Rapor No Hazrlayan

: : :

Tarih : Kontrol Eden :

mza

mza :

ALIMANIN AMACI
ekme deneyi en yaygn olarak kullanlan tahribatl malzeme muayene yntemidir. ekme deneyi malzemelerin statik yk altnda elastik ve plastik davranlar ile mukavemeti hakknda tasarm bilgilerini belirlemek ve malzemelerin mekanik zelliklerine gre snflandrlmasn salamaktr.

ALIMANIN KONUSU
Kuvvet Uzama verileri ile elde edilen diyagramla Gerilme Birim ekil Deitirme diyagram elde edilerek bu diyagram yardmyla malzemeye ait akma gerilmesi,maksimum gerilme,kopma gerilmesi,elastise modl,yzde uzama ve yzde kesit daralmasnn belirlenmesi.

DENEY DZENE

DENEYDE KULLANILAN CHAZLAR

1-ekme Numunesi (elik malzeme) 2-Shimadzu ekme Test cihaz 3-Bilgisayar (Trapezium program) 4- Video Ekstensometre
. .

FZKSEL VERLER PARAMETRELER

t=2,1 mm(et kalnl) w=9,32 mm(genilik) l0=92,05 mm ekme hz=2mm/dak

TEORK BLG
Malzemelerin, sabit hzda uygulanan kuvvet karsnda kopmaya kar gsterdikleri dayanma ekme dayanm denir. Deney elektronik olarak desteklenen bir program yardmyla alan makine yardmyla yaplr. ekme deneyi iin nce test edilecek malzemeden standartlara uygun bir ekme numunesi hazrlanr. d0= Numunenin ap D= Ba ksmnn ap h= Ba ksmnn uzunluu L0= l uzunluu Lv= nceltilmi ksmn uzunluu Lt= Numunenin toplam uzunluu Elektronik bilgisayar program sayesinde numuneye uygulanan kuvvet ve kopana kadar olan yzde uzama llr. Bu veriler bilgisayarda tabloya aktarlarak gerilme- ekil deitirme erileri elde edilmi olur. ekme deneyi sabit hzla yapld iin statik bir ykleme sz konusudur. Bylece malzemenin mukavemet deerleri belirlenmi olur.

Bu grafikten malzemeye ait aadaki zellikler okunur: Gerilme (): Birim alana etkiyen yk anlamna gelir ve aadaki formlle hesaplanr. P A0 Birim ekil Deitirme (): Malzemeye kuvvet uyguland zaman oluan boy deiiminin kuvvet uygulanmadan nceki ilk boya oran.
L L0 Elastisite Modl (E): Malzemenin dayanmnn (mukavemetinin) lsdr. Birim uzama ile normal gerilme (ekme ya da basma gerilmesi) arasndaki dorusal ilikinin bir sonucu olup birim uzama bana gerilme olarak tanmlanr. Birim uzama ile normal gerilme (ekme ya da basma gerilmesi) arasndaki dorusal iliki yle tanmlanabilir:

Malzemeye kuvvet uygulandnda, malzemede meydana gelen uzamalar elastik snrlar iinde gerilmelerle orantldr. Buna Hooke Kanunu ad verilmektedir. Elastisite modl malzemeye ait karakteristik bir zelliktir. Akma dayanm (a): Uygulanan ekme kuvvetinin yaklak olarak sabit kalmasna karn, plastik ekil deitirmenin nemli lde artt ve ekme diyagramnn dzgnszlk gsterdii ksma kar gelen gerilme deeridir.
E

Pa A0 ekme dayanm (): Bir malzemenin kopuncaya veya krlncaya kadar dayanabilecei en yksek ekme gerilmesi olarak tanmlanr. Bu gerilme, ekme diyagramndaki en yksek gerilme deeri olup, aadaki forml ile bulunur. P m ax A0 Kopma Gerilmesi (K): Numunenin koptuu andaki gerilme deeridir. P K K A0 Yzde Kopma uzamas (KU): ekme numunesinin boyunda meydana gelen en yksek yzde plastik uzama oran olarak tanmlanr. ekme deneyine tabi tutulan numunenin kopan ksmlarnn bir araya getirilmesi ile son boy llr ve boyda meydana gelen uzama L Lk L0 bants ile bulunur. Burada Lo numunenin ilk l uzunluunu, Lk ise numunenin krlma anndaki boyunu gsterir. Kopma uzamas ise; L KU (%) x100 L0 bants yardmyla belirlenir. Bu deer malzemenin snekliini gsterir. Yzde Kesit Daralmas (KD): ekme numunesinin kesit alannda meydana gelen en byk yzde daralma veya bzlme oran olup; A AK KD (%) 0 x100 A0

bants ile hesaplanr. Burada A0 deney numunesinin ilk kesit alann, Ak ise krlma anndaki kesit alann veya krlma yzeyinin alann gsterir. Ak nn hesaplanmas isin hacmin sabit kalaca ifadesi kullanlr. L V0 V K A0 L0 AK LK AK A0 0 LK Elastisite Modl: ekme deneyi olurken malzemede zorlanmadan dolay bir gerilim oluur ve malzeme bir miktar uzar. Malzemedeki bu uzama elastiklik snrna kadar kalc olmayp, gerilim kalknca uzama olmaz. Bu uzamaya elastik uzama denir. Malzemedeki gerilimin birim uzamaya blm elastisite modln verir.

DENEYN YAPILII
Numune alt enesi sabit, st enesi hareketli olan ekme cihazna norm ekilde balanr ve ekme ilemi balar. Balanma srasnda numunemize bir kuvvet uygulam olur. Bu kuvvet n gerilme kuvvetidir. Verileri alacamz bilgisayar programnda bu n gerilme kuvveti sfrlanr. Daha sonra ise hareketli st ene yardmyla numuneye yukar doru kuvvet uygulanr. Elektronik bilgisayar program sayesinde numuneye uygulanan kuvvet ve kopana kadar olan yzde uzama llr. Cihaz zerinden stroke ve video ekstensometresi olmak zere iki ayr uzama miktar lm alnr. Video ekstensometresi bir noktay izleyerek lm yapmas gerekir bu nedenle zerinde beyaz izgileri olan izlerden yararlanlr. Buradaki renk fark izin takibinde yardmc olur. Numune kopuncaya kadar gecen kuvvet ve uzama miktarlar ve deiimleri veri olarak bilgisayara aktarlmaktadr.

ZM
Gerilme deerleri, uygulanan kuvvetlerin ilk kesit alanna blnmesiyle ve ekil deitirme miktar ise uygulanan kuvvet etkisi altndaki boy deiiminin ilk boya blnmesiyle elde edilir.

ekme cihaznn lmlerine gre

Kuvvet - Uzaman Miktar

6000

5000

Kuvvet

4000 3000

2000
1000 0 0 5 10 15 20 25 30 35

Uzama Miktar

Stroke iin Gerilme - ekil Deitirme Grafii

300 250

Gerilme (MPa)

200 150 100 50 0 0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35

ekil deitirme
Elastisite Modl: Elastik blgedeki 11 - 83 arasndaki noktalarn gerilim ve ekil deitirme miktarlaryla elde edilen elastisite modllerinin ortalamas alnarak elastisite modln bulabiliriz.(Bu ilem Excel yardmyla yapld.)

E 44509,03MPa 44,50 GPa

Akma Gerilmesi: Numunenin ilk akmaya balad andaki kuvvetin kesit alanna blnmesiyle akma gerilmesi bulunur. Kuvvet uzama miktar diyagramndan akma kuvveti yaklak olarak 3505 N alnd.

Pa 3420 174 ,74 MPa = A0 9,32 x 2,1

Gerilme ekil deitirme diyagramndan ise akma gerilmesi yaklak olarak 175 MPa bulunur.

ekme Dayanm: ekme deneyi srasnda elde edilen verilerden ekme kuvveti 5548 N alnd.

Pm ax 5548 283 ,466 MPa A0 9,32 x 2,1

Kopma Gerilmesi: ekme deneyi srasnda elde edilen verilerden kopma kuvveti 3177 N alnd.

PK 3177 162 ,32 MPa = A0 9,32 x 2,1

Yzde Kopma Uzamas:

L Lk L0

L 30,34mm (ekme deneyinde numunenin koptuu andaki uzama verimiz)

KU (%)

30 ,34 L x100 32 ,96 x100 92 ,05 L0

Yzde Kesit Daralmas:

A0 9,32 x 2,1 19 ,572 mm 2

AK A0

L0 92 ,05 14 ,72 mm 2 olarak hesaplanr. = 19 ,572 . LK 122 ,39 A0 AK 14 ,72 19 ,572 x100 )= x100 24 .8 olarak hesap edilir. A0 19 ,572

KD (%)

Video Ekstensometre lmlerine gre

Kuvvet - Uzaman Miktar

6000

5000

Kuvvet

4000 3000

2000
1000 0 -5 0 5 10 15 20 25 30 35

Uzama Miktar
Gerilme deerleri,uygulanan kuvvetlerin ilk kesit alanna blnmesiyle ve ekil deitirme miktar ise uygulanan kuvvet etkisi altndaki boy deiiminin ilk boya blnmesiyle elde edilir.

Video Ekstensometre Gerilme - ekil Deitirme Grafii

300

Gerilme (MPa)

250 200 150 100 50 0 -0.1 0

ekil deitirme

0.1

0.2

0.3

0.4

Elastisite Modl: Elastik blgedeki 11 - 83 arasndaki noktalarn gerilim ve ekil deitirme miktarlaryla elde edilen elastisite modllerinin ortalamas alnarak elastisite modln bulabiliriz.(Bu ilem Excel yardmyla yapld.)

E 128857,3MPa 128,85GPa

Akma Gerilmesi: Numunenin ilk akmaya balad andaki kuvvetin kesit alanna blnmesiyle akma gerilmesi bulunur. Kuvvet uzama miktar diyagramndan akma kuvveti yaklak olarak 3371 N alnd.

Pa 3371 172 ,23 MPa = A0 9,32 x 2,1

Gerilme ekil deitirme diyagramndan ise akma gerilmesi yaklak olarak 172 MPa bulunur. ekme Dayanm: ekme deneyi srasnda elde edilen verilerden ekme kuvveti 5548 N alnd.

Pm ax 5548 283 ,466 MPa A0 9,32 x 2,1

Kopma Gerilmesi: ekme deneyi srasnda elde edilen verilerden kopma kuvveti 3177 N alnd.

PK 3177 162 ,32 MPa = A0 9,32 x 2,1

Yzde Kopma Uzamas:

L Lk L0

L 29,6mm (ekme deneyinde numunenin koptuu andaki uzama verimiz)

KU (%)

29 ,6 L x100 32 ,156 x100 92 ,05 L0

Yzde Kesit Daralmas:

A0 9,32 x 2,1 19 ,572 mm 2

AK A0

L0 92 ,05 14 ,8mm 2 olarak hesaplanr. = 19 ,572 . LK 121,65

A0 AK 14 ,8 19 ,572 x100 )= x100 24 ,33 olarak hesap edilir. A0 19 ,572

KD (%)

SONU ve DEERLENDRME
ekme cihazndan direkt alnan veriler ile video ekstensometre yardmyla alnan deerlere gre ayr ayr gerilme ekil deitirme diyagramlar ile elastisite modl,akma gerilmesi,ekme dayanm,kopma gerilmesiyzde kopma uzama,yzde kesit daralmas hesaplanp bulunan deerler ile diyagramlar karlatrlmtr. Balang kesit alan 2 lm iin de ayn olduu iin gerilme deerleri de ayndr.Ama ekil deitirme miktarlarnn ve llen ilk boylarn farkl olmasndan dolay 2 zmle elde edilen yzde kesit daralmas ve yzde kopma uzamas farkllk gsterir.Ayrca uygulanan kuvvet ayn olmasna karn numunenin elastisite modl 2 zmde farkllk gstermektedir.Bunun sebebi ise numunenin eneler arasnda kalan ksmnda da az da olsa bir uzama mevcuttur.Bu yzden video ekstensometre yardmyla alnan veriler yardmyla elde edilen numunenin zellikleri daha salkldr.