21-1-924 Lambay yakma, brak, sar bir insan ba dmesin pencereden kara. Kar yayor karanlklara.

Kar yayor ve ben hatrlyorum. Kar... flenen bir mum gibi snd koskocaman klar.. Ve ehir kr bir insan gibi kald altnda yaan karn. Lambay yakma, brak! Kalbe bir bak gibi giren hatralarn dilsiz olduklarn anlyorum. Kar yayor ve ben hatrlyorum. N.Hikmet

BR AYRILI HKAYES

Erkek kadna dedi ki: -Seni seviyorum, ama nasl, avularmda camdan bir ey gibi kalbimi skp parmaklarm kanatarak krasya ldrasya... Erkek kadna dedi ki: -Seni seviyorum, ama nasl, kilometrelerle derin, kilometrelerle dmdz, yzde yz, yzde bin be yz, yzde hudutsuz kere yz... Kadn erkee dedi ki: -Baktm dudamla, yreimle, kafamla; severek, korkarak, eilerek, dudana, yreine, kafana. imdi ne sylyorsam karanlkta bir fslt gibi sen rettin bana.. Ve ben artk biliyorum: Topran -

yz gneli bir ana gibi en son en gzel ocuunu emzirdiini.. Fakat neyleyim salarm dolanm lmekte olan parmaklarna bam kurtarmam kabil deil! Sen yrmelisin, yeni doan ocuun gzlerine bakarak.. Sen yrmelisin, beni brakarak... Kadn sustu. SARILDILAR Bir kitap dt yere... Kapand bir pencere... AYRILDILAR... N.Hikmet

BR GEMC TRKS

Rzgr, yldzlar ve su. Bir Afrika ryasnn uykusu dm dalgalara. Iltl, kara bir yelken gibi ince direinde geminin. Gemekteyiz iinden bir saysz bir usuz bucaksz yldzlar leminin.

Yldzlar rzgr ve su. Bastnde bir gemici korosu su gibi, rzgr gibi, yldzlar gibi bir trk sylyor, yldzlar gibi rzgr gibi su gibi bir trk. Bu trk diyor ki, Korkumuz yok!

nmedi bir gn bile gzlerimize bir k akam gibi karanl korkunun. Bu trk diyor ki, Bir gln ateiyle yakmasn biliriz lmn nnde sigaramz. Bu trk diyor ki, izmiiz rotamz dostlarn alklaryla deil gcrtsyla dmann dilerinin. Bu trk diyor ki, Dvmek.. Bu trk diyor ki, Ikl byk kl geni ve snrsz bir limana dmen suyumuzda srklemek denizi.. Bu trk diyor ki, Yldzlar rzgr ve su...

Bastnde bir gemici korosu bir trk sylyor; yldzlar gibi rzgr gibi,

su gibi bir trk..

BU YAZI UZUN SENELER DNYA EMPERYALZMNN ARKTA KANLI BEKLN YAPAN ARLIK RUSYASININ NE SURETLE LDNE DARDR Bin dokuz yz on yedi ikinciterin yedi... Yumuak ve derin sesiyle Lenin: "Dn erkendi, yarn ge zaman tamam bugn," dedi.. Yal arkllarla yal iiler: "Bugn!" dedi. lm alktan ldren siper: "Bugn!" dedi. Ar elik kara toplaryla AVRORA: "BUGN!" dedi, "BUGN!" dedi.. ............... ....... ..........

................. Artk ne klk sarayda sarho eteklerin ipekli sesi, ne paskalya anlarnda deli duas arn, ne Sibirya yollarnda zincir iniltisi... Artk votka kadehlerinde slanmyacak sar sarkk byklar pameiklerin. Kara topran stnde bir avu kan gibi yanmyacak, bakr sakallar alktan len mujiklerin. Artk kararmyacaktr karl sokaklar kara bir rzgar gibi geen arn kazaklarndan. Sarkmyacaktr ii kadnlarn kanl salar: kara kalpakl kazaklarn mzraklarndan. Yand kanatlar iki bal kara kartaln, dt yere, ld.

Buzlu Baltk denizinin kysnda bir pencere rtld. Ald bir pencere.... Bin dokuz yz on yedi ikinciterin yedi... N.Hikmet

CEVAP NUMARA DRT Bu yaz gizli bir din halinde bir nevi Neo-faist bir ideoloji yaptklar halde bunu ikrardan saknanlara aittir. Byle bir halt kartrmyoruz, diyenler zerlerine alnmayabilirler. Onlar istiyorlar ki ift azl baltalaryla yuvarlansn kafalarmz nne yarn o kara gmlekleri beyaz kordonlu golf pantolonlu kadrolarn.. KARDELER! Onlara sokakta rastlarsanz eer lm grm gibi evirin banz. Kirpiksiz sar gzler gznze bakarken arkadan srtnza bir bak girebilir...

Onlar istiyorlar ki kara topran kalbi durana kadar biz pazarda kelepir bir mal gibi satalm kafamzn n, gcn kolumuzun.. Kadnlarmz karlarnda oynatalm. Ve dumanlanmaa balaynca gzmzn bak, yavalaynca damarlarmzda kann ak karaya vurmu balklar gibi kpr altlarnda yatalm.. KARDELER! Onlara elleriniz dokunmusa eer yedi tas su dkn ellerinize. Yrtarak bayramlk gmleimi ben pekir yaparm size... Biz ayr dillerde ayn arky okuyanlar, Biz ayn yastkta yatar gibi topraa balarn yan yana koyanlar, Biz, yzmzn derisi koyu ak yanm diye, salarmz ayr ayr boyanm diye

barsaklarmz birbirimizin avucuna dkerek birbirimizin grtlan diimizle skerek gebereceiz... Ve kadrolar parlatarak kara gmleklerinin beyaz kordonlarn gmecekler kadife koltuklara golf pantolonlarn... KARDELER! Onlarn adna benziyorsa adnz eer adnz deitirin. Vebann girdii kapdan girin onlarn evine atmayn ayak.... Onlar istiyorlar ki ift azl baltalaryla yuvarlansn kafalarmz nne yarn o kara gmlekleri beyaz kordonlu golf pantolonlu kadrolarn...... N.Hikmet

DNYANIN EN TUHAF MAHLUKU

Akrep gibisin kardeim, korkak bir karanlk iindesin akrep gibi. Sere gibisin kardeim, serenin tela iindesin. Midye gibisin kardeim, midye gibi kapal, rahat. Ve snm bir yanarda az gibi korkunsun, kardeim. Bir deil, be deil, yz milyonlarlasn maalesef. Koyun gibisin kardeim, gocuklu celep kaldrnca sopasn srye katlverirsin hemen ve deta marur, koarsn salhaneye. Dnyann en tuhaf mahlukusun yani, hani u derya ire olup deryay bilmiyen balktan da tuhaf. Ve bu dnyada, bu zulm senin sayende. Ve asak, yorgunsak, alkan iindeysek eer ve hl arabmz vermek iin zm gibi eziliyorsak kabahat senin, demee de dilim varmyor ama kabahatn ou senin, canm kardeim!

1947

GDEN Camlarn stnde gece ve kar. Bembeyaz karanlkta parlyan raylar uzaklalp kavuulmamay hatrlatyor. stasyonun nc mevki bekleme salonunda siyah bartl, plak ayakl bir ocuk yatyor. Ben dolayorum... Gece ve kar - pencerelerde. Bir ark sylyorlar ierde. Bu, giden kardeimin en sevdii arkyd. En sevdii ark...

En sevdii... En...... Kardeler, bakmayn gzlerime alamak geliyor iimden... Bembeyaz karanlkta parlyan raylar uzaklalp kavuulmamay hatrlatyor. stasyonun nc mevki bekleme salonunda siyah bartl, plak ayakl bir ocuk yatyor.. Gece ve kar pencerelerde. Bir ark sylyorlar ierde!.. N.Hikmet 1933

GMLEK, PANTOLON, KASKET VE FTRE DAR Bana: "temiz gmlek giymek dmandr," diyenler varsa eer, muazzam hocamn resmine baksn. Ustalarmn ustas Marks'n

ceketi rehindeydi, bir vn yemek yerdi drt gnde. Dalgalanrd fakat heybetli sakal: bembeyaz tertemiz kolal bir gmlein stnde.. tl pantolana idam hkm kim verdi? Tosunlar, u bizim tarihi de mek parmak okusunlar: 1848'de kurunlar demir bir tarak gibi geerken bandan, halis ngiliz kumandan halis ngiliz modasyla tl mum gibi bir pantolon giyerdi -Alanglezinsanlarn en by Engels... Vladimir li Ulyanof Lenin ateten bir dev gibi kt zaman barikata, yakal da vard kravat da..

Bana gelince: Ben ki, herhangi bir proleter airiyim, Marksisto-Leninist uur, 30 kilo kemik 7 litre kan, bir iki kilometre kadar, damar, adale, et, sinir ve deriyim; ne kafamn dndaki kasket iindekine delalet eder, ne de biricik ftrm beni gemekte olan gemie alet eder.... Buna ramen ben: haftada alt gn kasketliysem eer, haftada bir gn sevgilimle seyrana giderken biricik ftrm tertemiz giymek iindir bu... Fakat neden benim iki ftrm yok?

Ne dersin stat? Tembel miyim? Hayr! Gnde 12 saat sayfa balamak, ayakta dikilip anas alamak sapna kadar almaktr.. Kapkara cahil miyiz? Hayr! Mesela: "Sat-Sin" bey kadar cahil chela olmasam gerek.... Budala mym? Eh, pek deil.. Belki biraz derbederim.. Lakin hep asl sebep: proleterim, be birader, proleter!!..

Ve benim iki ftrm, iki milyon ftrm, ancak her proleter gibi, Borsalino-Habik-Mosan-Manister tezgahlarnn sahibi olursam-olursak-olacak!... Ve ilaaaaaaa, Laaaaaaa!!!!!!!.... N.Hikmet - 5.2.1931

GNEN SOFRASINDA SYLENEN TRK Dalgalar karlayan gemiler gibi, gvdemizle karanlklar yara yara ktk, rzgarlar en serin uurumlar en derin havalar en kl sra dalara. Arkamzda bir dman gz gibi karanln yolu. nmzde bakr taslar gne dolu. Dostlarn arasndayz! Gnein sofrasndayz!

Dalarda glgeniz gklere vursun, gz gze yan yana durun ocuklar. Talar birbirine vurun ocuklar. Doldurun ocuklar, doldurun doldurun doldur ielim. Balar gklere atalm serden geelim.. Heeey, nerden geelim? Yalnayak koarak devlerin getii yerden geelim. Heeey hop Heeey hep

birden geelim. Doldurun ocuklar, doldurun doldurun, doldur ielim. Dostlarn arasndayz! Gnein sofrasndayz!. N.Hikmet

HABER Onlardan haber geldi. Oradan onlardan. Gmlekleri kirli deil atk deilmi kalar. Yalnz biraz uzam tralar. "Yandk!" dememiler. Dayanmlar biliyorum. "Dayandk!" dememiler.

Gzleri glerek bakyorlarm adama. akaklarnda taze bir yara varm ama, atk deilmi kalar. Yalnz biraz uzam tralar....

N.Hikmet

HCV VADSNDE BR TECRBE KALEMYE Bir varm bir yokmu. Develer tellallk edip satarken develeri, bir benim babam varm, bir de bir zatmuhteremin pederi. Benim babam, dazlak kafal ufak tefek bir adam.

O bir zatmuhteremin pederi kinci Sultan Hamidin mehur hrsz seraskeri. Benim babam, dolu koymu bo km, btn mrnce evirmi simsiyah defterleri. O, bir zatmuhteremin pederi Yemen lnde alktan lenlerin suyundan, ekmeinden alarak, kumun stne akan kandan yzde yz komisyon alarak han, hamam, apartman yapm... Ey zatmuhterem! aire, "Ksa kes, diyelim, szlerini!" lm sizin serasker peder. Benim de babam ld. Ve dnyaya yummadan evvel kl ocuk gzlerini siz onun yanndaydnz. Son be papelin hesabn vermeden lmesin, diye kalbinin atn saydnz. Tutmuyordu babamn plesi elleri.

O eller.. Babamn gzleri artk simsiyah defterleri gremiyordu... Fakat yine siz haklsnz: o gnd hesap gn. Taktnz tenezzlen kendi elinizle siz bir lnn burnuna gzln, be papelin hesabn istediniz. te o hesab imdi ben veriyorum. Size bir tokat borcum vard. Dikkat! Kolumu geriyorum. kimiz kar karyayz. Sizin peder lm. ld benim babam. Kar karya kaldk iki mehur adam. Benim hretim nerden gelir, ben neyimle mehurum -MALUM!. Size gelince: sizi mehur eden ey: hrsz bir babann kanl altnlarn alan

hrsz bir olun parasdr. Sizin hretiniz: lanetle dolu bir ykn uval darasdr. hretiniz: kvrak engiler, byk kemanclar veren ingene adrlarnn yz karasdr. nanmazsanz eer, kartrsn alim efendiler kaln yaprakl kitaplar gibi seneleri: anlarsnz ki, Edirne boyu ingeneleri, grmemitir soyunuz gibi bir soyu... Bir varm bir yokmu. Develer tellallk edip satarken develeri, bir benim babam varm, bir de bir zatmuhteremin pederi. Ey zatmuhterem! lm sizin serasker peder. ld benim babam. Kar karya kaldk iki mehur adam...

N.Hikmet 1933

HBR AA BYLE HARKULADE BR YEM VERMEMTR Topraktan ateten ve denizden doanlarn en mkemmeli doacak bizden... .......... .......... ......... ve insanlar ellerini korkmadan dnmeden birbirlerinin ellerine brakarak yldzlara bakarak: -"Yaamak ne gzel ey!" diyecekler; bir insan gz gibi derin bir salkm zm gibi serin

bir ferah bir rahat bir iitilmemi ark syliyecekler.. Hibir aa byle harikulade bir yemi vermemi olacaktr. Ve en vadedici bir yaz gecesi bile byle sesler byle inanlmaz renklerle sabaha ermemi olacaktr.. Topraktan ateten ve denizden doanlarn en mkemmeli doacak bizden... N.Hikmet

HO GELDN Ho geldin!

Kesilmi bir kol gibi omuz bamzdayd boluun... Ho geldin! Ayrlk uzun srd. zledik. Gzledik... Ho geldin! Biz braktn gibiyiz. Ustalatk biraz daha ta krmakta, dostu dmandan ayrmakta... Ho geldin. Yerin hazr. Ho geldin. Dinleyip diyecek ok. Fakat uzun sze vaktimiz yok. YRYELM..... N.Hikmet - 1932 Birinciterin 5, aramba gecesi

MEMLEKETMDEN NSAN MANZARALARI

KNC BLM I Atlantiin dibinde upuzun yatyorum, efendim, Atlantiin dibinde dirseime dayanm. Bakyorum yukarya: bir denizalt gemisi gryorum, yukarda, ok yukarda, bamn zerinde, yzyor elli metre derinde, balk gibi, efendim, zrhnn ve suyun iinde balk gibi kapal ve ketum. Oras camgbei aydnlk. Orda, efendim, orda yeil, yeil,

orda l l, orda yldz yldz yanyor milyonlarla mum. Orda, ey demir arkl ruhum, orda tepimeden iftlemeler, lksz doum, orda dnyamzn ilk kmldanan eti, orda bir hamam tasnn mahrem ehveti, mahrem ehveti efendim, gm kulu bir hamam tasnn ve koynuna ilk girdiim kadnn kzl salar.

Orda rengarenk otlar, kksz aalar kvl kvl mahluklar deniz dnyasnn, orda hayat, tuz, iyot, orda balangcmz, Hacbaba, orda balangcmz ve orda hain, elik ve sinsi bir denizalt gemisi. 400 metroya kadar szyor k. Sonra alabildiine derin alabildiine derin karanlk. Yanlz ara sra acayip balklar geiyor karanln iinde

k saarak. Sonra onlar da yok. Artk dibe kadar inen kat kat kaln sular kati ve mutlak ve en dipte ben. Ben, upuzun yatyorum, Hacbaba, upuzun yatyorum dibinde Atlantiin dirseime dayanm, bakyorum yukarlara.

Avrupa Amerika' dan Atlantiin yznde ayrdr

dibinde deil. Gazgemileri gidiyor yukarda, ok yukarda, birbiri pei sra. Omurgalarnn altn gryorum, omurgalarnn altn. Dnyor keyifili keyifli pervaneleri. Dmenleri ne tuhaf suyun iinde nsann tutup tutup kvras geliyor. Kpekbalklar geti gemilerin altndan, karnlarn grdm azlar da orda. Gemiler ardlar birdenbire, herhalde kpekbalklarndan deil. Denizalt gemisi bir torpil att, efendim bir torpil. Gemilerin dmenlerine baktm: telal ve korkaktlar. Gemilerin omurgalarnda imdat arar gibi bir hal vard, gemiler bir bak darbesinden en yumuak yerini karnn saklamak isteyen insanlara benziyorlard. Denizaltlar birden oldular, derken, alt, yedi, sekiz. Gazgemileri dmana ate aarak

insanlarn ve yklerini suya dkp saarak batmaya baladlar. Mazot, gaz, benzin, tututu yz denizin. Bir alev deryasdr imdi yukarda akan, yal ve yapkan bir alev deryas efendim. Kpkzl, gmgk, kapkara, arzn ilk teekkl hengamesinden bir manzara. Ve denizin yzne yakn suyun ii allak bullak. Kprp, dalp paralanmalar. Yukardan dibe doru inen gazgemisine bak. Gece uykuda gezenler gibi bir hali var:

lunatik. Geti kargaal, girdi deniz dnyasnn cennetine. Fakat durmadan iniyor. Kayboldu slak karanlkta. Artk baskya dayanamaz, paralanr. ve direi, efendim, bacas yahut nerdeyse yanma der.

Yukarda insanla dolu denizin ii. Bir tortu gibi dibe kyorlar tortu gibi kyorlar, Hacbaba. Ba aa, ba yukar, uzanp ksalyor, bir eyler aranyor kollar bacaklar. Ve hibir yere, hibir eye tutunamadan

onlarda iniyorlar dibe doru. Birden bire bir denizalt dt yanbama. Paralanm bir tabut gibi ald kprst kaportas ve Mnihli Hans Mller dar kverdi. 39 ilkbaharnda denizaltc olmadan nce Mnihli Hans Mller Hitler hcum ktas altnc tabur birinci blk drdnc mangada sadan nc neferdi. Mnihli Hans Mller

ey severdi: 1-Altn kpkl arpa suyu 2-arki Prusya patatesi gibi dolgun ve beyaz etli Anna. 3-Krmz lahana. Mnihli Hans Mller iin vazife t:

1-akan bir imek gibi mafevke selam vermek. 2-Yemin etmek tabancann zerine. 3-Gnde asgari ft evirip svmek silsilelerine. Mnihli Hans Mller'in kafasnda, yreinde, dilinde korku vard: 1-Der Fhrer. 2-Der Fhrer. 3.Der Fhrer. Mnihli Hans Mller sevgisi, vazifesi ve korkusuyla

39 ilkbaharna kadar bahtiyar yayordu. Ve Vagneryen bir operada do sesi gibi heybetli arki Prusya patatesi gibi dolgun ve beyaz etli

Anna'nn tereya ve yumurta krizinden ikayet etmesine ayordu. Diyordu ki ona:

-Bir dn Anna, yepyeni bir manevra kay takacam, prl prl izmeler giyeceim ben. Sen beyaz ve uzun entari giyeceksin, balmumundan iekler takacaksn bana. Tepemizde atlm kllarn altndan geeceiz. Ve mutlak hepsi erkek 12 ocuumuz olacak. Bir dn Anna, tereya, yumurta yiyeceiz diye

top, tfek yapmazsak eer yarn 12 olumuz nasl muharebe eder? Mnihlinin 12 olu muharebe edemediler nk doamadlar, nk henz, efendim, Anna'yla zifaf vaki olmadan nce bizzat harbe girdi Hans Mller. Ve imdi 41 sonbahar sonlarnda dibinde Atlantiin benim karmda durmaktadr.

Seyrek sar salar slak, krmz sivri burnunda esef, ve ince dudaklarnn kylarnda keder.

Yan bamda durduu halde yzme ok uzaklardan bakyor, nsann yzne nasl bakarsa ller. Ben biliyoum ki, o bir daha grmeyecek Anna'y, ve artk bir daha arpa suyu iip yiyemeyecek krmz lahanay. Ben btn bunlar biliyorum, efendim, ama o btn bunlar bilmiyor. Gz bir para yal, silmiyor. Cebinde paras var, oalp eksilmiyor. Ve iin tuhaf artk ne kimseyi ldrebilir ne de kendisi lebilir bir daha. imdi iecek birazdan, ykselecek yukarya, sular sallayacak onu ve balklar yiyecek sivri burnunu. Ben Hans Mller'e bakp, Hacbaba, bunlar dnrken yanmzda peyda oluverdi

Liverpul Limanndan Harri Tomson. Gazgemilerinden birinde serdmendi. Kalar ve kirpikleri yanmt. Gzleri smsk kapalyd. iman ve matrutu. Bir kars vard Tomson'un: tavan sprgesi gibi bir kadn, tavan sprgesi gibi, efendim, zayf, uzun, titiz, temiz ve tavan sprgesi gibi mnasebetsiz. Bir olu vard Tomson'un: alt yanda bir olan, Hacbaba, tombul mu tombul, pembe beyaz, sar papa m sar papa. Tuttum Tomson'un elinden. Amad gzlerini. "-Vefat ettiniz" dedim. "-Evet " dedi, "ngiliz imparatorluu ve hrriyeti iin: Canm isterse, harp iinde bile ril'e svmek hrriyeti ve canm istemese de a kalmak hrriyeti uruna. Fakat deiecek hrriyette bu son bahis, harpten sonra artk isiz ve a kalacak deiliz. Plan hazrlyor Lordlarmzdan biri. Adalet: ihtilalsiz. Ben ngiliz mparatorluu'nu datmaya gelmedim, dedi ril.

Ben de ihtilal karmaya gelmedim: buna Kenterburi bapiskoposu bizim trednyonun reisi ve karm raz deil. Ay bek yur pardn. te bu kadar,

nokta, son." Sustu Tomson. Ve azn amad bir daha. ngilizler fazla konumay sevmezler, hele hmoru seven l ngilizler. Tomson' la Mller'i yanyana yatrdm. itiler yan yana, yan yana ykseldiler yukar doru. Balklar Tomson'u afiyetle yediler, fakat dokunmadlar tekisine, Hans'n etiyle zehirlenmekten korktular anlalan. Hayvan deyip geme, Hacbaba, sen de hayvansn ama akll bir hayvan...

Nazm HKMET (1902 - 1963)

ASYA-AFRKA YAZARLARINA

Kardelerim bakmayn sar sal olduuma ben Asyalym bakmayn mavi gzl olduuma ben Afrikalym aalar kendi dibine glge vermez benim orda sizin ordakiler gibi tpk benim orda arslann azndadr ekmek ejderler yatar banda emelerin ve lnr benim orda ellisine baslmadan sizin ordaki gibi tpk bakmayn sar sal olduuma ben Asyalym bakmayn mavi gzl olduuma ben Afrikalym okuyup yazma bilmez yzde sekseni benimkilerin iirler gezer azdan aza trkleerek iirler bayraklaabilir benim orda

sizin ordaki gibi kardelerim sska kzn yanna koulup iirlerimiz topra srebilmeli pirin tarlalarnda batakla girebilmeli dizlerine kadar btn sorular sorabilmeli btn klar derebilmeli yol balarnda durabilmeli kilometre talar gibi iirlerimiz yaklaan dman herkesten nce grebilmeli cengelde tamtamlara vurabilmeli ve yeryznde tek esir yurt tek esir insan gkyznde atomlu tek bulut kalmayncaya kadar mal mlk akl fikri can neyi varsa verebilmeli byk hrriyete iirlerimiz

22 Ocak 1962, Moskova

Ben . senden nce lmek isterim.

Gidenin arkasndan gelen gideni bulacak m zannediyorsun? Ben zannetmiyorum bunu. yisi mi, beni yaktrrsn, odanda ocan stne korsun iinde bir kavanozun. Kavanoz camdan olsun, effaf, beyaz camdan olsun ki iinde beni grebilesin... Fedakrlm anlyorsun : vazgetim toprak olmaktan, vazgetim iek olmaktan senin yannda kalabilmek iin. Ve toz oluyorum yayorum yannda senin. Sonra, sen de lnce kavanozuma gelirsin. Ve orda beraber yaarz klmn iinde kln, ta ki bir savruk gelin yahut vefasz bir torun bizi ordan atana kadar... Ama biz o zamana kadar

o kadar karacaz ki birbirimize, atldmz plkte bile zerrelerimiz yan yana decek. Topraa beraber dalacaz. Ve bir gn yabani bir iek bu toprak parasndan nemlenip filizlenirse sapnda muhakkak iki iek aacak : biri sen biri de ben. Ben daha lm dnmyorum. Ben daha bir ocuk douracam. Hayat tayor iimden. Kaynyor kanm. Yaayacam, ama ok, pek ok, ama sen de beraber. Ama lm de korkutmuyor beni. Yalnz pek sevimsiz buluyorum bizim cenaze eklini. Ben lnceye kadar da

bu dzelir herhalde. Hapisten kmak ihtimalin var m bu gnlerde? imden bir ey : belki diyor

18 ubat 1945 Piraye Nzm Hikmet

BENERC KENDN NN LDRD?

BRNC KISIM

BRNC BAP

BR GEN ADAMA... HAKM HERAKLT'E...

YILDIZLARA VE AKA DARDR...

ehir uzakta. Gen adam ayakta. Akyor ehirden geen nehir gen adamn ayaklar dibinden. Gen adam piposunu karyor cebinden aranyor kibriti. Bakyor akar suya dnyor Heraklit'i, dnyor byk hakm Heraklit'i gen adam... Kim bilir belki byle bir akam, byle bir akam,

Heraklit alnn yeil gzl zeytinliklerde akan suya edi ve dedi: Her ey deiip akmada, bu hl beni hayran brakmada..

Heraklit, Heraklit; ne aktr bu!. ne aktr ki bu, dalgalarnda daldr aln en mukaddes putun kzgn demir damgasyla sukutun. Gebedir her sukut bir ykselie. Ne mmkn kar koymak bu kprm gelie.. Heraklit, Heraklit!. akar suya kabil mi vurmak kilit?

ehir uzakta. Gen adam ayakta. Akyor ehirden geen nehir gen adamn ayaklar dibinden. Gen adam

kibritini karyor cebinden yakyor piposunu.

II

Dikine mustatil bir apartmann en st katnda drt ke bir oda. Perdesiz pencereler. Pencerelerin dnda yldzl geceler. Gen adam alnn dayam cama. Ben, romann muharriri diyorum ki gen adama: Delikanlm!. yi bak yldzlara, onlar belki bir daha gremezsin. Belki bir daha yldzlarn nda kollarn ufuklar gibi ap geremezsin..

Delikanlm!.

Senin kafann ii yldzl karanlklar kadar gzel, korkun, kudretli ve iyidir. Yldzlar ve senin kafan kinatn en mkemmel eyidir.

Delikanlm!. Sen ki, ya bir ke banda kan szarak kandan gebereceksin, ya da bir daraacnda can vereceksin. yi bak yldzlara onlar gremezsin belki bir daha...

Delikanlm!. Belki beni anladn, belki anlamadn. Kesiyorum szm.

te kap ald geldi beklenen kadn.. BEKLETTM M? OK...

Ama zarar yok..

Kadn yakalad gen adam elinden. Gen adam yakalad kadn belinden. Bir yumrukta krd cam. Oturdular pencerenin iine. Sarkt ayaklar gecenin iine... Ikl bir deniz dibi gibi balarnda, sada, solda gece yanyor. Ayaklar karanlk boluklara sallanyor.. Sallanyor ayaklar sallanyor ayaklar... ........... DUDAKLARI ......

Sevmek mkemmel i delikanlm. Sev bakalm... Mademki kafanda kl bir gece var, benden izin sana, seeeeev sevebildiin kadar...

KNC BAP

GEN ADAMIN, SEVGLNN AHISLARINA...

TBET MABETLER VE AMERKAN FLMLERNE...

AYIN ON DRDNE... GEN ADAMIN ESRARENGZ

MEGALESNE... VE NHAYET, MSEBBB MEHUL

BR HANETE DARDR.

Mevzubahs gencin ismi: BENERC. Kendisi aslen Hintli olup maskat re'si DELH'dir..

Dostlarnn nazarnda tam adam, dmanlarnn indinde azgn bir delidir ve Britanya polisinde knyesi phelidir.. ekl emailine gelince: Ne PATAON gibi tombul bir cce, ne MASST gibi bir dev, ne de VLL FR gibi bir babik olandr O, iki gzl, tek burunlu, basbaya insandr O... Birinci babmzda, Benerci'nin odasna gelen kadn mhim bir rol oynyacak kitabmzda. Kendileri bir ngiliz mis'idir. Hem ngiliz mis'lerinin nefisidir... mdi, be nefis Mis nerde, nasl tand Benerci'yi?. diye sorarsam size, ben, eminim ki, siz, cevaben:

Mermer merdivenler..

Kap. Kapda kvrck sal tatan iki aslan. Tibet. Tibette mabet. Mabedin ii... Omuzlarndan kan on alt kolu havada, plak karn iki kat, bada kurup oturmu mbut BUDA.. nledi kz derisinden mukaddes davul: Savul! Savul!!. Savuuuul!!!. Buda'ya kurban geliyor. Sar sal, mavi gzl bir kadn beyaz, kar gibi.. Kadnn canna kyacaklar gibi.. Ald kanl bir az eklinde karn Buda'nn, fkrd mukaddes alevler darya. Uzun klhl Mool rahipleri kaldrdlar havaya beyaz kadn.

Doyuracaktr Buda ate dolu karnn. Mavi gzl dilber kurban gidiyor, kurban... ................

Dran! Drrrran!. Drrrrrrrran!!!.

Atld el tabanca. Yuvarland Mool rahipleri birbiri ardnca. Esmer bir delikanl yaklat mavi gzl dilbere! Kaalm! bir an kaybedecek zaman deil..

OTOMOBL.. Son sr'at.. Saatta 110 kilometre..

te bu kurtarlan kadn, birinci bapta odaya gelen kadnd. Onu kurtaran gen: BENERC.. Ve bu suretle ngiliz MS

tand Hintli genci.. DYEREK haltedeceksiniz. Romanm daha balamadan berbat edeceksiniz.. Gelin, etmeyin ocuklar.. Ne kar, inann bir sefer olsun NZIM'a Amerikan filimlerinden fazla..

lk tesadf tramvayda oldu. kincisi lokantada. ncde dm baland nihayet siyah podset bir antada.. ngiliz kz mahsus antasn yere drd. Hintli gen mahsus den antay grd: kaldrarak verdi kza... EEEEEEE? Sonra?

derseniz, bakn, birinci babmza...

II

Ayn on drd. Ayn on drdn Paris'te a gezen grd, dedi ki: Bu gece ay dibi kalay bir tencere gibi...

Ayn on drd. Ayn on drdn Fatihli hrsz grd, dedi ki: Bu gece ay gkte ak kalan bir pencere gibi. Atlasak ieriye, arsak, be imanm, Meryem Ana'nn gm takmlarn.

Ayn on drd. Ayn on drdn rlandal bir polis grd, dedi ki: Benziyor ay yldzlarn yaldzlarn almak iin ge kan bir hrszn fenerine...

Ayn on drd. Ayn on drdn air Salih Zeki grd: benzetti kendi eserine beendi...

Ayn on drd. Ayn on drdn Londral bir lord grd, dedi ki: Benziyor ay hametpenahmn dizba nianna...

Kzard ayn on drd. Kzaran ayn on drdn bir parya grd, dedi ki:

 Benziyor ay Ganj'n stne damlayp yaylan karde kanna.

Ayn on drd. Bu sefer bizzat ekik gzleriyle ayn on drd KALKTA ehrine civar, bir ay tarlas grd. Tarlann dnda duvar. inde bir ev.

Gece saat: 2...

Evin alt katndaki oda. Kapal pencereler, asma bir lamba, bir masa ortada. amele, iki kyl, bir muallim ve Benerci, yani ceman yekn: yedi Kalkta delikanls, yedi inklp genci...... Benerci sz sylyor: Bize kar

ntelicent servis kendine mahsus...

Sus. Bir tkrt var.

Dnd balar kapya.

Sana yle gelmi. Devam ediyorum arkadalar: ntelicent servis kendine mahsus...

Benerci, sus. Rzgr... Arkadalar ntelicent servis... Ss... Sndrn... Dar bakacam...

Karanlk... Araland pencere.

Ay parlyan enli bir kl gibi keserek karanl dt yere. Ne var? Ssss!. Darda polis. Lambalar snm iki otomobil, ve bir sr motosiklet... Satldk... Evet...

NC BAP

TAYMS GAZETES'NN BR TELGRAFI... VAZYETN TELHS VE BENERCYLE STANBULDA MATBAADA BR MLKAT... KALKTADA UMUM GREV... SOMADEVA... TALANAN OCUUM... VE DAHA BROK YREKLER PARALAYICI HADSELERE DARDR.

Taymis gazetesinin Kalkta'dan ald bir telgraftan:

KALKTA - Kzllarn tevkifat devam ediyor. ehir civarndaki ay tarlalarnda metrk bir evde toplanan gizli Vilyet Komiteleri, itima halindeyken derdest edilmitir. Yedi kiiden mrekkep olan komite azalarndan alts yaknda adliyeye verileceklerdir. Yalnz, ilk

istintak neticesinde, gene komite azasndan, Benerci isimli bir gen tahliye olunmutur...

II

Vaziyeti telhis edelim hele.

BR. Benerci inklp bir gentir. Hazm zamanlarn, bo gecelerini deil, boydan boya mrn vermitir ihtille...

K. Birinci bapta rendik ki, Benerci dr Britanyal bir kzn. Yani, delikanlmzn kalbine bir ta dm. Krmz sal bir ba dm ve kalbi dalga dalga halkalanyor...

ki, A:

Benerci riyaset ederken gizli bir itimaa alt yoldayla yakalanyor.

ki, B: Fakat mehul bir sebebe binaen, yoldalarnn mevkuf bulunmasna ramen, Benerci tahliye edilmitir.

ki, C: Bence, yani romann muharrirince olduu kadar, Benerci iin de bu tahliye keyfiyeti siniri, ruhu, kemii, eti kemiren bir esrardr, iki gzm, serapa esrar...

....... ............. ................................................ ....

Benerci, sana drt teklifim var:

Evvela, Kalkta'dan stanbul'a k yola. Babli caddesinde matbaaya gel... Geldin mi? l...

Saniyen: sinirini yen. Karmda dikilip durma, otur...

Salisen: ayan iki defa yere vur: Kap alsn Lebbeeeeeeeeyk! deyip bize iki ay getirsin kahveci stat.

Rabian: anlat. u mthi mkili birlikte halledelim seninle...

Anlatyorum. Dinle:

Ve Benerci, maceray bana, kafiyesiz filn, yani nesren yle anlatmaya balad:

Sarlmtk. Yok edilmesi lzm gelen baz katlar vard. Vakit kazanmak iin, polisin stne ate atk. Brovniklerimizin arjrlerini iki defa tazeledik. Birimiz kolundan, birimiz de bandan yaraland. Kurunlarmz tkendi. Britanya polisi ieri girdi. Grtlak grtlaa kaptk. Nihayet, kskvrak baladlar bizi. Kamyonlara yklediler. Mdriyette, yedimiz birden, bir herifin karsna dizildik.

Burada, Benerci yine cotu, ii kafiyeye dkt:

Herifin mavi gzleri ipil ipil surat illiydi. ntelicent'ten olduu belliydi. Geti arkadalarn nnden. Benim nmde durdu. Yzme bakt. smimi sordu. Beni brakt... Niin braktlar beni? Beni niin brak-tlar?

 Benerci, buna bir tek sebep var. Ne? Decekler peine.. Eine?? Ateine?? Mateine?? Tkrmm kafiyenin iine... Yani, anlyacan, seni braktktan sonra peine decekler. Sonra cooop, haydi bir tevkifat daha. Tabii, sen yine ierde. Hem bu sefer artk suratna bakp ismini sorup braklmamak artyla. te tahliye keyfiyetinin sebebi... Sebep bu deil. Ben, tamamen temizim. Arkamda takip yok. Tuhaf ey. Darda temas ettiin arkadalar ne diyor? Galiba onlar da senin gibi dnyorlar. ki defa, muhtelif arkadalarla temas etmek istedim. Fakat verdiim randevulara gelmediler. Arkadalar benimle grmek istemiyor. yleyse, sen hemen yine Kalkta'ya git olum. Ne halt edersen et, u vaziyeti bir dzelt bakalm.

Benerci gitti. Baktm ki, pencereden: muktesit, muharrir ve muhbir Nedim Vedat Bey geiyor. Dndm Benerci'yi ve mel'un bir ihtimalle birden yreim czz etti.

Arif olanlar iin,

bu fasl burada bitti...

III

Stop: Fren! Znk! Durdu!. Amele ba parman tele dokundurdu. Akmlatr, dinamo, motor, buhar, benzin, elektrik, Trrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrik! D U R D U !!!..

Yksek tula bacalarda dumanlar donakald. Koptu kaylar. Patron, sabotaj var!. Ko telefona. lemiyor... Telgraf...

 Teller kesilmi, makina bombo... Ko!.. Karmda durma, avanak!.. Hangarda ne varsa, stne atlyarak, koun ehre... Sarjant, polismen, asker, krk ikilik, tayyare, tank, ne bulursanz, yetitirin... Birden bisiklet, motosiklet, otomobil, omnibs tozu dumana kattlar, duman toza... Fakat yine birden eki boza... Ne ileri ne geri. Paaaaah!.. Fss... Patlad lastikleri... Ge kaldlar, ge!..

Drran

drrrn drrran... Tiki taka frev... Edildi iln Umum grev!!!..

Kalkta grevdedir. Benerci evdedir, srtst yatyor yatakta... Geiyor haykrmalarla kapsnn nnden tek bal, tek yrekli, milyon ayakl Kalkta...

Onlar, hep beraber grevdedir... O, yapayalnz evdedir. Yapayalnz... Tavan, kap ve duvar... Onu kavgaya armadlar. Gnlerdir ki, onu grdke arkadalar evriliyor balar...

Benerci yatakta Kalkta ayakta. Benerci grmeden gryor yatt yerden

yryen Kalkta'y:

Adm Adm. Adm lar adm lar... Kal drm kal drm. Kal drm lar kal drm lar... Cad de... Cad deler... Kalabalk... Ka la ba lk itiyor iki yana apar tman lar... Behey tram vay!.. ineneceksin: saa sola sap... Geit yok. Rap rappp

rappp!!!!! Ve... Va... Vey... Yol an kamyonlara amele ocuklar babalarn geiyor..

Haykraraktan Benerci frlad yataktan. imdi sokaktan tek bir insan sesi ykseliyordu... Benerci kotu pencereye: Aada sokak kalabalk. Yukarda masmavi bir hava Aada bir kamyonun stnden kalabala Sz sylyor en yakn arkada SOMADEVA:* Arkadalar! Aylardr ki anamz avradmz uzun a dileriyle dilediler kendi memelerini.

Arkadalar... plak a karnn kurunlara vermek, kvranarak gebermek... . . . . Tek . . . . . . . . . . . . . . Vaar? Hayr!. Ar . . . . . . . lar . . . . . .

(*) SOMADEVA, Benerci'nin en yakn arkada olup, uzun bir mddetten beri Kalkta'da bulunmuyordu. Binaenaleyh, byle bir zamanda onun sesini duyup kendisini grmek, elbette ki, Benerci'yi sevinli bir hayrete drecektir. N.H.

nmzde onlar kaln enselerini krp boynuzlarn saplaynca topraa... . . . . . aa.... Biz.... . . . . . . . mizi!. Patiska bir gmlek gibi yrtarak etimizi kanl kemiklerimizle . . . . . . . . caz . ! ! . . O zaman glleri koklyacaz.

O zaman tabiat gzel bir az gibi karmzda glmsiyecek...

Benerci artk kendini tutamad. Pencereden defa: S O M A D E V A.. S O M A D E V A.. S O M A D E V A.. diye haykrd. Bu haykr o kadar kuvvetli idi ki, S O M A D E V A sustu. Birdenbire esen rzgrla bulutlar dalan bir yaz saana gibi sokaktaki kalabaln uultusu kesildi. nsanlar, balarn enselerinin stne yatrarak, dikine mustatil apartmann yedinci katndaki perdesiz pencereye baktlar. Ve orada, camn arkasnda, Benerci'nin sar yzn grdler. S O M A D E V A, Benerci'yi tand. Kollar ona doru uzanr gibi oldu. Bu hareketi, yalnz yukardan Benerci ve kendi iinin iinden S O M A D E V A grd. Baka hibir gz, uzanmak, kucaklamak istiyen kollarn hasretini gremedi. Yukardan, yine Benerci, defa bard: S O M A D E V A.. S O M A D E V A.. S O M A D E V A... Aada S O M A D E V A, kamyonun etrafna toplananlara: Bana bir ta veriniz, dedi. Ta verdiler. Ve en eski gnlerin en yakn arkada: Bu adam nefsini kurtarmak iin yoldalarn satmtr. Benerci mstevlilerin casusu olmutur. En yaknlarnn kellesini satmasayd, bunu yapmasayd, onun kahrolas ban omuzlarnn stnde brakmazlard, dedi. Ve sa kolunun btn kuvvetiyle, yedinci kattaki perdesiz pencereden bakan sapsar insann yzne, ta att... SOMADEVA'nn ta, BENERC'nin alnna geldi. Benerci dimdik durdu. ki kann arasndan szan kan, enesinden gsne akt... Ve Benerci'nin ba benim, ben Nzm Hikmet'in dizlerine dnceye kadar, en byk, en iyi, en sevgili, kahreden ve yaratan KALKTA, onu talad. Baygn ocuumu, yatana yatrdm. Camlar paralanm, pervazlar kanl pencereye ktm. Arasra arkasna dnp bakarak uzaklaan kalabaln peinden u suretle feryada baladm:

Benerci benim olum... Ben onun yzn grebilmek iin ka kerre gecemi gndzm on birlik ttne satarak dumandan bir adam gibi dikilip durmuum... Benerci benim olum, ben onu uykusuz gecelerin ellerine dourmuum...

Benerci sizi satmad. Benerci gnlerdir yemek yemiyor, gecelerdir yatmad. O yatmyor, ben yatabilir miyim? Benerci sizi satmad, sizi ben satabilir miyim? Benerci benim olum. Onu ben kellemden, etimden, iskeletimden sizin iin dourdum...

Dostlar! inizden bir ban gibi phenizi yolunuz.

Benerci sizin olunuz, benim olum...

Fakat, kalabalk, benim sesimi bile iitmeden ilerledi, kayboldu. O zaman, hl baygn yatan ocuuma dndm, dedim ki:

Dostlar dinlemedi beni Benerci. Benerci olum, kcm, bym, banda dolaan bu mel'un dm zlene kadar... bizim ah! demee hakkmz yok, Onlarn talamaa hakk var...

IV

KALKTA'DA BR POLS KARAKOLUNUN YKSEK DUVARLARININ DB

Gk grler. Vakit akam zeri. polis karakolun duvarlar dibinde buluur.

BRNC POLS Nereye gitmitin? KNC POLS Domuz boazlamaya...

NC POLS Sen nerdeydin? BRNC POLS Kprnn stnde bir Hintli kar grdm demin. Kucanda kertenkele suratl bir ocuk vard. ocuk beni grnce balad alamaya alamaya alamaya... Karya: Sustur u pii, Britanya polisine selam versin, dedim. Selam vermezse, kuyruksuz bir fare gibi gebersin dedim. Ne sustu, ne selam verdi kara kurbaa yavrusu. Akyordu su... Akar suya frlattm bu zrlayan eytan piini. Anas yzme bakp kara bir uurum gibi ekti iini. Dokundu rikkatime bu i eki. Madrasl bir ihtiyar: Azab azapla tedavi edin...

demi. Getirdim karakola kocakary. Sar srtndan kzl kan szdrp ekeceim iinden ary... KNC POLS Sana bu ite yardm iin kocakary eski bir hal gibi ayaklarna sereceim. BRNC POLS Ltufkrsn... NC POLS Ben de sana: Bengale ormanlarnda avlanm bir filin koparlm erkekliinden bir kam vereceim... BRNC POLS Baka bir ey istemez... Malumdur bana azab sdrap, ezberimdedir tekmil kitab strap. Mesel: Uykulara kbus gibi kebilirim, trnak skebilirim, kulaklarn iine kurun dkebilirim. Ellerin derisini eldiven gibi soymak, koltuk altna kaynar sudan yeni km hindi yumurtas koymak, sirke damlatarak gzleri oymak,

domuz topu tlak olunan usl, velhasl daha bin bir uslle gayeye vusl mmkndr bence... Baknz, bende ne var? 3. VE 2. POLS Gster bize gster bize!! BRNC POLS Grevde yakalanan Hintlilerden birinin taze kesilmi baparma... Kesildikten sonra yarm santim uzad trna... 3. VE 2. POLS Haydi ieri gidelim, uzayan trna seyredelim...

Polisler karakoldan ieri girerler. Bir mddet sahne bo kalr. Benerci gelir. Yamur yamaya balar... Benerci, belini karakolun duvarna dayayarak melir. Karakolun duvarndan insan lklar gelmektedir. Ve yamurun iinden uzun bir ehrin uultusu iitilmektedir. Karakolun duvarndan gelen insan lklar: Kalkta grevcilerine aittir. Yamurun iinden uultusu iitilen ehir: Kalkta'dr. Yamur... Alaca karanlk... Akam sular... Kalkta grevi malp olmutur. Somadeva yakalanmtr. Ve Benerci'nin, duvar dibine meldii karakolda, Somadeva'nn omuzbalar dilim dilim yarlarak kanyor. Yamur... Karanlk... Gece iyiden iyiye indi.

Benerci'nin salar, omuzlar, dizkapaklar srlsklam oldu. Arkadalarnn att talarla alnnda alan yaray kapayan sarg sland, yapt... Arkadalar ierdedir. Benerci yine darda... Kara gmlekli bir talyan faistinin bile, olumun ektii azab duymasn istemem...

BRNC KISMIN SONUNCU BABI

BENERC'DEN ALDIIM MEKTUPTUR

Benerci'den yle bir mektup aldm, aynen nerediyorum:

"Sana verdikleri zaman bu mektubu belki ben oktan nokta son demiimdir. Bu sefer dostlarn tan deil, mendebur bir kurunu kafamdan yemiimdir.

Nzm, biliyorum, lmn nnde rol kesip Hamlet gibi budala, Verter gibi komik olmamak lzm.

Nzm, bilmiyorum, ne haltedeyim? Nasl altedeyim? yle bir poz alp durmak kendi kendini vurmak, kyak i dorusu!..

Bak, kap komum uyand, muslukta akyor su, yzn ykyor... ndi slk alarak merdivenlerden sokaa kyor...

Ben... Ne Hamlet, ne de Verter...!!! Neyse, ge...

i anlataym, tra yeter...

Sokak karanlkt. Senin, nefis Mis dediin birdenbire karma kt. Dedi ki: Aylardr peindeyim dedi ki: tel iindeyim, nerdesin? Daha birok eyler dedi korkuya, aka dair. Eklendi hatralar hatralara. Sonra, Nereye gidiyorsun? dedi, eve geldik dedi, ieri gir. Onun evine girdik. Ev karanlk ve bombotu. Yatak odas, lamba yand, konutum: Bana bir bardak dumanl, krmz, scak ay, dedim.

kt dar. Baktm karda anta. Hani taaa onun yolda drd ben Benerci serseminin grd siyah podset anta.

Atm: Katlar. Okudum: ntelicent servis raporlar, ve yeni bir tevkifat listesi var. Benim ismim yok.

Anladm. eri girdi o, barda brakt. Yzme, elime, antaya bakt. Baktk.

Tuttum omuzlarndan. Ban vurdum duvara vurdum... Duvarda kan.

Vurdum duvara...

Sonra... Sokak... Tramvay yollar tramvay yollar, salar, sollar bombo, usuz bucaksz tramvay yollar... Nefes nefese koarak sonra teker teker merdivenler.

Durdum. Odam. Dargn bir ka gibi kmldand tokman sap. Ald kap. Oturdum. Kalktm. Odann ortasnda dolatm biraz. Sonra baktm duvarlara. Darda afak atm,

duvarlar bembeyaz. Baktm duvarlara. Sonra sa elim art cebimden brovnii kard. Azmda cgara vard. Ac geldi ttn tkrdm. arjr srdm. Kurun namlunun iindedir. Kalbim hudut haricindedir... imdi benden sana son gz son sz son ses: S.. O.. S!!. S.. O.. S!!. S.. O.. S!!.

II

KALKTA'YA GDP BENERC'Y

NE HALDE BULDUM?

Ya yatt karanlk sulara yahut da yatyor. mdat iareti var, kl bir umman gemisi batyor... dedim. Gzleri kanl bir kurt gibi mesafeleri yedim, yetitim Kalkta'ya... Gkten bir kartal gibi alalarak girdim yedinci kattaki odaya.

O ne? Benerci yaz yazyor slk alarak... Dipdiri! Teresin keyfi yerinde... Ne mkemmel bir k var beni gren gzlerinde. Gzlerinin iine gne vuruyor.

Masada bir portakal duruyor, soluyarak soyup yedim. Haydi be herif, anlat! dedim...

III

LSN BULACAIMI ZANNETTM HALDE KARIMA YAZI YAZAR VE ISLIK ALAR BR VAZYETTE IKAN BENERC'NN "ANLAT BE HERF..." FERYADIM ZERNE BANA ANLATTIKLARI:

En yaknlarm, en yakn dostum taladlar beni, talad. Ve mavi gzl kadn yoldalarm satp bam bana balad... Karard iim Karard iim... Kulaklarmda kazma sesleri. imde slak bir toprak kazlmaya balad. Girdim yar belime kadar dumanl scak karanlklara...

Sonra? ok kr ki, sonras senin

kt edebiyat yapmana yaramyacak kadar sade, alelade!.. Hani stadn bir sz var: BO GECELERN DEL, BOYDAN BOYA MRN VER NKILBA... diyor. Bu sz. VRGL Kocaman, plak bir alndan bakan iki gz. VRGL

Ve Ben ite sam!.. Anladm ki unu...... kardm namludan kurunu, onu dehetli gzel gnlere saklyacam...

Birinci Ksmn Sonu

KNC KISIM

BRNC BAP

BENERC TEKRAR ARKADALARINA KAVUUR...

SOMADEVA YATAA DER...

ROY DRANAT'IN HAYAT FELSEFES...

YRMNC ASIR TARHNN BALANGICI

V.

S...

V.

S...

Noktanoktanoktanokta nooook-ta

Basmtr yine barna Benerci'yi

o inanlmayacak kadar iyi

kahredip yaratan KALKTA.

Noktanoktanoktanokta Noooook-ta

Bu yaz: Sabahlar taze st gibi beyaz, le zamanlar erimi bakr gibi aydnlk, akamlar Bombayl kadnlarn esmer teninden lk ve geceleri zm salkmlar gibi yldzlyken hava SOMADEVA dt yataa. Kan geliyor boazndan. Dinleyin bunu Benerci'nin azndan: Gazete katlaryla rtlm olan masada bir gaz lambas yanyordu. Somadeva, duvarn dibindeki yer yatandayd. Boynu bembeyaz. Elmack kemiklerinin derisi krmzlamt. Tra uzam. Ve gzleri lzumundan fazla aydnlk, lzumundan fazla karanlkt. Yatak arafnn ayak ucunda bir tahta kurusu yryor. Gittim, tahta kurusunu aldm. Masadaki gazete kadn kopardm, koyulam siyah bir kan damlasna benziyen hayvan kadn iinde ezdim. Somadeva gld: Benerci, beni seviyorsun, dedi. Gzlerini yzmde gezdirdi. Gzleri alnmda durdu: Benerci, seneler geti. Benim attm tan izi silinmemi. Bunun imdi farkna vardm, dedi. Yeni domu bir ocuk gibi nefes ald:

 Bugn iyiceyim, dedi. Su istedi. Verdim. Karanlk, dedi. Lambann fitilini atm. Yine ona para getirmitim. Bu paray nineye verirsin yine. Her gn besleyici yemekler piirsin. Hem, n mutlaka yemelisin, dedim. Cevap vermedi: Geen hafta sana getirdiim paradan hapisanedekilere gndermisin, sonra iki gn kuru ekmek yemisin, dedim. itmemezlie geldi. Sana yemein iin verilen paray baka yerlere harcamaya hakkn yok, dedim. Yemek yemen, iyi olman lzm, dedim. Bir ey sylemek istedi. Sylemedi. Dnyorum. Bir kamyonun stnden usuz bucaksz kalabala sz syliyen Somadeva aklma geliyor. Yamurlu bir akam aklma geliyor. Karakolun duvarna melmiim. erde Somadeva'nn omuz balar lime lime yarlarak kanyor. Somadeva'nn mahkemesi aklma geliyor. Yumruklarn maznun parmaklna vurarak haykryor. Somadeva hapisaneden kayor. Yine beraberiz. Britanya'ya kar grevler, nmayiler, itimalar... Scak bir le zaman aklma geliyor. Uzun bir yol yryoruz. Terimi silmek iin Somadeva'dan mendilini istiyorum. Dalgn, mendilini veriyor. Mendilde kan. Gece boazndan kan boanm. Doktora gidiyoruz. Verem.

Metelik yok. Zaten hastaneye de yatrmak mmkn deil. Kaak. Somadeva'y, ninenin evinde, duvarn dibindeki yer yatana yatrdm gn aklma geliyor. Dnyorum. Kt, berbat eyler aklma geliyor. Sonra, mendillerine kan tkren veremli gen kz romanlar okuya okuya, btn bu anlattklarm baya bulacak olan baz okuyucular aklma geliyor. Glyorum. Somadeva soruyor: Niye gldn? Hi.. Hem artk ben gideceim. Somadeva soruyor: Haftaya geleceksin deil mi? Tabii. Odadan karken Somadeva'nn sesini iitiyorum: Byle duvar dibinde srtst gebermek berbat ey be. Hi olmazsa orada lsem. Sen, syle arkadalara... Gzlerim ya iinde. Arkadalara syle. Unutma, Benerci. Orada. Anlyor musun?

II

Scak. Ufukta ldayarak

nehir akyor.

Benerci kapal bir kitap gibi.

ROY DRANAT topraa bakyor Ve konuuyor, yar yoldan dnen bizim eski ahbap gibi: Benerci sen yksek dalarn ayrlarnda biten keskin kokulu gz alan renkli bir otsun. Fakat devedikeninden daha faydasz bir ot. Benerci sen bir Don Kiot'sun, kahraman ve gln bir Don Kiot. Benerci bil ki neticeler karmak yle mmkn deil ki... Hayat yle kark. Ge efendim, bunlar brak. Akamst serinlikte teferrce k...

Ve Yahya Kemal beyi asrletir biraz, yaz: "yle rahat bir keye sndk da biz Dehrin bu hay huyuna meclubu handeyiz..." Gerisini at. te felsefei hayat.

Benerci gld. Ben bir ey demedim. Eski bir kavga arks mrldanarak bakyorum ufukta akan suya.

Scak. Yazdm btn gece Benerci'yi, imdi bir yatsam uykuya.*

(*) Okuyucularma, ismiyle ilk defa karlatklar ROY DRANAT hakknda ksa bir malmat vermeyi mnasip buldum. Roy Dranat, Benerci'nin eski bir kavga arkadayd. Fakat sonra, galiba korktu, galiba sabr tkendi ve galiba ruhunu satp rahat bulmak frsatn ele geirdi. Kavgadan ayrld. imdi ROY DRANAT, ngiliz emperyalizminin emrinde, sakalsz, pelerinsiz ve klsz, rahatn arayan zavall, mustarip bir Faust'tur.

N.H.

III.

Kemirli Ebe kadn anamn kasklarndan ekti beni. Ve kundaklad bir sinema biletiyle. Biletim nc mevkiydi. Anam etekliini giydi, babam mavi gmleini, yola dzldk... Gittiimiz sinemann kaps var: Birincinin nnde: otomobiller tepiniyor, frakl Britanya bankalar iniyor. kincinin nnde: kk dar dkknlarla dar tarlalar.

nc kap bizim, oradan biz giriyoruz, istihsal aletinden mahrum olanlar. erde the polismenler gsteriyor yerlerini mterilerin: Buyrun siz oturunuz! Oturtuldular. Oturun! Oturdular. Otur ulan kerata... Oturduk. Lambalar snd. Muzka balad, makina dnd. Perdede filmin ismi grnd: (Yirminci Asrn Sergzetleri nm dram.) Yirminci asr drt kanatl bir tayyareden mendil sallad bize. Yakasnda kapitalizm ald kabak iei gibi.

O kadar oald o kadar uzad ki bacalar salarndan asldlar sra sra kehkeanlara. yle duman kt, kurum yad ki gkte Allah bile meleklere Amerikan markal muambalar giydirdi. ikagolu bir milyoner pt telsiz telefonla Tokyolu sevgilisini. Elektrikli salhanelerde makinalarn bir azndan pastrma attlar, br azndan boynuzlu inekler kt. Bir corafya hocas dedi ki derste: "Senegalli zencinin yegne derdi yznn siyah olmasdr." Bu haber bir velveleyle kprd Paris'te, mstemlekeler nezareti emir verdi, pudra fabrikalar geti seferberlie. Paris'te olan iler duyulunca Londra'dan hemen itima edip karar koydu Avam Kamaras:

"Klarna kuyruk takmyan Hintlilerin kesilecek kafas." Telsizler daha tebli ederken bu karar Hind'e muazzam bir kuyruk trst teekkl etti Manister ehrinde. Kutbu imalide Eskimolar grnce bu halleri, ka kuyruk takmamak ve deitirmemek iin deri, ince Japon fincanlarnda okkalarla Hollanda st imee baladlar. stnde uzun katarlar kayan raylar, bahrimuhitlerin elli bin tonluklar ham mevat tayorlar mstemlekelerden. Kilometreler ticaret evleriyle baland birbirine. Sahray Kebir'in ortasnda iln kuleleri dikildi. Trstler kartellerle tokuuyor. Balyalar, denkler, uvallar, kutular arktan garba, garptan arka kouyor... Perde karard, makina durdu. Perde beyazland, lambalar yand. Lambalar yanar yanmaz

kocaman bir grlt ortalkta alkand. Babama sordum: " Ne oldu?" Anam gld. Ve birdenbire kck kafam yukardan den bir kitabn yapraklaryla rtld. Kitab kafamdan atp yukar baktm: Britanya bankalarnn localarndan filozoflar: tonlarla yaldzl eserlerini frlatyorlar stmze. Lambalar snd. Muzka balad, makina dnd. Perdede ikinci ksmn ismi grnd "Hindistanl Parya VE PROLETARYA.." The polismenler el att klarna. Birinci mevki homurdand. kinci salland. Bard nc mevki avaz kt kadar:

" Geliyor, ror, geliyor bizimkiler...." Mehtaba, dklen bahrimuhit gibi mavi pantolonlarn dalgalar kaplad perdeyi. Balad resmigeit Misisipi gibi uzun Amazon kadar geni. Maden ocaklarnda alanlar ata biner gibi kazmalarna binip tnellerde kouyorlard drtnala. Kemirli mensucat amelesi hep bir azdan arklar okuyarak kocaman bir bayrak dokuyarak geti. Nakliyatlar ehirlere tekerlek takarak tramvaylara ektirdiler. Elektrikiler lastik eldivenlerine srma salarndan dolamlard voltlar. Elektrikiler getiler, elektrik kadar temiz

elektrik kadar evik, elektrik elektrik... Geiyor bizimkiler Misisipi gibi uzun Amazon kadar geni... Omuzlarmda fr dnerken kafam karnma vurdu babam. imdi yryordu perdede on milyon beygir kuvvetinde bir strap: Elleri ceplerinde kilitli parmaklar burunlarnda ar ar srklendi isiz ordusu. Admlar nallad gzbebeklerimizin kulaklarn. Srtt birinci mevki. kinci dnd. Perdede yeni yaz grnd: "BURJUVAZ!." The polismenler giydi pazarlklarn. Alk yad localardan.

Az suland ikinci mevkiin. Biz uvaldzla dikildik birbirimize gndeliklerimizden, avularmz alevlendi, frlad gzlerimiz burun deliklerimizden. Balad resmigeit: mparatorluk niformalar davul alarak yol aarak geti. Britanyal diplomatlar bonjurlarnn kuyruklarn dediler yola. Bayraklar ekildi her karakola. Skn etti trstler. Balarnda banka kavaslarnn apkas vard. Sktrmlard fabrika bacalarn kulaklarna. Topraklarn kilometreleri tespihti ellerinde. Azlar havada kartel avlyordu. Esham senetlerindendi boyunbalar.

Parmaklarmla saydm bu dalar, getiler. Grnd mteebbislerin alay. Hepsi bir iki fabrikann tutmutu kulaklarndan. Snnet ocuklar gibi yryorlard. Hepsinin parlyordu ap arasnda mal sermayenin altn kaz. Bunlar da birer birer saydk anamla beraber... Alay bitti. Toz duruldu. Baktk ki, yollara plak gbeklerinden ivilenmiti orospular.

Somadeva deminden beri okuduu defteri kapatt. Yastnn altna koydu ve Benerci'nin yzne bakt: Nasl buldun? Benerci sordu: Hepsi bu kadar m? imdilik bu kadar. Daha dorusu bu, yazmak istediim Yirminci Asr Hindistan Tarihinin balangc. Bakalm gerisi nasl olacak?

 Gerisi, sonu harikulade olacak asl, Benerci. Bu tarihin sonu inanlmyacak kadar mkemmel olacak. Yalnz bir yazabilsem, yani onu ben de bir yazabilseydim. Benerci kalkt. Masann stndeki gaz lambasn yakmak istedi. Somadeva seslendi: Lambay yakma. Byle daha iyi. Gemi gelecek, kafamn iindekileri byle daha iyi gryorum. Akamlar ateim dehetli artyor. Arlar filan dehetli. Artk dayanlmyacak kadar... Neyse, bunlar brak. Sen bir eyler anlat bakalm. Son gnlerde okuyor musun? Fabrika kata bitiyor? Neler okudun? Son gnlerde bir iki merakl kitap okudum. Hatta iki tanesi yanmda. stersen lambay yakaym da, sana biraz okuyaym. Olur, Benerci. Benerci lambay yakt. Kitaplardan biri, u mehur Fransz gazetecisi Alber Londr'un. Fransz Kongosu'na dair. Sana kitabn en feci faslndan be on satr okuyacam. Fransz Kongosu'nun merkezi Brassavil'le Karaburun limann birletirecek olan Kongo - Osean demiryolunun inaatna dair birka satr. naat Batilon irketi yaptryor. imdi, dinle: Benerci lambann fitilini biraz daha at. Okumaya balad: Bakota, Baiyya, Linfaondo, Sara, Banda, Lizang, Mabaja, Sinde, Loano kabilelerinin adamlar, dalgn hayatlarndan koparlarak Batilon'a gnderilmekteydiler. Bu ok garip bir yolculuktu. stil zamanlarmzdan kalan mavnalara ykleniyorlard. yz, drt yz balk insan srleri gvertenin altna ve stne ylyordu. Aada olanlar nefessizlikten bouluyorlard; yukardakiler ne oturabiliyorlard, ne de kalkabiliyorlard. Ve ayaklarnda zencir olmad iin, Brassavil'e kadar 15-20 gn sren yolculuk esnasnda ari, Sangu, Kongo nehirlerine her gn iki insan kendini atyordu. Mavna yolunda ilerliyordu. Denlerin hepsini toplyamazsn ya!... Kydan gidildii zamanlar aa dallar en yukarda bulunanlar nehre yuvarlyor... Hibir at yok. 15 gn yuvarlak gvertenin stnde. Gnein altnda. Yamurun altnda. Ocak odunla yakld iin, uuan kk kvlcmlar zencilerin derilerinde yanklar yapyor... te nihayet Brassavil... yz kiiden ancak iki yz altm, bazen de iki yz ellisi gelebilmitir. ....Gelenler srye sokuluyor. Yaya yolculuk balyacaktr. lk nce, en salam olanlar seiliyor.

....Ve sr, balta grmemi ormanlardan yryerek, bataklklar geerek, dehetli Mayombe ormanna doru ilerliyor. ....Bu korkun bir manzaradr. 10 kilometreye uzanan insan srs, boumlarn kmldatmaya mecali olmayan uzun, yaral bir ylana benzer. Biyallar der, Zindeliler ayaklarn zorlukla srkleyebilirler ve krbacn dm onlar kovalar. Ben demiryollarnn nasl yapldn grmmdr. yerinde birok aletler vardr. Fakat burada zencilerden baka hibir ey yok..... ....300 kilogram arlnda imento flarn nakletmek iin, Batilon irketi, bir srk ve iki zenciden baka hibir vastaya lzum grmemi. Irgatbalarn ezdii bitkin, yorgun, yaral, sska zenciler ynlarla lyorlar. ....Bu muazzam bir zenci imhas hareketiydi. Batilon irketi'ne verilen sekiz bin insan, az bir zaman iinde be bin, sonra drt bin, daha sonra iki bine indi. lenlerin yerini doldurmak iin yeni devirmeler yaplyordu. Zenciler ormanlara, at kylarna, Belika Kongosu'na, Angola'ya kayorlar. Eskiden insanlarn yaadklar yerlerde, bizim mteahhitlerimiz imdi yalnz empanzeleri buluyorlar...... Benerci durdu ve, Somadeva, dedi, biliyor musun, bu kitab yazan Alber Londr kimdir? Hayr, tahmin ediyorum. Onda dehetli bir i adam kafas var. Zencilerin mahvoluuna, kr krne baltalanan bir ormann mahvolmas gibi acyan bir adam. Anlyorum ki, o, Afrika'ya makina istiyor. Zenciyi lmden kurtarmak iin deil. Zenciyi daha semereli, daha uzun zaman, daha dayankl ilettikten sonra ldrmek iin. Fransz emperyalizminin ac syleyen, dehetli bir gazetecisi u Alber Londr.. yle deil mi? yle.. stersen sana kitaplar brakrm. teki kitap Jorj Lefevr'in Kauuun Epopesi. Amerika otomobil fabrikalarna dair fasllar ayan hayret. Bu Lefevr kadar kpolulukta mahir bir adam grmedim. nsanlarn, kocaman bir makinann basit vidalar haline gelmesinde bile iir bulan bir adam. Kitab okur anlarsn. Lambay sndreyim mi? Haftaya gelirim yine. Drt gn sonra yaplacak mitingin sonu neye varacak? Byle hasta olmasaydn. Kuvvetli sz syliyen, amma bak gibi sz syliyen bir arkadaa yle ihtiyacmz var ki. Neyse. Ben gidiyorum. Kendine iyi bak... Ben kendime iyi bakyorum. zlme! Git. Lambay sndr.

Benerci lambay sndrd. Ve sanki lambay sndrr sndrmez, Somadeva hemen uyuyuvermimi gibi, ayaklarnn ucuna basarak odadan kt. Merdivenin sahanlnda, nine Benerci'yi kolundan tuttu: lecek, dedi. Belki, lmn gelmesini beklemeden kendi kendini ldrecek. Benim olum da, kafasn ngilizler sopayla paraladktan sonra, o duvarn dibindeki yatakta lmt. Bu da, o duvarn dibindeki yatakta lecek. Belki de kendi kendini ldrecek. ok ar ekiyor. Sana gstermiyor amma, siz hepiniz yle ar ekseydiniz oktan lrdnz. Kendini ldreceini nerden biliyorsun? Sana bir ey syledi mi? Bana bir ey sylemedi. Bana o yalnz iyi eyler syler. Kendini ldreceini yalnz kendine syledi gibi geliyor bana. Bunu, belki kendine bile apak sylememitir. Belki de sylemitir. Dn, ben evde yokken, sokaa km... Yatann altna bir kn korken grdm. knda ne vard, bilmiyorum. Sokaktan bir ey alp getirdi. Benerci, birdenbire geri dnp Somadeva'dan sormak istedi. Sonra vazgeti. Sen onu yalnz brakma, nine, ben iki gn sonra gelirim. Benerci sokaa frlad. Yrd.. Yrd... Bir kebanda Roy Dranat'la karlatlar. Havagaz fenerinin altnda durdular. Roy Dranat sarhotu. Benerci'nin ellerini tuttu: Benerci, belki siz haklsnz, dedi. Belki haklsnz. Fakat, ben dnyay dzeltecek ben mi kaldma kadar dtm. Mmkndr ki, be parmak bir olmaza kadar da alalaym. Amma, bana yle geliyor ki, sizin hakknz var. Allahasmarladk Benerci. Ben bu tarafa sapp yoluma gidiyorum, sen de yoluna git.. Roy Dranat, Benerci'nin ellerini brakt. apkasn kard. Yerlere kadar eilerek Benerci'yi selamlad: Belki, siz haklsnz....... Sallanarak uzaklat..

KNC BAP

KALKTALI SEYYAR SATICI ESNAFINDAN BR VATANDA: KALKTA'DA,

NGLTERE EMPERYALZM ALEYHNE YAPILAN MTNG VE SOMADEVA'NIN LMN BERVEH T ANLATIYOR.

Meydanda bir kalabalk vard, kardam, uyy... aman kalabalk!! Rzgrl bir orman gibi uuldard, kardam, bu yaman kalabalk. Kalktal tornaclar, Kemirli dokumaclar, Bombay gemicileri, yetmi yedi denizin getirdii kum gibi insan var. rlplak ocuklar sarkyor salkmlarla aalarn dalndan. Kocakarlar oturmular eiklere. ne deil, bir kl koparp atsan sakalndan dmezdi yere.

Meydanda bir kalabalk vard, kardam, uyyy, aman kalabalk. Dalgal, karanlk bir suya dmm gibi beni sard, kardam, bu yaman kalabalk. Baktm ki taaa... az daha.. Arkadalar!... karda

bir kamyonun stnde bir adam avaz avaz sz sylyor. Ama ne sz sylyor anam, okkal sz sylyor!!! Bakyorum adama, bir ey anlamyorum ama, sz sylyor herifiolu sz sylyor, okkal sz sylyor: Bilemem hangi sebeple, bilemem hangi sebebe! Etrafta baryorlar: Yaa be!!! Ben de baryorum. Acayip bir trk aryorlar. Makama uyup ben de aryorum...

Yanmda seyrek sakall bir ihtiyar: Bunlar, delidir, diyor, bunlar sanyorlar ki, diyor, biz zorla devirebiliriz, altn topuzlu kuyruunu dalgalara vuran denizlerin ortasnda demirden bir aslan gibi duran kocaman Britanya'y... imdi kamyonun stnde baka bir adam.. Bu da sz sylyor anam sz sylyor. Okkal sz sylyor. Bakyorum adama. Bir ey anlamyorum ama belli ki tekinden daha okkal sylyor. Etrafta daha ok baryorlar. Ben de baryorum. Bu sefer baka bir trk aryorlar, makama uyup ben de aryorum... Seyrek sakall ihtiyar:

 Bak, bu doru sylyor, diyor, zorla deil, gzellikle yava yava, diyor, alrz!.. Birdenbire ayrlrsak, kksz bir aacn dallar gibi kalrz...

imdi kamyonun stnde yine baka bir adam. Elbet bu da sz syleyecek anam. Sz sylyor. Seyrek sakall ihtiyarn keyfi yerinde yine. Belli ki, geliyor kalabalk seyrek sakallnn dediine. Adamlar kp iniyor kamyonun stnden. Balta grmemi bir ormanda yrr gibi yryorum kalabalkta kamyona doru ben. Barlar. Trk arlar. Ben bir eycik anlamyorum ama, etraftan laflar alnyor kulama: Sol taraf hap yuttu! Kamyonun yannda Benerci'ye bak! Anas lm kz kardei daa kaldrlm gibi

somurttu... Gandi'nin hakk var! Hind'in kurtarc ilahlar: dokuma tezghlar. Deniz tutmu gibi dnyor bam. Birden bir kyamettir koptu kardam. Barmalarla, ipte amar gibi sarsld hava. Somadeva geliyor, Somadeva! Ona sz verin! Syletmeyin, istemez! Dinlemiyoruz! Al aa! Syletmeyin, istemez.

Yanndakilerin omuzuna dayanarak trmand kamyona bir adam. Geldi btn kalabalk bu sapsar yzl bir tek adamla gz gze. Ortalk tssss! Somadeva balad sze... Hey anam! Heeey! Herifte bir ses vard, beyabey, bir ses!

Hani, ormanda kaplanlar lrken byle barr.. Arkadalar! dedi. Hastaym.. ok.. Fazla sze lzum yok, kendimi asacaktm. Gidip bakn odama: ipi yerde, engeli tavanda mhl braktm. Geberecektim bir kaak gibi

dedi. Ve szn bitiremedi. Salland sola bir, saa bir... Baktm ki kalabala bir kalabalk da rzgrl bir ekin gibi sallanyor, ben de sallanyorum. O yine: Arkadalar... dedi. Yine szn bitiremedi. Ve kamyonun stnden

devrildi stmze.. Birdenbire, kardam, bir hal oldu bize: boydan boya meydan uzatt kollarn deni tutmak iin. Hani ancak Lortlar Kamaras'na girmeliyim bu hali unutmak iin. Dalgal bir denize den ay gibi yzd bembeyaz ls Somadeva'nn yukar kalkan kollarn ve balarn stnde. Meydan bard, ben bardm: Somadeva! Somadeva! Kavga sonuna kadar kavga!... Omuz bamda inledi bir ses: Deliler kesiyor kocaman bir narn en yeil, en geni daln. Dnp arkama baktm ki, anam; yoluyor seyrek sakaln seyrek sakall adam.

KNC KISIM SONUNCU BAP

K LNN ODASI...

HNDSTAN YRMNC ASIR TARHNN SON SZ...

ROY DRANAT'IN AYNALI DOLABA BAKAN L GZLER...

Somadeva'nn ls imamsz, rahipsiz ve hahamsz ve kavga arklar syleyen on binlerce kiilik bir cemaatla kaldrld. Benerci, Somadeva'y gmdkten sonra, ninenin evindeki odaya geldi. pi yerde ve engeli tavanda mhl grd. Duvarn dibindeki yer yatann yast altndan krmz kapl, izgisiz defteri kard. Defterin kabnda: HNDSTAN'IN YRMNC ASIR TARH diye yazlyd. Benerci defteri at. Ba tarafta, Somadeva'nn bir gece kendisine okuduu yar kalm mukaddeme vard. Sonra beyaz sayfalar. Son sayfada be alt satr. Benerci bu be alt satr okudu: Ben, Somadeva, Hindistan'n yirminci asr tarihini yazmaa baladm. Fakat bitirmeden leceim. Arkadalarm, braktm yerden yazmaa devam etsinler. Tarihin sonu inanlmayacak kadar gzel olacaktr. Buna eminim...

II

Benerci, Somadeva'nn odasndan sokaa knca, Roy Dranat'n akamst

serinlikte bir teferrten dnerken souk alp zatrreeden ldn duydu. Ve Roy Dranat'n oteline gitti. Grdklerini yle anlatyor:

Girdim ki ieriye, iki eli yanna gelmi yatyor otel odasnn drt topuzlu karyolasnda. l. Omuzlarna kadar arafla rtl, gzleri ak... arafn altnda ayaklar: acayip bir hayvann dinliyen kulaklar... Gzleri bakyor ayaklar arasndan dolaba. Dolabn aynasnda gryorum: ban deil, yzn deil, kan deil, kapaklar ak, ii rtl gzlerini, yalnz l gzlerini... Gzleri bakyor dolaba. Ehramda bir kap aar gibi atm

dolab. Alt katta bir kutu var. Kutuda lnn hi giymedii siyah kunduralar. tl elbiselerle dolu orta kat: aslm dolabn iine sra sra elsiz ve basz Roy Dranat. Bir ie permanganat, yakalk, mendil, orap. Bir kitap: ok eski gnlerde beraber okuyup satrlarnn altn beraber izdiimiz bir kavga kitab.

Kapadm dolab. Onun dolaba bakan gzlerini kapadm. Artk satlacak bir yrek, kiralk bir kafa bile yok. Roy Dranat, hoa kal, mesele yok. YORGAN GTT, KAVGA BTT.

kinci Ksmn Sonu

NC KISIM

BRNC VE SONUNCU BAP

Gzme altn bir damla gibi akan yldzn , ilknce bolukta deldii zaman karanl, toprakta ge bakan bir tek gz bile yoktu... Yldzlar ihtiyardlar toprak ocuktu. Yldzlar bizden uzaktr ama ne kadar uzak

ne kadar uzak... Yldzlarn arasnda topramz ufaktr ama ne kadar ufak ne kadar ufak... Ve Asya ki toprakta bete birdir. Ve Asya'da bir memlekettir Hindistan, Kalkta Hindistan'da bir ehirdir, Benerci Kalkta'da bir insan... Ve ben haber veriyorum ki, size: Hindistan'n Kalkta ehrinde bir insann yolu stnde durdular. Yryen bir insan zincire vurdular...

Ve ben tenezzl edip bam kl boluklara kaldrmyorum. Yldzlar uzakm toprak ufakm umurumda deil,

aldrmyorum... Bilmi olun ki, benim iin daha hayret verici daha kudretli daha esrarl ve kocamandr: yolu stnde durulan zincire vurulan NSAN...

II

u yukarya, nc ksmn birinci ve sonuncu babnn birinci paras olarak yazdm, slubu ukalaca, yazdan da anlyacanz vehile, Benerci mahpustur. Hindistan'n hakik istikll ve hakik kurtuluu iin altndan dolay, Britanya polisi tarafndan tevkif, Britanya adliyesi tarafndan muhakeme ve Britanya hkmeti tarafndan, Benerci, hapse atlmtr. Cezas 15 senedir. Benerci bu 15 adet seneyi ta bir hcrede tek bana geirecektir. Ve bu 15 adet senenin bir haylisi gemitir... imdi size, bu bir hayli senenin nasl getiini anlatacam. Ve, sonra, sra, Benerci'nin kendini niin ldrdne gelecek. Emperyalizm aleyhine yazlan* ve emperyalizmi temellerinden ykmak iin nefislerini feda edenlerden bahseden bu kitap, bir inklpnn hangi artlar iinde kendini ldrmee hak kazanacan da hallettikten sonra, bitmi olacaktr.

(*) Yalnz unu hatrlatmak isterim ki, Benerci emperyalizmi ve emperyalizm ile mcadeleyi, Neo-Hitlerist-Sosyal-Faist-Sinyor-Fon evket Sreyya Bey gibi anlamyordu.

III

Gne pencerede... Yanyor demir bir ubuk.. Darda saat belki be, belki alt, belki buuk, yedi.. Gardiyan karyolay duvara kilitledi. Adam demir iskemlede oturuyor oturuyor... Gne dt pencereden adamn bana vuruyor..

Darda saat belki on belki on iki..

erdeki: yryor duvardan duvara, duvardan duvara...

Gardiyan... Pirin orbas, ekmek. Demek: le saat ald te yanda yayanlara.. Ve adam yryor, duvardan duvara, duvardan duvara..

Yanp snd demir ubuk.. Darda saat: belki be, belki alt, belki buuk... Darda adam...

Adam demir iskemlede oturuyor... Oturuyor...

Gardiyan. Pirin orbas, ekmek. Gardiyan karyolay indirince: ierde gece. Yatyor adam. Gzleri dnyor, dilerinin arasnda by.. Darda ay ....

IV

19... senesi eyllnn on beinci gecesi idi.. Saat on ikiden sonra, Kalkta ehrinin varolarndan gelen bir adam, umum hapisanenin yksek duvarlar karsnda durdu. Tam bedir halindeki ay, gkyzn kaplyan ve esen rzgrla korkun ekiller alp akan siyah bulutlarn arkasnda kh gizleniyor, kh meydana kyordu. ehrin varolarndan geldiini beyan ettiimiz mehul adamn durduu mahal, umum hapisanenin arka cephesine tesadf etmekte olup bu cephenin st ksmnda, hafif bir kla aydnlanm, bir sra demir parmaklkl pencere vard. Ay, bulutlarn arasndan kurtulduka, zaman zaman duvarn dibinden geen bir sngy ldatmakta ve bu suretle mehul adama hapisanenin etrafn devreden nbetilerin mevkilerini bildirmekte idi.

Mehul adamn kendisini nbetilere gstermek istemediini, okuyucularmz, elbette tahmin eylemilerdir.. Tahminlerinde yanlmyorlar. Zira bu adam buraya Britanya mparatorluu zabtasnn hi de ho grmeyecei bir ii yapmak iin gelmi idi. Filhakika, nbetiler hapisanenin kesinde gzden kaybolur olmaz, mehul adam cebinden bir ta paras karp iyice nianladktan sonra demir parmaklkl pencerelerin soldan ncsne frlatt.. Ta pencereden ieriye girdi. Eer biz, okuyucularmzla birlikte, mehul adamn ta atmasndan evvel, mevzubahis pencereden ieriye bakm olsaydk, yle bir manzarann ahidi bulunurduk: Demir kapsnn stnde gardiyanlara mahsus dardan srmeli kk bir pencere bulunan ta bir hapisane hcresi. Gndzleri kaldrlp zincirle duvara kilitlenen ve geceleri indirilen demir bir karyola. bu karyolann stnde, mahpuslara mahsus libas giymi olduu halde bir ahs oturmaktadr. Mezkr ahs sk sk ban kaldrarak, kapdaki gardiyan penceresinden gzetlenip gzetlenmediine bakyor, srgnn almadna emniyet kesbettikten sonra, siyah kapl kaln bir kitabn sayfalarna bir eyler yazyordu. Eer siyah kaln kitab yakndan tetkik edecek olursak grrz ki, bu ngilizce bir ncil'dir. Mevzubahis ahs, ta hcreye kapatldktan bir hafta sonra; Kayser'in hakkn Kayser'e ve Allahn hakkn Allaha vermei ve sa yanana bir tokat atlrsa, sol yanan evirmei talim etsin diye, bu ncil'i bir ngiliz misyoneri kendisine vermi idi. Esasen, hepisanenin btn hcrelerinde bu kitaptan maada okuyacak ve yazacak bir ey bulunmazd. mdi, ahvalini tetkik eylediimiz ahsn, yani ta hcre mahpusunun ncil sayfalarna neler yazdn grelim: Satrlarnn balar numaral ve baz kelimeleri kck ha iaretli sayfalarda, URDU lisanyla ve henz kurumam krmz ve taze bir kan ile yazlm ve kitabn sk siyah matbu hurufat zerinde ate gibi yanan yazlar vard. Ta hcre mahpusu ncil kitabnn i mukavvasndan kopard bir paray bkerek bir kalem haline getirmi ve bunu sol bileinden ince ince akan kana batrarak bu ate gibi yanan yazlar yazmakta bulunmu idi. te ehrin varolarndan gelen mehul adam ta att zaman, ta hcrenin iindeki mahpus byle bir ile meguld. Pencereden gelen ta mahpusun karyolas dibine dmt. Mahpus hemen yerinden kalkt. zerlerine kan ile yazd ncil kitab sayfalarn kopararak taa sard ve ta pencereden dar atp iade etti. ehrin varolarndan gelen mehul adam, taa sarlm kat tomarn yerden ald. Gsne soktu. Ve dnyann en kymetli hazinesini gsnde tayan bir insan gibi, korkak, cesur ve emin admlarla uzaklamaya balad. Korkuyordu: gsndeki defineyi alrlar diye; cesurdu: gsndeki defineyi lmn karsnda dahi vermemek iin; emin idi: zira ka senedir her iki ayda bir buraya geliyor, ta atyor ve ta, kanl yazlar yazl ncil sayfalarna sarlm olduu halde kendisine iade ediliyordu; binaenaleyh bu ie alm idi.

Bu kanla yazlm yazlar, Hintlilerin hakik istikll ve kurtulu cidalinde kitlelere heyecan, uur ve hedef vermekte idi........

Ta hcre mahpusu Benerci'dir. Kitlelere heyecan, uur ve hedef veren yazlar, vaktiyle Somadeva'nn balad ve imdi Benerci'nin devam ettii Hindistan'n Yirminci Asr Tarihi isimli eserdir. Yalnz, Benerci bunu, bileini kesip kanyla yazmyor.. Fakat, eer icap etseydi, eserin bir tek satrn yazmak iin damarlarndaki btn kann aktabilirdi. Ve bu, pestenkerani bir lf deildir.. Bu ii yapabilecek insanlarn yalnz on dokuzuncu asr romanlarnda yaadn zannedenler, yirminci asrn isimsiz, byk kavga kahramanlarn tanmyorlar demektir. Benerci yazsn bileinin kanyla yazmyor. Bu yazlar ehrin varolarndan gelen mehul adama vermiyor. Benerci yazlarn temiz beyaz katlara kurunkalemiyle yazyor. Ve bunlar hapishane gardiyanlarnn ngiliz dikkatlerine ramen, dardakilerin ellerine ulatryor. NASIL?.. Ta hcre mahpusunun, senelerdir, bu ii nasl yaptn anlatacak deilim. Romanda da olsa, Britanya polisine hizmet etmek istemem......

Darda bir bayrak gibi dalgalanrken ad, ierde O ihtiyarlad.. Her gn biraz daha camlar yaaryor iri baa

gzlklerinin. Her gn biraz daha siliniyor izgileri grdklerinin. Kreyvat hamra azalyor. Tasallb erayin. Tansiyon 26. Ba dnmesi, bunalt. Sinir...

Bir senedir yazamad bir satr bile.. Yine fakat darda bir bayrak gibi dalgalanyor ad. erde O ihtiyarlad....

BU FASIL BENERC'NN KENDN NN

LDRDNE DARDR

Kalkta ehrinin ufkunda gne ykseliyordu. Atlar ktan, miferleri ate bir ordu bozgun karanl katm nne geliyordu. Gne ykseliyordu.. Kalkta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bunu beceremedik romantik kat pek. yle diyelim:

Baygn kokulu koskocaman masmavi bir iek eklinde sema dt fecrin altn kollarna...

Bu da olmad,

olaca yok. Benden evvel gelenlerin hepsi, almlar birer birer, tuluu emsi, gurubu emsi tasvir patentasn. Tuluu emsin, gurubu emsin okumular canna.. Bu hususta yaplacak i, sylenecek sz kalmam bana. Buna ramen, tekrar ederim ki ben: Kalkta'nn damlar stnde gne gne gibi ykseliyordu. Sokaktan bir st beygirinin nal ve gm sesi geliyordu. Benerci sordu: Saat ka? Alt...

Benerci dn akam ge vakit tahliye edildi. Hapishanenin kaps nnde dehetli bir kalabalk onu bekliyordu. Eer eski sistem bir kafam olsayd, iddia edebilirdim ki, Benerci bu ynlarla insan ebediyyen peinde srkliyebilecek kadar onlara yakn, onlarn cannda, onlarn kanndayd.

Benerci'ye arkadalar, d mahallelerdeki apartmanlardan birinin en st katnda bir oda tutmular. Benerci odasna sekiz arkadayla beraber girdi. Bana: Sen git, biraz dola. Sonra gelirsin, dediler. Apartmann kaps nnden, merkez caddelere kadar, kmldanan, baran bir insan denizinin ortasnda, her admda onun ismini iiterek, dolatm. Kalabalk yava yava dald. Geri dndm zaman Benerci'yi odasnda yalnz buldum. Pencerenin nnde duruyordu. Saat gecenin on biriydi. Benerci: Otur bakalm, dedi. Oturdum. Saatler geti, saatler geti.. Bir kelime bile konumadk. Ve nihayet, lambann sar beyazlanmaa balad. Pencereden baktm: Kalkta'nn damlar stnde gne ykseliyordu. Benerci sordu: Saat ka? Alt. l. Anlamadm. Hi. Dinle. Bu kitabn birinci ksmnda, arkadalarm bana: Sen bizi sattn, dediler. Alnmda hl onlarn att tan izi var. Halbuki ben tertemizdim. Fakat onlar haklyd. Kl kald, kendimi ldryordum. Fakat bu halt yemedim. yle. Bu kitabn ikinci ksmnda, Somadeva'nn cierleri azndan geliyordu. yle ar ekiyordu ki, kendini ldrmek istedi. Fakat o da bu halt yemedi. Bir kamyonun stnde kalb dinlendirmeyi daha doru buldu, deil mi? yle... Saat ka? Alt buuk.

 l... Dinle. Ferdin tarihteki rol malum. Akn istikametini deitiremez. Yalnz tempoyu hzllatrabilir, yavalatabilir. te o kadar. Tarihte fert denilen nesne, keyfiyetin deil, kemiyetin stne tesir edicidir. Btn bunlar senin iin, benim iin, bizim iin bilinen eylerdir. Doru. yleyse, bunu imdi benim ahsma tatbik edelim. Birdenbire durdu. Gzln kard. Mendiliyle camlarn sildi. Gzln takt. Camlarn iinde byyen gzleri gzlerimdedir. Devam et, Benerci, dinliyorum. Hadisat yle getirdi ki, ben hareketin muayyen bir inkiaf merhalesinde muayyen bir rol oynyan bir fert haline geldim. Doru. Dnden itibaren katarn banda gidiyorum. Halbuki fizyolojim berbat.. Kafam elastikiyetini kaybetti. Dnemeleri zamannda dnemiyeceim. Ellerim lzumundan fazla titriyor. Akntda dmen tutamyacak bir hale geldiler. Akn temposunu hzllatrmak nerde? Onu yavalatmam muhtemeldir. stemeden, irademin dnda, yanl admlar atacam. Biliyorum, hareket belki beni alt ay sonra, bir sene sonra bir safra gibi frlatacaktr. Fakat o beni frlatp atana kadar, ben ona fren olacam. Halbuki ben kemiyette bile, bir sene deil, bir gn bile, irademin dnda, bilerekten ona ihanet edemem. Anlyor musun? Diyeceksin ki, yanlmyan yalnz tembellerdir, budalalardr. yapan, yryen adam yanlr. Mesele yanln idrakindedir. Fakat, ya bu yanlma nesnesi katarn bandaki adam iin bir kaide haline gelirse. Ve o adam katarn banda gidemiyeceini bildii halde, yerinde durmak iin bir saniye olsun srar ederse. Bu bir ihanet deil midir? Ben bir saniye olsun, ihanet edemem. Bu benim uzviyetimde yok... Benerci yine durdu. Sonra birdenbire glerek: Hem ben bu meseleyi arkadalarla konutum. Hallettik. Sana haltetmek der, dedi. Sen saata bak, ka? Yedi. Hem, bu benim mesele nevi ahsna mnhasr bir i bile deil. Galiba LAFARG'la kars da ayn vaziyete dmler, ayn ii yapmlar. Her ne hal ise. u senin tabancay ver bakaym. Pantolonumun arka cebinden tabancay kardm. Koskocaman bir nagant. Benerci'ye uzattm. Ald, masann stne koydu. Tekrar gzln kard. Mendiliyle camlarn sildi. Gzln takt. Camlarn iinde byyen gzleri gzlerimdedir.

 yle pencerenin nnde birer cgara tellendirelim, dedi. Cgaralar yaktk. Topraktan fkrr gibi bol, renkli ve lk bir yaz sabahnn klar kar pencerelerin camlarnda, Benerci'nin gzlklerinde prl prl yanyordu. Damlar, evler, aalar ve sokaklar ykanm gibi nemli ve tertemizdi. Konumuyorduk. Azmda, sonuna gelen cgarann acln duydum. Benerci ayaa kalkt. Cgarasn masadaki tablann iinde sndrd. Pencereyi kapat. Sen de haydi artk git. stersen det yerini bulsun diye bir kere kucaklaalm, dedi. Kucaklatk. Arkama bakmadan kapdan dar karken: ocuklara selam syle, dedi. Merdivenleri ar ar inmee baladm. Drdnc kat. nc kat. Merdivenleri hzl hzl iniyorum. kinci kat. Merdivenleri koarak iniyorum. Tam sokaa ktm zaman, derinlerden, demir bir kapnn hzla kapanmas gibi tok bir ses geldi...

BU KTABIN SON SZ . . . . . . . . . . . . . . .

Kavgada kendi kendini ldren lanetli bir cenazedir benim iin: lsne ellerimiz

dokunamaz. Arkasndan matem mar okunamaz.

Sen artk bu kitapta: noktalar virglleri satrlar tamyorsun. Sen artk bu kitapta komuyor barmyor alnn kamyorsun. Sen artk bu kitapta yaamyorsun.

Ve Benerci sen bu kitapta: kendi kendini ldrmene ramen benim ellerim senin

kanl delik akana dokunacaktr. Cenazende dosta dmana kar matem mar okunacaktr:

MATEM MARI .......................

an almyoruz. an almyoruz. Yok sal veren! Giden o biten bir ark deildir...

O byk bir k gibi dt. Kasketli bir gne halinde dt.

an almyoruz. an almyoruz. Yok sal veren! Bu giden bir biten ark deildir ...........

S O N

BERKLEY

Behey Berkley! Behey on sekizinci asrn filozof peskoposu. Felsefenden tten gnlk kokusu bamz dndrmek iindir. Hayat kavgasnda bizi dizst srndrmek iindir.

Behey Berkley, Behey Allahn Cebrail eklindeki Ezraili, Behey on sekizinci asrn en filozof katili!

Hl geziyor skoya kylerinde admlarnn sesi. Hl uluyor admlarnn sesine tyleri kanl bir kpek. Hl her gece titreyerek gryor glgeni skoya kylleri evlerinin camlarnda! Hl kanl be parmann izi var o beyaz buzlu camlar gibi imal akamlarnda!

Behey Berkley! Behey meyhane kzlarnn kara cbbeli kavalyesi, Kraln valyesi, sermayenin altn sesi, ve Allahn peskoposu! Felsefenden tten gnlk kokusu bamz dndrmek iindir. Hayat kavgasnda bizi dizst srndrmek iindir!

Her kelimen kelepelerken bileklerimizi, kvrlan bir ylan gibi satrlarn sokmak istiyor yreklerimizi. Beli hanerli bir saya benziyor resmin. Sivriliyor kitaplarndan ismin sivri yosunlu ucundan kzl kan damlyan yeil bir di gibi. Her kitabn diz km nnde Rabbn kara kuakl bir kei gibi.. Sen bu kyafetle mi bizi kandracaktn, inandracaktn? Biz sann vuslatn bekleyen bir rahibe deiliz ki!

Behey Berkley!

Behey tilkilerin ah tilki! alarken satrlarn zafer dd, kk bir ta parasnn en k imparatorlarn imparatoru gibi knca karsna, hemen anlamak iin bir kap ayorsun, binip Allahnn srtna soldan geri kayorsun! Kama dur! Her yol Romaya gider, bu belki dorudur fakat fikri evvel gren her felsefenin safsata iklimidir yelken at yer! Bu bir hakikat hem de mutlak cinsinden ! te sen ite senin felsefen: Sen o sar krmz rengini grdn cill derisine parmaklarn srdn parlak yuvarlak elmaya: Fikirlerin bir

terkibidir, diyorsun! Dmzda bize balanmadan var olan varl inkr ediyorsun!

u mavi deniz u mavi denizde yzen beyaz yelkenli gemi, kendi kendinden aldn fikirlerdir, yle mi? Mademki kendi fikrindir yzen gemi, mademki kendi fikrindir umman, ne zaman var, ne mekn! Ne senin haricinde bir vcut ne senden evvel kimse mevcut, ne senden sonra kinat baki bir sen bir de Allah hakik.

Lkin ey kara meyhanelerin sarho papaz! Senin dnda deil miydi kll kollarnda kvranan meyhanecinin kz?

Yoksa kendi altnda sen kendinle mi yattn? Diyelim ki senden evvel baban yok sa gibi. Yine fakat bacaklar arasndan ktn Meryem gibi bir anan da m yok! Diyelim ki yapyalnzsn Turu Sinada Musa gibi, ne yazk! Tevratn okuyan da m yok! ok yalan sylemisin ok.

Sen emin ol ki Berkley olmasan da zarar yok bu i're benzer yazda hissene den ey: biraz alay biraz aka ve birka tokat eldivensiz cinsinden Neyleyim? Ne'e kavgann musikisidir. Kavgada kuvvetini kaybetmi gibidir biraz ne'enin elik ahengini duymayan adam; ne'e ... iyi eydir vesselam, ba dndrmezse eer

ve ite bizimkiler gldler mi, az dolusu glyorlar. Kabahat onlarn kuvvetinde: yoksa ne sende ne de bende!

Dinle Berkley! dinlemesen de olur Biz dinleyelim: Beynimiz bal youran bir kovan. Ona bal dolduran ardr hayat. Aldmz hislerin sonsuz derin pnardr kinat! Kinat geni kinat derin kinat usuz bucaksz! Biz onun paralar, biz ondan doan bir sr bacaksz! Biz o bacakszlarn

 anasn inkr etmeyen cinsi nk biz emredenlere emir verenlerden deiliz! Balyz topraa kaln halatlar gibi kollarmzla! elik dileri imekli arkllar koparrken kara topran esrarn, biz seyretmedeyiz cihan iinden cihanlarn douunu; kehkeanlarn gm aydnlnda! Grmz, grmedeyiz yllarn yollarnda toprak oluunu kzl kadife dudakl kzlarn! iziyor hareketi gzlerimize sonsuz maviliklerde kuyrukluyldzlarn srma salarndan kalan izler.

Her habbe koynunda bir kubbeyi gizler!..

u denizler, u denizlerin stnde denizler gibi esen, rzgrlarn uultusu. u ipi kopmu inci bir gerdanlk gibi damlayan su, u bir damla su, uzaklatka, yaklalan hakikati gizler..

Her yeni ummanla beraber bir yeni imkn! Kinat geni kinat derin kinat usuz bucaksz!

Behey! Berkley! Behey bir kar boyuna bakmadan Karpatlar inkr eden cce! Ahrete gittiysen eer oradan bir ta gnder, sslemek iin Allahnn kafasn! Fakat buradan

topla hemen taran tasn, Hara mezat! Hara mezat! gtr pazara bir pula sat: Topraktaki saltanatn ge kan tahtn!

Yok stnde tabiatn tabiattan gayri kuvvet!.. Tabiat geni tabiat derin tabiat usuz bucaksz!..

1926

BE SATIRLA

Annelerin ninnilerinden spikerin okuduu habere kadar, yrekte, kitapta ve sokakta yenebilmek yalan, anlamak, sevgilim, o, bir mthi bahtiyarlk, anlamak gideni ve gelmekte olan.

1946

BEYAZIT MEYDANI'NDAK L

Bir l yatyor on dokuz yanda bir delikanl gndzleri gnete geceleri yldzlarn altnda stanbul'da, Beyazt Meydan'nda.

Bir l yatyor ders kitab bir elinde bir elinde balamadan biten ryas bin dokuz yz altm yl Nisannda

stanbul'da, Beyazt Meydan'nda.

Bir l yatyor vurdular kurun yaras kzl karanfil gibi am alnnda stanbul'da, Beyazt Meydan'nda.

Bir l yatacak topraa p p damlayacak kan silhl milletimin hrriyet trkleriyle gelip zaptedene kadar byk meydan.

Mays 1960

BR ACAYP DUYGU

Mrdm erii

iek amtr. ilknce zerdali iek aar mrdm en sonra

Sevgilim, imenin zerine diz st oturalm kar-be-kar. Hava lezzetli ve aydnlk fakat iyice snmad daha alann kabuu yemyeil tyldr henz yumuack... Bahtiyarz yaayabildiimiz iin. Herhalde oktan ldrlmtk sen Londra'da olsaydn ben Tobruk'ta olsaydm, bir ngiliz ilebinde yahut...

Sevgilim, ellerini koy dizlerine bileklerin kaln ve beyaz sol avucunu evir :

gn avucunun iindedir kays gibi...

Dnk hava aknnda lenlerin yz kadar be yandan aa, yirmi drd emzikte...

Sevgilim, nar tanesinin rengine baylrm nar tanesi, nur tanesi kavunda tr severim mayholuu erikte ..........

.......... yamurlu bir gn yemilerden ve senden uzak daha bir tek aa bahar amad kar yamas ihtimali bile var Bursa cezaevinde acayip bir duyguya kaplarak ve kahredici bir fke iinde inadma yazyorum bunlar, kendime ve sevgili insanlarma inat.

7.2.1941

BR CEZAEVNDE, TECRTTEK ADAMIN MEKTUPLARI

Senin adn kol saatmn kayna trnamla kazdm. Malum ya, bulunduum yerde ne sap sedefli bir ak var, (bizlere lt-kata verilmez), ne de ba bulutlarda bir nar. Belki avluda bir aa bulunur ama gkyzn bamn stnde grmek bana yasak... Buras benden baka ka insann evidir? Bilmiyorum. Ben bir bama onlardan uzam,

hep birlikte onlar benden uzak. Bana kendimden bakasyla konumak yasak. Ben de kendi kendimle konuuyorum. Fakat ok can skc bulduumdan sohbetimi ark sylyorum karcm. Hem, ne dersin, o berbat, ayarsz sesim yle bir dokunuyor ki iime yreim paralanyor. Ve tpk o eski ackl hikyelerdeki yalnayak, karl yollara dm, yetim bir ocuk gibi bu yrek, mavi gzleri slak krmz, kck burnunu ekerek senin barna sokulmak istiyor. Yzm kzartmyor benim onun bu an byle zayf byle hodbin byle sadece insan oluu.

Belki bu hlin

fizyolojik, psikolojik filn izah vardr. Belki de sebep buna bana aylardr kendi sesimden baka insan sesi duyurmayan bu demirli pencere bu toprak testi bu drt duvardr...

Saat be, karcm. Darda susuzluu acayip fslts toprak dam ve sonsuzluun ortasnda kmldanmadan duran bir sakat ve sska atyla, yani, kederden ldrtmak iin ierdeki adam darda btn ustal, btn takm taklavatyla aasz bolua kpkzl inmekte bir bozkr akam.

Bugn de apansz gece olacaktr. Bir k dolaacak yannda sakat, sska atn. Ve imdi karmda hain bir erkek ls gibi yatan bu mitsiz tabiatn aasz boluuna bir anda yldzlar dolacaktr.

Yine o malum sonuna erdik demektir iin, yani bugn de mkellef bir dassla iin yine her ey yerli yerinde ite, her ey tamam. Ben, ben ierdeki adam yine mutad hnerimi gstereceim ve ocukluk gnlerimin ince sazyla suzink makamndan bir ark azyla yine billhi kahredecek dil-i ndm seni byle uzak, seni dumanl, eri bir aynadan seyreder gibi kafamn iinde duymak...

Darda bahar geldi karcm, bahar. Darda, bozkrn stnde birdenbire taze toprak kokusu, ku sesleri ve saire... Darda bahar geldi karcm, bahar, darda bozkrn stnde prltlar... Ve ierde artk bcekleriyle canlanan kerevet, suyu donmayan testi ve sabahlar imentonun stnde gne...

Gne, artk o her gn le vaktine kadar, bana yakn, benden uzak, snerek, ldayarak yrr... Ve gn ikindiye dner, glgeler der duvarlara, balar tutumaya demirli pencerenin cam : darda akam olur, bulutsuz bir bahar akam... te ierde baharn en kt saat budur asl. Velhasl o pul pul ltl derisi, ateten gzleriyle bilhassa baharda ram eder kendine ierdeki adam hrriyet denen ifrit... Bu bittecrbe sabit, karcm, bittecrbe sabit...

Bugn pazar. Bugn beni ilk defa gnee kardlar. Ve ben mrmde ilk defa gkyznn bu kadar benden uzak bu kadar mavi

bu kadar geni olduuna aarak kmldanmadan durdum. Sonra saygyla topraa oturdum, dayadm srtm duvara. Bu anda ne dmek dalgalara, bu anda ne kavga, ne hrriyet, ne karm. Toprak, gne ve ben... Bahtiyarm...

1938

BR HAZN HRRYET

Satarsn gzlerinin dikkatini, ellerinin nurunu, bir lokma bile tatmadan yourursun btn nimetlerin hamurunu. Byk hrriyetinle alrsn el kapsnda, anan alatan Karun etmek hrriyetiyle hrsn!

Sen doar domaz dikilirler tepene, iler mrn boyunca durup dinlenmeden yalan deirmenleri, byk hrriyetinle parman akanda dnrsn vicdan hrriyetiyle hrsn!

Ban ensenden kesik gibi dk, kollarn iki yannda upuzun, byk hrriyetinle dolap durursun, isiz kalmak hrriyetiyle hrsn!

En yakn insannm gibi verirsin memleketini, gnn birinde, mesela, Amerika'ya ciro ederler onu seni de byk hrriyetinle beraber, hava ss olmak hrriyetiyle hrsn!

Yapr yakana kopas elleri Valstrit'in, gnn birinde, diyelim ki, Kore'ye gnderilebilirsin, byk hrriyetinle bir ukura doldurulabilirsin, mehul asker olmak hrriyetiyle hrsn!

Bir alet, bir say, bir vesile gibi deil insan gibi yaamalyz dersin, byk hrriyetinle basarlar kelepeyi, yakalanmak, hapse girmek, hatta aslmak hrriyetinle

hrsn

Ne demir, ne tahta, ne tl perde var hayatnda, hrriyeti semene lzum yok hrsn.

Bu hrriyet hazin ey yldzlarn altnda.

1951

BR KVET HKYES

Sleyman'a kars telefon etti : Konuan ben, ben, Fahire. Tanmadn m sesimden? Demek ok bardm birdenbire.

lk m? Belki... Hayr, ocuklar hasta deil. Dinle beni : ini brak da gel, abuk ol ama. Telefonda anlatamam, olmaz. Daha kyamet kadar vakit var akama. Saatlar, saatlar, kyamet kadar. Sorma. Dinle beni... Hemen vapur bulamazsan skdar'a kaykla ge. Bir taksiye atla. Paran yoksa patrondan avans al. Yolda hibir ey dnme, mmkn mertebe yalansz gelmeye al. Yalan kuvvetliye sylenir ben kuvvetsizim.

Alay etme kuzum. Evet kar yaacak, evet hava gzel. Koynuna girdiim adam gibi kocam gibi deil, bym, akllm, babam gibi gel...

Geldi Sleyman, Fahire, kocas Sleyman'a sordu : Doru mu? Evet. Teekkr ederim Sleyman. Bak ite rahatladm. Bak ite alamyorum artk. Nerde buluuyordunuz? Bir otelde. Beyolu tarafnda m? Evet. Ka defa?

 Ya , ya drt. m, drt m? Bilmiyorum. Bunu hatrlamak bu kadar m g Sleyman? Bilmiyorum. Demek ki bir otel odasnda. Kim bilir araflar nasl kirliydi. Bir ngiliz romannda okudum, bu ilere yarayan otellerde krk kvetler varm. Sizinkinde de var myd Sleyman? Bilmiyorum. Hele dn, toz pembe iekli, krk bir kvet? Evet. Hi hediye verdin mi? Hayr. ukulata, filn? Bir defa. ok mu seviyordun? Sevmek mi? Hayr... Bakalar da var m Sleyman?

 Yok. Olmad m? Hayr. Bunu sevdin demek... Bakalar da olsayd daha rahat ederdim... ok mu gzel yatyordu? Hayr. Doru syle, bak ne kadar cesurum... Doru sylyorum... Zaten gsterdiler bana. nek gibi kar. Belimden kaln bacaklar... Fakat zevk meselesi bu... Bir sual daha, Sleyman : Niin? Bilmiyorum...

Karanlkta pencerenin hizasnda karl, ar bir am dal. Bir hayli zaman oldu sofada asma saat on ikiyi alal.

Sleyman'n kars Fahire unlar anlatt kocasna ertesi gn : ... Dayanlmaz bir ac halindeydi kendime kar duyduum merhamet, lmeye karar verdimdi, Sleyman... Annem, ocuklarm ve en nde sen bulacaktnz karda ayak izlerimi. Beki, polisler, bir tahta merdiven ve bir kadn ls karacaktnz arka arsada bostan kuyusundan. Kolay m? Gece bostan kuyusuna doru yrmek, sonra kenarna kp durarak ba aa atlamak karanlna?

Fakat bulmadnzsa eer karda ayak izlerimi sade korktuumdan deil. Beki, merdiven, polisler, dedikodu, kepazelik, aldatlm bir zevcenin intihar : komik.

Niin ldm anlatmak mkl. Kime? Herkese, sana mesel. nsan, lmeye karar verirken bile insanlar dnyor...

Sen yatakta uyuyordun yzn rahat, her zaman nasl uyursan ondan evvel ve o varken.

Darda kar yamaya balad. Bir tek gecelikle kmak balkona : Zatrree ertesi gn, nmayisiz lvermek. Hayr, hi aklma gelmedi nezle olmak ihtimali.

Yaktm sobamz. yice snmak lzm ilknce. Cier bir ay barda gibi atlarm. Pencereye, kara bakyorum : Eini gaip eyleyen bir ku gibi kar geen eyyam nev bahar arar...

Babam bu iiri ok severdi. Sen beenmezsin. Sadan sola, soldan saa lerzn girizan...

Lambay sndrmeden balkona ktm. ... gibi kar der der alar... Oturdum balkonda iskemleye. Havada t yok. Karanlk bembeyaz. Uykudaym sanki. Sanki ok sevdiim bir insan korkarak beni uyandrmaktan yumuack dolayor etrafmda. myordum. Kederim duruluyor berraklayor. Odann caml kapsndan balkona vuran k scak bir kuma gibiydi stnde dizlerimin. Ben rehavetli bir mahzunluk iinde acayip eyler dnyordum : Feneryolu'ndaki nar 150 yandaym.

mr bir gn sren bcekler. Gn gelecek insanlar ok uzun ok bahtiyar yaayacaklar. nsann yrei ve kafas var... nsann elleri... nsan? Ne zamanki, nerdeki, hangi snftan? Onlarn insanlar, bizim insanlarmz. Ve her eye ramen yeni bir dnya iin yaplan kavga. Sonra sen ben bir krk kvet ve benim kendime kar duyduum merhamet...

Kar durdu. Skmek zre afak. Utanarak odaya dndm.

O anda uyansaydn sarlp boynuna... Uyanmadn. Evet, ok kr nezle bile deilim.

imdi? Zaman zaman hatrlayp zaman zaman unutacam. Yine yan yana yaayacaz beni sevdiine emin olarak.

Alt ay kadar geti aradan. Bir gece kar koca denizden dnyorlard. Gkte yldzlar, aalarda yaz meyveleri vard. Fahire birdenbire durdu bakt muhabbetle kocasnn gzlerine ve suratna tkrr gibi bir tokat vurdu.

16.8.1940

BU VATANA NASIL KIYDILAR

nsan olan vatann satar m? Suyun iip ekmeini yediniz. Dnyada vatandan aziz ey var m? Beyler bu vatana nasl kydnz?

Onu didik didik didiklediler, salarndan tutup srklediler. gtrp kfire : Buyur... dediler. Beyler bu vatana nasl kydnz?

Eli kolu zincirlere vurulmu, vatan rlplak yere serilmi. Oturmu gsne Teksasl avu. Beyler bu vatana nasl kydnz?

Gn gelir arh dzne evrilir, gn gelir hesabnz grlr.

Gn gelir sualiniz sorulur : Beyler bu vatana nasl kydnz?

1959

BULUTLAR ADAM LDRMESN

Analardr adam eden adam aydnlklardr nmzde gider. Sizi de bir ana dourmad m? Analara kymayn efendiler. Bulutlar adam ldrmesin.

Kouyor alt yanda bir olan, uurtmas geiyor aalardan, siz de byle komutunuz bir zaman. ocuklara kymayn efendiler. Bulutlar adam ldrmesin.

Gelinler aynada san tarar, aynann iinde birini arar. Elbet byle sizi de aradlar. Gelinlere kymayn efendiler. Bulutlar adam ldrmesin.

htiyarlkta aklna insann, tatl anlar gelmeli yalnz. Yazktr, ihtiyarlara kymayn, efendiler, siz de ihtiyarsnz. Bulutlar adam ldrmesin.

ubat 1955

BYK NSANLIK

Byk insanlk gemide gverte yolcusu tirende nc mevki osede yayan byk insanlk.

Byk insanlk sekizinde ie gider yirmisinde evlenir krknda lr byk insanlk.

Ekmek byk insanlktan baka herkese yeter pirin de yle eker de yle kuma da yle kitap da yle byk insanlktan baka herkese yeter.

Byk insanln topranda glge yok sokanda fener penceresinde cam ama umudu var byk insanln umutsuz yaanmyor.

7 Ekim, Takent, 1958

CEVZ AACI LE TOPAL YUNUS'UN HKYES

Burda bir dostumuz var : erke'in Kavak kynden. Byk kitaplar gibi iinde bir eyler sakl. Akll adamlara ajans haberlerine ve bilmeceye merakl. Ad : Yunus. Ateimizi yakp suyumuzu veriyor. Aalardan ve gnlerden konuuyoruz. Herhal ilerdedir yaanacak gnlerin en gzelleri. imdilik sohbetimizde kederi : kesilip satlm

bir ceviz aacnn...

Onu tanyoruz : avlunun iinde kapnn solundayd. Ve alt yanda dalndan dt Yunus, topall ondandr.

kzler topallar sever, nk topallar ar yrrler. kzler topallar sever, ceviz aalar sevmez topallar : nk topallar srayamazlar yemilere, nk zerlerine kp silkeleyemezler dallar. Ceviz aalar sevmez topallar...

Bir acayiptir muhabbet bahsi : mutlaka kendini dereye atmaz sevilmeyenlerin hepsi. nsanlarn hnerleri oktur : insanlar

sevilmeden de sevmesini bilirler...

Bir acayiptir muhabbet bahsi, bir acayiptir ceviz aac ile topal Yunus'un hikyesi...

..... Cevizlerini Eyllde dker, yapraklar yeil dururdu Kasma kadar. Ve erke yolu zerinden sabah namaz yp geldii zaman, kadnlardan nce uyanrd dallar. Altndan geerken dnrd Yunus...

..... Dnmek : ne mukaddes bir i ne felket ne de bahtiyarlkt, ve lm : mutlaka varlp dnlmeyen, fakat zerinde dnlmeyen bir kyd Yunus iin...

..... Cevizlerini Eyllde dker,

yapraklar yeil dururdu Kasma kadar. Gnete glgesi hain olurdu, rzgrda konuurdu kendi kendine, dallar yukardan Yunus'a bakar...

..... Gndzleri yldzlarn niye sndn, dnyann yuvarlak olduunu ve gnein etrafnda dndn bilmiyordu Yunus. Bunlar biz anlattk ona ap kalmad...

..... Cevizlerini Eyllde dker, yapraklar yeil dururdu Kasma kadar. Yksekti, geniti alabildiine. kii el ele versen ktn eviremezdin. Gece altnda oturdun muydu yldzlar gremezdin. Her gece altnda otururdu Yunus...

..... inli mslmanlara, burunlar tek boynuzlu gergedanlara,

ve bir damla suda bir milyon mikroba dair fikri yoktu Yunus'un. Bunlar bizden rendii gn hayret etmedi...

..... Cevizlerini Eyllde dker, yapraklar yeil dururdu Kasma kadar. Topran iinde gider kkleri, karanlk bir sudur tepende akar. Her akam altndan geerdi Yunus...

..... Bir gn ateimizi yakp verirken suyumuzu : Biz hizmetkrnz senin, sen efendimizsin dedik. arp kald Yunus...

..... Cevizlerini Eyllde dker, yapraklar yeil dururdu Kasma kadar. Rzgrda konuurdu kendi kendine. Yksekti, geniti alabildiine. Gece altnda oturdun muydu yldzlar gremezdin. Karanlk bir sudur tepende akar,

topran iinde gider kkleri, dallar, yukardan Yunus'a bakar...

Ky ii zordur katiyen vcut ezilir bir defa. Topraa melip bak drt tarafa : bela hangi inde pusmu bilinir mi? Mmkn yok vurulsun...

Vurmu bel, cierinden Yunus'u...

Biz hi dnyada yaam deiliz. Geldik gidiyoruz ylesine... Tevatr gzelmi stanbul ehri, varp grlmesi nasibolmad. Velkin niye tiftii yok altm haneden otuzunun?...

Tiftii yoktu Yunus'un...

Attn ta

dediin kuu vurmuyor. Dnya trene bindi. Gayr dnya kzn boynuzunda durmuyor. Elimiz ayamz : kz. ok zor olur kz satmak, yar lmdr yani. kz gitti mi korkulursun...

Sattlar kzn Yunus'un...

Herhal yollarn sonu grnd. Bu olan ileri akl almaz. Toprak sabuna dnd kayar insann elinden. Cmle mahlukatn mekn vardr kurdun mekn olmaz. Topran elinden kayd myd bir meknsz kurt olursun...

Kayd topra elinden Yunus'un...

Cevizlerini Eyllde dker, yapraklar yeil dururdu Kasma kadar. Gnete glgesi hain olurdu.

Yunus durmadan Yunus kaybettike onu dnr, o, bir ey isteyip, bir ey sormadan rzgrda konuurdu kendi kendine...

ocuklara ana, tohuma toprak ve kar lzmdr erkek ksmna...

Bir kz kard Yunus : nk dn pahal kz karmak ucuz...

Fakirin kars kavi olmaz...

Ve bir gn erke yolu zerinden sabah namaz yp geldii zaman giderlerdi. Yunus'un arkasnda yuvarland yere, krmz petemalnn iinde lverdi...

Topraksz, kzsz ve kadnsz,

kaldlar dnyada bir balarna ceviz aac ile Yunus. Yalnzlk koyduka koydu Yunus'a. El topranda ter dker oldu. Cevizi karanlkta kaybolur sanp uyumaz beklerdi sabaha kadar. Yalnzlk umrunda deil cevizin, topran iinde gider kkleri, dallar yukardan Yunus'a bakar...

Cevizden konsol yaparlar, topal Yunus ne ie yarar?

Zemheriler geldi barnamazsn. Cevizden konsol yaparlar. Gayr daha fazla srnemezsin. Sat Yunus cevizini...

Yn yorgan deil bu sarnamazsn. Cevizden konsol yaparlar. Bir cansz aatr yaranamazsn. Sat Yunus cevizini...

Varllar varsza dokur mu kilim,

vay cevizin hali, vay benim halim...

Meknsz kurda meknd. Cevizden konsol yaparlar. Yar aa, yar insand. Sat Yunus cevizini...

Cenaze rplak, kara uzand. Cevizden konsol yaparlar. Kesildi dallar, dallar budand. Satt Yunus cevizini...

Varllar varsza dokur mu kilim, vay cevizin hali, vay benim halim...

Sabahn sahibi vardr. Gn daima bulutta kalmaz. Herhal ilerdedir yaanacak gnlerin en gzelleri... imdilik sohbetimizde kederi : kesilip

satlm bir ceviz aacnn...

CEVZ AACI

Bam kpk kpk bulut, iim dm deniz, ben bir ceviz aacym Glhane Park'nda, budak budak, erham erham ihtiyar bir ceviz. Ne sen bunun farkndasn, ne polis farknda.

Ben bir ceviz aacym Glhane Park'nda. Yapraklarm suda balk gibi kvl kvl. Yapraklarm ipek mendil gibi tiril tiril, koparver, gzlerinin, glm, yan sil. Yapraklarm ellerimdir, tam yz bin elim var. Yz bin elle dokunurum sana, stanbul'a. Yapraklarm gzlerimdir, aarak bakarm. Yz bin gzle seyrederim seni, stanbul'u. Yz bin yrek gibi arpar, arpar yapraklarm.

Ben bir ceviz aacym Glhane Park'nda.

Ne sen bunun farkndasn, ne polis farknda.

Nazm HKMET

ANKIRI HAPSANESNDEN MEKTUPLAR

Saat drt, yoksun. Saat be, yok. Alt, yedi, ertesi gn, daha ertesi ve belki kim bilir...

Hapisane avlusunda bir bahemiz vard. Scak bir duvar dibinde on be adm kadard. Gelirdin, yan yana otururduk, krmz ve kocaman muamba torban dizlerinde...

Kelleci Memed'i hatrlyor musun? Sbyan kouundan. Ba drt ke, bacaklar ksa ve kaln ve elleri ayaklarndan byk. Kovanndan bal ald adamn tala ezmi kafasn. Hanm abla derdi sana. Bizim bahemizden kk bir bahesi vard, tepemizde, yukarda, gnee yakn, bir konserve kutusunun iinde...

Bir Cumartesi gnn,

hapisane emesiyle slanan bir ikindi vaktini hatrlyor musun? Bir trk sylediydi kalayc aban Usta, aklnda m : Beypazar meskenimiz, ilimiz, kim bilir nerde kalr lmz...?

O kadar resmini yaptm senin bana birini brakmadn. Bende yalnz bir fotorafn var : bir baka bahede ok rahat ok bahtiyar yem verip tavuklara glyorsun.

Hapisane bahesinde tavuklar yoktu, fakat pek l glebildik ve bahtiyar olmadk deil. Nasl haberler aldk en gzel hrriyete dair, nasl dinledik ayak seslerini yaklaan mjdelerin,

ne gzel eyler konutuk hapisane bahesinde...

Bir akamst oturup hapisane kapsnda rubailer okuduk Gazal'den : Gece : byk lciverd bahe. Altn prltlarla devran rakkaselerin. Ve tahta kutularda upuzun yatan ller.>

Bir gn eer, benden uzak, karanlk bir yamur gibi, cann skarsa yaamak tekrar Gazal'yi oku. Ve Pryende'm benim, ben eminim sen sadece merhamet duyacaksn

lmn karsnda onun mitsiz yalnzl ve muhteem korkusuna.

Bir akar su getirsin Gazal'yi sana : Toprak bir ksedir mlekinin rafnda tcidar, ve zafer yazlar yklm duvarlarnda Keyhsrevin...

Birikip sramalar. Souk scak serin.

Ve byk lciverdi bahede basz ve sonsuz ve durup dinlenmeden devran rakkaselerin...

Bilmiyorum, neden aklmda hep ilknce senden duyduum

ankrl bir cmle var : Pamuklad myd kavaklar kiraz gelir ardndan. Kavaklar pamukluyor Gazal'de, fakat grmyor, stat, kirazn geldiini. lme ibadeti bundandr.

eker Ali yukarda, kouta balama alyor. Akam. Darda ocuklar baryorlar. emeden akyor su. Ve jandarma karakolunun nda akasyalara bal kurt yavrusu. Ald demirlerin dnda byk, lciverd bahem. A s l o l a n h a y a t t r ...

Beni unutma Hatem...

Bugn aramba : biliyorsun ankr'nn pazar. Demir kapmzdan geip kam sepetimizde bize kadar gelecek yumurtas, bulguru, yaldzl, mor patlcanlar...

Dn kylerden inenleri seyrettim : yorgundular, kurnaz ve pheli, ve kalarnn altnda keder. Erkekler eeklerde, kadnlar plak ayaklarnn stnde getiler. Herhalde ilerinde senin bildiklerin vardr. Herhalde iki arambadr pazarda : krmz bartl kibirsiz stanbulluyu aramlardr...

20.7.1940

Scaklar bildiin gibi deil ve ben ki yal uaym, deniz ne kadar uzak...

kiyle be aras cibinliin altna uzanarak ter iinde kmldanmadan gzlerim ak dinliyorum sineklerin uultusunu. Biliyorum : imdi avluda duvarlara arpyorlardr suyu, kzgn, krmz talar ttyordur. Ve darda, otlar yanm kalenin eteinde bir kezzap aydnl iindedir simsiyah kiremitleriyle ehir...

Geceleri birdenbire rzgr kyor. sonra kayboluyor birdenbire. Ve karanlkta canl bir mahluk gibi soluyup,

yumuak, tyl ayaklaryla dolaarak bizi bir eylerle tehdit ediyor scak. Ve zaman zaman rpermelerle duyuyoruz derimizin stnde bir korku halinde tabiat...

Bir zelzele olabilir. Zaten gnlk yere geldi, sallad apanolu Yozgad'. Ve yerlilerin kavlince : alt tekmil tuz madeni olduundan yklacak ankr ehri kyametten krk gn nce. Yatp bir gece ban bir kalasla ezilmi, kmamak sabaha... lmn bu kadar kr ve mendeburu... Ben yaamak istiyorum biraz daha, daha bir hayli yaamak. Bunu birok ey iin istiyorum, birok ok mhim eyler.

12.8.1940

Saat bete akam oluyor : insann stne doru yryen bulutlarla. Yamur tadklar belli. Birou elle tutulacak kadar alaktan geiyorlar... Bizim odann yz mumluu, terzilerin gaz lambas yand. Terziler hlamur iiyorlar... K geldi demektir... yorum. Fakat kederli deilim. Yalnz bize mahsus bir imtiyazdr : k gnleri hapisanede, sade hapisanede deil, bu kocaman bu snas bu snacak dnyada yp

kederli olmamak...

26.10.1940

OCUKLARIMIZA NASHAT

Hakkndr yaramazlk. Dik duvarlara trman yksek aalara k. Usta bir kaplan gibi kullansn elin yerde yldrm gibi giden bisikletini.. Ve din dersleri hocasnn resmini yapan kurunkaleminle yk Mzrakl lmihalin yeil sarkl iskeletini.. Sen kendi cennetini kara topran stnde kur.

Corafya kitabyla sustur, seni Hilkati demle aldatan.. Sen sade topra tan topraa inan. Ayrdetme z anandan toprak anan. Topra sev anan kadar...

1928

stanbul'da, Tevkifane avlusunda, gneli bir k gn, yamurdan sonra, bulutlar, krmz kiremitler, duvarlar ve benim yzm yerde, su birikintilerinde kmldanrken,

ben, nefsimin ne kadar cesur, ne kadar alak, ne kadar kuvvetli, ne kadar zayf eyi varsa hepsini tayarak : dnyay, memleketimi ve seni dndm...

1939 ubat stanbul Tevkifanesi

--------------------------------------------------------------------------------

*** 1

Sevgilim, balar nde, gzler alabildiine ak, yanan ehirlerin kzlts, inenen ekinler

ve bitmez tkenmez ayak sesleri : gidiliyor. Ve insanlar katlediliyor : aalardan ve danalardan daha rahat daha kolay daha ok.

Sevgilim, bu ayak sesleri, bu katlimda hrriyetimi, ekmeimi ve seni kaybettiim oldu, fakat aln, karanln ve lklarn iinden gneli elleriyle kapmz alacak olan gelecek gnlere gvenimi kaybetmedim hibir zaman...

--------------------------------------------------------------------------------

*** 2

Fevkalde memnunum dnyaya geldiime, topran, aydnln, kavgasn ve ekmeini seviyorum.

Kutrunun lsn santimine kadar bilmeme ramen ve mehulm deilken gnein yannda oyuncakl dnya, inanlmayacak kadar byktr benim iin. Dnyay dolamak, grmediim balklar, yemileri, yldzlar grmek isterdim. Halbuki ben yalnz yazlarda ve resimlerde yaptm Avrupa yolculuumu. Mavi pulu Asya'da damgalanm bir tek mektup bile almadm. Ben ve bizim mahalle bakkal ikimiz de kuvvetle mehulz Amerika'da. Fakat ne zarar, in'den spanya'ya, mit Burnu'ndan Alaska'ya kadar her mili bahride, her kilometrede dostum ve dmanm var. Dostlar ki bir kerre bile selmlamadk ayn ekmek, ayn hrriyet, ayn hasret iin lebiliriz. Ve dmanlar ki kanma susamlar kanlarna susamm. Benim kuvvetim : bu byk dnyada yalnz olmamaklmdr. Dnya ve insanlar yreimde sr ilmimde muamma deildirler. Ben kurtarp kellemi nida ve sual iaretlerinden,

byk kavgada ak ve endiesiz girdim safma. Ve dnda bu safn toprak ve sen bana kfi gelmiyorsunuz. Halbuki sen harikulde gzelsin toprak scak ve gzeldir.

--------------------------------------------------------------------------------

***

Memleketimi seviyorum : narlarnda kolan vurdum, hapisanelerinde yattm. Hibir ey gidermez i skntm memleketimin arklar ve ttn gibi.

Memleketim : Bedreddin, Sinan, Yunus Emre ve Sakarya, kurun kubbeler ve fabrika bacalar

benim o kendi kendinden bile gizleyerek sarkk byklar altndan glen halkmn eseridir.

Memleketim. Memleketim ne kadar geni : dolamakla bitmez, tkenmez gibi geliyor insana. Edirne, zmir, Ulukla, Mara, Trabzon, Erzurum. Erzurum yaylasn yalnz trklerinden tanyorum ve gneye pamuk ileyenlere gitmek iin Toroslardan bir kerre olsun geemedim diye utanyorum.

Memleketim : develer, tren, Ford arabalar ve hasta eekler, kavak st ve krmz toprak.

Memleketim. am ormanlarn, en tatl sular ve da ba gllerini seven alabalk ve onun yarm kiloluu

pulsuz, gm derisinde kzltlarla Bolu'nun Abant glnde yzer.

Memleketim : Ankara ovasnda keiler : kumral, ipekli, uzun krklerin prldamas. Yal, ar fnd Giresun'un. Al yanaklar mis gibi kokan Amasya elmas, zeytin incir kavun ve renk renk salkm salkm zmler ve sonra karasaban ve sonra kara sr ve sonra : ileri, gzel, iyi her eyi hayran bir ocuk sevinciyle kabule hazr, alkan, namuslu, yiit insanlarm yar a, yar tok yar esir...

Nazim Hikmet

FAKR BR MAL KLSESNDE EYTAN LE RAHBN MACERASI

lknce yamurla sonra birdenbire aan gnele balamt sabah. Henz slakt asfaltn solundaki tarla. Harp esirleri oktan i bandaydlar. Topraktan nefret duyarak halbuki kylyd birou tral ve korkak apalyorlard patatesleri. Suluboya, solgun resimleri hatrlatyordu insana ky kilisesinden gelen an sesleri.

Pazard. Kilisede erkeklerin hepsi ihtiyard kadnlarn deil, ilerinde byk memeli kzlar,

ve sar salarna ak dmemi anneler vard. Maviydi gzleri. Balar nde, kaln, krmz ve harap parmaklarna bakyorlard. Terliydiler. Halanm lahanayla gnlk kokuyordu. Krsde muhterem peder beyannameyi okuyordu, gzlerini gizleyerek . Renkliydi pencere camlarndan biri. Bu camdan ieri giren gne duruyordu gen bir kadnn bembeyaz ensesinde eski bir kan lekesi gibi. Ve hibir zaman dourmam olan gssz ve kalasz bir Meryem'in kucanda bir ocuk : ba yle byk o kadar inceydi ki kvrlm bacaklar hazin ve korkuntu. nlerinde kandil yanyordu eski sert ve boyal tahtay aydnlatp...

ki adam boyundayd tahta heykel. eytan saklanmt arkasna kalar ekik, sakal sivri, Mefistofeles olmas muhtemel,ve lim bir tebessmle dinliyordu muhterem pederi. Avrupa'nn bekas, (okuyordu beyannameyi muhterem peder) Avrupa'nn bekas iin harbediyoruz.

Dinliyordu eytan sivri sakalnda keder ve si ve selm aklna dayanlmaz bir ar vermekteydi yalan.

Okuyordu rahip : Avrupa milletleri el ele verip harbediyoruz, ve mutlak imha edeceiz medeniyet iin tahripi bir unsuru.

eytan bir para yana itti Meryem'in heykelini ve havada sihirle efsun almetleri daireler evirip

kaldrd elini rahibe doru etsizdi, uzundu bu el, hakikat gibi, kemikli ve kuru .

Ve ne olduysa o anda oldu ite. Renkli camn altndaki kadn rlplak grnd kpkrmz gnete. Memeleri ard ve sar ipek gibi parlyordu karnnn altnda tyler. Drd kad muhterem peder ve eytan'n ivasyla hakikati bard : Kar koymak gn geldi en byk tehlikeye. Harbediyoruz, fuhun bekas iin, kerhane kaplar kapanmasn diye. Ve sen orda, arkada iinde beyaz entarisinin bir erkek ocuu gibi duran, sen orospu olacaksn kzm. Sana firengi ve belsoukluu verecekler byk ehirlerimizden birinde. Baban dnmeyecek Yatyor imdi yzkoyun

ok uzak bir topran zerinde. imdi kan iindedir etli, kaln kulaklar ve ince kollarnn doland boyun. Yatt yerde yalnz deil. Hareketsiz duran tanklarla, terk edilmi toplar sahada.

Kendi sesinden rkerek sustu rahip. Orda, arkada, beyazl kz alyordu. Kadife ceketli bir erkek ihtiyar orman bekisi civar iftliin bir eyler sylemek istedi. Sivri sakaln kad eytan, rahibe : Devam et, dedi. Ve muhterem peder balad tekrar konumaya : Harbediyoruz : pazar ve mal nizamnn bekas iin. Kmr, lstik ve kereste, ve kendi deerinden fazla yaratan i kuvveti satlmaldr. Patiska, benzin

buday, patates, domuz eti ve taze gmrah bir sesin iindeki cennet satlmaldr. Gneli bahesi ve resimli kitaplar ocukluun ve ihtiyarln emniyeti satlmaldr. an, eref ve saadet, ve kuru kahve topyekun pazar mal olup tartlp, llp, biilip satlmaldr. Harbediyoruz : harbi bitirdiimiz zaman a, isiz ve sakat harp madalyasyla fakat kpr altnda yatlmaldr...

Yine sustu muhterem peder. eytan emretti yine : Naklet onun macerasn, o ne idi, ne oldu, anlat...

Ve anlatt rahip : Onu hepiniz hatrlarsnz,

topran iindeki bir patates tohumu gibi fakir, alkan ve neesiz geti ocukluu. Sonra uyand birdenbire on yedi yana doru. Yine fakirdi, alkand. Fakat aylarca gidip bulutsuz bir denizde altnda snk yelkenlerin sanki ok scak bir sabah ufukta apanszn yeni bir dnya kefeder gibi buldu neeyi... Mahallede sesi en gzel olan insand ve en gzel mandolin alan. Hatrlyorsunuz deil mi size doru gelen dostluunu kocaman, krmz elinin ve mavi kurdelesini mandolininin?.. inizde kimin kalbini krd, kime yalan syledi, sarho olduu vaki midir, ve kiminle dvt? ocuklara saygsn

ve ihtiyarlara efkatini inkr edebilir miyiz? Belki biraz kaln kafal fakat kalbi bir balk yavrusu gibi temiz onu geen sene harbe gnderdik. imdi gerilerinde cephenin igal altndaki bir kyn odasndadr. Baygn bir kadnn rzna gemekle megul bir tahta masann zerinde. Beli plak pantolunu dizlerinde banda mifer ve ayaklarnda ksa, kaln izmeler. Yerde iki ocuk ls yatyordu direkte bal bir erkek. Darda yamur yayor ve uzaktan uzaa motor sesleri. Kadn masadan yere iterek dorulup ekti pantolonunu... Halbuki hepiniz hatrlarsnz onu, hatrlyorsunuz deil mi size doru gelen dostluunu kocaman, krmz elinin ve mavi kurdelesini mandolininin?

Yine birdenbire sustu muhterem peder. (Susabilmek bir hnerdir insann azndan kan szler kendine ait olmazsa.) Fakat tahta Meryem'in arkasndan yine emretti eytan : Rahip, devam et, dedi. Ve devam etti rahip : Harbediyoruz. altrlan insan ynlar birbirine devrederek zinciri, karanlk ve ar, beton knklerin iinde akmaldr. Ve sen kocakar n safta, solda, diz kp yz eski bir kat gibi buruuk olan seni temin ederim ki kilise kapsnda oynayan torunun be yanda, ba altn bir top gibi yuvarlak dedesi, senin kocan, babas,

senin olun ve komularn gibi kmr ocaklarnda alacak. Hibir eyi mit etmemeyi rensin. Bu maksatla uuyor bombardman birliklerimiz tasavvur edilmeyecek kadar ok lm tayp iki gergin kanatla. Ve motorlarna benzinle beraber belki bir para keder dolarak (ldrenlerde tevehhm edilen keder gibi bir ey), uuyor av kuvvetleri himayesinde olarak bombardman birliklerimiz birbiri ardndan giden dalgalar halinde... Harbediyoruz : ldrdklerimizin says bizden ve onlardan aralarnda meme ocuklar da var imdilik be alt milyon kadar. Harbediyoruz : kundak bezinin eidiyle belli olmal herkesin yeri.

Harbediyoruz : parlasn edebiyen diye sabah gnelerinde hapisane demirleri...

Hakikat ok tarafldr. Fakir bir imal kilisesinde eytan'n ivasyla da olsa fakir bir papaz onu o kadar uzun anlatamaz. nzibat kuvvetleri ald haberi kadife ceketli orman bekisinden gelip indirdiler krsden muhterem pederi. Ve asfalt yolun zerinde arasnda silhl iki adamn giderken muhterem peder eytan bakt arkasndan : ekik kalarnda mit ve sivri sakalnda keder.

12.9.1941

Not :

Alamanya ykld. Temerkz kampndan kurtarld muhterem peder. Ve yine eytan'n ivasna uymasayd eer nemli Alaman demokratlarndan biri olurdu bugn Anglo-sakson igal blgelerinden birinde. Halbuki yine uydu eytan'a. Ve yine bir pazar gn ve ayn kilisede yine batl mttefikleri meth sena edeyim derken 41 ylnda sylediklerinden baz fasllar tekrarlad aynen bilhassa mal nizamna ait olanlar. Ve Katolik bir Amerikan subaynn emriyle (tevkif edilmediyse de bu sefer) kovuldu kiliseden muhterem peder. Yine arkasndan bakt eytan : ekik kalarnda biraz daha ok mit sivri sakalnda biraz daha az keder...

1946 ubat 17

GAZETE FOTORAFLARI STNE

Kara Yara

Birinci sayfada yatyor iki stun stne iki plak yavrucuk, birinci sayfada iki stun stne bir avu kemik deri. Delinmi patlam etleri. Biri Diyarbakrl, Erganili biri. Kollar bacaklar kargack burgack, kafalar kocaman, azlar korkun bir haykrla ak, birinci sayfada tala ezilmi iki kurbaack. ki kurbaack kara yaral iki yavrum benim. Ylda kim bilir ka bininiz ac suya bile doymadan gelip gidiyor...

Ve mstear bey : (Kara Yaraya tutulas) "Endieye mahal yok," diyor.

3 Austos 1959

Emniyet Mdr

Gne bir yara gibi alm gkte akyor kan. Uak alan. Karlayclar, eller gbekte : coplar, cipler, hapisane duvarlar, karakollar ve daraalarnda sallanan ipler ve siviller gze grnmez ve bir ocuk ikenceye dayanamad att kendini Emniyet'te nc kattan.

Ve ite Emniyet Mdr bey uaktan iniyorlar Amerika'dan dnyorlar mesleki tetkikattan.

ncelediler uyku uyutmamak usullerini ve memnun kaldlar pek hayalara balanan elektrottan ve bizdeki tabutluklarn stne bir de konferans vererek akladlar faydalarn koltuk altlarna kaynar yumurta koymann, boyun derisini kibritle ince ince yakp soymann.

Emniyet Mdr bey uaktan iniyorlar Amerika'dan dnyorlar ve coplar cipler ve daraalarnda sallanan ipler stat dnd diye seviniyorlar.

1959

Adnan Bey

Trkler sylendike Trk diliyle Seni seviyorum glm, dendike Trk diliyle Trk diliyle glnp Trk diliyle atlar yakldka, Adnan Bey, ben anlacam, anlacak Trk diliyle size svm. Tarlalarmza girmi deil sizin gibisi yaban domuzunun. ehrimiz grm deil yangnn sizden kanlsn. Bir adnz var, Adnan Bey, admza benzeyen. Dilimiz kuruyor dilimizi konutuunuz iin. Bitten, alktan, stmadan betersiniz. Yz Trkiye olsa elinizden de gelse yzn de zincire vurur yz kere satarsnz. Milletimin en talihsiz gecesi ana rahmine dtnz gecedir.

1959

Ahmet Emin Yalman

Selanikli Osman Efendi keskin muhasebecilerdendi ama o da yanld mrnde bir kere yanl bir tohum atp rahm-i madere. Bu tohum dnyaya kp insan biimini aldysa da, boyu bir kar kaldysa da, yle haltlar yedi, yle iler kartrd ki svdler kabrinde bile babas Osman Efendiye. Osman Efendi, Ahmet Emin adn takmt tohumuna, Ahmet Emin, Yalman'l katt buna ve Ahmet Emin Yalman nce Alaman oldu sonra Amerikan.

Ona gre her devirde, her zaman satlacak bir gazeteydi "Vatan" ve hazret satt vatan. Hapse atacaklarm Ahmet Emin Yalman' Amerikana yaranmaktaki rekabet yznden. Hapisteki hrszlara acyorum ben, ahlklar bozulacak Emin Beyle ayn damda yaayarak...

1959

Refik Koraltan

Tekstilde umutsuz durum. Bir isiz kezzap iti. Bir milyon ocuk okuldan mahrum. Kara yara Mardin'e geti. Grev yapan iiler yakaland. Kyl, iftliklerinin ekinini yakyor...

Bir gazete sayfasnda balklarn arasndan bakyor bakan bakan Refik Bey, bel bel bakyor. Byk Millet Meclisi'nin sahibi gsteriyor suratn milletime bilmem neyini gsteren bir deli gibi.

Biliyoruz, odur kk dalar ve dalarn dourduu fareleri yaratan ve Debreli Hasan gibi martini atan.

Biliyoruz, tutmu elinden Amerikan : Yr ya Refik kulum, demi ve Refik Bey yrm, gbei kendinden bir kar nde, diz kapaklarna kadar kana batarak, mill erefimizin kemikleri stnde. Biliyoruz, biliyoruz, bu vatann anasn alatan bir smet, bir Adnan, bir de Koraltan.

1959

Korku

Korkuyor Adnan Menderes llerden korkuyor. Kore dalarndan geliyor kimi apak gzleri dumanl kaytan byklar kanl yalar yirmi.

Korkuyor Adnan Menderes llerden korkuyor hele ocuk llerinden. Karnlar davul gibi, boyunlar pten ince, kryorlar Adnan Bey'in mutfak camlarn her gece mezarlarndan knca...

Korkuyor Adnan Menderes dirilerden korkuyor hele arkllardan hele kasketlilerden. Kasketliler hayn balamay bilmez.

Korkuyor Adnan Menderes kocaman yanaklar sarkyor yal, sar. Korkuyor Adnan Menderes saata indi uykusu. Korkuyor Adnan Menderes hibir korkuya benzemez halkn satann korkusu.

1959

GELM DNYANIN DRT BR UCUNDAN

Gelmi dnyann drt bir ucundan

Ayr dilleri konuur, anlarz Yeil dallarz dnya aacndan Genlik denen bir millet var, ondanz.

195

Nev York Tayms gazetesi 29 Aralk 1954 tarihli saysnda "Trkiye Geriliyor" balkl bir bayaz yaymlad. Bu bayazda yle satrlar var : "O - Adnan Menderes - Basn hrriyetini yok ediyor... Basnda kendisini tenkit edenleri hapse atyor... Siyasi muhalefeti eziyor... Menderes iilere grev hakkn tanyacan vaad etmiti... Halbuki en ksa grevler iin iileri takip ediyor..." Ben, Nzm Hikmet, Nev York Tayms gazetesinin satrlar arasnda kalan yazlar da okudum. Bu satrlarn arasndaki satrlar aynen aaya geiriyorum.

GERLEYEN TRKYE YAHUT ADNAN MENDERES'E TLER

aknln bu kadarna dorusu ya pes. Bindiin dal kesiyorsun Adnan Menderes. lle de asp kesmek geliyorsa iinden Ezmekte devm et Barlar', ama sen Mesel Yaln' da tkyorsun delie (1)

htiyarck sana azck cilve yapt diye, Git, ko, elini p, af dile, yzn gldr, O, yalnz altn kafeslerde ten blbldr. O, matbaalar yktrp kitaplar yaktran, (2) O, byk demokrat, O, hrriyeti kahraman, Moskova'y atomlayalm diyen insanc... Kendine acmazsan bize bir para ac. A be Adnan Menderes, byle bir dal kesilmez, Byle aknlklarn sonu da iyi gelmez... u muhalefetle de alp veremediin ne? Niye yle hmla yryorsun stne? Kore'ye asker gnderdin de "Hayr" m dedi? "Kan akt hesab sorulmaldr!" m dedi? Orduyu emrimize verdin, ses kard m? "Olmaz olsun" mu dedi Amerikan yardm? Feryat m etti "stikll elden gitti" diye? Zavall, smsk sarlm demokrasiye : "Bavekil merasimsiz karlanmal" diyor. (3) Bir de bazan coarak "Hayat pahal" diyor. Bu aksoylu muhalefeti ezilir grmek Trkn Batl dostlarn pek zyor pek. (4) aknln bu kadarna dorusu ya pes. Bindiin dal kesiyorsun Adnan Menderes.

Hani, her ite bizden rnek alacaktn ya? Hrriyet nizamna sdk kalacaktn ya? Vaadettin tanmadn iinin grev hakkn. O hakk bizim tandmz gibi tan. Elli istiyorlarsa ate a, sonra be ver. Ama ufak tefek grevlerde anlay gster. Sendika liderlerinizin birou zaten bizde olduu gibi emir alr polisten. Niye telalanp kaybedersin vekarn? Hem de krarsn liderlerin itibarn? aknln bu kadarna dorusu ya pes, Bindiin dal kesiyorsun Adnan Menderes.

Senin bindiin dallar ve bindiimiz dallar, Unutma bu dallardan baka asl aa var, fkeyle homurdanan yar plak, yar a, bizi silkip atmaya frsat kollyan aa...

1955

(1) Adnan Menderes tevkif ettii gazeteciler arasnda Hseyin Cahit Yaln' da hapise att.

(2) 1945 ylnda Tan gazetesi bata olmak zere birok gazete, dergi matbaas yklp yama edilmi, meydanlarda kitaplar yaklmt. Bu faist srlerine "leri" emrini Yaln vermiti. (3) Burjuva muhalefet gazeteleri ve partileri, Adnan Menderes'e stanbul'a filan gelip gidilerinde merasim yaplmasna itiraz ediyorlar. (4) Nev-York Tayms yazsn yle bitiriyor: "Bu durum Trkiye'nin Batdaki dostlarn kederlendirmektedir."

GDERAYAK

Giderayak ilerim var bitirilecek, giderayak. Ceylan kurtardm avcnn elinden ama daha baygn yatar aylamad. Kopardm portakal dalndan ama kabuu soyulamad. Oldum yldzlarla har neir ama says bir tamam saylamad. Kuyudan ektim suyu

ama bardaklara konulamad. Gller dizildi tepsiye ama tatan fincan oyulamad. Sevdalara doyulamad. Giderayak ilerim var bitirilecek, giderayak.

Haziran 1959

GVDEMDEK KURT

Sen benim minare boyunda am gvdeme, yumuak beyaz

bir kurt gibi girdin, kemirdin! Ben barsaklarnda solucan Makdonald besleyen ngiliz amelesi gibi tayorum seni iimde!

Biliyorum kabahat kimde!

Ey ruhu lordlar kamaras kadn! Ey uzun entarili tysz Puankare! Karmda: demirleri kpkzl bir imendifer oca gibi yanmak senin en basit hnerin; yine en basit hnerin senin buzun stnde bir paten gibi kvranmak!

Souk! Scak! Kaltak! dur!

Yumuak beyaz kvrllarnla beynime giriyorsun kemiriyorsun! Oraya giremezsin! Onu kemiremezsin!

Yumuak beyaz kvrllaryla beynime giren kurdu rk bir di eker gibi sktm! Epeyce ter dktm! Bu sonuncuydu bir daha olmayacak!

1924

GZLERN

Gzlerin gzlerin gzlerin, ister hapisaneme, ister hastaneme gel, gzlerin gzlerin gzlerin hep gnete, u Mays ay sonlarnda yledir ite Antalya tarafnda ekinler seher vakti.

Gzlerin gzlerin gzlerin, ka defa karmda aladlar rlplak kald gzlerin alt aylk ocuk gzleri gibi kocaman ve rlplak, fakat bir gn bile gnesiz kalmadlar.

Gzlerin gzlerin gzlerin, gzlerin bir mahmurlamayagrsn sevinli bahtiyar alabildiine akll ve mkemmel dillere destan bir eyler olur dnyaya sevdas insann.

Gzlerin gzlerin gzlerin, sonbaharda yledir ite kestanelikleri Bursa'nn ve yaz yamurundan sonra yapraklar ve her mevsim ve her saat stanbul.

Gzlerin gzlerin gzlerin, gn gelecek glm, gn gelecek, karde insanlar birbirine senin gzlerinle bakacaklar glm, senin gzlerinle bakacaklar.

1956

GNE ENLERN TRKS

Bu bir trk:toprak anaklarda gnei ienlerin trks! Bu bir rg:alev bir sa rgs! kvranyor; kanl; kzl bir me'ale gibi yanyor

esmer alnlarnda bakr ayaklar plak kahramanlarn! Ben de grdm o kahramanlar, ben de sardm o rgy, ben de onlarla gnee giden kprden getim! Ben de itim toprak anaklarda gnei. Ben de syledim o trky!

Yreimiz topraktan ald hzn; altn yeleli aslanlarn azn yrtarak gerindik! Sradk; imekli rzgra bindik!. Kayalardan kayalarla kopan kartallar rpyor kta yaldzlanan kanatlarn. Alev bilekli svariler kamlyor aha kalkan atlarn!

Akn var gnee akn! Gnei zaptedeceiz gnein zapt yakn!

Dmesin bizimle yola: evinde alayanlarn gz yalarn boynunda ar bir zincir gibi tayanlar! Braksn peimizi kendi yreinin kabuunda yaayanlar!

te: u gneten den atete milyonlarla krmz yrek yanyor!

Sen de kar gsnn kafesinden yreini;

u gneten den atee frlat; yreini yreklerimizin yanna at!

Akn var gnee akn! Gnei zaaptedeceiz gnein zapt yakn!

Biz topraktan, ateten, sudan, demirden doduk! Gnei emziriyor ocuklarmza karmz, toprak kokuyor bakr sakallarmz! Ne'emiz scak! kan kadar scak, delikanllarn ryalarnda yanan o an kadar scak! Merdivenlerimizin engelini yldzlara asarak, llerimizin balarna basarak ykseliyoruz

gnee doru!

lenler derek ldler; gnee gmldler. Vaktimiz yok onlarn matemini tutmaya!

Akn var gnee akn! Gnei zaaaptedeceiz gnein zapt yakn!

zmleri kan damlal krmz balar ttyor! Kaln tula bacalar kvranarak tyor! Haykrd en nde giden, emreden! Bu ses! Bu sesin kuvveti, bu kuvvet yaral a kurtlarn gzlerine perde

vuran, onlar olduklar yerde durduran kuvvet! Emret ki lelim emret! Gnei iiyoruz sesinde! Couyoruz, couyor!.. Yangnl ufuklarn dumanl perdesinde mzraklar g yrtan atllar kouyor!

Akn var gnee akn! Gnei zaaaaptedeceiz gnein zapt yakn!

Toprak bakr gk bakr. Haykr gnei ienlerin trksn,

Hay-kr Haykralm!

1924

GZ

Gnler gitgide ksalyor, yamurlar balamak zre. Kapm ardna kadar ak bekledi seni. Niye byle ge kaldn?

Soframda yeil biber, tuz, ekmek. Testimde sana sakladm arab itim yarya kadar bir bama seni bekleyerek. Niye byle ge kaldn?

Fakat ite ball meyveler dallarnda olgun, diri duruyor. Koparlmadan deceklerdi topraa biraz daha gecikseydin eer...

HASRET

Denize dnmek istiyorum! Mavi aynasnda sularn: boy verip grnmek istiyorum! Denize dnmek istiyorum!

Gemiler gider aydn ufuklara gemiler gider! Gergin beyaz yelkenleri doldurmaz keder. Elbet mrm gemilerde bir gn olsun nbete yeter. Ve madem ki bir gn lm mukadder; Ben sularda batan bir k gibi sularda snmek istiyorum! Denize dnmek istiyorum! Denize dnmek istiyorum!

HASRET

Yz yl oldu yzn grmeyeli, belini sarmayal, gznn iinde durmayal, aklnn aydnlna sorular sormayal, dokunmayal scaklna karnnn.

Yz yldr bekliyor beni bir ehirde bir kadn.

Ayn daldaydk, ayn daldaydk. Ayn daldan dp ayrldk. Aramzda yz yllk zaman, yol yz yllk.

Yz yldr alacakaranlkta kouyorum ardndan.

6 Temmuz 959

HERKES GB

Gnlmle ba baa dndm demin; Artk bir sihirsiz nefes gibisin. imdi t iinde bombo kalbimin Akisleri snen bir ses gibisin.

Mziye karp sevda yeminim, Bir anda unuttum seni, eminim Kalbimde kalbine yok bile kinim Bence artk sen de herkes gibisin.

(Altnc Kitap, Temmuz 1336/1920)

BENCE SEN DE MD HERKES GBSN

Gzlerim gznde ak semiyor Onlardan kalbime sevda gemiyor Ben yordum ruhumu biraz da sen yor nk bence imdi herkes gibisin

Yolunu beklerken daha dn gece Kayorum bugn senden gizlice Kalbime baktm da ite iyice Anladm ki sen de herkes gibisin

Bsbtn unuttum seni eminim Maziye kart imdi yeminim Kalbimde senin iin yok bile kinim Bence sen de imdi herkes gibisin

334 (1918) - Yaz - Kadky

HRRYET KAVGASI

Yine kitaplar, trkleri, bayraklaryla geldiler, dalga dalga aydnlk oldular, yrdler karanln stne. Meydanlar zaptettiler yine.

Beyazt'ta ehit den silkinip kalkt kabrinden, ve elinde bir gne gibi tayp yarasn ykt ahmeran'n maarasn.

Daha gn o gn deil, derlenip drlmesin bayraklar. Dinleyin, duyduunuz akallarn ulumasdr. Saflar sklatrn ocuklar, bu kavga faizme kar, bu kavga hrriyet kavgasdr.

1962

***

te geldik gidiyoruz hoa kal kardeim deniz biraz aklndan aldk biraz da masmavi tuzundan sonsuzluundan da biraz ndan da birazck birazck da kederinden bir eyler anlattn bize denizliin kaderinden biraz daha umutluyuz biraz daha adam olduk ite geldik gidiyoruz hoa kal kardeim deniz

27 Eyll, Pitsunda, 1958

YMSER ADAM

ocukken sineklerin kanadn koparmad teneke balamad kedilerin kuyruuna kibrit kutularna hapsetmedi hamambceklerini karnca yuvalarn bozmad byd btn bu ileri ona ettiler lrken baucundaydm bir iir oku dedi gne stne deniz stne atom kazanlaryla yapma aylar stne ycelii stne insanln

Bak, 6 Aralk 1958

JAPON BALIKISI

Denizde bir bulutun ldrd Japon balks gen bir adamd.

Dostlarndan dinledim bu trky Pasifik'te sapsar bir akamd.

Balk tuttuk yiyen lr. Elimize deen lr. Bu gemi bir kara tabut, lumbarndan giren lr.

Balk tuttuk yiyen lr, birden deil, ar ar, etleri rr, dalr. Balk tuttuk yiyen lr.

Elimize deen lr. Tuzla, gnele ykanan bu vefal, bu alkan elimize deen lr. Birden deil, ar ar, etleri rr, dalr. Elimize deen lr...

Badem gzlm, beni unut. Bu gemi bir kara tabut, lumbarndan giren lr.

stmzden geti bulut.

Badem gzlm beni unut. Boynuma sarlma, glm, benden sana geer lm. Badem gzlm beni unut.

Bu gemi bir kara tabut. Badem gzlm beni unut. rk yumurtadan rk, benden yapacan ocuk. Bu gemi bir kara tabut. Bu deniz bir l deniz. nsanlar ey, nerdesiniz? Nerdesiniz?

(1956)

KADINLARIMIZIN YZLER

Meryem ana Tanry dourmad Meryem ana Tanrnn anas deil Meryem ana analardan bir ana

Meryem ana bir olan dourdu demoullarndan bir olan Meryem ana bundan tr gzel btn suretlerinde Meryem anann olu bundan tr kendi olumuz gibi yakn bize

Kadnlarmzn yz aclarmzn kitabdr aclarmz, ayplarmz ve dktmz kan karasabanlar gibi izer kadnlarn yzn.

Ve sevinlerimiz vurur gzlerine kadnlarn gllerde yan seher vaktlar gibi.

Hayallerimiz yzlerindedir sevdiimiz kadnlarn, grelim grmeyelim karmzda dururlar gereimize en yakn ve en uzak.

1962

KALBM

Gsmde 15 yara var!. Sapland gsme 15 kara sapl bak!.. Kalbim yine arpyor, kalbim yine arpacak!!!

Gsmde 15 yara var! Sarld 15 yarama kara kaygan ylanlar gibi karanlk sular! Karadeniz bomak istiyor beni, bomak istiyor beni, kanl karanlk sular!!!

Sapland gsme 15 kara sapl bak. Kalbim yine arpyor, kalbim yine arpacak!...

Gsmde 15 yara var!. Deldiler gsm 15 yerinden, sandlar ki vurmaz artk kalbim kederinden! Kalbim yine arpyor, kalbim yine arpacak!!!

Yand 15 yaramdam 15 alev, krld gsmde 15 kara sapl bak.. Kalbim kanl bir bayrak gibi arpyor, AR-PA-CAK!!

1925

KARLI KAYIN ORMANINDA

Karl kayn ormannda yryorum geceleyin.

Efkrlym, efkrlym, elini ver, nerde elin?

Ay renginde kar, kee izmelerim ar. imde alnan slk beni nereye arr?

Memleket mi, yldzlar m, genliim mi daha uzak? Kaynlarn arasnda bir pencere, sar, scak.

Ben ordan geerken biri : "Amca, dese, gir ieri." Girip yerden selmlasam hane iindekileri.

Eski takvim hesabyle bu sabah balad bahar. Geri geldi Memed'ime yolladm oyuncaklar.

Kurulmam zemberei kskn duruyor kamyonet, yzdremedi leende beyaz kotrasn Memet.

Kar tertemiz, kar kabark, yryorum yumuack. Dn gece on bir buukta lm Berut, tanrdk.

Bende boz bir hals var bir de kitab, imzal. Elden ele geer kitap, daha yz yl yaar hal.

Yedi tepeli ehrimde braktm gonca glm. Ne lmden korkmak ayp, ne de dnmek lm.

En acayip gcmzdr, kahramanlktr yaamak : leceimizi bilip leceimizi mutlak.

Memleket mi, daha uzak, genliim mi, yldzlar m? Bayramolu, Bayramolu, lmden te ky var m?

Geceleyin, karl kayn ormannda yryorum. Karanlkta etrafm gndz gibi gryorum.

imdi urdan saptm myd, ose, tirenyolu, ova. Yirmi be kilometreden prl prldr Moskova...

14 Mart 1956, Moskova, Peredelkino

KEMAL TAHR'E MEKTUP

Malatya diyorum, senin atk kalarndan baka bir ey gelmiyor aklma. Bursa'da kaplcalar Amasya'da elma Diyarbakr'da karpuz ve akrep. fakat senin orann, Malatya'nn nesi mehurdur, yemilerinden ve bceklerinden hangisi, suyu mu, havas m? Dn ki hapisanesi hakknda bile fikrim yok. Yalnz : bir oda, bir tek penceresi var : ok yksek olan tavana yakn. Sen ordasn dar ve uzun bir kavanozda kk bir balk gibi... Tebihim houna gitmeyebilir. Hele bu gnlerde

kendini kafeste arslana benzetiyorsundur. Haklsn Kemal Tahir, emin ol ben de yle, muhakkak ki arslanz, aka etmiyorum hatt daha dehetli bir ey : insanz... Hem de hangi tarihte, hangi snftan, malum... Lkin demir kafesle kavanoz bahsinde i deimiyor, ikisi de bir, hele bu gnlerde... Bunu ierde rahat ve masun yatan bilir ...

Hele bu gnlerde, Saryerli Emin Beyin fkralarna glmek, sevgili kitaplarn ve domatesin lezzeti, tahtakurularna ramen uyku gnde tatl ka Adonille de olsa ve Tahir'in olu Kemal hatt mektup gelmesi senden ve hatt ses duymak, dokunmak, grebilmek havann n,

karma olan akmdan baka nefsimin herhangi bir rahatln affedemiyorum...

Fart-hassasiyet? Deil. Dememek, bir mavzer kurunu kadar olsun bilfiil dorudan doruya... Ancak kavgada vurulan ac duymaz ve kavga edebilmek hrriyetidir en mhimi hrriyetlerin. erim yanyor, Kemal, darm serin...

Anlyorsun ya, zaten ettiim lf bizim lflarmzn herhangi biri : ok konuulmu, ve konuulmakta olan... imdi kim bilir ka yerde, ka insan, dizlerinde tl ve aresiz yatan ellerine kfredip acyarak bu lflar ediyor...

Anlyorsun ya, zarar yok, ben anlatacam yine!... Elden hibir ey gelmedii zaman konuup anlatmann alak tesellisi?

Belki evet, belki hayr... Hayr yle deil. Hangi teselli brak be dinini seversen brak... Bu, dpedz, ban nde, olduun yerde dolanarak kkremek, brp barmak, Kemal...

1941, Sonbahar..

KEREM GB

Hava kurun gibi ar!! Bar bar

bar baryorum. Koun kurun erit-mee aryorum...

O diyor ki bana: Sen kendi sesinle kl olursun ey! Kerem gibi yana yana...

Deeeert ok, hemdert yok Yrek-lerin kulak-lar sar...

Hava kurun gibi ar...

Ben diyorum ki ona: Kl olaym Kerem gibi yana yana. Ben yanmasam sen yanmasan biz yanmasak, nasl kar karan-lklar aydn-la..

Hava toprak gibi gebe. Hava kurun gibi ar. Bar bar bar

baryorum. Koun kurun erit-mee aryorum.....

1930 Mays

KIRKINCI YILIMIZ

Hepimiz krk yl nce doduk, krk yl nce sabahleyin krk yl nce gn rken Bedreddin'in znik Gl'nde aml bellerinden birinde Krolu'nun ve Sibirya'dan, esirlikten dnen Bolevik Osman pusuya drrken Urfa yolunda seher vakti Fransz.

Hepimiz krk yandayz yirmisine basanmz da altmn geenimiz de atlp lenimiz de stanbul'da Mdriyet penceresinden.

Bu krknc ylmzda ne bir ormanz ne ose boyunda tek tk kavak aac bir tarlayz tohumu salm.

Hepimiz krkna bastk bu sabah hapiste yatanmz, iyerindekilerimiz, muhacirimiz. Hepimiz krkna bastk bu sabah. Yoldalar yeni yeni yllara!

25 Eyll 1960

KILIK SARAY

Klk Saray'da Kerenski. Smolni'de Sovyetler ve Lenin, sokakta o n l a r . O n l a r biliyorlar ki, O : "- Dn erkendi, yarn ge. Vakit tamam bugn," dedi.

O n l a r : "- Anladk, bildik," - dediler. Ve hibir zaman bildiklerini bu kadar mthi ve mkemmel bilmediler... te : cepheden dnen sngleri, kamyonlar, mitralyzleriyle, hasretleri, mitleri, mukaddes itihalar, rzgrda karn stnde savrulan szleriyle o n l a r yryorlar klk saraya...

Putilovski Zavot'tan Bolevik Kitof : "- Bugn byk bir gndr, yoldalar, - diyor, - byk bir gndr. Ve ihtar ederim ki apul yapmak isteyenlere artk Klk Saray ve btn Rusya iinin ve kylnndr." Tesviyeci Topal Sergey : "- Hey gidi dnya, - diyor, - hey, ben 905'te on yamda getim bu yoldan : en nde iri, mazlum gzl azize tasvirleri, yalnayak ocuklar, kocakarlar ve uzun sal papaz Gapon... Karda, krmz pencerede, btn Ruslarn ar sapsar bakyordu bize. Kadnlar alaarak topraa diz ktler. Ben kaldrmtm ki elimi istavroz karmak iin birdenbire drtnala Kazaklar geldi karmza.

Kazaklar ahlanm bir at ve simsiyah bir kalpaktlar. Biz ocuklar bararak sere kular gibi dtk. Bir at nal ezdi benim dizkapam..." Ve Topal Sergey bacan sryerek yryor o n l a r l a Klk Saray'a... Rzgrdr kardr ve insanlardr hkim olan manzaraya.

Lehistan cephesinden gelen kyl van Petrovi'in gzleri karanlkta kedi gzleri gibi gryor : "- Ehhh, Matuka, - diyor, yeil bal rdek gibi topra attk antaya..."

Stunlarn arkasndan ate at Klk Saray, ate at yz gzel Yunkersler ve iman orospular. Tesviyeci Topal Sergey : "- Hey gidi dnya, - dedi, - hey, Kerenski kalm kimlere..." Ve topal bacann stnden dt yere... Kyl van Petrovi,

yal, semiz topra avucunun iinde grp ve krmz sakalna tkrp bir Ukrayna arks gibi iletiyor mitralyz...

Gecenin ortasnda krmz tuladan Klk Saray ve limanda bacal Avrora...

Bolevik Kitof haykrd yoldalara : "- Yoldalar, - dedi, tarih yani ii ve kyl snflar, yani kzl asker, yani, bir meale yakyoruz, - dedi, hcuma kalkyoruz, - dedi...

Ve Neva nehrinde buzlar kzarrken o n l a r bir ocuk gibi itihal ve rzgr gibi cesur, Klk Saray'a girdiler.

Demir, kmr ve eker, ve krmz bakr, ve mensucat, ve sevda ve zlum ve hayat,

ve bilcmle sanayi kollarnn, ve kk ve byk ve Beyaz Rusya ve Kafkasya, Sibirya ve Trkistan, ve kederli Volga yollarnn ve ehirlerin baht bir afak vakti deimi oldu.

Bir afak vakti karanln kenarndan karl izmelerini o n l a r mermer merdivenlere bastklar zaman...

1939 stanbul Tevkifanesi

KIYAMET SURELER

ALMETLER SURES

Yedi kat yerin altndan uultular geliyor.

ok almetler belirdi, vakit tamamdr. Haram sevaboldu, sevap haramdr. Ak kurt, kara tahtay daha bir yol kemirir, ekin ki krkleri atee girdi demir.

ok almetler belirdi, vakit tamamdr. Duyuldu kim lm satlp kr edile, kendi kendilerin redd inkr edile ve duyuldu kabuuna tk ettii civcivin. Duyuldu uykusundan uyand zincirinden baka kaybedecek eyi olmayan devin.

Yedi kat yerin altndan uultular geliyor. Medet yoktur, bakma geri. Kantarma zapteyleyemez oldu beygiri. km zengiden, aya yok mu? Kan szar, k olmu, duda yok mu? Gider, byle gider, dahi gider bu te yollarn dura yok mu? Bu yol orda biten yoldur. Trabolmak ne mkldr...

ekin ki krkleri

ocaa girdi demir. Bir ate klesi dt buzlarn ortasna. Almetler belirdi, kyamet almetleridir. Haberdir, erimekte kaynayan su galeyan noktasna.

TEBAHHUR SURES

Pehlivanlar cmle libastan soyunmu, ryan idiler, herbiri aikr etmiti zamirin. Gk kubbe scakt ve kan kokuyordu, encam tav gelmi demirin.

Vadenin iriip attn bildiler, kavaklar titreip yere eildiler, ve nar aalar grdler haykraraktan, kklerinin ylan lleri gibi koptuunu topraktan.

Pehlivanlar cmle libastan soyunmu, ryan idiler. Kzl kanatl kular kayalarda hazrd atlamaya. Vadenin iriip attn bildiler, kabard, kpklendi dalgalar baladlar atlamaya.

Gk kubbe scakt ve kan kokuyordu. Ve rzigr ykseldi ar ar, oald gitgide birikti, birikti ve n-vahitte Ah edildi derinden yer oynad yerinden, ykld kprler kemerlerinden, yazl talar kapand yzkoyon.

Bu dem kyamet demidir, bu, buhara inklbdr kaynayan suyun...

KIZ OCUU

Kaplar alan benim

kaplar birer birer. Gznze grnemem gze grnmez ller.

Hiroima'da leli oluyor bir on yl kadar. Yedi yanda bir kzm, bymez l ocuklar.

Salarm tututu nce, gzlerim yand kavruldu. Bir avu kl oluverdim, klm havaya savruldu.

Benim sizden kendim iin hibir ey istediim yok. eker bile yiyemez ki kat gibi yanan ocuk.

alyorum kapnz, teyze, amca, bir imza ver. ocuklar ldrlmesin eker de yiyebilsinler.

(1956)

KORE'DE LEN BR YEDEK SUBAYIMIZIN MENDERES'E SYLEDKLER

DYET

Gzlerinizin ikisi de yerinde, Adnan Bey, iki gznzle bakarsnz, iki kurnaz, iki hayn, ve zeytini yal iki gznzle bakarsnz krsden Meclis'e kibirli kibirli ve topraklarna iftliklerinizin ve ek defterinize. Ellerinizin ikisi de yerinde, Adnan Bey, iki elinizle okarsnz, iki tombul, iki ak, vck vck terli iki elinizle

okarsnz pomadal salarnz, dvizlerinizi, ve memelerini metreslerinizin. ki bacanzn ikisi de yerinde, Adnan Bey, iki bacanz tar geni kalalarnz, iki bacanzla karsnz huzuruna Eisenhower'in, ve btn kaygnz iki bacanzn arkadan birletii yeri halkn tekmesinden korumaktr. Benim gzlerimin ikisi de yok. Benim ellerimin ikisi de yok. Benim bacaklarmn ikisi de yok. Ben yokum. Beni, niversiteli yedek subay, Kore'de harcadnz, Adnan Bey. Elleriniz itti beni lme, vck vck terli, tombul elleriniz. Gzleriniz yle bir bakt arkamdan ve ben al kan iinde lrken lm duymamanz iin kard sizi bacaklarnz arabanza bindirip. Ama ben peinizdeyim, Adnan Bey, ller otomobilden hzl gider,

kr gzlerim, kopuk ellerim, kesik bacaklarmla peinizdeyim. Diyetimi istiyorum, Adnan Bey, gze gz, ele el, bacaa bacak, diyetimi istiyorum, alacam da.

25 Haziran 1959

BALANGI

ONLAR

Onlar ki toprakta karnca, suda balk, havada ku kadar okturlar; korkak, cesur, chil, hakm ve ocukturlar ve kahreden yaratan ki onlardr, destnmzda yalnz onlarn mceralar vardr.

Onlar ki uyup hainin ivsna sancaklarn elden yere drrler ve dman meydanda koyup kaarlar evlerine ve onlar ki bir nice murtada haner rrler ve yeil bir aa gibi glen ve merasimsiz alayan ve ana avrat kfreden ki onlardr,

destnmzda yalnz onlarn mceralar vardr.

Demir, kmr ve eker ve krmz bakr ve mensucat ve sevda ve zulm ve hayat ve bilcmle sanayi kollarnn ve gkyz ve sahra ve mavi okyanus ve kederli nehir yollarnn, srlm topran ve ehirlerin baht bir afak vakti deimi olur, bir afak vakti karanln kenarndan onlar ar ellerini topraa basp dorulduklar zaman.

En bilgin aynalara en renkli ekilleri aksettiren onlardr. Asrda onlar yendi, onlar yenildi. ok szler edildi onlara dair ve onlar iin :

zincirlerinden baka kaybedecek eyleri yoktur, denildi.

BRNC BAP

YIL 1918-1919 ve KARAYILAN HKYES

Atei ve ihaneti grdk ve yanan gzlerimizle durduk bu dnyann zerinde. stanbul 918 Terinlerinde, zmir 919 Maysnda ve Manisa, Menemen, Aydn, Akhisar : Mays ortalarndan Haziran ortalarna kadar yani ttn krma mevsimi, yani, arpalar biilip

budaya balanrken yuvarlandlar... Adana, Antep, Urfa, Mara : dm dvyordu...

Atei ve ihaneti grdk. Ve kanl bankerler pazarnda memleketi Alaman'a satanlar, yan gelip llerin zerinde yatanlar dtler can kaygusuna ve kurtarmak iin balarn halkn gazabndan karanla kararak basp gittiler. Yaralyd, yorgundu, fakirdi millet, en azl dvellerle dvyordu fakat, dvyordu, kle olmamak iin iki kat, iki kat soyulmamak iin.

Atei ve ihaneti grdk. Murat nehri, Canik dalar ve Frat, Yeilrmak, Kzlrmak,

Gltepe, Tilbear Ovas, grd uzun dili ngiliz'i. Ve Aksu'yla Kpsu, Karagl'le St Gl ve gm basamakl trbesinde yatan byk, k l, apkas horoz tyl talyan' grd. Ve ukurova, kyasya dzlk, uurumlar, yamalar, dalar kyasya ve Seyhan ve Ceyhan ve kara gzl Yrk kz, grd mavi niformal Fransz'. Ve devam ettik atei ve ihaneti grmekte. Eraf ve yn ve mtehayyiznn ou ve aalar : Badasar Aa'dan Kellesi Byk Mehmet Aa'ya kadar, dmanla birlik oldular. Ve inekleri, koyunlar, keileri srp, gtrp, gelinlerin rzna geip, ocuklar ldrp ve istiklli yakp yktka dman,

daa kt mavzerini, nacan, iftesini kapan ve gibi oald eteler ve kyllerden paalar grld, kara donlu kyllerden. Ve bizim tarafa geenler oldu Tunuslu ve Hindli klelerden. Ve Trkistanl Hac Ahmet, ksk gzleri, seyrek sakal, hafif makinal tfeiyle dalarda bir bana dolat. Ve sabahleyin ve le scanda ve akamst ve aynda ve yldz alacasnda geceleyin, ne zaman sksa bizimkiler, peyda oluverdi, yerden biter gibi o ve ate etti ve dman datt ve kayboldu dalarda yine.

Atei ve ihaneti grdk. Dayandk, dayandk her yanda, dayandk zmir'de, Aydn'da, Adana'da dayandk,

dayandk, Urfa'da, Mara'ta, Antep'te.

Antepliler silhor olur, uan turnay gznden kaan tavan ard ayandan vururlar ve arap ksrann stnde taze yeil selvi gibi ince uzun dururlar.

Antep scak, Antep etin yerdir. Antepliler silhor olur. Antepliler yiit kiilerdir.

Karaylan Karaylan olmazdan nce Antep kylklerinde rgatt. Belki rahatszd, belki rahatt, bunu dnmee vakit brakmyordular, yayordu bir tarla san gibi ve korkakt bir tarla san kadar. Yiitlik atla, silhla, toprakla olur, onun at, silh, topra yoktu. Boynu yine byle p gibi ince

ve byle kocaman kafalyd Karaylan Karaylan olmazdan nce.

Dman Antep'e girince Antepliler onu korkusunu saklayan bir fstk aacndan alp indirdiler.

Altna bir at ekip eline bir mavzer verdiler.

Antep etin yerdir. Krmz kayalarda yeil kertenkeleler. Scak bulutlar dolar havada ileri geri...

Dman tutmutu tepeleri, dmann topu vard. Antepliler dz ovada skmlard.

Dman arapnel dkyordu, topra kknden skyordu. Dman tutmutu tepeleri. Akan : Antep'in kanyd.

Dz ovada bir gl fidanyd Karaylan'n Karaylan olmazdan nceki siperi. Bu fidan yle kk, korkusu ve kafas yle bykt ki onun, namlya tek fiek srmeden yatyordu yzkoyun.

Antep scak, Antep etin yerdir. Antepliler silhor olur. Antepliler yiit kiilerdir. Fakat dmann topu vard. Ve ne are, kader, dz ovay Antepliler dmana brakacaklard.

Karaylan olmazdan nce

umurunda deildi Karaylan'n kyamete dek dmana verseler Antep'i. nk onu dnmee altrmadlar. Yaad toprakta bir tarla san gibi, korkakt da bir tarla san kadar.

Siperi bir gl fidanyd onun, gl fidan dibinde yatyordu ki yzkoyun ak bir tan ardndan kara bir ylan kard kafasn. Derisi l l, gzleri ateten al, dili atald. Birden bir kurun gelip kafasn ald. Hayvan devrildi kald.

Karaylan Karaylan olmazdan nce kara ylann encmn grnce haykrd avaz avaz mrnn ilk dncesini . bret al, deli gnlm,

demir sandkta saklansan bulur seni, ak ta ardnda kara ylan bulan lm.

Ve bir tarla san gibi yaayp bir tarla san kadar korkak olan, frlayp atlaynca ileri bir dehet ald Anteplileri, seirttiler peince. Dman tepelerde yediler. Ve bir tarla san gibi yaayp bir tarla san kadar korkak olana : KARAYILAN dediler.

Karaylan der ki : Harbe oturak, Kilis yollarndan kelle getirek, nerde dman varsa orda bitirek, vurun ha yiitler namus gndr...

Ve biz de bunu bylece duyduk ve etesinin banda yllarca nm yryen Karaylan' ve Anteplileri ve Antep'i

aynen duyup iittiimiz gibi destnmzn birinci bbna koyduk.

KNC BAP

YIL YNE 1919 ve STANBUL'UN HL ve ERZURUM ve SIVAS KONGRELER ve KAMBUR KERM'N HKYES

Biz ki stanbul ehriyiz, Seferberlii grmz : Kafkas, Galiya, anakkale, Filistin, vagon ticareti, tifs ve spanyol nezlesi

bir de ttihatlar, bir de uzun konlu Alman izmesi 914'ten 18'e kadar yedi bitirdi bizi. Mcevher gibi uzak ve eriilmezdi eker erimi altn pahasnda gazya ve namuslu, alkan, fakir stanbullular sidiklerini yaktlar 5 numara lmbalarnda. Yedikleri msr koanyd ve arpa ve sprge tohumu ve p gibi kald ocuklarn boynu. Ve lkin Tarabya'da, Ptian'da ve Ada'da Kulp'te akt Ren araplar su gibi ve ekerin sahibi kaplad Milovi'in yorganna 1000 liralklar. Milovi de beyaz at gibi bir kar. Bir de sakal Halife'nin, bir de Vilhelm'in byklar.

Biz ki stanbul ehriyiz, gzelizdir, drt yanmz mavi mavi dadr, denizdir. fkeli, byk bir air :

Ey bin kocadan arta kalan bilmem neyi bakir demi bize ve bir bakas, yekpare Acem mlkn fed etti bir sengimize.

Biz ki stanbul ehriyiz, ite, arzederiz halimizi Trk halknn yce katna. Mevsim yazdr, 919'dur. Ve terinlerinde geen yln drt dvele teslim ettiler bizi, gz kanl drt dvele anadan doma rlplak. Ve kurumutu ve kan iindeydi memelerimiz.

Biz ki stanbul ehriyiz, Fransz, ngiliz, talyan, Amerikan bir de Yunan, bir de zavall Afrika zencileri yer bitirir bizi bir yandan, bir yandan da kendi kpek dllerimiz :

Vahdettin Sultan, ve damad Ferit ve ngiliz muhipleri ve Mandaclar.

Biz ki stanbul ehriyiz, yce Trk halk, malmun olsun ektiimiz aclar...

919 Temmuzunun 23'nc gn pek mtevaz bir mektep salonunda in'ikad etti Erzurum Kongresi.

Erzurum'un k zorludur balam, tandrnda tezek yakar Erzurum, buz tutar yiitlerinin by ve geceleyin karl ovada kaskat katlam, donmu grrsn karanl.

Erzurum'da kavaklar, balam, Erzurum'da kavaklar tane tane, kavaklarda tane tane yapraklar. Ve terden ve toz dumandan ve sinekten geilmez

Erzurum'da yaz gelip de bast myd scaklar.

Erzurum'un dzdr, topraktr dam. Erzurum gzelleri giyer, balam, incecik ak ynden ehram. Yrek boynun bker, balam, Erzurumlu trklere. Halim selimdir Erzurum'un adam ve lkin dnmesin gz bir kere!...

Erzurum'da on drt gn srd Kongre : orda, mazlum milletlerden bahsedildi btn mazlum milletlerden ve emperyalizme kar dvlerinden onlarn.

Orda, bir ray Mill'den bahsedildi, radei Milliyeye mstenit bir ray Mill'den. Buna ramen, si gelmiyelim diyenler vard, makam hilfet ve saltanata. Hatt casuslar vard ierde.

Buna ramen, Btn aksm vatan birkldr denildi.

Kabul olunmaz, denildi, Manda ve Himaye...

Buna ramen, stanbul'da birok hanmlar, beyler, paalar, Trk halkndan kesmilerdi umudu. Yadrld telgraflar Erzurum'a : Amerikan mandas altna girelim, diye. stikll, diyorlard, yan arzu ve tercihtir, amma bugn bu, diyorlard, mmkn deil, birka vilyet, diyorlard, kalacak elde, u halde, diyorlard, u halde, Memliki Osmaniye'nin cmlesine mil Amerikan mandaterliini talep etmei memleketimiz iin en nfi bir ekli hal kabul ediyoruz.

Fakat bu ekli halli kabul etmedi Erzurumlu. Erzurum'un k zorludur balam, buz tutar yiitlerin by. Erzurum'da kaskat, dimdik lr adam, kabullenmez ylgnl...

stanbul'da hanmlar, beyler, paalar, tl perdeler, kravatlar, apoletler, ieler, t pt dilleri ve pamuk gibi elleri ve biare telgraf telleri devretmek iin Amerika'ya Anadolu'yu yle diyorlard Erzurum'dakilere : Bizi bir bamza braksalar, tarafgirlik, cehalet ve ok konumaktan baka mspet bir hayat kuramayz. te bu yzden Amerika ok iimize geliyor. Filipin gibi vahi bir memleketi adam etti Amerika. Ne olacak, Biz de on be, yirmi sene zahmet ekeriz, sonra Yeni Dnya'nn sayesinde stiklli kafasnda ve cebinde tayan bir Trkiye vcuda geliverir. Amerika, iine girdii memleket ve millet hayrna nasl bir idare kurduunu Avrupa'ya gstermek ister. Hem artk ii uzatmaa gelmez. ok tehlikeli anlar yayoruz. Sergzet ve cidl devri gemitir : Trkiye'yi, geni kafal birka kii belki kurtarabilir.

4 Eyll 919'da topland Svas Kongresi, ve 8 Eyllde Kongrede bu sefer yine ortaya kt Amerikan mandas. Ak koyunla kara koyunun geitte belli olduu gnlerdi o gnler. Ve stanbul'dan gelen baz zevat, sapsar ylgnlklaryla beraber ve ihanetleriyle birlikte bir de Amerikan gazeteci getirmitiler. Ve Erzurumlulardan ve Svasllardan ve Trk milletinden ok ibu Mister Bravn'a gveniyorlard. Bu zevata : stikllimizi kaybetmek istemiyoruz efendiler! denildi. Fakat ayak diredi efendiler : Mandann, istiklli ihll etmiyecei muhakkak iken, dediler, Herhalde bir mzherete muhtacz diyorum ben, dediler, Hem zaten, dediler,

birbirine mani eyler deildir istikll ile manda. Ve esasen, dediler, mstakil kalamayz byle bir zamanda. Memleket harap, toprak orak, borcumuz 500 milyon, vridat ise 15 milyon ancak. Ve Allah muhafaza buyursun zmir kalsa Yunanistan'da ve harbetsek, dmanmz vapurla asker getirir. Biz Erzurum'dan hangi imendiferle nakliyat yapabiliriz? Manday kabul etmeliyiz, hemen, dediler. Onlar dretnot yapyor, biz yelkenli bir gemi yapamyoruz. Hem, stanbul'daki Amerikan dostlarmz : Mandamz korkun deildir, diyorlar, Cemiyeti Akvam nizamnamesine dahildir, diyorlar.

Ve bylece, bin dereden su getirdi stanbul'dan gelen zevat. Svas, manday kabul etmedi fakat, Hey gidi deli gnlm, dedi, Akll, umutlu, sabrl deli gnlm, ya STKLAL, ya lm! dedi.

Kambur Kerim de byle dedi aynen. Adapazarlyd Kambur Kerim. Seferberlikte len babas marangozdu. Seferberlik denince aklna Kerim'in : ok beyaz bir yastkta kara sakall bir l yz, Fahri Bey iftliinde patates toplayp kaz gtmek, mektep kitaplar ve bir de salar altn gibi sar fakat aln izgiler iinde anas gelir. 335'te Kerim Eskiehir'e gitti, mektebe, teyzelerine ve daysna. Days imendiferde makinistti. Dman elindeydi Eskiehir. Kerim on drt yandayd,

kamburu yoktu. Dmdzd fidan gibi ve dnyaya merakl bir ocuktu. Days srmee gittii gnler imendiferi Kerim'e ekmek vermediinden teyzeleri (ok uzun sal, ihtiyar iki kadn) Hintli askerlerle dost oldu Kerim. Bunlar (alacak ey) Trke bilmeyen ve siyah sakallar, siyah gzleri parlak, avularnn st esmer, ii ak ve tel rglerin zerinden Kerim'e biskviti kutularla atan amcalard. Kocaman bir ambarlar vard, Kerim iinde oynard. Ambarda nohut uvallar, bakla, kuru zm, (alacak ey, katrlarn yemesi iin) ve sonra cephane sandklaryla silahlar. Bir gn dedi ki makinist days Kerim'e : Ambardan silh alp bana getir, gvura kar koyan zeybeklere gndereceim. Ve ambardan silh ald Kerim :

bir bir tane daha be on. Aldatt Hindistanl dostlarn zeybekleri daha ok sevdiinden. Zaten ok srmedi, parlak kara sakall amcalar gitti, Kerim geirdi onlar istasyona kadar. Ertesi gn Lefke kprsn atp zeybekler gelince Eskiehir'e days Kerim'i elinden tutup verdi onlara. Ve ite o gnden sonra bugne kadar kahraman bir trkdr mr Kerim'in. Eskiehir'den alp onu Kocaeli Grubu paasna gtrdler. atk kal, yz glmez bir paayd bu.

abucak rendi Kerim ata binmeyi, srtma olmay -zaten bilgisi vard bundakayalardan gen bir kei gibi inmeyi,

gizlenmeyi ormanda. Ve btn bu marifetleriyle Kerim ka kere lme bir kurun atm yaklaarak ve Gemi olsun dedikleri zaman aarak dman iinden geip getirdi haber gtrd haber. Onu naml bir kaptan gibi sayd eteler, bir oyun arkada gibi sevdi eteleri o. Ve bir fidan gibi dz bir fidan gibi cesur bir fidan gibi vaadeden bir ocuun sevinle oynad bu mthi oyun srd 1337'ye kadar...

Kocaeli orman grgen ve meeliktir : yksek kaln. Gkyz gzkmez. Durgun bir geceydi. Hafif yamur yamt biraz nce. Fakat slanmam ki yerde yapraklar karanlkta hrtlarla yryordu beygiri Kerim'in. Solda ilerde

tepenin eteinde ate yanyordu : Tekneciler diye anlan gvur etelerinin olmal. Dallardan damlalar dyordu Kerim'in yzne. Beygirin ba gittike daha ok karanla giriyor. psiz Recep'in yanndan dnyordu Kerim. Katlar gtrm katlar getiriyor. Birdenbire durdu beygir, heykel gibi, -Tekneciler'in ateini grm olacaksonra birdenbire drtnala kalkt. ard Kerim. Dizginleri brakt. Sarld beygirin boynuna. Deli gibi gidiyordu hayvan. ocua art arda arpyordu aalar. Meeleri ve grgenleriyle orman karanlk bir rzgr gibi geiyor iki yandan. Kim bilir ka saat byle gidildi. Orman bitti birdenbire. -Ay domu olacak ki ortalk aydnlktVe Kerim ayn hzla geldii zaman

Armaa'nn altnda Badeirmenler'e beygir anszn kapakland yere, tekerlendi Kerim. Doruldu. Ve aklna ilk gelen ey saatna bakmak oldu. Krlmt cam. Bindi beygire tekrar. Hayvan topallyordu biraz. Uslu uslu yola koyuldular. Sol kula kanyordu Kerim'in, Kirezce'ye geldiler (Sapanca'yla Arifiye aras), Kerim durdu, Biraz zor nefes alyordu. Geyve'ye girdi ertesi akam. Beli o kadar aryordu ki inemedi beygirden indirdiler. Kerim'i bir yaylya bindirdiler. Adapazar. Sonra belki on gn, belki on be, kanlar, mekkre arabalar, sonra, gitgide daralan nefesi,

Yahhan, Konya, Sile nahiyesi (burda mall gaziler iin takma kol ve bacak yaplyordu), ve nihayet Hatehan kynden kk erif Usta. Hl ryalarnda grr Kerim incecik bir yoldan eekle gelip zerine doru eilen bu iekbozuu insan yzn. Usta, ovdu Kerim'i bayltncaya kadar. Sonra, zifte koydu bu krlm dal gibi ocuk gvdesini. Yirmi gn geti aradan. Ve sonra bir ikindi vakti ziftin iinden Kerim'i kambur kardlar.

NC BAP

YIL 1920

ve ARHAVEL SMAL'N HKYES

Atei ve ihaneti grdk.

Dman ordusu yine balad yrmee. Akhisar, Karacabey, Bursa ve Bursa'nn dousunda Aksu, arparak ekildik... 920'nin 29 Austos'u : Uak dt. Yaral ve dehetli kzgn fakat topramzdan emin, Dumlupnar srtlarndayz. Nazilli dt.

Atei ve ihaneti grdk. Dayandk dayanmaktayz.

1920 ubat, Nisan, Mays, Bolu, Dzce, Geyve, Adapazar : imizde Hilfet Ordusu, Anzavur isyanlar. Ve ayn sradan, 3 Ekim Konya. Sabah. 500 asker kaa ve yeil bayrayla Deliba girdi ehre. Alaeddin tepesinde gn gece hkm srdler. Ve Manavgat istikametlerinde kap lmlerine giderken terkilerinde kesilmi kafalar gtrdler.

Ve 29 Aralk Ktahya : 4 top ve 1800 atl bir ihanet yani erkez Ethem, bir gece vakti kilim ve hal ykl katrlar, koyun ve sr srlerini nne katp dmana geti. Yrekleri karanlk,

kemerleri ve kamlar gmlyd, atlar ve kendileri semizdiler...

Atei ve ihaneti grdk. Ruhumuz frtnal, etimiz mtehammil. Sevgisiz ve ihtirassz plak devler deil, inanlmaz zaaflar, korkun kuvvetleriyle, silhlar ve beygirleriyle insanlard dayanan. Beygirler irkindiler, bakmszdlar, hasta bir fundalktan yksek deillerdi. Fakat bozkrda kineyip kprmeden sabrl ve doludizgin komasn biliyorlard. nsanlar uzun asker kaputluydu, yalnayakt insanlar. nsanlarn banda kalpak, yreklerinde keder, yreklerinde mthi bir mit vard. nsanlar devrilmiti, kedersiz ve mitsizdiler. nsanlar, etlerinde kurun yaralaryla ky odalarnda unutulmutular. Ve orda sarg, deri ve asker postallar halinde

yan yana, srtst yatyorlard. Koparlm gibiydi parmaklar sapland yerden erilip bklmt ve avularnda toprak ve kan vard.

Ve asker kaaklar, korkular, mavzerleri, plak, l ayaklaryla karanlkta kylerin iinden geiyorlard. Ackmtlar, merhametsizdiler, bedbahttlar. osenin ssz beyazlna inip nal sesleri ve yldzlarla gelen atly eviriyor ve Bolu danda ekmek bulamadklar iin deviriyorlard uurumlara : ayak, cgara kad, tuz ve sabun ykl yayllar.

Ve ok uzak, ok uzaklardaki stanbul limannda, gecenin bu ge vakitlerinde, kaak silh ve asker ceketi ykleyen laz takalar : hrriyet ve mit, su ve rzgrdlar.

Onlar, suda ve rzgrda ilk deniz yolculuundan beri vardlar. Tekneleri kestane aacndand, tondan on tona kadardlar ve lkin yelkenlerinin altnda fndk ve ttn getirip eker ve zeytinya gtrrlerdi. imdi, byk srlarn gtryorlard. imdi, denizde bir insan sesinin ve demirli ileplerin kederlerini ve Kabata aklarnda sallanan saman kayklarnn fenerlerini pelerinde brakp ve karanlk suda Amerikan taretlerinin nnden akp kk, kurnaz ve marur gidiyorlard Karadeniz'e. Dmende ve baaltlarnda insanlar vard ki bunlar uzun eri burunlu ve konumay ehvetle seven insanlard ki srt lcivert hamsilerin ve msr ekmeinin zaferi iin hi kimseden hibir ey beklemeksizin

bir ark syler gibi lebilirdiler...

Karanlkta kuruni derisi krmzya boyanan baltaba gemi ngiliz torpitosudur. Ve dalgalarn stnde sallanarak alev alev yanan : aban Reisin be tonluk takas.

Kerempe Fenerinin yirmi mil anda, gecenin karanlnda, dalgalar minare boyundaydlar ve balar bembeyaz paralanp dalyordu. Rzgar : yldz - poyraz. Esirlerini bordasna alp kayboldu ngiliz torpitosu. aban Reisin teknesi ateten diregiyle gmld suya.

Arheveli smail bu len teknedendi.

Ve imdi Kerempe Fenerinin anda, batan teknenin kaynda emanetiyle tek banadr, fakat yalnz deil : rzgrn, bulutlarn ve dalgalarn kalabal, smail'in etrafnda hep bir azdan konuuyordu.

Arheveli smail kendi kendine sordu : Emanetimizle varabilecek miyiz? Kendine cevap verdi : Varmam olmaz.

Gece, Tophane rhtmnda Kamac ustas Bekir Usta ona : Evldm smail, dedi, hi kimseye deil, dedi, bu, sana emanettir.

Ve Kerempe Fenerinde dman projektr dolanca takann yelkenlerinde,

smail, reisinden izin isteyip, aban Reis, deyip, emaneti yerine gtrmeliyiz, deyip atlad takann patalyasna, ald.

Allah byk ama kayk kk demi Yahudi. smail bodoslamadan bir sanak yedi, bir sanak daha, peinden -kardeler. Ve denizi bak atmak kadar iyi bilmeseydi eer alabora olacakt.

Rzgr tam kerte yldza dnyor. Ta karda bir krmz damla k grnyor : Svastopol'a giden bir geminin sancak feneri.

Elleri kanayarak ekiyor smail krekleri. smail rahattr. Kavgadan

ve emanetinden baka her eyin haricinde, smail unsurunun iinde. Emanet : bir ar makinal tfektir. Ve smail'in gz tutmazsa liman reislerini ta Ankara'ya kadar gidip onu kendi eliyle teslim edecektir.

Rzgr bocalyor. Belki karayel gsterecek. En azdan on be mil uzaktr en yakn sahil. Fakat smail ellerine gvenir. O eller ekmei, kreklerin sapn, dmenin yekesini ve Kemeralt'nda Fotika'nn memesini ayn emniyetle tutarlar.

Rzgr karayel gstermedi. Yz kerte birden atlayp rzgr bir anda btn ipleri bakla kesilmi gibi dt.

smail beklemiyordu bunu. Dalgalar bir mddet daha

yuvarlandlar teknenin altnda sonra deniz dmdz ve simsiyah durdu. smail arp brakt krekleri. Ne korkuntur dmek kavgann haricine. Bir rperme geldi smail'in iine. Ve bir balk gibi rkerek, bir sandal bir ift krek ve durgun l bir deniz eklinde grd yalnzl. Ve birdenbire yle kahrolup duydu ki insanszl yld elleri, yklendi kreklere, krld krekler.

Sular tekneyi aa srklyor. Artk hibir ey mmkn deil. Kald l bir denizin ortasnda kanayan elleri ve emanetiyle smail. lknce kfretti.

Sonra, elham okumak geldi iinden. Sonra, gld, eilip okad mbarek emaneti. Sonra... Sonra, malm olmad insanlara Arhaveli smail'in kbeti...

DRDNC BAP

NURETTN EFAK'IN BR MEKTUBU ve BR R

Kardeim, sana bu mektubu Ankara'da Kuyulu kahvede yazyorum. Hep ayn Anadolu havalarn alyor gramofon kocaman bir boru ieine benzeyen azyla,

Darda yamur... Mektepten istifa ettim. Cepheye gidiyorum ihtiyat zabitliiyle. ocuklarmza Trke okutmak, retmek, sevdirmek onlara dnyann en diri, en taze dillerinden birini, kendi dillerini, gzel ey, byk ey. Fakat bu dilin insanlar iin akmak almak cehpede daha byk daha gzel.

Biliyorum : i blmnden bahsedeceksin. Fakat, Ankara'da ocuklara ders vermek, bozkrda ate hattna girmek haksz ve hazin bir i blm. yle gnlerde yayoruz ki ben bir i yapabildim diyebilmek iin : hep alnnn ortasnda duyacaksn lm.

Bak, tam sana bunlar yazarken asker geiyor sokaktan ; yamurda harap postallarnn meinini slatarak Meclis'in nne doru iniyorlar, stasyona gidecekler. Ve trk sylerken, her nedense her zaman yapt gibi, sesini incelterek mar okuyor gen Trk kyls : Ankara'nn tana bak, gzlerimin yana bak...

Yzleri mhim, dalgn ve yorgun. Tralar uzam biraz. Elleri byk ve esmer. El gzller, kara gzller, mavi gzller.

Yine birdenbire Yunus Emre geldi aklma. Baka trl anlyorum ben Yunus'u : Bence onda btn bir devir dile gelmi Trk kyls : te dnyaya dair deil, bu dnyaya dair kayglaryla...

Bir iir yazdm, garip bir iir, Trk Kyls diye.

Bir tuhaf m oluyor byle gnlerde iir yazmak? Her ne hl ise, hoa kal, gzlerinden perim.

Kardein Nurettin Efak

TRK KYLS

Topraktan renip kitapsz bilendir. Hoca Nasreddin gibi alayan Bayburtlu Zihni gibi glendir. Ferhad'dr Kerem'dir ve Kelolan'dr. Yol grnr onun garip serine, analar, babalar umudu keser,

kahbe felek ona eder oyunu. arambay sel alr, bir yr sever el alr, kanad krlr llerde kalr, lmeden mezara koyarlar onu. O, Ynus biredir Batan ayaa yredir, au ier su yerine. Fakat bir kerre bir derd anlayan dmeyegrsn nlerine ve bir kerre vakteriip -Gayrk yeter!... demesinler. Bunu bir dediler mi, srfil srunu urur, mahlkat yerinden durur, topran nabz balar onun nabzlarnda atmaa. Ne kendi nefsini korur, ne dman kayrr, Dalar yrtp ayrr, kayalar kesip yol eyler bhayat aktmaa...

BENC BAP

920'NN 16 MARTI ve MANASTIRLI HAMD EFEND ve READYEL VEL OLU MEMET'N HKYES

Bu hamiyetli ve cesur, Manastrl Hamdi Efendi olmasayd, stanbul felketinden kim bilir haber almak iin ne kadar intizarlar iinde kalacaktk. stanbul'da bulunan nzr, mebus, kumandan, tekiltmz mensuplar iinden bir zat kp vaktiyle bize haber vermei dnmemi olduu anlalyor. Demek ki cmlesini heyecan ve helecan kaplamt. Bir ucu Ankara'da bulunan telin stanbul'da bulunan ucuna yanaamayacak kadar akn bir hale gelmi olduklarna bilmem ki hkmetmek caiz olur mu?

(Nutuk, s. 295, Devlet Basmevi, stanbul 1938)

920'nin 16 Mart. leden evvel saat onda makina banda yle bir telgraf ald Ankara'daki :

Der-aliye 16/3/1920. ngilizler bast bu sabah ehzadeba'ndaki Muzika karakolunu. Msademe edildi. gal altna alyorlar stanbul'u imdi. Beryi malmat arzolunur. Manastrl Hamdi.

920'nin 16 Mart. Harbiye Nezareti telgrafhanesi buldu Ankara'y : Etrafta dolayor ngiliz askerleri. imdi ite ngiliz askerleri giriyorlar nezarete. te giriyorlar ieri. Nizamiye kapsna. Teli kes. ngilizler burdadr.

920'nin 16 Mart. Manastrl Hamdi Efendi buldu Ankara'dakini tekrar :

Paa hazretleri, Harbiye telgrafhanesini de igal etti ngiliz bahriye askeri Tophane'yi de igal ediyorlar bir taraftan, bir taraftan da zrhllardan asker ihra olunuyor. Vaziyet vehamet kesbediyor efendim. Paa hazretleri, Emri devletlerine muntazrm.

16 Mart 1920 Hamdi

920'nin 16 Mart. Durumu bir daha tekrar etti Hamdi Efendi :

Sabah bizim asker uykuda iken ngiliz bahriye efrad karakolu igal etmekte iken askerlerimiz uykudan akn kalknca msademe balyor. Neticede bizden alt ehit, on be mecruh olup ngilizler zrhllar rhtma yanatrp

Beyolu ve Tophane'yi igal edip. te Beyolu telgrafhanesi de yok. te Beyolu telgraf memurlar geldiler. Kovmular. Buras da igal olunacaktr bir saata kadar. imdi haber aldm efendim.

920'nin 16 Mart uykuda kesti kfir mz, kuruna dizdi kfir ikimizi. ngiliz'in hepsi deil domuzu Sabaha kar ald canmz.

920'nin 16 Mart basld Vezneciler'de karargh. Uyan be tosunum uyan. mz uykuda kesti kfir, mz : Abdullah avu, arkla'dan Osman, bir de Zileli Abdlkadir.

920'nin 16 Mart Bozdoan Kemeri'nde kuruna dizdi kfir ikimizi.

Ahmet olu Nasuh arkadamn ad, Readiyeli Veli olu Memet benimkisi.

920'nin 16 Mart uykuda kesti kfir mz. Soktu Osman'n karnna kasaturay, bast gsne kfirin dizi. Drt ocuk babasyd Abdullah avu. Doymad dnyasna Abdlkadir. mz uykuda kesti kfir, kuruna dizdi ikimizi.

920'nin 16 Mart sabah, karakolun karsnda brakmadm elimden silh, yere serdim iki ngiliz'i. Senin rzn kurtardm stanbul'um, Sana can feda akr gzl glm.

mz uykuda kesti kfir, kuruna dizdi ikimizi. imdi mz : Abdullah ve Osman ve Abdlkadir, talar yan yana yatar Eyp'te.

Arama, bulamazsn ikimizin kabrini, belki markta, belki maripte, biz de bilemeyiz yerini.

Uykuda kestiler mz, kuruna dizdiler ikimizi, Ahmet olu Nasuh arkadamn ad, Readiyeli Veli olu Memet benimkisi. Bir de altncmz var, kara kaytan bykl bir ehit, son mekn yle dursun, adn da bilen yok...

ALTINCI BAP

MUHAREBELER

ve DMAN ELNDE KALANLAR ve KARTALLI KZIM'IN HKYES

nn meydan, yavrum, rzgr, souklar insan ar gibi halyor. Zemheriler bitti diyelim, hamsin ya balad, ya balyor. Muharebe be gn be gece srd. Kan gvdeyi gtrd. Ve nihayetinde dmanlar karn stnde top arabalar, sandklar dolusu konyak, alt kamyon braktlar. Sonra, kaarlarken, yavrum, kyleri, kprleri yaktlar...

Bu, Birinci nn, sonra ikincisi : 23 Mart 1921 gn

dmann Bursa ve Uak gruplar stmze yryor. Onlarda, topu ve piyade bizden kere fazla, bizim atlmz ok. Atlarn makanizmas, hartucu, namlusu yoktur ve kl plak, ucuz bir demirdir. 26 Mart : Akam. Sa cenah ilerimize yanatlar. 27 Mart : Btn cephelerde temas. 28, 29, 30 : Kavgaya devam. Ve Martn 31'inci gecesinde, (ay var myd bilmiyorum) nn karanl sesler ve kvlcmlarla doluydu. Ve ertesi gn 1 Nisan : Metristepe aydnlanyor. Saat alt otuz.

Bozyk yanyor. Dman muharebe meydann silhlarmza terketmitir.

Sonra, 8 Nisandan 11 Nisana kadar : Dumlupnar.

Sonra, Haziran. Bir yaz gecesi. Dnyada yalnz prltlar ve bceklerin sesi. Sakarya'y yerinden sallarla geiyoruz. Basarak aldk Adapazar'n. Ve dolap Sapanca Gl'nn sazlklarn yanatk zmit'in dousunda uha fabrikasna. Dman, ksmen gemilere binerek denizden ve ksmen Karamrsel zerinden Bursa'ya ekilip boaltt zmit ehrini gece yars.

Sonra 23 Austos :

Sakarya melhamei kbrs ki devam 13 Eyll gnne kadardr. Bizim krk bin piyademiz, drt bin be yz atlmz, dmann seksen sekiz bin piyadesi, yz topu vardr. Harp meydannn kuzey yan Sakarya ve dalardr : keskin ve dik yamalaryla ve kireli topraklar ve kayalarnda tek balarna birbirinden uzak hain ve mnzevi am aalaryla Abdlselm-da, Gkler-da, dalar.

Ve Sakarya'dan bu havalide yalnz, atal trnakl karacalar su imektedir. Ankara suyunun dkld yerden Eskiehir kuzeybatsna kadar

Sakarya mecras uurumlar iinden gemektedir. Gneyde ve gneydouda yapraksz ve hazin geni ve uzun ve insana brakt hibir eye acmadan lmek arzusu veren Cihanbeyli ovas : l... Bu ln, bu dalarn, bu nehrin ve bizim nmzde yirmi iki gn ve gece faslasz dvp dman ordusu ric'ata mecbur kald.

Buna ramen : Sene 1922 ve 15 vilyet ve sancak ve 9 byk ehir dman elindedir. nanlmaz eyler dmandadr ki bunlarn arasnda : 7 gl, 11 nehir ve kklerinde baltamzn yaras

ve yangnlaryla bizim olan yz kere yz bin dnm orman, bir tersane, iki silh fabrikas, ve 19 krfez ve liman ki belki birounun rhtm, mendirei, krmz, yeil fenerleri yoktur ve belki sularnda ate kayklarnn ltsndan baka k yanmad, fakat onlar tahta iskeleleri ve kederli balklaryla bizimdiler. Sonra, 3 deniz, 6 kol tren hatt, sonra, gz alabildiine yol : slaya gittiimiz, gurbette grndmz ve neden ve niin olduunu sormadan le, anakkale'ye, lme gittiimiz yol ve sonra toprak ve o topran insanlar :

Uak tezghlarnn hal dokuyanlar, klaptan ilemeli eerleriyle mehur Manisa'l saralar, yol kylarnda ve istasyonlarda alar ve kurnaz ve cesur ve arbal ve apkn ve ktleleriyle delikanl stanbul ve zmir iileri ve zahire ve kantariye tcirleriyle eraf ve yn, kl adrl yrkleri Aydn'n, ve sonra, rgat, ortak, maraba, davarl ve davarsz, yarm mein izmeli ve ham arkl kyller. 15 vilyet ve sancak ve 9 byk ehir dman elindedir.

Mehtapl bir gece, gm bir kutunun iindesin : ortalk yle bir tuhaf aydnlk, yle ssz.

Ya ok seslidir ya hi ses vermez mehtapl gece zaten.

Yatyor filintasnn arkasnda Kartall Kzm. Kz gibi Osmanl filintas. Parlyor arpack namlnn ucunda : yz yllk yoldaym gibi uzak ve bir damlack.

Kzm emir ald merkezden : Gebze'deki ngiliz'in tercman vurulacak. Kylerde tekilt kurmu tercman Mansur : satyor bizimkileri.

Kzm iyi hesaplam herifin geecei yeri. te skn etti Mansur kardan : beygirin zerinde. Beygir yksek, ngiliz kadanas. Kendi halinde yryor hayvan ortasnda demiryolunun sallana sallana,

ar ar. Tercman herhalde brakm dizginleri, ba sallanyor, belki de uyuyor zerinde beygirin.

Yaklatka byyor herif. Zaten mehtapta heybetli grnr insan.

Arada kald kalmad drt yz adm, namly kaldrd birazck Kzm, nian ald sallanan bana Mansur'un. Soldaki yamatan bir ta paras dt. Bir ku utu sadaki aatan, -aa nar-. Ku rkm olacak. evrildi Kzm'n ba kuun utuu yana, mehtapla yz yze geldiler. Mehtap koskocaman, desdeirmi, bembeyaz. Ve Kzm'n gzn ald deta. Zaten bu yzden, tekrar gz, gez, arpack ve filintay ateledii zaman

ilk kurun Mansur'un ban delecek yerde galiba omuzuna girdi. Herif Hnk dedi bir, beygirin ban evirdi drtnal kayor. Yetitirdi ikinci kurunu Kzm. Beygirin stnde sola ykld Mansur. nc kurun. Tercman dt beygirden. Fakat bir aya zengiye takl kalm, srklendi kaan hayvann peinde biraz, sonra kurtuldu ki aya yklp kald olduu yerde. Yamaca sard beygir. Kalkt Kzm, yrd Mansur'a doru, zerinden katlar alacak. Arada drt telgraf direi yalnz, ellierden iki yz metre eder. Mansur doruldu anszn, kayor bayr aa. Filintay omuzlad Kzm. Drdnc kurun.

Ykld herif. Kotu Kzm. Doruldu yine Mansur. Yryor sarho gibi sallanarak, kamyor artk, yryor. Kzm da brakt komay. Deniz kysna indiler. Orda bo bir fabrika var, bir de beyaz bir ev, tahta iskelesi iner denizin iine kadar. Mansur suya giriyor, katlar slanacak. Beinci kurunu yakt Kzm. Suya dp kald nde giden ve Kzm tazelerken arjr bir k yand beyaz evde, bir pencere ald. Galiba bir kadn bakt darya.. Boazlanyormu gibi bard Mansur. Pencere kapand, k snd. Tercman att kendini tahta iskeleye. Art ayaklar krlm bir hayvan gibi srnp trmanyor.

Hay anasn, ay da denize dm toplanp dalyor, dalp toplanyor. Velhasl, lf uzatmyalm, Mansur'un iini bakla bitirdi Kzm. Katlar kan iindeydi. Fakat kan kapatmyor yazy...

Namussuzun biriydi Mansur, muhakkak. Dmana satlmt, oras yle. Ka kiinin ban yedi, malm. Ama ne de olsa mehtapta herif beygirin zerinde uyumu geliyordu. Demek istediim, byle gnlerde bile, byle bir adam bile bu eit ldrp ortalk duruldukta, yllarca sonra mehtaba baktn vakit znt ekmemek iin, ya insanlarda yrek dediin tatan olacak,

yahut da dehetli namuslu olacak yrein, Kzm'nki tatan deildi ok kr, fakat namuslu. Ne malm? dersen : Dvt pir akna, yaraland birka kere ve saire. Ve kavga bittii zaman ne iftlik sahibi oldu, ne apartman. Kavgadan nce Kartal'da bahvand, kavgadan sonra Kartal'da bahvan...

YEDNC BAP

922 AUSTOS AYI ve KADINLARIMIZ ve 6 AUSTOS EMR

ve BR LETLE BR NSANIN HKYES

Ayn altnda kanlar gidiyordu. Kanlar gidiyordu Akehir stnden Afyon'a doru. Toprak yle bitip tkenmez, dalar yle uzakta, sanki gidenler hibir zaman hibir menzile erimiyecekti. Kanlar yryordu yekpare meeden tekerlekleriyle. Ve onlar ayn altnda dnen ilk tekerlekti. Ayn altnda kzler baka ve ok kk bir dnyadan gelmiler gibi ufack, ksacktlar, ve prltlar vard hasta, krk boynuzlarnda ve ayaklar altndan akan toprak, toprak ve toprakt. Gece aydnlk ve scak

ve kanlarda tahta yataklarnda koyu mavi humbaralar rlplakt. Ve kadnlar birbirlerinden gizliyerek bakyorlard ayn altnda gemi kafilelerden kalan kz ve tekerlek llerine. Ve kadnlar, bizim kadnlarmz : korkun ve mbarek elleri, ince, kk eneleri, kocaman gzleriyle anamz, avradmz, yrimiz ve sanki hi yaamam gibi len ve soframzdaki yeri kzmzden sonra gelen ve dalara karp urunda hapis yattmz ve ekinde, ttnde, odunda ve pazardaki ve karasabana koulan ve allarda ltsnda yere sapl baklarn oynak, ar kalalar ve zilleriyle bizim olan kadnlar, bizim kadnlarmz imdi ayn altnda kanlarn ve hartularn peinde

harman yerine kehribar baakl sap eker gibi ayn yrek ferahl, ayn yorgun alkanlk iindeydiler. Ve on belik arapnelin eliinde ince boyunlu ocuklar uyuyordu. Ve ayn altnda kanlar yryordu Akehir stnden Afyon'a doru.

6 Austos emri verilmitir. Birinci ve kinci ordular, kt'alar, kanlar, svari alaylaryla yer deitiriyordu, yer deitirecek. 98956 tfek, 325 top, 5 tayyare, 2800 ksur mitralyz, 2500 ksur kl ve 186326 tane prl prl insan yrei ve bunun iki misli kulak, kol, ayak ve gz kmldanyordu gecenin iinde. Gecenin iinde toprak. Gecenin iinde rzgr. Hatralara bal, hatralarn dnda, gecenin iinde :

insanlar, letler ve hayvanlar, demirleri, tahtalar ve etleriyle birbirine sokulup, korkun ve sessiz emniyetlerini birbirlerine sokulmakta bulup, kocaman, yorgun ayaklar, toprakl elleriyle yryorlard. Ve onlarn arasnda Birinci Ordu kinci Nakliye Taburu'ndan stanbullu ofr Ahmet ve onun kamyoneti vard. Bir acayip mahlktu numrolu kamyonet : htiyar, cesur, inat ve irret. Krlp dalarda kalan sol arka makas yerine asinin altna, dingilin zerine budakl bir grgen kt sarm olmasna ramen ve kalb arlaryla ve on kilometrede bir karanla yaslanp durduu halde ve vantiltrnde drt kanattan ikisi noksan iken ahsnn vekarl kudretini resmen biliyordu : 6 Austos emrinde ondan ve arkadalarndan

... ihzar ve tekil edilmi bulunan ve cem'an 300 ton kabiliyetinde kabul olunan 100 kadar ser otomobil... diye bahsediliyordu. hzar ve tekil olunanlar, bu meyanda Ahmet'in kamyoneti, insanlarn, letlerin ve kanlarn yanndan geip Afyon - Ahrdalar ve imtidadna doru iniyorlard.

Ahmet'in kafasnda uzak bir ehir ve bir ark vard. Bu ark nihaventtir ve beyaz tenteli sandallar, siyah mavnalar, gneli karpuz kabuklaryla bir deniz kysndadr ehir.

Vantiltrde adedi devir dyor gibi. Arkadalar ileri getiler. Ay batt. Manzara yldzlardan ve dalardan ibaret.

Sen Sleymaniyelisin olum Ahmet, nar dibinde iki mars bir oyunla yenip Bcr',

kalk, sra servilerin nnden yr, emeyi ge, mektep bahesi, medreseler, orda, Harbiye Nezareti'nin arka duvarnda siyah arafl bir kadn melip yere dar serper gvercinlere ve papelciler emsiye stnde papaz aarlar.

Motor mzklk ediyor, bizi da balarnda brakacak meret.

Ne diyorduk olum Ahmet? Dkmeciler sada kalr, derken, Uzunar'ya saparken, kede, sol kolda seyyar kitap : Hikyei Billr Kk, alt cilt Tarihi Cevdet ve Fenni Tabhat. Tabhat, mutfaktan gelirmi, yani yemek piirmek. Hani, uskumru dolmasna da baylrm pek.

Yaldzl kuyruundan tutup bir salkm zm gibi yersin.

lerde bir svari kolu gidiyor, saptlar sola.

Uzunar'y dikine inersin. Sandalyaclar, tavla pulcular, tesbihiler. Ve sen stanbullu, sen kendi ellerinin hnerine alm olduundan aarsn stanbullulara : ne kadar ince, ne eitli hnerleri var, dersin. Rstem Paa Camii. Urganclar. Urganclarda yz para yelkenli gemiyi ve hesapsz katr kervanlarn donatacak kadar urgan, halat ve dkme tuntan ngraklar satlr. Zindankap, Babacafer. Uzakta Balkpazar. Kuruyemiiler. Yemi iskelesindeyiz : sandallar, mavnalar, gneli karpuz kabuklaryla

yzne hasret kaldm deniz.

Sol arka lastik hava m karyor ne? nip baksam...

Yemi iskelesinden dilenci vapuruna binip Eyp'te Niyet Kuyusu'na gittikti. Elleri yumuk yumuk, bacaklar biraz arpkt ama, yeil zeytin tanesi gibi gzler. Kalar da hill gibi ekikti. Tam Kasmpaa'ya yaklatk, beyaz barts...

Lastik hava karyor. Derdine deva bulmazsak eer... Dur bakalm Babacafer...

numrolu kamyonet durdu. Karanlk. Kriko. Pompa. Eller. Kfreden ve kfrettiine kzan elleri

lastikte ve ihtiyar tekerlekte dolarken Ahmet hatrlad : bir gece nzll babaannesini sedirden sedire tarken kadncaz...

lastik boydan boya patlad. Yedek? Yok. Dalarda avaz avaz imdat istemek?

Sen Sleymaniyelisin olum Ahmet, sana tek bana verilmitir numrolu kanyonet. Hem, hani bir koyun varm, kendi bacandan aslan bir koyun. Sleymaniyeli ofr Ahmet soyun...

Soyundu. Ceket, klot, pantol, don, gmlek ve kalpak ve krmz kuak, Ahmet'i postallarnn stnde rlplak

brakarak d lastiin iine girdiler, iirdiler.

Bu ark nihaventtir. Deniz kysnda bir ehir... Beyaz barts...

Saatta elli yapyoruz... Dayan mrmn trps, dayan da dalar anadan doma grsn ofr Ahmet'i, dayan arslan...

Hibir zaman byle merhametli bir mitle sevmedi hibir insan hibir leti...

SEKZNC BAP

26 AUSTOS GECESNDE SAATLAR K OTUZDAN BE OTUZA KADAR ve ZMR RIHTIMINDAN AKDENZ'E BAKAN NEFER

Saat 2.30.

Kocatepe yank ve ihtiyar bir bayrdr, ne aa, ne ku sesi, ne toprak kokusu vardr. Gndz gnein, gece yldzlarn altnda kayalardr. Ve imdi gece olduu iin ve dnya karanlkta daha bizim, daha yakn, daha kk kald iin ve bu vakitlerde topraktan ve yrekten evimize, akmza ve kendimize dair sesler geldii iin kayalklarda ayak kalpakl nbeti

okayarak glmseyen byn seyrediyordu Kocatepe'den dnyann en yldzl karanln. Dman saatlik yerdedir ve Hdrlk-tepesi olmasa Afyonkarahisar ehrinin klar gzkecek. Kzeydouda Gzelim-dalar ve dalarda tek tek ateler yanyor. Ovada Akaray bir prlt halinde ve ayak kalpakl nbetinin hayalinde imdi yalnz sularn yapt bir yolculuk var : Akaray belki bir akar su, belki bir rmak, belki kck bir nehirdir. Akaray Dereboaz'nda deirmenleri evirip ve klksz ylan balklaryla Yediehitler kayasnn glgesine girip kar. Ve kocaman iekleri efltun krmz beyaz ve saplar bir, bir buuk adam boyundaki

hahalarn arasndan akar. Ve Afyon nnde Altgzler Kprs'nn altndan gndouya dnerek ve Konya tren hattna rastlayp yolda Bykobanlar Ky'n solda ve Kzlkilise'yi sada brakp gider.

Dnd birdenbire kayalardaki adam kaynaklar ve yollar dman elinde kalan btn nehirleri. Kim bilir onlar ne kadar byk, ne kadar uzundular? Birounun adn bilmiyordu, yalnz, Yunan'dan nce ve Seferberlik'ten evvel Selimahlar iftlii'nde rgatlk ederken Manisa'da geerdi Gediz'in sularn ba dnerek.

Dalarda tek tek ateler yanyordu. Ve yldzlar yle ltl, yle ferahtlar ki ayak kalpakl adam

nasl ve ne zaman geleceini bilmeden gzel, rahat gnlere inanyordu ve glen byklaryla duruyordu ki mavzerinin yannda, birdenbire be adm sanda onu grd. Paalar onun arkasndaydlar. O, saat sordu. Paalar : , dediler. Sarn bir kurda benziyordu. Ve mavi gzleri akmak akmakt. Yrd uurumun bana kadar, eildi, durdu. Braksalar ince, uzun bacaklar stnde yaylanarak ve karanlkta akan bir yldz gibi kayarak Kocatepe'den Afyon Ovas'na atlyacakt.

Saat 3.30.

Halimur - Ayval hatt zerinde manga mevziindedir.

zmirli Ali Onba (kendisi tornacdr) karanlkta gzyordamyla

sanki onlar bir daha grmiyecekmi gibi bakt manga efradna birer birer : Sada birinci nefer sarnd. kinci esmer. nc kekemeydi fakat blkte yoktu onun stne ark syliyen. Drdncnn yine mutlak bulama istiyordu can. Beinci, vuracakt amcasn vuran tezkere alp Urfa'ya girdii akam. Altnc, inanlmyacak kadar byk ayakl bir adam, memlekette topran ve tek kzn ihtyar bir muhacir karsna brakt iin kardeleri onu mahkemeye verdiler ve blkte arkadalarnn yerine nbete kalkt iin ona Deli Erzurumlu derdiler. Yedinci, Mehmet olu Osman'd. anakkale'de, nn'nde, Sakarya'da yaraland ve gzn krpmadan daha bir hayli yara alabilir, yine de dimdik ayakta kalabilir.

Sekizinci, brahim, korkmyacakt bu kadar bembeyaz dileri byle tkrdayp birbirine byle vurmasalar. Ve zmirli Ali Onba biliyordu ki : tavan korktuu iin kamaz kat iin korkar.

Saat 4.

Azkara - Stldere mntkas. On ikinci Piyade Frkas. Gzler karanlkta, uzakta. Eller yaknda, makanizmalar zerinde. Herkes yerli yerinde. Tabur imam mevzideki biricik silhsz adam : llerin adam, krk bir st dal dikerek kbleye doru, durdu boyun bkp el kavuturup sabah namazna. i rahattr.

Cennet, ebed bir istirahattr. Ve yenilseler de, yenseler de dy, meydn gazadan o kendi elleriyle verecektir Cenb rabbllemne hedy.

Saat 4.45.

Sandkl civar. Kyler. Sarkk, siyah bykl svari, nar dibinde, beygirinin yannda duruyordu. ukurova beygiri kuyruunu karanla vuruyordu : dizkapaklarnda kan, kantarmasnda kpk... kinci Svari Frkas'ndan Drdnc Blk, atlar, kllar ve insanlaryla havay kokluyor. Geride, kylerde bir horoz tt. Ve sarkk, siyah bykl svari ellerinin tersiyle yzn rtt. Kar dalar ardnda, dman elinde kalan bir baka horoz vardr : baltaibik, stbeyaz bir Denizli horozu.

Dmanlar herhal onu oktan kesip orbasn yapmlardr...

Saat bee on var.

Krk dakka sonra afak skecek. Korkma snmez bu afaklarda yzen al sancak. Tnaztepe'ye kar Kmrtepe gneyinde, On beinci Piyade Frkas'ndan iki ihtiyat zabiti ve onlarn genci, uzunu, Darlmuallimin mezunu Nurettin Efak, mavzer tabancasnn emniyetiyle oynyarak konuuyor : -Bizim stikll Mar'nda aksyan bir taraf var, bilmem ki, nasl anlatsam, kif, inanm adam, fakat onun, ben, inandklarnn hepsine inanmyorum. Mesel, bakn : Gelecektir sana vaadettii gnler Hakkn. Hayr, gelecek gnler iin

gkten yet inmedi bize. Onu biz, kendimiz vaadettik kendimize. Bir ark istiyorum zaferden sonrasna dair. Kim bilir belki yarn...

Saat bee be var.

Dalar aydnlanyor. Bir yerlerde bir eyler yanyor. Gn aard aaracak. Kokusu ttmee balad : Anadolu topra uyanyor. Ve bu anda, kalbi bir ahan gibi gklere salp ve prltlar grp ve ok uzak ok uzak bir yerlere aran sesler duyarak bir mthi ve mukaddes mcereda, n safta, en n srada, ahlanp lesi geliyordu insann.

Topu evvel mlzm Hasan'n

ya yirmi birdi. Kumral ban gkyzne evirdi, kalkt ayaa. Bakt, yldzlar aaran muazzam karanla. imdi bir hamlede o kadar byk, yle hretli iler yapmak istiyordu ki btn mrn ve htrasn ve yedi buukluk bataryasn alanacak kadar kk buluyordu.

Yzba sordu : - Saat ka? - Be. - Yarm saat sonra demek...

98956 tfek ve ofr Ahmet'in numrolu kamyonetinden yedi buukluk nayderlere, on belik obslere kadar, btn letleriyle ve vatan urunda, yani, toprak ve hrriyet iin lebilmek kabiliyetleriyle Birinci ve kinci ordular baskna hazrdlar.

Alaca karanlkta, bir nar dibinde, beygirinin yannda duran sarkk, siyah bykl svari ksa izmeleriyle atlad atna. Nurettin Efak bakt saatna : - Be otuz... Ve balad topu ateiyle ve fecirle birlikte byk taarruz...

Sonra. Sonra, dmann mstahkem cepheleri dt. Bunlar : Karahisar gneyinde 50 ve dousunda 20-30 kilometredeydiler.

Sonra. Sonra, dman ordusu kuvyi klliyesini ihta ettik Aslhanlar civarnda 30 Austosa kadar.

Sonra. Sonra, 30 Austosta dman kuvy klliyesi imha ve esir olundu.

Esirler arasnda General Trikopis : Alaturka sopa yemi bir temiz ve srmalar kopuk frenk ua...

Yaral bir dman lsne takld Nurettin Efak'n aya. Nurettin dedi ki : Teselyal oban Mihail, Nurettin dedi ki : Seni biz deil, buraya gnderenler ldrd seni...

Sonra. Sonra, 31 Austos gn ordularmz zmir'e doru yrrken serseri bir kurunla vurulan Deli Erzurumluydu. Devrildi. Krek kemikleri altnda topra duydu. Bakt yukar, bakt karya. Gzler hayretle yandlar : nnde, srtst, yan yana yatan postallar her seferkinden kocamandlar. Ve bu postallar daha bir hayli zaman zerlerinden atlayp geen arkadalarn arkasndan seyredip gneli gkyzn

ihtiyar bir muhacir karsn dndler. Sonra... Sonra, sarslp ayrldlar birbirlerinden ve Deli Erzurumlu lrken kederinden yzlerini topraa dndler...

Solda, ilerdeydi Ali Onba. Kan iindeydi yz gz. Bir svari takm geti yanndan drtnala. Kaan kovalamyordu yalnz ulamak da istiyordu bir yerlere ve sadece kahretmiyor yaratyordu da. Ve kllarn, nallarn, ellerin ve gzlerin prlts ardarda akan aydnlk bir btnd. Ali Onba bir imek hzyla dnd ve u trky duydu : Drtnala gelip Uzak Asya'dan Akdeniz'e bir ksrak ba gibi uzanan bu memleket bizim.

Bilekler kan iinde, diler kenetli, ayaklar plak ve ipek bir halya benziyen toprak, bu cehennem, bu cennet bizim.

Kapansn el kaplar, bir daha almasn, yok edin insann insana kulluunu, bu dvet bizim...

Yaamak bir aa gibi tek ve hr ve bir orman gibi kardeesine, bu hasret bizim...>

Sonra. Sonra, 9 Eyllde zmir'e girdik ve Kayserili bir nefer yanan ehrin kzlts iinden gelip fkeden, sevinten, mitten alya alya, Gneyden Kuzeye, Doudan Batya, Trk halkyla beraber seyretti zmir rhtmndan Akdeniz'i.

Ve biz de burda bitirdik destanmz.

Biliyoruz ki lynca olmad bu kitap, Trk halk balasn bizi, onlar ki toprakta karnca, suda balk, havada ku kadar okturlar; korkak, cesur, chil, hakm ve ocukturlar ve kahreden yaratan ki onlardr, kitabmzda yalnz onlarn mcerelar vardr...

939 stanbul Tevkifanesi, 940 ankr Hapisanesi, 941 Bursa Hapisanesi.

LODOS

Balang

Kim bilir ka milyon ton arlnda ummanda alkalanmakta su. En yalnz dalgann zerinde bo bir konserve kutusu...

+1

Bir aydr ki hapisane geceleri byledir : kzgn dii kediler aplar slak tyleri diken diken enselerinde di yerleri bazan ku bazan insan sesi karp

dolayorlar gebe kalana kadar.

Mevsim bahara yakn. Hava lodos. Nasl iddetli nasl scak esiyor...

Biz alt yz adet kadnsz erkeiz. Alnm elimizden dourtmak imknmz. En mthi kudretim yasak bana : yeni bir hayat alamak, bereketli bir rahimde yenmek lm, yaratmak seninle beraber : sevgilim, yasak bana etine dokunmak senin...

Mevsim bahara yakn. Frtna. Lodos. Nasl iddetli nasl scak esiyor...

Bir yerlerde bir cam krld yine bu gece bu ncs . Hangi bo kouun kaps ak kalm, kt, kt, nasl arpyor...

+2

Tepedelen cephesinde bir ceset, rtlyor altnda karlarn, ve bandan uan miferi yuvarlanyor nnde rzgrn...

+3

Fabrikann avlusunda elektrik , ucunda ince bir telin sallanyor iki yana. Bir kadn. Boynu plak,

uzun salaryla etekleri uarak atlyenin kapsnda...

Rzgr vurdu putrellere. Atlyenin saandan byk bir buz paras dt yere...

+4

Ovaya drtnala yayllar iniyor : ngraklar hamutlarnda beygirlerin. Ve iki yanda rpnan muambalaryla kouyorlar gece yars denize doru...

+5

nce uzun klklardan ibaret kalan kavak aalar aydnlktlar mehtbolmad halde. Ve kaln ve dall budakl kestaneler kmldanyor

 iki yana sallanyor deil ar ar yer deitiriyorlar deta gidiyordu gz alabildiine yldzlarn nda yapraksz ahap kalabal... Buna ramen bu lodos, bu uultu. Buna ramen havada dii bir ten kokusu ve ykl bir yumurtaln scakl... Dalarda kar zlyor. Yryor usareler yapraksz dallarn ucuna doru. Gebe. Gebelik. Mevsim bahara yakn ve doumun korkun gzel ve scaktr gn doldu dolacak...

23.1.1941

MAV GZL DEV, MNNACIK KADIN VE HANIMELLER

O mavi gzl bir devdi. Minnack bir kadn sevdi. Kadnn hayali minnack bir evdi, bahesinde ebruliii hanmeli aan bir ev.

Bir dev gibi seviyordu dev. Ve elleri yle byk iler iin hazrlanmt ki devin, yapamazd yapsn, alamazd kapsn bahesinde ebruliiii hanmeli aan evin.

O mavi gzl bir devdi. Minnack bir kadn sevdi. Mini minnackt kadn. Rahata ackt kadn yoruldu devin byk yolunda. Ve elveda! deyip mavi gzl deve, girdi zengin bir ccenin kolunda bahesinde ebruliiii hanmeli aan eve.

imdi anlyor ki mavi gzl dev, dev gibi sevgilere mezar bile olamaz: bahesinde ebruliiiii hanmeli aan ev..

NERDEN GELP NEREYE GDYORUZ?

Balang

Dorultup belimizi kalktmzdan beri iki ayak stne, kolumuzu uzunlatrdmzdan beri bir lobut boyu ve ta yonttuumuzdan beri ykan da, yaratan da biziz, ykan da yaratan da biziz bu gzelim, bu yaanas dnyada.

Arkamzda kalan yollarda ayak izlerimiz kanl, arkamzda kalan yollarda ulu uyumlar aklmzn, ellerimizin, yreimizin, toprakta, tata, tunta, tuvalde, elikte ve plastikte.

Kanl ayak izlerimiz mi nmzdeki yollarda duran? Bir cehennem kmaznda m sona erecek nmzdeki yollar?

ocuklarn avularnda gnlerimiz sra bekler, gnlerimiz tohumlardr avularnda ocuklarn, ocuklarn avularnda yeerecekler.

ocuklar lebilir yarn,

hem de ne stmadan, ne kupalazndan, derek de deil kuyulara filn; ocuklar lebilir yarn, ocuklar sakall askerler gibi lebilir yarn, ocuklar lebilir yarn atom bulutlarnn nda arkalarnda bir avu kl bile deil, arkalarnda glgelerinden baka bir ey brakmadan. Negatif resimcikler boluun karanlnda. Krematoryum, krematoryum, krematoryum. Bir deniz gryorum l balklarla rtl bir deniz. Negatif resimcikler boluun karanlnda, yaanmam gnlerimiz ocuklarn avularyla birlikte yok olan.

Bir ehir vard. Yeller eser yerinde. Be ehir vard. Yeller eser yerinde. Yz ehir vard. Yeller eser yerinde. Yok olan ehirlere iirler yazlmayacak,

air kalmayacak ki.

Pencerende bir sokak bulvarl. Odan scak. Ak yastkta zm karas salar. Adamlar paltolu, aalar karl. Penceren kalmayacak, ne bulvarl sokak, ne ak yastkta zm karas salar, ne paltolu adamlar, ne karl aalar. llere alanmayacak, llere alayacak gzler kalmayacak ki. Eller kalmayacak. Negatif resimcikler dallarn altndaki yok olmu olan dallarn altndaki. Yok olmu olan dallarn stnden o bulutlardr geen. Gneye gtrmeyin beni, lmek istemiyorum... lmek istemiyorum, Kuzeye gtrmeyin beni... Batya gtrmeyin beni, lmek istemiyorum...

lmek istemiyorum, Douya gtrmeyin beni... Brakmayn beni burda, gtrn bir yerlere. lmek istemiyorum, lmek istemiyorum. O bulutlardr geen yok olmu olan dallarn stnden.

Tahta, beton, teneke, toprak, saman damlarmzla iki milyardan artz, kadn, erkek, oluk ocuk. Ekmek hepimize yetmiyor, kitap da yetmiyor, ama keder dilediin kadar, yorgunluk da gz alabildiine. Hrriyet hepimize yetmiyor. Hrriyet hepimize yetebilir ve sevda kederi, hastalk kederi, ayrlk kederi, kocalmak kederinden

gayrs amayabilir eiimizi. Kitap hepimize yetebilir. Ormanlarnki kadar uzun olabilir mrmz. Yeter ki brakmayalm, yaanmam gnlerimiz yok olmasn ocuklarn avularyla birlikte, boluun karanlna kmasn negatif resimcikler, yeter ki ekmek ve hrriyet yolunda dvebilmek iin yaayabilelim.

ar

Tanr ellerimizdir, Tanr yreimiz, aklmz, her yerde var olan Tanr, toprakta, tata, tunta, tuvalde, elikte ve plastikte ve bestecisi saylarda ve satrlarda ulu uyumlarn.

nsanlar sizi aryorum : kitaplar, aalar ve balklar iin, buday tanesi, pirin tanesi ve gneli sokaklar iin, zm karas, saman sars salar ve ocuklar iin.

ocuklarn avularnda gnlerimiz sra bekler,

gnlerimiz tohumlardr avularnda ocuklarn, ocuklarn avularnda yeerecekler.

22.11.962

NKBNLK

Gzel gnler greceiz ocuklar, gneli gnler gre-ceiz... Motorlar maviliklere sreceiz ocuklar, kl maviliklere sre-ceiz... Atk myd hele bir son vitesi, adedi devir. Motorun sesi. Uuuuuuuy! ocuklar kim bilir ne harikldedir

160 kilometre giderken pmesi...

Hani imdi bize cumalar, pazarlar iekli baheler vardr, yalnz cumalar yalnz pazarlar.. Hani imdi biz bir peri masal dinler gibi seyrederiz kl caddelerde maazalar, hani bunlar 77 katl yekpare camdan maazalardr. Hani imdi biz haykrrz Cevap: alr kara kapl kitap: zindan.. Kay kapar kolumuzu krlan kemik kan. Hani imdi bizim soframza haftada bir et gelir. Ve ocuklarmz iten eve sapsar iskelet gelir..

Hani imdi biz.. nann: gzel gnler greceiz ocuklar gneli gnler gre-ceiz. Motorlar maviliklere sreceiz ocuklar, kl maviliklere sre-ceiz.....

1930

NYAZALANT SMRGES

Afrika, Niyazalant smrgesi. Saat sabahn drd. Dipikler kaplar dvd ve ite fotoraf : Zenci kardelerim bir don bir gmlek ve ayaklar plak ve pembe avulu elleri kvrck balarnn zerinde

dizilmiler duvar diplerinde.

Tpk bizim gibi, bizim de dipikle dvld kaplarmz, bizim de ellerimiz havada, ayaklarmz plak, ama bizde de bize bal duvar diplerinde esir kalp kalmamak.

1962

O VE AKSAKALLILAR

Yeil selviler, beyaz mezar talar ve elyazma kitaplar vard manzarada. Gn akama yaknd ve durgundu.

Bir yemi sofrasnn banda bada kurmu gibi oturmulard etrafna ibret aynasnn. Aksakallar bilgin, gzleri gen, elleri yorgundu, ilhaml, vahim ve dalgndlar. O, birdenbire meclise geldi dedi : bret aynasndan bakp

ubuklarn yakp erh izah edenler. Deimekte olan grp iine girip deitirmektir hner. Ve sanmayn ki deien ba bo bir oktur, kanunu ve nizam yoktur. Ben, bilip bildiririm ki : Rab ve kitap ve sa rzgrda uan kahraman deil, (karanlk orman, tuzlanmam deri, budakl lobut ve ta baltadan beri) Onlar'dr byk maceray yapan. Onlar ki toprakta karnca suda balk havada ku kadar okturlar.

Korkak, cesur cahil, hakm ve ocukturlar. Ve kahreden yaratan ki Onlar'dr, arklarmda yalnz Onlar'n maceralar vardr...

ONUN DOUU VE DEMRHANE BACASI

Demirhane bacas ki yamurda mitsiz ve mntekim dururdu. Ve rzgr ki kendini kaldrp kaldrp demirhane bacasna vururdu. Ve siyah bir yelken gibi gece rzgrdayken, sahip deilken aalar dallarna, kular kanatlarna, ve ekerken karanlktan yldrmlar toprak, insanlar ve letler brakp kaldrmlar derin uykulardayken bir zemin katnda bir ocuk dodu. Yldzlar teker teker deste deste yandlar. Yldzlar, onun ocuk gzleri gibi aydnlk ferah veren

kerim olandlar... Demirhane bacas yp glmsedi, dedi :

Zemin katnda doan bil ki o dur. Rehber ve delil ki o dur. Fikri derin, efkati gani, gazab yamandr, letsizlerin olu, letsizlere let verecek olandr. O, onlarn iinde, onlarn nnde o, matem gecesinde, kavga yerinde, bayram gnnde o. Ve o her yanndan ana kuca gibi saracaktr onlar. Ona ram olacak drt kadim unsur : te ve toprak, rzgr ve yamur. Ve krler hikyesinin son babn o, tekmil ettirecektir. Yazacaktr insanolu z kitabn bilerek isteyerek.

Sustu demirhane bacas. Skyor afak.

ORKESTRA

Bana bak! Hey! Avanak! Elinden o zrlty braksana! Sana, telinde sska blbl ten telli saz yaramaz!

Bana bak! Hey! Avanak! telinde sska blbl ten telli saz dalarla dalgalarla ktleleri ileri atlatamaz!

 telli saz yatan deitirmek isteyen nehirlerden:kylerden, ehirlerden ald hzla, milyonlarla az bir tek azla gldremez! Alatamaz! hey! hey! telli sazn telinde ten sska blbl ld acndan. Onu attm keye! hey! hey! telli sazn aacndan deli tiryakilere ii afyon lleli bir ubuk yaptlar!

Hey! Hey! Dalarla dalgalarla, da gibi dalgalarla dalga gibi da-lar-la balad orkestram! Hey! Hey! Ar sesli ekiler sar rslerin kulana Hay-kr-d!. Sabanlar gleiyor tarlalarla, tarlalarla! Cotu algc ba, esiyor orkestram dalarla dalgalarla, da gibi dalgalarla, dalga gibi da-lar-la.

1921

OTOBYOGRAF

1902'de dodum doduum ehre dnmedim bir daha geriye dnmeyi sevmem yamda Halep'te paa torunluu ettim on dokuzumda Moskova'da komnist niversite rencilii krk dokuzumda yine Moskova'da Tseka-Parti konukluu ve on drdmden beri airlik ederim

kimi insan otlarn kimi insan balklarn eidini bilir ben ayrlklarn kimi insan ezbere sayar yldzlarn adn ben hasretlerin

hapislerde de yattm byk otellerde de alk ektim alk grevi de iinde ve tatmadm yemek yok gibidir

otuzumda aslmam istediler krk sekizimde Bar madalyasnn bana verilmesini verdiler de otuz altmda yarm ylda getim drt metre kare betonu

elli dokuzumda on sekiz saatta utum Pra'dan Havana'ya

Lenin'i grmedim nbet tuttum tabutunun banda 924'de 961'de ziyaret ettiim antkabri kitaplardr

partimden koparmaa yeltendiler beni skmedi yklan putlarn altnda da ezilmedim

951'de bir denizde gen bir arkadala yrdm stne lmn 52'de atlak bir yrekle drt ay srtst bekledim lm

sevdiim kadnlar deli gibi kskandm u kadarck haset etmedim arlo'ya bile aldattm kadnlarm konumadm arkasndan dostlarmn

itim ama akamc olmadm hep alnmn teriyle kardm ekmek param ne mutlu bana

bakasnn hesabna utandm yalan syledim yalan syledim bakasn zmemek iin ama durup dururken de yalan syledim

bindim tirene uaa otomobile ounluk binemiyor operaya gittim ounluk gidemiyor adn bile duymam operann ounluun gittii kimi yerlere de ben gitmedim 21'den beri camiye kiliseye tapnaa havraya bycye ama kahve falma baktrdm oldu

yazlarm otuz krk dilde baslr Trkiye'mde Trkemle yasak

kansere yakalanmadm daha yakalanmam da art deil babakan filn olacam yok merakls da deilim bu iin bir de harbe girmedim snaklara da inmedim gece yarlar yollara da dmedim pike yapan uaklarn altnda ama sevdalandm altmma yakn szn ksas yoldalar bugn Berlin'de kederden gebermekte olsam da insanca yaadm diyebilirim ve daha ne kadar yaarm

bamdan neler geer daha kim bilir.

11 Eyll 1961 / Dou Berlin.

Sevdiin mddete ve sevebildiin kadar, sevdiine her eyini verdiin mddete ve verebildiin kadar gensin.

1947

LME DAR

Buyrun, oturun dostlar, ho gelip sefalar getirdiniz. Biliyorum, ben uyurken hcreme pencereden girdiniz. Ne ince boyunlu il iesini ne krmz kutuyu devirdiniz. Yznzde yldzlarn aydnl baucumda durup el ele verdiniz. Buyrun, oturun dostlar ho gelip sefalar getirdiniz.

Neden yle yzme bir tuhaf baklyor? Osman olu Him. Ne tuhaf ey, hani siz lmtnz kardeim. stanbul limannda kmr yklerken bir ngiliz ilebine, kmr kfesiyle beraber ambarn dibine...

ilebin vinci kartmt nnz ve paydostan nce ykamt kpkrmz kannz

simsiyah banz. Kim bilir nasl yanmtr cannz... Ayakta durmayn, oturun, ben sizi lm zannediyordum, hcreme pencereden girdiniz. Yznzde yldzlarn aydnl ho gelip sefalar getirdiniz...

Yayalar-kyl Yakup, iki gzm, merhaba. Siz de lmediniz miydi? ocuklara stmay ve al brakp ok scak bir yaz gn yapraksz kabristana gmlmediniz miydi? Demek lmemisiniz?

Ya siz? Muharrir Ahmet Cemil? Gzmle grdm tabutunuzun topraa indiini.

Hem galiba tabut biraz ksayd boyunuzdan. Onu brakn Ahmet Cemil, vazgememisiniz eski huyunuzdan, o il iesidir rak iesi deil. Gnde elli kuruu tutabilmek iin, yapyalnz dnyay unutabilmek iin ne kadar ok ierdiniz... Ben sizi lm zannediyordum. Baucumda durup el ele verdiniz, buyrun, oturun dostlar, ho gelip sefalar getirdiniz...

Bir eski Acem airi : lm dildir diyor, ayn hametle vurur ah fakiri.

Him, neden ayorsunuz? Hi duymadnz myd kardeim, herhangi bir ahn bir gemi ambarnda bir kmr kfesiyle ldn?...

Bir eski Acem airi : lm dildir diyor. Yakup, ne gzel gldnz, iki gzm. Yaarken bir kerre olsun byle glmemisinizdir... Fakat bekleyin, bitsin szm. Bir eski Acem airi : lm dil... ieyi brakn Ahmet Cemil. Bouna hiddet ediyorsunuz. Biliyorum, lmn dil olmas iin hayatn dil olmas lzm, diyorsunuz...

Bir eski Acem airi... Dostlar beni brakp, dostlar, byle hmla nereye gidiyorsunuz?

PRAYE N YAZILMI : SAAT 21-22 RLER

Ne gzel ey hatrlamak seni : lm ve zafer haberleri iinden, hapiste ve yam krk gemi iken...

Ne gzel ey hatrlamak seni : bir mavi kuman stnde unutulmu olan elin ve salarnda vakur yumuakl canmn ii stanbul toprann... imde ikinci bir insan gibidir seni sevmek saadeti... Parmaklarn ucunda kalan kokusu sardunya yaprann, gneli bir rahatlk ve etin daveti : kpkzl izgilerle blnm scak koyu bir karanlk...

Ne gzel ey hatrlamak seni, yazmak sana dair, hapiste srtst yatp seni dnmek : filnca gn, falanca yerde sylediin sz, kendisi deil edasndaki dnya...

Ne gzel ey hatrlamak seni. Sana tahtadan bir eyler oymalym yine : bir ekmece bir yzk, ve metre kadar ince ipekli dokumalym. Ve hemen frlayarak yerimden penceremde demirlere yaparak hrriyetin stbeyaz maviliine sana yazdklarm bara bara okumalym...

Ne gzel ey hatrlamak seni : lm ve zafer haberleri iinden, hapiste ve yam krk gemi iken...

20 Eyll 1945

Bu ge vakit bu sonbahar gecesinde kelimelerinle doluyum; zaman gibi, madde gibi ebed, gz gibi plak, el gibi ar ve yldzlar gibi prl prl kelimeler. Kelimelerin geldiler bana, yreinden, kafandan, etindendiler. Kelimelerin getirdiler seni, onlar : ana, onlar : kadn ve yolda olan... Mahzundular, acydlar, sevinli, umutlu, kahramandlar, kelimelerin insandlar...

21 Eyll 1945

Olumuz hasta, babas hapiste, senin yorgun ellerinde ar ban, dnyann hali gibi halimiz...

nsanlar, daha gzel gnlere insanlar tar, olumuz iyileir, babas kar hapisten, gler senin altn gzlerinin ii, dnyann hali gibi halimiz...

22 Eyll 1945

Kitap okurum : iinde sen varsn, ark dinlerim : iinde sen. Oturdum ekmeimi yerim : karmda sen oturursun, alrm :

karmda sen. Sen ki, her yerde hzr nzrmsn, konuamayz seninle, duyamayz sesini birbirimizin : sen benim sekiz yldr dul karmsn...

23 Eyll 1945

O imdi ne yapyor u anda imdi, imdi? Evde mi, sokakta m, alyor mu, uzanm m, ayakta m? Kolunu kaldrm olabilir, hey glm, beyaz, kaln bileini nasl da rplak eder bu hareketi!...

O imdi ne yapyor, u anda, imdi, imdi? Belki dizinde bir kedi yavrusu var, okuyor. Belki de yryordur, admn atmak zredir, her kara gnmde onu bana tp tp getiren

sevgili, canmn ii ayaklar!... Ve ne dnyor beni mi? Yoksa ne bileyim fasulyann neden bir trl pimediini mi? Yahut, insanlarn ounun neden byle bedbaht olduunu mu?

O imdi ne dnyor, u anda, imdi, imdi?...

24 Eyll 1945

En gzel deniz : henz gidilmemi olandr. En gzel ocuk : henz bymedi. En gzel gnlerimiz : henz yaamadklarmz. Ve sana sylemek istediim en gzel sz : henz sylememi olduum szdr...

25 Eyll 1945

Saat 21. Meydan yerinde kampana vurdu, nerdeyse koularn kaplar kapanr. Bu sefer hapislik uzun srd biraz : 8 yl... Yaamak : mitli bir itir, sevgilim, yaamak : seni sevmek gibi cidd bir itir...

26 Eyll 1945

Bizi esir ettiler, bizi hapse attlar : beni duvarlarn iinde, seni duvarlarn dnda.

Ufak i bizimkisi.

Asl en kts : bilerek, bilmeyerek hapisaneyi insann kendi iinde tamas... nsanlarn birou bu hale drlm, namuslu, alkan, iyi insanlar ve seni sevdiim kadar sevilmeye lyk...

30 Eyll 1945

Seni dnmek gzel ey mitli ey dnyann en gzel sesinden en gzel arky dinlemek gibi bir ey. Fakat artk mit yetmiyor bana, ben artk ark dinlemek deil ark sylemek istiyorum...

1 Ekim 1945

Dan stnde :

akam gneiyle ykl olan bir bulut var dan stnde. Bugn de : sensiz, yani yar yarya dnyasz geti bugn de. Birazdan aar krmz krmz : gecesefalar birazdan aar krmz krmz. Tar havamzda sessiz, cesur kanatlar vatandan ayrla benzeyen ayrlmz...

2 Ekim 1945

Rzgr akar gider, ayn kiraz dal bir kere bile sallanmaz ayn rzgrla. Aata kular cvldar : kanatlar umak ister. Kap kapal : zorlayp amak ister. Ben seni isterim : senin gibi gzel, dost ve sevgili olsun hayat... Biliyorum henz bitmedi

sefaletin ziyafeti... Bitecek fakat...

5 Ekim 1945

kimiz de biliyoruz, sevgilim, rettiler : a kalmay, meyi, yorgunluu lesiye ve birbirimizden ayr dmeyi. Henz ldrmek zorunda braklmadk ve ldrlmek ii gemedi bamzdan.

kimiz de biliyoruz, sevgilim, retebiliriz : dvmeyi insanlarmz iin ve her gn biraz daha candan biraz daha iyi sevmeyi...

6 Ekim 1945

Bulutlar geiyor : haberlerle ykl, ar. Buruuyor hl gelmeyen mektup avucumda. Yrek kirpiklerin ucunda uzayp giden toprak uurlanr. Benim barasm gelir : P r y e , P r y e !... diye...

7 Ekim 1945

nsan lklar geti geceleyin ak denizleri rzgr-larla. Dolamak tehlikeli hl geceleyin ak denizleri...

Alt yldr srlmedi bu tarla, duruyor olduu gibi tank paletlerinin izleri. Tank paletlerinin izleri kapanr bu k karla.

Ah, gzmn nuru, gzmn nuru, yine yalan sylyor antenler : aln teri tacirleri kapatabilsin diye defteri yzde yz krla. Fakat Ezrailin sofrasndan dnenler dndler verilmi kararlarla...

8 Ekim 1945

ekilmez bir adam oldum yine : uykusuz, aksi, nlet. Bir bakyorsun ki ana avrat sver gibi, azgn bir hayvan dver gibi bugn alyorum, sonra bir de bakyorsun ki azmda snk bir cgara gibi tembel bir trk sabahtan akama kadar srtst yatyorum ertesi gn. Ve beni ileden kartyor bsbtn kendime kar duyduum nefret ve merhamet...

ekilmez bir adam oldum yine :

uykusuz, aksi, nlet. Yine her seferki gibi hakszm. Sebep yok, olmas da imknsz. Bu yaptm i ayp rezalet. Fakat elimde deil seni kskanyorum beni affet...

9 Ekim 1945

Dn gece ryama girdin : dizimin dibinde oturuyormuun. Ban kaldrdn, kocaman, sar gzlerini bana evirdin. Bir eyler soruyormuun. Islak dudaklarn kapanp alyor, sesini duymuyorum ama.

Gecenin iinde bir yerlerde aydnlk bir haber gibi saat alyor. Havada fslts baszln ve sonsuzluun. Krmz kafesinde, kanaryamn : Memomun trks,

srlm bir tarlada topra itip ykselen tohumlarn trds ve bir kalabaln hakl ve muzaffer uultusu geliyor kulama. Senin slak dudaklarn hep yle alp kapanyor sesini duymuyorum ama...

Kahrederek uyandm. Kitabn stnde uyuyakalmm meer. Dnyorum : yoksa senin miydi btn o sesler?

10 Ekim 1945

Gzlerine bakarken gneli bir toprak kokusu vuruyor bama, bir buday tarlasnda, ekinlerin iinde kayboluyorum...

Yeil prltlarla usuz bucaksz bir uurum, durup dinlenmeden deien ebed madde gibi gzlerin : srrn her gn bir para veren fakat hibir zaman bsbtn teslim olmayacak olan...

18 Ekim 1945

Kale kapsndan karken lmle bulumak zre, son defa dnp baktmzda ehre, sevgilim, u szleri syleyebileceiz : Pek de yle gldrmedinse de yzmz, altk gcmzn yettii kadar seni bahtiyar klalm diye. Devam ediyor bahtiyarla doru gidiin, devam ediyor hayat. imiz rahat, gnlmzde hak edilmi ekmeine doymuluk, gzmzde ndan ayrlmann kederi, ite geldik gidiyoruz en olasn Halep ehri...

27 Ekim 1945

Bir elmann yars biz yars bu koskoca dnya. Bir elmann yars biz yars insanlarmz. Bir elmann yars sen yars ben ikimiz...

28 Ekim 1945

Itr sakssnda artan koku, denizlerde uultular ve ite dolgun bulutlar ve akll toprayla sonbahar...

Sevgilim, ya kemlini buldu. Bana yle gelir ki belki bin yllk bir mrn maceras geti bamzdan. Ama biz hl gnein altnda el ele yalnayak koan hayran gzl ocuklarz...

5 Kasm 1945

iekli badem aalarn unut. Demez, bu bahiste geri gelmesi mmkn olmayan hatrlanmamal. Islak salarn gnete kurut : olgun meyvelerin baygnlyla prldasn nemli, ar kzltlar... Sevgilim, sevgilim, mevsim sonbahar...

8 Kasm 1945

Uzaktaki ehrimin damlar zerinden ve Marmara denizinin dibinden geip sonbahar topraklarn aarak olgun ve slak

geldi sesin. Bu, dakikalk bir zamand. Sonra, telefon simsiyah kapand...

12 Kasm 1945

Damardan boanan kan gibi lk ve uultulu son lodoslar esmeye balad. Havay dinliyorum : nabz yavalad. Uludada, zirvede kar ve Kirezli-yaylada ahane ve ipirin yatm uykudadr krmz kestane yapraklarnn stnde aylar. Ovada kavaklar soyunuyor. pekbcei tohumlar klaklarna gitti gidecek, sonbahar bitti bitecek, nerdeyse girecek gebe-uykularna toprak. Ve biz yine bir k daha geireceiz : byk fkemizin iinde ve mukaddes midimizin ateinde snarak...

13 Kasm 1945

Tarif kabul etmez, diyorlar, stanbulun sefaleti, milleti, diyorlar, krp geirdi alk, verem illeti, diyorlar, diz boyu. u kadarck kz ocuklarn, diyorlar, yangn yerlerinde, sinema localarnda...

..... .........

Kara haberler geliyor uzaktaki ehrimden : namuslu, alkan, fakir insanlarn ehri sahici stanbulum, sevgilim, senin meknn olan ve nereye srlsem, hangi hapiste yatsam srtmda, torbamn iinde gtrdm ve evlt acs gibi yreimde, senin hayalin gibi gzlerimde tadm ehir...

20 Kasm 1945

Sakslarda hl tek tk karanfil bulunursa da ovada gz nadaslar yapld oktan, tohum salyor. Ve zeytin devirilmekte. Bir yandan ka girilmekte, bir yandan bahar fidelerine yer alyor. Bense hasretinle dolu ve byk yolculuklarn sabrszlyla ykl yatyorum demirli bir ilep gibi Bursada...

1945 yl Aralk aynn drd

lk gz gze geldiimiz gnk elbiseni kar sandktan, giyin, kuan, benze bahar aalarna... Hapisten mektubun iinde yolladm karanfili tak salarna, kaldr, plesi izgilerle krk beyaz, geni alnn, byle bir gnde ylgn ve kederli deil,

ne mnasebet, byle bir gnde bir isyan bayra gibi gzel olmal Nzm Hikmetin kadn...

5 Aralk 1945

Delindi sintine, esirler paralamakta prangalar. Yldz-poyrazdr esen, tekneyi kayalarn stne atacak. Bu dnya, bu korsan gemisi batacaktr, ta atlasa batacak. Ve senin alnn gibi hr, ferah ve mitli bir lem kuracaz Piryem...

6 Aralk 1945

Onlar midin dmandr, sevgilim, akar suyun, meyve anda aacn,

serpilip gelien hayatn dman. nk lm vurdu damgasn alnlarna : ryen di, dklen et , bir daha geri dnmemek zre yklp gidecekler. Ve elbette ki, sevgilim, elbet, dolaacaktr elini kolunu sallaya sallaya, dolaacaktr en anl elbisesiyle : ii tulumuyla bu gzelim memlekette hrriyet...

7 Aralk 1945

Bursada havlucu Recebe, Karabk fabrikasnda tesviyeci Hasana dman, fakir-kyl Hate kadna, rgat Sleymana dman, sana dman, bana dman, dnen insana dman, vatan ki bu insanlarn evidir, sevgilim, onlar vatana dman...

12 Aralk 1945

Aalar ovada son bir gayretle prldamakta : pul pul altn bakr tun ve tahta... kzlerin ayaklar ya topraa gmlyor yumuack. Ve dalar dumana batk kurun, srlsklam... Tamam, sonbahar belki bugn bitti artk. Yaban kazlar hzla gelip geti demin herhal znik glne gidiyorlar. Havada serin havada is kokusu gibi bir ey : havada kar kokusu var...

imdi darda olmak, drtnala srmek dalara doru at. Ata binmesini de bilmezsin, - diyeceksin ama akay brak ve kskanma, yeni bir huy edindim hapiste : seni sevdiim kadar deilse de

hemen hemen ona yakn seviyorum tabiat... Ve ikiniz de uzaktasnz...

13 Aralk 1945

Gece kar birdenbire bastrm. Bembeyaz dallardan dalan kargalarla balad sabah. Gz alabildiine Bursa ovasnda k : baszlk ve sonsuzluk geliyor akla. Sevgilim, deiti mevsim ekien gelimelerden sonra bir sramakla. Ve karn altnda marur hamarat srp gidiyor hayat...

14 Aralk 1945

Hay aksi lnet, fena bastrd k...

Sen ve namuslu stanbulum ne haldesiniz kim bilir? Kmrn var m? Odun alabildin mi? Camlarn kysna gazete kad yaptr. Gece erkenden yataa gir. Evde de satlacak bir ey kalmamtr. Yar a, yar tok mek : dnyada, memleketimizde ve ehrimizde bu ite de ounluk bizde...

RUBALER

BRNC BLM

Bir gerek lemdi grdn ey Celleddin, heyl filn deil, usuz bucaksz ve yaratlmad, ressam illet-l filn deil.

Ve senin kzgn etinden kalan rubailerin en muhteemi : Suret hemi zllest... filn diye balayan deil...

Ruhum ne ondan nce vard, ne ondan ayr bir srrn kemlidir, ruhum onun, o dmdaki lemin bende akseden haylidir. Ve aslndan en uzak ve aslna en yakn hayl bana vuran yrimin cemlidir...

Sevgilimin hayli dile geldi aynann zerinde : O yok, ben varm, dedi bana gnn birinde. Vurdum, dt paraland ayna, kayboldu hayl ve lkin ok kr sevgilim duruyor yerli yerinde...

Muambann stne resmini bir kerecik izdim ama

gnde bin kere resmin kt bende tepemden trnama, fakat ne tuhaf ey haylin onda daha ok kalacak benden uzun mrldr muamba...

Sarlp yatmak mmkn deil bende senden kalan hayle. Halbuki sen orda, ehrimde gerekten varsn etinle kemiinle ve balndan mahrum edildiim krmz azn, kocaman gzlerin gerekten var ve si bir su gibi teslim oluun ve beyazln ki dokunamyorum bile...

pt beni : Bunlar, kinat gibi gerek dudaklardr, dedi. Bu tr senin icdn deil, salarmdan uan bahardr, dedi. ster gkyznde seyret, ister gzlerimde : krler onlar grmese de, yldzlar vardr, dedi...

Bu bahe, bu nemli toprak, bu yasemin kokusu, bu mehtapl gece

prldamakta devmedecek ben basp gidince de, nk o ben gelmeden, ben geldikten sonra da bana bal olmadan vard ve bende bu asln sureti kt sadece...

Paydos... diyecek bize bir gn tabiat anamz, glmek, alamak bitti ocuum... Ve tekrar usuz bucaksz balayacak : grmeyen, konumayan, dnmeyen hayat...

Ayrlk yaklayor her gn biraz daha, gzelim dnya elved, ve merhaba kinat...

10

Balla dolu petek yani gzlerin gnele dolu... Gzlerin, sevgilim, gzlerin toprak olacak yarn, bal baka petekleri doldurmakta devmedecek...

11

Ne nurdan ne amurdan, sevgilim, kedisi ve kedinin boynundaki boncuk yurumlarndaki farkla hepsi ayn hamurdan...

12

Lahana, otomobil, veba mikrobu ve yldz hep hsm akrabayz. Ve ey gne gzl sevgilim, Cotigo, ergo sum1 deil bu hametli ailede varz da dnebilmekteyiz...

1 Dnyorum, demek ki varm.

13

Aramzda sadece bir derece fark var, ite byle kanaryam, sen kanatlar olan, dnemeyen kusun, ben elleri olan, dnebilen adam...

KNC BLM

arapla doldur tasn, tasn toprakla dolmadan, dedi Hayyam. Bakt ona gl bahesinin yanndan geen uzun burunlu, yrtk pabulu adam : Ben, bu nimetleri yldzlarndan ok olan dnyada am, dedi, araba deil, ekmek almaya bile yetmiyor param...

lm, mrn ksaln tatl bir kederle dnerek arap imek lle bahesinde, ayn altnda... Bu tatl keder doduk doal nasibolmad bize : bir kenar mahallede, simsiyah bir evde, zemin katnda...

mr gelip geiyor, vakti ganimet bil uyanlmaz uykulara varmadan : ykut arab billr kadehe doldur, seher vaktidir ey delikanl uyan... Perdesiz, buz gibi odasnda uyand delikanl, gecikmeyi affetmeyen fabrikann canavar ddyd uuldayan...

Gemi gnn hasretini ekmem yalnz bir yaz gecesi bir yana ve gzmn son mavi prlts bile gelecek gnn mjdesini verecek sana...

Ben, bir insan, ben, Trk airi komnist Nzm Hikmet ben, tepeden trnaa iman, tepeden trnaa kavga, hasret ve mitten ibret ben...

Ben, spiker, konutum, sesim bir tohum gibi ar ve plak : Kalbimin saat ayarn veriyorum, gonga tam afak vakti vurulacak.

NC BLM

nsan ya hayrandr sana, ya dman. Ya hi yokmusun gibi unutulursun

ya bir dakka bile kmazsn akldan...

rksz ve cam gibi berrak bir k gn smsk etini dilemek shhatli, beyaz bir elmann. Ey benim sevgilim, karl bir am ormannda nefes almann bahtiyarlna benzer seni sevmek...

Kim bilir belki bu kadar sevmezdik birbirimizi uzaktan seyredemeseydik ruhunu birbirimizin. Kim bilir felek ayrmasayd bizi birbirimizden belki bu kadar yakn olmazdk birbirimize...

Gn iyiden iyiye d artk, tortusu dibe ken bir su gibi duruldu, berraklat ortalk. Sevgilim, sanki seninle yz yze geldim birdenbire :

aydnlk, alabildiine aydnlk...

ABAN OLU SELM LE KTABI

STANBUL'DA, BALIKPAZARI'NDA, BR MEYHANEDE BR HAPSANE MUKAYYD

Yanarak, yanarak parmaklar errrelerden insan yreklerine dokundu bu elleri yirmi be senedir yani bir rubu asr hapisane kaleminde mukayyit kulunuzun... nsanolunun mr belki lzumundan fazla ksa belki lzumundan fazla uzun...

Bir tek daha ielim... "Alamaktan, alamaktan yine zehroldu arabm bu gece..."

Kalkt Bebek tramvay Eminn'nden. Zifiri karanlk Balkpazar. Meyhanenin camlarna yamur yayor...

Ruhum, "havda yapraa dndrd rzigaar beni..." Muallim Naci merhum... Bu hy huy bu hy huy neden? Ve insanlar neden dolay u tabakta yatan uskumru gibi mahzun? Kyamet gn bir suali var Ezraile hapisane kaleminde mukayyit kulunuzun... Bir tek daha ielim...

Hi adam aslrken grdnz m? Yarn bir tane asacaz, afakla afakla beraber...

Abdlhamid atard Tbbiye talebesini Sarayburnu'ndan. Aknt gtrm uvallar bulamadlar... ok adam ok adam asld Hrriyette... Eskiden kpr banda asarlard, bunu Sultanahmet'te... Yamur dinmezse slanacak... Bir tek daha ielim... stanbul ehrinin yoktur menendi. "demin demin canlar katar buhavs cnna..." demi, demi air Nedim Efendi...

II

ABAN OLU SELM

Beykoz'un cam fabrikas

moderen fabrikadr. Pencere camlarn biraz dalgal karr, biraz arpksa da su bardaklar, kesme likr kadehleri harikadr...

Ustaba deildi Selim byk ustalarn hnerini almt ama. Onun elinden kan cama gzlerin kapal ayna dkebilirsin. Selim daima byk bir srr zmek bir eyler anlamak ister gibi bakar adama. nandklarna katksz inand, sevdiklerini hilesiz sevdi Selim. Severdi pencere camlarn, severdi lamba ielerini, karafakileri sever, likr kadehlerine dmand...

III

KUZGUNCUK

Beykoz'da oturmal Beykoz'da alan adam. Fakat Kuzguncuk irin yerdir ve gayet nefis yapar gl reelini pansiyoncu Madam ve kz Rael...

Aynada bir kartpostal : bir manzara Nis ehrinden. skemle, karyola, konsol... Denize nazrd pencereleri... Gnete tavana sularn lts vurur, karanlk ilepler geerdi geceleri insan olduu yerde eli brnde brakarak...

Selim'in odas havadard.

Krmz yazmalar kururdu yandaki bo arsada. Sada Cevdet Paa yals. Yalda bir tavus kuu bir de Mebrure Hanm vard. Mebrure Hanm

tafta entariler giyerdi. ok ihtiyard ve mavi gzleri krd. Tentene ilerdi Mebrure Hanm. Uyanr bir beyaz gle balar, uyurken datrd gln... Merhum Cevdet Paa yalsnda Mebrure Hanm unutmulard...

Beykoz'da oturmal Beykoz'da alan adam. Fakat Kuzguncuk irin yerdir Ve krmz yazmalar kuruyan bo arsadan dnyay zapta gidecek olan pulsuz balklar gibi plak ocuklarn her akam dinlerdi lklarn Selim...

IV

KTAP

Kitap rzgr olmal, perdeyi kaldrmaldr, kitap, kanber tay olmal ah smail'in

seni srtna alp devlerin stne saldrmaldr. Devler kale kapsnda devler yedi bal ve simsiyah dururlar... Onlar mutlaka yeneceksin. Bir duvar yklacak bir baheye ineceksin...

Byle bir kitap buldu Selim : Kara kara yazlar beyaz kat stnde. Bycek bir el kadar krk yaprakl bir kitap...

SON VAPUR

Kalkt son vapur iskeleden. 64 numara, pul pul karp yldzlara bo ve yorgun akyor suyun stnde...

Gece seslerle dolu. Aynada : Rael'in kolu Selim'in eli ve son vapurun yolu...

Selim, ate gibi elin...

Eli beyazd, karanlk gzleri ve krmz salar vard Rael'in...

VI

YRM BRNC YAPRAK

Topran ismiyle balarz sze. Sen ki topraksn seni sevmeyi bilmeli. Sendedir ekinimizin tohumu ve yaplarmzn temeli. Demirimiz ve kmrmz sendedir. Sendedir rzgrlarn gibi geen mrmz, sendedir...

Sen ki topraksn, durup dinlenmeden deiirsin. Sen su damlalarnda halkeyledin bizi. Biz seni deitirip deitirmedeyiz kendi kendimizi...

Bu, yirmi birinci yapraktr. Selim kapatt kitab. Hrriyetin ilk arks anlamaktr. Ve Selim, ve aban olu Selim ark sylyor...

VII

RAEL'N RYASI

Hasan Ustay karmlar iinden. ocuklar var : u kadar, u kadar... Laz frnc dkknn kapatm, ve Doktor Moiz dn vurdu kendini...

Seni dinledim dinleyeli, Selim, korkulu ryalar gryorum : iman adamlar, kollar alabildiine uzun, trnaklarnda kan omuzlarnda altn uvallar rap, rap, yryorlar... Ne ok insan ldryorlar, Selim, ne ok insan ldryorlar...

Korkma gnler bizimdir, bizimdir, Rael'im...

VIII

KIRKINCI YAPRAK

Gelirken dnyaya kanla, atele, ardlar yedi kat yerin altndan mezarlarn kazacak olanlar...

Bu krknc yapraktr. Selim kapatt kitab. Anladn anlatmayan alaktr...

Ve Selim, ve aban olu Selim...

IX

STANBUL'DA, HAPSANEDE HAPSANE MUKAYYD

Bugn bir hayli yolcu aldk. Bu meyanda : gmrk ihtils, eroin ebekesi ve Topkap cinayeti geldiler. Mevcut : 727. Kadnlar hari. Bugn de geirdik vakti keraheti... Bir misafir daha var, onu da kaydedelim : 1328, 1328 doumlu aban olu... Mirim, ben yazarken

sen pencereden bir nazar et : byle akam nda durur durur tatan deil renkli camlardan yaplm gibi Sultanahmet... ... 1328 1328 doumlu aban olu aban olu Selim... Ayaklarnn stne basamyor ve sol gz kan iinde... Esbabn bilirim... Mirim, bu hy huy, bu hy huy neden bu beldede? Ey Fuzuli nerdesin? Nerdesin Galip Dede? Ey Nedim... stanbul ehrinin yoktur menendi. "demin demin canlar katar buhavs cnna..." demi, demi air Nedim Efendi...

AR

airim imek ekillerini iirlerimin caddelerde slk alarak kazrm duvarlara.. 100 metreden iftleen iki sinei seebilen iki gzm, elbette grd iki ayakllarn ikiye ayrldn.. Sen benim hangisinden olduumu anlamak istiyorsan cebime sok kafan: orda aydnl okuyan kara ekmek sana doruyu syler.. airim

iirden anlarm, en sevdiim gazel Anti Dringidir Engelsin..

airim bir yl yaan yamur kadar iir yazdm.. Fakat asl aheserime balamak iin Hafz Kapital olmay bekliyorum.

Futbolda eski kurdum. Fenerbahenin forvetleri mahallede kaydrak oynyan birer pi kurusuyken ben en ar hafbekleri yere vururdum. Fulbolda eski kurdum. Santrdan alnca pas akarm Hooooooooooooooooooooooooop! 5 numro top ak azndan girer golkipin karnna. Bana mahsustur bu vuru futbol potinlerim

kurunkalemimden rendi bu zanaat! O kurunkalemim ki 9 deliinizden vcudunuza her tkt msra ikembenizde ta. airiz be, airiz dedik ya be arkada....

1923

SALKIMST

Akyordu su gsterip aynasnda st aalarn. Salkmstler ykyordu suda salarn! Yanan yaln kllar arparak stlere kouyordu kzl atllar gnein batt yere!

Birden bire ku gibi vurulmu gibi kanadndan yaral bir atl yuvarland atndan! Barmad, gidenleri geri armad, bakt yalnz dolu gzlerle uzaklaan atllarn parldayan nallarna!

Ah ne yazk! Ne yazk ki ona drtnal giden atlarn kpkl boynuna bir daha yatmayacak, beyaz ordularn ardnda kl oynatmayacak!

Nal sesleri snyor perde perde, atllar kayboluyor gnein batt yerde!

Atllar atllar kzl atllar, atlar rzgr kanatllar! Atlar rzgr kanat... Atlar rzgr...

Atlar... At...

Rzgr kanatl atllar gibi geti hayat!

Akar suyun sesi dindi. Glgeler glgelendi renkler silindi. Siyah rtler indi mavi gzlerine, sarkt salkmstler sar salarnn zerine!

Alama salkmst, alama, Kara suyun aynasnda el balama! el balama! alama!

1928

SAMAN SARISI

Vera Tulyakova'ya derin sayglarmla

Seher vakti habersizce girdi gara ekspres kar iindeydi ben paltomun yakasn kaldrm perondaydm peronda benden baka da kimseler yoktu durdu nmde yatakl vagonun pencerelerinden biri perdesi aralkt gen bir kadn uyuyordu alacakaranlkta alt ranzada salar saman sars kirpikleri mavi krmz dolgun dudaklarysa mark ve somurtkand st ranzada uyuyan gremedim habersizce usulcack kt gardan ekspres bilmiyorum nerden gelip nereye gittiini baktm arkasndan st ranzada ben uyuyorum Varova'da Biristol Oteli'nde yllardr byle derin uykulara dalmlm yoktu oysa karyolam tahtayd dard gen bir kadn uyuyor baka bir karyolada salar saman sars kirpikleri mavi

ak boynu uzundu yuvarlakt yllardr byle derin uykulara dalml yoktu oysa karyolas tahtayd dard vakt hzla ilerliyordu yaklayorduk gece yarlarna yllardr byle derin uykulara dalmlmz yoktu oysa karyolalar tahtayd dard iniyorum merdivenleri drdnc kattan asansr bozulmu yine aynalarn iinde iniyorum merdivenleri belki yirmi yamdaym belki yz yamdaym vakt hzla ilerliyordu yaklayorduk gece yarlarna nc katta bir kapnn tesinde bir kadn glyor sa elimde kederli bir gl ald ar ar Kbal bir balerinle karlatm ikinci katta karl pencerelerde taze esmer bir yalaza gibi geti alnmn zerinden air Nikolas Gilyen Havana'ya dnd oktan yllarca Avrupa ve Asya otellerinin hollerinde oturup itikti yudum yudum ehirlerimizin hasretini iki ey var ancak lmle unutulur anamzn yzyle ehrimizin yz kapc uurlad beni gocuu geceye batk yrdm buz gibi esen yelin ve neonlarn iinde yrdm vakt hzla ilerliyordu yaklayordum gece yarlarna

ktlar nme anszn oralar gndz gibi aydnlkt ama onlar benden baka gren olmad bir mangaydlar ksa konlu izmeleri pantolonlar ceketleri kollar kollarnda gamal ha iaretleri elleri ellerinde otomatikleri vard omuzlar miferleri vard ama balar yoktu omuzlaryla miferlerinin aras boluktu hatt yakalar boyunlar vard ama balar yoktu lmlerine alanmayan askerlerdendiler yrdk korktuklar hem de hayvanca korktuklar belli gzlerinden belli diyemem balar yok ki gzleri olsun korktuklar hem de hayvanca korktuklar belli belli izmelerinden korku belli mi olur izmelerden oluyordu onlarnki korkularndan ate etmee de baladlar artsz arasz btn yaplara btn tat aralarna btn canllara her sese her kvltya ate ediyorlar hatt open Soka'nda mavi balkl bir afie ate ettiler ama ne bir sva paras dyor ne bir cam krlyor ve kurun seslerini benden baka duyan yok

ller bir SS mangas da olsa ller ldremez ller dirilerek ldrr kurt olup elmann iine girerek ama korktuklar hem de hayvanca korktuklar belli bu ehir ldrlmemi miydi kendileri ldrlmeden nce bu ehrin kemikleri birer birer krlp derisi yzlmemi miydi derisinden kitap kab yaplmam myd yandan sabun salarndan sicim ama ite duruyordu karlarnda gecenin ve buz gibi esen yelin iinde scak bir francala gibi vakt hzla ilerliyordu yaklayordum gece yarlarna Belveder yolunda dndm Lehlileri kahraman bir mazurka oynuyorlar tarihleri boyunca Belveder yolunda dndm Lehlileri bana ilk ve belki de son nianm bu sarayda verdiler tren memuru at yaldzl ak kapy girdim byk salona gen bir kadnla salar saman sars kirpikleri mavi ortalkta da ikimizden baka kimseler yoktu bir de akvareller bir de incecik koltuklar kanapeler bebekevlerindeki gibi ve sen bundan dolay bir resimdin ak maviyle izilmi belki de bir ta bebektin belki bir prltydn dmden damlam sol mememin stne uyuyordun alacakaranlkta alt ranzada ak boynun uzundu yuvarlakt

yllardr byle derin uykulara dalmln yoktu ve ite Krakof ehrinde Kapris Bar vakt hzla ilerliyor gece yarlarna yaklayoruz ayrlk masann stndeydi kahve bardanla limonatamn arasnda onu oraya sen koydun bir ta kuyunun dibindeki suydu bakyorum eilip bir koca kii glmsyor bir buluta belli belirsiz sesleniyorum seni yitirmi geri dnyor sesimin yanklar ayrlk masann stndeydi cgara paketinde gzlkl garson getirdi onu ama sen smarladn kvrlan bir dumand gzlerinin iinde senin cgarann ucunda senin ve hoa kal demee hazr olan avucunda ayrlk masann stnde dirseini dayadn yerdeydi aklndan geenlerdeydi ayrlk benden gizlediklerinde gizlemediklerinde ayrlk rahatlndayd senin senin gvenindeydi bana byk korkundayd ayrlk birdenbire kapn alr gibi sevdalanmak birilerine anszn oysa beni seviyorsun ama bunun farknda deilsin ayrlk bunu farketmeyiindeydi senin

ayrlk kurtulmutu yerekiminden arl yoktu ty gibiydi diyemem tyn de arl var ayrln arl yoktu ama kendisi vard vakt hzla ilerliyor gece yarlar yaklayor bize yrdk yldzlara deen Ortaa duvarlarnn karanlnda vakt hzla akyordu geriye doru ayak seslerimizin yanklar sar sska kpekler gibi geliyordu ardmzdan kouyordu nmze Yegelon niversitesi'nde eytan talara trnaklarn batra batra dolayor bozmaa alyor Kopernik'in Araplardan kalma usturlabn ve pazar yerinde bezzazlar arsnn kemerleri altnda rok end rol oynuyor Katolik rencilerle vakt hzla ilerliyor gece yarlarna yaklayoruz vuruyor bulutlara kzlts Nova Huta'nn orda kylerden gelen gen iiler madenle birlikte ruhlarn da alev alev dkyor yeni kalplara ve ruhlarn dkm madenin dkmnden bin kere zordur Meryem Ana kilisesinde an kulesinde saat balarn alan borozan gece yarsn ald Ortaadan gelen l ykseldi ehre yaklaan dman verdi haber ve sustu grtlana saplanan okla anszn borazan i rahatlyla ld

ve ben yaklaan dman grp de haber veremeden ldrlmenin acsn dndm vakt hzla ilerliyor gece yarlar klarn yeni sndrm bir vapur iskelesi gibi arkada kald seher vakt habersizce girdi gara ekspres yamurlar iindeydi Pra bir gln dibinde gm kakma bir sandkt kapan atm iinde gen bir kadn uyuyor camdan kularn arasnda salar saman sars kirpikleri mavi yllardr byle derin uykulara dalml yoktu kapadm kapa ykledim sand yk vagonuna habersizce usulcack kt gardan ekspres baktm arkasndan kollarm iki yanma sarkk yamurlar iindeydi Pra sen yoksun uyuyorsun alacakaranlkta alt ranzada st ranza bombo sen yoksun yeryznn en gzel ehirlerinden biri boald iinden elini ektiin bir eldiven gibi boald snd artk seni grmeyen aynalar nasl snerse yitirilmi akamlar gibi Vltava suyu akyor kprlerin altndan sokaklar bombo

btn pencerelerde perdeler inik tramvaylar bombo geiyor biletileri vatmanlar bile yok kahveler bombo lokantalar barlar da yle vitrinler bombo ne kuma ne kristal ne et ne arap ne bir kitap ne bir ekerleme kutusu ne bir karanfil ehri duman gibi saran bu yalnzln iinde bir koca kii yalnzlkta on kat artan ihtiyarln kederinden silkinmek iin Lejyonerler Kprs'nden martlara ekmek atyor gereinden gen yreinin kanna batrp her lokmay vaktlar yakalamak istiyorum parmaklarmda kalyor altn tozlar hzlarnn yatakl vagonda bir kadn uyuyor alt ranzada yllardr byle derin uykulara dalml yoktu salar saman sars kirpikleri mavi elleriyse gm amdanlarda mumlard st ranzada uyuyan gremedim ben deilim bir uyuyan varsa orda belki de st ranza bo

Moskova'yd st ranzadaki belki duman basm Leh topran Birest'i de basm iki gndr uaklar kalkp inemiyor ama tirenler gelip gidiyor bebekleri akm gzlerin iinden geiyorlar Berlin'den beri kompartmanda bir bamaym karl ovalarn gneiyle uyandm ertesi sabah yemekli vagonda kefir denen bir eit ayran itim garson kz tand beni iki piyesimi seyretmi Moskova'da garda gen bir kadn beni karlad beli karnca belinden ince salar saman sars kirpikleri mavi tuttum elinden yrdk yrdk gnein altnda karlar trdata trdata o yl erken gelmiti bahar o gnler obanyldzna haber uurulan gnlerdi Moskova bahtiyard bahtiyardm bahtiyardk yitirdim seni anszn Mayakovski Alan'nda yitirdim anszn seni oysa anszn deil nk nce yitirdim avucumda elinin scakln senin sonra elinin yumuak arln yitirdim avucumda sonra elini ve ayrlk parmaklarmzn birbirine ilk deiinde balamt oktan ama yine de anszn yitirdim seni asfalt denizlerinde otomobilleri durdurup baktm ilerine yoksun

bulvarlar karl seninkiler yok ayak izleri arasnda botlu iskarpinli orapl plak senin ayak izlerini birde tanrm milisyonerlere sordum grmediniz mi eldivenlerini karmsa ellerini grmemek olmaz elleri gm amdanlarda mumlardr milisyonerler byk bir nezaketle karlk veriyor grmedik stanbul'da Sarayburnu akntsn kyor bir romorkr ardnda mavna gak gak ediyor da vak vak ediyor da mart kular seslendim mavnalara Kzl Meydan'dan romorkrn kaptanna seslenemedim nk makinas yle gmbrdyordu ki sesimi duyamazd yorgundu da kaptan ceketinin dmeleri de kopuktu seslendim mavnalara Kzl Meydan'dan grmedik girdim giriyorum Moskova'nn btn sokaklarnda btn kuyruklara ve yalnz kadnlara soruyorum yn bartl gler yzl sabrl sessiz kocakarlar al yanakl kopa burunlu tazeler apkalar yeil kadife ve gen kzlar tertemiz smsk gayetle de k belki korkun kocakarlar bezgin tazeler apal kzlar da var ama onlardan

bana ne gzeli kadn milleti erkeklerden nce grr ve unutmaz grmediniz mi salar saman sars kirpikleri mavi kara paltosunun yakas ak ve sedef dmeleri kocaman Pra'da ald grmedik vaktlarla yaryorum bir onlar ne geiyor bir ben onlar ne geince ufalan krmz klarn grmez olacam diye dm kopuyor ben ne getim mi ldaklar glgemi dryor yola glgem kouyor nmde glgemi yitireceim diye de bir teltr alyor beni tiyatrolara konserlere sinemalara giriyorum Boloy'a girmedim bu gece oynanan operay sevmezsin Kalam'ta Balknn Meyhanesine girdim ve Sait Faik'le tatl tatl konuuyorduk ben hapisten kal bir ay olmutu onun karacieri sanclar iindeydi ve dnya gzeldi lokantalara giriyorum estrat orkestralar yani cazlar nllerin srmal kapclara bahi sever dalgn garsonlara gardroptakilere ve bizim mahalle bekisine soruyorum grmedik ald geceyarsn Strasnoy Manastr'nn saat kulesi oysa manastr da kule de ykld oktan yaplyor ehrin en byk sinemas oralarda

oralarda on dokuz yama rastladm birbirimizi birde tandk oysa birbirimizin yzn grmlmz yoktu fotoraflarmz bile ama yine de birbirimizi birde tandk amadk el skmak istedik ama ellerimiz birbirine dokunamyor aramzda krk yllk zaman duruyor usuz bucaksz donmu duruyor bir kuzey denizidir ve Strasnoy Alan'na imdi Pukin Alan kar yamaya balad yorum hele ellerim ayaklarm oysa yn oraplym da kunduralarmla eldivenlerim krkl orapsz olan oydu bezle sarm postallarnda ayaklarn elleri plak aznda ham bir elmann tad dnya on drdnde bir kz memesi sertlii avularndaki gznde trklerin boyu kilometre kilometre lmn boyu bir kar ve haberi yok bana geleceklerin hibirinden onun bana gelecekleri bir ben biliyorum nk inandm onun btn inandklarna sevdim sevecei btn kadnlar yazdm yazaca btn iirleri yattm yataca btn hapislerde getim geecei btn ehirlerden hastalandm btn hastalklaryla btn uykularn uyudum grdm grecei btn dleri btn yitireceklerini yitirdim

salar saman sars kirpikleri mavi kara paltosunun yakas ak ve sedef dmeleri koskocaman grmedim

II

On dokuz yam Beyazt Meydan'ndan geiyor kyor Kzl Meydan'a Konkord'a iniyor Abidin'e rastlyorum da meydanlardan konuuyoruz evveli gn Gagarin en byk meydan dolap dnd Titof da dolap dnecek hem de on yedi buuk kere dolanacak ama daha bundan haberim yok meydanlarla yaplardan konuuyoruz Abidin'le tavan arasndaki otel odamda Sen rma da akyor Notr Dam'n iki yanndan ben geceleyin penceremden bir ay dilimiymi gibi gryorum Sen rman rhtmnda yldzlarn bir de gen bir kadn uyuyor tavan arasndaki odamda Paris damlarnn bacalarna karm yllardr byle derin uykulara dalml yoktu saman sars salar bigudili mavi kirpikleriyse yznde bulut ekirdekteki meydanla ekirdekteki yapdan konuuyoruz Abidin'le meydanda frdnen Cellettin'den konuuyoruz

Abidin usuz bucaksz hzn renklerini dktryor ben renkleri yemi gibi yerim ve Matis bir manavdr kosmos yemileri satar bizim Abidin de yle Avni de Levni de mikroskobun ve fze lumbuzlarnn grd yaplar meydanlar renkler ve airleri ressamlar algclar onlarn hamlenin resmini yapyor Abidin yz elliye altmn meydanlnda suda balklar nasl grp suda balklar nasl avlayabilirsem yle grp yle avlayabilirim kvl kvl akan vaktlar tuvalinde Abidin'in Sen rma da bir ay dilimi gibi gen bir kadn uyuyor ay diliminin stnde onu ka kere yitirip ka kere buldum daha ka kere yitirip ka kere bulacam ite byle ite byle kzm drdm mrmn bir parasn Sen rmana Sen Miel Kprs'nden mrmn bir paras Msy Dpon'un oltasna taklacak bir sabah iselerken aydnlk Msy Dpon ekip karacak onu sudan Paris'in mavi suretiyle birlikte ve hibir eye benzetemiyecek mrmn bir parasn ne bala ne pabu eskisine atacak onu Msy Dpon gerisin geriye Paris'in suretiyle birlikte suret eski yerinde kalacak. Sen rmayla akacak mrmn bir paras byk mezarlna rmaklarn

damarlarmda akan kann hrtsyla uyandm parmaklarmn arl yok parmaklarm ellerimle ayaklarmdan kopup havalanacaklar salna salna dnecekler bamn stnde sam yok solum yok yukarm aam yok Abidin'e sylemeli de resmini yapsn Beyazt Meydan'nda ehit denin ve Gagarin Yoldan ve daha adn sann kan gzn bilmediimiz Titof Yoldan ve ondan sonrakilerin ve tavan arasnda yatan gen kadnn Kba'dan dndm bu sabah Kba meydannda alt milyon kii ak karas sars melezi kl bir ekirdek dikiyor ekirdeklerin ekirdeini gle oynaya sen mutluluun resmini yapabilir misin Abidin iin kolayna kamadan ama gl yanakl bebesini emziren melek yzl anneciin resmini deil ne de ak rtde elmalarn ne de akvaryumda su kabarcklarnn arasnda dolanan krmz balnkini sen mutluluun resmini yapabilir misin Abidin 1961 yaz ortalarnda Kba'nn resmini yapabilir misin ok kr ok kr bugn de grdm lsem de gam yemem gayrnn resmini yapabilir misin stat yazk yazk Havana'da bu sabah domak varmn resmini yapabilir misin bir el grdm Havana'nn 150 kilometre dousunda deniz kysna yakn bir duvarn stnde bir el grdm

ferah bir trkyd duvar el okuyordu duvar el alt aylkt okuyordu boynunu anasnn on yedi yandayd el ve Mariya'nn memelerini okuyordu avucu nasr nasrd ve Karayip denizi kokuyordu yirmi yandayd el ve okuyordu boynunu alt aylk olunun yirmi be yandayd el ve okamay unutmutu oktan otuz yandayd el ve Havana'nn 150 kilometre dousunda deniz kysnda bir duvarn stnde grdm onu okuyordu duvar sen el resimleri yaparsn Abidin bizim rgatlarn demircilerin ellerini Kbal balk Nikolas'n da elini yap karakalem kooperatiften ald prl prl evinin duvarnda okamaya kavuan ve okamay bir daha yitirmeyecek Kbal balk Nikolas'n elini kocaman bir el deniz kaplumbaas bir el ferah bir duvar okayabildiine inanamayan bir el artk btn sevinlere inanan bir el gneli denizli kutsal bir el Fidel'in szleri gibi bereketli topraklarda ekerkam hzyla fkrp yeerip ballanan umutlarn eli 1961'de Kba'da ok renkli ok serin aalar gibi evler ve ok rahat evler gibi aalar diken ellerden biri

elik dkmee hazrlanan ellerden biri mitralyz trkletiren trkleri mitralyzletiren el yalansz hrriyetin eli Fidel'in skt el mrnn ilk kurunkalemiyle mrnn ilk kadna hrriyet szcn yazan el hrriyet szcn sylerken sulanyor azlar Kballarn balkutusu bir karpuzu kesiyorlarm gibi ve gzleri parlyor erkeklerinin ve kzlarnn eziliyor ii dokununca dudaklar hrriyet szcne ve koca kiileri en tatl anlarn ekip kuyudan yudum yudum iiyor mutluluun resmini yapabilir misin Abidin hrriyet szcnn resmini ama yalansznn akam oluyor Paris'te Notr Dam turuncu bir lamba gibi yanp snd ve Paris'in btn eski yeni talar turuncu bir lamba gibi yanp snd bizim zanaatlar dnyorum iircilii resimcilii algcl filan dnyorum ve anlyorum ki bir ulu rmak akyor insan eli ilk maaraya ilk bizonu izdiinden beri sonra btn aylar yeni balklar yeni su otlar yeni tatlaryla dklyor onun iine ve kurumayan usuz bucaksz akan bir odur. Paris'te bir kestane aac olacak Paris'in ilk kestanesi Paris kestanelerinin atas stanbul'dan gelip yerlemi Paris'e Boaz srtlarndan

hl sa mdr bilmem sasa iki yz yanda filn olmal gidip elini pmek isterdim varp glgesinde yatsak isterdim bu kitabn kadn yapanlar yazsn dizenler nakn basanlar bu kitab dkknnda satanlar para verip alanlar alp da seyredenler bir de Abidin bir de ben bir de bir saman sars bels, bamn.

Nazm HKMET

Tiren, Varova - Krakof - Pra - Moskova - Paris - Havana - Moskova

EHTLER

ehitler, Kuvyi Milliye ehitleri, mezardan kmann vaktidir! ehitler, Kuvyi Milliye ehitleri, Sakarya'da, nn'nde, Afyon'dakiler Dumlupnar'dakiler de elbet ve de Aydn'da, Antep'te vurulup denler, siz toprak altnda ulu kklerimizsiniz yatarsnz al kanlar iinde. ehitler, Kuvyi Milliye ehitleri, siz toprak altnda derin uykudayken dman ardlar, satldk, uyann! Biz toprak stnde derin uykulardayz, kalkp uyandrn bizi!

uyandrn bizi! ehitler, Kuvyi Milliye ehitleri, mezardan kmann vaktidir!

1959

SMAVNE KADISI OLU EYH BEDRETTN DESTANI

Darlfnn lhiyat Fakltesi tarihi kelm mderrisi Mehemmed erefeddin Efendinin 1925-1341 senesinde Evkaf slmiye Matbaasnda baslan Simavne Kads olu Bedreddin isimli risalesini okuyordum. Risalenin altm beinci sayfasna gelmitim. Cenevizlilere srktip olarak hizmet eden Dukas, tarihi kelm mderrisinin bu altm beinci sayfasnda diyordu ki: O zamanlarda yonyen krfezi medhalinde kin ve avam lisannda Stilaryum Karaburun tesmiye edilen dalk bir memlekette di bir Trk kyls meydana kt. Stilaryum Sakz adas karsnda kindir. Mezkr kyl Trklere vaiz ve nesayihte bulunuyor ve kadnlar mstesna olmak zere erzak, melbsat, mevai ve arzi gibi eylerin kffesinin umumun mli mtereki addedilmesini tavsiye ediyor idi. Stilaryumdaki di Trk kylssn vaz ve nasihatlarn bu kadar vuzuhla anlatan Cenevizlilerin srktibi, siyah kadife elbisesi, sivri sakal, sar uzun merasimli yzyle gzmn nne geldi. Simavne Kads olu Bedreddinin en byk mridine, Brklce Mustafaya di demesi, her iki manasnda da, beni gldrd. Sonra birdenbire risalenin mellifi Mehemmed

erefeddin Efendiyi dndm. Risalesinde Bedreddinin gayesinden bahsederken, Erzak, mevi ve arzi gibi eylerin umum mali mterek addedilmesini tavsiye eden Brklcenin kadnlar bundan istisna etmesi bizce efkr umumiyyeye kar ihtiyar etmi olduu bir takiyye ve tesettrdr. Zira vahdeti mevcda kail olan eyhinin Mustafaya bunu istisna ettirecek bir dersi hususiyet vermedii muhakkaktr, diyen bu tarihi kelm mderrisini asrlarn stne remil atp insanlarn zamirini kefetmekte yedi tul sahibi buldum. Ve Marksla Engelsten iki cmle geldi aklma: Burjuva iin kars alelde bir istihsal letidir. Burjuvazi, istihsal letlerinin itimailetirileceini duyunca tabiatiyle bundan itimailetirilmenin kadnlara da temil edilecei neticesini karyor. Burjuvazinin modern amele sosyalizmi iin dndn, Darlfnn lhiyat Fakltesi mderrisi de Bedreddinin kurunu vsta kyl sosyalizmi iin neden dnmesin? lhiyat bakmndan kadn mal deil midir? Risaleyi kapadm. Gzlerim yanyordu amma uykum yoktu. Baucumdaki iviye asl imendifer marka saata baktm. kiye geliyor. Bir cgara. Bir cgara daha. Kouun scak, durgun, ar kokulu bir su birikintisine benziyen havasnda dolaan sesleri dinliyorum. Benden baka yirmi sekiz insan ve terli imentosuyla kou uyuyor. Kulelerdeki jandarmalar yine bu gece ddklerini daha sk, daha keskin ttryorlard. Bu ddk sesleri ne zaman byle deli bir sirayetle, belki de hi sebepsiz, telalansalar ben kendimi karanlk bir gece batan bir gemide sanrm. stmzdeki koutan idamlk ekyalarn zincir sesleri geliyordu. Evraklar temyizde. Yamurlu bir akam karar giyip dndklerinden beri hep byle sabahlara kadar demirlerini akrdatp dolayorlar. Gndzleri arka avluya karldmz vakit ka defa onlarn pencerelerine baktm. insan. kisi sadaki pencerenin iinde oturur, birisi soldaki pencerede. lk yakalanp arkadalarn ele veren bu tek bana oturanm. En ok cgara ien de o.

de kollarn pencerelerin demirlerine doluyorlar. Olduklar yerden denizi, dalar ok iyi grebildikleri halde onlar hep aaya, avluya, bize, insanlara bakyorlar. Seslerini hi iitmedim. Btn hapishane iinde bir kerre olsun trk sylemiyen sade onlardr. Ve hep byle yalnz geceleri konuan zincirleri birdenbire bir sabah karanlnda susarsa, hapishane bilecek ki, dardaki ehrin en kalabalk meydannda gsleri yaftal beyaz uzun gmlek sallanmtr. Bir aspirin olsa. Avularmn ii yanyor. Kafamda Bedreddin ve Brklce Mustafa. Kendimi biraz daha zorlyabilsem, bam byle gzlerimi bulandracak kadar armasa, ok uzak yllarn kl akrtlar, at kinemeleri, krba sesleri, kadn ve ocuk lklar iinde iki kl mit sz gibi Bedreddinle Mustafann yzlerini grebileceim. Gzme, demin kapatp imentoya braktm risale iliti. Yars gneten solmu vine r bir kapa var. Kapakta, stnl esreli sls bir yazyla risalenin ad bir tura gibi

yazl. Kapan iinden sararm sayfa yapraklarnn yrtk kenarlar kyor. Bu lhiyat Fakltesi mderrisinin sls yazsndan, kam kaleminden, dividinden ve rhndan Bedreddinimi kurtarmak lzm, diye dnyorum. Aklmda bni Arabahtan, kpaazdeden, Neriden, drisi Bitlisiden, Dukastan ve hatt erefeddin Efendiden okuya okuya ezberlediim satrlar var: eyh Bedreddinin tevelld 770 etrafnda olmak lzm geleceini kuvvetle tahmin etmek mmkndr. Tahsilini Msrda ikml etmi olan eyh Bedreddin senelerce burada kalm ve hi phesiz bu muhitte byk bir kuvveti ilmiyeye mazhar olmu idi. Msrdan Edirneye avdetinde ebeveynini burada berhayat bulmu idi. Kendisinin buraya vrudu peder ve validesini ziyaret maksadile olabilecei gibi bu ehirde tasaltun etmi olan Musa elebinin daveti vakasile olmak ihtimali de vardr. elebi Sultan Mehmet kardelerine galebe ile vaziyete hkim olunca eyh Bedreddini znikte ikamete memur eylemi idi. eyh burada itmam etmi olduu Teshil mukaddemesinde "...Kalbimin iindeki ate tutuuyor. Ve gnden gne artyor, o surette ki kalbim demir de olsa selbetine ramen eriyecek..." demektedir. eyhi znike serdiklerinde kethdas Brklce Mustafa Aydn eline vard. Andan gt Karaburuna vard. Diyordu ki: "Ben senin emlkine tasarruf edebildiim gibi sen de benim emlkime ayn suretle tasarruf edebilirsin." Kyl avam halk bu nevi szlerle kendi tarafna celp ve cezb ettikten sonra hrstiyanlar ile dostluk tesisine alt. elebi Sultan Mehmedin Sarohan valisi Sisman bu sahte rahibe kar hareket ettiyse de Stilaryumun dar geitlerinden ileriye gemee muvaffak olamad. Simavne kads olu iitti kim Brklcenin hali terakki etti, o dahi znikten kat. sfendiyara vard. sfendiyardan bir gemiye binip Eflak eline geti. Andan gelip Aadenizine girdi. Bu esnada marnileyhin halifesi Mustafann Aydn elinde avazeyi huru ve fesat ve ilhad Sultan Mehemmed'in kulana vsl oldu. Derhal Rumiyei sura ve Amesye Padiah olan ehzade Sultan Muradn ismine hkm hmayn sadr oldu ki Anadolu askerlerini cem ile mlhid Mustafann def'ine kyam eyliye. Ve mkemmel asker ve tehizat ile Aydn elinde ann bana ine... Mustafa, on bine yakn mfsit ve mlhid mritlerinden olan asker ile ehzadeye mkabeleye kyam eylediler. Mbalega cenk olundu.

Bir ok kan dkldkten sonra tevfiki ilhi ile o lekeri ilhad malub oldu. Sa kalanlar Ayaslua getirildiler. Brklceye tatbik olunan en mthi ikenceler bile onu fikri sabitinden eviremedi. Mustafa bir deve zerinde armha gerildi. Kollar yekdierinden ayr olarak bir tahta zerine ivilendikten sonra byk bir alay ile ehirde gezdirildi. Kendisine sadk kalan mahreman Mustafann gz nnde katledildi. Bunlar "Dede Sultan iri" nidalarile mtevekkilne lme tevdii nefs ettiler. Ahir Brklceyi paraladlar ve on vilyeti tefti ettiler, gideceklerin giderdiler bey kullarna timar verdiler. Bayezid Paa yine Manisaya geldi Torlak Kemali anda buldu. An dahi anda ast. Bu esnada Aadenizindeki Bedreddinin hali terakkide idi. Her taraftan birok halk yanna toplandlar. Bilumum halkn kendisiyle birlemesine remak kalm idi. Bundan dolay Sultan Mehemmedin bizzat hareketi icab etti. Ve Bayezid Paann teklifiyle baz kimseler Kad Bedreddinin silki mtabaatna ve mritliine dahil oldular. Ve birka tedbir ile orman iinde derdest edip baladlar... Sirozda Sultan Mehemmede getirdiler. Acemden henz gelmi bir danimend var idi. Mevlna Hayder derlerdi. Sultan Mehemmed yannda olurdu. Mevlna Hayder etti "eran bunun katli hell amma mali haramdr." Andan Simavne Kads olunu pazara iletip bir dkkn nnde berdar ettiler. Bir nice gnden sonra cnb mritlerinden birka gelip an andan aldlar. imdi dahi ol diyarda mritleri vardr. Bam atlyacak gibi. Saate baktm. Durmu. Yukardakilerin zincir akrtlar biraz yavalad. Yalnz birisi dolayor. Herhalde o tek bana soldaki pencerede oturandr. imde bir Anadolu trks dinlemek ihtiyac var. Bana yle geliyor ki, imdi yolparaclar kouundan yine o yayla trksn sylemee balasalar bamn ars bir anda diniverecektir. Bir cgara daha yaktm. Eildim. imentonun stnden Mehemmed erefeddin Efendinin risalesini aldm. Darda rzgr kt. Penceremizin altndaki deniz, zincir ve ddk seslerini kapatarak homurdanyor. Penceremizin alt kayalk olacak.

Ka defa oraya, denizle duvarmzn birletii yere bakmak istedik. Fakat imkn yok. Pencerenin demir ubuklar ok dar. nsan ban dar karamyor. Ve biz burada denizi ancak ufuk halinde grebiliyoruz.

Benim yatamn yannda tornac efiin yata vard. efik bir eyler mrldanarak uykusunda dnd. Karsnn gnderdii gelinlik yorgan kayd. rttm. lhiyat Fakltesi tarihi kelm mderrisinin altm beinci sayfasn atm yine.. Cenevizlilerin srktibinden bir iki satr ancak okumutum ki bamn arlar iinde kulama bir ses geldi. Bu ses: Grlt etmeksizin denizin dalgalarn aarak senin yannda bulunuyorum, diyordu. Dndm. Denizin stndeki pencerenin arkasnda birisi var. Konuan o: Cenevizlilerin srktibi Dukasn yazdklarn unuttun mu? Sakz adasnda Turlut tesmiye olunan manastrda ikamet eden Giritli bir keiten bahsettiini hatrlamyor musun? Ben, yani Brklce Mustafann "dervilerinden biri" bu Giritli keie de byle ba ak, ayaklarm plak ve yekpare bir libasa brnm olarak denizin dalgalarn ap gelmez miydim? Pencerenin demirleri dnda hibir yere tutunmasna imkn olmadan byle boylu boyunca durup bu szleri syleyene baktm. Gerekten de dedii gibiydi. Yekpare libas akt. imdi, yllarca sonra, ben bu satrlar yazarken lhiyat Fakltesi mderrisini dnyorum. erefeddin Efendi ld m, sa m, bilmiyorum. Fakat eer sasa ve bu yazdklarm okursa benim iin: Gidi hain, diyecektir, hem maddiyundan olduunu iddia eder, hem de Giritli kei gibi, stne stlk aradan asrlar gemi iken, Brklcenin denizleri sessizce aan mridiyle konutuundan dem vurur. Tarihi kelm stadnn bu szleri syledikten sonra ataca ilhi kahkakay da duyar gibi oluyorum. Fakat zarar yok. Hazret kahkahasn atadursun. Ben maceram anlataym. Bamn ars birdenbire dindi. Yataktan ktm. Penceredekine doru yrdm. Elimden tuttu. Benden baka yirmi sekiz insan ve terli imentosuyla uyuyan kouu braktk. Birdenbire kendimi o bir trl gremediimiz, denizle duvarmzn birletii yerde, kayalarn stnde buldum. Brklcenin mridiyle yan yana karanlk denizin dalgalarn sessizce aarak yllarn arkasna, asrlarca geriye, sultan Gyaseddin Eblfeth Mehemmed bin ibni Yezidlkirii, yahut sadece elebi Sultan Mehmet devrine gittik. Ve ite size anlatmak istediim macera bu yolculuktur. Bu yolculukta grdm ses, renk, hareket, ekil manzaralarn para para ve ounu eski bir itiyat yznden - bir eit uzunlu ksal satrlar ve arasra kafiyelerle tesbit etmee alacam. yle ki:

1.

Sedirde al yeil, dal dal Bursa ipeklisi, duvarda mavi bir bahe gibi Ktahyal iniler, gm ibriklerde arap, bakr lengerlerde kzarm kuzular nar idi. z kardei Musay ok kiriiyle boup yani bir altn leende karde kanyla aptest alarak elebi Sultan Memet tahta km hnkr idi. elebi hnkr idi amma l Osman lkesinde esen bir ksrlk l, bir lm trks rzgr idi. Kylnn gz nuru zeamet aln teri timar idi. Krk testiler susuz su baarnda byk buran sipahiler var idi. Yolcu, yollarda topraksz insann ve insansz topran feryadn duyar idi. Ve yollarn sonu kale kapsnda kllar akrdar kpkl atlar kiner iken arda her lonca kesmi kendi pirinden midi tarumar idi. Velhasl hnkr idi, timar idi, rzgr idi,

ahzar idi.

2.

Bu gl znik gldr. Durgundur. Karanlktr. Derindir. Bir kuyu suyu gibi iindedir dalarn.

Bizim burada gller dumanldrlar. Balklarnn eti yavan olur, sazlklarndan stma gelir, ve gl insan sakalna ak dmeden lr.

Bu gl znik gldr. Yannda znik kasabas. znik kasabasnda krk bir yrek gibidir demircilerin rs.

ocuklar atr. Kurutulmu bala benzer kadnlarn memesi. Ve delikanllar trk sylemez.

Bu kasaba znik kasabas. Bu ev esnaf mahallesinde bir ev. Bu evde bir ihtiyar vardr Bedreddin adnda. Boyu kk sakal byk sakal ak. ekik ocuk gzleri kurnaz ve sar parmaklar saz gibi.

Bedreddin ak bir koyun postu stne oturmu. Hatt talik ile yazyor Teshili. Karsnda diz kmler ve kardan bir daa bakar gibi bakyorlar ona. Bakyor:

Ba tral kaln kal ince uzun boylu Brklce Mustafa. Bakyor: kartal gagal Torlak Keml.. Bakmaktan bkp usanmayp bakmaa doymyarak znik srgn Bedreddine bakyorlar..

3.

Kyda plak ayakl bir kadn alamaktadr. Ve glde ipi kopmu bo bir balk kay bir ku ls gibi suyun stnde yzyor. Gidiyor suyun gtrd yere, gidiyor paralanmak iin kar dalara.

znik glnde akam oldu. Da balarnn kaln sesli sipahileri gnein boynunu vurup

kann gle akttlar.

Kyda plak ayakl bir kadn alamaktadr, bir sazan bal yznden kaleye zincirlenen balknn kadn.

znik glnde akam oldu. Bedreddin eildi suya avulayp doruldu.

Ve sular parmaklarndan dklp tekrar gle dnerken dedi kendi kendine: O te ki kalbimin iindedir tutumutur gnden gne artyor. Dvlm demir olsa dayanmaz buna eriyecek yreim...

Ben gayr zuhur ve huru edeceim! Toprak adamlar topra fethe gideceiz. Ve kuvveti ilmi, srr tevhidi gereklendirip

biz milletlerin ve mezheplerin kanunlarn iptl edeceiz...

Ertesi gn glde kayk paralanr kalede bir ba kesilir kyda bir kadn alar ve yazarken Simavneli Teshilini Torlak Kemlle Mustafa ptler eyhlerinin elini. Al atlarn kolann sktlar. Ve znik kapsndan dizlerinde rlplak bir kl heybelerinde el yazma bir kitapla ktlar...

Kitaplarnn ad: Varidatd.

4.

Brklce Mustafa ile Torlak Keml, Bedreddinin elini pp atlarna binerek biri Aydn, biri Manisa taraflarna gittikten sonra ben de rehberimle Konya ellerine doru yola ktm ve bir gn Haymana ovasna ulatmzda

Duyduk ki Mustafa huru eylemi Aydn elinde Karaburunda. Bedreddinin kelmn sylemi kylnn huzurunda.

Duyduk ki; cmle derdinden kurtulup piri pk olsun diye, on be yanda bir civan teni gibi, topran eti, aalar topyekn kltan geirilip verilmi ortaya hnkr beylerinin timar zeameti.

Duyduk ki... Bu iler duyulur da durmak olur mu? Bir sabah erken, Haymana ovasnda bir garip ku terken, sska bir st altnda zeytin danesi yedik. Varalm, dedik. Grelim,

dedik. Yapp sapann sapna ol karde topran biz de bir yol srelim, dedik. Dtk dalara dalara, atk dalar dalar...

Dostlar, ben yolculuk etmem bir bama. Bir ikindi vakti can yoldama dedim ki: geldik. Dedim ki: bak balad karmzda bir ocuk gibi glmee bir adm geride alayan toprak. Bak ki, incirler iri zmrt gibidir, ktkler zor tayor kehribar salkmlar. Saz sepetlerde oynyan balklar gr: slak derileri pul pul, l ldr ve krpe kuzu eti gibi aktr yumuaktr etleri. Dedim ki bak, burda insan toprak gibi, gne gibi, deniz gibi

bereketli. Burda insan gibi verimli deniz, gne ve toprak..

5.

Arkamzda hnkrn ve hnkr beylerinin timar ve zeametli topraklarn brakp Brklcenin diyarna girdiimizde bizi ilk karlayan delikanl oldu. de yanmdaki rehberim gibi yekpre ak libaslydlar. Birisinin kvrck, abanoz gibi siyah bir sakal ve ayn renkte ihtirasl gzleri, kemerli byk bir burnu vard. Vaktiyle Musann dinindenmi. imdi Brklce yiitlerinden. kincisinin enesi kvrk ve burnu dmdzd. Sakzl Rum bir gemiciymi. O da Brklce mritlerinden. ncs orta boylu, geni omuzlu. imdi dnyorum da, onu, yolparaclar kouunda yatan ve o yayla trksn syliyen Hseyine benzetiyorum. Yalnz Hseyin Erzurumluydu. Bu Aydnlym. lk sz syliyen Aydnl oldu: Dost musunuz dman m? dedi. Dost iseniz hogeldiniz. Dman iseniz boynunuz kldan incedir. Dostuz, dedik. Ve o zaman rendik ki, Sarohan valisi Sismann ordusunu, yani topraklar tekrar hnkr beylerine vermek isteyenleri, bizimkiler Karaburunun dar, dalk geitlerinde tepelemilerdir. Yine, o yolparaclar kouunda yatan Hseyin'e benziyeni dedi ki: Buradan ta Karaburunun dibindeki denize dek uzayan karde soframzda bu yl incirler byle ball, baaklar byle ar ve zeytinler byle yal iseler, biz onlar, srma cepken giyer haramilerin kanyla suladk da ondandr. Mjde bykt. Rehberim:

 yleyse tez dnelim. Haberi Bedreddine iletelim, dedi. Yanmza Sakzl Rum gemici Anastas da alp ve ancak eiine bastmz karde topran brakarak tekrar l Osman oullarnn karanlna daldk. Bedreddini znikte, gl kysnda bulduk. Vakit sabaht. Hava slak ve kederliydi. Bedreddin. Nbet bizimdir. Rumeline geek, dedi. Gece znikten ktk. Peimizi atllar kovalyordu. Karanlk, onlarla aramzda duvar gibiydi. Ve bu duvarn arkasndan nal seslerini duyuyorduk. Rehberim nden gidiyor, Bedreddinin at benim al atmla Anastasnki arasndayd. Biz anaydk. Bedreddin ocuumuz Ona bir ktlk edecekler diye iimiz titriyordu. Biz ocuktuk. Bedreddin babamz. Karanln duvar ardndaki nal sesleri yaklar gibi olduka Bedreddine sokuluyorduk. Gn nda gizlenip, geceleri yol alarak sfendiyara ulatk. Oradan bir gemiye bindik.

6.

Bir gece bir denizde yalnz yldzlar ve bir yelkenli vard. Bir gece bir denizde bir yelkenli yapyalnzd yldzlarla. Yldzlar sayszd. Yelkenler snkt. Su karanlkt ve gz alabildiine dmdzd.

Sar Anastasla Adal Bekir hamladaydlar. Ko Salihle ben pruvada. Ve Bedreddin parmaklar sakalna gml dinliyordu kreklerin prtsn.

Ben: Ya! Bedreddin! dedim, uyuklyan yelkenlerin tepesinde yldzlardan baka bir ey grmyoruz. Fsltlar dolamyor havalarda. Ve denizin iinden grltler duymuyoruz. Sade bir dilsiz, karanlk su, sade onun uykusu. Ak sakal boyundan byk kk ihtiyar gld, dedi: Sen bakma havann durgunluuna derya dediin uyur uyur uyanr.

Bir gece bir denizde yalnz yldzlar ve bir yelkenli vard. Bir gece bir yelkenli geip Karadenizi gidiyordu Deliormana Aadenizine...

7.

Bu orman ki Deliormandr gelip durmuuz demek Aadenizinde adr kurmuuz. Malm niin geldik, malm derdi derunumuz diye her daldan her kye bir ahin uurmuuz.

Her ahin peine yz aslan takp gelmi. Kyl, bey ekinini, rak ary yakp reaya zinciri brakp gelmi. Yani Rumelinde bizden ne varsa tekmil kol kol Aadenizine akp gelmi...

Bir kzlca kyamet! Karm birbirine

at, insan, mzrak, demir, yaprak, deri, grgenlerin dallar, meelerin kkleri. Ne byle bir lem grml vardr, ne byle bir uultu duymuluu var Deliorman deli olal beri....

8.

Anastas Deliormanda Bedreddinin ordughnda brakp ben ve rehberim Geliboluya indik. Bizden nce buradan denizi yzerek geen olmu. Galiba bir dildde yznden. Biz de denizi yzerek kar kyya vardk. Lkin bizi bir balk gibi evik yapan ey bir kadn yzn ay nda seyretmek ihtiras deil, zmir yoluyla Karaburuna, bu sefer eyhinden Mustafaya haber ulatrmak iiydi. zmire yakn bir kervansaraya vardmzda, padiahn on iki yandaki olunun elinden tutan Bayezid Paann Anadolu askerlerini topladn duyduk. zmirde ok oyalanmadk. ehirden kp Aydn yolunu tutmutuk ki bir ba iinde, bir ceviz aac altnda, bir kuyuya serinlesin diye karpuz salm dinlenen ve sohbet eden drt elebiye rastladk. Her birinin stnde baka eit libas vard. kavukluydu, birisi fesli. Selm verdiler. Selm aldk. Kavuklulardan birisi Ner imi. Dedi ki: Halk ibahet mezhebine davet eden Brklcenin zerine Sultan Mehemmed Bayezid Paa'y gnderir. Kavuklulardan ikincisi krllah bin ihbiddin imi. Dedi ki: Bu sofinin bana birok kimseler topland. Ve bunlarn dahi er'i Muhammediye muhalif nice ileri ikr oldu. Kavuklulardan ncs kpaazde imi. Dedi ki: - Sual: Ahir Brklce paralanrsa imanla m gidecek, imansz m?

- Cevap: Allah bilir ann nkim biz ann mevti halini bilmezz.. Fesli olan elebi lhiyat Fakltesi tarihi kelm mderrisiydi. Yzmze bakt. Gzlerini krptrarak kurnaz kurnaz glmsedi. Bir ey demedi. Biz hemen atlarmz mahmuzladk. Ve bir ba iinde, bir ceviz aac altnda, bir kuyuya saldklar karpuzlar serinletip sohbet edenleri nallarmzn tozlar arkasnda brakarak Aydna, Karaburuna, Brklcenin yanna vardk.

9.

Scakt. Scak. Sap kanl, demiri kr bir bakt scak.

Scakt. Bulutlar doluydular, bulutlar boanacak boanacakt. O, kmldanmadan bakt, kayalardan iki gz iki kartal gibi indi ovaya. Orda en yumuak, en sert en tutumlu, en cmert,

en seven, en byk, en gzel kadn: TOPRAK nerdeyse douracak douracakt.

Scakt. Bakt Karaburun dalarndan O bakt bu topran sonundaki ufka atarak kalarn : Krlarda ocuk balarn Kanl gelincikler gibi koparp rlplak lklar srkleyip peinde be tulu bir yangn geliyordu kardan ufku sarp.

Bu gelen ehzade Muratt. Hkm hmyun sdr olmutu ki ehzade Muradn ismine Aydn eline varp Bedreddin halifesi mlhid Mustafann bana ine.

Scakt.

Bedreddin halifesi mlhid Mustafa bakt, bakt kyl Mustafa. Bakt korkmadan kzmadan glmeden. Bakt dimdik dosdoru. Bakt O. En yumuak, en sert en tutumlu, en cmert, en seven, en byk, en gzel kadn : TOPRAK nerdeyse douracak douracakt.

Bakt. Bedreddin yiitleri kayalardan ufka baktlar. Gitgide yaklayordu bu topran sonu fermanl bir lm kuunun kanatlaryla. Oysaki onlar bu topra, bu kayalardan bakanlar, onu,

zm, inciri, nar, tyleri baldan sar, stleri baldan koyu davarlar, ince belli, aslan yeleli atlaryla duvarsz ve snrsz bir karde sofras gibi amtlar.

Scakt. Bakt. Bedreddin yiitleri baktlar ufka...

En yumuak, en sert, en tutumlu, en cmert, en seven, en byk, en gzel kadn : TOPRAK nerdeyse douracak douracakt.

Scakt. Bulutlar doluydular. Nerdeyse tatl bir sz gibi ilk damla decekti yere.

Birden- bire kayalardan dklr gkten yaar yerden biter gibi, bu topran verdii en son eser gibi Bedreddin yiitleri ehzade ordusunun karsna ktlar. Dikisiz ak libasl ba ak yalnayak ve yaln kltlar.

Mbala cenk olundu.

Aydnn Trk kylleri, Sakzl Rum gemiciler, Yahudi esnaflar, on bin mlhid yolda Brklce Mustafann dman ormanna on bin balta gibi dald. Bayraklar al, yeil, kalkanlar kakma, tolgas tun saflar pre pre edildi ama,

boanan yamur iinde gn inerken akama on binler iki bin kald.

Hep bir azdan trk syleyip hep beraber sulardan ekmek a, demiri oya gibi ileyip hep beraber, hep beraber srebilmek topra, ball incirleri hep beraber yiyebilmek, yrin yanandan gayr her eyde her yerde hep beraber! diyebilmek iin on binler verdi sekiz binini..

Yenildiler.

Yenenler, yenilenlerin dikisiz, ak gmleinde sildiler kllarnn kann. Ve hep beraber sylenen bir trk gibi hep beraber karde elleriyle ilenen toprak Edirne saraynda damzlanm atlarn eildi nallaryla.

Tarihsel, sosyal, ekonomik artlarn zarur neticesi bu! deme, bilirim! O dediin nesnenin nnde kafamla eilirim. Ama bu yrek o, bu dilden anlamaz pek. O, hey gidi kambur felek, hey gidi kahbe devran hey, der. Ve teker teker, bir an iinde, omuzlarnda dilim dilim krba izleri, yzleri kan iinde geer plak ayaklaryla yreime basarak geer Aydn ellerinden Karaburun malplar..*

(*) imdi ben bu satrlar yazarken, Vay, kafasyla yreini ayryor; vay, tarihsel, sosyal, ekonomik artlar kafam kabul eder amma, yreim yine yanar, diyor. Vay, vay, Marksiste bakn... gibi laflar edecek olan baz "sol" geinen delikanllar dnyorum. Tpk yazmn ta banda tarihi kelm mderrisini dnp kahkahasn duyduum gibi. Ve imdi eer byle bir istidrad yapyorsam bu o eit delikanllar iin deil, Marksizmi yeni okumaya balam, sol zppeliinden uzak olanlar iindir. Bir doktorun verem bir ocuu olsa, doktor, ocuunun leceini bilse, bunu fizyolojik, biyolojik, bilmemne-lojik bir zaruret olarak kabul etse ve ocuk lse, bu lmn

zaruretini ok iyi bilen doktor, ocuunun arkasndan bir damlack gzya dkmez mi ? Paris Komunasnn devrileceini, bu devriliin btn tarih, sosyal, ekonomik artlarn nceden bilen Marksn yreinden Komunann byk lleri bir strap arks gibi gememiler midir? Ve Komuna ld, yaasn komuna! diye baranlarn sesinde bir damla olsun aclk yok muydu? Marksist, bir makina - adam, bir ROBOTA deil, etiyle, kanyla sinir ve kafas ve yreiyle tarih, sosyal, konkre bir insandr.

10.

Karanlkta durdular. Sz O ald, dedi: Ayaslu, ehrinde pazar kurdular. Yine kimin dostlar yine kimin boynun vurdular?

Yamur yayordu boyuna. Sz onlar alp dediler ona: Daha pazar kurulmad kurulacak. Esen rzgr

durulmad durulacak. Boynu daha vurulmad vurulacak.

Karanlk slanrken perde perde belirdim onlarn olduu yerde sz ben aldm, dedim : Ayaslu ehrinin kaps nerde? Gster geeyim! Kalesi var m? Syle ykaym. Ba alrlar m? De ki vermeyim!

Sz O ald, dedi: Ayaslu ehrinin kaps dardr. Girip klmaz. Kalesi vardr, kolay yklmaz. Var git al atl yiit var git iine!..

Dedim: Girip karm! Dedim: -Yakp ykarm! Dedi: Ya kesildi gn aaryor. Cellt Ali, Mustafay aryor! Var git al atl yiit var git iine!..

Dedim: Dostlar brakn beni brakn beni. Dostlar greyim onu greyim onu! Sanmaynz dayanamam. Sanmaynz yandm el leme belli etmeden yanamam!

Dostlar

"Olmaz!" demeyin, "Olmaz!" demeyin bouna. Sapndan kopacak armut deil bu armut deil bu, yaral olsa da dmez dalndan; bu yrek bu yrek benzemez sere kuuna sere kuuna!

Dostlar biliyorum! Dostlar biliyorum nerde, ne haldedir O! Biliyorum gitti gelmez bir daha! Biliyorum bir deve hrgcnde kanyan bir armha rlplak bedeni mhldr kollarndan. Dostlar brakn beni, brakn beni.

Dostlar bir varaym greyim greyim Bedreddin kullarndan Brklce Mustafay Mustafay.

Boynu vurulacak iki bin adam, Mustafa ve armh cellt, ktk ve satr her ey hazr her ey tamam.

Kzl srma ilemeli bir haa altn zengiler kr bir at. Atn stnde kaln kal bir ocuk Amasya padiah ehzade sultan Murat. Ve yannda onun bilmem kanc tuuna ettiim Bayezid Paa!

Satr ald cellt. plak boyunlar yarld nar gibi,

yeil bir daldan den elmalar gibi birbiri ardna dt balar. Ve her ba derken yere armhndan Mustafa bakt son defa. Ve her yere den ban kl depremedi: ri Dede Sultanm iri! dedi bir, baka bir sz demedi..

11.

Bayezid Paa Manisaya gelmi, Torlak Kemli anda bulup an dahi anda asm, on vilyet tefti edilerek gidecekler giderilmi ve on vilyet betekrar bey kullarna timar verilmiti. Rehberimle ben, bu on vilyetten getik. Tepemizde akbabalar dolayor ve zaman zaman acayip lklar atarak karanlk derelerin iine szlyorlar, henz kanlar kurumam krpe kadn ve ocuk llerinin stne iniyorlard. Yollarda, gnein altnda, gen, ihtiyar erkek cesetleri serili olduu halde, kularn yalnz kadn ve ocuk etini tercih etmeleri karnlarnn ne kadar tok olduunu gsteriyordu. Yollarda hnkr beylerinin alaylarna rastlyorduk. Hnkrn bey kullar; rm bir ba havas gibi ar ve byk bir glkle kmldanabilen rzgrlarn iinden ve paralanm topran stnden geerek, rengrenk tular, davullaryla ve eng igane ile timarlarna dnp yerleirlerken biz on vilyeti arkada braktk.

Gelibolu kardan grnd. Rehberime: Takatim kalmad gayr, dedim, denizi yzerek gemem mmkn deil. Bir kayk bulduk. Deniz dalgalyd. Kaykya baktm. Bir Almanca kitabn i kapandan koparp kouta baucuma astm resme benziyor. Kaln by abanoz gibi siyah, sakal geni ve bembeyaz. mrmde byle ak, byle konuan bir aln grmemiimdir. Boazn orta yerine gelmitik, deniz durmamacasna akyor, kurun boyal havann iinde sular kpklenerek kaymzn altndan kayyordu ki koutaki resme benziyen kaykmz: Serbest insan ve esir, patrii ve pleb, derebeyi ve toprak klesi, usta ve rak, bir kelime ile ezenler ve ezilenler, nihayet bulmaz bir zddyette birbirine kar gs gererek bazen el altndan, bazen aktan aa faslasz bir mcadeleyi devam ettirdiler; dedi.

12.

Rumeline ayak bastmzda elebi Sultan Mehemmedin Selnik kalesindeki muhasaray kaldrarak Sereze geldiini duyduk. Bir an nce Deliormana ulamak iin gece gndz yol almaa baladk. Bir gece yol kenarnda oturmu dinleniyorduk ki, kardan Deliorman taraflarndan gelip Serez ehrine doru giden atl, doludizgin nmzden geti. Atllardan birinin terkisinde bir heybe gibi balanm, insana benzer bir karalt grmtm. Tylerim diken diken oldu. Rehberime dedim ki:

Ben tanrm bu nal seslerini. Bu kpkleri kanl simsiyah atlar karanlk yolun stnden drtnala geip hep byle terkilerinde bal esirler gtrdler.

Ben tanrm bu nal seslerini. Onlar bir sabah adrlarmza bir dost trks gibi gelmilerdir. Blmzdr ekmeimizi onlarla. Hava yle gzeldir, yrek yle umutlu, gz ocuklam ve hakm dostumuz PHE uykuda...

Ben tanrm bu nal seslerini. Onlar bir gece adrlarmzdan doludizgin uzaklarlar. Nbetiyi srtndan baklamlardr ve terkilerinde en deerlimizin arkadan balanm kollar vardr.

Ben tanrm bu nal seslerini onlar Deliorman da tanr..

Filhakika bu nal seslerini Deliormann da tandn ok gemeden rendik. nk

ormanmzn eteklerine ilk admmz atmtk ki, Bayezid Paann dier tedbirat saibe ile ormana adamlar braktn, bunlarn karargha kadar sokulup Bedreddinin mritliine dahil olduklarn ve bir gece eyhimizi adrnda uykuda bastrp kardklarn duyduk. Yani yol kenarnda rastladmz atl Osmanl tarihindeki provokatrlerin aababas idiler ve terkilerinde gtrdkleri esir de Bedreddindi.

13.

Rumeli, Serez ve bir eski terkibi izafi: HUZRU HMAYUN.

Ortada yere sapl bir kl gibi dimdik bizim ihtiyar. Karda hnkr. Baktlar.

Hnkr istedi ki: bu mahhas kfr yere sermeden nce, son sz ipe vermeden nce, biraz da eriat eylesin ibraz hner db erkniyle halledilsin i.

Hazr bilmeclis Mevlna Hayder derler mlk acemden henz gelmi bir ulu danimend kii knal sakaln ilham ilhiye eip, Mal haramdr amma bunun kan helldr deyip halletti ii...

Dnld Bedreddine. Denildi: Sen de konu. Denildi: Ver hesabn ilhadnn.

Bedreddin bakt kemerlerden dar. Darda gne var. Yeermi avluda bir aacn dallar ve bir akarsuyla oyulmaktadr talar. Bedreddin glmsedi. Aydnland ii gzlerinin, dedi: Mademki bu kerre malubuz netsek, neylesek zaid.

Gayr uzatman sz. Mademki fetva bize aid verin ki basak barna mhrmz..

14.

Yamur iseliyor, korkarak yava sesle bir ihanet konumas gibi.

Yamur iseliyor, beyaz ve plak mrted ayaklarnn slak ve karanlk topran stnde komas gibi.

Yamur iseliyor, Serezin esnaf arsnda, bir bakrc dkknnn karsnda Bedreddinim bir aaca asl.

Yamur iseliyor. Gecenin ge ve yldzsz bir saatidir.

Ve yamurda slanan yapraksz bir dalda sallanan eyhimin rlplak etidir.

Yamur iseliyor. Serez ars dilsiz, Serez ars kr. Havada konumamann, grmemenin kahrolas hzn Ve Serez ars kapatm elleriyle yzn.

Yamur iseliyor.

TORNACI EFN GMLE

Yamur iseliyordu. Darda, demir parmaklklarn arkasndaki deniz ufkunda ve bu ufkun stndeki bulutlu gkte sabah olmutu. Bugn bile gayet iyi hatrlyorum. lknce omuzumda bir elin dokunuunu duymutum. Dnp baktm. Tornac efik. leri l l, kapkara gzlerini yzme dikmi: Bu gece uyumadn galiba, diyor. Artk yukardan ekyalarn zincir sesleri gelmiyordu. Ortalk aarnca onlar uykuya varm olmallar. Gn nda nbetilerin ddk sesleri de manalarn kaybediyor. Boyalar siliniyor ve ancak karanlkta belli olan sert izgileri yumuuyor. Kouun kaps dardan ald. erde ocuklar teker teker uyanyorlar.

efik soruyor: Ne oldun, bir tuhaf halin var senin? efie geceki maceram anlatyorum: Fakat, diyorum, hani gzmle grdm. Nah u pencerenin arkasna geldi. Yekpare ak bir gmlei vard. Elimden tuttu. Btn bir yolculuu yan yana, daha dorusu onun rehberliiyle yaptm.. Tornac efik glyor. Bana pencereyi gstererek: Sen, diyor, yolculuu Mustafann mridiyle deil, benim gmleimle yapmsn. Bak, dn gece asmtm. Hl pencerede.. Ben de glyorum. Simavne Kads olu Bedreddin hareketinde bana rehberlik eden tornac efiin gmleini demirlerin stnden alyorum. efik gmleini srtna geiriyor. Btn kou arkadalar yolculuumu rendiler. Ahmed: Bunu yaz ite, diyor. Bir Bedreddin destan isteriz. Hem sana ben de bir hikye anlataym onu da kitabn sonuna koyarsn... Ahmedin anlatt hikyeyi ite kitabmn sonuna koyuyorum.

AHMEDN HKYES

Balkan harbinden nceydi. Dokuz yandaydm. Dedemle, Rumelinde, bir kylye misafir olduk. Kyl mavi gzl ve bakr sakallyd. Bol krmz biberli tarhana itik. Kt, Rumelinin kuru, ok bilenmi bir bak gibi keskin klarndan biri. Kyn adn hatrlyamyorum. Yalnz, yola kadar bizimle gelen jandarma, bu kyn insanlarn dnyann en inat, en vergi vermez, en dik kafal kylleri diye anlattyd. Jandarmaya gre bunlar, ne mslman, ne gvurdular. Belki kzlbatlar. Ama, tam da kzlba deil.

Kye giriimiz hl aklmdadr. Gne batt batacak. Yol don tutmu. Yolda cam paralar gibi prldyan kaskat su birikintilerinde kzltlar. Kyn karanla karmya balyan ilk itlerinde bizi bir kpek karlad. ri, alacakaranlk iinde kendi kendinden daha kocaman grnen bir kpek. Havlyordu. Arabacmz dizginleri kast. Kpek atlarn gslerine doru srayp saldryor. Ben, Ne oluyoruz? diye bam arabacnn arkasndan dar uzattm. Arabacnn krbac tutan kolu dirseiyle yzme arparak kalkt ve ylan sl gibi ince bir aklamayla kpein bana indi. Tam bu srada kaln bir ses duydum: - Hey. Vurduunu kyl, kendini kaymakam m sandn? Dedem arabadan indi. Kpein kaln sesli sahibine merhaba dedi. Konutular. Sonra kpein bakr sakall, mavi gzl sahibi bizi evinde konuk etti. Kulamda ocukluumdan kalan birok konumalar vardr. Bunlardan ounun mnasn bydke anlam, kimisine am, kimisine glm, kimisine kzmmdr. Fakat ocukken yanmda byklerin yapt hibir konuma mavi gzl kylyle dedemin o geceki konumalar gibi btn hayatmn boyunca messir olmamtr. Dedemin yumuak, elebice bir sesi vard. tekisi kaln, hrn ve inanm bir sesle konuuyordu. Onun kaln sesi diyordu ki: Hnkrn iradesi ve ranl Molla Haydarn fetvasyla Serezde, arda, yapraksz bir aa dalna aslan Bedreddinin rlplak ls iki yana ar ar sallanyordu. Geceydi. arnn kesinden adam belirdi. Birisinin yedeinde kr bir at vard. Eersiz bir at. Bedreddinin asld aacn altna geldiler. Soldaki pabularn kard. Aaca trmand. Aada kalanlar kollarn ap beklediler. Aaca kan adam Bedreddinin uzun ak sakal altndan ince boynuna bir ylan evikliiyle sarlm olan slak, sabunlu ipin dmn kesmee balad. Ban ucu birdenbire ipten kayd ve lnn uzam boynuna sapland. Kan kmad. pi kesmekte olan delikanl sapsar oldu. Sonra eildi, yaray pt, doruldu. Ba att ve yarsndan ou kesilen dm elleriyle aarak uyuyan olunu anasnn kollarna brakan bir baba gibi Bedreddinin lsn aada bekliyenlerin kollarna teslim etti. Onlar plak ly plak atn stne koydular. Aaca kan aa indi. En genleri oydu. plak ly tayan plak at yedeinde ekerek bizim kye geldi. ly yamacn tepesinde kara aacn altna gmd. Ama sonra hnkr atllar ky bastlar. Atllar gidince delikanl, ly kara aacn altndan kard. Hani belki bir daha ky basarlar da cesedi bulurlar diye. Bir daha da dnmedi. Dedem soruyor: Bunun byle olduuna emin misin? Elbette. Bunu bana anamn babas anlatt. Ona da dedesi sylemi. Onun

dedesine de dedesi. Bu byle gider... Odada bizden baka sekiz on kyl daha var. Ocan kzla boyad alaca aydnlk dairenin kylarnda oturuyorlar. Arasra bir ikisi kmldanyor ve bu alaca aydnlk dairenin iine giren elleri, yzlerinin bir paras, omuzlarndan bir tanesi krmzlayor. Bakr sakallnn sesini duyuyorum: O gelecek yine. rlplak aaca aslan rlplak gelecek yine. Dedem glyor: Sizin bu itikadnz, diyor, hrstiyanlarn itikadna benziyor. Onlar da, sa peygamber tekrar dnyaya gelecektir, derler. Hatt mslmanlarn iinde bile sa peygamberin gnn birinde am erifte gzkeceine inananlar vardr. Dedemin bu szlerine, O, birden karlk vermiyor. Kaln parmakl elleriyle dizlerini tuta tuta, doruluyor. imdi btn gvdesiyle krmz dairenin iindedir. Yzn yandan gryorum. Byk dz bir burnu var. Kavga eder gibi konuuyor: sa peygamberin ls etiyle, kemiiyle, sakalyla dirilecekmi. Bu yalandr. Bedreddinin ls, kemiksiz, sakalsz, byksz, gzn bak, dilin sz, gsn soluu gibi dirilecek. Bunu bilirim ite.. Biz Bedreddinin kuluyuz, ahrete, kyamete inanmayz ki, dalan, fena bulan bedenin yine bir araya toplanp dirileceine inanalm. Bedreddin yine gelecek diyorsak, sz, bak, soluu bizim aramzdan kp gelecektir, diyoruz. Sustu. Yerine oturdu. Dedem, Bedreddinin geleceine inand m, inanmad m, bilmiyorum. Ben, dokuz yamda buna inandm, otuz bu kadar yamda yine inanyorum.

SMAVNE KADISI OLU EYH BEDREDDN DESTANI'NA ZEYL

MLL GURUR

SMAVNE KADISI OLU BEDREDDN DESTANI risalemin drdnc formasnn makina tashihlerini sabahleyin matbaada yaptktan sonra eve gelmi, bu destan yazmak iin kullandm notlar, bir hapishanede geceleri doldurulmu hatra defterimi gzden geiriyordum. Artk son formas da bask makinas altnda gidip gelmee balyan risaleme bir kelime bile ilve edemiyeceimi biliyordum. Fakat bana bir eyler unuttum gibi geliyordu. Bana yle geliyordu ki, tek bir satr yaz yazdm; fakat bu satrn sonuna nokta koymasn unuttum. Vakit leye yaknd. afakla beraber alkalanmaa balyan lodos, ar bulutlarn stne boanmasyla durulmutu. ok gemeden yamur da dindi. Gkyznn karanl yol yol yarld. Ar perdeleri birdenbire den bir pencere gibi hava ald. Ve ben, hapishane gecelerinde doldurulmu bir hatra defterinde Destanmn sonuna koymasn unuttuum noktay arayp dururken Sleymaniye'yi grdm. Alan le gneinin altnda Sinan'n Sleymaniye'si bulutlara yaslanm bir da gibiydi. Evimin penceresiyle Sleymaniye'nin aras en aa bir saattir. Fakat ben onu elimi uzatsam dokunacakmm gibi yakn gryordum. Bu, belki, Sleymaniye'yi en kk girinti ve kntsna kadar ezbere, gzm kapal bile grebilmee altm iindir. Rzgr, deniz, endaml ince kemerleri stnde nasl durabildiine alan eski bir ta kpr, arambay sel ald trks, bir yaln kenarndaki oya, btn bunlar nasl, ne kadar bir Cami deilse, btn bunlarn Cami olmakla ne kadar alakalar yoksa, bence Sleymaniye de yle ve o kadar Cami deildir; minarelerinde be vakit ezan okunmasna ve hasrlarna aln ve diz srlmesine ramen Sleymaniye'nin de camilikle o kadar alakas yoktur. Sleymaniye, benim iin, Trk HALK dehasnn; eriat ve softa karanlndan kurtulmu; hesaba, maddeye, hesabla maddenin ahengine dayanan en muazzam verimlerinden biridir. Sinan'n evi, maddenin ve aydnln mabedidir. Ben ne zaman Sinan'n Sleymaniye'sini hatrlasam Trk emekisinin yaratclna olan inancm artar. Kendimi ferha km hissederim. te bu sefer de, byk bir Trk halk hareketi iin yazdm bir risalede unuttuumu sandm son noktay ararken Sleymaniye'mizi, biraz nce yaan yamurla ykanm, aan gnein altnda prl prl grnce aradm birdenbire buldum. Ferahladm. Bulduumu hatra defterimin son sayfalarnda okudum. Ve anladm ki Simavne Kads Olu eyh Bedreddin Destan isimli risaleme; belki on satrlk, belki on sayfalk bir zeyl yazmak mecburiyetindeyim.

***

Mevzuu bahis risalemin sonunda AHMED'N HKYES diye bir fasl vardr.

Bulduum ve hatra defterimde okuduum ve risaleme zeyl olarak yazmak mecburiyetini duyduum nokta bana Ahmed bu hikyeyi anlattktan sonra onunla yapm olduum bir konumadr. Bu konumay olduu gibi aa geiriyorum: Darda iseleyen yamura, kouun terli imentosuna ve yirmi sekiz insanna Ahmed hikyesini anlatp bitirmiti. Ben: Ahmed, demitim, bana yle geliyor ki sen Bedreddin hareketinden biraz da mill bir gurur duyuyorsun. Sesime tuhaf bir eda vererek sylediim bu cmlenin iinde, Ahmed, mill gurur terkibini birdenbire bir kam gibi eline alm, onu suratmda aklatm ve demisti ki: Evet, biraz da mill bir gurur duyuyorum. Tarihinde Bedreddin hareketi gibi bir destan syliyebilmi her milletin uurlu proleteri bundan mill bir gurur duyar. Evet, Bedreddin hareketi ayn zamanda benim mill gururumdur. Mill gurur! Szlerden rkme! ki kelimenin yan yana gelii seni korkutmasn. Lenin'i hatrla. Hangimiz Lenin kadar beynelmilelci olduumuzu iddia edebiliriz? Lenin, yirminci asrda beynelmilel proletaryann, dnya emeki kitlelerinin, beynelmilel proleter demokrasisinin en byk beynelmilelci rehberi, 1914 senesinde Sosyal Demokratn 35'inci numarasnda ne yazmt? Eer Ahmed, Lenin filnca mesele hakknda ne yazmt? demi olsayd, herhalde aramzda byle bir sorgunun cevabn verenler bulunurdu. Fakat Sosyal-Demokratn 35'inci numaras diye konulan mesele hepimizi artt. Ve hibirimiz 35'inci numarada neler yazlm olduunu hatrlyamadk. Ahmed bu aknlmz karsnda glmsedi. Zaten o en derin acdan en byk sevince kadar btn duygularn hep bu mehur glmseyiiyle ifade eder ve aa yukar btn Lenin klliyatnn ana fikirlerini sayfalar ve satrlaryla tayan hafzasndan bize u cmleleri okudu:

... Biz uurlu Rus proleterleri mill uur duygusuna yabanc myz? Elbette hayr! Biz dilimizi ve yurdumuzu severiz, onun emeki ktlelerini (yani nfusunun 9/10'unu) uurlu bir demokrat ve sosyalist yaayna ykseltebilmek iin herkesten ok alan biziz. ar celltlarnn, aslzadelerin ve kapitalistlerin bizim gzel yurdumuzu nasl ezdiklerini, onu nasl sefil kldklarn grmek herkesten ok bize strap verir. Ve bu zulmlere bizim muhitimizde, Ruslarn muhitinde de kar konulmu olmas; bu muhitin Radiev'i, Dekabristleri, 70 senelerinin inkilplarn ortaya karm bulunmas; Rus amelesinin 1905 senesinde muazzam bir kitle frkas yaratmas; ayn zamanda Rus mujiinin demokratlaarak byk toprak sahiplerini ve papazlar defetmee balamas bizim gsmz kabartr... ... Biz mill gurur duygusuyla mebuuz. nk Rus milleti de inkikp bir snf yaratabildi. Rus milleti, de beeriyete yalnz byk katlimlarn, sra sra daraalarnn, srgnlerin, byk alklarn, arlara, pomeiklere, kapitalistlere zilletle boyun eilerinin nmunelerini gstermekle kalmad; hrriyet ve sosyalizm urunda byk kavgalara giriebilmek

istidadnda olduunu da ispat etti. Biz mill gurur duygusuyla mebuuz ve bilhassa bundan dolay kendi esir mazimizden nefet ediyoruz. Bizim esir mazimizde pomeiklerle asilzadeler Macaristan'n, Lehistan'n, ran'n, in'in hrriyetini bomak iin mujikleri muharebeye srklemilerdi. Biz mill gurur duygusuyla mebuuz ve bilhassa bundan dolay bugnk esir halimizden; ayn pomeiklerin kapitalistlerle uyuarak Lehistan ve Ukranya'y ezmek, ran'da ve in'deki demokratik hareketi bomak, mill haysiyetimizi berbat eden Romanof'lar, Bogrinski'ler, Purikevi'ler etesini kuvvetlendirmek iin bizi harbe srklemek istemelerinden nefret ediyoruz. Hi kimse esir domu olduundan dolay kabahatli deildir. Fakat esaretini hakl bulan, onu yaldzlayan (mesel Lehistan'n, Ukranya'nn v.s.'nin ezilmesine Ruslarn vatan mdafaas adn veren) esir, yeryznn en aalk mahlkudur.*

Lenin'den bu satrlar bir solukta okuduktan sonra Ahmed birdenbire susmu, nefes alm ve yine o mehur glmseyiiyle:

Evet, demiti, bizim muhitimiz de Bedreddin'i, Brklce Mustafa'y, Torlak Keml'i, onlarn bayra altnda dven Aydnl ve Deliormanl kylleri yaratabildii iin, ben uurlu Trk proleteri, mill bir gurur duyuyorum. Mill bir gurur duyuyorum, nk derebeylik tarihinde bile bu milletin emeki ktleleri (yani nfusunun 9/10'u) Sakzl Rum gemiciyi ve Yahudi esnafn karde bilen bir hareket dourabilmitir. nk unutmayn ki baka milletleri ezen bir millet hr olamaz. Simavne Kads Olu Bedreddin Destan isimli risaleme bir nsz yazmak istemitim. Bedreddin hareketinin dou ve lndeki sosyal-ekonomik artlar ve sebepleri tetkik edeyim, Bedreddin'in materyalizmiyle Spinoza'nn materyalizmi arasnda bir mukayese yapaym, demitim. Olmad. Buna karlk risalemin zeyline ksa bir sonsz yazdm. yle ki: Bana Ahmed: Senden bir Bedreddin destan isteriz, demiti. Ben, benden istenenin ancak bir karalamasn becerebildim. Daha iyisini de yapmaa alacam. Fakat tpk benim gibi Ahmed'in dostu, arkada, kardei olduunu syliyenler, benden istenen sizden de istenendir. Ahmed'e, Bedreddin hareketini btn azametiyle tetkik eden kaln ilim kitaplar, Karaburun ve Deliorman yiitlerini, etleri, kemikleri, kafalar ve yrekleriyle olduklar gibi diriltecek romanlar,

Ne ah edin dostlar, ne alayn!

Dn bugne bugn yarna balayn!

diyen iirler, boyalar kahraman tablolar lzm.

(*) Lenin Klliyat, bask 1935, cild 18, sayfa 80, 81, 82, 83'de (Ruslarn mill gururu) isimli makaleyle ki bu makale 1914 senesinde Sosyal Demokratn 35'inci numarasnda kmtr Ahmed'in o gn bize hafzasndan okuyup derhal tercme ettii satrlar bilhara karlatrdm. Ahmed ezbere okuyup tercme ettii paralarn yalnz cmle kurulularnda baz deiiklikler yapm. Fikirde hibir hata olmad iin ben Ahmed'in tercmesini aynen aldm.

SLHSIZ NSANLAR

Be ktann iinden balad sefer Gidildi kuzeye doru, gidildi, Ormanlar, kayalar, gller, denizler ehrine varld, ehir yeildi.

Bu gelenler silhsz adamlard

Her birisi yreini kard. Her yrekte gzel bir eyler vard, Hayata sevdalar iln edildi.

Geceler beyazd, gndzler serin, Szleri dvdler dan dan da din din, rsnde scack yreklerinin lm bu szlerden gl deildi.

1956

TAHRLE ZHRE MESELES

Tahir olmak da ayp deil Zhre olmak da hatt sevda yznden lmek de ayp deil, btn i Tahirle Zhre olabilmekte yani yrekte.

Mesel bir barikatta dverek mesel kuzey kutbunu kefe giderken

mesel denerken damarlarnda bir serumu lmek ayp olur mu?

Tahir olmak da ayp deil Zhre olmak da hatt sevda yznden lmek de ayp deil.

Seversin dnyay doludizgin ama o bunun farknda deildir ayrlmak istemezsin dnyadan ama o senden ayrlacak yani sen elmay seviyorsun diye elmann da seni sevmesi art m? Yani Tahiri Zhre sevmeseydi artk yahut hi sevmeseydi Tahir ne kaybederdi Tahirliinden?

Tahir olmak da ayp deil Zhre olmak da hatt sevda yznden lmek de ayp deil.

TARANTA - BABU'YA MEKTUPLAR

Bu kitap Henri Barbusse'n hatrasna...

Kendi lkesinde kendi dilini istedii gibi kullanamad iin, Asya ve Afrika dillerine merak saran bir talyan arkadatan, geenlerde bir paketle bir mektup aldm. Arkadan adn yazmak istemiyorum. Ba belaya girer. Fakat mektubunu olduu gibi aaya geiriyorum.

ROMA , 5 AUSTOS 1935

TEFT

Sayfada saygyla gze arpsn diye komular fotoraf ba keye. zmir'de, Kordon'da, Memetleri tefti. Vakit le, hava scak, gn uzun belli. nde Amerikan paas kafay dikmi ve srmal apkasnda eli kasap ba gibi parlyor keskin, geni ve kfredip sesini duyuyorum toprama tokat gibi inen admlarnn. Trk paas on be adm geride. Yzn gremiyorum, glgeli. Belki alm, belki utanyor, belki fkeli. Memetlere bakyorum : Dileri kenetli, gzleri karanlk, gzleri dikilmi yere. Sanyorum yakndr, bir daha kmayacaklar zmir'de, Kordonboyu'nda byle teftilere...

1962

TRK KYLS

Topraktan renip kitapsz bilendir. Hoca Nasreddin gibi alayan Bayburtlu Zihni gibi glendir. Ferhad'dr Kerem'dir ve Kelolan'dr. Yol grnr onun garip serine, analar, babalar umudu keser, kahbe felek ona eder oyunu. arambay sel alr, bir yr sever el alr, kanad krlr llerde kalr, lmeden mezara koyarlar onu. O, Ynus biredir batan ayaa yredir, au ier su yerine. Fakat bir kerre bir derd anlayan dmeyegrsn nlerine

ve bir kerre vakteriip : Gayrk yeter!... demesinler. Ve bir kerre dediler mi : srafil surunu urur mahlukat yerinden durur, topran nabz balar onun nabzlarnda atmaa. Ne kendi nefsini korur, ne dman kayrr, Dalar yrtp ayrr, kayalar kesip yol eyler bhayat aktmaa...

TRKYE SINIFINA SELM

Trkiye ii snfna selm! Selm yaratana! Tohumlarn tohumuna, serpilip geliene selm! Btn yemiler dallarnzdadr. Beklenen gnler, gzel gnlerimiz ellerinizdedir, hakl gnler, byk gnler, gndzlerinde smrlmeyen, gecelerinde a yatlmayan, ekmek, gl ve hrriyet gnleri.

Trkiye ii snfna selm! Meydanlarda hasretimizi haykranlara, topraa, kitaba, ie hasretimizi, hasretimizi, ayyldz esir bayramza.

Dman yenecek ii snfmza selm! Parann padiahln, karanln yobazn ve yabancnn roketini yenecek ii snfna selm!

Trkiye ii snfna selm! Selm yaratana!

12 Austos 1962

VASYET

Yoldalar, nasip olmazsa grmek o gn, lrsem kurtulutan nce yani, alp gtrn

Anadolu'da bir ky mezarlna gmn beni.

Hasan beyin vurdurduu rgat Osman yatsn bir yanmda ve avdarn dibinde topraa ocuklayp krk kmadan len ehit Aye br yanmda.

Traktrlerle trkler gesin altbandan mezarln, seher aydnlnda taze insan, yank benzin kokusu, tarlalar orta mal, kanallarda su, ne kuraklk, ne candarma korkusu.

Biz bu trkleri elbette iitecek deiliz, topran altnda yatar upuzun, rr kara dallar gibi ller, topran altnda sar, kr, dilsiz.

Ama bu trkleri sylemiim ben daha onlar dzlmeden, duymuum yank benzin kokusunu traktrlerin resmi bile izilmeden.

Benim sessiz komulara gelince, ehit Aye'yle rgat Osman

ektiler byk hasreti salklarnda belki de farknda bile olmadan.

Yoldalar, lrsem o gnden nce yani, - yle gibi de grnyor Anadolu'da bir ky mezarlna gmn beni ve de uyarna gelirse, tepemde bir de nar olursa ta ma da istemez hani...

1953, 27 Nisan Barviha Sanatoryumu

VATAN HAN

"Nzm Hikmet vatan hainliine devam ediyor hl. Amerikan emperyalizminin yar smrgesiyiz, dedi Hikmet. Nzm Hikmet vatan hainliine devam ediyor hl."

Bir Ankara gazetesinde kt bunlar, stun stne, kapkara haykran puntolarla, bir Ankara gazetesinde, fotoraf yannda Amiral Vilyamson'un 66 santimetre karede glyor, az kulaklarnda, Amerikan amirali Amerika, btemize 120 milyon lira hibe etti, 120 milyon lira. "Amerikan emperyalizminin yar smrgesiyiz, dedi Hikmet Nzm Hikmet vatan hainliine devam ediyor hl."

Evet, vatan hainiyim, siz vatanperverseniz, siz yurtseverseniz, ben yurt hainiyim, ben vatan hainiyim. Vatan iftliklerinizse, kasalarnzn ve ek defterlerinizin iindekilerse vatan, vatan, ose boylarnda gebermekse alktan, vatan, soukta it gibi titremek ve stmadan kvranmaksa yazn, fabrikalarnzda al kanmz imekse vatan, vatan trnaklarysa aalarnzn, vatan, mzrakl ilmhalse, vatan, polis copuysa, deneklerinizse, maalarnzsa vatan, vatan, Amerikan sleri, Amerikan bombas, Amerikan donanmas topuysa, vatan, kurtulmamaksa kokmu karanlmzdan, ben vatan hainiyim. Yazn stun stne kapkara haykran puntolarla : Nzm Hikmet vatan hainliine devam ediyor hl.

28.7.962

VEDA

Hoa kaln dostlarm benim hoa kaln! Sizi canmda canmn iinde, kavgam kafamda gtryorum. Hoa kaln dostlarm benim hoa kaln... Resimlerdeki kular gibi dizilip stne kumsaln, mendil sallamayn bana. stemez... Ben dostlarn gznde kendimi boylu boyumca gryorum...

A dostlar a kavga dostu i kardei a yoldalar a..!!. Tek hecesiz elveda..

Geceler srecek kapmn srgsn, pencerelerde yllar recek rgsn. Ve ben bir kavga arks gibi haykracam mapusane trksn.

Yine grrz dostlarm benim yine grrz... Beraber gnee gler, beraber dvrz...

A dostlar kardei AMAYA DAR

a kavga dostu a yoldalar a..!!.

i ELVEDA..!!....... YA

1 Yaamak akaya gelmez, byk bir ciddiyetle yaayacaksn bir sincap gibi mesela,

yani, yaamann dnda ve tesinde hibir ey beklemeden, yani btn iin gcn yaamak olacak. Yaamay ciddiye alacaksn, yani o derecede, ylesine ki, mesela, kollarn bal arkadan, srtn duvarda, yahut kocaman gzlklerin, beyaz gmleinle bir laboratuvarda

insanlar iin lebileceksin, hem de yzn bile grmediin insanlar iin, hem de hi kimse seni buna zorlamamken, hem de en gzel en gerek eyin yaamak olduunu bildiin halde. Yani, ylesine ciddiye alacaksn ki yaamay, yetmiinde bile, mesela, zeytin dikeceksin,

hem de yle ocuklara falan kalr diye deil, lmekten korktuun halde lme inanmadn iin, yaamak yan ar bastndan. 1947 2 Diyelim ki, ar ameliyatlk hastayz,

yani, beyaz masadan, bir daha kalkmamak ihtimali de var. Duymamak mmkn deilse de biraz erken gitmenin kederini biz yine de gleceiz anlatlan Bektai fkrasna, hava yamurlu mu, diye bakacaz pencereden, yahut da sabrszlkla bekleyeceiz en son ajans haberlerini. Diyelim ki, dvlmeye deer bir eyler iin, diyelim ki, cephedeyiz. Daha orda ilk hcumda, daha o gn

yzkoyun kapaklanp lmek de mmkn. Tuhaf bir hnla bileceiz bunu, fakat yine de ldrasya merak edeceiz belki yllarca srecek olan savan sonunu. Diyelim ki hapisteyiz, yamz da elliye yakn, daha da on sekiz sene olsun almasna demir kapnn. Yine de daryla birlikte yaayacaz, insanlar, hayvanlar, kavgas ve rzgaryla yani, duvarn ardndaki daryla.

Yani, nasl ve nerede olursak olalm hi lnmeyecekmi gibi yaanacak...

1948 3 Bu dnya souyacak, yldzlarn arasnda bir yldz, hem de en ufacklarndan, mavi kadifede bir yaldz zerresi yani, yani bu koskocaman dnyamz.

Bu dnya souyacak gnn birinde, hatta bir buz yn yahut l bir bulut gibi de deil, bo bir ceviz gibi yuvarlanacak zifiri karanlkta usuz bucaksz. imdiden ekilecek acs bunun, duyulacak mahzunluu imdiden. Bylesine sevilecek bu dnya "Yaadm" diyebilmen iin... Nazm HKMET

YNE YMSERLK STNE

Salmda ald kosmos yolu, Moskova'da al trenindeyim. Avucumda bir ocuun sarn eli, bir ylba aac nndeyim.

Biliyordum, yana bile gelmeden, gzlerinde sra toplar yanan ocuk, yolcu fzeleri gnee doru, yldzlarn arasndan, balklar gibi sessiz sedasz akp gidecek.

Ama fze yolcular yola kabilecek mi pasaportsuz? Bilet olacak m? Parayla m alacaklar? Ve uzaklap karpuzlar, elmalarken dnyamz, stratosferde sava fzelerine mi rastgelecekler?

Beni ilgilendiren bavullarnn eyas deil, yreklerinin yk. Korkuyorlarsa kimden, neden, niin, nasl? Ya ara hrs? Emir verme merak?

Yzne ylba aacnn telli pullu aydnl vuran ocuk, belli, bilmiyorum neden, ama belli yaayacak benden iki kere ok.

Kosmosa filan gidip gelecek. bunda deil. Yeryznde grecek mucizenin byn : tek insan milletini prl prl. Ben iyimserim, dostlar, akarsu gibi...

7.1.1959, Moskova

YNE MEMLEKETM STNE SYLENMTR

Memleketim, memleketim, memleketim, ne kasketim kald senin ora ii ne yollarn tam ayakkabm, son mintann da srtmda paraland oktan,

ile bezindendi. Sen imdi yalnz samn aknda, enfarktnda yreimin, alnmn izgilerindesin memleketim, memleketim, memleketim...

Pra, 8 Nisan 958

YNE LME DAR

Zevcem, ruhu revanm Hatice Pryende, lm dnyorum, demek ki arteryo skleroz balyor bende... Bir gn kar yaarken, yahut

bir gece, yahut bir le scanda, hangimiz ilknce, nasl ve nerde leceiz? Nasl ve ne olacak lenin son duyduu ses, son grd renk, kalann ilk hareketi ilk sz ilk yedii yemek? Belki de birbirimizden uzakta leceiz. Haber lklarla gelecek, yahut da ima edecekler, ve kalan yalnz brakp gidecekler... Ve kalan karacak kalabala.

Yani efendim, hayat...

Ve btn bu ihtimlt 1900 ka senesinin kanc ay kanc gn kanc saatinde?

Zevcem, ruhu revanm Hatice Pryende, lm dnyorum, geen mrmz dnyorum. Kederli rahat ve hodbinim. Hangimiz ilknce nasl ve nerde lrsek lelim, seninle biz birbirimizi ve insanlarn en byk dvasn sevebildik dvtk onun uruna , yaadk diyebiliriz.

YRMNC ASRA DAR

Uyumak imdi, uyanmak yz yl sonra, sevgilim...

Hayr, kendi asrm beni korkutmuyor ben kaak deilim. Asrm sefil, asrm yz kzartc, asrm cesur, byk ve kahraman. Dnyaya erken gelmiim diye kahretmedim hibir zaman. Ben yirminci asrlym ve bununla vnyorum. Bana yeter yirminci asrda olduum safta olmak bizim tarafta olmak ve dvmek yeni bir lem iin...

 Yz yl sonra, sevgilim...

Hayr, her eye ramen daha evvel. Ve len ve doan ve son glenleri gzel glecek olan yirminci asr (benim afak lklaryla sabaha eren mthi gecem), senin gzlerin gibi, Hatem, gneli olacaktr...

12.11.1941

YOLCULUK

Bir air yolculuk ediyor bir denizinde dnyamzn bakarak bir yldza.

Yolculuk ediyor airin biri yldzlardan birinde bir denizde bakarak dnyamza.

Yolculuk ediyor airler denizlerinde kinatn

bakarak birbirine.

1960, Akdeniz

YRMEK

Yrmek; yrmeyenleri arkanda bo sokaklar gibi brakarak, havalar boydan boya yarp ikiye bir mavzer gz gibi karanln gzne bakarak yrmek!..

Yrmek; dost omuzbalarn omuzlarnn yannda duyup, kelleni orta yere yreini yumruklarnn iine koyup yrmek!..

Yrmek; yolunda pusuya yattklarn,

arkadan elme attklarn bilerek yrmek...

Yrmek; yrekten glerekten yrmek...

ZAFERE DAR

Korkun ellerinle bastrp yaran dudaklarn kanatarak dayanlmakta arya. imdi plak ve merhametsiz bir lk oldu mid... Ve zafer artk hibir eyi affetmeyecek kadar trnakla sklp koparlacaktr...

Gnler ar. Gnler lm haberleriyle geliyor.

Dman hain zalim ve kurnaz. lyor arparak insanlarmz halbuki nasl hakketmilerdi yaamay lyor insanlarmz ne kadar ok sanki arklar ve bayraklarla bir bayram gn nmayie ktlar yle gen ve ftursuz...

Gnler ar. Gnler lm haberleriyle geliyor. En gzel dnyalar yaktk ellerimizle ve gzmzde kaybettik alamay : bizi bir para hazin ve dimdik brakp gzyalarmz gittiler ve bundan dolay biz unuttuk balamay...

Varlacak yere

kan iinde varlacaktr. Ve zafer artk hibir eyi affetmeyecek kadar trnakla sklp koparlacaktr...

1941, Sonbahar...

KARAYILAN HKYES

Antepliler silhor olur, uan turnay gznden kaan tavan ard ayandan vururlar ve arap ksrann stnde taze yeil selvi gibi ince uzun dururlar.

Antep scak, Antep etin yerdir. Antepliler silhor olur. Antepliler yiit kiilerdir.

Karaylan

Karaylan olmazdan nce Antep kylklerinde rgatt. Belki rahatszd, belki rahatt, bunu dnmeye vakit brakmyordular, yayordu bir tarla san gibi ve korkakt bir tarla san kadar. Yiitlik atla, silhla, toprakla olur, onun at, silh, topra yoktu. Boynu yine byle p gibi ince ve byle kocaman kafalyd Karaylan Karaylan olmazdan nce.

Dman Antep'e girince Antepliler onu korkusunu saklayan bir fstk aacndan alp indirdiler.

Altna bir at ekip eline bir mavzer verdiler. Antep etin yerdir.

Krmz kayalarda yeil kertenkeleler. Scak bulutlar dolar havada ileri geri...

Dman tutmutu tepeleri, dmann topu vard. Antepliler dz ovada skmlard. Dman arapnel dkyordu, topra kknden skyordu. Dman tutmutu tepeleri. Akan : Antep'in kanyd.

Dz ovada bir gl fidanyd Karaylan'n Karaylan olmazdan nceki siperi. Bu fidan yle kk, korkusu ve kafas yle bykt ki onun, namlya tek fiek srmeden yatyordu yzkoyun.

Antep scak, Antep etin yerdir.

Antepliler silhor olur. Antepliler yiit kiilerdir. Fakat dmann topu vard. Ve ne are, kader, dz ovay Antepliler dmana brakacaklard.

"Karaylan" olmazdan nce umurunda deildi Karaylan'n kyamete dek dmana verseler Antep'i. nk onu dnmeye altrmadlar. Yaad toprakta bir tarla san gibi, korkakt da bir tarla san kadar. Siperi bir gl fidanyd onun, gl fidan dibinde yatyordu ki yzkoyun ak bir tan ardndan kara bir ylan kard kafasn. Derisi l l, gzleri ateten al, dili atald. Birden bir kurun gelip kafasn ald.

Hayvan devrildi kald.

Karaylan Karaylan olmazdan nce kara ylann encmn grnce haykrd avaz avaz mrnn ilk dncesini : "bret al, deli gnlm, demir sandkta saklansan bulur seni, ak ta ardnda kara ylan bulan lm."

Ve bir tarla san gibi yaayp bir tarla san kadar korkak olan, frlayp atlaynca ileri bir dehet ald Anteplileri, seirttiler peince. Dman tepelerde yediler. Ve bir tarla san gibi yaayp bir tarla san kadar korkak olana : KARAYILAN dediler.

"Karaylan der ki : Harbe oturak, Kilis yollarndan kelle getirek, nerde dman varsa orda bitirek,

vurun ha yiitler namus gndr..."

(Kuvyi Milliye'den)

ANGNA PEKTORS

Yars burdaysa kalbimin yars in'dedir, doktor. Sarnehre doru akan ordunun iindedir.

Sonra, her afak vakti, doktor, her afak vakti kalbim

Yunanistan'da kuruna diziliyor.

Sonra, bizim burda mahkmlar uykuya varp revirden el ayak ekilince kalbim amlca'da bir harap konaktadr her gece, doktor.

Sonra, u on yldan bu yana benim, fakir milletime ikrm edebildiim bir tek elmam var elimde, doktor, bir krmz elma : kalbim...

Ne arteryo skleroz, ne nikotin, ne hapis, ite bu yzden, doktorcuum, bu yzden bende bu angina pektoris...

Bakyorum geceye demirlerden ve iman tahtamn stndeki baskya ramen kalbim en uzak yldzla birlikte arpyor...

AI

tarla hazrd koyu esmer eti anadan doma rlplak tarla hazrd ikin slak dudaklarn amt yar yarya uzun srmedi bekleyi sabah aydnlnda canl kk kurtlar gibi yukardan salp akt tohum hazla rperdi toprak iine ekti akan alp kapanarak alp kapanarak sonra da mahmur bir kat daha gzel terli kabark gerindi ben lmden kuvvetliyim diyebilirdi gebeydi artk

arlar frlad gnee doru en nde kzolankz yeni beyar nazl bir vzltdr zar gibi ince effaf kanatlar beli koptu kopacak altn tyl szme karnnda da kzl kuak yetiip nledi onu erkeklerin en gls sonra yukarda bolukta gnein orda dikenli incecik bacaklar kart birbirine bir saniye srd a silkinip kurtuldu dii dt erkek iinden kopan etleriyle topraa

odalarnn penceresi ormana ak ar yaz bulutlarnn altnda orman bir yumurtalk gibi de nemli lk erkein yznde aadan kadnn gzlerinden vuran k ormann stne yamur boand anszn

yeil el gzlerini yumdu kadn yar ak aznda slak dileri berrak duru iinde taa yreinin kknde scak scak duydu yamuru

atan bir damar gibi akyor nehir ac yemileri dikenli dallaryla duruyor aa duruyor kra yabani gnete bir ark gibi parlad balta kesildi aacn gvdesi orta yerinden ihtiyard esmerdi slakt makta kanayacakt da deta a bayla ald yark sokuldu ucu kalemin bu kesik bu yabani gvdede mjdesi vard artk dikensiz dallar ince kabuklu tatl yemileri geni yapraklaryla gelecek olan yepyeni bir lemin.

1948

Nisan 1948

ELLERNZE VE YALANA DAR

Btn talar gibi vekarl, hapiste sylenen btn trkler gibi kederli, btn yk hayvanlar gibi battal, ar ve a ocuklarn dargn yzlerine benziyen elleriniz.

Arlar gibi hnerli, hafif, stl memeler gibi ykl, tabiat gibi cesur ve dost yumuaklklarn hain derilerinin altnda gizliyen elleriniz.

Bu dnya kzn boynuzunda deil, bu dnya ellerinizin stnde duruyor.

Ve insanlar, ah, benim insanlarm, yalanla besliyorlar sizi, halbuki asnz,

etle, ekmekle beslenmee muhtasnz. Ve beyaz bir sofrada bir kere bile yemek yemeden doyasya, gp gidersiniz bu her dal yemi dolu dnyadan.

nsanlar, ah, benim insanlarm, hele Asya'dakiler, Afrika'dakiler, Yakn Dou, Orta Dou, Pasifik adalar ve benim memleketlilerim, yani btn insanlarn yzde yetmiinden ou, elleriniz gibi ihtiyar ve dalgnsnz, elleriniz gibi merakl, hayran ve gensiniz.

nsanlarm, ah, benim insanlarm, Avrupalm, Amerikalm benim, uyank, atak ve unutkansn ellerin gibi, ellerin gibi tez kandrlr, kolay atlatlrsn...

nsanlarm, ah, benim insanlarm, antenler yalan sylyorsa, yalan sylyorsa rotatifler, kitaplar yalan sylyorsa,

duvarda afi, stunda ilan yalan sylyorsa, beyaz perdede yalan sylyorsa plak baldrlar kzlarn, dua yalan sylyorsa, ninni yalan sylyorsa, rya yalan sylyorsa, meyhanede keman alan yalan sylyorsa, yalan sylyorsa umutsuz gnlerin gecelerinde ay, sz yalan sylyorsa, renk yalan sylyorsa, ses yalan sylyorsa, ellerinizden geinen ve ellerinizden baka her ey herkes yalan sylyorsa, elleriniz balk gibi itaatli, elleriniz karanlk gibi kr, elleriniz oban kpekleri gibi aptal olsun, elleriniz isyan etmesin diyedir. Ve zaten bu kadar az misafir kaldmz bu lml, bu yaanas dnyada bu bezirgn saltanat, bu zulm bitmesin diyedir.

[1949]

KADINIM BREST'E KADAR

Kadnm Brest'e kadar benimle geldi, indi tirenden peronda kald, ufald, ufald, ufald, usuz bucaksz mavilikte buday tanesi oldu, sonra raylardan baka ey gremedim.

Sonra, Leh toprandan seslendi karlk veremedim. "Nerdesin glm, nerdesin?" diye soramadm, "Yanma gel!" dedi, yanna varamadm, hi durmayacakm gibi gidiyordu tiren, bouluyordum kederden.

Sonra, kumlu toprakta kar paralar ryordu, sonra, birden anladm ki, kadnm beni gryordu, "Beni unuttun mu, beni unuttun mu?" diye soruyordu, baharsa amurlu plak ayaklaryla gkyznde yryordu.

Sonra, yldzlar inip kondu telgraf tellerine, karanlksa yamur gibi arpyordu tirene, kadnm telgraf direklerinin altnda duruyordu, koynumdaym gibi de yrei kt kt vuruyordu, direkler gelip geiyordu o kmldanmyordu yerinden, hi durmayacakm gibi gidiyordu tiren bouluyordum kederden.

Sonra birden anladm ki, yllardr, ama uzun yllardr bu tirende yayorum. - ama, bunu nasl, neden anladma hl ayorum ve hep ayn byk, ayn umutlu trky syleyerek sevdiim ehirlerle sevdiim kadnlardan boyuna uzaklayorum ve hasretlerini etimin iinde ileyen bir yara gibi tayorum ve bir yerlere yaklayorum, bir yerlere yaklayorum.

Mart 1960, Akdeniz

ORADA TANIDIKLARIM II

-"Nazm yolda benim kzm be yanda. Benim kzmn annesi 1922 senesi. Benim kzm dinledi ilk duvarc trksn kurduumuz yapnn. Yap ykseldi yap byd. Yeni yapda yeni dokumaclar yeni renklerle yeni kumalar dokuyor. Benim kzm byd, Benim kzm Alfabe okuyor. Ben bydm felsefe okuyorum....." Bir masa. Banda masann beyaz keten elbiseli Tavari Marusa. Duvarlarda fotoraflar, bakyorlar insana rya grr gibi. Duvarlarda fotoraflar -

bir fabrika avlusunda ekilmi bazlar, zerinde bazsnn Mogol, Uygur, in, Latin, Rus, Tatar yazlar.... Bir masa stnde masann mavi bir Ukranya kasesi. Karanfiller. Marusa'nn sesi: -"Sene 918. Zrhl trenle Kiyefe gitmedeyiz. K. Gece. Kar. Ayn iinden bir manzara gibi Ukranya stepleri karn altnda yatyorlar. Havada tek bir insan sesi yok. Dnyann stnde donmu bir dnya gibi susan havada yalnz tekerleklerin arks. K. Gece. Kar. Vagonda bizimkiler uyuyorlar. Kap ak.

Yldzlar dyor ieriye. pekli bir kuma yrtar gibi yryor yrtarak geceyi tren. Uyuyor bizimkiler. Bekliyorum ben Mahnodan esir alnan iki kyl neferi. Yldzlar dyor ieriye. Gzlerime yalvaryor esirlerin gzleri: -"Brak bizi brak bizi brak... A gzlerle a kzler bekliyor bizi. Bekliyor bizi toprak. Brak bizi brak..." Kap ak. Yldzlar dyor ieriye. ldrebilirim, yalvaran gzlere bakamam. Bam evirdim geriye..

Ve tekrar baktm zaman karn stnde iki korkuydu kaan. Diz bktm. Mavzer. Geti bir saniye. "Brak bizi" saniye.. "A gzlerle a kzler" Drt saniye.. "Bekliyor bizi toprak" Be, alt, yedi.. Namluda arpack titredi. Geiyor saniyeler. Mavzer. Kaanlarn peinden alt fienk yaktm. Ve hibiri demedi hedefe. Nasl oldu bu? Gkte uan turnay gznden vuran kadn, vuramadn...

Vurmalydm ama.. Kavgada dmann aile ismi sorulmaz. nklabn nbetinde dolak yumak gibi bir yrekle durulmaz.. ....... ........ K. Gece. Kar. Hatralar.. Hatralar.. ...... ...... Kyden yoldalar gndermi Ukranya ekmei yemez misiniz?" Beyaz keten bir rt. Tombul esmer bir Ukranya ekmei. avdarl bir yaz kokusu esmer ekmekte.. Masa. Banda masann beyaz keten elbiseli Tavari Marusa.....

N.Hikmet

PORTATF KARYOLA Bu onun karyolas portatif bir karyola. O her sabah buradan kard yola. Ve her akam burda zerdi slak ayakkaplarn. Karyolann baucunda kitaplar... Ayorum birer birer kitaplarn. Satrlarn zerinde ellerinin izi var. Pencerenin iindeki bu beyaz di fras, bu bembeyaz sabun

onun... Elsiz kollar gsnde yatyor karyolann stnde lacivert gemici fanilas.. Bu onun karyolas portatif bir karyola. Duvarda klrengi bayramlk kasketi. Yerde bir nc mevki tren bileti..... N.Hikmet

SEN En gzel gnlerimin mel'un adam var: Ben sokakta rastlasam bile tanmaym diye en gzel gnlerimin bu mel'un adamn yer yer trnaklarmla kazdm

hatralarmn camn.. En gzel gnlerimin mel'un adam var: Biri sensin, biri o, biri tekisi.. Dmanmdr ikisi.. Sana gelince... Yazyorsun.. Okuyorum.. Kanl bakl dmanm bile olsa, insann bu rtbe alalabilmesinden korkuyorum.. Ne yazk!.. Ne kadar beraber gemi gnlerimiz var; senin ve benim en gzel gnlerimiz.. Kalbimin kanyla gtreceim ebediyete ben o gnleri.. Sana gelince, sen o gnleri kendi oluyla yatan,

kzlarnn krpe etini satan bir ana gibi satyorsun!. Satyorsun: gnde on kaat, bir ift rugan pabu, scak bir dek ve yz papellik rahat iin... En gzel gnlerimin mel'un adam var: Biri sensin, Biri o, biri tekisi... Kanl bakl dmanmdr ikisi... Sana gelince... Ne ben Sezarm, Ne de sen Brtssn... Ne ben sana kzarm ne de zatn zahmet edip bana kssn.. Artk seninle biz, dman bile deiliz.. N.Hikmet 1933

SES eneni avularnn iine alp, duvara dalp kalma!. eneni avularnn iine alma!. Kalk! Pencereye gel! Bak! Darda gece bir cenup denizi gibi gzel, arpyor pencerene dalgalar.. Gel! Dinle havalar: havalar seslerin yoludur, havalar seslerle doludur: topran, suyun, yldzlarn ve bizim seslerimizle... Pencereye gel! Havalar dinle bir:

Sesimiz yanndadr, sesimiz seninledir... N.Hikmet 1933

SESLER GELYOR..... Sesler geliyor gnbatsndan sesler.... Koynunda gnein kaybolduu zindan aydnlanacak m? Bekliyelim mi? Bekliyebilir miyiz? Biz gndousunun milyonlarla milyonu bekliyoruz bunu.. Sesler geliyor gnbatsndan sesler.. Biz

plak ayakl Hindistann aln esmer gzlerinde bir alev gibi tayanlar. Biz sar yzlerinden gzleri bak yaras gibi bakan kavga meydanlarnda kellesini koparp kocaman kanl sar bir iek gibi brakan in seddinin kulileri.... Biz Borneo, Sumatra, Cava kylleri.... Biz... Biz gnein doduu yerden haykryoruz mavi gmlekli, mavi gzl Almanyallara... Ve istiyoruz ki olsun naramzn aksisedas Krup favrikalarndan kopan: - HURRRA...... *** Kurtuluun krmz eli dolayor stnde Almanyann. Dar frlamak iin tepiniyor amele mahallelerinde tanklar. Berlinin caddeleri kulak asyor yine Spartakslerin ayak sesine.. Gbeinden atlyacak Avrupa. Avrupann atlyacak gbei....

atlyacak atlyor atla... abuk olun hayd... Diyelim: - . .DI.... Diyelim milyonlarla milyon az birden: - ATLADI...... *** Syle Berlin.... Syle... Elleri bombal mavi gmleklilerin bekliyecek mi yine Unter den Linden caddesinde nbet? Alevden bayraklarn stnde yeniden can bulacak m Karl Liebknecht? Avrupa bocalyor.. Hava frtnal omurga delik serdmen sarho.. Koooo.... Dmen bana..... Sesler geliyor gnbatsndan

sesler.... N.Hikmet

POSTACI nsann, dnyann, yurdun haberini, aacn, kuun, kurdun haberini, seher vakitlerinde yahut gecenin ortasnda tadm insanlara yreimin antasnda, airlik ettim bir eit postaclk yani. ocukken postac olmak isterdim, airlik filn yoluyla deil ama basbaya, sahici postac. Renkli kalemlerle izilirdi bin trl resim hep ayn postacnn, Nzmn resmi, Jl Vernin romanlaryla corafya kitaplarna.

te, kpeklerin ektii kza sryorum buzun zerinde, Ildyor kuzey afa konserve kutularyla posta paketlerinde.

Bering boazn geiyorum. Yahut ite bozkrda glgesinde ar bulutlarn asker mektubu datp ayran iiyorum. Yahut da byk ehrin uultulu asfaltndaym, antamda yazlar yalnz mjdelerin yalnz umutlarn. Yahut lde, yldzlarn altndaym. Bir kk kz ateler iinde hasta. Kap alnyor gece yars:

-posta! Kk kzn gzleri ald mavi mavi. Babas yarn akam dnyor hapislikten. O karda kyamette bendim bulan o evi, komu kza bendim telegraf getiren.

ocukken postac olmak isterdim. Oysaki, Trkiyemde postaclk zor sanattr. Telegraflarda envai trl ac mektuplarda satr satr keder tar o gzelim memlekette postac.

ocukken postac olmak isterdim. Muradma, Macaristan'da erdim, ellisinde. antamda bahar, antamda Tuna'nn prltsyla

ku cvltsyla, taze imen kokusuyla dolu mektuplar. Moskova'ya Budapete'den, ocuklarn ocuklara mektuplar.

antamda cennet... Bir zarfn zeri: "Memet, Nzm Hikmet'in olu, Trkiye" diye yazl. Moskova'da mektuplar birer birer kendim datrm adreslerine.

Yalnz Memedin mektubunu gtremem yerine. hatt yollyamam.

Nzm'n olu, haramiler kesmi yolu, mektubunu vermezler.

Nzm HKMET

RADYOAKTVTEL YAMURLAR STNE

Kapayn pencereleri smsk, ocuklar sokaklara brakmayn, yamurlar lm tayor tohumlara, pasl yamurlar yayor.

Yamurlar temizlemeli, yine gm gibi parlatmal yamurlar, yamurlar yine yalnz gnei tasn tohumlara,

ocuklar yine koabilsin yamurlarn iinde, pencereleri yamurlara aabilelim yine.

NZIM HKMET

TRAFK MEMURLARI

Trafik memurlar dikilmi durur el kol kmldar kalar atk sopalarnn ucunda hrriyetimiz trafik memurlar dikilip duracak sokaktakiler birbirlerini sevmei reninceye kadar. Nzm HKMET

YNE YAMUR STNE

Sere kular gibi yamur inko dama serptiim ekmek krntlarn

tell tell, tkr tkr. sere kular gibi yamur.

Nzm HKMET

OCUKLAR LEBLR YARIN

............................ ocuklar lebilir yarn, hem de ne stmadan ne kupalazndan derek te deil kuyulara filn; ocuklar lebilir yarn,

ocuklar sakall askerler gibi lebilir yarn, ocuklar lebilir yarn atom bulutlarnn nda, ne bir santim kemik, ne bir damla kan, ocuklar lebilir yarn atom bulutlarnn nda arkalarnda bir avu kl bile deil arkalarnda glgelerinden baka bir ey brakmadan. .................................................

INARI YIKMAK N BALTAYI KKNE VURURLAR

..........

nar ykmak iin baltay kkne vururlar. evi ykmak iin sokarlar kunda temele. Kartal umaz olur kanad krlnca. dnebilir miyiz bamz vurulunca?

Onlar kkdr memleketin,

dallara yryen su bu kkte sakldr. Onlar umudun temeli, onlar kanad hrriyetin, halkn akldr.

Ka kere ka yerde baltaland kk yrmez oldu su dallar kurudu. Krld kanat ldrdler akl; Ve sonra yolladlar insanlar salhaneye. nk byledir asrmzn gereklerinden biri.

Nzm HKMET

DOUM

Anas bir olanck dourdu bana; kasz, sar bir olan, masmavi kundanda yatan bir nur topu, kilo arlnda.

Benim olan dnyaya geldii zaman, ocuklar dodu Korede, sar ay ieine benziyorlard. Makartr kesti onlar, gittiler ana stne bile doymadan Benim olan dnyaya geldii zaman, ocuklar dodu Yunan zindanlarnda, babalar kuruna dizilmi. Bu dnyada ilk grlecek ey diye demir parmakl grdler.

Benim olan dnyaya geldii zaman ocuklar dodu Anadoluda, mavi gzl, kara gzl, el gzl bebeklerdi. Bitlendiler doar domaz

kim bilir ka sa kalr mucize kabilinden. Benim olan benim yama bast zaman, ben bu dnyada olmyacam, ama harikulde bir beik olacak dnya, siyah, beyaz, sar btn ocuklar sallyan mavi atlas dekli bir beik.

Makartr - (Mac Arthur): Amerikan generali. 2. Dnya savanda Asya'daki Amerikan ordularnn kumandanln yapt. Asya halklarna kar yrtt basklarla n sald (!) iin Amerikan hkmeti tarafndan Kore savann kumandanlna da atand.

Nzm HKMET

DAVET

Drtnala gelip Uzak Asya'dan Akdeniz'e bir ksrak ba gibi uzanan bu memleket, bizim.

Bilekler kan iinde, diler kenetli, ayaklar plak ve ipek bir halya benziyen toprak, bu cehennem, bu cennet bizim.

Kapansn el kaplar, bir daha almasn, yok edin insann insana kulluunu, bu dvet bizim....

Yaamak bir aa gibi tek ve hr ve bir orman gibi kardeesine, bu hasret bizim...

NZIM HKMET

DNYAYI VERELM OCUKLARA

Dnyay verelim ocuklara hi deilse bir gnlne all pullu bir balon gibi verelim oynasnlar oynasnlar trkler syliyerek yldzlarn arasnda dnyay ocuklara verelim kocaman bir elma gibi verelim scack bir ekmek somunu gibi hi deilse bir gnlne doysunlar bir gnlk de olsa rensin dnya arkadal ocuklar dnyay alacak elimizden

lmsz aalar dikecekler

Nzm HKMET

DRTLK

Koparm ipini eski kayklar gibi yzer kn, sabaha kar rzgrda tahta cumbalar ve bir sa mangaln kllerinde uyanr uykuda byk stanbulum.

NZIM HKMET

KANTER NDE

Yapclar trk sylyor Yap trk syler gibi yaplmyor ama. Bu i biraz zor. Yapclarn yrei bayram yeri gibi cvl cvl ama yap yeri bayram yeri deil. yap yeri toz toprak. amur, kar. Yap yerinde ayan burkulur ellerin kanar.

Yap yerinde ne ay her zaman ekerli her zaman scak, ne ekmek her zaman pamuk gibi yumuak ne herkes kahraman ne dostlar vefal her zaman. Trk syler gibi yaplmyor yap bu i biraz zor,

zor ama yap ykseliyor, ykseliyor. Sakslar konuldu pencerelere alt katlarnda. lk balkonlara gne tayor kular kanatlarnda. Bir yrek arpnts var her putrelinde her tulasnda her kerpicinde. Ykseliyor, ykseliyor yap kanter iinde.

NZIM HKMET

MEMLEKETMDEN NSAN MANZARALARI'NDAN

Haydarpaa garnda

1941 baharnda saat on be. Merdivenlerin stnde gne yorgunluk ve tel Bir adam merdivenlerde duruyor bir eyler dnerek. Zayf. Korkak. Burnu sivri ve uzun yanaklarnn st opur. Merdivenlerdeki adam -Galip Ustatuhaf eyler dnmekle mehurdur: "Kat helvas yesem her gn" diye dnd 5 yanda. "Mektebe gitsem" diye dnd 10 yanda. "Babamn bak dkknndan Akam ezanndan nce ksam" diye dnd 11 yanda.

"Sar iskarpinlerim olsa kzlar bana baksalar" diye dnd 15 yanda. "Babam neden kapatt dkknn?" Ve fabrika benzemiyor babamn dkknna" diye dnd

16 yanda. "Gndeliim artar m?" diye dnd 20 yanda. "Babam ellisinde ld, ben de byle tez mi leceim?" diye dnd 21 yandayken. "siz kalrsam" diye dnd 22 yanda. "siz kalrsam" diye dnd 23 yanda. "siz kalrsam" diye dnd 24 yanda. Ve zaman zaman isiz kalarak "siz kalrsam" diye dnd 50 yana kadar. 51 yanda "htiyarladm" dedi,

"babamdan bir yl fazla yaadm." imdi 52 yandadr. sizdir. imdi merdivenlerde durup kaptrm kafasn dncelerin en tuhafna: "Ka yanda leceim? lrken zerimde yorganm olacak m?" diye dnyor. Burnu sivri ve uzun. Yanaklarnn st opur.

Denizde balk kokusuyla Demelerde tahtakurularyla gelir Haydarpaa garnda bahar Sepetler ve heybeler merdivenlerden inip merdivenlerden kp merdivenlerde duruyorlar. ............................................... ...............................................

Nzm HKMET

SELV Kapmn nnde selvi vard. selvi.Selviler rzgarda sallanrlard. selvi.Kkleri yerde, balar yldzlarda selvi.Selviler sallanrlard rzgarda. selvi.Bir gece dman bast evi. selvi.Yatamda ldrldm ben. selvi.Kesildi selviler kklerinden. selvi.Artk ne kkleri yerde, balar yldzlarda selvi.Selviler sallanmyorlar rzgarda. selvi.Mermer bir ocakta paralanm yatyor selvi.Kanl bir baltay aydnlatyor selvi.N.Hikmet - 1933