Temel Fotoğrafçilik PDF

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2558 AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1528
TEMEL FOTORAFILIK
Yazar Prof.Dr. Levend KILI
Editr Prof.Dr. Zeki CEYHAN
ANADOLU NVERSTES
Bu kitabn basm, yaym ve sat haklar Anadolu niversitesine aittir. Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr. lgili kurulutan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt veya baka ekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz. Copyright 2012 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM Genel Koordinatr Do.Dr. Mjgan Bozkaya Genel Koordinatr Yardmcs Ar.Gr.Dr. rem Erdem Aydn retim Tasarmcs Ar.Gr.Dr. rem Erdem Aydn Grafik Tasarm Ynetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uar r.Gr. Cemalettin Yldz r.Gr. Nilgn Salur Dil Yazm Danman Okt. Kevser Candemir ekil-izim Burhan Bilgi Fotoraflar Prof.Dr. Levend Kl Kitap Koordinasyon Birimi Uzm. Nermin zgr Kapak Dzeni Prof. Tevfik Fikret Uar r.Gr. Cemalettin Yldz Dizgi Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi Temel Fotoraflk ISBN 978-975-06-1227-5 1. Bask Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 16.200 adet baslmtr. ESKEHR, Haziran 2012
indekiler
iii
indekiler
nsz ............................................................................................................ vii
Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi ..............

FOTORAF NEDR? ...................................................................................... FOTORAFIN BULUNUU........................................................................... FOTORAFIN BELRLEYC ZELLKLER ................................................. FOTORAFIN TEKNK SREC ................................................................... IIK................................................................................................................. YZEY ZERNDE GRNT.................................................................... FOTORAF MAKNES ................................................................................. 35 mm. Fotoraf Makineleri ........................................................................ 35 mm. Sabit Objektifli Fotoraf Makineleri ......................................... 35 mm. Tek Objektifli Refleks Fotoraf Makineleri.............................. Telemetreli Fotoraf Makineleri ............................................................. Roll Film Fotoraf Makineleri ...................................................................... Yaprak Film Fotoraf Makineleri ................................................................. zet ............................................................................................................... Kendimizi Snayalm ..................................................................................... Okuma Paras ........................................................................................... .. Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ Bavurulabilecek Kaynaklar ......................................................................... Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. Seilmi Fotoraflar .......................................................................................
2
3 5 14 18 23 26 29 34 34 34 36 40 40 42 43 44 44 44 45 46
1. NTE
Pozlama ve Kontrol Sistemleri .............................................. 62

POZLAMA KAVRAMI .................................................................................... DYAFRAM SSTEM...................................................................................... RTC SSTEM ......................................................................................... DYAFRAM - RTC LKS ................................................................... POZLAMA N IIK LM .................................................................... NETLEME SSTEM ........................................................................................ Refleks Netleme Sistemi................................................................................ Telemetre Netleme Sistemi ........................................................................... Otomatik Netleme Sistemi ............................................................................ ALAN DERNL .......................................................................................... 63 67 70 75 78 81 83 84 85 86
2. NTE
iv
indekiler
RTC HIZI VE NETLK ........................................................................... zet ............................................................................................................... Kendimizi Snayalm ..................................................................................... Okuma Paras ........................................................................................... .. Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ Bavurulabilecek Kaynaklar ......................................................................... Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. Seilmi Fotoraflar .......................................................................................
89 93 94 95 95 95 96 97
3. NTE
Objektifler ve Grnt Estetii ............................................. 106

OPTK YOLUYLA YZEY ZERNDE GRNT ..................................... 107 OBJEKTFN TASARIMI VE YAPISI.............................................................. 111 NORMAL OBJEKTFLER................................................................................ 114 GEN AILI OBJEKTFLER.......................................................................... 117 TELE OBJEKTFLER....................................................................................... 118 ZOOM OBJEKTFLER.................................................................................... 120 GRNTY KONTROL ETMEK ............................................................... 121 Teknik Sre ................................................................................................ 122 IIK VE AYDINLATMA ................................................................................. 124 Aydnlatma Teknikleri................................................................................... 126 GRMEK........................................................................................................ 131 KONU............................................................................................................. 135 zet ............................................................................................................... 138 Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 139 Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 139 Okuma Paras ........................................................................................... .. 140 Seilmi Fotoraflar ....................................................................................... 141
4. NTE
Fotoraf Filmleri...................................................................... 154

IIA DUYARLI YZEY ............................................................................... 155 FLM HIZI VE FLM KONTRASTLII ........................................................... 157 SYAH-BEYAZ FLMLER................................................................................ 160 Boyutlarna Gre Filmler .............................................................................. 161 Hzlarna Gre Filmler .................................................................................. 163 Renk Duyarllklarna Gre Filmler .............................................................. 164 RENKL FOTORAFILIK ............................................................................ 165 Renk ............................................................................................................... 165
indekiler
Renk Iss ...................................................................................................... 166 RENKL FLMLER ........................................................................................... 167 Renkli Negatif Filmler ................................................................................... 168 Renkli Saydam Filmler .................................................................................. 170 zet ............................................................................................................... 172 Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 173 Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 173 Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 173 Seilmi Fotoraflar ...................................................................................... 174
Siyah-Beyaz Fotoraflkta Karanlk Oda almalar ........180

SYAH-BEYAZ NEGATF FLM BANYOSU.................................................. 181 SYAH-BEYAZ FOTORAF KIDINA BASKI........................................... 185 Agrandisr...................................................................................................... 187 Siyah-Beyaz Fotoraf Ktlar...................................................................... 188 Kontak Bask ................................................................................................. 189 zet ............................................................................................................... 192 Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 193 Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 193 Seilmi Fotoraflar ...................................................................................... 194
5. NTE
Filtreler, Yardmc Malzemeler, Genel Uyarlar .................. 200

FLTRELER...................................................................................................... 201 Siyah-Beyaz Fotoraflkta Kullanlan Filtreler........................................... 203 Younluk Filtreleri ........................................................................................ 205 Polarize Filtreler ............................................................................................ 205 Filtre Faktrleri .............................................................................................. 205 Renkli Fotoraflkta Kullanlan Filtreler .................................................... 206 YARDIMCI MALZEMELER............................................................................. 207 Makro ekim Malzemeleri............................................................................ 207 Objektif Glgelikleri...................................................................................... 208 Netleme Camlar ve Baka Pencereleri........................................................ 209 ayaklar ....................................................................................................... 209 Tama antalar ............................................................................................ 210 GENEL UYARILAR......................................................................................... 211 Fotoraf Makinesi Nasl Tutulur ................................................................... 211 Film Seimi .................................................................................................... 213
6. NTE
vi
indekiler
Son Bir Uyar ................................................................................................. 215 zet ............................................................................................................... 216 Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 217 Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 217 Seilmi Fotoraflar ...................................................................................... 218
Szlk ................................................................................... 224 Dizin ...................................................................................... 231
nsz
vii
nsz
Fotorafn giderek yaygnlat bir dnemde yayoruz. Bu anlamda gelien yeni teknolojiler yoluyla fotoraf yaamn her alannda yer alyor. Bu sre iinde fotoraf renmek isteyenler iin yaplan kitaplarn nemi de artyor. Biz de Temel Fotoraflk kitabnda bu amaca ynelik Fotorafn temel bilgilerini bu kitap iinde bulacaksnz. Temel Fotoraflk kitab Prof. Dr. Levend Kl tarafndan sizler iin kaleme alnmtr. Hocamz kitabn bu yeni basmn hem ierik hem de dzenleme olarak yeniden yaplandrmtr. Bu yap iinde fotoraflkla ilgili teknik bilgileri grsel anlatmlarla birlikte greceksiniz. nite sonlarnda yer alan Seilmi Fotoraflar blmlerinde ise yine Prof. Dr. Levend Kl tarafndan ekilmi olan fotoraflar proje kapsamnda greceksiniz. Sizler de bu yaklamlardan hareket ederek kendi projelerinizi hazrlayabilirsiniz. Bu kitabn temel amac fotorafl meslek olarak semek isteyenlere fotorafn kendine zg temel bilgilerini iletmektir. Bu kitab okurken, ileri teknolojilerin temel bilgileri gerektirdii durumunu unutmaynz. Gnmzde saysal teknoloji, fotorafn temel yapsn oluturmaktadr. Saysal fotorafl da baarl bir ekilde gerekletirebilmek iin bu kitap iinde yer alan temel bilgiler vazgeilmezdir. Bu kitabn ortaya kmasnda yazarmz olan Prof. Dr. Levend Kla ve kitap iindeki izimleri gerekletiren Burhan Bilgie teekkr ederim. Temel Fotoraflk kitabndaki bilgilerin sizleri gelitireceini umuyorum. Eskiehir, Mays 2012
Editr Prof. Dr. Zeki Ceyhan
TEMEL FOTORAFILIK
Amalarmz
Fotorafn toplumsal yaam iindeki yerini ayrt etmek. Fotorafn belirleyici zelliklerini saptamak. Ik ve yzey zerindeki grnty aklamak. Fotoraf makinesinin bulunuunu ve temel elerini aklamak.
Anahtar Kavramlar
Grnt Ortam Resmetmek oaltm Teknolojisi Fotoraf Karesi Gizli Grnt Analog Saysal In In Yansmas In Yaylmas In Krlmas Karanlk Kutu (Camera Obscura) Refleks Sistem SLR Telemetre
erik Haritas
Fotoraf Nedir? Fotorafn Bulunuu Fotorafn Belirleyici zellikleri Fotorafn Teknik Sreci Ik Yzey zerinde Grnt Fotoraf Makinesi
Temel Fotoraflk
Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi
Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

FOTORAF NEDR?
A M A
Fotorafn toplumsal yaam iindeki yerini ayrt etmek.
Gnmz insannn toplumsal yaam iinde vazgeemeyecei olgulardan bir tanesi fotoraftr. Bu an insan doduu gnden balayarak fotorafla i iedir. Fotoraf bilmeyen, tanmayan bir insana rastlamak neredeyse imknszdr. Fotoraf denildiinde, anlalan ey ikiboyutlu bir kat zerindeki resimlerdir. amzn insan gnlk yaamnda uyank kald zaman diliminde, her gn onlarca fotoraf grmektedir. Bir deyie gre, amz insan fotoraflarla kuatlm bir yaam srmektedir. Fotorafn insan yaamn kuatacak ekilde girmi olmasnn baz nedenleri vardr. Fotorafn, fotoraf makinesi gibi kolay kullanlabilir bir aygtla retilir olmas ok nemlidir. Fotoraf makinesini kullanan her insan fotoraf retebilmektedir. Bu aygt kullanabilmek iin ileri dzeyde bir eitime ihtiya yoktur. Neredeyse her ya grubundaki insan bu aygt kullanarak retim yapabilir. Bu nedenle, fotoraf bulunuundan beri insanlarn ilgisini ekmitir. Fotoraf makinesiyle insanlar, grdkleri ve yaadklar olaylar, durumlar belgelemeye ynelmilerdir. Fotoraf makinesinin evremizde grdklerimizi sanki gzlerimizle gryormu gibi kaydetmesi de, fotoraf insan gznn bir uzants ekline getirmitir. nsanlar grdkleri olaylar ve durumlar baka insanlara fotoraf yoluyla iletmeye ynelmilerdir. Fotorafn yalboya resim gibi tek olmamas, seri ve kolay bir ekilde oaltlabilmesi insanlar, fotoraf bir kitle iletiim arac olarak kullanmaya yneltmitir. te yandan fotorafn kendine zg resmetme tekniini kefedenler de fotoraf sanatn ortamnda kullanmaya ynelmilerdir. Gnmz insan iin fotoraf denildiinde; belgelemek, insan gznn uzants ekline gelmi bir kitle iletiim arac ve fotoraf sanat ad altnda bir sanat alan anlalr. Bir vesikalk fotoraf, mutlu bir nn; bir evlenme trenin fotoraf, ilkokula baladmz ilk gn gsteren bir fotoraf, 19 Austos depreminde ekilmi bir fotoraf, podyumda yryen bir mankenin fotoraf, Amazon ormanlarnda aa katliamn gsteren bir fotoraf vb Bu fotoraflarn hepsi belgedir. Konular, ekim amalar farkl olabilir, ancak ortak zellikleri belge olmalardr. Her fotoraf, ekildii durum ve olayla ilgili bir belgedir. Fotoraf teknolojisinin deiip gelimesine ramen fotorafn belge olma zellii deimemitir.
Kitle letiim Arac: Kitlesel iletiim yapmak iin kullanlan iletiim aralar. Televizyon, radyo, gazete, sinema, duvar panolar gibi.
Temel Fotoraflk
Fotoraf, teknolojisi gerei insan gznn bir tr uzants gibi davranr. Baka bir deyile, fotoraf grme organmzn fiziksel olarak ulaamad yerlere ular, bu nedenle grme organmzn uzants gibidir. Kilometrelerce uzamzda duran bir dan zirvesindeki bir dacy, fotoraf makinesiyle sanki ok yaknnda gryormu gibi resmedebiliriz. Fiziksel olarak ok uzanda olduumuz durum ve olaylar fotoraf yoluyla sanki yanndaym gibi resmedebiliriz.
Siyah-beyaz fotorafta grinin ton deerlerini grmek nemlidir.
Yirminci yzyldan bu yana insan yaamna giren belirleyici olgulardan biri de, insanlarn kendi yakn evresi dndaki olay ve durumlar sanki kendi yaknndaym gibi alglar hle gelmesidir. 1700l yllarda Avrupada yaayan bir kii iin Asyadaki bir olayn etkisi, 2000 ylndaki insandan ok farkldr. Bunu etkileyen birok olgu vardr; ancak en belirleyici olan uzamzdaki olay ve durumlar fotoraf araclyla sanki gzmzn nndeymi gibi alglamaktr. Fotoraf bylesi bir srecin temel belirleyicisi olmutur. Hatta fotoraf bu tr olay ve durumlar tek bana ynlendirerek, toplumsal yaama yn verir bir hle gelmitir. Fotorafn bu durumu yazya benzer; yaz, iyi insanlarn elinde sevgiye ve bara hizmet ederken kt amal insanlarn elinde savaa ve korkuya hizmet eder durumdadr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE Fotorafn gnmz insannn yaamndaki yerini hangi balklar altnda toplayabiliriz?
DNELM S O R U
DNELM S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi
FOTORAFIN BULUNUU
Tarihsel olarak bakldnda fotoraf szc ilk kez ngiliz Sir John F. W. Herschel (1792-1871) tarafndan 1840 ylnda kullanlmtr. Sir John, yakn arkada olan ngiliz bilim adam William Henry Fox Talbotun (1800-1877) uygulad yeni yntemle, yzey zerinde elde ettii grntye fotoraf adn vermitir. Yunanca photos k ve graphos izmek szcklerinden oluan Photography ngilizce de fotoraf karl olarak kullanlr. Yani fotoraf ngilizce bir szcktr, kkeni ise Yunancadr. Fotoraf a duyarl bir yzey olan film zerine fotoraf makinesi araclyla nesnelerin grntsn kaydetmektir. Basit bir byteci elinize aln, bilgisayar ekrannzn nne doru tutun ve bytecin arkasna ekrana paralel konumda bir beyaz kt yerletirin. Srasyla nde bilgisayar ekran, byte ve arkasnda da beyaz bir kt. imdi odanzn n kapatn. Bilgisayar ekrannn yzeyine gelen k dalgalar mercekte toplandktan sonra, mercei geerek ilerler ve ilk karlatklar beyaz yzey yani kt zerinde ekrann ba aa ve sa-sol ters grntsn oluturur. Beyaz kt zerindeki bu ey bir tr resimdir; ancak izerek, boyayarak ya da bask yoluyla yaplan bir resim deildir. Bu k ve optik yoluyla yzey zerinde ortaya kan resme grnt denir. Fotoraf makinesinin yapt ey film yzeyi zerinde (film a kar duyarldr) grnt oluturmaktr. Fotorafn bir resmetme teknii olarak bulunuuyla ilgili olarak iki temel tarihsel gelime vardr. Birincisi, yzey zerinde hayali grntnn oluturulmas. kincisi ise yzey zerinde gerek grntnn elde edilmesidir. nsanolu tarihin ilk gnlerinden beri yzey zerinde eitli grntler grmtr. rnein, bir ukur iinde biriken suyun yzeyindeki yansmalar ya da cam, parlak metal gibi yzeyler zerindeki yansmalar. Bir dieri de glgelerdir. Elimizi n geldii ynden beyaz bir duvarn zerine yneltirsek, elimizin glgesini duvarda grrz. Yansmalar ve glgeler yzey zerinde ortaya kan bir tr resimdir. Bunlar yzey zerinde kalc deildir, geicidir yani hayalidir. Gzle grlr, ancak elle tutulamaz bu ynyle gerek deillerdir. Yansmalarn ve glgelerin ortaya kabilmesi SIRA SZDE iin temel e gerekir: Nesne, yzey ve belirleyici olarak k. Yani bir nesnenin bir yzey zerinde yansma ya da glgesinin oluabilmesi iin bir k kayna ve bir yzey gereklidir. Yansmalar ve glgeleri yzey zerinde bir tr resim olarak dDNELM nrsek, bunlarn ortaya k geleneksel resmetme tekniklerinden farkldr. Yani yansmalar ve glgeler; izerek, boyayarak ya da kazyarak oluturulmu resimler S O R U deildir. Yansmalar ve glgeler k yoluyla yzey zerinde elde edilen resimlerdir.
DK A nsanolu tarihin ilk gnlerinden bu yana yzey zerine resmetmitir. KBuT ii yaparken farkl teknikler uygulamtr. Birincisi, izerek resmetmektir. kincisi boyayarak, ncs ise kazyarak resmetmektir. Bunlar geleneksel resmetme teknikleridir. SIRA SZDE
Fotoraf: Yunanca Photos k ve Graphos izmek szcklerinin birlemesinden oluan terim. Optik ve kimyasal sreleri kullanarak yzey zerinde kalc grnt elde etme. ngilizce Photography szcnn karldr.
Grnt: boyutlu nesnelerin, k yoluyla yzey zerinde elde edilen ikiboyutlu sureti.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
nsanolu doada kefettii yansmalar ve glgeleri yzey zerinde kalc duruAMALARIMIZ ma getirmeye uramtr. nsanolunun bu abalar iki temel dorultuda gelimitir. lki yzey zerinde k yoluyla elde edilen grntlerin fizik bilimindeki gelimeler ve optik kullanlarak nitelikli duruma getirilmesidir. kincisi ise optik araclyla elK T A P de edilen grntleri kimya biliminin yardmyla yzey zerinde kalc hle getirilmesidir. Yaratc insanlarn yaptklar bu abalar ve gerekletirdikleri bulular birbiTELEVZYON
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM U S O RNIPCE. Le Grasda
DNELM S O R U
NICPHORE
Pencereden Grnm. 1827. D K KHelyografi. AT 20.3x16.5 cm lk fotoraf olarak kabul SIRA SZDE edilen helyografi.
AMALARIMIZ
DKKAT
SIRA SZDE
ri ardna eklenerek optik yoluyla yzey zerinde elde edilen grntlerin a duAMALARIMIZ yarl bir yzey zerine kaydedilmesini salamtr. te bu fotorafn bulunuudur. Fotorafn bulunuuyla ilgili bir sreci detayl olarak bu program iinde yer alan Fotoraf K T A P Tarihi kitabnzdan okuyunuz.
TE EVZYON Yeniden Lfotoraf nedir sorusuna dnelim. ster iletiim arac, isterse sanatn nesnesi olarak dnelim; fotoraf bir ortamdr. Ortam ngilizcede medium karl olarak kullanlr. Tarihsel olarak fotorafn farkl ortamlar iin kez bulunuu sz konusudur. Birinci bulunuu yzey zerinde resmetme teknii olarak NTERNET bulunuudur. Bu bulu 1827 ylnda Joseph Nicphore Nipce (1765-1833) tarafndan yaplmtr.
K T A P
T E L E VBilgi O Nda dnceyi Ortam: Z Y ya

tayan ara. Kitle iletiimi iin kullanlan aralara verilen ad; televizyon, radyo, gazete, gibi. ngilizce NTERNET medium karl olarak kullanlr, oulu media.
LOUIS JACQUES MANDE DAGUERRE. Tapnak Bulvarndan Grnm. Paris. 1833 ya da 1839. Dagerreyotip.
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi AMALARIMIZ
7 AMALARIMIZ
K T A Fotorafn resmetme teknii 1827ye tarihlenir, ancak Torino rts olarakPadlandrlan kuma rt zerindeki resim tartmal bir konudur. Bu konuyla ilgili olarak Levend Kl, Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi, Dost Yaynlar, 2008, s. 73e baknz. TELEVZYON
K T A P
TELEVZYON
Fotorafn ikinci kez bulunuu ise bu resmetme tekniinin oaltma teknolojisi olarak bulunuudur. Negatif film yzeyine bir grntnn kaydedilmesi, yeni bir bulutur. Bu ekilde fotoraf artk kaydettii grnty oaltarak Eyayan bir orNTERN T tam olmutur. Bu bulu 1841 ylnda William Henry Fox Talbot (1800-1877) tarafndan yaplmtr. Fotorafn nc bulunuu ise sanat olarak, sanatn ortamnda bulunuudur. Bu yeni resmetme ve oaltma tekniinin kendine zg zelliklerini kullanarak; David Octavius Hill (1802-1870), Robert Adamson (1821-1848), G.F.T. Nadar (1820-1910), Oskar Gustave Rejlander (1813-1875), Julia Margaret Cameron (1815-1879) gibi duyarl kiiler 1845 ylndan itibaren, fotoraf sanatn ortamna sokmulardr. Szn z udur: Fotoraf denildiinde k ve optik yoluyla a duyarl yzey zerine grnt oluturmaktan sz edilir. Bu bir tr resmetmedir; kalem, boya ya da bask teknii kullanlmadan k, optik ve duyarl yzey kullanlarak resmetmedir. Bu anlamda fotoraf, yeni bir resmetme tekniidir. Fotoraf yeni bir teknik kullanarak yzey zerine resmeder. Bu noktada kartrlmamas gereken nemli nokta udur: Fotoraf yeni bir resmetme tekniidir, ancak bu resmetme tekniinin farkl yntemleri vardr. rnein; siyah-beyaz fotoraflk, renkli fotoraflk ve saysal fotoraflk fotorafn resmetme tekniinin kullanld farkl yntemlerdir.
SIRA gereken olgular Yeni bir resmetme teknii olarak fotoraf denildiinde anlalmas SZDE nelerdir?
DNELM S O R U
NTERNET
Resmetmek: Bir teknii kullanarak yzey zerinde nesnelerin resmini oluturmak. Teknik: Bir sanat, bilim, meslek dalnda kullanlan yntemlerin hepsi.
SIRA SZDE
Tablo 1.1
DNELM S O R U
Fotorafn Bulunuu
Resmetme Teknii Olarak Fotoraf
oaltma Teknolojisi Olarak Fotoraf
Fotoraf DKKAT
SIRA SZDE
Sanatn Ortamnda
DKKAT
1260 - 1390 Torino rts

(tartmal).
1827 J. Nicphore Niepce, fotoraf

buldu.
SIRA SZDE
1837 L. J. Mande Daguerre, fotorafn
resmetme tekniinin yeni bir 1841W. H. Fox Talbot, negatif yntemi olan Dagerreyotipei grnty ve negatif oaltm buldu. yapm yntemini buldu. 1845 Davis O. Hill ve Robert Adamson, K T A P K nitelikli portreler ektiler. T A P 1855 Roger Fenton, Krm Savanda belgesel fotoraf ilk rneklerini verdi. Nadar, fotoraf farkl T E L E V Z Y O N alanlarda kulland. TELEVZYON 1857-58 Oskar G. Rejlander, Henry P. Robinson, fotoraf sanatn ortamna soktular. 1865 Julia M. Cameron, dramatik E R N E T NTERNET NT portreler ekti.
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
Temel Fotoraflk
DAVID OCTAVIUS HILL ve ROBERT ADAMSON. Newhavenl Balk Kadnlar. 1845. Kalotip Negatiften Klorr Kapl Kda Bask.
NADAR. Pierrot Dinliyor, 1855. Gm jelatin bask.
OSKAR G. REJLANDER. Hayatn ki Yolu. 1857. Birletirilmi albmin bask.
OSKAR G. REJLANDER. Hayatn ki Yolu. 1857. Birletirilmi albmin bask.
10
Temel Fotoraflk
NADAR. Sarah Bernhardt. y. 1864. Gm jelatin bask.
JULIA MARGARET CAMERON. Esin Perisinin Fslday. 1865. Platinum bask.
11
JULIA MARGARET CAMERON. arrsan Gelirim. 1867. Albmin bask.
12
Temel Fotoraflk
MATTEW BRADY. Ressam Miner Kilbourne Trk Kyafeti inde. 1846. Dagerreyotip.
13
EKEN BLNMYOR. Ayakkab Balayan Kz. y. 1850ler Dagerreyotip.
14
Temel Fotoraflk
FOTORAFIN BELRLEYC ZELLKLER

AM A
Fotorafn belirleyici zelliklerini saptamak.
oaltm Teknolojisi: Asl kopya ile ayn zellikleri tayan yeni bir kopyay tek ilemde oaltmay salayan teknolojik sre.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Fotoraf, ilk bulunduu gnden beri bir oaltm teknolojisidir. Bunun anlam udur: Fotoraf eken kii, insanlarn ve nesnelerin grntlerini kat zerinde yeniden reterek oaltr. Her fotoraf, o fotorafa konu olan nesnenin grntsnn yeniden retilerek oaltlmasdr. Fotorafn teknolojisi deimesine ve gelimesine ramen oaltma arac olma zellii deimemitir. Fotorafn bir dier zellii de yaam iinden bir an ekip alarak sonsuzlatrmasdr. Fotoraf iin an ebediletirdii sylenir. Her fotoraf, yaanlan bir an yzey zerinde sonsuzlatrr. Fotoraf eken her kii, yzey zerine bir nesne ya da insan kaydederken ayn zamanda o nesne ya da insann yzey zerine bir ann kaydederek sonsuzlatrr. Bir fotorafta grdklerimiz, o fotoraf eken kiinin setikleridir. Fotoraf eken kii evremizde grdklerimiz iinden bir blmn seer, ayrr ve o setii eyin fotorafn eker. Her fotoraf yaam iinde seilen detay temsil eder. Bu anlamda, her fotoraf eken kii yaam iinde belli bir detay seip ayrr. Akan giden yaam iinden bir an, fotorafn tekniiyle, saniyenin ok kk bir diliminde sabitletirmek mmkndr. Mutlu bir arkada ortamnda, coku annda ekilmi bir fotoraf ya da youn bir trafik aknda caddeden karya gemeye alan iki insann fotoraf. Buna benzer onlarca fotoraf dnebiliriz, hepsinin ortak zellii, yaamdan belli bir detay alarak bir an iinde kaydetmektir. Fotoraf, mekn ve zaman farkllatrr. Bir nesnenin fotorafn eken kii bilerek ya da bilmeyerek nesneyi farkl bir mekan boyutuyla sunar. rnein, arasnda ok uzaklk bulunan iki bina fotoraf ekildiinde, sanki yan yanaym gibi grlebilir. Bir fotoraf iinde yer alan her nesne, ok zel durumlar dnda, fiziksel gereinden farkl olarak grlr. Bir olay ya da durumun fotoraf ekildiinde o olay ya da durum iindeki canl ve cansz nesneler fiziksel gereklerinden SIRA SZDE farkl olarak fotorafta ortaya kar. Fotoraf, mekn farkllatrmakla birlikte zaman da farkllatrr. Bir fotorafa bakldnda hissedilen zaman, o fotorafn ekildii zamandeil, fotoraf ekenin hissettii zamandr. rnein, hareket hlinD NELM deki bir sokan len saatinde krmz filtre kullanlarak ekilen siyah-beyaz bir fotoraf, gece ay nda ekilmi gibi resmedilebilir. Fotorafn teknii saat zaS O R U mann ynlendirmeye uygundur. Her fotoraf D K Kgeerli olan belirleyici zellikler unlardr: iin A T Asl nesnenin yzey zerinde yeniden retilerek oaltlmasdr. Fotoraf SIRAan tesbit eder. bir SZDE Fotoraf yaamdan seilen bir detaydr. Fotoraf mekan ve zaman farkllatrmaktr.
AMALARIMIZ
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Gnmz insan eitli kayglarla fotoraf eker. Hangi amaca ynelik olarak ekilirse ekilsin her fotoraf iin deimeyen yarg udur: yi fotoraf ya da kt K T A P fotoraf. Bu nedenle, her fotorafn ncelikle iyi fotoraf olmas gerekir. yi bir fotoraf elde edebilmek iin temel e vardr. Bunlar teknik, k ve grmektir. Bunlar bir genin keleri olarak grebiliriz. Keleri teknik, k, grmek olan T E L E V Z Y ise genin ortasnda O N konu yer alr.
NTERNET
NTERNET
15
ekil 1.1 Her fotoraf eken kii ilk nce tekTeknik niklerle karlar; nk fotoraf, bir ayFotoraf Ortaya kartan Temel gtla gerekletirilir. Fotoraf ekmek ineler san elinin deil, fotoraf makinesinin rndr. Fotoraf makinesiyle balayan teknik sre, karanlk oda aralaryla birKonu likte geni ve detayl bir teknik sreci ierir. Fotoraf teknii birbirini izleyen ve birbirinden etkilenen farkl sreleri ierir. Fotoraf ekerken, fotoraf makinesiIk Grmek nin ekim dmesine basldnda karmak ve birbirini izleyen bir sre balar. Ik objektiften makineye girer; diyafram aklnda ve rtcnn belirledii srede kontrol edilerek film pozlanr yani fotoraf ekilir. Film yzeyindeki grnt gzle grlmez, ancak film banyosu ve karanlk oda srelerinden sonra kt bir yzey zerinde fotoraf olarak ortaya kar. Detayl bir ekilde incelendiinde fotorafn ok karmak bir teknik sreci olduu grlr. Bu karmak teknik sreci iki temel balk altnda toplamak mmkndr. Birincisi, fotoraf makinesiyle doru pozlama yani konunun zerindeki n doru younlukta lm ve diyafram-rtc sistemine uyarlanmasdr. Bu ekilde doru pozlanm grnt elde edilir. kincisi ise bu grntnn yani film yzeyindeki grntnn fotoraf kartna aktarlmas srecidir.
LOUIS-ADOLPHE HUMBER dE MOLARD. Tutuklu y. 1848. Dagerreyotip.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
DNELM
Temel Fotoraflk S O R U
16
S O R U
DKKAT
DKKAT Fotorafn teknik sreci tek tek halkalardan oluan bir zincire benzer. Bu zincirin bir halkas oynatldnda dier halkalar da bu hareketten etkilenir.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
D Ik: Gne bata olmak zere fotoraf makinesinin nndeki aydnlatma kaynaklar.E T NTERN Ik: Fotoraf kdna negatif grnty pozlayan agrandisr aygtnn .
Fotorafn kla resmetmek olduunu sylemitik. Ik, fotorafn yapsal esidir. Fotorafn teknii kla alr. Ik olmakszn fotoraf olamaz. Bir nesneAMALARIMIZ nin fotorafn ekebilmek iin o nesnenin zerinde k olmas gerekir. Nesnenin zerindeki k, o nesnenin fotorafnn ekilmesini salar. Bu k, doal k yani gne ya da bir aydnlatma kaynandan gelen k olabilir. Nasl ki, evremizdeki K T A P grebilmek iin k gerekli ise fotoraf ekebilmek iin de nesneleri k gerekir. Fotoraflkta iki tr k sz konusudur. Birincisi nesneyi aydnlatan, nesnenin T LEVZYO grlebilir EolmasnN salayan, d ktr. Bir nesnenin fotorafnn ekilebilmesi iin de teknik olarak d k gereklidir. D k yani gne ya da aydnlatma kayna sadece nesnenin grlebilir olmasn salamaz. Ayn zamanda nesnenin grsel olarakT E R N E T alglanmasyla ilgili ipularn verir. Nesnenin yzeyinin parlak ya da N mat oluu, renginin akl ya da koyuluu gibi birok grsel ipucunu d n salad aydnlatma verir. kinci k tr ise i ktr. k, negatif film zerindeki grntnn, fotoraf kdna dntrlmesi aamasnda agrandisr aygtnda kullanlan ktr. Bu ekilde, k kullanlarak ekilen negatif film yeniden k dzenlemesiyle pozitif fotorafa dnr. Bu sre iinde yeniden k dzenlemesi, yani k yoluyla yaplan bir dzenleme sz konusudur. yi bir fotoraf elde edebilmek iin temel eden sz etmitik. Teknik ve akladk. nc e ise grmektir. Kitabnzdan bu satrlar okurken, pence-
SIRA SZDE
NADAR. Fotorafnn Ei. 1853. Kolodyum negatiften gm jelatin bask.
17
renizden darya bakn; grdnz eyleri zihninizde tutun. Aradan iki- saat getikten sonra yeniden pencereden ayn manzaraya bakn. lk baktnzda grdnz belli nesnelerin ikinci baknzda grsel olarak nasl bir deiime uradn fark etmeye aln. te bu fark ettiiniz ey grmektir. nsanolu, gzleri SIRA SZDE ak kald sre iinde srekli bakar; ancak her bakt eyi grr m? Evet, bakmak ile grmek arasnda byk fark vardr. Bu anlamda; bakmak deil, bakan bir kiinin ne grd nemlidir. Bakmak fiziksel bir eylemdir. Grmek M kltrel D N E L ise bir olgudur. Fiziksel olarak insanlar ayn gz yapsna sahip olsalar da, bir nesneye gzlerini evirdiklerinde grdkleri eyler farkldr. Bu nedenle, yeniden vurguS O R U lamak gerekirse, grmek kltrel bir olgudur.
DKKA Ik, fotorafn resmetme teknii iin temel belirleyici e olmasyla birlikteTgrsel alglamay da ynlendirir.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
Fotoraf eken kii, fotorafn tekniini bilerek yourur. Yani nesnenin iinde bulunduu , teknii kullanarak duyarl yzeye aktarr. Bunu yaparken AMALARIMIZ neyi grd ok nemlidir. Fotoraf makinesini, sradan bir insan gz sadece bir konuya bakmak iin kullanabilir. Bu durumda ekilen fotoraf, sadece o durumu tesbit etmenin tesine geemez. Fotoraf makinesinin ynlendirdii olay ya da K A durumda kendine zg bir eyi grebilmesi nemlidir. Birok Tkez Pdenemesini yapm olduum bir uygulamay sizlerle paylamak isterim. Bir stdyo ortamnda, on farkl fotoraf, bunlarn fotoraf makineleri ve objektifleri ayndr. Konu ise TE EV YON stdyo ortamnda aydnlatmas yaplm, bir vitrin mankenidir. LOn Zfotoraf; konu, objektif, ekim konumu ayn olmak artyla yirmi adet fotoraf ekiyorlar. Teknik, k ve grmek nasl bir sre iinde birleir?
SIRA R N E T N T E SZDE
DNELM S O R U
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
SIRA R N E T N T E SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
ROGER E L E V Z Y O N T FENTON. lmn Vadideki Glgesi. 1855. Klorr Kapl NTE Kt Bask.R N E T
18
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Fotoraflar baslp masa zerine konulduunda, yzlerce fotoraf iinde ayn fotorafn SIRAbenzeri ortaya kmyor. Birbirine yaklaan fotoraflar olabiliyor, bir SZDE ancak aynsn bulmak neredeyse imknsz bir durumdur. Bunun nedeni udur: Birok fotoraf ayn optik dzenlemeye, belirli bir konuya bakm olsa da, her DNELM birinin grd dierinden farkldr. Fotoraf asndan bakmay ynlendiren, fotoraf makinesinin optik sistemidir. Grmeyi ynlendiren ise fotorafnn kendisidir. S O R U Bakmak ve grmek konusundan hareket ederek fotoraflkta ok sk kartrlan bir duDKKAT rumu aklamak gerekir: Gr as denildiinde, bir insann evresinde net olarak grebildii a anlalmaldr. Bak as denildiinde ise bir objektifin grebildii a anSIRA SZDE lalmaldr. Yani insan gz grr, objektif ise optik yoluyla bakar.
AMALARIMIZ Fotoraflk asndan grmek denildiinde anlaml bir gz anlalr. Yani bir olay ya da duruma yneldiinde, optik yoluyla tasarlayabilen bir gz demektir. Fotoraf gzn grebilecek ekilde terbiye etmelidir. Fotoraf makinesiyle bir koK T A P nuya ynelen kii, her bir fotoraf karesini grd eylerle doldurur. Bu ressamn bo bir tuvale resim yapmasna benzer. Grmek, fiziksel bir sre sonucunda ortaya kmasna karn tamamen zihinsel bir sretir. TELEVZYON
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Fotoraf Karesi: Film yzeyindeki ya da saysal teknolojide sensr zerindeki her bir grnt. Bir dier K T A P anlam, objektiften bakaca yansyan grntnn alan.
TELEVZYON
FOTORAFIN TEKNK SREC

Gizli Grnt: Fotorafik duyarkatta, pozlama NTERNET sonunda oluan, ancak gzle grlemeyen grnt. Duyarkat (film) zerindeki gizli grnt, gelitirme banyosunda gerek grntye dnr.
Fotorafn teknik sreci denildiinde anlalmas gereken ey; fotoraf makinesiy N T E R fotorafn ekilmesi, bu ekilde optik yoluyla grntsnn yle bir konunun N E T zey zerine kaydedilmesi, yzey zerine kaydedilen bu grntnn, gerek bir resim olarak yzey zerinde ortaya kmasdr. Bu anlamda iki tane temel sre sz konusudur: lki fotoraf makinesi araclyla bir konunun fotorafnn ekimidir. kincisi ise fotoraf makinesinde bir yzey zerine kaydedilen ve gzle grlemeyen bu gizli grntnn gerek gzle grlebilir bir resim hline dntrlmesidir. Bu iki aamal sre fotorafn temel srecidir. Bir konunun fotoraf makinesiyle ve optik yoluyla yzey zerine kaydedilmesi fizik bilimiyle ilgili-
ekil 1.2 Fotorafn Teknik Sreci
KONU
FOTORAF MAKNASI
GZL GRNT
19
dir. kinci aama olan fotoraf makinesinde bir yzey (film) zerine kaydedilen hayali grntnn gerek grntye dntrlmesi ise kimya bilimiyle ilgili sreleri ierir. Gnmzde yani XXI. yzylda fotoraf teknolojisinin ulat dzey dnldnde, fotorafln temel teknolojisiyle ilgili ayrmlar da deimitir. 1900l yllarn son eyreinden itibaren film kullanarak ekim yapan fotoraf makineleri ve karanlk oda sreciyle elde edilen fotoraflk srecinin yerine saysal fotoraflk gelierek yaygnlamtr. Saysal fotoraflkla birlikte, film ve karanlk oda sreci ortadan kalkmtr. Bu anlamda tarihsel olarak fotorafln teknik sreci denildiinde iki nemli dnemden sz etmek gerekir: Film dnemi ve saysal (digital) dnem. Fotoraflk dorudan teknoloji yoluyla bir resmetme tekniidir. Bu nedenle teknolojik dzenlemeleri, teknolojilere bal olarak ortaya kan farkl sistemleri ve bu sistemle zdeleen dnemleri ok iyi tanmlamak ve bilmek gerekir. Teknolojiye bal olarak sreler ve elde edilen sonular deiir. Eer birbirinden farkSIRA SZDE l iki teknolojik dnem sz konusu ise bunlarn aklkla tanmlanm olmas gerekir. Baka bir alandan bir rnek vermek gerekirse, el marifetiyle ocak stnde yemek yapmak ile ayn malzemeleri kullanarak ileri mutfak teknolojileriyle yemek DNELM yapmak ayrmndan sz ediyoruz. ki durumda da yemek elde edilir, ancak uygulanan sistem tamamen birbirinden farkldr. Bu iki farkl sistem, kendine zg S O R U farkl teknolojileri de gerektirmektedir.
D KK T Kullanlan teknolojiye bal olarak, gnmzde iki farkl fotoraflk szAkonusudur. Bu anlamda fotorafln iki farkl dnemi vardr. Fotoraf makinelerinde duyarl yzey olarak filmin kullanld teknoloji ve bu teknolojinin gerektirdii srelerin yer ald fotoSIRA SZDE raflk, Film Dnemi olarak adlandrlr. Fotoraf makinelerinde duyarl yzey olarak saysal sensrlerin kullanld ve saysal teknolojinin gerektirdii srelerin yer ald foAMALARIMIZ toraflk, Saysal Dnem olarak adlandrlr.
Saysal Fotoraf: Saysal yani dijital teknoloji kullanlarak yaplan fotorafln genel ad.
Teknoloji: Belli bir teknik alanda, bilimsel ilkelere dayanan tutarl bilgi ve uygulamalar. Sistem: Deiik elerden SIRA SZDE oluan ve belli bir ilevi yerine getiren dzenek.
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
FLM BANYOSU
KART BASKISI
SYAH-BEYAZ FOTORAF
20
Temel Fotoraflk
Analog: Bir aygt ya da sistemle ilikili olarak bilgilerin, verilerin fiziksel temsilleriyle ilgilidir. Kaynandaki biimiyle, yani srekli ve kesintisiz olarak kaydedilebilen, saklanabilen ve iletilebilen bilgi ve veri. Saysal: Verilerin saylarla ayrlan sinyaller eklinde gsterilmesi. Ik ya da ses dalgalarnn saylarla basamaklanm veriler olarak temsili. rnein; kaynandan kan bir sesin kesintisiz olarak ilerleyen verilerin, ikili saylarla tanmlanarak kaydedilmesi.
Pozlama: Ia kar duyarl malzemenin ktan etkilenmesi.
Fotoraflk film teknolojisini kullanarak 1800l yllarn ortasndan itibaren gelierek yaylmtr. Fotoraf makinesiyle grnt film yzeyi zerine fizik bilimi kurallarna gre kaydedilir. Daha sonra bu film karanlk oda srecinde kimyasal ilemlerden geirilerek kat yzey zerinde gerek bir resim hline dnr. Saysal fotoraflkta ise (1900l yllarn son eyreinde yaygnlamaya balamtr) fotoraf makinesi, film dneminde olduu gibi kullanlr, ancak film yoktur. Filmin yerini saysal teknolojinin a duyarl hcreleri almtr. Karanlk oda sreci olduu gibi ortadan kalkmtr. Fotoraflkta film ve saysal fotoraflk denildiinde, aslnda iki farkl teknolojik sreten sz edilmektedir. nce fotorafn yeni teknolojisi olan saysaldan balayalm. Saysal yani digital demek; verilerin, rnein fotoraf makinesine giren n; farkl bir sistemle ilenmesi anlalmaktadr. Bu noktada unu sormak gerekir: Verileri rnein fotoraf makinesine giren , saysal sistem dnda ilemek mmkn mdr? Bu anlamda, Analog ve Saysal adyla bilinen iki farkl veri ileme sisteminden sz etmek gerekir. Analog denildiinde; srekli ve kesintisiz olan, basamakl ve kesintili olmayan veri anlalr. rnein, doada hareket hlinde olan k ve ses dalgalar srekli ve kesintisizdir. Yani k ve ses dalgalarnn kaynandan k k biimiyle kesintisizdir. Saysal denildiinde ise; basamaklara ayrlabilen, boy srasna sokulabilen veri anlalr. rnein, doada kaynandan kan k ve ses dalgalarnn (0) - (1) saylaryla ya da Evet-Hayr olarak basamaklara blerek temsil etmektir. Analog ve saysal ayrmn basit bir rnek zerinde grelim. Karmzdaki bir nesnenin nn lmn dnelim. Analog k lmnde, nesneden gelen nlar bir sreklilik iinde klere ular ve nlar klerde geldii ekliyle ilenir. Saysal k lmnde ise nesneden gelen nlarn kaynandan kt ekliyle deil, rakamlara dntrlerek ilenir. Analog sistemde nlar nitelik, saysal sistemde nicelik olarak yaplandrlr. Sonu olarak belirtmek gerekirse, fotoraflkta filmden yola kan sistem ve teknolojik srecin hakim olduu bir dnem sz konusudur. Bunun ardndan gelen de saysal sisteme zg teknolojik srelerin hakim olduu dnemdir. Bu iki farkl teknolojik sistemden yola karak fotoraflk, analog ve saysal fotoraflk olarak dnemlere ayrlmaktadr. te yandan grntnn zerine kaydedildii malzeme asndan bakldnda da filmi temel alarak fotorafl dnemlere ayrmak mmkndr. Biz fotorafl Film Dnemi ve Saysal Dnem olarak ele alarak inceleyeceiz. Bu ayrmdan yola karak, rnein film fotoraf makineleri ve saysal fotoraf makineleri diye snflama yapacaz. Temel fotoraflk denildiinde de anlalmas gereken, film teknolojisiyle ilgili srelerdir. Bu kitapta da film sisteminin kullanld fotoraflk ele alnacaktr. Temel fotorafln teknik sreci; fotoraf ekimi ve ekimi yaplan filmin karanlk oda srecinde kt yzey zerinde fotoraf olarak ortaya kartlmasndan oluur. Bu sre ekil 1.2de grlmektedir. Fotoraf ekilecek konunun zerinden gelen k dalgalar, fotoraf makinesinin objektifinde toplanr. Objektiften fotoraf makinesinin iine giren k dalgalar hem netlik hem de pozlama asndan kontrol edilir. Yani netleme ve pozlama sistemleriyle film yzeyi zerindeki grntnn netlii ve ton deerleri dzenlenir. Bu ekilde ekim ilemi sonucunda, fotoraf makinesinin iinde yer alan film yzeyi zerinde fotoraf ekilecek konunun grnts kaydedilir. ekim ilemi sonucunda, film yzeyine grnt kaydedilir. Bu gzle grlemeyen gizli grntdr.
21
ekim sonrasndaki iki aama, karanlk oda sreci diye adlandrlan film banyosu ve fotoraf kartna bask aamasdr. ekimi yaplm olan filmdeki gizli grntnn, gerek grntye dntrlmesi film banyosu srecinde gerekleir. Bundan dolay film yzeyi zerinde gerek grntnn (bu negatif bir grntdr) fotoraf kdna pozitif olarak baslmas sreci olan, fotoraf kdna bask aamas yer alr. Bu sre sonunda iki tane temel kt sz konusudur. Birincisi negatif film, ikincisi son kt olarak fotoraf kdna basm yaplm fotoraftr. leri teknik sre iyi fotoraf elde etmenin yolu mudur?
SIRA SZDE SIRA SZDE
DNELM S O R U
DNELM S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
ALBERT SOUTHWORTH ve JOSIAH HAWES. y. 1850. Dagerreyotip.
22
Temel Fotoraflk
Kitabmzn bundan sonraki nitelerinde fotorafln teknik sreciyle ilgili bilgileri srasyla greceksiniz. Bu aamada yani giri dzeyinde teknik sreci genel hatlaryla bir kez sralamak istiyoruz. Bu balamda u balklardan sz etmek gerekir. Netleme sistemi Diyafram ve rtc sistemleri Alan derinlii Pozlama Duyarl yzey Ik lm Konu belirleme Netleme Sistemi: Fotoraf makinelerinde teknik adan doru grnt elde etmek objektif yoluyla gerekleir. Objektifin salad grntnn ncelikle net olmas gerekir. Farkl uzaklktaki nesnelere baktmzda grme sistemimiz bu nesnelerin net grlmesini salar. nmzdeki nesneler hareket halinde bile olsa grme sistemimiz bunlar net olarak grr. Yani deien uzakla gre netlemeyi salar. Fotoraf makinesinin nnde farkl uzaklkta duran nesnelerin film yzeyi zerinde net grlmesini objektif gerekletirir. Bunu yaparken objektifin iindeki optik sistem film yzeyine gre uzaklar ya da yaknlar. Film yzeyinden uzaklatnda yakndaki nesneleri, yaknlatnda ise uzaktaki nesnelerin net grlmesini salar. Diyafram ve rtc Sistemleri: Diyaframn klen-byyen delik eklinde bir aklk olarak a duyarl film yzeyine den n miktarn belirler. rtc sistemi ise diyafram yoluyla gelen n hangi sre ile film yzeyine ulaacan belirler. Diyafram akl f harfiyle rakam olarak belirlenir. rnein, f 2.8, f 5.6, f 22 gibi. Diyafram deerleri rakam olarak kldnde aklk olarak byr. Rakam olarak bydnde ise aklk olarak klr. Doal olarak diyafram deerleri rakam olarak bydnde geirdii k miktar azalr. rtc sistemi belirlenen zaman aralna gre alp kapanr. rtc sistemi greli olarak uzun sre ak kaldnda, fotoraf makinesi nndeki hareketli nesnelerin net olarak, pozlanmas salanamaz. Hareketli nesnelerin grnts blur olarak adlandrlan titrek ekilde kaydedilir. Alan Derinlii: Belirlenen diyafram deerine gre kaydedilen grntnn alan derinlii ortaya kar. Netlenen nesnenin nnde ve arkasna belli bir alann net grlmesini salar. Diyafram deerleri rakam olarak ykseldiinde bu alan geniler, rakam olarak azaldnda ise bu alan da daralr. Pozlama: Ia duyarl yzey olan filmin (saysal teknolojide alglayc) diyafram ve rtc sistemleri yoluyla doru bir ekilde ktan etkilenmesidir. Fotoraf ekilen nesnenin iinde bulunduu k konumuna gre diyafram ve rtc deerleri belirleyerek grntnn film yzeyine kaydedilmesini salamaktr. Duyarl Yzey: Fotoraf makineleri asndan duyarl dzey film ya da alglayclardr. Bu yzeylerin a duyarll nceleri ASA ve DIN olarak gnmzde ise ISO deeriyle belirlenir. ISO deeri ykseldike duyarl yzeyin a kar olan duyarll artar. Yani yksek k ortamlarnda dk ISO deeri, az k ortamlarnda ise yksek ISO deeri olan duyarl yzeyler tercih edilir. Ik lm: Fotoraf ekerken ortamn k koullar aydnlk ve karanlk alanlarn farkl ya da uyumu doru bir ekilde llerek, diyafram ve rtc sistemlerine uygulanmas gerekir. Bunu salamak iin farkl lm yntemleriyle ortam k lm yaplabilir. Gnmzdeki fotoraf makinelerinde bu lm yntemleri yer almaktadr. Bu anlamda, noktasal, ve genel, ortalama vb. k lm yaplabilir. Yani ortamn dar bir alann, geneli ya da ortalamas eklinde k lm yaplabilir. Konu Belirleme: Bu aamaya kadar szn ettiimiz balklar, teknik srelerle ilgilidir. Bu nedenle de bilimsel dorular konularn anlalabilmesi ve uygulanabilmesi iin kanlmazdr. Hangi konunun fotorafnn ekilmesi sz konusu ol-
23
duunda ise bilimsel dorulardan sz etmek mmkn deildir. Yazarlar yaamn iindeki her konuyu, roman, iir, yk eklinde kaleme alabilirler. Ayn ekilde fotoraf iin de durum farkl deildir. Tabii ki fotorafn da belli alanlar sz konusudur. Bu alanlar, teknik konularda olduu gibi bir snrlama sz konusu olamaz. Bu anlamda fotoraf, fotorafn tekniinin ve grsel estetiin salad olanaklar kullanarak zgr olarak davranr.
IIK
AM A
Ik ve yzey zerindeki grnty aklamak.
nsanolunun yaradlndan balayarak doada i ie olduu temel yap talar; toprak, su, hava ve ktr. Toprak, su ve hava gibi insanolu kla da hep ilgilenmitir. nceleri ktan korkmu, giderek tandka ynlendirmeye ynelmitir. nsann grme duyusu, yaamn srdrmesi iin ok nemlidir. Grme duyusu, kla birlikte vardr. Ik, grmeyle ilgili konularn temelini oluturur. En basit ekliyle, k varsa grme vardr; k yoksa grme de yoktur. Grme duyu organmzn almasn salayan k, ses gibi bir kaynaktan dalga eklinde yaylan enerjidir. Bir kaynaktan, rnein gneten, kan k, n ad verilen doru izgiler zerinde yol alr. Ik ile n kartrmamak gerekir. In, n yaylma durumudur. Daha basit bir ekilde aklamak gerekirse, hareket eden yani ilerleyerek yaylan k dalgalarna, k n ya da n denilmektedir. Ik iin elektromanyetik nm diyebiliriz. Elektromanyetik nm, dalga eklinde yaylan bir enerjidir. Bu dalgalarn, dalga boyu n niteliini ortaya kartr. Dalga boyunun l birimi nanometre (nm) dir. nsanlarn grd k elektromanyetik tayf iinde beyaz k olarak adlandrlan bir blmdr. Oysa k ok geni bir elektromanyetik tayf ierir. Beyaz k elektromanyetik tayfn 400 nm (mor) ile 700 nm (krmDalga Boyu z) arasndaki blmdr. Elektromanyetik tayf iinde; gamma, x, mortesi (ultraviolet), kzltesi (infrared) gibi insan gzyle grlemeyen farkl dalga boylarnda klar da vardr. Ik konusuyla ilgili olarak n, dalga boyu, eletromanyetik tayf gibi genel bilgiler n fiziksel yapsyla ilgili bilgilerdir. Fotoraflkta, yani kla resmetmek de bu bilgiler zerine yaplandrlr. nl bir sz vardr: Kandiller sndnde btn kediler gri grlr. Bu szn teknik anlam udur: Ik nesneleri fizik ve varolularnn alglanmasn salar. Ik g olarak azaldnda nesnelerin renkleri yok olur. Hatta k giderek azalp yok olduunda nesneler de grlemez. Demek ki n teknik bir zellik olarak gc nemli bir olgudur. In gc bir teknik zellik olarak bilinmeden, bu zelliinin oluturduu etkiler de anlalamaz. evrenizdeki nesnelere baknz k deitiinde nesnelerin alglanmas da deiir. Oturduunuz evinizin her hangi bir penceresinden fotoraf ekilecek bir ortam belirleyin. Bu ortamn bir gn iinde sabahn erken saatlerinde balayarak gn kararncaya kadar her saat bir fotorafn ekiniz. Bu ekimi yaparken, fotoraf makinesini ayak zerine koyunuz ve objektifinizin asn deitirmeyiniz. Sadece pozlamay ortama gre dzenleyiniz. Elde ettiiniz 8-10 fotoraf yana koyunuz. Bu fotoraflarda yzey ve n deimesiyle ortaya kard farkl etkiyi greceksiniz.
In: Hareket hlindeki k. Hareket eden, yani ilerleyerek yaylan k dalgalar. Dalga Boyu: Hareket halinde yaylan n iki tepe noktas arasndaki uzaklk.
ekil 1.3 Dalga Boyu Dalga eklinde yaylan n bu hareketi srasnda iki tepe noktas arasndaki uzakla dalga boyu denir.
24
ekil 1.4 Grlebilir Beyaz Ik Tayf Beyaz gne cam prizmadan geirildiinde krmzdan balayarak mora kadar renkler srasyla grlr.
SIRA SZDE
Temel Fotoraflk
beyaz k krmz turuncu sar
SIRA SZDE
prizma
yeil ivit mavi
DNELM S O R U
DNELM
mor
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
D grd beyaz k krld zaman eitli renklere ayrlr. Gne kansan gznn K K A T ranlk bir odada prizmadan geirildiinde, prizmadan geen beyaz k; mor, ivit mavi, yeil, sar, turuncu ve krmz renkli nlara ayrlr. te bu renkli n demetine tayf ad SIRA SZDE verilir. Bu deneyi ilk kez 1666 ylnda Isaac Newton (1643-1727) yapmtr.
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET SIRA SZDE MAKALE

DNELM S O R U
AMALARIMIZ evremizi kuatm olan k dalgalar, bolukta dz olarak ilerler. Bir nesneye arpan k dalgalar, nesnenin yapsna bal olarak ilerleyiini yansyarak, yaylarak ve krlarak srdrr. Ik bir nesneye arptnda o nesneyi geemez ise K T A P yn deierek ilerler. Yani k nesneye arpar ve nesnenin yzeyinden yansyarak yoluna devam eder. Buna n yansmas denir. evremizdeki nesnelerin yzeyleri farkl farkldr. Bazlar parlak, bazlar da mattr. Farkl yzey yaplar ve TEL VZYON ton deerleri Enedeniyle nesneler, stne den farkl miktarlarda yanstr. rnein, bir vitrin cam stne den parlatarak yanstr. Yar parlak bir yzeye den k ve yansyan k ayndr. Koyu renkli ve mat bir duvara den k, azalarak yansr. Yani nesnenin stne den n yansmas dorudan nesnenin NTERNET yzeyi ile ilgilidir. SIRA SZDE Nesnenin zerinde bulunan k, fotoraflk asndan ne ekilde deerlendirilir? MAKALE
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Ik dalgalar, yar effaf malzemelerden geince btn ynlere yaylarak ilerler. D Buna yaylma N E L M Ik dalgalar, cam ya da su gibi yar geirgen bir yzeyle kardenir. latnda, yzeyi geen k dalgalar dorultusunu deitirerek ilerler. Buna krlma denir. S O R U hlindeki n bir yzeyi getikten sonra ynn deitirmeHareket sine krlma denir. In krlmas konusuyla ilgili en bilinen rnek; yarm su dolu bardaa doldurulmu su ile havann snrn oluturduu yzey de bir kan krlDKKAT m gibi grlmesidir. In temel nitelikleriyle ilgili bilgileri u balklar altnda zetleyebiliriz: SIRA SZDE Ik bir kaynaktan yaylan enerjidir. Ik hareket halindedir. Ik dalgalar dz olarak hareket eder. AMALARIMIZ Hareket halindeki k karlat yzeye bal olarak; yansyarak, yaylarak ya da krlarak ilerler.
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
25
nsanlarn renklerine gre ayrma uramas toplumsal yaamn nemli sorunlarndan biridir. Fotoraf bu konuya baka nesneler yoluyla gnderme yapyor.
Fotoraf ekerken nesnenin ya da konunun zerindeki k nemlidir. Unutmayn, bir nesnenin zerine den kla yansyan n miktar farkl olabilir. Mat bir nesne emerken parlak yzeyli bir nesne ise glendirerek yanstabilir. evremizdeki farkl farkl nesneleri dnelim. Gne klar pencere camndan odamza girer. Ayn cam yerine buzlu cam olduunda ise gne nn az bir blm odamza ular. Buzlu cam gne nn byk bir blmn yanstarak yayar. Bir su birikintisine den gne nn ok az bir blm su iinde ilerler bir blm ise yansr. Koyu bir duvarn zerine den n byk blm duvar tarafndan emilir. Duvardan hi k yansmaz. Bu konu, koyu renk kadife bir yzey iin de ayndr. Kadife gelen neredeyse olduu gibi emer ve n yansmas sz konusu deildir. Ik sadece nesnelerin fiziksel olarak alglamalarn salamaz, rengin kayna da ktr. nsan gznn grd beyaz k, farkl renkteki klarn birlemesinden oluur. Beyaz k prizmadan geirildiinde bir tarafta krmz dier tarafta ise mavi-mor yer alr. Beyaz n iindeki uzun dalga boyundaki krmz olarak, ksa dalga boyundaki mavi-mor olarak alglarz. Renkli bir nesne, zerine den beyaz n kendi rengini ieren dalga boyundaki yanstr dierlerini
26
Temel Fotoraflk
nsanlar iinde bulunduklar meknla var olurlar. Meknn iindeki nesneler alann kiiliini yanstr. Optiin SIRA SZDE SIRA SZDE seicilii yoluyla bu konu resmedilebilir.
DNELM S O R U
emer. rnein,N E L M D krmz bir elma ya da yeil bir bitkinin var olan renkleriyle grlmesinin nedeni; elmann zerine den gne iindeki krmz renkli , bitkinin ise yeil renkli yanstp dier renkleri emmesidir. Bu nedenle, elmay krS O R U mz, bitkiyi yeil grrz.
DKK T Renk denildiindeA iki farkl durum anlalr: Birincisi k olarak renktir. Fotoraflkta renk denildiinde, k olarak renk anlalr. kincisi ise boya olarak renktir. Resim sanatnda renk denildiinde ise boya olarak renk anlalr. SIRA SZDE
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
nsanoluAMALARIMIZgnlerinden beri yzey zerine resmetmeyle uramtr. Matarihin ilk ara duvarlarndaki resimler bunlarn ilk rnekleridir. Bunu yaparken, insanolu hep yaad doay gzlemlemitir. Bu gzlemlerinden yola karak yzey zerinK T A P de resmetme konusuyla ilgili olarak da eitli gelimeler sz konusudur. rnein, bir su birikintisinin yzeyinde insann kendi resmini grmesi nemli bir gzlemdir. Yani su yzeyindeki yansmalar insan iin nemlidir. Bir nesnenin glgesinin baka bir T E L E V Z Y O N yzey zerinde olumas da nemlidir. Yzey zerinde ortaya kan glgeler de yansmalar gibi her zaman insanolunun dikkatini ekmitir. Evet, yansmalar ve glgeler; bunlar yzey zerindeki bir tr resimler deil midir? Yansmalarn ve glgenin N E T N T E R yzey zerinde ortaya kyla ilgili olarak, yazl kaynaklara bakldnda Smerlerle ilgili metinlerde k konusuyla karlalr.
MAKALE
YZEY ZERNDE GRNT
MAKALE
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi S O R U
DNELM S O R U
27
DKKA Yansmalar ve glgeler k yoluyla yzey zerinde ortaya kan resimlerdir. TYansmalar ve glgelerin belirleyici zellii yzey zerinde kalc olmamalardr. Bunlar izerek, boyayarak ya da bask tekniiyle yaplan resimler gibi yzey zerinde kalc deildir. SIRA SZDE
DKKAT
SIRA SZDE
Yansmalar ve glgelerle ilgili olarak zerinde durulmas gereken nemli bir AMALARIMIZ e de izdm, projeksiyon yoluyla yzey zerinde grnt oluturma dncesidir. Yansmalar ve glgeler bir izdm olarak yzey zerinde ortaya kar. Bir nesne arkadan aydnlatldnda, nesnenin izdm yzey zerinde gK T A P rnt olarak ortaya kar. Belirli bir kaynaktan kan k dalgalar hareket ederek ilerlerken k geirmeyen bir nesneyle karlatnda bu nesneyi geemez, nesnenin dndaki k dalgalar ilerleyerek yollarna devam ederler ve ilk karlatklar TELEVZYON yzeye arparak nesnenin izdmn oluturur. Nesnenin btn yzeyi k geirmez ise, izdm bir glge eklinde, yani karanlk olarak oluur. Nesnenin yzeyinde yar geirgen blgeler var ise, bu kez izdm karanlk bir glge deildir. N ER ET Farkl tonlardan oluur. Nesnenin izdmnn bykl yaTda Nkkl ise k kayna, nesne ve yzey arasndaki uzaklkla ilgidir. Yzey zerinde ortaya kan izdmler ikiboyutludur. Oysa doadaki btn nesneler boyutludur. Yzey zerindeki ikiboyutlu izdmlerden yola karak Glge Oyunu gelitirilmitir. Glge oyunu da dier izdmler gibi k kayna, asl nesne ve izdmn ortaya kartld yzeyden oluur. Unutulmamas gereken konu udur: Yzey zerinde izdmleri ortaya kartan temel belirleyici hareket eden k dalgalardr. Peki, hareket hlindeki ktan yola karak, yansmalar ve glgeler dnda yzey zerinde grnt oluturmak mmkn deil midir? Yansmalar ve glgeler doann kendi dzeni iinde ortaya kan eylerdir; ancak insanolu bunlarn benzerlerini kendisi de yapmaya ynelmitir. Dikdrtgen kp eklinde, drt taraf kapal ve i yzeyi mat siyah bir kutu dnn. Bu kutunun kk kenarn oluturan yzeyinin tam ortasna ine ile bir delik aalm. Kutunun ine delii olan yz, aydnlatlm bir nesneye evrildiinde nesneden yansyarak gelen nlar ine deliinde toplanarak kutunun iine girer ve kutunun kar yznde nesnenin grnts oluturur. Basit aygt karanlk kutu (Camera Obscura) olarak adlandrlr. Karanlk kutu yoluyla yzey zerinde elde edilen grnt, bir nesnenin yzey zerindeki gerek olmayan hayali grntsdr. Bu grnt yansmalar ve glSIRA SZDE geler gibidir. Kalc deildir, geicidir. Karanlk kutunun, alma sistemi ok basittir. Daha nce aklamtk, nesneden yansyan k dz olarak ilerler. Karanlk kutuya nesneden gelen nlar, ine deliinde toplanr ve kutunun iine girer. KutuDNELM nun kar yzne arpt yerde nesnenin alt-st ve sa-sol ters grnts oluur. Bu grnt, zayftr, keskin deildir; ine delii nesneden yansyan n ok az S O R U bir blmn toplayarak kutunun iine alr. Karanlk kutuyu kullanarak yzey zerinde grnt elde edilir. Drt kesi kapal iine DKKAT k szdrmayan bu aygt, k yoluyla yzey zerinde grnt oluturmay salamtr.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
zdm: Bir k kaynandan kan kla bir nesne ya da konunun A P K T grntsn bir yzey zerine yanstmak. Projeksiyon olarak da adlandrlr.
TELEVZYON
NTERNET
Karanlk Kutu: Latince Camera Obscura. Fotoraf makinesinin ok eskilere uzanan bir tr. Drt taraf kapal bir karanlk odann, bir duvarnn tam ortasna bir delik aldnda; delikten giren gne , deliin karsndaki duvara yansr bylece deliin nndeki nesnelerin grnts, sa-sol ve altst ters olarakSIRA SZDE duvarn yzeyinde belirir. Karanlk kutu diye adlandrlan bu basit aygt, on birinci yzylda Arap D N E L M astronomi bilginlerince, gne ve ay tutulmalarn izlemek iin kullanlmtr. S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
28
Temel Fotoraflk
Siz de bir karanlk kutu yapabilirsiniz. Drt taraf kapal bir kutu alnz. Uzun kenar 1015 cm. olabilir. Kutunun bir yzne tam orta noktasnda gelecek ekilde ineyle bir delik an. Deliin tam kar yzne ise delii ortalayacak ekilde bir pencere an. Bu pencereyi de aydnger kd ile kaplayn. Kutuya delikten giren k dalgalar, kutu iinde yol alarak aydnger yzeyine ular. te basit karanlk kutunuz hazrdr. Bu kutuyu, zellikle gece oda karanlnda televizyon ekranna yneltin ve bir sre bekleyin. Bakalm ne greceksiniz? Karanlk kutuda grntnn olumasn salayan, kutunun zerindeki kk deliktir. Deliin ap bydnde doal olarak daha ok k kutunun iine girer, ancak bu ekilde grntnn niteliini arttrmak mmkn deildir. Tersine deliin ap kldke grntnn kalitesi artar. Bu basit aygtta elde edilen grntnn SIRA SZDE niteliini arttrmak iin deliin apnn mmkn olduu kadar kk olmas ve delikten giren n ok olmas gerekir. Basit ine deliinin nesnenin zerinden geDNELM len btn nlar toplamas mmkn deildir; ancak delik yerine toplayan basit bir sistem olursa kutunun iine giren n miktar artar bylece elde edilen grnt daha S O R U olur. Bunu salayan sistem mercektir. nitelikli Mercek, nesneler A T D K K zerinden gelen klar, dz bir yzey zerinde net olarak bir noktada toplar. Nesnenin, st ve altndan, sa ve solundan gelen k mercei getikten sonra yzey zerine tamamen ters olarak ular. Bylece, mercein nndeki nesnenin alt-st ve saSIRA SZDE sol olarak tamamen ters olarak grnts oluur. Farkl AMALARIMIZ teknolojik gelimelerin tarih iinde yeni kullanmlar iin alanlardaki birletirildii grlr. Karanlk kutunun, mercekle birletirilmesi de byle olmutur. Bu amaca ynelik almalar 1700l yllarn banda sonulanarak karanlk K T A P kutu mercek sistemiyle birletirilmitir. Yzey zerinde grnt elde etmeyi salayan bu aygtn, belirleyici temel eleri nedir? Bu e ktr. Ik, kontrol edilerek, ynlendirilerek, yorularak yzey zerinde grnt elde edilir. Karanlk TELEVZYON kutu, a zg bir resmetme teknolojisidir. In doal ortamnda dalga eklinde ilerleyerek yaylmasnn fark edilmesi, bu aygtn gelitirilmesinde nemli rol oynamtr. NTERNET Karanlk kutuyla birlikte ortaya kan anlay, mercekle (optik yoluyla) evreye bakmaktr. SIRA SZDE Bunun anlam udur: Tarihin ilk gnlerinden beri yzey zerine resmeden kiiler kendi gzyle grdn zihin srecinden geirerek, ellerini kullanaMAKALE rak yzeye resmetmitir. Karanlk kutuyla birlikte, optiin verdii grntden yoDNELM la karak resmetmek balamtr. Karanlk kutuyla yzey zerine bir konuyu resmeden kii, sadece gznn gsterdiini deil, gznn nndeki optikten grS O R U dn resmeden kiidir.
DKK T Karanlk kutunun Afotoraflk asndan nemi fotoraf makinesinin gelimesini salayan sreci balatmasdr. Karanlk kutu iin fotoraf makinesinin ilk aamas demek dorudur. SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET SIRA SZDE MAKALE DNELM

S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Karanlk kutuyla birlikte, geleneksel resmetme anlay da yapsal olarak deiAMALARIMIZ mitir. Gelenekselden farkl olarak karanlk kutunun rettii grntnn belirleyici eleri yledir:
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
29
Grnt optik yoluyla elde edilir. Grnt yzey zerinde insan eliyle deil, alet marifetiyle oluur. Yzey zerinde gerein tpa tp benzeri grnt olarak retilir. nsann gzleriyle grd eyleri yatay ve dikey bir ereve iinde snrlandrmasyla ortaya kan bir grnt sz konusudur. Elde edilen grntde boyutlu nesneler, ikiboyutlu yzey zerinde optik yoluyla kltlmtr. Elde edilen grnt yzey zerinde kalc deil, hayalidir. Gerein yzey zerindeki yanlsamas olarak adlandrlr. Grnt, asl nesne ya da durumun fizik ortamn olduu gibi temsil eder. Grntnn ortaya kma srecindeki sre, k hzdr. Nesnenin zerinden karanlk kutuya gelen k dalgalar resmetme sresini belirler. Bu sre tarihin en hzl resmetme sresidir. Grntnn kendisi olutuu yzey zerinde kalc deildir. Kalc olan grntnn kt zerine izilen resmidir. Karanlk kutu XVIII. yzylda yzey zerinde elde edilen grntden kopya yaparak oaltlmas iin kullanlmtr. Fotorafn ortaya k asndan konuya bakldnda 1700l yllarn sonunda karanlk kutu araclylaSIRA SZDE yzey zerinde optik yoluyla grnt elde etme sreci tamamlanmtr. Fizik biliminin salad bilgilerle; mercek sistemi yani objektif, diyafram akl kullanlabilir duruma gelmiD NELM tir. Fotorafn bulunuunun gerekleebilmesi iin karanlk kutunun salad grntnn bir yzey zerine kaydedilerek sabitlenmesi gerekmektedir. Bu gelimeS O R U leri de kimya bilimi salamtr.
DKK T Kitabmzn ierik dzenlemesinin bu aamasnda Yzey zerinde GrntAbal altnda fotoraf makinesinin ortaya k srecini grdk. Bu srecin devam olarak Fotoraf Makineleri, Pozlama ve Kontrol Sistemleri, ve Objektifler konularn greceiz. Bu konular fotoSIRA SZDE raf makinesi kullanarak film yzeyi zerinde grnt elde etmeye ynelik teknik sreci iermektedir. Daha sonra 6. nitede grntnn kaydedildii yzeyi yani Filmleri greceiz.
Yanlsama: Bir eyin aygt yoluyla retilerek gerek sanlmasn salayan alg yanlmas. Bir grnn gerek sanlmasna neden olan alg yanlmas.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
FOTORAF MAKNES
K T A P
A MA
K T A P
Fotoraf makinesinin bulunuunu ve temel zelliklerini aklamak.

TELEVZYON
Fotoraf makinesi, fotorafn resmetme aygtdr. Batan beri T E L E V Z Yediyoruz, foszn O N toraf aygt marifetiyle resmetme tekniidir. Bu ynyle bakldnda fotorafn dorudan teknolojiyle ilgili olduu kolaylkla anlalabilir. Fotoraf makinesi de bu teknolojik srecin balang aamasn oluturur. Her makine gibi E R N E T makine N T fotoraf si de bir iin gerekletirilmesini salayan bir aygttr. Yeni bir makinenin ortaya kmasnda, bir taraftan evrim ve bilimsel gelimeler te yandan da bir ihtiyacn ortaya kmas nemlidir. rnein; fotoraf makinesi, yerin altndan su karlmas gibi temel bir ihtiyacn karlanmasn salamaz. Fotoraf makinesi, teknolojik ve bilimsel gelimeler, sosyo-ekonomik ve kltrel gler yannda, insann srekli sorgulayan hayal gcnn rndr.
NTERNET
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
DNELM
30
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Fotoraf makinesinin ekillenmesinde temel etken rol oynamtr. Birincisi, iine k DKKAT szdrmayan drt taraf kapal kutu yani gvde. kincisi, gvdenin iinde optik yoluyla gelen ideal grnty salayacak ekilde kontrol eden pozlama ve netleme sistemleri. SIRA SZDE ncs ise optikten gelen n oluturduu grnty kaydetmeyi salayan a duyarl yzey.
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON SIRA SZDE NTERNET

D NELM SIRA SZDE
MAKALE S O R U DNELM
DKKAT S O R U
Fotoraf makinesi, birbiriyle ilikisiz gibi grnen optik ve a duyarl yzeyi (kimyasal yap) bir aygt zerinde birletirir. Bu aygtta dier makineler gibi akl alK T A P maz dzeyde beceriklidir. Birden ok mekanik sre, birbiriyle ilikili olarak harekete geer ve alr. Bir nesnenin zerinden yansyan n, karanlk kutunun merceinden ieriye girerek grnty yzey zerinde oluturmas insan gznn T E L E V Z benzemektedir. alma biimine Y O N nsan gz, yanlar ve arkas k geirmeyen, n duvar saydam olan kre biSIRA SZDE iminde bir organdr. nsan gzne gelen k, gzn n duvarndaki kornea ad verilen saydam blmde krlarak gze girer. Kornea blmnden geen k, iris NTERNET ile gz bebeine ular. ris nesneden gelen n gzn iine girmesi gereken DNELM SIRA SZDE miktarda girmesini dzenlemektedir. Diyafram bu ii, insan gzndeki iris gibi dairesel olarak byyen, klen aklkla salar. Objektiften giren k diyaframdan MAKALE S O R geerek, fotorafLUmakinesinin arka duvarndaki a kar duyarl film yzeyine DNE M ular. In, film yzeyi zerine ulat noktada (odakland noktada) nesnenin grnts ortayaA kar. Bu grnt, gzn atabakasnda oluan grntye benDKK T S O U zer; hem alt-stR hem de sa-sol olarak terstir. Fotoraf makinesinin alma sistemi bulunuundan beri deimemitir. Bir fotoraf maDKKAT kinesi sistemi iinde yer alan temel blmler unlardr: Karanlk kutu (gvde), mercek sistemi (objektif), k kontrol sistemi (diyafram ve rtc), baka ve grntnn olutuAMALARIMIZ SIRA SZDE u yzey (filmin yer ald yzey). Karanlk kutunun A P AMALARIMIZ K T geliimi ve kullanm alanlaryla ilgili olarak baknz; Levend Kl, Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi, Dost Kitabevi Yaynlar, 2008, s. 52-62. Jonathan Crary, Gzlemcinin Teknikleri: On Dokuzuncu Yzylda Grme ve Modernite zerine (ev. Elif Daldeniz), P N Yaynlar, stanbul, 2004, s. 38-80. TK LE V Z Y O E T A Metis Fotoraf makinesi kullanmak iin uzmanlk bilgisine ihtiya duyulmayan bir TE EVZ ON aygttr. HerLyataY insan bu aygt kullanabilir. Ayrca fotoraf ekmek iin ok geNTERN T limi makinelere Eihtiya da yoktur. En basit fotoraf makinesiyle bile fotoraf ekilebilir. Fotoraf makinelerinin bykl, teknolojisi, tasarm biimi birbirinden farkl olabilir, ancak daha nce belirtildii gibi btn fotoraf makineleri deime N ME R N E E T AKALT yen temel elemandan oluur: 1. eri k szdrmayan karanlk kutu yani gvde 2. Net grnt elde edebilmek iin objektif MAKALE 3. Grntnn ortaya kt ve zerine filmin yerletirildii blm. Bu temel elemanlarla birlikte her makinede deimeyen temel kontrol sistemi vardr: 1. Baka 2. Netleme 3. Pozlama
SIRA SZDE
SIRA SZDE DKKAT AMALARIMIZ SIRA SZDE
AMALARIMIZ K T A P
K V Z O T E L ET A YP N
TELEVZYON NTERNET
N TAEKR N E T M ALE
MAKALE
31
Ayn amac gerekletirmeyi salayan makinelerin farkl biimlerde retilmesi mmkn. Bu konu piyasa artlarnn durumuna bal olarak retilir. Fotoraf makinesi satan bir dkknn vitrininde de ayn amaca ynelik farkl boyutlarda ve SIRA SZDE farkl kalitede tasarlanm saysz makine grmek mmkndr. Geni retim yelpazesi iinde yine de fotoraf makinelerini snflandrmak mmkndr. Baka, netleme ve pozlama sistemlerine gre; dk, standart ve yksekkaliteMolarak reD NEL tim niteliine gre; sadece makinelerin boyutlarna gre snflandrma yaplabilir. En aklc ve fotoraf dnyasnda en yaygn olan fotoraf makinelerinin kulland S O R U film boyutuna gre snflandrlmasdr. Fotoraf makineleri snflandrlrken sadece film kullanan makineler sz A T D K K konusu olmutur. Temel Fotoraflk kitabnda saysal fotoraf makineleri bu snflamann dnda tutulmutur. Saysal fotoraf makineleri Saysal Fotorafa Giri ve Saysal Fotoraf Makineleri SIRA SZDE kitaplarnda ele alnacaktr. Fotoraf makineleri kulland film boyutuna gre temel grupta toplanr: AMALARIMIZ 1. 35 mm. film kullanan makineler 2. Roll film kullanan makineler K T A P 3. Yaprak film kullanan makineler Fotoraf, makine marifetiyle yapld iin fotoraf ekmek isteyenlerin nce bir fotoraf makinesini belirlemesi gerekir. Onlarca farkl makine iinden bir modeli TELEVZY N semek kolay deildir. Teknik, estetik ve satn alma bedeli asndanO35mm. film kullanan fotoraf makineleri hem yeni balayanlar iin hem de ileri dzeyde fotorafla uraanlar iin doru bir seimdir. Baka, netleme ve pozlama sistemini renmek ve uygulamak asndan bu makineler en kullanl olandr. Fotoraflar NTERNET da yaygn olarak 35 mm. fotoraf makinesini tercih ederler. Bir anlamda fotoraf makinesi denildiinde de ilk akla gelen 35 mm. fotoraf makineleri anlalr. Bu nite kapsamnda szn ettiimiz farkl fotoraf makinelerini birbiriyle karlatrnz. Eer bu fotoraf makinelerine sahip deilseniz internet ortamnda bunlar bulabilirsiniz. Bu fotoraf makineleri objektif sistemleri, kullanlan film boyutlarnn zellikleri, gvde yaplar ve teknik zellikleri asndan karlatrnz. Bu incelemeyi yaparken nl fotoraf sanatlarnn hangi nedenlerle bu fotoraf makinelerine yneldiklerini de reniniz.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
32
ekil 1.5
Temel Fotoraflk
Karanlk Kutudan Fotoraf Makinesine Yzey zerinde Grntnn Ortaya kmas
nsan Gz. Yanlar ve arkas k geirmeyen n duvar saydam olan kre biiminde bir organdr. Kornea blmnde yani mercekten giren k dalgalar iristen geerek atabakas zerinde grnty oluturur. Nesnenin alt ve st noktalarndan gelen klar atabakas (retina) zerinde ba aa ve sa-sol ters olarak nesnenin grntsn oluturur.
Karanlk Kutu ve ne Delii Kutu. ine k szdrmayan drt taraf kapal bir kutunun n yzndeki ine deliinden giren k dalgalar kutunun iinde grnt oluturur. Bu grnt, sreci ve sonucu itibariyle insan gznn retina zerindeki grntsne benzer. Bu basit aygttan V. yzylda inli Filozof MO T (470391) sz eder. MO T bu aygt, n topland ine delii nedeniyle Toplanma Yeri ya da Kapal Deerli Oda adn vermitir.
Karanlk Kutu. Arap bilimi adam bnl-Heysem (S 965-1039/40) Karanlk kutunun almasn aklad deneyini X. yzylda gerekletirmitir. In dorusal olarak hareket ettiini kantlamaya ynelik yapt deneyle ilgili izim. (Topdemir, 2002, s. 70den uyarlayarak izen F. Uar.)
Karanlk Kutu. 1544 ylnda Karanlk kutuyla igili yaygnlam bir izim. Karanlk kutunun gne tutulmasn gsteren bir izimi.
33
Karanlk Kutu. Mercek sistemiyle birletirilmi bir karanlk kutu (1781). Elle tanabilen bu aygt, izerek kopya yapmak iin kullanlmtr.
Mercek ve Grnt. nce kenarl bir mercek beyaz bir yzeyin nne tutulduunda; mercein karsndaki nesneden gelen k dalgalar mercei geer ve beyaz yzey zerinde nesnenin grntsn oluturur.
4 5
3 1
Basit Fotoraf Makinesi. Fotoraf makinesi iine k szdrmayan kutu (1) gvdeden oluur. (2) I toplayan mercek sistemi yani objektif. (3) I miktar asndan kontrol eden diyafram. (4) I sre asndan kontrol eden rtc sistemi. (5) Grntnn olutuu yzey de yer alan a duyarl film. (6) Fotoraf ekilecek konuyu grmeyi salayan baka sistem.
35 mm. Fotoraf Makinesi. Fotoraf makinesi, insan gznn daha kaba halidir. Makinenin k szdrmayan gvdesinde optik sistem (objektif) yer alr. Nesneden gelen k dalgalar objektif iinde yer alan diyafram sisteminden ve gvde zerindeki rtc sisteminden geerek film yzeyine ular. Film yzeyinde nesnenin sa-sol ve alt-st ters olarak grnts oluur.
34
Temel Fotoraflk
35 mm. Fotoraf Makineleri

SIRA SZDE
DNELM S O R U
Fotoraflar arasnda onlarca yldan beri en yaygn olarak 35 mm. makineler kulSIRA SZDE lanlr olmutur. Bunun belirleyici nedeni bu makinelerin tama kolayl ve yardmc aralarnn eitliliidir. 35 mm. film kullanld iin film boyutu makinenin ad hlineDgelmitir. Bu makinelerin grnt boyutu 24x36 mm. dir. Sz konusu NELM oran, grnt dzenleme asndan ok uygun bir orandr. 35 mm. filmin her bir kaseti iinde 36 kare yer alr. Bu konu da maliyet asndan uygun bir durum orS O R U taya kartr. 35 mm. fotorafKmakinelerinin farkl modeli vardr: (1) Sabit objektifli, (2) Refleks DK AT fotoraf makineleri ve (3) Telemetreli fotoraf makineleri.
DKKAT
SIRA SZDE
35 mm. Sabit Objektifli Fotoraf Makineleri

zelikle 1960 ve 1970li yllarda yaygn olarak kullanlan, gnmzde kompakt makineler diye adlandrlan modellerdir. Bunlar kontrol sistemleri otomatik olarak aAMALARIMIZ lan makinelerdir. Netleme sistemi de genellikle otomatik ya da belirli uzaklklara gre iaretlenmi netleme bileziiyle yaplr. Bu makinelerin bir dier belirleyici zellii de K T Asistemiyle ilgilidir. Bu basit makinelerde konu dorudan bakatan baka P grlr. Yani fotoraf ekerken, fotoraf konuyu bakatan grr; grnt ise objektif yoluyla oluur. Yani fotorafnn gzyle objektif ayn eyi grmez.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
35 mm. Tek Objektifli Refleks Fotoraf Makineleri

Bu fotoraf makineleri fotoraf dnyasnda ngilizce adnn ksaltlmas olan SLR (Single Lens Reflex-tek objektifli refleks) olarak adlandrlr. SLR yaygn olarak kullanlan ve ok R N E T N T E bilinen bir fotoraf makinesi modelidir. Uzun ve karmak gibi g-
TELEVZYON
NTERNET
ekil 1.6
M35 A L E Tek A K mm. MAKALE
Objektifli Refleks Fotoraf Makinesi Kesiti
Gvde
Pentaprizma
Objektif ekilmi Film rtc Mekanizmas Fla Yuvas Hareketli Ayna Diyafram Sistemi ekilmemi Film
35
ekil 1.7
35 mm. Tek Objektifli Refleks Fotoraf Makinesinin almas
1. Ayna objektifin arkasnda 45 derecelik bir ayla asl olarak durur. Makinenin bu normal durumudur. Diyafram tamamen aktr. Bu ekilde konu bakatan grlerek netleme yaplr.
2. ekim dmesine basldnda ayna asl olduu yerde yukarya doru hareket eder ayn anda diyafram belirlenen akla rnein f5.6 konuma gelir.
3. Diyafram belirlenen akla geldikten sonra bakatan belirlenen konunun grntsnn film yzeyine dmesi iin rtc alr. rnein 1/125 rtc hznda rtc alarak filmin pozlanmasn salar. Bu durumda ayna tamamen yukarya kalkt iin fotoraf eken bakatan hibir ey gremez. rtc hz olan 1/125 sresinde baka tamamen kapal kalr.
4. rtc pozlama sresini tamamladktan sonra yeniden kapanr. Diyafram deeri hal belirlenen aklktadr.
5. Sonuta ayna ve diyafram yeniden eski konumlarna geri dner. Bu ekilde yeniden bakatan netleme ilemi ve grnt dzenlemesi yaplabilir.
36
Temel Fotoraflk
Refleks Sistem: Bakatan grlerek netlemesi yaplan grnty, sabit ya da hareketli aynayla, netleme camna ve ayn zamanda film yzeyine yanstan sistem. Refleks fotoraf makinesine adn veren sistem.
rnen ad fotoraflkta belli bir sistemi tanmlar. Bu makinelerde, objektiften giren k, bir ayna sisteminden yansyarak fotoraf ekenin gzne yani bakaca ular. Bu sistemin yer ald makinelere, refleks fotoraf makineleri denir. Bu makineler, tek objektiflidir; nk tek objektif hem bakatan konuyu grmeyi hem de fotoraf ekmeyi salar. Refleks sistem, fotoraf makinelerinde yaygn olarak kullanlr. Sistemin temel eleman vardr: Hareketli bir ayna, buzlu netleme cam ya da ekran ve be keli cam prizma ya da pentaprizma. 35 mm. tek objektifli refleks fotoraf makinelerinin ou deiebilir objektiflidir. Objektif, makinenin gvdesine zel bir sistemle balanr, bu sisteme bayonet ad verilir. Bu makinelerde netleme objektifin stnden, objektifin iindeki merceklerin film yzeyine doru ileri geri kaymasyla yaplr. Btn objektiflerde diyafram sistemi vardr. Bakata netlemenin kolay yaplabilmesi iin (ekil 2.4/1 konumu) diyafram en ak (en yksek kllk) konumundadr. Bu makinelerin hemen hemen hepsinde odak dzeyli rtc (perde rtc) sistemi kullanlr. Fotoraf ekme aamasnda rtc, diyafram ve ayna sral olarak birlikte alr. Ik lm ise bu makinelerde ounlukla dorudan objektiften giren ve netleme camna ulaan k zerinden yaplr. Bu ekilde, fotoraf eken objektife giren yani film zerine den lme olanan bulur.
Telemetreli Fotoraf Makineleri

35 mm. tek objektifli refleks fotoraf makinelerin gnmzde ok yaygn olduunu belirtmitik. Buna ramen baz fotoraflar refleks makineleri tercih etmezler. Telemetreli makineler de bakatan bakldnda, konu objektifin iinden deil, dorudan baka sistemi yoluyla grlr. Ayn zamanda konunun makineye olan uzakl da dorudan bakatan belirlenir. Bu makinelerin baka sistemi insan gznn almasna benzer. Bir konuyu gzlerimizle iki farkl noktadan grrz, bu iki bak as bir genin keleri olarak dnlrse konu nc kede yer alr. Bir nesneyi iki gzmzle farkl alardan grmemize ramen bu iki gr bir noktada birleir ayn zamanda her bir gz bize nesnenin uzakl hakknda bilgi verir. Telemetreli makinelerde netleme gzlerimizi gibi alr; ifte bak asndan konunun elde edilen iki grnts bakaca ular. Netleme yapmak iin objektifin netleme bilezii evrildiinde iki bak noktasndaki prizmalar dner ve iki bak asndan gelen ift grnt st ste akarak tek bir grnt haline gelir. Bu sistemde konunun uzakl iki farkl bak asndan llr. Bu netliin doru olmas asndan baarl bir sistemdir. SLR fotoraf makinelerinde konunun pentaprizma ve ayna yoluyla objektifin iinden grlmesi, bir tr dolayl bir bak salar. Yani bakatan bakan gz, konuyu makine iindeki yanstc yzeyler yoluyla grr. Ayrca pozlama srasnda yani ayna kapandnda, fotoraf konuyu gremez. Oysa telemetreli sistem, fotorafya dorudan bir bak as salar. Bakatan bakan gz hibir arac sistem olmadan dorudan konuyu grr. Baz usta fotoraflar, telemetreli makinelerin dorudan bak sisteminin konuyla ok daha scak iliki kurma olana saladna inanmaktadrlar. Sz konusu olan bu etki birok usta fotorafnn almasnda grlr. Telemetreli 35 mm. fotoraf makinelerinde zellikle geni al objektif kullanldnda, bu makinelerle netlik yapmak, refleks makinelere gre daha kolaydr. te yandan dk k koullarnda telemetreli makinelerle netlik yapmak refleks makineler kadar kolay deildir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi S O R U
DNELM S O R U
37
35 mm. fotoraf makineleriyle ilgili olarak sk sorulan soru udur: D K K A T mi, telemetRefleks reli mi, hangi makineyi tercih etmek gerekir? Netleme sistemi asndan telemetreli makineler karmak olmasna ramen stnl vardr. Pozlama asndan yine telemetreli SIRA SZDE makineler srekli bakatan grnt salar ve ayna sistemi olmad iin sessiz alr. te yandan telemetreli makineler refleks makinelere gre ok hafiftir. Btn bu olumlu AMALARIMIZ zelliklerine ramen 35 mm. makinelerde yaygn kullanmda olan ise refleks fotoraf makineleridir.
K T A P
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
Roll film kullanan orta boy fotoraf makinesiyle ekilmi bir fotoraf 35 mm. fotoraf makinelerine gre daha ar olan bu makinelerin belirleyici zellii grnt alannn byk olmasdr.
38
Temel Fotoraflk
Pentaprizma
Hareketli ayna
Hareketli ayna
Film
rtc
Objektif
35 mm. Tek Objektifli Refleks Fotoraf Makinesi
En yaygn kullanlan fotoraf makinesidir. Deiebilir objektif zellii bu makinelerin farkl alanlarda kullanlmasna frsat vermektedir. Otomatik pozlama ve netleme zellikleri bu makinelerin kullanmn kolaylatrmaktadr. 35 mm. fotoraf makineleri iin normal objektif 50 mm.dir. Bunun altndaki rnein 35 mm. ya da 28 mm. geni al objektif; 80mm., 135 mm. ya da 200 mm. objektifler ise tele objektiftir.
Baka Film
Objektif
35 mm. Telemetreli Fotoraf Makineleri
Kullanlan film boyutu 35 mm. olduu iin film boyutuyla ilgili zellikleri refleks fotoraf makineleriyle ayndr. Belirleyici zellii netleme sistemidir. Usta fotoraflar bu makineyi iki nedenden tercih ettiklerini sylemektedirler: lki fotorafnn ekilen konuyla daha scak iliki kurmay salamas. kincisi ise refleks makinelere gre daha hafif, sessiz almas ve kullanl olmasdr. Bu makineler de deiebilir objektiflidir ve farkl pozlama seenekleri vermektedir.
39
Baka Film Tayc
Gvde Objektif Netleme
Roll Film Fotoraf Makineleri
Orta boy fotoraf makinelerinin kullanm amac roll filmin salad olanaklar nedeniyledir. Bu filmlerinin 6x4,5 cm.den balayarak 6x6 cm. ve 6x7 cm. boyutlarnda grnt salamas ok nemlidir. Ayrca bu makinelerin ou elde tanabilir. Yani salad yararlaryla birlikte ar olmayan makinelerdir. Roll film fotoraf makinelerinde 6x4,5 cm. ve 6x6 cm. makineler iin 75 ya da 80 mm. 6x7 cm. makineler iin ise 90 mm. normal objektiftir. Objektiflerin en byk diyafram akl 35 mm. objektiflere gre iki diyafram daha kktr.
Krk Objektif Film Tayc
Netleme
Yaprak Film Fotoraf Makineleri
Yzey zerinde en byk boyutlu grnt salayan bu makineleri ayak stnde kullanmak gerekir. Netleme sistemi gvdenin hareketiyle salanr. Netlii en yksek grnt bu makinelerle elde edilir. Bu makinelerin kullanlmas iin teknik bilgi yannda uygulama becerisi de gerekir.
40
Temel Fotoraflk
Roll Film Fotoraf Makineleri

35 mm. fotoraf makineleri ok yaygn olmasna ramen, birok fotoraf 35 mm. den byk film boyutunu tercih eder. 35 mm. fotoraf makinelerinde elde edilen grntnn boyutu 24x36 mm.dir. Roll filmler ise 6x4,5 cm., 6x6 cm. ve 6x7 cm. boyutlarnda grnt salar. Bunun anlam udur: Roll film, 35 mm.ye gre -be kez byk grnt salar. Doal olarak da grnt kalitesi ok yksektir. Roll film kullanan makineler, orta boy fotoraf makineler olarak da bilinir. Roll film boyutu standarttr. Filmin 6 cm. olan eni kullanlarak, bu makinelerde farkl boyut elde edilir. Bunlar, 6x4,5 cm., 6x6 cm. ve 6x7 cm. dir. Standart roll film (120 film diye adlandrlr) 6x4,5 cm. kullanldnda 15 kare, 6x6 cm. olarak 12 kare, 6x7 cm. olarak ise 10 kare grnt elde edilir. Bu makineler u temel elemanlardan oluur: (1) Gvde, genellikle kutu eklindedir, (2) deitirilebilir baka sistemi, (3) deitirilebilir objektifler ve (4) gvdeye film taklmasn salayan film tayclar. Gvde zerinde refleks sistem baz modellerde de rtc sistemi yer alr. Objektif, baka ve film tayc gvde zerine eklenir. Bu nedenle gvde ok farkl amalara uygun olarak tasarlanmtr. Orta boy fotoraf makinelerinin belirleyici bir fark da baka sistemindedir. Eer baka SIRA SZDE sisteminde pentaprizma yoksa bakataki grnt terstir ve makine saa evrildiinde bakataki grnt sola dner. Fotoraf ekimi srasnda ise ayna kalktnda baka tamamenMkaranlkta kalr. DNEL Bu makinelerin kendisine zg bir dier zellii de kulland film boyutuyla ilgilidir. Ayn gvde zerine farkl film tayclar taklarak 6x4,5 cm., 6x6 cm. ve S O R U 6x7 cm. boyutlarnda grnt elde etmek mmkndr.
DK AT Orta boy fotorafKmakinelerindeki rtc sistemi genellikle objektif zerinde yer alr. Yani bu makinelerin objektiflerinde 35 mm. objektiflerinden farkl olarak rtc sistemi vardr. Diyafram SZDE eklinde alp kapanan bu rtc sistemine yaprak rtc denir. SIRA sistemi Bu nedenle orta boy fotoraf makinelerinin objektiflerinin piyasa deeri dier objektiflere gre daha yksektir.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
Yaprak Film Fotoraf Makineleri

K T A P
TELEVZYON
NTERNET
MAKALE
35 mm. ve roll film kullanan makinelerden ayr olan bu tr iinde yer alan makine T A P lere bykKboy fotoraf makineleri denir. Bu makinelerde tek tek plaka eklindeki yaprak filmler kullanlr. Doal olarak yaprak filmin zellii nedeniyle; elde edilen grntnn boyutu byktr, nitelii yksektir. Bu makinelerin sistemi karanlk kuT E L obscura) tuya (camera E V Z Y O N benzeyen ok basit bir sistemden oluur. Kutu eklinde basit bir gvdenin, nnde krk sistemi ve ona bal objektif arkasnda ise film tayc sistemi yer alr. Krk ve gvde sistemi bir ray zerinde hareket eder. Baz modellerde gvde,T E R N E T krk sistemi ileri-geri hareket ederken baz modellerde de N sadece hem krk hem de gvde hareketlidir. rtc sistemi ise objektif zerindedir. Bu makineler belirli bir amaca ynelik olarak kullanlr. Tercih edilmesinin temel belirleyici Knedeni, kullanlan filmin boyutudur. Yaprak film ile hem teknik MA ALE hem de estetik olarak ok nitelikli grnt elde edilir. Ayrca, perspektif konusunun ne kt almalarda bu makineler bir zorunluluktur. Gvde ve krn hareketiyle istenilen perspektif etkisi elde edilebilir.
SIRA SZDE
Grld gibi 35 mm.den balayarak eitli fotoraf makineleri vardr. Merakl bir kiiSIRA SZDE nin makine seerken yapmas gereken nedir?
DNELM S O R U
DNELM S O R U
DKKAT
DKKAT
41
ne Delii ve Objektif
Portre. ne delii fotoraf makinesi ekimi.
Portre. 35 mm. fotoraf makinesi ekimi.
Yukarda grlen iki fotoraf, kitabn yazar tarafndan ekilmitir. Bu iki portreye dikkatli bakldnda yapsal bir farkllk grlr. Bunun kayna kullanlan fotoraf makinesiyle ilgilidir. Soldaki fotoraf ine delii fotoraf makinesiyle ekilmitir. 35 mm. bir fotoraf makinesini objektifi kartlm ve objektif yerine, objektif yuvas k geirmeyen bir siyah kartonla kapatlmtr. Bu karton kenarlarndan k szdrmayacak ekilde, objektif yuvasna siyah elektrik bandyla svanmtr. Bu ekilde makinenin gvdesi bir kartonla kapatlarak drt taraf kapal bir kutu ekline dnmtr. Objektifin yerini alan kartonun tam orta noktasna ince ulu bir ine ile tek seferde bir delik almtr. Bu ekilde elde edilen ine delii fotoraf makinesiyle, 400 ISO film ve 15 saniye sreyle pozlama yaplmtr. Fotoraf gl k kaynaklarnn yer ald bir televizyon stdyosunda ekilmitir. Sadaki portre ise soldaki fotorafn k ortamnda 35 mm. refleks fotoraf makinesiyle ekilmitir. 400 ISO film, 50 mm. objektif, pozlama deeri rtc hz 125, f16dr. Makine marifetiyle elde edilmi olan bu iki fotorafa bakarak, n teknik sre iinde yzlendirilmesiyle ilgili ok ey sylenebilir. Bu anlamda temel belirleyici e optik sistem yani objektif yoluyla n yorulmasdr.
42
Temel Fotoraflk
zet
A M A
Fotorafn toplumsal yaam iindeki yerini ayrt etmek. Fotoraf gnmz insannn yaamndaki vazgeemeyecei temel elerden biridir. nsanlar fotoraf makinesiyle grdklerini, yaadklarn sadece kendileri iin deil bakalar iin de belgeler. Fotoraf belgeleme zelliini hep korumutur. Fotoraf bir teknoloji olarak insan yaamn dorudan etkilemitir. Fotorafla birlikte insanolu ok uzandaki durum ve olaylar sanki yanndaym gibi alglamaktadr. Fotoraf, szcn ilk kez Sir John F. W. Herschel kullanmtr. Fotoraf, Yunanca photos k ve graphos izmek szcklerinin birlemesinden oluan Photography (ngilizce) karldr. Fotoraf, k yoluyla resmetmedir. Fotorafn bulunuu srecini belirgin dneme ayrmak gerekir. lki fotorafn yeni bir resmetme teknii olarak bulunmutur. J.M.Niepcenin 1827 ve L.J.M.Dagmerrein 1837 ylndaki bululardr. kincisi ise 1841de W.H.Talbotun bulunuuyla oaltma teknoloji olarak yeniden bulunuudur. ncs ise 1845den balayarak sanat kiilerin fotoraf sanatn ortamna sokmalardr. Fotorafn belirleyici zelliklerini saptamak. Her fotoraf, asl nesnenin yzey zerindeki yeniden retimidir. Bir an tespit eder. Yaamdan seilen bir detaydr. Mekan ve zaman farkllatrr. yi bir fotoraf elde edebilmek iin temel e sz konusudur: Teknik, k ve grmek. Teknik fotorafn btn teknik srecidir. Ik ise nesneyi aydnlatan ve ekim aamasndan sonra kullanlan ktr. Grmek ise bakmaktan farkl olarak anlaml bir gzdr. Fotorafn teknik sreci, fotoraf makinesiyle balar ve karanlk oda sreciyle son bulur. Tarihsel olarak bakldnda fotorafn teknik sreci iki dneme ayrlr. Bunlar; analog ve saysal dnemdir. Analog demek verilerin kesintisiz, kaynandan kt ekliyle ilenmesidir. Saysal ise verilerin basamaklanarak ilenmesidir. Saysal dnemle birlikte fotoraflkta da veriler saysal olarak ilenmeye balamtr. Fotorafl analog ve saysal yerine film ve saysal olarak ayrmak daha dorudur.
A M A
Ik ve yzey zerindeki grnty aklamak. Hareket halindeki k, karlat yzeye bal olarak; yansyarak, yaylarak ya da krlarak ilerler. Karanlk kutu, iine k szdrmayan ve bir yznde bir delik bulunan basit bir aygttr. Delikten ieriye giren k, kutu iinde nesnenin sa-sol ve alt-st ters olarak grntsn oluturur. Karanlk kutu yoluyla elde edilen grnt, gerek deildir. Elle tutulamaz. Karanlk kutu, optik yoluyla resmetmeyi balatmtr. Karanlk kutuyla birlikte, geleneksel resmetme anlay da yapsal olarak deimitir. Karanlk kutuyla elde edilen grnt kendisine zgdr. Aygt yoluyla elde edilen bu grnt geree tpa tp benzer. Fotorafn bulunuunun gerekleebilmesi iin karanlk kutunun salad grntnn bir yzey zerine kaydedilerek sabitlenmesi gerekmektedir. Bu gelimeleri de kimya bilimi salamtr. Fotoraf makinesinin bulunuunu ve temel elerini aklamak. Fotoraf makinesinin ekillenmesinde temel etken rol oynamtr. (1) ine k szdrmayan drt taraf kapal kutu. (2) Gvdenin iine optik yoluyla gelen kontrol eden pozlama ve netleme sistemleri. (3) Optikten gelen n oluturduu grnty kaydetmeyi salayan a duyarl yzey. Fotoraf makinelerini farkl ekillerde snflandrmak mmkndr. Fotoraf dnyasnda en yaygn olan snflandrma, fotoraf makinelerinin kulland film boyutuna gre yaplandrmadr. Buna gre film boyutuna gre temel grup sz konusudur: (1) 35 mm. film kullanlan makineler (2) roll film kullanlan makineler ve (3) yaprak film kullanlan makineler.
AM A
A M A
43
Kendimizi Snayalm
1. Fotoraf, kilometrelerce uzakta olan bir aacn zerindeki kuun fotorafn ekti. Fotoraf bunu yaparken, onlarca metre uzunluundaki aaca kmad. Bulunduu konuma gre zel bir objektif kullanarak bu fotoraf ekti. Yukarda verilen durum ile ilgili, aadakilerden hangisi sylenebilir? a. Fotoraf bir drbndr. b. Fotoraf insan gznn uzantsdr. c. Fotoraf uzaktan bir konuya bakmaktr. d. Fotoraf uzaktaki nesneleri resmeder. e. Fotoraf uzaktaki eyleri yaklatrr. 2. Aadakilerden hangisi fotoraf szcnn kkenindeki szcklerden biridir? a. izmek b. Boyamak c. Kazmak d. Resmetmek e. Optik 3. Aadaki cmlelerden hangisi fotoraf iin sylenebilir? a. Fotoraf yeni bir resmetme tekniidir. b. Fotoraf izerek resmetmedir. c. Fotoraf boyayarak resmetmedir. d. Fotoraf kla boyamaktr. e. Fotoraf kla bask tekniidir. 4. Aadakilerden hangisi her fotoraf iin geerli olan belirleyici zellikleriden biri deildir? a. An tesbit eder. b. Sonsuzluk salar. c. Belgedir. d. Mekan farkllatrr. e. Zaman farkllatrr. 5. Bir veriyi kaynandan geldii biimiyle kaydetmeye ne ad verilir? a. Saysal kayt b. Digital kayt c. Dz kayt d. Aral kayt e. Analog kayt 6. Aadakilerden hangisi beyaz k iinde yer alan renklerden biri deildir? a. Mor b. ivit c. Mavi d. Kahverengi e. Sar 7. Hareket eden a ne ad verilir? a. In b. Ima c. Inma d. Iks e. Yansma 8. Aadakilerden hangisi karanlk kutu aygtnda yzey zerinde grnt oluumunu salayan edir? a. Yansyan k b. Karanlk kutuya giren k c. Karanlk kutuya yaylan k d. Krlan k dalgalar e. Hareket eden k 9. Karanlk kutunun gelitirilmesiyle, film yzeyi zerinde grnt salamaya yarayan makineye ne ad verilir? a. Fotoraf makinesi b. Optik sistem c. Diyorama d. Projeksiyon makinesi e. Tepegz 10. Aadakilerden hangisi Roll film fotoraf makinelerinin belirleyici zelliklerinden biri deildir? a. Deiebilir objektif b. Film tayc c. Roll film kullanma d. 35 mm. film boyutu e. 6x4,5 cm. film boyutu
44
Temel Fotoraflk
Okuma Paras
FOTOGRAFA AMATRCE YAKLAIMIN UFUKLARI Profesyonel-Amatr Szckleri kavramsal karlklaryla, anlamlaryla dnrz. Profesyonelin anlamn Bir ii kazan salamak zere meslek edinen kimse olarak biliriz. Amatr ise Bir ii para kazanmak iin deil, yalnz zevki iin yapan (kimse), zengen, zenci, profesyonel kart. diye anlarz. Szlkler byle yazyor. Fotografn iki ayak stnde ykseldiini belirtelim, bir ayak fotografn Sanatsal Sylemi dir, dieri ise Meslek Uygulamalar dr. Meslek deyince de, profesyonellik akla gelir. Amatrlerin o tarakta bezleri yoktur. Szn tam burasnda, bu klasik kavramlarn yannda baka baz eylere de eilmek lazm. Temel kavramlarda elbette ayrm kazan noktasnda. Ancak fotograf syleminin Fotograf Eseri haline dnmesi, sergilenmesi, deerlenmesi de bir anlamda profesyonel bir eylemdir. Bu ortamn doru yaplanmas iinde Koleksiyoner denen bizde Zmrt- Anka Kuu gibi tek bir rnei bulunan henz oalp, kurumlamam bir kii veya kurum vardr. Bizdeki tek profesyonel koleksiyoncunun ad, Nejat Trkmendir. Profesyoneller bizde, genelde meslek uygulamalar iinde ve fotograf sanat balamnda ok fazla deerlendirmeyen, kabullenmeyen, temelde vergi mkellefi olarak kalan bir kitledir. Elbette istisnalar var ama geneli stdyo, teknik fotograflk, basn-yayn, serbest fotograflk emsiyesi altnda da; tantm fotograf, moda, sanayi, mimari, mhendislik ve audiovisual gibi alanlarn kadrolardr. Elbette onlarn yapp etmelerinde, rnlerinde de sanatsal deerler vardr ve de olmaldr. Ancak bizim sanatsal sylem deyince altn izdiimiz kavram, Dorudan Fotograf n bir rn olarak kabul ve deerlendirilmesidir. Fotografa gnl verenler te bu iin bana gre amatr, profesyoneli olmuyor. Eer fotografn sanat sylemi iinde Fotografa y kefeden kim varsa o artk bir fotoraf eridir ve onu fotograftan skp karmak mmkn deildir. Gnl gzyle dnyay izleyen ve bunu fotografa rnletiren kiilerin cemaati tektir. Elbette hi kimse doutan fotograf, sanat olarak dnyaya gelmiyor. O kiinin doru iler, gzel iler retebilmesi iin bir bilgi yoluyla Fotografa ya ulamas gerekiyor. Fotografa Peki bu Fotografa denen ey neyin nesi? Fotografa aynen Trke, ngilizce, ince gibi bir Dil. Sanatta Fotografn Dili. Fotorafta biimin dili, her grsel sanattaki temel deerlerin, ilevlerin yrdn anlatan Biim Dnyas. Fotorafn, ok retken bir alan olduunu biliyoruz. Her yl, hele artk telefonlara bile yerletirilen saysal fotograf, temelde anonim olan bu alan tarifsiz bir yaygnla ulatrd. imdi tm bu grnt dnyasnn hepsinin sanatsal deeri olduunu dnebilir miyiz? Kukusuz hayr. nce genel kabul, sanat sanatlarn yaptdr. Hibir ey kendinden sanat olmaz. 1839da fotograf sadece teknik olarak icat edildi. Onu sanatl bir i haline getirenler bu teknik arac, fizii ve kimyay sanat bilgisiyle, sanat kimliiyle yourup rnletiren, sanatlatranlardr. Benim lm u; tm grselliklerin iinden yani resim, grafik, video ve bilgisayar ekranlarnda nmze gelen yzey dnyasnn rnleri iinde, fotorafn tm deerleriyle varolduu, becerilmi, zmlenmi alana Fotografa diyorum. Bundan muradm yalnz bir takm kompozisyon deerleri deil. Fotoraftan baka ekilde anlatlmayacak deerler yuma. Kaynak: Gltekin izgen, Fotografn Kaln Sesi, Fototrek Yaynlar, stanbul, 2009, s. 49-51.
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. b 6. d 2. a 7. a 3. a 8. b 4. d 9. a 5. c 10. d
Bavurulabilecek Kaynaklar
Kl, Levend (2007). Fotorafa Balarken. nc basm. Ankara: Dost Kitabevi Yaynlar. Kl, Levend (2008). Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi, Ankara: Dost Kitabevi Yaynlar. Topdemir, Hseyin Gazi (2002). Modern Optiin Kurucusu: bnl Heysem: Hayat Eserleri ve Teorileri: Atatrk Kltr Merkezi Bakanl Yaynlar.
45
Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1 Toplumsal yaam iinde fotorafn temel ilevi hala belgelemektir. Fotoraf farkl amalara ynelik olarak belgeleme kaygsyla kullanlr. Fotorafn belgeledii grntleri oaltarak yaymasnda nemli bir ilevini ortaya koyar. Gnmz insan fotorafn bu belirleyici zellii ile i ie yaar. Bir gn iinde fotoraf makineleriyle ka kez belgeniyoruz. te yandan bir gn iinde ka tane fotoraf gryorsunuz, kitle iletiim aralar yoluyla grlen her fotoraf bir belge ve bu belgelemenin oaltarak yaylmasdr. Ayrca fotoraf kendine zg anlatm biimiyle bir sanat alan olarak da amz insannn yaam iindedir. Sra Sizde 2 Fotoraf 1800l yllarda bulunmutur. Bu yllar Avrupada Sanayi Devriminin yaand yllardr. Yani fotoraf yeni bir insanlk dneminin resmetme tekniidir. ncelikle toplumsal olarak ortaya kt dnem farkldr. Geleneksel resmetme teknikleri olan izmek, boyamak ve bask teknikleri, Sanayi Devrimi ncesi dnemine aittir. Geleneksel resmetme tekniklerinde insan eli dorudan iin iindedir, oysa fotoraf aygt marifetiyle resmetmeyi balatmtr. Sra Sizde 3 Fotorafn resmetme tekniinin makine yoluyla uygulandn sylemitik. Bu makinenin almas ve retim yapmasn salayan teknik sre, fotorafnn bilmesi gereken teknik sretir. Fotoraf bu sreci fotorafn resmetme tekniini salayan kla yapmak zorundadr. Demek ki k, fotorafn tekniinin hem bir zorunluluudur hem de ifade oluturmasnn yoludur. Fotorafta oluturulacak her ey iin k ve bu n teknie uyarlanmas gerekir. Fotorafn resmetme teknii optik yoluyla gerekleir, optik demek insan gz demektir. Btn bu anlatlanlar yani teknii ve anlaml bir gzn ynlendirmesi gerekir. imdi konuyu tersinden alarak sorumuzu yantlayalm: Fotorafnn anlaml bir gzle grmesi, teknii ortamn ile birletirmesi gerekir. Sra Sizde 4 Sorunun yant ok basittir. Aile albmnz anz ve ailenizin en eski fotoraflarna bakn. Ebeveynlerinizin ya da onlarn ncesindeki byklerin fotoraflarn ve bir de sizin 2000li yllarda ektirmi olduunuz fotoraflar yan yana getirin. Bu fotoraflarn hangisi teknik, ierik ve ifade olarak daha iyidir. Bunu deerlendirebilmek iin konunun uzman olmaya gerek yoktur. Gnmzde ileri teknolojiler ou kere uzman kiilerin elinde olmad iin sonucu sradan oluyor. Basit gibi grlen teknolojiler konunun uzman tarafndan baarl sonu almak iin kullanlabiliyor. Belirleyici olan tek bana teknoloji deildir; teknolojiye kullanan kiinin hem alanyla ilgili hem de teknolojiyle ilgili bilgi ve becerisi nemlidir. Sonucu belirleyen bu sretir. Sra Sizde 5 Nesneler bir k ortam iinde bulunurlar. Ik bir kaynaktan nesneye gelir ve daha sonra nesnenin yzeyinden yansr. Yani k nesneye ular, nesneyi aydnlatr ve nesnenin yzeyinden yansr. Bu nedenle iki tr ktan sz edilir: Den k ve yansyan k. Den k, bir k kaynandan nesneye gelen ktr. Yansyan k ise nesnenin zerinden geri dnen ktr. Fotoraflk asndan daha ok yansyan k nemlidir. Den k nesnenin iinde bulunduu ortam temsil ederken, yansyan k ise fotoraf ekilen nesneye zgdr. Sra Sizde 6 Fotoraf makinesi ncelikle kullanm amacna ynelik olarak seilmelidir. Fotoraf makinelerinin farkl boyutlarda retilmesinin en nemli nedeni kullanm amacdr. Hzl ekim yapma durumunda olan bir basn fotorafs iin orta boy fotoraf makinesi amacna uygun deildir. Doa fotoraf eken bir fotorafnn da orta boy fotoraf makinesi kullanmas gerekir. htiaml bir tapnak fotoraf ekerken perspektifi doru resmedebilmek iin de yaprak film kullanan makineler gerekir. Fotoraf makinesi bydke elde edilen film grntsnn boyutu da byr. Bu konu da ok nemlidir.
46
Temel Fotoraflk
Seilmi Fotoraflar
NE DEL FOTORAFILII Gnmzde yani XXI. yzylda fotoraf denildiinde doal olarak akla gelen ey, saysal (dijital) fotoraf makineleri yoluyla elde edilen grntlerdir. Saysal fotoraflk insan elinin marifetini ortadan kaldrmasna ramen kabul gren bir teknoloji olmutur. Saysal teknoloji fotorafl yeni bir yntem sunmutur. Bu yntemin hem sreci hem de ekonomik olarak ulalmas kolaydr. Tabii ki fotoraflkta belirleyici olan insan akldr, fotoraf makinesinin insan aklnn yerine dnmesi sz konusu deildir. Buna ramen saysal teknolojinin sunduu olanaklar, fotoraf yaygnlatrrken, retim srecini de kolaylatrmtr. Bu durum sadece fotoraf zg deildir. Saysal teknolojiler toplumsal yaamn hemen hemen btn alanlarn etkilemitir. Saysal teknolojilerin toplumsal yaamn bu kadar iine girdii XXI. yzylda, peki neden hl el marifetiyle yaplan retimler, takdir toplamaktadr? Ev yemei yapan lokantalar, el dikii giysiler, sanatnn elinden km resimler ya da heykeller vb. neden farkl ve zel bir konumdadrlar? Bu sorunun karln herkes kendi payna bilir. El yapm eylerin deeri bu sorunun doal olarak yantdr. Bu anlamda fotorafn alannda; Objektifsiz Fotoraflk (Lens Free Photography) ya da ne Delii Fotorafl (Pinhole Photography) konularyla karlarz. Adndan da anlalaca gibi bu yntemin belirleyici zellii, optik yani objektif kullanmadan fotoraf elde etmektir. Bunun iine k szdrmayan bir kutu gerekir. Bu kutunun bir yzne ine deliiyle alan delikten giren nlar, karanlk kutunun iinde grnt oluturur. Ama bu grntnn a duyarl bir yzeyin zerinde kaydedilmesidir. ne Delii Fotorafln farkl ekillerde uygulamak mmkndr. Fotorafln en basit ve dorudan el marifetiyle gerekletirilen bu yntemini uygulamak ok kolaydr. Bu kolay yntem sonucunda elde edilen fotoraflar, biriciktir. kinci bir benzeri olamaz ve el marifetiyle retilir. Yani insan eli aygtla birlikte dorudan srecin iindedir. Sizler de kenarda kede kalm itibar edilmeyen eski fotoraf makinelerinizi kullanarak baarl sonular elde edebilirsiniz. zellikle film kullanlan her fotoraf makinesini bu ama iin kullanabilirsiniz; ancak biz uygulama kolayl nedeniyle eski Sovyetler Birlii retimi olan Lubitel 2 orta boy fotoraf makinelerini rnek olarak aldk. Ayrca Lubitel 2 fotoraf makinelerinin skm basittir ve yaygn olarak bulunabilmektedir. Lubitel 2 ine delii fotoraf makinelerini kullanarak yrtmekte olduumuz uluslararas Atlye almasn Pinholepeople.com web sitesinde takip edebilirsiniz. Lubitel 2 kullanlarak elde edilen fotoraflar yine bu web sitesinde bulabilirsiniz. Yine bu fotoraf makinesi kullanlarak ekimi fotoraflar bu blm iinde yer almaktadr. ne delii fotorafln alanna yneldiinizde birok olanakla karlaacaksnz. Hem elimizdeki kullanlmayan 35 mm. fotoraf makineleriyle hem de basit kutularla yapacanz fotoraf makineleriyle el marifetiyle fotoraflar retebilirsiniz. Burada grdnz rnek fotoraflarda olduu gibi ine delii yntemiyle elde edilen fotoraflar, optik yoluyla elde edilenlerden ok farkldr. Bu yntemde elde edilen grntnn niteliini belirleyen temel olgu vardr: lki fotoraf makinesinin odak uzakl yani n girdii delik ile grntnn olutuu yzey arasndaki uzaklk, ikincisi elde edilen grntnn boyutu ve ncs ise odak uzaklna ve grnt boyutuna gre belirlenen objektif yerine kullanlan deliin apdr. Lubitel 2 fotoraf makineleri iin bu deerler yledir: Odak uzakl : 80 mm. Grnt boyutu : 60 mm. Roll film Deliin ap : 0,3 mm. Lubitel 2 fotoraf makineleri iin odak uzakl 80 mm.dir. Kullanlan Roll filmleri grnt boyutu 60 mm. yani 6 cm.dir. Bu durumda ideal grnt elde edebilmek iin 0.3 mm. apnda bir delik kullanmak gerekir. Bu ekilde elde edilecek delik diyafram akl olarak (f stop) f240 karlk gelir. Kitabnzn pozlama nitesindeki diyafram deerlerini hatrlaynz. Bu diyafram deerleri (f) 1den balayarak 32e kadar verilmitir; ancak Lubitel 2 de elde edilen deer f240dr. Demek ki f f32den sonraki diyafram deerlerini de bilmek gerekmektedir. Bu dizi yle devam eder: f32 45 90 120 180 256 360 512 720 1024 2048 grld gibi Lubitel 2 ine delii fotoraf makinesinde f deeri 180 ile 256 arasnda yer alan f 240dr. Bu yntemle elde edilen fotoraflar sanki netsizmi gibi grlr. Buna blur etkisi ad verilir. Bu yntemle elde edilen grnt, optikle elde edilen kadar keskin olamayacandan bylesi bir etki oluturur. Bu da etkili ve beenilen bir eydir. Bu yntemle fotoraf ekerken, konunun netlemesini yapmak diye bir kontrol gerekmez. ne delii yoluyla elde edilen grntdeki
47
nesnelerin hepsi ayn netliktedir. Yaknlk ve uzaklk fark etmez. Siyah-beyaz ve renkli film kullanlarak yaplan ekimlerde de farkl etkiler yaratlabilir. ncelikle kontrastlk deerinin dk olduunu ve renkli filmlerde de renk sapmalarnn ortaya ktn bilmeniz gerekir. Kitabnzda Objektiflerin anlatld nite de Mercek Bozulmalarnda sz edilmitir. Hatrlayacanz gibi mercekler, oluan grntdeki birok bozulmay ortadan kaldrr. ne delii fotoraflnda bu durum yoktur. Yani delikten giren k, ham haliyle hibir kontrol ve dzeltmeye uratlmadan grnt retir. Bu durumda ortaya kan grnt blur olduu gibi baka grnt noktalarn da ierir; ancak bu durum kendine zg bir grsel yap oluturur. te bu grsel yap ine delii fotoraflnn temelini oluturur. rnein renkli film kullanlarak yaplan ekimlerde elde edilen fotoraflar; blur ve renk sapmalarn ierdii iin bir tr suluboya resmini andrr. ne delii fotoraflnda sihirli nokta, kullanlan deliin ap ve bu apa uygun pozlama deerinin bilinmesidir. Lubitel 2 iin kullanlmas gereken deliin ap 0.3 mm.. olmaldr. Peki byle bir delik nasl elde edilir? Bunun iin de iki ey nemlidir: lki delik iin kullanlacak yzey ve ikinci olarak bu yzeyin 0.3 mm. apnda delinmesi. yzey olarak piyasada satlan bardak suyu ya da bardak yourtlarn alminyum kapaklarn kullanabilirsiniz; nk bunlarn kalnlklar bu i iin uygundur. Bu alminyum parasn nce defter sayfas arasnda parmaklarnzla stnden geerek dzeltiniz. Bu parann yaklak 1 cm. apndaki bir paras sizin iin yeterli olacaktr. Bunun iin de alminyum parasnn en dz alann seiniz. Bu alan bir silginin stne koyarak deliniz. Delme ilemi iin de kullanmanz gereken ey, balk avclarnn kulland sinek inesi en uygun delme aracdr. Sinek inesinin ucuyla bir seferde bu delii delmeye aln. Bu ekilde, 1 cm. apnda ve ortasnda da delik olan bir yzey elde edeceksiniz. Bu yzeyi de 1.5 cm. apndaki bir rondelanin deliinin tam ortasna gelecek ekilde yaptrnz. Bu ekilde kullanlacak diyafram akl yani delik (0.3 mm.) hazrdr. Sra bu deliin fotoraf makinesine yerletirilmesindedir. Bu sreci ilgili ekillerde grebilirsiniz. Peki pozlama sresi nedir? Pozlama nasl hesaplanr? Bu yntemle fotoraf ekerken uzun pozlama yaplr. Yani 1-2-5-10 saniye ya da 1-2-10 dakika hatta bazen 1 saat bile pozlama yaplr. Bu nedenle Lubitel 2 makinesinin rtc sistemi B deerinde sabit kalmaldr. Ayrca diyafram deerinde en ak deer
olan f 4.5de kalmas gerekir. Yani rtc B diyafram f 4.5de sabitlenmesi gerekir. Pozlama sresini belirlemek iin klerlerin kullanlmas gerekir. Sizlerin byle bir aygta sahip olmanz mmkn olamayaca iin deneme yanlma yntemini kullanarak ideal pozlamay bulabilirsiniz. Bunun iin de sizlere baz temel ipular verebiliriz. 125 ISO deerli bir film iin yaz aylarnda gnein dik geldii konumlar iin 10-20 sn. bulut arkasndaki gne iin 1-1,5 dakika yeterlidir. Gnesiz glgeli ortamlar iin 2-4 dakika aral kullanlabilir. Gece sokak aydnlatmas iin 30-45 dakika aral kullanlabilir. 400 ISO deerli filmler iin ise deerleri ? olarak kullanabilirsiniz. Bunun iin bir kez test ekimi yapmanz yeterlidir. Bu test ekiminde kullandnz pozlama srelerini not ederseniz, daha sonra doru pozlamaya kolaylkla ulaabilirsiniz. ne delii fotoraf ekimlerinde kullanlacak pozlama sresinin belirlenmesi iin birok internet sitesi vardr. Bunlarn iinde de en uygun olan mrpinhole.com adl web sitesidir. Pozlama yaparken Lupitel 2 makinesinin ekim dmesi yerine uzatma kablosu kullanmanz gerekmektedir. Kilitli uzatma kablolar bu ilem iin ok uygundur. Kilitleme sistemiyle uzun pozlama kolaylkla yaplr. Pozlama srasnda fotoraf makinesinin ayak zerinde durmas gerekir. Bunun iin kk boy ayaklar uygundur. Bu yntemde hareketli nesnelerin bir ann durgun olarak yakalamak sz konusu deildir. Bu nedenle sabit nesnelere ynelmek daha doru olacaktr. te yandan, hareketli nesnelerin oluturduu hareketin kaydedilmesi de kendine zg bir grsel anlatm ortaya karacaktr. Bunun gibi daha birok grsel yap ine delii fotoraflnda sizleri beklemektedir. Bol kl ve uzun pozlanacak fotoraflar dileiyle
48
Temel Fotoraflk
rtc sistemi fotoraf makinesinin ii ynnden sklr. Sistemin iine yerletirilmi olan mercek yerinden kartlr. Bu ekilde, rtc sisteminin ortasnda 2 cm. apnda bir delik ortaya kar. Hazrlanan 0.3 mm. apndaki delik, bu bolua yerletirilir.
Objektif yerine konulacak delii elde ederken; yzey olarak alminyum polye, delik amak iin ise balklarn kullandklar sinek inesi kullanlabilir. Bu ekilde, alminyum yzey zerinde 0.3 mm. apnda bir delik elde edilir.
49
Delii yerletirmek iin 1.5 cm. apnda bir rondela kullanlr. Bu rondelann ap makinenin optiin skld bolua denk gelir. zerinde deliin yer ald alminyum yzey rondelaya yaptrldktan sonra rtc sistemi zerinde optiin skld bolua yerletirilir.
rtc sistemi yeniden fotoraf makinesi zerindeki yerine yerletirilir. Bu ekilde Lupitel 2 kullanlarak yaplan ine delii fotoraf makinesi hazrdr. 0.3 mm. apndaki delikten elde edilen grnt fotorafta grlmektedir.
50
Temel Fotoraflk
51
52
Temel Fotoraflk
53
54
Temel Fotoraflk
55
56
Temel Fotoraflk
57
58
Temel Fotoraflk
59
60
Temel Fotoraflk
61
2
Amalarmz
Pozlama rtc Den Ik Ik lm Yansyan Ik Diyafram
TEMEL FOTORAFILIK
Pozlama yoluyla grntnn oluumunu aklamak. Pozlama deerlerini belirleyen bir e olarak diyafram ve rtc sistemlerini tanmlamak. Diyafram-rtc arasndaki ilikiyi aklamak. Pozlama iin k ls sistemini tanmlamak. Fotoraf makinelerinde netleme sisteminin almasn acklamak ve ayrt etmek. Alan derinliini tanmlamak ve kontrol deikenlerini belirlemek. rc hz ile fotorafn net kmas arasndaki ilikiyi aklamak.
Anahtar Kavramlar
Netleme Alan Derinlii Refleks Sistem Hareketi Dondurmak Telemetre Otomatik Netleme
erik Haritas
Pozlama Kavrama Diyafram Sistemi rtc Sistemi Diyafram-rtc likisi Pozlama in Ik lm Netleme Sistemi Alan Derinlii rtc Hz ve Netlik
Temel Fotoraflk
Pozlama ve Kontrol Sistemleri
Pozlama ve Kontrol Sistemleri

POZLAMA KAVRAMI
A MA
Pozlama yoluyla grntnn oluumunu aklamak.
Fotoraf k yoluyla resmetmedir. Fotoraf makinesinde grntnn oluabilmesi ve bunun film yzeyine kaydedilebilmesi iin k gereklidir. Nesnelerin zerinden yansyarak gelen k belirleyici edir. Bir nceki nitede szn etmitik, evremizdeki btn nesneleri k araclyla grebiliriz. Nesnelerin zerinden gzmze yansyan k, retina tabakas (a tabakas) zerinde grnty oluturur ve bunun sonucunda da grme gerekleir. nsann grme sisteminin almas karmak bir konudur; bu noktada zerinde durulmas gereken konu retina zerinde grntnn oluumudur. Retina zerinde grmeyle ilgili iki farkl hcre vardr. Bunlar, koniler ve noktalardr. Ia duyarl olan bu hcreler zerinde grnt oluur. Retina tabakas, fotoraf makinesinde film yzeyidir. Retina tabakasndaki koniler ve noktalarn karl olarak film yzeyinde a duyarl gm bromr tanecikleri yer alr. Grnt film yzeyinde a duyarl bu tabakada oluur. Konunun zerinden yansyan k dalgalar, fotoraf makinesinin objektifinden geerek a kar duyarl film yzeyine ular, bylece fotoraf ekme ilemi gerSIRA sz ekleir. Bu sre iinde zerinde durulmas gereken iki durum SZDEkonusudur: Birincisi film yzeyi zerinde grntnn olumas ikincisi ise film yzeyindeki a duyarl tabakann ktan etkilenerek grnty kaydetmesidir. FotoraflkDNELM ta, a duyarl bir malzemenin ktan etkilenmesine pozlama denir. Film yzeyinde, duyarl tabaka zerinde grntnn olumas ilemi de pozlama sreciyle S O R U gerekleir.
DKKAT Pozlama sreci; fotoraf makinesinde, fotoraf ekme ilemiyle gerekleir. ekim dmesine basldnda objektiften giren k filmi pozlayarak (yani ktan etkilenmesini salayarak) grnty film yzeyinde oluturur. Karanlk oda srecinde ise negatif film SIRA SZDE zerindeki grnt agrandisr aygt yardmyla fotoraf kdna (a duyarl yzeyine) pozlanr.
SIRA duyarl Pozlama: Ia karSZDE malzemenin ktan etkilenmesi. Fotoraf makinesinde film, DNELM agrandisr de fotoraf kadna k verilerek grntnn olumas. S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
64
Temel Fotoraflk
Den Ik: Bir yzeyin zerine k kaynandan gelen k. Yzeyden yansyan k deildir. Yansyan Ik: Bir nesne zerine den ve nesne tarafndan emildikten sonra yansyan k.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Ia duyarl yzeyler olan film ve fotoraf ktlar herhangi bir ekilde kla karlatnda halk arasnda film ya da kt yand denir. te film ya da fotoraf kdnn ktan etkilenerek yanmas pozlama ilemiyle gerekleir. Pozlamann gerekleebilmesi iin ncelikle a duyarl bir madde olmas gerekir. Bu malzeme duyarl olduu kla karlatnda pozlama gerekleir. rnein siyah-beyaz fotoraf ktlar beyaz n iindeki krmz renkli a duyarl deildir. Bu durumda, fotoraf ktlarn krmz k vererek pozlamak mmkn deildir. Demek ki fotoraf ktlarn pozlamak iin krmz renk k dndaki klar yani mavi, yeil gibi klar ve onlarn karm gerekir. Yaygn olarak kullanlan siyah-beyaz negatif filmler, beyaz n iindeki btn renklerden etkilenir. Bu durumda, fotoraf ktlarn etkilemeyen krmz k, filmi etkiler. Pozlamay nesnenin zerinde fotoraf makinesine yansyan k belirler. Tabii ki bir nesnenin zerinden k dalgalarnn yaylabilmesi iin ncelikle n nesneye dmesi gerekir. Yani gne klar nesnelerin zerine ular, nesneleri grlebilir klar. Daha sonra bu k dalgalar nesnenin zerinde gzlerimize fotoraf ekerken ise makinemizin objektifine ular. Bu anlamda, fotoraf ekilecek konuyla ilgili iki tr ktan sz etmek gerekir. Birincisi den k, nesnelerin varln ortaya kartan nesneleri grlebilir duruma getiren ktr. Den k, bir k kaynandan bir nesneye gelen ktr. kincisi yansyan k ise bir nesnenin zerine den n, nesneden yansmasdr. Nesnenin fiziksel yapsna bal olarak yansyan n iddeti den ktan farkl olabilir. Film yzeyine ulaarak grnty oluturan ve pozlamay salayan yansyan ktr. SIRA SZDE Pozlamay belirleyen ey fotoraf ekilen konunun zerindeki ktr. Ayn konunun; bir len gneinde bir de glgeli bir havadaki durumunu dnn. Nesnelerin fiziksel olarak ayn yapya sahip olsalar bile farkl k ortamlarnda ortaya DNELM klar yani grsel yaplar deiir. Bu durum pozlama iin de ayndr. Ayn nesnenin bir iki farkl k ortamnda fotorafn ekerken farkl pozlama durumlar uyS O R gulamak gerekir. U Fotoraf ekilenKnesnelerin iinde bulunduu k ortamna gre pozlama deerleri belirDK AT lenir. Bunun anlam udur: Pozlama fotoraf ekilen konunun kllyla ilgilidir. Deniz kenarnda yksek kl bir ortamda ya da lo kl bir dkkn iinde fotoraf ekilebilir. SIRA SZDE Yaplmas gereken ortamn na gre pozlama deerlerini ayarlamaktr.
AMALARIMIZ Fotoraf ekilen nesnenin zerinden yansyarak fotoraf makinesine gelen k, objektiften geerek film yzeyine rastgele kontrolsz bir ekilde ulamaz. Fotoraf ekerken miktar ve sre olarak kontrol etmek gerekir. Ik, miktar K T A P olarak diyafram, sre olarak ise rtc sistemiyle kontrol edilir. yi ve doru bir fotoraf elde etmenin birinci koulu doru pozlama yapmaktr. Yani konudan fotoraf makinesine gelen n miktar ve sresini, diyafram ve rtc sistemiyle TELEVZYON dzenlemektir. Diyafram ve rtc sistemleri her trl fotoraf makinesinde yer alr. Fotoraf makinesiyle fotoraf ekmek demek; diyafram ve rtc sistemleriyle pozlama yapmak demektir. NTERNET
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Diyafram: Objektif iinde yer alan ve dairesel olarak byyp klen delik.
K T A P
Trtc:Pozlama srasnda ELEV ZYON

filme den , sre asndan kontrol eden mekanik sistem.
NTERNET
2. nite - Pozlama ve Kontrol Sistemleri
65
Doru bir pozlama deeriyle fotoraf oluturan krmz ve siyah renkler birbiriyle uyum iinde ortaya km.
Doru pozlama yoluyla nesnelerin dokusu ortaya kar.
66
Temel Fotoraflk
Nesnenin zerinki k diyafram ve rtc deeri olarak doru bir ekilde uygulanm. Doru pozlama yapmakszn bylesi detay elde edilemez.
Ikl ve karanlk alanlar ieren bir konunun fotorafn ekerken pozlama deerinin hangi alana gre yaplaca nemlidir. Bu fotorafta kl ve karanlk alanlarn ortalamas alnm.
67
DYAFRAM SSTEM
A M A
Pozlama deerlerini belirleyen bir e olarak diyafram ve rtc sistemini tanmlamak.
Fotoraf makinelerinde objektif iinde yer alan diyafram sistemini anlayabilmek SIRA gz iin insan gzn hatrlamak gerekir. Diyafram, insan gzndekiSZDE bebeine benzer. Gz bebei, insan gznn almas srasnda dairesel olarak alp kapanr. Az kl bir konuya bakldnda, retinaya daha fazla k dmesini salamak DNELM iin gz bebei dairesel olarak alr. ok kl bir konuya bakldnda ise retinaya daha az k dmesi iin dairesel olarak kslr. Pozlama srasnda, diyafram sisS O R U temi de ayn ilemi yerine getirir. Diyafram sistemin yeri: Diyafram objektif iinde yer alr. Objektiflerin K K A T birden ok D iinde mercek vardr, merceklerden geerek film yzeyine ulaan k dalgalar mercekler arasndaki diyaframdan geer. SIRA SZDE Diyaframn Grevi: I miktar asndan kontrol etmektir.
AMALARIMIZ Diyaframn Yaps: Dairesel olarak byyp klen akl salayan sistem; iris eklinde alp kapanan yapraklardan oluur. Objektif zerinde yer alan bir bilezik yoluyla kontrol edilir. K T A P
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Diyafram sistemi en basit ekliyle objektif iinde yer alan deiebilir deliklerdir. Ik, belirlenen deliin apna gre objektiften geerek filme ular. Bu anlamTELEVZYON da diyaframn ilevi; bir emeden akan suya benzer, eme sonuna kadar aldnda en ok su akar, eme en ksk duruma getirildiinde ise en az su akar. Diyafram deliinin ap bydnde ok k, deliin ap kldnde ise az k geer. Diyaframn pozlamay salamak iin objektiften girenE T miktar aNT RNE sndan kontrol ettiini syledik. Belirlenen her diyafram aklnn ikinci bir ilevi de alan derinliini salamaktr. Bu konu kitabmzda kontrol sistemi nitesinde ele alnmtr. Fotoraflkta, diyafram sistemi alrken oluan dairesel akla, diyafram akl ad verilir. Diyaframn oluturduu dairesel aklklar, uluslararas kabul edilmi belli rakamlarla gsterilir. Birbirinin katlar olarak byyp klen diyafram deerleri (tam deerler) srasyla yledir: 1 1.4 2 2.8 4 5.6 8 11 16 22 32
TELEVZYON
NTERNET
Diyafram akl: Diyafram sisteminde f saylarna gre ayarlanm olan dairesel aklklar. Diyafram deeri: Her bir diyafram aklna verilen ad. f deeri ya da sadece diyafram olarak da adlandrlr.
Diyafram deerleri u ekilde hesaplanr: Objektifin odak uzaklna bal olarak en kk diyafram akl belirlenir ve bu akla, bantl aklk olarak, 1 denirse bir sonraki aklk onun iki kat olan 2 bir sonraki yine iki kat 4 ve ayn ekilde aklklar byterek katlar olan rakamlar elde edilir. Bu rakamlar srasyla 1den balayarak 512ye kadar aada gsterilmitir. Bu sralama iindeki her bir rakamn kare kk ise alt srada grlmektedir. te bu karekk olarak elde edilen rakamlar, diyafram deerleridir. 1 1.000 2 1.414 4 2 8 2.828 16 4 32 5.657 64 8 128 256 512 ..... 22.627...
11.314 16
68
ekil 2.1 Diyafram Sistemi Diyafram bir bilezik eklindeki yzey zerinde yer alan yaprak iris eklinde alp kapanr. Fotoraf makinesinde diyafram sistemi objektifte yer alr. Alt sada en byk ve en kk diyafram akl grlmektedir.
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
DNELM S O R U SIRA SZDE
Bu rakamlarn her biri yani 1, 1.4, 2, 2.8, 4, 5.6, 8, 11, 16, 22 tam diyafram deeri olarak SIRA SZDE adlandrlr. Bu diyafram deerleri f/stop, f/says, f/dura olarak adlandrlr ve (f) harfiyle gsterilir. Fotoraflkta kk (f) harfi grldnde diyafram deeri anlalr. DiD EL M yafram deerleriNf1, f2.8, f11 eklinde gsterilir.
S SZDE Belirlenen herObirUdiyafram akl bymesi ve klmesinin hangi temel sonular SIRA R vardr? D 2, 2.8, 4,5.6N E L M tam diyafram deerleri dnda 1.2, 1.8, 3.5 gibi ara deerlergibi de vardr. Bunlar kullanlan objektifin yapsal zelliklerine gre deiebilir. DiyafSIRA R U S SZDE ram deerleri,Oobjektif zerindeki bilezikte srayla yer alr. Bilezik evrildiinde objektifin iindeki iris biimindeki yapraklar dairesel olarak alp kapanarak istenilen diyafram deerini salar. AMALARIMIZ DKKAT Bu noktada diyaframn pozlama konusuyla, yani fotoraf ekimi aamasndaki temel ilevini unutmamak gerekir. Diyafram deerleri rakam olarak kldnde SIRA SZDE aklk olarak byr, rakam olarak bydnde ise aklk olarak klr. rneK T A P in, f1 en byk aklk salarken f22 ise en kk aklktr. Ik geirme asndan dnldnde ise f1 en ok , f22 ise en az geirir. Gnmzde kullanAMALARIMIZ lan fotorafE makinelerinde diyafram sistemini grerek alglayabilmek gtr; ancak T LEVZYON unutulmamas gereken ey udur: 2.8, 4, 5.6, 8, 11, 22 deerleri objektif zerinde yer alyorsa bu Kobjektifin en byk akl f2.8 iken en ksk akl ise f22tir. Bu ma T A P kineyle en ok k f2.8 kadar en az k f22 deeri kadar objektiften geer. N ERNET Diyafram Tsistemiyle ilgili ilk bakta karmak gibi grlen bir durumu da belirtmek gerekir: Diyafram deerleri birbirinin katlar olarak byr ve klr. Her TELEV ZYON diyafram deeri kendisinden nceki deerin yars kadar kendisinden sonraki deDKKAT
DKKA D N E LT M
SIRA SZDE S O R U
AMALARIMIZ DKKAT SIRA SZDE K T A P AMALARIMIZ TELEVZYON K T A P NTERNET TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
SIRA SZDE
2. nite - Pozlama ve Kontrol Sistemleri DNELM
SIRA SZDE
69 DNELM
S O R U
erin iki misli k geirir. Bu durumda, f5.6 deeri kullanldnda, f8e gre obS O R U jektiften iki misli fazla, f4e gre iki misli az k film yzeyine decektir.
D KAT Fotoraflkta kullanlan her trl objektifin kalitesi, birok zellikle Kbirlikte temel olarak objektifin k geirme deeriyle llr. En yksek k geirme deeri, objektifin sahip olduu en byk diyafram akldr. Yani en byk diyafram akl, objektifin k SIRA SZDE alma gcn dolaysyla hzn gsterir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ ki tane farkl objektif dnelim. Bunlarn ikisi de 50 mm. olsun. Biri 50 mm. f1.8 dieri, 50 mm. f2. Bu iki objektif arasndaki tek fark diyafram akldr. Bu aklk da sadece bir deeri kadardr. Bunun anlam udur: 50 mm f1.8 objektif, 50 T P mm. f2ye gre daha hzl bir objektiftir. Dk k ortamndaKdoalAolarak f1.8 deerli objektif seilir. Bunun yannda f1.8 deerini bir objektife salamak iin objektifin mercek sistemi de farkllk gsterir. Bu objektif, k geirme zelliiyle birlikT LE ZYON te nitelikli grnt salamakla ilgili baka zellikleri de tar. EBirVobjektifte nitelik sz konusu ise temel belirleyici olan ey, en kk f deeridir. 35 mm. fotoraf makinelerinde kullanlan objektiflerde diyafram akl f1.8 ya da f1.4 baz objektiflerde ise f1.2dir. NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Doru pozlama soncunda fotorafta konunun btn detay grlmektedir. Belirlenen ak diyafram deeri nedeniyle fotorafn belli blm netsiz grlyor.
70
ekil 2.2 Diyafram Akl
Temel Fotoraflk
Bu fotoraf iin doru diyafram deeri f5.6dr. diyafram aldnda daha ok ksldnda ise daha az k geer, bu da grntnn kl ya da ksz karanlk olmasna neden olur.
RTC SSTEM
Yeniden fotoraf makinesinin temel yapsn hatrlayalm. Fotoraf makineleri iine k szdrmayan bir gvdeye sahiptir. Bu gvdenin n yznde objektif, arka yznde (gvdenin iinde) film yer alr. Objektiften giren k belirlenen diyafram aklndan geerek filme ular. Bu ekliyle fotoraf makinesinin almas insan gzne benzer; ancak insan gzne gz bebeinden giren k retinada grnty oluturduktan sonrada gzn iine girmeye devam eder. Oysa fotoraf makinesinde pozlamay salayan k, diyafram aklyla belli bir miktar olarak film yzeyine ulatnda bu n belli bir sre iinde filmi pozlamas gerekir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
2. nite - Pozlama ve Kontrol Sistemleri S O R U
DNELM S O R U
71
Pozlamann gerekleebilmesi, bir nesnenin fotorafnn ekilebilmesiKiinT n miktar D KA ve sre asndan kontrol edilmesi gerekir. Pozlama srecinde, fotoraf makinesine giren k miktar diyafram sistemiyle kontrol edilirken sre olarak ise rtc sistemiyle kontrol edilir. rtc sistemi, sanki bir kepenk gibi alp kapanarak filmin bir sre iinde ktan etkilenAMALARIMIZ mesini salar. rtc aldnda filmin her noktas ayn oranda pozlanr. rtc normal konumunda kapal bir kepenk gibi durur, fotoraf ekim ilemi baK T P layana kadar filmi tamamen karanlk bir ortamda tutar. Pozlama Asrasnda, kepenk belli bir sre ak kalarak filmi pozlar ve yeniden kapanarak filmi yine karanlk bir ortamda tutar. rtcnn alp kapanma arasndaki sre rtcnn T E lki Y O N salad pozlama sresidir. rtcnn iki temel ilevi vardr:L E V Z pozlama srasnda sre asndan kontrol etmektir. kincisi ise hareketli nesnelerin dondurularak net kmasn salamaktr. Bu konu kitabn kontrol sistemleri nitesinde ele alnacaktr. NTERNET Film yzeyinde pozlama sreciyle grnt filmin a duyarl yznde oluur. Filmin a duyarll da pozlama srecinde nemlidir. Filmin duyarll arttka daha az sre iinde ktan etkilenir. Bunun anlam udur: lk fotoraf makinelerinde a kar duyarll ok yava filmler kullanlyordu bu nedenle, filmin pozlama sresi ok nemli deildi. Yllar sonra a kar ok hassas film ve objektiflerin bulunmasyla birlikte, fotoraf makinelerinde rtcnn nemi artt. Pozlama sresi, saat ya da dakika olarak deil bir saniyenin dilimlerine kadar azald. Gnmzde 1/4000, 1/8000, 1/16000 rtc hzlar olan fotoraf makineleri vardr. rtc deeri ya da rtc hz olarak adlandrlan birimler, diyafram deeri gibi uluslararas kabul edilmi rakamlarla gsterilir. rtc deeri, rtcnn ak kalma sreci saniyenin ondalk, yzdelik ve bindelik birimleriyle belirlenmitir. rtc hzlar, diyafram deerleri gibi birbirinin katlar olarak byr ve klr. rtc deerleri ya da rtc hzlar srasyla yledir: B T 1 1/500
1/2 1/1000 1/4 1/2000 1/8 1/4000 1/15 1/8000 1/30 1/16000 1/60 1/125
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
rtc Deeri: Pozlama srasnda filme den sre olarak belirleyen rakam deerleri. rtc hz olarak da bilinir.
1/250
ekil 2.3 rtc Hzlar Her bir rtc deeri saniyenin ondalk, yzdelik ve bindelik deerleriyle belirlenir.
500
250
1000 500 250 60 30 15 8 4 2 1
125
10 00
1
125 250 0 50
60
30
15
P 5.6
250
5.6
B 1 2
8 15 30 60
100
50
12
72
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
DNELM S O R U
rtc deeri ya da rtc hznda 1 tam saniye olarak ilk deer belirlenmitir. 1/2 ise saniyenin yars, 1/125te saniyenin 125te biridir. rtc hz milisaniye ile llr.SIRA SZDE (ms) saniyenin binde biridir. rnein; ara deer olan 1/50 Milisaniye rtc hz 20 ms, 1/1000 ise 1 msdir. Sralamalarda rtc hzlar 1 tam saniye ile balar; ancak makinelerde bunun ncesinde tam saniye olarak 1, 2, 3, 4 diye artan D NELM uzun pozlama deerleri de yer alr. rtc sisteminin pozlamadaki ilevini anlamak iin rakam olarak rtc hzlarnn anlamn iyi bilmek gerekir. rtc hz rakam olarak S O R U bydnde rtc sre olarak daha az ak kalr. rtc sisteminin T D K K A yeri: rtc 35 mm. film kullanan fotoraf makinelerinde gvde zerinde, roll film kullanan ve yaprak film kullanan fotoraf makinelerinde ise objektif zerinde yer alr. SZDE SIRA rtcnn grevi: rtc pozlama srasnda sre asndan kontrol eder. rtcnnAMALARIMIZ yaps: Makinenin gvdesi zerinde yer alan rtcler odak dzeyli, perdeli rtcdr. Objektif zerinde yer alanlar ise yaprak rtc eklindedir. Bir fotoraf makinesinin zerinde u ekilde rtc deerleri yer alabilir. B, T, 8, 4,2 1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/500, 1/1000, 1/2000 vd. Bu deerlerin anlam yledir: B ve T deerleri uzun pozlama iin kullanlr. B (bulb) konuTELEVZYON munda ekim dmesine basld sre rtc ak kalr. Bu deer ile ekim dmesine rnein 5 saniye baslarak rtcnn 5 saniye sreyle pozlama yapmas salanr. T (time) konumunda ise ekim dmesine basldnda rtc alr ve yeniden dmeye Tbaslana kadar rtc ak kalr. 1/60tan az rtc hzlarnda, NTERNE rtcnn SIRA SZDE sresi giderek uzar ve bu sre iinde fotoraf makinesi titak kalma remeden elde tutulamaz. Bu nedenle, zel kullanmlar dnda, 1/60 rtc hznn altnda makinenin ayak stnde durmas gerekir. 1/125 ve stndeki hzlarda DNELM makine rahatlkla elde titretmeden tutulabilir. Gnmzde fotoraf makinelerinde, zellikle de 35 mm. makinelerde odak dzeyli rtclerin en st hz 1/1000, S O 1U 1/2000, 1/4000, R /8000 ve 1/16000 vd.dir. az rtcA hznda fotoraf makinesi elde tutulamaz, ayak kullanmak gerekir. DKK T Fla kullanmnda ise flan tam akt anda, rtcnn tamamen ak olarak film karesinin tamamn grmesi gerekir. 1/250 ve daha yukarsndaki rtc hzlarnda bu genellikSIRA SZDE le mmkn deildir. Bunun iin 1/60 ya da baz makinelerde 1/125 ya da daha farkl hzlar kullanlabilir.
AMALARIMIZ
1/60dan
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
NTERNET SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Pozlama yaparken diyaframn nasl altn anlamak ok kolay olmasna ramen rtcnn alma sistemini anlamak o kadar kolay deildir. Basit fotoraf K T rtc sistemi bu konuyu anlamak iin iyi bir rnektir. nce bir makinelerindeki A P metalden yaplm olan yuvarlak bir disk dnn. Disk, tam orta noktasndan tutturularak kendi ekseni etrafnda dnmektedir. Diskin, kenarna yakn olarak, zerine bir pencere Z Y O N Orta noktasndan bal olduu yerde disk pervane gibi dT E L E V alr. nebilmektedir. Bu diskin gznzn tam nnde dndn dnn. Diskin zerindeki pencere, gznzn nne geldiinde greceksiniz, disk bir tur daha atarak pencere yeniden gelene kadar gznz karanlkta kalacaktr. Bu disk, NTERNET makinenin iinde filmin nnde durur. Objektiften gelen k, disk zerine ular, ancak diski geerek filme ulaamaz. Disk kendi ekseni etrafnda dnp pencere
73
SIRA SZDE
SIRA filmin nne geldiinde, ayn gzmzle baktmzda olduu gibiSZDE grr film yani objektiften gelen k filme ular. Disk yava dnerse pencere filmin nnde uzun kalr, pozlama sresi artar. Disk hzl dnerse pencere filminnnde ksa kaD NELM lr, pozlama sresi azalr. Bu tr basit sistemlerde sreyi ayarlamak iin disk zerindeki pencerenin bykl de deitirilebilir. Genellikle bu tr basit rtcler, S O R U 1/40 hznda sabit alrlar.
DNELM S O R U
Fotoraf makinelerinde iki farkl ekilde rtc sistemi kullanlr. BirincisiTYaprak rtDKKA clerdir. kincisi ise Odak Dzeyli rtclerdir.
SIRA SZDE
DKKAT
Yaprak rtcler fotoraf makineekil 2.4 lerinde ok eskiden beri kullanlr. Bu Yaprak rtc rtcler objektif zerinde yer alr. AMALARIMIZ AMALARIMIZ Diyafram sistemine benzer ekilde yapraklardan oluan sistem, Objektifin iinde yer alan bu rtc pozlama srasnda tamamen alr ve kapanr. Yaprak rtc diyaframa benzer alma ekli diyafobjektifin iinde yer alr. ram gibi iris eklinde alp kapanaK T A P K T A P rak rtc hzn verir. Yaprak rtclere diyafram tipi rtc de denir. Gnmzdeki makinelerde bu sisteTELEVZYON TELEVZYON min elektronik olarak alanlar gelitirilmitir. Yaprak rtc sistemi, 35 mm. refleks fotoraf makinelerinde NTERNET NTERNET kullanlmaz. Hatta sabit objektifli basit 35 mm. fotoraf makineleri dnda kullanlmaz. Yaprak rtcler, orta boy ve byk boy stdyo tipi fotoraf makinelerinde kullanlr. Yaprak rtc sistemi olan objektifin doal olarak maliyeti fazladr. Yaprak rtclerin en nemli zellii, her rtc hznda e zamanl olarak elektronik fla ile kullanlabilmesidir. Dier rtc sisteminde bu mmkn deildir. Bu sistemde en yksek rtc hz 1/500dr. Fotoraflkta yaygn olarak kullanlan rtc tipi fotoraf makinesinin gvdesi zerinde yer alan, odak dzeyli rtcdr. 35 mm. tek objektifli refleks fotoraf makinelerinde bu tip rtc sistemi kullanlr. Odak dzeyli rtc, perdeli rtc olarak da adlandrlr. Bu rtc fotoraf ekil 2.5 makinesinin gvdesinde, film dzleOdak Dzeyli rtc minin nnde yer alr. Bu sistem, film yzeyine mmkn olduu kadar yaMakinenin gvdesinde filmin hemen nnde yer alr. rtc knda yer alan metal ya da bezden deerleri makinenin zerinden kontrol edilir. oluan bir perdedir. Gnmzde ok yaygn olarak kullanlan 35 mm. tek SIRA SZDE SIRA SZDE objektifli refleks fotoraf makinelerinde, rtc sistemine elektronik olarak kumanda edilir. rtc, yatay DNELM DNELM ya da dikey olarak alp kapanan ve metal, plastik ya da titanyum folyeS O R U S O R U den oluan bir perde sistemidir. Refleks makinelerde, fotoraf ekmek iin film sarma kolu evrildiinde, Artc sistemi DKK T kurularak almaya hazr duruma gelir. ekim dmesine basldnda rtc sistemindeki perde alr, belirlenen sre ak kaldktan sonra yeniden kapanr. Perdelerin ak kalSIRA SZDE ma sresince, film ktan etkilenerek pozlanr. Perdenin ak kalma sresi rtcnn hzdr. 1/30 deeri belirlendiinde rtc sistemi perdeyi bu kadar sre ak tutar.
AMALARIMIZ
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
74
Temel Fotoraflk
Perdeli rtc sistemi adndan da anlalaca gibi bir perde sisteminden oluur. Sistem ray zerinde hareket eden bir perdeden oluur. Perde ise iki paradan oluur ve hareket halinde alarak pozlamay salar. rtc sistemindeki perde ou makinelerde yatay olarak hareket eder. Yukardan aaya doru, dikey hareket eden modelleri de vardr. Bunlarn perdeleri metaldir. 35 mm. filmin grnt alan (24x36 mm.) dikey olarak daha ksa olduu iin dikey perde hareketiyle grnt alan yatay harekete gre daha abuk taranr. Flala fotoraf ekerken, yatay hareketli perde sisteminde en yksek hz 1/60 kullanlrken dikey hareketli perde sisteminde 1/125 hz kullanlabilir. rtc deerleri, makinenin gvdesi zerindeki bir sistemden kontrol edilir.
SIRA SZDE
Farkl rtc sisteminin pozlamaya etkisi olur mu? SIRA SZDE

DNELM S O R U
DNELM S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
meknda dk k koulunda ekilmi bir fotoraf. Diyafram ve rtc deerleri ortamn k koullarna gre belirlenir. Belli ki, fotoraf yeterli alan derinlii salayarak bir diyafram deeri ve konunun titrek grlmesini nleyecek rtc deeri kullanarak pozlama yapm; ancak ocuun hareketli eli net olarak pozlanmam.
75
DYAFRAM - RTC LKS

A M A
Diyafram - rtc arasndaki ilikiyi aklamak.

SIRA SZDE SIRA SZDE
Fotorafn tekniiyle ilgili olarak en temel konulardan biri pozlamadr. Yani filmin objektiften giren ktan etkilenerek grntnn oluturulmas srecidir. Bu sre pozlama olarak adlandrlr. Diyafram ve rtc sistemleri birlikte N E L M D alarak pozlama gerekleir. Filmin pozlamas iin, bir diyafram deeri ve bir rtc hzn belirlemek gerekir. Objektiften geerek film zerine den ; diyafram akl S O R U miktar, rtc hz ise sre olarak kontrol eder. Pozlama iin seilen diyafram ve rtc deerleri kontrol etmeD dnda da grnt KKAT zerinde etkileri vardr. Her diyafram akl belli miktar geirirken ayn zamanda belli bir alan derinlii salar. Ayn ekilde, her rtc hz da belli bir sre k geirirken SIRA SZDE fotoraf ekilen konunun, hareketinin saptanmasn (dondurulmasn) salar. Diyafram deerini ya da rtc hzn tek bana kullanarak pozlama yapmak AMALARIMIZ yani fotoraf ekmek teknik olarak mmkn deildir. Fotoraf makinesi teknolojisinin gerei olarak diyafram ve rtc sistemlerinin birlikte almas gerekir. Her K T A P fotoraf ekimi iin belli miktar n belli bir sre iinde filme ulamas gerekir. Diyafram ve rtc deerleri birbiriyle ilikili olarak belirlenir. Fotoraf eken kiinin teknik olarak amac, film yzeyinde net ve doru k younluunda grnt elde etmektir. Grntnn doru k younluunda olmas pozlamayla ilgilidir. TELEVZYON Fotoraf ekerken konunun zerinden gelen k, filmin zerine gerei kadar dmesi gerekir. Yani hem miktar hem de sre asndan belirlenen n sonu olarak belli bir younlukta olmas gerekir. Gereinden az olursa film az k alm NTERNET olur buna az pozlama denir. Bu durumda filmdeki tonlar gereinden ak olur. Ik gereinden fazla olursa, film ok k alm olur ve buna ok pozlama denir. Bu durumda da filmdeki tonlar gereinden koyu olur. Bu nedenle, pozlama srasnda hangi diyafram aklyla hangi rtc hznn kullanlacan belirlemek ok nemlidir; nk doru pozlama bu ekilde belirlenir. Diyafram akl ve rtc hz birlikte belirli bir toplam filme ulatrr. Pozlama iin gerekli olan bu toplam n ne kadar diyaframdan ne kadar rtcden gelecektir? te bu nedenle, diyafram ve rtc arasndaki karlkl ilikiyi ok iyi bilmek gerekir. Diyafram akl ve rtc hznn pozlama srasnda karlkl olarak birbiriyle ilikili olduunu syledik. Bu ilikiyi basit bir rnek vardr. Temel fotoraflkla ilgili ou kaynakta pozlama asndan diyafram rtc ilikisi iki farkl emeden ayn kovaya su doldurma rneiyle aklanr. Bu klasik rnei (ekil 3.6) bir kez de biz kullanalm: Biri tam, dieri yarm ak iki eme dnelim. Her emenin altnda dolmas iin birer kk kap vardr. Tam olarak ak olan emenin altndaki kap 5 saniyede doluyorsa, yarm ak olan emenin altndaki kap ise iki misli srede yani 10 saniyede dolar. Her iki kapta elde edilen toplam su miktar ayndr. Biri daha ksa dieri ise daha uzun srede dolar, nk her emenin boru ap farkldr. Bu rnei pozlama asndan dnrsek: Borularn ap diyafram akl, suyun gei sresi de rtc hzdr. Kovaya dolan toplam su miktar ise film yzeyine ulaan toplam ktr. Hzl bir rtc deeri ve geni bir diyafram aklnda (rnein; 1/500, f2.8) film yzeyine ulaan toplam k ile dk bir rtc deeri ve kk bir diyafram aklnda (rnein; 1/30, f11) film yzeyine ulaan toplam k nicelik olarak ayndr (bkz. ekil 3.6).
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
DNELM
76
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
tane farkl D K K A T deeri dnelim. Yani tane farkl diyafram ve rtc hz belirpozlama leyelim: (1) 1/500 f2.8, (2) 1/125 f5.6, (3) 1/15 f16. Bu pozlama deeri sonu olarak ayn geirir, nk miktar azalrken sre artmtr. Yani birinciden nc duruma diSIRA SZDE yafram kslrken rtc hz artmtr.
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ 2.6 ekil
Diyafram ve rtcnn Karlkl KlikisiA P T Diyafram aklk olarak bydnde T E L E V Z Y O N ak kalma rtcnn sresi azalr. rtcnn sresi azaldnda yani perde daha N E T ak N T E R ok kaldnda; diyafram akl kslr miktar olarak daha az k geer; ancak sonu olarak film yzeyine den k hep ayndr.
f 2.8
f4
f 5.6
f8
f 11
f 16
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
1/500
1/250
1/125
1/60
1/30
1/15
8 sn. 4 sn.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Pozlama konusuyla ilgili olarak belirtilmesi gereken bir konu da udur: rnein; 1/500 f2.8 pozlama deerleri ile 1/30 f/11in ayn olduunu syledik; bu iki pozlama durumunda k nicelik olarak ayndr. Bu iki pozlamann salad n nitelikleri ise ok farkldr. Bunun fotoraflk asndan anlam udur: ki farkl pozlama durumunda elde edilen k younluu nicelik olarak ayndr. Nicelik olarak ayn olan bu iki pozlama durumu sonucunda elde edilen grntler birbirinden nitelik SIRA SZDE olarak farkldr; nk diyafram ve rtc deerlerinin deimesi grntnn niteliini dorudan etkiler. rnein, hareketli bir konunun fotoraf ekiliyorsa 1/500 hznda konu donuk olarak 1/30 hznda titrek yani netsiz olarak DNELM kacaktr. Diyafram asndan ise diyaframn ikinci ilevi olan alan derinlii farkl olacaktr; f11nn kullanld fotorafta daha geni alan derinlii salanrken, S O olacaktr. f2.8de ok dar R U Birbiriyle karlkl T D K K A ilikili olan diyafram ve rtc deerleri belirlerken gz nnde tutulmas gereken etkenler vardr: Aydnlatma yani fotoraf ekilen konunun iinde bulunduu klandrma kouludur. SIRA SZDE Aydnlatma kaynaklarnn konuya yaknl, uzakl ve sert k, yumuak k tr konunun aydnlatmasn etkiler. Fotoraf ekilen konunun yaps yani konunun dokusu ve ton deerine bal olarak AMALARIMIZ zerine den yanstmas mat ve parlak dokulu, ak ve koyu renkli nesnelerin yumuatmas farkldr. K T A P Kullanlan filmin a kar duyarll yani kullanlan filmin IS0 ya da ASA deeridir. Fotoraf ekilen konu zerindeki ar k farkll yani konunun belli blmnn ok aydnlk dier yerlerinin glgeli olmasdr.
TELEVZYON
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
77
Fotoraf ekerken belirlenen her diyafram deeri ve rtc hznn SIRA dzenleme dn SZDE da grnt zerinde nasl etkileri olur? Pozlamay belirleyen etkenleri grdk, imdi de bu etkenlerden hareket ederek bir konunun fotorafn ekerken diyafram deeri ve rtc hznn nasl belirlendiini grelim: S Yryen bir kiinin leden sonra gneli bir havada fotorafn O R U duyarlkl bir orta filmle ekileceini dnelim. Konu hareketli olduu iin rtc hz 1/125in stnde olmas gerekir. rtc hz olarak 1/125, diyafram deeri f5.6 olsun.K K A T D Kullandmz pozlama deeri 1/125, f5.6dr. Ayn pozlamay salayan dier deerler yledir: f/says 2, 2.8, 4, 5.6, 8, 11, 16; SIRA SZDE rtc Hz 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60 ,1/30, 1/15. 1/125, f5.6 yerine yukarda grlen karlkl deerlerin hangisi istenirse o deerler kullanlabilir. 1/30, f11 ya da 1/1000, f2 pozlamadaki n nicelii asndan farkl AMALARIMIZ deildir.
K T A P Ayn k koulunda pozlama yaplrken deiik diyafram akl ve rtc hz ilikisi salanabilir. Bu ilikiler sonucunda elde edilen her pozlama dorudur. Diyafram akl ve rtc hzlaryla oynamak ayn zamanda fotoraf ekilen koT SIRAV SZDEN EL ZYO nunun yorumlanmasn da salar. Seilen diyafram deeri, alan Ederinlii ynyle konunun belirli blgelerinin net ya da netsiz olmasn etkiler. rtc hz, harekete bal olarak konunun net ya da netsiz olmasn etkiler. Bu D N E L M unutulmaanlamda mas gereken konu diyafram ve rtc deerlerinin pozlamay salama dnda gNTERNET rntnn niteliini ynlendirici etkileridir. Bu etkiler optik ve fotorafa zg tekS O R U nik sreler nedeniyle oluur.
DNELM
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA Z Y O N T E L E V SZDE
DNELM
NTERNET
S O R U
Pozlama konusuyla ilgili olarak unutulmamas gereken konu udur: D K K A T yapmak diPozlama yafram ve rtc deerleri belileyerek filmi pozlandrmaktr. Hangi tr fotoraf makinesi olursa olsun, diyafram ve rtc sistemi her fotoraf makinesinde yer alr. SIRA SZDE Fotoraf ekerken ama film yzeyi zerinde pozlamas doru yaplm grnt elde etmektir. Dier teknik ve grsel estetik eler tabi ki nemlidir; ancak AMALARIMIZ grntnn ncelikle doru pozlandrlm olmas gerekir. Doru pozlama iin fotoraf ekilen konunun k durumunun doru llmesi gerekir. Konudan foK T A P toraf makinesine ulaan n diyafram ve rtc deerlerinin neler olduunun belirlenmesi gerekir. Gnmzde kullanlan gelimi makinelerde k lm sistemi yer alr. Bu sistem fotoraf ekilen konudan filme ulaan n gcn lT E E V Z Y O hz ortaya er. Bu lme gre kullanlmas gereken diyafram deeri ve Lrtc N kar. Bu lmlere gre kullanlmas gereken diyafram deeri ve rtc hzn sistem otomatik olarak belirler. Hangi ekilde belirlenirse belirlensin, diyafram-rtc ilikisi fotoraf ekiminin belirleyici elerinden biridir.Fotoraf makineleriNTERNET nin teknolojisi deimitir; ancak diyafram ve rtc sistemlerinin karlkl ilikisi deimemitir. Yksek ya da dk rtc hznn ve farkl diyafram aklklarnn etkisi deimemitir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
78
Temel Fotoraflk
POZLAMA N IIK LM
AM A
Pozlama iin k lm sistemini tanmlamak.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Diyafram deerleri ve rtc hzlarn belirlerken doru pozlama yapmann nemini vurgulayarak ayn k durumu iin farkl diyafram ve rtc deerlerinin kullanlabileceini belirttik. Fotorafln temelini oluturan bu konuya ynelik olarak gemi yllarda mekanik aygtlar kullanlmtr. Hatta siyah-beyaz film kullanan fotoraflar uzun yllar gz karar pozlama deerlerini belirleme yntemini srdrmlerdir. Ia kar duyarll dk olan filmlerin kullanld dnemlerde SIRA SZDE fotoraflar gz karar deerleri uygulayarak pozlama yapyorlard. zellikle siyah-beyaz filmlerin yaygn olduu dnemlerde, bu filmlerin yanl pozlamaya uyumunun yksekNolmas nedeniyle de pozlama deerleri gz karar verilmitir. RenkD ELM li filmler yaygn olarak kullanlmaya balanlmasyla birlikte doru pozlama nem kazanm; nk renkli filmler iin pozlama deerinin doru tespit edilmesi teknik S O bir zorunluluk R U olarak ortaya kmtr. Doru pozlamaK yapabilmek iin diyafram ve rtc deerlerinin konunun k durumuna D KAT uygun olarak belirlenmesi gerekir. Fotoraf ekmek iin bir ya da birka belirli k durumu olmad iin bu deerleri doru olarak belirlemenin yolu nedir? Bu amaca ynelik SIRA SZDE olarak fotoraflkta belli aygtlar kullanlr. Ikler ad verilen bu aygtlar fotoraf makinelerinin iinde yer alr. Iklerler, a kar duyarl bir hcrenin ktan etkilenmesi sistemine gre alr. Iklerler pozometre olarak da adlandrlr. Iktan etkilenen AMALARIMIZ hcre, kullanlan filmin duyarllna gre (ISO deeri) llen k durumunda diyafram akl ve rtc hz olarak pozlama deerlerini verir.
K T A P
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Ik lmek iin kullanlan aygtlara kler denir. Gnmzde kullanlan btn fotoraf makinelerinde zellikle 35 mm. makinelerde ok gelimi k lme E L E V Z Pozlamayla ilgili olarak yukarda verdiimiz bilgileri gnmz fosistemleri Tvardr. Y O N toraf makineleri kolaylkla yerine getirir. Doru pozlama iin diyafram ve rtc deerlerini seenekli olarak sunar. Ik lm kullanlan filmin duyarllna yani ISO (ASA) deerine gre yaplr. Fotoraf makinesi ya da el klerine kullanlan NTERNET filmin ISO deeriyle ilgili bilgi verilir, aygt, ortamn n ler ve farkl diyafram ve rtc deerlerini karlkl olarak verir. Fotoraf amacna uygun olan deeri seer. rnein, 100 ISO deerli film ile 1/500 f2, 1/125 f4, 1/60 f5.6, 1/30 f8 ve 1/15
ekil 2.7 Doru Pozlama Doru pozlama konun k durumuna gre belirlenir. Kullanlan filme gre diyafram deeri ve rtc hz belirlenir.
125
B 1
f 5.6
2
100 ISO
60
50 0 100 0
125 250
rtc
4 8 15 30
125
+
Diyafram Film Fotoraf makinesi
10 0
50
79
f11 deerleri karlkl olarak verir. Bu durumda 1/500 rtc hz seilirse diyafram ok ak konumdadr; bylece alan derinlii azalar. 1/15 rtc hz seilirse makine elde tutularak kullanlamaz, makinenin sabit bir yerde durmas gerekir; ancak bu pozlamada f11 diyafram deeriyle geni bir alan derinlii elde edilir. Daha nce belirttiimiz gibi, pozlama asndan den ve yansyan ktan sz etmitik, k lm sisteminde de iki tr k llr: Den k lm ve yansyan k lm. Aydnlatma kaynandan konuya gelen n lm den k lmdr. Konudan fotoraf makinesine yansyan n lm de yansyan k lmdr. Fotoraflar zel durumlar dnda yansyan k lm yapar. Fotoraf iin bak as yani objektifin gr alan iindeki konunun nemlidir. Fotoraflarn ok yaygn olarak kulland refleks fotoraf makinelerinin iinde kler sistemi yer alr. Bylece objektifin iinden geerek filmi pozlayacak k llr. Makinelerin iinde yer alan klerle, konudan yansyan farkl ekillerde lebilirler: Ortalama lm: Bu ekilde, yksek ve az kl alanlarn bir ortalamas olarak llr. Merkez arlkl lm: Bakatan grlen konunun merkezine gelen alan arlkl olarak lmdr. Noktasal lm: Bakata grlen konunun belli bir alan noktasal olarak da llr. Baz durumlar bak as iinde renk ve doku asndan birbirine zt olan nesneler bir araya gelir. Ortaya kan k durumu ok farkl olabilir. ok dar bir alann n lmek gerekir. 35 mm. fotoraf makinelerinin birou bu zellie sahiptir.
ekil 2.8 Otomatik Ik lm Fotoraf makinelerinde farkl otomatik lm yer alr: Program lm, diyafram ve rtc deerleri birlikte ler.
rtc Diyafram
1
250
5.6
250
rtc
1000 500 250 125 60 30 15 8 4 2 1
rtc ncelikli lm, rtc hz belirlenir bu deere gre diyafram deerini otomatik olarak ler.
f 5.6
Diyafram
1.7 2.8 4 5.6 8 11 16
Diyafram ncelikli lm, diyafram deeri belirlenir bu deere gre rtc hzn otomatik olarak ler.
80
ekil 2.9 Ikler Gelimi 35 mm. makinelerdeki kler sistemi. Objektiften giren k hem bakaca hem de k lm iin duyarl hcrelere ular.
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
DNELM
Gnmz makinelerinde yer alan mikro ilemciler yardmyla bakaca ulaan grntnn eitli alanlarn birbiriyle karlatrarak ya da ne kartarak lm yapmak mmkndr. Baz durumlarda konunun belli bir alanndaki n llmesi gerekir. Bunun iin noktasal k lm yapan klerler gerekir. Makineden ayr olarak elde kullanlan bu tr k lerler 1 ya da 2 derecelik dar ayla konunun n ler. Bir konu iinde farkl k alan var ise (az, orta ve glgeli) ortalama bir lm yapldnda farkl alandaki nesnelerin tonlar neredeyse ayn ton deerleri olarak kar. Byle bir fotorafta kl alan ne kartlmak isteniyorsa kl alandan, glgeli alan ne kartlmak isteniyorsa glgeli alandan noktasal k lm yaplr. Baz durumlarda da konunun zerine SIRA SZDE den n lm gerekir. Den k lm, konudan fotoraf makinesine doru yaplr. Bylece konu zerine aydnlatma kaynandan gelen k llerek konunun zerindeki farkl ton deerleri elde etmek mmkn olur.
DNELM S O R U
SIRA SZDE S O R U
DNELM DKKAT S O R U SIRA SZDE DKKAT AMALARIMIZ
Ik lmnn hatalarn daha sonra dzeltmek mmkn mdr? SIRA SZDE

DNELM
DKKAT Fotoraf makinesinde ya da el kleri kullanrken unutulmamas gereken nokta udur: Btn klerler doru pozlamay veren farkl diyafram deerleri ve rtc hzlarn S O R U karlkl olarak SZDE Hatta diyafram ncelikli ya da rtc ncelikli pozlama deerleriSIRA verir. ni verir. Fotoraf eken kii bu pozlama deerleri iinden dilediini seer.
SIRA SZDE K T A P AMALARIMIZ TELEVZYON K T A P NTERNET TELEVZYON
NTERNET
AMALARIMIZ Ik lmyle ilgili olarak zerinde durulmas gereken bir konu da renklere gre yaplan k lmdr. Mavi bir gkyz, beyaz bulutlar ve nnde krmz SIRA SZDE ieklerden oluan bir alan. Byle bir konunun fotorafn ekerken mavi, beyaz K T A P ve krmz renkler ereve iinde yer alan belirleyici renklerdir. Beyaz renge gre AMALARIMIZ k lm yaplrsa mavi ve krmz renkler ak tonda kar. Krmz renge gre lm yaplrsa, beyaz ve mavi renkler koyular. Maviye gre k lm yaplTELEVZYON dnda ise mavi zemin nnde beyaz bulutlar ve krmz iekler resmedilir. Bu durum her K T iin geerlidir. Bu anlamda basit kural udur: ereve iinde berenk A P lirgin, etkin grlmesi istenilen renge gre k lm yaplmaldr. N T E R doru pozlama deerini filmin duyarllna gre (ISO deeri) diIk lm, N E T TELEVZYON yafram ve rtc deerleri olarak salar. Bu anlamda k ls deere gre ynlendirilir. Bunlar; filmin duyarll yani ISO deeri, diyafram deeri ve rtc deeridir. Bunlarn biri deiirse elde edilecek sonu da deiir. Yani her bir de N T E N E ilikilidir. er dierleriyleRde T
DKKAT
81
NETLEME SSTEM
A M A
Fotoraf makinelerinde netleme sisteminin almasn aklamak ve ayrt etmek.
Fotoraf denildiinde anlalmas gereken ey, kat bir yzey zerindeki grntdr. Kat yzey zerindeki bu grntnn belli teknik zellikleri olmas gerekir. Bunlarn banda da fotoraf ekilen konunun gzle alglanabilmesi iin net olmas gerekir. Fotorafnn resmetmek istedii her nesne ve konu boyutludur. Yani evremizdeki nesnelerin eni, boyu ve derinlii vardr. Oysa bu nesnelerin fotoraf ekildiinde nesneleri ikiboyutlu olarak grrz. Fotorafn ikiboyutlu olmasnn nedeni; tabii ki fotoraf makinesinin rettii grntyle ilgilidir. Bu ikiboyutlu yani eni ve boyu olan grntnn net grlebilmesi fotoraf makinesinin optik sistemiyle salanr. evremizde gzmz ynelttiimiz her alan net olarak grrz. Nesnelerin hangi uzaklkta olduu grme sistemimiz iin nemli deildir. Fotoraf makilerinin bir nesneyi net olarak grebilmesi optikle ilgili bir konudur. Bu anlamda u basit uygulamay hatrlayalm: Basit bir mercei (d bkey mercek) gnein geldii ynde bir kat zerine tutunuz. Gneten gelen nlar mercekten geerek kat zerine ular. Kdn zerinde daire eklinde bir k halesi grlr. Mercei, kadn stnde, aa-yukar hareket ettirdiinizde yuvarlak halenin byp kldn greceksiniz. Gnein kat zerindeki bu halesinden bir sre duman kacan greceksiniz. Bu uygulama ekil 3.3te grlebilir. Kat zerinde ortaya kan hale gnein grntsdr. Kt ile mercek arasndaki uzaklk kullanlan mercein odak uzakldr. Bu denemeyi bir baka mercekle yaptmzda, net grntnn baka bir uzaklkta salandn grrz, bunun nedeni mercein odak uzaklnn farkl olmasdr. Mercek kullanarak grnt elde etmenin kural udur: Her mercek, kendi odak uzakl noktasnda net grnt oluturur. Bu, boyutlu nesnelerin ikiboyutlu grntsdr. Ayrca mercee yakn olan nesnelerin grnts byk, uzak olan nesnenin ise kk oluur. Net grnt elde etme asndan dnldnde deikenin zerinde durmak gerekir: Bunlar fotoraf ekilen nesne, mercek (objektif) ve grntnn olutuu yzey (film yzeyi). Bu deikenlerden her biri, ileri-geri hareket ederek grntnn net olmas salanr. yle ki; (1) film yzeyi ve objektif arasndaki uzaklk sabit, nesne objektifin nnde ileri-geri hareket ederek net grnt elde edilebilir. (2) Nesne ile objektif arasndaki uzaklk sabittir, film yzeyi ileri-geri hareket ederek net grnt elde edilebilir. (3) Film yzeyi ve nesne sabittir, objektif ileri-geri hareket ederek net grnt elde edilebilir. Yukarda verdiimiz basit rnei hatrlayalm; gnein grntsn kat zerinde net elde edebilmek iin kd, mercei ve (imknsz ama) gnei ileri-geri hareket ettirerek salayabiliriz.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
DNELM
82
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Yzey zerindeKnet Tbir grnt elde edebilmek iin; konu ile objektif arasndaki uzaklk D KA ile objektif ile grnt yzeyi arasndaki uzaklk karlkl olarak ilikilidir. Unutulmamas gereken temel SZDE udur: Netleme yaplrken nesne, objektif ve film yzeyi aralarndaSIRA bilgi ki uzaklk nemlidir.
AMALARIMIZ Fotoraf makinelerinde net grnt elde etmek iin gelitirilmi zel bir kontrol sistemi vardr. Makinelerin temel zelliklerinden biri olan bu kontrol sistemine netlik sistemi denir. En basitinden en gelimiine btn fotoraf makinelerinde K T A P netlik sistemi vardr. Fotoraf makinesinde, net bir grnt elde edebilmek iin konu ile objektif arasndaki uzakla gre, objektif ile film yzeyi arasndaki uzakln ayarlanmas gerekir. TELEVZYON Netleme, en basit olarak makinelerde iki ekilde salanr: Birincisi, film ve objektif arasndaki uzakl deitirerek yaplr. kincisi ise objektifin iindeki elemanlar ileri-geri hareket ettirilir. NTERNET Birinci teknikte, makinenin yapsna bal olarak film yzeyi ya da objektif ileri-geri hareket ettirilerek netleme yaplr. Baz orta boy ve byk boy makinelerde netleme bu ekilde yaplr. Objektifle film yzeyi arasnda bir krk sistemi vardr. M olarak Kre bal A K A L E objektif ya da film yzeyi (gvde) ileri-geri hareket ettirilerek netleme salanr. kinci teknik ise yaygn olarak kullanlan, objektifin iindeki elemanlar (mercekleri) hareket ettirerek netleme yapmaktr. Makinenin gvdesi zerinde film yzeyi ve objektif sabittir, objektifin iindeki elemanlar kendi ekseni etrafnda saa-sola evrilerek netleme salanr.
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
MAKALE
ekil 2.10 Netleme Kontrolu Netleme ou makinelerde objektif zerinden yaplr. Objektifin en nndeki eni geni bilezik netlemeyi kontrol etmek iin kullanlr. Bu bilezik evrildiinde baka iinde konu net olarak grlr.
83
ekil 2.11 Farkl Fotoraf Makinelerinin Netleme Sistemi Fotoraf Makinelerinde kullanlan farkl netleme sistemi birlikte grlmekte. stte refleks sistem, ortada stdyo makinelerindeki dorudan netleme ve altta telemetreli netleme sistemigrlyor.
Fotoraf makinesinin almasn insan gzne benzeterek aklamtk. nsan iki metre nndeki nesneye bakarken birden sonsuzdaki bir baka nesneye baktnda hibir netlik sorunuyla karlamaz. nsan gz otomatik olarak yakndaki ve uzaktaki nesneyi netler. Oysa fotoraf makinesinin her bakt farkl uzaklktaki nesneyi netlemesi gerekir. Yani objektif ile konu arasndaki uzakln ayarlanmas gerekir. Gnmz fotoraf makinelerinde yaygn olarak kullanlan netlik sistemi, optik olarak alan refleks netleme ve telemetre netleme sistemlerdir.
Refleks Netleme Sistemi

Fotorafln ilk yllarnda retilen makinelerde, netleme grntnn olutuu buzlu cam zerinden yaplyordu. Makinenin gvdesine bir krk sistemiyle bal olan objektif, ileri-geri hareket ettirilerek buzlu cam zerinde grntnn net grlmesiyle, konu ile makine arasndaki uzaklk belirlenmi oluyordu. Buzlu cam kaldrlarak yerine konulan film zerine de pozlama yaplyordu. Bu ekilde objektiften gelen grnt dorudan film yzeyinin zerinde grlerek netleme yaplyordu. Netlemenin yapld yzey ayn zamanda filmin pozland yzeyidir. unu da belirtmek gerekir ki bu zaman alan bir netleme eklidir. Bu fotoraf makinelerinde netleme yaplarnda yzey ayn zamanda bakatr. Netleme yaparken fotoraf ekilen konunun yatay ya da dikey izgilerinden yararlanabiliriz. Konunun iinde yer alan herhangi bir dz izgiyi bakacn ortasna getiriniz bu izgiyi net olarak grdkten sonra baka iinde ereveyi dzenleyin. Netlemenin daha kolay yaplabilmesi iin bu sistemde baz gelitirmeler yaplmtr. lk nce objektiften gelen grntnn zerine dt buzlu camn yeri deitirilmitir. Buzlu cam, makinenin arkasndan alnarak makinenin stne konulmu, objektiften gelen grnt 45 derecelik bir ayna araclyla buzlu cama yanstlmtr. Bu refleks netleme sistemidir. Fotoraf makinelerinin ilk dnemlerinden itibaren kullanlmaya balanan refleks netleme sistemi gnmzde tek objektifli refleks makinelerde kullanlan netleme sistemidir. Refleks sistem, objektiften grerek netleme yapmaktr. Bu sistemin fotoraf makinelerinde eitli biimlerde uygulamas vardr. Yaygn olarak kullanlan, 35 mm. tek objektifli refleks fotoraf makinelerindeki sistemdir. Bu makinelerin temel alma biimini daha nce fotoraf makineleri blmnde aklamtk. Objektiften giren k, objektifin hemen arkasnda 45 derecelik bir ayla asl olan aynadan yansyarak pentaprizmaya ve oradan da bakaca ular. Bu makinelerde objektif, netleme yaplrken otomatik diyafram sistemi araclyla en ak diyafram konumunu salar. Bylece her k koulunda, diyafram en ak konumda olduu iin
84
Temel Fotoraflk
ereveleme Oran: Kullanlan filmin ya da fotorafn eni ve boyu arasndaki oran.
kolaylkla konu bakatan grlr. Netleme ilemi tamamlanp ekim dmesine basldnda, ayna asl olduu yerde yukar kalkarak pozlamay salar ve netleme yaplabilmesi iin yeniden ilk durumuna dner. lk refleks makinelerde aynadan gelen grnt, buzlu cam zerinde sa-sol ters olarak grlyordu ve bakaca da ayn ekilde ters olarak yansyordu. Buzlu cam zerindeki ters grntnn bakata dz olarak grlebilmesi iin pentaprizma sisteminden yararlanld. Makinelerde aynann hemen stne yerletirilen bir pentaprizmayla bakaca ulaan grntnn dz olmas saland. Bylece bakatan bakldnda, fotoraf ekilecek olan konu, objektifin iinden dz olarak grlerek kolayca netleme yapma olana saland. Bakatan bakan gz, pentaprizma ve ayna araclyla objektifin iinden konuyu grr ve netlik yaplabilmesi iin de bakatan konunun net grlene kadar objektifin netleme bilezii evrilmesi yeterlidir. Bakata konu net grldnde, konu ile objektif arasndaki uzaklk doru olarak belirlenmi demektir. Bakatan gzn grdn film de ayn netlikte grr. ereveleme oran asndan, bakatan grlen grntyle filme ulaan arasnda fark yoktur. Bu nedenle, refleks netleme sisteminde paralaks hatas olmaz; bu sistemde de pozlama srasnda ayna hareket ederek yukar kalkt iin pozlama annda baka karanlkta kalr ve konu grlemez. ou refleks makinenin bakacndaki netleme camndaki iki kk prizma yardmyla, bakacn tam ortasnda konu netsiz iken krk olarak grlr ve netleme bilezii evrilerek konu netletiinde bu krk grnt de dzelir. Refleks netleme sistemini, bakatan bakan gz asndan deerlendiriniz? SIRA SZDE
D Refleks sistem N E L M fotoraf makinelerinde bakatan bakldnda dorudan objektifin iinden grlr. Yani baka iinde yaplan ereveleme ile film yzeyine den gS Telemetreli fotoraf makinelerinde ise durum farkldr. Bu makinelerrnt ayndr. O R U deki baka sistemi objektiften ayr alr. Yani baka sadece ereveleme, objektif de sadece film D K K A T yzeyinde grnt oluumunu salar. Telemetre sisteminde bakatan bakldnda konu st ste bindirilmi iki grnt olarak grlr, objektifi ileri-geri hareket ettirerek konu tek bir grnt olarak grldnde netleme ilemi tamamSIRA SZDE lanr. Bakataki grntnn birbirinden ayr iki grnt olarak grlmesi, konuyla fotoraf makinesi arasndaki uzakln doru olmadn gsterir. Objektifi hareket ettirerek konunun fotoraf makinesine olan uzakl doru belirlendiinde, bakataki AMALARIMIZ konunun grnts st ste bindirilmi tek bir grnt olarak yani net grlr. Daha nce telemetreli fotoraf makineK T A P lerini anlatrken sz etmitik, bu tr makinelerde netleme sisteminin almas insan gzne benzer. Gzlerimizle bir konuyu TELEVZYON birbirinden uzak iki farkl noktadan grrz ve bu iki gr noktas bir genin keleri gibi dnldnde nc kede konu yer alr. Bir nesneye iki gzmzNTERNET le farkl alardan grmemize ramen bu iki gr bir noktada birleir.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Telemetre Netleme Sistemi
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
ekil 2.12
Refleks Netleme Sistemi.

T EBu V Z Y O N konu L E Sistemde
baka iinde netleme camnda net olarak grldnde, NTERNET film yzeyine de net olarak pozlanr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
2. nite - Pozlama ve Kontrol Sistemleri S O R U
DNELM S O R U
85
Telemetre sistemi konuya iki farkl noktadan bakar ve her iki bakD asndan konunun KKAT makineye olan uzakl llr. Bu iki farkl bak, baka iinde birleir. Bylece konunun makineye olan uzakl iki farkl noktadan llmektedir. Bu da doal olarak netlik sisteSIRA SZDE minin daha doru almasn salar. Ayrca elde edilen grntnn keskinlii artar.
AMALARIMIZ Telemetre sistemi, birbirinden ayr iki prizmadan oluur. Bakatan bakan gz bu iki prizmadan geerek konuyu grr. Her prizK T A P ma ayr bir grnt verdiinden bakata iki farkl grnt oluur. Netleme bilezii dndrldnde prizmalar da dndrlerek gTELEVZYON rntlerin akmas salanr. Bu sistemde film konuyu objektiften grrken, fotoraf eken kii ise konuyu bir dier optik sistemden grr. Bu da ou kere bakata netlenen NTERNET konunun ereveleme oranyla, film yzeyine objektiften den (ekilen) grntnn ereveleme orannn ayn olmamasna neden olur. ki grnt arasnda ereveleme oran asndan ortaya kan bu farklla paralaks hatas denilmektedir. Telemetre sisteminde netlik abuk yaplr ve konunun net olup olmad bakata kolaylkla grlr; ancak netlenen konunun nnde ve arkasndaki netsiz alan bakata net olarak grlrken bu alanlar film yzeyine netsiz olarak belirir. Yani netleme yapldnda filmin netsiz olarak grd konunun nndeki ve arkasndaki alanlar bakata net olarak grlr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ ekil 2.13
Telemetreli Netleme Sistemi
K T A P
Dorudan fotoraf makinesindeki TELEV baka yoluyla Z Y O N yaplan netleme sistemi.

NTERNET
Otomatik Netleme Sistemi

Refleks ve telemetreli netleme sistemleri elle ynlendirilerek yaplr. Fotoraf makinesiyle fotoraf ekilen nesne arasndaki uzaklk, bir anlamda objektif zerinden elle ynlendirilerek belirlenir. Hatta bakatan bakmadan nesne fotoraf makinesinden 2 m. uzaklkta ise objektifin netleme bilezii 2 m. iaretine getirildiinde SIRA SZDE grnt net olarak film yzeyi zerinde ortaya kar. Bu ilem gnmz fotoraf makinelerinde elle ynlendirilmeden otomatik olarak gerekleir. Yani otomatik olarak alan bir netleme sistemi sz konusudur. Otomatik netleme Lsistemi (ngiDNE M lizce, Auto Focusing kavramnn ksaltmas AF sistem olarak adlandrlr) kk cep makinelerinde yaygn olarak kullanlrken gnmzde refleks makinelerde de S O R U yaygnlamtr. zellikle 35 mm. makinelerde ok yaygn olarak kullanlmaktadr.
DKKA ki farkl otomatik netleme sistemi vardr: Pasif sistemler ve aktif sistemler.T
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
Pasif sistemler, telemetre netleme sistemine benzer. Aralarndaki fark, bakaca yerSIRA SZDE letirilmi olan iki tane a duyarl hcredir (photocell). ki baka penceresinden gelen konunun grnts a duyarl hcrelere yansr, konu eer netsiz ise farkl bir sinyal ortaya kar. Objektifin netleme motoru hcrelerden AMALARIMIZ makine ald bilgiyle ile konu arasndaki uzakl ayarlar ve grnt iki hcrede de ayn olduunda makine konunun net olduunu anlar. Sistem pasiftir; makineden konuya hibir sinyal gitK T A P mez, konudan makineye gelen kla sistem alr. Pasif sistemler, yksek k ortamlarnda baarl sonu verirken dk k ortamlarnda yanltc olabilir. Aktif sistemler, eitli elektronik aralarda kullanlan uzaktan kumanda sistemine benzer ekilde kzltesi (infrared) verici ve alcsndan oluur.T E L E V Z Ytelemetre baSistem O N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
86
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
DNELM S O R U
ka sistemine gre alr. Fotoraf ekilecek konuya bakacn iindeki vericiden kzltesi sinyal gnderilir, netlenmesi amalanan nesneye arpan sinyal bakaca geri SIRA SZDE dner bylece elektronik sistem, makine ve konu arasndaki uzakl objektifin netleme motorunun ayarlanmasn salar. Sistem aktiftir, nk makineden konuya sinyal gider ve geri Edner. Aktif sistemlerin, fla gibi yanstc kla ve sonar ses dalgaD N LM laryla alanlar da vardr. Aktif sistemler, dk k ortamlarnda hatta karanlkta bile netleme yapan en etkin otomatik netleme sistemidir. Bu sistemler sadece yansS O R U tc yzeylerde yanltc sonu verir, bu tr yzeylerde netleme sonsuzu gsterir.
DKKAT Gnmzde kullanlan fotoraf makinelerinin otomatik netleme sistemi vardr. ekim dmesine ilk dokunuta netleme sistemi devreye girer. Bu makinelerde; fotoraf makinesine en yakn nesneye, en uzak nesneye gre ya da erevenin tam ortasndaki nesneye gSIRA SZDE re netleme yaplabilir. Baz makinelerde farkl seenekler de vardr. Kullanlan makinenin bu zelliini iyi tanmak ve uygulama yapmak gerekir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
ALAN DERNL
AM A
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P Alan derinliini tanmlamak ve kontrol deikenlerini belirlemek.
TELEVZYON
NTERNET
MAKALE
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Deniz kenarnda oturuyorsunuz, kumsaldan ufuk izgisine kadar geni bir gr TELEVZYON asyla evrenize bakyorsunuz. Kumsalda gnelenen insanlar, kyya yakn yzenler, denizde yz-yz elli metre ilerde yelkenliler ve ufukta bir gemi. nsan gz, kumsaldan ufuktaki gemiye kadar her eyi net olarak grr. Ayn bak asnn fotorafn R N E T N T E ekelim, kullanacamz diyafram aklna gre bak as iindeki nesnelerin net olarak ortaya kmas farkl olacaktr. Ak bir diyafram deeri rnein f2.8 ve 50 mm.lik objektif yzen insanlara netlendiinde; yzen insanlar net, n tarafta kumsaldaki insanlar, arka tarafta yelkenliler ve ufuktaki gemi fotorafta MAKALE netsiz grlecektir. Ayn bak as ve yine ayn noktaya netleme yaparak bu kez f22 diyafram deeriyle yani ksk bir diyafram aklyla ektiimizde ise yzen insanlarla birlikte n tarafta kumsal, arka tarafta yelkenliler ve ufuktaki gemi net olaSIRA SZDE rak grlecektir. Netlemeyi ayn yere yapmamza ramen bu iki fotorafta net olarak grlen alanlar farkl olacaktr. Fotoraf ekilen konuya netleme yapldnda, bu konunun nnde ve arkasnda belli bir alan da fotorafta net olarak kar, ite D NELM fotorafta net olarak ortaya kan bu alana alan derinlii denir. Fotoraf ekmeye yeni balayanlar, genellikle fotorafn ektii konunun iindeki her eyin net gS O R U rlmesini ister; bu her zaman mmkn deildir. Alan derinliiniK belirleyen deikenler unlardr: D KAT Diyafram akl, netlemenin yapld konunun makineye olan uzakl, SIRA SZDE kullanlan objektifin odak uzakl ve bask aamasnda fotorafn bytlme oran.
AMALARIMIZ
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Diyafram deerinden daha nce sz etmitik. Fotoraf ekilen konunun az ya da ok kl olmasna bal olarak, diyafram akl byr ya da klr. Yukardaki rnekte grld gibi diyafram akl deitiinde, alan derinlii de deiK T A P mektedir. Diyafram deeri, rakam olarak bydnde alan derinlii artar; rakam olarak kldnde ise alan derinlii azalr. Yani kk diyafram akl fazla alan derinlii, V Z Y O N diyafram akl ise az alan derinlii salar. Fotoraf ekilen T E L E byk
NTERNET
NTERNET
87
ekil 2.14 Alan Derinlii
netle
me y
aplan
uzak
lk
Geni Alan Derinlii (ksk diyafram)
Fotoraf ekilen konuya netlik ayar yapldnda bu konunun nnde ve arkasnda belirli bir alan da net olarak kar, bu alana alan derinlii denir. Alan derinlii netleme yaplan konunun nnde 1/3, arkasnda ise 2/3 oranndadr.
netsiz
alan alan d erinlig i
netle
me y
apla n uza klk nets iz ala n
Dar Alan Derinligi (ak diyafram)
konunun makineye olan uzakl da alan derinliini etkiler. Konu makineden uzaklatka alan derinlii artar, konu yaknlatka ise azalr. Bu anlamda yukardaki rneimize dnelim: rnein f5.6 diyafram aklyla iki fotoraf ekelim, birinci fotorafn netlemesini makineye yakn olan nesnelere, kumsaldaki insanlara yaparak ekelim. kinci fotoraf da makineye uzak olan yelkenleri netleyerek ekelim. Diyafram deeri ayn olmasna ramen bu iki fotorafn alan derinlii farkl olacaktr. Makine ile nesne arasndaki uzakln daha fazla olduu ikinci fotorafn alan derinlii fazla olacaktr. Kullanlan objektifin odak uzakl da alan derinliini etkiler. Ksa odak uzaklkl objektifler yani geni al objektifler daha ok alan derinlii, uzun odak uzaklkl objektifler yani dar al objektifler az alan derinlii salar. Filmdeki negatif grntnn fotoraf kadna bytlerek baslmas da alan derinliini etkiler. Negatif grntnn bire bir basld kontak baskda, olduka net grlen bir alan, bytlerek basldnda netsiz olarak grlebilir yani bytme oranna bal olarak alan derinlii azalr.
SIRA SZDE Geni bir aalk alan, 50 mm. objektifi olan 35 mm. bir fotoraf makinesiyle ekeceiniz bir fotorafta sadece n sradaki aalarn net olarak grlmesi nasl salanr?
DNELM S O R U
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
DKKAT
88
ekil 2.15 Alan Derinlii
Temel Fotoraflk
Diyafram aklnn alan derinliine etkisi drt fotorafta grlmektedir. Netleme ortadaki horoza yaplmtr. st sol f2.8, st sa 5.6, alt sol f16 ve altsa f22 diyafram deeriyle ekilmitir.
OSMAN CAHT TURUN. Tipik bir alan derinlii fotoraf. 135 mm. odak uzaklkl bir tele objektifiyle ekilmi. Diyafram deeri 3.5 ve tele objektifin katks ile alan derinlii azaltlm.
89
RTC HIZI VE NETLK

A M A
rtc hz ile fotorafn net kmas arasndaki ilikiyi aklamak.

SIRA SZDE
SIRA SZDE
nitenin banda belirtildii gibi bir fotorafn net olarak ortaya kmas ok nemlidir. Mercek ve kat rneinden yola karak net bir grntnn N E L M zerinde D yzey ortaya kmasn belirtmitik. Bu rnei de fotoraf makinesinde netleme sisteminin almasyla ilikilendirmitik. Fotoraflar ou zaman hareketli nesnelerin S O R U fotorafn ekerler.
D da udur: HareketHareketli bir nesnenin fotoraf net olarak nasl ekilebilir? Bir dier soru K K A T li bir nesnenin fotoraf ekilirken hangi rtc hzn uygulamak gerekir? Yani belirlenen rtc hz konunun net olarak ortaya kmasyla, zellikle hareketli nesnelerde, ilikili midir? SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Fotoraf ekilen konunun doru olarak netlenmesine ramen kimi zaman netAMALARIMIZ siz kar. Fotorafn net olarak kmas sadece netlik ayarnn doru yaplmasyla ilgili deildir. Atl karncada dnen ocuklarn fotorafn ektiimizi dnelim; 15m. uzaktan bu fotoraf ekeceiz, netleme bileziinden uzaklk ayarn yaptk, K T P bakatan net olarak atl karncadaki ocuklar gryoruz, ortada bir Asorun var! Konu hareketli, sabit deil. Peki, hareketli bir konunun sanki sabit duruyormu gibi fotoraf nasl ekilir? Bu konuyla ilgili bir dier soru da udur: rtc hzyla ilgiT E L E bir O N li deerlerden daha nce sz etmitik. Sabit bir nesnenin rnein V Z Yaacn fotorafn ektiimizi dnelim, 1/125 rtc hznda bir sorun olmaz ancak k koulu nedeniyle 1/15 rtc hzn kullanarak netlemesi doru yaplsa bile hareketsiz nesne fotorafta netsiz olarak kar; nk 1/15 rtc hz uzun bir sredir, bu NTERNET pozlama sresinde makine fotorafnn elinde titrer, nefes alp vermek bile makinenin titremesi iin yeterlidir. Bu titreme sonucunda film yzeyine pozlanan grnt de titrer. te bu titreme grntnn netsiz olmasna neden olur. Fotoraf ekilen bir konunun net olarak ortaya kmas iin netleme ayarnn doru yaplmas dnda; konunun hareketlilii ve makinenin titretilmeden, sabit olarak tutulmas nemlidir. Bu iki konu dorudan rtc hzyla ilgilidir. Yukarda verdiimiz rneklerden hareket ederek konuyu aklamadan nce, rtc hzyla ilgili bilgilerimizi hatrlayalm. rtc hz deerleri yledir: 1, 2, 4, 8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, 1/2000 rtc deerleri rakam olarak bydnde ak kalma sresi ksalr ve rakam kldke bu sre daha da uzar. 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, 1/2000 gibi rtc hzlarnda ak kalma sresi azalr. Bu kadar ksa ak kalma sresinde, hareketli nesne saniyenin ok kk bir diliminde pozlanarak bir an donuk yani hareketsiz bir ekilde fotoraflanr. Makine elde tutulsa bile bu kadar ksa sre iinde titremez. Bu durum 1/125in altndaki rtc hzlar iin geerli deildir. rtc hz dtke ak kalma sresi artar ve makinenin titremeden tutulmas gleir ve hareketli grnt donuk olarak yakalanamaz. Burada birbirine kartrlmamas gereken nemli bir konu vardr. Fotorafn netsiz olmas demek, netleme ayarnn doru yaplmamasdr. zerinde durduumuz sorun ise netlemesi doru yaplm olan bir konunun, rtcnn ak kalma sresinde titreme sonucunda ortaya kan netsiz grntdr. Daha dorusu bu netsiz deil, titrek grntdr. Hareketli bir konunun fotoafn ekerken dikkat edilmesi gerekenSIRA SZDE eleri sralaynz?
DNELM S O R U
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
DNELM S O R U
90
ekil 2.16
Temel Fotoraflk
rtc Hz ve Hareketli Konu Ayn hzla dnen atl karncann 1/15 (st sol) 1/30 (st sa), 1/60 (alt sol) ve 1/500 (alt sa) rtc hzlaryla ekilen fotoraflar grlmektedir. 1/15 rtc hznda hareket halindeki nesne belirsizdir. 1/30 deerinde, hareket hlindeki nesne hl belirsizdir, karalt olarak grlmektedir. 1/60 deerinde ise hareket halindeki nesne bellidir ve az da olsa detay grlmektedir. 1/500 deerinde ise hareket bir an dondurulmutur. Hareketli nesne net olarak grlmektedir.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
imdi yeniden yukarda verdiimiz rneklere dnelim. Atl karnca rneinde, konu hareketli olduu iin yksek bir rtc hzyla konunun bir an yakalanabilir. 1/125, 1/250 ve daha yksek rtc hzlarnn kullanlmas gerekir. Byle bir SIRA SZDE konunun fotoraf ekilirken pozlama deerleri asndan ilk belirlenecek olan rtc hz olmaldr. 1/125 ve yukarsndaki btn deerler kullanlabilir. 1/125 iin f5.6 ise 1/250 f4,E1/500 f2.8 olur. Grld gibi rtc hz arttnda pozlama aD N LM sndan diyafram akl bymektedir yani alan derinlii azalr. Bu ilikileri, grerek pozlama deeri seilir. Yeniden hatrlatalm, hareketli bir konunun fotoraf S O R U ekilirken ilk belirlenecek deer 1/125 ve zerindeki rtc hzdr.
DKKAT Hareketli nesnelerin fotorafn ekerken hareketin dondurulabilmesi iin hangi rtc hznn kullanlmas gerektiini grdk. Peki nesne sabitken ve fotoraf makinesini elle tutarken nasl bir pozlama durumu ortaya kar? Bylesi durumlarda nesnenin net olarak SIRA SZDE kaydedilmesi iin yaplmas gereken yine belirlenecek rtc hzdr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
91
ekil 2.17 Sabit Konu ve Makinenin Titremesi Fotoraf makinesi elde tutularak konu 1/15 (sol) ve 1/125 (sa) rtc deerleriyle ekildiinde; 1/15 deerinde makinenin titremesi nedeniyle fotoraf titrek, 1/125 deerinde ise fotoraf net olarak kar.
Sabit olarak durmakta olan aacn fotorafn ekerken kullanacamz rtc hzn dnelim. Pozlama deerinin yine 1/125 f5.6 olduunu dnelim. Bu pozlama deerleriyle makine elde tutularak fotoraf rahatlkla ekilebilir; ancak bu fotorafn alan derinliinin ok yksek olmas isteniyorsa, f5.6 yeterli bir diyafram akl deildir. f11, f16 diyafram deerlerini kullanmak gerekir. 1/125 f5.6 olduunda, ayn pozlamay salayan dier deerler yledir: 1/60 f8, 1/30 f11, 1/15 f16dr. Demek ki istenilen alan derinliini elde etmek iin 1/30 f11 ya da 1/15 f16 pozlama deerlerini kullanmak gerekir. 1/30 ve 1/15 rtc hzlarnda sre ok uzundur, makine elde tutulduunda titreyebilir, bu nedenle makinenin ayak ya da bir baka sabit nesne zerinde durmas gerekir. Bu balamda, zerinde durulmas gereken bir konu da kullanlan objektifin odak uzakldr. Uzun odak uzaklkl (tele objektif) objektif kullanldnda, 35mm. bir makinede bu objektifin verdii grnt ok byk olacaktr. Bu durumda, net bir grnt elde edebilmek iin normalden daha hzl bir rtc hz kullanmak gerekir. Kullanlan objektifin odak uzaklna bal olarak titrek olmayan net bir grnt elde edebilmek iin seilecek rtc hzn belirlerken yle basit bir kural uygulanabilir: 1000 mm. objektif iin 1/1000, 200 mm. objektifle 1/250 deerleri en uygun rtc hzlardr. Bu anlamda normal objektifler iin ise 1/60 en uygun rtc hzdr. Bu kurala gre ksa odak uzaklkl (geni al) objektiflerle makinenin elde kullanlmas ok kolaydr. Dk k ortamlarnda, makineyi elde tutarak 1/60 ya da 1/30 rtc hzlarnda net fotoraf elde etmek iin geni al objektifler kullanlmaldr. Hareketli nesnelerde, nesnenin hareketinin yn de nemlidir. Hareket halindeki bir otomobil 50 km/s hzla fotoraf makinesine doru geliyorsa; bu ok hzl bir harekettir, hareketli nesnenin sabitlenebilmesi iin hareketin hzna e bir rtc hz gerekir, rnein 1/60 gibi. Otomobil, bak as iinden ayn hzla apraz olarak geerse, hz var olduundan ok hissedilir ve 1/500 ya da 1/1000 deerleri uygundur. Otomobil ayn hzyla, bak as iinden apraz olarak, 5 metre ya da 100 metre ilerden geerse ortaya kan etki farkldr. Doal olarak hareketin fotoraf eken asndan etkisi yakndayken fazla, uzakta iken ise daha azdr. Ayn otomobil bak as iinden daha genel olarak grldnde ise hareket etkisi artar, 1/250 ya da 1/500 deerlerini kullanmak gerekir. Bir nceki paragrafta szn et-
92
SIRA SZDE
Temel Fotoraflk
DNELM S O R U
SIRA tiimiz konuyu SZDE bu rnekle ilgili olarak bir kez daha hatrlatalm. Hareket hlindeki otomobilin fotoraf tele objektif kullanlarak ekilirse, bu objektif hareketin etkisini artrr ve hareketli nesnenin sabitlenmesi gleir ve bu nedenle rtc hz D NELM 1/500, 1/1000 gibi ykseltmek gerekir. Geni al objektiflerde ise hareket etkisi azalr ve bu sorun kolaylkla zlr ve 1/125, hatta 1/60 gibi rtc deerleri kulS O R U lanlabilir.
D KKAT rtc hz ve netlikle ilgili olarak akla gelen temel soru udur: Harekete bal olarak hangi rtc hzlarn kullanmak gerekir? Hareket halindeki konu yryen bir insan ise 1/125 deeri uygundur. Hzla koan bir ocuk ya da bir bisikletli iin 1/250 deeri yeterliSIRA SZDE dir. Gnmzde kullanlan ou 35 mm. makinede 1/1000, 1/2000 hatta 1/4000 rtc hzlar vardr. Bu deerler araba ya da at yarlarnda, spor karlamalarnda ortaya kan AMALARIMIZ ok hzl hareketlerin donuk olarak yakalanabilmesi iin uygundur.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
zerinde durulmas gereken bir konu da uzun pozlamadr. Aydnlatma, koul T A P larna balK olarak ya da zel kayglarla fotoraflar 1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/15 gibi rtc hzlarn ya da ok uzun pozlama salayan B, T deerlerini kullanrlar. Bu deerleri kullanrken fotorafn net olabilmesi iin hem konunun hem de makinenin TE EVZYON sabit olmasL gerekir. Konu ya da makine hareket ettiinde netlik bozulur. Btn bu teknik aklamalardan sonra sonu olarak sylenmesi gereken udur: Sz edilen durumlar denemek ve ortaya kan sonucu grmek gerekir. eitli ekillerde ve hzlarda Nhareket eden nesnelerin farkl rtc hzlarnda (1/30, 1/125 gibi) fo TERNET torafn ekerek sonucu grmek gerekir.
MAKALE
MAKALE
93
zet
A M A
Pozlama yoluyla grntnn oluumunu aklamak. Grnt, film yzeyinde a duyarl bu tabakada oluur. Film yzeyinde grnty oluturan ey nesnenin zerinden gelen ktr. Ik, miktar olarak diyafram, sre olarak ise rtc sistemiyle kontrol edilir. yi ve doru bir fotoraf elde etmenin birinci koulu doru pozlama yapmaktr. Yani konudan fotoraf makinesine gelen n miktar ve sresini, diyafram ve rtc sistemiyle dzenlemektir. Pozlama deerlerini belirleyen bir e olarak diyafram ve rtc sistemlerini tanmlamak. Diyafram sistemi en basit ekliyle, objektif iinde yer alan deiebilir deliklerdir.Uluslararas kabul edilmi olan diyafram deerleri yledir: 1- 1.4 2 - 2.8 - 4 - 5.6 - 8 - 11 - 16 - 22 - 32. Diyafram deerleri birbirinin katlar olarak byr ve klr. Pozlama srecinde, fotoraf makinesine giren k miktar olarak diyafram sistemiyle kontrol edilirken sre olarak ise rtc sistemiyle kontrol edilir. rtc deeri ya da rtc hz olarak adlandrlan birimler, diyafram deeri gibi uluslararas kabul edilmi rakamlarla gsterilir. rtc deerleri ya da rtc hzlar srasyla yledir: B - T - 1 - 1/2 - 1/4 - 1/8 - 1/15 - 1/30 1/60 - 1/125 - 1/250 - 1/500 - 1/1000 - 1/2000 1/4000. rtc sistemi fotoraf makinelerinde iki ekilde yer alr: Yaprak rtcler objektifte yeralr ve almas diyafram sistemine benzer. Dieri ise perdeli rtcdr ve makinenin gvdesi zerinde yer alr. Diyafram - rtc arasndaki ilikiyi aklamak. Diyafram ve rtc deerleri birbiriyle ilikili olarak belirlenir. Fotoraf eken kiinin teknik olarak amac, film yzeyinde net ve doru k younluunda grnt elde etmektir. Grntnn doru k younluunda olmas pozlamayla ilgilidir. Diyafram aklk olarak bydnde, rtcnn ak kalma sresi azalr. Pozlama iin k lm sistemini tanmlamak. Gnmzde kullanlan btn fotoraf makinelerinde zellikle 35 mm. makinelerde ok gelimi
k lme sistemleri vardr. Doru pozlama iin diyafram deeri ve rtc hz kullanlacak filme gre belirlenir. Fotoraf makinelerinde netleme sisteminin almasn aklamak ve ayrt etmek. Fotoraf ekilen nesne, bu nesnenin objektife olan uzakl, objektifin film yzeyine olan uzakl. Bunlar birbiriyle karlkl ilikilidir. Net grnt bu iliki sonucunda ortaya kar. Fotoraf makinelerinde; Refleks, Telemetreli ve Otomatik olmak zere farkl netleme sistemi vardr. Refleks netleme sistemiyle konu baka iinde net olarak grldnde film yzeyinde de net olarak pozlanr. Telemetreli netleme sistemi ise dorudan fotoraf makinesindeki baka yoluyla yaplan netleme sistemidir. Otomatik netleme sistemi, ekim dmesine basldnda devreye giren bir sistem, fotoraf makinesine en yakn nesneye, en uzak nesneye gre otomatik olara netleme yapar. Alan derinliini tanmlamak ve kontrol deikenlerini belirlemek. Fotoraf ekerken konunun iindeki bir nesneye netleme yapldnda, bu nesnenin nndeki ve arkasndaki alan iinde yer alan nesneler de net olarak ortaya kar, ite net olarak ortaya kan bu alana, alan derinlii denir. Alan derinliini belirleyen deikenler; diyafram akl, konunun objektife olan uzakl, kullanlan objektifin odak uzakl ve bask aamasnda fotorafn bytme oran. Diyafram deeri rakam olarak bydnde alan derinlii artar, rakam olarak kldnde alan derinlii azalr. Yani f22 ve f2.8 deerleri ele alndnda f22 fazla-f2.8 az alan derinlii salar. Geni al objektifler fazla tele objektifler ise az alan derinlii salar. rtc hz ile fotorafn net kmas arasndaki ilikiyi aklamak. Hareketli bir nesneyi, hareketi dondurarak yani net olarak ekebilmek iin 1/125 ve st 1/500, 1/1000 gibi rtc hzlarn kullanmak gerekir. Bu durum fotoraf ekilen konunun doru netlenmi olmasyla ilgili deildir.
A M A
A M A
AM A
A M A
A M A
A M A
94
Temel Fotoraflk
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi pozlamay belirleyen temel elerden biridir? a. Konunun dokusu b. Kullanlan film tipi c. Konunun d. Konunun bykl e. Kullanlan objektif 2. Aadakilerden hangisi diyafram sistemiyle ilgili elerden biri deildir? a. 1/500 b. f deeri c. f stop d. f5.6 e. f11 3. Aadakilerden hangisi rtc sisteminin pozlama srasndaki grevidir? a. I sre asndan kontrol etmek b. In hzn kontrol etmek c. In miktarn kontrol etmek d. Diyafram dzenlemek e. Pozlamay dzenlemek 4. Diyafram aklk olarak bydnde, rtcnn ak kalma sresi azalr. rtcnn sresi azaldnda, yani perde daha ok ak kaldnda; diyafram akl kslr miktar olarak daha az k geer; ancak sonu olarak film yzeyine den k hep ayndr. Buna gre aadakilerden hangisi sylenebilir? a. Diyaframn ncelikli alma sistemi b. Doru pozlamann yaplmas c. Diyafram ve rtcnn karlkl ilikisi d. Diyafram ve rtcnn uyumlu almas e. Diyaframin rtcye etkisi 5. Fotoraf ekerken, konunun k ortamna gre film, diyafram ve rtc deeri belirlemeye ne ad verilir? a. Pozlama b. Ik lm c. Az pozlama d. Fazla pozlama e. Doru pozlama 6. Aadakilerden hangisi fotoraf makinelerindeki kontrol sistemlerinden biridir? a. Netlik sistemi b. ayak c. ekim dmesi d. Doru netleme e. Film banyosu 7. Aadakilerden hangisi telemetre netleme sisteminin belirleyici zelliidir? a. Refleks sistem b. Objektiften netleme c- Bakatan yaplan netleme d. Objektif hareketleriyle yaplan netleme e. Elle yaplan netleme 8. Aadaki ifadelerden hangisi f11 diyafram akl iin sylenebilir? a. Kolay netlemeyi salar b. Az alan derinlii salar c. Ak diyafram akldr d. Fazla alan derinlii salar e. Titremeyi engeller 9. Aadaki rtc hzlarndan hangisi uan bir kuun fotorafn ekerken kullanlr? a. 1/30 b. 1/15 c. 1/500 d. 1/60 e. B 10.Hareketli bir nesnenin fotorafta net olarak ortaya kmasna ne ad verilir? a. Hareketin dondurulmas b. Hareketi kaydetmek c. Hareketi pozlamak d. Hareketi duraanlatrmak e. Doru pozlamak
95
Okuma Paras
Grnmler Fotorafn Belirsizlii (...) Fotoraf makineleri grnmleri tama aygtlardr. Fotoraf makinesinin alma ilkesi ilk icat edildii gnden bu yana deimemitir. Fotoraf ekilen nesneden gelen k, bir delikten geer ve bir fotoraf kliesinin ya da filmin zerine der. Bu klie ya da film, kimyasal zellikleri nedeniyle k izlerini korur. Biraz daha karmak eitli kimyasal ilemler sonucu bu izlerden bask yaplr. Yaadmz yzyln standartlarna gre, bu ilem teknik adan basittir. Tpk fotoraflkla tarihsel adan kyaslanabilecek bask tekniinin kendi zamannda basit olmas gibi. Hl basit olmayan ey, fotoraf makinesinin tad grnmlerin doasn kavrayabilmektir. Fotoraf makinesinin tad grnmler bir ina, insan yaps kltrel bir rn mdr, yoksa kumdaki ayak izi gibi, gemi bir eyin doal olarak brakt bir iz midir? Yant, her ikisidir. Fotoraf, fotorafn ektii olay seer. Bu seime kltrel bir ina gzyle baklabilir. Bu inann uzam da, fotorafnn fotoraflamay semedii eyleri reddediiyle belirlenmitir. Bu ina, onun, gzlerinin nndeki olay okuyuudur. Fotorafnn fotoraflanacak an seimini belirleyen, genellikle sezgisel ve hzl olan bu okuyutur. Ayn ekilde, bir olayn fotoraflanm imgesi, fotoraf olarak gsterildiinde kltrel inann bir paras olur. Belli bir toplumsal duruma, fotorafnn hayatna, bir nermeye, bir deneyime, dnyay aklamann bir yoluna, bir kitaba, bir gazeteye, bir sergiye aittir. Gene de imgeyle temsil ettii ey arasndaki maddi iliki (bask kadnn zerindeki iaretlerle bu iaretlerin temsil ettii aa arasndaki) anlk ve ina edilmemi bir ilikidir ayn zamanda. Gerekten de bir iz gibidir. Fotoraf aac, istedii grnty, filmin eidini, oda, filtreyi, poz sresini, bask solsyonunun kuvvetini, baslacak kadn cinsini, basknn akln ya da koyuluunu, basknn erevesini ve buna benzer baka eyleri seer. Ancak karmad ve fotorafn temel niteliini deitirmeden karmayaca nokta, aatan gelen n mercekten geiiyle bunun filmin zerinde brakt izdir. izimle fotoraf arasndaki fark sorgularsak, izle kastettiimizin ne olduu daha ak ortaya kacaktr. izim bir eviridir. Yani kat zerindeki her iaret, yalnzca gerek ya da hayali modelle deil, katta batan beri bulunan iaret ve uzamla da bilinli olarak balantldr. Bu nedenle izilmi ya da boyanm imge saysz yargnn enerjisiyle (ya da eer izim ktyse, bitkinliiyle) rlmtr. Bir izimde ne zaman bir figrasyon yaplsa, ona ilikin her eye, sezgisel ya da sistematik olarak, bilin araclk etmitir. Bir izimde elma yuvarlak ve kresel olarak yaplmtr; fotorafta elmann yuvarlakl, k ve glgesi verili olarak alglanr. Yapmayla alglama arasndaki bu fark, zaman ile olduka farkl bir ilikiyi de ima eder. izim kendi yapm zamann ierir; bunun anlam da gsterdiinin yaama zamanndan bamsz olarak, kendi zamanna sahip olmasdr. Bunun aksine fotoraf, neredeyse ansal olarak btn genellikle insan gznn alglayamayaca bir hzda alglar. Fotorafn ierdii tek an, gsterdii eyin yaltlm andr. Bu iki tr imgenin ierdikleri zaman arasnda bir baka nemli fark daha vardr. izimde varolan zaman, tekdze deildir. Ressam, nemli bulduu eylere daha fazla zaman verir. Bir yz, muhtemelen zerindeki gkyznden daha fazla zaman ierecektir. izimdeki zaman, insan deerlerine gre gerekleir. Fotorafta zaman tekdzedir: imgenin her paras tekdze sremli bir kimyasal ileme tbi tutulmutur. Ortaya kma srecinde btn paralar eit olmutur. (...) Kaynak: John Berger, O Ana Adanm, (ev. Yurdanur Salman ve Mge Grsoy), Metis Yaynlar, 1986, s. 94-95.

1. c 6. a 2. a 7. c 3. a 8. d 4. c 9. c 5. e 10. a
Bavurulabilecek Kaynaklar
Kl, Levend (2007). Fotorafa Balarken. nc basm. Ankara: Dost Kitabevi Yaynlar.
96
Temel Fotoraflk
Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1 Daha nce de szn etmitik, diyafram akl insan gznde yer alan irise benzer. Gzmzn irisi az k ortamnda alr, ok kl bir ortam da ise kslr. Diyafram akl da ayn sisteme gre alr. Fotoraf makineleri hangi sistemle yaplm olursa olsun, diyaframn bu zellii deimez. te yandan her belirlenen diyafram akl ayn zamanda fizik kurallarna gre netlemesi yaplan konunun nnde ve arkasnda belirli bir alann daha net olarak grlmesini salar. Bunu belirleyen temel elerden biri de pozlamada kullanlan diyafram akldr. Sra Sizde 2 rtc sisteminin farkl olmas pozlamay etkilemez. rtc hangi sistemle yaplm olursa olsun sre asndan kontrol etmesi farkllamaz. Bu anlamda zerinde durulmas gereken konu udur: Yaprak rtcler objektif zerinde yer ald iin bu tr objektiflerin nitelikleri farkllar. Orta boy ve byk boy yaprak film kullanan fotoraf makinelerinde kullanlan yaprak rtcl objektifler sadece retildii makineyle kullanlabilir. Sra Sizde 3 Diyafram aklnn birinci grevi pozlama iin miktar asndan kontrol etmektir. Belirlenen her diyafram akl ayrca alan derinliini dzenler. Yani ayn fotoraf f2 ve f11 ile ekildiinde ortaya kan grntdeki nesnelerin oluturduu derinliin net grlmesi farkl olur. Ayn ekilde belirlenen her rtc hznn birinci grevi pozlama asndan n sresini kontrol etmektir. Belirlenen her rtc hz ayrca fotoraf ekilen nesnenin donuk ya da titrek grnmesini salar. Koan bir kii 1/15 ve 1/125 rtc hzlarnda ekildiinde koan kiinin net grlmesi iin 1/125 rtc hz hareketin dondurularak net grlmesi salanr. Sra Sizde 4 Fotoraf ekilen nesnenin doru pozlama deerinin 100 ISO deerli bir film iin 1/125 f11 olduunu dnelim. Bu lm 1/125 f5.6 uygularsak diyafram deeri 2 durak kslacak ve 4 misli daha az kla film pozlanacaktr. Bu durumda bu eksik olan n tamamlanmas gerekir. Kullanlan siyah-beyaz ve renkli negatif filmlerin 1, 1.5 bazen 2 durak diyafram deeri az pozlamaya uyumu olabilir. Yani az k nedeniyle film yzeyinde etkilenmeyen blgelerde yine de ton elde edilir. Kullanlan filmin k duyarlln iyi bilmek gerekir. Filmin az ve fazla pozlamaya kar uyumunun nasl olduu bilinmelidir. Sra Sizde 5 Bu anlamda deerlendirmek demek refleks netleme sisteminin fotoraf asndan olumlu ve olumsuz yzlerini belirlemektir. nce sistemin nasl altn hatrlayalm. Refleks sistem objektifin iinden konuyu grr ve netleme objektiften gelen k yoluyla yaplr. Film yzeyi zerinde grnty oluturan k dalgalar bakaca ulaarak netleme sistemini altrr. Bu sistemin olumlu yn netlemenin ve objektifin ayn k hatt zerinde almasdr. Objektifin grdn bakacn grmesi olumlu bir eydir. Sistemin olumsuz yn ise refleks sistemdeki aynann pozlama srasnda kapanmasyla bakan karanlk kalmasdr. Bu durum fotorafnn konuyla ilikisini snrlamaktadr. Baz fotoraflarn nem verdii bu durum, refleks netleme sisteminin olumsuz bir zellii olarak grlr. Sra Sizde 6 Bu alan derinliiyle ilgili bir konudur. Fotorafta belli bir alann net ve dier alanlarn netsiz grlmesi gerekiyor. Bu durumda netliin n sradaki aalara yaplmas gerekir ancak pozlama en ak diyafram deerine gre dzenlenmelidir. Objektifin en ak diyafram deeri rnein; f28 belirlenir rtc hz bu diyafram deerine gre belirlenir. Bu ekilde ok az alan derinlii oluur ve n sradaki aalar net dierleri netsiz olarak ortaya kar. Sra Sizde 7 Hareketli bir konunun fotorafnn ncelikle net olmas gerekir. ncelikle konu ile fotoraf makinesi arasndaki uzakln doru belirlenmesi gerekir. Netlik ayarn doru yapmak yeterli deildir; nk hareketli konunun fotoraf makinesine uzaklnn belirlenmesiyle birlikte pozlama iin belirleme rtc hzla hareketin dondurulmas gerekir. Yani hareketli konunun hzna uygun bir rtc hzna gre diyafram deeri seilmelidir. Byle bir ekimi geni al ya da normal bir objektif ile yapyorsanz hareketli konuyu izlemek daha kolaydr; tele objektif kullanldnda konuyu izlemek zorlar. Hatrlayacanz gibi tele objektiflerin bak as dardr bu nedenle hareketli bir konuyu izlemek zellikle geni al objektiflere gre zordur.
97
Seilmi Fotoraflar
98
Temel Fotoraflk
99
100
Temel Fotoraflk
101
102
Temel Fotoraflk
103
104
Temel Fotoraflk
105
3
Amalarmz

TEMEL FOTORAFILIK
Optik yoluyla yzey zerinde grnt oluturmann srecini belirlemek. Objektiflerin teknik zelliklerini aklamak. Normal ve geni a objektiflerin zelliklerini ayrt etmek. Tele ve 300 mm objektiflerin zelliklerini ayrt etmek. Fotorafn resmetme tekniiyle elde edilen grntnn grsel yapsn aklamak. Grsel estetik e olarak ve aydnlatma tekniklerini aklamak. Grnt alan iinde grsel elerin birlikte kullanmn ve konuyu deerlendirmek.
Anahtar Kavramlar
Odak Noktas Gr As Geni Al Objektif Bak As Tele Objektif Kaplama Alan Normal Objektif Zoom Objektif Optik Bak D Ik Grnt Alan ereve Oran Grsel G
erik Haritas
Optik Yoluyla Yzey zerinde Grnt Objektifin Tasarm ve Yaps Normal Objektifler Geni Al Objektifler Tele Objektifler Zoom Objektifler Grnty Kontrol Etmek Ik ve Aydnlatma Grmek
Temel Fotoraflk
Objektifler ve Grnt Estetii
Objektifler ve Grnt Estetii

OPTK YOLUYLA YZEY ZERNDE GRNT
A MA
Optik yoluyla yzey zerinde grnt oluturmann srecini belirlemek.
Fotoraf; kla resmetme anlamna gelir. Fotorafn resmetme teknii denildii zaman da anlalmas gereken a duyarl yzey zerine kla resmetmektir. Bu sre iinde belirleyici olan temel e fotoraf ekilen nesneden gelen k dalgalarnn en yksek oranda film yzeyine ulamasdr. Bunu salayan ey de optiktir. Fotoraf makinesinde grnty oluturan ve nitelii etkileyen objektiftir. Bu nedenle, objektif fotoraf makinelerinin kalbidir. Nasl ki kalbi rahatsz bir vcudun hayat srdrmesi gleirse, niteliksiz bir objektifin verdii grnty makinenin dier zelliklerinin dzeltmesi mmkn deildir. evremizde grdmz btn nesneler boyutludur. Bunlarn fotorafn ektiimizde bu nesneleri film yzeyine ikiboyutlu olarak kaydederiz. boyutlu nesneleri yzey zerinde ikiboyutlu olarak ortaya kartan fotoraf makinesinin objektifidir. Objektif denildiinde fotoraf makinelerinde grnt retmeye yarayan mercekler sistemi anlalr. Genellikle objektifler birden ok mercein birlemesinden oluur; ancak sistemin alma prensibini anlamak iin tek bir mercekten balamak gerekir. Yeniden karanlk kutu yani camera obscurann alma sistemini hatrlayalm. Drt taraf kapal iine k szdrmayan bir kutu ve n yznde bir ine delii yer alr. Nesneden gelen k bu ine deliinde toplanarak kutunun iine girer. SIRA oluturduunu ne deliinden giren n sa-sol ve alt-st ters olarak grntSZDE aklamtk. Ik dalgalar nesnenin farkl noktalarndan gelerek ine deliine ular ve delii getikten sonra apraz olarak ilerler. Yani nesneninaltndan gelen k D NELM ste, stnden gelen alta, sandan gelen sola, solundan gelen saa gider. te bu nedenle grnt ters olarak oluur. ne deliinden geen k ok zayf olduu S O R U iin oluan grntnn netlii ve keskinlii zayftr. Yzey zerindeki delik ne kadar kk olursa, delikten geen n D K K A T o kadar ok enerjisi olur. Bunun sonucu olarak, ine delii ne kadar kk olursa grntnn kalitesi o kadar artar. ne delii yerine mercek konulduunda grntnn keskinlii artar, nk mercek SIRA SZDE ok daha fazla k toplar.
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
108
ekil 3.1
Temel Fotoraflk
Ik Dalgalarnn Sapp Krlmas Nesnelerin zerinde gelen k dalgalar yaylarak ilerlerken stnde delik olan ve effaf olmayan bir yzeyle karlatnda, k dalgalar delikte toplanr ve delii getikten sonra yaylarak ilerler. Bu yzey, drt taraf kapal bir kutu ekline getirildiinde ise ine delii fotoraf makinesi ortaya kar.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Mercein grnt oluturma biimi ine deliinden farkldr. Mercek, camdan yaplan geirgen bir cisimdir. Ik dalgalar bu cisme ular ve geirgen yzeyi geerek grnty oluturur. Mercein grnt oluturmasn anlayabilmek iin k dalgalarnn bir yzeyle karlatnda n yzeyi geerek nasl ilerledii zerinde durmak gerekir. Bu anlamda k ve mercek konularyla ilgili olarak; n kSIRA SZDE rlmas, odak noktas ve asal eksen gibi kavramlar aklamak gerekir. Ik dalgalar; cam, su ya da mercek gibi yar geirgen bir yzeyle karlatnda bu yzeyi geen hareket halindeki klar, ynn deitirerek ilerler. Hareket halindeDNELM ki n (n) bir yzeyi getikten sonra ynn deitirerek ilerlemesine krlma denir. Yani tek bir mercekten geen k dalgalar bu mercei getikten sonra krlarak ilerler.S O R U Fotoraf makinelerinde kullanlan objektifler birden ok mercein birlemesinden DKKAT oluur. Tek bir mercein nasl altn grdk. imdi de st ste yerletirilmi prizmalar dnelim: Konunun zerinden gelen hareket hlindeki klar her AMALARIMIZ bir prizmay geer ve krlarak ilerler. st ste konulmu olan prizmalarn krlma alar birbirinden farkl olur. Yani ekil 3.2de grld gibi st ste konulmu prizmalardan oluan bir mercek dnelim. stteki prizmalar daha geK T P ni, alttakiler iseAdar ayla krlr. Sonu olarak ortaya kan udur: Her prizmadan geerek krlan hareket halindeki klar, krlma alar nedeniyle bir noktada birleir. Baka bir deyile, hareket halindeki klar prizmalar getikten TELEVZYON sonra birbirine yaklaarak ilerler ve bir noktada birleir. te bu noktaya, odak ya da odak noktas denir. Bu noktann mercee olan uzaklna da odak uzakl denir. Mercein merkezinden geen ve zerinde odak noktasnn olutuu eksene de N T E R Neksen (optik eksen) denir. Fotoraf makinelerinde kullanlan asal E T objektifler bu dnceden hareket ederek gelitirilmitir. Fotoraflk asndan ortaya kan kural udur: Hareket halindeki klarn, yaknsak (ince kenarl) bir mercei getikten sonra birletikleri odak noktasnda konunun net ve aydnlk grnts oluur.
SIRA SZDE
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Odak: Bir mercei getikten sonra asal eksene doru K T A P yaklaarak ilerleyen nlarn asal eksen zerinde birletikleri nokta. Odak noktas. Odak Uzakl: Bir mercein odak noktas ile mercein orta noktas arasndaki uzaklk.
TELEVZYON
NTERNET
Asal Eksen: Bir mercein merkezinden geen ve zerinde odak noktasnn yer ald eksen.
3. nite - Objektifler ve Grnt Estetii
109
ki adet kk mumu yan yana koyarak yaknz. Elinize basit bir byte aln ve mumlar ne gelecek ekilde byteci tutunuz. Bytecin arkasna da bir beyaz kt tutunuz. Arkadan ne doru; beyaz kt, byte ve mumlar sralanm durumda iken byteci hareket ettirerek mumlarn grntsn beyaz kt zerinde grmeye aln. Kt zerinde iki mumu ayr ayr greceksiniz, nk her nesneden hareket halinde kendine zg k dalgalar gelir. Bu k dalgalar grnty oluturur. Grntnn net olarak ortaya kt yer n odakland noktadr; bu nokta odak noktasdr. Odak noktasnn bytece olan uzakl da odak uzakldr.
ekil 3.2 In Krlmas 1. Hareket hlindeki k, camla karlatnda camn iine girdikten sonra eilerek ilerler.
2. Cam prizmaya giren k hem prizmaya girdikten sonra hem de ktktan sonra krlarak ilerler.
3. Prizmalardan oluan bir mercee gelen klar prizmann kenarndan ortasna doru yaklaarak krlr ve mercei getikten sonra bir noktada birleir.
4. Bir mercei geerek krlan klarn birletii noktaya odak noktas ve bu noktann mercee olan uzaklna odak uzakl denir.
110
ekil 3.3 In Odaklanmas
Temel Fotoraflk
Bytme mercei yani yaknsak mercek, stne gelen gne nlarn kat stne bir noktada toplar. Kat stndeki bu nokta ile mercein orta noktas arasndaki uzaklk odak uzakldr. Odak uzakl artnca kat stndeki grnt boyutu byr.
Mercek kullanlarak elde edilen grntnn niteliinin grerek anlalmas kolay deildir. Merceklerde net grnt elde etmeyi engelleyen baz konular vardr. Ik dalgalar bir mercee girdikten sonra krlmalar farkl olur. Mercein asal eksenine yakn olanlaryla uzak olanlarn krlmalar farkldr. Bu anlamda iki temel mercek kusuru ya da bozulmadan sz etmek gerekir: Bunlar kresel ve renklerin bozulmasdr. Kresel bozulma, bir mercei geen hareket hlindeki klarn farkl odak noktalarna dmesi nedeniyle net bir grnt elde edilememesidir. Beyaz k farkl dalga boyundaki klardan oluur. Beyaz k prizmadan geirildiinde renk tayfn oluturan farkl renklerdeki klar grrz. Hareket hlindeki klar mercekten geerek ve krlarak grnty olutururken, bir ucundaki mavi k ile dier ucundaki krmz n krlmas ayn (olmaz ve bu farkl renklerdeki klar) asal ekseni farkl odak noktalarnda keser. Renklerin bozulmas olarak aklanan bu konu nedeniyle ortaya net olmayan bir grnt kar.
111
Kresel bozulma ve renklerin bozulmas yannda, tek bir mercein net grnt vermesini engelleyen grntnn bklmesi ve astigmatlk hatalar da sz konusudur. Tek bir mercek kullanarak net ve keskin bir grnt elde etmek ok gtr. Bu nedenle fotoraf makinelerinde kullanlan objektifler birden ok mercekten oluur. Bu ekilde, kresel bozulma ve renklerin bozulmas sorunlar ortadan kaldrlmaya allr. Objektif iinde yer alan her bir mercee eleman denir. Baz zoom objektifler, 16 elemandan oluur. Bu kadar ok mercein bir arada kullanlmasnn nedeni objektifle net, keskin ve yatay-dikey eksenleri bozuk olmayan grnt elde etmektir.
OBJEKTFN TASARIMI VE YAPISI

A M A
Objektiflerin teknik zelliklerini aklamak.

SIRA SZDE SIRA SZDE
Teknolojik gelimelere bal olarak fotoraf alannda birok gelime olmasna ramen fotoraf makinelerinin baz temel nitelikleri deimemitir.Bunlarn banda D NELM da objektifler gelir. Objektifler hl belli optik kurallara gre almaktadr. Optik ve k konusundaki kurallar objektifler iin temel belirleyici elerdir. Bir objektiS O R U fin nitelii tek bir olgu ile belirlenir. Nitelikli grnt reten objektif iyi objektiftir. Objektifin tasarm yaplrken bir objektifin temel zelliklerinin gz nndeT tutulmas geDKKA rekir. Bu zellikler unlardr: Odak uzakl, SIRA SZDE Diyafram akl, Bak as, Seme gc, AMALARIMIZ En yakn netleme uzakl, Bykl ve dier zellikleri.
K T A P
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Objektifin niteliini belirleyen bu zellikleri salayan ey, merceklerdir. Bir objektifin mercek kalitesi ne kadar iyi olursa elde edilen grntnn nitelii de o kaT LEV YON dar artar. yi bir mercek sisteminden yanllkla kt grnt Eelde Zedebilirsiziniz; ancak kt bir mercek sisteminden yanllkla iyi bir grnt elde edemezsiniz. Fotoraf makinesinin kalbini oluturan objektiflerin tasarm ve retimi; karmak hesaplamalar ve ilemleri ierir. Bu amaca ynelik olarak gnmzde ileri bilNTERNET gisayar teknolojileri kullanlmaktadr. Yukarda sylemitik, tek bir mercekle elde edilen grnt birok hatay ierir. Bu nedenle de objektiflerde birden ok mercek kullanlr ve iyi bir objektifin mercek sistemi nedeniyle ortaya kacak hatann en az, grnt kalitesinin ise en fazla olmas gerekir. Bir objektifin zellikleri belirlendikten sonra istenilen zelliklere uygun bir objektifin iinde ka tane mercek kullanlaca ve bunlarn hangisinin ibkey ve dbkey olaca belirlenir. Kullanlacak olan merceklerin k krlma oran, objektifin niteliiyle ilgili en nemli konudur. Krlma oran, mercein k geirme gcn gsterir. Bunun iin mercekler, krlma ve ayrma gc yksek ya da dk olan camdan yaplr. Merceklerle ilgili olarak merceklerin aplar, kalnlklar ve yzey eimleri objektif tasarmnn en nemli konularndandr. Mercekler objektif iinde arka arkaya sralanm olarak dururlar. Bu sralanmayla ilgili olarak diyafram aklnn ve grntnn bozulmasna neden olan hatalarn en aza indirilmesi gerekir.
TELEVZYON
NTERNET
112
ekil 3.4 Objektifler Farkl amalara ynelik olarak eitli objektifler vardr. Objektiflerin beyirleyici zellii odak uzakldr.
Temel Fotoraflk
1 1.2 1.5
35 4 5.6 8
22 16 11 8 5.6 4
22
Z ik
16
Ait
o-S
22
16
4 8
12
J a pa n
8 4
Netleme Bilezii
f1 m
30 10
11
5 30 10
16
1130697
10 3
Uzaklk Bilezii
16 22 4 8
22
5.6
22 16 8 4
.4 1:1
22 16 11 8 5.6 4 2.8
Diyafram Bilezii Balant Bilezii
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Arka arkaya sralanm merceklerin dz bir eksen zerinde olmas ok nemlidir. Objektifin hem kk hem hafif hem de belli bir piyasa deerinde olacak ekilde tasarlanarak retilmesi gerekir. Objektifin zelliine bal olarak kullanlan SIRA SZDE mercek says farkllk gsterir. rnein; 50 mm. f2 diyafram deerindeki bir objektif alt mercekten oluurken ayn objektif f1.4 diyafram deerinde olduunda mercek says D Nve M artar E L sekiz mercek gerekir. Merceklerin arka arkaya sralanmas nitelikli grnt elde etmeye yneliktir. Objektif, fotoraf ekilen konuyu mmkn olduu kadar aslna uygun bir grnt olarak ortaya kartmaldr. Bunun iin de kulS O R U lanlan her bir mercein nitelii nemlidir.
DKKA Btn objektiflerin Toluturduu grnt yuvarlaktr ve grntnn en net blgesi ortasdr. Kenarlara doru grnt zayflar ve netsizleir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
50 m m
2.8
6 x 7 cm
50 mm
105 mm
105 mm
5 x 4 in
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
35 mm
113
ekil 3.5
Bir objektifin ortaya kard grntnn en net blgesinin apna, objektifin kaplama alan denir. yi bir grnt elde edebilmek iin bu alann, film grnt alann kaplamas gerekir. rnein; 35 mm. filmin grnt alan 24x36 mm.dir. Bu alann diyagonal uzunluu ise 43 mm. dir. 35 mm. filmle kullanlan bir objektifin kaplama alannn ap en az 43 mm. olmas gerekir, nk 43 mm. apl bir grnt 24x36 mm.lik bir alan kaplayabilir. 6x6 cm. ya da 6x7 cm. filmlerde bu alan daha fazladr. te bu nedenle, 35 mm. makineler iin retilmi olan objektifler, orta ya da byk boyutlu makinelerle kullanlamaz. Objektiflerin yaplaryla ilgili bir konu da, odak uzakldr. ok uzaktaki, sonsuzdaki bir nesneye (rnein gnee) netleme yapldnda, objektif ile film yzeyindeki grnt arasndaki uzakla odak uzakl denir.
Mercek Bozulmalar Basit Mercek. Basit bir bytme merceiyle elde edilen grnt birok hatay ierir. Bu hatalar dzeltmek iin birden ok mercek kullanmak gerekir. Kresel Bozulma. Mercein asal eksenine yakn gelen nlar ile uzak gelen nlarn krlmas farkldr. Bunun sonucunda net olmayan bir grnt oluur. Renklerin Bozulmas. Mercee yaknlna gre mavi, yeil ve krmz renk SIRA SZDE klar farkl odak noktalar oluturur. Bunun sonucunda net D oluur. olamayan grnt N E L M
S O R U
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Objektifin odak uzakl, fotoraf ekilen konu ile grnt arasndakiK karlkl ilikiyi D KAT iki nemli noktada etkiler. Birincisi; odak uzakl film yzeyindeki grntnn bykln; ikinci olarak fotoraf ekilen konuya hangi ayla baklacan yani objektifin asSIRA SZDE n belirler. Fotorafn resmetme tekniinin optik yoluyla resmetmeAMALARIMIZ belirtmiolduunu tik. Yani fotoraf eken kii evresine optik yoluyla bakandr. plak gzle evremizi grmemizle optik yoluyla grmek birbirinden ok farkldr. Bu noktada T A P bir konuya, gz ve objektifle bakarken ortaya kan nemliK farkll belirtmek gerekir. Bir insann evresinde net olarak grebildii a, gr asdr. Bir objektifin grebildii a ise bak asdr. Gr as denildiinde; 10, 50, 100 vb. T E L gr asndaki, derecelik snrlar kesin belli bir a sz konusu deildir. Yani E V Z Y O N ann derecesi kesin olarak belli deildir. Objektifin bak asnda ise objektifin odak uzaklna gre ann derecesi kesin olarak bellidir. Bak as denildiinde, objektifin odak uzaklna gre 5, 10, 50 vb. derece gibi kesin alar NTERNET sz konusudur. Daha basit bir anlatmla bu konu grmek ve bakmak kavramlar arasndaki farka benzer. nsan gz grr, objektif ise bakar. Gr alan ise gr as ve bak asnn kapsad alandr. Bu alan, kullanlan objektifin odak uzaklna gre geniler ya da daralr. 50 mm. uzaklktan bir otomobilin iki fotorafn ekelim. Birinci fotoraf 50 mm. odak uzaklkl objektifle, ikinci fotoraf 200 mm. odak uzaklkl objektifle ekelim. Bu iki fotorafta otomobilin byklk olarak grnts farkl olacaktr. Bunun nedeni, uzun odak uzaklkl objektiflerin daha byk, ksa odak uzaklkl objektiflerin ise daha kk grnt oluturmasdr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
114
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Objektiflerin rettii grntnn bykl de nemli bir konudur. Ayn konuya ynelmi olan iki objektifin rettii grntnn bykl farkl olabilir. eSIRA uzaklk kim artlar ve SZDE deimeksizin elde edilen grntnn boyutu deiir. Bunun nedeni objektifin odak uzakldr. Odak uzakl arttnda objektifin (tele) salad grntdeki nesnelerin boyutu byr ve bak as daralr. Tersi durumDNELM da (geni al objektif) ise grntdeki nesnelerin boyutu klr, nk bak as geniler. Bu durumda objektifin; odak uzakl arttnda bak as daralr, S R U odak uzaklOksaldnda ise bak as geniler. ObjektiflerinDsnflandrmas da odak uzaklna gre (yani bak asna gre) yaplr: (1) KKAT Normal objektifler, (2) geni al -ksa odak uzaklkl- objektifler, (3) tele objektif -uzun odak uzaklkl- objektifler, (4) zoom -deiebilir odak uzaklkl- objektifler. SIRA SZDE Deiebilir objektifli fotoraf makinelerinde (35 mm. roll ve yaprak film kulAMALARIMIZ lanan makineler iin geerli) farkl objektifler kullanmak mmkndr. Ayn gvde farkl objektifle kullanlabilir. Bu ekilde ayn makineyle farkl bak alar elde edilir. Yani normal ya da geni al, tele ya da zoom objektif kullanK T A P labilir. Normal, geni, dar al ve zoom objektiflerin kendine zg zellikleri, yararl durumlar ve sakncalar vardr. Unutulmamas gereken kural udur: Film yzeyi bo bir tuval gibidir. Bu bo yzeye; tek bir insan yz, btn vcuduyTELEVZYON la tek bir insan, grup hlinde bir insan topluluu, trafik ak iindeki insanlar, engin bir doada yryen tek bir insann fotoraf grntlenebilir. Farkl odak uzaklkl objektifler, fotoraf ekene aynen bir ressam gibi sonsuz sayda bak N as salar. T E R N E T
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
NORMAL OBJEKTFLER
AM A
Normal ve geni al objektiflerin zelliklerini ayrt etmek.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
SIRA SZDE Fotoraflkta kullanlan objektifler, o objektifle birlikte kullanlan filmin boyutuyla ilikilidir. lk bakta karmak gibi grlen bu konunun anlalmas ok basittir. Objektifin odak uzakl, kullanlan film boyutunun diyagonal ke uzaklna DNELM yaklak olarak eitse objektif o film boyutu iin normal objektiftir. rnein, 35 mm. filmin boyutu 24x36 mm. ve kegen uzunluu 43 mm. dir. Bu durumda, 50 S O R U mm. bir objektif 35 mm. makineler iin normal objektiftir.
DKKAT
SIRA SZDE
Genel bir anlayKolarak normal objektiflerin bak asnn insan gznn gr asna DK AT yakn olduu kabul edilir. Normal objektifle ekilen bir negatif grnt, bytldnde ortaya kanSIRA SZDE bak as insan gznn gr asna yakndr. Bu nedenle norfotorafn mal objektifler, fotoraflkta bir standart olarak kabul edilir ve dier objektif eitleri bu standarda gre belirlenir.
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Yukarda belirttiimiz gibi bu standard belirleyen ise kullanlan filmin kegen uzunluudur. Fotoraflar ounlukla normal objektif kullanr. Bu objektifler tekK T A P nik olarak iyi ayarlanmtr; grntleri keskin ve nettir. Bunlar en yksek diyafram akl ve salar, ek bir gere kullanmadan ok yakn netleyebilir ve fiyatlar dier objektiflere gre ucuzdur. Normal objektifler, en ucuz fiyatla en niteTELEVZYON
NTERNET
NTERNET
115
Bu fotoraf, 35 mm. fotoraf makinesiyle 21 mm. geni al bir objektifle ekilmitir. Portresi ekilen kii iinde bulunduu meknla grlmektedir. Bu objektif konuya bakan konumu yaratmaktadr.
Bu fotoraf bir nceki fotorafn 45 mm. objektif kullanlarak ekilmi eklidir. Grld gibi objektifin odak uzaklnn deimesiyle fotorafn konusu olan kii iinde bulunduu mekndan ayrlarak fotoraf karesi iinde yer almaktadr.
116
Temel Fotoraflk
likli grnty salar. Bu objektifler, fotorafln hemen hemen btn alanlarnda kullanlabilir. Portre ekimleri ve durgun konular iin normal objektifler doru seimdir. Geni al ve tele objektifler gibi perspektifi bozan etkileri yoktur. Farkl boyutlarda film kullanan fotoraf makinelerine gre normal objektifler yledir: 35 mm. fotoraf makineleri iin normal objektif, 50 mm. odak uzaklkl objektiftir. Orta boyut makinelerin normal objektifi (6x6 cm. roll film makineleri) 80 mm. ya da 100 mm. odak uzaklkl objektiftir. 6x9 cm. film kullanan makineler iin 105 mm. odak uzaklkl objektiftir. Byk boyut makinelerde, 10x15 cm. film boyutu iin 150 mm. odak uzaklkl objektifler.
35 mm. iin portre ekimlerinde en uygun objektifler 50 mm. ve 105 mm. objektiflerdir. Bu objektiflerde perspektif deiimi en azdr. Ayrca konuyla iliki kurma asndan ideal uzakl salar. Bu objektiflerle, geni alarda olduu gibi ne konuya ok yaklaarak ne de tele objektiflerde olduu gibi konudan ok uzaklaarak fotoraf ekilir.
117
GEN AILI OBJEKTFLER

Geni al objektifler, odak uzakl, kullanlan film boyutunun kegen uzunluundan az olan objektiflerdir. Bu objektifler, normal objektiften daha geni bir ayla konuya bakar ve bir film karesine normal objektiften ok daha fazla ey sdrrlar. rnein, ak bir alanda voleybol oynayanlarn fotorafn normal objektif kullanarak bir film karesine sdrmak iin konudan uzaklamak gerekir. Oysa ayn fotoraf geni al bir objektifle ok daha yakndan ekilebilir; nk geni al objektifler, normal objektiflere gre daha geni bir bak as salar. Geni al objektifler, normal objektife gre daha ksa odak uzaklkl objektiflerdir. Farkl boyutlarda film kullanan fotoraf makinelerine gre geni al objektifler yledir: 35 mm. fotoraf makineleri iin, odak uzaklkl 50 mmden az olan objektiflerdir. 35 mm., 28 mm. ya da 21 mm. gibi. Orta boyut makineleri iin 6x6 cm. (roll film makineleri) odak uzaklkl 80 mmden az olan objektiflerdir. 6x9 cm. film kullanan makineler iin odak uzaklkl 105 mmden az olan objektiflerdir. Byk boyut makinelerde, 10x15 cm. film boyutu iin odak uzaklkl 150 mmden az olan objektiflerdir. Bu objektiflerin temel belirleyici zellii, ksa odak uzaklkl olmas ve geni bak as salamasdr. Bu nedenle geni al objektifle, konunun fazla uzana gitmeden byk bir bak as salamak mmkndr. Geni al objektifler grnt bozulmalarna neden olabilir; ortaya kan grnt bozulmalarndan biri, dz izgilerin grnt alan iinde da doru eilmesidir. Dikey olarak yukarya SIRA SZDE doru ykselen bir ktleye, rnein bir binaya geni al objektifle bakldnda, binann objektife yakn blm olduundan daha byk ve binann ykselen blmleri olduundan daha uzakta ve giderek klen bir ekilde N E L M grlecektir. Ayn D bozulmalar, geni ayla ok yakndan ekilen portrelerde de ortaya kar. Kiinin objektife yakn olan elleri ya da burnu ok byk, objektiften uzak olan kulaklar S O R U ok kk olarak grlecektir. Bu objektiflerin temel zellii, geni bir bak as iinde nesneleri D K K A olarak kltboyut T mesidir. Ayrca alan derinlii bu objektiflerde ok yksektir. Objektifin hemen nndeki nesneyle sonsuzdaki nesne fotorafta nettir. Bu objektiflerin optik zellii nedeniyle ortaSIRA SZDE ya kan grnt bozulmalar, fotoraflar asndan zerinde durulmas gereken en nemli konulardan biridir.
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
nsan gz, geni al objektiflerin ortaya kard hatalar grme sistemi iinde zmler. Oysa objektiflerde, odak uzaklnn ksalmas ve bak asnn geniK T A P lemesi nedeniyle bu optik hatalarn nne geilememektedir. Bu objektifler kullanlrken grnt bozulmalarn en aza indirmek iin dikkat edilmesi gereken noktalar vardr. Balk gz objektif diye adlandrlan 8 mm. ya da 15 mm. geni al obTELEVZYON jektiflerde izgisel bozulmalarn nne geilemez. 28 mm. ya da 35 mm. geni al objektifler kullanlrken, izgilerin grntnn kenarna gelmeleri engellenmelidir; nk bozulma daha ok grntnn kenarna oluur. Dikey olarak yksek N ERNET kitlelerde ortaya kan perspektif bozukluunu engellemek iin Tkonuya fazla yaklamamak gerekir. Mmknse film dzleminin konuyu dz grmesini salamak
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
118
Temel Fotoraflk
iin yksek bir yerden konunun fotorafn ekmek gerekir. Byk boy fotoraf makinelerinde bu ilemi, film dzlemini hareket ettirerek yapmak mmkndr. Geni al objektifler daha ok film karesinin kenarlarnda bozulmaya neden olduu iin konuyu, mmkn olduu kadar film karesinin ortasna yerletirmek en dorusudur. Portre ekimlerinde ise zel bir etki yaratlmak istenmedii takdirde, kiiye yaklamak doru deildir. Fotoraf makinesiyle portresi ekilen kiiye en ok 2 metre yaklamaldr. Geni al objektifler bilinli bir ekilde kullanldnda baarl sonular elde edilir. Bu objektif konuya gerektii kadar yaknlamay salad iin zellikle basn fotoraflar iin vazgeilemez bir objektiftir. Fotoraflar yaygn olarak 35 mm. fotoraf makineleri kullanrlar, bu makineleri geni al objektiflerle kullanrken dikkat edilmesi gereken temel konular yledir: 35 mm. fotoraf makinelerinde geni al objektifler, 35 mm. odak uzaklndan balar. 28 mm. ise ok yaygn olarak kullanlan geni adr. 28 mm. objektifin hem bak as hem salad alan derinlii ok idealdir, hem de grnt bozulmas azdr. 21 mm. ve 24 mm. geni al objektif de ok kullanlr; perspektif bozulmas ve dier grnt hatalar asndan dikkatli kullanlmas gerekir. Odak uzakl ksaldka bak as artar. 15 mm., 13 mm. ya da 8 mm. geni al objektifler ayr bir snf olarak deerlendirilir. Bunlara balk gz objektifler denilmektedir. Normal objektiflerin verdii grntnn bak as ynnden insan gzne benzediini sylemitik. Odak uzakl kldke grntnn boyutu deimeye balar ve nesnelerde dorusal olarak bozulmalar ortaya kar. zellikle 180 ya da 220 derece bak as salayan balk gz objektiflerde grntsel bozukluklar ok fazladr.
TELE OBJEKTFLER
AM A
Tele ve 300 m objektiflerin zelliklerini ayrt etmek.
Tele objektifler uzun odak uzaklkl objektiflerdir. Odak uzaklnn uzun olmas nedeniyle rettii grnt byktr ve dar bak as salar. Tele objektifler yani dar al objektifler, odak uzakl kullanlan film boyutunun kegen uzunluundan fazla olan objektiflerdir. 35 mm. fotoraf makineleri iin 70 mm.den balayarak 2000 mm.ye kadar tele objektifler vardr. 35 mm. film kullanan makinelerin en nemli sorunlarndan biri, filmin grnt alannn kk olmasdr. 24x36 mm.lik grnt alan iinde normal objektifle ekilen bir nesnenin grnts ok kk olarak ortaya kar. Roll filmlerin gelitirilmesindeki temel neden budur. Snr belli olan grnt alan iinde byk grnt elde etmek iin uzun odak uzaklkl objektif kullanmak gerekir. Normal objektif kullanarak, film karesini dolduran bir portre ekmek iin makineyle konuya 60-70 cm. yaklamak gerekir. Oysa, uzun odaklkl bir objektifle (rnein 105 mm.) ayn byklkteki bir fotoraf 1-5 m. uzaktan ekilebilir. 200 mm.lik bir tele objektifle ise daha uzaktan ekilebilir. Tele objektiflerin grntde ortaya kard etki, geni al objektiflerin tersidir. Tele objektifin verdii grnt, film karesini doldururken konunun arka plan belirgin olmaz yani alan derinlii en aza indirgenir. Ayn ekilde konunun perspektifi bastrlm yani alan ksaltlm olarak grlr.
119
ekil 3.6
Objektif Bak As
Objektifin odak uzakl objektifin bak asn belirler. Odak uzakl azaldka bak as geniler, odak uzakl bydke ise bak as daralr. st sol 15 mm., st sa 35 mm., orta sol 50 mm., orta sa 75 mm., alt sol 200 mm., alt sa 600 mm. objektiflerle ekilmi fotoraflar gstermektedir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
DNELM
120
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
DKKAT Fotoraf makinesine tele objektif takldnda, bakatan bakan gz sanki drbnle evresine bakyormu gibi hisseder. Bu nedenle spor karlamalar, vahi doa vb. yanna yaklalmas g olan konularn fotorafn ekerken tele objektifler kullanlr. SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Tele objektifleri fotoraflar farkl amalara ynelik olarak ok kullanrlar. Bu objektifAMALARIMIZ lere ilgili temel zellikler yledir: Tele objektiflerin en yaygn olanlar (35 mm. iin) 70 mm. ile 200 mm. arasdr. zellikle 135 mm. tele objektifler en ok kullanlandr. Her amaca uygun olan bu objektif, K T A P normal objektife gre yaklak iki kez byk grnt salar. 135 mm.nin salad grnt bykl, negatifin bytlmesi asndan en uygun orandr. TELEVZYON Portre ekimlerinde (70 mm. ya da 85 mm. gibi) ok kullanlr. 135 mm. ya da 200 mm. tele objektifler, fotorafnn konuya ok yaklamadan kontrol etmesine olanak salar. 70 mm. ile T E R Nmm. aras tele objektifler, fotoraf makinesiyle birlikte kolaylkla elde N 200 E T tanabilir. 400 mm., 600 mm., 1000 mm. ve 2000 mm. vd. tele objektifleri hem elde tamak gtr hem de bu objektiflerin salad en ak diyafram akl ou zaman yeterli olmaz. Bu tr tele objektifler fotoraf makinesini arlatrr ve elle tandnda makinenin dengesini bozar, bu nedenle kullanrken zel aygtlar gerekir.
ZOOM OBJEKTFLER
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Normal, geni al ve tele objektifler sabit odak uzaklkl objektiflerdir. Fotoraf maSIRA SZDE kinesinde normal objektif takl iken daha geni bir bak as ya da daha dar bir bak as istenildiinde objektifin deitirilmesi gerekir. Peki, tek bir objektif zerinde farkl odakDuzaklklar salanabilir mi? Bunun iin objektifin odak uzaklnn deieNELM bilir olmas gerekir. te zoom objektifler bu nitelie sahip objektiflerdir. Zoom objektif demek deiebilir odak uzaklkl objektif demektir. Objektif zerindeki bilezik S O R U hareket ettirildiinde odak uzakl deiir ve bylece farkl bak alar salanr. Zoom objektifler, A T D K K birden ok objektifin tek bir objektife yerletirilmi eklidir. Zoom objektifler, farkl odak uzaklklar ieren ekillerde retilmektedir. Zoom objektifler daha ok 35 mm.SIRA SZDE fotoraf makineleri iin retilir; ok az olmakla birlikte orta boy makinelerde de kullanlr. Byk boy makinelerde zoom objektifi kullanlmaz.
AMALARIMIZ 35 mm. makineler iin retilen zoom objektileri birka grup altnda toplamak mmkndr: Tele zoom objektifler, 70 mm. ile 600 mm. hatta 2600 mm. odak uzakl K T A P arasnda deien objektiflerdir. Yaygn olarak kullanlan tele zoom objektifler unlardr: 50-135 mm., 90-200 mm., 70-200 mm., 135-600 mm. gibi geni bir alan kapsar. Hatta 650-2600 mm. tele zoom objektifler vardr. 35 mm. T E L E V Z iin makineler Y O N en yaygn olan zoom objektif 80-200 mm.dir. Geni al zoom objektifler, 21 mm. ile 35 mm. odak uzakl arasnda deien objektiflerdir. Bunlarn yaygn olarak kullanlanlar 24-35 mm., 28-50 mm. odak uzaklkl zoom objektiflerdir. NTERNET Orta boy zoom objektifler, geni a, normal objektif ve tele objektifi ieren zoom objektiflerdir. 35-70 mm., 40-80mm., 28-80 mm., ya da 35- 105 mm. odak uzaklkl objektifler bu grubun en yaygn olanlardr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
121
Zoom objektif kullanldnda birden ok objektif tamaya gerek yoktur. Tek bir objektif kullanarak konuya farkl bak alaryla ynelmek, fotoraf ekene saysz kolaylklar salar. Fotoraflarn zoom objektifi tercih etmelerinin temel nedeni, ekim yaparken makineyle ileri-geri hareket etmeye gerek duymamaktr. Konuyla makine arasndaki uzakl deitirmeden hem geni bak as hem de dar bir bak as salamak mmkndr. Sabit odak uzaklkl bir objektif kullanrken, erevede oluan boluklar kontrol etmek her zaman mmkn olmaz. Oysa zoom objektifle farkl bak alar salayarak erevelemedeki gereksiz boluklar kolaylkla dzenlenebilir. Zoom objektiflerin bir dier nemli zellii, bir kez netleme yapldnda odak uzakl deise bile netSIRA SZDE lemenin deimemesidir. Objektifi dar al konuma getirerek konunun netlemesi yapldktan sonra objektif geni al konuma getirildiinde netleme bozulmaz. Ayrca gnmzde kullanlmakta olan birok zoom objektifinMmakro obDNEL jektif zellii de vardr. Zoom objektiflerin yukarda belirtilen eitli kullanm kolaylklarna karn birok fotoraf tarafndan neden hl sabit odak uzaklkS O R U l objektifler tercih edilmektedir? Bir zoom objektifin 50 mm. odak uzakl konumunda verdii grntnn kalitesiyle, 50 DKKAT mm. sabit odak uzaklkl objektifin verdii grntnn kalitesi ayn deildir. Sabit odak uzaklkl objektifin kalitesi her k koulunda daha yksektir. Bu konu, btn odak uzakSIRA SZDE lklar iin geerlidir. Ayrca zoom objektifler sabit odak uzaklkl objektiflerin salad diyafram akln salayamamaktadr.
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Zoom objektiflerin tek bir objektifle birden ok objektifin grevini grmesi bu objektifleri yaygnlatrmtr. Bu objektiflerle ilgili temel zellikler yledir: K T P Zoom objektifler, sabit odak uzaklkl bir objektife gre ok daha fazlaAsayda elemandan yani mercekten oluur. Bu nedenle, zoom objektife giren n, kayba ve bozulmaya uramadan, sabit objektif niteliinde grnt oluturmas gtr. T da V Z Y O N Zoom objektiflerin ar olmas ve makinelerin dengesini bozmas E L Ezerinde durulmas gereken bir konudur. Gnmzde kullanlan zoom objektifler, hafiftir ve ideal diyafram akln salar. Zoom objektiflerle ilgili olarak karar verecek olan fotoraf eken kiinin kendisidir. Eer NTERNET yanna yaklalmas g olan bir konunun fotoraf ekiliyorsa, tele zoom objektifler en uygun seimdir. Geni al zoom objektifler konuya yaklaarak fotoraf ekmek iin ok uygundur. Orta boy zoom objektifler en gerekli odak uzaklklarn ierdii iin ok geni bir kullanm alanna sahiptir.
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
GRNTY KONTROL ETMEK

A MA
Fotorafn resmetme tekniiyle elde edilen grntnn grsel yapsn aklamak.

Optik Bak: Bir konuya plak gzle deil optik araclyla bakmak. Fotoraf makinesiyle bir konuya bakmak.
Fotoraf ekmek denildiinde anlalmas gereken ey, optik yoluyla yzey zerine resmetmektir. Daha nce de szn etmitik, fotorafla birlikte optikle bakmak diye yeni bir durum ortaya kmtr. Bir konuya plak gzle bakmak ve fotoraf makinesiyle bakmak, birbirinden ok farkldr. Fotoraf makinesiyle bak optik baktr. Fotoraf makinesiyle doada baklan btn nesneler boyutlu olmasna ramen bu nesnelerin fotoraf ikiboyutludur. Bu ynyle dnldnde foto-
122
Estetik Enerji: Ik, renk, doku, hareket gibi estetik elerden hissettiimiz enerji.
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
DNELM S O R U
raf, boyutlu nesneleri ikiboyutlu bir yzey stnde grsel olarak dzenlemektir. Fotoraf, insanlarn grme duyusuna yneliktir. Fotorafn dier duyu organlarmzla ilikisi yoktur. Oysa evremize baktmzda sadece oradaki nesneleri grmeyiz, onlarn seslerini duyar, kokusunu ve ssn hissederiz. Fotoraf makinesinin optii teknik olarak bunlarn hibirini hissetmez. Fotoraf eken kii, fotorafn ektii konunun sesini duyar, kokusunu hisseder ancak fotoraf makinesinin bunlar tespit etmesi teknik olarak imknszdr. Grdnz fotoraflar hatrlayn, bu fotoraflardaki konunun kokusunu, scakln ve hatta sesini hissettiiniz olmuyor mu? Tabii ki oluyor. Bunlarn bir hissedi olarak fotorafa yansmas ou zaman gereinden daha etkili ve kalc oluyor. Fotoraf sadece teknii ynlendiren bir SIRA SZDE kii deildir, o btn duygularn filmin karesindeki grsel yapya yanstabilir. kiboyutlu kt bir yzey zerinde ortaya kan bu grsel yap, optik ve kimyasal srelerin Etesinde, grnt estetiini anlama asndan da saysz konuyu DN LM ierir. Fotoraf balamnda grnt estetii, hem nesneleri fotorafn snrl erevesi iine sokan fotoraf hem de fotorafn yaratc srecini tanma asndan S O R U zerinde durulmas gereken bir konudur. Grnt estetii,Kgrntnn daha iyi alglanmas iin k, renk, ton, doku vb. grsel esDK AT tetik elerin dzenlenmesiyle fotorafta ortaya kan bir alglama duygusudur. Bu alglama duygusunu fotorafta yaratrken kullanlan grsel estetik elerin hissettirdii enerji SIRA SZDE ise estetik enerjidir.
AMALARIMIZ Fotoraf grntyle urar, negatif film ve fotoraf kd stndeki grntlerle. Fotorafnn grntlere duygularn katmas, bu grntlerin alglama ve alglama duygusu asndan dnlmesidir. Grnty bu ekilde dnmek, foK T P torafy estetikAkavramyla yani grntnn estetiiyle karlatrr. Fotoraflk asndan grnt estetii denildiinde, grntnn daha iyi alglanmasn salayan grsel elerin dzenlenmesi ve bu dzenlemenin alglanmas anlalmaldr. ELEVZYON Bu elerT nelerdir? Yeniden en baa dnerek, fotorafla ilgili szlerimizi hatrlayalm. Fotorafn temel esinden sz etmitik; teknik, k ve grmek. Fotoraf eken kii, konuyu bu eyi kullanarak yourur. Baka bir deyile; teknik, k ve grmek grnty kontrol etmeyi salayan sistemlerdir. Fotoraf ekme sreci NTERNET ilk nce konunun belirlenmesiyle ve var olan yzlerce konu iinde bir konunun seilmesiyle balar. Seilen konuya fotoraf optik bir bakla ynelir. Bu aamadan itibaren fotoraf teknik sreci kullanmaya balar. Teknik, konunun iinde MAKALE bulunduu k ortam ve aydnlatma koullaryla ynlendirilir. Teknik ve k srecindeki son nokta ise fotorafnn bak asdr. Grmek olarak kavramlatrdmz bu aamayla birlikte; k, renk, hareket gibi grsel estetik eler, bir enerji olarak fotorafn snrl erevesi iinde yorulur.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
MAKALE
Teknik Sre
Teknii, fotoraflkta iki farkl boyutta dnmek gerekir. Birincisi mekanik aralardr; fotoraf makinesi, objektifler, diyafram ve rtc sistemleri, filtreler, ayaklar, aydnlatma kaynaklar ve filmler. Bunlar grntnn olumasn salayan mekanik aralardr. kincisi ise grntnn nasl ortaya kacan etkileyen kontrol sistemleridir. Netleme sistemi, alan derinlii, rtc hz ve hareket, pozlama, film banyosu, fotoraf kdna bask. Mekanik aralar fotoraf eken tarafndan seilir. Bu seim, bir ressamn elindeki onlarca fradan birini semesine benzer. Birbirinin benzeri olan aralardan bir tanesini semek, zel bir etki oluturmak iin
123
atlan ilk admdr. Her objektif, filmin zerine konunun grntsn drr; ancak normal objektif, geni al ya da tele objektif arasnda seim yapmak, filmin zerine den grnty ynlendirmek demektir. Her objektifin verdii grnt bir dierinden teknik olarak ok farkldr. Seilen her teknik ara, fotorafn farkl bir ekilde ortaya kmasna neden olur. Tekniin ikinci boyutu olan kontrol sistemleri ise grnty deiik ekillerde etkileyerek ortaya kacak olan grntnn farkllamasna neden olur. Bir ressam elindeki ayn renk boyalar kartrarak farkl tonlar elde eder ya da frasn kullan tekniiyle ortaya farkl sonular kartr. Fotoraf da pozlama, alan derinlii, film banyosu ya da fotoraf kdna bask srelerinde kullanaca farkl tekniklerle ortaya kan grnty ynlendirir. Her fotoraf eken kii fotorafn ekecei konuyla ilgili bir teknik kullanr, bu o fotorafnn bir seimidir; 35 mm. makine, 28 mm. objektif, ak sar filtre, gn , 125 ISO film, normal pozlama, geni alan derinlii, normal film banyosu ve yumuak kda bask gibi. Fotorafnn bu seimi sonunda ortaya kan fotoraf, o fotorafya zg bir fotoraftr. Unutulmamas gereken ey udur: zgn fotoraf, kullanlan tekniin bir rndr.
evremizdeki her nesne sanatn konusu olabilecei gibi fotorafn da konusu olabilir. Fotorafnn yapt ey plak gzle grdn optik yoluyla bakarak yzey zerine kaydetmektir.
124
Temel Fotoraflk
IIK VE AYDINLATMA
AM A
Grsel estetik e olarak ve aydnlatma tekniklerini aklamak.
Fotorafn resmetme tekniinin belirleyici esi ktr. Teknik olarak k olmakszn fotoraf ekilmesi mmkn deildir. Yani teknik sre asndan bakldnda fotoraf ortaya kartan ktr. Ik temel belirleyici olarak ynlendirildiinde, doal olarak grntnn grsel yaps da bundan etkilenir. Bu anlamda k denildiinde anlalmas gereken sadece teknik sreci ynlendiren bir olgu deil, ayn zamanda grsel estetik bir e de anlalr.
ekil 3.7 Estetik Enerji Olarak Ik
Farkl aydnlatma tekniklerinde n estetik enerjisi farkl bir ekilde ortaya kar. Fotoraflarda ayn konunun drt farkl aydnlatmas grlmektedir. st solda dz, st sada Rembrandt, alt solda cameo ve alt sadaki siluet aydnlatmasdr.
125
Ik, fotoraflkta iki ekilde kullanlr: Fotoraf makinesinin nndeki nesnelerin ve olayn aydnlatlmasn salayan d k ve film zerindeki negatif grntnn fotoraf kdnda pozitif hle gelmesini salayan i k. D k aydnlatma, i k ise negatif filmin agrandisrde yeniden klandrlarak fotoraf kdna baslmas sreci olarak dnlmelidir. Hem d k hem de i k kullanlarak fotorafn grnts ynlendirilebilir. D k yani aydnlatma, grsel yapy ortaya kartrken grnt alan iindeki nesneleri ynlendirir. Ik konusuyla ilgili olarak aydnlatma denildiinde d k kaynaklarn ynlendirerek nesneleri k yoluyla ortaya karmak akla gelir. Nesne ya da konu zerine k kayna ynlendirildiinde aydnlatma sreci balar. Elinize bir fener aln ve fenerin n, bst eklindeki kk bir heykele yandan ve yukardan gelecek ekilde ynlendirin. Heykelin bir taraf kl dier taraf ise glgeli olacaktr. Fenerin n heykel zerinde yava yava dolatrdnzda kl ve glgeli alanlarn deitiini greceksiniz. Fenerin n, heykelin belli bir blmne dikkatli bir ekilde ynlendirdiinizde, k nedeniyle heykelin zerinde grsel olarak alglanabilecek yeni anlamlar ortaya kacaktr. rnein, dudaklar ve ene yaps, gzlerin bak yn, salarn biimi dikkat ekici olarak ne kacaktr. te bu, n neden olduu grsel enerjidir. Feneri sndrdnz zaman bu grsel enerji ortadan kalkar. Fenerle bstn aydnlatlmas rneinden hareket ederek bir baka rnek dnelim. Masann stnde bir tenis topu dnn, topu pencereden gelen k yardmyla alglarken, elinizdeki fenerin n topun yan yzne ynlendirin. Fenerin hem topu hem de masann stn aydnlatacaktr. Feneri kprdatmadan tutun, feneri sndrn ve yeniden yakn; ite pencereden gelen kla fenerin nn top ve evresinde oluturduu etki hemen anlalr. te bu, aydnlatmann salad meknsal uyumdur. Ayrca topun nasl bir boyutu olduu ortaya kar. Ik tam nden ok gl verildiinde top yuvarlak bir tepsi gibi grlrken, k biraz yandan verildiinde topun kresel bir yapya sahip olduu ortaya kar. Fener nn topun zerinde oluturduu bir dier etki de topun dokusuyla ilgilidir. Fener yardmyla topun dokusu ok daha detayl grlr, hatta topun zerindeki przler ortaya kar. te bu da aydnlatmann dokunma duyumuza ynelik etkisidir. Bu etkinin daha gl olmas, aydnlatma kaynann n younlatrlmasyla olur. Bylece dikkatiniz topun zerinde belli bir noktaya ynelir. Sonu olarak aydnlatma nesnenin dokusunu ortaya kartrken bizim grmz de belli bir noktaya yneltir. Aydnlatma zaman uyumunu da salar. zellikle d meknlarda sadece aydnlatmann ortaya kard etkiyle konunun zaman anlalabilir. Gndz, gece, gnn belli bir saati ve mevsimlerin etkisi aydnlatmayla verilebilir. rnein, gndz aydnlatmas parlaktr, gecede ise parlaklk azalr. Bir nesnenin baka bir yzey zerinde ortaya kan glgesi (atlan glge) gndz ve gece farkldr. Aydnlatmayla ilgili olarak szn ettiimiz etkiler aydnlatlan konunun iinde bulunduu ortama yneliktir. Bu durum, bakan kii asndan dnldnde d evreyle ilgili bir ortam dzenlemesidir. Oysa aydnlatlan bir konu bakan kiiyi duygusal olarak da etkiler. Bir konunun zerine den k, konuyla ilgi-
126
ekil 3.8 Ik ve Boyut boyutlu bir kp prizmann (st) sadece n yzne k dtnde bu ikiboyutlu bir kare ekil olarak alglanr. (Orta) Kpn yan yzne de k dtnde kare eklin boyutlu bir form olduu anlalr. (Alt) Kpn bir yz daha klandrldnda bu nesnenin bir kp prizma olduu alglanr.
Temel Fotoraflk
li bir atmosfer yaratr. Bir konunun dz ve parlak ya da aydnlk ve karanlk alanlar oluturularak aydnlatlmasnn oluturaca atmosfer ok farkldr. Fotoraflkta aydnlatma denildiinde farkl alandan sz edilmektedir. Birincisi, doal k kayna yani gne kullanlarak yaplan aydnlatmadr. kincisi, yapay k kayna yani farkl ampul ya da stdyo fla sistemlerinden oluan aydnlatma kaynaklar ile yaplan aydnlatmadr. ncs ise fotoraf makinesi fla kullanlarak yaplan aydnlatmadr. Doadaki en gl k kayna gnetir. Gnein hareketine bal olarak verdii k farkllk gsterir. Gne ; direkt olarak, yansyarak ya da bulutlardan szlerek gelebilir. te gne nn bu farkl tr aydnlatma kaynaklarn snflandrmak iin de kullanlr. tr k kayna vardr: Direkt, yansyan ve yumuak k kaynaklar. Direkt k yani sert k veren aydnlatma kaynaklar, bunlar dorudan, dik olarak gelen gne na benzer. Bu tr aydnlatma kaynaklarnn hi yansmadan ve yumuamadan aynen dik gelen gne gibidir. Bu aydnlatma kaynaklar, nesneyi noktasal olarak aydnlatr ve keskin glgeler olutur. kinci tr ise yansyan klardr. Bunlar yansyarak gelen gne na benzer. Aydnlatma kaynann iindeki ampulden gelen klar yanstc bir yzeye arparak fotoraf ekilen konuya ular. nc tr ise yumuak klardr. nne bulut gelmi gne bu tip yumuak k veren bir aydnlatma kaynadr. nne bir yumuatc filtre konulmu klar bu trn en iyi rneidir. Yumuak k aydnlatma kaynaklar dank ve yumuak k verirler. Yansyan ve yumuak aydnlatma kaynaklar, nesnenin k alan yerlerini eit bir ekilde aydnlatr. Bu nedenle glge ortaya kartmaz ya da ok yumuak glgeler yaratr.
Aydnlatma Teknikleri
Fotoraflk asndan en basit aydnlatma ekli, dz aydnlatmadr. Dz aydnlatma, nesnelerin grlebilmesi iin yaplan aydnlatmadr. Bu aydnlatmada estetik bir kayg yoktur, ama fotoraf ekilen konunun pozlamay salayacak ekilde aydnlatlmasdr. Gnein evremizi aydnlatmas, oturma ve alma meknlarnda yaplan aydnlatmalar gibi. Dz aydnlatmada, aydnlatma kaynaklar konuya belli bir ynden ynelmezler, btn alan eit ekilde aydnlatlr ve seici bir aydnlatmadan sz edilmez, aydnlk-karanlk alanlar arasndaki oran (kontrastlk) ok dktr. Dz aydnlatmann kart ise kl ve glgeli, aydnlk-karanlk alanlar oluturarak yaplan aydnlatmadr. Bir konuyu, aydnlk (kl) ve karanlk (glgeli) alanlar oluturarak aydnlatmak, resim sanatnda chiaroscuro teknii (k-glge kar-
127
m teknii) olarak adlandrlr. Grnt alan iindeki konularn belli yerleri aydnlatlrken dier yerler tam ya da yar karanlktr. Ikl alanlarla, glgeli alanlar arasndaki geiler ok yumuaktr. Ik-glge karm teknii fotorafla ok uygun bir aydnlatma tekniidir. Fotoraflarn ynelmesi gereken aydnlatma, k-glge karm (chiaroscuro) aydnlatma tekniidir. Ik-glge karm aydnlatma tekniinde konunun belli yerleri aydnlatlr, dier yerleri ise greli olarak karanlktr. Bu aydnlatma bir baka deyile, seici bir aydnlatma biimidir. Grnt alan iindeki kl yerler, temann nemini vurgular. Dikkati belli bir noktada toplar. Bu aydnlatma teknii, aydnlk ve karanlk alanlar arasndaki ztln derecesine gre ana biime ayrlr. Bunlar; Rembrandt, cameo ve siluet aydnlatmasdr. Rembrandt aydnlatmas (bkz., ekil 3.7 st sa), nokta k veren aydnlatma kaynaklaryla gerekletirilen seici bir aydnlatmadr. nl Hollandal ressam Rembrandt van Rijn (1606-1669) resimlerinde kulland bu aydnlatma biiminde konunun belli yerleri aydnlatlrken dier yerleri tam ya da yar karanlktr. Rembrandt aydnlatmasnn temel zellii, zayf bir aydnlatma ekli olmasdr. Ikl alanlardan glgelere gei ok yumuaktr. Grnt alan iindeki arka alan zel bir nem kazanr. Bu alan iindeki nesneler temann ilevini destekleme kaygsyla n alana gre greli olarak daha az aydnlatlr. Grnt alan iinde hem kompozisyon hem de ierik asndan temann anlatmn destekleyen alanlar kldr. Bu aydnlatma sonunda fotorafta ortaya kan, glgelerle bezenmi kl alanlar ve karanlk alanlardr. Cameo aydnlatmas (bkz., ekil 3.7 alt sol), grnt alan iinde dikkatin belli bir noktaya toplanmasna ynelik bir aydnlatmadr. Arka alan tamamen karanlktr, n alanda ise temann amacna uygun olarak sadece istenilen yerler aydnlktr. Bu etki, gl nokta k veren aydnlatma kaynaklaryla yaratlr. Nesnenin iinde bulunduu meknla ilikisinden ok nesnenin yapsal, ie ynelik zellikleri ortaya kar. Glgeler sadece aydnlatlan nesnenin zerinde hissedilir. Grnt alan iindeki dier btn alanlar tamamen karanlktr. Bu ynyle aydnlk-karanlk ztl ok yksektir. Bu aydnlatma sonunda fotorafta ortaya kan, tamamen karanlk arka alan ve zerinde glgeleri olan kl nesnedir. Siluet aydnlatmas (bkz., ekil 3.7 alt sa), aydnlk-karanlk ztlnn en yksek olduu aydnlatma biimidir. Arka alan aydnlk, n alandaki nesne ise tamamen karanlktr. Nesne, aydnlk arka alan nnde karanlk bir leke olarak belirir. Nesnenin dokusu ve tonlama deeri grlmedii iin, nesneyle ilgili olarak grntde duygusal bir etki ortaya kmaz. Bu aydnlatma sonunda fotorafta ortaya kan, tamamen aydnlk arka alan ve nnde kontur olarak beliren nesnedir. Fotoraf makinesinin nndeki k kaynaklarn yani d dzenleyerek yaplan aydnlatma, film zerinde grntnn olumasna yneliktir. Kullanlan film saydam ise ortaya kan grnt dorudan izleyene ulaacak olan fotoraftr. Bu nedenle, d k dzenlemesinin ortaya kartt grntnn bir kez daha ynlendirilmesi sz konusu deildir. Negatif film kullanldnda ise d k tarafndan oluturulan negatif grnt, agrandisrde fotoraf kdna baslrken yeniden klandrlr. Bu, film zerindeki grntnn fotoraf hline dnmeden, bir kez daha k kullanlarak dzenlenmesi hatta, ynlendirilmesi demektir. Bu i k dzenlemesidir. k bir taraftan teknik olarak kt ze-
128
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
DNELM S O R U
rinde pozitif fotorafn ortaya kmasn salarken, dier yandan da bir estetik enerji olarak ortaya kmaktadr. Negatif film zerindeki grnt grinin belli ton deerlerinden oluur. Agrandisrn negatif filmin zerinden geerken negatif grnty, filmin ton deerlerine gre fotoraf kd zerine yanstr. Ik, negatif film zerinden getikten sonra fotoraf kadna ulamadan eitli ekillerde yeniden ynlendirilir. te bu i k ynlendirmesidir. rnein, bir portre ekiminde modelin yzne den k, onun btn eklini bir glge olarak arkadaki duvara drmektedir. Negatif grntde, modelin portresi ve duvara den glgesi grlmektedir. Bu negatif film, SIRA SZDE agrandisrde fotoraf kdna baslrken, duvara den glge maskeleme yaplarak yok edilebilir. Agrandisrde filmin o noktasndan gelen klar maskeleme yaplarak engellenir. Fotorafta sadece modelin portresi grlr, d k kullanlarak DNELM oluturulmu olan glge, i k dzenlemesiyle ortadan kalkmtr. k dzenlemesiyle ilgili verilen bu rnek, konunun anlalabilmesi iin seilmi en u dS O R zenleme eklidir. U
DKKAT ynlendirerek zellikle siyah-beyaz fotoraflkta negatif grnt zerinde saysz dzenlemeler yaplabilir. Yaplan dzenlemelerin altndaki temel mantk, negatif grntnn ak veSZDE gri ton deerlerinin yani kl ve glgeli alanlarn i k dzenleSIRA koyu mesiyle ynlendirmektir. stenilen yerler daha ok karartlr ya da aydnlatlr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
MAKALE
AMALARIMIZ Ik konusuyla ilgili olarak rengi de grsel estetik bir e olarak dnmek gerekir. Nesne ile onun rengi arasnda yapsal bir iliki vardr. Bir nesnenin rengi, grsel alg olarak iinde bulunduu meknn kllna gre deise bile, nesneK T A P nin renginin yapsal zellikleri deimez. Bu nedenle de nesneleri renksiz olarak dnemeyiz. Fotoraflkta grsel estetik bir e olarak renk ele alndnda yapsal olarak iki farkl konu zerinde durmak gerekir. Birincisi, siyah-beyaz fotoTELEVZYON raflkta renklerin grinin ton deerleri olarak ortaya kmasdr. kincisi ise renkli fotoraflkta rengin grsel enerjisinden yararlanmaktr. Bir renk insan cotururken bir dieri sakinletirir. Krmz scak, mavi ise souk olarak adlandrlr. Renk N T E R N E doru giden uzun dalga boyundaki renkler scak, maviye dotayfnda krmzya T ru giden ksa dalga boyundakiler de souk renkler olarak grlr. Krmzlar, turuncular ve krmzms sarlar scak renkler; maviler, yeiller ve yeilimsi sarlar soMA ALE uk renklerdir.K Krmzlar ve turuncular bize atei, kahverengiler topra artrd iin scaktr. Bunun yannda buzu, denizleri, glleri, gkyzn artran maviler, yeiller ya da mavimsi yeiller souktur. Scak-souk renkler onlar ilikilendirdiimiz olaylara ya da nesnelere bal olarak; uzaklk-yaknlk, genilik-darlk ve psikolojik zaman kavramn aklamak iin estetik bir e olarak kullanlrken, fotorafta nc boyutun yanlsama olarak ortaya kmasn salayan bir e olarak da fotorafnn emrindedir.
129
Yaamn iindeki her nesne fotorafn konusu olabilir. Farkl iki ktle biri mermer heykel dieri tula baca, optik yoluyla bu iki ktle dikey olarak dzenlenmi. Mavi gkyz ise bu ktlelerin alglanmasn salyor.
130
Temel Fotoraflk
Tipik ortam rnei; camlardan gelen k beyaz ve siyah lekeler oluturmu. Bu ekilde sradan bir mekn gl bir grsel yap iinde ortaya km.
Ik sadece nesneleri grlebilir klmaz, ayn zamanda nesnenin zerinde oluturduu glgeler yoluyla temay glendirir, grsel anlatm pekitirir.
131
GRMEK
A M A
Grnt alan iinde grsel elerin birlikte kullanmn ve konuyu deerlendirmek.
Film eridi ve fotoraf kd bo bir yzeydir. Ayn bo bir tuval gibi. Fotoraf eken, dncelerini film yzeyine oradan da fotoraf kdna aktarmad srece bu yzeylerin bir anlam yoktur. Fotoraf eken kiinin kaygs da bu bo yzeylere zihnindeki konuyu yerletirmektir. Bu kaygyla hareket eden kii yani fotoraf makinesinin bakacndan bir konuya bakan, fotorafn ekecei konuyu yourmaya balar. Konuyu oluturan nesneleri; byklklerine, kllna, rengine, hareket ynne ve daha birok eye gre dzenleme srecine girer. Fotoraf eken kiinin bilerek ya da bilmeyerek yapmak istedii ey, fotorafta estetik bir enerji ortaya karmaktr. nsan, yatay ve dikey snrlamas olan bir gr asyla grr. Tek gzmzle ya da iki gzmzle bakarken evremizi kuatan sonsuz evreni, fiziksel olarak yatay ve dikey eksenlerle snrlandrrz. Bu anlamda, bulunduumuz mekn iinde her farkl gr as bir fiziksel snrlandrmadr. Bu snrlandrmann oluturduu alann bykl ve kkl, bakan kii tarafndan belirlenir ve bakan kiinin bireysel tercihiyle ilgilidir. Ayn nesneye iki kilometre uzaktan baktmzda, yatay ve dikey olarak yaptmz snrlandrma, be yz metre uzaklktan baktmzda ok farkl olacaktr. Fiziksel snrlandrmay yzey zerinde dnelim. Bir ressam, resmini diledii byklkteki tuvale yapabilir. Resim sanats tuvalinin snrlarn kendisi belirler. Fotoraf iin ise durum biraz farkldr. Fotoraf iin, yatay ve dikey boyut snrlandrmas hem vardr hem de yoktur. Kullanlan film asndan snrlandrma vardr. Her film karesinin boyutu, fotoraf ekenin snrl bir erevesidir. te bu snrlandrlm ereve, fotorafnn bak asdr. Kt zerindeki fotoraf dnrsek bir snrlandrma sz konusu deildir. Fotoraf teknik bir engel yok ise negatif grnty diledii kadar bytebilir. Daha nce sz etmitik; insann evresinde net olarak grebildii a, gr asdr. Bu ann snrlar kesin deildir. Bir objektiften grlen a ise bak asdr. Bak asnn snrlar kesindir.
ekil 3.9 Yatay Yneli nsan gz yatay ynelie daha uyumludur. Yatay yneli durgunluk ve sakinlik hissi uyandrr. Bu rnekte olduu gibi yatay yneli iinde dikey eler de yer alabilir.
SIRA 132 SZDE

Grnt Alan: Baka iinde DNELM erevelenmi alan. ereveleme: Bakacn ikiboyutlu alan iine, S O R U amalanan konunun yerletirilmesi.
SIRA Temel Fotoraflk SZDE
Yzeyin yatay ve dikey olarak snrlandrlmas, grntnn ortaya kt alan DNELM belirleyen iki temel edir. Bu snrlandrma sonunda ortaya kan alana, grnt alan, fotoraflktaki adlandrlyla film karesi ya da ereve denir. Film kaS O U resinin yatay veR dikey kenarlarn oranna ise ereveleme oran denir.
D KK T Film karesinin iki Atemel kullanl biimi vardr: Bunlar yatay yneli ve dikey ynelitir. Geni bir doa grntsnn yatay olarak ereveye yerletirilmesi, yatay ynelitir. Bir kule ya da yksek bir yapnn dikey olarak ereveye yerletirilmesi ise dikey ynelitir. SIRA SZDE Grme sistemimiz nedeniyle yatay ynelili dzenlemelere kar daha yatkn olmamza ramen fotoraflkta dikey dzenlemeler de ok yaygn olarak kullanlr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
ekil 3.10
K Dikey Yneli T A P K T A P
Dikey yneli yataya gre daha T Edinamiktir. LEVZYON Fotoraftaki dikey izgiler dinamiklik etkisini glendiriyor.
NTERNET
TELEVZYON
NTERNET
MAKALE
MAKALE
133
Bu yatay ve dikey snrlln belirledii alann iine nesneleri yerletirirken, zerinde durulmas gereken birok konu ve kural vardr. Bu anlamda belki de sze; kurallar yoktur, sadece yol gsterici ip ular vardr diyerek balamak daha doru olacaktr. Film karesinde erevelenen bir konu, fotoraf kdna baslrken defalarca bytlerek baslr. Fotoraf karesi iinde bir konuyu dzenleyen kii, bu dzenlemesinin fotoraf kd zerinde ne kadar byyerek ortaya kacan dnmesi gerekir. Nesnelerin erevede oluturduklar byklk ok nemlidir, ereveyi dolduran nesnelerin daha ok estetik enerjiye sahip olduu dnlr. Yatay ve dikey eksenler, grntde yn oluturmak iin de kullanlr. rnein, hareket halindeki bir bisiklet yatay yn etkin hle getirirken, yatay olarak yerletirilmi olan bir havuzun fskiyeleri dikey yn etkin hle getirir. Bylece karenin enerjisi yataydan dikeye ynelir. Yatay yneli ya da dikey yneli gldr diye bir kural sz konusu deildir; ancak, yatay ve dikey dzenlemelerin ortaya kard etki de birbirinden ok farkldr. Film karesinin yatay genilii iinde geni bir ova ya da denizin yatay olarak oluturduu ktle; sakinlik-durgunluk ifadesi verirken, bir gkdelenin dinamik ifadesiyle oluturduu dikey yneli grsel g asndan yatay dzenlemeden ok farkldr. Yatay ve dikey ynelile birlikte ortaya kan yn nemlidir. nsanlar genel olarak, hareketin ynn izleyerek anlam aratrmaya ve ilgi merkezine ulamaya alrlar. Film karesinde de bir hareket sz konusu ise gz bu hareketi izler ve hareket bir grsel g olarak ortaya kar. Bir demiryolu, fabrika bacas ya da ilerleyen bir aracn bakmz belli bir yne ynlendirmesi gibi. Masamzn stndeki nesnelere bakarken bir nesneyi gr amz iinde konumlandrdmz yer, o nesneye zayf ya da kuvvetli bir grsel g ykler. Nesneye yklenen bu grsel g, gr as iinde nesnenin bulunduu yer ve nesnenin dier nesnelerle olan ilikisi sonucunda ortaya kar. Grsel alglamayla ilgili olan bu konuyu film karesi asndan rnekleyelim. Karenin tam ortasna yerletirilmi bir ktle dnn. Ktle grnt alannn tam merkezinde yer alarak bir g oluturur. Bu hakim g, bir tr mknats kutbu gibi grsel alglama asndan kare iindeki dier nesneleri kendine ekerek adeta yok eder. Ktleyi karenin bir kesine yaklatrrsak nceki gcn etkisi yok olur. Ktle, kare iinde hareket ettii yere manyetik gcn tar. Bu durumda karenin bo kalan yerleri manyetik gten uzak, rahatlam bir blge olarak ortaya kar. Grsel alglamayla ilgili bu basit rnekten hareket ederek film karesinin gl noktalar ortaya kartlabilir. Film karesinin keleri, yer ekimine uyum salayan blgeleri ve kegen izgilerinin zerindeki yerlerin grsel g asndan nemli olduu dnlr. ereve iindeki ktleler yani nesneler birbirleriyle ilikilendirilerek dzenlenir. Nesneleri birbirleriyle ilikili ekilde dzenlemek ise grsel sanatlardaki denge kavramn ortaya karr. Dengenin olutuu bir dzenlemede ereve iindeki nesneler hibir deiiklie olanak salamayacakm gibi grnrler. Kukusuz bir dzlenmenin dengede olmas demek, fiziksel olarak nesnelerin dengede olmas demek deildir. Fizik kurallarna gre dengesiz olan, grsel alglama asndan dengede olabilir. Dengesiz bir dzenlemede rastgelelik, kaza eseri ortaya km izlenimi vardr. Bir erevenin iindeki blgeler ve nesnelerin ereve iinde oluturduklar birliktelik de nemlidir. erevenin sa ve solu da grsel gcn dal asndan farkl etkilere sahiptir. zellikle fotorafn boyutu bydke karedeki sa ve sol alanlarn gc artar. Nesnelerin birliktelii ise insanlarn alglama eilimleriyle ilgi-
Grsel G: Fotoraf karesi iindeki nesnelerin renk, k, doku vb. grsel eler olarak oluturduu alglama duyusunun gc.
Denge: Grnt alan iindeki nesnelerin birbirlerini tartacak ekilde deerlemesidir.
134
Temel Fotoraflk
erevenin oluturduu yataydikey snrlandrma iinde fotoraf, ressamn tuvali karsnda olduu gibi zgrdr. Ta, sar iek ve kar fotorafnn karesi iinde doal bir denge oluturuyor.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
li bir konudur. nsanlar gr alar iindeki nesneleri birbirleriyle ilikilendirerek alglama eilimindedir. Buna alglamada rgtleyici eilimler denilmektedir. ekilzemin ilikisi ve gruplandrma bunun en nemlilerindendir. ereve iinde, arkaSIRA SZDE daki nesne zemin, nndeki nesne ise ekildir. Mavi gkyz zemin, beyaz bulutlar ekildir. Beyaz bulutlar ekil olarak ne kartmak istersek siyah-beyaz fotorafta sar filtre N E L M D kullanrz. te bu grsel alglama asndan, ekil-zemin ilikisini kullanmaktr. ekillerin, lekelerin ve noktalarn igdsel olarak gruplandrlmas da bir dier rgtleyici eilimdir. Bu eilimden hareket ederek, ereve iindeki S O R U nesneler; yaknlk, benzerlik ve sreklilik asndan gruplandrlabilir.
DKK T Film karesi iindeA yaplan btn dzenlemeler, makineyi elinde tutan kiinin kulland objektifin bak asyla ilgilidir. Peki, btn bu dzenlemeleri yapan gzn konuya nereden ya da hangi seviyeden bakmas gerekir? SIRA SZDE
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
MAKALE
Fotorafnn yneldii konuyu hangi seviyeden bakmas gerektiini basit bir AMALARIMIZ rnek zerinden grelim. Mzedeki bir heykele, oturarak aadan yukarya doru, heykelin gz seviyesinden ya da yukardan bir yerden aaya doru farkl konumdan bakabiliriz. te bu, fotoraf eken kiinin bir konuya bakabilecei T A P farkl bakK asdr. Fotoraf eken kii konusuna, konuyla ayn ykseklikten yani gz seviyesinden bakabilir; konuya yukardan bir yerden st adan ve konuya aadan yukarya doru alt adan bakabilir. Gz seviyesi, st ya da alt a fotoT E yapsnda rafn grsel L E V Z Y O N eitli elerin ne kmasna neden olur. Gz seviyesi, makinenin yaamda olduu gibi konuya insanlarn gz seviyesinden bakmasdr. Gz seviyesi, dramatik etkinin ok az olduu bir konumdur. st a ise konuya R N E T yukardan bakmaktr. Estetik, teknik ve psikolojik olarak birok etNTE ki yaratan bir konumdur. Konu klr ve gszleir, fotorafa bakan kii bir stnlk duygusu hisseder. Alt a konumu ise konuya aadan yukarya doru bakmaktr. ByleceAereve iindeki konu abartl ekilde byr ve gl perspektif MAK LE etkisi ortaya kar. Fotorafn nesnesi izleyen iin egemen bir konuma gelir.
135
KONU
ok bilinen bir sz vardr; Herkesin hayat romandr. Evet herkesin hayat romandr, ancak yazabilirsen. Bu szn altndaki gerek her konunun roman olabileceidir; ancak, evrenizdeki olaylara farkl bir gzle bakabilme, teknik ve estetik olarak kaleme alma becerisi de gerekir. Bu becerilere sahipseniz, ilk adm atabilirsiniz. Fotoraf iin de durum farkl deildir. Fotoraf ekmek iin konu aramaya, konu bulmak iin ilham gelmesini beklemeye gerek yoktur. yi bir fotoraf, her eyin fotorafn ekebilir. Fotoraf ekilecek konunun ok gzel olmas da gerekmez. Fotoraf, belli bir olay ya da konunun fotorafn ekiyorsa konu seimi asndan bir sorun yaamaz. Fotorafnn, konusunu bulmas gerektii durum ise farkldr. Bu durumda fotorafnn, evresindeki olaylar ve nesneleri hem tek tek hem de iinde bulunduu ortam iinde grebilmesi gerekir. Sz edilen grmek, sanki kullanaca objektifle bakyormu gibi gzyle evresine bakmasdr. Bu anlamda, fotoraf gzn objektiften bakyormu gibi terbiye etmelidir. Fotorafn ekecei konuyu btn iinden seip karmas gerekir. Fotoraf eken, bir anlamda konular ve nesneleri ayklayan, birini dierinden seerek ayran kiidir. Bu seimi yaparken, kullanaca teknik, konunun iinde bulunduu ortamn ve konunun zerindeki n nasl bir dalm gsterdii nemle dnlmesi gereken konulardr. Konu, film karesinde bir ktle olarak nasl ortaya kacaktr? Konu, hangi ynyle film karesinde bir enerji oluturacaktr? Bu sorularn cevaplarn fotoraf zihninden hzla geirmelidir. Fotoraf konusunu ya da nesnesini birok ey iinden seip ayrrken nce ortamn ve konunun fiziksel artlarn ve ona bal olarak fotorafn teknik, k ve grmekle ilgili artlarn deerlendirmelidir. Bir ynyle bakldnda fotoraf ekmek ok kolay bir itir. Bu anlamda fotoraf yazya benzer, toplum iinde yaayan herkes alfabeyi bilir ve dncelerini kda yazyla aktarr. Peki her yaz yazmay bilen kii, yazar olabilir mi? Tabii ki yazar olabilmek iin nce yaz yazmay bilmek gerekir, ancak bu teknik sre baka elerle zenginletirilirse kii yazar olmaya aday olabilir. Bu SIRA SZDE sre iinde tabii ki konu da nemlidir. Fotorafn teknii kolaydr, hatta gnmzde akll fotoraf makineleriyle bu DNELM teknik sre kolayca alabilir. Geriye konuyu bulmak kalyor, eer fotoraf tekniini bir konuya grsel estetik elerle birlikte yneltebilirse ite anlaml olan duS O R U rum budur. Her konunun fotoraf ekilebilir. Bir konudan iyi bir fotoraf elde etmekAiin teknik sDKK T re yeterli deildir. Fotorafnn yaklam yani grsel anlay ve kltr belirleyicidir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
136
Konuyu erevelemek Fotorafnn ereveledii konu ou kere kendi iinde birok konuyu barndrr. stteki fotorafn iinde birok farkl ereve yani tek bana farkl fotoraflar vardr. Bu sayfadaki alttan iki ve yandaki fotoraf bu anlay yanstmaktadr. Fotoraf konuyu diledii gibi ereveye sokar.
Temel Fotoraflk
137
138
Temel Fotoraflk
zet
AM A
Optik yoluyla yzey zerinde grnt oluturmann srecini belirlemek. evremizde grdmz btn nesneler boyutludur. Bunlarn fotorafn ektiimizde bu nesneleri film yzeyine ikiboyutlu olarak kaydederiz. boyutlu nesneleri yzey zerinde ikiboyutlu olarak ortaya kartan fotoraf makinesinin objektifidir. Genellikle objektifler birden ok mercein birlemesinden oluur; ancak sistemin alma prensibini anlamak iin tek bir mercekten balamak gerekir. Mercek, camdan yaplan k geirgen bir cisimdir. Ik dalgalar bu cisme ular ve geirgen yzeyi geerek grnty oluturur. Objektifin teknik zelliklerini aklamak. Objektifin tasarm yaplrken bir objektifin temel zellikleri gz nnde tutulmas gerekir. Bu zellikler unlardr: Odak uzakl, diyafram akl, bak as, seme gc, en yakn netleme uzakl, bykl ve dier zellikleri. Bir objektifin zellikleri belirlendikten sonra istenilen zelliklere uygun bir objektifin iinde ka tane mercek kullanlaca ve bunlarn hangisinin ibkey ve dbkey olaca belirlenir. Normal ve geni al objektiflerin zelliklerini ayrt etmek. Objektifin odak uzakl, kullanlan filmin diyagonal ke uzaklna eitse objektif o film boyutu iin normal objektiftir. Normal objektiflerin bak asnn insan gznn gr asna yakn olduu kabul edilir. Geni al objektifler, odak uzakl, kullanlan film boyutunun kegen uzunluundan az olan objektiflerdir. Bu objektifler, normal objektiften daha geni bir ayla konuya bakar ve bir film karesine normal objektiften ok daha fazla ey sdrrlar. Tele ve 300 mm. objektiflerin zelliklerini ayrt etmek. Tele objektifler uzun odak uzaklkl objektiflerdir. 35 mm. fotoraf makineleri iin 85 mm.den balayarak 2000 mm.ye kadar tele objektifler vardr. Tele objektifin verdii grnt, film karesini doldururken konunun arka plann belirgin olmaz yani alan derinliini en aza indirir. Zoom
objektif demek deiebilir odak uzaklkl objektif demektir. Zoom objektifler, birden ok objektifin tek bir objektife yerletirilmi eklidir. Zoom objektifler, farkl odak uzaklklar ieren ekillerde retilmektedir. Fotorafn resmetme tekniiyle elde edilen grntnn grsel yapsn aklamak. Fotoraf optik yoluyla resmetmektir. Fotoraf eken kii boyutlu nesneleri, fotoraf olarak ikiboyuta uyarlar. kiboyutlu kt yzey zerinde ortaya kan grsel yap, grnt estetiini anlama asndan saysz konuyu ierir. Grnt estetii, grntnn daha iyi alglanmas iin k, renk, ton, doku vb. grsel estetik elerin dzenlenmesiyle fotorafta ortaya kan bir alglama duygusudur. Grsel estetik e olarak ve aydnlatma tekniklerini aklamak. Ik hem teknik sre hem de grsel estetik olarak nemlidir. Fotoraflkta kullanlan en basit aydnlatma dz aydnlatmadr. Bu nesnelerin grlebilir olmasn salar. Estetik kayg yoktur. Dz aydnlatmann kart ise kl ve glgeli, aydnlk-karanlk alanlar oluturularak yaplan aydnlatmadr. Ik-glge karm olarak adlandrlan bu aydlatma tekniiyle, konunun belli yerleri aydnlatlr dier alanlar ise dereceli olarak karartlr. Grnt alan iinde grsel elerin birlikte kullanmn ve konuyu deerlendirmek. Fotoraf film yzeyini bo bir tuval gibi kullanr. Her bir film karesi yatay ve dikey eksenlerin birlemesinden oluan bir erevedir. Grmek denildiinde anlalmas gereken ey, bu erevenin anlaml bir ekilde, fotorafya zg olarak doldurulmasdr. Fotoraf konular ve nesneleri ayklayan kiidir. Bu ayklama ilemini yaparken fotorafn tekniini ve grsel estetik eleri deerlendirir. Konunun fiziksel artlaryla, fotorafn teknik, k ve grmekle ilgili sreleri ilikilendirilir.
AM A
AM A
AM A
AM A
A M A
A M A
139
Kendimizi Snayalm
1. Nesnelerin zerinden gelen k dalgalar yaylarak ilerlerken stnde delik olan ve effaf olmayan bir yzeyle karlatnda, k dalgalar delikte toplanr ve delii getikten sonra yaylarak ilerler. Buna gre aadaki ifadelerden hangisi sylenebilir? a. Bir delikten geen k krlarak ilerler. b. Karanlk kutu bu temel prensibe gre alr. c. Yzey zerindeki glgeler bu temel prensibe gre oluur. d. Delik kapandnda k dalgalar krlr. e. Bu ekilde k dalgalar yansmaz. 2. Aadakilerde hangisi bir objektifin grebildii aya verilen addr? a. Bak as b. Gr alan c. Gr as d. Bak alan e. Optik a 3. Aadakilerden hangisi geni al objektiflerin zelliklerinden biri deildir? a. Ksa odak uzaklkl b. Geni bak as salar c. Grnt bozulmalarna neden olabilir d. Deiebilir odak uzaklkl e. Yksek alan derinlii salar 4. Aadaki hangisi drbnden bakyormu etkisini veren objektiftir? a. Normal objektifler b. Geni al objektifler c. Zoom objektifler d. Kk f deeri olan objektifler e. Tele objektifler 5. Aadakilerden hangisi zoom objektiflerin belirleyici zelliklerinden biridir? a. Deiebilir odak uzakl b. Kk f deeri c. Yksek k toplama g d. Ksa odak uzakl e. Uzun odak uzakl 6. Aadakilerden hangisi grnt estetii kavramn aklar? a. Alglamak b. Grsel alg c. Alg boyutu d. Alglama duygusu e. Optik bak 7. Ikl alanlarn oluturduu beyaz lekeler dengeli bir ekilde dalrken fotorafn konusu da ne kmal.fadesiyle ilgili olarak aadakilerden hangisi sylenebilir? a. Ik-glge karm teknii b. Dz aydnlatma c. Sert k kullanma teknii d. Siluet aydnlatmas e. Yksek hzla film kullanma 8. Baka iinde erevelenmi alana ne ad verilir? a. Bak alan b. Gr alan c. Grnt alan d. Grsel alan e. erevesel alan 9. Aadakilerden hangisi insan gznn sahip olduu yneli uyumudur? a. Yatay yneli b. Dikey yneli c. Dik yneli d. Denge yneli e. Ztlk 10. Aadakilerden hangisi fotorafnn konuyla ilgili olarak yapt temel eylemdir? a. Pozlama ilemi b. Konum belirleme c. Konular ve nesneleri ayklama d. Konular ve nesneleri sralama e. Konu ve nesneye yaklam

1. b 6. d 2. a 7. a 3. d 8. c 4. e 9. a 5. a 10. c
140
Temel Fotoraflk
Okuma Paras
(...) Bir fotoraf, fotoraf ekilen olayn iinde var olduu zamann akn durdurur. Btn fotoraflar gemie dairdir, yine de onlarda gemiin bir kesitinin n yle bir yakalanmtr ki, canl bir gemiten farkl olarak onu imdiki zamana tamann da hibir yolu yoktur. Her fotoraf bize iki mesaj tar: fotoraf ekilen olayla ilgili bir mesaj ve bir sreksizlik okunu yanstan baka bir mesaj. Kayda geirilen n ile fotorafa baklan imdiki an arasnda bir uurum bulunur. Fotoraf gereine o kadar alm durumdayz ki, bu ikili mesajn ikincisini (zel koullar dnda rnein, fotoraf ekilen kiinin tandk biri olduu, imdi ok uzaklarda yaamakta ya da lm olduu haller dnda) bilinli bir ekilde kaydetmez olduk artk. Bylesi durumlarda fotoraf, ou hatradan veya yadigrdan daha travmatik bir etki yapar, zira o uurumun veya lmn dourduu sonraki sreksizlii -khincesine- dorulayan bir yan vardr. Bir n iin eskiden o atn yanndaki adama k olduunuzu ve onun imdi kayplara karm biri olduunu hayal edin. Yine de, eer o adam size tam bir yabancysa, akla sadece ilk mesaj gelecektir; fotoraf yle bir belirsizlikle ykldr ki, olaydan da bir ey anlamazsnz. Fotorafn bize gsterdii, insann uydurmay tercih ettii bir hikyeye yaktrlabilir. te yandan, bu fotorafn esrarnn pek de burada bitmedii sylenebilir. Burada getirilen hibir uydurulmu hikye, hibir aklama, sz konusu fotorafn muhafaza ettii vasat grnmler kadar bile var olmayacaktr. Dolaysyla, bu grntler bize muhtemelen ok az ey anlatacaktr, ama bu anlatlanlarn su gtrmez derecede doru olduu da ayr bir vakadr. lk fotoraflarn mucize saylmasnn sebebi, herhangi bir grsel imge formundan ok daha dorudan bir ekilde, olmayan bir eyin grntsn tayor olmalaryd. eylerin grnn muhafaza ediyor ve bu grnlerin uzaklara tanmasna imkn salyorlard. Haliyle, buradaki mucize salt teknik boyutlu deildi. Biz bu grnmlere ok derinden tepki veririz ve bu tepkimiz igdsel ve atavistik eleri de kapsar. Szgelimi, grnmler tek balarna bilinli dnceleri hi devreye sokmadan- cinsel bir uyarclk salayabilir. rnein, krmz renk ne kadar geici nitelikte kalsa da- bir eylem drts, bir harekete geme itilimi uyandrabilir. Daha geni bir kapsamda, dnyann grn dnyann oradalnn mmkn olan en geni ekildeki dorulandr; bu yzden de dnyann grn srekli olarak bizim o Varlk duygumuzu besleyen ve pekitiren bir etki douracaktr. Atl adam gsteren fotoraf okumaya almadan nce, onu bir yere yerletirmeden ya da ona bir isim vermeden nce, basit bir edim olan ona bakmak bile -ne kadar ksa sreli olursa olsun- dnyada olma, o dnyann insanlar, apkalar, atlar, dizginleriyle bir arada bulunma duygunuzu pekitirmitir. Bir fotorafn belirsizliinin yatt yer, fotoraf ekilen olayn yaand n deildir: Oradaki fotorafik kant, herhangi bir grg ahidinin anlatmna kyasla daha az belirsizlik tar hatta. Bir yarn fotofiniinde kesin karar, kamerann neyi kaydettiine bakarak verilir. Belirsizlik, fotorafn ikili mesajnn ikincisinin zeminini hazrlayan sreksizlikten doar. (Kaydedilen n ile bakma n arasndaki uurum). Bir fotoraf zamann bir nn saklar ve onun baka nlarn stne gelmesiyle silinmesini engeller. Bu bakmdan fotoraflar, bellekte saklanan imgelerle kyaslanabilir. Yine de arada temel bir farkllk bulunmaktadr: Hatrlanan grntler sreklilik arz eden deneyimden kalan eyler olduu halde, bir fotoraf, kopuk bir nn grnmlerini yaltlm bir ekilde yakalamtr. Hayatn iinde de, anlam bir anlk ekillenmez. Anlam, bir eyin baka bir eye baland kesime noktasnda kefedilir ve gelimesiz var olmas mmkn deildir. Bir hikye olmadan, bir amlama olmadan anlam olmaz. Olgular, bilgi bunlar kendi bana bir anlam oluturmaz. Veriler bir bilgisayara yklenebilir ve bir hesaplamann faktr haline getirilebilirler. Ama bilgisayarlardan hibir anlam kmaz; zira, bir olaya anlam yklediimizde, o anlam yalnzca bilinen eylere deil, bilinmeyen eylere de bir karlktr. Anlam ile gizem, birbirinden ayrlamaz, fakat zamann geii olmadan ikisi de var olamaz. Kesinlik, kendiliinden olabilir; phe, sre gerektirir; anlam, ikisinden doar. Fotoraflanm bir n, anlam ancak, fotorafa bakan kii onda kendinin tesinde genileyen bir sreyi okuyabildii zaman yakalanabilir. Bir fotoraf anlaml bulduumuzda, ona bir gemi ve bir gelecek atfetmiizdir. (...) Kaynak: John Berger ve Jean Mohor, Anlatmann Baka Bir Biimi, (ev. Osman Aknhay), Agora Kitapl, stanbul, 2007, s. 78-81.
141
Seilmi Fotoraflar
Hatra Grsel Hafza ve Fotoraf Eskiehir doup, bydm kent, benim iin bir hatralar yumadr. Bu hatralar, zaman iinde farkl durumlarda ve farkl ekillerde insann karsna kyor. Gnlk yaamn bunca karmaasna ramen hatralar kendine bir yer bularak, gemiten imdiye ulayor. Hatralarn gtrd sonu, belli zaman dilimine ait durumlarn iimizde yeniden yaplandrlmas, kendi varoluumuzla ilgili belki de bizim iin gemi zamandaki olaylarn, durumlarn tad renktir. Yeri belli, ad belli bir dkkan. Kapsndan ieriye giriyorum. Dkkann kesinde bir adam oturmu. Belli ki bu mekann sakini, evresinde dkkann kurduu gnlerde rettii aralar, aletler, raflar, masalar. Gzleriyle kapdan girecek mteriyi kolluyor. El marifetiyle rettiklerini satmak iin bekliyor. Baklarn kapya yneltmi olan adam, gemii simgeliyor; birbiri yanna sralanm dkkanlar iinde, farkl bir dnemin insan ve mekan ilikilerinin temsilcisi gibi. Kapsndan ieriye girdiim dkkann dnda bambaka bir dnya var. Dkkann iinde sessizlik, darda frtna. Dkkann iindeki adam dardaki frtnaya direniyor. Bylesi dkkanlara farkl zamanlarda uradmda, dardaki frtnann biraz daha glendiini, ierdeki adamn biraz daha zayfladn, gszletiini gryorum. Esnaflarn ve sanatkarlarn iyerleri bana hep kendine zg yaam alanlar olarak gelir. Yaam alan, i mekanla ilgilidir. mekandaki dzenlemeler; mallar, raflar, aralar, gereler, sandalyeler, masalar, duvarlar, kaplar bir yaam alan ortaya kartr. mekanda toplanan bu eyler imdiyle birlikte gemii simgeler. yerinin i mekann dzenleyen esnaf, sadece ticaretiyle ilgili mekan dzenlemez ayn zamanda kendisi iin bir dnya kurar. Kendi elleriyle kurduu bu dnya, onun alma zamanyla ilgili yaam alandr. Btn bunlar toplumun bir dnemini simgeleyen eylerdir. Bylesi simgelere iyi bakmak ve anlamak gerekir; nk bu dkkanlar artk bir ticarethane olmann tesinde toplumsal yaamdaki ilikilerin, davranlarn, dnce anlaylarnn yansd yerlerdir. Hatta sosyokltrel anlamda toplumun ideolojik yapsnn yansmas esnaf ve sanatkrlarn mekanlarnda grlr. Ben de bu almayla, doup bydm kentin, Eskiehirin esnaf ve sanatkrlarna yneldim. Bylesine geni bir grup iinden, lkemizin gemi 40 yln bir dnem olarak belirledim. Meslekte 40 Yllklar ad altnda, belli bir dnemde alma yaamn srdrm olan esnaf ve sanatkrlar, gnmzde yani imdiki zamanda olutuklar durumu ele aldm. Meslekte 40 Yllklar denildiinde 40 rakamn bir alt snr olarak aldm. 50-60 yllk birok esnaf ve sanatkrlar bu alma iine aldm. Bu ekilde ortaya kacak alma, lkemizin 1940, 50li, 60l yllarnda meslee balam olanlar ve hala, yirmi birinci yzyln banda mesleklerini srdrmekte olanlarn iinde yer ald bir hafza olacaktr. Bu almada yer alan esnaf ve sanatkrlar, 2007 ylnda resmedildiler. Onlar tarihsel sre iinde Eskiehirle ilgili 2007 yln yani benim belirlediim bir imdiyi temsil ederler. Onlarn meslekleri ynyle temsil ettikleri durum ise, gemi zamanla ilgilidir; imdiyi 2007 yln (yirmi birinci yzyln ban) gemiin oluturduu dzen iinde temsil etmektedirler. Bu anlamda benim, hatralarmla ilgili olarak oluturduum grsel hafza, gemile ilgili imdiyi resmetmeye yneliktir. Fotoraflar 2007 ylnda ekilmitir, ancak temsil ettii ey gemile ilgilidir. Bu fotoraflarda imdi resmedilmitir, Eskiehirdeki esnaf ve sanatkrlarn fotoraflarna bakldnda ise sadece imdi deil; gemi ve gelecekte grlecektir. Her trl hafzada olduu gibi grsel hafza iindeki bilgiler, tarihin en eski dnemiyle ilgili gemi olsa bile gelecee k tutar. Bylesi, grsel hafza oluturmaya ynelik almalar, kukusuz gelecek zamana ynelik bilgileri de ierir. Bu bir fotoraf almasdr. Fotoraf ilgili teknik ve estetik konular bu almayla ilgilidir. Hangi kayg ile ekilirse ekilsin her fotoraf iin geerli olan deerlendirme iyi ya da kt fotoraf eklinde olur. yi bir fotorafta bulunmas gereken temel e unlardr: Teknik, k ve grmek. Bir gen olarak dnrsek, genin ortasnda konu yer alr, tepe ve kesinde teknik dier kelerinde ise k ve grmek vardr. Bu almay da ite bu sihirli genden yola karak gerekletirdim. Fotorafla zellikle de siyah-beyaz fotorafla merakl olanlar iin teknik konusuyla ilgili aklamalar yararl olacaktr. Fotoraf denildiinde kimi fotoraflar, hatta ustalar sadece siyah-beyaz fotoraftan sz ederler. Yzey zerine yeni bir resmetme teknii olarak fotoraf siyah-beyaz olarak ortaya kmtr. Renk daha sonra eklenen bir edir. Nesnelerin fiziksel varlklar iinde bulunduklar ortam ayn kalsa bile renkleri deitiinde ifade ettikleri eylerde deiir. Konuya k olarak renk yani fotoraflktaki renk asndan bakldnda da durum ayndr. Nesnelerin rengi yani renk z ekildiinde geriye gri-
142
Temel Fotoraflk
nin ton deerleri kalr. Ikl nesneler grinin ak tonlarnda, zerinde n ald nesneler ise grinin koyu tonlarnda grlr. te bu, siyah-beyaz fotorafln temelidir. Nesneleri yzey zerinde grinin ton deerleriyle gstermek. Kukusuz, bu ekilde nesneleri yzey zerine resmetmenin kendine zg bir ifadesi sz konusudur. Siyah-beyaz fotoraf kendine zg ifadesini ortaya karabilmek iin ben bu almada geleneksel malzemeler ve yntemleri kullandm. 24 x 36 mm. orta duyarlkl (Ilford FP4) filmi, ince grenli banyoyla kullandm. Negatifleri, ileri teknolojilerle deil doru olan el marifetiyle yani el basksyla, elyaf tabanl fotoraf kartna aktardm. Gnmzde saysal teknolojileriyle yaplan kart basklar dnldnde kukusuz g ve zaman alan bir sre sz konusudur. te yandan vurgulanmas gereken ok nemli bir konu vardr: Saysal (digital) fotoraflkta fotoraf tek tek milyonlarca kl noktacktan oluur. Her bir kl noktack tek bana renk ve kl deeri salar. Bir kare zerindeki en ak gri olan alanlar bir ton koyu olsun denildiinde, btn o kl noktacklar ynlendirmek sz konusudur. El marifetiyle deil, ara marifetiyle bir kare zerindeki her bir kl noktaya mdahale sz konusudur. Bu ksm, siyah-beyaz saysal fotoraflar iin de geerlidir. Geleneksel siyah-beyaz fotoraflkta negatif film zerindeki ton deerleri, karanlk oda srecinde fotoraf kartna aktarlrken el marifetiyle yeniden pozlandrlr. Fotorafn teknik ynyle ilgili olarak sadece bu aama bile siyah-beyaz geleneksel fotorafn zgn ynn ortaya koyma asndan nemlidir. Ik, zerinde durulmas gereken ikinci nemli konu olur. Nesneler iinde bulunduklar ortamn yla ortaya karlar. Nesnelerin fiziksel varlklar deimeden zerine den k deitiinde nesnenin grsel olarak alglamas deiir. Bu anlamda nesneleri grsel olarak var eden ey, fiziksel varlklar kadar iinde bulunduklar ortamn dr. Ik yoluyla nesneler iinde bulunduklar mekan iinde farkl ekillerde grsel alglamasn salamak mmkndr. Bunu yapmann da eitli yollar vardr. Ben bu almada, mekan iindeki insanlar resmetmeye yneldii iin insanlarn ve mekann zerinde younlatm. Nesnelerin sadece grsel olarak alglamasn salayan dz aydnlatma yerine, kl ve karanlk alanlar oluturmaya ynelik k glge karm (chiaroscura) aydnlatmasn amaladm. Amacm en ak griden balayarak en koyu griye kadar teknik adan yeterli ton deerlerini salamaktan te fotoraftaki temann ortaya kmasna ynelik bir aba olmu-
tur. Siyah-beyaz fotorafta, kl alanlar, yani ak gri ton deerindeki alanlar ve koyu gri ton deerindeki alanlar, hatta tam siyah bile nemlidir. Karanlk alanlar kadar fotoraflarn n yansd alanlar olarak grdkleri, yksek k ak gri alanlar da temay aklamak, yorumlamak iin nemlidir. te yandan i mekana ve temaya gre kimi durumlarda kl ve karanlk alanlardaki detayn da vurgulanmas gerekir. Siyah-beyaz fotoraf denildiinde, en ak griden en koyu gri ton deerinin grld fotoraf demek doru olmaz. te bunlarn hepsi siyah-beyaz fotoraflkta nesnenin iinde bulunduu mekann yla yani d kla dorudan ilgili olduu kadar i kla yani karanlk oda srecindeki fotoraf kartna pozlanmasyla da ilgilidir. Film yzeyine resmedilmi grntnn elmarifetiyle fotoraf kartna pozlandrlmas; byl bir sreci iermesiyle birlikte, yaratcla da aktr. Ik yeniden ynlendirildii bu sre sonucunda elde edilen fotorafn, el baks almalarda, her biri dierinden farkl olarak ortaya kar. Bu fotoraflar ekerken i mekanlar, varolan n aydnlatma kaynaklaryla destekledim. Baka bir deyile, i mekanm kl ve karanlk alanlarn, aydnlatma kaynaklaryla destekleyerek ortamn genel k dzeyini ykseltmeye yneldim. Niyetim, aydnlk ve glgeli alanlar koruyarak belli pozlama deerlerini elde edebilmek olmutur. Bu ekilde, kl alanlar kadar glgeli alanlar da hem grsel estetik asndan hem temay aklamak ve yorumlamak asndan hem de i mekann doal ortamn gstermek asndan deerlendirilmitir. Bylesi bir aydnlatmay semek yani k glge karmn siyah-beyaz fotorafa uygulamak pozlama deerleri asndan baz teknik sorunlar da beraberinde getirmitir. Geni diyafram aklklaryla pozlama yapan durumu ortaya kmtr. Bu da doal olarak seicilik algsnn azalmasna neden olmutur. Grmek denildiinde fotoraflkta, optik anlalr. Fotoraf kulland optikle kendisine snrlandrlm bir bak as salar. Her seilen optik, bir anlamda, seilen bir bak as demektir. Ben bu almada bak as olarak, 24 x 36 mm. film boyutunda 21 mm. ve 45 mm.lik iki farkl objektifi belirledim. Yani konuyu iki farkl objektifle 21 mm.lik geni a ve 45 mm.lik normal objektifle ektim. Bu kitabn sol sayfalarnda yer alan fotoraf 21 mm. objektifle ekildi, sa sayfalarda yer alanlar ise 45 mm. ile ekildi. 21 mm. geni ay, kiiyi i mekanla ilikilendirerek kullanrken; esnaf ve sanatkrlar temsil ettikleri i mekanda gstermeye y-
143
neldim. 21 mm.nin salad geni bak asn, konunun iine girmeden konuya bakar durumda kullandm. 45 mm. objektifi ise altm konunun nesnesi olan kiiye, ynelttim. Bunu yaparken de Gzler insann yaamn yanstr szn unutmadan. Esnaf ve sanatkrlarn, yzlerini ve baklarn resmetmeye altm. Fotoraf ekerken, fotoraf ekilen insanla kurulan iliki ok nemlidir. Bu ilikiyi istenilen dzeye getirebilmek iin zen gsterilmesi gereken birok e sz konusudur. Kullanlan fotoraf makinesi de bu anlamda nemlidir. Ben 35 mm. telemetreli bir fotoraf makinesi kullandm. Teknik zellikleri dnda fotorafn ektiim insanlarla SLR fotoraf makinelerine gre daha scak ve dorudan iliki kurma olanan saladna inandm iin byle bir tercih yaptm. Konuya dorudan objektif iinden deilde baka iinden bakmay salayan bu fotoraf makineleriyle, zellikle insanlarla daha scak ve yakn iliki kurulabiliyor.
Her esnaf ve sanatkrla ilgili iki fotoraf grlecektir. Sol sayfalarda yer alan fotoraflarda kiinin iinde bulunduklar mekanla birlikte grlmektedirler. 21 mm. objektifin kullanld bu fotoraflarda aklamak, gstermek ne kmtr. Fotoraf makinesi konuya bakar durumdadr. Sa sayfadaki fotoraflarda ise fotoraf makinesi konunun iine girmitir. Genellikle 45 mm. objektifin kullanld bu fotoraflarda kiiler iinde bulunduklar mekann bir detay olarak grlmektedir. Sol sayfalarda esnaf ve sanatkrlar, fotoraf karesinin snrl erevesi iinde, mekandaki baka nesnelerle i ortamyla birlikte grlrken; sa sayfalardaki fotoraflarda ise kareyi tek balarna doldurmulardr. Fotorafnn bir tercihi olarak; konuya bakmak, konunun iine girmek eklinde tanmlanabilecek bu durum; temann aklanmas, yorumlanmas ve pekitirilmesi asndan nemlidir.
144
Temel Fotoraflk
145
146
Temel Fotoraflk
147
148
Temel Fotoraflk
149
150
Temel Fotoraflk
151
152
Temel Fotoraflk
153
4
Amalarmz

TEMEL FOTORAFILIK
Ia duyarl yzeyin ne olduunu aklamak. Fotoraf filmlerinin a duyarllnn l birimini ve film kontrastln aklamak. Siyah-beyaz fotoraf filmlerini snflandrmak. Renkli fotorafln k ve renkle ilgili elerini belirlemek. Renkli fotoraflkta kullanlan filmleri snflandrmak.
Anahtar Kavramlar
Duyarkat ASA-DIN-ISO Deerleri Emlsiyon Ton Deeri Gizli Grnt Renk Iss Film Hz Kelvin Film Kontrastl Renk Dengesi Gren Gn I Filmi Gri ton Deeri Yapay Ik Filmi
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Fotoraf Filmleri
Ia Duyarl Yzey Film Hz ve Film Kontrastl Siyah-Beyaz Filmler Renkli Fotoraflk Renkli Filmler
Fotoraf Filmleri
Fotorafn iki temel bilim alanyla ilikili olduunu belirtmitik. Grntnn yzey zerinde olumas fizik bilimiyle, a duyarl bir yzey zerine grntnn kaydedilerek gerek grntnn elde edilmesi ise kimya bilimiyle ilgilidir. Kitabmzda bu aamaya kadar zerinde durduumuz konular, fotorafln fizik bilimiyle ilgili blmleriydi. Ia kar duyarl malzemeler zerinde grntnn kayt edilerek sabitletirilmesi sreciyle birlikte, fotorafln kimya bilimiyle ilgili konular zerinde durmaya balayacaz. Fotorafn tarihiyle ilgili blmde, optii kullanarak grnt oluturmay, bu grntnn a kar duyarl bir yzey zerine kaydedilerek sabitletirilmesini ve bu sre iinde hangi aamalardan geerek gnmzde kullanlmakta olan filmlere ulaldn aklamtk. Fotoraflkta iki tr film kullanlr: Siyah-beyaz filmler ve renkli filmler. Siyah-beyaz ve renkli filmler, negatif ve saydam (dia, slayt) olarak iki gruba ayrlr. Negatif filmler, ekildiinde negatif grnt veren filmlerdir. Saydam filmler ise ekildii zaman pozitif grnt veren filmlerdir. Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan filmler ok zel durumlar dnda negatif filmlerdir. zel olarak bir aklama yaplmad srece fotoraflkta film denildiinde de negatif filmden sz edilmektedir. Siyah-beyaz negatif filmlerde grnt negatif diye tanmlanan; siyahn beyaz, beyazn siyah olarak kt bir grntdr.
Negatif: Ters tonlar olan fotorafik grnt. Negatif grnt veren filmlerin genel ad. Saydam: Pozitif tonlar olan fotorafik grnt. Pozitif grnt veren filmlerin genel ad.
IIA DUYARLI YZEY

A M A
Ia duyarl yzeyin ne olduunu aklamak.

Duyarkat: Ia kar duyarl olan katman.
SIRA SZDE Fotoraf makinesinde pozlama filme yaplr, baka bir deyile, fotoraf ekilen konunun grnts film yzeyine saptanr. Filmlerin grnt saptanan yzeyleri, a kar duyarl bir malzemeyle kaplanmtr. Filmlerin a D N duyarl yzeykar E L M lerine duyarkat ya da emlsiyon denir. Duyarkatn en basit ekli siyah-beyaz fotoraflkta kullanlmaktadr. Baz kimyasal maddeler ktan etkilenir, yani bu S O R U maddeler kla karlatnda kararmaya balar.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Fotoraflkta kullanlan a kar duyarl kimyasal maddeler gmn;Kklor, bromr ve DK AT iyotla yapt birleimlerden oluur.
SIRA SZDE
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
156
Temel Fotoraflk
Ia duyarl bu kimyasal maddeye halojenler ve bunlarn gm ile meydana getirdikleri bileime ise gm tuzlar (silver halides) denir. Bu tuz (halides) iinde a kar en duyarl olan gm bromr ise duyarkatta bileimi meydana getiren en nemli maddedir. Pozlanmam siyah-beyaz negatif filmin duyarkat zerindeki gm tuzlarnn atomik yaps yledir: Pozitif ykl olan gm, negatif ykl olan bromr iyonlar, serbest olarak hareket eden gm iyonlar ve nemli ilevi olan duyarl zerrecikler. Makinenin objektifi, fotoraf ekilecek konuyu k olarak filme yansttnda duyarkat pozlanr. Ik dalgalarnn iinde kimyasal deiime neden olan,
ekil 4.1 Gm Taneleri Mikroskopta yzlerce defa bytlm olarak film duyarkat grlmektedir. Sol bata duyarkat zerindeki eitli boyutlardaki gm tuzu kristalleri, ortada ise bir gm tanecii evresinde gelien gren grlmekte. Sadaki fotorafta ise T-gren grlmektedir. T-grendeki kristallerin yaps klasik kristallerden farkldr.
Gizli Grnt: Fotorafik duyarkatta, pozlama sonunda oluan, ancak gzle grlemeyen grnt.
karartma ve aartma etkisi olan fotonlar (photons) duyarkat etkiler. In gc arttka n foton etkisi de artar. Pozlamayla birlikte, duyarkatn zerine den k, gm tuzlarnn yapsn deitirir ve gm tuzlar, metalik gme dnr. Bu ekilde bir miktar gm (bunlar a duyarll en yksek olan kristallerdir) yeni bir biime dnr, yani fotoraf ekilen konunun kl yerlerini oluturmak iin kararr; ancak pozlamayla birlikte, duyarkatta ortaya kan bu gelimeler gze grlemez. Pozlama sonucunda duyarkat zerinde oluan grnt, gzle grlmeyen gizli bir grntdr. Fotoraflkta bu grntye gizli grnt (latent image) denir. Bu grnt, filmin banyo edilmesinden sonra negatif grnt olarak grlebilir hle dnr. Film banyosu (gelitirme banyosu) aamasnda, gizli grntnn nasl gerek grntye dntn detayl olarak daha sonra greceiz (bkz., 6. nite). imdi ksaca gerek grntnn nasl ortaya ktn grelim. Film banyosunun birinci aamasnda kullanlan gelitirme banyosu, bir oaltma ve gelitirme srecidir. Pozlama srasnda gm tuzlarnn sadece ok az miktar ktan etkilenir. Gelitirme banyosu, en ok ktan etkilenen gm tuzlarndan balayarak en az etkilenene doru yava yava filmin yzeyi stndeki milyonlarca gm tuzlarn metalik gme indirger. Ve bu aama sonunda; ktan ok etkilenen gm tuzlar grinin en koyu ton deeri olan siyah, ktan daha az etkilenen blgedeki gm tuzlar ak gri, hi k grmeyen gm tuzlar ise duyarkat yzeyinden sklp alnr ve bu blgeler effaf kalr. Bylece gizli grnt gerek grntye dnr. Gerek
4. nite - Fotoraf Filmleri
157
ekil 4.2
Ia duyarl kristaller Koruma katman Duyarkat Yaptrc
Siyah-Beyaz Filmin Yaps Filmin kalnl 125 mm. olmasna ramen farkl amalara ynelik eitli katmanlardan oluur.
Plastik tabaka
Alt koruyucu SIRA SZDE katman
SIRA SZDE
grntde; ok kl blgeler koyu gri, az kl blgeler ak gri ve ksz blgeler effaf olarak grlr. Bu aamalar sonunda film yzeyinde ortaya kan grnt neS O R U gatif bir grntdr, bunun pozitifi ise fotoraf kdnda ortaya kar. Film banyo ilemi tamamlandktan sonra siyah-beyaz negatif filmlerle elde T D K K A edilen negatif grnt ak griden koyu griye doru grinin ton deerlerinden oluur. Fotoraf ekilen konunun ksz yani glgeli ya da karanlk yerleri filmde effaf olarak grlr. SIRA SZDE Konunun az kl, orta kl ve yksek kl blgelerinden gelen klar sonucunda ise negatif grnt ak gri, orta gri ve koyu gri olarak grlr. Sonu olaAMALARIMIZ rak negatif grntye bakldnda, konunun kl yerleri grinin ton deerleri olarak, karanlk yerler ise effaf olarak grlr.
DNELM
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
FLM HIZI VE FLM KONTRASTLII

A M A
K T A P
K T A P
Fotoraf filmlerinin a duyarllnn l birimini Yve film konTELEVZ ON trastln aklamak.

SIRA SZDE
TELEVZYON
Film teknolojisiyle fotoraf ekerken fotoraf makinesini belirledikten sonra yaplN ERNET masn gereken ikinci ey filmi belirlemektir. Fotoraf ekerken Tpozlamann belirleyiciliinden sz etmitik ve pozlama iin ortamn nn nemliN olduunu syD ELM lemitik. Ortamn na gre pozlama deiir. len gneine, bulutlu bir havay, lo bir oday, tek bir tavan ampulyle aydnlatlan bir oday dnn. Her k S O R U durumu iin ayr bir pozlama gerekir. Deien k koullarnda pozlamay belirleyen nemli etken kullanlan Kfilmin duyarllD KAT dr. Fotoraflkta kullanlan filmlerin a kar duyarll farkldr. Bir filmi kullanrken, filmle ilgili en nemli zellik, filmin a kar olan duyarlldr. yi bir fotoraf, doru pozlama yaplarak yani konunun stndeki kla filmin duyarllnn uyumu sonucunda elde edilir. Filmin a AMALARIMIZ kar duyarllna filmin hz denir. Filmin hz, duyarkat katmanndaki gm tuzu kristalleriyle ilgilidir. Yava duyarkatlarda tuz kristalleri ok kktr ve neredeyse tek tip olarak ayn K A P byklktedir. Hzl duyarkatlarda ise tuz kristalleri daha byktrT ve farkl byklklerdedir. Duyarkattaki kristaller bydke younluu artar ok az ktan etkiTELEVZYON SIRA SZDE
SIRA SZDE NTERNET

DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
158
Temel Fotoraflk
Dk k ortamnda yksek hzl bir film kullanlm. Bunun sonucu olarak gri ton deeri dk, ancak bu ortam ve insanlar yanstmas asndan baarl bir uygulama.
Dk k ortam ve yksek hzl film. Fotoraf aydnlk alana gre pozlama yapm ve tema kendiliinden ortaya km. Yksek hzl bir film olmasna ramen grinin ton deeri derinlik oluturmu.
159
lenir ve bunlara hzl filmler denir. Duyarkattaki kristaller kldke younluu azalr, etkilenmesi iin ok k gerekir ve bunlara da yava filmler denir. Fotoraflkta, her bir gm tuzu kristaline gren ad verilir. Bu anlamda; hzSIRA SZDE l filmlerin grenleri byk, yava filmlerin grenleri ise kktr. Filmin gren yaps, grntnn niteliini etkileyen ok nemli bir edir. Ayn konunun yava ve yksek hzl bir filmle fotoraf ekildiinde, yava hzl filmin grnts yksek D NELM hzldan daha keskin olur; ancak filmin hz arttnda, dk k koullarnda fotoraf ekebilme olana salar. Gnmzde retilen yksek hzl filmlerin bazlaS O R U r ayn zamanda dk grenlilik salamaktadr.
DK AT Filmlerin hz, uluslararas l sistemleriyle belirlenmitir. Bunlar ASA,K DIN ve ISO sistemleridir. ASA Amerika Birleik Devletlerinin, DIN ise Almanyann gelitirdii sistemlerdir. Gnmzde ise kullanlan Uluslararas Standartlar Kurumunun (Internatianol StanSIRA SZDE darts Organisation) gelitirdii ISO sistemidir.
Gren: Ia kar duyarl her SIRA SZDE bir gm bromr kristali.
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ Fotoraflkta kullanlan filmlerin hz ASA ve ISO sistemleri dereceleme birimleri rakamla gsterilmektedir. ISO sistemi ASA ve DIN sistemleriyle birlikte gsterilmektedir. ISO 125/22 eklindeki gsterimin ak yazlm 125 ISO, 125 ASA, 22 K A P DIN. Bir anlamda ISO eski sistemdeki ASAnn yerini almtr. YaniT ISO ve ASA derecelendirmesi ayndr. Filmin hzn gsteren bu derecelendirme sistemi, filmin kutusu ve kaseti stnde gsterilir. ISO ve ASA deerleri geometrik olarak artar. TELEVZY N 400 ISO/ASA bir film 200 ISO/ASA filme gre iki misli daha duyarldr.O Hzl filmin pozlamas iin daha az k gerekir. Ik koullar ve zel nedenler dnda yaygn olarak 125 ISO/ASA filmler kullanlr. Orta hzl olan bu filmler, hem k koullar hem de grenlilik asndan ideal hzdaki filmlerdir. NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Siyah-beyaz fotoraflkta 100-125 ASA/ISO deerli filmler yaygn olarak kullanlr. Bu filmlerin gren yaps hem k koullar hem de kontraslk ve fotoraf kadna bytme asndan uygundur. Gnmzde retilen filmler olaanst duyarkat yapsna sahip olup, ok farkl k koullarnda kullanlabilmektedir. Yine de yksek nitelikli bir negatif grnt iin pozlama ve film banyo ilemlerinin doru kontrol edilmesi gerekir. Film doru pozlanmadnda, yani eksik ya da ar pozlandnda grntnn younluu ve kontrastl normalden farkl olur. Ayn ey film banyosu iin de geerlidir. Kontrastlk, grinin ton deerleri arasndaki younluk farklldr. Gneli bir havada doadaki bir alana baktmz zaman aydnlktan karanla birok ton deeri grlebilir. Ayn alan, kn sisli bir havada ise grinin tek bir ton deeri olarak grlr. Fotoraf da ayn ekilde dnebiliriz. Bir fotoraf aktan koyuya grinin birok ton deerini ieriyor ise dk kontrasttr. Dier bir fotoraf, sisli havadaki ortama benzer ekilde, grinin tek bir ton deerinden oluuyor ise bu da yksek kontrasttr. Fotoraflkta kullanlan filmler, insan gz gibi ton deerlerini geni bir lekte ayramaz. evremize baktmzda en az kl alanlardan en karanla kadar her k farkn gzlerimizle ayrarak alglarz. Ayn eyi filmden bekleyemeyiz. Ancak yine de her filmin doru ton deerlerini verecek ekilde pozlandrlmas ve film banyosu yaplmas gerekir. Siyah-beyaz bir fotorafta renk yoktur, her renk grinin bir ton deeri olarak ortaya kar. rnein yeil imen, beyaz ev ve nnde ak mavi giysili bir kii dnn. Yeil imen koyu gri yani siyaha yakn bir ton, beyaz ev ak gri yani be-
Ton deeri: Tonu ifade etmek iin kullanlan terim. Ton: Negatif ya da pozitif fotorafta, karanlk ya da kl alanlardaki ayrt edilebilen belli bir younluk.
SIRA 160 SZDE

DNELM S O R U
SIRA Temel FotoraflkSZDE
yaz ve akmaviLise orta gri yani kirli beyaz ton olarak kar. Grld gibi griD NE M nin farkl tonlar olarak bu renkler siyah-beyaza dnr. Bu anlamda siyah-beyaz fotoraf denildiinde anlalmas gereken grinin tonlardr. En ak gri tonu beyaz, O R en koyu griStonuUise siyahtr. Baarl bir siyah-beyaz fotorafta en koyu ton deeri olarak siyah ve en ak ton deeri olaDKKAT rak beyaz grmek gerekir. Beyaz ve siyah gri tonlarnn en ucunda yer alan deerlerdir. Siyah-beyaz fotoraflkta gri ton deerleri negatif film grnts ve pozitif bask zerinde grlebilir. Negatif grntde tonlar ters olarak grlr. Grinin yaAMALARIMIZ ni beyazdan balayarak siyah tona doru, tonlar arasndaki younluk fark kontraslk deerini gsterir. Siyah tondan balayarak beyaz tona kadar farkl gri ton deerlerinin yer ald filme dk kontrasl film denir. Siyahtan beyaza doru ton K T A deeri azaldnda Pyksek kontraslk sz konusudur. Filmin kontrastl dorudan filmin hzyla ilgilidir. Hzl filmler yksek kontrast verir. Dk hzl filmler ise dk kontrast salar. Orta hzl olarak bilinen ve ok TELE ZYON yaygn olarakVkullanlan 100-200 ISO (ASA) aras filmlerin kontrastlk dzeyleri yaklak olarak ayndr. Film kontrastln sadece film hz etkilemez, film banyosu da kontrastl etkiler. Duyarkattaki gm tuzlar, konunun kl blgelerinden gelen ktan etkilenerek kararr. te bu aamayla birlikte grntnn kontrastl NTERNET yani ton deerleri arasndaki younluk fark belirlenmeye balar. Filmin hzna gre doru pozlama yaplmas gerekir. Pozlanm olan filmin ise doru sre ve sda gelitirme banyosu yaplmas gerekir. Btn bu ilemlerin sonunda filmin duyarkatl yapsna uygun kontrastlk elde edilebilir.
SIRA SZDE
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Kontrastlk: Ton deerleri
K T A younluk fark. arasndaki P
TELEVZYON
NTERNET
SYAH-BEYAZ FLMLER
AM A
Siyah-beyaz fotoraf filmlerini snflandrmak.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Gnmz fotoraflnda farkl boyutlarda ve farkl amalara ynelik olarak siyah-beyaz SIRA SZDE filmler retilmektedir. Siyah-beyaz filmleri iki temel tre ayrmak gerekir: Negatif filmler ve saydam filmler. Siyah-beyaz fotoraflkta zel durumlar dnda saydam (pozitif) film kullanlmaz. Fotoraflkta film denildiinde negatif D NELM film anlalr. Siyah-beyaz negatif filmler farkl ekillerde piyasada bulunabilir. Filmin kendine zel bir kullanm amac vardr. Filmi kullanrken hangi amaca yneS O R U lik olarak hazrlanm olduunu bilmek gerekir. Siyah-beyaz negatif Tfilmleri, kullanlan fotoraf makinesinin grnt boyutuna gre, beDKKA yaz n iindeki renklere kar duyarllna gre ve a kar duyarllna yani ISO/ASA deerlerine SIRA SZDE gre temel tre ayrabiliriz. Bu ayrm u ekilde belirtebiliriz; (1) boyutlarna, (2) renk duyarllklarna ve (3) hzlarna gre filmler. Siyah-beyaz negatif filmleri temel tre ayrrken u noktay da belirtmek geAMALARIMIZ rekir. Bu temel gruplama iinde yer alan her film dier gruplar iinde de yer alr. rnein; 100 ISO deerli film 35 mm. roll ve yaprak film olarak da vardr. Farkl ISO K T A orthochromatic (krmz a duyarsz) filmler de vardr. deerli P
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
161
Roll filmler ine delii fotoraf makinelerinde de tercih edilir. 6x6 cm. film boyutuyla grsel dzenleme olanaklar da artar.
Boyutlarna Gre Filmler

Fotoraf filmlerini ncelikle, kullanlan fotoraf makinelerine gre dnmek gerekir. Filmler farkl boyutlarda grnt veren fotoraf makinelerine gre retilir. Bu anlamda filmler, kullanlan fotoraf makinesinin grnt boyutuna gre temel gruba ayrlr. 35 mm. filmler (kk boy filmler) Roll filmler (orta boy filmler) Yaprak filmler (byk boy filmler) 35 mm. filmler (kk boy filmler), fotoraflarn en ok kulland film boyutudur. Hem fotoraf makineleri ve yardmc gereleri hem de karanlk oda ara ve gereleri asndan fotoraf dnyasnda en ok bu boyut kullanlr. Bu filmler zel bir kaset iinde bulunur. Her kaset filmde, her biri 24x36 mm. boyutlarnda olan
162
ekil 4.3
Temel Fotoraflk
36 kare vardr. Pozlama bana maliyeti en dk filmdir. Bu nedenle, konuyla ilgili Boyutlarna gre filmler, 35 mm. filmler, roll filmler ve hibir durumu karmadan birok kare foyaprak filmler toraf ekilebilir, nk maliyeti ok dktr. Bir kasette 36 kare olmas da nem10 x 12.5 cm. li bir zelliktir. Fotoraflkla ilgili olarak retilen en ileri ve gelimi teknolojilerin neredeyse hepsi 35 mm. film boyutu iindir. Bu boyutun sakncal ynleri ise unlardr: 35 mm. filmin grnt boyutu kktr. zellikle detay, ok sayda birbirinden farkl ton deeri ve geni alan derinliinin gerektii konularda yetersizdir. zellikle de bu boyut filmler ar byt6 x 7 cm. meye uygun deildir. Roll filmler (orta boy filmler), 35 mm. fil6 x 6 cm. min bir byk boyutudur. Eni 6 cm. olan film kullanlan makineye gre 6x4.5, 6x6, 6x7, 6x9 cm. boyutlarnda grnt salar. 24 x 32 mm. Roll filmler madeni bir makaraya ktla birlikte sarlm olarak retilir. Makara makinenin film tama yuvasna yerletirildikten sonra film sarma kolu evrilerek kt ilerler ve daha sonra kda ilitirilmi olan film gelir. Bu filmlere bir kategoriletirme simgesi olarak 120 filmler ve 220 filmler denir. 120 roll film 6x6 boyutta 12 kare; 220 roll film ise 6x6 boyutta 24 kare ierir. Bu boyutun en byk zellii 35 mm.ye gre daha byk grnt salamasdr. 35 mm. de olduu gibi roll filmlerin de hem fotoraf makinesi ve objektifleri hem de karanlk oda aralar ok yaygndr. Roll film, byk bir boyut olarak ayn kaset zerinde 8-12 arasnda farkl ekim olana sunar. Bu filmlerin her bir karesindeki; netlik, keskinlik, tonlama deeri, alan derinlii ok yksektir ve kontrastlk dktr. Bu filmin grnts bytmeye ok uygundur. Ancak bu filmlerin maliyeti 35 mm.ye gre yksektir. Kullanlan makine ve yardmc gereleri hem pahaldr hem de kullanm uzmanlk gerektirir. Bu nedenle de daha ok profesyonel fotoraflarn kulland bir boyuttur. Yaprak filmler (byk boy filmler), byk boy fotoraf makineleri iin retilmitir. Her bir kare plaka eklindedir. Yaygn olarak in l sistemine gre iki boyutta retilir: 4x5 in ve 10x8 in (10x12.5 cm. ve 20x25 cm.). En pahal film boyutudur. Bu amaca ynelik olarak retilmi zel makinelerde kullanlr. Film karanlk odada tek tek zel film tayc magazine yerletirilir ve pozlama yapldktan sonra yeniden karanlk odada magazinden kartlr. Btn bunlardan da anlalaca gibi zel kullanm amacna ynelik bir filmdir. Byk boyutlu grnt bu film boyutunun en byk zelliidir. Keskinlik, bytme oran, tonlama deeri ve kompozisyon dzenleme gibi eler asndan en ideal film boyutudur; ancak her bir karenin maliyeti ok yksektir, makineleri ok karmak ve hantaldr.
163
Filmler a kar duyarllklarna gre de farkllk gsterirler. SIRA SZDE film hzlaYukarda rn anlatrken sz etmitik, duyarkat katmanndaki gm tuzu kristallerinin bykl filmin a kar duyarllnn lsdr. Filmlerin hzlar E L Mfarkl sisteD N me gre lldn de daha nce belirtmitik. Bunlar: ASA, DIN ve ISO sistemleridir. Hzlarna gre filmler gruba ayrlr: S O R U Hzl filmler, Orta hzl filmler, Yava filmler
D K tarafndan kabul Gnmzde yaygn olarak ISO deeri kullanlr. Filmler retici firmalar K A T edilmi belli deerlerde retilir. rnein; 64-100-400 ISO deeri gibi. Fotoraf makinelerindeki k lm sistemleri ve k lerler bu standart deerlere SIRA SZDE gre dzenlenmitir.
Hzlarna Gre Filmler
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Hzl filmler; 400, 800, 1600, 3200 ISO (ASA) deerli filmlerdir. Bu filmler, a AMALARIMIZ kar duyarll ok yksek olan filmlerdir. Bu filmler ok dk k koullarnda kullanlabilir. Dk k koullarnda yksek yani ksk diyafram deeri salayarak alan derinliini artrr. Ayn zamanda, dk k koullarnda yksek rtc K T A P deeriyle fotoraf ekmeyi salar. Hzl filmlerin olumsuz ynleri de yledir: Bu filmlerin btn olumsuz ynleri gm tuzlarnn byklnden kaynaklanr. Grenlemesi ok yksektir, ton deerlerini ayrmas zayftr; doal olarak kontrast TELEVZYON yksektir, detay ve keskinlii zayftr. Btn bu olumsuz ynlerinin bir sonucu olarak hzl negatif filmlerin grntleri bytme ilemine uygun deildir. Son yllarda retilen hzl filmlerde giderek gren sorunu zlmeye balanmtr. Hzl filmler, kapal meknlardaki doal aydnlatma ortamlarnda, N T E R Nekimlerinde, gece E T sahne klar altnda gerekletirilen etkinliklerin ekiminde, spor karlamalar ve ok hzl hareket eden konularn ekiminde kullanlr. 400-800 ISO (ASA) filmler hzl, 1600-3200 ISO (ASA) filmler ise sper hzl filmler olarak kabul edilir. Gnmzde retilen ou hzl filmler farkl duyarlklarda kullanlabilir. rnein 400 ISO bir film 800 ISO olarak ya da 800 ISO bir film 1600 hatta 3200 ISO olarak kullanlabilir. Orta hzl filmler, 100-125-160-200 ISO deerinde filmlerdir. Bunlar normal gren yapsna sahip filmlerdir. Yani gm tuzlar ne ok byktr ne de ok kktr. Fotoraflkta en ok ve en yaygn olarak kullanlan filmlerdir. Bir filmin grnt niteliiyle ilgili btn zellikleri bu filmlerde normaldir. Detay, ton deerlerini ayrmas, kontrastl ve keskinlii normal olarak ortaya karr. Verdii grnt bytmeye uygundur. Fotorafln her alannda rahatlkla kullanlan bir film trdr. Yava filmler, 25-32-50-64 ISO deerinde filmler. Fotoraflkta ince grenli olarak adlandrlan filmlerdir. Bu filmlerin gm tuzlar ok kktr ve boyut olarak birbiriyle ayn byklktedir. Bu nedenle ton deerlerini ayrmas ve detay ortaya kar ok yksektir. Doal olarak bu filmlerin kontrast ok dktr ve keskinlii yksektir. zellikle ksk diyafram aklnda ok yksek alan derinlii salar. Yava filmlerin negatif grntleri, belirtilen bu zellikleri nedeniyle bytmeye ok uygundur. Bu filmlerin gm tuzlar, ok kk olduu iin a kar duyarll azdr. Bu nedenle, dk k ortamlarnda kullanmak ayr bir beceriyi gerektirir. Daha ok yksek k ortamlarnda kullanlmas gereken filmlerdir. zellikle detay, keskinlik ve bytmenin nemli olduu durumlarda yava filmler tercih edilir.
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
164
ekil 4.4 Film kutusunda gsterilen bilgiler Filmin kutusu bir anlamda o filmin kimlik kartdr. Filmle ilgili btn bilgiler kutu ve film kaseti stnde gsterilir. Gnmzde zellikle 35 mm. filmlerin kaseti stnde yer alan DX kodu hem filmin ekimi aamasnda fotoraf makinesi iin hem de film banyo aamasnda banyo makinesi iin filmle ilgili bilgileri ierir.
Temel Fotoraflk
Renk Duyarllklarna Gre Filmler

Siyah-beyaz fotoraf filmleri, renkli nesneleri grinin ton deerleri olarak ortaya karr. Nesnenin renkli olarak sergiledii ton deerlerinin, siyah-beyaz filmde aynen ortaya kmas gerekir. rnein, drt farkl yeil ton deerini ieren yapraklarn, drt farkl gri ton deeri olarak siyah-beyazda ortaya kmas gerekir. Ya da mavi bir rt zerindeki sar limonlar dnelim, siyah-beyaz fotorafta sar limonlarn ak gri, mavi rtnn ise koyu gri olarak kmas gerekir. Bunun nedeni udur: Siyah-beyaz filmler, limondan gelen sar k ile rtden gelen mavi a kar farkl duyarllk gsterir. Bunun anlam udur: Filmin duyarkat yani gm tuzlar, n rengine gre de farkl duyarllk gsterir. Bu anlamda, siyah-beyaz filmleri drt gruba ayrmak mmkndr: Mavi a duyarl filmler Orthochromatic filmler, Kzltesi filmler ve Panchromatic filmler Mavi a duyarl filmler, bu filmler beyaz k iindeki sadece mavi a kar duyarldr. Dier renk klar bu filmleri etkilemez. Bilimsel almalarda kullanlan zel bir film trdr. Orthochromatic filmler, krmz ktan etkilenmeyen bir film trdr. Yeil, sar, mavi k bu filmleri etkiler. Siyah ve beyaz grnt veren, ara ton deerleri ol-
165
mayan bu filmler, matbaa ve grafik almalarnda kullanlr. Krmz ktan etkilenmedii iin de krmz k kullanlarak gelitirme banyosu yaplabilir. Kzltesi filmler, insan gz tarafndan grlmeyen kzltesi (infrared) na kar duyarl olan filmlerdir. Kzltesi k kaynayla kullanlan bu filmler, bilimsel almalarda ve asker amal kullanlmaktadr. Panchromatic filmler, insan gznn grd beyaz a, yani btn renk klara kar duyarl olan filmdir. Ayrca mortesi (ultraviolet) a kar da duyarldr. Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan btn negatif filmler panchromatic filmlerdir. Bu filmler ksaca PAN Film olarak adlandrlr. Beyaz n iindeki btn renklere kar duyarl olan bu filmlerin gelitirme banyo ilemleri tamamen karanlkta yaplr. Fotorafln her alannda ve her k koullarnda kullanlan bu filmlerin baz tipleri yeil ve krmz a kar daha yksek duyarlktadr.
RENKL FOTORAFILIK
A M A
Renkli fotorafln k ve renkle ilgili elerini belirlemek.
Gnmzde ou kii fotorafla renkli fotorafla balar; nk renkli fotoraf, teknolojik olarak ucuzdur. Ayrca renkli fotorafla uraanlarn artk karanlk oda almalar yapmalar da gerekmez. Renkli fotoraflkla uraanlar genellikle karanlk oda almalar iin bu konularda uzmanlam laboratuvarlar tercih ederler. Bunun birok mantki nedeni vardr. Film banyosu sonucunda negatif grntnn elde edilmesi ve bu negatifin fotoraf kdnda pozitife dntrlmesi karmak ve detayl bir sretir. te yandan, son yllarda bilgisayarlarla donatlm film banyo ve fotoraf kdna bask aralar, hem ilemleri hzlandrm hem de ekonomik olarak ucuzlatmtr. Biz de, bu kitapta renkli fotorafln temel bilgileri zerinde durduk, siyah-beyaz fotoraflkta olduu gibi karanlk oda almalarn detayl bir ekilde aklamadk.
Renk
On yedinci yzyla kadar rengin, nesnenin bir zellii olduu dnlyordu ve n nesnelerin renkli grnmesindeki etkisi hesaba katlmyordu. Sir Isaac Newton (1642-1727) rengin gerek kaynann k olduunu ortaya koydu. Newton, gne n belirli bir adan cam prizmadan geirerek renk tayfn ortaya kard. Renk tayfnda ortaya kan renkleri, ikinci bir prizmadan geirip toplayp yeniden beyaz gn n elde etti. Bylece, ak bir ekilde rengin ktan ortaya kSIRA SZDE t anlald. imenlik bir alana baktmzda, imenleri yeil grrz; nk imenler, zerine den k dalgalarnn sadece yeil dalga boyunda olanlarn yanstr. imenleri krmz kla aydnlatlm bir ortama soktuumuzda imenler yeil DNELM renkte grlmez, nk krmz k yeil rengi iermez ve imen siyah grlr. evremizdeki nesnelerin renklerini alglamamz nesnelerin zerine den k kayS O R U nann verdii n niteliine baldr.
DKKAT Fotoraflkta renk denildiinde k olarak renkten yani n oluturduu renkten sz edilmektedir. Oysa, resim sanatnda boya olarak renkten sz edilir. Bu temel ayrm hi unutmamak gerekir. SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
166
Temel Fotoraflk
Temel Renk: Rengin kendisi. Mavi, krmz, yeil, sar gibi renk leindeki deiik dalga boyu. Doyma: Rengin saflk derecesidir. Parlaklk: Rengin yanstt k ya da rengin siyahbeyaz olarak ne kadar aydnlk ve karanlk grld.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Renkle ilgili konular anlayabilmek iin beyaz detayl olarak tanmak gerekir. Daha nce sz etmitik (bkz., 2. nite), beyaz k prizmadan geirilerek ayrldnda; srasyla mor, ivit mavi, yeil, sar, turuncu ve krmz renkli klar ortaya kar. Renk tayfnn bir ucunda mor dier ucunda krmz renkler yer alr. Renk tayfnn iki uundaki renkleri yani mor ve krmz renkleri bir ember eklinde birletirirsek renklerin birbiri ardna sreklilik izlediini grrz. Bir eksen zerinde bu renk emberi evrildiinde renkler birbirine karr ve beyaz renk grlr. Renkle ilgili olarak zerinde durulmas gereken bir konu da rengin temel niteliidir. Bunlar; temel renk, doyma ve parlaklktr. Temel renk (hue), rengin kendisidir. Mavi, krmz, yeil ve sar vb renk emberindeki her bir renktir. Doyma (saturasyon), rengin saflk derecesidir. Baz krmz ok koyu ve youndur. Baka bir krmz da solgundur. Renk emberindeki her bir renge beyaz eklendiinde (k artrldnda) ya da siyah eklendiinde (k azaltldnda) rengin doygunluu ile oynanr. Saf renge beyaz eklendiinde pastel ton deerleri, siyah ya da gri eklendiinde ise koyu ton deerleri zenginleir. Parlaklk ise renklerin k yanstma boyutudur. Renkli fotoraflk asndan rengin doyma zellii nemlidir. Renk emberi alana ayrlr; krmz, yeil ve mavi. Bunlar ana k renkleridir. Ana renklerin karmasndan dier renkler elde edilir. Ana renklerin arasndaki alanlar ise tamamlayc renkleri oluturur. Tamamlayc renkler; macenta (maSIRA SZDE vimsi krmz), sar ve siyan (yeilimsi mavi). Her tamamlayc renk iki ana rengin birlemesinden oluur ve iki tamamlayc renk birletiinde bir ana renk ortaya kar. Renk emberine bakarak u mant zmeye alalm; DNELM Siyan + macenta = mavi Macenta + sar = krmz S O = yeil Siyan + sar R U Bu matematiksel K A T D K ifadeden u anlalyor; siyan (mavi ve yeil) ve macenta (mavi ve krmz) birletiinde mavi elde edilir. Yeil rengi elde etmek iin ise siyan ve sar gerekir. Tamamlayc ve anaSZDE SIRA renkler arasndaki bu karlkl ilikiye karma ya da eksiltme denir. Renk kuramyla ilgili olan bu konu, renkli fotoraflkta rengin ortaya kmas ve negatif filmin fotoraf kdna baslmas srecindeki temel konulardan biridir.
AMALARIMIZ
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Renk Iss
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Beyaz k, renk tayfndaki her biri farkl dalga boyundaki yani farkl renkteki kK T A P larn birlemesinden oluur. Eer bir k kayna renk tayfndaki gibi beyaz k veriyorsa, bu k kaynann verdii k, krmzdan balayarak maviye kadar her dalga boyundaki rengi ierir. Gnlk hayatta kullandmz k kaynaklarnn ok TELEVZYON az teknik olarak beyaz k verir; rnein, mum krmz rengi veren dalga boyundaki daha ok, mavi rengi veren dalga boyundaki daha az ierir. Bu nedenle, mum krmzms scak bir renktir. Ak bir havada mavi gkyznNT RNET den yaylarak Egelen k ise mavi rengi veren dalga boyundaki daha ok ierir. Bu mavimsi bir ktr ve souk bir renktir. Her k kayna rnein; floresan ya da masa lambas, evlerimizdeki ampuller, sokak lambalar farkl dalga boyundaki klardan, dier bir deyile, farkl renkleri veren dalga boyundaki klardan oluur. Gn nn da gnn saatlerine gre verdii renk deiir. Ik kaynaklarnn renkle ilgili bu niteliklerini insan gzyle alglamak gtr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
4. nite - Fotoraf Filmleri S O R U
DNELM S O R U
167
D KKAT Ik kaynaklarnn verdii renk, renk ss kavramyla belirlenir. Renk ssnn l birimi ise Kelvin (K)dir. Bir k kaynann renk ss arttnda yani Kelvin ykseldiinde mavi renk artar, krmz renk azalr. Renk ss dtnde yani Kelvin dtnde ise krmz SIRA SZDE renk artar, mavi renk azalr. Yeniden yukarda verdiimiz rnee dnelim; mum 1800 Kdir yani renk ss dktr ve krmznn hakim olduu bir ktr. Mavi gkyz AMALARIMIZ 12 000 Kdir yani renk ss yksektir ve mavi renk hakimdir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Renkli fotoraflkta kullanlan k kaynaklar iki temel gruba ayrlr; gn T K ve (daylight) ve yapay k (tungsten light). Gn nn renk ssK5400 A P yapay n renk ss ise 3400 K olarak belirlenmitir. Fotorafta doru renkleri elde edebilmek iin kullanlan filmin gn ya da yapay k Kelvin deerinin uygun olELEVZYON mas gerekir. Gn nda yaplan ekimlerde gerek renkleriT alabilmek iin filmin de gn filmi olmas gerekir. Renkli negatif film kullanldnda renk ss nedeniyle ortaya kan renk bozulmalar, fotoraf kdna bask aamasnda zmlenebilir. Bu ileme renk dengesi denilir. Saydam film kullanldndaE ise renk ss NTERN T ok nemlidir. Bu nedenle, btn saydam filmler k kaynaklarnn renk ssna gre iki trde retilir; gn -daylight- (5400 K) ve yapay k -tungsten- (3400 K). Yapay k iin retilmi film gn nda, gn iin retilmi film yapay k ortamnda kullanldnda, renkler bozuk olarak kar. Bu gibi durumlarda renk dzeltme filtresi kullanmak gerekir. Yaygn olarak kullanlan renk dzeltme filtreleri 82 B (mavi renkli) ve 85 B (kehribar renkli). Gn (5400 K) filmini yapay kta (3400 K) kullanrken 82 B filtresi, yapay k (3400 K) filmini gn nda (5400 K) kullanrken ise 85 B filtresi kullanlr. F.31 Yapay (tungsten) a uyumlu film, gn nda kullanldnda bylesi bir souk mavi etkisi ortaya kar.
K T A P
TELEVZYON
Renk Dengesi: Renkli NTERNET fotorafln herhangi bir aamasnda renklerin gri leindeki ton deerlerine gre ayarlanmas.
RENKL FLMLER
A M A
Renkli fotoraflkta kullanlan filmleri snflandrmak.
Renkli fotoraflkta iki tr film kullanlr: Negatif filmler ve pozitif grnt veren saydam (dia, slayt) filmler. Bu filmler, gn ve yapay kta kullanlmak zere farkl retilir. Fotoraf eken, seecei filme karar verirken hangi k ortamnda kullanacana da karar vermek zorundadr. Buna gre kullanaca filmin niteliini belirler; gn iin retilmi film ya da yapay k iin retilmi film. Renkli filmlerde grntnn ortaya kmas beyaz n ana renkten yani mavi, yeil ve krmz renklerden olumas kuralna dayanmaktadr. Mavi, yeil ve krmzy birletirerek ve kartarak her rengi elde etmek mmkndr. Bir nesnenin fotorafn ekerken belli miktarda mavi, yeil ve krmz k filme pozlandnda, nesnenin gerek rengi film yzeyinde elde edilir. Renkli fotoraflkta, siyah-beyaz fotoraflkta olduu gibi yaygn olarak negatif film kullanlr. Renkli negatif grntnn pozitife dntrlmesi iin siyah-beyaz negatif grnt de olduu gibi fotoraf kdna baslmas gerekir. Renkli negatif grntnn fotoraf kd zerinde pozitife dnme sreci ok farkldr; nk renkli negatif grnt, siyah-beyaz negatif grntden farkldr. Renkli negatif filme bakldnda, iki ey negatif olarak grlr. Birincisi, kl ve karanlk ton deerleri ters yani negatif grlr. kincisi ise btn renkli nesneler, negatifte tamamlayclar olmadan kart olarak grlr. Renk emberi zerinde belirtmitik, ana renkler; mavi,
168
ekil 4.5 Negatif ve Saydam Film Negatif filmler adndan da anlalaca gibi negatif grnt verir. Btn renkli negatif filmler karakteristik olarak turuncu renktedir. Negatif grnt fotoraf kartna baslarak pozitife dnr. Saydam filmler ise pozitif grnt verir. Her film karesi ereveye taklarak projeksiyon aracyla SIRA SZDE perdeye yanstlabilir.
DNELM S O R U
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
yeil ve krmzdr. Bu ana renkler, kendi tamamlayc renkleriyle (sar, macenta, siyan) birleerek btn renkleri olutururlar: Mavi sarya, yeil macentaya ve krmz S O R U siyana dnr. Bu dnm sreci iinde btn renkler ortaya kar.
DKKAT Renkli fotoraflkta kullanlan filmler de, siyah-beyaz filmler gibi boyutlarna ve a duyarllna yani film hzna (ISO deeri) gre retilir. rnein 64-125-400-800 ISO deerinde filmlerinSZDE renkli negatif hem de saydam retilir. Ayn zamanda bu filmler 35 SIRA hem mm. 6x6 cm yani roll film ve yaprak film olarak da retilir.
DNELM
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Renkli Negatif Filmler AMALARIMIZ

Renkli negatif filmler farkl duyarkat ve bir filtre katmanndan oluur. En stte mavi a duyarl katman vardr. Onun altnda srasyla yeil ve krmz a duK A yarl katmanlarT yerPalr. En stteki katman, mavi a ve mortesi (ultraviolet) a duyarldr. kinci katman ise mavi ve yeil a duyarl olmasna ramen filmin bu katman sadece yeil kaydeder, nk birinci ve ikinci katman arasnda yer alan sar filtre Vkatman mavi renkli emer ve sadece yeil k ikinci katmana TELE ZYON ular. En son nc katman, mavi a ve krmz a duyarldr. Biraz nce belirtildii gibi mavi k, sar filtre katmannda emilir ve en alt katmana sadece krmz k ular ve bu katman krmz kaydeder. NTE NET Renkli film,R pozlandktan sonra gizli grnt bir ya da birden ok katmanda oluur. Nesnenin beyaz alanlar gizli grntde katmanda oluur, nk her katman da beyaz a kar duyarldr. Mavi alanlar birinci katmanda, krmz blmler ise filmin krmz katmannda oluur, siyaha kar ise hibir katman duyarl deildir. evremizdeki nesnelerde sadece mavi, yeil ve krmz renge ok nadiren rastlarz. Nesnelerin renkleri ak mavi, pembe, mor gibi ana rengin karmndan ortaya kan renklerden oluur. Bu durumda, rnein portakal rengi bir nesnenin filmdeki gizli grnts, yeil ve krmz katmanlarda oluur. Renkli filmin gizli grnts renkli deildir, siyah-beyazdr. Renk, film banyosu aamasnda her renk katmanna ait renk boyayc maddeler tarafndan eklenir. Renk boyayc maddelerin eklenmesi ok karmak bir sretir. Film banyosu aamasnda, renk ekle-
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
169
ekil 4.6
Renkli Negatif Filmin Yaps ve Film Banyo Sreci Film, renge duyarl katman ve bir filtre katmanndan oluur. En stte mavi a kar duyarl katman. Onun altnda mavi n alttaki katmanlara gemesini engelleyen sar filtre katman ve daha sonra yeil ve krmz a duyarl katmanlar vardr. Btn bu katmanlar bir film taban stnde yer alr.
me sreci organik kimyasal maddelerden oluan renk balayclaryla dzenlenir. Her renk katmannda, farkl bir renk balayc vardr. Renkli negatif filmin, film banyosu aamadan oluur; gelitirme, aartma ve sabitleme banyolar. Gelitirme banyosu, duyarkattaki gm kristallerini ayn siyah-beyaz negatif film banyosunda olduu gibi etkiler, bu ilem srasnda ikinci bir sre daha vardr. Bu ikinci sre, renk balayclarn renk boyayc maddeleri et-
170
Temel Fotoraflk
kileyerek, renkli grnty oluturmasdr. rnein, mavi duyarkat katmanndaki her yuvarlak gm kristali sar renk boyayc maddeden etkilenir ve sar rengi oluturur. Ayn sre dier renk katmanlarnda da olur. Yeil k, yeil renk katmanna ulatnda macenta rengi oluur. Krmz k, krmz renk katmanna ulatnda siyan (mavi-yeil) rengi grntde oluur. Gelitirme banyosu sonunda gm kristallerinde oluan grnt, her renk katmannda ortaya kar. Bu aama sonunda renkli grnt grlmez, nk renkli grnt siyah ve gri tonlardan oluan gmn iinde sakldr. Aartma Banyosu, her renk katmanndaki renkli grnty etkilemeden gm bromr iindeki gm ortaya karr. Bu aamada negatif grntnn ortaya kmas iin duyarkattaki siyah gmn temizlenmesi gerekir, ayn zamanda aartma banyosu sar filtre katmann ortaya kartr. Aartma banyosundan sonra gm bromrn suda zlmesi iin negatif film sabitleme banyosuna konur. Sabitleme banyosu, iindeki kimyasal maddeler renkli grnty etkilemez. Bu aamada negatif grnt sabitlenir. Sabitleme banyosundan sonra film ykanr ve kurutulur. Aartma ve sabitleme banyolar (bleach-fix) ad altnda birletirilmi tek bir banyo olarak da kullanlr.
Renkli Saydam Filmler

Renkli fotoraflkla uraanlar iin negatif grnt eitli nedenlerle yeterli olmayabilir. Fotoraflar, pozitif grnty film yzeyinde elde etmek isterler. Bask aamasna gerek kalmadan dorudan pozitif grnt veren bu filmlere renkli reversal film, renkli saydam film, renkli slayt film ya da renkli dia denilmektedir. Bu filmlerin fotoraf makinesinde pozlandktan ve film banyosu aamasndan sonra dorudan pozitif grnt vermesi, elde edilen grntnn niteliini olumlu ynde etkiler. Negatif film kullanldnda, pozitif grnt elde etmek iin negatif grntnn fotoraf kdna baslmas gerekir. Bylece fotoraf makinesinde elde edilen negatif grnt baka srelerden geerek pozitif fotoraf haline gelir. Grntnn nitelii asndan dnldnde, negatiften elde edilen fotoraf keskinlik asndan fotoraf kdna bask aamasnda deer yitirir. Bu nedenle, grnt kalitesinin nemli olduu durumlarda saydam filmler tercih edilir. Saydam filmlerin bir dier stnl duyarkatndaki grenlerin ayn nitelikteki bir negatif filme gre daha kk olmasdr. Bu nedenle, saydam filmlerin grnts her zaman negatife gre daha parlak ve keskindir. Saydam filmlerin duyarkat yaps negatif filme benzer. Renkli negatif filmde olduu gibi alt alta renk katman ve filtre katmanndan oluur. En stte mavi a duyarl katman onun altnda sar filtre katman vardr. Filtre katmannn altnda ise srasyla yeil a ve krmz a duyarl katmanlar vardr. Sar filtre katman negatif filmde olduu gibi mavi n, yeil ve krmz katmanlara ulamasn engeller. Saydam filmin renk katmannda renkli negatif film gibi sar, macenta ve siyan renklerini reten renk balayclar vardr. Saydam filmlerde gizli grntnn pozlanarak kaydedilmesi negatif filme benzer. Saydam filmde ortaya kan grnt negatiftir. Pozitif grntnn elde edilmesi ise film banyosu srecinde olur. Negatif grnty pozitife dntren banyoya reversal banyo ad verilir. Bu nedenle de saydam filmler, reversal film olarak da adlandrlr. Reversal film banyosu srecinde negatif grnt kimyasal ilemlerle pozitife dnr. Renkli reversal film banyosunun sreci renkli negatif film banyosundan ok farkldr. Renkli saydam filmlerin, film banyosu sreci u aamalardan oluur: Ge-
171
litirme banyosu, yeniden pozlama, renk gelitirme banyosu, aartma ve sabitleme banyolar. Saydam filmlerin, renk katmanlarnn yaps negatif filmlerden farkldr. Renk katmanlarndaki renk boyayc maddeler, saydam filmlerde renksizdir. Bu nedenle, gelitirme banyosu aamasnda, renk katmanlarndaki renk boyayc maddelerden renk retilmez. Bunun yerine gelitirme banyosu srasnda, her renk katmannda, negatif gm grnt yani gizli grnt oluur. Mavi k gizli grnty maviye duyarl katmanda, yeil k yeile duyarl katmanda ve krmz k krmzya duyarl katmanda filme kaydeder. Gelitirme banyosu sonunda duyarkatta negatif grnt oluur. Film banyosunun ikinci aamasnda, film yeniden pozlanr ve bir nceki aamada oluan negatif grnt pozitife dner. Bu yeniden pozlama ilemi, beyaz k verilerek ya da kimyasal olarak (reversal banyo) yaplr. Bu aamada, filmin her katmannda iki gizli grnt oluur; rnein, filmin en st katmannda biri nesnenin mavi blmn oluturan ve gelitirme banyosu sonucunda oluan negatif gm grnt, dieri ise nesnenin mavi blmnn pozitif grntsdr. kinci aama yani yeniden pozlama sonunda, filmin her renk katmannda pozitif gizli grnts oluur. Bir sonraki aama ise renk gelitirme banyosudur. Bu aamada, belirlenmi olan gizli grntnn renkleri oluur. Renkli negatif filmde olduu gibi filmin mavi, yeil ve krmz a duyarl katmanlarnda sar, macenta ve siyan renkleri oluur. Bu aama sonunda filmin her renk katmannda btn renkler ortaya kar. Renk gelitirme aamas sonunda filmin zerinde btn renkler olumasna ramen film effaf deil, donuktur; nk renkli grntnn stnde hl gm vardr. Filmin zerindeki gm artk gereksizdir ve gm, film yzeyinden temizlendiinde renkli grnt grlebilir. Bunu da bir sonraki banyo aamas olan aartma banyosu salar. Film, aartma banyosuna konulduunda her renk katmannda pozitif grnt oluur. Film zerindeki gm tuzlarnn temizlenmesi iin son aama olarak film, sabitleme banyosuna konur. Bylece, filmin her renk katmanndaki renklerle birlikte renkli pozitif grnt ortaya kar. Film son olarak ykanr ve kurutulur.
172
Temel Fotoraflk
zet
A M A
Ia duyarl yzeyin ne olduunu aklamak. Fotoraflkta kullanlan filmlerin a kar duyarl yzeylerine duyarkat denir. Duyarkat, a duyarl kimyasal maddelerden oluur. Kimyasal madde olarak gmn klor, bromur ve iyotla yapt bileimler kullanlr. Pozlama sonucunda duyarkat zerinde grnt oluur. Ancak bu gzle grlemeyen gizli grntdr. Duyarkat zerindeki gizli grntnn geree dnmesi film banyosu srecinde gerekleir. Duyarkat zerindeki ktan etkilenen kimyasal maddeler etkilenme durumuna gre kararr, ktan etkilenmeyen kimyasal maddeler ise duyarkat zerinden temizlenir. Bu sre filmin banyo aamasnda gerekleir. Duyarkatta ktan etkilenme durumuna gre siyah-beyaz filmlerde, grinin tonlarn ieren negatif grnt ortaya kar. Fotoraf filmlerinin a duyarllnn l birimini ve film kontrastln aklamak. Fotoraflkta kullanlan filmlerin hz ve kontrastl ok nemlidir. Film hz denildiinde, filmin a kar olan duyarll anlalr. Filmlerin hz uluslararas l sistemleriyle belirlenmitir. Bunlar ASA, DIN ve ISO sistemleridir. Gnmzde yaygn olarak ISO (International Standarts Organization) sistemi kullanlr. Bir filmin ISO deeri ykseldike a duyarll artar, ISO deeri dtnde ise a duyarll azalr. Siyahbeyaz filmlerde grnt grinin tonlaryla ortaya kar, ton deerleri arasndaki younluk farkna kontrastlk ad verilir. Siyah-beyaz fotoraf filmlerini snflandrmak. Siyah-beyaz fotoraflkta farkl amalara ynelik filmler retilmektedir. Bu filmler negatif ve saydam olarak iki temel gruba ayrlr; ancak fotoraflkta film denildiinde negatif filmler anlalr. Siyah-beyaz negatif filmleri; (1) boyutlarna, (2) renk duyarllklarna ve (3) hzlarna gre
temel gruba ayrabiliriz. Boyutlarna gre filmler, 35 mm., roll ve yaprak filmler olarak retilir. Hzlarna gre ise hzl, orta hzl ve yava filmler olarak gruplamak mmkndr. Renk duyarllklarna gre ise yaygn olarak kullanlan siyah-beyaz filmler Panchromatic olarak bilinen beyaz n iindeki her renge kar duyarl filmlerdir. Bunun dnda, mavi ve krmzya kar duyarsz ayrca sadece kzltesi a duyarl filmler de vardr. Renkli fotorafln k ve renkle ilgili elerini belirlemek. Renkli fotoraflkla ilgili olarak zerinde durulmas gereken konularn banda renk ve renk ss yer alr. Fotoraflkta k olarak renk kullanlr. Ik olarak, renk denildiinde de anlalmas gereken ey; ana tamamlayc renklerdir. Krmz, yeil ve mavi ana renklerdir. Ana renklerin karmndan ise dier renkler elde edilir. Tamamlayc renkler ise macenta, sar ve siyan. Renk ss ise k kaynaklarnn verdii n ierdii renk niteliiyle ilgilidir. Renk ssnn l birimi Kelvindir. Fotoraflkta gn yani 5400 K ve yapay k 3400 K olarak retilir. Renkli fotoraflkta kullanlan filmleri snflandrmak. Renkli fotoraflkta kullanlan filmler negatif ve saydam olarak iki temel tre ayrlr. Bu filmler farkl ISO ve ASA deerlerinde yani farkl film hzlarnda ve farkl boyutlarda retilir. Renk temeline gre retilmi olan bu filmlerin banyo ilemleri de kendine zgdr. zellikle saydam filmlerin banyolar pozitif grnt ortaya karmas nedeniyle, banyo aamasnda negatif grntnn bir tr yeniden pozlama ilemiyle pozitife dnmesini salamtr.
A M A
A M A
A M A
A M A
173
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi filmlerin a kar duyarl yzeyine verilen addr? a. Katman b. Emlsiyon c. ASA d. ISO e. Gren tanecii 2. Pozlama ilemi sonucunda duyarkat zerinde oluan grntye ne ad verilir? a. Gren b. Gerek grnt c. Gizli grnt d. Duyarkat e. Grenli grnt 3. Aadakilerden hangisi, her bir gm tuzu kristaline verilen addr? a. Gren b. Kristal c. Gizli grnt d. Gm tanecii e. ASA 4. Aadakilerden hangisi ISO ve ASA ksaltmalar iin kullanlr? a. Pozlama sistemi b. lm sistemi c. Ik lm deerleri d. Film hz l sistemi e. Film boyutu l sistemi 5. 35 mm. fotoraf makinelerinde kullanlan filmlere ne ad verilir? a. Roll film b. Yaprak film c. Ksa film d. 35 mm. film e. Orta boy film 6. 400-800 ISO deerli film ifadesi iin aadakilerden hangisi sylenebilir? a. Yksek hzl film b. Duyarl film c. Orta duyarl film d. Dk ASAl film e. Az duyarl film 7. Aadakilerden hangisi dk ISO deerli filmlerin zelliklerinden biri deildir? a. nce gren b. Dk ASA deeri c. Dk kontrast d. Yksek kontrast e. Uzun pozlama gerektirir 8. Film kutular zerindeki yer alan ve filmle ilgili ISO deeri ve dier bilgileri ieren kod iaretine ne ad verilir? a. AX kodu b. ISO kodu c. ISO sistemi d. ISO deeri e. DX kodu 9. Aadakilerden hangisi renkli fotoraflkta, renk denildiinde anlalmas gereken kavramdr? a. Gren deeri b. Renk ss c. Renk deeri d. Boya rengi e. Ik rengi 10. ekim aamasndan sonra dorudan pozitif grnt veren filme ne ad verilir? a. Saydam b. Negatif c. 35 mm. d. Roll film e. Yaprak film

1. b 6. a 2. c 7. d 3. a 8. e 4. d 9. e 5. d 10. a
Yararlanlan Kaynaklar
Kl, Levend (2007). Fotorafa Balarken. nc basm. Ankara: Dost Kitabevi Yaynlar.
174
Temel Fotoraflk
Seilmi Fotoraflar
175
176
Temel Fotoraflk
177
178
Temel Fotoraflk
179
5
Amalarmz

TEMEL FOTORAFILIK
Siyah-beyaz negatif film banyosu srecinin aamalarn sralamak. Siyah-beyaz fotoraf kdnn bask srecinin aamalarn sralamak. Siyah-beyaz negatif film grntsnn karanlk oda srecindeki uygulamasn aklamak.
Anahtar Kavramlar
Film Banyosu Film Banyo Tank Gelitirme Banyosu Durdurma Banyosu Sabitleme Banyosu Fotoraf Kd Karanlk Oda Agrandisr
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Siyah-Beyaz Fotoraflkta Karanlk Oda almalar
Siyah-Beyaz Negatif Film Banyosu Siyah-Beyaz Fotoraf Kdna Bask
Siyah-Beyaz Fotoraflkta Karanlk Oda almalar

SYAH-BEYAZ NEGATF FLM BANYOSU
A M A
Siyah-beyaz negatif film banyosu srecinin aamalarn sralamak.
Bir fotorafn nasl elde edildiini yani fotorafn ortaya k srecini yeniden hatrlayalm. Srecin ilk aamas ekimdir. ekim sonucunda pozlanm film elde SIRA SZDE edilir. Pozlanm filmde ekimi yaplm olan konu gizli grnt olarak kaydedilmitir. kinci aama, filme kaydedilmi olan gizli grntnn gerek grntye ve fotoraf kdna baslmasdr. Kitabn bandan itibaren ekimDaamasyla ilgili sNELM re iindeki elerden sz ettik. imdi sra ekimi yaplm filmin karanlk oda srecinde film banyosu yaplmas ve fotoraf kdna aktarlmas aamasna geldi. S O R U Bu aama fotoraflkta karanlk oda sreci olarak bilinir. Karanlk oda srecini ikiye ayrabiliriz: Birincisi; film banyosu, pozlanan T D K K A filmdeki gizli grntnn kimyasal ilemlerden geirilerek gerek negatif grntnn elde edilmesidir. kincisi ise fotoraf kadna bask, negatif film grntsnn fotoraf SZDE SIRA kdna aktarlmas srecidir.
AMALARIMIZ Siyah-beyaz negatif film banyosu, fotorafln en basit ve zevkli srecidir. Negatif film banyosu baz temel malzemeler kullanlarak yaplr, filmin karanlk bir ortamda tanka konulmasndan sonra btn sre normal bir oda iinde yaplabiK A P lir. Kaliteli bir sonu elde edebilmek iin srecin her aamasna Tzen gstermek gerekir. Srecin bir aamasndaki eksiklik negatif grntnn kalitesini etkiler. Film banyosunun her aamas iin karanlk odaya ihtiya yoktur; ancak siyahELEV ZYO beyaz negatif filmler panchromatic nitelikli olduu iin a Tkar ok Nduyarl olduunu unutmamak gerekir. Bu i iin gelitirilmi olan film banyo tanklar, banyo aamasnda karanlk oday gerektirmemektedir. Film, k geirmeyen banyo tankna konulduktan (banyo aamasnda filmin tamamen ksz bir ortamda olmaNTERNET s gerekir) sonra film banyosuyla ilgili btn sre aydnlkta yaplabilir. Film banyosu iin kullanlan meknn tozdan arnm olmas gerekir, yine bu sre srasnda kullanlacak btn aralarn temizlenmi olmas gerekir. Mekndaki ve aralardaki toz, film yzeyine yaparak elde edilecek grntnn kalitesini bozar. Siyahbeyaz negatif film banyosunun aamalar yledir:
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
182
Temel Fotoraflk
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
ekil 5.1
Filmin kasetten kartlmas Filmin banyo tankna konulmas iin spirale sarlmas Spirale sarlm filmin banyo tankna yerletirilmesi Gelitirme banyosu Durdurma banyosu Sabitleme banyosu Ykama Temizleme Kurutma
Filmin Kasetinden kartlmas
35 mm. Siyah-beyaz filmler makaraya sarlm olarak kaset iine yerletirilmitir. Kasetin iki tarafndaki kapaklar hem kaset iindeki filmin k almamasn hem de makarann kasetin iinde dnmesini salar. Film banyosu iin bu kapaklardan biri alarak makaraya sarlm film kaset iinden kartlr. Filmi banyo tankna konulacak spirale sarmak iin filmin ucu ekilde grld gibi makasla kesilir.
ekil 5.2 Film Banyo Tank Film banyo tank, karanlk bir ortamda film banyosu yaplmasn salar. Genellikle sert plastik malzemeden yaplan tanklar, iine sv girecek ancak k girmeyecek ekilde tasarlanmtr. Karanlk bir ortamda film spirale sarlarak tankn iine konulduktan sonra aydnlk bir ortamda gerekli banyolar konularak banyo ilemi yaplr.
5. nite - Siyah-Beyaz Fotoraflkta Karanlk Oda almalar
183
Filmin Spirale Sarlmas
1. Tamamen karanlk bir ortamda film, kasetinden kartlr ve filmin ucu makasla dz olarak kesilir. Bu ilem yaplrken film kenarlarndan sol elinin iaret ve ba parmayla tutulur. Film, kesinlikle duyarkat yzeyinden tutulmaz. 2. Filmin sarld spiral, karlkl kenarlarnn i yzne kanal alm bir makara eklinde dnlebilir. Bu makarann kenar yzeyleri gbeinde yer alan bir sistem yardmyla ileri-geri hareket ederek, kanaln azna sokulan filmi ileri iterek makarann iine sarlmasn salar. Film kanal iinde ilerleyerek makara iinde sarldnda boydan boya filmin btn yzeyinin birbirine demeden durmasn salar. Bu ilemi yaparken film sa elle kenarndan, spiral ise sol elle tutulur. 3. Filmin makasla kesilmi olan ucu spiralin giri kanalndan sokulur ve kanal iinde ilk hareketi salamak iin on, on be santim itilir. Genellikli spirallerin kanal girilerinde, her iki yanda, yer alan kk bilyeler filmin kenar deliklerine oturarak filmin spiral kanallarnda ilerlemesini salar.
4. Spiralin sa elle bir kenar, sol elle dier kenar tutulur. Sa elle sabit tutularak sol elle tutulan kenar ileri-geri evrildiinde, sistem ileri-geri hareket edecek ekilde tasarlanmtr, film kanal iinde ileri doru yol alr. 5. Filmin sonuna gelindiinde, makaraya bal olduu yerden kesilerek ayrlr. 6. Dikkatli bir ekilde gerekli paralarn iine yerletirilerek spiral tankn iine konulur ve tankn kapa k almamas iin kapanr. Banyo tanklarnn iki, drt, sekiz film alabilecek ekilde farkl boyutlar vardr. Yukarda anlatlan ilemler tamamen karanlk bir ortamda yaplr.
184
Temel Fotoraflk
Siyah-Beyaz Film Banyosu
gelistirme
durdurma
sabitleme
10
9 8 7
1. Siyah-beyaz negatif film tanka yerletirildikten sonra banyolar hazrlanr. Kullanlan banyolar srasyla (1) Gelitirme, (2) Durdurma ve (3) Sabitleme banyolardr. Bu banyonun iinde olduu kaplar ayn sda olmas iin iinde scak su olan geni bir kap iinde tutulabilir. Siyah-beyaz negatif film banyolarnn belirlenmi bir sda olmas gerekir. Bu scaklk da 20 derecedir. 2. Gelitirme banyosu tanka dklerek gelitirme banyosu sreci balar. Gelitirme banyosu srasnda banyonun s ve sresinin kontrol edilmesi gerekir. Gelitirme banyosunun zelliine uygun sre ve s kontrol yaplr. 3. Gelitirme banyosu tanktan taana kadar doldurulur. Banyonun dolup tamasyla banyo iindeki hava kabarcklarnn yok olmas salanr. Eer banyo iinde hava kabarc kalrsa hava kabarc olan blgelerde film banyodan etkilenmez ve filmin o blgeleri banyo edilmemi olur. 4. Gelitirme banyosu sresince her yarm dakikada bir aa-yukar alkalanmas gerekir. 5. Banyo sresi tamamlandktan sonra tankn iindeki banyonun ss yeniden kontrol edilir. Banyo srasnda s dm ya da ykselmi olabilir bu da bir sonraki banyo iin nemlidir. 6. Gelitirme banyosu boaltldktan sonra tankn iindeki filmin yzeyinde hl gelitirme banyosu kalr. Bu banyonun film yzeyinden tamamen temizlenmesi gerekir. Bu aamada durdurma banyosu tanka konur ve bu banyo sresi tamamlandktan sonra tank akan bir musluk altnda bir dakika tutulur. Tankn azndan giren su tankn kenarlarndan dar kar bylece su tankn iinde dolarken film de temizlenir. 7. nc banyo olarak tanka sabitleme banyosu konur. Bu banyo sresinin ilk dakikasnda alkalama ilemi yaplr. Sabitleme banyosu sresi tamamlandktan sonra banyo tanktan boaltlr. 8. Tankn iindeki film yarm saat akan souk su altnda tutulur. Bylece film yzeyindeki banyo temizlenir. 9. Tank iindeki film spiralden kartlarak kurumas iin tozsuz bir yerde mandala asarak kurutulur. Bu ilem srasnda film ekilde grld gibi iki parmak arasnda batan sona doru silinerek yzeyindeki sular temizlenir.
185
ekil 5.3
Film Banyosu Srecinde Grntnn Olumas Negatif siyah-beyaz film makineden kartldktan sonra pozlanan grnt gzle grlmez; nk pozlama sonucunda belli miktardaki gm tuzlar ktan etkilenmitir. Gelitirme banyosu ktan etkilenen gm tuzlarnn kararmasn salar. Gelitirme banyosu iindeki kimyasal maddeler gm tuzlarn metalik gme evirerek grntnn ortaya kmasn salar. Gizli Grnt (1): Gelitirme banyosu ncesinde negatif filmdeki pozlanm grnt gzle grlmeyen gizli grntdr (latent image). Gelitirme Banyosunun Etkisi (2): Aamal olarak nce filmin yksek k alan yerleri daha sonra az k alan yerleri kararr. Bu kararma grinin tonlar olarak negatif filmde grlr. Konunun ok kl yerleri negatifte koyu gri yani siyah, n azald yerlerde grinin ak tonlarna gre grnt oluturur. Gelitirme Banyosu Sonu (3): Az, orta ve ok k alan blgeler grinin tonlar olarak belirir. ok k alan blgeler koyu gri, az k alan blgeler ak gri olur. Durdurma Banyosu ve Ykama (3): Gelitirme banyosunda gm tuzlar giderek kararr. Bu kararmann istenilen tona geldiinde durdurulmas gerekir. Film bu nedenle gelitirme banyosunda belli bir sre kalr. Bu sre sonunda gelitirme banyosunun film yzeyindeki etkisini bitirmek iin durdurma banyosu kullanlr. Durdurma banyosunun amac gelitirme banyosunun etkisini tamamen bitirmektir. Bu banyo kullanlmazsa film yzeyinde kalan gelitirme banyosunun etkisi devam ederek film gerekenden fazla kararr. Durdurma banyosu sonrasnda film akan su altnda ykanarak temizlenir. Sabitleme (4): Sabitleme banyosundaki kimyasal maddeler filmin pozlanmam yani k almam blgelerindeki gm tuzlarnn zlmesini yani film yzeyinden alnmasn salar. Bylece negatifin bu blgeleri effaf olarak kalr. Negatif Grnt(4): Sonu olarak a yneltilerek bakldnda grlebilen negatif grnt ortaya kar.
SYAH-BEYAZ FOTORAF KIDINA BASKI

A M A
Siyah-beyaz fotoraf kdnn bask srecinin aamalarn sralamak.
Fotoraf ekmekten zevk alan kii negatif grnty fotoraf kadna basarken bu zevkini iki katna karr. Negatif grntnn fotoraf kadna baslmas sreci, fotoraflkta karanlk oda almas olarak da adlandrlr. Karanlk oda almas, fotorafya saysz yetenekler kazandrr. Karanlk oda almas adndan da anlalaca gibi zel bir mekanda, karanlk odada yaplr. Basit olarak bir karanlk oda oluturmak mmkndr. 3x2 m. Boyutlarndaki bir mekan karanlk oda iin yeterlidir. Bu anlamda akla ilk gelen mekan banyodur. Banyoda su kullanmak kolaydr, zemini su geirmez ve kk penceresi idealdir. Ik geirmeyen bir pencere (gerektiinde bu pencere havalandrma iin kullanlabilir) souk su musluu, lavabo ve toprakl elektrik prizi karanlk odann temel alt yap gereleridir.
186
ekil 5.4 Karanlk Oda Karanlk oda almalarnda kuru ve slak blmleri birbirinden ayrmak gerekir. Karanlk odann btn mekannn ve kullanlan aralarn temiz, tozdan arnm olmas en nemli kuraldr.
Temel Fotoraflk
Kuru blm
Islak blm
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Karanlk oda D K K A T almalarn karanlk oda iinde iki temel blgeye ayrmak gerekir: Birincisi agrandisrde negatif grntnn bytlerek fotoraf kadna basld kuru almalar blm, SIRA SZDE agrandisrde pozlanan fotoraf kadnn banyosunun yapld sikincisi ise lak almalar blmdr. Agrandisr, kontak bask aralar ve fotoraf katlar kuru blmde; kt banyolar, banyo kvetleri ve banyo srecinde kullanlan dier aralar da sAMALARIMIZ lak blmde yer alr. Siyah-beyaz karanlk oda almalar tamamen karanlk, yani ksz bir ortamK T A siyah-beyaz fotoraf ktlar belli dalga boyundaki ya da belli da yaplmaz. ou P renk a kar duyarldr. Baka bir deyile bu malzemeler belli renk klardan etkilenmezler. Bu nedenle, karanlk oda almalar bu renk k kullanlarak yaplaTEL VZYON bilir. KaranlkEodalarda kullanlan bu tr klara, gvenlik denir. Genellikle siyah-beyaz karanlk oda almalarnda gvenlik olarak; krmz, turuncu ya da koyu sar renk klar kullanlr. Bu renklerden birini ieren kk bir tek lamba karanlk odaT iin Eyeterlidir. Gvenlik nn karanlk odadaki duyarl malzeme N ERN T olan fotoraf kdna belli bir uzaklkta olmas gerekir. Fotoraf ekilen konu, negatif filmde siyah-beyaz olarak grlr. Konunun gerek renkleri beyazdan balayp siyahta biten grinin farkl ton deerleri olarak ortaya kar. Negatifte konunun aydnlk yerleri siyah, karanlk yerleri ise saydamdr. Bu negatif grntden siyah-beyaz fotoraf elde edebilmek iin negatif grntnn fotoraf kdnda pozitife dnmesi gerekir. Karanlk oda almasnn temeli negatif film grntsnn fotoraf kd stnde pozitife dntrlmesidir. Negatif grntnn fotoraf kd stnde pozitife dntrlmesi fotoraf ekme ilemine benzer. lemi yapmak iin kullanlan aracn ad agrandisr yani negatif film bytme aygtdr. Bir tr gsterim aygt olan agrandisr, karanlk odann temel aracdr. ine konulan negatif filmi arkadan klandra-
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
187
rak istenilen yzeye yanstr. Negatif film grnts arkadan a tutulduunda filmin karanlk yerlerinde az, aydnlk yerlerinden ise ok k geer. Agrandisr de bu basit sistemden hareket ederek negatif filmin grntsn a kar duyarl fotoraf kad stne yanstarak kd pozlar. Agrandisrde fotoraf kdna yaplan pozlama sonucunda, kdn duyarl yzeyinde negatifin gizli grnts oluur. Bu gizli grntnn film banyo srecine benzer ekilde, fotoraf kd banyosu srecinde gerek grnt oluur. Siyah-beyaz fotoraf kdnn banyo srecinde farkl teknik ve banyolar kullanlr. Kat banyosu sreci, film banyosu srecine benzer. Agrandisrde pozlanan fotoraf kd, ilk nce gelitirme banyosuna konur. Gelitirme banyosu, fotoraf kdna agrandisrde pozlanan gizli grntnn ortaya kmasn salar. Bu banyonun etkisi film banyosunda gelitirme banyosuna benzer. Gelitirme banyosundan sonra fotoraf kd suda ykanr ya da durdurma banyosuna konur. Durdurma banyosu, fotoraf kd zerinde gelitirme banyosunun srecini durdurur. Fotoraf kd zerinde beliren grntnn daha ok kararmas durdurulur. Durdurma banyosu sonunda fotoraf kd hl duyarldr ve gn na ktnda kararr. Son banyo ise sabitleme banyosudur. Sabitleme banyosu, durdurma banyosu sonucunda fotoraf kd zerinde ortaya kan grnty sabitletirir. Sabitleme banyosu hem grnty sabitler hem de kdn duyarlln durdurur ve fotoraf kd gn ndan etkilenmez bir duruma gelir. Sabitleme banyosunda en az on dakika kalan fotoraf kd daha sonra akan su altnda tutularak zerindeki banyolardan temizlenir. Film banyosunda olduu gibi fotoraf kdnn da uzun sre akan su altnda ykanmas gerekir. Ykama ileminden sonra kdn stndeki su silinerek fotoraf kd kurutulur.
Agrandisr
Agrandisr yani negatif film bytme aygt, karanlk odann temel aygtdr. Agrandisr, negatif filmi rnein; 24x35 mm. ya da 6x6 cm. boyutlarndaki her bir kareyi fotoraf kad zerine istenilen dzeyde bytlerek baslmasn salar. Agrandisrn alma sistemini daha kolay anlayabilmek iin saydam (slayt) gstericilerini ya da tepegz aygtn dnn. Saydam gsterici her bir fotoraf karesini istenilen dzeyde byterek perdeye yanstr. Tepegz de kl yzeyine yerletirilen bir izimi defalarca byterek beyaz perdeye yanstr. Agrandisr de ayn sisteme gre alr.
ekil 5.5 Agrandisr Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan btn agrandisrler ayn sisteme gre alr. Aydnlatma kaynandan gelen k aynadan yansr, kondansrden ve film asesindeki negatiften geerek grnty fotoraf kdna ulatrr.
188
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
DNELM S O R U
Siyah-beyaz karanlk oda almalarnda kullanlan agrandisrlerin temel paralar unlardr: 1. Aydnlatma kayna, 2. Tayc kol, 3. Negatif tayc, 4. Objektif ve 5. Netleme sistemi. Aydnlatma kayna olarak agrandisrlerde 75 watt ve 150 watt opal fotoraf SIRA SZDE ampulleri kullanlr. Aydnlatma kaynandan gelen nlarn negatif karesinin stnde toplanmas gerekir. Bunun iin k kaynann hemen nnde merceklerden oluan bir D N E L M sistemi yer alr. Bu sistem k kaynandan gelen nlar topkondansr layarak film karesi stne ynlendirir. Agrandisrn kafa sistemi bir tayc kola baldr. Tayc kol stnde agrandisr kafas aa yukar hareket edebildii gibi S O R U byk basklar iin yere ve duvara grnt yanstrken yatay olarak da dner.
D KKA Negatif tayc ase,T agrandisrn en nemli paralarndan birisidir. Negatif film bu ase iinde dz bir ekilde durur. Genellikle film ase iinde mentee eklindeki iki metal plaka arasna yerletirilir. asenin menteeli paras kapandnda film iki plaka arasnda SIRA SZDE dz bir ekilde kalr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
ekil 5.6 Negatif Tayc

BuEtr E T N T R N film
tayclara kitap biiminde ase denir. ki plakann tam ortasndaki dikdrtgen pencere filmin boyutuna gre deiir. Bu pencere negatifin grnt boyutuna uygundur.
AMALARIMIZ Agrandisrlerin, objektifleri fotoraf makinesinin objektifi kadar nemlidir. Agrandisr objektifleri fotoraf makinesi objektiflerinden daha basittir. Bu objektiflerin diyafram sistemi ok basittir ve netleme sistemi objektifte deildir. 35 K A mm. negatiflerT iinP normal odak uzaklkl agrandisr objektifi 50 mm., roll filmler iin ise 80 mm.dir. Objektifler genellikle vida sistemiyle agrandisre balanr. Agrandisrn kafasnn aa-yukar hareketi grntnn bykln belirler. TELEVZYON Film asesine krk sistemiyle bal olan objektif bu krk sistemiyle ileri-geri hareket ederek bykl belirlenmi olan grntnn NTERNET netlenmesini salar. Agrandisrde negatif grntnn kada pozlanmas, fotoraf makinesinde filmin pozlanmasna benzer. Pozlama, agrandisrn kontrol edilerek gerekleir. Ik, miktar asndan objektifin diyaframyla, sre asndan ise n ak kalma zamanyla kontrol edilir. I sre asndan kontrol edebilmek iin zel olarak agrandisrler iin retilmi zaman ayarlayc aygtlar kullanlr.
Siyah-Beyaz Fotoraf Ktlar

Siyah-beyaz fotoraf ktlar; boyutlarna, yzeylerine, kalnlklarna ve renk eitlerine gre eitli trlere ayrlmaktadr. Hangi tr olursa olsun btn fotoraf ktlarnn film gibi bir yz a kar duyarldr. Bu yzeye a kar duyarl gm bileimleri srlmtr. Fotoraf ktlarnn a kar duyarl filmlere gre daha
189
azdr. Filmler her renk a kar duyarl olmasna ramen fotoraf ktlar krmz ve turuncu a kar duyarszdr. Bu nedenle, karanlk oda almalar srasnda gvenlik (krmz ya da turuncu) kullanlr. Bu gvenlik ok kuvvetli olduunda kad pozlayabilir ve kadn stnde pus etkisi oluur. Fotoraf kdnn zerinde oluan grntnn siyah-beyaz ztl (kontrastlk) ya da gri tonlamas ok nemlidir. Btn siyah-beyaz fotoraf ktlar, dkten yksek kontrasta doru, kontrastlna gre gruplandrlr. Bu gruplandrma ounlukla 0-5 aras bir rakamla gsterilir. Her marka kdn kendine zg sistemi olmasna ramen genel olarak numara ykseldike kontrastlk artar. Dk kontrastl ktlara yumuak, yksek kontrastl katlara sert denir. Ktlarn kontrastlk derecesi negatif filmler iin dzenlenmitir. Farkl kontrastlktaki katlar ayn negatiften deiik tonlamalarda bask yaplmasn salar. SIRA SZDE Ayrca yksek kontrastl ya da fazla gelitirme banyosunda tutulmu olan bir negatif, dk kontrastl bir kda basldnda sonu daha iyi olur. Bunun tersi ise ok zayf, dk kontrastl ya da az gelitirme banyosunda tutulmu Nbir M D E L negatif iin yksek kontrastl kt uygundur. Bylece negatifin yksek kl ve karanlk blgelerinden de detay ortaya kar. Bu zel durumlar dnda, karanlk oda almaS O R U larnda ounlukla normal kontrastl ktlar kullanlr. Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan fotoraf kd film gibi a D K K Aduyarldr. Fokar T toraf kdnn bir yz a kar duyarldr. Fotoraf ktlar krmz ktan etkilenmez, bu nedenle karanlk oda almalar srasnda krmz gvenlikSIRA SZDE kullanlr. Siyahbeyaz fotoraflkta, plastik ktlar ve kt tabanl ktlar olarak iki tr fotoraf kd kullanlmaktadr.
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Kontak Bask
A M A
K T A P Siyah-beyaz negatif film grntsnn karanlk oda srecindeki uygulamasn aklamak.
K T A P
T E E V Z banyosu aaFotoraflar ayn konunun birden ok fotorafn ekerler veL film Y O N masndan sonra ayn konuyla ilgili birden ok kare ortaya kar. 36 kareden oluan bir 35 mm. negatif filmde bytlecek baskya uygun kareleri belirlemek nemlidir. Bunun iin filmin btn karelerinin ayn anda fotoraf N E T kdna basNTER larak grlmesi gerekir. Bunun yolu kontak bask yapmaktr. Kontak bask, negatif filmin btn karelerinin, bire bir boyutunda fotoraf kdna baslmasdr. Kontak bask, bytlerek yaplacak basklara gemeden nce birok konuda fotorafya bilgi salar. Filmin bytmeye en uygun kareleri grlr. Kullanlacak olan fotoraf kd asndan kontrastlk belirlenir. Pozlama deerleri asndan uygun kareler belirlenir. Grsel dzenleme asndan da uygun kareler kolaylkla grlr. Filmin kareleri arasndaki pozlama ve film banyosu farkllklar ortaya kar. Ayn negatif filmi daha sonra kullanrken hangi konuyu ve kareleri ierdiini grmeyi salar. Kontak bask yapmadan nce negatif filmin kesilerek paralara ayrlmas gerekir. 24x36 mm. filmler yaklak olarak 1.50 cm. uzunluundadr (bu uzunluk roll filmlerde farkldr). Filmin btn olarak saklanmas doru deildir. Film altar kare olarak kesildikten sonra alt eit paraya blnerek saklanr. Yani kontak bask iin elimizde bir negatif film olarak, her biri alt kareden oluan alt para vardr. Kontak bask, bu paralarn yan yana birletirilerek bir fotoraf kd stne ba-
TELEVZYON
NTERNET
190
Temel Fotoraflk
slmasdr. Roll filmlerde ise ayn ilem, film her biri kareden oluan drt paraya ayrlarak yaplr. Kontak basklar bu ilem iin gelitirilmi ve kullanmas ok kolay aralarla da yaplabilir. Kontak basknn deerlendirilmesi de nemlidir. Kontak basknn btn kareleri batan sona koyu ton deerinde ise filmin pozlama deeri ya da gelitirme banyosu fazla demektir. Eer kontak bask batan sona ak ton deerinde ise filmin pozlama deeri ya da gelitirme banyosu az demektir. Kontak baskda ilk nce, pozlama deeri ve gelitirme banyosu doru olan kareleri belirlemek gerekir; nk teknik olarak bytmeye en uygun kareler bunlardr. Pozlama deeri ve gelitirme banyosu asndan uygun olmayan kareler, kontak bask zerinde hemen belli olur. kinci olarak belirlenen bu kareler iinden, keskinlik ve grsel dzenleme asndan uygun olanlar belirlenir. Bylece bir kaset film iindeki karelerin hangilerinin bytlerek baslaca belirlenir. Agrandisrde Bask
1. Agrandisr ve evresinin temiz ve tozdan arnm olmas gerekir. Karanlk odann slak blmnde altktan sonra agrandisr kullanmadan nce ellerin havluyla kurulanmas gerekir. 2. Negatifleri tozdan korumak gerekir. Dikkatli bir ekilde zarfndan kartlan negatif agrandisrn negatif tayc blmne konur. 3. Karanlk odann aydnlatma klar kapanarak gvenlik alr. nsan gznn gvenlik na almas iin bir sre beklemek gerekir. Agrandisrn aldnda negatifin grnts agrandisrn tablasna der. 4. Agrandisrn kafas aa-yukar hareket ettirilerek grntnn bykl belirlendikten sonra objektif stnden diyafram deeri en byk akla getirilerek netleme yaplr. Netleme ileminden sonra istenilen diyafram deeri yine objektif stnden belirlenir. 5. Agrandisrn ak ve negatifin grnts agrandisrn tablasna yansmaktadr. Pozlama yapmak iin her ey hazrdr. Bu durumda fotoraf kdn n dt yere koyarsak kt ktan etkilenir. Agrandisrn n sndrmeden n (objektifin) nne agrandisrn stnde olan krmz filtre ekilir, bu durumda kdmz rahatlkla n dt yere koyabiliriz. nk fotoraf kd krmz ktan etkilenmez. 6. Artk kdmz pozlama iin hazrdr. Seilen zaman diliminde rnein, 10 saniye sreyle kat agrandisrn altnda kalr. Doal olarak bu ilem balarken agrandisrn krmz filtresi objektif nnden ekilir.
191
Agradisrde kadn pozlamas karanlk odann kuru blmnde yaplrken imdi slak blmdeki ilemler balamtr. Agrandisrde pozlanm olan kattaki gizli grntnn geree dnmesi iin srasyla Gelitirme, Durdurma ve Sabitleme banyolarndan gemesi gerekir. Bu banyolar belirlenmi olan sda ve kvet iinde yan yana durur. Fotoraf ktlar krmz ktan etkilenmedii iin bu almalar gvenlik altnda aplr. Agrandisrde pozlanan kat nce gelitirme banyosuna konur. Kadn btn yzeyinin banyodan etkilenecek ekilde konulmas gerekir. Fotoraf Kad Banyosu
1. Kdn duyarl yzeyinde grntnn olumas tamamlandktan sonra (bu sre plastik tabanl katlarda bir dakika, elyaf tabanl ktlarda ise daha fazladr) kt gelitirme banyosundan kartlr. Gelitirme banyosunda kt giderek kararr, kdn banyodan kartlma sresi doru tonlamann elde edilmesiyle ilgilidir. Kat gereinden fazla gelitirme banyosunda kalrsa daha ok kararr. Gereinden az kalrsa tam tersi olur, fotoraf gri tonlama asndan ak olur. 1 2. Gelitirme banyosundan kartlan 2 fotoraf kd, durdurma banyosuna 3 konur. Bu banyonun amac gelitirme banyosunun etkisini durdurmaktr. 4 Kdn durdurma banyosunda birka saniye kalmas yeterlidir. 3. Durdurma banyosundan sonra sra sabitleme banyosundadr. Bu banyo grntnn ktta sabitlenmesini salar. Kullanlan banyonun markasna gre kdn sabitleme banyosunda kalma sresi ortalama-on dakika belirlenir. 4. Sabitleme banyosu sonunda siyah-beyaz fotoraf hazrdr. Fotoraf kd daha sonra banyo srecindeki kimyasal maddelerden arndrlmas iin akan su altnda ykanr ve kurutulur. ekil 5.7 Fotoraf Kdnn Kvette Banyo Yaplmas
Kdn btn duyarl yzeyinin ayn anda gelitirme banyosuna sokulmas gerekir. Kt tamamen gelitirme banyosu iine girdikten sonra kvet ekilde grld gibi aa-yukar yavaa hareket ettirilerek, kvet iindeki kadn svnn alkalanmas srasnda banyodan etkilenmesi salanr.
192
Temel Fotoraflk
zet
AM A
Siyah-beyaz negatif film banyosu srecinin aamalarn sralamak. Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan negatif filmler panchromatic niteliklidir. Bu filmler, beyaz n iindeki btn renklerden etkilenir. Bu nedenle siyah-beyaz negatif filmlerin karanlk odada banyo yaplmas gerekir. Film banyosu bu i iin gelitirilmi iine k geirmeyen film banyo tanklar kullanlarak yaplr. Film tamamen karanlk bir ortamda kasetten kartlarak tanka konulduktan sonra btn sre aydnlk ortamda yaplr. Siyah-beyaz film banyosunun aamalar yledir: (1) Filmin kasetten karlmas, (2) Filmin banyo tankna konulmas iin spirale sarlmas, (3) Spirale sarlm filmin banyo tankna yerletirilmesi, (4) Gelitirilme banyosu, (5) Durdurma banyosu, (6) Sabitleme banyosu, (7) Ykama, (8) Temizleme, (9) Kurutma. Siyah-beyaz fotoraf kadnn bask srecinin aamalarn sralamak. Negatif film grntsnn fotoraf kadna baslmas karanlk odada yaplr. Karanlk odalarda iki temel blm yer alr. Agrandisrle negatif grntnn fotoraf kdna basld kuru blm ve agrandisrde pozlanan fotoraf kadnn banyo ilemlerinin yapld slak alma blmdr. Karanlk odann temel aygt agrandisrdr, bir tr ine delii fotoraf makinesine benzer. Ik ve mercek sistemi yoluyla negatif film zerindeki grnt fotoraf kad yzeyine bytlerek yanstlr. Yani a duyarl fotoraf kd, negatif grnt yanstlarak, bir anlamda, pozlanr. Kt banyosunun sreci yledir: (1) Gelitirme banyosu, (2) Durdurma banyosu, (3) Sabitleme banyosu, (4) Ykama, (5) Kurutma.
A M A
AM A
Siyah-beyaz negatif film grntsnn karanlk oda srecindeki uygulamasn aklamak. Negatif siyah-beyaz film grnts agrandisr kullanlarak fotoraf kadna baslrken, kontak bask ve test bask yaplr. Kontak bask bir film zerindeki btn karelerin tek bir fotoraf kadna baslmasdr. Bu ekilde film zerindeki btn kareler toplu olarak grlebilir. Agrandisr basks yaplrken ise nce deneme amal test bask yaplr. Bu ekilde pozlama sresi, kullanlacak fotoraf kad belirlenir. Agrandisrde bask yaparken ncelikle ortamn temiz ve tozdan arnm olmas gerekir. Negatif film, agrandisre yerletirildikten sonra pozlama sreci belirlenerek, negatif grnt fotoraf kadna pozlanr. Bu pozlama aamasnda, negatif grnt defalarca bytlerek fotoraf kadna pozlanr. Yine bu aamada negatif grntnn koyu yani ok kl yerleri fazla pozlanarak, az kl yerleri az pozlanarak yeniden bir dzenleme yaplr. Yani negatif grnt bu aamada pozitife dntrlrken yeniden ynlendirilebilir.
193
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi siyah-beyaz negatif film banyosunun en nemli unsurudur? a. Belirlenmi sre b. Karanlk odann kullanlmas c. Film banyo tank d. Film banyosu sresi e. Gelitirme banyosu 2. Aadakilerden hangisi siyah-beyaz negatif film banyosunun srasn gsterir? a. Durdurma banyosu-Sabitleme banyosu-Gelitirme banyosu b. Ykama banyosu-Gelitirme banyosu c. Gelitirme banyosu-Sabitleme banyosu d. Gelitirme banyosu-Durdurma banyosu-Sabitleme banyosu e. Gelitirme banyosu-Temizleme-Ykama-Sabitleme banyosu 3. Negatif siyah-beyaz film fotoraf makinesinden karldktan sonra pozlanan grnt gzle grlmez. Bu ifadeye gre aadakilerden hangisi sylenebilir? a. Gelitirme banyosu ncesinde negatif filmdeki pozlanm grnt gzle grlemeyen gizli grntdr. b. Gelitirme banyosu ncesi aamadaki grntye sakl grnt denir. c. Pozlama grnt rtc sistemi nedeniyle gzle grlemez. d. Pozlama grnt karanlk odada krmz kta grlebilir. e. Gzle grlebilmesi iin karanlk odada incelemek gerekir. 4. Aadakilerden hangisi fotoraf kadna bask aamasnda kullanlan en nemli aygttr? a. Kart banyosu kveti b. Kart kurulma sistemi c. Karanlk oda d. Pozlama saati e. Agrandisr 5. Aadakilerden hangi fotoraf kadna yaplan bask sonucunda ortaya kan grntnn belirleyici zelliidir? a. Pozitif grnt b. Negatif bask c. Ters grnt d. Gizli grnt e. Gelitirme banyosu 6. Aadakilerden hangisi kart basks aamasndaki gelitirme banyosunun etkilerinden biri deildir? a. Gizli grntnn geree dnmesi b. Negatif grntnn pozitif olmas c. Pozitif grntnn belli bir sre iinde gelimesi d. Gelitirme banyosunun krmz k kullanlarak yaplmas e. Gelitirme banyosunun sar k kullanlarak yaplmas. 7. Aadakilerden hangisi kontak basknn en nemli unsurudur? a. Film zerindeki btn kareleri toplu olarak grmek b. Test bask salamak c. Deneme bask yapmak d. Gelitirme banyosunu denemek e. Her film karesini bytlm olarak grmek 8. Aadakilerden hangisi kart banyosunun ilk aamasnda kullanlan banyodur? a. Durdurma b. Sabitleme c. Ykama d. Gelitirme e. Balang banyosu 9. Gelitirme banyosundan sonra fotoraf kadnn konulduu banyoya ne ad verilir? a. Durdurma banyosu b. Tazeleme banyosu c. Sabitleme banyosu d. kinci banyo e. Gelitirme sonras 10. Aadakilerden hangisi agrandisrle yaplan bask aamasndaki en nemli pozlama zelliidir? a. Diyafram ayar b. Sre ayar c. In gc d. Karanlk oda e. Negatifin yeniden pozlanmas

1. e 6. e 2. d 7. a 3. a 8. d 4. e 9. a 5. a 10. e
194
Temel Fotoraflk
Seilmi Fotoraflar
195
196
Temel Fotoraflk
197
198
Temel Fotoraflk
199
6
Amalarmz

TEMEL FOTORAFILIK
Siyah-beyaz ve renkli fotoraflkta kullanlan filtrelerin ayrt edici zelliklerini saptamak. Fotoraflkta kullanlan yardmc malzemeleri aklamak. Fotoraf ekimiyle ilgili belirleyici eleri sralamak.
Anahtar Kavramlar
Kontrastlk Filtresi Renk Iss Younluk Filtresi Renk Dzeltme Filtresi Polarize Filtre Uzatma Tp Filtre Faktr Objektif Glgelii Netleme Cam ayak Tama antalar
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Filtreler, Yardmc Malzemeler, Genel Uyarlar
Filtreler Yardmc Malzemeler Genel Uyarlar
Filtreler, Yardmc Malzemeler, Genel Uyarlar

FLTRELER
A M A
Siyah-beyaz ve renkli fotoraflkta kullanlan filtrelerin ayrt edici zelliklerini saptamak.
Siyah-beyaz ve renkli fotoraf ortaya kartan nesnelerden yansyan renkli ktr. Siyah-beyaz fotorafta, grinin ton deerini ve renkli fotorafta renkleri belirleyen nesneden yansyan n renkleridir. Fotorafta istenilen etkiyi ortaya kartrken n rengini kontrol etmek gerekir. Bu nedenle, renk ve n renkle olan ilikisini ve kullanlan filmlerin renklerden etkilenmelerini bilmek gerekir. Bu amaca ynelik olarak fotoraflkta filtreler kullanlr. Filtreler, objektifin nnde yer alarak film yzeyine ulaan , objektife girerken dzenler. Filtre sisteminin almasn anlayabilmek iin, filmi pozlayan k yani beyaz k zerinde durmak gerekir. Beyaz k, renk tayfn meydana getiren renklerin birlemesinden oluur. Rengi k olarak dnrsek beyaz k; krmz, yeil ve mavi n birlemesinden oluur. Beyaz ktan yeil ve maviyi karrsak krmz rengi, krmz ve yeili karrsak mavi rengi, krmz ve maviyi karrsak yeil rengi elde ederiz. Nesnelerin grdmz renkleri krmz, yeil ve mavinin karmndan oluur. Ayrca nesnelerin renkleri, nesnenin dokusuyla da ilgilidir. Parlak yzeyli bir nesnenin renginin ak, mat dokulu bir nesnenin renginin koyu grlmesi gibi. Siyah-beyaz filmler iin filtre kullanldnda, grinin ton deerlerinin ortaya k kolaylkla kontrol edilebilir. Renkli filmlerde ise k kaynaklarnn verdii n renk nitelii kontrol edilebilir. Bunlar dnda baka amalara ynelik olarak da filtreler kullanlr.
ekil 6.1 Filtreler Fotoraflkta kullanlan filtreler objektifin nne taklacak ekilde camdan ya da plastik alamdan retilmitir. Objektiflerin apna gre farkl aplarda filtreler vardr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM
DNELM
202
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
DKKAT Filtrelerin almasn anlayabilmek iin beyaz meydana getiren ana renklerin emilme ve yansmas zerinde durmak gerekir. KonuyuSIRA SZDE nce krmz renk asndan dnelim: Beyaz n nne krmz filtre konulduunda, filtreye gelen beyaz k iindeki sadece krmz k filtreden geer, mavi ve yeil klar filtre tarafndan emilir. Ayn ekilde beyaz k krmz bir kdaAMALARIMIZ kdn stnden sadece krmz k yansr. Krmz kt arptnda mavi ve yeil klar emer yanstmaz. Mavi ve yeil klar emildiinden her ey krmz renk olarak grlr. Renkli filtrenin hangi rengi emdii hangi rengi geirdiiK T A P ni bilmek siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan renkli filtrelerin temel mantn renmek asndan nemlidir. Renkli filtre hangi rengi emerse, o renk siyah-beyaz negatif filmde ak ton olarak ve baskda koyu olarak kar. Yani emilen renk TEL V YON baskda koyuEgriZ olarak kar. Aadaki izelge incelendiinde siyah beyaz fotoraflkta kullanlan renkli filtre mant kolaylkla anlalr.
NTERNET
Filtre Rengi N E T NTER Krmz Mavi Yeil Sar (krmz eksi yeil) Macenta (krmz eksi mavi) Siyan (mavi eksi yeil) Siyah Beyaz Gri
Emilen Ik Rengi Mavi ve yeil Krmz ve yeil Krmz ve mavi Mavi Yeil Krmz Krmz, yeil ve mavi Yok Ayn oranda krmz, yeil ve mavi
ekil 6.2 In Yansmas ve letilmesi Her renk filtre kendi rengini geirir dier renkleri emer.
Sar filtre mavi emer, krmz ve yeil renk klar yanstr. Siyah-beyaz fotoraflkta sar filtre, mavi bulutlu gkyz ieren fotoraflarda kullanlr. Filtre kullanmadan yaplan ekimde mavi gkyz ak gri olarak karken beyaz bulutlarla gkyz birbirinden glkle ayrlr. Sar filtre, mavi emer ve mavi gkyz baskda koyu gri yani kararm olarak belirir, bylece beyaz bulutlar kontrast olarak ortaya kar. Yeil filtre krmz ve mavi emer, yeil yanstr. Yeil yapraklar mavi ve krmznn farkl oranlarda karmndan oluur. Filtresiz ekimlerde siyahbeyaz fotorafta yapraklar koyu gri olarak rlr. Sar ya da sar-yeil filtre kullanldnda istenmeyen mavi ve krmz klar emilir ve yapraklar ideal bir gri ton deerinde pozlanr. Filtrenin emdii yani kard renk negatifte younluu daha az yani ak olarak kar, baskda ise bu koyu olarak kar. Bylece koyu yapraklar baskda daha ak gri olarak kar.
6. nite - Filtreler, Yardmc Malzemeler, Genel Uyarlar
203
Siyah-Beyaz Fotoraflkta Kullanlan Filtreler

Siyah-beyaz fotoraflkta temel amala filtre kullanlr: Dzeltme, kontrastlk ve pus filtreleri. Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan panchromatic (negatif) filmler beyaz k iindeki btn renklere kar duyarldr. Ancak panchromatic filmler insan gz gibi renkler arasndaki k farkn alglayamaz. rnein mavi ve mor renkler, insan gznde yeilden daha koyu grlrken film bu renklere kar daha duyarldr. Siyahbeyaz baskda mavi ve mor renkler yeilden daha ak kar. Dzeltme filtresi kullanldnda belli renkler azaltlarak renkler arasndaki kllk oran insan gzne uygun duruma getirilir. Byle bir durumda, dzeltme filtresi olarak sar filtre kullanmak yeterlidir. Sar filtre, mortesi (ultraviolet) ve bir miktar mavi emerek baskda gri ton deerleri arasndaki kllk orann insan gznn grd duruma getirir. Bir masann stnde yeil elmalar arasnda bir tane krmz elma dnn. ki farkl renklerdeki elmalar, siyah-beyaz fotorafta birbirine yakn grinin tonlar olarak grlr ve krmz elmay farkl olarak gremeyiz. Aralarndaki fark ortaya karmak iin renkler arasndaki kontrastl artrmak gerekir. Bunun iin kontrastlk filtresi kullanmak gerekir. Krmz filtre kullanld zaman, krmz renkli filtre kendi rengini yani krmz elmann rengini geirir, dier renkleri yani yeili emer. Siekil 6.3 Kontrastlk Filtreleri Filtre kullanlmadan yaplan (orta sol) siyah-beyaz fotoraf ekiminde, krmz ve yeil elmalar ayn tonda gri olarak grlr. Krmz filtre kullanlarak yaplan (orta sa) ekimde, krmz filtre krmz elmann rengini geirir ve yeil rengi emer. Bylece siyah-beyaz baskda krmz elma ak gri yeil elmalar koyu gri olarak farkl kontrastlkta kar. Yeil filtre kullanlarak yaplan (alt sol) ekimde, yeil filtre krmzy emer, yeili geirir. Bylece siyah-beyaz baskda krmz elma koyu gri, yeil elmalar ise ak gri olarak farkl kontrastlkta kar. Sar filtre kullanldnda (alt sa) ise krmz ve yeil arasnda normal bir kontrastlk ortaya kar.
204
Temel Fotoraflk
yah-beyaz baskda krmz elmalar grinin ak ton deeri, yeil elmalar ise grinin koyu ton deeri olarak kar. Bylece kontrastlk yaratlarak koyu elmalar arasnda ak gri ton deerindeki elmalar daha belirgin olur. Bu filtre kullanm, sar ve turuncu filtreler iin de geerlidir. Unutulmamas gereken temel kural udur: Her filtre kendi rengini geirir ve bu renk, siyah-beyaz baskda ak gri olarak kar. Fitrenin emdii renkler ise baskda koyu gri olarak kar. Bu kurala gre; sar, turuncu, krmz ve yeil filtreler siyah-beyaz fotoraflkta kontrastlk salamak iin birok ortamda kullanlabilir.
ekil 6.4 Gkyznn Karartlmas Filtresiz ekim (st sol). Sar filtre ile yaplan ekim (st sa). Turuncu filtre ile yaplan ekim (alt sol). Krmz filtre ile yaplan ekim (alt sa).
Siyah-beyaz fotoraflkta en yaygn olarak gkyzn karartarak bulutlar ne karmak iin kontrastlk filtresi kullanlr. Bylece koyu gri gkyz nnde beyaz bulutlar ortaya kar. Ama, gkyz ve bulutlar arasndaki kontrastl artrmaktr. Sar filtre kullanldnda insan gz gibi grlr. Koyu sar filtre ile ise gkyz koyulaarak dramatik bir etki yaratlr. Krmz filtre kullanldnda bu etki artar koyu krmz filtreyle ise gkyz tamamen karartlarak gece etkisi yaratlr. Bu etkiyi farkl yerlerde de oluturmak mmkndr. rnein, sar buday tarlas ve arkada mavi gkyz. Gkyz koyu gri olursa nde budaylar daha belirgin olur. Bunun iin orta sar filtre uygundur. Yukardaki izelgeye bakalm sar renk maviyi emer yani fotorafta koyulatrr, sar rengi ise yanstr yani ak ton deeri olarak ortaya kartr. Deniz seviyesinden ykseklerde ve geni manzaralarn fotorafn ekerken hava ak olsa bile, gkyznde perde eklinde bir pus oluur. Pus, havann iindeki kk toz paracklar ve su buharndan meydana gelir. Pus insan gzyle grlmeyen mortesi k yayar. Film mortesi a ok duyarl olduu iin pus gzle grlenden ok daha youn olarak fotorafta ortaya kar. Siyah-beyaz fotorafta pusun ortaya kard mavi ve mortesi klar, pus filtresi kullanarak azaltlabilir. Pus filtresi olarak mortesi (UV) filtre, sar ve krmz filtreler kullanlabilir.
205
Younluk Filtreleri
Baz durumlarda, fotoraf ekilen konudan ok fazla k fotoraf makinesine yansr ve pozlama deerleri (rtc ve diyafram deerleri) gelen k iin yeterli olmaz. Fotoraf makinesine gelen n gcn azaltmak gerekir. ou kere de k kaynann gcn azaltmak fotoraf ekenin elinde deildir. ok gl bir gne altnda fotoraf ekerken byle bir sorunla karlalabilir. Bu durumda, var olan n gcn azalmak iin younluk filtreleri kullanlr. Younluk filtreleri gri renklidir. Bu nitenin giriinde grlecei gibi gri renk btn renkleri ayn oranda azaltr. Yani hibir rengi emmez ve sonu olarak da tonlama deerini deitirmez. Younluk filtreleri n gcn drmenin yannda kk diyafram aklyla pozlama yaplmas istendiinde de kullanlr. Gri renkli olan younluk filtreleri fotoraflkta ND filtreleri olarak adlandlr. In gcn azaltmas younluk filtresinin gri tonuyla ilgilidir. Grinin farkl tonlarnda olan bu filtreler ND-1, ND-2, ND-3, ND4 diye gsterilir. Younluk filtreleri, siyah-beyaz ve renkli filmlerde kullanlr.
Polarize Filtreler
Ik bir titreim iinde dz olarak ilerler. Ik, cam ve su gibi bir yzeyle karlatnda bu yzeyler n titreimini engeller ve k titremesini kaybederek yansr. Buna fotoraflkta polarize olay denir. rnein, bir vitrin cam nnden geerken belli bir adan baktnzda vitrin camnda yansmalar grrsnz. Grmzn asn biraz deitirdiimizde bu yansmalar kaybolur. Karnzdaki kiinin gzlk camnda da yansmalar grrsnz, gr amz deitiinde bu yansma da yok olur. Yansmalar sadece belli bir adan bakld zaman grlr; nk yansmann ortaya kmas, k kayna ile bakan gz arasndaki ayla ilgilidir. Yansmann grld adan fotoraf ekilmek istendiinde, yansmay yok etmek iin polarize filtreler kullanmak gerekir. Polarize filtreler, cam ve su gibi yanstc yzeylerde ortaya kan yansmalar yok eder. Ayrca bu filtreler gkyzndeki maviyi koyulatrr. Polarize filtreler, tek bir camdan ya da biri ekseni etrafnda dnen st ste iki camdan da oluabilir. Dnerli polarize filtrelerde, ndeki hareketli cam dndrlerek yansmann ortadan kalkt bakatan grlr. Polarize filtreler siyah-beyaz ve renkli filmlerde kullanlr.
Filtre Faktrleri
Filtreler, objektifin nne taklr ve filtre rengine gre, belli bir miktar n objektiften gemesini engeller. Yani filtre kullanldnda, pozlama asndan k azalr. rnein, ak sar renkli bir filtre ya da krmz filtre kullanldnda pozlama asndan azalan k miktar farkl olacaktr. Filtrelerin k drme miktarlarna filtre faktr denir. Filtre faktrleri rakamla her filtrenin stnde gsterilir. Kullanlan filtrenin rengine bal olarak drd k miktarnn ayn oranda artrlmas gerekir. rnein, filtre faktr iki ise pozlamay rtc olarak ya da diyafram deeri olarak iki misli artrmak gerekir. Pozlama deeri; rtc hz 1/125, diyafram deeri f16 ise; filtre faktr 2 olduunda doru pozlama iin 1/60 f16 ya da 1/125 f11 deerleri uygulanabilir. Grld gibi 2 faktr deeri, pozlama asndan 1 rtc ya da diyafram deeri klmeye eittir. Gnmzde kullanlan fotoraf makinelerindeki otomatik k lm sistemleriyle bu i kolaylkla yaplmaktadr. Objektifin nne taklan filtrenin k kayp deerini makinenin k lm sistemi hesaplar.
206
Temel Fotoraflk
Renkli Fotoraflkta Kullanlan Filtreler

Nesneleri aydnlatan k kayna deitii zaman nesnelerin renklerinin deitiini gzmz fark etmez. rnein, bir mekann gn yla aydnlatlmas ve floresan yla aydnlatlmas sonucunda ortaya kan renk farkn biz fark etmeyiz. nk insan gz, n rengi nedeniyle ortaya kan bu fark dzenler. Renkli fotoraflkta kullanlan filmler bu dzeltmeyi yapamaz ve aydnlatma kaynana bal olarak renkler farkl olarak ortaya kar. Renkli bir fotoraf elde etmek iin kullanlan renkli filmler, renk tayfndaki renklere kar duyarldr. Fotoraf ekilen konunun renkli olarak grlmesini salayan ise konuyu aydnlatan k kaynadr. Renklerin geree uygun olmas iin kullanlan renkli film ile k kaynann verdii n rengi arasnda uyum olmas gerekir. Renkli fotoraflkta kullanlan filtreler renkli filmle ortam aydnlatan k kaynann verdii n rengi arasndaki uygunluu salamaya yneliktir. Bu konuyu, siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan renkli filtrelerle kartrmamak gerekir. Siyah-beyaz fotoraflkta renkli filtre kullanarak fotorafta ortaya kacak olan gri ton deerleri dzenlenir. Daha nce sz etttiimiz gibi, fotoraflkta kullanlan aydnlatma kaynaklar iki gruba ayrlr: Gn ve yapay k kaynaklar. Fotoraflkta, ngilizce karl olarak daylight (gn ) ve tungsten light (yapay k) olarak kullanlr. Renk ss (Kelvin deeri) olarak ise gn 5400 Kelvin, yapay klar ise 3400 Kelvindir. Renkli fotoraflkta kullanlan btn negatif filmler gn na uyumludur. Saydam filmler ise iki farkl k kaynana gre retilir. Saydam filmlerin zerinde Daylight ya da 5400 K ifadesi filmin gn na uyumlu olduunu, Tungsten ya da 3400 K ifadesi filmin yapay a uyumlu olduunu gsterir. Fotoraf ekimi iin kullanlan film gn na uyumlu yani 5400 K iken konuyu aydnlatan k kaynann yapay k yani 3400 K olduu durumda filmle kullanlan k kayna uyumlu olmaz. Kullanlan film negatif ise filmdeki grntde ortaya kan renk uyumsuzluu fotoraf kadna bask aamasnda dzenlenir. Kullanlan film saydam ise ekimden sonra yaplacak bir ey yoktur. Renk uyumunun ekim aamasnda yaplmas gerekir. Bu durumda iki ey yaplr; birincisi 5400 K olan film, 3400 Ke uyumlu hale getirilir yani filmin renk ssnn k kaynana uyumu salanr. kinci olarak ise 3400 K k kayna 5400 Ke uyumlu duruma getirilir yani k kaynann renk ss, filmin renk snna uyumu salanr. Bu iki durum sonunda elde edilen sonu ayndr, ancak her durum iin farkl filtre kullanlr. ki durum iin de renk dzeltme filtresi kullanmak gerekir. Birinci durum iin makinenin objektifine ikinci durum iin aydnlatma kaynann nne renk dzeltme filtresi konur. Renk dzeltme filtreleri belirli bir seri numarasyla bilinir; 81A ya da 82C gibi. Filtrelerin numaralandrmasyla ilikili olan Wratten szc Kodak firmas tarafndan retilmitir. Wratten numaralandrma sistemi genel olarak fotoraflkta kabul edilmi bir sistemdir. Byk harf A, B, C filtrenin younluunu ifade eder. rnein; 81B portakal rengi filtre, 81Adan younluk olarak daha koyudur. Renkli fotoraflkta filtre kullanlmas gerekten karmak bir sretir ve baz gelimi aygtlar gerektirir. zellikle saydam filmler kullanlrken filmle ilgili teknik bilgileri renmek gerekir. ekim aamasndan sonra renkli saydam filmle ilgili olarak yaplacak bir dzeltmenin olmadn unutmamak gerekir. Konuyu baz temel kullanm durumlaryla zetlemek mmkndr. Yapay k kaynan (tungsten k) gn na uyumlamak iin 80B filtresi k kaynann nne konur. Bylece yapay k 3400K+80B ile 5400K gn filmine uyumlu hale gelir. Gn na uyumlu filmi (5400K), yapay kla (3400K) kullanmak iin objektifin nne 82B filtresi konur. Bylece film 5400K+82B ile k kaynana
207
3400K uyumlu duruma gelir. Yapay a uyumlu filmi (3400K) gn nda (5400K) kullanmak iin objektifin nne 85B filtresi konur. Bylece film 3400K+85B ile 5400K a uyumlu duruma gelir. Renkli fotoraflkta renk dzeltme filtreleri dnda siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan mortesi (ultraviolet), gkkua (skylight), younluk ve polarize filtreler de kullanlr. Mortesi -ultraviolet- (UV) filtre, negatif ve saydam btn renkli filmlerde kullanlr. Atmosferdeki mortesi azaltmaya yneliktir. ou fotoraf objektifine srekli olarak UV filtreyi takar; renk dzenleme asndan hibir etkisi olmayan bu filtre ayn zamanda objektifi tozdan korur. Gkyz-skylight- filtreler, zellikle gkyznn de iinde olduu ekimlerde, mavi gkyz etkisini ortaya kartmak iin kullanlr. Younluk ve polarize filtrelerin kullanm amac siyah-beyaz fotorafla ayndr.
YARDIMCI MALZEMELER
A M A
Fotoraflkta kullanlan yardmc malzemeleri aklamak.
Fotorafnn temel arac fotoraf makinesidir. Makineler farkl amalara ynelik olarak birok deiik yardmc malzemeyle birlikte kullanlr. Makinelerin tasarmlar da bu kullanma uygundur. 35 mm. refleks makineler, 50-60 farkl objektifle ve yzlerce deiik yardmc malzemeyle kullanlr. Fotorafln hemen hemen her aamasna ynelik olarak saysz yardmc malzeme vardr. ekim aamasnda kullanlan yardmc malzemeleri drt grupta toplamak mmkndr: 1. Grntyle ilgili makro ekim malzemeleri ve objektif glgelikleri, 2. Netlemeyle ilgili netleme camlar ve baka pencereleri, 3. Fotoraf makinesinin desteklenmesiyle ilgili ayaklar ve 4. Koruma ve tamaya ynelik antalardr. Yardmc malzemeleri semek ve kullanmak tamamen fotorafnn bir seimidir. Baz fotoraflar iin bir makine ve bir objektif yeterli olurken, bazlar da her ortamn ve konunun gerektirdii yardmc malzemeyi kullanmaya eilimlidir.
Makro ekim Malzemeleri

Sabit odak uzaklkl objektiflerle genellikle 45-50 cm.den fazla konuya yaklamak mmkn deildir. nk optik olarak objektiflerin tasarm buna uygun deildir. Bir konunun fotoraf ok yakndan, rnein 10-15 cm. uzaklktan ekilmek istendiinde, zel objektifler ya da makro ekim iin retilmi yardmc malzemeleri kullanmak gerekir. Makro ekim yapmak iin farkl malzemeler kullanlabilir. Makro ekim yapmak iin retilmi olan makro objektifler kullanlabilir. Normal odak uzaklkl bir objektifin odak uzakln uzatarak da makro ekim yapmak mmkndr. Objektif makinenin gvdesine dorudan balanmaz, araya bir uzatma tp taklr. Bylece odak uzakl deiir ve objektifin verdii grnt byr. Uzatma tp yerine uzatma kr de kullanlr. Uzatma tpnn uzunluu sabittir, uzatma krnn uzunluu ise kontrol edilebilir. Bylece farkl byklklerde makro ekim yaplabilir. Makro ekim yapmann bir dier yntemi de objektifin ters olarak makineye taklmasdr. Bir objektif ters taraftan yani filtre taklan n tarafndan gvdeye tutulduunda, objektifin makro ilevi yapt kolaylkla grlr. Objektiflerin ters taklmasn salayan zel malzemeler vardr. Bunlar objektifin ters taklmasn salayan
208
ekil 6.5 Yardmc Malzemeler Fotoraf makineleri farkl amalara ynelik eitli yardmc malzemeyle kullanlr
Temel Fotoraflk
bileziklerdir. Objektifin nne filtre eklinde bytme mercekleri taklarak da makro ekimler yaplr. Bu amaca uygun olarak retilmi olan bytme filtreleri vardr. Bytme oranna uygun olarak belirlenen filtre objektifin nne taklarak ekim yaplr.
Objektif Glgelikleri
Makinenin bakandan konuya bakldnda baz durumlarda, konudan gelen klarn yansmaya neden olduu grlr. Bu istenmeyen klar pozlamay etkiler ve kontrastla neden olur. Daha da kts zellikle gne , filmin zerinde bir k hzmesi yaratr. ou objektifin tasarmnda istenmeyen klar yok etmek dnlmtr, ancak tamamen yok etmek mmkn olmamaktadr. Bu nedenle objektiflerin nne glgelik taklr. Objektif glgelikleri, konudan objektife gelen istenmeyen nitelikteki klarn objektife ulamasn engeller. Objektifin her bak asnda ve her netlik durumunda glgelik bu ilevini yerine getirir. Bu nedenle btn objektiflerin ayrlmaz bir parasdr. Objektif glgelikleri, objektifin nne taklan az ksm objektifin ap-
ekil 6.6 Objektif Glgelikleri Objektiflere gre farkl modelleri vardr: (1) Objektif zerinde srekli takl olan, genellikle tele objektiflerde kullanlr. (2) Farkl odak uzaklkl objektiflerde kullanlr. (3) ve (4) Belirli objektiflerde kullanlr. (5) Farkl objektiflerde kullanlabilen katlanabilir plastik model.
209
na gre biraz genie olan drt be santim boyunda bir borudur. Bu boru sert plastik ya da metalden yaplr, gelen emmesi iin ii ve d mat siyahtr. Objektiflerin odak uzaklklarna yani bak alarna gre kullanlan glgelikler deiir. Glgelik kullanlrken dikkat edilmesi gereken en nemli konu, glgeliin objektifin gr alanna girmemesidir.
Netleme Camlar ve Baka Pencereleri

35 mm. refleks fotoraf makinelerindeki baka sisteminde genellikle sabit bir pentaprizma vardr. Ancak baka sisteminin blmleri rnein, netleme cam ve gzn dayand pencere deiebilir. Fotoraf ekilen konunun netlenmesi her zaman kolay olmaz, netlemeyi kontrol etmek iin farkl netleme camlar vardr. Kullanlan objektifin odak uzaklna bal olarak da farkl netleme camlar kullanlabilir. Gzn bakaa dayand pencere genellikle kktr ve netleme camnn tamamn grmek kolay olmaz. Netleme camn daha kolay ve geni bir pencereden grebilmek iin deiik baka pencereleri vardr. 35 mm. makineler zellikle de roll film makineleri iin farkl amalara ynelik baka pencereleri retilmitir. Netlemenin doru yaplabilmesi iin gzn baka penceresine tam dayanmas ve gzle pencere arasndan k szmamas gerekir. Ancak bunu baarmak ok gtr, bunun iin retilmi olan lastik bilezikler vardr. Lastik bilezikten bakaa bakan gz ok daha kolay netleme yapar.
ekil 6.7 Netleme Cam Orta boy (sol) ve 35 mm. (sa) fotoraf makineleri iin retilmi olan netleme camlar.
ayaklar
Fotoraf makinesini her zaman elde tutarak ekim yapmak mmkn olmaz. Bu sadece kullanlan rtc hzyla ilgili deildir. Tabii ki 1/60 altndaki rtc hznda makinenin elde tutulmas gtr. Gnmzde byk tele objektiflerle makinenin elde tutulmas giderek glemektedir. Bu nedenle, makineler iin eitli destekler vardr. ayaklar bunlarn en yaygn kullanlanlardr. ayak, pozlama srasnda makinenin titremeden durmasn salar. ayaklarn makinenin byklne, kullanlacak amaca gre eitli ekilleri ve boyutlar vardr. ayaklar hem alalr-ykselir hem de yataydikey olarak hareket eder. ayak zerindeki makine ile her trl bak asn salamak mmkndr. ieklerin makro ekimleri iin de ayak kullanlr, gkyzndeki yldzlarn ekimini yaparken de ayak kullanlabilir. Adndan da anlalaca gibi ayak, tane ayak zerinde durur. Bu ayaklar birbirine girmi paralardan oluur, bu paralar uzatlarak istenilen ykseklik ayarlanr. Her ayan uundaki kabara eklindeki ba, ayan oturduu yeri kavramasn salar. Bu ayaklarn hafif, esnek ve fotoraf makinesinin arln tayabilecek nitelikte olmas gerekir. zerine konulan makineyi sallanmadan tamas gerekir. Bu nedenle, farkl arlktaki makineleri tayabilmek iin farkl ayaklar vardr. Sistemin ana yapsn oluturan birbirinden ayr metal ayak, kafa sisteminde birleir. Fotoraf makinesinin ayaa baland bu blme ayak kafas denir. Kafa hem yatay olarak kendi ekseni etrafnda dner hem de dikey ola-
210
Temel Fotoraflk
rak aa-yukar hareket eder. stenilen duru belirlendikten sonra sabitlenir. Ayrca kafada yer alan su terazisi yardmyla ayan konulduu yerde dz durmas salanr. ayaklarda bir de destek amal orta stun kolu vardr. Kafann bal olduu bu stun kolu, belirlenen ykseklikte kafann ikinci bir ykselme hareketi yapmasn salar. ayak en son ykseklie kaldrldktan sonra bu kol da uzatlarak en fazla ykseklik elde edilir. Bu kol, ayaklara destek olarak sallanty engeller. Farkl amalara ynelik olarak birok boyutta ayak vardr. Bunlar; otomobil anteni eklinde tek ayakl tayclar, byk tele objektiflerle makineyi bir tfek gibi tutmay salayan tayclar, tek bir tutma kolu zerinde makinenin durmasn salayan ve mengene eklinde bir yzeye sabitlenerek zerine makinenin takld tayclardr.
Tama antalar
Fotoraflar ekime giderken genellikle tek bir makine ve objektifle gitmezler. ki tane gvde, eitli objektifler, onlarca film, filtreler, k ler, fla, temizlik malzemeleri ve daha birok eyi yannda tarlar. Btn bunlarn hem emniyetli bir ekilde tanmas hem de arandnda kolaylkla bulunmas gerekir. te bu nedenle fotoraflarn kullanmna ynelik zel antalar vardr. Fotoraflkta genel olarak iki tr anta kullanlr; makinelerin konulduu yumuak antalar ve byk sert antalar. Yumuak antalar sadece tek bir makine iindir. Makineyi tozdan ve kk arpmalardan korur. Byk antalar birden ok makineyi, eitli objektifleri, filmleri ve dier yardmc malzemeleri tamak iin tasarlanmtr. Her malzemenin antada konulaca zel bir blm vardr. Bu antalar hem gvenlidir hem de her yne alma zelliiyle kullanm ok kolaydr. Omuzda tanabilen bu antalar fotoraflar tarafndan ok yaygn olarak kullanlr. Bu antalarn ou modeline ayak da balanabilir. Fotoraf kendisi iin gerekli olan btn aralar ve yardmc malzemeleri tek bir antada tar. Bu antalarn ayn amaca ynelik d alminyum kapl olan daha byk bavul modelleri vardr. Alminyum antalar uzun seyahatlerde makinelerin ve yardmc malzemelerin gvenli bir ekilde tanmasn salar. antann grevi, makine ve dier yardmc malzemelerin korunmasn ve istendii zaman kolaylkla bulunmasn salamaktr. Bu nedenle, antalarn gereksiz ekilde arlatrlmas, fotorafnn almasn gletirir. antalarn mmkn olduu kadar hafif malzemeden yaplm olanlar tercih edilmelidir. antaya gerekli olan ara ve gereler ok dzenli bir ekilde yerletirilmelidir. Objektifler ve filmler bu ama iin retilmi olan keseler iinde tanmaldr. Kural udur: Gerekli olan btn aralar, gerektii yerde ve gerektii zaman temiz ve alr durumda hazr olmaldr. Btn bunlarn yannda fotorafnn ok sk kulland baka yardmc malzemeleri de vardr. Makinenin ayak zerine konulduu durumlarda, ekim dmesine kolaylkla basabilmek iin ekim uzatma kablosu kullanlr. Roll film makineleriyle alrken ok sayda yedek film tayclar gerekir. Filtrelerin kullanmn salayan filtre tayclar, fotoraf makinesi asklar, ayak balant vidalar, film deitirmek iin karanlk torba gibi yardmc malzemeleri de unutmamak gerekir. Fotoraflkla dorudan ilgili olmayan; makas, pens, ak gibi basit aletlerle birlikte plastik bant, mandal, ip, temizlik fras, not defteri ve kalem gibi malzemeler de fotorafnn yardmc malzemeleri arasnda yer alr.
211
GENEL UYARILAR
A M A
Fotoraf ekimiyle ilgili belirleyici eleri sralamak.
Fotoraf Makinesi Nasl Tutulur

yi bir fotorafn her eyden nce net olarak grlmesi gerekir. Bir fotorafn net SIRA SZDE olmas sadece netlik ayarnn doru yaplmasyla ilgili deildir. ekim annda makinenin titremesi de fotorafn netsiz kmasna neden olur. nk makinenin titremesi demek, pozlanan grntnn film yzeyinde titremesi demektir. Bylece D NELM ortaya kan titrek grnt, netsiz gibi grlr. Bu konu fotoraf makinesinin tutuuyla dorudan ilgilidir. Fotoraf makineleri sa elini kullananlara gre tasarlanS O R U mtr. Makine objektifin altndan gvdeyi kavrayacak ekilde sol elle tutulur.
DK AT Makinenin btn arl sol elin zerindedir. Sa elle gvde, film sarmaK kolu tarafndan tutulur. Sol elle hem makine sabitlenir hem de netleme ve diyafram ayarlar yaplr. Sa elin ba parmayla film sarma kolu evrilir, iaret parmayla film SIRA SZDE ekme dmesine baslr. Gerekirse rtc deerleri de sa elle ynlendirilir.
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Makinenin sa ve sol elle sabitAMALARIMIZ lenmesi yeterli deildir. Makineyi tayan, insann vcudu ve ayaklaK T A P rdr. Konunun durumuna uygun olarak ayaklarn ve vcudun farkl ekiller almas gerekebilir. VcuTELEVZYON dun ekim annda titrememesi iin nefesin tutulmas gerekir. Bu durum vcudun her duru ekli iin geerlidir. Ayaklar ise vcudu tarNTERNET tacak ekilde durmaldr. Bunun iin ayakta yaplan ekimlerde ayaklar birbirine bitiik deil, yaklak 30-40 cm. ak, bir ayak hafif nde ve dizden krk olarak durmaldr. Bylece vcudun arl ayaklara dengeli bir ekilde dalr, bu da ekim annda makineyi sabitletirmeyi kolaylatrr. Makinenin sabitlenmesi iin en uygun durum, ayak kullanmaktr. Ancak fotoraf eken bazen yle ortamlarla karlar ki ayak kullanmak olanakszdr. Ayrca fotoraflar, srekli olarak yanlarnda ayak tamay da sevmez. Fotoraf eken kiilerin vcutlar bu amaca ynelik olarak eitilmi olmaldr. Bu anlamda, fotoraf ekmek hassas bir i yapan kuyumcu ustasna ya da bir hedefe silahla ate eden atcya benzer. Vcudun herhangi bir kk hareketi sonucunda kuyumcu ustasnn yapt ite byk bir hata ortaya kar, atc ise hedefin ok tesine at yapar. nk vcudun ortaya kard milimetrelik hareketin, kuyumcu ustasnn iine, atcnn silahna yansmas ok byk olur. Ayn ekilde fotorafnn da film yzeyindeki grnts titreme sonucu netsizleir ve sonu olarak fotoraf kadna bytlen grntde bu hata ok daha belirginleerek ortaya kar. ekim srasnda vcudun ald duru dnda makinenin gvdesinin sabitlenmesi gerekir. Elde yaplan ekimlerde her zaman elle yaplan destek yeterli olmaz. Oturarak yaplan ekimlerde makine dizlere konularak ya da fotoraf makinesi
ekil 6.8 AMALARIMIZ Fotoraf Makinesi Tutuluu Makine sol elle objektifin altndan gvdeyi kavrayarak tutulur. Makine Zsol N TELEV YO elin iinde sabitlenerek tutulur. Sa elle ise gvde, film sarma NTER kolu tarafndanN E T tutulur.
K T A P
212
Temel Fotoraflk
antasna konularak sabitlenebilir. Makinenin sabitlenmesi iin duvar, direk vb. dz yzeyler de kullanlabilir. Makinenin sabitlenmesine ramen grntnn titrek olarak olumasna neden olan bir dier etken de makinelerin yapsal zelliiyle ilgilidir. Refleks fotoraf makinelerindeki hareketli ayna sistemi ve ekim dmesine basma ekli grntnn titremesine neden olur. Baz makinelerde ise aynann hareketi makinenin sarslmasna neden olur. Ayn ekilde ekim dmesine hzl bir ekilde basmak da makinenin titremesine neden olur. ou makinelerde bu nedenle yumuak ekim dmeleri vardr.
ekil 6.9 Fotoraf Makinesini Sabitleyerek Tutmak Makineyi farkl ortamlarda eitli ekillerde sabitlemek mmkndr.
213
Film Seimi
Fotoraf dnyasnda farkl amalara ynelik olarak eitli filmler vardr. Filmler eitli zelliklerine gre dallara ayrlarak retilir. Bu geni sunu iinde fotoraf ekmek isteyen kii neye yneleceini arr. Filmler temel olarak E L Mgruba ayrD N lr: Siyah-beyaz negatif, renkli negatif ve renkli saydam filmler. Negatif filmler, fotoraf kadna bask yaplmak iin kullanlr. Negatif filmlerde elde edilen grnS O R U t negatiftir.
DK AT Negatif grnt fotoraf kadna baslarak pozitife dner. Renkli saydamKfilmlerde ise elde edilen grnt pozitiftir. Siyah-beyaz negatif, renkli negatif ya da renkli saydam, bu filmden birini semek fotorafnn hangi amala fotoraf ektiineSIRA SZDE baldr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DNELM S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Fotorafn siyah-beyaz olmas isteniyorsa seim bellidir; ancak renkli fotoraf AMALARIMIZ iin iki film vardr. Eer fotoraf kadna bask isteniyorsa negatif film, film zerinde pozitif grnt isteniyorsa saydam film kullanlr. Bu ilk aamadaki seimden sonra ikinci olarak belirlenen filmin, kullanlacak olan makineye uygun boyutu seK T A ilir. nc aamada filmin duyarlln belirlemek gerekir. Fotoraf Pekilmek istenilen konular farkl k ortamlarndadr. Baz konular yksek k ortamnda, bazlar da glgede olabilir. Ortamn k durumuna uygun duyarllkta film kullanlELEVZ ON mas gerekir. rnein yksek k ortamnda yksek 800 ISOT deerliYfilm kullanldnda teknik ve estetik adan birok sorun ortaya kar. Ancak 100 ISO deerli bir film kullanldnda hem alan derinlii daha kolay kontrol edilir hem de grntnn detay zenginleir. NTERNET Daha nce szn etmitik, filmlerin a kar duyarll ISO, ASA ya da DIN deerleriyle belirtilir. Filmler a kar duyarllna gre de gruba ayrlr: Yava, orta ve hzl duyarlkl filmler. Filmin a kar duyarlln belirleyen duyarkat zerindeki gm bromr yani gren yapsdr. Gren yaps kldke duyarll azalr, gren yaps bydke duyarll artar. Duyarllna gre filmler seilirken bu seimi belirleyen etkenler gren yapsnn grnt zerinde ortaya kard etkilerdir. Gren yaps iki konuyla dorudan ilgilidir: Birincisi k koulu dieri ise grntnn netlik,keskinlik,tonlama deeri ve kontrastlk asndan ortaya kdr. Demek ki duyarllna gre film seerken bu iki temel belirleyiciyi gz nnde tutmak gerekir. Yava filmler, 25-32-50-64 ISO deerli filmlerdir. Gren yaps ok kktr. Bu nedenle pozlama iin yksek k gerekir. Ortaya kan grntnn netlii, keskinlii ve tonlama deeri ok yksektir. Kontrastlk deeri ok dktr. Gren yaps kk olduu iin negatif filmlerin fotoraf kdna basmnda, saydamlarn ise bytlmesinde ok iyi sonu verir. Bu filmler, k ortama asndan yksek kl ortamlarda kullanlr. Grnt netlii asndan ise netlik, keskinlik, yksek alan derinlii, dk kontrast elde edilmesi istenilen fotoraflarda kullanlr. Ayrca bytme ve kopya almalarna en uygun filmdir. Hzl filmler, 400-800-1600-3200 ISO deerli filmlerdir. Gren yaps byktr. Bu nedenle pozlama iin ok az k yeterlidir. Ortaya kan grntnn netlii keskinlii zayftr. Tonlama deeri az, kontrastlk deeri ise yksektir. Gren yaps byk olduu iin negatif filmlerin fotoraf kdna bytlerek baslmasnda grnt zayflar. Ayn ey saydam filmler iin de geerlidir. Bu filmler, k ortam asndan ok dk k ortamlarnda kullanlr. Filmin ISO deeri arttka netlik, keskinlik zayflar. Tonlama deeri der ve kontrastlk artar. Ayrca bu filmlerle alan derinliini kontrol etmek ok gtr.
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
214
Temel Fotoraflk
Hzl filmler, dk k koullarnn hakim olduu ortamlarda rnein; gne nn ok az olduu yamurlu havalarda, gn douu ve batndaki az k ortamlarnda, ok kk aydnlatma kaynaklaryla (mum, kandil gibi) yaratlan ortamlarda ve i mekanlarn doal k ortamlarnda kullanlr. Sz edilen ortamlarda bu filmler kullanlrken pozlama deerini zorlamaya hi gerek kalmaz. Ayrca bu filmler stdyolarda kullanlan aydnlatma kaynaklarnn verdii k gcne ok uygundur. Hzl filmlerin salad bir nemli kolaylk da pozlama asndan yksek rtc hz kullanmaya olanak salamasdr. Normal k ortamlarnda ok yksek 1/1000, 1/4000, gibi rtc hzlar ve f11 ya da f16 gibi diyafram deerleriyle pozlama yaplmas isteniyorsa hzl filmleri semek gerekir. Orta hzl filmler, 100-125-160-200 ISO deerinde olan bu filmler, dk ve yksek hzl filmlerin bir ortalamasdr. Bu filmler k koulu asndan ok yksek ve ok az k ortamlar dndaki btn k ortamlarnda kullanlr. Gren yaps, ne ok kk ne de ok byk olduu iin grnt nitelii asndan; netlik, keskinlik, tonlama deeri ve kontrastlk deeri ideal dzeydedir. Ayrca bu filmlerin yaps bytmeye ok uygundur. ok zel durumlar dnda, grnt nitelii asndan her konu iin kullanlabilir. Bu nedenle, renkli ve siyah-beyaz olarak en ok bu filmler kullanlr. Fotoraflarn kulland farkl amalara ynelik btn filmler, yukarda belirttiimiz gibi temel gruba ayrlr; siyah-beyaz negatif filmler, renkli negatif filmler ve saydam filmler. Siyah-beyaz negatif filmler, sadece ekim deil fotorafln karanlk oda almalarna da ilgi duyan fotoraflara yneliktir. Renkli dnyay grinin ton deerleri olarak ortaya kartan siyah-beyaz negatif filmler, film teknolojisinin btn gelimesine karn, fotoraf dnyasndaki yerini korumaktadr. Bu filmin yaygn olarak kullanlmasnn bir dier nedeni de, film banyosu ve fotoraf kdna bask srecinin herkes tarafndan yaplabilecek dzeyde kolay ve basit olmasdr. Ayrca siyah-beyaz negatif filmlerin fiyatlar dier renkli filmlere gre ok ucuzdur. Bu filmler, 25 ISO deerinden balayarak 32, 50, 64, 125, 160, 200, 400, 1600, 3200, 6400 ISO deerinde olanlar vardr. Yani her k koulu ve grnt niteliine uygun siyah-beyaz negatif film vardr. Renkli negatif filmler, gnmz fotoraflnda en ok kullanlan filmlerdir. Fotoraflk alannda son yllardaki teknolojik gelimeler renkli negatif filmlerin hzl ve nitelikli bir ekilde film banyosu ve fotoraf kdna baslmasna yneliktir. Bu filmlerin hem fiyat hem de fotoraf kdna baslmas ucuzdur. Bir negatif grntden onlarca pozitif kopya dakikalarla saylacak bir sre iinde elde edilir. Elde edilen sonu renk ve grnt kalitesi asndan ok iyidir. Hatta negatif filmin az ya da ok pozlanarak ekilmi olmas, bask aamasnda, sonucu olumsuz olarak etkilemez. Bu filmlerin az ve ok pozlamaya kar duyarll ok iyi dzenlenmitir. Renkli fotorafln her alannda kullanlan bu filmler, 25 ISO deerinden balayarak 50, 100, 125, 160, 200, 400, 800, 1000, 1600, 3200 ISO deerinde olanlar vardr. Bu filmler de fotoraflara geni bir seim olana sunar. Renkli saydam (dia, slayt) filmler, negatif filmler kadar geni bir fotoraf kitlesi tarafndan kullanlmaz. Renkli pozitif grnt elde etmek iin kullanlan bu filmlerin birim maliyeti dier filmlere gre yksektir. Saydam filmlerin dorudan pozitif renk grnt vermesi, bu filmlerin seimiyle ilgili olarak baz konular ne karr. Btn filmlerin duyarkatlar belli temel konularda ayn olmasna kar zellikle renkli filmlerde ortaya kan sonu renklerin ton deerleri, renklerin parlakl ve renklerin doygunluu asndan ok farkldr. Bu konu saydam filmlerde ok nemlidir. Bir marka film, krmz, yeil, mavi renkleri ok parlak olarak ne kar-
215
trken bir dieri bu renkleri pastel olarak verir. Bazlar scak renklere kar bazlar da souk renklere kar duyarll yksektir. Bu nedenle saydam film kullanan fotoraflar, deneme ekimleri sonucunda kullanacaklar filmleri belirler. Bir marka saydam filmin farkl k koullarndaki sonucunu belirledikten sonra hep ayn nitelikteki filmi kullanr. Renkli saydam filmleri iin zel film banyosu kullanlr. Bu filmlerin 25 ISO deerinden balayarak 50, 64, 100, 200, 400, 1400, 1600, 3200 ISO deerinde olanlar vardr. Dier filmlerde olduu gibi saydam filmler de fotoraflara geni bir seim olana sunar.
Son Bir Uyar

Fotoraf eken her kii, iyi fotoraf ekmek ister. Kullanlan teknoloji ne olursa olsun, sonuta btn fotoraflarn amac iyi fotoraf elde etmektir. Teknik olarak iyi bir negatif grnt elde etmek, iyi bir pozitif fotoraf elde etmek iin ok nemlidir. Bu kitap iinde detayl olarak zerinde durulan bilgiler nda iyi bir negatif grnt elde etmenin yollarn bir kez daha hatrlatalm. Fotoraf eken kii konusunu gzyle belirler. Konuyu var olduu ortamn iinde seer ve ayrr. Konuya bir bak as belirler, bu bak as, izleyenlerin fotoraf nasl greceini ortaya koyar. Daha sonra konuyu belirli bir byklk yani ktle olarak film karesine yerletirir. Konu kareyi tamamen doldurabilir ya da konu karede kk bir ktle olarak yer alr ve belli boluklar oluur. Konuyla ilgili btn bu dzenlemeleri fotoraf, makinenin bakandan yapar. Konu artk bakata yerini almtr. Sra imdi bakataki bu dzenlemenin ekim dmesine basarak, filmin duyarkatna kaydedilmesine gelmitir. Refleks bir fotoraf makinesinde, objektiften giren k konunun grntsn iki farkl yere ulatrr: Bakaa ve film yzeyine. Bakaca ulaan grnt, netleme ve pozlama deerleri iin gereklidir. Bakatan bakan gz, netleme cam zerinde konunun makineye olan uzakln ayarlar. Bu ayarlama objektifin netleme bileziiyle yaplr. Ayn zamanda makine iindeki kler sistemi baka iinden konunun pozlama deerlerini verir. Pozlamann gereklemesi iin diyafram ve rtc deerlerini belirlemek gerekir. Ikler sisteminin verdii pozlama deerlerini sadece k geirme asndan dnmemek gerekir. Seilen bir diyafram deeri hem belli miktarda k geirir hem de alan derinliini oluturur. Demek ki istenilen bir alan derinliine gre de diyafram deeri belirlenebilir. rtc deerleri de sadece pozlama iin gerekli olan n sresini dzenlemez, ayn zamanda hareketli nesnelerin donuk yani hareketsiz gibi kmasn salar. Demek ki hareketli konuyla kullanlan rtc deeri arasnda iliki vardr. Bakatan bakan gz tarafndan konu film erevesine yerletirilmi ve bak as belirlenmitir. Netleme sistemiyle konu ile makine arasnda uzaklk belirlenmi ve film yzeyinde konunun net grnts olumutur. Konunun zerinden objektife gelen a gre konunun pozlama deerleri belirlenmitir. imdi sra makinenin titretilmeden tutularak yumuak bir ekilde ekim dmesine basmaya gelmitir. Fotoraflar, ekim dmesinin kard sesten holanrlar; nk ekim dmesinin kard ses, fotorafnn o konuyla ilgili yeni bir bak asnn sesidir.
216
Temel Fotoraflk
zet
AM A
Siyah-beyaz ve renkli fotoraflkta kullanlan filtrelerin ayrt edici zelliklerini saptamak. Fotoraf ekerken konu zerinden gelen pozlama sistemi iinde kontrol etmek dnda, n filtre sistemiyle de kontrolu ve ynlendirilmesi sz konusudur. Beyaz oluturan krmz, yeil ve mavi renklerin emilmesi, n younluunun dzenlenmesi filtrelerle yaplabilir. Ayrca n ortaya kard pus, yansmalar ve ultroviolet klar da filtrelerle dzenlenebilir. Filtreler objektife giren dzenleyen sistemlerdir. Siyah-beyaz fotoraflkta yaygn olarak grinin ton deeri arasndaki kontrastl dzenlemek iin filtre kullanr. Bu amaca ynelik olarak sar ve krmz renkler filtreler kullanlr. Renkli fotoraflkta ise n renk ssn dzenlemek ve kullanlan filmle varolan k kaynann renk ss uygunluunu salamaya ynelik olarak kullanlr. rnein, gn ortamnda yapay a uyumlu film kullanrken bu tr filtrelere ihtiya vardr. Hem siyah-beyaz hem de renkli fotoraflkta ortamda varolan n gcn azaltmak iin younluk filtreleri, yansmalar yok etmek iin polarize filtre ve ultroviolet dzenlemek iin UV filtreler kullanlr. Fotoraflkta kullanlan yardmc malzemeleri aklamak. Fotoraf ekenin temel aygt fotoraf makinesidir. Makineler farkl amalara ynelik olarak birok deiik yardmc malzemeyle birlikte kullanlr. ekim aamasnda kullanlan malzemeleri drt grupta toplamak mmkndr. Bunlar; Makro ekim malzemeleri ve objektif glgelikleri, netleme camlar ve baka pencereleri, ayaklar, tama antalardr. Makro ekim malzemeleri yakn ekim yapmaya yneliktir. Bu anlamda zerinde durulmas gereken malzeme uzatma tpdr. Objektif glgelikleri, konudan gelen klarn yansmaya neden olmadan objektife girmesini salar. Netleme camlar, baka sistemi iinde yer alr ve farkl amalara ynelik netleme yapmak iin kullanlr. Fotoraf makinelerinde, bakatan grnty daha kolaylkla grebilmek iin baka pencereleri kullanlr. Fotoraf makinelerinin titretilmeden sabit durabilmesi iin ise
ayaklar kullanlr. zellik 1/60 altndaki rtc hznda fotoraf makinesinin ayak zerinde sabitlenmesi gerekir. Fotoraf makineleri ve dier yardmc malzemelerin korunmas ve kolaylkla tanmas iin bu amaca ynelik tama antalar kullanlr. Fotoraf ekimiyle ilgili belirleyici eleri sralamak. yi bir fotorafn her eyden nce net olmas gerekir. Bu nedenle fotoraf makinesi kurallara uygun olarak tutulmaldr. ekim dmesine baslmas annda makinenin titrememesi gerekir. zerinde durulmas gereken bir konu da film seimidir. Siyah-beyaz ve renkli filmler kullanm amacna gre seilir. Bu seimde belirleyici e filmin a duyarllk ls olan ISO ya da ASA deerinin doru belirlenmesidir. Fotoraf ekimi fotoraf makinesinin seiminden balayarak bir ynyle teknik, bir ynyle grsel estetik olgularn seilerek dzenlenmesidir. Fotoraf seip ayklayan ve kendine uygun olanlar belirleyen kiidir. Bunu yaparken teknik ve kltrel bilgileri fotorafya yn gsterir.
A M A
A M A
217
Kendimizi Snayalm
1. Filtrelerin alma sistemini anlayabilmek iin oluturan ana renklerin hangi zellii belirleyicidir? a. Renklerin karm b. Renk uyumu c. Emilme ve yansma d. Yanstma gc e. Kelvin deeri 2. Aadakilerden hangisi siyah-beyaz fotoraflkta sar filtrenin kullanlmas en uygun olan durumdur? a. Mavi gkyz ve bulutlar b. Mavi gkyz c. Krlk alanlar d. nsan yz e. Makro ekimler 3. Aadakilerden hangisi renkli fotoraflkta kullanlan filtrelerden biridir? a. Gri filtre b. Dz filtre c. Kontrastlk filtresi d. Renk dzeltme filtreleri e. Renk ayarlama filtreleri 4. Aadakilerden hangisi fotoraf makinesinin yardmc malzemelerinden biri deildir? a. Filtreler b. Uzatma tp c. Diyafram bilezii d. ayak e. Sar filtre 5. Konudan gelen n yansmaya neden olmadan objektife girmesini salayan malzemeye ne ad verilir? a. Objektif glgelii b. Objektif yanstcs c. Objektif diyafram d. Glgelik e. Objektif kapa 6. Fotoraf makinelerinde bakatan daha kolay grmeyi salayan yardmc malzemeye ne ad verilir? a. Netleme cam b. Netleme prizmas c. Penta prizma d. Baka penceresi e. Baka cam 7. Fotoraf makinesini her zaman elde tutarak ekim yapmak mmkn deildir. Bu sadece rtc hzyla ilgili deildir. rnein; 1/15 rtc hznda elde fotoraf makinesini tutarak ekim yaplamaz. Buna gre aadakilerden hangisi sylenebilir? a. Fotoraf makinesi ayak zerinde durmaldr. b. Fotoraf makinesi sk tutulmaldr. c. Fotoraf makinesi dikey tutulmaldr. d. Yksek hzl film kullanlmaldr. e. Fotoraf makinesi sol elin iine yerletirilmelidir. 8. Aadakilerden hangisi ayak kullanlarak ekimi yaplmayacak pozlama durumudur? a. 1/15, f 5.6 b. 1/4, f 2.8 c. 1/8. 1 5.6 d. 1/2000. f 22 e. 1/15. 1 2.8 9. Aadakilerden hangisi fotoraf makinesinin tutulmasyla ilgili olarak sylenebilir? a. Sol elle objektifin altndan tutulur. b. Sa elle objektif altndan tutulur. c. Sol elle gvdenin arkasndan tutulur. d. Sol elle objektiften tutulur. e. ki elle alttan tutulur. 10. Fotoraf kadna baslarak pozitife dnen film trne ne ad verilir? a. Pozitif film b. Yksek hzl film c. Negatif film d. Saydam film e. Dia

1. c 6. d 2. a 7. a 3. d 8. d 4. c 9. a 5. a 10. c
218
Temel Fotoraflk
Seilmi Fotoraflar
219
220
Temel Fotoraflk
221
222
Temel Fotoraflk
223
224
Temel Fotoraflk
Szlk A
A Bir objektifin grd alann dereceyle belirlenmesi. Adaptr Fotoraflkla ilgili iki paray birbirine tutturmak iin kullanlan, farkl boy ve ekillerdeki metal tp, soket, priz, bilezik benzeri para. AE Otomatik pozlama ngilizce, Automatic Exposure Metering szcklerinin ilk harflerinden oluan ksaltma. Otomatik pozlama sistemi. AF Otomatik netleme ngilizce, Auto Focus szcklerinin ilk harflerinden oluan ksaltma. Otomatik olarak netleme yapan sistem. Agrandisr Negatif film grntsn, fotoraf kd zerine, net olarak byterek yanstan aygt. Aartma banyosu Grntnn younluunu azaltmak ya da soldurmak iin kullanlan kimyasal banyo. Alan derinlii Konuya netlik ayar yapldnda, fotorafta, konunun nnde ve arkasnda net olarak kan alan. Fotorafn en yakn ve en uzak net noktalar arasndaki alan. Alt a Fotoraf makinesinin, konuya gz seviyesinin altndan bakmas. Ana renkler Ik olarak ana renkler; krmz, yeil ve mavi. Anahtar k Konuyu aydnlatan ana k kayna. Genellikle noktasal k veren sert k kaynadr ve keskin glge oluturur. AP Diyafram ncelii ngilizce Aperture Priority szcklerinin ilk harflerinden oluan ksatma. Otomatik fotoraf makinelerinde, diyafram deerinin elle kumanda edilerek belirlendii konum. Bu konumda, belirlenen diyafram deerine gre makine otomatik olarak pozlamaya uygun olan rtc deerini belirler. APS leri fotorafik sistem ngilizce Advanced Photografic System szcklerinin ilk harflerinden olaan ksaltma. Fotoraf makinesine kolaylkla yerletirilen, 35 filmden % 30 daha kk kartuj film. Bu sistem; Canon, Fuji, Kodak, Minolta ve Nikon firmalarnn oluturduu bir ortaklk tarafndan planlanarak piyasaya sunuldu (1996). Ara banyo Bkz., Durdurma banyosu. Arka k Fotoraf makinesine doru, konuya arkadan gelen doal ya da yapay k. Arka netlik Objektifin en arka elamannn tepe noktasyla, film dzlemi arasndaki uzaklk. Bu her zaman objektifin odak uzaklna eit deildir. Arkadan gsterim Yar geirgen bir perdeye arkadan saydam gsterim cihazyla grnt yanstmak. Bu yntem, izleyiciye saydam gstermek ve stdyo fotoraflnda yanlsama olarak arka alan oluturmak iin kullanlr. ASA ngilizce American Standards Association szcklerinin ilk harflerinden oluan ksaltma. Filmin a kar duyarln, aritmatiksel olarak ilerleyen, bir dereceleme ile gsteren l birimi. ASA deerleri a kar iki misli duyarlkta ykselir; rnein 200 ASA film, 100 ASA filme gre iki misli duyarldr. ASAnn yerini gnmzde ISO deeri almtr. Asetat taban Filmin tabann oluturan, sya kar dayanakl selloz asetat. Asetik asit Asit grubu iinde yer alan bir madde. Sabitleme, durdurma ve fotorafla ilgili dier bileimlerde kullanlr. Suda eriyebilen, kristal eklinde bir madde. Sirke asidi. Asit sabitleme banyosu Bkz., Sabitleme banyosu. Ar gelitirme Gelitirme banyosunun normalden daha fazla etkileyici olmas. Gelitirme banyosunun sresini uzatmak ya da ssn ykseltmek ve alkalamay artrmak buna neden olur. Bunun sonucunda grntnn younluu ve kontrast artar, pus ve benek oluur. Ar pozlama Ia kar duyarl malzemeye, ar k verme sonunda ortaya kan sonu. Bylece younluk artar ve kontrastlk azalr. Atlan glge Bir nesnenin baka bir nesne ya da yzey zerinde oluturduu glge. Atmosferik perspektif Hava perspektifi olarak da adlandrlr. Atmosferdeki pusun ortaya kard derinlik etkisi. Aydnlatma evremizdeki nesneleri ortaya karmak ve ynlendirmek kaygsyla klandrmak. Aydnlk kutu Mekanik olarak kt zerine resim yapmay salayan, bir sehpa ve sehpaya taklan prizmadan oluan aygt. Latince ad camera lucida. Az k Fotorafa ton deeri olarak hkim olan karanlk alan.
B
B Bir rtc konumu olan bulb iin kullanlan ksaltma. Bu rtc konumunda, fotoraf ekim dmesi basl tutulduu sre boyunca rtc ak kalr. Pozlama ya da uzun pozlama olarak da bilinir. B tipi film 3200 K renk ss olan, yapay a ayarlanm renkli film. Bal glge Bir nesnenin kendi zerinde oluturduu glge. Baka Fotoraf makinesinde, fotoraf ekilecek konunun grlmesini salayan, grnt alannn snrlarn gsteren, optik sistem. Bak as Objektifin bir konuyu grd a. Bak asnn derecesi objektifin odak uzaklna ve kullanlan filmin boyutuna gre deiir. Snrlar kesin olarak belli bir a.
Szlk Balk gz Ar derecede geni al objektif. Ar derecede perspektif bozulmasna neden olur. Bask Fotoraf kd zerindeki pozitif fotoraf. Basmak Negatif grntnn, fotoraf kdna basm ilemi. Bayonet Deiebilir objektifli fotoraf makinelerinde, makinenin gvdesine objektifin balanarak kilitlenmesini salayan sistem. Birinci banyo Bkz., Gelitirme banyosu. Byk boy fotoraf makineleri Plak filmin kullanld fotoraf makineleri. Stdyo makineleri olarak da bilinir. Byltme Filmdeki grnty fotoraf kdna kartma. Negatif film grntsn bylterek fotoraf kdnda pozitif olarak kartma. Dia pozitif Bkz., Saydam film.
225
Diyafram akl Objektifin iinde yer alan ve dairesel olarak byyp klen delik. Ksaca diyafram olarak adlandrlr. f saylarna gre ayarlanm olan bu dairesel aklklar, objektiften geerek filme den miktar asndan kontrol eder. Diyafram nizleme Refleks fotoraf makinelerinde pozlama iin belirlenen diyafram aklndaki alan derinliini, pozlama ncesinde, bakatan grmeyi salayan sistem. Diyafram rtc Bkz., Yaprak rtc. Diyorama Ik oyunlaryla gerekletirilen, gerek ve hareket izlenimi uyandran panoramik gsteri. Fotorafn nclerinden Daguerrein gerekletirdii sahne gsterisi. Doku Yzeyin nitelii. Doyma Rengin saflk derecesi. Durdurma banyosu Gelitirme banyosunun etkisini yok ederek, gelimeyi durduran kimyasal banyo. Gelitirme banyosunun etkisinin sonraki banyo aamalarna gemesini nler. Duyarkat Film ve fotoraf kdnn bir yzeyine srlm gm tuzlarndan oluan, a kar duyarl katman. Duyarkat hz Duyarkatn a kar olan duyarll. Filmlerde ASA, DIN ve ISO deerleriyle belirlenir. Den k Bir yzeyin zerine k kaynandan gelen k. Yzeyden yansyan k deildir. Dzeltme filtresi Renkler arasndaki kllk orann insan gzne uygun hale getirmek iin siyah-beyaz filmlerde kullanlan filtre. DX kodu Film kaseti zerinde, filmle ilgili bilgileri (hz, poz says v.s.) ieren kodlama sistemi. Bu, hem fotoraf makinesi hem de film banyo aygtlarndaki alclar tarafndan okunur.
C-
Cameo aydnlatmas Arka alannn tamamen karanlk olduu sadece n alandaki nesnenin istenilen yerlerinin aydnlatld bir tr chiaroscuro aydnlatmas. Camera lucida Bkz., Aydnlk kutu. alkalama Film ya da fotoraf kdnn a kar duyarl yzeyinin, banyo srasnda, banyo ile daha dzgn temasn salayan yntem. Gelitirme banyosu aamasnda bu yntemi birka dakikada bir uygulamak ok nemlidir. ekim dmesi uzatma kablosu Fotoraf makinesinde, ekim dmesine vidalanarak taklan; bklebilen, farkl uzunlukta, ekim dmesine makinenin dnda kumanda etmeyi salayan yardmc malzeme. Genellikle B ve T rtc konumunda, makine ayak stnde olduunda kullanlr. ereveleme Bakacn ikiboyutlu alan iine, amalanan konunun yerletirilmesi. ereveleme oran Kullanlan filmin ya da fotorafn eni ve boyu arasndaki oran. karmal renk karm Sar, siyan ve macenta filtrelerini beyaz k altnda kullanarak elde edilen renkli grnt.
E
Eksik pozlama Fotoraf makinesinde ya da agrandisrde normalden daha az pozlama yapmak. Eksik pozlama, grntnn younluunu ve kontrastln azaltr. Elektronik flash Elektrik devresiyle alan, depolama kapasitesi olan, depolad enerjiyi boaltabilen, cam iindeki gaz ya da kuartz tpten k veren yapay aydnlatma kayna. Verdii n, renk ss gn karl 5400K. Elektronik rtc rtc mekanizmasnn alma ve kapanma arasndaki sreyi, elektronik bir zamanlama nitesiyle kontrol eden sistem. En ak diyafram Rakam olarak en kk f saysnn verdii diyafram akl.
D
Dagerreyotip lk fotoraf yntemlerinden biri. yot buharnda duyarl hale getirilmi gm levha, fotoraf makinesinde yaklak yirmi dakika pozlandktan sonra cva buharnda gelitirme salanr. Elde edilen grnt pozitiftir. Deiebilir mercek sistemi Fotoraf makinelerinde farkl odak uzaklkl objektifleri kullanabilmek iin gelitirilmi bir sistem. Deiebilir odak uzaklkl objektif Bkz., Zoom objektif. DIN Almanca Deutsche Industrie Normen szcklerinin ilk harfinden oluan ksaltma. Film duyarkat hzn dereceleyen Alman l birimi. DIN duyarkat derecelemesi logaritmiktir; DIN deeri 3 kat arttnda, filmin duyarll 2 kat artar. D k Gne bata olmak zere fotoraf makinesinin nndeki aydnlatma kaynaklar.
F
f / ya da f. says Bir objektifin diyafram aklklarn gsteren, uluslar aras kullanlan say dizini. f / dura olarak da bilinir.
226
Temel Fotoraflk Grsel estetik Grntnn daha iyi alglanmasn salayan grsel estetik elerin dzenlenmesinin ortaya kard alglama duygusu. Grnt boyutlu nesnelerin, k kullanlarak, yzey zerinde elde edilen ikiboyutlu sureti. Grnt alan Fotoraf makinesinin objektifinin bak asyla belirlenen alan. Baka iinde erevelenmi alan. Grnt boyutu kiboyutlu yzey film ya da fotoraf kd zerinde grsel estetik eleri kullanarak yaratlan boyut. Genellikle ikiboyutlu yzey zerinde yanlsama olarak boyutlu bir ortam yaratma abas. Grnt dzlemi Nesnenin net olarak grntsnn ortaya kt ikiboyutlu yzey. Fotoraf makinesindeki film dzlemi. Gr as nsann, evresinde net olarak grebildii a. Bu snrlar kesin olarak belirlenmemi bir adr. Gr alan Gr as ve bak asnn kapsad alan. Bu alan, gr as tek gzle ya da ift gzle grmekle ilgili olarak; bak as ise kullanlan objektifin odak uzaklna gre geniler ya da daralr. Gz seviyesi Fotoraf makinesinin, konuya gz seviyesinden bakmas. Gren Ia kar duyarl her bir gm bromr kristali. Bunlar pozlandrma ve gelitirme srecinden sonra siyah metalik gm zerreciklerine dnerek grnty ortaya karr. Grnty oluturan en kk e. Grenlilik Normal k koullarnda bir fotorafa bakldnda, gren tanecikleri tek tek deil kme halinde bir btn olarak grlmesinin ortaya kard znel izlenim. Gri Beyaz ve siyah arasndaki renk. Bir k renginin z olan temel renk karldnda grlen renk. rnein, krmz renkten krmz karldnda sadece gri renk grlr. Gri lei En ak gri ton deeri olan beyazdan balayarak, en koyu gri ton deeri olan siyaha kadar, farkl gri ton deerlerini dereceli olarak gsteren lek. Genellikle, beyazdan siyaha kadar on farkl gri ton deerini ierir. Gri ton deeri Gri tonu ifade etmek iin kullanlan terim. li grnty, gerek grntye dntren eriyik.
Fazla pozlama Fotoraf makinesinde ya da agrandisrde normalden daha fazla pozlama yapmak. Fazla pozlama, grntnn younluunu ve kontrastn ykseltir. Film banyo tank Farkl boyutlardaki filmlerin banyo edilmesini salayan, iine k szdrmayan ancak sv konulabilen, karanlkta zel bir ekilde iine konulan filmin aydnlk ortamda banyo yaplmasn salayan kap. Film dzlemi Fotoraf makinesinin iinde, objektifin arkasnda, grntnn net olarak olutuu dzlem. Filmin pozlanmak iin durduu yer. Odak dzlemi olarak da bilinir. Film hz Filmin a kar duyarlln gsteren deer. Gnmzde kullanlan deer ISO, gemite kullanlanlar ASA ve DIN. Film kaseti ine k geirmeyen, makaraya sarl filmi iinde koruyan ve hareketini salayan, metal ya da plastikten yaplm film tayc. Kaset iindeki film, normal k koullarnda saklanabilir ve makine iine konur. Film tayc ine film konulan, k geirmeyen, filmin hareketini salayan ve fotoraf makinesine kolaylkla taklp kartlabilen kapal kutu sistemi. Orta boy (roll film) fotoraf makinelerinde kullanlr. Magazin olarak da bilinir. Filtre Belli dalga boyundaki klar emen ya da her dalga boyundaki n younluunu azaltan optik aygt. Filtre faktr Filtre kullanldnda, filtrenin objektiften giren azaltmas nedeniyle, pozlamann artrlma miktar. Fla kza Fotoraf makinesine, elektronik fla taklmasn salayan yuva. Format Fotoraf makinesinin verdii grntnn en ve boy olarak uzunluu. Fotoraf Yunanca Photos: Ik ve Graphos: izmek szcklerinin birlemesinden oluan terim. Optik ve kimyasal sreleri kullanarak yzey zerinde kalc grnt elde etme. Foton Ik dalgalarnn kimyasal deiime, karartma ve almaya neden olan z. In gc arttka foton etkisi artar.
G
Gelitirme banyosu Film ve fotoraf kdna, pozlanan gizGeni al objektif Bkz., Ksa odak uzaklkl objektif. Gizli grnt Fotorafik duyarkatta, pozlama sonunda oluan ancak gzle grlemeyen grnt. Duyarkat zerindeki gizli grnt, gelitirme banyosunda gerek grntye dnr. Gkyz filtresi Gkyznn ortaya kard mavi renk etkisini koyulatran filtre. Glge Ik geirmeyen bir nesnenin, zerine den engellemesi nedeniyle, kendi stnde ya da kendi dnda oluturduu karanlk blge. Pozlama asndan konunun karanlk blgesi.
H
Helyografi Nipcein a duyarl yzey zerinde grnt elde etmek iin kulland yntem. Kurun ya da kalay karmndan oluan levha, lavanta yayla kartrlm yahuda bitm maddesiyle duyarl hale getirilerek pozlandrlyor.
I-
ISO ngilizce International Standarts Organization szcklerinin ilk harflerinden oluan ksaltma. ASA ve DIN yerine geen, film hz standartn belirleyen yetkili sistem. ISO deerleri ASA ve DINe uyumludur. rnein; ISO 400, 400 ASA ve 27 DINdr.
Szlk In dalga boyu Bir k dalgasnn tepe noktalar arasndaki uzaklk. Bu uzaklk renkleri belirler. In krlmas Hareket halindeki n, yar geirgen bir ortamdan farkl bir younluktaki bir baka ortama getikten sonra, ynn deitirerek ilerlemesi. Ik Elektromanyetik tayfn insan gzyle grlebilen blm. Enerji biimi. Belli bir dalga boyunu ierir, bunun iinde mor renkten, balayarak koyu krmzya kadar renk tayfn oluturan renkler yer alr. Ikler Fotoraf ekilecek konudan yansyan n ya da konunun zerine den n miktarn len aygt. Genellikle llen k miktar, doru pozlamay elde edebilmek iin bir lek eklinde rtc hzna ve diyafram deerine evrilir. ne delii fotoraf makinesi Drt taraf kapal iine k szdrmayan bir gvde, objektif yerine ine delii olan fotoraf makinesi. ne deliinden giren k kutu iinde deliin tam karsnda grnt oluturur. Grntnn olutuu yere duyarl malzeme konularak fotoraf ekilir. kinci banyo Bkz., Sabitleme banyosu. ris diyafram Objektifin elemanlar arasnda yer alan, tek tek yapraklardan oluan, dairesel olarak alp kapanarak objektifin iinden belli miktarda n gemesini salayan sistem. ris eklinde alp kapanarak istenilen diyafram akln salar.
227
Kelvin Termodinamik snn, bilim adam Lord Kelvin tarafndan belirlenen standart birimi. Ksaca (K) olarak gsterilir. Fotoraflkta renk ss lmnde kullanlr. Kenar numaralar retim aamasnda filmin kenarna pozlanan, kare numaralar ve filmle ilgili bilgiler. Bunlarn ton ve keskinliine baklarak, film banyo ilemi deerlendirilir. Keskinlik Fotorafik bir grntnn netliinin nesnel yani fiziksel ls. Krmz gz bebei etkisi Fla yla ekilen renkli fotoraflar da insanlarn gz bebeinin krmz grlmesi. Fla nn, makinenin objektifiyle ayn eksende olmas durumunda ortaya kar. Fotoraf ekim annda objektife baklmadnda bu etki yok olur. Ksa odak uzaklkl objektif Odak uzakl, kullanlan filmin grnt karesinin diyagonal ke uzunluundan az olan objektifler. Geni al objektif olarak da bilinir. Kontak bask Negatif filmdeki grntnn aynen fotoraf kdna baslma reci. Kontrast Negatif grnt ve pozitif fotorafta, ton deerleri arasndaki younluk fark. En aydnlk ve en karanlk alanlar arasndaki fark fazla olduunda kontrast yksek, bu fark az olduunda kontrast dktr. Ztlk olarak da bilinir. Kontrast grnt Siyah, beyaz ve az sayda gri ton deerinden oluan grnt. Kk boy fotoraf makinesi 35 mm. filmin kullanld fotoraf makinelerinin genel ad.
K
Kalotip W. H. Fox Talbotun gelitirdii, kt negatif olarak fotoraf elde etme yntemi. Talbottype olarak da adlandrlr. Kamera as Fotoraf makinesinde kullanlan objektifin gr alannn derecelenmi as. Kaplama alan Bir objektifin ortaya kard grntnn, en net blgesinin ap. Karanlk kutu Latince Camera Obscura. Fotoraf makinesinin ok eskilere uzanan bir tr. Drt taraf kapal bir karanlk odann, bir duvarnn tam ortasna bir delik aldnda; delikten giren gne , deliin karsndaki duvara yansr bylece deliin nndeki nesnelerin grnts, sa-sol ve alt-st ters olarak duvara yansr. Karanlk kutu diye adlandrlan bu basit aygt, onuncu yzylda Arap astronomi bilginlerince, gne ve ay tutulmas izlemek iin kullanlmtr. Kare Film zerindeki her bir grnt. Bir dier anlam, objektiften bakaca yansyan grntnn alan snr. Katlama Filmin hzn ilerletmek ya da kontrastln artrmak iin filmin normalden daha fazla gelitirme banyosundan etkilenmesi. Katmal renk karm Renklerin k olarak karm. Genellikle ana renk olarak kabul edilen krmz, yeil ve mavinin k olarak karm. Bu karm sonucunda beyaz renk ortaya kar.
M
Macenta Krmz ve mavi n birlemesinden oluan renk. Mavimsi krmz renk. Yeil rengin tamamlayc rengidir. Mercek Bir k demetini krlmaya uratarak belli bir noktaya ynelten, camdan ya da plastikten yaplm optik gere. Fotoraflkta odak noktasnn zerinde grntnn elde edilmesi iin kullanlr. Fotoraflkta kullanlan objektifler birden ok mercein (elemann) birlemesinden oluur. Merkez arlkl k lm Fotoraf ekilen konunun ortasndaki ton deerine gre lm yapan, refleks makinelerde kullanlan, standart yntem k lm. Monochromatic Bkz., Tek renk.
N
ND Filtre Bkz., Younluk filtresi. Negatif Ters tonlar olan fotorafik grnt. Pozitif fotoraf elde etmek iin kullanlr. Net Flu olmayan, seik grnt. Net grnt Bir konudan objektife gelen hareket halindeki klarn objektifi getikten sonra krlarak birletii noktada konunun elde edilen net ve keskin grnts.
228
Temel Fotoraflk rtc Pozlama srasnda filme den , sre asndan kontrol eden mekanik sistem. Yaygn olarak iki farkl tipi vardr: Diyafram rtc ve odak dzeyli rtc. rtc ncelii Otomatik fotoraf makinelerinde, rtc deerinin elle kumanda edilerek belirlendii konum. Bu konumda belirlenen rtc deerine gre makine otomatik olarak pozlamaya uygun olan diyafram deerini belirler.
Netleme cam Makine iinde yer alan, zerinde fotoraf ekilen konunun grlerek netleme ilemi yaplan cam. Netleme Film dzleminde net bir grnt elde edebilmek iin, makinenin arka noktasyla balantl olarak, objektifin hareket etme yntemi. Netleme gstergesi Uzakln bir dizin eklinde iaretlendii, netleme sistemi gstergesi. Genellikle objektif zerinde yer alr. Nokta kler Elde kullanlan, dar bir ayla konunun kk bir blm zerindeki len kler. Normal grnt Siyah ve beyazn da yer ald, normal sayda gri ton deerinden oluan grnt. Normal objektif Odak uzakl, kullanlan filmin grnt karesinin diyagonal ke uzunluuna eit olan objektifler. Standart objektif olarak da bilinir.
P
P konumu Tam otomatik pozlama konumu. Diyafram ve rtc deerinin makinenin iindeki bir program tarafndan otomatik olarak belirlenmesi. Pan film Beyaz k iindeki btn renklere kar duyarl olan siyah-beyaz film. Panoramik fotoraf makinesi Kendi ekseni etrafnda dnerek tarama yapan zel bir tr objektifi olan, yatay olarak neredeyse iki kare uzunluunda grnt salayan fotoraf makinesi. Yatay perspektifli, ince uzun ve ok geni gr al grnt salar. Paralaks Bir konuya iki farkl noktadan bakldnda, ortaya kan iki farkl grnt. Refleks olmayan fotoraf makinelerinde, baka ve objektif konuyu birbirine ok yakn iki farkl noktadan grr, bunun sonucunda filmdeki grnt bakata grlenden boyut asndan farkldr. Bu farklla paralaks hatas denir. Parasoley Bkz., Objektif glgelii. Parlaklk Rengin yanstt k ya da rengin siyah-beyaz olarak ne kadar aydnlk ve karanlk grld. Konunun ya da grntnn aydnlk ve karanlk alanlar arasndaki tonlama orandr. Penta prizma Refleks fotoraf makinelerinde, netleme camndaki sa-sol ve alt-st olarak ters olan grnty doru hale getirerek bakaa yanstan, be kenarl cam prizma. Perspektif boyutlu nesneleri, ikiboyutlu yzey zerinde derinlik etkisi yaratacak ekilde gsterme sistemi. Polarize filtre Polarize n ortaya kard grnt hatasn yok eden, gri renkli filtre. Polarize k In her yne yapt salnm snrlandrmak. Normal gn her yne salnm yaparak ilerler, baz yanstc yzeyler n her yne yapt salnm snrlandrr bylece bu tr yzeylerden yansyan k tek yne salnm yaparak ilerler; bu a polarize k denir. Su ve cam yzeylerde ok sk olarak karlalr. Pozitif Konunun asl gibi ayn ton deerinde olan grnt. Pozlama Ia kar duyarl malzemenin ktan etkilenmesi. Fotoraf makinesinde film, agrandisrde fotoraf kdna k verilerek grnt oluturma. Pozlama tolerans Ia kar duyarl malzemenin fazla ya da eksik pozlandnda, hl kabul edilebilir sonu ortaya kartan pozlama deerleri.
O-
Objektif Birden ok mercekten oluan, odak noktas zerinde ikiboyutlu grnt oluturmay salayan optik sistem. Fotoraf makinesi, agrandisr ve gsterim aygtlarnda kullanlr. Objektif glgelii Objektife istenmeyen klarn girmesini engelleyen, k geirmez malzemeden yaplm, objektifin nne taklan para. Objektiften kler Fotoraf makinelerinde, objektiften girerek, grnty oluturan ktan lm yapan kler. ngilizce Through-The-Lens szcklerinin ilk harflerinden oluan TTL ksaltmasyla bilinir. Odak dzeyli rtc Film dzlemi nnde duran iki perdeden oluan rtc sistemi. Pozlama srasnda, iki perdenin aras belli bir aklkta aralanarak, film belli sre ktan etkilenir. ki perde arasndaki aklk pozlamayla belirlenir. Odak dzlemi Bkz., Film dzlemi. Odak uzakl Objektif sonsuzdaki bir nesneye netlendiinde, objektifin merkeziyle odak dzlemi (film dzlemi) arasndaki uzaklk. Optik bak Bir konuya, plak gzle deil optik araclyla bakmak, rnein; fotoraf makinesinin objektifinden bakmak. Optik eksen Bir mercein ya da objektifin tam ekseninden geen izgi. Orta boy fotoraf makineleri Roll filmin kullanld fotoraf makinelerinin genel ad. Otomatik netleme Fotoraf makinesiyle fotoraf ekilecek konu arasndaki uzakln otomatik olarak ayarlanmas. Otomatik pozlama kontrol Fotoraf makinesinin iindeki a duyarl foto elektrik hcreleriyle, fotoraf ekilecek olan konunun nn llerek, pozlamaya uygun diyafram ve rtc deerlerinin otomatik olarak ayarlanmas.
Szlk Prizma Grnty hi deitirmeden farkl ynlere yanstan optik aygt. Etki asndan aynaya benzer ancak grnty daha nitelikli yanstr. Beyaz n krlarak renk tayf elde edilmesinde kullanlr. Pus fitresi Mor tesi emen filtre.
229
S
Sabit netlemeli makine Objektifi belli uzakla sabit olan, netleme ayar deimeyen, basit ve kk boy fotoraf makinesi. Sabitleme banyosu Negatif film ya da fotoraf kdna pozlanan grntnn, gelitirme banyosu sonrasnda, pozlanmam gm tuzlarn temizlemek iin kullanlan kimyasal eriyik. Gm grnty sabitleyen kimyasal eriyik. Dier ad asit hipo. Sapma Mercekten geen nlarn bir noktada toplanamamas. Bunun sonucunda grntnn niteliinde bozulmalar olur. Sapma sonucunda grntde kresel, renk, bklme ve astigmatlk bozulmalar olur. Saydam film Pozitif grnt veren film. Genellikle saydam filmler renkli olarak retilir. Slayt ya da dia olarak da bilinir. Selloit Selloz, nitrat ve kafurundan yaplan; bklebilir, ince ve saydam, yanmaz film taban malzemesi. Siluet Bir konunun, beyaz fon nnde tamamen zt siyah grnts. Aydnlk bir zemin zerinde karanlk ekilden oluan resim teknii. Siyah-beyaz Tek renkli (monochromatic) fotoraflk ya da renkli bir nesnenin gri ton deerlerinde yeniden retimi iin kullanlan terim. Siyan Mavi ve yeil bileimiyle elde edilen renge verilen ad. Siyan, krmz rengin tamamlaycsdr. Slayt Karton ya da plasit ereveye taklarak projeksiyon aygtndan yanstlan pozitif film grnts. Saydam ve dia pozitifin dier ad. Standart objektif Bkz., Normal objektif.
R
Refleks fotoraf makinesi Bakatan grlerek netlemesi yaplan grnty, sabit ya da hareketli aynayla, netleme camna ayn zamanda film yzeyine yanstan sistemin kullanld fotoraf makinesi. Renk nsan gznn grebildii k tayfnn belirli elektromanyetik dalga boyu. Renk balayc Renkli film banyo srecinde kullanlan, rengi gelitiren kimyasal bileim. Renk emberi Renk tayfnn bir ember zerinde gsterilmesi. Ana renklere gre blmlenir, bu renkler krmz, mavi ve yeildir. Bu renklerin karlarnda ise tamamlayclar yer alr. Renk dengesi Renkli fotorafln herhangi bir aamasnda renklerin gri leindeki ton deerine gre ayarlanmas. Renkler arasnda karlkl olarak, kontrastlk ve younluk ilikisi. Dier anlam, renkli negatif filmlerde renk ss nedeniyle ortaya kan renk bozulmalarn, fotoraf kdna bask aamasnda filtre kullanarak yaplan dzeltme. Renk duyarll Beyaz k iindeki belirli renkten etkilenen duyarkat. Renk dzeltme filtresi Renkli negatif filminden fotoraf kdna pozitif bask srecinde farkl renkleri ve doyma deerleri renk dengesini salamak iin dzenleyen filtreler. Bu filtreler, fotoraf makinesinde renk ssn ayarlamak iin kullanlr. Renk ss Kelvin deeri cinsinden, k kaynann verdii rengi tanmlama sistemi. Renk ss derecelemesi asndan yaklak olarak 5400K standart olarak kabul edilir, rnein 2000Kde fotoraf krmzlarken 6000Kde mavileir. Renk kontrast Yan yana gelen iki renk arasndaki younluun hissedilii. Renk nitelii Rengin oluturduu duygu, duyarlk. Renkli negatif film Fotoraf kdna bask iin kullanlan renkli film. Nesnelerin renkli negatif grnts, tamamlayc renklerin eklenmesiyle pozitife dnr. Renkli saydam film Renkli pozitif grnt veren film. Renkli slayt ya da renkli dia olarak da bilinir. Reversal banyo Negatif grnty pozitife dntren kimyasal eriyik. Renkli saydam filmlerin banyosunda kullanlr. Roll film Siyah bir ktla birlikte makaraya sarlm, orta boy fotoraf makinelerinde 4,5x6 cm., 6x6 cm. ve 6x7 cm. boyutlarnda kullanlan film. 120 ve 220 olarak iki farkl boyutlar vardr.
T
T-gren Kodak firmas tarafndan gelitirilen duyarkat kristallerine verilen ad. Klasik duyarkatlardaki gm kristallerinin ekillerini deitirerek duyarllnn artmasn salayan sistem. Bu sistemde gren yaps deimeden filmin hz artar. T Uzun pozlama iin kullanlan rtc ayar. rtc T durumuna getirildiinde, ekim dmesine basldnda rtc alr ve ikinci bir kez baslana kadar ak kalr. Uzun pozlama iin kullanlr. Taban zerine, fotorafik duyarkat srlm plastik, kt ya da cam malzeme. Talbotype Bkz., Kalotip. Tam otomatik diyafram Refleks makinelerdeki diyafram almas sistemi. Pozlama annda diyafram en ak konumdadr bylece konunun netleme ayar kolaylkla yaplr, rtc sistemi ald zaman hareketli ayna ile balantl olarak diyafram otomatik olarak belirlenen akla gelir. Tam ton Bir negatif grntnn, kt zerindeki fotoraf gibi dereceli olarak tonlar iermesi.
230
Temel Fotoraflk Yarm ton Bir grntnn normal bir gr uzaklnda tam ton deerinde grlrken, gri ton deerinin zayflayarak farkl byklkteki zayf noktalar oluturmas. Bir dier anlam orta ton deeri. Ya kollodyum teknii Frederick Scott Archer tarafndan gelitirilen fotoraf teknii. Duyarl malzeme olarak kullanlan kollodyum, levha zerine srldkten sonra, levha kurumadan pozlama gerekletiriliyor. Younluk filtresi In renk yapsn deitirmeden sadece n gcn azaltan gri renkli filtre. ND filtre olarak bilinir.
Tamamlayc renk Uygun oranda kartrldnda beyaz veren iki renk. Tarama Pozlama yntemi. Belirlenen normal pozlama deerlerini deitirerek ayn konunun birden ok fotorafnn ekimi. Bu yntem kullanldnda genellikle ayn konunun normal, yarm ve iki kat pozlama deerinde fotoraf ekilir. zellikle renkli saydam filmlerin kullanld ekimlerde bu yntem uygulanr. Tele objektif Bkz., Uzun odak uzaklkl objektif. Telemetreli netleme sistemi Fotoraf makinesiyle konu arasndaki uzakl len optik aygt. Fotoraf ekilecek olan konuya iki farkl noktadan bakarak netleme yapan ve objektiften ayr alan netleme sistemi. Temel renk Rengin kendisi. Mavi, krmz, yeil, sar gibi renk leindeki deiik dalga boylar. Test bask Agrandisrde negatif grnty fotoraf kdna basarken, ayn fotoraf kd stne yan yana farkl pozlama srelerinde olan birden ok bask yapmak. Titrek grnt Hareketin dondurulamamas ya da makinenin titremesinden kaynaklanan netsizlik. Ton Negatif ya da pozitif fotorafta, karanlk ya da kl alanlardaki ayrt edilebilen belli bir younluk. Ton deeri Tonu ifade etmek iin kullanlan terim.
Z
Ztlk Bkz., Kontrast. Zoom objektif Deiebilir odak uzaklkl objektif. Odaklama ve diyafram akln deitirmeden farkl odak uzakl salar. Objektifin iindeki elemanlarn kaydrlmasyla farkl odak uzakl salanr.
U-
Uzun odakl objektif Odak uzakl, kullanlan filmin grnt karesinin diyagonal ke uzunluundan byk olan objektifler. Tele objektif ya da dar al olarak da bilinir. Uzun pozlama rtcnn B ya da T ayar konumunda yaplan pozlama. ayak zerine vidalama sistemiyle kk ve orta boy fotoraf makinesi balanan, ayarlanabilir ayakl makine destei. st a Fotoraf makinesinin konuya, konunun gz seviyesinin yukarsndan bakmas. st ste pozlama Ayn film karesi ya da fotoraf kdna birden fazla grntnn pozlanmas.
Y
Yansyan k Bir nesne zerine den ve nesne tarafndan emildikten sonra yansyan k. Yansyan k lm Konunun zerinden yansyan n lm. Makineden konuya doru yaplan k lm. Yapay k Gne dndaki her trl k kayna. Stdyolarda kullanlan aydnlatma kaynaklar, flash lambalar, floresan lambalar vb. aydnlatma kaynaklar. Yaprak film Tek tek kullanlan byk boyutlu film. Belirli boyutlardaki bu filmler zel tayc iinde makineye konur. Yaprak rtc Objektifin iinde mmkn olduu kadar diyafram sistemine yakn yer alan, iris eklinde yapraklardan oluan rtc sistemi. Diyafram rts olarak da bilinir.
Dizin
231
Dizin A
Agrandisr 16, 63, 125, 127, 128, 180, 186-188, 190-192 Alan derinlii 22, 62, 67, 74-77, 79, 86-88, 90, 91, 93, 117, 118, 123, 138, 213, 215 Analog 20, 42 ASA 22, 76, 213, 216 Asal eksen 108, 110, 113 Aydnlatma 16, 17, 76, 79, 80, 92, 106, 122, 124-127, 138, 206, 214 Dz aydnlatma 125, 126, 138 Dzeltme filtresi 167, 200, 203, 206
E
Emlsiyon 154, 155 Estetik enerji 122, 124, 128, 133
F
Film banyosu 15, 21, 122, 123, 156, 159, 160, 165, 168-172, 180-182, 185, 187, 189, 192, 214, 215 Film hz 154, 160, 168, 172 Film kontrastl 154, 157, 160, 172 Filtre faktrleri 205 Fotoraf kad 63, 87, 128, 159, 181, 185-187, 191, 192, 206, 211, 213 Fotoraf kad banyosu 191 Fotoraf karesi 2, 18, 115, 133, 187 Fotoraf makinesi 2-5, 15-20, 22, 23, 27-34, 36-38, 41, 42, 63, 64, 70-73, 75, 77-87, 89-91, 93, 107, 108, 111, 115, 118, 120-122, 125-127, 131, 138, 155, 157, 160-162, 164, 170, 188, 192, 205, 207, 209-212, 215, 216
B
Baka 30, 31, 33-37, 40, 79, 82-85, 89, 93, 120, 205, 207-209, 215, 216 Baka penceresi 85, 209 Bak as 18, 36, 79, 85, 86, 91, 111, 113, 114, 117, 118, 120122, 131, 134, 138, 208, 209, 215 Balk gz objektif 117, 118 Basit fotoraf makinesi 30, 33 Buzlu cam 25, 83, 84 Byk boy fotoraf makineleri 40, 118, Bytme oran 87, 93, 208
C-
Cameo aydnlatma 127 ereveleme 84, 121 ereveleme oran 84, 85, 132 oaltma teknolojisi 7
G
G.F.T. Nadar 7 Gelitirme banyosu 18, 156, 160, 165, 169-171, 182, 187, 189-192 Geni al objektif 36, 38, 87, 91-93, 114, 117, 118, 138 Gerek grnt 5, 19, 21, 155, 156, 181, 187 Gizli grnt 18, 20, 156, 168, 170- 172,181, 187, 191 Glge 27, 126-128, 138 Grsel g 133 Grnt alan 74, 113, 117, 118, 125, 127, 131-133, 138 Grnt boyutu 34, 110, 160-162, 188 Grnt estetii 122, 138 Gr as 18, 86, 113, 114, 131, 133, 138 Gren 159, 163, 170, 213, 214 Gri ton deeri 158, 164, 202, 204 Gm tuzlar 156, 160, 163, 164, 171, 185
D
Dalga boyu 23, 25, 110, 128, 165, 166, 186 David Octavus Hill 7, 8 Denge 120, 121, 133, 167, 211 Dn 22, 159, 163, 172, 213 D k 16, 127, 128 Dikey yneli 132, 133 Direkt k 126 Diyafram 15, 22, 29, 30, 36, 39, 40, 46, 47, 64, 66-71, 73, 7580, 83, 86, 87, 91, 93, 111, 112, 114, 120-122, 138, 142, 163, 188, 205, 211, 214, 215 Diyafram akl 15, 22, 29, 46 Diyafram rtc ilikisi 75 Diyafram sistemi 36, 40, 67, 68, 83, 93, 188 Durdurma banyosu 182, 184, 185, 187, 191, 192 Duyarkat 18, 154-157, 159, 160, 163, 164, 168-172, 183, 213215 Den k 24, 45, 64, 79, 80, 125, 128, 142, 156, 165 Dk kontrast 159, 160, 189, 213
H
Hzl filmler 159, 160, 163, 213, 214
I-
Isaac Newton 24, 165 ISO 22, 41, 78, 80, 123, 159, 160, 163, 168, 172, 213-216 In krlmas 108, 110 Ik kontrol sistemi 30
232
Temel Fotoraflk Optik bak 106, 121 Orta boy fotoraf makineleri 39, 40 Orta hzl filmler 163, 214 Ortalama lm 79 Orthochromatic filmler 160, 164 Oskar gustave rejlander 7 Otomatik netleme sistemi 85, 86, 93 rtc 22, 35, 40, 48, 62, 71-78, 80, 89, 93, 122, 163, 193, 205, 209, 211, 214-216 rtc deeri 66, 71, 72, 74, 75, 80, 93, 163, 215 rtc hz 35, 41, 71-73, 75-80, 89-93 rtc sistem 15, 22, 33, 40, 47-49, 62, 64, 67, 70-75, 77, 93, 122, 193
Ik ler 80, 163, 210 Ik lm 20, 22, 79, 80 In 23, 24 bnl-Heysem 32 k 16, 125, 127, 128 zdm 27
J
John F. W. Herschel 5, 42 Jonathan Crary 30 Joseph Nicphore Nipce 6 Julia Margaret Cameron 7, 10, 11
K
Kaplama Alan 113 Karanlk kutu 27, 28, 29, 30, 32, 33, 40, 42, 107 Karanlk oda 15, 19, 20, 21, 42, 63, 161, 162, 165, 181, 185192, 214 Kelvin 154, 167, 172, 206 Kontak bask 87, 186, 189, 190, 192 Kresel bozulma 110, 111, 113
P
Panchromatic filmler 164, 165, 203 Paralaks hatas 84, 85 Parlaklk 125, 166 Polarize filtre 200, 205, 207, 216 Pozlama 15, 18, 20, 22, 23, 29-31, 35-38, 41, 42, 62-80, 83, 84, 89-93, 122, 123, 126, 155-160, 162, 171, 172, 185, 187192, 205, 208, 209, 213-216 Pus filtresi 204
L
Levend Kl 7, 30 Lous Jacques Mande Daguerre 6
R
Refleks fotoraf makineleri 34, 36-38, 73, 79, 83, 209, 212 Refleks netleme sistemi 83, 84, 93 Refleks sistem 2, 36, 40, 62, 83, 84 Rembrandt aydnlatma 127 Renk 23-26, 64, 65, 79, 80, 110, 111, 113, 122, 123, 128, 133, 138, 154, 159, 160, 164-172, 186, 188, 189, 192, 201-207, 214-216 Renk dengesi 167 Renk dzeltme filtreleri 167, 206, 207 Renk ss 167, 172, 206, 216 Renklerin bozulmas 110, 111, 113 Renkli filmler 78, 155, 167, 201, 205-207, 214, 216 Renkli saydam filmler 170, 213, 215 Resmetme teknii 3-7, 17, 19, 29, 42, 106, 107, 113, 121, 124, 138 Robert Adamson 7, 8 Roger Fenton 17 Roll film fotoraf makineleri 39, 40 Roll filmler 40, 118, 161, 162, 188-190
M
Makro ekim 207-209, 216 Merkez arlkl lm 79 Mortesi (UV) filtre 204
N
Negatif 7, 8, 16, 21, 63, 64, 87, 114, 120, 122, 125, 127, 128, 131, 155-157, 159, 160, 163, 165, 166-172, 180, 181, 184190, 192, 202, 203, 206, 207, 213-215 Negatif tayc 188, 190 Netleme 20, 22, 30, 31, 34, 36-38, 42, 62, 81-86, 89, 93, 111, 113, 121, 122, 138, 188, 209, 211, 215, 216 Netleme cam 36, 84, 200, 209, 215 Netlik sistemi 82, 83, 85 Noktasal lm 79 Normal objektif 38, 39, 91, 106, 114, 116-118, 120, 123, 138
O-
Objektif glgelii 200 Odak dzeyli rtc 36, 72, 73 Odak noktas 106, 108, 109 Odak uzakl 46, 67, 81, 86, 87, 91, 93, 108-111, 113-115, 117-121, 138, 207, 209
S-
Sabitleme banyosu 170, 171, 182, 184, 185, 187, 191, 192 Saydam 30, 32, 127, 155, 160, 167-172, 187, 206, 207, 213-215 Scak renkler 128, 215
Dizin Siluet aydnlatma 124, 127 Siyah-beyaz filmler 78, 155, 160, 164, 168, 172, 182, 201 Souk renkler 128, 215 Spiral 182-184, 192 ekil-zemin 134
233
T
Tamamlayc renkler 166, 168, 172 Tele objektif 38, 88, 91, 92, 93, 208, 209, 210 Telemetreli fotoraf makineleri 84 Telemetreli netleme sistemi 83, 85, 93 Temel renk 166 Test bask 192 Tonlama deeri 162, 205, 213, 214
U-
Uzun pozlama 72, 92, 173 ayak 94
Y
Yanlsama 29, 128 Yansma 2, 5, 24-27, 64, 122, 126, 190, 202, 205, 208, 211, 216 Yansyan k 24, 27, 63, 64, 79, 126 Yaprak film fotoraf makineleri 39, 40 Yaprak filmler 40, 161, 162, 172 Yaprak rtc 40, 72, 73, 93 Yatay yneli 131-133 Yava filmler 71, 159, 163, 172, 213 Younluk filtreleri 205, 216 Yumuak k 76, 126 Yksek kontrast 159, 160, 189
Z
Zoom objektif 106, 111, 114, 120, 121, 138 35 mm. filmler 161, 162, 164 35 mm. Fotoraf makineleri 31, 34, 36-38, 40, 69, 73, 79, 116-118, 120, 138

Temel Fotoğrafçilik PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Temel Fotoğrafçilik PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

Yazar Prof.Dr. Levend KILI

Editr Prof.Dr. Zeki CEYHAN

Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi ..............

Pozlama ve Kontrol Sistemleri .............................................. 62

Objektifler ve Grnt Estetii ............................................. 106

Fotoraf Filmleri...................................................................... 154

Siyah-Beyaz Fotoraflkta Karanlk Oda almalar ........180

Filtreler, Yardmc Malzemeler, Genel Uyarlar .................. 200

Szlk ................................................................................... 224 Dizin ...................................................................................... 231

Editr Prof. Dr. Zeki Ceyhan

Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

Fotorafn toplumsal yaam iindeki yerini ayrt etmek.

Siyah-beyaz fotorafta grinin ton deerlerini grmek nemlidir.

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

DNELM U S O RNIPCE. Le Grasda

T E L E VBilgi O Nda dnceyi Ortam: Z Y ya

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi AMALARIMIZ

Resmetme Teknii Olarak Fotoraf

oaltma Teknolojisi Olarak Fotoraf

1260 - 1390 Torino rts

1827 J. Nicphore Niepce, fotoraf

1837 L. J. Mande Daguerre, fotorafn

NADAR. Pierrot Dinliyor, 1855. Gm jelatin bask.

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

OSKAR G. REJLANDER. Hayatn ki Yolu. 1857. Birletirilmi albmin bask.

OSKAR G. REJLANDER. Hayatn ki Yolu. 1857. Birletirilmi albmin bask.

NADAR. Sarah Bernhardt. y. 1864. Gm jelatin bask.

JULIA MARGARET CAMERON. Esin Perisinin Fslday. 1865. Platinum bask.

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

JULIA MARGARET CAMERON. arrsan Gelirim. 1867. Albmin bask.

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

EKEN BLNMYOR. Ayakkab Balayan Kz. y. 1850ler Dagerreyotip.

FOTORAFIN BELRLEYC ZELLKLER

Fotorafn belirleyici zelliklerini saptamak.

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

LOUIS-ADOLPHE HUMBER dE MOLARD. Tutuklu y. 1848. Dagerreyotip.

NADAR. Fotorafnn Ei. 1853. Kolodyum negatiften gm jelatin bask.

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

FOTORAFIN TEKNK SREC

ekil 1.2 Fotorafn Teknik Sreci

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

Pozlama: Ia kar duyarl malzemenin ktan etkilenmesi.

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

ALBERT SOUTHWORTH ve JOSIAH HAWES. y. 1850. Dagerreyotip.

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

Ik ve yzey zerindeki grnty aklamak.

beyaz k krmz turuncu sar

yeil ivit mavi

NTERNET SIRA SZDE MAKALE

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

YZEY ZERNDE GRNT

NTERNET SIRA SZDE MAKALE DNELM

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

Fotoraf makinesinin bulunuunu ve temel zelliklerini aklamak.

TELEVZYON SIRA SZDE NTERNET

SIRA SZDE DKKAT AMALARIMIZ SIRA SZDE

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

Karanlk Kutudan Fotoraf Makinesine Yzey zerinde Grntnn Ortaya kmas

1. nite - Fotoraf, Ikla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi

35 mm. Fotoraf Makineleri

35 mm. Sabit Objektifli Fotoraf Makineleri