beyim! Gln kysnda durdular. Tarlalar silinmi gitmiti. Suyun kt yerler grnmyordu. Gittike yaylyor, gittike oalyordu su. Muhtar kolunu uzatp gsteriyor, konuuyordu. Ama anlatamyordu. Birden akl etti, eilip ta ald yerden, gerilip frlatt: Olmad, dutturamadm Beyim! Eilip bir ta daha ald, gerilip gene frlatt. Gzyle izledi tan havada izdii yay. te o dt yer var ya, ilkin ondan on metro gadar teden kt su. Oray betonla gapadk. Eilip bir ta daha ald, bir daha gerildi, frlatt. Az solunu... oray deldi bu sefer! kinci sefer gamyonlar geldi. Ustalar feln... ok beton dktler. Emme bu sefer de beri yandan patlatt. Baksana gorrk gorrk gorrk... gorkuldayp duruyor iman yok!

Vali bakyordu, akn. Gzleri bym, zaten byk olan dudaklar sarkmt. Suyun ald yerlerin geniliini lmeye alt gzleriyle. Sonra kye bakt. Yandaki yakndaki tarlalara bakt. El etti beraberindekilere. Yrdler. Muhtar gene nden nden yryordu. Kyllerin kanal kazd yere vardlar. Dikilip bakt Vali: Kimi kazmayla, kimi krekle, kimi de ifte koulu kzlerle daha sk bir almann iindeydiler imdi. Durup uzun uzun seyretti Vali. Bir yaptklar ie, bir dnp epey uzakta kalan gle bakt. Sordu: Nereye aktacaksnz bunu? Kolunu uzatp gsterdi muhtar: lerde kmdralklar var Beyim... oraya! Otlak deil mi oralar? Evet, mal gderiz efendim... Oray da doldurunca mal nerde gdeceksiniz? Sustu muhtar, ban edi yere. Ziraat Mdrne bakt Vali: Haberiniz yok mu bu durumdan? Yok efendim! Bendeniz Fen Memurunu gnderdim. O da tabi kyllerin arzusuna gre bir izim yapm anlalan... Muhtar ban kaldrmyordu. Bakt Vali: Yahu muhtar, bana cidd konu evldm, o zaman mal nerde gdeceksiniz? Emme aktmazsak ky alacak Beyim? Tarlalar alacak? nce mal m, can m Vali Beyim? Biz tabii nce canmz dnyoruz efendim... Vali de edi ban. Bir sre kald yle. Sonra kaldrp gklere bakt. Daha cidd tedbirler dnmek gerekir, daha cidd! Yrd. Ardndan muhtar da yrd. Yryp yetiti: Babana rahmat! Gzel dedin! ok ciddi... Kyllerin eilip alt dizinin ucuna vardlar. Durdu Vali. Durup seyretti biraz. Kyller, kimi elindeki iyice ktel-mi kazmalarla kazyor, kimi paralanm, ufalm kreklerle atyor, bir yandan da kollarnn, bacaklarnn arasndan Vali'ye ve yanndakilere bakyorlard. Vali, elinde kam, dikiliyordu. Ayaklarnda izmeler, izmelere sarp sarp vuruyordu kamsn. Vuruyor, alan, rpman, rpndka ter iinde kalan kyllere bakyordu. O kadar ince bir ark ayorlard ki, Acaba alay olsun diye mi kanal diyor buna muhtarlar? Gln yannda bu kanal artyordu Vali'yi. Gl, byk bir gld kyn kysnda. Bunu acaba nereye sdracaklard ve bu incecik kanaldan gtrp nereye dkeceklerdi? Hi bir ey demedi. Selm bile vermedi. Dnd izinin stne. Yrd. O yrd diye tekiler de yrdler. Bir sre keseklerin arasndan gitti. Sonra durup osay arad. Epeyce vard. Gene yrd. Vali yryordu. nk ayaklarnda izmeler vard. Ama tekilerin byle bir tedarii yoktu. Onlara zor

geliyordu. Avukat Sadi falan batp kmt. JKK da rahat deildi. Hele Ziraat Mdr yardmcs Nevzat Bey'in hali temelli bitikti. Bir kolay bulunsa da arabalar gelse ok makbule geecekti. Ama 328 KYGREN

Vali Bey durmadan yryor, yrdke aray ayordu. Muhtar da onun yan sra gidiyor, elini kolunu sallayarak bir eyler anlatmaya alyordu. Konuklar o gn ehre dndler. Birer banyo aldlar ve beendiler yattklar yerleri. Bu yzden de rahat birer uyku uyudular. Deliksiz, titremesiz... Bir yandan ak hava, bir yandan kesekli tarlalarn yorgunluu... zellikle Nevzat Bey'e ok. iyi* geldi. Vali de honuttu bu yorgunluktan. 28 OK SIKMISIN DN Hdmr, aaaaa Hdr!.. Deneini merdiven aalarna vura vura il mmet kp geldi. Sunack kotu kapya. Ge mmet emmi, ge buyur! Elinden tuttu, ieri ald yal adam. Pabularn dndrd hemen. abucak yetiti, kolundan yede yede, Hdr'n baucuna getirdi. Altna bir koyun postu att: Buyur otur... Hdr yataktayd. Yorgan gsne ekmiti. Ban da yz-aa yasta koymutu. Kaldrp bakt, gene eski biimini ald. Elinde mendil vard, basp duruyordu alt enesine. Eeee, gemi olsun yavu! Yattn galdm, nooldun byle? Yavu biz seni aka ediyor feln sandk, neyin var? il mmet yerlemeden Musa kp geldi. Yavu adamm, yatmann goleyini buldun, he kakmyorsun eferim sana! Yosam ciddi mi yavu? Nerem diyorsun syle hele? Ulan eerkine ciddi hastaysan bir araba hotura-ym? En birinci dokturlara gtreyim. Zeyni'yi brak, Hocann olu Hfz Bey'e gtreyim. Muammer Hzal'a gtreyim. Syle, nerem diyorsan? Sunack, bir post da Musa'nn altna att. Biz gomularlan, eyi kt, ganal gazyoruz. Akdacaz o suyu. Vali diyor 'Mallar nerde yaylacak?' Mal batsn, o iki tarlay gurtaralm da!.. En beri batan Topal eytan'm gaha-rinden... Benim bubalm da tarlas gitti... Gaveci Mamut so-murduyor. Sen de batan tarlann maramdan hastalandn bak! Gomular da puntolacak! Eyisi mi eelim bir ganal, aksn gitsin! Emme zor i adamm! yle insan guvatylan olacak deil. Motur guvat ilzm. Hele kr ki gomular duttular... Teslime kp geldi: Gemi olsun Hdr Aaam! Yattn galdm, hayrola? Yo-sam gizli bir derdin mi var, bize demiyorsun? 330 KYGREN KYGREN 331

Teslime'nin altna da katlayp namazla'y koydu Sunack. Hdr doruldu, yast duvara dikti, yasland ardna. Elindeki kirlenmi mendili alt enesine bast gene. Ho geldin mmet emmi, ho geldin Musa, ho geldin gomu! Yattk galdk haggaten! Yavu btn dilerim zzlyor, ne yapacam ardm! Biri, ikisi deil, btn enem! Yumrukla furmular gibi... yky dnei uurdum... Aznda aput tkal gibiydi, dedikleri zor anlalyordu. Gafam eyice gizdi, ar Berber Nazif'i, ver eneni eline, ne gadar zzlayan varsa ektir, diler de gur-tulsun, sen de gurtul! Zaten mamr di yok azmzda... paklat hepicini... Musa sokuldu Hdr'a doru: A bakaym u azn adamm! Bakaym u dilerine! Belkim yalln almetidir... n-sann a gelince dklr bu iman yoklar! Sonra yenileri karlar... yle derler! A bakaym... Gld Hdr: Zevklenme yavu! Valla zevklenmiyorum, a ben anlarm! At Hdr. Eilip bakt Musa. erinin avk az geldiine, bek gremiyorum, Sunack da yle sorudur, g alettirikleri yaksanaaaaa (!) Gltler. Musa, gzn altrp bir daha bakt: Yavu adamm, ge rmi senin azn! Hemi de gzarm! Valla sen hap yutmuun! Ulan arapdaaa feln m yidin? Sunack'a dnd: G, senden habarsz geceleri Gaplan Harman'na doru yaylmaya feln gitmesin bu? Amaaaan muhtar! Evdeki otu bile yiyemiyor mamr, nere gidip yaylacak? Teslime de gld: Yakn ayrlara dnp bakmyor, Gaplan Harman'nda ne ii var? Yaylm maylm deil de, maraktan Hdr aammki. Sanki dnya ykld, altnda gald. Bir suyun marama gendini maffedecek! Musa, Sunack'a bakt endieyle: Bunu alp gitmek ilzm sehere. Ne Berber Nazif, ne okuma-frme, dokturluk olmu bu! He vakit geirmeden, anladn m adamm, hemen gtrmek ilzm! Nasolsa yolunu biliyorsunuz! ksrd il mmet. Ganal da gomular gazyor. Daha olmad ben de her gn devam ederim. Siz gidin bugn. Yalnz gitmesin, ikiniz gidin... Sr hergele kmt. Sunack inledi, apa aplacak, rp gelecek, ekinler eriiyor bi yandan. Ky ganal amaya bulat, varp iki gazma furamadk bi yandan... Dert dert stne, yaz gad efendi! demi. zlme Sunack... Kalkt il mmet. Teslime kalkmad. Ben oturaym biraz buba. Bir ii varsa Sunack abama yardm edeyim... Musa da kalkt: Ben de Gaplan Harman'na varaym bi, gomular tevti edeyim. Sonra gelirim. Olmazsa barabar gideriz sehere. Nasolsa Meram'm safasma altk. Para yimenin dadn aldk. Bi de bu mahanaylan varr geliriz... Sunack, muhtarn ardndan kt. Hayatta fsldatlar: Bu Doan'mm ilerini de ok mara ediyorum. retmeni demi, 'Seni vriz'e yazdralm, imtanlara gir...' Havtaya o da sehere gidecek. mtanlara girecek. Ha dedim, o gne gadar biraz dersine alsn. Deilse bir krek verip eline, yollayacaktm eyi kt, bu yzden yollayamadm. Komular da homurdanr ya, kusura galma... Elini rkt yere yere, Ettiin lfa bak! Deme ocuk derse alsn! Eek srs gadar kyl, baga ne ileri var, gaz-smlar! Bir onun gcnden nolur? Ganalnn Allah belsn!.. ndi gitti muhtar. Teslime Hdr'm yanma sokuldu. Unuttu sanma gomu! Szmdeyim. Gonuacam Nianc Muzafferle. Zaten biraz tlattm. Sona beni orta yerde gomak yok bak! Gene aryan enesine bast mendilini. Gendi elimden bi ey gelmiyor, eyisi mi,

gelecek bir arkada bulmaya yardmm olsun! Bak olan gitti geldi, kyn rfnden kmyor. Yani mesel yarn ya eleir burda bi i dutarsmz, yada eker Manisa'ya Menemen'e gidersiniz. Simden keri bizimki doduun yer deil, doyduun yer! Bana ona gre bi cuvap ver de szm yerde galmasm... 332 KYGREN Elinde drt i vard. Bir erkek orabnn topuunu alyordu Teslime. Drtp duruyordu ileri. Dastarn enesinin altndan toparlayp skt, bir daha skt: Bana bunlar ne sylyorsun Hdr Aam? Ben sana gelip gendi derdimi atm, bi ey demedim, ok ycelere ydn ykn. imdi de diyorsun, 'Seni Nianc Muzaffer'e...' Ben Nianc Muzaffer'i gendim gremiyor muyum? Madem beni dnyordun, neye bokumun stne oturtagodun? Ben sana gendi dilimle, gendi ayamla geldim. He duydun mu imdiye ga-dar baga birine vardm m byle? Baga demem, Allah beln versin! Daha beter ol, btn dilerin dklsn! Dmdan acyorum sana emme, iimden byle diyorum... Titremeye balad Hdr: G sen matufladm heralm? Valla bak, sen ldrksm Teslime! Yani senin akln yok gizim! Benden sana ne hayr gelir, hesapladn m? G ben babal bi herifim! Sakl gaamak, ne dat anlayacan deli? Halbuysam bak Nianc Muzaffer mis gibi olan! Ben senin dipli ey iliini dnerekten gonuaym diyorum. Gafan altr serseri! Gelip geici havaslar at gamndan! Bak dnya nere gidiyor? Sen de o yandan yr, nene gereeek? Azna saym dnyann! Dnyadan bana ne? Daha yam yirmi ki! Dnyay npacam? Demiyorum ki orosbu olaym! Demiyorum ki sen de Sunack abam boa beni al. Demiyorum-ki gece gnz evimden kma. Emme gzn a da edirafma bak dnya ne yapyor? Sen dikmiin kr olas gzlerini yere, su su su su... ite buldun suyu! Ben sana soruyorum, senin gendin serseri misin, deil misin? Kolunu gslerinin altna tutup kaldrd yukar: Bak! Dastarn zp boynunu kulaklarn at: Bak! Sonra gene balad dastarn. Boyum boum mu yok? Etim budum mu yok? Saydn yerler varm. Batsn saydn yerler! Beni he saymyor musun? He saymaya deer yanm grmyor musun? Soluu kesildi kald Hdr'm: Allah beln versin Teslime! Kapya bakt. Aslm senin beln versin Allah! Sen beni yan, ok yan annadm. Sandn ki ben gzgnlmdan lyorum da, nKYGREN 333 me- gelenin altna yatmak istiyorum. Onun iin sana geldim... Aslm senin beln versin Allah! Kyde ne ipsiz herifler var, grdler mi yutgunuyorlar, yzlerine bakmyorum. Sen beni yle yan belledin ki, dutup seip sana geldiimi annayama-dn, aslm senin beln versin Allah! Nere gitti Sunack? Ahr krmeye feln m? Bak, u dilerim byle olmasayd, hamrm karrdm imdi! Yuurur yu-urur, bimi bazlamaya evirirdim! Uzanp tuttu Teslime'nin elini, skt var gcyle. ok skt farknda olmadan. Ama Teslime de skt Hdr'mkini. kisinin de titriyordu elleri. Braktlar. Gene yataa gmld Hdr. Pekey... yle olsun Teslime!.. Vadim olsun... Sil spr harmn hayadn, iki gne gadar sendeyim, pekey!.. Dnyada yapmadm... pekey!.. Goca gafal eek! Ben yaptm m... pekey? Aama dnersem seherden aama, gecede gnzde...

Pekey!.. Kalkt Teslime. Gelmezsen ben gelirim bak!.. kp yrd hayata. ndi merdivenlerden. Sunack abaaaa!.. Seslendi ahra doru. Gidiyor musun? Kusura galma Teslime! Kreyiverem dedim... kp geldi elinin kreiyle Sunack. Gine gel, gle gle... Hdr kalkt bir doland evin iinde. Gerneti. Kollarn, gvdesini ktletti. Ulaaaan! Ktletti gvdesini. Ulan emme attk! Ulan getirmi azmza dutuyor, biz de avanak avanak, ulaaan!.. Pekey Teslime bayan, pekey aama zabaha, mara etme, alrm ifadeni, pekey!.. Musa kp geldi: Kak adamm... gidiyoruz! Tutup kaldrd kollarndan. Gomulara syledim, diris'e feln tembeh ettim. Kak abuk, gidip geliverelim! ekilecekse ektirelim, s-klecekse sktrelim... kak! Zeyni Bey'e uramaya nzum yok. Dooru Dii kr'ye varalm... Dggn Saray ars'ndaym, doru ona gidelim. Para mara tasa etme, var bende... Sarho gibiydi Hdr. Sallanyordu ayakta. Tutundu Musa' ya. Birlikte ktlar. Avluda Sunack' buldu Hdr. Bir iin ahab ol avrat, ben gidiyorum gine. Gali benden hayr yok. Bak, yirallah sehere damyorum... Hadi hoagal... 334 KYGREN Uzun boylu Musa'nn yan sra yrd osaya. Fazla beklemediler. Karaman'dan gelen otobse bindiler. Bankasnn nnden geiyorlard. Bir otomobil durdu yanlarnda. Sert bir fren yapt, kapy ap kt Doktor Zihni: Vatanda! Kr msn? Gzn a, nne bak! Tarlada yrmyorsun ya! Tam bozum oluyordu, birden Doktor'u farketti Musa. Yavu Zeyni Bey, akibetin hayrolsun! O gadar ey tacmz vard ki zatna! Kolundan tutup Hdr' gsterdi. Bizim arkadan alt' ene gitti. Zzlyor iki gndr. Dklyor dileri. Dii kr'ye gidelim diyorduk... At arabay: Binin abuk, binin gtreyim!.. Yavu ne binelim, Saray ars'nda deil mi? Dii kr'y benden iyi mi bileceksiniz? Ne ii var Saray ars'nda? Muhittinler'le kstr o! Tkt ikisini de arabaya. Geip direksiyona oturdu. Ben sizi gtrm... Hem de iyi haberlerim var! Grayder geliyor akama. Yarn kydedir. Vali Bey ok zld. Yani yle kzd, yedi ii iini... Yavu bu kr'y kimden duydunuz? Ankara'da bir dii ahbabm var, ad Engin, onun gibidir. Yemeyi uyumay sever... kr ise paracdr ilveten: Arsn armasn, eneni ver eline, pampak etsin. 'ekelim, altn kron yapalm!' Onun iin sizi ben gtreyim... Aladdin'e doru gidiyordu araba. Allah senden raz olsun Zeyni Bey! Yani bu seherler nool-mu byle? Aracsz i grlmyor! Yavu bizi her yerde soyacaklar ellehem!.. Valla akolsun!.. Soyarlaaar! Elini ver kolun gitsin! Daha bunu belleyeme-diniz mi? ehir demiler buna, boa dememiler! Siz de ok kylsnz canm! Dn yle safla m vurdun, yoksa cidd mi konutun Vali'yle?

Bover Zeyni Beyim! Vali bizi temelli yan bellemi. Bir vkesi var, sorma. Heralm benim kaynpedere gzyor. neklerin bandaki boncuklar iin candarma yolladn Baganm yannda sylediydi ya... herif barut! O Hdr seviniyordu. nsann ehbab olsa, iler sahat gibi gidiyor... Kolunu kaldrp kulana tuttu: Tik tk tk... Saati alyor. Musa'ya bakt: Bir de adamn olmazsa, srn cad-dalarda hanlarda paal tavuklar gibi... Kuzucu Apartman'nm yanma eledi Doktor arabay. Sonra ktlar. Yukar yrmeye baladlar bu sefer. Araba ok, park yeri kalmyor yaknlarda... Sizi tantraym Diiyle... belki bir kavesini de ierim. iniz uzarsa kar giderim. Kusura bakmazsnz... Dii kr'nn ziline bastlar. Kalfa Nebi at kapy. Megul m kr Bey? Buyrun efendim, haber vereyim... Bekleme salonuna oturdular. Doktor Zihni elinde bir zincir sallyordu. Zincirin ucunda Shell anahtarl vard, avu-cuna almt. Dii kr kp geldi: Oooooo!.. El sktlar Zihni'yle. Yahu nerelerdesin? Gzlerinin alt morarm, hem de sarkmt. Uykusuz kalm gibiydi. teygn kulbe gelmiin, grdm yitirdim... Neye hi uramyorsun? Valla iten... ayrlamyoruz! Biz de ayrlamyoruz. Bir yandan meslek, bir yandan parti... Senin uraman lzm. Ama bak, ben geldim gene. Bu arkadalara bakacaksn. Baka yere gideceklerdi, sana getirdim. Yabanc deiller. Hdr, akrabamdr. Yolaym deme eline gemiken! Biliyorum, btn kyller akrabandr. Biz de buray kapatalm en iyisi. Neyse, kaveyi nasl iersiniz? Ben imem, iim var! Sille'li bir arkada tutuklamlar, Jandarma Komutann greceim. Sen Hdr'a bakver. Ben sonra urarm... Kolunu kaldrp saatine bakt. Dnyada brakmam! Bir kavemi ieceksin! Nebi!.. Gel olum!.. Kaveleri sor. Sen ierken b,en de arkadan diine bakaym. Bu kadar ok koma, kalp hastas olursun sonra. Bak, Ay-zanhover bile ykld, gryorsun! Siz politikaclar salnzn 336 KYGOREN deerini bilmiyorsunuz... Elini Hdr'm omzuna vurdu. Kalk bakalm Hdr Efendi!.. Zihni saatine bir daha bakt. Telefon edeyim madem! Yrd telefonun bulunduu yere. Albay Selhattin Bey'i aryorum. Ben Doktor Zihni!.. Birka saniye bekledi. Baladlar Albay. Albaym, ben Doktor Zihni, arz hrmet ederim. Yirmi dakika kadar ge geleceim. Haber vereyim dedim. Kusura bakmayn... Kapatt telefonu. Musa'nn yanma geldi. Kaveyi iip gideyim! Siz de iiniz grldkten sonra doru kye gidin. Bugn olmazsa, yarn gelir grayder. Yah, iyi oldu bak, iiniz grld...

Allah mesnedini artrsn... Haa bak, sana ne diyorum? Yavu yle kyden eli aya dzgn bir kar koca, fakir olacak, bizim apartmann kapcs kt, byle bir i var, uygun bir arkada varsa, yollayver. Fena para vermiyoruz. Gvenilir bir arkada olacak. Biraz da akgz olacak... Hdr, diinin koltuuna oturdu, at azn. Grr grmez hmmm etti kr: Boam bu diler seni ahbap! Skeceiz bunlar! Altn kron yapacaz. Bak hepsi sallanyor... Tutup teker teker sallad n dilerinin n drdn. Kahveler de gelmiti ama, duyunca duramad Zihni: Yavu brak kronu mronu! Yolunacak kimse deil bunlar! Ne syledik sana gelir gelmez? Kalkp diiye doru yrd. . Gel bak, gel! Alt st, batan baa piyore! Tedavi et piyoreyse? Yahu gitmi? Gitmi olur mu? Hekimlikte benim prensibim, en sonuna kadar mcadele! Sen de uygula bunu. Tedavi et, hemen skp boaltma Hdr'm azn! Hdr kprdad: Eskiden bi ey yoktu, be on gndr aryor altlar. kr Bey sordu: Gcrdatr msn geceleri? inini ekti Hdr: Bilmem ki? KYGOREN 337 ok skmsn! Asabn bozuk mu? Bir eye mi kzyorsun? zntn m var? Hem de temizlemek gerekiyor. Kefeke ii d!.. Zihni Bey atld gene: Ne gerekiyorsa yap, ama ekme... Yahu uratracaksn, sonu alnmaz! Alnr alnmaz, tedavi et sen... Fra yapar msn? Sordu Dii. ok esgiden, esgerken... yapardm! imdi yapmyorsun? Nasl yapacam kyde? Peki, bir deneyelim... Bir eyler istedi kalfadan. Gargara yaptrd, di etlerini at biraz. lalad. Sonra kefekeleri almaya koyuldu. Trp takt aracn ucuna. Trpy karp sert fra takt. Beyninin ii burgulanmaya balad Hdr'm. Doktor Zihni, kahvesini iti. Bak, rica ediyorum, iyice tedavi et dilerini arkadan. cretini de hesapl al... Hadi eyvallah! Beklerim, sen

de buyur, bir kavemi i... Hem biraz da konuacaklarm var seninle. Beni ok yalnz braktn. Politikaya girerken sizlere gvendik, ama imdi en iyi arkadalarm yanmda yoksunuz. Geri karmda da deilsiniz ama, insan hi olmazsa ara sra urar, bir moral verir... El sktlar. Doktor Zihni, Hdr'm omzuna vurdu. Gemi olsun! Musa'nn da elini skt. Hzl hzl yrd arabasnn bulunduu yere doru. Bir saate yakn urat Dii kr. Takvime bakt. Drt gn sonra bir daha geleceksin. Sert bir ey srmayacaksm! Scak souk yok! Yumurtay bile rafadan yiyeceksin. Yourt, st, orbayla falan idare et biraz. Dilerini de skmayacaksn. Azlara tampon koydum, onlar da karmayacaksn, haydi bakalm... Musa sordu: Borcumuz? 22 338 KYGREN Borcunuz sonra... haydin! kp Kara Mustafa'nn Hana doru gitiler. Oradan bir otobs, kamyon, ne rastlarsa binip gideceklerdi. Biraz ratladm m adamm? Eeh fena deil! Fena deilim yani. Yalnz... Duraklad biraz. Sert srmayacaksm dedi dii. Bu fena! Hep onu dnyorum... Onu dnyordu Hdr. 29 TESLME'NN KUYTUSU Teslime, anasna gstermeden bir haba indirdi samanla. Hayvan oruzu yeygiledi akam olunca. Habay da saman selesinin iine brakt. Sonra Hdr'm geldiini grd dar vakit. Kotu: Gemi olsun Hdr Aam, ektirdin mi? Ben de ahra endim, ileri bitirdim, kyordum, seni grdm. Varp bi bakaym dedim. Mara ediyordum, gemi olsun! Sunack bulguru indirdi ocaktan... Ge otur Teslime! Bur-da akamlayalm. imdi geldi Hdr Aan. ekmemi doktur. Drt gnden keri bi daha gidecekmi... Ge otur... Zeyni Beyin ok faydas oldu, gurtard dilerimi! Yavu gendi garda gibi, panganm orda grd bizi, grgap oldu! Bindirdi tomafiline. Alp gtrd. ekecekti... kt diiye. Yani ok yavz adam!.. Gaz gelecek yerden tavuu esirgemez Arap Zeyni! Gld Teslime de: Seiiim seim!.. Eh... yarn da grayder geliyormu! Avrat, yemei yiyelim de bi gidip bakaym usulca Gaplan Harman'na. Npt gomu-lar? Teslime, sen de kimseye deme! Bak bak, sakl gizli gidip dolayor derler. Ona da bi gulp dakarlar...

Demem ka! Ne stme ilzm? Sunack aba, ben gideyim, hoagal! Bubam namaza gidecek olur, beklerler... Kalkt abuk. Ekmei a yidirip bulaklar yuyacam daha. Amaaan, bktm u evin ilerinden valla!.. Kalkt gibi gitti. Grp grp grp ediyordu Hdr'm yrei. Gs krk olup kmt. Zeyni Beylerin apartumanma da bi gapc ilzmm, 'Uygun bi gar goca varsa yolla!' dedi Musa'ya. Utanmasam, biz gelelim deyecektim. Ky yerinin irezilliinden eyolurdu... Ne gapcl? Kakp gidip gapc m duracan sehere? Azndan yel alsm! Bir yol bunalmaylan kaldrp goyverme ba340 KYGREN kalm gendini! Sabret, gn domadan neler doar... Hep byle gidici deil ya... Ayran, orba, st, yumurta, o da rafadan! Sert srmak yok dedi... Biraz st getirdi, iine ekmek ufalad Sunack. Koydu kocasnn nne. Bir senin mi diin aryor kyn iinde? Eyo-luverir... ok skmaktan olmu, yle dedi... Skmayver sen de!.. Oturdular sofraya. Bulgur konuldu ortaya. Hdr, iine ekmek doranm sde kak alyordu. Yeter kz elini uzatt: Ondan ben de isteriim! Hdr'm da aklndan baka bir ey geiyordu: Bir bununlan doyar mym? Ben de isteriiim!.. Mahcup oldu Sunack: Getireyim hatunum!.. Kalkt, ambarn stnden mlei ald, koydu ocaa. Hele an bitir, onu da getireyim... Okad Yeter'in, Duran'm balarn. Tek siz yiyecek olun... stler size gurban olsun yavrularm! Hdr da Sunack'm ban okad: Efferim! Avradn feri-dah! Ben bunu bitirdim Sunack! ki gak da pilvdan alsam nasolur? Doktur sert bi ey srma dedi. Bulguru boazmdan asa asa yuvarlayversem olmaz m? Yuvarla gitsin, doyur gamn... Yuvarlayp kalkt Hdr. Sunack ocuklarn sdne ekmek ufalad. Onu da bitirdiler. Sofra kalkt, ocuklar uyuklamaya baladlar. Sunack da bulan bana oturdu. Hdr'm az aryp, acyp duruyordu. Keeleiyordu hafif hafif. kp biraz dolaacam!.. Geceleyin nere bubam? Destur de, bastn yerleri tan! Suyun bana doru varacam. ini bitirdikten sonra yat. Mara etme beni. Cinlerin kyn dinlerim, belki biraz gecikirim...

Ar ar indi merdivenleri. Teslime saaktayd. Kaplar nne almt, onlarla urayordu. Avlu kapsndan kt Hdr. Saan dibinden geerken KYGREN 341 ksrd.. Teslime de ksrd. Toplad hemen kaplar. kr' nn yatan yapt usulca. Yat goum!? Tap tap etti yorgann stnden. Ana ben gomulara gadar gidecem biraz! Kirman ald eline. Nalnlarn takt ayaklarna. kt hemen. Dardan ieri doru bard: Bubamm abdas suyunu unuttum, goyuver ocaa!.. Dnd, O da unudur imdi, en eyisi gendim goya-ym!.. Hdr ilerde, kendi damnn enesinde bekliyordu. Tap tup, tap tup, inilerini izledi Teslime'nin merdivenlerden. Kayd duvarn dibinden usulca. nce ince yrd. atma kapnn orada karlatlar. Hdr'm soluu yzne doldu Teslime'nin. Ay vard havada. Glgeden glgeden ahrn kapsna doru ekildiler. Teslime anahtar kard belinden. At ses etmeden. eri ald Hdr'. karp anahtar ierden soktu. Kitledi hemen. Hdr diklendi. Klm gibi, bir tuhaf bzlmt Teslime. Ahrn ii lk, hayvan soluu kokuyordu. Elinden ekti Hdr'm. kze inee srtnerek getiler. Samanla ahrdan geiliyordu. Kapsn ap o yana yrdler. Kibritim yok, anahtar gaybetme!.. Fsldad Teslime: Bende var, akarm!.. Elyordamyla kilimi buldu. Ald selenin iinden. Titriyordu. Samanln sadece bir kesinde saman kalmt. te yanlar botu hep. nsann boazn yakan koku baskn deildi. At elyordamyla, serdi kilimi. Bir ine ba kadar k yoktu. Nalnlarn karp kilime bast. Sen de kar babularm, ver! Fsldad. Ald Hdr'm pabularn. Koydu nalnlarn yanma. Tuttu elinden. ekti kilimin stne. Atld kucana. Bandan kulaklarndan tuttu. Hdr da sarld. Var gleriyle sktlar birbirlerini. Dilerinin acsn unuttu Hdr. pmeye balad Ada gibi bir ate bast Teslime'nin her yann, Fsldyordu: Eek! gocca gulakl eek!.. O da Hdr' pyordu, yalyordu yzn. Bakttm garlardan... annamadm... zeyinsiz eek!.. Baga ne deyim, gocca gulakl eek?!. karp att bandaki rty. Hdr'm apkasn att. Isrmaya balad boynunu kulan. ktler... Seni bu samanlkta ldrsem Allah gnah yatmaz! ok gnahlarma girdin, gocca gulakl eek!.. Arayp elyordamyla burnunu buldu Hdr'm. Skt parmaklarnn ara342 KYGREN snda. Kulaklarndan da ate kt Hdr'm. kt olduu yere. Boynundan aa bast, Teslime de kt. ki elinin arasna ald ban, pt. Gzleri su iindeydi. Tuzlu tuzlu geliyordu diline. Uzand solunun stne. Yakasn zd, skmasn kard. Durmadan titriyordu. Sanki k aylar iindeydi. Zemheriler esiyordu, ova atrdyordu darda. Gslerini karp, birini eline, birini azna^verdi Hdr'n. Hdr durdu, Aman haaa!.. Doktur sert bi ey ssrma dedi bak!.. Teslime vurdu bana: Eek nlet!.. Daha bir sokuldu: Eek... Gurudum tamtakr, nerdeyse geiyordum, kesildi amanm, ban evirip bakmadn eek!.. Ilyp lyp gidiyordu Hdr okadka. Alnndan, sandan pyordu, pmeyi brakp yalyordu. Titremesi de artyordu. Sol gsn ekip tekini verdi azna: Em bu szleri, eek!.. Hdr kvranyordu yatt yerde. Zelzeleler oluyordu gvdesinde. Darda yatsy okuyordu brahim Hafz. Birini brakp tekini alyordu, emiyordu. Yukarda evde gprtler oluyordu. Sokaktan erkekler geiyordu. Teslime kendinden geiyor, inliyordu. De gali, abk gali!.. Karanln iinde uzad sevimeleri.

Teslime arada bu tattklarnn gerek olup olmadn aratrmak istiyordu. oktaaaaan... oktan byle bir ey... bilmiyordum... bylesini... he... he bilmiyordum! Geiriyordu iinden. Sk sk da, Eek, eek, gocca gulakl eek!.. nliyor, uzatyordu. Madem bu gadar datlyd... da... ne ge gal-dn... a gocca gulakl... eek!? Aylp kendilerine geldikleri zaman ortalk sszlk iindeydi. Hdr dilerini yoklad. Aryp armadn anlayamad. Srt ba ter iindeydi. Teslime de ter iindeydi. Skmasn bulup giydi usulca: Bu gece seni burdan brakmayacam, istersen kes beni!.. Sarld, skca kollarna ald Teslime'yi Hdr. Brakma, ben de gitmem!.. Skt smsk. Bacaklarn bacaklarna sardlar. Yeniden girdiler birbirlerine. Yeniden sevitiler. Gene sokaktan erkekler geiyordu. Gene yukarda gprtler oluyordu. ok uzaklarda, belki t Hac Okkalgil'in oralarda kpekler ryordu. Bir de grlt KYGREN 343 iitiliyordu. Belki ok yukarlardan bir uak geiyordu, seilmiyordu sesi. Bazen dudaklarn, gslerini pyor, titretiyordu Teslime'yi. Kendi de yitiyordu. Eeklii braksan eyolur! Gel dediim zaman gelsen hep byle olur. Braksan eeklii Hdr Aam! Bak ne datlym? Ben bu datlardan he dattm m sanyorsun? Bi daha beni inletme! Gel dediim zaman geliver... Bunlar senin... Bak ballar duruyor, ballar senin... Vereyim deme ellere... liklerine kadar rperti iinde, bir o yana, bir bu yana dnerek, yatp yuvarlanarak kilimin stnde, bazen kendini ekerek, bazen daha ok, daha ok vererek seviiyor, yllarn meydana getirdii bir a kapamaya alyordu. O byle yaptka Hdr delleniyor, daha ok dikleniyordu. Yeniden zelzeleler, sarsntlar duyuyordu bedeninde. Yeniden yumuluyordu, sarlyordu. Sonra toparlandlar. Teslime'nin ban gsne ald Hdr: Eyi emme nereye gadar gider byle? Hadi beni brak, gendi-ni dnmyor musun? Bana gre hava ho, evim, ocam, garm, gryorsun, emme sen nolacan? Ben grdn gibi, korkak eein biriyim, hem de goca gulaklym. Gndzleri gelemem yanna. Gelsem bile sremem elimi. Sen gendini neye gurban ediyorsun, neden ediyorsun Teslime? Kapatyordu Hdr'm azn. Sus! Sus bakaym, bu dediklerinin he birini deme bir daha! Nece evli garlar, nece evli erkekler, bi gdmm alabiliyor mu bunlarn? Sen alabildin mi imdiye gadar? Ben de evliydim bir zaman alabildim mi? Aklna gelirse sor Musa eniteme, o alabilmi mi? Dnyalara deiir miyim u yattmzn, yatacamzn dadn? Dnyalar verseler acap tekini verir miyim? Yumulup pt gene gzlerini, yzn, yalad boyunlarn, Susss!.. Elinin biriyle kapad azn. Sus, cuvap verme! Cuvap istemiyorum, sussss!.. Srd elini aa yukar. Senden yalnz... pt, Bu datlar, datlar isteyorum... sus!.. imdi horozlar tecek, onu da biliyor musun? imdi afaklar skecek onu da biliyor musun? Usulca kayd aa doru. Fsldad Teslime'ye doru: Bul teberilerimi... 344 KYGREN Msrdand Teslime: Agolsun Hdr Aam!.. Hemen gidecen mi? Bu halle goyup gidecen mi beni? Elleriyle gslerini tutup kaldryordu. Bunlar goyup gidecen mi?

Gelirim gine... Gandryorsun, gelmezsin!.. Gandrmyorum, gelirim gali!.. Gittin mi gelmezsin, gandryorsun!.. Gandrmyorum, iki gne galmaz gelirim! Dizlerini krp kyordu gene stne: Gelirim der de gelmezsin, geleceine yemin et... 'Gelmezsem Sunack lsn!' de, yemin et!.. Susss!.. Sunack' gartrma!.. Yemin et yleyse!.. Etmem yemin... Ben de brakmam yleyse!.. Brakma, ben de gitmem! Hadi bakalm!.. Yeniden sarldlar, yeniden yatp yuvarlandlar. Kopmak zor oldular. Bazen sesini ok ykselterek, bazen haykrr gibi lklar atarak inliyordu Teslime. O zaman Hdr daha ok sarslyor, daha ok titriyordu. Gidecem Teslime, ama gelecem! Kalkt usulca. Teslime toparland Fsldad: Sen biraz dur olmaz m? Elyordamyla giyindi. Kibriti buldu. akt, avucun-da gizledi . Hdr'n teberilerini buldu. Koydu nne. Ka-kver! Kakver benim Aam! Geyn git abk! ok cann yaktm m bubam? Dillerim isin, ok eek dedim mi? Al, babu-cuklarm da geyiver! apkan da burda! Al bu da ceketin, geyi-ver... Bir kibrit daha akt, bakt yerlere, kilimin ularna, altlarna. Bir ey brakmayasm... Nalnlarn giydi ayaklarna. Kilimi toplad. ki ucunu Hdr'a verdi, iki ucunu kendi ald. rpalm da tozu saman gitsin! Hadi bubam, hooooobba!.. Usulca rptlar. Sonra ekip ald Hdr'dan. Katlad ikiye, drde, sekize. Koltuunun altna kstrd. Anahtar da ald. Yr benim bubam!.. Bi daha gelecein zaman yanma akmak al... Hadi bubam... Elyordamyla kapnn yanma kadar geldiler. Dur bir daha peyim gzlerinden. Dur bir daha sarlaym boynuna... pt gzlerinden, sarld boynuna. ok eyi yuurKYGREN 345 dun, bimi bazlamaya dndrdn beni, benim bubam!.. Fsldad kulana. Kulan pt. Ne yapacan ard Hdr, gzlerini pt. Saol Teslime, meknn cennet olsun, saol gom-um! ok saol... Teslime arayp ellerini buldu Hdr'm. Tutup bir san, bir solunu pt. Hadi benim bubam, git salca-lan... Gle gle benim bubam... At kapy usulca. Fsldad kulana: atma gapy ekiver usulca... Karanln iinden bir gece kuu gibi kayd Hdr. Teslime de kt, nalnlarn eline alp yrd merdivenlerden. At hayatn ucundaki odasnn kapsn, kr'snn yanna uza-tverdi kendini. Hdr aadan seslenecekti. ocuklar uyandrmaktan ekindi. Hayata kt: Sunack hatuuun!.. Yatp ydn m g? Anahtar alaym da bir ahra bakaym ben, mallar npyor-lar? Uyankm Sunack: Gapmm ardmdadr, ordan alver! Kibrit de burdadr, dur bakaym... Kalkp kibriti

buldu, getirip verdi kocasna. Hdr aaya indi. Ahrda fenerleri vard. Bulup yakt. Mallara bakt. Bakt bir bir. Krei alp birkann altndaki pislii keye ekti. kt kitledi kapy. Hayatn ucunda durup havaya bakt. Ykselip kmt ay. il il yldz olmutu gkyz. il mmet'in evi kilden bir kutu gibi grnyordu ay nda. Gerneti Hdr. Dnyada ne atalar, ne atal ganck-lar varm burnumun dibinde, yllardr habarm olmam! geirdi aklndan. Sonra ap kapy girdi evine. Sessizliin iinde Sunack kprdad: Bakdm m suya, nasolmu? Gudurup durur namssz!.. He dinecei yok mu, annayamadh m? He dinecei yok Sunack, belkim artacak! Sunack, kocas soyunup rtnn altna girinceye kadar oturdu. Hem de ilendi suya: Gudursun gudurasca! He kimselere zarar ziyan vermesin de bacazm yisin iallah!.. 30 AZGIN OTLAR Bahar gelip geiyor, yaz kyordu iyice. Kantarmallar bilmezlerdi ama bu ova kocaman bir havzayd. Vede kapalyd. Douda Nide'den, batda Akehir, kuzeyde Haymana, Krehir topra, gneyde Toroslar'a dayanrd. Karadeniz'den esen nemli yeller buralara ulaamaz. Doudan hi imdat gelmez. Baty dalar keser. Akdeniz'den esen yelleri de Toroslar tutar. Bitki, hayvan, insan ve btn topraklar, dereler, ay kylar, kyler, btn doa kakrdar kalr bu ukurda, bu anakta. Yllk yan 25 santime dt olur. O da mevsiminde dmez. Genellikle kuzeydoudan esen yeller kurudur. Hem de sertttir. Kazr topra, srer oradan oraya... Orta Anadolu dzlkleri, bozkr snrn am, l snrna varmtr. Yllk yan 25 santimden de aa dt, hele bu yan ka ve baharn ilk ayma dald yerlerde kertenkelenin bile ayaklar yanar yazn. Toprak tohumunu demez. Durulmaz olur oralar. Ne kadar yamur duasna karsan k, ne kadar ceketleri ters giyersen giy, okunmu talar aylara doldurursan doldur ve ellerinin parmaklarn ne kadar aa aa sarktp dua edersen et, gelmez'baka yerlere gelen yamurlar. nsanlarn amelinin kt oluundan deildir bu, havzann drt yandan kapal oluun-dandr. atrdar, yarlr toprak. Bir are? Ne gibi bir are? Hdr'm istedii oydu. Ama o da ac kp geldi. Trakya'da bir ifti, tarlasn su bast diye kendini aacn dalma asmt, anmsar Hdr. Bilenler der ki, bu ovann insanlar her yl, her yl, umutlarnn azn alrlar, her yl, her yl umutlarnn tmn verirler ve dayanrlar. Otu da dayanr, hayvan da dayanr. Direken olurlar. etin ceviz lere benzer hepsi. Dayancm yitirenleri knarlar. Krl olmak zordur, bozkrl olmak daha zordur. Zor derler deil mi? Kendini amasa da o Trakya'l adama sorabilseydiniz, zor dedike KOYGOREN 347 ka zor kyordu azndan? Bu havzann insan, hayvan vede bitkisine sorun, bir zor desin, Zor zor zoorrrrrr!.. Bakn ka zor kyor azndan, azlarndan!.. Bahar geiyor, yaz kyordu iyice.

Ve otlar oktaaan kavrulup gitmiti. imdi de evinleme-den kuruyordu ekinler. Mallar sabahtan akamlara kadar yeli-yor yeliyor, bir otun bana onu birden kyor, akamlar dilerinin kovuunu bile dolduramadan dnp geliyorlard yaylmdan. Bilenler lk atarlar: Meralar da srld! Ne yamalarda, ne dzlerde yavan kald! Otlaklar azald, ama azalmad srlar koyunlar... onun iin amayn bunlarn lmelerine!.. Ama ne kyde, ne ehirde, ne bakentte bunu anlayan kmaz! kanlarn da elinde yetki yoktur, bilmeleri, anlamalar kendilerine zararl olur. Kantarma'dan zle bozula dnp gitti ilin valisi. Ufack aralaryla topra kazmalarndan; kiminin kollar, kiminin bacaklar arasndan bakmalarndan korktu... gitti. Onun iin varr varmaz Beyehir yanlarndaki graydere haber yollatt: Gelip abuk Kantarma'ya yrsn! Ziraat Mdr Cevat Bey'e de perinli emir verdi: Bu ii bizzat izleyeceksin, sonucu bildireceksin! gn sonra gray der geldi, ertesi gn de kye geti. osadan sapp kyn iine kadar vard koca makine. Muhtarla birlikte be on adam koup sapakta karladlar onu. Kaplan Harman'n, Cinligeri'i gsterdiler. Ama srcs Gelen-dos'lu bir demokratt, gsterii seviyordu. Soktu grayderi kyn iine, caminin, emenin, -okulun oralarda dolatrd, sonra yere atlayp sordu: Bir ganal varm alacak? Nerdeyse gsteriven aalm!.. Muhtara git de gsterivesin!.. Savuturdu kadnlar. Byle zevzekleri sevmezlerdi. Hangi dan domuzuna kul olacan bilemiyordu Musa. Har har soluyarak kye kadar kp geldi. Alacak kanaln tede, uzakta olduunu syledi srcye. yleyse sen nden yr, ben ardndan geleyim! Sa yap, sa yap, sa yap!.. 348 KOYGOUREN i1 Gel gel gel gel gel!.. Kekeme ofr yamaklar gibi, eke eke alp gtrd gray-deri Kaplan Harman denen yere. Komularn ounluu oradayd. Bugn Hdr da gelmiti. Elini yzne alp gitti. Hem kazma, hem krek yklendi. Aznn aclar azalyordu. Aclar azald gibi tad artyordu! Kvrak kvrak alyordu aresizliinden. Grayder geldi, Fen Memuru Hsamettin'in izdii doru zere, girdi kanala. nce kyllerin at oyunca bir biime soktu, geniletti, aldn att sama soluna, hem i yapt, hem de bozdu boyad oralar. Tarlas bozulanlardan iki kii muhtara geldiler: Yavu una bir sz anlatalm, gerekli de bozuyor, gereksiz de!.. Can burnuna gelmiti Musa'nn, kovalad gelenleri: ekilin yavu adamm! Deirmeni gitmi, akldan m aryorsunuz? Ne yamur var, ne ya, bozulsa noolur u tarlalar, bozulmasa noolur? Geri gzn gafn yo emme, dikelin seyredin, he olmazsa bu krnz olur! Baga kyler bunu da grmyor!.. Komularn ou kazmay krei attlar. Hdr geldi Musa'nn yanma. Dalan dalsa da be on arkada galalm. Belki nzm olur. Makinenin girmedii yerleri aarz... Fakat ou gitti diye kalanlar da yrd gidenlerin ardndan.

Hatrnda m adamm? Doktur Zeyni, 'Bizim apartumana bir gapc ilzm!' dediydi? imden ne geti o zaman biliyor musun? Brak kyn, ivtini ubuunu, git Arap Zeynigil'in apartumana, dur gapc, oluu ocuu da gtr... Burda it gibi srneceine, orda mis gibi yaa!.. Emme armdan azm ap deyemedim herife. Gine de fikrim odur emme kime ne deyim? Yarn yle demezler, bak bak, muhtar olduu halde brakt ga-t derler... Admz gatya kar. Yani benim iim pes etmitir annadm m adamm? Hdr, ayn konuda kendi dncelerini sylemedi. Baka lflar etti. Sonra Musa'nn szlerini anmsad: Boveeeer adamm, Garabk'te gol gibi demirler dzeliyor, bu da dzelir!.. Hem kendini kandrd, hem Musa'y. Grayder drt buuk gnde ap bitirdi glden demiryoluKOYGOUREN 349 na olan aray. Sonra dnp geldi, gln nn at. Boand su. Yuvarlana yuvarlana akp gitti. Demiryolunun orada bir kprye balamt Hsamettin ucunu. Kprnn altndan geip kmdralklara yanat. Doldurdu oralar. Bir yandan da, bir urun ay gibi akn srdrd yeni alan kanaln iinden. Topal Talip'in ii indi biraz. Musa'yla Hdr da durup baktlar. Hdr akp giden suyu seyrediyordu. Ak gali hayn haym! Batrdn yerler gze gadar gurusun da hayrlsyla, biz de gzn srp duzunu pisini ardalm iallah!.. Hafta srmedi, ekildi sular. Bir kere akntsn buldu ya, eylemez adamm! Gerekten eylemiyordu. Kmdralklara varnca da dalyordu. Yzeyi geniledike buulanp umas artyordu. Gl yerini de gne emip kurutuyordu. Tabii yavu, bu scaa ne dayanr adamm? Olanlar anca bize oldu! nsan u suyun akna bakp bakp punt olacak. Olduuna gre bi ar su olayd!.. Abaad ederdi ky... imdi berbaad etti!.. Dzelir beee!.. Grayderciyi uurladlar. Dii kr'ye iki sefer daha gitmesi gerekti Hdr'm. nc gidiinde yetmi be lira istedi.. Siz yabanc deilsiniz, arada Zihni Bey olmasa yz elli alrdm, imdi yetmi be verin... Bir de az yapt byle. Verdiler, ondan sonra, Bir de Zeyni Beye urayp teekkr edelim, ok iimiz dyor... Vardlar muayenehanesine. Seimler geliyordu. Nasl etekleyeceini bilemiyordu Zihni. Fakat Musa'nn da, Hdr'm da, seim dnecek halleri yoktu. Yarm kulakla dinlediler sylediklerini: Bu ii burda brakmayacaz iallah!.. Atyordu Zihni. Yeniden mhendis getirecez, yeniden sondalar vurduracaz, daha derinlerden, daha daha derinlerden iyi sular kartacaz iallah! Ankara'ya gidiimde ller Bankas'na uradm. Devlet Su le-ri'ne vardm. Toprak-Su'dan tandklarla konutum. Bu iten fevkalde anlayanlar var. imdi teknik kuvvetli. Bunun ac ktna bakmayn. Yeralt sular byk olanaktr. Sulu tarmn 350 KOYGOUKEJN yolunu bulmak zorundayz ovada. Deilse hap yutar kyl tabakas. Biz bunun zerinde duruyoruz. Moralinizi dzgn tutun... Yeni sondajlar biraz zor olur gali! Hi de zor olmaz, bana gvenin siz!

Eeh, biz kydeyiz Zeyni Beyim, ne zaman istersen geliriz... Yani emrindeyiz... Birer ayn iip, elini de skp ktlar. Zihni Bey Musa'y durdurdu: Hani bir kapc meselesi vard, konuuyorduk, Seydiehir'den birini yollam arkadalar, senin yollamana hacet kalmad... zahmet etme! Musa durup yutkundu. Pekey Zeyni Beyim! Doktorun elini bir daha skp ayrld. Tata binecekleri yere doru yrrken, farknda olmadan birbirlerinin ellerinden tuttular gene. ylece yrdler. Yalpalaya yalpalaya gidiyorlard. Gene yle amurluk bir tarladan geer gibiydiler. Bir o yana, bir bu yana yatyorlard yrrken. Gittike arlayordu ayaklar. Scaklar bindiriyordu. Ekinler evinlemeden kurumutu. Bielim de he olmazsa saman olsun!.. Kendini byle avutanlar vard. Halbuki bimeyip ne yapacaklard? Sunack, her bunalmn iinde yklmadan duruyordu. Doan, vriz'in snavna gidip geldi. ehirde bir okulun salonuna doldurmular. Mfettiler, retmenler aralarnda dolam. Ama Sefer retmeni almamlar ieri. On soru Trke'den, on soru Matematik'ten... sevin gven iinde geldi: Hepsini de ok gzel yazdm ana... Gle gle geldi olan. allah emeciklerin zayolmaz! Sen gazanrsm, gardam da ekersin ardndan. Bir evden iki retmen, iki aylk. Gendi balarnz gurtardmz gibi, bize de faydalarnz olur... Dahi Yeter'i de verim valla!.. Elini olunun bandan ekmiyordu Hdr. Snavdan dnp geldii akam Teslime'yle kr de vard. Dahi iki yl sonra kr de girsin. Gazanp barabar okusunlar. Gelecek yl Doan onlara okulda rendiklerini syler, snavda en eyi Duran'la kr bilir... Teslime'nin gnl pnarlar gibi alayp duruyordu. Hdr anlatrken dalyordu. Hdr'm, kr'y de kendi ocuklaryla birlikte dnmesinden mutluluk duyuyordu. KOYGOUREN 351 Kendi ocuklarnn ban brakp kr'nn ban okamaya balyordu Hdr: Aklldr benim day iim! Zaten ben Sefer retmene soruyorum, o bana akll ocuklar bir bir sylyor. Onlarn iinde kr de var. kr'y ikinci, bazan da birinci sayyor. Doan aalar da vriz'i gazanmca vriz'in bilgilerinden verdi mi tamam, kimse dutamaz bileklerinden. nz birlikte, Yeter de gelirse drdnz, gzel gzel okursunuz. Sizden bunu bekliyorum. Ben de analarnzn rd gazakla-r, oraplar, gavurduu gavurgalar, tahanl gmbeleri heybeye doldurup sizi grmeye gelirim. retmenlerinize selm verir, ellerinden toka ederim ayr ayr... Okuyordu kr'y de. Hem Teslime, hem kr, lk lk seriliyorlar, mayyorlard. Hatta bir seferinde il mmet emmiyi de almak isterim yanma. Grsn okuduunuz yerleri... Ekinleri bitiler. Harman yerine ekmek, srmek, savurmak mesele olmad. On gn tutmad samanlarn falan ekilmesi. Ambarn bir kesiyle, samanln bir bicei ancak doldu HdrgiPin. Bu arada ok kt bir havadis, btn ky kast kavurdu. Kaplan Harman'yla Cinligeri'in oralardaki tarlalarn hepsinde ala rengi yapraklaryle, dikenli, sivri sivri otlar kmaa balad. yle otlar ki, bir gnde bir kar byyordu. Sprgelik gibi sk, kanya gibi itahl, bayrals gibi de azgn otlard. Ulan adamm, gel bak, nasl bir ot bu namussuz? Hdr, iinlerini ekip, dudaklarn bzp, dnyordu. Bilemem ki Musa Aa, grdm bildiim otlardan deil! Bu yl kar, yeniye def olur gider iallah!.. Hibir kt olasl aklna uratmyordu. Musa, bir yere bakyordu, bir ge: allah senin dediin gibidir! allah kt bir ot deildir adamm! Eer kt bir ot ise, Kantarma bu sefer haggaten boku yidi! nkm ok zarpl geliyor. Bu ot gali, ac suyu da gor geer, aslm o zaman nere gideriz,

nparz, onun orasn bilse bilse Canaballah bilir! Biz bilemeyiz. Topal Talip'in hocalar da bilemez. Gurba Nuri de bilemez... KYGREN 353 31 SIKINTI GNLER Ey'emme bu nerden kt? Sras m imdi? Ulan ileden baka pay yok mu bize dnyada? Vay anasna avradna... Ulan yetmedi sanki ektiimiz! Haydi bir de zenzele ver, bir de yangn ver, yamuru ya temelli kestin emme da gibi da gibi tolular ver, greyim!.. Sylemiyordu iinden geirdiklerini. Ama sylyor gibi kpr kprd dudaklar. Elinde kocorak, belinde te, ar ar gl yerine doru gidiyordu. Daha uzaktan seiliyordu, biraz daha bym yaylmt otlar. fkeyle geliyorlard. Yeil deil, sar deildi renkleri. Yangn yerlerinde km gibi bozdular. Klden kp gelmie benziyorlard. Bu kadar gr, bu kadar koa koa geldikleri halde salksz bir grnleri vard. yle bakarsan sulak yerlerin otlar. Yzlerine yapraklarna bakarsan, kratan da beter topraklarda bitmiler. Anlalmaz, acayip otlar. il mmet'in tarladan girdi. Dizini am, beline geliyordu. Ka gn oldu ulan? Ne tez bydn? Sakn yutma beni, benim gibi iine gelen gulu!.. Ayaklaryla diplerinden diplerinden basp ykyordu. ok sert deillerdi. Kolayca yklyorlard, ama yayl gibi kalkyorlard hemen. Hem de skt. Hasr gibi dokumulard topran yzn, daha da kapatyorlard. Kendi tarlasna vard. Doland biraz snrnda. Sonra iine girdi. Korkuyla titriyordu. nce gzyle, sonra diziyle lt otun yksekliini. Her yerde dizini amt; beline yukar kyordu. Kahveci Mahmut'un, Musa'nn, kaynnn tarlalarna bakt, onlar da yle vyorlard. Emme en idahls bizimki! Birincilii aldk canm, aldk birincilii!.. Durdu tarlann ortasnda. Sonda yeri az tedeydi. Ak ak bngldyor, sonra kanala kanala gidiyordu su, ac su! Meraba... Beyefendi! Gld Hdr. Meraba diyorum, ks msn? Ks msn bize, goca egiya? Biz ksecekken sen mi kstn? Bildii zere akyor, selm bile almyordu. Eytac yok ki alsn! Burnu byk herifin! Geti, be alt adm daha yrd. Yanna ynne bakt usul usul. Be dakika iinde biraz daha bym gibiydi evresindeki ot. Yrei hzl hzl vurmaya balad. Benzi utu. Az nceki glmesi falan yitip gitti. Dikkatle bakt frdolayma, gzn grecei lde byyordu ot! Sana da meraba! Meraba meraba!.. SelmaleykmL Ho geldin safa geldin, safalar getirdin yeni egiya! Meraba, gnaydn!.. Nassn?..

Korkuyla bakt tarlaya, dzle. Bir ot seti, lt oranlad boyunu. Yumdu gzn, biraz durup bakacakt hemen bym m? Bakacam emme ne etgisi olacak? Helbet byye-cek! Ga gn oldu gl gideli? Ga gn oldu yeri guruyal? v-d kt gahbanal! Yani gahbanal diyorum, daha beter, put put!.. Yumuktu gz yle. Birden at, ama belledii ota bakmad, evresini tarad ivediyle. Yani bir gelen giden var m? Yani bizim sofu dakmhm dedii gibi cinler feln yoruyor mu? Onlarn hekmeti mi bu...yiit? Hemen toparlad kendini, az nce belledii otu buldu. Helbet, helbet; gzm cetvel deil, emme besbelli bym! Yarn daha byyecek! Muhtarmzn dedii doru: Boku yidi ky! Sade ben, sen, burda tarlas olan deil, btn, ky, dahi kyler yidik, yaylr bu!.. T! etti avucuna. Sa elinde skt kocoram sapn; belinden teyi ekti, Bismill!.. Balad sallamaya. ok derinlerden, derinlerden bir fkeyle, eski bir alma duygusuyla balad bimeye. O dikenli otu deil, ap yanlp yl iyi gelmi, ok azman budaylar olmu, o buday biiyor; uzaktan gren yle derdi. Ama otu biiyordu. Ta yoktu, kesek yoktu tarlada. Soluna soluna diziyordu desteleri. 23 354 KOYGOUREN

Bir sre biti, yan gzle bakt yklm otlara: Sana veri-vermezler buralar itolu it!.. O gadar havaslanma bakalm... Sallad kocora. Akgzleri candarma yazyorlar... havaslanma!.. Yka yka gidiyordu. Bir sra, iki sra... akama kadar on enel kacakt, yle hzl biiyordu. Bir yandan da soluu kabaryor, kolu aryor, terliyordu. Alnndan akanlar gzlerine iniyor, koltuk altlarndan yryenler de gmleinin oralarn slatyordu. ki sray biip gtrd. Yd desetlerini ip ekilmi de dizilmi gibi. Hay maallah!.. inden iinden kutlad kendini. Yrd, t batan bir daha alacakt. Vard baa. Bu sefer yksek sesle haykrd: Ebeeeeeh, ebeeeh!.. Durduu yerden yarm adm, bir adm geri ekildi: Ebeeeeh!.. lk bitii otlar yeniden sryorlard dipten. Hemen toparlanmlar, yeniden bymeye davranyorlard. Ebeeeh!.. Kocora da, teyi de tutan elleri geveyiverdi. Kollarn brakt yana, Ebeh!.. Sonra kollar yana brakmann teslim olma anlamna geldiini dnd, kaldrd. Ama yle canl deildi bu kaldr. Kendi kendini denetliyor, gzetliyordu. Daha canl kaldrd kollarn, kocoram sapn skt. fkesi greldi foirden. Yrd yeniden otlarn stne. Bast her birine teker teker, inedi, ezdi, ezdi. Sonra durup bakt. Usulca kprdyor, toparlanp kalkyorlard gene. Dikelip kalkyorlard. Ve bakyorlard Hdr' m yzne sanki inatla. Sanki ot deildi gidiler, ot suretinde baka gidilerdi. Otsalar bile altlarnda baka gidiler vard. Altlarnda, diplerinde... Bir tanesinin dibini tuttu, ekmek istedi, ekip bakacakt ne var? Ama kocorak hayli dipten syrmt, ekilmiyordu. Yrd, biilmemi yerlere vard hemen. Kocora, teyi att yere. Eilip tutmaya alt otun birinin dibini. Ama dikenleri engel oluyordu, tutamad. Belinden yaln kard, dolad otun dibine, onunla tuttu, tutup ekti. Kopmad ot. Yalkla birlikte elleri syrlp kt yukar, ot ylece kald. Ama caymad, eilip bir daha tuttu, bir daha ekti. Gene syrld eli. Bakt byle olmayacak, otu bkt. Karaa dal gibi yumuak,

KYGREN 355

ve bklyordu kolayca. Dolad eline, ondan sonra ekti. Mendilin fazla yarar olmuyordu, ot kryor, actyordu parmaklarn. Ama katland. Katlanmasa ne yapacakt, var myd aresi? Katland. ekti var gcyle. Ulan bu ne? Nasl bir bel bu? Ne kyordu, ne kopuyordu. Kay gibiydi. stedii gadar gay gibi olsun, karacam! lp dp karacam! karp bakacam ne var dibinde? karmazsam eeim!.. zellikle byle sylyor, balyordu kendini ki, zor diye cayvermesin. Kkleyinceye kadar urasn. kmaz olur mu? Nasl olsa kacakt. Ot olur da kmaz myd? Bildii btn otlarn birer kk vard ve kkleri olsun olsun yarm kar, bir kart. Belki ylanyastnnki biraz uzundu, iki kar, Bu-nunki de drt kar olsun... nasl kmaz? Dolad eline, assld. Nassl kmaz? Ama kmyordu. Gevetti, biraz g ald, yekinip bir daha assld. I-h... kmyordu. Gene urat. Her halde gcm temelli tkenmi deil! Teslime ganc ekip alm deil ganimi iliimi iimden... Assld var gcyle. Birden Kt! etti. Tuttuu yerden koptu ot, knn stne dt. Kocorakla bitiklerinin anzlar kabalarna geldi. Olaanst ac iinde kald. Toparlanp ellerini rpt, baknd drt yanma. Hem ac, hem de utan iinde kald. yi ki kimseler yoktu yaknlarda. Bir bunu karamadn m ulan? Emme gabagtmn haaaa!.. Aklna geleni sylerdi millet. Millet deil illet. Ama bilmiyorlard ki! Amas vard iin! Fakat durmad zerinde. Evet yleyim, gabagtn biriyim! Durup lf anlatacak hali yoktu kimseye. yleyim!.. abuk kalkt, teyi ald, sapnn olduu yeri inceledi. Kocoram sap gibi kt deildi. Avar'm oralardan kesilmi kurt aacmdand. ivi gibi sivriydi hatta. Ters evirip balad setii bir otun dibini emeye. Kkn evresinde otuz santim kadar bir ap ayarlad nce. ok ya, varsn olsun, otuz krk santim eecem nasolsa, goley eilir... Eer eer, ekiveririm!.. Hi soluk almadan eti. tenin sapyla kabartyor, elleriyle avularyla atyordu topra. Bilsem bir krek getirirdim! Bir yandan da utanla gld, Ulan bir ot unun daban, bir otun 356 KYGREN nnde dtmz hallere bak... Eti: Bir ot, byle yaparsa, yarn bacaksz sirken de yapr yakamza, ona da cuvap yetmez!.. Eti. Dik, sert, ehirdeki yaplarda grd demirler gibi, dimdik iniyordu otun kk aaya. Ama nasl olsa imdi sonu gelecek, grnecekti dibi. Eti. Vay gahbanal vay! Vay gibi vay!.. Eti enmeden, etii topraklar da att, serpti tarlann oralarna. Krk santimi buldu derinlik. Usulca doruldu, yapt kkn uygun bir yerinden. Smsk tuttu, BismillL Ondan sonra ekti, ekti, var gcyle ekti. Ama ne koptu, ne kt ot... Soludu kald Hdr: Akolsun efendi! Akolsun, pra-vo!.. Valla pelivansn! Yiitsin, akolsun!.. Kalkp ellerini rpt. Dnd hemen: Emme beri baaak, pravo dedim deye sakn yan anlama; he de pes etmi deilim, uraacam daha senin len!.. Krek getirip, apa getirip uraacam!.. Kalkt, kocora, teyi ald eline. Hzla yrd kye yukar. Eve vard bir solukta. Hayatta Sunack. Teslime. Kardeinin kars Gll... okamlar deirmenlik tutuyorlard. kmad yukar. Bir ey de demedi hi birine. Koyun damnn k-esindeydi apalarla krek. atall apay seti. Krei de ald. Kocorakla te gerekli deildi artk. Brakt ikisini de... zinin stne dnd. Koar gibi gidiyordu, tsligil'in oradan geerken Baback geldi nnden. Dar acele bir selm verip geti. Oyalanmad hi. Vard tarlaya. Belirli olarak bymt, frlayp kmt az nce bitii otlar. Biz... byle giderse... bulduk valla! Bulduk, eerkine yitirmezsek... O dibini etii ota gitti. Etii yerin apn 70-80 santimden ald bu sefer. Vurdu apay. Vurdu vurdu, sekiz on baka otu kesti, krt; derinletirdi kazd yeri. Topraklar da krekle att kolay kolay. yle, demir ubuk gibi, hi incelmeden iniyordu kk aalara. Yosam cinkentinden mi uzatyor drzler bunlar? Yetmi seksen santimi buldu etii derinlik. Durup ekti bir iki, kmad. Ama direkenlii tamd daha. Gene kazd... Kulalayp kulalayp vuruyordu apay. Sonra da krekle alp atyordu topraklar. Baknca yn grnmesin

diye tarlann orasna burasna serpiyordu kardklarn. Seksen santim gelirdi imdi derinlik, kk gidiyordu daha... KYGREN 357 Ne yapmal imdi buna? Ne mi yapmal dedin Hdr? Evet yle dedim, ne yapmal? Valla gazacaksn avuum, eer dibinde ne var bilecek-sen!.. Bilmek istiyorsan gazacaksn!.. Eh gazalim madem... '

Vurdu apay, kazd sonra krekledi kazdn... yz santime indi. Gazmadan bilemezsin!.. Tam o srada bir ksrk duydu yanbamda. Dnp bakt: Musa! Doruldu hemen. Goley gelsin yavu adamm! Goleyse bana gelsin! Ne bildin burdaym? Bildiimden mi? Evden sylediler! Ho geldin... ge yle! Geip de... Eee, napyorsun bakalm? Gazyorum! Hep bunu mu gazdn byle? Evet... Ee daha gazacan m? Gazacam, bulacam dibini... Ura bakalm... Zorla gld Musa. Enip gidiyor asa doru. Enecem ben de onun endii yere gadar. Bakacam cin mi var, evran m? Yosam Cin gurduyla Sin gurdu mu?.. Tabakasndan bir sigara karp verdi Hdr'a, bir tane de kendi yakt Musa: Yavu adamm ok derin bu! Gelirken kyn gylarma baktm, hemi de yaylyor! Grp bildiim otlardan deil esgi yeni, valla Garabk'te bile tasadf etmi deilim, kt mmze napacaz? Sirkenden, sprgelikten sk, bayralsmdan berk!.. Elle-, rimi krt kopmad, kmn stne dtm kmad. Hemi de bak u bitiim yerlere: Daha beter srp gelir diplerinden! Ot deil afat...

Ban sallad, biraz da ck ck etti Musa: Haggaten afat! Napacamz bilemiyorum adamm... Gazalim diyorum ben! 358 KYGREN Neyi? unu! Aha gazmm ya? Biraz daha diyorum gazalim... Napacan gazp? Dedim ya grelim dibinde ne var? Hemi de ga metre gidiyor kk? Anlayalm Topal Talip'in hocalarnn dedii mi, yosam baka m? Gaz... Gaz bakalm, gcn yetecek mi? Biraz daha urat Hdr. Musa dikelip bekledi. Yz on santim kadar indi. Kk hl gidiyordu. Ve zor oluyordu artk almak. Krek girmiyor, apa girmiyor, girse de ilemiyordu. O srada ye dris geldi yanlarna. Nerden byle dris? Naslsn? Dalamaz'dan geliyorum, eyiyim!.. Nptm Dalamaz'da, elinde kocorak? Yavu muhtar! Burdaki tarla gibi ordaki tarlay da alm bu alak! Zabah gittim bieyim bari! Ee, biebildin mi? Bitim bitim!.. Eyi valla, eferim! Gld Hdr. Bitim emme gine kacak... Gld Hdr: Belkim kt bile... Nee? Sapsar bakt dris. Hdr sabah bitii yerleri gsterdi: Bak! Ben de zabah bitim kocorakla... Emme ikindin olmad daha, yeniden yrd... Gzlerini kapayp bir sre durdu, iinden iinden inledi dris. Sonra skt kocoram sapn. Beline soktuu teyi yoklad. Dnd ardn, kotu otlarn arasndan Dalamaz'daki tarlaya doru. Hdr bakyordu. Krein sapn enesine koymutu. Musa geldi, omzunu okad. Sonra sarst usulca: Hdr!.. Aa Hdr!.. Yr gidelim ardndan... Belinler gibi uyand Hdr. Eilip apay ald. Dibini kazd ota bakt acyla. Sonra dt Musa'nn ardna: Gidelim KOYGOUREN 359 muhtar, gidelim emme azck yava yr, soluum daralyor!.. Musa dnd. apay, krei ald Hdr'n elinden. Sonra koltuunu koaltt, girsin koluna... Topal Talip'in tarlann stnden adlar. Birbirlerine tutunarak gidiyorlard. Sa yanda ky duman iindeydi. kindinin, alar vurulmutu ocaklara. Kavrulmu yan yank kokular kyordu bacalardan. Musa: Tehhoo... TehhoL Elini kaldrp gld Dalamaz'a varnca. El edip ard dris'i: Gel, dneleme oralarda gel! Gaplan Harman'nda anlald iin noolduu? Bu bambaka bir afat! Suya feln benzemiyor... Topa gibi dnerek geldi dris. Tarlann snrnda karlatlar. Yani bu olacak dava deil. Dilim diim kitlendi. Topal eytan'n dedii kyor heralm... Hdr' brakp dris'i tuttu Musa:

Kyn iinde byle demen! Biraz daha marr, temelli depemize biner drzler! O zaman gali, kyden kp gitmek der bize. dris, bir tarlaya, bir kye bakyordu. Bakmyordu Hdr'n, Musa'nn yzlerine. Bitii yerler yeniden yrmt. Desek de, demesek de, bizimki bu! Onlar da gryorlar, grecekler... Grrlerse grsnler!.. ekti ikisini de Musa: Grsnler emme zerime de gelmesinler. Bu akamdan tezi yok dabancay dakarm belime. nce Hdr'a, sonra dris'e bakt... daha ok Hdr'a yneltti szlerini: Siz de bo gezmen; bir eyler asm belinize... garn-caysa da horsunman dmanlarnz... Yrdler birbirlerine tutunarak. Bizimkiler stelik gannca da deil. Gartal gibi, gaplan gibi yaratklar. Cin irketine ortak drzler... ey isi mi bo gezmen! Ertesi gn, Kahveci Mahmut ift koup Kaplan Harma-n'ndaki tarlasn srmeye gitti. Baback'n olu Kurban' ald yanma. Hem konusunlar, hem yardm etsin. Gn kuluk yerine kmadan kzler nnde, saban boyundurua ters geirilmi, dnp geldi. Nooldun Mamd, erken geldin? Gavecilie alal ifti unuttun mu? 360 KYGREN KYGREN 361 f Yosam kzlerin dutmad m, zor mu geldi? sligil'in eneden evine varana kadar akla karay seti: Yorandan deil, sorandan osandm u kyde! kzleri avluya brakp kahveye geldi, oca yakmaya balad. Belli etmiyordu ama, besbelliydi. Daha kardan anlalyordu bozuntusu. ki izi kamamt doru drst. Zorlayp ederken ift kayn kopartmt... Ne evde glyor, ne kahvede konuuyordu Hdr. Kara yasn iindeydi. Dokunsalar alayacak, uysalar bel karacakt. Durup kendini denetliyordu byle zamanlarda. Bir yarar olacak myd alamann, bel karmann? Olacaksa kycek alayalm, kycek bel karalm!.. Yutkunuyor, skyordu gene dilerini... Bu arada Teslime'yle kr gnde bir iki uruyorlar, akamlar mutlaka geliyorlard. Doan'm vriz snavndan konuuyorlar, byk umutlarn sylyorlard. Hdr, Sefer retmenle grmesini anlatyordu. Ne diyor senin iin biliyor musun? 'Benden ok ok ey i retmen olur! Doan'm hem kafas eyi, hem huyu gzel! Vede yrekli ocuk! Kylerin byle retmenlere ihtiyac var!..' idiyor musun? Sunack biraz hayal kuruyordu: Hele bi gazansm girsin vriz'e, bi okusun retmen olsun, kar kmaz oluma bi retmen giz alacam, gendi gibi gafal, gzel... Ondan keri varp okulunu, evini sprecem! ocuklar gelmeden camlarn silecem, zobalarm yakacam... Gravet da-kacak olum, guma urba kesinecek, yoksullarn ocuklarn okutup snav gazandracak...

Sunack'tan sonra Teslime alyor, o da arzularn, umutlarm sylyordu: Doan', evlenecei gzla bizim kye verirlerse, Duran'lan krm de Boruktolu'na, oras olmazsa Hayrolu'na giderler. Eer derlerse ki bu kyler gccktr birer retmen yeter, o zaman da birini bir kye, birini teki kye verirler. Yakmca-ck, aamda zabahta grrler birbirlerini... O zaman Hdr sylyordu: Hele bi okuyup ksnlar, gendilerini yakn kylere verdirmek goley! Musa'yla birlikte gideriz Zeyni Bey'e, deriz byle byle, o da gider Valiye, Maarif Mdrne gonuur, irrp olur. Zeyni Beyin sz gekin. Bizi de seviyor... Sonra sz deitirip, yamayan yamurlar, olmayan ekinleri, dolmayan ambar, bo samanl, alktan krlacak mallar konuuyorlard. Gaplan Harman, Cinligeri akt boald emme azgn otlar da sard her yakay. Suyun dutmad tarlalara da gidiyor! Yeniye btn ekenekleri sard m sk skebi-lirsen! Moturlar ba edemez... Sen yeniyi dnyorsun! Bu yl npacaz? Zemheriler kmadan un, saman bitecek. Kyn yars bizden beter. Kime gi-decez, kime varacaz? Sunack, gzlerinin an byltp susuyordu ondan sonra. Teslime, saygl, scak davranyordu ona. Bir i falan olsa kouveriyordu. Tarhanay birlikte kardlar. Bulguru birlikte kaynattlar. Serip kuruttular birlikte. ok yardm oldu Tesli-me'nin. Ondan sonra deirmenlik tuttular. Eleyip kalburladlar tan topran, kavuz kapn setiler. uvallar doldurup dizdiler iyi kt. Baz nleri birlikte yediler. Teslime bulaklar ykad. Sonra Hatip Deirmenine gittiler uvallar iki kanya ykleyip. Birer haba, bol azk, ikier uval da saman aldlar yanlarna. Hatip Deirmeninde teki kylerden de adamlar vard. Nbetlerinin gelmesini beklediler. Bol seim yarenlikleri oldu. ki gn, smet Paa harbe girmedi! diyenlere kzd, sp sprd il mmet. Bolatl'nm Garahamzal kynde herifin bacaklarn aynan benimki gibi pireler sard, gulaklar da Yo-nan'a gmm gmm toplar atarkene sar oldu. smet'e lf syleyenin az erilir! Esger gibi geyinir, esger gibi yirlerdi. Onlar gibisi bi daha ne gelir, ne de gelmitir! nceleri byle eyiy-di onlar. Sonra... bozdular. Ya imdikinler ne? Gemiler milletin nne, cami yaptracaz, minare diktirecez, gors verecez, sakal daryorlar. ivtinin derdine yarayl ossuruklar bilem yok! Ben de oyumu smet'e verecem, istersem tek bama ga362 KYGREN KYGREN 363 laym... Kyde Topal Talip'in verdii yere hele, lsem de vermem, galsam da vermem... Hdr, il mmet'in gnln ykmak istemiyordu. il mmet zaten yalml adamd, bazen byle konuur, bazen tersini sylerdi. Deirmende zaman nasl geecekti? Hdr aslnda hi birini tutmuyordu. Biri yitsin, biri bulunmasn! Ne yenilik oldu? Hani terakki? Ne ekin oluyor, ne mal yiyecek ot! Da da kemiriyor, yl yldan kt geliyor. Beylerimiz gzel Guran Gorslar ayorlar... Kafasnn iinden sylyordu bunlar. Aktan sylemiyordu. Bazen il mmet'i dinlerken Teslime'yi dnyordu. Su-nack'a benzemiyordu hi. Her sevimede kuytularna kuytularna giriyordu. Sunack usluydu. Sessiz sessiz seviiyordu. Teslime yrtc, azgnd. Bubaam! Gocca gulakl bubam... Kudurtuyordu Hdr'. Hi aklnda yokken aklna sokuyordu. Bazen

gndzleri bile, Sunack kp gidince, aada yukarda, usulca gzden yitiyorlar, kenetlenip kalyorlard. Talasan kopmazlard. Greceklermi, sezeceklermi, akllarna getirmiyor-lard. yle seviiyorlard. Deirmene vardklarnn ikinci gn zlemeye balad. Ak-lmn ortasna uzanp yatyordu yeni kadn. Soyunup uzanyordu. Koluyla gslerini kaldryor, karnna, bacaklarna ap ap vuruyordu. Kasklar sanclanyordu Hdr'm. mmet emmi, lbede girdik oturuyoruz, msadenle ben kye gadar varp gelem bi! Bakaym muhtar npyor, oluk ocuk ne haldalar? Bir istein vara syle! Aama gelemezsem zabaha yetiirim. Ttnn feln var m? Al benim caray da braaym... Cebinden paketi karp veriyor, Hatp'tan o hzla kyor, balarn arasndan, sel ukurlarndan vurup kouyordu yazda. Usulca giriyordu kye. Sunack eski giysileri karm gnn annacmda yamalk yamyordu. Teslime hayat sprm, avluya iniyordu. Bararak kouyordu: ok canm skld, bi bakaym deye ekip geldim, aama dnecem... Naslsn Sunack? Naslsn gomuuuu? Teslime koup yukardan kilimi alyor, samanla brakp kyordu hemen. Bubam npyor Hdr Aam? Daha lbediniz gelmedi mi? Eeee gz zaman, demen galaba, belkim yarma... Akamn olmasn bekliyordu. Uzanp yatyordu biraz ierde. Sonra kalkp kyn iini dolayor, muhtara bakyor, kahveye varyordu. Ekmei yer yemez, daha Sunack bula yu-madan kp saan ucunda ksryor, sonra iniyordu. atma kapy tkrdatmadan giriyor, merdivenin altna, ahr kapsnn nnde dikiliyordu. Gurudun bubam bekleye bekleye! Ne eyi ettin de geldin? Ne eyi ettin de geldin benim gymatl bubam? Kapy ap ieri tkyordu Hdr'. Sonra samanla akyorlard. Bir yol seviiyorlard frtna gibi, ne olduklarn, ne yaptklarn anlamadan birbirlerine bakyorlard. Daha bula yumadm, varp bakaym, ortal derip ataym... sona gine geleyim emi bubam!.. pe pe, kopa kopa ayrlyorlard. Sen uzan buraya, caran i usul usul, ben hemen gelirim... Hemen geliyordu, gene seviiyorlard. Sonra gene kyordu Teslime. Gene iniyordu. Kak, usulca kak! Yokar kacaz! Dei serdim, rty rttm. kr ninesiyle yatyor iki gndr, kak! Usulca giriveriz kak!.. Tutup ekiyordu Hdr'. Kilim koltuunun altnda, nalnlar elinde, hayata varyorlar. Teslime kapy ayor, glgeden glgeden yryerek, usulca giriyordu yan sra. Hemen kapy dipler dip-lemez sarlyorlard. Atyorlard stlerinde ne var ne yoksa. Bubam, benim ball bubam! Daha ballarm duruyor, erbetler yapp zabahaca iirecem sana! ytmeyecem... Ne eyi ettin geldin? Gsme goy ban. Yasla istediin gibi. Sr byklarn! yrsen byle y! y ganrlp ganrlp tenece horozlar... Birbirlerinin daha kuytularna inerek, birbirlerinin daha ycelerine karak seviiyorlard. Hdr, sonra ban Teslime' nin gsne koyuyor, tam onun istedii gibi uyuyup kalyordu gsnde. Teslime uyumuyordu, bekliyordu Hdrj. Bazen kolunu uzatp ocakta ksl lambay alyor, bakyordu uyuyuuna. Sarsmadan, aprdatmadan pyordu, okuyordu usulca. 364 KYGREN lk horozlar tnce yeniden balyor, okaya okaya, pe pe uyandryordu: Hadi bubam kak, ilk horozlar tt! Birazdan tan atar, cavr mslman seilecek olur sokaklar. Grmz afak sklr gelir. Gurtlar gular uyanr. Ak sallar karlar yataklarndan. Hocalar ezene (dururlar... Al donunu, gyneini. Elemtere fi olmadan, Topal Talip, Kel Kevser uyanmadan usulca k da yoryver Hatp'a doru, hadi benim ball bubam... pyor, oynuyor, plmedik yerlerin gald m dur bakaym, dur kakma, dur bir daha pvereyim!.. Amann unun datlarma, amann unun ballarna... Boynundan tutup dorultuyordu sonra.

ki dakikann iinde giyinip kyordu Hdr. Ay batm, ama tan atmamt daha. Tprdatmadan indi merdivenleri. Bir atlmda avluyu geti. atma kapy ap kt. Teslime kapy aralam bakyordu ardndan. Hdr ky dinledi. n cin yoktu ortalarda. T aadan, kmdralklardan doru bir hrt geliyordu. Ova sszd. Evi bir karalt halinde grnyordu. Yldzlar silinmemiti daha. Horozlar kanrlp kan-rlp tyorlard. Yrd caminin nnden. Ellerini beline soktu. Mezarln oradan Hatip yoluna kt. Horozlar tyordu Hatp'm da. Yrse sabah ezan okunmadan varrd. Ama varp ne yapacakt? Bu kadar erken, ne diyecekti il mmet'e? Ardan ald. Hatip balarna kadar ar yrd. Sonra sel ukurlarndan kumluk bir yere ayakyo-luna oturdu. Kalkp balardan birine girdi. Arklarn iinde otlar kurumu, krlmt. Bozulmamt daha Hatp'm balar. zmleri tozlu tozlu sarkyordu. Bir arn iine uzand. Noolacaz bu yl? Bu yl geirdik, gelecek yl noolacaz? Nasl geecek bu klar? Gar yok, gatk yok, kr yok kazan yok, nasl gayrlacak oluk ocuun srt boaz? inik buday satamadk. Satmamzn oluru da yok. Nerden be guru bulup astar gaput, araf aput alacaz? Gzlerini yumuyor, gzlerini ayor, bunu dnyordu. Tatl, ar bir yorgunluk iindeydi. Teslime'yi dnyordu. ler dipten bozulunca yoksullar sevimeye mi dkermi ii? ok sevimelerinin nedenini aryordu. Sonra hemen kayordu, baka soKYGREN 365 runlara, baka dallara konuyordu akl. Ky saran otlar dnyordu. Ne kadar arsz, ne kadar azgndlar! Gn douyordu az sonra. Uyumu kalm oluyordu. Bedeni snnca uyanyordu. Kalkmadan biraz daha yatyordu sna sna. Karnnn kazndn, aln duyuyordu. Evden geldiime gre biraz ekmek, biraz katk almal deil miydim yanma? il mmet emmim sormaz m? Emme bo yer, azmz boldu daha. 'Almadan kverdim, Sunack gataym dedi emme istemedim...' Kyn bakkalndan bir ttn alrm mmet Emmiye... Gn iki vendere ykseldi, vard deirmene. Hatp'm st bandaki kayalardan kp gelen suyun dndrd ufack ta, Hatp'm ve evre kylerin zahiresini krp un etmeye alyordu. Kyller, kimisi uvallarn stne, kimisi ocan nne oturmular, indir o partiyi, bindir bu partiyi, gene seimi konuuyorlard sabah sabah. HdrgiPe sra o gn ikindiye doru geldi. T ertesi gn ikindiye doru bitti unlarnn nmesi. Deirmenci Abdullah'a, yirmi drt inikte birer inik hak verdiler. Sonra ykleyip kanlar, kyn yolunu tuttular. Biz adam olsak, kye bu drzlerin he birini sokmayz. Sandnz da, seiminiz de sizin olsun deyip oy vermeye bilem kmayz! Bununla urap duruyordu il mmet'in akl fikri. Ne faydas olacak bunun? Soruyordu Hdr. Hatalarn anlayp dzeltirler... Hata deil ki yaptklar! karlarna geliyor! Biz de y-yoruz nasolsa! Hemi de nerde buldun yle kyly mmet emmi? Yarn enlen ben birer hastir ekelim gelen particilere desek, belkim muhtarmz bata, Topal Talip dakm grgap olurlar adamlar. Paras bir yere gidip de sz bir yere gitmeyen ky bizim ky... kylerin ou! Bir hafta sonra Doktor Zihni bir kamyon yollam. ehirde miting varm, dolup gelsinmi komular. Bakanlar gelecek aman beni maup etmesinler... Musa ok aba harcad. Hdr da kalkp be on kiiyi dolat. Az eyiliini grmedik, iimizden desteklemesek de dmzdan destekler grnelim, yarm

366 KYGREN gene iimiz der Arap Zeyni'ye!.. Dolup gittiler kamyona. Topal Talipgil, osaya kp baka bir tata bindiler. il mmet gitmedi, kyde kald. Seime de, mitinge de sinkaf etti. Musa aldrmad: Benim bubalk matufluyor gali, ordan varp bi habar veren olsa, atarlar ieri! Azndan kan gula duymuyor... Teslime saaktan seslendi: Hdr Aam, sakn galabalkta gaybolaym deme! Sunack abam mara eder!.. Gld Hdr. Sunack da gld. Paldr kldr gittiler. Ak kamyonun stnde bir o yana, bir bu yana sallanyorlard. osanm st, byle insan dolu ak kamyonlarla, balk istifi otobslerle doluydu. Davullar dve dve, zurnalar boa boa gidiyorlard ehirdeki toplantya. Ermenek'ten, Hadim'den, on yedi ilenin hepsinden, kylerden gelenler vard. ok nl horozlar dvecek, develer greecekti sanki! Savrula savrula geliyorlard. Hzn yaratt rzgrda umasn diye apkalarn ellerine almlar sallyorlar, ha-bire baryorlard. Bakp glyordu Hdr: apgalarmza ahap olmay bali akl ediyorsunuz, eferim!.. 32 SEM TRKS Hkmetin oradaki alan kaynyordu. Elimi engastan furuyorum, essah sanyor enayiler! Dr. Zihni'nin yardmclarndan biri krsye km, eline sesbylteni alm, habire baryor, sesten batan oluyordu. Essah sanyor emme oylar da alyorlar ne haber? l Bakannn yardmcs, arada durup dinleniyor, f! f! ederek sesbyltene flyor, sonra gene baryordu: Alo alo! Diggat diggat!.. Birazdan sizlere partimizin yksek Ynetim Gurulu yelerinden, hemerimiz, iftiharmz, gymatl... Bakanmz... hitabedecek! Alo alo, birazdan sizlere hemerimiz... Devlet dediin azck yumuak olacak... Alt lira verdim gamyona, herif azrgand!.. Yanna varrkene ayan titremeyecek... teygn bi kz hastalanm kyde... Vardn zaman da elinden dutacak. Dikip bodrum gata, zopaya yatrmayacak seni. O hatrl, bu hatrsz, ayrmayacak, Devlet dediin buba gibi, hepicine bakacak, hepicini goruya-cak, i g verecek ellerine... ki, millet eselsin. Yani hep zenginlerin tekerini dndrmeylen olmaz! Neyse, Garadamak smail'i getirmi bunlar. Bakttlar fe-ln. Herif haza baytar. Atalarndan grgl. Emme sker mi grg? kz bir zeherli ot yimi. Dedi gidici. Npalm npa-lm? Bre gidi bak yetitirin. Mundar bali gitmesin, yetitirin! Neyse gotular. Yetitirdiler bir bak. Destur deyip ald Garadamak. Eti bali mundar olmad. Bu grlardaki zeherli otlara da akl sr ermiyor. Arapdaan mesel goyun yiyor lmyor, kz yiyor

mort! Allan hekmetleri ok... Eveliki. sene bubam yirmi gn gadar memleket hastanesinde yattyd, bu yl tarlamza hacz geldi! Neyse gali, on aya varyordun, et yimiyorduk. Paylatk 368 KYGREN birer kilo, birer buuk... sovanlan, nohudulan furdu garlar, oluk ocuk toplanp yidik arkada. kz kesilince Garanm Emin dt bayld. Etini yirken onun bayldn feln unu-duyor tabi insan. Ben de unuttum. Kemiksiz yerlerinin birazn avradn nne, birazn da ocuklarn nne ittim. Grla g-rla yidiler... Eeee, etilen ekmek, eti ete drtmek! Et gibisi var m dnyada? Hemi de etin girdii yere dert girmez demiler biliyor musun? Aha u gonuan drz var ya, hemi gendisi, hemi oluk ocuu, vede gars, her havta et yiyor, hesabet! Onun iin dr-znn yz mancar, hemi de nasl kkryor bak!.. Her havta et yidii halde gine de aklsz! Eline alm, f f! Durmadan flyor o eyi!.. Bu yl bizim iler kesik hsm! Eti ge, unu ekmei bula-mayacaz! Birer tfek daknp Sola glne 'tir' srmeye bali gidelim. Yok baga aremiz. Ekinler olmad, ba bostan guru-du, amanmz, mmknmz haggaten kesik!.. A it frn deler demiler, demiler emme... Nerde imdi yle azgn itler, rk frnlar? Nerde imdi Deliba gibi adamlar? vriz'in snavlar diyorlar belli olmu. Alt ocuk girdi bizim kyden, yok bi dene gazanan! Arpa ekmei yiyerek ocuk mu okur? Analar desen aklsz, bubalar desen fikirsiz. Tabiikine ot da kknn stnde bitecek biraz... retmenleri dersen onlar da bir lem! Alt dene ocuk girer, bi denesi de mi gazanmaz? Azck da adamn olacak adamnn!.. Adam, parmaklaryla Be be iareti yapyordu: Biraz da barmaklarn ileyecek!.. Zaman Amat'a gittim teygn! Herif dedi, okutup npa-canz dlleri? Okuyan Allah tanmaz. Hrmet etmez anaya ataya. Cima eder, ykanmaz, ar bazar cnp gezer. Mundar aya-ylan basar allahm ayrna imenine. Bereket be on mam-Hatp Okulu ald da... Drz, a gara dinli drz! Gendin lisede, niversitede oku-duyorsun ya gendi belinden enenleri, dahi sidikli gzlarm! Biri de Evgaf Hannda abukat!.. KYGREN 369 Demek vriz belli olmu? Bizim olan da gattydk... Zabah gn sidikliye, ikindin gn gzele doarm! Gne bi yakt annm hsm. ok da sktm burda, cierlerim gaburgama yapacak...'

apgam da bama furamyorum, dp gaybolacak!.. Hi hi, elini fur, Zeyni Bey kt!.. Ah Arap Zeyni aah, ah avrad gzel Zeyni!.. Dakdryormu diyorlar, duydun mu? Kim? Avrad bunun... Emme baknca grnmyor! Hsm, cebinde para mara vara mukat ol! ok yankesici dolar byle yerlerde... arpar marpar! Ezilir ulan yankesici, u hale bak! Sen dggat et, arptrma! Herifler usta kemanc! Aaaah kambur felek! Kimine gavun verdin, kimine kelek! Bize de bir ac dvelei ok grdn! Olayd be on guruumuz da arpaydlar!.. O kim Zeyni'nin yanndaki? O ite gymatl hemerimiz, iftiharmz! Tarm Bakan mym bu imdi? yle diyorlar. Herif on yl abukatlk yapt bizim gazada. Taraflar daktrr, iki yandan da para alrd! Gars gzel mevlt okurdu. Gzmn biri Amerikal avulan evlenmi diyorlar! Yalan! Halklar ekemedikleri iin kartyorlar. ller Pangas'nda mvettilik yapyormu... Kim? Gizi bunun. Bi gar yangyla... biz de srnyoruz ovada! teki de Torunolu, tanyor musun? Yanndaki Muhittinlerden Halil, foterli... Gabarp durur... yk hap alrm yatarkene... El rp, el rp, balad bizimki!.. Hdr'la Musa birbirlerini tuttular ellerinden. Kantarmal-lar paralandlar. Kalabalk bir o yana yumuluyor, bir bu yana. Akehir'den, Ilgn'dan atllar gelmi, cepkenleriyle geziniyorlar 24 370

KYGREN duraklarn oralarda. Ankara'dan Ahmet Ekmeki'yi getirmiler, sekiz hoparlr kurmu alana. n m tyor, t Aladdin' den duyuluyor uultu, grlt! Partisinin yaptklarn sayp dkyor. Ne nzumu var hal-buysam? Gz bakar, su akar. Gitti smet, geldi ksmet, Onlarn yznden deil mi bugnk halimiz? Alo alo! Dggat dggat! f! f!.. imdi size hemerimiz... gymatl... iftiharmz... Bakanmz hitabedecek!.. Gzlerinde vapur dumanndan daha kara bir gzlk. Krler okulundan yetimi gibi bakyor, kalabala. Sert bir ehre. Kaldrp iki kolunu, dne dne, selmlyor. T Medresenin oralara kadar yaylyor alk sesleri. Gl ulan azck gl...de urumuz alsn!.. Gamhan'na yamur yam diyorlar! iten geip gittikten keri...yaar! Sayn ve muhterem hemerilerim, sevgili vatandalarm!.. Nide bize hudut m yavu hsm? Tabii, Bor madenleri Bor'dan kyor heralm! Hepinizi... hrmet ve mohabbetle selmlarm! Bravo! ak ak, ak ak akakakakak!.. Herifi gryorsun deil mi, ne gon-uuyorL Angara'da, merkez hkmetteki ilerimin okluu yznden... bugne gadar... aranza... gelemediimin zntlerini... ilk olarak ifade etmek isterim!.. Bravo! ak ak, ak ak akakakakak!.. Szlerime balamadan nce... sevgili Bavekilimiz... gymatl liderimiz... aziz bymzn... ve parti Genel Ynetim Kurulu yelerimizin... siz gymatl hemerilerimize... selmlarn ve sevgilerini... takdim etmek isterim... ak ak ak akakakakakak... Gymatl Bavekilimiz hepinizin yegan yegan gzlerinizden pyor!.. Bizleri gnllerinden karmayan yurttalarma teekkrlerimi ibraaz... ederim... buyuruyor!.. ak ak akakakakakak!.. Ga yl okudu acab ulan bu? KYGREN 371

Orasn sorma gali! Satmadk tarla gomad bubas diyorlar! Sonra da hepicini dnderdi abukat olunca. Dahi bir o gadar daha alm stne! Halbuysam herife tarla ne ilzm? Eeeee Tarm Bakan... Sayn ve muhterem hemerilerim... Bravo akakak akakak akak... El rpmasalar da bi dinlesek ne diyor? Kye varnca avratlar sorarlar... Bu seimler kt da bir iki adam gryoruz biliyor musun? Ben smet'i bi kere bile grmedim! mer Rza da bizim ve-kilimizmi, he habarm yok!.. Sadece gendi ilimizde deil, btn Trkiye'de, ok esasl... ve geni... kalknma abalarna girimi bulunuyoruz!.. akak akakak!.. Asrlardan beri... bir damla su iin... asumana el aan iftilerimizin! akakakakL bu dertlerinee! are bulabilmek iin! imdiye gadarki mlk taksimata!., taksimat esaslarn bir yana iterek! blgeler ve ubeler esasna uygun olarak! ksa adyla DS olarak bilinen! Devlet Su leri tegiltm gur-mu bulunuyoruz! Bu tegilt sayesinde! Btn memleketin! kk ve byk sulama ilerini! ele alm olacaz! akakak akakakak... Sulama developman! iftilerimizin hayatnda! esasl inklplar yapacaktr!.. Bu inklbn muvaffak olabilmesi iin! brokraasinin! idareyi maslahat! khne zihniyetiyle! mcadele edeceiiiz! dareyi maslahatlaar esasl inklp ya-pamazlaar! Esiz gahraman! hho hho pardon, aziz ve kahraman atalarmzn buyurduu gibi! bir ite muvaffak olabilmek iin! sabr ve sebat gstermek lzmdr! Bugne gadar! iftilerimizin! ektikleri topraktan! yeterli rn! elde etmeleri! mmkn olmamtr! Moderen tarm! sulama bata olmak zere! gbreleme! haaratla mcadele! islh! cins tohumlama ve damzlk! demek oluup! sulama developman en bata olmak zere! birtakm moderen! esaslara dayanr! Bugne gadar! merkeziyeti! brokrat! zihniyetlen! idare edilen! tarmmz! kalkndrmak iiin! evvel iftilerimizi! fenn ara ve ekupmanlarla! donatmaktan bakaa! yeni bilgilerle de! tehiz etmek! ve bilhassa! sulama developmanm! ele almak! lzmdmr!.. 372 KOYGREN

Devenin delll olduunu annadyor... Bu cmleden olmak zere! btn Trkiye'de pilot proce almalarna! balam bulunuyoruz! Yeterli! teknik eleman! kadrolarn! tekil ettikten sonra! proce almalar! kendi ilimizde de! balam olacaktr! Bu arada! zntyle! ifade etmek isterim ki! bir talihsizlik eseri olarak! menfi sonu veren! Kantarma procesi! yeniden ele almacaak! ve! buradaki vatandalarmzn! ihtiyalar! yeni pln! ve porguramlarm! erevesinin iinde! mtal edilecektir! Kantarma procesi... Dinliyor musun adamm, bizim ky bu? Bu muvaffakiyetsizlik! bizim azmimizi! kramaaz! Bravo!.. ak ak ak akakakakakak!.. Seimlerden sonra! yeni hkmetin tegilini mteakip! zerinde! ehemmiyetle! durulacak meselelerden biri! yce milletimizin! terakkisine mani! her trl! ahval ve erait ile! mcadeleyi! porguramlarmzm! en banda! koymay! kararlatrm bulunuyoruz! Seim Beyannamemizin! on sekizinci sayfasnn! nc paragrafnda! yer alan! Komonizimle Mcadele! maddesinden sonraa! yer alan! slm dininin! en byk! esas-larnaa! ve bu yolda! yapacaklarmza! bilhare temas etmek zere! sulama developmanmdan bakaa!.. Gamyonlar kt, devecilik ld, bu deve diyor! Fenni esasata uygun tarm yaygn ve rgn hale getirebilmek iin bu alanda gelimi memleketleriin engin tecrbe ve bilgilerinden istifade edeceiz! buuk ay nce davetli Tarm Bakan sfatyla itirak ettiim gezide dostumuz Amarika Birleik Devletleri Tarm Bakan Mister uman'la birlikte dolatm iftliklerde btn sulama procelerinii grdkten bakaa tohum islh istasyonlar ve sulu ziraat blge merkezlerini de ziyaret ettim. unu hemen belirteyim kii gahraman Mehmetiklerimizin Kore'deki muazzam baarlar dostumuz Amerika'da ok takdir ve memnuniyet uyandrm

bulunmaktadr! ehitlerimizin antlarnn yapm iii sratle neticelen-dirilecektiiiir! Birleik Amarika'da btn sulama developma-n almalarn yerinde grdkten sonraa iftilerimizin yeKYGREN 373 titirdii rnlerin deer fiyatyla satlmas sorununu ciddiyetle ele alm bulunuyoruz! rn var m da fiyatndan gonuuyorsun bee? Ziraat Bankas vastasyla tarmsal kredileri artrp ift-imizee daha fazla destek olmann btn tedbiratm alm bulunuyoruz! Her trl haaratla mcadeleyi plnlam bulunuyoruz. Bitgi islh ve toprak analizleri ve zira il sorununu nmzdeki drt yllk dnemde mutlaka zm olacaz! zellikle sulama developman erevesi iindee Kantarma kyndee yeni sondajlar yaptktan sonra... ss-te-mi-yo-ruuuuz!.. Topal Talip'in sesiydi, kalabaln arasndan isli ra gibi kt, snd hemen. Hdr duymad, Musa farketti. Esnafmzn sorunlarn zebilmek iin bir Amerikan ktisat Heyeti'nin vermi olduu rapora istinaden Halk Bankas' m ve Esnaf Kefalet Kopretiflerini reorganizasyona tabi tutacamz da huzurlarnzda mjdelemek isterim! Muhterem Bavekilimizin gn nce zmir'de iraad buyurduklar nutukta belirttikleri gibi, orta snf gsz olan memleketlerin kendileri de gszlemi olacandan memleket dahilinde ve haricinde imal edilen bilumum mamul mallarn tevzii ve mnakaltnda son derece stn vazifeler ifa eden bu vatandalarmzn sorunlarna messir areler aratrmak ve bunlar uygulamak hkmetimizin bata gelen grevlerindendir. Herkesle birlikte muhterem esnafmz emin olabilir ki... Bakalm gine develeri syleyecek mi? mam-Hatip Okullarnn yeni batan kurulmas, slm dininin ycee esaslarn maarif nuuruyla birlikte vatandan ayana kadar gtren byk kltr hizmeti telkki ediyoruz!.. Evltlarmz tamamen milliyeti bir ruhla yetitirebilmek iin retmenliin islhn daa retmen okullarmza daha milliyetin bir vehe vermek suretiyle salamay dnyoruuuzz! Heralm bizim olan vriz'i gazanamad! Yeni sondalar gelirse boku yidik adamm! Dostumuz Amarika'dan alacamz yeni kredi ve teknik tehizat ile tpk ordumuz ve maarifimiz gibi ziraatmzn da 3Y4 KOYGOUREN reorganizasyonu tamamlandktan sonra, turizm alannda esasl yatrmlarmz olacaktr. Birleik Amerika'yla dostluumuzu inkiaf ettirirken kuzey komumuz Rusya'ya kar da daima uyank ve mteyakkz bulunmaya dikkat edeceiz! Aziz milletimizin bu bahisteki hislerinin ne kadar uyank olduu bir an bile dikkatimizden kamad gibi, ilimiz dahilinde, merkezde ve ilelerde kurulmu bulunan Komonizimle Mcadele Cemiyetlerini takdir ve teekkrle karladmz da beyan etmek isterim! Kendilerine her trl mzahareti gstereceimizden vatandalarmz emin olabilirler. Szlerime son verirkeen Askerlik sresinin azaltlacan da vatandalarma mjdelemek isterim. Bu hususta Bakanlar Kurulu'nun alm olduu karar yaknda Resm

Gazete'de yaynlanm olacaktr. Yksek malumunuz olduu zere, kanunlar Resm Gazete'de yaynlanarak me-riyyete girmektedir. Bunu da seimlerden sonra hemen uygulamaya balam olacaz. Bir genel af konusu zerinde dnmekteyiz. imdilik bu konuda fazla aklama yapmaya mezun deilim. Partimiz, btn engelleri aarak, hedefine doru hzla yol almakta, bugne kadar baard hizmetlerde olduu gibi, bundan sonra baaraca hizmetlerde de aziz milletimize ve yce Allaha dayanmay balca iar telkki ediyoruz. Szlerime son verirken hepinizi hrmet ve mohabbetle selmlar, en derin sayglarm sunarm aziz ve muhterem vatandalarm, deerli hemerilerim! Bravooo! ok yaa! akakakak!.. Bubas deveci miydi, deve deve dedi durdu!.. Nutuk byle sylenir... Kelemelere basa basa... Hem basarak, hem de tekral ederek... Basmaktan da bizim insanmz ok holanr! Eee basg olmasa zaptolur mu millet? Her eyden nce rveti galdrmak ilzm! Amarika'ya da gaplar ardna gadar ap... sona karabilirsen kar!.. O zaman bi seferberlik daha yaparz be hsm! Zaten milletimiz redi, biraz girilmi olur!.. Gryorsun, ne ot yetiyor, ne ekin!.. r KYGREN 375 Hemi de bu yl ok bitiiz!.. Herifler develerlen su ekecekler, hemi de sonda furacak-lar, yeniden her yakay ac su alacak! O zaman kyleri Toros-lar'm bana alp, hemi de hane bana birer gayk vermek ge-reecek!.. Eee, bykler onu da dnmlerdir. Birazdan Zaman Amat'a varr anlarz... En bata gelen vazife! memleketimizde mevcut komnizmin! hangi esas! ve! ilkelere gre altnn! ve! yeralt illegal faaliyetlerini! nasl dzenlediinin! bilinmesi! Ve! muzr propagandalarn! kltr ve sanat kanallarndan! bilhassa fukaralk edebiyatn! volkanik olarak! srdrp! vatandalarmzn! her trl! kutsal inanlarn! ve! mukaddesatmz! alay mevzuu yaparak! altklarn! herkese anlatmak! ve! vatandalarmz arasnda! uyanklk uurunu! gelitirmek zorundayz!.. Fur elini fur, kessin u drz!..

Daha ok mu gonuacaklar acaba?.. Bravoo! ok yaa! ak ak ak akakak!.. Essah sanp couyor yavuu!.. Giderken de gamyon verecekler mi acabola? Gamyon vermesinler, oyumu verirsem eeim! Vermeyip kime verecen? smet'i tanmadn m? Baga parti de yok! Aslarak m lecen, gazklanarak m? Bir de Blkba var, datl blbl... Bunun da adn 'neyse' goyalm adamm! Yorulduk emme bir hava alm olduk! Otura otura npacaktk kyde? Kyde iler hava bu yl!.. Cvvvvvv dedi mi bakalm npacaz? u deyecek tezek de yamadk!.. Ne yidi ki mallar, ne karsn? Allaha, goca Allaha gald bizim iler!.. Develeri syledi durdu, eyi anlayabildin mi? Devesinin mma... derdim yok da onun devessini mi... Neyse... 33 SARI PEYNR vriz'in haberi olumsuz gelince Doan buruup gitti. Ha-ha! Hac Yusuf glm: Haha! Okumak kim, Hdr'n olu kim? Camiden kanlar da eklemiler: Her okuyacam deyen okusayd, da da lim olurdu!.. Sunack susuyordu. Hdr da bozulmutu. Teslime gelip gidip avuntu bulmaya alyordu: Hatp'tan da alt ocuk girmi, he birini... Hatunsaray'dan yedi ocuk girmi, he birini... umra'dan 43 ocuk girmi, he birini... gazandrmamlar! Anam, okullar da aslann gaplanm azna geti! Byle giderse Duran da gazanamaz, kr de gazanamaz! Yeter de gazana-maz! Bir zenaate balim verelim bunlar Hdr Aam? Gidip geliyorsun sehere, bir gulakla ey i kt... nolacak bunlar? Hdr bakp boynunu bkyordu: Biz noolduk?

ehirdeki mitingten dnte vurdu kafay. Ertesi gn de yatt akama kadar. gn sonra partiden birka arkadayla Dr. Zihni geldi. kp vard Mahmut'un kahveye. Bir keye oturup dinledi.. Kantarma bizim! Kantarma bizi desteksiz ko-maz! Su iinde talihimiz yaver gitmedi... gitmeyebilir. Yeni sondalarn vurulacan Tarm Bakanmz mitingte syledi, gelenler kulaklaryla duydular. Bu ii mutlaka sonuca balamak kararndayz. Halk Partisi snanm parti. Bir daha snamann gerei var m? Seilirsem ilk ele alacam ilerin banda sizin su ii gelecek. Geri adm listenin hayli aasna dt ama bizim iin hizmet mhimdir. Kazanamasam da bu ilerin takipisi olacamdan emin olabilirsiniz. Baka ihtiyalarnz iin de elimden geleni yaparm. 'Seilip gidiyorlar, bir daha grnmyorlar...' Brakn bu muhalefet azlarn. limizin bin ky var. Her birine bir gn versen, bir kye ylda sra gelir. Bugn ben buraya gelici deildim. Siz yabanc msnz? Dinek'te, Belviran'da durum zayf, oralara gideceim... KYGOUREN 377 Duvara dayanp dinledi Hdr. Bu yl bizim iler kl Zeyni Bey! Demesi ayp, idaramz inadna dar! Panga dersen, teygn geldi, gine ikier yz lira verdi, ikier lira geri ald. Npacaz, nere gidecez, aryoruz. Yani muhtarmz daha eyi anlatr ya, ben de Gurul'da ye olduum iin gonuuyorum... dris'in sz hakl... da, biraz yan var! Topal Talip konuuyordu. Bet bereket azald. Neden azald? Diniyeyi ihmal etmemek ilzm! Partinin esas zerinde duraca mesele bu. Bu yl havalar yadarsz gitti, evet, ama yadarl gitse de mahsult az gelebilir. Bir sel gelir mesel. Sel gelmez, baga felket gelebilir. Bu iler itikatlan ilgili! Talip Aa teekkr ederim! ok gzel sylyorsun. Ama iin felsef yan ayr. O yandan haklsn. Hepimiz birer msl-man ocuu olarak... tabii... Ama ben gine de sz veriyorum, komularn tahl an tamamlamann bir aresini bulacaz. Mallara saman meselesine gelince, bu hususta bir ey diyemem. Belki Hara'dan biraz ot alnabilir, ama nce aratrmak lzm. Belki Bankadan biraz daha kredi salayabiliriz. Yeter ki siz bizi destekleyin. Halklara kaplmayn sakn. Onlara bunlar anlatamazsnz bile. Onlar... Tabi canm, kibirli insanlar biliyoruz... O srada il mmet bulundu geldi: Kibirli mibirli, partime da atman! Zihni Bey kalkp elini skt il mmet'in: Hangi partiden olursan ol baba, stikll gazilerine hrmetim oktur. Naslsn? ok eyiyiz de, tabi gine gendimize gre... Dertleriniz var... Dertsiz insan molur? Fakat aslm gcme giden, ka yl oluyor Cumuriyet? El elde, ba bata! Bagammz geldiydi An-gara'dan. Bi gors verdi, hoca tm siyaset! vriz'e ocuklar giriyor, gazanamyor. Gazananlarm da adn karyorlar, komu-nis! Su iini dersen, ac kt, neden ac kt, gnlsz duttunuz. Gnlsz bien a, ya garn artr, ya ba! imdi diyorsunuz, yeni sondalar... Emme rkt millet! Bu rkntylen yeni sondalar zor... O/ rknt mrknt olamaz... devlet bu! Bi duttu mu olur! Devleti aka sanmayn! Evet, batan biraz bevek tutuldu. Ama bu sefer salam. Tarm Bakan gidip Amerika'da etdler yapm. Ve btn memleketin kk ve byk sulama ilerini ele almak iin kararl bulunuyor... Neyse! Biz aklmzdakini syleyelim de, siz nparsanz yapn. Bugn sizin borunuz tyor. Hocalar ok siyaset oldu. O komunis, bu komunis, bizim Sefer retmeni de damgalamlar komunis! Bu lzgeri grelderek, herkesi birbirine dman edip... bu doru deil! Parti buna nem veriyor. imdi bir de

karmlar, smet esgerlik yapmad, harp etmedi! Bunlar klli yalan yan... Canm siyaset bu! Vatandan arasnda bu gadar eyler gonuulur! Hepsini cidd gabul etmeyin. Baz eyler fkeden sylenir. smet harbetmemi olur mu? Atatrk, tek bana m kazand yurdu o zaman? smet de yapt, Karabekir de yapt, Ali Fuat da yapt, rahmetli akmak da yapt, Ali hsan da yapt, hep yaptlar, teekkr ederiz. Bugn de memleketi imar etmek gerekiyor. Biz de ona alyoruz. Siz de destek olun. Kendimiz iin almyoruz. almamz sizler iin... Kalkt ayaa. Kyller de kalktlar. Saol, allah raz olsun!.. Kalabal yarp arabaya kadar yrd Hac Okkal. Sizin gendi aranzdaki ileri biz bek bilmeyiz emme, Hsn ifa'y bek gerilere drmen. nne adam gonulacak deniyor. Yapman. Seilsin ksn, sen de seil k. Birbirinize destek olursunuz. Rekabeti bram aranzdaki. Biz byle istiyoruz. Yani duyar iidirsek Hsn ifa'ya oyun edilmi, giriliriz... Nobalm boynuna... Bunu da sede sana sylyorum, bagasna deil... Vakit olsa da gonusak! Seimlerden sonra bir gn geleyim, uzun uzun anlatalm. imdi bana msade! Bir daha gelmem gerekmesin. Bizi mahcup etmeyin. Hadi hoa kaln, Al-laha emanet olun... Halklardan da gelen oldu. Yarmal Encmen yesi Nurettin'le Kadnhanl Fazllah kavan dibine oturdular. Fazl-lah biraz daha imi. Nurettin de Doktor Zihni'ye, mitingte koKYGREN 379

nuan bakana att hep. Sonra geti smet'i savundu biraz. s-met'in her eyden nce milleti ve hazineyi dndn syledi. Fazllah boyuna terini sildi. motor alm, yedek para bulamyormu. Byle memleket mi ynetilirmi? Glbahar'n olu Seyfi datmc olmu ehirde, tarm illarn hep kendi partilerinden olanlara veriyormu, bu da ayp tabi. smet memleketi kinci Dnya Sava'na sokmad. Bu byk iyiliini inkr doru deil. Yavu sizin ky de bek guruyumu bilder! He mi baga aacnz yok? Bunu da syleyip kalkt. Bizim adaylar desteklen! Siznen biz et drnak gibiyiz. Bizi gine aznlkta goman... falan! Gittiler. Oy atmna iki gn kala geceleri adamlar dolamaya, birbirlerini kelere ekip fsfs etmeye baladlar. Ova kaynad ciple taksiyle. Bir gn t Karacaren kynde konuan partici, ayn gnn gecesinde t Altmekin'i, Akmclar' tuttu. Akam sabah, evde, camide, kahvede, yolda, deirmende, pazarda seimi konutular. Sonra oylar atld. Eski seilenlerden gene seilenler oldu. Hsn ifa da seildi. Halklarn ad az okundu. Doktor Zihni gerilerde olduu iin kaybetti. Kyden sadece on oy kt Halklara. Son gnde Musa da, Hdr da Krat desteklemenin daha uygun olacana karar verdiler. Topal Taliplerle de sk ibirlii yapld. Kyde ekimeli olduklarn, il apnda unuttular. Talip gitti ovann baka kylerini, kasabalarn dolat. Partiden kendisine zel grev verilmi. Gurba Nuri de Hatp'ta, avu'ta, Akren'de, Hatunsaray'da vaazlar etmi. Talip izlemi hepsini. Seimlerden sonra da be alt gn gelmedi. On be gn srd hararet. Sonra tavsad. Tavsad, Hdr gitti Musa'nn yanna: Yokluk eyice bacay sarmadan varp bi gonusak Zeyni Beyle. Yani bu g nasl geirecez? Hem de azck daha kredi alp evlerin eytacm grmek gerek. Ben gitmeyem, sen ura annat gzelce... Bankadan ikier yz lira daha verildi. Doktor Zihni un yardm, tohumluk yardm, ya yardm yaplacan syledi: Trkiye'nin baz blgelerinde kuraklk nedeniyle ktlk olduunu duymu Amerika! Bunun zerine gda yardm yapmaya 3U KOYGOUREN

karar vermi. Gemilerle gelen ilk parti mallardan ilimize decek miktar hemen datlacak. Ve ilk olarak Kantarma ky dikkate alnacak. Bu yl byle gesin, yeniye allah kerim!.. are buluruz diyordum inanmyordunuz! Kul bunalmaymca Hzr yetiir mi? Bunaldk, Hzr gibi yetiti Amerika! Neyse... biraz daha gesin, Ankara'ya gideceim. Kye yaplacak hizmetleri takip edeceim. Hemerimiz gene Tarm Bakan. Hsn ifa'nm da ilk deiiklikte kabineye girmesi muhtemel... Mallar glyerine glyerine srd obanlar. O boz otlar yemiyor srlar da, koyunlar da! Bir bu deil, kmdralklar batyor temelli. Oralardan da hayr yok sra, koyuna. T telere, Hatp'm altlarna, omakl, Boyal, Yenibahe yanlarna sryorlar srleri. O zaman da ky bekileri gelip kovuyordu. Geni ovann iinde dar bir tokat oldu ky. Gzlkleri ektiler, sonra k geldi. K geldi, Sunack tezekleri yarm yarm atmaya balad ocaa. Ve Girin yorgann altna yatn! Duran'la Yeter, biri sabah, biri lenci, okula gidiyorlard. kisi de birer tezek gtreceklerdi, snr koydu: Yarmardan fazla veremem! Daha buna g m denir? Yarn vvv deyince bacaklarm yakacak deilim ya! Yok fazla. Bol olanlar ikier versin, ben yarmar veriyorum... Hdr pekitirdi: Gendim gelir gonuurum, ananzn dedii gibi sylen Sefer retmene... Sefer retmen ellerini at: Herkes byle sylyor, sen bari syleme! Zaten ocuklarn ou Kuran Kursu'na kayd, gelen az. Nasl stacam okulu? Yarn tm hasta olacak... Muhtara syle Sefer Efendi, ben ye deilim! Muhtara gre hava ho: 'Okutmayver!' Muhtarmki bu! Sunack, Gene bizimki bi trl! ki ocuk da Guran Gor-su'na gitseydi. imdi yarmardan bir tezek veriyoruz, o zaman iki tezek verecektik! Sonra eilip kulana fsldyordu Hdr' m: Eyi ki gebe mebe galmyorum u sra. O gaygmz bali yok, bunca derdin arasnda!.. Aman Sunack, aman hatunum!.. Doan oturuyordu evde. Bazen aa mahalleye teyzesigile, emmisigile gidiyordu. Bazen okulda Sefer retmenin yanma KYGREN 381 varyordu. vriz olmad, baka okul olayd! Hi olmazsa, hi olmazsa, Teslime yengesinin dedii gibi, bir sanat olayd! Byk insanlar gibi, iine dert etmeye balad eliboluum. Benzi solup gidiyordu. Hdr da, kahveye kyor, kahvede sklyor, eve geliyor evde sklyor, sonra frsatn kollayp Teslime'ye gidiyordu. Yatp kalkp seviiyorlard. lk gnlerdeki gibi ateli ve hzl oluyorlard. Snecek gibi deilsin! Drtyordu Hdr. Kkr kkr glyor, daha bir delleniyordu Teslime: Snen snsn, ben snmem, snmeyecem de! Sonra gene glyordu. Bir gn kapkara, sevinci, enlii uup gitmi, titriyordu: Deli olacam... on gn gecikti... deli olacam!.. Sunack'ta, Salk Mdrlnden gelenlerin muhtarn evde takt kancalardan vard. Kyn kadnlarnn yardan ounda olduu gibi... Ama Teslime nasl taktrabilirdi? Kocas Kore'de kalm kar, teki kadnlarn yannda nasl diyebilirdi bana da takn? Tenhalk olsa neyse! Ama hi olmazsa ablas Mslme'ye aklamas gerekirdi, ona nasl diyebilirdi? Ah benim gadersiz bam!.. yle bi ey olursa drecem mi Hdr Aam? Halbuysam ben... Elini tutup

vuruyordu karnna, Senin ocuunu dourmal deil miyim en ok? nkm senden ok kimi sevdim dnyada? Hemi de senden ok kim sevdi, kim yourdu beni mrmde? Emme gel anlat kyn zillilerine! Hadi imdi git bubam! Git de iki gn daha bekleyem. Hallolmazsa bir are dnem... Hdr ban eip kalyordu. undan bir gurtulem de, daha olmad bi gn enlen gidip seherde dakdrem... Bana bu eyilii yaparsn deil mi bubam? Susuyordu. Sonra uykudan uyanr gibi belinliyordu: Haa? Ne dedin? Hele iki gn daha bekle, bi are dnrz... in kts ne biliyor musun? Senle ben nasl gidecez sehere? bir. kincisi, Musa eniden habar alr giderken gelirken. ncs, anana bubana ne deyecen? Hasdalanmm da doktura gideceksin desek, o zaman da seni eniden gtrr, buban gtrr, uygunu bu... Z S.U X UrUy U KEN Bubam gidemez, ihtiyar... Eniten? Bu dnyada sen enitemden yaknsn bana! Yaknm daa, el yle mi der? Ne diyorum bak: Saym elin azna!.. Susuyordu Hdr. Of puf edip kalyordu sonra. Geziniyordu samanlkta: Dnya ne kt olmu, u halimize bak! u korkumuza bak!.. Ylbandan nce iki kamyon geldi kyn iine... dolu. lk parti mallarm Amerika'dan gelen. Altar lira navlum alyorlard uval bana. Be uval verdiler Hdrgil'e. Kelle bana birer uval. Teslime dul diye ona bir uval fazla vereceklerdi. il mmet: Bu yama gadar Amerikan unu yimedim, bundan keri de sokmam eve, lrsem tertemiz lrm... Ne ald, ne aldrtt. Gene de Musa tedarikli bulundu, gelen grevliye anlatt, ayrtt uval, onlar da Hdrgil'e koydular. Unlar bitince dn alacakt Teslime. mmet emmininki boa gabadaylk! Gnlne galsa kim alr Amarikan ununu? Biz honut muyuz? Sefer retmen diyordu hani. Aldk Amarikan traktrlerini, komadk mera sre sre, lyor imdi hayvanlar. Traktrlerin de ou battal oldu paraszlktan. Daha bakalm neler gelecek bamza? Heralm Amarika bize yardm deil dmanlk ediyor gerekte! Var iin iinde bir pislik emme gafamz galm annayamyoruz. Annasak da elimizden bi ey gelmiyor... Hdr kayglarn azaltt biraz. Be uval un, de Tesli-me'ninki, salam bir direk oldu koltuunda. Bahar bulurlard... "Eer temelli yetmeyecek olursa bir kamyon daha sz verdi Doktor Zihni... imdi nene ilzm, haggaten Hzr gibi yetiti Amarika!.. Fakat yakacak byle deildi. Balad ocuklar kt kt ksrmeye kyn iinde, evlerde. Bir utan da lmler! Musa koup ekip getirdi Salk Mdrlnden. Ama gda eksiklii, yakacak yokluu... ne yapsn ekip? l diye, ine, urup diye reeteler yazd, a diye, serum diye birer ine drtp gitti.

Bereket ocuklarmz ireldi, bereket biraz lftan anlayp kmyorlar rtden! Selede sepette ne varsa karp giydiriyordu okula yollarken. Ama kt: Kln yapyordu, putun putluunu yapt gibi. Yeter kz vurdu kafay bir gn. Deride kelek yok eskisi gibi. Yumurta yok, tavuk galmad. St yok inekte, yourt alamyoruz. Pekmez yok eskisi gibi. Ne yir de, gendilerini gorur bu ocuklar? Sade unla olur mu? San ban yoluyordu Sunack. Hadi bu yl byle geirdik eyi kt, gelecek yl npacaz? Kime gvenecez, kime dayanacaz? Dnyordu Hdr da. Kardei Beki Ahmet'in Glsm de gitti. Dnyordu Hdr. Mezarlkta bakt Glsm' brakmaya gittiklerinde, onu am k gireli len ocuk says. Tam yer demir, gk bakr oldu Kantarma, vayy anassmaa!.. Bereket bu arada Teslime savuturdu banda bely. Boa korkmuum, biraz gecikirmi... gecikmi! Aman bu gadar olsun! Bu gadar olsun, eyi de... bundan keri? Ne var bundan keriye, noolmu? Gine byle olursa? Bi are bulmal tabii. teygn gelmiler gine. Bi deyem dedim abama, z abamdan ekindim. Bi dedim gideyim un-larm ardndan Yenibahe'ye, 'Beni unutmuunuz! Seherdeydim, habarm olmam!..' Emme Yenibahe'ye nasl gidecem? Ne mahana bulup gidecem?.. Gine de bi are bulup gitmeli! Ha noolur, azck da sen dn Hdr Aam? il mmet camiye gidiyor, kahveye gidiyor, olmuyordu evde. Anas da Mslme'ye gidiyordu. Evde tezek yanmasn diye kr de kh emmisigile, kh teyzesigile sapyordu okuldan sonra. Teslime de Hdrgil'e geliyordu, oturuyordu Suna-ck'la. Sonra eve varp bir i bari tutmak iin kalkyordu. Be dakika sonra Hdr kyordu: Skldm, bi daha dolaaym ga-veyi, Musa'y! amura saplanmamak iin zaten saaklarn altndan altndan gitmek gerekiyordu. Saan altndan sapve-riyordu. Bugn ben bir gzel grdm Cennet gadn gadn Desem dile drrler Demem adn adn... Sular akar oymak oymak Olur mu he yare doymak? Ne bal verir ne de gaymak Yarin dadn dadn... Bazen bunu sylyordu sevimenin ardndan. Teslime de, Bubaaam, ballbubam!.. deyip pyordu. st balarn karmadan seviiyorlard soukta. Samanlk, ahr kadar scak olmuyordu. Yukarya da her zaman kamyorlard. ksalar bile yukars samanlktan scak deildi ki! En ok yeni doanlar lyordu. Kran gelmi gibiydi kyn ii. evre kylerin ocuklar da gidiyorlard gnde ikier er. Gene ekipler geliyordu Salk Mdrlnden. A, ine, serum, urup, reete... geip gidiyorlard! Kim gidecek de reeteyi alacak? Ka kii alabilir? Cep delik cepken delik. Ky tamtakr, kuru bakr. Hdr gelmeden gelecei, k kmadan bahar, yaz dnyordu. Gelecek yl, yllar dnyordu. Birka sefer sylendi: Doan' bir yere rak vereyim! Ama kim alrd bu kyamette ocuu? Bir seferinde soruturdu, Yaz olsa belki, imdi gryorsun durumu! Hal hale malm, gu-sura bakma!.. Yazn da, vereceksin, hizmet edecek! K gelince deh! Hemi de yazn ocuk Hdr'm kendine gerek. in kts Yeter'in hastal. Bir ate bast, bir ate bast, eritti kz. Hadi bakalm! kt Sunack bana: Nooldun hatunum? Nooldun sen anam? Nooldun gzmn garas? Bir yandan sirkeye batrlm bezler alnna, bir yandan Musa'nn verdii haplar. Teslime fr dnd Sunack gibi. Eriyip akt, akp bitti gnn iinde ocuk. Olmaz byle bu, eyolmaz! uvala yorgana sardlar. Srtland Hdr. ktlar Sunack'la umra osasna. Ne varsa kyda kede aldlar yanlarna. Daha olmad satarm sanatm!.. Dne dne gidiyordu. Hotam'n oralardan esiyordu yel. Bir de ayazd, bir de ayazd ova! atrKYGREN

385 diyordu yerler. Daha ok sardlar Yeter'e yorgan. Bast Hdr barna. Aman Sunack, sen de gendinemukt ol! Keke gel-meseydin, otursaydm evde! Ben bakdr gelirdim... kseye tutulmu gibi rpmyordu Sunack: Cier evlt! Nasl dayansn ana yreim? Sen gelene ga-dar durabilir miydim? atlar lrdm maramdan! Yorgann ucunu aralayp bakyordu ocuun solumasna, terlemesine. Sonra umra yanma dnp bekliyordu bir an nce gelsin domuz makineler, kamyonlar! ok beklediler, nelerden sonra gelen birine atlayp dooru Zihni'nin oraya vardlar. Yatrp gsn, kalbini dinledi, dndrp srtn dinledi. Hdr'a da, Sunack'a da birer af erim ekti: yi ki getirdiniz, yoksa giderdi... ne yapt. urup hap yazd. Kendinde olanlardan verdi. Sordu, Baga ocuunuz var m? Eantiyon uruplardan bir fazla verdi. Akamda sabahta iirin. ki teneke de yardm peyniri verdireyim size, onlar da yedirin, besleyin ocuklar! Yok mu av tfein, kopaym falan? Niin vurmuyorsun gnde birer ikier? Kapanp duruyor musun evde? Hdr sordu anszn: Nasl ey bu peynirler? Yuvarlak tenekeler iinde, sar! Tenekeler altar kiloluk. Amerika yollad... Bir kt karp yazd. Bunu, partiye gidip Salih Efendiye ver. Versin iki kutu. Yalnz herkese syleme. Az geldi, sen yabanc deilsin diye byle yapyorum... Durdu, yutkundu Hdr. Sunack'a bakt. Ne var? Yazaym m bir kutu daha? Bi gomumuz var sahapsz. Onun da ocuu ufak. He olmazsa bi gutu!.. Yazaym bir kutu daha... Yazd. Hi bu kadar kldn bilmiyordu Hdr mrnde! Partiden kutular aldlar. ocuk da yorgann iinde. Yeter Hdr'm kucanda. Peynirler Sunack'm srtn'da. Hdr nden, Sunack arkadan, yrdler eczaneye. Yanm sra yr, geri galma Sunack! 25 386 KYGREN l Sunack uymuyordu. Bekliyordu Hdr, yetiiyordu Suna-ck. Ama gene geri kalyordu kadm. Birden caddenin ortasnda: Beri baak, yanm sra yr, ben zddoluyorum byle trelere! Bard. Grdn deil mi bizim Arap Zeyni'yi? Yapt adamln gine! Ne para verdik, ne bi ey. Bedava illar, peynirler. Hem seviyorum drzy, hem de gzyorum alttan alttan... Eczanede epey tuttu illar. Bir daha gereklik olursa gelemezlerdi ehre. Belki tada yetmezdi kalan para. Kaldrp kulana tuttu saatini. Bir ey demedi Sunack'a. Ama sapt saati dkknna usulca. karp gsterdi

kolundan: Eytacm var, bir bakn, ne verirsiniz una? Kr bykl bir Ermeni dnmesiydi saati. ok kirlenmi! Bakt saate. Yasz, bakmsz kalm! Evirip evirdi. Baz paralar deiecek. Olaca da pheli ya... Emme bir otuz lira veriz. Razysan brak, deilsen al... Ald Hdr. Geip yrdler. Baka bir dkkna sapt giderken. Onda da bir yirmi be uygun grdler. Kara Mustafa'nn Hana gidip umra otobsnn kalkmasn beklediler. Handa oturacak yer yoktu, otobse getiler zorunlu olarak. Teslime iin de peynir istemekle kt m ettik yosam Sunack? Teselli olacak bi lf syle, valla iim iimi yiyor! Ha dedim o kr olan iin eyolur... Yarn bizimkiler yirken o bakar. Yetim! Arada bir drnr, baksana hastal da nler imi... grrm ocuklar! Kyden kt kal ilk olarak gld Sunack: Kt molur, o nasl sz? Daha bi dene de Teslime'ye alsan eyolurdu. Ayr gayrmz m var? Bizimkinleri de ortak yiriz... Yan yan bakt karsna: Gomuyuz unun urasnda... nne bakt, kard gzlerini Sunack: Hemi de... Hemi de ne g? Anlarsn sen... ocuk kucanda hrlyordu. Otobs botu daha. Neyi anlarm ben? Aman Hdr, imdi sras m bubam? Ben sana bi ey diyor muyum ne zamandr? ine bak sen. Gattm nne bir davar, gt gdebildiin gadar. Demiyorum bi ey. Demiyecem de. Keyfine bak gurbanm. Keyfine bak bubam. Teslime'ye de bi ey demeyecem. Bakn keyfinize gurbanlarm. Emme kokutman. Gn olur bu ata farr. Bi ey deyip seni de, onu da azdrmak ister miyim? imdi de azmdan gat. Kskandmdan deil... Aldn eyoldu tabii bi gutu peynir. Teslime'yi ben de seviyorum, mis gibi ganck. Keyfine bak... Gs inip kalkmaya balad Hdr'n: Ulan hangi dilden gonuuyor bu hatun? Ne demek istiyor? Ban kaldrp sordu: G Sunack, valla merem olacam, ak gonu!.. Valla azmdan gat gurbanm, hemi de piman oldum! Tbeler olsun piman oldum! Epeyden beri habarm var. Gnde olmazsa, gnar grtnz biliyorum. Bi ey demiyorum. Gnl bu. Ya onunki sana akt, ya seninki ona. Ga yl-dr dul... ok grmyorum. Yok bir aresi. Bak keyfine... Dorudan sordu Hdr: Biri mi dedi bunu sana? Kimsecik demedi! Deyebilir mi? Sezdim. Garlar sezerler. Hem senden, hem Teslime'den sezdim. Bir gn gzetledim ardnzdan. kinizi de samanla girerken, yokar eve karken grdm. Emme ho grdm. ok grmedim... Glyordu. Ciddi sylyorum! Bak keyfine, al almn! kar dadn muhtarn baldznn...

Bakt bakt, Valla pravo! bir ey diyemedi: Nice sonra otobs doldu, kalktlar. Yeter hrlyordu. Bulgur gibi de ter dkyordu. yice sarp sarmalad, skt gsnde Hdr. Sapakta indiler. Hotam yanndan gelen yel gene yle sertti. Gene yle kl gibiydi ortalk. Toprak atrdyordu. uruplar, haplar iirdiler. Halk Ramiz'in Hasan'a ineleri vurdurdular. Bir hafta rpnd Yeter. Bir haftada drt ocuk daha ld kyden. Ne byle g grdm, ne byle let! il mmet grmemiti, baka gren de yoktu. 388 S.KJ X KJtKJ^ U ituXN Bie bie gidiyordu k. Tezekler bitiyor, unlar samanlar bitiyordu. Kalkp iki sefer ava gitti. Birinde keklik, birinde bir tavan. Yolup paklayp vurdular ocaa. Teslime'yle kr' y de ardlar. Hdr karmad, Sunack ard kendi. Byle olursa daha eyolur gurbanm! ngy sratmam oluruz. Sen daha beni bilememiin! Ben yle gocasm yakalayan grgsz garlardan mym? Sen beni ne sanyorsun? Ben Sunack deil miyim? Ben seni kyn iinde irezil eder miyim? Hem seni irezil etmem, hem de senin sevdiini... Gzlerini aryordu karsnn: Gar deil evliya, valla pravo!.. Alp elini pyordu, tutup srtn yepiyordu karsnn. Gzlerini, en ok da gzlerini pyordu apr upur. He olmazsa bu bel g az dadyla geiriyoruz. ok yaa hatunum, ok yaa Sunack!.. Sonra Teslime'ye alp anlatyordu Sunack'm davrann. Bir gn geldi, o da pt Sunack'n elini. Madem biliyordu... Hdr ava gitti gene. keklik vurup geldi, iyi oldu. Sama barut paras yoktu. Olsayd daha sk giderdi, az maz, her gn ikier er vurur gelirdi. 34 BR OTUN NCELENMES Bahar grnmeden Kaplan Harnam'ndaki otlar yrd. Yandaki tarlalara, yollara daha ok yayld. Sokuldu kyn koltuuna kadar. Gren bilen yoktu nedir bu? Girdii tarlay tutuyordu. teki otlar, dikeni, ekini srp karyordu. Bir zorbayd, yada dikenden, ekinden nce bu topraklarn z evldyd. Geici olarak srp kovalamlard. Ama imdi glenmiti. Sahiplenmek istiyordu yurduna. il mmet grmt galiba... imdi imdi anmsad, grmt!.. Ama Kantarma'da deil... Bi tarihte, t

genliimde, Garacaren'e gittim. Adamlar Sola glnn oralarda 'tir' sryorlard. Tarlalarn ot almt. 'Boku yidik, boku yidik!..' deyip alyorlard. O ot buna benziyordu... Durup belleini yokluyor, anlatyordu il mmet: Mill Mcadele'de, sadece Bolatl'da, Garahamzal'da deil, biok baga yerlerde de bu otlardan grdm. Tarlalar braklmt. Aynan byle, kllenmi ala irenginde, bazlar ga-m gadar boylu, hafif dikenli, iekleri pamuk gibi savrulan, hasr gibi tarlann dibini rp gapatan, ayrk ne ki, ayrktan beter, bel bir ottu. Olmazd bizim kymzde. Bagaca grm deilim, bilmiyorum... Bir gnde birka santim byyordu galiba. Yolsan yolunmuyor, asslsan kopmuyordu. Bitmiyordu ayklamakla falan. Otun girdii tarlaya saban girmiyordu, saban soksan kz ekmiyordu. Baharn banda kara yas ald herkesi. Benizleri soldu ounun. ok byk, canavar moturlar olacak. Bizim kzlerle, bizim sabanlarla fetolacak otlardan deil. Ardnda gocca devlet olacak, yek bamza baolacak dert deil. Musga, frk kr etmez. Skmez bugnece sken areler... 390 KYGREN KYGREN 391

I Hdr'm tarla gitmi, Topal Talip'in, Kahveci Mahmut'un, il mmet'in gitmi, dris'inki de batp kmt bu boydan br boya. Dalamaz'daki tarlalardan srp geliyordu. Musa'nn evinin direi, yaamnn can damar Dalamaz'daki koca tarla batp kmt. Musa psverdi birden. Uup gitti benzi. Ulan adamm nooluyoruz? Bi ey annyorsam kr olaym! Yosam cinler mi hcuma geip, annadn m, haddimizi bildirmek istiyorlar? Ne beldr bu, yle aktan birer uval un, sakldan yarmar gutu sar peynirlen kalklmaz altndan... nere gidelim? Dalamaz'm alt yannda, omakl'ya varan yolun ucundaki tarlalardan srp geliyordu. Hac Okkal, Hac Yusuf, sli Cemal, brahim Hafz'm kardei Cemil'in tarlalar hep hep batyordu. Kn lmler, baharn otlar, geen yl da sular!.. Ulan biz bu dnyaya ile ekmeye mi geldik? Nooluyoruz? Yosam Gur-ba Nuri'nin dedikleri mi kyor? Uursuz, gudmsz adamlar m geti baa, szdlar hkmetin iine? Bir annayan, kitap aan, yldzlamaya bakan, bakp gren, bilen yok mu? arklar, Boruktolu, Kamhan, Dedemolu, Alemdar, Ab-ditolu, Kkky, Hayrolu, Bakrtolu, Ovakava, Garkn, Erldren, atr, Yenibahe, omakl, Boyal, Bayat, Sarkz, Resul, Hatp'm, t Alkaran'm tarlalar batp kyordu. Her dnmden, her evlekten arsz arsz srp geliyordu. Emme en vgn Kantarma'da! Yaknda onlarnki da rlr emme, Kan-tarma'nmki birincilii hebirine vermez!.. Gren var, grmeyen vard. Bilen var, bilmeyen vard. Hi korkmayan vard. Ama Musa, Topal Talip'in tafrasnn altnda eziliyordu. Yosam dnyann sonu mu geliyor, bu ot bir iaret mi? ekip gitmek mi

dyor bize buralardan? Bir bilen, bir annayan, hemi de annatan yok mu heyyy ahali? Hdr'a geldi. Sunack da, Teslime de evdeydi. Oturuyorlard kara kara. ocuklar glemiyorlard. Sofra konmu, iki alp ekilmiler, sonra siniyi kaldrp koymulard. Teslime kalkp bir koyun postu att enitesinin altna. Saol baldz, burda msn? Bubangil npyorlar? Anan eyi mi? Sen nassm? ekip postu, oturdu stne, Eeee Hdr! Ne diyorsun bu ie adamm? Yani iler gtn gtn gidecekti, kt olacakt, gabul, emme bu gadar m olacakt? Ne diyorsun, ne teklif ediyorsun adamm? akmak Hatt'mn oralardan feln dolanrken byle bir belya rasgelmedin mi? Bana sorarsan, ben Garabk'te rasgelmedim. Grdm baz dertler, insanlar ekiyordu, emme bylesi deildi onlar... Hdr susuyordu. Ben gaibimden geeni syleyim mi adamm? ekip varalm imdi sehere. Bir daha alalm bamz en gat dalara. Biliyorum seheri sevmiyorsun. Emme ehersiz de olmuyor adamm. Belkim, bir bileni, greni vardr vilyetin, Ziraat'n. Bel-kim baka kylerden de varp soranlar olmutur... Hdr susuyordu. Paras olmayan ne gonuacak, hani para? inden iinden alp veriyordu, demiyordu Musa'ya. Musa da bilmiyordu demeyince. Byle susmaylan olmaz adamm! Benim aklm durdu, fikrim dersen zaten yoktur, bi ey gonu da ona gre izlenecek yolu bulalm... Sen git sehere muhtar!.. Sen? Ben gelmeyecem... Neden? Nedense neden... art m sylemem? Sylesen eyolur! Yosam ksp ekildin mi bu ilerden? Zaten girdim miydi, bilmiyorum ki? Barabar gidip gelmiyor muyduk? O zaman bagayd... Ne fark vard o zamann? lle syledecen mi muhtar? Syledecem... Ban evirip Sunack'a, Teslime'ye bakt Hdr. ocuklara bakt ayr ayr. Suyun ac kt gnlerdeki gibi titriyordu alt dudaklar. Sulu gibi utanp bozaryordu. Btn olanlar kendi yanlndan tremi gibi bir sorumluk iinde evdekilerin gzlerine bakamyordu. 392

KYGREN Gonu adamm, annayalm... Param yok muhtar! Be guruum yok gamyona otoposa... Durup yutkundu. Erlik varlman! Neylen gidilir sehere? Eyi-si mi sen git, ben seni burdan desdekleyem... Gene yutkundu. Sylemeyecektim, sylettin oluk ocuun nnde... Sunack sapsar kesildi. Teslime titredi. Kvrand olduu yerde. Doan, Duran, babalarnn bir suu varm, birazdan karakol gelip gtrecekmi gibi rperdiler. Bu mu? Bu... Musa durdu. Sunack duvarn dibindeki sand deti. knn iinden k kard. Koyduu yer hep aklndayd. Yllar nce boynundan karp tkmt oraya. Taknmyordu ne zamandr. Al bunu gurbanm! Gtr bozdur... Sunack'a bakp uzattn eliyle itti: Goy dursun, beterin beter gnleri var! Bundan beteri olur mu? Musa ekti Sunack'n elinden, uzatt Hdr'a: Ak mal gara gn iindir, al!.. Alp Sunack'a geri verdi: Goy dursun dedim!.. yleyse yol paran, her eyin benden, kak! Gusura bakma, istemiyor canm, gidemem!.. Eyi ya, ben npacam yalnz? Yalnz malnz... git gonu! Bir iki dene gtr ottan, gster. Sor bakalm ne diyorlar? Ekinler tek tk kalyordu ekilmi tarlalarda. Bacaksz sirken bile alp yrmt frsat bu frsat! Byk kk gelincikler, arapbaklas, karafi, tarla sarma, yabanyoncas, ku-yemi, tavanmemesi, hezaran, akyldzlar bile tek tk kalyorlard. Bu ot hepsini bastryordu, hepsini yeniyordu. Musa ekip osaya dikildi. Bakt Topal Talip de geliyor ard sra. Gene elinde bir sepet. Topal baca aksaya aksaya yryordu. Tilki ba, orta boyunun stnde yere ykkt. Selm-latlar. Npaym durup oturup muhtar? Gapanp galdk. Varp bir danalm dedim akl erenlere, bilenlere. Sen nereye? Ben de bir danmaya gidiyorum... Gl gibi kyn iine stnz!.. Ters ters bakt Musa. Sonra umra yanma evirdi ban tat geliyor mu? Yani sana gre, gabat bizde yle mi? Bizi suluyorsun yle mi? Sizi, gendimizi, hepimizi... Ne demek ulaa, teki kyleri de brm? Biz 'Yeraltnda cinlerin seheri var, ylan evran var, dak-laman bu topraklara!' dedike, irinleyip gklere kyordunuz. Gendi szmzn etgisi azdr deye lim fazl hocalara sylettik... bir durup oturmadnz! Yani bu otlar onun eseri yle mi? Ya ne? Sen baga bi ey mi sanyorsun? Yani bu gonutuuna gendin inanyor musun?

nanmasam gonuur muyum? slmn artdr inanmak, Cenaballah buyurmu... Cenaballah safsataya inan m buyurmu? Sen Nuri Hoca'dan eyi mi bilecen? Nuri Hoca sizin ddnz deil mi? biram Havz, Ermenekli Hoca... Onlar da etginize aldnz... Konumalar atmaya dnyordu. Vursa ykacakt Topal'. O zaman da duyacaklard duyanlar. Dnd srtn. adm kadar da ald, tek bana beklemeye balad tat'. Bir kyden deiller gibi. Bir kydenmiler, ama ksp ayrlmlar gibi. Ulan Hdr, sen yanmda olacaktn imdi adamm! Beni salverdin bu yollara yalnz. Ardmdan da bu drz kp geldi una bak! Talip de esip savuruyordu kendine gre: Tarlalar ot ald. Dggn dersen, cebine be guru girmemi kyn ortasnda ne deeri var? Ha amn, ha gapamm? Simden keri buralardan git der bize giiiit! Varaym, ona gre bi dakp danaym... Mal da yimiyor nleti, mal bali yise! Epey bir sre beklediler. stnde st dallar ykl bir 394 KOYGOUKEN kamyon geldi. Bekleyeceimize binelim bali! Tutunup kt muhtar. Talip kald. Ak gamyona binemem! kamam depe-sine... Dnp elini sallamad, bakmad yzne Musa: Eyoldu gald Topal... eytan'm! Keresteciler arasnda indi. Otlar elinde, yrd sokaklardan. Her sefer her sefer bu adama varyoruz, yzm de dut-muyor gali! Emme... Elini yzne alp Vakf Han'na yrd gene. Hastas varm, bekledi. Otlar yanbamdaki sehpann stne koydu. karp bir sigara yakt. Dikti ban yere. Neden sonra kp geldi Doktor. Merhaba! Meraba... Naslsn? Bizimkine bakma, sen nassn? Bizimki de... ite! Ykknd yz, bir bakta belli oluyordu. Senin de cann skkn Zeyni Beyim?

Skkn biraz! Destek olup setirdik, herif partinin iinde grup kuruyor! Bi ey deil, tutup kovacaz, aksi tesir yapacak memlekette. Gerici herifler bunlar yavu! ok canm sklyor. Gnl diyor brak partisini de prtsn da... Sana gre ne var, elinde meslein!.. Biraz hizmet edelim diye ktk ortaya, rezil olmaktan ekmiyorum. ki gn sonra Ankara'ya gidecem. Sonra da kyleri dolamak istiyorum. Bir karar verebilmek iin... Bizim ileri dersen.daha berbat! Sizde de mi ikilik var? kilik esgiden var da... ot brd, tarlalar batt! Duyuyorum aralardan, nasl ey bu? Sehpann stndekileri uzatt Musa. Grp bildiimiz otlardan deil. Gaympederim de bilemiyor eyice. Gaplad her yeri. Sklmesi olanaksz! Btn tarlalar gittii gibi, ky de sard imansz!.. Alp inceledi Zihni: Acayiiiiip!.. ok acayip, hem ok acayip!.. Eee nolacak, npacaksnz? T KYGREN 395 Gendimiz bi garara varamadk. Sormak iin kakp zatna geldim. Hdr da yle hasta gibi... Gene inceledi otu: Ben bilemem! Mesleim deil ki! Ziraat'a feln bi sorsak? Onlarn da bileceini sanmam ya, git sor! Durup dnd Musa, bunald iyice: Sen olmaynca bizim yzmze mi bakarlar? Telefon edeyim, istersen beraber gideriz amma... Yani hasta feln m gelecek? Ondan deil de, umudum yok. Bir yl su, bir yl bu otlar... Tad kayor sizin kyn!.. Gayor deil gat, gap gitti bile!

Brakn kn bari siz de! Ne kapanp duruyorsunuz? Gld Musa: Nere kabiliriz? Kim gabul eder bizi? Hep yle diyorsun! Zaten kylerde fazlasnz. evrenize bakn. Birer ikier, beer onar, kopan geliyor. Sade bizimkine deil, Ankara'ya, stanbul'a, Eskiehir'e, zmir'e, zmit'e, Tarsus'a, Mersin'e... Siz de bir yerlere sokun banz. ehirlerden i tutun. Tutanlar lyor mu? Tutmaya tutarz da, bulunur mu? Ararsanz bulursunuz... Dikiyordu ban gene, dnyordu Musa. Tabi ayakst karar verilemez ama dnn... T geen yl syledim sana, bizim apartmann kapcs gitti, birini yolla... Yollamadm, bakasn aldk. O da ekip Mersin'e gitti, bacana arm. bulmular. Bugn yarn oluk ocuunu gtrecek. Gene boalyor. yz elli veriyoruz ayda. Sigortasn da yaptryoruz. Kyde ne geiyor eline? Hi dnme gel. Yada yolla birini. Burada bir iki yl al, bul iyi bir i, brak bunu, ona ge... Yani gafam vnlyor... Vnlasn, dn gene... Onca nfus, oluk ocuk, gadn... Ev kiras vermek yok, kapc dairesi var, oturacaksn orada. Namusuyla alp kazanmak ayp deil... Ayp deil de... Sesi karcd. Kyn banda muhtarz 396 KYGREN az ok. Gp gelsek, Ne i yapyorsun arkada? 'Gapcym!..' Glerler buna! Gelmeyip otursan ne geecek eline? Seherde geen yetecek mi? Kyde kazandnz ne ylda? Toplasan tutmaz buradaki-ni. Be bine yakn para, az deil... Burda her ey tereziylen... yeter mi? Yetirenler yetiriyor... dn! Hele bir gidelim Ziraat'a gadar... Gomulara bir hayr cu-vap bulalm. Baktm Topal Talip de geliyordu. Dakp danmadan gendi bama bir garar, bana yakmaz. Gomular gnl gor. Hemi de oluk ocua amak ilzm bir... Ben de sana hemen karar ver demiyorum, ama ver! Hayrls... Yani heralda byle galmaz!

Kalkp beyaz gmleini kard, ceket giydi Doktor. ktlar. Yrdler geni alandan. ktlar konan merdivenlerini. Ziraat Mdr Cevat Bey tek banayd odasnda. Kalkp elini skt Doktorun. Zile bast odac geldi. Kahveler nasl olsun? Zihni az ekerli, Musa ekerli sylediler. Cevat Bey de kendine bir oralet istedi. Otlar uzatt Doktor. Bir ey demedi. Cevat Bey evirip evirdi. Ne bunlar? Biz de sana geldik, ne? Nereden kt bunlar? Tarlalarda, yollarda, ky saryor desem yeri. Ekinleri gaplad. Sade bizim ky deil, ediraf kyleri ald. Yolsan yolunmuyor, sksen sklmyor, bir bel ot, bilen tanyan yok! Gaympederim bile bilmiyor!.. Be on dakika sonra odac kahveleri getirdi. Nevzat Beyi ar bakaym buraya!.. karp birer sigara tuttu konuklara: Kahveleriniz imansz gitmesin!.. Saol Mdr Bey... Yani benim tandm otlardan deil! KYGREN 397 Ekini boup atyor Beyim! yle de sk kyor ki, sanrsn hasr! Dutuyor tarlann dabanm... Boyu ne kadar, ortalama? Boyu, ohhoooo, benim boyumu dutuyor baz yerde! Musa ayaa kalkt. Mdr de, Doktor da atlar: Yok canm? Baz yerde gbeimde! Glyerinde kanlar gam gibi! umra'daki Sulu Ziraat Deneme stasyonu'na bir soralm.. Belki oradan bilirler. Literatre falan bakmak lzm... Nevzat Bey geldi. Kolunun kolaklarn karp eline alm. Gzlklerini yerletirmi iyice. nn de dmelemiti. Buy-runuz efenim!.. Otur bakalm Nevzat Bey otur!.. Otun tekini uzatt nne. Biliyor musun bunu? Kantarma'nm tarlalarndan getirmiler. Ekinleri bouyormu...

Nevzat Bey bir ota, bir Musa'ya bakt: Kkleri ne kadar? Kkleri valla ok derin... eemedik ki! Gzlklerini dzeltip bir daha bakt Nevzat Bey: Cynodon dactylon mu acaba? Mdr gld: Yok canm, ayrk o! Pardon, yle ya, ayrkt!.. evirip kkne bakt. Kkn bir yerini krp iine bakt: Turgenia latifolia... Ptrak, o da... Falcaria revini... O da ylandili mi, kuzudili mi olacak? Bocalad Nevzat Bey: Bilemeyeceim! Ben de bilemedim de... npalm? Zatliniz daha iyi bilirsiniz Mdr Bey! umra Sulu Ziraat'tan bir soralm diyorum... Belki bilirler, bilebilirler... Sulu yerlerde mi oluyor, kurak yerlerde mi? Sulu... gurak! nce ac suyun kt yerlerde, boalan gln yatanda dredi. Sona teki tarlalara septi. imdi her yakay alm durumda... ok acayip bir ey... hrp! Nevzat Bey kalkt: Gidebilir miyim Mdr Bey? 398 KYGREN Otursaydm, otur bir kahve i... hrp... ok i var, yazlar cevaplandryorum efenim... Sen bilirsin, buyur yleyse... hrp... Ellerini birbirine kenetleyip omuzlarn dzeltti Mdr: Valla eksiimiz ok. Gerekli bilimsel aratrmalar yaplmyor. Toprak analizleri yaplmyor. Ziraat daireleri de teki dairelerimiz gibi brokrasiye boulmu. Btn messeselerin reorga-nizasyonu gerekiyor Zihni Bey. Bir himmet etseniz de bunu yukarya anlatsanz... Siz bana bir rapor verin, Tarm Bakanmza takdim edeyim. O da Bakanlar Kuruluna sunar. Yaknda

Ankara'ya gidiyorum... hrp... Valla fena olmaz. yle be on sayfalk bir rapor hazrlataym. Nevzat Bey, arkadalarla konuarak bir ey yazar. Yani btn Trkiye'yi bu dertten kurtarm oluruz efenim... Hay hay! Yani imdi biz bu otu umra'ya m gtrelim? Yok canm! Resm bir yazyla biz yollarz... Hrp... Musa kahveyi iip bitirmiti. Zihni Bey ar iiyor, hem de sigaray tttryordu. Bekledi Musa. Sonra kalktlar. Otu size brakyoruz Mdr Bey... Cevab sizden mi alalm sonra, haa? Evet... El sktlar. Musa'nn da elini skt Mdr: Gle gle efendim, gle gle kardeim... Dnp geldi Musa. Kapclk iin dnmeye sz vermiti. Hdr'a Mdrn dediklerini anlatt. Kapclk iini aamad. Mslme'ye de aamad iki gn. Sonra at. Anlatt uzun uzun. Syledi kan, beini. Hi sesini karmad Mslme. Bakt yere. Bi ey demedin ya Mslme hatun? Valla ne deyem? Gendin bilirsin... Hagg'ya feln da sor. Yetikin olan. Gendin ver gararn. Gidelim de, gidelim, ga-lalm de, galalm. Acaba bu gapclk nasl i? Silecez apartumanm merdimanlarm. Sona ay may ala-caz. Gm galoriferi yakacaz. p mp onlar dkecez... Apartumanm altndan bir yer verecekler, oturacaz... Souk olmaz m? Zz mz bulmaz myz hepden,.. Eee hazr galorifer var ya? Gendin bilirsin, ben bilmem... Acap eyi molur, kt m? Eee bahtna, imdiden belli olmaz... nceden gidenler olmal da sormal bi... Yok... emme ilk atan oku demiler! kp ekinleri dolat. Tarlalar gezdi Musa. Daha da rtmt ekinleri. ayr teli gibi incelip kalmt budaylar ve hi mi hi eselmemiti arpalar. Eselecekleri de yoktu. Verim alnamazd. Biilemezdi bile ou yerler. Boylandka dikenleri serteliyordu otun. Koayla bisen zor biiliyordu. Ama nasl sreceksin, nasl tayacaksn? Nasl kucaklayp kanya ykleyeceksin, gml yapacaksn? Bu arada Topal Talip'in ehirde Yavrudurna mahallesinde byk bir bakkaliye amak zere olduu duyuldu. Zaman Ahmet maldan sermaye vermi hayli. Kendi sermayesi de ok-mu zaten. Kydeki dkkn oraya

tayacakm. Salim'i de, Emin'i de oturtacakm fana. Kendi de o cami, bu cami, namazlarn klp kr ekecekmi. Caminin nnde aklad. Tabii gendim de bakarm dggnm ilerine. Doduun yer deil, doyduun yer! Nasip ksmet nereden verildiyse arayp bulmal demi, derip toplayp gomal ocuklarn nne... Yirmi gn sonra umra'dan iki mhendis geldi. Ottan rnek aldlar. Resim ektiler. Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi Botanik Blm'ne gnderip inceleteceiz... Dikkatle kesip, kartona benzer ktlarn arasna yerletirdiler aldklarn. Birka tanesinin de kkn etirdiler. Beki Ahmet soludu kald. ki metreden fazla kazd hl kmyordu. Asslp kopardlar bir ikisini. Onu da koydular kartona benzer ktlarn arasna: Gnderelim, incelesinler! Aman fazla incelemesinler gopar! Koparmadan incelemeyi bilirler heralm!.. Topal Talip bir de ev tutmu. Seksen lira kira. Daha ok getirdii iin kendi dairelerini boalttrmam. Bunu da konutular Mahmut'un kahvede, caminin nnde. Kevser, kab kaatuu , rty dei, soan, dan, un uvallarn, keseyi kseyi, kalburu gzeyi toplad. Dkknn teberileriyle birlikte vurdular kamyona. Mal masad npacan Taliba? ekecem bazara onlar da... Olu Emin srp gtrd. Bir kilit vurdular evin ift kanatl kapsna. Gn ola, harman ola! Alan olursa satarm, ok da ucuza veririm, kelepir!.. Alan olmazsa ykar kelesdesini da-rm. Gondu yapacak olanlara satarm, daha krldr... Musa, Mslme'yle, olu Hakk'yla bir daha konutu. Sonra kalkp Zihni Beyi grmeye gitti ivedilikle. Acap birini aldlar m? Acap sznde duruyor mu? Acap baga i bulabilir mi? Hagg'ya da bulabilir mi? Gidip vard. Apartmana geici birisini almlar, ama yapamyormu. Gld Zihni Bey: Hemen gelirsen olur! Ben komularla konuurum. Olan da dnrz. nce kendiniz bir gelin de... i ok! Olmazsa da yaratrz... Gapc dayiresini bi grmemiz mmkn m? Akamst gidelim gr... Yani gusura galma, ilk olarak gyoruz... Haklsn... gr! Sonra haber verdi: Ben de Ankara'ya varp geldim. Tarm Bakan yaknda sondaj ekipleri yollayacak. Devlet Su leri tekiltnn blge merkezi bizim bura olacak. ok yarayl ilere giriecekler. Ga para eder biz gp geldikten keri! Hemi de o imansz otun aresi bulunamad, bulunamayacak... Sahi onu unuttuk! Keke rnek gtreydim! umra'dan gelip aldlar. Yolladlar Angara'ya, Faklte

blmne... Neyse, kynz kalkp gitmiyor yerinden. leriniz dzelince dnersiniz... Yani biz bu sonda meselesinden ocuduk Zeyni Beyim! Btn gomular ylgn. Yani alan olsa evi dam, tarlay tapan satp svacaz. Yani bu iler bizi ykt Zeyni Beyim! Hemi de Topal Talip feln gnce komularn guvayi maneviyesi grl4U1 di He durucu yok desem inan. Belkim benim gaympeder, belkim Hdr... Hdr, u bizim Hdr m? Bizim Hdr ya! He gonumuyor! En yggmmz o! Ona da i buluruz. Kemal Seli'ye sylerim, ahbabmdr. Fabrikasndan i verir. Syle tansn. Hastaneden i buluruz... almak ayp deil. Dnya deiiyor, gzlerinizi an... az amann yarar yok! Musa yutkundu: Haklsn... Akamst kp arabaya bindiler. Partide i yok bugn. Zaten her gn uramyorum. Seimlerden sonra susuz deirmene dnyor, gelen olmuyor. imdi varr, kapc dairesini grrsn. Bizim hanma da mjdelerim, sevinir. Melhat' tanyorsun deil mi? Gardam olsun, Meram'da grdk... Evet saol... O da sizleri sever! Aladdin tepesinin sandan kvrd arabay: Bazen anlatrm, ilerinizin bozuk gitmesine ok zlr. li kadndr Melhat... Assubay Hazrlama Okulunun yanma kadar indi gereksiz. stasyona kvrld: Sana bir ey soracam: Senin hanm nasl? Hasta falan deil ya? nk biliyorsun, ona da i decek. Bazen evlere temizlie gidebilirse, ayda birka yz lira dorultur. Olun da ie girince yaadn sen... Benim hanm, ellerinden per, annattm, sen bilirsin dedi. Annattm, tabii gelip alacak. Her i gelir elinden. Belkim biraz acamlk eker. nkm, ne olsa ky amar eherinkini dutmaz. Biz tabii, killen, millen yuruz. Sizinkiler her daim sabun gullanr... stasyondan yukar dndrd arabay: Sabun, deterjan... onlar Melhat gsterir. Sen de alverileri yaparsn her gn. Sabahlar erkenden merdivenleri silip sprmek gerekir. Satc matc, dilenci sokmazsn ierilere. Bir de kaloriferleri yakarsnz kn... O arkadan paprikasna bizim olan gatamaz myz? Bakarz... Hele sen bir yerle... 26 KYGREN 403 Antn ardndan doland. Zihni bakmyordu tan stnde kl ve buday tutan adama. Musa da bakmad.

Apartmann nnde durdu araba. Val vuul... vuul! Kzlarla olanlar seksek oynuyorlard kark. Antla apartmann arasn doldurmulard. Dnyordu Musa: Eeee demek iin sonunda gapclk da varidi adamm? Muhtarlktan enip gapcla gonmak kitaplarn gavli miydi? Seydiehir'in Nuzumla kyndenmi Ali. Byksz, uzun bir delikanlyd. Yapamyormu burada. Seydiehir'e gidip bir leblebicinin yanma girecekmi. Anahtar getir Ali! Arkada senin oray grecek. Yeni gapc m buldun Beyim? Bakalm, yle gibi... pek belli deil! karp anahtar verdi Ali: Hayrl olsun hemerim! Bir tuhaf rperdi Musa: Nasip olursa gelecez... birlikte indiler. Ali at kapc dairesini. Gezip dolatlar. Musluuna, helasna bakt Musa. Taban biraz aadayd ama zarar yoktu. Ge.ce gece girer yatarlard. Gndzleri dar-da kapnn nnde, duvarn dibinde gnelenirlerdi. Hagg almaya girer...se, Mslme temizlie kar...sa evlere... Geip kalorifer kazann grdler. Trenin lokomotifindeki gibi saatler, ibreler... Bunlar biz yakacaz heralm, emme... bir ey anlamad Musa. Sorar renirsin... zor deildir. Yeniden kapc dairesine geti Musa. Pencerelere bakt. Bunlara birer de perde ister tabii... Npalm, alrz. Dabana sade ul olmaz, altna hasr ilzm. Kee kilim serecez ne varsa... Yani insan zz bulur burda... Alrsnz... Kolunu koydu omzuna Musa'nn. kalm yokar. Melhat'a haber verelim. Biraz istirat edelim. Ben gene arya kacam zaten... Ali sordu kapy kapatrken: Beyim, arkada emerin feln m? Hsm m? Evet... Gld Zihni. Sen braknca, haber saldm, geldi! Hayrl olsun... Saol... Musa'y tuttu gene kolundan, ekti yukar doru. On yedi daire var bizim apartmanda. at katta iki daire, teki katlarda er... Bizimki 8 Numara. Alana bakan yandadr. Ant grz her gn. Evlerimiz rahat ama komular vrvjrc. Alrsn. Baran aran olursa aldrmazsn. Herkesin terbiyesi bir deil... Zile bast Doktor. Kap almadan sordu Musa: Yani insan azarlayp mazarlayp... bozarlar m? Yok! Yapamazlar o kadar. Ama olursa aldrmazsn! Melhat at: BuyrunL Ho geldin Zihni! Ho geldin... Hdr myd, Musa myd... Musa'yd deil mi... Musa Efendi!.. Hogrdk Melt bac... saolasm! Sesi karcd Musa'nn. Bakt Melhat'a, ama hemen indirdi gzn. Bir insann derisi bu kadar prl prl olur mu? Ve pembelii yznn? Kolunun, boynunun? Her gn ykanr, hamam evin iinde! lk gzne arpan temizlii oluyordu. Yz gn ymek ilzm ki lasn bizimkiler! Dnd kafasnn iinden kaamak gibi: imdi nene ilzm, azck da hamurlu avrat... azck deil, ok! Sordu Melhat: Tamam m, kabul ettiniz mi? Ettik Melt hatun, sayanzda... Aa'a'aa! Neye

sayemde olsun? Yani Zeyni Bey olmasayd nerden bulacaktk? Haa evet, rahattr buras. Hanm da gelecek deil mi? Eee tabii, niyetimiz var. Nasibolursa gecez... Temizlik bilir mi, ev temizlii, amar falan... Bilmezse de reteceksiniz. Tertiplidir tabii, emme ne olsa sizinkiler seher amarlar... biga sefer gsterirseniz ga-par... Salam m? Sal yerinde mi? Yutkundu Musa: Demir beton gibidir, guru diridir Mslme! Yutkundu: Eer burda hasdolmazsa... Neye? Eee devaml betonda oturacak... Yok canm... biz de betonda oturuyoruz. Siz yokardasmz... biz... daban gatta olacaz. Korkma, yazlar serindir, klar da kalorifer... scak! 404 KYGREN Doktor sordu: ocuklar nasl Melhat? Okuldan geldiler, st iirdim, aada oynuyorlar. Sen naslsn? Ben de iyiyim. Biraz bam ard, kalkp bir banyo aldm, geti. Ne vereyim size? Ne vereceksin, neyin var? Meyve suyu var, Coca-Cola var... Ben meyve suyu isterim, varsa eftali ver. Kalkt: Var... Musa Efendiye de eftali aaym. Emprime entari iindeydi. Gerdan ak, kollar ksayd. Kaamak kaamak bakyordu Musa. Bizimkileri de byle gey-dirip guatmak m gereecek? Dnyordu bakp bakp. ie, bardak, tepsiye koyup getirdi Melhat. Aaca da yanna almt. Karyolanz falan vardr deil mi? Eee yo emme alrz... alacaz tabii! ocuk ka tane? Drt! Biri byk, ikisi giz... By ie verirsiniz, tekileri okula. Kz enstits var surda. Lise de ok yakn, burnumuzun dibinde... Ohhooo, daha niversite aacaz bu ehirde! Bakp gld Melhat: yidiiiir! Hep kyl kalacak deilsiniz, kurtarrsnz banz! Yalnz... ite... kyde biraz glerler gali!

Bakt Melhat: Ne glsnler? Glerleeer, bizim ky gler! ecekleri sehpalara koydu Melhat: Buyrun... Glnecek bir i deil ki! Knanacak bir i de deil! alp kazanmak... herkes alyor... yani hazr yiyici olmayan herkes demek istiyorum... ip ktlar. Doktor arabasn arya yukar srd. Musa, Kara Mustafa'nn Hana doru yrd. Bu i essahtan olacak m, olmayacak m? Dnyordu gelirken. Mhrleri kime verecez? Bizden keri kim ahap olacak kye? Hemi de gomu-lara nasl deyecez bunu? Boyuna dnyordu. 35 CRSUM ARVENSE Akl ba yetmiyordu il mmet'in: Dggn gitti, muhtar gitti, dris de gidiyor! ye dris, Kemal Seli'nin Sille'deki fabrikasna ii oldu. Oradan bir uyduruk ev bulup att ocuklar. Ne biilecek ekine bakt, ne kalan evi dnd. Ky zaten gznde yoktu. -Vard da yok gibi gsteriyordu!Hdr durmadan parmaklarn yiyordu. Ganadm rpan uuyor Sunack! mmet emmiye bakma sen. Biz ne bekliyoruz? Otlar gryorsun. Azalacaklarna artyor. Kyn iinde, evlerin nnde bitecekler! Ne dersin? Bir yandan bir are aramayalm m hatunum? Geen yl kelle bana birer uval un aldk yardmdan. Bu yl verecekleri ne belli? Verseler de ne yeter? Sondalar dersen, kimbilir ne zaman gelecekler, hemi bakalm bu sefer ne karacaklar? Bu srada bir haber dolat: Yarma'yla Sakyatan'm arasnda vurmular bir sonda. Bel gibi fkrp km. Ama o da... Kantarma'nnki gibi... ap-ac! Kr tapa vurup kapatmlar. Ardndan olan biliyor musunuz? gnden keri tapay frlatp atm. imdi o yanlardan da doluyormu ova. ok imansz su bu canm! Buradan kapatyorlar, oradan tepiyor... Kantarma'da kmdralklar doldu. Yazn uuyor biraz, gz gelince birikiyor gene. Mallar dersen, onlara ot yok artk. Yeni treyeni hibiri yemiyor. Ekinler de otun dikenin arasnda, biilecek gibi deil. Tarlalara saban falan giremez yeniye. Topal Talip, sli Cemal'i, ekirge Hasan', Cukcuk Ali'yi, apakl Bayram' ekti gtrd. Tayfasn tamadan edemedi. Belediyede ple, tula fabrikasnda iilie, Meram'da garsonlua... birer i bulup yerletirdi gtrdklerini. Yarr gibi gyor, ucundan bandan, rasgelen yerinden sklyordu ky. 406 KYGREN Hdr kalkp Musa'y grmeye gitti. Valla adamm, ne derlerse desinler! Mslme yokar, Albay Osman Beygil'e temizlie kt. Zor mor, emme ykyor. Bazlarnn makinesi var. Alyor. Pencerelerin camlarn siliyor. Evlerin dabanlarm siliyor. Ben de... ite, geliver gidiver. Bi yandan da gulam kirite. Yeni bir u duyarsam, brar ona geerim. Gafamdan byle diyorum emme burda ev bele. Ms-lme'nin de ii var. Hagg'y dersen, o da Sille'de alyor Kemal Seli'nin

paprikasnda. Yani bize garada lm... yok dee, var dee... ne dersen de! Bir alc bulursam tarlalar veriverecem. Goydum gafama. Dahi evi de. Olmazsa ykp gelecem Topal Talip gibi. lemin enayisi ben miyim Hdr? Yapamam adamm, boaz yidiinden galmyor, srt geydiinden! Eyi kt Mslme onbeer onbeer alyor gnde. Emme her gn gitmiyor tabii. Gittii gn len yimeklerini ordan yiyor. ocuklar da verecez okuyacaklar bakalm... Hdr, yere bakp susuyordu kydeki gibi. Byklarn yoluyor, st ste sigara iiyordu. Dumann savurmuyor, yutuyordu. Dahi bir yolunu bulursam bizim baldz da getirecem! Ga-ympederim lr guyruu dik dutar, gelmez. Emme Teslime gelir. Byle gonuuyoruz Mslme'ylen. Tabii o kr olan yle brakmak olmaz yetimi. Teslime'yi de, bakarsn... hayrl bi ksmeti karsa veriveriz! Kyde baland gald... Bandan beyninden vurulmua dnyordu Hdr. Yani adamm, ok dnme! Dncemenin geincemeye faydas yok demiler. Gararm ver, sen de gel, sokul bir yere. Gapclk olmazsa baga i olur. Benimkine bakma, benimki piyango. Bir de. Emme bakarsn sana da kar byle. Ben Zeyni Beye sylerim. Melt Hanma da sylerim. Gulaklar delik. Torunolu'na tembeh ederler. Bulunur bir i... Yedii tokman etkisiyle dnyor, sancyordu ba. Bir ey diyemiyordu. Dese hangisini diyecekti? Vermem Teslime' yi mi? Ne hakla? Dnyordu: Varr hemen bu gece sylerim, eniten olacak byle diyor abanla! Salmam seni! Sal-mazd. Teslime de ayrlp gitmezdi. Ama ite yaz geldi geiyor. KOYGrOUREN 407 Dnp gz geliyor. K gelecek! Kendinde ne var da Teslime ne yiyip ne iecek? il mmet bile bir are dnecekti. lp kurtulabilirdi ancak. kr olan bu yl bitirdi bei. Doan'la bir daha girdiler vriz'in snavna. Ama geen yl kazandlar m ki bu yl kazansnlar? Sefer retmenin de mfettileri gelip gidiyor. Bir sz dolayor belki kieleyiverecekler retmenlikten. Solculuu, komnistlii, dernekilii Doktor Hfz'nm diline kadar dolam. Srmeseler de kalsa ne yapacak beten kard ocuklara, ne var elinde? Yani bu iin sonu gendini gsterdi. ekip gelmekten baka are... grnmyor! Dnp geldi kye. kindi zamanyd. Bir cip, kahvenin nnde. Ayaklarnda set pabular, golf pantolonlar, balarnda yazlk hasr apkalar, gzlkl falan adamlar. Aralarnda bir de bayan. Pantolon giymi o da. Drt kiiler. Kyn evresinden, glyerinden ot getirtmiler, koymular masalardan birinin stne. aylarn iiyorlard. Mahmut, tembih zerine bardaklar birer sefer daha sudan geirdi. Konumuyorlard aylarn ierken. Arada birbirlerine sz atyorlar ve espri yapyorlar/birbirlerinin esprilerine glyorlar ama, kyllere bir ey sylemiyorlar. Acayip bir durum. Sa dklm, enesinin alt gerdan balam biri, ekibin ba grnyordu. Botanik Blm efiydi zaten. Profesrd. ard Mahmut'u: ok teekkr ederim, aferin! Mahmut bir profesre bakt, bir kendine, sustu. ok teekkr ederim, ay gzel olmu! Gld: stersen birer tane daha getir, onlar da ielim! * Arkadalar da gldler. Kyller bakyorlar bekliyorlard. il mmet de enesini elindeki denee dayamt. Hdr, kapnn dibine bir yere oturdu geip.

Bayan bilimci bard: Hocam, msadenizle ben imiyim! Uykuma dokunuyor fazlas. ok gzel olmu... Mahmut'a dnd: ok mersi!.. Getir getir... sen! O imezse... ben ierim! Veyahuuuut Metin ier... iersin deil mi Metin? Estafurullah Hocam, siz dururken... ben? Haa sahi yle ya, pardon... affedersin! 4U Estafurullah Hocam! Mahmut birer ay daha getirdi. Tam o srada profesr haprd: ok yaa! Teekkr ederim! Kendi kendine. Rica ederim, bi ey deil! Saaolun, vaarolun efendim, rica ederim! Estafurullah! Memnun oldum, gle gle, gene buyrun... Gldler katla katla. Yurt gezilerinde ok eker oluyordu Hoca. Biraz cvtyordu ama tatl cvtyordu, holanyorlard. Gzlklerini takt birden: Ev-veeeeeet! Gelelim fasulve-nin nimetlerine! Oksrd. Efenim! Bu otu gndermiler. Geldi bizim Blme. Ama gelinceye kadar bozulmu, yani deforme olmu. Baktk ettik, bir eyler anlar gibi olduk ama, emin olmak iin, arkadalarmla birlikte unu bir de yerinde grelim, hem de mutazarrr olan ifti vatandalarmz tenvir edelim gayesiyle kalkp buraya kadar gelmeyi uygun grdk. Hakikaten ok memnun olduk. Byk konukseverlik, efenim, byk mi-safirseverlik gsterdiniz, ahsm ve arkadalarm adna teekkr ederim. imdi bu ot! bu ot, ite gezip grdk, evvel bu otu anlatalm size. Sonra da onu yok etme areleri var mdr, yok mudur, konualm! ksrd: Efenim, tehisimize gre, bu otuuuuun Ltince ad, haa niin Ltince, nk bilimsel ad Ltincedir de ondan! Malm, biz de bilim adamyz, Ltince syleriz, Ltince sylemek zorundayz. Bunun Ltince ad, cirsium arvense! Neymi efenim? Cirsium arvense - Frisher! O sonradan sylediim de, yani Frisher, bu zkkm otu literatre kaydettiren gvurun ad. Ettirmez olayd! Cirsium arvense! Neymi efenim? Cirsium arvense... Anlald m efenim? Anlald, ok gzel! Efenim, bu ot, Anadolu'da, zellikle Orta Anadolu'da, iftilerimizin arsz otlar tabir ettii geni bir familyadandr. Arsz ot, ok enteresan: Hakikaten arszdr kerata! te gznzn nnde, gryorsunuz, bir buuk iki yln iinde, tarladan arpay, buday, baklay, yulaf, fii, efenim, daha baka ne ekiyorsanz hepsini srer karr! Daha kafas kzarsaaa, sizi de srer karr. Hakikaten ok enteresan! smiyle msemma derler ya hani, tam yle, ok arsz bir ot! KYGREN 409 il mmet kprdand biraz: Eeeee, dur gali! Bu ot, efenim! Btn dnyay sard gibi, maalesef bizim memleketimizi de istil etmekten geri kalmamtr. En ok grld yerler, Msr'dan balar, Anadolu'dan Rusya'ya, Orta Asya'ya kadar uzanan bir kuak meydana getirir. Ama bele sarlan kuak deil, bitki kua! Bu ot, en ok nasl memleketlerden holanr bilir misiniz? Bilmezsiniz. Anlataym. Bakn buras da ok enteresan! ok ayan hayret bir ey! Bakn sylyorum. Bu cirsium arvense, olduka basit aletlerle, rnein apayla, rnein sapanla, yani sizin kullandnz karasapanla ve ok az bir cer kuvvetiyle, kzle falan, kz bulamad zaman inekle, eekle, hatta bazan da affedersiniz karsn koarak, kendini koarak, efenim, geri usullerle iftilik yaplan memleketlerden holanr. Nasl memleketlerden holanrm? Geri memleketlerden! Bundan dolay da, bizim memleketimizde, rahata yaylmaya uygun muhitleri bulabilir efenim! Anlalyor deil mi efenim? Bunlar biz ekip yetitirmeyiz. Biz ziraat etmeden kendileri yetiir bunlar. Ve bizim ekip

yetitirdiimiz bitkilerin yerlerini alarak, iftilerimize geni lde zarar verirler efenim. Bu bitkiler efenim, genel olarak, birer yllktrlar. Fakat chondrilla juncea, iftilerimizin karakavuk yada sakzlk dedii, Lepidium drdba, iftilerimizin sakar kekre dedii, galium aparine, iftilerimizin yapkanotu dedii, cynodon dactilon, ayrk... gibi birka yllk olanlar da vardr efenim! Hatta hatta genista jumberti, kadntuzluu, ulmus campestris, karaaa gibi al halinde olanlar da mevcuttur. Dikkat ediyorsanz, Ltince bilimsel adlaryle yerli adlarn birlikte sylyorum efenim. Niin byle sylyorum? An-layasnz diye sylyorum. Fakltede rencilerime de byle sylerim efenim! Bubana rahmet! Holand (m?) il mmet. Saol baba! ok teekkr ederim, mersi saol! imdi efenim! Bu familyadaki otlarn baz ortak niteliklerini, ne derler ona, yani vasflarn, sizlere saymak istiyorum efenim! Birincisi efenim! Bu otlar, ekseriya ok tohum verirler efenim! stelik bu tohumlar, en iddetli souklardan ve scak410 KYGREN II

lardan mteessir olmadklar gibi, hatta bazlar, kularn ve-sair hayvanlarn kursak, talk, mide ve barsaklarndan geerek hi bozulmadan dar kabilirler efenim! Bunlarn bir ksmlar, yl kurak bir yerde kalsalar dahi, embriyomlarm muhafaza edebilirler. ki yl sonra msait bir nem, hava ve zemin bulduklarnda yeniden imlenebilirler efenim. Bunlarn ne kadar muannit ve mtehamml olduklarn tasavvur edebiliyorsunuz deil mi efenim? Bunlarn reme organlar da ok eitlidir efenim. Bunlar, rizomlar, soanlar, tohumlar, kkleri ve kk srgnleriyle reyip oalabilirler efenim... , Profesr konuurken yardmclar t karmyorlard. kinci vasflarna gelince efenim! Bunlar, bulunduklar yere gayet abuk intibak ederler, yani uyarlar efenim! Her zaman ayn iklim artlarn ve ayn vasftaki topra aramazlar. Bunlar, bizim yetitirdiimiz kltr bitkilerinin tahamml edemeyecei artlarda bile reyip yaantlarn devam ettirebilirler. Zaten batan ne dedik bunlara? Arsz otlar dedik, deil mi efenim? Kt iklim artlar iinde yaayabildikleri iin de, karlkl mcadelede bizim kltr bitkilerini yenerler, tpk Kantarma rneinde olduu gibi efenim! Ve neticede! kylnn kendi bitkileri iin hazrlam olduu topra elinden alrlar, yani igal ederler, gaspederler efenim. gal ve gasp ayn eydir, dikkatinizi ekerim, efenim!.. Profesrn dersini en ilgiyle izleyen il mmet'ti: Ya gahhhbanal yah! Gryor musun Yonan'? Evet evet, Yunan'dan daha beter efenim! ok tehlikelidir efenim! Evet, vasflarn saymaya devam ediyorum efenim. imdi de nc vasfna geliyorum efenim. Bir, iki, diye srayla gidiyoruz deil mi efenim? Bunlarn nc vasflar 're-jenerasyon' efenim! Yani bunlarn yetenekleri ok fazladr efenim. nsanlar ve hayvanlar tarafndan bir zarar grdklerinde, -ne gibi zarar? sapanla srerken kestiniz, apa vurup yaraladnz, koparmak iin ekip zedelediniz, bunun gibi- hemen ksa zamanda toparlanarak yeniden yetiebilirler. Sabah dibinden kes, akam kar falan srmtr. Bunlarla sava zordur efenim! Onun iin bu familyadaki otlara ve bilhassa cirsium KYGREN

411 arvense denilen namussuza kar ok titiz davranmak lzmdr efenim!.. Pantolonunun arka cebinden mendil karp alnn sildi, sonra da boazn temizleyip iine tkrd. Bilhassa ektiiniz tohumlarn ok temiz olmasna dikkat etmek lzmdr efenim. T batan demitik kii, 'Bunlar geri usullerle iftilik yaplan memleketlerde oalr!' te bu geri usulleri derhal terketmek lzm efenim. Basit ve kifayetsiz letlerle, zayf cer kuvvetiyle yaplan ziraat hemen, hemen hi vakit geirmeden terketmek lzm... Hac Yusuf, profesrn sama yakn oturuyordu: Lfn ksas Beyim, bu ot var ya, bizim kye Bagan geldi, baz komular bundan su istediler, o da dedi, 'Su da ilzm, Guran Gorsu da ilzm!' dutup bir sonda makinesi gnderdi, makine bir afat... Dur dur, dur bakaym, ne bakan, kim? Basbaya, bizim partinin Byk Bagan, Byk Bagan-mz yani, Angara'dan, yaa! Baya kakp bizim kye gadar geldi t Angara'dan! Sonda makinesi yeri deldi, bir ac su kard efendim! Gaplan Harman'mn orda durmadan akar hl! O ac su ortal gaplad efendim! Sonra grayder ilen, hemi de gendi gazma kreklerimizlen nn yarp bunu kmdralklara akttmzdan oldu efendim! Allahm bir melaneti, nasl annada-ym, bir bels, ky maffetti efendim! Yerlerin gar gar ahab var deil mi efendim? Biz ok dedik, deldirmeyelim u topran gabuunu deye, emme tabii ne demiler, horazm bol olduu yerde zabah tez olur deil mi efendim, o yzden, imdi er beer, er beer, sehere doru... hemi de geen yl yirmiden fazla bebeyi telef ettik, lp gittiler efendim! Yani bu otlar ky maffetti sayn porfosrm!.. Eder! Ben ne dedim? Cirsium arvense! Bu otun Ltince bilimsel ad. Anlam ne biliyor musunuz? Toplumu ge zorlayan! Nitekim, Orta Anadolu'nun birok yerlerinde bu otun mahall ad nedir bilir misiniz? 'kygren!' Evet, aynen byle, kygren derler... ok doru diyorsun sayn porfosrm! Maffetti ky! Hdr dilerini gcrdatp svd: igbek drz! Bir de chenopodium opulifolium denilen ot vardr, mahall ad 'sirken'dir. O da ok fenadr... Ohhhoooo! Biz onun otluekmeini yapar yiriz! Hatta bkme deriz bu ekmein adna. O sirken'i diyorsun sen. Haha ha-ha! Dediin sirken, bunun yannda ynm arnmtr efendim! Srersin, ertesi yl yoktu. Namuslu ottur sirken. Bu yle mi efendim? Bunu oraklan, baklan kesiyoruz, iki gn sona gine davranyor! Bir tarlaya girdi mi, o tarlay srebilmenin imkn m var? Gay goparyor, gendi gopmuyor. kz feln da ykyor. Bu gadar mel'un! Ne yapsan etsen, arlap gitmiyor. ok ibne bir ot efendim!.. Evet yledir, neyse! Sirken hafiftir, haklsn! Zaten otlarn tasnifini yaptmz zaman sirken'i biz 'bir yllklar' arasna alrz. Ama cirsium arvense yle deildir... il mmet dorulur gibi yapt: Havz gibi ey i sayp dktn, saol! Allah mesnedini daha da artrsn! Emme imdi neticeye gelelim Bey Porfosr! aresi ne? Ne yapacaz imdi buna? Biliyorsan bi de onu deyve gali! Tabii bilirsin! Bilmesen kafay byle... eyin ba gibi l-batman! Bir de aresini deyve bakalm... Profesr tuhaf tuhaf bakt il mmet'in yzne, nasl konuuyor bu adam! Ama il mmet gayet cidd. Kynn dilini konuuyordu. Yetmi yldr konutuu dili. Kzd profesr. Ne biim konuuyorsun baba? Hafz

gibi, eyin ba gibi... burada bayan var! ok rica ederim terbiyeli olalm. Burada hem de grev yapyoruz... E Beyim biz byle gonuuruz! Senin dediin Seltentn-cine'yi ne bilelim? Kymzn gadim lisandr, biz 'gali' deye gonuuruz, sen aresini deyve gali!.. aresini syledim, dinleseydiniz! Eyi dinledim emme farkedemedim... Bilhassa tohumu temiz tutmak lzmdr! Geri usulleri, basit ve kifayetsiz aralar, zayf cer kuvvetiyle yaplan ziraat hemen terketmek lzmdr. Bunlar duymadn m? 1 413 Bir ilc yok mu? Anicon tripton diye bir ilc vardr. Pompayla yapraklarna sklr. Yaprak byklklerinin farkl oluundan dolay cirsium arvense'ye dokunur, ekine dokunmaz. Fakat Trkiye'de bulunur mu bilmem? Eczanelerden bir sorun: Anicon tripton! Pompayla, yani pulverizatrle skacaksnz. inde tarifesi bulunur, okuyup tatbik edersiniz... Benim damat haklym... Kim senin damat? Musa, kyn muhtar... Niin haklym, ne yapm? Toplad uval ulu, ekti gitti! Valla oras kendi bileceiniz i! Biz tabi, yazmlar, geldik... anlattk deil mi? Bu numuneleri de gtrp koleksiyonlarmza dahil edeceiz. Ve ayn zamanda burada grdklerimiz hakknda bir de travay raporu yazacaz. Bu rapor, Fakltemizin dergisinde ngilizce ve Almanca olarak yaynlanacak. Eer bir de Trke olarak yaymlatabilirsek bir nshasn sizin ilin Ziraat Mdrlne yollarz. nmzdeki yl talya'da bir botanik simpozyumu yaplacak. Orada arsz otlar ve cirsium ar-vense konusunda bir tebli verebilirim. Size yapabileceim iyilik bundan ibaret. Evet bundan ibaret... imdi kaalm artk. Haydin bakalm Saolun... varolun... allasmarladk!.. Hemen kalkt, apkasn takt bana. aret etti arkadalarna. Hep birlikte cipe dolutular. ekip gittiler. Hdr doru eve geldi. Sunack'la Teslime'yi nne oturtup uzun uzun anlatt. 36 GN ARDI Gitmekten baga are yok! Herif porfosr! Yutmu dnyay. Adn varana gadar syledi otun. Gitmekten baga are yok. Bir an nce gidip iimizi bulmamz, hemi de galabalk her yakay gaplamadan yer yurt bulup iine girmemiz ilzm. n-km otun ad kygren. Hemi de ediraf kylerin hepicinde var. Bugn yarn hepicii sklecek, yollarda grecez...

Sunack susuyordu. Teslime, babasna anasna ne diyecekti? Nasl taklp gidecekti Hdrgil'in ardna? Nereye gideceklerdi? Ne i tutacaklard? Dorusunu sorarsanz, daha bir i duttuum yok. Musa' ya syledim, o da Zeyni Beye, onun arkada Torunolu'na syleyecek, gulaklaacaklar. Tabii bizim de hazr olmamz ilzm. Yani Musa'yla gonuurken gararm yoktu. Geldim buraya, porfosr dirledim, aklm bokuma gart. Gitmesek de ot bizi goacak. Ad seltentncine, ilc cavrca, nerden bulacan da hangi parayla alacan? Ot kygren... gecez! Bir i bulmadan m gurbanm? Bulacaz ii! Seherde, teki seherlerde... Edemez dner gelirsek gln oluruz! Temelli gln olmamak iin dutunacaz hatunum! Yapamayz edemeyiz yok. lecez decez edecez. Eller nasl ediyorsa... oluk ocuk temelli irezil olmayalm? Olmayacaz! ocuklar okula yazlacak. Yimeyip onlara yi-direcez. Bizim ektiklerimizi ekmesinler, gaz rdek yerine gon-masnlar deye, her gaharlerini ekip okutacaz. Biz anlamadk, onlar anlasnlar, bilsinler... Sesi karcp duruyordu. Bir elini Sunack'm, bir elini Tes-lime'nin bana koydu: Sen de bizimlen geleceksin Teslime. KYGREN 415 Gelmesen de eniten gelip gtrecek. Sunack bizi hogrecek. Buban dersen... dedi bugn porfosre gidecez... Geleceksin bizimlen. Biz doyarsak doyacaksn, a yatarsak a yatacaksn. Bulabildiimiz ii de ileyeceksin. Sunack'lan birlikte srt srta vererekten, npalm, baka aremiz var m? Varsa sylen, dinleyelim vede yapalm... Sunack susuyor, Teslime de susuyordu. Ben yarn gine gidecem. Zeyni Beylen gendim gonuacam. Mslme aban Albay Osman Beygil'de temizlikdeymi. Gnlk onbe. Her gn deil, ara sra gidiyormu. Yz, yz elli de mi gemez ayda? yz de ben gazansam, npalm, hemi de alcs karsa satmp savacam buradakileri... Bak herkes gitti, kim durdurabilir bu g? Mecbursun sen de gideceksin... Durup durup konuuyordu: Zeyni Bey her gapy ayor, adam maymuncuk. imdi btn ilin mrmr o! Parti purtu ileri, Belediye, eker Paprikas, Hava Gurumu, Yeilay, Gzlay... hepici elinde! Buralarn sat iin ona syleyecem. Bitli baklann kr alcs demiler. Belkim guvatine gvenen motur ahaplar havaslanr. He etmese bir dnek paras da m etmez? Hazrlk grn. Geysi yu-nacaksa yuyun. ocuklar soyulacaksa soyun. Sanz banz daraym. Aama bir hayr habarlan dnmeye alrm yarn. Ondan keri de, benim gamm ackt, zufray gurun... Teslime iinin ayr bir banyd, kanyordu. Sunack iyiydi ama, anas babas ne diyecekti? Musa ne diyecekti... arkada? ehre varnca nikh edip alsn myd bir imam arp? Yoksa gitmeden burada m yapsayd o ii elini yzne alp? Burasn aamyordu Sunack'a? Sunack bel bir kar olsayd imdiye oktan

zmt dm. Tatl tatl tutuyordu, He ben senin gnln ykar mym gurbanm? Ykmad iin bocalatyordu Hdr'. ki arada, bir derede kalmas bu yzdendi. Gece aabileceini sanyordu. Aamad. Teslime'ye at da dnp gelip Sunack'a aamad. Aamadan dnp gitti sabah olunca ehre. Gene nce Musa'y buldu. Merdivenleri, merdiven nlerini silip sprm, alverii de bitirmiti. Mslme Yarg Ali Rza Beygil'e kmt temizlie. Elleri deliniyormu. 416 KYGREN Ama ne yapsn Musa? Musa honuttu halinden. Byklar gitmiti. Gafay deitirdim adamm! He insann on gnde ga-fas deiir mi? Ben deitirdim! kz gibi yaamm kyde kz! kzl bolayacam burda. Yani npacam biliyor musun? En birinci hovardas olacam seherin. Olmazsam eeim. Aclarm byle sndrecem. Bak aramzda galsm, en beri batan aha bu yokardakinden! Ciddi sylyorum bak. ok hamurlu avrat. Bitiyorum. Heralm o da bana bitiyor. Bak byklar grpttm. Palabyk deilim esgisi gibi. Dutturdu: 'Byklarn eyi deil kes!' Kestim ben de. Hemi de du mu, ter kokularn dutmuyorum stmde. Alettirik bedava, su bedava. A musluu dkn. Iltr dkn, ltrma dkn. Tertemiz olaraktan, ana bir, bac iki... hesab... annadm m adamm? Melt' nmzdeki havta avucumun iine goyuyorum, gomazsam eeim! Bu seherde var ya, iimin btn hncn, btn cn... annadm m adamm? Bu yoldan alacam! Bu yoldan hn alnr m? Alnr, alnmaz, ben alacam. Bu yol eyi bir yol mu? Eyi, kt, he dnmeyecem, yapacam... Yutkunup sordu Hdr: Byle eyler gonuulur mu yavu? Sana gonuuyorum. Ele gonumuyorum ki! Sen benim en birinci arkadam deil misin dnyada? Ben senin iin aam kp Zeyni Beye, Melt'a syledim. 'Ben aslm Hdr da gelecek deye geldim...' dedim. Onlar da Torunolu'na telefon atlar, hususi senin iin, yah! Dedim, 'Hdr gelmezse ben bu ite youm!' Ben byle syleyince Melt, Zeyni'ye drtt: 'Kak Zeyni, kak, daha ilk aamdan yme! Telefon et. Hdr'a i bulsun Torunolu. Sen de bak... lk aamdan yr bu! Bunun huyu bu... ya Musa efendi!..' Dert yand bana. Ben de ona dedim ki frsand bulmukene: 'Ben de he ymem Melt Hanm! ynmeyecek frsantlar olunca zabaha gadar gzm grp-mam, gendim grpmadm gibi, yanmdakine de grpdrmam...' Valla annad! Annad, gz etti. Zeyni Bey horluyordu. Banda durup duttu gulaklarndan, eke eke yendirdi, ettirdi telefonu... Yani ne zaman annalr bu iin olaca? Melt ii mi? Bi havtanm iinde! Ben sana tekmili verim KYGREN 417 olunca! Emme azn sk dut. Samak, samalamak yok. ok birinci hovarda olacam. Gelene git geri demek yok! Dersem eeim! Kzd Hdr: Sen deli olmuun! Melt bu adamm, sen olmaz msn? Benim ii soruyorum sana! Yani gp gelecez mecibur! Tabii gelince hana enecek deiliz... Onca nfus! Bamz sokacak yer, ondan keri de, dutacak i! Yutkundu Hdr. Bak Musa! Boazn temizledi: Dinle beni azck! Madem arkadaz, bir iim daha var. Bunu sona syleyecektim. Emme almkene syleyip gurtulaym. Yani ben Teslime'yi de, kr'y de alp geliyorum. yle garar verdim. Sunack'a yle bi dokandrdm, aka itiraz etmedi, heralm etmeyecek de. Ga3anpederinin gnln de sen edeceksin. Belkim o da gelecek. Porfosr anna-dnca akl yatt. Herkesin iinde seni dorulad gayfada. 'Bizim damadn yapt

doruymu, gitmekten baga are yok!..' Yani o gelsin gelmesin, Teslime'yi getirmeye gararm gatti!.. bunu eyi bil! Boynunu dndrp bakt Musa: Habarm olmadan ne iler becerdin ula? Becerdin feln deme! Ciddi sylyorum... Okad Hdr'n ban: Halal olsun... senin gibi adama! Sesi karck, ba da yle eikti. nce nce he istemiyordum. Emme sona ikimiz de isteyiverdik. Sunack'n habar yok sanyordum, varm! Olmu nasl olmusa... Emme yummu azn. Gryorsun ne gadar saygl. Gar deil, evliya!.. Ben de biraz seziyordum adamm! Baldzm da az ok ha-murlu olduundan, bilirim duramaz. Melt'a senin iki avrath olduunu sylersem ok hazzeder. Seviyor hovarda adam, yle grnyor! Tabii imdi baldzmn baln feln isterim senden... Musa'yla konuurken ilk kez gld Hdr: Alrsn bubam! Allah bana, ben sana... Ulan kyllk irezillik emme, bir yandan da safamn hasm sryorsun! Durdu biraz. Tabii baldzm da! Yani senin ne gadar eyi bir insan olduunu bildiimden bu ie pekey diyorum. 27 418 KYGREN Baga biri olsa mmkn m var? Valla furur, klgesinin st ykardm! Emme sen... Saol! Bakyorum, esgisi gibi Cin gurdu, Sin gurdu sz etmiyorsun. Ben de seni seviyorum. Belkim bunun etgisi, daha fazla dayanamadm Teslime'ye... akal drz!.. Zeyni'yle Torunolu'nu bugn grmek art! Burda bi len ekmei yiyelim de... Tam o srada kapc dairesinin kaps vuruldu: Musa Efendi amucaaa! Musa Efendi amucaa!.. Gidip at kapy Musa. Hacer'di. Doktor'un kz. Annem ii yoksa az gelsin diyooor!.. Hemen mi g? Hemen, hemen... Varyorum, hemen varyorum!.. Kz gitti, yrei vurmaya balad gm gm! Ufack bir ayna vard kapnn yannda. San ban dzeltti. Gmleinin kvrlm kollarn, belinin kemerini dzeltti. Sen otur adamm, gryorsun halimi!.. Bir de gz krpt.

Kalkp dolat odann iinde Hdr. Su dkt ayakyoluna. Mslme, yataklar kat kat ym, stlerine kilim rtmt. Yerde hasrn stnde ul yaylyd. Bir de divan gibi bir ey uydurmulard. Byle bir i de bize bulunayd! Kap kaak ufack mutfaktayd. teki odada iki somya duruyordu. Somyalar oday hemen hemen kapatyordu. Dar odalard. Kyde olsa serer toplarsn. Burda her dayim gurulu garyola... Gelip sedire oturdu gene. Kk masann stnde pilli radyosu. Keye duvarn dibine av tfeini dikmi. Benimkini satarm. Bu da satar, npacak seherde? Pencerelerden birinin nnde ocuklarn okul kitaplar... atmamlard. Olanlar imdilik rakla gatabiliriz belkim...~ Kalkp dikeldi. Darlara bakmaya balad. Baka bir apartmann srt grnyordu. ok te-' lerden ocuklarn lklar ve ehrin kendine zg grlts geliyordu. Mslme temizlikte! Belki Sunack da gider byle. karsa Teslime'yi de yollarz. Neden yollamayalm? Benimki gapclk olmasa da olur. Kydeki mal masad ekeriz bazaKOYGOCUREN 419 ra. Bir evyeri ayarlarz belkim. Bir de tarlalara alc bulabilirsek, bakarsn bir dnek yapabiliriz... Durup dnd. En eyi-si gz yapmak bizimkini. Teslime'ye ayr oda olacak. Sonradan sonradan ok sard Teslime! Ne var da bu gadar sard bilemiyorum?.. Musa byklarn paklatmt. Kendi byklarn elledi, kvrd. O dinine yandm ac suyla bu otlar olmayay-d kyde daha eyi olurdu ra timiz! Ac su datl kayd, be alt daha furduraydk sondalardan... Bir gapclk bulunursa biz de keseriz byklar gali... npalm? Musa girip geldi. Elinde kesekd. Glyordu. Glp gz ediyordu. Gryor musun adamm? Diyordum da inanmyordun! Melt ablan bundan keri yengen! 'Hayle, bak ite byle olacak! Daha eyoldun byksz!' Durdurup gyneime, panto-luma, kemerime bakt. O verdi bunlar biliyor musun? Ben de alp geydim anasn sataym. Salar da arkaya daryoruz byle!.. Kesekdm koydu duvarn dibine. galip gokulu sabun, biirimlik makarna, iki paket otya. 'Gtr bunlar, banyo yaparsnz, amar sabunu deildir dggat et, makarnay da biirin yin...' Bir iki de entari ayrm Mslme'ye, aa-ma verecek. Omuzlarma, byklarma bakarkene beni gendine ekti. Gslerinin arasn grdm. Ak biliyor musun n? Yavu bunun gadar teni ldayan avrat olamaz adamm! Gr-dnd ya Meram'da! Nar gibi pembe, biliyorsun deil mi? Mis gibi de kokuyor! 'Eferim, ite byle olacan!..' Az daha barma goyacakt ban. 'Hadi imdi git, git, hemen git!..' tti eliylen. Senin geldiini, burda olduunu syledim ben de. lene bi daha soracak gocasma. Biz de Torunolu'nun dggna gidecez seninlen. Ordan telefon edip sesleyecekler Zeyni'yi. Zeyni benim 'ortak'. Daha deil emme olacak. Yani senin meselenin olurunu bulduk saylr, mara etme adamm. Eeee, hemi de Mslme tamtakr olduydu biliyor musun? Ky, otuzuna varmadan gocadyor garlar. Emme Teslime'ye deyecek yok. Teslime ala gibi teze daha... len oluyordu Mslme kp geldi. Hogeli etti. Suna-ck', ky sordu. Sonra mutfaa koup gazocam yakt. Su koydu tencereye. Haggaten tamtakr olmu Mslme yengem! 420 KYGOUREN Kupkuruydu elleri hogeli ederken. Teslime'nin ellerini dnd, boynunu, gslerini... Musa kalkp kesekdm verdi karsna. Bir ey ilzm m? sordu. lzmsa alaym, misafir var... Fsldatlar kar koca. Sonra Musa kp yarm kilo helva getirdi bakkaldan. ocuklar da ard alandan. Makarnann bana oturdular az sonra. Bir btn ehir ekmeini paralad Mslme. kier er dilim dt nlerine. Musa, gzyle ekmek arad, bak arad. Bir arada ekmei de alp dilimledi. ocuklar somura somura yiyorlard. Dolu dolu atyorlard kaklar. Refik durdu bir ara: Buba? Syle goum? Manyak ne demek? Manyak m? Anas orosbu demek! Bomboz oldu ocuk, ekmek yemek yemedi istekle. Nooldun ulan, neden sordun? Hkrd Refik: Putlar! Bana yle dediler! Gld Musa; elini bana koydu olunun: Sen de yap-tr-yaptrver enelerine.

Gendine manyak dedirtmeye mi geldin sehere? Yosam korkuyor musun enciklerden? Doan'm, Duran'm, kr'nn falan da gp geleceklerini dnyordu Refik: Onlar da bu maileye yerleirse eyolur, oalrz garlarmda!.. Torunolu'nun kaln parmaklaryla, alnnn krklarn o-masm seyretti Hdr. Habire ouyordu alnn Torunolu: Hi sanmam kiii byle batkn tarlalara alc ksn ehirdeee! be kuruu olan apartmana, dkkna yatryor imdii.. Zihni de bm sallad: Arsa falan alyorlar! Gene de birisi bulunur belkiii... Bitli baklanm... Adana Sulu Ziraat'ta bir hemerimiz var: Yksek Ziraat Mhendisi Dr. Bahri! Ayrlm memurluktan, buraya dnm. Toprak alp iftilik yapacan sylyordu geen gn. Partiye uramt kaympederiyle... Var mym parasn? Varm, biraz kendinin, biraz kaynpederinin... Musa mrldand usulca: Tabii nce Hdr'a i bulmal Zey421 ni Beyim! Bu adam kp gelecek. Daha fazla elemek istemiyor o batkn kyde!.. Bir konumam lzm Belediye Bakanyla. Belki otobslerde, belki baka bir yerde... Torunolu elini ekti alnndan: Sat iini bir aratralm. Kulpte falan aalm birka kiiyeee... Tabi ok ucuza gideeer, onu da bilin bataaan. Yani tam kelepiiir... Eee npalm? Ucuz mucuz... Satlmadan dursa bir yarar olacak m bize? Mteri karsa ben de satarm Zeyni Beyim! Eveeet, zaten birine mteri bulduk mu, tekileri rahat sa-tarz. Bu i ylediiir, bir duyuldu mu... Daha gelenler var kyden. Hac'nn Emin'i grdm dn... Ban edi Hdr: oook! kr'nn Kzm, Omar avu' un Aziz... Baback feln... Doktor, Torunolu'na bakt: erden bir telefon edebilir miyim? Aaa tabiii, sorman gereksiiiz! Zihni kalkp kasann ardndaki ufak odaya geti. Orada paralel bir telefon vard. Belediye Bakann buldu, konutu. Ses duyulmuyordu dardan. Sana ok iimiz decek Bakanm! Kylerden vatandalar sklyorlar, onlara i!.. u sra yalnz tfaiye'de var! Ya biraz tecrbeli olacak, ya ok kabiliyetli! 'Ne i olursa olsun yaparm' diyen aptal adamlardan istemiyoruz Doktor! Deil, ylesi deil! Memnun kalacaksnz... yleyse Tekin Bey'e ba vursun! Ben kendisine talimat vereceim. Ad neydi, hangi kyden? Kantarma'dan Hdr! Soyadn... dur bakaym!

Kapdan ban uzatp Hdr'm soyadn sordu. ztrk, Hdr ztrk!.. 37 RNEK FTLE DORU ehir Kulb'nn konuk odasnda Vali vard iki konuuy-la. Ynetici brahim, zenle hazrlatt kahveleri alp kendi gtrd. Konuk odasnn imdi iki kaps vard. Biri byk salona, biri dorudan k holne alyordu. Vali Bey holden girip geldi konuklaryla. brahim kapda bekliyordu zaten. Konuk, nl mteahhit Sadk Can idi. teki de byk damad Sami Bey. Kahveleri iip havadan sudan, bu mevsimde Meram'm enfes bir yer olduundan konutular. Birka turistik otel yaplsa kurtarr m acaba? Sordu Sa-X mi Bey. Bu hususta bir fikir sylemek zar... Bu Nadge Radar sleri yapmlarn da bitirdikten sonra taahht ilerinden ekmek istiyorum kendimi. Yoruldum artk Vali Bey. T Atatrk gnnden beri... Hatt hemen iki yl sonra, damatlara devretmek istiyorum sorumluluun ounu. kisi de mhendis biliyorsunuz... Vali gld: Otelcilik mi dnyorsunuz? Yooo hayr! D lkelere gittiimde gryorum, Trkiye-mizin en aksad konulardan biri otel iletmecilii. inlileri dnn canm, boylar bizden ksa heriflerin! Ama bir grn iletmelerini! Caponlar falan!.. Sonra ekledi: Ben esasnda iftilik yapmak isterim kocaldmda. Bir iki de okul... Bir bezik partisi evirelim mi, ne dersiniz? Valla ok zr dilerim, size arkada olmam imknsz. Ara sra oynadm oldu ama pek zevk almam... Nasl tensip ederseniz... Ben esasen, geen gn Bakan Hazretlerine de arzettim, aydnlarla memleket meselelerini konumay severim. Fakat aydnlar da... bilmiyorlar bu konular. ok esef ediyorum, ilgi de duymuyorlar. Baka zevklerim de var tabi, doadan baz sesKOYGOUREN 423 leri rekrd ediyorum. ieklerin renkli resimlerini ekiyorum, en ok da kr ieklerinin... Bizim aile biraz deiik. Hanm oynar bezii. Geen yaz Termal'de, Bakan Hazretleriyle oynadlar sk sk. Yani srf vakit geirmek iin... brahim girip geldi bu srada. Eilip Vali'nin kulana bir eyler fsldad. A'a'a'aa!.. Gelsinler tabi, buyursunlar!.. ok memnun oluruz! Konuklarmzla tanm olurlar!.. brahim geri geri yryerek eilip kt. Sadk an'a dnd Vali. Efe-nim! Partinin l Bakan! Haber gndermi. 'Rahatsz etmezsek gelebilir miyiz?' ok giriken bir doktor. ok memnunum kendisinden. Kt ilere bulamyor. sizlere, kyllere yardm etsin hep. Sizin kk damadn alt Kantarma Proje-si'yle falan da ok ilgilendi. Hl da ilgilenir. Fakat o kyn de yz glmedi Sadk Bey! Yaplan sondaj kt sonu verdi. Ac bir su kt. Tarma yaramyor. Bu sefer de tarlalarn ok muannit bir ot kaplad. Beer onar, ky terkediyorlar imdi. Hemen hemen yars gt desem yeri... Doktor Zihni, Torunolu, Veteriner Turgut girdiler. nce Vali'nin, sonra Sadk an'n, damadnn ellerini sktlar, kendilerini tanttlar. Vali yer gsterdi, oturdular. Kollarn koydular yeil uhal masaya, geri alp nlerine indirdiler.

Ben de konuklarmz, tantaym sizlere. nl Mteahhit Sadk Can! Ve damatlar Yksek Mhendis Sami Bey! Sadk Beyi tanyacaksnz belki. Kantarma Sulama Projesinde alan Mhendis Cafer Bey'in kaynpederi oluyorlar. ok faydal hizmetler ifa etmilerdir yurda. Atatrk zamannn mteahhitle-rindendirler. Baraj, Havaalann, Hava Hastanesini falan yapmlardr. imdi de Nato Nadge Radar sleri'nin yapm ilerini yklenmi bulunuyorlar. Gezmek iin buyurmular ehrimize. Meram' grdler. Hazreti Mevlna'y ziyaret ettiler. Naslsnz bakalm Doktor Bey? Siz naslsnz Sayn Torunolu? Siz Turgut Bey? Fslt halinde kt sesleri: ok teekkr ederiz... Salnza duacyz, iyiyiz efenim!.. Zatliniz naslsnz efeniiim? Saolun, varolun!.. 424 KYGREN Dr. Zihni ve Torunolu, yerli gelenee uyarak, Sadk Can' m ve damadnn da hatrlarn sordular. Cafer Bey nasllar? Bir daha haberini alamadk? Teekkr ederim. Cafer de iyidir. imdi kendi ilerimizle megul oluyor. O biraz gen tabi. Tecrbesi yeter deil henz. Kantarma Sulama Projesi'nin kt sonu verdiini anlatt bana. ok zlyor. Sylediine gre elde yeteri kadar dokman yokmu. Gerekli n ettler yaplmad iin biraz kararlamaya olmu o sondaj. ok zlyordu... Vali Bey ksrd: Efenim, bizim ovann alt bir eski deniz olacak. yle syleniyor. Bu yaknlarda Yarma ve Sakyatan arasnda da bir sondaj, ayn sonucu verdi. Bunun karsnda baka izahlar da yaplyor. Yeraltndaki kaya tuzlaryla vesair minerallerin sular tarafndan andrldn ve eritildiini sylyorlar. Tabi on binlerce, milyonlarca yllk bir sre iinde meydana gelen bu olayn sonunda, yeryzne kardmz sular ac oluyor... diyorlar! Bakalm, yaknda yeni giriimler olacak. Tarm Bakanmz zel olarak duruyorlar konu zerinde. Galiba biraz daha derinlere inilecek. Bylece daha aadan iyi su bulmak midi kuvvetli. Fakat ne olursa olsun, dostumuz Amerika'dan alacamz ara ve ekupmanlar sayesinde, fena tabiat artlarn yenmede baar salayacamz midini muhafaza ediyorum... Efenim! Hollanda'da, Caponya'da, Yugoslavya'da falan moderen sulama developmanlarn grm bulunuyorum. Bizdeki giriimler... henz... balang safhasnda bulunuyor. Affedersiniz henz ocuk oyunca derecesindedir. stikbalin ok parlak olacana ben de inanyorum... imdi bu ot fena bindirdi efendim bu ot! Kyller korku iinde brakp kayorlar. Yardan fazlas geldi efendim. Ankara'ya ve Mersin'e gidenler de var. Bugn bir tanesini tfaiye' ye yerletirdik. Kalan topraklarn satmak istiyorlar efendim. Turgut Bey bir miktar almaya niyetli bakalm. Moderen aralarla teknik tarm yapmay dnyor... Vali ok memnun oldu: yle mi? Tebrik ederim... Sadk Can da kutlad: Bravo! Tebrik ederim!.. KYGREN 425 Veteriner Turgut ellerini outurdu: Saolun efendim! ansmz deneyeceiz bakalm, ya herro, ya

merro... ok tebrik ederim Turgut Bey! Efenim, biraz cesur olmak lzm. Yarn geliir buralar. mknlar artar. Byle kalacan hi tahmin etmiyorum. Yeni tasarlar var hkmetimizin. ahsen de ok nemli buluyorum tasarlananlar. Ama iftilerimizin ounluu cahil olduu iin bunlar idrak edemiyorlar... henz! Sadk Can sordu: Ne kadar aldnz arazi? Daha almadm efendim! Ama 100 dnm kadar istiyorum. Torunolu hemen atld: Yalnz, msadenizle bir eyi tasrih edeyim efendiiim, bizim burada dnm, 33x33 deil, 50x50' diiir, 'ova dnm' tabir ediliiir, yani Turgut Bey'in arazisi resm hesapla 250 dnm olacaktr. Bir hayli de ucuza geliyor tabi efendiiim. Satp kurtulmak istiyor kylleeer. Ottan korktular iyiceee. Ottaaan, sudaaan... Dr. Zihni ekledi: Bir de efendim, yeni sondaj istemiyorlar! Hep ac su kacak sanyorlar... Vali gld: Bu ot efenim, geen gn gelen bilim kurulu, ortalama sklkta bir tarladan, bir metre karede, 184 kk saymlar! Buna karlk buday 16 kk mesel. Bana baz notlar braktlar. Baka otlar var, onlar da hayli yekn tutuyor. Fakat hakim unsur bu ot oluyor, ok zararl... efenim! Ne otudur bu? Sadk Can sordu. Efenim, Ltince adn sylyorlard unuttum. Dikenli bir ey, cirsium arvense, kykaran m, kygren mi ne, yle bir eymi Trkesi... Turgut Bey, kaa alabileceksiniz dnmn? Valla, resm dnm 100, 150 olur sanyorum. Bo arazi efendim, kim ilgilenecek? Yatrm gerektirir. Malmunuz temizlenecek, iyi su bulunacak... Efendim, Turgut Beyin imknlar genitir. Tarm Bakanmzla da akraba olurlar. Sanrm bu giriimde ok yardmlar dokunacaktr! Biz de ona gveniyoruz efendim, inaallah! 426 KYGREN Doktor, mjdeledi: Adana'da alan hemerimiz Ziraat Yksek Mhendisi Dr. Bahri Bey de alacak biraz. Bahri Canda. Syledik ok ilgilendi... ok enteresaan!.. Vali sordu: Siz ilgilenmiyor musunuz Sayn Torunolu? Siz Zihni Bey? Yani tavsiye ederim, madem byle kelepir topraklar, hi karmayn! Yarn ok kymetlenecektir. sterse kymetlenmesin, elinizde biraz toprak bulunsa ne kaybedeceksiniz? Beer onar bin lira nerelere balamyorsunuz? Ben bir kooperatife ye olmak suretiyle kalkp t Kuadas'ndan sahil arsas aldm. eme'de varm baka bir kooperatif, imdi ondan da bir hisse almay dnyorum. Turizmin de gelecei parlaktr. Bence aln ellier yzer dnm... Yani resm dnmle demek istiyorum... Dr. Zihni: Hi dnmedik efendim... Torunolu: Hi dnmedik, belki almz...

Dr. Zihni: Biz daha ziyade kylleri dertten kurtarmak iin alyoruz efendim! Eee ahsen de alrsanz bu kurtulua mzahir olursunuz... Estafurullah... evet, dnebiliriz! Dnmelisiniz... dnn! Dnmeli tabi! Sadk Can kart. Yani ben de ok merak ediyorum. Buraya yaknm galiba ky, deil mi? On kilometre efendim... Mmkn olursa yarn bir grmek isterim yani! Vali ban sallad: Tabi, derhal!.. Dr. Zihni: Tabi efendim!.. Torunolu: Tabi... Biz de gsterebiliriz... ok teekkr ederim, mersi, saolun!.. Vali: Sayenizde bir rnek iftlik olacaktr oras! Moderen usullerle ilenmi bir iftlik! Manidar bir nmuneee... Nmunei imtisaaal!.. 38 YEN MLK SAHPLER Sadk Bey'in Kantarma'ya gtrlmesi iini Dr. Zihni'yle Torunolu'ndan rica etti Vali. Geziye Veteriner Turgut da katld tabi. Dr. Zihni, Musa'ya sabah erkenden haber verdi: Bir iki saat ya srer, ya srmez... Onu da aldlar. Hdr' da bulurlard orada. Saat ona doru ktlar yola. len olmadan dndler. Akam olmadan da ehirde haber yayld. nl Mteahhit Sadk Can, ova dnmyle 200 dnm toprak alyordu Kantarma'dan, resm dnmle 500 dnm. Veteriner Turgut 250 dnm. Dr. Zihni'yle Torunolu 200'er dnm. Yksek Ziraat Mhendisi Dr. Bahri Canda 350 dnm, belki 400... Hsn ifa 15-20 gndr ehirdeydi. Ara sra ilelere gidiyordu, ama geceleri dnyordu. Haberi duyunca Zaman Ahmet'e telefon etti hemen: Sen uyu daha! Bizim akgzler evre kylerin topraklarn kapyorlar! stanbul'dan bir mteahhit gelmi, 500 dnm kapatm. abuk Talip Efendiyi bul, ge kalmayalm... Akam yemeinden nce Hsn ifa, Zaman Ahmet, Topal Talip oturup birer oralet itiler. Ertesi sabah erkenden Zaman Ahmet, Hac avk, Hsn ifa'nm arabasna binip kye gittiler. Be yzer dnm kapattlar her . Zaman Ahmet, 250 dnm de damad iin ald. Sonra Altoklar'dan Samim, Tccar smet Kalfa, Barak-lar'dan lhan, Eczac Ramiz, Doktor Muammer Hzal, Kadastro-cu Bekda Bey, Avukat Sadi Ardal kye gidip toprak aldlar. Evdireeli Aladdin Aa'nn haberi

olmu, geldi 500 dnm de No kapatt. ok ileri grldr. Madem btn Beyler alyor, o neye almasn? On kurutan, on iki kurutan, ok ok on be kurutan gidiyordu metrekaresi. Dr. Zihni'yle Torunolu varp 50'er d428 KYGREN nm daha aldlar. Hdr'n, Musa'nn Kaplan Harman'ndaki, Cinligeri'teki, Osmanlen'deki, Dalamaz'daki, Yasinin Mezar' daki, Kadir Baba Hy'ndeki tarlalarn hep kapattlar. Yani bir iyilik olsuuun! Size iyilik iin alyoruuuz. Deilse npacaz topran? Brakp gideceksiniiiz. Belki kapann elinde kalacaaak. Elinize ufak sermaye olsuuun. Bunlar arur etmeyin de, birer evyeri alnn, dkkn falan ap ehirdeee... Tarla almlar g hzlandryordu. Kydekiler: O satm, ben satamadm!.. ehirdekiler: O alm, ben alamadm!.. Almlar da, satmlar da hzlanyordu. Tarla alanlar, tarla satan kylleri eke eke, nce Notere, sonra Tapuya, zel dare'ye gtryorlard. Takrir ve Fera ilemleri grlyordu. Sonra Tescil Dvalar alyordu mahkemeye. Yenibahe'den, Boruktolu'ndan, Boyal'dan, omakl'dan da tarlalar satlyordu. ehir Kulb'nn ynetim ilerine bakan brahim de ald 120 dnm kadar. O da Takrir, Fera ilemlerini tamamlatt, mahkemeye gidip Tescil Dvas at. Bunca akll adam aldna gre, ileride parlak bir istikbal vardr her halde, onlar alyor, ben de alaym... Komnizmle Mcadele Dernei Bakan Dr. Hfz Bey'in ge haberi oldu, zld. Dr. Zihni'ye telefon ap kafa tuttu. Fazla oyalanmadan 300 dnm kadar da o ald. Bu arada Hdr tfaiye kadrosuna girdi. kinci Dnya Sa-va'nda, Trakya'daki akmak Hatt'nda avuluk yapmas iine yarad. Depodaki hazr giysilerden verdiler. Karacian mahallesinden bir ev kiraladlar doksana. ki odas, bir holyle basit bir yerli eviydi. Teslime falan bir gnn iinde gverdi-ler. Sadeya'dan kl eker gibi zmlendi dm. Musa, Ms-lme'yle konutu. Mslme kye kadar gidip anasyla konutu... anas da babasyla. Sonra Musa gitti il mmet'e. Oldu i. Hdr, bir palto alacakt emmisine. Bundan drt gn sonra da Musa, Hdr' arp tekmili verKYGREN 429 di: O i tamamdr adamm! Hani bi lf vardr: Angara, Bolu, Gerede, Mengen... Melt Hanm bundan keri vey yengen!.. Hdr inanmaz grnd: Yalansn serseri! Yalanm varsa sen gibi olaym ulan!.. Eh, mbarek olsun, zatna garada lm yok gali! Hem var, hem yok! Hem zevk, hem tevlike... Alkanlkla byklarnn yerine gtrp getirdi parmaklarn: Benim ortak imdi kuraca ivtliin planlarn yapyor durmadan. He-mi de mayenehanesinde, partide, vatandalarn ilerinde ok yorulduundan yyp galyor

eve gelince... Vede Melt yengeni yourmak aama gadar benim boynuma galyor. Ne de olsa tevlikeli bir i... Farknda olmadan gene gtryordu parmaklarn oraya. Emme ne gadar tevlike olursa olsun, yapacam. Dedim sana, alacam iimin hncm, cn; dkecem iimde t Garabk'ten beri birikmi ne gadar gurt varsa! Yani bildiin gibi deilim adamm!.. Sonra da skyordu dilerini: Y-necem ynecem kokulu sabunlarlan, bakacam garlarm baygn gzlerine. Ondan keri cump! Tabii nce Melt yengenlen hesabmz grecem! Biliyorsun nasl hamurlu! Emme aramzda gal-sn gonutuklarmz. Yani t kmasn azndan... t! Asl gendin yum... yum o yrtlas azn serseri! Gtrp Banka'ya koydular aldklar peinleri. stlerini de bir sre sonra Banka'dan alacaklard. Musa, Hakk'y nianlad kyden mer avu'un Aziz'in kzyla. Bir ay falan sonra da ehir tresine gre basit bir dn edip evlendirdi. Remziye'yi de soktular Sille'deki hal fabrikasna, aylk 180. Gayri adamakll lort oldun Aa! Paray da bi tamam aldn m pangadan, tamam! Bi yandan Mslme yengemin ga-zanc, bi yandan gendinki, bi yandan Hagg, bi yandan gelin, bi yandan da... Melt yengemin yardmlar, kokulu sabunlarna gadar... gar ardnda Amarikan hkmeti gibi... srtn yere gelmez gali? Haa bak, Amarikan hkmeti dedim de... habarm youdu, Amerikandan bizim kyn okuluna yardm gelmi; bilye, bebek, kalem, silgi, aralarnda ufak ufak sabunlar da var. Emme okulda renci galmad ne fayda! 430 KYGREN Mariften beni rdlar adamm! Seim tarbasma benzer bir torba verdiler. Ben de Sefer retmene yollayverdim. Gendim gidemedim tabii. Burdan her zaman ayrlmak doru olmuyor tabii... Bundan keri he olmaz gali! brakmaz. braksa vey yengem brakmaz. Yani Melt yengem demek istiyorum, an-nayver!.. Hdr! Sakn Teslime'ye feln garma azndan. O da abasna syler, her i maffolur! Mslme biraz sinirdir biliyorsun! Yum azn!.. t karma... t! Nbete girmedii zamanlar uruyordu, oturup konuuyorlard apartmann bodrum katndaki kapc dairesinde. Gne grmyordu biraz ama, iyiydi. Ayda doksan yz lira kiradan kurtaryordu bir, ikincisi, iinde suyu, dar mar bir mutfa, bir de komularla ortak kullanmadn helas...vard! Hdrgil, Sunack olsun, Teslime olsun, ok sknt ekiyorlard bu konuda. Tuttuklar evde aile kiracyd. Bir de ev sahibi yal kar koca vard. Akehir'den gelip bu evi yapmlard on yl nce. Ev iki katlyd. Alttan iki oda bir hol Hdr-gil'indi. Yanlarndaki bir oda bir holde Mardinli demiryolcular oturuyorlard. Onlarn bir ocuklar vard. Kadn sabahlara kadar Krte ninniler sylyordu. dnlerinde Krte szlerle kocasn karlyor, sonra Krte bir kavga tutturuyorlard... st katn yarsn ev sahipleri, yarsn da Orman Bakm Memuru Necip'le kars paylayorlard. Evin iinde hela yoktu hi, ne altta, ne stte! Darda avlunun kesinde tahtadan, tenekeden yaplm, n de yamanm uval eskileriyle rtlm bir kuyu vard. Bir kanalizasyona falan bal deildi. Kk bir kuyuydu, birikiyordu. Buray ortaklaa kullanyorlard. Herkesin baka bir huyu, baka bir titizlii vard. Zor oluyordu. Hdr ban edi dnyor, Sunack burutu gitti. Teslime yle. Teslime'yle aralar fena deil. Srt srta vermeyi kararlatrdlar kyde. Ama iten ie yiyip kemirmeye balad Teslime kendini. Sunack, ne kadar iyi olursa olsun, Hdr ne kadar ho tutar ve sk sk yanma gelirse gelsin, bu evde bir snt gibi durmak ve akama kadar i yok, kayt yok, orap KYGREN 431 rerek, kazak rerek, oturmak houna gitmiyordu. Kyde ok mu iin vard g ganck? Aaaa, ky baga,

kye lf yok! Ky gibisi var myd? Koyu koyu dnyordu Hdr. Olan gtrp Saray ars'ndaki Terzi Mehmet'in yanna verdi. Sabah yedide gidiyor Doan, dkkn ap spryor, akam sekizde geliyor. Sabah simit alyor giderken, len lahmacun getirtiyor ustas, akam evde ne bulursa... Duran da, Teslime'nin kr'yle, Musa'nn olu Refik'le Garajlar'da su satyor, Torunolu'nun himmeti sonucu tabasmas kitaplar, k hikyeleri, ark, trk, namaz hocas, karnca duas satyor, yz gz toza topraa bulanm, yanm kavrulmu bulunup geliyordu eve. Paralar bazen dryor, bazen st ste gazoz iiyor. Dondurma yiyordu. Kyden Sefer retmen geldi Musa'nn yanma: ok dertte bam! Naklimi kardlar bil nereye? Yavu adamm, yle soruyorsun ki! Ben Gurba Nuri miyim gayrp bileyim? Syle gendin. Hemi de he zlme, biz bile gtk kyden. Seninse tarlan yok, tapann yok, bir aban var atarsn, nerde olsa yatarsn. Alrsn garn gizini, hkmet tren paran verir, binersin burdan, tngr mngr, gidersen gazaya, vilyete, her neyse, oradan bir cip, bir gamyon her neyse, tamam m? Bu sefer de o kyn ocuklarna balarsn 'Graks, baaks, kyeks, Baganhazratlarmaks...' ne mara ediyorsun adamm? Bu ba olmazsa o ba, o ba olmazsa, tosbaann hesap, onun te yanndaki ba!.. Son bildirimizi grdn m? Yooo ne bildirisi? Yavu sahiden haberin yok mu? Gnahn ekem yok! Hem bildiri ne? Ayp ayp! Az m okudum sana kyde. Bizim dernein yaynladklarndan. 'Yabanc uzmanlar ekilip gitmelidir. Amerikan etkileri ulusal eitimi bozuyor. Ky ocuklar ilkokul st eitim olanaklarndan yoksun. retmenlerin halkmz uyandrma abalar durdurulamaz. retmen dmanl, kar savann bir trdr...' Bunlar hatrlama... ok ayp!.. 432 KYGREN Haa, u katlar diyorsuum, annadm! Katlar diyorum, alay et bakalm\ Beni srdler Adyaman'n Talyaz kyne, ne halt edeyim? Tren paras diyor sun, verdikleri para surdan uraya gtrmez, hem de srlmek gcme gidiyor. Bu sefer btn Ynetim Kurulu'nu dattlar. Pazar gn Ankara'dan Genel Merkez temsilcileri gelecek. Kapal salon toplants yapacaz. Yeni bildirimiz kyllerin temel haklar stneydi. Kantarma'daki ters gelimeleri ele ald arkadalar. Polis bildiriyi toplatt. Baz paralarn yaynlayan gazeteyi de toplatt. Ara, bulamazsn YeiZ Meram gazetesinin bugnk saysn. 'Yedi yz yldan beri smrlen Trk kyls ne zaman efendi olacak? Cumhuriyet'in krknc ylma geliyoruz...' Byleydi bildirimiz. Belki tutuklanacak birkamz... Ben ifade vermeye geldim. Yavu adamm, madem byle bi derdin var, ne sylemezsin bana, bizim Zeyni Beye fsldarz! Tam buldun kat herifi! Yok yavu, deme yle! Melt Hanma sylerim!..

Doktor Zihni'yle Doktor Hfz, biri partinin, biri Mcadele Cemiyeti'nin bakan ilde. Demek varp partinin bakanna syleyeceksin! O da bizim ii dzeltecek? Akln kesiyor mu? Bu kadar saf msn? Yavu Sefer Oca, bilmiyorsun adamm, aram gayet eyi! Val-laha senin bildiin gibi deil: Gendi de, hanm da dutuyorlar beni. Merdimanda durdurur sylerim. Melt Hanma sylerim, o syler gocasma. Madem byle bi i var banda, tlat bana, tamam! Ben bir Dernee varaym, ifadem leden sonra... hoakal! Doan, teyeli, ty rendi Terzi Mehmet'in orda. Mehmet, dknt ileri teki iki rakla Doan'a ykyor, kendi kol geiriyor, yaka takyor, arada bir gidip ehir Kulb'nde prafa oynuyor, etliekmek, lahmacun yaptrp getirtiyor, srdryor ilerini. raklar ikier er yllk. Rahim umra'dan, Cihat ehirli. Usta kulbe gidince onlar da Doan' koturuyorlar, n-celdi, szld yz. vriz'i gazandrtmadlar. Szde okuyacakKYGREN 433 tk. Gz gelince alsa bali bubam. Alp bir okula verse. Deilse, askerliim gelene gadar lrm burda... Kahveci Mahmut da kahveyi kapatm, kp geldi, Hdr' buldu tfaiye'de. Hdr, hangarda arkadalaryle oturuyordu. Ayaklarnda izmeler, banda balk, varp bakt beki haber verince, Mahmut ard... Ho geldin kylm!.. Ho grdk kylm!.. Hayrola, ne var, ne yok? Bi para dad duzu vard kyn, onu da sprp getirdiniz, galdk elimiz brmzde. Gaympederin il mmet'ten keri urayan yok gayfaya. Bir de Nianc Muzaffer. Heralm o da iki gne gadar Emniyet'e girecekmi, keskin nianc olduundan, Alrz seni! demiler. Angara Genel Mdrlkten goruma polisliine istiyorlarm... Eee, npyor gomular feln? 'Gomular' deme gali, gomu galmad! Bubalm analn eyi. Yani canlar sa. mmet emmi dnyor. Bi yandan diyor 'Hdr'dan Allah raz olsun! Ald Teslime'yi, stmden bi da kalkt!' Bi yandan da diyor, 'Kimsesiz evlerde galdk yalnz...' Camiye gidiyor, Beki Amat'tan, Baback'tan, biram Ha-vz'dan baga gelen yok. Hac Yusuf da gt. Dikildi gald minaremiz feln. h Sadk mahallesinden ev ald Hac Yusuf. Grk bin lira vermi. Yerlemi iine. Nolur noolmaz deye tarlalarn da hepicini satmad. Ermenekli Hoca'y dersen gorsu kapad. Varp Mftye demi byle byle. Onlar da Seydie-heri'ne vermiler bunu. 'Git biraz da ordakilere anlat cinleri evranlar!' Keeli deye bir ky, dan banda. 'Biga yl alrm!' deye gitti. Beni sorarsan, npacam ardm. Diyorum bir ev bulaym. Bir i bulaym. Belkim burda gayfa aarm. Ya-vut biriylen ortak olurum. Bak bakalm, senin de aklnda olsun, byle birine raslarsan, bir de bo ev bulursan, habar salver. Bunun iin uradm yanna. Tarlalar da verdik Barak-larm lhan'a biliyorsun. Paralar gelmemi daha emme bugn yarn diyorlar. te onunla bir donatm dzeriz. Bir buzdolab 28

434 KYGREN feln alrz. Ky yeri deil ki herif gelsin buzdolapsz gayfaya simden keri... Sigara ay itiler, sonra kalkp gitti Mahmut. Hdr'm itfaiyeci arkadalar gldler: Mahmudefendi sanyor, sade gendi bu derdin iinde, sade gendi kyleri gp dalyor. Bizim kyden yirmi hane geldi be yldr! Garacian mahallesinde, Sadrlar'da, Beyhekim'de, h Sadk'ta, h Sad-rettin'de, Topraklk'ta, Yavrudurna mahallesinde, hep birer ikier adammz vardr. Ucuz deye oralarda otururlar. i, p, amele hepici. ocuklarn veren var okula, gunduracya, terziye, bakrcya, tamirciye... vermeyen var. Kimininki de bir-dakm gaak hocalarn yannda havzla alyor... Eeee bizim kyden Angara'ya gidenler de var. Bi gom-umuz kakp zmit'e gitti. Bi gomumuz Bolatl'da. Bi gomu-muz Eskieher'de... Tarlalar hep eherliler alyor! Panga gre-di verince gapyorlar!.. Bize iki yzer, yzer lira, tarla alan eherlilere yzer bine gadar kredi her ne hekmetse? Bizim ky alanlar seherin ne geleni, kemik geveni... Seherde adamlar, Angara'da adamlar... Eeee bunu bilmeyecek bi ey yok imdi! Dnya zenginlerin, okumularn... Yoksullar ne bok yirse yirsin! Cahiller gen-dilerini guyuya atsn!.. Atmazlar ki guyuya... srnrler! Bizim gibi, yle ya! Bizim gibi... 39 YAPILMAYACAK BR Doktor Zihni, Ziraat Bankas'nm nne, mdrn arabann yanma eledi arabasn. Kontak anahtarn alp kt. To-runolu'yla Avukat Sadi arkada oturuyorlard. Onlar da ktlar. Kaplar kapayp yrdler ieriye. Odac Sddk, Erenkaya kyndendi. Byklarn alabildiine pala yapmt. Srmal giysileri iinde kaslarak selmlad n ayr ayr. nn ayr ayr ellerine vard. Zihni'ninkini pt. Buraya Zihni yerletirmiti kendisini. Naslsn Sddk Efendi, iyi misin? Zabah aam salna dovacym... Beyim! Bir ikyetin var m? Yo hamdolsun... saol! Muhasebeci Burhan'la, Mdr Yardmcs Gaffar'la, Vezneci Turan Beyaz'la selmlatlar. Mdr, geldiklerini odasnn camlarndan grd, koltuundan frlayp salona kt. Gler yzn taknd, Buyrun buyrun, ho

geldiniz... buyrun! Teker teker tokalatlar. nden konuklar soktu, sonra kendi girdi odasna, hepsini teker teker koltuklara buyur etti. Oturmadan sigara tuttu, nlerine sehpa ekti, kl tablalarn yanatrd. Geip oturdu koltuuna, kolunu dirseini yerletirmeye urat camn stne. Sonra hal hatr sormaya geti: Naslsnz Zihni Beyciim? yiyiz Mdr, saol arkada! Naslsnz Sayn Torunolu? Teekkr ederim Mdr Beeey, saoool! Sadi Beyciim, siz naslsnz? Hi grnmyorsunuz! Ben de hamdolsun iyiyim... ekmeceyi ekti, ince uzun ve yass bir kutu kard. At kutuyu, jelatinlere sarlm ekerlemeler, tavanba, balk, yenge biiminde ikolatalar... kalkp teker teker tuttu. Bug436 KYGREN ne kadar bunca nemli konuu gelmemiti, yada yeni mdr olmutu sanki! Yavu Mdrcm, mahcup ediyorsun bizi! Daha sigaralarmz imedik, bu ne zahmetler? Biz yeme ime dostu deiliz, yorulma rica ederiz... Ellerini outuruyordu masann camnda. Glyordu, gldke, st enesindeki altn kpekdii parlyordu. Tral dolgun yznn derisinde tavandan sarkan kristal avizelerin klar oynuyordu. Kravatn dzeltiyordu arada bir. Rica ederim, vazifemiz! Bin yln banda bir geliyorsunuz. Ne zahmeti? Biraz duruyor, knp skmyor, sonra: Kahve, ay, ne emredersiniz? Yoksa souk bir ey mi olsun? Birer meyve suyu falan? Yoksa birer dondurma m alrz? Elini ieri doru ekip zile bast. O masadan bu masaya kt tayan odaclardan biri geldi. Yeniden bakt konuklarn yzne. Birer dondurma alyoruz deil mi efendim? Teekkr ederim, alyoruz. Git olum, Maral'ya, temiz servis... Durdu, Nasl olsun dondurmalar? Sizin sade. Sizin... kark! Sizin sade. Benimki de sade. Bir kark, sade... hepsi de birer buuk olsun... Gene durdu: kier porsiyon emreder miydiniz? Yok... Peki! birer buuk olacak. Tabaklar falan iyi olsun, tembih et... drt dondurma bize! Odac kp gitti. Kalkt Mdr. Bu sefer kolonya iesini ald dolabn gznden. Teker teker kolonya dkt ellerine. Odann havas limonland. Doktor Zihni de ona sordu: Siz naslsnz Mdr Bey? Allaha kr, iyiyim! Utand, ellerini outurdu. Ne haber bizim kredilerden? Ben de onu arz edecektim efendim... Ellerini outurdu gene. Genel Mdrlk, raporumuzun tetkikini bitirmi, telefonla konutum, Bakanla arzetmiler efendim... Bugn yarn bir haber gelir... ok teekkr ederiz Mdrcm amma... Kalarn att Dr. Zihni. Bu krtasiyecilikten batacaz biz heralm! Yani ka gn oldu kardeim? Biz bu kredileri alacaz m? Alacaz. Zorla olsa da alacaz, erle olsa da alacaz. yleyse niin oyalyorlar? KYGREN 437

unun urasnda hi de hevesli deildik, bir yandan ilin valisi, bir yandan zatliniz, bizleri tevik ettiniz, peki dedik, ama imdi de krtasiyecilie bouyorsunuz ileri! Daha sondalar da gelmedi, una bakn!.. Ellerini outurmay srdryordu Mdr: imdi efenim, esasen, malmunuz olduu zre, sondalarn gelmesi de baz formalitelere baldr. Bizim Bankadan onu da sorarlar. Rantabilite hesaplar yaplr. iftinin yeni tekniklere intibak edip edemeyecei aratrlr. Ondan sonra yatrm yaplr, kredi verilir. Bizim raporumuzda bunlarn hepsinin cevab vardr. Fakat ok ivedilik istemeyin. ok da gecikmi saylmaz esasen. Ama isterseniz bir telefon daha aaym yarn. Malumliniz, sadece sizlere verilecek kredilerden ibaret deildir yatrmlarmz. Sondalarn gelmesi, almas da basit itir. Asl ondan sonra balayacak yatrmlar. Evelsi gn Sadk Can Bey'den telefon aldk. Birinci i, elektrik ekilecek. kincisi, tesviye ileri yaplacak. Arazi toplulatrmas ve dzenlemesi gerekiyor. Kanallar, kanaletler ve savaklar tanzim edilecek. Btn bunlar milyonlara yol aar, epeyce de milyon gider emin olun! Ama zerinde bulunduumuz kapal havza, yani ovamz, Trkiye'nin buday ambardr. Gelecei parlaktr. Onun iin cesaretle giriyoruz bu ilere. Rantabilite hesaplar hayli enteresan sonular vermitir... Bu i byle olmayacak! Tarm Bakan abimize gece bir telefon aalm. Evinden ararz. Bunu ben yaparm. Konuurum kendisiyle... Diklendi Avukat Sadi. Zihni Bey, siz de Sadk Can Beyle konuun, Babakana bir daha rica etsin. O Eyaydi (*) uzmanlar iini hatrlatmay unutmasn. Tarm Bakanna ben de sylerim ya, pekitirmek fena olmaz. Bir gn nce olsun. Milleti kendimize gldrmeyelim. Bir ii yarm brakmay hi sevmem ahsen. Baladm m mutlaka bitirmeliyim! Trk gibi bala, ngiliz gibi-bitir demiler efenim! Daha ok diklendi Sadi Bey: Yok Mdr Bey! Trk gibi (*) Eyaydi (AID) : Amerikan Yardm rgt. 438 KYGREN

bala, Trk gibi bitir... anlamn da, syleniini de deitireceiz bu szn! ok mnasip olur efenim, aka yaptm! Dondurmalar geldi o srada. Mdr kalkt gene ayaa. Datma gzetimcilik etti. Sular koydurdu. k olum! aret etti odacya. Odac kp gitti. Yani zr dilerim hepinizden. Tabi ben elimden geleni yapyorum, bunun farkndasnz sanrm. Fakat ancak bu kadar abuklatrabiliyorum. Telefonla i yrmyor pek. Kalkp gitsem daha iyi olurdu ama buradaki ilerin aksamasndan korktum. lelerin falan ok ileri oluyor inann. Elimizde biraz plasman var, srm sat, evirme, donatm, verimlendirme kredileri iin vatandalar gelip gidiyorlar. Ara sra bunlarla ilgili telefonlarnz da alyorum... Aklma gelmiken soraym, oluyor mu o iler? Oluyor tabi efenim, mmkn mertebe! Saolun, varolun Mdr Bey! Rica ederim efenim, vazifemiz... Yahu bu Mar asl'nm dondurmas ho! Evet gzel yapyooor... Yank yank geliyor insann azna! Sadesi daha lezzetli deil mi? Gerekten yle...

Hi Meram'da falan grmyoruz sizi Mdr Bey? Akamlar biraz yorgun oluyorum... Ara sra uramak iyi olur, dinlendirir! Meram gibisi var m bu dolaylarda? Bir akam bekleriz, kafalar falan ekeriz! Gerekten... oluk ocuu da alrsnz! Misafirimiz olursunuuuz... Rica ederim, teekkr ederim... Aladdin'deki yeni gazino da iyi! Evet, geenlerde bir uramtk... Masada bir gm ereve vard. ki kanatlyd. Birer ocuk ba grnyordu kanatlarda. Biri kz, biri olan. Srekli olarak karsndayd her zaman. Balarnda klar oynamt. Salkl, grbz ocuklard. Byn Ankara'ya Fen LiseKYGREN 439 si'ne yolladk geen yl. Snfn geip geldi bu yl. yi bir okul. Amerikan metodlar uygulanyor. Uzmanlar falan var. Yatl da ayn zamanda. Geri bizim Banka'nm da ok iyi yurdu var ama, tabi okulun yatl olmas baka! ereveyi elden ele gezdirdi. Gene ayaktayd. Gene ellerini outuruyordu. Allah zihin akl versin... Allah baarlarn arttrsn... Teekkr ederim... cmlemizinkilerin... O srada kalalarna kadar ksa etekli, ak st baldrl, gzlerini de yeile boyam sekreter kz kokular saarak girdi. mza kartonunu koydu Mdrn nne. Biraz bekleyemez miydi Asu? ok acele ama efenim!.. Torunolu, Dr. Zihni'ye gz etti: Mdr Beyi fazla rahatsz etmeyeliiim! Avukat Sadi de kalkt: ok teekkr ederiz! Dr. Zihni elini uzatt: Dondurmalar gzelmi gerekten! Afiyet olsun efenim! Gene beklerim! Ara sra terif ederseniz memnun olurum... Bir akam Meram'da bulualm, bizi krmaym... naalllah! Hanma bir soraym, memnun oluruz! Teekkr ederiz... Rica ederim... eref verdiniz, gle gle... Estafurullah! Allasmarladk!... Akam yemekte kocasna konuyu at Melhat: Bak Zihni, her ey iyi gzel de, bu ky retmenlerinden ne istiyorsunuz? Bugn Musa Efendi geldi, 'Abla bir ricam var Abimden!' Utana skla bunu syledi. T Adyaman'a vermiler kylerinin retmenini! Baka retmenleri de srmler. Doru mu bu yaptnz? Brakn adamlar alsnlar!.. Dr. Zihni bu ilerde geni adamd, kzmad: Musa Efendi bana da syledi. Ama bu i bildiin ilerden hi deil... Nasl bildiim ilerden hi deil? Gnderildikleri yerlere gidecekler... o kadar! 440 KYGREN

Yazk ama! Niin kryorsunuz evklerini? Gitmeleri gerek, o kadar sylerim!.. Ama bir hakszlk varsa dzeltmek iyidir, dzeltin. ok rica ediyor Musa Efendi, grsen nasl, 'Zihni Abim bunu dzel-tiversin, ocuk kalmad zaten kyde, ehre aldrsn, yakn bir kye verdirsin!' diyor. Ben de rica ediyorum, kesin sz vermedim kendisine, ama yapsan iyi olur. Her i bitti de retmenlerle uramaya m geldi sra? Baka bir i syle yapaym Melt, ama bunu syleme! Musa Efendi de baka i istesin, bunu hi istemesin! Her eyi yaparm, bunu yapmam, yapamam!.. Ne sular varm, Halklk m etmiler? Halklk etseler aldrmazdm, daha fena! Nasl daha fena, ne yapmlar? lle renecek misin? ok mu lzm? Merak ediyorum Zihni, insan deil miyim? Esmer yz karard, kaln dudaklar sarkt Zihni'nin. Bir sre sustu, dnd. Karsnn sorgulu baklar gitmiyordu zerinden. Baka bir ey iste... bunu isteme! Ne isteyim baka? Ne istedim imdiye kadar? Karyor muyum ilerine? Krk yln banda bir ricada bulundum. O da kendim iin deil. Musa Efendi gelip yalvard. Seni ok sayyor. Biz de ok seviyoruz kendisini, onun iin atm... Siyas mesele Melt! Tehlikeli ilere yneliyorlar! Rejim aleyhtar almalar var! fadelerini ald savclk. Tutuklanacaklard, tepkiler byk olur diye nledik. Ama nakillerini durduramayz. Vali Bey de ok hassasiyet gsteriyor. Bir bildirileri var, grsen! Kantarma'nm retmeni dernek yneticilerinden. Bir retmenin ii mi bildiri yaynlamak? 'Amerikan uzmanlarn istemiyoruz, kyller smrlyor, falan...' Nesine onlarn? Oturup ocuklarn okutsunlar, a,b,c, retsinler, derslerini versinler, yle deil mi? Sustu Melhat. Daha bilmiyorsun! Bu pazara da byk bir toplantlar var. Ankara, Afyon, Eskiehir, Mersin, Nide'den retmenler KOYGREN 441 geliyor. Nakilleri protesto edecekler. Akim alaca i deil! Kyllerin topraklarnn yamalandn sylyorlar. Ne ilgisi var? Ben bugn brakmaya razym aldklarm. Nolacak dura dura? Ot brm, braklm topraklar. Esasen kylerin nfusu kalabalk. Bir memleketin % 80'i kyl olur mu? % 75'i ifti olur mu? Amerika'nn ne kadar ifti biliyor musun? Yzde sadece 8'i! Brakp gelmeleri lzm ehre. Onlara iyilik olsun diye alverdik topraklarn. Canmz kyor Ankara'dan kredi getirteceiz diye! Niin rpnyoruz biliyor musun? Mo-deren bir tarm iletmecilii kuralm, iftilere rnek olalm. retmenler Dernei bu ilere destek olacana, kyl smrlyor, topraklar yamalanyor diye kar kyor! Tam demagoji! Asl amalar kyly kkrtmak, iktidar ypratmak, sosyalist bir idarenin zeminini hazrlamak. Dillerinde bir sz! 'Kyly uyandryoruz!' Peki size ne kylnn uyandrlma-sndan? Hem uyuyor mu kyl? Uyuduundan m oy veriyor bize? Amalar bu deil. Dedim ya, amalar siyas ve iktisad rejim deiikliinin fikr zeminini hazrlamak! Eee olmaz ama, bu kadarna da msade edemeyiz! Biz etsek Ankara etmez. Zaten ok titiz duruyorlar meselenin stnde. ki gne bir ifre geliyor! Onun iin hemen gitmeleri, gidip akllarn balarna toplamalar lzm. Tutuklanmadklarna kretsinler. Meslekten karlmadklarna sevinsinler. Sen de kusura bakma. Baka bir i olsa, ne olursa olsun, yapardm, bunu yapamam, yani yapmamam lzm, anla! Ben yaparsn sanyordum. Musa Efendinin krk ylda bir ii dt, onu da yapmyoruz... krlr adam!

Ben sylerim kendisine. Sen de syle krlmasn. Siyas bir i Melt! Hem de ideolojik! Bunu yaparsam her ey mahvolur. Zaten bir sr muhalefet var iimizde... Doktor Hfz'yla Hsn ifa'ya cevap yetmez inan! Musa Efendi sylesin retmenlerine. Madem ok seviyor, eksin kulan, uramasn bu ilerle. retmenlie yeni icatlar m getiriyorlar? Bir retmenin nesine Amerikan uzmanlar, kyllerin topraklar? Memleketin banda devlet yok mu? Hkmet yok mu? Yoksa devlet iinde devlet olmak m istiyorlar? Sesini karmad Melhat. Bir su verir misin? Verdi suyu, gene sesini karmad. Noooluyor be? Darldn m? Hi sesini karmad. ocuklar da bakyordu. Kalkp balkona kt Zihni. ezlonga uzand. Anta doruydu balkon. Alandan akn akn, sinemalara geenleri seyretti biraz. Sonra kalkp ieri telefonun bana geti. ehirleraras'nda-ki kza, Mteahhit Sadk an'n stanbul'daki ev numarasn yazdrd. Santraldeki kz sordu: Acele mi olsun efendim? Yooo hayr, normal! Melhat ocuklarla odaya ekildi. kmad balkona. Bir kahve de yapmad. Yalnz bana oturdu Doktor. Sonra ehir-lerarsm verdiler. Kalkp konutu. akrkeyifti karda Sadk Can. Uzmanlarn ve sondalarn bir an nce gnderilmesi iin Sayn Babakan'a rica etmesini syledi. Kantarma Teknik Tarm Planlamas ve Reorganizasyonu Ettleri iin Eyaydi uzmanlarnn verecei rapor ok ilerine yarayacakt ileriye doru. Hem daha fazla krediler alabilmelerine, hem gerekli ne kadar ekupman varsa Amerikan Yardmm'dan getirtebilmeleri-ne dayanak olacakt. Bunu konutular uzun uzun. Sadk Can ikna oldu. Hemen arayacakt Babakan'. Bu gece bulamazsa yarn mutlaka konuacandan emindi. Bir ara Melhat kt salona. Zihni karsnn elini tuttu: Melt! Darldn m ekerim? Tersledi Melhat: Bir de sorup duruyorsun deil mi? Tabi darlrm! Krk ylda bir ricamz oldu, gemedi szmz!.. Darlmaman gerekir! Anlay bekliyorum!.. Olur! Hep biz gsterelim, sen gsterme... Durdu dnd Zihni. Alt duda iyice sarkt aa: Ama istersen darl ekerim... yapamam! 40 DERNEKTEK TOPLANTI Saat ona geliyordu. Hkmet konann nnden Alad-din'e inen caddeden ve tepenin evresindeki kaldrmlardan ar ar yryerek retmenler Dernei'ne doru toplanyorlard. Komu illerden gelen retmenler salonda kendilerine ayrlan yerlere oturmulard. Geliyorlard daha. Eleriyle, kzlaryla gelenler vard. Kynden komusunu, arkadan alp gelenler vard. Liselerden, sanat enstitsnden, eitim enstitsnden renciler geliyordu. Konakta grevli memurlardan, ilkretim mfettilerinden, polislerden gelenler vard. Saat ona be vard, hl geliyorlard. retmenler Dernei'nin katlyd yaps. Merkezden ve kylerden kendi aralarndan topladklaryla, yllardr irkip bi-riktirdikleriyle yapmlard. Yapsnda kendileri almlard. Birinci kat toplant salonu, ikinci kat Ynetim Kurulu odas, okuma ve oyun salonuydu. nc katn yapm bitmemiti daha. Bitince Ynetim Kurulu odas, okuma salonu, oyun salonu oraya kacak, imdiki kat tiyatro olacakt. Btn yurtta byle bir yaps yoktu retmenlerin. Geniti. Merkezdeki en byk sinema kadar geniti aadaki salon. Gelenleri alyordu. Ama daha gelen olursa, yer bulunur mu, bulunmaz m, belli deildi. mam-Hatip Okulu rencileri gelmiler, sada bir yere oturmulard. Arkaya doru krk elli kiilik bir gruptular. Kaplar sonuna kadar akt. Gnlerdir, gazete yoluyla duyuru yaplyor, baz vitrinlere arlar aslyor, dnden beri de bir arabadan sesbyltenle yaym yaplyordu. lim Yayma Cemiyeti'nden, Din Grevlileri Birlii'nden, Komnizmle Mcadele Cemiyeti'nden gelenler vard. Dernek yneticileri kapnn nnde, aralarnda, krsnn evresinde, yardmc olarak grevlendirilen yelerle birlikte ge444

leni gideni kolluyorlar, kimler ne kadar geldi, nereye yerleti, neler yapabilir, anlamaya alyorlard. Sefer retmen, Hdr'la Musa'y grd bir ara. Hemen yanlarna kotu. Gz etti. Kalkn oturduunuz yerden, yanma gelin! Hdr'la Musa kalktlar. Sefer, ikinci kat merdiveninin nne doru yrd. Sonra fsldad kulaklarna: Birtakm adamlar geliyor. Eer bir saldr falan olursa, size grev dyor. Krsye yakn duracaksnz. sterseniz ayakta olun, oturmayn. Krsye ynelenlere sahip kacaksnz. Sizlere ynetici arkadalar gstereyim, onlar kollayacaksnz. Kimler saldr yapabilir, gstereceim, onlar da srekli gzaltnda bulunduracaksnz. Daha baka arkadalar grevlendireceim bu i iin... Bizim kyden kimler var? Musa elini ardna att: Yavu adamm, dabancay maban-cay evde goyup geldim. Bilmiyordum d olacak! Tabacan olmad iyi, tabancasz yapacaksn... yleyse sen iine git. Biz arkadalar bulur syleriz. Dikeriz duvar diplerine. Yani he gorkmadan gonuun... Gelin imdi size dediklerimi gstereyim! Duvarn dibinden dibinden yrdler. kisinin arasndayd Sefer. Durmadan fsldyor, gsteriyordu. O srada Memleket Hastanesinden Dr. Hfz'yla ekerciler Dernei Bakan Tevfik girip geldiler. Yrdler ne doru. Yrrken iki yanlarna bakmyorlar, tanlaryle selmlayorlard. Yneticilerden biri, gelenleri karlad, nden yer bulup oturttu. Sefer, Hdr'la Musa'ya bunlar da tantt. Krsnn ardndaki pencereleri atlar. erde durmadan sigara iiliyordu. Daha gelenler vard. erde yer kalmyordu. Koridora ylyorlard. Kede bir hoparlr vard. Bir hoparlr de d kapnn stne konulmutu. Dernek Bakan Veli elikz krsye geldi. Bir mzik retmeni istedi. stikll Mar'n sylemek iin salon ayaa kalkt. Sonra Atatrk ve eitim ehitleri iin duru yapld. Toplantya katlamayan uzak il ve ilelerden gelen teller okundu, alkland. elikz, a konumasna balad. retmenliin zlk ve meslek sorunlarn, genel yurt soKJJYLHJUREN 445 runlarndan ayr dnmeyen Derneimizin yrtt meslek mcadelesi yurdun temel karlarna uygun olduu halde, Ynetim Kurulumuzun btn yeleri ve bakan uzak yerlere srlmler ve haklarnda kouturma almtr. Bu durumu protesto iin dzenlenen toplantmza katlan meslekdalarmza ve yurttalarmza teekkr ederim. Genel Merkezden bu toplantda bulunmak iin gelen temsilcilere teekkrler. Programa gre hazrlk yapm arkadalarmz konuacaklar, ayrca karmzdaki sorunlar ve grevler stne tartma alacaktr. Genel Merkezden gelen temsilcilerle birlikte bizler, sorulacak sorulara cevap vereceiz. imdi Ynetim Kurulumuzdan Sekreter mer Glgeli, il apndaki sorunlarmz ve almalarmz anlatacak... Alklar. mer Glgeli kt krsye. Notlarn nne koydu. l iindeki okul, renci, retmen saylarn, okula gelemeyenleri, okulsuz kyleri syledi. Geri braklm yurdumuzda retmenin grevleri genilemi ve eitimin boyutlar uzamtr. Buna snr izmek zorlamtr. lkemizin 200 yldan beri birikmi sorunlarn zp ada uygarlk dzeyine kabilmek iin, bir yandan okullardaki rencilerimizi deiiklik ve yenilik yanls, yani hayata kar devrimci tavr ve

davranl olarak yetitirirken, bir yandan da, vaktinde eitim olana bulamam kadn ve erkek yurttalarmz ayn tavr ve davranlar ynnde uyandrmak ve bilinlendirmek, genileyen grevimizin ana izgisini meydana getirmektedir. zellikle kylerde alan arkadalarmzn, her bakmdan desteklenmeleri gerekirken, egemen gler, ellerindeki her trl yasal ve yasad olana kullanarak, onlar bask altna almakta, cesaretlerini ve etkinliklerini krabilmek iin yurdun en uzak kelerine srmekte, yuvalarn datmaktadr. Ak bulunan kanun yollarna ba vurarak hakkmz aramamz doaldr. Bunun yannda, aramzdaki dayanmay pekitirmek ve halkmzla dayanmamz da artrmak zorunlu-u, hayat bir ihtiya olarak kendini gstermektedir. Bunu yapmadmz takdirde, rgtl glerini gittike artran tutucular, zerimizdeki basklarn srdrecekler, bunun sonucu ola446 KYGOUREN rak, halkmzn uyandrlmas, bozuk toplum dzeninin deitirilmesi ve yeniletirilmesi, lkemizin ada uygarlk dzeyine karlmas biraz daha geciktirilecektir. En byk gc tarihten ve halkn desteinden alan retmenlerimiz... lim Yayma Cemiyeti'nden gelenlerle mam-Hatip Okulu rencileri toptan bir ksrk tutturdular. Sekreter mer Glgeli, grevli arkadalarn ak pencereleri kapamalarn syledi. Hava akm dinleyicileri rahatsz ediyor! Sonra konumasn srdrd. retmenlerimiz, ne pahasna olursa olsun, grevlerini baaracaklardr!.. Bitirdi, alkland. Genel Merkez temsilcisi Mehmet Cihan krsye geldi. Yurt lsnde yaplan almalar ve karlalan glkleri anlatmaya balad. retmen topluluu zerinde younlaan basklar, kar savann deiik biiminden baka bir ey deildir. Siyasal iktidar, tarihin gidiine ters bir tutum iinde, retmenin drt duvar arasna kapanp kalmasn ve grevinin sadece okuma yazma ve hesap retmek gibi bir snr iine alnmasn istiyor. Geri braklm bir lkede retmen, halknn sorunlarna srtn dnemez. Dnerse, kendi zlk ve meslek sorunlarn da zemez. Sorunlarmz arasndaki karlkl, zorunlu ve srekli ilikiyi gren her retmen, siyasal iktidarn bu basklarn krma amacnda birlemelidir. Halkmz dzenli bir yaamadan, gerei gibi beslenme, barnma ve i olanaklarndan, zellikle eitimden ounluuyla yoksunken, retmenlerin sadece snf ii grevlerini yapmakla yetinen ve kendi aylklarnn artrlmasn isteyen bir meslek mcadelesi yrtmeleri ho-grlemez. Yurdumuzda izlenen genel politikaya paralel olarak, eitim programlarmz ve kurumlarmza ynelen d basklar, zellikle yabanc uzmanlar, eitimin ulusal niteliklerini bozmakta, uyandrc olmas gereken eitimi uyutucu bir biime sokmakta ve onu alabildiine faydasz hale getirmektedir. Bunu yurt apnda nleyemeyen retmen topluluunun, grevlerin ana izgileri ve ayrmtlaryle baarmas beklenemez. Ak bulunan kanun yollarna ba vurmakla birlikte, kendi aramzdaki ve toplum iindeki dayanmamz artrmamz, gerekten hayat bir zorunluk haline gelmitir. Evet grev hakkmz yokKUYUUUREN 447 tur, fakat gerekirse yurt lsnde uyar boykotlarna girimemiz gerekmektedir. Buna imdiden hazrlkl olmamz, yasa d basklara kar direnmemiz, nmzdeki grevlerin balcasn meydana getirmektedir. Bezdirecek derecede kouturma konusu yaplmak, en uzak yerlere srlerek yuvas datlmak, durduu yerde iten el ektirilmek, maa kesimi cezas almak ve bunlarla da yetinilmeyerek dvlmek, svlmek bir retmen iin katlanlmas zor basklardr. Fakat retmen ylmamaldr. retmen ylarsa, halknn ilesi uzayacaktr. Takndmz kravatlar onun sayesindedir. Bunu unutmadan grevlerimizi yrtmemiz arttr... Genel Merkez hukuk danman Avukat Emin Bakr kyor krsye. Hukuk yollarn anlatyor. Dantay nezdinde atmz davalarn % 90'dan fazlasn kazanmaktayz. darenin hibir tasarrufu, yarg denetimi

dnda deildir. Srlen yada baka basklara urayan arkadalarmz, her trl belgeyi ve bilgiyi, bal olduu dernek yoluyla Genel Merkeze ulatrd takdirde onlarn da davalarn amak ve idarenin haksz uygu lamalarn bozdurmak olana vardr. Baz arkadalarmz, kouturma yapan mfettilerin savunma almadklarn sylyorlar. Savunma haktr. Mfettiler savunma iin sizlere sre tanmak zorundadrlar. nk bu hakk size yasalar tanmtr. Her arkadamzn cebinde birer Anayasa ve Genel Merkezce hazrlanm Hukuk Klavuzu bulunmaldr. Anayasay iyi okumak ve onun ilkelerini halkmza belletmek gerekiyor. ktidarn haksz basklar, ancak bilen yurttalarn ounluu ile krlabilir. Ayrca, retmenlerimiz direnme haklarn kullanabilmek iin de Anayasay halka retmek zorundadrlar... Sigara duman gittike younlayordu salonda. Pencereler yeniden ald. Srlen retmenlerden Sefer Ylmaz, kynde yapt almalar ve bana gelenleri anlatmaya balad. Her retmen gibi ben de rencilerimi yetitirmek iin aba harcadm. Ky halknn uyandrlmas yolunda, onlarla ilikiler kurdum. Ancak sorun son derece byktr. Bir yandan ben halka karlarn sezdirir ve retirken, bir yandan kar devrimci akmlar ve gleri kye kadar sokuyorlar ve rencilerimizi 44 elimizden alyorlar. Benim asl suum, Derneimizin Ynetim Kurulunda grev almamdr. altm ky merkeze yakn olduu iin arkadalarm seimlerde bana grev verdiler. Ynetim Kurulumuzun toplantlarna dzenli olarak katldm. Ortak grlerimizi yanstan bildirilere imza koydum. Dernek kurmak, kurulmu derneklere girmek ve ynetiminde grev almak, Anayasal haklardan olduu halde tutucu egemen gler ve onlara dayal siyasal iktidar, mthi bir banazlk iindedir. Bizler genileyen sorumluluumuzu yerine getirmeye alrken ve halkn sorunlarna ilgi gsterirken, iktidarn fkesi artmakta, hatta bu fke lgnlk derecesine ykselmektedir. Benim altm kyde iktidarn yrtt hizmetler, cidd tutulmad iin fiyasko ile sonulanmtr. Kyllerim, topraklarn brakp ehre gmlerdir. Okulum, kapanma tehlikesinin en son snrna gelmitir. Kyllerimin topraklarn ehirdeki brokratik burjuvazi, son derece gln karlklarla gya satn alm, imdi bunlar zerinde modern tarm uygulamalarna ynelmi durumdadr. Bu ynelii, bata devletin Ziraat Bankas olmak zere, btn organlar var gleriyle desteklemektedir. Kyllere ikier yz lira krediyi ok gren Ziraat Bankas imdi bu beylere yz binleri hi nazlanmadan sunmaktadr. Yasalarn herkese eitlikle uygulanmas gereken bir lkede, bir iftiye iki yz lira kredi ok grlrken, asl meslei iftilik olmayan bir doktora, bir avukata, bir tccara yksek tarmsal kredilerin verilmesi ak bir hakszlk hatta yolsuzluk deil midir? Niin srldn apak gren ve bilen bir retmen olarak ben, iktidarn haksz basklarna kar direnmeye hazrm. Bunun iin rgtmn alaca kararlara uyacam. Yeni grev yerime gitmek, yani srlmek, meslek onurumu zedeliyor. Fakat bundan asl utanmas gerekenler utansnlar. Yeni kymde daha ok alacamdan, rencilerimi an gereklerine uygun olarak yetitirirken, halk uyandrma grevimi de aksatmayacamdan btn meslekdalarm ve kyllerim emin olabilirler. Benden nce bu mcadelede yer alm ve srlm arkadalarmn anna hi bir glge drmeden, tpk onlar gibi alarak ve diimi skarak, karanln duvar-

KYGREN

449

larnda atmz gedikleri geniletmeye alacam, alacaz. Szlerime son verirken, burada kalanlara ayr ayr hoa kaim diyorum... Alkland. Mersin'li konuk retmenler adna kke Gkdemir krsye geldi. Yirminci yzyln yarsn getiimiz halde halkmzn yardan ou hl okuma yazma bilmiyor. lkokul st eitim olanaklar, zellikle ky ocuklar iin son derece kttr. Bugnk toplum dzeni gibi eitim dzeni de bozuk olduu iin, bu ikisi arasndaki ilikileri bilen bizler, bozuk eitim dzeniyle savarken, ayn zamanda bozuk toplum dzeniyle savatmzn farkndayz. Bu dzende ocuklarmz ounlukla ezilmekte, yetenekleri dorultusunda yetime olana bulamamaktadrlar. zellikle kadnlarmz okutulmadklar iin bilgisiz ve mesleksiz kalmakta, bundan dolay onlar herkesten ok ezilmektedirler. Arkadalarmzn konumalarn dinledim. Sylenenlerin hepsine

katldm belirtmek isterim. Bizim evremizde ayn basklar ve ayn hakszlklar, belki buradakinden youn olarak grlmektedir. Dayanmamz artrmak iin kalkp geldik ve toplantnza katldk. Burada dinlediklerimizi Mersin retmenlerine ileteceiz. Belki bir teklif deil ama, kendi blgemizde uyguladmz bir yntemi, konumamn sonunda sz konusu etmek istiyorum. Derneklerimizin yaynlad bildiriler kylere ulamyor, ulasa da kyllerimiz tarafndan okunmuyor. Bunun yerine, sk sk sohbet toplantlar dzenlemeliyiz. Kylerde alan arkadalarmz bu toplantlara gelirken kyllerden birer ikier kiiyi yanlarnda getirsinler. Biz yapyoruz ve bunun daha etkili olduunu gryoruz. Konumalar ilerledike, salonun havas arlayordu. Hkmet komiserinin getirip koyduu ses makinesi habire dnyor, bant tekeri habire doluyordu. Sefer retmen konumasn bitirip indikten sonra doruca Hdr'la Musa'nn arasna gelip dikildi. Karklk karma eiliminde olanlar gzaltnda tutmaya devam ediyorlard. Nide Dernek Bakam Hseyin, Glhan kt. Ulusal eitim zerindeki emperyalist basklarn krlmas zorunluu imdi her zamankinden daha ok kendini duyurmaktadr. Yabanc 29 450 KYGREN uzmanlar, mevcut eitim olanaklarn, lkemizin endstri alanndaki gelimelerini durdurucu ynde kullanmada etkili oluyorlar. Bir yandan da verdikleri burslarla, en yetenekli genlerimizi gtrp kendi lkelerinde eitiyorlar. Bunlarn ou dnmyor. Dnenler de beyinleri ykanm olarak dnyorlar. Ulusal karlar yerine, yabanc karlar iin alyorlar. Doktorlarmzn, mhendis ve retmenlerimizin yurt dna akmas iin her trl etkileme yaplyor. Bir lkenin henz kendine yetecek doktoru yokken, mevcut doktorlarn te birini d lkelere kaptrmas ac bir elimedir. Gndelik grevlerimizi yaparken, yetitirdiimiz ocuklarn yurda yararl olmalarn da gzetmek zorundayz. Burada konuulanlara katlyorum. Dayanma gereine inanyorum. Genel Merkezde grevlendirdiimiz temsilciler, herhangi bir direnme karar alacak olurlarsa, uyacamz belirtiyorum. Bant tekeri dnyordu. Dolan teker karlm, yerine yenisi taklmt. Yemek zaman gemi, dinleyiciler yerlerinden ayrlmamlard. Toplanty yneten grevli, bir saat ara vermenin uygun olup olmayacan sordu. ki kii sz alarak, uzak yerlerden geldiklerini, bu gece er ge yerlerine dnebilmek iin toplantnn erken bitmesi gerektiini, bunun iin ara verilmemesini nerdiler. Oylama yapld, ara verilmedi. Genel Merkez temsilcileri ve Hukuk Danman krsnn evresine oturdular. Sorularn cevaplandrlmasna geildi. ktidarn tutumundaki temel yanllk nedir? Bugnk siyasal iktidar, tarihsel gelime kurallarna zt olarak halkn uyanmasn ve bilinlenmesini engellemek istiyor. Halbuki engellenemez. Bir sre geciktirilse bile, her trl ada gelimenin de yardmyla uyanma ve bilinlenme kanlmazdr. Ancak unu belirtmek gerekir ki, siyasal iktidarn tutumu, onun temsil ettii burjuvazi karlar bakmndan, son derece dorudur. Baka trl davranmas yanltr... Baz arkadalar konuurken 'gerici' terimini kullanyorlar. Gerici kimdir? Namaz klp oru tutan, din inanlar derin olan yurttalar gerici midir? Hayr, namaz klp oru tutan kyller iinde pek ok ileKYGREN 451

rici bulunduu gibi, namaz klp oru tutmayan kravatllar iinde de pek ok gerici vardr. Ekonomi politik adan ilerici, bugnk bozuk toplum dzeninin, tarihin gsterdii ynde ileri doru deimesini isteyendir. Bunu istemeyenler, tutucu, eski dzenin kalmasn isteyenler gericidir. Eski dzen geri gelmez, bugnk dzen kalmaz, gericilerin dedii olmaz... Halkmz iin doum kontrol neriliyor, yerinde midir? Bu soruya sadece kendi ulusal koullarmz bakmndan cevap verelim. Trkiye'de nfus tamas yoktur, isizlik vardr. Kyler ve ehirler arasnda dengeli kalknmann areleri uyguland zaman, bunun da ortadan kalkaca kukusuzdur. Trkiye iin doum kontrol yersizdir... Baka sorular soruldu. Sonra bir komitenin hazrlad karar metni kabul edildi, greve devam and iildi. Veli elikz, katlanlara yeniden teekkr etti, toplanty kapad. Memleket Hastanesi'nden Doktor Hfz'yla ekerciler Dernei Bakan Tevfik, fkeli birer yzle ve imi balarla kalktlar, lim Yaymaclar ve Komnizmle Mcadeleciler peleri sra gittiler. Hdr'la Musa dar kp Sefer retmeni beklediler. Sefer retmen, yannda iyi giyimli, ince dalan, uzun boylu biriyle merdivenlerden indi. Yeni arkadan banda hasr apka vard. Gmleinin yakasn ceketinin stne devirmiti. n-cecik bir kemerle belini skmt. Sizleri tantraym: Musa, Hdr... Bu da eker Fabrika-s'ndan Kerim Usta. Gidip bir yerde karnlarmz doyuralm. Toplant bitti, bir pislik olmad. ok da i vard, arkadalardan izin alp geldim. ok saol... da adamm, biz eyi kt evlerimize varsak! Cebimizde ttn paras bile yok. Darda yimeye almadk. Kyden de yeni gelmiiz. Merak etmeyin, yaknda ok para alacaksnz! imdilik yarm milyon gelmi Ziraat Bankas'na. Bu parann biraz sizlere datlacak. Biz de srnelim orda burda halk uyandracaz diye... Yavu siz neyimiiniz? Ne lflar arptnz batakilere? Bu retmenler birer atom gardam! 452 KYGREN Onun iin teker teker sallyorlar hepimizi! Hem beri bak, ben gideyim, apartuman goyup geldim, i felan olur. Sizinki gibi tatil bazarm yok. Hdr'la oturun yin gzelce... Para iin zlme... ok uzatmayz da... Hem de benim nakli durdurtacaktm, onu sylersin... gel! ekti kolundan. Aladdin caddesinden saptlar. Sokan iinde bir kebapya girdiler. Yavu adamm, o ii sorma! 'Baga ne istersen yapaym, bunu isteme!' deyip terslemi avrad. Eer yan bilmiyorsam, bu herif ylard avrattan, her dediini yapard. Emme bunu yapmad. Bunu yapmaynca da gibi kst gar. Nargm girildi deyi ba kakmyor...

Eee tabi, bu i cidd! Hdr gld: Bugn annadk biraz, ciddi... Yani ok okkal, ok daakl retmenler var!.. Birer kebap sylediler. Kerim Usta konutu garsonla. 'Ortaya bir de salata... oban salatas olsun! nceden birer de lahmacun getir... Neyse! Bir pislik kmadan bitirdik toplanty! Kerim Usta az konuuyordu: Frtnalarn zaman olur... Doktor Hfz nasl kt grdn ekerci Tevfik ile! Burjuvazi, varln tehlikede grnce kudurur. Siz, aydn gler olarak, ii ve kyllerle balant kurmak istiyorsunuz. Bu ittifak sevmez burjuvazi. lk yapaca i, bunu krmak olacaktr... Krabilir mi? Henz ok gldr, krabilir! Krlmamak iin ne yapmak lzm? Mcadeleyi ustalkla yrtmek lzm. Bugn nasld toplantmz? Faul doluydu. Bir yandan hkmet komiserinin ses makinesi, bir yandan burjuvazinin en uyank habercileri, yarn ne yapacaksnz, brgn ne yapacaksnz, birer birer saydnz... Burcuvazi ne yavu adamm? KYGREN Ben ekip gideceim, Kerim Usta'yla konuursunuz. Gerekten renmek istiyorsan sana anlatr. Burjuvazi, Doktor Zihni, Zaman Ahmet, Hsn ifa, Ziraat Bankas'nn Mdr Avukat ad, Muammer Hzal, smet Kalfa, Torunolu... Biz? Biz neyiz pekey?.. Kerim Usta'dan anlarsnz ne olduunuzu... Lahmacunlar geldi, yemee koyuldular. 41 OBANIN GNL ki mhendis, tekniker, Amerikal iki uzman, bir de evirmen, iki arabaya dolup geldiler. teberilerini Baak Pa-las'a indirdiler. Ziraat Bankas Mdrn, Ziraat Mdrn ve Torunolu'yla Avukat Sadi'yi buldular hemen. Konutular teker teker. Sonra Dr. Zihni'yi arttlar. le yemeini Boman-ti Lokantasnda yediler birlikte. Sonra araba halinde Kan-tarma'ya gittiler. Topal Talip'in evini ykyorlard. Kendisi yoktu banda. Olu Salim'le Emin gelmiler, drt ii altryorlard. Kerestesini, kapsn seip mal malna yyorlard. Kuu kurdu gitmi, ky ssz, orman beysiz kalmt. Caminin nnde brahim Hafz'la il mmet oturuyorlard. Arabalar dndrp Kaplan Harman'na srdler. Otlar birbirine girmiti. Ac su, sokulduu arkn iinden lkr

lkr akp gidiyordu. Kmdralklarn oralar s bir gld. Ot, srlmemi tarlalarn dibini rmt smsk. Elwis Carpanter, Nebraska'dan, Harry Mac Donald, Te-nessee'den... evirmenliklerini de Kbrsl Selhattin Ahmet yapyordu. Yarm saat kadar dolap konutular. Sonra dndler ehre. Doruca Ziraat Mdrne gittiler. Bir hafta kalp plnlar, haritalar ve gerekli ettleri yapacaklard. Mdrle konutular bir saat kadar. Sonra kp Meram'a gittiler yemee. Ertesi gn 9.30'da, ksa kollu gmlekleri ve gzlkleriyle gene kydeydiler. Drt tane de yardmc aldlar yanlarna. Mhendisler ve teknikerler golf pantolonlarn, koloniyal apkalarn giymilerdi. leye kadar alp gene ehre dndler. Altlarnda arabalar... Yemekten sonra uzmanlar otele ekilip biraz uyudular. te kalkp gene gittiler. Byle giderek, gelerek, yiyip ierek ve yemeklerden sonra biraz da uyuyarak alKYGREN 455

yorlard. Maalarna ek olarak gnlk ve yolluk alyorlard. Bir gn umra'y ziyaret ettiler. Banka Mdr ve Ziraat Mdr kendilerine elik ediyorlard. Bir gn de Beyehir'e gidip gl grdler. Bir gn de eker Fabrikasn ve Hara'y grmek iin harcadlar. Bazen oteldeki odalarnda alyorlard. Gerektiinde salonda toplanyorlar, tartyorlard. Amerikallar drdnc gn Ankara'ya dndler. Mhendisler gn daha altlar. Sonra kalkp onlar da gittiler. Ama iki gn sonra dndler gene. Ayn gn Banka Genel Mdrlnden iki yetkili geldi. Gidip Kantarma Projesi'nin uygulanaca alan grdler. Vali'yle Ziraat Mdr ve mhendislerle konutular. Gene Me-ram'da yemekler yenildi, Aladdin'deki gazinolarda oturuldu. Souk biralar, raklar iildi. ehir Kulb'nn konuk odasnda oyun oynand. Konuuldu, tartld. Sonra, iki byk sonda ile, iki grayder, iki dozer geldi. iler ve ustalar iin gezici mutfak, gezici yatakhane, a, bulak geldi. Grayder ve dozerler, Cinligeri'le Yasinin Mezar' m oradan girdiler. Osmanlen'e doru gidip gelmeye baladlar. Ali'nin tarlas, Veli'nin snr demiyorlard. Herkesin mlk yazlp izilmiti. Hisseler belliydi. Topraklar toplulatrlacak ve dzlenecekti. Toplulatrma, kolhos demek deildir! Bir iftinin on drt para topra varsa, tekinin on be paras, berikinin on parasyle ve btn teki paralarla kartrlacak. Dzleme yapldktan sonra, herkesin paralar niteliklerine gre hesaplanacak, iki byk para halinde geri verilecektir. Krn ne bundan? Krn oook! Eskiden ok paralyd topran. Biri burda, orda... gidip geleceim diye dnyann vaktini ziyan ediyordun. imdi hepsi toplulatrlyor. Vakitten ve enerjiden kazanyorsun. Modern tarm baka trl yaplamaz... Bundan iyisi can sal, ama kyl sevmez! Onun iin sizlerle, aydnlarla balyoruz... Dr. Zihni de bir golf pantolon yaptrd. Dlar tyl set pabular ald. Bir de mont geirdi srtna. Sk sk otomobiline atlayp almalar izlemeye gidiyordu. Banda koloniyal apka deil, bir hasr apka vard. Eve gelince hemen banyoya ge456 KYGREN ip bir du alyordu. Sonra balkona kp ezlonga uzanyordu. Sekize doru falan da karsn ve ocuklarn alp Meram'a gidiyordu. ehir Kulb'ne kmad, yada konuklarla birlikte olmad akamlar Meram'da oluyorlar, Torunolu'yla, Avukat Sadi'yle yiyorlar, dostlaryle karlap konuuyorlard. O yapay ksknl srdryordu Melhat. Musa Efendinin krk ylda bir ii dt, yaptrabileceimi syledim, beni mahcup ettin, adamn yzne bakamyorum!.. Dnyordu,

alrsa byle desin, ama almyordu. Kapatmt o konuyu Zihni. yle bir konu yokmu gibi davranyordu. Meram'dan gelip yatyorlard. Erkenden uyuyordu, erkenden horluyordu Zihni. pmek, sevimek, birbirlerinin koluna yaslanp konumak, byle eyleri eskiden az bilirdi, imdi temelli kaldrmt. Bazen Melhat soruyordu: Noluyor byle, iin gcn uyku? Eeee ok yoruluyorum Melt!.. yi yleyse, uyu, dinlen!.. Uyuyup dinleniyordu. Sabah olunca dincelmi kalkyor, kolunu boynunu oynatarak, belini ne arkaya, saa sola bkerek cimnastiini yapyor, biraz da kahvalt ettikten sonra kp gidiyordu. leye gelmiyor, bazen akama da gelmiyordu. Arada bir telefon ediyor, etmezse Melhat tasalanmyordu. Saat dokuz buukta bir banyo alp kurulanyor, san ban saryor, bazen daha bornozunu karp atmadan Musa uruyordu. ocuklar kmsa, oturup birlikte kahvalt yapyorlard. Sonra seviiyorlard. Azgn kurda benziyordu Musa. Karyolay istemiyordu. Halnn stnde oradan oraya ekiyor, frldak gibi dndryordu Melhat'. Boynunu gerdann, pembe dudaklarn pyor, gittike sertliini kaybeden ellerini sarp sarp vuruyordu kabalarna, baldrlarna. Gzn seveyim rtme, kurbanlarn olaym morartma, noolursun yava sev, tatl tatl... sev! Elini Musa'nn banda, boynunda gezdirip yal-varyordu. Musa bazen dinliyor, bazen her eyi unutup kabala varan bir saldr dzeninde pyor, skyor, hrpalyordu. Arada bir kalkp koltua, yada divana oturuyor, bir sigara yakyor, ksryordu. O zaman bir banyo havlusu koturuyordu KYGREN 457 Melhat, rtyordu srtna, Aman me, aman souk alma... rtp bastryordu. Bi gave yapsana g!.. Stl yapaym, ister misin? Yap, stl olsun... Dolaptan zm de getireyim istersen? Getir... Souk zmleri yiyip, stl kahveyi itikten sonra kalkp yataa geiyor, gz ediyordu Melhat'a: Ge bakalm!.. Dudaklarn, dudaklar gibi pembe gslerini pp okuyor, dne buduna gene vurmaya balyordu: Yani beri baaak, yle bi gan-cksm ki! Ayda yldzda ein menendin var m bilemem! Emme ne fayda! Yani ok yazk. Arandn eyisini... Ellerini uzatp kapatyordu azn: Sust! Deme onu! Deme zavallya! Sonra sarlyor, bazen hrsndan alyordu. ki saat sryordu sevimeleri. Sepeti alp kt zaman le yaklam oluyordu. Bazen tam leden nce, hem leden sonra sevitikleri oluyordu. Musam seni yollayan Allaha kranlarm sonsuz! Seni ilk istediim zaman iimden adaklar adadm biliyor musun? 'Beni bu adamn kollarna verirsen adaklar letireceim, yetimler giydireceim, bir yetim kz de gelin edeceim!' dedim. Musam sana doymayacam... Ulan ne nlet gancksm! Sordun bitirdin iliimi... G! Vallaha grmedim senin gibisini! Yok yok, he grmedim! T Garabk'te vatani vazifemi yaparkene, yani orda da byle bir sefa geti bamdan emme, onun seni dutrnasma imkn yok... Grmedim tbe, valla grmedim!.. Erittin iliimi g!.. Bazen: Hastaym... halsizim...

yleyse ben de istirat edeyim! Biraz oturup gidiyordu Musa. Eyolduun zaman gelirim, tasalanma bakalm!.. Gap gittiim yok nasolsa! Benim Refik'in okul iini he kimseye deil, sana havale ediyorum bak. Olan verdik camcla. Mamut Efendi ganini guruttu goumun. Geri aldm su satyor. Onu bir okula goyalm okusun baa gadar. Ondan keri Hdr'm ocuklar var, Doan, Duran, kr!.. Doan orta'ya gidecek. Yani bunlar, teker teker ellerinden dutarak, gtrp hocalarna tes458 KYGREN lim edeceksin, gendi ocuklarn gibi gzedeceksin. Sefer retmenin ii gibi yapmayacaksn bak. Eerkine bunu da yle yaparsan, vallaha bak sana ne yapyorum! Tutup gslerini okuyordu. Annadm deil mi? O yle bir oldu... Zihni inat etti. Ama bunlar kendim yaparm. Ona brakmadan yaparm. Yardm Severler Dernei Bakan bizim adiye'dir, onunla konuurum... Hemen gonusan olmaz m? Merak etme, konuurum! Elini bana koyuyordu Musa' nn. Yalnz niin byle saldryorsun? Ben saldrm! Gurt gibi, gaplan gibi saldrm ben! Yap ocuklarn iini daha ok saldraym!.. Aboooouuv, nere gideyim? Biraz daha okayp kalkyordu: Yani Melt, tam idahmm gabard gnde iratsz oluyorsun, dggat et!.. Vuruyordu azna burnuna: Sabret... edepsiz! Sonra, iinde makarna, vita, kokulu sabun bulunan kesek-tlarm tututuruyordu eline. Veremiyordu, utanyordu. Bazen Mslme'yi arp veriyor, Gtr ocuklara biiriver!.. bazen ocuklardan birini arp veriyordu: Ananz biirsin yersiniz... Arada bir zeytinya veriyor, peynir, pekmez koyuyordu. Bazen dolaptan souk su yolluyor, ocuklarn fazlalarn ayrp veriyordu. Fazla diye iki sandalye, bir masa gnderdi. Fazla diye bir somya gnderdi. Fazla diye entariler veriyordu Mslme'ye. ocuklara diye erik, armut, kiraz gnderiyordu. adiye Hanma da telefon ediyordu okul iin. Devrim Ortaokulunun Mdr Yardmcs Mesut Beyden rica ediyordu imdiden. Musa, Mslme'yi felan da alp Hdrgil'e gidiyordu baz akamlar. Melt Hanm, Mesut Beye syledi telefonla, hazrlann ulan galin gaf ahlar! Bakn bi okuman, valla hepinizi rak verim dinsizlerini seip ustalarn! Beni maup etmen bakn! Okuyun ki eherliler nasl okuyor bakn! Her mdr onlardan, gafam bu ie ok bozuluyor bakn!.. Sonra Hdr'a dnyordu: Eeee sen nassn bakalm adamm? Duyduuma gre avuluu gapmn tfaye'den haa? Eferim... KYGREN 459 Itfaye'nin avuluundan noolur? Glyordu Hdr. Ms-lme abam maallah! Hagg alyor bi yandan. Remziye gelin alyor bi yandan. Ben tek bama, reva m? Diktin tfaye'ye, gendin gmldn Zeyni Beygil'in apartumanma! Melt Hanmdan da kesekatlar... Allah iin eyi ganck! 'Verme Melt Hanm, istemez!' dedike zorla veriyor. Emme asl gayam unlar birer okula guy-durmak! Guydurmas goley de, acap bu drzler okur mu? burda. Bakarsn bir de zmfta galip

bizi maup ediyorlar m? Ben gali o zaman gidip gendimi gmdralklarda biriken gle at-vereyim! Yada Sakyatan'm ordaki yeni denize gideyim!.. Bir yandan Sunack, bir yandan Teslime, olanlarn balarn okuyorlar, alrlar emmisi, alrlar enidesi! He bi-lem maup etmezler seni, sen unlarn bir baksana gzlerine, he znfta galr m bunlar? Sonra geip Yeter'in ban da okuyordu Teslime: Emme asl bunu, bunu guydur sen okula! Okumann pelvan bu olacak kimse geemez!.. Yavu onu ben havz gorsuna goyalm diyordum! Frlayp kalkyordu Yeter: Havz olmam beeen! Ya noolacan g? Kt m havzlk? Doktur olacam, liise okuluna gircem!.. Amann bama gelen! Amann bama gelen!.. Kucana alp okuyor, seviyordu kz. Eerkine garnelerin eyi gelirse, ben de seni liise okuluna guydururum. Bizim apartumann g-ycmda hemen... Yani ondan goley bi ey yok! ki sen oku... eyi oku! Teslime, kr'y tutuyordu kolundan: Nasl Namaz Hocas satyordun Garac'da, Aladdin'de, Mevlna'nm orda, kak bi satve, hadi bubam!.. Okuyor olunun ban. Nazlanmadan kalkyor kr. Kpn stne yerletirdii tablay alyor, yeil takkesini, kara kadife ceketini giyiyor, beline kuan kuanyor, ap tablay kitaplarn czlerini diziyor, sonra balyor dolap barmaya: Esgi Trke, Yeni Trke Enamlar! Tam Aklamal Namaz Sureleri! Trl lmhal, Mzrakls da vaaar!.. Her eve 460 KYGREN KYGREN 461 ilzm Yasinler, her Mslmana ilzm Garmca Dovalar vaaar! Kunut Dovalar vaaar!.. Hedayesi bi lira Yamur Dovalar, Zufra Dovalar vaaar!.. Cin arpmasna, eytan arpmasna, gn furmasna, souk almasna gl gibi ifalar vaaaar!.. mrn o olsun anaaam!.. mrn o olsun bubaam!.. Bi lira!.. Millet memfatna, matba fiyatna! Kr iin satmyoruz bunlar! Mslman gardalarmzm ahiretlerini aydnlatmak iin maliyet fiyatna veriyozL Bilkis baa ba geliyor!.. Hadin ok galmad haaa!.. Hemen gidiyorum haaa!.. Bel arlarna, ba arlarna, hayrsz gadmlara, evden gaan gocalara, gazalara, bellara yazlacak musgalarm tarifnameleri vaaaar! Her eve ilzm Garmca Dovalar vaaar!.. Yeni km en son Rya Tabirnameleri vaaar!.. Haydin az gald gidiyorum: Hay-bar Galesi, Gan Galesi, Uhut Muharebesi, Kerbel Vaggas, Ker-belnm ntikam, ah smail, Srmeli Bey, Adem ile Havva, Kerem ile Asl, Ferhat ile irin, Tahir ile Zra, Elif ile Mamut, alatan kitaplar, Hurut ile Mahmiri, Asuman ile Zeycaaan, Amme Czleri vaaaaar!.. Ak Garip, Ak Smmani, Ak Veysel, Garacaolan, Pir Sultan Abdal'n iirleri vaaaaar!..

mrn o olsun gouuum!.. Allahm Aslan Hazrat Ali Efendimizin gahrmanlklar, Leyl ile Mecnun, Beybrek ile Dnya Gzeli Akgavak Gz-nm Maceralar, Bekri Mustafa'nn ncili avu'un Nasrettin Hoca'nm destanlar vaaaaar!.. Amarikan fkralar vaaaar!.. Es-gi Trke, Yeni Trke Enamlar, Tam Aklamal Namaz Sureleri, Trl lmhal, Mzrakls da vaaar!.. bni Vaggas Cengi vaaar! Amme Czleri vaaaar!.. Gltler. Sunack kucana alp pt kr'y. Ne ga-dar abuk belledin bunlar! Dersleri de byle abuk bellersin iallah da, garnen grk gelmez iallah da, hepiciniz yatn kakn dersleri dnn gali de!.. Ayak altnda srnmen bizim gibi de!.. Allah hepicinize zeyin akl versin gali de... Hemi de verecektir iallah da!.. allah, min!.. Ellerini yzlerine aldlar. Duran kalkt usulca: Elmaya bak elmaya! Paran m yok almaya? Refik kalkt: Garc!.. Garn gzel miiiiii? Doan oturduu yerden: Bi lira, bi lira!.. atal gak bi lira! Ne alrsan bi lira!.. Millet memfatna, paprika fiyatna!.. Bi lira, bi lira, ne alrsan bi lira!.. ehrin kolayn bulmaya alyorlard elenerek. ok kere kahrlanarak, iin iin alayarak... Kaplan Harman'ndaki suyun bana krk metrelik bir boru geirip iine beton dktler. Yanndan yresinden ray paralar aktlar, irp kesildi. Oraya bir antiye kurdular. Ara gere getirdiler, beton kanallarn yapmna baladlar. Bir yandan da iki elektrik mhendisi geldi, bir tarmsal elektrifikasyon plan izdiler. Sonra hemen direkler dikilmeye, hatlar ekilmeye balad. Akm, Gksu'dan gelecekti. ehre gelen akmdan. Trafo Kahan'nm oraya konuldu. Modern iftlik yaplar yaplmamt daha. Ama eldeki planda yerleri belliydi. Oralara birer iaret yerletirip tel braktlar. Ve asl kuyularn bana konulacak santrfjleri altrmak iin direkler dikilmeye balanld. kacak m, kmayacak m demiyorlard. Planlar ona gre izilmiti. Mutlaka kacakt ve bir iki tane deil, tam 18 kuyu olacakt! Hepsi akmla alacakt. Kimi 80 metreden, kimi 90, kimi 120 metreden kacakt. Dmeye basnca frlayacakt sular. Beton havuzlara decek ve arklardan koarak, savaklardan blnerek, kanallar iinden tarlalara akacakt. Her kuyu birbirini besleyecek, birinde bir aksama olsa tekiler onu destekleyecekti. Dnyann en modern sulama de-velopmanyd! Gerekirse yamurlama bile yaplacakt, ama ona gerek kalmyordu, nk dzleme yaplyordu. Grayderler, dozerler, eip kreyip duruyordu. En iyi devlet bizimkidir Orta Dou'da ve Balkanlar'da!. Kendi bamza olsak para m yeterdi buna? Yalnz bir kuyunun maliyeti 80-100 bin! Otuz yl vadeyle, faizsiz! Verim-lendirildikten sonra balayacak demeler. Ve bakn imdi: Tesis ve edindirme kredileri diyorsun, veriyor. Vadesi 20 yl. Donatm kredisi diyorsun, veriyor. Verimlendirme kredisi diyor462 KYGREN sun veriyor. evirme kredisi diyorsun, veriyor. Daha srm sat kredileri verecek. Yok denecek kadar faizleri! mr uzun olsun devletimizin!..

Daha bunlar ne? Btn kanallar, kanaletler, dzleme ve toplulatrma giderleri de stne. Devletin altyap yatrm bunlar! Hatlar da ekiyor efendim! Be kuru istemiyor geri! Sen sadece gelip iletiyorsun!.. Kredisini veriyor, sen de toprak aldn adamlara veriyorsun biraz, sonra yatrmlar yapyorsun. Bir koulu var, faydal alanlara yapacaksn yatrm! Gelip grecek, bundan emin olacak... Ziraat Bankas'na son gidilerinde kredilerin geldiini rendiler. Drder kalemden 120'er bin lira aldlar er yz dnm topra olanlar! O gece ehir Kulbn'de oturup kafa ektiler. Memleket Hastanesi'nden Dr. Hfz'nn derneine 8'er, 10'ar bin lira ktlar ucundan. Devlet bize, biz dernee! Bu da faydal bir yatrmdr! Komnizmle Mcadele, mill bir grevdir blgemizde!.. Daha Hayvanclk, Tavukuluk kredileri var. Birer dam, birer kmes yapacaklar yarn, neyle yapacaklar? En ufak ihtiyalarn dnm iftimizin. En iyi banka, Ziraat Bankas! Ama bunlar gelecek yl alalm. imdilik var elimizde yeteri kadar. Efendim, tfein vurmaz olmaz gzlemeye gz gerek, bankann vermezi olmaz, istemeye yz gerek. Hemi de istemesini bilmek gerek! stemesini ve almasn! Kyl biliyor mu? Alp rak paras yapyor? Dn paras yapyor! Ama aydn mteebbisler paray santim santim harcyor. Bu sayede memleket eser kazanyor. Trkiye biraz daha byyor. Bankamzn amalarndan biri de budur zaten: Trkiye'yi byltmek!.. Su rnleri kredisi de var! Belki yapay gllerde buna da giriiriz. Alabalk retimi bile mmkndr. Olur mu, olmaz m demeden, uzmanlarn raporlarna uygun olarak hemen balamak gerek. Deneme giderlerini devlet karlyor. amuru... vurdum duvara, tutarsa ne l, tutmazsa ne l! Tutmad m bir ey yok ki sana! Ama bir de tuttu mu? Bir hesap makinesi al gayri, baka trl nasl sayacaksn paray? O zaman btn memleketin itah alacak. Senin yaptn bakalar da yap463 maya kalkacak. Onlara da verilecek krediler. Memleketin en iyi bankas Ziraat Bankas deil mi, syleyin!.. Arclk kredimiz de var! sterseniz Arclk yapn. Bunca aa dikeceksiniz, yonca, korunga ekeceksiniz. Sulayacaksnz, otlarnz iee duracak. Varsn baln da arlar toplasn. Ar yk, kar yk, dar yk demiler... bunlarla kaya binmeyin! Eh, bir o yoksunluk olsun binmeyi verin! Ama bal olsun da... nsann 300-400 dnm topra olur da ve insan bunun zerinde teknik tarm yapar da hi Arclk yapmaz m? Hi olmazsa 50-60 kovan da ar yerletirmeli. Yan rnler konusu nemli. Bankamzn amac sizi zendirmek ve isteklendirmek-tir. inizden geliyorsa yapn, gelmiyorsa yapmayn, zorlama yok. Zorla gzellik olmaz demi atalar... kt m demiler? Ama isterseniz bu kk kredileri gelecek yl verelim! Gelecek yl aln, gelecek yl! Derneimizin btesi doldu bu yl. Hele bu verdiklerinizi bir tketelim, gelecek yl da onar bin uzatrsanz yklmaz olur bizim dernek. Zaten bunlarn da yaymn yapacaz. Yarn gazeteler yazacak, kim ne kadar verdi, ne kadar destekledi? teki varlkl yurttalar zendirebil-mek iin buna gereklik var. Reklm deil, sizin reklma ne ihtiyacnz var efendim... rica ederim! Ve kuyular fkrmaya balyor. Ve kuyular. lki 90 metreden geldi. Ho geldi, safa geldi! Safalar getirdi! Mis gibi tatl su! Davullar alnd banda. Birer tane de kurban kesildi. Btn kuyular iin birer kurban ok mu? Hem de boa.m gidecek etleri? Feda olsun yedi iiler, ustalar, teknikerler! Kavurma, klbast, kebap yaptlar ovann yznde. Torunolu'yla Zihni Bey, birer para da brahim Hafz'la il mmet'e yolladlar, fakat onlar yemediler. Belki dokunuyordur! Srgn oluruz falan diye mi korkuyorlar kim bilir? Onlar yemeyince sahipsiz dolaan kpekler yedi sokaklarda. Sular ve sular... birbiri ardndan fkrp geliyor ve sular! yle beyaz, yle karsuyu gibi souk ve saf! Ve traktrler geldi Zirai Donatm'dan. Minnepolis Molin Trk Traktr Fabrikas yapmlar, ayrca Catarpillar, Massey Harris, Hamonaklar... dilimlemeye baladlar topra. lk yl 44

biraz az olur verim. nk gnelenmesi gerek topran. Azot gerek. Ama ikinci yl greceksiniz ne kuduracak buralar! Ve aalandrmay falan bu gz yapp bitirmek gerekir. Bir yl bir yldr, niin gecikeceksiniz? Dikim iin zlmeyin. Tarm Bakanl Baheler Genel Mdrlnden gelecek uzmanlar. Planlayp gidecekler. Fidanlar da Eskiehir'den, Ktahya'dan, Nide'den, Ereli'den... stediiniz elma cinslerini bildirin. Armut? Siz armudu seviyorsunuz? Eeee o da mmkn! Yalnz kusura bakmayn pek iyisi yok! Npalm armudun da iyisi olmayver-sin! Vine de mi olsun, kiraz da m olsun? Hay hay, peki, onlar da olsun! Tabi efendim, karma fidanlklar da yaplabilir. Dilerseniz ayva bile dikeriz, niin dikmeyelim? Cirsium arvense? u otu soruyorsunuz! En etkili ilc anicon tripton'dur. Size yeteri kadar pulverizatr vereceiz Zirai Donatm'dan. Nasl kullanlacan da gstereceiz. ilerinize reteceiz. Gezecekler tarlalarn iinde ve skacaklar! Zaten ne kayglanyorsunuz imdiden? Dzleme srasnda kesildi bitti onlarn ou. ounu da traktrler bitirdi. Yetkin aralarn ve ileri tekniin girdii yerden kaar gider arsz otlar familyas! Hele bir gelsinler de grelim!.. Efendim, bizi ok evdiriyorsunuz: 'Ne zaman, ne zaman?' Kanmz kurutuyorsunuz! Ama gryorsunuz birer birer nasl gerekleiyor dediklerimiz! Ve daha neler neler gerekleecek in..,aallah! Yeter ki Allaah, Cenaballah, maaallah, devletimize, milletimize zeval vermesin, min, min, min!.. min efendi min!.. naallah, gelecek yl buradan sulu tarmn ilk rnn alacaz. Buday, btn lkeye rnek! Pancar, btn lkeye rnek! Asl memnunluunuz o zaman olacak. Btn yksek okullarn, fakltelerin, iftilerin, ziyaret yeri olacak iftlikleriniz. Eeee, bir yandan da evlerinizi yapn artk! nlerine kameriyeler. Dilerseniz onlarn planlarn da mimar ve mhendislerimize izdirebiliriz. Bizde bahe ve peyzaj mimar delikanllar var, Avrupa yarmalarnda en parlak dereceleri toplayp gelirler. Ama yeterli olanak bulunmadndan kendilerini gstermezler yurdumuzda! Biz onlara konuyu veririz, onlar da gelip yle KYGREN 465 bir grrler, sonra izerler Ankara'da. En beendiiniz planlar uygularsnz efendim. Mesele mi? Ve sonra, Tarm Bakanlmzn eitli yerlerde el sanatlar demonstrasyon almalar var, demelerini de oralardan salamak mmkndr. Fiyatlar makuldr. Taksitle vermek de mmkndr... tabi! Ara yollar, ana yollar, yollarn kumlanmas bitti teker teker. Yalnz, suyun ynetimi iin bir kooperatif kurulmas gerekiyor. Arazi sahipleri ortak olacak. Bir bakan, bir de ynetim kurulu seilecek. Sadece bir formalitedir bu. Nasl kurulacak, hangi formlar doldurulacak, btn bunlar gsteren brormzden birer tane takdim ediyoruz. ok deil yirmi say-fack bir eydir. Hatta bir sayfas da botur. Tabi tabi, bizim DS Matbaas'nda baslmtr. Matbaamz da var tabi efendim. Neden olmasn? Zirai Yayn ve Tantma, balca almalarmzdan biridir. Byle gzel eserler ortaya ktka, yarn bunlar ve bunlarn kurucularn btn yurda ve dnyaya tantmak gerekecek. Yazlanlar nerede dizdirip bastracaz, deil mi efendim? Evet, ok ahane bir organizasyon efendim! Aynen Birleik Amerika'nn Su leri Organizasyonu model alnarak kurulmutur. Trk-Amerikan birlii, zellikle Eyaydi'nin yardmlaryla bu sonulara ulalmtr. Onun iin bunca fotoraf ekiliyor. Yarn bunlarn da yaynlar yaplacak... Dost var dman var, holanan var, holanmayan var bu ilerden... Hi olmaz olur mu ekemeyen efendim? Greceksiniz yarn daha neler sylenecek? Nitekim daha imdiden homurtular balad. Kulak verin evrenize ltfen. Ama btn bunlar biz, almalarmzla, sizlerin de en uygun mahall yntemlerinizle, evet ibirlii halinde susturacaz... Kyde mi? Kalmad saylr pek kimse. Minaresi, camisi, imam, kafadan piyade bir ihtiyar, birka rk

insan, bir de bekileri var ite... aklszlklarna doymasnlar... 30 42 BEK AHMET BLM Kars Gll'nn koyduu sofraya dnp bakmad Beki Ahmet. Olu Akif'e de yz vermedi hi. Kz Behice yrd geldi stne, onu da tersledi. Ulan her ey aklma gelirdi de bu gelmezdi! En batan muhtar olacak kanszn, ardndan bizim bilderin ekip gidecei!.. Topal Talipgil gitti hadi. Onlar gidebilir, onlara ne bakyorsunuz? Onlarn zaten gz var m kyde? Emme siz, siz ne gidiyorsunuz hemen?! Atyor tutuuyordu kendi kendiyle. Sizde he dnceme yok mu ulan? Hadi siz ekip gittiniz, banz gurtardmz, pekey... galanlar no-* olacak pekey? Muhtar kyn dnmyor, Hdr gardam dnmyor... grdnz grgler batsn! Yidikleriniz zeher, itikleriniz gatiran olsun! Neslinizi faslnz cennetine almasn Allam ulan! Hdr... he Hdr'dan insana garda molur? Be-nimlen ayn belden enen, ayn kaskta yatan, ayn memeden emen, eyi gnde yzme glen, kt gnde alp ban giden! O zaten ncelerden belliydi: 'Bi para tarlaylan ne bok yiyim ben, yiyim ben?' deye dnelendi durdu da, varp Sunack' al-verdik, oldu biraz topra. Be para topran stne oturdu, gz bizi grmez oldu. Vay bizim de gardamz m var, benim z bilderimin de derdi mi var? demedi. Oldu bitti z karndan baga bi ey bilmedi!.. Emme Gll lbak, ben lbam. Beki oldum on drt yl. Gra bayra go Amat! Ekine bostana go Amat! Tasldarm atn gezdir, candarmanm yatan ser Amat! Zatna gar hebi gusurum da yo emme, neden byle yazlarm gara yazdn ay Allam!? Gp gitti, bi teklifi bi-lem olmad, una bak! Bir sefercik olsun, 'Benim gardam da benimle gelir mi?' demedi! 'Gendime buldum bir i, ona da bulursam eyolur!' demedi. Sokuldu Arap Zeyni'ylen Gantarbozuk Torun'nun olunun goltuuna, hah etti, deh etti, anca ban gurtard muhtar olacak Musa ilen! gayriyi dnmedi! ByleKYGREN 467 sini de esgerde avu edip goluna terfiye dakmlar! Hedaye sahat geirmiler bileine! Onun yapt avuluk dursun, yo-umu bi direm insanl! Youmuuuuu, dnmedi z gardam... Alp veriyordu altndan stnden. Neden bu gadar of puf ediyorsun Bekamat? Dikme ban, Allan gcne gider. Allam garda garda yaratm, nasiplerini ayr yaratm! O gittiyse seni balayan m var? Ksmetine yazldysa sen de gidersin, ne tasalanyorsun? Seherin yollar ga-panp galmad ya! Sat sen de eller gibi iki para tarlan, gulak-la nerde i var, nerde geim? Nasibin ayrlmtr heralm bir guytunun dibinde. Nasipsiz gul yaradr m Allam? Arayp bulmak sana der. Kyde bekilie raz'oldun, seherde p olsan da a galman, ne korkuyorsun? Atllar, itliler syor, dnya geniii, bir sen mi smayacan? Tuttu omuzlarndan: Kaaaaak, kak gaharlenme! Gendini yiyip bitirme! Yiyip bi tiren ne faydas var? Oldrsen ne faydas var? Kaaaaak, kak da yi iki dikim, ondan keri dn goyu goyu, kak!.. Srkledi kocasn sofraya. anakta bulgur soumak zereydi. Babackgil biraz yourt yollamlard. zemiti onu. ine sarmsak da ezmiti. Sar boyal ka koymutu. Kaaak!.. Haksz myd Gll? Nasipsiz gul mu yaradr he goca tanr? O gitti, ben galdm deye gendime ne buuz ediyorum? O gittiyse, ben de giderim! O bu sehere gittiyse, ben nekine giderim, Buback'm olu Gurban gelmi diyorlar Angara'dan. O gendisine i bulduysa baga iler de grmtr, syler bana... Vatani vazife yapt yer Angara. Sever beni t bebeliinden. u gadarkenden gzetirdim ekin aralarnda, elimi de galdrma-dm bi sefer bilem. Bilir heralm eyiliklerimi. Yiyem de iki dikim, kakp bi gideyim. Sora sora Kbeyi bulurmu insan. Sorup sorudurup iimi de bulurum...

Hamle etti bulgura. Hamle etti ayrana. Arada bir olu Akife tuttu. Kz Behice'ye tuttu. ki dakika srmedi doyun-mas. Yumruuyla azn byn silip kalkt. Gll! Doyur sen de gamn! ocuklar doyur! Ben bi bakem! Eerkine ocuklar yr, sen ymezsen, kp geliver Bubackgil'e. Esgerlik 468 KYGREN yapt yerden, Angara'dan Gurban gelmi, ona soracam. Altn stn bilir Angara'nn. Gitmem hayrsz Hdr'm gittii yere, giderim daha uzaklara, telere... Varp Arap Zeyni'nin, Gantanbozuk Torun'un olunun gtn yalamam, pmem mundar elini!.. Varp bakem. Bunun baga aresi yok mu?.. Durduun hata Amaat! Bundan keri bu kyde galip da be vakitlerde camiyi mi dolduracan? ren olacak buralar ren! Baygular olacak gardasn, arkadan! Bir an nce var da, hayrl habarlar anla. Doduun yere bakma, doyduun yere bak. Bana m alacan datsz duzsuz, hemi de pssz ky? Beyler ld, soysuzlar Bey oldu. Gn aam oldu otunu suyunu alamad sr. Bandaki obanlar oban deilkine!.. Sarlm ttn vard tabakasnda. Ocaktan ate alp yakt bir tane. Deneini koltuuna soktu. kp vard Baback'n evine. Selm verdi, eline vard Baback'n. Kars Gssnce'nin eline vard. Kznn da hatrn sordu nasldr? Kurban'n eline vard, hogeli etti, sordu nasldr? Biraderi Mustafa'nn, elini toka etti, sordu nasldr? Ocan bir yann boaltt Gssnce. Oturdu Beki Ahmet. Baback, tabakasn att nne. Dadmz dirliimiz yok Bekamat, ttnmz balm yak! Habarm var m bilmem, ben de verdim gararm, satp savp gidecem emmim! ocuklar i dutsun... Velkin z olum Gurban dinlemez szm. Ben derim, 'lm olur, zulm olur, oun gittii yere gidelim!' O der, 'Angara'nn stne yoktur!' Ceng ediyoruz ga gndr. Kakp gitti, doland kenti bakenti, gine diyor, 'Angara da Angara!..' nad inat... Ahmet'in meram Kurban' dinlemekti, n vermiyordu babas. Onun iin susuyordu, bekliyordu. Konu deyince konuacakt. Kurban'n gzleri kararlyd. Belkim ii bulmu, belkim paral bir herifin kzna da elini dedirmiti. O yzden gzleri yankt, snk deildi. Belkim kr glgesi olurdu. Sabrszlk gstermeden bekledi Beki Ahmet. Birliksiz ky! Biri gidince hepicii skverdi. Halbuysam klliyen yantr tuttuu. Bir ac su kt, ot kt deye insan z kyn terker mi? Hadi deyelim terker, emme hepicii ter-kemez heralm! nce bei onu bir snar, eyiyse tekinler onKYGREN 469 dan keri gider. Bizimkilerde yok gi sayg! Sattlar varlarn yoklarn. Satsnlar bakalm. Biz de satarz, biz de gideriz, npalm Amat? Yarn Memleket Hastanesinden Doktur Hfz geliciy-mi. Yannda Gadastocu Bekda Bey de olucuymu. Tarla ba-kacaklarm. Dedim Ibiram Havz'a, 'Habar ver gelince!' Niyetin vara ben de sana habar verem Amat! allah sen de Angara'ya Angara'ya ekmezsin Gurban'm gibi! Dzensiz bi ky-kine, km ivisi, dklyor insanlar... Yarn memleketin de ivisi kar aynan byle, gine dklmeye balar bakalm... Eyisin hosun da Buback emmi, benim z gardam Hdr, bilirsin ne gadar insanlkl gomuydu gardan, ald ban gitti bir habar vermeden! Galdm dalsz dutarsz. Sen diyorsun oun gittii yere gidelim. Gurban diyor Angara'ya. Ben diyorum Angara'ya! Neden? nkm gitmem bundan keri Hdr'n gittii yere, emme giderim Gurban'n gittii yere! O da, 'Gidelim day!' derse tabii! Bilir benim gendisini t gccklkten beri sevdiimi, seni de saydm...

Terslendi Baback: Ha gahbam Amat hah! Biz Allah Allah tay retiyoruz, sen de gelmiin diken kstryorsun guyruunun altna! Biz diyoruz olan sehere gelsin bizimlen, sen diyorsun Angara'ya gidelim beraber... Vurmutu bir yol baltasn taa! Ne yapabilirdi, nasl geri alabilirdi? Eeee Buback emmi, sen de bu gadarck kusurlar ho gresin! Esgilerden birine sormular, vatann nere? Yok demi. nk arkada youmu. Herkes gendine bi yolda arar. Ben de aryorum. Hdr'm gittii yere lsem gitmem. Ak go-nuuyorum. Emme Angara'ya gelirsen yr gidelim. Hemi de ykn yarsn fur srtma! Burda yannda saklasam, darda aarm Gurban'a. A, ben Gurban Angara'.ya gidici mi deil mi, sormaya geldim. Buna gcenmen doru deil. Bak u gnn haline, garda garda beklemiyor! Garda garda bekleyenler, buba-oul imtiza edenler de var! Neye onlardan ibret almyorsun da gelmi habire ayard-yorsun benim olan Bekamat? u yaptn sar m Msl47 KOYGOUREN manla? Emme dersen ki galmad gali Mslmanlklar feln elgamz, onu gabul ederim... Haklsn... galmad! Ben kakp namaza gidem, siz gonuun Gurban'la! Baback kalknca, kars Gssnce, olu Kurban'la Mustafa da kalkt. Baback'la Mustafa kp gittiler, abdestliymiler. Beki Ahmet, yats namazn kaza etmeye karar verdi. Tabakasn kard: Eeee yak bakalm Gurban! Yidiin itiin senin. Anlat hele, bize bi gymk i var m Angara seherinde? Ne susuyorsun? Yosam buraya gelen Bagann yaverini grdn de gizli bir i mi verdi, bizden saklyorsun? Elini gsne koydu Kurban: Yok! Bilirsin cara imem! Gizli ilerde gzm he yoktur. Bubam lf ters anlyor. Bulduum i o eyi halbuysam. Doktur Zeyni'den bi mektup alp vardm Angara'ya. Tabii ki vatani vazifemi yaptm yer, birez bilirim. Grdm iki mebusla Tarm Bakanmz tesadf. Dedim byle byle, biz gyoruz. Dediler gelin Angara'ya... ankr'dan, orum'dan, Gars'tan, Er-zulum'dan, Sivas'tan, Yozgat'tan Tokat'tan gelip gap gap ettiler. Akdepe'den, Evedikyolu'ndan, Garyaka'dan azck da siz evirin, sonunda tap verilecek. derseniz yo emme size buluruz... Sordular esgerliimi yaptm m? Dedim Mamak Ma-bere'de yaptm, telsizciydim... Eeee ne susarsn be gardam, desen ya nceden! Telsizci polis ilzm, bildiin gibi deil! Ma-bere telsizci birinci ilzm... Bir mektup da onlar yazdlar, gittim Saray diyorlar byk bi yere, gaplar merdimanlar polis. Biraz soruturdular... Ata gibiyim ben! Dediler getir nfusunu, a kadm! Dedim, kye gadar varp geleyim... Gayam, bakalm ne deyecek bubam? Bubam da byle diyor ite! Emme bak Amat Aa, dersenkine ben de gideyim, goma oluk ocuu, doooru Garyaka, Evedikyolu! On Drdnc Durak'ta bizim Akeher'den Gabzm Camal namnda bir hemeri var, onu bul. Yanma bir adam versin. evir iki gonduluk, gonduluk... Ya-vut angaya'nm sdnde Fatih Mahallesi diyorlar ordan evir, at iine ulu uval. nkm hemeriler zaten biriketini, kiremi KOYGOUREN 471

dini, gapn pancereni verirler, yazarlar deftere, sen de drt ayn iinde parasn verebilirsen gna gibi un olur! Tarlalar satmamz ilzm Gurban... bir! Satarsn yarn gelenlere! kincisi benimlen birlikte senin de gelmen ilzm! nkm yalnz bu ileri dndremem! Eerkine polis dakmm da geyersen yok mu, byk destek olursun Amat emmine, teki emerilerine! Buna az ok buban da memnun olur... Almadan gidemem bubamn rzasn... Hayrl adamn evld byledir!.. - Benim gayam anam bubam gidelim. Onlarn gayas gendi seherimizden baka sehere gidemeyiz! Onlar da hakl! Velkin, alrz buban rzasn... Bubamm rzasn alrsam hemen karm! Sat tarlan neyini. Ak sylyorum, beklemem seni sonu! ini rasgetirebilir de gelirsen benimlen, Gabzn Camal'a da, Fatih Mahallesi'ne de gtrebilirim seni... Bunlar oldu deyelim Gurban, i npacak Bekamat emmin? Bir pangada feln bekilik bulunmaz m dersin? nkm panga oumu diyorlar Angara'da. Yada bi gece bekilii, arlarda, dggnlarda?.. Aramak ilzm Amat emmi! Durmaylan i bulunmaz onu deyem sana... Millet gelmi angr'dan, orum'dan, Gars'tan, Erzulum'dan, Sivas'tan, Yozgat'tan... her bir vilyetten tonu-lan adam! Yapda alan, gapda alan, Bulma'nm guy-ruklarmda duranlar... varolu var! Sen de gidip soruduracan! Deilse krk yl bekle Gantarma'da, Angara'daki i kakp ayana gelmez! Burda beki deil, evliya olsan faydas yok!.. Dikti ban Beki Ahmet: Gardasn brakt gitti, sen de onu brak git ulan Amat! Brak git de, iki gonduluk yer evir... Yarn dolanr gelir, isterse, verme birini drzye! Hemi de dal deryann iine, i sorutur Angara'da. Eller gapp almadan bul bir i... git! Gurban da sana bi destektir az ok... gardamdan ileri! Deilse evliya olsan faydas yok diyor, dorudur... 43 ISSIZ OVADA TELLER Yksek renim genlii, Kylnn Sesini Duyurma Mitingi dzenleyeceine ilikin bildirgeyi Vali yardmclarndan Mustafa Kozac'ya verdiinde, perembe, saat 14.30'du. Aslnda 48 saat nceden verilmesi yetiyordu, erken verdiler bir aksilik olmasn. Miting pazar gn... Dviz yazlar retmenler Dernei'nde hazrlanyordu. Yeil Meram gazetesinde gerekli duyurular kmt. lele-re bucaklara haberler gitmi, baz vitrinlere kartonlar aslmt. Yarn sesbyltenle bir otomobil btn ehri, mahalleleri dolaacakt. Genler, kylerden kamyonlarla adam getireceklerdi. Mitingte kyller konuturulacakt. Memleketin sahibi hakikisi hakiki mstahsil olan kyldr dvizini en nde kyl tayacakt. Sonra bayraklar... Beylere yzbinler, hani bana kredi? Ben vey evlt mym? O topraklar benimdi, imdi deil, neden? Dvizleri hep kylerle tutacaklard. Sonra bayraklar... Bayraklar da kzl olan-l yksek

renim genlii tayacakt. Ben ne zaman efendi olacam? Kyl kle midir? Kylyle alay m ediliyor? Bunlar da bayraklarn arasnda gsterilecekti. nce, elinde baak ve kl tutan anta iek konacakt. Sonra Aladdin'in oradan, Mevlna trbesinin nnden ayr kollar halinde yrnecek, Hkmet Kona'nn yanndaki alanda toplanlacak-t. Alanda konumalar yaplacakt ve bitecekti. Vali yardmcs, Mevlna trbesi ynnden gelii uygun bulmad. ar iinde sokaklar dar, esnafn ii aksayabilir. Amacnz yry deil mi? ieinizi elenginizi koyduktan sonra, Lisenin ve Kz Enstitsnn nnden yryn, Orduevi nnden geerek, Aladdin'i dolanp Konan yanma gelin. Ko-. nuun ve bitirin... Mantkl mantkl anlatt, genler raz oldular. Hazrlklarn buna gre yapyorlard. KYGREN 473 Gazete yazp, sesbyltenli otomobil dolanca, vitrinlere kartonlar da konulunca Dr. Hfz frlayp kalkt yerinden: / Rezilliin daniskas artk! Bu miting yaplmayacak! Engel olacaz! Telefon etti Dr. Zihni'ye, Hsn ifa'ya, sonra Va-li'ye, Vali yardmcsna. Meydan bo sanyorlar? Biz de bu memleketin evldyz! Mutlaka engel olacaz!.. Akam oldu Tarm Bakann buldu: Grevini yapmyor Vali! Komnistlere gzergh gsteriyor. Genler birer maa. Asl ba ezilecekler kim biliyor musunuz? retmenler Derneini ynetenler. Byk olaylar kabilir Bakanm! Halk galeyan halinde. Ve zaptetmek zor. Mitingin iptali lzmdr, haber veriyorum!.. Ben Vali'yle konuur, seni ararm Doktor! Telefon telleri inledi durdu btn gece. Bir kran trks gibi uzayp gidiyordu iniltiler ovada. Ama nasl olur Sayn Bakanm? Anayasal bir haktr ve esasen izne bal bile deildir! Onlar, gzergh ister, biz de gsteririz. Menetmek olamaz. Ben gene de bir are dneyim. Konuaym genlerle. Akll ocuklara benziyorlar, her halde beni krmazlar... Sonra ileri Bakann buluyor Dr. Hfz: Ltfen efendim, ltfen Vali Beye emir verin, tedbir alsn, yoksa kan gvdeyi gtrr! Az nce Terziler Dernei Bakanyla konutum, 'Terzileri yattrmak zor!' dedi. Yal Boya ve Badanaclar Dernei Ynetim Kurulu da toplant halinde. Emin olun bu galeyan yattrmak zorlaacak, hatta mmkn olmayacak!.. ksryordu ileri Bakan: Gvenirim size Hfz Bey. Arkadalarnza ekidzen verin. Milletin yce menfaatlerine ve kutsal duygularna aykr davrananlara kar kamuoyunun asil tepkilerini takdir ediyorum. Siz tecrbeli bir arkadasnz Hfz Bey. Mill duygularn galeyan doru olarak kanalize edilmelidir. Rica ederim vurun ama ldrmeyin!.. Dr. Hfz'y Tarm Bakan aryordu sonra: ileri Bakanyla konutum. Vali'ye gerekli uyar yaplmtr. Kamuoyunun hassasiyetini anlyoruz. Ama fazla taknlk olmasn. Bakann size sylediklerini ltfen iyi deerlendirin. Her ey yasa snrlar iinde kalmaldr. Gerekirse biz de geliriz. eker 474 KYGREN Fabrikasnda iimiz var zaten. Kantarma'daki almalar da grmek istiyorum... nleyip duruyordu telefon telleri ve kimsenin haberi yoktu gecenin olanaklarndan. Geceler ssz ve biraz da ayazd bozkrn yznde. Otlar uyuyordu. Yerst sular, eski gller, yal aylar uyuyordu. Yollar sszd.

ocuklar uyuyordu. Sadrlar Mahallesi, h Sadrettin, h Sadk, Beyhekim, Karacian, Top-raklk, Yavrudurna mahalleleri uyuyordu. Beie kalkm analar vard, emziriyorlard. Genler uyuyorlard. retmenler ge yatmlar, uyuyorlard. ok, ooook eski bir alkanlkt uyku. Sular uyuyordu... Dr. Hfz uyumuyordu. Elinde telefon rehberi, bir onu eviriyor, bir bunu. Ge kalm bir fslt gibi ondan ona, tekine atlyordu: Vali silik herifin teki: Anlamyor hassasiyetimizi. ileri Bakanna, Tarm Bakanna atm. Uyanklmz takdir ediyorlar. 'Belki biz de geleceiz ayn gn, eker Fabrikasnda iimiz var, iyi bir ey olsun yapacanz...' Eeeee imdi kar gelirse, biz de bunu bastrmazsak ayp deil mi kardeim? Bak gece yars uyardm seni, demedi deme. Sabah kalkar kalkmaz ilk iin bunun tedbirlerini almak olacak. Topla arkadalarn, konu. una bak, t Ankara'daki Bakan anlyor, buradaki Vali anlamyor! ok sayda ye ile kmalsnz meydana. Bir yandan da kendi aramzda toplanmamz gerekiyor. Ticaret ve Sanayi Odas salonunda 11.00'de buluuruz. Evet! Evet tam on birde. Sen de baz arkadalara telefon et. Kalkar kalkmaz et. Hepsine ben yetiemem... Tan atmadan, afak skmeden, 18 dernek bakannn evini evirdi. On sekiziyle de grt. bakann telefonu yoktu, onlara da telefonu olanlarla haber gnderdi. Tan atmadan, afak skmeden, Kylnn Sesini Duyurma Mitingini engellemenin nemini anlatt, benimsetti derneklerin uykudaki bakanlarna. Doktor Hfz hi uyumuyordu. Ve ayumadan etti sabah. Sabahleyin bir du ald lk. Sakaln sabunlayp tra oldu. Kahvalt yapt. Yzne kolonya srd, kravat balad. ocuklaryla konutu kahvaltda. Karsnn hatrn sordu. Sonra pabularn balad, kt sokaa. KOYGOUREN 475 Otomobiline atlayp Memleket Hastanesine gitti nce. Saat 7.45. ine gcne bakt biraz. Hastalar dolat. Sonra oraya buraya telefonlar etti. Sonra Bahekime gitti 10.00'a doru. Biraz ilerim var, Vali'yi grecem, msade! Bahekimin sandalyesi sallanp duruyordu. Hfz Beyi idare etmesi gereini anlayal ok olmutu. Ooooo tabi! Tabi gidebilirsin Hfz'cm! Tabi, gle gle... Baarlar dilerim kardeim!.. Toplantnn Ticaret ve Sanayi Odas salonunda yaplmasna Fahrettin abi raz olmam. Esnaf Dernekleri Birlii'ne yrd. 10.30'da oradayd. Bakanlar birer ikier geliyorlard. Birlik Bakan Necmi Bey de gelmiti. Gelenleri karlyordu. Kunduraclar Dernei Bakan, Terziler Dernei Bakan, Bakkallar Dernei Bakan, Mahrukatlar Dernei Bakan geldiler. Gelenlerle teker teker el skt kalkp. Hal hatr sordu. Ama amad konuyu. Yal Boya ve Badanaclar Dernei Bakan, ofrler Dernei Bakan, Demirciler Dernei Bakan, Umum Otomobilciler ve Nakliyeciler Dernei Bakan, Uncular ve Kepekiler Dernei Bakan, Seyyar Satclar Dernei Bakan, lim Yayma Cemiyeti Bakan, mam- Hatip Mezunlar Cemiyeti Bakan, Ticaret ve Sanayi Odas Bakan, Faytoncular Dernei Bakan, Din Grevlileri Dernei Bakan, Gen dealistler Dernei Bakan... geldiler. Gelenlerle teker teker tokalat, hal hatr sordu. Sonra, ev sahibi dernek bakan olarak toplanty ynetmesi iin Necmi Beye ricada bulundu. Necmi Bey, krsnn nndeki masaya geti. Kaplar kapand. Sunu konumasn yapmak zere Dr. Hfz'y krsye ard. Dr. Hfz, ehir ve il dahilinde alp yryen komnist tahrikleri ve bunlarn birletii hedefleri aklad. Komnizmle Mcadele Dernei Bakan sfatyla buna kaytsz kalamayacan, ayn ekilde buna kaytsz kalmas mmkn olmayan vatansever ve milliyeti dernek ve birlik yneticileriyle iliki kurarak, ortak tedbirler dnmek amacyla bu toplanty dzenlediini, Ankara'yla yapt konumalar, Valiyle, Vali yar-

4Y KOYGOUREN dmcsyla olan telefonlarn zetledi. Yaplmak istenen 'Kylnn Sesini Duyurma Mitingi'nin asl ama ve niteliinin neler olduunda kimsenin kukusu yoktur. Ama onu da bir kere zetlemekte yarar grdn syledi. Sonra alnabilecek ortak tedbirlerin saptanmas iin grme almasn nerip yerine oturdu. Bu kadar olgun, ak ve az konutu! Bakan neriyi oylad. Grme ald. Dr. Hfz grlerini en sonra aklamay uygun buldu. Dernek bakanlar, komnizm tehlikesinin gittike azgnlatmda birleiyorlard. Ne demek kylnn sesini duyurmak? Evet, yaplacak mitinge engel olmak gerekiyordu. Bunu da kabul ediyorlard. Ancak neler yaplabileceini somut olarak koyan yoktu. Sabrla dinliyordu Dr. Hfz. Motosiklet Srcleri Dernei Bakan Ali, ksrerek kalkt: Yapsnlar mitinglerini, ardndan bir de biz yapalm, grsnler miting nasl oluyor! Dkeriz btn esnaf, ra, ocuu, yoksul mahallelerin halkn, hatta Doanlar mahallesinin cin-genlerini, grrler miting nasl oluyor! Caddeler, meydanlar adam almaz... Ellerimizi de havaya galdrp galdrp atarz naramz... Yrtarz gkleri: 'Kahrolsun komunisler!..' Esnaf Dernekleri Birlii Bakan Necmi Bey oturttu Ali' yi: Herifler zehirlerini kusacaklar kusacaklar, o pisliin stne miting yapacaksn. Asl mesele onlar konuturmamak, kusturmamak zehirlerini! in incelii burada, arkadalarmzdan buna gre teklif getirmelerini rica ediyorum... ekerciler Dernei Bakan Tevfik kalkt: Gine esnaf, ra, hem de btn mahallelerin halkn toplayp kmalyz karlarna. Kamyonlar, faytonlar feln da cem edip kapamalyz yollarn. Vede gcmz gstererek mani olmalyz mitinglerine. Eerkine bizimkilere daklaacak feln olurlarsa o zaman biz de onlara daklamalyz. Sonunda Allah ya onlara vermeli, ya bize! Necmi Bey kesti Tevfik'in szn: Evet bu fikir daha makul. Ama tesadfe ok yer brakyor. Allah ya onlara vermeli, ya bize demek, ileri yar yarya tesadfe brakmak demektir. Biz cidd olarak hazrlanmal, kacaksak ondan sonra kmalyz karlarna. Benim grm de budur. Bilmiyorum KUYUUUKEN 477 Hfz Abimiz ne dnrler bu hususta? in esas kendilerini ilgilendirir. Biz vatansever gurulularn bakanlar olarak kendilerini desteklemekle mkellefiz. Grlerini aklamak zere Abimizi krsye davet ediyorum... Dzeltti kravatn falan. Boazn da kazyp kalkt: Bendeniz... Ali Bey kardeimizle Necmi Beyin muhterem fikirlerini tevhid etmek istiyorum. Sanyorum en makul yol, ikisinin sylediklerinin muhassalasndan geiyor. yle ki, burada temsilcileri hazr bulunan dernek, gurulu ve birliklerimiz, btn yelerine iln ve tamim edip, hepsinin miting gn bir nizam ierisinde cadde ve alanlara kmalarn, yani dzenleyeceimiz bir 'kar miting'e katlmalarn temin etmeli. Ma-hallelerdeki halk da haberdar ederek, onlarn da gelmelerini salamalyz. Tabi bu kfi deildir. Aramzda kuracamz bir komite, 'kar miting' ve engelleme cmlesinden saylacak ve ayrca orada doacak duruma gre davran ekillerini tanzim etmeli. Bunlar esasl notlar halinde dernek bakanlarmza bir gn nceden vermelidir. Komnizmle Mcadele Cemiyeti'nin btesi iyidir. Btn halkn ve zellikle raklarn 'kar miting'e itirak edebilmeleri iin kendilerine birer yvmiye miktarnda, hatta byklere 20'er, kklere 10'ar lira olmak zere bahi de verebiliriz... Necmi Bey bir ekleme yapt: Ekipler tekil etmeli deil mi efendim? Ekipbal yapacak olanlara da 40'ar,

yada 50'er vermeli!.. Benim teklifim udur efendim! Konumasn srdrd Dr. Hfz. Eer bu fikir benimsenirse, bir komite seeriz. Komite, kime ne grev verileceini ve cret deil ama sembolik bir... bahi diyelim ona... kaar lira takdir edileceini karar-latrmaldr. Tabi, seeceimiz komiteyi tam yetkili klmak lzm. nk nmzde fazla zaman yoktur. Bunun iin vilyetle temas gerekebilir, komiteye tam yetki vermek her bakmdan iyi olacaktr... Anlald... anlald! Konuyu toparlad Necmi Bey. Sonra ksrd: Oylamaya geiyorum efendim. Komnistlerin mitingini engellemek iin fiil areler uygulamak teklif ediliyor... 478 KUYrUUKJNI kabul edenler, etmeyenler... edilmitir efendim! Kar miting iin, mensuplarmzn ve yoksul mahalle sakinlerinin itirakinin salanmas teklif ediliyor efendim... kabul edenler, etmeyenler... edilmitir efendim! Bu ileri organize etmek iin bir komite kurulmas teklif ediliyor efendim, pardon, ka kiilik olsun bu komite Abimiz? Be kii yeter efendim! Be kiilik bir komite... kabul edenler, etmeyenler... oybirliiyle kabul edilmitir efendim! imdi de komiteye girecek isimleri rica ediyorum efendim! Hfz Abimiz! Biiir... baka? Tevfik Bey kardeimiz! kiii... baka? Mkremin Bey kardeimiz! ... baka? Fahrettin Bey Abimiz! Fahrettin Bey kalkt: stinkf ediyorum, zr dilerim! stinkf ediyorlar... baka? Faruk Bey kardeimiz! Drt... bir tane daha? Ahmet Peker kardeimiz! Beeee... fazla namzet gerekli mi? Hayr hayr hayr...

yleyse bu be kardeimizi oylarnza sunuyorum... Kabul edenler, etmeyenler... oybirliiyle kabul edilmitir efendim... Komitemiz kurulmutur, bakanlarn kendi aralarndan seebilirler, toplanty kapatyorum, efendim! Hemen kolunu kaldrd Dr. Hfz. Sz alp, seilenler adna teekkr etti. Yardmlarnzla bu grevi yce milletimize ve sizlere lyk bir ekilde bitireceimizden eminim. Akama, dndmz tedbirleri yazl olarak dkknlarnza yollayacaz... Kalktlar. Seilenler bir keye toplanp Hfz Beyi komite bakan olarak grevlendirdiler. Bu da bitti. Yemek saati geliyordu Komite, Dr. Hfz'nm arabasna d,olup Meram'a yollanKYGREN 479 di. Yemekleri orada yiyecekler, tedbirleri sakin sakin orada sralayacaklard. Nitekim yle oldu. Tedbirleri daha masadayken kt zerine geirdi Hfz Bey. Sonra ehre geldiler hzla. Birliin brosunda oaltarak dattrdlar odacyla. Karanlk kmeden bakanlar ktlar alp okudular. Akam ynetim kurullarn topladlar. blm yaptlar. Gerekten etkili ve mantkl tedbirler dnmlerdi. Ertesi gn cumartesiydi. Sabaha kadar uyumayacaklar, her hazrl yapacaklard. Azlarn da sk tutacaklard. Az lf, ok i! ilkesine gre alacaklard. Hele kar tarafn duyup iitecei boboazlklardan temelli kanacaklard. 44 DEVLETN NE OLDUU ekerciler Dernei Bakan Tevfik, saat 9.30'da, 24 dernek adna komitenin hazrlad ortak imzal bir dilekeyi Vali'ye gtrd. Ama Vali yerinde yoktu. Geceleyin telgraf alm, stanbul'a gitmi. Kzkardei rahatszm. aresiz olarak Vali yardmcs Mustafa Kozac'nn kapsn ald Tevfik. Vali yardmcs, zel Kalem Mdryle beraberdi. Elindeki ii brakp ekerciler Dernei Bakann dinledi. Biz, dilekemizde yazl 24 dernek ve kurulu, pazar gn yaplacak komnist mitinginin durdurulmasn talep ediyoruz. Yetkili komite olarak dilekemizi makamnza sunuyoruz. ehir kaynamaktadr. Miting durdurulmad takdirde doacak olaylardan sorumlu deiliz. Bunu arza geldim efendim. Arkadalarm beni memur ettiler. Vali yardmcs, dilekedeki imzalara bakt. Derneklerin adlarna bakt. Hfz Bey nerede imdi? Sordu. Hfz Bey hastanede. inin banda! Ne zaman hazrland bu dileke? Dn akam efendim, mracaatlar oald iin... Peki... aldm dilekenizi, gereini dnrm! ekerciler Dernei Bakan, dilekenin bir eini daha koydu Vali yardmcsnn nne: Ltfen, asln aldnza dair bunu da imzalayn efendim! Niin bu? Buna ne gerek var?

Grevimi yerine getirdiimi arkadalarma gstermek iin. Dilekemizi de sunmu bulunduuma gre!.. Pekiii! mzalad dilekenin eini yardmc. Bayla selmlayp kt Tevfik. Vali Yardmcs, zel Kalem Mdrne bakt: Ne demek istiyor bunlar? zel Kalem Mdr dilekeyi inceledi: KOYGREN 481 Olay karacaklar!.. Blf falan mdr? Kararl grnyorlar... Ama miting Anayasal bir haktr? Parti adamlar efendim! Ankara destekliyor kendilerini! Yanl ama! Basit bir miting iin fazla tel! Belki sadece gvde gstermek istiyorlar... Vali Yardmcs, Emniyet Mdrn buldu: Hikmet Bey, sizi buraya rica ediyorum! On dakika sonra Emniyet Mdr geldi. Dilekeyi uzatt Vali Yardmcs: una bir bakn da fikrinizi syleyin! Hikmet Bey dilekeyi alp inceledi: Olay karmak istiyorlar... Blf falan olmasn? Deildir, yapabilirler. Btn esnaf derneklerini etkilerinde bulunduruyorlar. Halk Bankas Partinin gdmne girdi. te yandan hayat pahall dolaysyle iler de kesik biraz. Mevcut bunalm antikomnist yne kanalize edebilirler. Parti de arkalarnda olunca... Vali Yardmcs dnd: Bak*seeen!..

Vahim olaylar kabilir sonuta... Tedbir alamaz myz, nleyemez miyiz? Alrz, nleriz... ama bu da onlarn lehine sonulanr. stismar ederler. Beini onunu tutuklamak gerekse, Ankara'y ve ehri ayaa kaldrrlar. Aradklar ortam mevcut grnyor... Byle dnyorsunuz? Mamafih bir tetkik ettireyim. Birka memur kartp havay yoklataym. ki saatte sonucu getiririm efendim!.. Yardmc, dilekeyi Emniyet'e havale edip imzalad. kt Hikmet Bey. Makamna geldi. Birinci ube Mdrn ve yardmcsn ard odasna. Tahir Beyle Komiser Yusuf kp geldiler. Dilekeyi ellerine verdi Mdr: unu bir okuyun, konualm... Sigara yakp beklemeye balad. Memleket Hastanesi Bahekimini aramay dnd, vazgeti. Tahir Beyle Komiser Yusuf bakyorlard. 31 482 KYGUREN Ne diyorsunuz? Tahir Bey: Klasik Amerikan metotlar... Yapabilirler mi dersiniz? Bakarsnz yaparlar... paralar bol! ki memur grevlendirin. Ortal yoklasnlar. Bir de ne gibi hazrlklar var, aratrn. Bununla kendiniz ilgilenin. Vali Yardmcs bilgi istiyor. Bir saate gelebilirseniz iyi olur... Birinci ube Mdryle Komiser kt. Telefonu nne ekti Hikmet Bey. evirdi: Alooo! Fahrettin Bey? Ben Emniyet Mdr Hikmet... Yoklar m? abuk bulun, beni arasn... Kapatt telefonu. Derin derin ekti sigarasn. Be dakika sonra telefon ald. Haa evet sizi aradm Fahrettin Bey! Makama bir dileke geldi. Ticaret ve Sanayi Odas'nm da ad var... mza deil deil, sadece ad var. Bir komite olarak veriyorlar. Nooluyor, pazar gn birtakm olaylar m kacak? Dinledi karsndakini. Dinledi, sordu: Komnist mitingini nereden karyorsunuz? Hm hmmm etti, dinledi Emniyet Mdr. retmenlerin ve iilerin destekledii kesin mi? Dinledi, hm hmmm etti. Sloganlar da komnist sloganlar demek? Dinledi, hm hmmm etti. Btn Trkiye'de ortak sloganlar diyorsunuz? Dinledi, hm hmmm etti. Lenin'in 'ii kyl ve aydn ittifak' ha? Dinledi, hm hmmm etti.

Ama Anayasa maddesi var ortada, Gsteri Kanunu var? Dinledi, ban sallad, kalarn oynatt. Hfz Beyden mi dodu bu fikir? Gzn krpt. Siz de ayn fikirdesiniz, ortak fikriniz... Dinledi, hm hmmm etti. Peki Fahrettin Bey, teekkr ederim, gle gle... Gerekirse ararm gene zatlinizi!.. Teekkr ederim... efendim! tt ederek kapatt telefonu, evirdi gene: KYGUREN 483 retmenler Dernei Bakann bulun bana. Okuldadr belki, oradan konuabilirim... Kapatt telefonu, bekledi. Birka dakika sonra ald telefon. Alooo! Veli Beeey? Derste misiniz? Ne zaman kyorsunuz? On ikiye on kala kyorsunuz. Peki Veli Bey, Baretmeni verin bana... Alooo? erafettin Beey? Sayn Hocam, mmknse, Veli Bey'in dersini doldursanz da, kendisi buraya kadar bir gelse! ok memnun olurum, ok teekkr ederim! ok teekkr ederim... Hocam! Kapatt telefonu. On be dakika sonra retmenler Dernei Bakan geldi. Emniyet Mdr kalkp karlad retmeni. Elini skp yer gsterdi. ekerciler Dernei Bakannn getirdii dilekeyi uzatt nne. Bunu bir grn bakalm... Veli elikz dilekeyi okudu: Kaba kuvvet gsterecekler!.. yle mi dnyorsunuz? Gayet ak efendim! Sizin ilginiz var m bu mitingle? Genlerin yapaca mitingle mi? Evet? Bizim ilgimiz, sadece destekliyoruz. Dernek olarak bir karar almadk, ama retmenlerin ounluu katlr sanyorum... Arkada sizin dernek var diyorlar? Nasl? Mitingi dzenleyen sizsiniz, genler klf! Hayr! stesek kendi admza, kendimiz dzenleriz. Yasalar ak! Bunu genler dzenliyorlar. Fikir onlarn, giriim onlarn... biz de beeniyoruz. zgrlk var... sa memlekette, pekl beenebiliriz! Baz naho olaylarn kmasndan ekiniyoruz. Devletin kolu uzun, tedbir almak lzm!

Almaya alrz da, sonuta gene krl kabilirler. Be on kii tutuklansa yarn, Ankara'y ayaa kaldrrlar. Partileri iktidarda, biliyorsunuz... Oras sizin takdir edeceiniz husus efendim. Bize yardmc olmaz msnz? 484 KOYGOUREN Ne hususta? Genler yapmasalar bu mitingi, vazgeseler? Doru olur mu bu? Sanrm en dorusu bu olur! Ama zorbalk bu? Birka zorbann gzdayla Anayasal bir hakkn kullanlmas engelleniyor demek? O zaman biz hakl olarak, memlekette yasalarn deil, bunlarn egemen olduunu bu rnekle de anlam oluruz... Zaten anlamyor musunuz Hocam? Bunun ne kadar ac bir durum olduunu siz benden iyi takdir edecek durumdasnz... Teekkr ederim Hocam. Gidebilirsiniz. Konutuklarmz aramzda kalrsa memnun olurum... Gld Veli elikz: Kalmaya kalr da... yalnz, arkadalarm sorarlar, gerei sylemezsem kukulanrlar benden. Bir dernek bakanym, kimseyle sakl konumalarm olamaz. Takdir etmenizi rica ederim. Emniyet Mdr Veli elikz' geirdi: Haklsnz, gle gle Veli Bey! Bir saat sonra Birinci ube Mdryle Komiser geldiler. Baz hazrlklar, grlyor Mdr Bey! zeti? Esnaf arasnda para datlyor. raklara 10'ar, kalfalara 20'er... Gruplar meydana getiriliyor. Mahalle aralarnda adamlar dolayor. 'Komnistler toplanp camileri bombalayacakm, pazar gn herkes Gonam nne toplanp bunlar nleyecek!..' Birka kiiyi tutup getirmemiz mmknd. Yanl olur diye tereddt ettik. Emir verirseniz aresine bakarz... Dnd Emniyet Mdr, hm hmm etti. Tutup getirmediiniz iyi olmu. Ortal hemencecik velveleye vermi olurduk... Dnd gene, hm hmm etti. Bu para datma ii yaygn m? Yoksa birka tane mi grdnz? ok yaygn efendim, ar kaynyor!.. Hemen imdi memur karn, btn arda ve mahallelerde izleme yapsnlar. lgilileri isim isim saptasnlar.

Siyas uKYGREN 485 benin btn memurlarna iba yaptrn. Byk kk her ilgili saptanacak!.. Tahir Bey'le, Yusuf Bey selmlayp ktlar. Emniyet Mdr, Vali Yardmcsn arad telefonla. Efendim, megul deilseniz, rahatsz edeceim!.. Biraz bilgi toplam durumdayz... Dinledi, hm hmm etti. Teekkr ederim, geliyorum efendim... Yarm saat sonra Vali Yardmcs, ileri Bakanl mstearyla konutu. Arzetti ehirdeki durumu. Mstear dinledi. Sonra, Malmatm yoktu. Bakan Beye arzederim. Bir direktifi olursa sizi ararm. Elinizdeki kanuna gre hareket edin. imdilik syleyeceim bundan ibaret!.. Kapatt telefonu. Teller, ofisten ofise, brodan broya, dkkndan dkkna, yazhaneden yazhaneye, otelden bankaya, bankadan partiye yaplan konumalarla, bazen de ehirleraras kanallarn ykyle inleyip duruyordu. Teller kaldryordu bunca yk, bunca kf. Adamlar hrsla, fkeyle, kinle, kurnazlkla, daha ok vurmak, daha ok glenmek istiyorlar, sktryorlar, rica ediyorlar, zr diliyorlar, bazen de svyorlard. Teller kopmu-yordu. Koparsa PTT iileri ve hatbakclar koup balyorlard. Teller, okumularn, varsllarn evlerine, brolarna, ofislerine, dkknlarna, yazhanelerine, muayenehanelerine balyd. Teller iki dakikann iinde birbirinin yanma getiriyordu koulmaz, ulalmazlar. Vali yardmcs yemee ayrlmadan Ankara arad. Msteard telefonun ucunda. Sayn Bakanma arzettim. Yetkilerinizi kullanmanzn gayet tabi olduunu, ancak szlanmalara yol aacak giriimlerden kanlmasn rica ediyorlar. Doacak olaylar mmkn mertebe suhuletle nlerseniz memnun kalacaklar. Zecri tedbir istemiyorlar. Hele siyas polemiklere yol almasn hi istemiyorlar. Muhalefet konuyu istismar edebilir, son derece dikkatli olmanz arzu buyuruyorlar. Pazar gn Tarm Bakan Beyefendi gelecekler. Belki onunla birlikte Sayn Bakanm da gelebilir. Byle bir ihtimalden haberiniz olsun. Haydi kardeim, baarlar dilerim, bir ihtiyacnz olursa arayn beni. Akama kadar burada olacam... 486 KYGREN zel Kalem Mdr yoktu. Odasna yalnzd Mustafa Kozac. Eeee, haydi bakalm Mustafa, nasl kacaksan k iinden! Ve tut nasl tutacaksan bu iki ucu boklu denei!.. Kalkt, gezinmeye balad odann iinde. Valininki kadar deildi ama gene de geniti odas. Gezinip admlamaya balad. k nasl kacaksan!.. stanbul'daki niversitede bir kz vard. Bir kzyla bir olu da lisede okuyorlard. Emekliliine oktu daha. Politikada gz yoktu. Gz olsa ans yoktu. k bakalm Mustafa!.. leyin kt odasndan. Usulca indi merdivenlerden. Arabaya binip ar iinden geerek ehri dolat. Sonra evine vard. Bir saat sonra gelmesini istedi ofrn. Sinirleri gerildii zaman vcudu dklrd. Varr varmaz kt koltua. Kars geldi baucuna: Yemek hazr efendi!.. niversitede okuyan kz geldi: Naslsnz babacm? Eilip pt bir de. Derken tekiler koutular. Hatr

sordular, ptler. Bu dnemde memurluk zoooorrrr!.. Geirdi iinden. Bakt karsna: Ne yiyeceiz? Allah ne verdiyse onu, efendi! Getirin madem Allah ne verdiyse? Kalkp elini yzn ykad. Su arpt alnna. Azn falan alkad. Vali Bey de ekip gitti stanbul'a, kald iler stne, haydi k bakalm!.. Byle zamanda sigaray artryordu. Azn bir daha alkad. Acl gitmiyordu. Havluyu alp kuruland: Nasl kacaksan k... kt lavabodan. Cann skkn grnyor efendi? Efendi efendi... der dururdu, Bursalyd ei. Skkn biraz... gerekten... skkn! Sk can eyidir be baba, kolay kolay kmaz! Kk oluna bakp gld. Yeni rendii bir akayd her halde. Vali Bey ekip gitti, gya kzkardei hastaym! Kaldm bir sr belnn iinde. Bazen gnl diyor, 'Brak valiliklerini, kaymakamlklarn, bas istifay!..' ekip duracana... KYGREN 487 Peki ne yapacaksn brakrsan? Eller ne yapyorsa onu... Eller srnyor efendi! ocuklarmz var... zlme babacm! Neresi inceyse oradan kopsun! Zaten bunlar ne kadar daha gtrebilirler bu ileri! yle bir uyanma varm ki halkta!.. Bakp gld kznn saflna. Telefon ald. Kalkmak istemiyordu. Kars telefonu yanna getirdi. Buyrun, buyrun Hikmet Bey, gelin, buraya gelin... burada konualm kardeim! Yemekteyiz, daha yeni oturduk, buyrun kardeim... Kapatt telefonu, eildi yemeinin stne. Emniyet Mdr m, yemee mi gelecek? itti ama baka bir ey vard kafasnda. Yemee gelecekse bekleyelim diyecektim?

Yoo, yemee deil, i konuacaz, asa yer... Nedir mesele? Cann neye skkn? Solcular miting yapacak, saclar saldr dzenliyor! Amaaan, bu saclarla solculardan bktk! Kim kard bunlar u gzel memleketin bana? Ellerini silkeledi kars. Be dakika sonra Emniyet Mdr geldi: Havadisler ktleiyor Beyefendi! Vali Bey onun iin mi ekip gitti stanbul'a? Durdu. Mdre gvenebilir miydi acaba? eker syler miydi gelince? Yani insann aklna her ey geliyor!.. ekerci Tevfik, Terzi Mkremin, Foturaf Ali Kalfa, birtakm komiteler, gruplar falan kuruyorlar. Umum Otomobilciler ve Nakliyeciler Dernei, ne kadar kamyon varsa kylere seferber ediyor. Hi haberimiz yok, dn camilerde de antikom-nist konumalar yaplm... Yemek yemi miydiniz? Ne gezer efendim, koturmaktan?.. Yer gsterdi yanndan, karsna iaret etti. Oturdu Emniyet Mdr: Hem de lyorum alktan... rpnd kars: Buyrun Hikmet Bey! Pek bir eyimiz de 488 KYGREN yok, ama Allah ne verdiyse doyurabilirim sizi... Koup tabak, atal, kak getirdi. Sebze orbas vard, ondan koydu. Jandarma Alay Komutann arp bir toplant yapalm birazdan. Hep birlikte bir daha grelim durumu. Savc Beyi de artalm... Meseleyi byk almann da sakncalar var biliyor musunuz? Benim de belimi bken bu ya! Deilse bir halt edemezler! Blf bile saylmaz yaptklar. Ama dokunsan ciyak ciyak tecekler. Ankara da hemen ayaa kalkacak. Belimi bken bu! Ankara, Ankara olsa... Salatadan buyrun, kusura bakmayn... Valla efendim, buyurduunuz hakl galiba? Ne gibi... hangisi?

Vali Beyin ekip gitmesi... lk anda o geldi aklma... Bir kzkardei olduunu bile bilmiyordum? Var yok, ekip gitti ya! Acaba daha kark tertipler mi var Vali Bey haberli oundan? Durup dnd Emniyet Mdr, Acaba Dr. Zih-ni'yi, Torunolu'nu falan arp konusak m kendileriyle? Varsa bile... Acyla burkuldu Mustafa Kozac'nn yz. Varsa bile, onlar arka plnda dururlar, belli bile etmezler kendilerini... Bilgileri varsa da sylemezler... Faydas olmaz m konumamzn? Verilmi bir karar varsa caymazlar... Daha olmazsa rica edilir kendilerinden? Yahu bu ne biim devlet, olur mu byle? Ama ucunu vahim sonulara vardrmaktansa? Durup dnd Vali yardmcs: Eveet... Arabayla gelirken bakndm, tuhaf bir gidi geli iinde ehir. Sanki ok iddetli bir deprem olacak, ilerinden bazlar bunu biliyor. Hani kpekler iin bilir derler ya! Ve bazlar... ok mthi bir yamur yaacak, frtna ok eski narlar skecek... bunun da farkna varm... yle! KYGREN 489 Haklsnz: Belki sadece Doktor Zihni'yi arp konumalyz, 'Nooluyor, ayp deil mi?' falan... Patlcan musakka yiyorlard. Salata buyurmuyorsunuz Hikmet Bey? Alyorum, teekkr ederim... Hanm nasl, ocuklarnz nasl? Valla... grdm yok hanm, ocuklar! Ne gecemiz belli, ne gndzmz, koturup duruyoruz! Sanki madalya takacaklar gslerimize! Yemekten sonra bir de beraber dolaalm ehri. Ondan sonra aralm Komutan, Savcy... 45 VALNN YARDIMCISI

Cumartesi olduu halde Hkmet Konandaki odalarna geip oturdular. Komutan, Savcy karladlar, uurladlar. Sonra Dr. Zihni'yi rica ettiler, e doru kp geldi. Dilekeyi uzattlar ona da, okusun. Fazla durmad zerinde, biliyordu. Nedir bu Zihni Bey? Sustu Dr. Zihni. Tasvip ediyor musunuz bunlar? Brakn imdi resmiyeti, samim olarak soruyorum. Bir parti bakan olarak deil, bir aydn olarak fikrinizi renmek istiyorum? ri dudaklarn sarktt, bocalamaya balad Doktor. Rica ediyorum... Merak ediyorum fikirlerinizi? Valla Beyefendi! yle bir sual tevcih ettiniz ki! Ben ahsen, kendi hayatmda asla iddet tarafls deilim efendim! Yalnz bu retmenler de ok olmuyorlar m yani? retmenler deil ki mitingi dzenleyenler! Gld Dr. Zihni: Bunu sokaktaki ocuk biliyor... Yksek renim genlii dzenliyor mitingi! Resmen yle! Ama arkada kim var?.. Yani genler maa m? Tabi! Olamaz, katiyyen!.. Emniyet Mdr girdi araya: Veli elikz' ardm. lgimiz yok, ama baz arkadalarmz katlabilirler, yasaya uygun bir mitingtir, ne sakncas var?' Ac ac soruyor. Sanrm doru sylyor... Evet! Ac ac sorar o! Grnte hakl soru! Grnte yasaya uygun miting! Esasta da yasaya uygun, inceledik? KYGREN 491 Belki haklsnz, bilmiyorum... Madem yle, ne hakla kar kyor bu Beyler? Bir su ilenirse ortada kanun var, kouturma yaplr. Az nce Savc Beyle konutuk, o da byle sylyor. Daha miting olmam, su ilenmemi, sizin arkadalar, sanki kanunlarn tatbikisi ken-dileriymi gibi, tedbir alyorlar! Yasal bir mitingi nlemeye alyorlar!.. Valla efendim!.. Malumaliniz, bizim partide birka fraksiyon, daima birbiriyle atma halindedir. Bu hareket daha ziyade, Hsn ifa ve Dr. Hfz kanadndan geliyor. Fahrettin'in de bunlarla birlik olduunu tahmin ederim. Ben youm aralarnda. Yalnz demem u ki, retmenler genleri tahrik etmeseler, bylece bunlarn

eline bahane vermeseler iyi olurdu! Bir kere ele bahane geirdiler mi, bunlar frenlemek zor olur. ahsen hi arzu etmem ehrimizde byle tatsz olaylar olsun ve bulansn siyas atmosfer, hi arzu etmem... Pekii, biz burada devletin kanunlarn tatbik edersek, jandarmay silhlandrp zerlerine yrtrsek, ordudan da ayrca yardm istersek noolur? Valla oras sizin takdir edeceiniz bir husus! Ben arzu etmem kimsenin mutazarrr olmasn! Byle bir yne gidilirse iler kt olur tabi. Birka kiinin lmesi, birka kiinin yaralanmas, kara bir leke olur ehrimizin alnnda. Ayrca sizler iin de iyi olmaz. Malumaliniz, demokrasilerde buna benzer toplum olaylar her zaman grlebilir. eklen siz ok haklsnz. ki ucu batk bir denek. Bir yan Anayasal hakkn kullanacak, br yan da buna kar olay kartmak istiyor... Evet byle, tam byle deil mi? eklen byle... ama iin esas? Esas nasl peki? Hak kullanmak isteyenler su ilemeye niyetleniyorlar! Yani? Yani iiyi, kyly, aydnlar tahrike... tam komnizan bir teebbs! Rica ederim, siz bir hukuku deilsiniz ama kanunlar bilirsiniz, daha ortada hi bir davran yok, niyetten bahsedi492 KYGREN KYGREN 493 yorsunuz, halk tahrik edeceklerini sylyorsunuz. Bunun byle olup olmadn yarg ayrdedecek. Bir insann niyetine gre ceza tasarlanarriaz... Ben kanaatimi sylyorum. eklin altndaki gerei sylyorum. Bilmem retmenlerin bundan nceki toplantlarndan haberdar msnz? Hkmet komiseri falan da vard. Sylemediklerini brakmadlar. retmenlikle ilgisi yok konutuklarnn!.. Byltmeyin rica ederim! Bir dernek toplantsnda, meslein ve yurdun sorunlarn konumular. lgili arkadalar konumalar inceledi. Bir su olsa, gerekli kouturma yaplr ve sulular mahkemeye verilirdi. Siz bundan emin deil misiniz? Beyefendi ben fikrimi arza alyorum, takdir sizin!.. Teekkr ederim, teekkr ederim... de, bir aydn olarak ve ayn zamanda bir parti bakan olarak bize yardmc olmanz bekliyordum... Peinen arzedeyim ki, bu teebbslerle resm, gayrires-m, partimizin hi bir ilgisi yok! Bunu btn aklyla dikkatinize sunmakta yarar gryorum. kinci olarak, benden nasl bir yardm bekliyorsanz, onu da

aka belirtin. Gcm ve yetkim dahilindeyse hay hay, hemen koaym, yapaym... kaz edin arkadalarnz, olay karmasnlar!.. Yapamam Beyefendi! Bir defa aramzda rekabet var. Parti iindeki fraksiyonlardan bahsediyorum. kincisi bunlarn durdurulmas iin solcu mitingin iptal edilmesi lzm. Bu yaplmadan nasl onlara durun, oturun diyebilirim? Parti iindeki prestijim noolur o zaman? Tamam Zihni Bey, anlald, teekkr ederim... Bi ey deil, kusura bakmayn rica ederim... Geirdiler Dr. Zihni'yi. Dilerini gcrdatt, svmemek iin kendini zor tuttu Mustafa Kozac. Al birini, vur tekine!.. Sy-leyemezmi, yapamazm!.. u memleketin partilerini yneten insanlara baknz Hikmet Bey! Tam buyurduunuz gibi Beyefendi! Anlamad Vali Yardmcs: Nasl? ki ucu batk denek efendim... Odann iini, kelerini admlad Vali Yardmcs.. Sonra durdu: sterseniz bir de mitingin dzenleyicilerini artalm ha? Genleri diyorum... sz dinlemezler ama! Siz bilirsiniz efendim... le gemi, ikindi olmutu. retmenler Dernei'nin nnde bir cip durdu. ki sivil indi cipten. eri girip Veli e-likz' buldular hemen. Veli elikz, sivilleri Ynetim Kurulu odasna gtrd. Salonda konumak istemedi gelenlerle. Birinci ube memurlarndan Cafer, Hocam, miting dzenleyicisi genleri Vali Yardmcs istiyor. Sanrm bir grme yapacak kendileriyle. Alp gtreceiz dilekede imzas olanlar... Ayakst anlatt. Dernek Bakan sordu: Ciple mi gtreceksiniz? abuk istiyor, mmknse ciple gtrelim... Dernek Sekreteri girip geldi. Miting dzenleyicilerini istiyorlar. Buldur unlar... zinin stne dnd Sekreter. Be genle birlikte kp geldi az sonra. Anlatt memurlar. yi ya, gidelim madem... ndiler aaya. Bykl Teknik niversite rencisi sordu: Beimizin de gelmesi gerekli mi? Smayz cipe? Hanginiz bakan? Teknik niversiteli kendini gsterdi: Benim bakan... Cafer, tekilerden ikisini ayrd. nz gtrelim yeter! Sonra ekledi: Gerekirse gelip sizleri de alrz...

Doldular, cip yrd. abuk tekileri de getirin! Sktrd Emniyet Mdr. Birka dakika sonra cip geldi, kalanlar gtrd. Vali Yardmcsnn odasna alndlar. Yardmc, ayakta gezindi biraz. Sonra oturdu makamna. Genler ayaktaydlar. Buyrun, oturun koltuklara, sandalyala-ra... Biraz konumak istiyorum sizlerle... Genler oturdular. Bir mracaatnz var, miting yapmak istiyorsunuz. Peki dedik, gzergh gsterdik. Fakat dnden beri ehirde baz tertipler dnyor. Mitinginizi bastrmak iin hazrlananlar var. Bunlar biliyor musunuz? 494 KYGREN Teknik niversiteli konutu: Biliyoruz! Peki, ne dnyorsunuz? Mitingimiz yasaldr... Biliyorum -yasal... Yasal bir miting engellenemez! Biliyorum engellenemez... Durdu Vali Yardmcs. Fakat saldr esnasnda naho olaylar kabilir... Devlet yok mu? Hkmet yok mu? Durdurun saldrganlar. Biz yzyllardr haklar inenen kylnn sesini duyurmak istiyoruz. Yasalar buna engel deil. Ama birtakm zorbalar engel olmak istiyor. Bize snf mcadelesi sulamas yaplyor. Asl snf mcadelesi, karmzdakilerin yapt. Onlarn yaptklar, apak halk dmanl, kyl dmanldr! Biz ite buna karyz... Aferin!.. Bravo!.. Genlerin yzne ayr ayr bakt Mustafa Kozac. Hikmet Beyin ba yerdeydi. Vali Yardmcs iittiklerini anlamaya alyordu. Ba uulduyordu. Bir memlekette yasalar ya vardr, ya yoktur!.. Yasalar var da... Varsa uygulanr... Uyguluyoruz da... yleyse biz de mitingimizi yaparz... Siz mitinginizi yaparsnz, onlar da saldrrlar. Biz de buna engel olmak isteriz. Btn bunlar nazariyatta kolay. Fakat birtakm naho olaylar kabilir. Memleketin durumu nazik. Bunu istemiyoruz... Zorbalar ayn zamanda forslu... korkuyorsunuz! Belki Ankara'dan da destek gryorlar. Polis, jandarma grevini tam yaparsa kt olur, ucu size dokunur... bundan korkuyorsunuz! ,

Bize hcum etmeyin. Bundan ne kazanacaksnz? Sizler kanun adamlarsnz. Memleket ne ekiyorsa korkak kanun adamlar yznden ekiyor ayn zamanda. Meydan bu zorbalara m brakyoruz? Sizler gensiniz, heyecanlsnz. Bunu anlyorum. Fakat evrenize kulak veriyor musunuz? Dnen dolaplardan haberiniz var m? yice dkp dnmeden byle konumayn. Yer KOYGOUREN 495 yerinden oynuyor. Yasaya gre ben sizin mitinginizi nlemek istemem, nleyemem. Fakat birtakm naho olaylara yol aa-caksa, buna engel olmak grevimdir... Ama bu naho olaylar biz kkrtmyoruz? Fakat mitinginiz halkn galeyanna yol ayor! Halk kim? Bunlar halk m? km be badnk partici, karc, dmenci... Asl bunlar halk kkrtyor! Greviniz buradan balar, niin bunlara engel olmuyorsunuz? ler byyebilir. Halk daha da galeyana gelebilir. Benim sylediklerimi serinkanla dinleyiniz. Beni sulamakla elinize ne geecek? Ben batan beri mitinginize kar deilim. Ama baz olaylara yol ama tehlikesi belirince desteimi ekmek zorunda kalrm. Kamunun huzuru da en az sizin miting hakknz kadar nemlidir. Ksa vadeli bir kamu huzuru! Ama bu memleketin % 80'i yzyllardan beri huzursuz. Uzun vadede bu huzursuzluu nasl ortadan kaldracaz? Bu sizi ilgilendirmiyor mu? Ben burada, sizlerin yada kendimin kiisel grlerimizi tartmak iin deil, kanunlar uygulamak iin oturuyorum... Atak bir tay gibi srayp srayp kalkyordu Teknik niversiteli: Ayn zamanda bizlere rnek oluyorsunuz bu davranlarnzla, deil mi? Belki vicdannz da rahattr imdi. Ve halkmz bunlar hi bilmiyor. Bildii gn nereye gideceksiniz? Emniyet Mdr ban kaldrp diklendi. Vali Yardmcs gld. Kalkp gezinerek bykl gencin ba-ucuna geldi. Gene yle glyordu. Elini kepe yapp gen adamn bana koydu. Daha belki yirmi, yirmi iki yandasn. Prl prlsm, inan dolusun. Dopdolu bir gelecek senin. Fakat yarn olaylar nleyemeyeceimiz derecede geliir, bir tehlikeyle karlarsanz, sizi, seni nasl kurtarabilirim? Mitingin silhsz ve saldrsz olmas lzm. Kendinizi kendiniz koruyamazsnz. Karmzdakilerin uzun deneylerle gelitirilmi metotlarndan haberiniz yok, deneyleriniz eksik... nasl koruyabilirim sizi? KOYGOUREN Gene srayp kalkt bykl gen: Bu szlerinizi bize yazl olarak verebilir misiniz? Verirsem aklama yapacaksn, beni rezil edeceksin... ama vereyim! Bunu mu dnyorsun? Eer amacn sadece beni hrpalamaksa, beni rezil etmekse, ben buna raz olabilirim. ahs prestijim nemli deil. Fakat tahrik edilmi kalabalklara hkim olamazsak, sizlerin banz derde girer, yzlerce gensiniz, buna gz yummak istemiyorum...

Okulda gibi ellerini kaldrd tekilerden ikisi: Bir dakika... eer izin verirseniz... aret etti Vali Yardmcs: Dinliyorum, konu! Bizim maksadmz sizi zorda brakmak deil. Fakat ortada ok komik bir durum var. Siz zorbalar biliyorsunuz. Yapacaklarn da biliyorsunuz. Yaratacaklar tehlikelerden haberiniz var. Ama bizi balyorsunuz! Devletin polisi, jandarmas, daha olmad ordusu askeri, ne gne duruyor? Siz ite bunlar kullanacak kanun adamsnz. Yoksa bunlar her zaman iiye kylye kar kullanlr, fakat saldrgan burjuvalara kar kullanlmaz aralar mdr? Sen de arkadann sylediklerini sylyorsun! Akl iin yol birdir demezler mi? Peki... ben size meramm syledim sanyorum. Anladnz anlamadnz, baka. imdi sizden ricam u. Buradan kn, ehri dolan. Etraf dinleyin. Yaplan hazrlklar izleyin. Sonra aranzda konuun. Ben yasaklamadan, bu mitingi yapmanz doru mu, deil mi, bir karara varn. Bunu iki saate kadar bildirin. Sizlerin saduyunuza gveniyorum. Sizlerin yanzda benim de evldm var. Sizleri anlyorum, anlamak istiyorum. Umarm bir gn gelir siz de beni anlarsnz... haydin! Genler kalktlar. Ellerini skt teker teker. ki saat sonra mutlaka bir haber bekliyorum... Haydin gle gle!.. Genler ktlar, postac girdi. Bir yldrm getirdi. e-hiriinden ekilmiti. Emniyet Mdr almdy imzalad. Okumaya balad alt bol imzal, uzun yldrm: Komnizmin emperyalizmini ve onun vahetini gizlemek iin szde kylnn sesini duyurmak ve onu uyandrmak iin KYGREN 497 dzenlenen malm mitingin asl amac anari yaratmak olduundan, tertipileri ve tertipilerin gerisindeki destekileri, kanun nnde su ilemektedirler. Huzur bozmaya matuf bu teebbs, milliyeti halkmz galeyana getirmitir. Esasen siyaset d kalmas lzm gelen kii ve kurulularca dzenlenen bu mitingin durdurulmasn bir kere daha arz ediyoruz. Aksi halde doacak olaylarn mesuliyeti ahsnza ve makamnza racidir. ehir halk adna... Sayglarmzla... 24 Dernek ve Kuruluun adlar, Bakanlarnn imza, imza, imzalar... Yldrm ald katlad, ehir halk adna... Bir daha katlad, yrtacakt, yrtmayp at, sumenin altna koydu. zgnd. Emniyet Mdrnn gzlerini aryordu. Bir lkede ok partili demokrasi, sadece seimlerle olmuyor demek! Eer o lkede demokrasi salam dayanaklar zerinde durmuyorsa, bir ksm yurttalarn siyasal arl teki yurttalarn siyasal arlklarndan fazlaysa, yani! ekonomik ve sosyal eitlik... yani denge yoksa... byle oluyor demek! zgn ve bezgin, en yakndaki koltua kt. u yarn bir geirseydik! Elini bana koydu.

Hikmet Bey sordu: Bir kahve alr msnz? Sessiz oturdu bir sre. Sonra konutu: elim birer kahve... fena olmaz! Kapdaki polise emir verdi Emniyet Mdr: Benim odadaki kahveden, arkadalar kendileri piirsinler!.. Kahveleri ierken renciler kp geldiler: Sizi dinleyeceiz efendim: Mitingden vazgeiyoruz... Bir de yaz koydu masann zerine Teknik niversiteli. Miting dzenleme komitesinin oybirliiyle karardr. Koyup birka saniye beklediler. Geri geri ekildiler sonra. Bu davranmzn deerlendirilmesini size brakyoruz. Halka da aklayacaz yarn... ktlar. 32 KYGREN 499 46 ESNAFIN TEMSLCLER Doktor Hfz, telefona gitti. Kaldrd alma vermeci, dinledi. Eevet, evet... anladm... peki! Kapatt. Emniyet Mdr Hikmet Beydi telin ucundaki. Eveeeet!.. Evindeydi. Konuklar vard. Yemekteydiler. Gelip yerine oturdu. Ama btn hazrlklarmz yapmtk? Dte gibiydi. Kime syledii belli deildi. Noolacak peki? Ne diyeceiz bunca insana? Tevfik sordu: Nolmu Hfz Abi, sylesenize? Esnaf Dernekleri Birlii Bakan Necmi Bey de sorguyla bakt yzne. Brne kurun yemi gibi kvrand Dr. Hfz: Noolacak imdi? Hem de dattk paralar! Vazgemi drz-ler!.. Acyla buruldu yz. Yeile alan mavi gzleri sulanr gibi oldu. Sivri burnu szlad. Kars, bir terslik olduunu sezdi, fakat karmad sze. ocuklar yemeklerini bitirip usulca kalktlar. ekildiler odalarna. Ankara'ya ne diyeceiz sonra? Bunca insan ayaklandrdk, onlara ne diyeceiz? Vazgetiler, iyi! Korktular, ok iyi! Bu drzleri yldrmak bile byk prestij. Fakat bu kadar hazrln ie yaramadan kalmas rezalet!.. lk aklna geleni syledi Tevfik: Toplarz dattmz paralar!.. Necmi Bey elini savurdu Hfz'dan nce:

Olur mu be?! ingeneye kar admz!.. Tevfik dnd: yleyse deriz ki, ilerde baka bir ie gelirsiniz. Baka bir ihtiya halinde... Belki kendimiz yaparz bir miting... Necmi Bey. Dr. Hfz, ellerini bana koydu, tuttu salarn, sonra kamaya balad diplerini. Toplum olaylarn ekercilik mi sanyorsun? Eekler bile ylda bir ksnyor! Necmi Bey yiyordu yemeini. Tevfik de yiyordu. Ei Ltife, Haydin buyrun allakma! O kadar zlecek ne var? Konuup duruyordu ama, tad tuzu kalmamt sofrann. Raklar olduu gibi duruyordu nlerinde. Dnp dnp duruyordu Hfz: Ne gzeldi planmz! Drzlerin ikisini n tutacaktk meydanda, tvbe ettirecektik halkn karsnda! Ankara bir miting baskn grecekti! Ne Adapazar basknna benzeyecekti, ne Dzce, Yozgat!.. Btn gazetelerin manetinde olacaktk pazartesiye... Planlar, hazrlklar boa... gitti! Kalkp telefonun basma geti birden. ekti nne, evirdi evirdi: Aloooo! Fahrettin Beeey? Teekkr ederim, iyi akamlar! Fakat duydunuz mu, Emniyet Mdr telefon etti, mitingten vazgemi drzler! yi mi? Ne iyisi? Ne ls yahu Fahrettin Bey? Onca hazrlk boa gitti, farknda deil misiniz, mahvoldu planlarmz? A'a'aa! Valla akolsun size! Dattmz paralar, ayaklandrdmz insanlar... Bir iiniz yoksa, kalkp bize kadar gelseniz, yada biz kalkp size gelsek? Yok canm, vazgemek olur mu? Sadrlar'da, h Sadk'ta, h Sadrettin'de, hsaniye'de, Yavrudurna'da, Karacian'da, Harmanck'ta, Hasanky'de, Ardl'da, her yerde ekiplerimiz kap kap dolap adam ayarlyorlar yarma. Kalversin olur mu? Rica ederim, baka bir ey deyin, bunu demeyin! Ve bakn, byk sylemi olmaym ama, bu ii kongreye kadar gtrp brakyorum. Tamam artk, benden kesik. Bir daha bu ilerde youm. Mebusluk deil, bakanlk olsa gine youm! imdiden haber vereyim de, sonradan ge haber verdi demeyin! htiyarladm be!.. Dinledi, hm hmm etti. Peki, buyrun, sizi bekliyoruz... eref verirsiniz... Rakmz var, sofradayz zaten! Ltife kalkp mutfaa gitti hemen. Biraz daha salata doramaya balad. Hnerli bir gmen kzyd. Sar diri, t pt bir eydi. Sadece Hfz'yla yetiniyordu, bakalarna kaymyordu gz. Ama bu ilerden holanmyordu. Aslnda Hfz'dan da holanmyordu fazla. Namaza oruca zorluyordu ok. Bizim mevkiimiz... sen bu ileri anlamazsn Hanm! Fazla dekolte gezinmek yok... ksa kol, ksa etek dolamak yok... kzn giyimi500 KYGREN ne falan son derece dikkat edeceksin... yani bizim ehrimizin taassubu malum... benim de ilerimi biliyorsun... ok rica ederim yani... Halbuki Avrupa doumlu bir kzd Ltife. Bir doktorla evlenirken byle kapanmaya itileceini, namaza oruca zorlanacan dnmemiti. Fakat buna da kr deil mi? Beterin beteri var. Gene de kr! Zorluyordu ama iki gn sonra unutuyordu. Bizim Fahrettin Abi akldan piyade yavu! 'Daha iyi deil mi? Maksat hasl olmu saylr... rahat ederiz!' u kafaya bak! Neyse gelsin konualm. Asla gerileme yok! Planlarmz biraz tadil ederek uygulayacaz. Tezimiz bu. Kendisini ikna edeceiz. Vede... gene ok gzel bir gvde gsterisi olacak! Tevfik elini kadehe uzatt: Yaa sen Doktor! Buldun gene forml! Senin formll dnmelerine bitiyorum. Sen bir dahisin Abi! Sylyorum inanmyorsun! Haydin, kaldrn bakalm siz de! Yarnki baarmzn erefine!.. Hfz Abimizin erefine!.. Vaarolun, nuurolunL

Dr. Zihnig'in apartmann kapc dairesi, hele bu dairenin oturma odas ok dard. Ama Hdrgil yabanc deildi. Kimi sandalyeye, kimi minderlere, kimi de somyann zerine iliiver-diler. Mslme mutfaa gidip ay suyu koydu. Teslime yan sra yrd. Vallaha eyi kt geiniyoruz aba. Sunack' bilmez deilsin. te git dedii yok. Ben de onu ho dutuyorum npaym? Onca oturdum bubamm evinde, ne geti elime? Bugn Hdr bi maltz alm. Mahallede herkesin var, bizim youdu. Yirmier lira datmlar tfaye'de. O paray maltza vermi. Akamstleri zerine furduk mu a, darda fokur fokur... gazocandan idareli! Sen naslsn aba? Eyi misin bakalm? Abaan Allah cann alsn! Sehere geldim gocadim! Enip kamyorum merdimanlar! Gollarm bacaklarm gopuyor! Bugn Albayg'in amar, yarn Hakimgil'in sprgesi, brgn Avukatgil'in silgisi... Goca apartumanm merdimanlarn ben paklyorum zabaha gar! Abaan Allah cann alsn!.. KYGREN 501 Sunack, yatan stnde, dizlerini nlceiyle rtm, kazak ryordu. Doan'mkini bitirince kr'nnkini recekti. Sz de verdi. Duran'a ondan sonra. kr Sunack'n yannda oturuyordu. Kolunu onun dizine yaslamt hafif. Doan, duvarn dibinde, minderin stndeydi. Melhat Hanmn verdii gazetelerden birini okuyordu. Yeter de onun yannda bir dergiyi kartryordu. Dergide, gzel giysili gvur ocuklar, gvur kadnlar vard. Bir giyim dergisiydi. Her ay alyordu. Birikmileri Mslme'ye ykleyiverdi drt gn nce. Eeee adamm, bu ite de siz yaadnz! Yirmi sana, on Doan'a, otuz! Bize be guru koklatmadlar. Nasip olursa yarnki mazife neyimi? Yarnki mazifeyi bilmeyen mi var? Gzn Doan'a kaydrd: Velkin biz o ilerinde youz, deil mi Doan? Doan, ezintinin bozuntunun iindeydi. Kvranp duruyordu: Yavu buba, yle diyorsun emme Usta ekiir! Nerden bilecek senin gidip gitmediini? lene dggnn nnde olacaz. Yoklama yapacak. Ondan keri hep bir arada duracaz. Galfa Kzim bamzda olacak. Bakarlar ben youm, belli olur. Ondan keri de getir bakalm aldn paray. Belkim iten karr... Gryor musun bacanak! Ne muhkem ileri var drzle-rin? imdi bu olann bu tevlike ilere garmas eyi mi? Yavu Hdr, yle saf gonuuyorsun ki adamm! Brak, Doan varsn ora gadar, yoklamada bulunsun, barabar yoruyor gibi biga adm atsn, sona tyversin! Asl sen npacan gendin? Ben gendim kesseler gitmem! Yani gitsem de, garmam dediklerinin he birine! Herifler 'Kylnn sesini duyuracaz!' deyi miting edecek, biz de onlar dvecez... ahsma, byle bir alakl yapamam! Musa bacak bacak stne att: Yan dnyorsun adamm! Ben bu mitinge giderim. Drzlerin paralarn da alr yirim. Emme bi direm onlardan yana almam. Berikinlerden yana alrm! Destek olurum talebelere. Kerim Usta'yla gonuduk azck, onun da fikri bu.

I 502 KYGREN Seimlerde de byle. Alalm drzlerin parasn, oyumuzu istediimize verelim... Mslme'yle Teslime aylar alp geldiler. Sunack bakt. Bu gupalardan bir dakm da bize ilzm... Geirdi iinden. ayn alp pencereye, camn dibine koydu. Ulan u drzlerin aklna pravo! Hemi kyllere yaplan mitingi basacaklar, hemi bu ite kylleri gullanacaklar! He he gelemem bu ie adamm! Daha Hagg'y grdm yok. Yarn urar, sorarm. Ona da ayn tembehi yaparm. 'Ossuru-un ifa!' deseler, yok drzlere... Yarn erkenden tfaye'deki arkadalara derim ben de! Yok yle okka sovan be guru! Geri ilerinde dokuzu onu onlara eik emme, ounun akln elerim... Durup dnd biraz. Ben elerim ya, ounluu dakmlar pelerine, bacanak! Biz de ok mal gibiyiz canm! Herif gelmi sehere, yl olmu, sekiz on yl olmu, hl ayn kafa! Ulan, hadi kyde azna gadar buz doluydu gafalarmz gabul, emme seherde noolu-yor, eritseniz ya onlar!.. u masaya da bi rt uydursak eyolacak!.. Sonra birden konuyu deitirdi Musa: Habarm var m, gelmi bizim paralar? Panga Mdr demi, pazartesiye vereyim. imdi mesele, alp bu paralar birer ev yapmak eyi kt... Boazda bostan bitici deil adamm! Boaza verdin mi yimem demiyor. En eyisi birer ev. Sokmak bamz iine. Garacian'm oralarda uygun fiyata birer evyeri bulalm, yapalm yan yana evlerimizi... Gld Hdr ac ac: Yitik deirmenin aklda! Herifler bi katagulliye getirip srdler bizi, ondan keri de sular kardlar duru duru, hemi de ne ganallar, ne beton arklar gryorsun! He aklna gelir miydi byle fenler dretecekler? imdi, 'Yirmier liralarn aldk, emme dediklerini yapmayacaz!' Bbrleniyoruz. Herifler sular bandan avlyor. Tarla bizim, para panganm, makine devletin... kyl ksm, elli yl dnse ba edemez eherliylen! Hem paras ok, hem akl... eherlinin! Eeee, yle! Onun orasn gurcalama gali adamm! Arap KYGREN 503 Zeyni imdiden elma fidanlarnn sipariini vermi Angara'ya, vnyordu dneyin! Angara'dan bissr de yonca gorunga tohumu gelmi, onlar da samlar. Hele o guyularn he birinden ac su kmayna ne dersin. Hdr? Bi Hac Yusuf gadar olamadk. Herif yarsn satt, yarsn alagodu tarlasnn... Bizim gaympeder de alagodu. Neye yarar, imar grmedikten keri? Hemi senin benim gcmzle, kz inek guvatiy-le sklecek hali mi vard o namussuz otlarn? Devletin motur guvati onlara gelir, sana bana gelmez ki!.. imdi yapacamz ok eyi bir i var adamm! Birer tas souk su imek tarlalarn stne! Zeyni Beyin dolapta vardr.

yle, oras yle! Onun iin burda dutunalm biz! Ge bakem Doan, unu bi lem srtna! Doan kalkp anasnn nnde durdu. Sunack, kazan rlm parasn olann srtna koydu. Sonra karlad. Parmaklaryla falan lt. Var daha biraz... Sonra elini kr' nn bana koydu. kr'ye daha gzel recem. Gara ynden recem onunkini. Goyunlarmzn son yn. Simden keri gara yn nerden bulacaz? relim geysin ocuklar... Doan geip yerine oturdu. Yeter'le Musa'nn kzlar erfe ve mm yatak odasna getiler, orada oynuyorlard. Bi de unlarn okul iini halledersek? Bir aksilik kmazsa, o i tamamdr adamm! Melt Hanm, adiye Hanmdan sz alm durumda bakalm... Teslime, enitesine bakt: allah gali!.. Nolursa olsun, ocuklar okutacaz Teslime! ki, gendi-leri, bzklerini skp... okusunlar! Biga ay varp geldikten keri osanvermesinler! Ttn imem, gine okudurum benim-kinleri! Hemi de sizinkinleri iallah!.. Yani baga paremiz yok, biliyor musun? Teslime sustu: Hdr konutu yerine: Yok gibi! Gibi deil, gibi'si fazla: yok!.. Haklsn... 47 YIKIM POSTALARI Trbenin evre asfaltlarn atr atr skyorlard. Pazard ama, alt ii, kazmalaryla, drt ii krekleriyle yeri eiyor, drt kamyona yklyorlard kanlar. Asfalt krklarnn ele gelir byklkte olmasna dikkat ediyordu kazclar. Balarnda, Belediyenin Baheler Parklar Mdrl kadrosundan lyas vard. Otuzar lira idi gnlkler. Kamyonlar leye kadar dolmalyd. Dolmasa bile ikiye kadar mutlaka hazr olmalyd. ofrler, Kerpi Kahve'de iskambil oynuyorlard. lyas da gidip seyrediyordu arada bir. Kazmaclarn biri Kurthasan'dan, biri de Hacpirli'dendi. Hem kazyor, hem dikilip konuuyorlard arada. nsann elinde para elemiyor! Bir fayda anlamadm geldim geleli. Gaf am diyor dn ulan diriz! Fakat utanyorum, ayaklarm gitmiyor geri... Senin gine ey i! Tarlan torpaan duruyormu. Benim o da yok! Dnsem ne yapabilirim? Belkim oluk ocuu alp Ay-dn'a asa gidecem biraz altktan keri. Ske'den arkadalar geldi teygn. Diyorlar i var biraz. Emme gm da bulunur mu bilmem ki! Gidip soruturaym desem, oluk ocuu nere goyacam, kime brakacam? En sahapsz kyl biziz dnyada!.. len oldu, yarmar ekmek, beer yz gram zm aldlar. kier er oturup yediler duvarn dibinde. lyas lokantaya kymal patates yemeye gitti ofrlerle. zm ekmek, suyu gerektirmiyordu. Deilse t Trbe Ca-misi'ne gitmek gerekecekti. Ekmekleri zmleri bitirdiler. pn sprntsn trbenin kapsndaki bidonun iine tepip geldiler. Birer ttn sardlar stne.

Annadma gre bugn bidakm iler oluyor seherde! Go-mnisler camilere bidakm bomba m gomular, yosam goya-caklar mym? Aamdan bidakm adamlar annadyordun emouo me, yorgun olduuma ykm geldi, canm geivermi erkenden... Daha dorusu annayamadm... ok para dkmler, annadlarna gre... Bize furmaz avrat sattmm piyangolar!.. Her mahallenin parasn bir adama vermiler gya. Bizimkini alan drz gendi yimi heralm!.. Bu bizim insanmz adam olur mu be? He bilemem! Bizde bu yime var m yok mu!.. u memlekete yimeyen biri gelmeyecek ulan! lyas kalkp geldi kahveden kolundaki saate bakarak: Ha-din bakalm daylar, ikindin oldu! Naptmz, hadin abuk!.. Kreyi kreyiveh unnar... daha drt gamyonu dolduramadmz!.. Klarnn tozunu rpp kalktlar. Tkrdler ellerinin iine. lyas bir daha ayrlmad, dnd durdu balarnda. Banzda gumanda veren olmazsa almay bilmez misiniz ulan? Goca zabahtr, drt gamyonu dolduramaz m insan? Da efendi, datan da sert! Gopmuyor asfalt! Yidiiniz arpa ekmei mi? Ald birinin elinden kazmay, ayrd bacaklarn, kaldrd havaya, vurdu! On kadar vurdu, sonra verdi Hacpirlili iinin eline. Soluu kabarm, yz kzarmt. te byle yavu! alalverin! nsan bir ii ald m vaktinde bitirmeli... Ellerini birbirine arpp yrd. Gnlne 100 lira vermilerdi. Be alt adm alp durdu duvarn dibinde. Gene saatine bakt. abukun biraz!.. kiye geliyordu. iler kazmalarn kreklerini alp gittiler. ofrler geldi kabak ekirdei yiyerek. Getiler direksiyonlarn bana. lettiler motorlar. Kllkba'na doru ektiler kamyonlar. Arka arkaya dizdiler. ardan, Hkmet Konann oralardan grltler geliyordu. Bir ara sessizlik oluyor, sonra lklar ykseliyordu. Durun burada... bakp geleyim! Tembihledi ndeki ofre. Yrd Bankas'nm yanndan. Muhittingil'in byk binann nn, konan ardn, Torunolu'nun, Merkez PTT'nin oralarn doldurup tarmlard. bek bek binlerce insan, oradan oraya, bazen gezinerek, bazen bekleyerek kaynap duruyordu. ounluu genlerdi: raklar, kalfalar, kyller... 506 KUYUUUKEJN Tula ocaklarnn iileri gelmilerdi. Arada sivil polisler dolayordu. Giyinik olanlar Sanat Okulu'nun, Vakf Han'nn oralarda duruyorlard. Gomnisler! Mosgova'yaL

Gomnisler! Mosgova'ya!.. Ekipbalar birbirleriyle iaretleiyorlar, sonra yanyana gelip fsfs fsfs ediyorlard. Ad bellilerden kimseler yoktu grnrlerde. Bir ara ekerci Tevfik Vakf Han'ndan Hkmet Kona'na yrd. Koup evresini aldlar: Teefik Abii, hani miting? Han bu gidi'ler Teefik Abii!?. Teefik Abii, gster unlar ufalayalm! iinlerini ekerek yrd Tevfik. Ard sra gelenleri eliyle durdurdu. Benim bi eyden haberim yok, Hfz Beyi aradm, onu da bulamadm. Bir de vilyete bakacam, belkim or-dadr... Geip gitti. Stalin'in pileri, gpgrmz ileri!.. Stalin'in pileri, gpgrmz ileri!.. Uzak bir bekten baka baryorlard: Ms-l-man Trkiye!.. Ms-l-man Trkiye!.. Motosiklet Srcleri Dernei Bakan Ali kp geldi Konan arka kapsndan: Yook yavu... nekler vazgemi!.. Miting feln yapmyorlarm!.. Gorkmu orosbu ocuklar... Bir grup kotu, evresini ald Ali'nin: Ne dedin ne dedin, yksek sesle deee!.. Heeey, sesi kesin, adam gonuuyooor!.. Bi daha de Ali Abii, annalmadm!.. Tuzaktr inanmaaan, nereden belli??. Bizi savuturacaklar, sona dolacaklar meydana! Camilerimizi kirlettirmeyiz efendii!.. Gahrolsun gomnisler!.. Ms-l-man Trkiye!.. Ms-l-man Trkiye!.. Dneyin Sadrlar Mahallesinde noolmu habarmz var m? Bir giz ocuu, basn rtm, dalnda Gurani Kerim torS.KJ X tJUy U KJN

507 basyla geliyormu. Sormular buna, 'Giz sen nerden geliyorsun?' 'Guran Gorsundan geliyorum abey!..' Glvermiler buna, 'Giz sen daha bi lokmasn, ne abuk gerici oldun?' Bakm galm giz ocuu. Sormu bunlar: 'Pekey bu bandaki ne?' 'Burgudur abey, rtnyorum!..' 'imdiden ban rter mi insan?' 'Ben Mslman evldym abey rtnrm!' Gzm banda-kini almak istemi bunlar. Giz da gap gitmek istemi. Emme goup yakalamlar. Burgusunu aldklar gibi, dalndaki Guran torbasn da almlar. Sayfalarn ayrp yerlere atmlar. ocuk gorgusundan baylm oraya... Ulan bu gomnislerden memleket zar alad gardam! Bunlar bize, bizim giz gardalarmza gn dirlik vermeyecekler mi yavu? Yavu Guran okuyan gerici mi oluyor? Beyin bacs gibi aalm m baclarmz? Hani u pangadaki tangolar gibi... Gani halal, mal haram bu drzlerin!.. Az tede bir lk daha koptu: Stalin'in pileri, gpgrmz ileri!.. Stalin'in pileri, gpgrmz ileri!.. ekerci Tevfik grnd Konan arka kapsndan. Yol bulup Saray ars'na geecekti. Aldlar nn: Nooluyor Teefik Abii? Korkmular yle mi? yle feln deyip bizi gandrmasnlar? Bunun asln kim bilecek Tevfik Abii? Tevfik, sivillerin duyabileceine gre ayarlad sesini: Ben de onu soruyorum. Hfz Beyi aradm, ortalarda yok! Eer-kine miting olmayacaksa, dalp ilerimize bakalm. Yollarda galabalk etmenin faydas yok. Bizim maksadmz mitingin yaplmamas! Haggaten yaplmayacaksa ne duralm buralarda deil mi? Bir de gz krpt stne. Yavu bunun dorusunu kimden annayacaz? Msadenizle geeyim! Hfz Beyi bir de Sadi Beyin ya-zaneden bakaym! Emme ben gelemem belkim, siz ieri bi adam yollayp Mdr Beyden sordurun olacak m miting? Kalabalk byyor, koca alan kaynyordu: U Gomnisler! Mosgova'ya!.. Gomnisler! Mosgova'ya!..

Ekipbalarmdan be kii topland birbirlerine gz ederek. Eeee dikeliimiz eyi! Sahat ikiyi geiyor!.. Az daha durursak olacak!.. ten sonra bu galabalk dalr!.. ekerci Tevfik dnp geldi. Teefik Abii, galabalk dalacak... var m, yok mu? Valla yok diyorlar, eyi bilmiyorum... Yok deyip bizi tongaya bastrmasnlar? Biz bu oyuna gelmeyelim Teefik AbiL Mdr gelip cuvap versin, ben bilmem! yleyse baralm gelsin... Ekipbalar el ettiler, adamlar toplat. Mdr ara-caz, var m, yok mu? Cuvap versin!.. Baay-rak-tar!.. Baay-rak-tar!.. En aaya Bay-rak-tar!.. Bay-rak-tar!.. Bay-rak-tar!.. Arada, Mslman Trkiye! Mslman Trkiye!.. lklar geliyordu. Ulardaki bekler baka baka baryordu... Gurani Kerimi yrtanlar Mosgova'ya!.. Din dmanlar Mosgova'ya!.. Allahszlar Mosgova'ya!.. Kitapszlar Mosgova'ya!.. Stalin'in pileri, gpgrmz ileri!.. Stalin'in pileri, gpgrmz ileri!.. Sonra deitirip Mdr sesliyorlard: Baay-rak-tar!.. Baay-rak-tar!.. En aaya Bay-rak-tar!.. Ekipbalarmdan biri aznda boru yapt elini: Susuuuun! Ben gidip sesleyecem Mdr!.. Konan arka kapsna polisler yldlar. Miting var m yok mu, Mdr gelip sylesin...

Diklendi polis memuru: Yok miting!.. Eyi ya, Mdr gelip sylesin madem!.. Mdr bubaan olu mu? Sylyoruz, yok miting! Ben bir eyilik iin urayorum polis efendi, gelip syle5U9 mezse bu galabalk dalmaz! Msade edin, gidip rica edeyim, beni galabalk gnderdi deyim, ensin cuvap versin... Olmaz, brakamam... Angara'yla gonuuyor! Himinallaa himi nessabiriiin!.. Yavu galabalk Angara dinler mi polis efendi! Ben ne diyorum, sen ne diyorsun!.. Ekipbanm yan sra gelmi iki kii dnp kalabala kart. Ortalardan doru top gibi bir Yuuuuuuh!.. ykseldi. Polise de yuuuh!.. Erife de yuuuh!.. Ne diyor bunlar? Polis sordu. Yuh diyorlar, duymuyor musun? Kime diyorlar yuh ulan? Heralde bana demiyorlar!.. Elini tabancasnn stne koydu, bir de ieri bakt polis: Bana yuh deyen orosbu ocuunu yirim ben!.. Sinirine biraz desen eyolur Efendi! Bana nasl yuh deyebilirler? Biraz daha gzarlarsa dabancan da kr etmez! Kalabalk baryordu durmadan: Baay-rak-tar!.. En aaya Bay-rak-tar!.. En aaya Bay-rak-tar!.. Sonra ellerini boru yapyorlard: Yuuuuuuuuuuuuuuuh!.. Durduu yerde dnmeye, kpr kpr dualar okumaya balad polis: Allahm, drt ocuk bubasym, elimden

bi gaza kartma, sen bana sabr ver, sabr ver Allahm, Byk Allahm, Yce Allahm!.. Ekipba diretti: zin ver geeyim! Kzan polisin arkada girdi araya: Ben alp gtreyim, gonuur kar... Tabii siz alp gtrn... Gonuup dneyim... Yoksa galabalk zaptolmaz!.. Siz deli misiniz yavu Abeyler, yosam delinin kyls m? Maa varkene, imdi elinizi ataa atyorsunuz, hemi de yangna krklen varyorsunuz... Aln gtrn beni, gonuaym Mdr Beylen... Alp gtrelim canm!.. ou -vy i KXKJKg* u n.n\ KUYUUVHEN 511 Bir koca yumak olmu, bekliyordu kalabalk. Arada .baryordu: Gahrolsun gomnisler!.. Gomnislere lm!.. Mslman Trkiye!.. Stalin'in pileri, gpgrmz ileri!.. Birka dakika sonra ekipba dnp geldi polisle. Kart kalabaln ii. Kendi aralarnda anlalmaz bir dzenleri vard. Hemen evresini aldlar. Konuuyordu adam: Yavu arkadalar! Miting iptal edilmi gya! imdi gelip aklama yapacak! Bir yandan da Angara'yla gonuuyor! Herif Angara'ya gafa dutuyor yavu, gosgoca Angara'ya!.. Baheler ve Parklar Mdrlnden lyas bekliyordu. Kendilerine verilen planda bir aksama m vard yoksa? Drt yann dikizleyip anlamaya alyordu. Gz bir yandan Konan arka kapsnda, bir yandan da ilk iareti akacak olan ekip bandayd. lyas bekliyor, kalabalk kaynamasn srdryordu. Emniyet Mdr grnd. Hzla yrd kalabaln iine. Polisler evresini kuattlar. Bir alk koptu kalabalktan: Gomnislere lm!.. Allahszlara lm!.. Kitapszlara lm!.. Ya ya ya, a a a, M dr M dr ok ya a!.. ierden bir megafon koturdular. Ald Mdr eline: Arkadalar! Vatandalar!.. Beni dinleyin!.. Ben Emniyet Mdr Hikmet Bayraktar! Size hitap ediyorum, beni dinleyin!.. Umum arzu zerine vee grlen lzum zerine, bugn yaplmas dnlen 'Kylnn Sesini Duyurma Mitingi' iptal edilmitir. Arzunuz yerine gelmitir. Miting yaplmayacaktr. imdi ltfen dalm, heyecanlarnza hakim olun!.. Hepiniz ilerinizin bana gidin. Haydin gle gle... Yerinde bir dnd kalabalk. Bugn pazar! Ne iiymi? Herif bizi gandryor!.. Ne malum iptal edildii!.. Fakat ounluk: Bravvooooo!.. Ya ya ya, a a a, M dr M dr ok ya a!.. ok yaa, bravooo!.. ounluk baka ses karyordu. Rica ediyorum! htar ediyorum, dalm! Aksi halde kanunu tatbik ederim! Daln, gle gle!.. Ya ya ya, a a a...

ehrimiz bir ilim ehridir arkadalar!.. Stalin'in pileri, gpgrmz ileri!.. Ortada sizi heyecanlandracak sebep yok arkadalar!.. Bir ses elik gibi yard havay: Gurani Kerim'i yrtanlara lm!.. Allahszlara lm!.. Kalabalk yanklanmaya balad: Kitapszlara lm!.. Din dmanlarna lm!.. Mslman Trkiye!.. Mslman Trkiye!.. Kalabalk skyor, bekler eriyordu. Mdr hemen dnd. evik admlarla Konan arka kapsndan girdi. Torunolu'nun dkknn nndeki bindirilmi Jandarma Birlii, sng takm olarak Konan n ve arka kaplarna gelip kordon evirdi. Bir stemen, bir Baavu, megafonla barmaya baladlar: Be dakikaya kadar bu alanda kimse kalmayacak! Haydin bakalm!.. Kalabalk anszn ikiye ayrlarak kamaya balad. Bir ucu Bankas'nm oraya, bir ucu Vakf Han'mn yanma vard. lyas frlad. areti almt. Koarak kamyonlarn eletii yere geldi. Bindi kamyona, yrdler. Jandarmalar, Konan evresini boalttklar iin sevinliydiler. Kordonu bozmadan Kona kollamaya koyuldular. Kalabalk iki ayr yerde, ayr ayr baran, ellerini kollarn sallayarak konuan birilerini dinliyordu. Arkadalaaar!.. Gomnizm teelikesi alp yrmtr! Ar-kadalaaar! Bunca gaflet bize nereden gelmitir? ocuklarmzn elindeki Gurani Kerim'i yrtan alaklara dur demenin zaman gelmitir! Gecikirsek, i iten gemi olacaktr arkadalar! Arkadalaaar! Gn bugndr!.. Bu Allahszlarn haddini bildirmek iin yuvalarn bozacaz arkadalar!.. Gn bugndr!.. Allahn seven yrsn, bugndr!.. O srada bir kamyon kalabaln nnden geti. Krlm asfalt yklyd. Asfalt krklar elta byklndeydi. ehirden kp Eski Meram Yolu'na doru gidecek gibi grnyordu. Kalabalktan be alt kii frlad stne. Kamyon durdu. ofr atlayp indi, svt oradan. Karoserinin kapaklarn atlar. Dklen asfalt krklarn kapt kalabalk. Eliyle koluyla konuan adamn yardmclar vard. Baryorlard: Gn bugndr!.. Allahm seven yrsn!., bugndr!.. KouyorlarUYUUREN 513 di ileri doru. Kalabalk da pelerinden aWyordu. Bugn-dr!.. Bir anda Yeil Meram gazetesinin ynetimevine vardlar. Asfalt paralarn kaplara, camlara savurmaya baladlar. Bir ngrt gitti ortalkta. Pencerelerden atlayp kaanlar, saaklara kp svanlar, denler kalkanlar, kalkamayp inenenler... Tam ana baba gnyd ortalk. Drt be kii kolaylkla dal yapt ieriye. Kaplar ardmaca atlar. Sonra on be yirmi kii birden dald. Dolaplar, kasalar, harf kutularn, kitaplar, ciltleri, koleksiyonlar savurdular yerlere. Yaz makinelerini vurdular... Bir byk duvar aynasn, vurdular... Kt kt ses karyordu vurduklar. Be dakika srmedi ykm. Baka bir i yoktu artk. Yrdler.

Ekipba olarak grevlendirilen kiiyle yardmclar, bararak, ellerini kollarn sallayarak Gngr Kitabevi'yle Yeni Kitap'nm bulunduu sokaa girdiler. raklar, kalfalar, mahallelerden getirilmi yoksullar, iiler, kylerden getirilmi isizler, saldrdlar kitabevlerine. nce camlar ve kaplar krlyordu. Sonra raflar, dolaplar, yaz makineleri, kasalar yerlere frlatlyordu. Sonra kitaplara geliyordu sra. Ciltli ciltsiz, yeni baslm, eskiden kalma kitaplar, ucuz ve pahal kitaplar... Dergi koleksiyonlar... Ansiklopediler... Yrtlyor ve ineniyorlard... Stalin'in pileri, gpgrmz ileri!.. Stalin'in pileri, gp-grmz ileri!.. Uyakl sesler ehri inletiyordu. ki kitabevinin ikisi de krlm yklm ve kitaplar para para edilerek yerlere salmt. Ekipba, adamlarn ararak yryor, kouyordu. Gn bugndr!.. Allahm seven dalmasn! Gn bugndr! Allah-n seven peimden gelsin!.. Gzlarmz sokaa salamaz olduk, brglerini alyorlar!.. Eveeeet alyorlar!.. Camilerimize bomba koyuyorlar, eveeet koyuyorlar!.. Gn bugndr!.. Allahm seven, eveeeet Allahm seven... peimden gelsin! Karcm bir sesle baryor, sonra kouyordu. Hayat Lokantas'na vardlar. te Allahszlarn topland lokanta! te kitapszlarn kafa ektii lokanta!.. te din dmanlarnn yimek yidii lokanta!.. Gn bugndr! Allahm seven vursun!.. nce kendisi vuruyordu, sonra tekiler. Camlar kaplar bir anda iniyordu aaya. Sonra dalyorlard. Levhay indirip kryorlar, masay sandalyeyi yerden yere vuruyorlar, buzdolabn yatrp yuvarlyorlard. Pirinci, fasulyeyi sayorlard. Tencere, tava, atal kak, anak, tabak, srahi, bardak, bak, ellerine ne geerse frlatyorlard sokaa. Be dakika srmyordu i. Sonra kyorlard. Kouyorlard bir dzen iinde. nde raklar, sonra kalfalar, sonra iiler, isizler, kyller ve arkada biraz yan ban alm olanlar... Ekipba bazen sol nden, bazen sa geriden, durmadan krklyordu topluluu: Gn bugndr!.. Ulan he mukaddes dinimizin kitaab yerlere atlr m kfirolu kfirler? Atlr da inenir mi ganbozuklar? Ulan bugne bugn gvurlarn bile bir kitaab var, bizim kitaaabmz neye olmasn ulaaan? te bu Allahszlar bizi byle irezil ediyor!.. Gn bugndr!.. Allahm seven yrsnL Gn bugndr, Allahm seven ardmdan gelsin!.. O dzen iinde kouyorlard. Bomanti Lokantas'nn nne vardlar. Tepeleme bir kamyon daha! Hemen durdurup frladlar stne. ofr inip yryor. Karoserini ap boaltyorlar. te arkadalar, dinsizlerin zkkmland baka bir lokanta! una bakn, Bomanti! Ad bile rezalet! Gn bugndr, Allahm seven fursun!.. Bir angrt, bir ungurtu... Merdiven bacaya, baca lavaboya... Giriyorlar iine. Masasn, sandalyesini, dolabn, tavasn, taban, tenceresini, varn younu boaltyorlar sokaa. Hayat Lokantas kadar da dayanmyor Bomanti Lokantas. Masalarn bacaklarn, sandalyelerin saplarn, kepeleri alp yryorlar. Gene ayn dzen iinde... nde raklar... Ekipba haykryor: Gn bugndr kardelerim!.. Dinimizi hakir grenlerin, milletimizin iine tefrika sokanlarn, yavrularmzn ahlkn bozanlarn, btn soyubozuklarn haddini bildirmek iin ileriiii, mar!.. Kolunu uzatp kouyor, kouyor kendi. Kalabalk da ard sra akyor. Ana caddeden saa kvrlyorlar planl planl. retmenler Dernei'nin nnde duruyorlar birden. Ellerindeki asfalt paralarn frlatyorlar. Kaplar krlyor, pencereler iniyor. Sonra saldryorlar ieriye. Fakat bir 33 514 diren var. Talar, ieler, tula paralar geri atlyor dar. Pazar gn bir kalabaln toplanaca, dernek yapma saldraca, krp dkecei biliniyordu belki. Hazrlanmlard belki. Ellerinde ne varsa atyorlard. Kimisi yaralanyor, dyor, kimisi korkuyor, geriliyordu kalfalar. Ekipbalar ok gibi frlyorlard ileri, ocuklar ekiyorlard. Biri diree trmanp ikinci kat balkonuna kt. Ardndan biri daha. Levhay skp aldlar. Fri lattlar aaya. Krp paraladlar. Srklediler paralarn. 1 Gn bugndr!.. Saldrdlar. ar Karakolu otuz metre. Peni cerelerden bakp ekiyor balarn polisler. Dernein kapsn = hl tutuyorlard

ierden. Grlt gklere kyordu. Toz kalkyordu tahtalardan. ok yaman d oluyordu. Balkonlara kanlar da pskrtldler. Kyasya dv oluyordu. Dv sryordu. Girilemedi retmenler Dernei'ne. Fakat cam adna bir ey kalmad pencerelerde. Atlan asfalt paralaryla, talarla altst oldu ierler. Allahsz retmenleri istemiyoruuuz!.. Din dmanlarn istemiyoruuuuz!.. Stalin'in pileri, gpgrmz ileri! Ms-l-man Tr-ki-ye!.. Ms-l-man Tr-ki-ye!.. Nil Pavyonu'na, Aladdin Pavyonu'na, Teksas Pavyonu'na yneldi kalabaln ucu. Askerler Orduevi'nin nndeki kordonu sklatrdlar. Tam askerlerin nnde kvrld kalabalk. imek gibi akp gidiyorlard. Gene ocuklar, gene raklar, kalfalar, iiler, isizler, kyden gelenler... Bozulduklar zaman hemen dzeliyorlard. Bankas'nm yanndan ayrlp gidenler de muhalefet partisini talayp gelmilerdi. Katldlar byk kalabala. Nil ve Aladdin Pavyonlarn ksa srede krp dktler. Teksas Pav-yonu'nda direnme oldu. Dardan atyorlard, ierden atyorlard. Dardan saldryorlar, ierden sopalarla, demir ubuklarla vuruyorlard saldranlara. Satrlar ellerine alm, dikilenler vard. Bo ieleri frlatyorlar, nian alp vurasya, kyasya atyorlard. Giremediler... ama camlarn indirdiler. Getiler Karayollar Park'na. Burada dinsizlerin kadmKYGREN 515 lan oturuyor!.. Bet bereket bunlarn yznden galkyor! Zelzeleler bunlarn yznden oluyor! Bunlarn yznden yamaz oldu yamurlar!.. Bunlarn yznden paramzn deeri... dyor! Gn bugndr milleeeet! Allahm seven fursun, krsn, mahvetsin!.. Parkn masalarn, sandalyelerini, salncaklarn, gncraklarm, ieklerini, imenlerini, talarn, parmaklklarn ufaladlar, darma dan ettiler. Cnp gezenleri istemiyoruz!.. Dinimizin dmanlarn istemiyoruz!.. Abdes namaz bilmeyenleri istemiyoruz!.. Allahszlar, kitapszlar istemiyoruz!.. Trkln dmanlarn istemiyoruz!.. Mslman Trkiye istiyoruz!.. Ms-l-man Tr-ki-ye!.. Barp ararak, lk atarak yrdler. retmen evlerineeee!.. retmen evlerine!.. Gn bugndr, bugndr!.. Yneldiler stasyon'a doru. Ekipbamm sesi kslmt. Akam da oldum oluyorum diyordu. O srada sng takm askerler grnd. Polisler geliyorlard birlikte. ki cip, polislerin yan sra kalabala giriyordu. nce polisler saldrd. Bir anda raklar akna evrildi. Askerler sng takmlard. Kaan kaanayd bundan sonra. kalfa, be rak, iki kyl yakalad polisler. Tuttuklarn brakmyorlard. Tktlar ciplere, Merkez'e doru srdler. ki cip daha geldi. Sokak aralarna dalan gstericilerin arkalarna dtler. Sonra ktlar ana caddelere. Yoktu grnrde kimseler. On dakika srmedi, stliman oldu sokaklar. Ve geceleyin Garajlar'm oradan kylere dolu dolu kamyonlar kalkyordu. Mahallelerde komnistlere uygulanan saldr konuuluyordu. Hdr'la Musa, bir de Kerim Usta, retmenler Dernei'ni savundular o gn. erde on kadar retmenle birlikte otuz kii oluyorlard. ok cam krld, nleyemediler. Kapnn kulla-

516 KYGREN nlacak hali kalmad, koruyamadlar. Bir baarlar ite, ieriye sokmamak oldu saldrclar. Dernek Bakan Veli elikz, Ankara'ya tel ekti yldrm. Otuz metre aradaki ar Karakolu'ndan bile imdat gelmemiti. Gayretin dayya dtn anladlar. Ama eksik, ama tam, savundular dernei. Daha iyi savunabilirdik, ge kaldk! Bu kadar olabileceini dnmedik! Deney kazanm olduk!.. Hemencecik ekidzen verdiler ieriye. Saat sekize geliyordu, kaplar kapayp daldlar. Hdr'n alnnda be santim kadar bir yark vard. Camdan frlayan bir ta syrp gemiti. Sekreter Osman Bey, ecza dolabna gtrd onu. Ykad oksijenle. Sonra melhem srd. Gazl bezle, pamukla sard, bant koydu. Eve o haliyle vard Hdr. j 48 KPRDEN GEERKEN Teslime, ku gibi rpnyordu. Eer iine iledi de syle-miyorsan! Eer gangren oldu da bilemezsek!.. Sunack da inliyor, kvranyordu. Sabaha kadar oturdular banda. Gzlerini krpmadlar. Dalp dalp gidiyordu Hdr. Daldka da sayklyordu. Allahsz da sizsiniz, kitapsz da sizsiniz, dinsiz de sizsiniz ulaaan!.. Ulan sizin Allhmz olur mu, dininiz olur mu ulaan? Ulan gi-di'ler!.. Ulan gavat dlleri!.. Ezanlar okunuyor, Hdr sayklyordu. Sunack'la Teslime, ban bekliyorlard. Sabahleyin dkkna giderken Doan, Musagil'in kapy dvd: Bubam iratsz, seni ryor!.. Ulan da derine mi ildi yosam? rperdi Musa. Msl-me'yle ocuklara brakt ii. kp kotu. Koarak geti alan. Maltzlar yanyordu evlerin nnde. Erkekler ie gitmi, ocuklar sokaklar almlard. Teslime avluyu spryordu. Nasl oldu... g? Amaaan enite! Zabah d'oldu, biz d'oldukL Somyada yatyordu, uyuyordu. Sunack bandayd. ocuklar trt etmesin, uyanmasn... kayla, gzyle, dudaklarna gtrd parmayla yalvaryordu dourduklarna. kr kp gitmiti cz satmak iin. Duran daha gitmemiti su satmak iin. Yeter, eline bir ay barda alm, iiyor, sofrada zeytinle ekmek yiyordu. Musa'y grnce kalkt Sunack. Ge buyur... stersen u yana buyur... yyor biraz... Ge buyur... Yeter'in yannda bir tahta sandalye vard, oturdu Musa. Eee, yavu sardk srdk, ktk retmenlerin ordan. Bi ey youdu akam! Nooluverdi birden? Atas var m?

Bilemedik Musa Aam, bilemedik gurbanm! Sayklad za518 KYGREN bahaca. Svd sprd. 'Ulan sizin Allannz var m? Ulan sizin dininiz var m? Ulan gavat dlleriii!.. Ulan siz ne anlarsnz retmenlerden? Ulan, siz medeniyetten bin yl uzak herifler deil misiniz? Dizlerini dvd Musa: Th!.. Doktura m gtrsek, yosam Doktur Zeyni'yi bura m getirsek? Durup dnd biraz: Hastaneye gtrsek olmaz! Ulan ne yapsak imdi? Hdr uyand az sonra. Kotu Musa: Npdm yavu adamm, gemi olsun bakalm! Yanyorum bacanak... iim alaflanyor!.. ok mu acyor yaran? ki yana sallad ban: Yaramn gymat yok, iim yanyor! Guruyor burnum boazm... Yanyorum, donuyorum... stma gibi bi ey! Ban da aryor mu? ok aryor... heralm! Yavu adamm, seninki sinir! Bilemiyorum... bacanak! Demi az bir ay getirdi Sunack. Heralm mazifeden galacam bugn!.. Onun iin mara etme adamm... Bi habar veren olsa diyordum ha... cabediyorsa ben gider, bacanam hastadr derim... Gidinin dlleri! ok azgn geldiler. ok gafil durduk!.. Kerim Usta'y dinlemek varm! Kerim Usta haggaten tecrbeli bu ilerde... Ban bir yannn stne ykt. Bir sre konumad. Hdr. Sonra soludu biraz: Kerim Usta haggaten AllahkerimL o akll, cesur!.. Soludu gene. Ben yatacam heralm bacanak! Sen habar ver Nuri avu'a... Eerkine bi doktur ilzm ise? Bilemiyorum npsak? Diyorum ki, anlatalm Arap Zeyni'ye. Galabalm iindeydik, ierden da attlar, ie attlar, bize ildi, byle

olduk... Yalan boazmz m alacak adamm? Hemen gidip syleyem, oksicen tenturot alp gelsin. nne minne gerekliyse fursun!.. HatKUYUUUKEN 519 ta diyorum ki, tfaiye'ye de o habar versin. Nuri avu'a m deyecek, Etem Efendiyi mi grecek, npacaksa yapsn... dinsizin hakkndan imansz gelirimi adamm!.. Anlalrsa kt olur, polise verirler... Hepsini Zeyni,Bey dnsn. Daha olmad akal Hfz'y alp gelsin, bir havtalk istirat art deye rapor yazdrsn, sen gprama yerinden... Teslime girip geldi, hemen diz kt. Dizinin stne koydu ellerini. Bir Hdr'a, bir enitesine bakyor, dinliyordu konuulanlar. Dn bi zenzele olmu adamm, biz bouurkene... Oldu enite!.. atr atr, yklacak sandk buralar!.. Dizlerini dvd Teslime. Hangi camiyi bombalamlar enite? Sylyorlard sokakta? Yalan bre Teslime! nanma gizim!.. Hep o drzler uyduruyor!.. yle deyip ortal ayaa galdryorlar, sonra da girip dkyorlar... Netekim de yaptlar... Grmadk gap, dkmedik cam gomadlar... Asl yok mu bombann mombann? Yok ya... Ee hkmet dutup bi ey demiyor mu bunlara? Gld Musa: Herifler delme dakma! Hangisi hkmet, hangisi yalan yayan, bilemiyorsun ki! Kerim Usta'ylan Veli retmen anlattlar da dn, azlarmz ayrld. Biz dnyaya dana gelmiiz, kz geip gidecez... Dvyordu dizlerini Teslime: Surda bir Hr gargil var, Hadim'den gelmiler. Gonuu-yor: Gomnisler sarm ortal, cavr Mslman gayp olmu. Cavrlar slm glma girmiler. Bombalamlar camileri. Mslmanlar toplanp garar vermiler ayrd olalm. Hemi de Evliya Hazratlar kalkp trbesinden, garm Mslmanlarn iine, yrm birlikte. Ne da iliyormu bizimkinlere, ne zopa. ok dy olmu... Biz de oradaydk be baldz?.. Sunack sordu can havliyle: Grebildiniz mi bali? W 520 KOYGOUREN Neyi? Evliyay... Gld Hdr: Grnmez ki gze! Edi ban Smack: yle ya grnmez! Mslmanlar biraz gamlar Musa Aam! O zaman da zenzele olmu ite! Evliya demi gaman, nere gayonuz? Allah sizi gaasmz deye mi yaratt? Onun zerine dengelmi bizimkiler... Doan'm feln de garm, emme bubasmn yanna gelmi hemen... Eee grdk, Doan bizim yanmzdayd... Eyi ki cavrlarm demiri feln ilmemi! lemezdi, yanmzdayd, gaplar duttuk! Kimin cavr, kimin Mslman olduu nereden belli? Belli deilkine!..

Hdr seslendi: Bacanak, sen... git istersen! Zeyni Bey kmadan yetieyim! Kalkt Musa. Yalnz, ne zamana gadar byle yalan ilen idara edecez? Ben soracaktm senden? Dnd Musa: Onlar bizi ok idara ettiler adamm... Parlad gzleri Hdr'm: Yavu bacanak, ben dnememitim... Dnrsen bu kyor! Belkim bubalar da... bubalarmz... Heralm bubalar da... tabii! Belkim dnya... Bu drzler yznden... ok zledim Kerim Usta'yL Bir aam gidelim... bekliyor! Hadi imdi sen git... imdilik yat salacalan... adamm! kp gitti Musa. Sunack'la Teslime, kapya kadar vardlar. Selm syle abama... Mslme'ye... ocuklara! Biraz ald Hdr. Kalkt, ceketini stne ald. Irb ald. Nalnlar geirdi ayaklarna. Teslime koltuuna girecek oldu. KYGREN 521 stemez yrrm!.. Irb alacak oldu, onu da vermedi. Y-rrm!.. Ban dinledi biraz. Ar duymuyordu derin. Sarg duruyordu bandyla. Eyi ki apkay daktm gafaya, gomular sorard... Avluya kt. Kedeki helaya vard. Kaldrd uval eskisini. Girip kt. Sunack, Duran'm bana geldi: Bubam, kak! Ne zaman gidecen daha? Okad ban, kulan. Kak da git biraz. Bi-ga gn daha sat, baga satma. oald paralarn. Okul urbas kesinecen. Kak bubam. Grafet alacan boynuna. Gonlu babu alacan. Kitaplarn, antan... Kak gurbanm... Herkes yazlm, biz ne zaman yazlacaz? Musa emmine syleriz, bi daha bakar... Ald testiyi, tas. kt usulca. Avlu kapsndan da kt. Vurdu sokaklara. Doru Garajlar'a gidecekti. kindiye doru Aladdin'in oralara gelecekti. Belkim stasyon'a inerdi. Su-cuuuuu!.. Yand bir ucu!.. Kouyordu katarlar boyunca, bir o yana, bir bu yana. Bazen iniyordu, bakyordu gelip giden trenlere. Sucuuuuu!.. lkin gazoza, dondurmaya veriyordu paralar. Epeydir vermiyor artk. Bazen iki lahmacun yiyordu gnde. Onun dnda kuru harcamyordu. Tutkuyla biriktiriyordu. Getirip anasna veriyordu. kr de yle... getirip anasna...

Sekiz buuk faland. Musa kt Zihni Beyin yanma. Kalkm, kahvaltsn yapmt. Tra olmu, dilerini ykam, takmt kravatn. Bu odadan o odaya, o odadan bu odaya gidip gelerek dinledi Musa'y. Yani, bizi byle onun bunun stne srerekten, ne istiyor bu Hfz Bey? Daha byk bi sakametlik kayd npard onca ocuk? Hemi de iki dene gadn, seherde, deryann ortasnda? Bomba momba deye de lf karmlar, hepsi yalan... Yalan ile milleti birbirinin stne srmelerinin gayas ne Zeyni Beyim? Zihni'den nce Melhat sordu: Yaras derin mi? Melt Hanm, gafa bu, isterse derin olmasn! Herif yatyor! Yani yle ilmi ki. Emme tbe ettim. Bi daha byle d, hcum... slleme tbe! sterse Zeyni Bey gendi sylesin arsn, valla bill gpramam... O nasl Sefer retmenin naklini durdurmaya garmad, ben de Beylerin mitingine garmam, 522 KYGREN bilakis garmam!.. Ald gzmz, anladk Hanya'y... falan! Esasnda Musa Efendi, ben son derece demokrat adamm. Geri retmenlere kzyorum. Ama yapmam byle kaba dzenekler. Hfz ise... Hfz'ya bakman siz! T renciliinden yledir o! Biraz da Ankara'dan arka buldu. Deilse kabil mi? Dn gece kp geldiler iki bakan. eker fabrikasnda yattlar. Bilgi aldlar. Beni de ardlar, gitmedim. Ben tasvip etmem bunlar. Fakat dedim ya, ikilik var partinin iinde. Bir yan yle, bir yan byle... imdi zatndan birinci ricam, ya Nuri avua, ya Etem Efendiye bir telefon, Hdr'm ie gelemeyeceini... kincisi de, herif yatakta yatyor, nce bir mayene edip tevlike mi deil mi, ondan keri bir havtalk rapor... Madem tasvip etmiyorsun, niin engel olmuyorsun? T Gzl Devlet retme iftlii'nden adam getirmiler kamyonlarla. Millet bilir mi senin tasvip etmediini? Yarn derler, Zihni de dzenekilerin iinde... Bilir bilmez konuma Melt! Deyemezler. Herkes biliyor ki ben iddet yanls deilim. Bununla ilgim olmadn da bilirler. Nitekim, kar olduumu syledim. Ama engel olamadm, olamazdm da. Koskoca Vali engel olamad da gn izin alp kzkardeinin yanma tyd! Oturuumuz ey i Zeyni Beyim? Merak etme... daha dokuz olmad. Ben telefon ederim. Sonra da Hdr'a urarm. Gerekirse akamst Hfz'y alr gtrrm. Raporunu da o yazsn, temizlesin pisliini... Musa Efendi bir ay!.. unlar da yiyiver!.. Bir tepsi getirdi Melhat. Saol Melt Hanm! ay may dndm yok, goca za-bahtr ayaktaym. Hdr'm olan kp gelmi altda. Gidip baktm, yatyor... ay yudumlad, yal ekmei de srd. Dur yleyse bir de yumurta kaynataym sana. ki dilim daha yapaym ekmek... Kalkp mutfaa geti. Ekmek yalayp getirdi. Bal srd stlerine. Yumurtan da geliyor... Zihni telefonun bandayd. Ethem Efendiyle konuuyordu. Yok yok, yara bere deil, belki souk algnl. Terlemi ola-

523 bilir. Raporunu kendi getirir yada ben biriyle yollarm. Bizim tandk olur kendisi. Kyden tanrm, ok da severim. Drst adamdr, zekidir. avumu askerde. Onu biraz terfi ettirirseniz memnun olurum. Bir gn urar, kavenizi ierim. Dnk olaylar ha? Onu telefonla konumayalm. ok kzdm, ok sinirlendim... Kapatt. Geldi Musa'nn yanna. imdi bir u-rayalm m? Mstacel mi o kadar? Zatn bilir... urasak eyolur... Eee haydi kalk yleyse! Dur, yumurta getirecem, onu da yiyiversin! Peki madem!.. Oturdu koltua. Yani Melt, sen bu ilerden dolay kzma bana! Hayatta en yakmmsm. Sen de an-lamazsan kim anlar? Srl srl ilerin var, onlarn da yakn deilim ki Zihni! Yanl ilerini de beenmek zorunda deilim ki! 'Fakirin fukarann yannda bildiimiz Doktor Zihni, kalkp gitmi Kylnn Sesini Duyurma Mitingini bastryor, retmenler Der-nei'ni bastryor!..' derlerse byle ilerden nefret ederim... Seni temin ederim ilgim yok! lgin olmamas yetmez, engel ol!... mkn nisbetinde... Daha fazlasn yapamam... Melhat gidip yumurtay getirdi, krd bir yann. Bir de kahve ka koydu yanma. Karabiber, tuz koydu, Yiyiver!.. ok maup ediyorsun... Melt Hanm, Zeyni Beyin yannda da syleyim, nallarna bakan, senin bir zengin gars olduuna, valla da inanmaz, bill da inanmaz!.. Yani yle bi gnln var ki, Allah her trl muradn versin... Gld Melhat. Gine ikinizin yannda syleyem, ok eyliiniz dokand bize! Emme asl byk eyiliiniz, u ocuklarn okul iinde olacak. Yani sylediim zaman ok havaslanyorlar. Bizim ocuklardan bi ey kaca yok, he olmazsa orta'y bitirsinler. Nere varsan diploma soruluyor. Belkim demiryoluna feln girerler. Tarla tapan galmad elde, birer diplomalar olsun... Yksek tahsile lzum yok: Solcu oluyorlar! Ama liseyi okut! Yada sanat okuluna ver. Hazr ayanzda okul... Bizim adiye'ye syledim, o da Mesut Beye syledi. Bir akamst gtrp kaytlarn yaptralm..v balam! Eeee telefon et... istersen ben edeyim! Ne lazmsa hazrlayn, gtrp ben de yaptrabilirim... Benim zaten adam var: ocuk giydirecem, ocuun antasn, kitaplarn alacam... adam var! Musa'ya bakp gld Melhat. Zihni de kalkp telefona gitti hemen. Devrim Ortaokulu Mdrn arad. Buldu. Halini hatrn sordu. Bir kavenizi imeye gelemedim. Pis pis iler oluyor ehirde! Asabm ok bozuk bugn! yle kzdm ki! Maalesef bizim eeklerden de karanlar olmu... Sizi rahatsz ediim Mdrcm, biliyorsunuz ben kendi ilerimle uramam. ok sevdiim iki ahbabm geldi kyden. Yani u bizim

Kantarma'dan. Onlarn ocuklar... Evet adiye Hanmn syledikleri. -Eksik olmasn benim hanm da ilgileniyor. Onun ii zaten byle iler. Donatmlarn da yapacak. ok kltrsever bir hatundur. Yardm Severler Dernei Bakan esas bizim hanm olmal. Ama ocuklar falan var. Neyse... imdi mmknse kayt iin neler lzm, onlar bir reneyim. Hazrlasnlar da getirip kaydettireyim. te Allah sevap yazarsa baz gnahlarmza karlk olur. Ya ya, alt foturaf, alt zarf, alt pul, nfus czdan hem asl hem sureti, ikmet ilmhaberi, ilkokul diplomas... Yalnz olann biri bir yl ara vermi. Ee artk onu da siz idare edeceksiniz. Kontenjanmz doldu mu? Benim hatrm iin... hanm da ok rica ediyor. ok memnun oluruz... Teekkr ederim... gelirim! Mutlaka gelir bir kavenizi ierim! Ayrca, elimizden gelirse sizin ilerle de ilgilenirim... Ne mnasebet efendim, vazifemiz! Hoa kainin, gle gle, teekkr ederim Mdrcm... Dnd Musa ile Melhat'a: Bu i de tamam! Bir kt ekti nne. Mdrn sylediklerini yazd. Verdi Musa'ya: Bunlar hazr edin, iki gn sonra yazdrverelim... Musa elini azn sildi peeteyle. Gzleriyle de kucaklad Melhat': Ziyade olsun, Allah bereket versin, daha ok versin! Ellerine salk, her geliimde byle maup ediyorsun Melt Hanm! Biz sizden ok memnunuz, ok maubuz hepinizden! Zeyni Beyden de Allah raz olsun! Sayasnda cefamz safa oluKYGREN 525 yor! Zeyni Bey olmasayd ben buralara feln gelebilir miydim? O da, sen de eksik olmayn!.. imdi gidelim Hdr'n yanna, hemi bir mayene etsin Doktur Bey, hemi de bu mcdeyi verelim ocuklara... Gle gle! Yalnz bak, hi itiraz yok, seninkilerin birini, Hdrnkilerin birini, bir de Teslime Hanmmkini ben giydirecem! antalarn, kitaplarn alacam! Hemen bugn kyorum arya! Foturaflarn yeni elbiseleriyle ektirseler iyi olurdu, ama artk o da sonra... Gle gle!.. Zihni, kapnn nnde karsyla konumaya dald, Musa nden yrd: Mslme'ye habar vereyim, apartumana mu-kt olsun! Hdrgil'e gideceimizi syleyem... bakkala akkala gidilecek olur... Dr. Zihni muayene etti, nabzn sayd, kalbini dinledi. Yarann sargsn deitirdi. nemli bir ey deil. Yat iki gn. Yara yzeyde. Biraz heyecan geirmiin. Korktun falan m? Musa atld: Pravo! Valla pravo Dokturum! Yani ayna drbn gibi bildin! Ben buna diyorum, 'Yavu adamm seninki korkudan!' Beni dinlemiyor! Dn haggaten korktu! Sade Hdr deil, ben de korktum canm! yle dalar demirler geliyordu ki stmze, aklmz ardk!.. Korkulmayacak gibi deildi Zeyni Beyim! Sunack da ald biraz! Aman bu gadar olsun! Elimiz bolarnca gurbanlar keselim!.. Teslime. Raporunu da ben yazacam, merak etmeyin!.. Ama Hfz'ya sylerim bunu! Grsn hnerini!.. Siz de aznz yumun. Ne de olsa parti arkada... Kaytl deildir amma kaytldan iyi alr. Adn fazla sylemeyin orda burda. 'Halkn galeyan...' Her yerde bunu sylemek iyisi... Sen kalacak msn Musa Efendi? leye biraz da il getireyim, kullansn onlar. Kalkp gezebilir, yatmasna lzum yok. Kapanmasn evde. gn isti-rat yazsam yeter mi?.. Yeter... pekl!.. Mslme'ye bakt. Tekelci Sabri Beygil'e km temizlie. Sepeti ald koluna. Her dairenin zihne basa basa smarlar 526 KOYGOUREN

sordu. Sekiz Numaray atlad. On be Numaraya kadar sorup tamamladktan sonra dnd Sekiz Numaraya. Bast zile. Me-lhat geldi kapya. Musa'y grnce biraz daha pembeleti sevinten. Gel, abuk gel! Giriver hemen!.. Kolundan tutup ekti, Giriver... nerde kaldn Musaa...m? 49 KIRMIZI TREN Doan, Duran, kr... glerek girdiler avluya. Fotoraflarn almlard. kinci ekinileriydi yaamlarnda. Evirip evirip bakyorlard. kier tane fazla yaptrmlard. Prl prl bir karta baslmt. Foto afak diye bir damga vard arkalarnda. Altar tanesini okula vereceklerdi. Zarflar pullar da Musa alacakt toptan. zerlerine adres yazacaklard. kmet ilmhaberleri, nfus czdan suretleri alnmt. Kalgyp tn-gyp duruyorlard. Yeter; sessiz, belirsiz bir kskanmayla bakyordu evin kapsnda. Sunack, Teslime anladlar. Teslime kalkp okad ban:. Benim gizim da ektirecek iki seneden keri! Bubas onu da yazdracak orta'ya. Abeylerinin okullarnda okuyacak. Benim gizim bu yl ilk'te okuyacak. Benim gizim herkesten eyi okuyacak... Okad. Sunack geldi kapya. Tabii ya gelince yazlacak. O hepsinden eyi okuyacak... Sonra sesledi olanlar yanma. Getirin bakem!.. Hanginizinki daha gzel... Kotular. nce Duran' mkini alp bakt: Amann! Amann ldz gibi ldyor!.. Anam sen ne gzelmiin habarm yok! Amann!.. Sonra kr'nn-kini ald: Ummmp! pt resmi. Ge bakem ge! Sen bu ga-dar tosun muydun? Ge bi de gendini pem!.. enesinden tutup kaldrd, pt yanaklarn. Aynann yanma goyacam! li-tirecem byle... Biraz da rekotu dikem gyneine! Nazarlar ilmesin. Ummmp, nazarlar ilmesin gouma!.. Doan' ard sonra: Bir de sen getir bakem. Bir de grafet dakmmlar, unlara bak! Gryor musun Teslime, nde de grafetler... Bunlar kim dakt bubam? Bi deyve bakem, kim dakt?.. Tutup kulaklarn, ban okad. Neden demiyorsun kim dakt? Foturaf... 528 KYGREN nledi. nde de ayn kravat vard, srayla takm ekmi, takm ekmiti. Musa emminin Refik'e de dakt m? Dakt... ortaokul foturaf byle olur! Ne gzel yakm, ummmp! Tutup tutup ekti kollarndan. ein, gein, bir de bubanz grsn! Grsn de gvensin... Arabi duruyordur, ikier daha yaptralm! ierden bard Hdr. Dedesigile gtrz! Onlar da gorlar aynann gy-sma! Bakp bakp gvenirler. Getirin bakem... ocuklar fotoraflar getirdiler. Hepsini yatan stne serdi Hdr. Bakt ayr ayr. Birinden sekizer resim. Her sekize ayr ayr bakt. Sonra toplad. Kard kt karar gibi. Sonra gene serdi. Hepisi de ok gzel! Haggaten ok gzel! Ulan bu ocuk lar... beri bak Sunack, Teslime beri bakn... eerkine bu ocuklar okusunlar, ayaklarna bir da ma almasn, bir gatr oyunu feln karmasnlar, vallaha fetolmaz bunlar! Bakn size sylyorum, fetolmazlar!.. Dalara dalara! Azndan yel alsn! Ne da alacakm? Ne gatr oyunlar karabilirlermi? Tbe de, he bi

eycikler olmaz... olamaz iallah! allah! yle 'Yksek tal yaptrman!' deyen drzleri dinler miyim ben he? Solcu olurlarm, olsunlar! Yaptracam, en ykseine gadar, en depesine gdar!.. Btn byk zenginler gt atsn arkalarnda gizimizi verecez deye... Doan diklendi birden: Ben almam zenginlerin gizini! ekip bir daha pt olunu Sunack: Zengin gzlar gurban olsunlar bubama!.. Gurban olsunlar!.. Bizim olumuz, ^endi gibi akll, gendi gibi gzel, gendi gibi yoksul gzlarmdan alr! Tutup Teslime de pt Doan'. Bir daha toplayp, bir daha kard, sonra verdi fotoraflar Hdr: Eferim!.. Gzleriyle teker teker okad olanlar. Haggaten eferim! Okullar balasn, carn geysin, Yeter'in de ektirelim! Foto afak... onunki kim bilir ne yakkl kar... KYGREN 529 Birden kendini brakverdi Yeter. Koup gitti avluya. Teslime yetiti ardndan. Tutup getirmek istedi. Ama daha beter alad o zaman da. Yukardan Mardinli Demiryolcunun kars Glnaz geldi: Dedim bunlar bir heng ederler, neyin hengidir? Teslime, Demiryolcunun karsna bakp gld: Ge Glnaz aba!.. Olanlar foturaf ekindiler de, giz alyor... Emme ona da ektirecez. Carn geysin, okulu alsn, bubas gtrp ektirecek... Tuttu Yeter'in kolundan. Okad, ekti ieri. Buyur Glnaz aba, sen de ge, buyur otur!.. Glnaz konuarak, bararak girdi. Bakt olanlarn elinde birok resimler. Bard: Ha sen tasvir deyersin? Annirem! Tasvir ekinmek hodir? Derler gnafdir! Yakardir cehennemde Tanri! Ha siz he dnmezsiniz?.. Geri geri durdu fotoraflardan. Dudaklarn kprdata kprdata okudu iinden. Yavu Glnaz bac, tevatrsn! Bi gnah bellemiin, foturaf da m gnah? Hkmetin emri... hkmetin! Okuldan istemiler... Ha sen bobami bilmezsin? Hocayd bobam ok derin! Bilirdi altn stn yerin. Sandk dolu kitaplari vardi. O derdi tasvir ekinmek gnaf! Nasl vereceksin canini yarin? Teslime bir yandan, Sunack bir yandan gltler. Yeter hl alyordu. Teslime avutmaya alyordu. Sen he alama! Gara carn geyince alp gtrecek buban! Byk foturaf ekdirecek. Beyaz yakan dakacaksm stne... Byk foturaf!

Yeter g! Bard Hdr. Ge bakem yanma! Ge bakem buraya gurtlu! Eerkine gaf ami gzdrrsan, imdi dutar gtrm golundan! Hemen ekinirsin foturafn, susarsn ondan keri, emme carn olmaz! Kolundan tutup ekti kzn. Oturttu yatan kysna. Sevdi biraz. Gurtlu gizim benim! Gaynad m gurtlarm g? Sunack, asfinik yok mu evde? Dkelim unun gurtlarma girilsin. Bak Glnaz halas, bunun gadar gurtlu giz, datl giz grdn m? ok hodir gzleri. ok gzeldir bakisi... Maallah de halas, maallah de! Teslime. 34 530 KYGREN Maallah grk bin!.. Dua okuyup frd. Yok mudir gg boncigi? Ne durursuz, daksaniz srtna... Vaaar var! Yakasnn altndan ekip gsterdi Sunack. atalineyle tutturulmutu. Gcckten beri vardr, he en-dirmez... Gg boncigi srtnda gezsin, melegler de gorisin! okdir gzlarn dumani... Hdr dorulup kalkt, Glnaz grd ban: Ha goni nedir bain ikki ak? Doutuk garlarla... ortasndan yardlar... Ha bu yapdi, yoksam bu? Teslime'yi, Sunack' gsterdi. Bu yapt, Sunack yapt Glnaz bac... Desene ki gurtlandi! Hrlairler ikki gari banda? Geinemiyorlar, beni de dvyorlar gomu! Dogri sylersin yogsa yog? Doru sylyorum gomu... Acd Demiryolcunun kars Hdr'a: Almayacakdin ikki gari. Aidin birbirinin stne, sindik ek!.. Teslime: Hayle! Yaa Glnaz aba!.. Sunack: ok dedik emme dinlemedi... Hanginiz ncedir, sen yogsa sen? Teslime: Ben nceyim, baksana halime! Sunack'a bakt Glnaz: Sen batan kardin adami?

O beni kard gomu!.. O batan kard beni!.. Sanki sard Mardinli komu, bara bara sylyorlard. Saf grp iletiyorlard. Birbirlerini ekitiriyorlard nnde. Hdr' ekitiriyorlard sonra. ok hovarda bir erkek gsteriyorlard. Ayr ayr zamanlarda alp kamt ikisini de Hadim, Bozkr yanlarna. Birer ikier ay dalarda gezdirmiti. Sonra anlap inmilerdi kye. Kyde geinemeyip ehre gelmilerdi. imdi de geinemiyorlard. ok kavga ediyorlard. Bazen dvyorlard sa saa, ba baa... Takvim yokdir hanenizde? Noolacak takvim Glnaz aba? Olacak bir takvim bir galem! zacaksmiz bugn sende bir izik, yarin bende bir izik... hak gemeyecek ikisine de... 0.51 Gltler. Cotu Sunack. ld gle gle. Teslime kr'y ekti kolundan. Kulana bir eyler fsldad. kr kalkp dar gitti. Bana yeil takkesini takp, gsne tablasn alp geldi. stnde czler, kitaplar... Birden balad: Esgi Trke, Yeni Trke Enamlar! Tam Aklamal Namaz Sureleri! Trl lmhal, Mzrakls da vaaar!.. Her eve ilzm Yasinler, her Mslmana ilzm Garmca Dovalar vaaar!.. Kuhut Dovalar vaar! Hedayesi bi lira Yamur Dovalar, Zufra Dovalar vaar!.. Cin arpmasna, eytan arpmasna, gn furmasma, souk almasna gl gibi keskin ifalar vaaaar!.. Millet memfatna, matba fiyatna! Kr iin satmyoruz bunlar!.. Bi lira! Mslman gardalarmzm ahiretlerini aydnlatmak iin maliyet fiyatna veriyoruz! Bilkis baa ba geliyor! Hadin az gald, gidiyorum: Hayber Galesi, Gan Galesi, Uhut Muharebesi, Kerbel Vaggas, Kerbelnm ntikam, ah sma il, Srmeli Bey, Adem ile Havva, Kerem ile Asl, Ferhat ile irin, Tahir ile Zra, Elif ile Mamut, alatan kitaplar, Hurit ile Mahmiri, Asuman ile Zeycan, Amme Czleri vaaar!.. Al-lahm Arslan Hazrat Ali Efendimizin gahrmanlklar, ncili avuun, Behri Mustafamn, Nasrettin Hocann destanlar vaar!.. Amarikan fkralar vaaar! Ak Garip, Ak Smmeni, Ak Veysel, Ak Mahzuni, Ak hsan, Garacaolan, Pir Sultan Abdal'n iirleri vaaaar!.. Esgi Trke, Yeni Trke Enamlar, Tam Aklamal Namaz Sureleri, Amme Czleri, bni Vaggas Cengi, Gan Galesi, Billur Kk, Arap zengi, yeni km kitaplar, Bekda ile Glnaz da vaaaar!.. Yarld Teslime glmekten. Kapand yerlere, doruldu bir daha gld: Ah ldm aah!.. Bekda ile Glnaz diyor, ldm ah!.. Bekda ile Glnaz da varm, ldm!.. Naha bacazm a-rlmasm krm! ldrdn beni kr...m! Sunack glyor, Hdr glyor, ocuklar glyorlard. Glnaz Hanm bakyordu akn akn. Dudaklar kpr kpr, okuyordu. Sonra birden parlad: Ha bu satcdir evlerin iine gadar geldi? Bainda yeili, nnde taplasi... heeey ocik, getir bakaym ki Enami erif diyorsun kaadir? Gene gltSZ KOYGOUREN ler. Teslime'yle Sunack yattlar bu sefer yere. Naha k-r, naha krm!.. Hdr kalkt, pantolon ceket giydi: Bi scak su goyun tra olaym...

Haaa buba, Musa emmim dedi ki, aamst gelin, sdas-yona gidelim, gezelim biraz... Emmin bilmiyor mu buban hasta? Syledim, eyolmutur kaksn dedi... Maltzn stnde duruyordu rbk. Teslime kotu. Tra tasn doldurdu. Aynay, usturay getirdi. Fray, sabunu kard. Hdr oturdu duvarn dibine. Yzne kpk srd. Hep barabar geyinip guann, ocuklar guadm, yryerek Musagil'e gideriz, oradan da geze geze stasyon'a. Bi grelim bakalm aklllar m biniyor, deliler mi trene? Varsllar m, yoksullar m? gn, geceee geldik... Bize bi vagun verdiler, olaaan eiyayi diktik iine! Mardin'den burya gn, gecee!.. Bize permi var, Blge veriyor, para almaz! gn, geceeee geldik Mardin'den... Sizin geldiiniz treni de grz belkim... Bir gara vagun, furgondan arkada bagliydi!.. O zaman grz yleyse... Kazd yzn Hdr. Teslime koup leeni, rb gtrd. Ykad sabunlarn. Sunack havlu tuttu. Alp kurundu... Bakt, denetledi gz ucuyla Mardinli komu: Tehhoooo! ekti. Hdir gomi sen bu evde Beysin yogsam Agasin? Vay ba-bom, biri su tker, biri pekir tter. Tehhoo!.. Sunack leeni rb alp km, Teslime de kolonya iesini getirmiti. Srdrd Glnaz Hanm konumasn: Biri koki seper... Ha sen byle nasin ksnittin bu gancikleri? Musga yaptrdm musgaaaa!.. Sadrlar Mahallesinde Ga-rabazarl bi Efrayim Hoca var, drt yz pannot verdim, bir musga yapt, dakmyorum aha burama!.. Srtn, ceketinin iini iaret etti. Drt yz pannot verdin bir musga? Tam drt yz pannot verdim... UYUUUKEN 533 Sen verdin? 1 Ben verdim! Ya necin dgerler bain ikki ak? ok sevdiklerinden... yz pannotluginden yapdiraydin,-og gelmi!.. Makas alp biraz grpacam ucundan... Gtir gendi atsn mahasin! Garanlig basinca var, polis grmesin!.. Bununki sakl deil, hkmetten izinli musgac bu!

Gidecez mi haggaten trene? Sordu Sunack. Tabii yavu, hazrlann abuk... hadi Teslime! Yeter kz, hl hkrp duruyordu. Teslime, Gel bak, trene gidiyoruz gel!.. Tuttu kolundan, dar kard. Su arpt eline yzne. Salarn da slatt. Bir tarak buldu tarad. Sonra bir de kordele kard kendi sandndan. Hayle!.. Ha-din bakalm... Gzel gzel yrrseniz yolda buban size gazoz alverecek... He sevmezim gazuz dediin gomi! Her itiimde srgn edir beni! Parsaklarim kir dar. Geen havta gittik hasda-hane ard bazar. Bekda dedi i bir gazuz. O idi, ben itim, ol-dim srgin! Daha imem... Kakn, kakn abuk!.. nleri sra yrd Hdr. Evi ga-payp gelin! Biz nden gidegoyalm... Glnaz Hanma dnd sonra: Hadi gomuu, smarladk imdilik... ev sana amanat! Allaha amanat gomi! Er gelesiz agama! Tam o srada Ormanci Necip'in kars inip geldi. Btn gonumalarmz duydum yokardan! unlarn ekindii iresim-lere bi bakaym... Teslime bartsn rtyordu. Dnd. abuk bulup getirdi fotoraflar. Gsterdi Necip'in karsna. Sonra alp geri gtrd. Koydu yerine. Geldi kapya, Sunack'n kmasn bekledi. Ardndan kaplar kitledi. Kotu pelerinden. Sokan banda yetiti hepsine. Drt ocuu nlerine kattlar. Kendileri arkaya getiler. Antn olduu alana doru yrdler ar ar. lk olarak gndz gzyle kyorlard byle. Merkeze doru ilerledike apartmanlar, caddeler byyordu. En ok pencerelerin byklne ayordu Teslime. Bdr bdr bdr, pencereleri konuuyordu Sunack'a, Hdr'a. yle evler vard, duvarlar boydan boya cam, pencere... Bekliyorlarm... Musa dolam kaplar, teker teker izin alm. Hdr gld ks ks: Meramn izin almak deil senin, ocuklar trene gtrdn delll etmek!.. ktlar birlikte. ocuklar oaldlar, kotular nden. Antn nn, ardm dolatlar. Sunack bakt dik dik anta: He enmeyecek mi bu, soukta, scakta? He enmeyecek Sunack hatun! Iscakta yanacak, soukta buyacak... biz de byle bakacaz gelip geerken nnden! Npsm enip? Ekmek istemiyor, su istemiyor, dursun!.. Top alanna doru sarktlar. Altrma yapyorlard. ocuklar oraya kotular. Sonra getiler aa aa. Faytonlar, taksiler silip geiyorlard. Kydan kydan giderek vardlar stas-yon'a. Dolup tayordu stasyon. Musa, Hdr'n koluna girmiti. Sunack, Teslime'yle Mslme'nin arasndayd. ocuklar habi-re kouyorlard parkelerin stnde. Yeter'le erfe de kouya katlyorlard. Pazen entarilerinin iinde, kyden dn gelmi gibi, iki kyl kzydlar. mm de arkalar sra yetimeye alyordu. Yabanldlar daha. Olanlar anlamaya balamlard ehri altndan stnden, Nerde ne var, kouyorlar, bakyorlard. Nianllar, yeni evliler, kimi el ele, kimi kol kola, durmadan geziniyorlard. ocuk arabasn srenler, ocuun den emziini alp muslukta ykayanlar... Yzbalar, yarbaylar... yryorlard. Bazlar yolcu karlayacakt, dikildikleri yerde konuuyorlard. Bazlar yolcu geirecekti, bek olmulard yolcunun evresine. Tepelerinin stnde kocaman bir saat, arada bir, at at ederek atlyordu zaman. stasyon grevlileri, krmz, yeil apkallar, kimi ierlerde, masalarn banda yaz yazyor, telgraf alp veriyor, kimi darlarda, o yapdan bu yapya, o odadan bu odaya girip kyorlard. Duvar diplerinde boyaclar... sorutuyorlard eli bo! Bekleme salonu botu. Gn iyiydi. Darlardayd yolcular, yolcusu olanlar... Sa bata kck bir

KYGREN 535 ay bahesi vard. Kimileri de oradayd. Bir bfe yem yiyecek satyordu. Gazoz, ayran, urup erbet satyordu. Kyller var myd? Baknd Hdr. ki erkek grd. Bzlm gibi dikiliyorlard uzakta bir kede... ok kadn v^rd stasyon'da. Ama kyden gelmii yoktu Sunack'tan, Mslme'den, Teslime'den baka. Mslme bir entari giyerek kln ehrinkine uydurmutu. Ama yznden gider miydi kyllk? Sunack'la Teslime, kyn bol donlaryla, skmalar, kuaklaryla, bartle-riyle dolayorlard hl... ocuklar bir yitip bir kyorlard. Kovalyorlard birbirlerini. Yeter'le erfe de kouyordu. Bir ara telgraflarn alt odann penceresinde durdular. Gzetlemeye baladlar ierisini. Tk tk tk'lar yeni km bir masaln parasyd, birka sefer iitmeliydiler anlayabilmek iin. Gienin nne gittiler sonra. Sekiz on kii vard, bilet alyorlard. stanbol'dan gelip! Adana istikametine gitmekte olan! Toros Mototreni! Be dakika sonra! peronumuza gelmek zeredir!.. Sayn yolcularmza! duyurulur!.. Ne dedi Hdr? Be takka sona geliyormu... Kim? Tren... Glnaz Hanmgil'in bindii mi? Orasn annayamadm... Musa kart: sdambol'dan geliyor! Nereye? Buraya m? Buraya heralm! Yarm adm kadar geri ekildi Teslime, bir adama arpt. Sunack, nianllara, yeni evlilere bakyordu. Ak gerdan, ksa kol, ksa etek kadnlara dalp dalp gidiyordu. Temizliklerine hayrand asl. Hi ie el srdkleri yok muydu? Yoksa her gn, her saat imiyorlar myd evlerinde scak sular akyordu da? Sabunu falan bedavadan m veriyordu hkmet? Erkeklerin de kadnlardan kalr yan yoktu. Bazlar ok pisti geri. Ama azd onlar. imdi stasyon'dakilerin ounluu prl prl-d. Musa'nn dikkatini ekiyordu, belki elliden fazla Melt Ha536 KYGREN nm vard gezinen, duran, ya aa, drt ya yukar... Yan gzle Mslme'ye bakt. Uup gitmiti adamakll. Sunack? O srerdi biraz daha. Ama Teslime'ye diyecek yoktu. Tam olduunun styd baldz. Bir ona, bir Hdr'a bakt yan gzle. Ulan bu Hdr' gryor musun? Sordu kendine. Suyun harlamadan akan keranac! Nasl gapt baldzm aktrmadan? Dnd: Emme gapmasa nolacakt? Belkim araya gidecekti bekleyip ederkene! Allah raz olsun adammdan! Gapp ald da o teleden bali gurtard bizi! Yani Teslime de

eriyip gidiyordu erim erim... eyoldu! Toparlanmaya balad kalabalk. Saa saa bakyordu herkes. Byle byle geliyordu Toros Mototreni! Hzl... Raylar zangrdyordu, hava yarlyordu tren ttke. Doaaan gooo!.. Go, dut elimden!.. Bard Hdr. Du-raaaan, kr, siz de goun yanma!.. Zaten uzakta deildi ocuklar. Kolunun altna ald hepsini. Birka adm yrd ileri doru. Hdr yrynce Sunackgil de yrd. Yetergil de yrdler. Ne suyu vard, ne duman. Birden giriverdi. Mardinlilerin bindii garaa vagonu aryordu nedense Teslime. Bu krmzyd! abuk abuk geti balar, pencereler. Kt oynayarak bir iki masa geti. Yemek yiyenlerle doluydu kalabalk sofral bir vagon. Belki iki de iiyorlard. Hdr dikkat etti. Bira ielerini anmsad Meram'daki. Gzlkl kadnlar, gen gen, yp-ranmam hanmlar, yetikin kzlar... Yavalad, durdu katar. Sunack drtt Hdr'a: Cavrlarm treni mi bu? Ck etti Hdr ban evirmeden: Bizimkinnerin... Bakt ilgiyle Sunack, tpk Hdr gibi, tpk tekiler gibi. Tren gelmeden nce stasyon'da gezinenlerden daha temiz, daha neeli, gen, salkl, ak gerdan, kolsuz entariler iinde kadnlar, san dkm, cam gibi kafalarla adamlar... ou bakmyordu bile stasyon'daki kalabala. Bazlar byklyd. Kadnlarn gzlkl olanlar ounlukta myd? Sigara iiyor, cidd cidd savuruyorlard dumann. Belki rasgele durmutu tren. Belki bir daha hi durmadan, dnyann teki ucuna kadar akp UYUUUKJN 37

gidecekti. Tam tekmildi her eyi. Yiyip ierek, oturarak, sigara duman savurarak, kt oyunlar oynayarak, irili ufakl, bazlar kapaklar resimli kitaplar okuyarak akp gidiyorlard. ok elemedi, kaymaya balad raylarn zerinden. nce yavat, sonra birden hzlanverdi. Gitti kle kle... Haggaten bizimkinnerin mi bu Hdr? Baga ahab kmazsa... bizimkinnerin! Beni gandrma aman gurbanm? sdambol'dan gelip Adana'ya gidiyormu... Yani anla Sunack, byle sefalar da var memleketimizin! Allah iin gonualm, yle alyor ki byklerimiz, onlarn bu gadar almasna gar, glarm gprdatmyor gcckleri-miz!.. Teslime'nin soluu kesilmiti sanki. Boaz da kurumutu biraz. Mototren geip gidince ak azyla yakalandn sand, mahcup oldu. Bu grmzs demek? Garas da gelecek mi enite? Sordu Musa'ya... Hdr'a da bakt ayn zamanda. Gelir... heralm! Gelmez olur mu? Beklersen garas da gelir emme ne faydas var... iinde olmadktan keri! Yani ok bakarsa insan zevda gibi bir ey olur bu trenlere! Emme istiyorsan bi gn de gelir garasn grz...

ocuklar hl gzlerini kltememilerdi. Balar hl trenin gittii yne evriliydi. lk olarak kr konutu: Ya gahbanal yah!.. tekiler saklyorlard hayretlerini. ok insan vard stasyon'da, grp ekieceklerdi belki. Belki de Kime haber verdiniz de geldiniz ulan tl kyller? soracaklard. ki dakika sonra kimse kalmad oralarda. Kimi taksiye, kimi faytona binip uzaklat. Trenden inenler pecekleriyle ptler, koklaacaklaryla koklatlar, ekilip gittiler bir iki dakikann iinde. Birka hamal ellerindeki paralar birinden tekine aktarp duruyorlard. Amamn, el demeyip, gn demeyip, apr upur, u millete baak! Aklndan geiriyordu Sunack. Belki Mslme de, Teslime de ayn hayreti duyuyorlard, ama oynamyordu dudaklar. stasyon grevlilerinden baka kalan olmad. Eeee bekleyelim mi gara treni adamm? Bkt boynunu Hdr: Gidelim yle! Bfeye doru uzatt kolunu. ocuklara birer gazoz bali iirelim! Sz verdik -karkene... Souk olur mu burdakiler bilmemkine? Ee oras da bizim bahtmza gali!.. Yrn gidelim madem! Sunack', Teslime'yi, karsn falan sesledi Musa: Yrn yle varp bakalm... Tenhalamt bfenin ba. Vardlar ar ar. Sokuldular azna doru. Hdr sordu. Gazozun var m emerim? Ka tane istiyorsun? Souk mu? Buz... bumbuz... ka tane? Eeee... sayver! Eliyle harmanlad ocuklar, kadnlar, kendini... Bfedeki delikanl, suyun iinden alp alp amaya balad ieleri. Herkese birer tane veriyordu. ocuklar dinlenip dinlenip dikiyorlard. Haggaten soukmu!.. En sonra kendi ald Hdr. Tam dikecekti, eker Fabrikas'nm o yandan doru Kerim Usta'nm geldiini grverdi... Drtt bacanana: Bak... kim geliyor!.. Musa bakt, Kerim Usta! Ulaaaan!.. Uzatt itenlikle. Elinin iesiyle, falan yrd Usta'ya doru. ki gn grmesem zlyorum Kerim Usta!.. Uzatt elini, toka etti. Hdr da yryp gelmiti. O da tokalat. Bir ellerinde ieler, bir elleri Kerim Usta'nm kolunda, durdular. Nptmz yavu, nasl geldiniz? Hem sordu, hem yrd bfenin bana. Cmbr cemaat m burdasmz? Evleri kime goyup geldiniz? Bakt ocuklara, bakt kadnlara, Ho geldiniz, ho geldiniz... Yenge ho geldin, bac ho geldin... ocuklarn balarn okad: Ho geldiniz hepiniz... Musa gz etti ocuklara: pseniz ya emminizin elini!.. Yok... istemez! Msade et psnler! Baka elleri pmeye almazlar korkma!.. Dnd ocuklara: te Kerim Usta emminiz bu! Eli plecek bir insan dnyada!., bana gre...

KYGREN 539 Demez misin ya!.. Yani yle maup edersin ki insan! Bu gadar tra edeceine, bir ie gazoz smarlasan olmaz m? Heyecandan akl edemedim! Emme aamz Hdr bugn! Ismarlar heyecan geince... Bakt Hdr'a. Hdr varp bir ie atrd bfeden. Gazozu ierken bana bakt Hdr'm. Nasl oldu senin kafa? Ee zararsz! Biz bir de i yaptk ardk Zeyni Beyi ayamza, bir mayene olduk, gnlk rapor aldk... Hem olan evinde oynuyorsunuz, hem giz evinde!.. Geldik sehere, gafay altralm diyoruz emme, her zaman brakmyorlar. Arada bir piyangomuz dutarsa ayamza doktur getirtebiliyoruz, dutmazsa zopa yiyoruz... Onun iin bugn oluk ocuu alp trene geldik. Onun da grmzs tasadf etti, garasn gremedik... ocuklar ieleri boalttlar. Kadnlar bolar bfenin azndaki tahtaya koydular. Sunack Hdr' drtt. Kerim Usta grd, gz etti Hdr'a: Hadi ver bakalm unlarm paralarn da yryelim sehere yokar! Koluyla da ileri itti iki erkei. Eyi yapmsnz... Bizimkileri de alalm evden, bir de Aladdin'in evresini dolaalm, akam akam eyi sefadr... Sonra dnp kt Musa'ya: Yavu hani, yengemgili alp gelecektiniz bir akam? Valla, daha gendimize gelemedik ki size gelelim Kerim Ustam! Emme gendimize de gelecez, size de gelecez iallah! Yani benim gnlme galsa, her gn, her sahat, senin dizinin dibinde olacam... ayrlmayacam! 50 ALADDN'N IIKLARI Kerim Usta'nn oturduu evin nnde durdular, nsaniye Mahallesinde, kerpi avlunun iindeydi ev. Girdiler avluya. Bu sefer ocuklar arkadan geliyorlard. Omuzlarndan tutup birbirlerini ittiler. Kadnlar, iki erkein arasndaki Kerim Us-ta'y hl szerek yryorlard. Rebiii... Davran bakem, geliyoruz! Elinde, bir iek sakssyla Rebi, odadan avluya urad. Barts bandayd ama bal deildi. Salar falan zkt. Eteinin stne kocasmnkilerden izgili bir gmlek giymiti, n akt. Kara diri, ta gibi bir kadnd, Krde benziyordu. Durakald elinde saksyla. Sonra toparland. Saksy duvarn dibine brakp nce nn kapatt, sonra bam... Gein buyrun, gein buyrun!.. Kusura bakman, buyrun!.. armaya balad gelenleri. Sonra da bard: Birseeeeen!.. kver anam! Kerim Usta glyordu ks ks. On, on ikisinde bir kz kt kapya.

Konuk geliyor, ieriyi topla anam!.. Kzn ayaklarnda picama donu vard basmadan. Glerek kotu o da ieri. Rebi kprdanyordu tel iinde: Buyrun buyrun!.. Kerim Usta, konuklarn hepsini avluya aldktan sonra kapy kapatt. Gein gein... Gein de benim hanmn tel yatsn biraz! Kendisi yrd nden nden. Gein, biz de sizler gibi skk oturuyoruz. Dik, dar bir merdivenden trmand. nclk etti konuklara. Musa, Musa'nn ard sra Hdr, sonra Teslime yryordu. kisi yukarda, biri aada, kk gze yerlemiti Kerim Ustagil. Aadaki gz ok ilerine yaryordu. Hem mutfak, hem yemek, hem oturma, hem de ocuklarn derse alma yeriydi oras. Yukardaki gzn birine sadeKYGREN 541 ce bir yatak syordu: Kerim Usta'yla Rebi yatyorlard. teki gz ise ocuklarn uyuduu, alt yerdi. Birka konuk gelince dzen altst oluyordu. arpk, biimsiz bir yapyd. teki blmlerinde iki aile daha barnyordu. Bunun da helas ortakt. Bir kuyu vard avluda. Ama kullanmyorlard. Suyu mahallenin emesinden alyorlard. Gein arkada! Kiminiz oturun, kiminiz ayakta durun, kusura bakmayn, gein salm... Musa hem kyor, hem Kerim Usta'y ekitiriyordu: Hani Aladdin'e doru gidecektik ocuklar alp? Ne kyoruz? Eeee buraya kadar gelmiken kapdan dnmek olur mu? Hemi de oluk ocuk hazrlanversin. Malm, asri bayanlar abuk kamazlar evden... Rebi, kocasnn gmleini atm, srtna bir entari geirmi, ban da ap taram, koup geldi. Teker teker tokalat konuklarla. Kapnn dibine dikildi sonra: ocuklar ayakta gald, onlar da yle o turu versinler! Sedirin yanndaki koyun postunu, yer minderlerini gsterdi. Ensiz, fakat uzun bir masa vard. Okul srasna benziyordu. Yar duvarn kaplyordu konuk odasnn. Masann yanndaki duvarn alnna iki kk lokum sand oturtulmutu. Krmz, mavi ambalaj ktlaryla kaplanmt sandklar. lerinde okul kitaplaryla, birka eviri roman diziliydi. Mrekkep ieleri, kalemler, dolmakalem krklar bir ay kutusunun iine toplanmt. Lokum sandnn yanma bir cetvel aslmt. Hdr en ok bu kitaplk buluuna dikkat etti. Byle bi ey buluturup bizim ocuklar iin de amal duvara. Bu sra gibi masadan da almal. ki dene almal ki, ikier ikier alsnlar. Evi biraz daraldr emme npacan? Kerim Usta ocuklarn okumasna gymat vermi... belli! Birsen kt geldi, toka etti konuklarla. Bize toka yok mu g? Sordu babas. Birsen durdu, onunla da tokalat. Konuklar tanyor musun Rebi? Bunlarn hepsi kyl! uradan, Kantarma'dan geldiler. Bu, Musa. Bu, hanm Ms542

KYGREN lme yenge. Bu, Hdr, bu hanm Sunack, bu da hanm Teslime bac. Yani Hdr gardamz iki hanml... Hdr gld, Teslime'yle Sunack da gldler. Bunlar da ocuklar! Herkes adn sylesin bakalm! ocuklar adlarn sylediler g bel. Ho geldiniz hepiniz... memnun olduk! imdi biz Rebi, stasyon'da raslatk. Treni seyre inmi bunlar. Dedim bize gidelim, alalm ocuklar, kp bi dolaalm Aladdin'i falan. Hemi de tanm oluruz yle... Baknd Rebi: ok iyi etmiiniz, emme byle tanma olur mu? Oturur yimek yirdik. ay biirirdik. Ondan keri gezerdik. Nasl edecez bilmem ki! Geri orba var, taze fasulye var. orbann iine biraz daha su koysam (!) hepimize yeter mi acap? Konuuyor, glyordu. Senin hazrda baka yemein varsa onu syle! Bunlar kyl, orbay her zaman iiyorlar... Aman Kerim Ustaaaa, kyl deyip durmasana! Kyller insan deil mi? Kalkt Rebi: imdi ben bi ay goyem! ocuklara orba verem! Biraz da peynir ekmek, ok deil, yle tutacak gadar, ondan keri kp gezelim. steyen fasulyeden alr. Hemen be dakkada yaparm... Beir'len Bar nerdeler? Baak uyuyor mu? Onlar sinemaya gittiler, Baak uyuyor... Gitti Rebi. Biraz durup ardndan Mslme de indi usulca. Kerim Usta anlatyordu: Biz de buraya ksldk kaldk Hdr gardalk! Gn gazanp gn yiyoruz hesab. Kiralar da gittike artyor, yeni eve kamyoruz. Dar geliyor emme npa-lm? Aada var byle bir masa. Bunlar ben bir marangoza yaptrdm. ekmeceleri de var. ocuklar alyor. Klar stmak zor tabii, npalm? Iraki mrak imiyoruz Musa gardalk. Yapmdrp gidiyoruz eyi kt... Teslime'yle Birsen kalktlar. Yanlar sra Yeter de gitti. kr gitti. Gazocam pompalam, ay suyunu koymutu Rebi. Mslme'nin ardndan Teslime gelince, sedire buyur etti onlar. Birsen'le Yeter'i bakkala yollad hemen: ki paket 'sa-na'yla, be ekmek aln abuk! Teslime sordu: Drt m ocuunuz? Drt! En hykleri bu giden giz. Orta ikiye geti. En gc-ckleri de u yatan giz. ne girdi yeni. Arada iki daha var, onlar olan. Biri bu yl ilkokulu bitirdi, teki e geti. Baka selvendimiz yok... Demlie ay koydu bu arada. Demledi ay. Bez koydu stne. ki ksenin iine reel kard. Byke bir kavanozdan iki kafa peynir kard. Acap biraz da turu gat-sam m? Yiyen olur mu? ay indirip orbay koydu ocaa. Birsen'le Yeter koarak geldiler. Teslime ald ekmekleri. Sofra bezinin stne dilimledi ince ince. Rebi, orba taslarn, kaklar dizdi siniye. Mslme, ay bardaklarn, kaklarn ayarlad, koydu tepsiye.

Yokar karmasak... onlar eniverseler! Rebi'in yzne bakt Teslime. Enerlerse daha eyi olur tabii... Ben arem yleyse! Kotu Teslime. aput yolluklarla, hasrla, kilim eskileriyle kapatlm yere, yatak araf byklnde bir sofra bezi serdi Rebi. Siniyi, tepsiyi, ekmekleri, tabaklar, reel kselerini, peynir tabaklarn koydu. Sonra orbay ald ocaktan. Hdr, Musa, Sunack, Kerim Usta, Duran, Doan inip geldiler. kr avludayd, ardlar. Bir oturdular sk tepi. Yerimiz dar, kusura bakman... Rebi zr diliyordu. Yan yan oturun... asker ocann tertibi! Kerim Usta gldryordu. ocuklar aralara, nlere oturdular... O srada yataktaki uyand. Islatmamtr iallah! Rebi, Birsen'e gz etti: Ba-kver! Birsen varp kucaklad kardeini. Bakt eteklerine, kuru. Hemen gtrp pi tuttu avluda. Sunack, orba tenceresini alm nne, birer kepe birer kepe veriyordu herkese. Teslime ayaktayd: Seninle ben de uraya iliiverelim! Sedirin ucunu gsterdi Rebi'e. Birer kepe de onlara koydu Sunack. Sonra Birsen oturdu kardeiyle. Onlar da orba aldlar. orbay bitirenler, ekmee ya srp stne reel almaya baladlar. Guruluuna bakman, peynirden aln... Konuk dediin umduunu deil, bulduunu yer... Evin teki blmlerinden baka sesler geliyordu. Gomularmz zararszdr... geiniyoruz. Sen eyi olunca... Sunack bakt Rebi'e. u yanmzdakiler Un Fabrikas'nda alyorlar. Karsyla, bir yl gadar oluyor, ekitik, heralm ocuk yzndendi. Baktm bu ksyor. Ben ksmedim. Bi gn gittim tencere istedim, bi gn gittim tava istedim. Biliyor da tenceremizin tavamzn olduunu. Anlyor ben barmaya gelmiim. Nazlanacak oldu bu! Tuttum yamandan bir gn: 'Enayiliin nz-m yok gizim, ne senin kimsen var, ne benim, ikimizin de goca-larmz zabah gidip aam geliyor, yma ykn yceye, ben sana muhtacm, sen bana... Gomuluk arasnda eki gavga olabilir, emme ksmek olmaz!' Ondan keri orda burda gonu-mu: 'Bu garda he gnl kibir yok mu?' Namazn orucunu da garmaz, eyidir... Kerim Usta kk kzm ald Birsen'den. Bizim hanm da ne namaz bilir, ne oru... eyidir! Gldrd sofradakileri. Sonra Doan'a takld: Ne bu yavu apr upur? He gonumu-yorsun apr upur? Yonan m geliyor ardndan? imdi 'Boazlar Meselesi'ylen urayorum! Bak sen! ok erken balamn... eferim! Rebi, taze fasulye tenceresini koydu Sunack'm nne. steyen olursa... Sunack orbasn bitirenlere verdi birer kepe, yarmar kepe...

Beir'le Bar da geliverseler... Acelesi yok, gelirler! Sonra kalkp aylar katt Rebi. Teslime ald tepsiyi, datt. Zufra bezine dkmek yok... dkene bi daha gatmam!.. Tembihledi Rebi. On be yldan fazla oluyor kymzden kal. Biraz Uak' taki fabrikada altk. Sonra buraya srldk. Bakalm buradan nereye srlrz? Tosbaya demiler evin nerde? Demi srtmda. Onun hesap, prtmz ykleniverip gidiyoruz. Bir krmz, ite ocuklar okutuyoruz... Baa gadar okurlar iallah! Birsen'e bakt Mslme. KYGREN 545 Okuyacaklarndan umudum var yenge! Her gn aam onlarla derse alr! Ne gayfa bilir, ne sinema! Arada bizi alr yle bi gezdirir, ondan keri gine gapa-nrlar derse. Komularn ocuklar bizimkilerden gelip sorarlar. imdiye gadar he galmadlar... Fincan gibi am gzlerini, dinliyordu Doan, kr. Biz de iallah, iki gne gadar gaytlarm yaptracaz. Foturaflarn ektirdik... Alacak m okul? Zeyni Bey gonuuverdi mi? Yaaa, o eyiliini grdk ite! Telefon etti Mdre. Hanm da gtrp gayt yaptracak. O eyiliklerini grdk yani... Bugn mahkemenin sonucunu rendiniz mi? Tutukladklarn hkim salm. 'Onca ykm dkm bunlar yapamaz! ki rak, kyl... Asl sulular getirin bana... sersem herifler!' km polislere! Polisler de ge bakmlar: 'Asl sulular getirmek kim, biz kim?' Savc demi tahkikat derinleti-recem. Savc tahkikat derinletirmekte olsun, Adliye Vekili alr uygun bir yere fydrverir yarn! Belkim Koyulhisar'a, belkim erkesky'e... Belkim Silvan'a, Bismil'e... Avlu kaps takrdad, Rebi cama bakt: Bizim efeler geliyor, Beir'len Bar... Sofra kakmadan onlar da yiyiversinler... Kapya durdu iki ocuk. kisi de karayaz, cin. Gein, gein ellerinizi yzlerinizi yn bakem! Ackmmzdr, biraz peynir, biraz ekmek yin! Ondan keri ay verem size!.. nce konuklarmzla toka edin! Garnlarmz doyurun, Aladdin'e gidecez! Hadin bakalm! Gine kovboy filmi miydi gittiiniz? Beir ellerini kurulayp herkese hogeli etti, bayla da selmlad ortay: Filim gzeldi baba! Keke siz de grebilse-niz. Denizlerin altndan ekmiler. Renkli! 'Sessiz Dnya...' Bir Fransz filmi baba. imdiye kadar bylesini grmedik... Hangisinde oynuyor?

Saray'da oynuyor, fakat ok gzel... Eee bakalm, yarn aresine bakarz. Yarn son... 35 546 KYGREN Bar geldi, ellerini kurulad, hogeli etti. Sen de beendin mi filmi, efe? ok mthiti baba! orban bereketliymi Rebi hatun! Su goydum Sunack Hanm!.. Gld. Tahkikat derinletirse bulabilir mi sulular? Asl sulu bilinmeyen bi ey mi? Yitik mi? Ben desem imdi asl sulu Doktor Hfz'ya para verenler bata olmak zere, bu i sizin Byk Bakandan Tarm Bakan hemerinize, buradaki Fahrettin'e kadar gelir. Belkim Arap Zeyni de girer, Torunolu falan... Hele ekerci Tevfik temelli iinde..: Amma kim yakalayp hkimin nne dikebilir bunlar? Bravo hkime, gene adaletliymi, salm raklar, kylleri... Emme he olmazsa bir azarlam m? 'Bir daha aklszlk etmeyin, byle ilere girmeyin!' demi mi? Demitir belki, emme bu ite dn bir yarar olmaz ki! Onlar imdi, 'Hkimi gandrdk, yutturduk, gurtulduk...' sevincinin iindedirler... Yani bu iin sonu nereye varyor? Bu iin sonu, senin benim, bizim kafadan olanlarn gzn amasna, burcuvalarm garsma dikelmesine varyor! Bunu yapamazsak bizim anamz her zaman... Szck arad. Hdr buluverdi aradn: Alatrlar... Musa ekledi: Zaten de alyor!.. Temelli alatrlar... srgit! Sonra deitirdi konuyu: Nooldu, paralar ektiniz mi? Gelmi diyordunuz... Gelmi de... ekmedik daha! ki gne gadar ekecez. Emme ne yapalm bu parayla? Birer ev diyoruz... Siz kyller evsiz edemezsiniz. Ben istemem. Ben byle kirac gelip geecem. Emme siz birer evyeri aln. Kydekileri ykp tayn, yapn birer tnek. Oturun ilerinde... Kadnlar sofray toparlayverdiler abuk. Teslime bulaklarn bana geti, drt dakikann iinde paklad ne varsa. Sonra souk suya daldrp ters ters kapatt sininin stne. Sunack ocuklarn ellerini azlarn sildi.

Erkekler birer sigara yaktlar. KYGREN 547 Ortalk karard darda. Yldzl bir gz gecesi geliyordu. kp dolaalm m, yosam oturalm m? Hdr: Hanmlar ilerini bitirsinler! Sunack: Bitti bizim iimiz... Rebi: Bitti bitti bitti... Kerim Usta: yleyse kakn... Musa, mm'y kucana ald, erfe'nin de elinden tutup yrd Hdr, kr'yle Yeter'i ald ellerinden. Kerim Usta Baak' kucaklad. Yrdler. Hanmlar kaplar kapattlar arkadan. ocuklar az sonra babalarn ellerinden kurtulup ne getiler, tortop gitmeye baladlar. Doan, Duran, kr, Beir'i hayranlkla dinliyorlard. Btn bilgileri yutmu bir ocuktu Beir onlara gre. Refik de bu hayranl duyuyordu. Rebi, sokaa knca daha serbesledi. Eviniz biraz yakn olayd bize! Daha sk grrdk. Gine de uzaklna bakmayn, gelip gidelim birbirimize. Bizimki bek hazzeder byle arkadalklardan. Ben de tabii. Kylyz deye ekinmeyin... bizim de dabanmz kyl... Ne ekinecem? Dastarm ap skt Mslme. Kylym emme kimseden asa deilim ok kr! Ekmeimi terime ba-trp yiyorum! Skp balad dastarn. kp geldiniz, burda da alrsnz... alyoruz! Goca apartumanm amarn yyorum, temizliini yapyorum. Belkim Teslime'ye de bir i olacak, o da alacak iallah!.. Kerim Usta kulak kabartt konumalara. almal emme gzn de amal insan. Ellerinize eldiven aldrn. Tursil, vim... kimyal detercanlar kt ya, eldivensiz olunmaz. Aranzda konuun, eldiven alamayanlarn iini yapmayn. 'Gel bize amara, temizlie...' Sorun nceden: 'Var m eldiven?' Eldiven yoksa siz de yoksunuz... Haggaten bak! Melt Hanmgilde irat ediyorum da, tekilerde zor oluyor. Onlar almadlar daha... Yrd Kerim Us-ta'ya doru biraz daha. Emme bir eldiven canm, insan gendi de alabilir... Alabilir baka! Eldiven bir misal. Kendileri alsnlar. Am gznz... Birer ie st. len yemei. kindinleri gavalt... an! Yumurta... peynir... an gznz! Memleket Hastanesi'nin nnden getiler. Faytonlar duruyordu. Btn lambalar yanmt sokaklarn, evlerin, arabalarn. Parka doru ilerlediler. Artt kalabalk. stasyon'daki gibiydi ortalk. Nianllar, yeni evliler. Kaznm, paklanm erkekler. Gveylikleri iinde kalfalar, kollarna aslm mantolu mantolu gelinler. ocuk arabalarn srp giden yeni analar, yeni babalar... Aladdin'in evresinde harmanlamaya baladlar. Buba bak! Buba bak!.. Hdr'n elini ekti Yeter.

Ne o g, ne grdn? Bak... Foto afak! Neon klar yanyordu fotoraf stdyosunun. ki vitrinin ikisi de bytlm fotoraflarla doluydu. Gelin gvey resimleri, kl kz balar, yakkl erkekler, yal adamlar, kocakarlar, grup fotoraflar, renciler... Onba, avu terfiyele-rini ne vermi asker fotoraflar... Anas, kz, kocas... aile fotoraflar, ofrlerin fotoraflar, 4,5x6'lk belgelikler, fiyat listesi... Babasnn elini tutup o yana, o yana ekti Yeter. H-dr kvrld. Kerim Usta'yla Musa da kvrldlar. Caddeyi geip stdyonun nnde durdular. Alt belgelik bir kartpostal kaa, 13Xl9'luk, 18x24'lk arandizmanlar kaa, fiyat listesi... Buba ektirelim!.. Gld Sunack: aybllanma gizim! Hdr: Gizim imdi gapaldr!.. Gapal deil, iinde insan var!.. Sen orta'ya gitmiyorsun gizim? Olsun... ektirelim! Kerim Usta bakt Hdr'n gzlerine. Olanlar ektirdik, okul iin... bu da istiyor! Giderim okula, nasolsa giderim, ektirelim!.. Sunack elini yakalad kzn: Yeter! Ayp deil mi gurba-nm? nsan sokaa knca byle mi yapar? unu bunu mu ister? Ayp deil mi hatunum? Ben bi ey istemiyorum... ektirelim! Alamayla yalvarmann arasndayd kz. KYGREN 549 Musa atld: Girin ektirin, biz dolaalm adamm! Sunack diklendi gene: Gz hani yakan tokan? Napacan yakasz resmi? Olsuuun, yakasz ektireliim!.. ocuklarn hepsi toplandlar. Rebi, Teslime, Mslme, Birsen, Beir, Bar, Duran, Doan, Refik, erfe, mm, Baak... bir bek oldular fotorafnn nnde. Yaa yaa gandryorsunuz... ektirelim!

Bu sefer yere yere atmaya balad kendini: ektirelim! Yolu tkyorlard. Tutmulard kaldrm. Gelip geenler yanlyorlard. Yoksa bir olay m kt? Durup bakanlar oluyordu. ektireliiiiim!.. Ulan valla pravo! ocuk dediin byle mi olur be? Eer-kine biz her grdmze byle yumulursak nasl buluruz evin yolunu gizim? una bak, var m, yok mu, he sormadan 'ektirelim!' Ulan bu nasl seher? Yaaa, ektireliiim!.. Musa: ektirin ektirin, girin ektirin! Kerim Usta koluna girdi Hdr'n, Yeter'in de elini tuttu: Gelin ektirelim! Musa'ya gz etti. Siz gezinin uralarda, biz girip ektirelim... Girdiler fotorafya . Teslime koup geldi arkalarndan. Salarn dzelteyim! Fakat aamad kapy. Zorlad etti, aamad. Vurdu gm gm dardan. Krlacakt camlar falan. Fotorafnn ra koup at, dald Teslime. Sunack Rebi'in gzlerine bakt: Her ey paraylan! nsan bir de foturaf m zorlar? Ermiyor ite akl! Ermediinden tabii, npsm? Gelen giden arpyordu. Bir akasyann dibine ekildiler. Hzl hzl yryenler vard arada. Bisikletle akp gidenler vard. ocuklar bakyorlard. ocuklarn biraz Beir'in evresin-deydi hl. Musa, Mslme'ye, Sunack'a bakt, Rebi'e bakt: Hadin biz yryelim... Yryelim mi, bekleyelim mi? Gelirler imdi! Bir Hdr'n aylyla olmayacak, bizim birimize de bir 550 KOYGOUREN i!.. Bir i bulup almal!.. Hem Mslme'ye, hem Rebi'e bakt Sunack. Bir i olacak gibi... bakalm! Biriniz evin iini grn, biriniz gidin temizlie! yle gereiyor baksana... su gibi para! Hdrgil ktlar. Glyordu Yeter. Teslime yan sra geliyor, o da glyordu. Kerim Usta en arkadayd, glyordu. On dene foturaf gsterdiler: 'Gizim yle mi, gizim byle mi?' Tutturdu: 'Duran aammkilerden isterim!' Ban ne dikti, gzlerini yukar kaldrd, 'Byle isterim!' Neyse, iki gn sona gelip alacaz... Boyun devrilmesin iallah! Garaltn gaybolmasn! Uzanp Yeter'in elini ald Sunack. Uzaklatlar fotorafnn nnden. Bir sre ayn kaldrmdan gittiler. Sonra Aladdin'in eteine getiler. Orduevi'nin oralar

iek tarlasn andryordu. Her rekten klarla gz alyordu tepedeki gazinolar. Yklanlarn n ard paklanmt. Gene dolup tayordu akhava gazinolar, baheler... Sinemalarn nleri tayordu. Gzn gamat m g? t deyince iine baktn m g? tti Yeter'i Sunack: Git aangillen yr azck! Teslime, enitesine sokuldu: He yok bizim gibi! Bi galbur ocuklan, kyl geysileriylen... iekler gibiyiz seherin caddalarnda!.. Kyl de, eherli de, gendi geyimini geyer! Nazilli'nin ge-yimi Erzulum'unkini tutmaz... Hakl gonuuyorsun... Bundan byle kendiniz rp dokur musunuz bilemem? Belkim dikmezsiniz de. Kynki kyde kalr, bundan byle ehirden geyinirsiniz hep. Ama bunlar eskitmeden atmayn!.. Nasl atacaz, neylen atacaz? Bizimki rtnmek iin... Bizimki de yle... Tepenin evresini dndler, bir daha dneceklerdi. Otobs duraklarnn oraya gelince Rebi nerdi: Surda banklar var, kp oturalm!.. Azck da oturduumuz yerden seyredelim... Eyolur tabii... KYGREN 551 Ge bakalm adamm... Yr bakalm bacanak... ' Beir babasnn kolunu tuttu: Biz yle gezecez biraz. 'Sessiz Dnya'nm resimlerini gstereyim arkadalara... ocuklar ayrldlar, Hdrgil ktlar. Bo bank yoktu pek. Ama kadnlarla falan ynelince, bir bank tutan iki delikanl kalktlar. Kadnlar oturdular. Erkekler yere ktler. Bu sefer Hkmet'e doru giden Aladdin Caddesi'ne bakyorlard. Bizim de drt! Birini everdik, Sille'de alyor, belkim Angara'ya gidecek yaknda..: Elimizdekileri okutalm diyoruz. Hdr'm da... drt oldu! O da okutacak. Okumayan galmaya-cak, galsa da az galacak bu gidile... Ee tabii, okuyanlar artyor, okumayanlar da artyor! Grndne bakma sen. Kylere okul feln yaplyor, evet, ama ilerisine kim gidiyor? Kyde kalsanz sizinkiler de gidemezdi... Oras yle de okuyan ok!

Evet, eskiden he yoktu, imdi artyor... Okuyanlar, mdr... myendiz... yle ya? Tabii... bizimkilerden mdrler, mhendisler... Btn okumulara mdrlk, mhendislik yetecek mi? Gld Kerim Usta: yle deil! Okuyacaklar, ama hepsi mdr, mhendis, doktor olmayacak... Noolacak? ousu da ii olacak! Nasl ii? Baya... okumu ii! Hdr sordu: Ciddi mi bu dediin? Ciddi tabii! Kim ocuunu okutmadan durabilir? Belki ii olacan dnmyorsun okutmay isterken, ama okuyanlarn ou ii olacak, kesin! Beenmedin mi bunu? Yok yavu, beenmez olur muyum? Eerkine okuyanlarn ousu ii olursa okurlar arkna dnyann!.. yle olacak... tabii! Durdu biraz Kerim Usta. yle olacak amma, yle kolay olmayacak! Biraz da dnya onlarn arkna okuyacak! iyi eziyorlar ya imdi, okumu iiyi daha ok ezecekler... 552 KYGREN Ezen ezilen her zaman olacak m yani? Hayr! Ama bir sre olacak... Ezilenler eyice bilenip birleene kadar yani... olacak! Neyse! Okutalm da biz... Yalnz ok eyi okullar olmal... Oras yle... bizde olanlar bu! Yani ilerisi daha etin olacak! Hem etin, hem gzel olacak! Biz de grecez mi dersin? Birazn grecez, birazn grmeyecez... Duranlar, Doanlar hepsini grecek... Beirler, Barlar... ocuklar soluk solua geldiler. Yavu buba, yeil mi, mavi mi deniz? Deniz mavidir, stanbul'da grdm! Sinemann resimlerinde yeil ama? Bilmem? Belkim yeili de vardr? Yeil deniz olur mu Kerim amca? Belki bazen yeil grnr, olabilir... kr, anasnn koltuuna sokuldu: Biriktirdiim paradan ver, o sinemay grelim! Yarn son'mu! Hemen grelim! Ko-camaan balklar, adamn elinde ok gibi dabancalar var, daban-caym, yle diyor!.. Kim yle diyor? Beir aam!.. Koluyla gsterdi. nsanlar bayrama km gibi, eleriyle, ocuklaryla, Al-addin'in evresini dnyorlard durmadan. ok az kyl vard aralarnda, tek tk. Belli belirsiz ten gz havasnda, ar ar yryorlard. Mavi, sar, yeil, beyaz klar, pembe, turuncu, bir yanp, bir snen reklmlar, yerlerin tozunu kaldrarak geen otomobiller,

insan dolu otobsler... grlmemi bir lemdi ehir! Akhava gazinolarnda aylarn, uruplarn iiyorlar, dondurmalarn yiyorlard hl. Camlarn ardnda pirzola, kebaplar, kfteler, biftekler, kvrck, domates, oban salatalar, dumana dnm raklar... alglar alyordu bazsnda. Yeni cazlar... Kiminin kapsnda algclarn, arkclarn reKOYGOUREN 553 simleri... En ak, en fkrdak kadnlaryla pavyonlar. Harman sonu paralarn zengin kyllerin kle.kle alan barlar... yeni biimlere dnen nl oturak lemleri. Hdr bir Kzl Kah-ve'yi bilirdi, Sulu Han'n yanndayd... Aalarn altnda kadnlarn kak dvd Meram balar: Meram balar... vay!.. Yavu bir Hacer giz vard hani, Baganmz geldiinde grmtk Vali'nin Meram'daki konanda... gali he ad gemiyor adamm? Haaa, biliyorum! Hdr'dan nce karlk verdi Kerim Usta. Alp gtrdler, soktular Ankara'da bir okula, arkc yapacaklar kendi zevklerine gre! Yoldan feln karmadlar ya? Nasl yoldan? Gecelii yz lira, yz lira feln? Eee okuyor biliyoruz, yapamaz yle eyler. Bildiimize gre kafal gizdi, basmaz rk tahtalara heralm... Gm gibi gizdi, dinledik Hdr'lan!.. Biz de iittik, gzel sylyormu! Gzel feln ne? Bi daha domaz! Neler neler dourur daha analar... Dnyay galayl gaba evirir doanlar... telef olmasalar! Gine evirirler... byle gidemez! nsan seninlen gonuunca. umut doluyor Ustam! Her yanm umut! Bir gn bile kesmemiim! Yldzlar belli belirsizdi. Bir byk k iei gibiydi, ehrin buralar gecede. Sadrlar'da, h Sadrettin'de, h Sadk' ta, Yavrudurna'da, Topraklk'ta, Karacian'da yoktu bunlar. Ama buralardakiler bir gzd, bir kaynakt, fkryordu yukar yukar. Hdr bakp mutlanyordu. Bir yandan seviniyordu kalkp geldiine... Bir yandan da Ankara'ya, stanbul'a akyordu gnl. Belkim oralarn itfaiyelerinde bulunurdu bir i. Oralarn apartmanlarndan bir kapclk, Musa'mnki gibi. amar, temizlik, oralarda olmaz myd kadnlar iin? Ve muhakkak daha grd oralarda klar. Gnl gittike kapanyordu kyden yana. Kaynatas il mmet, kardei Beki Ahmet... kp varmalyd bir tatil gn, belki bir yolunu bulup alp gelme554

KOYUUUKEN liydi hepsini? Kyde kalp ne yiyecekler, ekin yok, un yok, tezek yok, odun yok, onca irezilliin iinde sahipsiz! Kakalm isterseniz haa? Kakalm Kerim Ustam!.. Merdivenleri indiler. Hkmet Kona'na doru giden caddeden yrdler. Az sonra sola saptlar. Yklan Bomanti Lo-kantas'n temizlemilerdi. Azalmt mterisi. Garsonlar korka korka duruyorlard. Zelzeleden kurtulmu insanlarn hali vard stlerinde. Yrdler sokan iinden. retmenler Dernei levhasn yenilemilerdi hemen. st katn camlarn tak-mamlard, ama silinmi sprlmt nleri... pislikler temizlenmiti. Sefer retmen ekip gitti habarsz! Gitti balad Adyaman'n kynde, ad neydi? Yanbamda ambayat vardr, bizim akrabalarn ky. Ad... Talyaz olacak. etin yerlerdir, anlattm biraz. oluk ocuk olmasa da girseydik Dernee! Baka sefer geliriz... yryelim imdi! Karakolun, ahin Sinemas'nm nnden getiler. Karakol sapasalam duruyordu, ahin Sinemas'na da dokunmamlard. Getiler. Ana caddeye ktlar, yeniden Aladdin'e geldiler. Teslime: ok eyi bir seyran oldu... Sunack: Eyoldu he byle grmemitik! Hdr: Gzn garn yok, bir de garn olsa... Aa doru indiler gene. Karayollar Park'nm oradan yrdler. Krlan dklen yerlerini onarmlard. Dolmu tamt gene her yan. Kaldrm kylarnda faytonlar, bekleyen taksiler, gezinen insanlar, koan ocuklar... Ar ar yrdler Kerim Ustagil'e doru. 51 L MMET ile SELVERCE Hdr, Teslime'yle geldi kye. Gene Kerestecilerin yanndan, Kara Mustafa'nn Hann nnden Karaman arabalarna binmiler, sapakta inmilerdi. Devrilip dvlm, hallacn pamuu gibi atlmt topraklar. Dz, alabildiine dzd ve geniti yeni tarlalar.. Evlerin yars yklmt. nsan sanki baykular karlayacakt. Ky yle bir duygu veriyordu kardan. Drt ayn iinde tannmaz olmutu tarlalar. Otun imi timi kalmamt. Kaylan kayp olup gitmiti. Kanaletler birbirine eklenerek diziliyordu. Elektrik direkleri dikilmi, kuyularn balarna arteller taklmt. Kitleyip elik dolaplara almlard artelleri. Tarlalar dzlenmi, toplulatrlmt. Byk byk, geni geni plnlanm, blnmt. Muammer Hzal'm kou atlar vard. Birazna yonca korunga ektirmiti. Birazna da gzlk buday ekeceklerdi. Elmalk yaplacak blmleri lp biiyordu teknikerler. Bazlarnn aralarna yollar uzatlmt, yollarn kumlar dklmt. Bazlarnda mavi, kara, krmz otomobiller duruyordu. Hdr, dili tutulmu gibi bakyordu. Teslime'den de kmyordu t. Cavr eli mi demi buralara, nooluvermi biz gideli? Ner-den gelmi bu deirmenin sular? Angara'nm musluklarn hep bu yana m evirmi drzler? Kerim Usta bilir mi acap bunlar? On yedi, on sekiz kuyu! He olmazsa sekizini bizim iin asanz lr mydnz? 110, 120 metrelere kadar eniyordunuz, ne braktnz bizimkini krkta, krk ikide? Azck da bizim iin gazsanz cavr m olurdunuz? Burgu gibi oyuyordu ban sorular. Ama sormuyordu. Aklndan geenleri de demiyordu Teslime'ye. Belki ayn sorular Teslime'nin de ban oyuyor, o da demiyordu Hdr'a. Bakma bakma kp vardlar kye. 556 KYGREN sli Cemalgil ykmlard. Hdrgil'inki duruyordu. Bir toz km gibiydi merdivenlerine, merteklerine. Girilip

klm-yordu kapsndan. iti als yle duruyordu. il mmetgil'inki yle duruyordu. Teslime iinde deildi, Teslime ehirden geliyordu... Hdr'la! Amann Hdr, burnumun direkleri zzlad! urada bulaklar bitirir, deliler gibi beklerdim! ldrk gibiydim o zamanlar! Geldin mi grmz demire demi gibi olurdu ellerim! Gelmesen kar giderdi aklm depemden! He yle azgn, he yle guzgun olduumu bilmiyordum, amann Hdr!.. Hayatta, kapnn dibinde oturuyordu il mmet. Selverce ierde miydi acaba? Grnmyordu. Ar ar ktlar merdivenleri Teslime'yle Hdr. Tel sapl gzl gznde, denei elindeydi. ki dizini dikmi, ban dizlerinin arasna gmmt. Tanr gibi, tanmaz gibi bakt merdivenlerden kanlara. Bazen, kalan kpekler kp hayatta gezinirdi, dolanrlard dam, saa. Kpekler de takrdatrd byle. Bazen bir kedi, bir tavuk... byle takrdatrd. Ama insan takrtlar belli oluyordu. Yoktu ne zamandr. Usulca dorulmak istedi. Dorulamad. Yetmiyordu gc. Hzn alamyordu. Teslime kotu hemen, Bubam! varp kt nne. kp ellerini ald. Goyun bubam! Tutup pt bir san, bir solunu. Gadm bubam, naslsn? Geldim!.. Hdr'lan geldik... naslsn? Gld il mmet: Mslme misin, Teslime mi, hangisi? Teslime, Teslime... Teslime'yim buba! Teslime? Sen misin gizim? Bir daha pt ellerini: Benim buba! Hdr bakyordu. Deneini koydu yere il mmet. Elini destek yapp doruldu. Kalkt ayaa: Sen misin hatun gizim? Geldin mi? Nasl geldin? Temelli mi geldin? Yapamadn m seherlerde? ' Hdr vard yanna, tuttu ellerinden pt. Teslime, bir eli babasnda, bir eli Hdr'da: Hdr, buba! ikimiz geldik! Hdr: Seni alp gtrmeye geldik buba! KYGREN 557 ocuklar getirdiniz mi? Musagil de geldi mi? Onlar gelmediler, sizi gtrecez!.. Kulaklar duymuyor gibiydi. Bizi miii, kimi? Sizi! Sizi!.. kinizi de alp gtrecez!.. Evleri mi ykacaklar? Nasl? Bunu da m sattnz? Satmadk satmadk! Sizi gtrecez! Ordan alacaz ev! Sular km... hem de datlanm gali!

Balarna galsm sular... anam nerde? sdambol'dan bi herif gelmi, hep alm buralar! Evleri de alacam diyormu, hkmetten emir var, alacam tam tm ky... diyormu! Doymasn! En ilkin ald yer mezeri olsun! Anam nerde diyorum, duymuyor musun buba? Ne dedin, anam m dedin? Anam dediiim, nerde anam? Hdr da geldi mi g Teslime? Teslime'yle Hdr baktlar. Titremeye balad Teslime. Hdr' da, babasn da brakp ieri kotu. Arad bakt, anas yok! zinin stne dnp geldi. br evin kapsna yklendi, at. Dald ieri. Arad bakt, yok anas! Gelip babasnn ellerini tuttu: Buba! Anam nere gitti, anaaaam? Musa gelmeyecek mi gali? Gelecek gelecek! Anam nerde? Tomafillen mi geldiniz? umra'ya da gideceniz mi? Anam bi yere mi yolladn buba? Sahat ka? Hdr kolunu tutup dinledi saatini, sonra bakt. ok var m daha ezeneee? ok var daha, oook! Abdasm alrm, gider aarm camiyi! biram Havz da sehere gitmi, habarnz var m? yle diyordu, dur! Kim diyordu? Adn bilemedim, kim diyordu? Topal Talip mi diyordu? Torunolu mu diyordu? Onun bubas var ya, bubas birinci hrszd! Btn ovann budayn o toplard! Bozuk dartard gantar! Eskideeeen beri bozuk dartar ya gantarlar! En eyisi 558 KOYGOUREN terezi, gznn nnde... iki taraf tuttu mu tamam? Eeee, ne satyorsunuz gali? Anam nerde buba? Sular datlanm! Hdr tuttu, kolundan omzundan, oturtmaya alt. Diklendi adam. Bard Hdr. Otur da yle anlat! Daha fazla bast omuzlarndan. Daha ok diklendi il mmet. Yrd yarm adm.

Neden basyorsun omuzlarmaaa? Enecem aaya! Bostana gadar gidecem! T Bolatl'nm Garahamzal kyndeykene bir herif vard, adn unuttum, bostan ekmi harma, onu da gurt kesmi! Danaburnu var ya hani, bambl dediinden! Halbuy-sam onun goleyi var bak. Gzn bir guyucuk gaz tarlann iine, yanmam gbreyi dik guyucua. stn topraklan rt. O g yle gesin. Bahara doru aver azn. Ne gadar varsa iindedir... danaburnular diyorum yani. Birikmitir. Elini abuk tut, gaarlar! Birer birer ldr hepicini. Bir ata yakp atata ldrsen de olur... Yzde dokuzan girilir byle. ki guyucuk asan daha yavuz olur ya neyse... Tabii o Garagamza-l'daki herif bilmiyor bunu. Alm tarlann her yerini danaburnu! Neyse, biz tarif ediverdik gali! Emme gaf asma girdi mi bilmem ki! Esgi usullerin eyisi oktu... Yryp merdivenin bana kadar vard, Hdr seslenmedi. Teslime de bakyordu yle. Durdu orda. Deneini kaldrp dnd. Yarm adm yrd Teslime'ye doru: Var Hdr'a var, var da ocuun olsun! Ga dene tekinden? ard, sapsar kesildi Teslime. teki garsmdan ga dene, Sunack'tan? Ayt beyit oldu Teslime. dene ! dene de sen yap! O bir ganca varm! Godururmu ga-rlar! Sen godurma! daha ocuun olsun, selm syle Hdr'a. Bi daha sefere o da gelsin! Biraz ttn yollasn. Bir m-yendiz var, iiyor, ona verecem. Bir burgu salacak bizim harma. Bana sz verdi: 'Gatti kardabilirim, hemi de bu sefer datl su! Nasl olsa ilmini anladk gali!' Syleyip duruyordu KUYLrUUKJJN 559 teygn. Eerkine Hdr gendi gelmek istemezse, Gamyoncu Haydar var, yaplarn gumunu ekiyor, onunlan feln salversin... Teslime geldi gene nne: Hdr'm bi ok selm var, 'Gelsin seherde barabar oturalm!' deye habar yollad. Gendi ie gitti , selm yollad. Ttn de yollad birook!.. Yollad m? Yollad yollad! Hani nerde? Burda, torbann iinde... Torbadan ttnleri gsterdi: Seni sehere istiyor! ki odas m var evinin? Bi gz daha yapt m? Eerkine bi gz daha yaptysa, biga gn galrm! ok severim Hdr'! Bu kyde en sevdiim adamdr. Topal Talip'i sevmem. Hac Ok-kal'y sevmem. Musa biraz dbanszdr, emme severim. Hac Yusuf'u sevmem. En zddolduum kim biliyor musun? Gurba Nuri! Torunolu'nu sevmem. Bagan sevmem. O Vali duruyor mu? Onu da sevmem. Hdr' he birine deimem! kr'y ganadmm altna alsn, ona syle. dene daha yap, onlar da alsn. Hdr'dan umudum vardr,

iallah ganca godurmaz! Haaa bak, o myendizin adn buldum: Myendiz Safa! O karacak bizim tarlann iinden suyu. Sz verdi, burgu salacak. Para ney demedi, hatr iin salacak... Alamaya balad Teslime: Anam nere gitti, sylesen ya bubaaa!.. Yaz alt ay anan benden sordu 'Teslime nere gitti? kr nere gitti?' Ben gaypbilici miyim g? Cehennem oldu gitti Teslime! kr de onunlan! Hepisi de Hdr'lan! Ben Hdr' yle mi bilirdim? Ben Hdr'lan demene gittim, o brakt kye geldi! Galle herifin biriymi! Neyse, gine de mert kt! pp pp brakmad Teslime'yi. Alp gitti sehere, emme gitmesin de ne yapsn? Yoktu ki aresi! Olur o kadar. Yiitliin dokuzu ga-mak, biri gar varmak! ok acayip: Yalandm sidiimi duta-myorum yavu Teslime! Tabii Hdr da dutamayacak. Ben de ok garcydm bi zamanlar. Ohhhoooo, benim elimden gelip ODU 1V geen garlar, gelip geen garlar!.. Herkes sanr ki yalnz Sel-ver'len idare ettim dnyay. Topal Talip bana neden gzar? Bak bir o bilir bunu, bir ben. Kel Kevser de geti nkm elimden. Kel Kevser'iiiii, Kel Kevser'i zor ald Talip elimden. O zaman gbekli harmanlarmz olurdu. Harmanlarn goynuna yatardk. Ay dolanr gelir, dolanr giderdi gahbanal! Esginin eyi yanlar oktu canm! ok hotu Kantarma ky o zaman. imdi eit t mcturlar kt, seherlere doru akp gitti kyn nezzeti! Ben diyorum bizim Musa ok hovarda. Drzy bi de muhtar setik. ok hovarda seherin yarsn elden geirir. ittiime gre byklar yletmi, hazzetmemi avratlar! Neyse bakalm, u myendize bi paket ttn vereyim de... drz, almadan furmu-yor sonday, vereyim de kar versin suyu! Bizim tarlann bana da gosunlar bir demir dolap, aynan tekiler gibi! Hemi bizim tarlalar da dzleyecek belkim. Emme bir de tavuk kesmem ilzm, tavuk diyor. Neden byle bu drzler yiyici oluyor? Ben de bu bizim adamlarmzn yimeyenini grmedim. Herkes gendini. sllesini dnyor, milleti dnen yok! Burnun altnda az, bi de en alttaki delik, habire yisin, habire karsn imansz! Sankim yimezse rmcek balayacak! Yavu bunlarn yimesine da da dayanr m? Benden tavuk istiyor tarlam dzlemeye! Su karmak iin de ttn aldracak! Ya gahbanal myendiz yah! Ya gidi yaaah!.. Avluda, tam merdivenin dibinde bir atrt oldu. Bir yk ykld sanki. Sanki dal ykl bir eek, anszdan, sap ykl bir gelin falan, kverdi! Hdr koup vard saan ucuna. Teslime de kotu ardndan. Saan ucundan bakakaldlar. Azlar akt drt be santim. Bir sre gemedi Teslime'nin aknl. Koup indi sonra merdivenleri. Vard, urgan bandan, boynundan karp ald anasnn. Srtndaki eski kereste paralarnn, yarlm odunlarn stne devrilmiti kadn. Boynundan urgan alnd halde kalkamyordu. nne geip ellerinden tuttu Teslime, ekip kaldrd. nce uzun bir Bismill...h! ekti Selverce kalkarken. Kollar, bilekleri, alabildiine incelmiti. Ayakta zor duran bir hali vard. Ama duruyordu. Eilip ald yerden. Drd dzenlice, merdivenin aacna ast. Hi ko561 numadan, odunlar er beer alarak rtme'nin altna ymaya balad. Yalnz odunlara, bir de, odunlarla rtme arasndaki yola bakyordu. Bir sz denecek hali yoktu. Teslime durup bakt uzun uzun. Hdr yukardan seyrediyordu hl. il mmet kalkt, deneine dayanarak merdivenin bana geldi. Hdr' silerek inmeye balad aaya. Teker teker ve dura dura iniyordu basamaklar. Alabildiini rm, hem de anmt yal merdiven. Bir eliyle merdiven aacna tutunuyor, bir eliyle de deneini tahtalarn budak yerlerine falan basyordu. Bunun iin uzun uzun aranyordu. Bazen boluklarda geziniyordu denein ucu. nmesine adm kala yuvarland birden. niverdi abuk. Teslime yetiip kaldracakt. Ama babasnn yz ona bu cesareti vermedi. Yava ekilmi bir film gibi usul usul kprdad il mmet, kollarn karnna doru getirdi, ellerini yere koydu, kalkt.

Deneini dayad merdivene. Odunlarn banda durdu. Eildi, drt tane ald, rtme' nin altna doru yrd. Selverce kocasnn elinden ekti odunlar, koydu yma'nm stne. Sen zaamat etmeseydin mmet! Ben dardm eyi kt! il mmet bakt, yrd. kisi birlikte srdrdler yerdeki odunu tayp ymay. Eski, ok eski yllarn ard, am aalaryd. Yklm evlerin tanm kerestelerinden kalan dkntleri seip toplayp getiriyordu Selverce. Baz yerleri rm, baz yerlerini kurt yemi, yand zaman da s vermez aa artklaryd. Belki yz yllkt, belki daha eski. Ky kurulurken kesilmiti Dala-maz'm st yanlarndan. Oralar ormand, imdiki gibi kel deildi o zamanlar. Tozun topran arasndan seip bulup getiriyordu Selverce. Kar koca be alt sefer yapp tadlar yerdeki odunlar. Sonra urgan ald Selverce. il mmet de deneini ald. Yrdler yan yana, ar ar. atma kapya kadar vardlar. atmasn ap ktlar. Sonra hemen kvrlverdiler yandaki ykklara doru. Hdr'la Teslime bir sre baktlar arkalarndan. Hdr, az durup indi aaya, Teslime'nin yanma doru. arplm gibi bakyordu anasyla babasnn gidiine Teslime. Gel bakalm, varalm arkalarndan... 36 Omuzlarndan tuttu Teslime'yi. Varp bakalm usulca... Yryp onlar da ktlar. Topal Talipgil'in ykk, Hac Yu-sufgil'in ykk yan yana duruyordu. Topal Talipgil'in yka girdiler iki yal. Ar ar, eilip dorularak odun semeye, setiklerini oradaki bir dzle ymaya baladlar. Bir yandan alyorlar, bir yandan da bdr bdr konuuyorlar, bir eyler anlatyorlard birbirlerine: Kyde mal yokkine esgisi gibi tezek yakalm? Seelim de eyi kt bunlar, souklar bastrmadan yalm rtme'nin altna... Yarn zemheriler hamsinler vvvvv! edince yakarz birer ikier. Bacaklarmz yakacak deiliz ya ocakta! G bastrmadan tedariimizi grelim eyi kt... 52 ZORUN DERNL Ne Selverce'nin, ne il mmet'in yz cesaret vermedi. Teslime'yle Hdr'a. Konuamadlar. Dnp geldiler evin hayatna, oturdular gnn altna. t etmeden, szck konumadan oturdular uzuuun bir sre. Torbada biraz ekmek, biraz helva, zeytin, paket ttn, bir yazma, birka metre hmayun vard. Bir paket eker, be alt piirim kahve vard. Karnlar ackmt, ama yemenin imenin szn etmeden oturdular. Ald verdi, ald verdi Teslime'nin ii. Napacaz bunlar Hdr... gurbanm? Hdr, ban iki dizinin arasna gmm, hayatn svasna bakyordu. Kurumu amurun arasnda saman pleri gryor, trnayla bunlar kryor, karyor, ocan nnde kl eer gibi oyalanyordu. Duymutu Teslime'nin sorusunu. Belki krk dkk bir karlk da geirmiti kafasndan. Ama o karl syledi mi, sylemedi mi, farknda olmad. Dald gitti saman plerine. Koca traylerin stnde kp gelen ilk sonda makinesini, makinenin banda gnler geceler boyu bekilik ediini, baz geceler dalp uyumasn, uyurken ovann ayaznda mesini, bir ara ylandan, bcekten korkmasn, korkusunu yenmek iin dualar okumasn dnd. Teslime'yle konumalarn, ikinci, nc konumalarn, ilk sevimelerini, gslerinin sertliini, iriliini, Sunack'mkinden ok baka olan kokusunu, seviirken lgn lgn sarln, ve hrsn ve 'Eeeeek! goca gulakl eeeek!..' deyilerini, uzun uzun inleyilerini, Sefer retmenin srln, sonra, Kerim Usta'nm nasl deiik bir arkada olduunu, olabildiini, Doktor Zihni' den Mhendis Bahri'ye kadar kendilerinden toprak alanlarn otomobillerini, Chevrolet, Mercedes, Buick ve Plymouth'larm ve karlarn, Melhat' falan dnd. Delimsek bir Meram kuu gibiydi dncesi. Sekip duruyordu. Uulduyordu ba.

564 KYGREN KYGREN 565 Aclarnn en artt zamanda Teslime'yle yatma istei duyuyordu. Yatmakla aclarnn biraz azaldn, iinin biraz rahatladn, ok eyi bir ganckm u Teslime, en delireceim bir zamanda yatt benimlen, gendini de, beni de gurtard! Belki Musa'nn da Melhat'a bunun iin sarldn, belki onun da iinde gizli aclar reklendiini, Melhat'la yatmasayd Musa' nn belki ekya olacan, Yek bana ekiyalk olur mu, yanna beni de alrd, gel dese gelmem mi deyebilirdim, ovann yznde saklanacak yer arardk artk, belki aylar sonra da tutardk, emme kim bize ekmek a verirdi... tabii iki bamza ekiyalk olmaz, Nianc Muzaffer'i de alrdk, eytan Hasan', Kurban' alrdk, Musa'nn Hakk'y alrdk, sonra Doan byr gelirdi ardmzdan... dalarda yalanrdk, yada bir gn birimiz, br gn birimiz, birer birer furulurduk. Kular gelir yirdi gzmz, beynimizi... Dnyordu. Sessizliin iindeydi, saatinin tk tk'lar duyuluyordu. Ne gonumuyorsun gurbanm? Belinler gibi ban kaldrd: Haaa? Anlamadm? Acmayla bakt Hdr'a: Nolacak bunlar? Gzleri kan anana dnmt Teslime'nin. Gzyalarnn getii yerlerin tozu arnmt. Hl da dkyordu ac ac. Dkyor, dnyordu. Hdr' goyup gelsem ne bok yirim? k-r'y nasl zaptederim? Ne yirim, ne ierim yl on iki ay? Nasl beklerim, nasl sabrederim: Baolur mu yllar sren geceler gndzler Hdr olmadan? Bunlar desek gtrelim, bubam akmak, anam kav! nek almaz, dana emmez! Ne ekilmez ilelerim varm una bak! Aladma gzar m, sorduuma gcenir mi Hdr? ki gsnn aras yanyordu. Tuz basmlar gibi yanyordu gzleri. Ellerden de utanyordu. Herkes ekti yalsn go-casm, bizimkiler burda! Ne bok yirim bu utancn altnda? Mardinli Demiryolcunun garsma cuvap yetmiyor zabah a-am. 'Ne yirler, ne ierler kyde ikki ehdiyar?' Asam Hdr'a, olur dese, dnp gelsem, ardmdan Hdr da gelse: 'Tamam Teslime, gayl oldum, ben sensiz yapa m bilirim? Deli misin sen?' Yada bir hasdir ekerse: 'Gidersen git ulan seherde gar m yok? Bak eniden bile baln peteini yiyor her gn, her gn, istesem ben ondan eyisini bulurum, isdesem on be daireli bir apartumann gapcs olurum! On be dairenin birinden olmazsa brnden benim de ksmetim kmaz m?' Nasl ederim, nasl zaptederim gendimi? Dnp kalyordu. Drtt dizini Hdr: Hadi kak! Kalkt birden Teslime: Sen de kak! Elini Teslime'nin omzuna koydu, yrd merdivene dodu. ndiler tutuna tutuna. Avludaki kereste rklerine bakt Teslime. rtme'nin altma bakt. Alamasn tutamad. Salverdi kendini iyice. Sonra sokuldu Hdr'm kulana doru: Hdr? Bubam? Erkeim! Titredi. Npacaz bunlar? Beni gur-tardm, bunlar noolacak? Basdm topraklara gurbanlar olaym Hdr. Yi dersen bokunu yiyem! Hemen elini uzatp Teslime'nin azn kapatt: Gonu emme byle gonuma. Gidecek olsunlar srtmda

gtreyim. Gam-yonlar girilmi, otoposlar bozulmu, alaym srtma nce birini, sona birini gtreyim. Gendim kp avluda, gapmn dibinde yataym, ierde bunlar hfzedeyim. Hay hay, hemi bam, hemi gzm stne! Beni bilmemi insan msn Teslime? Giderler mi? Deyebilir misin hadin? Ben korktum bubandan, ok korktum anandan. Ben korktum gendimden. Gulardan gartal-lardan korkmadm, trenlerden, goca tanklardan korkmadm... he bir dmanmdan korkmadm, gocca seherlerden korkmadm... Emme bubandan korktum! ok korktum anandan! -Gar-dam Bekamat he beni grmeden, bana olan vkesinden, nk biz Musa'ylan, Doktur'un, Torunolu'nun kpekleri olduk ona gre, gidip vardk birer dmen evirerekten, balarmz gurtardk emme ky batrdk. Ona gre bu ge biz yol atk. Benim suumdan goca kyn yzne bakamad da, habarsz feln kp gitti Angara'ya! Hemen bir gondu yeri gapt, sonra da Asa Ayranc'da Feza Apartuman'nm gapcs oldu, alr garsylan aynan Musagil gibi. Emme onun hovardal yoktur. Hemi de her adama vermez her ganck. Neyse, bizim olan bana bozuk imdi. Dmann yousa anan da m dourmad? im566 KYGREN di gardam bana dman! Onun iin grmeden, grnmeden ekip gitti, habarm Gurban'dan aldm!- Ben gardam Beka-mat'tan da korkmadm, korkmam! Emme bubandan korkuyorum, anandan ok korkuyorum! Elini galdrp azma m fura-cak? Ayann ucuyla guyruumun altn m depecek? Daban-cas var da onu mu ekecek? Bir tas suyunu iersem iine ze-her mi goyacak? He gonumad, bakmad yzme. Biliyorum beni suluyor. Ben ky verdim, gizini aldm. Gomum Tesli-me'yi ayartp svtm, ben galle bir adamm... Halbuysam ben ne bok yiyem? Ben ne gadar rpmdm ky iin? Ben ne gadar yeldim dolandm ky iin? Sor Sunack'a, bakasna sormak ha-cat m, gendin de biliyorsun, ben ska ska dilerimi zzlattm, dinden imandan ktm, Topal Talip'in, Gurba Nuri'nin gan dman oldum ky iin; ne geti elime, elimize? imdi aryorum ne gabatm var gendimin? Bunlar byle kereste rklerini topluyorlar imdi, sen de zengin evlerinde temizliki oldun aban gibi, ben ok dnyorum, benim aklm yetmiyor, kamyorum iinden bunlar nolacak? Sahatm alyor tk tk, emme gafam almyor! Bu gafamm almad o gadar i var, usul var, o gadar hile var, ayorum! Ben tren olsam dzde giderken devriliyorum, ben adam mym? Ben eek gibi alaym, ivti sreyim, kze mala bakaym, soukta ekin ekeyim, temmuzda bieyim, sreyim savuraym, drt gn, be gn deirmenlerde lbet bekleyim, gine de ilerim ters gitsin, aklm almyor! Gafam almyor! Benim ras giden iim bir sen oldun g! Senin iin geceden geleyim Hatp'tan, zabahtan gideyim Hatp'a, sonunda sede yadan kl eker gibi Teslime gsmn stnde, Teslime koynumda... Saolsun Sunack! En beri batan sen saol... He bi ey olmasa, zrf senin scak, datl, yksek hatrn iin, yalnz bunun iin, dilerseler srtmda deil, depemin stnde alp gtreyim iki yaly, emme nasl elimi yzme alp deyim ha-din? Hadin biz sizi gtrmeye geldik? Bak oturdun galdm yerinde! Bak dutmuyor dizlerin! Emme bak bakalm benimki du-tuyor mu? Bana desin ki il mmet, 'Eferim olum Hdr, he bir aren youdu, bir uygunu buydu, sen de yaptn! imdi her-\es ekip gitti ben galdm, ben de armdan inadmdan galdm, 567 imdi sen gelmiin, diyorsun ki gidelim! Gidelim be olum! G-zmm gabul ettii herifi ben de gabul ediyorum be bubam!' Depemin stnde o zaman... Derse ki bu seher olmaz, braa-ym tfaiye'yi, alaym oluk ocuu, hemi de onlar, ataym he-picini bir gamyonun stne, varp bir gonduluk yer de ben ga-paym. Sataym golumdaki sahat, panganm verdii parann yarsn rvet verip bir i bulaym! Burann itfayesi olacana, orann itfayesi olsun! Ben insanlktan hari deilim ki! Ben g-zm alp anasn bubasm depenlerden deilim ki!.. Yeter sus... sus gali bubam!.. Elini atp kapatt Hdr'm azn. Kaldrd onu merdiven basamandan. Yrdler. n cin yoktu. Ky ii sszlkt. Mahmut'un kahvenin kaps kapal. nndeki kavak yeniden pa-muklanmt. ok etin olacakt k. Baktlar Topal Talipgil' den doru gelenler var. Selverce nde, il mmet arkada. Yk gene Selverce

yklenmi, mmet ardndan dayyor. Hdr durup bakt, Teslime, ellerini ince kuana soktu, sonra brnde birletirdi. il mmet, karsnn srtndaki yk sol eliyle dayyor, sa eliyle de, krler gibi deneini taak taak vuruyordu yere. Teslime'yle Hdr' grmemi gibi geliyorlard. Onlar tak tak ederek geldike Hdr'm korkular artyordu. kseydik uraya bir yere de grmeselerdi kekem! Teslime'ye de bir ey diyemiyordu. Taak taak geliyorlard. Birden Teslime koptu Hdr'dan. Kopup kotu anasyla babasna. Anasnn gsne atld birden. Ykld Selverce. Atld stne, pmeye, alamaya balad. Beni byle mi garla-yacaktm? Benimlen byle da gibi mi duracaktn? Beni gzden gnlden karp atacak mydm? Kereste rklerinin stne devrildi Selverce. Kollar urgandayd. Srt boynu aryordu. Teslime de btn arlyla kyordu. Elindeki denei Teslime'nin brne drtt usulca il mmet: G, kak anaan stnden! G sana diyorum, kak anaan stnden! Eilip almak istedi Teslime'yi. Dartmd Teslime. Dartmmca il mmet de ykld. Kyn iinde tortop oldular. Teslime sesini ykseltti: Bana bunu mu yapacaktmn? D .tSAJ X IJUy U K11N tlere kpeklere davranr gibi mi davranacaktn bana?.. Yas eder gibi sylyordu. il mmet toparlad kendini. Yarm adm kadar geri ekilip dizinin stne durdu. Sonra gvdesinin arln eline verip doruldu ar ar. Teslime g! ekil stnden, boacan anan yavrum! Hdr iitiyordu. Duramad, kotu hemen. Bir solukta yntnn stne vard. Kapt Teslime'yi kolundan. G sen deli misin Teslime? ldrecen anan g!.. Kapp kaldrd. Sonra Selverce'nin stne eildi. Kollar yanlara ayrlm, boynu da odunlarn stne devrilmiti. Usulca urgan gevetti. kard kollarndan boynundan. Kucaklad yal kadn. Kaldrd ayaa. Amanm, amanmn, amann... nliyordu Selverce. Gzleriniz kr olmasn! Boacaktnz beni!.. Teslime atlyordu, gene sarlmak istiyordu. il mmet kt olduu yere. Teslime ona atld bu sefer. Sen benim bamda byk deil misin? Beni gadm bama srdn ovann ortasna, gendin galdm bu veranelerde! Sen benim bubam deil misin? Ben gendimi guyulara m ataym? Sen bana ne ksyorsun? Hdr, Selverce'yi kucaklayp yrd eve doru. Smsk bast kucana, avludan girdi, kt hayata. Sonra evin kapsn at, koydu ieriye. Bak analk! Dnyann zulu-mn birbirimize ektirmenin nzm yok. Otur burda buba-lm alp geleyim! Birden deiti, iinin kuytularndan biraz cesaret buldu Hdr. Otur surda! nsanlktan darda bir i mi duttuk? Bir yanmz varsa sylen dzeltelim! Bizi doru szden anlamaz sanman! Syle bubalma ksmesin bize!.. Sen de ksme!.. Boynunu iyice krm, hep nne bakyor, susuyordu Selverce. Yrd Hdr. Gn de lenin stne gelmiti iyice. Nereden ktysa bir kpek kt, koup geldi, srtnmeye balad. Kimin kpeiydi, hangisiydi, bilemedi Hdr. Erimi akm, lm de yeniden kalkmt. Moukluyordu durmadan. Gzlerinden sular inmi, burnunun aznn oralarda kurumutu. Durmadan moukluyordu. Geip gitti Hdr. Dur imdi orada! Bir de sen dolama ayama! Alak sesle syledi, il mmet duymasn, Teslime, Teslime duymasn. Yrd vard yanlarna. Teslime, babasnn KYGREN 569 kucana atmt gene kendini. kisi de yerdelerdi. Bubam deil misin? Yosam evltlktan iret mi ettin? Bubas gzma bunu yapar m? Vara gabatim, goy nme! Yanl admm geri alaym! Ben senin sznden kc deilim! Gitme desen gitmezdim, varma desen varmazdm! imdi de dn gel de dnp geleyim.

Herkesler gitti, sen neye byle anam da, gendini de yanldyorsun... inlediyorsun bizi? Adamn stne abanm, pyordu kulan, boynunu, o da durmadan gzln saknyordu. Hdr tutup kaldrd Teslime'yi. Dikil uraya, gendine ahap ol Teslime! Bana zorluk karma hatunum!.. Dorulttu il mmet'i. apkasn, deneini alp verdi eline. Gzln de dzeltiverdi. Girdi koluna, itti ileri doru. Sen de odunlar sarn Teslime! At rtme'nin altna... leri doru itti, yrtt il mmet'i. Eerkine biz, bubalk, eerkine biz, bir yan i duttuysak, sen bizi hogrecektin! Ne olsa senin tecrben bizimkinden fazla... Yrtt eve doru. Sen beni bilmez deilsin. Ben senin doru szne gar gelemem! Daha per bama gorum! Senin bana ksmen, Teslime'ye ksmen, hakszlk bubalk! Eerkine ben sehere gitmekle, seni, aslm unuttum da Beylerin goluna getim sanyorsan, yann var, he bir zaman o boku yimem! Teslime'yi dersen o da yimez, ne sizi unudur, ne asln! Senin gzm bu dnyada tek! Ben de az ok insanm!.. il mmet'i ileri ileri itiyor, iterek merdivenlerden karyordu, ama gz yalarna egemen olamyor, alyordu Hdr. Eerkine ben kakp sehere gittiysem, he kimse bilmese sen biliyorsun iimi. Bu kyde bana en yakn herif sendin. Gitmese miydim? Gitmese de gurutsa mydm o ocuklar? Gitmese de ne bok yiseydim bubalk? Bir bama, yada Sunack'la gendim, Tes-lime'yle gendim deilim ki! Nfus var bamda. Gitmese de Amarikan unuyla peynirine el mi asaydm her g? Gitmese de senin gibi ykklardan kelesde r m toplasaydm? Bakmadn m gavak gine pamuklanm, g azgn olacak! Bakmadn m sizden baga galan yok!.. te kaka ieri gtrd, oturttu Selverce'nin yanma. Sonra kt Teslime'ye bakt. Duruyordu ykn yannda. Kapanmt yere. Bard: Teslimeee!.. Kal-kamyordu. Kotu, vard ba ucuna. Tutup kaldrd: Gendine r 570 KYGREN ahap ol Teslime, ahap ol da yklen unlar hatunum! Alamay da kes hemen!.. Teslime kt gene dizlerinin dibine. Ayaklarna bacaklarna sarlmaya balad Hdr'm. Bubam, benim bubam! Benim erkek bubam! l de lem... Gurban olam kesip attn drna-a! Gurtar beni bu utancn iinden! He bu sszlkta galmr m? Ben de dnp gelmeyem! Kepek yiyelim, sovan yiyelim, oralarda duralm! Buralar gapanm bize. Gonu anamlan. Go-nu sen, onlar ne derlerse desinler, gonu klen olaym!.. Kak hatunum! fkesini zor tuttu, ekip kaldrd Tesli-me'yi. Kak yklen unu! Varalm yanlarna da gonualm! abuk yklen!.. Yklenirim gurbanm! Yklenmem mi he? l de lrm... Att kendini ykn stne, kollarn at, geirdi urganlardan, skt sonra. Ar falan deildi yk. Kalkiverdi kolayca. Yrd Hdr'm ard sra. Ne nlet ileyimi bamzdaki? Azck seviniyordum aha oldu deyi, ham armut gibi ald boazm! Ne nlet ileyimi? Gonu unlarla! Onlar byleyke-ne, he bir eyden dat almyorum, herkeslerden utanyorum, gonu da beni gurtar. Gonu, gendini de gurtar... gurbanm! Avlu kapsnda durup Teslime'ye yol verdi. Yk attlar rtme'nin altna. Gonuurum, sen gendine ahap ol. Kes alamay, stlerine atlmay. Hemi de ben senden hrl deilim, sen de gonu... Olur bubam... gonuurum! Gonu usul usul... Gonuurum... Merdivenleri karken eilip pt Hdr'm ellerini.

Gurtar beni bubam... Hacat deil, pme elimi... Senin ellerini perim, gonu... Gonuurum dedim, yalvarma... Teslime! Yalnz sana yalvarm, yirim bokunu... Furacam azna Teslime! Deme bunlarn he birini! Fur gurbanm, hemen fur da gine deyim! Deme hatunum, deme!.. Kapatt azn, Deme!.. KOYGOUREN 571 Hayata knca durdular birden. Baktlar kap rtlm! Odalar kapal! Varp bir itti Hdr, srglenmi ardndan! Bakt kald Teslime'ye. Srglemiler mi? Srglemiler!.. Aaaah, alnmn nlet yazlar!.. Yasland duvara. Gene alamaya balad. Tutup okad ban Hdr. Alama... hatunum! Okad. Alama atracam! Hemi de bunlar ocuk gibi olmular, bunlarnkini bunlara gomayacam! sterse zorlan olsun alp gtrecem ikisini de! Bir hile dnecem, alp gtrecem! Sen alama yalnz... rpnd Teslime: Atr noolursun? Sabrl ol... atracam!.. KYGREN 573 53 BEYLERN BAHELERNDE ok beklediler, yalvardlar. Eridiler kapnn nnde. A-tramadlar. Teslime'ye gz edip bard Hdr: Amadnz madem, biz de gidiyoruz! Npalm gidiyoruz? Yr Teslime!.. Bileini kulana verip saatini dinledi bir, Gn akam oluyor, kak Teslime! Asalar da gonusak eyiydi. Barabar gitsek eyiydi. Emme amyorlar, sevmiyorlar bizi. szler gibi yalnz dolaalm seherde, kak... Takrtlar, grltler, yaparak indiler. ktlar avludan. Hdrg'in evin nnden, sligil'in evin nnden,

arkalarna baka baka yrdler. Alyordu Teslime: He alama hatunum!.. Biraz dolanrz uralarda... Bakarz beylerin bahalar-na. Ondan keri gelir birden basarz. Bu sefer gatti gonuuruz, hemi de alr gideriz, alama... Erkeim... aslan .erkeim! Hatunum... alama! Nlet yazlar anmmzm!.. Yazsndan balarm, alama! Cavrlardan inat olmular inaaaat! Belkim hakldrlar, gnama... Yksek insanlna gurban olaym! O senin insanln hatunum!.. Cierimi delmiler gibi... ahap ol gendine, alama... Alamyorum gali bubam! O salarn feln ek azndan, slanm! Santrfjlerin kasetleri sralanmt tarlalklarm stne. Kasetten kasete gidiyordu elektrik direkleri. Telleri gerilmiti. Cinligeri'in oralarda iiler alyordu. Koloniyal apkal bir avu dnyordu balarnda. Arada otomobiller vard. Kamyonlar gelip gidiyor, indirip bindiriyorlard. Toplulatrlm, dzlenmi geni tarlalklard. Bazlarnda krmz traktrler dnyordu. Uzaktan ufak, ok ufak gelinbcekleri gibiydiler. Sapalm azck u yana. Eerkine yasak deilse biraz grelim drzlerin hnerini... Grelim bubam... ok canm lyor sana Teslime! ok seviyorum, sarlmak istiyorum zabah aam. Dahi imdi... Alp dudaklarn srmak, gslerini... biliyor musun? En aresiz zamanmda gelip gsne gapanmak istiyorum... Gurbanm sana erkeim!.. Ilyor canm! Ne byk destek oldun, yetim gibiydim!.. Eski su kan tarlasnn stnden .geti Hdr. Bir kck tmsek grnyordu, yerinde. Dizi dizi kanaletleri sralamlard. Nerelerden getirdiniz, nasl dayverdiniz abuk! Kana-letler frdolaym dnyordu tarlalarn. Darlar, genileri vard. Derinleri vard. Dizip gitmilerdi. Yrdler oradan. Hepici-ni betondan dkmler bak! u byk dolaplara bak, ilerinde moturlar! Akm verince sular aaarr! Bir kasetin yannda durdular.

Boynu eri bir boru, beton havuza dndrlm. Havuzdan teye bir kanal kyor. Kanal savaa uzanyor. Hepsi betondan, demirden. kr'nn belinin kalmlndayd boynu eri boru. Kim bilir ne kadar ard her biri? yz metre kadar ilerdeydi iiler. Ba koloniyal apkal avu gezinip geliyordu. Yaklayordu Hdrgil'e doru. Kanaletleri birbirine ulayarak, imento bileziklerle tutturuyordu iiler. Yeri, kanaletlerin saca kadar esmilerdi. Hdr'la Teslime durdular. avu geldi yanlarna. Merhaba kardam ho geldin! Merhaba efendi... Ho geldin bacm! Saolasn... Naslsnz, ne var, ne yok? Eyiler ey i... saolasn! Sen naslsn arkadam? Hdr bakt adama. sa kol gmlei vard damal. Ayak574 KOYGOUREN larna izme giymiti krkl. Klot pantolon bacaklarnda. Belinde kemeri pahal. Biz de ite... itten irezil! Kantarma'dan mydnz? Burdan... Sattnz topraklar gittiniz... ha? lkin su ac knca... ondan keri de her yakay o gk dinli ot brynce... yle yaptk. Beyler gelip aldlar. Aldlar, alverdiler... Siz de paralar aldnz bankadan? Eee tabii, birer gondu paras... Kimimiz de bakkaliye at... Angara'ya, Mersin'e, Esgieher'e giden var... Sen? Ben tfaye'deyim. Nasl girdin? Bak sen...

Eeee Zeyni Beyin yardmyla... ok iyi... O gadarck bir yardm oldu ite! Memnunsun ha? Nasl memnun... olurum? Daha rahattr ehir... Eyi ii olana, paras olana... rt! Ky m daha rahatt yoksa? Deildi emme baksana imdi! ok deiti sizin topraklar! Topraklar bizim deil gali... Beyler rnek bir iftlik kuruyorlar buraya! Sustu Hdr. Belki ok bile konumutu. Hem de kendilerinin olmayan paralarla! Kredilerle!.. Bu kuyular, bu kanallar, kanaletler, santrfj kasetleri, direkler, teller hep devlet yatrm oluyor! Toplulatrma, dzleme... devlet yatrm! Yalnz kuyu bedellerini otuz ylda geri alacaklar! Faizi yok! Topraklarn paras da yirmi yl vadeli kredi! Onun da faizi yok!.. Hepicini panga m verdi? KYGREN 575 Banka verdi, yani^ devlet... Biz istedik alamadk... da! Ne demektir biliyor musunuz bu? Buralardan bire yz alacaklar, iki yz alacaklar iki yl sonra! Ve drt yanda fidanlar getirip dikiyorlar, iki yl sonra onlar da meyveye duracak. Basacaklar gbreyi, verecekler suyu, kuduracak rn buralarda! Mcadele'sini yapacaklar, ne sinek, ne bcek! Ondan sonra getir kamyonlar, doldur kamyonlar... Bunlarn btn giderleri kredi! Btn yatrmlar be alt ylda kardklar gibi, isterlerse uzun vadeli borlarn da deyebilirler. nk sat mesele deil! ehir urada! Kamyonlar alp Kars'a kadar gtrebilir, yollar asfalt! Dahi srm sat kredisi alacaklar, dnme 75 lira, yz elliye kacak, hem de vadeli... Biz alamazdk, sade 200 lira verirlerdi... Bir sz vardr duydunuz mu?

Duymadk heralm, nasl sz? At, derler hani, sahibinin altnda kiner! Kimmi atn sahibi? Beyler... binince kineyiverdi bak! At? At da banka... devlet... ne dersen de! Hdr yanat adamn yanna: Adn balar msn Beyim? Ne yapacaksn adm? Teknikerim bu iilerin banda. Kanaletleri detiyorum. yi bir i. Ama size yaramam! yle bir ebeke yapyoruz ki 18 kuyu alacak, sulayacak araziyi. Diyelim bir kuyu istop etti, hatta sekiz kuyu istop etti, kalan kuyularn suyu btn kanaletlere gidecek. Birleik btn bir sistem!.. Sistem ne? Sistem... dzen gibi bir ey! Ap savan sulayacak haa? Birka sucu tutarlar. Hepsini birden sulayp geer sucular. Kendileri gelip uraacak deiller! Kimi doktor, kimi mhendis, kimi tccar, kimi veteriner... adam tutup iletecekler. Yani rnek tarm yapacaklar! Durdu biraz tekniker. yle bir O/ KUYGOUREN rnek ki, btn kyler bu rnee gre tarlalarn beylere satp ehre gidecek! Yeni yeni iftlikler kurulacak, bunlar modern tekniklerle iletilecek..-, batakiler byle istiyor, ben byle anlyorum. Beyim sen daha nce neredeydin? Menderes Ske sulamasnda altm. Manisa Gediz sulamasnda altm. Adapazar Hendek sulama ettlerinde altm. Kayseri sulamasnda altm... Hep Beylere mi? Hep Beylere... tabi! Bizim kye daha nce ne gelmedin? Dedim sana ki at sahibinin altnda... Teslime dikiliyordu, olduu yere kt. Adam oturdu yan yatm bir kanaletin stne. k... sen de k! in yoksa konualm azck... Gonualm Beyim de... bizim iler kl!

Nasl kl? ttler bizi! Bizi srp gendileri... gryorsun ite! tenlerin tlenlerin a; yeme kendini! Hdr bakt adamn parlayan gzlerine. Gnl diyor al ivteyi, git... fur drzlerin bigam! Satmadm daha, duvara asdm duruyor... Hangisini vuracaksn? Fur topraklar alanlar... Yksek apartmanlarda otururlar! alarsn zili, kaplarnda gz delikleri var drbnl, bakarlar elinde ifte sen gelmisin, amazlar... bir! kincisi, bunu vursan tekini vuramazsn. Yolda evirirler nn. ncs, hangisi asl dmann? Topraklar alanlar m? Sen sattn onlar ald. Hatta sana iyilik ettiler. Anlatnz... Yere bakt Hdr: Zorunluktan sattk! Gene bakt yere. Yada gidip pangann bandakini... O bir memur... Varp Angara'ya, onu tayin edeni! O da memur... Balarn, baganlarm!.. 577 Kendi setikleriniz... Bakt gene. Kaldrp dorultamad ban. Her seimde sandklar dolusu oylarnzla... Ga yl okudun Beyim sen? Gld: Beni... okulu bitirmeden attlar! Kim? Sandklar dolusu oylarla setikleriniz! Glyordu ks ks. Miting olunca alkladklarnz! Kitaplar, dernekleri ykp dkerken destekledikleriniz... Gel deyince gittikleriniz, Beyim Beyim diye etekledikleriniz... attlar! Yavu Beyim sen... Beyim Beyim deme bana! Ekmeimi alnmn terine bat-rp yiyorum, Bey deilim! On iki ayda on iki ay alyorum. Amma Beylere alyorum... sayenizde! Sen bu seherde mi oturuyorsun, yosam Angara'da m? imdi burdaym, sonra giderim baka yere... Tanr msn bizim Kerim Usta'y? Nerde alr?

eker'de... Baka Ustalar tanrm... Yani imdi gabat bizde mi sana gre? Gabat sizde... demee dilim varmyor! Ama sizde... bizde... akln bana toplamayan hepimizde! Dnyay Beylerin elinde brakan... bilmem daha sana ne desem, nasl desem? Demesen de anlalyor... gali! Gezmee mi geldiniz zleyip topraklarnz? Edi ban Hdr: Yok... Eee, iiniz de var ehirde? Gaympederi, valideyi grmeye geldik... Teslime'ye bakt. Kim, mmet emmi mi? Ondan baka yok! Musa m adn? Yok! Dur, seni de biliyorum, dur... Hdr'm ben... Tamam Hdr'sn, biliyorum! Gelir gider mi buralara? 37 O gelir, ben giderim. yi bir ihtiyar... yi ihtiyarlar, iyi genler... tam Beylerin istedii! Ciddileti. Amma sen bana bakma! Belki benim dediklerim de yanl! Ben de yanlm! Benimki dardan trk armak size! Siz kendiniz dkn dnn. te mesele nnzde. te topraklarnz, ite Beylerin yatrmlar, ite bankann paralar... ite hayat! ehri de gryorsunuz gznzle. Olaca olmayaca, doruyu yanl, gerekliyi gereksizi ayrdedin kendiniz... yle! Kalkt Hdr. Hdr kalknca Teslime de kalkt. Bekra gar boamak goley demiler! Emme ok hssal szlerin... saol! mmet emmiyi almaya m geldiniz bacmla? Bakt Hdr: Sorma! Geldik emme gitmiyor!.. Gonumu-yor bizimle!.. Bakmad yzmze! Bakmaz! En ok ona koymu!.. Kime goymad ki! Adamn yzn inceledi Hdr. M-yendizin biri de, 'Sonda furup su fkrtalm sana!' demi. Ga-nal amaya feln sz vermi. Azck da ona yaslanyor...

Gld adam: Benim o! Ama biliyor bunlarn aka olduunu bilmez grnyor! Kr bir fkenin iinde! Gelip bu kana-letleri falan kracak oldu. O zaman konutum kendisiyle. Krsa krsa ka tanesini krar? Be alt. Krd kadar fazla dkerler tamam! Senin ifteyle Beylerden birkan vurmay dndn gibi... Mesele nedir? Sizin meseleniz, bugnk yarnki karlarnz apak bilebilmektir! Sizin karnzla onlarn karlar arasndaki elikiyi grebilmektir... anladn m? Ck etti Hdr: Anlamadm... Zordur birden anlamak, ama anlarsn. Vaktin var... imdi urasak biz bu yerleri geri alamaz myz? lerde bizim yemek vagonu var, iinde dolabmz da var. Srahiyle bir bardak getirteyim mi? Npacan srahiyi, barda? ersin tarlalarn stne... Haa, evet! Fera verdik bir kere desene! Onlar da imar ihya eylediler!.. Evet... KYGREN 579 Evet yaa Hdr Efendi! Memleketin gerek sahibi, gerek retmen Hdr Efendi! Ufack kafal Hdr Efendi!.. Hdr'm sesi karcd, bir gariplik kt stne: Ben askerde avutum! Trakya'da akmak Hatt'nda yaptm vatan vazifemi... Yapabilirsin, istersen tfaiye'de avu da olursun. Ama topraklarn kaptrdn, var m faydas avuluunun? Hem de, Zihni Beyler, Torunolular, Veteriner Turgutlar, Doktor Bahriler, Avukat adiler, Muammer Hzallar da hep zabittiler askerde! Evet... Evet ya! Ne yapacaksn imdi kaynpederini? lecek bur-da? K geliyor, ne yiyecek, ne yakacak? Doru dzgn giysi bile yok stnde? Sen bir eyilik etsen ya bize? Ne gibi? De ki git Hdrgillen... Madem seviyor seni! Olur... deneyelim! Gidelim mi imdi? Hemen olmaz. Uzun uzun konumak lzm. ki gn sonra bir urayn bakalm. Daha iimiz ok burda.

Mhendisler izdi plnlar ama, kanaletleri yapp bitirdikten sonra iyice bir denememiz lzm. Kasmn sonunu bulur. Sonra fidanlar gelecek. Onlar da dikeceiz ziraat arkadalarla. Bakan gelip grecek sonra. Bakan ve mal sahipleri... ki gne gelemeyiz. Anca havtaya, izin gn... zin gn gelin... o zamana konuurum... ok saol efendi... Gle gle Hdr Efendi! Hocagal... Gle gle bacm! Hdr Teslime'yi yanna drd gidiyordu. Durup dnd: Sen bizim admz feln belledin, gendi adn balamadn bir! Israr ediyorsan syleyim: Safa!.. Saol Safa Efendi, hocagal... Uurlar olsun... Yryp kye ktlar, eve uradlar gene. Ama il mmet hayattayd. Uzaktan grr grmez Selverce'yi alp ieri girdi, srgledi kapy ardndan. Gremediler. Biraz beklediler, dndler... yoktu grnr bir aresi. Dnp osaya doru yrdler. 54 BU BR MUCZEDR! Zevzek herifin biriydi gurbanm! Gvenme, hep elendi seninlen: Efendiymi de, akllanmazm da... Efendiysem efendiyim, gendimin efendisi! Cuvabn veremedin sen de... baktn hayran hayran! Teslime'nin gz tutmamt adam. Madem yle, bover hatunum! Ortak m olacaz, bover! Emme bizim ilerimiz haggaten kl!.. He bilem kl olamaz! u bubamgili bi yumuadalm, bak nasl yoluna giriyor? Veriz ocuklar okula. Bi yandan da bir ev dzeriz. Gondu mondu. ki oda bi yana, iki oda bir yana. Veriz ihtiyarlara birini. Birini Sunack'mza... Biri ocuklara, biri ikimize... Ondan keri benim bubam, ben giderim temizlie havtada drt be. Sunack'mz evi dndrr. Sahat gibi olur ilerimiz, ne kl olsun? Sen dersen, eyi kt alyorsun tfaye'de. Allah teki sahapszlarm ilerini dzeltsin, bizim gibi gp kanlarn, gmeyip galanlarn, temelli yoksul, temelli yalnz olanlarn, deryalarda rpnanlarn... Gardam Bekamat' mara ediyorum Teslime, bilemezsin ne gadar! Azck ilerini yoluna goyunca olmad bi gidersin! Bi bakar gelirsin! Bunlar feln gayg deil. Gayg imdi bu anamla bubam. Onlar da gayg deil ya, elin ar ite. Daha olmad, yem yiyecek getiriz npalm? Gafay deitirmezse almaz yemi yiyecei!

Deitirir iallah! Bazen konuuyorlar, bazen kafalarndan geiriyorlard. Tozutup tozutup geiyordu cipler otomobiller. Otobs kamyon yoktu. Geenler de durmuyorlard. Oturdu yolun kysna Teslime. Havaya bakyor, yere bakyor, uzaklara, t gerilerde grnen Toroslar'a bakyordu. ok uzaklarda, duman gibi silik582 KYGREN tiler. Bazen katarlanm turnalar geiyordu yukarlardan. Ha-tp'n stndeki tepelerde koyun srleri dnyordu. Kndra-lklarm sular ekilmiti. Ve Hatp'm balar bozulmutu. Ocaklarda pekmezler kaynyordu bir yandan. rann kokular duyuluyordu bazen. Gaaaart! etti bir araba, yolun kumunda durdu. Eli ardnda geziniyordu Hdr. Dnp bakt. Teslime kalkt usulca. Ard sra bir araba daha geldi, o. da durdu. Bulut rengi ince uzun bir Plymouth'tu ilk duran. Dart dart dart!.. korna aldlar iinden. Hdr bakt, tan birini gremedi. Teslime yryp geldi usulca: Var bi bak, seni sesliyorlar... Ck etti: Varmam ne varaym? Dart dart dart!.. Sesliyorlar emme gurbanm? Seslesin drzler! Plymouth'un sol kaps ald, eri biri kt: Heey hem-erim, heyy Hdr Efendi, az gelsene beri!.. Hdr bakt, glnden tand. a Bey gelmi g! Hani vard ya, Myendiz Cafer Efendi, o gelmi!.. Cafer, iki adm yrd Hdr'a doru. Var da hogeli et, somurtma bubam gibi! Hdr yrd, ama glmyordu yz. Yahu dostum naslsn? Ho geldin!.. Ho bulduk, hasta msn? Deilim emme dadm yok!.. Brak yahu, neelen biraz! Gel bak kimler var arabada? Gel tantraym... ekti Hdr'. Arkadaki arabann da kaplar ald o sra. Torunolu, Doktor Zihni, Avukat Sadi indiler. Arkada da Melhat Hanmla Kbra Hanm vard. kmadlar. Merhaba yahu Hdr Efendi!

Meraba Zeyni Bey... Cafer ekti Hdr': Tlin bak, Hdr bizim! Arabadan elini uzatt Tlin: Nassmz? KYGREN 583 Ho geldin... eyiyiz! Mteahhit Sadk Can uzatt elini: Merhaba evlt! Babam, Hdr, teki de Naln Hanm, babamn arkada! Ho gelmisiniz! Ho bulduk efendim, nassmz? Eyiyiz kr...

Etine dolgun, mavi gzl, ok sal biriydi Naln. Kirpikleri gzleri eni konu boyalyd. Trnaklarn da bir acayip uzatmt, bakt Teslime. Hadi bakalm Cafer, bin evldm! Hdr! Biz yle bir dolaacaz. Musa npyor? Selm syle grnce... Karlk beklemeden bindi arabaya, altrd motoru. Doktor Zihni geldi yanma Hdr'm: yle bir dolaalm diye ktk. Sadk Bey ileri grecek. yisin deil mi? e gidiyorsun? Bugn izinli misin? Hadi bize msade! ehirde grrz... O da karlk beklemeden bindi Torunolu'nun yanma. Arabalar pepee yrdler. ilerin alt yere doru gittiler. Tam o srada bir Karaman arabas geliyordu, el kaldrd Hdr. Durdu araba. Bindiler Teslime'yle. Mteahhit Sadk Can, bir 'arayol'da eletti Plymouth'u. Elinden tutup Naln' indirdi. Cafer'le Tlin, Zihni'yle Melhat, Torunolu'yla Kbra, e e yrdler bir sre. Honutlukla bakyorlard dzlklere. te ekerim bizim iftliimiiiiiz! Yrdler. Tabi imdi pek bir ey anlalmyor. Ama ok para gmdk buraya! Geri bizden bir ey km saylmaz, tarmsal kredilerden yararlandk. Fakat iki yl sonra greceksiniz ok mthi eyler olacak. llerin ortasnda mucizeler falan... Bu byk para bizimdir. yle deil mi Zihni Bey? Tam be yz dnmdr buras. Plnlamasn Amerikal uzmanlara yaptrdk. Ama bizim peyzaj mimarlar da altlar tabi. ok holandm ocuklarn ilerinden. Esasen btn sahay onlar plnladlar. Bak o kedeki kaseti gryor musun, onunla bu kaset arasna bir ev yaplacak. Basit bir ey istiyorum, ama ii mkemmel olacak. Ben yoncay pek severim nedense! Sonra elmalklarmz... Sonra 584 KOYGUREN

KYGREN 585 kavaklk biraz. Kava da severim. Sonra zerdaliler, armutlar, vineler... Biraz da msr ekeceiz. Patates, pancar, arpa buday. Yirmi atlk bir tavla... Greceksin ne atlar olacak! Yani tam rnek bir iftlik, ama ok kullanacak deilim. Ancak canm sklnca falan geleceim... Eildi kulana Naln'm: Beraber geliriz! Atlarz uaa, bir saat, bir eyrek sonra burda-yz. Hafta sonlarnda... Ama daha ev falan yooook, yoncalar yok? Eeee dedim sana, bir yl sonra... Torunolu atld: Hatta gelecek baharaaa! Kbra: Bence boa para gmdnz buraya! Beyefendi tebrikler! Hakikaten iyi bir i yaptnz! Buralar fkrr bir iki yl iinde! Kbra'nn zddna konumay seviyordu Melhat. Fakat arazi ok*gzel, ok geni!.. Hi de beenmemi grnmek istemedi Naln. yi ilenir, iyi baklrsa olur... Tlin ile Cafer, ynlerini ehre evirmiler, gnbatmn seyrediyorlard. Torunolu da iilere doru gidiyordu. Sadk Bey anlatyordu Naln'a: Yani ben vnmeyi sevmem! Fakat buras hakikaten bir mucizedir! lde bir mucize diyebiliriz hatt!.. Doktor Zihni' ye dnd birden: Resmen lleiyordu buras, deil mi Zihni Bey? Ama bak kurtuldu imdi!.. Yazmaz ki bizim gazeteler! srail'de el kadar yeri yeerttiler diye dnya matbuat, onlarla birlikte btn bizimkiler, seferber olup gklere kard Yahudileri! Ama asl mucize budur, grmez bizim Siyonistler! Eildi Naln'm kulana: Bak bu sistem gayet enteresan! Amerikan mhendisleri dndler. Ama Rusya'dan da literatr getirttim ben. En son gelimelere dayanr. Biraz da orijinaldir desem yeri. Bizim mhendislerin yaratcl yoktur... Baharda buraya Bakan Hazretleri geliyor ksmet olursa. Kuzu evireceiz... Gene dnd Zihni Beye: Bence evleri hemen yaptrmal Doktorcuum! Torunolu'na dnd: Bahara brakmasak iyi olur! Prefabrik malzemeden yararlanmak mmkn olduu gibi, duvarlar da hemen kartrz olmazsa... Doramalarn ehirden getirtiveririz hemen. Elektrik de var nasl olsa! Gene Naln'a dnd: Elektrikli iftlik evi, kl ahrlar, ince bir zevke gre denmi odalar... dnyorsun deil mi? Scak suyu, ofbeni, her komforu olacak, stelik temiz hava... seveceksin! Harika bir ey olacak desenize? Olmu bile, olmu bile hanfendi! Zevkinize hayranm Melhat Hanm, ok teekkr ederim! Zihni Bey, tebrik ederim! Hanmnzn zevkine diyecek yok... Efendim, eksik olmasn, Vali Bey de ok ilgileniyorlar! Bir ihtiya var m, sorup duruyor... Kendilerini ziyaret edeceim efendim! Zaten Bakan Beyin de selmlarn getirdim. ok anlayl davranyorlar. yle olmas da lzm tabi. nk biz bunlar kendi karmz iin yapmyoruz. Yaplanlar memlekete yaplyor. Keke herkes bunun yars kadar eser armaan etse memlekete! Rahmetli Atatrk'n en ayan hayret taraf, kurduu iftliklerdi bence! Yapt yapt, bykba, kkba, btn hayvanlar retti vede slah etti vede gelitirdi, ama alp gtrd m srtnda? Hayr! Hepsini memlekete armaan etti. Tabi en byk eseri Trkiye Cumhuriyeti'dir. Fakat kurduu iftlikler de yce eserlerdir! Zaten Rahmetli'nin hangi eseri byk deildir? Gryorsunuz Msr'da Necip O'nun yolunda yrd, Nasr da O'nun yolundan yryecek. Habip Burgiba... o da yle! Atatrk... Atatrk gibisi var myd? Hakikaten ok byk bir dahiydi! Dehas kabili mnakaa deildir!

Admlarn geni geni aarak yryor, alyordu bazen. Sonra bakyor hanmlar beyler arkada kalm, duraklyor, yada olmazsa geri gelip bir daha yryor, geni geni admlyordu. Tekniker Safa geldi yanlarna. Hogeli etti hepsiyle teker teker. Kendini tantt. Sorulacak sorular varsa, bilgi sunmaya hazr olduunu syledi. Elini yelek cebine sokup dinledi Sa-fa'y Sadk Bey. Sonra dnp ardna, Naln, gel! el etti dostuna. Gel bak ekerim! Delikanl, yaplan almalar hakknda bilgi verecek! Yani ovada moderen tarmn balangc! Bizim buras byk bir kapal havzadr Naln! Kapal havza olduu 586 KYGREN iin yamur dmez. Btn yllar kurak gelir. Kuraklk, kltr bitkileri iin elverili ortam olmadndan, arazinin mutlaka sulanmas gerekir. Bunu nasl halledeceiz? Osmanl dneminde aramba suyunu getirmeyi dnmler. Eksik olmasn Avlonyal Ferit Paa, Badat Demiryolu yapmn vede imtiyazn verirken Almanlara iyi bir art komu: Beyehir glnn bir kanalla umra'ya * kadar getirilmesi... Niin? nk arada irtifa fark var ve mmkndr! Ferit Paa valiydi burada, sonra sadrazam oldu. Yapmlar bunu. Ama kfi mi? Deil! Cumhuriyet dneminde, zellikle son dnemde, yeralt sularna nem vermeye baladk. imdi bu delikanl sana onu anlatacak. Bala! Haydi anlat bakalm delikanl!.. Safa durdu: Neyi, neyi anlatacam efendim? zahat ver ite... almalar hakknda bilgi! imdi kanaletleri dyoruz efendim... ok gzel! Noolacak bu kanaletler? Betondan dklmtr bunlar, su zayiini nler! Teekkr ederim, ok gzel... mhendis misin sen? Hayr... bitiremedim! Nesin yleyse? Teknikerim... Eh o da fena deil, aferin... baka? Baka ne renmek istiyorsunuz bilmem ki? u grnenler ne? Koluyla iaret etti. Bunlar kuyularn kasetleri! 'Kk' de deniyor bazen. ar-teller var ilerinde. ndirince motorlar almaya balyor. Santrfj yntemiyle suyu ekiyorlar kuyulardan... Kuyular hazr m? kt m sular? kt efendim... hazr! Randman?

Her bir kuyudan 50-60 litre saniye! Akm baland m? Baland efendim, istediimiz zaman kullanabiliriz... ok gzeeel! Nereden alyoruz elektrii? Gksu'dan efendim... genel ebekeden. KYGREN 587 Aferin! Teekkr ederim! Adn ne senin? Bir daha syle bakaym! Adm Safa!.. Aferin... memnun olduk Safa evldm! Elini uzatt birden. yi aln ocuum! Dar ktn m? Bulundun mu Avrupa'da, Amerika'da? Hayr efendim!.. Yaaa... bulunsaydn anlardn o lkelerden ne kadar geri olduumuzu! Gene de anlayabilirsin... oku aratr! Sizlere ok grev dyor. ok aln da kurtaralm u gzel memleketi gerilikten... Naln'a dnd gene: Grdn m Naln, neler oluyor lde? Gene nden nden gidiyor, sonra dnyor, dz-lenmi tarlalarn arasndaki yollarda geziniyordu. Bakar msn bir dakika Sadk Bey? Sadk Bey, Naln'm yanna vard yeniden: Syle hayatm! htiyacn m var? Gzleriyle Cafer'i arad hemen. Ohhoooo! Kalmt. Heves yok ki sersemde, una bak, alm karsn dibine, grubu seyrediyor! Edi ban, kulan verdi Naln'a: Syle canm? ok sktm beeen? ok mu sktn? Baknd iki yanna Sadk Bey. Eeee biraz uzakla da yapver bir yere! Akolsun ama ekerim, olur mu? Olur be,, neden olmasn? Bunca insann arasnda... Byk m? Hayr... kk! Olur ama sen yapamazsn! Sen bugne bugn olduka sosyetik falan... Dnd hemen. Neyse, gidelim, yr gidelim ehre! Arabalarn bulunduu yere doru yaklarken Cafer'i de ard: Haydiiiin gidiyoruz! Gidiyoruz, binin arabalara!.. Melhat: Hi zlme Zihni! Fena bir yer deil! stikbali parlaktr! yi etmisin, iyi etmisin de almsn! Keke

biraz daha alsaydn! Bugn bu Kbra kary atlatmak istiyordu. Sonra Naln'la Sadk Beye de taklyordu: Sayn iftlik Sahibi! Sayn iftlik Sahibesi! Acaba dnte bize buyurup birer a588 KYGREN ymz almaz msnz efendim? Arzu buyurursanz kendi elce-zimle yaparm... Gidelim gidelim... Naln skm zaten, hemen gidelim! Naln' da, Melhat Hanm da arabalara doru itiyordu Sadk Bey. Arabalar umra osasma ktlar hemen. ktlar ve... aktlar ehre doru. 55 YAAR ESER YOLCU GN Hani bubamgil Teslime? Bubamgil gelmiyorlar aba! Da gonutu, el iken el gonu-tu, bubam gonumad bizimlen, anam he gonumad! Ne varsa arada, ksmler! Halbuysam datl datl, glm balm ayrldk, grdnz. Ykklardan kelete r dayp rtme'nin altna yyorlar, gn yakacaklar. Gayfanm nndeki gavak da pamuklanm, rk kelesteylen geecek glardan olmayacak. Ne sorduksa seslenmedi bubam. Anam da bubamm yolunda. Gapadlar gaplar, sakladlar bizden... Dahas var bacanak! Gaplan Harman'yla Cinligeri'in or-lara, kanalet dyor iiler. Balarnda myendis gibi biri. Akll adama benziyor emme zevzek! Eylendi durdu benimlen!. O gonumu bubalklan bizim. Ben diyorum gaibimden, elmi akln: 'Sonda salaym, su bulaym... kanalet deyim... onlar gitti, sen de burada yeni bir Bey ol...' Baka ne olabilir? Bunca yllk gomum, rufunu bilirim, gururlu heriftir! Keser yir ha-catn, minnet etmez kasaba! ok gcne gitti brap geliimiz, ky brap geliimiz! Halbuysam ermiyor akl! Eriyor emme esgi usullara eriyor, yeni filimlerden habar yok!.. Hemi de deli gibi bi ey olmu bubam! Dereden tepeden gonuuyor, dm eridi! Sen Ali soruyorsun, o Veli'yi de geiyor da, Hasan en gonuuyor! Bazen dalp ge bakyor, bazan gulara gunduzlara svyor... Sald gz yalarn siyim siyim, alamaya balad Msl-me: Bubam zaten inattr: Gelinecek yere gelmez, durulacak yerde durmaz! ok inattr. Anamn akln elen de o! Dese kak, kakmam m der anacm? Onlar oradayken biz burda nasl bakarz elin yzne? Bu iin neyise aresi gurban olduum Musa, bul hemen! Bir daha gidin Hdr'lan. Bir daha gidelim barabar. Yarn 'vvvvL' deyince buyarlar orda! Sr spa yok, tezek olsun. rk kelesteylen smr m goca ev? Isnd deyelim ne yi) KOYGOUREN

yiyip iecekler? Hemi de glmez mi grenler? 'Gendileri gitmi, ehdiyarlarm brakmlar!' demezler mi? Glmezler mi? Dnp dnp ayn szleri sylyor, alyordu. Kes bakalm Mslme! Bir lme are bulunmaz! Kes de dnelim. Ben onun ilmini bilirim. Ben onun golundan dutar getirim. Derim ona ki, gidip g geirelim, bahar olunca geri gelin. Derim ona ki, tarlalardan suyu karan da, kanaletleri deten de hkmettir, Beylere nooluyor? geri alacaz hepicini!.. Derim ona ki, bir

dalgnlk etmi hkmet, bize verecei krediyi onlara vermi, imdi yann dzeltecek! Bir yan ikrar vermeylen bir kyn topra alnr m? Angara'ya varanaca u-raacaz! Yan hesap dner gelir Badat'tan, Basra'dan... byle derim. Dnmez u zamanda emme ona umut veririm. Umut! Umudu grnce npacak gelmeyip? Yalan boazm almyor ya Mslme? Siz de azck dggat edin. Sorarsa byle gonuun nnde. Gelsin otursun bize, isterse size. Sizlen biz, etlen dr-naz gali! ekelim pangadan paralan, yapalm iki dnek. Siz de oturun, onlar da otursunlar. Biz eyi kt apartumanda oluruz. Zaten gnleri ikindiye devrilmi. Onlar orda ldrmek olmaz. Onlarn gaibi imdi sradan srayi... dnce girilir. Gnllerine gre gonuuruz npalm? Burdan yana he zlmen Teslime, Mslme! Sunack, sen de zlme! Hdr sen he zlme adamm! zlp de yimen gendinizi, hemi de birbirinizi. Gara gn gararp galmaz, bunalan da bun'da galmaz dedikleri budur bakn. Arka gale olalm birbirimize de goley kalm kt gnlerin iinden! Simden keri biz, ne umarz da ne buluruz dnyadan? Bizimki kt gnmz eyetmek, ocuklar bakp gayrmak, gendimizi ezdirmemek adamm! Ezdirmeyiz de iallah! nk ezile ezile ezilecek yanmz galmam deil mi? ki u gondular yapalm. ocuklar da aksatmasnlar okulu. Biz de eyi kt, girdik bi yola, haydi yiidim uur ola!.. Sunack, hayranlkla bakt Musa'ya: Ne doru gonuuyorsun Musa Aam!.. Hdr: Saol... muhtar! Mslme: allah olur bu dediklerin! allah... maallah... enide! KYGREN 591 Yavu bacanak, yavu sen bi zamanlar ok hamsalak bir adamdn, imdi ne akllanmsn yavu! Geldin sehere, gaf an sahat gibi ilemeye balad! Senin akim, Gaplan Harman'nda kanalet deten herifinkinden eyi! Senin akim Kerim Usta'nn-kini aratmaz bak! Yalnz, sora varp unutuverme dediklerini! Ben bir havtadan nce izin alp gidemem. Gondu yerini gulak-laalm u yaknlardan. Kerim Usta feln barabar grelim bir akamst. Ondan keri de ykp gelelim kydeki evleri... Haa bak, Arap Zeyni Angara'ya gidip geldi. O da diyor, 'Bir ivtlik evi yapacam, tarlann ortasna. Sadk Beyinkiylen hemen balayacaz bugn yarn...' Herifin seherde evi var ne geni gryorsun, bir de ivtlik evi yapacak... hemi de tarlann ortasna. Ulan he deilse kesine bal yap da fazla yol amak icabetmesin! Her frsant ellerinde gali!.. Halbuysam bak adamm, ne stnl var u Arap Zey-ni'nin senden benden? Her gn grp duruz nallarn. Haklsn, devir onlarn! Ben byle devrin iine goyum, yani szm men-cilisten dar... Bacanaaak bee!.. Haa!.. Elini az abuk dut hele!.. Npacaksm abuk dutsam? abuk dut da bi de ben goyum!.. Gltler. Sana bi habar daha adamm! Meram'da dinlediimiz Ha-cer giz vard ya, dutuklamlar! Angara damnn gadnlar go-uunda eyleirmi aydr! Ne dedin ne dedin, anlayamadm?

u bizim Hacer gizi dedim... Ne yapm Hacer giz? Birini mi ldrm? Demiler brak bu trkleri! Neyimi, ek deveci develeri engine, imdi rabet gzel ilen zengine... Demiler zengini fakiri gartrp durma!.. Neyimi, ormandan yol aarm... Brak yolu orman! Senden keri yol aacak galmad m? Baka trklerden syle. art m trk sylemen? ark syle. Do re 592 KOYGOUREN mi fa sol l... mzk syle! O da demi gemem benliimden, bolamam, trkleri btn kyler syler, belledim t ocukluumda!.. Demiler seni atarz okuldan... Demi o da, zaten sizin bana bellettiinizi ben u gadarken belledim bacmdan bibimden... Demiler sen bizi dakmyor musun? demi dak-myorum he birinizi!.. Atmlar adamm okuldan. Gazinolara... gazinolar almam. O da gitmi ak yerlerde sylemeye. ok irezillik ekmi. Ak yerlerde sylerkene halk dolumaya balam. Doluanlar pskrtmler. Plk karm, toplamlar. Neden toplamlar bak, demi byle byle, gara toprak bey ga-nylan yorulur... bunu dedin deyi! Halbuysam ovann gadim trksdr. Angara Cezasnda makemesi grlecek diyor Zey-ni Bey... Hemi de glp srdyor!.. Sunack: Yazk! Yakn olayd bir yoklardk! Hdr: Uzak, yakn, yoklamak gereir mapslar! Teslime: Bi trk sylemeylen insan maps molur? Gizi grmedin! Giz deil gvlcm! O gadar trkc var, hergn sylyorlar!.. Trk var, trkck var... Yakn olacakt... Yakn olur bi gn, durun bakalm! iekler feln dermeli grlardan... Sen bizim gzmzsm deyi!.. Bizim trkcmzsn deyi... T buralardan gendisini arkaladmz bilmeli! Bilmese de dayatr o! Onu gr, erkei npacaksm? Elini kulana att Musa, ok eski trkcler gibi: Zulf olak dedim de devran olmad Beyde insaf gulda sabr galmad

Habar gitti candarmalar gelmedi Gara toprak bey ganylan yorulur f ulan f! Gahbanal felek! Kimine garpuz gavun, kimine bir ac dvelek! Bir ac dvelei de ok grdklerin var... Durdu Hdr. Yavu bacanak, sesin baya gzel! Ne diyorum bak, he olmazsa bi mektup atalm u gza! Temelli yetim gibi yatmasn onun orasnda!.. KYGREN 593 Yazalm adamm! He olmazsa bilsin ki gendini dnen arkadalar var! Kyden gopup gelmiler, gondu yapacaklar, ocuklar var, garlar gadmlar gelmiler... Hemi de pln bulup dinlemeli her zaman! ivtelerin birini satp gramofon alalm be? Teslime gld: Dnya yklsa gam etmez enitem! Mslme sildi gzlerini dastarmn ucuyla: Sana demeyi unutuyordum az daha Teslime. Yanmzdaki Guzgunlar apar-tumamnn gapcs kyormu. sdambol'a gidicilermi. Emme yeni bi gapc bulagomular hemen. Onu da gars teze ocuklu deye beyenmiyorlarm. Albay Osman Beyin hanmna demiler bir bildiin yok mu? Bana at dneyin. Yarn barabar gidelim temizlie... Mslme'nin omuzlarn, ban okad Teslime: Yaa gidinin abas! Grdn m Cenaballah nasl dnyor yoksul gulunu! Hemen gelirim... Taban dibini syrd. Hoafn da kalann dikti tayla. Sonra kalkp sofray toplad. Bulaklar ykamaya balad kapnn dibinde. Sunack da kalkp ay suyu koydu gazocama. Yukardan Mardinli Demiryolcunun karsnn Krtesi geliyordu. Ormanc Necip'in kz da bryordu: Anaaa!.. Sinemaya gideliiiim!.. Hdr, kr'y ekti yanma: Okullar balyor gali! Cz mz satamazsn artk. O tablay takn tukun arasna galdra-lm... m bubam? Bulan bandan seslendi Teslime: Galdr galdr! Emme bi daha satversin evin iinde! Az nceki kasavet yava yava dalyordu. Melt ganck sznn eri kt, antalar alm! Kitapla^ rn birazn bulmu, biraz gelmemi. Gaytlar yapldna gre, gali bunlara garada lm yok! Sunack: Bizim ocuklarn kitaplarn Arap Zeyni'nin ga-rnn almas he houma gitmiyor Musa Aam! kszlerinki gibi... Bo versene hsmm! Dert mi u sylediin? Domuzdan kl goparmak sevap demi... 38

JtVU X VjUV U KJ&JN Neyse... Gld Sunack. Hepisinin dakimlarim tamam edince verecem diyor. He-mi de he zme gendini Sunack, bedavaya deildir aldklar! Hdr bilir, ne gecemiz belli, ne gnzmz! Fazlasynan haket-tiimize inan! Durdu biraz. Hemi de gocca ky onlara bra-p geldik! Biz onlardan alacaklyz daha!.. ksrp gz krpt Hdr'a. Gururludur Sunack! Minnetini istemez kimsenin! Halal olsun! nsann hasdr yle dnen. Allaha kr, biz de girmiyoruz. Bir lokma ekmeklerini yiyorsak alp dyoruz bedelini. Prt mrt bi ey veriyorlarsa, onu da garl-yoruz sanmca... Sana da halal olsun bacanak!.. aylar katp geldi, verdi Sunack. Teslime de elini kuru-layp ekerlii getirdi tuttu. Her ey eyi ho da adamm, gine bir sknt var iimin urasnda. Yreinin altn gsterdi Musa. O Guzgunlar apar-tumanmm gapclm size alabilirdik istesek. Avanak davrandk biraz. Yakn gomu olurduk. Eyolurdu aam zabah gonu-mamz... He zlme Musa Aam! Kendi ayn da alp oturdu Sunack. Gelip alanlar da bizim gibi sahapszlardan deil mi? Hdr' dersen, eyi kt ii var tfaye'de. Bizimki yeter bize imdilik. Teslime'nin de frsand kyor temizlie. Biga gn o gider, biga gn ben giderim gereirse... oluruz! ok holand Sunack'm sznden, gnl doldu Hdr'm. Gonuunca daakl daakl syler gidinin gars! unun dediklerine bak!.. Sonra takld Musa'ya: stersen bi irket gurup kimseye i brakmayalm, ne dersin bacanak? Musa mahcup oldu: Yok canm, ha ben dedim, yan yana olurduk! Emme byle diyorsanz arznz bilir... Belki iindeki sknty giderici bir yol aryordu. Belki bu dedii deildi demek istedii. Biraz durdu, ayn iip bou verdi. sterseniz kakp Kerim Ustagil'i bi yoklayalm npyorlar? Gzleri parlad Hdr'm: Valla fena olmaz!.. Sunack'n KYGREN 595 yzn yoklad. Teslime konutu Sunack'tan nce: Bek hazzettim avradndan! ocuklar feln da terbiyeli terbiyeli ma-allah! Doan, Duran, kr, Refik fsfs ettiler aralarnda. Hdr sordu: Nooluyorsunuz efeler? Refik at konumalarn: yle gaf al ki olu Beir! Okula balarsak bize de gsterecek... sz verdi! Yeter kz, gidip fotoraflarn getirdi br odadaki sandn gznden; Musa, Mslme kaptlar. Ulan ulan ulan!..

Aman aman aman!.. G byle ne diktin ban yere? imdiden dnyaya di mi gcrdatyorsun g? Sunack, ieri gitti, bartsn bulup geldi: Vay gidinin gara inad vaaay! Yapacam dediini yapyor! ekinecem deye dutturdu, ekindi! Hrsndan ok dik km iresimleri!.. Sal-versen aalarndan ne geecek!.. lk'i bitirmeden orta'ya yazlacak... Ellemeeen ellemen!.. Mslme okad Yeter'i: Bek gzel km maallah! Ellemen gizin bylesi eyidir! Omuzlarn d-rsn de baslsn m bizler gibi? Ellemen yapacam dediini yapsn, goparsm duttuunu!.. Yavu adamm, ga dene ektirdiniz? Fazla vara bi denesini goyalm bizim aynann yanna... sterseniz gendini gtrn bacanak! Gltler evin iinde. Sunack: Gideceksek kakn... bir an nce varalm! Go-mak gibi olmasn emme!.. Sonra Hdr' ekti bir kyya, fsldad kulana: ...alaym m? Ne diyor o Hdr? Cmaat iinde byle fsfs olur mu adamm? Neyi alp satyorsunuz? Dartmd Sunack: Sen duymayver Musa aam! Karsna gz etti Hdr: Al al, eyolur! Sonra Musa'ya dnd: Biraz cinmsr varm evde, soruyor, alaym orda gavuralm m, sevinir ocuklar? Hastaya gar m sorulur? Kerim Usta da sevinir... 596 KYGREN Tavalar yoksa tepsileri vard, gazocamda olur. O gadar-ck eyi dnemeyecekler mi! inde cinmsrnm bulunduu keseyi kolunun altna ald Sunack. At kapy. nce adamlar, sonra ocuklar, sonra da Mslme kt. Tam o srada Hdr dnd dardan: Yavu!.. Yeter'in foturafmdan alalm bi dene! Onlar da gosunlar aynalarnn yanma! Eerkine bize ilzm olursa yeniden kardrz arabndan... Sunack dnp fotoraf ald. Harman gibi yusyuvarlak bir ay vard yukarda. Gzn lk gecelerinden biriydi. Sunack'la Teslime kvrayp Mslme'ye yetitiler: ocuklar en nden gidiyorlard. Antn bulunduu alana vardlar bir solukta. ocuklarn hzna yetimek iin belli belirsiz bir aba vard ilerinde. Oradan da hsaniye Mahallesi' ne doru vurdular. Kerim Ustagil'in kerpi avlu, yunup kurun-mu gibi grnyordu ayn avknda. Tpk kyde komu komuya giderken yaptklar gibi vurmadan, tklatmadan ap girdiler avluya, avludan da oturma odasna... Gein gein gein!.. Buyrun buyrun buyrun!.. Kalkp karladlar konuklarn, grkap oldular. lerinin derinlerinden gelen bir sevin doldu havaya.

Hdrgilin, Musa-gilin, ocuklarn yzlerini yalad scak hava. Gein buyrun, gein buyrun! Ho geldiniz!.. 1972 FAKR BAYKURTUN BZDE IKAN KTAPLARI YILANLARIN C Fakir Baykurt'un "Yunus Nadi Roman Armaan*"' n kazanan roman... Ylanlarn c'n ok sevdim. Trk ky ve kylsnn halini "arzhal" etmekle kalmyor, Trk ky ve kylsne, yn de gsteriyor. Irazca Ana'y unutamayacam. Orhan Kemal Btn gndelik olaylarn iinde bir ev, Kara Bayram'n evi, sonra ky: tiyle, atiyle, kokusuyle yayor... "Ylanlarn c" bizim edebiyatmzn unutulmayacak, ardndan yrnlecek eserlerinden biridir. Yaar Kemal 6. Bask 275 sayfa 15. TL. IRAZCA'NBV DRL Olaylar yaratan "Ylanlarn c" romannn devam. Gke gar get... ne tyon? Tylerini... ne dkyon? Dmanlarn toplanmlar Gara Bayram, ne yatyon? Aadan... gelir gazlar... Grenlerin... yree szlar... Gara Bayram can veriyor Bir su verin gelin gzlar... 4. Bask 238 sayfa 10. TL. KAPLUMBAALAR Trk kylsnn yaratc gcne inancn roman... Fakir Baykurt'un devlet ve halk ilikileri zerinde en ok durduu roman budur... zlerek okuyacak, sorumluluk duyacaksnz. Ve seveceksiniz. 3. Bask 400 sayfa 15. TL. EFKR TEPES Fakir Baykurt'un 41 fikir ve yorum yazs... "Trkiye'nin uzak kelerinden birinde, avat'ta bir tepe vardr. Bu tepeden btn Trkiye resim gibi insann nne serilir. Bir yandan alabildiine yeil, yeil, yeil!.. Bir yan bilemeyeceimiz kadar yoksul ve geri. Varlklar iinde yokluk, olanaklar iinde ksr ksr dngler... Korkun bir elikidir bu..." 4. Bask 15. TL. TIRPAN

Fakir Baykurt'un 1970 TRT dl ve 1971 TDK dln kazanan roman... "Ankara'nn kula dibindeki Gkimen kynde Dr'nn bana gelenler, btn acl ve Trkenin btn akclyle anlatlyor... Trpan, Fakir Baykurt'un romanlar iinde ve romanclmzda bir aamadr..." 5. Bask 382 sayfa 20. TL. UJNLJNCU KUY Baykurt bu romannda da Trk kyn ve kylsn anlatyor, severek okutuyor. Yazarn en beenilen eserlerinden biri... 4. Bask 362 sayfa 15. TL. LL KARIN ARISI - CCE Fakir Baykurt'un, daha nce birinci, ikinci basklar ayr ayr km ve mevcutlar tkenmi hikye kitabnn birleik yeni basks. Baykurt'un 39 hikyesi bir arada... 398 sayfa -15. TL. ON BNLERCE KANI Baykurt'un ounu halktan alp yeniden dzenledii 55 hikye... "Bu hikyelerin ounu syleyen halktr. Yamacna aldklar da, atldan itliye kadar pek ok ynetici, efendi, okumu, hac hoca takm, hrsz uursuz, akgz, dar kafal, hinolu hinler, cinolu cinler, her yatan, her batan kabaklar, kabakolu kabaklardr. Syleyen cemaate, dinleyen efendilere de selmlar..." 2. Bask 243 sayfa -15. TL. CAN PARASI Banda Fakir Baykrtla yaplm uzun bir konuma ve 21 yeni hikye... Baykurt'un hikyeleri, tpk romanlar gibi, toplum, ve yurt gereklerimizi abartmaya kamadan, arptmadan, scak bir dille ve itenlikle yanstmaktadr. "Can Parast" m okurken bu sylediklerimizden daha fazlasn bulacaksnz. 251 sayfa 15. TL. 1 r Sv/ uyfez-^ez C^ezaevne Yazma ol&jxajgi j^oAr. J\fe vo/ram, saatin zemberei gibi .umum Kurtlum romanm. kmca c/a hemen yazdm. Crer bu romanda dorudan doruya cezaevi gemiyor Arla halkmzn ma<--&i-asmn ce^a., Uen t>iikyJi:vilxjL. Ne rastlant, hem de Cumhuriyet'in 50'nci ylnda! Ve baka bir rastlant, bu notu yazdm gn, kesinlemi

bir cezay ekmek zere gene cezaevine giriyorum. Yeni voltalara, yeni romanlara..." Fiyat 30 Lira Fakir BAYKURT diyor ki: "Epeyden beri kafamda gezen bu roman Mamak Asker Cezaevinde yatarken gelitirdim. Bitmedi, Ankara Sivil Merkez Cezaevine getim. Yapacak baka i yok. Yazma olana yok. Ne yapaym? Vurdum voltam, saatin zemberei gibi kurdum kurdum romanm. knca da hemen yazdm... Geri bu romanda dorudan doruya cezaevi gemiyor. Ama halkmzn macerasna cezaevinden bakyorum. Ne rastlant, hem de Cumhuriyet'in 50'nci ylnda! Ve baka bir rastlant, bu notu yazdm gn, kesinlemi bir cezay ekmek zere gene cezaevine giriyorum. Yeni voltalara, yeni romanlara..." Fakir Baykurt _ Kygren www.kitapsevenler.com Merhabalar Buraya Yklediim e-kitaplar Aada Ad Geen Kanuna stinaden Grme zrller in Hazrlanmtr Ekran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplar Dinliyoruz Amacm Yayn Evlerine Zarar Vermek Deildir Bu e-kitaplar Normal Kitaplarn Yerini Tutmayacandan Kitaplar Beyenipte Engelli Olmayan Arkadalar Sadece Kitap Hakknda Fikir Sahibi Olduunda Aada Ad Geen Yayn Evi, Sahaflar, Ktphane, ve Kitaplardan Temin Edebilirler Bu Kitaplarda Hi Bir Maddi karm Yoktur Byle Bir eyide Dnmem Bu e-kitaplar Kanunen Hi Bir ekilde Ticari Amal Kullanlamaz Bilgi Paylatka oalr Yaar Mutlu Not: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EK MADDE 11. - Ders

kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri 87matlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesinde deneme yaynna geilmitir. T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi Bakanl Ankara Bu kitaplar hazrlanrken verilen emeye harcanan zamana sayd duyarak Ltfen Yukardaki ve Aadaki Aklamalar Silmeyin Tarayan Yaar Mutlu web sitesi www.yasarmutlu.com www.kitapsevenler.com e-posta yasarmutlu@kitapsevenler.com yasarmutlu@yasarmutlu.com mutlukitap@hotmail.com kitapsevenler@gmail.com Fakir Baykurt _ Kygren