Soner YALIN

sonery@hurriyet.com.tr uleba trban tasarmndan kara arafa uzanan srad bir hayat Hayrnnisa Glden Emine Erdoana kadar birok kadnn balarn balama ekline "uleba" deniyor. Bu bartsne adn veren ule Yksel enler kimdi? Nasl ve neden rtnd? Bu trban modelini nasl buldu? Terzilik rendii Ermeni ustasnn etkisi oldu mu? Trbandan sonra neden kara arafa brnd? Recep Tayyip Erdoan ile Emine Hanm birlikteliinin arabulucusu ule Yksel enler, neden iki kez evlenip boand? Trban konusunda Trkiyede "r aan" bir gazeteci-yazarn ite yaam hikyesi. KIBRISLIYDILAR. Babas Hasan Tahsin ile annesi Mihriban mran Hanm, teyze ocuklaryd. Alt kardetiler: zer, rsel, ule Yksel, Gonca Glsel, Tuncer ve idem. Tarih 29 Mays 1938. Kayseri. ule Yksel dnyaya geldi. Babas, Smer Fabrikasnda grevliydi. 6 yl sonra grevinden ayrld. stanbula yerletiler. Btn aile; anneanneler, babaanneler tm akraba kadnlar modern kyafetler iinde, zarif ve k giyiniyorlard. ule Yksel, Koca Ragp Paa lkokuluna giderken ailenin ekonomik dzeni bozuldu. enler iftinin ocuklarna okul aile birlikleri yardm etti. ule Yksel, ortaokula kadar okuyabildi. Annesi kalp krizi geirip yataa balannca okuldan alnd. Artk evden kmyor; temizlik yapyor, yemek piiriyordu. Arta kalan zamanlarnda hep kitap okudu; ne bulursa onu okudu. ykler yazmaya balad. Bunlar Safa naln kard "Yelpaze" Dergisine gnderdi. lk yazarla burada adm att. Sonra Gkhan Evliyaolu, Peyami Safa gibi devrin nl isimlerinin bulunduu "Yeni stanbul" Gazetesinin genlik kesinde yazmaya balad. Bu arada gazetenin ilanlarn hazrlayan Yksel Beyden resim dersi ald. Resim derslerini mzik dersleri takip etti. Ney ve kanun almay rendi. AABEY BASKISI Aabeyi zer enler, Said-i Nursinin yakn evresi iine girmiti. Ailesinin modern yaamna; annesi ve kz kardelerinin rtnmemesine ve hele hele evde bile olsa kz kardelerinin erkek musiki hocalarndan ders almasna ok kzyordu. Bir gn evi terk etti.

Artk aabeyi zerin yeni bir hayat vard. Dizinin dibinden ayrlmad Said-i Nursi, "zer" adn da deitirip "zeyir" koymutu! Aabey zer enleri, Said-i Nursi ile tantran kii ise, "Milliyetiler Dernei"nden arkada Nevzat Yalntat. ule Yksel o gnlerde k oldu. Lise rencisi mahalleli bir gence tutuldu. Ak karlklyd. Drt yl flrt ettiler. 18 yana bast gn iki aile yan yana geldi. Ancak bu sz kesme merasimi tatszlkla sonuland. Mstakbel kaynanasnn, olu ve geliniyle ayn evde yaamak istemesi bu birlikteliin sonunu getirdi. Baba Hasan Tahsin enler bu teklifi kabul etmedi. Bu ac sonucu mutfakta renen ule Yksel baylp kald. Ve yllar gese de bu ac dnr olayn hi unutamad. Hatta ocuk sahibi olamamasn da bu olaya balad... ERMEN TERZ Annesi, akn unutmas iin ule Ykseli Bakrkyde bir Ermeni terzinin yanna rak verdi. Gencecik yanda her trl elbiseyi dikebilecek dzeye geldi. Zamanla kalfala kadar ykseldi. Ermeni ustasnn Avrupadan getirdii moda dergilerini elinden drmedi. Bu dergilerde grdklerinden etkilenip ileride "uleba Trban" tasarm ortaya karacan kukusuz tahmin bile edemezdi... Moda magazin dergilerini elinden hi drmedi ama siyasi olaylara da ilgisiz kalmad. 1950li yllarda balayan Kbrs mitinglerine katld. Ata yurdunu unutmamt. Mitinglerde krsye kp alayarak iirler okudu. 27 Mays 1960 ihtilalinden sonra kurulan Adalet Partisine katld. AP Bakrky Genlik Kollar, Edebiyat ve Kltr Kolu Bakan oldu. Faruk Nafiz amlbelin kard "Kadn Gazetesi"nde ke yazmaya balad. Asl ad "Yksel" idi. Ama kadn olduunun anlalmas iin adnn nne "ule" ekledi. O artk "ule Yksel enler" idi. O dnem siyasal gr olarak ar milliyeti Nihat Atsza yaknlat. Ama aabeyi zerin (zeyir) hastal yaamn deitirdi. OJEL TIRNAKLAR Aabeyi sarlkt. Annesi, kz kardeleri hastanede banda beklediler gnlerce. Aabeyi kendine gelince onlardan son bir istekte bulundu: "rtnn!" ule Yksel sinirlendi: "Aabey, neden bizden yapamayacamz eyler istiyorsun?" Aabeyi, "O halde Risale-i Nur toplantlarna katln" dedi. Aabeyin lm deinde morale ihtiyac vard. Kabul ettiler. Risale-i Nur toplantlarna aileden ilk olarak ule Yksel enler gitti.

Bir evde beyaz rtler iindeki on kadn, karlarnda ba ak, modern kyafetli ve stelik kendilerine gre hayli dekolte bir elbise iinde onu grnce ok ard. ule Yksel eteini ekitirip, manikrl ojeli parmaklarn saklayarak bir keye ekilip oturdu. Risaleleri dinlemeye balad. Hibir ey anlamad. Skld. Birka toplantdan sonra kadnlardan biri, ojeli trnaklarn "orangutan maymunlarna" benzetince ok utand. Kendini "dzeltmeye" nce trnaklarndan balad, artk oje yoktu. Sonra kadnlar ban rtmesini istedi. O da, "ayp olmasn" diye ban yarm rtmeye balad. "Aabeyin ok iyi okuyor, bakalm sen nasl okuyacaksn" diye eline risaleleri verdiler. ok gzel okudu; kadnlar hayran kald. Takdir edilmek, kabul grmek ok houna gitti. O gnden sonra namaza balad. KRT KARISI DYECEKLER Yl 1965... Bir gn aynann karsna geti: Besmeleyi ekip rtnd. inden, "Ne kadar irkin oldum" dedi. Bu kez sann n taraf grnecek ekilde bartsn balad. "Ne kadar iradesizim" diye kzd. Aynann karsnda bartsn tekrar tekrar eitli ekillerde balad: "Besleme kzlara benzedim!" "Hizmeti kz oldum!" "Herkes bana gerici, yobaz gzyle bakacak!" Ve sonunda... Bugn moda olan "uleba tipi trban" o gn, o aynann karsnda ortaya kt. "yle k bir tarzda rtnmeliyim ki herkes ok beensin!" Bekledii olmad. En byk tepki, anneannesi kbal Hanmdan geldi. lk sz, "Krt karlarna benzemisin" oldu! Aabeyi dnda tm ailesi rtnmesine kar kt. Ne olduunu soranlara "Ba aryor" dediler. Yolundan dnmedi. Kadnlara bartsn sevdirmek iin ok ura verdi; farkl k earplar dikti; biyeli, atkl, tokal zel bartler takt. evresi tepki gsterdike o rtsne sarnd. rts bayra oldu.

PAPANIN GELNE KARI rtnmesiyle birlikte alt yayn organ da deiti. Yeni yayn organyla birlikte artk davalar sreci de balayacakt. 26 Ocak 1967 tarihinde Mehmet evket Eyginin kard "Yeni stiklal" Gazetesi, Pakistanda niversiteye, ellerinde kitaplar kara araf iinde giden gen kzn fotorafn basp, yanna da ule Yksel enlerin, "Mslman kadnlarn rtnmesi arttr" diyen yazsn koyunca, Trk Kadnlar Birlii dava at. ule Yksel enler ilk kez mahkemeyle tant. Ama bu son olmayacak; iki kez de cezaevine girecekti. Anadolunun her yannda seminerler vermeye balad. ule Yksel gibi stanbulda yaayan modern bir kadnn rtnmesi, "itilmilik duygusu" iindeki evrelerde memnuniyet yaratt. Her gn bir yerde panele katld. "Ba ak kadnlara laf atlyor; oysa kapal kadnlara ana-bac gzyle baklyor" diyordu. Laf atan Mslman erkei deil de, laf yiyen Mslman kadn dzeltmeye alyordu! Said-i Nursi hayranyd. "Bugn" Gazetesinde Necip Fazl Ksakrek, Said-i Nursinin evlenmeyiini ve sakal brakmayn eletirince en sert tepkiyi o gsterdi. Giderek radikalleti. 1967 ylnda Papann Trkiyeye gelmesine kar kp, "Alayn ey Mslman kardelerim alayn" diye makale yazd. Ankarada mam Hatiplere ve lahiyata Kz Yetitirme Kursu almasn salayp, mdr oldu. rencileri onun gibi "uleba" trban takmaya balad. Bu kurstan yetien rencilerden biri de nl gazeteci Abdurrahman Dilipakn ei Asiye Hanmd. Tayyp Erdoan le Emne HanImIn evllklernde arabulucu OLDU Yaad ilk ak ve ilk hayal krklnn da etkisiyle yllar sonra "Huzur Soka" adl romann yazd. Bestseller oldu. nlendi. Roman, "Birleen Yollar" adyla 1970te sinemaya uyarland; ynetmen Ycel akmaklnn slami ierikli ilk filmi oldu. Barolde Trkan oray ile zzet Gnay vard. Barts sinemaya girmiti... 32 yandaki Yksel ule enler o yl evlendi. Ei, ilahiyat mezunu tiyatrocu Abdullah Kars idi. ehir ehir dolayp slami tiyatro yapyordu. Yani ayn zamanda dava arkadaydlar. Evlenmelerine Risale-i Nur talebelerinden Sait zdemir vesile olmutu. Gelinliin modelini ule Yksel enler izdi. Kadn-erkek ayr ayr yaplan dn, mziksiz ve danssz oldu. Davetiyelere ilk kez ayet ve hadis konmutu. Konuklarn tesettre uygun giyinmesi istenmiti. Fakat:

Bu slami dn mutluluk getirmedi. Ei, ule Ykseli hep dvd. Toplantlarda, "Eziyet gren kadnn sabrettii takdirde Allah katnda byk derecelere ulaacan" syleyen ule Ykselin dayanacak gc kalmad. Be yllk evlilik hsranla bitti; boandlar. KOCA BASKISI Hayat devam ediyordu. Koca basksndan kurtulmutu. Tekrar panellere gitmeye; gazetelere, dergilere yazmaya balad. "dealist Hanmlar Dernei"ni kurdu. Manevi bakan oldu. Dernee gelen gen kzlar arasnda, Emine Glbaran (Erdoan) da vard. Recep Tayyip Erdoan ile Emine Hanmn evliliklerinde arabulucu olan isim de ule Yksel enlerdi. Bu arada ikinci evliliini yapt. Ei Kanadada yaam bir maden mhendisiydi. Daha nce evlenmi ama eini kaybetmiti. Bir kz vard. (ule Yksel enler, vey kznn yaamna saygsndan dolay, einin adnn yazlmasn istemedi.) ule Yksel enler iin damat adaynn en nemli zellii, namaznda niyaznda olmasyd. Evlendiler. Bakrkyde dubleks bir apartman katna yerletiler. Ei dolaysyla yeni evre edindi. Yeni evre, Nakibendi smailaa Cemaatiydi. Burada tant kadnlardan; simsiyah araf giyen Dr. Sevim Asmgil, yaamnda ikinci radikal deiime neden oldu. "slamiyetten soutuyor", "Mmkn deil araf giymem" diyen ule Yksel enler bir gn kara arafa giriverdi. Modern bartsyle balayan sre, kara arafa gelip dayanvermiti. Tercih kendinindi kukusuz. Ama ortada bir reel durum da yok muydu? Aabeyinin isteiyle Nurcu olup trban takan ule Yksel enler, bu kez einin isteiyle Nakibendi olup kara arafa girivermiti! KARA ARAF GYYOR Trban takarak modern hayat srdren evresini artan ule Yksel enler, bu kez kara arafa girerek trbanl arkadalarn hayretler iinde brakt. Trbanl arkadalarndan koptu. Eiyle ve vey kzyla Fatih arambaya yerleti. Milli Gazetedeki yazlarna son verdi. Bir gn Babakan Erdoann dnr, gazetenin bayazar Sadk Albayrak smailaa Cemaati eyhi Mahmut Hocaya gelerek, enlerin tekrar Milli Gazetede yazmas iin izin istedi. eyh Mahmut Hoca, istiharede olan enlerin durumuna gre, belli konularda yazmamak zere izin verebileceini syledi. ki erkek ule Yksel enler hakknda karar verirken; o dnemde ule Yksel enlerin

derdi bakayd. kinci kocas da fiziki iddet uyguluyordu. Her seferinde eyhine kouyor ama Mahmut Hoca, "Hele sabret" diyordu. 11 yl sabretti. Boand. Boanmasyla birlikte, smailaa Cemaati kendisiyle tm ilikisini kesti! Yapayalnz kald. AKIL HASTANESNDE Annesi mran Hanm vefat etmiti. Babasnn yanna tand. Zaman Gazetesinde ke yazarlna balad. Sorunlar yakasn brakmad. Babas Hasan Tahsin ar psikolojik hastayd; hafzasn kaybetmiti. Bir gn evden kt ve geri dnmedi. Akl hastas Hasan Tahsini vatandalar, Bakrky Akl Hastanesine gtrd. Hastanede dier hastalardan dayak yiyen Hasan Tahsin vefat etti. Ayn hastalk ule Yksel enlere de bela oldu. Hafzasn kaybetti. Kimseyi bilemedi ve tanyamad. Kblenin nerede olduunu, namazda hangi dualar hangi srayla okuyacan soruyordu hep. Ayn zamanda uyuyamyor; sabaha kadar alyordu. Doktorlar srekli uyuttular. Bu ar yorucu hayat beynini, vcudunu ypratmt. Kimbilir belki de akraba evlilii sonucuydu ektii bu straplar? Tedavisi bugn hl sryor... Allah ifa ve uzun mr versin... SONU ule Yksel enlerin yaam, aslnda toplumsal hayatmzn dnmyle paralellik gsteriyor; yani Trkiye bugnlerde "aabey" basks altnda rtnp rtnmemeyi tartyor. Bundan sonra nelerin yaanacan ule Yksel enlerin yaam hikyesi anlatyor zaten.