HSEYN AHLAT

Rait lkay KARAKU

DARENDE-2012

EYH HSEYN AHLAT (eyh Bedreddinin Darendeli Mridi) eyh Hseyin Ahlti hakkndaki bu makaleyi ele almamzn amac ne bir kiiye kimlik kazandrmak ne de bir kimlii sahiplenerek belirli bir mekana hapsetmek. Sadece unutulmu tarih ve teracimi ahval kitaplarnn tozlu sayfalarna serpitirilmi bilgilerden yola karak Hseyin Ahlti gibi dnceleriyle ve yetitirdii mritleriyle ki bunlardan en nemlisi eyh Bedreddin,bir dneme damgasn vurmu bir ahsiyetin kimliini aydnlatmaktr. eyh Hseyin Ahlti, yerli-yabanc, akademik-popler, zellikle eyh Bedreddin zerine alma yapan tarihiler arasnda fazla ilgiye mazhar olmu ahsiyetlerden biri haline gelmitir. Onun eyh Bedreddinle olan alakas ve eyh Bedreddin zerinde brakt derin mistik anlaytan dolay da eyh Hseyin Ahlatinin kimlii zerinde almalar yaplmtr1. Kimine gre Ahlatl kimine gre Darendeli Kimi kaynaklara gre Trkeyi ve Arapay ok iyi bilen ilm derinlii derya gibi sonsuz bir alim ve devrinin entelektel bir simas, kimi kaynaklara gre kimya ve astronomiyle uraan bir bilim adam. Bazen karmza doktor olarak karken bazen de Arap kaynaklarnn belagatli ifadesiyle beyler paalar gibi yaayan yiyip ien ahane giysilerle dolaan yerine gre de cimri egzotik bir sima. eyh Bedreddinin kaderinde derin bir rol oynamasna ramen hayat hakknda zet bilgilerden fazla bilgiye sahip olamadmz, nereden geldii tekkesinin ad ve zamann tasavvuf hayatndaki yerinin ne olduu belli olmayan, tpk Mevlenann hocas emsi Tebrizi gibi mridinin glgesinde kalm bir ahsiyet.2 Kaynaklarda eyh Hseyin AHLAT: eyh Hseyin Ahlti hakknda en geni bilgiyi bn Hacer el-Askaln ve bn Tangrberdi vermektedir. bn Hacer ed-Drerul Kamine adl eserinin 1620 nolu blmnde (
1

Konuyla ilgili geni malumat iin bkz. Muhammed erefeddin, Simavna Kadsolu eyh Bedredin, Evkf- slmiye Matbaas, ehzdeba 1924; H.J. Ksslng, Badr al-Dn b. Kd Samawna, EOI, Leiden 1960, C.1, s. 869; Bilal, Dindar, Bedreddin Simav, slam Ansiklopedisi, C. 1, Trkiye Diyanet Vakf, stanbul 1992, s. 331-334; Yaar ahin Anl, Osmanl Dneminde ki Dava eyh Bedreddin ve Midhat Paa Davalar, Yap Kredi Yaynlar, stanbul 1995; Ahmet Yaar Ocak, Osmanl Sufiliine Baklar, Tima Yaynlar, stanbul 2011; Michel Balivet, eyh Bedreddin, ev. Ela Gntekin, Tarih Vakf Yurt Yaynlar, stanbul 2011; efaettin Severcan, eyh Bedreddin Olay, Trkler, C. 9, Yeni Trkiye Yaynlar, Ankara 2002, s. 259-275; Mfid Yksel, Simavna Kadsolu eyh Bedreddin, Bak Yaynlar, stanbul 2002. 2 Michel BALIVET, eyh Bedreddin Tasavvuf ve syan, eviri: Ela Gltekin, Tarih Vakf Yurt Yaynlar, stanbul 2011, s.50

 )Hseyin el-Hlati el-Lziverdinin3 adl bir kiiden bahsederken; Yine ayn eserin 82 nolu blmde ( ) zikrettii brahim bin Abdullah el Hilati e erif Darendi4 adl ayn bilgileri iermekle farkl bir kiiden daha bahsetmitir. bn Hacer ayrca bnal Gumr adl eserinde bu kiiden ( ) brahim bin Abdullah el Hilati e erif eklinde bahsetmitir. Ayn blmn dier sayfasnda bn Hacer Tarihi Ayntabda brahim bin Abdullah el Hilatinin dier adnn da () E erifl Hseyin el-Ahlasi (yazm yanl olabilir Hilati ) el Hseyni olduunu belirtmektedir.5 Abdlhay bin el md, Sezertz-Zeheb adl eserinde Gassaniden naklettii rivayetinde ise bu kiiyi Hasan bin Abdullah el Hilati olarak adlandrmtr.6 bn Hacerin ed-Drerul Kamine adl eserindeki kiiler hakknda erafettin Yaltkaya tarafndan bir deerlendirme yaplmtr 7. Osman TURAN Dou Anadolu Trk Devletleri adl almasnda bu kiileri ayr ayr zikretse de8, Michel BALIVET, ibn. Hcer el Askalaninin eserindeki 82 nolu blm brahim bin Abdullah el Hilati e erif Darendi adnda bir kiiye ayrlmtr, ancak fazladan bilgiler iermekle birlikte 1620 nolu blmn bir tekrar grnmektedir.9 diyerek bu kiilerin ayn kiiler olduunu belirtmitir. Ayrca bn. Tangriberdinin eserindeki 957 nolu blm incelendiinde de oradaki Hseyin el Ahlti ile bn. Hcerin eserindeki 82 nolu blmdeki brahim bin Abdullah el Hilti adl kiiler hakknda verilen bilgiler birbirine benzemektedir. Michel BALIVET Hseyin el Ahltinin ayrca bn Hacerin 82 nolu blmde zikrettii brahim bin Abdullah el Hilati e erif Darendi10 adl kiiden yola karak Ahlatl ya da Darendeli olabileceini yine eserinde memleketinden (Darende ya da Ahlat?) yayan

3 4

bn Hacer el Askalani;ed Drerl Kamine fi Ayanil-Mietis Samine, Beyrut,C II, s.72-73 bn Hacer; Age; C I s,32 (Burada isim farkl olasna ramen 1620 nolu blmdeki ahsla 82 nolu blmdeki ahsn hayatlar analatlrken ayn eylerden bahsedilir. Ayrca ibn Hacer bnal Gumr adl eserde de brahim bin Abdullah el Hilati e erif eklinde bahsetmitir. Bu blmde de Halebe yerletii orada bir zaviye at insanlarn kendisine hrmet gsterdii ve lapis lazuris tayla itigal etiinden kimya ve felsefe ilmini ile itigal ettiinden daha sonrada kahireye getii orada bir nil kenarnda bir ev ina ettiinden bahsedilir. yine ibn tangriberdinin El menhals Safi.eserininin 5 ciltlinde Hseyin Ahlati blmnn ilendii 957 nolu blmn 3 nolu dipnotunda Hseyin Ahlati iin brahim bin Abdullah el Hilati eklinde vermektedir. 5 bn Hacer el-Askaln; nbl-Gumr bi-Ebnil-Umr, Drl Ktbil_lmiyye, Beyrut 1986, C.III, s. 336-337 6 Abdlhay b. El-md, Sezertz-Zeheb, fi Ahbari min Zeheb, Beyrut, C.VIII, s. 607-608 7 M. erefeddin Yaltkaya, Simavna Kads olu eyh Bedreddin, s32; ayrca bkz M. erefeddin Yaltkaya Bedreddin A. MEB. C.II s.444 8 Osman TURAN; Dou Anadolu Trk Devletleri Tarihi, Boazii yay. stanbul 1998, s 121 (ayrca yaplan baz almalarda da Osman Turan Kaynak gsterilerek brahim bin Abdullah el Hilatinin Ahlatl olduu belirtilmitir.bkz;lhan ERDEM Dou Anadolu Trk Devletleri TRKLER, C.VI, Yeni Trkiye Yaynlar, Ankara 2002, s.229 9 Michel BALIVET, eyh Bedreddin Tasavvuf ve syan, 31 nolu dipnot, s52 10 ( ) bn Hacer brahim bin Abdullah el Hilatinin Darendede doduunu belirtmektedir.

gelmi eklinde zikretmitir.11 Balvetin, Ahltinin kimlii hakknda r aan deerli almalarndan sonra yaplan almalarda da eyh Hseyin Ahltinin, Ahlatl veya Darendeli olabilecei vurgulanmtr12. Bu alanda deerli almalaryla bilinen, A. Yaar Ocak, eyh Hseyin Ahltinin mehur bilinen mahlasn kullanlarak onun Ahlatl olduu zerinde durmu ve ibn Hcerden naklen onun Ahlatta doup ve yetitiini, devrin Ahlatl pek ok lim ve sfisi gibi onun da Ahlat terk ettiini ve ama getiini, bir sre orada yaadktan sonra Kahireye geldiini ve hayatnn sonuna kadar burada yaadn beyan etmektedir.13Ancak bn Hacerin esrinin incelendiinde onun Ahlatta doduu ve yetitiiyle alakal ne 1620 nolu blmde ne de 82 nolu blmde byle bir bilgiye ulalamamaktadr.14 bn Hacerin bnal Gumr adl esrinde; bn Hacer Ahlatinin Acem lkesinden geldiini belirtmektedir.15 Dier eseri olan ed-Drerul Kaminede doum yerinin Darende olduunu belirtmesi onun doum yerinin neresi olduu hakknda hkm ortaya koyar. Ayrca bn Tangriberdinin kaleme ald el menhals Safi vel Mstevfa badel vafi adl eserin 957 nolu blmnde aslen bir Trk olan Antepte doup Khta, Malatya ve Halebde eitim alp onun ada olan ve ayn corafyada yaayan; Kahirede hret basamaklarn yakalayarak yksek bir mevki olan kadil Kudadla getirilen Bedreddin Muhammed el Ayniden16 naklettii Hseyin el Ahltiye ait bu blmnde de doum yeriyle alakal bir bilgi bulunmazken onun Hz Hseyin soyundan olduunu () e erifl Hseyni eklinde ifade etmektedir.171220-1650 yllar arasnda Bitliste hkm srm olan erefhanlar slalesinin mensubu eref Hann kaleme ald erefnme adl eserde de erefhan; Ahlatta pek ok ulema zahit eyh ve evliyann bulunduunu, o devrin en mehur alimlerinden birinin de Seyyid Hseyin Ahltii olduunu belirtse de onun ailesiyle ilgili bir bilgi vermemitir. 18
11 12

Michel BALIVET; eyh Bedreddin Tasavvuf ve syan , s 52 Prof. Dr. efaettin Severcan, eyh Bedreddin Olay, TRKLER, C.IX, Yeni Trkiye Yaynlar, Ankara 2002, s. 259275 13 Ahmet Yaar OCAK :XIV. Yzyln Ahlatl nl Bir Sf Feylesofu eyh Bedreddinin Hocas eyh Hseyin-i Ahlt, Anadoluda Trk Mhr Ahlat, Ankara 1993, s. 21-28. (Bu makale Ahmet Yaar OCAK; Osmanl Sufiliine Baklar, Tima yay. st 2011 adl kitapta 35-43 sayfalarda da yer almaktadr) 14 bn Hacer; ed Drerl Kamine, 1620 nolu blm iin C II, s 72-73 82 nolu blm iin ise C I s 32ye baklabilir. 15 bn Hacer ; nbl-Gumr, C.III, s.337 16 Bkz Bedreddin el ayni iin Mucem-l-mellifn cild-12, s.150, ayrca emseddin Sami Kms-l-alm cild-5, s. 3233 17 bn. Tangriberdi; El menhals Safi vel Mstevfa badel vafi, C V s 171-172, Kahire 1988 18 eref Han, erefnme, elimizdeki Arapa nshasnda, s.589 ayrca uraya da baklabilir: eref Han, erefnme ev. M.Emin Bozarslan, Ant Yaynlar, stanbul 1971, s. 404. (Ayrca erefname adl kaynaklardaki bilgiler bir birleriyle de elimektedir. Zira verdii bilgide ; Kendisi cifir (astronomi) ilminde zamann en nlsyd. Bu ilim araclyla Moollarn zuhurunu ve lkeleri tahrip edeceini nceden haber vermiti. Bundan dolay aireti ve kendine bal

Babinger ise "Schejch Bedr ed-Din, der Sohn des Richters von Simav" adl almasnda eyh Hseyin Ahltinin gezginci bir lim olduunu belirtmitir.19 Hz Hseyin soyundan olduu zikredilen Hseyin Ahltinin ailesi hakknda bilgi bulunmamas zerindeki sis perdesinin aralanmasn daha da zorlatrmtr. Bu bilgilerde gsteriyor ki eyh Hseyin Ahlti Darendede domu20 ilk tahsilini burada yaptktan sonra Azerbaycan ve ran ile sk temaslar olduu ve burada tilmizlerinin olduu dnldnde de21 nce Azerbaycana sonrada Tebrize gemi orada bir takm limlerle tanp bir takm ilimleri tahsil etmitir.22 Daha sonra da Kubbetl slam olan Ahlata gemitir. Ahlatta ne kadar kald henz bilinmemekle birlikte asl hret basamaklarn burada yakalamtr. Tpk Hz Mevlana gibi Belhde domasna ramen Anadoluda hret basamaklarn yakalaynca ona Rumi mahlasnn verildii gibi eyh Hseyin Ahlti de Ahlatta tannnca ona Ahlti mahlas verilmitir. Henz 13 ve 14 yzylda Battal Gazinin amcas Hasan Gazinin destann okunduu, slam dnyasnda otuz yaprakl gl olarak tannan23 Darende ile ilgili belli bal bir alma yaplmam olsa da daha Emeviler dneminde fethedilen ve Avasm ehri olarak kullanlan Darende; camileri, hanlar, hamamlar ve medreseleriyle bu tarihlerde Memlkl Devletine bal Dulkadiroullar beyliinin gzde ehirleri arasnda yer almaktadr. Ayrca eyh Hamidi Veli ve Abdurrahman Erzincani gibi devrin nemli mutasavvflarn kendine eken zelliiyle de o devrin nemli bir merkezi olarak kendini gstermektedir. eyh Hseyin Ahltinin doduu yllarda Darendede Hz Hseyin soyunun olduu dnldnde de24 Seyyid olduu bilinen Ahltinin Darendeli olduunu bu bilgilerden yola karak sylemek hayalperestlik olmaz herhalde. Azerbaycann Erdebil ehrindeki sufilerle sk ilikileri olduu bilinen eyh Abdurrahman Erzincninin ve Somuncu Babann eyh Hseyin Ahlti ile olan ilikileri henz bilinmemekle birlikte zerinde durulmas gereken nemli bir konu olduu da kanaatindeyiz. Ahlatinin Halebe
insanlarla beraber Ahlt terk ederek, Kahire'ye gt. Derken bir taraftan da onun doum tarihini 1394 olarak verir. Zira Moollar Anadoluya 1240 l yllarda geldii dnldnde 1394 tarihinde doan bir kii nasl olurda kendinden 150 yl nce gerekleen bir hadiseyi nceden haber vermi olur. Burada olsa olsa Moollar deil Timurun Trkistan igal ederek batya doru ilerlemesi olabilir. 19 Babinger, Franz 1921: "Schejch Bedr ed-Din, der Sohn des Richters von Simav",Der Islam, 11,s.1-106. 20 bn Hacer; ed Drerl Kamine; C I s,32 Burada bn Hacer Darendede doduunu ed Darendi vulide diye aklam ve 1 nolu dipnotta da yer ve okunuuyla ilgili ____ bunlardan biri diye belirtmitir. 21 Michel BALIVET; eyh Bedreddin Tasavvuf ve syan, s 37 22 eref Han, erefnme Arapa metindeki 72 nolu dipnota baklabilir, s. 589. 23 Fusun Arman; Otuz yaprakl gl atlas, say:38. 1996, s 164 24 Bkz Ahmet Akgndz; Ariv Belgeleri nda Somuncu baba ve Nesebi Alisi, stanbul 1995, s 29

yerlemesi ve Halebdeki Trkmenler arasndaki saygn yeri dnldnde, Ahlatinin lmnden sonra Haleb Trkmenlerinin Darende ve Darendede bulunan mutasavvflar

arasndaki ilikinin kuvvetlenmesi eyh Abdurrahman Erzincninin ve Somuncu Babann Ahlati ile ilikilerinin kuvvetle ihtimal olduunu gsterirken, Ahlatinin Darendeli olduunun da en kuvvetli delilidir25. Hatta Melami olduu bilinen ada, eyh Hamidi Velinin; Hseyin Ahlatinin amda olduu bir dnemde am ziyaret ettii dnldnde de eyh Hseyin Ahlti26 ile karlamamalar dnlemez. Dier taraftan Ahlati lmnden sonra halife setii eyh Bedreddinin Anadoluya dndnde eyh Hamidi Veli ile balant kurmas eyh Bedreddin Konyada iken eyh Hamidi Velinin Konyaya giderek eyh Bedreddini ziyaret etmesi
27

onu

daha nce tanyor olabilecei gibi eyh Hseyin Ahlati ile olan ilikileri sebebiyle de olabilecei unutulmamaldr. eyh Hamidi Velinin Darendeye gelmesinde de Ahlti ile olan ilikileri bir rol oynam mdr bu konuda henz kaynaklarda bir bilgi bulunmamakla birlikte zerinde durulmas gereken dier bir konu olarak karmzda durmaktadr. Bu konuyu imdilik burada noktaladktan sonra eyh Hseyin Ahlatinin hayat hakkndaki bilgiler zerinde duralm. eyh Hseyin AHLAT Hayat: Hseyin Ahlati takriben 1320 veya 1321 tarihinde domutur. Bu konuda kaynaklarda eitli rivayetler mevcuttur. bn Hacer el Askalani miladi 1320de doduunu belirtirken28,bn Tangriberdi doum tarihiyle ilgili bir bilgi vermez. 29erefname yazar erefhan ise onun doum tarihini 1394 olarak verir.30Ancak erefhann verdii bu bilgi yanl olsa gerektir. Zira ada olan her iki Mellifin kaynanda ittifakla onun miladi 1396, hicri 799da vefat ettiini belirtmektedirler.31 Erzurum tarihi yazar Abdurrahman erif ise onun lm tarihini (675/1276) ibn Hacer ve bn Tangriberdinin kaynaklarndaki doum tarihinden daha evvelki bir zaman olarak

25

Ahmet AKGNDZ; Ariv Belgeleri Inda Somuncu baba ve Nesebi Alisi, s.29 ist 1995 ( Gaziantep ve Haleb taraflarndaki Barak Airetinin nemli bir kesiminin eyh Abdurrahman Erzincaninin mridi olmalar hasebiyle her yaz Balabandaki sariek ve Elbistandaki Nurhak dalarna geldiklerini belirtmektedir) 26 Michel BALIVET; eyh Bedreddin Tasavvuf ve syan, s 49. Hseyin Ahlt ile Seyh Bedreddin arasndaki yaknla ilikin verdii bilgilerde eyh Bedreddinin Ahlatinin mridi olunca Melamilie zg kitaplarn Nil nehrine atn beyan etmektedir ki buda eyh Hseyin Ahlatinin Melami bir eyh olduunu gsterir. 27 Halil b. smail, Menkb, s.87 (Bedreddin ve Hamidi Veli) 28 bn Hacer; ed Drerl Kamine, C I s 32; bn Hacer; nbl-Gumr bi-Ebnil-Umr, C III, s. 336 29 bn. Tangriberdi; El menhals Safi C V s 171 30 eref Han, erefnme 72 nolu dipnot, s. 589 31 bn. Tangriberdi; El menhals Safi C V s 171; bn Hacer; ed Drerl Kamine, C I, s 32 ; bn Hacer; nbl-Gumr biEbnil-Umr, C III, s. 336

gsterir.32Erzurum tarihi yazar Katib elebinin Kefuz zunun33 es Suyutinin Hsnl Muhadara fi mlk Msr vel Kahire,34 es Subkinin Tabakat'-afiiyyeti'l Kbra35 mer Rza Kehhalenin Muceml mellifin36 gibi yazarlarn belirttikleri gibi Hseyin Ahlatinin h 675 ylnda Kahirede ldn belirtilmektedir.37Bu kaynaklarn verdii tarihleri kabul etmek imknsz grnmektedir. eyh Bedreddin 1358 ylnda doduuna gre kendinden ok nce yaam ve kendinden ok sonra yaam (erefname) bir kiiyle karlamalar imknszdr. Bu alanda alma yapan gnmz tarihileri de onun doum tarihinin 1320-1321 olduu zerinde ittifaktrlar.38 Darendede doan39Hseyin Ahlati ilkrenimini burada yaptktan sonra nce

Azerbaycana sonrada Tebrize gemi orada bir takm limlerle tanp astronomi, tp, felsefe mantk gibi bir takm ilimler okumutur.40Burada grt kiiler arasnda Kendisiyle ada olan; Hallac Mansur ve Mevlana Celaleddin Rumiden etkilenen Fzlullah Hurufinin olduu bilinmemekle beraber eyh Bedreddini Tebrize gndererek Hurufi41 evrelerle temas kurmasn salam olmas42 onun Vahdeti Vcud felsefesini ve Hurufilii burada benimsediini gstermektedir. Ayrca eyh Bedreddini buradaki tilmizleri ynetmek iin gndermesi de43 onun Azerbaycan ve randaki gcn ortaya koymaktadr. Tebrizde tp felsefe cifir (astronomi) gibi ilimleri tahsil ettikten sonra Ahlata gemitir. Ahlatta gl maneviyat ve Lapis Lazuris (Laciver ta)44 sanatn icra etmedeki ustalyla hretini artrmtr. Bu sebeple de kendisine eyh Hseyin Lazuveri ad verilmitir. Ahlatta ne kadar kald ise bilinmiyor. Ahlattan ayrlma
32

33

Abdurrahman erif Erzurum tarihi., stanbul-1936 s.101 Katib elebi Kefuz zunun C:II sayfa 1358 (tpk basm) Beyrut 1992

34
35

es Suyuti; Hsnl Muhadara fi mlk Msr vel Kahire Cilt I sayfa 137 Darul Ktbl ilmiye Beyrut 1997 es Subki; Tabakat'-afiiyyeti'l Kbra, , C.VIII, s.80 Beyrut 1918 36 mer Rza Kehhalenin Muceml mellifin, s.175 Beyrut tarihsiz 37 Bu eserlerde Hseyin Ahlatinin afi olduu nl bir fkh alimi olduu nce Badadda sonra Dmekte bulunduu daha sonra da Kahireye gittii ve kahirede ld belirtilmektedir. Burada bahsedilen kiiyle ibn Hacer ve bn tangriberdide bahsedilen Hseyin Ahlati byk ihtimalle ayn kiidir. 38 Michel BALIVET; eyh Bedreddin Tasavvuf ve syan, s 52 Ahmet Yaar OCAK :XIV. Yzyln Ahlatl nl Bir Sf Feylesofu eyh Bedreddinin Hocas eyh Hseyin-i Ahlt, s. 37-38 39 bn Hacer; ed Drerl Kamine; C I s,32 40 eref Han, erefnme , s. 589. 41 Hurflik hakknda bilgi iin bk. Aksu, Hsamettin, Hurflik, DA., XVIII, 408-412. 42 A.Yaar OCAK: Osmanl Toplumunda Zndklar ve Mlhidler, stanbul 1999, s 146 43 Abdulbaki Glpnarl: Simavna Kadsolu eyh Bedreddin, s.5 stanbul 1966,Eti yay; Michel BALIVET; eyh Bedreddin Tasavvuf ve syan, s 54 44 Yar kymetli bir ta olup Duygusal, zihinsel, bysel ruhsal ve bedensel bir takm glerinin olduu belirtilen bir tatr.(http://www.taslar.net/lacivert-tasi)

sebebiyle alakal erefname yazar; Kendisi cifir (astronomi) ilminde zamann en nlsyd. Bu ilim araclyla Cengiz Han ordusunun Trkistan ve ran istila ve tahrip edeceini nceden haber vermiti. Bundan dolay aireti ve kendine bal insanlarla beraber Ahlt terk ederek, Kahire'ye gt45 eklinde bir bilgi vermi olsa da Mool istilas mnasebetiyle Ahlat terk etmi eklindeki bir bilgi hem tarihi gereklere hem de ada olan Arap kaynaklara ters dmektedir. Byk olaslkla Timur tehlikesinden dolay Ahlat terk ederek nce ama sonrada Trkmenlerin youn olarak yaad Halepe gelmitir.46 Hseyin Ahlati burada bir mddet ikamet ettikten sonra Halepin dousunda bir mahalle olan Bbalda47( )kendisine bir Zaviye ina ederek bu zaviyede yaamaya balamtr.48Burada da ksa srede halk arasnda byk bir ne kavumu ve birok mrit edinmitir. Hatta ibn Tangriberdi Bedreddin Muhammed el Ayniden naklettii blmde mritlerinden bazlar onun ahir zamanda gelecek olan mehdi olarak bile kabul ettiini bildirmektedir(94.) bn Teymiyye ekolnn gl olduu tasavvuf ve tasavvuf ehline pek de ho baklmad bu corafyada Hseyin Ahlati: Hallac Mansurun temsil ettii mcahede ve riyzat ynleri ar basan, ibn Arabii gibi Endls bilim, kltr ve tasavvuf anlayn Anadoluda youran, Konyada Evrensellik ve aktan esinlenerek Anadoluya zg bir tasavvuf anlay ortaya koyan Mevlanann Mevlevi50 kltrlerine sahip bir kii Rafzilikle sulanm ve hatta Cuma namazna bile gitmedii hibir cemaate katlmad belirtilmitir.51Yine onun kiiliiyle ilgili manevi kimliini gizlediini, felsefeyi ok iyi bildiini yannda pek ok ii altrdn ilmi hikmette (felsefe) ve Lzuverd sanatnda pek mahir olduunu, ayrca zengin olup Krallar gibi yaadn yiyip itiini ve giysiler giydiini (

45 46

eref Han, erefnme , s. 589. bn Hacer nbl-Gumr adl eserinde onun Acem lkesinden Antep evresinden bir yerden ama geldiini belirtmektedir. 47 bn. Tangriberdi; El menhals Safi, C V s 172; (dipnotta burann ( ) asl okunuunun ise ( ) Baballah olduunu belirtir. 48 bn. Tangriberdi; El menhals Safi, C V s 172 49 bn. Tangriberdi;age, s 172; ; bn Hacer; nbl-Gumr bi-Ebnil-Umr, C III, s. 336-337 50 Halil b. smail, Menakb eyh Bedreddin ibni Kad srail adl esrinde Hseyin Ahlatinin Mevlev tarikatna mensup bulunduunu ve derslerinde Mesnevyi serh ettiini sylemektedir s. 41-43. Tangriberdi;age, s 172; ; bn Hacer; nbl-Gumr bi-Ebnil-Umr, C III, s. 336-337 51 bn. Tangriberdi;age, s 172 ; bn Hacer; nbl-Gumr bi-Ebnil-Umr, C III, s. 337 (bn Teymiyye hem tasavvufa hem de sufilere kardr. zellikle Muhyiddin bn-Arab'nin grlerine kar getirdii eletirileri ok iyi bilinmektedir. ibn Teymiyye ekolnn ok gl olduu bu corafyada sufiler genellikle rafizilikle sulanm hatta Medrese-tekke ekimesi ierisinde medrese ekolne mensup kiiler zaman zaman sufileri pagan Hristiyan, Mecusi ve rafizi olmakla sulamlardr. Burada da Bedreddin Muhammed el Ayninin medrese ekolne mensup olmas ve bu rivayetinde ondan gelmesi akla hemen bu ekimeyi getirmektedir.

 ) bn Tangriberdi El Menhels Safi adl eserinde belirtmektedir. Ayrca

pek ok klesi ve cariyesinin olduunu buna ramen hi kimseye bir dirhem vermediini hibir cariye ve klesini de zad etmediini, ld zaman mirass olmad iin sultan mirasna el koyduu vakit eyalar arasnda deerli talardan baka, keli bir altn kupa, Ruhbanlarn kulland znnar, Hristiyanlarn kitab ncil, arap ieleri, felsefe ile ilgili kitaplar, simyaclk ve mneccimlikte kullanlan ara ve gereler, eklinde bilgiler verilmektedir52.Bunlarn doruluu tartmal olmakla berber ibn Hacerin ed-Drerul Kamine adl eserinde bahsedilmemesi bu bilgilerin doruluunu tartmal hale getirmektedir. Ayrca bn. Tuln camiinde bir Cuma namaz klarken gelen bir humma sonucu lmesi,53 ld zaman cenazesinde pek ok seveninin varl da onun cimri ve Hristiyanlkla sulanma bilgilerinin doru olmadn ortaya koyar. Vaktiyle yine Trkmen ehri Halebte raki felsefenin kurucusu Shreverdi de Halebli alimler tarafndan ayn gerekelerle sulanm ve Sultan Salahaddine bir mektup yazmlar ve ldrlmesini talep etmilerdi. Bunun zerine Sultan Selahattin ldrlmesi emrini vermiti.54Ayrca mridi olan eyh Bedreddinin Msrdan ayrlp Halebe geldiinde onu binlerce kiinin karlamas da Hseyin Ahlatinin Trkmenler arasnda ne kadar sevildiinin de bir kantdr.55 Halepte yaad dnemde olu Faracin hastal dolaysyla aresiz kalan Burc Memluk hkmdar sultan Berkuk56 Hseyin Ahlatinin tababet ilmindeki hretini duyunca onu Msra davet etmitir. Msr bu dnemde bilim kltr ve niversite ehri olarak adlandrlr ve tp alanndaki hreti slam corafyasn da amtr. Tp alannda yine Anadolulu olan Hac paa 57 ve daha pek ok tabip Kahirede bulunmasna ramen bu hastaln tedavisi iin Hseyin
52

bn. Tangriberdi;age, s 172; Abdlhay b. El-md, Sezertz-Zeheb, fi Ahbari min Zeheb, Beyrut, C.VIII, s. 607-608 (Bu eserde de el madi el Gassaniden naklettii blmde aynen bn Tangriberdideki ifadeleri kullanmaktadr. Onun rafizi olduunu krallar gibi yiyip iip giyinip yaadn, Cumaya gitmediini sultann daveti zerine Kahireye gittiini orada sultann olunu tedavi ettiini Msrda nil kenarna yerletiini ld zaman eyalar arasnda deerli talardan baka, keli bir altn kupa, Ruhbanlarn kulland znnar, Hristiyanlarn kitab ncil, arap ieleri, felsefe ile ilgili kitaplar, simyaclk ve mneccimlikte kullanlan ara ve gereler, eklinde bilgiler vermektedir) 53 Halil b. smail, Menkb, s.73 54 bn Ebi Usaybiya; Uyunul Enba fi Tabakatl Ettba, Beyrut, tarihsiz s;642 sultan Selahaddine bir mektup yazarak ( ) yle dediler: Eer burada kalrsa, Melik Zhirin itikadn bozacak. Ayn ekilde, serbest braklrsa, beldelerden hangisine giderse gittii taraf bozacaktr. Bunun zerine Sultan Selahaddin ( ) onun katli iin fetva vermiti. Mektupta yle diyordu: Bu ihabuddn Shreverdnin katli hemen icra edilmelidir. Hibir ekilde serbest braklp sa kalmasna yol yoktur. 55 Halil b. smail, Menkb, s.84-85 56 bn Hacer; nbl-Gumr bi-Ebnil-Umr, C III, s. 337 (Burada sultan Muhammed olarak zikredilmektedir) 57 Anadolunun ibn Sinas olarak adlandrlr ve tababet ilmindeki hreti snrlar amtr. Bkz. Cemil Akpnar Hac Paa DA, C:XIV s.492-497

Ahlatinin davet edilmesi onun tp alanndaki hretini de ortaya koymaktadr. Bu daveti alan Hseyin Ahlati Halepten ayrlarak Msra gelmitir. Msra gelince sultan Berkuk ona byk hrmet gstermi ve onu olunun tedavisi iin grevlendirmitir. Ayrca onu bir konaa yerletirip maa balamak istemi fakat Hseyin Ahlati bunu kabul etmemitir.58 Daha sonra Kahirenin dnda Nil kenarnda kendine bir hnikah yaparak orada yaamaya balamtr. Ksa srede Msr halk ve esnafnn sevgi ve hrmetini kazanmasn da bilmitir.59Kendini ziyaret edip dua ve ifa bekleyenler arasnda Kahirenin ileri gelenlerinin, emirlerin ve baz ilim adamlarnn olduunu da yine bn Hacer ed Drerl Kamine adl eserinde zikretmektedir.60 eyh Bedreddin ile tanmas: Msr saraynda iken sultan ve ailesi tarafndan byk bir hrmet grd muhakkaktr. Sultan Berkukun Anadolulu olan ei ve Faracin annesi ve Trke konuan limleri koruyup kollayan irinin de61 etkisiyle sarayda byk bir nfuz elde etmi ve bu grevde iken eyh Bedreddinin ile tanmtr. eyh Bedreddinin sultan Berkuk tarafndan olu Faracin hocalna tayininde de Hseyin Ahlatinin byk rol oynad da muhakkaktr.62 Hayatnn bundan sonraki blm ise eyh Bedreddinin mridi olmas mnasebetiyle Bedreddinin torunu, smailin olu Halil b. smail Hseyin tarafndan yazlan, 2500 beyit ve 140 sayfadan oluan Menakb eyh Bedreddin ibni Kad srail
63

adl yaptta anlatlmaktadr. Hseyin Ahlati Anadoludan gelen eyh

Bedreddine kucak amtr. Meakkatli bir yoldan gelen ve ektii riyzat sebebiyle zayf den eyh Bedreddine elma erbeti ve lisn s-sevr srdilinden oluan bir tedavi uygular. Kalbini ve srtn dinler ona hava deiimini tavsiye eder. Msrn nl hekimi Ahlati eyh Bedreddine oru tutmasn ibadet etmesini gece uyank kalmasn ile karmasn tavsiye eder. ilede arya

58 59

bn Hacer; ed Drerl Kamine; C II s,72 bn. Tangriberdi;age, s 172; Abdlhay b. El-md, Sezertz-Zeheb, fi Ahbari min Zeheb, Beyrut, C.VIII, s. 608 60 bn Hacer; ed Drerl Kamine; C II s,73 61 irin hakknda baknz bn. Tangriberdi; En Nuzumuz Zahire, Beyrut C :12 s:84 62 Hseyin Ahlt ile Seyh Bedreddin arasndaki yaknla ilikin bilgiler, baz eksiklerle birlikte, Taskprizde ve Mehmed Thir tarafndan da verilmitir. Bk. Taskprizde es-Sekik, s. 33; Mehmed Tahir, Osmanl Mellifleri (OM.), stanbul 1333, s. 39. Ayrca bk. Mecd Mehmed Efendi, Hadikus-Sekik (nsr. Abdlkadir zcan), stanbul 1989, I, 72; .Hakk Uzunarsl; OT.,C: I, 261 vd 63 Halil b. smail b. eyh Bedreddin Mahmud, Sivavna Kads Olu eyh Bedreddin Menakb, nsr. Abdulbaki Glpnarl-smet Sungurbey stanbul 1967,Eti yay. (Hfz Halil bin smail bin eyh Bedreddin Mahmud, Menkb- eyh Bedreddin bin Kd sril, stanbul Bykehir Belediyesi Taksim Atatrk Kitapl, Muallim Cevdet Yazmalar, nr. K 157.)

katnda da onu itidale davet etmeyi de bilir. eyh Hseyin Ahlati Bedreddin iin ncelikle bir mrid olmutur. Halil bin smail bu durumu u ekilde aklar:
Didi nola Hakka vaslimsinz Meyyitunem hem gassalimsnz.
64

Bu dostluk bize, Ahmed Yesev ile Arslan Baba, Mevlana Celaleddin Rum ile ems-i Tebriz, Yunus Emre ile Tapduk Baba arasndaki ba hatrlatr. Nasl ikinciler birincileri tasavvufa slk ettirmede ve ahsiyetlerinin olumasnda byk bir rol oynamlarsa, eyh Hseyin Ahlatnin de eyh Bedreddin zerinde gsterdii ve bu fakihi tasavvufa sndrp en yakn dostu haline getirmedeki rol byktr.65 Bu dostluk menakpnamede u ekilde dile getirilir:
Eher idi cmleden Seyyid Hseyin Evraidi cmleden Seyyid Hseyin Alem idi cmleden Seyyid Hseyin Akdem idi cmleden Seyyid Hseyin

Bu dostluu Menakbname yazar daha da ileri gtrerek akrabalk bala pekitirir. Menakbnameye gre Sultan Berkukun saraynda iken sultan bu iki kiiyi dllendirmek ister ve onlar cariyesi olan Habeli iki kz karde ile evlendirir. Mriye ile Hseyin Ahlatiyi evlendirirken menakbname yazarnn babas smailin annesi olan Cazibe ile de eyh Bedreddini evlendirir. Mariya eyh Hseyin Ahlatiye baldr ve onun tasavvufi retilerinden etkilenmitir. Bir gece tasavvuf konusunda enitesi olan eyh Bedreddin ile tartmlardr ve Mariya bu konuda eyh Bedreddini derinden etkilemitir.66Bedreddin tasavvufu ve semay ho grmez inkr sayar, hatta Hz Mevlanay bile ho grmezmi. Bu tartma sonucu eyh Bedreddin vecde gelir, sfilerin yoluna katlmaya kara verir ve neyzenlerin de bulunduu bir semya katldktan sonra Ahlatinin sadk bir mridi olur ve dervilik hrkasn giyer. Mallarn yoksullara datr ve baka bir ilim snfna geii simgeleyen bir tavrla tm kitaplarn Nil nehrine atar. Fkh terk eder ve ehli rum tarafndan Ahlatinin hanikahna gtrlr. Orada Ahlatinin dzenledii bir sema ayin ile tasavvuf yoluna slk eder. Bu sema ayininde Sultan Berkuk da vardr ve ayin sonunda herkese hediyeler

64 65

Halil b. smail, Menkb, s.41-43;65-82 A. Y. OCAK :agm, s. 39 66 Halil b. smail, Menkb, s.41-44

sunar.67Bylelikle eyh Bedreddin Meayh Kiram olan mridine kavuur ve onun iin youn bir mistik ile dnemi balar.68Daha sonra Hseyin Ahlt, Seyh Bedreddinin zerindeki cezbe halinin gememesi sebebiyle hava deisimi iin onu Tebrize gndermistir.69Taskprizdeye gre ise Seyh Bedreddin, Ahlt tarafndan kendisine verilen irsad grevi sebebiyle onu Tebrize gndermitir.70Tebrize gelen eyh Bedreddin, afi mezhebinin byk fkh limi olan ve Timurun Anadoludan Semerkanda dnerken yannda gtrd emseddin Cezeri71 ile karlar. Bir ok ynden kendisiyle benzerlik gsteren72 Cezeri Bedreddinin Tebrizde olduunu duyunca onu davet etmi ve Timurun da katl bir tartma meclisi tertip etmitir. Mecliste bulunan dier limleri ilzm ederek hem limleri hem de Timuru hayrete drmtr.73 Timur Bedreddine byk itibar gsterir ve onu yannda gtrmek ister. Hatta ona kzn vermek ve lkeye eyhl slam yapmak istemitir. Msrdan gelen Ahlatinin habercisi Kasm Feyym ise Bedredinin dnmesini telkin etmitir ve Bedreddin Tebrizden ayrlarak mridi Ahlatiye kavumak iin Msra gitmitir.74 Eer erefname yazarnn; Ahlati Timurun beldeleri tahrip ve istila etmesi sebebiyle Ahlat terk edip Halebe gelmitir. eklinde verdii bilgiyi doru olarak kabul edecek olursak Ahlati Timura kar mesafeli durmaktadr ve Timurun imdi kendisinin halefi olacak rencisi Bedreddini Semerkanda gtrmesi Ahlatiyi endielendirmitir. Bu sebeple de Bedreddinin bir an nce Msra dnmesini istemitir.75 Ahlati Bedreddinin Msra dnmesinden ksa bir sre sonra onu halifesi semitir ve hanikahn bana getirir. Bedreddinin halife seilmesine itiraz edenler olur ve dervilerin bir ksm Bedreddine kar karlar: Gzlerine eyh olub rmh u sinan Grdi sadr in bularda var heva

67 68

Halil b. smail, Menkb, s.44-46; Halil b. smail, Menkb, s.44-46 69 Halil b. smail, Menkb, s.57 70 Taskprizde, es-Sekik, s. 33. 71 Taskprizde, es-Sekik sh 62; Halil b. smail, Menkb, s. 59-62 72 Cezeri de Kahirede eitim alm fkh okumu ve ayrca afii mezhebine mensuptur. Aada deinilecei gibi Hseyin Ahlatide afii mezhebine mensuptur ve bu sebeple Ahlatinin mridinin Tebrizde olduunu duyunca onu davet etmi olabilir. 73 Taskprizde, es-Sekik, s. 33. 74 Halil b. smail, Menkb, s.62-64 75 erefnamedeki bu bilgiyi doru olarak kabul edecek olursak Menekbnamedeki Bedreddinin gizlice Msra kanda doru olarak kabul etmek gerekmektedir.

ama eyh Bedreddini mridi Ahlati getirdii iin kabul etmek zorunda kalrlar. eyh Hseyin Ahlati ibn Tangiberdiye gre cemaziyelahir h 799 da (2-12 Mart 1397)76 de bn Hacere gre h 799da (ubat 1397)77 bn. Tuln camiinde Ramazan aynda78 Cuma namaz klarken gelen bir humma sonucu lmtr.79Ahlatinin lm eyh Bedreddini derinden sarsmtr ve ld zaman Ahlatinin banda Yunus Emreden iir okumutur. Menekbname yazar bu durumu u ekilde dile getirmektedir: 80 Geldi Ynus Emre szi gnlne Okud bir az gnli elene Okudu sz buyd iy dedem Nakledelim dilesn mr hadem Okudrd dirler ol szi revan T gidince dnyeden iy serveran Savt mevzun bir mridi vard Okdub ibu szi dinleridi: Bir drr-i yetmem ki grmedi beni umman, Bir katreyem ill ki ummna benim umman. Gel mevc-i acyib gr, deryy nihan gzle, Z bahr-i nihyet katrede olur pinhan. Okuyamad mevzun Leyl adn Mecnun, Hem Leyli idim anda, hem Mecnun idim hayran Bu lem-i kesrette sen Ysuf-u ben Yakub, O alem-i vahdette ne Ysuf u ne Kenan. Dem vurmaz idi Mansur tevhid-i Enel Hak'tan, Ak drna dost zlf asmt beni ryan. Adm Yunus olduu b cisim belsdr, dm sorar olursan sultna benim sultan.

Hseyin Ahlatinin Tarikat Silsilesi:

76 77

bn. Tangriberdi; El menhals Safi C V s 171 bn Hacer; ed Drerl Kamine, C I s 32; bn Hacer; nbl-Gumr bi-Ebnil-Umr, C III, s. 336 78 Es Subki; Tabakat'-afiiyyeti'l-Kbra, C.VIII, s.80 Daru hyai'l-ktbi'l-arabiyye Beyrut 1918 79 Halil b. smail, Menkb, s.73 80 Halil b. smail, Menkb, s.80-82

Seyh Bedreddinin hangi tarikata mensup olduu hakknda kaynaklarda farkl bilgiler bulunmaktadr. Halil b. smailin Menkb- Seyh Bedreddin isimli eserinde, Seyh Bedreddinin Mevlev olan Ahlatiden etkilendiini ve Bedreddinin de Mevlevi olduunu belirtmektedir. eyh Bedreddinin tasavvufa suluk merasiminde neyzenler eliinde sema treniyle gerekletiini belirtmesi81 Mevlevi olduunu ortaya koyar. Ayrca bn Hacer ve bn Tangrberdi de Ahlatinin garip davranlar olduunu belirtmesi onun zaman zaman sema ayinleri dzenlediini de ortaya koyar.82 Glpnarlya gre Seyh Bedreddin eyhi Ahlati vastasyla, Medyeniyye tarikatna mensuptur ve bn Arabnin btn inanlarn benimsemistir. Glpnarl bu dsncesini, ad geen tarikatn kurucusu olan Eb Medyen el- Maribnin, bn Arabnin seyhi olmasna ve bn Arabnin de seyhine kars byk bir sayg gstermesine, onun menkbelerini anlatmasna ve szlerini nakletmesine balamaktadr.83 Tarikat silsilesi hakknda ise Halil b. smail eyh Bedreddinin tarikat silsilede Hseyin Ahlatinin Cneyd-i Baddye kadar uzanan tarikat silsilesinde asadan yukarya u ekilde belirtmektedir. Seyyid Hseyin Ahlt, Ebl-Feth es-Sad, Eb Medyen el-Marib84, Eb Sad elEndels, Ebl-Fadl el-Badd, Ahmed Gazzl, Ebbekr en-Nessh, Ebl-Ksm el-Grgn, Eb Ali el-Ktib, Eb Ali er-Rdbr, Cneyd-i Badd, Seriyy-i Sakat, Marf- Kerh, mam Ali er-Rz, mam Musa el-Kzm, mam Cafer es-Sdk, mam Muhammed el-Bkr, mam Ali Zeynel-bidn, Hz. Hseyin, Hz. Ali85 Bu silsilede, Seyyid Hseyin Ahlt ile Eb Medyen el-Marib arasnda sadece Ebl-Feth es-Sadnin zikredilmesi, arada bir bosluun bulunduunu gstermektedir. Nitekim, Eb Medyen iin 586da vefat etmi olan bu zt ile sekizinci asr- hicr evhirinde ber-hayat olan Bedreddinin seyhi Hseyin Ahlt arasnda, iki asrdan ziyade bir zaman bosluu vardr ki, bunu doldurmak iin, arada dier bir ve hatta iki ztn eksikliine hkmetmek icap eder diyen Yaltkaya, sz konusu durumu bu ekilde aklamaktadr.86 Glpnarl, Seyh Bedreddin ile bn Arab arasndaki

81 82

Halil b. smail, Menkb, s.44 bn Hacer el-Askaln; nbl-Gumr, C.III, s.337, bn. Tangriberdi; El menhals Safi C V s 171-172 83 Halil b. smail b. eyh Bedreddin Mahmud, Sivavna Kads Olu eyh Bedreddin Menakb, nsr. Abdulbaki Glpnarl-smet Sungurbey 84 bn Arabinin mridi 85 Halil b. smail, Menkb, s. 139-141. 86 Halil b. smail, Menkb, s. 139-141. Ayn silsile iin bk. Yaltkaya, a.g.e., s. 35. Yaltkayann, Hamit Er tarafndan yayna hazrlanan Simavne Kadsolu Seyh Bedreddin, stanbul1994

grs birliini, Eb Medyene balln bir delili olarak grmektedir. M Balivet ise Seyh Bedreddinin bir yandan, dedesi tarafndan Mevlevlere, dier yandan Osmanl dneminde snn ve resm olarak kabul edilen tasavvuf anlaysna bal olduunu, mrsitlerinin bir yandan Bektslerle, dier yandan Bayramlerle olan sk iliskilerinden dolay, onun Mevlev-BektsBayram tarikatlarnn kesisme noktasnda yer aldn sylemektedir.87

eyh Hseyin Ahlatinin Eserleri: eyh Hseyin Ahltinin ulaabildiimiz en nemli eseri; Kavidu'-er' ve Zevbidu'l-asl ve'l-fru adl eseridir. Bu eser veciz szlerden olumutur88

Bibliyografya: _ bn yas, Muhammed b. Ahmed (19601963), Bedi ez-Zuhr f Vaki ed-Duhr, yay. Muhammed Mustafa Ziyade, Kahire. _ Abdlhay b. El-md, Sezertz-Zeheb, fi Ahbari min Zeheb, Beyrut, Tarihsiz _ bn Tagriberdi, El menhals Safi vel Mstevfa badel vafi, Kahire.1988 _ bn Tagriberdi; En Nuzumuz Zahire, Darul Ktbl lmiyye , Beyrut tarihsiz _ bn Hacer el Askalani;ed Drerl Kamine fi Ayanil-Mietis Samine, Beyrut,1993 _ bn Hacer el Askalani; nbl-Gumr bi-Ebnil-Umr, Beyrut 1986 _ bn Ebi Usaybiya; Uyunul Enba fi Tabakatl Ettba, Menrt Drurul Mektebil Hayat Beyrut, tarihsiz
87 88

Balivet, a.g.e., s. 117. Kefuz zunun C :II sayfa 1358 Dar ihayal terasl Arabi (tpk basm)I-II Cilt Beyrut 1992, Hsnl Muhadara fi Mlk Msr vel Kahire Cilt I sayfa 137 Darul Ktbl ilmiye Beyrut 1997, mer Rza Kehhale Muceml mellifin Beyrut Sayfa 175

_ Ksslng, H.J., Badr al-Dn b. Kd Samawna, EOI, Leiden 1960, C.1, s. 869. _ Babinger, Franz, Schejch Bedr ed-dn, der Sohn des Richters von Simaw, Der Islam, XI(1921), s. 1-106. _Balivet, Michel, eyh Bedreddin Tasavvuf ve syan, ev. Ela Gntekin, Tarih Vakf Yurt Yaynlar, stanbul 2011. _ Bursal Mehmed Tahir, Osmanl Mellifleri, Matbaa-i mire, stanbul 1333,C.1. _ Hfz Halil bin smail bin eyh Bedreddin Mahmud, Menkb- eyh Bedreddin bin Kd sril, stanbul Bykehir Belediyesi Taksim Atatrk Kitapl, Muallim Cevdet Yazmalar, nr. K 157. _ Severcan, Sefaettin, Seyh Bedreddin Olay, Trkler, Yeni Trkiye Yaynlar, Ankara 2002, C. 9, s. 259-275. _ Serefeddin, M., Simavne Kadsoglu Seyh Bedreddine Dair Bir Kitap, Trkiyat Mecmuas, C. 3, 1926-1933, s. 133-256. _ Serefeddin, M., Seyh Bedreddinin Vridt, nsan Mecmuas, C. 1, S. 3, 1938, s. 233-240. _ Serefeddin, Muhammed, Seyh Bedreddin Simv, kdam, 27 Haziran 1337. _ Serefeddin, Muhammed, Seyh Bedreddinin sr, kdam, 13 Subat 1338.