You are on page 1of 98

T.C.

ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII TEFT KURULU BAKANLII

MENTO FABRKALARINDA SALII VE GVENL DENETM PROJES GENEL DEERLENDRME RAPORU

Tefti Kurulu Yayn No: 12

T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII TEFT KURULU BAKANLII

MENTO FABRKALARINDA SALII VE GVENL DENETM PROJES GENEL DEERLENDRME RAPORU

2006 KASIM ANKARA

NSZ
alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl olarak temel amacmz, kaynaklarmz etkin ve verimli kullanarak, alma barnn ve sosyal gvenliin salanmas yolunda, sunduumuz hizmetlerin uluslararas normlara, i hayatnn gereklerine ve deien artlara uygun hale getirilmesi ve srekli iyiletirilmesidir. Bu amala, grevde bulunduumuz 4 yl boyunca, sosyal taraflarn katlmlaryla pek ok idari ve yasal dzenleme hayata geirilmitir. alma hayatn etkileyen ekonomik, sosyal ve siyasal koullar, uygulamada karlalan sorunlar ve Avrupa Birlii ile Uluslararas alma rgt (ILO) normlarna uyum almalar dorultusunda 4857 Sayl Kanunu hazrlanarak yrrle konulmutur. Bu Kanun uyarnca karlan yeni ynetmelikler, Avrupa Birlii Mktesebatnn stlenilmesine likin Trkiye Ulusal Program erevesindeAvrupa Birlii Konsey Direktifleri de esas alnarak hazrlanmtr. alma barnn tesisi ve alanlarn salk ve gvenliinin salanmas amacyla tefti hizmetlerini yrten Bakanlmz Tefti Kurulu Bakanl, sektr baznda proje teftilerini yeni yaklam nda, sosyal taraflarn da etkin katlmyla yrtmektedir. Her proje teftii sonucunda bir "Deerlendirme Raporu" hazrlanmaktadr. Son drt ylda gerekletirilen proje teftileri sonucu hazrlanan deerlendirme raporlar; elde edilen verilerin ii, iveren ve dier ilgili taraflarla paylalmas, daha sonra yaplacak eitim ve deerlendirme almalarnda kullanlabilmesi dncesiyle, kitap haline getirilmitir. Bu almalarn yrtlmesinde ve elinizdeki bu kitabn hazrlanmasnda emei geen bata Bakanlmz Tefti Kurulu Bakanl yneticileri olmak zere, tm Mfettilerine, Bakanlmz alanlarna ve dier ilgili taraflara teekkr ederim. Bu kitabn, i sal ve gvenlii konusunda yaplacak almalara katkda bulunmas temennisi ile salkl ve gvenli almalar dilerim. Sayglarmla. Murat BAESGOLU alma ve Sosyal Gvenlik Bakan

TEEKKR alma barnn tesisi ve alanlarn salk ve gvenliinin salanmas amacyla grev yapan Tefti Kurulu Bakanl, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl'nn alma hayatn denetlemeye yetkili birimidir. Bakanlmz, alanlarn salk ve gvenlik koullarnn iyiletirilmesi ve i kazalar ile meslek hastalklarnn nlenmesi iin programlar dahilinde iyerlerinde denetimlerini srdrmektedir. imento retimi i sal ve gvenlii asndan nemli riskler tamaktadr. yerlerinde nleme politikalarnn gelitirilmesi, i sal ve gvenlii kltrnn oluturulmas, kalc ve sistematik iyileme salanmas, ilgili taraflara rehberlik edilmesi, i sal ve gvenlii ynnden yeni yaklamn etkin klnmas ve teftiler iin veri taban oluturulmas amacyla imento retimi yaplan iyerlerinin bir proje kapsamnda denetime alnmasna karar verilmitir. Bakanlmzda yrtlen hazrlk almalar sonucunda "imento Fabrikalarnda Sal ve Gvenlii Denetim Projesi" hazrlanmtr. Proje kapsamnda 41 adet entegre tesis ve 14 adet tme-paketleme tesisi olmak zere toplam 55 iyerinde denetimler yaplm, bu denetimler neticesinde sektrdeki genel sorunlar ile iyerlerinde i sal ve gvenlii asndan mevzuata aykrlklar tespit edilmitir. Sektrdeki genel durum, mevcut problemler ve bunlarn giderilmesi hususunda nemli bilgi birikiminin olumasn salayan bu projenin hazrlanmas ve gerekletirilmesinde grev alan mfettilere, katk ve katlm olan tm taraflara, verilerin elde edilmesinde yardmc olan iveren ve alanlara, ayrca proje denetim raporunun baslmasn salayan imento Mstahsilleri verenleri Sendikas'na teekkr ederim.

Faik ARSEVEN Tefti Kurulu Bakan

NDEKLER SAYFA 1. BLM Proje Bilgileri .......................................... 2. BLM Proje Kapsamnda Yaplan almalar ....... 3.BLM imento retimi Hakknda Genel Bilgiler ............. 4. BLM imento Fabrikalarnn Sal ve Gvenlii Asndan Deerlendirilmesi .................. 5. BLM imento Fabrikalarnda Sal ve Gvenlii Uygulamalar .......... 6. BLM imento Fabrikalarna likin Bilgiler ve Tefti statistikleri ................ 7. BLM Sal ve Gvenlii Ynnden Saptanan Noksanlara likin Bilgiler ......... 8. BLM Sonu ve neriler ........ 9. BLM Ekler ........... 1 3 5

21 27 31

41 71 77

1. BLM PROJE BLGLER


ProjeninAd imento Fabrikalarnda Sal ve Gvenlii Denetim Projesi imento fabrikalarnda ncelikli olarak toz ve grltden kaynaklanan i sal ve gvenlii risklerinin belirlenerek nleme politikalar ile i sal ve gvenlii kltrnn gelitirilmesinde, kalc ve sistematik iyileme salanmasnda ilgili taraflara rehberlik etmek ve zellikle risk deerlendirmesi temelinden hareketle i sal ve gvenlii ynnden yeni yaklam etkin klarak i kazalarn ve meslek hastalklarn nlemek iin alnmas gerekli tedbirleri tespit etmek ve teftiler iin veri taban ve klavuz oluturmaktr. imento Fabrikalarnda Sal ve Gvenlii FaikARSEVEN G. Zafer YAVUZARSLAN Ziya UZEL Ziya UZEL skender YILMAZ Abbas DENZ Sleyman KARADUMAN Tefti Kurulu Bakan Tefti Kurulu Bk. Yrd. Ba Mfettii Ba Mfettii Ba Mfettii Mfettii Mfettii

ProjeninAmac

Konusu Proje Yrtcs Proje Koordinatr Proje Uygulama Sorumlusu GrevAlan Mfettiler

alma Takvimi Proje Planlama ve Hazrlk almalar Safhas Tefti Uygulama Safhas Rapor Hazrlama Safhas Genel Deerlendirme Raporu Dzenlenmesi Teftii Yaplan yeri Says Tefti Yaplan Blgeler ve ller: Marmara Blgesi

01.03.2006 - 31.03.2006 01.04.2006 - 31.08.2006 01.09.2006 - 30.09.2006 01.10.2006 - 01.11.2006 55

7 blgede bulunan 44 il. Balkesir, Bursa, anakkale, Edirne, stanbul, Krklareli, Kocaeli. 1

Ege Blgesi Anadolu Blgesi

Afyon, Aydn, Denizli, zmir, Ktahya. Ankara, Eskiehir, Kayseri, Konya, Nevehir, Nide, Sivas, Yozgat . Bartn, Bolu, orum, Karabk, Ordu, Samsun, Trabzon, Zonguldak. Adana, Antalya, Burdur, Hatay, Isparta, Mersin.

Karadeniz Blgesi

Akdeniz Blgesi Gneydou Anadolu Blgesi Dou Anadolu Blgesi

Adyaman, Diyarbakr, Gaziantep, Mardin, Siirt, anlurfa. Elaz, Erzurum, Kars, Van

2. BLM PROJE KAPSAMINDA YAPILAN ALIMALAR

Proje kapsamnda yaplan almalar, 01.03.2006 - 30.09.2006 tarihleri arasnda 3 anahtar safhada gerekletirilmitir. 2. 1 Proje Planlama ve Hazrlk almalar Safhas Bu safhada Tefti Kurulu Bakanlnda 01.03.2006 - 31.03.2006 tarihleri arasnda aadaki hazrlk almalar yaplmtr. Proje konusu ile dorudan ve dolayl olarak ilgili i sal ve gvenlii mevzuat belirlenerek incelenmitir. Proje konusu hakknda literatr taramas yaplm ve gerekli bilgiler derlenmitir. Proje konusu ile ilgili Trk Standartlar ve EN normlar belirlenerek incelenmitir. Ulalan her trl bilgi ve belge proje almalarnda kullanlabilecek ekilde dzenlenmitir. Konu ile ilgili iveren kuruluu imento Mstahsilleri verenleri Sendikas (MS) ile grlerek i sal ve gvenlii uygulamalar ve proje hakknda bilgi alveriinde bulunulmutur. Proje Yrtcsnn bakanlnda, Proje Koordinatr, projede grevli Mfettileri ve sosyal taraf olarak imento Mstahsilleri verenleri Sendikas (MS), Trkiye imento Mstahsilleri Birlii (TMB) ve Trkiye Cam, imento, Seramik ve Toprak Sanayi ileri Sendikas (T.MSE-) yetkililerinin katlm ile bir toplant dzenlenmitir. Toplantda proje hakknda bilgilendirme yaplm ve taraflarn gr ve deerlendirmeleri alnmtr. Proje kapsamnda lkemizde bulunan btn imento retim tesisleri ve tme tesislerinin denetime alnmas kararlatrlmtr. Planlanan almalarn uygunluunu grmek asndan proje balangcnda Ankara'da bulunan bir imento retim tesisi ile bir tme tesisinde pilot uygulama yaplmtr. Pilot uygulama kapsamnda iyerlerinde yaplan grmelerde iletmelerin i sal ve gvenlii konusuna genel yaklamlar, retim prosesleri, sektre zg ncelikli i sal ve gvenlii riskleri ile alnmas gerekli nlemler hakknda bilgiler derlenmitir. Derlenen bilgiler projede grev alan dier mfettilere aktarlmtr.

Proje kapsamnda gerekletirilecek denetimlerin genel uygulama esaslar belirlenerek, denetimlerde ve dzenlenecek raporlarda kullanlacak dokmanlar hazrlanmtr. 2.2. Denetim Uygulama Safhas Proje kapsamnda, 44 entegre tesis ve 11 tme - paketleme tesisi olmak zere toplam 55 imento fabrikasn kapsayacak denetim almalar 2006 yl Nisan - Austos aylar arasnda iki heyet tarafndan genel teftiler eklinde uygulanmtr. yerlerinde, denetimlere balamadan nce iyeri yetkililerinin (Genel Mdr, Teknik Genel Mdr Yardmcs, retim Mdr, retim efleri ve SG Uzman) katld toplantda projenin konusu ile amalar anlatlm ve denetim uygulama plan hazrlanmtr. yerlerinde yaplan denetimlerde ncelikle; Kullanlan i ekipmanlar, retim metotlar ve retilen imento tipleri, alan ii saylar ve bunlarn sigortallk durumlar, Risk deerlendirmesi almalar, Acil durum eylem planlar, Salk gzetimi kapsamnda yaplan almalar, kazalar ve meslek hastalklaryla ilgili istatistikler,

konular incelenmi ve mevzuata aykrlklar tespit edilmitir. Denetimler sonrasnda ise i sal ve gvenlii kurul yelerinin katlm ile toplant dzenlenerek iyerine ilikin izlenimler ve denetime ilikin tespitler hakknda bilgi verilmi, gerekli aklamalar yaplm ve toplant tutana dzenlenmitir. 2.3 Proje Deerlendirme almalar Safhas Proje kapsamnda yaplan denetimler ve dzenlenen raporlardan elde edilen bilgiler deerlendirilerek, imento fabrikalarna zg, ncelikli i sal ve gvenlii riskleri ve bu risklerin nlenmesine ve kontrolne ynelik zm nerilerini ieren "Proje Deerlendirme Raporu" hazrlanmtr.

3. BLM MENTO RETM HAKKINDA GENEL BLGLER

Hidrolik Balayc, Klinker, imento Hidrolik Balayc; Su ile tepkimesinde havada veya su altnda sertleerek etrafndaki maddeleri birbirine yaptrma zelliine sahip malzemelere "hidrolik balayclar" denir. Klinker ; Balca silisyum, kalsiyum, alminyum ve demir oksit (CaO, SiO2, Al2O3, Fe2O3) ve az miktarda dier maddeler ihtiva eden hammadde karmnn (farin, pasta veya amur) sinterleme scaklna kadar piirilmesi ile elde edilen imento ana bileenidir. imento; Klinkerin bir veya daha fazla katk maddesi ile tlmesi suretiyle elde edilen, su ile kartrldnda hidratasyon reaksiyonlar ve prosesler yardm ile priz alan ve sertleen bir hamur (pasta) oluturan ve sertleme sonras su altnda bile dayanmn ve kararlln koruyan, inorganik ve ince tlm hidrolik bir balaycdr. 3.1. Kullanlan Hammaddeler ve Katk Maddeleri imentonun ana bileeni klinker olup klinker de balca kireta (kalker), kil ve marndan olumaktadr. Puzzolonik maddeler (yksek frn crufu, uucu kl, al ta, demir cevheri ve benzeri katk maddeleri) klinkere katlarak 5 ana imento trnde 27 eit tipte imento imalat yaplmaktadr. 3.1.1. Kullanlan Hammaddeler 3.1.1.1. Kireta (Kalker) Kimyasal bileiminde en az %90 kalsiyum karbonat (CaCO3) bulunan kayalara kalker ya da kireta ad verilmektedir. Kalkerler, bileimlerinde kalsiyum karbonatn yan sra, magnezyum karbonat, kil mineralleri, demir silikat-oksit ve slfrleri, silikat asidi gibi bileikler ierirler. imento sektrnde hammadde veya dzenleyici olarak kullanlacak kalkerlerin kalitesinde, ierdikleri yabanc unsurlardan oluan safszlklarn durumu dorudan etkili olmaktadr. Kalkerlerin ierdikleri CaCO3 ve CaO yzde miktarlar saflklarn gstermektedir. imento retiminde kullanlan kalkerin kimyasal zelliklerinin yan sra, yataklarn fabrikaya yaknl, cevherin sklme, krlma, tlme, piirilme nitelikleri, nem oran ve homojenlii retim maliyetini etkileyen nemli faktrlerdir. 3.1.1.2. Kil Kil, yerbilimleri tarafndan killi kaya ve killer olarak iki anlamda kullanlmaktadr. Bu adan 5

kil minerallerinden olumu kayalar olarak tanmland gibi baz kaynaklarda tane boyutlar 2 mikrondan daha kk paracklardan olumu kayalar ve keller olarak da tanmlanmaktadr. Gerek anlamda kil tanm, mineralojik bileiminde % 90'a kadar kil mineralleri bulunan kaya olarak yaplmaktadr. Kil minerallerinin temel zellii kimyasal bileimlerinde alminyum oksit bulunmas ve sulu alminyum silikatlardan meydana gelmi olmasdr. imento hammaddesi olarak kullanlacak killerin kimyasal analizinde Al2O3, SiO2, Fe2O3, CaO, MgO, K2O, Na2O, SO3 ve kzdrma kayb yzde oranlarnn tespit edilmesi gerekir. Mineralojik analizlerinde ise kil minerallerinin dnda bulunan safszlklar oluturan unsurlar ve bunlarn yzde oranlar belirlenir. imento yapmnda kullanlacak kilin kimyasal bileiminde Al2O3 / Fe2O3 orannn 2/1 civarnda olmas, SiO2 miktarnn belirli bir st snrda kalmas ve alkali oksitlerin miktarnn % 1'in altnda olmas istenir. Beyaz imento yapmnda kullanlan kaolin, kil minerali olarak imento sanayiinde ayr bir nem tamaktadr. 3.1.1.3. Marn Doada, % 50-70 orannda kalker ve % 50-30 orannda kil karmndan olumu kayaca marn denir. imento klinkeri, ortalama % 70 kalker ve %30 kil ieren hammaddenin tldkten sonra yksek scaklklarda piirilmesi ile elde edilmektedir. Marn doal olarak bu bileimi tadndan ideal imento hammaddesidir. Ayrca kalkere gre daha yumuak olduundan kolay tlebilmekte bu nedenle krma-tme ilemleri srasnda enerji tketimi dk olmaktadr. 3.1.2. Kullanlan Katk Maddeleri imento maliyetlerinin drlmesi ve imento ana bileeni olarak retilen klinkerin en tasarruflu ekilde kullanlmas iin katk maddeleri kullanlmaktadr. 3.1.2.1. Puzzolanik Maddeler Puzzolanik maddeler, kendi balarna hidrolik balayc zellikleri olmadklar halde ince olarak tldklerinde, nemli ortamda ve normal scaklkta kalsiyum hidroksitle tepkimeye girerek balayc zellikte bileikler oluturan, esasen reaktif silisyum dioksit (SiO2) ve alminyum oksitten (Al2O3) olumu doal maddelerdir. Puzzolanik maddeler, su ile kartrldnda kendi kendine sertlemezler fakat, ince tldnde ve suyun mevcudiyetinde normal evre scaklnda znm kalsiyum hidroksitle (Ca(OH)2) dayanm gelitiren kalsiyum silikat ve kalsiyum alminat bileikleri oluturmak zere reaksiyona girerler. Bu bileikler, hidrolik maddelerin sertlemesinde oluan bileiklerle benzerdir. Puzzolanik maddeler, retim ve teslim durumuna bal olarak seilmeli, homojene edilmeli, kurutulmal ve tlmelidir. lkemizde imento sanayinde doal puzzolanik katk maddesi olarak, tras ve bazik nitelikli volkanik ilevlerin bir rn olarak oluan doal cruflar yaygn olarak kullanlmaktadr. Doal puzzolanlarn, puzzolanik aktivite ve kimyasal zelliklerinde baz normlar aranmaktadr. Kimyasal zellikler asndan; SiO2 + Al2O3 + Fe2O3 toplamnn en az % 70 olmas, MgO orannn % 5, SO3 miktarnn % 3 ve rutubet orannn % 10'dan az olmas istenir. 6

3.1.2.2. Yksek Frn Crufu Puzzolanik zellie sahip olan yksek frn cruflar da katk maddesi olarak kullanlmaktadr. Demir cevherinden demir retimi esnasnda yksek frnda kireta veya dolomit varlnda erimi cruf oluur. Bu cruf, erimi haldeki demirin zerinden akar ve ayrk halde depolanabilir. 1500-1600 oC scaklnda eriyik cruf yaklak olarak % 30-40 orannda silisyum dioksit (SiO2) ve % 40 orannda kalsiyum oksit (CaO) ierir ki bu Portland imentosunun kompozisyonuna benzemektedir. ukurlarda yavaa soutulursa kristalleerek melilit veya mervinit minerallerini oluturur. Bu mineraller ok az hidrolik deer tadndan beton agregas veya yol temel tabakas olarak kullanlabilirler. Suda granle edilerek hzlca soutulduunda cams bir yap oluturur. Bu cams yap kurutularak tldnde hidrolik zellik kazanr. Ksaca, metallerin izabesinde frnda en st ksmda toplanan ve yerine gre atlan veya zel ileme tabi tutularak inaat kumu, kaldrm ta, cruf imentosu vb. imalatnda kullanlabilen bu artk maddeye yksek frn crufu denir. 3.1.2.3. Uucu Kller Uucu kl, plverize kmr yaklan frnlardan atlan baca gazndaki toz taneciklerinin elektrostatik veya mekanik olarak ktrlmesi ile elde edilen materyallerdir. Uucu kller silissi veya kalkersi yapda olabilir. Silissi uucu kl ounluu puzzolanik zelliklere sahip partikllerden ibaret ince bir toz olup, esas olarak reaktif silisyum dioksit (SiO2) ve alminyum oksit (Al2O3)'den oluur. Geri kalan ksm ise demir oksit (Fe2O3) ve dier bileikleri ihtiva eder. Kalkersi uucu kl, hidrolik ve/veya puzzolanik zellikleri olan ince bir toz olup, esas olarak kalsiyum oksit (CaO), silisyum dioksit (SiO2) ve alminyum oksit (Al2O3)'den oluur. Geri kalan demir oksit ve dier bileikleri ihtiva eder. 3.1.2.4.Alta Alta kimyasal bileimi kalsiyum slfat (CaSO4) olan bir mineraldir. Bileiminde iki molekl kristalizasyon suyu bulunan trne jips (CaSO4.2H2O) denir. Susuz kalsiyum slfat ise anhidrit (CaSO4) olarak adlandrlr. imento sanayinde genelde jips kullanlmaktadr. Alta slfat ierikli madde olmasndan dolay imentonun donma sresinin ayarlanmasnda etkili rol oynamaktadr. 3.1.2.5. Demir Cevheri Sanayinin en nemli hammaddelerinden birini oluturan demir, saf halde gm parlaklnda olup kolayca oksitlendiinden doada serbest halde ender olarak bulunur. Demir cevherleri; oksitli demir cevherleri, slfrl demir cevherleri, slfatl demir cevherleri ve karbonatl demir cevherleri olmak zere drt grupta toplanr. imento sanayinde oksitli demir cevherleri kullanlr.

3.2. imento retimi imento retimi ana hatlar ile 2 balkta toplanabilir. a. Klinker (Yar Mamul) retimi a.1. Hammadde retim ve Hazrlama Prosesi: Ocaklardan gelen hammaddenin krclarda krlmas ve farin deirmenlerinde tlmesi aamalarndan oluur. a.2. Piirme Prosesi: Farin deirmenlerinde elde edilen farinin dner frn nitesinde ~1350C'ye kadar stlarak piirilmesi aamasdr. Pien rne imentonun ana bileeni olan klinker denir. b. imento (Mamul) retimi b.1. imento tme Prosesi: stenilen trde imento tiplerini elde etmek iin klinkere katk maddeleri katlarak, imento deirmeninde tlmesidir. b.2. Paketleme Prosesi: imento deirmeninden elde edilen imentonun sata sunulmak zere imento tipine uygun silolarda stoklanmas ve torbal veya dkme olarak kamyon veya silobaslara yklenmesi ilerini kapsamaktadr.
KLNKER RETM
Kalker Demir Cevheri KIRMA (Krc)

Kil

TME (Farin Deirmeni) Krlm Hammadde

Farin

HOMOJENZASYON VE STOKLAMA (Stok silosu / Homojene Silosu) Kmr

SOUTMA (Soutma Kulesi)

Klinker

PRME (Frn)

N ISITMA (Siklonlar ve Kalsinatr)

MENTO RETM
STOKLAMA (imento Silosu) PAKETLEME (Paketleme nitesi)

Klinker

TME (imento Deirmeni)

imento

imento

Alta

Katk Maddeleri

TORBALI MENTO

DKME MENTO

3.2.1. Klinker retimi Klinker retiminde hammadde olarak kalker (kireta), kil veya marn kullanlr. Bu hammaddeler kalsiyumoksit, silisyumdioksit, alminyumoksit ve demiroksit (CaO, SiO2, Al2O3, Fe2O3) bileenleri bakmndan zengindir. Klinker retimi srasnda hammaddeye uygulanan ilemler unlardr; 1. 2. 3. 4. 5. 6. Krma n homojenizasyon tme Stoklama (gerektiinde homojenizasyon) n stma Piirme ve soutma

3.2.1.1. Krma Ocaklardan getirilen hammaddenin boyutlar, klinker retim prosesine dorudan besleme iin fazla iridir. Bu nedenle malzeme nce krclara verilerek krma ileminden geirilir. Krma, hammaddenin tmeden nceki aamada stoklama ve harmanlama ilemlerinin yaplabilmesi iin gereken boyuta kltlmesi ilemidir. Krclar; birincil krc, ikincil krc ve nadirde olsa ncl krc eklinde seri haldedir. Hammaddenin karld ocakta ilk krma ilemi gerekletirildii gibi imento fabrikasnda bulunan krclarda da ilk krma ilemi gerekletirilebilir. Birincil krclar byk aptaki kayalar kabul edilebilir, minimum kaypla (kullanlmayacak ksm) ve minimum boyuta drecek zellikte olmaldr. Krlacak malzemenin indirilecei boyut kullanlacak deirmenin tipine baldr. Krlm kaya parasnn boyutu bilyal deirmende tlecekse 12 mm'nin altna, valsli deirmende tlecekse 30-80 mm'ye indirilir. Gnmzde kullanlan balca krclar, eneli krclar, konik krclar, merdaneli krclar, darbeli krclar ve ekili krclardr. lkemiz imento fabrikalarnda ise ounlukla ekili ve eneli krclar kullanlmaktadr. 3.2.1.2. n Homojenizasyon Ocaklarn deiken yap gstermesi nedeni ile krcdan gemi olan hammaddeler yeterince homojen deildir. imento fabrikalarnn ok yksek kapasitelere ulamas ve n kalsinasyon ilemi uygulanan prosesin giderek yaygnlamas sonucu yksek kapasitelere eriebilmek iin frnlarn homojen hammadde ile beslenmesi nkoulu, hammaddede n homojenizasyon ve stoklama sistemini de zorunlu hale getirmitir.

3.2.1.3. tme Uygun bileimdeki homojen hammadde karm, farin deirmenlerinde tme ileminden geirilir. Hammaddelerin tme ilemine tabi tutulmasnn ana sebepleri, sistem kapasitesini artrmak ve enerji tketimini azaltmaktr. Deirmen ierisinde tlen hammadde frndan gelen scak gaz ile temas sonucunda rutubetini kaybeder. Deirmende, 0-50 mm boyut ve deiik rutubetteki hammadde, ortalama 20 mikron byklnde ve rutubeti en fazla % 1 olacak ekilde tlr ve farin silolarna beslenir. stenilen kimyasal ve fiziksel zelliklere sahip kuru, tlm hammaddeye farin denir. Modern deirmenler valsli tipte dik deirmenler olmasna ramen en ok kullanlanlar yatay bilyal tipte deirmenlerdir. Valsli deirmenler % 15 nemlilikte hammadde tme ilemini yaparken bilyal deirmenlerde tlen hammaddenin nem orannn % 8'den az olmas istenir. Valsli deirmenler bilyal deirmenlerden daha az enerji tketirler. Enerji tketimi, hammaddenin sertliine ve bilyann performansna bal olarak deiir. Genelde valsli deirmenin enerji tketimi bilyal deirmene oranla % 30 daha dktr ve bu oran deirmene n ezici destei uygulanmas halinde % 10 - 30 orannda daha da drlebilir. 3.2.1.4. Homojenizasyon n homojene sisteminde kabaca homojene edilen ve farin deirmenlerine beslenen hammadde karmnn farin deirmenlerinde tlme ileminin tamamlanmasndan sonra "Gamma-Ray Analizr" cihaznda srekli analizi yaplr. Analiz sonularna gre hammadde besleme oranlar ayarlanr. Hammaddeyi homojen yapma yntemleri iki balkta toplanabilir: 1. Hammadde bileenlerini kartrma esasna dayanan yntem: Bu yntemde; her bir hammaddenin kimyasal kompozisyonu doru oranlarda olmak zere krcda ayarlanr. ki veya daha fazla hammadde bileeni kendi aralarnda hedeflenen oranlarda kartrlm olarak stoklanr. Bu yntem ilk yatrm maliyetinin dk olmas nedeniyle, tercih edilen bir yntemdir. Ancak yntemden istenilen sonucun alnabilmesi, hammaddenin zelliklerinin ok iyi bilinmesine baldr. 2. Hammadde bileenlerinin ayr ayr kmeler olarak ele alnd yntem: Bu yntemde, hammadde bileenleri ayr ayr kmeler olarak ele alnr. Farin deirmenine besleme yaplrken, doru hammadde terkibine eriilmesini salama asndan, olduka elverili bir yntemdir. Hammadde karmnn hedeflenen deere gre, tek tek homojenize edilmi hammadde bileenleri besleme bunkerleri ve tartl besleyiciler ile doru olarak oranlandktan sonra, farin deirmenine beslenir. Bu yntemin ilk yatrm maliyeti, dier yntem ile karlatrldnda daha yksektir.

10

3.2.1.5. n Istma Farin, frna beslenmeden nce frndan kan scak gazla, farkl siklon kademelerinde, farkl scaklk seviyelerinde n stclardan geirilerek hazrlanmaktadr. Siklon n stma sistemleri, 1950'li yllardan beri hzl bir biimde gelimi ve son 25 yldr frnla birlikte kurulan tek tip hale dnmtr. lk tipleri 4 siklonludur. Sadece n stcl frnlar gnlk 4500 ton retim yaparken iki ve hatta n kalsinasyonlu frnlar gnlk retimlerini 10000 tona kadar kartabilmektedirler. Drt siklonlu n stclarda farinin ulat genel scaklk dereceleri; en stten balayarak birinci siklonda 350OC, ikinci siklonda 550OC, nc siklonda 670OC ve drdnc siklonda yaklak 800OC civarndadr. Farinin frna giri scakl yaklak olarak 1100OC'ye kadar ulamaktadr. n stma ilemi farinin, 1. Neminin alnmas, 2. Yapsnda kimyasal olarak bal suyun (kristal suyu) uurulmas, 3. Yapsndaki CO2'in byk bir ksmnn uurulmas (prekalsinasyon), amac ile yaplmaktadr. 3.2.1.6. Piirme ve Soutma imento retiminin temel prosesi, klinker elde etme aamasdr. Farin, dner frn nitesinde O ~1350 - 1400 C'ye kadar stlarak piirilir. Pien ana rne klinker denir.

11

Piirme ilemi iin ihtiya duyulan s enerjisi genellikle kmrden salanmaktadr. Kmrn frnda kullanma uygun olmas iin belli kimyasal ve fiziksel zellikleri tamas gerekir. Bu nedenle; kmrn baz kimyasal ve fiziksel zellikleri salamasna dikkat edilmelidir. Kmr, kullanlmadan nce kullanma hazr hale gelmelidir. Yakt hazrlama diye adlandrlan bu srete kmr, deirmenlerde kurutma ve tme ilemlerinden geirilir. Genellikle 0-50 mm boyut ve deiik rutubette temin edilen kmr, ortalama 10 mikron tane bykl ve en fazla % 2 rutubet olacak ekilde deirmenlerde tlerek silolara beslenir.

12

Toz haldeki kmr iki ayr noktadan; frn kafas olarak tabir edilen frn giriinden ve kalsinatrden frna beslenir. Frn boyunca malzeme scakl 1450 C' ye kadar ykselir. Malzemenin frn k scakl 1300 C civardr. n stcda ve frnda meydana gelen reaksiyonlar aada zetlenmitir. Scaklk 100 C 500 C ve zeri 650-700 C 800-900 C 900 C ve zeri 900 - 1200 C 900 C ve zeri Meydana Gelen Olay Tr . Hammadde rutubetinin umas Endotermik Kil minerallerinin kristal suyunun umas Endotermik MgCO3' n kalsinasyonu Endotermik CaCO3' n kalsinasyon balangc Endotermik Kil minerallerinin kristalizasyonu Ekzotermik Alminyumsilikatlarn CaO ile reaksiyonu Ekzotermik Monokalsiyum alminat (CaO.Al2O3) oluumu Monokalsiyum silikat (CaO.SiO2) oluumu ve dikalsiyum silikata (2CaO.SiO2) dnm Trikalsiyum alminat (3CaO.Al3O3) ve tetrakalsiyum alminoferrit (4CaO.Al3O3.Fe3O3) oluumu; dikalsiyumsilikat (2CaO.SiO2) oluumunun tamamlanmas Sv faz balangc Ekzotermik Sv faz oluumu ile birlikte kat fazda Ekzotermik son rnlerin (3CaO.SiO2) oluumu
O

1185 - 1285 C

1250-1280 C 1280 C ve zeri

Pime ilemi srasnda farindeki bir takm oksitler birbirleri ile reaksiyona girerek yeni kristal yaplar olutururlar. Pimi haldeki bu malzemeye klinker ad verilir. Frndan kan 1200 C scaklktaki klinker, kta 100C'nin altna decek ekilde ani soutma ilemine tabi tutulur. Soutma ilemi, klinkerin pime ileminde oluan kristal yapsn korumas asndan byk nem tamaktadr. Soutma k sonrasnda klinker, uygun stoklama blmlerine alnr. 3.2.2. imento retimi imentonun retilmesi iin iki ana malzeme; klinker ve altana ihtiya vardr. Bu malzemelerin yan sra katk olarak snflandrlan tras, marn, kalker, curuf, uucu kl, yksek frn curufu ve benzeri malzemeler de retilen imento trne bal olarak katlmaktadr. Belli oranda al ta katlarak tlen klinkere portland imentosu, katk malzemesi ilave edilerek tlen imentoya da katkl imento denir. Standartlarda tarifi yaplan katkl imentolar, katk cinsi ve miktarna gre isimlendirilirler. 3.2.2.1. imento tme Prosesi Klinkerin retilmesinden sonra istenen trde katk maddesi katlarak farkl tipte imento elde edilir. Alta ve katk olarak kullanlacak hammadde imento deirmenlerine dorudan beslenemeyecek kadar iri paralardan olutuklarndan, nce krclardan geirilerek imento 13

deirmenlerine beslenir. Scak klinker besleme ve tme ilemi sonucunda imento O deirmenlerinde malzeme scakl yaklak 100-110 C'ye ykselir. Bylece malzeme tlrken bir yandan da rutubeti alnm olur.

14

3.2.2.2. Paketleme Prosesi imento deirmeni knda imento, stoklanmak zere tipine gre silolarda depolanr. imento sat, dkme ve torbal olmak zere iki ekilde yaplr. Dkme imento silolardan dorudan silobaslara yklenir. imento paketleme nitesinde 50 kg.'lk kat torbalara doldurulan torbal imento da tayc bantlar yardm ile kamyonlara yklenir. 3.3. imento Fabrikalarnda Tipik Yerleim ve imento retiminde Kullanlan Ekipmanlar

Kuru Sistem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Ocak Delme makinesi Ykleyici Krc n Homojenizasyon Farin Deirmeni Filtre n Istc Dner Frn Soutucu Klinker Stoklama Katklar imento tme imento SilolarSevkiyat

Ya Sistem 15 16 17 18 Ya tme amur Silolar Filtre Dner Frn

Bir imento fabrikasnn belli bal niteleri olarak; ocaklar, konkasr, amur deirmeni, dner frn, kmr deirmeni, imento deirmenleri, paketleme ve kazan dairesi, bakm gruplar vb. yardmc tesisler saylabilir. Yukardaki yerleimde imento retim metotlarndan kuru sistem ile ya sistem arasndaki fark da oklarla belirtilmitir.

15

3.4. tme-Paketleme Tesislerinde Tipik Akm emas tme-paketleme tesisleri, imento fabrikalarnn klinker retiminden sonraki aamalardan oluan tesis olarak tarif edilebilir. tme-paketleme tesislerinde, tesise getirilen klinkere, al ve katk maddeleri katlarak istenilen tipte imento imalat yaplr. Aada tme-paketleme tesislerine ait tipik i akm emas verilmitir.

Klinker

Al KURUTUCU (Trommel)

Tras

Kalker

Curuf Klinker Al Tras Curuf

SEPARATR ROLLER PRESS

MENTO DERMEN

SLO 1

SLO 2
KANTAR 1 KANTAR 2

SATI

3.5. imento Tipleri 3.5.1. imentonun aretlenmesi TS EN 197-1; imentolar, CEM I'den (Portland imentosu) CEM V'e (kompoze imento) kadar be ana tipte iaretlenmektedir. aretleme unlar iermektedir: 16

1. 2. 3. 4. 5.

Ana imento tipi, Portland imento klinkeri oran, kinci ana bileen, Standart (28-gnlk) dayanm snf, Erken dayanm kazanma hz.

aretleme rnei; CEM II / B imento Tipi Klinker Oran V 32,5 N Alt snf erken dayanm Dayanm snf

Alt Tip (ikinci bileen)

Ana imento tipi Portland imento klinker oran Alt tip (ikinci bileen) Dayanm snf Alt snf erken dayanm

: CEM II : B = % 65-79 : V = Silissi uucu kl 2 : 32,5 = 28 gnlk basn dayanm (N / mm ) : N = normal erken dayanm, (R= hzl erken dayanm)

Yukarda rnei verilen imento portland uucu kll imento diye adlandrlr. 3.5.2. imentonun Bileen Malzemeleri ve imento Tipleri TS EN 197-1'deki imento tiplerine gre imentonun bileen malzemelerine ait rnekler aada verilmitir. 1. 2. 3. 4. 5. Ana bileen: Portland imentosu klinkeri; kinci ana bileen: Uucu kl, yksek frn crufu, kalker, silis duman; Minr ilave bileen: Uucu kl, yksek frn crufu, kalker, doal puzzolan; Priz ayarlayc: Kalsiyum slfat; Kimyasal katklar: Pigmentler, hava srkleyici katklar.

17

TS EN 197-1'deki imento Tipleri


Ana Bileenler (Ktlece % olarak) Endstri- Silissi Kalkersi Silis Doal yel Uucu Uucu Duman Puzolan Puzolan Kl Kl D P Q V W -

imento Tipi Ad CEM I Portland imento Portland Cruflu imento Portland Silis Dumanl imento Portland Puzolanl imento Portland Uucu Kll imento Portland Pimi istli imento Portland Kalkerli imento Portland Kompoze imento Yksek Frnl imento Puzzolanik imento Kompoze imento

Notasyon CEM I CEM II/A-S CEM II/B-S

Kilinker K 95 -100 80 - 94 65 - 79

Yksek Frn Crufu S 6 -20 21 - 35

Pimi ist T -

Kalker L -

Kalker LL -

CEM II/A-D CEM II/A-P CEM II/B-P CEM II/A-Q CEM II/B-Q CEM II/A-V CEM II/B-V CEM II/A-W CEM II/B-W CEM II/A-T CEM II/B-T CEM II/A-L CEM II/B-L CEM II/A-LL CEM II/B-LL CEM II/A-M CEM II/B-M CEM III/A CEM III/B CEM III/C CEM IV/A CEM IV/B CEM V/A CEM V/B

90 -94 80 - 94 65 - 79 80 - 94 65 - 79 80 - 94 65 - 79 80 - 94 65 - 79 80 - 94 65 - 79 80 - 94 65 - 79 80 - 94 65 - 79 80 - 94 65 - 79 35 - 64 20 - 34 5 - 19 65 - 89 45 - 64 40 - 64 20 -38

6 -10 -

6 -20 21 - 35 -

6 -20 21 - 35 -

6 -20 21 - 35 6 -20 21 - 35

6 -20 21 - 35 -

6 -20 21 - 35 -

6-20 21-35

CEM II

6 -20 21 - 35 -

CEM III CEM IV CEM V

36 - 65 66 - 80 81 - 95 11 - 35 36 - 55 18 - 30 31 - 50

18 - 30 31 - 50

Btn imento tiplerinin minr ilave bileen oran % 0 -5'dir. kinci ana bileeni belirten harfler u ekildedir: S yksek frn crufu, D silis duman, P doal puzzolan, Q doal kalsine puzzolan (endstriyel puzzolan), V silissi uucu kl, W kalkersi uucu kl, T pimi ist, L ve LL Kalker

18

imento tiplerinin dayanm snflar ve fiziksel zelliklerine ilikin tablo aada sunulmutur. Basn Dayanm (N/mm ) Dayanm snf Erken dayanm 2 gnlk 32,5N 32,5R 42,5N 42,5R 52,5N 52,5R 10,0 10,0 20,0 20,0 30,0 7 gnlk 16,0 52,5 45 42,5 62,5 60 10 Standard dayanm * 28 gnlk 32,5 52,5 75 Priz balama sresi (dk) Genleme (mm)
2

* 32,5/ 42,5/ 52,5 saylar; 28 gnlk norm basn dayanmnn N/mm2 cinsinden minimum deerini gstermektedir. lgili deney, standart kum kullanlarak imento harc ile yaplr. 3.6. imento retim Metotlar imento sanayinde klinker retimi iin ya, yar kuru veya kuru retim prosesleri kullanlmaktadr. Gnmzde retimde genellikle kuru sistem metodu kullanlmaktadr. Yar kuru ve ya retim metotlar gibi eski retim metotlarnn kullanm terk edilmeye balanmtr. Ya sistem ve yar kuru sistemler ile kuru sistem arasndaki temel fark klinker elde etmek iin frna beslenen malzemenin fiziksel zellikleridir. 3.6.1. Ya Sistem Ya sistemde, krlm hammaddeler belirlenen oranlarda hammadde deirmenine beslenirler ve burada birlikte tlrler. tme esnasnda hammadde deirmenine beslenen hammadde ile birlikte arlka % 36 - 40 orannda su verilir. Deirmende tlen malzemenin kta amur kvamnda olmas nedeniyle bu deirmenlere amur deirmeni de denir. Bu ekilde retilen farin homojenize edildikten sonra amur pompalar ve malaksr ad verilen sevk sistemleri ile zincirli uzun frnlara sevk edilir. amur giri tarafndaki zincir blgesinde rutubetini kaybeder, orta blgede kalsine olur ve soutucuya dklr. Ya sistem frnlar aada belirtilen blmlerden olumaktadr. a. Kurutma Blgesi: amurun n stlmas, malzeme yzeyinden serbest suyun buharlamas ve malzemede kapiller etki ve adsorpsiyon suretiyle tutulmu nemin buharlamas blmlerinde 19

oluan kurutma prosesinin gerekletii blmdr. Kurutma prosesi, e zamanl bir s ve ktle transferi demektir. k gazlarnn ss malzemeye aktarlr ve su buhar eklinde ktle, malzemeden gaz akm iinde buharlar. b. n Istma Blgesi: Maln kurumasnn tamamlanmasyla, malzemenin scaklk derecesi de kalsinasyon balang scaklna doru ykselmeye balar. c. Kalsinasyon Blgesi: Kil minerallerinin dehidratasyonu ve yeni fazlarn olumaya balamasyla malzeme kalsine olur. d. Sinterleme Blgesi: Klinker oluumunun olduu blmdr. zetle, ya sistem frnlarnda 110 OC'de malzeme tamamen kurumu, 550-600 OC'de kalsinasyon O balam ve 800-900 C'de kalsinasyon tamamlanmtr. Ya retim sistemi, hammaddenin ok rutubetli (% 35 - 40) olmas nedeniyle, birim klinker retimi bana enerji tketimi ok (1800 - 1900 kcal/kg klinker) olduundan ekonomik deildir. lkemizdeki ya frnlarn ou 1965-1973 yllar arasnda retim kapasitelerinin artrlmas ve 1974 ylndan itibaren yakt tasarrufu salamak amac ile kuru sisteme evrilmilerdir. 3.6.2. Yar Kuru (Lepol) Sistem Hammaddelerin uygun oranda kartrlarak hammadde deirmeninde birlikte tlmeleriyle elde edilen farin, % 12 14 orannda su ilavesi ile dner tabak ad verilen sistemlerde granl (nodl) haline getirilir. Bu nodller, kurutulmak ve stlmak zere lepol zgaralarna beslenir. Kurutma ve stma kamaras olarak iki ksmdan oluan lepolde, granller kurutma ve ksmi bir kalsinasyondan geirilip dner frna verilir. Bu ksm kuru sistemdeki n stcnn benzeri bir ilev grmektedir. Dner frnda geri kalan kalsinasyon ve klinkerleme reaksiyonlar meydana gelmektedir. Dner Frn knda scak klinker, soutucudan geerek soutulmaktadr. Ya sistemde n stc bulunmadndan ve kurutma, stma, kalsinasyon ve klinkerleme ilemlerinin tm frn ierisinde gerekletii iin yar kuru (lepol) sistemlerdeki dner frn boyuna oranla % 15 - 30 daha uzun olabilmektedir. Yakt tketimi de rutubet nedeniyle (ya sistemde % 35 40 H2O, yar kuru da %12 14 H2O) kuru sisteme gre daha fazladr. 3.6.3. Kuru Sistem "Blm 3.2. imento retimi" balkl ksmda kuru sistem geni bir ekilde anlatlmtr.

20

4. BLM MENTO FABRKALARININ SALII VE GVENL AISINDAN DEERLENDRLMES

4.1. Toz Hammaddelerin, ara maddelerin ve son rn olan imentonun zellii nedeniyle imento retiminde toz olmas kanlmazdr. imento retiminde toz; 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Hammadde ocaklarndan balamak zere hammaddenin kamyonlarla tanmas, Hammaddenin istenilen boyutlara indirilmesi iin krclarda krlmas, Silolarda stoklanmas, Farin deirmenlerinde tlmesi, Frnda piirilmesi, Al ve katk maddelerinin katlp klinker ile birlikte imento deirmenlerinde tlmesi, Paketlenmesi veya dkme olarak sata sunulmas,

aamalarnda ortama yaylmaktadr. imento retiminden kaynaklanan ve evreye yaylan en nemli emisyonlar srasyla hammadde tozu, farin tozu, kmr tozu, klinker tozu, al tozu, katk maddesi tozu, imento tozu, dner frnda veya kurutma ilemlerinde kullanlan tlm kmr tozudur. Aadaki tabloda nite-emisyon kaynaklar ile bu kaynaklardan kan toz eitleri verilmitir. nitenin - Emisyon Kaynann Ad Ocaktan hammadde karma ve krma Hammadde kurutma Hammadde tme Dner frn, klinker soutma, kmr tme imento tme Paketleme Toz eidi Hammadde tozu Hammadde tozu Hammadde tozu Farin, klinker ve kmr tozu Klinker, al ve katk maddesi tozu imento tozu

Dier toz emisyon kaynaklar ise; malzeme tanma, aktarma boaltma ilerinin yapld yerlerdir. lkemiz imento sektrnde faaliyet gsteren tm tesislerde yksek toz tutma verimine sahip elektrostatik filtreler, torbal filtreler veya hibrit filtreler (elektrostatik + torbal filtre karm) bulunmaktadr. Torbal filtreler, dner frnlar hari imento fabrikalarndaki btn nitelerde yaygn olarak kullanlmakta olup toz tutma verimleri (>% 99.75) ok yksektir. Elektrostatik filtreler de, torbal filtreler gibi toz tutma verimi (> % 99.75) ok yksek, enerji sarf dk, 21

bakm kolay olup enerji dalgalanmalar nedeniyle sk sk devreden kmas nemli bir dezavantaj arz etmektedir. Elektrostatik filtrelerin bu dezavantajna kar lkemiz baz imento fabrikalarnda da uygulanan sz konusu filtrelerin bamsz bir g kaynana balanmas tedbir olarak hayata geirilmektedir. imento retim srecinde her trl kat partikllerin tutulmas hem yasal, hem teknolojik, hem de ekonomik zorunluluktur. imento fabrikalarnda kullanlan filtrelerin bakmlar srekli yaplmakta, toz kaaklar nlenerek, toz emisyon deerleri, 02.11.1986 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan "Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii" ile 07.10.2004 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan "Endstriyel Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii" 'nde belirlenen toz emisyonu snr deerlerinin altna drlmektedir. imento fabrikalar Endstriyel Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii'nde "kirletici vasf yksek izne bal tesisler" kapsamnda yer almakta olup bu tesislere ynelik kriterler ynetmeliin "C.7. imento reten Tesisler" bal altndadr. lkemiz imento sektrnde faaliyet gsteren tesislerde toz emisyonu aada belirtilen yntemlerle kontrol edilmektedir. 1. Hammaddenin ve katk maddelerinin krclarda krlmas srasnda filtre sistemi ve su pulverizasyon sistemleri, 2. Farin deirmenlerinde kapal, seperatrl tipte deirmenlerin kullanm, 3. Frnda ve klinker soutmada filtre sistemleri, 4. Paketleme kantarlarnda alttan eki sistemleri ve konveyr bantlar ile dk noktalarnda filtre sistemleri. 4.2. Grlt imento fabrikalarnda, fanlar, jeneratrler, motorlar, tc deirmenler gibi ekipmanlar bulunmaktadr. Buna ilave olarak imento fabrikalar, hammadde kaynaklarna sahip ocaklara yakn kurulduu zaman ar tama aralar ile patlatma ve sondaj ilemleri ek grlt oluturmaktadr. Sonu olarak imento fabrikalar, yukarda aklanan nedenlerle grlt ve vibrasyon riskleri ile karlalan iyerleridir. imento fabrikalarnda grltnn etkilerini azaltmak iin alnabilecek tedbirler aada sunulmutur: a) Grltnn kaynanda mhendislik almalar ile azaltlmas veya nlenmesi; Grltye yol aan eski ekipmanlarn daha az grlt karan yeni ekipmanlarla deitirilmesi, Grltye yol aan paralarda yapsal deiiklikler yaplmas, Ekipmann titreimi nleyecek ekilde yerletirilmesi, Ekipmann kapal, ses geirmeyen blmler ierisine alnarak alma ortamna grlt yaymasnn nlenmesi,

22

b) Ses yaltmn salayan materyallerin kullanlmas; Binalarda ses yaltmn salayan materyallerin kullanlmas, Kullanlan ekipmanda grlty azaltc nlemlerin uygulanmas, (rnek: deirmenlerde manto ile plakalar arasna ses giderici plastikler konulmas) c) Grltnn evreye yaylmasnn nlenmesi iin aalandrma, duvar ve dier fiziksel bariyerlerin uygulanmas. imento fabrikalarnda grlt kaynaklar, grltye sebep olan ilemler ile grltnn en fazla olduu blmler aadaki ekilde zetlenebilir: Krclarda krlmak zere getirilen iri boyuttaki hammaddenin kamyondan boaltlmas ve krclarda krlmas, Farin deirmeni mahali ve farin deirmeni kumanda odas, (kumanda odas farin deirmenin bulunduu blmde ise), Dner frn manto soutma fanlarnn bulunduu alanlar, Klinker soutma nitesi, Dner frn elektrofiltre, abgaz, alev borusu vantilatrlerinin bulunduu blmler, imento deirmeni mahali ve imento deirmeni kumanda odas (kumanda odas imento deirmenin bulunduu blmde ise), imento silolarna fller pompa ile imento sevkiyat yaplyorsa sevkiyat kompresr odas, Paketleme kompresr odas, Kmr deirmenleri mahali ve zellikle kmr deirmeni motor ksm evresi, ok cihaz devredeyken beton laboratuar, Laboratuar blm krc ve deirmen ekipmanlarnn bulunduu blm, Yukarda saylanlar arasnda grltnn ana kayna ve byk ksmn oluturan tme ilevini gerekletiren deirmenlerdir. 4.3. Patlama ve Yangn imento fabrikalarnda yangn ve patlama ynnden ncelikli riskler kmr ile yaplan almalardan kaynaklanmaktadr. Sz konusu bu riskler; kmrn depolanmas, deirmenlerde tlmesi, yaklmas srecinde yangn ile toz ve gaz patlamalar eklinde ortaya kar. Kmr tozlarnn yanmasna ve patlamasna kar ntr bir ortam oluturularak kontrol salanr. Kmr deirmenlerinde ntr ortam oluturulmas CO2 gaz ile salanmakta, kmrn stok edilmesi srasnda ise su pulverizasyon sistemi kontrol nlemi olarak uygulanmaktadr. Yangn ve patlama ynnden nemli risklerden biri de LPG, doalgaz ve/veya svlatrlm doalgaz gibi petrol trevlerinin depolanmasndan ve kullanmndan doan risklerdir. Dner frnda ilk ateleme srasnda doalgaz kullanlmakta, svlatrlm doalgaz ve LPG ise mutfak ksmnda yemek piirme ilemleri srasnda ve snmada kullanlmaktadr. Bu tr yaktlarn depolanmasnda ve kullanlmasnda ilgili standartlarda belirtilen kurallara uyulmas hem yasal hem de gvenlik ynnden bir zorunluluktur. 23

Lastik konveyr bantlar da yangn ynnden risk tekil eden bir baka unsurdur. Konveyrde kmr transferi srasnda skma, srtnme sonucu lastik bantlar yangna neden olabilecei gibi, konveyr bant boyunca uzanan kablo kanallar ierisinde tanan elektrik kablolar da yangn nedeni olabilir. imento fabrikalarnda kullanlan dner frnlarda, ilk atelemenin gecikmesi sonrasnda ani yanmann balamas ile alev borusunda bulunan hava salayan ekipmann bozulmas gibi nedenler gaz patlamalarna neden olabilir. 4.4. Meslek Hastal ve Kazas 4.4.1. Meslek Hastal Solunum yolu hastalklar, imalat srecinde her trl tozun solunmas ve tesis blmleri arasndaki scaklk farkllklarndan dolay imento endstrisinde en sk rastlanlan rahatszlklardr. Bu kapsamda, kronik bronit en sk bildirilen hastalktr. Genel olarak imento serbest silis iermediinden silikozise yol amaz ancak kullanlan hammaddenin yksek oranda serbest silis iermesi halinde silikozis vakalar grlebilir. Refrakter malzeme ve tula retiminde kullanlan zel tipteki aside dayankl imento yksek oranda serbest silis iermekte olup, bu zel tipteki imentoya maruz kalanlarda silikozis grlme olasl byktr. imento sektrnde ska rapor edilen hastalklardan biri de deri rahatszlklardr. Deri rahatszlklarnn en sk rastlanlan tr imento egzamas olarak bilinen Cr (+6) 'ya (krom +6) bal olarak gelien kontakt dermatitlerdir. imento sektrnde bilinen Cr (+6) kaynaklar; klinker retiminde kullanlan volkanik zellikteki hammaddeler, frnlarda kullanlan refrakter malzemeler, bilyal deirmenlerde kullanlan bilyalar olarak sralanabilir. imentodaki Cr (+6) miktar da; klinker retiminde kullanlan hammaddelerin seiminde daha zen gsterilerek, kromsuz refrakter malzemesi kullanlarak ve bilyal deirmenlerde kullanlan bilyalarn seimine dikkat edilerek azaltlabilir. 17.07.2003 tarihli AB resmi gazetesinde yaymlanan ve 17.01.2005 tarihinde tm AB lkelerinde yrrle giren 2003/53/CE no'lu Konsey Direktifi, piyasaya arz olunan imentolarn ierdii suda znen Cr (+6) miktaryla ilgili snrlama getirmektedir. Sz konusu direktifle 17.01.2005 tarihinden itibaren suda znen Cr (+6) miktar 2 ppm'den fazla olan imentolarn AB pazarna girii engellenmitir. imentodaki Cr (+6) miktar AB lkelerine ihracat yapan firmalar tarafndan demir II slfat ile indirgenmektedir. imento fabrikasnn eitli blmleri arasndaki scaklk farkllklar; romatizma, eitli kas rahatszlklar, bel rahatszlklar ve sinir sitemine ilikin rahatszlklara yol amaktadr. Yukarda belirtilen hastalklardan u ana kadar imento sektrnde meslek hastal tehisi konulmu bir vakaya rastlanlmamtr. 4.4.2. Kazas imento sektrnde en sk rastlanlan kaza nedenleri aada belirtilmitir. 24

4.4.2.1. Yksekte almalar Yksekten dmelere bal en ok grlen i kazalar aadaki ekilde zetlenebilir: Gezer Vin Platformlar: Gezer vincin arpmas sonucu veya gezer vin byk araba platformundan aa dme, Revizyon, Bakm ve Boya lerinde Yksekte alma: Silo temizlii, at temizlii, bakm ve revizyon srasnda yksekten dme, Platformlar: Frn ve siklon iin kurulan iskelenin krlmas nedeni ile dme, Yksekte alma veya belirli blgelerde almaya ilikin nlemler, alanlarn tehlikeler konusunda bilgilendirilmesi, doru alma metotlarnn takip edilmesi ve uygun nlemlerin alnmasn kapsamaktadr. Yksekte almalarn ve kapal - belirli alanlarda almalarn zel izne tabi olmas bu blmlere ilikin kaza oranlarnn dmesinde nemli rol oynayacaktr. yerlerinin yksek yerlerinde, zellikle siklon katlarnda korkuluklarn olmas yaplan almalarda dme riskine kar en nemli tedbirdir. Korkuluklarn krlarak koruyucu zelliini kaybetmesi, korkuluklarda tehlikeli boluklarn olmas, korkuluklarn amacna uygun olmamas durumlarnda korkuluklarn tekrar gzden geirilmeleri gereklidir. 4.4.2.2. Scak Yzeyler Yankla sonulanan kazalar; scak farin ve klinker veya imento tozu temasyla olumaktadr. Tehlike noktalar genelde scak klinker tozu ve n stclarda bulunan tozlardr. Farin Deirmeni ve n Istc Kuleler: Farin deirmenlerinde farin tozu yaklak 120 C O civarnda iken n stc kulelerde 900 C scaklklara kadar kmaktadr. Farin deirmeni ierisindeki farin tozu ve n stc kulelerdeki tozla temas; n stclarda tkanma olduu zaman siklon ilemesi srasnda ve izolasyonu iyi olmayan blmlerde toz kamas sonucu olmaktadr. Siklon almas srasnda ileme kapandan dar malzeme pskrmesi siklon ileme iini yapan elemann yanmasna ve ileme kapandan pskren malzemenin aa katlara yaylmas durumunda bu katlarda bulunan alanlarn yanmasna sebep olmaktadr. Scak Klinker: Scak klinker ile temas, klinker numunesi almak iin soutucu k koval bantlarda numune alan alann dengesinin yitirip scak klinker tayan koval banda derek yanmasna ve klinker soutucusundaki klinker krc ierisinde topa krma srasnda scak malzemenin alann zerine derek yanmasna sebep olmaktadr. Scak imento: Scak imento ile temas, imentonun transfer bantlarndan dklmesiyle veya buralarda bir alma yapldnda olmaktadr. imento fabrikalarnda siklon tkanmalarnn skl ve iddeti; frn iletme koullar, farin bileimi, yakt tr (kmr, petrokok, deiik kaynakl ve bileimli atk yaktlar vb.) ve belli bal yanma zelliklerine bal olarak deimektedir. 25
O

Siklon Tkanmalar: yankla sonulanan kazalarn yan sra retim kaybna, iletmenin durmasna ve enerji sarfiyatnn artmasna neden olmaktadr. Siklon tkanmalarna bal olarak rastlanlan kaza trlerinden biri de yaklak 400 bar basnla alan su jeti ile siklon temizlii yaparken tabancann kontrolden kp alanlarn lmne sebep olan kazadr. imento sektrnde siklon tkanmalarn alglamak iin iki eit metot uygulanmaktadr: a. Proses lm Metodu: Siklon kndaki basn ve scaklk gibi eitli parametrelerin srekli izlenmesi b. zel lm Metotlar: Gama n detektrleri, mikrodalga dedektrleri vb. 4.4.2.3. DnenAksamlar imento sektrnde en sk grlen kazalardan bir bakas da dnen aksamlara uzuv kaptrmadr. Genelde bu tr kazalar bantl konveyrlerde, rulo, tambur, ut vb. dnen aksamn bulunduu tehlike blgesinde koruyucu olmamas durumunda gereklemektedir. Bu tr dnen ve hareketli paralar bulunan i ekipmanlar zerinde enerji kesilmeden ve gerekli gvenlik tedbirleri alnmadan bakm, onarm, temizlik vb. almalarn yaplmas durumunda bu tr kazalar olmaktadr.

26

5. BLM MENTO FABRKALARINDA SALII VE GVENL UYGULAMALARI

Proje kapsamnda yer alan imento fabrikalarnda; teftie balanmadan nce st dzey yneticiler ile yaplan toplantlarda proje anlatlm, tefti planlamas yaplmtr. Teftiler sonunda i sal ve gvenlii kurul yelerinin katld deerlendirme toplantlar dzenlenmi, teftie ilikin izlenimler aktarlmtr. Yetkililerinden zellikle tozsuzlatrma ve grltyle mcadele programlar olmak zere i sal ve gvenlii ynnden iyi uygulamalar, zelletirilen yeni tesislerin yatrm planlar ve programlar hususlarnda bilgi alnmtr. Yaplan deerlendirme toplantlarnda tesis yetkilileri tarafndan dile getirilen sektrde i sal ve gvenliine ilikin "iyi uygulamalar" toplant tutanaklarndan alnarak balklar altnda aada belirtilmitir. "Tozsuzlatrma Program Tozsuzlatrma program kapsamnda elektrofiltre says artrlacaktr. 8-9 adet yksek kapasiteli torbal filtre siparii verildi. Btn fabrika sahas betonla kaplanacaktr. Tozla mcadele kapsamnda filtrelerde iyiletirme almalar yapacaz, yapmaya da baladk. Gezer vin kabinlerinde iyiletirmeler yapacaz. Gezer vincin bulunduu stokholde tozun kalkmas iin ierisinde bir eit kimyasal bulunan su ile tozu kaldrmadan yerde pulverize edeceiz. Bylelikle izolasyonunu iyiletirdiimiz gezer vin alann salnn korunmasna ynelik ek tedbir olarak tozun alann bulunduu gezervin seviyesine kaldrmayacaz. Bu husus ile ilgili bir uzman firma ile grmelerimiz srmektedir. Elimizdeki kmr stounu bitiriyoruz. Kmr stok sahasn iletme ierisinde baka bir yere tayacaz. Yeni stok sahas zemini beton olacaktr. Yeni hattn kurulmasnda bir endstriyel mimarla altk. Onun nerileri dorultusunda hakim rzgar yn dikkate alnarak yeni hat kuruldu ve yine hakim rzgar ynne gre aalandrma almalar yaptk. letmemizde toz sorunu yok ama toz olmas halinde anlattm husus tozun iletme geneline yaylmasna engel oluyor. Filtre emi noktalarnn iyiletirme almalar devam ediyor. Paketleme nitesinde torba temizleme ve alma ortamn iyiletirmek iin filtre ile ilgili almalarmz devam etmektedir. Fabrika ierisinde 4 noktada srekli olarak veri aldmz toz emisyon lmlerimiz var. Bu lm sonular bir veri bankasna aktarlyor ve tozsuzlatrma projesine yn veren nemli kriterler oluyor. 27

letme genelinde yeillendirme almalarmz devam ediyor. Hatta toz reten tesisimiz ierisine elale yapmay planlyoruz ve bu planmz gerekletireceiz. nallah bir sonraki geliinizde yeillikler ierisinde, iinde elale bulunan bir imento fabrikas bulacaksnz. Bacadan atlan toz ve gaz emisyonlarna ilikin verileri online olarak evre l Mdrl'ne aktaryoruz. evre l Mdrl yetkilileri bizim dakika dakika attmz toz ve gaz miktarlarn izleyebiliyor. Hammadde, klinker ve mamul madde olan imentomuzu kapal mekanlarda, silolarda ve/veya stokhollerde depoluyoruz. Ayrca tesimizde var olan n homojenizasyon ve homojenizasyon sistemleri hem mal kalitesini artryor hem de tozsuzlatrma projemizin byk bir ksmn oluturuyor. Tesis iindeki demiryolu trafiini kullanarak 70 kamyonluk trafii ortadan kaldrdk. Bu ilemde tozsuzlatrma projesi kapsamnda yaplan bir itir. Ayn zamanda bu durum enerji tasarrufunu da beraberinde getiriyor. Karayolunda ayn mesafede 2 birim yakt harcanyorsa, bu yakt sarfiyat demiryolunda 1 birime dmektedir. Frnlardaki kapasite artna paralel olarak elektrofiltrelerde de kapasite artna gittik. Elektrofiltreleri ayrca bamsz g kaynana baladk. Enerji kesilmesi srasnda devre d kalan elektrofiltreler bamsz g kayna sayesinde hemen tekrar devreye girmektedir. Fabrika ierisinde yol temizlii iin kullanlan aracmz yenileyeceiz.

Grltyle Mcadele Program Tesisimiz yeni bir tesistir. yeri kurma almalar srasnda son teknoloji kullanlm olup bu durumun sonularndan biri olarak iyerimizdeki en yksek grlt seviyemiz yaplan lmler sonucunda 74 dB kmtr. Grlty kaynanda nlemek zere bir ekip kuruyoruz. zolasyon panolar koyarak, farin deirmeni manto ile plakalar arasna ses emdirici plastikler koyarak almalarmz yrtyoruz. Yatay bilyal deirmenlerimizi bilyal tipte deirmenlere eviriyoruz. Bu da grltnn byk lde azalmasn salayacaktr. letmemizde grltyle mcade iin bir ekip kurduk. zellikle grlty kaynanda nlemek zere mhendislik almalar gerekletiriyoruz ve bu hususta uzman firmalarla grmeler yapyoruz. Bu mhendislik almalarna rnek olarak dner frn manto soutmalarda kullanlan fanlara susturucu taklmas, susturucularn uygunluunun tespiti 28

gibi hususlar verebiliriz. almalarn verimliliinin tespiti ve almalarn seyrinin belirlenmesi iin grlt lm cihaz siparii verildi. Eitim Sene sonunda kiisel performans deerlendirmesi yapyoruz. Eitim ynnden alanlarn tek tek eksik ynleri belirleniyor, eitim alma takvimleri hazrlanp, hangi alann hangi eitim programna alnmasna karar veriliyor. Tesisimizde alanlarn arasnda lise mezunundan aa renim durumunda olan yoktur. Ayn durumu taeron firmalarda arayarak, taeron alanlarnn meslek lisesi mezunu veya lise mezunu olmasn tercih ediyoruz. Eitim dzeyi ykseldike alanlarn eitimleri daha olumlu sonular veriyor. ilerin Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemine Katlmlar neri sistemimiz var. Gelen neri beenildii zaman ayn irket bnyesindeki btn iletmelerimize uygulanmaktadr. Beenilen neriyi getiren alanmz da getirdii neriye gre dllendirilmektedir. Risk bildirim kartlarmz var. Tesisimize gelen her kiiye tesis giri noktasnda bu kartlarmz veriliyor ve sadece alanlarmz deil bizleri ziyarete gelenlerin de profesyonel krlk diye tabir edilen, bizim gremediimiz noktalar sisteme kazandrmalarn salyoruz. Dzeltici ve nleyici Faaliyet (DF) sistemimiz var. Geen yl gelen 324 DF'ten 286 adedi (% 88.27) i sal ve gvenlii konular ile ilgilidir. Beenilen DF' getiren alanmz ayrca dllendirilmektedir. Kalite Deirmen kna online analiz cihaz koyduk. Sz konusu bu cihazn annda lt ve bilgisayara aktard verilere gre senaryolar reterek malmzda kalite seviyesini artrmay hedefliyoruz. ISO 9001, ISO 14001 ve OHSAS 18001 ynetim sistemlerini birletirerek entegre ynetim sistemi kurma almalarna baladk ve almalarmz devam etmektedir. Kiisel Koruyucularn Kullanm letmemizde kiisel koruyucularn alanlarmz tarafndan kullanlmasna byk nem veriyoruz ve saha denetimleri srasnda kiisel koruyucu donanmlarn kullanmad tespit edilen kiiler hakknda cezai ileme gidiyoruz. zellikle taeron firmalarla ilgili kiisel koruyucu donanmlarn kullanm hususunda bir uygulamamz var: Saha denetimleri srasnda kiisel koruyucu donanm takmayan taeron eleman grdmz zaman, kendisine alt ivereninin ilgili kiisel koruyucu donanm vermedii tespit edildiinde biz hemen malzeme ambarndan ilgili kiisel koruyucu donanm taeron elemanna veriyoruz. 29

lgili kiisel koruyucu donanmnn birim fiyat diyelim 1 lira. Biz alt iverenden 5 lira tahsil ediyoruz. Aradaki ceza miktar olan 4 lira bir bankada oluturulan hesaba yatrlyor. Bu para da hayr ilerinde ve alanlara ynelik harcanyor. Atk Bertaraf lkemiz imento sektrnde faaliyet gsteren 16 entegre tesis "Tehlikeli ve zel Atklar lave Yakt Olarak Kullanma Lisans"na sahiptir. Bu lisans kapsamnda tesislerde; I. ve II. Kategori atk yalar, kullanlm lastik, boya amuru, kontamine atk, atk plastik, petrol dip amuru yaklmakta veya yaklabilir durumdadr. Belediye, niversite ve fabrikamz l ibirlii ile planlama aamasnda olan bir projemiz var. Bu proje kapsamnda ehrimizde bulunan pln yerinin deitirilmesi, deiim esnasnda plerin ayrmnn yaplarak yaklabilecek trde olan atklarn tesisimiz frnlarnda yaklarak bertaraf salanacaktr.

30

6. BLM MENTO FABRKALARINA LKN BLGLER VE TEFT STATSTKLER

Proje kapsamnda 43 adedi entegre retim tesisi ve 16 adedi tme-paketleme tesisi olmak zere toplam 59 adet iyeri programa alnm, 2 adet tme - paketleme tesisi ile 2 adet entegre retim tesisinin gayri faal olduu tespit edildiinden, faal olan 41 adet entegre retim tesisi ile 14 adet tme-paketleme tesisinin i sal ve gvenlii ynnden teftii yaplmtr. Tamam zel sektre ait olan imento fabrikalar bulunduklar blgelerin ekonomisi asndan byk nem arz etmektedirler. Yllk 39.009.253 ton klinker ve 66.127.843 ton imento retim kapasitesine sahip lkemiz imento sektr, 2005 yl imento ve klinker retim rakamlarna bakld zaman dnya sralamasnda dokuzuncu srada yer almaktadr. 2004 ve 2005 yllarnda dnyada en ok imento retimi yapan lkelere ilikin istatistikler ieren tablo ektedir. Trk imento sanayii srekli yeniletirme almalar ile yeni teknolojileri yakndan takip etmektedir. Entegre tesislerin 39'unda kuru, 3'nde yar kuru ve 3'nde ya sistemle imento imalat yaplmaktadr. Bu tesislerde 5 ana imento tipi altnda 27 tip imento TS EN 197-1 standardna gre retilmektedir. imento retiminde; yksek frn crufu, uucu kl, gbre sanayi at fosfojips gibi kat atklar imento katk maddesi olarak, inaat hafriyatlar ve benzeri maddeler hammadde olarak, atk yalar, kimyasal atklar, rafineri atklar, kullanlm oto lastikleri, pler ile tersane atklar, sintine suyu, gemi yzey temizliinde kullanlan madde olan grit ve benzeri atklar da yakt olarak kullanlmaktadr. Yakt olarak kullanlan atklarn bertaraf imento frnlarndaki 1400 - 1500 C scaklktaki sinter blgesinde gerekletirilmektedir. Atk bertaraf konusunda imento frnlarnn nemli bir yeri bulunmaktadr. imento sektrnde faaliyet gsteren 16 entegre retim tesisi, tehlikeli atklarn bertaraf ile ilgili mevzuat uyarnca "Tehlikeli ve zel Atklar lave Yakt Olarak Kullanma Lisans"na sahiptir. Bu lisans kapsamnda tesislerde yaklan veya yaklabilecek atk trleri; I. ve II. Kategori atk yalar, kullanlm lastik, boya amuru, kontamine atk, atk plastik ve petrol dip amurudur.
O

31

6.1. lkemiz imento Sektrne likin Bilgiler 6.1.1. lkemiz imento Sektrnde Faaliyet Gsteren Tesisler Aadaki tabloda imento tesislerinin corafi dalm belirtilmitir.

Blgeler Marmara Ege Anadolu Karadeniz Akdeniz Dou Anadolu Gneydou Anadolu TOPLAM

Entegre Tesis Faal Gayri-faal 8 5 1 8 1 6 4 4 6 41 2

tme-Paketleme Tesisi Faal Gayri-faal 2 1 4 1 3 1 4

14

Proje kapsamnda i sal ve gvenlii ynnden denetimi yaplan tesislerin listesi aadaki tabloda verilmitir.

Blge

Marmara

Ege

Sra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6

li anakkale Kocaeli Kocaeli Krklareli Edirne stanbul Bursa Balkesir stanbul Kocaeli zmir zmir Aydn Denizli Afyon Ktahya

Klinker retim Kapasitesi (Bin Ton) 2.000 1.250,85 3.600 701 577,5 1.500 1.350 339,9

1.400 1.520 925 1.815 450

imento retim Kapasitesi (Bin Ton) 3.500 2.700 4.200 824,4 1.152 2.450 2.900 500 1.400 356,4 2.100 1.987,291 985 2.450 550 153,6

32

Blge

Anadolu

Karadeniz

Akdeniz

Dou Anadolu

Gneydou Anadolu

Sra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 1 2 3 4 5 6

li Ankara Ankara Eskiehir Kayseri Yozgat Konya Nide Sivas Ankara Bolu Ankara Nevehir Bolu orum Ordu Samsun Bartn Trabzon Samsun Zonguldak Karabk Adana Mersin Isparta Burdur Hatay Antalya Antalya Burdur Erzurum Elaz Kars Van Siirt Mardin Diyarbakr Adyaman Gaziantep anlurfa

Klinker retim Kapasitesi (Bin Ton) 749,703 851 500 663 412 1.500 415,2 455

1.320 535 1.485 577,5 234,3 325

2.300 1.070 2.040 1.029

GENEL TOPLAM

450 627 330 198 669,9 720 513 627 430 555,4 39.009,253

imento retim Kapasitesi (Bin Ton) 2.412 972 700 763,8 750 2.073 947,625 615 450 550 150 500 2.600 735 1.800 1.267,2 426 410 155,521 180 210 3.500 2.100 2.923,6 1.203,84 1.070,616 500 159,6 361,8 750 953 470 250 972 1.120 684 909,15 918 590 66.127,843 33

6.1.2. retilen imentonun Tiplerine likin statistiki Bilgiler imento sektrnde faaliyet gsteren 41 adet entegre retim ve 14 adet tme-paketleme tesisinin rettikleri imento tipleri ve yzde oranlar aadaki tablolarda sunulmutur.
retilen Tesis retilen imento Tipi Says % Oran CEM I Portland imento 32 78,05% Portland Cruflu imento 7 17,07% Portland Silis Dumanl imento Portland Puzolanl imento CEM II Portland Uucu Kll imento Portland Pimi istli imento Portland Kalkerli imento Portland Kompoze imento Yksek Frnl imento Puzzolanik imento Kompoze imento Har imentosu 0 11 0 0 10 27 0 9 10 2 0,00% 26,82% CEM II 0,00% 0,00% 24,39% 65,85% CEM III 0,00% 21,95% 24,39% 4,88% CEM IV CEM V retilen Tesis retilen imento Tipi Says % Oran CEM I Portland imento 7 50,00% Portland Cruflu imento 2 14,29% Portland Silis Dumanl imento Portland Puzolanl imento Portland Uucu Kll imento Portland Pimi istli imento Portland Kalkerli imento Portland Kompoze imento Yksek Frnl imento Puzolanik imento Kompoze imento 0 1 0 0 2 6 4 3 2 0,00% 7,14% 0,00% 0,00% 14,29% 42,86% 28,57% 21,43% 14,29%

CEM III CEM IV CEM V MC

Tablo -1 : Entegre Tesisler in statistiki Bilgiler Entegre Tesis Says : 41

Tablo -2 : tme-Paketleme Tesisleri in statistiki Bilgiler tme- Paketleme Tesis Says : 14

6.1.3. imento FabrikalarnaAit Belgelere likin Bilgiler lkemiz imento sektrnde faaliyet gsteren 41 adet entegre retim tesisi ve 14 adet tmepaketleme tesislerine ait belgelere ilikin saysal veriler aadaki tabloda sunulmutur.

Belge Tr Entegre Tesis tme Paketleme Tesisi

Kurma zni 22 6

letme GSM Emisyon Dearj Belgesi Ruhsat zni zni 39 11 33 11 32 12 30 8

OHSAS SO SO 18001 9001 14001 Belgesi Belgesi Belgesi 28 6 30 8 13 1

34

6.1.4. Risk Deerlendirme almalarna likin statistikler imento sektrnde faaliyet gsteren; 41 entegre tesisin 30'unda risk deerlendirme almalar yaplm olup, bu almalarn 26's Fine-Kinney metodu, 4' matris metodu, 14 tme-paketleme tesisinin 7'sinde risk deerlendirme almalar yaplm olup, bu almalarn 6's Fine-Kinney metodu, 1'i matris metodu, kullanlarak yaplmtr. 6.2. alanlara likin Bilgiler 6.2.1. i Saylar imento sektrnde faaliyet gsteren 41 entegre tesiste 12543 erkek ve 517 kadn olmak zere toplam 13060 ii almaktadr. Entegre tesislerde asl iverenler 8595 erkek ve 455 kadn olmak zere toplam 9050 ii, alt iverenler 3948 erkek ve 62 kadn olmak zere toplam 4010 ii altrmaktadr. imento sektrnde faaliyet gsteren 14 tme-paketleme tesisinde 681 erkek ve 38 kadn olmak zere toplam 719 ii almaktadr. tme-paketleme tesislerinde asl iverenler 457 erkek ve 26 kadn olmak zere toplam 483 ii, alt iverenler 224 erkek ve 12 kadn olmak zere toplam 236 ii altrmaktadr.

Tesis Tr Cinsiyet Asl veren Alt veren Toplam

Entegre Erkek Kadn 8595 455 3948 62 12543 517

Toplam 9050 4010 13060

tme-Paketleme Toplam Erkek Kadn 457 26 483 224 12 236 681 38 719

Genel Toplam 9533 4246 13779

Yukardaki veriler dikkate alndnda imento sektrnde faaliyet gsteren 41 entegre tesis ve 14 tme-paketleme tesisinde 13224 erkek ve 555 kadn olmak zere toplam 13779 ii almaktadr. 6.2.2. Salk Personeline likin statistikler imento sektrnde faaliyet gsteren 41 entegre tesisinde 41 iyeri hekimi ve 47 salk memuru veya hemire almaktadr. lkemiz imento sektrnde faaliyet gsteren 14 tme-paketleme tesisinden 5inde 50den fazla ii almakta olup tamamnda iyeri hekimi grevlendirilmitir.

35

6.2.3. Gvenlii ile Grevli Mhendis veya Teknik Elemanlara likin statistikler imento sektrnde faaliyet gsteren 41 entegre tesisin 30'unda i gvenlii ile grevli mhendis veya teknik eleman grevlendirilmitir. Bu iyerlerinin ikisinde 2, birinde 3 i gvenlii ile grevli mhendis veya teknik eleman almaktadr. Sz konusu entegre tesislerde grevlendirilen i gvenlii ile grevli mhendis veya teknik elemanlarn mesleklere gre saysal dalm aadaki gibidir. Jeoloji Mhendisi Maden Mhendisi Kimya Mhendisi evre Mhendisi Tarm Makinalar Makina Mhendisi Elektrik Elektronik Mhendisi naat Mhendisi Kimyager :4 :5 :5 :6 :1 :9 :1 :2 :1

imento sektrnde faaliyet gsteren 14 tme-paketleme tesisinin 3'nde i gvenlii ile grevli mhendis veya teknik eleman almaktadr. Sz konusu kiiler makina mhendisidir. 6.3. Kazas ve Meslek Hastalna likin statistiki Bilgiler Proje kapsamnda iyerlerinde dzenlenen ve ekte sunulan iyeri tantm formunun son sayfas, i kazalar ve ramak kalmaya ilikin istatistiklerin tespitine ynelik bir almadr. Sektrde faaliyet gsteren iyerlerinin byk bir ounluu i sal ve gvenlii ynetim sistemine sahip olup i kazalarna ilikin kayt ve istatistiklerini tutmaktadr. Son 5 ylda imalat blmlerinde 657 adet i kazas meydana gelmi,, bu kazalar 19.515 ign kaybna yol amtr. Sz konusu i kazalarnn imalat blmlerine gre dalm aada sunulmutur.

malat Blm Krc Farin Frn Kmr imento Paketleme Katk Kurutma TOPLAM 36

Kaza Says 28 102 232 56 114 34 1 657

% Oran 4,26 15,53 35,31 8,52 17,35 5,18 0,15 %100

Son 5 ylda sektrde imalat blmnde meydana gelen kazalarn imalat blmlerine gre dalm.
Krc Kmr Katk Kurutma 0,15 5,18 17,35 4,26 15,53 Farin imento Frn Paketleme

8,52 35,31

Sektrde meydana gelen i kazalarndan baz rnekler aada sunulmutur: Tula skm srasnda anzastn skm yapan kiinin elindeki alete arpmas sonucu, kiinin elindeki levyeyi refleks olarak geri ekmesiyle levyenin yze arpmas, Anzastn baa dmesi, Balyozdan malzeme sramas, Manivela ile ar bir para kaldrlrken kayma sonucu manivelann ene kemiine arpmas, Silo temizlii yaplmas srasnda sepet ierisinde vince bal allrken vin halatnn duvar yzeyine devaml srtmesi sonucu kopmas, Alev gzetleme yerinden alevin kolu yakmas, Scak su hortumunun yerinden kmas sonucu yaralanma, Bant yry yolunda kontrol iin giderken tahtalar rk olduu iin balantlar ile birlikte iinin aaya dmesi, Dner frn siklon tkanmasn amak iin yaplan almada ayaklarn yanmas, Siklon tkanmas sonucu gelberi ile temizlik yaplrken ayak kaymas sonucu scak malzeme iinde ayak yanmas, 37

Planya tezgahndan malzeme alrken iinin sa elinin iaret ve orta parmaklarnn u ksmlar dnen planya bana temas etmesi sonucu kesilmesi, Yukarda belirtilen rnekler dnda ezilme, krlma ve yanma ile sonulanan ok sayda kaza olmutur. Sektrde faaliyet gsteren iyerlerinin ounda uygulanan risk bildirim kartlarnn iiler tarafndan doldurulmas ile elde edilen olay (kazaya ramak kalma durumu) rneklerinden bazlar ksa zetler halinde aada sunulmutur: Frn toz odas nnden merdivenlere giderken dk zeminin iine dklen farin tozlarn fark edemedim. Birden bire toz kmesinin iine diz boyuma kadar girdim. Toz ok scakta olabilirdi. Numune almaya giderken merdivenlere dikkatsiz basma sonucu dengemizi kaybettik. Dme tehlikesi geirdik. Soutma kulesinde korkuluk kesilmi sadece sprgelik kalm. Ayam takld, decektim. Frn alev borusunu yenisiyle deitirmek iin eskisini demonte ederken, boruya balanan halatn kopmas sonucu halata bal olan makara yere dmtr. Fabrika silobas tarafndan, frn elektro filtre tozlar, imento deirmeni 3 nitesine baslrken, silobasn st kapan tutan civata kopmu ve oradan gemekte olan bir iinin nne dmtr. Fabrika Direktr ynetiminde, btn efler ve mdrlerin katld, genel saha denetimi esnasnda bir kiinin, imento deirmeni 3 nitesinde yerdeki metal ubuu fark etmeyip aya taklm ve dme tehlikesi geirmitir. Elektrik panosu bakmnda, malzemenin k faz ile gvde arasna skmas sonucu alter amtr. Laboratuarda numune alma sistemine enerji verilmesi esnasnda kabloda ksa devre meydana gelmitir. Paketleme 2, 2. silo dkme kumanda odasndaki yal radyatrn bakalit blm yand. Rzgarda sac malzeme kopma sonucu personelin yanna dmtr. Atlyede, sobadan kan kvlcm plastik malzemelere sram ve malzemeler yanmtr. Kmr deirmeninde bakm srasnda deirmen start almtr. 38

Paketleme kompresr odasnda kablolar tutumutur. Katk deirmeni 4. katndaki tavan vincinin halat klavuzu zemine dt. Kmr deirmeni ana motor kontrol srasnda elektrik ustasnn zerinde olduu platform salland. Farin deirmeni motoru ile deirmen aras gei kapsndaki eik tehlike yaratyor. Taklp merdivene doru dtm. Frn n stc binas altndaki elektrik odasnn (mcc 3-5) 2. Farin tarafndaki kapsn dardan aarken her seferinde dme tehlikesi geiriyorum. Asansrn nndeki gibi platform yaplmas. Ambalaj nitesine ait silo dolum krkleri arzasnda kullanlan seyyar sehpann st ksm kaynaklar kopmu, kaza riski atlattk. Sehpa zerinde iken ok sallanyor, korkuluklar yok. Sehpann uygun hale getirilmesi.

39

40

7. BLM SALII VE GVENL YNNDEN SAPTANAN NOKSANLARA LKN BLGLER


Proje kapsamnda yaplan teftilerde tespit edilen noksanlklar 27 balk altnda aada belirtilmitir. Belirtilen noksanlarn yanndaki rakamsal bilgiler, sz konusu noksanln proje kapsamnda tefti edilen ka iyerinde saptandn ve yzde orann ifade etmektedir. (noksanlk saptanan iyeri says / toplam iyeri says - % oran) Risk Deerlendirmesi-Salk ve Gvenlik Plan 1. yerinde risk deerlendirmesi yaplmamtr. / yerinde risk deerlendirme almalar balam olup tamamlanmamtr. (18 / 55 - % 32.73) veren, iyerinde yaplan ilerin zelliklerini dikkate alarak ve risklerden zel olarak etkilenebilecek ii gruplarnn durumunu da kapsayacak ekilde iyerlerinde var olan ya da dardan gelebilecek tehlikelerin, iilere, iyerine ve evresine verebilecei zararlarn ve bunlara kar alnacak nlemlerin belirlenmesi amacyla yaplmas gerekli almalar ihtiva eden salk ve gvenlik ynnden risk deerlendirmesi yapacak, yapt risk deerlendirmesi sonucuna gre, alnmas gereken koruyucu nlemlere ve kullanlmas gereken koruyucu ekipmana karar verecektir. verence alnan nleyici tedbirler ile seilen alma ekli ve retim yntemleri, iilerin salk ve gvenlik ynnden korunma dzeyini ykseltmeli ve iyerinin idari yaplanmasnn her kademesinde uygulanmaldr. veren, iyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadn tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunmas halinde, iilerin salk ve gvenlii ynnden olumsuz etkilerini belirlemek zere risk deerlendirmesi yapmakla ykmldr. Risk deerlendirmesi yaplarak, Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelikte belirtilen nlemler alnmadan tehlikeli kimyasal maddelerle allmas yasaktr. a) Risk deerlendirmesi, aada belirtilen hususlar dikkate alnarak yaplr; 1) Kimyasal maddenin salk ve gvenlik ynnden tehlike ve zararlar, 2) malat, ithalat veya satclardan salanacak malzeme gvenlik bilgi formu, 3) Maruziyetin tr, dzeyi ve sresi, 4) Kimyasal maddenin miktar, kullanma artlar ve kullanm skl, 5) Bu Ynetmelik eklerinde verilen mesleki maruziyet snr deerleri ve biyolojik snr deerleri, 6) Alnan ya da alnmas gereken nleyici tedbirlerin etkisi, 7) Varsa, daha nce yaplm olan salk gzetimlerinin sonular. veren, tedarikiden veya dier kaynaklardan risk deerlendirmesi iin gerekli olan ek bilgileri salar. Bu bilgiler, kullanclara ynelik olarak, varsa kimyasal maddelerin yrrlkteki mevzuatta yer alan zel risk deerlendirmelerini de iermelidir. b) veren, Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelii'nin 7 nci ve 8 inci maddelerinde belirtilen nlemlerden hangilerinin alnm 41

olduunu belirlemekle ykmldr. Risk deerlendirmesi yazl belge haline getirilerek, istenildiinde yetkili kiilere gsterilmek zere iyerinde bulundurulacaktr. c) Risk deerlendirmesi aadaki hallerde yenilenecektir; 1) Risk deerlendirmesinde belirlenen srelerde, 2) alma koullarnda nemli bir deiiklik olduunda, 3) Ortam lmleri ve salk gzetimlerinin sonularna gre gerektiinde, 4) Kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduunda, 5) En az be ylda bir defa. d) Risk deerlendirmesi, tamir ve bakm ileri de dahil olmak zere kimyasal maddelerle allan tm ileri kapsayacaktr. e) Birden fazla kimyasal madde ile allan ilerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri ile etkileimleri dikkate alnarak risk deerlendirmesi yaplacaktr. f) Tehlikeli kimyasal maddeler ieren yeni bir faaliyete ancak risk deerlendirilmesi yaplarak belirlenen her trl nlem alndktan sonra balanacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde : 77, Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde: 6) 2. letmede yapm almalar devam eden imento silosu ve deirmen inaat almalarnda salk ve gvenlik plan yaplmamtr. / Yeni dner frn yatrm projesindeki temel kaz almalarnn salk ve gvenlik plan yaplmamtr. (3 / 55 - % 5.46) veren veya proje sorumlusu, yap iine balamadan nce, yap alannda yrtlen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kurallar belirleyen bir salk ve gvenlik plan hazrlayacak veya hazrlanmasn salayacaktr. Yap alannda Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii Ek-II'de belirtilen iler yaplyorsa, bu ilerle ilgili zel nlemler planda yer alacaktr. (Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii Madde: 5, 7) 3. yeri Risk Deerlendirme almalarnda asbestli salmastralarn kullanm ve depolanmasndan doan riskler deerlendirilmemitir. (13 / 55 - %23.64) veren, asbest tozuna maruziyet riski bulunan almalarda, asbestin tr ve fiziksel zellikleri ile alanlarn maruziyet derecesini dikkate alarak risk deerlendirmesi yapmakla ykmldr. (Asbestle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde:5) 4. Risk deerlendirmesinde ekranl aralarn kullanmndan kaynaklanan riskler belirlenmemi ve alma plan yaplmamtr. (3 / 55 - % 5.46) veren, alma merkezlerinde, ekranl aralarn kullanmndan kaynaklanan zorlayc travmalara neden olabilecek riskleri belirleyecek ve bu riskleri ortadan kaldracak veya en aza indirecek salk ve gvenlik nlemlerini alacaktr. veren, ekranl aralarla yaplan almalardan kaynaklanan i ykn ve etkilenmeyi azaltmak amacyla, uygun alma plan yaparak, operatrlerin periyodik olarak ara vermesini veya dnml olarak baka ilerde almalarn salayacaktr. (Ekranl Aralarla almalarda Salk ve Gvenlii nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde: 5, 7) 42

Patlayc Ortamlar 5. yerinde patlayc ortamlar belirlenip snflandrlarak patlamadan korunma dokman hazrlanmamtr. (47 / 55 - % 85.46) veren, patlamalarn nlenmesi ve bunlardan korunmay salamak amacyla, aada belirtilen temel ilkelere ve verilen ncelik srasna uyarak, yaplan ilemlerin doasna uygun olan teknik ve organizasyona ynelik nlemleri alacaktr: a) Patlayc ortam olumasn nlemek, b) Yaplan ilemlerin doas gerei patlayc ortam olumasnn nlenmesi mmkn deilse patlayc ortamn tutumasn nlemek, c) ilerin salk ve gvenliklerini salayacak ekilde patlamann zararl etkilerini azaltacak nlemleri almak. Bu nlemler, gerektiinde patlamann yaylmasn nleyecek tedbirlerle birlikte alnacaktr. Alnan bu tedbirler dzenli aralklarla ve iyerindeki nemli deiikliklerden sonra yeniden gzden geirilecektir Risk deerlendirmesinin temel ilkelerine ve yukarda belirtilen hususlara uygun olarak alanlarn salk ve gvenliini korumak iin iveren: a) ilerin ve dier kiilerin salk ve gvenlii iin tehlikeli patlayc ortam oluma ihtimali olan yerlerde gvenli alma artlarn salayacak, b) ilerin salk ve gvenlii iin tehlikeli patlayc ortam oluma ihtimali olan yerlerde, yaplan risk deerlendirmesi sonucuna gre alma sresince uygun teknik yntemlerle bu ksmlarn gzetim altnda tutulmasn salayacaktr. veren, iyerinde risk deerlendirmesi yaparken patlayc ortamdan kaynaklanan zel riskleri deerlendirecek, sz konusu deerlendirmede aadaki hususlar da dikkate alacaktr: a) Patlayc ortam oluma ihtimali ve bu ortamn kalcl, b) Statik elektrik de dahil tututurucu kaynaklarn bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri, c) yerinde bulunan tesis, kullanlan maddeler, prosesler ile bunlarn muhtemel karlkl etkileimleri, d) Olabilecek patlamann etkisinin bykl. Patlama riski, patlayc ortamlarn oluabilecei yerlere ak olan veya alabilen dier yerler de dikkate alnarak bir btn olarak deerlendirilecektir. veren, a) Patlayc ortam olumas ihtimali olan yerleri 26.12.2003 tarihli resmi gazetede yaymlanan "Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik" in ekinde bulunan Ek-I'de belirtildii ekilde snflandracak, b) Yukarda (a) fkrasna gre snflandrlm olan blgelerde sz konusu ynetmelik ekinde bulunan Ek-II'de verilen asgari gereklerin uygulanmasn salayacak ve c) ilerin salk ve gvenliini tehlikeye atabilecek miktarda patlayc ortam oluabilecek yerlerin giriine sz konusu ynetmelik ekinde bulunan Ek-III'de verilen iaret konulacaktr. veren, patlama riskini deerlendirirken "Patlamadan Korunma Dokman" olarak anlan belgeleri hazrlayacaktr. Patlamadan Korunma Dokmannda, zellikle; 43

a) Patlama riskinin belirlendii ve deerlendirildii, b) "Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik"te belirlenen ykmllklerin yerine getirilmesi iin alnacak nlemler, c) yerinde sz konusu ynetmeliin Ek-I' ine gre snflandrlm yerler, d) Sz konusu ynetmelik Ek-II'de verilen asgari gereklerin uygulanaca yerler, e) alma yerleri ile uyar cihazlar da dahil i ekipmannn tasarm, iletilmesi, kontrol ve bakmnn gvenlik kurallarna uygun olarak saland, f) yerinde kullanlan tm ekipmann " Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii" ne uygun olduu, hususlar yazl olarak yer alacaktr. Patlamadan korunma dokman, iin balamasndan nce hazrlanacak ve iyerinde, i ekipmannda veya organizasyonunda nemli deiiklik, genileme veya tadilat yapldnda yeniden gzden geirilerek gncelletirilecektir. veren, yrrlkteki mevzuata gre hazrlad patlama risk deerlendirmesini, dokmanlar ve benzeri dier raporlar birlikte ele alabilir. (Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik Madde: 5, 6, 7, 9, 10, 11) Kimyasallar 6. yerinde kullanlan kimyasallarn malzeme gvenlik bilgi formlar yoktur. (13 / 55 - % 23.64) 7. yerinde kullanlan kimyasallarn ierii konusunda kimyasal maddelerle alanlar bilgilendirilmemitir. (17 / 55 - % 30.91) yerinde kullanlan tm kimyasal maddelerin malzeme gvenlik bilgi formlar Trke olarak, bu maddelerin tedarikilerinden salanacak ve iyerinde bulundurulacaktr. Bu formlar aadaki bilgileri ierecektir: 1- Kimyasal rn ve firma kimlik bilgileri. 2- Formlasyon/bileenler hakknda bilgiler. 3- Tehlike tanmlamas. 4- lk yardm nlemleri. 5- Yangn nlemleri. 6- Kazara dklmelere kar nlemler. 7- Tama ve depolamayla ilgili bilgiler. 8- Maruziyet kontrol ile ilgili bilgiler. 9- Fiziksel ve kimyasal zellikler. 10- Kararllk ve reaktiflik. 11- Toksikolojik bilgiler. 12- Ekolojik bilgiler. 13- Atk bertaraf bilgileri. 44

14- Nakliye ile ilgili bilgiler. 15- lgili mevzuat. 16- Dier Bilgiler Malzeme gvenlik bilgi formlar tehlikeli kimyasal maddelerle alanlarn eitimi ve bilgilendirilmesi amacyla kullanlacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 78, Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde: 6, 10, evre ve Orman Bakanl Gvenlik Bilgi Formlarnn Dzenlenmesine likin Teblii Madde: 6) 8. yeri salk birimince kimyasal maddeler ve etkileri konusundaki riskler belirlenmemitir. (24 / 55 - % 43.64) Salk birimi, salkl ve gvenli bir alma ortam oluturmak zere iyerlerinde fiziksel, kimyasal ve biyolojik risklerin belirlenmesi, ortadan kaldrlmas iin gerekli tedbirleri almak ve bu amala lm, analiz ve kontrollerin yaplmasn salamakla ykmldr. (yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Madde: 16) 9. yerinde kullanlan kimyasal maddelerin malzeme gvenlik bilgi formlar kullanm ve depolama alanlarna aslmamtr. (6 / 55 - % 10.91) veren, iyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadn tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunmas halinde, risk deerlendirmesinde kullanmak zere imalat, ithalat veya satclardan salanacak malzeme gvenlik bilgi formlarn bulundurmakla ykmldr. veren; tehlikeli kimyasal maddeler iin tedarikiden salanan malzeme bilgi formlar, hakknda bu maddelerin kullanld ve depoland yerlerde alanlara bilgi salamak ve eitim vermekle ykmldr. Gerektii durumlarda yazl talimatlar hazrlanarak ilgili yerlere aslacaktr. ilere veya temsilcilerine verilecek bilgi, Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelie gre yaplan risk deerlendirmesi sonucu ortaya kan riskin derecesi ve zelliine bal olarak, szl talimat ve yazl bilgilerle desteklenmi eitim eklinde olacaktr. Bu bilgiler deien artlara gre gncellenecektir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 78, Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde: 6/a-2, 10/a-4, evre ve Orman Bakanl Gvenlik Bilgi Formlarnn Dzenlenmesine likin Teblii Madde: 6) Toz 10. yerinde toz lm almalar yaplmamtr. (10 / 55 - % 18.18) 11. Hammadde krc az ksmnda malzeme dklrken toz yaylmasna kar tedbir alnmamtr. /Krc blmnde toza kar su pulverizasyon sistemi yoktur. (13 / 55 - % 23.64) 12. yerindeki ekipmanlarn (sevkyat bantlar, torbal paketleme kantarlar, kmr deirmeni, v.b.) bir ksmndan alma ortamna toz yaylmaktadr. / yerinde bulunan makina ekipmanlardan bir ksmnda alma ortamna toz yayma riski tayan izolasyonu iyi olmayan blmler bulunmaktadr. (29 / 55 - % 52.73) 13. yeri iletme sahas ierisinde aralarn kulland yol ve stok sahasndan youn bir ekilde ortama toz yaylmaktadr. (2 / 55 - % 3.64) 45

14. Eski paketleme nitesi 1. silo alt dner kantar nitesinde toza kar filtreli emi sistemi yoktur. (1 / 55 / % 1.82) 15. yerinde kiisel maruziyete ynelik toz lm almas yaplmamtr. (15 / 55 -% 27.27) 16. yeri hammadde kapal stok holnde bulunan gezer vincin kabin izolasyonu yeterli deildir./ Kmr stok holnde ve hammadde stok holnde bulunan gezer vinlerin izolasyonlar yeterli deildir. (6 / 55 - % 10.91) 17. Konveyr bantlar dkme noktalarnn havalandrma sistemi filtreleri uygun deildir. (1 / 55 - % 1.82) yeri alma ortamna ynelik alma ortam hava kalitesi ve kiisel toz maruziyetinin belirlenmesine ynelik toz lm almalar yaplacak, toz lm sonular tespit edilecek, toz ynnden riskli olan blgelerde alanlar tozdan kaynaklanabilecek salk sakncalar dikkate alnarak zel salk gzetimine alnacak, riskin kabul edilebilir dzeye drlmesi iin teknolojik gelimeler de dikkate alnarak almalar uygun yntemlerle yaplacak, uygun makina ve ekipman salanacaktr. Toz karan i ekipmanlar, tozlar kaynanda tutacak ve/veya ekecek uygun sistemlerle donatlacaktr. Toz riskinin kabul edilebilir dzeyde olmad yerlerde yaplan almalarda alanlar, zararl dzeyde toz ve benzeri zararl etkenlerden korunacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 6, yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik Madde: 6) Grlt 18. yerinde grlt lm yaplmamtr. (11 / 55 - % 20.00) 19. yerinde kiisel maruziyetin tespitine ynelik grlt lm yaplmamtr. (4 / 55 - % 7.27) 20. yerinin retim blmnden (deirmenler, kompresrler v.b. ) dier blmlere grlt yaylmaktadr. (10 / 55 - % 18.18) 21. Hammadde krc / Farin deirmeni blm kumanda odasnn ses izolasyonu yeterli deildir. (14 / 55 - % 25.46) yerinde grlt lm yaplarak, grlt seviyesi yksek olan blmler tespit edilecek, bu blmde alan iilerin listeleri karlarak bu iiler zel salk gzetimine tabi tutulacak, periyodik genel salk muayenelerinin yan sra duyma durumu ve derecesi llecek, duyma durumunda azalma ve herhangi bir bozukluk grlenler ile kulak ve sinir sistemi hastal bulunanlar ve hipertansiyonlu olanlar, altklar ilerden ayrlacaklar, kontrol ve tedavi altna alnacaktr. Grltl blmlerde grltden kaynaklanan maruziyetin nlenmesi veya azaltlmas iin ncelikle teknik gelimelere uygun nlemler alnarak grltye maruziyetten kaynaklanan risklerle kaynanda mcadele edilecektir. Grltl blmlerde bulunan kumanda odalarnn grltye kar ses izolasyonlar yeterli hale getirilerek bu blmlerde alanlarn grltye maruziyetleri en aza indirilecektir. Grltden kaynaklanan risklerin azaltlmasnda zellikle; 1) Grltye maruziyetin daha az olduu baka alma yntemleri semek, 2) Yaplan ii gz nnde bulundurarak, mmkn olan en dk dzeyde grlt yayan uygun i ekipmann semek, 46

3) yerinin ve allan yerlerin tasarmn dzenlemek, 4) ilere, i ekipmann grltye en az maruz kalacaklar doru ve gvenli bir ekilde kullanmalar iin, gerekli bilgiyi ve eitimi vermek, 5) Grlty teknik yollarla azaltmak iin; Hava yoluyla yaylan grlty, perdeleme, kapatma, grlt emici rtlerle ve benzeri yntemlerle azaltmak, Yapdan kaynaklanan grlty, yaltm ve benzeri yntemlerle azaltmak, 6) yeri, alma sistemleri ve i ekipmanlar iin uygun bakm programlarn uygulamak, 7) Grlty azaltacak bir i organizasyonu ile; Maruziyet sresini ve grlt dzeyini snrlamak, Yeterli dinlenme aralar verilerek alma srelerinin dzenlemek, gibi nlemler alnacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 22, 78) Yangn 22. yeri kmr deirmeninde yangn sndrme sistemi faal deildir. (1 / 55 - % 1.82) 23. Yangn alglama ve ihbar sistemi kesintisiz g kaynana bal deildir. (2 / 55 - % 3.64) 24. Ambar blmnde yangn riskine kar gerekli tedbirler (yangn alglama dedektr, yangn alarm sistemi, sulu yangn sndrme sistemi, vb.) alnmamtr. Paketleme blm kat torba stok sahasnda yangn riskine kar gerekli tedbirler (yangn alglama dedektr, yangn alarm sistemi, sulu sndrme sistemi, vb.) alnmamtr. (7 / 55 - % 12.73) 25. yeri torba paketleme blmnde alma ortamnda ihtiyatan fazla kat torba stoklanmaktadr. (1 / 55 - % 1.82) 26. yeri genelinde yangna hassas blmlerde yangn ihbar sistemi bulunmamaktadr. (1 / 55 % 1.82) 27. Trafo odasnda uygun seyyar yangn sndrme cihaz yoktur. (2 / 55 - % 3.64) 28. Atk lastik depolama sahasnda yangna kar sulu yangn sndrme sistemi yoktur. (1 / 55 % 1.82) 29. Akaryakt tank sahasnda seyyar yangn sndrme cihaz yoktur. (1 / 55 / % 1.82) 30. Yangn alarm, sndrme tatbikat ve tahliye denemeleri yaplmamtr. (3 / 55 - % 5.46) yerinin byklne, yaplan iin zelliine, kullanlan ve depolanan maddelerin fiziksel ve kimyasal zellikleri ve miktarlar ile alanlarn saysna gre iyerinde etkili ve yeterli yangn sndrme ekipman ile yangn detektrleri ve alarm sistemleri bulunacaktr. Yangn sndrme ekipman kolay kullanlr olacak, grnr ve kolay eriilir yerlere konulacak, nlerinde engel bulunmayacaktr. Yangn ihbar sistemi bamsz bir kesintisiz g kaynana bal olacaktr. yerlerinin alma alanlarnda kullanlmakta olan kat vb yanc maddeler ihtiyatan fazla bulundurulmayacaktr. yerlerinde 6 ayda bir alarm ve tahliye denemeleri yaplacak, bu denemeler, yetkili ve tecrbeli bir ef, iyeri bekileri ve yeteri kadar yardmclardan kurulu bir ekibin gzetimi altnda yaplacak ve iyeri yangn planna uygun olarak tertiplenecektir. 47

zel itfaiye tekilat bulunan iyerlerinde, en az ayda bir defa yangn savunma ve sndrme denemeleri, zellikle beklenmedik anlarda ve gerek yangn artlarna en uygun bir ekilde yaplacak ve bu srada gerekli savunma tehizat ve tertibat da kullanlacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik Ek 1 - Madde: 5, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 131,132) Acil Durum Eylem Planlar 31. Acil durum eylem planlar hazrlanmamtr. (15 / 55 - % 27.27) 32. Acil durum eylem planlarnda genel riskler dikkate alnm, iyerine zg riskler belirlenerek planlanmamtr. (11 / 55 - % 20.00) veren, iyerindeki tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanacak kaza, olay ve acil durumlarda yaplacak ileri nceden belirleyen bir acil eylem plan hazrlamak ve plann gerektirdii dzenlemeleri yapmakla ykmldr. yerinde belirli aralklarla acil eylem plan ile ilgili uygulamal eitim ve tatbikat yaplacak ve uygun ilkyardm imkanlar salanacaktr. veren acil durum eylem plann hazrlarken ncelikle acil durum tanmlamas yapacak, acil durum yaratan riskler belirlenecek, aadaki hallerde ne yaplmas gerektiini belirleyen iler hakknda prosedrler oluturulacaktr. yangn, patlama, gaz/sv kaaklar, kontrol edilemeyen kimyasal reaksiyonlar, acil ve plansz frn durular gibi iyerine zg acil durumlar, kimyasal kazalara mdahale prosedrleri, benzin, toz kmr stoklar, kmr deirmenleri, dolu LPG tpleri, tme grubu yalar v.b., patlama risklerine kar alnan tedbirler, yangn durumu mdahale plan(lar), acil durumlarda ilkyardm mdahalesi, radyasyon ieren cihazlardan kaynaklanabilecek risklere kar alnan tedbirler, sel, deprem, heyelan gibi iyerinin bulunduu yerin corafik zelliklerine gre acil durumlar, (zellikle deprem ynnden riskli corafyada konulanmsa tesis, farin ve imento silolarnn dayankllnn karot numuneleri alnarak tespit edilmesi ve gerek grlmesi halinde glendirme almalarnn yaplmas) sabotajlardan kaynaklanan acil durumlar, (Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde: 9/a ) Basnl Kaplar 33. yeri genelinde bulunan basnl kaplarn periyodik kontrolleri yaptrlmamtr. / Buhar kazanlarnn periyodik kontrolleri yaplm ancak basn testleri yaplmamtr. / yerinde bulunan kompresrlerin ve scak su kazanlarnn periyodik kontrol yaplmamtr. (5 / 55 - % 9.09) 34. yerinde bulunan basnl kaplardan bazlarnn periyodik kontrol dokmanlar uygun deildir. (3 / 55 - % 5.46) 35. Oksijen tplerinin kontrol raporu uygun deildir. (1 / 55 - % 1.82) 48

Basnl kaplarn kontrol ve deneyleri, ehliyeti Hkmet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafndan, imalinin bitiminden sonra ve monte edilip kullanlmaya balanmadan nce, veya yaplan deiiklik ve byk onarmlardan sonra, en az ay kullanlmayp yeniden servise girmeleri halinde ise tekrar kullanmaya balanmadan nce ve herhalde periyodik olarak ylda bir yaplr. Kontrol ve deney sonular, dzenlenecek bir raporda belirtilir ve bu raporlar iyerlerinde saklanr. Dzenlenen belgede basnl kaplarn kontrolnn hangi mevzuata gre yapld, periyodik kontrol metodolojisinin anlatlmas, lm sonular ve basn testi kontrol deerlendirmesi gibi hususlara yer verilecektir. (4857 Sayl Kanunu Madde : 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 209, 223, 244) 36. yeri genelinde bulunan basnl tplerin devrilmesine kar nlem alnmamtr. (5 / 55 - % 9.09) Gaz tpleri alma annda dik duracak ve devrilmemeleri iin gerekli tedbirler alnacak ve tehlike annda kolayca sklecek ekilde balanm olacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde : 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 164 / 2 ) 37. yeri genelinde bulunan oksi-yanc gaz kaynak takmlarnn bazlarnda alev geri tepme ventilleri yoktur. (13 / 55 - % 23.64) Oksi-yanc gaz kaynak takmlarnda, alevin geri tepmesini nleyecek alev geri tepme ventilleri bulunacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77) 38. Hava tanklarnn bazlar, patlamaya dayankl bir blme ierisine alnmamtr. / Kompresrlerin yerleri uygun deildir. (13 / 55 - % 23.64) Sabit kompresrlerin depolar, patlamalara kar dayankl bir blmede olacak, seyyar kompresrler, alan iilerden en az 10 metre uzaklkta veya dayankl bir blme iinde bulunacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 249) 39. Buhar kazanlarnda su eksilmesine kar emniyetli almay temin etmek iin alt ve st limitli su seviye gstergesi yoktur. (1 / 55 - % 1.82) veren, iyerinde kullanlacak i ekipmannn yaplacak ie uygun olmas ve bu ekipmann iilerin salk ve gvenliine zarar vermemesi iin gerekli tm tedbirleri alacaktr. Buhar kazanlarnda su eksilmesine kar emniyetli almay temin etmek iin alt ve st limitli su seviye gstergeleri olacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 204, Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 5) 40. Gaz tpleri (LPG, oksijen vb.) depolama artlar uygun deildir. (7 / 55 - % 12.73) 41. yeri kimya laboratuar blmnde alma ortamnda LPG depolanmaktadr. / yeri yemekhane blmnde mutfak ksmnda ok sayda LPG tp bulunmaktadr. (2 / 55 - % 3.64) Basnl gaz tplerinin depolanmasnda aadaki tedbirler alnacaktr: Dolu tpler scaklk deimelerine, gnein dik nlarna, radyasyon ssna, soua ve neme kar korunmu olacaktr. Dolu tplerin iyerlerinde depolanmasnda mmkn olduu kadar az miktarda tp bir arada bulundurulacak, tpler yangna dayankl ayr binalarda veya blmelerde, radyatr ve benzeri s 49

kaynaklarndan uzak bulundurulacak ve tplerin devrilmesine veya yuvarlanmasna kar tedbirler alnacaktr. Tpler, iinde bulunan gazn zelliine gre ayrlarak depolanacak, bo tpler ayr bir yerde toplanacaktr. Tplerin depoland yerlerin uygun havalandrma tertibat olacak ve bu yerlerin yeteri kadar kaps bulunacaktr. Yanc basnl gaz ihtiva eden tplerin depoland yerlerde ate ve ateli maddeler kullanma yasa uygulanacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerdeAlnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 100) 42. yerinde kullanlan oksi-yanc gaz kaynak takmlarnn gstergelerinin bazlar krlmtr. (6 / 55 - % 10.91) Btn i ekipman, ekipmann veya ekipmanda retilen, kullanlan veya depolanan maddelerin patlama riskini nleyecek zellikte olacaktr. Muayene ve deneyler sonucu kullanlmas uygun grlmeyen tp ve teferruat kesinlikle kullanlmayacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 6.a.2-Ek I Madde: 2.18, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerdeAlnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 96) 43. Buhar kazannn imalat etiketi yoktur. (1 / 55 - % 1.82) Her kazann grnr bir yerine, imalat firma tarafndan aadaki bilgileri ieren yazl bir plaka konulacaktr : 1) malat firmann ad, 2) Kazann numaras, 3) mal edildii sene, 4) En yksek alma basnc. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 203, 205) 44. yerinde kullanlan buhar kazannn emniyet valfleri uygun nitelikte deildir. (1 / 55 - % 1.82) Buhar kazanlarnda emniyet valfleri, titreim yapmadan ayarlanabilecek ve ehliyetsiz kimselerin, ayar bozmasn nleyecek ekilde kapatlm veya mhrlenmi olacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 205) 45. Buhar kazanlarnda yumuatlm su kullanlmamaktadr. (1 / 55 - % 1.82) Ar su kullanlmayan kazanlarda, kazanta oluumunu nlemek iin tasfiye edilerek yumuatlm su kullanlacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 217/4) 46. yerinde kullanlan buhar kazanlarnn su seviye gstergesi almamaktadr. (1 / 55 - % 1.82) yerinde kullanlan buhar kazanlarnn su seviye gstergeleri alr durumda bulunacaktr. ( Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 6/2-6) 50

47. Buhar kazannn besleme suyuna yakt (fuel-oil) karmaktadr. (1 / 55 - % 1.82) Buhar kazan besleme suyuna yakt karmasn nleyici tedbirler alnacaktr. Kazan suyunda ya belirtisi grld hallerde; yzey blf yaplacak, bu ilem fayda vermediinde kazan devreden kartlacak ve ya giderici maddelerle ykanarak temizlenecektir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 220-3, 219-4, 213) Kaldrma Aralar 48. yerinde bulunan kaldrma ekipmanlarnn periyodik kontrolleri yaplmamtr. / yerinde kullanlan kaldrma ekipmanlarnn periyodik kontrol raporlar grlememitir. (10 / 55 - % 18.18) Kaldrma makinalar ve aralar her almaya balamadan nce, operatrleri tarafndan kontrol edilecek ve elik halatlar, zincirler, kancalar, sapanlar, kasnaklar, frenler ve otomatik durdurucular, yetkili teknik bir eleman tarafndan ayda bir btnyle kontrol edilecek ve bir kontrol belgesi dzenlenerek iyerindeki zel dosyasnda saklanacaktr. Kaldrma makinalar, kabul edilen en ar ykn en az 1,5 katn, etkili ve gvenli bir ekilde kaldracak ve askda tutabilecek gte olacak ve bunlarn bu yke dayankl ve yeterli yk frenleri bulunacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 376 ) 49. yeri genelinde bulunan kaldrma ekipmanlarnn kanca ksmlarnda emniyet mandal yoktur. (18 / 55 - % 32.73) Kaldrma ara ve makinalarnn yk kancalar demir dvme elik veya benzeri uygun malzemelerden yaplm olacak, yklerin kurtulup dmelerini nlemek iin, bunlarda gvenlik mandal veya uygun gvenlik tertibat bulunacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 436) 50. yerinde bulunan kaldrma ekipmanlarnn st limit alterleri yoktur. (18 / 55 - % 32.73) Kaldrma makinalarnda, belirtilen st ve alt noktalar geildiinde, elektrik akmn otomatik olarak kesecek ve tamburun hareketini otomatik ekilde frenleyecek bir tertibat bulunacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 375) 51. yerinde bulunan forkliftin geri vites sesli ikaz sistemi yoktur. (4 / 55 - % 7.27) Motorlu arabalarn geri viteslerinde klakson, an veya zil sesleri, iyerindeki dier sinyal seslerinden farkl, dier makinalarn meydana getirdii grltleri bastracak kadar kuvvetli ve tiz olacak ve ayn iyerinde alan eitli motorlu arabalar iin ayn ses tonu kullanlacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 459) 52. yerinde bulunan forkliftlerin egzos gaz emisyonlar alma ortamn kirletmekte olup forkliftler uygun ve bakml deildir. (1 / 55 - % 1.82) veren, iyerinde kullanlacak i ekipmannn yaplacak ie uygun olmas ve bu ekipmann iilerin salk ve gvenliine zarar vermemesi iin gerekli tm tedbirleri alacaktr. veren, i ekipmann seerken iyerindeki zel alma artlarn, salk ve gvenlik ynnden tehlikeleri gz nnde bulundurarak, bu ekipmann kullanmnn ek bir tehlike oluturmamasna dikkat edecektir. ( Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Ek-II Madde: 2, 5) 51

53. Baz forkliftlerin dikiz aynas yoktur. (1 / 55 - % 1.82) Kendinden hareketli i ekipman hareket halinde iken kiiler iin risk oluturuyorsa gvenliin salanmasnda, srcnn dorudan gr alannn yetersiz kald durumlarda, gr iyiletirmek iin uygun yardmc aralar kullanlacaktr. ( Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 6.a.2-Ek I Mad: 3.1.6.d) Elektrik Tesisat 54. yeri elektrik (kuvvet, aydnlatma ve topraklama) tesisat periyodik kontrol yaplmamtr./ (12 / 55 - % 21.82) 55. yeri elektrik (kuvvet, aydnlatma ve topraklama) tesisat kontrol rapor format uygun deildir. (12 / 55 - % 21.82) 56. yerinin topraklama tesisatnn periyodik kontrol genel olarak yaplm ancak i ekipman baznda yaplmamtr. (6 / 55 - % 10.91) 57. yerinin topraklama tesisatnn kontrol belgesinde topraklama lm deerleri yksek bulunmutur. (4 / 55 - % 7.27) Nemli ve tozlu yerlerle geici olarak nemli olan slak, korozif, yangn tehlikesi arz eden ve yksek scakl olan yerlerde yaplm ve yaplacak elektrik tesisat ile bina dna yaplm elektrik tesisat, Elektrik Tesisat Ynetmelii ve Fenni artnamesine uygun olacaktr. Elektrik tesisat, cins ve hacmine gre ehliyetli elektrikiler tarafndan yaplacak, bakm ve iletmesi salanacaktr. Aydnlatma devresi de dahil olmak zere btn elektrik tesisat bir yl gemeyen sreler iinde muntazaman ehliyetli elemanlar tarafndan kontrol ve bakma tabi tutulacaktr. Topraklama devresi, dk direnli iletkenlerden yaplm olacak ve baland cihazn izolesinde meydana gelecek en byk kaa (ksa devreyi) iletecek kapasitede olacak veya devrede, gerektiinde o cihaz devreden karacak, uygun bir devre kesme tertibat bulunacak ve topraklama tesisat, uygun bir ekilde korunacaktr. Elektrik iletkenlerinin mahfazalar, metal mahfaza borular, elektrik tehizatnn metal koruyucular ve dier gerilim altnda bulunmayan yaltlm ksmlar, uygun bir ekilde topraklanacaktr. Alternatif veya doru akm ile alan plak metal ksml elektrik cihazlar, uygun bir ekilde topraklanacaktr. Topraklama sisteminin uygunluu belgelendirilecektir. Dzenlenen belge ilgililerin her isteminde gsterilmek zere iyerinde saklanacaktr. Dzenlenen belgede elektrik tesisat kontrolnn hangi mevzuata gre yapld, lmlerde kullanlan cihazn zellikleri, referans alnan mevzuatla ilgili snr deerler, lm sonular ve tesisat kontrol deerlendirmesi gibi hususlara yer verilecektir. Kontrol sonucu uygun olmayan deerler ihtiva eden blmler iin sz konusu deerleri iyiletirme iin mhendislik almalar yaplacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 295, 296, 297, 343, 353, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 40, 42, Topraklama Ynetmelii Madde: 10 EK / P) 58. Akaryakt depolama tanknn bulunduu blmde statik elektrik topraklama hatt yoktur. (16 / 55 - % 29.09) Parlayc svlarn konulduu btn depolar ve boru donanmlar, boru balantlar statik elektrie kar uygun ekilde topraklanacaktr. Depolarn parlayc svlarla doldurulmas ve boaltlmasnda statik elektrie kar depolama tanknn toprakl metal ksm ile aracn metal 52

ksmlar arasnda topraklama hatt balants yaplarak oluacak statik elektrik topraa aktarlacaktr. Lastik tekerlek zerinde hareket eden tankerler, ykl olduklar statik elektrikten tamamyla arnmadka dolum yerlerine sokulmayacaktr. Topraklama hatt ylda en az bir defa, ehliyetli bir elemana kontrol ettirilerek, sisteminin uygunluu belgelendirilecektir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 337, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddeler alan yerleri ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde : 75, Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde: 8-F/2) 59. Boyahane blmnde bulunan boya tabancasnn statik elektrik topraklamas yoktur. (3 / 55 - % 5.46) Tabanca boyas yaplan tesislerde boyanacak veya verniklenecek metal paralar, boyama hcrelerinin btn metal ksmlar ile davlumbazlar, kaplar, emme tertibat ve boya tabancalar, statik elektrie kar uygun ekilde topraklanm olacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 340 ) 60. Enerji panolarnn bazlarnn nnde yaltkan paspas yoktur. (14 / 55 - % 25.46) Toprak ile potansiyel fark 42 volttan fazla olan alternatif gerilimli elektrik tablolar, zel yerlerde bulundurulacak ve bu yerlerin taban, akm geirmeyen malzemeden yaplm veya bu cins malzeme ile kaplanm olacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 274) 61. yerinin baz blmlerinde (krc, paketleme, frn, kazan dairesi, v.b.) elektrik tesisatnda ak ulu kablolar ve ak buatlar bulunmaktadr. (4 / 55 - % 7.27) Elektrik tesisat yangn veya patlama tehlikesi yaratmayacak ekilde projelendirilip tesis edilecek ve alanlar dorudan veya dolayl temas sonucu kaza riskine kar korunacaktr. Elektrik tesisat ve koruyucu cihazlar kullanlan voltaja, ortam artlarna ve yrrlkteki mevzuata uygun olacak, yetkili kiiler tarafndan iletilecektir. (yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik Madde: 6 Ek-II.3) 62. yerinin elektrik, aydnlatma tesisat ve elektrik panolar genel olarak bakmsz ve tehlikelidir. (5 / 55 - % 9.09) Elektrik tesisat yangn veya patlama tehlikesi yaratmayacak ekilde projelendirilip tesis edilecek ve alanlar dorudan veya dolayl temas sonucu kaza riskine kar korunacaktr. Elektrik tesisat ve koruyucu cihazlar kullanlan voltaja, ortam artlarna ve yrrlkteki mevzuata uygun olacak, yetkili kiiler tarafndan iletilecektir. (yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik Madde: 6 Ek-II.3) 63. Farin deirmeni trafosu yeterince koruma altna alnmamtr. (1 / 55 - % 1.82) Atlye iinde veya iilerin eriebilecei yerlerde bulunan tevzi tablolar, panolar ile kontrol tertibat ve benzeri tesisat, kilitli dolap veya hcre iine konulacak veya bunlarn taban, elektrik akm geirmeyen malzeme ile kaplanm olacaktr. Bakm ve onarm nedeniyle gerilim altndaki tesisatn tecritlerinin karlmas gerektiinde, bu ksmlar paravana veya koruyucularla korunacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 277) 53

64. Yksek gerilim pano odasnn kaplar kilitli deildir. (3 / 55 - % 5.46) Transformatr ve kondansatr merkezlerindeki dier yksek gerilim cihazlar, parmaklkl veya kafes telli kaplar ile kapal zel hcrelere yerletirilmi olacaktr. Yksek gerilim hcrelerinde yaltlm tabure kauuk eldivenler, stakalar, yangn sndrme cihazlar ksa devre ve topraklama tehizat ve talimat haiz tabela vb. bulundurulacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 284) 65. yeri iinden geen yksek gerilim hatt bulunmaktadr. (1 / 55 - % 1.82) plak hava hatlar tehlike alanna girmeden son bulacak ve bu ularda, gerilim ykselmelerine kar uygun koruyucu cihazlar bulundurulacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerdeAlnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 34 ) 66. yerinde aydnlatma lm yaplmamtr. (6 / 55 - % 10.92) 67. yerinin baz blmlerinde (krc, paketleme, frn, kazan dairesi, kmr hazrlama, malzeme ambar, v.b.) aydnlatma deerleri yetersiz ve aydnlatma tesisat uygun deildir. (4 / 55 - % 7.27) yerlerindeki avlular, ak alanlar, d yollar, geitler ve benzeri yerler, en az 20 lks (lux) ile aydnlatlacaktr. Kaba malzemelerin tanmas, aktarlmas, depolanmas ve benzeri kaba ilerin yapld yerler ile i geit koridor yol ve merdivenler, en az 50 lks (lux) ile aydnlatlacaktr. Kaba montaj, balyalarn almas, hububat tlmesi ve benzeri ilerin yapld yerler ile kazan dairesi, makine dairesi, insan ve yk asansr kabinleri malzeme stok ambarlar, soyunma ve ykanma yerleri, yemekhane ve helalar, en az 100 lks (lux) ile aydnlatlacaktr. Normal montaj, kaba iler yaplan tezgahlar, konserve ve kutulama ve benzeri ilerin yapld yerler, en az 200 lks (lux) ile aydnlatlacaktr. Ayrntlarn yakndan seilebilmesi gereken ilerin yapld yerler, en az 300 lks (lux) ile aydnlatlacaktr. Koyu renkli dokuma, bro ve benzeri srekli dikkati gerektiren ince ilerin yapld yerler, en az 500 lks (lux) ile aydnlatlacaktr. Hassas ilerin srekli olarak yapld yerler en az 1000 lks (lux) ile aydnlatlacaktr. Sz konusu deerlerin salanp salanmadnn tespiti iin aydnlatma lmleri yaplarak rapora balanp yetkililere gsterilmek zere iyerinde saklanacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 18) 68. yerinin baz blmlerinde (paketleme, imento deirmeni, kazan dairesi fuel-oil pompa odas, marangozhane v.b.) aydnlatmalar etanj deildir. (19 / 55 - % 34.55) Parlayc gaz veya buharlarn havaya karmas ile patlama tehlikesi bulunan yerlerdeki elektrik alet ve tehizat, tehlikeli alann dna kurulacak veya etan yaplm olacak ve bu tehizat, alev geirmez tipte yaplacaktr. Suni aydnlatma tesisleri ancak etan armatrlerle yaplacak, aksi halde ortam dna yerletirilmi lambalardan yararlanlacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerdeAlnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 23, 41) 69. yerinde seyyar aydnlatmada 220 V kullanlmaktadr. (2 / 55 - % 3.64) Kazan iinde veya buna benzer dar ve iletken ksmlar bulunan yerlerle slak yerlerde, alternatif akmla alan lambalar kullanld takdirde, transformatr yardm ile elde edilen kk gerilim (en ok 42 v) kullanlacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 311) 54

70. yeri trafo blmnde acil (yedek) aydnlatma sistemi yoktur. (1 / 55 - % 1.82) Aydnlatma sistemindeki herhangi bir arzann alanlar iin risk oluturabilecei yerlerde acil ve yeterli aydnlatmay salayacak yedek aydnlatma sistemi bulunacaktr. (yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik: EK1 Madde: 8) Paratoner Tesisat 71. yeri paratoner tesisat periyodik kontrol yaptrlmamtr./ yerinin paratoner etki sahasn gsterir pafta yoktur. (4 / 55 - % 7.27) 72. yerinin paratoner tesisatnn kontrol belgesinde paratonerin fabrika sahasn ve ek tesislerini kapsamad belirtilmitir. (1 / 55 - % 1.82) 73. Akaryakt tank sahasnda paratoner tesisat yoktur./ yerindeki paratonerlerin kapsama alanlarn gsteren vaziyet plannda akaryakt tanklar kapsama alan dnda kalmaktadr. (4 / 55 - % 7.27) Parlayc, patlayc, tehlikeli ve zararl maddelerin retildii ilendii ve depoland binalar, ya, boya, veya dier parlayc svlarn bulunduu binalar, yksek bacalar, yksek binalar ile zerinde direk veya sivri kntlar yahut su depolar gibi yksek yerler bulunan binalar yldrma kar yrrlkteki mevzuatn ngrd sistemlerle donatlacaktr. Tamamen elik konstrksiyon binalarla, sa ve borulardan ina edilmi tank ve benzeri elik depolarn yeterli bir topraklamaya tabi tutulmas halinde ayrca paratoner tesisatna ihtiya yoktur. Ancak bu hususun yetkili teknik bir eleman tarafndan kontrol edilerek yeterliliinin belgelendirilmesi zorunludur. Paratonerler ve yldrma kar alnan dier koruyucu tertibat ylda en az bir defa, ehliyetli bir elemana kontrol ettirilecektir. Dzenlenen belge ilgililerin her isteminde gsterilmek zere iyerinde saklanacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 343, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 57) Dnen Aksamlar 74. Paketleme blm konveyr bant tambur ksm ile iyeri genelinde bulunan konveyr bantlarn baz tamburlarn koruyucular yoktur. / yerinde kullanlan baz i ekipmanlarnn (bantl transportrlerin tambur balar, frn, deirmen, motor kaplinleri, tahrik mili, volan v.b.) dnen aksamlarnn koruyucular bulunmamaktadr ve baz ekipmanlarn koruyucular ise tehlikeli blgeyi tam olarak kapatmamaktadr. / yerinin baz blmlerinde bulunan ekipmanlarn kay kasnak sistemleri aktr. (20 / 55 - % 36.36 ) 75. yerinin baz blmlerinde bulunan (paketleme v.b.) tama bantlarnda durdurucu tertibat yoktur. (2 / 55 - % 3.64) Tahrik makinalarnn btn hareketli ksmlar ile transmisyon tertibat ve btn tezgah ve makinalarn tehlikeli olan ksmlar, uygun ekilde korunmu olacaktr. ekipmannn hareketli paralaryla mekanik temas riskinin kazaya yol aabilecei hallerde; i ekipman, tehlikeli blgeye ulamay nleyecek veya bu blgeye ulalmadan nce hareketli paralarn durdurulmasn salayacak uygun koruyucular veya koruma donanm ile donatlacaktr. Koruyucular ve koruma donanm: 55

Salam yapda olacak, lave tehlike yaratmayacak, Kolayca yerinden karlmayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek ekilde olacak, Tehlike blgesinden yeterli uzaklkta bulunacak, Ekipmann operasyon noktalarnn grlmesini gereinden fazla kstlamayacak, Sadece ilem yaplan alana girii kstlayacak, bunlar karlmadan para taklmas, sklmesi ve bakm iin gerekli ilemlerin yaplmas mmkn olacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 142, Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 6.a.2-Ek I Madde: 2.8) Korkuluklar 76. yerinde yksekten dme riski olan yerlerde (siklon katlar v.b.) korkuluk yoktur ayrca baz korkuluklar krlarak koruyucu zelliini kaybetmitir. / yerinin baz yksek yerlerinde korkuluklarda tehlikeli boluklar vardr. / yerinin kmr ve farin deirmeni etrafndaki korkuluk amacna uygun deildir. (11 / 55 - % 20.00) 77. Hammadde krc az ksmnda alann krc ierisine dmesine kar koruyucu tedbir alnmamtr. / Krc az ksmndaki korkuluk uygun deildir. (5 / 55 - % 9.09) 78. imento deirmenlerinin tehlikeli blgelerine giriler engellenmemitir. (1 / 55 - % 1.82) 79. yeri paketleme blmnde silobas dolum ksmnda iilerin dmelerini nlemek zere st korkuluklar yoktur. (19 / 55 - % 34.55) Yaplan iin zellii nedeniyle malzeme veya iilerin dme riski bulunan tehlikeli alanlara, grevli olmayan kiilerin girmesi uygun ara ve gerelerle engellenecektir. Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiilerin korunmas iin uygun nlemler alnacak, bu alanlar aka belirlenecektir. Hammadde krc az ksm, iyerinin baz yksek yerlerinin ak bulunan taraflar uygun korkulukla evrilecek veya sz konusu blmlerdeki korkuluklarn seviyeleri alanlarn tehlike blgesi ierisine dmesine engel olacak ekilde ykseltilecektir. (yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik Madde: 6 Ek-II.10) 80. Tula ambar blmnde istifleme uygun deildir. (1 / 55 - % 1.82) yerlerinde malzemeler, aydnlatmay engellemeyecek, makine ve tesisatn almasn gletirmeyecek, geitlerde gidi ve gelii aksatmayacak ve yangn sndrme tesisatnn kullanlma ve almasn engellemeyecek ve devrilmeyecek ekilde ve arlklarna dayanacak taban zerine ve ancak 3 metre ykseklikte istiflenecektir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 489) Kiisel Koruyucular 81. yerinin baz ksmlarnda alan iilerin kiisel koruyucu donanmlar yoktur./ yerinde alanlarn (paketleme ksmnda aralara ykleme yapan) kiisel koruyucu donanm 56

kullanm alkanl yetersizdir/ yoktur. (12 / 55 - % 21.82) 82. Elektrik ilerinde alan iilere uygun i ayakkabs verilmemitir.(1 / 55 - % 1.82) 83. Yksek gerilim hcresinde kiisel koruyucu donanmlar yetersizdir.(1 / 55 - % 1.82) 84. yerinde alan baz taeron iilerin kiisel koruyucu donanmlarn kullanmyla ilgili takipleri yetersizdir. (1 / 55 - % 1.82) 85. yerinde siklon ileme yapan iiler iin uygun tipte koruyucu elbise yoktur. (1 / 55 - % 1.82) 86. yerinde yrtlen atlye, imento silosu ve imento deirmeni inaatnda alan taeron iileri yksekte almalarda emniyet kemeri kullanmamaktadrlar. (1 / 55 - % 1.82) 87. yerinde alan baz taeron iilerinin i elbiseleri yoktur. (10 / 55 - % 18.18) Her iveren, Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas Hakknda Ynetmelik Ek-III'de belirtilen ilerde ve benzeri ilerde, toplu koruma yntemleri ile risklerin nlenemedii veya tam olarak snrlandrlamad durumlarda, Ek-II'de belirtilen kiisel koruyucu donanmlardan iilerin salk ve gvenlikleri iin gerekli olanlar Ek-I'de rnei verilen tabloya gre deerlendirecek ve iilere verecektir. veren, iilerin kiisel koruyucu donanmlar uygun ekilde kullanmalar iin her trl nlemi alacaktr. iler de kendilerine verilen kiisel koruyucu donanmlar aldklar eitime ve talimata uygun olarak kullanmakla ykmldr. (Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas Hakknda Ynetmelik Madde: 8) Salk ve Gvenlik aretleri 88. yerinin baz blmlerinde tehlikeli durumlar ve davranlar konusunda ikaz levhalar yoktur. / yerinde deerlendirme yaplarak gerekli salk ve gvenlik iaretleri aslmamtr. (24 / 55 - % 43.64) veren, iyerinde yaplan risk deerlendirmesi sonularna gre; alma yntemleri, i organizasyonu ve toplu korunma nlemleriyle iyerindeki risklerin giderilemedii veya yeterince azaltlamad durumlarda, gvenlik ve salk iaretlerini bulundurmak ve uygun ekilde kullanmak zorundadr. yerinde bulunmas gereken gvenlik ve salk iaretleri Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmeliinde belirtilen zel koullara uygun olacaktr. (Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii Madde: 5) Havalandrma 89. yeri laboratuar blmnde havalandrma yetersizdir. (6 / 55 - % 10.91) 90. yeri yemekhane blmnn havalandrmas yoktur / yetersizdir. (4 / 55 - % 7.27) 91. yeri elektrik atlyesinde lehim yaplan blmde havalandrma yoktur. (1 / 55 - % 1.82) 92. yerinin mekanik atlyesinin kaynakhane ksmnda zararl gazlar kaynandan alarak ortam dna atan havalandrma tesisat yoktur. (15 / 55 - % 27.27) 93. Mekanik atlye boya depolama blm havalandrmas yeterli deildir. (1 / 55 - % 1.82) 94. yeri mekanik atlye blm dkmhane blmnde kurun kalay dkm yaplmakta olup dkm potas zerinde uygun havalandrma yoktur. (1 / 55 - % 1.82) 57

95. yerinin kazan dairesinde havalandrma tesisat yoktur / havalandrma yetersizdir. (9 / 55 % 16.36) 96. Kimyasal madde deposunun havalandrmas yetersizdir. (3 / 55 - % 5.46) yerlerindeki cihaz, alet, tezgah, makina ve tesislerden kan toz, duman, buu, s, gaz ve koku, allan ortama yaylmadan, uygun aspirasyon tesisat ile kt yerden emilerek dar atlacaktr. Kapal iyerlerinde alma ekline ve alanlarn yaptklar ie gre, ihtiya duyacaklar yeterli temiz hava bulunmas salanacaktr. Cebri havalandrma sistemi kullanldnda sistemin her zaman alr durumda olmas salanacaktr. Havalandrma sisteminin almamas, alanlarn sal ynnden tehlikeli ise arzay bildiren uyar sistemi bulunacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 191, yeri Bina ve EklentilerindeAlnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik Ek-1 Madde: 6 ) 97. yerinde bulunan havalandrma tesisatlarnn periyodik kontrolleri yaplmamtr. (3 / 55 % 5.46) Aspirasyon tesisatnn gnlk bakm ve temizlii ile ayda bir de genel kontrol ile temizlii yaplacak ve onarmlardan sonra, tesisatn kurulu karakteristii bozulmayacaktr. Aspirasyon sisteminin eki debisi llerek aktif olup olmad tespit edilecektir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 200 ) Salk Gzetimi 98. yeri salk birimince yllk alma plan dzenlenmemitir. (9 / 55 - % 16.36) Salk birimi, iyerinde yrtlecek salk hizmetleri ile ilgili olarak yllk alma plan hazrlayarak iverenin onayna sunar. Onaylanan plan iyerinde ilan edilir. Ayrca, bu plan alanlarn temsilcilerine ve varsa i sal ve gvenlii kuruluna gnderilir. (yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Madde: 8) 99. yeri salk birimince yllk deerlendirme raporu dzenlenmemitir. (6 / 55 - % 10.91) Salk birimi, iyerinde yrtlen salk hizmetleri ile ilgili olarak yaplacak denetimlerde incelenmek zere her yl yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Ek-2'deki rnee uygun yllk deerlendirme raporu hazrlar ve bir nshasn Genel Mdrle gnderir. (yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Madde: 8) 100. yerinde ilk yardm kursu grm eleman yoktur. (5 / 55 - % 9.09) Nitelikleri dolaysyla devaml alma yaplan iyerlerinde salk birimleri alma sresince ak bulundurulur ve en az bir iyeri hemiresi veya salk memuru grevlendirilir. Normal alma sresi dnda kalan vardiya almalarnda bu personelin salanamad hallerde, salk biriminde ilkyardm kursu grm en az bir eleman grevlendirilir. yerinde de her vardiyada alan ilkyardm kursu grm ii/ iiler bulundurulur. (yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Madde: 7) 101. yeri salk biriminde salk memuru / iyeri hemiresi yoktur. (5/46- % 10.86) 58

Salk biriminde; en az bir iyeri hekimi ile birlikte en az bir iyeri hemiresi veya salk memuru grevlendirilmesi zorunludur. (yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Madde: 7) 102. yeri salk birimi uygun deildir. (2 / 55 - % 3.64) Salk birimi, i sal ve gvenlii hizmetlerinin yrtlebilmesine ve alacak personel saysna yetecek byklkte, kolay ulalabilir, tercihen tek katl bir binada veya kurulaca binann giri katnda olmaldr. Salk birimi; en az bir muayene odas, bir mdahale odas, bir yardmc salk personeli odas ile bekleme odasndan oluur. Salk biriminde yeterli aydnlatma, havalandrma, stma, souk ve scak su tesisat bulunmal, salk biriminin taban kolay temizlenebilen ve ykanabilen nitelikte olmaldr. (yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Madde: 8) 103. Alt iveren adna alan iilerin salk gzetimleri yaplmamaktadr. (1 / 55 - % 1.82) Salk birimi, salkl ve gvenli bir alma ortam oluturmak zere iyerlerinde fiziksel, kimyasal ve biyolojik risklerin belirlenmesi, ortadan kaldrlmas iin gerekli tedbirleri almak ve bu amala lm, analiz ve kontrollerin yaplmasn salamakla ykmldr. Bu hizmetlerin yrtmnde ve i sal ve gvenlii mevzuatnda ngrlen tedbirlerin uygulanmasnda salk birimi personeli i gvenlii uzman ile ibirlii ve koordinasyon iinde alr. yerinde koruyucu nlemlerin alnmasnda salk gzetimi sonular dikkate alnacak ve bu gzetimler zellikle; 1) Belli bir hastalk veya salk ynnden olumsuz bir etkilenmeye neden olduu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyetin sz konusu olduu, 2) ilerin zel alma artlarnda hastalk veya etkilenmenin ortaya kma olaslnn bulunduu, 3) iler zerinde yaplacak tetkiklerin oluturduu riskin kabul edilebilir dzeyde olduu durumlarda yaplacaktr. Salk gzetimine tabi tutulan her ii iin kiisel salk ve maruziyet kaytlar tutulacak ve gncelletirilecektir. Kiisel salk ve maruziyet ile ilgili kaytlar, yaplan salk gzetimi ve kiinin maruziyet dzeyi izleme sonularnn bir zetini ihtiva edecektir. Salk gzetiminde biyolojik izleme ve gerekli incelemeler yer alacaktr. leriki bir tarihte deerlendirilmesi asndan, salk ve maruziyet ile ilgili kaytlar, gizlilii de dikkate alarak, uygun bir ekilde tutulacak ve muhafaza edilecektir. iler, kendilerine ait salk muayene sonular ve etkilenme dzeylerine ait bilgileri grme hakkna sahiptirler. yerinin faaliyetine son verilmesi halinde, iveren salk ve maruziyet ile ilgili kaytlar alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl'na vermek zorundadr. Salk gzetimi sonucunda; iyerinde tehlikeli kimyasal maddeye maruz kalan iide, bu maddeden kaynaklanan tanmlanabilir bir hastalk veya olumsuz salk etkisi grlmesi veya biyolojik snr deerin aldnn tespit edilmesi halinde, ii durumdan haberdar edilecek ve kendisine yaplmas gerekli salk gzetimi ile ilgili gerekli bilgi ve tavsiyeler verilecektir. (yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimleri Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda 59

Ynetmelik Madde: 16 - Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde: 12) 104. yerinde alan iilerin ar ve tehlikeli iler salk raporlar yoktur. / yerinde alan iilerin salk raporlar " Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii"'nde belirtilen formata uygun deildir. / Salk muayeneleri sresi ierisinde yaplmamtr. / yerinde alan iilerin periyodik salk kontrol almalar tamamlanmamtr.(9 / 55 - % 16.36) Ar ve tehlikeli ilerde altrlacak iiler (kadnlar dahil) ile 16 yan doldurmu fakat 18 yan bitirmemi gen iilerin ie girilerinde, iin niteliine ve artlarna gre bedence bu ilere elverili ve dayankl olduklarnn fizik muayene ve gerektiinde laboratuar bulgularna dayanlarak hazrlanan hekim raporu ile belirlenmesi zorunludur. in devam sresince de bu ilerde altrlmalarnda bir saknca olmadnn 16 yan doldurmu fakat 18 yan bitirmemi gen iiler iin en az 6 ayda bir, dierleri iin de en az ylda bir defa hekim raporu ile tespiti zorunludur. Bu raporlar iyeri hekimi, iyeri ortak salk birimi, ii sal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde srasyla en yakn Sosyal Sigortalar Kurumu, Salk Oca, Hkmet veya belediye hekimleri tarafndan verilir. Salk raporu alnmam herhangi bir iinin ar ve tehlikeli ilerde altrlmas yasaktr. ilerin gerek ilk ie girilerinde gerekse periyodik muayenelerinde belirlenen salk durumlar ile dier gerekli bilgiler bu raporlara ilenir. Bu raporlar, tefti esnasnda Mfettilerine her istenildiinde gsterilmek zere iveren veya yetkilisi tarafndan, gizliliine halel gelmeyecek bir surette iyerlerindeki zlk dosyalarnn kiisel salk blmnde saklanr. yerinden ilikileri kesilerek yeni bir ie giren iilerin bu raporlar veya rnekleri yeni iveren veya vekilinin istei halinde o iyerine gnderilir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 86, Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii Madde: 5) 105. yerinde alan iilerin bir ksmnn tetanos alar yaptrlmamtr. (2 / 55 - % 3.64) Tetanos tehlikesi olan ilerde alan btn iilere antitetanik a yaplacak, paralanm ezik ve toprakla bulam yaralanmalarda, serum antitetanik tatbik olunacak, eer ii evvelce alanm ise rapel olarak ana toksin yaplacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 86) 106. ilerin akcier rntgenleri uygun deildir/ yoktur. (9 / 55 - % 16.36) Tozlu ilerde alan iilerin, periyodik olarak, salk muayeneleri yaplacak ve her 6 ayda bir, gs rntgenleri alnacaktr. Sz konusu gs rntgenleri mikro film olmayacak, standart makro film olacaktr. Solunum ve dolam sistemi hastalklar ile cilt hastal grlenler, bu ilerden ayrlacaklar, kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 76) 107. Yemekhane blmnde alanlarn portr muayeneleri uygun deildir. (6 / 55 - % 10.91) Gda ilerinde alan iilerin bulac hastalklarnn olup olmadnn belirlenmesi amacyla portr muayeneleri her ayda bir periyodik olarak yaplacak, bu muayenelere en az 6 aylk periyotlarda gaita kltr, dknn mikroskobik incelenmesi ile burun ve boaz kltr, bir yllk periyotlarda ise akcier grafisi mutlaka eklenecektir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 57, Umumi Hfzshha Kanunu Madde: 126) 108. yerlerinin salk biriminde bilgisayar yoktur. (5 / 55 - % 9.09) Salk biriminde yeterli aydnlatma, havalandrma, stma, souk ve scak su tesisat bulunmal, salk biriminin taban kolay temizlenebilen ve ykanabilen nitelikte olmaldr. Salk birimi 60

Ek-1de belirtilen ara ve gereler ile donatlmaldr. (yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Madde: 7) 109. yerinde bulunan alt iveren iilerinin salk ve gvenlik gzetim almalar ana iveren tarafndan kontrol edilmemektedir. (1 / 55 - % 1.82) Bir iyerinde birden fazla iverene ait alan bulunmas durumunda, her iveren kendi kontrol alanna giren tm hususlardan sorumlu olacaktr. verenlerin, Kanununda belirtilen sorumluluklar sakl kalmak kayd ile yasal olarak iyerinin tmnden sorumlu olan iveren, alanlarn salk ve gvenlikleri ile ilgili nlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasn koordine edecektir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 2, Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik Madde: 8) 110. yerinin mekanik atlye, dkmhane ve boyahane blmlerinde alan iilerin klinik ve laboratuar tetkikleri yaplmamtr. (6 / 55 - % 10.91) Meslek hastalklarndan korunmak iin, ie giri ve ie yerletirme muayeneleri dzenli yaplacak, kullanlan maddelere kar hassas olanlar bu ilerde altrlmayacak, ie uygun kiilerin yerletirilmesine nem verilecektir. Ayrca, ie yerletirilen iilerin, tehlike ve zararn zelliine gre, belirli srelerde salk muayeneleri ve gerektiinde laboratuar aratrmalar yaplacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 59) 111. yerinde alan iilerin iitme testleri yaplmamtr. (3 / 55 - % 5.46) Grltl ilerde alacak iilerin ie alnrken, genel salk muayeneleri yaplacak, zellikle duyma durumu ve derecesi llecek, kulak ve sinir sistemi hastal olanlar ile bu sistemde arzas bulunanlar ve hipertansiyonlular, bu ilere alnmayacaklardr. Ancak doutan sar ve dilsiz olanlar, bu ilere alnabileceklerdir. Grltl ilerde alan iilerin, periyodik olarak, genel salk muayeneleri yaplacaktr. Duyma durumunda azalma ve herhangi bir bozukluk grlenler ve kulak ve sinir hastal bulunanlar ve hipertansiyonlu olanlar, altklar ilerden ayrlacaklar, kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 78) 112. yerinin siklon katlarnda emniyet duu yoktur. (2 / 55 - % 3.64) veren, iilerin scak malzemeye maruz kalabilecei tehlikeli blmlerde ve ilerde kullanlmak zere emniyet (vcut) duu tesis etmek zorundadr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77) 113. yeri laboratuar blmnde ok ynl du (gz duu) yoktur. / yeri laboratuar blmnde bulunan ok ynl (gz duu) du kimya laboratuarnda bulunmayp, duun bulunduu yer uygun deildir. (12 / 55 - % 21.82) Korozif svlarn doldurulduu, boaltld ve benzeri ilemlerin yapld iyerlerinde kullanlmaya hazr akarsu bulunacak ve bir insan iin yeter byklkte su banyolar veya sratle ileyen ok tarafl dular her blmn ierisine veya yaknna kurulmu olacaktr. Kazaya urayanlarn yanmalarn nlemek iin suyun scakl ve evrenin scakl hissedilir ekilde farkl olmayacaktr. veren tarafndan iyerlerine bu hususta gerekli talimat aslacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan 61

yerlerinde ve lerdeAlnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 116) 114. yeri yemekhane blm gda stok blmnde temizlik malzemesi depolanmas yaplmaktadr. (1 / 55 - % 1.82) Sz konusu gda stoklamas yaplan iyeri blmnde temizlik malzemesi depolanmayacaktr. (4857 sayl 4857 Sayl Kanunu Madde: 77) Eitim 115. yerinde iilere verilen eitim ilgili ynetmelie uygun deildir. (3 / 55 - % 5.46) 116. yerinde yllk eitim program hazrlanmamtr ve iilere ilgili ynetmelie gre i sal ve gvenlii eitimi verilmemitir. (4 / 55 - % 7.27) verenler, iyerlerinde salkl ve gvenli alma ortamnn tesis edilmesi iin gerekli nlemleri almakla ykmldrler. Bu amala, iverenler, alanlar, yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek, onlarn kar karya bulunduklar mesleki riskler ve bunlarla ilgili alnmas gerekli tedbirler konusunda iyerlerinde i sal ve gvenlii eitim programlarn hazrlamak, eitimlerin dzenlenmesini, alanlarn bu programlara katlmasn salamak ve verilecek eitim iin uygun yer, ara ve gere temin etmekle ykmldrler. alanlara verilecek eitim, iyerinin faaliyet alanna gre aadaki ve benzeri konulardan seilir; a) Genel i sal ve gvenlii kurallar, b) kazalar ve meslek hastalklarn sebepleri ve iyerindeki riskler, c) Kaza, yaralanma ve hastalktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanmas, d) ekipmanlarnn gvenli kullanm, e) alanlarn yasal hak ve sorumluluklar, f) Yasal mevzuat ile ilgili bilgiler, g) yerinde gvenli ortam ve sistemleri kurma, h) Kiisel koruyucu alet kullanm, i) Ekranl ekipmanlarla alma, j) Uyar iaretleri, k) Kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddelerle ortaya kan riskler, l) Temizlik ve dzen, m)Yangn olay ve yangndan korunma, n) Termal konfor artlar, o) Ergonomi, p) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve nlemleri, r) lk yardm, kurtarma. (alanlarn Sal ve Gvenlii Eitimlerinin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Madde: 4,11) 62

117. Asbestle alma yapan iilere eitim verilmemitir. (5 / 55 - % 9.09) veren, asbest ieren tozlara maruz kalan veya kalma ihtimali bulunan btn iilere uygun ve yeterli eitimi salamak zorundadr. Bu eitim; a) Belirli aralklarla tekrarlanacak ve iilere maddi bir yk getirmeyecektir. b) ilerin kolayca anlayabilecei ekilde yaplacak, korunma ve gvenlik ynnden zellikle aadaki hususlarda iilerin gerekli bilgi ve beceriyi kazanmalar salanacaktr; 1) Asbestin zellikleri ve sigara imenin olumsuz etkilemesi de dahil asbestin sala etkileri, 2) Asbest iermesi muhtemel malzeme ve rnlerin trleri, 3) Asbeste maruz kalnabilecek ilemler ve bu maruziyeti en aza indirmek iin alnacak koruyucu tedbirlerin nemi, 4) Gvenli alma ekli ve yntemi ile koruyucu ekipman, 5) Uygun solunum sistemi koruyucusu seimi, bunlarn koruma ekli ve koruma derecesi ve uygun ekilde kullanlmas, 6) Acil durum ilemleri, 7) Dekontaminasyon ilemleri, 8) Atklarn uzaklatrlmas ve 9) Gerekli tbbi muayeneler. (Asbestle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde: 15) Makina Ekipman 118. Dner frn azndan scak malzeme kaa vardr. (1 / 55 - % 1.82) imento, kire, al, dolomit, aglomerit gibi malzemelerin retiminde kullanlan dner frnlarn altndaki soutma yerlerinde, boaltma veya temizleme srasnda fkran scak tozlara veya geri tepen alevlere kar gerekli tedbirler alnacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 266) 119. yeri torba paketleme blmnde acil durdurma ipi veya durdurma kapa yoktur. (33 / 55 - % 60.00) Acil durumlarda kullanlmak zere durdurma sistemi olacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 157) 120. yerinde kullanlan baz bantl transportrler (kat torba nakil band, paket imento sevkyat band v.b.) ile paketleme makinalarnn acil durdurma sistemleri bulunmamaktadr. (33 / 55 - % 60.00) Transportrlerin ykleme ve boaltma yerleriyle hareket ve germe tertibatnn bulunduu uygun yerlere durdurucu tertibat konulacaktr. ekipmannn tehlikesi ve normal durma sresinin gerektirmesi halinde i ekipmannda acil durdurma sistemi bulunacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 441, 63

Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 6.a.2-Ek I Madde: 2.4) 121. yeri atelye blmnde bulunan torna tezgahnda siperlik yoktur. (11 / 55 - % 20.00) Otomatik torna tezgahlar ile otomatik tezgahlarn operasyon noktalar, uygun ekil ve nitelikte koruyucu iine alnacaktr. ilerin kay veya aynay tutarak elle fren yapmalar nlenecektir. Geit ve ara yollara bakan tezgahlarda tala frlamalarna kar gerekli tedbirler alnacaktr. Rovelver ve otomat tezgahlarnda ubuk halinde olan malzemeler, uygun koruyucu iine alnacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 170 ) 122. Stokholde bulunan iki gezer vincin arpmamas iin gerekli nlemler alnmamtr. Ayrca bu vinlerin yklerinin altnda iiler gemektedir. (1 / 55 - % 1.82) Ayn ray ebekesi zerinde baka vinler altnda, bunlar uygun uzaklkta durduracak takozlar konulacak veya ayn ii grecek baka tedbirler alnacaktr. in teknii ynnden zorunlu olmadka kaldrlan ykn altnda insan bulunmamas iin gerekli tedbir alnacaktr. ilerin bulunabilecei korunmasz alma yerlerinin zerinden yk geirilmeyecektir. Bunun mmkn olmad hallerde uygun alma yntemleri belirlenerek uygulanacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 411, Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 6.a.2-Ek II Madde: 3.1.3) 123. yerindeki giyotin makasnn sac bkme silindirinin koruyucusu yoktur. (2 / 55 - % 3.64) Madeni levha ve sac kesme makaslarnn azna, bak boyunca devam eden koruyucu bir lama konacak, kesme iinin grlmesi gereken hallerde, lamada delikler alacak ve kesilen malzemenin kalnlna gre ayarlanabilecek durumda olacaktr. Sac kvrma ve ekillendirme, tekstilde emprime bask ve skma, madeni olmayan maddeleri ezme, deri zerine bask kabartma ve matbaa bask ileriyle bunlara benzer ilerde kullanlan makina ve tezgahlarda; silindir ve merdanelerin i verme azna sabit ve ayarlanabilir uygun bir koruyucu konacak veya bunlarda ift el kumanda tertibat bulunacak ve bunlardan bir tanesi makinay tek bana harekete geiremeyecek ekilde yaplm olacaktr. Para frlamas veya dmesi riski tayan i ekipmanlar, bu riskleri ortadan kaldracak uygun gvenlik tertibat ile donatlacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 185/2, 181/1, Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 6.a.2-Ek II Madde: 2.5) 124. yerinin yksek sl ksmlarnda szdrmazlk amacyla asbestli salmastralar kullanlmaktadr. (13 / 55 - % 23.64) Asbestin pskrtlerek (sprey) kullanlmas ve asbest ieren, younluu 1 gr/cm3'den az olan, yaltm veya ses yaltm malzemesi ile allmas yasaktr. (Asbestle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde: 7) 125. yeri yemekhane blmnde souk hava deposunda sesli ve kl alarm tertibat yoktur. (2 / 55 - % 3.64) Gerekli gvenlik tedbirleri alnm bulunmadka, souk hava depolar ierisine hi kimse girmeyecektir. Deponun iinde ii bulunduunun anlalmas iin depolarda ieriden kumanda 64

edilen zil veya krmz k ve elektrik cereyan kesilmesi halinde kullanlmak zere uygun bulunacak dier haberleme tertibat yaplm, kullanlma ekilleri belirtilmi ve dier iilerin ses veya k ile haberdar edilmesi salanm olacaktr. Kaplarn iten alabilmesi iin tertibat yaplacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerdeAlnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 193) Akaryakt Depolamas 126. LPG depolama tanknn bulunduu blmde gerekli tedbirler (gaz kaa alglama dedektr, sprinkler sistemi-serpici, vb.) alnmamtr. / Yemekhanenin mutfak ksmnda LPG kaa alglama dedektr yoktur. (16 / 55 - % 29.09) Yerst depolama tanknn stnde, tankn snarak i basncn ykselmesi durumunda tank soutabilecek, otomatik soutma tertibat (Sprinkler-serpici) bulunmaldr. Bunun iin sistem gerekli ve uygun nitelikte (basn alglaycs-presostad ve selenoid valf v.b.) elemanlar ile donatlmaldr. LPG depolamas yaplan ve LPG kullanlan ksmlarda yerden 20 cm ykseklikte, ex-proof gaz dedektrl alarm sistemi bulunacaktr. Dedektr gaz kaan algladnda, alarm sistemi, tesisin yangn sndrme ve aydnlatma sistemi dndaki btn elektriini kesebilmeli ve gidi ve dn hattndaki gaz akn durdurmaldr. (4857 sayl Kanunu Madde:77, Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik Madde : 5, 7 ,9) 127. yeri benzin ve motorin depolama tanklarnn havalandrma borular uygun deildir. (4 / 55 - % 7.27) Yer alt akaryakt depolarnn havalandrma borular; binalarn ak ksmlarndan ve buharlarn birikebilecei yerlerden uzakta bulunacak ve azlar yerden en az 2.5 metre ykseklikte olacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerdeAlnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 77/d ) 128. yerinde bulunan fuel-oil tanknda kaak ve szntya kar gerekli nlemler alnmamtr.(6 / 55 - % 10.91) Yerst depolar, salam tabanlar zerine oturtulmu ve etraf uygun gvenlik duvarlar ile evrilmi olacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerdeAlnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 76) 129. Akaryakt tanklarnn havalandrma borusunda alev szdrmazlk tertibat yoktur. (4 / 55 % 7.27) Parlayc svlarn konulduu yeralt depolarnda alev geirmez tertibatl ve havaya daima ak tutulacak bir havalandrma borusu ile lmeler dnda her zaman kapal bulundurulacak bir lme az bulunacaktr. Yeralt depolarnn, bunun dnda, dars ile hi balants bulunmayacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Parlayc Patlayc Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerdeAlnacak Tedbirler Hakknda Tzk Madde: 77) 65

130. Akaryakt tanknn etrafnda boluklar mevcuttur. (5 / 55 - % 9.09) Akaryakt tanklarnn evresinde, akaryakt buharnn birikebilecei ve tehlikeli durumlarn ortaya kabilecei bo hacimler bulunmayacaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77) Ehliyetler 131. Buhar kazan iletmecilii yapan iinin belgesi kalorifer atei belgesidir. (5 / 55 - % 9.09) Buhar kazanlarnn iletmesi iin kalorifer atei belgesi yeterli deildir. Buhar kazanlar bu konuda eitim alm ve bu eitimi belgelendirilmi kiiler tarafndan iletilecektir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77 ) Sal ve Gvenlii Kurulu 132. Sal ve Gvenlii Kurulu kararlar ilgili ynetmelikte yer alan yeler dnda yelerin katlm ile alnmaktadr. sal ve gvenlii kurulunda 10 (on) ye bulunmaktadr. (12 / 55 - % 21.82) 133. Sal ve Gvenlii Kurulu toplantlarna iyeri hekimi katlmamaktadr. (1 / 55 - % 1.82) veren, 07/04/2004 tarihli ve 25426 sayl Resm Gazete'de yaymlanan " Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik" hkmlerine gre; sanayiden saylan, devaml olarak en az 50 ii alan ve alt aydan fazla srekli ilerin yapld iyerlerinde bir i sal ve gvenlii kurulu kurmakla ykmldr. sal ve gvenlii kurullar aada belirtilen kiilerden oluur. a) veren veya iveren vekili, b) Kanununun 82 nci maddesi uyarnca i gvenlii ile grevli mhendis veya teknik eleman, c) Kanununun 81 inci maddesi uyarnca grevlendirilen iyeri hekimi, d) nsan kaynaklar, personel, sosyal iler veya idari ve mali ileri yrtmekle grevli bir kii, e) Varsa sivil savunma uzman, f) yerinde grevli formen, ustaba veya usta, g) 2821 sayl Sendikalar Kanununun deiik 34 nc maddesi hkm uyarnca iyerinde bulunan sendika temsilcilerinin kendi aralarnda seecekleri kii, iyerinde sendika temsilcisi yoksa o iyerindeki iilerin yardan fazlasnn katlaca toplantda ak oyla seilecek ii, h) Salk ve gvenlik ii temsilcisi. Kurulun bakan iveren veya iveren vekili, kurulun sekreteri ise bu maddenin (b) bendinde sz edilen kiidir. Bu maddenin (b), (c), (d), (e) bentlerinde gsterilen yeler iveren veya iveren vekili tarafndan atanrlar. 66

Bu maddenin (f) bendinde belirtilen ye o iyerindeki formen, ustaba veya ustalarn yardan fazlasnn katlaca toplantda ak oyla seilen kiidir. Bu maddenin (f) ve (g) bentlerinde sz geen kurul yelerinin ayn usullerle yedekleri seilir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 80, Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik Madde: 4, 5) 134. sal ve gvenlii kurulu dzenli toplanmamaktadr. (1 / 55 - % 1.82) sal ve gvenlii kurullar en az ayda bir kere toplanr. Toplantnn gndemi, yeri, gn ve saati toplantdan en az krk sekiz saat nce kurul yelerine bildirilir. ( Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik Madde: 8-a) 135. yerine zg i sal ve gvenlii i ynetmelii hazrlanmamtr. (12 / 55 - % 21.82) yerinin niteliine uygun bir i sal ve gvenlii i ynetmelii hazrlanacaktr. ( Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik Madde: 7/a) Gvenlii ile Grevli Mhendis veya Teknik Eleman 136. yerinde i gvenlii ile grevli mhendis veya teknik eleman yoktur. (13 / 46 - % 28.26) Sanayiden saylan, devaml olarak en az elli ii altran ve alt aydan fazla srekli ilerin yapld iyerlerinde iverenler, iyerinin i gvenlii nlemlerinin salanmas, i kazalarnn ve meslek hastalklarnn nlenmesi iin alnacak nlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasnn izlenmesi hizmetlerini yrtmek zere iyerindeki ii saysna, iyerinin niteliine ve tehlikelilik derecesine gre bir veya daha fazla mhendis veya teknik eleman grevlendirmekle ykmldrler. (4857 Sayl Kanunu Madde:82) Elektrik Mhendisi 137. yerinde elektrik mhendisi yoktur. (1 / 55 - % 1.82) Tm yksek gerilimli kuvvetli akm tesislerinde teknik konulardan sorumlu elektrik mhendisi olmaldr. 154 kV ve daha byk kuvvetli akm tesislerinde (uzaktan kumanda edilen TM ler hari) iletme sorumlusu olarak en az bir elektrik mhendisi bulundurulmaldr. Bu Mhendisin i gvenlii ve i emniyeti asndan sorumluluu, tesiste uyulmas gereken i gvenlii yntemlerini tespit etmek, emniyetli bir iletme iin uyulmas gerekli kurallar belirlemek ve gerekli ara gereleri tespit ederek sz konusu kurallara uyulmas ynnde denetlemeler yapmaktr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Elektrik KuvvetliAkm Tesisleri Ynetmelii Madde: 60) Genel Temizlik 138. Deirmen ve paketleme blmnn genel temizlii yeterli deildir. (3 / 55 - % 5.46) 139. Sosyal tesisler (banyo, WC vb.), revir ve alma ofisleri genel olarak temiz ve bakml deildir. (3 / 55 - % 5.46) Gaz, buhar, sv veya toz karma tehlikesi olan i ekipmanlar, bunlar kaynanda tutacak ve/veya ekecek uygun sistemlerle donatlacaktr. Toz riskinin kabul edilebilir dzeyde olmad 67

yerlerde yaplan almalarda alanlar, zararl dzeyde grltden ve gaz, buhar, toz gibi zararl d etkilerden korunacaktr. yeri olarak kullanlan binalarn deme yzeyine, orada alan iiler iin tehlikeli olacak ekilde, makine, tesis, ham, yar ilenmi veya tam ilenmi malzeme braklmayacaktr. yerlerindeki atlyeler, geit, depo ve ambarlar ile bakm odalarnn duvar, taban, tavan, pencere, kap ve dier yerleri, her zaman iin temiz ve bakml bir ekilde bulundurulacaktr. allan yerler, gnde en az bir kere temizlenmi olacaktr. Gndz ve gece devaml olarak allan iyerlerinde bu temizlik, ya iin balamasndan nce veya bitiminden sonra yahut yaplan iin gereine gre ara dinlenmelerinde yaplacak ve her halde alma srasnda yaplmayacaktr. Temizlik, ister aspirasyon yoluyla, ister dier yollarla yaplsn, toz kaldrlmamas iin, gerekli tedbirler alnmaldr. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 9, 26, 38, 40, 41, Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 6, yeri Bina ve EklentilerindeAlnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik Madde: 5, 6) Trafik Dzenlemesi 140. yerinin ak alanlarnda uygun ve yeterli trafik dzenlenmesi yaplmamtr. (10 / 55 - % 18.18) Ak ve kapal alma alanlarnda, yayalarn ve aralarn gvenli ekilde hareketlerini salayacak dzenleme yaplacaktr. (yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik Madde: 6 Ek-II.16) alma Plan - Talimatlar 141. yerinin otomasyon odasnda ekranl aralarla alan iilere uygun alma plan hazrlanmamtr. (2 / 55 - % 3.09) veren, ekranl aralarla yaplan almalardan kaynaklanan i ykn ve etkilenmeyi azaltmak amacyla, uygun alma plan yaparak, operatrlerin periyodik olarak ara vermesini veya dnml olarak baka ilerde almalarn salayacaktr. (EkranlAralarla almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde: 7) 142. yerinin alma alanlarna alma talimatlar aslmamtr./ yerinde alma talimatlar (prosedrleri) yoktur. (11 / 55 - % 20.00) yerinde alan iilere yaptklar i, kar karya bulunduklar mesleki riskler ve bunlarla ilgili alnmas gerekli tedbirler konusunda alma talimatlar verilecek, bunlar yazl belge haline getirilip iilere datlacak, alanlar ise bu konudaki talimat ve prosedrlere uyacaklardr. iveren, i ekipmanlar ve bunlarn kullanmna ilikin olarak iilerin bilgilendirilmesinde aada belirtilen hususlara uymakla ykmldr: a) ilere kullandklar i ekipman ve kullanmna ilikin yeterli bilgi ve uygun olmas halinde yazl talimat verilecektir. Bu talimat, retici tarafndan ekipmanla birlikte verilen kullanm klavuzu dikkate alnarak hazrlanacaktr. b) Bu bilgiler ve yazl talimatlar en az; 68

1) ekipmannn kullanm koullar, 2) ekipmannda ngrlen anormal durumlar, 3) ekipmannn nceki kullanm deneyiminden elde edilen sonular, ile ilgili bilgileri ierecektir. (4857 Sayl Kanunu Madde: 77, Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Madde: 10)

69

70

8. BLM SONU VE NERLER

imento fabrikalarnda, hammadde, ara madde, son rnler ile kullanlan i ekipmanlarnn zelliklerinden kaynaklanan toz ve grlt ciddi i sal ve gvenlii sorunlarna neden olmaktadr. Tefti Kurulu Bakanl'nca imento fabrikalarnda ncelikli olarak toz ve grltden kaynaklanan i sal ve gvenlii risklerinin belirlenerek nleme politikalar ile i sal ve gvenlii kltrnn gelitirilmesinde, kalc ve sistematik iyileme salanmasnda ilgili taraflara rehberlik etmek ve zellikle risk deerlendirmesi temelinden hareketle i sal ve gvenlii ynnden yeni yaklam etkin klarak i kazalarn ve meslek hastalklarn nlemek iin alnmas gerekli tedbirleri tespit etmek ve teftiler iin veri taban ve klavuz oluturmak amacyla "imento Fabrikalarnda Sal ve Gvenlii Denetim Projesi" planlanmtr. Planlanan proje kapsamnda denetimler Tefti Ankara Grup Bakanl'nda grevli 2 Ba Mfettii ile 2 Mfettii tarafndan 44 ilde faaliyet gsteren 41 adet entegre tesis ve 14 adet tme-paketleme tesisi olmak zere toplam 55 fabrikada 01.03.2006 - 30.09.2006 tarihleri arasnda gerekletirilmitir. Proje kapsamnda denetimi yaplan 55 iyerine ilikin denetim raporlarn incelenmesi sonucunda; imento fabrikalarnda 9052 erkek, 481 kadn olmak zere toplam 9533 iinin asl iverenlerin, 4172 erkek, 74 kadn olmak zere toplam 4246 iinin alt iverenlerin iisi olduu ve sektrde toplam 13224' erkek, 555'i kadn olmak zere toplam 13779 iinin alt, 28 iyerinin kurma izni, 50 iyerinin iletme belgesinin olduu, 50'den fazla ii altran 46 adet iyerinden; 46 iyerinde iyeri hekimi grevlendirildii, 41 adet iyerinde iyeri hemiresi/salk memuru grevlendirildii, 46 adet iyerinde i sal ve gvenlii kurulu kurulduu, 33 iyerinde 37 i gvenlii ile grevli mhendis veya teknik elemann grevlendirildii,

yerlerinde son 5 ylda 657 adet i kazas meydana geldii, bu kazalarn 19.515 ign kaybna yol at, Tefti yaplan 55 iyerinde 27 ana balk altnda 142 adet noksan husus saptand, tespit edilmitir. 71

Proje kapsamnda teftii yaplan 55 iyerinde tespit edilen noksanlarn giderilmesi iin iverenlere mehil verilmi olup idari para cezas uygulanmamtr. Proje kapsamnda yrtlen almalar ve tefti raporlarnn deerlendirilmesi sonucu belirlenen ve raporun 4. ve 5. blmlerinde belirtilen hususlar ile ilgili gr ve neriler aada belirtilmitir. 1. Toz Hammaddenin karld ocaklardan paketlemeye kadar olan sreleri kapsayan tozsuzlatrma program iyerlerinin byk bir ksmnda uygulanmaktadr. imento retiminin deiik aamalarnda ortaya kan tozlarla mcadeleyi hedefleyen bu program kapsamnda; n homojenizasyon ve/veya homojenizasyon sistemlerinin iyerlerinde faaliyete geirilmesi, Hammaddenin krlmas srasnda kan tozu tutmak iin filtreli emi sistemleri ile kan tozun bastrlmas iin su pulverizasyon sisteminin kurulmas ve etkin bir ekilde altrlmas, Hammadde ve klinker stoklamasnn yapld stokhollerde bant besleme noktalarnda (alan ii varsa) filtreli emi sistemlerinin kurulmas ve etkin bir ekilde altrlmas, Tesis genelinde toz kaynaklar belirlenerek ncelikle toz knn nlenmesi gerekli durumlarda da filtreli emi sistemlerinin kurulmas ve bakmlarnn dzenli olarak yaplmas, Paketleme kantarlarnda periyodik bakmlarn yaplmas, zellikle imento dolum kantar meme balklarnn arzalanmasndan kaynaklanan sorunlarn zamannda giderilmesi hususlar dikkate alnarak yerine getirilmelidir. 2. Grlt imento sektrnde faaliyet gsteren tm fabrikalarda bata farin deirmenleri, imento deirmenleri, frn manto soutucu fanlar olmak zere grlt kayna olan noktalarda grlt dzeyini kabul edilebilir dzeye indirmek iin grltyle mcadele program uygulanmaldr. Grltnn, kaynanda mhendislik almalar ile nlenmesi veya azaltlmas, i ekipmanlarnn dzenli olarak bakm ve onarmlarnn yaplmas, ses yaltmlarnn salanmas, grltnn yaylmasnn nlenmesi ve bu nlemlerle grlt dzeyinin yeterince drlememesi durumunda alanlar zerindeki etkisini azaltmak iin kiisel koruyucu donanmlarn kullanlmas gibi nlemler grltyle mcadele program kapsamnda yerine getirilmesi gereken uygulamalardr.

72

3. Patlayc Ortamlar imento fabrikalarnda yangn ve patlama ynnden risk tekil eden kmr, akaryakt ve benzeri maddelerin patlama riskleri deerlendirilmeli ve gerekli nlemler alnmaldr. Patlayc ortamlarn belirlenmesi, deerlendirilmesi ve alnacak nlemleri ieren patlamadan korunma dokman hazrlanmaldr. Patlamadan korunma dokmannn aada belirtilen blmleri de iermesi nerilmektedir: yeri ve alma alannn tanmlanmas: yeri genel plan, i ekipmanlar yerleim plan, acil durum ka yol planlar, elektrik ve paratoner tesisat projeleri, Proseslerin tanmlanmas: ak emas ile iyerinde yaplan proseslerin tanmlanmas Patlayc ortam oluturabilecek maddelerin listelenmesi: Patlayc ortam oluturabilecek maddelerin, younluk, parlama noktas, alevlenme scakl, alt ve st patlama limitleri gibi gvenlik parametrelerini ierecek ekilde listelenmesi, Tehlikeli yerlerin snflandrlmas: yerindeki tehlikeli yerlerin, patlayc ortam oluma skl ve bu ortamn devam etme sresi esas alnarak blgeler halinde snflandrlmas, Patlamadan korunma ile ilgili teknik nlemler: Patlayc atmosfer oluumunun nlenmesi iin, kmr deirmenlerinde CO2 ile inert ortam salanmas rneinde olduu gibi inert ortam salanmas, yeterli havalandrmann salanmas, statik elektrik, scak yzey gibi ateleyici kaynaklarn pasif hale getirilmesi, dzenli olarak kalibrasyonlar yaplan gaz kaa alglama detektrleri ve yangn ihbar sistemi gibi ikaz sistemlerinin kurulmas, Patlamann yaylmasna kar nlemler: Patlayc ortam oluabilecek blmlerin dier blmlerden ayr olarak yaplmas, patlama bastrma yntemlerinin uygulanabilirliinin aratrlmas, patlama menfezleri vb. ile patlama olmas durumunda patlamann uygun dorultuda ynlendirilmesi, Patlamadan korunma ile ilgili organizasyonel nlemler: in gvenli olarak yrtlmesi iin uygun organizasyonun salanmas, alanlarn grev, yetki ve sorumluluklarnn belirlenmesi, i ekipman gvenli iletme talimatlarnn hazrlanmas, periyodik bakm ve kontrol prosedrlerinin ve kiisel koruyucu donanm kullanm ilkelerinin belirlenmesi, hususlarnn detayl anlatmn ieren dokmanlarn hazrlanmas, imento fabrikalarnda yangn ve patlama ynnden risk tekil eden kmr ve akaryaktn yan sra baz tesislerde svlatrlm doalgaz LNG depolamas ve kullanm yaplmaktadr. LNG ile ilgili almalarda dikkat edilecek gerekli salk ve gvenlik tedbirlerini ieren standartlar hazrlanmasnn uygun olaca dnlmektedir.

73

4. Alt veren Uygulamalar 4857 sayl Kanununun 2. maddesinde alt iveren ile ilgili dzenleme; "Bir iverenden, iyerinde yrtt mal veya hizmet retimine ilikin yardmc ilerinde veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren ilerde i alan ve bu i iin grevlendirdii iilerini sadece bu iyerinde ald ite altran dier iveren ile i ald iveren arasnda kurulan ilikiye asl iveren-alt iveren ilikisi denir. Bu ilikide asl iveren, alt iverenin iilerine kar o iyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, i szlemesinden veya alt iverenin taraf olduu toplu i szlemesinden doan ykmllklerinden alt iveren ile birlikte sorumludur. eklinde yaplmtr. Sz konusu kanun maddesinden anlalaca zere alt-iveren olmann koulu alt-iverenin iyerinde yapt iin yardmc i veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren i olmasdr. imento sektrnde faaliyet gsteren tesislerin tamamna yaknnn torbal paketleme blmlerinde alan iiler alt iveren adna almaktadr. imento tesislerinin paketleme blmnde alt iveren uygulamasna gidilmesine ilikin tespitlerimiz aada verilmitir. Paketleme blmnde alan iilerin saysnn asl iveren toplam ii saysna dahil edilmemesine ve dolaysyla 4857 sayl Kanunun da ii saysn temel alan i sal ve gvenlii kurulunun oluturulmas, salk biriminin kurulmas ve iyeri hekiminin grevlendirilmesi, i sal ve gvenlii uzmannn istihdam edilmesi gibi i sal ve gvenlii ile ilgili uygulamalarnn yerine getirilmemesine neden olmaktadr. Ayrca imento tesislerinde zellikle konveyr bantlarda rulo, tambur ve ut temizlii srasnda koruyucusu olmayan dnen aksamlarda lmle ve uzuv kaybyla sonulanan kazalara genellikle paketleme blmlerinde alan alt iveren iileri maruz kalmaktadr. imento sektrnde faaliyet gsteren fabrikalarn byk bir ksmnda i sal ve gvenlii ynetim sistemlerinin kurulmas, sektrde faaliyet gsteren tesisler arasnda bilgi ve eleman paylamnn st dzeyde olmas, tesislerin birbirleri arasnda bilgi paylam amal yaptklar i ziyaretleri, sosyal taraflar olan imento Mstahsilleri verenleri Sendikas (MS), Trkiye imento Mstahsilleri Birlii (TMB), Trkiye Cam, imento, Seramik ve Toprak Sanayi ileri Sendikas (T.MSE-) ve Kalite evre Kurulu'nun i sal ve gvenlii konusunda katlmc ve etkin rol oynamalar, lke tesislerinde ve dnya genelinde imento sektrne zg her i kazasnn tespit ve analizinin yapld i kazas veri bankasna sahip olmalar ve bu veri bankasndan tm sektr temsilcilerinin yararlanabilmeleri, iyerlerinin salk ve gvenlik seviyelerinin belirli bir dzeyin zerinde olmasnda etkin rol oynamaktadr. Sektr btn olarak deerlendirildiinde genellikle i sal ve gvenlii kltrne sahip, salk ve gvenlik dzeyi yksek tesislerden olumaktadr. 74

Sonu olarak imento sektrnde, ilk aamada proje kapsamnda tefti programlarna alnmayan hammadde ocaklarnn ve sektre yeni katlan tesislerin de programa alnarak proje teftilerine devam edilmesinin uygun olaca dnlmektedir.

75

76

9. BLM EKLER
EK-1 : Tarafmzca gerekletirilen proje kapsamnda tefti yaplan iyerlerinde dzenlenen iyeri tantm formu ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII TEFT KURULU BAKANLII "KLNKER VE MENTO MALATI YAPAN YERLER DENETM PROJES"

77

78

* Bu sayfa imento tme tesisleri tarafndan doldurulacaktr. 79

** Bu sayfa imento fabrikalar tarafndan doldurulacaktr.

80

KAZALARINA VE OLAYLARA LKN STATSTKLER FORMU

81

EK-2 : Tarafmzca gerekletirilen proje kapsamnda tefti yaplan iyerlerinde tespit edilen iyi uygulamalara ait resimler.

Silobus kapa ama - kapama platformu.

Merdiven korkuluklar.

82

Paketleme blmnde platform.

Lastik bant koruyucular.

83

Gezervin st hareketli ekipmanlarn koruma altna alnmas.

Enerji kesme uygulamas.

84

Kimyasal depolama.

Laboratuvar gz duu.

Basnl tpler.

Basnl kaplar.

Frn ii tula skm.

Yksekte alma.

85

Gezervin yrme yollar.

Deirmen girilerinde platform.

86

9 789754 551174

T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII TEFT KURULU BAKANLII


nn Bulvar No: 42 B Blok Kat: 5 Emek / Ankara Tel: 0.312 212 21 76 Fax: 0.312 212 29 61 E-mail: isteftis@csgb.gov.tr Web Adresi: www.csgb.gov.tr/isteftis Bu Deerlendirme Raporu imento Mstahsilleri verenleri Sendikasnn Katklaryla Bastrlmtr.

You might also like