Beyaz Şapkalar Gönüllü Kılavuzu

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu KOLAYLATIRICININ ADI VE SOYADI
FOTORAF
Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi
NDEKLER nsz Klavuz Kim(ler)e ? Uygulamalar 1. Hafta Merhaba 2. Hafta Dnyann Hali 3. Hafta Dnyann Hali / Tematik Atlyeler 4. Hafta deal Dnya 5. Hafta Bara Nasl Ularz? 6. Hafta Kapan enlik Hakknda Canlandrclar Okumalar Bar ve iddet Ayrmclk Toplumsal Cinsiyet ocuk Haklarna Dair letiim ocuklarla almaya Dair ocuk Haklar Szlemesi 4 5 7 8 18 22 30 34 38 42 44 53 54 60 62 66 68 78 84
NSZ Proje sreleri hep zordur. nk biroumuz ilk defa byle bir srele karlam olabiliyoruz. Yaptmz almalarn ayrntlarn unutabiliyor, nemsememiz gereken noktalar gzden karabiliyoruz. Bazen konu ile ilgili bir eyler okumak, okuduklarmzla deneyimlediklerimizi bir teraziye koymak ve bakalarnn deneyimleme srelerini kolaylatrmaya alrken baz ipular bulma ihtiyac hissedebiliyoruz. Bu klavuzu byle bir ihtiyaca cevap vermesi midiyle hazrladk. Klavuzda hem okullarda 6 hafta boyunca yapacamz almalarn amalar, gerekli malzemeleri, sreleri ve dikkat edilmesi gereken nemli noktalar gibi hayat kolaylatracak bilgilerin yan sra; enlik hakknda bilgiler ve neriler, canlandrclar, atlyelerin konular ile ilgili okumalar ve ocuk Haklar Szlemesinin ocuk dostu versiyonu gibi bizleri 6 hafta boyunca besleyecek ve iimizi kolaylatracak metinler de var. Klavuzu hazrlarken, yaptmz ulusal eitimdeki ve yerellerde birlikte uyguladmz atlyelerdeki deneyimlerimizi de buraya yanstmaya altk. Bu klavuzun bu halini birlikte var ettik. Ayrca, Beyaz apkalar Gnll Klavuzu 2011den, Pusulack ve ocuklar in nsan Haklar Eitimi Klavuzundan, Pusula ve Genlerle nsan Haklar Eitimi Klavuzundan ve Okulum Geleceim ocuklarla alrken Kolaylatrcnn ini Kolaylatrma Klavuzundan da oka faydalandk. Klavuzun sadece iimizi kolaylatraca ve asl znenin projeyi var edecek olan siz Toplum Gnlls genlerin ve proje srelerini birlikte var edeceiniz ocuklarn olduu gereini de unutmamak gerek. Her frsatta konutuumuz ve nanyor muyuz? diye kafa yorduumuz bara ulama yolundaki inancnz, destekleriniz ve klavuzun ortaya kmasndaki emekleriniz iin hepinize teekkrler. Ve son olarak; klavuzda emei geen herkese de tek tek teekkr ediyorum. Sevgiyle, bara Hamit Levent Evci Proje Koordinatr
Klavuz Kim(ler)e ?
Toplum Gnllleri Vakf sahasnda gerekletirdiimiz btn projeler genlerin nclnde toplumsal fayda, deiim ve bara katk salyor. Yola bu noktadan ktmz zaman, yaptmz her ey daha da anlaml oluyor. Klavuzu hazrlarken ncelikle tabi ki genlere hitap etmesi zerinden hazrladk. ocuklarla birlikte almalar gerekletiren genlerin, ocuklarla alma konularnda kendilerini gelitirebilecekleri; ayn zamanda ocuklarla konutuklar konularda da kendi kavramsal arka planlarn da gelitirebilme isteklerine cevap verecek blmler ekledik. Klavuzu bir yl boyunca 100 Toplum Gnlls gen, Beyaz apkalar Projesi kapsamnda kulland. Klavuz ieriindeki atlyeler ise, ilkretim andaki 1200 civar ocukla birlikte gerekletirildi. Klavuzu hazrlarken, kullanrken ve sonrasnda TOG Vakf olarak, Toplum Gnlls genler olarak ve projede yer alan ocuklar olarak en nemli kazancmz birbirimizden rendiklerimiz oldu. Projenin hazrlk, eitim ve koordinasyon srecinde birlikte rendiklerimizin zerine, projeyi ocuklarla birlikte gerekletirirken rendiklerimizi de ekledik. Projenin ilk dnem ktlar ile ilgili bir ara rapor hazrland. Proje eitiminin eitime katlan genler zerindeki etkisi, ocuklar ile birlikte gerekletirilen atlyelerin ocuklar zerindeki etkisi ve kullanlan btn izleme/deerlendirme yntemlerini bu ara rapor iinde bulabileceksiniz. (Ara Rapora Ulamak in: http://tr.scribd.com/doc/102440676/Beyaz-Sapkalar-Ara-Rapor ) Projenin btn srelerinden ok keyif aldk ve halen bu keyfi almaya devam ediyoruz. Umarm uygulamay dnenler de projeden ayn keyfi alabilirler.
UYGULAMALAR
Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu
MERHABA!
Merhaba! Bu senin ocuklarla iletiim kuracan ilk hafta! Dolaysyla bu hafta ok kritik Balamak, gzel bitirmenin en nemli parasdr. ocuklarla tanacan ve ilk gven tohumlarn ekmeye balayacan gndesin. Rahat ol! ocuklar zaten o gven ban kurmak iin bekliyorlar. Hemen alt taraftaki listeye bak ve hazr olup-olmadn kontrol et!
1. Hafta
Balamadan nce kontrol edilmesi gerekenler:

Bu haftann malzemelerine baktnz m? Malzemeleri temin ettiniz mi? Ekip arkadanla bugn neler yapacanz konutunuz mu? Erkenden gidip, ocuklarla birlikte snf dzenini oluturdunuz mu?
Haftann Konusu:
Tanma-Kaynama-Gven Etkinlii ve Snf Kurallar Hazrlama
Ama:
ocuklarla keyifli tanma oyunlar oynayarak, hem tanmak hem de scak bir ortam yaratarak ocuklarla bir gven ilikisi kurabilmek, ocuklarn birbirlerine gven duymalar ve kendilerini rahat hissetmelerini salamak, Program sunulmas, Snf kurallarnn oluturulmasdr.
Sre ve Planlamas:
Tanma Oyunlar: Kpr: Program Sunumu: Snf Kurallarn Oluturma: Bitiri:
120 Dakika
40 Dakika 20 Dakika 3 5 Dakika 25 30 Dakika 5 Dakika
20 25 dakikalk bir sremiz daha var Bu sre kalabilir de kalmayabilir de; bunu etkinliklerin gidiat belirleyecek Bu sreyi kullanmak isteyen ekipler farkl bir yntem ile ( Canlandrc / Tanma Uygulamas / Tekrardan Kpry Kurtarmak vb. ) bu zaman deerlendirebilir veya erkenden bitirebilirler.
Gerekli Malzemeler:
Tanma Oyunu Akrosti in: ocuk saysnn iki kat kadar iki farkl renkte post-it, ocuk says kadar kalem. Tanma ve Beklenti Alma Oyunu p Yuma in: Bir makara ip. Grup Oluum Aktivitesi Kpr in: Kat bant. Grup Oluum Aktivitesi Uan Hal in: Btn ocuklarn sabilecei byklkte bir rt, araf vb. Snf Kurallarnn Belirlenmesi in: Poster kad, kat bant/sakz, tahta kalemi ve bolca kalem.
1. Hafta
Tanma
1. Tanma Etkinlii: Szl Tanma a) Gnlllerin Kendilerini Tantmas Gnlller ncelikle kendilerini tantrlar ve ne kadar sre buraya geleceklerini aklarlar. Tanrken isimlerini, okullarn ve niin orada olduklarn syledikten sonra ok uzun olmamak kaydyla eitli bilgiler verebilirler. ( rnek: En sevdii yemek, en sevdii izgi film vb. ) b) ocuklarn Tanmas ncelikle gnlller olmak zere, ocuklar srasyla isimlerini, neden burada olduklarn sylerler. Tanma etkinlii olarak aadaki etkinliklerden, zamana, ocuk saysna ve tercihe bal olarak biri veya birka yaplabilir.
nemli Notlar:
ocuklara bir ey RETMEYE gitmiyorsunuz, hep birlikte bir eyler PAYLAMAYA, BRLKTE RENMEYE gidiyorsunuz O yzden ocuklara Size eitim vereceiz veya Size bir eyler reteceiz dememek; 6 hafta boyunca hep birlikte bir eyler yapacaz veya 6 hafta boyunca hep birlikte bir eyler paylaacaz demek ocuklarla kuracamz eit iliki iin ok nemli! Tuttuunuz takm vb. ocuklar arasnda kutuplama yaratacak bilgileri vermemek ok nemli. lk haftadan ocuklarn sevdii veya sevmedii abi/ abla olmamak lazm; unutmayn ki zellikle bu hafta ocuklarla gven ilikisi kuracamz bir hafta
Tanma etkinliklerinde snfta bo bir alan alp, ocuklarn ve gnlllerin birbirlerini grebilecekleri halde, ember eklinde durmalar salanrsa daha ok verim alnabilir. Tanma srasnda katlmclarn projeden beklentilerinin alnmasn tavsiye ediyoruz. Bunun iin ip yuma aktivitesi kullanlabilir. 2. Tanma Etkinlii: Akrosti Sre: 15 20 dakika (iirlerin yazlmas: 5 dakika, paylalmas: 15 dakika) Akrosti ynteminin ne olduunu anlatarak balayabilirsiniz. Akrosti, dizelerin ilk harfleri yukardan aaya doru okunduunda bir kelime ortaya kacak ekilde yazlan iirdir. rnek: Seviyorum ama kimi En tatl birisini Nasl anlataym sana lk harflerine baksana ( Yukardan aaya okunduunda SEN yazar.) Herkesin ismini datlan kk katlara yazp katlamas ve katlar toplamak iin kullanacanz bir apka, poet vs.nin iine atmasn isteyin. Herkes ismini yazdktan sonra bir kat seer ve katta yazan isim iin akrosti yntemini kullanarak dier renkteki post-ite bir iir yazar. Herkes iirini yazmay bitirdikten sonra katlar tekrar toplanr ve datlr. Sonra srayla paylamaya balanr. Kendi ismiyle ilgili iir okunan kiiye sra geer ve yazd iiri paylar. Yazlan iirler ismin sahibine hediye edilebilir.
nemli Notlar:
Bu etkinlie sizin katlmz da ok nemli nk bu hem sizin de o projede, onlarla hep birlikte olduunuzun mesajdr; hem de ocuklardan hi biri balamazsa, siz balayabilir ve hangi ocuk ktysa o ocuk bu vesileyle uygulamaya devam edebilir. Herkes okuduktan sonra, snfa tekrardan Okumayan kald m? diye sormak iyi olur, nk isimleri birbirlerine kanlar olursa, onlar o dngye dahil olamayabilirler.
10
3. Tanma Etkinlii: p Yuma Sre: 15 20 dakika Herkesin yer ald ve ayakta durduu bir ember oluturulur. Bir kii ismini, en sevdii yemei (yemek yerine en sevdii renk, hayvan, yapmay en sevdii aktivite gibi eylerde tretilebilir) ve projeden beklentisini syler ve ip yuman ipin ucu kendisinde kalacak ekilden emberdeki bir baka kiiye atar. Yuma tutan kii, kendi ismini, en sevdii yemei ve projeden beklentisini syledikten sonra ipin ucu onda kalacak ekilde ipin bir ksmn tutarak yuma bir bakasna atar. Herkese sra gelinceye kadar devam edilir. Tamamlandnda herkesin bir ucundan tuttuu bir a meydana gelmitir.
nemli Notlar:
Herkes projeden beklentisini syleyip, ipi birbirine atmay bitirdikten sonra oluan a ile ilgili; Hepimiz birbirimize balyz u an Bu bize bu 6 haftay hep birlikte yapacamz mesajn veriyor Siz ne kadar ok katlrsanz almalara o kadar byk ve gzel bir amz olur; aksi taktirde ok verimli bir a oluturamayz, almalarmz da verimsiz olur. tadnda bir konuma yapabilirsiniz.
4. Tanma Etkinlii: Aklnda Tut! Sre: 15 20 dakika Herkesin dahil olduu ve ayakta durduu bir ember oluturulur. emberin herhangi noktasndaki biri balayabilir. Balayan kii ismini syledikten sonra kk bir hareket yapar (el rpma, zplama, kendi etrafnda dnme, parmak klatma gibi). Sonra sra bir sandaki kiiye geer. Sras gelen kii nce kendinden ncekilerin isimlerini ve yaptklar hareketleri srasn bozmadan tekrarlar ve sonra kendi ismini syleyip hareketini yapar. Herkes tamamlanncaya kadar etkinlik devam eder. En sondaki kii herkesin ismini ve hareketini hatrlayp tekrarlaynca hep birlikte alklayarak etkinlik bitirilir.
11
5. Tanma Etkinlii: Aure Sre: 15 20 dakika Bu etkinlii birbirini tanmayan gruplarda gerekletirmek iin etkinlie balamadan nce herkes srayla ismini syler. Bir ember oluturulur ve bir kii tanmay balatr. Balarken, ben bir aure yaptm iinde her ey var ama Fatma (gruptan bir kiinin adn sylemeli) yok diyerek balar. Sra ismi sylenen kiiye geer. Srann getii kii ben bir aure yaptm iinde Fatma var ama Ahmet (gruptan bir baka kiinin ismi) yok diyerek bir bakasnn ismini syler. Bylece sra bir bakasna geer. Herkesin ismi sylenene kadar devam eder.
6. Tanma Etkinlii: Ping Pong Sre: 15 20 dakika Bir ember oluturulur ve bir kii ebe olur. Ebe olan kii ortaya geer. Etkinlie balarken herkes srayla ismini syler. Ebe emberden istedii birine ynelerek ping ya da pong der. Ebenin kendisine ping ya da pong dedii kii eer ebe ping derse sa, pong derse sol tarafndaki kiinin adn syler. Yanndakilerin ismini yanl syleyen ya da kartran kii yanar ve ebe olur. Eer ebe ping-pong derse herkes yer deitirir ve ebe birinin yerini kapmaya alr. En son ortada kalan ebe olur.
nemli Notlar:
Bu uygulamaya sizin de katlmanz, ilk olarak ebenin sizden birinin olmasn ve sizden biri ortadayken bitirmenizi neriyoruz. nk ocuklardan biri ortadayken bitirmeniz ocuun evkini krabilir.
12
Ekip Olma ve Gven almas

Bu uygulamann amac grup iindeki ocuklarn birbirlerine gven duymalar ve kendilerini rahat hissetmelerini salamaktr. Bu etkinlikte aadaki alternatif ekip oluturma aktivitelerinden birini seerek kullanabilirsiniz. Aktivitenin uygulamas tamamlandktan sonra zerine kolaylatrc sorularla ksaca konuulup sonrasnda snf kurallarn oluturmaya geilir. 1. Ekip Olma Etkinlii: Kpr Sre: 15 20 dakika Etkinlikten nce yere, kat bant yardmyla herkesin tek sra halinde durduunda saca uzunlukta ve maksimum bir kiinin saca genilikte bir izgi izilir. ocuklardan tek sra halinde bu izginin iine yerlemeleri istenir. Daha sonra ocuklara bu izginin aslnda bir kpr olduu, kprnn etrafnda ateten bir nehir olduu, kprnn dna kann atee decei sylenir. Kprnn yklmamas iin katlmclarn isimlerinin alfabetik srasna gre dizilmeleri gerekir. Alfabetik sra iin yer deitirirken kimsenin dp yanmamas gerekir, herkes birbirini korumal ve yardmc olmaldr. Den olursa onu kurtarmak iin batan balamak gerekmektedir. ocuklar dizilimi bitirdikten sonra, kolaylatrclardan biri yksek sesle alfabeyi okur. Adnn ba harfini duyan ocuk elini kaldrr. Bylelikle doru dizilip, dizilmedikleri kontrol edilir. 2. Ekip Olma Etkinlii: Uan Hal Sre: 25 30 dakika Bu uygulamada gnlller uygulama dnda kalarak grubu gzlemlerler, gerekli grrlerse destek olurlar. Herkesin ayakta durarak rahata sabilecei byklkte bir kuma veya rt, hal snfn uygun bir yerine serilir ve bunun bir uan hal olduu sylenir. Herkesin uan halnn zerine gemesi, kimsenin darda kalmamas istenir. Tercihe bal olarak gnll olan bir veya birka kiinin
13
gzleri, elleri, ayaklar vs. balanabilir. Herkes uan halnn stne getikten sonra halnn stnden kimse dmeden ve kimse darya basmadan halnn ters yzn evirmeleri istenir.
nemli Notlar:
Bu uygulamay gerekletirirken etrafndaki gvenlik nlemlerini aldmzdan emin olmamz gerekiyor. ocuklarn haldan dmeleri durumunda etrafta onlarn vcut btnlklerine zarar verecek yabanc maddelerin olmadndan emin olun.
Aktivite sonras konumak iin kolaylatrc sorular kullanlarak ekip almas zerine konuulur ve snf kurallar oluturmann proje sresince herkes iin kolaylatrc bir ey olabilecei sylenir. Kolaylatrc sorular kullanlrken bir sonraki soruya gemeden nce ocuklara sz almalar ve paylamalar iin yeterince zaman tandmzdan emin olmalyz! Kolaylatrc olarak kullanlabilecek sorular; Kendinizi nasl hissediyorsunuz? (bu hisler bu proje ve herhangi proje esnasnda yaanacaktr, olasdr) Uygulama nasl geti? Neler oldu? Birlikte almak nasld? Kolay ve zor yanlar nelerdi?
Snf Kurallarnn Oluturulmas

Sre: 25-30 dakika Bu ksma hayat kurtaran ksm diyor bazlarmz. Bu ksm projenin selameti iin ok nemli! Bu ksma u soru ile balayabiliriz: Proje boyunca birlikte alacamz, bizi bekleyen srete sizce nelere dikkat etmeliyiz?
14
Bu sorunun cevab biraz nce uyguladklar aktivite gz nnde bulundurularak cevaplanr ve cevaplar snf kurallarn oluturacak ekilde yazlr. Snf kurallar bir poster kadna yazlr. Herkesin hem fikir olduu eylerin yazlmas nemlidir. Szleme ocuklarn akllarnda tutabilmeleri iin en fazla 10-12 madde olmaldr. Gruptaki herkes postere yazlan kurallarn altna imzasn atar. Bu szleme gnlller tarafndan her etkinlie getirilerek ocuklarn grebilecekleri bir yere aslmaldr. Szlemenin snfa getirilmesi, aslmas, geri alnmas vs gibi hareketler ocuklara byle bir szleme yaptklarnn hatrlatlmas iin yeterlidir. ocuklara artk kendi aralarnda (gnlller dahil) bir szlemelerinin olduu, buna mmkn olduunca uymaya almann nemli olabilecei sylenmelidir. ocuklar kendi yaptklar szlemeye uymadklarnda birbirlerini karlkl sayg erevesinde uyarabilirler.
nemli Notlar:
Sizlerin de bu kada imza atmas ok nemli, nk bu szleme hepimizin szlemesi. Szlemeyi her gn bittikten sonra yanmza almak ve bir sonraki hafta yeniden getirmek ok nemli! Gzmzn nnde bir yerlerde olmas ve zaman zaman referans gstermemiz gerekebilir. Szlemeyi yaptktan sonra Ne de olsa bir sonraki hafta geleceiz yavv! Kalsn burada, zaten almalar da bu snfta yapmayacak myz ki? diye bir cmle geiyorsa aklnzdan; unutun! aka deil, hemen unutun! nk unutmayn ki, o szleme sadece sizin de olduunuz ve bu projenin etkinliklerini gerekletirdiiniz zamanlarda geerli olan kurallar Yani etkinlik zamanlarna zg bir szleme
15
Program Tantm
Sre: 5 dakika Gnlller, Beyaz apkalar Projesini, neden bu projeyi gerekletirmek istediklerini, projenin ocuklara ve kendilerine neler katacan buna dair projenin amalar ve hedeflerine bakman neririm- anlatrlar ve ocuklarn proje hakkndaki sorularn cevaplarlar. Proje tantmnda ocuklardan tanma etkinliinde alnan beklentilere atfta bulunarak proje tantm yapabilirsiniz. Proje anlatlrken, proje boyunca ocuklarn retecei her malzemeyi, proje sonundaki enlikte sergileyecekleri de sylenmelidir.
Bitiri
Bitirirken herkese teekkr etmeyi ve bir sonraki haftaya randevulamay unutmayn ( Kesin gidiyorsanz tabi ki ) Okuldan kmadan da okuldaki kontak kiimize grnmek iyi bir diyalog kurmamz kolaylatracaktr.
Bitirdikten sonra kontrol edilmesi gerekenler:

Malzemeleri ocuklarla birlikte topladnz m? Snf eski dzenine getirdiniz mi? Arkadanzla ksa bir gn deerlendirmesi yaptnz m? Snf kurallarnn yazl olduu poster kadn yannza aldnz m?
16
17
DNYANIN HAL Artk ocuklarla tantk ve kavramsal konular konumaya balyoruz. Bu hafta bar ve hakszlk kavramlarn konuacaz. ocuklarn dnyalarndaki bar ve hakszlk kavramlar ile senin dnyandaki kavramlar birbirlerini karlamyor olabilir. ocuun da bir dnyas olduunu, her eyden nce bir birey olduunu unutmadan; nce onun fikirlerini dinlemelisin ki eit iliki kurduunuza dair bir duru sergiliyor olasn.
2. Hafta

Haftann Konusu: Bar ve Hakszlk Ama: Barn sadece savan kart olmadn, arkadalar aras bar, aile iinde bar, dnyada bar, kendinle bar, bar iinde bir arada yaamak konularnn da bar kavramnn ierisinde bulunduunu bilmek. Hakszlkn ne olduunu anlamak ve kendi hayatmzda nerelerde hakszla uradmz ya da urattmz grmek. Hakszlk kavramnn gnlk hayatta nerelerde olutuunu ve nasl meydana geldiini grmek. Kendi hayatmz iin bar ve hakszlk kavramn dnebilmek.
Sre ve Planlamas:
120 Dakika
Bar Oturumu: 30 dakika Ara: 10 dakika (Ara yerine bir canlandrc da yaplabilir. ) Kolay Yapyoruz Uygulamas: 50 dakika
18
Gerekli Malzemeler:
Bar Uygulamas in: ki tane poster kad, tahta kalemi ve kat bant veya sakz. Kolaj Yapyoruz uygulamas in: Her gruba bir karton, bol miktarda gazete veya dergi, her gruba bir adet yaptrc, her gruba bir adet makas ve renkli kalemler.
2. Hafta
nemli Notlar:
Eer malzemeniz varsa, her gruba birden ok yaptrc ve makas verebilirsiniz. Bol miktarda gazete veya dergi ayarlarken dikkat edilmesi gereken ey: btn gazetelerin ayn olmamas Farkl farkl grlerdeki gazeteler olsun ki, hem hakszlk kavramn tek taraftan irdelemesinler; hem de Toplum Gnllleri olarak btn ideolojilere eit uzaklkta olan duruumuzu korumu olalm! Renkli kalemleri ortaya koyun ve kendileri paylasnlar; birbirlerinden gidip kalem istesinler Ne de olsa birliktelikten bahsediyoruz bir yandan da deil mi? 1. Etkinlik: Bar Nedir? Bar kavram zerine yaplan beyin frtnas ile balanr. Burada ocuklara Bar deyince aklnza ne geliyor? sorusu yneltilir ve katlmclardan gelen tm kelimeler poster kat zerine yazlr. Tm kelimeler ile ilgili ocuklara Buradaki u kavram benim iin bar ifade etmiyor dediiniz bir kelime var m? diye sorulur. Hemfikir olunmayan kelimeler yuvarlak iine alnr.
nemli Notlar:
ocuun syledii kelimelerin zerini izmeyin! nk o kelimeyi sylerken kafasndan geen btn her eyi bilemeyiz. Sadece grubun ortak fikirlerinden biri deildir, ama yine de ocuklardan birinin Bar o kelimedir.
19
Sonra ocuklarn syledii byk kelimeleri biraz daha gnlk hayata indirmek maksadyla Nerelerde bar olabilir? sorusu yneltilir ve kolaj almasna geilir.
nemli Notlar:
Bu soruda nemli olan nokta barn yalnzca sava kart deil, dnyada, yaanlan toplumda, aile iinde, arkadalar arasnda ve insann kendi iinde de var olan bir kavram olduunu grmektir. ( ailesiyle bark olmak, doayla bark olmak, kendisiyle bark olmak deyimlerini hatrlayn )
2. Etkinlik: Hakszlk Konulu Kolaj Yapyoruz ocuklar 4 veya 5 gruba blnr. Her grup iin nceden hazrlanm olan gazete, dergi, makas, renkli kalemler, renkli karton ve yaptrc gruplara datlr. Bu gazete ve dergilerden hakszlk kavram ile ilgili olduunu dndkleri herhangi bir eyi (haber de olabilir, resim de, karikatr de) kesip, renkli kartonda bir kolaj almas yapmalar istenir. Sonrasnda her grup yapt almay grubun geri kalna sunar.
Btn gruplar bitirdikten sonra herkese teekkr edilir ve zmleme sorularna geilir. Bu kolaj almasn yaparken ne hissettiniz? Sizce hakszlk nasl meydana geliyor? Siz de gnlk hayatnzda bu tarz eylerle karlayor musunuz? Sizin de hakszla uradnz zamanlar oldu mu? Sizin de hakszlk yaptnz zamanlar oldu mu? Bu anlar dndnzde, bundan sonras ile ilgili deitirmek istediiniz bir yannz var m?
20
nemli Notlar:
Gnlk hayatnzda bu tarz eylerle karlayor musunuz? sorusunu sorduktan sonra ocuklar kendi hayatlarnda gazete haberlerine benzer rnekler bulamayabilirler Eer byle bir durumla karlarsanz; Gnlk hayatta ahit olduumuz ne tr hakszlklar var? gibi bir soruyla o tkankl aabilirsiniz.
Bitiri
Bugnn de sonuna geldin artk. ocuklara gn iin teekkr edip, Bugn neler yaptk? diye sorabilirsin. Sonrasnda ocuklarla genel olarak hak kavramndan muhabbet etmek iin zamann var, bunu deerlendirebilirsin. ocuklara bitirmeden nce Peki ocuk Haklar ile ilgili bilgisi olan var m? diye sorabilir, klavuzunun en arkasndaki ocuk Haklar Szlemesinden yararlanarak ocuklara baz haklarndan bahsedebilirsin.
Bitirdikten sonra kontrol edilmesi gerekenler:

Malzemeleri ocuklarla birlikte topladnz m? Snf eski dzenine getirdiniz mi? Arkadanzla ksa bir gn deerlendirmesi yaptnz m? Snf kurallarnn yazl olduu poster kadn yannza aldnz m? Bu hafta ocuklar tarafndan hazrlanan grsel materyallerin hepsini toplayp, gvenli bir ekilde sakladnz m? ( enlik, enlik, enlik )
21
DNYANIN HAL TEMATK ATLYELER
3. Hafta
AYRIMCILIK VE TOPLUMSAL CNSYET Bir nceki hafta bar ve hakszlk konusuyla kavramsal konular konumaya baladk. Bu hafta da yine hak temelinde ayrmclk ve toplumsal cinsiyet konularn konuacamz iki tane uygulamamz olacak. Bir kiinin sahip olduu baz zelliklerden dolay haklarna ulamnn engellenmesi durumuyla kabaca aklanabilecek olan ayrmclk ve sadece bu zelliklerden bir tanesinden kaynakl maruz kalnan cinsiyet ayrmcln zel olarak bir haftada konumamzn da bu corafyada elbette bir nedeni var. Buralarda birileri sahip olduu baz zelliklerinden dolay ayrmcla uruyorken; erkek egemen bir toplumda yaamann da bata kadnlar olmak zere btn insanlar, dorudan daha zor bir hayata ittii gerei her gn yaadmz, okuduumuz veya duyduumuz birok olayla gndemimizden dmyor maalesef. Bu hafta dier haftalara gre biraz daha uzun srebilir.

Haftann Konusu:
Ayrmclk ve Toplumsal Cinsiyet Ama: Temel ama toplumsal cinsiyet ve ayrmclk konularnda farkndalk yaratmak Toplumsal cinsiyet rolleri hakknda gnlk hayattan rneklerle tartmak Toplumsal cinsiyet rollerinin eitsizlik yaratarak bar engelledii farkndaln yaratmak Ayrmclk hakknda gnlk hayattan rneklerle tartmak Ayrmcln eitsizlik yaratarak bar engelledii farkndaln yaratmak ocuklarda ayrmcla sebep olmama ynnde tutum deiiklii gelimesine katk salamak
22
Sre ve Planlama: Dnya Yaz Kamp Uygulamas: Ara: Yarma Yapyoruz Uygulamas:
120 Dakika
3. Hafta
60 Dakika 10 Dakika 50 dakika
Gerekli Malzemeler: Dnya Yaz Kamp Uygulamas in: Poster kad, tahta kalemi, kat bant veya sakz yaptrc, Dnya Yaz Kamp uygulamas iin katlmc listesi Yarma Yapyoruz Uygulamas in: Yarma sorular, Her gruba 3 tane zerinde Evet/Hayr/Her kisi De yazan kat.
nemli Notlar:
Dnya Yaz Kamp uygulamasnda, 20 farkl profilde ocuk var. Bu noktada size ok i dyor. Eer birlikte altnz ocuklardan, dorudan o profillere uyan ocuklar varsa; o profili karmak gerek ( rnek: ABDden iman bir ocuk profili var. Eer snfta iman bir ocuk varsa, o profili karp, yerini baka bir profil eklemek ok nemli. Yoksa oradaki ocuk zerinden dnebilir muhabbet. Bu da ocua zarar verecek bir srecin balangcdr. Dnya Yaz Kamp uygulamasnda, grup almas yaplrken adrlara ocuklara yerletirdikten sonra baz ocuklarn akta kalmas gerekiyor ki, oradan zmleme yapmamz daha kolay olsun. Dolaysyla daha ok grup, daha az kiili gruplar oluturabilirsiniz. Veya kii says ok ise gruplarda adrlarda kalacak kii saysn azaltabilirsiniz. ( rnek: 28 ocukla alyorsunuz. 7 gruba blerseniz ocuklar her grupta 4 ocuk olacak. Ve onlar yanlarna 3 kii seerlerse toplamda 12 ocuk semi olacaklar ve 8 ocuk seilmemi olacak. Bu durum ideal bir durum. rnek 2: ocuklar 4 gruba bldk. Her grupta 7 ocuk var. O zaman da adrlarda 3 kii kalyor. Herkes kendi yanna iki kii seecek diyebiliriz. O zaman da 14 ocuk semi olacaklar ve 6 ocuk yine seilmemi olacak. Bu da ideal bir durum. )
23
nemli Notlar:
ocuklarn adrlara yerletirdikleri profillerin numaralarn grup grup bir poster kadna yazarsanz, zmleme yaparken oradan faydalanrsnz. En ok seilen ocuklar ve hi tercih edilmeyen veya az tercih edilen ocuklar daha net grlebilir.
1. Etkinlik: Dnya Yaz Kamp Zaman Ynetimi: 5 dakika: Bireysel alma ile kalmak istedikleri kiilerin seilmesi 15 dakika: Gruplarn adr yerleimlerini yapmas 30 dakika: Byk grupta uygulama zerine konuma 10 dakika: Ayrmclkla ilgili bilgi paylam ocuklara imdi hep birlikte bir Dnya yaz kampna katlacaklar, bu kampta dnyann her yerinden gelen ocuklar olduu anlatlr. Kampta drt kiilik adrlarda kalacaklar ve herkesin en ok kalmak istedii kiiyi semeleri gerektii sylenip kamp katlmc profillerinin yazd listeler paylalr. adrda en ok beraber kalmak istedikleri 3 kiiyi semeleri iin 5 dakika zaman verilir. Herkes adrda kalmak istedii 3 kiiyi setikten sonra, katlmclar drt gruba ayrlr. Gruplara ayrlmadan nce, her gruptaki her kiinin kamptaki adr liderleri olduu, her birinin ayr adrlarda kalaca ve katlmc listesindeki dier ocuklarnda adrlara yerletirilmeleri gerektii sylenir. Bu alma iin gruplara 15 dakika da zaman verilir. Grup almalar bittikten sonra byk grupta toplanarak almalarn nasl getii zerine zmleme sorular yardm ile konuulur. Bu ksm iin 30 dakika zaman ayrabilirsiniz.
24
Uygulama zerine konuurken srasyla u sorular sormak ve deerlendirmeye nce bireysel alma srecinden balayp sonra grup almalarn konumak kolaylatrc olabilir; alma nasl geti? Ayn adrda kalacanz kiiyi semek zor muydu? Beraber kalacanz kiileri neye gre setiniz? Sizi etkileyen ya da ynlendiren eyler oldu mu? Grup almas nasld? Grup iinde alrken neler oldu? Neler konuuldu? Grup iinde kamp katlmclarn yerletirirken neye gre yerletirdiniz? Neleri deerlendirdiniz? ok tercih edilen/edildiini dndnz ve hi tercih edilmeyen/ edilmediini dndnz ocuklar oldu mu? Siz tercih edilmeyen ocuklar arasnda olsaydnz ne hissederdiniz? Sizce byle bir uygulamada tercih edilmeme ihtimaliniz var m? Tercih edilmeyen ocuklara hakszlk yaptnz dnyor musunuz? zmleme sorular ile konu zerine konuulduktan sonra ayrmclk ile ilgili bilgi paylam yaplarak 10 dakika da ara verilir.
nemli Notlar:
Ayrmclk ile ilgili ok detayl bilgi vermeye gerek yok. Sadece bu durumlarn ayrmclk yarattndan ve ayrmcln ksa bir tanmndan bahsetmeniz yeterli olacaktr. Bu aklama iin de ayrmclk bilgi notundan yardm alabilirsiniz.
25
2. Etkinlik: Yarma Yapyoruz Uygulamas Zaman Ynetimi: 5 dakika: Gruplara ayrlma ve uygulamann anlatlmas 20 dakika: Yarmann yaplmas 25 dakika: Byk grupta uygulama zerine konuma Uygulamada bir yarma yaplaca anlatlarak katlmclarn 6-8 kiilik gruplara ayrlmalar istenir. Gruplar oluturulduktan sonra uygulamann kolaylatrcln yapan kii bir sunucu gibi yarmay balatr ve yarma kurallarn paylar. Yarma kurallar; Sunucu, yarma boyunca eitli cmleler okuyacaktr. Her cmleden sonra, gruplarn kendi iinde tartp karar vermeleri iin 30 saniye zaman verilecektir. Her grup, her cmleye; evet, hayr, her ikisi de yazan kartlar kaldrarak cevap verecektir. Cevaplar verildikten sonra her grup srayla sz alarak neden o cevab verdiklerini aklayacak ve zerine tartmak iin dier gruplara da sz verilecektir.
nemli Notlar:
Yarma esnasnda gruplara nedenlerini aklamalar iin sz hakk verdiimizde, her grup ayn cevab vermise bile her gruba sz hakk vermek nemli.
Yarma kurallar paylaldktan sonra ilk cmleyi okuyarak yarmay balatabilirsiniz. Her cmle okunduktan sonra gruplara karar vermeleri iin 30 saniye zaman verilmelidir. Cevaplar verildikten sonra her gruba neden o cevab verdiini aklamas iin sz verilir.
26
Yarma sresince kimin kazand ya da doru cevabn ne olduu ile ilgili sorular gelebilir, bunlarn yarmadan sonra konuulacan belirtip yarmann devam etmesini salaynz. Yarma bittikten sonra bir puanlama olmad, bu yarmada nemli olann farkl fikirleri grp hep beraber tartmak olduu bilgisini paylanz. Yarma bittikten sonra byk grupta toplanarak aadaki sorular yardm ile uygulama zerine konuulur; Yarma nasl geti? Grup halinde karar vermek zor oldu mu? lk defa karlatnz cmleler oldu mu? Sizi artan cevaplar oldu mu? Gerek hayatta / gndelik yaamda bu cmlelerdekilere benzer rnekler var m? Sizin yaamnzda bu cmlelerdeki durumlara benzeyen rnekler var m? Bitiri Bu hafta da sona erdi. ocuklarn aklnda ok soru iareti olacak, konumak isteyecekler. Konu onlarla. nmzdeki haftaya kadar evrelerindeki kiilere bir soru sormalar istenir. O soru u: Nasl bir dnyada yaamak isterdiniz? Bitirdikten sonra kontrol edilmesi gerekenler: Malzemeleri ocuklarla birlikte topladnz m? Snf eski dzenine getirdiniz mi? Arkadanzla ksa bir gn deerlendirmesi yaptnz m? Snf kurallarnn yazl olduu poster kadn yannza aldnz m? Bu hafta ocuklar tarafndan hazrlanan grsel materyallerin hepsini toplayp, gvenli bir ekilde sakladnz m? ( enlik, enlik, enlik )
27
Kamp Katlmclar
1. Baca krk ve denekle yryebilen bir ocuk 2. Kendi lkenizden, kulanda altn kpe olan Roman bir ocuk 3. Avustralyadan kzl sal ve illi bir ocuk 4. Japonyadan Kung Fu tirtl bir ocuk 5. ABDden iman bir ocuk 6. Pensilvanyadan ekingen bir ocuk 7. Afrikadan gmen bir ocuk 8. Yannda rehber kpei olan gzleri grmeyen bir ocuk 9. Kaln gzlkl ve yz benli bir ocuk 10. ngiltereden okul niformas ile gelen bir ocuk 11. Almanyadan gelen, kahverengi gzl ve zerinde kuru kafa bulunan tirt giyen Trk bir ocuk 12. Latin Amerikadan geleneksel giysileri ile gelen bir ocuk 13. letiim iin iaret dilini kullanan bir ocuk 14. Moolistandan ok uzun siyah salar olan bir ocuk 15. Kendi lkenizden, pek de akll gibi grnmeyen bir ocuk 16. Filistinden tek kolunu kaybetmi bir ocuk 17. ok dzgn konuan sarn bir ocuk 18. Srekli hkran bir ocuk 19. Tam sizinki gibi ceketi olan bir ocuk 20. Srekli MP3 dinleyen bir ocuk
28
Yarma Yapyoruz Uygulamas Yarma Cmleleri

Kukla ve bebeklerle yalnzca kz ocuklar oynar. Erkekler, ocuk olsalar bile alamazlar. Kzlar patron olamazlar. Yalnzca erkekler iyi futbol oynayabilir. Kz ocuklar narin ve zayf, olan ocuklar daha gldr. Kz ocuklar annelerine, olan ocuklar babalarna yardm ederler. Olan ocuk olmaktansa kz ocuk olmak daha iyidir. Olan ocuklar kt szler syleyebilir ama kz ocuklar syleyemez. Kavgalar kzlar kazanr nk mzklk yaparlar. Olan ocuklarn birbirlerine vurmalar normaldir ama kz ocuklar vurmamaldr. Kz ocuklar erkeklerden daha iyi yalan syler. Olan ocuklar kzlardan daha tembeldir. retmenlik kadnlara en uygun mesleklerden biridir. ocuk doktoru kadn olmaldr. Anneler, babalardan daha iyi ocuk bakarlar. Aileye bakmak, para kazanmak babann grevidir. En iyi mhendisler erkeklerdir. Resim heykel gibi sanatlar, kadnlara yakr. Kadnlarn nl bir sporcu olmas sz konusu deildir. Siyaset erkek iidir. Kadnlarn erkeklerin iine, erkeklerin de kadnlarn iine karmamalar gerekir. Pembe rengini kz ocuklar severler. Erkekler mavi, siyah gibi koyu renkleri tercih etmelilerdir.
29
DEAL DNYA Bu haftaya kadar ocuklarla dnyann halini konutuk. Yani imdiye kadar konutuklarmz daha ok karlatmz durumlar bu corafyada. Zaten bu durumdan honut olmadmz iin u an bu satr birilerimiz yazarken, birilerimiz okuyor ya, Bundan sonras ise ideali konuma zerine kurulu Bundan sonras daha beyaz, bembeyaz. Siz de takn beyaz apkanz; inann ve hayal edin! Hayalimizin peinden gideceimize hi phem yok Bir adm atarsak, bu dnya derece daha bara doru dnecek yzn Balamadan nce kontrol edilmesi gerekenler:
4. Hafta
Haftann Konusu: deal Dnya ve deal Dnyaya Ulamak in Nasl Davranlmas Gerektii Ama: Nasl bir dnyada yaamak istiyoruz zerine tartabilmek ve o dnyay resmedebilmek. nsanlar hangi davranlarda bulunursa ideal dnyaya ulalabilir sorusu zerine tartmak. Birlikte iyi yaam kltr, barl dnya ve bunlara ulamann nasl mmkn olaca zerine bilin edinmek.
Sre ve Planlama: deal Dnyann Resmini Yapyoruz Uygulamas: Ara: Nasl Davranalm Bror:
110 dakika
55 dakika 10 dakika 45 dakika
30
Gerekli Malzemeler: deal Dnyann Resmini Yapyoruz Uygulamas in: Poster kad, pastel boyalar ve kuru boyalar. Nasl Davranalm Bror in: Renkli A4ler, renkli kalemler ve bror rnekleri.
4. Hafta
nemli Notlar:
Brorn ne olduunu ocuklar bilmiyor olabilirler. O yzden bror rneklerini yannzda gtrmeniz iyi bir seenek olabilir. Ancak birka farkl bror gtrmek gerekir ki, ortaya bir sr ayn rn kmasn.
1. Etkinlik: deal Dnyann Resmini Yapyoruz Bir nceki hafta sonunda paylalm olan Nasl bir dnyada yaamak isterdiniz? sorusunu evresindekilere soranlarn olup olmad sorulur. Soruyu sormu olan ocuklar varsa, o ocuklardan soruya aldklar cevaplar paylamak isteyenlerin snfla paylamalar istenir ve sonrasnda bu hafta ierisinde uygulanacak etkinliklerden bahsedilir: Bu hafta getiimiz hafta ierisinde evrenizdeki kiilere de sorduunuz Nasl bir dnyada yaamak istiyoruz? sorusunun cevab olan bizim yaamak istediimiz dnyann gruplar halinde resmini yapacaz. Sonrasnda da nsanlar nasl davranrlarsa ideal dnyaya ulaabiliriz? sorusunu yeni oluturacamz gruplarda tartp grup olarak bir bror hazrlayacaz. Nasl bir dnya istiyoruz? sorusuna cevap olarak bir grup olarak resim izecekleri ocuklara anlatldktan sonra ocuklar drt gruba ayrlr ve yerlerine oturduklarnda malzemeler (poster kad pastel boyalar, kuru boyalar vb.) datlr. Resimler tamamlandktan sonra nce bir resim tahtaya ya da duvara yaptrlr. nce resmi yapmayan ocuklarn resimde neler grdklerini sorulur cevaplarn ardndan resmi yapan ocuklar ne izdiklerini ve bunlar izerken neler hissettiklerini anlatrlar. Bu alma her resim ve her grup iin tekrarlanr.
31
Btn resimler asldktan sonra ocuklara Btn resimlere bir arada baktnzda neler gryorsunuz? diye sorulur. ocuklardan sonra, ocuklarn syledikleri kavramlar, kelimeleri kullanarak resimleri farkllklara sayg ve iyi niyet gibi kavramlar ile de harmanlayarak bir ideal dnyada olabileceklere dair bir aklama yaplabilir.
nemli Notlar:
Zaten ocuklarn yaptklar resimlerden hogr, mutluluk, farkllklar vb. ifadelerin kacan ngryoruz. Byle bir durum yoksa ocuklarn sylediklerinden yola karak bir toparlama bir toparlama yapmanz nemli.
2. Etkinlik: Bror Hazrlama nsanlar nasl davranrlarsa istediimiz gibi bir dnya olur? sorusu sorularak ncelikle ocuklardan birka cevap alnr. Drt gruba ayrlp yukardaki sorunun cevabn grup ierisinde biraz daha konuarak her grupta bir bror hazrlanaca sylenir. Gruplara ayrmadan hemen nce bror nedir daha nce bror grenler var m diye sorulur. Gelen cevaplarn ardndan birka bror rnei gsterilir. ocuklar gruplara ayrlr ve malzemeler gruplara datlr. Her grup kendi brorn hazrlamaya balar. Bror hazrlama sresi sonunda gruplar almalarn tamamlamam da olsalar, arkadalarna brorlerini sunarlar. Brorler son halini aldktan sonra, brorleri fotokopi ile oaltarak ve bir sonraki hafta dier arkadalarna databilecekleri sylenir.
nemli Notlar:
Fotokopi ile ilgili yerel kaynanz varsa ocuklara bu konuda yardmc olmanz birlikte yapmak asndan iyi olabilir, aklnzda bulunsun
32
Bitirdikten sonra kontrol edilmesi gerekenler: Malzemeleri ocuklarla birlikte topladnz m? Snf eski dzenine getirdiniz mi? Arkadanzla ksa bir gn deerlendirmesi yaptnz m? Snf kurallarnn yazl olduu poster kadn yannza aldnz m? Bu hafta ocuklar tarafndan hazrlanan grsel materyallerin hepsini toplayp, gvenli bir ekilde sakladnz m? ( enlik, enlik, enlik )
33
BARIA NASIL ULAIRIZ? Artk son kavramsal haftadayz! ocuklar konutuunuz konular dnmeye, dndke benimsemeye balyorlar! nk inann ki ocuklar en az bizler kadar bar istiyorlar. Bu hafta biraz hassas. zellikle kendilerine mektup yazdklar uygulama tamamen i dnyalarna dndkleri bir uygulama. ocuklar kendilerine mektup yazyorken, siz de kendinizdeki deimeleri dnn; gzel hissedeceksiniz Balamadan nce kontrol edilmesi gerekenler:
5. Hafta
Haftann Konusu: Bar in letiim ve Kendimize Sz Mektubu Ama: Barl dnyaya ulamada olumlu iletiim kurabilmeyi tartma, ocuklarn kendi dnyalarn daha barl bir hale getirmelerini salamak iin kendilerine sz mektubu yazmalarn salama.
Sre ve Planlama: Barl letiim: Ara: Kendimize Sz Mektubu: Gerekli Malzemeler:
90 dakika 50 dakika 10 dakika 30 dakika
34
Barl letiim in: Grup says kadar poster kad, grup says kadar tahta kalemi. (6 grup yaparsanz 6 poster kad, 6 tahta kalemi) ve kat bant veya sakz. Kendine Sz Mektubu in: ocuk says kadar A4 kad, ocuk says kadar kalem ve sakin bir mzik.
nemli Notlar:
Aacamz mzik, szsz bir mzik olursa ve sakin bir ortam olumasna katk salarsa ok iyi olur. rnek: Youtube video sitesinde arama ubuuna Le Fabuleux Destin dAmlie Poulain yaznca kan mzik gibi.
5. Hafta
1. Etkinlik: Barl letiim ocuklar 3-4 kiilik gruplara ayrlrlar. ocuklarn kk gruplarda letiimde nelere dikkat edersek (kimler nelere dikkat ederse) birlikte yaadmz dnya daha barl olur? sorusunu tartp, cevaplarn mmkn olduunca nem srasna gre dizip, byk grupta paylamalar iin bir sunum hazrlamalarn isteyin. Daha sonrasnda btn gruplar sunumlar srayla sunacaklar. Sunumlardan sonra ocuklara; Sunumlar hazrlarken neler hissettiniz? Sunumlar hazrlarken nerelerde zorlandnz? Sunumlar arasndaki benzerlikler neler? Farkllklar neler? Gndelik yaamda, gerek hayatta insanlar bunlara dikkat ediyorlar m? Siz dikkat ediyor musunuz? Edilmiyorsa neden? Sizce bunlara dikkat etmemek nelere yol ayor?
nemli Notlar:
Oturumu, olumsuz eyler konuarak bitirmek katlmclarn (ocuklarn) o oturumdan olumsuz dncelerle ayrlmasna yol aabilir. O yzden son olarak Bar iin nasl bir iletiim kurmalyz? konuarak bitirmek faydal olabilir.
35
2. Etkinlik: Kendime Sz Mektubu Katlmclardan proje srecini dnmeleri istenir. Proje srecinde konuulan yaadmz yeri daha barl hale getirmek iin kendi gndelik yaammzda Bundan sonra nasl davranacam? zerine kendilerine bir sz mektubu yazmalar istenir. ncesinde bu mektuplarn burada paylalmayaca ve kendilerinde kalaca vurgulanr. Sonrasnda mzik alr ve 25 30 dakika boyunca ocuklar kendilerine mektup yazmay srdrrler.
Bitiri Bitirmeden nce ocuklara teekkr edilir ve bir sonraki haftann kapan haftas olaca, nmzdeki haftaya kadar projeyi ve burada birlikte yaptklarmz dnp; mektubu doldurmaya devam edebileceklerini syleyin
36
37
KAPANI
6. Hafta
Ve artk son haftadayz! Geride braktmz 5 haftada hep birlikte altk, hep birlikte rendik, hep birlikte sevindik, hep birlikte Bu haftay artk yaptklarmz hatrlayp, bunlarn bizdeki etkilerini ve deerlendirmesini yapacamz ve sonrasnda enlii konuacamz bir hafta. Kendini nasl hissediyorsun? Ben bu soruyu dnrken, ok keyifli olacamz dnyorum u an ve daha da keyifleniyorum bu satrlar yazarken. Balamadan nce kontrol edilmesi gerekenler:
Haftann Konusu: Tekrar, davran deiiklii, slogan ve sembol bulma, deerlendirme ve kapan. Ama: Yaplan etkinlikleri tekrar etmek ve hatrlamak. Projenin ocuklarda davran deiiklii yaratp yaratmad, yarattysa bunun ne olduunun paylalmas, Projeyle ilgili ocuklarn slogan ve sembol bulmalar, Deerlendirme yapmak.
Sre ve Planlamas: Tekrar: Hatrlama Sunumu: Davran Deiiklii: Slogan Bulma ve Sembol izme: Krmz Koltuk:
120 dakika 10 dakika 40 dakika 10 dakika 20 dakika 35 dakika
38
Gerekli Malzemeler: Hatrlama Sunumu in: A4 katlar, kalemler, poster katlar, tahta kalemleri ve sakz yaptrc veya kat bant. Davran Deiiklii Uygulamas in: Bol miktarda iki renk post it, poster katlar, tahta kalemleri, sakz yaptrc veya kat bant. Slogan Bulma ve Sembol izmece in: Poster katlar, renkli keeli kalemler, tahta kalemler, sakz yaptrc veya kat bant. Krmz Koltuk in: Bir sandalye. 1. Etkinlik Tekrar Sre: 10-15 dakika Gnlller, ocuklarla birlikte proje boyunca yaptklar tm etkinliklerin zerinden ksaca geerler. Etkinlik balklar hatrlatlarak, biraz ieriklerden bahsedilir. 2. Etkinlik - Hatrlama Sunumu Sre: 40 dakika (Sunum hazrl 20 dakika, sunumlar 20 dakika) Bu almann amac, ocuklarn tm rendiklerini ve yaadklarn kendi kelimeleriyle, kendi istedikleri ekilde anlatmalar ve bunu yaparken hatrladklarn iselletirmeleridir. ocuklar drt gruba ayrlrlar. Her grup kendi iinde belirledikleri yntem ile (Dans, iir, tiyatro, resim, poster sunumu, ark) yaadklar proje srecine dair bir sunum/performans hazrlamalar istenir. Sonrasnda her grup kendi sunumunu gerekletirir. 3. Etkinlik Davran Deiiklii Sre: 5 10 dakika ocuklar belli bir renk post - ite Hayatmda ne deiti? sorusunu cevaplarlar. Sonra baka bir renk post-ite Hayatmda ne deitireceim? sorusunu cevaplarlar. steyenler yazdklar cevaplar grupla paylaabilirler.
6. Hafta
39
4. Etkinlik Slogan Bulma ve Sembol izmece Sre: 20 25 dakika ki farkl duvara birer byk kat aslr. ocuklardan katlardan birine projeyle ilikilendirdikleri bir slogan yazmalar, dierine ise bir sembol izmeleri istenir. Daha sonra herkes slogann ve semboln birbirine anlatarak paylar. 5. Etkinlik Krmz Koltuk Sre: 20 25 dakika Bu uygulamann amac, ocuklarn proje hakkndaki tm duygu ve dncelerinin ak ve samimi olarak paylamasnn salanmasdr. Gnlller, ocuklarn hepsinin birbirlerini grebilecekleri bir snf dzeni hazrlarlar. ocuklar ve gnlller istedikleri srayla ortadaki koltua geerler ve eitim hakknda bata nasl hissettiklerini, imdi neler dndklerini ve hissettiklerini, eitimin onlar iin ne ifade ettiini anlatrlar. Koltukta konuan ocuktan sonra yorum yaplmaz.
40
41
enlik Hakknda
enlik Hakknda
Gnlller ocuklara enliin amacn anlatrlar ve enlii birlikte tasarlamalar gerektiini sylerler. Sonrasnda ocuklara 6 hafta boyunca yaptklar ve rettikleri her eyden enlikte yararlanabileceklerinden bahsederek, ocuklarn bir sonraki haftaya kadar arkadalaryla istedikleri zaman ve istedikleri kadar bir araya gelerek enlikte neler yapabilecekleri konusunda hazrlanmalarn isterler. Beyaz apkalar Projesi sonunda yaplacak enliin amac, Ayn okulda bulunup farkl ekiplerde ayn eitimi alm ocuklarn birbirleriyle deneyimlerini paylamalar Okuldaki projeye dahil olmayan ocuklarn bar, barn bozulduu durumlar, bar iinde bir arada yaama, haklar ve sorumluluklar konularyla tanmalarn salamak enlie katlacak velilerin ve retmenlerin projede yer alan kavramlar konusunda farkndalklarnn artmasn salamaktr. Ayn zamanda proje katlmcs ocuklarn 6 hafta boyunca gnll olarak katlm saladklar iin kutlama yapmalar ve hep birlikte elenmeleri nemlidir.
nemli Notlar:
ocuklarn okuldaki dier proje ekipleriyle birlikte, btn olarak bu enlii gerekletirecekleri hatrlatlmaldr.
42
enlik iin neriler: enlikte bir sergi alan oluturarak, ocuklarn tm proje boyunca yaptklar resim ve kolaj almas gibi rnleri sergilenmelidir. 4.haftada hazrlanan brorler oaltlarak katlmclara datlabilir. Bar, barn bozulduu durumlar, bar iinde bir arada yaama, haklar ve sorumluluklar konularnda ocuklar tarafndan velilere ve retmenlere ksa bir sunum yaplabilir. Bir Beyaz apkalar Hatra Fotoraf kesi oluturulabilir. Palyao klna girilip, ocuklarla yz boyama gibi elenceli aktiviteler yaplabilir. Gnlller tarafndan ocuklara eitli grup oyunlar oynatlabilir. Proje katlmcs olmayan ocuklar iin, proje ekibinde yer alan ocuklar ksa ve elenceli eitli atlyeler tasarlayabilir. mece yntemiyle enlie katlan herkesin getirdii yiyecek ve iecekler ikram edilebilir. ocuklar projeyle alakal piyesler hazrlayp, piyesleri sergileyebilirler.
enlik Hakknda
43
CANLANDIRICILAR
Canlandrclar
44
Uzay Gemisi Ama: Katlmclarn dikkatinin toparlanmas, hareketlendirme Sre: 10-15 dakika Etkinliin ilk gnnden sonuna kadar eitli aralarda oyun zlene kadar oynanabilecek bu oyun, katlmclarn dikkatlerinin toparlanmas asndan faydal olacaktr. Oyunu yneten kii bir uzay gemilerinin olduunu ve hepsinin uzaya yaplacak yolculua davetli olduklarn katlmclara aklar. Ancak uzay gemisi kk olduundan, sadece kaptann izin verecei sinirli sayda eyay yanlarna alabileceklerini syler ve katlmclardan yanlarna almak istedikleri bir eyay srayla sylemelerini ister. Oyun iinde kaptan roln oyunu yneten kii stlenmitir ve her katlmcya syledii eyay yanna alp alamayacan belirtir. Gemiye alnabilecek eyalar, o eyay isteyen kiinin adinin ilk harfiyle balayan bir eya olabilir ancak. Katlmclar bunu bilmediklerinden, tesadfen gemiye kabul edilen eya ile bunu isteyen katlmclar arasndaki ilgiyi bulmaya alarak kendisine geerli eya bulmaya alr. Oyun ok tkandnda yneten kii kk ipular verebilir. rnein isteini belirten bir katlmcya eyasn alp alamayacan ismini belirterek dikkat ekmeye alabilir Sen zgehan olarak rdeini yanna alabilirsin. gibi. Oyun, tm katlmclar oyunun kuraln zp kendine eya bulana kadar eitimin eitli blmlerinde 10-15 dakika uzunlukta oynanabilir. Oyun, zellikle kural zen katlmclarn dierlerine sylemeyerek fazladan gtrecekleri eyalar abartmaya baladklarnda daha elenceli bir hal alabilir. Kark Salata Ama: Katlmclarn dikkatinin toparlanmas ve grup ii dinamiklerin pekitirilmesi. Sre: 10-15 dakika Oyunda katlmclar bir halka oluturacak ekilde dizilir ve bir katlmc
ortada ayakta durur. Ortadaki katlmc, gruptan bazlarna uyacak baz zellikleri syler. Bu zelliklere uyan katlmclar yer deitirirken ortadaki katlmc yerlerden birini kapmaya alr. Bu zellikler Spor ayakkabs olan herkes yer deitirsin., Tom ve Jerry izleyen herkes yer deitirsin., Bisikleti olan herkes yer deitirsin vb. gibi genel ve elenceli olmaldr. Ortadaki kii arada srada Herkes yer deitirsin. diyerek oyunu daha elenceli bir hale getirebilir. Oyun, yneten kii uygun grnce ve hemen hemen herkes bir iki kez ortaya geldikten sonra bitirilir. Cimnastik Yapyoruz Ama: Katlmclarn dikkatini toparlamak hareketlenmek Sre: 5 10 dakika Herkes ayaa kalkar ve U dzeninde beklerler. Kolaylatrc nce katlmclara yaptklarm yapn der. sa eller havaya der ve sa elini kaldrr. Sonra sol eller havaya der ve sol ayan kaldrr. Buna benzer hareketler syler ve yapar. Her zaman sylediklerini yapmaz Birka dakika byle hareketlenmeler devam eder. Kolaylatrc isterse hi konumadan sadece yaptklarn da yapmalarn isteyebilir. Gz Temas Ama: Sre: Hareketlenmek ve koordineli hareket edebilmek. 5 10 dakika
Canlandrclar
Katlmclar ember eklinde dizilirler. Kolaylatrc sandaki veya solundaki kiiyle gz gze gelir ve ikisi de ayn anda alk alarlar. Sonra kolaylatrc ile alk yapan kii dier tarafna dner ve ayn anda o kiiyle gz gze gelerek alk alar. Bu bir dalga olarak devam eder. Bir iki dakika sonra kolaylatrc ayn ynden bir alk dalgas daha gnderir. ki alk ayn anda devam ederken gzel bir ahenk oluturur. Gece Gndz Ama: Hareketlenmek ve Isnmak Sre: 5 10 dakika Gece denilince herkes oturur, gndz denilince herkes ayaa kalkar. Aralarda hikayeler uydurabilirsiniz.
45
Say Sayyoruz Ama: Ekip olarak bir ey baarmak ve snmak. Sre: 5 10 dakika Katlmclardan nce hi konumadan birden yirmiye kadar saymalar istenir. Tek bir kural vardr bunun. Ayn anda iki kii ayn sayy sylememelidir. ki kii ayn anda ayn sayy sylerse, ekip saymaya batan balar. Bunu byk lde baaramayacaklar. O zaman da bir kural belirlemelerini ve tekrardan denemelerini isteyebilirsiniz. Flamingolar ve Penguenler Ama: Isnma - Hareket etme Sre: 5 10 dakika Katlmclardan veya kolaylatrclardan gnll bir ebe seilir. Gnll ebe flamingo olur ve penguen olan dier katlmclar yakalamas istenir. Katlmclara flamingo ve penguenin nasl hareket ettii anlatlr. Flamingo; abuk hareket edemez ama zarif, yava ve byk admlar atar. Her hareketinde kanatlarn (yani kollarn) aaya-yukar hareket ettirir. Penguenler; abuk hareket ederler ama kk admlar atarlar. Adma atarken kuyruklarn sallarlar. (Bunun iin ellerini arkalarnda kavuturarak sallarlar) Eer bir penguen yakalanrsa o artk bir flamingodur. O da dier penguenleri yakalamaya alr. Bir penguen kalana kadar flamingolar penguenleri yakalar. Bir penguen kaldktan sonra bu defa oyun tersine dner ve penguen flamingolar yakalayp penguene dntrmeye alr. Tm flamingolar penguene dnt zaman oyun sona erer.
Not:
Sreye gre etkinlik tm penguenlerin flamingo olduu aamada da son erdirilebilir.
46
At Yar Ama: Katlmclarn dikkatinin toparlanmas ve grup ii dinamiklerin pekitirilmesi. Sre: 5 dakika Katlmclar birbirlerine yakn bir ekilde daire seklinde ayakta dururlar. Oyunu yneten kii at yarsnn belli baz hareketlerini katlmclara gstererek anlatr: Hareketler: 1. Dizlere vurmak 2. Solundaki/sandaki kiinin dizlerine vurmak 3. Zplamak! 4. Zpla ve engelden atla! 5. Solda/Sada Kz/Erkek var 6. Fotofini Daha sonra, oyunu yneten kiinin ynetiminde btn hareketler katlmclarla birlikte kark olarak ve hzl bir biimde yaplr ve at yar baslar: At yarndayz ve balang izgisine doru ilerliyoruz. Balang izgisi tam nmzde. Basla! (Dizlere vurarak). Atlar komaya balyor. Atlar sola/saa dnyor (solundaki/sandaki kiinin dizlerine vurarak). nmze bir engel kt. Zpla! nmze bir engel ve su birikintisi kt. Zpla ve Suyun stnden atla. nsan Makinesi Ama: Tartma, takm almas, elence. Sre: 30-45 dakika Grup byklne gre 5-6 kiilik takmlara blnr. Her takmdan kendi bedenlerini kullanarak bir makineyi, eyay oluturmas istenir. Her gruptan istenen kendi aralarnda tartarak bir eyaya kara vermesi ve kendi bedenlerini kullanarak dier arkadalar anlayacak ekilde sunmalardr. Gruptaki her kiinin makinenin bir paras olarak yer almas ok nemlidir.
47
Gruplarn almas, karar vermesi ve prova etmeleri iin 15-25 dakika zaman tannr. Daha sonra hazr olduklarnda kendi makinelerini herkese sunarlar. Seyreden katlmclardan da makineyi bilmeleri istenir. Elenmenin yannda katlmclarn beraber almalarna olanak salayan ve birilerine daha da yaknlamalarn salayan bir oyun. Sunumlar sonunda bir tartma ortam da oluturulabilir. AAA.. SSSSS.. Ama: Katlmclarn dikkatinin toparlanmas, hareketlendirme Sre: 5 dakika Katlmclar daire seklinde ayakta dururlar. Oyunu yneten kii tm katlmclardan kendisinin yapaca hareketi yda karaca sesi ayni anda tekrarlamalarn ister. rnein oyunu yneten kii elini rptnda katlmclarn da tek bir ses kacak ekilde ayni anda ellerini rpmalar gerekecektir. Yneten kiinin kullanaca iki ana hareket/ses ve bunlarn her birinin bir de kart vardr. Ana hareket el rpma iken bunu kart ellerin iki yana almasdr. Ana ses ise A diye barmaktr ve bunun kart da sesidir. Oyunu yneten kii bir sre hareketleri teker teker gsterir ve deneyerek herkesin ayni anda yapmaya almasn ister. Daha sonra katlmclardan kendi yapt hareketin zttn yapmalarn ister. Arada mutlaka yanl sesler ve hareketler oluacaktr ve bu da oyuna elence katacaktr. Dm Ama: Grup ii iletiim, birlikte alma Sre: 5-30 dakika Katlmclar omuz omuza halka ekilde dururlar. Herkes gzlerini kapatr ve ellerini halkann merkezine doru uzatp yrr ve iki el yakalarlar (ayni kiinin iki elini ya da yannda duran kiinin elini yakalamamasna oyunu
48
yneten kiinin dikkat etmesi gerekir). Herkes iki el yakaladktan sonra gzlerini aar ve elleri brakmadan tekrardan dzgn bir halka olabilmek iin harekete geerler. Parmak Yakalama Ama: Katlmclarn dikkatinin toplanmas , grup dinamiinin pekitirilmesi. Sre: 10-15 dakika Katlmclar ayakta durarak bir ember olutururular. Sa ellerini iaret parmaklar dik olarak havada tutarlar. Sol eller ise ak bir ekilde yanlarndaki katlmcnn iaret parmann stne gelecek ekilde havada tutulur. Kolaylatrc 3e kadar sayar ve tm katlmclar sa ellerini yanlarndaki katlmcya yakalatmadan indirirken, sol elleri ile dier yanlarndaki katlmcnn parman yakalamaya alrlar. Sa parma yakalanan katlmclar (kendileri yanlarndaki parma yakalam olsalar bile) oyundan karlar. Oyun 3 kii kalncaya kadar devam eder.
Hayat Kutusu Ama: Katlmclarn birbirlerini daha yakndan tanmasn salamak Sre: 15 Dakika Gerekli Malzemeler: Her katlmc iin bir adet Hayat Kutusu formu Katlmclardan kendilerine daha nceden tanmadklar bir e bularak ikili gruplar oluturmalar istenir. Daha sonra Hayat Kutusu formu datlarak eslerine sormadan, sorulan sorular 10-15 dakika iinde tahmin ederek cevaplamalar istenir. Daha sonra sorular gerek cevaplaryla karslatrarak, partnerlerini ne kadar tanyabildiklerini grrken, birbirleri hakknda bilmedikleri eyleri renme frsat bulabilirler.
49
HAYAT KUTUSU Formu Yetenekler ve lgi Alanlar Ltfen aadaki sorular partnerinizin verebilecei cevaplar dnerek onun adna doldurunuz. Ltfen hi bir soru iin partnerinizden yardm istemeyiniz.
En Sevdii... Hayvan? ecek? Renk? Yemek? Film? Hobi?

Mzisyen veya Grup?
Sizin Dnceniz
Partnerinizin Cevab
Aktr / Artist
50
51
52
PROJE SRECNDE FAYDALANABLECEMZ OKUMACALAR
53
Bar ve iddet
Bar ve insan haklar arasndaki iliki nedir? Bar bir insan hakk mdr?
kinci Dnya Sava esnasnda gerekleen kitlesel insan haklar ihlalleri, bar arzusu ve bar ihtiyac, Avrupa Konseyinin douunu hazrlad. Dnya zerindeki herhangi bir lkenin bara ulamas iin, insan haklar kltr bir nkouldur. Bar hakk nc kuak insan haklar ya da dier bir deyile dayanma haklar kapsamna girer. Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr Kurumu (UNESCO) bu hakkn gelitirilmesinde nc rol oynayan kurulutur. 1994 ylnda UNESCO Genel Direktr Federico Mayor bar hakknn oluturulmas iin uluslararas bir giriim balatt. 1997de bar bir insan hakk olarak sunan bir bildiri teklifi UNESCO Genel Konferansna takdim edildi. Teklif reddedildi, fakat bar hakk hala Birlemi Milletler gndeminde. nsan Haklar Komisyonu tarafndan 2001in balarnda Halklarn Bar Hakknn Gelitirilmesi Karar benimsendi. ? Sizce zel olarak bir bar hakk olmal mdr, yoksa bu hak zaten mevcut insan haklarnn bir paras mdr? yleyse bar nedir? Bar kavramnn nemli bir kltrel boyutu vardr. Dou kltrlerinde bar, geleneksel anlamda daha ok i huzurla ilgilidir (zihnimiz ya da kalbimizdeki huzur/ bar). Bat dnyasnda ise bar insanlarn dnda olarak alglanr (savan ya da iddetli atmann olmamas). rnein, Hindistanda bar kelimesinin karl antidir. Bu kelimenin anlam zihnin mkemmel dzeni ya da zihnin huzurudur. Gandhi, felsefesini ve stratejisini Ahimsa adndaki kavram zerine kurmutu; bunun anlam zararl olan her eyden uzak durmaktr. Gandhi yle demiti: Ahimsa kelimenin tam anlamyla iddetsizlik/ iddet kartl demektir. Fakat bu kelimenin benim iin daha derin ve sonsuz ycelikte bir anlam vardr. Ahimsa hi kimseyi incitmemeniz gerektii anlamna gelir; merhamet siz dncelere izin vermemelisiniz, hatta dman olarak grdnz insanlarla ilikilerinizde bile.Bu doktrini takip eden bir insann hibir dman olmaz. Maya geleneinde bar, refah kavramn anlatr;
54
bar, yaamlarmzn farkl alanlarndaki mkemmel denge anlayyla balantldr. Barn birok tanm vardr. Bu alanda uluslararas bir ne sahip Norveli uzman Johan Galtung tarafndan yaplan pozitif ve negatif bar arasndaki ayrm tanmlamas hayli gl bir etki yaratt. Negatif bar, devletler arasnda ya da devlet topraklar iinde (Balkanlardaki savalar gibi) sava ya da iddetli atma olmad anlamn tar. Dier taraftan, pozitif bar, eitlik, adalet ve gelime durumuyla balantl olan sava ya da iddetli atma ortamnn olmamas anlamn tar. Bu iki kavram aadaki ekilde zetleyebiliriz: sava yok = negatif bar sava yok + sosyal adalet/ geliim = pozitif bar Yani, yksek sosyal adalet seviyesi ve asgari dzeyde iddet pozitif bar karakterize eder. Bazlar sava sona erdiinde tm sorunlarn zmleneceini dnse de, aslnda yaplmas gereken daha pek ok ey vardr. Biraz daha aacak olursak, savatan etkilenmi lkenin yeniden imar, burada yaayan insanlar iin sosyal adalet ve geliime gtrecek yaplarn gelitirilmesi gibi. Bu yzden barn sadece bir silahszlanma durumu olmadn bununla birlikte insanlarn nasl yaadyla da ilgili olduunu sylemek gerekir. ? inde yaadnz toplumda iddetin her trlsne engel olmak iin gelitirilecek stratejileri sizce kim uygulamaldr? iddet hakknda konumadan bartan bahsedebilir miyiz? iddetin birok tanm vardr, bunlardan birine gre iddet, bir eyi vermeye raz olmayan bir kii ya da grup zerinde o eyi elde etmek amacyla uygulanan ak ya da gizli- g kullanmdr.
55
iddetin eitli trleri vardr. Dorudan ve dolayl (ya da yapsal) iddet arasndaki fark yle anlatabiliriz: Dorudan iddet = fiziksel iddet Dolayl ya da yapsal iddet = yoksulluk, smr, sosyal adaletsizlik, demokrasi olmamas, vs. Dolaysyla, dorudan ve dolayl iddet yoksa bar vardr. iddetin maliyeti nedir? Barn olmad bir ortamda, atan taraflar hem ekonomik ve sosyal haklarnn (lke ekonomisinin yklmas, karaborsa, ilerin ve evlerin kaybedilmesi, vs.) hem de kiisel ve siyasal haklarnn (yaama hakk, ikence grmeme hakk ya da fiziksel btnlk hakknn tehdit edilmesi) ihlal edildiini dnrler. iddet ieren bir atmann insan haklar bakmndan ksa ve uzun vadeli etkileri ykcdr, toplum zerinde derin yaralar brakr. Aada sunulan istatistiki veriler iddetin maliyetini insani ve parasal adan gstermektedir. Dorudan iddet: 1. 1995 Genel ereve Bar Szlemelerine ramen Bosna Hersekte 850.000- 1,2 milyon arasnda insan hala lke iinde yerinden edilmi durumda ya da mlteci olarak yaamaya devam ediyor; 17.000 civarnda insann ise kayp olduu raporlanm durumda. 2. Ruandada 1994 sava esnasnda ay iinde toplam 800.000 insan ld. 3. Birinci Dnya Savanda len insanlarn toplam says 8.538.315. 4. savalar, 1990larda dnya genelinde 5 milyon kiinin lmne sebep oldu. 5. 500 milyon hafif silah dnya genelinde dolam halinde. 6. Savalar ve i atmalar 1990larda 50 milyon insan evlerinden kamaya zorlad. 7. Antipersonel maynlar (kara mayn) yznden ayda 800 kii lyor. 8. 1995 ylnda 53 milyon dnya zerindeki her 115 insandan biri- insan evini terk etmek zorunda brakld, bu insanlar ya kendi lkeleri iinde yer deitirdi ya da yurtdnda mlteci oldu.
56
Dolayl iddet: 1. Her yl yaklak 17 milyon insan ila yetersizliinden lyor. 2. Her gn yaklak 24.000 insan alktan lyor. Bu, her 3,5 saniyede bir kiinin lmesi anlamna geliyor. 3. Her gn 30.000den fazla ocuk nlenebilir hastalklar yznden lyor. iddet genellikle, sava ya da kiileraras iddetin aile ii iddet gibidorudan ya da dolayl olarak paras olan insanlar zerinde sadece fiziksel yaralar brakmaz, insanlar duygusal anlamda da yaralar. Bu yaralar insanlar zerinde pek de grnr olmayan uzun vadeli travmalara sebep olabilir. Bu travmalarn parasal maliyetini tahmin etmek imkansz olsa da ok yksek insani maliyete sahip olduunu sylemek zor olmaz. ? Sizce, televizyon programlarndaki iddeti snrlayan kurallar olmal mdr? iddet doal mdr? Birok kii insan doasnn iddet eilimli olduuna, dolaysyla savalara, atmalara ve toplumlarmzdaki genel iddete engel olamayacamza ikna olmutur. Bu alanda alan farkl uzmanlar ise iddet ierikli dnmeye, hissetmeye ya da eyleme gemeye engel olabileceimizi iddia eder. 1986da, Kuzey, Gney, Dou ve Batdan gelen birok uzman ve bilim insan tarafndan kaleme alnan iddete likin Seville Beyan bu gr onayladn u ekilde ifade eder: 1. Savama eilimini hayvan olan atalarmzdan miras aldmz sylemek bilimsel olarak yanltr... Sava yalnzca insanlara zg bir olgudur ve dier hayvanlar tarafndan uyguland grlmez... 2. Yzyllar boyunca hi savamam kltrler olduu gibi baz dnemlerde ok sk savam, baz dnemlerde ise hi savamam kltrler de vardr... 3. Sava ya da iddet ieren herhangi bir davrann insan doasna genetik olarak programlandn sylemek bilimsel olarak yanltr... 4. nsanlarn iddet eilimli bir beyne sahip olduunu sylemek bilimsel olarak yanltr... bu, nasl davrandmz, nasl hareket ettiimiz, nasl koullandrldmz, nasl sosyalletiimizle ilgilidir....
57
oumuz evremiz tarafndan, saldrgan bir ekilde ve iddete bavurarak tepki vermeye koullandrlmzdr. Saldrganca dnmeyi, hissetmeyi ve hareket etmeyi reniriz, baz durumlarda ise iddete bavururuz. Nerede yaarsak yaalm, baz sosyal ve kltrel basklara teslim oluruz. Bu koullar bizi iddet hakknda okumaya, iddeti izlemeye, iddet hakknda anlatlanlar dinlemeye zorlar, hatta bu durum kesintisiz bir ekilde gerekleir. Televizyon programlar, reklamlar, gazeteler, video oyunlar, film ve mzik endstrisi bu duruma byk oranda katk salar. Bir ocuk ergenlie erimeden sadece televizyon seyrederek binlerce cinayet ve iddet eylemi izler. inde yaadmz modern toplumlar kastl ya da kastsz- iddet iin bir mazeret gsterirler. iddet pozitif bir deer olarak alglanr. Birok kltrde, iddeti reddetmek ve fiziksel iddete ya da atmaya engel olmak bir zayflk iaretidir. zellikle erkekler bu anlamda ok gen yalardan itibaren hemcinsleri tarafndan byk bask grrler. ? En saldrgan insanlara kar kullanlsa bile iddetin asla gerekesi olamayaca fikrine katlyor musunuz?
Kabadaylk gen insanlar arasnda kullanlan bir iddet yntemidir ve bir insann kendini gl hissetmek zere iddeti nasl bir ara olarak kullanabileceine iyi bir rnektir. spanyada bir ortaokulun rencileri arasnda 2001 ylnda yrtlen bir anket almasnda grme yaplan rencilerin neredeyse yars snf arkadalarnn baka snf arkadalar tarafndan tehdit edildiine dair vakalara rastladn aktarmtr. Kiiler arasnda yaanan iddet olaylarnn, kabadaylk dnda birok tr vardr: alkol ve uyuturucuya dayal iddet, ete iddeti, fuhua zorlama, klelik, okulda iddet ve rka dayal iddet. Kiiler aras iddetin farkl davurum ekillerinin hepsi yaamlarmz ya da baka insanlarn hayatlarn olumsuz ynde etkiler. Bu iddet yntemlerinden bazlar zellikle genlere zarar verir; bunlar rnein ete iddeti, okuldaki iddet eylemleri ve rka dayal iddettir. ? Gerek bir erkein iddetten korkmamas gerektii inancna katlyor musunuz?
58
ocuklara ya da kadnlara (ya da erkeklere) ynelik cinsel taciz ve cinsel iddet, toplumlarmzda iyice yaygnlam bir olgudur. Olaylarn ou, zannedildii gibi sokaklarda deil, evlerde ve zel mekanlarda gerekleir. Saldrganlar ounlukla kurbanlarnn tandklar insanlardr ve su ilemek iin kar tarafn hissettii gveni ktye kullanrlar. Kurbanlarn ou ilenen suu rapor etmez ya da bunu yapana kadar yllarca beklerler. Bu ekilde davranmann birok sebebi vardr; bu sebepler ounlukla hem birbiriyle balantldr, hem de olayla, saldrgann kimliiyle, tacizin doasyla (sresi ve sklk derecesi), kurbann kiiliiyle, vs. ilikilidir. Kurban ok gen olup, uzun bir sre geene kadar ne olup bittiini anlayamayabilir; veya kurbann yardma ihtiyac olabilir ama gvenecek kimsesi yoktur; veya kurban hikayesini ona inanmayan bir kiiye anlatr, ki bu duruma ok sk rastlanr, zellikle kurban ocuksa; veya kurban o kadar utanm, sulu ya da aldatlm hisseder ki; veya kurban saldrgan tarafndan tehdit grr ve kontrol altna alnr. Yaanan olaylarn ounda saldrgan bir aile ferdidir.
Kaynaka: Pusula Genlerle nsan Haklar Eitimi Klavuzu

59
Ayrmclk
Bir kiiye kar ayrmclk demek, o kiinin siyasal, sivil, ekonomik, toplumsal veya kltrel haklarndan tam olarak yararlanmasn engellemek demektir. Ayrmclk, temel bir insan haklar ilkesine ters der. Ayrmcln nedeni eitli etmenler olabilir. rnein ocuk Haklar Szlemesi ayrmcln nedenleri olarak ocuun, ana babasnn veya yasal vasisinin rk, rengi, cinsiyeti, dili, dini, siyasal veya baka grlerinden; ulusal, etnik veya toplumsal kkeninden; maddi varlndan, engellilik durumundan, doumdan veya baka bir statden sz etmektedir. Bu sralananlardan sonuncusu baka bir stat rnein toplumsal snf, meslek, cinsel ynelim veya tercih edilen dil gibi ayrmcln baka nedenlerinin de gzetilmesine izin vermektedir. Ayrmclk olarak nitelenebilecek eylemler vardr. Bu eylemler, belirli bir kiinin veya grubun reddedilmesi, kstlanmas veya dlanmas gibi biimler alabilir. Soykrm, klelik, etnik temizlik veya dinsel bask gibi insan haklarnn en kaba ihlallerinden ie alma ve ite terfi, konut kiralama ve szl istismar gibi daha gevek, ancak daha sk grlen uygulamalara kadar pek ok ayrmclk biimi saylabilir. ocuklar arasnda yaygn grlen ayrmclk biimleri, belirli bir farkllktan hareketle dlama (rnein bir ocuu oynanan oyuna almama), fiziksel satama ve ad takmadr (rnein kz, iko, enayi gibi). Btn bunlarn, genellikle kiilerin insan haklarndan ve temel zgrlklerinden yararlanmalarn engelleyen sonular vardr. Ayrmclk ayrca bir toplumu tmyle etkiler, nyarglar ve rk tutumlar pekitirir. Ayrmclk ou kez cehaletten, nyarglardan ve kalplam yarglardan kaynaklanr. Pek ok insan yabanc grnen veya bilinmeyen eylerden korktuundan, grn, kltr veya davranlar yabanc gelen kiilere kukuyla bakar, hatta iddet kullanmaya ynelir. Herhangi birini kt duruma dren veya marjinal konuma iten tutumlar, eylemler veya kurumsal pratikler ayrmclk saylabilir. zellikle rkln tarihsel kkenleri bir grubun dierlerine stn olduu, aa gruplara kars bir dnem uygulanan ayrmcln hakl olduu inancna
60
dayanr. Ayrmcln dier biimleri arasnda cinsiyetilik, yalk, homo fobi, anti-semitizm, dinsel hogrszlk ve yabanclara ve yabanc lkelere duyulan nefret anlamnda yabanc dmanl yer almaktadr. Toplumsal ayrm, yasalar veya adetler gerei etnik gruplarn ayr tutulmas anlamnda ayrmcln ar bir trdr. Avrupada bunun resmi biimleri de grlmtr. rnein bir dnem Yahudiler gettolarda tecrit edilmilerdi. Gnmzde pek ok Avrupa lkesinde Romanlar dmanca davranlar veya ekonomik ayrmclk sonucunda ayr topluluklarda yasamaya zorlanmaktadr. Ayrmclk dorudan ayrmclk olarak ak biimde uygulanabilir. Bunun zellii belirli bir kiiye veya gruba kars kastl ayrmclk yaplmasdr. Dorudan ayrmcln rnekleri olarak belirli bir etnik gruba mensup bir ocuun okula alnmamas veya bir emlak irketinin gmenlere ev kiralamamas verilebilir. Dolayl ayrmclk ise, ilk bakta ntr gibi grnen, ancak pratikte belirli bir aznla mensup insanlar dierlerine gre sistematik biimde dezavantajl konuma iten sonulara yol aan politikalar veya nlemlerde grlr. rnein, itfaiyeciler iin belirli bir boy standard getiren tekilat pek ok kadn ve gmenin bu hizmette almasn engeller. Uzun eteklik giyen veya baslarn rten personel altrmayan maazalar da rnek olarak verilebilir. Eitimciler her ocukta hogrl, ayrmclk gzetmeyen bir tutum gelitirmeye; eitlilii yok saymaya veya dlamaya deil bunu kabul etmenin yararlarna vurgu yapan bir renme ortam yaratmaya duyulan gereksinimi kabul etmektedir. Bu gelimenin bir paras olarak ocuklarla birlikte alanlar ve ocuklarn kendileri gerek bakalarnn gerekse kendilerinin ayrmc davranlarnn farknda olmaldrlar. Rol canlandrmay ve empatiyi zendiren etkinlikler ocuklarn farkndalklarn ve empati duygularn gelitirmekte, ayrca ayrmcla maruz kalan ocuklarn diren ve kararlln da artrmaktadr.
61
Toplumsal Cinsiyet
Kolaylatrclar, kendi cinsiyeti kalplam dncelerini grp bilmeli, retim yntemlerinin, kullandklar dilin, kz ve erkek rencilerle etkileimlerinin aktarmaya abaladklar toplumsal cinsiyet eitlii ilkesini yanstp yanstmadn dnmelidirler. Toplumsal Cinsiyet Eitlii Nedir? nsan haklar alannda nemli bir konu olarak toplumsal cinsiyet eitlii erkeklerle kadnlarn kamusal ve zel yasamn tm alanlarna eit lde yetkinletirilmi ekilde eit katlmlar anlamna gelir. Bu, iki cinsin de ayn olduu anlamna gelmez; sz konusu olan, iki cinsin insanlk onuru ve haklar asndan eit olmasdr. Btn insan haklar iin olduu gibi toplumsal cinsiyet eitlii iin de srekli mcadele verilmeli, bu eitlik korunmal ve zendirilmelidir. Yz elli yl askn bir sredir kadnlarn kurtuluu hareketi pek ok kadnn maruz kald yaygn ayrmcln ortadan kaldrlmasna ve toplum yaamna kadnlarn ve erkeklerin daha eit katlmna odaklanmtr. Sonuta Avrupadaki pek ok kadnn ve erkein yaam bugn yzyl ncesine gre nemli lde farkllamtr. Kadnlar adna ilerleme salanan balca alanlar unlardr: eitime eit eriim igc piyasasna geni biimde giren kadnlar kadnn ekonomik stats evde ve ocuk bakmnda i dalm aile yaps genlik kltr yeni bilgi ve iletiim teknolojileri Toplumsal cinsiyet eitlii ve ilgili tutumlar asndan nemli bir ilerleme kaydedilmi olmakla birlikte bu alandaki kimi engeller Avrupada bugn halen varln srdrmektedir.
62
Toplumsal Cinsiyet Nedir? Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet ayn ey deildir. Cinsiyet biyolojik bir olgudur. Hemen hemen tm insanlar iki farkl halde, kadn veya erkek olarak dnyaya gelirler. Buna karlk toplumsal cinsiyet sosyal bir durumdur. Dnya Salk rgt (WHO) tarafndan belirtildii gibi: Cinsiyet kadnlar ve erkekleri tanmlayan biyolojik ve psikolojik zelliklerle ilgilidir. Toplumsal cinsiyet, belirli bir toplumun erkekler ve kadnlar iin uygun sayd, toplumsal olarak ina edilmi rolleri, davranlar, etkinlikleri ve atflar kapsar. Baka ekilde sylenirse: Erkek ve dii cinsiyet kategorileridir; buna karlk masklen (eril) ve feminen (diil) toplumsal cinsiyet kategorileridir. Cinsiyet zelliklerine kimi rnekler: Kzlar adet grmeye balayacaklardr, erkekler ise grmezler; Erkeklerin testisleri varken kzlarn yoktur; Kadnlar bir bebei emzirebilirler; erkekler emziremez; Ergenlikten sonra erkeklerin ounda adale geliimi olur; kzlarda olmaz. Toplumsal cinsiyet zelliklerine kimi rnekler: Avrupada ayn isi yapan kadnlar erkeklerden daha az kazanr; Birok lkede kzlar daha ok dans ederken erkekler futbol oynar; Erkek ocuklara dayak gibi cezalar kz ocuklardan daha yaygn uygulanr. Tm dnyada kzlar ve kadnlar erkek ocuklara ve erkeklere gre daha fazla ev isi yapar; Kiinin kimliinin ve bireyselliinin nemli bir paras olarak toplumsal cinsiyet rolleri sosyallemeyle oluur. Gnmzde yalnzca aile deil okul ve iyeri, bunlarn tesinde medya, yeni bilgi teknolojileri, mzik ve filmler de sosyallemeyi etkilemektedir. Gerek geleneksel gerekse yeni sosyalletirici gler cinsiyete dair kalplam yarglarn korunmasna ve aktarlmasna hizmet etmektedir.
63
Toplumsal Cinsiyete Dair Kalplam Yarglar Toplumdaki pek ok kurum cinsiyete dair geleneksel olarak kalplam yarglar pekitirmektedir. rnein medyada kadnlar bir eylemin nesneleri ve madurlar, insanlara bakan kiiler olarak gsterilirken erkekler genellikle yaratc, gl, akll ve giriimci kiiler olarak betimlenmektedir. Erkeklerin gcn ve baarlarn ne karan medya, en baarllar da dahil kadnlar d grnleriyle deerlendirmektedir. Bylece, televizyon, radyo, ders kitaplar, ocuk kitaplar, dergiler, filmler ve baka birok iletiim kanal dahil olmak zere medya kadnlar ve erkeklere ilikin kalplam yarglarn korunmasna ve aktarlmasna hizmet etmektedir. Medya gibi ailenin, okullarn ve dinlenme-elenme merkezlerinin de cinsiyete dair kalplam yarglarn pekitirilmesinde sorumluluu vardr. Yaknlarda yaplan bir aratrma, retmenlerin erkek rencileri dinamik, tuttuunu koparan, bamsz, aratrc ve rekabeti yanlaryla olumlu olarak deerlendirirken, kzlar ise uysal, nazik, kibar, edilgen ve evrelerine yararl olduklar iin deerli bulunmaktadr. Bu tr toplumsal cinsiyete dair kalplam yarglar asl olarak okul yllarnda olutuundan, pek ok kz bamsz hareket etmekten, rekabete girimekten ve kendilerini kamusal alanda gstermekten soutulmaktadr. Kalplam yarglar karlamayan kzlar ise eletirilmekte, dlanmakta, hatta iddete maruz kalmaktadr. Cinsiyete dair kalplam yarglar kzlar kadar erkeklere de zarar verebilir. Erkeklere ynelik g ve rekabetilikle ilgili kalplam yarglara dair beklentiler, rnein tipik olmayan bir ailede yasama, issizlik ve kadnn kamusal alanda daha fazla grnmesi gibi gndelik gereklerle eliik durumdadr. Bu tr eliik durumlar erkek ocuklarda toplumsal cinsiyet kimliinin geliiminde karklklar yaratabilir. Tipik cinsiyete dair kalplam yarglara uygun dmeyen erkek ocuklar satamalara ve ayrmcla maruz kalabilir, dlanabilir.
64
Kaynaka: Pusulack ve ocuklar in nsan Haklar Eitimi Klavuzu

65
ocuk Haklarna Dair

ocua zg bir yapya ihtiya duyulmas ile, ocuun zel hak ve gereksinimlerinin uluslar aras ortamda kabul edilmesi ve korunmas iin insann sahip olduu birey olma hakkna ek olarak 18 yana kadar yaama, gelime, korunma ve katlma haklarna zel nem ve ncelik verilmesini salayacak olan ocuk haklar, insan haklar zemininde gelitirilmitir. ocuk haklarn gvence altna almak iin Birlemi Milletler ocuk Haklarna Dair Szleme hazrlanmtr. Bu belge, ocuk haklarn dzenleyen en nemli uluslar aras belgedir. Trkiye 1990 ylnda imzalam, 1995 ylnda yrrlle girmitir. Szleme, ocuklarn en iyi biimde yaamalar ve kendilerini tam olarak gerekletirebilmelerini salamann temel gereklilik ve deerlerini tanmlar. Szleme, ocuklar dorudan ya da dolayl olarak ilgilendiren btn eylemlerde ocuun yksek yararnn temel alnmas gerektiini syler. Szlemede ocua zel nem ve ncelik verilmesi gereken sekiz alan tanmlanr. Bunlar; ocuun tanm emsiye haklar olarak ocuk haklarnn temel ilkeleri Medeni hak ve zgrlkler Temel salk ve refah Aile ortam ve alternatif bakm Eitim, bo zaman ve kltrel faaliyetler zel koruma tedbirleri Uygulamaya ynelik genel nlemler. Bu sekiz alan ve szlemenin tamam iin koruma, salama ve gelime olmak zere ana yaklamdan sz edilir. ocuk Haklar Szlemesinin Temel lkeleri Yaama ve Gelime lkesi Yaama hakk, kiinin fiziki ve ruhsal btnlnn korunabilmesi ve varlnn eitli etkilerle bozulmasna en gel olabilmesi anlamna gelir. Szlemeye gre devletler, ocuun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal,
66
psikolojik ve toplumsal geliimini, insann saygnl ile uyumlu biimde gzetmeli ve ocuun toplumda zgr bir birey olarak yaamn srdrmesi iin gerekli nlemleri almaldr. ocuun Yksek Yarar lkesi Bu ilke, ocuk merkezli bir bak asn destekler ve ocuun birbiriyle ilikili hak ve ihtiyalarna dikkat eker. Yksek yarar ilkesi, ocuun herhangi bir alanda ve herhangi bir tehlikeyle kar karya kalmasnn engellenmesini gerektirir. ocuun yksek yarar gzetilerek yaplan dzenlemeler, sz konusu dzenlemenin ncelikle insan odakl ve ocuu birey olarak gren, insan haklarna ve ocuk haklarna duyarl, barl, saygl, zgrlk, eitlik ve adalet ilkelerine sahip olmas ile mmkndr. ocuun Katlm lkesi Katlm, demokrasi ve insan haklarnn temel prensipleri arasnda yer alr. ocuk, ailede, okulda, sokakta, politikada, yani yaamn her alannda demokrasinin ve insan haklarnn temel prensiplerine gre yaamn srdrmezse, ileriki yaantsnda da bu kavramlara gre yaamas mmkn olmayacaktr. ocuun katlm, demokrasi ve insan haklar kltrnn tm toplumlarda tam olarak benimsenmesini salamak amac ile ocuk Haklarna Dair Szlemede gndeme gelmitir. ocuun katlm hakknn tam olarak hayata gemesi iin, yetikinlerin ocuklarn potansiyellerine inanmalar, onlar bamsz bir birey olarak grmeleri ve onlara gven duymalar gerekir. Ayrm Gzetmeme lkesi ocuun fiziksel zelliklerinin, inancnn, ana dinlinin, cinsiyetinin ya da baka bir zelliinin, ocuk haklarnn geerlilii zerinde hibir rol yoktur. ocuk haklar, istisnasz her ocuk iin geerlidir. Ayrmclk, btn insanlarn haklara ve zgrlklere eit biimde sahip olmalarn ve bu haklarsan eit olarak yararlanmalarn engelleyen ayrm, dlama, kstlama ile oluur. Kaynaka: Pusulack / ocuk haklar ile ilgili bilgi notlar Sz Kn ocuk Haklar Akran Eitimi Projesi Eitmen Klavuzu, ocuk almalar Birimi
67
letiim
letiim, sosyal srecin hayati noktasdr. zellikle ocukla kurulacak tutarl ve etkili bir iletiim, ocuk eitiminin ve mutlu bir yaamn temel tadr. letiimde kiiyi etkili klan, insanlarla yapc olarak konumasn renmedir. Ayn zamanda iletiimde temel ilke kabul etmedir. Bakalarn olduu gibi kabul etmek, ilikileri kuvvetlendirmede en nemli etkendir. Bu nedenle ocua yaknlarken onu olduu gibi kabullenmeli ve bu haliyle sevildii, nemsendii hissettirilmelidir. Unutulmamaldr ki ama ocuu kendi isteklerimiz, amalarmz ynnde programlamak deil, ocuun yetenek ve zellikleriyle onu ynlendirmektir. ocukla iletiim kurmann en etkili yolu onu dinlemektir. Onu DUYMAK deil DNLEMEK nemlidir. ocuun anlatt, nemsedii eyleri pasife dinleyip tepkide bulunmamak duymaktr ve ocukla iletiime fazlasyla zarar verir. ocuk kendini deersiz hisseder. Olumsuz duygular yaamasna sebep olur. ocukla etkin bir iletiim kurmak iin, duygularn ifade etmesine yardmc olmak gerekir. Genellikle ocuu zen-korkutan kt duygulardan onu uzaklatrmaya alrz. Oysa bu ocuu daha ok zer. ocuk hissetmekte ve o an yaamakta olduklarn kardan szcklerle duyduunda rahatlar. nk bir bakas, onun i dnyasnda yaadklarn anlayabilmi ve bunu dile getirmitir. ocuklara devaml, uzun ve skc tler ya da mantkl aklamalar yerine bir eyin ne kadar ok istendiini ona hissettirin. Bylece ocuun gerei kabullenmesi kolaylar. Gnlk yaamda gerek ebeveyn-ocuk gerekse eitimci-ocuk alannda yer yer mcadele yaanr. yle ki zamanla bu bir g gsterisi savana dnr. Bylesi durumda yaplacak en mantkl ey ocuk olsaydm byle bir durumda ben ne yapardm? sorusunu cevaplamaktr. Bylece ocuun karsnda olmak yerine onun yannda olunacaktr. ocuun hatalarn amar gibi yzne vurmak, problemi zmek yerine, iinden klmaz bir hal olmasna yol aar. Oysa sorunu dile getirip, aklk kazandrmak, ocuklarn o anda yapmalar gerekeni kendi kendilerine bulmalarna yardmc olacaktr. nk ocuk sulanmak yerine konu hakknda bilgilendiklerinde yapmas gerekeni anlar.
68
Kii, ocuklara bir ey sylediinde onun HAKKINDA bir ey syler. Her ileti, ocuk ile kurduunuz iliki binasna yeni bir tula ekler. Onunla ilgili dndklerinizi aa karr ve sonu olarak kendisi hakknda ne dnmesi gerektiini tanmlar. Bugn, onunla ilgili ona verdiiniz iletiler, yarn, onun kendisi ile ilgili deer yarglarn oluturacaktr. Bu nedenle konumanz, ocuun kendini deerlendirmesi ve sizin onunla ilikileriniz asndan yapc da olabilir, ykc da. Aada ocuklarla kurulan iletiimde, gnlllerin baarl olmasn kolaylatrabilecek baz noktalar aklanmaktadr. Etkin Dinleme Bir kimsenin ilettii szl mesajlarn arkasndaki szel olmayan mesajlar da doru olarak anlayabilmek olarak tanmlanabilecek etkin dinleme becerisini kazanmak, gnlllerin ocuklar anlamasn kolaylatracaktr. Etkin dinleme rencinin ilettiini doru anlamanz salar. Ayn zamanda renciye, gnllnn de onu anladn gsteren geri ileti verir. Etkin Dinleme in Neler Gereklidir? Kii, ocuun kendi sorunlarn zebileceine itenlikle inanmaldr. ocuk zm bulmakta yavasa ve bocalyorsa, gnll yine de ynteme gvenmeli, gnler, haftalar, hatta aylar alsa bile, etkin dinlemenin amacnn zm bulmay kolaylatrdn unutmamaldr. Duygularn genelde geici ve anlk olduu bilinmelidir. Etkin dinleme, ocuklarn duygudan duyguya atlamalarna ve duygularn aa karak boaltlmasna yardmc olur. Yntem, ocuklarn konumasna, onlarn ilerini dkmelerine, yksek sesle dnmelerine yardm eder. Kendi gereksinimlerinden ar zveride bulunmadan, ocua sorunlarnda yardmc olmak istenmeli ve bunun iin zaman ayrlmaldr. ocuun sorunlar kendininmi gibi hissedilmeli, ancak kiinin kendi sorunu olmasna izin verilmemelidir. Kii, ocuklarn sorunlarn paylamak ve konumaya balamak iin zorlanabileceini bilmelidir. Etkin dinleme, ocuun sorununa aklk getirip derinine inmesine, bylece kendini rahata anlatmaya balamasna yardmc olur. Kii, konumak istemedii zaman ocua bunu aka syleyip ona daha yararl olabilecek bir baka kiiyi nermelidir.
69
Etkin Dinlemenin Yararlar Etkin dinleme, gnll ile ocuk arasnda daha yakn ve anlaml bir ilikinin kurulmasn salar. Kendisinin dinlenildiini bilen ocukta kendine deer ve nem verme duygusu geliir. Kendine saygs artar ve anlalmaktan mutlu olduu iin, kendisini dinleyen kiiye daha scak duygular beslemeye balar. Ak yrekle dinlemek; ocuk ile yaamda birlikte olmak ve onu olduu gibi kabul etmek, nem vermek, sayg gstermek ve sevmek demektir. Etkin dinleme, sorunlarn zlmesine, dolaysyla ocuklarn sorunlar ile baa kabilmelerine yardmc olmaktadr. Sorunlar anlatmak, onlardan kurtulma ve dersleriyle ilgilenmeleri iin ruhsal rahatlama salar. Onlarn duygularndan korkmamalarna ve duygularn kt olmadn anlamalarna yardm eder. Etkin dinleme, ocuklarn konumasna yardmc olmada baarldr ve ilerini dkmelerine, yksek sesle dnmelerine, sorunlarn zmelerine yardm eder. En nemlisi etkin dinleme sorunu zmleme ve zme sorumluluunu rencide brakr. Bu yntem uygulandnda ocuklar gnllnn kendilerini anladn grrler ve grlerini anlatmaya hazr olurlar. Gnll ile ocuk arasnda karlkl olarak nem verme, sayg gsterme ve sevme ilikisi geliirse disiplin sorunu azalr. Bylece disipline harcanan zaman, retmeye ve renmeye kalr. Ben Dili Kullanmak Gnlk yaamda karmzdakine ynelik olumsuz, kzgn duygularmz dile getirmek iin ounlukla sen zaten hep byle davranrsn, ok anlayszsngibi, sen dilinin hakim olduu ifadeler kullanrz. Sen dilinin kullanld mesajlar, ou kez mesajn yolland kiileri dorudan sulayc ve olumsuz olarak yarglayan bir ifadeyi ierdii iin,mesaj alan kiilerin savunucu bir tutuma girmelerine, ya da kendilerine olan gvenlerin sarslmasna neden olur. Sen dili yerine ben dili kullanldnda ise, ocuu olumsuz olarak yarglayan mesajlar yerine, gnllnn sorun karsndaki duygular dile getirilir. Bylece ocuk, dorudan kendi kiiliine ynelik olumsuz bir
70
yargyla kar karya kalmad iin, gnllyle-ocuk arasndaki iletiim bozulmaz. rnein Ne kadar danksn yerine Snf dank braktnzda toplamakta zorluk ekiyorum, Ne kadar uslusun yerine Ne kadar gzel dinliyorsun, seninle konumaktan zevk alyorum gibi. Ben dilinin kullanld mesajlarn etkili olabilmesi iin aadaki eyi iermesi gerekmektedir: 1. Sorun olan davrann ak bir tanm yaplmaldr. 2. Sorun olan davrann, gnll zerindeki etkileri belirtilmelidir. 3. davrana ynelik duygular ifade edilmelidir. rnein; Ben konuuyorken arkadanla konumayerine, Ben konuurken kendi aranzda konuursanz dikkatim dalyor, rahatsz oluyorum denilebilir. Daha sonra gnll, rencilerin neden konutuklarn aratrabilir. Gnllnn ak, yarglayc olmayan tutumu, rencilerin de ak olarak dorudan kendilerini ifade etmelerini kolaylatrr.
Sen Dili Kiilie yneliktir ocua kendi ile ilgili eyler syler Benlik saygsn zedeler ya da tmden yok eder fke ve nefret duygular oluturur ekingen ya da saldrgan ocuklar yaratr
Gz Temas
Ben Dili Davrana yneliktir ocua gnll ile ilgili eyler syler Benlik saygsna katks vardr Syleyene yardm istei dourur Atlgan insanlar yaratr
Kiileraras ilikilerde, iletiim kurulan kiinin dorudan gzlerine bakmak, genellikle sana ve senin anlattklarna nem veriyorum mesajn, szsz bir biimde dier kiiye iletir. Gnlllerin de rencilerle iletiim kurarken, renciye doru ynelmi bir beden duruu ve ilgili bir yz
71
ifadesi ile birlikte onlarn gzlerinin iine bakmas renciye ben ve benim anlattklarm dinlemeye deer mesajn vererek rencilerin benlik sayglarn arttrc etkiler yaratr. Bir eyler anlatrken rencilerle gzle iletiim kurma, rencilerin konu zerinde dikkatlerini toplamalarn da kolaylatracaktr. Bekleme Sresi Anlatlanlarn anlalp anlalmadn kontrol etmek ya da rencilerin dikkatini toplamak iin rencilerden birine soru sorulabilir. Ancak sorunun cevaplanmas iin birka saniye kadar ksa bir sre beklenip, cevap gelmeyecek olursa hemen bir baka renciye ynelmek gzel sonular dourmayabilir. Gnllnn bu tutumu renciler tarafndan da model alnabilir. Onlar da ilerinden birine soru sorulduunda yeterince beklemeden, cevaplamak iin sz istemeye balarlar. Bu durum, zellikle kendine gveni az ve sklgan rencilerin iyice kilitlenerek, bildikleri konuda bile sz hakk almamalarna neden olabilir. Oysa yaplan aratrmalar, rencilere cevaplamalar iin daha uzun sre tanndnda, verilen cevaplarn daha aklayc ve st dzeyde olduunu gstermektedir. te yandan, rencilerin tartmalar srasnda birbirlerinin szn kesmeleri de nlenmelidir. rencilerin bakalarn dinleme alkanln kazanmalarna yardmc olmak, snf ii iletiimi olumlu ynde etkileyecektir. ocukla letiimi Zayflatan Davranlar (letiim Engelleri) 1. Emir vermek - Ynlendirmek, 2. Uyarmak, gzda vermek 3. Ahlak dersi vermek, 4. t vermek, zm ve neri getirmek 5. retmek, nutuk ekmek, mantkl dnceler nermek, 6. Yarglamak, eletirmek, sulamak, 7. Ad takmak, alay etmek, 8. Yorumlamak, analiz etmek, 9. vmek, ayn dncede olmak, olumlu deerlendirme yapmak, 10. Gven vermek, desteklemek, avutmak, duygularn paylamak, 11. Soru sormak, snamak, sorguya ekmek, apraz sorgulamak 12.Sznden dnmek, oyalamak, alay etmek, akac davranmak, konuyu saptrmak.
72
Bu 12 madde neden engel olarak tanmlanmtr? nk rencinin renmesini engelleyen sorunlarn zmnde gerekli olan iki ynl iletiimi yavalatr, engeller ya da tmyle yok eder (Gordon, 1993). Bu 12 iletiim engeli sonucunda sorunun nedeni tam olarak anlalamamakta, problem davran gerektii gibi ortaya konamamaktadr. Ayrca gnllnn renciye bu tarz yaklamlar rencinin kendisini olumsuz deerlendirmesine kendini kt ve deersiz hissetmesine yol aar.
Konuma doru olursa iyiletirebilir ve yapc bir deiiklik yapabilir

Gnlller, iletiim becerilerini kullanarak ocuklarla ilikilerini gelitirmek iin unlar yapabilirler(Celep, 2002): 1. ocuklar hakknda bakalaryla konumak yerine kendileriyle dorudan konumak: Bir sorun yaandnda dorudan ocuk ile konumak, onlara sayg gstermek, ocuklarn gnllye gvenmesini salar. Dolaysyla sorunun zmne katk salar. 2. Konuma srasnda nazik olmak: Gnlllerin, ocuklarla olumlu ve etkileyici konumaktan ok yaptm ey iin zr dilerim, ltfen, teekkrler gibi renciye olan saygsn ve nazikliini ifade eden kelime ve cmleler kullanmas daha fazla nem tamaktadr. nk gnlller, ocuklar iin modeldir. 3. Gzle iletiim kurma ve szl olmayan ilikileri benimseme 4. Ben dili kullanmak: Ben iletilerinin deeri ve etkisi nemsenmelidir. Ben iletilerini gnderen gnll, kendi duygularnn bilincinde olmak iin nce kendini dinleme ve duygularn tm aklyla ocuklarla paylama ykmlln tar. Ben iletisi, davrannn ykmlln ocukta brakr. Ayn zamanda ben iletileri, sen iletileri ile birlikte gelen olumsuz etkileri iermez ve ocuu kzgn, kinli, hrn deil, yardmc ve dnceli olmada zgr brakr. Ben iletilerinin ocuun davrann deitirme olasl yksektir. ocuk ile ilgili ok az olumsuz deerlendirme ierir ve iletiimi zedelemez.
73
5. Soru sormaktan ok ocuun yapt davran tanmamak: ocuklar yanl davrandklarnda hemen sorularla bombardmana tutulurlar. Bu yaklam ocuklarn korkmalarna ve savunmaya gemelerine yol aar. Bu tr olumsuz durumlara yer vermemek iin hakl olduunu dnyor musun, yardm edebilir miyim gibi sorular, sorunu zmenin nemli bir esidir. Snf ynetiminde dinleme becerilerini kullanma ok nemlidir. Dinleme etkili olarak kullanldnda, rencilerin davranlaryla ilgili sorumluluk stlenme, nem, kabul ve sayg grme duygular hissetmesine olanak salar. Dinleme becerisini kullanmann temel amac; rencilerin gerek ilgilerini ifade etmelerine yardmc olmaktr (Celep, 2002). Etkin dinleme sorunlarn zmnde en etkili yntemlerden biridir. Sorunlu ocuklara Daha Etkili letimenin Yollar Edilgin dinleme (Sessizlik) Kabul ettiini gsteren tepkiler (Kabul etme tepkileri): Ba sallama, ne eilme, glmsemek vb. Kap aralayc iletiler kullanmak: Bu konuda daha fazla bir ey sylemek ister misin?, Sylediklerin ok ilgin, Bu konuda konumak ister misin? Geri Bildirim ok ynl bir sre olan iletiimin devamn etkileyen nemli bir baka zellik, alcnn mesaj zp deerlendirmesinden sonra yeni bir mesaj kodlamas ve geri bildirim yapmasdr. Geri bildirim iinde, iletiim konusunda daha nce anlatlm olan olumlu zelliklerin olmas mesajn anlalmasna ve iletiimin gelimesine imkan verir. nk geri bildirimin kalitesi, iletiimin hem devamn, hem de ynn belirler. Geri bildirim alc kiinin kaynak kii karsndaki konumunu akla kavuturur. Alc hem szl dilini, hem de beden dilini iletiimi gelitirecek ekilde kullanabilir. Doru ve salkl bir iletiim iin geri bildirimde yer almas gereken zellikler unlardr. Vericiyi tam olarak dinlemek ve anlamaya hazr olmak Kelimelerin ieriine ve aktarlmak istenen duygulara ak olmak Ana konuyu karmamak
74
Kodu alan mesaj ile kodlanan mesajn anlam btnln kontrol etmek zetlemeler yapmak letiimi nyarg ve direnle kesmemek Vericinin duygularn anlayabilmek, farkl insanlarn bak alarndan bakmay baarabilmek. zerinde fikir birlii olmayan noktalardan nce, anlalan noktalar akla kavuturmak. zerinde fikir birlii olmayan konularn ele alnnda kelimeleri ve bedeni kontrol etmek Duygusal gerginliin bedene ve ses tonuna yansmasn nlemek Karar annda bile iletiimi kapatmadan doru dinlemek ve salkl geri bildirimleri srdrmek abasndan vazgememek Btn iletiimlerde verici kiinin en ok ilgilendii konu, geri bildirimdir. Mesajn alcda yaratt etki ve alcnn iletiime katlarak ald yer ancak geri bildirimlerle aklk kazanr. En hzl geri bildirim yz yze iletiimde olur. Alc tarafndan geri bildirim verilmemesi, iletiimi bozan ve engelleyen bir faktrdr. Genel iletiimlerde bile, konferans veren kii alcnn beden dilleri ve szl katlmlaryla yaptklar geri bildirimlere gre konumasna yn verir ve srdrr. Geri bildirim verilen mesajlarn kullanlmasna imkan salar. Bu durum dersler ve seminerler srasnda aka grlr. Dinleyicilerin bir toplantdan yararlanma dzeyi verdikleri geri bildirimlerde yatmaktadr. Bir snf ve eitim grubu konuya ne lde istekle katlrsa, anlatlanlardan o lde daha fazla yararlanr. Geri Bildirim Etkin Davranlar Geri bildirimin nedeni olan davran tanmlar. Davrana/duruma zeldir Geri bildirime neden olan davrann ardndan mmkn olan en ksa srede verilir Geri bildirime neden olan davran ortaya koyan kiiye dorudan iletilir Mesajda geri bildirimi veren kiinin ben dili kullanmas gerekir Mesajda geri bildirim veren kiinin duygular da yer alr
75
Geri bildirimin yapc ve gereki olmas iin anlamak, bilgi almak, konuyu akla kavuturacak sorular sormak gereklidir Szler ve beden dili tutarldr. Empati Bir kiini kendisini karsndaki kiinin yerine koyarak olaylara onun bak asyla bakmas, o kiinin duygularn ve dncelerini doru olarak anlamas, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi srecine empati ad verilir. Bir insann karsndaki bir kii ile empati kurabilmesi iin gerekli olan bu eleri yle sralayabiliriz:
Empati kuracak kii kendisini karsndakinin yerine koymal, olaylara onun bak asyla bakmaldr. Empati kurmu saylmamz iin, karmzdaki kiinin duygularn ve dncelerini doru olarak anlamamz gereklidir. Karmzdakinin yalnzca duygularn veya yalnzca dncelerini anlam olmak yeterli deildir. Empati kuran kiinin zihninde oluan empatik anlayn, kardaki kiiye iletilmesi davrandr. Karmzdaki kiinin duygularn ve dncelerini tam olarak anlasak bile eer anladmz ifade etmezsek empati kurma srecini tamamlam saylmayz.
Aratrmaclar, insanlarn zihinlerinde kurduklar empatiyle, karlarndaki kiiye ilettikleri empati arasnda farkllk olduunu belirtmektedirler. Karmzdaki insanlara empatik tepki vermenin iki yolu vardr: Yzmz/ bedenimizi kullanarak onu anladmz ifade etmek. Empatik tepki vermenin en etkili yolu herhalde bu ikisini birlikte kullanmaktr. Bir skntmz olduunda, bizimle konuan kii, dosta bir glmsemeyle kolumuza dokunup skntmz szelletirirse, rnein son gnlerde ok bunalmsn derse, rahatladmz hissedebiliriz. Genel anlamda empati anlayna sahip olanlar dier insanlarn rolne girmede glk ekmezler ve bylelikle dier insanlarn baka alarn, neler dndklerini ve hissettiklerini anlayabilirler. Bu anlamda gnlk yaamn hemen her kesiminde empatik anlay, insanlar birbirlerine yaklatrma, iletiimi kolaylatrma zelliine sahiptir. Aratrmalara gre empatinin kendini ama, toplumsallama, sosyal duyarllk ve topluma uyum ile pozitif ilikisi vardr.
76
KAYNAKA Yavuzer, Haluk. 1999. ocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, stanbul. Terzi, Ali Rza. 2002. Snf Ynetimi Asndan Etkili retmen Davranlar. Milli Eitim Dergisi, Say:155-156) Gordon, Thomas. 1993. Etkili retmenlik Eitimi, Ya-Pa Yaynlar, stanbul Celep, Cevat. 2002. Orta retim rencilerinin Psikolojik ve Akademik Gereksinimlerini Karlama ile Snf i renci Dntleri, Eitim Aratrmalar, Say.9, Ankara Aydn, Ayhan. 1998. Snf Ynetimi. An Yaynclk, Ankara. Akkoyun, F., Rehberliin lkeleri: Bilgiden Davrana, Eitim Bilgileri Fakltesi Dergisi, 1987 Demirciolu, smail Hakk; (2002), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler retimi, Pegem A yay.,Ankara Dkmen, stn, Mart-2003, letiim atmalar ve Empati, Sistem Yaynclk, stanbul Gngr, A.,1999, Anne Baba ocuk letiimi Gazi niversitesi Anaokulu / Anasnf retmeni El Kitab, Ya-Pa Yaynclk, stanbul
77
ocuklarla almaya Dair

ocuklarla birlikte almak hem ok keyifli hem retici hem de zaman zaman bizleri zorlayabilecek bir alma olabilir. ocuklarla gelitirilecek iliki biimi ve alma yntemleri gerekten ok nemlidir. Bu hem ocuun bireysel geliimi ve retimi hem de bizlerin alma ierisindeki rolleri, birlikte almann hedefine ulamas asndan nemlidir. ocuklarla alrken ocuk merkezli bir yaklam izlenmelidir. ocuk merkezli yaklam; ocuklarn bireysel zelliklerini dikkate alarak, onlarn yaratc ve eletirel dnme becerilerini desteklemek bu ekilde retken ve evrensel deerleri benimsemi bireyler olmalarna destek olmak demektir. ocuk merkezli yaklamca ocuklarla almalar ynlendirecek temel ilkeleri yle sralanabilir;
Her ocuk farkldr, zeldir. Etkinlikler srasnda ocuklarn bireysel

farkllklar olduu gz ard edilmemelidir.
Her ocuk farkl zamanda, farkl hzda ve farkl trde byr. Her
ocuk kaltsal olarak tad genler ve evresel etmenlerin bir araya gelmesiyle ekillenir, bu nedenle ocuklar farkl yetenek, tercih ve eilimlere sahiptir. Etkinliklerde bu farkllklar da dikkate alnmaldr. zelliklerinden dolay ocuklar bildiklerini dndklerini farkl ekillerde ortaya koyar.
Her ocuk kendisini kendine zg bir ekilde ortaya koyar. Bireysel Etkinlikler srasnda ocuklar arasnda herhangi bir nedenden dolay ayrmclk yaplamaz. Etkinliklere katlmak, etkinliklerde kendini ifade etmek ve her trl bilgiye ulamak btn ocuklarn hakkdr. ve gvenli bir ekilde ifade etme ortam salanmaldr.
ocuklarn potansiyel glerine inanlr. ocuklara kendilerini rahat Etkinliklerde sre sonutan daha nemlidir. Etkinliklerde hedefle78
nen sonutan ok sre hem kolaylatrc hem de ocuklar iin kazanmlar salamaktadr.
Merak, yaratclk ve ok ynl dnmeyi harekete geiren al
malar ocuklarn etkinliklere katlmn arttrr. Merak, yaratclk ve ok ynl dnmeyi harekete geiren, renmeye renmeyi gelitiren etkinlikler ocuun almalara katlmn arttrr. ocuklarn eletirel dnme becerileri desteklenir. Eletirel dnme becerileri kullanlarak; ocuklarn bilgiyi anlamlandrmalarna, sorgulamalarna yardmc olur. nsan yaamnda sahip olunan ve insan yaamna yn veren zellikler insan ve insanln ortaya koyduu deerlerdir. Deer, insann doutan getirdii zellikleri insana ve insan onuruna yakr bir biimde kullanmasna temel oluturur. Deerler yaama yn veren dzenleyicilerdir ve kiiye zenginlik katarlar. Toplumsal yaam anlaml bir ekilde dzenleyen deerler, insanlarn doutan sahip olduklar zellikleri; bilgi ortaya koyma, kefetme, sanat yapma, retme, yaratma, gelitirme, sevebilme, icat etme gibi zelliklerini insana yarar bir biimde gerekletirme ortam oluturmak iin gereklidir. ocuklarla yaplan almalar srasnda ocuk haklarna dayal olarak n plana karlan deerler, ocuklarn kendilerini iyi hissetmelerine ve mutlu olmalarna neden olacaktr. Bylece almalarn daha kalc ve daha anlaml olmasn salayacaktr. Bu deerler, Sayg; ocua sayg gstermek onun hak, inan ve her trl zelliini gz nnde tutarak bunlara n yargsz yaklamay gerektirir. ocuklarn sylediklerini, yaptklarn, isteklerini, nemseyerek dinlemek, anlamaya almak ve buna uygun davranmak sayg gstermenin davrana dnmesidir. Gven; gven kavram ocuklarla yaplan almalarda ok nemli yer tutar. ocua gvenmek, ocuun potansiyeline ve yapabileceklerine inanmay ve onun yapabileceklerini kolaylatrmay getirir. Samimiyet; ocuklarla almalarda samimiyet temek deerlerden biridir ve ocuklara kar iten olmakla ilgilidir. Samimiyet, ocuklarn birlikte altklar kiilere gven duymasn pekitirir.
79
Eitlik/Adil olmak; ocuklarla yaplan almalarda ocuklar hibir ekilde hibir nedenden dolay ayrma tabi tutmamak nemlidir. Her ocuun her trl olanaktan(ilgi, bilgi, sevgi, malzeme vb.) eit biimde yararlanmasn salamak gereklidir. Bu koullarda gelitirilen ilikiler ocuklarn daha mutlu ve retken olmalarn salar. Sorumluluk; ocuklarla almalarda sorumluluun yerine getirilmesi, almalarn dzenli, programl yaplmas, taraflarn birbirlerine ayrdklar zamann verimli gemesini ve en nemlisi sayg ve gven ortamnn olumasn salar. SINIF YNETM VE OLUMLU ETKNLK ATMOSFER Snf Ynetimi, rencilerin kendilerini anlamalar, kendilerini deerlendirmeleri ve kendi kendilerini kontrol etmelerini salayan bir aratr. Olumlu bir etkinlik atmosferi yaratmak ocuun renmesini destekler, korkmadan soru sormas iin gvenli bir ortam oluturur. Olumlu etkinlik atmosferi iin etkinlikten nce hazrlk yapmak ok nemlidir. Bu hazrlk iin etkinlik ncesinde almas yaplmas gerekir. Etkinlie katlacak ocuklar hakknda bilgi edinmek (ocuk says, beklentileri, sosyo-kltrel zellikleri vs) Etkinlik iin ihtiya duyulan gerelerini hazrlamak Snfn ortamn etkinlie en uygun ekilde dzenlemek (U dzeni, havalandrma, k, s, temizlik vs) Kendimizi etkinlie hazrlamak (Etkinliin konusu hakknda almak, kendini zihinsel olarak hazrlamak, rahatlamak, heyecan kontrol etmek vs) Olumlu eitim atmosferinin etkinlik srasnda da srdrlmesi gerekmektedir. Bunu etkinlik balarken ve devamnda stc oyunlarla, szl ve szsz iletiimimizle gerekletirebiliriz.
80
Istc Oyunlar: Bir etkinlie balarken, aralardan sonra ya da dikkatin dald herhangi bir zamanda ortamn enerjisini ykselterek etkinlie konsantrasyonu artrr, ocuklarn kendilerini bir ekip olarak grmelerine ve kaynamalarna yardmc olur. Szl letiim: Bir eyin nasl sylendii, ne sylendii kadar nemlidir. ocuklarn dikkatini ekebilmek amacyla ses tonu ve vurgular iyi ayarlanmaldr. ocuklarnda bir birey olduklarn hissetmeleri iin mutlaka isimleriyle hitap edilmelidir. Szsz letiim: ocuklarn neler hissettiini anlayabilmek ve doru iletiim kurabilmek iin gz temas kurmak ok nemlidir. Konunun ne kadar anlaldn anlamak ve geri bildirim alabilmek iin gz temas kurmak ok doru bir yntemdir. Daima olumlu yz ifadeleri kullanmak, her zaman enerjik olmak, ocuklara asla srt dnmeden aktarmlarda bulunmak szsz iletiimin anahtarlardr. STENMEYEN DAVRANILAR stenmeyen davranlarn ortaya kmas birok deikene baldr. Durum, koullar, ocuun ya, cinsiyeti, psikolojik zellikleri, gnllnn tutumu, kiilik yaps gibi deikenler istenmeyen davrann nedenlerini oluturabilir. Asl olan bu deikenlerin gz nne alnarak davran sorunlarnn gerek sebebini anlamaktr. stenmeyen Davranlara Neden Olan Etmenler letiim eksiklii Ak ve net ifade edememe Heyecan Dikkat eksiklii Adil tutarl olmama Verilen szlerin tutulmamas Etkinliin ocuun ilgi ve ihtiyacna hitap etmemesi Etkinlik ncesi hazrlk yaplmamas Etkinlikte kullanlan ara, gere ve tekniklerin yerinde ve doru kullanlmamas ocuun ihtiyalarna dikkat etmeme Etkinliin gereinden uzun srmesi Konunun ocua gre ok kolay ya da ok zor olmas Fiziksel ortamdan kaynaklan skntlar
81
stenmeyen Davranlarn Engellenmesi stenmeyen davranlarn olumasn engellemek iin unlara dikkat edebiliriz. Karlkl renme ortam yaratmak Gzlem yapmak U dzeninde oturmak Etkinlik banda ocuklarla yaptmz anlamaya uymak Giyimimize dikkat etmek Ak ve net bir dil kullanmak Gz temas kurmak Samimiyetin dozunu ayarlamak Emir ve olumsuz cmlelerden kanmak Katlma tevik etmek Zaman kullanmna dikkat etmek Eer istenmeyen davran ortaya kyorsa stenmeyen davranlar karsnda gsterilmesi gereken gnll tepkileri: 1. Grmezden gelme: Grmezden gelme aslnda davrann farknda olunduunu kar tarafa esnek bir iletiim diliyle yanstabilmektir. Gz gze gelme gibi. 2. Uyarma: ocuk, istenmeyen davrann derecesine gre ekilde uyarlabilir. a) Vcut diliyle uyarma: Uzaktan (gz krpma gibi) ve yakndan (ocua doru yaklalp gz temas kurma gibi) vcut diliyle uyar yaplabilir. b) Dokunarak uyarma: ocua dokunmak yerine srasna ya da sandalyesine dokunarak yaplan davrann farknda olunduu hissettirilebilir. c) Szl uyarma: Szle uyarmada ocuun kiiliini deil davrann hedef almaldr. Hakaret ve sulamada bulunulmamaldr. Kendi aranzda konumanz beni zyor, srekli ayaa kalkmanz dikkatimi datyor gibi. 3. Sorumluluk verme: stenmeyen davranta bulunan ocuklara malzeme getirme, tahtay silme, eitim malzemesi datma gibi konularda sorumluluk vermek istenmeyen davranlar ortadan kaldrabilir.
82
Etkili Bir Proje Sresi Geirmek in Ksa Ksa Snfn ortamn etkinlie en uygun ekilde dzenlemek (U dzeni, havalandrma, s k, temizlik) Etkinlik gerelerini hazrlama Projeye katlacak ocuklar hakknda bilgi edinmek (ocuk says, beklentileri, okuma-yazma durumlar vb.) Kendimizi etkinlie hazrlamak (Etkinlik hakknda almak, zihinsel olarak hazrlanmak gibi) Karlkl renme srecini gz nnde tutmak Tm ocuklarn katlmn gzetmek Dakik olmak Verilen szleri tutmak Etkinlikler srasnda ocuklar soru sormaya tevik etmek Ak ve anlalr olmak ocuklar arasnda karlatrma yapmamak btn ocuklara eit mesafede durmak Ses, vurgu ve mimikleri kullanmak ocuklara bir ey retmediimizin karlkl renme ortam yaratmaya altmzn farknda olmak Etkinlik srasnda bir ocua sz verdiysek konumak isteyen btn ocuklara sz vermek Bir ocuu takdir ediyorsak btn ocuklarn sylediklerini takdir etmek Telefon, soyad, facebook gibi bilgileri paylamamak projenin amalarna ulamada ve ocuklarla birlikte almada bize yardmc olur.
83
ocuk Haklar Szlemesi *

Madde 1, ocuun tanm: Her birey on sekiz yana kadar ocuk olarak kabul edilir. Her ocuk vazgeilmez haklara sahiptir. Madde 2, Ayrmclk: ocuk Haklar, btn ocuklar iindir. Doum yerleri, konutuklar dil ne olursa olsun fark etmez. Byklerinin inanlar ya da grleri nedeniyle hibir ocua ayrm yaplmaz. Madde 3, ocuun ncelikli yarar: ocuklarla ilgili btn yasa ve uygulamalar oluturanlar, nce ocuklarn yararn dnmek zorundadr. Devlet, ocuklarn koruma ve bakmn stlenenlerin sorumluluklarn yerine getirmeleri iin nlemleri alr ve onlarn sorumluluklarn yerine getirip getirmediklerine bakar. Madde 4, Szlemedeki haklarn kullanlmas: HSde yazl olan haklarn uygulanmas iin gereken her trl abann gsterilmesi gerekir. Devlet ocuklarn bu haklardan yararlanmasn salar. Madde 5, Anne baba rehberlii ve ocuun geliiminde sorumluluk: Devlet, haklarn uygulanmas konusunda aba gsterirken bata anne baba olmak zere ocuktan sorumlu olan kiilerin haklarna kar saygl olur. Madde 6, Yaam ve geliim hakk: Yaamak, her ocuun temel hakkdr ve herkesin ilk grevi ocuklarn yaamn korumaktr. Madde 7, Doum kayd, ad, vatandalk ve anne baba bakm: Her ocuun bir isme ve vatandala sahip olma hakk vardr. Devlet, ocuk doduunda bu ismi kaydeder ve ocua bir kimlik verir. Madde 8, Kimliin korunmas: ocuklara verilen isim, vatandalk hakk ve aile balar korunmaldr. Tm bunlar zorla deitirilemez ve alnamaz, deitirilmek istenir ya da ocuun elinden bu haklar alnrsa devlet bu duruma kar kmaldr.
* 11.12.1994 tarihli Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren, ksaca ocuk Haklar Szlemesi olarak bilinen Birlemi Milletler ocuk Haklarna Dair Szlemeden k-
84
saltarak uyarlayanlar: Ezgi Koman, Deniz Krmsoy, Emrah Krmsoy. Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi
Madde 9, Anne babadan ayrlma: Her ocuun ailesiyle birlikte yaama hakk vardr. Anne baba ocua bakamyorsa, ocuk bu durumdan zarar grmesin diye ona baka bir bakm salanmaldr. Bu durumda da her ocuun, anne ve babasyla dzenli olarak grebilme hakk vardr. Madde 10, Ailenin yeniden bir araya gelmesi: Anne babas ayr lkelerde yaayan ocuklarn aileleriyle birlikte olabilmeleri iin devletler kolaylk gsterir. Madde 11, Baka bir lkeye yasad yoldan gnderilmeme: Anne ve babalarnn izni olmadan hibir ocuk baka bir lkeye gtrlemez. ocuklar bu ekilde baka yerlere gtren kiilere kar mcadele edilmesi gerekir. Madde 12, ocuun grne sayg gsterilmesi: Her ocuk, grlerini serbeste ifade etme, kendisini ilgilendiren her konuda grlerinin dikkate alnmasn isteme hakkna sahiptir. Herkesin ocuklar dinleme, onlarn fikirlerini renme ve onlara sayg gsterme sorumluluu vardr. Madde 13, fade ve bilgi zgrl: Her ocuun duygu ve dncelerini istedii ekilde aklama hakk vardr. ocuklarn da baka kiilerin zarar grmemesi iin gerekeni yapmalar gerekir. Madde 14, Dnce, vicdan ve din zgrl: Her ocuun, kendi dncesini gelitirme ve istedii dini seme hakk vardr. Bu konularda ocuklar byten yetikinlerin de onlara yol gsterme hakk ve sorumluluu vardr. Madde 15, Barl rgtlenme ve toplanma zgrl: ocuklarn arkadalaryla bar iinde toplanabilme, dernek kurabilme ya da derneklere ye olma hakk vardr. Madde 16, zel yaamn gizlilii, onur ve saygnlk: Hi kimse ocuklarn onurunu kramaz, onlar kk dremez, zel hayatna karamaz. ocuklarn bu hakk yasalarla korunur. Madde 17, Bilgi ve medyaya eriim: Devlet, kitle iletiim aralarnn, ocuun geliimi asndan nemini kabul eder. ocuun bunlarla eitli bilgi ve belgelere ulamasn salar, kendi kltr ve dili bakmndan bu aralarla alabilecei gereksinimleri karlar. Ayrca kitle iletiim aralarnn verebilecei her trl zarardan ocuklar korur.
85
Madde 18, Anne babann ortak sorumluluu: ocuklarn yetimesinden ve gelimesinden sorumlu olan bykler, bu sorumluluklarn en iyi biimde yerine getirirler. Madde 19, Her tr iddet, istismar ve ihmale kar korunma: Hi kimse, ocuklara kar olan sorumluluklarn onlara zarar verecek ekilde kullanamaz. Devlet ocuklarn hibir zarara uramamas iin her trl nlemi almakla ykmldr. Madde 20, Alternatif bakm: Her ocuun ailesinden yoksun kaldnda ya da aile ortam onun iin uygun olmadnda devletten zel koruma ve yardm alma hakk vardr. Anne babasyla birlikte yaayamayacak ocuklar iin zenli bir aratrmayla iyi aileler bulunur. Madde 21 ve 22, Evlat edinilme ve snmac ocuklar: Yaad lkenin dnda bir baka lkeye gitmek zorunda kalan her ocuun, gittii lke tarafndan korunma hakk vardr. Madde 23, Engelli ocuklar: Engelli ocuklarn zel olarak korunma ve sayg grme hakk vardr. Devlet engelli ocuklarn bakmn, eitimini salayacak kurumlar oluturma sorumluluuna sahiptir. Engelli ocuklarn ailelerine her trl yardm yaplr. Madde 24, Salk bakm ve hizmetleri: Her ocuun salk hizmetinden yararlanma hakk vardr. Hastalklardan korunmas devletin ve toplumun gvencesi altnda olup ocuklarn beslenmesine, alanmasna, evrenin temizliine ve dier salk koullarna dikkat edilir. Hastalanan ocuklar tedavi edilir. Madde 25, Kurumlarn periyodik olarak denetlenmesi: ocuk haklarna uygun olarak kreler, ocuk yuvalar, yurtlar, okullar, ocuk hastaneleri oluturulur, bunlar dzenli olarak kontrol edilir. Madde 26 ve 27, Sosyal gvenlikten yararlanma ve yeterli yaam standartlar: Her ocuun gelime hakk ve sal gvence altnda olmaldr. Bu konuda ocuklarn daha iyi bir yaam srdrmeleri iin gerektiinde yardm edilir. Madde 28,29 ve 30, Eitim hakk: 28* Her ocuk eitimini tam yapabilmek iin desteklenir ve korunur. lkretim parasz ve hibir ayrm gzetmeksizin tm ocuklar iin hak ve zorunludur.
86
Eitim hakk ve aznlk ve yerli halklardan ocuklarn eitimi 29-30* ocuklara verilen eitim onlarn geliimlerini en fazla lde salayacak dzeyde olmaldr. Eitim, ocuklarn hogrsn, kendi kltrne ve farkl kltrlere saygsn, ayrmcla kartln, doaya saygsn arttracak biimde dzenlenir. ocuun kendi kltr, bulunduu lkedekinden farklysa geliim ve eitim hakknn her aamasnda buna gereken zen gsterilir. Madde 31, Serbest zaman, oyun ve kltr: ocuklarn bo zamanlarn deerlendirebilmeleri, kendilerini gelitirebilmeleri iin oyun baheleri, ocuk kulpleri, ktphaneler, spor ve kltr merkezleri almaldr. Her ocuun bu tr etkinliklere katlma hakk vardr. Madde 32, ocuk emei smrs: ocuklarn okula gitme, oyun oynama hakk vardr. Onlar yetikinler gibi altrlamazlar. almak zorunda kalrlarsa yapacaklar i onlarn sal ve eitimleri iin sorun oluturmamaldr. Madde 33, ocuklar ve uyuturucu kullanm: Btn ocuklar her trl zararl maddelere kar korunur. Bu tr maddeleri retip ocuklara veren kiiler cezalandrlr. Madde 34, Cinsel istismara kar korunma: ocuklar bedensel ve ruhsal ynden rseleyecek hibir yaklama izin verilemez. Madde 35, nsan kaakl, sat ve karlmasna kar korunma: Devlet, ocuklar koruma ve ocuklar karp onlar satan, onlar altrmak isteyen kiilerle mcadele etme sorumluluuna sahiptir. Madde 36, Dier istismar biimlerine kar korunma: Hibir kii kendi karlar iin ocuklar kullanamaz. Devlet byle bir duruma kar her ocuu korur. Madde 37, kence, aalayc muamele ve zgrlkten yoksun brakmaya kar korunma: ocuklar hibir ekilde insanlk d yntemlerle ya da aalanarak cezalandrlamaz. Bir ocuk sua itilmise ona uygulanacak ceza yana ve geliimine uygun, onun eitimini engellemeyecek ekilde olmaldr. Madde 38, Silahl atmadan etkilenen ocuklarn korunmas: Her ocuun bar ortamnda yaama ve savalardan korunma hakk vardr. ocuklarn askere alnmamas gerekir. Devlet, ocuklar silahl atmalardan ve sonularndan korumakla sorumludur.
87
Madde 39, Kt muamele ve smr maduru ocuklarn rehabilitasyonu: ocuklar eitli nedenlerle zarar grmlerse onlarn iyiletirilmeleri iin almalar yaplr, bir daha ayn ekilde zarar grmemeleri iin nlemler alnr. Madde 40, ocuk adaleti sistemi: Yasalarla sorunu olan ocuklar bu durumdan tek balarna sorumlu deildir. ocuklar farknda olarak kimseye zarar vermez. Sua itilen ocuklar, yetikinler gibi cezalandrlamaz, zel yasalarla yeniden topluma kazandrlrlar. Madde 41, Daha ileri dzeydeki insan haklar standartlarna sayg gsterilmesi: Bir devletin yasalar burada belirtilen hkmlerden daha iyiyse, bunlar hibir ekilde deitirilemez. Madde 42, Szlemenin yaygn tantm: Devlet, HSnin herkes tarafndan renilmesini salar. Maddeler 43-54, Hkmetlerin grevleri: 43* HSnn uygulanmasn deerlendirmek zere ocuk Haklar Komitesi kurulmutur. 44* Devlet ve o lkede yaayan insanlar ocuk Haklar Komitesine, ocuk haklaryla ilgili durum hakknda bilgileri vermekle sorumludur. 45* lgili kurulular ocuk Haklar Komitesinin almalarna kolaylk ve yardm salar. ***
NOT: ocuk Haklar Szlemesi 54 maddeden olumaktadr. Szlemenin bundan sonra 54e kadar devam eden maddeleri, szlemenin devletler tarafndan nasl imzalanaca, onaylanaca ve yrtlecei ile ilgilidir.
88
89
ocuklar ve ocuklarn nsan Haklar le lgili almalar Yapan Sivil Toplum rgtleri Bilgi niversitesi ocuk almalar Birimi (OA) http://cocukcalismalari.bilgi.edu.tr/ Gndem ocuk Dernei http://www.gundemcocuk.org/ Sulukule Gnllleri Dernei http://sulukulegonulluleri.blogspot.com/ Tarlaba Toplum Merkezi http://www.tarlabasi.org/ Tohum Otizm Vakf http://www.tohumotizm.org.tr/ ocuk Vakf http://www.cocukvakfi.org.tr/ Trkiye ocuklara Yeniden zgrlk Vakf http://www.tcyov.org/ Gen Hayat Vakf http://www.genchayat.org/tr/ Uluslararas Af rgt
90
http://www.amnesty.org.tr/ai/
Ceza nfaz Sisteminde Sivil Toplum Dernei http://www.cezaevindestk.org/ Trkiye Eitim Gnllleri Vakf http://www.tegv.org/ Anne ocuk Eitim Vakf http://www.acev.org/ Umut ocuklar Dernei http://www.umutcocuklari.org.tr/
91

Beyaz Şapkalar Gönüllü Kılavuzu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Beyaz Şapkalar Gönüllü Kılavuzu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu KOLAYLATIRICININ ADI VE SOYADI

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Balamadan nce kontrol edilmesi gerekenler:

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Ekip Olma ve Gven almas

Snf Kurallarnn Oluturulmas

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Bitirdikten sonra kontrol edilmesi gerekenler:

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Balamadan nce kontrol edilmesi gerekenler:

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Bitirdikten sonra kontrol edilmesi gerekenler:

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

DNYANIN HAL TEMATK ATLYELER

Balamadan nce kontrol edilmesi gerekenler:

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

60 Dakika 10 Dakika 50 dakika

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Yarma Yapyoruz Uygulamas Yarma Cmleleri

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

55 dakika 10 dakika 45 dakika

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Sre ve Planlama: Barl letiim: Ara: Kendimize Sz Mektubu: Gerekli Malzemeler:

90 dakika 50 dakika 10 dakika 30 dakika

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

120 dakika 10 dakika 40 dakika 10 dakika 20 dakika 35 dakika

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

En Sevdii... Hayvan? ecek? Renk? Yemek? Film? Hobi?

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

PROJE SRECNDE FAYDALANABLECEMZ OKUMACALAR

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Kaynaka: Pusula Genlerle nsan Haklar Eitimi Klavuzu

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Toplum Gnllleri Vakf & Janssen Beyaz apkalar Projesi

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu

Kaynaka: Pusulack ve ocuklar in nsan Haklar Eitimi Klavuzu

Beyaz apkalar Projesi Gnll Klavuzu