You are on page 1of 69

151

BLM





KAZANLAR, KAZAN DARES VE
GENLEME DEPOLARI



AMA


Kazan ve genleme depolar seimi yapabilme.














7. KAZANLAR
152


7.1. Kazanlar, Kazan Dairesi ve Kazan Seimi

7.1.1. Kazanlarn Snflandrlmas

1.Kazan malatnda Kullanlan Malzemeye Gre
a) Dkme dilimli kazanlar
b) elik kazanlar

2. Kazan Ocak Tipi, Tasarm ekli ve Gazn Ocak Dna Atlna Gre
a) Tam yanl kazanlar
b) Alttan yanl kazanlar

3. Kullanlan Yaktn Cinsine Gre
a) Gaz yaktl kazanlar (Doalgaz, LPG)
b) Sv yaktl kazanlar (Motorin, Fuel-oil)
c) Kat yaktl kazanlar (Kmr)

4.Yanma Odas Basncna Gre
a) Kar basnl kazanlar (Ters basnl)
b) Kar basnsz kazanlar

5. Istc Akkann Cinsine Gre
a) Scak sulu kazanlar
b) Kzgn sulu kazanlar
c) Alak basnl buhar kazanlar
d) Yksek basnl buhar kazanlar

6. Kazann Yapsal Tasarm Asndan
a) Alev borulu kazanlar
b) Alev duman borulu kazanlar
c) Duman borulu kazanlar
d) Su borulu kazanlar
e) Radyasyon kazanlar

7. Kazan ekline Gre
a) Yarm silindirik kazanlar
b) Yatk konumlu tam silindirik kazanlar
c) Dik konumlu tam silindirik kazanlar
d) Prizmatik paket kazanlar











153

7.1.2. Kazan Dairesinin Yerletirilmesi

16 Ocak 1985 tarih ve 186637 sayl Resmi Gazetede yaynlanan ynetmelie gre, kazan
kenarlarnn duvardan veya duvara monte edilmi cihazlardan uzakl en az 70 cm, iki kazan
arasndaki uzaklk en az 40 cm olmaldr. Kazan dairesinin ykseklii kazan zerinde yer alacak
ekipmanlarn gerektiinde tamir ve bakmnn yaplmasnda zorluk karmamas iin en yksek
kazan aksesuarnn zerinde, en az bir metrelik bir serbest mesafe bulunmaldr. Kazann eitli
ynlerden braklacak mesafenin kazann L uzunluu cinsinden boyutlar iki ve kazana ilikin
yerletirme emalarnn verildii dzenlemeler aadaki ekillerde gsterilmitir.
Tek kazan olmas durumunda, kazan kenarnn duvarlardan uzakl iin iki kazann kazan
dairesine yerletirilme ekli esas alnr.


ekil 7.1. ki kazann kazan dairesine yerletirilmesi






















ekil 7.2. kazann kazan dairesine yerletirilmesi

154

Bacalar duman geiine kolaylk salamak ve s transferini azaltmak iin i ve d ksm
sval olmaldr. Ayrca baca klarnn komu binalardan en az 6 m uzakta ve bina mahyasnn en
az 80 cm zerinde olmaldr. Baca yapmnda yn deiiminden kanlmal, mutlaka yn deiimi
gerekiyorsa en az % 60 eimli olmaldr.
Kazan dairelerinde yanma iin gerekli temiz havann girebilmesi iin zemin dzeyinde ve
baca kesitinin en az % 50si kadar kesitte bir temiz hava giriiyle d havaya balanmaldr. Kazan
dairesinin ierisinde toplanabilecek pis havann atlmas iin baca kesitinin en az % 20si kadar
kesitte ve kazan dairesinin tavan dzeyinde bir pis hava bacas bulunmaldr.

7.2. Kazan Kapasitesi Ve Istma Yzeyi Hesab

Sv yaktl (motorin, fuel-oil) ve doalgaz kazanlarnda kazan kapasitesi sl kapasite
olarak tanmlanr.
Bu durumda kazan kapasitesi yle hesaplanr.

Q
K
=
Q
h
( 1+
ZR
)
Bu ifadedeki sembollerin anlamlar aadaki gibidir:

Q
K
: Kazan kapasitesi (W)
Q
h
: Istclarn toplam s kapasiteleri (W)
ZR
: Is yk artrm katsays,

ZR
Katsays iin durum tanmlanmtr:
1. Ana datma ve toplama borular yaltlm, scak hacimlerden geiyor ve
Kolonlar duvarn i yzeylerinde bulunuyorsa ,
ZR
: 0,05 alnr.
2. Ana datma ve toplama borular yaltlm, stlmayan hacimlerden geiyor
ve kolonlar duvarn i yzeyinde bulunuyorsa,
ZR
: 0,10 alnr.
3. Ana datma ve toplama borular yaltlm, stlmayan hacimlerden veya
kanallardan, kolonlar ise tesisat bacalarndan geiyorsa;
ZR
: 0,15 alnr.

Kmrl tip kazanlarda kazan kapasitesi, stma yzeyi ile tanmlanmaktadr. Kmrl
kazanlarda stma yzeyi hesabnda
Q
h
stclarn toplam s kapasiteleri deeri esas alnr.
Sistemde tek kazan kullanlacaksa ( DIN 4701 e gre ) kazan yzeyi hesabnda u forml
kullanlr:
AK
=
Kk
Qh
(1+
ZR
)
AK
: Kazann metrekare cinsinden alan (m)
Kk: Kazann birim stma yzeyine den sl gc (W/ m)

Kk deeri iin;

- Sv yakt kullanlmas durumunda, 90/70 scak su kazan iin Kk= 9300 W/ m
- Linyit kullanlmas durumunda 90/70 scak su kazan iin Kk= 7000 W/ m
155

Deerleri alnacaktr.
Hesap sonucu kazan stma yzeyi kesirli karsa bir st tam sayya ykseltilir.

7.3. Kazan Seimi in rnek

Bir binann toplam s ihtiyac 198000 W ise buna karlk gelen kazan seimini yapalm:
Binann s ihtiyac: 198000 W
Kazan kapasitesi
Q
K
:
Q
K
=
Q
h
( 1+
ZR
)

ZR
= 0,10 Ana datm ve toplama borular yaltlm, stlmayan hacimlerden geiyor
ve kolonlar duvarlarn i yzeyinde bulunmaktadr

ZR
= 0,10 alnr.
Q
K
=
Q
h
( 1+
ZR
)

Q
K
= 198000(1+0,10)

Q
K
=198000 . 1,1 = 217800 W
izelge 7.1. Teknik zellikler

Firma katalogundan MD7 kazan seilmitir.

7.4. Genleme Depolar ve Gvenlik Borular

Kazan
Tipi
Dilim
Says
G Kazan
Gaz
Ksm
Direnci
(mmSS)
Su
Gidi-
Dn
(mm)
Baca
Balants
(D ap)
( mm)
Boyutlar Yaklak
Bo
Arlk
(kg)
Yaklak
Su
Hacmi
(lt)
Doalgaz ve Motorin Fuel Oil
No:5

Kcal/h kw Kcal/h kw Gen
(mm)
Yk
(mm)
Der
(mm)
MN5 5 54000 63 - 2.0 42 150 620 1270 716 325 39
MN6 6 69000 80 - 4.1 42 150 320 1270 826 375 48
MD4 4 90000 105 - - 6.0 65 203 845 1165 815 430 65
MD5 5 124000 144 - - 7.0 65 203 845 1165 945 510 78
MD6 6 158000 184 103000 120 10.0 65 203 845 1165 1075 590 92
MD7 7 192000 223 125000 145 15.0 65 203 845 1165 1205 670 105
MD8 8 225000 262 147000 171 23.0 65 203 845 1165 1335 750 119
MD9 9 258000 300 169000 197 33.0 65 203 845 1165 1465 830 132
MK8 8 275000 320 193000 224 9.0 100 250 1122 1553 1414 1551 219
MK9 9 325000 378 244000 284 12.7 100 250 1122 1553 1542 1710 247
MK10 10 375000 436 281000 327 16.4 100 250 1122 1553 1670 1868 275
MK11 11 425000 494 318000 370 21.1 100 250 1122 1553 1798 2049 302
MK12 12 475000 552 355000 413 26.3 100 250 1122 1553 1926 2206 330
MK13 13 525000 611 392000 456 16.6 100 350 1122 1553 2054 2365 358
MK14 14 575000 669 429000 499 20 100 350 1122 1553 2182 2533 386
MK15 15 625000 727 466000 542 23.8 100 350 1122 1553 2310 2702 413
MK16 16 675000 785 503000 585 27.6 100 350 1122 1553 2438 2857 441
MK17 17 725000 843 540000 628 31.4 100 350 1122 1553 2566 3015 469
MK18 18 775000 901 580000 675 35.1 100 350 1122 1553 2694 3172 496
MK19 19 825000 959 618000 718 38.8 100 350 1122 1553 2822 3331 524
MK20 20 785000 1017 656000 762 42.5 100 350 1122 1553 2950 3489 552
156

Scak sulu stma sistemlerinde 90/70 ortalama su scakl 80 C dir. ehir ebekesi suyu
da 10 C civarndadr. Su 10 C dan 80 C scakla stldnda suyun zgl hacmi yaklak % 3
orannda bir deiim gsterir.
Suyun younluk ve zgl hacmin scaklkla deiimi aadaki izelgede gsterilmitir.




















ekil 7.4. Suyun younluk ve zgl hacminin scaklkla deiimi




Genleme depolar sistemdeki basncn kontrol ve sisteme gerekli su desteinin
salanmas bakmndan ok nemlidir.
Genleme depolar iki tiptir. Bunlar;
1.Ak tip genleme depolar
2.Kapal tip genleme depolar




7.4.1. Ak Tip Genleme Depolar

Atmosfere ak olarak altrldklar iin ak genleme depolar olarak adlandrlr.
Genleen su hacmini toplamak zere datm sisteminin en yksek noktasndan biraz daha yksee
yerletirilirler. Eer genleme deposu datma sisteminden daha yksek bir noktaya yerletirilmezse
zellikle pompann dnte olduu sistemlerde st kat radyatrler hava yapar.



157


ekil 7.5. Ak tip genleme depolu alttan datmal alttan toplamal stma sistemi

Kazanlarda genleen su gidi emniyet borusu vastasyla genleme deposunda toplanr.
Tesisattaki su souduu zaman tesisatn eksilen suyu dn emniyet borusu vastasyla genleme
deposu tarafndan tamamlanr. Ak genleme depolar atmosfere ak olduundan sistemde basn
ykselmesi durumunda sistemin emniyetini salar.
Sistemin ilk devreye alnmas srasnda ehir ebeke suyu ile sistem doldurulur. Bu
doldurma srasnda sistemdeki havann alnmas gerekir. Sistemin havas genelde tesisatn en st
noktasnda havalk borularnn topland hava tplerinden yaplr. Baz sistemlerde direkt genleme
deposuna da balant yaplarak sistemin havas atlabilir.
Sistemde herhangi bir sebeple tkanma olursa basn tehlikeli noktalara kabilir. Bu
durumda genleme deposu emniyet borular vastasyla tehlikeyi ortadan kaldrabilir.
Tesisattaki genleen su hacmi aadaki forml ile hesaplanr.

V
g
= 0,08 V
s
(lt)

V
g
: Genleen su hacmi (lt)
V
s
: Tesisattaki su hacmi (lt)
Ak genleme deposunun hacmi;

Vgen.dep.ak = 0,00215 Q
k
(lt) forml ile hesaplanr.

Q
k
: Kazann sl kapasitesi (W)
Tesisatta bulunan her kazan kapasitelerine gre ayr genleme deposu konulmas
nerilmektedir. Fakat uygulamada genelde 2 veya 3 kazan 1 genleme deposuna balanr. Emniyet
gidi, emniyet dn borularnn zerine vana kesinlikle konulmamaldr.
158

Haberci borusu vastasyla tesisattaki su seviyesi kontrol edilir. Eer haberci borusundan su
gelmiyorsa tesisata su takviyesi yaplr.
Gidi ve dn emniyet, boru aplar u formlle bulunur:

d
gidi
= 15+ 1.5x 1000 / 86 , 0 Qk (mm)
d
dn
= 15+ 1000 / 86 , 0 Qk (mm)
Q
k
: Kazann sl kapasitesi (W)

eitli tipteki genleme deposu balant ekilleri aada verilmitir.




ekil 7.6. Ak tip genleme depolarnn tesisata balant ekilleri

eitli genleme depolar iin gidi emniyet ve dn emniyet boru aplar aadaki
izelgede gsterilmitir. Haberci boru ap genellikle tir.


izelge 7.2. eitli Genleme Depolar in Gidi Ve Dn Emniyet Boru aplar

ap Kazan Kapasitesi (W)
Gidi
Borusu
Halinde
Dn
Borusu
Halinde
25-1 58150 116300
32-1 " 151190 337270
40-1 325640 732690
50-2 639650 1430490
60-2 1046700 2326000
70 1628200 3489000
80 2209700 4652000
90 2907500 6512800
100 3721600 8373600


Tesisattaki su miktar V
g
=0,08 V
s
forml ile hesaplanr. Ancak kazan, radyatr ve boru
ilerindeki su miktar iin retici firma kataloglarndan yararlanlr. Borularn su kapasiteleri, kazan
ve stclardaki yaklak su hacimleri aadaki izelgelerde gsterilmitir.



159


izelge 7.3. Kazan ve Istclar Yaklak Su Hacimleri











izelge 7.4. Borularn Su Kapasitesi


















Genleme depolar TSE 713 te boyutlandrlmtr. Depo hacmine gre standart genleme
deposu boyutlar ve kazan kapasitesine bal olarak tesisattaki su hacmini veren diyagram aada
gsterilmitir.

izelge 7.5. Ak Tip Genleme Deposu Boyutlar

















Dkm radyatrler 900 mm 3.5 lt/m
Dkm radyatrler 200-500 mm 4.0-5.0 lt/m
elik radyatrler 900 mm 5.0 lt/m
elik radyatrler 200-500 mm 6.0 lt/m
Panel radyatrler 1.0-5.0 lt/m
Konvektrler 0.2-0.4 lt/m
Dkm kazanlar 0.5-1.0 lt/m
elik kazanlar 2.0-4.0 lt/m
160






















ekil 7.7. Kazan kapasitesine bal olarak tesisattaki su hacmi




Yerletirme problemleri, ok souk blgelerde donma olaylar ve sistemde daha fazla korozyon
yapmas ayrca ek boru maliyeti gibi nedenlerle gnmzde kapal genleme depolar tercih
edilmektedir.


7.4.2. Kapal Tip Genleme Depolar

Kapal tip genleme depolar kazan dairesine yerletirilir. Bu nedenle sistemdeki su seviyesi
her an kontrol edilebilir. Ayrca donma problemi de ortadan kalkar. Tesisata emniyet gidi, emniyet
dn ve haberci borularnn da ekilmesini ortadan kaldrr.
Kapal genleme depolar diyaframl veya byk kapasiteli olanlar gaz yastkl olabilir.
Diyaframl tip kapal genleme deposu aada gsterilmitir.


ekil 7.8. Diyaframl tip kapal genleme deposu

161

Sistemde mutlaka emniyet ventili ve manometre bulundurulmak zorunludur. Sistemde yayl
veya diyaframl emniyet ventili kullanlabilir. Bu ventillerin boyutlar aada verilmitir.

izelge 7.6. Diyaframl Emniyet Ventili Seimi ( 3 Barlk letme Basncna Kadar Kullanlr)












izelge 7.7. Yayl Emniyet Ventili Seimi ( Sistem s gcne gre)
















7.4.3. Kapal Genleme Depolarnn Faydalar

1. Sistem atmosfere kapal olacandan korozyon azalacak, dolaysyla sistemin mr uzayacaktr.
2. Sistemde basn dalm eit olacandan, tm radyatrlerde snma dengeli hale gelecektir.
Bylece sistemde az snma problemi ortadan kalkacaktr.
3. Kazan dairesine monte edileceinden, atya ekilen emniyet borular ve haberci borularndan,
genleme deposu ve emniyet borular yaltmndan ve iilikten tasarruf salanacaktr.
4. atdaki genleme deposu kalkacandan buradaki s kayb nlenmi olur.
5. Ak genleme depolarnda donma problemi, kapal genleme depolarnn kazan dairesine
yerletirilmesiyle ortadan kalkar.
6. Sistemdeki su seviyesi her an gzetim altndadr.

Gnmzde artk stma sistemlerinde kapal genleme depolar kullanlmaktadr. Kapal
genleme depolar sv ve gaz yaktl stma sistemlerinde kullanlmaktadr.
ift kazanl bir sistemdeki kapal genleme deposunun sistemdeki yeri ve sisteme balants
aadaki ekillerde gsterilmitir.




Emniyet
ventili ap
Istma Gc
Kw
kcal/h
DN 15 (R ) 50 (45000)
DN 20 (R ) 100 (90000)
DN 25 (R 1) 200 (175000)
DN 32 (R 1 ) 350 (300000)
DN 40 (R 1 ) 600 (ca.500000)
DN 50 (R 2) 900 (ca.750000)
Efektif
Basn
(bar)

20
1
25
1
32
1
40
2
50
2
65
3
80
4
100
Emniyet
Ventili
ap
1.0 119 186 310 477 746 1261 1910 2984
Sistem


Is


Gc


kW
1.5 157 245 406 626 978 1653 2504 3912
2.0 173 270 448 691 1080 1825 2765 4320
3.0 234 366 608 936 1463 2472 3745 5852
3.5 264 412 685 1055 1648 2786 4220 6593
4.0 292 456 758 1168 1824 3083 4670 7297
4.5 318 497 826 1273 1989 3361 5092 7957
5.0 344 538 894 1378 2154 3640 5514 8615
5.5 370 578 960 1480 2313 3908 5920 9251
162














ekil 7.9. ift kazanl bir sistemde kapal genleme deposunun sistemdeki yeri














ekil 7.10. Kapal genleme deposunun sisteme balant ekli

Kapal genleme depolarnn hacmi u formlle hesaplanr;

V
gdk
=
st st
P P
e V
/ 1
.

(lt)

V
gdk
.: Kapal genleme deposunun hacmi (lt)
V: Tesisattaki su hacmi (lt) (Kazan kapasitesine bal olarak tesisattaki su
hacmi diyagramndan)
e: Suyun 10C ile 90 C aras zgl hacim art ( e: 0,0355 dm/kg)
P
st
: Sistemdeki statik su seviyesine karlk gelen basn ( bar)

P
st
=
) / ( 10
) (
Bar mSS
mSS H
st
+1
P
st
: Maksimum iletme basnc (bar)
P
st
=P
st
+1

P
st
ve P
st
basnlar, kapal genleme deposu hacmi forml kullanlrken, 1 bar eklenerek
mutlak basn olarak yazlmaldr. st basn hesaplanrken de statik basnca 1 ile 2 bar arasnda bir
deer eklenmelidir.


163




7.4.4. Kapal Genleme Deposu Seimi in rnek

105 KW kapasiteli bir kazan iin genleme deposu belirleyelim
1. Sistemde panel radyatr kullanlm olsun
2. Sistem 90/70 lik bir sistemdir
3. Statik su ykseklii 10 mSS
4. letme basnc: 2 bar
5. Emniyet ventili ama basnc: 2.5 bar
Not: Emniyet ventili ama basnc iletme basncndan 0.5 bar byk ayarlanmaldr.
6. Tesisattaki su hacmi 105 KW g ve panel radyatr iin V: 1100 lt



7. Statik basn
P
st
=
10
Hst
+1=
10
10
+1=2 Bar
8. st basn
P
st
=P
st
+1=2+1=3 Bar

9.Kapal genleme deposu hacmi
V
gdk
=
st st
P P
e V
/ 1
.

=
3 / 2 1
0355 . 0 1100

x
=117.15 lt

Not: Katalogdan ERM 200 genleme deposu seildi. Bu seim tablo ve diyagramlar
yardmyla yaplmtr. Teknik eleman tesisatn durumunu gz nne alarak kapasiteyi
artrabilir.




164





izelge 7.8. Standart Uygulamalar iin Kapal Genleme Deposu Seimi







































izelge 7.9. Genleme
Deposu Katalogu








Model
Tank
Hacmi
(lt)
Maksimum
letme
Basnc
(bar)
Max.
letme
Scakl
(C)
ap
(mm)
Ykseklik
(mm)
Balant
R
ERM 50 50 6 110 375 555 1
ERM 80 80 10 110 460 870 1
ERM 110 110 10 110 460 940 1
ERM 200 200 10 110 590 1215 1
ERM 300 300 10 110 640 1375 1
ERM 500 500 10 110 750 1560 1
ERM 750 750 10 110 800 1980 2
ERM 1000 1000 10 110 900 1980 2
ERM 1500 1500 10 110 1200 1560 2
ERM 2000 2000 10 110 1200 1960 2
ERM 2500 2500 10 110 1200 2830 3
165
























ekil 7.11. Kapal genleme deposu

7.4.5. Kapal Genleme Depolarnn zellikleri

Standart uygulamalarn yan sra konforlu uygulamalar iin daha yksek kapasiteli
genleme depolar nerilmektedir.
350 kW kapasitesinin altnda diyaframl tip genleme deposu olan sistemlerde uyulmas
gereken kurallar unlardr.
1. Sadece sv veya gaz yaktl iin kullanlabilir.
2. Statik ykseklik 15 m yi gememelidir.
3. Sistem, termostatik kontrole ve limit termostatna sahip olmaldr.
4. Kazan dairesinde emniyet ventili olmaldr.
5. Sistemde termometre ve manometre bulunmaldr.

350 kW kapasitesinin stnde ya da 350 kW nn altnda olup, statik su ykseklii 15
metreyi geen tesislerde uyulmas gereken kurallar unlardr;
1. Maksimum su gidi scakl 100 C ve basn maksimum 5 bar olmaldr.
2. Termostat ve limit termostat kontrol bulunmaldr.
3. Sadece sv veya gaz yakt kullanlmaldr.
4. Emniyet ventili bulunmaldr.
5. Prosestat ve su seviyesi kontrol bulunmaldr
6. Sistemin basnlandrlmas genleme deposundaki basnl gazla, hava kompresr
ile veya basnlandrma pompas ile gerekletirilir.
7. Tesisatta manometre ve termometreler bulundurulmaldr.
8. Sistemde basn testi yaplmas gerekir.




166







167



















































168

















BLM





BORU API HESABI




AMA

Kalorifer sistemlerinde boru aplarn hesaplayabilme.














169


8. BORU API HESABI
8.1. Scak Sulu Istma Sistemlerinde Boru aplarnn Belirlenmesi Ve Pompa
Seiminin Yaplmas
Tesisatta kullanlan boru aplarnn belirlenmesi ve pompa seimi yapabilmek iin boru
ap hesap izelgesinin doldurulmas gerekir.
izelge 8.1. Boru ap Hesab izelgesi

Pompa seiminde kazanda yatayda en uzak ve deyde en yukarda olan radyatre giden boru
hatt esas alnr. Bu hatta kritik devre denilir.
Dolam pompas basn kayb hesab yapabilmek iin;
Boru ap hesab izelgesi doldurularak pompann toplam basn deeri hesaplanr. Pompal
stma sistemlerinde toplam basn aadaki gibidir.
H= (LR)+ Z (mm SS)
Yukardaki denklemde geen deikenler unlardr:
L: Boru paralarnn uzunluklar (m),
R: Metre boru bana basn kayb (mmSS/m)
Z: zel diren kayplar,
170


Yukardaki denklemde Z nin izelge ile belirlenmesinde kullanlan sirklasyon hz ve boru
ap bilinmemektedir. Ayrca H basncda bilinmemektedir. Sadece tesisat hakknda bilgi vardr.
Tesisat oluturan kazan, kollektr, boru, vana, radyatr, genleme deposu ile dier
donanmlarn dey grntl ve iki boyutlu olarak gsterilen proje izimine kolon emas denir.
Kolon emalarnda dey ller kat plan leinde fakat yatay ller leksizdir. Yatay lleri
farkl olan radyatrler deiik ykseklikte izilir.
Tesisat emasnda borularn zerinde tad s miktar yazlr. Bu halde tesisatn almas
bakmndan birbirine edeer olan farkl ap deerlerinin kabul edilmesi mmkndr.
Ekonomik adan ap deerleri kk seilirse maliyet decektir. Kk ap semekle
sirklsyon hzlar da artar. Fakat bu durum basn dmn artracandan pompann tkettii
enerji miktarn da artrr. Aksi durumda dk hzlar boru ebekesinin pahalya mal olmasna fakat
iletme giderlerinin dmesine neden olur.
Kazan knda hz, maksimum 0,80 m/sn olmal ve radyatr devresine doru dzgn bir
ekilde dmelidir. Radyatr devrelerinde ise hz maksimum 0,30 m/sn olmaldr. Kritik devre
radyatrnde maksimum hz 0,20 m/sn olmaldr.
Ayrca sistemde 3 yollu vana, fan coil v.b. ok zel direnler varsa bunlar gerek diren
deerleri kritik devre hesabna eklenmelidir.
R Basn dmn semek yaygn olarak kullanlr. Scaklk d T= 9070= 20 C
iin yaklak olarak u R deerleri alnabilir.
a) Sistemin pompa durduu durumda da almas bekleniyorsa, R= 2,5 3 mmSS/ m

b) Pompa devre d kaldnda tabii sirklsyonla almas beklenmiyorsa,

Kk tesisler iin; R= 5- 8 mmSS/ m

Byk tesisler iin; R= 1015 mmSS/ m

deerleri alnabilir.














171


8.2. Hesap Yntemi
Boru ap hesab yaplrken boru ap hesap izelgesi doldurulmaldr.
izelge 8.2. Boru ap Hesap izelgesi



a stununa, para numaras,
b stununa, boru parasnn tad s miktar,
c stununa s miktar
d stununa, boru parasnn uzunluu,
e stununa, boru parasnn ap,
f stununa, boru parasndaki su hz,
g stununa, boru parasnn metre bana basn kayb,
h stununa, boru parasnn srtnme kayb,
i stununa, boru parasnn toplam zel diren says,
k stununa, boru parasnn zel kayplar yazlr.
e ve k stunlar yaklak boru apna gre yaplr. Boru ebekesinde dzensizlikler
grld taktirde elde edilen ilk boru ap deitirilerek uygun bir ak salanmaldr.
Deitirilmi boru apna gre yaplan hesaplar l ve q stunlar arasna kaydedilir. Boru
hesab, yaygn olarak daha sonra anlatlaca gibi R balang kabul ile yaplr. Deitirilen boru
apna gre hesap yapmann bir amac da seilen 2 farkl R deeri ile yaplan hesaplamalarn
karlatrlmasn yapmaktr. Kayplar arasndaki fark boru ap hesab izelgesinin r ve s stununa
kaydedilerek en uygun R seimi yaplr.
Tesisatn zel direnlerinin hesaplanabilmesi sirklsyon hz deerinin belirlenmesinden
sonra mmkn olabilir. (Toplam kizi) deerleri , (kizi) deerleri hesabnn yapld
deerlerini hesaplama izelgesinin hazrlamasndan sonra bulunur.


172



izelge 8.3. Deerlerini Hesaplama izelgesi



Boru ap hesaplanrken hesaba esas olarak bir R deeri seilir. Bu arada ap seilirken su
hzna da baklmaldr. Branmanlarda en kk deerinde olan su hz, boru aplar bydke
dzgn ekilde artrlmal ve kazan giriinde en byk hza ulalmaldr.
Kk apl borularda sessiz alma iin su hz 0,8 m/sn den byk olmamaldr. Daha
hassas bir alma iin ana boruda su hz W< 0,5 m/s ve kolonlarda W< 0,3 m/s alnmaldr. Bu
kriter dikkate alnarak:
1- Kolon projesi izilir.
2- Her boru blmnn s miktar bu blmlerin zerine yazlr.
173

3- Kritik devre bulunur. Kritik devredeki kritik radyatr seilir. Kritik radyatr, yatay
dorultusunda en uzak ve bu devre zerinde dikeyde en stteki radyatrdr. Bu radyatrden
hesaplanmaya balanr.
4- nce bu radyatrlerden balanarak devre zerindeki btn ksmlar numaralandrlr.
Numaralandrma iine radyatrn dn borusundan balanabilir. Her iki T paras arasndaki ksma
ayr bir numara verilir.
5- Gidi ve dn boru iftleri birletirilerek, boru ap hesab izelgesinin a stununa boru
paras numaras, b stununa s miktar ve d stununa boru paralarnn uzunluu yazlr.
6- Bundan sonra, pompal scak su ile stmada borulardaki basn kayb izelgesinden boru
ap deerleri aratrlr.
izelge 8.4. Vidal Yar Ar Borularn ap Belirleme Basn Kayb ve Hz izelgesi


7- Pompal scak sulu stmada borulardaki basn kayb izelgesi (20 C lk scaklk fark
iin) izelgesinden R deeri bulunur. Bu R deerinden yatay olarak gidilir ve borudan geen s
miktarna en yakn snn byk olannn yazl olduu stun bulunur. Bu stunun banda olan ap
deeri aranan boru apn verir.
8- Pompal scak sulu stmada borulardaki basn kayb izelgesinden tayin edilen boru
apnn bulunduu stundan aa inilir ve bu borudaki s miktarna karlk gelen en yakn s
miktar bulunur. Buradan yatay olarak giderek bu borudaki gerek R deeri tespit edilir. Boru ap
hesab izelgesinin g stununa yazlr.
9- Pompal scak sulu stmada borulardaki basn kayb izelgesinde s deerinin altnda
m/sn olarak su hz da yazdrlr. Bu hz alnarak boru ap hesab izelgesinin f stununa yazlr.
10- Gerek R basn dm ile buna ait boru boyu arplarak bu ksmdaki toplam basn
dm bulunur ve boru ap hesab izelgesinin h stununa yazlr.
11- deerleri hesaplama izelgesi yardmyla zel diren saylar toplam deeri
bulunarak boru ap hesab izelgesinin stununa kaydedilir.
deerini hesaplama izelgesi aadaki admlarla doldurulur.

174




izelge 8.5. (Kizi) Deerleri Hesap izelgesi



a) 1 stununa para numaras yazlr
b) 2 stununa boru ap hesab izelgesinden boru ap yazlr
c) 2 den 21 stununa kadar boru ap hesab izelgesindeki deerler bulunarak
yazlr.
d) 22. stuna ise zel direnlere ait kayplarn toplam yazlr
12) Hz ve yardmyla scak sulu sistem iin borularn Z zel direnleri tespit edilerek boru
ap hesab izelgesinin k stununa yazlr.
13) Srtnme (LR) ve zel direnler (Z) bir boru iin boru hesab izelgesinin h ve k
stunlarna tek tek yazlr. h ve k stunlarnn toplam, LR ve Z yi verir. LR ve Z nin toplam
H= LR + Z denklemine yerine konularak H toplam basnc bulunur. Pompa basnc H basncn
yenebilecek gte olmaldr.









175




izelge 8.6. Scak Sulu Istmada Borularn Z zel Direnleri
176



177

8.3. Dolam Pompas Hesab

Pompa seimi yapabilmek iin debi ve basn karakteristik zelliklerinin bilinmesi gerekir.


Dolam pompas sistemde meydana gelecek srtnme kayplarn yenebilecek gte
seilmelidir.






178

8.4. Dolam Pompasnn Debisi (Vp)

Dolam pompas debisi kazan gc Q
k
(W) ve suyun gidi- dn scaklklar T
g
- T
d

deerlerine baldr.

V
p
=
) .( .
. 6 . 3
d g
k
T T g C
Q


Bu denklemdeki semboller aada tanmlanmtr:

C: Suyun zgl snma ss (C= 4.186 kJ/ kg K),
g: Suyun younluu (10kg/m),
(T
g
-T
d
): Sisteme gidi ve dn scaklklar arasndaki fark (K)
Pompann basnc;
H
P
=

) (LR +

Z (mmSS)


olacak ekilde seilmelidir. Emniyetli alma iin bu basnca %10 ilave yaplr.
Kazan dairesi kayplar dikkate alnmadysa hesaplanan basn 300- 800 mmSS kadar
artrlr.

H
P
=(

+ Z LR) ( ) 1.1 (mmSS)
H
P
=

+ Z LR) ( +(300800) (mmSS)

Basn artrm kapasitenin bykl de dikkate alnarak yaplr.
Uygulamada byk ve yaygn ve s ihtiyac fazla olan tesislerde pompa basncna % 50 ye
varan ilaveler yaplr.
Pompann basn kayb belirlendikten sonra boru ap hesab tekrar gzden geirilip; daha
sonra uygun ap geilerini ve su hzlarn salayacak dzeltmeler yaplmaldr.
Ayrca nce pompa seimi yaplp sonra boru ap ve hz hesab da yaygn olarak kullanlr.


















179

8.5. Boru ap Hesab in rnek

Aada gsterilen 2 katl binann boru aplarn belirleyip pompa seimini yapalm.



180

ekil 8.1. Kolon emas
Kolon emas zerinde her parann tad s miktar o parann zerine yazlr.(*)
KR sembol ile kritik radyatr belirlenir. Kritik radyatrden itibaren her para
numaralandrlr (1, 2)
Boru ap hesab iin, boru ap hesab izelgesi ve deerlerini hesaplama izelgesi
doldurulmaya balanr. Boru ap hesab izelgesinin h stununa kadar gelindikten sonra
deerlerini hesaplama izelgesi doldurulup stununa yazlr. Z zel direnler hesab izelgesi
kullanlarak, W hz ve diren katsays yardmyla Z zel direnci bulunur.
imdi rnek kolon emas iin boru ap hesab izelgesinin 1. satrn dolduralm.
a stunu Para no yazlr. Kolon emasndan___________1
b stunu 1 Numaral parann s yk yazlr_______2622 Watt
d stunu 1 Numaral parann uzunluu yazlr________8m
e stunu Bu stunlarn doldurulmas iin 20 Clk scaklk fark iin pompal scak sulu
stma borularndaki basn kayb izelgesinden yararlanlr.
R basn kayb 3 mmSS/m balang kabul deeriyle hesaba balanr. (a)
R deerinden itibaren saa doru giderek 1. borunun s yk olan 2621 W dan byk ve en
yakn deer 5688 seilir. Bu deerden yukar klarak boru ap 3/4 " olarak belirlenir. Seilen boru
apndan aaya doru inilir 2621 W a en yakn deer olan 4664 W seilir. Bu deerin altndaki
0,16 m/sn deeri borulardaki su hzn vermektedir. Buradan sola doru gidilerek R basn kayb
deeri olan 2,2 mmSS/m deeri bulunur.

izelge 8. 5. Vidal Yar Ar Borularn ap Belirleme Basn Kayb ve Hz izelgesi



Boru ap yazlr_________________________ 3/4"
181

Hz deeri yazlr_________________________ 0,16m/sn
Basn kayb deeri yazlr_________________ 2.2 mmSS/m
LR arpm deeri ______ d stunundaki boru boyu ile (8m), g stunundaki basn kayb
deeri (2,2 mmSS/m) arplr ve h stununa yazlr. L x R= 8 x 2,2 =17,6 mmSS deeri yazlr.
deerinin bulunmas iin deerlerini hesaplama izelgesinin doldurulmas
gerekmektedir. Bunun iin kolon emasna baklarak kritik devredeki kayplar ve bu kayp
katsaylarn bulalm.




ekil 8.2. Kolon emas kesiti

Yukardaki deerler kullanlarak deerlerini hesaplama izelgesi doldurulur. imdi
deerlerini hesaplama tablosunun 1. satrnn doldurulmasn grelim

1.STUN Para numaras yazlr ______1

2.STUN Boru ap yazlr___________3/4"

182

3- 21 STUNLAR Bu stunlar kayp ekilleri stunlardr.
Hangi tr kayplar varsa o kayplar yazlr.
(*) Radyatrlerden dolay ______ 3.00

(**) T ayrlmadan dolay_______ 1.5

(***) Dirsekten dolay_________1.7

(****) Radyatr ventilinden dolay___3.0



ekil 8.3. Diren hesaplamas

22. STUN Toplam diren yazlr

= 9,2

Stunu Devam; deerlerini hesaplama izelgesinde hesaplanan deeri boru ap
hesab izelgesinin i stununa yazlr.
k Stunu Devam; Z zel diren deeri yazlr.
k stunu u ekilde bulunur. Borudaki su hz 0,16 m/sn ve
= 9,2 olarak bulunmutu. Bunun iin scak sulu stmada borularn 2 zel direnleri
izelgesinden enterpolasyon yaplr.

3 . 1
70 . 12
1
8 . 0
40 . 11 70 . 12
70 . 12
9 10
2 . 9 10 Z Z
=



66 . 11
04 . 1 70 . 12
70 . 12 04 . 1
=
=
=
Z
Z
Z















183




izelge 8.6. Scak Sulu Istmada Borularn Z zel Direnleri
184


185

2, 3, 4, 5 numaral paralar iinde boru ap hesab izelgesi ayn ekilde doldurulur
h stunundaki LR ek stunundaki Z deerleri toplanr.

izelge 8.7. Boru ap izelgesi





















186


izelge 8.8. rnek Boru Hesab Cetveli



LR = 95,4 mmSS

Z = 80,03 mm SS

Toplam Diren = LR+ Z= 95,4+80,03= 175,43 mmSS

Pompa basnc kazan dairesindeki kayplarda gz nne alnarak
H
p
= LR+ Z+(300-800) formlnde kazan dairesindeki kayb 500 mmSS kabul ederek

H
p
= 175,43+500

H
p
=675,43 mmSS hesaplanr

Dolam pompasnn debisi ise

V
p
= 3,6 . Q
k
= 3,6. 27900 = 1,2 m/h
C.g.(T
g
-T
d
) 4,186.10.(9070)




187


8.6. Sirklsyon Pompas Seimi

H
p
= 675 mmSS ----- V
p
=Q
pom
= 1,2 m/h

DEV: Radyatrlerin s yklerini iki katna karp boru apn hesaplaynz ve pompa
seimini yapnz.





ekil 8. 4. Sirklsyon pompas katalogu














188



izelge 8.8. Boru ap izelgesi












189




izelge 8.9. Deerlerini Hesaplama izelgesi














190


















BLM




YAKIT DEPOSU, BACA VE BRLRLER



AMA

Yakt deposu, baca ve brlr hesaplarn yapabilme.














191





9. YILLIK YAKIT MKTARI VE YAKIT DEPOSUNUN HESAPLANMASI

Istma sistemlerinde yllk yakt miktarn hesaplanmal ve en az 20 gn yetecek yakt
miktar belirlenmelidir. Yakt eer 6 numara fuel-oil ise ak kolaylatrmak iin yakt tesisatlarnn
yanna refakati borular ekilmelidir. Ayrca yakt borular ok iyi izole edilmeli yaktn souyarak
aknn zorlat noktalara elektrikli s bantlar sarlmaldr.

9.1.Yllk Yakt Sarfiyat

Yllk yakt sarfiyat By (kg/yl) iin;
By=
k u
y g k
H
Z Z Q
q . 2
. . . 6 , 3
(kg/yl)

Forml verilmektedir. Bu formldeki sembollerin anlamlar yledir:

Q
k
: Kazann sl kapasitesi (W)
Z
g
: Gnlk alma sresi (saat/gn)
Z
y
: Yllk alma sresi (gn/yl)
H
u
: Yaktn alt sl deeri(kj/kg)
q
k
: Kazann verimi (%).

Kazan verimi q
k
iin aadaki deerler verilmektedir:
Doalgaz iin___________: 0.85-0.92,
Fuel-oil iin____________: 0.75-0.80,
Linyit kmr iin_______: 0.60-0.65,
Kok ve maden kmr iin: 0.65-0.70,
Zonguldak maden kmr: 0.70.

Yaktlarn alt sl deerleri iin de aadaki deerler verilmektedir:

Doalgaz iin____________: 34535 kj/m
Fuel Oil iin_____________: 41860 kj/kg
Linyit kmr iin________: 8370-23020 kj/kg
Kok ve maden kmr iin_: 25115 kj/kg.

9.2. Sv Yakt Deposu Hesab

Sv yakt deposu hesab iin, belli bir periyot( rnein 20 gn) sresince depolanacak yakt
miktar
Bp
, aadaki ifade ile bulunur:
Bp
=
k u
y g k
H
Z Z Q
q .
. . 6 , 3
(kg/periyot)
Denklem 10.2 deki sembollerin anlamlar aadaki gibidir:

Bp
: Depolanacak yakt miktar (kg/periyot)
192


Zp
: Depolanacak gn says ( gn/periyot)
Depolanacak yakt miktar yukardaki denklemden belirlendikten sonra, sv yakt
deposunun hacmi V
yd
aadaki ifadeden bulunur:
V
yd
=

p
B
(m)
Bu ifadedeki sembollerin anlamlar aadaki gibidir:

Bp
: Depolanacak yakt miktar (kg)
: Yaktn younluu (kg/m)

9.3. Yakt Deposu Serpantini

Yln souk zamanlarnda fuel oil in akma zellii olduka azalr. Yakt, yakt deposundan
pot stcya, oradan da brlre getirilir. Yakt hem pot stcda, hem de brlrde elektrikli stc
tarafndan stlr. Yaktn, yakt deposundan pot depoya getirilmesini kolaylatrmak ve pot depoda
daha az elektrik enerjisi harcamak iin yaktn kazandan alnan scak suyla serpantinler yardmyla
stlmas gerekir.

ekil 9.1 Yakt deposu

Yakt stma amacyla verilecek enerji;
Q
y
=
6 . 3
) 1 2 .( . T T G C
y

(Watt)
C: Fuel oilin zgl ss (c:2.1 kj/kg K)
G
y
: Saatte stlmas gereken yakt miktar (kg/h)
T
1
: Yaktn ilk scakl( K)
T
2
: Yaktn son scakl (K)
Saatte stlmas gereken yakt miktar Gy u formlle hesaplanr:

G
y
=
br u
k
H
Q
q
6 . 3
(kg/h)
fadesi verilmektedir. Bu ifadedeki Gy ayn zamanda saatte kullanlan yakt miktarn,
baka bir ifadeyle, brlr kapasitesini vermektedir. Bu ifadede;
Q
k
: Kazann sl kapasitesi (W)
br
q :Brlrn verimi (0.80-0.98)
H
u
: Yaktn alt sl deeri (kj/kg)
olmaktadr. Istcda kullanlacak serpantinin yzey alan A
s
iin;
193

A
s
=1.1
)
2
1 2
(
T T
T U
Q
ms
y
+

m
fadesi, serpantin boyu L iin;
L=
D
A
s
14 . 3
(m)
fadesi verilmektedir. Denklemlerdeki sembollerin anlamlar yledir:
U: Serpantin borularnn toplam s geirme katsays ( W/mK)
T
ms
: Scak suyun ortalama scakl (K),
D: Serpantin borusunun d ap (m),
Q
y
: Fuel oili stmak iin gerekli enerji (W).

9.4. Yakt Deposu Seimi in rnek

197 Kw kapasiteli fuel oil kullanlan bir kazan iin depolanacak yakt miktarn
hesaplayalm.

B
p
:
k u
y g k
H
Z Z Q
q .
. . . 6 . 3
(kg/periyot)

Q
k
: 197000 W
Z
g
: 20 saat/ gn
Z
p
: 30 gn/ periyot
H
u
: 41860 kj/kg
k
q : 0.82

Bu deerler denklemde yerine konulursa,

B
p
=
82 , 0 . 41860
30 . 20 . 197000 . 6 . 3

B
p
= 12400 kg/30 gnlk

Sonucu elde edilir. Bu sonu depo hacmi denkleminde yerine yazlrsa (Kalorifer yaktl
fuel oil in younluu 940 kg/m alnmtr);

V
yd
=
940
12400

V
yd
=13.2 m

Deeri bulunacaktr. Bu hacme uygun depo yaptrlacak ya da seilecektir.

9.5. Bacalar

Baca, atk gazn darya atlmasn ve scak gazn kazanda istenilen hzda alabilmesi iin
gerekli ekii salama grevini yerine getirir.
Baca asndan kalorifer kazanlar grupta toplanabilir:
1. Alak basnl brlrl sv ve gaz yaktl kazanlar (kapal sistem)
2. Yksek basnl brlrl sv ve gaz yaktl kazanlar (kapal sistem)
194

3. Atmosferik brlrl gaz yakt kazanlar (ak sistem)
4. flemesiz kat yakt kazanlar.

Alak basnl brlrl kazanlarda, yakma havas, brlr ile salanr. Kazanda, kazan- baca
balant kanalnda ve bacada gazn dolam baca ekii ile salanr.
Yksek basn brlrleri, kar basnl kazanlarda kullanlr. Bu brlrler, yakma havasn
salamakla birlikte, kazandaki basn kaybn da karlarlar. Bu tip kazanlarda kullanlan bacalardan,
sadece baca kanal ve bacadaki kayplar yenmesi istenir. Atmosferik brlrl kazanlarda brlr,
hava salamakla birlikte, gazn kazanda dolamn da salarlar. Bu tip kazan bacalarnda, doal baca
ekii ile kanal ve bacalardaki kayplarn karlanmas istenir.
flemesiz kat yakt yakan kazanlarn bacalar, yakma havasn salamakla birlikte, kazan
balant kanall ve bacadaki basnlar da karlamaldr. Bu basn kayplar doal baca ekii ile
salanr.
Baca kesit hesab yaplrken kullanlan yakt nemlidir. nk her yaktn yanmas iin
gerekli hava miktar ile ortaya kan atk gaz miktar farkldr. Yakt cinsine bal olarak baca kesiti
formllerle bulunabilecei gibi genelde diyagramlar kullanlmaktadr.

9.5.1. Baca Seiminde Diyagram Kullanmna rnekler

rnek-1: 233 kW s yk olan bir kazanda 20 m lik bir etkin baca ykseklii
belirlenmise, alak basn brlr bulunan bir doalgaz kazan iin baca apn belirleyelim.

195


ekil 9.2.
Alak
basn
brlrl
doalgaz
kazanlar
baca
aplar

rnek-2:

2
33 KW s
yk olan
196

bir kazanda 20 m lik bir etkin baca ykseklii belirlenmise ve yksek basn brlrl bir sv yakt
kazan kullanlacaksa baca apn belirleyelim.












































ekil 9.3. Yksek basn brlrl sv yakt kazanlar baca aplar


197




































ekil 9.4. Atmosferik brlrl doalgaz kazanlar baca aplar

9.5.2. Trk Standartlarna Gre Kazan Dairesinde Bacalarla lgili Uyulmas
Gereken Kurallar

1. Her kazan iin bamsz bir baca ngrlmelidir.
2. Baca duvarlarnda kesinlikle delikli tula kullanlmamaldr. Dolu tula, ate tulas ve asbestli
imentodan yaplm zel biimde prefabrike elemanlar kullanlmaktadr.
3. Baca i yzeylerinin svanmad durumlarda, baca yuvarlar szdrmaz olacak ekilde ve i
yzeyleri dzgn ve przsz olacak ekilde rlmelidir.
4. Bacalar mmknse dairesel mmkn deilse kare kesitli yaplabilir.
5. Kalorifer tesisat bacasna, kendi s retecinden baka soba, frn, kurutma dolab gibi tesisler
kesinlikle balanmamaldr.
6. Bacalarn en alt noktasnn sapma yapm bacalarnda ise uygun noktalara szdrmaz ekilde 30 cm
x30 cm llerinde bir temizleme kapa konulmaldr.
198

7. Bacalar d duvardan uzak ve ounlukla orta noktalarna yani atnn en yksek noktalarna
getirilmeli ve atdan en az 80 cm daha yksek tutulmaldr. Tek yne eimli, dz teras atl
binalarda atnn en yksek noktasndan en az 100 cm daha yksek olmaldr.
8. Bacalar arasnda ara duvar kalnl, szdrmazl salamak artyla en az 1/2 tula kalnlnda
olmaldr. Ara duvarn tam tula olmas nerilir.

9.5.3. Bacalarda Meydana Gelen Sorunlar

Bacalarda rastlanan sorunlarn en nde geleni youmadr. Youma, bacalarda
kntlere, kazanlarda ise korozyona neden olur.
Korozyonun balca nedenleri unlardr:
1. Ayn bacaya birden fazla kazan balanmas
2. Bacann yaltmsz olmas
3. Kazan kapasitesinin byk seilmesi sonucu baca apnn da byk olmas
4. Kazann srekli dk kapasiteli altrlmas

Aadaki ekilde bacalarda olmamas gereken unsurlar gsterilmitir.































ekil 9.5. Bacalarda kanlmas gereken durumlar


199


9.6.Brlrler
Brlrler, yakt ve havay kartrp, bu karm gvenilir ve sorunsuz bir ekilde yakar.
Endstriyel brlrler kullanm yerine ve seilen yaktn fiziki ve kimyasal zelliklerine gre
farkllarlar. Brlrler, seilen yaktn; sl deeri, brlre iletim basnc, younluk oran hava
ihtiyac ve kimyasal kompozisyonu dikkate alnarak retilir.

ekil 2. Fuel-oil brlr

Brlrler aadaki ekilde snflandrlrlar.

Kullanlan Yakt Cinsine Gre
Tek Yaktl Brlrler
ift Yaktl
Brlrler
ok Yaktl
Brlrler

Kat Yakt Brlrleri kmr Tek yaktl
brlrlerin
kulland
yaktlar,
belli bir
dzenek
vastas ile
ayr ayr
veya ayn
anda
yakabilen
brlrlerdir.
Genelde iki
yakt
seenei
mevcuttur.
En ok
tercih
edilen sv
ve gaz yakt
seimidir.
ve zeri yakt
cinsini ayr ayr
veya e zamanl
yakma sistemine
sahip zel yapm
brlrlerdir.
Genelde zel
sipari

tala
prina
pelit
kabuk

ve benzer
yanabilirler
Sv Yakt Brlrleri Fuel-oil (ar ya )
Motorin
Gaz Ya
zel Yakt Brlrleri gliserin
hayvansal yalar
frn gazlar

ve benzer
yanabilirler
Gaz Yaktl Brlrler doal gaz
lpg
lng
propan
Yaktn Atomizasyon
(Paralanmas)Yntemine Gre

Yksek basnl pskrtmeli brlrler
Atomizasyonlu brlrler
Rotatif anakl brlrler
200



Brlr seimi iin aadaki ifade kullanlmaktadr.
QK . 3.6
Brlr kapasitesi = (kg/h)
H
u
.k
Bu ifadedeki sembollerin anlamlar aadaki gibidir.
QK = Kazann sl kapasitesi (W)
k = Kazan verimi (%)
H
u
= Yaktn alt sl deeri (kj/kg)
Brlr kapasitesi bu ifadeden hesaplandktan sonra kazan seiminin yapld katalogdan
kazan kar basnc (mmss) deeri bulunur. Daha sonra brlr seimi abaklardan ve katalogdan
uygun brlr tipi belirlenir. rnein yanma odas basnc 60 mmss, Brlr kapasitesi 80 kg/h olan
Bir sisteme, kazan kapasitesi dikkate alnarak T135 veya TM135 Brlr seilir.


BRLR DYAGRAMI


KAPASTE DEERLER
Brlr Tipi
Sarfiyat
Kg/h
Kazan Kapasitesi
x1000 KCal/h
Min. Max. Min. Max.
T 45 15 50 128 680

T 80 30 80 255 383

T 135 50 130 425 1105

TM 45 15 50 128 383

TM 80 30 80 255 680

TM 135 50 130 425 1105

201



















































TEKNK ZELLKLER
ELEKTRK MOTORU
T 45 TM 45 0.55 kW 2800 R / min TRIFAZE
T 80 TM 80 1.1 kW 2800 R / min TRFAZE
T 135 TM 135 2.2 kW 2800 R / min TRFAZE
OTOMATK SATRONIC DKW 972
FOTOSEL MZ 770
TRANSFORMATOR 25000 V 23 mA
SERVOMOTOR SIEMENS SQN 31 121
ISITICI TM 45 3000 Watt
TM 80 6000 Watt
TM 135 9000 Watt
MAGNET VENTL T 45 TM 45 LUCIFER 133A23, PARKER 140 IR 1/8
T 80 TM 80 LUCIFER 133A23, PARKER 140 IR 1/8
T 135 TM 135 LUCIFER 133A63, PARKER 140 CR
TERMOSTAT TM 45 TM 80 TRAFAG / METER
TM 135 TRAFAG / METER
POMPA T 45 TM 45 SUNTEC D67C
T 80 TM 80 SUNTEC E6NC
T 135 TM 135 SUNTEC E6NC
202


















































203

BLM










YERDEN(DEMEDEN)
ISITMA




AMA
Demeden stma hesaplarn yapabilme.














10. DEMEDEN ISITMA SSTEMLER HESABI

Bu blmde deme iine yerletirilen scak su borular ile yaplan stma gz nne
alnacaktr. Bu sistemlerde su scakl 30-60
0
C gibi dk deerlerde tutulmaktadr. Boru
malzemesi olarak elik, bakr, alminyum veya basnca ve scakla dayankl plastik boru
kullanlmaktadr. zellikle son yllarda, plastik boru, demeden stma sistemlerinde tek malzeme
nitelii kazanmtr. Boru aplar genellikle 1/2 - 1 arasnda deimektedir.
Borular deme yzeyi iinde eitli sarm ve kvrmlarla dolatrlr. Beton iersine gmlr.
Btn boru tesisat, alma basncnn kat basnla hidrolik olarak test edilir. Deme, topraa
oturuyorsa s izolasyonu da yaplmaldr.
204


10.1 Demeden Istma Sisteminde Kabuller

1- Oda scakl 20
0
C iin
Evlerde deme scakl 2324
0
C
Kapal yzme havuzlarna (max) 29
0
C
2- 50/40
0
C su scakl iin bir metre borunun 20 kcal/h s tad, kabul edilerek
Mermer ve seramik gibi demelerde% 0 (sfr) zam,
Hal kapl demelerde %12 zaml
Ahap kapl demede %35 zaml uygulanmaktadr.
Buna gre deme, mermer veya hal kapl olmas halinde, her iki malzemenin s geirgenlik
katsaylarna bal olarak, snn deme altndan odaya geiinde byk diren farklar ortaya
kmaktadr.
3- Kollektr kndan itibaren 80 -100 m plastik boru bir grup serpantin olarak alabilir.
4- Borulardan havann kmas iin kollektr ynnde hafif eim verilmelidir.
5- Borularn zeri tamamen kapatlmadan nce test tulumbasyla hidrolik basn testi yaplarak kaak
olup olmad belirlenmelidir. Test 1400 kPa basnta 24 saat srmelidir.

10.2. Sistemin alma Tarz

Sistemin ana alma prensibi; s kayb hesaplanm herhangi bir hacimde bu s kaybn
karlayacak s miktarn, merkezi bir s reteci tarafndan karlayarak, elde edilen scak suyun,
deme malzemesi iinden geirilen zel plastik borular vastasyla sirkle ettirilmesi suretiyle
karlanmasdr. 40-60 C deki scak su, tm deme alanna yaylarak homojen stma salanr.
Sistemde dk scaklktaki stma suyu bir merkezi s retecinden elde edilir. Datm sadece bir
kolon ve katlar arasnda bir datc ile gerekleir. Pratik olarak her katta tek bir datc yaklak
120-130 m lik deme yzeyinin stlmasn salar.
ekilde ayn bina iin demeden stma ve radyatrl stma sistemlerinin kolon emas
grlmektedir. ekilde grld gibi, radyatrl sistemde alt ayr kolon gerekirken, demeden
stmada tek bir kolon sistemi yeterli olmaktadr. zellikle ok katl binalarda kolon saysndaki bu
d, malzeme, iilik ve zaman tasarrufu ynnden nem kazanmaktadr.


ekil 10.1. Demeden stma tesisat

205

10.3. Demeden Istmann Kullanm Alanlar

- Kapal yzme havuzlar ve havuz etrafndaki yrme alanlar,
- Hastaneler, kreler ve ana okullar (Bu ortamlarn hijyen ve ocuklarn deme zerinde
olabilecei dnlerek),
- Cami gibi kat ykseklii fazla olan yerlerde uygun dey scaklk dalm nedeniyle (Dier
konvektif stma sistemlerinde scak hava yukarda toplanr),
- Toprakla temasta olan stlan mahallerde rnein bodrum kat olmayan villa zemin katlar
veya yaanan bodrum katlar gibi yerlerde kullanlabilir.
- Deme stmas, radyatrle stma ile birlikte de kullanlabilir. rnein lks villa ve
dairelerde ta, seramik, mermer kapl hacimlerde (koridor, banyo, mutfak)yerden stma,
dier odalarda radyatrle stma uygulanabilir.
- Hamamlarda kullanlr.
- Konutlarda merdivenler, tezgh altlar, tuvaletler, dolap altlar hari olmak zere btn
yzeye yerden stma uygulanr.
Konutlarda her meknn scakl farkldr. Mutfaklar 18 C, Banyolar 24
0
C, Salon, oturma odas
22
0
C, Yatak odas 20
0
C , Antre 18
0
C olarak hesaplama yaplr. Zeminden olan s kayb dikkate
alnmadan dier s kayb miktar hesaplanr. Kazan alma scakl max. 60
0
C olarak alnmaldr.
10.4. Demeden Olan Is Yaym

Demeden stmada, deme bir stc elaman gibi almaktadr. Odann toplam s
kayb Qh ise birim deme yzeyinden verilecek birim s yk;

q
sp
: Birim deme yzeyinden verilecek birim s yk

d
h
sp
F
Q
q = Q
h
: Odann s kayb
F
d
: Toplam deme alan




eklinde belirlenir.
Demeden stmada s, deme ierisine yerletirilen borulardan deme yzeyine, deme
yzeyinden de odaya geer. Deme yzeyinden snn odaya geii tanm ve nmla gerekleir.
Yzeyden odaya olan s geiinde, deme yzeyinde ortalama sabit bir scaklk deeri kabul edilir.
Bu deme yzey scakl, orta ve i alanlarda 29
0
C ve kenar alanlar, banyo koridor v.s. gibi
yerlerde de 35
0
C deerini gememelidir. Deme yzeyinden odaya olan s geii,
q
m
=o
t,m. .
(t
F,m
t
i
)
q
m
:Deme yzeyinden odaya olan s geii
o
t,m
: Toplam ortalama s gei katsays
t
F,m
: Ortalama deme yzey scakl
t
i
: Standart i scaklk
eklinde yazlabilir. ekil 10.2de ortalama (t
F,m
t
i
) fark iin birim yzeyden odaya verilen s
ak deerleri gsterilmitir. Bulunan bu s aksnn zgl s yknden byk olmas gerekir. Aksi
206

halde sz konusu hacimde demeden stma uygulanamaz.

ekil 10.2. Ortalama s ak

ekil.10.3 Toplam ortalama s gei katsays

Yukardaki grafikler; demeden stma sistemlerinde ortalama deme yzey scakl,
standart i scaklk ve zgl s ak arasndaki ilikileri vermektedir. Bu iliki yardmyla verilen bir
zgl s yk iin ortalama deme yzey scakl belirlenebilir. ekilde yine (t
F,m
t
i
), o
t,m
deerleri grafik olarak verilmitir.

10.5. Boru Scaklnn Belirlenmesi

ekildeki demeden stmada bir boruluk modl yaps ematik olarak gsterilmitir.
Borudan s deme malzemesine oradan stlacak ortama gemektedir. ekildeki D indisi tavan, B
indisi ise demeyi gstermektedir.
Teorik zmde boru sabit, t
m
scaklnda dz bir izgi olarak kabul edilmitir. Boru ile
deme st i hacim arasnda s ak;
q
B
:Boru ile mahal arasnda s ak
( )
i m
B
B
t t
R
q =
1
t
m
: Boru scakl
t
i
: Standart i scaklk


207

ve boru ile tavan alt i hacim arsndaki s geii
( )
i m
D
D
t t
R
q =
1
q
D
: Boru ile alt tavan aras s ak
R
B
ve R
D
deerleri ise aadaki formller yardm ile ilgili tablodan alnarak yerine yazlarak elde
edilir.


Burada;


i
i
i
B
B
d
R
o

+ =
1
ve


d
d
i
D
D
d
R
o

+ =
1


eklinde toplam s geirgenlik direnleri gstermektedir. Aa doru olan q
D
s ak toplam s
aknn %10unu gememelidir.

|
|
.
|

\
|
+ + + =
d i B
d d
R o o
1 1 1
2
2
1
1



|
|
.
|

\
|
+ + + + =
d i D
d d d
R o o
1 1 1
5
5
4
4
3
3


olarak bulunur.
i
B
B m
t
d d
q t +
|
|
.
|

\
|
+ + =
o
1
2
2
1
1


olarak bulunur. Yukardaki ifadeler ile q
D
ve t
D
deerlerini de bulmak mmkndr.
208


ekil 10.4. Bir boruluk deme modl

10.6. Borular Arasndaki Boluun Etkisi

Yukardaki hesapta borular aras boluk gz nne alnmamtr. Boru aralklar bilindiinde
hesaplanan ortalama t
m
deerinden boru cidar scakln belirlemek iinq
R
kanat verimi
hesaplanmaldr. Kanat verimi ise;

2
.
2
tanh
R
R
R
L m
L
m |
.
|

\
|
= q
Burada ;
L
R
: Borular aras mesafeyi temsil eder.

d
R R
f m
E
D B
m
.
1 1

+
=

d :Boru ap

E
: apn s iletim katsays ( W/mK )
f
m
: 0,45 deerinde alnabilecek dzetme faktr
eklindedir.

Aadaki ekil;


2
R
L
m
deeri iin grafik olarak verilmitir

209




ekil 10.5. Kanat verimi

10.7. Kanat Verimi Deerinden Boru D Yzey Scakl


R
m
t
t
q
=
0
t
o
= Boru d yzey scakl
210

q
R
=Kanat verimi yukardaki formlden elde edilir.


t
m
=Boru scakl eklinde bulunur.
10.8. Su Scaklnn Belirlenmesi

Boru cidarlar scaklk dm zellikle malzemenin s iletkenlik direnci ile oluur. 1 m
2

deme yzeyindeki boru uzunluu (1/
LR
) ve boru i yzey alan

( )
R
R
L
s d
f

=
t
d =Boru ap
S=Boru cidar kalnl

deerindedir. Burada s(m) boru cidar kalnldr.

Borulardan deme ve tavana verilen toplam s aks,


( )
( )
0 ,
.
t t
L
s d
S
R
q q q
m s
R
D B

= + = t



eklindedir. Buradan ortalama su scakl,

|
.
|

\
|

+ =
s d
S
R
L q
t t
R
m s
. .
.
0 ,
t
eklinde hesaplanr.

Genellikle demeden stmada, stc borulara su giri k scaklklar fark 5-10
0
C
deerleri arasnda seilir. Scaklk fark dtke boru iindeki su hz ve basn kayplar artar. Su
hznn 0,5 m/sn deerini amamas tavsiye edilir. Su giri k scaklklar belirli ise


2
,
s sg
m s sg
t t
t t

+ = t
sg
=Su giri scakl
t
s
=Su k scakl

t
s,m
= Ortalama su scakl
ifadesinden borulara gnderilen su scakl bulunur.

ekil. 10.6. zgl basn kayb


211





10.9. Borularda Dolaacak Su Debisi


( )
( )
s sg
p
T T
Q
V

=
86 , 0 .
(I/h)
eklinde bulunur. Burada toplam s debisi;

( )
D B d
q q F Q + = (kW)

Bulunan bu su debisi boru i kesitine blnerek su ak hz bulunabilir. elik borular iin basn
kayb hesab daha nce anlatlmt. Plastik borular iin zgl basn kayb p, ekilde alnabilir.

Balant borular uzunluu


eklinde ifade edilir. Buna gre toplam basn kayb

10.10. Basn Kayplarnn Bulunmas

- Dolam debi hesab
Pompalar debi ve basn karakteristik zellikleriyle belirlenir. Dolam pompas, sistemde
meydana gelen srtnme kayplarn yenebilecek gte seilmelidir.
- Dolam Pompas debisi(Vp)
Dolam pompas debisi kazan gc Qk (W) ve suyun gidi-dn scaklklar (Tg Td )
deerlerine baldr.


( )
d g
K
p
T T C
Q
V

=
. .
. 6 , 3



Bu denklemde semboller aada tanmlanmaktadr.
C :Suyun zgl snma ss (C=4.186 kJ/kgK)
:Suyun younluu (10
3
kg/m
3
)
( T
g
-T
d
): Sisteme gidi ve dn scaklklar arasndaki fark (K)

p t
L p A = A . olarak bulunur. Dolam pompasnn seimi iin bulunan bu basn kaybna; kollektr,
vana, kazanla balant borular, kontrol organlar ve kazandaki zel basn kayplarndan oluan
p

cihaz eklenmelidir.







+ =
d
R
t
F
L
L .
1
212





RNEK HESAPLAMA

ekil 10.7 rnek mimari proje


1-Oda no belirlenir. 01
2-Oda i scakl belirlenir. t
i
= 20
0
C izelge 1: Konutlara Oda Scaklklar
3-Net deme alan belirlenir.
F
d
=4,1 . 4,5=18,45 m
2
4- Oda s kayb belirlenir. Qh= 1570 kcal/h

5- 1 m
2
den verilmesi gerekli birim s yk
belirlenir.


= = =
45 , 18
1570
d
h
sp
F
Q
q 85 kcal/hm
2


6- Deme malzemesi belirlenir.( 8 mm kalnlktaki hal)
7- ekil 10.7deki abaktan dzeltme katsays belirlenir. KD= 1,4 ekil 10.7deki abakta deme
malzemesi dikkate alnmadndan, bu malzemeden gelen bu diren katsays gz nne alnr.
KONUTLAR
Oturma odas (salonlar) 22
Yatak odas 20
Antre, WC, mutfak 18
213


ekil 10.7. Deme malzemesi dzeltme katsays aba

8- Birim s ihtiyac ile dzeltme katsays arplarak referans ss bulunur.
q
R
= q
sp
. K
D
= 85 . 1,4 = 119 kcal/ hm
2

9-Farkl modlasyon alanlar seilir. Bu rnekte pencere n ve i alanlar olarak iki farkl
modlasyon alan seilmitir.
D modlasyon alan, F
d
= 4,51 m
2
modlasyon alan, F
i
= 13,94 m
2

10- Her modlasyon alanna verilmesi gerekli s ykleri seilir.
alan takribi verimi, q
i
= 0,9.q
R
= 0,9.119 = 107 kcal/hm
2

D alan takribi verimi,q
d
= (F
d
.q
R
F
i
.qi)/F
d

=(18,45. 119-13,94.

107 )/4,51= 156 kcal /hm
2

214


ekil 10.8. Demeden stma aba

11- Her modlasyon alnndaki ortalama su scakl belirlenir. Burada su giri-k scaklklar fark
,t her modlasyondaki s verimi ile orantl olarak blnr.

D modlasyon ortalama su scakl:
q
d
. F
d
156 . 4,51

t
SD
= t
sg
- t = t
sg
- = 60 = 60-1.6 = 58,4
0
C
215

q
R
. F
d
.

2 119. 18,45 .2

modlasyon ortalama su scakl:
q
i
.F
i
107.13,94
t
si
= t
s
+t = t
s
+ = 50+ = 50+3,4 = 53,4
0
C
q
R
.F
d
.2 119.18.45.2
12- Ortalama su scaklklar ile modlasyon verimleri deerinden yaralanarak ekil 10.8deki abaktan
her modl iin modl skl okunur.
D modl iin 125(L
R
=0,125 m)
modl iin 250(L
R
=0,250 m)
Yukarda bulunan grafikte su giri ve k scaklklarnn deme yzeyinden transfer edilen s
miktar ile kesitirildiinde bize modl skln vermektedir.
13-.Seilen modl skl ve ortalama su scakl deerlerinden dzeltilmi modlasyon verimleri
bulunur.(ekil 10.8 den)
q
D
=156
q
i
=107,5
14- Her modlasyonun toplam verimleri ise,
Q
d
=q
d
.F
d
=156.4,51=703 kcal/h
Q
i
=q
i
. F
i
=107,5.13,94=1498 kcal/h
15- Her modlasyondaki boru boylar
D modlde=(1/L
Rd
). F
d
=8. 4,51=36 m 1/L
RD
=100/12,5=8
modlde =(1/L
Ri
). F
i
=4. 13,94=56 m 1/L
R
= 100/25 =4
16- Toplam modlasyon verimi, Q=Q
d
+Q
i
=703+1498=2201 kcal/h kontrol iin (Q/F
d
) deeri q
R
ile
Karlatrlr. 2201/18,45=119 olup uygundur.
17.Toplam boru boyu =36+56=92 m
18-Su debisi hesabnda alt kat tavanna geen s iin sabit 1,25 katsays gz nne alnarak,

196 25 . 1 *
10
1570
25 . 1 * = =
A
=
t
Q
V
h
L/h
19. Basn kayb iin ekil 8den 17 mmSS okunur.
Borularda toplam basn kayb = Basn kayb Toplam boru boyu =17. 92 = =1564 mmSS

















ekil 10.9.
216

Basn kayb aba

izelge10.1. Yer Kaloriferi Hesap Formu














217

10.11. EKLER
ekil 10.10. Deme malzemesi dzeltme katsays aba

ekil 10.11. Basn kayb aba
218


ekil 10.12. Demeden stma aba

219



ekil 10.13. Demeden stma aba

You might also like