Rapor No Hazrlayan mza

01

Tarih : 16 / 11 / 2012 Kontrol Eden : mza :

: Samet ZMBL : 2008508103 :

BURULMA DENEY

ALIMANIN AMACI:
Mhendislikte yaygn olarak rastlanlan ekil deiimlerinden biri de burulmadr. Basit burulma halinde burulma momenti verildiinde veya iletilmek istenilen g dolaysyla burulma momenti belli ise uygun kesite sahip milin veya makine parasnn seimi ile malzeme tespiti nem kazanr. Malzeme seiminde de malzemeye ait sabitler karlatrlr. Bu nedenle deneyin amac, burulma momentine maruz braklan ii dolu metalik bir ubuk malzemede, burulma as ile ilikili kayma gerilmelerini ve kayma ekil deiimlerini deneysel olarak belirlemek ayrca test edilecek malzemeye ait kayma modlnn hesaplanmak ve burulma momentinin lmektir.

ALIMANIN KONUSU:
almamzda daha nceden hazrlanm olan zel deney numunelerinin burulma deneyinin gerekletirildii cihaza balanarak belli kalibrasyonlar gerekletirildikten sonra belli burulma alar ile ilikili kayma gerilmelerini ve kayma ekil deiimlerini deneysel olarak belirlemek ayrca test edilecek malzemeye ait kayma modlnn hesaplanmak ve burulma momentinin lmektir.

Deney Dzenei

Deneyde Kullanlan Cihazlar

1. Tecquipment SM21 burulma cihaz 2. Altgen bal elik numune

FZKSEL VERLER ve PARAMETRELER :

Kayma modl: Kayma gerilmesi-kayma ekil deiimi grafiinde lineer ksmn eimidir. Rijitlik modl olarak ta adlandrlr. Tork: Malzemeye burma etkisi olan moment. Burulma as: Burulma numunesinin boylamasna eksenine normal konumdaki iki referans dzlemin birbirine gre dnme as. Bu deneyde kullanlan numunenin malzemesi eliktir. Numunenin yarap c =3 mm Numune boyu L = 80 mm

TEORK BLG
Burulma deneyini deerlendirebilmek iin, burulma momenti ve etkileri, ii dolu bir ubuk malzeme zerinde ekil 1de gsterilmitir. ekil 1.a da grlen, bir ucu ankastre L uzunluunda r yarapl bir ubukta, burulma momenti (Mb) etkisi ile, balangta ubuk zerindeki A noktas, B konumuna; A-A lifi ise, A noktas sabit olduu iin AB eklini alr. Bu durumda, A noktasnn B noktasna hareketi sonucu, bu noktalarn, ubuun O merkezine gre konumlar arasnda taranan a, burulma as (); A-A lifi ve AB lifi arasnda oluan a, kayma as () olarak ifade edilir.

(a)

(b)

ekil 1. Burulma momentine maruz bir ubuk

ekil 1.bde grld gibi, ubuun deformasyonu srasnda yzeydeki liflerde eit ve zt ynde maksimum kayma gerilmeleri (max) oluur. Kayma gerilmeleri, ubuk merkezine doru gidildike azalr ve ubuk merkezinde sfr deerini alr.

Kayma Gerilmesi
c yarapl ii dolu silindirik bir numunede meydana gelen kayma gerilmesi () u ekilde ifade edilir:

Burada, T: Burulma momenti c: Kayma gerilmesinin istendii yarap J: Polar atalet moment

T c J

1 i dolu millerde polar atalet momenti: J c 4 (c mil kesitinin yarapdr) 2

Kayma Birim ekil Deiimi

Kayma gerilmeleri etkisi ile numunede meydana gelen deformasyon, kayma birim ekil deiimi () olarak ifade edilir (ekil 1). Buna gre kayma birim ekil deiimi ():

: Burulma as (Radyan) ; c: Numunenin yarap (mm) ; L: Numunenin boyu (mm)

c L

Kayma Elastisite Modl

Kayma modl (G), burulma diyagramnn lineer ksmndan (elastik blgesinden) hesaplanr. Burulma diyagramnn elastik blgesinde kayma gerilmesi, kayma birim ekil deiimiyle orantl olarak artar. Elastik blgede, kayma gerilmesinin (), kayma birim ekil deiimine () oran kayma modln (G) verir.
G

G: Kayma modl : Elastik blgede herhangi bir noktadaki kayma gerilmesi : Elastik blgede ayn noktadaki kayma birim ekil deiimi

ZM
Deney dzeneinden elde edilen veriler ve yukardaki teorik bilgiler kullanlarak Excelde aadaki tablo elde edilmitir.
Saya Tur A Says (Derece) 0 0 5 1,5 10 3 15 4,5 20 6 25 7,5 30 9 35 10,5 40 12 45 13,5 50 15 55 16,5 60 18 65 19,5 70 21 75 22,5 80 24 85 25,5 90 27 95 28,5 100 30 110 33 120 36 130 39 140 42 150 45 160 48 170 51 180 54 190 57 200 60 210 63 220 66 230 69 240 72 250 75 A (Radyan) 0 0,026166667 0,052333333 0,0785 0,104666667 0,130833333 0,157 0,183166667 0,209333333 0,2355 0,261666667 0,287833333 0,314 0,340166667 0,366333333 0,3925 0,418666667 0,444833333 0,471 0,497166667 0,523333333 0,575666667 0,628 0,680333333 0,732666667 0,785 0,837333333 0,889666667 0,942 0,994333333 1,046666667 1,099 1,151333333 1,203666667 1,256 1,308333333 Moment [Nm] 0 2,4 3 5,4 8,7 10,5 11,8 13,8 15,4 16,8 17,1 17,8 18 18,4 18,8 19,4 19,5 19,8 21,2 20,8 21,1 20,5 20,3 21,2 21,9 21,6 21,9 21,9 21,9 21,9 21,8 21,7 21,7 21,6 17,7 6,3

0 0,00098125 0,0019625 0,00294375 0,003925 0,00490625 0,0058875 0,00686875 0,00785 0,00883125 0,0098125 0,01079375 0,011775 0,01275625 0,0137375 0,01471875 0,0157 0,01668125 0,0176625 0,01864375 0,019625 0,0215875 0,02355 0,0255125 0,027475 0,0294375 0,0314 0,0333625 0,035325 0,0372875 0,03925 0,0412125 0,043175 0,0451375 0,0471 0,0490625

[MPa]
0 56,61712668 70,77140835 127,388535 205,2370842 247,6999292 278,3675395 325,5484784 363,2932295 396,3198868 403,3970276 419,9103562 424,6284501 434,0646379 443,5008257 457,6551073 460,0141543 467,0912951 500,1179523 490,6817646 497,7589054 483,6046237 478,8865298 500,1179523 516,631281 509,5541401 516,631281 516,631281 516,631281 516,631281 514,272234 511,9131871 511,9131871 509,5541401 417,5513093 148,6199575

Excel tablosundan alnan deerler dorultusunda Burulma momenti Burulma as ekil deiimi grafii izilmitir.

Burulma momenti (T) burulma as () diyagram

Burulma momenti (T) (Nm)
25 20 15 10 5 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80

Burulma as () (derece)
Excel tablosundan alnan deerler dorultusunda Kayma gerilmesi Kayma birim ekil deiimi grafii izilmitir. 600 Kayma Gerilmesi (MPa) 500 400 300 200 100 0 0 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06 Kayma Birim ekil Deiimi

Kayma Akma Gerilmesi

Elde ettiimiz verilerle izdiimiz grafiin elastik ksmna paralel bir doru izersek kayma akma gerilmesini elde ederiz.

Sonu ve Deerlendirme:
Bu deneyimizde numunemize uyguladmz moment sonucunda oluan gerilmelerini, kayma birim ekil deitirmelerini ve malzemenin kendine ait zellii olan kayma modln hesapladk. Burma deneyinde eitli malzemelerin krlma ekilleri farkldr. Burma deneyinde snek bir malzemenin krlmas, maksimum kayma gerilmeleri ynnde, genellikle numunenin dey ekseni boyunca olur. Gevrek bir malzemenin krlmas ise, maksimum ekme gerilmesi dorultusuna dik bir dzlem boyunca yani numune boyuna 45 lik al dzlemde olur. Boru eklindeki snek bir malzemenin krlmas ise, numunenin boyu uzun ise numunenin bklmesi sonucunda eklinin bozulmasyla, eer numunenin boyu ksa ise yine maksimum kayma gerilmesi ynnde olur. Bu bilgilere dayanarak elik numunemiz, =75 (derece) olduunda aadaki ekilde grld gibi snek olarak koptuunu grdk. ekme deneyinde maksimum kayma gerilmesi 45 olduundan eimli bir kopma gzlenirken burulma deneyinde 90 den dolay dz bir ekilde kopma gzlemlenmitir. Ayrca mukavemet derslerinde teorik olarak rendiimiz baz formllerin gerekte nasl uygulanabilecei hakknda fikir sahibi olduk.

Deneyden Sonraki Numune Grnts