LEKSIONI 2

1. KARAKTERISTIKAT GJEOMETRIKE DHE INERCIALE TE TERTHORE TE NJE ELEMENTI BETONARME TE PARANDERUR

PRERJES

Fillimisht shnderrojme prerjen terthore faktike te elementit betonarme ne nje prerje terthore te njevlershme (te reduktuar) vetem prej betoni. Keshtu nga sa me siper del qe siperfaqja e prerjes terthore te njevlershme te elementit vetem prej betoni gjendet me shprehjen: A red = A
ideal

= A b + A sp + A sp + A s + A 's

(1)

Ne shprehjen (1) siperfaqja e armatures kthehet ne nje siperfaqe ekuivalente betoni. Tashme sdo te kemi nje element te perbere nga betoni dhe armatura por thjesht nje element betoni.

E sp Eb

, =

Es Eb

(2)

E sp - moduli i elasticitetit te armatures se paranderur E s - moduli i elasticitetit te armatures se zakonshme Eb moduli i deformimit te betonit Ab siperfaqja e betonit duke i hequr dobesimet prej kanalformuesve (n.q.s ka te tille) Asp siperfaqja e armatures se paranderur e vendosur ne zonen e terhequr te elementit, shiko figuren 1 Asp siperfaqja e armatures se paranderur e vendosur ne zonen e shtypur te elementit, shiko figuren 1 As siperfaqja e armatures se zakonshme e vendosur ne zonen e terhequr te elementit, shiko figuren 1 As siperfaqja e armatures se zakonshme te vendosur ne zonen e shtypur te elementit, shiko figuren 1 ' ' Si i = bh h + 'As (h a ' ) + Asp (h a 'p ) + Asp a p + 'As a red 2
i S redi yp = Ared

(3)

(4) (5)

ys = h y p
Momenti i inercise kundrejt O-O:

3 ' ' Io o = bh + bh( h y p ) 2 + 'As ( ys a ' ) 2 + Asp ( ys a 'p ) 2 + Asp ( y p a p ) 2 + 'As ( y p a ) 2 red 12 2 (6) 1

A'sp
ys

A's
a' a'p ap
Wsred = Ared

rbrs

yp

rbrp

As
i

Asp

b
Fig. 1

red p

o I redo ; = yp

red s

o I redo = ; ys

sip berth

W pred Ared

pos berth

(7)

2. LLOGARITJA E SFORCIMEVE NE BETON DHE ARMATURE PER SHKAK TE VEPRIMIT TE PARANDERJES DHE FORCAVE TE JASHTME Per te percaktuar sforcimet ne beton dhe armature do te bazohemi ne fazen elastike te punes se elementit pa marre parasysh deformimet plastike. Do te pranojme nje shperndarje te sforcimeve ne perpjestim te drejte me deformimet, d.m.th. do te pranojme ligjin e Hukut. Nen veprimin e forces se paranderjes te shmangur nga qendra e rendeses me e0i elementi punon ne shtypje me perkulje. Keshtu sforcimet ne beton ne nje pike te cfaredoshme te prerjes terthore te elementit, nga veprimi i forces se paranderjes do te jene:

b =

N 0 i N 0 i e0 i o o * y Ared I red

(8)

Ne qofte se jashteqendersia e e0i e forces se paranderjes eshte zero, atehere sforcimet ne beton gjenden me formulen:

b =

N 0i Ared

(9)

Ne kete rast nen veprimin e forces se paranderjes elementi punon ne shtypje te paster. Kjo ' ' ndodh atehere kur, Asp = Asp ; As = As' ; sp = sp dhe s = s' . N 0i eshte forca e paranderjes pasi kane ndodhur humbjet e i ta , i=1,2 2

' ' ' ' N 0i = Asp sp As s + Asp sp As s sp dhe sp jane sforcimet ne armaturat Asp dhe Asp s dhe s jane sforcimet ne armaturat As dhe As
e0i =

(9)

' ' ' ' Ass ( y p a ) + Asp sp ( y p a p ) Asp sp ( ys a 'p ) + As s ( ys a ' ) N 0i

(10)

y largesia nga qendra e rendeses deri ne piken ku po llogariten sforcimet

A'sp A's a' a'p A's s 's e0i A'sp s 'sp rbrs
O O

ys

yp

rbrp

As
i

Noi Asp s sp a ap As s s

Asp

Fig. 2 Le te gjejme tani sforcimet ne beton ne fibrat qe i korespondojne qendrave te rendeses se armaturave Asp dhe Asp, prej forces se paranderjes. Me ane te formules (8) duke zevendesuar ne te y = yp ap gjejme sforcimet ne beton ne fibrat qe i korespondojne qendres se rendeses se armatures Asp. Po me kete formule duke zevendesuar y = ys ap gjejme sforcimet ne beton ne fibrat qe i korespondojne qendres se rendeses se armatures Asp. Sforcimet ne armaturat Asp dhe Asp gjenden me formulat: sp = t (0 hi) dhe sp = t (0 hi) Ne shprehjet (11) kemi: t koeficienti i saktesise se terheqjes se armatures 0 sforcimet fillestare ne armaturen Asp 0 sforcimet fillestare ne armaturen Asp hi humbjet e i-ta ne armaturen Asp hi humbjet e i-ta ne armaturen Asp Perfunduam percaktimin e sforcimeve ne beton dhe armature per shkak te forces se paranderjes. Le te bejme te njejten gje por tashme per shkak te forcave te jashtme vepruese. Elementet qe punojne ne perkulje te paster
3

(11)

M( y p a p ) My b = oo ; = ; sp = b A bA sp I Io o sp red red

(12)

Simboli b A tregon sforcimet ne beton ne fibrat qe i korespondojne qendres se rendeses sp se armatures Asp. sp jane sforcimet ne armaturen Asp
b A' = sp M ( y s a 'p ) ; 'sp = b A' sp Io o red

(13)

Shenja (-) tregon qe sforcimet jane shtypese. Simboli b A' tregon sforcimet ne beton ne fibrat qe i korespondojne qendres se rendeses sp se armatures Asp. 'sp jane sforcimet ne armaturen Asp M momenti perkules prej ngarkesave te jashtme y - largesia e fibrave ku po llogariten sforcimet ne beton, nga boshti i qendres se rendeses Elementet qe punojne ne shtypje me perkulje

Ne kete rast, sforcimet ne beton ne fibrat e larguara me madhesine (y) nga boshti O-O, i cili kalon nga qendra e rendeses, gjenden me formulen:
b = N N e 0 y A red Io o red

(14)

N forca shtypese prej ngarkesave te jashtme e0 jashteqendersia e kesaj force kundrejt boshtit qe kalon nga qendra e rendeses, e0 = M/N M momenti perkules prej ngarkesave te jashtme koeficienti i perkuljes gjatesore Sforcimet ne beton ne fibrat qe i korespondojne qendrave te rendeses se armaturave Asp dhe Asp jane: b A Ne ( y p a p ) = N + 0 ; A red sp Io o red sp = b A sp
Ne ( ys a 'p ) = N 0 ' A red b Asp Io o red

(15)

' ; sp = ' b Asp

(16)

Elementet qe punojne ne shtypje qendrore (te paster)

b =

N ; Ared

sp = b

(17)

N forca shtypese prej ngarkesave te jashtme

Elementet qe punojne ne terheqje qendrore (te paster)

b =

N ; Ared

sp = b

(18)

N forca terheqese prej ngarkesave te jashtme

Elementet qe punojne ne terheqje me perkulje Ney b = N A red Io o red

b A

(19)

Ne( y p a p) = N + sp A red Io o red

(20)

sp = b A

sp

(21)

Pasi percaktuam sforcimet ne beton dhe armature per shkak te forces se paranderjes dhe te forcave te jashtme, duke zbatuar parimin e pavaresise se veprimit te forcave jemi ne gjendje qe te llogaritim ne cdo rast sforcimet ne beton dhe armature. 3. GJATESIA E ANKORIMIT Sic dihet ne rastin e paranderjes ne mbeshtetje transmetimi i forces se paranderjes nga armatura ne beton behet me ndihmen e forcave te kohezionit qe krijohen ne zonat e kontaktit beton armature. Eksperimentet kane treguar se per tu arritur kohezioni i plote beton armature nevojitet nje gjatesi e caktuar qe quhet gjatesi ankorimi. Sic duket nga figura 3, sforcimet ne armaturen e paranderur ne ballin e elementit kane vleren zero. Kohezioni i saj me betonin pothuajse nuk ekziston fare. Pastaj sforcimet rriten sipas nje ligji drejtvizor (te pranuar) deri ne madhesine sp1, ne largesine la nga mbeshtetja. Me levizjen nga skaji ne drejtim te thellesise se tij fillon te krijohet kohezioni beton armature sipas nje ligji pak a shume drejtvizor. Pas nje gjatesie la kohezioni eshte krijuar plotesisht dhe sforcimet ne armature jane sp1. Pra qe armatura te punoje me sforcimin e plote sp1 eshte e domosdoshme qe ajo te jete e kapur ne gjatesine la. Ne zonen prane skajit te elementit armatura e paranderur merr formen e nje pyke, sic tregohet ne figure, duke ushtruar nje presion shtese shtypes ne beton. Pas nje largesie la nga cepi armatura merr formen e saj normale. Madhesia la quhet gjatesi ankorimi. Gjatesia e ankerimit la varet nga diametri i shufrave, nga lloji i siperfaqes anesore te saj, nga forca e paranderjes, nga klasa e betonit etj. Sa me i madh te jete diametri i shufres aq me e madhe forca e paranderjes. Per pasoje kohezioni beton armature eshte me i veshtire per tu vendosur, 5

gje qe con ne rritjen e la. N.q.s. armatura e perdorur eshte e tipit gershet siperfaqja anesore e saj eshte me e madhe se armature ne forme shufrash per te njejtin seksion. Rritja e siperfaqes anesore con ne rritjen e siperfaqes se kontaktit beton armature, permireson kohezionin, zvogelon la. Sa me e madhe klasa e betonit aq me i madh kohezioni beton armature, aq me vogel la.

Asp

Sforcimet normale (rrezore) shtypese te armaturen mbi beton

la

Asp

s sp1 s sp = 0
la
Epyra e sforcimeve ne armaturen Asp Epyra e sforcimeve ne beton

s b, max

la

Fig. 3 Formulat per llogaritjen e la: 6

la = k a * d la = k a

sp1 = 01 = 10000 daN/cm 2

(22)

sp1 * d per sp1 = 0110000 daN/cm 2 10000 sp1 10000 la = k a * d + 3 per sp1 = 01 10000 daN/cm 2

sp1 = 01 sforcimet ne armaturen e paranderur pasi kane ndodhur humbjet e para

4. CJANE SFORCIMET FILLESTARE? CJANE HUMBJET?

R0 k a - koeficient qe merret ne tabele dhe qe varet nga lloji i shufres dhe nga klasa e betonit

Sforcimet fillestare te kontrolluara 0 jane sforcimet qe shkaktohen ne armature gjate terheqjes se saj. Pas perfundimit te terheqjes, pra pasi kemi shkaktuar ne armature sforcimet 0 , si rezultat i disa proceseve te caktuara fiziko mekanike sforcimet ne armature ulen (bien). Per kete arsye 0 quhen sforcime fillestare. Gjate terheqjes sforcimet ne armature kontrollohen ne cdo moment te kohes me disa mjete te posacme. Per kete arsye quhen dhe sforcime te kontrolluara. Zakonisht per celiqe me rezistence te larte pranohet:
n 0 = (0.65 75) Rsp

(23)

Ndersa per celiqe me rezistence te ulet:

n 0 = (0.9 1.0) Rsp

(24)

Dukuria e renies se sforcimeve ne armature per shkak te faktoreve fiziko mekanike quhet dukuria e humbjeve. Madhesia e sforcimeve me te cilet zvogelohet 0 shenohet me h dhe quhen sforcime te humbura ose humbje te paranderjes.

Fig. 4

5. HUMBJET E SFORCIMEVE NE ARMATUREN E PARANDERUR

Humbjet 1 Keto krijohen si rezultat i tkurrjes se betonit. Gjate ngurtesimit te tij betoni zvogelon vellimin (tkurret). Gjate tkurrjes betoni, meqenese eshte krijuar kohezioni beton armature, merr me vete edhe armaturen duke e shkurtuar ate. Ky shkurtim i armatures con ne zvogelimin e sforcimeve ne te me nje madhesi 1 . Vlera e 1 gjendet ne tabele ne varesi te klases se betonit dhe llojit te paranderjes. Humbjet 2 Keto shkaktohen nga fenomeni i deformkohes. Deformkoha eshte dukuria e shkurtimit te betonit i cili ndodhet nen veorimin e nje force shtypese konstante ne madhesi, por te vazhdueshme ne kohe. Forca shtypese e paranderjes eshte e pranishme ne element gjate gjithe jetes se tij. Kjo force shkakton nje shkurtim te betonit. Betoni gjate shkurtimit merr me vete dhe armaturen duke e shkurtuar ate, gje qe con ne renien e sforcimeve te armatures me nje madhesi 2. Formulat:
o paranderje ne mbeshtetje b 0.5R0

2 = k *

R b R0

(25)

k koeficient qe merret ne tabele E sp / Eb R marka, klasa e betonit R0 marka, klasa e betonit ne momentin e zbatimit te forces se paranderjes b sforcimet ne beton
o paranderja ne mbeshtetje b 0.5R0
2 = k * R [ b + 3R 0 ( b 0.5)] R0 R0

(26)

o paranderja ne beton

b 0.5R0
(27)

2 = 0.75 * k * R [ b + 3R 0 ( b 0.5)] R0 R0

o paranderja ne beton b 0.5 R0

 2 = 0.75 * k *

R b R0

(28)

Humbjet 3 Keto krijohen si rezultat i dukurise se relaksasionit. Gjate kesaj dukurie nje pjese e deformimeve elastike qe peson armatura kthehet ne deformime plastike mbetese. Si pasoje jo e gjithe madhesia l me te cilen ne kemi terhequr armaturen rikuperohet pas leshimit te saj. Nje pjese e l kthehet ne deformim plastik ose mbetes per armaturen. Keshtu lindin humbjet 3 .
o per armature me rezistence te larte, ne forme fijesh, gersheti, etj

3 = (0.27

0
n Rsp

0.1) * 0

(29)

o per armature me rezistence te ulet, ne forme shufrash te trasha

3 = 0.4 * (0.27

0
n Rsp

0.1) * 0

(30)

Humbjet 4 Keto shkaktohen si rezultat i deformimeve te pajisjeve kapese (pykave, ankerave etj.). Pajisjet kapese nen veprimin e forces se paranderjes deformohen. Ky deformim con ne leshimin (mosfiksimin absolut te armatures ), per pasoje nje pjese e forces se paranderur si transmetohet elementit duke shkaktuar humbjet 4 .

4 =

1 + 2
l

* E sp

(31)

1 = 2 = 1mm 1 , 2 deformimet e dy pajisjeve kapese ne te dy skajet e elementit

l largesia midis pajisjeve kapese (pykave), gjatesia e elementit Humbjet 5 Keto shkaktohen si rezultat i ferkimit te armatures me faqet e brendshme te kanalformuesit. Natyrisht 5 ndeshet vetem me elementin e paranderur ne beton ku jane perdorur kanalformuesit. 5 =0 ne rastin e elmentit te paranderur ne mbeshtetje. 5 eshte me e madhe ne rastet e trajektoreve te kurbezuara te armatures se paranderur ne krahasim me ato vijedrejta. Per te nxjerre formulen e llogaritjes se humbjeve 5 do te veprojme si me poshte. Le te marrim ne studim nje pjese te lakuar te armatures se paranderur. Per shkak te kesaj forme kjo armature ushtron ne faqen e kanalformuesit nje presion mesatar rrezor te barabarte me: p=N/R (32)

N forca terheqese ne armature ne nje seksion te cfaredoshem R rrezja e kurbatures

Fig. 5 Ne figuren 5 eshte treguar nje pjese e kurbezuar e armatures se paranderur. N1 dhe N2 jane forca te paranderjes ne piken fillestare dhe perfundimtare. N 1 N 2 si pasoje e pranise se forcave te ferkimit. Renia elementare e forces se paranderjes dN eshte e barabarte por me kah te kundert me forcen e ferkimit dT: dN = - dT; f - koeficienti i ferkimit dT = Rd dT = R p f d (33)

N f R

dT = d f N dN = -dT = -f Nd dN/N = -f d
N2

dN N = fd N1 0

=> ln N N12 = -f 0 N

10

ln

N2 N2 = -f => = e f => N 2 = N 1 e f N1 N1

N =

N1 -N2 = N1 -

N 1 e f

N N = 1 (1 e f ) sp sp
= 0 (1 e f ) (34)

Duke supozuar se N 1 eshte force e paranderjes ne castin fillestar, force me te cilen terhiqet armatura e paranderur jepet raporti:

N1 = 0 sp
Po te shenojme me = 5 kemi:

5 = 0 (1 e f )
ne rastin e trajektoreve vijedrejte formula e 5 do te ishte:

(35)

5 = 0 (1 e f l ) ;
1

f1 f

(36)

Duke marre parasysh humbjet ne pjeset e kurbezuara dhe ato ne pjeset e drejta humbjet e plota prej ferkimit do te jene:

5 = 0 (1 e f ) + 0 (1-e-f1l)

(37)

Per te zvogeluar humbjet prej ferkimit menyra me e mire do te ishte terheqja e njekohshme e te dy skajeve te armatures. Per te zvogeluar 5 duhet zvogeluar koeficenti i ferkimit. Ne kete kuptim kanalformuesit plastike jane me te mire se ata metalike. Po te zvogelojme 5 ne rastin e trajektoreve te kurbezuara duhet te rritet sa me shume rrezja e kurbezimit dhe te eleminohen kthesat e forta. Ne rastin e trajektoreve simetrike, si ne figuren 8, mund te gjendet edhe pika ku zhvendosja e armatures eshte zero.

11

Fig. 6

12

Fig. 7

Skema e renies se sforcimeve ne armaturen e paranderur per efekt te ferkimit

Fig. 8 Humbjet 6 Keto krijohen ne tubat e ujit me presion. Si rezultat i presionit te lengut mbi faqet e tubit kemi nje renie te forces se paranderjes.

6 = 300 daN/cm 2 per tuba me d < 3m 6 = 0 per tuba me d 3m

(38)

Humbjet 7 Keto shkaktohen nga deformimi i kallepeve. Nje pjese e forces se paranderjes shkon per deformimin e kallepeve.

7 =

l * E sp l

(39)

13

l deformimi i kallepeve Rekomandohet qe 7 = 300 daN/cm 2 , kur mungojne te dhena me te sakta. Humbjet 8 Per te eleminuar ngurtesimin e shpejte te betonit qe mund te coje ne avullim te vrullshem te ujit dhe plasaritje, ne poligonet e elementeve te paranderur realizohet sera me avull. Si rezultat i ndryshimit te temperatures t midis ambjentit te jashtem dhe atij ne sere krijohen humbjet 8 . l 8 = 20t t (40) l lt gjatesia e pistes se trajtuar me avull l gjatesia totale e pistes t ndryshimi i temperatures midis mjedisit te jashtem dhe zones se trajtuar me avull Humbjet 9 Shpeshhere kur elementet betonarme kane permasa te medha ata prodhohen me pjese dhe transportohen si te tille. Bashkimi i pjeseve behet ne veper. Ne disa raste forca shtypese e paranderjes mund te ndihmoje keto bashkime.

Fig. 9 Nje pjese e forces (energjise) se paranderjes do te perdoret per te eleminuar fugat ose largesite midis elementeve gjate bashkimit te tyre. keshtu lindin humbjet 9 .

9 = n * * E sp
l n numri i fugave l gjatesi e elementit madhesia e fugave

(41)

14

 Humbjet 10 Keto shkaktohen si rezultat i veprimit ne element te forcave dinamike ciklike. Eshte provuar eksperimentalisht se ne nje element te ndodhur nen veprimin e ngarkesave dinamike lindin disa humbje shtese ne krahasim me te njejtin element i cili ndodhet nen veprimin e ngarkesave statike.

10 = 600

b
' Rb

(42)

Rb' rezistenca e betonit nen veprimin e ngarkesave dinamike b sforcimet ne beton ne qendren e Asp apo te Asp per efekt te paranderjes Humbjet 11 Dihet qe celiku dhe betoni kane koeficiente bymimi linear pothuajse te njejte. Kjo do te thote qe gjate ndryshimit te temperatures te dy elementet deformohen pothuajse njelloj dhe midis tyre skrijohen sforcime shtese. Por nese nje element betonarme do te perdoret ne nje mjedis me temperature shume te larte ndryshimi i koeficienteve te bymimit te betonit dhe celikut fillon te ndjehet. Ky eshte shkaku i humbjeve 11 .

11 = 3t a
t a temperature e ambientit ne grade

(43)

Humbjet 12 Keto shkaktohen si rezultat i terheqjes jo te njekohshme te armatures. Shufrat e terhequra me vone shtypin shufrat e terhequra me pare duke shkaktuar ne to humbjet 12 . (44) Eb sforcimet shtese ne shufrat e terhequra me pare per shkak te shufrave te terhequra me vone 6. KLASIFIKIMI I HUMBJEVE Humbjet i ndajme ne humbje te para dhe te dyta. Ne humbjet e para futen ato humbje te cilat krijohen gjate fazes se mbingjeshjes. Ne humbjet e dyta hyjne ato qe krijohen gjate fazes se shfrytezimit. Faza e mbingjeshjes fillon me zbatimin e forces se paranderjes dhe perfundon ne momentin kur elementi vendoset ne veper. Faza e shfrytezimit fillon kur mbaron e para dhe zgjat per aq kohe sa ekziston elementi i paranderur. Per elementin e paranderur me metoden e paranderjes ne mbeshtetje humbjet e para jane:

12 =

E sp

h1 = 3 + 4 + 7 + 8 ;

h2 = 1 + 2

(45) 15

Per elementin e paranderur me metoden e paranderjes ne beton:

h1 = 4 + 5 + 9 ;
Humbjet e plota:

h2 = 1 + 2 + 3

(46)

h = h1 + h 2

(47)

Sforcimet ne armature kur kane ndodhur vetem humbjet e para jane:

01 = 0 h1

(48)

Sforcimet ne armature kur kane ndodhur te gjitha humbjet jane:

02 = 0 h = 0 h1 h 2 = 01 h 2

(49)

16