1

EL ALETLER
Bir el iini veya mekanik bir ii gerekletirmek iin zel

olarak yaplm nesne olarak tanmlanr.

EL ALETLER
imizde ve gnlk yaammzda eitli el aletleri kullanrz. El aletleri, kol gcyle veya herhangi bir baka enerji kayna yardm ile

altrlabilirler.
El aletleri, eitli maddeleri sktrmak, kartrmak, kesmek, dzeltmek,

asmak, zmbalamak, delmek, stmak, evirmek, srmek, ekil vermek veya iaretlemek iin kullanrz.
El aletleri keskin kenarl, sivri ulu, kare eklinde, kska azl ve

olaand scak veya souk olabilir.

El aletlerinin yardmyla ve kendine zg ekilleriyle, istenen ii yapabilmek

iin gerekli olan kuvvet veya g bir araya getirilebilir.

El aletleri, kullananlar ve hatta orada bulunan, yaplan ile ilgisi olmayan

bakalar iin de tehlikeli olabilir ve yaralanmalara da neden olabilirler.

3

El Aletlerinin Snflandrlmas
El aletleri en genel anlamda aadaki ekilde ayrlabilir;
Elektrikli El Aletleri

Pnmatik El Aletleri
Hidrolik El Aletleri Mekanik El Aletleri

Elektrikli El Aletleri
Elektrik enerjisini

kullanarak ilev gren;

Elektrikli Matkap Talama Elektrikli Testere

vb. el aletleridir.

Hidrolik El Aletleri
Hidrolik; svlarn mekanik zelliklerini

inceleyen bir mhendislik daldr. Sv gcnn faydal bir ekilde disipline edilmesini konu edinmitir.
Hidrolik enerji ile (akkanlar ile) dorusal,

dairesel ve asal hareket retmek iin hazrlanan sistemlere Hidrolik Sistem denilmektedir
Hidrolik sistemlerin kullanlarak ilev gren;
Kriko

Garaj vinci

vb. aletlerdir.
6

Pnmatik El Aletleri
Akkan olarak basnl havann

kullanld sistemlere pnmatik sistemler denilir.

Basnl hava enerjisini

kullanarak ilev gren;

ivi akma tabancas Hacal somun skma aleti

vb. el aletleridir.

Mekanik El Aletleri
eitli kuvvetlerin tesiri ile biim deitirme enerjisinin

uyguland; Pense eki Tornavida vb. el aletleridir.

El Aletlerinde Dikkat Edilecek Hususlar

El aletlerini; Yerinde ve gvenlik

kurallarna uygun olarak kullanmamak, Kusurlu olarak kullanmak, eitli kazalarn meydana gelmesine sebep olur.

Bunun iin el aletlerini kullanmadan nce; (1) Dikkatle kontrol edilmeli ve arzal aletlerin kullanlmas nlenmeli, (2) Nasl kullanlaca mutlaka renilmeli, (3) iye hangi ite hangi aletin kullanlaca da retilmelidir.

 Yaplacak ie uygun olmal,

Bakml olmal,

El Aletlerinde Dikkat Edilecek Hususlar

Bakm ehil kiiler tarafndan yaplmal, Uygun yerde muhafaza edilmeli, Arzal olan el aletleri derhal deitirilmeli veya onarlmal, Saplar uygun olmal, kolayca kmamal, atlak krk olmamal, Saplar yal ve kaygan olmamal,

Boru ve ubuk gibi rastgele uzatma kolu kullanlmamal,

Kk paralarla alrken mengene ile tutturulmadan

allmamal, alan makineler durdurulmadan el aleti ile mdahale edilmemeli,

10

El Aletlerinin levine Gre Snflandrlmas

(1) Kesici Aletler ; Rende, planya, dz kalem ve keser gibi aletlerdir.

(2) Vurma aletleri ; eki, balyoz gibi aletlerdir.

(3) Sktrma Aletleri; Anahtar, mengene, ikence vb. aletler.

(4) lme ve Kontrol Aletleri: Metre, kumpas, mastar vb. aletler.

(5) Markalama Aletleri: Yaplacak ii resimlerden

paraya aktarmak iin yani markalamak iin kullanlan; pergel, gnye gibi aletlerdir.

11

Genel Gvenlik Tedbirleri

El aletleri konusunda alnacak genel gvenlik tedbirlerini

aadaki ekilde sralayabiliriz;

12

Genel Gvenlik Tedbirleri

Bol elbiselerden kanmaldr. Kollar dar olmal, boyun ba,

yzk, saat vb.leri mutlaka karlmaldr.

Kesme ileri yaparken veya kesme ii yapann yaknnda

alrken gzlk kullanlmaldr.

Aza ivi, vida veya benzeri eyler asla alnmamaldr.

Bir bakasna alet veya dier bir malzeme atmamaldr.

alma sahas, tala, para vb. eylerden temizlenmelidir. Parmaklar bilenmi kesici aletlerin azlarndan uzak

tutulmal, Kesici aletler kullanlrken vcuttan ileride tutulmaldr,

13

Genel Gvenlik Tedbirleri

Kesici aletin kontrol bakmndan her iki elin serbest kalmas

iin parann balanmas gerekir.

Kesici aletleri tarken veya yerlerine koyarken keskin

azlarnn bir yere arpmamasna dikkat edilmelidir.

Krlenmi ve krlm aletleri kullanlmamaldr. Alet saplarnn salam ve aletin gvdesine skca tespit edilmi

olduundan emin olunmaldr.

Krk, paralanm veya tepesi ezilip apaklanm aletler

kullanlmamaldr.

14

 ekildeki ii, sol eli ile bir

tahta parasn tutarak

tornavida ile viday sktrmaktadr. Viday evirmeye baladnda, tornavida kayarak sol eline

arparsa, ciddi yaralanmaya

neden olabilirler.

15

EL ALETLERNDE GVENLK TEDBRLER

i Sal ve Gvenlii Tz ilgili maddeleri

16

 Madde 312- Elektrik ilerinde kullanlan

penseler, kargaburunlar, tornavidalar ve

benzeri el aletleri, uygun ekilde yaltlm ve yadanlklarn,

sprgelerin, fralarn ve dier temizlik aralarnn saplar,

akm geirmeyen malzemeden yaplm olacaktr. Elektrik el

aletleri iyi bir ekilde muhafaza edilecek ve her an ie hazr ekilde bakml bulundurulacaktr. Elektrik el aletleri kendi zel gayeleri iin, doru olarak ve kendi kapasiteleri iinde, ar zorlamalara bavurulmadan kullanlacaktr.
17

 Madde 313-Tanabilir elektrikli el

aletlerinin saplar, yeterli cins ve kalnlkta

akm geirmeyen bir maddeyle kaplanacak veya bu gibi malzemeden yaplm olacak ve bu aletlerin zerlerinde, devreyi kapal tutmak iin, srekli olarak baslmas

gereken yayl devre kesicileri (enterptr)

bulunacaktr.

18

 Madde 314- naat antiyeleri ile dier ak

alma yerlerinde kullanlan elektrikli el aletleri, kk gerilim veya 1/1 oranl ve sarglar birbirinden ayr gvenlik transformatrnden (ayrc transformatr)

elde edilen gerilim ile altrlacak veya zel

olarak imal edilmi, iki yaltkanl olacaktr. Gvenlik transformatr kullanlmas halinde, k devresine yalnz bir elektrikli el aleti balanacaktr.
19

 Madde 315- Elektrikli el aletleri zerinde meydana

gelebilecek kaaklarn zararl bir seviyeye gelmesinden nce,

alete gelen elektrik devresini kesen gvenlik otomatikleri de uygun bir i gvenlii tedbiri olarak kabul edilecektir.
Topraklamal aletlerde, topraklama devresindeki kesinti

halinde, aletin elektrik devresini kesen bir kontaktrn bulunmas ekli de geerli saylacaktr.

20

 Madde 316-Tanabilir elektrikli el

aletlerinin topraklanmas, topraklama

eleman bulunan zel fi ve prizlerle yaplacak, yksek amperajl prizler

zerinde ayrca bir alter

bulundurulacak, bunlara akm salayan kablolar dank bulundurulmayacak ve geitlerde yksekten geirilecektir. Aletler, besleme kablosu iinde bulunan

zel topraklama iletkeni ile

topraklanacaktr.
21

 Madde 317- Parlayc, patlayc maddelerin imal edildii,

tand ve depoland yerlerde, elektrikli el aletleri kullanlmayacaktr.

22

 Madde 322- Elektrikli el aletleri kullanlmadan nce,

yetkili kimseler tarafndan kontrol edilecek, topraklanmas arzal, motoru fazla kvlcml, priz, fi, anahtar ve balant kablosu bozuk olanlar kullandrlmayacaktr.
Tanr elektrik lambalar, ancak srekli aydnlatmann

Exproof malzeme

yeterli yaplamad yerlerde kullanlacak, duylar ve gerilim altndaki ksmlar, akm geirmeyen, salam, kanal koruyucu kafesler iinde olacak ve organik tozlar veya parlayc maddeler bulunan yerlerle nemli yerlerde, lambalar cam koruyucu iinde bulundurulacaktr.

23

 Madde 355- yerlerinde kullanlacak el aletleri, yaplacak ie

uygun malzemeden yaplm olacak ve yalnz yapmna zg ilerde kullanlacaktr.

Bunlarn ahap saplar budaksz, iyi cins ve elyafl aatan,

uygun biim ve boyutta, kenarlar yuvarlatlm kymksz ve

dzgn yaplm olacaktr.

Madde 356- Kvlcmn tehlikeli olaca yerlerde kullanlacak el

aletleri, kvlcm kartmayacak malzemeden yaplacak ve bu nitelikte olmayan aletler, bu yerlerde kullanlmayacaktr.

24

 Madde 357- eki, balyoz, kalem,

keski, zmba ve benzeri aletler,

standartlarna uygun ekilde ve kaliteli elikten yaplacak ve bunlarn bozulan veya apaklanan balar, talama veya eeleme suretiyle

dzeltilecektir.

25

 Madde 358- El aletlerinin su verme

veya bilenmesi ile bakm ve onarm

ileri, kalifiye iiler tarafndan yaplacak ve bunlarn sivri veya keskin ular, kullanlmadklar zaman uygun ekilde korunacaktr.

26

 Madde 359- El aletleri, yerlerde,

merdivenlerde, geitlerde veya iilerin geit olarak faydalanabilecei herhangi bir yer zerinde ortada bulundurulmayacak ve bunlar iin uygun dolap, ask tablosu veya en az 2 santimetre ykseklikte eteklii bulunan raflar yaplacaktr. Ba st yksekliinden dmelere kar gerekli tedbirler alnmadan,

TORNAVDA TORNAVDA TORNAVDA TORNAVDA

TORNAVDA ASKISI

4 4

3 3

2 2 1

bunlar elden braklmayacaktr.

27

 Madde 360- Baltalar, keserler, satrlar gibi el

aletleri, daima keskin olarak bulundurulacak,

bunlarn saplar alete sk ve salam duracak ekilde geirilecek ve tanmalarnda uygun klf, ask veya mahfaza iinde bulundurulacaktr.

28

 Madde 361- Kalemler, keskiler (sapl keskiler), zmbalar ve

benzeri aletlerde, kalem ular, keski azlar ve zmba

burunlar, yaplacak ie uygun biimde ve daima keskin olacak ve bunlar kullanlrken, uygun siper veya paravanalar veya benzeri koruyucular bulundurulacaktr.

29

 Madde 362- Kaldralar ve benzeri aletler kullanlmadklar

srada, yere veya tezgah zerine dayal ve dik olarak

braklmayacak, yatk olarak braklacaktr.

30

 Madde 363- Ee ve trplerin metal bilezii bulunan salam

saplar veya baka eit bir tutacaklar olacak ve bunlar sapsz

olarak kullanlmayacaktr. Ee ve trpler, sandk ama, ivi skme veya sert bir cisme vurma ilerinde kullanlmayacak, bunlara eki ve benzeri aletle vurulmayacak ve eski eelerden keski, kalem veya zmba gibi aletler

yaplmayacaktr.

31

 Madde 364- Baklarn saplar zerine, gerektiinde elyaf, deri

veya paslanmaz elikten yaplm kabza mahfazalar yaplacak

veya parmak kavramlar veya kalkan konulacaktr. Kauuun

kesilmesinde kullanlan baklarn ular, uygun ekilde

yuvarlatlacaktr. Konserve, deri yzme, deri ileme ve lastik fabrikalarnda kullanlacak baklarn tanmalar iin, uygun klflar veya knlar bulunacaktr.

32

 Madde 365- Krikolar, yk kaldrlrken yere salam bir ekilde

ve dik olarak konulacak ve ykler istenilen ykseklie kaldrldktan sonra, krikolar dayankl ve uygun takozlarla beslenmedike bu yklerin altnda veya stnde allmayacak ve yklerin kriko ile indirilmesinde gerekli

tedbirler alnacaktr.

33

 Madde 366- Tomruk veya ktk aktarma

veya ambarlama ilerinde kullanlan

kancalarn veya snglerin ular, daima sivri olacak ve el kancalarnn kollar, saplarna salam ve sk bir ekilde geirilecektir.

34

 Madde 367- Penseler, tel makaslar ve kskalar ile gergin tel,

yay veya benzeri teller kesilirken, telin kesilen ularndan biri uygun ekilde tespit edilecektir.
Madde 368- Somun skma veya gevetme iin, uygun anahtarlar

kullanlacak, pense ve benzeri aletler kullanlmayacaktr. Normal kollu anahtarlarn ucuna boru geirerek veya benzerleri taklarak uzatlmayacak ve anahtarlar, eki olarak kullanlmayacaktr.
Mandren anahtarlar, yuvasna gevek oturacak ve

brakldnda, kendiliinden debilecek ekilde olacak ve

zincir, ip veya benzerleriyle bir yere balanm olmayacaktr.

35

 Madde 369- Pnmatik seyyar cihazlarn kumanda tetikleri

uygun ekilde konulmu olacak ve operatr elini ektiinde, hava giri supab otomatik olarak kapanacaktr.

Bunlarn basnl hava hortumlar ve hortum balantlar,

yapacaklar ie uygun ve dayankl olacak ve bunlarla normal

onarm dnda bir para deitirilirken veya benzeri bir i yaplrken, hava hortumlarnn ana valflar kapatlacaktr.

36

 Madde 370- Pnmatik ekilerin pistonlar, alrken yerlerinden

kmayacak ekilde yaplm ve para frlamalarna kar yaylar, gvenlik,

kancalar veya benzerleriyle korunmu olacaktr.
Pnmatik ekilerden paralar basnl hava ile frlatlarak

karlmayacaktr.
Madde 371- Pnmatik keskilerle perin ba kesilirken, kesilen perin

balarnn bir tel sepet iine dmesi salanacak ve bu ilerde alanlara,

ba ve gzlerin korunmas iin uygun koruyucu aralar verilecektir.

37

 Madde 372- Basnl ivi akma

tabancalarnn tetiklerinde

gvenlik tertibat ve
namlularnda, para frlamalarna

kar, koruyucu bir huni

bulunacaktr.

38

EKLE ALIMA YAPILIRKEN UYULACAK TEDBRLER

Anm ve ezilmi eki kullanlmamal Gevek ve atlak sapl eki kullanlmamal

eki aznn kenarlar ile malzemeye vurulmamal eki

ba malzemeye paralel ekilde vurulmal,

yi su verilmi sert eki ile sert elik malzemeye vurmamal

Malzemeyi tutmak iin zel tutucu maalar kullanlmal

Ahap saplar budaksz, elyafl aatan uygun biim ve

boyutta olmal, kenarlar yuvarlatlm, kymksz olmal,

Bozulan ve apaklanan eki balar ee veya zmparata ile

dzeltilmeli,

39

TORNAVDA LE ALIMA YAPILIRKEN UYULACAK TEDBRLER

Vida bana gre uygun tornavida seilmeli,

Tornavida saplarnn przlenmemesine dikkat edilmeli, Tornavidaya ekile vurulmamal,

Tornavida ucu keski ucu gibi bilenmemeli,

Tornavida zmba, kama, keski, manivela gibi kullanlmamal, Malzeme kol stnde veya bacakta tutularak tornavida

kullanlmamal.

40

ANAHTARLAR LE ALIMA YAPILIRKEN UYULACAK TEDBRLER

Az bozulmu anahtar kullanlmamal

Anahtar iterek deil ekerek kullanlmal

Kk anahtarlar fazla zorlanmamal (Anahtar zel olarak yaplm deilse) Anahtara eki

vurulmamal Anahtar baka amala (eki veya manivela gibi) kullanlmamal

41

EELER LE ALIMA YAPILIRKEN UYULACAK TEDBRLER

Yaplacak ie uygun olmal Metal bilezii bulunan salam saplar olmal Eeler manivela gibi kullanlmamal Eelenecek malzeme salam bir ekilde balanmal

Kk eeler fazla bastrlmamal

Talalar (Elle deil) fra ile temizlenmeli Eelerden (Eski eelerden) zmba keski vs.

yaplmamal

42

KESKLER LE ALIMA YAPILIRKEN UYULACAK TEDBRLER

Keski banda oluacak apaklar zmparata veya ee ile temizlenmeli
Kk paralarn srama ihtimaline kar koruyucu gzlk kullanlmal Keski ve eki skca tutulmal Keski bann ve eki yznn yal ve kaygan olmamasna dikkat edilmeli

43

RASPALAR LE ALIMA YAPILIRKEN UYULACAK TEDBRLER

Raspalar dier aletlerden ayr saklanmal
Sapsz raspa kullanlmamal Vcuda doru raspalama yaplmamal

paras mengeneye balanmal, elle tutulmamal

Raspa manivela gibi kullanlmamal

44

MANVELE VE SKME ALETLER Yaplacak ie uygun seilmeli, Bu aletler kullanlrken kayarak dier ahslara zarar verilmemeli, Sert elikten yaplmamal, Destek olarak tahta, plastik veya yumuak malzeme kullanlmaldr.

45

HAVYALAR
Havyalar kullanlmyorken prizden ekilmeli,

Uygun havalandrma yaplmal,

paras pense veya kelepe ile tutulmal Bu ite alanlarn kanda kurun tahlili yaplmal

46

 PENSELER, TEL MAKASLARI VE KISKALAR ile keskin tel, yay gibi malzeme kesilirken,

telin ularndan biri uygun ekilde sabit hale getirilmelidir.

SEYYAR ELEKTRK LAMBALARI

uygun evsafta olmal, dk gerilimle almaldr.

SEYYAR ELEKTRKL EL ALETLER

ift izolasyonlu olmaldr.

47

DER NLEMLER

48

49

50

51

52

53

54

Islak zeminler ve elektrik arpmas

55

Ortam koullarn dikkate almama

56

Makine ve tezgahlara yakn el aletlerini brakma

57

Spiraller

58

El aletlerini makine iinde brakma

59

Ypranm kablolar

60

Koruyucusuz spiral kullanma

61

Koruyucusuz spiral kullanma

62

Uygun olmayan fi priz sistemi

63