You are on page 1of 58

1

TANIMLAR
Grlt; nsanlar zerinde olumsuz etki yapan ve hoa

gitmeyen seslere grlt denir.


Endstrideki grlt ise, iyerlerinde alanlarn

zerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler brakan ve i verimini olumsuz ynde etkileyen sesler olarak tanmlanabilir.

TANIMLAR
Grlty meydana getiren sesi, fiziksel olarak

tanmlamak gerekirse; Ses, maddeden oluan bir ortamda molekllerin skp genlemesinden meydana gelen ve madde iinde yaylabilen bir titreim olaydr.

TANIMLAR
nsan kulann duyabildii sesler 20 ile 20000 Hz

(20kHz) arasnda frekansa sahip olabilir

TANIMLAR
Sesin iddeti ve Desibel lei: iddet, ses

dalgalarnn tadklar enerjiye bal olarak birim alana uyguladklar kuvvettir. Birimi genellikle metrekare bana Watt (W/m2) olarak ifade edilir. Sesin iddeti, ses kaynana olan uzakln karesi ile ters orantldr.

TANIMLAR
Desibel (dB): nsan kulann alglayabilecei en dk ses iddeti, eik iddet olarak bilinir. Kulaa

zarar vermeden iitilebilen en yksek sesin iddeti ise, eik iddetinin yaklak 1 milyon kat kadardr. nsan kulann iddet alg aral bu kadar geni olduundan, iddet lm iin kullanlan lek de 10'un katlar, yani logaritmik olarak dzenlenmitir. desibel lei adn verilmitir. Sfr desibel mutlak sessizlii deil; iitilemeyecek kadar dk ses iddetini (ortlama 1.10-12 W/m2) gsterir.

TANIMLAR
Eik iddetindeki ses sfr desibeldir ve 1.10-12 W/m2

deerine edeerdir. 10 kat daha iddetli ses 1.10-11 W/m2; yani 10 dB iken, 100 kat daha iddetli ses 20 dBdir.

i sal ve i gvenlii konusunda, grltden ileri

TANIMLAR

gelen iitme kaybnda; sesi tanmak iin basncnn ve frekansn belirlenmesi yeterlidir. Ancak, ses basnc, sesi duyan kiinin ses kaynana olan yaknl ve uzaklna baldr. Bu nedenle sesin gcnn hesaba katlmas gereklidir. Ses kaynandan bir metre uzaklktaki ses basnc, sesin gc olarak bilinir.

TANIMLAR
Birim alandaki ses gcne sesin younluu, bu

younluk dzeylerine de sesin iddeti denir. Ayrca, kulamz ayni iddetteki iki sesi tiz ve bas sesler diye ayrt edebilir. Sesin bu zelliine sesin ykseklii denir. Frekans ykseldike ses tizleir, frekans dtke ses pesleir.

10

TANIMLAR
Gen ve salkl bir insan kula, frekans 16 Hz. ile

20000 Hz. arasndaki seslere duyarldr. Bu duyarllk, yarasada 60000 Hz., yunus balnda 140000 Hz. dir. insan sesleri normal artlarda; 500 Hz.-1500 Hz. civarndadr.

11

TANIMLAR
Grlty meydana getiren sesleri trde

tanmlamak mmkndr. Subsonik sesler; frekans 20 Hz.'den dk olan seslerdir. itilebilen sesler; yaklak olarak, frekans 20 Hz. ile 20 kHz. arasnda olan seslerdir. Ultrasonik sesler; frekans 20 kHz.'den daha yksek olan seslerdir.

12

SES DZEYLER
GRLT DZEY 0 dB 20 dB 30 dB 40 dB 50 dB 60 70 dB 80 dB 90 100 dB 110 dB 120 dB 130 140 dB FAKTR itme eii Sessiz bir orman Fslt ile konuma Sessiz bir oda ehir iinde bir bro Karlkl konuma Dikey matkap Yksek sesle konuma Kuvvetlice barma Dokuma salonlar Haval eki, Aa ileri Bilyal deirmen Uaklarn yan Ar Eii

dB

dB

dB

13

GRLT KAYNALARI
Titreen her cisim bir ses kaynadr. Endstride grlt kaynaklar; dvme, perinleme, akma makineleri ile kesici, ezici ve biim verici makineler; pompalarn, kompresrlerin, trbinlerin, vantilatrlerin, jet motorlarnn ve vanalarn sv

ve gaz itici etkileri; frn ve motorlarn ateleme grltleri; transformatr ve dinamolarn yaratt manyetik sesler; evirici dili, motor ve makinelerden gelen titreim ve srtnme sesleri, vb. dir.
14

TMA KAYBI
Her hangi bir ses kayna d kulak orta kulak ve i

kulaa gelerek iitme salanr. Ses ok fazla olduu zaman i kulaktaki sinir ularn ldrmeye balar. Yksek sese maruz kalma sresi uzadka daha fazla sinir ucu harap olur. Sinir ucu says azaldka da iitme azalr. l sinir ularn canlandrmak mmkn deildir ve hasar kalcdr.

15

TME KAYBINA ETK EDEN FAKTRLER


1 - Grlty Meydana Getiren Sesin iddeti,

2 - Grlty Meydana Getiren Sesin Frekans Dalm,


3 - Grltden Etkilenme Sresi,

4 - Grltye Kar Kiisel Duyarllk,


5 - Grltye Kalan Kiinin Ya,

6 - Grltye Kalan Kiinin Cinsiyeti.

16

eitli Kullanm Alanlarnn Kabul Edilebilir st Grlt Seviyeleri


Kullanm Alan
Ses basnc dzeyi(gndz) dBA Dinlenme Alanlar Tiyatro Salonlar Konferans Salonlar Otel Yatak Odalar Otel Restoranlar Hastaneler Konutlar 25 30 30 35 Salk Yaplar 35

Yatak Odalar
Oturma Odalar Servis Blmleri (mutfak, banyo) Derslikler, Laboratuvarlar Spor Salonu, Yemekhaneler Fabrikalar (kk) Fabrikalar (byk)

35
60 70 Eitim Yaplar 45 60 Endstri Yaplar 70 80
17

GRLTNN ZARARLI ETKLER


Fiziksel Etkisi: Uyku; nsanlarn fiziksel ve ruhsal

sal iin uykunun bozulmamas ok nemlidir ve kronik uyku rahatszlklar eitli hastalklarn kayna olabilmektedir.
itme Kayb; Grltnn en nemli etkisi

phesiz, insanlarn iitme duyusu zerindeki iitme kayplardr. itme kayb iki tiptir.

18

GRLTNN ZARARLI ETKLER


letim tipi iitme kayb: D ve orta kulakta

oluan iitme kayb tipidir. Ses iddeti, d ve orta kulaktan geerken bir kayba urar ve i kulaa aynen iletilmez. Bu iitme kayb tipi, ani yksek bir patlamann d kulak zarn zedelemesi sonucunda grlr. Ayni ses orta kulaktaki kemikiklerde de dzensizlikler oluturabilir.

19

GRLTNN ZARARLI ETKLER


Alg tipi iitme kayb: Bu iitme kayb tipi, i kulakta

grlen bir iitme kaybdr. kulaktaki kokleada bulunan svnn veya liflerin bozulmas ile duyma sinirlerinin almamasdr. Bu iitme kayb tipi daha ok, yksek iddette ve yksek frekansl seslerin oluturduu iitme kaybdr.

20

GRLTNN ZARARLI ETKLER


Endstride, yksek grltye ksa bir sre

maruz kalan kiilerde geici alg tipi bir iitme kayb grlebilir. Bu etkilenme uzun sre olursa, iitme kayb devaml (kalc) olur ve kulak kaybettii yeteneini artk geri kazanamaz.

21

GRLTNN ZARARLI ETKLER


Fizyolojik Etkisi: Yksek kan basncna (hipertansiyon), Hzl kalp atna, Kolesterol artna, Adrenalin ykselmesine, Solunumun hzlanmasna, Adale gerilmesine, rkilmelere

22

Psikolojik Etkisi; Rahatszlk, ar tepkilere ve davranlara dnebilir: Ani parlamalar, fkeye hakim olamama ve kendini kaybetme gibi. Kzgnlk ve fkenin ie yneltilmesi: Kendini sulama ve ar sessizlik ve ie kapanma. Kzgnlk ve fkenin da vurumu: Tartmac ve karamsar olma durumu.

GRLTNN ZARARLI ETKLER

23

GRLTNN ZARARLI ETKLER


Sakinletirici kullanm: Uyku hap tketiminin

artmas. Hogrnn azalmas. Yardm isteinin azalmas. Davran Bozukluklar fkelenme Rahatszlk Duygusu Sklma

24

GRLTNN ZARARLI ETKLER


Performans zerine Etkileri:

a)-Karlkl konumann etkilenmesi Dinleme ve anlama gl ortaya kar. Konuma kesintiye urar. Yksek sesli konumak gerekir. nsan iletiimi bozulur. Telefon konumalar etkilenir. Radyo, TV ve mzik dinleme etkilenir.

25

GRLTNN ZARARLI ETKLER


b) Okuma ve renmenin

olumsuz etkilenmesi: Dikkat gerektirici, hafza ve szcklerle ilgili alma ve renimler grlt ile olumsuz etkilenirler

26

GRLTNN ZARARLI ETKLER


c) performansnn etkilenmesi: alma hayatnda

yksek dzeyli ve ani veya kesikli grltler i verimini eitli biimlerde etkileyebilir: in zamannda yaplmas in doru olarak yaplmas kazalar

27

GRLTNN ZARARLI ETKLER


Grltnn deerlendirilmesi

Endstride, yksek grltnn, iilerde meydana getirdii iitme kayplar bir meslek hastaldr. Meslek hastal: sigortalnn altrld iin niteliine gre tekrarlanan bir sebeple veya iin yrtm artlar yznden urad geici veya srekli hastalk, sakatlk veya ruhi arza halleridir."

28

MESLEK HASTALII
Sosyal

Sigorta Salk ilemleri Tz ekindeki meslek hastalklar listesinde; "Grlt zararlarnn meslek hastal saylabilmesi iin, grltl ite en az iki yl, grlt iddeti srekli olarak 85 dB.'lin stnde olan ilerde en az 30 gn allm olmak gereklidir." denilmektedir.

29

GRLT TESPT VE KORUMA


Grltnn tespiti ve koruma nlemlerinin belirlenmesi

iin risk deerlendirmesi yaplmaldr.


ilerin maruz kald grlt dzeyini deerlendirecek ve

gerekiyor ise grlt lm yapacaktr.


Kullanlan yntemler ve aygtlar, mevcut koullara, zellikle de

llecek olan grltnn zelliklerine, maruziyet sresine ve evresel faktrlere uygun olacaktr.
Kullanlan grlt lme yntemi, bir iinin kiisel

maruziyetini gsterecek ekilde olacaktr.


lmler periydik olarak tektarlanacak lm hatalar dikkate

alnacaktr.

30

GRLT TESPT VE KORUMA


Grlt lme cihazlar, ortam dozimetreleri ve kiisel dozimetreler eklinde dzenlenmitir.

Bir iyerinde, sekiz saatlik alma sresince toplam grlt dzeyi llmeli ve iyi bir frekans analizi yaplmaldr. itme kayplar gz nne alnarak, grlt lmeleri yaplacaksa, grlt lme cihazlar dB(A)'ya kalibre edilmelidir. Grlt lme cihaznda dB(A) deeri, insan kulann duyma erisine en yakn deerlerini ifade eder.
31

GRLT LM

32

GRLT TESPT VE KORUMA


Risk deerlendirmesi yaplrken zellikle; 1) Darbeli grltye maruziyet de dahil maruziyetin dzeyine, tr ve sresine, 2) Maruziyet snr deerlerine ve maruziyet etkin deerlerine, 3) zellikle hassas risk gruplarna dahil iilerin salk ve gvenliklerine olan etkilerine,

33

GRLT TESPT VE KORUMA


4) Teknik olarak mmknse, grlt ile ie bal

ototoksik maddelerin etkileimlerine veya grlt ile titreim arasndaki etkileimlerin iinin salk ve gvenliine olan etkisine, 5) Kaza riskini azaltmak iin kullanlan ve iiler tarafndan alglanmas gereken uyar sinyalleri ve dier sesler ile grltnn etkilemesinin iilerin salk ve gvenlikleri ynnden dolayl etkisine,

34

GRLT TESPT VE KORUMA


6) ekipmanlarnn grlt emisyonlar hakknda ilgili mevzuat uyarnca imalatlardan salanan

bilgilere, 7) Grlt emisyonu daha az olan alternatif bir i ekipmannn bulunup bulunmadna, 8) Grltye maruziyetin, iverenin sorumluluundaki normal alma saatleri dnda da devam edip etmediine, 9-Salk gzetimi sonular deerlendirilecektir. 10 Kiisel koruyucularn uygunluu gzden geirilecektir.
35

36

Korunma nlemleri
a- Grlty nlemede en nemli prensip; Grlty

kaynanda yok etmek veya en aza indirmektir. 1) Grltye maruziyetin daha az olduu baka alma yntemleri semek, 2) Mmkn olan en dk dzeyde grlt yayan uygun i ekipmann semek, 3) yerinin ve allan yerlerin tasarm ve dzenlenmesi,

37

4) ekipmann kullanmyla ilgili bilgiyi ve eitimi vermek, 5) Grlty teknik yollarla azaltmak iin;

Korunma nlemleri

- Hava yoluyla yaylan grlty, perdeleme, kapatma, grlt emici rtlerle ve benzeri yntemlerle azaltmak, - Yapdan kaynaklanan grlty, yaltm ve benzeri yntemlerle azaltmak, 6) yeri, alma sistemleri ve i ekipmanlar iin uygun bakm programlarnn uygulanmas, 7) Grlty azaltacak bir i organizasyonu ile; - Maruziyet sresini ve grlt dzeyini snrlamak, - Yeterli dinlenme aralar verilerek alma srelerinin dzenlenmesi, gibi nlemler alnacaktr.

38

Korunma nlemleri
b- Grltnn en yksek maruziyet etkin deerini gemesi halinde uygun organizasyon yaplarak

maruziyet azaltlacaktr. c- alma yerleri iaretlenerek risk haritas yaplacaktr. aretli yerlere giriler kontrol edilecektir. d- Dinlenme yerleri grlt dzeyi amacna uygun olacaktr. e- kadnlar, ocuklar, yallar, zrller gibi hassas risk gruplarnn korunmas iin gerekli nlemleri alacaktr.

39

TEKNK KORUNMA
a)

GRLT KAYNAINDA ALINMASI GEREKEN NLEMLER:

1 Kullanlan makinelerin, grlt dzeyi dk makineler ile deitirilmesi,


2 Grlt dzeyi yksek olarak yaplan ilemin, daha az grlt gerektiren ilemle deitirilmesi, 3 Grlt kaynann ayr bir blmeye alnmas.

40

b) GRLTL ORTAMDA ALINMASI GEREKEN NLEMLER:

1 Makinelerin yerletirildii zeminde, grltye ve titreime kar yeterli nlemlerin alnmas, 2 Grlt kayna ile grltye maruz kalan kii arasna grlty nleyici engel koymak, 3 Grlt kayna ile grltye maruz kalan kii arasndaki mesafeyi artrmak,

4 Sesin geebilecei ve yansyabilecei duvar, tavan, taban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamak.

41

c) GRLTNN ETKSNE MARUZ KALAN KDE ALINMASI GEREKEN NLEMLER:

1 Grltye maruz kalan kiinin, sese kar iyi izole edilmi bir blme iine alnmas, 2 Grltl ortamdaki alma sresinin ksaltlmas, 3 Grltye kar etkin kiisel koruyucu kullanmak.

42

Grlt
Kulak Koruyucularnn Kullanm ve Bakm:
Grltnn zararl etkilerinden

korunabilmek iin kulak koruyucularnn doru taklmas nemlidir. koruyucularnn kula tahri edebilecei

Ayrca hijyenik olmayan kulak

Kulak iltihabna yol aabileceinden

dolay temizliine ve bakmna da zen gsterilmelidir.

43

KSEL KORUYUCU DONANIMLAR

ncelikle bilinmesi gereken;


KSEL KORUYUCU DONANIMLAR

Tehlikeyi yok etmez, tehlikeden olumsuz etkilenmeyi nler veya en aza indirir.

44

Grlt
Kulak Koruyucularnn Kullanm ve Bakm:
SABAH LEDEN SONRA

1 . GN 2 . GN 3 . GN

Saat

Saat

4 . GN
5 . GN

1 Saat 2 Saat 3 Saat

1 Saat 2 Saat 3 Saat

Tm vardiya sresince

45

Grlt
Kulak Koruyucularnn Kullanm ve Bakm:
CNS
PAMUK
PARAFNL PAMUK CAM PAMUU

AZALTMA DERECES
5
20 7,5

16 dB
35 dB 32 dB

KULAK TIKACI
KULAKLIK

20
12

45 dB
48 dB

46

TIBB KORUMA NLEMLER


e girilerde odiyogram alnmal, her 6 ayda bir

periyodik muayene yaplmaldr. kazalarna kar kesin nlem alna biliyorsa doutan sar olanlar altrlabilir. En yksek etkin deerini aan grltye maruz kalan ii iitme testi yaplmasn isteme hakkna sahiptir. Grlts 85 dB aan ilerde 7,5 saat allabilir.

47

GRLT MARUZYET ETKN DEER

En yksek maruziyet etkin deerleri: LEX, 8h = 85 dB (A) ve ppeak = 140 Pa = 137 dB(C) En dk maruziyet etkin deerleri: LEX, 8h = 80 dB (A) ve ppeak = 200 Pa= 135 dB(C)
48

iyi etkileyen maruziyetin belirlenmesinde, iinin kulland kulak koruyucularnn koruyucu etkisi de dikkate alnarak maruziyet snr deer uygulanacaktr.

LEX, 8h = 87 dB (A) ppeak =140 dB(C)

Maruziyet etkin deerlerinde ise kulak koruyucularnn etkisi dikkate alnmayacaktr.

49

50

lm Yaplan Blm/ in Tr

in Sresi (saat)

Tespit Edilen Edeer Grlt Dzeyi (Leq,dB(A)

Kiisel Maruziyet (Lex,8 saat) [dB(A) re.20 Pa]

Talama Blm / Talama

7,5

105,2

105

Freze Blm/ F 17 tezgah


Panel blm/ Aln Kaplama

7,5
7,5

85,2
81,2

85
81

51

KULAK KORUYUCULARI

52

KULAK KORUYUCU SEMNDE DKKAT EDLMES GEREKENLER


Kulak Koruyucusunun CE veya TSE Belgeleri, Kulak koruyucusunun grlty basklama deeri, alma ortamnn zellikleri, alan kulann tbbi durumu, varsa mevcut iitme kayb,

Kulak koruyucusunun bata tanan dier koruyucu donanmlarla uyumu.


53

KULAK KORUYUCU KULLANIRKEN DKKAT EDLMES GEREKEN HUSUSLAR


Koruyucu tkalarn form ve bykl, Konuma sesleri ve uyar sinyallerini duyabilme, Kulak koruyucularn kullanma sreleri,

Rahatlk endeksi.

54

GRLTNN ZARALI ETKLERNE KARI KORUNMA

malat, kulak koruyucusuna grlt zayflatma seviyesini iaretleyecektir.


Mmknse, rahatlk endeksini gsterir iaretler de bunlara dahil edilecektir. Bu iaretler baa uygulanan basn, arlk, malzeme tr gibi bilgileri de ierebilir.

55

RNEK
Kulak koruyucularnz SNR 22 dB ile iaretlenmitir. Bu

iaret, grlt zayflatma derecesinin 22 dB (A) olduunu gsterir.


Koruyucunun arl 165 gramdr. Ba bandnn uygulad

kuvvet azami 10 Ndur. Koruyucu yastn kulaklarnza yapt basn 3000 Padr.
Kulaklklarn ambalajnda iaretlenmi olan tabloda

ortalama zayflatma deerleri ile her bir test frekansnn standart sapmasnn fark verilmitir.

56

GRLT AZALTMA TABLOSU

31 dB (SNR)
SNR: Azaltma Oran
Frekans (Hz) Ortalama Grlt Azaltma Dzeyi (dB) 125 250 500 1000 2000 4000 8000 Frekans (Hz) 125

30 dB (SNR)
SNR: Single Number Rating
250 500 1000 2000 4000 8000

25

30

33

32

33

41

43

Ortalama Grlt Azaltma Dzeyi (dB)

30

30

32

31

35

43

42

EN352-2

EN352-2
57

GRLT AZALTMA TABLOSU

25 dB (SNR)
Frekans (Hz) Ortalama Grlt Azaltma Dzeyi (dB) 125 12 250 17 500 22 1000 2000 4000 8000 31 30 36 35 Frekans (Hz) Ortalama Grlt Azaltma Dzeyi (dB) 125 11 250 19

27 dB (SNR)
500 26 1000 2000 4000 8000 30 32 37 39

EN352-1

EN352-1

58

You might also like