Oluturmac renme Yaklamna Gre Hazrlanm rnek Bir nite Etkinlii Yrd.Do.Dr.

Akn ASAN(*) Gnl GNE(**) lkretimin 1, 2 ve 3. snflarnda okutulmakta olan Hayat Bilgisi dersi, doal, toplumsal, sanatsal, ada dnce ve deerlerin bilekesinden olumaktadr. Snmez (1996) Hayat Bilgisi"ni yle tanimlamitir: "Hayat bilgisi; doal ve toplumsal gerekle kantlamaya dayal bir ba kurma sreci ve bu srecin sonunda elde edilen dirik bilgilerdir. Hayat bilgisi dersi ile ocuk, evresinde olup biten sosyal ve doal olaylara, eyalara ve varlklara kar duyduu merak giderir. renci, ilkretimde somut ilemler dnemindedir. Bu dnemde renme-retme ortamnda ona sunulacak olgular gerek yaamdan ve yakn evreden alnmaldr" (1). Gnmzde renme-retme ortamlarnda davran yaklam ilkeleri kullanlmaktadr. Hedeflerin ve hedef davranlarn belirlenmesi, snf ii etkinliklerin bu davranlar kazandrma amacyla dzenlenmesi ve rencilerin bu davranlar kazanma dzeylerinin test edilmesi gibi renme-retme etkinlikleri davran teori ilkeleri gz nne alnarak dzenlenmektedir (2). Belirlenen davranlar renciye genellikle dz anlatm yntemiyle kazandrlmaya allmaktadr. Bu yntem gnmzde ilkretim ve orta retim okullarnda Sosyal Bilgiler ve Hayat Bilgisi derslerinde en ok kullanlan yntemlerden biridir. Anlatma, retmenin ya da onun yerinde olan birinin bir konuya ilikin bilgileri, karsnda pasif bir biimde oturarak dinleyen rencilere iletmesi biiminde uygulanan bir retim yntemidir (3). rencilerin pasif olarak oturmalarna neden olduu, onlara dncelerini aklama frsat vermedii iin skc bir yntem olarak kabul edilmektedir. ok sk ve yanl kullanm nedeniyle en etkisiz yntem olarak da bilinmektedir. Gerekte de renciler pasif bir durumda oturduklar ve genellikle retim srasnda soru sorma ve dncelerini aklama imkanna sahip olmadklar iin etkin bir yntem saylmaz. Bu yntemle dinleyicilerin ilgi ve ihtiyalarnn karlanp karlanmadn belirlemek gtr. Soru-cevap yntemi, anlatma ynteminin skcln gidermek ve retimi daha etkili bir ekilde gerekletirmek isteine dayal olarak gelitirilmitir. Bu yntemde etkileim daha ok retmenle renci arasnda ve ok snrl bir konu zerinde olmaktadr. Dz anlatm yntemi ile bilisel alann bilgi, duyusal alann alma ve tepkide bulunma, devinisel alann uyarlma basamandaki davranlar kazandrlabilir. Ancak bu yntem ile daha st dzeydeki hedef davranlar renciye mal edilmeyebilir (4) ve ayrca anlatma yntemi ile renciler pasif kaldklar iin dersler etkililiklerini kaybedebilirler. Bundan dolay rencilerin daha aktif ve derslerin daha etkileyici ve konularn daha kalc olmas iin farkl yntemler ve farkl renme yaklamlar denenmelidir. Son zamanlarda farkl bilim adamlar tarafndan savunulan renme kuramlarnda rencinin aktiflii ilkesi nem kazanmtr. Oluturmac renme modeli (constructivist) olarak bilinen renme yaklamnda ise, rencilerin daha nceki deneyimlerinden ve nbilgilerinden yararlanarak yeni karlatklar durumlara anlam verebilecekleri savunulmaktadr. Oluturmac renme yaklamna gre bilgi pasif olarak alnamaz. Kii, yeni bir bilgi aldnda onu kendisinde nceden var olan bilgileriyle karlatrdktan sonra zmser. Yani; nceden var olan bilgilerin kapsam ve niteliklerini deitirir ve yeni edinilen deneyimlerin gerektirdiklerine uygun davranr. Kiilerin nceki bilgileri ayn olmadndan dolay yeni alnan bilgi kiiler tarafndan farkl zmsenmi olur. rencinin veya bireyin herhangi bir anda sahip olduu bilgi birikimi yeni bir bilgiye veya uyarmlara cevap vermede ok nemlidir. renci kendine zg olarak bilgiyi oluturur. Bu sre renciyi aktif klan bir sretir. rencilerin daha nceki deneyimlerinden ve nbilgilerinden yararlanarak yeni karlatklar durumlara anlam verebileceklerini ve onlar zmleyebileceklerini savunan oluturmac yaklama gre retmenin rol; rencilerin zihinsel yaplarnn olumasna rehberlik yapmak ve anlama kabiliyetlerinin gelimesine uygun renme etkinliklerini dzenlemektir. retmen, rencinin dikkatini ekmek amacyla bilgiyi kavramsal problemler ve sorular evresinde organize eder. retmen, rencinin dikkatini ekmek amacyla bilgiyi kavramsal problemler ve sorular evresinde organize eder. retmen rencilerin yeni grler oluturmalarnda ve bu grlerini daha nceki bilgilerine balamalarnda yardmc olur. retmen renci dikkatini geni kavramlar zerinde younlatrr daha

sonra bu geni kavramlar paralara blnr. Etkinlikler, renci merkezlidir. renciler kendi sorularn sormaya, kendi deneylerini yapmaya ve kendi sonularna varmaya zendirilir. Bylece renciler kendi renmelerini kendileri olutururlar. Oluturmac yaklam modelinde rencilerin, retmen tarafndan belirlenecek bir problemin zmne, tm teknoloji kaynaklarn kullanarak ulamalar, kendi renmelerini oluturmalarnda yardmc olur (5). Teknoloji, bilimsel bilgi ya da dier dzenlenmi bilgilerin ie koulmasn salayan uygulamalardr (6). Teknoloji, amzda eitimin temel modellerini etkilemi, renme-retme srelerinin verim ve etkinlii iin vazgeilmez elerinden biri olmutur. Eitim isteminin artmas, renci saysnn hzla oalmas, bilgi miktarnn artmas ve bilgi ieriinin karmaklamas, retmen yetersizlii ve bireysel farkllklarn nem kazanmas (7) gibi faktrler tm dier alanlarda olduu gibi sosyal bilimler alannda da teknoloji kullanmn gerekli klmtr. Hayat bilgisi dersinde bilgilerin kavratlmas, olaylarn aklanmas, bilgilerin zerinde gzlem ve aratrmalarn yaplmasnda bilgi teknolojisi rnleri kullanlabilir. Bilgisayar destekli eitim, multimedia, oklu ortam, internet gibi bilgi teknolojisi rnlerinin kullanlmas renme-retme etkinliklerinde renci ve retmene byk kolaylklar salar, eitim yaantlarn zenginletirir. Bu yaklamda ayrca, rencilerin gruplara ayrlarak belli iler zerinde almalar esastr (8). Aratrmalar; grup ii almalarn; renciler arasndaki etkileimi arttrdn, rencilere birlikte alma alkanl kazandrdn, rencilerin derse ynelik olumlu tutum gelitirmelerine yardmc olduunu ve kendine gven duygusu gelitirdiini ortaya koymutur (9). Hayat bilgisi dersi iin olduka elverili olan bu yntem rencilerin bilisel, sosyal ve duyusal hedeflere ulamasna katkda bulunmaktadr. Bu almada, renciyi renme srecinde daha aktif hale getirmek iin oluturmac renme yaklamn bu ilkeleri gz nnde tutulmu ve ilkretim 3. Snf Hayat Bilgisi dersinin "Cumhuriyet Bayram ve Atatrk" nitesini konu alan rnek bir nite etkinlii dzenlenmitir. Bu nite etkinlii, problem oluturma, kk grup almas ve paylama ve tartma olmak zere blmden olumaktadr. Birinci blmde yani problem oluturma blmnde, rencilere genel bir kavram verilir. renciler tartma yoluyla verilen kavramla ilgili problemi bulmaya alrlar. Burada retmenin rol rencilerin zihinsel yaplarnn olumasnda rehberlik yapmaktr. kinci blmde, renciler 5'er kiilik gruplara ayrilir ve projelendirilirler. grencilerin farkli teknoloji kaynaklarindan ve yazili kaynaklardan yararlanmalari saglanir. nc blmde ise grencilerin projelerini diger gruplarla paylamalari istenir. Gruplar vardiklari ortak grleri ieren projeleri sunarlar. gretmen, sunu sirasinda rehber konumundadir. Grup tartimalarinin problemin diina ikmamasini ve herkesin tartimaya eit katilmasini saglar. gretmen, projeleri degerlendirirken grencilerin teknoloji kaynaklarinin hangilerinden ne kadar yararlandiklarini kontrol eder. grencilerin birbirlerini degerlendirmeleri saglanir. Veriler toplandiktan sonra gruplara projeleri hakkinda dnt verilir. Birinci Aama: Problem Oluturma Sre: 1 gn gretmen, "Cumhuriyet niin ilan edildi?" sorusunu rencinin zihninde uyandrma amacyla eitli etkinlikler dzenler. retmen rencilerle birlikte genel problemi belirler. renci Etkinlikleri: 1- "Cumhuriyet" kavram zerinde tartmak. 2- Cumhuriyetin ilanndan nceki ynetim biimini tartmak. 3-Eski ynetim biiminin iyiletirilip iyiletirilemeyecei hakknda tartmak. 4-"Cumhuriyet niin ilan edildi?" sorusunun rencinin zihninde uyanmas. retmen, tm rencilerin grebilecei ve kolayca ulaabilecei bir konumda yer alr.Soru sorar.rencileri eer'li sorulara tevik eder.Sorulara gelebilecek cevaplari dnr ve beklenmeyen durumlari not eder.grencilerin algilamalarindaki farkliliklara neden olan durumlari belirler.grencilerin soru sorma ve tartima sirasinda kendi yntemlerini kullanmalarini saglar ve saglikli iletiim ortami oluturarak grencilerin farkli fikirlerini destekler. Ynlendirici olur, grencileri tartimaya motive eder, tartima sirasinda taraf olmaz ve her trl fikre aik olur. Tartimanin sonunda varilan tm fikirleri toparlar ve aiklar. Ikinci Aama:KkGrupalimasi

Sre: 10 gn Bu aamada gretmen, grencileri kk gruplara ayirir ve her grubu daha nce belirlenen genel problemin bir parasini incelemek zere projelendirir. Grup projelerine katki saglayacak teknoloji olanaklarini hazirlar. grenci Etkinlikleri: 1-Grup ii grev dagilimi yapmak. 2-Sorunu ya da problemi tanimak. 3- Ayni ama ya da hedeflere ynelmek. 4- Hazirlanan teknoloji olanaklarini kullanarak projeleri iin gerekli bilgileri toplamak. "Cumhuriyet Bayram ve Atatrk" (10) adl ders yazlmn incelemek. Ders kitabnn Cumhuriyet Bayram ve Atatrk nitesini incelemek. Okul ktphanesindeki ilgili kaynaklar incelemek. Gruplara almalarnda "Cumhuriyetin lan", "Atatrk ve Mill Mcadele" ve "Atatrk ve Kurtulu Savai" video kasetlerini izlemek. nternet yoluyla Atatrk hakknda bilgi almak (bkz. ekil 1). rnek nternet adresleri: http://www.akdeniz.edu.tr/internet/ataturk/.html http://www.doruk.net.tr/ataturk http://www.kho.edu.tr/ata/ http://web.mktup.gov.tr/Ataturk/okey/14.html http://www.ada.net.tr/ataturk/e-main.html retmen gruplar 5'er kii olarak oluturur. Cinsiyet, etnik grup, sosyo-ekonomik stat ve akademik baari gibi geleri gz nnde tutarak gruplarin heterojen olmasina dikkat eder. Grup etkinliklerinde rehber konumunda yer alir ve grencilerin grup ii etkileimde bulunmalarini saglar. grencilerin teknoloji kaynaklarina ulamalarinda ortaya ikabilecek sorunlari belirler ve sorunlari giderici tedbirler alir. "Cumhuriyet Bayram ve Atatrk" ve dier yazlmlar tm rencilerin teker teker incelemelerini salar. rnek Etkinlik Aralar logosu "Cumhuriyet Bayram ve Atatrk" adl yazlmn ana sayfasnda bulunmaktadr. Bu logoya tklandnda 12 ayr seenein bulunduu ekran ortaya kmaktadr. Bu seenekler renciyi bayramlarmz ve Atatrk'n hayat ile ilgili resimlerin bulunduu sayfalara gtrmektedir. renciye bu resimlerden herhangi birini seme olana verilmitir. Resimlerden herhangi birinin zerine tkladnda renciye setii resimi ieren yeni bir sayfa alr. Bu ekranda renciye setii resimle ilgili bir kompozisyon yazma olana tannmtr (bkz. ekil 2). renciler yazlmn aralar logosunu kullanarak projeleri ile ilgili yaz ve resim ieren materyal oluturabilir. nc Aama: Paylama ve Tartma Sre: 10 gn Bu aamada, retmen, elde edilen bilgilerin paylalmas iin snf ortamn dzenler. Grup sunularnn srasn belirler. renci Etkinlikleri 1- Elde edilen bilgileri snfa sunma. 2- Gruplarn birbirini eletirmesi ve deerlendirmesi. Tartma ortamnda salkl iletiim kurulmasnda rencilerin birbirini grmeleri nemli rol oynar. Bu nedenle rencilerin daire biiminde oturmalarnn salanmas gerekir. retmen, grup tartmalarnn problemin dna kmamasn ve herkesin tartmaya eit katlmn salar. Tartmay tekeline alanlar uyarr. Grubun hangi konularda baarszla uradn tespit eder. retmen gruplarn ulatklar sonular zetlemelerini ister. Ak olmayan fikirler renciler tarafndan belirlenir ve yeni neriler sunulur. retmen, rencilerin birbirleri hakkndaki eletirilerini bilgisayar ortamnda kelime ilemci programn kullanarak yazmalarn salar. Yazlan eletirileri grup sunular sonras rencilere datr. Bu eletiriler dorultusunda renciler projelerini tekrar gzden geirerek gerekli dzeltmeleri yaparlar. Deerlendirme Gruplarn sunular ve projeleri, retmen ve dier gruplar tarafndan deerlendirilir. retmen grup

projelerini toplar ve rencilerin birbirleri hakkndaki deerlendirmelerini inceler, sonularnn gvenirliini kontrol eder. renciyi lme amacyla oktan semeli test ya da klasik test uygulayabilir. Ya da "Cumhuriyet Bayram ve Atatrk" yazlmnn iinde yer alan test sonularn kontrol eder (bkz. ekil 3). Projeleri deerlendirirken rencilerin teknoloji kaynaklarnn hangilerinden ne kadar yararlandklarn tespit eder. Projeler hakknda gruplara dnt verir. Son olarak renci projelerini sergiler. Sonu ve neriler Bilgi ve teknoloji ana girdiimiz u gnlerde renme-retme ortamlarn daha etkili hale getirmek amacyla aratrmalar yaplmakta farkl renme yaklamlar denenmektedir. renci saysnn artmas, bilginin oalmas ve farkllamas gibi etkenler eitimde deiikliklere yol am, bilgi teknolojisi rnlerinin kullanlmasn gerekli klmtr. Gnmzde teknoloji kullanmnn yan sra rencinin aktiflii ilkesi de olduka nem kazanmtr. rencilerin daha nceki deneyimlerinden ve n bilgilerinden hareketle yeni karlatklar durumlara anlam vererek kendi renmelerini kendilerinin oluturduklarn savunan oluturmac renme yaklamnda rencinin aktiflii esas alnmaktadr. Bu yaklama gre, retilecek konular, problemler halinde rencilere sunulmaldr. renciler belirlenen problemi, bilgi teknolojisi rnlerini kullanarak zmeye alrlar. Bu yaklama gre retmen rehber konumundadr. Bu almada, oluturmac renme yaklamna uygun bir nite etkinlii hazrlanmtr. Bu nite etkinliinin kullanlmas, hem retmenlerin retim iinde yardmc hem de rencilerin renmelerinin daha kolay ve kalc olmasn ve ayrca bu tr almalar rencilerin daha yaratc etkinliklerde bulunmalarn salayacaktr. rnein; bu almann projelendirme blm rencilerin kendi yaratc etkinliklerinin ortaya kmasn salad gibi, arkadalaryla olan iletiimini de olumlu ynde etkileyecektir. Teknoloji rnlerini kullanlarak yaplan retim etkinlikleri ile renciler daha aktif, dersler daha etkileyici, konular daha kalc olur. Bu nedenle farkl dersler iin de benzer nite etkinlikleri dzenlenerek eitim retim etkinliklerinde kullanlmasn nerilmektedir. (*) Karadeniz Teknik niversitesi, Fatih Eitim Fakltesi, Bilgisayar ve retim Teknolojileri Eitimi Blm retim yesi (**) Karadeniz Teknik niversitesi, Fatih Eitim Fakltesi, lkretim Blm Aratrma Grevlisi. (1)Veysel Snmez, Hayat Bilgisi retimi ve retmen Klavuzu, An Yaynclk, Ankara, 1996, s. 2 (2) J.E. Ormrod, Human Learning, Colombus: Merill Publishing Company, 1990, s. 24. (3)Sava S.Bykkaragz, Cuma ivi, Genel retim Metotlar, Atlas Kitabevi, 3. Bask, Konya, 1994. (4) VeyselSnmez, HayatBilgisi retimi ve renme Klavuzu, An Yaynclk,Ankara, 1996, s.7. (5)Marilyn J. Heath, Instructional Design Models forEmerging Technologies, Technology andTeacher EducationAnnual 1997-460. (6)R.Heinich, M.Molenda ve J.D.Russell, Instructional Media (New York:MacMillanPublishing Company, 1985), s.19. (7)Cevat Alkan, Eitim Teknolojisi, An Yaynclk, Ankara. 1997, s.1. (8) David T. Crowther, The Constructivist Zone, Electronic Journal of Science Education, Vol. 2, No.2December 1997-Editorial. (9) Mnire Erden, Sosyal Bilgiler retimi, Alkm Yaynevi, s. 127. (10) Akn Asan, "Cumhuriyet Bayram ve Atatrk", Multimedia Yazlm, 1999, KTU, Aratrma Fonu tarafndan desteklenmitir.