Diyanet leri Bakanl Yaynlar

Halk Kitaplar
Yayna Hazrlayanlar
Tashih-Redaksiyon
Grak Tasarm
Dizgi
Din leri Yksek Kurulu Karar
ISBN
ISBN
Sertika No
Bask
letiim
Diyanet leri Bakanl
: 789
: 182
: Dr. Yaar YT - Dr. Muhlis AKAR
Dr. Seyid Ali TOPAL - Prof. Dr. lhan YILDIZ
Dr. Abdurrahman CANDAN - Dr. Burhan ERKU
Dr. Bnyamin OKUMU - Dr. Hamdi TEKEL
Dr. mer MENEKE- Dr. Sadk ERASLAN
Sabri AKPOLAT
: Dr. mer MENEKE - smail DERN
: Aral Ajans
: Mustafa ELKTA
: 03.04.2008/33
2011-06-Y-0003-789
: 978-975-19-4755-0 (tk.)
: 978-975-19-4757-4 (2.c)
: 12930
5. Bask, 2011 Ankara
: Korza Yay. Bas. San. Tic. Ltd. ti.
0312. 342 22 08
: Dini Yaynlar Genel Mdrl
Basl Yaynlar Daire Bakanl
Tel. : (0312) 295 72 93-94
Faks : (0312) 284 72 88
e-posta: diniyayinlar@diyanet.gov.tr
KURANDAN
TLER
II
4
5
MELLFLER
Do. Dr. Soner GNDZZ Din leri Yksek Kurulu yesi
Dr. Muhlis AKAR Din leri Yksek Kurulu yesi
Dr. Yaar YT Din leri Yksek Kurulu yesi
Dr. Seyid Ali TOPAL Din leri Yksek Kurulu yesi
Dr. Yksel SALMAN Dini Yaynlar Dairesi Bakan
Dr. Abdurrahman CANDAN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Ahmet GELGEN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Bahattin AKBA Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Burhan ERKU Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Bnyamin OKUMU Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Ercan ESER Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Faruk GRGL Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Fatih YCEL Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Hamdi TEKEL Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Mehmet CANBOLAT Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Mustafa KAHRAMAN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Do. Dr. mer YILMAZ Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Sabri TRKMEN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Zafer KO Din leri Yksek Kurulu Uzman
Davut KAYA Din leri Yksek Kurulu Uzman
Hanif BURUN Din leri Yksek Kurulu Uzman
dris BOZKURT Din leri Yksek Kurulu Uzman
Mahmut DEMR Din leri Yksek Kurulu Uzman
Medet COKUN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Mehmet KAPUKAYA Din leri Yksek Kurulu Uzman
Mustafa GNEY Din leri Yksek Kurulu Uzman
Mustafa KILI Din leri Yksek Kurulu Uzman
Nevzat OKUMU Din leri Yksek Kurulu Uzman
Nevzat Sabri AKIN Din leri Yksek Kurulu Uzman
mer NEN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Rstem BELER Din leri Yksek Kurulu Uzman
Sabri AKPOLAT Din leri Yksek Kurulu Uzman
Tahir TURAL Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Yaar Seracettin BAYTAR Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. mer MENEKE Derleme ve Yayn b. Mdr
Yunus AKKAYA Ynetimi Gelitirme b.Md.
NDEKLER
NSAN ACELECDR .................................................................................................................. 12
NSAN N ANCAK ALITII VARDIR .................................................................................. 14
NSAN NEDEN YARATILDIINA BAKMAZ MI? ........................................................................ 16
NSAN SORUMSUZ BR VARLIK DELDR .............................................................................. 18
NSANIN ACELEC VE NANKR OLMASI ................................................................................ 20
NSAN VE DUA LKS ............................................................................................................ 22
RAD, TERK EDLEMEZ BR GREV VE SORUMLULUKTUR ................................................. 24
SLAM, ALIMAYA BYK NEM VERR ............................................................................... 26
SLAM TERR DN DEL, BARI DNDR ............................................................................ 28
SLAMDA EVRE BLNC ........................................................................................................ 30
SLAMDA ESAS OLAN SAVA DEL, BARITIR! ..................................................................... 32
SLAMIN KUTSAL DEERLERNE DMANLIK ALLAHA DMANLIKTIR .......................... 34
SR VE MRACIN HKMET ..................................................................................................... 36
SRAF VE CMRLKTEN SAKINMALIYIZ .................................................................................. 38
STKAMET ZERE OLMAK ...................................................................................................... 40
STARE: LERMZ DANIARAK YAPMAK ........................................................................... 42
YLK EN AZ ON MSLYLE, KTLK SE MSLYLE KARILIK BULUR .............................. 44
YLK VE TAKVADA YARDIMLAMAK ..................................................................................... 46
YLK VE TAKVADA YARDIMLAALIM, GNAH VE DMANLIKTA DEL ......................... 49
KADINLARIN PEYGAMBERMZE BATI ................................................................................... 52
KBE: BADET AMACIYLA YAPILAN LK MABET ..................................................................... 54
KBE: BEYTULLAH KIBLEGHIMIZ ........................................................................................ 56
KADR GECES: BN AYA BEDEL ZAMAN DLM .................................................................... 58
KFRLERN EBED CEHENNEMLK OLUU ........................................................................... 60
KNAT BO YERE YARATILMADI ............................................................................................ 62
KNAT NSANLARIN HZMETNDEDR .................................................................................. 64
KNAT MKEMMEL BR DZEN VE NTZAM NDEDR ................................................... 66
KNAT TEK YARATICININ ESERDR ...................................................................................... 68
KNATIN BR L VE DENGEDE YARATILII ..................................................................... 70
KNATTA HER EY ALLAHI HATIRLATIR .............................................................................. 72
KALPLER HDAYETE KAPALI OLUNCA PEYGAMBER
YAKINI OLMAK DA FAYDASIZDIR ............................................................................................ 74
KML MSLMANIN VASIFLARI ............................................................................................ 76
KAMU MALINA HIYANET ETMEYELM .................................................................................... 78
KATILAMI KALPTEN ALLAHA SIINMAK ....................................................................... 80
KAVMLERN HELAK OLUU .................................................................................................... 82
KENDLERYLE ARKADALIK KURULMAMASI GEREKEN KLER ....................................... 84
KIYAMET GN HERKES KEND DERDNE DMTR ..................................................... 86
KIYAMET GN N NE HAZIRLADIK? ................................................................................. 88
KIYAMET GNNDEN BR KEST ............................................................................................ 90
KIYAMET VE HESAP .................................................................................................................. 92
KIYAMETN KOPUU VE AYIN YARILMA HADSES ................................................................ 94
KIYAMETN VAKTN ANCAK ALLAH BLR ............................................................................ 96
KBR VE GURUR NSANI HELAKE SRKLER........................................................................ 98
KBRN BBRLENMENN SONU VE KRUN ...................................................................... 101
KBRLENMEK VE BBRLENMEK HARAMDIR .................................................................... 103
KBRL OLMAYI ALLAH YASAKLIYOR ................................................................................... 105
KN CENNET EHLNE YAKIMAZ .......................................................................................... 107
K Y VE KT FLLER KENDS N LER .................................................................. 109
KR KRNE TAKLT .......................................................................................................... 111
KT SZ SYLEMEKTEN KAINALIM ............................................................................... 113
KTLE YLKLE KARILIK VEREBLMEK! ..................................................................... 116
KTLE YLKLE KARILIK VERMEK! ............................................................................. 118
KTLKLERDEN UZAKLAMAK CENNETE GRME VESLESDR .................................... 120
KUL HAKKI .............................................................................................................................. 122
KURAN HAYAT KTABIDIR ...................................................................................................... 124
KURAN HDAYET REHBERDR .............................................................................................. 126
KURAN LAH BR KTAPTIR .................................................................................................. 128
KURAN MMNLER N FADIR ........................................................................................ 130
KURAN MMNLERE YOL GSTERCDR ........................................................................... 132
KURAN NAMAZSIZ NESLN TEHLKESNE DKKAT EKYOR ............................................ 134
KURAN OKUNDUU ZAMAN SAYGIYLA DNLENMELDR ................................................. 136
KURAN VE BZ: BRBRMZE NE KADAR YAKINIZ? ............................................................. 138
KURANDA NAMAZ VAKTLER ............................................................................................ 140
KURAN-I KERM, REHBERDR ............................................................................................... 142
KURAN, ALLAH KELAMIDIR .................................................................................................. 144
KURANIN CENNET VE CEHENNEM TASVRLERNDEK MESAJ......................................... 147
KURANIN HZ. PEYGAMBERE NDRL .............................................................................. 149
KURANIN KORUYUCUSU YCE RABBMZDR ................................................................... 151
KURBAN: TM DNLERDEK ORTAK BADET ....................................................................... 153
KURTULUA ERENLER ............................................................................................................ 155
MADE SURES VE ERD KONULAR ................................................................................ 158
MAKBUL OLAN TVBE: NASUH TVBES ............................................................................ 160
MALLARIMIZDAN ALLAH YOLUNDA HARCAYABLMELYZ ................................................ 162
MEDNEYE HCRET ................................................................................................................ 164
MELEKLERN MAN EDENLERE DUASI ................................................................................. 166
MUCZE VE PEYGAMBERMZN MUCZELER...................................................................... 168
MUHACR VE ENSAR KARDEL ........................................................................................ 171
MUHSNLERDEN OLABLMEK! .............................................................................................. 173
MMN HAYRA NC, ERRE ENGELDR............................................................................ 175
MMN LE FASIK BR DELDR .......................................................................................... 178
MMNN DKKAT EDECE BAZI DAVRANILAR ............................................................... 180
MMNLER ALLAHIN AYETLERNE KARI DUYARLIDIRLAR .............................................. 182
MMNLER CENNETTE DAM NMETLENRLER ................................................................ 184
MMNLERE ELERYLE BRLKTE CENNET VAAD EDLMEKTEDR .................................. 186
MMNLERN ZELLKLER .................................................................................................. 188
MNAFIK, NANMADII HALDE NANMI GZKEN KMSEDR...................................... 190
MNAFIKLARIN VASIFLARI ................................................................................................... 192
MSLMAN AFFEDC VE HOGRL OLMALIDIR ......................................................... 194
MSLMAN, YOKSULLUK KORKUSUYLA OCUKLARINI LDREMEZ ........................... 196
MSLMANLARIN UYANIK OLMASI GEREKR ..................................................................... 198
NAMAZI ZRSZ TERK EDENLERN AKIBETLER ............................................................. 200
NAMUSLU KADINLARA FTRA ATMAKTAN SAKINMAK ..................................................... 202
NEFS MUHASEBES ................................................................................................................ 204
NEFS TEZKYES NEMLDR ............................................................................................... 206
NEFSMZN ALDATMASINA KARI ALLAHA SIINALIM .................................................... 208
NEFSN ARZUSUNU LAH EDNMEK ..................................................................................... 210
NEFSMZE UYMAYALIM ......................................................................................................... 212
NEFSN ARINDIRAN KURTULUA ERER .............................................................................. 214
NN VE NASIL KRETMELYZ? ........................................................................................ 216
NKHTA UYULMASI GEREKEN ANA LKELER ..................................................................... 218
NMETLER KR GEREKTRR, SRAF SE KRSZLKTR ......................................... 221
NMETLERE KARILIK NANKRLK ETMEK ....................................................................... 223
NMETLERE KARI NANKRLK EDENLER CEZALANDIRILIRLAR .................................... 225
NMETLERE KARI NANKRLK ETMEMELYZ ................................................................. 227
NMETLERE KARI KR ..................................................................................................... 229
NMETLERE KARILIK KR BORCUMUZ .......................................................................... 231
O GN K NE MAL FAYDA VERR NE OULLAR! ALLAHA ARINMI
BR KALP LE GELEN BAKA ................................................................................................... 233
ORU, MMNLER N KALKANDIR .................................................................................. 235
L VE TARTIYI DORU YAPMAK HAYIRLI LLERDENDR ............................................. 237
L VE TARTIYI TAM YAPIN ................................................................................................ 239
LDKTEN SONRA DRLTLECEZ .................................................................................... 242
LM: EN BYK NASHAT .................................................................................................. 244
LM, HER CANLI N KAINILMAZ BR GEREKTR ...................................................... 246
LMDEN KAI YOKTUR .................................................................................................... 249
NCE EN YAKIN AKRABANI UYAR ........................................................................................ 251
NCE TEDBR, SONRA TEVEKKL ........................................................................................ 253
NCELKLE KENDMZ DZELTELM .................................................................................. 256
PEYGAMBER E OLMAK BLE KY KURTARMAZ .............................................................. 258
PEYGAMBERE TAAT BZ ALLAH SEVGSNE ERTRR ..................................................... 261
PEYGAMBERE TAAT ALLAHA TAATTR ............................................................................... 263
PEYGAMBERMZ RNEK ALINMALI ..................................................................................... 265
PEYGAMBERMZN DAVET VE AYDINLATICI OLMASI ..................................................... 267
PEYGAMBERMZN GZEL AHLAKI ...................................................................................... 270
PEYGAMBERMZN YOLUNU TUTALIM ................................................................................ 273
PEYGAMBERLER DE FANDR ................................................................................................. 275
PEYGAMBERLER DE NSANDIR .............................................................................................. 277
PEYGAMBERLER YALANLAYANLARIN SONU ....................................................................... 279
PEYGAMBERLK, ALLAHIN DLED KULLARA LTFETT ZEL BR GREVDR ........ 282
RABBMZE KARI SORUMLULUUMUZ VARDIR ................................................................. 284
RABBNZE TVBE EDN VE ONDAN BAILANMA DLEYN ............................................ 286
RABBMZ TANIYALIM............................................................................................................ 288
RIFK LE MUAMELE ................................................................................................................ 291
RIZKI VEREN ALLAHTIR ........................................................................................................ 294
RIZKIMIZI VEREN ALLAHTIR ................................................................................................. 296
RYA VE YUSUF (A.S)UN RYASI .......................................................................................... 298
SABIR VE NAMAZLA RABBMZDEN YARDIM DLEYELM .................................................... 301
SABIR VE KR ..................................................................................................................... 303
SABIRLA MTHAN .................................................................................................................. 305
SABRIN MKFATI CENNETTE YKSEK MAKAMLARDIR ................................................... 307
SADAKALARIMIZI BOA IKARMAYALIM .............................................................................. 309
SALH AMEL LEYENLER MKFATA ERRLER ................................................................ 311
SALH AMELLERLE DESTEKLENM MAN CENNETE GTRR ....................................... 313
SADAKA VERMEK .................................................................................................................... 315
SECDE EDEREK VE KIYAMDA DURARAK GECELEMEYE ALIALIM .................................. 317
SELAMLAMANIN NEM ...................................................................................................... 319
SEMUD VE AD KAVMNN HELAK SEBEPLER ...................................................................... 322
SEVDNZ EYLERDEN ALLAH YOLUNDA
HARCAMADIKA YLE EREMEZSNZ ........................................................................... 325
SEYAHAT .................................................................................................................................. 327
SEYAHAT VE BRET.................................................................................................................. 329
SORU SORMA SLBU ........................................................................................................... 331
SORUMLULUUMUZ DIINDA MEYDANA GELEN OLAYLARIN PERDE ARKASI ................ 333
SURA FRLME ANI VE NSANLAR ................................................................................... 335
SUYUN HAYATIMIZDAK NEM ........................................................................................... 337
EFAAT ALLAHTANDIR .......................................................................................................... 339
EHTLK VE GAZLK ............................................................................................................. 341
EYTAN FAKRLKLE KORKUTUR, ALLAH SE BAILAMA VE
BOL NMET VAAT EDER .......................................................................................................... 343
EYTAN, NSANOLUNUN EZEL DMANIDIR .................................................................. 345
EYTAN VE TARAFTARLARI .................................................................................................... 347
EYTANA DOST OLAN SAPITIR .............................................................................................. 349
EYTAN LER: K, KUMAR VE DKL TALAR ................................................................. 352
EYTANIN GC GEREK DEL, GECDR ..................................................................... 354
U EYDEN KESNLKLE KAINALIM! ............................................................................ 356
TAKVA ALLAHA ULAIR ......................................................................................................... 358
TAKVA CENNETE GRME VESLESDR .................................................................................. 360
TEMZ BR KALPLE ALLAHIN HUZURUNA IKAN KURTULUA ERER ............................... 362
TEVAZU SAHB OLMAK ......................................................................................................... 365
TEVEKKL ............................................................................................................................... 367
TCARETTE DE DRST OLMALIYIZ ..................................................................................... 369
TOPLANMA GN HAKKINDA NSANLARIN UYARILMASI ................................................. 371
TOPLUMSAL SORUMLULUK VE DENETM MEKANZMASI ................................................. 373
TVBELER KABUL EDENDR ALLAH .................................................................................... 375
TUFANDAN KURTULANLARIN SYANKR TORUNLARI: AD,
SEMUD, RESS KAVMLER ....................................................................................................... 377
UHUDA DORU KOMAK! .................................................................................................... 380
TEVBEKRIN YKS ..................................................................................................... 383
VAKTN KIYMETN BLMELYZ ............................................................................................ 385
VARLIIMIZIN GEREK SAHB ALLAHTIR .......................................................................... 387
VATAN SAVUNMASI ................................................................................................................. 389
YAMURLA CANLANAN TABAT YENDEN DRLN EN GZEL MSALDR .................... 391
YAKINLARIMIZI SEVMEK ........................................................................................................ 393
YANLI REHBER SEENLERN SON PMANLII ................................................................. 395
YALAN YERE AHTLK VE BO EYLERLE MEGULYET ..................................................... 397
YALAN YERE YEMNDEN SAKINALIM .................................................................................... 399
YALNIZCA ALLAHA KUL OLMA BLNC ............................................................................... 401
YEMNLERMZ TUTALIM ...................................................................................................... 403
YERNDE DURDUUNU SANDIIMIZ DALAR GEREKTE
YERNDE DURMAKTA MIDIR? ................................................................................................ 405
YERYZNDE VAKAR VE TEVAZU LE YRYELM ............................................................. 407
YETM MALINI EN GZEL EKLDE KORUMAK GEREKR ................................................... 409
YETMLERE KARI GREVLERMZ ....................................................................................... 411
YZLERNDE MASKEYLE DOLAAN MNAFIKLAR MUTSUZLUA
MAHKMDUR DAMA ............................................................................................................ 413
ZAFER SABIRLA ELDE EDLR ................................................................................................. 416
ZALM BR TOPLULUK: EYKE HALKI ..................................................................................... 418
ZALMLER CEZASIZ KALMAZ ................................................................................................. 420
ZALMLERE MEYLETMEYN .................................................................................................... 423
ZAMANIN NEM VE DEER................................................................................................ 425
ZKR VE GNL HUZURU .................................................................................................... 427
ZNADAN KAINMAK: ZELHA KARISINDA YUSUF GB OLMAK ..................................... 429
12
NSAN ACELECDR*

,,

-

_ . -

, .

; - .

t . .

, -

|t

t .

.|t

t . .

.,
nsan hayra dua eder gibi erre dua eder. nsan ok acelecidir. (sr, 17/11)
Acelecilik, bir eyi zamanndan nce istemektir. Kuran- Kerimde insan ftrat-
nn aceleciliine dikkat ekilmitir. Acelecilik insann salkl dnmesini ve doru
karar vermesini engeller. Bir olay deerlendirirken onun nemini kavramaya engel
olur. Hatta nemsiz olan eyleri daha nemli ve erkene almaya, nemlileri ise ihmal
etmeye sebep olur.
Kii bazen sabrszl nedeniyle karlat zorluklar karsnda telaa derek
bu skntlarn meru ve makul bir ekilde giderme yerine farknda olmadan ken-
di aleyhine duada bulunmu olabilir. rnein Allah canm alsa da bu skntdan
kurtulsam der. Bazen de bilgisizlii yznden kendisi iin zararl ve kt olan eyi,
iyi zannederek ister. Hlbuki kiinin iyi zannettii ey esasen kendisi hakknda kt
olabildii gibi, kt olarak dnd ey ise daha iyi olabilir. Allah en dorusunu
bilir (Bakara, 2/216). nsan, aceleci olduu ve olaylar karsnda sabr ve tahamml
gstermesi kendine zor geldiinden, sonradan olacak eyin vaktinden nce olmasn
ister. Bylelikle ayette iaret edildii gibi aleyhine olabilecek eyler iin hayra dua
eder gibi erre dua eder. Bu bakmdan Kuran- Kerim, aceleciliin insan kendisi
iin zararl olan ileri yapmaya srklediini beyan etmektedir (sr, 17/11). Bu ayet
kiinin aceleciliinden dolay istedii eyi pek dnmeyerek aleyhinde olabilecek
kt ve zararl eyi isteyebileceini gstermektedir.
Aceleci davranarak, dncesini aydnlatamayan insan hedeedii noktaya
ulaamaz. Balad noktaya tekrar dner, bylece ayn skntlarla bouur kalr.
Bundan kurtulmak iin her eyin bir anda olmasn ister. Nitekim dnmeden
duygularna kaplarak acele ile syledii veya iledii ilinden dolay pimanlk du-
* Dr. Ercan ESER
13
yar. rnein hislerine yenik derek cinayet ileyen kii ahirette ekecei azab d-
nerek onun manevi sorumluluunu ve vicdan azabn srekli yaar. O bakmdan
Peygamberimiz hadisinde teenninin-arballn- Allahn rzasna uygun olduu-
nu acele davranmann ise eytandan olduunu vurgulamtr (Tirmiz, Birr ve Sla, 66).
nk sonucunu dnmeden, uursuzca acele olarak ilenen ile eytan kararak
o ii akamete uratr.
nsan, esasen birok arzulara sahip olduu iin eitli nimetlere bir an nce ka-
vumak iin aceleci davranr. Bu bakmdan Kuran- Kerim insann bu davrann
nsan ok aceleci (tez canl) yaratlmtr (Enbiy, 21/37) diye nitelendirmitir. Ayette
yer alan nsan pek acelecidir ifadesi bazen, insann Allaha sadece anlk acil ihti-
yalar iin dua ettiini gstermektedir. Oysa mmin mrnn her annda Yaratc-
sna snma ve Ona dua etmenin gerekliliini bilmelidir.
yet-i kerimede insann ftratnda bulunan ve kt huy olarak kabul edilen ace-
lecilie iaret edilmektedir. yle ki ilk defa karlaacamz bir olay karsnda bu-
nun iyi mi veya kt m olduunu bilemediimiz iin acele hareket ettiimiz zaman
doru karar vermemiz mmkn olmayabilir. Hlbuki bu konuda akl ve bilgimizi
devreye sokar ve bilen kiilere de danrsak en gereki yolu izlemi oluruz. ayet
sabr ve tahamml gstermez, geici nefs arzularmz n plana alrsak yanl karar
vermi oluruz. yeti kerime de zaten Kurann llerine uygun karar vermenin
insan en doru yola ulatracan haber vermektedir.
nsann aceleci olmas bir bakma her eyde peinci olmas yani ahiret hayatn
dnyada iken grmek istemesi anlamna da gelmektedir. Bu bakmdan birok in-
san ahiret hayatn brakr, dnya hayatn ister. Ahirette hazrlanan byk mkfat
nemsemez, tamamen dnya nimetlerine dalarak hep onu ister ve bylece kendisi
iin hayr zannyla aslnda er ister. O hlde sabrl ve ihtiyatl olarak hayra dua et-
meli, hayrl ve devaml olan iler yapma gayreti iinde olmalyz.
14
NSAN N ANCAK ALITII VARDIR*

,,

-

_ . -

, .

| ,

-,

,.

, . , . .

_ . . t .

t . .

| _ ,

nsan iin ancak alt vardr. phesiz onun almas ileride
grlecektir. Sonra almasnn karl kendisine tastamam verilecektir.
(Necm, 53/39-41)
Varlk leminde her ey bu kanuna boyun emitir. Her varlk, hayatn devam
ettirebilmek iin srekli bir alma ve aba ierisindedir.
slam, mensuplarn gzele, hayra, iyilie ve yararl iler yapmaya arr. Tem-
bellik, atalet, miskinlik, cehalet, umursamazlk ve maddi bir menfaat urunda yz-
suyu dkerek dilenmek gibi duygu ve dncelerden de men eder. Btn baa-
rlarn yolu almaktan gemektedir. alma olmasayd, insanlk ilerleyemez ve
hayattan tat alamazd. alma sayesinde insan, deerli bir hayat yaar. alma ile
bo vakit deerlendirilir, servetler bereketlenir ve gelir artar. nsan, alma ve gay-
retinin karln hem dnya ve hem de ahirette grecektir. Yce Allah, tembel, isiz
ve bo duran kulunu sevmez.
Mslman, elinin emeinden daha hayrl ve daha helal bir lokma yenmediini;
dnyann ahiretin tarlas olduunu, burada ne ekerse orada onu bieceini ve yap-
tnn karln greceini ok iyi bilir ve buna gre hayat srmeye alr. Herkes
almasnn karln mutlaka alacaktr. Dnya ve ahiret saadetine kavumann
yolu meru bir ekilde almaktr.
Kuran, dnyann imar edilmesi iin almay tevik etmitir. Rzk, insana hi
almadan verilecek deildir. Rzk, ister beden ve adale gc gerektiren bir i ol-
sun, isterse ilim veya dnce gerektiren i olsun, ancak ciddi bir gayret, alma ve
* mer NEN
15
grevini yerine getirmede fedakrlk neticesinde insana verilir. Bakalarnn el eme-
ine dayal olarak yaamak, dinimizde tasvip edilmez. almaya gc yeten herkes
almak, aln terini dkmek ve gayret etmekle ykmldr.
almay ve meru yoldan kazanmay emreden dinimiz, tembellii insanln
kurtuluuna mani olan byk engellerden saym ve insan iin en byk zevkin,
almalarnn semeresini grmek olduunu ifade etmitir. Peygamberimiz,Hibir
kimse kendi elinin emeinden daha hayrl bir yiyecek asla yememitir. Allahn peygamberi
Dvd (a.s) da kendi emei ile kazandndan yerdi. (Buhr, By,15) buyurmaktadr.
Hem dnya hem de ahiret iin almalyz. Dinimiz, ikisini birbirinin tamamla-
ycs olarak kabul etmektedir. Zira dnyay ahiretten ayrmak imknszdr. Ruhu-
muz bedenimizle nasl kaynam ise, ahiret de dnya ile yle kaynamtr. nsan,
altnn karln hem dnyada hem de ahirette alacaktr. Gc yeten herkes
almak, aln terini dkmek ve gayret etmekle ykmldr.
Kuranda, Allahn sana verdii eylerden ahiret yurdunu ara. Dnyadan da nasibini
unutma. Allah sana iyilik yapt gibi sen de iyilik yap ve yeryznde bozgunculuk iste-
me. nk Allah bozgunculuu sevmez. (Kasas, 28/77) buyrulmaktadr. Peygamberimiz
(s.a.s) de, Sizin en hayrlnz, ahireti iin dnyasn, dnyas iin ahiretini terk etmeyip,
her ikisini birlikte yrteninizdir. Zira dnya ahirete ulatrc bir vastadr. Sakn insanlara
yk olmaynz! (Feyzl-Kadr erhu Cmiis-Sair, Hadis No: 55794) diye buyurmaktadr.
Kuran, insann dnyadan elini eteini ekip, mutlak olarak zhd yoluna girme-
sini ve kendini tamamen ibadete vermesini istemedii gibi insann tamamen dnya-
ya ynelmesini, srf dnya iin almasn ve maddeye kar ar hrs gstermesini
de istememektedir.
16
NSAN NEDEN YARATILDIINA BAKMAZ MI?*

,,

-

_ . -

, .

.|

|

.|

_ ,, _ .

-,

t . _ .

| -

| -

, .

t . .

L . ,

yleyse insan neden yaratldna bir baksn. Fkrp kan bir sudan
yaratld. Bu su, bel ile kaburga kemikleri arasndan kar. (Trk, 86/5-7)
Yce Rabbimiz, bu ayette insann neden yaratldna dikkatlerimizi ekerek
bizi, dnp aklmz kullanmaya, hayatn mahiyetini kavrayp sorumluluumuzu
idrak etmeye davet ediyor.
Yce Allah, O, erkek ve kadnn beli ile kaburga kemikleri arasndan atla gelen
bir sudan yaratlmtr. buyurmak suretiyle sradan bir hadiseyi deil, zihinlere dur-
gunluk verecek bir olay anlatyor. Babadan gelen spermler ve anne yumurtasnn
birlemesi ile insann ekirdei meydana geliyor. Bu atk sudan, akli ve ruhi nice
zelliklere sahip canl bir insan meydana geliyor. Zira insan asli hviyetine ulama-
dan nce hibir kymete haiz olmayan, akl, kudret ve iradeden yoksun basit bir
varlk iken, belirli merhalelerden geerek yce Yaratcnn kendisine bahettii bilgi
kudret ve irade ile donatlmtr. Ancak insann yaratlp bu olgunlua ulamas, d-
ardan grld kadar basit deildir. nsann ruhi yaps gibi zik yaps da nice
olaanst hadiselerle meydana gelmektedir. Bir kere insan vcudundaki kemik-
lerden, damar ve adalelerden hibiri dierine benzemez. Hepsinin kendine ait zel-
likleri vardr. rnein Rabbimiz, gzmzn yzde belli bir yerde olmasn murat
etmitir. Bu irade erevesinde genler hareket ederler. Zira insan gznn kendine
has zellikleri vardr. Gzn yapmnda meydana gelecek en ufak bir sapma ile
onun bu zellii kaybolur. Sadece bu rnek zerinde dndmzde bile, insan
bnyesindeki bu mucizeyi yaratan Rabbimizin sonsuz gcn ve kudretini anlarz.
Bu ynlendirme olmadan hangi organizma byle bir fonksiyonu icra edebilir?
* Dr. Sabri TRKMEN
17
Yukarda izahn yapmaya altmz ayette bel ve gs blgelerinin zikredil-
mesi ile birka nemli hususa dikkat ekilmektedir. Bunlardan birincisi hem erkek
ve hem de dii fertlerde reme organlarnn bel blgesinde bulunmas ve buralarda
gelien, olgunlaan cinsiyet hcrelerinin testis ve yumurtalklardan atlmalardr.
Dieri ise gs blgesinde bulunan kalbin hem cinsiyet hcrelerinin gelimesinde
ve hem de bebein anne rahminde yaratlmas srasnda besin maddeleri, oksijen
ve hormonlarn gnderilmesi ile yapt hayati grevlerdir. Bu durum hibir eyin
tesadf olmadn, her eyin bir hikmete bal olduunu gzler nne sermek-
tedir.
nsan, yaratlndaki bu mkemmellii iyi deerlendirmelidir. Tam olduu
stn yetenekler sayesinde gurur ve kibir ierisine girmemelidir. Bilakis her stn
vasfn Rabbi tarafndan kendisine ltfedildiini bilerek ona her frsatta kretmeli-
dir. nsann yaratl ile ilgili olarak cereyan eden hadiseler doru okunduu zaman
ahiret gnnde yeniden dirilme olayn tasdik etmek kolaylar ve phe de ortadan
kalkar. Zira insan balangta yaratmaya g yetirenin, onu lmnden sonra yeni-
den diriltmeye de gc yeter.
imdi bunlar yapan Allahn lleri diriltmeye gc yetmez mi? (Kyame, 75/40)
nsann kusursuz bir ekilde byyp hayatn devam ettirmesi nasl ki yarat-
lndaki bu dengenin kusursuz ilemesine bal ise, ebed hayat kazanmann yolu
da dnyada Allah rzas dorultusunda yaamaya baldr.
18
NSAN SORUMSUZ BR VARLIK DELDR*

,,

-

_ . -

, .

. .

.,

t . .

; , . -,

nsan, kendisinin babo braklacan m zanneder. (Kyame, 75/36)

slam dininde, gerekli artlar tayan her insann, bata Rabbine, kendisine, ai-
lesine ve topluma kar sorumluluklar vardr. Yukardaki yette de ifade edildii
gibi o, sorumlu bir varlktr, belirli bir ama iin yaratlmtr, onun varl amasz
deildir. Kendisine bata akl olmak zere verilen saysz nimetlere karlk insann
da, gc nispetinde yerine getirmek zorunda olduu belli ykmllkleri vardr.
nancmza gre, verilen her nimetin insana ykledii bir sorumluluk vardr. Nite-
kim Nihayet o gn (dnyada yararlandnz) nimetlerden elbette hesaba ekileceksiniz.
(Teksr, 102/8) yeti, bu gerei vurgulamaktadr. nsana verilen nimetler, sayszdr.
Akl, ilim, iman, evlat, mal, shhat bu nimetlerin balcalarn tekil etmektedir.
Hatrlayn ki Rabbiniz size: Eer krederseniz, elbette size nimetimi artracam ve
eer nankrlk ederseniz hi phesiz azabm ok iddetlidir! diye bildirmiti. (brhim,
14/7) yetinde beyan edildii gibi, insana verilen nimetlerin gerektii ekilde kulla-
nlmas, sz konusu nimetlerin artrlmasnn n art olarak kabul edilmitir. Yine-
lemek gerekirse insan, belirli hak ve sorumluluklara muhatap bir varlktr. Onun
bireysel sorumluluu yannda toplumsal sorumluluu da vardr. Nitekim Reslullah
(s.a.s), Hepiniz obansnz (sorumluluk sahibisiniz) ve hepiniz srnz (yetki alannz-
dan) sorumlusunuz. Devlet bakan, sorumluluk sahibidir ve idaresi altndaki halktan so-
rumludur. Bir aile reisi, sorumluluk sahibidir ve ailesinden sorumludur... (Buhar, Cuma,
11, Ceniz, 32) hadisi ile kiinin hem ailesine hem de evresine ya da yetkisi altndaki
kimselere kar sorumlu bir varlk olduuna dikkat ekmektedir.
Balangta da ifade ettiimiz zere insann, Yaratcs olan Allaha, ailesine ve
evresine kar yerine getirmek durumunda olduu sorumluluklar vardr. Kimseye
tayamayaca bir yk/sorumluluk yklenmemitir. Rabbimize kar sorumluluu-
muz, onun emir ve yasaklarna uyarak rzasna uygun yaayan bir kul olmaktr. Zira
o, bizi kendisine ibadet edelim diye yaratmtr. Nitekim Ben cinleri ve insanlar,
ancak bana kulluk/ibadet etsinler diye yarattm. (Zriyt, 51/56) yeti, bu hususu dile
* Dr. Yaar YT
19
getirmektedir. phesiz ibadet kavram ok geni kapsaml bir kavramdr. Namaz,
zekt, hac, oru gibi ibadetlerin yan sra Allah iin, ailemize, evremize kar so-
rumluluklarmz yerine getirmemiz, onlarn hak ve hukuklarna riayet etmemiz de
ibadettir.
Ailemize kar da yerine getirmek durumunda olduumuz sorumluluklarmz
vardr. Eimiz, ocuklarmz, anne-babamz, yakn ve uzak akrabamz, ailemizi te-
kil eder. Bu itibarla onlarn insan olarak yaamlarn devam ettirebilmeleri iin ihti-
ya duyduklar eyleri imknlarmz lsnde karlamaya gayret etmemiz sorum-
luluumuzun bir gereidir. ocuklarmzn eitim ve retimi, onlarn topluma ha-
yrl birer insan olarak yetimeleri iin ura sarf etmek grevimizdir. Onlar, sadece
yaadklar na (dnyaya) gre deil gelecee (ahirete) ynelik de eitmemiz gerekir.
Nitekim Kuran- Kerimde yce Mevla, Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, ya-
kt insanlar ve talar olan ateten koruyun. O atein banda gayet kat, etin, Allahn
kendilerine verdii emirlere kar gelmeyen ve kendilerine emredilen eyi yapan melekler
vardr. (Tahrim, 66/6) buyurarak, ailemizi, oluk ocuumuzu sadece bu dnyaya
ynelik deil ayn zamanda din sorumluluklarn bilecek ekilde yetitirmemizin
gereini dile getiriyor.
phesiz iinde yaadmz evreye baka bir ifadeyle topluma kar da sorum-
luluklarmz vardr. Fert veya topluma zarar verecek olan eylem ya da davran-
lardan uzak durmak, onlarn haklarna sayg gstermek, sorumluluumuzun bir
parasn tekil etmektedir. Ayrca topluma zararl olan eylem ve davranlara kar
duyarl ve sorumlu olmak da, topluma kar sorumluluumuzun bir kesitidir. Bu
itibarla toplumsal hayatmzda kural tanmazla ya da ihlale gz yummamalyz.
artlar ve hukuki dzenlemeler erevesinde gerekli duyarll gstermeliyiz. Zira
bu duyarllk ayn zamanda dinimizin de bir gereidir.
Nitekim sevgili Peygamberimiz (s.a.s) bu durumu gayet dikkat ekici bir e-
kilde dile getirerek: Nefsim kudret elinde olan Allaha yemin ederim ki, ya iyilii
(maruf) emir ve ktlkten (mnker) men edersiniz yahut Allah Tela size azap
(toplumsal kargaa) gnderir. Sonra Allaha yalvarrsnz da duanz kabul edilmez.
(Tirmiz, Fiten, 9) buyurmakta ve toplumsal hayatta nemelazmcln ho bir tutum
olmadn vurgulamaktadr. Bu ve benzeri hadisler her halkrda, hakszlklarla,
adaletsizliklerle, topluma zarar olan her eyle mcadeleyi emretmektedir ki bu da
topluma kar fertlerin sorumluluunun bir gereidir. Zira mcadele terk edilirse,
doacak zararlardan ve olumsuzluklardan btn toplum bireylerinin etkilenecei ve
sorumlu tutulaca ifade edilmektedir.
Nakledilen yet ve hadislerden de anlald gibi, insan duyarsz, sorumsuz bir
varlk deildir. Onun yce Allaha, kendisine, ailesine ve topluma kar bir dizi so-
rumluluklar vardr. Bu sorumluluklar, Allahn rzasn kazanmak amacyla yerine
getirilirse ibadet olarak nitelendirilir.
20
NSANIN ACELEC VE NANKR OLMASI*

,,

-

_ . -

, .

; _,

.

. .

, ,

| -

, ,

_

.

, -

|t

, , ,

|t - . . .

.|

.||

- .,

|
t

t.

. .t

. . -|t.t .

.|

t . .

_ .

, . ., ,

,.t , x

. _ t.

.|

| . ., .t

: t . _,

. .

|| _

,|

. .

. _

t . .

., ,

. . . t .

. .

:
Eer Allah insanlara, onlarn hemen hayra kavumay istedikleri gibi, erri
de acele verseydi, elbette onlarn ecellerine hkmolunurdu. te biz, bize
kavumay ummayanlar, kendi azgnlklar iinde bocalar halde brakrz.
nsana bir sknt dokundu mu, gerek yan st yatarken, gerek otururken,
gerekse ayakta iken (her hlinde bu skntdan kurtulmak iin) bize dua
eder. Ama biz onun bu skntsn ondan kaldrdk m, sanki kendisine
dokunan bir sknt iin bize hi yalvarmam gibi geer gider. te o haddi
aanlara, yapmakta olduklar eyler, bylece sslenmi (ho gsterilmi)tir.
(Ynus, 10/11-12)
Bu ayetlerde, insann vasar sergilenmekte, karakteri, huylar, eilimleri ve
zaaar konusunda bilgi verilmektedir. Yce Mevlann azapta acele etmedii, bu
dnyada insanlara imkn verdii ve zaman tand bildirilmektedir. nsana genel
zellikleri asndan baktmzda aceleci bir yapya sahip olduunu fark ederiz.
nsanlarn yine genel olarak dnya nimetlerini elde etmede bir hrs, ar bir istek
iinde olduklarn grebiliriz. Aceleciliin insann yapsnda bulunduunu u ayeti
kerime de ifade etmektedir:
nsan ok aceleci yaratlmtr. Size yaknda ayetlerimi gstereceim. imdi acele
etmeyin. (Enbiya, 21/37)
Bu yet, ayrca ahiretteki nimetleri veya azab bu dnyada grmek isteyenleri
ikaz etmekte ve Allahn verecei mkfat ve cezay grmek iin acele edilmemesi
gerektiini ifade buyurmaktadr.
* Dr. Abdurrahman CANDAN
21
Okuduumuz ayetlerde, Allahn insanlar gibi acele etmediini anlyoruz. Yce
Mevla, dnya hayatnn bir imtihan yeri olmas nedeniyle, insanlarn yaptklarnn
karln bu dnyada grme hususundaki isteklerini yerine getirmez. Ancak onla-
ra gnahlarndan dnme ve tvbe etme imkn tanmaktadr. Eer byle olmasayd
ilk gnahlarndan itibaren hem onlarn hem de imtihan dnyasnn sonu gelebilir-
di. Ayrca sonular aklanan imtihann da bir deeri olmazd.
nsann yerilen bir dier zellii de nankr olmaya yatkn olmasdr. nsanlar zor
anlarnda yce Mevlaya snr, yardm dilerler. Byle zamanlarda ibadetlerini yerine
getirme ve bakalarna iyilik yapma hususunda daha bir titizlik gsterirler. Bu ekilde
bela ve musibete maruz kaldklarnda insanlarn Allaha yalvarmalar, Onu dn-
meleri, hatrlamalar gzel bir zelliktir. Fakat biraz zaman geince veya skntlar
ortadan kalknca Allaha dua etmeyi unutup ibadetlerden uzaklamalar, bazen de
isyan etmeleri, Mslmana yakmayan, Allahn holanmad bir durumdur.
Bu ayetlerden almamz gereken ders, Allaha gerekten iman eden kimsenin, zor
anlarnda, rahat olduu dnemlerde, genliinde, yallnda, zenginliinde, fakir-
liinde, makam ve mevki sahibi olduunda, ksacas hayatnn her annda Allah
anmas ve ibadetlerine devam etmesinin gerekli olduudur. Allah, insanlara bazen
nimetleri verir, bazen de o nimetleri insanlarn elinden alr. Mslman, bunlarn bir
imtihan vesilesi olduunu bilmelidir. O, her annda Rabbini dnmeli, Ona yal-
varmal, ibadet etmelidir. Nimet annda da, sknt annda da Rabbi ile diyalogunu
srdrmelidir. Faydac bir tavrla hareket etmek, Allaha inanan, Onun varln
birliini, hkmran olduunu kabul eden bir Mslmana yakmaz.
22
NSAN VE DUA LKS*

,,

-

_ . -

, .

,
,

, , , . .

. - . . , ,

,. ,

_,

., . . , ,

, .

. t

.|

_ .

.,
nsanlara bir zarar dokunduu zaman, rablerine ynelerek ona dua
ederler. Sonra Allah onlara kendinden bir rahmet tattrnca da, bir bakarsn
ki ilerinden bir grup Rablerine ortak kouyorlar. (Rm, 30/33)
Bu ayette insanlarn dua ile olan alakalarndan ve hangi durumlarda duaya m-
racaat edildiine vurgu yaplmaktadr.
Dua, insann istek ve arzularnn yerine getirilmesi talebidir. Dua; kul ile Allah
arasnda olmas gereken en nemli badr. Ama insanlardan bazlar buna daima
ihtiya duyup dua ve ibadetten kopmazken bazlar yalnzca skntl ve problemli
olduu zamanlarda duay ara olarak kullanp Allaha yalvarmaktadr.
Kulunun davetine icabet eden yce Allah kabul kapsn her zaman ak tutmak-
tadr. Mmin sresinin 60. ayetinde yce Allah; Rabbiniz yle dedi: Bana dua edin,
duanza cevap vereyim. Bana kulluk etmeyi kibirlerine yediremeyenler aalanm bir
halde cehenneme gireceklerdir buyurmak suretiyle kulun dua etmesi hlinde Allahn
kabul edeceini vaat etmitir. Bylece ne zaman dua yaplaca konusunda herhangi
bir ayrm yaplmamtr.
Yce Allah insan hatasyla kabul ettiini, duasn kabul edeceini aklamakla
insanlara olan rahmetini gstermektedir. Bu husus Bakara suresinin 186. ayetinde;
Kullarm, beni senden sorarlarsa (bilsinler ki) gerekten ben (onlara ok) yaknm. Bana
dua edince, dua edenin duasna cevap veririm. O halde, doru yolu bulmalar iin benim
davetime uysunlar, bana iman etsinler eklinde ifade edilmektedir. Bu ayette Allahu
Tealann zellikle biz kullarna ok yakn oluu dile getirilerek bu anlayla rab-
bimize ynelmemiz gerei zerinde durulmutur. Bu kadaryla da kalmayp Dua
* Davut KAYA
23
edenin duasn kabul ederim aklamasyla da insan iin frsatlarn devam ettii,
kurtuluun Allaha ynelite olduu aka ifade edilmitir.
Bizler dua kaplarnn ak olduunu unutmamalyz. Hatta hatamz anlayp
Allaha yneldiimiz zaman ayr bir deer de kazanmaktayz. Furkn suresinin 77.
ayetinde; (Ey Muhammed!) De ki: Duanz olmasa Rabbim size ne diye deer versin. bu-
yurulmas da duann nemini, hatta hayatn bir paras olduunu gstermektedir.
Dua hem kiinin kendi istek ve arzularyla hem de karlat olaylarla ilgili ola-
bilir. Hangisi olursa olsun duada samimiyet esastr.
Dua mademki yaratan Allah ile olan yaknlk ve mnasebettir. O halde her za-
man bu yaknlk canl tutulmaldr. nsann insana olan ilgisi nasl sadece ihtiyac
olduu zaman ho karlanmaz ise kulun da yalnzca zorda kald durumda duaya
ynelmesi ho bir ey olmaz. nk balln en gzel olan daimi ve iten olandr.
Kiiyi yalnzca iinde bulunduu artlarn ynlendirmesi hlinde duaya ynelmesi
insan iin bir eksiklik olur. Hlbuki insann her zaman duaya ihtiyac vardr. Yalnz-
ca mecbur olduu zaman dua eden insann bu davran ho karlanmamaktadr.
Konu bal olarak yer alan ayette nsana bir zarar dokunduu zaman Rablerine
ynelerek dua ederler. eklindeki aklama insanlarn acziyetinin, aresizliinin ifa-
desidir. Bu acziyet ve Allaha kar gszlk hli her zaman var olan bir durumdur.
Dolaysyla bu bilin ve anlayla daima dua kaps aralanmaldr. Aksi halde Allaha
kar samimiyet deil, adeta karclk anlay hkim olmaktadr. Bizler byle olma-
mas gerektiini bilmeli, Allah unutmayp hep bu gc yanmzda hissetmeliyiz.
Zararn giderilmesinin Allahtan olduu bilicine sahip olup Allahn ltfunu unut-
mamalyz. ayet unutulursa ahirette bu gerein ortaya kacan hatrlamalyz.
Btn bu izahlar sonrasnda aczimizi bilerek Allaha yaknlk oluturan kulluk
bilincimizi ve ibadet hayatmz daima canl tutmamz gerekmektedir.
nsan Allaha kar byklenemez, kibir edemez. Ondan uzak kalamaz. nk
Allah yaratcdr, kul ise yaratlandr.
Kul Allaha daima muhtatr. Bu nedenle her zaman Onun yardmn dilemeli ve
isteklerini Ona sunmaldr.
24
RAD, TERK EDLEMEZ BR GREV
VE SORUMLULUKTUR*

,,

-

_ . -

, .

,
_

. . .

|t

.,

. . t,

. . , ,,

. . .

, ,

: | , .

t.

L .. ,| , , . .

|t

., , ,

| .

| ,

,
Hani onlardan bir topluluk demiti ki: Siz Allahn helak edecei
veya iddetli bir azaba urataca bir kavme ne diye (bo yere) t
veriyorsunuz? Onlar da, Rabbinize bir mazeret beyan etmek iin, bir de
belki Allaha kar gelmekten saknrlar diye (t veriyoruz) demilerdi.
(Arf, 7/164)
Bu ayet-i kerimede hitap edilen kitle Hz. Peygamber dnemindeki Yahudilerdir.
Onlar ayet-i kerimede bahsedilen konu hakknda bilgi sahibi olduklarndan dolay
olay, zl bir slpla anlatlmaktadr. yle ki; deniz sahilinde yaayan bir kasaba
halkna cumartesi gn, i yapmamak ve srf ibadet et mek zorunluluu yannda
balk avlamak da haram klnmt. Fakat onlar ilah bir imtihana tabi tutuldular.
Balklar tatil gn olan cumartesi gn, dier gnlere nazaran akn akn ta sahile
kadar gelirken dier gnlerde ise denizin derin yerlerinde dolatklarndan, onlar
balklar bir hay li zahmet ekerek avlayabiliyorlard. Bu byle bir sre devam ettik-
ten son ra onlardan bazlar iradelerine hkim olamayarak hrmet ettikleri cumartesi
gnnde Allahn koyduu yasaa ramen Onun emir ve tavsiyelerine muhalefet
ederek o gnde balk avlamaya baladlar. Bu durum karsnda bir grup insan da,
Al lahn yasak etmesine ramen byle bir eyi nasl yaparsnz! Cu martesi gn
balk avlamak size haram klnmad m? diye on lara nasihat etti ise de bu nasihat
snr tanmazlarn arlklarn daha da krklediinden nasihat edenler de bunun
faydasz olduunu dnerek mitsizlie kapldlar ve olaya sessiz kaldlar.
* dris BOZKURT
25
Baka bir grup insan daha olaya mdahale ederek onlar srarla engellemeye a-
ltlarsa da bu durum uzadka uzad. Bunun zerine abalarnn bouna olduunu
dnenler, srarla irattan yana olanlara Siz Allahn helak edecei veya iddetli
bir azaba urataca bir kavme ne diye (bo yere) t veriyorsunuz? diyerek na-
sihatin bouna bir aba olduunu sylediklerinde; dierleri cevaben, Biz, ktlk
karsnda sus makla kendimizi kurtaramayacamz, grevimizi yaptk diyemeye-
ceimiz iin onlara t veriyoruz. Onlarn durumlarn dzeltmelerinden, hakka
dnmele rinden mitsiz deiliz. Belki onlar, iinde bulunduklar hlden saknrlar,
onu terk ederler ve tvbe ederek Allaha dnerler. Allah da onlarn tvbelerini kabul
eder, merhamette bulunur. diyerek en azndan uyar grevlerini yapm saylmak
ve bylece Allah katnda sorumluluktan kurtulmak yannda, uyardklar kiilerin
hatalarn gstererek durumlarn dzeltmelerine yardmc olabilecekleri midiyle
onlar irat ettiklerini belirtiyorlard.
lgili ayette bu kasaba halknn tip insan topluluundan meydana geldii g-
rlmektedir:
a) Allahn yasaklarn ineyenler,
b) Allahn hkmlerine uymakla birlikte gnahkrlarn slah edilmesi konu-
sunda ktmser olup iradn yararsz olduunu dnenler,
c) radn terk edilemez bir grev ve sorumluluk olduunu, ayrca bu hususta
mitsiz ve karamsar olmamak gerektiini dnenler. yetin slbundan, en ideal
davrann bu sonuncularn davran olduu anlalmaktadr.
u halde mminler, zellikle ilim irfan sahibi kiiler, kendileri Allahn buyruk
ve yasaklarna uyarak temiz bir hayat yaadklar gibi bakalarnn da doru yolda
olmalarn salamak iin bkp usanmadan irat grevlerini yerine getirmelidirler.
Gerek bir eitimci ve iratnn ktmser bir yaklamla, ktlkleri aresiz ve
ifasz kabul edip bir kenara ekilmesi doru bir davran deildir. Ayrca bizzat
peygamberler de dhil olmak zere insanlar bu hususta ne lde baarl oldukla-
rndan deil, bu yolda gerektii kadar ve gerektii ekilde aba gsterip gsterme-
diklerinden sorumludurlar (Kuran Yolu, II, 613-614), hidayet ise yalnz Allahtandr
(Bakara 2/272; Nahl 16/37; Kasas, 28/56).
Eer bir toplum iinde birtakm ktlkler, zulmler, ahlakszlklar ileniyorsa
unutmayalm ki Rabbimiz sadece o toplum iindeki gnahkrlar deil toplumun
teki yelerini de hesaba ekecektir. Sululara neden bu gnahlar ilediniz? diye,
dierlerine de neden bu insanlar uyarmadnz? Niin onlara Allahn yetlerini
duyurmadnz? diye hesap soracaktr. Rabbimizin bu sorgulamas karsnda Ya
Rabbi! Sen ahitsin ki ben bana deni yapmtm, ben elimden geldii ve becerebil-
diim kadaryla bu insanlar uyarmtm, bu insanlara senin kitabn duyurmutum
diyebilmemiz gerektiini hibir zaman hatrmzdan karmamalyz.
26
SLAM, ALIMAYA BYK
NEM VERR*

,,

-

_ . -

, .

,
,

. t

, _

, . .t

yleyse, bir ii bitirince dierine koyul. Ancak Rabbine ynel ve yalvar.

(nirah, 94/7-8)
Dinimiz slam hellinden almann, nafaka temin etmenin byk bir sevap
olduunu belirtmekte ve Kuranda kiiye ancak altnn verilecei beyan edil-
mektedir (Necm, 53/39). Buna bal olarak, ki gn eit olan ziyandadr anlayy-
la Mslmanlar almann nemini kavrayarak, statik deil daha dinamik olmay,
daima ilerlemeyi hedef olarak grmlerdir. Her eyde rnek olduu gibi alma
konusunda da bize rnek olan Hz. Peygamberimiz, Hi kimse kendi elinin emei
ile kazandndan daha hayrl bir lokma asla yiyemez (Buhr, Byu, 24) buyurarak
hellinden kazanmann nemine vurgu yapmtr. Yine ayn Peygamber, almayp
tembel olmaktan Allaha snm ve Birinizin srtnda odun destesi tamas, versin
veya vermesin, insanlara gidip el amasndan daha iyidir (Buhar, Byu, 26) buyurmak
suretiyle dilenmenin doru bir davran olmadn belirtmitir.
Peygamberimiz btn bunlar sylemekle kalmam, bizzat kendisi de syle-
diklerini tatbik ederek biz mmetine rnek olmutur. Nitekim o kklnde
obanlk yapm, genliinde ticaretle megul olmutur. Hatta kendisine el-Emin
yani gvenilir kimse denmesi de ticaret ve tabii yaamndaki drstlne istinaden
verilmi bir lakaptr. Hz. Peygamber Efendimizin Mekkeden Medineye geldiinde
ina ettirdii mescidin yapm esnasnda bizzat srtnda kerpi ve ta tamas da
almann nemi asndan ayr bir gzelliktir.
Hz. Peygamberin almas gelii gzel olmam ve bizlere bugn dahi hepimizin
ihtiya duyduu bir ilkeyi retmitir. O ilke ise, kii hangi i, stat ve konumda
* Do. Dr. mer YILMAZ
27
olursa olsun yapt ii, iyi ve gzel yapmasdr. Bugn buna alma hayatnda ka-
lite demek de mmkndr.
almak, insana huzur verir. Huzursuzluklarn pek ou ise isizliktendir. Bir
i ile megul olan kimsenin yanl eyler dnmesi ve yapmas mmkn mdr?
Bilindii gibi bir lkenin muasr ve mreffeh bir seviyeye ulamas ancak o lke
vatandalarnn almasyla mmkndr. retmek ve hell yoldan kazanmak, hem
kendi mutluluumuz, hem de bizden sonra gelecek nesillerin daha rahat ve kim-
seye muhta olmadan yaamalar iin byk nem arz etmektedir. stikll Mar
airimiz Mehmet Akif de, almann gerekliliine olan inancn u dizeleriyle aa
vurmaktadr.
Ey dipdiri meyyit, iki el bir ba iindir
Davransana imdi el de senindir, ba da senindir (Safahat, nklp ve Aka Yaynlar,
stanbul 1979, s.209)
slam dininin almaya verdii nem ortada iken, Mslmanlarn bugnk
hllerinin bu adan ok parlak bir seviyede olduunu sylememiz ne yazk ki mm-
kn deildir. O halde daha ok almak, ilerlemek, hellinden kazanmak ve ret-
mek hepimizin zerine den bir grev olmaldr. Hangi meslek ve ii yapyorsak
yapalm, onu hakkyla yapmal, kazandmz da hak ederek almalyz. Bir kimseyi
kendi iyerimizde altryorsak onun hakkn aln teri kurumadan vermeliyiz. Bu
ayn zamanda karlkl ii-iveren sevgisinin kazanlmasna da etki salayacaktr.
Bir ite alp ekmeimizi oradan kazanan bir ii isek bu kadar crete ancak
bu kadar i olur demek suretiyle almamzda ihmal ve tembellie gitmemeliyiz.
sizliin had safhada olduu bir yerde, aln terimizle nafakamz temin etmek he-
pimizin boyun borcu olmaldr. Gnl ister ki, gklere boy veren minarelerimizin
yannda ayn heybetle ykselen fabrika bacalarmz da olsun. te bunun iin herkes
zerine den grevi yapmal, tembellik, atalet ve sefaletten uzak durmaldr. slam
asla almaya, zengin olmaya, retmeye kar deildir. slam bakasna muhta ol-
maya, dilenmeye ve tembellie kardr.
28
SLAM TERR DN DEL, BARI DNDR*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

. .

. . ,

L ,

.|

L - .

..

.| _

| - . .

_,

.

| t ,

t,
Ey iman edenler! Hepiniz topluca bar ve gvenlie (slama) girin.
eytann admlarn izlemeyin. nk o, size apak bir dmandr.
(Bakara, 2/208)
slam bar dinidir. Yukardaki ayet-i kerimede de iaret edildii zere, slamn
bir anlam da bartr. Kurana ve Peygamberimizin hadislerine baktmz zaman
savan istenmedik bir olay olduunu, savaa meru mdafaa amacna ynelik ola-
rak veya tedbir alma ve dman hcumunu nceden ngrerek, tehlikeyi nlemeye
matuf olarak izin verildiini grrz. Sava bazen bar korumak, terr faaliyetle-
rini nlemek, mazlumlara sahip kmak, ibadethaneleri korumak amacyla zorunlu
hle gelir:
Kendilerine sava alan Mslmanlara, zulme uramalar sebebiyle cihad iin izin
verildi. phe yok ki Allahn onlara yardm etmee gc yeter. Onlar, haksz yere, srf,
Rabbimiz Allahtr demelerinden dolay yurtlarndan karlm kimselerdir. Eer Allahn,
insanlarn bir ksmn bir ksmyla defetmesi olmasayd, ilerinde Allahn ad ok anlan
manastrlar, kiliseler, havralar ve mescitler muhakkak yerle bir edilirdi. phesiz ki Allah
kendi dinine yardm edene mutlaka yardm eder. phesiz ki Allah ok kuvvetlidir, mutlak
g sahibidir. (Hac 22/39-40)
Size ne oluyor da, Allah yolunda ve Ey Rabbimiz! Bizleri halk zalim olan u memle-
ketten kar, katndan bize bir dost ver, bize katndan bir yardmc ver diye yalvarp duran
zayf ve zavall erkekler, kadnlar ve ocuklarn urunda savaa kmyorsunuz? (Nisa,
4/75)
Peygamberimizin u hadisi sava deil, bar hedeediini gstermektedir:
Ey insanlar! Dmanla karlamay temenni etmeyin. Allahtan ayet (esenlik ve
bar) dileyin. Fakat dmanla karlanca da sabredin ve bilin ki cennet kllarn glgesi
altndadr. (Buhar, Cihad, 112, 156)
* Mehmet KAPUKAYA
29
slam, insan cann mukaddes kabul etmi, insanlar ldrmeyi deil, onlara ha-
yat vermeyi tavsiye buyurmutur:
Bundan dolay srailoullarna (Kitapta) unu yazdk: Kim, bir insan, bir can kar-
l veya yeryznde bir bozgunculuk karmak karl olmakszn ldrrse, o sanki
btn insanlar ldrmtr. Her kim de birini (hayatn kurtararak) yaatrsa sanki b-
tn insanlar yaatmtr (Maide, 5/32)
Sava ahlak denen bir ey vardr. u hadisler hem bize bu ahlak retir, hem
de slamn savala aslnda insanlar ldrmeyi deil, onlar etkisiz hle getirmeyi ve
onlar slamn kurtulu yoluna katmay hedeediini retir.
Breyde (r.a), babasndan yle naklediyor: Reslullah (s.a.s) bir ordunun veya
seriyyenin bana komutan tayin ettii zaman, -hassaten komutana- Allaha kar
muttaki olmasn, beraberindeki Mslmanlara da hayr tavsiye eder ve sonra un-
lar sylerdi:
Allahn adyla, Allahn yolunda savan. Allah inkr eden krlerle arpn. Gaza
edin fakat ganimete hyanet etmeyin, ahdi bozmayn, llerin vcutlarna satap burun
ve kulaklarn kesmeyin, ocuklar ldrmeyin!
Mrik dmanlarla karlanca onlar nce eyden birine ar: Bunlardan birine
cevap verirlerse onlardan bunu kabul et ve artk dokunma! nce slama davet et. cabet
ederlerse hemen kabul et ve elini onlardan ek. Mslman olma teklini kabul etmezlerse,
onlardan cizye iste, mspet cevap verirlerse kabul et ve onlar serbest brak. Bundan da
imtina ederlerse, onlara kar Allahtan yardm dile ve onlarla sava (Mslim, Cihd
3)
Peygamberimiz sava esnasnda bile kadn ve ocuklarn ldrlmelerini yasak-
lamtr (Buhar, Cihd 147-148; Mslim, Cihd 24-25).
Kuran- Kerimde sava stratejisine ynelik birok ayet vardr. Bu ayetlere gre
Mslmanlarla sava edenlere kar savalacak, savatan vazgetikleri anda da sa-
vatan vazgeilecektir (Bakara, 2/190-192). u dinin yceliine bakn ki, mrik de
olsa, Mslmanlara snan kimseye dokunmamalarn, hatta onu gven iinde ola-
ca yere ulatrmalarn emrediyor:
Eer Allaha ortak koanlardan biri senden snma talebinde bulunursa, Allahn ke-
lamn iitebilmesi iin ona snma hakk tan. Sonra da onu gven iinde olaca yere
ulatr (Tevbe, 9/6)
slama zarar olmayan ve tehlike oluturmayan farkl din mensuplaryla iyi ge-
inmek yasaklanmamtr (Mmtehine, 60/7-9). Kuranda bulunan cihad ayetlerini ve
Hz. Peygamberin cihadlarn, sebep ve sonularn iyice irdelemeden, Kuran ve
Hz. Peygamberi terr kayna olarak grmek, byk hakszlktr.
30
SLAMDA EVRE BLNC*

,,

-

_ . -

, .

; _ :

. . -

, _

. .,

_ . _ .

,, _ .

; _ .

.| .

.|

| _

. ..

. t., | -

, , -,

. ..

..
Yedi gk, yer ve bunlarn iinde bulunanlar Allah tespih ederler. Her ey
Onu hamd ile tespih eder. Ancak, siz onlarn tespihlerini anlamazsnz. O,
halmdir (hemen cezalandrmaz, mhlet verir), ok balayandr. (sra,
17/44)
Yce kitabmz Kuran- Kerimde kinatla ve eyann varl ile ilgili ok sayda
ayet bulmak mmkndr. Bu ayetlerde etrafmza, yakn evremize -yeryzne- ve
uzak evreye -gkyzne- bakmamz tlenerek dikkatimiz ekilmekte ve onlar
hakknda dnp ibret almaya davet edilmekteyiz. Dikkatle baktmzda bu ayet-
lerin zikredilmesinde drt ana hedef grlmektedir. Bunlardan birincisi, tabi var-
lklar ve olaylarla, Allahn varlk ve birliine, lmden sonra dirilie ve baz meta-
zik konulara delil getirmektir. kincisi kinatn bizzat yaps ve eitli tabi olaylarn
meydana gelii hakknda dorudan temel bilgi vermektir. ncs kinatn insan
iin yaratldn ve madd ihtiyalar iin emrine amade klndn hatrlatrken,
drdncs de tabiatn korunmas gerektiini bizlere retmektir (Mehmet Bayraktar,
slam ve Ekoloji, DB Yay. Ank. l992, s.30).
Yukarda verdiimiz ayette, Allahn yaratt tm varlklarn kendi hl dilleriyle
Ona ibadet edici olduunu ve daimi surette yce Yaratcnn varlklarla iliki ierisin-
de bulunduunu gstermektedir. Bu, bize kinatn manev ynn gstermektedir.
Yce Allahn Kuranda zaman zaman aa ve bitki trlerine yemin etmesi, bu
varlklara verilen neme iaret etmektedir. Nitekim Kuran- Kerimde sadece aa
lafznn getii ayetlerin says azmsanmayacak bir boyutta (yirmi sekiz adet)dr.
Btn bunlardan, Allahn yaratt her eyin, madd deerinin yannda manev bir
deerinin de olduu anlalmaktadr. Dolaysyla her ey Onun emrinde ve zikreden
bir varlk olarak Onun varlnn mjdecisidir. Tm varlklar Onun hikmetinin
* Dr. Seyid Ali TOPAL
31
eseridir ve hibirisi lzumsuz yere yaratlmamtr. Bundan dolay varlklar kymet
verilmeye layk olup onlarn keyf bir ekilde yok edilmesi dinimizce yasaklanmtr.
Nitekim Kamer suresi 54/49.ayette her eyin bir lye gre yaratld belirtilirken,
Rum suresi 30/41de insanlarn elleriyle iledikleri yznden karada ve denizde bo-
zulma -fesad- kaca hatrlatlmtr.
Tm ibadetlerinde Allaha teslim olmaya arlan inananlarn, bilhassa hac iba-
deti gibi dnyann her tarafndan gelen yz binlerin bir arada bulunduu izdihaml
anda bile ihraml iken canllar ldrmekten ve tabiata zarar vermekten sakndrl-
malar ok manidardr.
Hz. Peygamber (s.a.s) Efendimiz hayatta iken bu konuda da -braknz keserek, ya-
karak yok etmeyi- bize rnek olacak ekilde bo arazileri ormanlatrmtr. Reslullah
(s.a.s) Z-Kad gazvesinden dnerken -bir zamanlar orman olan- Zureybut-Tavle gel-
dii zaman, Ensardan Harise oullar; Ya Rasulallah buras bizim deve ve koyunlar-
mzn otla, kadnlarmzn gezintiye kt yerlerdir, diyerek el-Gbenin yerini iaret
ettiler. Bu konu zerine Allah Resl Kim buradan bir aa kesecek olursa, onun karl
bir aa diksin diye emretmitir. Bundan sonra aalar dikilmi ve el-Gbe (orman)
meydana gelmitir (Belzr, Fthul-Buldan, Beyrut 1958, 1/17).
Yine bu konuda Elinizde bir aa dan varsa kyamet koparken bile olsa eer dikme-
ye frsat bulursanz mutlaka dikin (Buhr, Edebl-Mfred, Kahire 1379, s.168) emriyle biz-
leri ynlendiren Peygamberimiz Medine ve Taif ehirlerini de koruma altna almtr.
Sevgili Peygamberimizin bu gzel uygulamas dorultusunda slam hukukular da
koruma dncesiyle, mezarlk ve vakf arazilerinden kamu yararna kullanlmak
artyla aa kesilecei zaman yerine yenilerinin dikilmesi artn koymulardr.
Reslullahn bu rnekliine uyan tm Mslmanlar alar boyu gnll birer
evreci olarak aalarla ve Allahn yaratt dier tm canllarla ilgilenerek onlar
korumular ve kurduklar ehirlerde, mezarlklarnda, yaptklar cami, medrese vb.
yerlerde aalandrmaya nem vermilerdir. Nitekim baz yrelerde insanmzn do-
um veya lm vesilesiyle hatra aalar dikmesi gelenek hlini almtr. Bu konuda
insanmz, dikilen aacn meyvesinden veya glgesinden istifade edildike sadaka
sevabna kavuulaca inancyla hareket etmitir.
Netice itibariyle iinde yaadmz dnyada beikten mezara kadar olan aa
ihtiyacmz karlarken elimizde bulunan ormanlar atalarmzdan miras deil yav-
rularmzdan dn aldmz bilinciyle kullanmal, bu konuda israfa, cehalete, hat-
ta kt bir ekilde kullanarak hyanete dmemeliyiz. Elimizde bulunan ormanlar
yok etmenin kolay, yetitirmenin zor olduunu, ormanlarn azald lkelerde eroz-
yon, heyelan, dzensiz ya, sel felaketi, kuraklk ve ktln etkili olabileceini
hatrmzdan karmamalyz.
32
SLAMDA ESAS OLAN SAVA DEL, BARITIR!*

,,

-

_ . -

, .

,
,

|.t

.,

, .

. .

. - ,

t -

t ., . , , . ,, ,

:. ,,

|

., _,

.

|.t

., ,

. . t

|.t

:,

| . , ,

| .

t .

, , .

|.t

.,

. . ,

, ,

| . ,

_ . - t .

.| ,

:,

Ancak sizinle aralarnda anlama olan bir topluma snm bulunanlar

yahut ne sizinle ne de kendi kavimleriyle savamay ilerine sdramayp
(tarafsz olarak) size gelenler baka. Eer Allah dileseydi, onlar size
musallat klard da sizinle savarlard. Eer onlar sizden uzak durur, sizinle
savamayp size bar teklif ederlerse; Allah size, onlara saldrmak iin bir
yol (yetki) vermemitir. (Nisa, 4/90)
Dier dinlerin, ya da felsef ekollerin isimleri mensup olduu peygamber ve ku-
rucusuyla zdeken, sadece slam daha batan adn sulh, gvenlik, esenlik ve
bardan almaktadr. Hristiyanlk iin sev, Yahudilik iin Musev denilmesi, Hin-
duizm, Konfyanizm, Maniheizm, Budizm vb. akmlar da bu sylenenlere birer
rnek tekil etmektedir. Bu hliyle dahi slam sava ve terr ile anlr hle getirmek,
onunla btnletirmek insaa badar bir durum olamaz. nk genelde ilah din-
lerin hepsi, zelde ise slam, dnyay insana zindan etmek, yaanmaz hle getirmek
iin deil, huzur ve gvenlik iinde yaamak iin gnderilmitir.
Hi phesiz, her din ve dnce akmnda yanl yapanlar, hatal davrananlar ve
hatta kendi karlar iin dinlerin kutsal sayd kavramlar istismar edenler olabilir.
Ancak buradan hareketle herhangi bir dini, zellikle de adnda sevgi, bar, selamet
ve esenlik bulunan slam topyekn mahkm etmek insa bir yaklam olamaz.
yleyse dinimizde esas olan sava deil bartr. Sava ancak arz durumlarda
sz konusudur. Eer yurdunuz bir baka g tarafndan igale uram, haksz yere
insanlarnz yurtlarndan karlmaktaysa, tm bar yollar denenmi, bundan bir
netice alnamamsa o durumda kurallarna riayet etmek artyla, snrl bir savaa
*Do. Dr. mer YILMAZ
33
izin verilebilir. nk slam medeniyetinin en grkemli, en etkin ve en verimli d-
nemleri, sava ortamnn deil bar ortamnn rndr.
Bilindii gibi insan toplumsal ve medeni bir varlktr. Yani, kendi bana yaa-
yamaz; baka insanlarla yaamaya ve onlarla yardmlamaya mecbur, muhta hatta
mahkmdur. Bu da, fert ve cemiyetler aras uzlama, bar, hogr ve farkllklarla
beraber dostluk iinde yaamay, kaynamay gerektirmektedir. Gnmzde gittik-
e klen, bir o kadar da kresel hle gelen bir dnyada yayoruz. inde yaad-
mz bu ada onca soruna ramen hibir toplum tek bana bunlarn stesinden
gelebilecek durumda deildir. Dnyann iinde bulunduu alk, kuraklk, silahlan-
ma, terr vb. pek ok sorun ister istemez tm toplumlar birbiriyle iliki kurmaya,
birbirinin desteini almaya zorlamaktadr. O nedenle, dinimiz kendisine uzatlan eli
bo evirmez, onu karlksz brakmaz.
Bar sadece kresel balamda deil, yerel balamda da ihtiya duyulan ve has-
reti ekilen bir olgudur. Zira hangi toplum olursa olsun, bir toplumun dirlik ve d-
zeni, huzur ve gvenlii, ancak o toplumda yaayan fertlerin anlap uzlamalarna,
hi olmazsa birbirleriyle sulh olup ihtilfa dmemelerine baldr. Aksine, birbirine
dm, eitli ihtilaarla ba baa kalm bir milletin arzulanan refaha ulamas,
birlik ve beraberliini srdrmesi imknszdr.
Nitekim bu balamda, konumuzda mevzu bahis ettiimiz yet-i kerme buna
iaret etmektedir. slam dininde gerek fertler, gerekse toplumsal balamda bar bo-
zacak insanlar kin ve nefrete sevk edecek baz eylerin haram klnmas da bu ama-
ca yneliktir. Bu cmleden olarak, anlamazlk ve dmanlklara sebep olan gybet,
dedikodu, kin, haset ve bakalarnn mallarn gayr-i meru yollarla yemek kesin
olarak yasaklanm; affetmek, ho grmek ise tavsiye edilmitir. te tm bunlarla
dinimiz, insanlar anlamazlk ve dmanlklardan kurtarmay, bunun yerine sulhu
yani, insanlarn arasn dzeltmeyi ve bu sayede huzurlu bir toplum kurmay ama-
lamtr. Nitekim bir dier yet bu durumu gayet gzel bir biimde izah etmektedir:
Eer inananlardan iki grup birbirleriyle savarlarsa aralarn dzeltin. Eer biri te-
kine saldrrsa, Allahn buyruuna dnnceye kadar saldran tarafa kar savan. Eer
(Allahn emrine) dnerse, artk aralarn adaletle dzeltin ve (onlara) eit davrann. n-
k Allah, adaletli davrananlar sever. Mminler ancak kardetirler. yleyse kardelerini-
zin arasn dzeltin. Allaha kar gelmekten saknn ki size merhamet edilsin. (Hucurt,
49/9-10)
Netice itibariyle, dinimiz bar ve sevgi dinidir. slamda esas olan sava deil, ba-
r; kavga deil, kardelik; yarma deil, yardmlama; uzaklama deil, uzlamadr.
34
SLAMIN KUTSAL DEERLERNE DMANLIK
ALLAHA DMANLIKTIR*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

||

. .

:, .

_,

- | . .

| .

. .

: _ .
Her kim Allaha, meleklerine, peygamberlerine, Cebraile ve Mikaile
dman olursa bilsin ki, Allah da inkr edenlerin dmandr. (Bakara, 2/98)
Dinimizin inanlmas gereken esaslar vardr. Bu esaslara inanmak Mslman
olmamzn da bir gereidir. Bu yzden bu deerlerden birine sayg gstermeyen, ya
da dmanlk besleyenin Allah katnda deeri yoktur. Byle kimselerin yaptklar
boa gitmitir. Elbette ki her mmin gibi biz de Rabbimize ve ayette saylan deer-
lere inanmaktayz.
Rabbimiz bu ayette o dnemde kendilerine gre baz gerekeler sunarak Cebraile
dmanlk eden Yahudilere seslenmektedir. Yahudiler Mikaili yamur, bolluk ve
berekete sebep olduu iin severler ama Cebraile dmanlk beslerlerdi. Aslnda bu
dmanln nedenini ayetin devam aka ifade etmektedir. O da Allahn izniyle
Kuran Peygamberimize getirmesidir. Yce Rabbimiz bu ve bundan bir nceki ayet-
te, slam dinine ait kutsal herhangi bir deere dmanln Allaha dmanlk besle-
mekle edeer olduunu ifade etmektedir. Ayetin ifadesine gre Allah da krlerin
dmandr.
Btn peygamberleri ve o peygamberlere indirilen kitaplar gnderen Rabbi-
mizdir. Rabbimiz, son Peygamber, Efendimiz Hz. Muhammedden nce saylarn
bilemediimiz nice peygamberler gndermitir. Bu peygamberlerin her biri Allah
katnda yce bir konuma sahip idiler. Bu peygamberlerden bir ksmna inanp bir
ksmna inanmamak Kuranda asl krler onlardr ifadeleriyle iddetle yerilmitir.
yleyse bir mmin olarak Allahn gnderdii btn elilere ve onlara verilen kitap-
lara hibir ayrma gitmeksizin inanmalyz.
* Dr. Fatih YCEL
35
Rabbimiz Allah, biz insanlar yaratmadan nce kendini srekli tesbih eden ve
Allah anmaktan hi ayrlmayan varlklar olan melekleri yaratmt. Meleklerin g-
revi Allahn verdii herhangi bir emri eksiksiz yerine getirmektir. Biz insanlardan
farkl olarak melekler Allaha hi kar gelmez ve emredildikleri eyi aynen yerine
getirirler. Kuranda, Rabbimizin pek ok melek yaratt ve her birinin farkl g-
revleri olduu belirtilmektedir. Ar yklenenler, vahiy melei, lm melei, tabiat
ileri ile grevli melekler, yazc melekler ve hafaza melekleri gibi pek ok melekler
olup bunlar mminlere de dua ederler. Rabbimizin yaratt her bir melein ayn
zamanda kendimizin ve Rabbimizin dostu olduunu bilmeli ve onlarla ilgili syle-
yeceimiz cmlelerde dikkatli olmalyz.
Melekler ierisinde yce bir eli vardr ki onun ad Cebraildir. Rabbimiz onu
Peygamberlere vahyi ulatrmas iin semitir. Bu kutlu eli Kuran- Kerimde Cib-
ril, Rhulkuds, Rhulemn, Ruh ve Resul eklinde be deiik isimle anlmtr.
Cebrailin, kar konulamayan mthi bir gce ve kesin bilgilere sahip olduu ifade
edilmitir. Cebrail, Hz. Muhammedden nceki peygamberlere de vahiy getirmi ve
baka bilgiler retmi; yine onlara birok konuda yardmc ve destek olmutur. Mi-
kail de byk meleklerden birinin ismidir. Baz hadislerle dier slam kaynaklarda
Mikailin yamur yadrmak, bitki bitirmek gibi tabiat olaylarn dzenlemekle ve
yaratklarn rzklarn ynetmekle grevli olduu belirtilir. Rabbimizin nem ver-
dii bir deere yani dosta dmanlk Allaha dmanlktr. Kuds hadiste Rabbimiz
yle buyurur:
Kim benim dostlarmdan birine dmanlk ederse ben ona harp ilan ederim.
(Buhar,Rikak, 38)
Sadece bu hadis bile Allah katnda nemli olan kutsal deerlere kar sayg
gstermemiz iin yeterli derecede uyar iermektedir.
Allaha inanan kullar olarak hepimizin grevi iman esaslarnda belirtilen bu de-
erlere inanmak ve onlarla ilgili yanl bilgi ve yorumlardan uzak durmaktr. Pey-
gamberlerin Allahn emrine kar geldii, Meleklerin dii ve erkeklerinin olduu,
Cebrailin Mikailden farkl olarak Yahudilerce kt bir ekilde anlmas gibi Kurana
ve slama aykr her dnceden uzak durmalyz. aka da olsa bir kutsal deerle
ilgili kmseyici ifadede bulunmamal, hakknda bilgimiz olmayan konularda kir
yrtmekten kanmalyz. Unutmayalm, bizim iin nemsiz bir sz Allah katnda
nemli olabilir.
36
SR VE MRACIN HKMET*

,,

-

_ . -

, .

,
t .

: t,

.

| t .

- . .

| _

- . .

| _ .

. . .

t - . .

,

. .

| _, .

.| .

t ..t,

_ . ,

.|

| -
Kendisine yetlerimizden bir ksmn gsterelim diye kulunu
(Muhammedi) bir gece Mescid-i Haramdan evresini bereketlendirdiimiz
Mescid-i Aksaya gtren Allahn an ycedir. Hi phesiz O, hakkyla
iitendir, hakkyla grendir. (sr, 17/1)
sr geceleyin yrtmek, mirac ise yksee kma anlamna gelmektedir. Pey-
gamberimizin Mekkede iken bir gece bu nemli olay yaamas bizler iin birok
anlamlar ifade etmektedir. Bu yolculuun gayesi Allahn kulu ve Resl olan Hz.
Muhammede baz ayetlerini gstermek istemesidir.
Mriklerin Peygamberimiz (s.a.s) zerindeki psikolojik basklar artm, Pey-
gamberimiz ise ailesi ve az saydaki Mslmanlar bu bask ve aclara dayanmaya
almt. Ayrca ei Hz. Hatice ile amcas Eb Talibi kaybetmi olmas nedeniyle
bir hzn yl yaamt. Cenab-Hakk Peygamberimizi sabr ve tahamml sebebiy-
le (s.a.s) dllendirmek iin bir gece Cebrail (a.s) vastasyla Mescid-i Haramdan
Mescid-i Aksaya gtrd. Buna sra ad verilmektedir. Hz. Peygamber (s.a.s) bun-
dan sonra da mira adn verdiimiz hadiseyi yaamtr.
phesiz Peygamberimiz (s.a.s) Rabbinin yetlerinden en byn grd.
Kendi ifadesi ile ge ykseltildim. yle bir makama ktm ki orada kalemle-
rin gcrtlarn duyuyordum. Yani bir makama, bir seviyeye karldm ki kinatn
mukadderatnn nasl cereyan ettiine muttali oluyordum dedii rivayet edilmitir
(Mslim, man, 263). Bu yaknlk Kuran- Kerimde yle anlatlr:
Sonra (ona) yaklat derken sarkp daha da yakn oldu. (Peygambere olan mesafesi)
iki yay aral kadar yahut daha az oldu. (Necm, 53/8-9)
* Dr. Ercan ESER
37
Peygamberimiz (s.a.s) mirata Cenab- Hakka tazim ve selamlarn arz eder.
O da rahmet ve bereket szckleri ile selamn karlar. Namazlardaki oturularda
okunan tahiyyat ite bu bulumann bir hatrasdr. Bu yolculukta ehitlerin ve mut-
takilerin ruhlar ile meleklerin barna olan Cennetl-Mevay grme erene eren
Peygamberimize (s.a.s) cenneti hak edenlerin eriecekleri mutluluklar ile cehenne-
me gitmeye mstahak olanlarn karlaacaklar ac sonular bildirilmitir. Mirata
Reslullah (s.a.s)a be vakit namaz, Bakara suresinin son iki ayeti ve mmetinden
irke dmeyenlere yani byk gnahlarn maret edildii mjdesi verilmitir.
Peygamberimiz sabahleyin Mescid-i Harama kp bu durumu Kureye haber
verince hayret ve inkrla kimi el rpyor, kimi elini bana koyuyordu. yle ki iman
etmi olanlardan bir ksm da dinden kt. Birtakm insanlar Hz. Ebu Bekire koa-
rak durumu aktardlar. Hz. Ebu Bekir Eer Reslullah, bunu sylyorsa phesiz
dorudur dedi. Hatta ben bundan daha tesini de tasdik ediyorum, sabah akam
gkten getirdii haberleri yani peygamberliini tasdik ediyorum diyerek imannn
sarslmadn gsterdi. Bu sebeple kendisine sddk unvan verildi.
Miracda, Peygamberimiz (s.a.s) Sidre-i Mntehy geince birtakm ayetler gs-
terilir. Nitekim ayette de Andolsun, o, Rabbinin en byk alametlerinden bir ksmn
grd (Necm, 53/18) denilmektedir. Burada Cenab- Hakk, Peygamberimize vahye-
decei baz hususlar vahy etmitir.
Mirac, Peygamberimizin (s.a.s) hibir beere nasip olmayan mazhariyete kavu-
mas olduu gibi, slamn gelecei bakmndan da mjdelerle ykl bir olay nitelii
tar. nk Peygamberimiz (s.a.s)in en skntl dnemine rastlayan bu mucize
ile Allah rzas iin iman mcadelesi veren ve her trl gayreti gsteren mminlere
mit ve baar mesaj verilmitir. Nitekim Akabe biatleri ve hicret, mira hadisesin-
den sonra gereklemitir.
Mira hadisesi ile Peygamberimiz bir bakma beer zelliini koruyarak Allaha
yaklaabilecei son nok taya kadar yaklam ve Cenab Hak selam ile kendisine
hitap etmitir.
sra ve mira ile yce Allah, peygamberimize, varlna, kudretine delalet eden
byk ve muazzam ayetlerini gstermitir. Cennet, cehennem, semvtn, Krsnin
ve Arn durumlar bu ayetlerdendir.
sr ve Miracn gereklemesi, mminlerin arndrlmas ve aralarndan sadk
iman sahibi kimseler ile kalbinde hastalk bulunanlarn ak-seik bir ekilde ortaya
kmasn salamtr.
Mirata Allah, Peygamberlerinden her birine derecelerine gre yerdeki ve gkte-
ki ayetlerini gstermi, bu amala tm maddi perdeleri kaldrm ve peygamberler
de insanlar davet edecekleri gaybi gerekleri plak gzle grmlerdir.
38
SRAF VE CMRLKTEN SAKINMALIYIZ*

,,

-

_ . -

, .

,
t.

,|

_ ,,

., ,

., ,

. .

_,

.

|
Onlar, harcadklarnda ne israf ne de cimrilik edenlerdir. Onlarn
harcamalar, bu ikisi aras dengeli bir harcamadr. (Furkan, 25/67)
Yce Allah, gklerde ve yerlerdeki btn varlklar hizmetimize sunmu (Bakara,
2/29; Lokman 60/20; Csiye, 15/13), bizler iin saysz nimetler yaratmtr. Biz bunlar
saymakla bitiremeyiz (Nahl,16/18; brahim, 34). Fakat Allahn bu saysz nimetlerinin
bir ksmndan emek sarf etmeden yararlanabilsek de, byk bir ksmndan yarar-
lanabilmek iin alp aba gstermemiz gerekmektedir. nk snrsz istek ve
arzularmz karlayacak kadar her an bol miktarda retilmi mal bulunmaz. Bulun-
duunda da, gelirimiz her zaman istek ve ihtiyalarmz karlamaya yetmeyebilir.
Ayrca dinen haram klnm alanlarda tketim yapamayz. Meru alanlarda ise dini-
mizin israf etmeme prensibine uymak zorundayz.
Bu bakmdan yce dinimiz slamda servetin harcanmas tevik edilmi, ancak
hem israfa varan harcamalar hem de cimrilik anlamna gelen harcamamak knan-
m; yce Allahn, her eyi bir l ve denge ile yaratt (Kamer, 54/49) hatrlatlarak
insanlardan her alanda olduu gibi, harcamalarnda da ll ve dengeli olmalar
istenmitir.
Nitekim yukarda metnini ve mealini verdiimiz Furkn sresinin, Onlar har-
cadklar zaman ne savurganla saparlar, ne de cimrilik ederler. Harcamalar, bu ikisi-
nin arasnda dengeli olur. (Furkn, 25/67) yetinde, Mslmanlardan gerek bireysel
gerekse toplumsal hayatlarnda israa cimrilik arasnda tam bir denge kurmalar
istenmektedir. sr sresinde de ayn ilke yle vurgulanmaktadr:
Eli sk olma, bsbtn eli ak da olma. Sonra knanr ve aresiz kalrsn. (sr, 17/29)
* Dr. Muhlis AKAR
39
yetteki Eli sk olma ifadesiyle cimrilik kast edilmektedir. Ellerin bsbtn
ak olmas ise israftan kinayedir. Yani ne yle ellerini boynuna balam gibi cimri
ol; ne de maln sap savur. nk her iki hl de insann knanmasna ve zntye
uramasna sebep olur. Ayn surenin 26. ve 27. yetlerinde de infak ve harcama em-
redilirken, tketim snrnn savurganlk ve gsterie varacak ekilde ihlal edilmesi
yasaklanmaktadr:
Akrabaya, yoksula ve yolda kalm yolcuya haklarn ver, fakat sap savurma. nk
sap savuranlar eytanlarn kardeleridir. eytan ise Rabbine kar ok nankrlk etmi-
tir.
Tketimde iktisat ve denge prensibi u ayetlerde de vurgulanmakta; bahedilen
nimetlerden, iktisat ve denge prensibini ihlal etmeden helal ve meru ller ieri-
sinde yararlanlmas istenmektedir:

Ey iman edenler! Allahn size helal kld iyi ve temiz nimetleri (kendinize) ha-
ram etmeyin ve (Allahn koyduu) snrlar amayn. nk Allah haddi aanlar sevmez.
Allahn size rzk olarak verdiklerinden hell, iyi ve temiz olarak yiyin ve kendisine inan-
makta olduunuz Allaha kar gelmekten saknn. ( Mide, 5/87-88)
Grld gibi yce Rabbimiz (c.c), verdii madd ve manev nimetlerin ll
kullanlmasn istemekte; haddi ap savurganlk yaplmamasn ya da cimrilik edip
sz konusu nimetlerin atl tutulmasn yasaklamaktadr.
Dier bir ifadeyle slamda insanlardan, sosyal iliki ler dhil, hayatlarnn her
alannda olduu gibi ekonomik hayatta da ifrat ve tefritten uzak, ll ve dengeli
olmalar istenmitir. Bu nedenle ifrat noktas olan israf ile tefrit noktas olan cim-
riliin her ikisi de yasaklanmtr. ktisatl yaamak (orta yol) ise tevik edilmitir.
ktisatl yaamaya orta yol da diyebiliriz. Orta yol, insan hayatnn deta bir sigor-
tasdr. Hz. Peygamber (s.a.s), ktisat eden geim sknts ekmez (Kenzul-Ummal, III,
49, 5430) buyurmular, kendileri de hayatlarnn her alannda orta seviyede mtevaz
bir hayat yaamlardr.
Harcamalarda dengeli olmann (iktisatl davranmann) ls ise, meru ihtiya-
lardr. Bu bakmdan zamana, mekna ve kiinin durumuna gre deiiklik arz eden
ihtiya lleri iyi belirlenmelidir. Kii bu konuda karar verirken bu ilah llerin
yan sra akln ve vicdann da devreye sokmaldr.
40
STKAMET ZERE OLMAK*

,,

-

_ . -

, .

. ,

-.

t -.

| .

| ,

, ,

| .

... .t

.. .

,.

. t .

|t

_,

.

t . t ,, ,

-

; _ t , .

.| , -

| _ ,

t ,|

_ -.

. .. ,. .

: _ .

. -

|t

,


,,

-

. _ .

.. t . t ,, ,

| ,

: .

. .

,. ..
phesiz Rabbimiz Allahtr deyip de, sonra dosdoru olanlar var
ya, onlarn zerine akn akn melekler iner ve derler ki: Korkmayn,
zlmeyin, size (dnyada iken) vaad edilmekte olan cennetle sevinin! Biz
dnya hayatnda da hirette de sizin dostlarnzz. ok balayan ve ok
merhametli olan Allahtan bir arlama olarak, orada canlarnzn ektii
her ey var, istediiniz her ey orada sizin iin var. (Fussilet, 41/30-32)
Kuran- Kerimde doruluk, en geni ekilde fayda ve hikmetleriyle aklan-
mtr. Allaha, ahirete, meleklere ve kitaplara iman edenler; mallarn akrabaya,
yetimlere, yoksullara, yolda kalmlara, kle ve esirlere harcayanlar; namaz klan,
zekt veren, sznde duran ve sabredenler dorular ve takva sahibi kiiler olarak
nitelendirilmilerdir. Ayrca istikamet (doruluk) Mslmanlarn ortak vasf olarak
tanmlanmtr (Bakara, 2/177).
Yce Allah peygamberleri ve mmetlerini, kul olma asndan ayn sorumluluk-
lara tabi tutmutur. Bunlardan biri de Reslullah (s.a.s)a hitaben emredilen isti-
kamettir ki yle buyurulur: yle ise emrolunduun gibi dosdoru ol. Beraberindeki
tvbe edenler de dosdoru olsunlar. Hak ve adalet llerini amayn. phesiz O yap-
tklarnz hakkyla grr. (Hd sresi, 11/112) stikametin nemini en st dzeyde
hisseden Hz. Peygamber Hd sresinin zellikle bu sredeki dosdoru ol em-
rinin kendisini ihtiyarlattn, salarn aarttn belirtmitir (Tirmiz, Tefsiru Sre,
56/6). Zira doruluk/sdk peygamberliin en nemli sfatlarndan biridir. Yce Allah,
* Rstem BELER
41
ok byk imtihanlardan gemi peygamberlerden Hz. brahim, Hz. smail ve Hz.
drisi doruluk ve szlerindeki sadakatleriyle vm, btn peygamberlerini do-
ruluk rnei olarak takdim etmitir.
Bizi dosdoru olan yola ilet (Ftiha, 1/6) yetinin devamnda, bu yolun kendileri-
ne nimet verdiklerinin yolu olduu aklanr. Bu nimet verilenler de peygamberler,
sddklar, ehitler ve Allahn salih kullardr. Mmin, Allahn salih ve sadk kullar
ile beraber olur, onlar sever, ilim ve sohbet meclislerinde bulunursa Cenb- Hak
onun doru yolu bulmasn ve onda devamn kolaylatrr.
Bu bakmdan iyi insan vasar arasnda en bata doruluk yer alm ve temel
prensip olmutur. nanan ve inancnn gereini yerine getiren, doru insandr. Do-
ruluk; szde, dncede ve davranta gereklemesi gereken bir erdemdir. Allahtan
gerek manada korkmak, iyilie ynelmek, rahatlk ve gnl huzuru duymak, ancak
dorulukla mmkndr. Doru ve drst insanlar, en g ve etin ileri, doruluk-
lar sayesinde baarabilirler. stikametin kart hyanettir ki; doruluu brakp, hak
ve hukuka tecavz etme, verilen szde durmama ve ahde vefaszlk demektir. ey-
tan insanlar doru yoldan uzaklatrmak iin devaml aba harcamakta, n, arka,
sa ve sollarndan girmeye almaktadr (Arf, 7/16-17). Bunun bilincinde olan insan,
doruluk mcadelesini nce iindeki nes dmanna kar vermek durumundadr.
Doruluk, drstlk, her trl ite itidal zere bulunmak, adalet ve doruluk-
tan ayrlmayp din, akl ve ilmin nda yrmek, din ve dnya ile ilgili ilerimizi
emr olunduumuz gibi yapmaya almak bir Mslman olarak hepimizin temel
prensibidir.
Doruluk, insann Allaha kar yerine getirmek iin nceden verdii bir sz,
bir misak ve bir ahiddir. nsan bu yaradl ahdine vefa gsterdii lde sadktr;
sadakatn mkfat da verilecektir.
42
STARE: LERMZ DANIARAK YAPMAK*

,,

-

_ . -

, .

. . ., , .t .

. .

, , . ,, . , .

|

.| .t

| ,t -. . _,

.

.. ., , . _ x .

| , ,,t .

_,

.

|
Rablerinin arsna cevap verenler ve namaz dosdoru klanlar; ileri,
aralarnda r (danma) ile olanlar, kendilerine verdiimiz rzktan
Allah yolunda harcayanlar, bir saldrya uradklar zaman, aralarnda
yardmlaanlar iindir. (r, 42/38-39)
Cenab- Hak insan medeni yani sosyal bir varlk olarak yaratmtr. Yce Al-
lah, yaratln gerei olarak hayatmz srdrebilmek iin bizi birbirimize muh-
ta klmtr. Bu ihtiya insanlar bir arada yaamak zorunda brakmtr. Halkmz
arasnda sklkla sylene geldii gibi yalnzlk Allaha mahsustur. Bir arada hayat,
ihtiyalarmzn karlanmasnda olduu kadar yaptmz ilerde de birbirimize da-
nmamz gerekli klmtr. Zira halk deyimiyle danan dalar am, danmayan
dz ovada amtr. Bir arada yaamak ayn zamanda birbirimize kar sorumlu-
luklarmza, hak ve hukuka riayet etmeyi gerektirir. Hak ve hukukun korunmas,
adaletin gzetilip toplumsal bar ve huzurun temini iin yneticinin ve ynetim
erkinin olmas da kanlmazdr.
Yukarda mealini verdiimiz yet-i kerimelerden, rnn yani istiare ve da-
nmann sosyal dayanma ve yardmlama anlamna geldii anlalmaktadr. Zira
bu yetlerin balamna baktmzda, nceki yetlerde mminlerde olmas gereken
gzel davranlar sralanmaktadr. Bu yetlerde de Allahn davetine icabet ederek
namaz klan biz mminlerin nemli zelliklerinden birinin istiare olduu vurgu-
lanmaktadr. yet-i kerimede onlarn ileri aralarnda r (danma) iledir buyu-
rulduktan sonra, onlar, kendilerine verdiimiz rzktan infak ederler buyrularak
mminlerin nemli zelliklerinden birinin infakta bulunmak olduu vurgulanmak-
tadr. Takip eden yette ise Bir saldrya uradklar zaman aralarnda yardmlarlar
* Dr. Bnyamin OKUMU
43
buyrularak mminlerin bir dier sorumluluunun da zorda ve darda kaldklarnda
aralarnda yardmlamalar gerektii hatrlatr. Bu durum, r ya da istiarenin sa-
dece bir kir alverii ve danmadan ibaret olmad, gerektiinde insanlarn ilen
yardmlamas ve dayanma ierisinde olmalar anlamna geldiini de hatrlatr.
Dier taraftan l-i mran sresi 159. yette de zel olarak Peygamberimiz
(s.a.s)in ahsna hitaben Allahn rahmeti sayesinde sen onlara kar yumuak davran-
dn. Eer kaba, kat yrekli olsaydn, onlar senin etrafndan dalp giderlerdi. Artk sen
onlar affet. Onlar iin Allahtan balama dile. konusunda onlarla mavere et. Bir
kere de karar verip azmettin mi, artk Allaha tevekkl et, (ona dayanp gven). phesiz
Allah, tevekkl edenleri sever. buyrulmak suretiyle yneticinin ve ynetim erkinin
maiyetindekilerle ya da toplumla istiareye nem vermesi emredilir. Ayrca bu yet,
Peygamberimiz (s.a.s) ahsnda bir yneticide olmas gereken zelliklere dikkat e-
kerek istiarenin ne anlama geldiini aklam olmaktadr. Bu yette vurgulanan
husus sorumluluk mevkiinde olan insanlarn, halkn ve maiyetindeki kimselerin
grlerine deer vermesi, onlara kar yumuak kalpli olmas, kat yrekli ve ken-
di bana buyruk olmamasdr. Toplumsal dayanmann, birlik ve beraberliin de
ancak bu davran biimi ve istiare yoluyla temin edilebilecei hatrlatlmaktadr.
Bu davrann merhamet sahibi olan Allahtan bir nimet ve ltuf olarak alglanmas
talep edilmektedir. yleyse yapmaya karar verdiimiz ilerde ancak bu davran
biimleri sergilendikten sonra Allaha tevekkl etmemiz doru olur.
Demek ki r diye ifade edilen istiare/danma kavramn iki ekilde an-
lamamz mmkndr: Birincisi mminin bizzat kendi nefsinde olmas gereken
yumuak kalplilik, alak gnlllk ve bakalarnn grlerine deer verip ken-
di bana buyruk olmamak. kincisi, yaplan ilerde kir alverii nemli olmak-
la birlikte meseleyi sadece bir kir danmanlndan ibaret grmeyip; sorunlarn
zmnde imknlar el verdii lde maddi ve manevi bakmdan yardmlamak,
dayanma ierisinde olmak ve ilen yardmda bulunmak anlamna gelir.
Bu itibarla ister toplumun bamsz bir ferdi isterse sorumluluk mevkiindeki
bir kimse olalm, bir arada yaamann gerei ve toplumsal huzur, bar ve asayi
iin kendi bamza buyruk hareket etmemiz doru deildir. Her hareketimizin,
yaptmz her iin ve attmz her admn ailemizi, komularmz ve toplumun
dier bireylerini etkileyeceini dnmek zorundayz. Bu dnce ve sorumluluk
bilinci, kiisel ahlakmzn ve sosyal benliimizin ekillenmesinde ve gelimesinde
nemli bir etkendir. Bu bakmdan istiare, yapmay dndmz herhangi bir i
konusunda zel olarak konunun uzmanlarna veya o ii bilenlere danp kir almak
anlamna gelmekle birlikte, bundan daha geni bir anlam ifade eder.
44
YLK EN AZ ON MSLYLE, KTLK SE
MSLYLE KARILIK BULUR*

,,

-

_ . -

, .

L,

; , . t ,

| . .

-,

.|t

t - _ .

t ,|t . .

. .

. . -

|t

t - _ .
Kim bir iyilik yaparsa, ona on kat vardr. Kim de bir ktlk yaparsa, o da
sadece o ktln misliyle cezalandrlr ve onlara zulmedilmez. (Enm,
6/160)
Bir kuds hadiste Allah Tela, meleklerine yle emreder:
Kulum kt bir amel yapmak isteyince, onu yapmadka yazmayn; yapnca, onu
aleyhine bir gnah olarak yazn. Eer benim rzam dnerek terk etti ise bunu onun
lehine bir sevap yazn. Kulum iyi bir i yapmak arzu edince, yapmasa bile onu lehine bir
sevap yazn. Eer onu yaparsa en az on misli olmak zere yedi yz misline kadar ona
sevap yazn. (Buhr, Tevhd, 35; Mslim, mn, 203, 205)
Sevgili Peygamberimiz baka hadis-i erierinde mmin bir kulun yapt iyilik-
lerin en az on misli olmak zere yedi yz misline kadar karlk bulacan, yapt
ktlklerin ise -Allah affetmedii takdirde- misliyle mukabele greceini haber
vermitir (Buhr, man, 31; Mslim, man, 205). Yce Rabbimiz, yaplan hayrlarn yedi
yz misli artrlacan u yette ifade buyurmaktadr:
Mallarn Allah yolunda sarf edenlerin durumu, her baanda yz tane olmak zere
yedi baak veren tanenin durumu gibidir. Allah dilediine kat kat verir. Allahn ltfu ge-
nitir. (Bakara, 2/261)
Yukarda meallerini verdiimiz yet-i kerimeler ve hadis-i erier Cenb-
Hakkn kullarna kar rahmetinin ve maretinin ne denli geni olduunu gster-
mektedir. yi niyetle kullua yneldiimiz vakit Yce Allah bizlere adaletiyle deil,
maretiyle muamelede bulunmaktadr. lenen bir sua kar bir gnahn takdir
edilmesi ve yaplan her iyiliin en az on olmak zere yedi yz misli ve daha fazla
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
45
sevap ile karlk grmesi phesiz ki, adalet deil, ltuftur. Yce Rabbimiz, yapt-
mz iyiliklerin karln takdir ederken, ayet adaletiyle muamelede bulunacak ol-
sayd sevap hanemize hibir ey yazmayabilirdi. nk hayr olarak yaptklarmz,
Allahn verdii nimetlerin karl olamazlar.
Yce Mevlmz, bizlere hayat, shhat ve madd imknlar gibi nice nimetler vermi,
bunlardan istifade etmekteyiz. Hayatiyetimizin srmesi iin kullandmz hava, su,
gne, yiyecekler vs. hep Onun mlkdr. Onun mlknden faydalanp, Onun
mahlkatnda tasarrufta bulunmaktayz. Bunlara kar minnet, kr ve kulluk bor-
cumuz vardr. Yaptmz hayrlar hibir surette mazhar olduumuz nimetlere bedel
olamazlar. yle ise, mkelle olduumuz ibadetler ve ilediimiz hayrlar aslnda
bizlere daha nce verilmi nimetlere mukabil kk bir kr niteliindedir. Eda
ettiimiz ibadetler ve ilediimiz iyilikler, ahirette kavumay umduumuz nimetle-
rin yatrm da deildir. Yce Mevlmz, engin ltfunun ve snrsz merhametinin bir
tezahr olarak yaptmz iyilik ve ibadetlere gelecekte cret takdir buyurmu ve
cennet vaat etmitir. u halde unu kesin olarak bilmemiz gerekir ki; gelecekte bize
bahedilecek nimetler tamamen Allahn ltfu ve rahmetidir.
Rahmeti sonsuz Rabbimiz, adaletinin gerei olarak ktlk yapanlara yaptk-
larnn karlyla mukabelede bulunabilecekken, kul hakk ihlali veya irk gibi
gnahlarn dndakileri de diledii kullar iin affedebilecei mjdesini vermektedir
(Ns, 4/48). Yaptmz hayr ve hasenatlarn nezd-i ilhde bir deer ifade etmesi ve
her eyden daha kymetli olan rzay ilhyi kazanabilmemiz iin her trl iimizde
riya ve gsteriten uzak bir ekilde ihlasla hareket etmemiz gerekmektedir.
46
YLK VE TAKVADA YARDIMLAMAK*

,,

-

_ . -

, .

,
_, .

. ,

.|

t . .

-.

; . .

_,

.

| t ,

t,

t . . ,

. .

-,

L .t

,.

| -

t. .

, _ .

x. .,

| , , .

|
. t ..

.|

| _

| . . t ..

.. ..

- . .

_ . ,

. .

. .

.,

. .

. .

,.

; _

| .
Ey iman edenler! Allahn (koyduu din) nianelerine , haram aya , hac
kurbanna, (bu kurbanlklara takl) gerdanlklara ve de Rablerinden bol
nimet ve honutluk isteyerek Kbeye gelenlere sakn saygszlk etmeyin.
hramdan ktnzda (isterseniz) avlann. Sizi Mescid-i Haramdan
alkoydular diye birtakmlarna beslediiniz kin, sakn ha sizi, haddi amaya
srklemesin. yilik ve takva (Allaha kar gelmekten saknma) zere
yardmlan. Ama gnah ve dmanlk zere yardmlamayn. Allaha kar
gelmekten saknn. nk Allahn cezas ok iddetlidir. (Mide, 5/2)
Bu ayet-i kerime bizlere, hukuka riayeti, intikam duygularndan kanarak hak
ve adalet lleri ierisinde, iyilikler hususunda yardmlama ve dayanmada bu-
lunmay emretmekte, gnah ileme ve dmanlk yapma gibi slamn zyle ba-
damayan her trl yardmlamay da yasaklamaktadr.
Bu ayetin bulunduu sure, en son inen surelerdendir. Mslmanlar daha ilk an-
dan itibaren iyilik yapma, hayr ileme ve ktlkten sakndrma hedene ynelten
Kuran- Kerim, yirmi sene sren bir terbiye srecinin sonunda da bu ilkelere
yeniden vurgu yapmaktadr. Bylelikle, yirmi sene boyunca fertlerin ruhlarna
ektii iyilik tohumlarnn mahsuln toplum apnda devirmekte, birer fazilet abi-
desi hline getirdii insanlardan, byklklerine yarar bir ekilde ve takatlerince
iyilik ve takva zere yardmlama beklemektedir.
* Dr. Yksel SALMAN
47
Ayn ayette yer alan, Sizi Mescid-i Haramdan alkoydular diye birtakmlarna bes-
lediiniz kin, sakn ha sizi, haddi amaya srklemesin... ifadeleri de ayn hassasiyeti
destekler mahiyette olup, dikkatlerimizi ayn noktaya ekmektedir. nk ayetin
birinci derecede muhataplar, gemite hakszla uram, ancak imdi stn du-
ruma gelmi ve kendilerine zulmedenlerden intikam alabilecek duruma ulam
kiilerdir. Mekke fethedilmi; Mslmanlar Kbeyi ziyaret etmekten alkoyanlar
ksa zamanda malp duruma dmlerdir. Kuran onlar byle bir durumda iken
uyarmakta, onlara faziletin adresini gstermekte ve adeta yle demektedir:
Hani, dmanlarnz, birbirlerine yardm ederek size hakszlk etmilerdi ya, sakn
siz de ayn eyi onlara yapmayn. Kin ve intikam hisleriyle hareket etmeyin; onlar gibi
ktlk ve dmanlk iin yardmlamayn. Size yaraan; intikam almak, dmanlk gt-
mek, hakszlk yapmak deildir. Size yakan; iyilik ve takvadr; siz bunlarda birbirinizle
yardmlamaya bakn.
Zekt vermekten, tatl sz ve gler yzle davranmaya varncaya kadar her eyin
iyilik kapsamnda bulunduunu dnrsek, dinimizin yardmlama snrn ne ka-
dar geni tuttuunu daha iyi kavrarz.
yilik, Allaha, ahiret gnne, meleklere, kitap ve peygamberlere iman edenlerin; mala
olan sevgilerine ramen, onu yaknlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalma, (ihtiyacn-
dan dolay) isteyene ve (zgrlkleri iin) klelere verenlerin; namaz dosdoru klan,
zekt veren, antlama yaptklarnda szlerini yerine getirenlerin ve zorda, hastalkta ve
savan kzt zamanlarda (direnip) sabredenlerin tutum ve davranlardr. (Bakara,
2/177)
Takva; erdemli davranmak, kulluk bilincini iimizde canl tutmak, yce Allaha
iman edip Onun emir ve yasaklarna uyarak Ona kar gelmekten saknmak, dnya
ve ahirette insana zarar verecek, ilh azaba sebep olabilecek inan, sz ve davran-
lardan saknmak, Allaha kar sorumluluk bilinciyle davranmaktr.
Saymakla bitirilemeyecek kadar ok olan iyiliklerin bir yar havas iinde ya-
plmas ve Mslmanlarn bu hususta birbirleriyle yardmlamas din bir grevdir.
Dinimiz, fertlerin birbirleriyle yardmlama ve dayanmalarn, birbirlerine iyilikte
bulunmalarn inan ve takvadan kaynaklanan kardeliin bir gerei olarak grmek-
tedir.
phesiz, yardmlama ve dayanma sosyal bir varlk olmann ve birlikte yaa-
mann bir gereidir. Ancak bu yardmlama hukuk ve ahlak ilkelerine, insanln
ortak deerlerine aykr olmamaldr. nk hukuk ve ahlak esaslar gzetilmeden
yaplan yardmlamann slam nazarnda hibir deeri yoktur; nk slam, haksz-
la yardm zulm sayar ve engellenmesini emreder. Sevgili Peygamberimiz, Zalim
de olsa mazlum da olsa kardeine yardm et! buyurmu, bunun zerine Ey Allahn
48
Resul! Kardeim mazlum ise yardm ederim, zalim ise nasl yardm edeyim? diye
sorulduunda, Hz. Peygamber, Onun zulmetmesine engel olursun, senin ona yardmn
budur cevabn vermitir. (Buhar, Mezalim, 4, krah, 7)
Hi phesiz hayr retme idealindeki insanlar arasndaki yardmlamalar, iyi-
lii yayma amacna ynelik yardmlamadr. Herkesin yapabilecei bir iyilik de
mutlaka vardr. Mslman yalnz bu iyilikleri yapmakla kalmamal, bakalarnn
da bunlar yapmasna yardmc olmal, onlar da iyilik ve yardm konusunda tevik
etmelidir. nk yce Allah, iyilikte ve ktlkten saknmada yardmlamamz
emretmitir. Allah iin iyilik yapan, Allah iin madd ve manev yardmda bulunan
kimsenin mkfatn da phesiz yce Mevlmz verecektir (Bk. r, 42/23).
yilikte yardmlamak kadar ktlkten alkoymaya almak da Mslmanlarn
din-ahlak grevleri arasndadr. Allah Tel; Gnah ve dmanlkta yardmlamayn
buyurmutur. Kuran- Kerimde, iyilii emretmek, ktlkten alkoymak, erdemli
insanlarn zellii olarak zikredilir. Btn peygamberler bu emri yerine getirmi ve
kendilerine gnderildikleri topluluklar fenalktan alkoymaya almlardr. Pey-
gamberlerinin tlerini dinlemeyen sriloullar hakknda Cenab- Hakk;
Onlar, birbirlerini, yaptklar ktlkten alkoymazlard. Gerekten ne kt i yap-
yorlard (Mide, 5/79) buyurmutur.
Bu yzden, dinimiz, iyilii emretmeyi ve ktlkten alkoymay (emr-i bil-
marf, nehy-i anil-mnker) Mslmanlarn yapmalar gereken nemli grevler
arasna almtr.
49
YLK VE TAKVADA YARDIMLAALIM, GNAH
VE DMANLIKTA DEL*

,,

-

_ . -

, .

,
_, .

. ,

.|

t . .

-.

; . .

_,

.

| t ,

t,

t . . ,

. .

-,

L .t

,.

| -

t. .

, _ .

x. .,

| , , .

|
. t ..

.|

| _

| . . t ..

.. ..

- . .

_ . ,

. .

. .

.,

. .

. .

,.

; _

| .
Ey iman edenler! Allahn (koyduu din) nianelerine , haram aya , hac
kurbanna, (bu kurbanlklara takl) gerdanlklara ve de Rablerinden bol
nimet ve honutluk isteyerek Kbeye gelenlere sakn saygszlk etmeyin.
hramdan ktnzda (isterseniz) avlann. Sizi Mescid-i Haramdan
alkoydular diye birtakmlarna beslediiniz kin, sakn ha sizi, haddi amaya
srklemesin. yilik ve takva (Allaha kar gelmekten saknma) zere
yardmlan. Ama gnah ve dmanlk zere yardmlamayn. Allaha kar
gelmekten saknn. nk Allahn cezas ok iddetlidir. (Mide, 5/2)
Yce dinimiz slam, Allahn insanlar iin setii en son ve en mkemmel dindir.
Dinimizin en nemli zellii btn insanl iyilie, gzellie, hakka, adalete, bara
ve kardelie armasdr. slam retisinde btn insanlar balangta ayn anne ve
babadan meydana gelmi olmalar sebebiyle byk bir ailenin fertleri gibi mminler
de kendi aralarnda bir vcudun azalar gibi deerlendirilmektedir. Bu durum; bir-
likte yaama kltr, toplumsal huzur ve barn tesisi, yardmlama ve dayanma
gibi konularda ok nemli bir anlay ortaya koymaktadr.
* Yunus AKKAYA
50
Yardmlama ve dayanma dinimizin nemle zerinde durduu hususlardan bi-
ridir. nk toplumda huzur, bar ve gven ortamnn oluturulmas, insanlarn
dzenli almasnn yannda birlik ve beraberlik ierisinde yaamas ve yardmla-
mas ile mmkndr. Okuduumuz ayet-i kerimede yce Rabbimiz; bizleri iyilik
ve takva hususunda birbirimize yardm etmemiz; gnah ilemek, intikam almak,
dmanlk etmek, insan haklarn inemek gibi hususlarda ise birbirimize yardm
etmememiz ve Allaha kar saygl olmamz hususunda uyarm, aksi takdirde id-
detli azaba urayacamz haber vermitir.
Kuran- Kerimde bizlere bildirilen iyilik, tm hayatmz kapsayan bir ahlak
eklidir ve bizim zaman zaman deil, tm hayatmz boyunca uygulamamz gere-
ken bir ibadettir. Saymakla bitmeyecek kadar ok olan bu tr davranlar bir yar
havas iinde yapmaya almalyz. Herkesin yapabilecei bir iyilik mutlaka vardr.
Hatta iyilik olarak deerlendirilebilecek davranlar sadece yapmakla kalmamal,
bakalarnn da yapmasna yardmc olmalyz. evremizdeki insanlar iyilik yapma-
ya ve yardmlamaya tevik etmeliyiz. nk Allah Tel, iyilik yapmak, ktlkten
sakndrmak hususunda yardmlamamz emretmitir. Allah iin iyilik yapan, Allah
iin madd ve manev yardmda bulunan kimsenin mkfatn da phesiz yce
Mevlmz verecektir.
Yardmlamamz istenen bir dier konu da takvadr. Takva kavram, bata,
Allaha kar gelmekten saknmak Onun emir ve yasaklarna hassasiyetle riayet et-
mek anlamna gelir. Ayrca ahirette insana zarar verecek, sonsuz bir azaba yol aa-
cak ve dnyada da sknt, felaket gibi eylere neden olacak eylerden saknmak-ko-
runmak, nefsi her trl gnah ve isyandan korumak anlam da tamaktadr. Dier
taraftan takva, evrensel deerleri, erdemleri edinme ve bunlarn ztlarndan titizlikle
kanmay da ifade etmektedir.
Bizler hem insanlk ailesinin bir ferdi olarak hem de mminler olarak iyilik ve
takvada yardmlama bilincimizi daima canl tutmalyz. Bu balamda evremize
kar duyarl olmalyz. evremizde yaanan olumsuzluklara tepkisiz kalmamz ve
bana dokunmayan ylan bin yaasn mantyla hareket etmemiz asla bize yakan
bir davran olamaz. Komusu aken tok olarak yatmann doru olmadn nemle
vurgulayan bir peygamberin mmeti olarak insanlara kar sorumluluk bilinci ile
hareket etmeli ve onlarn yararna olan davranlara ynelmeliyiz.
yilik yapmak ve bu konuda yardmlamak kadar, ktlkten sakndrmak da
bizim iin nemli bir grevdir. Grdmz ktlkleri, ister byk ister kk
olsun, elimizle dzeltmeye ve meydana gelebilecek olan fenala engel olmaya al-
malyz. Bunu yapmaya gcmz yetmezse ktlk yapanlara nasihat etmeli, yap-
tklarnn irkinliini anlatmal, szle onlar ktlkten vazgeirmeye almalyz.
51
Bunun iindir ki dinimiz, iyilii emir ve ktlkten alkoymay (emr bil-marf
nehy anil-mnker) Mslmanlarn yapmalar gereken en nemli grevleri arasna
almtr. Bir defasnda Hz. Peygamber (s.a.s), Zalim de olsa mazlum da olsa kardeine
yardm et! buyurunca, Ey Allahn resul! Kardeim mazlum ise yardm ederim,
zalim ise nasl yardm edeyim? diye sorulmu, Reslullah da Onu zulmetmekten
engellersin, senin ona yardmn budur cevabn vermitir (Buhr, Mezalim, 4; krh,
7). Zalime yardm, onun zulmne engel olmak olduuna gre; bizler zalimin zul-
mne engel olmak suretiyle hem mazluma hem de zalime yardm etmi olacaz.
Sonu olarak unu syleyebiliriz: Bizleri yaratan Allah, hi phesiz bizim ih-
tiyalarmz ve dnyada nasl bir hayat yaayarak huzur bulabileceimizi de en
iyi bilendir. Dolaysyla bizim izlememiz gereken yol, yce Rabbimizin bildirdii
hususlara riayet olmaldr. Nitekim Allah her dnemde peygamberleri ve kitaplar
araclyla insanlara yol gstermi, raz olaca dnce, davran, ahlak ve yaam
biimini insanlara haber vermitir. Allahn rettii bu yaam tarzn ve ahlak mo-
delini uygulayanlar, hem dnyada hem de ahirette mutlu olmular, huzurlu ve gzel
bir yaama kavumulardr.
Yce rabbimizin bizlere rettii gzel ahlaki ilkelerden birisi olan iyilik ve
takvada yardmlama, ktlk ve dmanlkta yardmlamama anlayn hayatta
olduumuz srece her zaman uygulamaya almalyz. Mslman; Allahn emir-
lerine uyan, Kuran ahlakn titizlikle uygulayan, dnyay gzelletiren, imar eden,
bar ve huzuru hkim klmak iin alan insandr.
52
KADINLARIN PEYGAMBERMZE BATI*

,,

-

_ . -

, .

; _

.,

; t , .

.t

, _

.,

| .

, . .

,t ., t . . .

t -

.| t ,

t,
_

, .,

. .,

, | -

,,

. ,

_ ,, .,

., t. ,.

, _, .

t,

_ .

;

|.

.,

; _, .

,
,,

-

_ ,

. x. .

_ , .

,t .

. .
Ey Peygamber! Mmin kadnlar, Allaha hibir eyi ortak komamak,
hrszlk yapmamak, zina etmemek, ocuklarn ldrmemek, elleriyle
ayaklar arasnda bir iftira uydurup getirmemek, hibir iyi ite sana kar
gelmemek konusunda sana biat etmek zere geldikleri zaman, biatlarn
kabul et ve onlar iin Allahtan balama dile. phesiz Allah, ok
balayandr, ok merhamet edendir. (Mmtehine, 60/12)
Mmtehine suresinde ilenen konulardan biri de Peygamber (s.a.s)e gelerek biat
etmek isteyen kadnlarn durumudur.
Dilimizde; bir kimsenin egemenliini tanma, ballk, itimat bildirmek anlam-
larna gelen biat, Arapada beyat olarak kullanlmaktadr. Ayetteki biat; dinin temel
emir ve yasaklarna riayet edeceine, Peygamberimize isyan etmeyeceine ve emrin-
de olduuna dair sz vermektir.
Hz. Peygamber, kendini tasdik edenlerden sadakat yemini almtr. Ancak bu
aslnda, Hz. Peygamberin ahsna deil, onun araclyla yce Allahadr. Nitekim
Kuran- Kerimde, Sana biat edenler ancak Allaha biat etmi olurlar. (Fetih, 48/10)
buyurulmaktadr.
Hudeybiyede Mslmanlarn, Hz. Peygambere ballk gstereceklerine, ge-
rektiinde birlikte savaacaklarna dair sz vermelerine slam tarihinde Beyatur-
Rdvan denilir.
* Dr. Hamdi TEKEL
53
Hudeybiye antlamasna gre mriklerden kap gelen mminler kadn olsun
erkek olsun, onlara iade edilecekti. Mmtehine, 60/10.yete gre ise, Mslmanlara
snan mmin kadnlar, onlarn nikhnda kalamayacaklar iin Mekkeye (mrik-
lere) iade edilmeyecektir.
Hz. Peygamber Allahn dinini anlatmaya hayat boyunca gayret ederek Hz.
brahimin tebli ettii Hanif dininden kalan ve bir rf olarak devam ede gelen hac
mevsimlerinde, engellemelere ramen civardan gelenlere slam tebli eder, onlar
tevhide arrd. Byle bir hac mevsiminde, Medineden gelen 12 kii Allahn dini-
ni kabul ederek, Allaha irk komamak, hrszlk ve zina yapmamak, ocuklarn
ldrmemek, namus iftirasnda bulunmamak, maruf eylerde Peygambere isyan et-
memek zere biat edince Peygamberimize ilk biat gereklemiti.
Ertesi yl daha kalabalk grupla Peygamberimize gelip, Hem dar, hem rahat g-
nmzde; hem houmuza giden, hem de gitmeyen halde seni dinleyeceiz ve sana
itaat edeceiz. Seni kendimize tercih edeceiz. Komutanlarmza muhalefet etmeye-
ceiz. Gerekirse savaacaz. Nerede olursak olalm, hakk syleyeceiz. Allah yo-
lunda kimsenin ayplamasndan korkmayacaz diyerek biat ettiler.
Bu biattan sonra da Peygamberimiz Allahtan ald emir gerei kadnlarn biat-
larn kabul ederek onlara baz tavsiyelerde bulunmutur. Yce Allah, bu uygulama
ile kadnlarn da biatlarnn alnmasn zel bir ekilde Peygamberimize bildirmi ve
erkekle kadn arasndaki ayrm ortadan kaldrmtr. Peygamberimizin vefatndan
sonra da mahiyetinde baz deiiklikler olsa da biat devam etmitir.
Kurann gnderildii cahiliye toplumu; kadnlarn mal ve kir hrriyetinin
bulunmad, kadnlara hibir deer verilmedii, eya yerine konularak alnp sa-
tld, ocuk bekleyen ailelerin kz ocuu doarsa matem ve yas tuttuklar, biraz
byynce de kz ocuklarnn diri diri zorla topraa gmld bir zaman dili-
midir. O dneme baktmz zaman dnyann dier blgelerinde de kadnlarn du-
rumunun pek i ac olduunu syleyemeyiz. Gnmzde ise kadnlar haklarn
ancak mcadele ederek elde ederken slam, kadnlar sokaa dkmeden haklarn
kendilerine sunmutur.
Bu biatn ierii kadar, biatn taraar da Kurann mesaj asndan nemlidir.
Biat uygulamas ile ilgili bir rivayete gre, kadnlar biat szlerini tamamladklar
zaman, Reslullah elinizden geldiince ve g yetirebildiiniz lde buyurmu;
kadnlar da Allah ve Resul bize kendimizden daha merhametli diyerek onun rah-
met peygamberi olduunu vurgulamlardr. (Geni bilgi iin bk. Kuran Yolu, V/249-252)
54
KBE: BADET AMACIYLA
YAPILAN LK MABET*

,,

-

_ . -

, .

,
t

. . t .

,, t,

_, .

|t .

||

. . t: t . .

:.

,

.

.|| _

. , ,,

: _ .

. . ,

L. .

_ . , , .

.| _

| .

t. .

| - _ .

,, .

_, .

|t .

_ .

_ .

phesiz, insanlar iin kurulan ilk ibadet evi elbette Mekkede, lemlere
rahmet ve hidayet kayna olarak kurulan Kbedir. Onda apak deliller,
Makam- brahim vardr. Oraya kim girerse, gven iinde olur. Yolculuuna
gc yetenlerin haccetmesi, Allahn insanlar zerinde bir hakkdr. Kim
inkr ederse (bu hakk tannmazsa), phesiz Allah btn lemlerden
mstanidir. (Kimseye muhta deildir, her ey Ona muhtatr). (l-i
mran, 3/96-97)
Biz Mslmanlarn kblesi olan Kbe, lemlere bereket ve hidayet kayna olarak
yeryznde insanlar iin kurulan ilk binadr. Yce Rabbimizin emriyle Hz. bra-
him ve olu smail (a.s) tarafndan yaplmtr (Bakara, 2/124-129). Kbe-i Muazzama,
Mekkede Mescid-i Haram denilen mabedin ortasnda yaklak 13 m. yksekliin-
de, 11-12 m. eninde tatan yaplm drt ke bir binadr. zeri hac yetlerinin
yazl olduu siyah ipek bir rt ile rtldr. Bu rt her yl hac mevsiminde
yenilenmektedir.
Mescid-i Haram; ortasnda Kbenin bulunduu byk bir mabettir. Bu mescide
Harem-i erif de denir. Hz. Peygamber (s.a.s) dneminde kk bir alandan ibaret
olan Harem-i erif, Hz. merin emriyle geniletilmi, etraf da duvarla evrilmi-
tir. Mescid-i Haram, gnmze kadar ihtiya duyulduka geniletilmitir.
* Dr. Mehmet CANBULAT
55
Drt kesi bulunan Kbenin kelerinin her birinin ayr bir ismi vardr. Bun-
lardan dou kesine Rkn Hacer-i Esved, gney kesine Rkn Yemn, bat
kesine Rkn m, kuzey kesine Rkn Irki (Irak kesi) ad verilmektedir.
Dou kesinde Hacer-i Esved bulunmaktadr. Siyah ta anlamna gelen Hacer-i
Esved, Hz. brahim tarafndan tavafa balanacak yere iaret olmak zere dou k-
esine konulmutur. Kuzeydou duvarnda, Hacer-i Esved kesine yakn yerden 1,
97 metre ykseklikte bulunan altn kapl bir kaps vardr. Kap ile Hacer-i Esved
arasnda kalan blme ise Mltezem ad verilir.
Kbenin kuzeybat duvarnn karsnda, yerden 1,25 metre ykseklikte yarm
daire eklinde bir duvar bulunmaktadr. Bu duvara Hatim ad verilmektedir. Kbe
ile bu duvar arasnda kalan bolua da Hicr-i Kbe, Hicr-i smail veya Htra
denir. Kbenin Hatime bakan duvarnn st ortasnda Mizab- Kbe denilen bir
oluk bulunmaktadr. Altndan yaplm olduu iin halk arasnda Altn Oluk diye
isimlendirilmitir. Mescid-i Haramn ierisinde Kbeden baka Makam- brahim
ve Zemzem kuyusu da bulunmaktadr.
Kbenin ibadet hayatmzdaki nemi byktr. ncelikle biz Mslmanlarn
kblesi olduu iin yeryznn neresinde olursak olalm namazlarmz Kbeye
ynelerek klarz. Mescid-i Haramda namaz klyorsak, bulunduumuz yerden
Kbeye yneliriz. Ayrca, haccn iki rknnden biri olan tavaf, Kbenin etrafnda
yedi defa dnlerek yaplr. Yce Rabbimizin, evim dedii Kbe (Hac, 22/26), Kuran-
Kerimde bu ismi dnda, el-Beytl-Haram (sayg evi) (Mide, 5/2), el-Beytl-
Muharrem (Haram evi) (brhim, 14/37; Mide, 5/2), el-Beytl-Atk (eski ev) (Hac, 22/29,
33), el-Beytl-Mamr (imar edilmi ev) (Tr, 52/4) ve el-Beyt (ev) (Bakara, 2/125, 127)
isimleri ile de anlmaktadr.
56
KBE: BEYTULLAH KIBLEGHIMIZ*

,,

-

_ . -

, .

,
,, .

t.

, .

| . . ,, .

. . _ .

t. .

.||

,t . . , , .

| t .

| . -

.|

| _, . :t .

| _, .

L|| _ . ,,

_, . . .

Hani, biz Kbeyi insanlara toplant ve gven yeri klmtk. Siz de
Makam- brahimden kendinize bir namaz yeri edinin. brahim ve smaile
yle emretmitik: Tavaf edenler, kendini ibadete verenler, rk ve secde
edenler iin evimi (Kbeyi) tertemiz tutun. (Bakara, 2/125)
Kbe, Kuranda Rabbimizin evi olarak isimlendirilmitir. Bu yce mekn, Rab-
bimizin izniyle, maddi ve manevi bereketlerle kuatlmtr. Kbe denince akla
Kuranda ismi pek ok kez zikredilen brahim (a.s) ve olu smail (a.s) gelir.
Hatrlanaca zere brahim (a.s) ei Hacer ile olu smaili Allahn emri ile ku
konmaz, kervan gemez bir yer olan Mekkeye gtrmt. Bu elverisiz ortam,
yanlarnda birka gnlk yiyecei ve suyu olan bir kimse iin yaamaya elverili
deildi. Tarih kitaplarnda geen bilgilere gre brahim, Cebraile; Bizi buraya ge-
tirmeni Rabbim mi emretti sorusuna evet cevab alnca arkasna bakmadan oradan
ayrlmaya koyuldu. Hacer, yavrusu ile birlikte yaam koullar elverisiz olan bu
yere kendini brakan eine ayn soruyu yneltiyordu. Bu iin Allahn emri olduu-
nu renen Hacer annemizin cevab yce bir teslimiyetin de ifadesidir: Mademki
Rabbim emretti. yle ise, Allah, bize yeter.
Rabbinin emrine teslimiyet gstererek canlarn byle bir ortama brakan bra-
him (a.s) Rabbine yle yalvaryordu:
Rabbimiz! Ben ocuklarmdan bazsn, senin kutsal evinin (Kbenin) yannda ekin
bitmez bir vadiye yerletirdim. Rabbimiz! Namaz dosdoru klmalar iin (byle yaptm).
* Dr. Fatih YCEL
57
Sen de insanlardan bir ksmnn gnllerini onlara meylettir, onlar rnlerden rzklandr,
umulur ki krederler. (brahim, 14/37)
brahimin, Hacerin ve smailin Allaha olan gvenini hi Rableri boa karr
myd? O, Kim Allaha gvenirse, Allah ona yeter (Talak, 65/3) buyurmuyor muydu?
Nitekim yle de oldu. Rabbimiz bu beldeyi rahmetinin simgesi olarak zemzem suyu
ile hem bereketli hem de gvenli bir yer yapt. nsanlarn gnln oraya aktt. Dn
olduu gibi, bu gn de tm mminlerin gnl oradadr.
Bu emin beldede Haremin snrlar da Cebrail (a.s)in rehberliinde belirlenmi-
tir. Artk sra Kbenin temellerinin ykseltilmesine gelmiti. Rabbimiz bu yce iki
Peygambere bir ev yapmalarn emretmiti. O ev ki, Rahmann evi Beytullah idi.
Rabbimiz ayetinde bu durumu yle anlatr:
Hani brahim, smail ile birlikte evin (Kbenin) temellerini ykseltiyor, Ey Rabbimiz!
Bizden kabul buyur! phesiz sen hakkyla iitensin, hakkyla bilensin diyorlard. (Bakara,
2/127)
Rabbimizin emri ile Kbenin inaat tamamland. Bylece nsanlar iin kuru-
lan ilk ibadet evi, elbette Mekkede, lemlere rahmet ve hidayet kayna olarak kurulan
Kbedir. (l-i mrn, 3/96) ayet-i kerimesinde bildirilen yce mabet tamamlanm
oldu.
Bu yce beldeyi ziyaret etmek, orann manevi havasndan istifade etmek gc
yetenlere bir bor klnmtr:
Yolculuuna gc yetenlerin haccetmesi, Allahn insanlar zerinde bir hakkdr. Kim
inkr ederse (bu hakk tannmazsa), phesiz Allah btn lemlerden mstanidir. (Kim-
seye muhta deildir, her ey Ona muhtatr.) (l-i mrn, 3/97)
Gnlmzn her an birlikte att gnde be defa kendisine yneldiimiz,
kbleghmz Kbe, Rabbimizin evi olarak her an misarlerine bereketler ihsan et-
mektedir. Kbeye, hacca ve hacdaki ibadetlere sayg dinimizin bir gereidir. Orada
makam brahim vardr. Atamz brahimin temiz tuttuu gibi, Beytullahn hepimiz
tarafndan temiz tutulmas yce bir grevdir. Ayrca bu yce beyti ziyarete giden
bir mmine yakmayan, tartma, mnakaa ve gnah ileme gibi davranlardan
uzaklalmas yine Rabbimizin bir emridir. nk oras bir arnma merkezidir. Rab-
bimizin ifadesiyle Belli (madd-manevi) faydalara ahit olma (Hac, 22/28) yeridir.
58
KADR GECES: BN AYA BEDEL
ZAMAN DLM *

,,

-

_ . -

, .

..

, . .

_ .

, -

| ,

| ,

| t .

,,

t .

| ,

| _ t .

L . _

. - _ .

: _ .

, t ,,

| .

|
phesiz, biz onu (Kuran) Kadir gecesinde indirdik. Kadir gecesinin
ne olduunu sen ne bileceksin! Kadir gecesi bin aydan daha hayrldr.
Melekler ve Ruh (Cebrail) o gecede, Rablerinin izniyle her trl i iin iner
de iner. O gece, tan yerinin aarmasna kadar bir esenliktir. (Kadr, 97/1-5)
Ramazan aynn son gnlerinde, pek ok hayr ve bereketi bnyesinde barnd-
ran, manev haz ve vecdin dorua ulat, bin aydan daha hayrl bir geceyle her yl
buluuyoruz. Bir taraftan rahmet ve bereketi bol bir ay geride brakmann hznn
yaarken, dier taraftan anlamna uygun idrak edildii takdirde insann ancak bir
mr boyu elde edebilecei sevab kazanabilecei Kadir gecesine ulamann sevin-
cini yayoruz.
Bilindii gibi zamanlar ve meknlar; kendilerinde meydana gelen nemli olay-
larla deer kazanrlar. Araplar buna erefl-mekn bil-mekn adn verirler. Yani
mekn ereni iindekinden alr anlamna gelmektedir. rnein Yesrib kentini nur-
lu Medine hline getiren olay, Hz. Peygamberimizin bu ehre terif etmesi ve burada
medfun bulunmasndan deil midir? Aynen bunun gibi Kadir gecesi de kadrini,
kymetini, deerini kitabmz Kurann o gece nazil olmaya balamasndan almak-
tadr. yleyse bir Mslman olarak bu gece kitabmz Kurana kar grevlerimizin
neler olduuna bir kez daha bakp ona gre hareket etmeliyiz. phesiz llerimize
faydas dokunmakla birlikte esasen iindeki emir ve yasaklarla, gzel ahlak kaidele-
riyle asl biz dirilere bir nasihat ve hakikat kitab olan Kuran yeniden kefetmenin
heyecann yakalamalyz.
* Do. Dr. mer YILMAZ
59
Kuran- Kerimin nzul, biz Mslmanlar hatta tm insanlk lemi iin dnya
tarihinin en nemli hadisesidir. Bir Mslman olarak, Allah tarafndan Cebrail (a.s)
vastasyla Hz. Peygambere, dolaysyla da bizlere gnderilmi kitabn mesajn anla-
mak ncelikli grevlerimiz arasnda yer almaldr. Bu itibarla, Kadir Gecesi; Kuran
renme ve Reslullah tanma, bize ngrd fazilet ilkeleri dorultusunda yaa-
ma ve her trl ktl terk etme vesilesi kabul edilmelidir. nk Kurann ge-
tirdii ilke ve prensiplerin znde aydnlk, hogr, dostluk ve kardelik vardr. O,
insanlar arasnda sevgi, uzlama, yardmlama, kardelik ve istikrar salayacak; fert
ve toplum plannda pek ok ahlak ve sosyal problemin hak ve adalet erevesinde
zlmesine k tutacak ve insanlara gelime yollarn gstererek onlar gelecee
hazrlayacak ilh lleri ieren bir kitaptr.
Nitekim bu durum, Biz Kurandan, mminler iin ifa ve rahmet olacak eyler
indiriyoruz... (sr, 17/82) ayetiyle dile getirilmektedir. Bin aydan daha hayrl bu ge-
ceyi tam anlamyla ihya etmek demek, dnya ve ahiret mutluluunu ieren kitab
okumamz, renmemiz, ocuklarmza retmemiz, anlamamz, emir ve yasakla-
rna uymamz, ksaca onu yaamamzla mmkn olacaktr. Kuran sadece llere
ve baz gn ve gecelerde okunmak iin gnderilmi bir kitap olarak grmemeliyiz.
O halde bu gecenin bir Kuran gecesi olduunu bilerek deerlendirelim. Ayrca
bu gece af ve maret gecesidir. Bu gece muhasebe gecesidir. Kadir gecesi vesilesiyle
kendimizi bir hesaba ekelim. Evladmzdan bize itaat etmesini bekliyoruz ama ken-
dimiz bizi yaratan, yaatan, rzk ve salk veren yce Allaha ne kadar itaat edebili-
yoruz. Bu gece, tvbe ve yeniden dou gecesidir. Kulluumuzun yeniden farkna
vararak, Ona boyun eme, emir ve yasaklarna riayet edebilmedeki hassasiyetimizi
gzden geirelim. Bu gece tan yeri aarncaya kadar Allahn mahlkata merhamet
gzyle bakt, her el aann duasnn kabul edilecei gecedir. Senede ancak bir
defa gelecek bu zaman dilimini gaetle geirmeyelim. Bizim gibi gnah ok kullar
iin bulunmaz olan bu frsat iyi deerlendirip, Allaha daha iyi bir kul, Peygambe-
rine daha iyi bir mmet olmann yollarn arayalm.
60
KFRLERN EBED CEHENNEMLK OLUU*

,,

-

_ . -

, .

,

..

; t

,|

-,

.,

t ,, _,

.|t -

, . . , ,

. .

_,

| _ .

phesiz Allah, kfirlere lanet etmi ve onlara alevli bir ate hazrlamtr.
Onlar, orada ebed olarak kalacaklardr. Hibir dost, hibir yardmc
bulamayacaklardr. (Ahzb, 33/64-65)
Btn dinlerde, iman ve ibadet esaslarnn yannda, kurtulu konusu da ilen-
mektedir. Her din, mensuplarn kurtulua eritireceini iddia ederek, onlar kendi-
sine balamaya almaktadr. Ama slamdan baka hibir din insanlar kurtulua
eritiremeyecektir. nk kurtulu denilince aklmza gelen ey; hem bu dnyada,
hem de bu dnyadan sonraki hayatmzda, huzurlu ve mutlu olmaktr. Bu mutlu-
luu salayabilecek tek din, bizim dinimiz slam dinidir.
slam dinini ve onun getirdii gzellikleri inkr eden insanlar ne yazk ki her
asrda bulunmutur. Daha slamn tebli edildii yllarda, zellikle Mekke ve ev-
resinde ok yaygn olan puta tapanlar bile kendi dinlerini kurtarc zannediyorlar,
putlarn onlar kurtaracana inanyorlard. Daha sonraki asrlarda da dini inkr
edenler olmutur, bugn de vardr, belki gelecek asrlarda da olacaktr. Bu inkrclar
da kurtuluu baka yerlerde aramaktadrlar. Ama ne yazk ki onlar, slamn g-
zelliklerini inkr ederek kaybettikleri eyi, hibir yerde bulamayacaklardr. nk
yukarda metnini ve mealini verdiimiz ayete gre; Allah inkr edenlere lanet etmi
ve onlar iin; adna cehennem dediimiz, alevli bir ate hazrlamtr. Bylesi alevli
bir atele cezalandrlrken mutlu ve huzurlu olmak yani kurtulua ermek, elbette
mmkn olmayacaktr. stelik inkr edenler ceza ekecekleri cehennemde geici
olarak kalmayacaklar, sresiz, ebed olarak kalacaklardr (Bakara, 2/39, 81; Nis, 4/140;
Enfl, 8/36; Rad, 13/5; Zuhruf, 43/74). Ayrca ne medet umduklar putlar, ne de yanl
inanlar, onlara fayda salayacaktr. nk inkr edenlerin br dnyada hibir
dostu, hibir yardmcs bulunmayacaktr.
nkr edenler bu dnyada ne kadar zengin ve varlkl olurlarsa olsunlar, ne kadar
fazla ocuklar ve kalabalk aileleri bulunursa bulunsun, mallar ve evlatlar, onlara;
* Mustafa KILI
61
Allahn azabna kar bir yarar salamayacak ve onlar ebed kalacaklar cehennem-
den kurtaramayacaktr (l-i mrn, 3/116; Mcdele, 58/17).
Ebed cehennemlik olan krlerin cehennemden kap kurtulmalar mmkn
deildir. nk her ne zaman cehennemden kmak isteseler, oraya geri dndr-
lecekler ve onlara Yangn azabn tadn denilecektir (Hac, 22/22).
Krler bu dnyadaki inkrclklarn, br dnyada inkr etmeye alacaklar
ama bunu baaramayacaklardr. nk kulaklar, gzleri ve derileri, yapm olduk-
lar eyler hakknda, kendileri aleyhine ahitlik edecektir (Fussilet, 41/20).
Allah, kullarndan hibirine zulmetmez. Btn kullarn bu dnyada saysz ni-
metlerle donatt gibi br dnyada da daha mkemmelleriyle nimetlendirmek
ister. man edip salih ameller ileyenlerin istediklerini verdii gibi, ltfundan onlara
fazlasn da verir (r, 42/26). Ama krler iin; hak ettikleri etin azab da vardr
(r, 42/26; Mcdele, 58/4-5).
Krler iin hazrlanm olan ateten saknmamz, bizlere de emredilmitir (l-i
mrn, 3/131). yleyse davranlarmza dikkat edeceiz ve bizi onlarn yanna gt-
recek durumlara dmeyeceiz.
Yce dinimiz slama smsk sarlarak, onun getirdii esaslar yaayarak dnyada
ve ahirette mutlu olmaya gayret etmeliyiz. Kim byle yapmaz ve yce slam dinin-
den dner ve kr olarak lrse, btn yaptklar boa gider ve cehennemlik olur.
stelik orada ebed olarak kalr (Bakara, 2/217). Biz bu kt duruma denlerden
olmamaya gayret edeceiz. Her zaman Allah kendimize dost edineceiz. nk Al-
lah, iman edenlerin dostudur. Onlar karanlklardan aydnla karr (Bakara, 2/257).
nanan insanlar; bu dnyada, dinimizin getirdii gzellikleri yaayarak, dnya ha-
yatn adeta cennet hayat gibi yaarlar. Bunun sonucunda, Allahn emirlerine uy-
mu olurlar ve ahirette de cenneti kazanrlar. Rabbimizin bu konudaki u ayeti; hem
yolumuzu aydnlatmakta hem de yreimize su serpmektedir:
man edip salih ameller ileyenlere, kendileri iin; iinden rmaklar akan cennetler
olduunu mjdele. Cennetlerin meyvelerinden kendilerine her rzk veriliinde, Bu (tpk)
daha nce (dnyada iken) bize verilen rzk! diyecekler. Hlbuki bu rzk onlara (dnya-
dakine) benzer olarak verilmitir. Onlar iin orada tertemiz eler de vardr. Onlar orada
ebed kalacaklardr. (Bakara, 2/25)
Rabbimiz hepimizi, bir an bile olsa cehenneme atlmaktan korusun ve ebed
cennetlik kullarndan eylesin!
62
KNAT BO YERE YARATILMADI*

,,

-

_ . -

, .

| _ . t.

. -

.

; ,

..

t.

| _,

. .

; t . , . ,, t .

;

t .

.| t .

| - t .
_, | .t

:
Biz yeri, g ve arasndakileri oyun, olsun diye yaratmadk. Eer bir
elence edinmek isteseydik, onu kendi katmzdan edinirdik. Yapacak
olsaydk byle yapardk. (Enbiya, 21/16-17 )
Yce Rabbimiz, bu ayetlerde muhteem bir dzen, plan, program ve sisteme
sahip olan bu evrenin oyun olarak yani amasz ve anlamsz yaratlmad gereine
dikkatimizi ekmektedir.
nsann var oluundan kinata/evrene kadar tm mevcudatn yaratlmas bal
bana bir mucizedir. Bu mucizenin sebepsiz, hikmetsiz, bouna meydana getiril-
diini dnmek, ancak abesle itigal anlamna gelebilir. Kinattaki bu ihtiam ve
hikmetli yaratl grememek, inkr karanlna gmlm ve gnl gz/basiret-
ten mahrum olmann bir sonucudur. Nitekim onlarn bu acnas durumu ayet-i
kerimede;
Biz g, yeri ve ikisi arasndakileri bo yere yaratmadk. Bu (yaratlanlarn bo yere
yaratld iddias) inkr edenlerin zanndr. Cehennem ateinden dolay vay inkr edenle-
rin hline! (Sd, 38/27) eklinde ifade edilmektedir.
Mmin, ayn zamanda kinatn yaratl, tabiatta meydana gelen olaylarla, bun-
larn sebepleri ve sonular zerinde dnen, tefekkr eden insandr. Kuran, akl
ve basiret sahibi olanlara seslenerek, ayetler zerinde derinliine dnmelerini ve
ibret almalarn istemektedir. Biz, Rabbimizin bize ltfettii akl ve yetenekleri kul-
lanarak rettiimiz bir rn, yaptmz bir eseri beenir ve bakalarnn da beeni
ve takdirine sunar, sergileriz. Olumlu tepkiler aldmzda mutlu ve memnun olu-
ruz. Yaptmz bir iin eletirilmesi, rettiimiz bir eserde kusur bulunmas, pek
de houmuza gitmez. Yce Mevlamzn ilim, kudret, irade, tekvin gibi sfatlarnn
* Dr. Faruk GRGL
63
tecellisini yanstan bu kinatta, g, yeri ve iindeki varlklarnda bir kusur ve ek-
sik bulmak, ya da bunlarn ylesine, gayesiz vcut bulduklarn sylemek haddini
bilmezlik deildir de nedir?
Kendimize ve evremize, alkanlk gzln karp da hikmet nazaryla bak-
tmz zaman, onlar mkemmel bir planda yer alan ve her biri bir amaca ynelmi
varlklar olarak grmemiz mmkndr. rnein; gnein douu, bat, tonlarca
suyu barndran denizlerin durmakszn dalgalan, kularn uuu, ay ve yldzla-
rn gecenin ss olarak gkyznde nak nak arz- endam edii, kn ardndan
baharn mjdecisi olarak kuru aalarn yemyeil yaprak ve renk renk ieklerle
bezenii ve daha bunun gibi binlerce yaratl mucizesinin her an gzlere ve gnl-
lere sunduu gzellikler karsnda hayran olmamak ve bsbtn bunlar yaratan
Rabbimizin huzurunda acizliimizin idraki ile kr secdelerine varmamak mm-
kn m?
zerimizde her trl sslerle dolu ykseltilmi bir tavan hlinde, iinde nice sr-
lar barndran gk ve altmzda ihtiyacmz olan her trl nimetiyle dopdolu, kurulu
bir beik gibi denmi olan yerle, bu ikisinin aralarndaki harika varlklar, gnlleri
oyunda olan, Rahmann uyar ve tlerini elence yerine koyan inkrclarn iddia
ettikleri gibi oyuncak deildir. Bilakis Allahn kudret ve iradesinin gstergesidir.
Yaratl bir oyun olmad gibi, yaratlan da asla bir oyuncak deildir. lgi-
li ayetler, Allah insanlara benzer bir varlk olarak alglayan putperestlere kar,
Onun akn olduunu, kendisine yaktrlabilecek beer her trl duygusal ve
ruhsal ihtiyatan -oyun elence ihtiyac gibi- uzak olduunu da dile getirmektedir.
Her eyi hikmetle yapan Allahn anna elence asla yakmaz. nk O, elence
ve oyun edinmekten uzaktr. Allahn hibir eye ihtiyac olmad gibi her ey Ona
muhtatr.
Netice olarak bu kinat, alm ve hikmet sahibi olan ve her eye hkmeden Allah
tarafndan i olsun diye, rastgele tesadfen deil, belli bir amaca binaen yaratlm-
tr. Kinatta var olan en kk eyde dahi tesadfe yer yoktur. Rzgrn esmesinden
tutunuz, yamurun yamasna, bulutlarn hareketine, bitkilere, gne, ay ve dn-
yann hareketlerine, geceyle gndzn birbiri ardna gelmesine, scan ve souun
lsne, suyun hareketine, topraktaki minerallere, atomlarn yapsna, bcek ve
hayvanlarn eitliliine varncaya kadar her ey harikulade bir l ve program
dhilinde ilemektedir. Btn bunlarda, insan aklnn almakta zorland mkem-
mel bir ahenk/uyum sz konusudur
Ksacas bu ve benzeri ayetler, evren ve ondaki her eyin yaratlnda hikmetli
bir plann var olduuna ve dolayl olarak insanlarn bu hikmeti kefetmeye almas
gerektiine dikkatleri ekmektedir.
64
KNAT NSANLARIN HZMETNDEDR*

,,

-

_ . -

, .

t .

| _, .

.|

. . .

| ..|

t . .

t ,

. _ .

.|

_ . -

.

| .

| .,

.| t,

;

.,

|t

,|

| - t .
O, gnei bir k (kayna), ay da (geceleyin) bir aydnlk (kayna) klan,
yllarn saysn ve hesab bilmeniz iin ona menziller takdir edendir. Allah
bunlar (bo yere deil) ancak gerek ile (hikmeti gereince) yaratmtr. O,
yetlerini, bilen bir topluma ayr ayr aklamaktadr. (Ynus, 10/5)
Gnei, ay, yeryzn, gkyzn yaratan Allahtr. Ayn ekilde gnei ve ay
farkl derecede k kayna klan, gndze ve geceye farkl gzellikler veren yine
Odur. Allah, ayn ekilde btn kinat insanlarn istifade edebilecei bir ekilde
dzenlemitir. Bazen insanlar bunu bilebilir bazen de bilemezler. Fakat renme
imknlar artka yeni yeni bilgiler edinmektedirler.
lah Kelam yllarn, aylarn hesabn bilmemiz iin Allahn konaklar belirledi-
ini, bildirmektedir. Bu ayet-i kerimede gne ve ayn batmasnn, ayn konum ve
eklinin deimesinin insanlarn takvim yapmalarna, gn, ay ve yl hesabn -
renmelerine yardmc olduuna iaret etmektedir. Bylece Allah, rahmetinin gerei
olarak zaman lmek iin aydan ve gneten istifade etmemize imkn salamtr.
yle deil mi? Zamanmz aya ve gnee gre belirlemiyor muyuz? ayet Allah,
zerimizde byle bir takvim koymasayd zaman lebilecek miydik acaba?
Bu sayede insanlar tarih boyunca ilerini bir plan ve program dhilinde dzenle-
yip hayatlarn gzelletirmilerdir.
Durum bundan ibaret iken, insann kendi bana buyruk olmas, her eyi ken-
disinin belirleyip ltn sylemesi, asl yaratcy unutup hatrlamamas garip
deil mi?
* Dr. Abdurrahman CANDAN
65
Oysaki insann bu hayata gelii de dnyadan ayrl da kendi elinde deildir.
Yce Allah lmn sahibi olduu gibi, hayatn da sahibidir. Mlk Onundur. Gerek
kuvvet ve yetki sahibi de Odur. Allahn yaratt kinattan, verdii nimetlerden, be-
lirledii zamandan istifade eden insan, Allahn gndermi olduu ilah retilerden
ayn derecede istifade etmesi gerektiini bilmelidir. Baz eylerin gerekliliini bede-
nimiz hissedebiliyor, baz eyleri de zihnimiz ve ruhumuz hissetmelidir. unu iyi
bilmemiz gerekir ki kinatn sahibi olan Allah hibir eyi bouna yaratmamtr. Ve
her eyin hesabn da soracaktr. Allah, bu geree de u ayet ile dikkat ekmektedir:
Gkleri ve yeri yaratan ve onlar yaratmaktan yorulmayan Allahn, lleri diriltme-
ye gcnn yeteceini grmediler mi? Evet phesiz O, her eye hakkyla gc yetendir.
(Ahkf, 46/33)
unu iyi bilmemiz gerekir ki, Allahn yaratt ay ve gnein bir yarar varsa,
ayn ekilde gnderdii ilah kitabn da bir hikmeti ve yarar vardr.
Allahn bizden istedii de btn ayetlerinden istifade etmemizdir. Ayn ve gne-
in birer ayet ve iaret olduunu grp Kuran ayetlerinden yz evirmemek, ilah
kelamdan istifade etmemek, onda bulunan incelikleri, faydalar elde etmek iin aba
gstermemek yce Yaratana kar nankrlk olmaz m?
Eer insan sahip olduu akln doru ve yerinde kullanabilirse, kinatn ve yaa-
mn anlamn derinden kavrama imkn bulur. Nitekim bunun neticesinde Allaha
imana gtren gl deliller veya iman salamlatracak ok gzel rnekler bulur.
Bilim ve teknoloji ilerledike Allahn yaratm olduu benzersiz, kusursuz kinatn
esrar ortaya kmakta, aratrdka daha fazlas, daha detayls, daha gizemlisi belir-
meye balamaktadr.
nsann akl- selim ile bu esiz dzenin sahibinin olduunu aslnda bildiini,
fakat inanmak istemediini Kuran- Kerim yle anlatr:
Andolsun, eer onlara, Gkleri ve yeri kim yaratt, gnei ve ay hizmetinize kim
verdi? diye soracak olsan mutlaka, Allah diyeceklerdir. O halde nasl (haktan) dndr-
lyorlar? (Ankebt, 29/61)
yleyse hamd sadece Allaha aittir. vg ve kr, Ona layktr. vlmeye, kul-
luk edilmeye layk tek ilah Odur.
66
KNAT MKEMMEL BR DZEN
VE NTZAM NDEDR*

,,

-

_ . -

, .

,
t . _

. -

t . . t.

|

,, | .

,

.

..

,|

t ,

.. . .|

-. _ .

.|
_

_

t ,

.|

,t .

_ ,

..

t ,

| _ x . ., _ .

.|

,,

.

| -

|t

- . ., ,

Gne de kendi yrngesinde akp gitmektedir. Bu mutlak g sahibi,

hakkyla bilen Allahn takdiri (dzenlemesi)dir. Ayn dolam iin de konak
yerleri (evreler) belirledik. Nihayet o, erilmi kuru hurma dal gibi olur. Ne
gne aya yetiebilir, ne de gece gndz geebilir. Her biri bir yrngede
yzmektedir. (Yasin, 36/3840)
zerinde yaadmz dnya, hikmet yurdudur. Sadece bizim gezegen mi? El-
bette bu hikmetli yaratl, tm kinata hkimdir. Yce Allahn kusursuz dzeni ve
sonsuz ilmi tm eya zerinde sergilenmitir.
Bu dnyada ihtiyacmz olan her ey hazrlanm bir sofra gibi nmze seril-
mitir. Bu dzenlemede hibir ey eksik braklmam, her ey en ince ayrntsna
kadar dnlmtr. Gece ile gndzn gidip gelmesi, mevsimler, yamur ya-
dran bulutlar, topran kard eit eit bitkiler, etrafmz saran saysz hayvan
cinsi ve uzay boluundaki saysz gk cismi Her ey bizim iin ve dzenli bir
ekilde yaratlmtr. Nitekim yce Allah, yaratt bu ihtiaml leme yle dikkat-
lerimizi ekiyor:
O, yedi g uyum ve ahenk iinde tabaka tabaka yaratandr. Rahmann yaratnda
hibir uyumsuzluk gremezsin. Bir kere daha bak! Hibir atlak (ve dzensizlik) gryor
musun? Sonra tekrar tekrar bak; baklarn (arad atlak ve dzensizlii bulamayp)
aciz ve bitkin halde sana dnecektir. (Mlk, 67/3-4)
* Dr. Zafer KO
67
Ayetlerde de bildirildii zere evrendeki her ey mkemmel bir dzene ve uyu-
ma sahiptir. Yce Allahn yaratt, ince hesaplar gerektiren bu mkemmel dzeni
ve ince detaylar bilim adamlar uzun uzun aratrmakta ve byk hayranlk duy-
maktadrlar. Yaptklar bulularnda ve icatlarnda, bu mkemmel kinat onlara en
byk ilham kayna olmaktadr.
Dikkatle incelersek evrendeki bu intizam birden bire olmamakta, safhalar
hlinde yava yava gereklemektedir. Bir ekirdein kabuunu yararak almas,
yce Allahn Fetth isminin tecellisidir. Yerin ekimine ramen yukarya doru
balayan hikmetli ve intizaml yry. Derken dan devresine erimesi. Boy atma
ve kalnlama devreleri ve sonunda iek ap meyve vermesi... Her meyvenin de
bymesi, kemale ermesi ve o yumuak meyveden sert ekirdeklerin szlmesi,
yine birden bire deil; safhalar hlinde gereklemekte. Her safhas ilim ve hikmetle
yrtlen bu akl almaz faaliyetler, yeryzn deiik tablolarla doldurur ve bizi bu
ilh sanatlara hayran brakr.
O, Allahtr, yaratandr, yoktan var edendir, ekil verendir. Gzel isimler Onundur.
Gklerdeki ve yerdeki her ey Onu tesbih eder (yceltir). O, mutlak g sahibidir, hkm
ve hikmet sahibidir. (Har, 59/24)
Mevlamz kinattaki mkemmellii, kendisine inanmamz ve gerei gibi ibadet
etmemiz iin srekli olarak bizlere tantmaktadr. Byle bir dzenin tesadfen olma-
dn, ilim ve hikmet sahibi bir yaratc tarafndan var edildiini, her trl nimetin
bizlerin istifadesine sunulduunu belirtmitir. Tm bu nimetlere, ikramlara, ltua-
ra karlk bizden, sadece kendisine inanmamz, Ona kretmemizi istemektedir.
Kendi aramzda bile bize bir ay smarlayana, bir iyilik yapana kar nasl te-
ekkr ediyor ve minnet duyuyorsak, bizi yoktan var eden, saysz nimetler veren
Allaha kar elbette daha byk bir hamd ve kr iinde bulunmamz gerekir. Aksi
takdirde, yaplan tm iyiliklere kar nankrlk etmi, nimetin kymetini gerei gibi
anlayamamz demektir.
Nitekim yce Allah, kendisine krettiimiz takdirde, verdii nimetlerini artra-
can, bollatracan aka beyan etmektedir (brahim, 14/7).
Kinat, bir kitap gibidir. Her eyi srlarla doludur. O kitab okumamz, srlarn
kefetmemiz ve bylece Yaratcy gerei gibi tanmamz, Ona ibadet etmemiz la-
zmdr.
nk, O, gklerin ve yeryznn mlk (hkmranl) kendisine ait olandr. o-
cuk edinmemitir. Mlknde hibir orta da yoktur. O, her eyi yaratm ve yaratt o
eyleri bir lye gre takdir etmitir. (Furkn, 25/2)
68
KNAT TEK YARATICININ ESERDR*

,,

-

_ . -

, .

.

., t

. .

t - . .

t.

. .

,|

t .

,,

|
Eer yerde ve gkte Allahtan baka ilahlar olsayd, kesinlikle ikisinin de
dzeni bozulurdu. Demek ki, Arn Rabbi Allah, onlarn nitelemelerinden
uzaktr, ycedir. (Enbiya, 21/22)
Tevhid dini olan slamn esas, tek olan Allah inancna dayanmaktadr. Zira
Allahn varlna ve birliine inanmak mmin olmann ilk esasdr. Kuran-
Kerimde, Allahn, bu kinat en ince ayrntlarna kadar bir dzen ve ahenk ier-
sinde yaratt vurgulanmakta, tabiatn ve tabiattaki varlklarn nasl yaratldklar-
na baklmas ve bunlar zerinde dnlmesi istenmektedir. Dolaysyla kinattaki
varlklara hikmet gzyle bakabilirsek, her ey bizi Allahn varlk ve birliine g-
trr. te bu ayet, Allahn birliini gsteren en kuvvetli delillerden birini, lemin
dzeni delilini ortaya koymaktadr. hlas sresinde de bu gerek De ki: O, Allahtr,
bir tektir. Allah Sameddir. (Her ey Ona muhtatr, O, hibir eye muhta deildir.) (hlas,
112/1-2) ifadesiyle dile getirilmitir.
Bir lkede birden fazla bakan, bir mahallede iki muhtar, bir kazada iki kay-
makam ve bir ilde iki vali olmad gibi, evrende de birden fazla ilahn bulunmas
mmkn deildir. Eer varlk leminde Allahtan baka ilah olsayd, bunlar arasnda
gerek yaratma, gerek ynetme ve gerekse stnlk konularnda anlamazlk meyda-
na gelir, bu da varln yaratlma imknnn ortadan kalkmasna veya kinattaki m-
kemmel ve harika dzenin bozulmasna sebep olurdu. Birden fazla ilahn aralarnda
anlamak suretiyle evreni/kinat ynettikleri farz edilirse, bu durumda da ilahlarn
her birinin tam deil, noksan olduklar ortaya km olur. Oysa ilah olmann gerei
kemal sfatna sahip olmaktr. Bu itibarla Allah noksanlktan mnezzehtir. Zaten
Allahtan baka ilahn bulunmas aklen mmkn deildir.
* Dr. Faruk GRGL
69
Bu ayetler bize sadece Allahn birliini hatrlatmakla kalmyor, ayn zamanda
yerde ve gkteki nizama, mevcudatn gzelliine de dikkatimizi ekmi oluyor. Ba-
mz kaldrdmzda gzmzn nnde uzanan usuz bucaksz gkyz, gn-
dzn l l parlayan gnei, dnyay dolaan bembeyaz bulutlar, gecenin ssleri
olan ay ve yldzlar bize neyi hatrlatyor, iimizde nasl bir his uyandryor? Yce
Rabbimiz tm bu gzellii bizim iin var ettiini, evreni insann emrine ve hizme-
tine sunduunu Gklerde, yerde ne varsa hepsini Allahn sizin hizmetinize verdiini
ve aka yahut gizlice zerinizdeki nimetlerini tamamladn grmediniz mi? Yine de
insanlar arasnda, hibir bilgisi, yol gstericisi ve aydnlatc bir kitab olmadan Allah hak-
knda tartp duranlar vardr. (Lokman 31/20); O, geceyi, gndz, gnei ve ay sizin
hizmetinize verdi. Btn yldzlar da Onun emri ile sizin hizmetinize verilmitir. phesiz
bunlarda akln kullanan bir millet iin ibretler vardr. Sizin iin yeryznde eitli renk
ve biimlerle yaratt eyleri de sizin hizmetinize verdi. t alan bir toplum iin bunda
ibretler vardr. (Nahl, 16/12-13) ayetleriyle hatrlatp, onlar ibret ve hikmet nazaryla
seyretmemizi istemekte ve yle demektedir:
O, yedi g tabaka tabaka yaratandr. Rahmann yaratnda hibir uyumsuzluk g-
remezsin. Bir kere daha bak! Hibir atlak (ve dzensizlik) gryor musun? Sonra tekrar
tekrar bak; baklarn (arad atlak ve dzensizlii bulamayp) aciz ve bitkin halde sana
dnecektir. (Mlk, 67/3-4)
Yeryzne dnp baktmzda, topra, madeni, bitkileri, hayvanlar, okya-
nuslar ve daha nice varlyla her an bize seslendiini, her varln kendi lisanyla
Yaratan bize tantp bildirdiini grp, duyup, hissederek kelime-i ahadeti can
gnlden bir kez daha sylemeliyiz. Yce Rabbimizin huzurunda Onun bykl-
/azameti ve kendi acziyetimizin idraki ile secdelere kapanmalyz.
70
KNATIN BR L VE
DENGEDE YARATILII*

,,

-

_ . -

, .

, t .

| - _ .

: t

Gerekten biz, her eyi bir l ve dengede yarattk. (Kamer, 54/49)

Yce Allah kinattaki her eyi bir l ve bir denge esasna gre yaratmtr.
Kinatta lsz, dengesiz, hesapsz, plansz hibir ey yoktur. Ekoloji bilimine gre
de, kinatn ok hassas eko sistemlere ve dengelere sahip olduu; bu nedenle de
insann bu ekolojik sistemleri dikkate almas gerekmektedir. Bu lnn haf bir
bozulmas ile de dnyann dengesi bozulacaktr. Bunu bozmaya hi kimsenin hakk
yoktur. Bilakis bizler, dnyamzn bu yaratl dengesine bugn her zamankinden
daha ok dikkat etmeliyiz.
Dnya nfusunun hzla artmas, hzl ehirleme, endstriyel atklar, sanayile-
me iin doann katledilmesi, insan saln tehdit eder boyutlara ulamtr. Zehirli
gazlar, fabrikalarda mal ve hizmet retimi, gittike artan ulam aralar ve stma
tesisatlarnn almas sonucunda meydana gelerek havaya karmaktadr. Miktar
gittike artan tonlarca arlktaki bu zararl gazlar yok etmeye doal dengenin gc
yetmemektedir. Ormanlarn tahribi ve erozyon sorunu, hzl nfus art, dzensiz
ehirleme ve yeil alanlarn eksiklii, kylarn bozulmas, sanayide kullanlan kim-
yasal maddelerin insan salna etkisi, hep bu dengeyi bozmaktadr.
Tm canllar arasnda, bulunduu ortam en ok etkileyen, phesiz ki, insan-
dr. Kinatta her ey insan iin yaratlm ve insann emrine verilmitir. nsan kadar
evresini etkileyen baka hibir canl yoktur. nsan, canl-cansz evrenin ok hzla
ve dzensiz biimde deimesinin sorumluluunu yklenmi durumdadr. Bu du-
rumu yce Allah, Kuranda yle aklamaktadr:
* mer NEN
71
phesiz biz emaneti gklere, yere ve dalara teklif ettik de onlar onu yklenmek
istemediler, ondan ekindiler. Onu insan yklendi. nk o ok zalim ve ok cahildir.
(Ahzb, 33/72)
nsann yklendii emanet, bata akl, irade ve iradeyi serbeste kullanmann
gerektirdii sorumluluklardr. nsan iyi ve kt arasnda seim yapabilme yeteneini
olumlu ynde kullanmad zaman, hem kendine hem de evresine zulmetmi olur.
imdilerde hepimizin korumaya alt bu dengeye, Kuran yle dikkatlerimi-
zi ekmektedir:
Gerekten biz, her eyi bir l ve dengede yarattk. (Kamer, 54/49)
Kurann dikkat ektii bu durum gz nne alnrsa, bu lye btn insan-
larn alabildiine dikkat edip ona sahip kmas, onu tahrip etmemesi ve o dengeyi
bozmamaya azami dikkat gstermesi gerekmektedir.
slam, insann tabii evreden faydalanmasna izin verir, ama bu faydalanma ge-
reksiz ve keyf kullanm icap ettirmez. Bu dengesiz kullanm toprakta verimi azalt-
makta ve doal dengenin bozulmasna yol amaktadr.
Bugn dnyamzda yaklak olarak 5-6 milyar kadar insan yaamaktadr. Her
bir insann bir kere can istedii veya elence iin bir aa kestiini veya bir hayvan
ldrdn dnn. Alt milyar aa veya alt milyar hayvan. sraf ettii sular,
pe dkt ekmekleri ve dier gda maddelerini bir dnn? Ufak bir hareketin
ne kadar byk sonular getirdii aktr. Yce Allah, insanlarn ellerinin iledikleri
gnahlar sebebiyle, karada ve denizde fesat ktn belirtmektedir (Bakara, 204-205).
Allahn eseri olan kinattaki bu hassas dengenin korunmasnda grev ve so-
rumluluk en gzel ekilde yaratt ve kendisine halife kld insana verilmitir.
Buna gre, hibir insan kinatn dengesini bozmamal ve bozulmasna seyirci de
kalmamaldr.
Sonu olarak, dnyamzn sahip olduu kaynaklarn snrl olduunu bugn
her zamankinden daha iyi biliyoruz. Savurganlk ve ar tketim sadece bizleri de-
il, dnyay kendilerine emanet edeceimiz gelecek nesilleri de etkileyecektir. Bu
nedenle tketim konusunda bilinli ve duyarl olalm. Ekolojik sistemin ve doal
dengenin bozulmamasna ok dikkat edelim. evrenin tahrip edilip ekolojik denge-
nin bozulmasyla ocuklarmzn ve insanln geleceini tketip, imdiden insanl-
n yok oluuna neden olabilecek giriimlerden alabildiine kanalm. Bu hususta
hepimiz el ele verelim. Yce Allahn yaratt bu dengeyi, evremizi ve iindeki
tm canllar, Allahn bir emaneti grerek ll kullanalm ve bir ibadet anlay
ierisinde koruyalm.
72
KNATTA HER EY ALLAHI HATIRLATIR*

,,

-

_ . -

, .

| . ,

. .

_,

.

| t

t ,

t .

. ., t .

. .

.,

_, -. .,

, .

,

. ,, , .

_

.,

. .

. ,

t .

. ,

: _,

.

| t

, _ .
_, .

.t

_

., t .
Allah bir sivrisinei, ondan daha da tesi bir varl rnek olarak
vermekten ekinmez. man edenler onun, Rablerinden (gelen) bir gerek
olduunu bilirler. Kfre saplananlar ise, Allah rnek olarak bununla neyi
kastetmitir? derler. (Allah) onunla biroklarn saptrr, biroklarn da
doru yola iletir. Onunla ancak fasklar saptrr. (Bakara, 2/26)
Bu ayette yce Mevla, gcn bizlere tantmak iin bir sivrisinei rnek ola-
rak vermekte ve akletmemiz ve de bu rnekler zerinde dnmemiz iin srekli
uyarlarda bulunmaktadr. Bu delilleri gren birinin iman artar. nananlar grdk-
leri ve ibret aldklar her bir delille ycelirken; inkr edenler ise azgnlklarndan
ve inatlarndan dolay nlerine kan her bir delille doru yoldan iyice uzaklar.
Kinata ibret nazaryla bakan bir kimse iin sivrisinek bile bir ibret vesikasdr.
Onun grevini yerine getirmek iin kusursuzca donatlmas Rabbimizin varlk de-
lillerindendir. Sivrisinein yumurtlamak iin topran nem orann lmesi, yu-
murtalarn jelatinle kaplamasna korunmas, kan almak iin kusursuzca dizayn
edilen hortumlar anlayanlar iin birer ibret vesikasdr. Bu ayette rnek verilen
sivrisinek insan ylesine dehete dren zelliklere sahiptir ki bu zellikler ki-
taplarla anlatlmtr. Biz burada balkta belirttiimiz gibi her eyin Allah hatrlat-
masna vurgu yapacaz.
* Dr. Fatih YCEL
73
Kinatn btn varlklar ile mkemmel bir ekilde yaratlmas ve kinatn dze-
ninin kargaadan uzak ahenkli bir ekilde devam etmesi Rabbimizin en byk var-
lk delilidir. Eer Allahtan baka bir yaratc daha olsayd her ey byle dzen iinde
gidemezdi. Bu yzden btn bu varlklar kusursuzca yaratan sadece Rabbimizdir.
Onun yarattklarnda hibir kusur ve uyumsuzluk gremeyiz.
Evrendeki canl cansz tm varlklar kusursuz olarak dizayn edilmitir. Onlarn
kusursuzluu dikkatle bakan gzlerden kamayacaktr. Gklerin ve yerin yaratln-
da ve gece ile gndzn birbiri ardnca gitmesinde akl sahipleri iin ibretler vardr. (l-i
mrn 3/190) ayeti bu varlk vesikalarndan birkana iaret ediyor. Gn kusursuzca
ykseltilmesi ve yerin en gzel ekilde denmesi Onun varlnn delilidir. Rab-
bimiz her eyi ylesine kusursuzca ayarlamtr ki, dnya dnerken dnyay belli
bir eimde tutarak hem gece-gndz hem de mevsimleri oluturmutur. Dnen
dnyamzn sarslmamas iin dalarla sabitlemitir. En knden en byne
her ey Onu hatrlatyor.
Yoktan var etme yani yaratmann sadece Rabbimize zg bir ey oluu, Onun
varlnn bir dier delilidir. Kinatn dzenini bu ekilde takdir eden ve var olan
her eyin dzenini salayan Cenb- Hktr. Onun yaratt gibi yaratacak ya da
varlklarn mkemmel dzenine hkmedecek kimse yoktur. Bu konuda kutsal Ki-
tabmzdan birka rnek vermek yeterli olacaktr. Onun dndakiler bir sinei dahi
yaratmaya g yetiremezler. (Hac, 22/73) Allahn dndaki hangi insan ya da cin buna
g yetirebilmitir. Brakalm sinei, bir sinein o yaratl harikas kanadn ortaya
koyabilecek kim vardr?
brahim (a.s) zamannda ilahla soyunan Firavun, insanlar ldrp dirilttiini
syleyecek kadar cretkrlatnda, brahimin cevab onu afallatmt:
Mademki her eye gcn yetiyor yleyse gnei doudan getiren Rabbim gibi sen de
onu batdan getirsene. (Bakara, 2/258)
Bu ayetler, gnlmzdeki yce Yaratcmza olan imanmz artrd gibi, Ona
kar olan kulluumuzu da pekitiriyor. Onun her eye gc yeten ve her varla
yapmas gereken vazifeleri en ince ayrntsna varncaya kadar reten stn bir ter-
biyeci olduunu ayetlerini okuduka daha iyi anlyoruz. Onun bu muazzam ayetle-
rini duyduumuzda kalbimiz rperiyor ve imanmz artyor.
Bize den yaratlanlar dnerek sonsuz kudret sahibi Rabbimizin bykl
nnde eilmek ve Onu yceltmektir. Kinattaki her ey bizlere Onu hatrlatyor.
O her eyi yerli yerince yaratmtr.
74
KALPLER HDAYETE KAPALI OLUNCA
PEYGAMBER YAKINI OLMAK DA FAYDASIZDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
t

, | . _ .

- .

. . -

; . .. ,

| _

,, .

t, _ . ,|

_ . , .

, .

Babas, Ey brahim! Sen benim ilhlarmdan yz m eviriyorsun? Eer

vazgemezsen, mutlaka seni taa tutarm. Uzun bir sre benden uzakla!
dedi. (Meryem, 19/46)
Allaha kulluk amacyla yaratlm olan insan, dnyada hibir zaman babo
braklmamtr. Akl melekesi yerinde olan insan, ergenlik dneminden itibaren
Allaha kullukla ykmldr. Bu ykmll yerine getirmede insana akl ve ira-
de verilmesi yannda, kendilerine vahyedilen ayetler ve peygamberler araclyla
hidayet yolu da gsterilmitir. Allaha kullua giden yol hidayet, Allaha kulluktan
sapan yol ise dallet olarak adlandrlr. Esasen Allaha kulluun temelinde yatan
gerek, dnya ve ahirette insann mesut olmasdr. Bu amala yaratan ve onu dn-
yaya gnderen yce Rab (c.c), peygamberleri aracl ile insanla Yaratan ve insanla-
rn birbirleri arasndaki ilikileri dzene koymay amalayan hkmler vazetmitir.
Zira ahlak olgunlua erimemi ve sorumluluk bilincine sahip olmayan insan,
nankrdr, bencildir. Mala, mlke ve makama kar hrsldr, ehvetine dkndr.
Nefsi daima ktl emreder. Acelecidir, bu yzden ncelikle dnyay tercih ede-
rek ahiretini geri plana alr. Nimete kavutuunda marr, mahrumiyet ve musibet
hlinde ise sabrsz ve mitsiz olur.
nsanolu, kendisini tkezletsin diye bu zelliklerle yaratlmam, aksine akl ve
iradesi sayesinde tercihini belirleyecei imtihan iin yaratlmtr. Bunun iin Allah
Tel insana, yukardaki olumsuz yetenekler yannda, hem akl, dnme, muha-
keme etme, renme ve hatrlama gibi yardmc melekeler, hem de doruyu, iyilii
ve gzellii, hakk ve adaleti temsil eden yetenekler bahetmi, bunlar da vahiyle
desteklemitir. Bu anlamda Kuranda yle buyurulur:
* Dr. Ahmet GELGEN
75
Nefse ve onu dzgn bir biimde ekillendirip ona ktlk duygusunu ve takvasn
(ktlkten saknma yeteneini) ilham edene andolsun ki, nefsini arndran kurtulua er-
mitir. Onu ktlklere gmp kirleten kimse de ziyana uramtr. (ems, 91/7-10)
Biz ona iki gz, bir dil, iki dudak vermedik mi; iki apak yolu (hayr ve er yollarn)
gstermedik mi? (Beled, 90/8-10)
Cenb- Hakk, dalalete dmesin diye daha ilk insan dem (a.s)i peygamber
olarak grevlendirerek kendisine vahiy gndermitir. Ondan sonra da btn za-
manlarda tm insanl peygambersiz ve vahiysiz brakmamtr. Buna gre insan,
hidayet ve dalalet yollarnn nnde, vahyin nda, akl ve iradesini kullanarak
istedii yolu belirleme hrriyetine sahiptir. Elbette hidayet yolunu seen insan,
Allahn ebed mkfat olan cennet yurdunu kazanmaya namzet, meleklerin bile
gpta ettii insandr. Dalalet yolunu seen kimse ise, yukardaki ayette de belirtildii
gibi, kendini ziyana ve hsrana srkleyen insan olacaktr. Allah Tela, herkesin
hidayet yolunu semesini arzu eder ve daima bunu tler. Daha Kurann ilk say-
fasnda, her gn namazlarmzda defalarca okuduumuz Ftih suresinde, zerinde
yrmemiz gereken yolu bize dua mahiyetinde retir. yle ki:
Bizi doru yola, srt- mstakme, kendilerine nimet verdiklerinin yoluna ilet; gaza-
ba urayanlarn yoluna ve sapklarn yoluna deil! (Ftih, 1/6-7)
Ayn ekilde, hidayet yolunu tutan bizlere, Rabbimiz! Bizi hidayete erdirdikten
sonra kalplerimizi eriltme. Bize katndan bir rahmet bahet. phesiz sen ok baheden-
sin. (l-i mrn, 3/8) eklinde dua etmemizi reterek hidayette devaml olmamz
gerektiine iaret eder.
Srt- mstakmde yryerek hidayeti tercih edenler, Allahn zel nimeti ile
taltif ettii peygamberler, sddklar ve ehitlerle beraber har olunacaklardr (Nis,
4/69). Onlar iin dnyada, lm annda, kabirde ve maherde korku ve endie olma-
yacak, Allahn zel olarak grevlendirdii melekler onlara arkada olacaktr (Fussilet,
41/30).
Ne var ki, phesiz biz onu (mr boyu yryecei) yola koyduk. O bu yolu ya
krederek ya da nankrlk ederek kat eder. (nsan, 76/3) ayet-i kerimesinde belirtildii
gibi, iradesini yanl yolda kullanp, kt temayllerinin esiri olan ve geici dnya
zevklerini ebed saadete tercih edenler, her devirde var ola gelmitir. Bu da dnyada-
ki snavn gereidir. yle ki, Cenab- Hak, sevgili Peygamberimizin tm gayretlerine
ramen, en tehlikeli dmanlara kar kendisine kalkan olan amcas Eb Tlibe
iman nasip etmemi; Hz. Nuh, cierpare yavrusunu ve ayn yasta ba koyduu
karsn; Hz. brahim (a.s) de giritii tm gayret ve yntemlere ramen, kendini
bytp besleyen sevgili babasn hidayete getirememitir. stelik babas tarafndan
kaba ve sert bir tavrla kovularak lmle tehdit edilmitir. nk kalpler, imtiha-
nn srr olarak hidayeti kendisi arzulayacak, snav da bylece baarlm olacaktr.
Cenab- Hakk, sevdiklerimizle beraber bizleri hidayetten ayrmasn.
76
KML MSLMANIN VASIFLARI*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

.

- .

.||

| . .

- ,

,| .

_ _,

.

,.

. _

| . , . _,

.

t .

. ,

. .

. . . . ,

. . _ . , . _,

.

_,

.|

. .,

_, .

| .

. , ,

. t

, ,.t . ,

| . t .

| .

L t - ,

.| , . _,

.

|
_,

.

. , .

. , . ,

,.t.t .

; , . _,

.

t .

| , .

,|

_ x. ,

_ .

: . t

. - _

L t -, ,

,.

. _

| . , . _,

.

,. t , .

, , .
Onlar, namazlarna devam eden kimselerdir. Onlar, mallarnda; isteyenler
ve (isteyemeyip) mahrum kalanlar iin belli bir hak bulunan kimselerdir.
Onlar ceza gnn tasdik eden kimselerdir. Onlar, Rablerinin azabndan
korkan kimselerdir. nk Rablerinin azabndan emin olunamaz. Onlar,
mahrem yerlerini koruyan kimselerdir. Ancak eleri yahut sahip olduklar
cariyeleri baka. nk onlar (eleri ve cariyeleri ile olan ilikileri
konusunda) knanmazlar. Kim bunun tesini isterse, ite onlar snr aan
kimselerdir. Onlar, emanetlerini ve verdikleri sz gzeten kimselerdir.
Onlar, ahitliklerini dosdoru yapan kimselerdir. Onlar namazlarn titizlikle
koruyan kimselerdir. te onlar cennetlerde ikram greceklerdir. (Mearic,
70/23-35)
Allah Tel, Mearic suresinin 19 ila 22. ayetlerinde, Dorusu insan dayanksz
ve huysuz yaratlmtr. Kendisine ktlk dokundu mu szlanr. Kendisine hayr dokun-
du mu cimrilik eder. Ancak namaz klanlar bunun dndadr buyurarak insanlarn
tabiatnda var olan baz negatif zellikleri sayar. Sonra da kmil imana sahip olan
Mslmanlar istisna ederek onlarn vasarn sayar ve onlar bizlere tantr. Ta ki
bizler de onlar rnek alalm ve hayatmz bu gzel vasarla ssleyelim. Onla-
rn ulat gzel ve mutlu sona bizler de ulaalm da, onlarla cennette bulualm.
Zira dnyada kimi sever ve rnek alrsak, onun yaantsn hayatmza yanstrsak,
* Tahir TURAL
77
ahirette de onunla birlikte oluruz. Nitekim bir ayet-i kerimede, Kyamet gn b-
tn insanlar nderleriyle aracaz. (sra, 17/71) buyrulmutur. Peygamberimiz
(s.a.s) de yle buyurmutur:
Kii kyamette sevdikleri ile beraberdir.
Bu nedenle de bizlere den grev, yukarda sralanan olumsuz eilimlerden
ahlakmz temizlemek, onlarn etkisini azami derecede azaltmaktr. Ayrca bu ayet-
lerde sralanan olumlu vasarla kendimizi azami derecede donatmak, hiret inan-
cyla desteklenen gl bir sorumluluk duygusuna sahip olmak, ibadet ve ahlak
alannda olumlu ve yapc davranlar sergilemektir. Burada sralanan davranlar
dzenli namaz klmak, malnda yoksullarn hakk bulunduunu bilip onu ehline
demek, hiret kaygs tamak, namuslu ve iffetli olmak, emanete sadakat gster-
mek, ahitlikte yalan sylemekten saknmaktr.
Olgun mminin vasar bu ayetlerde zikredilen hususlardan ibaret deildir.
Baka birtakm ayetlerde de olgun mmine dair birtakm vasar saylmtr:
Mminler ancak o kimselerdir ki; Allah anld zaman kalpleri rperir. Onun
yetleri kendilerine okunduu zaman (bu) onlarn imanlarn artrr. Onlar sadece Rab-
lerine tevekkl ederler. Onlar namaz dosdoru klan, kendilerine rzk olarak verdiimiz
eylerden Allah yolunda harcayan kimselerdir. (Enfl, 8/2-3)
Mallarn gece ve gndz, gizli ve ak hayra sarf edenler var ya, onlarn mkfatlar
Allah katndadr. Onlara korku yoktur, znt de ekmezler. (Bakara, 2/274)
Bir mminin imannn olgun olabilmesi iin yasak olan birtakm davranlardan
da uzak durmas gerekir. Bu yasak davranlar sra suresinde yle sralanmtr:
Hakl bir sebep olmadka, Allahn ldrlmesini haram kld can ldrmeyin.
Kim haksz yere ldrlrse, biz onun velisine bir yetki verdik. O da ldrmede ar git-
mesin. nk ona (dinin kendine verdii yetki ile) yardm olunmutur. Yetimin malna da
yaklamayn. Ancak rtne erinceye kadar en gzel bir ekilde yaklaabilirsiniz. Ahdi
de yerine getirin. nk verilen szde elbette sorumluluk bulunuyor. ltnz zaman
tam ln ve doru terazi ile tartn. Bu hem daha hayrldr ve sonu itibariyle de daha
gzeldir. Bir de hi bilmediin bir eyin ardna dme! nk kulak, gz, gnl, bunlarn
her biri yaptklarndan sorumludurlar. Yeryznde kibir ve azametle yrme! nk
sen asla yeri yaramazsn ve boyca da dalara eriemezsin. Kt olan btn bu yasaklar,
Rabbinizin sevmedii eylerdir. (sra, 17/33-38)
Olgun bir mmin, ahlaki gzelliklere sahip olan ve Rabbinin emir ve yasaklar-
na kar grevinin bilincinde olan kimsedir.
78
KAMU MALINA HIYANET ETMEYELM*

,,

-

_ . -

, .

,
, . , . .

: t .

..

: _

,.

. , .

| ,

. t .

t,

| x, _ .

_ x,

. .|

: t .

L,

;
Hibir peygamberin emanete hyanet etmesi dnlemez. Kim hyanet
ederse, kyamet gn, hyanet ettii eyle birlikte gelir. Sonra da hibir
hakszla uratlmakszn herkese kazandnn karl tastamam denir.
(l-i mran, 3/161)
Toplumsal grevlerimizden birisi de, kamu mallarn ve kamunun hakkn ko-
rumak, kamu malna hyanet etmemek, kamu hakkn ihlal edenlere seyirci kalma-
maktr. nk kamuya, yani toplumun btnne ait mal ve deerler, gerek bireyler
gerekse yneticiler asndan birer emanettir. Her birey, dorudan ya da dolayl ola-
rak bu emanetlerin korunmasndan ve yerli yerince kullanlmasndan sorumludur.
te yukarda mealini verdiimiz yet-i kerime bu konuda bizleri uyarmakta,
kamu malna hyanetin cezasz kalmayacana dikkatimizi ekmektedir.
Sevgili Peygamberimiz (s.a.s), devlet ve millete ait emanetlerin korunmas hu-
susunda son derece titizlik gstermi, yneticilerin zaruri ihtiyalar dnda devlet
malndan bir ey almamalarn istemi (Msned, IV, 229), kendisi de her konuda oldu-
u gibi bu konuda da mmeti iin en gzel rnei sergilemitir. Birok hadislerin-
de kamu malndan bir eyi zimmetine geiren kimsenin (gull yapann), kyamet
gnnde o mal srtlanm olarak Allahn huzuruna karlacan haber vermitir.
Eb Humeyd es-Sid (r.a)den rivayet edilen bir hadise gre, Reslullah (s.a.s)
Ezd kabilesinden bnl-Ltbiyyeyi zekt toplamakla grevlendirmi, bu zatn daha
sonra baz mallarla Hz. Peygambere gelip; unlar size ait, bunlar da bana hediye
olarak verildi demesi zerine Resul-i Ekrem minbere kp; Benim zekt topla-
mak iin- gnderdiim bir memura ne oluyor ki, unlar sizin, unlar da bana hediye
* Dr. Muhlis AKAR
79
edildi diyebiliyor? Dikkat edin, bu kii evinde otursayd, kendisine hediye verilir miydi?
Muhammedi kudret elinde tutan Allaha yemin ederim ki, sizden her kim bu (bu devlet
mal)ndan alrsa mutlaka onu boynunda tar olduu halde Kyamet gn gelecektir
buyurdu (Buhar, Hiyel 15, Zekt 67, Hibe 17, Eymn 3; Mslim, maret 26).
Baka bir hadislerinde ise; Mal tahsili iin memur tayin ettiimiz bir kimse, bizden
bir ineyi veya ondan daha kk bir eyi gizlese, bu hyanet olur ve o eyi kyamet gn
getirir Sizden kimi mal bir greve tayin edersek, o maln azn da ounu da getirsin
(Mslim, mre, 30) buyurmulardr.
Kamu malndan almann ya da kamu malna hyanet etmenin vebali ylesine
byktr ki, Hz. Peygamber bu gibi kimselerin cenaze namazlarna bile katlma-
mtr. Zeyd bn Hlid (r.a) anlatyor: Hayber Sava srasnda ashaptan biri l-
drlmt. Hz. Peygambere haber verildi. O, Arkadanz zerine namaz kln!
buyurdu. Hz. Peygamberin bu sz zerine, halkn ehresi deimi, zerlerine
bir soukluk kmt. Bunun zerine Hz. Peygamber olaya yle aklk getirdi:
Arkadamz Allah iin cihad srasnda ganimetten almt! Bunun zerine, maktuln
eyasn kartrdk. Yahudilere ait boncuk kolyelerden iki dirhem bile etmeyen bir
kolyeyi alm olduunu grdk. (Muvatta, Cihd, 23; Ebu Dvud, Cihd, 14)
Bireysel karlar uruna kamunun haklarn ihlal etmek, grevi ktye kullan-
mak, rvet alp vermek, karaborsaclk yapmak, kamu maln zimmetine geirmek,
vergi karmak, kaak su ve elektrik kullanmak gibi olumsuzluklarn her biri de
kamu malna hyanettir ve gerek bir mminde asla bulunmamas gereken zellik-
lerdir.
Bu bakmdan her Mslman, kamu hakkn ve kamu mallarn korumal, haksz
yollarla bunlar edinmemelidir. Bunlarn kyamet gnnde hesabnn ok ar olaca-
n asla unutmamaldr. nk kamu mallar, btn topluma aittir. Kamu malna
hyanet eden kimse toplumun btn bireylerine kar su ilemi olmaktadr.
Dier yandan, kamu malna hyanet etmenin ar sorumluluu sadece bu ii ya-
panlar deil, ayn zamanda bu gibileri koruyup gzetenleri veya gz yumanlar da
kapsamaktadr. Nitekim sevgili Peygamberimiz, Kim aran gizlerse, o da ondandr
(Eb Dvd, Cihd, 135) buyurarak bizleri dikkatli ve duyarl olmaya armlardr.
80
KATILAMI KALPTEN ALLAHA SIINMAK*

,,

-

_ . -

, .

.

.

:, .t

: t . ,

| .

_,

:
Hayr hayr! Dorusu onlarn kazanmakta olduklar kalplerini
paslandrmtr. (Mutaffifn, 83/14)
Yukardaki yet, insann helal-haram, gnah-sevap, emir-nehiy adna ilediklerinin,
kazandklarnn, kaybettiklerinin kalbe etkisini dile getirmektedir. Kalp ya da gnl dn-
yamz, dier insanlarla ve yce Yaratcyla ilikilerimizin ekillenmesinde ve eylemlerimi-
zin Allah katndaki deerinin tespitinde nemli ve can alc bir konuma sahiptir.
Gnl dnyamz, kabn ierisinde olan yanstmas misali, bizim aynamz, davranla-
rmza yn veren mihenk tadr. Bu itibarla gnl kirlenen insann, hareket ve davranlar
da doal olarak kirlilik zeminine oturmutur. Buna karlk gnl sarayn gzelliklerin
ssledii kimsenin eylemleri de gzellikler dizisi eklinde tezahr edecektir. Aslnda kalp,
gerek insanlarla gerekse yce Mevlamz ile olan ilikilerde belirleyici bir konuma sahiptir.
Gzellikler asndan imann, sevginin, akn, hayatn merkezidir kalp. Ayn zamanda o,
kinin, fkenin, nefretin, kfrn de merkezi olabilecek bir zelliktedir. Gzellikler veya k-
tlkler, gnahlar veya sevaplar adna onun hkim eilimi, btnyle bizi esir alabilmek-
tedir. Onun cezp edici alanna giren gren gz, grmez olur, duyan kulak duymaz olur,
meydan okuyan akl akletmez olur. yle ki hayat ve memat, varlk ve yokluk, adeta ona
kilitlidir. O, ziksel adan ilevsiz hle geldiinde nasl hayat duruyorsa, manevi alanda
da kalbin ilevsiz hle gelii, Peygamberimizin ifadesiyle Allaha snlacak bir durumdur.
Allah Resul yle duada bulunuyor:
Allahm! Korkmayan/katlam kalpten, kabul grmeyen duadan, doymak bilmeyen nes-
ten, faydasz ilimden sana snrm (Tirmiz, Daavt, 69)
Zira bylesi kalbin ve onun etrafnda ekillenen kiiliin, bireysel ve toplumsal ilikile-
rinde krmz izgileri yoktur ya da yok olmaya yz tutmutur.
Cana kymann, hrszln, fuhun, ilikiler btnnde sahtekrln, kul ve kamu
haklarnn ihlal ve gaspnn, yz kzartc kabul edilen dier sularn, insann gnl dnya-
s ile ilintisinin olmad sylenebilir mi? Hemen herkes tarafndan krmz izgiler olarak
nitelendirilebilecek bu ve benzeri hususlarn ilenmesine sadece gnl/kalbi katlamam
* Dr. Yaar YT
81
kimseler dur diyebilecektir. Onun iindir ki Kuran- Kerimde kalp insanlarn manevi
hayatna yn veren bir merkez/motor olarak telakki edilir ve onun balamnda kiinin
manevi hayatna deiik vesilelerle vurgular yaplr. (Bk. Bakara, 2/7, 74; l-i mran, 3/7-
8,154; Nisa, 4/156; Maide, 5/13, 41; Enm, 20/25)
rnein, Sonra, onun ardndan birok peygamberi kendi toplumlarna gnderdik. Onlara
apak mucizeler getirdiler. Fakat onlar nceden yalanlamakta olduklar eye inanacak deillerdi.
te biz haddi aanlarn kalplerini bylece mhrleriz. (Ynus, 109/74), te onlar, Allahn;
kalplerini, kulaklarn ve gzlerini mhrledii kimselerdir. te onlar gallerin ta kendileridir.
(Nahl, 76/108) yetlerinde, insann maneviyat, insani duygular ve erdemler adna merkezi
konumunda olan kalbinin ilevsiz hle gelii dile getirilmektedir. Bu konumdaki insan-
larn pozisyonuna Kuranda, Andolsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla
anlamayan, gzleri olup da bunlarla grmeyen, kulaklar olup da bunlarla iitmeyen biroklarn
cehennem iin var ettik (Arf, 7/179) yetiyle iaret edilmektedir.
Kuranda, kiinin olumlu ya da olumsuz eylemlerinin, ihlal ettii krmz izgilerin kal-
bi dorudan etkiledii belirtilir. Hayr hayr! Dorusu onlarn kazanmakta olduklar kalpleri-
ni paslandrmtr. (Mutaffn, 66/14) yeti, kiinin ilemi olduu gnahlarn, haramlarn,
isyanlarn, onun kalbini kirlettiini, katlatrdn ifade etmektedir.
Sevgili Peygamberimiz de Dikkat edin. Vcudunuzda bir inemlik et paras vardr.
Eer o salkl/fonksiyonel olursa vcudun tamam salkl olur. ayet o bozuk/ilevsiz olursa v-
cudun tamam bozuk olur. Haberiniz olsun bu et paras kalptir. (Buhar, man, 39) szyle,
kalbin nemine vurgu yapmtr.
nsann kendisini mkemmeliyete ulatracak ilke ve kurallar zaman zaman ihlal veya
ihmalinde, korkmayan, katlam bir kalbe sahip oluu nemli bir etkendir. Baka bir
deyile bu tr eylemler, gnl/kalp/yrek kirliliinden kaynaklanmaktadr. amzda
kirlilik denildiinde ncelikle ekolojik dengenin bozulmasnda etkin olan evre kirlii
hemen akla gelmektedir. Oysa ahlak deerlerdeki erozyon, insanlardaki gnl kirlilik-
leri zerinde durulmas gerekli nemli sosyal ve toplumsal sorunlardan biri belki de en
bata gelenidir. Zira hemen her kirliliin temelinde, gerek anlamda Allahtan korkmayan
kalplerin, kirlenen yreklerin nemli bir etken olduu inkr edilemez. Gnlde, szde,
ahlakta kirlenen, hibir deer tanmayan insan, sadece evre iin deil toplumun huzur ve
gveni asndan da byk problem tekil etmektedir.
Gerek u ki insanln yaad sknt ve huzursuzluklarn temelinde gnl ya da kalp
kirlilii yatmaktadr. Allahtan korkan bir kalbe sahip olu, yaratln esrarn, iliklerine
kadar hissetme ve kavramadan geer. Bylesi bir kalp, gnle ve grnene hkim olmaktr.
Ne olduunu, ne olacan, yaratl hikmet ve gayelerini idrak ederek i duygularna ve
eylemlerine bu erevede yn vermektir. Bunun doal sonucu kendiyle, dier insanlarla ve
yce Mevla ile bark olma hlidir.
Ya Rab! Korkmayan kalpten, icabet edilmeyen duadan, doymak bilmeyen nesten,
faydas olmayan ilimden sana snrz.
82
KAVMLERN HELAK OLUU*

,,

-

_ . -

, .

. . .

. .

_, . _ . t -

- ,

, ,

| .

_

.

.|

_, .

- .

t .

|

.

|t

_,

. .

||
Onlar yle dediler: Biz sulu bir kavme (Ltun kavmine), zerlerine
amurdan, piirilmi ve Rabbinin katnda haddi aanlar iin belirlenmi
talar yadrmak iin gnderildik. (Zriyt, 51/32-34)
Allahn gnderdii peygamberler, kavimlerinden, bir olan Allaha inanmalarn
ve btn ilah hkmleri kabul etmelerini istediler. Bu kavimler ise, gerek anlamda
Allaha inanmadklar gibi ahlak ve yaaylaryla da helak edilmeyi hak edecek dav-
ranlar sergiliyorlard. Onlar, btn ilerinde kavmin ileri gelenlerinin ve nderle-
rinin yolunda gitmeyi tercih ediyorlard.
Lt kavmi, Allahn gnderdii peygamberi ve getirdii mesajlar kabul etmedi.
Nefs ve ehev arzularna uygun olarak kadnlar brakp erkeklerle cinsel iliki kurmak
istiyorlard. O, kavmine; Dorusu ben sizlere gnderilmi, gvenilir bir peygamberim. Artk
Allaha kar gelmekten saknn ve bana itaat edin. Rabbinizin sizler iin yaratt elerinizi
brakyor da insanlar arasndan erkeklere mi yanayorsunuz? Siz gerekten haddi aan, bir
topluluksunuz. (uara, 26/162-166) dedi. Onlar azgnlklarna devam edince yce Allah da
zerlerine piirilmi ve mhrlenmi talar yadrarak onlar helak etti.
Musa (a.s) da srailoullarna gnderilmi bir peygamberdi. O, Firavun ve ai-
lesini, kendisinin Allah tarafndan gnderilmi bir peygamber olduunu, bir olan
Allaha inanmalarn ve kendisine itaat etmelerini istemiti. Onlar ise, Allah ve
Musann getirdiklerini kabul etmediler. Buna karlk Firavun kendisinin Allah ol-
duunu iddia etti. Yce Allah da Firavun ve ailesini denizde bodu. srailoullarn
onun zulmnden kurtard:
Andolsun, Firavunun ailesine de uyarclar gelmiti. Btn ayetlerimizi yalanladlar.
Biz de onlar mutlak g ve iktidar sahibinin yakalamas gibi yakaladk. (Kamer, 54/41-42)
* mer NEN
83
Nuh (a.s), kavmine, phesiz, ben, size gnderilmi gvenilir bir peygamberim. Ar-
tk Allaha kar gelmekten saknn ve bana itaat edin. (uara, 26/107-108) dedi. Onlar;
Eer Allah dileseydi bir melek gnderirdi. (Mminn, 23/24) dediler. Nuh kavmi de
Allahn gnderdii peygamberi ve getirdii ilah mesajlar kabul etmedi. Nuh (a.s)
iin Bu bir delidir dediler. O da Rabbine, Ey Rabbim ben yenilgiye uradm, yardm
et. diye dua etti. Biz de gn kaplarn dklrcesine atk. Yeryzn pnar, pnar
fkrttk. Derken sular takdir edilmi bir i iin birleti. Biz Nuhu ivilerle perinlenmi
levhalardan oluan gemiye bindirdik. Benim azabm ve uyarlarm naslm grdler. (Ka-
mer, 54/9-16) Nuh (a.s) ve ona inananlar hari, olu dhil kavminden btn inanma-
yanlar suda boularak helak oldular.
Ad kavmine de Hd (a.s) gnderilmiti. Hd (a.s), ...Onlara; Ey kavmim Allaha
kulluk edin. Sizin iin Ondan baka hibir ilahnz yoktur. Allaha kar gelmekten sakn-
maz msnz? dedi. Kavminin cevab, phesiz biz seni akl ktl iinde gryoruz.
Biz senin mutlaka yalanclardan biri olduuna inanyoruz. Ey kavmim bende akl ktl
yok. Aksine ben lemlerin Rabbi tarafndan gnderilmi bir peygamberim. (Arf, 7/65-70)
dedi. Bunlar da peygamberi ve getirdii ilah mesajlar kabul etmedi. Ad kavmi de,
(Hdu) yalanlad. Azabm ve uyarlarm naslm. Biz onlarn stne, uursuzluu srekli
bir gnde grltl ve dondurucu bir rzgr gnderdik. nsanlar kklerinden sklm
hurma ktkleri gibi kaldrp atyordu. Azabm ve uyarlarm naslm, (grdler). (Ka-
mer, 54/18-21)
Semud kavmine de Salih (a.s) gnderildi. Salih (a.s) ve kavmi arasnda cereyan
eden olay Kuran- Kerimde yle anlatlr:
Salih, Ben size gnderilmi gvenilir bir peygamberim. yle ise Allaha kar gelmek-
ten saknn ve bana itaat edin. (uara, 143-144) dedi. Onlar, Bizim aramzda vahiy ona
m verildi? Hayr, o, yalancnn, marn biridir. Onlar yarn bilecekler: Kimmi yalanc,
kimmi mark. (Salihe yle demitik) phesiz biz, onlara bir imtihan olmak zere, o
dii deveyi gndereceiz. imdi onlar gzetle ve sabret. Onlara, suyun (deve ile) kendileri
arasnda (nbetlee) paylatrldn, bildir. Her su nbetinde sahibi hazr bulunsun. Der-
ken, (kavmin en azgn olan) arkadalarn ardlar. O da ie koyuldu. Ve deveyi kesti.
phesiz biz, onlarn zerine tek bir korkun ses gnderdik de, onlar, aldaki hayvanlarn
ineyip ufaladklar kuru pler gibi oldular. (Kamer, 54/23-31)
Gemi kavimlerin helk edilme sebeplerini anlatan ve Kuran- Kerimde yer
alan kssalar sadece tarihte olmu bitmi olaylar olarak deerlendirmek ve bunlar-
dan ibret almamak byk yanlg olur. Bu kssalarda dnenler iin byk ibretler
vardr. Dnp ibret almalyz.
84
KENDLERYLE ARKADALIK
KURULMAMASI GEREKEN KLER *

,,

-

_ . -

, .

,, . .

. .

. .

_,

, .

: _ L.

. .

.,

_ .

..

_,

: .

_ L.

t ..t,

| . _

| ..

_, ., t .

,, .

,|

. .,

_. .

,, .

.. . .

, -

||

. .
_, |

, .t .

O hlde yalanlayanlara boyun eme. stediler ki, yumuak davranasn,

bylece onlar da yumuak davransnlar. Yemin edip duran, aalk,
daima kusur arayp knayan, durmadan sz tayan, iyilii hep engelleyen,
saldrgan, gnaha dadanm, kaba saba; btn bunlarn tesinde bir
de soysuz olan kimseye mal ve oullar vardr diye, sakn boyun eme.
yetlerimiz kendisine okunduu zaman, ncekilerin masallar! der.
(Kalem, 68/8-15)
Okuduumuz ayeti kerimeler dost ve dmanlarmz tanmada bizler iin baz
ller ortaya koymaktadr. Kuran- Kerim, bizlere insan cehennemlik yapan se-
beplerden birisinin de kt ve laubali arkadalarla birlikte olmak ve onlarn hl ve
hareketlerine itirak etmek olduunu yle haber verir:
Sizi Cehenneme srkleyen nedir? (Cehennemlikler) Cevap verdiler: Biz namaz k-
lanlardan deildik. Fakirleri doyurmaz, onlarn ihtiyalaryla ilgilenmezdik. Bo ve batl
szlere dalanlarla beraber biz de dalardk. Bu hesap gnn yalan sayardk. lm bizi
yakalayncaya kadar hep byle idik (Mddessir, 74/42-47).
Ayrca da Kuran, bu konuda hata edenlerin kyamet gnndeki durumlarn ve
pimanlklarn da bizlere yle tasvir etmektedir:
O gn (nefsine ve bakalarna) zulmeden kimseler ellerini srarak yle der: Ah, ke-
ke Peygamberle birlikte bir yol edinmi olsaydm! Vah, yazklar olsun bana, keke lan
* Tahir TURAL
85
dost edinmeseydim! nk o, gerekten bana geldikten sonra, beni zikirden (Allah hatr-
lamaktan) saptrm oldu... (Furkn, 25/28-29)
Peygamberimiz (s.a.s) de yle buyurmutur:
Kii, -kyamet gn- sevdii kimse ile beraberdir. (Buhar, Edeb, 96; Mslim, Birr, 165)
te grld gibi dost ve arkadan insann hayatnda ne kadar nemli bir yere
sahip olduu bu ayet ve hadislerden iyice anlalmaktadr. Allah Tel, Peygamberi-
miz (s.a.s)e iyilerle birlikte olmasn, ktlerden de uzak durmasn emretmektedir:
Sabah akam Rablerine, Onun rzasn dileyerek dua edenlerle birlikte ol. Dnya ha-
yatnn znetini arzu edip de gzlerini onlardan ayrma. Kalbini bizi anmaktan gal kld-
mz, bo arzularna uymu ve ii hep arlk olmu kimselere boyun eme. (Kehf, 18/28)
Resul-i Ekrem (s.a.s) de arkada seiminin nemini yle beyan etmektedir:
Kii dostunun dini zeredir; u halde her biriniz kiminle dost olduuna iyi baksn.
(Ebu Davud, Edeb, 16)
Bu l; hem mjde hem de uyar niteliindedir. Bu ilke, iyilik ehli iin bir mj-
de, ktle sapanlar iin de bir uyar ve tehdittir. Nitekim Kuran- Kerimde yle
buyurulmutur:
Hakszlk yapanlara ynelmeyin, yoksa ate size de dokunur. (Hd, 11/113)
Ancak temel inan prensiplerinden taviz vermeden ve slam duyarllklar gz
nnde bulundurularak farkl kesimlerle diyalog-komuluk ilikileri vb. kurul-
mas dinimize aykr deildir.
Ksacas, imandan yoksun, fsk, Allaha itaat etmeyen, insan gnahlara tevik
eden, zalim, sz tayan, hep bakalarnn kusurlaryla urap duran, kendisi iin
istediini bakas iin istemeyen, akrabalaryla ilikisini kesen, onu bunu ayplayp
gybet eden kimselerle arkadalk yaplmas yasaklanmtr. Allah Tel yle buyur-
mutur:
Bize gelince arkadana: Keke benimle senin aranda dou ile bat arasndaki kadar
uzaklk olsayd, sen ne kt arkada imisin! der. Nedametin bugn size hi faydas do-
kunmaz; zira hakszlk etmitiniz, imdi azapta ortaksnz. (Zuhruf, 43/38-39)
Konuyu Peygamberimiz (s.a.s)in hadisiyle balayalm:
yi arkadala kt arkadan misali, misk tayanla krk eken insanlar gibidir. Misk
sahibi ya sana kokusundan verir veya sen ondan satn alrsn. Krk ekene gelince ya el-
biseni yakar yahut da sen onun pis kokusunu alrsn. (Buhr, By, 38; Mslim, Birr, 146)
86
KIYAMET GN HERKES
KEND DERDNE DMTR*

,,

-

_ . -

, .

,
, , . .

:|

, ., . .

-t .

,

-

_ .

., ,

t

.|

t -

, . x,

t .

. . ,
Kiinin kardeinden, annesinden, babasndan, einden ve ocuklarndan
kaaca gn kulaklar sar edercesine iddetli ses geldii vakit, ite o gn
onlardan herkesin kendini megul edecek bir ii vardr. (Abese, 80/33-37)
Kyamet gnnn dehetinden bahseden ayetleri okuyoruz. Shha, yani kor-
kun ses, kulaa arpp onu duymaz hle getirdii zaman Rabbimiz o gn y-
celtmi ve ona kar bizleri uyarmtr. Kyamet gnnde yle bir grlt olacak ki,
artk dnyann sonunu getirecektir. Bu korkun ses, o gnn, yani kyametin dehet
annn ilk habercisidir. Artk kan olmad o an gelip atmtr. O korkun ses
geldiinde kii; duygu, efkat ve sevgide en yakn olarak grd karde, anne,
baba, e ve ocuk gibi akrabasn grp de onlardan kaacaktr. Kii, dnyada ken-
dilerine snd kimselerden o gn kamaktadr.
Zira o gn korku byk ve artlar etindir. nk o gn herkesin kendine yetecek
meguliyeti vardr. Herkes kendi bann derdine dmtr. Kimsenin kimseyi d-
necek mecali ve zaman yoktur. Kimse kimsenin hatrn soramayacak, kimse kimseyle
ilgilenemeyecektir. O gn herkesin, kendilerini en yakn akrabalarndan bile uzak tuta-
cak bir derdi vardr. Nitekim baka bir ayette bu durum yle izah edilmitir:
O gn, dostun dosta hibir faydas olmaz, kendilerine yardm da edilmez. (Duhan,
44/41)
Kyamet gnnde, kii en yaknlarn feda edip kendini kurtarmak ister. Herkes
derdinin telandadr. O gn, herkesin megul olduu ey kendi nefsidir. O gnn
* Dr. Sabri TRKMEN
87
deheti bakalaryla ilgilenmeye frsat vermeyecektir. Onlarla ilgilenmek yle dur-
sun, onlarn hakkn deyemeyeceinden dolay onlardan kaacaktr. Onlarn hak
istekleri, kendine sknt vermesin, yk olmasn diye. yle ya onlar haklarn ister-
lerse ne olur? Bu gibi sebeplerden dolay kamak ister, fakat bu mmkn deildir.
Kii anne ve babasndan, gereken saygy gstermedii iin, onlarn haklarn
yerine getirmedii iin kaacak. Anne babasna kar drst olmad iin kamaya
alacak.
Ei ve ocuklarndan kaacaktr. Ei ve ocuklarna dorular anlatmadndan,
onlara kar sorumluluklarn yerine getirmediinden dolay kap kurtulmak iste-
yecektir.
nsann sevdiklerinden ka Dnyada iken kendi hayatna tercih ettii, ma-
ln paylat, zamann harcad, ksacas Allah (c.c)n kendine verdii en deerli
nimetleri gzn krpmadan feda ettii canlardan ka!.. O gnn deheti insann
kendi hesabnn derdine dmesine, kendi dnda bakalaryla megul olmasna en-
gel olmaktadr. Dnyada Allahtan hi korkmadan ahiretten gal bir ekilde srd-
rlm bir hayattan tr, birbirine ahit olmasnlar, birbirini sorumlu tutmasnlar
diye
Hlasa, konu banda zikrettiimiz ayetlerde yce Allah, insan korku ve en-
die ile dolduran kyamete ait baz durumlar ve korkular aklamtr. Bu neden-
le insann Rabbine ynelmesi, ona inanmas, kfrden kanmas, insanlara kar
mtevaz olmas ve byklenmemesi hedeenmitir. Henz dnya hayatnda iken,
elimizde frsat ve imknlar varken, bu durumu iyi deerlendirmeliyiz. imdiden
Rabbimize vereceimiz hesab iyi yapmalyz. Sorumluluklarmzn bilincinde olma-
l ve ona gre hareket etmeliyiz. Rabbimizin huzuruna mis olarak kmamalyz.
u hadiste Peygamberimiz bu durumu ne gzel izah etmitir:
Mis kimdir, biliyor musunuz? diye sorunca, ashab; Bizim aramzda mis,
paras ve mal olmayan kimsedir dediler. Reslullah (s.a.s); phesiz ki mmetimin
misi, kyamet gn namaz, oru ve zekt sevabyla gelip, fakat una svp, buna zina
isnat ve iftiras yapp, unun maln yiyip, bunun kann dkp, unu dvp, bu sebeple
iyiliklerinin sevab una buna verilen ve zerindeki kul haklar bitmeden sevaplar biterse,
hak sahiplerinin gnahlar kendisine ykletilip sonra da cehenneme atlan kimsedir. (Ms-
lim, Birr, 59; Tirmiz, Kyamet, 2) buyurdular.
Rabbimize vereceimiz hesabn muhasebesini imdiden yaparak Rabbimizi ve
kullarn raz etmeye almalyz. nk dnya alma yeridir, hasat yeri deil;
ahiret ise hasat yeridir, alma yeri deildir.
88
KIYAMET GN N NE HAZIRLADIK?*

,,

-

_ . -

, .

,
t .

L ., ,

t.,

t,

. . ,

:t.

. .

t,

t .

, _

. -

t . _ .

| ,

,|

t,

. , .

: _ .. ,

| t,

.,

., , .

te bu, hak olan gndr. Artk dileyen kimse Rabbine ulatran bir yol
tutar. phesiz biz sizi, kiinin nceden elleriyle yaptklarna bakaca ve
inkrcnn, Keke toprak olaydm! diyecei gnde gerekleecek olan
yakn bir azaba kar uyardk. (Nebe, 78/39-40)
Yce Allah bizleri yaratm ve dnya hayatnda belli bir sreye kadar kalmamz
dilemitir. Dnya hayatn iyi deerlendirdiimiz zaman, ebed hayatta mutlu olu-
ruz. Zira dnya hayat ahirete kyasla hi mesabesindedir. Dnya, ahiretin tarlas-
dr. Ne ekersek, orada onu buluruz.
nsan, dnya hayatn iyi deerlendirsin ve ahirete de hazrlk yapsn diye Allah
Teala, peygamberler gndermitir. Peygamberler, kendileri bizzat yaayp rnek ol-
duklar gibi insanlar iyi olmaya ve iyilik yapmaya tevik etmiler, kt olmaktan ve
ktlk yapmaktan sakndrmlardr. nsanlar, kendi seimlerini kendileri yapar-
lar. Dileyen doru yolu seer, dileyen yanl yola sapar. Herkes, kendine verilen ira-
deyi istedii ynde kullanr. Kiinin yaptklarndan sorumlu olmas iin bu seim
hrriyeti arttr. Aksi halde insanlarn sorumlu tutulmas anlamsz olurdu. nsan
hr iradesiyle tercihte bulunduuna gre sonularna da katlanmaldr. nsanlar-
dan birou, peygamberlerin yapm olduu arya olumsuz karlk vermilerdir.
Ayet-i kerime bu gerei yle vurguluyor:
Biz seni btn insanlara ancak mjdeleyici ve uyarc olarak gnderdik; fakat insan-
larn ou bunu bilmezler. (Sebe, 34/28)
Konu banda zikrettiimiz ayetlerde bize u mesaj veriliyor: Ahiretin gerekle-
eceinde phe yoktur. Rabbiniz, haktr. Dininiz haktr, kitap haktr, peygamber
hak ile gnderilmitir. Kyamet ve mizan haktr. Bunun byle olduunu rendik-
* Dr. Sabri TRKMEN
89
ten sonra artk Rabbinize dnn. Kim kurtulua ermek istiyorsa Kuran ve snnete
tabi olsun, gerek bir iman ve amel-i salih ile Rabbinin yoluna girsin, Onun ltfu-
nu elde etmek ve cezasndan uzaklamak iin alsn.
Krler ise yakn bir azap ile uyarlmaktadr. Onun vukuu, kesin olduu iin
yakn saylmtr. Her gelecek, aslnda yakndr. Nitekim u ayet de, bu manaya
iaret etmektedir:
Kyameti grdkleri gn onlar, sanki dnyada ancak bir akam yahut bir kuluk
vakti kadar kalm gibidirler. (Nazit, 79/46)
O gn insan ne yapp yapmadna bir bakar. Herkes orada hazrlad hayr ve
erri bulacaktr. Mmin, ben bunu mit ediyordum diyecek. Ancak Allahtan gelen
gerekleri gren kr ise; Eyvah benim hlim ne olacak, keke ben de toprak olan
u hayvanlar gibi olsaydm, keke topraktan yaratlan dem (a.s)i kendime rnek
alsaydm, insana yarar davranlarda bulunsaydm gibi ifadelerle pimanln
dile getirecektir:
Herkesin yapt iyilii ve yapt ktl hazr bulaca gnde kii, ktlkleri ile
kendi arasnda uzak bir mesafe bulunmasn ister. (l-i mrn, 3/30)
Dnyaya olduundan fazla kymet vermemeliyiz ve zaymzn farknda ol-
malyz. Neticede her nes lm tadacak, yaptklarnn ve sorumlu olup da yap-
madklarnn hesabn verecektir. Yce Allah katnda, asl deere tabi olan zik ya-
pmz, makammz, evremiz ve mal varlmz deildir. Bu gibi deerler dnyada
kalr. nemli olan bizim nasl inandmz, ne tr davranlarda bulunduumuz ve
Allahn rzasn kazanmak iin neler yaptmzdr. Ahiret iin ne hazrladmz,
amel sandmza neler koyabildiimizdir. Konuyla ilgili Kmeyl b. Ziydn anlat-
t u hadise ok manidardr:
Bir gn Ali b. Eb Tlib (r.a) ile geziye ktk, mezarlarn bulunduu alana
vardmzda kabristana ynelerek;
-Ey kabir halk! Ey rm ahali! Ey yalnzlk mensuplar! Sizde ne haberler
var? Bizdeki haberler unlar: Mallarnz blld, ocuklarnz yetim kald, ele-
riniz kocaya vard, kocalarnz yeni eler ald! Bizdeki haberler bunlar, sizden ne
haber? dedikten sonra bana dnerek;
-Eer onlara cevap iin izin verilse; Azn hayrls Allah korkusudur, derler,
diyerek alad ve yle dedi:
-Ey Kmeyl! Kabir, amel sanddr, lnce orada neler saklandn anlarsn!
(Kandehlevi, Hayatus-Sahabe, III, 170)
Yukarda zikrettiimiz Nebe suresinin son iki ayeti, insanlarn kyamet gnn-
de iki gruba ayrlacana delalet ediyor. Allahn rzasna ve ikramna nail olacak
mminler grubu ve Allahn rahmetinden uzak, azap iinde olan inkrclar grubu.
Rabbimizin rzasna ve ikramna nail olabilmek iin yaamakta olduumuz u dn-
ya hayatn iyi deerlendirmeliyiz.
90
KIYAMET GNNDEN BR KEST*

,,

-

_ . -

, .

. , - _

_, .

- .

..

_ . -

| _

_, .

. .

. -. ,
Allaha kar gelmekten saknanlar Rahmnn huzurunda bir eliler heyeti
gibi toplayacamz, sulular da suya koan susuz develer gibi cehenneme
sevk edeceimiz gn dn! (Meryem, 19/85-86)
Yce kitabmz Kuran, ilk suresi olan Ftihann nc ayetinde, Allahn, hesap g-
nnn sahibi olduunu haber vermek suretiyle bizlere hesap gnn hatrlatmaktadr.
Arkasndan da hesap gnnn sorgu konusu olan sadece Ona kulluk etmemizden sz
etmektedir. Dnyada babo braklmayan insan, elbette Yaratcya kulluk iin gnderil-
mitir. Serbest iradesiyle kulluk snav veren insan iin, bir de bu snavn deerlendirilip
karlnn grlecei bir hesap gnnn gelmesi kanlmazdr. nk hak edene hak
ettiinin karln vermek, Allahn adaletinin bir gerei olduu gibi, hak ettiinin kar-
ln almas da kullarn bir beklentisidir. Kullar iin snav, bu ekilde anlaml hle gelir.
te yandan, Allaha kulluk grevini yerine getiren insann kazanma midi yannda, Ona
kulluktan uzak bir hayat yaayan insann da kt akbetle karlaaca korkusu, iradeyi
olumlu ynde etkileyen ve snav bilinli hle getiren nemli birer faktrdr.
Bunun iin Allah Tel, hesaba ekileceimiz bir gnn geleceini, yaratl gayemiz
dorultusunda yaayp yaamadmz ve verdii nimetleri bu uurda kullanp kullanma-
dmz konusunda mutlaka hesaba ekileceimizi bize birok ayette haber vermektedir
(Bakara, 2/254; sr, 17/71; Kehf, 18/49; Enbiy, 21/35; Ankebt, 29/58; Teksr, 102/8).
Meryem suresinde konu ile ilgili bir ksm yetin anlam yledir:
Rabbine andolsun, onlar eytanlarla beraber mutlaka har edeceiz. Sonra onlar kesinlikle
cehennemin evresinde diz st hazr edeceiz. Sonra her bir topluluktan, Rahmana kar en
isyankr olanlar mutlaka ekip karacaz. Sonra, oraya girmeye en lyk olanlar muhakkak ki
en iyi biz biliriz. (Ey insanlar!) Sizden cehenneme varmayacak hi kimse yoktur. Rabbin iin bu,
kesin olarak hkme balanm bir itir. Sonra Allaha kar gelmekten saknanlar kurtarrz da
zalimleri orada diz st km hlde brakrz. (Meryem, 19/68-72)
Hesap gnnn skntlar daha Kyametin kopu anndan itibaren balar. O ann deh-
etiyle genlerin simsiyah sa bile korkudan bembeyaz olur (Mzzemmil, 73/17); emzikli
* Dr. Ahmet GELGEN
91
kadn emzirdii ocuunu unutur; hamile kadn karnndaki ocuunu drr; insanlar
sarho gibi olurlar (Hac, 22/1-2).
Hesap gn kii kardeinden, annesinden, babasndan, einden ve ocuklarndan kaar;
herkes kendi derdine der (Abese, 80/34-37). O gnde Allah, kiinin kendi aleyhine, dn-
yada yapt ktlkler hakknda, organlarna ahitlik ettirecektir (Ysn, 36/65; Fussilet,
41/21). Dnyadayken birlikte gnah ileyen dostlar o gn, dnyadaki arkadalklarndan
dolay piman olduklar gibi, dostlarna ve eytana da hasm ve dman olurlar (Furkn,
25/28; Sd, 38/64; Zmer, 39/31; Zuhruf, 43/38, 67; Kf, 50/28). Dnya hayatndayken
nimetler ierisinde mararak dostlaryla birlikte (nikak, 84/9) gnah ileyenlerin yzle-
ri, o gn kederleri dolaysyla kapkara olacaktr. Kurann ifadesiyle onlar, gnahkrlarla
inkrclardr (Abese, 80/40-41; l-i mrn, 3/106). Hesabn zorluunu ve iledikleri amel-
lerin kt karln grdklerinde eyvah mahvoldum diye baracaklar (nikak, 84/9);
toprak olmay ve yok olmay temenni edeceklerdir (Nebe, 78/40). Ne var ki bu pimanlk
fayda vermeyecektir. nkrclar, daha lm anndayken gerekleri ve amellerinin kt so-
nucunu grnce, Rabbim! Beni (dnyaya) geri gnder, boa geirdiim dnyada mutlaka
salih amel ileyeceim diyerek pimanlklarn ifade etseler de, bunlar bouna sylenmi
szler olacaktr (Mminn, 23/99-100. Bk. Fecr, 89/23-25).
Bunun yannda o gn, dnya imtihann kazanm mminler de olacak. Onlar, dnyada
imanla yaayp, din emir ve yasaklara riayet ederek tertemiz bir kalple Allaha gelen kul-
lardr (uar, 26/89). Hesap gnnde, onlarn yzleri parlak, gle, sevinli (Abese, 80/38-
39) ve bembeyaz olacaktr (l-i mrn, 3/106). Snlacak hibir yerin olmad o dehetli
gnde Arn glgesi altnda glgeleneceklerdir (Buhr, Rikk, 24; Mslim, Zekat, 91).
Sonuta Allah onlardan raz, onlar da Allahn verdii mkfata rz olacaklardr (Beyyine,
98/7-8). O gn onlara yle denilecektir:
Ey huzura kavumu insan! Sen Ondan honut, O da senden honut olarak Rabbine dn.
(Sekin) kullarm arasna katl ve cennetime gir! (Fecr, 89/27-30)
man ve istikametle yaayp Rablerinin huzuruna varan bu mminler iin lm annda,
kabir hayatnda ve hesap gnnde korku ve hzn yoktur. nk Allah, meleklerini onlara
yardmc dost olarak gnderecektir. Cennette ise, istedikleri her ey, Allah tarafndan onlar
iin konukluk olarak hazrlanmtr (Fussilet, 41/30-32. Bk. brhim, 14/27).
te iki tip insann kyamet/hesap gnndeki durumlar. Elbette akll kii, hak ve hayrl
olan seecek ve bu mkfat kazandracak hayat kendine yol edinecektir. Gerek Kuran-
Kerim, gerekse Hz. Peygamber (s.a.s) Efendimiz, ibret alp Kyamet gnnde ackl duruma
dmememiz ve ebed mkfat kazanmamz iin, bizlere ahiretin iyi ve kt ahvalini haber
vermilerdir. nsanolunun hayatnn her an kayda alnmakta; syledii her sz ve iledii
her il, kyamet gn hesab grlmek zere gzetleyici melekler tarafndan kaydedil-
mektedir (Kf, 50/17-18). yleyse hayatmz ona gre yaayalm.
92
KIYAMET VE HESAP*

,,

-

_ . -

, .

, _

. . . - ,

. -

|

.

.. _

| . ,.

; .

.| _ t . _ .|

. . ,

; , ,

, , .

. .

. - _,

.

, , ,

; . , .

|
De ki: u gklerdekiler ve yerdekiler kimindir? Allahndr de. O
merhamet etmeyi kendine gerekli kld. Andolsun sizi mutlaka kyamet
gnne toplayacak. Bunda hi phe yok. Kendilerini ziyana uratanlar var
ya, ite onlar inanmazlar. (Enm, 6/12)
Kinatta grebildiimiz ve gremediimiz her eyin sahibi Allahtr. Bizler Allahn
mlknde, ancak Onun izin verdii oranda tasarruf yapabiliriz. Tasarrufumuz da
mrmzle snrldr. Eer, bize verilen nimetlerin gerek sahibinin Allah olduu-
nu bilir ve sahip olduklarmz emanet anlay ile kullanrsak dnya imtihannda
baarl oluruz. Aksi takdirde malmz bizi esir alr ve bize olmadk hatalar yaptrr.
Bazlar mlkiyetlerindeki maln kendi bilgi ve becerilerinden dolay verildiini sy-
ler ve yce Yaratcy unuturlar. Bundan sonra da nasihat dinlemez olur, cimrileir,
bbrlenir ve insanlara yksekten bakmaya balarlar. Bu dnce ve davranla-
r sebebiyle de insanlardan ve Yaratcdan uzaklarlar. Kuran- Kerim, bu konuda
Krnu rnek vermi, sahip olduu mal sebebiyle Krna zenenleri de ilimden
uzak kimseler olarak vasandrmtr (Kasas, 28/76-84).
Gklerde ve yerde olanlar yalnzca Onun mlk olduuna gre yce Allahn ei
ve benzeri yoktur. Dolaysyla yalnz ibadet edilmeye layk varlk da Odur. Bunda
phe yoktur. O halde, u gklerdekiler ve yerdekiler kimindir? sorusunun cevab
ksa ve nettir: Allah
* Sabri AKPOLAT
93
Btn varlklarn yaratcs, malik ve sahibi Allah olduuna gre, insanlar hesa-
ba ekme yetkisi de Ona aittir ve kesin olarak kyamet gnnde insanlar hesaba
ekmek zere bir araya toplayacaktr. Kyamet gnnde insanlarn bir araya geti-
rilmesi Allahn rahmetinin bir tecellisidir. nk dnyada nice zalimler vardr ki,
zulmleri yanlarnda kalmaktadr. yilik ve ktlk yapanlar bir araya getirilmedii,
ktlk yapanlar yaptklarnn cezasn ekmedii, iyilik yapanlar da iyiliklerinin
karln almadklar takdirde, ktler cezasz kalm, iyiler de hakszla uram
olurlar. Bu durum, rahmete, adalete ve hikmete ters der.
Yce Allah rahmetinin bir gerei olarak, kendisine inanan-inanmayan, ibadet
eden-ibadet etmeyen ayrm yapmadan btn mahlkata nimetlerini vermektedir.
Ayrca, haram bir il ilenmesi hlinde bir gnah yazld halde, gzel bir ile kar-
lk da en az on sevap yazlmaktadr. Btn bunlarn sebebi, Allahn, rahmeti ken-
disine gerekli klmasndandr.
nsan akl- selmine tabi olarak hareket etmeli, nefsinin esiri olmamaldr. Aksi
takdirde, iinde bulunduu durum onu isyana ve inkra sevk edebilir. Bu inan ve
davran da onu ebed azaba srkleyebilir.
Hlasa bu ayet-i kerimeden u hususlar anlamaktayz:
Dier btn varlklar gibi sizi de Allah yaratt; kyamet vuku bulup da Onun
huzurunda hesap vermek iin toplanmadan nce, hayatta iken Allahn kesin olan
rahmetinden yararlanmaya baknz; inanp hayrl iler yapnz; bu geni rahmete
nail olmak iin gnahlarnzdan tvbe ediniz. Ak seik delillere ramen, mrik-
lerin yapt gibi, Hz. Peygamberin teblilerini yalanlamak iin trl bahaneler ileri
srmek yerine, Allahn rahmetinin zerinizdeki eserlerinden olan aklnz kullana-
rak Hz. Peygamberin doruluunu tasdik ediniz. Bunun aksine, geici menfaatle-
rine, manasz inatlarna ve benlik iddialarna kaplarak gerei kabule yanamayan-
lar, bylece kendilerini ziyana sokanlar artk iman etmekten de mahrum kalrlar ve
sonuta Allahn ok geni olan rahmetinden yararlanma frsatn karm, kendi
kendilerine yazk etmi olurlar.
94
KIYAMETN KOPUU VE
AYIN YARILMA HADSES*

,,

-

_ . -

, .

. .

. ,

.. . .

-

.

., .

.,

. .

.t

.| ,,

.|

_ x. t .

x|t,

. , t .

t . .

; _ . , .

t -

.. . .

: , .

Kyamet yaklat ve ay yarld. Onlar bir mucize grseler yz evirirler ve

sregelen bir sihirdir, derler. Peygamberi yalanladlar, nefislerinin arzularna
uydular. Hlbuki her i, (Allah nasl takdir ettiyse ylece) gerekleecek
(deimeyecek)tir. Andolsun, onlara iinde caydrc tehditlerin bulunduu
haberler geldi. Bu haberler, zirveye ulam birer hikmettir! Fakat uyarlar
fayda vermiyor! (Kamer, 54/15)
Bu yetlerde, insanlara kyametin yaklat ve ayn ikiye ayrld haber veril-
mektedir. Gne, drld zaman, yldzlar, bulanp snd zaman, dalar yr-
tld zaman, ...Denizler kaynatld zaman. (Tekvir, 81/1-6) gibi ay etler, kyametin
kopuuyla ilgili bilgilerden birkadr. nsanolunun tecrbe edemedii ve mahiyeti
hakknda imdilik fazla bilgisi olmad kyamet kopma olay, normalin tesinde bir
hadisedir. Kurann ifadesine gre kyamet mutlaka kopacaktr. Yce Allah, insanla-
rn, akllar hayrette brakan baz olaanst olaylar karsnda deil de, aklselim ve
hr irade ile dnerek kabul edip iman etmesini istemitir.
Mekkeli mrikler, Resl-i Ekremden bir mucize gstermesini istediler. Sevgili
Peygamberimiz de Mekkeye hicretinden be sene nce, mbarek eliyle aya iaret
etti ve ay iki paraya ayrlp sonra yine eski hlini ald. Bu duruma, en muteber
tefsir kitaplar ile Buhar ve Mslim gibi en makbul hadis kaynaklarnda genie yer
verilmitir. Ayn ikiye ayrlmas olaynn bir mucize olmak zere Peygamberimiz
zamannda meydana geldiine btn Mslmanlar inanmaktadrlar. Allah, bir eyin
* mer NEN
95
olmasn isterse neden olmasn. Yce Allah her eye kadirdir. Onun sadece bir emri
yeter. Ol, demesiyle her ey oluverir.
Ayn ikiye blnmesi hadisesi, Kurann ifadesiyle sabit olan bir olaydr. Bunun
tevatr yoluyla bize kadar ulatnda da phe yoktur. Eer inikak ad verilen bu
olay vuku bulmam olsa idi, bu yet-i kerme, nasl tebli edilebilip aklanabilirdi?
Kyamet koptuunda ise, yalnz ay deil, btn gk cisimleri paralanarak darma-
dank bir hle gelecektir. Ayn yarlmas, Hz. Peygamber zamannda ve Ondan
istenen bir mucize olarak gerekleen bir hadisedir.
Yce Kitabmzda, insanlar uyandracak olan kyametin kopmas ile ilgili son
derece hikmetli tler vardr. Kyametin kopmas zamannda yer ve gk, dalar
ve tm cisimler paralanp darmadank bir hle gelecek, kinat akl almaz bir
vaziyet alacaktr. nsanlar, kyamet saati yaklatnda yaanacak korkuyu akllarna
getirmemek iin youn aba sarf ederler. nanmayanlar kyamet hadisesinin gerek-
leeceine ihtimal bile vermezler.
Hayr, onlar kyameti de yalanladlar. Biz ise, o kyameti yalanlayanlara lgn bir
cehennem atei hazrlamzdr. (Furkn, 5/11)
Kyamet hakknda kendini kandran insanlar byk bir hata yapmaktadrlar.
nk Allah ayetlerinde, kyamet saatinin yakn olduunu ve bu konuda hibir
pheye yer olmadn haber vermektedir. Kuranda, Kyamet gn mutlaka gele-
cektir, bunda hi phe yoktur. Fakat insanlarn ou buna inanmazlar. (Mmin, 40/59)
buyurulmaktadr.
Kurann kyamet ile ilgili mesajnn zerinden 1400 sene getiini, bu srenin
de bir insann hayatna kyasla uzun olduunu dnenler olabilir. Ancak burada
sz konusu olan, dnyann, gnein, yldzlarn, ksacas tm kinatn bir sonunun
olmasdr. Evrenin milyarlarca senelik gemii gz nne alndnda, on drt yz-
yllk bir zaman diliminin ok ksa olduu daha iyi anlalr. yleyse kyamet kop-
madan nce neler hazrladmza ve neler yaptmza yeniden bir bakalm.
96
KIYAMETN VAKTN ANCAK ALLAH BLR*

,,

-

_ . -

, .

,
t.,

:.

.t

.|

_ .

,,

., t .

. . . t , .

| . t .

.t

.|

_ . t

.|

| .,
nsanlar sana kyametin vaktini soruyorlar. De ki: Onun ilmi ancak Allah
katndadr. Ne bilirsin, belki de kyamet yaknda gerekleir. (Ahzb,
33/63)
. .

.,

, , x

,|t . ,

. ,.

t.

| _

, _

|,

.t

.| t ., .

t.

: _,

.

_,

. .

t. : _

,|

_ .

x .

; _

; .

.| _

. . .
nkr edenler, Kyamet bize gelmeyecektir dediler. De ki: Hayr, yle
deil, gayb bilen Rabbime andolsun ki, Kyamet size mutlaka gelecektir.
Ne gklerde ve ne de yerde zerre arlnda bir ey bile ondan gizli
kalmaz. Bundan daha kk ve daha byk ne varsa hepsi apak bir
kitaptadr. (Sebe, 34/3)
Bizim inancmza gre, lem mahlktur, yani sonradan yaratlmtr. Sonradan
meydana gelen her ey fanidir. Bu madde lemi de gnn birinde sona erecektir. Di-
nimiz bu byk hadiseyi, kyamet olarak ifade etmektedir. Bir baka ifadeyle kyamet,
dnyann lmdr. Btn semav dinler, dnyann lmnden, kyametten, bu b-
yk lmden sonraki dirili ve hesap gnnden bahsetmektedir.
Kyamet inanc, imanmzn alt temel esasndan biri olan, ahiret inancnn bir par-
asdr. Ahiret hayat kyametle balar. Bunu; hair, hesap, insanlarn cennetlik ve ce-
hennemlikler olarak ayrlmas, cennetliklerin cennete, cehennemliklerin cehenneme
gitmeleri ve ebed bir hayatn balamas gibi safhalar takip eder.
Yukarda arz ettiimiz iki ayetten birincisinde; Allah, sevgili Peygamberimiz (s.a.s)e
hitap ederek, insanlardan bir ksmnn kyametin ne zaman kopacan sorduklarn
bildirip, kyametin vaktini Allahtan baka kimsenin bilemeyeceini haber vermekte-
dir. Cibril hadisi diye mehur olmu hadis-i erife gre de; bir gn Cebrail (a.s) Pey-
* Mustafa KILI
97
gamberimiz (s.a.s)e bir insan klnda gelerek; iman, slam ve ihsan terimlerinin ne
anlama geldiini sormutur. Peygamberimiz (s.a.s), bunlarn anlamlarn akladktan
sonra Cebrail (a.s), kyametin ne zaman kopacan da sorularna eklemitir. Sevgili
Peygamberimiz (s.a.s) bu soruya; Bu konuda soruya muhatap olan kii, sorandan
daha fazla bir ey bilmiyor diye cevap vererek, kendisinin de Cebrail (a.s) gibi kya-
metin ne zaman kopacan bilmediini ifade etmitir (Buhr, mn, 37).
Ayrca ayette, kyametin belki de yaknda gerekleecei bildirilerek, bizim her an
ona hazrlkl olmamz, yaaymza eki dzen vermemiz, yarn kyamet kopacakm
gibi yaamamz ve hazrlksz yakalanmamz gerektiine iaret edilmitir. Esasen kya-
metin bizimle ilgili olan taraf da budur. Biz Rabbimizin emirlerini yapar, yasakladk-
larndan kanrsak, kyamete dair bir endiemiz de kalmaz. nk kyametten sonra
cennetliklerin gidecei yer cennet olacaktr. Biz cenneti kazanacak ekilde davranmaya
gayret edelim ve Rabbimizden bizim gnahlarmz balamasn niyaz edelim.
kinci ayette ise; Kyamet bize gelmeyecek diyen inkrclara, Peygamberimiz
(s.a.s)in verecei cevap anlatlmaktadr: Kyamet mutlaka gelecektir. Onun ne zaman
geleceini bilen Allah, yerdeki ve gklerdeki zerre arlndaki kk eyleri bile bil-
mektedir. Evrendeki btn varlklar ve olaylarn en kk ayrntsna kadar her ey
apak bir kitapta kaytldr. Bu kitaba biz, levh-i mahfuz diyoruz.
nsanlarn yapt, kk bir tabak byklndeki bilgisayarlarda CDler; ciltler-
le dolusu kitab iine alabilirse, Allahn yaratt levh-i mahfuz kim bilir ne kadar
ayrntl bilgileri ihtiva eder Demek ki, ister gemie isterse gelecee ait olsun, her
konu ve olay hakkndaki bilgi, Allah katnda apak bir kitap gibi malumdur, btn
ayrntlaryla Onun tarafndan bilinmektedir (Kuran Yolu Trke Mel ve Tefsir, DB.
Yay., Ankara 2006, IV/412).
Zaman bilinmeyen kyametin anszn gelip ataca gibi (Enm, 6/31; Ysuf,
12/107), bu kadar byk bir olayn icra edilmesi de Allah iin ok kolay bir eydir. K-
yametin bir gz krpmas gibi veya daha az bir zamanda oluvereceini, nk Allahn
her eye hakkyla gc yettiini Kuran- Kerim bize haber vermektedir (Nahl, 16/77).
Allahn Kitabyla gnderdii esaslara inanmayan, onun emir ve yasaklarna dikkat
etmeyen, insanlar ldren, onlara zulmeden kiilerin kyamet gnnde ok iddetli
azaba maruz kalacaklarn (Bakara, 2/85), kyamet gnnde adalet terazilerinin kuru-
lup kimseye zerre kadar hakszlk yaplmayacan (Enbiya, 21/47), kyamet sarsnts-
nn ok byk bir ey olduunu (Hac, 22/1), yeryznn para para olup dalaca-
n (Fecir, 89/21) ve sonuta ona dndrleceimizi (Zuhruf, 43/85) hep hatrmzda
tutarak, Onun rahmet ve maretine snalm.
98
KBR VE GURUR, NSANI
HELAKE SRKLER*

,,

-

_ . -

, .

,
_, | ,

t,

_,

| _ .

:. .

_, | ,

. . -

, ,

| .

. - .

. .

, -

t.

_, |t .

| _ . , .

:. .

. ,

, ,

| - t .|

. - ..

, . . . t .

_, . _ . .

| -

t. _ . _ ..

| -
Derken btn melekler topluca sayg ile eildiler. Ancak blis eilmedi. O
byklk taslad ve kfirlerden oldu blis, Ben ondan daha hayrlym.
Beni ateten yarattn, onu ise amurdan yarattn, dedi. (Sd, 38/73-76)
Hi phesiz eytann insan ile olan hikyesi ilk insan Hz. dem (a.s)in yaratl-
mas ile balamtr ve kyamet gnne kadar da onun zrriyeti ile devam edecektir.
nsann dnya ve ahiret saadeti kalbinin selametine baldr. nk kyamet
gnnde Allahn azabndan kurtulup ebed cennet nimetlerini ancak selim kalp
sahipleri elde edecektir. Yce Allah (c.c) yle buyuruyor:
O gn ki ne mal fayda verir ne oullar! Allaha arnm bir kalp ile gelen baka.
(uar, 26/8889)
nsan ahlakn oluturan huylar kt ve iyi olmak zere ikiye ayrlr. Gzel ve
iyi huylarn arasnda tevazu (alak gnlllk), doruluk, sabr, cesaret, emanete
riayet, nimete ve iyilie kar kr, yumuaklk, sevgi, merhamet, cmertlik gibi
vlen tavr ve davranlar saylabilir. Kt huylar arasnda ise, kibir, gazap, zulm,
gaet, haset, yalanclk, iki yzllk, iyilii baa kakma, riya, kendini beenme gibi
yerilen tavr ve duygular saylabilir.
Yce Kitabmzn yerdii kt huylardan birisi de kibir ve gururdur. Kibir;
byklenmek, gururlanmak, kendini bakasndan stn gstermek ve bakasna
* Dr. Zafer KO
99
itibar gstermeyip onu yok saymak anlamna gelmektedir. Ucub/kendini beenmek
ise, kendini bakasndan stn bilmektir. Gururlu insan yapt iyi iler sebebiyle
kendini beenir. nsan, kendini beenince, bakalarndan stn grr. Bu stn
grme ii de kibirdir. Ucubdan kibir doar.
Konumuzla ilgili yukarda zikrettiimiz ayetlere gre yce Allah, Hz. deme
kendi ruhundan emi, tm eyann isimlerini ona retmi, onu yeryzne halife
tayin etmiti. blis bunun zerine kskanlk duygusuna kapld, kendisinin ateten
yaratldn ileri srerek deme secde etmedi. blis, demin varlnn d grn-
ne bakp kendini stn grmtr ve yaratln i yzn, srrn, hikmetini an-
lamamtr. demi srf toprak zanneden blisin yaklam, kendi maddesini ondan
stn sanmtr. Kendini mal, yz gzellii, makam, rk, soy, snf veya lke olarak
stn grenlerin anlay da ayn dncenin bir sonucudur.
Kutsal Kitabmz, kt duygu ve dncelerin ruhu bozup insan iyiliklerden
ve doru yoldan saptrdndan ska bahseder. Hatta bu kt duygularn, demirin
pasland gibi kalbi paslandrdn ve bir zaman sonra gerei gremez hle getir-
diini belirtir:
Hayr hayr! Dorusu onlarn kazanmakta olduklar kalplerini paslandrmtr. (Mu-
tafn, 83/14)
Sevgili Peygamberimiz (s.a.s), bu gerei veciz bir ekilde yle izah etmitir:
Vcutta bir et paras vardr. O salamsa, btn vcut salam olur; o bozulursa btn
vcut bozulur. yi bilin ki, ite o et paras kalptir. (Buhr, man, 39)
Byk slam dnr Gazali, insan bedenini bir lkeye, kalbi o lkenin ba-
kentine, akl da lkeyi yneten hkmdara benzetir. nsandaki iyi ve kt duygu
ve dncelerin srekli olarak bir atma-sava iinde olduunu syler. Bu savata
insann gzel duygularnn galip gelmesi iin kalbin ve dilin afetlerini uzun uzun
izah eden Gazali, kibir ve ucub konularna da yer vererek bunlarn zararlarna ve
bunlardan kurtulu yollarna iaret etmitir. (Gazali, hyau Ulumiddin, Terc. Ahmet Serda-
rolu, Bedir Yaynevi, Ankara 1974, III/17, 717808)
Bu bakmdan bedenimizin sal iin ne kadar ura veriyor, doktora gidiyor,
gerekli tedavileri uyguluyor, souk ve scaa kar tedbir alyorsak, kalp hastalklar-
na da en az bedenimize gsterdiimiz hrs ve istei gstermemiz gerekir.
nsann gurur ve byklenmesinin sebeplerine baktmzda bunun birka trl
ortaya ktn grrz. Bunlardan birincisi ve en tehlikelisi yce Allaha (Mmin,
40/60) ve Peygamberine (Mminun, 23/34, 47; brahim, 14/10) kar gsterilen kibir ve
gururdur. kincisi ise kiinin kendi nefsinde oluturduu kibir ve gururdur. Bunlar
100
da insann ilmiyle, ibadetiyle, nesebiyle, g ve kuvvetiyle, servetiyle, makam ve
mevki ile yaknlarnn okluu ile bakalarna kar vnmesidir.
Hlbuki hibir kimsenin bakasna kar byklenme hakk olmamaldr. nk
herkesin atas demdir. O da topraktan ve nihayet herkes bir su damlasndan
yaratlmtr. O halde hangi hakla, bir ksmmza ltfedilen baz hususlar dier
insanlara kar stnlk sebebi sayabiliriz!
Hz. Peygamber Efendimiz, kibir ve gururun en aznn bile ok tehlikeli bir kalp
hastal olduunu yle belirtmitir:
Kalbinde zerre miktar kibir bulunan kimse asla cennete girmeyecektir! Bir adam: Kii
elbisesinin gzel olmasn, ayakkabsnn gzel olmasn sever! dedi. Peygamberimiz de;
Allah Teala Hazretleri gzeldir, gzellii sever! Kibir ise hakkn iptali, insanlarn hakir
grlmesidir buyurdular. (Mslim, man 147)
Kibir ve gurur hastalnn ilac tevazu/alak gnlllktr. Tevazu sahibi
olabilmek iin dnyaya niin geldiini, nereye gideceini ve bu dnyann fani
olduunu bilmek gerekir.
Yce Kitabmzda, eytann insana sandan, solundan, nnden, arkasndan ge-
lerek onu yoldan karmaya alaca belirtilmektedir (Arf, 7/1617). Kibir ve gurur
da eytann bize ssl gsterecei kt huylardandr. Eer yce Allahn sevgisine
ulamak istiyorsak, kalbimizdeki tm kt duygu ve dncelerden syrlmamz ve
arnm bir kalple Allahn huzuruna kmamz gerekir.
Zira Allah, kendini beenip vnen hi kimseyi sevmez (Lokman, 31/18).
101
KBRN - BBRLENMENN
SONU VE KRN*

,,

-

_ . -

, .

,
. . .

|t

..

| -.t

. .

t .

| _ . t . ,.

, ,

| . _ x .

_ . .

_ .

_,

-

-,

..

; .

| _|

phesiz Krn, Musann kavmindendi. Onlara kar azgnlk etti. Biz

ona, anahtarlarn (bile tamak) gl bir toplulua ar gelecek hazineler
verdik. Hani, kavmi kendisine yle demiti: Bbrlenme! nk Allah,
bbrlenip maranlar sevmez. (Kasas, 28/76)
Yce kitabmz Kuran- Kerimde bizlerin ders almas iin anlatlan pek ok
kssa vardr. Bu kssalar Kurann ifadesiyle gerekte yaanm olaylardr. Yani misal
getirmek iin hikye tarznda anlatlan olaylar deildir. Kuran- Kerimde Hz. sa ile
ilgili kssa anlatldktan sonra olayn bir misal getirme olmadn belirtmek iin yce
Allah, phesiz bu anlatlanlar gerek kssalardr. (Ali-mran, 3/62) diye buyurmaktadr.
te bu kssalardan bir tanesi de Hz. Musann kavminden olan Krn hakkndaki
kssadr.
Krn, Allahn ltfettii nimet sayesinde ok mala sahip olan zengin bir kii
idi. Hazinelerini deil, sadece anahtarlarn bile tamak gl bir toplulua dahi
ar gelecek kadar ok idi. Yani mal ok fazlayd. Ama o, sahip olduu bu mal
Allahn kendisine olan bir ltfu olarak grmyor, ziynetlerini, taklarn takarak
kavminin karsna karak bbrleniyor, byklk taslyor, dierlerini hor ve hakir
gryordu.
Allah Teala tarafndan verilen maln krn eda etmesi iin kendisine; Allahn
sana verdii eylerde ahiret yurdunu ara. Dnyadan da nasibini unutma. Allahn sana
iyilik yapt gibi sen de iyilik yap ve yeryznde bozgunculuk isteme. nk Allah
bozguncular sevmez. diyenlere kar Krn yine bbrlenerek, Bunlar bana bendeki
* Dr. Mustafa KAHRAMAN
102
bilgi ve beceriden dolay verilmitir diyordu. Sonunda Allah Teala byklenmesi,
kibirlenmesi, Allah tanmamas ve malnn krn dememesi sebebi ile Krnu
feci bir ekilde cezalandrm, onu ve sarayn yerin dibine batrarak yok etmitir.
Adamlar da Allahn bu cezasna karlk ona yardm edememilerdir. Kendisi
de kendini savunup kurtaramam, mal, mlk hazineleri de ona bir fayda
salamamtr (Kasas, 28/76-81).
Bu ayetten bizlerin karmas gereken derslerden bir tanesi bbrlenmenin
yanlldr. Bbrlenmek slam ahlaknn yasaklad davranlardan bir tanesidir.
Yukarda belli llerde hayat hikyesi anlatlan Krn rneinde olduu gibi yce
dinimiz slam bbrlenmeyi, kibirlenmeyi, bakalarna kar byklk taslamay
ak bir ekilde yasaklamtr. Bu ekilde byklk taslayanlar, malyla, mlkyle
vnerek Allaha kar gelenler hem Krn rneinde hem de dier rneklerde
olduu gibi yce Allah tarafndan ac bir ekilde cezalandrlmlardr.
Bbrlenmek sadece mal okluuyla deil bazen makamla mevki ile bazen gl
kuvvetli olmakla, bazen oluk ocuun okluu ile bazen de Allahn insana vermi
olduu gzellikle yaplmaktadr. Ama bunlarn hepsi gelip geicidir. nemli olan
Allahn rzasn kazanmak olmaldr. Gzellik her an yerini irkinlie, gllk
gszle brakabilir, makam mevki elden kabilir, onca oluk ocuk bir kazada
depremde felakette yok olabilir. Onun iin sahip olduumuz bu eylere gvenerek
bbrlenmeye, kibirlenmeye ynelmemeli, her zaman tevazu ierisinde olmalyz.
Bbrlenmek dinimizde ne kadar yasak ise, bunun tam tersi olarak alak gnll
olmak o kadar tavsiye edilmitir.
Krn ile ilgili olarak anlatlan bu kssadan karmamz gereken bir dier mesaj
da bbrlenmenin, byklenmenin, yeryznde bozgunculuk yapmann yanl
olduu kadar, ayn zamanda Allahn bizlere vermi olduu maln krn eda
etmenin gerekli olduudur. Her eyin kr vardr. Mala mlke sahip olmann
kr de zekt ve sadakadr. Yukardaki Krn rneinde de olduu zere bizler,
yce Rabbimizin bizlere vermi olduu maln krn zekt ve sadaka ile gzetmeli,
fakiri fukaray dnmeliyiz. Ben bu mal kazanmak iin ter dkerken, onlar
benimle beraber ter dkt m ki; malm, param kendi ellerimle fakirlere vereyim
dememeliyiz. Byle diyen Krn ve benzerlerinin sonunu hibir zaman hatrdan
karmamalyz.
103
KBRLENMEK VE BBRLENMEK HARAMDIR*

,,

-

_ . -

, .

t .

| .. _

|

;

-. _

t-

; _

_ ..

;
Yeryznde bbrlenerek yrme. nk sen yeri asla yaramazsn, boyca
da dalara asla eriemezsin. (sr, 17/37)
nsan nimetler ierisinde iken abuk kibirlenen ve maran bir yapya sahiptir.
Kendisine verilen imknlar bir nimet ve imtihan sebebi ve sorumluluk douran
bir durum olarak gremez. Her zaman bu nimet ve imknlarn kalc olduunu
dnr, bundan dolay aldanr. nsan kibirlendiren ey mal, evlat, makam gibi
hususlardr. Bunlara bakarak her eyin stesinden geleceine inanr. Nitekim Ebu
Leheb de Mslmanlara ahiretteki cezay hatrlatmalarna karlk maln harcayarak
bundan kurtulacan zannederdi. nsann kendisini yeterli ve zengin grmesinden
dolay azgnlk ettii ayette haber verilmektedir (Alak, 96/6-7). Bu bakmdan kiinin
zenginlik hissine kaplp gurura dmesi kendisini felakete srkler. Genellikle zen-
ginletike marr, azar, dnyann bir imtihan yeri olduunu unutur, hatta Allah
dahi tanmaz hle gelir.
Konumuzu oluturan sr suresindeki ayette insann, bbrlenerek yrmesi
knanyor. Zira insann ne kadar byse de boyunun da dalara ulaamayaca, ar-
lk bakmndan da yeri delemeyecei belirtilerek bbrlenmenin bo, anlamsz bir
kuruntu ve kt bir huy olduu vurgulanyor. Yeryznde bbrlenerek, byklk
taslayarak yrmek kiinin kendisini olduundan fazla gstermeye almas, etra-
fndaki insanlara tepeden bakmas, toplumda uygunsuz sz ve davranlarda bu-
lunmas, her zaman kendisini hakl grp bakalarn kmsemesi sebebiyle olur.
Kibirli olmak insan azdrr. Bakasnn hakkn ihlal etmeye sebep olur. nk
hi kimsenin kendisinden hesap soramayacan, herkesin kendisinden korktuu-
nu zannederek kii, hak hukuk tanmaz zalim konumuna der. Kuran- Kerim,
vnenleri ve kibirlileri Allahn sevmediini (Hadd, 57/23) belirterek, kibirden uzak
kalmay, insanlardan yz evirmemeyi ve yeryznde bbrlenerek yrmemeyi
emretmektedir (Lokman, 31/18). nk kibirlenmenin ahirette cezasnn byk ola-
* Dr. Ercan ESER
104
ca, ebed olarak cehennem kaplarndan girilecei ayette haber verilmektedir (Z-
mer, 59/72). Mminler ise, yeryznde mtevaz olarak yrrler (Furkn, 25/63) ve
birbirlerine kar merhametli davranrlar. Allahn ad anld ve kendilerine nasihat
edildii zaman derhal secdeye kapanr, Rablerini verek tesbih eder, byklk tas-
lamazlar (Secde, 32/15).
Peygamberimiz (s.a.s), kalbinde hardal tanesi kadar kibir bulunan kimsenin
cennete giremeyeceini (Mslim, man 147), kiinin kendisini byk grp halktan
uzak kalmasyla cebbarlar arasna katlacan ve onlarn bana gelen musibetin
kendisine ulaacan (Tirmiz, Birr, 61) haber vermektedir.
Kibir, bo kuruntudan baka bir ey deildir. Gerekten; deerli, akll, bilgi li ve
erdemli insanlar daima alak gnll, ar bal olurlar. Bunun en gzel r neini
de Peygamber Efendimiz gstermitir. Peygamberimiz kibirden nefret etmi, btn
Mslmanlara kar mtevaz olmay deimez bir davran kural hline getirmitir.
Mslmanlarn Peygamberimizi ok sevmelerinde de alak gnlllnn nemli
bir pay olmutur.
Alak gnll, mtevaz ol ki, Allah seni yceltsin sz darb mesel hline
gelmitir. Burada yasaklanan kibirlilik sadece birey iin deil slam toplumu iin de
geerlidir. yle ki slam devletinin yneticileri ve komutanlar her tr kibir, zorba-
lk, gurur, kendini beenme, yksekten bakma gibi davranlardan uzak kalmlar-
dr. Hatta sava alannda bile gurur ve kibre neden olacak szlerden kanmlardr.
Yaaylarnda hep sadelii tercih etmilerdir. Bu nedenle onlar hibir zaman fethet-
tikleri yerlerin halkn kibir ve gururla korkutup ezmemilerdir.
Kii, zerinde yrd yerin altnda kendisinden nice gl kuvvetli insanla-
rn yattn dnmeli, o bakmdan mtevaz olarak yrmelidir. Yani zorbalarn,
azgnlarn yrd gibi, yeryznde bbrlenerek, saa sola eilip alm satarak
yrmemelidir. Byle bir yry byklenme alametidir. Kukusuz ki kii bu dav-
ranyla yeri delemedii gibi boyca da dalara ulaamaz. Baka bir ifade ile saa
sola bklmekle, vnmekle ve kendini beenmekle dalarn tepelerine ulaamaz.
Byklk ve vnmek hastalna yakalananlar toplum iinde sevilmeyen ve say-
g gsterilmeyen insanlardr. Sevilmi olsalar bile bu sevgi yapmack olur. Bunlarn
makam ve mevkileri servetleri ellerinden knca evresindeki kiilerin dostluklar
da sona erer. Dnyada yalnzla terk edildikleri gibi ahirette de yalnz kalacaklardr.
yleyse; her eyin sahibinin Allah olduunu, mlk verenin de alann da O
olduunu idrak etmeli, Allahn nimetlerini tketirken bbrlenmenin bizi alalta-
can bilmeliyiz.
105
KBRL OLMAYI ALLAH YASAKLIYOR*

,,

-

_ . -

, .

,
t. - .

-,

t-

; _

_ ..

.||

. -

. ..

, . -

| .

| .

;

:.

,. . _ . _ .

, . . _

.

.

Kmseyerek surat asp insanlardan yz evirme ve yeryznde

bbrlenerek yrme! nk Allah hibir kibirleneni, vngeni sevmez.
Yrynde tabii ol. Sesini alalt. nk seslerin en irkini, phesiz
eeklerin sesidir! (Lokman, 31/18-19)
Bu ayet-i kerimelerde Lokman (a.s)n oluna verdii tlerden bir ksm yer
almakta ve kanlmas gereken olumsuz davranlardan rnekler verilmektedir.
Bu rneklerde, zellikle kendini beenmilerin yer almas ve kibirli olanlarn Allah
sevgisinden mahrum kalacaklar uyarsnda bulunulmas, Kurann insan onuruna
verdii deeri yanstmas bakmndan dikkat ekicidir.
Yce Allah insana byk deer verir. Tin suresinin 4. ayetinde, Biz, gerekten
insan en gzel bir biimde yarattk buyurulmas, verilen bu deerin ak bir ifadesi-
dir. Allah katnda deerli olan insan, dier insanlar yannda da deerlidir ve herkes
bunu byle kabullenmelidir. Aksi halde herhangi bir insan beenmeme Allahn
takdirine, Onun iradesine raz olmama gibi bir durumu ortaya koyar. Hlbuki her-
kesi, her eyi yaratan yce Allahtr.
nsann konumu, mal varl ve zik ekli nasl olursa olsun, biri dierine s-
tn olamaz. Zira Kuran ifadesiyle, stnlk ancak takvadadr (Hucurt, 49/13). Hl
byle olunca, bir kii bir bakasna kibirlenmeyecei gibi onu aalayamaz da. Bu
durum Lokman suresinin 18. ayetinde Gurura kaplarak insanlara burun kvrma
eklinde dile getirilmitir. nsan hangi konumda, makam ve mevkide olursa olsun;
ne tr bir varla sahip bulunursa bulunsun; yaratl ynyle zik yaps nasl
olursa olsun asla kendisini bakalarna kar byk grmemelidir. Herkesi yaratan
* Davut KAYA
106
Allahtr. Herkesin durumunu takdir eden de Odur.
Bakalarn kk grmek, Allahn taksimatna adeta raz olmamak anlamna
da gelir. Allah hi kimseye mal-mlk, yaratl sebebiyle deer vermez. nsanlara
yapt gzel davranlar ve kalplerinin temizlii ve niyetleriyle deer verir. Allah
asla kibirli olan sevmez. Gerek byklk yalnzca Ona aittir. Kuran- Kerimde
Csiye suresinin 37. ayetinde Gklerde ve yerde ululuk Ona aittir. O, mutlak g sa-
hibidir. buyurulmutur. Bylece kullarn yaptklarnn ve yapacaklarnn mutlaka
Allahn gc, dilemesi ve yaratmas ile olduu bildirilmitir. Bu kanaatten uzaklap
sahip olunan nimetleri btnyle kendilerine mal edenler yanlgda olup Allahn
honutluundan uzaklarlar. Nitekim Kuran- Kerimde zenginlii dillere destan
olmu Krndan bahsedilmektedir. Allahn kendisine vermi olduu varln kendi
ilmi, gayreti ve abasyla olduunu ifade ederek Allahn takdirini kabul etmemesi
ve kibirlenmesi, sonunun gelmesine sebep olmutur. Bu durum Kasas suresinin 78.
ve 81. ayetlerinde; Krn, Bunlar bana bendeki bilgi ve beceriden dolay verilmitir
dedi. Sonunda onu da sarayn da yerin dibine batrdk. Allaha kar ona yardm ede-
bilecek adamlar da yoktu ifadeleriyle yer almtr.
Konu banda zikrettiimiz ayetin devamnda yeryznde bbrlenerek yr-
me buyrulmutur. Bununla da kimsenin kendisini stn grmemesi, bakalar-
na tepeden bakmamas gerektii hatrlatlr. Balangta yaratl maddesi ayn olan
insanlar, hayatn sonunda ayn durumla, lmle karlap kibrine sebep olan her
eyden btnyle kopacak, yaptnn hesabn vermek zere Allahn huzuruna
kacaktr. Allah gurura kaplp kendini beenen hi kimseyi sevmez. Allahn sevgi-
sini kazanmak isteyen bu tr davranlara giremez.
Dier ayette ise Yrynde ll ol. buyurularak, etrafmz rahatsz edecek
bir davran sergilemeden ve toplumdan uzaklamadan yaamamz emredilmekte-
dir. Ayrca Sesini de ykseltme emriyle insanlar rahatsz edecek ses tonunu
kullanmamz ve bakalarn endieye drecek davrana girmemiz yasaklanmtr.
Gereksiz yere barmamz ve lzumsuz olarak sesimizi ykseltmemiz asla tasvip
edilmedii gibi ayetin sonunda yer alan Seslerin en irkini eek sesidir. ifadesinde-
ki benzetmeyle de insan, bu duruma dmemesi iin uyarlmtr.
Bizlere yakan, makul, ll ve huzur veren bir kiilie sahip olmaktr. Byle
bir kiilie sahip olduumuz takdirde hem Allahn emrini yerine getirmi hem de
saygn bir yapya kavumu oluruz.
107
KN CENNET EHLNE YAKIMAZ*

,,

-

_ . -

, .

,
t .,

. .

.

. . -

|t

t , .

; ,

, . -. _ .

-.

_ . _ . , .

. . _ t . t . .

. -

| ,

|.

|t

, t .

_ .

t -

. t .,

. .

.. , .| t

: t .

. ,|

| . .. ,. .

: t .

, t . ...

Biz onlarn kalplerinde kin namna ne varsa skp attk. Altlarndan da

rmaklar akar. Hamd, bizi buna eritiren Allaha mahsustur. Eer Allahn
bizi eritirmesi olmasayd, biz hidayete ermi olamazdk. Andolsun,
Rabbimizin peygamberleri bize hakk getirmiler derler. Onlara, te
yaptnz (iyi iler) sayesinde kendisine varis klndnz cennet! diye
seslenilir. (Arf, 7/43)
Yce Rabbimiz, okuduumuz ayet-i kerimede cennet ehlini her trl kt duygu
ve dnceden, bilhassa toplumsal sevgi ve kardeliin en byk dmanlarndan
olan kin ve fkeden arndracan ifade etmektedir. Bu sebeple cennet, yce
Kitabmzn ifadesiyle bar ve esenlik yurdu (Enm, 6/127; Ynus, 10/25) olacak,
orada bulunanlarn ayaklarnn altndan cennet rmaklar akacak, onlar, ruhlarn
arndran, kendilerini cennetin gzelliklerine kavuturan yce Mevlaya kr
ve minnetlerini Bizi bu nimete kavuturan Allaha hamdolsun! Allah bizi doru
yola iletmeseydi, kendiliimizden doru yolu bulacak deildik diyerek dile
getireceklerdir. Bu ruhan arnmlk ve cennet nimetleri, kukusuz Allahn byk
bir ltfudur. Fakat o ltfa, ancak iman ve hayrl amellerle ulalabildii iin Allaha
hamd eden cennet ehline te size cennet Yapm olduunuz iyi amellere karlk
ona vris klndnz diye seslenilecektir.
Yce Rabbimiz, maretini ve genilii gklerle yer aras kadar olan cennetini
kendilerine vaat ettii kullarnn zelliklerini sayarken, onlarn, fkelerini yenen ve
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
108
insanlara hogryle muamelede bulunan kimseler olduklarna iaret etmektedir
(l-i mrn, 3/133-134). Bu da bize, iinde kin ve fkenin bulunmayaca cennetin
yolunun daha dnyadayken cennetteymiesine kin ve fkeden uzak bir yaam
srmekten getiini gstermektedir. Kin ve nefretin cennet ehline yakmamas,
bu duygularn mminler arasndaki kardelik balarn zayatc olmasndan
kaynaklanmaktadr. Cennete girmeyi mmin olmaya, kmil anlamda mmin
olmay da birbirini sevmeye balayan sevgili Peygamberimiz, man etmedike
cennete giremezsiniz, birbirinizi sevmedike de (gerek anlamda) iman etmi olamazsnz
(Mslim, mn, 93) eklindeki ifadeleriyle, imann gerei olan sevginin bulunduu
kalpte kin ve nefrete yer olamayacana iaret buyurmaktadr.
nsan olarak bizler, kzma, sinirlenme, sevme ve sevinme gibi birtakm duygularla
yaratlm olmamzn yannda bu duygularmz mer erevede tutmamz
salayacak akl ve iman gibi iki nemli kontrol meknizmasyla da donatlm
bulunmaktayz. Gnlk yaantmzda hislerimizi mspet veya men ynde harekete
geirecek birok olayla karlamamz mmkndr. Bu gibi durumlarda yce
Yaratcnn murakabesinde olduumuzu hatrlamal, imanmz gerei sabrl, vakarl
ve saduyulu hareket etmemiz gerektiini unutmamalyz. Zira yce Mevlamz,
Rahmann kullar diyerek vgyle bahsettii kiilere, yeryznde vakarla hareket
etmeleri, kendini bilmezlerin satamalarna selam szcyle karlk vermeleri
ve sabrl olmalar karlnda cennetin en yce makamlarn hazrladn haber
vermektedir (Furkn, 25/6375).
Zaten yce Yaratcnn honutluunu ve ebed mutluluu yakalamak iin ksack
hayatmzda yapmamz gereken nemli ve byk vazifeleri dndmzde, ne
kin tutmaya, ne de kin tutmaya sebep olacak davranlara vaktimiz olacaktr.
109
K Y VE KT FLLER KENDS N LER*

,,

-

_ . -

, .

,
,

: . -

. ,|

-

;

. .

t -

t ,

,.

t .

:

.

. .

; ,. . . -

,. . . -

. ..

| . t .

..,|

| - t .

- . .

| -

. ,|
yilik ederseniz kendinize iyilik etmi olursunuz, ktlk yaparsanz yine
kendinize yapm olursunuz... (sr, 17/7)
nsan yaratl olarak hem iyilik yapmaya ve hem de ktlk yapmaya yetenekli
bir varlktr. Zaten byle olduu iin Cenab- Hak onu imtihan etmektedir. Nitekim
ayette kimin daha gzel amel ilediini denemek iin lm ve hayatn yaratld
ifade edilmektedir (Mlk, 67/2). Bu imtihanda baarl olabilmek iin iyilik ve ktlk
yollarnn neler olduu da ayrca insana gsterilmitir.
Esasen bizim yaptmz iyilik ve ktlkler kendi lehimize ve aleyhimize ol-
maktadr. nk konumuzu tekil eden ayet, iyilik ederseniz kendinize iyilik et-
mi olursunuz, ktlk ederseniz onu da kendinize yapm olursunuz, diye bizi
uyarmaktadr. Bir bakma Allah, iyilik veya ktlk ilememiz konusunda kendi
irademizle bizi ba baa brakmaktadr. Ancak, Allah bizim iyilik yapmamza rza
gstermekte ve bundan honut olmakta, kt iller ilememize ise raz olmamak-
tadr. Cenab- Hak bizim ilediimiz iyiliklerin karln vermekte ve hi kimseye
hakszlk yapmamaktadr. Nitekim ayette, phesiz Allah (hi kimseye) zerre kadar
zulm etmez. (Yaplan) ok kk bir iyilik de olsa onun sevabn kat kat arttrr ve kendi
katndan byk bir mkfat verir. (Nis, 4/40) buyurulmaktadr. Peygamberimiz (s.a.s)
de yce Allahn iyiliklerin karln binlerce iyilikle artracan vurgulamtr
(Tirmiz, Daavt, 36). Ayet ve hadislerde yer ald gibi kiinin yaptklarnn karl-
n grecei, dolaysyla her ne yaparsa kendisi iin yaptn bilerek ona gre hareket
etmesi gerektii mesaj verilmektedir.
* Dr. Ercan ESER
110
Yaptmz iyililiklerin karl bizlere tam olarak denecektir. Kuran- Kerimde
kyamet gn adalet terazilerinin kurulaca, hibir kimseye zerre kadar zulmedil-
meyecei ve yaplan gzel bir iin kk miktarda da olsa getirilip ortaya konaca
belirtilmektedir (Enbiy, 21/47). Ayrca iyilik edenlerin iyiliklerinin daha fazla iyilikle
denecei, bu dnyada iyi amel ileyen kimsenin ahiretteki amelinin de ebed ola-
ca aklanmaktadr. Gzel davrananlara daha gzeliyle mkfat verilecek (Necm,
53/31), iman edip gzel davranta bulunanlarn amelleri zayi edilmeyecektir (Kehf,
18/30).
nk iyiliin karl ancak iyiliktir (Rahman, 55/60). nsan salih amel ilerse
kendisi iin ilemi olur. Yani faydas kendisine ait olur. Zira insana ancak alp
yapt eyin karl verilir. Fakat bir ktlk ilemise de kendi aleyhine olur. O
ktln cezasn kendisi eker (Csiye, 45/15). Kiiye isabet eden iyilikler Allahtan-
dr. Ktlklerle karlamas ise kendi yapm olduu illerden dolaydr.
Yce Allah bizi snamak iin musibetler verebilecei gibi yaptmz ktlkler-
den dolay da musibetler verebilir. Ancak Rabbimiz, rahmet sahibi olduu iin, bu
musibetlerle birok gnahlarmz da affeder. ayet Allah bizim ilediimiz gnah
saylan her kt davranmzdan dolay hesaba ekerek bize ceza vermi olsayd,
yeryznde hibir canl kalmazd (Ftr, 35/45). Bir hadiste de mmin bir kiinin
karlat her trl musibet ve zntye karlk, hatta ayana bir diken batma-
sndan dolay Cenab- Hakkn o kiinin gnahn affedecei rivayet edilmektedir
(Buhr, Merd, 1). Yaptmz iyilikler bizi Allaha yaklatrdndan dolay kk
gibi grnse de onun nemli olduunu dnmeliyiz. Kk de olsa ilediimiz
hayrl ilerimizin karln greceimiz gibi az miktardaki kt illerimizden do-
lay da ceza ekeceimiz muhakkaktr. nk iyilik yapann ondan daha hayrl bir
iyilikle karln grecei ve kyametin korkularndan emin olaca gibi, ktlk
ileyenin de yzst cehenneme atlaca ifade edilmektedir (Neml, 27/89-90). Yine
bir iyiliin karlnn on kat fazlasyla denecei, ktln karlnn ise sadece
o ktlkle snrl kalaca, Allahn kimseye hakszlk yapmayaca beyan edilmek-
tedir (Enm, 6/160).
Yce Allah bize o kadar merhametlidir ki, iyilik etmeyi dndmz ancak
bunu gerekletirme imknn bulamadmz zaman bile tam bir iyilik sevab verir.
ayet bu iyilii gerekletirirsek ona on sevaptan yedi yz katna kadar hatta daha
fazla miktarda mkfat verir (Mslim, mn, 207).
O halde yaplan iyilikler hibir zaman boa gitmez. Nitekim yilik yap denize at
balk bilmezse Hlk bilir ifadesi de bir atasz hline gelmitir.
111

KR KRNE TAKLT*

,,

-

_ . -

, .

.. , . , .

t.

| . t

| . t.

t,

t.

. - t

|t

_,
Hayr! Onlar sadece, phesiz biz babalarmz bir din zerinde bulduk
ve biz onlarn izlerinden gitmekteyiz dediler. (Zuhruf, 43/22)
Melini zikrettiimiz yette din konusunda delilsiz, bilinsiz ve cahilce atalarn
taklit eden mriklerin durumuna dikkat ekilmektedir. Bu yetin ardndan sra-
lanan dier yetlerde (2331. yetler) mriklerin babalarndan grdklerine tabi
olarak, Allaha ortak komak suretiyle Hz. brahimin ard tevhd inancndan
saptklar, putlara taptklar ve Peygamberimiz Hz. Muhammede indirilen ilah vah-
yi reddederek bunun bir by olduunu syledikleri belirtilmektedir. Mriklerin
bu tavr, hibir ilm veriye ve aratrmaya dayanmadan bir saplant ve Allaha or-
tak koan atalarn kr krne taklitten kaynaklanmaktadr. Bu itibarla taklit, ilah
vahiyde bildirilen hakikatleri dikkate almakszn cahilce, ncekilerin uydurduklar
eyleri din hakikatlermi gibi alglamak ve ona gre amel etmektir. Bu tavr, cahilce
bir davran olup knanan bir husustur.
lah vahyin kendisine son kez indirildii Peygamber Efendimiz Hz. Muham-
med Kuran- Kerimde mminler iin gzel bir rnek olarak sunulmutur (Ahzb,
33/21). Ayn ekilde brahimde ve onunla birlikte bulunanlarda sizin iin gzel bir r-
nek vardr (Mmtehine, 60/4) buyrulmak suretiyle biz mminlerin din konusunda
rnek almas gereken ahsiyetler peygamberler ve onlarla birlikte olanlar; onlarn
yolundan gidenlerdir. Bu itibarla taklit etme ile rnek almann birbirinden ayrlmas
gerekir. Bu ayrm konusunda hassasiyet gstermeyen sahabe-i kiram Peygamber
Efendimiz sergiledii tavrla uyarmtr. yle ki: Hz. Peygamber (s.a.s) Medinede
parmana takmak zere bir yzk edindiinde Hz. Peygamberin parmanda y-
zk gren sahabe de yzk takmaya balamlard. Bunun zerine Hz. Peygamber,
yz parmandan karp atnca, sahabe de karmtr (Mslim, Kitabul-Libas,
5658; 5960).
* Dr. Bnyamin OKUMU
112
Burada Hz. Peygamberin tavr, bir gereklilie bal olarak yzk kullanmasnn
sahabe tarafndan taklit edilmesine kar bir tepki olarak deerlendirilebilir. Daha
sonra Hz. Peygamber yz takmaya devam etmi ve yazmalarnda mhr ola-
rak kullanmtr. Dolaysyla Hz. Peygamberin Kuran- Kerimde itaat edilmesi ge-
reken bir rnek olarak sunulmas ilme ve aratrmaya dayanan bilinli bir davranla
olmaldr. Hz. Peygamberin szleri ve uygulamalarndaki artlar ve amalar iyi tahlil
edilmelidir.
Konu inan, ibadet ve ahlakla ilgili bir husus olduu zaman Hz. Peygamberin
bire bir rnek alnmas din bir gerekliliktir. Zira Peygamber Allaha niin ve nasl
ibadet edilmesi gerektiini bildiren ve uygulamal olarak gsteren elidir. te bilin
ve tefekkrle eriilen bu idrak/anlay dzeyi biz mminleri taklitten kurtarp tah-
kiki iman dzeyine eritirir. Bunun iin Mslmanlkta esas olan din konusunda
evvela Kurana ve snnete uymak ve bu konularda din limlerinin aklamalarna
itibar etmektir. Bu ise taklit deil bilerek iman ve amel etmekle mmkn olur. Onun
iin okumaya, renmeye byk nem veren dinimizde her Mslman en azndan
efl-i mkellefn diye ifade edilen temel din sorumluluklar bilmekle ykmldr.
Din konusunda ilim ve amelden uzak kalnd bir durumda ortaya kan ilgisizlik
din istismarn, batl itikatlara sapmann, cehalet ve mukallitliin temel sebebidir. Bu
durum merhum Mehmet Akif Ersoyun ifade ettii gibi merdd; yani dinen redde-
dilen kabul edilemeyecek bir husustur. Akif, bu konuda yle demektedir:
Getirin Marib-i Aksdaki bir mslman;
Bir de in srunun altnda uzanm yatan;
Dinleyin her birinin rhunu: Mutlak gelecek,
Byle grdk dedemizden! sesi titrek titrek!
Byle grdk dedemizden! sz dnen merdd;
...............................................................................
(Mehmet Akif Ersoy, Safahat, kinci Kitap, Sleymaniye Krssnde)
Akifin bu ifadelerinin devamndan da anlald zere o burada, ilim ve ara-
trmay ncelemeyen, asrn gereklerini okuyamayan, sadece kuru bir taklitle biz
byle grdk, byle gelmi byle gider eklindeki nemelazmc anlayn bireylerin
ve milletlerin izmihlalinin/knn nemli sebeplerinden biri olduunu vurgu-
lamaktadr. Bundan kurtuluun yolu da Kuran- Kerimin ibret gzyle okunmas,
indirili amacnn ve anlamnn iyi kavranmasndan geer. Zira Kurana gre insann
kendi nefsinde, evrende ve gemite ibret alnacak birok deliller ve hadiseler vardr.
Mslman bunlara bakarak, iinde bulunduu an artlarn da gz nne alarak
bu gnn ve geleceini kurgulamaya ynelik admlar atmaldr.
113
KT SZ SYLEMEKTEN KAINALIM*

,,

-

_ . -

, .

,
t., | . t., . .

, |

. _ .

| _ .

.|t

, -

-,

;
Allah, zulme urayann dile getirmesi dnda, irkin szn aklanmasn
sevmez. phesiz Allah, hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. (Nisa, 4/148)
Yce Allah, bizleri ihtiya duyacamz maddi ve manevi pek ok meziyet ve ka-
biliyetlerle donatmtr. Bu meziyetlerden birisi de konuma ve sz syleme zelli-
imizdir. phesiz konuma ve sz syleme kabiliyeti Allah tarafndan bize verilmi
nemli bir nimettir. Bu nimet sayesinde evremizdeki insanlarla iletiim kurarz,
sorunlarmz zeriz. Birbirimize sevgimizi, saygmz sunar, duygu ve dncele-
rimizi aarz. Bu sayede insanlar arasnda sevgi tohumlar yeerir, hayat daha gzel
ve yaanlr hle gelir.
Ne var ki, bu zelliimizi olumlu ve doru kullanmadmz zaman hem kendi-
mizi ve hem de iinde yaadmz toplumu huzursuz ve mutsuz edebilir, iinden
klmaz sorunlarla kar karya brakabiliriz. Bu nedenle konutuumuz eylere ve
konuma slubumuza ok dikkat etmeliyiz. Konuurken kullandmz szckleri
zenle semeliyiz. Yanl anlalabilecek, ktye ekilebilecek, huzursuzlua sebep
olabilecek, karklk ve sknt dourabilecek szlerden kanmalyz. nk sz,
yaydan kan ok gibidir; azdan ktktan sonra bir daha geri dnmez.
Dinimiz bize her konuda iyilik, gzellik ve doruluu tavsiye ettii gibi konu-
urken ve sz sylerken de gelii gzel konumamay, kimseye kt sz syleme-
meyi, kalp krmamay ve gnl incitmemeyi tlemektedir. Szlerin en gzeli olan
Allah kelamn mmetine tebli eden Peygamber Efendimiz (s.a.s) birok hadisle-
rinde, insanlara kar gzel sz sylemeyi emir ve tavsiye etmi; bizzat kendisi de
hayat boyunca kaba ve kt szden saknm; ahsna hakaret eden insanlara bile;
Allahm onlara hidayet et, nk onlar gerei bilmiyorlar diyerek duada bulunmu-
tur (Buhar, Enbiya, 37).
* Yunus AKKAYA
114
mtihan iin bulunduumuz u lemde insanlara kt sz sylemek, kalp kr-
mak, gnl incitmek bizi Allahn honutluundan uzaklatrr. Hatta yaptmz
ibadetlerin Allah katnda makbul olmasna engel tekil edebilir. Gnl insan Yunus
Emre bu durumu yle dile getiriyor:
Bir kez gnl yktn ise,
Bu kldn namaz deil.
Yetmi iki millet dahi,
Elin yzn yumaz deil.
Ayrca krc olmak, geimsiz olmak ve insanlara kt sz sylemek bizi yaa-
dmz toplumda insanlar nezdinde de sevimsiz hle getirir. Kimse bizimle dost
ve arkada olmak istemez. nsanlarla ilikilerimizde problemler yaarz ve kolayca
zebileceimiz pek ok sorunumuzu iinden klmaz hle getirebiliriz.
Mslman, elinden ve dilinden zarar grlmeyen insandr; bu nedenle baka-
larna dil uzatmak, lanet etmek, kt i yapmak ve kt sz sylemek, bizlere ya-
kmayan davranlardr. Gzel dinimiz bizleri kabalk, edepsizlik ve irkinlik ifade
eden szlerden sakndrmaktadr. Buna karlk nezaket ve sayg ifade eden, gzel
anlam ve yanl anlalmayacak szcklerle iletiim kurmamz tlemektedir. Bu
konuda Hz. Peygamber (s.a.s) yle buyurur:
Mmin dil uzatc, lnet okuyucu, kt i yapan ve kt sz syleyen deildir. (Tirmiz,
Birr ve Sla, 1977)
irkin sz, arkadan ekitirme, sz tama, jurnal etme, yalan, iftira... Bunlarn
hepsi kt sz kapsam iindedir. nsan olarak bizim iimizden gese bile da vur-
mamz, bakasna aklamamz ve sylememiz ahlaken uygun bir davran deildir.
Ayrca bir insan dierine ktlk yapt zaman bunu bakasna sylemesi de kt
sz kapsamna girer; ancak ktlk ve hakszlk gren kimse, o kiinin yanl davra-
nn dzeltmek, sulunun bakalarna zarar vermesini nlemek veya ceza grmesi-
ni salamak maksadyla bunu aklayabilir, dinimiz buna izin vermitir.
Yaadmz u dnya hayat bir sr meakkatle doludur. lm, hastalk, yal-
nzlk, geimsizlik, fakirlik... Hepsi biz insanlar iindir. Kk bir lezzet iin bazen
ok ar bedel dyoruz. yleyse gzel bir szle, scak bir tebessmle evremizdeki
insanlarn gnlne su serpmek, onlar ferahlatmak varken kt szlerle birbirimizi
zmemiz ne kadar yanl bir davran olur. Herkes kendine biraz eki dzen verse,
bakalarn incitmemek iin szlerini zenle sese, maksadn nezih ve nazik bir
dille anlatsa bu dnya cennete benzemez mi? Sylenen szn olumlu ve olumsuz
sonularn baknz u dizeler ne gzel dile getirir:
115
Sz var i bitirir, sz var ba yitirir.
Sz var, sevgi ve sayg var eder.
Sz var, nefret ve fke celp eder.
Sz var, yuva kurar, i yapar, bar salar,
Sz var, yuva ykar, i bozar, sava aar.
Sz var ki yr eder, sz var ki yd eder.
Szn bilmeyen daima feryat eder.
Sonu olarak unu syleyebiliriz: nsana ne gelirse dilinden gelir. Kendi dilimiz-
le kendimizi tehlikeye atacak, canmz yakacak kt sz sylemeyelim. Biz bar
ve kardelikten yana olalm, sevgiden yana olalm, gnl krmaktan deil, gnl
almaktan yana olalm. yi olsun, kt olsun, kimsenin hakknda kt sz syleme-
yelim. Bilelim ki Allah kt szn sylenmesini asla sevmez.
116
KTLE YLKLE KARILIK VEREBLMEK!*

,,

-

_ . -

, .

. . . ,,

, . ,,

.

_ . -

_ . _ .

|t

, _

.|

. . -

. ..

;
,, . -

_|
yilikle ktlk bir olmaz. Ktl en gzel bir ekilde sav. Bir de
bakarsn ki, seninle arasnda dmanlk bulunan kimse sanki scak bir dost
oluvermitir. (Fussilet, 41/34)
Bireysel ve toplumsal hayatta huzur ve mutluluu yakalayabilmek iin, insan-
larn birbirlerine kar hogrl ve anlayl davranmalar; kastl olmayp bilgisiz-
likten ve eitimsizlikten kaynaklanan hata ve kusurlarn affedilebilmeleri byk
nem arz etmektedir. Yce Allah, Ktl, en gzel olan eyle uzaklatr. Biz onlarn
yaktrmakta olduklar eyleri daha iyi biliriz. (Mminun, 23/96) buyurarak; Hz. Pey-
gamber (s.a.s)e ve onun ahsnda btn mminlere, beer mnasebetlerde takip
edecekleri en gzel metotlardan birisini retmitir. O da, kendisine ktlk yapa-
nn gnln kazanmak, dmanlnn dostlua, saygszlnn saygya, kin, nefret
ve sevgisizliinin sevgiye dnmesi iin ona iyilik yapmaktr.
Nitekim yukarda metnini ve mealini verdiimiz Fussilet suresinin 34.yetinde
bu gzel slam prensip ve ilah tedbir yle ifade buyrulmaktadr:
yilikle ktlk bir olmaz. Ktl en gzel bir ekilde sav. Bir de bakarsn ki, seninle
arasnda dmanlk bulunan kimse sanki scak bir dost oluvermitir.
Aksi takdirde yaplan her ktlk ve dmanlk, kart ktlklerle byyecek ve
toplumda ktlklerin ve dmanlklarn hkim olmasna sebebiyet verebilecektir.
Peygamberimiz de bir hadislerinde bu konuda mmetine u tavsiyede bulunuyor:
Kararsz olmayn. nsanlar iyilik ederse biz de iyilik eder, hakszlk yaparsa biz de
karlk veririz demeyin. Kararl olun (nefsinizi sabit tutun). nsanlar iyilik yaparsa siz
de iyilik yapn. Ktlk yaparsa mukabilinde siz ktlk yapmayn. (Tirmiz, Birr, 63)
* Dr. Muhlis AKAR
117
yilik etmenin de balca ekli vardr:
Birincisi, yaplan bir iyilie karlk iyilik etmektir. Yaplan bir iyilie en azndan
teekkr etmek, ya da iyilie benzeri bir iyilikle karlk vermek insann en doal
grevidir.
kincisi, karlk beklemeden iyilik etmektir. phesiz byle davrananlar birinci
basamaktakilerden daha stn bir seviyede olan kimselerdir.
ncs ise, ktlk edene iyilik etmektir ki, yaplan iyiliklerin en st seviyesi
de budur. Bu nedenle halkmz arasnda yilie iyilik her kiinin krdr. Ktle
iyilik ise er kiinin krdr denilmitir.
Reslullah (s.a.s), Ukbe b. mire baz ahlak prensipleri tavsiye ederken de yle
buyurmulardr:
Seninle ilgisini kesenden sen ilgini kesme! Sana vermeyene sen ver! Sana ktlk edeni
sen bala! (Ahmed b. Hanbel, Msned, IV/148, 158)
Yine Peygamber Efendimiz (s.a.s) Mekkeyi fethettiinde, kendisine ve slamiyeti
seen mminlere akla hayale gelmedik eziyet ve ikenceler yapm olan Mekkeli-
lere; Size ne yapacam sanyorsunuz deyince; onlar, etrafnda toplanp, Sen iyi
bir karde ve iyi bir karde olusun dediler. Reslullah da Bugn artk sizler hibir
ekilde hakir grlmeyeceksiniz; haydi imdi daln, hepiniz hr ve serbestsiniz. buyu-
rarak (bn Him, II, 412; Hamidullah, slam Peygamberi, I, 268), onlar cezalandrmak veya
intikam almak gcne sahipken; bunu yapmam ve ktle kar iyiliin en gzel
rneini vermilerdir. Benzeri bir rnek davran da Yusuf (a.s)un hayatnda gr-
mekteyiz: Kendisine her trl ktl yapm ve ldrme giriiminde bulunmu
olan kardelerini affetmi, maddi ve manevi ihtiyalarn karlamtr. Ayrca korku
ve endielerini gidermek iin Kurann ifadesiyle u gzel sz sylemitir:
Bugn size knama yok. Allah sizi balasn. O, merhametlilerin en merhametlisidir.
(Ysuf, 12/92)
O halde bir Mslmann yapmas gereken; Kurann ngrd bu ahlak g-
zellie ulaabilmek iin aba gstermek, adaleti, merhameti, hogry ve kaytsz
artsz iyilik yapmay hayatnn temel prensibi hline getirmektir. Topluluk hlinde
huzur ierisinde yaayabilmek ve iyilikleri hkim klabilmek iin buna zellikle ihti-
yacmz vardr. Ancak bu gzel anlay ve uygulamann istismar edilmesine ve amac
dnda kullanlmasna da frsat verilmemeli; ls ve dozaj iyi ayarlanmaldr.
118
KTLE YLKLE
KARILIK VERMEK
*

,,

-

_ . -

, .

.,

,.

.

. , .t .

. .

. .

|

.| .t

, -

t x . ,

. . _,

.

.| _ .

. . , ,

.| . . -

|t

,
Onlar, Rablerinin rzasna ermek iin sabreden, namaz dosdoru klan,
kendilerine verdiimiz rzklardan, gizli olarak ve aktan Allah iin
harcayan ve ktl iyilikle ortadan kaldranlardr. te bunlar iin dnya
yurdunun iyi sonucu vardr. (Rad, 13/22)
Bu yet-i kerimede, Allahla yapm olduklar szlemeye sadk kalan vefal kul-
larn baz ahlak zellikleri anlatlmaktadr. Buna gre Yaratcya vermi olduumuz
ballk szn yerine getirmemiz iin sahip olmamz gereken baz zellikler un-
lardr:
a) Yaptmz anlamann dourduu sorumluluklar yerine getirirken karlaa-
camz glklere kar sabrl olmamz, bu sabr gsterirken de Allahn honutlu-
unu kazanmak dnda baka bir dncemizin olmamas.
b) Namazlarmz, hakkn vererek ve dzenli olarak klmamz.
c) Rabbimizin verdii rzktan aktan veya gizli olarak muhtalara datmamz.
d) Ktlkleri iyilikle karlamamz ki zerinde duracamz husus da budur.
u halde bu ayet nda Onun ahdine gerekten uyup uymadmz rahatlkla l-
ebiliriz. Zira Rabbimiz, kendine olan ballmz sadece laa deil ayn zamanda
hayat tarzmzla, ahlak tutum ve davranlarmzla da gstermemizi istemektedir.
Kutsal kitabmz, ktln karlnn bir misli ktlk olduunu sylemekle
beraber, onu affedip yerine bar ortamn salamamzn daha uygun bir davran
biimi olduunu da eklemektedir (bk. ra 42/40). Bu ekilde davranmamz, elbette
* Mahmut DEMR
119
ktl basit grmek, onu iyilikle edeer tutmak anlamna gelmez. Bilakis bu-
nun, ktlk sahibini etkisiz hle getirmenin, hatta scak bir dost kazanmann en
etkili yolu olduunu bilmemiz gerekmektedir. Nitekim bir baka yet-i kerimede
yce Rabbimiz yle buyurmaktadr:
yilikle ktlk bir olmaz. Ktl en gzel bir ekilde sav. Bir de bakarsn ki, seninle
arasnda dmanlk bulunan kimse sanki scak bir dost oluvermitir. (Fussilet, 41/34)
Bize yaplan bir ktle iyilikle karlk vermemiz, her eyden nce nefsimizi
terbiye edecek, ahsiyetimizi olgunlatracak stn bir erdemdir. Ktlkle mca-
delede kullanlacak en byk silah da budur. Ancak bunu yaparken ktlk yapa-
nn ktlnde srar etmesi neticesini douracak bir tarzdan kanmalyz. Yani
ktlk sahibine yapacamz iyilik, onu utandrmak yerine markla sevk etme-
melidir. Bizimle irkin szlerle konuana gzel ve nazik ifadelerle karlk verdii-
mizde, bize hakszlk edeni affettiimizde, bizimle ilikiyi kesen dost ve akrabalarla
irtibatmz devam ettirdiimizde, bizden esirgeyene verdiimizde karmzdakinin
hatasn anlamasn da salamaya almalyz. Ancak bu neticeyi elde etmek, yuka-
rdaki yette de ifade edildii gibi sabr isteyen bir itir. Bunu yapabilmek herkese
nasip olmaz.
yilie iyilik her kiinin kr, kemlie (ktle) iyilik er kiinin krdr eklindeki
ataszmz bu hususu zl bir ekilde aklamaktadr. Dolaysyla bu davran-
mzn hayrl bir netice vermesi sabrl ve gl bir iradeye sahip olmamza bal-
dr. Sevgili Peygamberimizin de tavsiyeleri bu yndedir. Nitekim ona gelerek; Ey
Allahn Elisi! Benim yaknlarm var, ben onlarla ilikimi srdryorum, onlar be-
nimle alkay kesiyorlar! Ben onlara iyilik ediyorum, onlar bana ktlk ediyorlar!
Ben onlara yumuak davranyorum onlar bana kaba davranyorlar! diyerek serze-
nite bulunan bir adama, byle devam ettii takdirde Allahn onlara kar kendisine
mutlaka yardm edecei mjdesini verirken, bu davrannn da ktlk yapann
midesine ate olarak ineceini sylemitir (Mslim, Birr ve Sla, 22). Yani ktlkle
karlk verdiimiz mddete bize yaplan her iyilik tadacamz ate azabn arttra-
caktr. Grdmz gibi, kendisine yaplan iyiliklere ramen ktlkte srar eden
asndan baktmzda ackl bir tabloyla karlayoruz.
Buraya kadar bakalarnn yapt ktlkleri savmann en etkili yolu olarak
iyilikle karlk verme erdeminden bahsettik. Bir de kendi kendimize yaptmz
ktlkler vardr ki bunlar yok etmenin tek bir yolu vardr, o da yanlmz fark
ettiimiz anda samimi bir pimanlktr, yani tvbedir. Tvbeden sonra rnein sada-
ka vermek suretiyle yapacamz herhangi bir iyilik, yaptmz ktln gnahn
silecektir. Zira Rabbimiz, yilikler ktlkleri giderir. (Hd, 11/114) buyurmaktadr.
120
KTLKLERDEN UZAKLAMAK
CENNETE GRME VESLESDR*

,,

-

_ . -

, .

,
_ ,.

, t

. . t - _ . t

t .

| _ . ,,

- -

t , .

.| , -

_ x

. _ . t

t .

| _ .

. -

_ . _

.|
Kim azgnlk eder ve dnya hayatn tercih ederse, phesiz, cehennem
onun snadr. Kim de, Rabbinin huzurunda duracandan korkar ve
nefsini arzularndan alkoyarsa, phesiz, cennet onun snadr. (Nzit,
79/37-41)
Zikrettiimiz ayetlerde Rabbimiz, kyamet gnnde iki insan tipinden bahsedi-
yor. Mutlular ve bedbahtlar. Dnyay hirete tercih edip kendini mstani hisseden,
plan ve programn sadece dnyaya gre yapan, ahiret diye bir derdi olmayan; m-
rn inkr, isyan ve taknlkla geirerek tvbe ve iman etmeden Allahn huzuru-
na kanlar bedbahtlardr. Bu gibi kimseler, yaratl gayesinden uzak, sadece bu
dnyaya ynelik yaarlar. Onlarn varaca yer Kurann ifadesiyle cehennemdir.
Ancak Rabbinin huzurunda hesap vereceine inanp Allah karsnda kt duruma
dmekten, Onun huzuruna gnahkr olarak kmaktan korkanlar, dnce, ey-
lem ve planlarnda Allah hesap ederek kendini bo eylerden uzak tutup neslerini
ktlklerden arndranlar ise, bahtiyar kimselerdir ve onlarn varaca yer de yine
Kurann ifadesiyle cennettir.
Rabbimiz bizlere mminin hayatnda nelere nem vermesi gerektiini bildir-
mi, hesap gnndeki ceza ve mkfatn lsn aklamtr. Rabbimizin rzasna
ve ltfuna nail olabilmek iin dnyadaki sorumluluklarmzn bilincinde olmalyz.
Ona gre bir hayat tarz yaamalyz. Henz dnyada iken, elimizde imkn ve frsat-
lar varken, kendi muhasebemizi yapmalyz. Yce Allahn bizi daima gzettiinin
bilincinde olmal ve buna gre hayatmza eki dzen vermeliyiz. Mminin Allaha
* Dr. Sabri TRKMEN
121
olan inanc ve sevgisi onu kt bir i yapmaktan ve nefsinin ar isteklerine boyun
emekten alkoymaldr. Mmin kimse, Allaha ve kullarna kar sorumluluklarn
bilerek ona gre yaamaldr. ayet mmin, bu hassasiyetle yaarsa, dnyada mutlu
olduu gibi ahirette de Cennete girmeye hak kazanr. Kiinin, gnaha dmekten
kendini koruyup iyiliklere ciddiyetle ynelebilmesi iin, Allaha inancnn tam ol-
mas, Onun emirlerine muhalefet etmekten korkmas, Onu sevmesi ve nimetlerini
mit etmesi gerekir. nsan bu inan ve yaklamyla Rabbinin vaat etmi olduu
cennete, ebed huzur ve mutlulua, bitmez tkenmez nimetlere ular.
nsan lehinde ve aleyhinde olan hususlar iyi bilmelidir. u iki ey, insann d-
mandr: Nefs arzular ve sonu olmayan emel. Nefs arzulara uyarak onlarn pei sra
komak, hakk grp ona tabi olmaya engeldir. Sonu olmayan emel ise, kiiye ahiret
hayatn unutturur. Dolaysyla lm, insan gal avlar ve kiinin alma zaman
bittiinden yapabilecei bir ey kalmaz. Ebed hayatta mutlu olabilmemizin yolu,
dnyada iken Allah Tealay raz edecek bir hayat srdrmemize baldr. Bugn ne
isek yarn da oyuz. O halde lmeden nes muhasebesi yapmalyz. Allah bizi hesaba
ekmeden nce biz nefsimizi hesaba ekmeliyiz.
Acaba bu gn lrsek hlimiz nice olur? Allahn honut olaca bir hayat ya-
yor muyuz? Allah iin ne yapyoruz? gibi sorularla kendimizi her zaman yoklamal,
iman ve ibadetle bir hayat srmeyi ve son nefesimizde iman zere lmeyi Allahtan
istemeliyiz. Zira yce Rabbimiz Kuranda bizlere Mslman olarak can vermeyi
dilememizi tlemektedir:
Benim canm Mslman olarak al ve beni iyilere kat. (Ysuf, 12/101)
Rabbimiz! Gnahlarmz bala, ktlklerimizi rt, canmz iyilerle beraber al.
(l-i mrn, 3/193)
O halde biz de yaaymzda ayn istikamette almal ve Rabbimize dua etme-
liyiz:
Allahm bizim canmz Mslman olarak al, bizi senin katnda iyi olan kulla-
rndan kl, onlarn iledii yararl ileri ilemeye bizi de muvaffak kl, onlarn lme-
leri gibi lmeyi ve onlarn derecelerine nail olmay bize nasip eyle. min!
122
KUL HAKKI*

,,

-

_ . -

, .

. . .

_ . ., _ .

, , -

. . .

_ . ., _ .

Artk kim zerre arlnca bir hayr ilerse, onun mkfatn grecektir.
Kim de zerre arlnca bir ktlk ilerse, onun cezasn grecektir.
(Zilzl, 99/7-8)
Yce dinimize gre yerine getirmekle ykml olduumuz haklar genel olarak,
Allahn haklar ve kullarn haklar olarak iki ksmda ele alabiliriz. Allahn hakla-
rn, Onun emir ve yasaklarna sayg gstermek ve yaplmas emredilen ibadetleri
yapmak, zekt, ftr sadakas, kurban ve kefaretler eklinde sayabiliriz. Btn bunlar
ayn zamanda kamu yarar ve dzeni ile ilgili konulardandr.
Kul hakk denince de hayatn her alann kapsayan birbirimize kar sorumlu ol-
duumuz haklar anlalmaktadr Bu hak, daha ok insanlarn canlar, bedenleri, rz
ve namuslar, manevi ahsiyetleri, makam ve mevkileri, din inan ve yaaylar gibi
konulardaki kiilik haklaryla, mallarna ve aile fertlerine ilikin haklardan olumak-
tadr. Yce Rabbimizin kiilere ait kld menfaatler de kul hakkna girmektedir.
nsann her ne ekilde olursa olsun kendine ait olmayan bir eyi meru olmayan
yoldan elde etmesi, kul hakkna girmektedir. Bu tr kazanlar dinimizde haram ola-
rak tanmlanmtr. Kul hakk daha ok beer mnasebetlerde dinimizin koyduu
llere uymamak sonucu oluur. Bunlar hrszlk, yalan, sznde durmamak, e-
itli yollarla insanlarn ilerini zora sokmak ve eitli ekilde insanlar aldatarak elde
edilen kazanlardr. Bir de kul hakknn srf manevi olan vardr ki, bu da insanlarn
manevi ahsiyetlerine saygszlk etmekle balar. Toplumda, kul haklarnn daha ok
bilinen ekli ise maddi olandr.
Kul hakk ifadesi insan haklar tabirinden daha geni ve din bir ierie sahiptir.
Kurann geneline baktmzda birok ayetinde ya adaletten ya hak kavramndan
ya da bunlar temin etmek zere konulan llerle karlalr. Kullar arasndaki
* Dr. Seyid Ali TOPAL
123
adalet esaslarn tespit eden birok ayetten sonra, te bu Allahn hudududur/ls-
dr, onu inemeyin (Maide, 5/87; mealinde ilh ikazlar gelir. Demek ki, kul hakkn
inemek, Allahn hududunu inemektir. Yaptmz her ibadet bizi kul hakkn-
dan korkma ve o konuda dikkatli olma seferberliine itmelidir. Bir kimseden haksz
olarak alnan bir kuruu sahibine geri vermenin, yzlerle lira sadakadan kat kat
daha sevap olduunu unutmayalm.
Peygamberimizin kul hakkyla ilgi olarak sylemi olduu u uyarlar dikkate
alalm:
Bir kimsenin dier bir kimsenin haysiyetine yahut malna tecavzden dolay zerinde
bir hak bulunursa, altn ve gmn gemedii hesap gn gelmeden helallesin. Aksi tak-
dirde, yapt hakszlk lsnde, iyi amellerinden alnp hak sahibine verilir. yilii yoksa
hak sahibinin gnahndan alnp hakszlk eden kimseye yklenir. (Buhar, Mezlim, 10)
Kibri, hyaneti ve kul borcu olmayan mmin, Cennete girer. (Tirmiz, Siyer, 21,
1572-1573)
Bu uyarlar nda kul hakknn Allahn hakkndan nce geldiini syleyebi-
liriz. nk ahiretteki hesaplamada kullar haklarndan vazgemedike Allah hak
ineyeni affetmeyecei gibi, bu hak tvbe ile de affedilmemektedir. yleyse, Allaha
kar grevlerimizin yan sra insanlara kar sorumluluklarmz iyi bilmeli, zellikle
de kul hakkna kar olduka duyarl olmalyz.
Kul hakk konusunda Hz. Peygamber (s.a.s)in u uyars bizleri dndrme-
lidir:
Mis kimdir biliyor musunuz? mmetimden mis kii, kyamet gn namaz, oru,
zekt gibi ibadetlerle geldii halde; ayn zamanda birisine kt sz sylemi, birine iftirada
bulunmu, bir bakasnn maln yemi, baka birini dvm veya ldrm olarak Allah
huzuruna gelen ve yapt ibadetlerin sevab bu kiilere datldktan sonra bile hak sahip-
lerinin alacaklar bitmedii iin sevaplar biten ve onlarn da gnahlarn zerine alarak
cehenneme giden kiidir. (Buhar, Edeb, 102) buyurur.
Peygamberimiz, vefatndan birka gn nce, ashabna; Benim zerimde kimin
hakk varsa gelsin, hakkn benden alsn ve helalleelim. buyurarak kul hakkyla ilgili
szlerinin yannda bizzat davranyla da bizlere rnek olmutur.
O hlde, bakalaryla bir arada yaamamzn bir gerei olarak, herkesin hakkna
sayg gstermeliyiz. Kimsenin canna, malna, rzna ve namusuna zarar vermemeli-
yiz. Eer zarar vermisek, hak sahipleri ile helllemeli, zarar madd ise onun kar-
ln demeye almalyz.
124
KURAN HAYAT KTABIDIR*

,,

-

_ . -

, .

. -

. .

.

.| _ t .|

.

. ,

, _ .

L . . ,

:.

t -

.| t ,

t,
_, . . .

||
Ey insanlar! te size Rabbinizden bir t, kalplere bir ifa ve inananlar
iin yol gsterici bir rehber ve rahmet (olan Kuran) geldi. (Ynus, 10/57)
Yce Mevla, Kuran- Kerimin zelliklerini yle bildirmektedir: nsanlarn dn-
ya ve ahiret saadetini bozacak durumlara kar bir t, gnl dnyalarn aydn-
latan manevi bir k, hayatlarn srdrrken bavuracaklar bir rehber ve btn
insanla gnderilen bir rahmet kaynadr. Bu ayetteki hitap genel olup, Kurann
t, ifa, rehber ve rahmet kayna olmasnn btn insanla ynelik olduu ifade
edilmektedir. Bylece ilah kitabn btn beeriyeti kucaklayan evrensel kural ve
ilkeler sunduu anlalmaktadr.
Kurann bu ayette belirtilen zelliklerinden birincisi t kitab olmasdr. E-
siz merhamet sahibi olan yce Allah emir ve yasaklarn t eklinde veya t
manasnda bizlere bildirmektedir. Buradan anlyoruz ki ilah hitapta, insanlar kr-
madan, incitmeden, gzel bir slupla kendilerine yapacaklar bir nasihat eklinde
sunulmaktadr. rnein; Allah size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar
arasnda hkmettiiniz zaman adaletle hkmetmenizi emrediyor. Dorusu Allah, bununla
size ne gzel t veriyor. (Nisa, 4/58) ayeti, Allahn insanlara ynelik istediklerini
t eklinde beyan buyurmasnn gzel bir rneidir.
Kuran- Kerimin bir dier zellii de, hasta gnlleri tedavi eden manevi ifa
kayna olmasdr. Onun vastasyla mhrlenmi, kilitli, hasta kalpler; iman eden,
toplumla dayanma ierisinde olan, hidayet bulmu, kinden arnm, tertemiz kalp-
ler ifa bulur. Kuran, irki, iman ile uygun olmayan davranlar, ibadet ve tvbe ile;
kin, haset ve dmanl, sevgi, kardelik ve yardmlama duygularn tavsiye ederek
* Dr. Abdurrahman CANDAN
125
iyiye ynlendirmektedir. Bylece zihinlerde, gnllerde, davranlarda bulunan has-
talklar bu esiz yntemle tedavi olmaktadr.
Kutsal kitabmz ayn zamanda btn insanl hidayete eritiren bir rehberdir.
Biraz nce anlattklarmza ilave olarak, Kuran rehber zellii ile hidayeti srekli
klar, hayat boyunca insanlara yol gsteren bir klavuz ve k kayna olur.
Kuran, iman eden gnllere rahmet ve bereket kazandrr. Kurumu, suya hasret
topraklarn yamurla dirilip yeermesi nasl rahmet olarak tabir ediliyorsa, imandan
yoksun kalplerin hidayet ile bulumas da ayet-i kerimede rahmet olarak tanmlan-
mtr. mann, takvann ve kardelik duygusunun yerletii gnller de ayn ekilde
yeerir, bereketlenir, etrafn enlendirir.
lah kaynak olarak Kuran, btn beeriyetin ihtiyacn giderecek zelliktedir.
Samimi bir ekilde insanlar bavurduklar takdirde, ihtiya duyduklar konularda
kendilerine yol gsterir. Allah Teala, bu hususta yle buyurmaktadr:
Kendilerine okunan kitab sana indirmi olmamz onlara yetmiyor mu? phesiz bun-
da inanan bir kavim iin bir rahmet ve bir t vardr. (Ankebt, 29/51)
Peygamber Efendimiz, Kurana bavurmayan, istifade etmeyen, hayat kitab ola-
rak okumayan insanlar, Ey Rabbim! Kavmim u Kuran terk edilmi bir ey hline
getirdi (Furkn, 25/30) diye yce Mevlaya ikyet edecektir.
Bu vesile ile Kuran okumann, anlamann ve dnmenin nemi ortaya kmak-
tadr. stifade amal, dnme amal, anlama ve uygulama amal Kuran okuma
bize, ailemize, toplumumuza yararl olacaktr. Kuran okuma halkalarnn artrlmas
bizi ve nesillerimizi inan ve amel konularnda muhafaza edecektir. Allah Resl,
Kuran okumay, anlamay yle tavsiye etmektedir:
Baz insanlar, Allahn evlerinden bir evde toplanarak Kitbullah okurlar ve onu
aralarnda mzakere ederlerse zerlerine sknet iner. Allahn rahmeti onlar kaplar.
Melekler de etraarn kuatr. Allah onlar kendi yanndakiler yannda anar. (Mslim,
Zikir ve Dua, 38)
Kuran mesajlarnn btn insanla t, ifa, rehber ve rahmet kayna olmas,
Onun ilah kaynakl, srekli bavurulmas gereken, tm zamanlarn kitab olduu-
nu gstermektedir. Bundan dolay Kurann lafzn okurken mealini de okumal,
okuduumuz ayetler zerinde, dnmeye, anlamaya almalyz. Byle yaptmz
takdirde Kurann asl gayesine uygun hareket ederek kazanl kacamz unut-
mamalyz.
126
KURAN HDAYET REHBERDR*

,,

-

_ . -

, .

,.

, ,

. -, _,

.

| - . .

. .

.. _.t . . t,

,t .. . t,t. : ,,

. -

| _ . -

t .

_ | ., _ .

t ., _ .

,

. ,,

. .

,|

, ,,

, .

| - _, |.

t . _ .

|
Allah, szn en gzelini; yetleri, (gzellikte) birbirine benzeyen ve
(hkmleri, tleri, kssalar) tekrarlanan bir kitap olarak indirmitir.
Rablerinden korkanlarn derileri (vcutlar) ondan dolay gerginleir. Sonra
derileri de (vcutlar da) kalpleri de Allahn zikrine kar yumuar. te bu
Kuran Allahn hidayet rehberidir. Onunla dilediini doru yola iletir. Allah
kimi saptrrsa artk onun iin hibir yol gsterici yoktur. (Zmer, 39/23)
Rabbimiz bu ayet-i kerimede, gndermi olduu kitabn zelliklerinden bah-
setmekte ve ondan istifade eden insanlar verek, ona kar sorumluluk bilincinde
olmayp kar koymak iin elinden gelen her eyi sarf eden insanlarn da sonlarnn
hsran olduunu anlatmaktadr.
Allah, szn en gzelini indirmitir. Kurann en gzel sz olmas onun Allah
katndan olmasnn da en nemli delilidir. Edebiyatta ok ileri olan Arap toplumuna
Kuran indii zaman onlar, Kurann slubu karsnda arp kalmlardr. nanma-
makta direnen kimseler bile, Kurann hibir beer szne benzemediini itiraf et-
miler ve hayranlklarn gizleyememilerdir. Kuran, toplumda ylesine etkili olmu-
tur ki, onunla tarihin seyri deimitir. Cahiliyye toplumu olarak anlan, yol kesen,
basit gerekelerle bakasnn canna kyan, her trl ktl ileyebilen bir toplum;
Rabbimizin insanlara uzatt kurtulu ipi olan Kurana sarlp onu renince, en
hayrl toplum hline gelmi ve bakalarna yol gsterici olmutur. Evet, Rabbimizin
gndermi olduu o kitap elimizdedir. Kurana ayn duygularla sarlp onu anlamaya
ve yaamaya alrsak, Rabbimizi raz edebilir, dnya ve ahirette mutlu olabiliriz.
* Dr. Sabri TRKMEN
127
Zikrettiimiz bu ayet, Kuran ve mminlerin onun karsndaki durumlarn
tasvir ediyor. Zira bu yle bir kitaptr ki, ayetler birbirine benziyor, onlar arasnda
bir eliki mevzubahis deildir. Mkemmel bir uyuma sahiptir. Bu kitapta bulunan
baz konular yer yer tekrar edilmektedir. Ancak bunlar, hibir aykrlk ve eliki
iermezler, bktrp usandracak trden deildir. Yani tm kitap boyunca ayn mak-
sat gzetilmekte, her blm bir dierini tafsil ve tefsir etmektedir. Anlam ve izahlar
bir ahenk iinde birbirine baldr. Bu kitapta Mslmanlarn ihtiya duyduu her
ey vardr. Baz ayetlerin tekrar edilmesi mminlerin buna olan ihtiyacndan kay-
naklanmaktadr. Zira insann yap itibariyle buna ihtiyac bulunmaktadr.
Rablerine kar derin bir sayg iinde olanlar, tehdit ve korku ieren ayetlerini
okuduklarnda, rperir, korkar ve endielenirler. Rahmet ayetlerini, cennet nimet-
leriyle ilgili ayetleri okuduklar zaman ise tenleri ve kalpleri Allahn zikriyle yatp
yumuar ve sakinleir.
te bu kitap doruluk rehberidir. Allah, onunla doruya ynelmek isteyip bu-
nun iin gayret sarf edenleri onda muvaffak klar. Kim Allahn yolundan gitmek is-
ter de Allahn hidayetine ynelirse, Allah ona hidayetini ve nimetini ulatrr. Ancak
kim de dorulardan yz evirip aknlk ve sapklk iinde kalmay ister, hidayeti
baka tarafta ararsa, onu kimse doru yola iletemez.
Kurandan yararlanabilmenin en nemli art muttaki, yani kendisine kar
Allahn sevgisinin azalmasndan korkan, hakla batl ayran ve salih kimselerden ol-
maya alan biri olmaktr. Allah katndan inmi olan Kuran, kulu Rabbine gtren
hidayet rehberidir. Nitekim ayette yle buyrulur:
Bu kendisinde phe olmayan kitaptr. Muttakiler iin yol gstericidir.

(Bakara, 2/2)
128
KURAN LAH BR KTAPTIR*

,,

-

_ . -

, .

,
. . ,

| _ .

.. ..

. -

,, : -

| _ . ,

,. .t,

, . : -

t. :

,

.,

,

..
Elif Lm R. Bu Kuran; yetleri, hkm ve hikmet sahibi (bulunan ve her
eyden) hakkyla haberdar olan Allah tarafndan muhkem (eksiksiz, salam
ve ak) klnm, sonra da Allahtan bakasna kulluk etmeyesiniz, diye ayr
ayr aklanm bir kitaptr. (De ki:) phesiz ben size Onun tarafndan
gnderilmi bir uyarc ve mjdeleyiciyim. (Hd, 11/1-2)
Hd suresinin ilk ayetinde Rabbimiz, Kurann hikmet sahibi ve her eyden
haberdar olan Allah katndan indirilen bir kitap olmas yannda Onun ayetlerinin
eksiksiz, apak olduuna dikkatlerimizi ekmektedir. Bunun anlam ksaca udur;
bu ayet, Kuran- Kerimin herhangi bir insan tarafndan ortaya konmu bir kitap
olmadn, tam tersine hikmetiyle her eyi yerli yerinde yapan ve ilmiyle her ey-
den haberdar olan yce Rabbimiz tarafndan eksiksiz olarak bizlere indirilmi ve
aklanm bir kitap olduunu bildirmektedir. Bu ayette olduu gibi dier ayet-i ke-
rimelerde de Kurann Allah kelam olduu herhangi bir tereddde yer brakmadan
aka ifade edilmektedir:
phesiz bu Kuran sana, hkm ve hikmet sahibi, (her eyi) hakkyla bilen Allah
tarafndan verilmektedir. (Neml, 27/6)
Bu Kuran, Rahman, Rahim tarafndan indirilmedir. (Fussilet, 41/2)
Ayet-i kerimelerden de anlald gibi yce Kitabmz Kurann ilah bir kitap ol-
duu ve onun, bir air, khin sz deil Allah kelam olduu (Hkka, 69/41-43) apak
ortadadr. (Konuyla ilgili olarak u ayetlere de baklabilir: Yunus, 10/37, Hkka, 69/44-47, uar,
26/210- 211.) Btn bu gereklere ramen Kurann indirilmeye baland dnemde
Kurann bir air veya khin sz olabilecei, ya da bir eytan ilham ve vesvesesi
* Medet COKUN
129
olabilecei ve hatta Peygamberin uydurmas olabilecei vb. eitli iftiralar atlmt.
Ayetlerde bu iddialara cevaplar verilerek yle buyurulmaktadr:
Hl Kuran dnp anlamaya almyorlar m? Eer o, Allahtan bakas tara-
fndan (indirilmi) olsayd, mutlaka onda birok eliki (birbirini tutmayan birok sz ve
ifadeler) bulurlard. (Nisa, 4/82)
Zaten dikkat edilirse aklamaya altmz ayetin devamnda da Peygamberimi-
ze hitaben; (De ki:) phesiz ben size Onun tarafndan gnderilmi bir uyarc ve mjde-
leyiciyim. (Hd, 11/2) buyurularak Peygamberimizin konumuna iaret edilmektedir.
Sevgili Peygamberimiz, uyarc ve mjdeleyici olarak grevini nce Mekkede sonra
da Medinede devam ettirdi. Kuran, bu sre ierisinde peyderpey nazil oldu. Onun
lm ile birlikte yce kitabmz Kurann indirilmesi tamamlanm oldu.
Aklamaya altmz ayet-i kerimede dikkatimizi eken dier bir nokta da
ayette geen Allahtan bakasna kulluk etmeyesiniz diye ayr ayr aklanm bir
kitap ifadesidir. Bu ifadeye gre Kuranda her ey bize en ince noktasna kadar
aklanm ve yce Rabbimiz bu kitab biz insanlara gndererek bizi muhatap alm-
tr. Onu anlayacak ve hayatna uygulayacak olan da bizleriz. Bu kitabn gnderili
gayesi bizzat yce Allah tarafndan aklanp bildirildii gibi tm insanln dnya
ve ahiret mutluluuna kavumasdr. Bu konuya iaretle Rabbimiz yle buyurmak-
tadr:
Elif Lm R. Bu Kuran, Rablerinin izniyle insanlar karanlklardan aydnla, mutlak
g sahibi ve vgye layk, gklerdeki ve yerdeki her ey kendisine ait olan Allahn yoluna
karman iin sana indirdiimiz bir kitaptr. iddetli azaptan dolay vay krlerin hline.
(brahim, 14/1)
man edip salih amel ileyenleri, karanlklardan aydnla karmak iin size Allahn
apak yetlerini okuyan bir peygamber gnderdi. Kim Allaha inanr ve salih bir amel
ilerse Allah onu, iinden rmaklar akan, iinde ebed kalacaklar cennetlere sokar. Allah,
gerekten ona gzel bir rzk vermitir. (Talk, 65/11)
u halde bize den Kendisinde phe bulunmayan (Bakara, 2/2) yce Kitab-
mza smsk sarlmak ve iinde bulunan emir ve yasaklarna riayet etmektir.
130
KURAN MMNLER N FADIR*

,,

-

_ . -

, .

,
t . -

_, .|t

L|

.,

_, . . .

||

. -

.

. . t .

| _ .

..
Biz Kurandan, mminler iin ifa ve rahmet olacak eyler indiriyoruz.
Zalimlerin ise Kuran, ancak zararn artrr. (sr, 17/82)
Kuran gelmeden nce toplum kfr, irk batakl ierisinde yzyor, hakl
haksz ayn muameleye tabi oluyordu. Toplum zulm, nifak, haset, cimrilik vb.
maddi ve manevi hastalklarla bouuyordu. Gnller katlam, inatlktan dolay
hakka teslim olmak, doruya kabullenmek mmkn olmuyordu. te bu durumda
Kuran mminlerin kalplerini sapklk, phe, irk, ayrlk gibi hastalklardan ko-
rudu. Bylece onlara, hakk batldan ayran, doru yolu gsteren bir rehber ve bir
rahmet oldu. O rahmetle mminler, iman, hikmet, hayr isteme ve ona rabet etme
imknna kavutular.
Yukarda belirtilen niteliklere sahip olan yce kitap Kuran, mensuplarnn kalp-
lerindeki her trl phe, nifak, irk, sapknlk, inkr, bilgisiz lik ve dallet hastalk-
larn giderir, imana, hikmete ve hayra irat eder, cennete sokup azaptan kurtarma-
ya sebep olur. Kuranda rahmet vardr; yani Kuran ksaca din ve dnya hayatnn
doru, salk l ve gzel olmas iin gerekli bilgiler ierir; hakkn vererek okuyanlara
byk ecirler kazandrr, Allahn maretine ve honutluuna layk klar; Kuran
m minler iin glkleri kolayla evirir, kusurlar giderir, gnahlar siler.
Kurann getirdii din hak din, verdii bilgiler doru bilgiler, ard yol doru
yoldur. Ahlak ve yaayta da dorulua ve drstle armakta ve bylece b-
tn ynleriyle batl ortadan kaldrmaya yneltmektedir. Bu sebeple de Allah ayet te
Kurann getirdiklerini mminler iin ifa ve rahmet olarak nitelemitir.
O Kuran yle bir kitaptr ki onu dinleyen mmine bir ifa ve rahmet kayna-
olur. te yandan krin de inkrn, yalann ve Allahtan uzaklamasn artrr.
Nitekim ayette de Kurann inananlara bir hidayet ve ifa olduu, inanmayanlarn
* Dr. Ercan ESER
131
kulaklarnda arlk bulunduu iin bir krlk olduu beyan edilmektedir (Fussi-
let, 41/44). Benzer ekilde Kurann iman edenlerin imanlarn artrd, kalplerinde
hastalk bulunanlarn ise kfrlerini kat kat artrarak kr olarak lmelerine sebep
olduu haber verilmektedir (Tevbe, 9/124-125).
Konumuzu tekil eden ayet-i kerimede dnya, adeta eitli hastalklar, bela ve
sknt ile dolu bir hastaneye, Peygamberimiz (s.a.s) bir doktora, Kuran da ifa verici
ila ve yeterli gdaya benzetilmektedir. Kurann ifa oluu daha ok manevi alanla
ilgili olarak anlalmtr. nk Kuran, insanlar cehalet ve sa pklk karanlndan
karmak iin bir rehberdir. Hakk ve hakikati grmeye davet eder. Ahlaki ve sosyal
hastalklara kar kesin bir ifa reetesi nerir. Dier taraftan tbb hastalklarda tedavi
ile birlikte veya tbben tedavi imknnn kalmad du rumlarda manevi destein etki-
si ve nemi byktr. Bu balamda bedeni ve psikolojik hastalklar srecinde Kuran
okumann ve dua etmenin de tedavi srecine ifa verici tesiri yadsnmamaldr.
Kuran, eytann telkinlerine, aknlk ve korkuya kar da bir ifadr. Mmin
kiinin kalbini Allaha balar, sakinletirir ve huzura kavuturur. Gnlleri honut
eder. Allahn rzasn kazandrr, yaama midini artrr.
Kuran, nefs arzularn, pisliklerin, cimriliin, kskanln ve eytann verdii ves-
veselerin hepsine kar bir ifadr. Topluluklarn yaplarn zedeleyen, gvenini, hu-
zurunu bozan ve salna zarar veren sosyal hastalklara kar da bir ifa vastasdr.
Kuran- Kerim, mminler iin bir rahmet kaynadr. Zira ona inanan ve h-
kmleriyle amel eden mminler cenneti kazanr, cehen nemin azabndan uzakla-
m olurlar. Ancak Kuran inkr edip emirlerine uymayan, yasaklarndan kanma-
yan kimselerin ise sadece zararlar artar.
132
KURAN MMNLERE YOL GSTERCDR*

,,

-

_ . -

, .

_, .

. .

||

. .

, ,

; t. :

,|

Bu, kendisinde phe olmayan kitaptr. Allaha kar gelmekten saknanlar

iin yol gstericidir. (Bakara, 2/2)
Yce Allahn insanla son vahyi, kutsal kitabmz Kuran- Kerimdir. Kuran-
Kerim Ftiha suresinden balayarak Ns suresi ile biten ve hibir deiiklie ura-
madan gnmze kadar gelen tek ilah kitaptr. Bugn dnyann neresine gidersek
gidelim, ayn Kurann farkl milletlere mensup hafzlar tarafndan yine ayn ekilde
okunduunu grrz. Bu, Allah katndan geldiinde phe olmayan kitabmzn,
yine Allahn ltfu ile korunduunun da en belirgin iaretidir.
Yce Allah, insanlara yol gsterici olarak daha nce sayfalar eklinde pek ok
t ve bunlara ilaveten byk kitap indirmitir. Ancak insanlar bu kutsal kitap-
lar zaman ierisinde tahrif ederek deiiklie uratmlardr. Bu yzden Rabbimiz
de insanlara son yol gsterici olarak Kuran indirmitir. te Rabbimizin, Cebrail
(a.s) aracl ile sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s)e vahiy ettii bu kita-
bn, Allahn kitab olduunda da hibir phemiz yoktur.
Niin Kurann btn insanlar karanlklardan aydnla karmak iin gnderi-
len son ilah kitap olduunda hibir phemiz yoktur? nk o yle bir kitaptr ki,
iinde hibir eliki ve yanllk yoktur. Zira onu u mkemmel kinat ve bizleri ya-
ratan Allahmz indirmitir. Rabbimizin yarattklarnda bir kusur grebiliyor muyuz
ki, szlerinde bir kusur, eksiklik ve eliki grebilelim. Bu Kitap, Allahn son mu-
cizesi olmasna ramen, Allaha e koanlar onu kabul etmemiler ve Bu Kuran,
Muhammed uydurdu demilerdi. Rabbimiz de birok ayette, bu iddialara meydan
okumutur. Bu meydan okumay dile getiren ayetlerden biri de udur:
Kulumuza indirdiimiz Kurandan phe ediyorsanz, siz de onun benzeri bir sure
meydana getirin; eer doru szl iseniz, Allahtan baka, gvendiklerinizi de yardma
* Dr. Fatih YCEL
133
arn. Yapamazsanz ki yapamayacaksnz o takdirde, inkr edenler iin hazrlanan
ve yakt insanlarla ta olan ateten saknn. (Bakara, 2/23-24)
Ne Kurann indirildii ortamda ne de daha sonra hibir kimse bu meydan oku-
maya cevap verememitir ve veremeyecektir de. nk Kuran, gizli-ak her eyi
bilen, sonsuz g ve kudret sahibi Rabbimiz indirmitir.
Rabbimizin son vahyi olan bu Kitap, kendisine gnln aan takva sahibi m-
minler iin yol gstericidir. Takva sahibi, gnahlardan hemen saknp, Allahn emir-
lerine elinden geldii lde sayg ve samimiyetle riayet eden kimsedir. Kurann,
takva vasfna ulamak isteyen mminler iin ne gzel bir rehber olduunu birka
cmle ile aklamak yerinde olacaktr.
Kuran her eyiyle yaammza anlam kazandran ve bizi ycelten bir yol gste-
ricidir. indeki ifa kayna tleri gren, gnllere ifa olan ayetlerini okuyan bir
kimse onun ne gzel bir rehber olduunu rahatlkla anlayabilir. Biz, bir cana kymann
btn canlara kymak kadar byk bir gnah olduunu Kurandan renmedik mi?
Asl adaletin, bize dman olan topluma dahi dil davranmak olduunu, yetimin hak-
kn gzetmeden, komumuza iyi davranmadan, bizim dmzdakiler iin fedakrlk
yapmadan Allah raz edemeyeceimizi yine Kurandan renmedik mi? Btn in-
sanlar iin bir t, gnllere ifa, inananlara rehber ve rahmet olan Kuran, bizi her
an en doru olana iletmekte ve bizi karanlklardan aydnla karmaktadr. sterseniz
onun takvaya ulamak isteyen bizlere rehber ve rahmet oluuna bir rnek verelim:
Kutsal Kitabmzda Rabbimiz, sevdii kullar iin yle der:
Onlar fkelerini yenerler, insanlarn kusurlarn affederler. (l-i mran, 3/134)
Allahn haram kld cana haksz yere kymazlar. (Furkn, 25/68)
Sadece bu ayetlerle bile bugn insanlk, kan glne dnen dnyamz bar yur-
duna evirebilir ve daha yaanabilir bir yer hline getirebilirdi. Bize kar ilenilen
suu balamann, Allah katnda ne kadar byk bir mkfatnn olduunu anla-
yabilseydik, fkemizi yutar ve Allah raz etmenin hazzn yaardk. Atalarmz da
bouna fke ile kalkan zararla oturur dememitir. Bugn hapishanelerdeki insan-
larmzn ou, bir anlk fke sonucu hem kendi hayatlarn hem de yz binlerce
masumun hayatn mahvetmilerdir.
yleyse anmz yceltmek, manevi-ahlaki hastalklarmza ifa bulmak ve en
doru yola ermek iin, Kurandaki takvaya ulatran bu gzel tleri tutmaya a-
lalm. Biz de o gzellikleri yaayalm ki, o kutlu Peygamber gibi admz hep g-
zellikle ve dua ile anlsn. Hepimiz iin gzel bir t olan bu kitabn tavsiyelerini
rehber edinelim ki, hem ailemizi hem de dnyamz yaanabilir bir yer hline geti-
rebilelim. Unutmayalm ki Kuran- Kerim, takva ehli mminler iin bir rehber ve
bize Rabbimizin de bir emanetidir. yleyse kyamette kendisinden sorguya ekile-
ceimiz bu kitaba kar duyarl olalm. Okuyalm, anlayalm ve tlerine uyalm.
134
KURAN NAMAZSIZ NESLN
TEHLKESNE DKKAT EKYOR*

,,

-

_ . -

, .

,
t

|, .

.| . .

|

.| .t .

| - , .

. ., _ . .

| -

Onlardan sonra, namaz zayi eden, ehvet ve dnyev tutkularnn peine

den bir nesil geldi. Onlar bu tutumlarndan tr byk bir azaba
arptrlacaklardr. (Meryem, 19/59)
Dinimiz, bizlere meru ekilde evlenerek temiz bir nesil yetitirmeyi emretmek-
tedir. Bu ykmllkle, kyamete kadar Mslman neslinin devam etmesi hedef-
lenmitir. ocuklarmz, Allahn bize bahettii en gzel birer nimeti, hediyesi ve
emanetidir. Bunun iin Allah (c.c) bizleri, bu emaneti en gzel ekilde yetitirip
muhafaza etmekle ykml tutmutur. ocuklara kar olan sorumluluumuza ia-
retle Cenb- Hakk, Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakt insanlar ve talar olan
ateten koruyun. O atein banda gayet kat, etin, Allahn kendilerine verdii emirlere
kar gelmeyen ve kendilerine emredilen eyi yapan melekler vardr buyurarak, onlarn
asl yaratl gayeleri dorultusunda dnya ve ahiretteki kurtulular iin almam-
z emretmitir (Tahrm, 66/6). Ayn konuya iaretle Hz. Peygamber (s.a.s) de, Hepiniz
obansnz, hepiniz srnzden sorumlusunuz (Buhar, Cuma, 11; Mslim, mre, 20)
buyurmulardr.
slam eitimcileri, ocuklarn eitimine daha evlenmeden nce, hayrl bir anne/
baba aday seimi ile balanmas gerektiini ifade ederler. Evlilikten sonra ise, ocuk
doup bymeye baladktan itibaren anne babann asl eitim sorumluluu ba-
lamaktadr. Bu balamda, eitim ana gre ocuklarmz, dnyevi bilgilerin yan
sra din bilgilerle de donatp manevi bir bilin kazandrmalyz. Dinimizin inan
esaslarn, akll ve ergen yaa gelmi bir mminin din grev ve sorumluluklarn,
rnein Kuran okumay, namaz klmay, oru tutmay, camiye ve cemaate gitme-
* Dr. Ahmet GELGEN
135
yi onlara retip, bu sorumluluklara altrmalyz. Milli deerlerin yan sra, Allah
(c.c), Peygamber (s.a.s), Kuran, Ehl-i Beyt ve Sahabe sevgisi gibi manevi deerlerin
sevgisini de onlara alamalyz.
Btn bu deerlerin ba tac namazdr. yi davranlar ve erdemlilikler, namaz
sayesinde korunur. Namaz zyi edildii zaman ise, bu deerler de yok olmaya
mahkm olur. Bu bakmdan namaz, mmin iin dier amelleri de ayakta tutan en
nemli din grevdir. Peygamber Efendimiz (s.a.s), kyamet gnnde kulun ilk he-
saba ekilecei sorumluluk olarak, namaza iaret etmektedir (Tirmiz, Salt, 188; Eb
Dvd, Salt, 144-145; Nesa, Salt, 9). Bu bakmdan, yedi yandan itibaren ocuk-
larn, anne babalar tarafndan namaza altrlmalar tavsiye edilmi; on yandan
itibaren ise ergenlie hazrlk olmas iin dzenli bir ekilde namaz klmalar adeta
emredilmitir (Eb Dvd, Salt, 26; Tirmiz, Salt, 182; Ahmed b. Hanbel, II, 180, 187).
Ergenlikten itibaren ise, namaz ve dier din hkmlerle ilgili sorumluluun bala-
d hepimizin malumudur.
Kuran- Kerim, Ailene namaz emret ve kendin de ona devam et. Senden rzk istemi-
yoruz. Sana da biz rzk veriyoruz. Gzel sonu Allaha kar gelmekten saknanlarndr.
ayetiyle, kendimizin namaza devam etmesi yannda, aile ehlimize de namaz em-
retmemizi aka bildirmektedir (T-h, 20/132). Gerek bu ayetle, gerekse yukarda
anlamlarn verdiimiz ayet ve hadislerde de grld gibi, ocuklarmzn dn-
yalarn mamur etme uruna ahiretlerini ihmal etmememiz gerektii konusunda
Rabbimiz bizi zellikle uyarmaktadr.
Allah Tel tarafndan bize bahedilen, gzmzn nuru, geleceimizin umut
ve aydnl olan yavrularmz, genliimizi, namaz bilinci ve ondan beklenen er-
demlilikle yetitirip topluma hazrlarsak, hem kendimizin, hem onlarn, hem de
toplumun kurtuluuna vesile oluruz. Bu niteliklerle yetitirdiimiz ocuklarmzla,
dnyada da ahirette de gzmz aydn olur. Onlarn iledikleri salih amel ve yap-
tklar hayr dua sayesinde amel defterimiz kapanmaz. Onlarn iledikleri hayrn
sevabnn bir misli bize yazlr. Biz ldkten sonra onlarn dnyadaki hayat bizlere
mjdeli haber olarak gsterilir. Bu suretle onlarla ilgili hesabmz kolayca verip,
onlardan dolay mkfatlandrlrz. Bunun iin aa ya iken eilir, ataszn
hatrda tutarak, zellikle kk yatan itibaren ocuklarmz slam terbiyesi ile ye-
titirmemiz gerekir. Allah korusun, haram helal tanmayan bir nesle sahip olmamz
durumunda ise, hem onlarn dnyas, hem bizim ve hem de toplumun dnyas
cehennem olmakla kalmaz, ayette haber verildii gibi ahiretteki cehennem uku-
ru da buradayken hazrlanm olur. Bizim ihmalimizden kaynaklanabilecek kt
hllerinden dolay, kyamet gn onlar ayrca bizden ikyeti olurlar (Sd, 38/61).
136
KURAN OKUNDUU ZAMAN
SAYGIYLA DNLENMELDR*

,,

-

_ . -

, .

. -

. ,

| .

| .

. .

| . .. .t

Kuran okunduu zaman ona kulak verip dinleyin ve susun ki size
merhamet edilsin. (Arf, 7/204)
Kuran- Kerim, Allah tarafndan insanla gnderilmi, mjdeleyici, uyarc,
doruyu yanltan ayrt edici, yol gsterici ve t verici zellii ile insan bedenine
ve ruhuna hitab eden ilh bir kitap ve eiz bir mucizedir. Bu bakmdan mealini ver-
diimiz ayette, Kuran- Kerimin muhatab olan biz insanlar iin her ynden onun
byk bir deer olduu ve ona kulak verilmesi gerektii zerinde durulmutur. Hz.
Peygamber, Kuran ayetleri kendisine geldike bunlar ounlukla Kbe evresinde
yksek sesle insanlara okur, inanan ve inanmayan herkes onu dinlerdi. Kuran ii-
ten herkes onun manasnn ve szlerinin mkemmel olduunu biliyor, lafzlarnn
gzelliini fark ediyor, anlamlarn kavryor; benzersizlik, doruluk ve tutarllna
aklyla hkmediyordu. Bu yzden toplumsal konumlarn kaybedeceklerinden kor-
kan Mekkenin ileri gelenleri, nfuzlar altndaki insanlarn yetleri dinlemelerini
engellemek iin tedbirler dndler. Sonuta inkr edenler halka dediler ki:
Bu Kuran dinlemeyin. Baskn kmak iin o okunurken yaygara koparn (Fus-
silet, 41/26) yksek sesle iirler okuyarak, slk alp el rparak, anlaml anlamsz
szler syleyerek grlt karn ve bylece Hz. Peygamberin sesini bastrarak oku-
duu yetlerin anlalmasn nleyin (Kuran Yolu, 4/607). Mrikler bu tavrlaryla
Allaha, Onun kitabna ve peygamberine kar dmanlk ve saygszlklarn sergili-
yorlard. Konumuz olan yette ise mslmanlarn Kuran dinleyerek sayg ve ba-
llklarn gstermeleri ve sonuta ilh rahmete liyakat kazanmalar gerektii ifade
buyrulmaktadr. Buna gre Kuran okunduu srada mslman ona ilgisiz kalma-
* dris BOZKURT
137
mal, kulak verip dikkat kesilmeli, onu saygyla ve ilgiyle dinlemelidir. nk o, her
eyden nce Allahn szdr, onda konuan Allahtr. Bu sebeple ibadet maksadyla
okunan Kuran kastl olarak dinlememek, Allahn konumasna kulak vermemek
ve dolaysyla bir bakma Allaha kar edepsizlikte bulunmak anlamna gelir.
Ayrca anlamlar zerine dnp kavrayabilmek ve sonuta rahmet ve bereke-
tinden yararlanabilmek iin de onu youn bir dikkatle dinlemek gerekmektedir.
Ayrca ayetteki ...ona kulak verip dinleyin ve susun buyruu, beden kulaklaryla
Kuran dinlemeyi, onun tilveti esnasnda konumamay, baka eylerle ilgilen-
memeyi ifade ettii gibi mecaz manada Kuran dinlemek ayn zamanda onun
buyruklarna uyup yasaklarndan kanmak anlamna da geldii mfessirlerce dile
getirilmektedir. Mslman, Kuran- Kerimi dikkatle dinlemeli, anlamaya alma-
ldr. Bylece Allaha ve Onun kelmna taknm olduu bu edepli ve ahlakl tavr-
nn sevabn kazanacak, Onun tarafndan dllendirilecektir. Kuran can kulayla
dinledii gibi kalp ve akl ile de idrak suretiyle onun ierii zerinde dnmelidir.
Bu sayede insan kalbini ve akln aydnlatacak, imanna g katacak, yanllarn
dzeltecek, dorularn arttracaktr.
Bylece bu ve buna benzer kazanmlaryla ilgili ayetin sonunda ifade buyrulan
rahmet ve merhamete ulam olacaktr (Kuran Yolu, 2/512-513). Kuran- Kerim okun-
duunda susup dinleyerek ona kulak verenlere ve vahye sayg gsterenlere Allah
merhamet edecektir. Zira susmak iyice dinlemeye, iyi dinlemek de onun ierdii
mesaj anlamaya, o da iman ve gzel amellere, iman ve ameller de ilah rahmete ve
nimete ermeye sebebiyet verir. O halde biz Mslmanlar, Kuran- Kerimi Rabbimi-
zin ilah bir mesaj olduu telakkisiyle benliimizde derin tesirler icra edecek ekilde
dinleyip onu anlamaya, hayatmza onunla ekil vermeye gayret sarf etmeliyiz. Eer
Kuran- Kerim okunurken susar, sadece ona kulak verir, onu Allah ve Reslnn
istedii biimde anlar ve hayatmza tatbik etme abas ierisinde olursak Rabbimiz
bizlere rahmet kaplarn aacak ve nimetlerini bolca ihsan edecektir.
138
KURAN VE BZ:
BRBRMZE NE KADAR YAKINIZ?*

,,

-

_ . -

, .

t .

|

;

. ,|

. t .

| . ,|

. .,|

.||

. .
Bu Kuran; kendisiyle uyarlsnlar, Allahn ancak tek ilh olduunu
bilsinler ve akl sahipleri dnp t alsnlar diye insanlara bir bildiridir.
(brahim, 14/52)
Bu surenin ba ile sonu arasnda gzlerden kamayan bir anlam btnl mev-
cuttur. Tekrar hatrlayacak olursak ilk ayet, kutsal Kitabmzn tm insanla hitap eden
evrensel bir bildiri olduunu ve insanlar karanlklardan kurtarp tek olan aydnlk
yola karmay hedeediini vurguluyordu. zerinde dneceimiz bu son ayet ise,
Kurann, tm insanlar uyarmay, tevhit dncesini yerletirmeyi ve akl sahiplerinin
t almalarn amalayan ilah bir fezleke (bildiri) olduunu hatrlatmaktadr.
Kurann hem indirili sebebini hem de hedeni bir cmleyle zetleyen bu ayet,
kutsal Kitabmzla bamz veya ilikimizi nasl ve hangi amala ekillendirecei-
mizi gstermesi bakmndan byk nem arz etmektedir. Bu (kitap) insanlara bir
bildiridir ifadesiyle anlyoruz ki, rengi, dili, milleti ve cinsiyeti ne olursa olsun b-
tn insanlar muhatap almtr. Hac mevsiminde de grdmz gibi dnyann ok
deiik uluslarndan ve blgelerinden insanlarn ortak duygu ve dncelerle bir
araya geliyor olmalar bunun apak bir gstergesidir.
Allahn kitabnn insanlara bir uyar olmas, Kuranda sk sk karmza kan
bir hatrlatmadr. Bundan bin drt yz yl nce insanlar gaet uykusundan uyand-
rp onlara hakikati gsteren Kuran, bu gn de ayn fonksiyonunu srdrmektedir.
Ayrca yce Kitabmzn bir uyar olmas, ondan yz evirip gsterdii hakikatlere
kulak tkayanlarn hesap gn bilmiyordum veya duymamtm gibi ortaya d-
kecekleri mazeretleri (Kyamet, 75/15) geersiz klacaktr. u halde ahirette mazeret
dkecek duruma dmek istemiyorsak imdiden bu uyarya kulak vermeliyiz. Bu-
* Mahmut DEMR
139
nun yolu da bizlere dnya ve ahiret mutluluunun kaplarn aan kutsal Kitabmz
okuyup zerinde tefekkr etmek ve ondan t almaktr. Ancak tevhid inancn
gerek anlamda zmsemeden ondan t almak ve ders karmak mmkn de-
ildir. Allahtan baka ilh olmadn onun yeryznde de gkyznde de btn
evrende her trl tasarruf yetkisini elinde bulunduran tek varlk olduunu ifade
eden tevhid dncesi, madde ve mana, zik ve ruh dnyamza tamamen hkim
olmaldr. Bu dnce bizlerde zorunlu olarak tek bir mabudun kulu olma ve sadece
ona itaat etme bilincini douracaktr.
Tevhid inancnn salayaca bu bilinten sonra akl sahipleri (ulul-elbb) ola-
rak Allahn ayetleri zerinde gerek anlamda dnebilir ve onlardan t alabili-
riz. Fakat u var ki, zn muhafaza etmi ve her trl n yarglardan arnabilmi
saf bir akl Kuran ayetleri zerinde dnebilir, onlardan ibret ve t karabilir.
Zira n yarglar akln anlama ve dnebilme kabiliyetini yok eder.
On drt asrdr tm insanlar uyarmaya, dnmeye ve t almaya davet et-
mekte olan yce Kitabmz bu gn de bizlere seslenmektedir. Asrlar geti ama o
hl canlln ve tazeliini koruyor. Yzyllardr bataklklar iinde yzen nice in-
sanlarn karanlk dnyalarn aydnlatan, gkten inen yamur gibi nice beldelere
rahmet yadran bu yce Kitabn mirass olmak bizler iin byk bir eref ve gu-
rur kaynadr. Ancak bu gururu tamak ayn zamanda bir sorumluluk yklemek-
tedir bizlere. Nedir bu sorumluluk? Vefatndan ksa bir sre nce mmete ar bir
emanet braktn buyuran sevgili Peygamberimiz (s.a.s), bu emanete smsk sarl-
dmz mddete asla yanl yola dmeyeceimizi sylerken (Mslim, Fedilus Saha-
be, 37) aslnda sorumluluumuzun ne olduuna da iaret etmi oluyordu: Allahn
kitabna smsk sarlacaktk. Ama sadece odalarmz sslesin diye klara hapsedip
duvarlara asarak deil! Yalnz lm bedenlere umut olsun diye kabristanlarda oku-
yarak da deil! Nasl m? Tabi ki, l ruhlarmz diriltsin, hasta kalplerimize ifa ol-
sun diye sarlacaktk ona. Hayatmz sslesin diye sahip kacaktk o kutlu mirasa.
ahsiyetimiz, ailemiz, neslimiz bozulmasn diye, geici ve ssl dnya nimetlerinin
(Kehf, 18/46) cazibesine kaplp kendimizi kaybetmeyelim diye barmza basacaktk
o emaneti.
imdi hepimiz soralm kendimize Allahtan geldiine gnlden inanan insanlar
olarak bu ezel Kelamn madde ve mana dnyamzdaki yeri nedir? Her biri bizim
iin bir t, ifa hidayet ve rahmet kayna (Ynus 10/57) olan ayetler zerinde d-
np onlardan yeterince t alyor muyuz acaba? Ksacas son Peygamberin biz
inananlara miras brakt bu yce emanete ne kadar sahip kabiliyoruz?
Son olarak u ayete kulak verelim:
Andolsun ki Kuran, t olsun diye kolaylatrdk; yok mudur t alan? (Kamer,
54/22)
140
KURANDA NAMAZ VAKTLER *

,,

-

_ . -

, .

,|

.| _ . .

., t . . -

_ ,

| _ . t.

t ,

.|

|

.|

_,

.||
(Ey Muhammed!) Gndzn iki tarafnda ve gecenin gndze yakn
vakitlerinde namaz kl. nk iyilikler ktlkleri giderir. Bu, t alanlar
iin bir ttr. (Hd, 11/114)
Yce dinimiz slamn be temel esasndan biri olan namazn farziyeti Kitap, sn-
net ve icma ile sabittir. Gnde be vakit namazn vakitlere bal bir farz ibadet oldu-
u Rabbimiz tarafndan yle aklanmaktadr:
Namaz kldnz vakit, gerek ayakta, gerek otururken ve gerek yan yatarak hep
Allah ann. Gvene kavutunuz mu namaz tam olarak kln. nk namaz, mminlere
belirli vakitlere bal olarak farz klnmtr. (Nisa, 4/103)
u halde namaz, belirli vakitlere bal olarak farz klnm bir ibadettir. Be vakit
namazn hangi vakitlerde ve nasl klnaca konusuna gelince; bu konuya, Kuran-
Kerimin bir ksm ayetlerinde ayrntya girilmeksizin iaret edilmi, bu iaretler de
Kuran tebli etmek ve aklamakla grevli olan Peygamberimiz (s.a.s) tarafndan
szl ve bizzat uygulamal olarak bizlere aklanmtr. Kurandaki mcmel, yani
anlalmas aklamaya bal lafzlar aklama yetkisi Peygamber Efendimize aittir.
Bu konuya Kuranda yle iaret edilmektedir:
... nsanlara, kendilerine indirileni aklaman ve onlarn da (zerinde) dnmeleri
iin sana bu Kuran indirdik. (Nahl, 16/44)
te bu ayette de belirtildii gibi namaz vakitleri ve nasl klnaca Peygamberi-
miz tarafndan aklanmtr. Namazn nasl klnaca konusunda Peygamberimiz;
Benim namaz kldm gibi namaz kln buyurarak kendisi nasl namaz klyorsa bi-
zim de onun gibi namaz klmamz gerektiini belirtmitir (Buhr, Ezan, 18; ayrca bk.
Mslim, Mescid, 176-178; Tirmiz, Salat, 1; Nesa, Mevkt, 7, 12. I, 251, 258).
* Medet COKUN
141
Gerek kln ekli, gerek vakitleri ile ilgili bu uygulama amel tevatr olarak,
gnmze kadar devam etmitir.
Aklamaya altmz Hd suresinin 114nc ayetinde, Gndzn iki ucunda
ve gecenin (gndze) yakn saatlerinde namaz kl... buyurulmaktadr. Bu ayete gre
gecenin gndze yakn saatlerinde, (akam, yats ve sabah namaz olmak zere)
en az namaz var. Ayrca gndzn iki ucunda da iki vakit var. Bylece bu ayet-i
kerimeden namazn be vakit olduu anlalmaktadr. (Din leri Yksek Kurulunun
23.09.2002 tarihli karar)
Ayn ekilde Kuran- Kerimde be vakit namaza mcmel olarak iaret eden ayet-
lerden T-h suresinin 130uncu ayetinde; ...Gnein domasndan nce de, batma-
sndan nce de Rabbini vg ile tesbih et. Gecenin baz saatlerinde ve gndzn etrafnda
(iki ucunda) da tesbih et ki, rzaya ulaasn. buyurulmu; gnein domasndan ve
batmasndan nce, gece saatlerinde ve gndzn iki ucunda olmak zere be ayr
vakitte Cenab- Hakk tesbih yani namaz klmak emredilmitir.
Bakara suresinin; namazlara ve ayrca orta namaza devam edin mealindeki
238inci ayetinde de namazlar anlamndaki salvat kelimesi ouldur. Arapada
oul ten balar. kiye tesniye denir ve iki namaz sz salateyn eklinde sy-
lenir. Demek oluyor ki, ayetteki salvat sznden en az namaz anlalr. Ayrca
bir de orta namaz var. Bu sebeple orta namaz, namazlar ifadesine dhil olma-
d gibi, her iki yannda eit say bulunmad iin, namazn arasnda yer alacak
bir namaza orta namaz denilmesi de mmkn deildir. O halde, ayetteki salvat
kelimesi, en az drt namaz ifade eder. Orta namaz buna eklendiinde be vakit na-
maz ortaya kar. Orta namazn ikindi namaz olduu baz hadislerde aklanmtr.
Bunlardan baka Nisa 4/103, sra 17/78, Rm 30/17-18, Nr 24/36, Kf 50/39-
40, Dehr (nsan) 76/25-26 ayet-i kerimelerinde de be vakit namaza veya vakitlerine
mcmel o1arak iaret eden ifadeler bulunmaktadr. Bu mcmel ifade ve iaretler,
Reslullah (s.a.s),n sz ve uygulamalar ile aklanm, onun aklad ve tatbik
ettii ekilde btn Mslmanlar tarafndan amel uygulama olarak gnmze ka-
dar devam ettirilmitir. Asr- Saadetten beri her asrda Mslmanlar be vakit namaz
klm, hi kimse bunun aksini sylememitir...
Sonu olarak Kuranda be vakit namazn varl ve Peygamberimizin uygulama-
lar aka ortadadr. Bizler de bu gn, gnde be vakit olarak Peygamber Efendimi-
zin kld ve bize tavsiye ettii ekilde namazlarmz klmaktayz.
142
KURAN-I KERM, REHBERDR *

,,

-

_ . -

, .

. ,

|

.|

., ., _,

.

_, .

. - .

||

. -

. .

,, : -

t. :

| t,

|.

. , , .

-

;t

, , .

|
Elif Lm Mm. Bunlar, hikmet dolu kitabn; iyilik yapanlara bir hidayet ve
rahmet olarak indirilmi ayetleridir. Onlar namaz dosdoru klan, zekt
veren kimselerdir. Onlar ahirete de kesin olarak inanrlar. (Lokman, 31/1-4)
Allah tarafndan gnderilen ilh kitaplarn sonuncusu olan Kuran- Kerim, son
peygamber Hz. Muhammed (s.a.s)e indirilmitir. Peygamberimizden bize kadar da
tevatr yoluyla nakledilmitir. Ayrca Kuran- Kerim, okunmasyla ibadet edilen,
insanln benzerini getirmekten ciz kald ilh kelmdr.
Kuran- Kerimi okumakla huzur buluruz. Onu okumak ayn zamanda bir
zikirdir. Okumamz karlnda da sevap ve mkfat kazanrz. Ayrca Kuran-
Kerim, kendisini okuyanlara efaat edecektir. Sevgili Peygamberimiz bu durumu
yle beyan ediyor:
Kuran okuyunuz. nk Kuran, kyamet gnnde kendisini okuyanlara efaati
olarak gelecektir. (Mslim, Msrn, 252)
Allahn sadece okunmas iin bir kitap gndermeyeceini her aklselim kabul
eder. ayet yle olsayd, Kuran birtakm itikd, amel ve ahlak hkmler vazedip
ayn zamanda bunlara eksiksiz uyulmasn emretmez, Hz. Peygamber de bunlar
sadece insanlara tebli etmekle yetinir, uygulanmas ve hayat tarz hline getirilme-
si iin mr boyunca her trl eziyete katlanmaz, hicret etmez, cihada katlmaz,
zahmetsiz ve klfetsiz bir hayat tercih ederdi. O halde, Kuran- Kerimi okumak-
tan haz duyan bizler, yalnz onu okumakla yetinmemeli, orada beyan buyurulan ve
bizim iin hidayet ve rahmet sebebi olan Rabbimizin emirlerini anlamaya ve haya-
tmza yanstmaya almalyz. Bu takdirde, yce Rabbimizin raz olduu Msl-
manlardan oluruz.
* Davut KAYA
143
Kuran- Kerim, her eyi bilen ve her eyi yaratan yce Allahn kelamdr. Bizim
iin en deerli ve en yararl bilgileri ihtiva etmektedir. Her ynyle hikmet doludur.
Orada yer alan btn hkmler bizler iin huzur kaynadr. nk Kuranda yer
alan btn emir ve yasaklar sevgili Peygamberimize vahyeden, bir anann evladna
olan merhametinden daha ok insana merhamet eden, Allah Tealadr. Onun, bizim
hayrmza olmayan eyleri bizden istemesini dnemeyiz.
Kuran yetleri insanlk iin bir nimet olmakla birlikte onlardan ancak gzel iler
peinde olanlar yararlanabileceklerdir. Yukardaki ayet-i kerimelerde bu kimselerin
zellikleri namaz zenle klmak, zekt vermek ve hirete kesin olarak inanmak
eklinde zetlenmitir. O halde Mslman, yaratcsna kar ibadet etmekle birlikte,
beraber yaad insanlarn maddi ihtiyalarn karlama gayreti iinde de olmaldr.
Ahirete kesin olarak inanan bir kiinin ktlk yapmas dnlemez. Her yaptn
Allahn grdn idrak eden bir kiiden de ancak gzel iler meydana gelir.
Bu uurda olanlar iin yol gsterici olan btn emir ve yasaklar yce Kitabmz
Kuranda mevcuttur.
O halde; Kuran yalnz okumakla yetinmemeli, onda yer alan emir ve yasaklara
uyarak hidayet ve rahmete kavumalyz. Bu konuda Sd suresinin 29. ayetinde
ifade edilen; Bu Kuran, ayetlerini dnsnler ve akl sahipleri t alsnlar diye sana
indirdiimiz bir kitaptr aklamasn da hi unutmamalyz.
144
KURAN, ALLAH KELAMIDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
t .

, |

.t .

, . t .

,,

: .

. ..

; t .

. .. t .

, ,

.

_ ., t . ,

| .

..

| _, .

|t .

_ .

_,

..

.. t .

, |

_ .t

. . .
_,

-t - . .

. -

_ . ,

:. . t .

_, .

| . . t . .

,.

_, . ,

|t

, . . t.

. -

;

_,

_,

| _

| .

. -

_,

: . ,

:. .

| . .

| t

_, .

. .

||

..

,, L .

, .t

, _

. .

_, . ,

|
Grebildiklerinize ve gremediklerinize yemin ederim ki, o (Kuran), hi
phesiz ok erei bir elinin (Allahtan alp tebli ettii) szdr. O, bir
airin sz deildir. Ne de az inanyorsunuz! Bir khinin sz de deildir.
Ne de az dnyorsunuz! O, lemlerin Rabbi tarafndan indirilmedir. Eer
(Peygamber) bize isnat ederek baz szler uydurmu olsayd, mutlaka onu
kudretimizle yakalardk. Sonra da onun ah damarn mutlaka keserdik.
Hibiriniz de bu cezay engelleyip ondan savamazd. phesiz Kuran,
Allaha kar gelmekten saknanlara bir ttr. phesiz biz, iinizden
yalanlayanlarn olduunu elbette biliyoruz. phesiz Kuran, kfirler iin
mutlaka bir pimanlk sebebidir. phesiz Kuran, gerek kesin bilgidir. O
hlde sen, yce Rabbinin adyla tespih et. (Hkka, 69/38-52)
Okuduumuz ayet-i kerimelerde Allah Tel, Kuran- Kerimin bir air veya
khin sz olmadn yeminle ifade ettikten sonra Peygamberin kendi szlerini
Allaha isnat etmesinin de mmkn olmadn bildirmitir. Farz- muhal Hz. Pey-
gamber, Kuran- Kerime Allahn izni olmadan en ufak bir kelime bile katm olsa
ah damarnn koparlaca bildirilerek Kuran- Kerimin phesiz ve katksz Allah
kelam olduu ifade edilmitir.
* Tahir TURAL
145
Kuran- Kerim, Allah Telnn Cebril aleyhisselm vastasyla Muhammed
aleyhisselma yirmi senede Arapa olarak indirdii, bize kadar ilk nzil olduu
ekilde yalan sylemeleri mmkn olmayan gayet stn vas insanlarn topluca
birbirlerinden tevtrle naklettikleri ve Mushaarda yazl olup, okunmas ile ibdet
edilen, hibir kimsenin bir benzerini getiremedii ve getiremeyecei son ilh kitap-
tr. Allah Tel yle buyurmutur:
Onlar, hl Kurann Allah kelm olduunu ve manasn dnmeyecekler mi? Eer
o, Allahtan bakas tarafndan olsayd, muhakkak ki iinde birbirini tutmayan birok sz
ve ifadeler bulurlard. (Nis, 4/82)
Kuran- Kerim, hem lfz hem de manasyla bir btn olarak Allah kelamdr.
Lafzn manadan veya manay lafzndan ayrmak caiz olmaz. Zira O, kelamullahtr.
Kelam denilince de hem harf ve lafzlar hem de mana onun isimlendirilmesine ve
anlamna dhil olur. Bu nedenle limler; Kuran, lafz ve manann mterek ismidir,
ikiden biri bulunmazsa, ona Kuran denemez diyerek kir birliine varmlardr.
Ayrca lafz kaldrldnda mucizeliinin bir blm de yok olmu olur. nk
Kuran, hem lfz hem de manas itibariyle, en byk ve ebed bir mucizedir. Nite-
kim Kurann lfzndaki slup ve belgata, imdiye kadar hi kimse nazire getire-
medii gibi, bundan sonra da getiremeyecektir.
Kuran- Kerimin indirilmeye balad dnemde Arap Edebiyatnn, zirve dne-
mini yaad tarihen bilinen bir gerektir. Arap dilinin en byk airleri ve edebi-
yatlar o dnemde yetimitir. te byle bir dnemde Kuran- Kerim onlara yle
meydan okumutur:
Eer kulumuza (Muhammede) indirdiimiz (Kuran) hakknda phede iseniz, haydi
onun benzeri bir sre getirin ve eer doru syleyenler iseniz, Allahtan baka ahitlerinizi
(yardmclarnz da) arn ve bunu ispat edin. (Bakara, 2/23)
De ki, insanlar ve cinler birbirlerine yardmc olarak bu Kuran- Kerimin bir ben-
zerini ortaya koymak iin bir araya gelseler, yemn olsun ki, yine de benzerini ortaya
koyamazlar. (sr, 17/88).
Kurann indii dnemdeki Arap edebiyatlarndan birisi, Kurann ycelii
karsnda yle sylemekten kendini alamamtr: Vallahi, benden iyi iir bileniniz
ve benden stn kaside yazannz yoktur. Vallahi, o, bunlardan hi birisine benze-
memektedir. Vallahi onun szlerinde bir tatllk ve gzellik vardr. Dallar bereketli,
kk kuvvetlidir. O, altndakileri ezmektedir.
Ayrca Kuran- Kerim, en yksek hakikatleri ihtiva etmekte; ilmin ve tecrbe-
nin yzyllarca uraarak ortaya koyduu birok ilm gerekleri 14 asr evvel haber
vermektedir. Bu da Kurann dorudan doruya Allah kelm olduunu gster-
mektedir. Mesel, gnein kendi etrafnda dnd, ayrca kendine bal birok
146
gezegeniyle birlikte sbit bir noktaya doru yol ald (Yasin, 36/38-39); piramitlerin
alp Firavunun mumyalarnn ortaya karlmas (Ynus, 10/92); Ehl-i kitap olan
Bizansllarn ateperest olan ranllara -daha nce malup olmuken bir sre sonra-
galip geleceklerini bildirmesi (Rm, 30/1-5); byk denizlerin sularnn birbirlerine
karmamas (Rahman, 55/20) gibi ilm ve arkeolojik keier, son asrn keieridir.
Hlbuki Kuran bu ve bunun gibi birok gerei, asrlar ncesinden haber vermitir.
lim ve fen ne kadar ilerlerse ilerlesin, Kurana aykr dmez. Bilakis mspet ve
itima ilimlerin ilerlemesi, Kurann tefsirini ve aklanmasn kolaylatrr. Zaman
ihtiyarladka Kuran genlemekte; ihtiva ettii hakikatler daha parlak ekilde orta-
ya kmaktadr. Btn bunlar, Kuran mucizesinin kyamete kadar bk olduunun
birer delilidir.
147
KURANIN CENNET
VE CEHENNEM TASVRLERNDEK MESAJ*

,,

-

_ . -

, .

,, . -

| x

L.

| _ _ | x,

_ , .

|t

:

,, .

; t .

- .

phesiz, zakkum aac, gnahkrlarn yemeidir. O, maden eriyii

gibidir. Kaynar suyun kaynamas gibi karnlarda kaynar. (Duhn, 44/43-46)

_, |

,t

.. .

.. .

. . . _ .

. .

|,

, . t

. - _

_, .

. . _ _, .

. .

Allaha kar gelmekten saknanlar ise gvenli bir yerdedirler. Bahelerde

ve pnar balarndadrlar. nce ipekten ve parlak atlastan elbiseler giyinerek
karlkl otururlar. (Duhn, 44/51-53)
Kuran- Kerim, kyametin kopacan ve hesap gnnn mutlaka gelecei-
ni vurgular. Onun dehetini tasvir ederek insanlar ahiret iin hazrlkl olmalar
gerektii konusunda uyarr. Hesap gnnde insanlarn snf snf Allahn huzu-
runda toplanaca ve dnyada yaptklarnn hesabn vereceini haber verir. Bu
hesap sonucunda iman edip iyi amel sahibi olanlarn cennete gideceini mjdeler.
nkrclarn ve kt amel sahiplerinin ise cehennem azabna arptrlacaklarn bil-
dirir. Bu itibarla yce kitabmz Kuran- Kerim, insanlar tebr/mjdelemek ve
inzr/uyarmak iin cennet ve cehennem tasvirlerine yer vermitir. Cennette inanan
ve iyi amel sahiplerinin hangi nimetlerle karlaacan haber vermitir. Kuran,
cehennem tasvirlerine de yer vererek inkr eden ve kt amel sahibi olan kimseleri
cehennemde bekleyen korkun akbet konusunda uyarmtr.
Zikrettiimiz yet-i kerimede yce Allah, ahiret hayatn ve hesap gnn inkr
eden gnahkrlarn cehennemde yiyeceinin zakkum aac olacan haber vermi
ve takip eden yette zakkum aacnn nasl kt bir yiyecek olduunu tasvir etmitir:
O, maden eriyii gibidir. Kaynar suyun kaynamas gibi karnlarda kaynar. Bu yette yce
Allah, ayn zamanda, inkrcln ve gnahkrln ne kt bir akbeti hazrlayacan
* Dr. Bnyamin OKUMU
148
beyan etmi olmaktadr. O, bylece, insanlar uyarm; onlar, Allaha iman etmeye
arm; onlara, emirlerini yerine getirip yasaklarndan kanmay ve ktlklerden
uzak durmay emretmitir. Gnahkrlk ve ktln dnyada olduu gibi ahirette
de elim/ackl bir sonunun habercisi olduunu bildirmitir.
Kuran- Kerim, cehennem hayatn ve orada cehennemliklere uygulanacak azab
tasvir ederek adeta gnahkrln ve ktln ne irkin bir ey olduunu vurgu-
lamtr. Gnahkrln ve ktln ne kt sonular dourduunu, insanlk tari-
hindeki ac ve kt tecrbeler ortaya koymutur. Dnyada hl byle olunca elbette
ki ahirette de inkrcln, zulmn, hakszln ve Allahn yasak kld her trl
ili ilemenin iddetli bir ac sonu olacaktr. Bu son gelmezden nce, Cenab- Hak
insanlar peygamberleri vastasyla uyararak kendisine inanmaya ve iyi ameller ile-
meye armtr. Bize den bu arya kulak vererek akbetimizin hayr ve cennet
olmasn Allahtan temenni etmektir.
Melini zikrettiimiz, Duhn sresinin 51-53. yetlerinde ise yce Allah, ilah
arya kulak vererek Allaha kar gelmekten saknan muttakilerin hirette, cen-
nette, emniyet yurdunda gven ierisinde olacaklarn mjdelemitir. Onlarn bah-
elerde, pnar balarnda, ipekten ve atlastan elbiseler giyinerek karlkl huzur
ierisinde oturacaklarn haber vermitir. Kuran- Kerim daha birok yet-i kerime-
de cennet hayatn ve orada cennetliklerin yaayn, giyiminden yiyeceine kadar
tasvir ederek bu mutluluk yurdunu zendirmitir. Bununla imann, iyi amel sahibi
olmann ve iyiliin gzelliini ve deerini ortaya koymutur.
Muttakilerin ve gnahkrlarn ahirette karlaaca bu durum tasviri, Kurann
kendine zg ilah slubudur. Kuran bu slubuyla ona kulak verenin zihnine ima-
nn ve iyiliin deerini, inkr ve ktln akbetini adeta resmetmektedir. Bu tas-
virler insan intibah/uyanma, inirah/gnl akl ve bilinli olmaya sevk etmek-
tedir. nsan, bu tasvirleri zihninde canlandrdnda iyilik ve ktln akbetinin
ne olacan adeta nceden grm olmaktadr. Zaten bir ktlk ya da hakszlk
ettiinde insann yaad i ekimeler, benliinin derinlerinden gelen itiraz ve ra-
hatszlklar daha dnyada ona cehennem hayat yaatmaya balam olmaktadr. Bu-
nun ztt insan, ahlakl olmaya zen gsterip, iyilik yaptnda ise duyduu tatmin
ve huzur, insana iyiliin deerini ve gzelliini ortaya koyduu gibi daha dnyada
cennet hayatn da yaatmaya balam olmaktadr.
Sonu olarak insann amellerinin kendi benliindeki olumlu ve olumsuz bu tep-
kileri, aslnda, Allahn varlnn delillerinden olduu gibi cennet ve cehennemin
hakikat olduunu da gstermektedir. Kuran- Kerim, bu durumu ayn zamanda
kendisinin hakikat olduuna delalet ettiini de beyan etmektedir:
Varlmzn delillerini, (kinattaki usuz bucaksz) ufuklarda ve kendi neslerinde
onlara gstereceiz ki, o Kurann gerek olduu onlara iyice belli olsun. Rabbinin, her
eye hit olmas yetmez mi? (Fussilet, 41/53)
149
KURANIN HZ. PEYGAMBERE NDRL*

,,

-

_ . -

, .

,
t.

,.

| .

;

;t

, .

. .t

.,

. . .

| .

_ -, _ -

_ -

t .

. . . _

_ -

_ .

_ , .

..

(Size okuduu) Kuran ancak kendisine bildirilen bir vahiydir (Kuran)

ona, stn glere sahip, muhteem grnml (Cebrail) retti. O, en
yksek ufukta bulunuyorken (asl suretine girip) doruldu. Sonra (ona)
yaklat derken sarkp daha da yakn oldu. (Peygambere olan mesafesi) iki
yay aral kadar yahut daha az oldu. Bylece Allah kuluna vahy edeceini
vahyetti. (Necm, 53/4-10)
Yce Allah, yaratlmlarn en ereisi olan insanlara, yaratanna kar grevlerini
bildirmek ve onlara mutluluk, saadet yollarn gstermek iin ilah kitaplar gn-
dermitir. nsanlar, dnya ve ahiret hayatn, iman-ibadet esaslarn ve daha birok
konuda bilgileri bu mukaddes kitaplardan renmilerdir.
Vahiy, Peygamberimizin grd salih rya ile balamtr. Yce Allahn bir in-
sanla konumas vahiy yoluyla olmutur. Bu yol, Allahn insana dolaysz hitap et-
mesi, perde arkasnda konumas, bir melek aracl ile vahy etmesi, melein insan
ekline girerek vahiy getirmesi gibi ekillerde meydana gelmitir. Vahiy, bazen an
sesi eklinde gelirdi. Bu, vahiy yollarnn en zoru olmutur. Souk bir gnde bile
Peygamberimizin alnndan terler akar, binek srtndaysa, bineinden inerdi.
Peygamber Efendimizin yznden ve renginden insanlar vahyin geldiini anlar-
lard. Byle bir belirti grdkleri anda onu vahiyle ba baa brakr, vahiy kesilene
kadar ondan uzaklarlard. Vahiy kesilince Peygamberimiz onlara, onlar da Pey-
gamberimizin yanna dnerlerdi.
Vahiy bir hl ve bir yaaytr. Naslln ve niteliini ancak onu yaayan pey-
gamber bilir. nk o, Allahla peygamberi arasnda bir srdr. Ancak vahyin geli
* mer NEN
150
ekilleri ve peygamberde meydana getirdii etkiler ashap vastasyla bilinmektedir.
Kuran- Kerim, Peygamberimize, Allah tarafndan Cebrail aracl ile indirilmi
mukaddes kitaplarn sonuncusudur. ndirildiinden gnmze kadar, herhangi bir
tahrife uramadan korunan yegne kitap, Kurandr ve kyamete kadar da byle
kalacaktr. nk onun koruyucusu Allahtr. phesiz o zikri (Kuran) biz indirdik.
Onun koruyucusu da elbette biziz. (Hicr, 15/9) diye buyurulmaktadr.
Kuran- Kerim, yet yet, sre sre, ihtiyalara cevap olacak ekilde 23 sene-
de vahiy yoluyla Hz. Peygambere gnderilmi, vahiy ktipleri tarafndan yazlm,
yzlerce hfz tarafndan ezberlenmi, tevatr yoluyla hibir deiiklie ve eksik-
lie uramadan bize kadar gelmitir. O, lfz ve manas ile beraberce yce Allah
tarafndan vahiy melei aracl ile peygambere indirilmi, Allahn ezel kelmdr.
Peygamberimiz, Kuran yetleri ve sreleri geldike bunlar yannda olan ashabna
okur, onlar da bunu ezberler ve yazarlard. Kuran- Kerim, Peygamberimizin sal-
nda ok sayda Mslman tarafndan ezberlenmi ve vahiy ktipleri tarafndan da
yaz ile kaydedilmitir. Ancak ayr ayr olan sayfalar toplanm deildi. Hz. Osman
zamannda Mushaf hline getirilmi, Peygamberden gnmze kadar da tevatr yo-
luyla nakledilmi, bir harf bile tahrif olunmadan gelmitir. Kuran- Kerim, namazda
okunan, namaz dnda milyonlarca insan tarafndan okunup manalar zerinde d-
nlen ve ezberlenen, korunan bir kitaptr.
Hz. Peygamber, vahyin inii sona ermeden unutmaktan korkarak, hemen onlar
tekrar ediyordu. Yce Allah, Hz. Peygamberin vahyedili sona ermeden okumak-
ta acele etmemesini bildirmi ve kuluna dilediini indirmiti. Peygamberimiz de
Cebrailden rendiklerini insanlara duyurmakla ykml klnd.
te sana da, emrimizle bir ruh (kalpleri dirilten bir kitap) vahyettik. (r, 43/52)
Hi deiiklie uramadan gnmze kadar ulaabilen sadece Kuran- Kerimdir.
Hz. dem (a.s)den itibaren gnderilen dier ilh kitaplar, peygamberlerine gnde-
rildikleri asl ekilleri ile muhafaza edilememilerdir. Mslmanlar, bu kitaplarn da
Allahn gnderdii ilk orijinal ekillerine inanrlar.
Kuran, insanda hayranlk uyandran esizlie sahip ve benzeri getirilemeyen
ilah bir kelamdr. Namazlarda zorunlu olarak, namaz dnda hkmlerini renip
anlamak gayesi ile srekli olarak okunur. O, btn zamanlarn ihtiyacn karlamak
zere ve btn insanla gnderilmitir. Dnya durduka o yeryznde duracak ve
hkm srecektir.
151
KURANIN KORUYUCUSU
YCE RABBMZDR*

,,

-

_ . -

, .

L t -

| t

.| t .

. _ -. t

phesiz o zikri (Kuran) biz indirdik biz! Onun koruyucusu da elbette

biziz. (Hicr, 15/9)
Yce Allah Kuran- Kerimi Cebrail vastasyla Peygamberimiz Hz. Muhammede
yaanan olaylarla balantl olarak blmler hlinde 23 senede indirmitir. Hz. Mu-
hammed son peygamber, Kuran- Kerim ise son kitaptr. Kyamete kadar yeni bir
din gelmeyecektir. Kuran- Kerimden nce indirilmi btn kitaplar asln muha-
faza edememi, dolaysyla zamanla yeni bir dinin ve peygamberin gnderilmesine
ihtiya duyulmutur. Kuran- Kerim asndan durum tamamen farkldr. O dier
kitaplarn urad tahrife uramamtr. Kuran- Kerim hem manevi adan, hem
de Allahn Mslmanlara g ve yetenek vermesiyle yaplan birtakm almalarla
maddi adan korunmutur. Bu ynyle yce kitabmz Kuran- Kerim, kyamete
kadar insanla k tutacaktr.
Kuran- Kerimin manevi adan korunmas en bata eytandan korunmasdr.
eytan iyileri kt, ktleri iyi, yanl doru, doruyu yanl gsterme yeteneine
sahip bir varlktr. Yce Allah, eytann Kuran ayetlerine mdahale etmesini engel-
lemek iin Cebrail (a.s)in yanna muhafz melekleri koymutur (Meryem, 19/64).
Kuran- Kerimin maddi adan korunmas yine Allahn korumas cmlesin-
dendir. Kurann ilk indii andan itibaren yazya geirilmesi, ezberlenmesi, pasajlar
hlinde bulunan ayet metinlerinin bir araya getirilmesi, oaltlmas vb. btn ilem-
ler Allahn Mslmanlara g, yetenek ve feraset vermesiyle salanan bir korumadr.
Sevgili Peygamberimiz gelen vahiyleri saylar krk bulan ktiplere yazdryordu.
O, askeri seferler srasnda ve hatta Mekkeden Medineye hicret gibi en kritik anlar-
* Dr. Burhan ERKU
152
da bile beraberinde ktip ve yaz malzemesi bulundurmay ihmal etmiyordu. Zeyd
b. Sabit, yeni gelen bir vahyin yazma ii bitince Hz. Peygamberin yazlanlar bir
kez okuttuunu, eer baz eksiklikler olmu ise tamamlattn, bu dzeltmelerden
sonra halka sunduunu belirtiyor.
Peygamberimiz Kuran ayetleri ile kendi szlerinin birbirine karmasnn n-
lenmesi iin Benden Kurandan baka bir ey yazmayn, eer Kurandan baka bir ey
yazdnzsa onu imha edin (Mslim, Zhd, 72) buyurmutur.
Peygamberimizin vefatndan 6 ay sonra dank halde bulunan vahiy paralar
bir araya toplanarak mushaf eklinde yazlmtr. Kurann bu ekilde bir araya top-
lanarak yazya geirilmesi dier kutsal kitaplar gibi bozulmasn nlemitir.
Kurann toplanmas iini stlenen Zeyd b.Sabit kendisine gelen metinlerin ger-
ekten vahiy metni olup olmadna dair yemin ettiriyor, metinlerin ezberinde olup
olmadn soruyor, ezberinde olsa dahi bununla da yetinmeyip bu metinlerin vahiy
metinleri olduuna dair iki ahit getirmelerini art kouyordu.
Peygamberimizin dneminde baz mrikler Kurann benzerini oluturmaya
almlar ancak ortaya sama sapan birka dizeden baka bir ey karamam-
lardr. nk yce Kitabmzn ayetleri her adan mkemmel ve orijinal bir yap-
ya sahiptir. Hi kimsenin onu taklit etmeye dahi gc yetmemitir. Btn bunlar
Kurann korunmuluunun bizzat kendinden kaynaklandna da bir iarettir.
153
KURBAN: TM DNLERDEK
ORTAK BADET*

,,

-

_ . -

, .

: ,

| t

t . .

; .,

,, _ . , ,

t . _

| .

. , .

. ,| t: . . . t .

| . -

:|

_, .

. - .

.,

. | .

-
Her mmet iin, Allahn kendilerine rzk olarak verdii hayvanlar zerine
ismini ansnlar diye kurban kesmeyi meru kldk. te sizin ilahnz bir tek
ilahtr. u halde yalnz Ona teslim olun. Alak gnllleri mjdele! (Hac,
22/34)
Kurban, insann Allaha yaknlamasna vesile olan ve ibadet maksadyla belirli
vakitte ve belirli cinste kesilen hayvanlara denir. Kii kurban kesmekle Allaha olan
balln ve Onun emrine boyun eip, kulluk bilincini koruduunu canl bir bi-
imde ortaya koyar.
Kurban ibadeti, tarih boyunca hemen btn dinlerin ve din kltrlerin ana
temalarndan birini tekil eder. Her millet, inancna gre kendi nazarnda kymetli
olan bir eyi kurban etmeyi gelenek hline getirmitir. Kuran bize, kurban messe-
sesinin Hz. demin ocuklaryla baladn bildirir. Ayrnt verilmeden zikredilen
bu hadisede, Hz. demin iki olunun Allaha kurban takdim ettikleri, bunlardan
birinin (Hbil) kurbannn kabul edildii, dierinin (Kbil) ise reddedildii belirtilir
(Maide, 5/27). Bu olay bize kurbann, Hz. demden beri yerine getirilen din bir iba-
det olduunu gstermektedir. zahn yaptmz ayette de, ilh dinlerin hepsinde
kurban hkmnn konulduuna iaret edilmektedir.
Kuranda, Hz. brahimle Hz. smailden bahsedilen ayetlerde de kurban olay-
na deinilir. Ayetin ifadesine gre, Hz. brahime ryasnda olunu kurban etmesi
emredilmi, o bu durumu aklaynca, Hz. smail byk bir teslimiyet ierisinde
* Dr. Faruk GRGL
154
Allahtan gelen emre uyacan ifade ederek, babasna kendisini kurban etmesini
sylemitir. Hz. brahim bu emri yerine getirmek iin olunu yz st yere yatrd
srada, Allah Teala byk bir kurbanlk gndererek bunu kesmesini emretmi ve
Hz. smaili kurban olmaktan kurtarmt (Sfft, 37/102-107). Bylece Hz. brahimle
olu smail ideal bir itaat, teslimiyet ve fedakrlk rnei sergilemilerdir. Bu neden-
le kurban, Hz. brahim ile olu smailin Allaha kar gstermi olduklar byk
sadakat ve teslimiyetin hatrasn tamakta ve inananlar tarafndan her yl kurban
bayram gnlerinde byk bir cokuyla yerine getirilmektedir.
Hz. Peygamber (s.a.s) de hicretin 2. ylndan itibaren vefat edinceye kadar her yl
dzenli olarak kurban kesmi ve imkn olan her Mslmann bu ibadeti yerine getir-
mesini istemitir. Kurban bayram gnlerinde kiiyi Allaha yaklatracak en gzel ve en
sevimli eyin kurban kesmek olduunu belirten sevgili Peygamberimiz (s.a.s), kesilen
hayvann kan yere dmeden kiinin Allah katnda yce bir makama erieceini, bu
nedenle gnl holuu ile bu ibadetin yerine getirilmesini istemitir (Tirmiz, Edhi, 1).
Btn ibadetler, kulun kendini olgunlatrmas, hayat anlamlandrmas ve yce
yaratcsna yaklamas gibi gayelerin yannda stn amalarla yaplmaldr. Kurban
ile bir hayvann eti veya derisi iin kesimi arasndaki en temel fark, kurbann ibadet
amal yani Allahn rzasn kazanma ve Onun isteine boyun eme gayesiyle kesil-
mi olmasdr. Kuranda kurbann kan ve etinin deil kesenlerin din duyarllklar-
nn (takv) Allaha ulaacann belirtilmesi (Hac, 22/37) byle bir anlam tar. Dier
ibadetlerde olduu gibi, kurbanda da asl olan samimiyet, din duyarllk ve Allah
rzasdr. Bu nedenle Kuran, Allahtan bakas adna kurban kesmeyi yasaklam, bu
ekilde kesilen kurbanlarn etlerinin yenilmesini haram klmtr (Maide, 5/3; Enm,
6/145).
Gerek fert, gerekse toplum asndan son derece yararlar tayan kurban iba-
deti, toplumda kardelik, yardmlama ve dayanma ruhunu canl tutarak, sosyal
adaletin gereklemesine katk salar. Ayrca, insanlar arasnda sevgi ve dostluun
yaygnlamasna zemin hazrlar. Zektta olduu gibi kurbanda da zengin olan kii,
maln Allah rzas iin bakalaryla paylama yolunda harcama alkanl kazanr
ve bylece cimrilik hastalndan, dnya malna tutkunluktan kurtulur. Bu adan
deerlendirdiimizde kurban, bir taraftan kiiyi Hakka yaklatrrken, dier taraf-
tan da halka yaknlatrmaktadr. nk Hakka yakn olmay hedeeyenler, halkla
kaynaabilen insanlardr.
lah buyrua uyarak kesmi olduumuz kurbanlar, bir taraftan bize Hz.
brahim ve olu smailin teslimiyetlerini ve her ikisinin de Allaha itaat konusunda
verdikleri zorlu imtihan nasl getiklerini hatrlama imkn verirken, dier taraftan
da yoksullara yardmda bulunma zevkini kazandrr.
155
KURTULUA ERENLER*

,,

-

_ . -

, .

. .

||

_ . , . _,

.

.

.t - ,

,.

. _ , . _,

.

. . .

| _

L t - ,

.| , . _,

.

| .t

|| , . _,

.

|
Mminler, gerekten kurtulua ermilerdir. Onlar ki, namazlarnda
derin sayg iindedirler. Onlar ki, faydasz ilerden ve bo szlerden yz
evirirler. Onlar ki, zekt derler. Onlar ki, rzlarn korurlar. (Mminn,
23/1-5)
nanmak, insann doasnda olan bir duygudur. nansz insan, sonbaharda yap-
raklarn dkm bir aa gibi yavan ve tatszdr. Kurann, inansz insanlar, elbise
giydirilmi odunlara benzetmesi bu yzdendir (Mnkn 63/4). Ama inanan in-
san, bol rn veren Medine hurmalar gibi bereketlidir (Buhar, Etime, 30). Onun
amelleri yedi baak bitiren ve her baakta yz tane bulunan bir tohum gibidir (Ba-
kara, 2/261). Odun olmak m, her bir salkmnda ayr bir tat, ayr bir bereket olan
bir aa olmak m, gzel? nanszlk m, inanmak m gzel?
Peygamber Efendimiz, dnyaya gelen her bebek ftrat zeredir, yani inanmaya
hazr bir haldedir der. Kutlu Eli ekler:
Fakat anne, babas onu kendi dini dorultusunda zamanla Hristiyan, Yahudi, Mecusi
yapar. (Buhar, Tefsr, 30; Mslim, Kader, 22)
Bizler kendi doamza en uygun inanca sahip bir anne ve babann ocuklar ola-
rak dnyaya geldik. Ne mutlu bize! Peygamber Efendimizin haber verdii, insan,
doasndan uzaklatran srelere tabi olmadk. Doduumuzda dedemiz, babamz
ya da mahallemizdeki aksakall bir amca kulamza ezan okudu. Babamz veya de-
demiz, bizi elimizden tutarak kardelerimizle beraber camiye gtrd; annemiz veya
ninemiz seccadesi banda namaz klm, tespihini ekerken sokuluverdik yanna,
ayaklar altndaki cenneti arar gibi bamz dayadk onun kucana. ocuktuk, fark
* Do. Dr. Soner GNDZZ
156
edememitik, Allahn bize olan nimetini, rahmetini. Sokakta yrrken ke ban-
da karmza kan cami, Ramazan aynda kuyrua girip aldmz Ramazan pidesi-
nin buram buram kokusu, gnde be defa kulaklarmzda yanklanan saba, segh
ve rast makamnda ezan nameleri, yazlar gittiimiz, evimizin yanndaki mtevaz
Kuran kursunun hocasnn gr sesi Meer hepsi de ayn bestenin notalarym.
Kandil simidi yemek, kandil gecelerinde; bir hurmayla orucumuzu amak, Rama-
zan akamlarnda; kurunlu camilerde, tarih adrvanlardan akan souk suyla abdest
almak, kn souuna inat, Cuma namazlarnda; servi aalarnn altnda, Rablerinin
kara toprakta uyuttuu insanlara bir Fatiha okumak, Bayram ya da Arife sabahlarn-
da Hepsi bizim inandmz, mmin olduumuzu kendi diliyle anlatyor sanki.
Btn bunlarn yannda bir de iten bir duyguyla namaz klyor, faydas ol-
mayan eylerden kayor, gnl holuuyla zektmz veriyor ve bunun aslnda
malmzda bir azalma deil, bilakis bereket olduunu hissedebiliyorsak eer ve
iffetimiz bizim iin daha kymetliyse, cebimizdeki paradan, ite dnya, bizim iin
kurtulua alan bir kapdr o zaman.
nandm demek gzelliklere ynelmenin ilk dura. Fakat yeterli mi? nsan ha-
talaryla insandr. Hatalar ve gnahlar her an iyiliklerle, hayrl ve faydal amellerle
silinmelidir. man, usuz bucaksz kum tepeleriyle evrili bir beyaz mermer abide
gibidir. lde esen kum frtnalarnn, zerinde biriktirdii tozdan temizlenmeyen
mermer, isterse stbeyaz kadar ak olsun, bir zaman sonra gnein n alamaz,
parlayamaz olur. Ne yapsn gne, zeri kumla kapl, tortulanm varlklar!
Allahn nuru, gne gibidir hayatmzda, hi eksilmeyen! Bir ktr o, asla t-
kenmeyen! (Nr, 24/35) nanl insan Allahn nuruyla parlar, ldar, bir mermer
abide gibi. zerine bulam kumu, tozu, topra, tortuyu, crufu, yani gnahlar
zerinden silkelerse eer.
Allahn indirdii ayetlere inanmayan ve dikkate almayana, nankr denir an-
cak! man yle bir duygudur ki, doyurur insan, iliklerine kadar. Nankr, inan-
sz insan doyumsuzdur. Peygamberimizin esiz anlatmyla, inansz insan bar-
saklarndaki her bouma kadar yer, yine de doymaz; mmin, bir tas st ier, doyu-
verir. nansz, yedi tas st ier, ancak yle pes eder, imeye (Buhar, Etime,12,
20; Mslim, Eribe 182).
Kuranda bahsedilir ya! Doksan dokuz koyunu olan, ama yine de kardeinin bir
koyununa gz dikip gasp eden adamdan. Davudun Mihrabna dayanr da, adalet
ister, madur karde, hakkn talep eder, suuna aldrmaz grnen kardeinden
(Sd 38/21-24). Nasl da adalete susam Dnyamz resmediyor bu ayet, tapta-
ze, capcanl! Sanki Davudun Mihrabna yz srmeyi bekleyen milyonlarca insan
var, bugn! Davudun Mihrabndaki kardelerden acaba hangisiyiz, biz?
157
Allah ideal mmini, Kuranda pek ok yerde anlatr. Bunlardan biri Mminn
suresinin ilk ayetleri. Bahsettik size, biraz. Bu ayetlerde namaz klmak, yararsz i-
lerden kanmak, zekt vermek ve iffetimizi korumak kol kola girmi bizi ideal
mmin olmaya aryor. Bunu snav sorusu yapsak, yle sralardk herhalde, ce-
vaplarnz hazrlayn, sorular ksa, cevaplar da ksa olmal.
1-Namaz klyor muyuz, be vakit?
2-Yararsz ilerden kayor muyuz, fellik fellik?
3-Zekt veriyor muyuz, bereketini Allahtan umarak?
4-ffetimizi, namusumuzu koruyor muyuz, Allahn emaneti olarak?
Drt soruya drt doru cevap, drt drtlk mmin olmak iin yeterli. Dinimiz
kolaylk dini. sterseniz bir snav daha yapalm. Bu defa be soruluk; Kurann bir
baka yerinde gerek mminin be zellii anlatlm. Bir test imkn daha hepimi-
ze! Cevaplarnz hazrlayn, sorular ksa, basit; cevaplar da bir o kadar ksa ve net
olmal.
1-Allahn ad anldnda kalbimiz cz cz ediyor mu, rperiyor mu yani biraz?
2-Allahn ayetleri okunduunda inancmz artyor mu, kalbimizde bir kprdan-
ma oluyor mu yani?
3-Allaha gveniyor muyuz? Her ne pahasna!
4-Namaz klyor muyuz, gnde be defa?
5-Allahn rzasn kazanmak iin, elimizi cebimize atyor muyuz, hi dnme-
den? (Enfl, 8/2-4).
Notumuz ka kt? Krmz, zayfmz var m? Hibir prz yok ise eer, o za-
man harika! Snav baaranlara dl var elbette! Allah bu dle Firdevs adn ver-
mi, Firdevs Cenneti! Kurtulu Yurdu! Rabbimiz hepimize kurtuluu nasip etsin.
158
MADE SURES VE ERD KONULAR*

,,

-

_ . -

, .

,
t.

t .|

; ., . t .

:.

t .

.| _ .

t . t . ,

| .

t .

, ,

|| ,,

. _ , _ ., .

_,

, - , .

t .

, . .

Meryem olu sa, Ey Allahm! Ey Rabbimiz! Bize gkten bir sofra indir
ki; nce gelenlerimize (zamanmzdaki dindalarmza) ve sonradan
geleceklerimize bir bayram ve senden (gelen) bir mucize olsun. Bizi
rzklandr. Sen rzklandranlarn en hayrlssn dedi. (Maide, 5/114)
Bu sure, 112-115. yetlerde sz konusu edilen ve havrilerin istei zerine Hz.
snn gkten bir yemek sofras indirilmesi iin dua etmesi nedeniyle Mide ad-
n alm olup Hudeybiye anlamasndan sonra, Hicretin 6. ylnda veya 7. yln
balarnda vahyolunmutur. Bu nedenle, bu anlamadan doan sorunlar da ele
almaktadr.
Hudeybiye anlamasndan nce Mslmanlar, henz Mslman olmayan Ku-
reyle girdikleri amansz mcadele nedeniyle slamn mesajn yaymaya fazla vakit
ayramamlardr. Bu durum; bir yenilgi gibi grlmekle birlikte, gerekte, kazan-
lan bir zafer olan Hudeybiye anlamasyla ortadan kalkmtr. Mslmanlar bu za-
ferin sonucunda yalnzca kendi topraklarnda skna kavumakla kalmayp, ayn
zamanda evre blgelere mesajlarn gtrme frsatn da bulmulardr. Bu arada
Hz. Peygamber (s.a.s), ran, Msr ve Roma (Bizans) hkmdarlarna slama davet
maksadyla mektuplar gndermitir. Yine bu dnemde slam davetileri kabileler
arasnda yaylp, onlar Allahn gnderdii son dini kabule armlardr.
Bu dnemde bir baka gelime daha olmu, slam bak as ve slamn il-
kelerine uygunluk iinde bir slam medeniyeti domutu. Dier medeniyetlerden
btnyle farkl, Mslmanlar ahlak, sosyal ve kltrel bakmlardan gayrims-
limlerden aka ayran bir medeniyetti bu. Mslmanlarn sahip olduu btn
yerleim birimlerinde camiler yaplmt. Cemaatle namaz yerlemi ve her yer-
leim blgesi ve kabile iin bir ynetici atanmt. Yeni batan dzenlenmi olan
ticaret ve al-veri biimleri eskilerinin yerini almt. Evlenme ve boanma, kadn-
* Yunus AKKAYA
159
erkek ayrm, zina, iftira ve benzeri sularn cezalaryla ilgili hkmler Mslman-
larn sosyal hayatna yeni bir ekil vermiti. Sosyal davran biimleri, konumalar,
giyimleri, yaay ekilleri, kltrleri vs. kendine zg apayr bir kalba girmiti.
Btn bu deiimlerin sonucu olarak, Mslman olmayanlar, Mslmanlarn artk
bir daha eski durumlarna dneceklerini umamyorlard.
Mide suresi u ana konuyu ele almaktadr:
1) Mslmanlarn din, kltrel ve siyasal hayatlaryla ilgili hkmler, talimatlar:
Bu balamda, hac yolculuuyla ilgili hkmler manzumesi ortaya konur;
Allahn emirlerine tam bir sayg emredilir ve Kbeye gelen haclara kar giriile-
cek her trl engelleme ve mdahale yasaklanr. Yiyecekler konusunda neyin helal,
neyin haram olduuyla ilgili kesin hkmler ve dzenlemeler getirilir ve slam n-
cesi toplumun koyduu yanl uygulamalar kaldrlr. Kitap ehlinin yemeini yeme
ve kadnlaryla evlenme izni verilir. Abdest, gusl ve teyemmmle ilgili hkmler
ve dzenlemeler ortaya konur. syan, kamunun huzurunu bozma ve hrszlkla ilgi-
li cezalar belirtilir. ki, kumar mutlak anlamda yasaklanr. Yemin kefareti aklanr
ve ahitlik konusunda yeni ilveler yaplr.
2) Mslmanlara uyarlar:
Allah Mslmanlar, adaletli olmalar ve kendilerinden nce geen kitap ehli-
nin hatalarna dmemeleri konusunda tekrar tekrar uyarmaktadr. Mminlere,
Allaha ve Reslne itaat edip emir ve yasaklarna riayet etmelerini emrederek,
itaat etmeyen Yahudi ve Hristiyanlarn karlatklar kt akbetlere uramamalar
konusunda ikazda bulunmaktadr. Ayrca, surede slam toplumu nifaka (mnafk-
la) kar uyarlmtr.
3) Yahudilere ve Hristiyanlara uyarlar:
Surede Yahudiler yanl tavrlarna kar yeniden uyarlmakta ve doru yolu
izlemeye arlmaktadrlar. Ayn ekilde Hristiyanlara da ayrntl bir davet yapl-
maktadr. nanlarndaki yanlglar aka belirtilmekte ve kendilerine Hz. Peygam-
ber (s.a.s)in yol gstericiliini kabul etmeleri konusunda uyarda bulunulmakta-
dr. Burada hemen belirtelim ki, Mecuslere ve komu lkelerdeki putperestlere
dorudan bir ar yaplmamaktadr. nk onlarn durumlar mrik Araplara
yaplan seslenilerle zaten ortaya konulmu, kendilerine ayrca seslenmeye gerek
kalmamtr.
Bu maddenin dnda Maide suresi, slam toplumunun din ve ahlaki yap-
snn ekillenmesi iin Nisa suresinde verilen talimatlarn devam niteliinde olan
hkmleri iermektedir. Surede Mslmanlar, tm ykmllklerini gzetip ye-
rine getirmeye yneltilmekte, bu ama dorultusunda Mslmanlar eitmek iin
yeni yeni dzenlemeler getirilmektedir.
160
MAKBUL OLAN TVBE: NASUH TVBES*

,,

-

_ . -

, .

,
,

., ,

:.t

, . ,

:. .

:,

, _ . .

t- ..

, .

. _

,. . .

_,

.

| t ,

t,
_ ,, _ . ., , . .

. . . .

_,

.

.|

-,

; ,

t , .

; t , . -. _ .

-. t

. -

,

.

_ .

: _

| .

t .

. t. . t .

| , ..

t .

., ,

,.t . ,

, ,

,,

. ,

Ey iman edenler! Allaha itenlikle tvbe edin. Belki Rabbiniz sizin

ktlklerinizi rter ve peygamberi ve onunla birlikte iman edenleri
utandrmayaca gnde Allah sizi, ilerinden rmaklar akan cennetlere
sokar. Onlarn nurlar nlerinden ve salarndan aydnlatr, gider. Ey
Rabbimiz! Nrumuzu bizim iin tamamla, bizi bala; nk senin her
eye hakkyla gcn yeter derler. (Tahrim, 66/8)
Yce Allah bizi yaratm, bize akl ve irade gibi daha birok nimetler bahetmi-
tir. Bununla beraber O, bize deer vererek peygamberler araclyla vahiy gnder-
mi ve yaptklarmzdan hesaba ekileceimizi de bildirmitir.
Kuranda trevleriyle birlikte 86 defa zikredilen tevbe kelimesi sadece bu ayet-
te bizden istenen tvbenin mahiyetiyle ilgili olarak, gerek bir tvbenin nash tev-
besi olmas gerektii eklinde bir nitelendirilmede bulunulmutur. Nash, hlis,
katksz anlamna gelmekle birlikte dzeltici ve tamir edici demektir. Tvbe kelimesi
Allaha izafe edildiinde, Allahn, kulunun durumunu daha iyi bir hle evirmesi,
ona tvbe nasip etmesi ve tvbesini kabul etmesi manalarna gelir. Bu ayetteki nash
kelimesi ise tam manasyla piman olma ve o hataya tekrar dnmeme azmini gster-
memiz anlamna gelmektedir. te bylece iten ve kararllkla yapacamz tvbeye
de nash tvbesi denilmektedir.
Gnahlarmza tvbe etmemiz farzdr. Tvbe, Hz. demle balar ve kyamete
kadar geerlidir. Allaha irk komaktan baka tm gnahlar balayabileceini
* Dr. Hamdi TEKEL
161
bildiren yce Allah insanlara verdii deer ve nemden dolay da kul haklarna
karmayacan bildirerek kendi aramzda helallememizi istemektedir. Bu ayetin
devamnda ise Allah, inkr edenlere Hz. Nuh (a.s) ile Hz. Lt (a.s)un karsn rnek
gsterirken, iman edenlere de Firavunun kars Asiyeyi ve mran kz Meryemi
rnek gstererek bizleri tvbeye armaktadr. Makbul bir tvbe iin kfrden
imana, ktlklerden iyiliklere dnmemiz, gnaha pimanlk duymamz, gnah
derhal terk etmemiz ve bir daha eski hle dnmemeye azmetmemiz gerekir. Tv-
benin rknleri ise, farz ibadetlerimizi yerine getirmemiz, borlarmz dememiz,
hell lokma yememizdir.
Makbul bir tvbe iin de Znnn-i Msrnin ifadesiyle her uzvun tvbe etmesi
gerekir. Bu itibarla kalbin tvbesi, haram ileri yapmaya niyeti terk etmesi; gzn
tvbesi, harama bakmamas; ayaklarn tvbesi, harama gitmemesi; kulaklarn tvbe-
si, haram eyleri dinlememesi; midenin tvbesi haram lokma yememesidir.
Bu ayette geen nur ifadesi, mfessirlerce hidayet ve mminlerin iinde bulun-
duklar honutluk hli, sa yanlarndan ifadesi de btn ynlerinden manasna gel-
dii belirtilmektedir.
Tvbe ve gnah ilikisi asndan konuya baktmzda Allahn emir ve yasakla-
rna kar itaatsizlik ettiimiz zaman imanmz sarslmaktadr. Bu nedenle bir gnah
veya hataya dtmzde akabinde hemen tvbe etmemiz ve bylece gnahlar-
mzn balanacana inanmamz gerekir. Bu uur ve imanmz da bizi tekrar gnah
ilemekten alkoyabilir.
Dier bir adan da gnahlarmzdan dolay mitsizlie dmemeli, Allaha y-
nelerek yenilenmeliyiz. Zira Allahtan mit kesilmeyeceini bildiren Rabbimizin em-
rine riayet ederek tvbe ettiimizde bizi balayaca midiyle mkfatna kavuma
ve azabndan kurtulma dncemiz bizleri hayata balayan byk bir mjdedir.
Yce Allah, bizim tvbemize muhta deildir. Ancak kulu olarak el aarak tvbe
dilememiz Rabbimizi honut edecektir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s) de bizlere
her konuda olduu gibi bu konuda hem davranlaryla hem de szleriyle en gzel
rnek olmutur. Onun gnde 70 defadan fazla Allahtan balanmay diledii riva-
yet edilmitir (Buhr, Daavt, 3).
Konumuzu z ve anlaml bir dua ile tamamlayalm:
Tvbe y Rabb hat rhna gittiklerime,
Bilip ettiklerime bilmeyip ettiklerime.
162
MALLARIMIZDAN ALLAH YOLUNDA
HARCAYABLMELYZ*

,,

-

_ . -

, .

t .

|. . .

: _

,t . . _ . . ,. . .

. -

_ . .

_,

. . _ , ,

| .

. . ., _,

.

_ . .
,, | . _

.

t ., _ .|

. .t .,

. -
Mallarn Allah yolunda harcayanlarn durumu, yedi baak bitiren ve her
baakta yz tane bulunan bir tohum gibidir. Allah, dilediine kat kat verir.
Allah, ltfu geni olandr, hakkyla bilendir. (Bakara, 2/261)
Yce Rabbimiz, bizlere verdii mal ve servetlerden ihtiya sahiplerine vermemizi
ister ve tevik eder. Allah hibir eye muhta olmad iin hi kimsenin harcama-
sna da ihtiyac yoktur. Az veya ok sahip olduumuz dnya mal ve servetlerinden
muhtalara vermeye bizim ihtiyacmz vardr. Fakir, muhta ve darda kalanlara yar-
dm etmek ve bylece cmertlikte bulunmak bizlere ayr bir manevi haz ve mut-
luluk kazandrr. Bir bakasn sevindirmek ve yzn gldrmek ayr bir huzur
vesilesidir. Hayr, infak ve cmertlik yapmak suretiyle mallarn Allah yolunda har-
cayanlara yce Allah ayr mkfatlar verecektir. Rabbimiz, cmert, geni yrekli,
eli ak olanlar sever. Zira o cmerttir. Cmertler cennete yakndr. Allah, cimrileri
sevmez. Cimriler de cennetten uzaktr.
Allahn honutluunu kazanmak amacyla kiinin kendi servetinden harcamada
bulunmas, ihtiya sahiplerine ayn ve nakd yardm etmesi demektir. Buna infak
denir. nfak hem farz olan zekt hem de gnll olarak yaplan her eit hayr ierir.
Sahip olduumuz servetin gerek sahibi Allahtr. Onun bize emanet olarak verdii
bu servetten bakalarna vermemiz gerekir. Kuranda Allaha kar sorumluluunun
bilincinde olan muttaki mminlerin zellikleri saylrken bunlar arasnda infak da
zikredilir (Bakara, 2/23).
* Dr. Bahattin AKBA
163
nfk ve tasadduk gsteriten uzak, yalnz Allah rzas iin yaplmal; infkta
bulunan kimse, infkta bulunduu kiinin onurunu zedeleyecek davranlardan ka-
nmal, maln iyisi ve kalitelisinden vermeli; verirken zellikle gerek ihtiya sahip-
lerini arayp bulmaldr (Bakara, 2/261274).
Varlkl Mslmanlarn mallarnda yoksullarn haklar vardr. Bu durum zengin-
lerin, ihtiya sahiplerine yardm yapmakla ykml olduunu gsterir. Sevgili Pey-
gamberimizin hadislerinde aile fertleri iin yaplan harcamalar da infak kavramyla
ifade edilir. Ve bu tr harcamalarn sadakalarn en hayrls olduu belirtilir (Msned,
V/277; Mslim, Zekt, 38-39). Kuranda genellikle iyiliklerin sevab bire on olarak
gsterildii halde Allah yolunda infakn sevab bire yedi yz olduu bildirilmitir
(Bakara, 2/261). Bu, infakn Allah katndaki deerini gsterir.
Kiinin kendi ihtiyalar veya akrabalarnn ihtiyac bata olmak zere, kamu ya-
rarna harcanan eyler Allah yolunda harcanm demektir. Yce Rabbimizin keremi,
ihsan boldur, cmerttir. O her eyi bilir. Bizler Allah yolunda harcarken ne kadar
samimi ve gnlden olursak Onun bizlere verecei mkfat da o denli byk ola-
caktr. Bizler, bir tohumdan yedi sekiz yz tane karan Rabbimizin, yaplan iyilik-
leri de yedi yz misli ile mkfatlandracan kesinlikle bilmeliyiz. Yce Rabbimiz
yaptmz amellerde ihls ve samimiyet arar. Srf kendi rzas iin yaplan iyilikleri
ve hayrlar da elbette en iyi o bilir. Mallarn Allah iin itenlikle seve seve verenlerin
hak ettikleri mkfat eksiksiz olarak verir, hatta bu gibi kullarn kat kat fazlasyla
dllendirir. Yce Rabbimiz, ltfu, ikram, balamas bol olandr. Onun ihsanna
ve ltfuna snarak Onun yolunda infakta bulunmaya gayret etmeliyiz.
164
MEDNEYE HCRET*

,,

-

_ . -

, .

.,

t x

| _ t . .

_ , .. _.t.

: _,

.

| -

..

. ..

. |

_ . - t .

. ,

. -

| . . ., : .

t . . .

-.

-t .|
,, : -

t ,

| .

| _ .

. |

.|

: _,

.

|
Eer siz ona (Peygambere) yardm etmezseniz, (biliyorsunuz ki) inkr
edenler onu iki kiiden biri olarak (Mekkeden) kardklar zaman, ona
bizzat Allah yardm etmiti. Hani onlar maarada bulunuyorlard. Hani o
arkadana, zlme, nk Allah bizimle beraber diyordu. Allah da onun
zerine gven duygusu ve huzur indirmi, sizin kendilerini grmediiniz
birtakm ordularla onu desteklemi, bylece inkr edenlerin szn
alaltmt. Allahn sz ise en ycedir. Allah mutlak g sahibidir, hkm
ve hikmet sahibidir. (Tevbe, 9/40)
Sevgili Peygamberimiz, kendisine Cebrail vastasyla ilk vahiy geldii andan iti-
baren slamiyeti tebli etmeye balad. Peygamberimiz bu grevi yerine getirirken,
kendisinden nceki peygamberler gibi insanlarn dmanlklarna maruz kald.
Daha nceleri kendisine Muhammedl-Emin ismini verenler, menfaatleri zarar
grecei iin peygamberliini reddediyor, bununla da kalmayp kendisini alaya al-
yor ve eitli eziyetlere maruz brakyorlard. Mrikler Mekkede, Allahn elisine
ve ona inanan bir avu Mslmana her trl ikence ve zulm yapyorlard. Bu da
yetmiyormu gibi Mslmanlara yl sren boykot uyguladlar. Mslmanlarn en
byk destekisi olan Hz. Peygamberin amcas Ebu Talip lnce de mrikler iyice
rndan ktlar ve Mslmanlara adeta nefes aldrmamaya baladlar.
Bu kadar eziyet ve strap ierisinde artk Mekkede ikamet edilemeyeceini anla-
yan Peygamberimiz (s.a.s) Tife giderek slam orada yaymaya alt, ancak burada
* Hanif BURUN
165
da ok sert bir tavrla karlat ve Mekkeye geri dnd. Peygamberimiz Mslman-
lar iin daha gvenli bir yer arama dncesindeydi. Bu amala, Akabede Medineli
bir grup insanla tant ve onlar slama davet etti. Medineliler Mslman olunca
onlarla Akabe biatlar denilen anlamalar yapt.
Medinenin iki gl kabilesi Evs ve Hazrec, Mslmanlara kucak at. Peygam-
berimizi ve Mslmanlar her ne pahasna olursa olsun koruyacaklarna dair sz
verdiler. Ayrca, inanlarn rahat bir ekilde yayma ve ibadetlerini serbeste yerine
getirme konularnda Efendimize gvence verdiler. Bunun zerine Mekkeli Msl-
manlar, skntlarndan kurtulmak ve ibadetlerini daha rahat yerine getirebilmek
iin gruplar hlinde Medineye hicret etmeye baladlar.
Mrikler Mslmanlarn Medinede gleneceklerini ve bu ekilde Mekkeye
geri dneceklerini dnerek hicretten rahatsz olmaya baladlar. Bu sebeple,
Darun-Nedvede toplanp, henz Medineye hicret etmeyen Peygamber Efendimizi
ldrme karar aldlar. Kendisine zarar verileceini Cebrail vastas ile renen sev-
gili Peygamberimiz, biricik arkada Hz. Ebubekirin evine gitti ve kendisi ile birlikte
Medineye hicret edeceklerini haber verdi. Daha sonra da bir hafta sren kutsal yol-
culuu gerekletirdiler. Yolculuk esnasnda maarada saklanmlard. Kendilerini
yakalayp ldrmek iin pelerine den mriklerin maarann azna kadar gel-
diini gren Hz. Ebubekir bir ara telaland. Sevgili Peygamberimiz, Hz. Ebubekire
zlme, nk Allah bizimle berber buyurdu.
Ayet-i kerimeden anladklarmz:
1. Yce Allah, her zaman bizimle beraberdir. Her hlimizi grmekte ve bilmekte-
dir. O halde, yersiz zntlere kaplmamal, daima metin olmalyz.
2. Mevlamz, kendi yolunda olan ve kendi dinine hizmet edenleri, skntl du-
rumlarnda, gremediimiz glerle desteklemektedir.
166
MELEKLERN MAN EDENLERE DUASI*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

.

||

. x. .,

. . , ,

. . -

. .,

| - _ .

| . -, _,

.

. . ,

|,

. . . .

. ,t. _,

.

||

.t

t.

| .

. - _ .

: , .

. t .

. .

t,

_ . _

| . _ . , ,.

. . _ .

. . t

. - , ,

t .

,,

- -

. .

. . , t

.|

. _ .

.| ,

,, : -

| , .

,.t

,, L .

| .

,|

Ar tayanlar ve onun evresinde bulunanlar (melekler) Rablerini
hamd ederek tespih ederler, Ona inanrlar ve inananlar iin (yle
diyerek) balanma dilerler: Ey Rabbimiz! Senin rahmetin ve ilmin her
eyi kuatmtr. O halde tvbe eden ve senin yoluna uyanlar bala
ve onlar cehennem azabndan koru. Ey Rabbimiz! Onlar da, onlarn
babalarndan, elerinden ve soylarndan iyi olanlar da, kendilerine vaat
ettiin Adn cennetlerine koy. phesiz sen mutlak g sahibisin, hkm ve
hikmet sahibisin. Onlar ktlklerden koru. Sen o gn kimi ktlklerden
korursan, ona rahmet etmi olursun. te bu byk baardr. (Mmin,
40/7-9)
Melekler ibadet etmekle ykml olan nuran varlklardr. nsan da Allaha iba-
detle ykml bir varlktr. Nasl insan kendi yaknlar iin iyilik ister, dua ederse;
melekler de insanlar iin hayrl ilerde olduu srece insanlarn iyilii iin dua
ederler. Bu husus hadis-i erierde de aklanmaktadr:
Bir kimsenin camide cemaatle kld namaz, iyerinde ve evinde kld namazdan
yirmi ksur derece daha sevaptr. yle ki bir kii gzelce abdest alr, sonra baka hibir
maksatla deil, sadece namaz klmak zere camiye gelirse, camiye girinceye kadar att
* Rstem BELER
167
her adm sebebiyle bir derece ykseltilir ve bir gnah balanr. Camiye girince de, namaz
klmak iin orada durduu srece, tpk namaz klyormu gibi sevap kazanr. Biriniz na-
maz kld yerden ayrlmad, kimseye eziyet etmedii ve abdestini bozmad mddete
melekler:
Allahm! Ona merhamet et! Allahm! Onu bala! Allahm! Onun tvbesini kabul et!
diye ona dua ederler. (Buhr, Salt, 87)
Ebd Derd (r.a)dan rivayet edildiine gre Reslullah (s.a.s) yle buyurdu:
Bir mslmann, yannda bulunmayan din kardeine yapaca dua kabul olunur. Bir
kimse din kardeine hayr dua ettike, yannda bulunan grevli bir melek ona, duan kabul
olsun, ayn eyler sana da verilsin diye dua eder. (Mslim, Zikir, 87-88)
mm Seleme (r. anh)den rivayet edildiine gre, Reslullah (s.a.s), (vefat et-
mi olan) Eb Selemenin yanna girdi. Tam bu srada Eb Selemenin aile fertle-
rinden bazlar bara ara alamaya baladlar. Bunun zerine Reslullah (s.a.s);
Kendinize hayrdan baka bir eyle dua etmeyin. nk melekler dualarnza min der-
ler buyurdu. Sonra yle dua etti:
Allahm! Eb Selemeyi bala. Derecesini hidayete ermiler seviyesine ykselt! Geri-
de braktklar iin de sen ona vekil ol! Ey lemlerin Rabbi! Bizi de onu da bala! Kabrini
genilet ve nurla doldur! (Mslim, Ceniz, 7) Hz. Ali (r.a.)den; rivayet edildiine
gre Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemi yle buyururken iittim, demitir:
Bir Mslman, hasta olan bir Mslman kardeini sabahleyin ziyarete giderse, yetmi
bin melek akama kadar ona rahmet okur. Eer akamleyin ziyaret ederse, yetmi bin
melek onun iin sabaha kadar istifar eder. Ve o kii iin cennette toplanm meyveler de
vardr. (Tirmiz, Ceniz , 2)
Ne mutlu Allahn rzasn, insan ve meleklerin duasn kazananlara.
168
MUCZE VE PEYGAMBERMZN
MUCZELER*

,,

-

_ . -

, .

_ t , ..

; _ .t,

, .

, .

(Ey Musa!) Sen ve kardein mucizelerim ile (desteklenmi olarak

Firavuna) gidin ve beni anmakta geveklik gstermeyin. (T-h, 20/42)
Mucize; peygamberlik davasnn doruluunu ispat etmek amacyla, peygam-
berlerin elinde tabiat kurallarna aykr olarak Allah tarafndan yaratlan ve bakalar
tarafndan bir benzeri getirilemeyen harikulade olaylardr. Mucize, Allahn hkm
ve ili olarak, peygamberin istemesiyle birlikte, isteine uygun ekliyle meydana
gelir. Bakas tarafndan aksi ya da benzeri getirilemeyecei iin de meydan okuma
(tehadd) zelliine sahiptir. Peygamberi ve onun getirdii risaleti tasdik mahiyetin-
de olmas ynyle, peygamberlere yardm ve destek olmas yannda, Hakk tanmak
asndan insanlk iin de Allahn byk bir ihsandr.
Kuran- Kerimde mucize delil anlamna gelen yet (T-h, 20/56), burhn (Ka-
sas, 28/32), beyyine ve benzeri (sr, 17/101) kelimelerle ifade edilmektedir. nceki
peygamberlere ait Kuranda bildirilen mucize ve harikulade olaylardan bazlar un-
lardr:
a-Salih (a.s)e kavminin istemesi zerine, harikulade bir devenin verilmesi (Arf,
7/73-79; Hd, 11/63-64; uar, 42/154).
b-Hz. Musa (a.s)nn, Firavun tarafndan arlan sihirbazlarn sihirleri karsn-
da asasn yere atmasyla birlikte ylan ekline dnerek onlarn sihirlerini yutmas
(T-h, 20/20-21, 69-70; Neml, 27/10; Kasas, 28/31); asasn denize vurduunda kendisi-
ne inananlarla birlikte karya geip Firavundan kurtulmalarn salayan bir yolun
almas (T-h, 20/77-78; uar, 26/63); elini koynuna sokup karmasyla elinin bem-
* Dr. Ahmet GELGEN
169
beyaz olmas (T-h, 20/22-23; Neml, 27/12; Kasas, 28/32); asasn kayaya vurduunda on
iki pnarn fkrmas (Bakara, 2/60).
c- Hz. s (a.s)nn, amurdan yapt kua edii zaman canlanmas, krleri ve
alaca hastal olan kimseyi iyiletirmesi, lleri diriltmesi, evlerinde ne yiyip itik-
lerini ve biriktirdiklerini bilmesi (l-i mrn, 3/49; Mide, 5/110); Havrlerin arzusu ile
gkten sofra indirmesi (Mide, 5/112-115).
d- Yusuf (a.s)un kanl gmleinin babas Hz. Yakub (a.s)un yzne dokunma-
syla kr olan gzlerinin almas (Ysuf, 12/96).
e- Nemrud tarafndan atee atlan Hz. brahim (a.s)in atete yanmamas (Enbiy,
21/69-70).
f- Hz. Sleyman (a.s)a rzgrn dorudan ulam arac olarak (Sebe, Enbiy, 21/81;
34/12), cinlerin de ordu olarak verilmesi (Neml, 27/17).
g- Hz. Sleyman (a.s)n etrafnda bulunan ve kendisine ilim verilen bir adamn,
Sebe kraliesi Belksn tahtn gz ap kapamadan kendisine getirmesi (Neml, 27/40).
h- Gerek Hz. Sleyman (a.s)a gerekse Hz. Davud (a.s)a hayvanlarla konuma
sanatnn verilmesi (Enbiy, 21/76; Neml, 27/16).
Hz. Peygamber (s.a.s)in de, akla hitap eden, duyularla alglanabilen ya da ge-
mi ve gelecekle ilgili haberlerden oluan mucizeleri vardr. Kendisi belli bir eitim
ve retimden gemedii halde (Allah vergisi) olarak ortaya koyduu bilgilerin, ala-
nndaki en byk bilginleri ve lozoar bile hayrete drecek dzeyde oluu,
onun en nemli akl mucizelerindendir. Kuran- Kerim de akla hitap eden en b-
yk edeb mucizedir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s), her peygambere insanlar ikna
edecek kadar mucizenin, kendisine de Kurann mucize olarak verildiini haber
vermektedir (Buhr, Fezill-Kuran, 1).
Kuran, bir sure veya ayetin benzerinin getirilmesi konusunda inkrclara dai-
ma meydan okumutur. O dnemdeki Araplarn ileri derecede bir edebiyatlarnn
olmasna ramen anlam, ierik ve slup ynyle mrikler tarafndan bir benzeri
getirilememitir (Bakara, 2/23-24; Ynus, 10/38; Hd, 11/13; sr, 17/88; Tr, 53/34).
Hz. Peygamber (s.a.s)in dier mucize ve harikulade olaylarndan bazlar un-
lardr:
a- Bir gece Mescid-i Haramdan alnarak Mescid-i Aksya getirilmesi ve oradan
da gklere ve Allahn huzuruna karlmas (sr, 17/1; Buhr, Menkbul-Ensr, 41-42).
b- Mriklerin mucize istemeleri zerine Hz. Peygamber (s.a.s)in karanlk bir
gecede onlara ay gstermesi ve bunun zerine ayn ikiye blnmesi (Kamer, 54/1-2;
Buhr, Menkb, 27; Mslim, Mnkn, 43-48).
170
c- Hudeybiyede, Ashabn susuzluk ekmesi zerine bir su matarasna Hz. Pey-
gamber (s.a.s)in elini srmesiyle birlikte mbarek parmaklarndan pnarlar gibi su
fkrmas ve orada bulunan yaklak be yz kiinin bu sudan abdest alp kana kana
imeleri (Buhr, Menkb, 25).
d- Medine Mescidine getirilen minber zerine karak Peygamber Efendimizin
hutbe okumasyla birlikte nceden zerinde hutbe okuduu hurma ktnn in-
lemeye balamas ve Hz. Peygamber (s.a.s)in minberden inip ona elini dokundur-
masyla inlemeye son vermesi (Buhr, Menkb, 25).
d- Yahudi bir kadn tarafndan Hz. Peygamber (s.a.s)e kzartlp getirilen koyu-
nun zehirlenmi olduunun Hz. Peygamber tarafndan haber verilmesi (Buhar, Tb,
55; Mslim, Selam, 45).
e- Bedir savanda bin melein, Allah tarafndan Mslmanlara yardmc ola-
rak gnderilmesi (l-i mrn, 3/123-124; Enfl, 8/9-10, 17).
171
MUHACR VE ENSAR KARDEL*

,,

-

_ . -

, .

,
, , . .

. _

.

t . - t

, , . . .

. _,

.

t . .

; _,

-t , .

| _ .

,t

.|
,, L .

,|

.,

t ,, _,

.|t - t , .

; t ,. -.

-. t

. - , ,

. .

. . .
slam ilk nce kabul eden Muhcirler ve Ensar ile iyilikle onlara uyanlar
var ya, Allah onlardan raz olmu; onlar da Ondan raz olmulardr.
Allah onlara iinden rmaklar akan, iinde ebed kalacaklar cennetler
hazrlamtr. te bu byk baardr. (Tevbe, 9/100)
slam tarihinde iyilik yolunda, takva ve samimiyet yarnda ncelii elde eden
ilk Mslmanlardan Allah rzas iin her eyini brakp Mekkeden Medineye hicret
edenlere Muhacir, muhabbet ve samimiyetle onlara kucak ap, ellerinden gelen her
trl yardm yapan Medineli Mslmanlara da Ensar ad verilmitir.
Mekkeden gelirken beraberlerinde hibir ey getirmeyen Muhacirlerin hicret
ettikleri yere ve blge insanna almalar gerekiyordu. Allah Resl bunu tesis et-
mek iin, Ensardan durumu msait olan sahabiler ile Mekkeden gelen sahabilerden
huylar birbirine uyanlar karde yapt. Reslullahn kurduu bu kardelik messesi
her trl yardmlama esasna dayanyordu. Bylece muhacirlerin memleketlerin-
den ayrlmalarndan dolay duyduklar znt ve keder haiyor, Ensarn onlara
yardmc olmalar salanyordu. Bu kardelik ba neticesinde Medineli aileler Mek-
keli Mslmanlardan birini yanna alarak mallarn onlarla paylaacak ve beraber
alp kazanlarn paylaacaklard. Durum yle bir noktaya vard ki, Medineli En-
sar, kardelik ve paylamada zirveyi yakalayp hurmalklarn, evlerini ve ilerini
paylamaktan geri kalmyor; bu konuda birbirleriyle yaryorlard.
Peygamberimizin Muhacir ve Ensar arasnda tesis ettii bu kardelik, Medinenin
tmne yayld. Araplar arasnda o zamanlar ok yaygn olan kabilecilik ve rklk
anlay, bu kardelik anlay karsnda erimi, rnek bir toplum ortaya km-
* Dr. Abdurrahman CANDAN
172
t. Bu uygulama, Medinede eitli kabilelerin birbiriyle kaynamasna, aralarnda
uyumun olumasna; karakter zay, cimrilik, fedakrlktan kanma gibi yanl
anlaylarn toplumdan uzaklamasna yardmc oluyordu. Bu esiz yardmlama ve
dayanma o gnn insanlarna ve ondan sonra gelecek insanlara da istifade edile-
cek gzel bir rnek oldu. Ayette geen gzellikle onlara uyanlar ifadesiyle Muhacir
ve Ensar kavramlarnn aslnda btn zamanlar ve insanlar ilgilendirdiini anlaya-
biliriz. Zulm ve ktln yaygn olduu ortamdan kendini arndrp imanlarn
muhafaza edenleri muhacir; maddi ve manevi olarak skntda bulunan insanlara el
uzatp dertlerini paylama kadirinasln gsterenleri de Ensar olarak isimlendire-
biliriz. Yce Allah baka bir ayette bu konuyu yle vurgulamtr:
man edip hicret eden ve Allah yolunda cihad edenler ve (muhacirleri) barndrp
(onlara) yardm edenler var ya; ite onlar gerek mminlerdir. Onlar iin bir balanma
ve bol bir rzk vardr. (Enfl, 8/74)
Ayet-i kerimeden, samimiyetlerini muhafaza ederek inanlar urunda
fedakrlkta bulunan mminleri Allahu Tealann mkfatlandracan da anlyo-
ruz. yle ki, g eden muhacirler ve misarperver olan Ensar, Hz. Peygamberden
aldklar retileri pratik hayatlarnda uygulamalar sebebiyle ilah vgye layk ol-
mulardr. Kurann ifadesiyle Allah onlardan honut olduu gibi, onlar da Allahtan
honut olmulardr. Bu honutluun neticesi de ilah mkfattr. Aslna bakarsanz
Allahn honutluu bal bana byk bir onur ve esiz bir ereftir. Onlarn ho-
nut olmalar da Onun her yaptnn yerinde olduuna inanmalar, verdiklerine
kretmeleri, emirlerinin gereini yerine getirmeleridir. Bylece karlkl honutluk
ve rza ortaya kyor. Bu ilah rzann, honutluun iareti de bu yoldaki btn
mminleri kuatacaktr.
Allah, onlara iinden rmaklar akan, iinde ebed kalacaklar cennetler hazrlamtr.
te bu byk baardr.
Hangi mutluluk, kurtulu ve baar bundan daha byk olabilir
173
MUHSNLERDEN OLABLMEK!*

,,

-

_ . -

, .

,
_, .

. - .

-,

.

. -

| ,

.| _

:,

. ,

|.

_,

. . _

. . .

(Mallarnz) Allah yolunda harcayn. Kendi kendinizi tehlikeye atmayn.
yilik edin. phesiz Allah iyilik edenleri sever. (Bakara, 2/195)
yette yer alan ve dier yet-i kerimelerde de geen infak kelimesi, kiinin
Allahn rzas ve honutluunu kazanmak amacyla mal ve servetinden Onun yo-
lunda harcama yapmasn, ihtiya sahiplerine ayn ve nakd yardmlarda bulun-
masn ifade etmektedir. Bu ynyle infak; hem farz olan zekt hem de gnll
olarak yaplan her eit hayr kapsamaktadr. Hadislerde ise, dier harcamalarn
yan sra, aile fertleri iin yaplan harcamalar da infak kavramyla ifade edilmekte
ve bu tr harcamalarn, sadakalarn en hayrls olduu belirtilmektedir (Msned,
V/277; Mslim, Zekt, 38-39).
Yce Allah, bu yet-i kerimesiyle insana, sahip olduu madd imknlarndan,
hiret mutluluunu da elde etmesine vesile olabilecek hayr yollarna harcama
yapmasn emretmektedir. Bu bakmdan slam bilginleri, Allah rzasna dayanmas
artyla; lkenin savunulmas, okul, cami, hastane, yol, kpr, eme, bakmevleri
gibi toplumsal hizmet ve hayr messeselerinin kurulmas ve glendirilmesi, yok-
sullarn desteklenmesi, hac hizmetlerinin yerine getirilmesi; hatta tabiatn korunup
gelitirilmesine kadar eitli hizmetler iin yaplan her trl harcamay Allah yo-
lunda infak (harcama) olarak deerlendirmilerdir. Ayrca yetin devamnda Ken-
di kendinizi tehlikeye atmayn. buyrularak bir bakma, cimrilik yapmak suretiyle,
gerek lke savunmas ve gvenlii, gerekse din ve sosyal yap iin son derece
nem arz eden bu tr hizmet ve harcamalardan kanmann, Mslman bireyler
ve toplumlar iin maddeten ve manen byk bir tehlike tekil edeceine dikkat
ekilmektedir (Kuran Yolu Trke Mel ve Tefsir, D..B. Yay., I/200-201).
* Dr. Muhlis AKAR
174
yetin sonunda da, zelden genele doru Mslmanlar ihsanda bulunmaya
arlmakta, ihsanda bulunan muhsinleri Allahn sevdii bildirilmekte, bylece
Mslmanlar, muhsin sfatna sahip olmaya tevik edilmektedir.
Muhsin ise; ihsan eden, iyilikte bulunan, gzel dnp gzel davranan, s-
zn gzelini syleyen ve yapt her eyi en gzel bir biimde yapan demektir.
Muhsin olan yce Allah; yaratt her eyi en gzel bir ekilde yapm (Bk. Secde,
32/7; Teabn, 64/3), kullarna ihsanda bulunmu, muhsinleri sevdiini bildir-
mi (Bakara, 2/195 ); kullarndan da birbirlerine ihsanda bulunmalarn istemitir.
Kuran- Keriminde, Allaha ibadet edin ve ona hibir eyi ortak komayn. Ana baba-
ya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakn komuya, uzak komuya, yannzdaki arka-
daa, yolcuya, elinizin altndakilere ihsanda bulunun (iyilik edin/iyi davrann). phesiz,
Allah kibirlenen ve vnen kimseleri sevmez (Nis, 4/36), Allahn sana ihsanda bu-
lunduu gibi sen de ihsanda bulun. (Kasas, 28/77) buyurarak; insanlardan, kendisine
kulluun yan sra, bata ana-baba olmak zere topumun dier btn kesimlerine
ihsanda bulunmalarn istemitir.
hsan ise genel olarak bakalarna iyilikte bulunmak, yardm etmek, yapt
ii iyi, gzel ve kaliteli yapmak, gzel dnp gzel davranmak, szn gzelini
sylemek gibi anlamlarda kullanlmaktadr (Bk. Mustafa arc, hsan Md. DA,
(XXI/544-545). Sevgili Peygamberimizin Cibrl hadisi olarak bilinen hadislerinde
de; hsan, Allah grr gibi ibadet etmendir; nk sen Onu grmesen de O seni
grmektedir. eklinde tanmlanmaktadr.
Buna gre ihls ve ihsan bilincine sahip olan ve Kurann ifadesiyle Muhsin olan
kullar; Allaha kar derin bir sayg, ballk ve itaat gstererek; yaptklar her ii, sy-
ledikleri her sz, her an Allah ile beraber olma uuru ierisinde ihsan standardna
uygun olarak yaparlar. badetlerinde, i ve icraatlarnda, kazanlarnda, harcamala-
rnda, oturularnda, kalklarnda, konumalarnda, susmalarnda ve insanlarla olan
ilikilerinde; Allah beni gryor, yaptklarm biliyor inan ve dncesiyle hareket
eder, her eyin en iyisini ve en gzelini ortaya koymaya alrlar.
te yukarda meallerini verdiimiz yet-i kerime ve hadis-i erierde mminle-
re zetle u mesajlar verilmektedir:
Ey mminler! Allah rzas iin infakta, harcamada bulunun. Sakn cimrilik edip,
mal ve beden grevlerinizi ihmal ederek dnyada ve hirette kendi kendinizi teh-
likeye atmayn. Allah yolunda harcamay ve dier ilerinizi en gzel biimde yapn.
nsanlara ve dier canl mahlkata iyilik edin. Hep gzel dnp, gzel davrann.
Sizden istenen ihsandr. nk Allah ihsanda bulunan muhsin kullarn sever.
175
MMN HAYRA NC, ERRE ENGELDR*

,,

-

_ . -

, .

.t

. . .

:. .

_ .

, ..

. .

|t

t.

.|| , -

, - ,. .

.

.t

| , .

. . .

| , , . .

, ,

| , -

t. :

_ .

_ .

Siz, insanlar iin karlm en hayrl mmetsiniz. yilii emreder,

ktlkten men eder ve Allaha iman edersiniz. Kitap ehli de inansalard
elbette kendileri iin hayrl olurdu. Onlardan iman edenler de var. Ama
pek ou fask kimselerdir. (l-i mran, 3/110)
yilie/hayra nc, ktle engel olu, aslnda emr bil-maruf nehy anil-
mnker kavramnn almdr. yiliklerin-ahlaki deerlerin yaygnlatrlmas ve
ktlklerle mcadele olarak tanmlayabileceimiz emr bil-maruf nehy anil-
mnker, dinimizde farz olarak deerlendirilmi bir grevdir. yle ki Mslmanla-
rn varlk sebebi de bylesi yce bir grev ile ilintilendirilmitir. Balangta zikret-
tiimiz yet, mminlerin, bu grevlerini dile getirmektedir. Bu ynyle toplumu
tekil eden btn fertlere, bir sorumluluk ve duyarllk anlay getirilmektedir. Bu
sorumluluk anlay, hemen hemen hayatn her safhasnda sz konusu olabilmek-
tedir. Bir mminin sorumluluk anlayn, Hz. Peygamber (s.a.s)in u hadisi gayet
gzel bir ekilde ifade etmektedir:
Sizden kim bir ktlk grrse, eer gc yetiyorsa, onu eliyle deitirsin. Buna gc
yetmiyorsa diliyle o ktl deitirsin. Buna da gc yetmiyorsa, o zaman kalbiyle buz
etsin ki bu da imann gerektirdii en alt sorumluluk snrdr. (Tirmiz, Fiten, 11)
Gerek u ki, ktlklerle, yanllklarla, hukuk tanmamazlkla mcadele
edilmeyen toplumlarda, balangta yaygn olmayan bir kt alkanlk, zamanla
bir kanser hcresi gibi btn toplumu sarabilmektedir. Ahlakszlklar, balangta
etkisi itibariyle bireylerle snrl gibi gzkse de, zamanla dier fertler de ilenen
ktlklerden bir ekilde etkilenmekte ve payna deni almaktadr. Zina, iki, ku-
mar, kap ka, hrszlk, uyuturucu gibi irkin eylemler, balangc itibariyle belirli
kiilerle snrl kalsa da, dourduu sonular asndan btn toplumu ilgilendirir
* Dr. Yaar YT
176
bir konuma gelebilmektedir. Zira bu tr irkin davranlar sonucunda, nice aileler
yklmakta, kanlar aktlmakta, ocuklar yuvasz kalmakta, henz baharnda nice
hayatlar snmekte ve solmaktadr. Bunlarn da toplumu huzursuz ettii gayet ak-
tr. Bu ve benzeri gerekelerle slam, bir taraftan topluma hibir fayda salamayan
gayri mer eylemleri yasaklarken, dier taraftan da bu tr ortamlarn olumasn
engelleyecek nlemleri almtr. Tabii ki bu mcadelede, Mslmanlarn hayrn
ncs, erre engel olular en etkin unsurdur.
Toplum hatta tm insanlk olarak ktlklere kar duyarszln faturasn ga-
yet ar bir ekilde dediimiz amzda sorumluluk bilinciyle emr bil-maruf
nehy anil-mnkerin nemini daha iyi anlyor ve gzlemliyoruz. Ahlaki ve top-
lumsal deerleri, kaygszca yozlatrarak heder eden insanlar, aslnda btn top-
lumun deerlerini heder etmektedirler. Susmann/sorumsuzluun getirdii cret
ile yklan bu deerler, aslnda hepimizin kalbi konumundaki deerler btndr.
Sorumluluumuzu yerine getirmemekle, yasal ve mer olmayan ilikilerin zemin
bulmasna bir ynyle biz de katk salamaktayz. Peygamber (s.a.s)in u rnekle-
mesi toplumda kolektif sorumluluk anlaynn ya da bilincinin gereini veciz bir
ekilde dillendirmektedir:
Allahn izdii snrlar amayarak orada duranlarla bu snrlar ap ihlal edenler,
bir gemiye binmek zere kura eken toplulua benzerler. Onlardan bir ksm geminin st
katna, bir ksm da alt katna yerlemilerdi. Alt kattakiler su almak istediklerinde st
kattakilerin yanndan geiyorlard. Alt katta oturanlar: Hissemize den yerden bir delik
asak, st katta oturanlara eziyet vermemi oluruz, dediler. ayet st katta oturanlar, bu
isteklerini yerine getirmek iin alt kattakileri serbest brakrlarsa, hepsi birlikte batar he-
lak olurlar. Eer bunu nlerlerse, hem kendileri kurtulur, hem de onlar kurtarm olur.
(Buhr, irket 6; ehdt 30)
hlal edildiinde fert veya topluma zarar verecek olan eylem ya da davranlara
gz yummak, duyarsz kalmak modern toplum bilinci ile de badamaz. Hadiste
de dile getirildii gibi toplum, adeta bir gemiye benzer. Bu gemi batnca sadece
gemiyi delme suunu ileyenler batmaz, btn yolcular (toplum) batar. O halde
gemide bulunanlarn grevi, byle bir faaliyete izin vermemeleridir. Ahlakszla,
erre zemin hazrlamaya, kural tanmazla ya da ihlale aldr edilmediinde, bu-
nun sonucunun iyi olmayacan, lemlere rahmet olarak gnderilen Peygamber
(s.a.s) gayet dikkat ekici bir ekilde dile getiriyor:
Nefsim kudret elinde olan Allaha yemin ederim ki, ya iyilii (maruf) emir ve kt-
lkten (mnker) men edersiniz yahut Allah Tela size azap (toplumsal kargaa ve kaos)
gnderir. Sonra Allaha yalvarrsnz da duanz kabul edilmez. (Tirmiz, Fiten, 9)
Sonu olarak ifade etmek gerekirse, genelde insan zelde ise Mslman ola-
177
rak, her dem hayra anahtar, erre kilit olma gayreti iinde bulunmak bir erdem
ve ayrcalktr. Bylesi bir greve talip olmak ve bu yolda admlar atmak, var olu
amacmza yarar bir tutumdur. Huzurlu, salkl bir toplum olabilmenin yolu da
bireylerin sz konusu tutumu sergilemelerinden gemektedir. Hayra nc, erre
mani olu, ayn zamanda dindarln bir gerei ve ltdr.
178
MMN LE FASIK BR DELDR*

,,

-

_ . -

, .

. .,

t.

.t

: _ .

: t. . .

: _ .

Hi mmin, fask gibi olur mu? Bunlar (elbette) eit olmazlar. (Secde, 32/18)
Bu ayet-i kerime inanan kii ile fask olan kiinin bir olmadn ortaya koy-
maktadr. Yce Allah, Hi mmin, fask gibi olur mu? eklinde bir soru sorarak
ardndan bunlar elbette eit olmazlar buyurarak cevabn da vermitir. Bu iki grup
Kuranda ifade edildii gibi asla eit olamazlar. Mmin; inanm, iman etmi, iman
deerlerini kabul etmi, bunlar kendisine prensip edinmi insan demektir. Mmin,
hayatn imann gerekleriyle disipline etmi; kalbini, ruhunu iman esaslaryla bes-
lemitir. man gibi byk bir cevhere sahip olmutur. Merhum Akifin dedii gibi:
mandr o cevher ki ilah ne byktr,
mansz olan pasl yrek sinede yktr.
Gerekten iman insann yolunu aydnlatan, gelecee mitle tayan, kiiyi i
leminde rahatlatt gibi d dnyada da mutlu eden, her iki cihanda da itibar sa-
hibi klan en gzel nimettir. man insann kt duygularn frenlemesi sebebiyle
insann en byk ynlendiricisi ve rehberidir.
Konu bal olarak incelediimiz ayetten bir sonraki ayette inananlar anlatlr-
ken; man edip salih amel ileyenlere gelince onlar iin yapmakta olduklarna kar-
lk bir mkfat olarak Meva cennetleri vardr buyrulmaktadr. Burada grdmz
gibi yalnzca inanmak yetmiyor, inandm demek btn meseleyi zmyor. Tabi
ki iman, insann en byk kazanc olduu gibi kfrden, dalaletten ayran izgi ve
insann sahip olduu en byk nimettir. Ancak, imann insana ykledii sorumlu-
luklar, beraberinde getirdii mkelleyetler vardr. Kuran- Kerimde pek ok ayette
geen iman edenler cmlesinden sonra salih amel ileyenler ifadesi yer almakta-
dr. Dolaysyla gerek mmin, hem inanmakta hem de iyi davranlar sergilemekle
imannn gereini yerine getirmekle mkelleftir. Yapt bu gzel davranlar sebe-
* Davut KAYA
179
biyle de inananlar iin cennetler vardr. Allahn bu ve dier ikramlarna nail olanlar,
ayn zamanda Onun honutluunu ve rzasn kazanm olurlar. Allahn kulundan
raz olmas kul iin en byk arzu, ulalabilecek en yksek mertebedir.
Yce Allah, Fecr suresinin 27 ve 28. ayetlerinde; Ey huzur iinde olan nes! Sen
Ondan raz, O da senden raz olarak Rabbine dn. buyurarak imann ve salih amelin
kazandrdklarn dile getirmektedir. Yine Kehf suresinin 107. ve 108. ayetlerinde;
phesiz, inanp yararl iler yapanlara gelince onlar iin, ilerinde ebed kalacaklar
Firdevs cennetleri bir konaktr. Oradan ayrlmak istemezler. buyrulmaktadr. Bu ba-
kmdan bizler iin sadece inanm olmak yeterli deildir. nanmakla birlikte inand-
mz deerlerin gereini yerine getirerek iman ve amel tutarln da ortaya koyma-
mz gerekir. te mminle fask arasndaki ayrc izgi de bu tutarllktr.
Fasklk, genel anlamyla, byk gnah ilemek suretiyle Allaha itaat izgisin-
den kmak demektir. Daha ayrntl olarak fsk ya da faskl gruba ayrabiliriz.
1- Dinen gnah saylan ve irkin olduu kabul edilen illerin irkinliini ve g-
nah olduunu kabul etmekle beraber ara sra gnah ilemek.
2- Dinen gnah olduunu kabul ettii halde devaml gnah ilemek.
3- Bir de dinen yasaklanan hususlarn irkinliini inkr ederek gnaha devam
etmektir. Bu son bahsedilen fasklk grubu kfr derecesidir.
Secde suresinin 18. ayetinde dile getirilen fsk, gnaha batma ve inkrclk an-
lamn tamaktadr. nk ayn surenin 20. ayetinde yer alan aslsz saydnz
cehennem azab ifadesi inkrcl ortaya koymaktadr. te bu durumda olanlar
iin, azap ekecekleri cehennem atei hazrlanmtr. Hem de geici bir azap deil,
girdikleri cehennem onlar iin barnak olacak, oradan kmay istedikleri zaman
yalanlamalarnn cezas olarak atee dndrleceklerdir.
Kyaslamas yaplan her iki durumdaki insanlarn karlaacaklar sonular itiba-
riyle ibret vericidir. Bir tarafta cennet ve nimetleri ile Allahn rzas ve honutluu;
dier tarafta kmak isteseler bile kendilerine msaade edilmeyecek derecede daimi
olan cehennem ve azab. Btn bu durumlar dikkate alarak nimetlere kavumak
iin iman ve gzelliklerini yaamalyz. Azaptan da korunmak iin yanl ve gnah
olan eylerden de saknmalyz.
180
MMNN DKKAT EDECE
BAZI DAVRANILAR*

,,

-

_ . -

, .

,
_ .

,|

,,t .

t . _

| .

. .

:. .

_ . .

. .

|t

|

.|

_ ., t,

.

;

.
Yavrum! Namaz dosdoru kl. yilii emret. Ktlkten alkoy. Bana
gelen musibetlere kar sabrl ol. nk bunlar kesin olarak emredilmi
ilerdendir. (Lokman, 31/17)
Bu ayet-i kerime Hz. Lokman (a.s)n oluna yapt nasihatten bir blmn
dile getirmektedir. Allahn kelamnda yer alan bu nasihatler zelde her ne kadar bir
peygamberin oluna nasihati ise de genelde btn insanlara yaplan bir nasihattir.
Hayati bir neme sahip olan bu nasihat cmlelerinin her biri insan iin vazgeilmez
davranlardr. nk ayette namazn klnmas emredilmekte, iyi olan emredip
kt olandan sakndrlmakta, insann karlat skntlar karssnda sabretmesi
gerektii vurgulanmaktadr. Bu nemli uygulamada yle bir genel kulluk bilinci
yer almaktadr. Namazn klnmasyla insan Allah a kar kulluk vazifesini yerine
getirmektedir. Kuran- Kerimde pek ok ayette namazn klnmas emredilmekte,
namazn klnmamas ise yasaklar arasnda yer almaktadr. Dinin direi, mminin
mirac olan namaz manen en yce mertebeye ulama aracdr. Bu zellii hasebiyle-
dir ki Hz. brahim yapt duasnda; Rabbim! Beni namaza devam eden bir kimse eyle.
Soyumdan da byle kimseler yarat. Rabbimiz! Duam kabul eyle. buyurmu namazn
ne denli nemli olduuna iaret etmitir.
Yine T-h suresinin 137. ayetinde de Ailene namaz emret ve kendin de ona de-
vam et. Senden rzk istemiyoruz. Sana da biz rzk veriyoruz. Gzel sonu Allaha kar
gelmekten saknanlarndr. buyrulmaktadr. Bu ve pek ok ayette namazdan oka
bahsedilmesi bunun kullukta ne kadar nemli bir ibadet olduunu gstermektedir.
* Davut KAYA
181
te ayette de kulluun zirvesi olarak bilinen namazn klnmasyla Allaha kar olan
nemli bir grevin yerine getirilmesi anlatlmaktadr. Ayette ayrca iyilii anlatp,
kt olan yasaklamaktan bahsedilmektedir. Her insan ftrat gerei iyiyi bulmaya,
iyi ve gzel eylerle yaamaya ihtiya duymaktadr. Kt, irkin ve yanl olan ey-
lerden de holanmamaktadr. yi ve gzel olan sz ve davranlar ferde ve topluma
huzur verir. Adalet ve hakkaniyeti tesis eder. Bu zellii sebebiyle iyiyi emretmek
beerin ve mahlkatn mutlak hayrnadr. Kt eyler ise ferdin ve toplumun hu-
zurunu bozan, rahatsz eden, zarar veren davranlar olduu iin hi kimse tarafn-
dan beenilmez. Ancak bilinsizlik nedeniyle insanlarn bir ksm iyi ve gzel olan
eylerden mahrum olmaktadrlar. yi ve doru olann bilgi sahibi kiiler tarafndan
anlatlmas, kt olann da yine bilenler tarafndan anlatlarak ferdin ve toplumun
huzurunun tesis edilmesi gerekmektedir.
Bu konuda Kuran- Kerimde pek ok ayet-i kerime yer almakla birlikte konu
ile ilgili olarak l-i mran suresinin 104. ayetinde, Sizden, hayra aran, iyilii em-
reden ve ktlkten men eden bir topluluk bulunsun. te kurtulua erenler onlardr...
buyrularak kurtulu reetesinin insanlarn bilinlendirilmesi olduu dile getirilmek-
tedir. Dinimizin, zerinde durduu en nemli hususlardan birisi ilim elde etmek,
bilgi sahibi olmaktr. Bu, her mslmann dikkate alaca nemli sorumluluklardan
birisidir. Bilgisiz olanlarn her trl hatay yapabilecekleri dikkate alnarak cahiller-
den uzak durmak yce Allah tarafndan emredilmitir. Arf suresinin 199. ayetinde
Sen af yolunu tut, iyilii emret, cahillerden yz evir. buyrulmaktadr.
Ayetin bir blmnde ise Bana gelene sabret buyrularak, insann bana gelen
maddi ve manevi skntlar, belalar birer imtihan bilip metanetle karlamas emre-
dilmektedir. nsan sabr gcn olaylara kar kullanabilmelidir. Zaten sabr insann
karlat olumsuzluklar karsnda dik durabilmesi, kadere raz olmas, olayla-
ra metanetle bakmasdr. Bu durumda olanlara yce Allahn verecei mkfatlarn
byk olaca Kuran- Kerimde pek ok yerde hatrlatlmaktadr. Ayetin sonunda
ise te bunlar kararllk gerektiren ilerdendir. buyrulmutur ki bu mspet dav-
ranlar, insann din ynden olgunluunu gsteren rnek uygulamalar olarak ifade
edilmitir.
182
MMNLER ALLAHIN AYETLERNE
KARI DUYARLIDIRLAR*

,,

-

_ . -

, .

,
t.t , . . t

. . t , ,

| .

-, ,

| ,

, t,

_,

.

|
Onlar, kendilerine Rablerinin yetleri hatrlatld zaman, onlara kr ve
sar kesilmezler. (Furkn, 25/73)
Yce kitabmz Kuran- Kerimde bizim hayatmza k tutacak ve ebed mutlu-
luu elde etmemize yardmc olacak saysz bilgiler ve gzellikler vardr. nsan bir
bilgiyi, bir olay ya iyice renmedii, kavramad ve zihnine yerletirmedii, ya da
tekrarlamad iin unutur ve zamanla hafzasndan silinir. Hafza-i beer nisyn ile
malldr zdeyii, unutmann insanda tabi bir vka olduunu ifade eder. Byle
durumlarda Rabbimizin ayetlerinin bizlere hatrlatlmasnn dinimizde ok nemli
bir yeri vardr. nk insanlar iyilie arp, ktlklerden sakndrmak din bir
grevdir (l-i mrn, 3/104). Kuran- Kerimde insann akl sahibi, dnen ve bilen
bir varlk olmasna byk nem verildiini gryoruz. Doduunda hibir bilgiye
sahip olmayan insana bilgi vastalarndan kulaklar, gzler ve kalpler (akllar) veril-
diinin hatrlatlmas (Mlk, 67/23), insann en deerli ve ayrc niteliinin gzlem ve
dnme olduuna iaret eder.
Rabbimizin ayetlerinin hatrlatlmas, gzlerini, kulaklarn ve gnllerini
Kurann hakikat arsna kapatmayan biz mminlerin imanlarmzn glenmesi-
ne, yaantmz gzden geirmemize ve mmine yarar davranlar iine girmemize
sebep olur. Allahn yetleri kendilerine okunduunda/hatrlatldnda, insanlar ya
canla bala ona ynelirler, kulaklarn, gzlerini ve gnllerini o yetlere aarlar; ya
da bunun aksi bir tavr iine girerek okunan ve okuyan dinliyor gibi grnrler.
Rabbimizin ayetlerinden gerekli yarar salamamz, ncelikle Kurandan yararlan-
ma niyet, azim ve irademize, bu husustaki itenlik ve abamza; ikinci olarak da
* Mustafa GNEY
183
onlarn doru okunmas/doru anlalmas iin zorunlu olan bilgi donanmna, kl-
trel birikime sahip olmamza baldr.
Bu artlar tamayanlarn Kuran okuyup dinlemeleri ve ortaya koyduklar
ilgisizlik, yette krlerin ve sarlarn durumuna benzetilmi ve biz Rahmann
kullarnn bundan kanmas istenmitir. nk Rabbimizin ayetlerini
okuduumuzda ya da bize okunup hkmleri hatrlatldnda onlar anlamak ve
hayatmza yn vermek zere can kulamzla dinlemememiz, gerekli ilgi, dikkat ve
abay gstermememiz bir bakma sarlk ve krlktr. Bu ayetten aka anlyoruz
ki, Kuran- Kerim oku nup hayatmza tatbik edilmek ve hikmetleri anlalmak
zere lemlerin Rabbi tarafndan gnderilmitir. O ne yalnzca llere okunmak,
lafzyla hatim yapmak, ne de duvarlara ss eyas olarak aslmak iin indirilmitir.
stiklal Mar airimiz Mehmet Akif Ersoy, bu yanllmz yle ifade eder:
Ya aar Nazm- Celilin bakarz yaprana,
Yahut er geeriz bir lnn toprana.
nmemitir hele Kuran bunu hakkyla bilin,
Ne mezarlkta okunmak ne de fal bakmak iin.
phesiz Kuran- Kerim, hem lafz hem manas ile Kurandr. Lafz da, manas
da ilahdir. Bunun iin elbette Kuran asl (Arapa) lafzyla okumak da nemli bir
ibadettir. Fakat Kuran- Kerimin anlamyla ve ieriiyle hi ilgilenmememiz veya
ller iin okunan bir kitap olarak grmemiz de ok yanltr. Zira Kuran biz diriler/
hayatta olanlar iin (Ysn, 36/70) indirilmitir. Dinimizi renmenin yollarndan
en bata geleni yce Kitabmz renmek ve anlamn kavramaktr. Dnyay,
tekrar olmayan bir imtihan yeri olarak gren, burada ok nemli grevlerimizin
bulunduuna, bunlarn yerine getirilmesi hlinde iki cihanda mutlu olacamza
kesin iman eden biz mminler iin Rabbimizin ayetlerinin hatrlatlmas ok ciddiye
almamz gereken bir kulluk grevidir.
184
MMNLER CENNETTE
DAM NMETLENRLER*

,,

-

_ . -

, .

t ,, _,

.|t - t , .

; t , . -. _ .

-. t

. - , ,

.. . t -|t

.|

| . . . .

_,

.

, |

. , ,

..

L .

t ,, , ,

.,

man edip salih ameller ileyenleri ise, iinden rmaklar akan, ilerinde
ebed kalacaklar cennetlere koyacaz. Onlara orada tertemiz eler vardr.
Onlar, koyu glgeler altnda bulunduracaz. (Nis, 4/57)
Yce kitabmz Kuran- Kerim, insanlarn yaratl gayeleri gerei ibadetle m-
kellef olduklarn, bunu yerine getirmeleri hlinde mkfat, getirmemeleri hlinde
ise ceza ile karlk bulacaklarn beyan etmektedir. Aslnda bu sadece slamda deil,
dier semv dinlerde de vardr. Yani bir eyin din olabilmesi, bir anlamda inan
esaslar arasnda bulunan br lem anlayyla dorudan alakaldr. dl ve ceza
meknizmasn yaanan toplumsal hayatn bir paras olarak da grmek mmkn-
dr. Bir an iin aksini dnelim. yi yapanlar dllendirilmez, ktlk yapanlar da
ceza ile karln bulmazlarsa, toplumsal hayat ne denli ekilmez hle gelecektir.
Zaten dinlerin amac da hayat insanlara kar daha bir yaanr hle getirmek, beer
ilikilerde hakkaniyeti ve adaleti gerekletirmektir. yleyse dl ve ceza adeta ha-
yatn deimez ve olmas gereken iki kuraldr.
te bu dnyada Allahn emirlerine riayet edip onu yapanlara, ahiret yurdunda
bu amellerinin karlnn tastamam verileceinden bahisle, nimet ve mkfat yur-
du denilen cennet ve iindeki nimetlerden bahsedilmektedir. Cennetin pek ok ad
ve iindeki nimetlerin eitlilii dikkate deerdir. Bakanlara ho grnen, ienlere
zevk veren nehirler ve sular, szme bal rmaklar (Muhammed, 47/15); tatl su pnar-
lar (nsan, 76/18); sarho etmeyen iecekler (Sfft, 37/45-47); eitli meyveler, aalar
(Rahman, 55/60); ipekli elbiseler (Kehf, 18/31) bunlardan sadece bazlardr. Bir baka
ayette, cennettekilerin birbirine kar hogrl davranacaklarna, aralarnda kin
* Do. Dr. mer YILMAZ
185
ve nefret gibi duygularn sz konusu olmayacana atfta bulunulmakta ve yle
denilmektedir:
phesiz Allaha kar gelmekten saknanlar, cennetler iinde ve pnarlar bandadr.
Onlara, Girin oraya esenlikle, gven iinde, denilir. Biz onlarn kalplerindeki kini skp
attk. Artk onlar sedirler zerinde, kardeler olarak karlkl otururlar. Onlara orada
hibir yorgunluk dokunmaz, onlar oradan karlacak da deillerdir. (Hicr, 15/45-48)
Cennette daimi nimet iinde bulunulacana dair bir baka mjde ise bizlere
unlar hatrlatmaktadr:
Allah, yle der: Ey Allaha inanan ve Mslman olan kullarm! Bugn size korku
yoktur, siz zlmeyeceksiniz de. Siz ve eleriniz sevin ve mutluluk iinde cennete giriniz.
Onlar iin altn tepsiler ve kadehler dolatrlr. Canlarnn istedii ve gzlerinin holand
her ey oradadr. Siz orada ebed olarak kalacaksnz. te, bu yapmakta olduklarnza
karlk size mras verilen cennettir. Orada sizin iin bol bol meyve var, onlardan yersiniz.
(Zuhruf, 43/68-73)
Cennette bu dnyadaki gibi yeni bir lmn olmayaca, dolaysyla ebedliin
sz konusu edildii dier bir ayette farkl nimetlerden bahisle yle buyrulmaktadr:
Allaha kar gelmekten saknanlar ise gvenli bir yerdedirler. Bahelerde ve pnar
balarndadrlar. nce ipekten ve parlak atlastan elbiseler giyinerek karlkl otururlar. te
byle. Ayrca onlar iri siyah gzl hurilerle eletirmiizdir. Orada gven iinde her trl
meyveyi isterler. Orada ilk lmden baka bir lm tatmazlar. Allah onlar cehennem aza-
bndan korumutur. Bunlar Rabbinden bir ltuf olarak verilmitir. te bu byk baardr.
(Duhan, 44/51-54)
O halde, bu dnyada boa emek vermediimizi, lmden sonra bizi ebed bir
hayatn beklediini, hesap ve kitabn grleceini, iyi ve kt yapanlarn ayrld-
n, iyilerin cennet ile ktlerin cehennemle karlk bulacaklarn bilmemiz ve bu
ekilde inanmamz gerekir. Hi phesiz Mslman ibadetini cennete girmek iin
deil, Allah rzas ve Onun emrine boyun emek maksadyla yapacaktr. Ancak yine
Onun fazl ve keremiyle ebed yurt olan cennette meskun edileceini de bilmelidir.
Keza bu ekildeki baz nimetler de yle ifade edilmektedir:
phesiz iyi kimseler, nam cennetindedirler. Koltuklar zerinde, (etraf) seyrederler.
Onlarn yzlerinde, nimetlerin sevincini grrsn. Onlara, mhrl (el dememi) saf bir
iecekten iirilir. Onun (iiminin) sonu bir misktir (misk gibi kokar). te yaranlar, bunun
iin yarsnlar. O iecein katks tesnimdir. Bir pnar ki, Allaha yakn olanlar ondan
ierler. (Mutafn, 83/22-28)
Ne mutlu o kimselere ki dnyada Onun emrine uygun hareket etmiler, sonun-
da da cennet gibi bir nimete kavumulardr!
186
MMNLERE ELERYLE BRLKTE
CENNET VAAD EDLMEKTEDR*

,,

-

_ . -

, .

| -

_, . | . . .t

: t ..t,

, . .

_,

.

-. ,. .

; ,

| ,

:,

| .

t . . t,

. -. ,

: -

,. .

. -

|
(Allah, yle der:) Ey ayetlerimize iman eden ve mslman olan kullarm!
Bugn size korku yoktur, siz zlmeyeceksiniz de. Siz ve eleriniz sevin
ve mutluluk iinde cennete giriniz. (Zuhruf, 43/68-70)
Kuran- Kerimin vurgulad hususlardan biri de br lemde/hirette mmin-
lere vaat edilen cennettir. Cennet, dnya hayatnda yaplan iyiliklerin karlksz kal-
mayacann mjdesidir. Bu, ayn zamanda, biz mminler iin gelecee mitle ve
azimle yrmemizi salayan ilah bir vaat ve hakikattir. slam inan esaslarndan biri
de lmden sonra ahiret hayatnn varlna; yani cennet ve cehennemin hakikat ol-
duuna inanmaktr. Bu hakikat daha nceki peygamberler araclyla olduu gibi
Peygamber Efendimize indirilen vahiyle de bir kez daha vurgulanmtr. Bu inan, biz
mminleri, gzel ameller ileyip ktlklerden uzak durmaya tevik etmekle ve gzel
ahlak sahibi olmamza vesile olmakla meyvesini daha dnyada iken vermektedir.
Yukarda melini verdiimiz yet-i kerimelerde mminlere o hesap gnnde
korku ve keder olmayaca, onlarn zlmeyecei ve eleriyle birlikte sevin ieri-
sinde cennete dhil edilecekleri mjdelenmektedir. Bu yet, cennette mminlerin
eleriyle birlikte olacan mjdeleyerek biz mminlerin sevin ve mutluunu kat
kat artrmakta, zihnimize taklan nemli bir merak gidermektedir. yle ki dn-
yada iyi amel ve gzel ahlak sahibi olan eler ahirette de cennette buluacaklardr.
Ayrca bu ilah mjdeye bal olarak unu da hatrlatmak gerekir ki cennette, eler
arasnda olduu gibi mminler dahi hibir nefret, keder ve dmanlk olmakszn
srf nee ve sevin iinde beraber olacaklardr. Bu yle bir beraberliktir ki gerek eler
* Dr. Bnyamin OKUMU
187
arasnda gerekse mminlerin kendi aralarnda olsun hibir kt sz, kt dnce,
kin, nefret ve haset gibi kt duygular olmadan; saf ve temiz bir gnl huzuruyla,
nee ve sevinle birbirlerine sadece esenlik dileyeceklerdir. Nitekim yce Allah, y-
le buyurmaktadr:
nanan ve salih ameller ileyenler, Rablerinin izniyle, ebed kalacaklar ve ilerinden r-
maklar akan cennetlere sokulacaklardr. Oradaki esenlik dilekleri selamdr. (brahim, 14/23)
Biz onlarn kalplerinde kin namna ne varsa skp attk. Altlarndan da rmaklar
akar. Hamd, bizi buna eritiren Allaha mahsustur. Eer Allahn bizi eritirmesi olma-
sayd, biz hidayete ermi olamazdk. Andolsun Rabbimizin peygamberleri bize hakk ge-
tirmiler derler. Onlara, te yaptnz (iyi iler) sayesinde kendisine varis klndnz
cennet! diye seslenilir. (Arf, 7/43)
Bu yetlerin yannda yukarda melini verdiimiz Zuhruf, 43/68-70. yetlerinin
akabinde zikredilen 71, 72 ve 73. yetlerde yce Allah, mminlerin yaptklar ameller
karlnda cennetin miras verileceini ve onlarn orada ebed kalacaklarn da mj-
delemektedir. Onlara orada altn tepsiler ve kadehler iinde canlarnn istedii her ey
sunulacak ve gzlerinin holand, gnllerinin huzur ve srur bulduu bir ortamla
karlaacaklardr. Orada korku, keder olmad gibi insann maneviyatn ldren
haset, kin, nefret ve dmanlk duygularna da yer yoktur. Mminler iin orada da-
mak tad ve temaa zevki yannda gnl huzuru ve mutmain bir kalbe sahip olmann
genilii de sz konusudur. Onlar iin Allahn mkfat, ltfu ve cmertlii o kadar
bol ve genitir ki meallerini zikrettiimiz yetlerde belirtilenler, mminlerin cennette
karlaaca nimetlerin sadece bir blmnden ibarettir. Zira Hi kimse, yapmakta
olduklarna karlk olarak, onlar iin saklanan gz aydnlklarn bilemez. (Secde, 32/17)
yetinde iaret edildii zere Allahn mminler iin saklad mjdeyi ve daha birok
nimetin neler olduunu kimse bilemez. Zira bu yetin tefsiri olarak zikredilen bir
hadis-i kutside Peygamber Efendimiz, yce Allahn vadini yle ifade eder:
Allah, Ben slih kullarm iin hibir gzn grmedii, hibir kulan duymad, hi-
bir insann hatr ve hayal edemedii nimetler hazrladm buyurdu. (Buhr, Bedl-Halk
8; Tevhd35)
te, Allah ve Allah iin birbirini seven, Allaha kar saygda kusur etmeyen,
Allahn emirlerini yerine getirip yasaklarndan kanarak gzel ahlak sahibi olma-
ya alan biz mminler iin yce Allahn hazrlad saysz nimet ve ltuar sz
konusudur. Bu bakmdan dnya hayatnn geici meta ve elencesine bir heves
uruna kaplp, yanl yollara saparak, gzel ahlaktan, hak ve hukuktan uzaklaa-
rak ebed nimetler yurdunun esenlikler lkesinin varisi olmaktan kendimizi men
etmeyelim.
188
MMNLERN ZELLKLER*

,,

-

_ . -

, .

.t

.|

. .

|t

.

;

-t

.|

. :

.|

. .t -

,t .

.|

_, . . .

.,

. -|

L t -

:. .

_ .
Bunlar, tvbe edenler, ibadet edenler, hamd edenler, oru tutanlar,
rk ve secde edenler, iyilii emredip ktlkten alkoyanlar ve Allahn
koyduu snrlar hakkyla koruyanlardr. Mminleri mjdele. (Tevbe,
9/112)
Mminler, gnah iledikleri zaman tvbe edip Allaha layk kul olmaya gayret
edenlerdir. Tvbe ise, gemite yapt kt ilerden balanma dilemek, ardndan
yaptklarndan dolay pimanlk duymak ve geri kalan mrnde de yce Mevlaya
ynelmektir.
Mmin, tekrar tekrar tvbe edip Rabbine ynelir, nefsini sorgular, yaptklarnn
yeterli olup olmadn dnr; acaba Allaha kulluumun gerei olan amellerimi
gzel yapabildim mi? Acaba Yaratanmzn rzasn kazanabildim mi? diye kendini
kontrol eder. Ardndan Rabbine ynelir. Bu ynelme hayatnn tm karelerinde ve
her annda olur. Btn ilerini Allah rzasna uygun yapmaya alt iin de her an
ibadete dnr. Mkfat alr, sevap kazanr.
nsan yaratl itibariyle unutkandr, akl ve kalp, varlnn gayesini unutma ei-
limindedir. Mmin anlk dalgnlndan kurtulup Rabbine verdii sz hatrlaynca,
Allaha dnerek Onun affn talep eder ve bu uur zerine hayatn devam ettirir.
Byle bir zellik insann sahip olduu iman korumasnn bir alametidir. Yoksa in-
sann sabit, meknik bir ara gibi srekli ayn ritimde, ayn hzda hareket edecei-
ni dnmek mmkn deildir. O yzden Allah mmin kullarndan bahsederken
tekrar tekrar Allaha ynelip tvbe ederler ifadesi kullanmaktadr.
* Dr. Abdurrahman CANDAN
189
Mminler, ibadet ederler ve bu yaptklarndan huzur bulurlar. badetleri ise s-
reklidir, kesintisizdir. Mmin, Rabbine cokuyla hamd eden, ven, yceltendir. Dar
zamannda da bolluk annda da Allah mminin gndemindedir. Mminler, bolluk
annda nimetlere teekkr ederek, yoklukta da Allahn kendilerini imtihan etmesi-
ne sabrederek, Onun sonsuz merhametinin farknda olurlar.
Allahn honutluunu elde etmek iin dnyada srekli yolcu gibi yaarlar.
Allahn yaratklarn ve kinata yerletirdii ilahi kanunlar dnmeye devam eder-
ler. Gerek bilgiyi elde etmek, Allahn dinine hizmet etmek iin alrlar.
Allaha kar kulluklarnn ifadesi olarak rku ederler, secdeye varrlar. Namaz
kendilerinin ayrlmaz bir paras hline getirirler. Allaha secde ederek, Onun yce-
lii karsnda eilerek teslimiyetlerini ifade etmeye alrlar.
Mminler, iyilii ve gzellii emredip ktlkten alkoyan ve bu tutumunu dav-
ranlarna yanstan kimselerdir.
Bununla birlikte mminler, hayatn btn ynlerinde Allahn belirledii snr-
lar titizlikle muhafaza edip gzetendir. Mminler Allahn belirledii llere riayet
etmeye alrlar. Heva ve heveslerine deil, Allahn yoluna tabi olurlar. Kendilerini
gzellikten, iyilikten uzaklatrabilecek pheli yollardan da uzaklarlar. Peygam-
berimizin u tavsiyesine kulak verirler:
Kii gnaha dme endiesiyle phesiz eylerden saknmadka muttakiler derecesine
eriemez. (bn Mce, Zhd, 24)
190
MNAFIK, NANMADII HALDE
NANMI GZKEN KMSEDR*

,,

-

_ . -

, .

. .

_,

.

t -,

_, . . .

, , . t .

-

;

|t

.t

, t

. .

., _ .

.| _ .

. ., t . , , .

. .

. -, t .
nsanlardan, inanmadklar halde, Allaha ve ahiret gnne inandk
diyenler de vardr. Bunlar Allah ve mminleri aldatmaya alrlar. Oysa
sadece kendilerini aldatrlar da farknda deillerdir. (Bakara, 2/8-9)
Rabbimiz, Kuranda mnafklara ve zelliklerine ayrntl bir ekilde yer ver-
mitir. Bunun sebebi Peygamberimiz zamannda mnafklarn toplum iin byk
bir tehdit oluturmalardr. Bu insanlar o devirde Mslmanlar blp paralamak
ve zihinlerini kartrmak amacyla asl olmayan szler yayyorlard. Peygamberi-
miz, mnafklar tanyp bilmesine ramen ashabna aklamam, onlar, mnafk-
lar Kuran- Kerimde bildirilen zelliklerinden tanmaya almlardr. Mnafklar,
gerekte inanmadklar halde, Mslman gibi davranan ya da Mslman olduunu
syleyen kimselerdir. Onlar azlaryla sylediklerine kalpten inanmadklar iin
yaptklarnda ve sylediklerinde samimi deillerdir. Yce Rabbimiz insanlk ve di-
nimiz iin son derece tehlikeli olan bu kiilerin zelliklerini anlatarak, dikkatli ol-
mamz istemitir.
Mnafklarn en belirgin zellii yalanclktr. Yaptklarnda samimi olmadklar
iin de riyakrdrlar. Yalanc ve riyakrlarn ne topluma ne de insanla faydas olur.
Mnafklar insanlarn temiz duygularn istismar ederler. Onlar Allah da aldattkla-
rn sanrlar. Allah aldatmay dnen insanlar biz kullar aldatmaya yeltenmezler
mi? Dorusu onlar ayet-i kerimenin de beyan ettii gibi, yaptklar ile kendilerini
aldatrlar, ama bunun farknda deillerdir. Bu insanlarn kalplerinde hastalk var-
dr. Hastalkl olmasalard dilleri ile sylediklerini kalpleri ile inkr ederler miydi?
* Dr. Fatih YCEL
191
Aslnda bunlar hem ahlaken hem de psikolojik olarak rahatsz insanlardr. Ahlak-
lar toplum vicdannn kabul etmedii her trl olumsuzlua msaittir. Mnafklar
insanlarn arasna ikilik sokarak toplumu blmeye ve kardelik duygularn yok et-
meye altklar halde kendilerini, toplumu dzeltenler olarak takdim ederler. Laf
getirip gtrmek ve topluma tne-nifak tohumlarn ekmek onlarn belirgin vasfdr.
Allahn emirlerine kulak vermedikleri iin de mnafklar, erdemli bir davran ser-
gileyemezler.
Mnafklar, Peygamberimizin beyan ettii gibi, konutuklarnda yalan syler,
sz verdiklerinde szlerinde durmaz ve emanete hyanet ederler. nsanlar aras ili-
kilerde ve toplumsal gvenin salanmasnda son derece nemi olan drstlk, sze
ve emanete riayet onlarda yoktur. nsanlar aldatmak onlarn en temel zelliidir.
Mnafklar, Gklerdeki ve yerdeki her eyi Allahn bildiini grmyor musun? kii
gizlice konumaz ki, drdncleri O olmasn. Be kii gizlice konumaz ki altnclar O
olmasn. Bundan daha az yahut daha ok olsalar, nerede olurlarsa olsunlar, O mutlaka
onlarla beraberdir. Sonra onlara yaptklarn Kyamet gn haber verecektir. Allah, her
eyi hakkyla bilir. (Mcadele, 58/7) ayetine gerekten inansalard, hi bakalarn kan-
drmaya yeltenebilirler miydi? Dorusu onlar bu dnyada mutsuz olduklar gibi
ldkten sonra da mutsuz olacaklardr.
Mnafk, inanmad iin, aslnda klmad ama tannmamak iin durduu na-
maznda iten deildir. nanmad halde inanm gibi grnen bir kimse nasl tm
gnlyle Allaha ynelebilir? Btn benlii ile Allaha ynelen bizler iin namaz,
yce Yaratc ile manen buluma frsatdr. Secde Ona en yakn olduumuz andr.
Ancak mnafk iin namaz bir klfettir ve bir yktr. Onlar namazn ne yce bir
zikir olduunu bilselerdi hi namaza kar tembellik gsterirler miydi? Namazn bizi
ktlklerden alkoyduunu anlayabilselerdi Rabbimizin arsna gzlerini kapatr
ve kulaklarn tkarlar myd?
Rabbimiz bizleri mnafklarn errinden muhafaza buyursun. min.
192
MNAFIKLARIN VASIFLARI*

,,

-

_ . -

, .

. , .,

| .

| .,

. , ..

|t

. t . .

t -

| _, . t . .

|
(Ey Muhammed!) Mnafklar sana geldiklerinde, Senin, elbette Allahn
peygamberi olduuna ahitlik ederiz derler. Allah senin, elbette kendisinin
peygamberi olduunu biliyor. (Fakat) Allah o mnafklarn hi phesiz
yalanclar olduklarna elbette ahitlik eder. (Mnfikn, 63/1)
Sreye ad olan Mnkn kelimesi, ilk yette zikredilmekte olup, srede m-
nafklar hakknda nemli bilgi ve tasvirlere yer verilmektedir. Mnafklarn gr-
nlerine aldanmamalar ve sinsi faaliyetlerine kar uyank davranmalar konusun-
da Mslmanlar uyarlmaktadr. Ayrca mnafklarn bu tutumlarn srdrmeleri
hlinde kendi aleyhlerine olaca da ikaz edilmektedir.
Arapada, tarla faresi veya Arap tavan denilen hayvann iki yuvas vardr. Bun-
lardan dardan bilinmeyen, gizli ve tavan yeryzne yakn olan yuvasna naka,
bilinen yuvasna ise kasia denilir. Bu hayvan tehlike hissederse hemen tavan yzeye
yakn olan nfkann tavann delerek kasiaya kaar. Mnafklar da buna benzedii
iin nifak, mnafk kelimeleri bu kkten gelmitir. Kuranda, kalben inanmad
halde inanm gibi grnen, inan ve davranlarnda ikiyzl olanlara mnafk, bu
durumda olmaya da nifak denir.
Mnafklar, zahiren Mslman grnmeleri ve Mslman gibi kabul edilmele-
rinin avantajlarn menfaatlerine kullandklarndan, Mslmanlar iin aktan d-
manlk edenlere gre daha tehlikeli olmulardr. Bu sebeple Kuran ve hadislerde
mnafklarn zellikleri ve verebilecekleri zararlar genie aklanm, bu konuda
daha dikkatli olmak iin mminler uyarlmtr.
Nifak, kalpte olursa kfr, amelde olursa sutur (Kurtub, VIII/212). Bu nedenle
nifak hli itikd ve amel olmak zere iki gruptur:
* Dr. Hamdi TEKEL
193
a) tikad Nifak: Dnyada iken mslman muamelesi grp, hirette inanszl
kantlannca cehennem ateinin en aa ksmnda (Nis, 4/145) kalacak nifak hli.
Asl mnafklk akidenin hilafna imanda mrliktir (Elmal, VII, 4997).
b) Amel Nifak: Baz ynlerde itikad nifaka ksmen benzemekle beraber, inan-
larnda ak bir nifak bulunmayan mslmanlarn durumu amel (ahlak) nifak
vurgulamaktadr.
Mnafn almeti tr: Konutuunda yalan syler, vaat ettiinde vaadinden dner,
kendisine bir ey emanet edildiinde emanete hyanet eder (Tirmz, man, 14) hadisi vb.
hadisler itikad nifaka yaklalmamas iin alnan tedbirler ve tenbihler mahiyetinde
emirlerdir. Zira amel nifak oalnca mslmann itikd nifaka yaklama tehlikesi
doabilir (DA.,XXXI/565-569).
Kuranda itikad bakmdan insanlar mmin, kr ve mnfk olmak zere
gruptur (Bakara, 2/1-20). nsanlarn en kts ve ikiyzls olan mnafklarn ana
zelliklerine gelince:
Mnafklar samimiyetsiz ve fesatdrlar; Allah aldatmaya alrlar. Allah da on-
larn abalarn balarna geirir. Namaza kalktklarnda tembel tembel kalkarlar. n-
sanlara gsteri yaparlar. Kfr ile iman arasnda bocalayp dururlar (Nis, 4/142-143).
nsanlar Allah yolundan dndrmek iin yalan yere yemin ederler (Mcadele, 58/14;
Mnkn, 63/2). Yeryznde fesat karmayn denildiinde; slah edicileriz (Bakara,
2/9-13) derler. nsanlarn inandklar gibi inann, denilince; biz de o aklszlar gibi
iman m edelim? derler, inananlarla yan yana gelince de; sizinle beraberiz derler.
Fakat eytanlaryla yalnz kalnca; biz onlarla alay ediyoruz derler (Bakara, 2/13-15).
Mnafklar, menfaatperesttirler. Allah unutup cimrilik yaparlar. Allaha kt
zanda bulunan erkek ve kadn mnafklar, birbirlerinin tamamlayclardr (Fe-
tih, 48/6). Onlar ebed cehennemliktirler (Tevbe, 9/67-69). Sknca tneye derler
(Ankebt, 29/10), felketin kendilerine arpmasndan korktuklarnda, aralarnda f-
sldarlar (Mide, 5/52-53). Olaylarn ak kendi lehine ise, koarak Peygamberimi-
ze gelip (Nr, 24/49); Allaha, Peygambere inandk, itaat ettik derler, (Nr, 24/47;
Mnkn, 63/1); dier taraftan Hz. Peygambere isyan, dmanl fsldarlar
(Mcdele, 58/9-10). Mnafklarn durumu tpk eytann durumu gibidir (Har, 59/16).
Bunlar zhiren iman etmi ancak kalpleriyle kr olanlardr (Mnkn, 63/3).
Mslmanlar arasnda hayszln yaylmasn isterler (Nr, 24/19); ktlk ya-
pnca sevinirler, yapmadklar eylerle vnrler (li mrn, 3/188). Ayetlerle alay
ederler (Nis, 4/140). slam toplumunda yalan-yanl haber yayarlar (Ahzb, 33/60-61).
zellikleri anlatlan mnafklar hakknda Kuranda Allah, Peygamberimize; On-
lar grdn zaman kalplar houna gider. Konuurlarsa szlerine kulak verirsin. On-
lar sanki elbise giydirilmi kereste gibidirler. Her kuvvetli sesi kendi aleyhlerine sanrlar.
(Mnkn, 63/4); O mnafklara balama dilesen de, dilemesen de onlar iin birdir. n-
k Allah, fasklar topluluunu doru yola iletmez. (Mnkn, 63/6) buyurmaktadr.
194
MSLMAN AFFEDC VE
HOGRL OLMALIDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
_, | .t -

_ .

|t

. .

. -
Sen af yolunu tut, iyilii emret, cahillerden yz evir. (Arf, 7/199)
Af, kastl veya kastsz olarak ktlk ve hakszlk eden, su veya gnah ileyen
birini balama, cezalandrmaktan vazgeme anlamna gelen bir ahlak terimi olup
slamn mminlerde bulunmasn istedii nemli erdemlerden biridir. Allah (c.c)n
en gzel isimlerinden (Esma-i Hsna) biri de; kullarnn gnahlarn balayan
(Afv)dr. Nitekim Kuran- Kerimde; Kukusuz Allah afvdr, gafurdur (affecidir,
balaycdr). (Hac, 22/60) buyrulmutur. Ayrca, Kuran- Kerimde Allah Tealnn
en ok tekrarlanan isimlerinin banda Onun balayc ismi gelmekte olup kfr
ve irkin dndaki gnahlar diledii kimseden balayaca bildirilmektedir (Nis,
4/48).
Hogr ise, bir kimsenin kendisine ktlk edene aldrmamas, ondan yz e-
virmesi, onu ho grp balamas anlamna gelir; yet ve hadislerde ounlukla af
kelimesiyle birlikte kullanlr.
Mealini verdiimiz bu yette; Allah (c.c), Hz. Peygamber (s.a.s) aracl ile biz
mminlere, btn ilah dinlerin temel ahlak kural olan; affedicilik, iyilii
emretme ve cahillere aldrmama gibi prensipleri hatrlatarak bizlerin bu gzel va-
sarla i ie olmamz istemektedir. lgili ayette; insani ilikilerde kiinin kolayla-
trc olmas, su ve kusurlarn balayarak onlar affedip skntdan kurtarmas ve
onlara maddi-manevi yardmlarda bulunarak fedakrlk rnei sergilemesi, ksacas
hogrl olmas tlenmektedir.
Yaplan yanl harekete kar gsterilecek tepkilerin eitleri ok olmasna ra-
men, af yolunu semek, kmil insan olmann en nemli gstergelerinden biridir.
* dris BOZKURT
195
Aff setikten sonra, iyi olan emretme imknn da yakalayabiliriz. yette verilen
nc emir ise, cahillerden yz evirmektir. Bunun anlam, ktye bulamamak,
ktlere denk olmamak, onlarn seviyesine dmemektir. Cahil insanlar kt szler
sylerler, onlarn bu szleri mslmanlar asla etkilemez, onlar cahillerin seviye-
sine dmezler. nk nananlar, faydasz ilerden ve bo szlerden yz evirirler
(Mminn, 23/3).
Konumuzla ilgili olan bu ayet nazil olunca Hz. Peygamber (s.a.s), kendisine va-
hiy getiren Cebril (a.s)e bu ayetin aklamasn sorduunda Cebrail (a.s), Allah
Teal, sana hakszlk edeni balaman, sana vermeyene vermen ve seninle ilgisini kesen-
lerle ilgilenmeni emrediyor dedi (Alsi, RuhuI-Mani, 9/147).
Affetmek, iyilii emretmek ve cahillerden yz evirmek, slamn ahlak deer
ve eylemlerini oluturmaktadr. slam ahlaknn evrensel boyutta temel direini
oluturan bu emirler hepimiz tarafndan hayata geirildiinde nasl bir toplum olu-
aca da aikardr.
Cahiliye toplumunda ktl ktlkle karlamak genel bir anlay ve uygu-
lama idi. Bunun aksine davran, ounlukla zayk ve cizlik iareti sayldndan
insanlar affetmekten ziyade cezalandrma yolunu seerlerdi. Buna karlk Kuran-
Kerimde Allahn affedicilii eitli vesilelerle dile getirilerek affn ilh bir sfat ve
yksek bir meziyet olduu ortaya konmutur. Kuran- Kerime gre; Bir ktln
karl onun gibi (denk bir cezadr). Ama kim affeder ve aray dzeltirse onun mkfat
Allaha aittir (r, 42/40). Bu sebeple mslmanlar bu erdemi benimseyip uygula-
maya arlrken Onlar balasnlar, ho grsnler; Allahn sizi balamasn arzu
etmez misiniz! (Nr, 24/22) buyrulmutur.
Hogr ve affedicilik konusunda Hz. Muhammed (s.a.s) bizler iin en gzel
rnektir. Resl-i Ekremin ksa srede slam dinini tebli etmesindeki baars, onun
davranlarndaki incelie, yumuak kalpli olmasna balanm ve kendisine ba-
layc olmas tlenmitir (l-i mrn, 3/159). Bu sebeple af ve hogr, eitimin
vazgeilmez ilkeleri arasnda gsterilmi ve eitim metotlar bu ilkeler nda ge-
litirilmitir.
O halde, bizlere yakan, insani ilikilerimizin her safhasnda muhataplarmza
kolaylk gstermemiz; dinen bir saknca veya engel olmad srece hogrl olup
balamay det edinmemiz; insanlarn kusur ve ha talarn grmezlikten gelmemiz;
ktle ktlkle karlk vermememiz; eer kamu vicdann rahatsz edecek, hak-
lar inenecek, toplumun zararlaryla so nulanacak bir durum yoksa suluyu affet-
memiz, toplayc, bartrc ve birletirici olmamz, kardelik balarmz gelitirme-
miz, kin ve fkemizi yattrp bu gzel has letleri kendimize iar edinmemizdir.
196
MSLMAN, YOKSULLUK KORKUSUYLA
OCUKLARINI LDREMEZ*

,,

-

_ . -

, .

,
,

: t

: , ,

| .

:t

, ,

. _ -.

, . - ,

:

;

|.

..

;
Yoksulluk korkusuyla ocuklarnz ldrmeyin. Onlar da, sizi de biz
rzklandrrz. Onlar ldrmek gerekten byk bir gnahtr. (sr, 17/31)
nsann gelecek endiesi ve fazla tketim ierisinde bulunmas, dnyaya ar ba-
lanmas, kendisine birtakm korkular retmesine sebep olmaktadr. Sahip olduu
imknlar bakasyla paylamak istememesi, onu kendisinden bakalarna adeta hayat
hakk tanmamaya gtrmektedir. te ayette de ifade edilen fakirlik korkusuyla kii-
nin en sevdii ocuunu ldrmesinin temelinde bu duygunun yatt sylenebilir.
Kuran- Kerim rzkmzn Allah tarafndan garanti edilmi olduunu beyan
etmektedir. Hibir canl bakasnn rzkna engel olamayaca gibi kendi rzknn
azalmasna da sebep olamaz. nk onu taksim eden yce Yaratcdr. Hibir can-
lnn lm gereklemedike rzknn bitmeyecei de zaten kutsi hadiste belirtil-
mitir (Kenzul-Umml, IV, 23). Buna gre ocuklar yoksulluk endiesiyle ldrmek
hem Allahn kaderine aykr davranmak hem de tevekkl anlayndan sapmadr.
Bu bakmdan ayette de buyurulduu gibi, o ocuklarn da onlar ldren kiilerin
de rzknn Allah tarafndan verildii vurgulanmaktadr. Hatta ayette rzk endiesiyle
ldrlen ocuklarn rzklarnn garanti edildii (Enm, 6/151) grlmektedir. Buna
gre onlar ldrmenin byk bir gnah olduu belirtilmektedir.
Dier taraftan sadece o ocuklarn deil, yeryznde bulunan btn yaratklarn
rzknn Allah tarafndan verildii (Hd, 11/6), gkte bile rzkmzn olduu haber
verilmektedir (Zriyt, 51/22). Bu bakmdan geim korkusuyla ocuklarn hayatna
kylmas byk gnah kabul edilmitir. Hatta masum ocuklar ldrmenin gnah
olduu ve kyamet gnnde ldrlen ocuklarn hangi sularndan dolay ldrl-
dnn sorulaca ayette aka beyan edilmektedir (Tekvr, 81/8-9).
* Dr. Ercan ESER
197
Kuran- Kerimde yine, beyinsizlikleri yznden bilgisizce ocuklarn ldren-
lerin byk hsrana urayacaklar haber verildii (Enm, 6/140), hatta kadnlarla ya-
plan beyatlarda da ocuklarn ldrmemeleri artnn koulduu bildirilmektedir
(Saff, 61/12).
Peygamberimize en byk gnahlar hakknda sorulunca bunlar arasnda ken-
disiyle beraber yemek yer, rzkn paylar korkusuyla kiinin ocuunu ldrmesi
hususunu sayd rivayet edilmektedir (Mslim, man, 86). Hz. Peygamberimiz (s.a.s)
bir yere gnderdii ordu veya seriye komutanna ocuklar ldrmemelerini emre-
derdi (Mslim, Cihad, 3).
Cahiliyye dneminde Araplar zellikle kz ocuklarn, alp kazanmadklar,
savalara katlamayp dmana kar kabilelerini koruyamadklar, dengi bir kimse
ile evlenmemeleri durumunda kendi aile itibarlarn drmelerinden utan duy-
duklarndan dolay onlar ldryorlard. te kendisine kz ocuu olduu haberi
verilen kiinin o akn hlini Kuran- Kerim yle anlatyor:
Onlardan biri, kz ile mjdelendii zaman ii fke ile dolarak yz simsiyah kesilir.
Kendisine verilen kt mjde (!) yznden halktan gizlenir. imdi onu, aalanm olarak
yannda tutacak m, yoksa topraa m gmecek? Bak, ne kt hkm veriyorlar. (Nahl,
16/58-59)
Cahiliyye dneminde ocuk ldrme ok yaygnd. Geimleri zor olur diye kz
ocuklarna mirastan pay vermiyorlar ve onlar ldryorlard. Cenab- Hakk da
zellikle onlar mirasta hak sahibi yapt. O bakmdan ocuklarnz ldrmeyin,
diye ayet (sr, 17/31) nazil oldu.
slamdan nce gller zayar eziyor, kadnlara ikence ve hakaret ediliyor
ve hibir hak tannmyordu. ocuklara ve zellikle de kz ocuklarna hayat hakk
verilmiyordu. slam, adaleti gerekletirerek insan olarak herkesin yaamn garanti
altna ald. Rzkn Allah tarafndan taksim edildiini vurgulad. Yiyeceklerle ilgili d-
zenleme yetkisinin Allaha ait olduunu, bize hayat ve nimet veren Cenab- Hakkn
bizden sonrakilere de saysz nimetler vereceini bildirdi.
Buna gre ocuklar ldrerek alk tehlikesini nlemeye almann yanl bir
yol olduu ortaya kmaktadr. Zira nfusun art ile yeryzndeki besin kaynakla-
rnn azalacan iddia ederek nfus planlamas yapanlarn bile yanldklar anlal-
maktadr. nk gnmzde besin kaynaklarnn nfusun artna oranla daha faz-
la artt yaam standartlarnn ykseldii aka grlmektedir. Burada nemli olan
bu kaynaklarn herkesin istifade edebilecei ekilde paylamnn salanmasdr.
198

MSLMANLARIN UYANIK OLMASI GEREKR*

,,

-

_ . -

, .

t .

_ t . _

| .

, ., t , .

.| , -

| _

,.

- ., _ .

.| _ .

t .

-,

_ .

.|

, | ,, t ,,

.

.

.,|

; _ _ . . _

| .

t , .

| _

. , - . . -

,.

;t

| .

. -

_,
nsanlardan ylesi de vardr ki, dnya hayatna ilikin szleri senin houna
gider. Bir de kalbindekine (Sznn zne uyduuna) Allah ahit tutar.
Hlbuki o dmanlkta en amansz olandr. O, (senin yanndan) ayrlnca
yeryznde bozgunculuk yapmaa, ekin ve nesli yok etmee alr. Allah
ise bozgunculuu sevmez. Ona Allahtan kork denildii zaman gururu onu
daha da gnaha srkler. Artk bylesinin hakkndan cehennem gelir. O ne
kt yataktr. (Bakara, 2/204-206)
Mslman, hsn zan sahibi insandr. Zira o, herkesi kendisi gibi iyi niyetli ola-
rak grr. Toplumdaki bozulmalardan ve tuzaklardan fazla haberdar deildir. O, in-
sanlarn beyanlarn asl kabul eder, art niyet aramaz. Her gl samimi bilir. Ama
hayat her zaman Mslmann inand gibi deildir. Hayat bazen hile ve tuzaklarla
doludur. yi insanlarn yannda kt insanlarda vardr.
demin karsnda blisin durumunu gz nne alalm. blis, dem ile Havvay
Rabbiniz size bu aac ancak, melek olmayasnz, ya da (cennette) ebed kalacaklardan
olmayasnz diye yasaklad. (Arf, 7/20) diye gya onlara iyilik ediyormu gibi tuza-
a drm, hatta onlar ikna edebilmek iin Allahn adn bile istismar ederek
yemin etmitir (Arf, 7/21). Bu olay sonucunda dem ile Havva bir anlk gaetle-
rinin cezasn Cennetten yeryzne indirilerek demilerdir (Arf, 7/24). Bu konu
zerinde ciddiyetle durulmaldr. Hayatta her zaman demler ve Havvalar yoktur.
Karlarnda onlara irin gzkerek, onlarn iyi duygularn istismar eden ve emeline
* Mehmet KAPUKAYA
199
ulamak iin Allahn adn, Allah rzas iin szn kullanarak hedene ilerleyen
ve frsatn bulunca da zehirini kusan, bozgunculuk yapan, ekonomik deerleri ken-
di karlar uruna kullanan, insan neslini deerlerinden uzaklatrarak, Allah ile
Peygamber ile balarn kesen, ikiyzl, maskeli, insan klna brnm yaratklar
da vardr. Bunlar, Peygamberimizin zamannda deiik bir kla brnerek Kuran
ifadesiyle mnafklar olarak ortaya ktlar. Onlara soracak olursanz iman etmi-
lerdi. Ama Kuran, onlarn maskelerini indirdi, onlar deifre etti:
man edenlerle karlatklar zaman, nandk derler. Fakat eytanlaryla (mnafk
dostlaryla) yalnz kaldklar zaman, phesiz, biz sizinle beraberiz. Biz ancak onlarla
alay ediyoruz derler. (Bakara, 2/14)
Bu ikiyzl insanlar, en zor anlarda, savalarda Peygamberimizi yalnz braktlar,
ordudan katlar, Mslmanlarn morallerini bozmak iin Bu konuda bizim elimizde
bir ey olsayd burada ldrlmezdik. (l-i mran, 3/154) diyerek Mslmanlar sava
meydanndan kamaya tevik ettiler; fakat bir menfaat grdklerinde de Kurann
beyan ettii zere herkesten nce menfaat elde etmeye kotular:
Onlar sizi gzetleyip duran kimselerdir. Eer Allah tarafndan size bir fetih (zafer)
nasip olursa, Biz sizinle beraber deil miydik? derler. (Nis, 4/141)
Kt insanlar olarak nitelendireceimiz insanlar, ihtiraslar uruna her eyi ya-
parlar. Onlar iin, insanlarn a ak kalmalar, yerlerinden yurtlarndan edilmeleri,
bombalarla yerle bir edilmeleri, speklasyonlar sonucunda bir anda her eylerini
kaybetmeleri nem arz etmez. Yeter ki, onlarn bencil duygular tatmin olsun, yeter
ki hkimiyet ve kontrol onlarda olsun.
Mslman sadece ibadet etmekle mkellef deildir. O yeryznn slah iin a-
lacak ve Yere muhakkak benim iyi kullarm varis olacaktr. (Enbiya, 21/105) ferman-
ilahisini gerekletirmek iin zerine deni yapacaktr.
Mslman uyank olacak, sadece kendisini deil, tm insanlarn refahn d-
necek, dostunu dmann, lkesinin, milletinin dostlarn ve dmanlarn iyi tan-
yacak, daima teyakkuz hlinde bulunacak, ufuk sahibi olacak, hadiselerin nnde
yuvarlanmayacak, gran deil aktr olacak; sezgi gcne sahip olacak, yabanc
lkeler iin duyduumuz gelecek 30-40 yln planlarn yapyorlar sznn de
nne geerek daha uzun yllarn planlamasn yapacak, olaylardan ders karacak,
oyuna gelmeyecek; bir defa oyuna getirilmi olsa bile, ikinci defa ayn oyuna gelme-
yecektir. Peygamberimizin u sz ne kadar manidardr:
Mmin, bir ylan deliinden iki defa srlmaz. (Buhr, Edeb, 83)
200
NAMAZI ZRSZ TERK EDENLERN
AKIBETLER*

,,

-

_ . -

, .

,
,

_,

| . .

| _ .

,. ,

|t

. . _ ,

| . t .

_, .

- .

_ .

t ..,

. - _
t ., .

. -

_,

.|

:. t

_,

.

t -

| _ . -. t

_, : . .

| , .

L.

,.

_, . t

.|

.t

. . , , .

. .. t .

_, . ,

|
Onlar cennetlerdedirler. Birbirlerine sulular hakknda sorular sorarlar
ve dnp onlara yle derler: Sizi Sekara (cehenneme) ne soktu? Onlar
yle derler: Biz namaz klanlardan deildik. Yoksula yedirmezdik. Batla
dalanlarla birlikte biz de dalardk. Ceza gnn de yalanlyorduk. Nihayet
lm bize gelip att. Artk efaatilerin efaati onlara fayda vermez.
(Mddessir, 74/40-48)
Bu ayetlerde kiinin cehenneme girmesine sebep olan baz gnahlar sralan-
maktadr. Bunlarn banda da namaz zrsz terk etme gnah gelmektedir. Na-
maz klmak nemli bir ibadet olduu iin terk edilmesi de byk gnahtr. Allah
Tel, yle buyurmutur:
Onlardan (peygamber ve salih kimselerden) sonra yerlerine yle bir nesil geldi ki namaz
zayi ettiler ve ehvetlerine uydular. Bunlar, cehenneme atlacaklardr. (Meryem, 19/59)
Peygamberimiz (s.a.s) de namazn nemi hakknda yle buyurmutur:
man ile kfr arasndaki fark namaz terk etmektir. (Tirmiz, man, 9)
Kulun kyamet gn, Allah haklarndan ilk hesaba ekilecei ameli namaz, kul
haklarndan ise dkt kandr. Peygamberimiz (s.a.s) yle buyurmutur:
Kyamet gnnde kulun hesaba ekilecei ilk ameli onun namazdr. Eer namaz
dzgn olursa, ii iyi gider ve kazanl kar. Namaz dzgn olmazsa, kaybeder ve za-
rarl kar. ayet farzlarndan bir ey noksan karsa, Azz ve Cell olan Rabbi:
Kulumun nle namazlar var m, baknz? der. Farzlarn eksii nalelerle tamam-
lanr. Sonra dier amellerinden de bu ekilde hesaba ekilir. (Tirmiz, Mevkt, 188)
* Tahir TURAL
201
Dier bir hadislerinde ise, Allah, be vakit namaz (kullarna) farz klmtr. Kim
abdesti gzelce alr, be vakit namaz vaktinde klar, rkunu, secdesini ve husunu tam
yaparsa, bu kimseye Allahn onu balayaca (ve cennete koyacana) dair ahdi (sz)
vardr. Namazlarn klmayan kimseye ise Allahn bir sz yoktur. Dilerse onu balar
(ve cennetine koyar), dilerse ona azap eder. (Eb Dvd, Salt, 9; bn Mce, Salt, 94)
buyurmutur.
Meleklerin, Allahn huzurunda lehimizde ahitlik yapmalar iin de namaz
klmamz gerekmektedir:
Birtakm melekler geceleyin, dier birtakm da gndz vakti birbiri ardnca gelip
sizin aranzda bulunurlar. Onlar sabah namaz ile ikindi namaznda bir araya gelirler.
Geceleyin aranzda kalm olanlar Allahn huzuruna karlar. Allah Tel, kullarnn
hlini ok iyi bildii halde, meleklere:
Kullarm ne halde braktnz? diye sorar. Melekler:
Onlar namaz klarken braktk; yanlarna da namaz klarken varmtk, derler.
(Buhr, Mevkt, 16)
Bir kutsi hadiste Allah Teala yle buyuruyor:
mmetine be vakit namaz farz kldm. Katmda da bir ahd (sz) yazdm ki, na-
mazlarn vaktinde, doru olarak klan cennete koyacam. Be vakit namaz kasten ve
mazeretsiz terk eden iin benim bir ahdim veya szm yoktur. (bn Mce, kametus-Salat,
1403)
Namaz, ok nemli bir ibadet olduu iin, namaz klmayann imandan yoksun
olarak lmesi gibi bir tehlike sz konusudur. nk namaz klmamak, iman za-
yndan ileri gelir. mann kuvvetli olmasnn alameti, dinimizin emirlerine se-
verek ve isteyerek uymak ve ibadetleri bir yk olarak grmemektir. Nitekim Allah
Tel yle buyurmutur:
Sabrederek ve namaz klarak (Allahtan) yardm dileyin. phesiz namaz, Allaha
derinden sayg duyanlardan bakasna ar gelir. (Bakara, 2/45)
Hadis-i erifte, Nasl yaarsanz yle lrsnz. Nasl lrseniz yle dirilirsiniz!
(Mslim, Cennet, 83-84) buyurulmutur.
Namaz dinimizde o kadar nemli bir ibadettir ki, lm ve akl dengeyi yitirme
hli dnda terk edilmesine asla izin verilmemitir. Bu nedenle de normal artlar-
da namaz eda edemeyecek olanlara, durumlarna gre klma ruhsat verilmi ve
bu grevin yerine getirilmesi iin dinimiz her trl kolayl salamtr. yle ki,
su bulamayanlar, teyemmm ederek (Mide, 5/6), sava hlinde olanlar, glerinin
yettii ekilde (Nis, 4/102), ayakta durmaya gleri yetmeyen hasta ve zrller
oturarak, buna da gleri yetmeyenler, yatarak ma ile namazlarn klabilirler (l-i
mran, 3/191).
202
NAMUSLU KADINLARA
FTRA ATMAKTAN SAKINMAK*

,,

-

_ . -

, .

. . , ,

-

; t , .

.| _ . .

| t . . .

|

t x

| t . . - .

, _,

.

| . ., .t

: t .

, , ,

| -

,,

. ,

, ,. .

.

, ,

| .

. , .. ,

,, L .
ffetli ve (haklarnda uydurulan ktlklerden) habersiz mmin kadnlara
zina isnat edenler, gerekten dnya ve ahirette lanetlenmilerdir. lemi
olduklar gnahtan dolay dillerinin, ellerinin ve ayaklarnn kendi
aleyhlerine ahitlik edecekleri gnde onlara ok byk bir azap vardr.
(Nr, 24/23-24)
Ahlak bakmdan temiz bir hayat yaama gayreti iinde olan insanlar bazen ifti-
raya maruz kalabilmektedir. Maalesef gnmzde aslsz iftiralar yznden pek ok
masum insann karalandna ahit olmaktayz. Bylece kiiler ilemedikleri bir su-
tan, yapmadklar bir iten dolay toplum nnde kk drlm olmaktadr.
ftirann her trls kt olmakla beraber, yukarda zikrettiimiz yet-i kerime-
de namuslu kadnlara dil uzatarak onlar karalayanlarn dnya ve ahirette lanetlen-
mi olduklar bildirilmekte, bunlar iin ahirette ok byk bir azabn olaca haber
verilmektedir.
Dinimiz iffet ve namus kavramna byk bir nem vermitir. Namus hem erkek
hem kadn iin geerli olan bir kavramdr. Kadn olsun, erkek olsun, insann ahlak
bakmdan sekin bir konuma gelebilmesi iin zinadan uzak durmas, akln, gn-
ln, gzn ve tm azalarn haramdan uzak tutmas gerekmektedir. Bir insana
zina ya da fuhu sulamasnda bulunmak byk zararlara yol aar. Hi kimsenin
bir bakasnn iffeti ve namusu hakknda ileri geri konumaya hakk yoktur. Sevgili
Peygamberimiz, hibir eyden habersiz masum bir kadna zina iftirasnda bulun-
may insan mahveden yedi ktlk arasnda saymaktadr (Buhr, Vesy, 2766). n-
* Do. Dr. Soner GNDZZ
203
sann mahvna yol aan dier alt ktln Allaha irk komak, by yapmak,
adam ldrmek, faiz yemek, yetimin maln yemek, savatan kamak gibi sular
olduunu dikkate aldmzda masum kadnlara yaplm bir iftirann ne korkun
bir i olduu daha iyi anlalacaktr.
Kuran bize bilmediimiz bir eyin ardna dmememizi tlemektedir (sr,
17/36). Nitekim mminlerin annesi Hz. ienin byle bir iftiraya maruz kaldn
Kuran haber vererek, ellerinde hibir delil olmadan bu iftiraya inananlarn Allah in-
dinde yalanclardan olduunu belirtmitir (Nr, 24/11-16). Yine Kuranda iffetinden
vgyle bahsedilen, kadnln ve anneliin iftihar, iffet timsali Hz. Meryem dahi,
Hz. say Allahn bir mucizesi olarak babasz dnyaya getirdiinde zina etmekle
sulanmt (Nis, 4/156). Bu itibarla bir mslmann, herhangi bir hadise hakknda,
hele bu hadise insann namus ve ereyle ilgiliyse olayn i yzn aratrmadan
hkm vermesi gnahtr, bir mslmana asla yakmayan bir tavrdr. Hakknda
ileri geri konuulan bir kimsenin, Hz. Meryem veya Hz. ie gibi bir iftiraya uram
olmad ne malumdur?
Hz. ie ki, Peygamberimizin tertemiz ei, mminlerin annesi, Ben Mustalk
savanda drd kolyeyi bulmak iin ordunun biraz gerisinde kalmt. Arka-
dan gelen sahabi Safvn b. Muattal onu deveye bindirmi, Peygamberin emaneti-
ni, mminlerin annesini orduya yetitirmiti. Fakat mnafklarn lideri Abdullah b.
bey, Hz. ieye iftira atmak iin bu olay frsat bilmi ve maalesef baz mminler
de ona kanmlard (bn Hiam, es-Sre, II, 298).
Kadnlara ynelik iftiralar ve dedikodular, kadnlar, elerini, ocuklarn, yakn-
larn ve bir insan olarak herkesi rencide etmekte, yuvalar ykmakta, arkada gz
yal ocuklar brakmaktadr. Ksaca iftiralar ou zaman telasi imknsz sosyal
bunalmlara neden olmaktadr.
Bilelim ki, iddiasn ispat edememesi durumunda toplum tarafndan knanmas
gereken asl kii, iftiracnn kendisidir. ftiraya urayan kadn dnya hayatnda ok
zarar grebilir, fakat asl zarar ve ziyanda olan, iftiracdr. Haksz yere bir kadn in-
citen kii, cehenneme yuvarlanacak ve Allahn lanetine urayacaktr (Nr, 24/23-24).
Allahn lanetinden daha byk bir azap var mdr?
O halde, sylediimiz szlere dikkat edelim, insanlar incitmeyelim. Kzlarmz,
kz kardelerimiz, annelerimiz ve teyzelerimiz durumunda olan hanmlara kar ge-
reken saygy gsterelim.
204
NEFS MUHASEBES*

,,

-

_ . -

, .

| . .. t .

. -

. x| , .

t . _

..

L ..

. . .

_,

.

| t ,

t,
t - .

. .,

.

.t

| , .

, , .

. .

, ,, . .

. .. _,

.

|t

: .

:.

| , .

. -

| t - .

. -

| t - .

.|
Ey iman edenler! Allaha kar gelmekten saknn ve herkes, yarn iin
nceden ne gndermi olduuna baksn. Allaha kar gelmekten saknn.
phesiz Allah, yaptklarnzdan hakkyla haberdardr. Allah unutan
ve bu yzden Allahn da kendilerine kendilerini unutturduu kimseler
gibi olmayn. te onlar fask kimselerin ta kendileridir. Cehennemliklerle
cennetlikler bir olmaz. Cennetlikler kurtulua erenlerin ta kendileridir.
(Har, 59/18-20)
Yce kitabmz Kuran, Cebrail (a.s) vastasyla Hz. Muhammed (s.a.s)e gnde-
rilen bir kitaptr. Ayetler, konuma slubuyla Peygamberimize gnderilmi ve onun
talimatyla vahiy katiplerince yazya aktarlmtr. Ayetlerdeki hitaplara baktmzda
Peygamberimize hitaben De ki, Ey nebi, Sana soruyorlar, de ki cmleleri ile
Ey nsanlar, Ey man edenler, Ey Krler, Ey Ehl-i kitap tarznda genel hitap-
lar grmekteyiz. Byle farkl hitaplarn pek ok hikmeti bulunmaktadr.
Mezkur ayette zel olarak inananlara Ey iman edenler hitabnn muhtevas he-
pimizi kapsamaktadr. Bu hitapta inananlar esas alnm olup; kadn, erkek cinsiyet
farkll olmad gibi dil, rk, renk v.b. faktrler de bulunmamaktadr. Yce dinimi-
zin evrensel oluu ve nefs muhasebesinin hepimize gerektii anlalmaktadr. Mezkur
ayet ve meallerinde, imanlarmzn gerei nes muhasebesi yapmaya arlmakta,
Allah unuttuklar iin kt kbete dur olanlarn durumuna dmememiz konu-
sunda da uyarlmaktayz. Zira bu dnyada insan olarak dilediimiz yolu seme z-
grlmz bulunmakta, akl ve irademizle yaptklarmzn hesabn da vereceimiz
hatrlatlmaktadr. Akbet olarak da cennet ve cehennemden bahsedilmektedir.
* Dr. Hamdi TEKEL
205
Yce Yaratcmz bizlere deer vererek irade ve akl nimetleri bahetmi, kitap
ve peygamber gndererek ilah vahye muhatap kabul etmitir. Davranlarmzdan
da haberdar olmasna ramen bizi ikaz ederek kendi yoluna davet etmektedir. Hz.
Peygamber (s.a.s)in tavsiyeleri dorultusunda bu ayetleri dzenli olarak sabah ve
akam namazlarmzdan sonra okumaya alrz. Okuduumuz bu ayetleri dn-
memiz ve ibret almamz son derece faydal olacaktr. Zira bu ayetlerin devamnda
dnp ibret almazsak, yce Allah ayet biz bu Kuran bir dan zerine in-
dirmi olsaydk onu Allah korkusundan titremi ve parampara olmu grrdn
ikazyla dikkatimizi ekmektedir.
Gnmz insan olarak kendimizi gvende hissedebilmek iin en son tekno-
lojiler ile retilen kamera sistemleriyle sevdiimiz deerli eyalarmz, evimizi, i-
yerimizi, vatanmz ve devletimizi korumaya almaktayz. Yce Allah ise aletlere
ihtiya duymadan bizleri takip ettiini asrlar ncesinden haber vermektedir. Bu
nedenle her nefesimizin, her anmzn kayt ve kontrol altnda olduunu unutma-
dan, hesaba ekilmeden nce kendimizi hesaba ekelim, nefs muhasebemizi yapa-
lm. Bu balamda nefs ve nefes kelimelerini de birlikte dnelim. Her iki anlamn
insan zerindeki hayatiyetini unutmayalm.
18. ayette geen ve yarn anlamna gelen gad kelimesi Kuran- Kerimin
farkl ayetlerinde farkl anlamlarda kullanlmakla beraber yarn iin manasnda
kullanld tek yet budur (Kuran Yolu, V/228-230).
amzda vaktin nemi gemie kyasla daha iyi anlalmakla birlikte, yeterin-
ce ve hakkyla zamann idrak edildiini syleyemeyiz. Bu balamda S ibnl-
vakttir yani vaktin ocuudur denilir. Ancak bu sz Arap ataszndeki mazi
geip gitmitir, istikbl ise gaiptir, insan iin bulunduu an vardr balamnda
deerlendirmeliyiz. Aksi takdirde gnn gn eden eyyamc bir yaklam veya bir
lokma bir hrka anlayyla dnyaya srt eviren zht hayat anlalmamaldr. Ger-
ek mmin dnya iin ahiretini, ahiret iin de dnyay terk etmeyendir.
Mslman olarak Kurann btnn kabul etmek ve hayatmza yn verirken
Kuran ahlakyla ahlaklanmamz gerekir. Zira Peygamberimizin ahlak Kurandr.
Gerek bireysel yaantmzda gerekse toplumsal konularda hayatmzn merkezine
Hz. merin ifadesiyle Bugn Allah iin ne yaptm? sorusunu oturtabilirsek gn-
lk muhasebe yapm oluruz. Aksi takdirde daha henz gencim veya u anda vak-
tim yok diye kendimizi aldatp, tembellik ve geveklik gsterirsek zararl karz.
Yaadmz srece yarn endiesi ile sorumluluumuzu hatrlamal, uzun ve
zor olan ahiret yolculuu azn dnyada hazrlamalyz.
206
NEFS TEZKYES NEMLDR*

,,

-

_ . -

, .

t ,,

. _ . t -

t ,,

: _ . _

t ,,

.. t . -

t , . ,

t ,,

. t .

..
Nefse ve onu dzgn bir biimde ekillendirip ahenk verip ona ktl
(seme yeteneini) ve takvasn (ktlkten saknma yeteneini) ilham
edene andolsun ki, nefsini arndran kurtulua ermitir. Onu ktlklere
gmp kirleten kimse de ziyana uramtr. (ems, 91/7-10)
Nes, insandaki ehvet ve gazap kuvvetlerinin topland, errin kayna ve kt
huylarn temeli olarak bilinmektedir. Ruhun akl, nefsin heva ve arzu, bedenin de duyu
sfatlar vardr. Kuran- Kerime baktmz zaman nefsin deiik anlamlarda kullanld-
n gryoruz. Ancak nes daha ok insana vesvese veren (Kf, 50/16); ktl emre-
dici duygu, arzu ve istek anlamnda kullanlmtr (Yusuf, 12/53; Nzit, 79/40; ems, 91/7).
Bundan dolay olsa gerek Allah, nefsi kt sfatlardan arndrp iyi sfatlarla ssleyenleri
kurtulua erenler olarak vasandrm (Al, 87/14; ems, 91/9), bunun gereklemesi iin
de onunla mcahede yaplmasn tavsiye etmitir (Ankebt, 29/69).
Kutsal Kitabmzda nefsin be derecesinden bahsedilmektedir. Bunlar, emmre,
levvme, mlhime, mutmainne, rdiye eklinde beyan edilmektedir. slam limleri
zellikle de sulerin bu yzden nesle mcadele konusunda kullar eitmeye byk
nem verdiklerini, onu terbiye ve tezkiye hususunda olduka gayretli olduklarn
gryoruz. Hatta bu konuda slam geleneinde ok sayda eserler kaleme alnmtr.
slam bilginleri nes terbiyesinin beden terbiyesinden daha fazla gayret ve mca-
hede istediini belirtmektedirler. nk kendisiyle srekli mcadele istenen nefsin
birok kt sfatlar vardr. Bunlar arasnda aldatma, hile, haset, kt zan besleme,
hrs, cimrilik gibi hususlar saymak mmkndr. te btn bunlar, zamannda
dizginlenemez ise insan yoldan sapmakla kar karya kalabilmektedir. Buna kar
* Do. Dr. mer YILMAZ
207
nefsini terbiye, tezkiye ve tasye eden kii ise Allaha yaknlkta daha abuk mesafe
almaktadr.
XIII. yzylda yaayan Kaside-i Brde melli mam- Busiri de nefsi st emen
ocua benzetmektedir. Busiri, onun arzu ve isteklerine bir snr konulmas gerek-
tiini tavsiye etmektedir. Ona gre eer nes her istediini elde ederse maracak,
bylece insana tahakkm etmeye balayacaktr. Bu bakmdan onu zamannda diz-
ginlemek gerekir.
Btn bunlarla birlikte nefsine hkim olamayan kii eer gnah ukuruna d-
m ise bunda srar etmemeli ve mitsizlie de kaplmamaldr. Zira insann suu ve
gnah ne kadar ok olursa olsun Allahn rahmeti, af ve balamas bundan daha
fazladr. Nitekim Kitabmzda bu durum u ayetle net bir ekilde beyan edilmektedir:
De ki: Ey kendilerinin aleyhine ar giden kullarm! Allahn rahmetinden midinizi
kesmeyin. phesiz Allah btn gnahlar affeder. nk O, ok balayandr, ok mer-
hamet edendir. (Zmer, 39/53)
O halde hepimiz dnyann geiciliini fark edip nefsimizin ehvetlerini dizgin-
lemeliyiz. Ancak byle davranld takdirde ahirette kurtuluumuz gereklemi
olacaktr. Nefsimizi aklmza deil, aklmz nefsimize hkim klmak zorundayz.
Eer buna ramen nefsin arzularna yenik dersek bu defa da Allahn rahmetini
isteyip, tvbe ve istifar edip bunu tela etmeliyiz. Nefsin bizi doru yoldan eviren
etkenlerden biri olduunu asla aklmzdan karmamalyz.
208
NEFSMZN ALDATMASINA KARI
ALLAHA SIINALIM*

,,

-

_ . -

, .

,
,,

-

. _

, ,

- t .

.|t

, t

.

; _

.|

_

.

..

t .
Ben nefsimi temize karmam, nk Rabbimin merhamet ettii hari,
nefis ar derecede ktl emreder. phesiz Rabbim ok balayandr,
ok merhamet edendir, dedi. (Ysuf, 12/53)
Hz. Yusuf, kraln karsnda susuzluunu ispat edip kendini temize karmt.
Vezirin kars da Yusufun masum olduunu, asl sulunun kendisi olduunu itiraf
etmiti. Ancak bununla beraber, Yusuf Allahn yardm olmasayd nefsine yenik d-
ebileceini sylemiti. te bu yet, bizi durmadan ktle srklemeye alan
nes tehlikesinden bahsetmektedir. Bize grnmeyen dmanmz ne kadar tehli-
keli ise byle bir nes de o derece tehlike arz etmektedir. nk o, karmza kp
bize ktlk etmek isteyen herhangi bir dman deildir ki, ziksel bir mdahaley-
le mukavemet edebilelim. Onun tehlikeli oluu, iimizden, kendi benliimizden -
kyor olmasndan kaynaklanmaktadr. Allahn Elisi Ysufa bulam olan bu sins
dmandan hangimiz emin olabiliriz acaba? Peki, bu tehlikeyi bertaraf etmemiz
mmkn deil midir? Elbette mmkndr. te bu yet, nefsin ktlne, aldat-
masna nasl kar koyabileceimiz hususunda bizlere rehberlik etmektedir.
Hepimiz birer nes sahibiyiz ve nefsimizin doal ihtiyalar vardr. Ancak bu
ihtiyalarmz gayrimeru yollarla gidermemeliyiz. rnein rzkmz alarak aln
terimizle kazanmaya almal, cinsel gereksinimlerimizi de ayn ekilde helal yol-
lardan yani evlenmek suretiyle karlama yoluna gitmeliyiz. Elbette zaman zaman
kar koymakta zorlandmz isteklerimiz, arzularmz vardr. Zaten iinde bulun-
duumuz imtihan gerei bu olacaktr da. u var ki, nefsimizin bu ihtiraslarna kar
koyabildiimiz lde onurumuzu korumu oluruz. Zra iffetli insan, iinde kt
arzularn uyanmad kimse deildir. Asl iffetli bu kt arzularla mcadele edip
onlara boyun emeyen kimsedir. Nitekim bir hadiste iinden kt bir i yapmay
geiren, fakat ona ynelmeyene Allah katnda sevap/ecir yazlaca belirtilmektedir
(Drim, Rikk, 70). te yandan sevgili Peygamberimiz (s.a.s) bir dier hadisinde
* Mahmut DEMR
209
nefsinin kt arzularna hkim olup lmden sonras iin alan kimseleri akll
davranmakla nitelerken, nefsinin her trl arzu ve isteklerine uyarak hayatn de-
vam ettirip Allahtan her eyi ve Cenneti isteyenlerin de aciz kimseler olduklarn
sylemektedir (Tirmiz, Sfatl-Kyme, 25). te doymak bilmeyen nefsimizin istekle-
rine hkim olabilmemiz dier bir deyile benliimizi saran kt arzularla mcadele
edebilmemiz ancak yce Yaratanmzn yardm ve ltfuyla mmkn olacaktr. Yusuf
Peygamberimiz de Allahn yardmyla nefsinin kt arzularndan kurtarabilmiti
kendisini. yle dua etmiti gzeller gzeli:
Ey Rabbim! Benim iin hapis, bu kadnlarn isteklerine boyun emekten daha hayrl-
dr. nk sen, onlarn tuzaklarn benden uzak tutmazsan, o zaman ben, onlarn ayart-
malarna kaplr ve (doru nedir, yanl nedir) seemeyen akn kimselerden olurum.
(Ysuf, 12/33)
Tpk Allahn Peygamberi Yusufun yapt gibi, bizler de Allahn yardm olma-
dan benliimizdeki kt duygularla mcadelede baarsz kalacamz itiraf etmek-
ten ekinmemeliyiz. Nitekim nes mcadelesinde zorluk yaayanlara, Ey Allahm!
Senin rahmetini umuyorum, bir an bile beni nefsime brakma (Ebu Davud, Edeb, 100-
101) dualarn tavsiye eden sevgili Peygamberimiz (s.a.s) de bu hususta yce Rabbi-
mizin yardmna muhta olduumuza dikkat ekmektedir.
phesiz ki benliimiz, hem iyi hem de kt duygulara eilimli bir tabiat zeri-
ne yaratlmtr (ems, 91/8). Bu tabiatnn bir gerei olarak nefsimizin zaman zaman
kt hislerin basks altnda kalmas kanlmazdr. Dnya mal ve mevki-makam
sevgisi veya ehev arzular her birimiz iin bir yere kadar doal ihtiyalardr. te
bu ihtiyalarmz, haram snrlarn aacak derecede hrsa dnmemelidir. Bunu
engellememiz zor olmakla birlikte mmkndr. rademiz, dier bir ifadeyle bireysel
mcadelemiz ve kararllmz bundan sonra kendini gsterecektir. Bizleri onur-
landracak ve yce Allahn rzasna nail klacak olan ite bu mcadele azmimizdir.
Rahmet Peygamberi (s.a.s) de nefsiyle mcadele eden kimsenin nemli bir cihatta
bulunduunu dile getirmitir (Ahmed b. Hanbel, el-Msned, VI, 21). Fakat nesle mca-
delemizdeki bu kararllmz, olumlu netice verdiinde, Sana gelen iyilik Allahtan-
dr. Bana gelen ktlk ise nefsindendir... (Nis, 4/79) ayetinde de ifade edildii gibi,
bunun Allahn ltfu ve merhametiyle olduunu asla unutmamalyz. Bu bilinle u
duay sk sk tekrarlamaya gayret edelim:
Allahm! Nefsime, ktlklere kar koyabilmesini nasip et ve onu gnahlardan
arndr, onu en iyi temizleyecek olan Sensin. Onun velisi ve dostu sensin Allahm!... (Nesa,
stize, 13)
210
NEFSN ARZUSUNU LAH EDNMEK*

,,

-

_ . -

, .

, : ,

| .

:. , .

, . ,

. -

_ . , ,

Kendi nefsinin arzusunu kendisine ilah edineni grdn m? Ona sen mi

vekil olacaksn? (Furkn, 25/43)
lah veya tanr kendisine ibadet, yani kulluk edilen eydir. Hak veya batl her
mabuda/ibadet edilene, ilah/tanr denir. Hak mabud ise sadece Allahtr. Heva da;
nefsin, akl ve din tarafndan yasaklanan kt arzulara kar olan eilimi demektir.
Bunun iin dinimizde emredilen ve yasaklanan hususlar karsnda kaytszlk gs-
terip kendi heva ve arzularmza uyarak eytan ve gayrimeru nefsan isteklerin pe-
ine dmek sz konusu yette hevay/arzular ilahlatrmak olarak zikredilmitir.
nsan dier varlklardan farkl klan, onun her trl davranlarna anlam kazan-
dran ve ilah emirler karsnda sorumlu klan akldr. Fakat akl, sadece bilinmesi
mmkn olan eyleri bilme ve anlama gc, iyiyi ktden ayrt etme kabiliyetidir.
Dinin kayna/temeli ise akl deil vahiydir.
Kuranda, biz mminlerden aklmz kullanarak hem kendi hevalarmza hem
de kr, zalim, Hak yoldan sapm ve kalpleri mhrlenmi kimselerin hevalar-
na uymamamz istenmitir. Bizleri yaratan, yaatan ve rzk veren yce Rabbimiz;
kendisine nasl inanacamz, kulluk grevlerimizi nasl yerine getireceimizi ve
sonsuz hayat nasl kazanacamz Kuran ve Peygamberimiz (s.a.s) araclyla bize
bildirmitir. Bu itibarla her konuda olduu gibi, nefsimizin arzu ve hevasn deil
de Allah nasl ilah edineceimizin ve Ona nasl kulluk edeceimizin ls iin de
yce kitabmz Kurana ve Peygamberimiz Muhammed Mustafa (s.a.s)nn snneti-
ne/yoluna bakmamz, anlamamz ve inanmamz gerekir.
yleyse Allahma ve Ondan gelene Onun istedii ekilde inandm. Allahn
Elisi Peygamberim Hz. Muhammed Mustafa (s.a.s)a ve ondan sahih olarak gelene
de onun istedii ekilde inandm diyerek bize gelenleri kaytsz artsz kabul et-
* Mustafa GNEY
211
memiz mmin olmamzn gereidir. Dolaysyla Allaha kul olmak da kendi arzu ve
isteklerimize gre deil, Onun koyduu llere gre olacaktr. nk bu lleri
koyma hak ve yetkisine sahip olan sadece Odur. Bizi yaratan Rabbimiz dnya-ahi-
ret mutluluunu nasl elde edeceimizi en iyi bilendir:
Yaratan bilmez mi hi? O, en gizli eyleri bilir, (her eyden) hakkyla haberdardr.
(Mlk, 67/14)
unu unutmayalm ki, Kuranda yer alan ne varsa ve bize Peygamberimiz
(s.a.s)den sahih olarak ne ulam ise hikmetini anlasak da anlamasak da hepsine
inanmamz ve gereini gcmz yettiince yerine getirmemiz temel grevimizdir.
Aklmz dinimizle birletirirsek duygu ve dncelerimizi iyiye, doruya, gzele,
tek kelimeyle meru izgiye ulatrm, yaratlanla yaratan arasndaki kulluk ve ilah-
lk irtibatn salam ve nefsimizin arzusunu ilah edinmi olmaktan kurtuluruz.
Ancak sadece arzu ve ihtiraslar, bedensel hazlar, geici istekleri ve menfaatleri dik-
kate alarak bir hayat srmek bunlar putlatrmak anlamna gelir. Bu durumdaki
kiileri Peygamberimiz (s.a.s) dhil kimsenin kurtaramayaca sz konusu yetin
sonunda vurgulanmaktadr:
Ona sen mi vekil olacaksn?
Yani ona vekil olamazsn, zerine vekil olup da kurtaramazsn.
212
NEFSMZE UYMAYALIM*

,,

-

_ . -

, .

t ,,

: _ . _

t ,,

.. t . -

t , . ,

t ,,

. t .

..
Nefse ve onu dzgn bir biimde ekillendirip ona ktlk duygusunu ve
takvasn (ktlkten saknma yeteneini) ilham edene andolsun ki, nefsini
arndran kurtulua ermitir. (ems, 91/7-9)
Yce Allah, bizleri yaratrken birok gzel hasletlerle sslemi, ayn zamanda
bir imtihan vesilesi olarak hrs, kin, nefret, haset gibi duygulara da yatkn klmtr.
Aklamasn yaptmz ems suresi 7, 8 ve 9. ayet-i kerimeleri bu gerei gayet
ak bir ekilde dile getirmektedir. Bu duygularn bizleri nerede, ne zaman ve ne
ekilde etki altna alaca belli deildir. Yine yce Yaratcnn hikmeti gerei insan,
hayatnn hemen her safhasnda kendini yanl yollara sevk edebilecek olan eytanla
kar karyadr.
Kuran- Kerimde insann apak dman olarak nitelenen eytan (Yasin, 36/60),
ou zaman dost suretinde ve gizlice yaklamaktadr. Bunun doal sonucu olarak
da bizler, bazen doruyu yanl, irkini gzel, batl hak grerek yanlabilmekteyiz.
Nitekim Kuran, ak bir dman olan eytann bu sinsi ve dmanca tavrn yle
ifade etmektedir:
Elbette onlara nlerinden, arkalarndan, salarndan, sollarndan sokulacam ve sen,
onlarn oklarn kredenlerden bulmayacaksn. (Arf, 7/17)
O halde hepimiz, nefsin ve eytann aldatmalarna kar daima dikkatli ve uyank
olmak zorundayz. eytann ilgi alanndaki insanlar ncelikle, herhangi bir megu-
liyeti bulunmayan, uyuuk ve tembel kiilerdir. Bo insan, her akntya kaplmaya
msait olup yanlgya ak yaar, dolaysyla da eytana frsat vermi olur. Bu sebeple
insan bo durmamal ve daima kendini zinde tutacak, gnahlara meyletmeye frsat
brakmayacak gzel ilere ynelmelidir.
* Dr. Seyid Ali TOPAL
213
Grld gibi insan, nefsin ya da eytann aldatmalarndan biriyle daima kar-
karyadr. Bundan korunabilmek iin ncelikle duygu ve dncelerimizde
Allahn rzasna muhalif bir yn bulunup bulunmadn srekli kontrol altnda
bulundurmalyz.
Hz. mere atfedilen Hesaba ekilmeden nce neslerinizi hesaba ekiniz sz
bu konuyu gayet zl bir biimde ifade etmektedir. Zaten bu ekilde kontroll hare-
ket etmedii srece, insann bir ekilde, nes veya eytann alarna taklp kalmas
ve daha sonra telasi mmkn olamayacak yanllara dmesi kanlmazdr. Ma-
rur davranp, hep kendinden emin olan ve dolaysyla kendini bu ynde kontrol
etme ihtiyac hissetmeyen kiilerin her an hataya debilecekleri aktr.
Kuran- Kerimde, eytann insan iin ak bir dman olduu beyan edilerek
yle buyrulmaktadr:
Eer eytandan gelen kt bir dnce seni drtecek olursa, hemen Allaha sn. n-
k O, hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. (Fussilet, 41/36)
Bu yet-i kerimede, eytandan Allaha snmamz tlenmektedir. Peygamber
Efendimiz (s.a.s) de, nes ve eytann, eitli kandrmalarndan korunmak iin Al-
lahm, talanm eytandan sana snrm (bn Huzeyme, 472) eklinde duasnda oldu-
u gibi, bizlere birok dua rnekleri sunmutur. Dualar, moral deerler asndan
irademize kuvvet verip bizim hayra ynelmemizi salayaca gibi, ayn zamanda
nes ve eytandan gelebilecek tehlikelere kar, dua vesilesiyle kazandmz manevi
g bizi muhafaza edecektir.
Yce Allah, bizleri toplum hlinde yaamaya msait bir varlk olarak yaratmtr.
Birok ihtiyalarmz nedeniyle bizler ancak toplum iinde yaayabiliriz. Bu nedenle
nefsimizin ve eytann aldatmalarndan kurtulmann bir yolu da gzel bir toplumda
yaamaktr. slam, cemaat/toplum hlinde yaamaya nem verir ve ibadetlere dam-
gasn vuracak ekilde buna vurgu yapar. yle ki, ibadetlerin cemaatle yaplmas
daima tavsiye edilen hatta emredilen bir husus iken, tek bamza namaz klarken
bile, yyke nabd ve iyyke nestan

(Fatiha, 1/5) Ancak Sana ibadet ederiz ve an-
cak Senden yardm bekleriz diyerek, cemaat ruhunu daima iimizde hissetmemizi
hedeer. Bylelikle Kuran ve snnet llerinde, mminin, gnlk ahsi ilerinden
ibadetlerine kadar her alanda cemaat n plana karlr, kendisine cemaat olmann
faydalar gsterilir ve hayatnn byk bir blm cemaatle irtibatlandrlr. Bu sa-
yede nefsin ve eytann aldatmalarna kar iyi bir korunma ve daha salkl bir din
hayat hedeenir.
214
NEFSN ARINDIRAN
KURTULUA ERER*

,,

-

_ . -

, .

| .

, , .

. _ . _

Arnan ve Rabbinin adn anp, namaz klan kimse mutlaka kurtulua erer.
(Al, 87/14-15)
Yce Allah insan yaratm, onu en gzel sfatlarla sslemitir ve onu dnyaya
gndermek suretiyle vazifesini de belirlemitir. Dnyay bir imtihan yeri olarak d-
zenleyen Allah Teala insann buradaki sorumluluunun ne olduunu belirtmi ve
onun nne bir de hedef koymutur. nsan sorumluluk bilinci ierisinde yaad
takdirde, dnyada ve ahirette mutlu olur. O halde insan, Allaha kul olduunun
farknda olmal ve ona gre bir yaant sergilemelidir. Aksi takdirde insann her an
hedenden sapma tehlikesi de vardr. nk insan yaratlnda iyilik ve ktl
yapabilecek kapasitede yaratlmtr.
Rabbimiz yukarda zikrettiimiz ayetlerde; ktlklerden uzaklap temizlenen-
lerin, kasvetten uzaklap Allah zikredenlerin ve onun iin namaz klp secdeye
kapananlarn hsrandan kurtulup kurtulua ereceklerini haber veriyor. imdi Rab-
bimizin biz kullarna olan yukardaki mesajn ksaca amaya alalm:
Ayette geen arnma (tezekka) kelimesi maddi ve manevi her trl kirden temiz-
lenmektir. Yce Allah, bize, yaratl gayemize uygun olarak yaamamz, ftrattan
ayrlmamamz neriyor. nk Rabbimiz bizi ftrat zere tertemiz yaratm ve bu
hlimizi korumamz istemitir. Peygamberimiz bu konuda yle buyurur:
Doan her ocuk slam ftrat zere doar. Sonra anne babas onu Yahudi, Hristiyan
ve Mecusi yapar. (Buhar, Ceniz 80; Mslim, Kader, 22)
Bu demektir ki her doan, tertemiz bir ftrat ve dini kabullenmeye yatkn bir
ekilde yaratlr. Eer o, bu hl zere braklacak olursa, ftratnn gereini yerine
* Dr. Sabri TRKMEN
215
getirecek ve baka bir eye iltifat etmeyecektir. nk bu dinin gzellii, insanlarn
yaratllarnda mevcuttur. Bundan yz evirmek ise ancak kuru taklit ya da insan-
larn ynlendirmesi ile gerekleir. Fakat bu, insann sonuna kadar kt kalaca
anlamna gelmez. Kulun Allaha tvbe etmesi, her yerde, her zaman mmkndr.
Kullarnn tvbesini kabul eden, ktlkleri affeden, yaptklarnz bilen, inanp
yararl iler ileyenlerin duasn kabul eden, ltfuyla onlarn ecrini arttran Odur...
(r, 42/25) ayeti bunu aka ortaya koymaktadr. Peygamber Efendimiz (s.a.s) de
insanlar tvbe edip gnahlardan arnmaya tevik ederek yle buyurmutur:
Btn insanlar hataldr; hatal insanlarn Allah katnda en makbul olanlar tvbe
edenleridir. (Tirmiz, Sfatul-Kyame, 15; bn Mce, Zhd, 37)
Rabbimiz kendisini anmamz, ona olan inancmz diri tutmamz tavsiye buyu-
rur. Bunu salamak iin onu daima anmalyz. Bunu davranlarmzda ve dilimizde
yanstabilmeliyiz. Ancak tten yeterince faydalanan, nefsini arndrmak suretiyle
her trl ktlkten alkoyan kimse bunu baarmtr.
Bizi yaratan Rabbimize inancmzn ve kulluumuzun gerei olarak namaz kl-
mal, onun iin secdeye kapanarak benliimizi krmal, samimi bir kalple Onun
huzuruna kabilmeliyiz. Klm olduumuz her namaz sanki son namazmz imi
gibi klabilirsek, bu bizi manevi olarak daha ok etkileyecek ve bu halet-i ruhiye
davranlarmza da yansyacaktr. Hakk verilerek klnan bir namaz en nemli arn-
ma sebeplerinden biridir. Namazn dzgnl hem bu dnyada bir arnma, hem
de ahiret hayatnda kurtulu sebebidir. Yce Allah bu konuda yle buyurur:
Namaz kl; muhakkak ki namaz hayszlktan ve fenalktan alkoyar. (Ankebt,
29/45)
Konumuzla ilgili ayetin banda zikredilen felaha ermitir sz, yce Allahn
bir mjdesidir. Rabbimiz, biz kullarn hayra ve iyiliklere tevik ediyor. Her akl sa-
hibinin emin olmak istedii ktlklerden uzaklap elde etmek istedii nimetlere
ulamann yolunu gsteriyor.
zetleyecek olursak arnmak; ncelikle batl inan ve dncelerden temizlen-
mektir. Allahn bilgisiyle donanmak, sorumluluklarmz yerine getirmektir. Dili-
mizde Allah anarak davranlarmzda Ona muhalefet etmemektir. Allaha kullu-
un sembol niteliinde olan namaz ile Allaha yaklamaktr. Onun huzuruna her
gn varabilmek ve bundan feyiz alabilmektir. te tm bu gzellikleri gerekletiren
insan felaha erer, huzura kavuur ve Allahn rzasna nail olur. Rabbim cmlemizi
bu nimetlere nail klsn.
216
NN VE NASIL KRETMELYZ?*

,,

-

_ . -

, .

_ . .

.,

. .

| _

. .

,.

: _

| ,

.,

; ,.

: . _

| ,

t.

., . -

_ . x

t., . -

; _ _ . ,. .

:.
Hani Rabbiniz yle duyurmutu: Andolsun, eer krederseniz elbette
size nimetimi artrrm. Eer nankrlk ederseniz hi phesiz azabm
ok iddetlidir. Musa yle dedi: Siz ve yeryznde bulunanlar, hepiniz
nankrlk etseniz de gerek u ki, Allah her bakmdan snrsz zengindir,
vgye layk olandr. (brahim, 14/7-8)
Bu ilah hitap, peygamberler halkasnn en nemli smalarndan biri olan Hz.
Musann mcadelesinden bir kesit sunuyor bizlere. Firavunun ar zulm altnda
perian olmu ve kleletirilmi olan srailoullar, Allahn yardmyla Musa pey-
gamber tarafndan kurtarlm ve zgrlklerine kavumulard. Buna ramen bu
kavim, kendilerine yapt bu iyilii unutarak ok gemeden Hz. Musaya isyan et-
mekten ekinmemilerdi. Bu yzden ilah azapla tehdit edilmilerdi. Kendilerine
ltfedilen nimetlere kar byk nankrlk etmi olan srailoullarna kutsal Kita-
bmzda yaplan bu uyardan, bizim de hissemize deni almamz gerekmektedir.
Kurandaki kssalarn temel hede de budur zaten.
Peygamberler tarihi, bir bakma kredenlerle nankrlerin mcadelesinden
ibarettir. Yce Rabbimiz, nimetlerine kretmek ya da nankrlk yapma arasnda
bizleri serbest brakmakla (nsan, 76/3) birlikte kendisine kretmemizi ve nankr-
lk etmememizi istemi (Bakara, 2/152), kredenleri mkfatlandraca mjdesini
vermitir (Kamer, 54/35). u halde zerinde durmamz gereken husus bu krmz
nasl yerine getirmemiz gerektiidir. Ancak bundan nce niin kretmemiz gerek-
tii hususu ayr bir nem arz etmektedir.
Niin kretmeliyiz? Bildiimiz gibi insanlar aras ilikilerde nemli bir nezaket
kural olarak bilinen teekkr, yaplan bir iyilie karlk olarak sunulan bir min-
net ifadesidir. kr de ayn ekilde bizi yoktan var edip sayamayacamz kadar
* Mahmut DEMR
217
nimetlerle bizleri donatan (Nahl, 16/18) Rabbimize kar duyduumuz minnetin bir
ifadesidir. Dolaysyla biz, Yaratanmza ettiimiz krle, Onun nimetlerini, iyilik-
lerini itiraf etmi oluruz. Ancak bu itiraf nimeti deil, onu vereni andmzda asl
amacna ulam olur.
Yce Rabbimiz bu itiraf nasl ifade edeceimizi, dier bir deyile nasl krede-
ceimizi de bizlere gstermitir. Eer siz yalnz Allaha kulluk ediyorsanz, Ona kre-
din (Bakara, 2/172) buyuran yce Mevlmz, ancak kendisine ibadet etmemiz hlinde
kretmi saylabileceimizi bildirmektedir. Sevgili Peygamberimiz de Allahn en
sevgili kulu olmasna karn Ona kretmeyi ihmal etmemi, yle ki ayaklar i-
inceye kadar namaz klmak suretiyle Allaha kreden bir kul olmay arzu etmitir
(Buhar, Teheccd, 6). Kutlu Nebnin bu tavrndan karacamz ders udur:
Bizler, Allahn, ahirette verecei cennet nimetine kavumak iin deil, bizi bu
dnyada saysz nimetlerle donatt iin krederiz. Su, hava, gne ve toprak gibi
kevn nimetler yannda bata bedenimiz olmak zere sahip olduumuz her ey k-
retmemizi gerektiren sebeplerdir, nimetlerdir.
Rabbimize krederken zen gstermemiz gereken ok nemli bir husus vardr
ki, o da udur: Sahip olduumuz her nimete, o nimet cinsinden kretmeliyiz. r-
nein ok para kazanp zengin olmusak bu nimetin krn, kazandklarmzdan
hayr yolunda harcayarak eda edebiliriz. Evlatlarmz da Allahn bizlere bir ltfu
ve ihsandr. evrelerine faydal hayrl birer evlat olmalar iin yetitirmemiz, eit-
memiz de onlarn krdr. Bunun dnda rnein kldmz namazlarla bede-
nimizin, Ramazan orucu ile de bir yl boyunca yiyip itiklerimizin krn yerine
getirmi oluruz.
kr ve nankrlk anlam olarak birbirinin tam tersi kavramlardr. kr, ev-
vela Allahn nimetlerinin farknda olmak sonra da bunun gereklerini yerine getir-
mek olduuna gre, nankrlk tam aksine Allahn nimetlerini umursamamak veya
bilmemektir. Bunun bir ileri aamas Allah tanmamak veya Onu inkr etmektir
ki, bu da imann ztt olan kfr durumudur. Zaten krlerin bu ismi almalarnn
temelinde Allahn nimetlerini tanmamalar, Onu ve gnderdii hakikatleri inkr
etmeleri vardr. Durum byle olunca Rabbimizin iyiliklerini unuttuumuz takdirde
bu tehlikeli konuma dmekten emin olamayz.
nananlar olarak unu kesin olarak bilmeliyiz ki bizler krettike Allah daha
fazlasn verecektir. Hem dnyada hem de ahirette verecektir. Onun nimetlerine
kar nankrce bir tavr sergilememiz hlinde ise bizleri iddetli bir azabn bekledi-
ini unutmamalyz.
218
NKHTA UYULMASI GEREKEN ANA LKELER*

,,

-

_ . -

, .

:. . - .

. . _ .

, -

. . .

.

;

_ . , _

. - t

. .

| - :..

.,

:. - .

. . _ .

, - _ . .

. . .

. . , _

. - _, :

. .

| - :..

.., , ,

| .

.|| .t,

, .,

. x .

. -

| _

.,

.| _

man etmedikleri srece Allaha ortak koan kadnlarla evlenmeyin.

Allaha ortak koan kadn hounuza gitse de, mmin bir cariye Allaha
ortak koan bir kadndan daha hayrldr. man etmedikleri srece Allaha
ortak koan erkeklerle, kadnlarnz evlendirmeyin. Allaha ortak koan
hr erkek hounuza gitse de, iman eden bir kle, Allaha ortak koan bir
erkekten daha hayrldr. Onlar atee arrlar, Allah ise izniyle, cennete
ve balanmaya arr. O, insanlara yetlerini aklar ki, t alp
dnsnler. (Bakara, 2/221)
nsan neslinin salkl bir ekilde devam etmesi, erkek ve kadnn cins ihtiya-
larnn meru bir ekilde giderilmesi, hayatn paylalmas iin slam evlilii tevik
etmi, kadn ve erkei birbirine e olarak yaratmtr:
Kendileri ile huzur bulasnz diye sizin iin trnzden eler yaratmas ve aranzda
bir sevgi ve merhamet var etmesi de onun (varlnn ve kudretinin) delillerindendir. p-
hesiz bunda dnen bir toplum iin elbette ibretler vardr. (Rm, 30/21)
Sizden bekr olanlar, klelerinizden ve cariyelerinizden durumu uygun olanlar ev-
lendirin (Nr, 24/32) ayetlerinde bu hususa iaret edilmektedir.
Hz. Peygamber de muhtelif hadislerinde Mslmanlar evlenmeye tevik etmi, Ey
genler, sizden evlenmeye g yetirenler evlensin (Buhr, Nikh, 3) buyurmutur. Ev-
lilii sadece cinsel ihtiyacn karlanmas ve ehevi arzularn tatmini olarak deerlen-
dirmemeliyiz. Bu nedenle evlilikte u temel unsur gz nnde bulundurulmaldr:
* Mehmet KAPUKAYA
219
1- Elerin birbirlerine destek olarak hayatlarn huzurlu ve mutlu bir ekilde
srdrmeleri,
2- Cinsel ihtiyalarnn helal ynlerden karlanmas,
3- nsan neslinin salkl bir ekilde devam.
slam evliliin ilkelerini de koymu, kimlerle evlenmenin yasak olduunu mad-
de madde aklamtr (Nis, 4/21-25). Kuran insanlar evlilie tevik etmi, evlili-
in fayda ve hikmetlerine iaret etmi (Nis, 4/3, 24; Rm, 30/21), kadnn kocas
kocann da kars zerinde birtakm haklarnn bulunduunu bildirmitir (Bakara,
2/228, 233; Nis, 4/4, 20-21; Talk, 65/7). Kuran prensip itibariyle erkeklere, ka-
dnlarla iyi geinmeyi tavsiye etmi ve her konuda her zaman uzlamann olmaya-
bileceini de ima ederek, Eer onlardan holanmadysanz, olabilir ki, siz bir eyden
holanmazsnz da Allah onda pek ok hayr yaratm olur. (Nis, 4/19) buyurarak er-
keklerin daha byk anlay gstermelerinin nemine dikkat ekmitir. Yce Allah,
erkeklere koruyucu emsiye rol vermitir (Nis, 4/34). Kuran, taraar arasnda
geimsizlik olduunda da evlilik birliini korumaya ynelik btn admlarn atl-
masn tlerken (Nis, 4/19, 34), nikhsz birliktelikleri de haram klmtr (sra,
17/32; Nr, 24/32).
Evlilik gizlenmemeli, topluma ilan edilmelidir ki, toplum kiilerin evli oldukla-
rn bilsin. Toplumdan saklanan, hele hele yakn akrabadan zelikle ana-babadan
gizli yaplan nikahlar, nikahn ruhuna uygun deildir.
Gnmzde resm ekil ve kayt bulunmad srece iki ahidin, zellikle b-
yk yerleim merkezlerinde alenlii salamaya yetmeyecei ortadadr. Fakihlerin
ounluunun iki ahidi yeterli grmesi dnemlerinin toplumsal telakkileriyle
yakndan ilgili olup byle bir gizlilii tasvip ettikleri eklinde anlalmamaldr.
Bu itibarla, lkemizde iki ahitle fakat gizlilik iinde kylan nikhlarn tad
sakncalar gz nne alndnda Mliklerin grnn tamamen yabana atlma-
mas gerektii ortaya kmaktadr (TDV, lmihal, II/208). Malikilere gre, ahitlerle
anlaarak yaplan evlenmenin gizlenmesi ve etrafa duyurulmamas shhat artlarna
aykrdr; dolaysyla byle olan nikhlar geersizdir.
Nianllk taraara evliliin verdii beraber yaama hak ve yetkisini vermez.
Nikh akdi yaplmadan nianllarn, aralarndaki scak ilgiye ve ileriye mtuf iyi ni-
yetli beklentilerine ramen, mahremiyet bakmndan deta iki yabanc gibi olduk-
lar ve bu mahremiyet snrlarna dikkat etmeleri gerektii gzden uzak tutulma-
maldr. Nianllk dneminde taraar arasnda rtnme vb. din ykmllklerin
kalkmas amacyla din nikh kylmas slam hukukunun ngrd mahiyette
bir nikh olmad gibi birok sakncay da beraberinde getirmektedir (TDV, lmi-
hal, II/202).
220
Mslman bir erkein Allaha irk koan bir kadnla evlenmesi yasaktr. Kuran-
Kerimde, Mrik kadnlarla iman edinceye kadar evlenmeyin... (Bakara, 2/221) bu-
yurulmaktadr. Mrik Allahn birliine inanmayan, ona ortak koan kimse de-
mektir. Yahudi ve Hristiyan kadnlarla evlenilebilir (Mide, 5/5). Buna mukabil
Mslman bir kadnn gayrimslim bir erkekle, isterse bu erkek Ehl-i kitap ol-
sun evlenmesi dinen mmkn deildir. slam hukukular bu konudaki grle-
rini Mide sresinin 5 ve Mmtehine sresinin 10. yetlerine dayandrmaktadrlar
(TDV, lmihal, II/208). Evlilik dnya ve ahiret mutluluumuzu ve nesillerimizi ilgi-
lendirdii iin, titizlikle zerinde durmamz ve salam temeller zerine kurmamz
gerekmektedir.
221
NMETLER KR GEREKTRR,
SRAF SE KRSZLKTR*

,,

-

_ . -

, .

. ,

t. |. - .

_ -

.| t .

. .

. t .

. . t

. -

t . .

| .

..

t . - ,

. - .

..

.. _ .

,t .. .

. t,

,t .. .

_,

. .

-,

;
O, ardakl-ardaksz olarak baheleri, rnleri, eit eit hurmalklar ve
ekinleri, zeytini ve nar (her biri) birbirine benzer ve (her biri) birbirinden
farkl biimde yaratandr. Bunlar meyve verince meyvelerinden yiyin.
Hasat gn de hakkn (rn) verin, fakat israf etmeyin. nk O, israf
edenleri sevmez. (Enm, 6/141)
Yce Rabbimiz, bizleri hi yokken var etmi, varlk leminde canl klp, canllar
ierisinde akl ve uur sahibi insan olarak vcuda getirmitir. Bizleri kendi varln-
dan haberdar etmek suretiyle de nimetlerin en stn olan iman nimetini bizlere
bahetmitir.
Allah Teala, Kuran- Kerimde zaman zaman bizlere verdii nimetlere dikkat
ekmekte ve bizleri bu nimetler zerinde dnmeye davet etmektedir (Nah, 16/66;
Mlk, 67/30; Abese, 80/24; Beled, 90/8). Ak ve gizli, saysz nimetleriyle bizleri dona-
tan Mevlamz, bizlerden bu nimetler mukabilinde kr beklemektedir (Lokman,
31/20; Nahl, 16/18). Cenb- Hakkn bizlere ltfettii nimetlere kretmek, ncelikle
bu nimetlerin farknda olmak, bunlarn yce Allah tarafndan verildiini bilmek ve
verilen bu nimetleri israf etmeksizin yerli yerinde kullanmakla mmkndr. Ayrca,
yce Yaratcnn bizler iin belirledii hell ve mer dairenin dna kmamak,
Ona isyan etme anlamna gelebilecek her trl dnce ve davrantan uzak dur-
mak, bizden yapmamz istedii ibadetleri eksiksiz yerine getirmek ve verdii her
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
222
trl nimeti Onun rzasn elde etme yolunda kullanmak da gzel bir krn ge-
rekleri arasndadr.
Bilmemiz gerekir ki; sahip olduumuz nimetler, yalnz bizim aba veya gayre-
timizin bir neticesi olmad gibi yalnz liyakatimizden dolay da bizlere verilmi
deildir. Bize ltfedilmi her nimetin aslnda bir imtihan vesilesi olduunu ve bun-
larn hesabn bir gn vereceimizi aklmzdan karmamamz gerekmektedir (Neml,
27/40; Teksr, 102/8). Yce kitabmz Kuran- Kerimde, zenginliini sahip olduu
bilgiye balayan Krnun hazineleriyle birlikte yerin dibine batrl, ba ve bah-
eleriyle vnp, sahip olduklar nimetlerden yoksullarn payn ayrmayan kimse-
lerin uradklar ac sonlar birer ibretlik olay olarak dikkatlerimize sunulmaktadr
(Kasas, 28/78; Kalem, 68/17-18).
Sahip olduumuz nimetleri ll ve dikkatli kullanmamz, hem nimete hem
de nimeti veren Cenb- Hakka kar gstermemiz gereken saygnn ifadesidir. So-
rumluluk sahibi her mmin, dnya zerindeki madd ve mnev imkn ve nimetleri
kendisine emanet edildii bilinciyle tketir, bu nimetler zerinde kendisinin oldu-
u kadar toplumun da hakknn bulunduunu unutmaz, muhta kimseleri grp
gzetir, dinimizin ho grmedii ve adna israf dedii her trl gereksiz ve ar
tketimden uzak durur.
Verdii nimetleri sorumsuzca kullanarak sap savuranlar eytann karde-
leri diye nitelendiren Rabbimiz, israf eden kimseleri sevmediini belirtmektedir
(sr, 17/27; Enm, 6/141; Arf, 7/31). Bizleri ve sahip olduumuz her eyi yaratan yce
Mevlmz, verdii nimetlerin krn f ettiimiz takdirde bu nimetleri srekli
klacak, artracak ve daha da nemlisi, bizleri nimetlerin en gzeli olan ebed cennet
ve rzas ile dllendirecektir (brhim, 14/7). Karlnda kretmediimiz veya nan-
krlkle mukabele ettiimiz nimetler ise, er ge bir gn mutlaka elimizden kacak
ve bu tr davranlarmzdan dolay dnya ve ahirette cezalandrlacaz.
223
NMETLERE KARILIK
NANKRLK ETMEK*

,,

-

_ . -

, .

,
_ . ,

.,

: t . _

.. . .

. ..

,. ,

t., . .

, t .

t . .

_ .

.|

t - .

_ .

, |

, _

. ..

|,

. . _ .

_

.,|

. .

_ . -

_ .

nsana bir zarar dokunduu zaman Rabbine ynelerek Ona yalvarr. Sonra
kendi tarafndan ona bir nimet verdii zaman daha nce Ona yalvardn
unutur ve Allahn yolundan saptrmak iin Ona eler koar. De ki:
Kfrnle az bir sre yaayp gein! phesiz sen cehennemliklerdensin.
(Zmer, 39/8)
Rabbimiz insan slam anlayp kavrayabilecek bir surette yaratm ve dnyaya
gndermek suretiyle farkl ekillerde imtihana tabi tutmutur. Bazen zorlukla, bazen
de bollukla imtihan eder. Zikrettiimiz ayette Rabbimiz, insanlarn baz zellikleri-
ne dikkatlerimizi ekmi, dnya hayatnn geici olduuna iaret ederek, insann
neticede Ona dneceine, ilemi olduu amellerin karln greceine vurgu
yapmtr.
nsana bir zarar dokunduu zaman Rabbine ynelerek Ona yalvarr. nsan, has-
talandnda, fakir dtnde, deprem annda, denizde frtnaya maruz kaldnda
veya baka bir sknt ile karlatnda Allah (c.c)a snr. Ona boyun eer ve
bana gelen musibetten kurtulmak iin Rabbine yalvarr. Yce Allaha inanmayan
insan bile genelde sknt annda yaratlndaki ftrata dn yaparak Allahtan yar-
dm diler. Ancak, yce Allah, kendisini iinde bulunduu durumdan kurtarp, ona
nimetler bahedince o, bu nimetlerin bir imtihan olduunu unutur, Rabbine olan
ihtiyacn grmezden gelir. Hlbuki gerek mmin, hem skntl anlarnda, hem de
rahat zamanlarnda Allaha gvenip dayanr. O, bu balln zor gnlerinde isyan
etmeden sabrederek, iyi gnlerinde ise krle gsterir.
* Dr. Sabri TRKMEN
224
Yce Allahn verdii nimete irk ve kfrle karlk veren kimseler kendileri
hak yoldan saptklar gibi bakalarn da saptrmaya alrlar. Allaha ortak komak,
kiiyi hidayet yolundan ayrr. nk yce Allah, kendisine irk koulmasn iste-
mez. Allah inanc, kalpte herhangi bir ortakla tahamml etmez. Dnyalk nimet-
lere dalp, yce Yaratana kar sorumluluu unutmak, hi lmeyecekmi gibi ahiret
endiesi tamadan, kfre sapmak, Allaha ortak komak ve insanlar hak yoldan
alkoymak, dnya hayatnda kiiye belli bir zarar vermezse bile ahirette hsrana
uratr, cehenneme srkler.
Dnya hayat geicidir. Neticede dn Allahadr. O halde, dnya hayatnda
temenni ettiimiz iyilik ve gzelliklere ahirette de nail olmak ve Rabbimizin rza-
sn kazanmak istiyorsak, sadece zorluk annda, bamza gelen musibet ve felaket
annda deil, her an, Ona snabilmeli ve Onun bizi srekli gzettiinin bilincinde
olmalyz. Karlatmz skntlarn ve nimetlerin her birinin Rabbimiz tarafndan
verildiini ve bir imtihana ynelik olduunu dnebilmeliyiz. Rabbimize kar
kulluk vazifemizi, en bata gelen sorumluluk olarak kabul etmeli ve ona gre haya-
tmz ekillendirmeliyiz. Bu gn Allah iin ne yaptm? sorusunu kendimize her gn
sormal, hayatmzn bir gn son bulacan, bizi yaratan Rabbimize ilemi olduu-
muz amellerle dneceimizi aklmzdan karmamalyz. Kiinin dnyada itibarl,
gl ve zengin olmasnn kyamet gnnde bir yarar yoktur. Ancak her trl dn-
ya kirinden arnm bir kalp ve salih amel ile Rabbimizin huzuruna varmak, kiiye
o gn fayda salar. Nitekim bu hususta yle buyrulmutur:
O gn ki ne mal fayda verir ne oullar! Allaha arnm bir kalp ile gelen baka.
(uara, 26/88-89)
225
NMETLERE KARI NANKRLK
EDENLER CEZALANDIRILIRLAR*

,,

-

_ . -

, .

t -.

_ .

: t .

, , .t . ,

,|

Nimetlere kar nankrlk etmeleri sebebiyle onlar ite byle

cezalandrdk. Biz (bu ekilde) ancak nankrleri cezalandrrz. (Sebe,
34/17)
nsan yce Allahn verdii saysz nimete kar kretmekle mkelleftir. Eer
kretmezse nankrlk etmi olur. Nankrlk ise, yaplan iyiliin kadir ve kyme-
tini bilmemektir. Gnlk hayatmzda kendisine iyilik eden kimseye teekkr et-
meyen kimseyi ne kadar da ayplarz deil mi? Sk sk dile getirdiimiz, Bir ncan
kahvenin krk yl hatr vardr ataszmz de gemite kendisine iyilik yapan insan-
lar unutmayalm diye sylenmemi midir? Yani bir ncan kahve kadar az da olsa
iyilik grdn insan ve iyiliini unutma, onu aklnda, gnlnde yaat, o iyilik ve
ikram adna o kiiye saygl davran, yeri gelirse daha gzeliyle karlk vermeye al.
nk Mslmanlk ve insanlk bunu gerektirir.
Yce Rabbimizin zerimizdeki iyilik ve ikramlar ise hibir kimseyle ya da varlk-
la kyaslanmayacak kadar snrszdr. Bu konuda Rabbimiz yle buyuruyor:
O, istediiniz eylerin hepsinden size verdi. Eer Allahn nimetlerini saymaya kalk-
sanz sayamazsnz. phesiz insan ok zalimdir, ok nankrdr. (brahim, 14/34)
Demek ki, Rabbimize kar kretmemizi gerektiren nimetler o kadar oktur
ki mrmz boyunca bunlar saymaya alsak sayamayz. Her eyden nce kalbi-
miz, beynimiz, elimiz, ayamz, gzmz, kulamz, btn vcudumuz vs. bal
bana birer kr (teekkr) vesilesidir. Allah sizi, analarnzn karnndan siz hibir
ey bilmez durumda iken kard. kredesiniz diye size kulaklar, gzler ve kalpler verdi.
(Nahl, 16/78) yeti bu nimetleri hatrlatarak bizi kre davet ediyor. Yine ana-baba,
aile, e, evlat; meyve, sebze, toprak; etinden, stnden, balndan, yumurtasndan,
* Dr. Muhlis AKAR
226
gcnden vs. yararlandmz byk-kkba hayvanlar; hava, su, deniz, gne,
ay, gezegenler, gece ile gndzn pe pee gelmesi, ksaca mikro varlklardan makro
varlklara kadar hizmetimize verilmi canl-cansz her ey Rabbimizin bu nimetle-
rine kar kr gerektirmektedir. (Bk. Bakara, 2/172; l-i mran, 3/144; Arf, 7/10; Enfl,
8/26; brahim, 14/5; Nahl, 16/114; Yasin, 36/73)
Ancak btn bu saylan ve saylamayan nimetlere ramen insan ok zalim ve
ok nankr olabilmekte, Rabbini tanmamakta ya da tandn iddia ettii halde
Onun emrettii istikamette yaamayarak Rabbine kar gelebilmektedir. Bunun so-
nucu ise dnya ve hirette kaybeden ve zarara urayan insann kendisi olmakta-
dr. krederseniz nimetimi artrrm. Nankrlk ederseniz azabm iddetlidir. (brahim,
14/7) yet-i kerimesi, aka bunu ifade ediyor.
u yet-i kerimede de gemite kimi insanlarn nankrlklerinden dolay ilah
cezaya uratldklar haber verilmektedir:
Allah, yle bir memleketi misal verdi: Oras gven ve huzur iinde idi. Oraya her
taraftan bolca rzk gelirdi. Fakat Allahn nimetlerine nankrlk ettiler; bu yzden yap-
tklarna karlk Allah onlara iddetli alk ve korku zdrabn tattrd. (Nahl, 16/112)
phesiz yet-i kerimede verilen bu misal, saysz nimetlere muhatap olduu
halde bu nimetlere nankrlk eden btn insanlar iin geerlidir.
Yine konumuzun banda mealini verdiimiz yet-i kerimeden rendiimize
gre Sebe halk da nimetlere nankrlnn bedelini ok ar bir ekilde demi ve
ilah bir cezayla cezalandrlmtr. Bu husus Sebe suresinin ilgili yetlerinde yle
ifade ediliyor:
Andolsun, Sebe halk iin kendi yurtlarnda bir ibret vard: Biri sada biri solda iki
bahe bulunuyordu. Onlara yle denilmiti: Rabbinizin rzkndan yiyin ve Ona kredin.
Beldeniz gzel bir belde, Rabbiniz de ok balayc bir Rabdir. (Sebe, 34/15)
Fakat onlar yz evirdiler. Biz de zerlerine Arim selini gnderdik. Onlarn bahele-
rini eki meyveli aalar, ac lgn ve biraz da sedir aac bulunan iki baheye evirdik.
(Sebe, 34/16)
Nimetlere kar nankrlk etmeleri sebebiyle onlar ite byle cezalandrdk. Biz (bu
ekilde) ancak nankrleri cezalandrrz. (Sebe, 34/17)
O halde yce Allahn ihsan ettii madd ve manev nimetlerin krn eda et-
meyip o nimetlere kar nankrlk edenler er veya ge ilah cezaya maruz kalrlar.
Nimetlerin krn eda edenler ise dnyada da ahirette de byle bir sknt yaa-
mazlar, mutlu olurlar. Kuran bu mjdeyi veriyor:
Eer kreder ve iman ederseniz, Allah size niye azab etsin ki? Allah, krn karl-
n verendir, hakkyla bilendir. (Nisa, 4/147)
227
NMETLERE KARI NANKRLK
ETMEMELYZ*

,,

-

_ . -

, .

. .,

t . .. t .

. . t .t . .

,.

. - t

. .

t . .

; t .

t -|t

.|

| . .

. . _,

.

_ . . t

.| , .

. ,

| .

. .

. x . , ,

Eer insana tarafmzdan bir rahmet (nimet) tattrr da, sonra bunu ondan
ekip alrsak, phesiz o mitsiz ve nankr oluverir. Ama kendisine
dokunan bir skntdan sonra, ona bir nimet tattrrsak mutlaka, ktlkler
benden gitti diyecektir. nk o mark ve bbrlenen biridir. Ancak
sabredip salih amel ileyenler byle deildir. te onlar iin balanma ve
byk bir mkfat vardr. (Hd, 11/9-11)
Yce Rabbimiz bizleri en gzel bir ekilde yaratm (Tin, 95/4) ve bizlere saysz ni-
metler bahetmitir. Bu nimetlere kredip yaratlmza uygun olarak yaamazsak
nimetin elimizden gideceini ve aalarn aasna indirileceimizi unutmamal-
yz (Tin, 95/5). Aklamaya altmz ayette Rabbimiz, Eer insana tarafmzdan bir
rahmet (nimet) tattrr da, sonra bunu ondan ekip alrsak, phesiz o mitsiz ve nankr
oluverir buyurarak insann nimetlere kar nankrlne dikkatlerimizi ekmitir.
Sanki iinde bulunduu bu nimetleri daha nce Rabbi vermemi gibi elinden
bu nimet gidince gemii tamamen unutur, gelecekten de umudunu keser. Oysaki
bu nimetleri nceden veren Rabbim bunlar bana yine verir, Ona kretmem lazm
diyerek tevbe ve istifara ynelmesi gerekmez mi? Byle olmas gerekirken hemen
feryat eder ve nankrlk gsterir. nsann nankrl ile ilgili olarak Rabbimiz yle
buyurmaktadr:
O, istediiniz eylerin hepsinden size verdi. Eer Allahn nimetlerini saymaya kalk-
* Medet COKUN
228
sanz sayamazsnz. phesiz insan ok zalimdir, ok nankrdr. (brahim, 14/34)
Yukarda aklamaya altmz ayetin devamnda Ama kendisine dokunan
bir skntdan sonra, ona bir nimet tattrrsak mutlaka, ktlkler benden gitti
diyecektir. nk o mark ve bbrlenen biridir buyrularak Rabbimiz biz in-
sanlarn bir nimete kavutuumuzda gstermi olduumuz ruh hline dikkatleri-
mizi ekmektedir. Yani insan, hasta iken iyileir, fakir iken zenginleir, zayf iken
glenir, vazifeden azledilmi iken yeniden nemli bir greve atanrsa hemen unu
der, Btn o ktlkler benden uzaklap gitti. Bir daha bana hi sknt gel-
meyecek zanneder. Bu skntdan kendi kendine kurtulduunu dnerek marr,
verilen nimetin hakkn eda edecei ve kredecei yerde, onunla bakalar zerine
tahakkm kurmaya balar. Oysaki bizler bazen yoklukla bazen de bollukla imtihan
edildiimizi unutmamalyz. Nimetleri elbette dnmeliyiz ama bu nimeti vereni
de asla aklmzdan karmamalyz. Rabbimiz biz insanlarn nimetler karsndaki
durumumuza yle iaret etmektedir:
nsan ise; Rabbi onu deneyip de kendisine ikramda bulunduunda, ona bol bol ni-
metler verdiinde, Rabbim bana ikram etti der. Ama onu deneyip rzkn daraltnca da,
Rabbim beni aalad der. (Fecr, 89/15-16)
te, biz insanlarn nimetlere kavutuumuzda ve o nimetler elimizden gittiinde
ortaya koymu olduumuz tepki. Ancak bizim insan olarak acaba bu nimetler ne-
den elimden gitti, bu ktlkler bana neden dokundu diye de dnmemiz lazm-
dr. Nitekim yce Rabbimiz bu konuda yle buyurmaktadr:
Eer yz evirirlerse (bilesin ki), biz seni onlara beki gndermedik. Sana den, sa-
dece teblidir. Gerekten biz insana katmzdan bir rahmet tattrdmzda ona sevinir;
ama elleriyle yaptklar iler yznden onlara bir ktlk dokunursa o zaman da insan
pek nankrdr. (r, 42/48)
Yukarda vermi olduumuz ayetlerde de belirtildii gibi biz insanlarn yaps
genel olarak byledir. Ancak aklamaya altmz ayet-i kerimenin son ksmnda
byle olmayanlarn da varlna iaret edilerek yle buyrulmaktadr:
Ancak sabredip salih amel ileyenler byle deildir. te onlar iin balanma ve b-
yk bir mkfat vardr.
u halde bizler de olaylar karsnda sabredip salih amel ilemeli ve Rabbimizin
balamasna ve byk mkfatna hak kazanmalyz.
229
NMETLERE KARI KR*

,,

-

_ . -

, .

,
t.

.|

. .

..t -

t.

t . .

; _

| . t . . . .

nsana nimet verdiimizde yz evirip yan izer. Kendisine er dokununca
da umutsuzlua der. (sr, 17/83)
Yce Rabbimiz bizleri en gzel bir ekilde yaratm (Tin, 95/4) ve saysz nimetler-
le donatmtr. krettiimiz zaman bu nimetlerin arttrlaca, nankrlk etmemiz
hlinde ise sahip olduumuz nimetlerden mahrum kalacamz ayette aka haber
verilmektedir (brahim, 14/7). Kulun Allaha kretmesi, Allahn nimet ve ihsanlar-
n itiraf ederek Ona vgde bulunmas ve kullua devam etmesi ile olur. nk
insann, kullua devam etmesi krn ve Allaha yaknln artrr. Dier taraftan
baz nimetlere sahip olmak, bakalarna kar hakszlk gerekesi de yaplmamaldr.
Nimete kr, o nimete sahip olamayanlar kmsemeye ve onlara zulmetmeye
sebep olmamaldr. Aksine insann sahip olduu nimetler, alak gnllln ar-
trmal ve daha ok kretmesine vesile olmaldr. Zira Peygamberimiz (s.a.s) de
oka ibadet etmekle kreden bir kul olmann mutluluuna erdiini haber vermi-
tir (Buhr, Tefsir Sre, (48), 2; Mslim, Mnakn, 81).
Konumuzu tekil eden ayette, kiinin krden ve Allah anmaktan yz evir-
mesi; Ona itaat etmemesi, byklk tasla yarak arkasn dnmesi, bir hastala ya-
kaland, fakirlik ya da sknt ile kar karya kaldnda Allahn rahmetinden
midini kesmesi yahut tamamen mitsizlemesi eklinde yorumlanmtr.
nsann yapsnda nimetlere kar kr borcunu yerine getirememe hususunun
bulunduu deiik ayetlerde ifade edilmektedir. Mesela, denizde boulmak zere
iken kurtulup tekrar eski hllerine dnenler, dman, hastalk, fakirlik gibi bela-
lardan Allahn inayeti ile kurtulduktan sonra yine nankrlk yapanlar nimetlere
kar kr borcunu yerine getirmeyenlere rnek gsterilmektedir (Lokman, 31/32;
Enm, 6/62-63). Kii, sanki iinde bulunduu bu nimetleri, daha nce Rabbi verme-
* Dr. Ercan ESER
230
mi gibi, elinden gidince gemii tamamen unutur, gelecekten de umudunu keser.
Oysaki bu nimetleri nceden veren Cenab- Hak bunlar insana yine verir, Ona
kretmesi, tvbe ve istifara ynelmesi gerekirken hemen feryat eder ve nimetlere
kar nankrlk gsterir. nsann nankrl ile ilgili olarak Kuran- Kerimde yle
buyurulmaktadr:
O, istediiniz eylerin hepsinden size verdi. Eer Allahn nimetlerini saymaya kalk-
sanz sayamazsnz. phesiz insan ok zalimdir, ok nankrdr. (brahim, 14/34)
Ne yazk ki zaman zaman hepimiz ya nimetlere kar nankrlk iinde bulunu-
yor ya da nankrlk iinde bulunanlara ahit oluyoruz. Kuranda insann musibet-
ler karsndaki zayk (Nis, 4/28), acelecilik (sr, 17/11), hrsllk (Meric, 70/19) ve
nankrlk gsterdiine dikkat ekilmi, bu arzu ve isteklerin kontrol altna alnma-
s, esiri olunmamas istenmitir. O hlde ftratmzda mevcut olan bu niteliklerimizi
kontrol altna almamz, bu nimetleri dilediine veren, dilediinden alan kullarna
rahmetiyle tecelli eden yce Rabbimizin nimetlerine kretmemiz bir kulluk bor-
cumuzdur.
Yukarda aklamaya altmz ayetin devamnda kendilerine nimet verilen
kimselerin bu nimetlerden mahrum kaldklar zaman mitsizlie kapldklar belir-
tilmektedir. yle ki insan, hasta iken iyiletiinde, fakir iken zenginletiinde, zayf
iken glendiinde hemen u dnceye kaplr. Btn o ktlkler benden uzak-
lap gitti. Bir daha bama hibir sknt gelmeyecek zanneder. Bu skntdan ken-
di kendine kurtulduunu dnerek marr, verilen nimetin hakkn eda edecek
ve kredecek yerde, onunla bakalarna tahakkm kurmaya balar. Oysaki bazen
yoklukla bazen de bollukla imtihan edildiini unutur. Rabbimiz de; Hayr, yalnz
Allaha ibadet et ve kredenlerden ol. (Zmer, 39/66) buyurarak nimetler karsnda
nasl davranmamz gerektiini bizlere tlemektedir.
Nimetleri dnrken daima bu nimetleri vereni akldan karmamalyz. O
nimetleri kaybettiimiz zaman neden elimizden gittiini, ktlklerle karlat-
mzda da neden bamza geldiini dnmeliyiz. Bu niteliklere de ancak kreden
kullar sahip olurlar. Ayette ise, kreden kullarn saysnn azlndan sz edilmek-
tedir (Sebe, 34/13).
231
NMETLERE KARILIK KR BORCUMUZ*

,,

-

_ . -

, .

t .

.|

,

. .,

- .

| _

-.

; _ t . ,

- .

. ,

,. ,

:., .,

,.

:t , -

| . ,,

-

.|t

; _

| . _

..

t . .

:,

, -,
Grmyor musun ki, Allah btn yerdekileri ve emri uyarnca denizde
akp gitmekte olan gemileri sizin hizmetinize vermitir. zni olmakszn
yerin zerine dmesin diye g O tutuyor. phesiz ki Allah, insanlara
kar ok esirgeyici, ok merhametlidir. O, size hayat veren, sonra
sizi ldrecek, daha sonra da diriltecek olandr. phesiz, insan ok
nankrdr. (Hac, 22/65-66)
Allah Teala, en sekin varlk olarak yaratt bizleri akl, dnme ve irade gibi
stn yeteneklerle donatm, gklerde ve yerde ne varsa hepsini bir ltuf olarak hiz-
metimize sunmu ve bizlere saylamayacak kadar ok nimetler vermitir. Yeryz,
karasyla deniziyle, gecesiyle gndzyle ierdii maddi ve manevi btn nimetle-
riyle hayatmz devam ettirmemiz ve ihtiyalarmz karlamamz iin mkemmel
bir ekilde dzenlenmitir. Bu ayetlerde yeryznde var olan her eyin insanolu-
nun hizmetine verildii, yer ile gk arasndaki dengenin Allahn iradesi ve kudre-
tiyle meydana geldii belirtilmektedir. Ayrca grmyor musun szyle, bizlere
verilen nimetlerle, evrendeki muazzam denge zerinde dnmemiz istenmekte,
ksaca ayet bizi varlklar zerinde tefekkre davet etmektedir.
Yce Allah, meali verilen yetlerde nimetlerini hatrlatarak, bunlarn karlnda
bizlerden kendine kretmemizi istemekte, nimeti vereni hie sayma, inkr etme,
yerli yerince nimeti kullanmama anlamna gelen nankrlkten de kanmamz em-
retmektedir. Nitekim bu gerek baka ayetlerde bizlere u ekilde haber verilmitir:
Allah kredenleri mkfatlandracaktr. (l-i mran, 3/144)
Bana kredin, nankrlk etmeyin... (Bakara, 2/152)
Hani Rabbiniz yle duyurmutu: Andolsun, eer krederseniz elbette size nimetimi
artrrm. Eer nankrlk ederseniz hi phesiz azabm ok iddetlidir. (brahim, 14/7)
* Dr. Faruk GRGL
232
Eer kreder ve iman ederseniz, Allah size niye azap etsin ki? Allah krn karl-
n verendir, hakkyla bilendir. (Nis, 4/147)
kr, Allahn ltfettii maddi ve manevi saysz nimetlere kar, Ona iman,
itaat ve ibadet ederek, minnet ve kran duygularmz ifade etmektir. Dolaysy-
la bir insann kr sorumluluunu yerine getirebilmesi iin sadece, ok kr
Yarabbi, hamdolsun gibi dil ile birka kelimeyi sylemesi yeterli deildir. Allaha
gerek manada kr; kalp, dil ve dier organlarla birlikte yaplr. Bu itibarla kr,
Allahn varln, birliini, yceliini ve rzk verici olduunu ikrar edip, Ona iman
etmek ve Onu sevmektir. Ayrca Onu vmek, kr ifade eden szleri sylemek,
itaat etmek, isyan etmemek, verilen her nimeti Allahn raz olaca biimde deer-
lendirmektir. Yine kr, Allahn insana verdii nimetlerden bakalarn da fayda-
landrmaktr. Buna gre helal kazancmzn kr, zekt, sadaka ve yardmlamadr.
rendiimiz faydal bilgileri nce kendi yaantmzda uygulayarak bakalarna -
retmek, ilim nimetinin krdr. Genlikteki enerjimizi, insanln hizmetine ada-
yarak faydal birer insan olmak da genliimizin krdr.
Allah Tealann tm nimetleri, Onun bizlere olan rahmet ve merhametinin ese-
ridir. Hepimiz, Allahn sonsuz nimetleriyle hayatmz devam ettiriyoruz. Kuran-
Kerimde yer alan; Gklerde, yerde ne varsa hepsini Allahn sizin hizmetinize verdiini
ve aka yahut gizlice zerinizdeki nimetlerini tamamladn grmediniz mi? Yine de
insanlar arasnda, hibir bilgisi, yol gstericisi ve aydnlatc bir kitab olmadan Allah hak-
knda tartp duranlar vardr... (Lokman, 31/20); Allah sizi, analarnzn karnndan
siz hibir ey bilmez durumda iken kard. kredesiniz diye size kulaklar, gzler ve kalp-
ler verdi. (Nahl, 16/78) gibi ayetler de, bu hususu ak bir ekilde bize bildirmek-
tedir. Bununla birlikte insan, kendisine hayat veren, yaamas iin tm imknlar
baheden Rabbine kar nankrlk yapmakta, ncelikli var olu nedeni olan Onu
tanma ve Ona ibadet etme sorumluluundan yz evirerek gaet iinde bir hayat
yaayabilmektedir.
Allah Teala, insanlar, kredip etmemekte serbest brakmakla beraber, cennet
nimetlerini kredenlere, azabn ise nankrlk edenlere tahsis ettiini ve sadece
kreden kullarndan raz olduunu bildirerek onlar nankrlkten sakndrmtr.
Bu hususta yce Rabbimiz yle buyurmutur:
Eer inkr ederseniz phesiz ki Allah sizin iman etmenize muhta deildir. Ama kul-
larnn inkr etmesine raz olmaz. Eer krederseniz sizin iin buna raz olur. (Zmer,
39/7)
kr, Allahn bize ihsan etmi olduu nimetlerin artmasna, isyan ve nankr-
lk ise bu nimetlerin kaybolmasna sebebiyet verir. Bu nedenle nimetlerin art
veya yok oluu bir manada bizim tutum ve davranlarmza baldr. O halde, her
birimiz Allahn vermi olduu saysz nimetlere kar krmz belirterek, bunu
davranlarmzla da ispatlamamz gerekir.
233
O GN K NE MAL FAYDA VERR NE OULLAR!
ALLAHA ARINMI BR KALP LE GELEN BAKA*

,,

-

_ . -

, .

,

,, | .

. _.

_ .

.,

t . _

. .,

; ,
O gn ki ne mal fayda verir ne oullar! Allaha arnm bir kalp ile gelen
baka. (uara, 26/88-89)
Gerek bu ayette ve gerekse Kurann btnnde ve sahih hadislerde, hiret inan-
cna srarla vurgu yaplmasnn sebebi; yetkilerimizi ve bize verilen nimetleri doru
ekilde kullanmamz gerektiini zihinlerimize iyice yerletirmektir. nk ahirette
geerli olacak ve bize fayda salayacak olan tek ey, bata imanmz olmak zere
slamn yaplmasn emrettii gzel amellerimizdir.
Dnya nimetleri biz mminler iin yaratlmtr (Arf, 7/32). Bu sebeple Dinimiz
mer yollardan mal edinmemize ve ocuk sahibi olmamza kar kmaz ve bunlara
bir snr da getirmez. Fakat Allah brakp bunlar kurtarc edinmemizi de kabul
etmez.
Mallarmz ve ocuklarmz imtihan aralardr. nemli olan bunlar, verenin istei
dorultusunda, yerli yerince kullanmamzdr. Yce kitabmz Kuranda bunlarn
Dnya hayatnn ziyneti (Kehf, 18/46) olduu bildirilmi, mal ve ocuklarnn
mminleri Allah anmaktan alkoymamas istenmi (Mnkn, 63/9) ve elerin ve
ocuklarn bir ksmnn insana dman olabilecei bildirilmitir (Tegabn, 64/14-15).
Yce kitabmz Kuranda ve sahih hadislerde ayrca dnyaya ar dknlk
gstermemizin tehlikelerine ve dnya hayatnn varlk sebebi olan ebediyet snav-
nn icaplarndan olarak, biz insanlara baz eylerin cazip gsterildiinden bahsedi-
lir. Dnya hayatnn fni, mal ve evlatlarn da bu dnyann ss olduu Kuranda
bildirilip, asl kalc ve hayrl olann imanmz ve salih amellerimiz olduu hatrla-
tlr (Kehf, 18/46).
* Mustafa GNEY
234
Yunus Emre bu hususu;
Mal sahibi mlk sahibi,
Hani bunun ilk sahibi;
Mal da yalan mlk de yalan,
Var biraz da sen oyalan diyerek ne de gzel zetlemitir.
Dinimizde kalbin de ok nemli bir yeri vardr. Cennet kapsn aacak anahtar-
mz olan imanmz kalbin tasdikinden ibarettir. Btn ibadetlerimizin temeli olan
niyet de kalpte gerekleir ve ibadetlerimize, niyetimizin srf Allah iin olmas
hlinde sevap verilir (Buhr, mn, 41; Mslim, mret, 155).
Kalbimiz, Rabbimizin ok deer verdii, devaml surette bakp kontrol ettii
(Mslim, Birr, 33) bir merkezimizdir. Bu sebeple onu kt duygulardan arndrma-
mz, dinin tavsiye ettii gzel hl ve davranlara sahip klmamz gerekir.
Kalb-i selm; kfr, irk, phe, cehalet ve kt huylardan arnm, iman esas-
larna samimiyetle inanm, snnete gnlden bal, bidatlerden uzak duran, mal ve
evlt sahibi olduu iin marmayan, bir kalp demektir.
Bir hads-i erifte yle buyurulmutur:
unu iyi bilin ki, insan bedeninde kck bir et paras vardr. O iyi olursa btn
beden iyi, kt olursa btn beden kt olur. Dikkat ediniz, o kalptir. (Buhr, mn, 39;
Mslim, Mskat, 107)
Rabbimizin huzuruna kalb-i selim ile kabilmeyi baardmz takdirde; Ey
huzur iinde olan nes! Sen Ondan raz, O da senden raz olarak Rabbine dn! (yi) kul-
larmn arasna gir. Cennetime gir. (Fecr, 89/28-30) hitab bizleri beklemektedir.
Tekrar olmayan ebediyet snavmzda baarl olabilmemiz iin, her davran-
mzda dnya-hiret dengesini korumamz ve bunun sonucu olarak Allaha selim/
arnm bir kalp ile kavumamz arttr. Zira bu ayetle birlikte baka ayetlerde de
(Sfft 37/84; Kf, 50/33) vurguland gibi; Allahn huzuruna selim/arnm bir kalple
kmaktan baka hibir eyin faydas yoktur.
Badatl Ruhi bu ayeti iir diliyle yle ifade etmitir:
Sanma ey hace ki senden zer u sim isterler,
Yevme la yenfeuda kalb-i selim isterler..!
Yani, Zannetme ki, ahiret gnnde senden altn ve gm isterler, o gn senden
kalb-i selim isterler!
235
ORU, MMNLER N KALKANDIR*

,,

-

_ . -

, .

.. ,

| .

| ,

: | .

_ . _,

.

| _

| . , .

: t .

: t ,

.| ,

:,

| . , .

: . .

_,

.

| t ,

t,
Ey iman edenler! Allaha kar gelmekten saknmanz iin oru, sizden
ncekilere farz klnd gibi, size de farz klnd. (Bakara, 2/183)
Mminler iin olduka nemli kabul edilen aylarn banda phesiz Ramazan
ay gelmektedir. Bu ayda tutulan orucun daha farkl bir yeri vardr. Oru; dinen
ykml kabul edilen bir ahsn, Allaha ibadet niyetiyle, tan yerinin aarmasyla
balayan zamandan (imsaktan) gne batncaya (iftar vaktine) kadar yeme, ime
ve cinsel ilikiden uzak durmas eklinde tanmlanmaktadr. unu ncelikle ifade
edelim ki, oru sadece slam dininde deil dier ilah dinlerde de farz klnm bir
ibadet eklidir. Nitekim yukarda okumu olduumuz ayette yce Mevla, Ey iman
edenler! Ktlklerden saknmanz iin oru, sizden ncekilere farz klnd gibi size de
farz klnd. (Bakara, 2/183) buyurarak, orucun gemi milletlere de farz klnd-
n dile getirmektedir.
Oru, nefsin isteklerine iradi olarak uzak durma olmas ynyle bir irade ei-
timine, alk ve susuzluun verdii skntya dayanma ynyle de sabr eitimine
dnmektedir. Toplumsal hayatta huzursuzluklara neden olan taknlklarn, b-
yk lde insann hayvan ynn tatmin eden maddi zevklere dknlklerden
kaynakland grlr. Maddi zevk deyince de akla, genelde yeme, ime ve ehev
duygular gibi zevkler gelmektedir. te oru, bu balamda insan maddi zevk ve
ehvetler peinde komaktan alkoyan bir ila niteliindedir. Nitekim Sevgili Pey-
gamberimiz (s.a.s), Oru bir kalkandr. Sizden biriniz orulu olduu bir gnde kt sz
sylemesin, kavga etmesin. Ona birisi satar veya kt sz sylerse, Ben oruluyum
desin ... (Buhar, Savm, 9) buyurmaktadr. Bu hadiste de dile getirildii gibi oru,
bilenler iin gerekten bir kalkandr.
uurlu ve artlar zmsenerek tutulan oru, kiiyi ktlklere kar korur. Top-
lumsal barn ve birlikteliin salanmasnda da oru etkin rol oynamaktadr. nk
orulu kavgalara, kt szlere ak deildir. Onun sadece midesi deil ayn zaman-
* Dr. Yaar YT
236
da dili, eli, gnl btn uzuvlar dnyada bu tr irkinliklere kar iftar olmayan
bir orutadr. Evet, ksa vadede onun dilinin iftar gzel szdr, gnlnn iftar
gzel duygulardr, elinin iftar hayr ilerde kullanmaktr, gznn iftar gzelliklere
bakarak yce Rabbimizin kudret ve kuvvetini anlamaktr. Akln iftar, millet ve in-
sanla huzur verecek bilgi ve dnceler retmektir. Uzun vadede ise bu uzuvlarn
iftar, yce Rabbimizin mjdesine erdiimiz andadr. nancmza gre, asl mjde ve
iftar da bu olsa gerektir. Orucun bu boyutu asla gz ard edilmemelidir. Nice ma-
sum hayatlarn snmesinin, kanlarn aktlmasnn, aile ve dostluklarn yklmasnn
temelinde, hibir deeri olmayan sz ve kavgalarn olduunu grmekteyiz. Bu tr
olaylarn, gerek fert ve gerekse toplumsal boyutta tamiri imknsz yaralar ortaya
kard da bir gerektir. te dar anlamda orulu, geni anlamda ise Mslman,
kavga ve anlamsz szlere kapaldr. Dier bir ifadeyle o, Allahn rzas olmayan her
trl eyleme kar iftar olmayan bir orutadr. Onun kaps adeta iftar sofras gibi
hep gzelliklere alr. Maddi ve manev ynden a susuz insanlar onda hayat bulur.
O sofrada, nasl gayrimeru yiyecek ve ieceklere yer yoksa Mslmann dnyasn-
da da, gnlnde de mer olmayan davran ve eylemlere geit yoktur.
Oru, ayn zamanda sabr ibadetidir. Zorluklara, glklere ehevi basklara kar-
sabredemeyen kiiler byle bir ibadeti yapmakta zorlanr ya da hi yapmaz. Bu
sabr gsterenlerin mkfat, hem bu dnyada hem de ahirette elbette byktr. Ni-
tekim Peygamber (s.a.s), Bir kimse Allah yolunda bir gn oru tutarsa, Allah bu tutulan
oru sebebiyle o kimsenin yzn cehennem ateinden yetmi sene srecek mesafelik yere
uzaklatrr. (Mslim, Sym, 31) szyle, bu sabrn mkfatn en gzel ekilde
dile getirmektedir.
Mminler olarak orularmz bu bilin ve duyguyla tutarak, Rabbimizin rzasn
kazanma gayret ve hedende olalm. ftar sofras misali, ahirette bir mkfat sofras
(cennet) kurulacaktr. O sofrann davetiyesinin bu dnyadan alndn unutmaya-
lm. Bu sofrann davetlilerinin, Allahn emir ve yasaklarna uyma sabr ve baarsn
gsteren kimseler olduu bilinciyle yaayalm. Ne mutlu byle kimselere... Ama bu
sabr gsteremeyip, dnyann aldatc lezzetlerine dalp niin yaratldn unutan,
ehvetini ya da nefsini putlatran, Allahn hkmlerini ineyen, onlara aldr et-
meyen kimselerin, o sofrann davetlileri olmalar mmkn deildir. Herkesin, en
ince detayna kadar iyi ve kt adna yaptklarndan sorgulanaca, einden, dos-
tundan, yaknlarndan kaaca o byk gnde, bu sofraya davet edilme herkesin
beklentisi olacaktr. Ancak o davetiye burada kazanlr, burada kaybedilir. Yce Rab-
bimiz, bizi o sekin davetlilerden eylesin...
237
L VE TARTIYI DORU YAPMAK
HAYIRLI LERDENDR*

,,

-

_ . -

, .

,
,

t. _ . -

, -

,|

,, .. . .

L . .

|t

, .

,.

| :

_ ,

ltnzde lmeyi tam yapn, doru terazi ile tartn. Bu daha hayrl,
sonu bakmndan daha gzeldir. (sr, 17/35)
Kiinin mali haklarnn korunmas, aldanmamas iin l ve tartnn doru
yaplmas nem arz etmektedir. nk karlkl olarak hakkn zayi olmamas kar
tarafa duyulan kin ve dmanlk duygularnn yok edilmesi bu iki hususa riayet
etmekle mmkn olur. Konumuzu tekil eden yette de l ve tartnn tam ya-
plmas hlinde bunun sonucunun daha hayrl olaca vurgulanr. ll olmak
kinatn dengesini salar, adaletin gereklemesine vesile olur. Zira ayette ly
ve tarty adaletle tam yapn. (Enm, 6/152) diye buyrulmutur. Cenab- Hak da
kinat bir lye gre yarattn bize bildirmektedir: Allah g ykseltti ly
koydu. lde haddi amayn. (Rahmn, 55/7-8) nk planszlk ll olmamak
kaosa kargaaya hakszla sebep olur.
lei tam anlamyla kullanmak, hile yapmamak ve doru bir terazi ile tartmak
yaadmz dnyada haklarn korunmas iin nem arz eder. Ayrca insanlarn bir-
birlerine kar gven duymalarna vesile olur. Mesela doru l yapmayarak veya
tam olarak tartmayarak bizi aldatan kiiden elbette alveri yapmak istemeyiz. O
tr insanlara asla gven duymaz ve daima ktlkle anarz. Buna karlk l ve
tartya riayet edenleri ise daima ver ve takdir ederiz. Doru olarak lmek tartmak
hayrl bir itir, sonu bakmndan da gzeldir. Yani bu davran dnyada zengin
olmaya, ahirette de sevap kazanmaya vesile olur.
l ve tarty doru tutmak, din bir emir olmakla beraber eksik yapmak byk
gnahlar arasnda saylmtr. Nitekim l ve tartda hile ya pan kimselerin azapla
tehdit edildii ve yaptklar davranlarn onlar helake gtreceine dair Kuran-
Kerimde ayet-i kerimeler bulunmaktadr. Cenab- Hak, ly eksiksiz, tam yap-
mamz ve tarty da zlm ve hakszla sapmadan adaletle yapmamz emretmek-
* Dr. Ercan ESER
238
tedir. Kendimiz iin lp tartarken tam, bakalarna kar eksik yaparsak hakszlk
etmi ve knanm oluruz (Mutafn, 83/1-3). Bu bakmdan l ve tarty tam
olarak yapmamz emredilmektedir (Rahmn, 55/9, Hd, 11/84-85).
Kuran- Kerimde, Medyen halkna gnderilen uayb (a.s) ticarette, l ve
tartda hile yapmay alkanlk hline getiren kavmini bundan sakndrd haber
verilmektedir (uar, 26/181-183). Kureyliler de Medyen halk gibi ticarette hile
yapyor eksik lp tartyorlard. Bylece fazla miktarda para kazanyor, halk ezi-
yorlard. Kuran- Kerimde bu yanl davranlarn nceki toplumlar helak ettii,
byle davrananlarn da onlar gibi mahvolaca hatrlatlarak, Kureylilerin bu yanl
davranlarndan kanmalarnn gereine u ayetle vurgu yaplmtr: ly ve
tarty adaletle tam yapn. Biz herkesi ancak gcnn yettii kadaryla sorumlu tutarz.
(Enm, 6/152) Peygamberimizin hadisinde de l ve tarty doru olarak yap-
mayanlarn dnyada da kuraklk ve ktlk ile cezalandrlaca bildirilmektedir(bn
Mce, Fiten, 22). Rahman sresinde de gklerin dzeninin dahi dengeye ba-
l olduu belirtilerek l ve tartda doruluun nemi vurgulanmtr (Rahmn,
55/7-9).
Btn bu emirler, ticari hayatta l ve tartya tam olarak riayet edip adaleti ger-
ekletirmenin, insanlar aldatmamann toplum dzenindeki nemini gstermekte-
dir. Dier yandan bu emirlere aykr davranlarn ise Allahn gazabna sebep olaca
vurgulanmaktadr. nsanlar l ve tartya riayet edip hileli davranlardan alko-
yacak en byk faktr ise, hi kukusuz ahiret inancdr. Ahirette hesap, ceza ve
mkfata kesin olarak inananlar, asla byle aldatmalara cesaret edemezler, Allahtan
korkarlar. Ancak ahirete inan mayanlar, biraz daha fazla kazanabilmek iin ellerin-
den gelen her trl hakszl yapmakta bir saknca grmezler.
239
L VE TARTIYI TAM YAPIN*

,,

-

_ . -

, .

t ,

: .

| .

. ..

_ . ,

| t .

.. .

t,

t. , . . , .t -

_,

. . _

t ,

: .

t, L,

- .

. . ,

:,

| .

t -

_ .

, -

, ,

:,

_ .

, .

. ,

, ., _,

.

.

. .

; _ . ..

; , .

t , .

.| . - ..

; L . .

|t

, .

|
L, . -

, ,

:,

| .

t.

t .

_, . . . ,. .

, -
Medyen halkna da kardeleri uayb peygamber gnderdik. O, yle
dedi: Ey kavmim! Allaha kulluk edin. Sizin Ondan baka hibir ilahnz
yoktur. ly ve tarty eksik yapmayn. Ben sizi bolluk iinde gryorum.
Ben sizin adnza kuatc bir gnn azabndan korkuyorum. Ey kavmim!
ly ve tarty adaletle tam yapn. nsanlarn eyalarn (mallarn
ve haklarn) eksiltmeyin. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk
karmayn. Eer inanan kimselerseniz Allahn brakt hell kazan sizin
iin daha hayrldr. Ben sizin banzda bir beki deilim. (Hd, 11/84-86)
Kulluk bilinciyle donanmamz isteyen yce Rabbimiz, yukarda mealini ver-
diimiz ayetlerde bizlere Medyen halkna gnderdii uayb (a.s)n kavmiyle olan
mcadelesini haber vermektedir. Peygamberleri araclyla kendilerine l ve tar-
ty tam yapn, hakszlk yapmayn, eer iinde bulunduunuz kt duruma devam
ederseniz sonuta cezaya arptrlrsnz diye ikazda bulunmaktadr.
uayb (a.s) da dier peygamberler gibi inkrc ve putperest halkna nce Allahtan
baka tanr olmadn anlatm ve herkesi Ona kulluk etmeye armtr. Ancak
Medyen halk, putperestliinin yannda toplumsal ahlak, zellikle ticaret ahlak ba-
kmndan da bozulmutu. Alverilerinde hep birbirlerini aldatrlard. Hz. uayb
bu konu zerinde ok durdu; ly tarty eksik tutmamalarn, adaletle ve dzgn
lp tartmalarn, kendi karlar uruna insanlarn mallarnn deerini drme-
* Medet COKUN
240
melerini ve bozgunculuk yaparak toplum dzenini bozmamalarn syledi. Bylece
hak dinin tevhid ve adalet ilkelerini toplumda yerletirmeye alt. zellikle d-
rstlk ilkesi zerinde durdu. Kiinin, insan ilikilerde drst olmadka Allaha
kar da drst olamayacan anlatt...
Bu ayette anlatlanlar her ne kadar zelde uayb (a.s)n kavmiyle ilgiliyse de ge-
nelde hepimizi balayc mahiyette olup l ve tartya dikkat etmemiz gerekmekte-
dir. Ayrca Kurandaki bu tr kssalarla gemi milletlerin balarna gelen olaylardan
ibret almamz istenmektedir. Zaten Kuranda l ve tartnn tam yaplmas, adaletli
davranlmas ve hi kimsenin hakkna tecavz edilmemesi genel ifadelerle baka
surelerde de emredilerek yle buyurulmaktadr:
ltnzde lmeyi tam yapn, doru terazi ile tartn. Bu daha hayrl, sonu ba-
kmndan daha gzeldir. (sr, 17/35)
ly tam yapn. Eksik verenlerden olmayn. Doru terazi ile tartn. nsanlarn mal-
larn ve haklarn eksiltmeyin. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn.
(uara, 26/181-183)
Bu ayet-i kerimelerden de l ve tartda eksiklik yapmamamz, doru teraziyle
tartmamz ve insanlarn haklarn yemememiz gerektiini ok ak bir ekilde anla-
m oluyoruz. Eer ticarette doru drst davranmazsak, bunun toplumda huzur-
suzlua ve karkla sebep olaca aka ortadadr. Toplumdaki huzursuzluklarn
sebeplerine yle bir bakacak olursak ya ticari ilerimizdeki aksaklklardan ya da
genel manada hakszlklardan kaynaklandn grrz. Toplumumuzda da oka
sylendii gibi haramn binas olmaz. Eer Rabbimizin ticaretle ilgili bu uyarlarn
dikkate almazsak, Mevlamzn u ayetlerine muhatap olur, knanrz:
lde ve tartda hile yapanlarn vay hline! Onlar insanlardan (bir ey) lp al-
dklar zaman, tam lerler. Fakat kendileri onlara bir ey lp yahut tartp verdikleri
zaman eksik lp tartarlar. Onlar, byk bir gn; insanlarn, lemlerin Rabbinin huzu-
runda duracaklar gn iin diriltileceklerini sanmyorlar m? (Mutafn, 83/1-6)
te bu yetlerde Rabbimiz, fazla izaha ihtiya brakmadan l ve tartda adil ol-
mamz, kimsenin hakkn yemememizi belirtmi, hile yapanlarn vay hline diyerek
bizleri uyarmtr. unu unutmayalm ki, ahirette bu dnyadaki yaptklarmzdan
hesaba ekileceiz. Allahn huzuruna kul hakkyla gitmemeliyiz. nk hak sahibi
hakkn helal etmedike, bundan kurtulmamz mmkn deildir. Namaz klyoruz,
oru tutuyoruz, zekt veriyoruz... Ksaca ibadetlerimizi yerine getirmeye alyoruz
ama bakalarnn hakkn yediimizde hak sahibi hakknn karl olarak sevapla-
rmz alnca ahirette elimizde sevap diye bir ey kalmayacak ve Peygamberimizin
ifadesiyle Mis durumuna deceiz (Mslim, Birr, 15).
imdi hepimiz bir muhasebe yapalm. Acaba bizler ticaretimizde karmzdakini
241
aldatyor muyuz? l ve tarty tam yapyor muyuz? Yoksa bizler bir eyler alrken
fazla, bakalarna bir eyler verirken de eksik mi veriyoruz? Bu sorulara; ben, ticare-
timde, kimseyi kandrmyorum ve rzkm helalinden kazanyorum, diyebiliyor mu-
yuz? Eer bu konuda eksiklerim var, kendimi dzeltmem lazm diyorsak bugnden
tezi yok yanllarmz hemen dzeltmeli ve Rabbimizin emrettii izgiye gelmeliyiz.
nk ilk bata verdiimiz ayet-i kerimede de belirtildii gibi biz inananlar iin
Allahn brakt hell kazan bizim iin daha hayrldr.
242
LDKTEN SONRA DRLTLECEZ*

,,

-

_ . -

, .

| - _ .

| ,

. .

: ,.

. .,

_ - _

| . ,

..

_ .

: _,

.

.|

. .

| _

-

;t

. . ,

; _,

.

_,

t,

. _

| .

.,

. -

., . .

|
Yine inkr edenler yle dediler: ryp ufalandktan sonra sizin
yeniden diriltileceinizi syleyen bir adam size gsterelim mi? Allaha kar
yalan m uydurdu, yoksa onda delilik mi var? Hayr, yle deil! Ahirete
inanmayanlar azap ve derin sapklk iindedirler. (Sebe, 34/7-8)
ldkten sonra dirilmek anlamna gelen el-bas badel-mevt; ahiret hayatnn
en nemli safhalarndan biridir. man esaslarmz topluca zikrettiimiz ve adna
ament dediimiz formlletirilmi ifadeleri okurken, vel-bas badel-mevti
hakkun diyoruz. Bunun anlam ldkten sonra dirilme, haktr, gerektir demek-
tir. Biz hak olan bu dirilie, eksiz phesiz inanyoruz. Bilindii zere sral (a.s)
sura ilk frdnde kyamet kopacaktr. Kyametin kopmasndan sonra sral (a.s)
Allahn emriyle sura ikinci defa frecek ve btn canl yaratklar tekrar diriltile-
ceklerdir. nancmza gre dirili, hem beden hem de ruh ile olacaktr.
nkr edenler, lmden sonra dirilmeyeceklerini kesin bir ekilde iddia etmiler-
di. Allah ise; durumun hi de yle olmadn, herkesin mutlaka diriltileceini, son-
ra da yaptklarnn kendilerine haber verileceini, hatta bu iin Allah iin ok kolay
olduunu, elisi araclyla insanlara bildirmiti (Teabn, 64/7). nsan ldkten ve
rdkten sonra, Allah onun vcudunu tekrar diriltmeye muktedirdir. Ama bir-
ok insan bunu kavramakta zorlanmtr. Baz insanlar da; rm kemikler tekrar
dirilir mi, rm kemiklere kim can verecek, diyerek phelerini aa vurmu-
lardr. Allah byle dnen insanlara cevap vererek; Onlar ilk defa yaratm olan
* Mustafa KILI
243
diriltecektir. nk O, her trl yaratmay gayet iyi bilir. (Ysin, 36/79) buyurmutur.
Gerekleri dikkatli bir gzle inceleyip, salam bir aklla deerlendirdiimiz zaman,
ldkten sonra diriltmenin Allah iin ok daha kolay bir i olduunu anlayveririz.
nk Allah hem bizi, hem de btn kinat yoktan var etmitir. Yoktan var etmeye
muktedir olan ve onu bir kere yaratm olan Allah, ldkten sonra tekrar diriltmeye
muktedir olamaz m? Elbette muktedir olur.
Sadece bir insann deil, btn insanlarn bile yaratlmas; Allah iin ok kolay
ve basit bir itir. Rabbimiz bunun basitliini yce kitabmz Kuran- Kerimde yle
bildirmektedir:
(Ey insanlar!) Sizin yaratlmanz ve ldkten sonra tekrar diriltilmeniz ancak bir tek
insan yaratmak ve diriltmek gibidir. phesiz Allah hakkyla iitendir, hakkyla grendir.
(Lokman, 31/28)
ldkten sonra dirilmeye inanmann; hem bu dnyaya hem de br dnyaya
ynelik, ok eitli faydalar olduu gibi, ldkten sonra dirilmeyi inkr etmenin
de ok eitli zararlar vardr. ldkten sonra dirileceine inanan insan bu dnyada
davranlarna dikkat eder. Allahn yasak ettii ve insanlara zarar dokunan ilerden
uzak durur. Hrszlk, yalanclk, dolandrclk, adam ldrme, insanlarn hakkna
tecavz etme, dedikodu etme, laf gtrme gibi ktlklerden uzak durur. Bu kadar
ok iyilik yapt iin de, bu dnyada insanlarn huzurlu ve mutlu olmasna yardm-
c olur, toplum dzenini korumaya hizmet eder. br dnyada da Allahn cennet-
lerine ve nimetlerine eriir. Bunun aksine ldkten sonra dirilmeye inanmayan in-
sanlar ise; her trl ktle bulaabilirler. Allahn yasak ettii ileri yaparak, hem
bu dnyada toplumun ve kendilerinin huzurunu bozarlar, hem de br dnyada
cezalandrlmay hak ederler. Her iki durumda da zarara uram olurlar.
Konumuzun banda arz ettiimiz ayetlerin mealinde, ldkten sonra dirilmeye
inananlar ve inkr edenleri anlatan Rabbimiz, inkr edenlerin azab hak edecekle-
rini haber vermektedir.
244
LM: EN BYK NASHAT*

,,

-

_ . -

, .

.

.. -. ,

. . . . , .

| , ,

,.

, . , ,

, .

(Ey Muhammed!) phesiz sen leceksin ve phesiz onlar da

leceklerdir. Sonra phesiz siz kyamet gn Rabbinizin huzurunda
muhakeme edileceksiniz. (Zmer, 39/30-31)
Her canl lm tadacaktr. Yce Allahn bize verdii hayat geicidir. Allahtan
geldik ve neticede her birimiz tekrar Ona dneceiz. ster inansn, ister inanmasn
herkes, lm gereini mutlaka tadacak ve kyamet gn yce Yaratcnn huzurun-
da hesap verecektir.
nsan hayatnn farkl aamalar vardr. Her insan doar, byr ve sonunda lm
dediimiz gerekle karlaarak geldii yere dner. Hayatmz, lm denen hakikate
doru durmadan akmaktadr. Ksa bir misarliin ardndan, her gn binlerce insan
yolcu ettiimiz ebediyet yurduna adm adm yaklayoruz. lmle dnya hayatnn
perdesi kapanrken, kabir perdesi aralanr. Ardndan ahiret kaps alacaktr. Pe
pee takip eden bu sahneler her insann mutlaka karlaaca yaratl gereinin
farkl aamalardr.
lm, kiiyi yatandan ayrp topraa, dnyann kalabalndan alp kabirde
yalnzla terk eder. oluk ocuundan mahrum brakp topran kucana iter.
Ancak unu unutmamalyz ki hepimizin kapsn alacak olan lm, bir son deil,
yeni ve ebed bir hayatn balangcdr. nsanlar belirli bir sre kabirde kalr daha
sonra maher dediimiz, kalpleri rperten, nefesleri tketen, renkleri solduran, ki-
iye en yaknlarn bile unutturan dirili gn gelir. O gn, kiinin canndan, maln-
dan, yaptklarndan ve yapmadklarndan hesaba ekilecei gndr. O gn, kk
byk demeden, dnyada ilenen her eyin yer ald amel defterinin alp sahibine
verilecei gndr.
Ahiret gn, herkes dnyada yaptnn karln bulur. O gn, insanlarn kimi
hazrlkl, kimisi hazrlkszdr. Hazrlkl olanlar mminlerdir. Bu kimseler, dn-
yada iman etmi ve imanlarnn gereini yapmaya alarak Rablerini raz etmeye,
* Dr. Sabri TRKMEN
245
Rablerinin rzas dorultusunda bir hayat yaamaya alm kimselerdir. Hazrlksz
olanlar ise, dnya hayatnda imandan yz eviren, Rablerinin rzasn kazanma gibi
bir tutkular olmayan, ahiret hesab yapmayan kimselerdir. Her iki kesim de ame-
linin karln bulur. Neticede herkes, ne ekmise onu biecektir. O gn, orada
herkes kendi hesabn vermek durumundadr. Mminler, krler, hakllar, haksz-
lar, zalimler, mazlumlar, zayar ve gller birbirleriyle hesaplaacaklardr. Herkes
kendini hakl karmaya alacak, neticede yce Allah, hkmn verecek, hakl
olan haksz olandan ayrt edilecektir.
Kyamet gnnde gerekleecek bu hadiselerin Kuranda bize bildirilmi olma-
sndan karacamz nice dersler vardr. Rabbimiz, bu ayetlerle kullarn ebed ha-
yata hazrlyor. Dnya hayatnn geici olduunu hatrlatyor. Mminleri salih amel
ilemeye tevik ediyor. Herkesin kapsn alacak olan lmn, Hz. Peygamber de
dhil olmak zere mevki, makam ve statye baklmakszn herkesi temil edeceine
dikkat ekiliyor ve lmden sonras iin hazrlk yapmamz isteniyor.
lm hususunda insanlar mterek olmakla beraber, lm karlama ve al-
glama biimi insanlarn durumlarna gre farkllk arz eder. Her eyini dnyaya
balam, ahiret inanc tamayan bir kimse iin lm en byk korku ve felakettir.
Fakat Allaha inanan ve bu dorultuda yaayan mmin iin durum farkldr. O, her
ne kadar bir anlk dnyadaki sevdiklerinden ayrlma znts tasa da onun iin
lm, sevgiliyle bulumadr, Rabbine olan vuslattr.
lm dnerek bundan ibret almalyz. Zira t verme asndan kiiye lm
yeter. Bu manada kabirleri ziyaret etmek, slamn geldii ilk dnemde eitli mah-
zurlar sebebiyle nehyedilmiken, tevhid inanc Mslmanlarn kalbine iyice yerleip,
slam esaslarna ballk, Allahtan bakasndan yardm istememe ve yalnz Ona iba-
det etme prensibi btn inananlarn kalbinde kkleince, tevik edilmitir. Peygam-
berimiz (s.a.s) bu hususta, Ben size kabirleri ziyaret etmeyi yasaklamtm; artk ziyaret
edebilirsiniz, nk bu, size ahireti hatrlatr. (Mslim, Ceniz, 106; Tirmiz, Ceniz, 60)
buyurmak suretiyle, kabirlerin ibret almak gayesiyle ziyaret edilmesinde bir saknca
olmadn beyan etmilerdir. Artk lmden baka t aramaya gerek var m?
Neticede inansn veya inanmasn hibir canlnn lmden kurtulma imkn ol-
madna gre, lme hazrlkl olmal, hayatmz imanla, ibadetle, gzel ahlakla
geirmeye alarak Rabbimizi raz etmeye almalyz. Tutan ellerimiz tutmaz, y-
ryen ayaklarmz yrmez olunca, nefeslerimiz tkenip dudaklarmz kapannca
artk ahiret iin yapabileceimiz bir ey kalmaz. O halde amel defterimizi salih amel-
lerle doldurmaya almal ve hesaba ekilmeden nce nefsimizi hesaba ekmeliyiz.
246
LM, HER CANLI N KAINILMAZ
BR GEREKTR*

,,

-

_ . -

, .

,
,

| ..

..

.|t -

| , ,

, . _

| -

, | .

_ .

. .| t .

| . - t .

. -

. t . ,

. .

, -

.|t

,
Biz, senden nce de hibir beere lmszlk vermedik. imdi
sen lrsen onlar ebed mi kalacaklar? Her nefis lm tadacaktr.
Sizi bir imtihan olarak hayr ile de er ile de deniyoruz. Ancak bize
dndrleceksiniz. (Enbiya, 21/34-35)
Yce Allah, bizleri bu dnyada ebed olarak kalmak iin deil, imtihan ve kulluk
iin yaratmtr. mtihann neticelenmesi, insann lm dediimiz gerei tatmasyla
mmkn olacaktr. lm de, hayat gibi Allahn yaratmasyla meydana gelmektedir.
lm, grnte hayatmzn sona ermesi, cesedin dalmas, bedenin yok
olmas gibi dnlse de o, bizim iin yokluk, hilik deil, bir rahmet, nimet ve
ebed leme alan bir kap/penceredir. Hepimizi, lmden sonra sonsuza dek
srecek olan ebed bir hayat beklemektedir. Bizler, misar olarak gnderildiimiz
bu dnya hayatnda yaptmz her iten, sylediimiz her szden, ksaca tm
yaadklarmzdan lmden sonraki hayatmzda/ahirette hesap vereceiz. Bu
nedenle lm ve lmle balayacak olan ahiret hayatna iyi hazrlanmalyz.
Yukarda zikrettiimiz ayetler, bizim iin hayatn en byk gereine, yani
lme dikkatimizi ekmektedir. Beerin lml oluu ve lmn tm yaratlmlar
iin gereklii zellikle, bir peygamber bile olsa sevgili Peygamberimiz Hz.
Muhammed (s.a.s)in lmsz olmad vurgusuyla hatrlatlmaktadr. Eer
lmden kurtulan biri olsayd, hi phesiz sevgili Peygamberimiz olurdu. Allahn
en sevgili kulu, peygamberler zincirinin son halkas, lemlere rahmet olarak
* Dr. Faruk GRGL
247
gnderilmi, yaratlmlarn en ereisi, bir beerin varabilecei en yce mertebeye
erimi Habibullah dahi ldkten sonra, kim bu lm gereini deitirebilir
ve lmeyecekmi gibi davranabilir? Nitekim Allah Teala baka bir yette Hz.
Peygamber (s.a.s)e hitaben, (Ey Muhammed!) phesiz sen leceksin ve phesiz
onlar da leceklerdir. (Zmer, 39/30) buyurarak, bu gerei ak bir ekilde ifade
etmi, lm ve lmden sonraki hayat hakknda umursamaz tavr taknanlara,
bu tutumlarnn kendilerini hibir ekilde kurtaramayacan haber vermitir.
Yine Nerede olursanz olun, salam ve tahkim edilmi kaleler iinde bulunsanz bile
lm size ulaacaktr (Nisa, 4/78) ayeti de, hibirimizin bu dnyada lmden
kurtulamayacan bildirmektedir. Dolaysyla Allahn koymu olduu bu genel
kaideden hi kimse kendisini hari tutamaz.
Her gn binlerce insann bu dnyadan lmle baka bir leme gmesi,
hepimiz iin en byk ibret ve etkili bir ttr. lm dnmek, bizim Yaratc
ile olan bamz kuvvetlendirir. Bu hayat anlaml bir ekilde ve deerlendirerek
yaamaya, mrmzn muhasebesini yapmaya vesile klar. Bize, dnya hayatnn
ve lezzetlerinin bir gn mutlaka sona ereceini, zamann kymetini, mrmzn
deerini/anlamn retir. Allahn bize ihsan ettii saysz nimetlere kretmeyi,
bir gn bunlarn elimizden gideceini, kalben/gnlden bunlara balamamay
hatrlatr. Dnya ile ahiret arasnda dengeli bir hayat yaamamza vesile olur.
yi bir insan ve iyi bir Mslman olmaya, yararl davranlar yapmaya, kimseyi
incitmemeye, iyilikte yarmaya, bara ve huzura gtrr. lm, kiiyi her trl
olumsuz alkanlklara sahip olmaktan ve nefsn davranlar yapmaktan, geici
olan zevk ve elencelerin peinden gitmekten alkoyar. Bizi yalandan, hileden,
aldatmaktan, tneden, yetim mal yemekten, dedikodudan, cana mala, rza namusa
saldrmaktan korur.
Yaamak kadar tabii ve gerek olan lm kendimizden ok uzakta zannedersek
bu lemde gayesiz, hedefsiz ve sorumsuzca bo bir hayat yaam oluruz. Byle
yaparsak, dnyay sadece yeme, ime ve elence yeri olarak kabul etmi oluruz.
Oysaki dnyada sadece bu anlaya dayal bir hayat, bizleri gerek amacndan
saptrr ve her trl ktl ilemeye sevk eder.
Her geen gnmz bizleri lme biraz daha yaklatrmaktadr. Bu nedenle
lm unutarak veya yok sayarak deil, aldmz her nefesimizi ve iinde
bulunduumuz her an, son olarak kabul edip, bilinli bir hayat yaamalyz.
nk hayat, Allahn bize ok byk bir hediyesidir. Salmz, genliimiz,
malmz, mlkmz, ailemiz, ksaca sahip olduumuz tm servetimiz, bizlere
bir emanet olarak verilmitir. Bunlardan mutlaka hesaba ekileceiz. Dnya
hayatnda sahip olduumuz hibir ey, bize lm ve sonrasndaki ebed hayat/
248
ahireti unutturmamaldr. Nereye gitsek, neyin arkasna saklansak, hangi elenceye
dalsak, onu unutmak iin nelerle oyalansak netice yine de deimeyecektir. nk
dnya hayatndaki her yol netice itibariyle lme kyor. Bu nedenle sevgili
Peygamberimiz bizlere u arpc uyary yapyor:
Lezzetleri yok eden lm ok ann. (Tirmiz, Zhd, 4)
Mademki lm, hepimiz iin kanlmaz bir gerek ise, bizi yoktan var eden ve
kendisine kulluk iin yaratan Rabbimize gnlden iman ederek, ibadetle bir hayat
geirmeli ve her an leceinin farknda olarak ahirete hazrlk gayreti iinde bir
mr srmeliyiz. Bu durumda lm ebed mutluluun mjdecisi olup bizi cennete
gtrecektir. Aksi halde lm bizler iin azaba alan bir kap olacaktr.
Netice olarak, hayatmz iyi ve kt ynleriyle bir imtihan alandr. Sonunda
her birimiz Hakkn huzuruna varp hesap gereiyle karlaacaz. Bu nedenle
hesabn verebileceimiz bir hayat yaamak hedemiz olmaldr.
249
LMDEN KAI YOKTUR*

,,

-

_ . -

, .

,
_ .

. .

.,

. . - , , .

..

, . .

, _ ,. .

| .

| ,

., .

:. t . _ ,

. t .

. . . _ .

. . . _ .

. .

.,

, . , , .

..

. . .
t.,

. -

.,

:,
Nerede olursanz olun, lm size ulaacaktr. Salam ve tahkim edilmi
kaleler iinde bulunsanz bile. Onlara bir iyilik gelirse bu, Allahtandr
derler. Onlara bir ktlk gelirse, bu, senin yzndendir derler. (Ey
Muhammed!) De ki; hepsi Allahtandr. Bu topluma ne oluyor ki neredeyse
hibir sz anlamyorlar! (Nisa, 4/78)
lm, insanolunun kanamayaca ve grmezlikten gelemeyecei bir gerek-
tir. lm, Mslman iin bir yok olu deil, yeni bir hayatn balangcdr. Kitab-
mz Kurann kapan atmzda, karmza kan ilk surenin daha nc ayetin-
de, Din Gnnden bahsedilmekte, dolaysyla hesap-kitap, br lem gereine
vurgu yaplmaktadr. O halde gerek lm, gerekse lmden sonra meydana gelecek
hadiselerin bu denli vurgulanmas bize hangi gerei anlatmak istiyor? lmden
kan olmad, herkesin bir gn yaptklarndan sorguya ekilecei, dolaysyla
hazrlklarn buna gre yaplmasn hatrlatyor.
Aslnda szlklerde bile yan yana gelen lm ve mr birbirini yadsmayan,
aksine tamamlayan iki karde olarak grlmelidir. Nitekim bir baka ayette bu ger-
ee iaret edilmekte ve O, Allah ki, hanginizin daha gzel iler yapacan snamak
iin lm ve hayat yaratt. (Mlk, 67/2) buyrulmaktadr. lm, farkna varsak da
varmasak da, kelime olarak souk gelse de gelmese de, o hayatmzn en yaln ve en
gereki yann temsil etmektedir.
* Do. Dr. mer YILMAZ
250
Byk slam limleri, inanan iin lmden korkmaya gerek yoktur, derler. n-
k o her an lme hazrdr. Daarcnda, Allahn huzuruna varacanda, kendisine
orada yetecek kadar azk bulundurur. Nitekim lmden korkmayan Mevln gibi
daha nice gnl erleri iin lm adeta bir eb-i Ars yani dn gecesidir. Bazla-
rnn lmden korkmas ise onlarn bu byk bulumaya hazrlksz olmalarndan
kaynaklanmaktadr. Ne var ki ancak bu defa da korkunun ecele faydas olmayacak-
tr.
Gerek Mlk sresindeki bahse konu ayetten, gerekse dier ayetlerden kard-
mz sonu, hayatn da lmn de hikmetinin, insann imtihannda sakl olduu-
nu renmekteyiz. Bu duruma gre, lmle birlikte hayat sona ermeyecek, bilakis
lmden sonra sonsuza dek srecek olan ebed bir hayat balayacaktr. Bu hliyle
lm, bir taraftan insann hesap vermesi ve sorumlu tutulmas hakikatine kap ara-
larken, dier taraftan da fani olan insann ebedlemesinin de ilk basaman te-
kil etmektedir. yleyse lm, aynen hayat gibi, ahiret yurdunda ebed mutlulua
ulatran bir vasta ve nimet olarak alglamak gerekir.
Ayrca zerinde konutuumuz lm biz insanlar iin en byk ibret ve en etkili
t olma zelliine de sahiptir. Bu balamda, lm gereinden uzak olarak sr-
drlen hayat, bir anlamda yitik ve ziyan edilmi bir hayat demektir. Dnyaya hi
lmeyecekmi gibi balananlar, aldananlardr. Her eyde olduu gibi bunda da ifrat
ve tefriti uygun bulmayan dinimiz, bir geree parmak basmakta ve hi lmeyecek-
mi gibi dnyaya, ama yarn lecek gibi ukbya almay emretmektedir.
O halde Mslman, dnyann geiciliine, cazibe ve menfaatine uyarak ve alda-
narak, ebed yurdu olan ahiret hayatndan uzak kalmamal, ahirete gidecek yolun
en nemli basama olan lm gereine kar da gzlerini kapamamaldr. lmle
her eyin biteceini zannedip, srekli nefsin arzular peinde komak, hayat zevki
sefaya adamak ve bunu bir yaam felsefesi hline getirmek ok byk yanllk olur.
Mademki yadsnamayan bir gerek, ka olmayan bir durum, stelik nerede olur-
sak olalm peimizi brakmayan bir olgu ile burun burunayz; o halde yaplacak ey,
kamak deil, hazrlkl olmaktr. Onun iin insan, zaman zaman yaad hayata
bakmal, geirdii mrnn aamalarn gzden geirmeli ve hesab verilebilir bir
hayat srp srmediinin muhasebesini yapmaldr.
lm sonras bir hayatn mutluluk perdesini aralamak iin din grevlerimizi,
ibadetlerimizi ihmal etmeyelim, sosyal sorumluluklarmzn gereini yerine getire-
lim. lmn bize hi de uzak olmadn, lmle hayat arasndaki izginin ok
ince olduunu, hayata balanmann gerekten de pamuk iplii kadar zayf ve basit
bulunduunu gz ard etmeyelim. lmn bizi nerede beklediini bilemediimize
gre, biz lm her an her yerde bekleyelim ve hazrlkl olalm!
251
NCE EN YAKIN AKRABANI UYAR!*

,,

-

_ . -

, .

_,

,.

,

. .

. .

(nce) en yakn akraban uyar!(uara, 26/214)
En mkemmel ekilde yaratlan, btn nimetler hizmetine sunulan ve ebediyet
yolcusu olarak snav iin dnyaya gelen biz insanlarn uyarlmaya ve bunun iin
de nezr/uyarclara ihtiyacmz vardr. Uyarclara Kuranda nezr/mnzir denilmi;
Allahn (Duhn, 44/3), peygamberlerin (Enm, 6/48; Ftr, 35/24) ve Kurann (Furkn,
25/1; Ahkf, 46/12) uyarclar olduu bildirilmitir.
Peygamberimiz (s.a.s) de, slamn kurtarc ilkelerini benimseyen, inan ve yaa-
yn bu ilkeler erevesinde dzenleyen biz mminler iin bir ber/mjdeci; batl
inanlara ve kirli bir hayata kendilerini kaptrp gidenler iin de apak bir nezr/
uyarcdr. Peygamberimiz (s.a.s)in bu uyarsnn amac da; biz insanlar inkr, irk,
nifk, isyan gibi, ilh azaba ve cehenneme girmeye sebep olacak her trl inan,
sz ve davranlardan sakndrmak, gelecek tehlikeyi nceden bildirmek ve bylece
bizlerin iman, ibadet ve itaate ynelmemizi salamaktr.
Kuran- Kerimin pek ok yetinde Peygamberimiz (s.a.s)in genel anlamda in-
sanlk iin uyarc olarak grevlendirildii ifade edilirken, bu yette de zel olarak
akrabalarn uyarmas emredilmitir. Bu emir zerine Peygamberimiz (s.a.s), Kurey
kabilesine mensup inanan/inanmayan, yakn/uzak akrabalarn veya Kureyin tem-
silcilerini Safa tepesinde toplayarak; kimine genel, kimine de zel olarak yle hitap
etmitir:
Ey Abdems oullar! Ey Ka`b bni Ley oullar! Kendinizi cehennemden kurtarnz!
Ey Abdmenf oullar! Kendinizi cehennemden kurtarnz!
Ey Him oullar! Kendinizi cehennemden kurtarnz!
Ey Abdlmuttalib oullar! Kendinizi cehennemden kurtarnz!
* Mustafa GNEY
252
Ey Ftma! Kendini cehennemden kurtar! Ben Allahn katnda sizin iin bir ey ya-
pamam, ama aramzdaki akrabalk ba sebebiyle sizinle ilgimi kesmeyeceim. (Buhr,
Tefsr, 26; Mslim, mn, 348-365)
Peygamberimiz (s.a.s), burada; kendisinin akrabas olmann Allah katnda ki-
iye bir fayda salamayacan, her ahs ancak kendi imannn ve slih amelinin
kurtaracan haber vermektedir. nk hibir kimse, nesebi, soyu, sopu sebebiyle
cennete giremez.
Kiinin kardeinden, annesinden, babasndan, einden ve ocuklarndan kaaca gn
kulaklar sar edercesine iddetli ses geldii vakit, ite o gn onlardan herkesin kendini
megul edecek bir ii vardr. (Abese, 80/33-37)
Bu yet-i kermeler, dnya hayatnn geici zevk ve tasalarn ap varlnn anla-
m ve akbeti zerine dnebilme seviyesine ulam her insan, sarsc gereklerle
yz yze getirmektedir. Kyamet olaylar herkesi dehete drecei iin o ortamda
insanlarn birbirini dnmeleri mmkn deildir; herkes kendi bann derdine
der ve akrabalktan doan haklarn isteyecekleri endiesiyle birbirinden kaarlar.
Yaknlarmza kar grev ve sorumluluklarmz; Ey iman edenler! Kendinizi ve aile-
nizi, yakt insanlar ve talar olan ateten koruyun (Tahrim, 66/6) ayeti bildirmektedir.
Peygamberimiz (s.a.s)in, Hepiniz obansnz ve hepiniz gzetiminiz altnda bulu-
nanlardan sorumlusunuz (Buhr, Nikh, 81; Mslim, mret, 20) hadisi de bu so-
rumluluumuzu aka ortaya koymaktadr.
Yaplacak iyiliklere nce ana-babadan, yakn akrabadan balamay pek ok ayet-
te emreden kitabmz Kuran, bu yette de Hz. Peygamber (s.a.s)in ahsnda biz
mminlere hitap etmekte, bu nezr/uyarclk grevimizi e ve ocuklarmz bata
olmak zere, akrabalarmzdan balayarak yapmamz gerektiini bildirmektedir.
Nezr/uyarclk grev ve sorumluluumuzu yerine getirirken anlatacamz konula-
r iyi bilmemiz ve gelecek tehlikeyi/ilah azab nceden bildirerek aile fertlerimizi ve
akrabalarmz iman, ibadet ve itaate yneltmeyi hedeememiz gerekir.
Hedemizi gerekletirmede baarl olabilmemiz; ncelikle Rabbimizin buyruk-
larn bizzat yerine getirmemiz, bylece ailemize, ocuklarmza ve akrabalarmza
gzel rnek olmamzla mmkn olacaktr. Bu grevimizi yerli yerinde ve zamann-
da yerine getirdiimiz takdirde hem kendimizi ve hem de e ve ocuklarmz bata
olmak zere akrabalarmz, yakt insanlar ve talar olan ateten korumu oluruz.
253
NCE TEDBR,
SONRA TEVEKKL*

,,

-

_ . -

, .

. _ . ,

:. . _ .

t .

.. .

_ .

| -

t, _ .

| -

..

_ ., t,

: . .

: . ,

| .

: . ,

| .

: -

_ . _ .
Sonra da, Ey oullarm! Bir kapdan girmeyin, ayr ayr kaplardan girin.
Ama Allahtan gelecek hibir eyi sizden uzaklatramam. Hkm ancak
Allahndr. Ben Ona tevekkl ettim. Tevekkl edenler de yalnz Ona
tevekkl etsinler dedi. (Ysuf, 12/67)
Ayet-i kerimedeki Hkm ancak Allahndr cmlesinden de anlalaca gibi
bu yet yce Rabbimizin takdirini her eyin stnde tutmamz gerektiini ifade
ediyor. Hayr ve errin tamamen Allahn takdirinde olduuna iman etmemizin an-
lam budur aslnda. Bu ilh takdir, bazen biz kullarn irade ve istei dorultusunda
tecelli ederken, bazen de bizim irademiz dnda gerekleir. nk yce Allah, bu
ifadeyle kendi mlknde yegne sz sahibi olduunu haber veriyor. te bu inanca
sahip olan Yakup peygamber, oullarn Msra gnderirken bir taraftan balarna
gelebilecek olas tehlikelere kar tedbir almalar ynnde tavsiyede bulunuyor, te
yandan Ama Allahtan (gelecek) hibir eyi sizden savamam diyerek ilh tak-
dire olan balln dile getiriyor. ehre farkl farkl kaplardan girin derken yine
de sonunda Allahn takdirinin geerli olacan, dolaysyla Ona dayanmalar ve
gvenmeleri gerektiini hatrlatyor oullarna.
Allaha en yakn insanlar olmalarna karn peygamberler de dnyada balar-
na gelebilecek tehlikelere kar birtakm nlemler alma gerei duymulardr. Bu
durum, onlarn Allaha yeterince gvenmedikleri anlamna gelir mi? Elbette hayr.
Resul-i Ekrem (s.a.s)in Medineye hicretini hatrlayalm. Kendilerini takip eden
* Mahmut DEMR
254
Mekke mriklerine izlerini kaybettirmek iin deiik tedbirler almt. Gece yola
kmay tercih etmeleri bir yana, Medine istikametine deil de aksi yndeki Sevr
Da tarafna ynelmi olmalar bunun ak bir gstergesidir. Buradan hareketle
onun ve yol arkada Hz. Eb Bekirin ilh takdire boyun emekten kandklarn
veya Allahn yardmna gvenmediklerini syleyebilir miyiz? Kald ki aldklar tm
nlemlere ramen mrikler izlerini srmek sretiyle, gn boyunca saklandklar
Sevr dandaki maarann azna kadar dayanmlard. Maarann kapsna dikilen
dmanlarnn ayaklarn gren Eb Bekir (r.a.), Ey Allahn Elisi, eilip bir bak-
salar bizi fark edecekler diyerek endiesini dile getirmiti. Bunun zerine tevekkl
Peygamberi Hz. Muhammed (s.a.s) ncs Allah olan iki kiiye ne olur ki?
diyerek hem yol arkadan teselli etmi hem de Allaha olan gvenini ortaya koy-
mutur (Buhr, Fedill-Ashb, 2). Bu tarih olaydan karmamz gereken en nemli
ders, gerekli tedbirlerimizi aldktan sonra Allaha tevekkl etmemiz gerektiidir. Ni-
tekim sevgili Peygamberimizin, devemi balayarak m yoksa salvererek mi Allaha
tevekkl edeyim diye soran bir adama, Deveni bala sonra Allaha tevekkl et (gven)
ve dayan. (Tirmiz, Sfatul-Kyme, 60) eklinde verdii cevap da tedbiri elden brakp
Allaha dayanmann doru bir davran olmayacan aka ifade etmektedir.
Herhangi bir ite sonuca ulamak iin gerekli abay sarf ettikten sonra o iin ne-
ticesi hakknda Allaha olan sonsuz gvenimizi ifade eden tevekkl, Allah inancm-
zn pratie yansmasnn somut bir gstergesidir. Gerekte Allah inancmz, ona olan
gvenimizle doru orantldr, diyebiliriz. Allaha olan tevekklmz hayat boyu
karlatmz eitli endielerimiz esnasnda gsterir kendisini. Yukarda Yakup
peygamber ve Hz. Muhammedin hayatlarndan verdiimiz rneklerde olduu gibi,
bazen bizi bekleyen hayat bir tehlike karsnda, bazen bir snav kazanma tela
ierisindeyken ve ounlukla da rzk endiesi tarken mitsizlie kar adeta bir
kalkan olur bizim iin. Tevekklde yce Yaratandan bir beklenti vardr. Ancak bu
bekleyiin, sebeplere sarlmadan, yorulmadan, aba harcamadan, zveride bulun-
madan gereklemesini ummak tevekklden te tembellik olacaktr. Nitekim Allah
Resl (s.a.s) biz Mslmanlara, yavrularnn geimi iin sabahtan akama kadar
dolaan bir kuun gayretini hatrlatyor ve yle buyuruyor:
Eer siz gerei gibi Allaha gvenip tevekkl etmi olsaydnz, tpk sabahleyin kur-
saklar bo olarak kp akam dolu olarak dnen kular rzklandrd gibi sizleri de
rzklandrrd. (Tirmiz, Zhd, 33)
Birok peygamberin hayatnda, yce Rabbimize tevekklmz nasl ifade ede-
ceimiz hususunda bizlere rehberlik edecek ok gzel rnekler vardr: Atee atld
vakit, hayatnn en zor annda Allaha olan gvenini kaybetmeyen brahim Peygam-
ber, Hasbnellah ve nimel-vekl (Allah bana yeter; O, ne gzel vekildir) demiti.
255
Ayn duay Uhud yenilgisi akabinde sevgili Peygamberimiz de ashabyla yapmt.
nsanlar onlara; Dmannz olan insanlar size kar bir ordu topladlar, onlardan kor-
kun, dediler. Bu, onlarn imann artrd da; Allah bize yeter. O ne gzel vekildir dediler
(Buhr, Tefsir, Sure 3/l-i mran, 13).
Bu son rneklerde de grdmz gibi tevekkl, aslnda Allah inancmzn en
ak biimde kendini gsterdii bir durumdur. Dolaysyla Allaha inanyorsak ona
gvenmeliyiz ve dayanmalyz. zerimize denleri yapmak artyla hem dnya
hem de ahiret kayglarmz karsnda Allaha dayanmal, ayn zamanda Onun ira-
desi olmadan hibir abamzn sonu vermeyeceini de aklmzdan karmamalyz.
256
NCELKLE KENDMZ DZELTELM*

,,

-

_ . -

, .

,
,

: .

. _

,. ,

.. .

_ . _ . ,

.,

: .

. .

:,

| . . .

_,

.

| t ,

t,

| . .. ,. .

: t .

, ,

. .,

t., . -
Ey iman edenler! Siz kendinizi dzeltin. Siz doru yolda olursanz yoldan
sapan kimse size zarar veremez. Hepinizin dn Allahadr. O zaman
Allah, size yaptklarnz haber verecektir. (Maide, 5/105)
Allah Tel, peygamber ve kitap gnderdikten sonra tercihini srarla inkr y-
nnde kullananlar zorla doru yola iletmez. Bu kiileri kendi irade ve tercihleriy-
le ba baa brakr. Gerei aratrp tercihini o ynde kullanmaya alanlara da
yardm ederek onlar doru yola iletir. Bu bakmdan biz, tebli kurallarna uygun
olarak dinimizi anlatmakla ykmlyz.
Dinimizde, nemelazmclk ve yalnz kendini dnme anlaylar asla onay-
lanmaz. Kendisi iin arzu ettii eyi din kardei iin de arzu etmek, hatta din kar-
deinin iyiliini kendi nefsine tercih etmek, kamil mmin olmann bir artdr. Ben
kendimden sorumluyum, bakalar beni ilgilendirmez diyemeyiz. Zira biz, hepi-
miz, bir gemide yolculuk yapmaktayz. Gemi; makine dairesi, dier blmleri, alt
ve st katlaryla bir btndr. Geminin herhangi bir yerinde meydana gelen arza,
onun iinde yolculuk yapan herkesi etkiler. Geminin salimen sahile ulamas, yap-
snn her ynden salam olmasna baldr. O halde, toplum olarak hepimiz birbi-
rimizden sorumluyuz.
Toplumlar meydana getiren fertlerdir. Salkl bir toplum yaps da sorumluluk
bilinci tayan bireylerin toplumda etkili olmasyla mmkn olur. Kiinin bakalar-
na yardmc olabilmesi, topluma olumlu katklarda bulunabilmesi her eyden nce
kendi sorumluluklarna dikkat etmesine baldr. Bu konuda zerine deni yapan
ve kendisini srekli kontrol eden bir kimse de yanl yollara dm insanlardan
* Sabri AKPOLAT
257
zarar gelebilecei kuruntusuna kaplarak aydnlk yola arda bulunma grevini
ihmal etmemelidir.
Toplumdaki tne, kargaa, dzensizlik ve ktlkler el birlii ile engellenmeli-
dir. Aksi takdirde, bunun zarar snrl kalmaz, hak edenlerin yannda susuzlara da
dokunur. Fitnenin ortadan kalkmas iin ellerinden geleni yapmayanlar, hakszla
kar mcadele etmeyenler, kusurlu ve sorumludurlar. Peygamber Efendimiz, tne
konusunda mmetini uyarm, Toplumda fenalk oalrsa ilerinde iyiler bulunsa bile
helkten kurtulamazlar. (Buhr, Fiten, 4, 28) buyurmutur.
Bu yetin, mminlerin, iman arsna olumlu karlk vermemekte direnen ve
ktlkler iinde yzmeye devam eden inkrclarn durumuna zlmeleri zerine
nzil olduu rivayet edilmitir. Zamanla baz Mslmanlarn bu yeti, nemelzmc
bir anlaya kap aralayacak ekilde yorumlamaya baladklarn grnce Hz.
Ebbekir onlar uyarp zetle unlar sylemitir:
Siz bu yeti gayesinin dna taryor ve yanl yorumluyorsunuz. Ben
Reslullahn nsanlar bir ktl grp de onu engellemezlerse, Allahn onlara genel
bir azap gndermesi yakndr buyurduunu duydum (Tirmiz, Tefsr, 6; Eb Dvd,
Melhim, 17).
phesiz dnmz Allahadr. O, yaptklarmzdan dolay bizi hesaba ekecek-
tir. Herkes kendi yaptklarnn karln grecektir. Ayrca, iman arsna olumlu
cevap verenler, bu arya kulak vermeyen yaknlarndan dolay da knanamazlar.
Bu durum onlar iin bir eksiklik de deildir. Zira Hz. Nuh ve Hz. Ltun hanmla-
r, peygamber kocalarna iman etmedikleri halde Firavunun hanm iman etmitir.
Rabbimiz Kuran- Kerimde, Hz. Ltun ve Hz. Nuhun inkrc hanmlarn bizlere
ibret olarak anlatmaktadr. Ayette ayrca Firavunun iman eden hanm da samimiye-
ti, Allah korkusu ve iten duasyla ok gzel bir rnek olarak haber verilmektedir:
Allah, inkr edenlere, Nhun kars ile Ltun karsn rnek gsterdi. Bu ikisi, kulla-
rmzdan iki salih kiinin nikahlar altnda bulunuyorlard. Derken onlara hainlik ettiler
de kocalar, Allahn azabndan hibir eyi onlardan savamad. Onlara, Haydi, atee gi-
renlerle beraber siz de girin! denildi. Allah, iman edenlere ise, Firavunun karsn rnek
gsterdi. Hani o, Rabbim! Bana katnda, cennette bir ev yap. Beni Firavundan ve onun
yapt ilerden koru ve beni zalimler topluluundan kurtar! demiti. (Tahrim, 66/10-11)
258
PEYGAMBER E OLMAK BLE
KY KURTARMAZ*

,,

-

_ . -

, .

,
.t

: t ,

| .

. .

_ .

: | , . t

|t

..

|t

, ,, .

t .

| .

t - t

|
_ . ,.t

| .

. ,

- ..

t ,, _ .

, ,

| .

_ -.

|t

t.

| t ,,

_, .|t

-.

. -.

|t

t.

t . ,

_

. t.

| t .

| .

t -

| _,

,t x

|
_,

,t x

| _ . ,.t

,.

| .

- . . t

Elilerimiz brahime mjdeyi getirdiklerinde, Biz bu memleket halkn

helak edeceiz, nk orann ahalisi zalim kimselerdir dediler. brahim,
Ama orada Lt var dedi. Onlar, Orada kimin bulunduunu biz daha iyi
biliriz. Biz onu ve ailesini elbette kurtaracaz. Ancak kars baka. O geri
kalp helak edilenlerden olacaktr. Elilerimiz Lta geldiklerinde, Lt, onlar
yznden tasaland, onlar hakknda aresizlik iine dt. Eliler ona,
Korkma, zlme. Biz seni ve aileni kurtaracaz. Ancak karn baka. O
geride kalp helak edilenlerden olacaktr. (Ankebt, 29/31-33)
Bu ayetlerin ilk ksmnda, Hz. brahim (a.s)e ocuu olacan mjdelemek iin
gelen meleklerden bahsedilmektedir. Bu melekler ayn zamanda halk zalim olan bir
kavmi yok etmek zere de grevlendirilmilerdir. Halk yok edilecek kavim Hz. Lt
(a.s)un kavmidir. Yce kitabmz Kuran- Kerimde Allah Teala gemite yaam
baz kavimlerin hayat hikayelerini anlatmakta, bizim onlardan dersler karmamz
gerektiini aklamaktadr. Bu durum u ayette ak bir ekilde bildirilmitir:
Nitekim birok memleket vard ki, o memleket (halk) zulmetmekte iken, biz onlar
helk ettik. imdi o lkelerde duvarlar (km), tavanlar zerine yklmtr. Nice kul-
* Dr. Mustafa KAHRAMAN
259
lanlmaz hle gelmi kuyular ve (ssz kalm) ulu saraylar vardr. (Sana kar kanlar)
hi yeryznde dolamadlar m? Zira dolasalard elbette dnecek kalpleri ve iitecek
kulaklar olurdu. Ama gerek u ki, gzler kr olmaz; lkin gsler iindeki kalpler kr
olur. (Hac, 22/45-46)
Yce Allah, azgnlkta ileri giden, kendi emir ve yasaklarn hie sayan, peygam-
berleri ldren, yeryznde bozgunculuk yapan, ahlaki hibir snr tanmayan Ad
ve Semud kavmini, Eyke ve Medyen halk gibi pek ok milleti eitli ekillerde yok
etmitir. te yok edilen kavimlerden bir tanesi de Lt (a.s)un kavmidir. Hz. Ltun
kavmi Allahn insanlar iin koymu olduu snrlar am, arszlk ve hayszlk ko-
nusunda hibir snr tanmayan bir topluluk idi. Lt kavminin erkekleri, kadnlar
terk edip erkeklere ynelmilerdi. Lt peygamber, onlarn bu yaptklarnn yanl
olduunu ak bir ekilde ikaz ettii halde onlar yanllarnda srar etmilerdi. Ayrca
Ltu da alaya almlar, onu memleketinden srmek istemilerdi.
te bu sebeple Rabbimiz yce Allah, meleklerini Hz. Ltun kavmini yok etmek
zere gndermiti. Melekler bu durumu Hz. brahime atklarnda o, Ltun o ka-
vimle birlikte olduunu meleklere sylemi, melekler de Ltun orada olduunu
bildiklerini, Ltu ve ailesini kurtaracaklarn, ama Ltun karsnn helak olacaklarn
ierisinde olacan bildirmilerdir. nk Ltun kars, onun peygamber olduuna
inanmyordu. Sonunda Allah Teala, Ltun kavmine nce korkun bir ses duyurmu,
sonra memleketlerinin altn stne getirmi, daha sonra da zerlerine ta yadrarak
yok etmiti. Bu ekilde yok edilenlerin ierisinde Hz. Ltun kars da vard. nk
o Hz. Ltun uyarlarna aldrmam, inkrclarla beraber olup Ltu inkr etmiti.
Burada ok nemli bir nokta ortaya kmaktadr. Bu da kiinin Allaha kar olan
sorumluluklar hususunda Peygamber ei de olsa bireysel ykmllnn esas
olduu gereidir.
Toplumumuzda baz kimseler benim babam hoca, benim dedem hac gibi
ifadelerle kendilerine bir pay karmaya almakta ve bylece sorumluluktan kur-
tulacaklarn yahut o kimselerin kendilerine bir fayda salayacaklarn zannetmek-
tedirler. Ancak bu kesinlikle yanl bir yaklamdr. Brakn kiinin bir yaknnn
hac ya da hoca olmasn peygamber bile olsa onu kurtaramayacan yukarda Lt
peygamber ve ei rneinde ak bir ekilde grmekteyiz. Peygamber olan Lt eini
kurtaramam, ei o ehir halk ile beraber yok edilmitir. Ayn ekilde bu olayn
bir benzeri Hz. Nuh ile olu arasnda gemitir. Olu Tufann olacana ve babas-
nn peygamberliine inanmam, gemiye binmemi ve boulanlardan olmutur. Hz.
Nuh, ok istese de olunu kurtaramamtr (Hd, 11/42-47).
Ayn ekilde sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s) de, Yakn akraba-
larn uyar (uara, 26/214) ayeti indirilince, btn akrabalarn Safa tepesinin evre-
260
sine toplam ve onlar Allaha inanmalar konusunda uyarmt. Btn kabileleri
isimleriyle tek tek sayp onlar uyardktan ve slama davet ettikten sonra kendi kz
Fatmaya da yle seslenmitir:
Ey Muhammedin kz Fatma! Kendini cehennemden koru. Ben Allah katnda sizin
iin bir ey yapamam. Ancak aramzdaki akrabalk sebebiyle sizinle ilgimi kesmeyece-
im. (Mslim, man, 348-365)
Sonu olarak yukardaki ayetlerde ve Peygamber Efendimizin ifadelerinde ak-
a belirtildii zere bir peygamber bile olsa kii ne olunu, ne kzn ve ne de eini
kurtarabilir. Herkes kendi yapp ettiklerinden sorumludur. Bunun iin ok ksa olan
u hayatmz yce Rabbimizin ve sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammedin emir ve
yasaklarna uyarak, onlarn rzasn kazanmaya alarak geirmeliyiz. nk hepi-
miz bir gn dn olmayan bir yolculua kacaz. O yolculua kmadan nce
onun hazrlklarn iyi yapmalyz.
261
PEYGAMBERE TAAT BZ
ALLAH SEVGSNE ERTRR*

,,

-

_ . -

, .

,,

-

:,.

. x,

. ,

:.

. -, _ . .

.t

-. ,. .

_,

-,

| .

. ., .

De ki: Eer Allah seviyorsanz bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve
gnahlarnz balasn. nk Allah ok balayandr, ok merhamet
edendir. De ki: Allaha ve Peygambere itaat edin. Eer yz evirirlerse
phe yok ki Allah kfirleri sevmez. (l-i mran, 3/31-32)
Yce Rabbimiz bizlere en gzel rnek olarak elisi sevgili Peygamberimizi gn-
dermitir. Allahn elisi sevgili Peygamberimize uymay, onu rnek almay ve ona
itaati emretmitir. Hz. Peygambere itaati kendisine itaatle birlikte anmtr. Kuran-
Kerimde birok yette genel olarak peygamberlerin, zel olarak da son dinin tebli-
cisi Hz. Muhammedin bildirdiklerine teslimiyet gsterip uymann nemi anlatlr.
Kuranda bizlere Reslullaha uymann gerek iman belirlemede temel bir l ka-
bul edildii bildirilir. Biz mminler, bizzat Kurann buyruklar dorultusunda Hz.
Peygambere uymakla ve hayat onun rnekliinde yaamakla sorumluyuz. Yce
Rabbimiz bizden Hz. Peygamberin ortaya koyduu iman, ahlak ve davran tarzna
tabi olmamz ister.
Sevgili Peygamberimiz sadece Kuran- Kerimi tebli eden, sradan bir insan de-
ildir. Yce kitabmz Kuran- Kerimde Hz. Peygambere, Kuran aklama grevi
verildii bildirilir (Nahl,16/44; Kyame, 75/19). Sevgili Peygamberimiz de biz insanlarn
anlayabilmesi iin Kuran mbarek szleriyle aklam ve onun nasl uygulana-
can bizlere davranlaryla gstermitir. Szleri ve davranlaryla yaayan Kuran
olan sevgili Peygamberimiz biz insanlar iin en gzel rnek olarak gnderilmitir.
* Dr. Bahattin AKBA
262
Sevgili Peygamberimizin szleri ve davranlar, biz insanlarn olgunlamalarna reh-
berlik eder. Bizim olgun birer mmin olmamzn yolu o en gzel rnein davran
ve szlerine uymaktan geer. Peygamberimizi rnek almak ve ona itaat etmek, onun
davranlarn kendimize rnek almakla gerekleir.
Hz. Peygambere uymak ve ona itaat etmek Allah sevgisinin ayrlmaz bir para-
sdr. Peygamberin gsterdii yolu gnlden benimsemeyen kiinin Allah sevdii-
ni iddia etmek mmkn deildir. Ayrca Reslullaha uymak, Allahn sevgisine ve
maretine mazhar olmann da n artdr. Hz. Muhammed, hem Allahn elisidir
hem de yce Allah tarafndan Kuran aklamakla grevlendirilmitir. Ayn zaman-
da ona, Kuranda zel dzenlemeye tbi tutulmam hususlarda balayc hkm-
ler ve bildirimlerde bulunma yetkisi de verilmitir. Biz Mslmanlar olarak Allaha
iman ve itaat ederiz. Onun bizlere gnderdii peygamberimiz Hz. Muhammedin
Allahn kulu ve elisi olduuna ahitlik ederiz. Sevgili Peygamberimize ve getirdik-
lerine tabi oluruz. Biz mminler sevgili Peygamberimizi Allah iin severiz. Ayrca
Allahn bizlere ilah vahyini getiren, onu aklayan ve en gzel rnek olarak setii
rahmet peygamberine itaat ve ona uymak bizim dnya ve ahiret mutluluunu elde
etmemizi salar. Gnahlarmzn balanmasna sebep olur. Bizi sevgilerin en yce-
sine, gerek sevgi olan yce Allahn sevgisine ulatrr. nk yce Allah sevgisine
ve rzasna gtren yolun gndermi olduu elisine uymaktan, onu sevmek ve ona
itaat etmekten getiini haber veriyor.
263
PEYGAMBERE TAAT
ALLAHA TAATTR*

,,

-

_ . -

, .

tL, . - ,

, ,

| .

t .

| .

t .

| . _ .

. t

_ L, _ .
Kim peygambere itaat ederse, Allaha itaat etmi olur. Kim yz evirirse,
(bilsin ki) biz seni onlara beki gndermedik. (Nisa, 4/80)
Bizler Mslman olarak hem Allaha hem de Reslne iman ve itaat etmekle
sorumluyuz. Yani Allahn gnderdii Kurana ve Reslnn Snnet-i Seniyyesine
kar mkellez. nk Allah (c.c), Peygamber Efendimizin elilii ile emrettii ve
yasak koyduu konularda Ona uymam emretmitir:
Peygamber size ne verdiyse onu aln, neyi de size yasak ettiyse ondan vazgein. Allaha
kar gelmekten saknn. phesiz, Allahn azab etindir. (Har, 59/7)
Baka bir yette de; Ey iman edenler! Size hayat verecek eylere sizi ard zaman,
Allahn ve Reslnn arsna uyun ve bilin ki Allah, kii ile kalbi arasna girer. Yine
bilin ki, Onun huzurunda toplanacaksnz. (Enfl, 8/24) buyurmak suretiyle yce Al-
lah, Reslne uymay Mslman olmann gerei saym, onun arsna uymamz
hayat olarak nitelendirmitir.
Zira dinimizin esaslar, itikat, ibadet, muamelat konularndaki ayrnt ve uygu-
lamalar bizzat Peygamberimizin nderlii ve rnekliinde yaanarak bize intikal
etmi bulunmaktadr. Kuran- Kerim bazen bir konuya vurgulad veya iaret etti-
i halde ayrntsn aklamam olabilir. te bu durumda Peygamber Efendimizin
snneti n plana kar. Onu esas alr ve onunla amel ederiz. Mesel, namazn nasl
klnacan Hz. Peygamber (s.a.s) retmitir. Yine, zektla ilgili Kuran- Kerimde
ancak farz olduu ve hikmetleri ile ilgili ayetler vardr. Zektn ayrnts ve uygula-
masnda ise Hz. Peygamberin snneti ve hadisleri esas alnmtr. Dolaysyla sz
konusu yette Allahn emri ve yasaklarn insanlara aklayan ve uygulamal olarak
* Nevzat Sabri AKIN
264
gsteren Hz. Peygambere itaatin Allaha itaat etmek anlamna geldii vurgulanm-
tr. yle ki eer bir konu ilah vahye dayanyorsa, o hususta bizim Peygambere
uymama konusunda hibir tercih hakkmzn bulunmad ak bir ekilde beyan
buyurulmutur:
Allah ve Resl bir i hakknda hkm verdikleri zaman, hibir mmin erkek ve hi-
bir mmin kadn iin kendi ileri konusunda tercih kullanma haklar yoktur. Kim Allaha
ve Reslne kar gelirse, phesiz ki o apak bir ekilde sapmtr. (Ahzb, 33/36)
Bu itibarla Peygamber (s.a.s) Efendimiz de ashabn, emir ve yasaklarna itaat
konusunda uyarmtr:
Kendisine benim emrettiim ya da yasakladm herhangi bir emir geldiinde sizden
birinizi koltuuna yaslanm olarak yle sylediini grmeyeyim: Bilmiyoruz, (bizi ilgi-
lendirmez) biz Allahn Kitabnda bulduumuza uyarz. (Ebu Davud, Snen, 6; Tirmiz,
lim, 10)
Dolaysyla peygambere itaat, onun Allahn elisi olduuna inanmay ve Allahtan
getirip haber verdii her konuda ona itaat etmeyi ierir. Dier taraftan Allahu Teala
Hz. Peygamberi hakem olarak kabul etmekten kananlarn ve Onun getirdii h-
kmlere teslim olup rza gstermeyenlerin imannn olmayacan ak bir ekilde
ifade buyurmutur:
Hayr! Rabbine andolsun ki aralarnda kan anlamazlk hususunda seni hakem k-
lp sonra da verdiin hkmden ilerinde hibir sknt duymakszn (onu) tam manasyla
kabullenmedike iman etmi olmazlar. (Nisa, 4/65)
265
PEYGAMBERMZ RNEK ALINMALI*

,,

-

_ . -

, .

, .

-

; ,

. -

: _ .|

. . - .

. . _ ,

|
Andolsun, Allahn Reslnde sizin iin; Allaha ve ahiret gnne
kavumay uman, Allah ok zikreden kimseler iin gzel bir rnek vardr.
(Ahzb, 33/21)
Ayet-i kerimede Allahn rzasna ermeyi uman, ahirette mutlulua kavumay
arzu eden ve Allah oka zikredenler iin Hz. Peygamberin rnek alnaca aka
ifade edilmitir.
nsan evresine bakt, bakalarn deerlendirdii zaman iyi dedii veya kt
kabul ettii birilerini grr. Genelde takdir ettikleri insanlar kendilerine rnek alr,
holanmadklar kiilerden ve onlarn hayat tarzlarndan da kaarlar. nk holan-
dklar kiiler toplumda sevilen, saylan, szne gvenilen, itibar sahibi olan insan-
lardr. Dolaysyla onlara gpta eder ve onlar gibi yaamak isterler.
nsanlar bu konuda nasl davranmal, kimi rnek almaldr? Kii bu hususta ye-
tersiz olabilir ve yanl bir seim yapabilir diye yce Allah bu konuda da insanlar
kendi balarna brakmayp, hangi rnek ahsiyetin model alnmas gerektiini bu
ayette ortaya koymutur.
Model almann hayatta byk bir rol olduu ve davranlarn ona gre ekille-
necei bilinen bir gerektir. Bu nedenle insanlar kimi taklit ederlerse, kimin davra-
nlarn yanstrlarsa kimlikleri de ona gre ekillenir. Durum bu olunca Allah (c.c)
insanla rnek alarak hayat ve ahlak numunesi bir eli gndererek onun hayatnn
rnek alnmasn istemitir.
rnek alnacak Hz. Peygamberin iki yn vardr:
1. Beer yn,
2. Beer st yn.
* Davut KAYA
266
Beer kimliine bakld zaman o da dier insanlar gibi, anne-babadan meydana
gelen; yiyip-ien, gezip-dolaan bir zellie sahiptir. Yani ksaca o da bir insandr.
Ancak dier insanlardan ok farkldr. Bir iirde; Muhammed beerdir ama dier
insanlar gibi deildir. Bilakis o, dier talar arasnda bulunan yakut ta gibidir ek-
linde bir benzetme ile anlatlmtr. Yakut nasl dier talara gre ok deerli ise Hz.
Muhammed de dier insanlara nispetle ok daha deerlidir.
Bu durum Kuran- Kerimde Kehf suresinin 110. ayetinde yle aklanmtr:
De ki: Ben de ancak sizin gibi bir insanm, (Ne var ki) bana, Sizin ilahnz ancak bir
tek ilhtr diye vahyolunuyor. Kim Rabbine kavumay umuyorsa yararl bir i yapsn ve
Rabbine ibadette kimseyi ortak komasn.
Bu, yalnzca ona ait bir zelliktir. Biz insanlar buna inanr, kelime-i ahadette yer
ald gibi; Ben ahadet ederim ki Allahtan baka ilah yoktur, yine ahadet ederim
ki Muhammed Onun kulu ve elisidir diye kabulleniriz. Biz Hz. Peygamberin bize
rnek olacak beer kimliini ok iyi bilmeliyiz. Bunun iin de onu iyi renmeli ve
tanmalyz. O peygamberlik ncesinde herkese rnek olabilecek davranlar sergi-
lemitir. Hatta gvenilirlii sebebiyle kendisine Muhammedl-Emin (Gvenilen
Muhammed) lakab da verilmitir.
Allah resln rnek almak, hayatn gzel davranlarla geiren o yce elinin
yaptklarn tatbik etmektir. O, toplumun her kesimini, her grubunu ilgilendiren
davranlaryla herkese rnek olacak kadar davran zenginliine sahiptir. O, yetim
domu, yetimlii ok iyi idrak etmitir. Onda yetimin ve yaknlarnn alaca ib-
retler vardr. O dnya nimetleriyle imtihan edilmi, zaman zaman insanlarn kt
davranlarna muhatap olmutur. O aile reisi olmu, amir olmu, eitici, imam,
cemaat ve daha nice durumlar yaam, hayatn her aamasnda kendine ait g-
zellikler sergilemitir. Bu nedenle hayatn btn aamalarnda ondan alnacak ok
eyler vardr. O, bir grup veya zmreye deil, tm insanla rehber olarak gelmitir.
O hakk sylemitir, her zaman hakk korumutur. O, dil olmutur, yetimi gzet-
mitir, rzkn helal kazanmtr, ahlaki olgunluu zirvede yaam ve anlatmtr.
O, insanlara iyi davranm, kadn haklarn korumu, hayvanlara merhamet etmi,
kkleri korumutur. O hep yapc olmu, hogry elden brakmamtr.
Bize den grev, Hz. Peygamberi her ynyle ok iyi tanyp getirdii mesajlar
kavramak, onlar hayatmza tatbik etmektir ve bylece Rabbimizin rzasn kazan-
mak olmaldr.
267
PEYGAMBERMZN DAVET
VE AYDINLATICI OLMASI*

,,

-

_ . -

, .

,
, . . t-

. .

. _

t, .

,

..

. . . . .t .

t .

| .

.| t ,

t,
Ey Peygamber! Biz seni bir ahit, bir mjdeleyici, bir uyarc; Allahn
izniyle kendi yoluna aran bir daveti ve aydnlatc bir kandil olarak
gnderdik. (Ahzb, 33/45-46)
nsanlar, kendisini tanmalar ve ona kulluk etmeleri iin yaratan yce Allah,
onlara yol gstermek ve kendisinin emir ve yasaklarn retmek iin; zaman za-
man peygamberler gndermitir. Peygamberlerin ilki, ilk insan olan Hz. dem
(a.s)dir. Sonuncusu ise bizim peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s)dir. kisi ara-
snda ne kadar peygamber gelip getiini kesin olarak bilmiyoruz. Sadece bu yce
insanlardan 25inin isimlerinin Kuran- Kerimde zikredildiini biliyoruz.
Her peygamber kendi ann artlarna gre, kendisine verilen tebli grevini
yerine getirmitir. Bizim Peygamberimiz (s.a.s) ise, kyamete kadar geerli olacak
din esaslar tebli etmitir. ncelikle Peygamberimiz (s.a.s)in yeryznde yaayan
btn insanlar iin, hatta btn lemler iin rahmet olarak gnderildiini biliyoruz
(Enbiya, 21/107). Bizler, bu rahmet oluun; bizim onunla balantmzla ve onun
snnetine sarlmamzla doru orantl olacan da aklmzla fark edebilmeliyiz.
Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) de bir hadislerinde; her peygamberin kendi kavmi-
ne gnderildiini, kendisinin ise btn insanlara gnderildiini haber vermitir
(Buhar, Salt, 56).
Yeryznde yaayan insanlarn byk bir ounluu onu yeteri kadar tanma-
maktadr. Onu, kendimizden baka insanlara tantamadmz iin bizim de sorum-
luluumuz olduunu dnmeliyiz. nsanlar onu tanyamam ve onun getirdii
gzellikleri yaayamamlarsa, onun rahmet olmas ne kadar gerekleebilecektir?
* Mustafa KILI
268
Rabbimiz ncelikle Peygamberimizin ahit olacan bildirmitir. Allah, kullar-
na peygamber gnderip inan, amel, ahlak konularnda ne istediini aklamadk-
a onlar sorumlu tutmuyor, birok yette Bilmiyorduk, bilemezdik demeyesiniz diye
size peygamberler gnderdim buyuruyor (bk. Nis, 4/165). Btn bunlara ramen
hirette uyarlmad, bilgi verilmedii yolunda mazeret ileri srecek olanlara da
Allah Tel peygamberleri ve hepsine birden son peygamberini ahit gsteriyor.
Hz. Peygamberin bu nitelii, onun rabbi nezdindeki deerini gsterir. nk a-
hitler nce tezkiye edilir, onlar tanyan erdemli kiiler tarafndan tank olabilecek-
leri ifade edilir. Hz. Peygamberi tezkiye eden ise bizzat Allahtr.
Onun baka bir zellii de mjdeleyici olmasdr. O, mminleri; Allahn cen-
netleri ve br dnyada mminlere hazrlad saysz nimetleri ile mjdelemitir.
Onun getirdii dini yaayan insanlar, bu dnyada da mutlu olurlar ve dnyay
mamur ederek huzur iinde yaanr hle getirirler. Dolaysyla o, bu dnya iin de
mjdeleyicidir. te yandan Kuran- Kerim onun, btn insanlara mjdeci ve uya-
rc olarak gnderildiini de haber vermektedir (Sebe, 34/28). Kuran- Kerimin
baka ayetlerinde de onun mjdeleyici olduu ifade edilirken (Bakara, 2/119;
Mide, 5/19; Hd, 11/2; Sebe, 34/28; Ftr, 35/24), bir ayette de kendisinin mj-
delenen olduu bildirilmitir. Bilindii gibi Hz. sa (a.s), Ey srailoullar! phesiz
ben, Allahn size, benden nce gelen Tevrat dorulayc ve benden sonra gelecek, Ahmed
adnda bir peygamberi mjdeleyici (olarak gnderdii) peygamberiyim. (Saff, 61/6) di-
yerek, onun geleceini nceden mjdelemiti.
nsanlarn mjdelenmeye ihtiyalar olduu kadar uyarlmaya da ihtiyalar var-
dr. nk insanlar sadece mjdelenirlerse, tembellie ve uyuuklua debilirler.
Ara sra onlarn uyarlmas; korku ve endie ile kendilerini hesaba ekmeye vesile
olur. Bundan dolay Peygamberimiz (s.a.s)in uyarma grevi de vardr. Bizi en ok
uyaracak ey; cehennemlik olmak veya bir sre cehennemde cezalandrlmaktr.
Allah, insanlar cehennemle uyarma grevini Peygamberimiz (s.a.s)e vermi, ama
onun; bu uyary dinlemeyip yanl yollara sapanlardan sorumlu olmadn da ifa-
de etmitir (Bakara, 2/119). Ayrca onun yapt uyarlar dikkate alp iman eden,
kendini dzeltip slih amel ileyenlerin de, korkmalarna gerek olmadn, onlarn
mahrum ve mahzun olmayacaklarn bizlere bildirmitir (Enm, 6/48).
Sevgili Peygamberimiz (s.a.s)in grevi insanlar hidayete davet etmek ve bu
daveti tebli etmekti. O davetini hakkyla yerine getirdi. Bizden nceki Mslman
kardelerimizin eksiz phesiz kabul ettikleri gibi, biz de o daveti kabul ettik. te
bundan dolay Rabbimizin bize rettii u duay itenlikle yapabiliriz:
Rabbimiz! Biz, Rabbinize iman edin diye imana aran bir daveti iittik, hemen
iman ettik. Rabbimiz! Gnahlarmz bala. Ktlklerimizi rt. Canmz iyilerle be-
raber al. (l-i mrn, 3/193)
269
Kuran- Kerim olmasayd biz hidayete eriemezdik. Hak ile batln arasn ay-
ramazdk. Ama Kuran- Kerim olsa da Peygamberimiz (s.a.s) olmasayd o zaman
da Kuran- Kerimi nasl anlayacamz ve nasl uygulayacamz bilemezdik. O
yce Eli, Kitabmzn esaslarn; uygulamalaryla bize gsterip rnek oldu. Yolu-
muzu aydnlatt. Dnyamz da ahiretimizi de aydnlatan bir kandil oldu.
Ey aydnlatc bir kandil olarak gnderilen yce Peygamberim! Bu dnyada bizi
aydnlattn gibi, ahirette de aydnlat, bizi ksz ve efaatsiz brakma!
270
PEYGAMBERMZN GZEL AHLAKI*

,,

-

_ . -

, .

,, L .

| - _

| .

Sen elbette yce bir ahlk zeresin. (Kalem, 68/4)
Okuduumuz ayet-i kerimede Peygamberimizin yce bir ahlaka sahip olduu
aka belirtilmektedir. Ayet-i kerimedeki stn ahlaktan kast ise Hz. Peygamberin
sahip olduu Kuran ahlakdr. Nitekim Hz. Aieye, Peygamberimizin ahlaknn na-
sl olduu sorulduunda O, Siz hi Kuran okumaz msnz? Reslullahn ahlak
Kurandr demi ve yukarda meali verilen ayeti okumutur (Mslim, Msrn ,
139).
Peygamberimiz (s.a.s), her konuda biz Mslmanlar iin en gzel rnektir. Ni-
tekim Allah Tel yle buyurmutur:
Allaha ve ahiret gnne kavumay uman kimseler iin Allahn reslnde sizin iin
en gzel rnekler vardr. (Ahzb, 33/21)
Peygamberimizin att her adm, syledii her sz, yapt her i, gelitirdii her
iliki bizim iin rnektir. nk Allahn rnek olarak takdim ettii bir insan tabii
ki bizler iin rehber ve rnek olacaktr.
Peygamberlerin tebli ettii hak dinler, Peygamberimiz (s.a.s) ile kemale erdii
gibi gzel ahlak da onunla kemale ermi ve zirveye ulamtr Kendileri mmetine
rnek olmak iin Allah Teldan gzel ahlak istemi, kt ahlak ve verecei zarar-
lardan da Allah Telya snmtr:
Allahm! Beni amellerin en iyisine ve ahlakn en iyisine ilet. Amel ve ahlakn en
iyisine ancak sen hidyet edebilirsin. Amellerin ktsnden ve ahlakn ktsnden beni
koru. Amel ve ahlakn ktsnden ancak sen koruyabilirsin. (Nes, ftitah, 16)
Allahm! Ayrlktan, mnafklktan ve ahlakn ktsnden sana snrm.

(Nes, s-
tiaze, 21; Tirmiz, Deavt, 126)
* Tahir TURAL
271
imdi baz ahlaki sfatlardan hareketle Peygamberimizi tanmaya alalm:
1- Doruluu: 35 yanda iken yaad toplum tarafndan Muhammedl-
Emin (En gvenilen) diye isimlendirilmitir. Mrikler ona air, khin, cin arpm
gibi yaktrmalarda bulunuyorlar ancak hibir zaman yalanc diyemiyorlard. Hat-
ta Ebu Cehil, Biz seni yalanlamyoruz, getirdiini yalanlyoruz diyordu. Bunun
zerine Enm suresi 33. ayet-i kerime inmitir: Onlarn sylediklerinin hakikaten
seni zmekte olduunu biliyoruz. Aslnda onlar, seni yalanlamyorlar fakat o zalimler
aka Allahn ayetlerini inkr ediyorlar (Tirmiz, Tefsr, 7/1). Abdullah bin Amr
anlatyor: Peygamber evimizde bulunduu srada annem ocua gel sana bir ey
vereceim, dedi ve hurma verdi. Peygamberimiz; Eer ocuu kandrm olsaydnz
size bir yalan gnah yazlrd. buyurdu (Ebu Davud, Edep, 88; Ahmed b. Hanbel,
Msned, II, 452).
2-Merhameti: Onun iin Kuran- Kerimde yle buyurulur: Biz seni lemlere
rahmet olarak gnderdik. (Enbiya, 21/107) Kendisi de yle buyurmutur: Merha-
met edene Allah da merhamet eder. Siz yerdekilere merhamet edin ki gktekiler de size
merhamet etsin. (Tirmiz, Birr, 16 ) Merhamet etmeyene Allah da merhamet etmez.
(Ebu Davud, Edeb, 16)
3-Cmertlii: Peygamberimiz; Ben ancak datcym, veren Allahtr derdi.
Cbir (r.a.) onu anlatrken yle sylemitir: Peygamberimiz kendisinden bir ey
isteyene asla yok dememitir. Hz. Aie ise; Peygamberimiz gn pe pee karnn hi
doyurmamtr. steseydi doyururdu. Fakat yoksullar doyurup kendisi a kalmay tercih
ederdi. demitir (Tirmiz, Zhd, 38).
4- Tevazuu: Peygamberimiz bir mecliste bo bulduu yere oturur, ev ilerine
yardm eder, elbisesini yamar, pazardan ev ihtiyalarn kendisi grrd (Elmall,
Hak Dini Kuran Dili, c.II, s.1256). Tevazu konusunda yle buyurmutur:
Kim mslman kardeine alak gnll davranrsa Allah onu ykseltir. Kibirleneni,
stnlk taslayan ise Allah alaltr. (Tabern, Evsat, 7707, 8, 247; et-Terib, III/561)
Peygamberimiz zengin-fakir ayrm yapmadan davete gider, fakirlerin evine gi-
dip hl hatr sorar, hastalar ziyaret ederdi. Hastalara ifa bulmalar iin dua eder,
inallah iyileeceksiniz diye teselli ederdi (Buhar, Merda, 10 ). Bir defasnda
Yahudi bir ailenin hasta ocuunu ziyaret etmi, onu slama davet etmi, o da baba-
snn yzne bakm, babas da Olum! Peygamber ne diyorsa sen onu yap demi
ve ocuk mslman olmutu (Buhar, Merda, 11 ).
5- Ar vgden holanmazd: Peygamberimiz ashabna; Beni Hristiyan-
larn sa (a.s)y vmeleri gibi vmeyin. Ben Allahn kuluyum. Bana Allahn kulu ve elisi
deyin derdi (Buhar, Enbiya , 48).
6- Hogrs ve Balaycl: Sevgili Peygamberimiz gler yzl ve yu-
272
muak huylu idi. Allah Tel, onu Kuran- Kerimde yle vasfetmitir:
Sen onlara srf Allahn ltfettii merhamet sayesinde yumuak davrandn. Eer kaba,
kat kalpli olsaydn, hi phesiz etrafndan dalr giderlerdi. Onlar affet, onlarn ba-
lanmasn dile. (l-i mran, 3/159)
Dokuz yl Peygamberimizin yannda bulunan ve yetien Enes bin Malik, Bana
bir kez olsun f demedi demitir. Kimsenin kusurunu yzne vurmaz, Bazlar
yle yapyor eklinde topluma konuurdu. Kendisine yaplan ikramlar kmse-
mez ve ikram sahiplerini hayrla anard (Ahmed b. Hanbel, Msned, III, 100).
273
PEYGAMBERMZN YOLUNU TUTALIM*

,,

-

_ . -

, .

,
,

. . .

| _ .

. -

. _ .. ,

| t,

., ,

., _

| . ,|t

L|

_ ., ,
O gn zalim kimse, (aresizlik iinde) ellerini srp yle diyecektir: Ne
olurdu ben de peygamberle beraber ayn yolu tutsaydm! (Furkn, 25/27)
Bildiimiz gibi, Peygamber Allahn kullar arasndan setii ve vahiyle eref-
lendirerek emir ve yasaklarn insanlara ulatrmak zere grevlendirdii elidir.
Tarih sre iinde Allah Teala insanlar doru yola ulatrmak zere peygamber-
ler gndermi, bu peygamberlere kitaplar vermi, peygamberler de bu kitaplar do-
rultusunda insanlar Allahn yoluna davet etmilerdir. Bu sre son peygamber Hz.
Muhammed (s.a.s) ile tamamlanmtr. Onun getirdii din son din slam, o dinin
kitab Kuran- Kerim de son ilah kitaptr. Allahn yolu (Enm, 6/116), mminlerin
yolu (Nis, 4/115) ve doru yoldan (Bakara, 2/108) maksat slamdr.
Bir mslman olarak en nemli grevimiz Peygamberimiz (s.a.s)e iman etme-
miz, onu sevmemiz, onu tanmaya almamz, onun snnetine smsk sarlmamz
ve ksaca onun yolunu tutmamzdr. Peygamberimiz (s.a.s) de ilk mslmanlar olan
sahabelere ve onlarn ahsnda biz mminlere Veda Hacc hutbesinde yle tenbihte
bulunmutur:
Mminler! Size iki emanet brakyorum. Onlara smsk sarldka yolunuzu hi a-
rmazsnz. Bu emanetler, Allahn kitab Kuran ve Onun Peygamberinin snnetidir.
(Muvatta, Kader, 3)
Peygamberimiz (s.a.s)in yoluna ve getirdii esas ve prensiplere uymamz demek;
yaratlmzdaki amaca uygun bir yol tutmamz ve ona gre hayatmz dzenleyip
yaamamz demektir. Zira bizi ilim ve kudretiyle en gzel ekilde ve yeryznn
halifesi olarak yaratan Rabbimiz, dnya/ahiret mutluluumuzu salayacak biimde
yaamamz da plnlam ve bunu bize son Peygamber (s.a.s)i ve son kitab Kuran
vastasyla bildirmitir.
* Mustafa GNEY
274
Verilen akl ve irade ile dnce, inan ve eylemlerimizi seme ve gerekletirme
hususunda zgr braklan biz insanlar; iyilik ve ktlkler hususunda imtihana
tbi tutulmak ve bunlarn karln ahirette grmek zere dnyaya gelmi bulun-
maktayz. Gerek bu ayette ve gerekse Kurann btnnde hiret inancna srarla
vurgu yaplmasnn sebebi; biz insanlarn bu yetkilerimizi doru kullanmamz ve
bundan sorumlu tutulacamz zihinlerimize iyice yerletirmektir. O gn (hiret
gn) inkrclar iin ok zor bir gn olacaktr. nk onlar, Allahn kendilerine bah-
ettii sz konusu yetkiyi, zgrl sorumluluk bilinciyle ve akllca kullanma-
mlar; kendilerine bu imknlar balayan Allah tanyp Ona kr ve minnet
borlarn gerektii ekilde dememilerdir.
Bu kiiler dnyada iken akl ve iradelerini doru kullanarak Peygamberimiz
(s.a.s)in davetine uyup onunla birlikte, onun gsterdii yoldan gitmeleri gerekirken;
neslerinin hrslarna ve zararl duygularna kaplmlar, bylece inkr ve isyan
yolunu semilerdir.
te btn bu gereklerin apak ortaya kaca hesap gnnde onlar,
kendi kendilerine duyduklar fke ve pimanlk duygularyla ellerini srarak
O Peygamberin yolundan sapm olmann acsn ve elemini yaayacaklar ve
Keke o peygamberle beraber ayn yolu tutsaydm! diyerek pimanlklarn dile
getireceklerdir.
yleyse frsat bu gn elimizdeyken dikkat edelim! Biz de Peygamberimiz
Muhammed Mustafa (s.a.s)nn yolundan ayrlp ellerini srarak haktan sapm
olmann acsn ve elemini yaayacaklardan olmayalm.
275
PEYGAMBERLER DE FANDR*

,,

-

_ . -

, .

,t

. .

| . ,. .

. .

_ .

t . _

_ .

| | .

_ . ,

| -

. - . t .
_,

:t

.|

- , .

t , .

., _

, . . . _

| . , |

. ., _ .
Muhammed, ancak bir peygamberdir. Ondan nce de peygamberler gelip
gemitir. imdi o lr veya ldrlrse gerisin geriye (eski dininize) mi
dneceksiniz? Kim gerisin geriye dnerse, Allaha hibir zarar veremez.
Allah, kredenleri mkfatlandracaktr. (l-i mrn, 3/144)
Bu yet-i kerimede sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s)in de dier
peygamberler gibi sadece bir beer ve bir peygamber olduu belirtilmekte, onun da
ncekiler gibi lml olduu hatrlatlmaktadr. Bu yet, ayrca Mslmanlar en
zayf anlarnda arkadan vurmaya alan mnafklarn olumsuz propagandalarna
kar bir cevap ve onlarn yaldzl szlerine kaplm olanlara yaplm bir uyar ni-
telii de tamaktadr.
yet, Uhud savanda mriklerin kar saldrya geip Mslmanlar kuatt
ve bu esnada Peygamber Efendimizin ldrldne ilikin bir haberin yaylma-
s zerine yaanan olaylarla ilgilidir. Olay yle gelimitir: Mriklerden drt kii
sevgili Peygamberimizi ldrmek iin frsat kolluyordu. Bunlardan biri de Abdullah
b. Kamie adnda bir mrikti. bn Kamie, Peygamberimizin yanna kadar sokulup
bir kl darbesi ile yzn yaralam, bu esnada atlan bir ta da Peygamberimizin
diinin krlmasna yol amt. Ald darbenin iddetinden Peygamber Efendimi-
zin miferi ikiye blnerek halkalar yanana batmt. Ebu mir adnda bir m-
rik de savatan nce alana ukurlar kazm ve zerini kamue etmiti. Peygamber
Efendimiz mriklerin amansz saldrlarna kar kendisini savunurken bu ukura
dt ve diz kapaklar yaraland. lerinde Hz. Eb Bekir, Hz. mer ve Hz. Alinin
de yer ald bir grup sahb, Peygamber Efendimizin etrafnda halka oluturarak
onu korumaya altlar. Eb Dcne Hazretleri ise vcuduyla ona deta bir kalkan
grevi gryordu. Sad b. Eb Vakkas da dmana ok atyordu. Dmann kl dar-
* Dr. Mehmet CANBULAT
276
belerine kar Peygamber Efendimizi korumaya alan Talha b. Ubeydullahn kolu
kesildi ve olak kald. Bu arada bn Kamie, Peygamber Efendimizi korumakta olan
Musab b. Umeyri ehit etti. Musab b. Umeyr Peygamber Efendimize benzedii iin
bn Kamie Peygamberimizi ldrdn sanarak, Muhammedi ldrdm diye
barm, bu haber Mslmanlar zerinde ok etkisi yapmt. yle ki, haberin du-
yulmas Mslmanlarn panie kaplmalarna ve cesaretlerini yitirmelerine yol a-
mt; ilerinden bir ksm daa doru ynelirken, bir grup Medine yolunu tutmu,
bazlar da olduklar yerde ylvermilerdi. Olay en ok mnafklar sevindirmi,
bu durumdan yararlanan bir grup mnafk Muhammed gerek peygamber olsayd
ldrlmezdi. Atalarmzn dinine dnsek daha iyi olur diyerek Mslmanlarn
morallerini bozmaya alyorlard.
evresinde bulunan az sayda Mslman, savan sonuna kadar var gleriyle
Peygamberimizi korumaya devam etmi, dier yandan bu habere aldanan Kurey,
ald sonula yetinip sava alann terk etmitir. Bu durumu Cenab- Hakkn bir
ltfu olarak deerlendiren Peygamber Efendimiz kendisinin sa olduunu Msl-
manlara duyurmaya alan Kb b. Mlike susmas iin iaret etmitir.
Yukarda da ifade edildii zere peygamberler de beerdir; bizim gibi fani varlk-
lardr. Onlarn bizlerden fark, Allahn elisi olarak aldklar ilah mesaj insanlara
iletmeleri ve bu konuda bize rneklik etmeleridir. Dinin sahibi Allahtr, koruyu-
cusu da Odur. Peygamberin bu dnyadan ayrlmasyla din nihayete ermeyecektir.
te yet-i kerimede bu gerek dile getirilerek Mslmanlarn buna hazr olmala-
r ve dinlerine bal kalmalar gerektii hatrlatlmaktadr. Gerek u ki, bki olan
Allahtr. Onun dini olan slamdr. Bunun iindir ki, fni varlklar aramzdan ayrlsa
da bu din kalcdr.
yetin sonundaki kredenler ifadesini mfessirler slamda sebat edip g-
revlerini yerine getirenler eklinde aklamlardr. Nitekim aradan yllar geip
Peygamber Efendimiz, vefat ettiinde orada bulunanlar arp ne yapacaklarn bi-
lemez bir duruma geldiklerinde, Hz. Eb Bekir soukkanlln koruyarak Kim
Muhammede tapyor idiyse bilsin ki Muhammed lmtr. Kim de Allaha tapyor
idiyse bilsin ki Allah diridir, lmez! demi ve bu yeti okumutur. Abdullah b. Ab-
bas da bu olayla ilgili olarak Eb Bekir bu yeti okuyuncaya kadar insanlar sanki
byle bir yetin daha nce inmi olduunu bilmiyorlard, herkes yeti (ilk defa) on-
dan renmi gibiydi. Ondan yeti dinleyen herkes onu okumaya balad demitir.
277
PEYGAMBERLER DE NSANDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
t .

| . _ .

; , , x

| ,

| .

. _

-

. . . ,

...

,

. .

| _ . .

;

. .,

_ .

_ -,
De ki: Ben size, Allahn hazineleri benim yanmdadr demiyorum. Ben
gayb da bilmem. Size Ben bir meleim de demiyorum. Ben sadece, bana
gnderilen vahye uyuyorum. De ki: Grmeyenle gren bir olur mu? Siz hi
dnmez misiniz? (Enm, 6/50)
Yce Kitabmzn birok yerinde vurguland gibi peygamberler de insandr. On-
lar da dier insanlar gibi oturup kalkar, yiyip ierler, gezerler, evlenip oluk ocuk
sahibi olurlar, hastalanr ve lrler. lah emir ve yasaklarla ykmllk konusunda
peygamberler de dier insanlar gibidirler. Fakat onlar her hareketleriyle Allahn
insanlar iin setii kullar ve elileri, insanlarn kendilerine bakarak davranlarna
ekidzen verdikleri birer rnek insan olduklar iin kt huylardan hibiri onlarda
bulunmaz.
Sevgili Peygamberimiz gerek kendi kavmine gerekse btn insanlara yalnzca
Allahn yetlerini, akl ve kalplere, vicdanlara hitap eden delillerini duyuruyordu.
Kurey mrikleri ise teden beri khin, shir, arrf gibi isimlerle andklar kiiler-
de olaan st glerin mevcut olduuna inanyor; peygamber olduunu ve Allah
katndan bilgiler getirdiini syleyen Hz. Muhammedde de bu ekilde gler bu-
lunmas gerektiini dndkleri iin ondan mesel bir da altn ktlesi hline
getirmesini (Msned, I, 242, 258), kayp eyleri bulmasn, ifasz hastalar iyiletirme-
sini (kr. Arf, 7/188), gkten melekler indirmesini ve kendileriyle konuturmasn...
(Enm, 6/8) istiyorlard. yet-i kerime, Hz. Peygamberin bu cahilce taleplere vermesi
istenen arpc cevab iermektedir. Ayrca bu ayet-i kerime peygamberlerin ana va-
* Sabri AKPOLAT
278
sarndan birkan belirtmektedir. Sevgili Peygamberimiz bu durumu insanlara
yle beyan etmitir:
1. Ben Allahn kudret hazineleri bendedir, benim emrime verilmitir, ben onlar-
da hr olarak veya izinle dilediim gibi tasarruf ederim diyemem. Byle bir iddiada
bulunmam. Ayetler indirmek, azap getirmek veya dalar altna evirmek gibi eyler
bana ait deildir. Dolaysyla benden byle isteklerde bulunmanz doru deildir.
2. Ben gayb da bilemem. Bana kyamet ne zaman kopacak veya azap ne za-
man? gibi gaybla ilgili sorular sormanzn da anlam yoktur.
3. Ben size Bir meleim de demem. Bir melek olduumu da iddia etmem. Do-
laysyla benden insanlara ait olmayan eyleri istemeniz de doru deil. Benim iin
Bu peygambere ne oluyor ki, yemek yiyor, evleniyor, arlarda dolayor. demeye
de hakknz yoktur.
4. Ben ancak bana vahyedilene uyarm. Gaybla ilgili verdiim haberler bana vah-
yedilen bilgilerdir.
Aslnda zihni ve gnl hakikate ak, nyarglardan uzak, ruhu ihtiraslarla kir-
lenmemi, kalbi inkr ve isyan duygularyla krlememi insanlar iin, Allahtan
vahiy ald birok kantla anlalan bir kimsenin, hibir komplekse kaplmadan,
engin bir tevazu hli sergileyerek bylesine gereki ve samimi beyanlarda bulun-
mas, dalar altna evirmekten daha gl ve ikna edici bir delildir. Fakat bazlar
bu hakikati kavrayamamaktadr. Bu sebeple ayet-i kerimenin sonunda; De ki: Gr-
meyenle gren bir olur mu? Siz hi dnmez misiniz? buyrulmutur.
Bu ayet-i kerimeden u dersleri de karabiliriz:
a) Sevgili Peygamberimizin, Hz. s gibi ilhlatrlmasn nlemek,
b) Peygamberlerin de Allahn kulu olduunu her ynyle belirleyip ak lamak,
c) Peygamber ilmine varis olan limlerin mtevaz olmalar gerektiini beyan
etmek,
d) Peygamberin kendiliinden mucize gstermesinin, gaybden haber vermesinin
mmkn olmadn kafa ve gnllere iyice ilemek.
279
PEYGAMBERLER
YALANLAYANLARIN SONU*

,,

-

_ . -

, .

,
_ . t.,

, . t ,

| . . . t ,,

,

. .

| _

. , -

. . ,

: _,

.

||
_

|,

|t

,

.. ,

:.

t, ,

t ,..

- , ,

t .

t ,, _ .

t .

L , x

| _ .

, .. t

:.

..
t

|t

:

. _

,. .

_ . _ .

. t . t .

t . ,

,

.. t.

t -

, .

.|

t - .

; t. - .

. .

. .t

, .

.|

t - .

_ t

: t .

_ . ..

_ . ..

. x . , ,

, , x

|t

, , ,

. -, _,

.

Rablerini inkr edenler iin cehennem azab vardr. Ne kt varlacak yerdir

oras! Oraya atldklarnda, onun kaynarken kard korkun uultuyu
iitirler. Neredeyse cehennem fkeden atlayacaktr! Oraya her bir topluluk
atldka orann bekileri onlara, Size bir uyarc gelmemi miydi? diye
sorarlar. Onlar da yle derler: Evet, bize bir uyarc gelmiti. Fakat biz
onu yalanlam ve Allah hibir ey indirmemitir. Siz ancak byk bir
sapklk iindesiniz demitik. Yine yle derler: Eer kulak vermi veya
aklmz kullanm olsaydk, u alevli atetekilerden olmazdk. te bylece
gnahlarn itiraf ederler. Artk alevli atetekiler Allahn rahmetinden uzak
olsun! Grmedikleri hlde Rablerinden korkanlar iin bir balanma ve
byk bir mkfat vardr. (Mlk, 67/6-12)
Yukardaki ayetlerde cehenneme girenlerle, cehennemin bekileri arasnda kar-
lkl olarak nasl bir konuma geecei bizlere tasvir edilmek suretiyle haber veril-
mektedir. yle ki, kendilerine malik ya da zebni denilen beki melekler oraya
girecek olanlara sert ve azarlar bir edayla Size bir uyarc peygamber gelmedi mi?
* Tahir TURAL
280
Bu deheti haber verip sakndracak bir peygamber, korkutucu bir eli, bir delil gel-
medi mi ki siz buraya geldiniz? diye sorarlar. Zira melekler, Allah Telnn bir Re-
sul gndermedike azap etmeyeceini biliyorlard. Nitekim bir yet-i kerimede; Biz
bir peygamber gndermedike kimseye azap edecek deiliz. (sr, 17/15) buyrulmutur.
Bekilerin sorusuna cevap olarak krler, o zaman hakk gizleyemeyerek evet
derler. Allahn ltuf ve adaletini tasdik edip kendi kabahatlerini yle dile getirirler:
Dorusu bize bir uyarc geldi. Fakat biz onu yalanladk ve yle dedik Allah hibir
ey indirmedi. Peygamberliin, kitabn, vahiy ve mucizelerin; onlara inanp doru
yolda gidenlere, gzel yaayanlara sevap, inanmayp eytanlk ve kfre sapanlara
ise azap edileceine dair mjde ve tehditlerin asl yoktur. dedik. yle peygam-
berlik iddia edenlere ve onlara inananlara Siz ancak byk bir dalalet iindesiniz.
Kendinizi kaybetmi ve armsnz, hem kendinizi hem de bakalarn artmaya
alyorsunuz dedik.
te o zaman krler, kfrlerini, nankrlklerini ve eytana uyduklarn anlar-
lar. Dnyada peygamberlere isnat etmekte olduklar sapklk ve azgnla asl kendi-
lerinin dm bulunduklarn itiraf ederler.
Bunlara kar soru soran ve cevabn alan cehennem bekileri tarafndan ikinci
kez Sizin sz dinleyecek kulanz veya dnecek aklnz yok muydu ki, Allahn
indirdiklerini grp dururken Allah bir ey indirmedi. diyerek byle bir yalanla-
maya ve sapkla daldnz? denilmesine kar o krler onun da sebebini anlatarak
derler ki, bizler onlara kulak vermedik, masal dedik getik, akl olanlara yakacak
ekilde iyi dnmedik, kendi zevkimizi ve arzularmz dndk. lgnlkla t-
nelere kapldk, ktler iinde ktlklere dtk. Yazklar olsun bize! derler.
Krler, bekilerin karsnda byle bir azab hak ettiklerini itiraf ederler ve btn
vicdan mesuliyeti ile yanarlar. Gnahlarn itiraf etmekle Allahn ltfunda ve adale-
tinde hibir eksiklik olmadn da tasdik etmi oldular. Bunun zerine kendilerine
Rahme-i lhiden uzaklatrlsn btn o cehennem ashab, btn o eytanlar ve on-
lara uyan krler. Onlarn kazanlar ve son haklar ancak budur. O gnahkrlarn,
rahmet ve maretten nasibi yoktur denilecektir. (bk. Mansr Ali Nasif, et-Tc el-Cmi lil-
Usl, Kitabul Kyame, c. 5; bn Kesr, Tefsrul-Kuranil Azm, Msr, 1988, c. 4, s. 397 vd.)
Burada akladmz gibi Kuran- Kerimde peygamberlere iman etmeyenlerin
sonlarnn dnyada helak, ahirette de ebed cehennem olduunu bildiren daha ok
sayda ayetler vardr. Yine Kuran- Kerime bir btnlk iinde bakldnda grle-
cektir ki; kendilerine peygamberlerin mesaj ulaan kimselerin ahiret hayatnda kur-
tulua eriebilmeleri iin, dier iman esaslaryla birlikte Allahn gnderdii btn
peygamberlere hibir ayrm yapmadan inanmalar gerekmektedir. Nitekim Allah
Tel yle buyurmutur:
281
Peygamber ve inananlar, ona Rabbinden indirilene inand. Hepsi Allaha, melekleri-
ne, kitaplarna, peygamberlerine inand. Peygamberleri arasndan hibirini ayrt etmeyiz,
iittik, itaat ettik, Rabbimiz! Affn dileriz, dn Sanadr dediler. (Bakara, 2/285)
Bu itibarla peygamberlere iman etme konusunda en nemli nokta, btn pey-
gamberlere ayrm yapmadan inanmaktr. Rablerini grmeden iman edip sayg bes-
leyenler, yani azab gelip atmadan, ilen cehennem azabn gzleriyle mahede et-
meden nce kalplerinden samimi ekilde inanarak Onun emirlerine ve uyarlarna
hrmet ve saygyla kulak verip itaat edenler iin ise maret ve byk mkfatlar
vardr.
282
PEYGAMBERLK, ALLAHIN DLED KULLARA
LTFETT ZEL BR GREVDR*

,,

-

_ . -

, .

,
_ , .

_,

t . . ,, _ .

.| ,

| .

. -

. .

-

;

| .

| _

. ,

, t . . . . t .

. .

., t

_,

_ .

, .
Biz bunu son dinde (en son din inanlarda) duymadk. Bu ancak bir
uydurmadr. O zikir (Kuran) iimizden ona m indirildi? Hayr, onlar
benim Zikrimden (Kurandan) phe iindedirler. Hayr, henz azabm
tatmadlar. (Sd, 38/7-8)
Peygamberlerin hepsi de birer temiz ftrat timsali, yksek ahlak rnei, iffet
ve namus abidesi, emniyet kahraman ve sadakat numunesidirler. Bunlar, stn
karakterleri, cidd tavrlar, hep gven vaat eden hlleri, deimeyen doruluklar ile
her zaman parmakla gsterilen rnek insanlar olmulardr.
Btn bu kabiliyetlerine ramen peygamberler de tpk bizim gibi birer beerdirler.
Evet, onlar da bizim gibi insandrlar. Bizlerden en nemli farklar, iman ve kullukta
zirve olmalar ve Allahtan aldklar grevi insanlara duyurup, onlarla yce Allah
arasndaki engelleri bertaraf etmeleridir. Ayrca onlar daima ilah gzetimin kontrol
altnda bulunurlar.
Dnya ve ahiret ile ilgili en salam bilgileri sadece ve sadece bu Hak Elilerinin
sunduklar mesajlarda bulabiliriz. Eer onlar olmasayd, karanlkta el yordamyla
yryen ve her zaman bir duvara arpmas ya da uurumdan aa dmesi
beklenen bir insana benzerdik. te bu nedenle yce Allah bizi dnyada yalnz ve
sahipsiz brakmam, peygamberleri araclyla bize dnya ve ahiret mutluluunun
yollarn gstermitir.
* Dr. Zafer KO
283
Allahn biz kullarna nemli bir ltfu ve ikram olan peygamberler, yine de bazla-
r tarafndan kabul grmemi ve onlara kar kmlardr. Bu insanlar peygamberlere
kar karlarken baz gerekeler ileri srmlerdir. Kuranda bunlara uzun uzun
deinilmi ve inanmayanlarn iine dtkleri hatadan vazgemeleri emredilmitir.
Mesela, inanmayanlar, peygamberleri yalanclkla itham edememiler ama sade-
ce sihirbaz, ir, mecnun yaktrmalarnda bulunmulardr. Yine peygamberlerin
gsterdikleri mucizeleri inkr edememiler fakat sihir diyerek glgelemeye al-
mlardr. Hz. sann gsterdii onca mucizeye karn, yine de ona inanmamlardr:
Hani benim iznimle lleri de (hayata) karyordun. Hani sen, srailoullarna
ak mucizeler getirdiin zaman ben seni onlardan kurtarmtm da onlardan inkr eden-
ler bu (baka deil) ancak ak bir bydr, demilerdi. (Maide, 5/110)
Ayn ekilde Hz. Peygamber (s.a.s)in en byk mucizesi olan Kurann bir ben-
zerinin getirilemeyeceini kabul etmek zorunda kalmlar, buna ramen yine de
inanmayp Kuran sihir diye nitelemilerdir:
(Ey Muhammed!) Eer sana kda yazl bir kitap indirseydik, onlar da elleriyle ona
dokunsalard, yine o inkr edenler, Bu apak byden baka bir ey deildir. diyecekler-
di. (Enm, 6/7)
Peygamberlere inanmayanlarn bir dier mazeretleri ise, Peygamberlik makam-
nn kendi istedikleri baz kiilere verilmesini arzu etmeleridir. Bunlar Peygamberlik
messesesini inkr etmeseler de, kibir ve gururlarna yediremeyip neden eraftan
falana verilmedi de bir yetime verildi diye kendilerince szde mazeret beyan edi-
yorlard.
Dediler ki: Bu ne biim peygamber ki yemek yer, arda, pazarda dolar. Ona bir
melek indirilseydi de bu onunla beraber bir uyarc olsayd ya! (Furkn, 45/7)
unu bilelim ki, Peygamberlik allarak, uraarak elde edilecek bir makam
deildir. Ancak yce Allah tarafndan diledii kimseye verilen bir rtbedir. Baknz
ayette bu husus nasl aklanyor:
Onlara bir ayet geldii zaman, Allahn peygamberlerine verilenin ayns bize de ve-
rilmedike iman etmeyiz, derler. Allah, peygamberlik grevini kime ve nereye vereceini
daha iyi bilir. (Enm, 6/124)
Buna gre, peygamberlik kesb (alp uraarak elde edilen bir rtbe) deil
vehbdir (lahi bir ltuftur). Dolaysyla Allahn peygamberleri arasnda rk, dil,
corafya gzetmeden hepsine de inanmamz gerekir. nk btn peygamberlerin
ve insanlarn asl birdir, o da dem ile Havvadr (Ebu Davud, Edeb, 120).
284
RABBMZE KARI
SORUMLULUUMUZ VARDIR*

,,

-

_ . -

, .

t . t . .

. .

,,

| -

.

,,

. t .

t . .

; t ,

t,

, .

:
Ey insan! Seni yaratan, sonra ekillendirip ll yapan, diledii bir
biimde seni oluturan cmert Rabbine kar seni ne aldatt? (nfitar, 82/6-
8)
Bizi insan olarak yaratp ekillendiren, nice nimetleri emrimize veren Rabbimize
kar sorumluluklarmz vardr. Rabbimiz, insan bir damla sudan var etmi, onu
gzel bir ekil ve yapda yaratm ve nice nimetlere mazhar klmtr.
Rabbimizin yukardaki hitab kalbi katlamam, aklselim herkesi sarsacak ni-
teliktedir. Engin kerem sahibi olan yce Yaratc, insan muhatap almakta ve gzel
bir slup ile uyarmaktadr. Kullarna, Rab ve Kerim olduunu hatrlatarak ltuf
ve ihsanda bulunduunu belirtmektedir. Yce Allah, insan hayat boyunca her an
yararlanmakta olduu dier btn nimetler yannda, birok bedensel ve zihn me-
lekelerle donatmtr. nsan, yaratlndaki mkemmellii, beden, akl ve ruhi ya-
psndaki gzellik ve insicam rabbine borludur. Bu ayetlerde Rabbimiz, insana
mahiyetini, ne olduunu ve ne yapmas gerektiini hatrlatmaktadr.
nsann bu kadar dengeli, dzgn ve mkemmel yaratlm olmas, bunca ltuf ve
ihsan ikram eden Rabbine kar derinden sevgi beslemeyi ve oka kretmeyi gerek-
tirir. Ancak tm bu nimetlere karn insan, Rabbine kretmesi gerekirken nankrlk
etmekte; Onun hidayetine tabi olmas gerekirken doruluktan sapabilmektedir.
nsan, dzgn ve dengeli bir yapda yaratlmtr. yle ki o, kendi bnyesindeki
bu mkemmel denge ve sistemi anlamakta bile glk ekmektedir. Kiinin sadece
* Dr. Sabri TRKMEN
285
kendi bnyesi deil, stnde yaam olduu gezegen, evresindeki her ey, tm
kinat insanolu iin nice nimetler ve ibretlerle doludur. te bu ibretler, her aklse-
lim kimseyi yce Allaha gtrmelidir.
nsann yaratlta sahip olduu meziyetleri anlamas asndan sadece u rnek
zerinde biraz dnelim: Gnmzde son derece gelimi olan teknoloji kullan-
larak insan robotu yaplyor. Ancak bunlarn davranlar bir hayli snrldr. nsa-
nn inan ve bilgi donanm bir tarafa birok sradan davran bile yapmakta aciz
kalmaktadr. nsan eline herhangi bir kitab alp okumak istediinde hibir sknt
ekmez, en rahat pozisyonda oturur ve kitabn sayfalarn kolaylkla evirip okur.
Bunu teknoloji harikas bir robottan veya baka bir canldan beklemek mmkn
m? Sadece bu rnek bile insann nasl bir imtiyaz iinde olduunu gstermeye
kadir. Rabbimiz insan, mkemmel bir varlk olarak yaratmtr. Nitekim u ayet,
insann erei bir varlk olduunu izah ettii gibi iinde bulunduu nimetleri de
apak ortaya koymaktadr:
Andolsun ki, biz insanoullarn erei kldk, onlarn karada ve denizde gezmesini
saladk, temiz eylerle onlar rzklandrdk, yaratklarmzn pek oundan stn kldk.
(sra, 17/70)
Rabbimiz insan bu ve benzeri daha nice nimetlere sahip kldn hatrlatmak-
tadr ki insan, Rabbine inansn, ona itaat etsin, gnderdii peygamberlere ve gn-
derilmi kitaplara inanp gereini yapsn ve istikamet zere yaasn. Allahn verdii
bunca ltuf ve ihsana ramen eytana ve baka unsurlara aldanmasn. Akln kulla-
narak varlk amacna uygun olarak yaasn.
Yce Allahn zerimizdeki saysz nimetini grmek, zerinde dnmek ve
Ona kretmek iin Rabbimiz saysz delil yaratmtr. Grdmz, farkna vard-
mz her ey Allahn bir tecellisi ve delilidir. Bu nedenle gklerde, yerde ve bunla-
rn aralarnda bulunan her ey birer tefekkr vesilesidir. Mslman, Allahn verdii
nimetlerin btnn dnerek Rabbine kar gelmekten saknmal, btn hl ve
davranlarn Ona adamal ve nimetin kadrini bilerek kretmelidir.
286
RABBNZE TVBE EDN VE
ONDAN BAILANMA DLEYN*

,,

-

_ . -

, .

,
,,

- _

,.

,. ,

. x. .
Rabbinizden balanma dileyin, sonra Ona tvbe edin. phesiz Rabbim
ok merhametlidir, ok sevendir. (Hd, 11/90)
Rabbimiz, bizi en gzel ekilde yaratm ve bizden de kendisine kullukta bu-
lunmamz istemitir. Ancak bizler insan olmamz nedeniyle zaman zaman Rabbi-
mize kullukta kusur eder ve yanllklar yaparz. nk biz insanlar iyilik yapmaya
da ktlk yapmaya da mtemayil bir yapdayz. Bu yapmz gerei zaman zaman
unutur, yanlr ve hata edebiliriz. Ancak bize den, Rabbinizden balanma dile-
yin, sonra Ona tvbe edin. emrini dikkate alarak hatada ve gnahta srar etmemek
ve Ondan balanma dilemektir.
Yce Rabbimiz bizlere olan rahmeti, acmas ve sevgisinin sonucu olarak bizleri
hemen cezalandrmamakta, tvbe etmemiz iin zaman tanmaktadr. Hatta gnah
ilediimizde nasl davranmamz gerektiini ve gnahta srar etmememizi bizlere
tlemektedir. Bu konuda bir ayet-i kerimede yle buyurmaktadr:
Yine onlar, irkin bir i yaptklar yahut neslerine zulmettikleri zaman Allah
hatrlayp hemen gnahlarnn balanmasn isteyenler -ki Allahtan baka gnahlar
kim balar- ve bile bile, iledikleri (gnah) zerinde srar etmeyenlerdir. te onlarn
mkfat Rableri tarafndan balanma ve iinden rmaklar akan cennetlerdir ki orada
ebed kalacaklardr. (Allah yolunda) alanlarn mkfat ne gzeldir! (l-i mran,
3/135-136)
Bu konuda rneimiz, ilk insan ve ilk peygamber olan dem (a.s) olmaldr.
nk o da yce Rabbimizin, u aaca yaklamayn emrini unutmu ama pein-
den hemen tvbe etmi ve yce Allah da tvbesini kabul etmitir (Bakara, 2/35,
37). lk insan olan dem (a.s)in bu yanlmasndan dolay ilk unutan ilk insandr
denilmitir. yleyse biz de unutabiliriz, yanlabiliriz. Ama tvbe ettiimizde affe-
dileceimizi aklmzdan karmamalyz. Kullarna sonsuz rahmet eden ve tvbe
kapsn sonuna kadar ak tutan Rabbimiz, biz kullarnn tvbe etmesi ve balan-
* Medet COKUN
287
ma dilemesiyle vedud ok seven sfat gerei ok sevinir. Allahn biz kullarnn
tvbesinden honut olaca bir hadis-i erifte yle aklanmaktadr:
Allah (c.c), sizden birinizin tvbe etmesiyle o kimsenin yitiini bulduu zamanki
sevinmesinden daha ok sevinir. (bn Mce, Zhd, 30)
te bu hadis-i erifte de belirtildii gibi gnahlarmza tvbe etmeli, Ondan
balanma dilemeliyiz. Bylelikle hem kendimizi sevindirmi hem de Rabbimizin
honutluunu kazanm oluruz. Biz kullarna olan rahmeti gerei bizlerin tvbe
etmesine sevinen Allah (c.c)n, maret kaplarn daima ak tuttuunu belirten
Peygamberimiz (s.a.s); Aziz ve Celil olan Allah, gndz gnah ileyenlerin tvbesini
kabul etmek iin gece, gece gnah ileyenlerin tvbesini kabul etmek iin de gndz kulun
tvbe etmesini bekler, bu durum kyamete kadar devam eder. (Mslim, Tevbe, 32)
buyurmaktadr. unu hibir zaman unutmayalm ki Allah (c.c), tevbeleri kabul
eden ve kullarna ok merhametli olandr (Tevbe, 9/104). Yeter ki biz tvbe edelim
ve Ona ynelelim.
Tvbe kaps mit kapsdr. midimizi kaybetmemeliyiz. Daima mitvar olma-
mz salayacak olan u ayete kulak verelim:
De ki: Ey kendilerinin aleyhine ar giden kullarm! Allahn rahmetinden midinizi
kesmeyin. phesiz Allah btn gnahlar affeder. nk O, ok balayandr, ok mer-
hamet edendir. Azap size gelmeden nce Rabbinize dnn ve Ona teslim olun. Sonra size
yardm edilmez. (Zmer, 39/53-54)
Allah (c.c)n rahmeti btn mevcudat epeevre kuatm, Onun rahmeti
gazabn gemitir (Mslim, Tevbe, 3). Onun bu rahmeti ve balamas sayesin-
de bizler, gnah bataklndan kurtulur ve dzle karz. Eer Allahn nimet ve
rahmeti zerinizde olmasayd, pek aznz mstesn, muhakkak eytana uyup gitmiti-
niz. (Nis, 4/83) ayeti de bu gerei ifade etmektedir. Zira Rabbimiz Afvv, Gafr
ve Rahm gibi, affetmeyi, balamay, tvbeleri kabul etmeyi ve merhameti ieren
isimlerin sahibidir. Fakat bizim bu isimlerden nasibimizi alabilmemiz iin, o isim-
lerin tecellisini salayacak ekilde hareket etmemiz gerekir.
Tvbe, gnlden ve iten yaplmaldr. Yoksa sadece szle ilediim gnahlara
tvbe ettim demek arkasndan da yine ayn gnahlar tekrar tekrar ilemek tvbe
deildir. Tvbenin nasl olmas gerektiini Rabbimiz yle aklamaktadr:
Ey iman edenler! Allaha itenlikle tvbe edin. Belki Rabbiniz sizin gnahlarnz
rter ve peygamberi ve onunla birlikte iman edenleri utandrmayaca gnde, Allah sizi,
ilerinden rmaklar akan cennetlere sokar. Onlarn nurlar nlerinden ve salarndan
aydnlatr, gider. Ey Rabbimiz! Nurumuzu bizim iin tamamla, bizi bala; nk senin
her eye hakkyla gcn yeter derler. (Tahrim, 66/8)
O halde Rabbimize gnlden tvbe etmeli ve nceden yaptmz ktlk-
lerden uzaklamalyz. lediimiz zulmn, gnahn ardndan tvbe edip hlimizi
dzelttiimizde tvbemizin kabul olunacan unutmayalm (Maide, 5/39).
288
RABBMZ TANIYALIM*

,,

-

_ . -

, .

_, .. ..

.. ..

_,

.|

, ,|t .

,,

-

_ . -

_, .

|t .

. . -

Hamd, lemlerin Rabbi, Rahmn, Rahm, hesap ve ceza gnnn (ahiret

gnnn) maliki Allaha mahsustur. (Allahm!)Yalnz sana ibadet ederiz ve
yalnz senden yardm dileriz. (Ftiha, 1/2-5)
Kinatta, insanolunun sahip olduu pek ok gzel ve akn duygunun kayna-
Allahtr. nsana bilmediklerini ve ycelmenin yollarn reten Rabbimiz ayn
zamanda bu stn ve akn vasarn da olmas gereken en st noktasna sahiptir.
Mesela, O cmertliin kaynadr ve kullarna kar son derece cmerttir. Yine O
adaletin kaynadr ve kullarna kar son derece dildir. Nerede olursak olalm bize
adaleti emreden de Odur. Bu vasarn en zirvesine sahip olmak ise lah olmay
gerektirir. lah her eye gc yetebilen, her eyin sahibi ve yaratcs olabilendir.
Kinatn Rabbi olan Allah bu ve benzeri gzel isim ve vasara sahip olduu iin
Onun ilahlkta ei ve benzeri yoktur. Fatiha suresinin bu ayetlerinde ilahlk vasa-
rndan birka tanesi en gzel ekilde anlatlmaktadr. yleyse bu vasar kendinde
bulunduran Allaha hamdetmek, Ona vgde bulunmak bizim en nemli grevle-
rimizden biri olmaldr. Bu ayetlerin gerei olarak da ibadet sadece Allaha yaplr;
dua Ona edilir ve yardm da yalnzca Ondan istenir.
Fatiha suresinde yce Yaratcnn ilk vasf, lemlerin Rabbi olmasdr. Kinat
yoktan var eden Rabbimiz, her eyi ylesine mkemmel ve kusursuz yaratm-
tr ki, Onun yarattklarnda en ufak bir dzensizlik ve uyumsuzluk gremeyiz.
Rabb terbiye eden, her eye grevini en gzel biimde reten demektir. Kinattaki
btn varlklar terbiye ederek onlara grevlerini reten yce Rabbimiz, gnee
her gn doudan domas ve batdan batmas, aya kendi yrngesinde gitmesi,
aalara insanlar iin meyve vermesi gerektiini retendir. nee kan ve dkya
kartrmadan st yapma kudretini veren, arya ieklerden z alp ifa kayna
* Dr. Fatih YCEL
289
bal yapmas gerektiini belleten Odur. Yeni doan bir rdee yzmesi gerektiini,
yumurtadan yeni kan deniz kaplumbaalarnn denize ulamas gerektiini ilham
eden de Ondan bakas deildir. Ksacas O, kinata ve kinattaki tm varlklara
grevlerini reten; bu mkemmel dzeni kusursuzca salayandr.
Namazlarn her rektnda okuduumuz Fatiha suresinde Cenb- Hakkn ikinci
vasf rahmn ve rahm olmasdr. Rabbimiz rahmn isminin gerei olarak ylesine
merhametlidir ki, bu dnyada kendine inanan ve inanmayan btn insanlara her
trl nimetini sunmutur.
Hem kendimizde, hem de dmzdaki dnyada varln her an grdmz
ve kaybettiimizde ancak kymetlerini bilebileceimiz bu nimetleri nasl inkr ede-
biliriz ki! Varln mkemmelliini grmemize yarayan gzler, doruluun sesini
duymamza yarayan kulaklar, hakikatin kendisini sylemeye yarayan dil hep Onun
ihsan deil mi? Aklmz ve gnlmz bu nimetlerin kadrini bilelim diye bizlere
baheden Rabbimiz ne kadar da merhametlidir!
Kim, zenle denen bu esiz dnyamzda kendine yer bulamadn, her eyiyle
bir mucize olan hava, su ve topraktan istifade edemediini, gnein kendini stma-
dn, arnn kendine bal vermediini iddia edebilir ki?
Bu dnyada nimetlerini herkese hibir ayrm yapmadan sunduunu ifade eden
Rabbimiz Rahman suresinde bu cmertliini sk sk yle tekrar etmitir: Rabbinizin
hangi nimetini yalanlayabilirsiniz? (Rahmn, 55 /13, 21, 32) yle ya gerekten dil
isek verdii hangi nimeti grmezden gelebiliriz ki!
Rahm ise rahmeti sreklilik ifade eden demektir. Rabbimiz, bu dnyada btn
kullarna nimetlerini datmtr. Ama rahim isminin gerei olarak ahirette yalnzca
kendine inanan ve bu dnyada gzellikler retip ahlakyla da rnek olan biz mmin
kullarna her trl nimetini, cennetini ve honutluunu bahedecektir.
Fatiha suresinde Rabbimizin son zellii hesap gnnn sahibi olmasdr. He-
sap gn, ldkten sonra herkesin yaptklarndan sorguya ekilecei gndr. Peki,
ne demektir o zaman Allahn hesap gnnn sahibi olmas? Yani, O bu dnyada
herkesi inanp inanmamakta serbest brakarak kimsenin ne yaptna ve ne yapa-
cana karmamtr. Ama o gn, kyamet gn O, herkesin hesabn teker teker
en ince ayrntsna kadar alacaktr. O, bu dnyada nasl yaadmzdan tutun da,
mrmz ne ilerle ve hangi uurda geirdiimizden, kullandmz her trl ni-
metten hepimizi sorguya ekecek ve yaptklarmzn karln en ufak bir haksz-
la uratmadan bize verecektir. Yani o gn tek hkim Odur. Bu yzden herkes o
gnde Onun huzuruna getirilir. Orada artk hesaplarn alnma zaman gelmitir.
Onun defterinde her ey kayt altna alnmtr. yle ki kk byk btn yap-
tmz iler nmzdedir. Onun terazisi o kadar hassastr ki, herkes ne ilediyse
290
onu bulur. Kimseye zerre kadar hakszlk yaplmaz. O gn her ey adaletle zme
kavuturulur.
Btn bu mkemmel vasarn sahibi olan Rabbimizi vmek, Onu her trl eksik-
likten uzak tutmak ve Ona kretmek hepimizin grevidir. Ona teekkr ise Ona dua
etmek ve sadece Ona kulluk ile mmkn olabilir. Kulluun z ise sayg ve itenlikle,
Onun yasakladklarndan uzak durmak ve emirlerini yerine getirmektir.
291
RIFK LE MUAMELE*

,,

-

_ . -

, .

,
, , . .

. .t

,| - _ .

.

. .

;

L, |

. t

, .

, ,

| , .|

. _ . . - t .

_, |

: . .

-,

. _

| .

: .

, .

.

; _ , .

t . , ,

. x. .
Allahn rahmeti sayesinde sen onlara kar yumuak davrandn. Eer
kaba, kat yrekli olsaydn, onlar senin etrafndan dalp giderlerdi. Artk
sen onlar affet. Onlar iin Allahtan balama dile. konusunda onlarla
mavere et. Bir kere de karar verip azmettin mi, artk Allaha tevekkl et,
(Ona dayanp gven). phesiz Allah, tevekkl edenleri sever. (l-i mrn,
3/159)
Bu yet-i kerimede Peygamber Efendimizin bykl, ycelii, yksek ahlak
ve yreinin kat olmad, aksine efkat ve merhametle dolu olduu ifade edil-
mektedir. O, yce Rabbimizin kendisine bahettii bu zellikleri sayesinde arka-
dalarna, zellikle de Uhud Savanda emrine muhalefet ederek slam ordusunun
yenilmesine sebep olanlara ve Mslmanlar imha edilme tehlikesiyle kar karya
getirenlere efkat ve merhametle muamele etmitir. yet-i kerimede ifade edildii
gibi ayet kendilerine kar kat davranp onlar sert bir ekilde cezalandrsayd,
evresindekiler dalp giderlerdi.
nsanlarn sevgisini kazanmak kolay deildir. Hele bu insan toplumun btn
kesimleri ile muhatap olan bir kii ise bunlarn hepsini memnun etmesi hi de ko-
lay olmayacaktr. te yet-i kerimede sevgili Peygamberimizin insanlarn sevgisini
kazanmasna vesile olan sahip olduu bu gzel hasletler dile getirilerek mminle-
rin davranlarnda onu rnek almalar istenilmektedir. Peygamber Efendimiz, ta-
biatlar gerei baz kimselerin sergiledii kaba ve lzumsuz davranlardan holan-
mazd. Ancak bu ekilde davrananlara onlar krmadan, sert ve kaba davranmadan
cevaplar verirdi.
* Dr. Mehmet CABULAT
292
Kukusuz, insani ilikilerde yumuak huylu olmann nemi byktr. nk
kaba ve kat kalpli kimseler bir ksm erdemlere sahip olsalar da muhataplarnda
nefret uyandrrlar. nsanlar byle bir kimsenin szn dinlemek istemedikleri gibi
zorunlu olmadka bu kiiyle arkada da olmazlar. Bir hadis-i erifte, Yumuak dav-
ranamayan kimse, btn hayrlardan mahrum kalm saylr. (Mslim, Birr, 7476)
buyurularak rfkn nemine dikkat ekilmitir. Konuyla ilgili dier bir hadiste ise
yle buyurulmaktadr:
Cehenneme kimin girmeyeceini veya cehennemin kimi yakmayacan size haber
vereyim mi? Cana yakn olan, herkesle iyi geinen, yumuak bal olup insanlara kolaylk
gsteren kimseleri cehennem yakmaz. (Tirmiz, Kyamet, 45)
O halde Mslman olarak bakalarna kar rfk ile muamele edelim. Karla-
tmz olumsuzluklar karsnda muvazenemizi kaybetmeyelim. Davranlarmz
kontrol edelim. Kaba ve krc olmamzn bize hibir ey kazandrmayaca bilin-
cinde olalm.
Yumuak huylu olmak, sert, hain, kaba ve kat kalpli olmamak herkeste bu-
lunmas gereken bir vasf ise de idareciler iin bunun nemi daha byktr. Sevgili
Peygamberimiz insanlara rfk ile muamele eden yneticiler hakknda yle dua et-
mitir:
Allahm! Her kim benim mmetime rfk ile (yumuak) davranrsa sen de ona ayn
ekilde muamele et. (Msned, VI, 62-63)
nsanlarn ilerinde kolaylk gsterip zorluk karmamak gerekir. Hz. ie (r.a)
validemiz Peygamber Efendimizin insanlara muamelesi ile ilgili olarak yle de-
mektedir: Allah Resl (s.a.s) iki eyden birini yapma konusunda serbest brakld
zaman, gnah olmad takdirde mutlaka onlarn en kolayn seerdi. Yaplacak ey gnah
ise, ondan en uzak duran kendisi olurdu. Allahn yasaklar inenmedii srece ahs
adna hibir eyden dolay intikam almam; Allahn yasa inenmise, onun cezas-
n mutlaka vermitir. (Buhr, Menkb, 23, Edeb, 80, Hudd, 10; Mslim,
Fezil, 77-78)
Kukusuz insanlarn kalbini kazanmann yollarndan biri de affedici olmaktr.
Bunun iindir ki, Allah Tel, 152. yetinde mminlerin Uhud Savandaki hata-
larn affettiini iln etmi, devamndaki bu yet-i kerimede de Peygamber Efendi-
mize ...Artk sen onlar affet. Onlar iin Allahtan balama dile buyurarak Uhud
Savanda hatal davrananlar affetmesini, Allah tarafndan balanmalar iin dua
etmesini emretmitir. Affn yerine gre cezadan daha etkili olduu bir gerektir.
Sava sonras Peygamber Efendimizin ashabna kar yumuak ve merhametli dav-
293
ranmas, onlar zerinde byk bir etki gstermitir. Nitekim hatalar affedilenler
daha sonra girdikleri btn savalarda gerek Peygamber Efendimizin gerekse onun
tayin ettii komutanlarnn emirlerine titizlikle uymular, bir daha byle bir hata
yapmamaya gayret gstermilerdir.
Sevgili Peygamberimizin insanlara kar bu ekilde yumuak davranmas, ef-
katli ve merhametli olmas neticede birok kimsenin Mslman olmasnda etkili
olmutur. yetin devamnda Peygamber Efendimize konusunda onlarla ma-
vere et buyurularak bir konuda karar vermeden nce onu arkadalarna dan-
mas, onlarla tartmas ve istiare sonunda kararn verince de artk Allaha gve-
nerek uygulamaya gemesi emredilmektedir.
294
RIZKI VEREN ALLAHTIR*

,,

-

_ . -

, .

. . ,

.| t,

;

,|

.,

t ., _ .|

L . .,

, ,

Allahn, rzk dilediine bol verdiini ve (dilediine) kstn grmediler

mi? Bunda inanan bir toplum iin elbette ibretler vardr. (Rm, 30/37)
Bu ayet-i kerime ncelikle insanlarn rzka ihtiya duyduuna iaret ederek rzk
da yce Allahn verdiini, insanlarn farkl oranlarda rzklandrldn dile getiriyor.
Yaratlan ve dnyaya gnderilen insan hayatta olduu mddete varln devam
ettirebilmesi, yeme-ime, barnma vb. tm ihtiyalar rzk kapsamndadr. Btn
varlklar yaratan Allah (c.c) her canlnn rzkn da yaratmtr. Suyun iinde yzen
balktan havada uan kua kadar her ey Onun verdii ile rzklanmaktadr. Hd
suresinin 6. ayetinde, Yeryznde hibir canl yoktur ki, rzk Allaha ait olmasn. Her
birinin (dnyada) duracaklar yeri de, (ldkten sonra) emaneten konacaklar yeri de O
bilir. Bunlarn hepsi ak bir kitapta (Levh-i Mahfuzda yazl)dr eklinde aklanmak-
tadr.
Allahn teminat altnda olan rzk bizlere farkl oranlarda verilmektedir. Bunun
da phesiz pek ok hikmetleri vardr. nsanlar ekonomik ynden eit deildir. Do-
laysyla hepimiz ayn imknlara sahip deiliz. nsanlardan bazlar maddi imkn
asndan lzumundan ok fazla bolluk yaarken bazlar da geim sknts ekmek-
tedir. Herkes bulunduu konum ve sahip olduu nimetle de imtihan edilmekte, bu
anlamda kendilerine verilen rol yerine getirmektedir. Allahu Teala rzk taksimat-
n kendi irade buyurarak dilediine rzk geniletmekte, dilediine de ksmaktadr.
Hatta ayn kiiye bazen bol vermekte bazen de ondan bir sebeple almaktadr. Kiiyi
farkl durumlarla da denemektedir. Bizler her eyi yaratann Allah (c.c) olduu bi-
lincine sahip olup nimetlerin hem dnyalk olduu duygusuyla hareket etmeli hem
de nimetin yok olmasnn Allahn dilemesiyle oluacan unutmamalyz. Bu inan
bizleri geici olanlara deil, gerek anlamda kalc olanlara ynlendirmelidir.
* Davut KAYA
295
l-i mran suresinin 134. ayetinde Allaha kar gelmekten saknan ve gerek ni-
mete erdirilecek kullarn zelliklerinden bahsedilirken Onlar bollukta ve darlkta Al-
lah yolunda harcayanlar, fkelerini yenenler, insanlar affedenlerdir buyrulmaktadr. Bu
da insanlarn bollua veya darla aldrmadan her hl ile Allahn rzasn kazanmaya
almalarn, bunun ise kuvvetli iman ve anlay ile olutuunu ifade etmektedir.
Tabi ki rzkn dalm sonu itibariyle biz inanan insanlara ibret vericidir. By-
lelikle ne nimete aldanyor ne de ondan kopuyoruz. Rzkn bu ekilde dalmnda
insanlarn beden ve zihin glerinin farkl oluu, deiik ortamda yayor olmas
gibi sebepler ilah irade ile tecelli etmektedir. Btn bu taksimata ramen Allah
(c.c) insan rzk noktasnda madur etmedii gibi marur olmasn da yasaklam-
tr. Zengine sorumluluk vererek elindeki imknlardan yoksullara vermelerini, onlar
gzetmelerini emretmitir. Birinde var, dierinde yoksa byle durumda paylam
esas alnmtr. mkn sahibi olan kii, kendi varl da dhil her eyi Allahn ya-
ratt bilinciyle hareket etmeli, imknlar dar olan ise maddi ve manevi sebepleri
kullanarak daha ok nimete kavumak iin almal, Allahn ltfundan istemelidir.
Ayette rzk verenin Allah olduu dile getirildikten sonra mteakip ayette imkn
sahiplerinden hem akrabalarna hem de yoksula ve yolcuya haklarnn vermeleri
istenerek; yle ise akrabaya, yoksula ve yolcuya hakkn ver. Bu, Allahn honutluunu
kazanmak isteyenler iin daha hayrldr. te onlar kurtulua erenlerdir buyurulmu-
tur. Bu ayetle geim sknts ekenlere yardmc olunmas emredilmitir. Dolaysyla
bakalarnn derdiyle hemdert olmak bize din bir sorumluluk olarak verilmitir.
Bunun yannda hak kavramyla da kimsenin hakkna zulmedilmemesi gerektii
zerinde durulmutur.
Burada nce akraba zikredilmitir. Bu nedenle ncelikle akrabalarmz gzet-
meliyiz. nk muhta olan akrabann korunmas esas alnmaktadr. Geim ko-
nusunda aresiz kalm olann ve yolda kalm bir yolcunun da toplum zerinde
hakk vardr. Bu hususu da dikkate alarak bu durumda olanlara da imknlarmz
dorultusunda destek vermeliyiz.
296
RIZKIMIZI VEREN ALLAHTIR*

,,

-

_ . -

, .

. | -, ,

_ . _ . ,.

. .

t .

.,

t . . _ .

t ., _ .|

L . ., _

_,

, - .
De ki: phesiz, Rabbim rzk kullarndan dilediine bol bol verir ve
(dilediine) ksar. Allah yolunda her ne harcarsanz Allah onun yerine
bakasn verir. O, rzk verenlerin en hayrlsdr. (Sebe, 34/39)
Yce Allahn, canllara; yemek, imek ve faydalanmak iin verdii her eye rzk
diyoruz. Rzk yaratan ve veren Allahtr. Kul, Allahn kinata yerletirdii kanunlara
uyarak alr, abalar, sebeplere sarlr ve rzk kazanmak iin tercihlerde bulunur.
Allah da onun bu tercihine ve abasna gre rzkn yaratr. Mademki Allah rzkmz
veriyor yleyse bizim alp abalamamza gerek yok diye dnemeyiz. Allahn
rzk verici olmas, bizim tembellik yapmamz, alp abalamay brakmamz ge-
rektirmez. Biz, elimizden gelen btn gayreti sarf edeceiz. Rzkmzn bol ve hayrl
olmas iin hem alacaz, hem de Allaha dua edeceiz. Daha sonra da Allahn
hakkmzdaki takdiri bu kadarm, bu kadara da sonsuz kr olsun diye Allaha
hamd edeceiz, kredeceiz.
Allahn bizim iin takdir ettii rzk eninde sonunda bize ular. nk herkes
kendi rzkn yer. Biz bakalarnn rzkn yiyemeyiz, bakalar da bizim rzkmz
yiyemez. Herkesin rzk da eit deildir. nk Allah herkesin rzkn farkl yarat-
mtr. Bu gerek Kuran- Kerimde; Allah rzk konusunda kiminizi kiminizden stn
kld (Nahl, 16/71) ifadeleriyle aklanmaktadr. te yandan Allah dilediine hesapsz
rzk verir (l-i mrn, 3/27). Kimse Allaha karamaz ve Onun ihsanna engel olamaz.
Rzkmz kazanrken meru yollar semeliyiz. nk gayrimeru kazan, haram
rzktr. Allahn haram rzk kazanmamza rzas yoktur. Ey iman edenler! Eer siz
* Mustafa KILI
297
ancak Allaha kulluk ediyorsanz, size verdiimiz rzklarn iyi ve temizlerinden yiyin ve
Allaha kredin. (Bakara, 2/172) buyuran Rabbimiz, haram rzklardan uzak durma-
mz, helal ve tertemiz rzklardan yememizi ve rzk verene kretmemizi aka
emretmektedir.
Kendilerine bol rzk verilmi olanlar, rzk vereni unutmayacaklar. Allaha k-
rn bir gstergesi olarak, rzk az olanlara infak edecekler, yardm edecekler ve zekt
vereceklerdir. nk bize rzk olarak verilenlerden, Allah yolunda harcamamz
Rabbimiz tarafndan emredilmitir (Bakara, 2/254). Bundan dolay biz de; Allahn
bize bol bol ihsan buyurduu rzklarda cimrilik etmeyelim. Onun verdii rzkn bir
ksmn Onun yolunda ve Onun rzasn kazanmak iin harcayalm. nk Allah
slih kullarn anlatrken, Onlar gayba inanrlar, namaz dosdoru klarlar, kendilerine
rzk olarak verdiimizden de Allah yolunda harcarlar. (Bakara, 2/3) buyurmaktadr. R-
zk sadece bu dnyada verilmiyor. br dnyada da rzklar var. Allah, kendisine
inanan ve insanlara iyilik yapan kullarn br dnyada da saysz rzklar ile doyu-
racaktr. br dnya rzklarnn bu dnyadakilere benzediini ifade eden bir ayet-i
kerimede Rabbimiz yle buyurmaktadr:
man edip salih ameller ileyenlere, kendileri iin; iinden rmaklar akan cennetler
olduunu mjdele. Cennetlerin meyvelerinden kendilerine her rzk veriliinde, Bu (tpk)
daha nce (dnyada iken) bize verilen rzk! diyecekler. Hlbuki bu rzk onlara (dnya-
dakine) benzer olarak verilmitir (Bakara, 2/25)
yleyse bize den grev; Allahn vermi olduu saysz rzklarn krn eda
etmeye gayret etmektir. Eer biz verilen nimetlere kar nankrlk edersek Allaha
zarar veremeyiz, kendimize zarar veririz, kendimize zulmetmi oluruz. Nitekim
Kuran- Kerimde; Verdiimiz rzklarn iyi ve gzel olanlarndan yiyin (dedik). Onlar
(verdiimiz nimetlere nankrlk etmekle) bize zulmetmediler fakat kendilerine zulmedi-
yorlard. (Bakara, 2/57) buyurulmaktadr.
298
RYA VE YUSUF (A.S)UN RYASI*

,,

-

_ . -

, .

,
_ | , ,. ,

| _ .

.| t.

. .

. -

, ,

_ .

,,

t, ,

. .,

L ,

.|

. ,

., :,

,. -

| .

t,

_ .

..

_ ., t,

_,

.

-t .
. . ..

, ., ,,

t -

;

_,

t. _ .

, .

| .,

,,

.. -,

,|

: _,

. .

. . t . .

|
,, | .

- .

,, .

_ .

_ .

, , ,

| . t ,

..

t .

. .,

| .

, ,

| .

,, : -
Hani Ysuf babasna, Babacm! Gerekten ben (ryada) on bir yldz,
gnei ve ay grdm. Grdm ki onlar bana boyun eiyorlard demiti.
Babas, yle dedi: Yavrucuum! Ryan kardelerine anlatma. Yoksa sana
tuzak kurarlar. nk eytan, insann apak dmandr. te Rabbin seni
bylece seecek, sana (ryada grlen) olaylarn yorumunu retecek ve
daha nce atalarn brahim ve shaka nimetlerini tamamlad gibi sana
ve Yakub soyuna da tamamlayacaktr. phesiz Rabbin hakkyla bilendir,
hkm ve hikmet sahibidir. (Ysuf, 12/4-6)
Trkede d de denilen rya; uyku hlinde birtakm olay ve ekillerin grl-
mesi demektir. Rya daha ok ruhi ynmz ilgilendirdii iin snrlar net bir
ekilde izilip zerindeki sr perdesi aralanamamtr. Bu karmak duruma ramen
tarih boyu insanlar rya ile ilgilenmi ve onlar yorumlamaya almtr.
Aklamaya altmz ayet-i kerimelerde de grld gibi Kuranda Ysuf
(a.s)un ryasndan ve Hz. Peygamberin grd ryann yce Rabbimiz tarafndan
doru karldndan bahsedilmektedir (Fetih, 48/27). Hadislerde de, mminin
sadk ryas nbvvetin krk alt cznden biridir, buyurularak Rahmani ryann
nemine dikkat ekilmitir (Buhr, Tabr, 1-5; Mslim, Ry, 3-9).
* Medet COKUN
299
slam kaynaklarda trl ryann bulunduu ifade edilir:
1. Rahman rya. Buna ry-y sdka denir. Bu tr ryalar Allah tarafndan
dorudan doruya melekler vastasyla gelen hak telkinlerdir. Hz. Peygamber bunu
mjdeleyiciler anlamnda mbeirt diye isimlendirip nbvvetin krk altda biri
olarak nitelendirmi, nbvvetin bitiminden sonra da mbeirtn devam edeceini
bildirmitir (Buhr, Tabr, 5; Tirmiz, Ry, 2-3). Bu tr ryalar insanlar iin
yol gsterici ve k tutucudur.
2. eytn rya. eytann aldatma, vesvese ve korkutmalarndan doan kark
hayaller, yalan ve batl dler, insan ktle sevk eden telkinlerdir. Bunlar
anlatmak ve tabir ettirmek tavsiye edilmez.
3. Nefsn rya. Nefsin hayal ve kuruntular, uyku esnasndaki d etkiler ve
gnlk megalelere ilikin ryalardr (DB, lmihal, II, 161).
Kuranda ryalarn yorumuna temas edilmekte (Ysuf, 12/43-46) ve Ysuf
(a.s)a ryalarn yorumunun retildii belirtilmektedir (Ysuf, 12/6, 21).
Peygamberimizin de sabah namazndan sonra Rya gren var m? diye sorduu,
varsa tabir ettii kaydedilmekte (Buhr, Tabr, 47; Eb Dvd, mn, 10), eer
kendisi rya grmse anlatt, ashaptan biri veya kendisinin tabir ettii, grlen
gzel ryalar anlatp tabir ettirilmesini ho karlad, kt ryalarn anlatlmas
veya tabir ettirilmesini ise istemedii belirtilmektedir (lmihal, II, 161).
Yusuf (a.s)a, ryalarn yorumu retilmi ve o da zindan arkadalarnn ryasn
yorumlamtr:
Onunla beraber zindana iki delikanl daha girdi. Biri, Ben ryamda araplk zm
sktm grdm dedi. Dieri, Ben de ryamda bamn zerinde, kularn yedii bir
ekmek tadm grdm. Bize bunun yorumunu haber ver. phesiz biz seni iyilik yapan-
lardan gryoruz dedi. Yusuf dedi ki: Sizin yiyeceiniz yemek size gelmeden nce onun
ne olduunu bildiririm. Bu, bana Rabbimin rettiklerindendir Ey zindan arkadala-
rm! (Ryanzn yorumuna gelince,) biriniz efendisine arap sunacak, dieri ise aslacak
ve kular bandan yiyecektir. Yorumunu sorduunuz i bylece kesinlemitir. (Ysuf,
12/36-41)
Yine kraln ryasn da Ysuf (a.s)un yorumlad haber verilmektedir. Kral, Ben
ryamda yedi semiz inei, yedi zayf inein yediini; ayrca yedi yeil baak ve yedi de
kuru baak gryorum... Zindandaki iki kiiden kurtulmu olan, nice zamandan sonra
(Ysufu) hatrlad ve hemen beni zindana gtrn diyerek Ysuf (a.s)un yanna gitti ve
kraln ryasnn yorumunu istedi... (Ysuf, 12/43-46)
Yusuf dedi ki: Yedi yl detiniz zere ekin ekeceksiniz. Yiyeceiniz az bir miktar
hari, bitiklerinizi baanda brakn., Sonra bunun ardndan yedi kurak yl gelecek,
saklayacanz az bir miktar hari bu yllar iin biriktirdiklerinizi yiyip bitirecek., Sonra
300
bunun ardndan insanlarn yamura kavuaca bir yl gelecek. O zaman (bol rzka
kavuup) ra ve ya skacaklar (Ysuf, 47-49) te Ysuf (a.s) kraln ryasn byle
yorumlamtr.
Gnmzde rya tabirini meslek hline getirip insanlar yalan yanl yorumlar
yaparak kandran kimi insanlarn varlna ahit olmaktayz. Bu tr insanlara ve
yaptklar yorumlara itibar edilmemelidir.
Ksaca belirtmek gerekirse peygamberlerin grd veya tabir ettii ryalar d-
nda kalan rya ve tabir kesin bilgi ifade etmez. Bu sebeple ryalarla din hkm
belirlemek veya geersiz klmak ve buna gre de hayat ynlendirmek doru deil-
dir. Rya gibi ryann yorumu da ryay gren ahs ilgilendirdiinden bakalarnn
bu yorumu esas alarak onun zerine hkm bina etmesi uygun olmaz.
301
SABIR VE NAMAZLA RABBMZDEN
YARDIM DLEYELM*

,,

-

_ . -

, .

_, .

.t -

| _

| .

| t ,

|

.|

.

.|t

, ., .. .
Sabrederek ve namaz klarak (Allahtan) yardm dileyin. phesiz namaz,
Allaha derinden sayg duyanlardan bakasna ar gelir. (Bakara, 2/45)
Dua, dinin ve kulluun zdr. Allah ile birlikte olmak, btn gnlmzle Ona
ynelmek Ona yakarmaktr. Rabbimiz yukardaki ayette duann baka bir ynne,
kendisinden yardm istemenin nasl olmas gerektiine iaret etmektedir. Kurann
ifadesine gre Rabbimiz bize ok yakndr. Dua edenin duasna karlk verir. Ancak
bizim de yapmamz gereken bir eyler bulunmaktadr: O da yardm istemek iin
hazrlk yapmak, yani yardm istemenin gereklerine uymaktr. Yukardaki ayete gre
Rabbimizden yardm istemenin yollarndan biri de sabretmektir. Sabr bize verilen
her eye kar dayankl olmaktr. En geni tariyle sabr, musibete, gnah ileme-
meye ve ibadetleri yapmaya dayankl olabilmektir. yleyse, dua edecek mmin,
btn bunlarda srarc olmal, hibir engele taklmadan Rabbine kullua devam et-
melidir. Yardm isteyen mminin dua etmeden nce ataca ikinci adm, kendini
gnahlardan alkoyan namaz klmasdr. Namaz biz mminlerin Rabbimizle ba
baa olduumuz en nemli anlardan biridir.
Ayette ifade edilen sabr ahlaki bir kavram olarak, acya katlan ma, skntya
gs germe; Allaha tevekkl ederek Ondan gelen skntlara kat lanma; insann
kendisini, akln ve dinin yaplmasn gerekli grd ileri yapma ya veya yaplma-
sn yasaklad, uygun bulmad davranlardan uzak durmaya zorlamas; kiinin
hayrl amacna ulama ynndeki direnci olarak tarif edilmitir. Bu ise gerekten
kimsenin kolaylkla baaramayaca, nefse ar gelen zor ilerden biridir.
* Dr. Fatih YCEL
302
Rabbimize ynelen kullar olarak her an Ondan yardm istemekteyiz. Her gn
Fatihada Yalnz sana kulluk eder ve yalnz senden yardm dileriz! diyerek her an Ona
snmaktayz. te Ona snmann Ondan yardm dilemenin yollarndan ilki, her
eye kar dayankl olmaktr. Bunun birinci aamas haramlardan el ekmekle ba-
lar. Bir mmin olarak Rabbimizi honut etmek istiyorsak nce Onun yasaklarna
kar dayankl olmalyz. Yasaklara kar dayankl olduumuzda, snavn birin-
ci engelini baarm ve Ona kar kullukta bir adm ne gemi oluruz. yleyse
Rabbimizden yardm istemenin ilk aamas gnahlardan kama konusunda sabrl
olabilmektir. Efendimiz (s.a.s)in bir hadisinde, yedii haram, itii haram ve giy-
dii haram olan birinin yalvarmasna, Allahn karlk vermeyeceine iaret etmesi
bu durumun nemini gzler nne sermektedir (Mslim, Zekat, 65). Sabrn ikinci
boyutu ise ibadetleri yapma konusunda dayankl olmaktr. Rabbimiz bize yardm
etme sz vermitir. Ancak o da bizden bir adm atarak dinine yardm etmemizi,
yani ibadetleri az da olsa srekli olarak yerine getirmemizi istemitir. Ksacas O
bizden, lm bize gelene dek kulluk istemitir. Sabrn nc boyutu ise baa gelen
skntlar karsnda gl kalabilmek, ylmamak ve bir imtihandan getiimizin
bilinci ile hayatmz deerlendirebilmektir.
Ayette de belirtildii gibi, Rabbimizden yardm istemenin ikinci n art Onun
nnde eilmektir. Dua, zaten btn gnl Ona vermektir. Ama duann bir ileri
boyutu olan namaz, Onun nnde divan durmak ve Onunla ba baa kalabilmek-
tir. Rabden yardm istemenin ikinci n koulu olan namaz insan ktlkten alko-
yar. nsann dayanklln artrr. Bu en byk zikirdir. Zaten namazn bir sonraki
evresi, Rabbin nnde secdeye kapanmaktr. Rabbine kullukta bu kadar ileri giden
bir gnl Rab nasl reddeder. O artk onu reddetmekten hay eder. te biz de Rab-
bimizden bu ekilde yardm dilemeliyiz.
Dua, bir i dktr. Rabbe snmaktr. Ona snan bir kulun Rabbinin honut
olmad bir hl zere olmas nasl dnlebilir ki! yleyse haramlardan uzak du-
rarak, ibadetlere sabr gstererek ve bamza gelen musibetlere dayankl olarak ve
de namaz klarak Rabbimizden yardm dilemeliyiz. Ama bu ekilde, yardm istemek
ok zordur, pek ok kimseye bu ar gelir. Ancak bu ekilde yardm istemek, sadece
Rabbine gnlden balananlar iin kolaydr. yleyse nce Rabbimizin yceliini ve
Ona gnlden balanmay iimize sindirmemiz gerekiyor. Rabbimizin bize bizden
daha yakn bir hkmran olduunu bilerek btn gnlmzle Ona ynelmeli ve
duanz olmasa ne ie yarardnz arsna cevap verecek n hazrl yapmalyz.
303
SABIR VE KR*

,,

-

_ . -

, .

,
_

, , .

.| _

t .

L| _ .

, .

t ..t,

, _ . . t .

| .

: .

. .

:| t,

;

,|

Andolsun Musay da, Kavmini karanlklardan aydnla kar ve

onlara Allahn (gemi milletleri cezalandrd) gnlerini hatrlat diye
yetlerimizle gnderdik. phesiz bunda ok sabreden, ok kreden
herkes iin ibretler vardr. (brahim, 14/5)
Firavun dneminde srailoullarnn iine dt zillet, zayk ve mitsizliin
ardndan Hz. Musann peygamberliiyle birlikte kendilerine verilen eitli nimetleri
hatrlatan bu yet, son derece nemli ve alar st bir mesajla bitmektedir:
phesiz bunda ok sabreden, ok kreden herkes iin ibretler vardr. Bu ifade,
Kutsal Kitabmzda bunun dnda farkl yerde gemektedir (Lokman, 31/31; Sebe
34/19; r, 42/33). Bu ayette olduu gibi dierlerinde de Allahn kullarna bahettii
eitli nimetlerden bahsedildikten sonra bu nimetlerde, ancak sabredenler ve kre-
denler iin karlacak dersler olduu vurgulanmaktadr.
Yce Rabbimiz, nimetlerine hem sabr hem de krle karlk vermemizi istiyor
ki, bu son derece manidardr. Bizim her hlimiz ya sabr ya da kr gerektiren
bir durumdur. manmz, davranlarmza bu iki tavrdan biriyle yansr. Yani ina-
nanlar olarak ya sabreden ya da kreden pozisyonunda olmamz gerekmektedir.
yle ki; Rabbimiz saysz nimetleriyle mmin-kr ayrm yapmakszn Rahmet
deryasndan btn kullarn faydalandrm, ancak kimine az kimine bol rzk ver-
mitir. Rabbinizin rzkndan yiyin ve Ona kredin. (Sebe, 34/15) ayetinde de ifade
edildii gibi bu, kr gerektiren bir durumdur. Yani nimetler eldeyken onlarn
kymetini bilmenin bir ifadesidir kr. Ancak diledii gibi bizleri imtihan etme
iradesine sahip olan Rabbimiz krn eda etsek de etmesek de bazen bu nimetleri
* Mahmut DEMR
304
elimizden alabilir ve rzkmz daraltabilir. O, bazen korkuyla, bazen alkla bazen
de mallardan, canlardan ve rnlerden biraz eksiltmekle bizleri deneyeceini haber
vermektedir (Bakara, 2/155).
Dolaysyla bizler Ltfun da ho, kahrn da ho! bilinciyle hareket edebilmeli-
yiz. Rabbimiz, bamza gelen eitli belalara sabrla gs gerdiimiz takdirde rah-
metiyle ve maretiyle mjdeliyor bizleri (Bakara, 2/157). Yani her hlkrda kazanl
kyoruz. Nitekim sevgili Peygamberimiz bir hadisinde mminin bu durumunu
yle tasvir etmektedir:
Mminin ii ne gzel! Onun btn ileri hayrl ve kazanldr. Bu duruma mminden
baka hi kimsede rastlanmaz. O, bir nimete nail olduunda krederse, bu onun iin ha-
yr olur; darlk ve skntya dtnde sabrederse, bu da onun iin hayr olur. (Mslim,
Zhd, 64)
Peygamberimizin bu hadisinden anlamamz gereken husus kendimizi sorgula-
mamzdr. Allah Reslnn, ideal bir mminin durumunu tasvir ettii bu tabloya
ne kadar yaknz? Evvela, yce Rabbimizin bizleri imtihan edeceini haber verdii
hususlar gz nne alalm. Eer a susuz yaamyorsak, korku ve endielerle yatp
kalkmyorsak, neslimizi devam ettireceimiz evlatlarmz ve geimimizi salayabil-
diimiz bir gelirimiz de var ise, bunlara krle karlk verebiliyor muyuz, yoksa
tm bunlarn Allahn birer nimeti olduunu unutuyor muyuz? Varsayalm ki, bu
durumda hlimize krediyoruz. Ancak bilelim ki, kulluk krle bitmiyor. kr
gerektiren durumlar ortadan kalktnda, yani zorluklarla ba baa kaldmzda da
sabr gsterip kulluumuzu devam ettirebiliyor muyuz? Esasen imanmzn ne ka-
dar salam olup olmadn burada test ederiz. Hz. Alinin de ifade ettii gibi nasl ki
basz bir vcudun yaamas imknsz ise, sabr olmakszn imann kalbe yerlemesi
de mmkn deildir (Abdurrezzk, Musannef, XI, 469).
mann davranlarmz zerindeki tezahrlerini sadece iki kavramla zetlemek
gerekirse, bunlar sabr ve krdr. unu unutmamalyz ki, sabr ve kr mey-
vesinden yoksun bir iman aac, rmeye ve yok olmaya mahkmdur. u halde
kretmemiz gereken yerlerde kreden, sabr gstermemiz gereken durumlarda da
sabreden bir kul olmaya gayret gstermeliyiz. Sahip olduumuz nimetlerin kadrini,
kymetini bilmeli, bu nimetlerden yoksun kaldmzda ise sabrn gereini yerine
getirmeli, mitsizlie ve telaa kaplmamalyz. Yce Mevlmzn sabredenlerle be-
raber olduunu bir an olsun aklmzdan karmamalyz.
305
SABIRLA MTHAN*

,,

-

_ . -

, .

.,

.|

. .

; .

; _ .

..

| -

| _ . _ .

, ,

| . .

| . ,

, ,

| .

- ,

. t

|t

.,

. . , , .,t .

_,

.

_,

,t

.|

.. , .

| , .

. - ,

, _ .
Andolsun ki sizi biraz korku ve alkla, bir de mallar, canlar ve rnlerden
eksilterek deneriz. Sabredenleri mjdele. Onlar; balarna bir musibet
gelince, Biz phesiz (her eyimizle) Allaha aidiz ve phesiz Ona
dneceiz derler. te Rableri katndan rahmet ve merhamet onlaradr.
Doru yola ulatrlm olanlar da ite bunlardr. (Bakara, 2 /155-157)
Kuran- Kerimde yce Allahn ok sabrl olduunu ifade eden birok yet-i
kerime vardr. Bu itibarla ok sabreden anlamna gelen sabr kelimesi Esml-
Hsna/Allahn gzel isimlerinden birisidir (Bk. Tirmiz, Daavt 81). Yce Allahn
kullarna ihsan buyurduu en hayrl ltuardan birisidir sabr. Ebu Saidil-Hudr
(r.a), Hi kimseye sabrdan daha hayrl ve daha geni bir ihsanda bulunulmam-
tr. (Buhri, Zekt, 50) demitir. Eer insana sabr ve metanet gibi nemli zel-
likler bahedilmemi olsayd dnyada bana gelebilecek muhtemel olumsuzluklar
karsnda aresizlik girdabna derek yaama midini kaybedebilirdi. Bu itibarla
sabr her trl olumsuzluklar karsnda insan hayata balayan en byk bir nimet
olarak alglanmaldr.
Zikrettiimiz yette belirtildii gibi insan dnya hayatnda eitli ekillerde s-
knt ve musibetlere maruz kalabilir; korku ve ala/ktla duar olabilir, mal ve
canna zarar gelebilir ve doal afetlerle karlaabilir. Bu durumda bile mslman
hayattan midini kesmez. Allahn bahettii sabr ihsan sayesinde akln kullana-
rak k yolu arar. Hz. Peygamber (s.a.s)den rivayet edilen bir hadiste mminlere
musibetler annda yle davranmalar buyrulmutur:
* Mehmet KAPUKAYA
306
Sevabn okluu, belnn byklne gredir. Allah (c.c) bir topluluu sevdii
zaman, onlar muhtelif musibetlerle imtihan eder. Kim bu musibetleri sabrla kar-
larsa Allah Tel ondan honut olur. Ve kim musibetleri sabr ve tevekklle karla-
maz isyan ederse o da Allah (c.c)n gazabna mstahak olur (bn Mce, Fiten, 23).
Bu bakmdan bamza gelen hadiseler musibet ve felaket cinsinden de olsa
bunlardan ders karp ibret almak suretiyle hem Allahn gazabndan hem de daha
byk felaketlere dmekten emin olmann gayreti ve tedbirleri ierisinde olma-
mz gerekir. Dolaysyla sabr, sadece feryat ve gan etmekten kanp boyun bke-
rek beklemek deildir. Mmin ncelikle vakay kabul ederek Allahn korumasna
ve yardmna snr ve daha nceki durumundan daha gzel bir sonuca nasl eri-
ebileceinin gayreti ve almas iinde olur. Byle bir mmin de Allahn sevgi-
sini ve yardmn kazanm olur. Demek ki bamza gelen musibetler Allahn bizi
sevmedii anlamnda deildir. Zira insan olmann bedeli nimet ve bela ile i iedir.
Allahn bir imtihan vesilesi olarak dnyada kurduu dzende iyiliklerle ktlk-
ler, nimetle klfet beraber yrr. Nimetlere ve iyiliklere kretmek kadar musibet
annda metaneti korumak erdemli bir mmin olmann iaretidir. Hz. Peygamber
Sabr, musibetle karlatn ilk andakidir buyurmak suretiyle (Buhar; Ceniz 43)
insan her ynyle sarsabilecek hadisenin ilk annda bilinsizce davranlarda bu-
lunarak daha kt bir sonuca dmekten bizleri sakndrmak istemitir.
Bir Mslman iin lm hadisesi gerekte bir musibet deil, Allahn mutlak
takdiri ve ebed leme gei kapsdr. Dnya hayatnda Allahn yaratt bir kural
olarak lm bazen en yaknmz, en ok sevdiimizi, gz bebeimizi gen yata
bizden ayrabilir. Byle bir hadiseyi dahi sabr ve metanetle karlayan bir ms-
lmana Reslullahn verdii mjde sadece bir teselli deil, ayn zamanda olaylar
karsnda kendisini kaybetmeden teenniyle hareket etmenin gzel bir sonucu,
dnyada da beraberinde getireceinin de mjdesidir: Nitekim sevgili peygamberi-
miz yle buyurmaktadr:
Bir kulun ocuu lrse, Allah meleklere yle syler: Kulumun ocuunu kabzetti-
niz! Evet derler. Kalbinin meyvesini elinden aldnz Melekler; Evet derler. Allah tekrar
sorar: Kulum ne dedi? Sana hamd etti ve herkesin dn Allahadr, dedi. derler. Bu-
nun zerine Allah Tela yle emreder: yleyse, kulum iin cennette bir kk ina edin
ve bunu Beytul-hamd (hamd evi) diye isimlendirin. (Tirmiz, Ceniz, 36)
Demek ki dnya hayatnda bamza gelen hadiseler karsnda bedbin olma-
dan, teenni, sebat ve vakarla yryebilirsek kendimizi dnyada bamza gelmesi
muhtemel daha kt sonulardan koruduumuz gibi ahirette de Allahn cennetiy-
le mkfatlandrlm oluruz. Nitekim yet-i kerimede yle buyurulur:
Sabretmenize karlk selam sizlere. Dnya yurdunun sonucu (olan cennet) ne gzel-
dir! (Rad, 13/24)
307
SABRIN MKFATI CENNETTE
YKSEK MAKAMLARDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
, . . -

t ,, _,

.|t -

t.

.

-. t ,,

|,

. . t .

-,

t.t

. .

.. . .
te onlar, sabretmelerine karlk cennetin yksek makamlaryla
mkfatlandrlacaklar ve orada esenlik dilei ve selamla karlanacaklardr.
Orada ebed kalrlar. Oras ne gzel bir durak ve ne gzel bir konaktr!
(Furkn, 25/75-76)
Zikrettiimiz bu yetten nceki yetlerde inanp salih amel ileyen mminlerin
ktlklerinin balanp merhamet edileceinden bahsedildikten sonra bu ayette
de, mminlerin sabretmelerinin karl olarak cennette yksek makamlarn veri-
lecei mjdelenmektedir.
Rabbimizin, Peygamberimiz (s.a.s) araclyla bildirdiklerine btn samimiye-
timizle inanp, sonra da gereklerini elimizden geldiince yerine getirmeye alan
biz mminlere cennette benzersiz gzellikte ve hibir gzn grmedii, hibir ku-
lan duymad, hi kimsenin hatrndan bile geirmedii nimetler verilecektir (Buhr,
Bedlhalk, 8; Mslim, Cennet 25). mn edip slih amel ileyen biz mminlere,
ahirette vaat edilen cennet nimet ve mkaftlar ok eitlidir. Cennetin en yksek
makamlar/kkleri de bu nimetlerin en stnlerindendir. Bu imrendirici makam-
lar, elde etmek isteyen herkese aktr. Peygamberimiz (s.a.s) bu yksek maka-
mn/kkn dier cennetliklere gre zel durumunu; Cennetlikler, ykseklerdeki
kkleri, sizin gkyzndeki yldza baktnz gibi seyredeceklerdir. (Buhr, Rikak, 51)
eklinde aklamtr.
* Mustafa GNEY
308
Fakat ktl ve erri iddetle emreden nefsimizin ve bize apak dman olan
eytann telkinleri sebebiyle bu dlleri elde etmemiz hi de kolay deildir. Bunun
iin zamann belalarna, nefsimizin/eytann telkinlerine, ibadetleri yaparken kar-
laabileceimiz kimi zorluklara katlanmamz ve haram klnan zevkleri terk etme-
miz gerekecektir. Bu da ancak sabrla mmkndr.
Biz Mminler bel ve musibetlere kar sabrl olduumuz kadar dinimizin
emirlerini yerine getirme ve yasaklarndan kanma konusunda da sabrl olmalyz
(Bakara, 2/249; Meryem, 19/65). unu da unutmayalm Peygamberimiz (s.a.s)in zl
szlerinden olan Cennet size ayakkablarnzn balarndan daha yakndr. Cehennem
de yledir. (Buhar, Rikk, 29) eklindeki hadis-i eri; bize verilen seme zgrl-
mz kullanarak atacamz admlarla ve yapacamz amellerle, ya cennete veya
cehenneme gitmemizin pek kolay olduunu bildirmektedir. Cennet ebed mutluluk
yurdudur ve ibadetlerin nefsimizin holanmad grnrdeki zorluklaryla (rne-
in k gnlerinde abdest alp veya ksa gecelerde uykuyu blp namaz klmak)
veya haramlardan vazgeilmesi nefse zor gelen geici lezzetlerle perdelenmitir. Bu-
nun iin de Sabretmemize karlk vaat edilen bu nimetleri elde etmemiz; geici
zorluklara, nefse ar gelen ve houna gitmeyen eylere sabrla katlanp o perdeleri
aralayabilmemizle mmkn olacaktr.
Nefsimizin arzu ettii haram eyleri yapabilecek imkna sahip olduumuz halde,
srf Allahtan korkarak ve Onun rzasn kazanmay isteyerek bunlar terk etmemiz
bizi cehennemden uzaklatrr ve cennete ulatrr. nk Cehennem, nefse ho ge-
len eylerle kuatlm; cennet ise, nefsin istemedii eylerle epeevre sarlmtr. (Buhr,
Rikak, 28; Mslim, Cennet, 1). Harama el srmeden meru snrlar ierisinde haya-
tmz kazanmamz, ahlakszln kol gezdii bir dnyada ehvetimizi aklmzn ve
imanmzn emrine verip nefsimizin ve eytann tuzaklarna dmememiz, namaz,
oru, zekt ve hac ibadetlerimizi emredildii ekilde akla evkle yerine ge tirmemiz
hep iradeli ve sabrl olmamz gerektiren eylerdir.
Nefsimizin ve eytann istekleri dorultusunda deil de, mslmanca, sabr ve
metanetle yaamamz hlinde, huzur ve gnl rahatl iinde bir mr sreriz ve
bu yaay bizi cennete gtrr. hiret leminde Cennete giri srasnda btn m-
minler dnya hayatnda duyu organlarmzla alglanamayan grevli melekler tara-
fndan karlanacak ve Size selam olsun! Tertemiz oldunuz. Haydi, ebed kalmak zere
buraya girin! (Zmer, 39/73) denilecektir.
Grevlerimizi yerine getirme, haramlardan kanma ve hayatmz meru ereve
iinde yaama konusunda sabrl ve dikkatli davranan biz mminlerin mkfat el-
bette ki ok byk ve ebed olacaktr:
Oras ne gzel durak ve ne gzel bir konaktr!
309
SADAKALARIMIZI
BOA IKARMAYALIM*

,,

-

_ . -

, .

. . . , .

, ,

; t

. .

. .

t .

. .,

,.

_,

. . _ , ,

| .

. . ., _,

.

-, , .

; ,

, ,

| .

,
Mallarn Allah yolunda harcayan, sonra da harcadklarnn peinden
(bunlar) baa kakmayan ve gnl incitmeyenlerin, Rableri katnda
mkfatlar vardr. Onlar iin korku yoktur. Onlar zlmeyeceklerdir de.
(Bakara, 2/262)
Biz mminler yaptmz davranlarda Allah rzasn ararz. Yce Rabbimizin
honutluunu kazanmak bizler iin en gzel dldr. te bu gzellie ve ycelie
erimek iin Rabbimizin emirlerini tutar, yasaklarndan kanrz. Onun bizlere sk
sk hatrlatt hayr yapma ve Allah yolunda harcama bilincine sahip olmak iin a-
balarz. Mmin olmann gerei Allah yolunda sevdiimiz eylerden harcarken gnl
krmamaya, kimseyi incitmemeye alrz. Yaptmz maddi ve manevi iyilikleri -
kar amal olarak yapmaktan uzak dururuz. yilik yaptmz kimseleri bask altna
almaktan, onlar minnet altnda bulundurmaktan saknrz. Biz bu iyilik ve hayrlar
onlarn bana kakmak veya onlardan bir eyler beklemek iin yapmayz. Biz m-
minlerin mkfat Allaha aittir. te yce Rabbimizin emirlerinden biri de Onun
rzasn kazanmak iin mallarmz Allah yolunda harcarken insanlardan bir karlk
beklememek ve iyilikleri onlara srekli hatrlatarak baa kakmamaktr.
nsan olarak iyilik yaptmz kii veya kiilerden bir teekkr grmediimiz,
hatta beklemediimiz bir ekilde kt muamele grdmz anlar olabilir. Bu gibi
durumlar sabrla karlamak gerekir. Atalarmz; yilik yap denize at, balk bilmezse
Halk bilir demilerdir. Bu bakmdan nemli olan insanlarn yaplan iyiliklerin de-
erini bilip bilmemeleri deil, bilakis iyilikleri yaparken Allahn rzasn gaye edin-
* Dr. Bahattin AKBA
310
mektir. nsanlar bilmese de elbette her eyi gren ve bilen, en ufak bir iyilii, hayr
karlksz brakmayacak olan yce Allahtr. Yaplan iyilikler ve ktlkler kar-
lksz braklmayacaktr. Bu dnyada yaptklarmzn hesabnn sorulaca ahirette,
herkese yaptnn karl eksiksiz olarak verilecektir. Mallarn Allah yolunda har-
cayp daha sonra bu yaptklarn baa kakmak da akll bir davran biimi deildir.
Byle yapmak Allah yolunda hayr yapmak bilinciyle badamaz. Yine bu davran
biimi mkfat yalnzca Allahtan beklemek ve sadece Rabbimizin rzasn kazan-
mak gereiyle de badamaz.
Gnl incitmek ve gnl krmaktan saknmalyz. Allaha olan imanmz gerei
insanlarn gnllerini incitmee deil, yapmaya almalyz. Kendisine iyiliimiz
dokunan bir kiiye sz veya davranlarmzla eziyet verirsek bu durum onun gn-
lnde derin yaralar aabilir. Bu durumda bizler hem yaptmz hayrn idrakinde
olmam oluruz, hem de sevap ileyeceimiz yerde gnaha girmi oluruz. Ayrca
kul hakkna girmi olduumuzu da unutmamamz gerekir. Ayrca ok sevdiimiz
dnyalklardan Allah yolunda severek muhtalara ve Rabbimizin emrettii yerlere
sarf etmeliyiz. Veren el olmaya almalyz. Verirken de Allah iin verdiimizi unut-
mamalyz. Bu esnada gnl incitmemeye, insanlarn gururunu krmamaya zen
gstermeliyiz. nsan onurunu zedeleyecek tarzda hareket edecek davranlardan da
uzak durmalyz. Bu iyilikleri dile getirmenin o insanlarn gnllerini incitebilece-
ini akldan karmamalyz. Aksi ekilde davranmak iyiliin dnya menfaati iin
yapld anlamna gelir ve bu durumda yaplan ey iyilik olmaktan kar.
Allah yolunda mallarn gnlden gelerek ve sadece Allahn rzasn kazanmak
urunda harcayanlara, harcadklarnn peinde olmayanlara ve bu esnada gnl in-
citmeyenlere ne mutlu. Onlar dllerini Allahtan umarlar, hibir faniden bir ey
beklemezler, yaptklar hayr, iyilii hatta grdkleri ktlkleri de unuturlar. te
byle mminlerin mkfatlar Allah tarafndan kat kat fazlasyla verilecektir. Onlar
ahirette asla zlmeyeceklerdir, onlara asla korku yoktur.
311
SALH AMEL LEYENLER
MKFATA ERRLER*

,,

-

_ . -

, .

,
, ,

t-|t .

_ . . _ .

_ .

| t.

. . . ,

:,

.. _ .

|t

, ,

:

;

; ,

| .

t .

. .

| _ , .

| . . t .

, . .

.|

-
Ne mallarnz ne de ocuklarnz, sizi bizim katmza daha ok yaklatran
eylerdir! Ancak iman edip salih amel ileyenler baka. te onlar iin
ilediklerine karlk kat kat mkfat vardr. Onlar cennet kklerinde gven
iindedirler. (Sebe, 34/37)
nsanlar herhangi bir ii yaparken, ondan kendilerine faydas dokunacak bir so-
nu elde etmek isterler. Sadece hayrl ve helal ileri yapanlar deil, hayrsz ve ha-
ram ileri yapanlar da yaptklar ilerin sonucundan, kendilerine faydas dokunacak
bir neticeye ulamay umarlar. Hepinizin bildii gibi hrszlk yapmak haramdr.
Ama hrszlk yapan insan da hrszlk yaparken, kendisine fayda salayacak bir eyi
hayal etmekte, ald maldan elde edecei menfaati dnmektedir. Yine kumar
oynamak da byk gnahtr ve haramdr. Kumar yznden pek ok aile yklm,
yuvalar dalmtr. Kumar uruna tarlalarn, arsalarn, fabrikalarn, dkkanlarn,
evlerini hulasa varn younu satanlar bile olmutur. Btn bu tehlike ve ktlk-
lerine ramen kumar oynayan insanlar bile kendilerine fayda salayacak dnyev
menfaatleri hayal etmektedirler.
Bir ii yaparken ondan fayda beklemek yeterli deildir. Fayda verecek ileri, fayda
verecek yntemlerle yapmak da gerekmektedir. Demek ki yapacamz ii planlar-
ken; nce bu iin fayda verip vermediine bakacaz. Faydann da geici ve aldatc
bir fayda deil; hem dnyamzda hem de ahiretimizde iimize yarayacak bir fayda
olmasna dikkat edeceiz. Hem dnyada hem de ahirette bize fayda salayacak iler
* Mustafa KILI
312
ise slih amellerdir ve Allah, slih amel ileyenlere, mkfatlarn kat kat verecektir.
te yce Rabbimiz, konumuzun banda yer alan ayette, mallarmz ve ocukla-
rmz ile imanmz ve amelimiz arasnda bir karlatrma yapmakta ve bizlere dnya
nimeti olarak verilmi olan mallarmzn ve ocuklarmzn; bizi, Allahn rahmetine
yaklatrmakta yeterli olamayacan haber vermektedir. Ama imanmzn ve slih
amellerimizin sonucu bambakadr. Onlarn karlnda ise, kat kat mkfat vere-
ceini ve bir mkfat olarak cennet kklerinde gven iinde olacamz, saysz ni-
metlere kavuacamz mjdelemektedir. Allah onlar ilerinden rmaklar akan cen-
netlerine koyacaktr. Cennetin meyvelerinden her rzk veriliinde, bu daha nce
dnyada iken bize verilen rzk diyecekler. Dnyadakinin ayns deil ama benzeri
olan ve ondan daha mkemmel olan onlara verilecektir. Orada cennetlikler iin
tertemiz eler de vardr. Onlar cennette ebed olarak kalacaklardr (Bk. Bakara, 2/25).
Allah; iman edip slih amel ileyenlere mkfatlarn tastamam yani sadece hak
ettikleri kadar vermekle kalmayacak, kendi ltfundan onlara hak ettiklerinin daha
fazlasn da verecektir. Ama iman edip salih amelleri ilemedii gibi bir de stelik
byklk taslayanlar ise elem dolu bir azaba uratacaktr. Bu zavall hle dm
insanlar; kendilerine Allahtan baka bir dost ve yardmc da bulamayacaklardr (l-i
mrn, 3/57; Nis, 4/173).
Rabbimiz bizleri slih amel ileyen ve ilah mkfatna erien kullarndan eylesin!
313
SALH AMELLERLE DESTEKLENM
MAN CENNETE GTRR*

,,

-

_ . -

, .

,
, .

. -

| t - .

t , . .

t.

..

:.

; t -|t

.|

| . . . .

_,

.

.|t - t ,,
man edip salih ameller ileyenlere gelince -ki biz kiiye ancak gcnn
yettiini ykleriz- ite onlar cennetliklerdir. Onlar orada ebed kalcdrlar.
(Arf, 7/42)
Yce Rabbimiz, iman edip hayrl iler yapanlarn cennetlik olduunu ve orada
ebed kalacaklarn ifade etmektedir. Ayrca herkesin gc lsnde mkellef tu-
tulduunu da belirten yce Mevlamz, bir bakma, mminlerin, istemelerine ra-
men yapamadklar hayrl faaliyetler sebebiyle mitsizlie dmelerine gerek olma-
dna, insann cennet ehlinden olabilmesi iin yapabilecei kadarn yapmasnn
yeterli olduuna iaret etmektedir.
Cennete girebilmemiz, mmin olarak ve Rabbimizin honutluunu kazanarak
bu dnyadan gmemize baldr (Fecr, 89/27-30). Mmin olarak bu dnyadan g-
ebilmemiz iin de imanmz glendiren ibadetleri yerine getirmeli ve Allahn
honutluunu kazanmamza yardmc olacak hayrl amellere devam etmeliyiz. Yce
Mevlamz, kendi yolunda gayret edenleri hidayet yollarna erdireceini haber ver-
mektedir (Ankebt, 29/69). Ayrca bir kudsi hadiste yce Rabbimiz, kulunun farz olan
ibadetleri yerine getirmekle kendisine yaklaabileceini ve nalelere devam etmekle
de honutluunu kazanabileceini bildirmektedir (Buhr, Rikak, 38). Sevgili Pey-
gamberimiz (s.a.s), Rabbimize kar saygl olduumuz, be vakit namaz kldmz,
Ramazan orucunu tuttuumuz, mallarmzn zektn verdiimiz ve yneticilerimi-
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
314
ze kar sorumluluklarmz yerine getirdiimizde cennete gireceimizin mjdesini
vermektedir (Tirmiz, Cuma, 80).
Yce Rabbimiz, bizlere gcmzn zerinde hibir ibadet teklif etmedii gibi,
sevgili Peygamberimiz (s.a.s) de her zaman gcmzn yetecei amelleri yapmam-
z tavsiye buyurmutur. Bizler, hayrl amel ilemekten usanmadka, yaptmz her
amel iin yce Allahn, sevap yazmaktan usanmayacan bildiren Peygamber Efen-
dimiz, Allahn en ok holand amellerin az da olsa sreklilik arz eden ameller
olduunu haber vermektedir (Buhr, man, 16; Mslim, Salt, 283). Numan b. Nevfel
isimli bir sahabenin; Ey Allahn Resl! Farz namazlarm klsam, Ramazan oru-
cumu tutsam, helali helal bilip haram da haram tansam ve bunlara hibir ilavede
bulunmasam cennete girer miyim? sorusuna Peygamberimizin Evet! eklindeki
cevab, gcmz lsndeki mkelleyetlerimizi yerine getirmekle cennete gire-
bileceimizi gstermektedir (Mslim, man, 16).
Yce Allah tanma erene ermi mminler olarak, iki cihan saadetini yakala-
yabilmemiz, Rabbimizle aramzdaki iman ban salih amellerle glendirmemize
baldr. Yce Mevlamz, emrettii farzlar yerine getiren, yasaklad haramlardan
kanan ve kendisine kar sorumluluklarnn bilincinde hareket eden muttaki kul-
larna cennet, maret ve daha da nemlisi honutluunu vaat etmektedir (l-i mran,
3/133136; Mminn, 23/111). Ksack mr sermayemizle ebed bir hayat kazanma
frsatn henz karmamken yce Rabbimizin ve sevgili Peygamberimizin ar-
larna kulak verelim, gcmz lsndeki ibadetlerimizi yerine getirmeye devam
edelim ve bizleri cehenneme gtrecek haramlardan uzak duralm. Mmin kullarn
cennetine koymak iin bahane arayan yce Mevlamza kar hsn zannmz daima
koruyalm.
315
SADAKA VERMEK*

,,

-

_ . -

, .

, ,

| _

: .

,.

| .

, ,

| .

_ . t ,

, ,

,,

. , .

L.

. . ,

,| .

_ .

. -
,, | . _, . .
Onlarn mallarndan, onlar kendisiyle arndracan ve temizleyecein bir
sadaka (zekt) al ve onlara dua et. nk senin duan onlar iin sknettir
(Onlarn kalplerini yattrr). Allah, hakkyla iitendir, hakkyla bilendir.
(Tevbe, 9/103)
Sadaka, bir ahsn ihtiya sahiplerine Allah rzasn gzeterek sevgi ve merhamet
duygular ile verdii eylerdir. Sadakann bu anlamda Kuran- Kerimin deiik yer-
lerinde kullanldn grmekteyiz.
Sadaka, insann kalbini temizler, yce Mevlann rzasn celbeder, malmz da
kirden, beladan muhafaza eder. Nitekim bu ayette ilk etapta Peygamberimize ha-
kikatte tm Mslmanlara hitaben, verilen sadakalarn temizleyici olduu anlal-
maktadr. Vereceimiz sadakalar Allah katnda hatalarmza ve gnahlarmza kefa-
ret olacak ve onlar temizleyecektir. lediimiz gnahlarn balanmas iin sadaka
vermeyi bir alkanlk hline getirmeliyiz. nk bu yet, insann tvbe ettikten
sonra sadaka vermesinin onun yararna olacan ifade etmektedir.
Sadaka ve doruluk ayn kelimeden tremitir. Buradan anlyoruz ki, Allah rzas
iin sadaka vererek fedakrlkta bulunan kii imannn doruluunu ispat etmek-
tedir. Neslerimizin manevi kirinin temizlenebilmesi, Allah katnda mkfatmzn
ok olabilmesi ve de malmzn bereketi iin sadaka vermek gerekir. Bu durumlar
gerekletii zaman i huzurumuz salanacaktr.
Sadaka verene dua etmek, ayet-i kerimenin gereidir. Dua da huzur ve skunet
verir, kalbin mutmain olmasn salar. Bu zellikte olan bir insan da korku ve sknt
gibi eylerden uzak olur. Sadakas verilen mal bereketlenir ve Allah katnda deer-
* Dr. Abdurrahman CANDAN
316
lenir. Bu konuda Peygamberimiz (s.a.s) de, Allah sizden birinin tayn yetitirdii ve
gelitirdii gibi sadakas verilen mal da nemalandrr buyurmutur (Buhar, Zekat, 8;
Mslim, Zekat, 68).
Malmzda fakirin, gc yetmeyen insann hakk vardr. Sadaka ile bu insanlarn
hakkn demi oluruz. Bunun yannda vereceimiz sadaka ile bu insanlarn gnl-
n alr, olabilecek kskanlk ve dmanlk duygularn da temizlemi oluruz. Sada-
ka manevi olarak da malmz temizler. nk fakirin hakknn verilmedii; dulun,
aresizin duasnn alnmad mal, bir anlamda kirli saylr.
Ayet-i kerimeden anlayabileceimiz dier bir konu da udur: Biz sadaka verir-
ken aslnda kendimize iyilik yapyoruz. Sadaka ile malmz bereketleniyor. Kalbimiz
huzur buluyor. Hayr dua kazanyoruz. Vereceimiz sadakalar gnahlarmza kefaret
oluyor. Btn bunlardan sonra karmzdaki insanlar vereceimiz sadakalardan ya-
rarlanyor. Dinimizin retilerinin yceliini buradan anlyoruz.
317
SECDE EDEREK VE KIYAMDA DURARAK
GECELEMEYE ALIALIM*

,,

-

_ . -

, .

,
t.t , .

- . ,

.,

., _,

.

|
Onlar, Rabblerine secde ederek ve kyamda durarak geceleyenlerdir.
(Furkn, 25/64)
Yce Rabbimiz bu ayette, Rahmann kullar olarak tamamz gereken dier
nemli bir zelliimizin de secde ederek ve kyamda durarak gecelememiz oldu-
unu haber vermektedir.
Buna gre, farz, vacip ve snnet olan namazlar yerine getirmemizin yannda
gece ibadetlerini de ihmal etmememiz ve geceleri elimizden geldiince deerlen-
dirmemiz gerekir. Geceleri ibadetle ihya etmenin balca yollar namaz klmamz,
oka tvbe, istifar ve dua etmemizdir. Bir hadiste Kulum, kendisine emrettiim
farzlardan, bence daha sevimli herhangi bir eyle bana yaknlk salayamaz. Kulum
bana (farzlara ilaveten iledii) nale ibadetlerle durmadan yaklar. (Buhr, Rikak,
38) buyrulmaktadr.
Nle ibadetler, herkesin gc yettii nispette ve zorlanmakszn yapabilecei
ibadetlerdir. Bunlar, kiilere gre deiebilir. Herkesin ya, geim art, cinsiyeti
gibi eitli zellikleri buna etki eder. Bu sebeple her fert, gcnn yettii kadar
nale ibadet yapmakta serbest braklmtr.
Allaha kulluun ve Ona ibadetin bir snr ve sonu yoktur. Zaman zaman terk
edilen ok ibadetten, devaml yaplan az ibadet daha faziletli saylmtr:
Amellerin Allaha en sevimli olan, az olsa da devaml olandr. (Mslim, Saltl-
Msarn, 218)
nk herkesin her zaman ok ibadet etmeye gc yetmez. Buna gcmz
yetse bile insan yalnz kendisinden ibaret deildir. Kendi nefsimizin olduu kadar,
e ve ocuklarmzn, yaknlarmzn, komularmzn ve btn insanlarn bizim
zerimizde haklar vardr.
* Mustafa GNEY
318
Gece ibadetinin dinimizde ok nemli yeri vardr. Teheccd ad verilen gece
namaznn faziletini Peygamberimiz (s.a.s) yle bildirmektedir:
Ey insanlar! Birbirinize selm veriniz, yemek yediriniz, insanlar uyurken geceleyin
namaz klnz. Byle yaparsanz selmetle cennete girersiniz. (Tirmiz, Et`ime, 45)
Farz namazlardan sonra en faziletli namaz da gece namazdr. (Mslim, S-
yam, 202)
Ayette vurgulanan kyam/dikilmek, dorulmak, namazda ayakta durmak,
ilh emirlere hazr olmann; Secde/Allahn emirlerine boyun emek ve Allaha
kulluk etmek maksadyla ayaklar, dizler ve ellerle beraber aln yere koymak ise
kullukta tevazuun ve teslimiyetin ifadesidir.
Gc yetenler iin namazlarda uzun sre ayakta durup Kuran okumak ok
faziletlidir. Peygamberimiz (s.a.s)e; Hangi namaz daha faziletlidir? diye sorulduu
zaman, Kym uzun olan (Mslim, Msrn, 165) cevabn vermitir.
Manevi hazlardan yoksun olan nefse en ar gelen ey ise secde etmektir. ey-
tan da secde emrine kar kt iin ebediyyen lnetlenmitir. Secde; benlii-
mizi, gururumuzu bir yana attmz, kendi hiliimizi fark ettiimizi, Allahtan
baka tapacak tanr bulunmadn kabul ettiimizi ve btn samimiyetimizle Rab-
bimizin kudretine teslim olduumuzu gsteren bir hldir. Peygamberimiz (s.a.s),
Kulun Rabbine en yakn olduu hl secde hlidir. (Mslim, Salt, 215) buyururken,
insann secdedeki bu samimi tavrn kastetmitir.
Biz kullar iin ycelik ve mutluluk, kulluk ile mmkndr. Nitekim Allah
Tel, Secde et, yakla (Alak, 96/19) buyurmutur. Her secde ettiimizde bir dere-
ce ykselmek ve bir hatadan kurtulmak suretiyle mesafe kat etmekteyiz. Peygam-
berimiz (s.a.s), bu hususa da yle iaret etmektedir:
ok secde etmeye bak! Zira senin Allah iin yaptn her secde karlnda Allah seni
bir derece ykseltir ve bir hatan siler. (Mslim, Salt, 225)
unu da bilmeliyiz ki secde, kulun en mtevzi, en samimi, en ihlsl ve Allaha
en yakn bulunduu hldir. Bu sebeple secde sadece Allaha yaplr. Onun dnda
hibir varla secde edilmez.
yleyse geceleri Rabbimizin huzurunda olmann uuruyla namaza duralm;
Onun kelmyla dillerimizi ve gnllerimizi aydnlatalm. Kyam ve secdeler ile
Onu yd edelim. Secdeye varp yzlerimizi Onun huzurunda yere srmekten de-
rin bir zevk duyalm. Saysz ltuf ve keremlerinden dolay Rabbimize kr ve
hamdlerimizi sunalm...
Bu hllerimizden honut olan Rahmanmz da feyiz, bereket ve rahmetiyle biz-
lere byk ihsanlarda bulunacak ve bizleri has kullar arasna katacaktr.
319
SELAMLAMANIN NEM*

,,

-

_ . -

, .

,
t.,

. - _ .

: _

| .

t .

t , . . _ . -

, -

-.

, ,.,

, -

Size bir selam verildii zaman, ondan daha gzeliyle veya ayn selamla
karlk verin. phesiz Allah, her eyin hesabn gerei gibi yapandr.
(Nisa, 4/86)
Selam, bir Mslmann dier Mslman kardei iin hayr temennisinde bu-
lunmasdr. Selam kelimesi Kuran- Kerimde 33 defa geer. Allah Tealann gzel
isimlerinden biri de es-Selamdr. Allahn sfat olarak Selam; insanlara rz olan
ayp, kusur, eksiklik, fet, hastalk, acizlik, lm vb. eylerden ber olan; yaratk-
larn fet ve belalardan kurtaran, zulmetmeyen, gven arayanlar gvene erdiren
demektir. O, selamdr, mmindir, mheymindir (Har, 59/23).
Selm vermek, kardaki kii ile ilgi kurmak ve ona gven vermektir. Mminler
karlatklarnda, es-selm aleykm veya selamun aleykm cmleleriyle ayn
zamanda birbirlerine dua ederler. Birisi bize selam verdiinde biz, ondan daha gzel
bir ekilde onun selamna karlk vereceiz veya ayn ile mukabele edeceiz. nk
ayet-i kerimede Rabbimiz; Size bir selm verildii zaman, ondan daha gzeliyle veya
ayn selamla karlk verin buyurmaktadr (Nis, 4/86).
Konu ile ilgili dier baz ayetlerde mealen yle buyurulmaktadr:
Sabretmenize karlk selam sizlere. Dnya yurdunun sonucu (olan cennet) ne gzel-
dir! (Rad, 13/24); Cennetliklere, selam olsun size! diye seslenirler (Arf, 7/46); Rableri-
ne kar gelmekten saknanlar da grup grup cennete sevk edilirler. Cennete vardklarnda
orann kaplar alr ve cennet bekileri onlara yle der: Size selam olsun! Tertemiz
oldunuz. Haydi, ebed kalmak zere buraya girin (Zmer, 39/73). Cennetin bir ad da
Darus-Selmdr (bar ve esenlik yurdu demektir); Rableri katnda selam yurdu (cen-
net) onlarndr (Enm, 6/127). Allah (kullarn bu gzel selam/)esenlik yurduna arr
(Ynus, 10/25).
Ayet meallerinden de anlalaca zere yce Allah mminlerin birbirleriyle se-
lamlamalarn istemektedir: Mslmanlar birbirleriyle karlatklar zaman, kar-
* Nevzat Sabri AKIN
320
lkl olarak birbirlerine salk ve esenlik dileklerinde bulunacaklar. Yani biri dierine
Selmn aleykm veya es-Selm Aleykm (Selm sizin zerinize olsun, Allah
sizi her trl kazdan ve beladan korusun!) diyecek; dieri de; ve aleykms-
selm veya ve aleykms-selm ve rahmetullah yahut da ve aleykms-selm
ve rahmetullahi ve berekath (Allahn selm, rahmet ve bereketi sizin de zerinize
olsun!) eklinde cevap verecektir.
Selm vermek snnet, almak ise farzdr. Snnete uygun olan, yryenin oturana,
binekte olann (bir arala hareket hlinde olann) yayaya, sayca az olann ok olana,
arkadan gelenlerin ndekilere, kn bye selam vermesidir (Bk. Buhar, stizan,
5-7; Mslim, Selam, 1). ki kii birbirinden veya bir kii gruptan ayrlrken selm ver-
mesi tavsiye edilmitir (Bk. Ebu Dvd, Edeb, 139). Bu itibarla, gerek bir araya geldii-
mizde gerekse birbirimizden ayrldmzda selam vermeyi ihmal etmemeliyiz. Top-
lulua verildiinde, grubun iinden bir kiinin selam almas yeterlidir. Verilen sela-
ma hi kimse karlk vermeyecek olursa o topluluktaki herkes sorumlu/gnahkr
olur. Uygun olmayan ortamda verilen selamn alnmamasnda ise bir vebal yoktur.
Mektupla veya mesajla selam verildiinde cevab yazda ve aleykes-selam veya
ve aleykms-selam ifadesi ile ya da ayn ifade ile selama karlk verilir. Bir kim-
seden selam getirildiinde de; aleyke ve aleyhis-selam! eklinde cevap verilebilir.
Yemek yiyene, Kuran okuyana, ibadet yapana, (namaz klana, abdest alana, o
esnada) selam verilmedii gibi, hutbe okunurken, ezan ve kamet esnasnda da se-
lam verilmez. Tuvalet ve banyo gibi yerlerde bulunan kimselere de selam verilmez.
Ayrca haram ili ileyen kiiye de o esnada selam verilmez.
Kii aile fertlerine veya bir eve girdiinde selam vermeyi ihmal etmemelidir. Zira
yce Allah yle buyuruyor:
Ey iman edenler! Kendi evlerinizden baka evlere, geldiinizi hissettirip (izin alp)
ev sahiplerine selam vermeden girmeyin. Bu davran sizin iin daha hayrldr. Dnp
anlayasnz diye size byle t veriliyor. (Nr, 24/27)
Hz. Peygamber, yannda byyen Hz. Enese; Evladm! Ailenin yanna girdiin-
de selm ver ki, sana ve ev halkna bereket olsun buyurmutur (Tirmiz, stizn, 20).
Selamlamann nemini belirten hadis-i erierin birka ise yledir:
Eb Hreyre (r.a)den rivayet edildiine gre, Hz. Peygamber (s.a.s) Efendimiz
yle buyurdu:
Siz, iman etmedike cennete giremezsiniz; birbirinizi sevmedike de iman etmi ola-
mazsnz. Yaptnz zaman birbirinizi seveceiniz bir ey syleyeyim mi? Aranzda selm
yaynz. (Mslim, mn, 93)
Abdullah b. Selm (r.a.)n rivayet ettii hadis-i erifte de Peygamberimiz (s.a.s)
321
yle buyurmutur:
Ey insanlar! Selm yaynz, yemek yediriniz, akrabalarnzla alkanz ve onlara
yardmnz devam ettiriniz. nsanlar uyurken siz namaz klnz. Bu sayede selmetle/
esenlikle cennete girersiniz. (Tirmiz, Kymet, 42)
Gerek yet ve gerekse hadslerden anlaldna gre selm yaymak, insanlar
arasnda sevgi, sayg, dostluk ve barn yaygnlatrlmas, mmin kalplerin birbiri-
ne snmas bakmndan byk nem arz etmektedir. O halde aile bireyleri, arkada,
dost, tandk veya tanmadk ksaca btn Mslmanlarla sevgi, sayg ve samimiyet
duygularnn gelitirilebilmesi iin, karlkl olarak selam verelim ve alalm.
322
SEMUD VE AD KAVMNN
HELAK SEBEPLER*

,,

-

_ . -

, .

_,

: | .

t . t

, .t

L|t

: | .

.. t

|t

, t . .. ,,

:
t - .

, ,

_ .

. t ,,

t. . -

,.t .. t ,

| _ . . ,

, ,

| . t .

- .

,.t .
, t, _ . , ,

_ ,

t -

_ -.
Semd ve d kavimleri, yreklerini hoplatacak olan byk felaketi
(Kyameti) yalanladlar. Semd kavmi korkun bir sarsnt ile helk edildi.
d kavmine gelince onlar da uultulu ve dondurucu iddetli bir rzgrla
helak edildi. Allah onu kesintisiz olarak yedi gece, sekiz gn onlarn
zerine musallat etti. yle ki (eer orada olsaydn), o kavmi, ii bo hurma
ktkleri gibi orackta yere serilmi halde grrdn. imdi onlardan geri
kalan bir ey gryor musun? (Hkka, 69/4-8)
Okuduumuz ayetlerde Allah Tel, d ve Semud kavmini helak ettiini bildire-
rek biz insanlar bu olaydan ibret almaya armaktadr. imdi bu iki kavmin helak
sebeplerine birlikte ksaca gz atalm:
Ad kavmi Yemenin Uman ile Hadramut arasndaki Ahkaf denilen geni l bl-
gesinde yaam eski ve nemli bir Arap toplumudur. Hd (a.s) onlar hak dine
davet etmek zere peygamber olarak gnderildi. Hz. Hd, kavmini ikna etmeye
alrken Allahn onlara olan ltuarn hatrlatarak insanlara zulm, zorbalk, az-
gnlk, fesat karmaktan vazgemelerini istiyordu. Allaha ve ahiret yurduna imana
aryor, inkrclktan ve isyandan uzak kalmalarn tlyordu.
d kavmi ise yeryznde haksz olarak byklk taslam, Bizden daha gl kim
var? demilerdi. Onlar, kendilerini yaratan Allahn onlardan daha gl olduunu gr-
mediler mi? Onlar bizim ayetlerimizi inkr ediyorlard. (Fussilet, 41/15)
* Tahir TURAL
323
O, ldnz, toprak ve kemik hline geldiiniz zaman sizin tekrar mutlaka (diril-
tilip) karlacanz m vaat ediyor Hlbuki bu size vaat olunan ey, ne kadar da uzak.
Hayat, bu dnya hayatndan ibarettir. lrz ve yaarz. Biz tekrar diriltilecek deiliz
Bu, Allaha kar yalan uyduran bir kimseden bakas deildir. Biz ona inanmayz. O pey-
gamber, Ey Rabbim! Yalanlamalarna kar bana yardm et! dedi. Allah, Yakn zamanda
mutlaka piman olacaklardr! dedi. Derken onlar o korkun ses kanlmaz olarak kskv-
rak yakalayverdi de kendilerini r-p yn hline getirdik. Zalimler topluluu Allahn
rahmetinden uzak olsun! (Mminun, 23/35-41)
Ayetlerde aka grld gibi peygamberleri Hd onlara, bu nimetlerin asl sa-
hibinin Allah olduunu hatrlatarak buna gre davranmalar gerektiini, kurtulula-
rnn buna bal olduunu bildirmitir. Fakat onlar bu uyary dikkate alarak Allaha
iman ve kran borlarn eda etmeleri gerekirken, tam aksine Hdu eletirip kna-
dlar; stelik nasl olsa imknsz olduunu dnerek ondan, doruluunu kantla-
mas iin kendilerini tehdit ettii azab veya felketi balarna getirmesini istediler.
d kavminin inkrclktaki srar zerine Allah onlarn zerine kasp kavuran bir
frtna gndermi; bu frtna d kavminin yurdunda yedi gece sekiz gn devam et-
mi; sonunda insanlar sklm hurma ktkleri gibi yerlere serivermitir. d kav-
minin muhteem saraylar ve kkleri yerle bir olmu; bylece yok olup gitmilerdir.
Semd kavmi ise Hicaz ile am arasndaki blgede yaam olan bir kavimdir.
Allah Tel kendilerine Salih (a.s)i Peygamber olarak gnderdi. Salih (a.s) kendile-
rini puta tapmay brakarak bir olan Allah Telya iman ve ibadet etmeye ard.
man etmedikleri takdirde Allahn azabna urayacaklar konusunda da uyard.
Onlar Salih (a.s)ten karlarnda bulunan kayalktan mucize olarak dii bir deve
kartmasn istediler. Deveyi kartmas hlinde iman edeceklerini, aksi takdirde
de kendisini yalanc sayacaklarn belirttiler. Kuran- Kerimde olay yle aktarl-
maktadr:
te size bir mucize olarak Allahn u devesi... Brakn onu da Allahn mlknde ye-
sin, isin. Sakn ona bir ktlk etmeyin. Yoksa sizi elem dolu bir azap yakalar. (Arf, 7/73)
Salih, yle dedi: te bir dii deve! Onun (belli bir gn) su ime hakk var, sizin de belli
bir gn su ime hakknz vardr. (uara, 26/155) buyurularak, ona su verilmesi iin n-
bet ve sra usulyle bir gn ayrlm ve Allahn arznda yaylmak zere braklmas
ve ktlkle dokunulmamas, dokunulduu takdirde elem verici bir azap gelecei
haber verilmiti ki, devenin yaratl bir mucize olduu gibi, bu haber de bir mucize
oluyordu.
Ne yazk ki Semud kavmi gzleri nnde cereyan eden bu mucizeye de inan-
mam, yalanlama ile karlamtr. Yalan kt bir ey olduu gibi, gerek ve doru
olan bir haberin yalan olduunu sylemek de kt bir i, bir yalan; bir peygamberin
324
verdii haberi yalanlamak ise onu gnderen Allah inkrdr.
ems suresinde olay yle tasvir edilmektedir:
Semd kavmi, azgnl sebebiyle yalanlad. Hani onlarn en bedbaht olan (fesat -
karmak iin) ileri atlmt. Allahn Resl de onlara yle demiti: Allahn devesini ve
onun su ime hakkn koruyun. Fakat onlar, onu yalanladlar ve deveyi boazladlar. Bu-
nun zerine Rableri, sularndan dolay onlar helak etti ve kendilerini yerle bir etti. Allah,
bunun sonucundan ekinmez de! (ems, 91/11-15)
Bu iki kavmin akbetleri, biz Muhammed mmetine birer ibret levhas olarak bil-
dirilmi, bylelikle bu felketlerin isyan ve gnahlardan geldii hatrlatlarak Allah
ve Reslne itaatkr davranmamz gerektii hatrlatlmtr.
325
SEVDNZ EYLERDEN
ALLAH YOLUNDA HARCAMADIKA
YLE EREMEZSNZ*

,,

-

_ . -

, .

,
,, | .

_ . _ .

. . .. t .

-. t

. .

. . .. _

. -

|t .. _

|
Sevdiiniz eylerden Allah yolunda harcamadka iyilie asla
eriemezsiniz. Her ne harcarsanz Allah onu bilir. (l-i mrn, 3/92)
yet-i kerimede, iyilie eriebilmemiz iin biz mminlerden infakta bulunmamz
yani mallarmz Allah yolunda harcamamz isteniyor. Ancak harcamalar yaparken
beenmediimiz alelade baya eylerden deil de sevdiimiz, deer verdiimiz ey-
lerden yapmamz istenmektedir. Aksi halde yaplan harcamalarla hedeenen gayeye
ulalamayacaktr.
Elbette imknlarmz nispetinde sahip olduumuz eylerden vermemiz ve gc-
mz orannda bakalarna yardmc olmamz gerekir. Ama hangi eylerden verece-
iz? te vermek kadar belki ondan da nemli olan hangi eyleri vereceimizdir. Be-
enmediimiz, elden karmay veya pe atmay dndmz eyleri mi, yoksa
sevdiimiz, deer verdiimiz eyleri mi...? Dolaysyla, yce Rabbimizin sevgisine,
honutluuna ve yardmna ulaabilmemiz iin sahip olduumuz ve bizim iin ol-
duka deerli olan eyleri Onun yolunda harcamamz gerekiyor. Bir baka ifade ile
bakalarna yardm olarak verdiimiz eyler, hem bizce kymetli bir ey olmal, hem
de ihtiya sahibinin bir ihtiyacn karlamal, skntsn gidermelidir. Biz ancak bu
sayede iyilie erer ve cennete girmeye hak kazanabiliriz. Konuyla ilgili olarak bir
yet-i kerimede yle buyurulmaktadr:
Ey iman edenler! Kazandklarnzn iyilerinden ve yerden sizin iin kardklarmz-
dan Allah yolunda harcayn. Kendinizin gz yummadan alcs olmayacanz baya ey-
* Dr. Mehmet CANBULAT
326
leri vermeye kalkmayn ve bilin ki Allah, her bakmdan zengindir, vlmeye layktr.
(Bakara, 2/267)
yet-i kerimeden aka anlalaca zere insann tiksinerek alabilecei eylerin
zekt, sadaka veya yardm olarak verilmesi, insanlarn houna gitmedii gibi yce
Rabbimizin de houna gitmeyecektir. Ayrca byle bir harcamada bulunan kii, har-
camalarnn karlnda sevap da elde edemeyecektir.
Kukusuz, kii Allah yolunda ve Onun rzasn kazanmak amacyla yapt harca-
malar sayesinde cimrilik hastalndan kurtularak kendisini Allah ve insanlar katn-
da yceltecek cmertlik vasfn kazanr. Cimri insanlarn toplum tarafndan sevilme-
dii bilinen bir gerektir. Toplumun sevgisini kazanmann yolu da sevdiimiz ey-
leri toplum menfaati iin seferber etmekten geer. Sahbler yani Hz. Peygamberin
arkadalar buna olduka nem vermi ve en ok sevdikleri mallarn Allah yolunda
harcamaktan geri durmamlardr. rnein, Medineli Mslmanlar arasnda en ok
hurma bahesine sahip olan Eb Talha, Mescid-i Nebevnin karsnda bulunan ve
iindeki tatl suyu Hz. Peygamber tarafndan beenilen Beyruh adl bahesini ok
severdi. Sevdiiniz eylerden Allah yolunda harcamadka iyilie asla eriemezsiniz. Her
ne harcarsanz Allah onu bilir mealindeki yet inince, Hz. Peygamberin yanna gide-
rek bu baheyi Allah yolunda infak etmek istediini bildirdi. Onun bu davrann
takdirle karlayan Hz. Peygamber, baheyi akrabalarna vermesinin daha uygun
olacan sylemi, bunun zerine Ebu Talha, beyy b. Kb ve Hassan b. Sbit gibi
amcazadelerine ve yakn akrabasna balayarak Hz. Peygamberin bu tavsiyesi-
ni yerine getirmitir (Buhr, Zekt, 44). Hz. Peygamber, kendisine gelip en deerli
malnn Hayberdeki hissesi olduunu, onu Allah yolunda harcamak istediini ve
bunun iin ne yapmas gerektiini soran Hz. mere, Asln tut, meyvesini sadaka
ver buyurmutur. Bunun zerine Hz. mer, geliri gereken yerlere harcanmak zere
o ba vakfetmitir (Buhr, rt, 19).
Gerek u ki, bu tr davranlar sahbe dneminde oka yaanmtr. yet-i
kerimede ayn zamanda, gsteri amal baz davranlarda bulunan ve kendilerini
dindar olarak tantmak isteyen Yahudiler uyarlmakta, iyilik hakkndaki kanaatleri-
nin yanl olduu vurgulanmakta ve asl iyiliin Allah sevip Onun emir ve yasak-
larn her eyden stn tutarak yaamak olduu bildirilmektedir.
Sonu olarak denilebilir ki, kii herhangi bir eyi Allahtan daha ok seviyor ve
onu gerektiinde Allah yolunda feda edemiyorsa onun iyilie ulamas mmkn
deildir.
327
SEYAHAT*

,,

-

_ . -

, .

, ,

| .

, | .

_ . _,

.

. t .

: . ,

L . ,

; _

,

., ,

t ,

|t . .

_,

||
Onlar yeryznde dolap, kendilerinden ncekilerin sonlarnn nasl
olduuna bakmadlar m? Allah, onlar yerle bir etmitir. nkr edenlere de
bu akbetin benzerleri vardr. (Muhammed, 47/10)
Tarihte birok kavim zevk, sefahat gibi geici lezzetlerin peine koarak iledik-
leri gnah nedeniyle helak olmulardr. Yce Kitabmz, bu tr baz kssalar gzler
nne sermekte ve gemi olaylardan ders alabilmemiz iin yeryznde gezip do-
lamamz istemektedir. Bunun birok yararlar olaca aikardr. Kii kendi dodu-
u yerden kp baka diyarlara ve memleketlere gidip-gelmedike birtakm bilgi ve
tecrbelerden yoksun kalr.
ok gezen kiinin ok okuyan kadar olmasa bile bilgili olabileceini kabul etme-
miz gerekir. nk gezen kii her gittii yerden birok eyler elde ederek geri dner.
Elde ettii bilgileri ve tecrbeleri kendi hayatna ve yaad topluma yanstan kii
de kendine ve topluma yararl bir insan hline gelecektir.
Tarihi olmayan bir milletin gelecei de olmaz. Gemi milletlerin hllerinden
ders alabilmemiz iin imknlar lsnde onlarn yaadklar yerleri grmemiz ge-
rekir. Onlarn memleketleri nasl harap olmu, niin bu felaketle yzlemiler, ne-
den tarihleri yok olmu gibi sorular sormamz gerekir.
Kuran nce yaayan topluluklar hakknda geni bilgi verir. Allahn emir ve ya-
saklarn yeterince yerine getirmediklerinden, geici lezzetlerin peinde kotuklarn-
dan sonlarnn iyi olmadn, mal ve mlkleri kendilerini kurtarmadn, net bir
ekilde bizlere aktarmakta ve bizleri ikaz etmektedir.
* Nevzat OKUMU
328
Akl sahibi insanlar tarihteki kavimlerin balarna gelen bela ve musibetlerden
ders alarak bu gibi felaketlerden uzak kalmasn becermelidir. Onun iin yeryzn
imknlar lsnde gezip olan bitenlerden ibret almamz tavsiye edilmektedir. Bu
da ancak aratran bir gz, ince bir duyarllk ve effaf bir kalp ile dnyay dola-
makla salanabilir.
Kuran, daha nce yaayan insanlarn hllerini dnmemizi, onlarn iledikleri
helak edici gnahlardan balarna nelerin geldiini bilmemizi ve bunlardan ibret
almamz yle tler:
Onlar yeryznde dolap, kendilerinden nce gelenlerin akbetlerinin nasl olduu-
na bakmadlar m? Onlar kendilerinden daha ok, daha gl ve onlarn yeryzndeki
eserleri daha stnd. Fakat kazanmakta olduklar eyler onlara bir fayda vermemiti.
(Mmin, 40/82)
O kavimlerin saylarnn okluu g ve kuvvetlerinin fazlal, medeniyette ok
daha ileri seviyede olmalar gibi hibir ey bunlarn yok olularna mani olamamtr.
Asl ders alnmas gereken husus: Helak olan kavimlerin birou mal ve ml-
knn yannda bilge olduklarn ortaya koyarak, kendilerini olduklarndan ok
daha fazla gstermeye almlardr. Ancak bilinen bir gerek var ki, ilim imanla
olursa sahibini mutlu, imansz ilim ise sahibini mutsuz, kr eder ve hatta yanl
kullanldnda da felaketine sebep olabilir. Bu krlk kiiye birok i yapabileceini
zannettirir, fakat gerek hi de yle sanld gibi olmaz.
Bir insan bildiini bilmedikleri ile karlatrsa ne kadar zayf olduunu anlaya-
caktr. Bylece azgnla deil kul olma yollarn arayacaktr. Birok insan yaratld
gayeyi unutarak azgnlk iine derek bana gelecek bela ve musibetin farknda
olamyor. te yce Allah bizlere gezip dolaarak bilgi ve grgmz arttrmamz ve
gemi milletlerin hllerinden ders almamz tlemektedir.
Netice olarak unu sylemek mmkndr. Baktn gerek manada grebilen
gz ve olaylardaki hikmetleri kavrayabilecek uyank kalp ile yeryznde gezmek,
gemi milletlerin kalntlarn izlemek, o insanlarn ne olduklarn ve hangi mu-
sibetlere duar olduklarn grmek, dnmek yce Rabbimiz tarafndan bizlere
tavsiye edilmektedir.
329
SEYAHAT VE BRET*

,,

-

_ . -

, .

-

.

. .

: _,

.

| ,

,,

. ,

, . .

_ t,t. :

, ,

| . t .

|
t .

| . -

L .,

,.

.

; _

.

| t:

| . t .

| . ,

| .

|t

_,

. .

t -

, | .

_ .

_ .

,. .

|, t . ,

, ,

| . t . . .

- t .

| . -

| t:

| .

: . ,

L .

,.

; _

,

.

,. .,

, .t

: t . , , . .

- . _,

.

|t

,
_,

: .

. t .
(Ey Muhammed!) Eer sana kda yazl bir kitap indirseydik, onlar da
elleriyle ona dokunsalard, yine o inkr edenler, Bu apak byden baka
bir ey deildir diyeceklerdi. Bir de dediler ki: Ona (aktan greceimiz)
bir melek indirilse ya! Eer (yle) bir melek indirseydik artk i bitirilmi
olurdu, sonra da kendilerine gz atrlmazd. (Hemen helak edilirlerdi)
Eer onu (Peygamberi) bir melek klsaydk yine onu bir adam (suretinde)
yapardk ve onlar yine iinde bulunduklar karmaaya drm olurduk. Ey
Muhammed! Andolsun, senden nce de birok peygamber alaya alnmt
da onlarla alay edenleri, alay ettikleri ey kuatp mahvetmiti. De ki:
Yeryznde gezin dolan da (peygamberleri) yalanlayanlarn sonu nasl
olmu bir grn. (Enm, 6/7-11)
Peygamberlerle alay etmek, eitli bahaneler uydurarak onlar inkr etmek ve
yalanlamak mriklerin bilinen eski bir detidir. Peygamberleriyle alay eden bu gibi
kavimlere Allahn azabnn inmesi ve helak edilmeleri de deimez bir gerek ve
dil bir ceza olmutur (Ftr, 35/43). Tarih en doru tanktr. Kuran- Kerim, sade-
ce rnek vermek ve ibret iin baz toplumlarn helk ediliinden bahseder. Yoksa
tm helk edilen toplumlarn listesini vermez. Yce Kitabmza gre peygamberle-
rini yalanlayan toplumlarn helklerinin temel sebeplerini drt balkta zetlemek
mmkndr:
* Sabri AKPOLAT
330
a- Uyarclar Yalanlama (Arf, 7/72 ),
b- Balarna Gelen Bel ve Musbetlerden Ders Almama (Arf, 7/130-136),
c- Byklk Taslama (Arf, 7/88; sr, 17/16),
d- Zulm (Hacc, 22/45; Kehf, 18/59).
Yce Kitabmz helak edilen kavimlerin helak edilme sebepleri ve helak edili
ekilleri hakknda bilgi verdikten sonra bu kavimlerden bazlarnn yerlerini de
bildirmektedir. Mesela, birbirlerine komu blgelerde yaayan ve helak olan Hz.
Lt ve Hz. uayb kavimlerine ait ehirlerin bugn hl var olduu ve Ege blge-
sinde bir ana yol zerinde bulunduu beyan edilmitir (Hicr, 15/76, 79). Vaktiyle
kuzeydousunda Sodom ve Gomore bulunan l Denizin kysn izleyerek ku-
zeye, Suriyeye doru uzanan Kuzey Hicazdaki bu yolun varl, Amerikan Dou
Aratrmalar Okulu tarafndan yaymlanan hava fotoraaryla artc bir ekilde
dorulanmtr. Sz konusu fotoraar, bu eski yolu, l Denizin dou sahillerine
az ok paralel bir seyir gstererek kuzeye doru kvrlan koyu bir izgi hlinde
aka gstermektedir (Esed, Kuran Mesaj, s. 524).
Peygamberimiz slam dinini tebli etmeye baladnda mrikler onunla alay
etmilerdir. Mekkeli mriklerin bir ksmnn teklif ettii Allahn Resl ile birlik-
te bir melein indirilmesi yahut bir melein peygamber olarak gnderilmesi gibi
tek lier aslnda istihza ieriyordu. Sevgili Peygamberimizin de bunlar iitmekten
dolay kalbi daralyordu. Bunun zerine yce Allah, Peygamber (s.a.s)in kar kar-
ya kald saygszlk, alay ve elenmeden dolay ektii skntlar haetmek
amacy la bu iki ayeti indirdi. Bu ayetler bir ynden Peygamberimizi rahatlatrken,
dier ynden mriklere de ders veriyordu. Yeryz peygamberleriyle alay ettikleri
iin helak edilen kavimlerle doludur ve bunlardan bazlarnn kalntlar hl mev-
cuttur. Bu kalntlar ibret nazaryla gezilmeli; Peygamberi inkr etmekten ve onunla
alay etmekten saknlmaldr.
Bu ayet-i kerimelerden u dersleri karabiliriz:
1. Peygamberleri ve hak yola aranlar alaya almak neredeyse dei mez bir
insanlk geleneidir. Bu yzden peygamberlerin ve hak yola aran larn buna kar
sabrl olmas gerekir.
2. Tarih gerekler gsteriyor ki, yalanlamann ve alaycln sonu yalanlayc-
larn ve alayclarn yok olmasdr. Ayrca bunlar ebed bir azapla da cezalandrla-
caklardr.
3. Bilgi edinmek, ticaret yapmak ya da akraba ziyaretleri gibi sebeplerle seya-
hat etmekteyiz. Bu, olaan ve gzel bir davrantr. Bununla birlikte, tarih yerler,
gemite yaam milletlerin kalntlar ve eserleri, ayrca; iledikleri gnahlar sebe-
biyle helak olmu milletlerin yerleri ve kalntlar gezilmeli ve bunlara ibret nazar
ile bakmaldr.
4. Kabir ziyaretlerine de zen gsterilmeli ve bu yerlerden ders alnmaldr.
331
SORU SORMA SLBU*

,,

-

_ . -

, .

., _,

- t , . .

| ..

: .. ,

. ..

t , .

_ .

| ..

; . .

_,

.

| t ,

t,
_,

: t ,

, - . .

,. ,

: | .

_ .

t ,

t .

,, | -

t , . .

. t

. .

. ..
Ey iman edenler! Size akland takdirde, sizi zecek olan eylere dair
soru sormayn. Eer Kuran indirilirken bunlara dair soru sorarsanz size
aklanr. (Hlbuki) Allah onlar balamtr. Allah ok balayandr,
halimdir (hemen cezalandrmaz, mhlet verir.) Sizden nceki bir millet o
tr eyleri sordu da sonra o yzden kfir oldu. (Mide, 5/101-102)
Soru sorarak renmek bilgi edinmenin nemli bir yntemidir. Nitekim ocuk-
larmz, kk yalarnda grdkleri eylerin ne olduunu sorarlar. Bazen sorular
o kadar ok olur ki, cevap vermekten yorgun deriz. Henz okuma yazma bil-
meyen ve renmeyi merak eden ocuun tek yapabilecei sorarak renmektir.
Nitekim Kuran- Kerimde 15 ayet-i kerime Sana soruyorlar ifadesiyle balamak-
ta ve bu sorularn cevaplar verilmektedir. Soru sormak, insann kendi mantn
kullanarak iinde bulunduu durumu fark etmesini salar. Bu bakmdan nemli
bir tebli yntemidir. Nitekim Hz. brahim bu yntemi kullanmtr: brahim yle
dedi: yle ise siz, (hl) Allah brakp da, size hibir fayda, hibir zarar veremeyecek
eylere mi tapacaksnz? (Enbiya, 21/66)
Kuran- Kerimde insanlar, eitli sorularla dnmeye davet edilmitir:
tiiniz suya ne dersiniz? Siz mi onu buluttan indirdiniz, yoksa indiren biz miyiz?
Dileseydik onu ac bir su yapardk. O halde kretseydiniz ya! Tututurduunuz atee
ne dersiniz? Onun aacn siz mi yarattnz, yoksa yaratan biz miyiz? Biz onu bir ibret
ve ssz yerlerde yaayanlara bir yarar kayna kldk. O halde, O yce Rabbinin adn
tesbih et (ycelt). (Vka, 56/68-74)
Ayrca, soru sormak dnmekten kamay da engeller. Bu sebeple eytan, in-
sanlarn, Allahn, ahiret gnnn, cennet ve cehennemin varl gibi nemli konu-
lar zerinde dnmelerini engellemek ister ve onlar daima gereklerden kaacak-
lar bir tavra yneltmeye alr.
* Sabri AKPOLAT
332
Ashab- Kiramn birok meseleyi Peygamberimize sorarak rendiini biliyo-
ruz. O halde ayet-i kerimelerdeki sakndrmann soru sormakla ilgili olmayp soru
sormann slubu ile ilgili olduu aktr. Kiinin zerine lazm olmayan, bilgi da-
arcna olumlu bir katk salamayan, nezaket kaidelerine uymayan, cevap ve-
rildiinde soruyu soran kiinin zlmesine yol aabilecek sorular sormak uygun
grlmemitir. Baz kimseler Peygamberimize, Hac her yl m farz, yoksa mrde
bir defa m?, Benim babam kimdir? Babam cennette mi, cehennemde mi? gibi
sorular yneltmiti. Bu sebeple yukardaki ayet-i kerimeler inzal buyurulmutur.
Kaynaklarmzda hacla ilgili olay yle gereklemitir: Haccn farz olduunu
bildiren yet indiinde Peygamberimiz bir hutbe okumu, Allah Telya hamd ve
sendan sonra Allah size hacc farz kld buyurmutu. Bir sahb Her yl m ey
Allahn resl? diye sordu. Reslullah soruyu duymazdan geldi. Sorunun nc
defa tekrar edilmesi zerine Hz. Peygamber ayet evet deseydim (her yl haccetme-
niz) farz olurdu. Siz ise buna tahamml edemezdiniz. Benim deinmediim konularda
soru sormayn. Sizden nceki baz toplumlar peygamberlerine ok soru sormaktan ve
sonra da bunlar zerinde ihtilfa dmekten dolay helk olmulardr. u halde size bir
eyi emrettiimde onu olabildiince yerine getirmeye aln, size yasakladklarmdan da
kann. (Mslim, Hac, 412) buyurmutur.
Ayetlerdeki sakndrma ifadesinden, vahyin geldii esnada soru sorulmasayd
dinin eksik kalaca gibi bir anlam karmak doru olmaz. Zira bir hususun haram
veya helal olmasn belirleme yetkisi yalnz Allaha aittir. u halde bu yetlerde ve-
rilmek istenen mesaj yle aklamak mmkndr:
Vahyin indii dnemde baz vecibelerin bildirilmesi soru sorulmasna balan-
m olduundan, mminler yerli yerince soru sormalar, yersiz sorulardan ve s-
rarc tavrlardan kanmalar istenmitir. Ayrntlar zerinde fazla sorular sorulmas
hlinde, bu konudaki mkelleyetlerin artabilecei haber verilmitir.
Hacla ilgili hadisten de anlald gibi ayet-i kerimelerdeki mesaj Kurann in-
dirildii dnemle snrl deildir. Mminler olarak dikkat etmemiz gereken husus-
lar ylece zetleyebiliriz:
1. Din ykmllkler konusunda Reslullahn buyruklarn olabildiince ye-
rine getirmeye almal, yasakladklarndan kanmal, kendi anlaymz ve iin-
de yaadmz toplumun geleneklerini dine yamamaya kalkmamalyz.
2. Mslmanlar olarak asl din vecibelerimizi brakp yeni ykmllk aray
iine girmemeliyiz. Aksi takdirde, dinin aslnda olmayan hususlar temel din y-
kmllklerimizden daha nemli hle getirmi oluruz.
3. Dnya ve ahiretimiz iin herhangi bir faydas olmayan ve bilgi daarcmza
olumlu bir katk salamayan sorular sormaktan uzak durmalyz.
333
SORUMLULUUMUZ DIINDA
MEYDANA GELEN OLAYLARIN
PERDE ARKASI*

,,

-

_ . -

, .

,
. . ,

| . _ L. .. ,

| t .

_,

t.

..

t .

, . ,, _ . ,,

. .

Adam (Hzr) yle dedi: te bu birbirimizden ayrlmamz demektir dedi.

imdi sana sabredemediin eylerin iyzn anlatacam. (Kehf, 18/78)
Kuranda anlatlan ibretli kssalardan biri de Hz. Musa Hzr kssasdr. Kssa
yledir:
Hz. Musa yanndaki genle yaptklar yolculuk srasnda, Allahn sevgili bir ku-
luna rastlarlar. Bu kimseye Allah tarafndan rahmet ve zel bir ilim verilmitir. Ri-
vayetlere gre bu kimsenin Hzr (a.s) olduu sylenir. Hz. Musa, onun ilminden
yararlanmak iin yolculua kendisiyle beraber devam etmek istediini belirtir.
Sabretmesi ve iine karmamas artyla Hzr (a.s), Musann bu talebini kabul
eder. Yola koyulup bir gemiye binerler. Hzr (a.s), kendilerinin ve halkn binmekte
olduklar bu gemiyi anlalmaz bir ekilde deler. Musa sabredemez ve zararl grd-
bu eyleme tepki gsterir. Hzr (a.s) aralarnda geen szlemelerini hatrlatnca,
Hz. Musa bu sabrszlndan dolay zr diler.
Yola devamla bir erkek ocua rastlarlar. Hzr (a.s) bu sefer de ocuu ldrr.
Hz. Musa verdii sz yine unutup Hzr (a.s)n bu eylemine de tepki gsterir. Hzr
(a.s) ona szlemeyi tekrar hatrlatr. Hz. Musa, bir daha yol arkadann iine kar-
mayacan, ayet karrsa, artk kendisinden tolerans beklemeyeceini ifade eder.
Nihayetinde tekrar yola koyulurlar. Bir kye vardklarnda ky halkndan yiye-
cek isterler. Ancak ky halk onlar misar etmekten kanr. Derken orada ykl-
maya yz tutmu bir duvara rastlarlar. Hzr (a.s), hemen o duvar dorultuverir.
* Dr. Ahmet GELGEN
334
Musa yine sabretmesi gerektiini unutarak bu iten cret alabileceini hatrlatr. Hz.
Musann bu sabrszlklar karsnda Hzr (a.s)n artk tolerans kalmamtr. Ar-
tk ayrlmalyz der ve Hz. Musann sabredemedii olaylarn i yzn aklamak
ister ve sze balar:
Denizde giderken deldiim gemi, denizde alan yoksul kiilere aitti. Onu ku-
surlu hle getirmek istedim. nk arkalarnda gelen ve salam gemileri gasp eden
zalim bir kral vard.
ldrdm erkek ocuun anne-babas mmin idi. ocuk ilerde bu anne-
babay nankrlk ve kfre srkleyecekti. Bu ocuun yerine, anne-baba iin
Allahtan, temiz ve merhametli bir evlat vermesini istedim.
Dorulttuum duvar ise, ehirdeki iki yetim ocua aitti. Bunu kendi isteimle
yapmadm. Duvarn altnda hazine vard. ocuklarn babalar da iyi bir kimse idi.
Bunun iin Allah, ocuklar yetiene kadar hazine orada korunsun ve ilerde bu o-
cuklar o hazineye sahip ksnlar, istedi. Bu nedenle o duvar dorulttum. te sab-
redemediin olaylarn i yz budur.
Kssadan anlamamz gerekenler:
yetlerde sz edilen bu olay, insann dnya hayatnda karlat her ite, ilah
hikmetlerin nasl tecelli ettiini gstermektedir. Her eyden nce Allahn emir ve
yasaklarna gre hayatmz srdrmek ve ktlklere kar gerekli tedbirleri almak
bizim iin nemli bir vazifedir. Bunun yan sra her trl tedbiri almamza ramen
bizim eylem ve irademiz dnda bize garip gelen ya da ho grnmeyen olaylarla da
karlaabiliriz. Bylesi durumlarda ktlk olarak bilinen eylere usulnce engel
olmaya ve onlar ortadan kaldrmaya almak, kul olarak sorumluluumuzun bir
gereidir. Ancak, bizi aan ve bize ho grnmeyen olaylar karsnda sekinet ieri-
sinde olmamz ve sabrl davranmamz gerekir. Ne var ki insan kendine garip gelen
olaya ilk planda tepki gsterir. Bu tepki insann ftratndan kaynaklanr. Bize garip
gelen olaylarn perde arkasn biz bilemeyiz. Tabiatta ortaya kan ve bize er gibi g-
rnen her olayda mutlaka hayr hedeenmitir. Nitekim Kuran- Kerimde, Olur
ki, bir ey sizin iin hayrl iken, siz onu ho grmezsiniz. Yine olur ki, bir ey sizin iin
kt iken, siz onu seversiniz. Allah bilir, siz bilmezsiniz. (Bakara, 2/216) buyrulmaktadr.
Olaylarn perde arkasndaki hikmetler zamanla mutlaka ortaya kacaktr. Bize
den irademiz dnda meydana gelen olaylar hayra yorup, neticesini Allahtan
beklemektir. Unutmayalm ki bize hayr gibi grnen ey bazen er olabilir. er gibi
grnen de bazen hayr olabilir. Baz olaylarn zararl ve er gibi grnmesi, kiinin
kendi iradesini ktye kullanmasndan kaynaklanmaktadr.
335
SURA FRLME ANI VE NSANLAR*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

- .

t . _ .

; _ _ . .

.| _ _ .

.| _ _

. ., ,
Sra frlecei ve Allahn diledii kimselerden baka gklerdeki
herkesin, yerdeki herkesin korkuya kaplaca gn hatrla. Hepsi de
boyunlarn bkerek Ona gelirler. (Neml, 27/87)
Ahirete iman yce dinimiz slamn temel esaslarndan biridir. Ahiret hayat,
vaktini Allahtan baka hi kimsenin bilmedii kyametin kopmasyla balayacak-
tr. Kyametin kopmas bu ile grevli melek olan sral (a.s)in sura frmesi ile
balayacak ve kyamet kopacaktr. lk sura enite Allahn diledikleri mstesna
yerde ve gkte ne varsa hepsi lecektir. kinci sura enite ise, insanlar diriltilerek
Allahn huzurunda hesap vermek zere toplanacaklardr. Bu durum u ayetlerde
aka ifade edilmektedir:
Artk Sra bir tek defa endii, yeryz ve dalar kaldrlp birbirine tek arp-
la arplp darmadan edildii zaman, ite o gn olacak olur (kyamet kopar). (Hkka,
69/13-15)
Sra enince, Allahn diledikleri mstesna olmak zere gklerde ve yerde ne varsa
hepsi lecektir. Sonra ona bir daha enince, bir de ne gresin, onlar ayaa kalkm bak-
yorlar! (Zmer, 39/68)
Nihayet Sra frlecek. Bir de bakarsn ki onlar kabirlerinden kalkp koarak
Rablerine giderler. (te o zaman:) Eyvah, eyvah! Bizi kabrimizden kim kaldrd? Bu,
Rahmnn vaat ettiidir. Peygamberler gerekten doru sylemiler! derler. Olan mthi
bir sesten ibarettir. Bunun zerine onlarn hepsi hemen huzurumuzda hazr bulunurlar.
(Yasin, 36/51-53)
lk sura eni yani kyametin kopmas ok iddetli olacaktr. O ann deheti
Kuran- Kerimin pek ok ayetinde ak bir ekilde ifade edilmitir:
Fakat insan nndekini (kyameti) yalanlamak ister. Kyamet gn ne zamanm?
diye sorar. te, gz kamat, Ay tutulduu, Gnele Ay bir araya getirildii zaman! O
* Dr. Mustafa KAHRAMAN
336
gn insan, Kaacak yer neresi! diyecektir. Hayr, hayr! (Kap) snacak yer yoktur! O
gn varp durulacak yer, sadece Rabbinin huzurudur. O gn insana, ileri gtrd ve geri
brakt ne varsa bildirilir. Artk insan, kendi kendinin ahididir. sterse zrlerini sayp
dksn. (Kyame, 75/5-15)
Kyametin kopma annda kimsenin kimseyi dnecek hli olmayacak, insanlar
en yaknlarndan kaacaklardr. Bu durum u ayetlerde aklanmtr:
Sra endii zaman artk aralarnda akrabalk balar kalmamtr; birbirlerini de
arayp sormazlar. (Mminun, 23/101)
Kulaklar sar eden o ses geldiinde, ite o gn kii kardeinden, annesinden, baba-
sndan, einden ve ocuklarndan kaar. O gn, herkesin kendine yetip artacak bir derdi
vardr. (Abese, 80/33-37)
Kyamet an o kadar dehetli olacaktr ki normal hllerde herhangi bir durumda
can tehlikeye den evladn kurtarmak iin bir an bile dnmeden kendi cann
tehlikeye atmaktan ekinmeyen anneler kyamet annn iddeti ve deheti ile em-
zirdii yavrusunu bile unutacaktr. Bu husus ise Hacc suresinde aklanmaktadr:
Ey insanlar! Rabbinizden korkun! nk kyamet vaktinin depremi mthi bir eydir!
Onu grdnz gn, her emzikli kadn emzirdii ocuu unutur, her gebe kadn ocuu-
nu drr. nsanlar da sarho bir hlde grrsn. Oysa onlar sarho deillerdir; fakat
Allahn azab ok dehetlidir! (Hac, 22/1-2)
te yukarda zikrettiimiz Neml suresi 87. ayette de Cenab- Allah sura frl-
d zaman insanlarn byk bir dehete kaplacan ifade etmekte, o ann dehe-
tinin iddetli olacan bizlere haber vermektedir.
Kyametin iddetinin korkunluunu ok az da olsa tasavvur edebilmek iin
yaadmz deprem felaketlerinin korkunluunu dnebiliriz. Dnyann eitli
yerlerinde olduu gibi lkemizde de bu trden felaketlere hepimiz zaman zaman
ahit olmaktayz. Bu depremlere bizzat maruz kalan kimselerin sarsnt hlinde nasl
bir dehet yaadklar ve aresizlik annda nasl bir tavr sergiledikleri grlmektedir.
Herkesin can derdine dt, anann yavrusuna sarld ve nasl gven ierisinde
olabileceinin mthi elikisinin yaand bir an!
337
SUYUN HAYATIMIZDAK NEM*

,,

-

_ . -

, .

.,

.. ,

- . . .

. . . ,

t .

t .

.| _ .

| .
O, gklerden sizin iin su indirendir. ilecek su ondandr. Hayvanlarnz
otlattnz bitkiler de onunla meydana gelir. (Nahl, 16/10)
Su hayatmzn olmazsa olmaz artlarndan en nde gelenidir. nsanlarn, hay-
vanlarn, bitkilerin ksacas btn canllarn hayatn devam ettirebilmesi suyun var-
lna baldr. u ana kadar yaplan bilimsel almalarda, kinattaki dier gezegen-
lerde suyun ve dolaysyla canllarn varlna rastlanmamtr. Bu durum susuz bir
hayatn olmadn ortaya koymaktadr. Rabbimiz kinata ve yeryzne dair yce
Kitabmzda zl bilgiler vermitir. Bu bilgiler arasnda su ve suyun nemi de byk
yer tutmaktadr. Onlardan birka yledir:
Allah o su ile size; ekin, zeytin, hurma aalar, zmler ve her trl meyvelerden
bitirir. Elbette bunda dnen bir kavim iin bir ibret vardr. (Nahl, 16/11)
Gkten bir l ile su indirdi de onunla l bir lkeyi canlandrdk... (Zuhruf, 43/11)
Allah Odur ki gkleri ve yeri yaratt, gkten su indirdi de onunla size rzk olarak
eitli meyveler kard. Buyruuyla denizde akp gitmesi iin gemileri emrinize verdi, r-
maklar emrinize verdi... Ve kendisinden istediiniz her eyden size bir para verdi: Eer
Allahn nimetini saymak isteseniz sayamazsnz! Dorusu insan ok hakszlk edendir, ok
nankrdr. (brahim, 14/32-34)
Bu ve benzeri ayet-i kerimelerden de anlayacamz gibi yce Rabbimiz salk,
temizlik ve enerji kaynaklarmz olan denizleri, rmaklar ve dier doal kaynaklar
insann hizmetine vermitir.
Su insann zorunlu ihtiyalarnn giderilmesinde ok nemli rol oynad gibi
ruhsal adan da kiiye ferahlk verir. Ovalardan, vadilerden alayp akan rmaklar,
suladklar araziye canllk, tabiata hayat verdikleri gibi evreye de bambaka bir
letafet ve gzellik kazandrr. Irmak kysna gelen insanlar, rmakta ykanarak, gzel
* Dr. Burhan ERKU
338
manzaray seyrederek, akp giden duru, berrak suyun etkisiyle kafalarn bulank
dncelerden arndrrlar, nee ve zindelikle dolarlar. te bu akp giden byk g
kayna sular Allah, insann hizmetine vermitir (Sleyman Ate, Yce Kurann ada
Tefsiri, V/28).
Tabiatta yararmza sunulan her eyde olduu gibi bizler iin hayati nem ta-
yan suyun kullanmnda da israfa kamadan, su kaynaklarn kirletmeden ve suyun
varln tehlikeye drecek davranlardan kanarak dengeli bir tutum sergileme-
liyiz. Zira yce Yaratanmz kinatta her eyi bir lye ve dengeye gre yarattn,
bizlerin de bu ly amamamz, dengeyi bozmamamz eitli ayetlerde t-
lemitir. Her alanda olduu gibi doal kaynaklarn kullanmnda da israfn haram
klnmas bu lnn korunmasna yneliktir. ly karmamz ve dengeyi bo-
zacak iler yapmamz baz kt sonular kanlmaz klacaktr.
Nitekim amzn en nemli problemlerinden birisi de, bizlerin ll ve den-
geli tutum ve davranlar sergilemeyiimizden dolay ekolojik dengenin bozulmas
ve bununla balantl olarak evre kirlilii sorunudur. phesiz evre kirliliinden
en ok etkilenen su kaynaklar olacaktr. Hatta gnmzde meydana gelen kresel
snma ve bunun sonucunda meydana gelen kuraklk da evreyi kirletmemizin so-
nularndan biridir. Yce Allah bizlerden tabi evrenin ve ekolojik dengenin korun-
masn, onlarn doal dzeninin bozulmamasn istemektedir. Aksi takdirde, bizzat
insann kendisinin bundan zarar greceini bir ayette yle ifade etmektedir:
nsanlarn kendi iledikleri ktlkler sebebiyle karada ve denizde bozulma ortaya
kmtr. Yanltan dnmeleri iin Allah, yaptklarnn baz kt sonularn (dnyada)
onlara tattracaktr. (Rm, 30/41)
Bu ayet-i kerime, genel anlamda eko sistemde bozulma ve kirlenme meydana
geleceini ve bunun sebebinin de insan olduunu ortaya koymaktadr. Havann ve
suyun kirlenmesi, bunlarn sonucu olarak iklim deiikliklerinin meydana gelmesi
ve insanlarn bundan olumsuz bir ekilde etkilenecei asrlar nce haber verilmi ve
insanolu yce Yaratanmz tarafndan uyarlmtr.
Bu dnyada istifademize sunulan btn nimetler gibi suyu da kendi ihtiyacmz
lsnde kullanarak israfa sapmamalyz. srafa gidersek, ekolojik dengenin
bozulmasna sebep oluruz. Ekolojik dengenin bozulmas ise, tabiatta salksz bir
ortamn olumasn, bu da canllarn hayatlarn dengeli bir ekilde srdrememesi
sonucunu dourur. Nitekim dinimiz de israf yasaklam, israf edenleri eytann
kardeleri olarak nitelemi, eytann ise yce Rabbimize kar ok nankr olduu
vurgulanmtr (sr, 17/27). Bizler de Rabbimizin katnda nankr olarak nitelenmek
istemiyorsak israftan, zellikle de su israfndan kanmalyz.
339
EFAAT ALLAHTANDIR*

,,

-

_ . -

, .

.t

.|

| . .,

; t , .

: | .,

; .t

t .

. .

. _ .

. -

. -

. ,

,.

; .

.|

| .

t., . -
Yoksa Allahtan baka efaatiler mi edindiler? De ki: Hibir eye gleri
yetmese ve dnemiyor olsalar da m? De ki: efaat tmyle Allaha
aittir. Gklerin ve yerin hkmranl Onundur. Sonra yalnz Ona
dndrleceksiniz. (Zmer, 39/43-44)
Bir kimsenin balanmasn istemek; bir kimseden, baka bir kimse iin iyilik
yapmasn ve zarardan vazgemesini rica etmek; yardm etmek; bakas hesabna
yalvarmak, rica etmek; birinin nne dp iinin grlmesi iin yardmc
olmak, her gn yaptmz ilerdendir. efaat gnlk hayatmzn bir vazgeilmezi
durumundadr.
Ahiretteki efaate gelince, dnyada yaanan baz gnahlarn hirette aff iin
talepte bulunmak, arac olmak ve bunun iin dua etmektir. u halde efaat, bir
mminin gnahlarnn balanmas iin Allaha dua edip yalvarmaktr. Nitekim
Hz. Peygamber (s.a.s), Her Peygamberin bir duas vardr. Ben ise, inallah duam
kyamet gnnde mmetime efaat etmek iin saklamak istiyorum. (Mslim , man, 86)
buyurmutur.
Ahirette efaatin olaca Kitab ve Snnetle sabittir: Peygamber, vel, ehit ve
bildikleri ile amel eden imanl limler ve kmil mminler gibi Allahn msaade
ettii, rzasna mazhar olmu, nezdinde bir deer ve yaknla erimi kimselere
efaat etme izni verilebilecektir (Bakara, 2/255; Ynus, 10/3; Meryem, 19/87; T-h, 20/109;
Zuhruf, 43/86).
Peygamberler ve dier efaatilerin efaatleri, Allahn raz olaca ve haklarnda
efaat edilmee izin verdii kimseler hakknda olacaktr (Enbiy, 21/27-28; Duhn,
44/41-42; Buhar, Cihad, 189; Mslim, mare, 6).
* Rstem BELER
340
Her peygamber, kendi mmetine efaat edecektir (Buhr, Tefsiru Sre, 18). nsanlar,
muhakeme olunmak iin maherde toplandklarnda, peygamberler, Allahm!
Selmet ver, Allahm! Selmet ver diye dua edeceklerdir (Buhr, Rikak, 52; Mslim,
man, 81). Peygamberlerin ve Hz. Peygamberin efaati, phesiz ki Allah, kendisine
e tannmasnn (irk koulmasnn) gnahn balamaz. Ondan baka dileyecei
kimsenin gnahn maret eder (Nis, 4/116) yeti gerei, Allahn izniyle inananlara
olabilecektir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s), hadislerinde byk gnah ileyenler de
dhil, mminlerin efaatine nail olacaklarn sylemitir (Buhr, Rikak, 51).
Peygamberler iinde ilk defa efaat edecek ve efaati kabul olunacak peygamber,
Hz. Muhammed (s.a.s)dir (Mslim, Fedil, 2). hirette Hz. Muhammed (s.a.s)in
bu ilk efaati, maher halknn muhakemeye balanlmas hakkndaki umum ve
byk efaattir. Bundan sonra Hz. Peygamberin efaatiyle imanllardan bir miktar
cehennemden karlr. Reslullah, birka defa daha secdeye kapanarak Allaha
hamd ve dua eder. En nihayet onun efaatiyle, Allahn izin ve takdiri dhilinde
mminlerden byk bir ounluk cehennemden karlacaktr. te Hz. Peygamber
(s.a.s)in haiz olduu bu efaat makam Makm- Mahmddur (sr, 17/79; Buhr,
Tevhid, 24; Mslim, man, 84).
Dinimizdeki efaat inancn, gnlk hayatmzda, ticaret ve dnya ilerinin
hallinde olduu gibi grmek ve sanmak son derece yanltr. zellikle de gnl
birliimiz olan her insan hirette kesin efaatimiz gibi grmek son derece yanltr.
Zira her kulun uhrevi durumunu ancak Allah bilir. Her kul efaate ihtiya duyabilir
veya Allahn ltuf ve ihsanyla efaati olabilir. Buna dnyada karar vermek veya
baz fertleri kesin efaati kabul etmek bizi hsrana uratabilir.
Yce Allah, bizleri, efaat ehli kullarnn sevgisine muvaffak eylesin!
341
EHTLK VE GAZLK*

,,

-

_ . -

, .

,
_ .

. .

. ,

:.,

.,

, _

.. _ -.

_ , , . . -

. -

t .

_ .

. . ,

: . . t

t .,

. ,

. . .
De ki: Bizim iin siz, (ehitlik veya zafer olmak zere) ancak iki
gzellikten birini bekleyebilirsiniz. Biz de, Allahn kendi katndan
veya bizim ellerimizle size ulatraca bir azab bekliyoruz. Haydi
bekleyedurun. phesiz biz de sizinle birlikte beklemekteyiz. (Tevbe, 9/52)
Bu yet-i kerime savaa katlmaktan kanp bu konuda Hz. Peygamberden izin
isteyen mnafklara kar, Hz. Peygamberin buyruklarna mal ve canlaryla gnl-
den boyun eip seferber olan mminlerin akbetini mjdelemektedir. yet, insanlk
tarihinin kanlmaz gerei olan sava hline iaret ederek mminlere bu konuda
manen destek olmakta, onlarn moral bozukluuna dmemeleri gerektiini bildir-
mektedir. Zira gerek Allah yolunda gerekse zgrlk ve yurtlarn koruma urunda
Mslmanlarn verdii savan sonucu, iki gzellii beraberinde getirir: Ya ehitlik
ya da gazilik. Gerekte inananlar iin bir muharebenin sonucunda nc bir k
sz konusu edilmez. Yani mmin hak urunda mcadele edip, bunun iin elinden
gelen gayreti gsterdii takdirde sonu istedii gibi tecelli etmemi olsa da Allah
indinde yine zafer olarak yazlr. Yeter ki hadiseleri iyi deerlendirip ibret almasn
bilelim. Tpk bizzat Peygamberimiz Hz. Muhammedin itirak edip kumanda ettii
Bedir ve Uhud savalarnda olduu gibi. Bedir mutlak zafer iken, Uhud, mminle-
rin gnl burukluuyla sonulanmt. Ama Uhud ibret alma yolunda mminlerin
nn aan ve daha nice baarlar pei sra getiren gerek bir zafere dnmt.
nemli olan vatan mdafaas, hakikat ve hak urunda gerektiinde savaabil-
mek, cann ve maln vermekten kanmamaktr. Byle bir iman ve anlayla verilen
her mcadelenin mutlak sonucu Allah indinde baar ve mkfattan baka bir ey
* Hanif BURUN
342
deildir. Allahn kullarndan istedii, inan, amel ve samimiyetle iine sarlmaktr.
O, hibir kimseyi kendi g ve kudretini aan ilerden dolay sorumlu tutmaz. Bu
itibarla bize gre malubiyet gibi grnen bir sonu Allah katnda zafer olarak ya-
zlabilir. Bunun zafer, lmn tecelli ettii durumda ehitlik makamna ulam
olmak, lmn tecelli etmedii durumda ise gazilik denilen manevi rtbeyi hak
etmi olmaktr.
Yine yet-i kerimede iki gzellik olarak nitelendirilen sonu u ekilde anla-
labilir: Mslman hayatta ya hayr ve bereketlerle karlar; Allaha krederek sa-
ysz sevap alr, ya da bela ve musibetlerle karlar; sabr ve tahamml gstererek
karlnda yine byk sevaplar alr. yle ki lm bile mmin iin gzelliklerle
doludur. nsanlar alarak ve emek sarf ederek birok rtbe elde edebilir. Ancak bu
rtbelerin, gerek Allah katnda gerekse insanlarn yannda en ulvi olan ehitlik ve
gaziliktir. Bu fedakrln ne kadar ulv bir davran olduu hepimizce malumdur.
Nitekim yce Allah; Allah yolunda ldrlenlere ller demeyin. Hayr, onlar diridir-
ler, ancak siz bunu bilemezsiniz (Bakara, 2/154) buyurmu ve ehitliin ne kadar ulvi
olduunu bize ifade etmitir.
Ayn ekilde Allah Resl de gaziliin ne anlama geldiini anlatrken; Bir kimse
Allah yolunda ehit olmay can- gnlden isterse, yatanda lse dahi Allah onu ehitler
derecesine ulatrr. (Mslim, mare, 46) buyurarak hem ehitliin hem de gaziliin
nemini vurgulamtr.
Allah ve Reslnn bu derece nem verip ycelttii ehitlik insanmzn inan
dnyasnda, vatan mdafaasnda ylesine karlk bulmutur ki bu uurda ehit
olmay en byk ideal olarak grmtr. Baknz milli airimiz Mehmet Akif Ersoy
vatan urunda ehit olanlar ve ehitlik makamn nasl vyor:
Ey bu topraklar iin topraa dm asker!
Gkten ecdat inerek pse o pak aln, deer.
...................................................................
Ey ehit olu ehit isteme benden makber,
Sana auunu am duruyor Peygamber! (Safahat )
343
EYTAN FAKRLKLE KORKUTUR,
ALLAH SE BAILAMA VE
BOL NMET VAAT EDER*

,,

-

_ . -

, .

,, | . _

.

. .

. x . ,

. .,

t . -

|t

, ,

t,

| ,

. .,

L ,

.|

eytan sizi fakirlikle korkutur ve size, irkinlii ve hayszl emreder.

Allah ise size kendi katndan mafiret ve bol nimet vaat ediyor. phesiz
Allah, ltfu geni olandr, hakkyla bilendir. (Bakara, 2/268)
Yce Rabbimiz bu yeti ile eytann bizi fakirlikle korkutacan ve bize fahy
emredeceini bildirmektedir. Fah, hayszlk, fuhu, kt eyler, irkin sz ve
davranlar, her trl arlk gibi anlamlar tar. Bu itibarla her trl fuhiyattan,
madd ve manev tm arlklardan uzak durmamz gerekir. unu da iyi bilmeliyiz
ki fakir kalrz korkusuyla ve ar mal biriktirme hrsyla infak ve sadaka vermek-
ten kanmak eytann verdii bir duygudur. Zira mmin kendi gayret ve almas
karlnda rzk verenin ve insanlar arasnda taksim edenin Allah olduunu bilir.
Dolaysyla Allah rzas iin yaptmz yardmlar elimizdekileri eksiltmez, bilakis
arttrr. Yce Allah verdiklerimize karlk kat kat fazlasn ve balamay vaat eder.
Rabbimiz asla vaadinden dnmez.
Zikrettiimiz yetten anlald zere eytan, Allah yolunda infak etmek iste-
yen mminleri srekli fakir dmekle korkutur ve onlara cimrilii emreder. eytan,
eer mallarnzn en iyisinden ve bolca verirseniz fakir dersiniz, bakasna muh-
ta olursunuz diyerek insanlara korku salar. nsan bu konuda eytann vesvese ve
aldatmalarna kaplr ve infaktan vazgeerse eytan sevindirmi ve Allahn rzasna
aykr hareket etmi olur. Hlbuki Allah yolunda infak etmek ve sadaka vermek biz
mminlerin en nemli zelliklerindendir. Bizler sadaka vererek muhtalar sevin-
dirmi, Rabbimizin de rzasna ermi oluruz. Cimrilik edip fakir kalrz korkusuyla
* Dr. Bahattin AKBA
344
infak ve sadakay terk etmek ancak eytan sevindirecek bir davrantr. eytan, biz
insanlar birtakm vehim ve korkulara drmek suretiyle doru yoldan, hayr ile-
mekten ve tasaddukta bulunmaktan alkoymak abasndadr.
nfak ve sadaka konusunda biz insanlarn ne srdkleri en byk mazeret,
mallarmzdan muhtalara verdiimiz takdirde sahip olduumuz mallarn eksilece-
i, ekonomik gcmz kaybedeceimiz ve sonuta da fakir deceimiz korkusu-
dur. Allah iin harcama yapmak ilk bakta sahip olduumuz eylerin eksilmesi gibi
grnebilir. te eytan, insann bu zayf ynn ok iyi bildiinden ona buradan
yaklamakta ve onun Allah yolunda infakta bulunmasn engellemeye almaktadr.
eytan, her eyini vererek el aacak duruma geleceksin; herkes senin kadar verse
bu toplumda fakir kalmaz; yeteri kadar hatta fazlasyla verdin... gibi vesveselerle
biz insanlarn infakta bulunmalarn engellemeye alr.
Bizleri yoktan var eden, nice nimetleri bizim emrimize sunan yce Allah da
eytann tam aksine bize bolluk ve balanma vaat etmektedir. Allah rzas iin
mallarndan verenlere hem dnyada hem de hirette daha fazlasn vereceini vaat
eder. Rabbimiz dnyada kendi rzas urunda mallarndan harcayanlarn dnyada
ayplarn rter, kusur ve gnahlarn balar ve rzklarn bereketlendirir. Ahirette
de gnahlarn balamak suretiyle byk mkfatlar verecektir. Bizler sevdikleri-
mizden vererek Allahn ltuf ve ihsanna ermi oluruz.
Yce Rabbimizin emrine uyarak sadaka vermek eytan kzdran bir davrantr.
Bizler eytan sevindirmekten, cimrilik yapmaktan ve fakir deriz, malmz eksilir
gibi korkulardan uzak durarak Allah yolunda vermeye alalm. Zira eytan fuhi-
yat, korku ve cimrilik yoluyla da insan dalalete drecek eyleri yaptrmaya alr.
Hlbuki zekt vermekle mkellef olanlarn malnn krkta birinin zektn vermesi,
zekt verecek durumda olmasa da bir mslmann imkn nispetince infak ve yar-
dmda bulunmas, ev sahibinin misarine ikram etmesi; bir eyler yedirip iirmesi
maldan bir eksilme gibi grnse de gerekte bu durum Allah katnda hayr ve hase-
nat olarak en gzel kazanm, mal ve salmzda bir bereketlenme ve art demektir.
Zira paylamak, kanaat etmek aslnda bir art ve en gzel zenginlik olduu gibi ar
tketim ve gsteri peinde olmak gibi arzularn peinde esir olmak ise gerekte bir
kimsenin kendine ve topluma yabanclamas ve fakirlemesi anlamna gelir.
345
EYTAN, NSANOLUNUN
EZEL DMANIDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
t . ,,

,| t . , .t .| t . , . .

.,

. -

| _ . ,

:, ,

t .

L ,

.| ,

. . .

.,

_ ., t,

. . ,

; _,

.

||

t ,|

_, .t ,

.| t .

| . - t

, ,.

; , , - _ .

|,

. ,

:,

t .

,.

.
Ey demoullar! Avret yerlerini kendilerine amak iin, elbiselerini
soyarak ana babanz cennetten kard gibi, eytan sizi de saptrmasn.
nk o ve kabilesi, onlar gremeyeceiniz yerden sizi grrler. phesiz
biz eytanlar, iman etmeyenlerin dostlar klmzdr. (Arf, 7/27)
Yce Rabbimiz, atamz Hz. demi yaratnca meleklere, ona secde etmelerini
emreder. blis (eytan) dnda hepsi Hz. deme secde ederler. eytan, ateten ya-
ratlm olmasn ne srerek, amurdan yaratlm olan demden stn olduu
iddiasyla Allahn bu emrine kar kar ve secde etmez. Bu kibirli davran sebe-
biyle huzurdan kovulan eytan, kskanlk, haset ve bencilliin verdii dmanlkla
insanoluna kar kyamete kadar srecek amansz mcadele karar alr ve bunu
uygulamaya koyulur (Arf, 7/1122).
nsanolunu saptracana dair gl bir ekilde yemin eden eytan, bu ama-
cn gerekletirmek iin her trl yola bavuracan, insanlara nlerinden, arka-
larndan, salarndan, sollarndan sokulacan ve bu sayede insanlarn birounu
Allaha kretmekten alkoyacan ifade eder (Arf, 7/17). eytan, insanoluna kar
yrtt mcadelesinde ilk baarsn, atamz dem (a.s)i ve ei Havva validemizi
kandrarak, onlarn cennetten karlmalarn salamak suretiyle elde etmitir (Arf,
7/19). Ancak, dem (a.s) ve ei, daha nce eytann yapt gibi, hatalarnda srarc
olmamlar ve derhal yce Yaradann rahmet ve maretine snarak balanma
talebinde bulunmulardr. Yce Rabbimiz de kendisine yaplan bu tvbeleri kabul
etmitir (Bakara, 2/37; T-h, 20/122).
* Y.Seracettin BAYTAR
346
eytan, ezeli dman olarak grd insanolunu saptrmak ve nihayetinde
onun cehennemlik olmasn salamak iin birtakm hile ve tuzaklara bavurur. Yce
Mevlmz Kuran- Kerimde bu tuzaklara dikkat ekmekte ve bizlerden bunlara
kar devaml teyakkuzda olmamz istemektedir. eytan, bu uursuz emelini ger-
ekletirmek iin, insan neslini saptrmak (Kasas, 28/15), aldatmak (Lokman, 31/33),
pheye drmek (Sebe, 34/20), onlara kt ileri gzel gstermek (Ankebt, 29/38),
iki, kumar ve fuhu gibi eylemleri sevdirmek (Mide, 5/91-92) ve vesvese vermek
(Ns, 114/4-5) gibi yollara bavurur. Ancak, Rabbimizin bildirdiine gre eytann
gc, daha ok onu dost edinenlere ve Allaha irk koanlara yetmektedir (Nahl,
16/100). Kulluk vecibelerini yerine getirenlere ve Allaha snanlara hibir zarar do-
kunmayacaktr (Nahl, 16/99). hlsl kullar azdramayacan eytann bizzat kendisi
itiraf etmektedir (Hicr, 15/40).
Damarlarmzdaki kann vcudumuzun her tarafn dolat gibi, gnl dn-
yamza girip eitli batl vesvese ve telkinleriyle bizleri etkilemeye alan eytana
(Eb Dvud, Snnet 18) kar en byk silahmz Allaha snmak ve Ondan yardm
dilemektir (Fussilet, 41/36). Rabbimizle aramzdaki iman bamz zayatmak ve biz-
leri birbirimize drmek iin iki, kumar ve fuhu en gl vasta olarak kullanan
eytann (Mide, 5/91) tuzana dmemeli, dnya ve ahiret mutluluunu elde edebil-
mek iin yce Mevlmzn ve sevgili Peygamberimizin emir ve yasaklarn dikkate
alarak yaamalyz.
347
EYTAN VE TARAFTARLARI*

,,

-

_ . -

, .

,
t

L ,

.|

L ,

.|

, ,, . .

L ,

.| ,

, ,

| .

-. .

.t -

| , .
eytan onlar hkimiyeti altna alp kendilerine Allah anmay
unutturmutur. te onlar eytann tarafnda olanlardr. yi bilin ki, eytann
tarafnda olanlar ziyana urayanlarn ta kendileridir. (Mcadele, 58/19)
eytan; Allaha isyan ederek Hz. demin ahsnda Allaha secde etmedii iin
Allahn huzurundan kovulan ve Kuranda ismi blis olarak geen bir varlktr.
blis, hatasn anlayp tvbe ederek suunu affettirme yoluna gitmedi. Aksine,
insanoluna kar duyduu dmanlk nedeniyle, yce Allahtan kyamete kadar
insanlar ilah rahmetten uzaklatracak ve Allaha ibadetten alkoyacak bir mhlet
verilmesini istedi.
Grld gibi, yce Allah isyanndan dolay eytan hemen huzurundan kov-
mam, nce ona konuma frsat vermi, hatasn anlayp tvbe etme imkn ta-
nm fakat o, inat ve kfrnde srar edince, bulunduu makamdan indirmi ve
tasarlad plnlarn ylece snrlayvermitir: Kendisine istedii mhlet verilen
eytann gnln intikam duygular brmt. Cretkr bir eda ile bu duygularn
yce Allaha yle aklad:
Beni azdrdn iin yemin ederim ki, yeryznde ktlkleri onlara gzel gsterece-
im ve onlarn hepsini saptracam. (Hicr, 15/39) dedi.
Allah Tealada Halis kullarm zerinde senin bir nfzun olamaz. Ancak sana uyan
sapklar bunun dndadr. (Hicr, 15/42)
Yerilmi ve kovulmu olarak defol. Yemin olsun ki, insanlardan sana kim uyarsa; sizin
hepinizi Cehenneme dolduracam. (Arf, 7/18)
* Dr. Hamdi TEKEL
348
u halde eytana uyan ondan, onun tebaasndan olup onun akbetine uraya-
caktr. Bu yetlerden de anlalaca gibi eytana, Allahn halis kullar zerinde et-
kili olabilecek hibir g verilmemitir. Binaenaleyh dncesinde, yaaynda ve
huyunda eytana kar olan insan, Allahn kulu sfatn koruyacaktr. eytana ait
bir vasf tayan kimsede ise, eytandan bir haslet var, demektir (Yazr, Hak Dini Kuran
Dili, 3/2138).
blisin amac, insanlara kt eyleri iyi gstermek, onlar doru yoldan saptrmak
ve insanlara vesvese vermektir. te bunun iindir ki yce Allah; Ey demoullar!
Siz beni brakp blisi ve soyunu dost mu ediniyorsunuz? Hlbuki onlar size dmandr.
Kendilerine yazk edenler iin bu ne kt deimedir. (Kehf, 18/50)
Onlar azgnlar ve blisin adamlar hepsi tepetakla oraya (cehenneme) atlrlar. (ua-
ra, 26/94-95) buyurulmak suretiyle, blis ve taraftarlarnn dikkati ekilmektedir.
eytan, insana (Allah) inkr et der; insan inkr edince de, phesiz ben senden
uzam. nk ben lemlerin Rabbi olan Allahtan korkarm der. Nihayet ikisinin de
(azdrann da azann da) akbeti, ebediyen atete kalmalardr. (Har, 59/16-17)
Mmin olarak gayemiz, Allahn rzasn kazanmaktr. Materyalistlerin amac,
nefsini tatmin etmektir. eytann yolundan gidenlerin amac ise eytan memnun
etmektir.
lkemizin gelimesini istemeyenler, ailelerimizi, genlerimizi sapk dnce ve
gruplarn maas hline getirmek iin eitli yollar denemektedirler.
Aile ii iletiim yollarn ak tutalm. Bask, korkutma, kmseme ve azarlama
metotlarndan kanalm. Genlerimizin houna gidecek zm yollar deneyelim.
nk genlerimiz kendilerine hakszlk ve saldr yapldn dnerek alma
duygusu iinde anne-babay cezalandrmak maksadyla onlarn holanmad ey-
leri yapmaya balar.
yleyse bizler de kendimize eki dzen vererek, eytann izinden gitmeyelim.
eytann vesvesesinden ve davet ettii tm yollardan kendimizi, ailemizi ve ocuk-
larmz koruyalm. Ailemizde ve toplumumuzda karlatmz problemlerimizi
zme gayreti iinde olalm. Sulu aramak yerine sorumluluk almaya alalm;
ocuklarmzdan nce kendimizi sorgulayalm; ocuklarmz anlama abas iinde
olalm.
Yce Allah cmlemizi eytandan ve eytann errinden muhafaza eylesin. Allah
ve Reslnn yolundan gidenlerin cmlesine ilhak eylesin. min.
349
EYTANA DOST OLAN SAPITIR*

,,

-

_ . -

, .

; . _ .

| . , .

.,

. t

L , .

: _

.,

| .

, x

. _

t -, _ .

.| _ .

, .

.|

. . _

,

. ,,

|

.,

nsanlardan kimi vardr ki, hibir bilgisi olmad halde, Allah hakknda
tartmaya girer ve her azgn eytann ardna der. eytan hakknda, Her
kim onu dost edinirse, mutlaka o kimseyi saptrr ve onu cehennem azabna
srkler diye yazlmtr. (Hac, 22/3-4)
Asl ad blis olan eytan, kibir ve gururundan Allahn deme secde et emrine,
kendisinin daha stn olduunu ileri srerek kar gelmi ve bu sebeple Allahn
rahmetinden uzaklatrlm bir varlktr. O, bu isyandan sonra Hz. demin ahsn-
da tm insanlara kar kin ve dmanlkla dolmu ve bu ekilde yola koyulmutur.
zellikle de Allaha ve Ona inanan kiilere kesin bir dmanlk beslemeye balam,
Allahn kullarn, Onun yolundan ve rzasndan ayrmak iin uramay kendine
grev edinmitir. Nitekim Kuran- Kerimde, eytann u ifadeleri syledii bildi-
rilmitir:
eytan dedi ki: (yle ise) beni azdrmana karlk, yemin ederim ki, ben de onlar
saptrmak iin senin dosdoru yolunun zerinde elbette oturacam. Sonra (pusu kurup)
onlara nlerinden, arkalarndan, salarndan ve sollarndan sokulacam ve sen onlarn
ounu kreden (kimse)ler bulamayacaksn. (Arf, 7/16-17)
blis: Rabbim! Beni azdrmana karlk, andolsun ki yeryznde ktlkleri onlara
gzel gstereceim, ilerinde ihlsa erdirilmi kullarn hari, onlarn hepsini azdracam
dedi. (Hicr, 15/39-40)
eytan, insanlar yanla srklemek iin olmadk hile ve oyunlara mracaat
ederek, onlar kendi safna ekmee var gcyle gayret sarf eder. Ayette de belirtildi-
i gibi, sadan, soldan, nden, arkadan, ksaca her taraftan insan kuatarak, Allaha
* Dr. Faruk GRGL
350
ibadete, Onu anmaya ve her trl iyi ileri yapmaya engel olmak ister. Bu demektir
ki, onun bizim iin hazrlad tuzaklar her an her taraftan gelebilir. Bunun iin ok
dikkatli olmamz gerekir. Yani o, bir anlamda bizim iin sinsi bir dmandr.
eytan, nankrdr, bencildir, kskantr, inatdr, kibirlidir. O, insanlara gurur
vaat eder. Yaplan yanllklar ssl gsterir. Bizden yalnzca kt ve irkin eyler
yapmamz ister. Bizleri haramlara ve edep d davranlara, Allah hakknda onun
ycelii ile badamayan szler sylemeye tevik eder. O, Allah inkr edip kf-
re dmemizi, ahiret hayatn, cenneti, cehennemi, hesap vermeyi inkr etmemizi,
bylece dilediince bir hayat srmemizi telkin eder. Yine eytan, bizlerin gelecee
ynelik mitlerimizi ykmak, hayr ve sadaka gibi her trl iyiliklere engel olmak,
bizi riya, kibir, haset, kin, dmanlk, tne, israf ve dedikodu gibi kesin olarak ya-
saklanm olan davranlara srklemek ister. Ayrca her trl olumsuz duygu ve
dnceyi telkin ederek, Allahn emir ve yasaklarna uymalarna engel olarak, in-
sanlar harama srklemek ister. Allah iin hayr yapmak isterken fakirlikle korku-
tur. Bir hata yaptmzda onu artrmamz ister. Bunun iin eytan, ncelikle kiiye
Allah unutturur. Allah ile irtibat kopuk bir kalbe sahip olmak, insan eytana ya-
knlatrr. Zira Allaha ibadetten yz evirerek, Onu anmamak, eytan mutlu eder.
Bu hle gelen kiinin artk arkada, yanda, dostu eytan olur (Zuhruf, 43/36-37).
Bylece insan, yanl ve doruyu ayrt edemez hle gelir. Bu da sapma ve saptmay-
la sonulanr. Kuran- Kerimde bizlere, Allah unutan kiinin, eytann hkimiyet
sahasna girecei beyan edilmektedir (Mcadele, 58/19).
eytana dost olmak, ona ait olan ahlak zelliklere ve karaktere sahip olmak
demektir. nk ona dost olan, Allahn izmi olduu snrlarn dna karak,
Ona isyan eder. Gerei gibi Allah anp, Ona ibadet etmez. eytann emirlerine
ve vesveselerine/arlarna uyarak/kulak vererek, iyi insan olma vasfn kaybeder.
Kskanr, kibirlenir, cimrileir, ahde vefa etmez, yalan syler: Haset, kibir, gurur, kin,
dedikodu, iftira, fke vb. kt huylar onun davranlarnn bir paras hline gelir.
Zekt, sadaka ve yardmlama onun iin bir anlam ifade etmez. Yardma muhta
kiiler, onu ilgilendirmez.
eytan dost edinenler krszlk iinde bir hayat srerler. nk eytan,
nankr ve inkrcdr. Nimetin sahibini takdir etmemektir. Bu hliyle insan, dou-
tan sahip olduu saf ve temiz yaratln giderek kaybeder ve tannmaz hle gelir.
Hsrana urar. Bu nedenle insan, eytana ait zellikleri tad ve ibadetten yz e-
virdii iin eytann dostu hline gelir. Bu onu azaba ve ilah rahmetten uzaklamaya
gtrr. eytan dost edinen, Allahn dostluunu kaybeder.
Allaha yrekten bal olup, btn itenliiyle ve tam bir kararllkla Onun yo-
lundan giden, Allahn rzasn btn llerden stn tutan kiilere eytann tel-
351
kinleri ilemez (Hicr, 15/40; Sd, 38/83). nk eytann bizim zerimizde aslnda bir
egemenlik ve hkimiyeti yoktur. Onun hkimiyeti, sadece onu dost edinenler ve
Allaha ortak koanlarn zerinedir (Nahl, 16/100). eytann tuzak ve hileleri gerek
mmin ve ihls sahibi kiiler iin ok zayftr (Nisa, 4/76). Onun yapt ktlklere
bir davettir. Bunun iin insanlarn zaaarndan yararlanr, onlar irkin ve zararl
eylere arr. Eer insan bu davete uyar ve arya olumlu cevap verirse saptr ve
eytana dost olur. Gerek mmin, ondan gelebilecek olan her trl telkin ve ves-
veseye kulan tkar. Allahn emrettii tarzda bir hayat srmeye gayret eder. Ve bu
konuda bir yanl yaptn fark ettii anda piman olarak tvbe denilen arnmay
gerekletirir. Dolaysyla imanmz, samimiyetimiz ve iyi ilerde devam ve sebat-
mz bizi eytann hile ve tuzaklarna kar koruyacaktr.
Netice olarak eytan, mahiyetinde var olan kt duygular, kt yolda kullanma-
s sebebiyle Allahn rahmetinden uzaklatrlmtr. eytann varl, insan iin bir
imtihandr. Ona insanlar doru yoldan saptrma frsat verilmekle birlikte, kendisi-
ne uyanlarn, Allahn vermi olduu irade ve akl bu ynde kullanp, peygamberlere
ve onlarn getirdikleri kutsal kitaplara kulak tkadklar, tm uyarlara ramen eyta-
na zgr iradeleriyle tabi olduklar iin, sorumluluk kendilerine aittir.
O halde Allaha gnlden balanp, Ona gerekten iman edenler, kulluk bilin-
ciyle ibadet ve sorumluluklarn yerine getirenler, ksaca yaratl ve var olu gayesine
uygun bir hayat tarz benimseyenler, eytann hile ve aldatmalarndan uzak kalrlar.
352
EYTAN LER: K,
KUMAR VE DKL TALAR*

,,

-

_ . -

, .

,
t

L ,

.|

_ . . _ . _ -

;

; t . .

;

. , .

. -

| t .

. .

_,

.

| t ,

t,

. -

| _

t . x .

. .

| ,

:. ,, _ ,

L ,

.|

.,

, t .

- |

.. ,

| .

| . .. -t

,. . . ,. .

_ ,

|

.|

_ .

_ . ,

. .,

. , .

|
Ey iman edenler! (Akl rten) iki (ve benzeri eyler), kumar, dikili talar
ve fal oklar ancak, eytan ii birer pisliktir. Onlardan kann ki kurtulua
eresiniz. eytan, iki ve kumarla, ancak aranza dmanlk ve kin sokmak;
sizi Allah anmaktan ve namazdan alkoymak ister. Artk vazgeiyor
musunuz? (Maide, 5/90-91)
Yeryznde en saygn varlk insandr. Rabbimiz bizi dier varlklar arasnda
farkl bir zellik ve kabiliyette yaratmtr. Ayrca, dnya ve ahiret mutluluunu elde
edebilmemiz iin de birtakm emir ve yasaklar koymu, dinin, cann, akln, neslin
ve maln korunmasn teminat altna almtr. Ayet-i kerimede bahsi geen iki, ku-
mar, dikili talar ve fal oklaryla ilgili yasaklar da bu hususla dorudan balantldr.
Alkoll ikilerin salmza verdii zararlar bugn daha iyi anlalmaktadr.
Nitekim trak kazalarnn en nemli sebeplerinden birisi alkoll ikilerdir. Aile
geimsizlikleri ve boanmalar ile yaralama, gasp, cinayet gibi her trl suun
meydana gelmesinde, artmasnda en nemli faktrlerden biri de yine alkoll
ikilerdir.
Baz kimseler ikinin birtakm yararlarndan bahsederek az miktarda ve kontroll
alnmas hlinde sakncalarnn ortadan kaldrlabileceini iddia etmektedir. Buna
mukabil Kuran, zarar yararndan fazla olan, kontrol de imknsz bulunan
sarholuk veren ikinin muhtemel her trl zararlarndan bireyi ve toplumu
* Sabri AKPOLAT
353
korumak iin yasaklamtr.
Gnmzde kumar, tm dnyada olduka yaygn olan, hatta birok kii iin bir
tr elence saylan bir sektr hline gelmitir. Kumar tutkunu kiilerin bu yolla ok
byk miktarlarda para ve servetlerini israf ettikleri ve sonuta perian olduklar
yaanm gerekliklerdendir. Dier taraftan srf zevk iin kumara tevessl etmek ve
bu yolla yaplan para israf da, birok muhta insann refaha kavumasna yetecek
boyutlardadr. Kumarn insanlara ne kadar byk zararlar verdiini her gn ga-
zetelerde ve televizyonlarda grmek mmkndr. Kumar borcu yznden intihar
eden, her eyini kaybettii iin ailesi dalan, senelerce urap kazand mal var-
ln birka saat iinde tamamen kaybedip bunalma giren, bundan dolay gzn
krpmadan cinayet ileyebilen insanlarn haberleri her gn karmza kmaktadr.
Kazancmz ansa ve tesadfe bal olmamal, abamzn ve aln terimizin rn
olmaldr. Bu husus Kuran- Kerimde yle vurgulanmaktadr:
nsan iin ancak alt vardr. (Necm 53/39)
Bu itibarla, taraardan birine menfaat salayan her trl bahis kumardr ve di-
nimizce yasaklanmtr.
ki ve kumar, bizi, Yaratcmz anmaktan ve Ona ibadet etmekten alkor. Ayrca
boa geirdiimiz zaman da byk bir kayptr ve bu zaman bir daha geri getirme
imknmz da yoktur. Hlbuki bu geen zaman iinde alp retebilir; okuyup
renebilir veya bakalarna retebilirdik. Sz konusu kt alkanlklarn aramza
kin ve nefret tohumlar ekmesi de iin cabas. O halde; her trl ktle ak bu
alkanlklar terk etmeliyiz. Bunu da herhangi bir bask sebebiyle deil, iman etmi
ve ikna olmu bir Mslman olarak yapmalyz.
Dinimizde inan esaslar ile haram ve helaller aka beyan edilmitir. Bu esaslara
aykr her anlay ve davran kesinlikle yasaklanmtr. Bu sebeple, Allahtan ba-
kasna kulluk anlayn artracak ve kiinin teebbs ruhunu birtakm temelsiz
inanlara kilitleyecek uygulamalar, ayet-i kerimede iki ve kumar yasann pei
sra zikredilmi ve yce Allahn honut olmad, bir mmine yaramayan irkin
illerden saylmtr. alp kazanma yerine, mitlerini ve geleceini aniden zen-
gin olma hayalleri zerine kurmay doal sayar hle gelmi bir zihniyetin ve ayet-i
kerimede saknlmas emredilen dier hususlarn yaygnlk kazanmas, salkl din
bilgisinin ve din ve ahlak eitiminin ne kadar nemli olduunu ortaya koymaktadr.
354
EYTANIN GC GEREK DEL,
GECDR*

,,

-

_ . -

, .

: t .

:.

| -

:.

. .

. . ,

. .

.

; _

.

L ,

.|

t.

t .

: .

. .

| _ . .

|.

_ | ,. . -. .t

:. .

| . _ . ,

:,

| . _|
, ,

| _, .|t

L|

_ .

_ . ..

t .

: _ .

. .

, ,. .

t . ,

. .

,
,, |

. .
bitirilince eytan da diyecek ki: phesiz Allah size gerek olan
sz verdi. Ben de size sz verdim ama yalanc ktm. Zaten benim sizi
zorlayacak bir gcm yoktu. Ben sadece sizi ardm, siz de hemen bana
geliverdiniz. O halde beni knamayn, kendinizi knayn. Artk ben sizi
kurtaramam, siz de beni kurtaramazsnz. phesiz ben, daha nce sizin,
beni Allaha ortak komanz kabul etmemitim. phesiz, zalimlere elem
dolu bir azap vardr. (brahim, 14/22)
Allahn mesajlarn umursamayan toplum nderleri ile onlar kr krne taklit
eden zayf karakterli zavall insanlar arasnda cereyan edecek olan ve yararsz pi-
manlklarn dile getirildii ibret verici konumann ardndan bir baka ibret dolu
sahne ile kar karyayz. Bu arpc tabloda ise, artk herkesin yeri yurdu kesinle-
tikten sonra eytann, cehennemi hak edenlere son bir ift sz olduunu gryo-
ruz. Gerekte Allah inkr etmeyen ve dnyadayken insanlara hep yalan sylediini
itiraf eden eytann bu konumasndan karacamz ders udur: eytann gc
bizim zaymzla doru orantldr. Yce Rabbimiz bu ahiret sahnesinde eytann
insan zerinde gerekte bir yaptrm gcne sahip olmadn bizzat eytann azy-
la syletmi olmas ise bu gerei zihinlerimize iyice yerletirmemiz iindir.
* Mahmut DEMR
355
Bu ayet her eyden nce bizlere sorumluluk duygusu ve bilincini alamay he-
deemektedir. yle ki, eytann davranlarmz zerinde zorlayc bir etkisi olma-
dna gre hatalarmzdan kendimizi sorumlu tutmaktan baka aremiz kalmyor.
Bizim zaaarmzdan ve yanl eilimlerimizden yararlanan eytan, Allahn haram
kld irkin eylere sanal bir gzellik grnts vermek suretiyle bu eilimlerimizi
davran dzeyine aktarmamza sadece yardmc oluyor. Yani ahirette beni deil
kendinizi sulayn diyecek olan eytan ayn zamanda ilk defa doru konumu ola-
cak. Dolaysyla istemediimiz bir neticeyle karlaacak olursak eytan ve de onun
grevini icra eden dostlarn knama hakkmz olmayacak. nk kendi zgr ira-
demizle yaptmz tercihler neticesinde bu kt sonuca ulam olacaz. Bir baka
ayette bu gerek yine eytann dilinden u ekilde ifade edilmektedir:
Rabbimiz! Ben onu azdrmadm, fakat kendisi derin bir sapklktayd. (Kf, 50/27)
eytann yapt ise vesveseden ibarettir. O bize bir ktl yapmamz iin an-
cak telkinde bulunabilir. Bundan teye geemez. Asl karar verecek olan irademiz-
dir. Ama o her frsatta zihnimizi kurcalamaya devam edecektir. En basit yanl bir
eilimimiz bile onu harekete geirecektir. Allah Reslnn eytan, insanda kann
akt yerlerde dolar (Buhar, tikf, 8) hadisi, eytann bu fonksiyonunu en gzel
bir ekilde izah etmektedir.
Tam bu noktada Kuran nl mfessir, Fahrettin er-Rznin nes ile eytan
zdeletiren yorumu kayda deerdir. yle diyor Byk Mfessir: Bu ayet gste-
riyor ki, asl eytan nestir. nk eytan sadece kt telkinde bulunduunu aka sy-
lemektedir. ayet insann nefsinde ehvete, fkeye, yanlglara ve bo eylere ynelik bir
eilim olmasayd, eytann bu vesvesesinin hibir etkisi olmazd. (Rz, Tefsrul-Kuranil-
Azm, XIX, 111)
u halde irademiz ne kadar zayf olursa eytann zerimizdeki gc ve etkisi de o
kadar fazla olacaktr. Yce Rabbimizin bizler iin koyduu ilkeler ve gnderdii eli-
lerinin rehberlii dorultusunda hareket etme kararlln gsterdiimiz mddete
eytan ve dostlarnn bizi yanl yollara drmek iin yaptklar planlar, kurduk-
lar tuzaklar ve sinsi abalar hibir sonu vermeyecektir. yleyse ahirette eytanla
yzlememek iin bu dnyada sk sk kendimizle yzlemeli, nefsimizi hesaba ek-
meliyiz. Aksi halde pimanln fayda salamayaca o gn ne eytan ne de onun
huyunu kapm dostlar bize yardmc olabilirler.
356
U EYDEN KESNLKLE KAINALIM!*

,,

-

_ . -

, .

|t

- _ .

| _

.|

|.

.,

t,

. _ .

.,

; _,

.

|
t.t , . ,

| -, . , .

| ,

. .

. .t .,

t.t.

|,

,|

_ .

., _ .
Onlar, Allah ile beraber baka bir ilaha kulluk etmeyen, haksz yere,
Allahn haram kld cana kymayan ve zina etmeyen kimselerdir. Kim
bunlar yaparsa ar azaba urar. Kyamet gn onun azab kat kat artrlr
ve horlanm olarak orada ebed kalr. (Furkn, 25/68-69)
Bizleri yaratan, rzk veren ve yaatan Rabbimizin yapmamz emrettii istekle-
ri olduu gibi yapmamamz ve kesinlikle kanmamz gereken istekleri de vardr.
Bunlarn banda da Allaha ortak/irk koma gelmektedir. Bu ise gnahlarn en b-
ydr (Buhar, Edeb, 6).
Allaha ortak koma/irk; birden fazla ilhn varln kabul etmek, Onun
ilhlardan meydana geldiine inanmak, Ona yaklatrr veya efaati olur midiyle
baka varlklara tapmak, onlar Allah sever gibi sevmek (Bakara, 2/165), onlardan
yardm dilemek, itaat etmek, korumalarna snmak, eyann ve tabiatn hakik m-
essir olduuna inanmak eklinde olabilir. Nefsimizin errinden, eytann errinden
ve onun Allaha irk komaya davet etmesinden sabah/akam ve yataa yattmzda
Allaha snalm (Eb Dvd, Edeb, 110) bilerek/bilmeyerek irke dm isek Rab-
bimizden af dileyelim.
Rahman olan Rabbimiz zenerek yaratt, saysz nimeti emrimize verdii biz
insanlarn yaama hakkn da kutsal ilan etmitir. Yce Allah Kurann baka ayetle-
rinde de cana kymay haram kldn ve cezasnn cehennem olduunu (Nis, 4/93)
belirtmi, haksz yere bir kiiyi ldrmeyi btn insanl ldrmek, bir kiiyi kur-
tarmay da btn insanlara hayat vermek olarak nitelemitir (Mide, 5/32).
* Mustafa GNEY
357
Peygamberimiz (s.a.s) de Ved Hacc hutbesinde, btn insanla hitap ederek,
phesiz bu gnnz, bu aynz ve bu beldeniz nasl kutsal ise, canlarnz, mallarnz
ve rzlarnz da ylesine kutsaldr, her trl tecavzden korunmutur; yani toplumun
sorumluluu ve hukukun gvencesi altndadr (Buhr, lim, 37; Mslim, Hac, 147)
buyurmutur.
Allaha kul olmann idraki iinde Rahman sfatndan tecelli eden rahmetin anlam
ve hikme tini bilen biz mminler savama, nefsi mdafaa vb. hukuk bir gerekeye
dayanmakszn asla hibir cana kymamalyz.
Evlilik d cinsel iliki anlamna gelen zina da, dinen kesinlikle yasaklanm
byk gnahlardandr. Zina sadece taraar ve onlarn yaknlarn ilgilendiren ahs
bir su deil, btn toplumu ilgilendiren; toplumun temel tan oluturan aileyi
kknden sarsan, insanlardaki namus/iffet duygusunu yok eden ve ahlakszln
yaygnlamasna neden olan sosyal bir su/cinayettir.
Zinann nlenebilmesi iin sadece zina deil, zinaya gtren sebepler de ya-
saklanmtr. Nitekim Yce Allah, irkinliklere, bunlarn ana da gizlisine de
yaklamayn. (Enm, 6/151) buyurmaktadr. Konuyla ilgili bir baka ayette de, Zina
etmeyin denilmeyip Zinaya yaklamayn (sr, 17/32) denilmesi, zinaya gtrme
tehlikesi bulunan tutum ve davranlardan, cinsel duygularmz tahrik edici yayn-
lardan da uzak durmamzn ok nemli olduunu ifade eder.
Bu yette belirtilen gnahlar ileyenlere bunun azabnn kat kat verilecei
ifadesiyle, bir gnahn cezasnn katlanarak verilecei deil; irk, katil, zina gibi
sularn cezalarnn birbirine eklenecei bildirilmitir. Zina, adam ldrme ve
hrszlk gibi byk gnahlarn, gnah ve haram olduunu kabul edip de nes
ve eytana yenilerek bunlar ileyen ve tvbe etmeden len kiiler, slam dininden
kmad iin, gnahkr Mslmanlardr. Affedilmeyip cehennemde ebed kalma
cezas da, sadece tvbe etmeyip irk ve kfr zere gnahkr olarak (Zuhruf, 43/74)
lenler iindir.
yleyse sadece Allahn birliini kabul edip Onun honutluunu gzeterek,
herhangi bir kar peinde olmadan yalnzca Allaha kulluk edelim. nsan hayatna
sayg gstererek, zinadan ve zinaya drecek yollardan saknarak tertemiz, insanca
ve mslmanca bir hayat srelim.
358
TAKVA ALLAHA ULAIR*

,,

-

_ . -

, .

:.| ,

| t .

- .

,|

:. .

.|

|t ., _ :

| t .

t .

; t , . -

t ., _

|
_, .

. - .

.,

:,

. . t . _

| .
Onlarn etleri ve kanlar asla Allaha ulamaz. Fakat Ona sizin takvanz
(Allaha kar gelmekten saknmanz) ular. Bylece onlar sizin
hizmetinize verdik ki, size doru yolu gsterdiinden dolay Allah byk
tanyasnz. yilik edenleri mjdele. (Hac, 22/37)
Yce Rabbimiz bu ayette kurban rneinden hareketle btn ibadetlerin znde
olmas gereken ortak ilke ve amaca dikkatimizi ekmektedir. Kulun hibir ibadetine
Allahn ihtiyac yoktur. Fakat insann Allaha, Ona yakn olmaya, rza ve sevgisini
kazanmaya ihtiyac vardr. te bu ihtiyacn giderme ve kulluunu ortaya koyma
adna yapp ettii her ne varsa hepsinde aslolan, takva uuruyla ortaya konulma-
sdr. O halde takva nedir?
Takva, bir tehlikeden ve zarardan bir ey araclyla korunmak, sakndrmak
ve korkmak anlamlarna gelir. Kuran- Kerimde, Mekkede inen ayetlerde m-
riklerin, Allahn ahiretteki azabndan korkup, ekinmeleri balamnda, Medinede
inen ayetlerde ise Allaha duyulan derin sayg ve dindarlk anlamnda kullanlmtr.
Anlyoruz ki takva, kulun Yaratanyla olan mnasebetinde en nemli tutum ve dav-
ranlarn banda gelmektedir.
Kuran- Kerim, insanlar arasnda dil, din, rk, cins, renk vb. ayrmn bir anlam
tamadn, asl stnln takva, yani sorumluluk bilincine sahip olmak olduu-
nu syler. Nitekim ayette;
Ey insanlar! phe yok ki, biz sizi bir erkek ve bir diiden yarattk ve birbirinizi tan-
manz iin sizi boylara ve kabilelere ayrdk. Allah katnda en deerli olannz, Ona kar
gelmekten en ok saknanzdr... (Hucurt, 49/13) buyurulmutur.
* Dr. Faruk GRGL
359
Takva, Allaha kar derin bir saygy ve saygnn gerei olarak, rza ve sevgisini
kaybetme endiesinden kaynaklanan bir korkuyu iermektedir. Ayrca takva, kulluk
bilincine sahip olarak yaamaktr. Snrlar belli bir hayat srme ve snrlara riayet,
hem de snr izene itaat anlam tamaktadr.
badetler, onunla sradan ve ii bo bir davran kalb olmaktan kar, yce ma-
nalar tar ve insann o yce deerlere erimesini temin eder. Her ibadetin kendine
ait bir formu, ekli ve kural vardr. Bu kurallar manzumesini uygulayan kulu, de-
erli hle getirir. Dolaysyla takva, Allahn iradesine boyun eme, yapmamz iste-
dii eyleri yapmak ve yapmamamz istedii eylerden uzak durmaktr.
ncelemekte olduumuz ayet balamnda sylersek, kurban kesmek grnr-
de kan dkmek, can almak, et paylamak gibi alglanabilirse de, hakikatte tam bir
ibadettir. Zira kurban kesmenin altnda yatan mana, Allahn emrine boyun eerek
rzasna erime arzusudur. te bu ilemi anlaml klan ve yce Rabbimize ulatran
da bu takva boyutudur.
Kuran- Kerim bizlere, takvaya erimi/muttaki olanlarn zelliklerinden bah-
sederken bunlarn, varlkta ve darlkta Allah iin harcayanlar, fkelerini yenenler,
insanlar affedenler, bir ktlk yaptklarnda ya da kendilerine zulmettiklerinde
Allah hatrlayp, gnahlarndan dolay tvbe istifar edenler olduklarn hatrlat-
makta (l-i mran, 3/134-135), byle davrananlar cennetle mjdelemekte (l-i mran,
3/136) ve Allahn onlar sevdiini bildirmektedir (l-i mran, 3/76; Tevbe, 9/4, 7).
Sevgili Peygamberimiz de, kim olursa olsunlar ve nerede bulunursa bulunsunlar
insanlarn kendisine en yakn olanlarnn takva sahipleri olduklarn belirtmitir (Ah-
med b. Hanbel, Msned, V, 235).
Mademki, yaplan iler deil onun arka planndaki takva, Rabbimize ulamakta
ve takvaya erenler Allah ve Resl tarafndan bu ekilde vgye deer grlmekte-
dir. yleyse takva boyutlu bir hayat srebilmenin gayreti iinde olmalyz.
360
TAKVA CENNETE GRME VESLESDR*

,,

-

_ . -

, .

t,t . .

. -

. . _, .

. .

||

Gerek u ki, muttakiler iin bir kurtulu ve mutluluk, nice baheler ve

zm balar vardr. (Nebe, 78/31-32)
Hayat, sadece iinde yaadmz u fani dnyadan ibaret deildir. Rabbimiz,
dnya hayatn belli bir zamana kadar bize emanet etmitir. Bize verilen bu emanete
gerei gibi riayet edebilir ve Rabbimizin rzas dorultusunda bir hayat srdrebilir-
sek, dnya nimetleri ile kyaslanamayacak nice nimetleri ve mutluluu elde ederiz.
Ahiret gnnde, cehennemdekilerin aksine, Allahn takva sahibi kullar iin bir
kurtulu, baar ve kazan vardr. Takva sahibi kullara mjdelenen cennete nail ola-
bilmek iin takvann ne olduunu ve nasl elde edilebileceini de bilmek gerekir.
Takva, farkl ekillerde tarif edilmitir. Bunlardan bir ksmn yle ifade edebiliriz:
Takva, Mevlann seni, yasaklad amel zere grmemesidir.
Takva, gereksiz ve faydasz eylerden saknmaktr.
Takva, Allahn dndakileri Allaha tercih etmemektir.
Takva, insanlar yannda dilinden, meleklerin gzetiminde illerinden, arn sahi-
bi yce Allahn bilgisinde de gizli hllerinden dolay bir aybnn bulunmamasdr.
Dnyann ere zenginlik, ahiretin ere takvadr.
mam Gazli, pheli eylerden uzak durma ile takva arasndaki alakay u e-
kilde izah ediyor: nsan, Allahn cellini, sfatlarn, illerini bilmesi ve kendi kusurla-
ryla kendini bekleyen tehlike ve korkular bildii nispette Allahtan korkar. Bu korkunun
hareketlerimize tesir eden en az derecesi, dinen sakncal saylan ileri yapmaktan bizi
alkoyan korkudur. (Gazali, hy, IV, 153) O halde takvay elde etmek iin gayret gster-
meli ve Allahtan muvaffakiyet dilemeliyiz.
* Dr. Sabri TRKMEN
361
Yukarda zikrettiimiz ayetlerin ncesinde cehennemliklerin durumundan onla-
rn ekecei azaptan bahsedilmi, buna karn muttakilerin baheler ve zm ba-
lar eklinde simgelenen kurtulu yerine ve barnaa gidecekleri haber verilmitir.
Burada unu belirtmeliyiz ki yce Allahn bunca meyvenin arasndan zmden
bahsetmesi ve onu belirlemesi, Kurann ilk kez seslendii o gnk Arap toplumun-
da zmn herkes tarafndan biliniyor olmasndan kaynaklanmaktadr.
Takva sahipleri iin bahsi geen nimetler, yzeysel olarak kavranabilen somut
nimetlerdir. Ancak gerek tatlarnn nasl olacan tam olarak kavrayamazlar. n-
k insan iinde bulunduu artlara ve dnce yapsna bal olarak olaylar de-
erlendirir. Nitekim bir hadiste de ifade edildii gibi mminler iin hirette ha-
zrlanan nimetler, ltuf ve ikramlar gzlerin grmedii, kulaklarn iitmedii ve
hibir beer aklnn tam olarak tasavvur edemeyecei trdendir (Buhr, Tevhd,
35; Mslim, mn, 312). Ancak, yce Allah, kullarnn uhrev nimetlere dair yaklak
bir kir edinmelerini salamak ve onlarda bu nimetlere ynelik bir arzu ve istek
uyandrmak iin, birok yette olduu gibi burada da idrak ve anlama gcne gre
bu dnyada en ok ihtiya duyduklar, sevdikleri nesneler ve hazlardan rnekler
vermitir. Yce Allahn gnlden inanm kullar iin hazrlam olduu bu nimetler
dnyadaki nimetlerden ok daha stndr.
Gnmzde insanlar almaktan ve muhtelif meguliyetlerden yorulup da din-
lenme ihtiyac hissedince, yorgunluklarn atmak ve streslerinden uzaklamak iin,
ses ve grnt kirliliinden uzak, su ve aacn bol olduu, nezih dinlenme yerlerine
gitmeyi tercih ederler. Nitekim zikrettiimiz ayetlerde de muttakilerin yerinin cen-
net olduu ifade edilmi ve oradaki nimetlerden bahsedilmitir. O cennet mminler
iin sevin kaynadr. Bir ayet-i kerimede de yle buyurulmutur:
man edip salih ameller ileyenlere gelince, ite onlar cennet bahelerinde sevindiri-
lirler. (Rm, 30/15)
Cennetin en belirgin zellii, dinlenmek iin arzu edilen aa ve suyun orada bol
bulunmasdr. Cennete girmeyi hak eden her bir insana, dnyadaki ameline, mutluluk
anlayna ve beklentisine gre nimetler verilecektir. Bu husus yle beyan edilmektedir:
nanp yararl iler yapanlar da cennet bahelerindedirler. Onlar iin Rableri katnda
diledikleri her ey vardr. te bu byk ltuftur. (r, 42/22)
zetle unlar syleyebiliriz: Takva sahibi mslman, Allah ve Reslnn reh-
berliinde yolunu bulan ve yce Allahn korumasna giren kimsedir. O, gerek
kurtulua ermitir. Bu kurtulu, ebed bir kurtulutur. Bu kurtuluun sonucunda,
bkknlk vermeyen, tkenmeyen, dnyada hi tadlmam, idrak kapasitemizin
zerinde nice nimetler vardr. Bu kurtulua erebilmek, dnya hayatn iyi deerlen-
direrek Rabbimizin rzasn kazanabilmeye baldr.
362
TEMZ BR KALPLE ALLAHIN
HUZURUNA IKAN KURTULUA ERER*

,,

-

_ . -

, .

,, | .

t -

Hani o, Rabbine temiz bir kalple gelmiti. (Sfft, 37/84)

nsann dnya ve ahiret saadeti kalbinin selametine baldr. nk kyamet
gnnde Allahn azabndan kurtulup ebed cennet nimetlerini ancak selim kalp
sahipleri elde edecektir. Mevlamz bu konu hakknda yle buyuruyor:
O gn ki ne mal fayda verir ne oullar! Allaha arnm bir kalp ile gelen baka.
(uara, 26/88-89)
Evet, bu dnyada birok eye sahip olabiliriz. Byk bir servetin zerinde otu-
ruyor olabiliriz. nemli bir makamda iimiz olabilir. Geni bir sosyal evreye, ka-
labalk bir aile yapsna sahip olabiliriz. Ancak tm bu nimetler, bizim inanl ve
ahlakl bir insan olmamzla bir deer kazanr. te yukardaki ayette, tm dnya
nimetlerinin burada kalaca, ahirete gtrlecek yegne eyin ise, temiz bir kalp
olduu belirtilmektedir.
Peki! Kalp temizlii nasl olacaktr? Kalbin selameti Allahn bize haber vermi
olduu eylere ters den ktlklerden ve nefsin Allahn emir ve nehiylerine zt
olan isteklerinden kalbimizi korumakla gerekleir. Bylece ftrata uygun bir kalbe
sahip olan kimse, kt dncelerden uzaklaaca gibi, bu ktlkleri yapmaya da
asla yanamaz, uzak durur.
Bedenimizin birtakm hastalklardan dolay rahatszlanmas ve vcut salmz
yitirmemiz her zaman mmkndr. Dolaysyla salmz muhafaza etmek ve has-
talanmamak iin nasl kendimizi souk ve scaktan koruyor, uygun elbiseler giyi-
* Dr. Zafer KO
363
yorsak, kalp hastalklarna kar ok daha fazla hassasiyet gstermeliyiz. nk kalp
salmz, beden salmz korumaktan daha zordur ve daha uzun zaman alr.
Kt duygu ve dncelerden kurtulmann yolu, kalbi korumakla salanabilir.
Zira gnahlar kalbimizi yaralar, paralar ve bizi tm gzel duygu ve dncelerden
uzaklatrr. Ayette, gnahlarn kalbi karartt, paslandrd belirtilmektedir:
Hayr hayr! Dorusu onlarn kazanmakta olduklar kalplerini paslandrmtr. (Mu-
tafn, 83/14)
Tertemiz, prl prl yaratlan insan, zamanla evrenin etkisiyle kirlenmeye ba-
lar. Aynann zerindeki tozlar zaman aralklaryla silinmeyince bir sre sonra cismi
gstermez hle geldii gibi, gnahlar da kalbi kaplar. Sevgili Peygamberimiz (s.a.s),
kalbin gnahlarla kirlenmesini yle aklamaktadr:
nsan, bir gnah ilediinde gnlnde siyah bir nokta belirir. Eer kii, gnahna tvbe eder,
piman olursa, o siyahlk gider, yeri yeniden parlar. (bn Mce, Zhd; 29; Msned, 2/297)
Kalbin kararmasnn ve hastalkl bir hle gelmesinin birok sebepleri vardr.
Nedir bunlar diye baktmzda, en bata Allah ve Onun dini hakknda pheye
dmek ve maazallah inanc yitirmek gelir. Bunu takip eden ey ise insann hibir
kaide ve kural tanmadan, nefsinin istekleri dorultusunda hareket etmesidir.
phesiz ki nes, insana her trl ktlkleri yaptrmaya alr. yle ki nes
artk ilahlar. Gnahlara dalan ve kalbini kirleten insan Mevlamz yle tanmla-
maktadr:
Kendi nefsinin arzusunu kendisine ilah edineni grdn m?... (Furkn, 25/43)
Ahirette Rabbimizin huzuruna salim bir kalple kabilmemiz iin Dinimizin ya-
saklad her trl gnahtan kanmamz gerekir. nk gnah bir i knt,
bir terslik ve ftratla ztlamadr. Gnaha giren kimse, kendini vicdani azaplara ve
kalb skntlara brakm bir talihsiz ve btn ruhi meleke ve kabiliyetlerini eytana
teslim etmi bir zavall durumuna der. Bir de o gnah ilemeye devam ederse,
btn btn ipi elden karr ve artk ne bir irade, ne bir direnme ne de kendini
yenilemeye mecali kalr.
Elbette hi gnah ilememe gcne sahip deiliz. Zaman zaman bilerek ya da
bilmeyerek birok hata ve gnahlarmz olmaktadr. Bu gnahlar kalbimizi kirletir
ama bu kiri silme ve yeniden kalbimizi temizleme yolunu yce Allah bize bildirmi-
tir. Yeter ki gnahlarda srar etmeyelim ve tvbe kapsna daima ynelelim. Rabbi-
miz yle buyurmaktadr:
Yine onlar, irkin bir i yaptklar yahut neslerine zulmettikleri zaman Allah ha-
trlayp hemen gnahlarnn balanmasn isteyenler -ki Allahtan baka gnahlar kim
balar- ve bile bile, iledikleri (gnah) zerinde srar etmeyenlerdir. (l-i mran, 3/135)
364
Bu ayetten de anlalaca gibi Allah (c.c) bizi daima tvbeye armakta ve g-
nahlarmz affedeceini belirtmektedir. Ta ki kendi katna, gnahlarla kirlenen bir
kalple deil, temiz bir kalple kalm. Bazen insan gnahlarla kirlenen kalbinin artk
arnmayacan sanr ve mitsizlie debilir. Asla byle bir kanaate varmamalyz.
nk Allahn merhameti sonsuzdur ve her el aan ve arnmak isteyeni affedece-
ini bildirmitir. Bir ayette bu mjde yle verilmektedir:
De ki; Ey kendilerinin aleyhine ar giden kullarm! Allahn rahmetinden midinizi
kesmeyin. phesiz Allah btn gnahlar affeder. nk O, ok balayandr, ok mer-
hamet edendir. (Zmer, 39/53)
Sevgili Peygamberimiz (s.a.s), insann arnmasna iaret ederken bunun ilk nce
kalpte gerekleeceini bildirir:
Vcutta bir et paras vardr. O salamsa, btn vcut salam olur; o bozulursa btn
vcut bozulur. yi bilin ki, ite o et paras kalptir. (Buhr, man, 39; Mslim, Mskt,
107; bn Mce, Fiten, 14)
Hepimiz de ahirette cennet nimetleri ve cemalullah ile mutlu olmak isteriz.
Kuran- Kerim ve sevgili Peygamberimiz bunun yollarn ak bir ekilde gstermi-
tir. Bize den ise, bu emir ve yasaklara uymak, nefsimizin esiri olmadan temiz bir
kalple Rabbimizin huzuruna kmaktr.
Kukusuz, Nefsini arndran kurtulua ermitir. (ems, 91/9)
365
TEVAZU SAHB OLMAK*

,,

-

_ . -

, .

_ . x. .

_ x

L ,

t . .

:
Hayr, insan kendini yeterli grd iin mutlaka azgnlk eder. (Alk,
96/6-7)
Tevazu, alak gnll olmak demektir. Bunun azl kibir, arl ise zillettir.
Her eyde olduu gibi bu konuda da ifrat ve tefriti tasvip etmeyen dinimiz, bunlarn
yerine mtevaz tasvip etmektedir. nk kibir ve gurura kaplmak insan, hirette
Allahn rahmet nazarndan mahrum edecektir. Sonunda bu gibi kimselerin akbe-
ti de hayr olmayacaktr. stelik bu gibi davranlar, kiiyi sadece Hlikn gzn-
de deil, Onun yaratt insanlarn yannda da daha itibarsz bir hle getirecektir.
Hlbuki bunun yerine tevazu sahibi olmak, kiiye hem Allah, hem de kullar yann-
da saygnlk ve itibar kazandracaktr.
Nitekim Cenb- Hakk, kullarnn bu erdeme sahip olmasn isteyerek, Onlar
yeryznde tevazu iinde yrrler (Furkn, 25/63) buyurmaktadr. Bylesine gzel bir
haslet olan tevazuu Allah, ilk olarak sevgili elisi Hz. Muhammed (s.a.s)e emret-
mekte ve yle buyurmaktadr: Sana tbi olan mminlere alak gnll davran! (ua-
ra, 26/215) Bunun zerine o gzel insan da hayatnda hep bu dstur nda hareket
etmi, her ey onun hrmetine yaratlmasna karn, dier hibir varln gstereme-
yecei oranda alakgnll davranmtr. Kendisine korkarak yaklaanlara, Ben de
sizin gibi bir insanm diye cevap verdii bilinmektedir. Ashabn Peygamberimizi en
fazla bu hasleti nedeniyle sevdiklerini sylemek abartl olmasa gerektir. nk her
statdeki insan onunla ok rahat konumu, arkadalk etmitir.
Btn bu tevazu rneklerini o gzel peygamberin yaantsnda grmek mm-
kndr. rnein Hz. Peygamberimiz kendi elbisesini kendi yamar, ayakkablarn
tamir eder, koyunlarn saard. Mescidin inas esnasnda srtnda kerpi tamas
(Buhar, Rikak, 17) da bu tevazu rneklerinden sadece biridir. nsanlk tarihine
* Do. Dr. mer YILMAZ
366
baktmz zaman, ellerine madd ve manev g geiren pek ok kiinin kibir
ve gururlu davranmas, insanla zulmetmesi sonucu yerle bir olduu ve bu gibi
g sahiplerinin gnmzde isimlerinin dahi hatrlanmad grlmektedir. Buna
karn bakasna hep yarar dokunmu, herkese iyilik etmi ahsiyetler hayrla yd
edilmektedir.
Pek ok ynyle aciz olarak yaratlan biz insanolunun kibirlenmesine, gurur-
lanmasna sebep olacak bir neden de yoktur. ok iyi dikkat edildii takdirde hepi-
miz tepeden trnaa acz iinde yaratlm varlklarz. O halde gurura kibire ne gerek
vardr? Gz kapaklarnn alp kapanmasna, sa ve trnaklarnn bymesine engel
olamayan, daha pek ok eye muhta olan insann kendini Yaratandan mstani
grmesi mantkl bir anlay olmasa gerektir. Nitekim Kitabmz da bu durumu gz-
ler nne serip; Yeryznde bbrlenerek dolama. nk sen (arlk ve azametinle)
ne yeri yarabilir ne de dalara ululuk yarna girebilirsin (sr, 17/37) buyurur. Gn
gelip leceimize, ldkten sonra her eyden hesaba ekileceimize gre davran-
larmza, hl ve hareketlerimize dikkat etmek en doru olandr.
Zira Cenab- Hak, gklerde ve yerde ne varsa hepsini biz insanolunun emrine
amade klm, (Csiye, 45/13) fakat onu babo brakmadn da bildirmitir (Kyame,
75/36). nsan, ilah yaratl hikmeti ve imtihann srrnn bir gerei olarak hayra ve
erre meyillidir. Gerekten de onun ftr olarak sahip olduu akl ve kalb tm tema-
yller hayra ve erre kullanlmaya msaittir. Zaten peygamberlerin gnderili amac
da ona doruyu, Hakk ve hakikati bulmakta rehberlik etmek; ikaz, irat, rneklik
ve nasihat yoluyla iyiye ve gzele ynlendirmek iindir. nk bizim dinin emir ve
yasaklar dorultusunda hareket etmemiz, hem kendimize hem de evremizdekilere
dnyada huzur ve mutluluk verecek, ahirette ise kurtuluumuza vesile olacaktr.
367
TEVEKKL*

,,

-

_ . -

, .

. -

t . .

, _

. . -

, _

. . .,

;

.

_ -

| _

| .

: .
Sen, o lmsz ve daima diri olana (Allaha) tevekkl et. Onu her trl
vgyle ycelterek tesbih et. Kullarnn gnahlarndan hakkyla haberdar
olarak O yeter. (Furkn, 25/58)
Allaha ynelmemiz ve Ondan yardm istememiz, baarl olmamzn ve karla-
tmz skntlarmzn zmnn balang noktasn tekil eder. Ona dayanma-
mz ve gvenmemiz bize g kazandrr. Yce Rabbimiz umulmayan, beklenmeyen
yer ve ynlerden kolaylklar ihsan eder. nk Onun her eye gc yeter.
Bu yet, zelde Peygamberimize genelde ise biz Mslmanlara nasl hareket ede-
ceimiz konusunda yol gstermektedir. Peygamberimiz (s.a.s) yetteki bu buyruk
uyarnca daima Allaha dayanp gvenmi, Ondan ald gle tek bana giritii
mcadeleyi, balad gndeki kararllk ve cesaretiyle mrnn sonuna kadar sr-
drm; en sonunda yce Allah ona vaat ettii zaferleri nasip etmi ve insanlarn
kitleler hlinde, Allahn dinine girdii gnleri kendisine gstermitir. Kuranda s-
rarla Allaha tevekkl etmemiz emredilmitir. Tevekkl, zerimize den grevi en
iyi ekilde yerine getirip btn tedbirleri aldktan sonra her hususta Allaha gven-
mek, dayanmak, teslim olmak ve ilerimizi Allaha havale etmektir.
Tevekkl, yalnzca ii Allaha havale etmemiz demek deildir. Ne i yapyor-
sak yapalm, o ii kurallarna uygun olarak yapacaz, alacaz, sabredeceiz,
Allahtan baarmz iin yardm isteyeceiz ve sonra da Allahn muvaffak klacana
itimat edeceiz. Bunlar yapmadan Allaha tevekkl etmemiz, tevekkl deil mis-
kinliktir. Buna gre, alma, sabr ve tevekkl birlikte olacaktr. almadan ileri
Allaha havale etmemiz doru olmad gibi baary Allahn yardm olmakszn
sadece almamza bal grmek de asla doru deildir. nk Allahn izni ve
yardm olmadan baarl olmamz kesinlikle mmkn deildir. Gveneceimiz ve
* Mustafa GNEY
368
dayanacamz gerek g sahibi Allahtr. yleyse biz de lmden kurtulamayacak
olan fnilere deil; zerimize den grevi btn gcmzle ve imknlarmzla ye-
rine getirdikten sonra, sadece ve sadece lmsz ve daima diri olan Allaha dayanp
gvenelim.
Mill airimiz Mehmet Akifin de dedii gibi:
Allaha dayan saye sarl hikmete rm ol,
Yol varsa budur bilmiyorum baka kar yol.
zerimize den grevler; dnyevi ilerin gerektirdii artlar yerine getirmek
olduu gibi, bundan daha da nemlisi sadece bununla yetinmeyip Rabbimizle ili-
kimizi salayacak kulluk grevlerimizdir ki, bu ayetteki ifadesiyle Onu hamd ile
tesbih etmektir.
Hamd, Allah btn kemal sfatlaryla vme ve sena etmedir. Elhamd lillah,
Btn kemal sfatlar ve vgler Allaha mahsustur demektir.
Tesbh ise; Allah noksan sfatlardan tenzih etme ve ululamadr. Sbhanallah
e ve ocuk, zulm, cizlik, orta bulunma vb. ilahlkla badamayan her trl
noksan sfatlardan Allahn uzak olduunu kabul ederim anlamna gelir. yleyse
yce Rabbimizin nimetlerine kr iin, her trl yce sfatlara/niteliklere sahip ve
btn noksan sfatlardan uzak olduunu kabul ederek, Onunla irtibatmz/bam-
z salayacak kulluk grevlerimizi daima yerine getirelim ki O da bize g versin ve
gerek dayanamz olsun.
Peygamberimizin, Abdullah bn Abbasa yapt nasihate kulak verelim:
Yavrucuum, sana baz kaideler reteyim dedi ve yle buyurdu: Allahn
emir ve yasaklarn gzet ki, Allah da seni gzetip korusun. Allahn (rzasn) her
ite nde tut, Allah nnde bulursun. Bir ey isteyeceksen, Allahtan iste. Yardm
dileyeceksen, Allahtan dile! (Tirmiz, Kymet, 59)
Rabbimizle bu irtibat salayan biz mminlerin bakalarnn gnahlaryla megul
olmak yerine, sadece kendi grevlerimizi en gzel ekilde yerine getirmeye abala-
mamz ve yalnzca Allaha tevekkl etmemiz gerekir.
369
TCARETTE DE DRST OLMALIYIZ*

,,

-

_ . -

, .

. -, , ..

, .

|t

. .,

.| _

| .

|t.

_,

.

_, .

L .

||

_ ,

_, .

|t .

| t

.|

., ,

,, L .

,|

. . . . , ,

L,

lde ve tartda hile yapanlarn vay hline! Onlar insanlardan (bir

ey) lp aldklar zaman, tam lerler. Fakat kendileri onlara bir ey
lp yahut tartp verdikleri zaman eksik lp tartarlar. Onlar, byk
bir gn; insanlarn, lemlerin Rabbinin huzurunda duracaklar gn iin
diriltileceklerini sanmyorlar m? (Mutaffifn, 83/1-6)
Drstlk, kiisel ilikilerden toplumsal ilikilere, ticari ve mesleki faaliyetlerden
kamu grevlerine kadar hayatn btn alanlarn kapsayan ve mutlaka riayet edil-
mesi gereken bir erdemdir. Unutulmamaldr ki, amir memuruna, memur amirine,
ii iverenine, iveren iisine, mteri satcsna, kii dostuna, eler birbirlerine
vs. gvenmezlerse, byle bir toplumda huzur ve mutluluktan sz edilemez. ktisa-
di ve ticari hayatn devam ve verimlilii de insanlarn birbirine kar drst dav-
ranmalarna baldr. ltn eksik len, tarttn eksik tartan, maln gerek
yatn sylemeyen, kalitesiz mal kaliteli gibi piyasaya sren, konutuu zaman
yalan konuan, karsndakilere drst davranmayan insanlarn bu davranlarn
Mslmanlkla badatrmak mmkn deildir.
zlerek ifade edelim ki, gnmzde drst ve gvenilir insanlarn saylar azal-
dka; can, mal, namus ve nesil emniyeti tehlikeye girmekte, servetler yamalan-
makta, ek ve senetler karlksz kmakta, sahte rnler piyasalar doldurmakta,
alveri esnasnda insanlar aldatlmakta, birok alanda ahlaki k ve rmeler
ba gstermektedir.
te yukarda meallerini verdiimiz Mutaffn suresinin ilk alt yetinde bu konu
ele alnmakta; bir yandan alveri esnasnda eksik lp tartanlar knanrken, dier
yandan da bylesine irkin bir ie kalkan ve insanlarn haklarn zerine geiren-
lerin hirette maruz kalacaklar cezalara dikkat ekilmektedir.
*Dr. Muhlis AKAR
370
Ticarette drst davranmak, eksik l ve tart ile sat yapmaktan saknmak
hususu Kuran- Kerimin dier yetlerinde de yer almaktadr:
G Allah ykseltti ve ly O koydu. Sakn tartda hakszlk etmeyin. Tarty
doru tutun, terazide eksiklik yapmayn. (Rahmn, 55/7-9)
ly tam yapn. Eksik verenlerden olmayn. Doru terazi ile tartn. nsanlarn
mallarn ve haklarn eksiltmeyin. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karma-
yn. (uar, 26/181-183; ayrca bk. Enm, 6/152; sr, 17/35)
Sevgili Peygamberimiz de gemi milletlerin helakine sebep olan gnahlardan
birinin eksik lp, eksik tartmak olduunu haber vererek (Tirmiz, By, 9) bu
konuda ticaret erbabn drst ve dikkatli olmaya davet etmilerdir.
Nitekim kendileri bir gn pazar dolarken, tahl satan birisinin yanna gelmi,
elini buday ynna daldrm, altnn slak olduunu grnce sormu: Nedir bu?,
Satc: Yamur yamt, ondan dolay sland eklinde cevap verince; Reslullah;
Niin o slak taraf halkn grebilmesi iin ste getirmedin? diye sert bir ekilde mu-
kabelede bulunduktan sonra, Bizi aldatan bizden deildir (Mslim, man,164; Eb
Dvd, By, 50) ikazn yapmtr. Yine dier bir hadislerinde de, Kusurlu bir mal,
aybn sylemeden satmak bir Mslmana hell olmaz. (Mslim, man, 43, 164; bn
Mce, Ticrt, 45); Alc ve satc doru syler, her eyi aka ortaya koyarlarsa, al-
verileri hell ve mbarek (bereketli) olur. (Buhar, By, 19) buyurarak, varsa maln
ayp ve kusurunu sylemenin ve taraarn birbirlerine kar drst davranmalarnn
alveriin helal ve bereketli olmasnn en nemli artlarndan biri olduunu belirt-
milerdir. Ayn ekilde; Doru szl ve gvenilir tacir (ahirette) peygamberler, sddklar
ve ehitlerle beraber bulunacaktr. (Tirmiz, By,4; bn Mce; Ticrt,1) hadisleriyle de
doru szl ve gvenilir tccar vmlerdir.
O halde Mslman tccar/esnaf zyle, szyle, i ve icraatlaryla doru olmal,
lerek veya tartarak bir ey satarken adeta kl krk yararcasna dikkatli davran-
mal, l ve tartda hile yapmamal, kul hakkndan saknmaldr. Mterinin gae-
tinden veya bilgisizliinden yararlanp, salam ve kullanll olmayan bir mal ona
satmamal, kalitesiz mal kaliteli malla kartrmamal, kty iyiden ayrmal, m-
terisine mal satarken malnn cinsini, zelliini, kalitesini, varsa ayp ve kusurunu
mutlaka sylemelidir. z ve sz doru olmadka iinin de doru olmayacan
bilmelidir. Sevgili Peygamberimizin u hadis-i erini devaml zihninde tutmaldr:
Kiinin kalbi doru olmadka iman doru olmaz. Dili doru olmadka da kalbi
doru olmaz. Ktlnden komusu emin olmadka kii cennete giremez. (Ahmed b.
Hanbel, Msned, III /198)
371
TOPLANMA GN HAKKINDA
NSANLARIN UYARILMASI*

,,

-

_ . -

, .

, , ,

_ . -

| ,

. .. t ,

| - _ .

. ..| t

. t.

, ,

t . , -

,|

, .

.| _

. -

| _

Bylece biz sana Arapa bir Kuran vahyettik ki, ehirlerin anas olan
Mekkede ve evresinde bulunanlar uyarasn. Hakknda asla phe
olmayan toplanma gnyle onlar uyarasn. Bir grup cennette, bir grup ise
cehennemdedir. (r, 42/7)
Yce kitabmz Kuran- Kerim, bizi uyarmak ve t vermek iin Cenab- Hak
tarafndan sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s)e indirilmi, ilah bir ke-
lamdr. Kuran- Kerimde sklkla vurgulanan iman esaslarndan biri de bu yette
olduu gibi ahirete yani lmden sonraki hayata inanmaktr. Mealini okuduum
bu yette Kurann Arapa olarak sevgili Peygamberimize indirilmesinin amacnn,
Mekke ve civarndaki insanlar uyarmak olduu haber verilmektedir. yet-i kerime-
de yce Allah tarafndan Peygamberimizden, zel olarak Mekke ve evresinde bu-
lunanlarn genel olarak da btn insanlarn toplanma gn hakknda uyarlmas
istenmektedir. yette toplanma gn diye ifade edilen husus, Dinimizin inan
esaslarndan biri olan ahirete iman hakkndadr. Bu yet, maher ve hesap gn-
nn vuku bulaca konusunda hibir phemizin olmamas gerektiini bize haber
vermektedir. Bu itibarla biz mminler, yaadmz bu dnya hayatnn bir gn son
bulacana; yani kyametin kopacana inanrz. Yce Allah, Peygamber Efendimizin
ahsnda bizleri ve btn insanlar bu yette toplanma gn olarak ifade edilen
kyamet gn ya da maher gn hakknda uyarmaktadr.
yet-i kerime Hz. Peygambere ncelikle Mekke ve civarnn toplanma gn
yani teki lem hakknda uyarlmasn emreder. Bununla insan hayatnn lmle
* Dr. Bnyamin OKUMU
372
son bulmad hatrlatlmaktadr. Zira Kuran- Kerimin indirildii dnemde gerek
Mekkeliler gerekse Mekke civarndaki Araplar lmden sonra bir hayatn varlna
inanmyorlard. Csiye Suresi 24. yette bu husus yle belirtilir:
Dediler ki: Dnya hayatmzdan baka hayat yoktur. lrz ve yaarz. Bizi ancak
zaman yok eder. Bu hususta onlarn bir bilgisi yoktur. Onlar sadece zanda bulunuyorlar.
Bu ayette belirtildii zere o dnemde Araplarn byk ounluu lmden
sonra bir hayatn varlna inanmyorlard. Zamann gemesiyle hayatn bittiini
zannediyorlard. Bu itibarla Allah, hayatn lmle son bulmadn, lmn ancak
ahiret hayatna alan bir kap olduuna iaret etmektedir. yet-i kerime ayn za-
manda bizi cennet ve cehennem konusunda da uyarmaktadr. Zira Kurann dier
yetlerine baktmzda, bu toplanma gnnde, insanlarn hesaplar grldkten
sonra dnyada yapm olduklar amellere gre, bir ksmnn cennete ve bir ksmnn
da cehenneme gidecei haber verilmektedir. Bu itibarla ahirete iman ayn zaman-
da cennet ve cehennemin varlna da iman etmek demektir. Hesap gnne, ahi-
ret hayatnn varlna, cennet ve cehenneme inanmak bize byk bir sorumluluk
yklemektedir. Bu dnyada yaptklarmz zayi olmayacaktr. yilik ya da ktlk
cinsinden olsun her eyin o hesap gnnde karln greceiz. Dolaysyla bu
inan bizi, yaptmz iyiliklerin zayi olmayaca bilinciyle daha ok iyilik yapmaya,
ktlklerden ve yasaklardan da uzak durmaya sevk etmi olmaktadr.
Bu itibarla yetteki uyar, sadece bir ikaz, t ve haberden ibaret olmayp ayn
zamanda ahiret hayat iin daha dnyada iken ibadet, amel ve ahlak bakmndan ha-
zrlkl olmamz gerektiini de bildirmektedir. Bu hazrlk, sadece ahiret hayatmz
iin deil, bu dnyadaki hayatmz da sorumluluk duygusu ve disiplin ierisinde,
gnl huzuru ve mutlulukla yaamamz iin en byk kazanm olacaktr.
373
TOPLUMSAL SORUMLULUK
VE DENETM MEKANZMASI*

,,

-

_ . -

, .

,
,

: .

. _

,. ,

.. .

_ . _ . ,

.,

: .

. .

:,

| . . .

_,

.

| t ,

t,

| . .. ,. .

: t .

, ,

. .,

t., . -
Ey iman edenler! Siz kendinizi dzeltin. Siz doru yolda olursanz yoldan
sapan kimseler size zarar veremez. Hepinizin dn Allahadr. O zaman
Allah, size yaptklarnz haber verecektir. (Maide, 5/105)
Kuran- Kerimin deiik yetlerinde emri bil-mruf ve nehyi anil-mnker
zerinde hassasiyetle durulmu, bu toplumsal grevin terk edilmemesi istenmi-
tir. nk toplumlarn salkl bir ekilde hayatlarn srdrebilmeleri, madd ve
manev deerlerini koruyabilmeleri iin iyilikleri emredip, ktlkleri nehyetmele-
ri, dier bir ifadeyle toplumsal denetim mekanizmasn iletmeleri gerekmektedir.
Yce Allah, yukarda metnini ve mealini verdiimiz yetiyle hem grev ve sorumlu-
luklarn yerine getirmeyen Mslmanlar uyarmakta, hem de iman arlarna olumlu
karlk vermeyip, ktlklerine devam eden inkrclarn durumuna zlen mmin-
leri teselli etmektedir. yet-i kerimede bireysel sorumluluktan toplumsal sorumlulua
doru bir grev sralamas yaplmaktadr. nk bir toplumda dirlik ve dzenin sa-
lanmas ve korunmas, bireylerin grev ve sorumluluklarn yerine getirmeleriyle mm-
kndr. Salkl bir toplumsal yap, grev bilincine sahip, nce kendisini dzeltmeye
alan fertlerden oluur. yet-i kerimede mminlerden istenen budur.
Baz limlere gre, Kurann emri bil-maruf hakknda en kuvvetli yeti budur.
Bu yette geen enfsekm, yani kendiniz kelimesi ile kastedilen, btn m-
minlerdir. nk Mslmanlar, slam bilincin bir gerei olarak tek vcut gibidirler.
Nitekim Tevbe sresinin 71. yetinde de bu grev ve sorumluluk yle hatrlatl-
maktadr:
* Dr. Muhlis AKAR
374
Mmin erkekler ve mmin kadnlar birbirlerinin dostlardr. yilii emreder, ktlk-
ten alkoyarlar. Namaz dosdoru klar, zekt verirler. Allaha ve Reslne itaat ederler.
te bunlara Allah merhamet edecektir. phesiz Allah mutlak g sahibidir, hkm ve
hikmet sahibidir.
Bu durumda yukarda zikrettiimiz yete yle mana verilebilir: Ey Mminler!
Siz kendinizle ve dindalarnzla ilgilenin ve onlar vaaz ve nasihatle slah edin, on-
lara Allahn emir ve yasaklarn anlatn. Hem kendiniz ve hem de din kardeleriniz
istikamette olursanz azp-sapmlar size zarar veremez (Konyal M. Vehbi, Hulasatl-
Beyan, IV/1341-1342).
Dier bir ifadeyle, Siz hidayet zere olur, Rabbinize hakkyla iman eder, emret-
tikleri ve yasakladklar hususlarda ona itaat eder, hell kldn helal, haram kld-
n haram bilir, kendinizi slah eder, salih amel iler, Rabbinizin rzasn kazanp ona
yaknlk salayacak iler yapar; iyilii emreder, ktlkten nehyederseniz; o zaman
azp-sapmlar size zarar veremez. (Taber, Camiul Beyan f Tevlil Kuran, V/94 vd)
phesiz bu yet-i kerimeden, Kimse kimseye karmasn, herkes kendini d-
zeltsin, bakalarnn yanllar beni ilgilendirmez gibi bir anlam karmak doru de-
ildir. Konuya ilikin yetlerin btnn birlikte deerlendirdiimizde anlalmas
gereken mana udur: Herkes kendine, ailesine ve evresine kar grev ve sorum-
luluklarn yerine getirmekle ykmldr; iyilii emretme, ktlkten sakndrma
da bu greve dhildir. Kii btn bu vazifeleri yaptktan sonra bakalarnn yoldan
sapmas ona zarar vermez.
Rivayete gre Hz. Eb Bekir (r.a.), baz Mslmanlarn zamanla bu yeti,
nemelzmc bir anlaya neden olabilecek ekilde yorumlamaya kalktklarn g-
rnce, onlara yle demitir: Ey insanlar! Siz bu yeti okuyor ve gerek anlamnn
dnda yorumluyorsunuz. Ben Reslullahtan yle iittim: nsanlar bir ktl/
hakszl grr de deitirmezlerse, yce Allah hepsine birden ceza verir. Bunun
iin iyilikleri emredip ktlklerden sakndrnz. Bu yeti yanl anlayarak, aldanp
da hi biriniz Neme lzm, ben kendime bakarm, gerisi beni ilgilendirmez, de-
mesin. Vallahi, ya iyilii emredip ktlkten sakndrrsnz, ya da Allah, zerinize
ktlerinizi musallat eder de onlar size en kt azaplar yaatrlar. Sonra da iyileriniz
dua eder ama dualar kabul edilmez. (Tirmiz, Tefsir, 6) buyurdu.
Bu konuda insanlarn yaptklar yanllklardan birisi de kendi grev ve sorumlu-
luklarn yerine getirmedikleri halde, srekli olarak bakalarn eletirmeleridir. Yce
Allah, byle davrananlar ite bu yet-i kerimesiyle uyarmakta, onlara sorumluluk-
larn hatrlatmaktadr. Unutulmamaldr ki, bireysel ve toplumsal kimliin koru-
nabilmesi grev ve sorumluluklarn karlkl olarak yerine getirilmesiyle mmkn
olur.
375
TVBELER KABUL EDENDR ALLAH*

,,

-

_ . -

, .

,
t., L .

, .

|, ..

.|

., _,

.

.,

, ,

: ,

| . .,

.,

.
Allah, sizin tvbenizi kabul etmek istiyor. ehvetlerine uyanlar ise sizin
byk bir sapkla dmenizi istiyorlar. (Nis, 4/27)
Bu yet-i kerimede yce Allah, yapacamz tvbeleri kabul edeceini beyan et-
mektedir. Tvbe, ilenmi olan gnahtan, su ve kabahatin bir daha ilenmeyece-
ine dair verilen sz demektir veya kabahatten pimanlk duyarak vazgemektir.
Yce Allahn gzel isimlerinden biri de et-Tevvbdr. Yani Allah tvbeleri kabul
edendir.
Tvbenin kabul olmas iin bir ksm artlar vardr. Bunlar;
- Gnaha pimanlk duymak,
- Gnah derhal terk etmek,
- Bir daha eski hle dnmemeye azmetmektir.
Ayrca kul hakk varsa, ona hakknn verilmesi veya ondan helallik dilenmesi
gerekir.
Tvbe, bizleri yeniden hayata balayan, bizlere mit ve yaama istei veren, biz-
leri Allaha yneltip inan ve imanmz kuvvetlendiren, doru ve drst davran-
mamz salayan nemli bir davrantr. Peygamberler dnda hi kimse masum
deil, yani gnahtan korunmu deildir. Herkes gnah ileyebilir. Peygamberimiz
bu hususu yle ifade etmektedir:
Btn insanlar hata yapar, hata yapanlarn en hayrls ise tvbe eden, yani hatasn-
dan dnendir. (bn Mce, Zhd, 37/30)
Yce Allah, insan erei bir varlk olarak yaratm, onu yeryzne halife tayin
etmi ve verdii nimetlerle dier yaratklara onu stn klmtr. nsan, her ne kadar
Allahn mkemmel bir biimde yaratt varlk olsa da zaman zaman bilerek ya da
bilmeyerek hata, kusur, gnah, kan dkme ve tne karma gibi kt davranlar
sergileyebileceini yce Allah Kuranda beyan etmitir (Bakara, 2/30).
* Nevzat Sabri AKIN
376
Gazzl de insan iin tvbenin gereklilii ve kanlmaz olduunu Hz. demi
rnek vermek suretiyle yle aklamaktadr: nsanolunun babas bile tvbeden
mstani kalamamtr. Babann g yetiremeyecei eye, ocuklar hi g yetire-
mez. (Gazzl, hyu Ulmid-Dn, Beyrut, trs., IV/2)
Gnahlar, gnl dnyamz, ruh yapmz kirleten davran ve eylemlerdir. Hz.
Peygamber (s.a.s);
Kul, bir gnah iledii zaman kalbinde siyah bir leke oluur. Gnah brakp tvbe
ederse kalbi temizlenir (Mslim, man, 231) hadisiyle bu duruma iaret etmektedir.
Gazzali, hya adl eserinde bu durumu bir benzetmeyle yle izah eder: Cilal
aynann karsnda duran insann aynaya yansyan nefesi, aynay karartt gibi,
kiinin uyduu ehvet ve iledii gnahlardan oluan karanlklar da kalp zerinde
birikerek onu paslatr, karartr. Aynann yznde biriken pas zamanla madenin
iine ileyip maddesini bozduu gibi, kalbin zerinde biriken pas da onun tabiat
hline gelir, kalbin zerini kapatr. (Gazzl, hy, IV/10)
Allah Tel o kadar engin merhamet sahibidir ki, gnahkr olanlarn Ona y-
nelmesinden, Ondan af ve balanma dilemesinden byk memnuniyet duyar.
Peygamberimiz bunu ok arpc bir rnekle yle bildiriyor:
Kulunun gnahlarna tvbe etmesinden dolay Allahn sevinci, sizden birinizin ssz
lde devesi ile giderken, onu zerindeki yiyecek ve iecekle birlikte elinden karmas
zerine bir aa altna gelerek mitsiz (ve bitkin) bir halde yaslanp beklerken, devesini
yan banda grmesi zerine, devenin dizginini tutarak sonsuz sevin ve heyecanndan
(ararak) (Ey Allahm, Sen Rabbimsin ben de senin kulunum diyecek yerde) yanllkla,
Allahm, sen benim kulumsun, ben de senin Rabbinim dediindeki sevincinden daha ok-
tur. (Buhar, Daavt, 80/4)
Tvbe kapsnn ak olmas, doas gerei hayr ve er ilemeye yatkn olan in-
san iin bir frsattr. Ama erdem ve gerekten iman sahibi mmin, iledii gnah
veya yapt hatadan, pimanlk duyarak hemen yce Rabbine snr ve Ondan
af dileyerek tvbe eder. O gnah ve hatada, bile bile srar etmez. Tvbeleri kabul
merciinin sadece Allah olduunu bilir ve Ona ynelir. Allah, kendisine samimiyetle
alan elleri, ynelen gnlleri asla bo evirmez.
Bu gerei gz nnde bulundurarak, eer ilediimiz gnahlarda kul hakk
varsa hemen bu hakk sahiplerine demeli veya onlardan helllik almal ve bylece
bizi balamasn Allahtan dilemeliyiz. Byle yaptmz takdirde Allahn bizi ba-
layacanda phe yoktur. nk yce Allah yle buyuruyor:
Muhakkak Allah btn gnahlar balar. phesiz ki O, ok balayan, ok esirge-
yendir. (Zmer, 39/53)
377
TUFANDAN KURTULANLARIN SYANKR
TORUNLARI: AD, SEMUD, RESS KAVMLER*

,,

-

_ . -

, .

,
, .

,|

_ ,, t.

| t - .

.. t .
d ve Semd kavimlerini, Ress halkn ve bunlarn arasnda pek ok
nesilleri de helak ettik. (Furkn, 25/38)
Yce Allah, d ve Semd kavimlerini, Kuranda Tevbe, brahim, Furkn, Sd,
Kf, Necm ve Fecr gibi pek ok surede beraberce anmtr. brahim suresinde ifade
edildiine gre, Hz. Musa da kendi kavmini Nuh, d ve Semd kavminin bana
gelenlerle uyarmtr (brahim, 14/9). Musa Peygamberin bu kavimlere ilikin bilgi
sahibi olduu Kuranda aka ifade edilmektedir.
d kavmi! Nuh kavminden sonra putlara tapan ilk kavim!
d kavminin bakenti, ehirler iinde benzeri kurulmam olan, stun ve
kulelerle dolu rem ehriydi. Bu ehre arkeolojik kaynaklarda Ubar ad da verilir.
Yemende, Hadramutun kuzeyinde yer alan bu grkemli ehir, sekizgen kuleleri
ve on be metreye varan sur duvarlaryla muhteemdi. ehrin temel geim kayna
reine ve tts retimiydi. dllar, yksek yerlere ato gibi binalar yaparak, lks ve
elence iinde gnlerini gn ediyorlard. Baz saraylar o kadar atafatlyd ki, bu
saraylarn iinde lmszl bulacaklarna inanmlard. dllar sahip olduklar
g ve teknolojiyi gszlerin zerinde bir zorbalk ve ykm arac olarak kullanmay
da ihmal etmiyorlard. (uara, 26/128-130). Dahas d kavmi, Allaha inanmyor,
ahiret gnn yalanlyor, fuhu ve lezbiyenlik gibi gnahlarda srar ediyordu. Onlar,
sahip olduklar teknolojiyle bbrlenerek Bizden daha gl kim var? diyorlard
(Fussilet, 41/15). Allah, iinde bulunduklar gnah batandan kurtarmak iin onlara
Hdu peygamber olarak gnderdi, fakat dllar onu yalanladlar.
Bir dier kavim, l patikalarnn, kum tepelerinin ocuklar Semudlular!
* Do. Dr. Soner GNDZZ
378
d kavminin soyundan geldii sanlan Semud kavminin yurdu, Medinenin
kuzeyinde, Hicaz ile Tebk arasnda Hicr denilen yerdedir. Bu yzden Semudlulara
Hicirliler anlamnda ashbul-hicr de denilir (Hicr, 15/80). Semudlularn da, atalar
dllar gibi teknolojiyle aras iyiydi. Semudlular, vadide kayalar yontarak kurduklar
ehirlerinin grkemi iinde, her trl ahlakszl yapyor, bu kayalarn kendilerini
her eyden koruyacan dnyorlard. Oysa Allah demiyor muydu, salam ve
tahkim edilmi kaleler iinde bulunsanz bile lm size ulaacaktr diye! (Nis, 4/80).
Allah, Semud halkna Hz. Salihi peygamber olarak gnderdi. Semudlular bir
insann peygamber olduuna inanmann delilik olduunu dnyorlard (Kamer,
54/23-24). Onlara gre, Salih Peygamberin olaanst eyler yapmas gerekirdi.
Salih Peygamberden, kayadan bir deve kartmasn istediler. Mucizev biimde
kayann yarlmasyla bir deve yaratld da onlar iin. Fakat bu olayn ardndan zorlu
bir snav da balyordu. Allah, Semudlulara su kaynaklarn bir gn onlarn, bir gn
de bu devenin kullanmasn emrediyordu. Semudlular buna dayanamad ve deveyi,
suyumuzu bitirecek diye ldrdler (Arf, 7/73).
Bir dier kavim kuyu sahipleri, Ress Halk! Peygamber katilleri!
Ress kavminin yaad yer ihtila! Ress kavmi, baz Kuran yorumcularna gre,
Yemmede, bazlarna gre Azerbaycanda, bazlarna gre ise Antakyada yaam.
Resslilerin, Kuranda ashbul-uhdd adyla anlan ve mminleri diri diri atee atan
Yemendeki inkrc topluluun torunlar olduu da syleniyor. Baka grler de
var. Fakat genel gr, Ress kavminin Ad ve Semudun devam olduu yolunda.
d, Semd ve Ress kavmi zengin ve ileri grl bir kavim olmakla beraber
(Ankebt, 29/38) kendi akbetlerini fark edememilerdir. nk eytan, yaptklarn
onlara gzel gstermitir. Sonlar da korkun olmutur.
d kavmi, kfrnde direnince sene yamur yamamt topraklarna!
Derken sekiz gn yedi gece rzgr esti. Nihayet bir gn uzakta bir bulut grdler,
te! dediler, beklediimiz yamur bulutu nihayet geldi! Ne fayda ki, bu bulut,
l kumunu kaldrarak ilerlemekte olan bir kasrgadan baka bir ey deildi.
Aslnda dllar da bilirlerdi ya! llerde bir kum frtnasnn ilk iareti, kuvvetli
rzgrlarla savrulan ve ykselmekte olan akmlarla yzlerce metre yksee kan
kum kasrgalardr. Uultulu ve dondurucu iddetli bir rzgrla gelen kum kasrgas
helak etti d kavmini (Hkka, 69/6). i bo hurma ktkleri gibi boylu boyunca
devrildi yere, cansz bedenleri (Kamer, 54/20). Sonunda yklmaz denilen rem ehri,
sanki hi olmam gibi, metrelerce kalnlktaki kum tabakasnn altnda kaybolup
gitti. Artk rem, Kumlarn Atlantissi olmutu. Seneler sonra sevgili Peygamberimiz
Bize doudan esen saba rzgrlaryla yardm edildi; d ise (kuzey) batdan esen
379
dondurucu debr (karayel) kasrgasyla helk oldu derken, bu azgn kavmin nasl
yok edildiine iaret ediyordu (Buhar, Cuma, 1035).
Semd kavmi atalarnn bana gelenlerden ibret almamt hi! Onlar da Bizden
daha gls yok! diyorlard. Oysa Allah demiyor muydu? Biz nice gl kavimleri
helak ettik diye! (Zriyt, 50/36) Hem de ne helk! Ne yerle bir olutu onlarnki.
Gk balarna yklmt, gmbr gmbr! Yer sallanmt, zangr zangr! Yldrmlar
dmt, gkten alev alev! Dnya yeni bir gne merhaba derken, bir sabah
vakti, Semudlular olduklar yerde kalakaldlar. Salihin devesini ldrmlerdi
ldrmesine, ama kendileri de aldaki samana dnmlerdi (Kamer, 54/31). nk
onlar sulu, gnahkrlard (Duhn, 44/37).
Allah bir kavimden rahmet elini ektiinde byle oluyor. d kavmini kurtaramad
rem ehri! Semud kavmini kurtaramad kaya evleri! Ressi kurtaramad kuyu ve
madenleri! Ve Firavunu kurtaramad piramitleri!
380

UHUDA DORU KOMAK!*

,,

-

_ . -

, .

, . . _ . -

.. . .

, -

. . ,

. -

| t - .

O gn cennetliklerin kalacaklar yer daha hayrl, dinlenecekleri yer daha

gzeldir. (Furkn, 25/24)
Ah! Cennetin kokusu! diye mrldand; sonra dudaklar titreyerek arkada Sad
bin Muza, o koku, biliyorum ki, Uhudun yannda beni bekliyor diyebildi. Bu
szler Enesin szleriydi, Nadr olu Enesin. Uhud savann en iddetli anlaryd.
Gzleri dolmutu Sadn. nk Enesin, Bediri kardn, o gnden beri ehit
olma arzusu ile yandn biliyordu. imdi Enes, Uhud dann eteklerine doru
yryordu, hayr yrmek denemezdi buna, kouyordu.
Toz, toprak, ta, mzrak, birbirine karmt. Gz gz grmyordu, barlar,
iniltiler, kl sesleri savan iddetini kulaklara fsldyordu. Bir taraftan dnya ar-
zusuyla azlardan dklen Zafer Hbelin yaygaralar, dier taraftan gnllerden
tap gelen Allahu ekber nidalar! Yerden ykselen toz bulutu genizleri yakyor,
gne, susuzluk ve tozun etkisiyle, yutkunmak ve nefes almak imknsz hle geli-
yordu. Enes bu hengmede Uhud dana ilerliyordu, kimse alkoyamyordu, onu
yolundan. (Tirmiz, Tefsrl-Kuran, 3200)
Bu, slam tarihinden bir alnt, gvenilir kaynaklarda geiyor. Olay aktaran, ya-
zk ki, anlatmn tam burada kesiyor. Anlatan kii, olayn kahraman Enesin yeeni
kk Enesten bakas deil. O, amcasnn adn gururla tam olmal. Enese ne
oldu? diye merak etmeden yapamyoruz. Bereket versin, yeeni Enes, amcasnn
Uhuda doru ilerleyiini anlatmay, ufak bir notla bitirmeyi uygun bulmu. Hzn-
l; ama marur bir not, bu: Amcamn cesedinde seksenden fazla kl, ok ve mzrak
yaras vard. yle ki halam amcam sadece parmak ularndan tanyabilmi. Byle
anlatyor, amcasnn durumunu.
* Do Dr. Soner GNDZZ
381
Enes, Uhuda koarken, hibir eye aldrmad. O sadece Uhuda m kouyor-
du? Hayr! Herhalde o, Uhudun ardnda kokusunu duyduu cennete komutu,
Allahn rzasna komutu. Bazlar gerei grmemekte, duymamakta srar ederler-
ken, Enes gerei hem gryor, hem duyuyor, hem de kokluyordu. zmsemiti
o, hakikati. Enese daha sonra ne olduunu, aslnda Kuran bize anlatmaya devam
ediyor. Nasl m? Cenneti anlatarak tabi.
Kurann cennet tasvirlerinden anlyoruz ki, Enese: te yaptn (iyi iler) saye-
sinde kendisine varis klndn cennet! diye seslenilmi olmal, orada (Arf, 7/43). O
da Eer Allahn bizi eritirmesi olmasayd, biz hidayete ermi olamazdk. Ne mutlu
ki, Rabbimin Peygamberi bize hakk getirmi demiti, herhalde (Arf, 7/43).
Sonrasn Rabbimiz anlatyor yine, bize. Hak edersek eer, Enes gibi gireceimiz
cennet bahelerini:
Her zaman yemyeildir oradaki baheler (Rahmn, 55/54).
Yeili bozan bir renk varsa arada,
Ak pak, emre amade dilberler (Sfft, 37/49)
Bahelerin altnda alayan rmak kenarlarnda (Rad, 13/35),
Saraylar, kaneler, kkler (Tevbe, 9/72).
Kurulmu, otururlar tahtlarnda (Kehf, 18/31),
nci, altn murassa ipekler iinde mminler (Hac, 22/23).
Yakc scaktan eser yoktur, orada (nsn, 76/13).
Glgeleri hi eksik olmayan aalarn dallar altnda,
Zahmetsizce yemilere uzanrken mminler (nsn, 76/14).
ki baheli kklerde: aalar, meyveler rengrenk iekler (Rahmn, 55/48).
Uaklar pervane olurken etrafnda mminlerin,
Kadehlerine dkerler, en kalitelisini erbetin (Sfft, 37/45-46).
Meyveler, kzarm tavuklar, rdekler (Vka, 56/17-21).
Ku st eksik olmayan mnler
Allahn konuklar, bazen,
evreyi temaa ederlerken,
Pnar balarnda sohbete tutuurlar, tatl ve en! (Hicr, 15/45).
Pnarlardan akar, billur sular, araplar ve szme ballar (Muhammed, 47/15).
Adn, Firdevs, Mev ve Nam bahelerinde kalanlar,
Eleri, ocuklar mutluluk iinde, sonsuz hayat yaayacaklar (Bakara, 2/25)
Biliyorlar ki, onlar,
Bunlarn hepsinden kymetlisi Allahn sevgisi! (Tevbe, 9/72)
382
yleyse cenneti arzulayan kii komaldr Uhuda.
Uhud bir sembol!
Hibir engel bahane deil ulamaya, Ona,
Firavunun kars olsa da insan,
Eer sahip kabiliyorsa imanna!
i yanmt, Firavunun mmin karsnn,
Yalvarmt Rabbine:
Rabbim bana cennette bir ev bahet diye!
Firavundan ve zulmnden uzakta olaym.
Zalimlerden yakam kurtaraym! (Tahrm, 66/11)
Enes, ln ortasnda kokusunu duyarken cennetin,
Firavunun kars sarayda hayalini kurdu, cennette bir evin.
ster lde olalm, ister sarayda, cennet hepimiz iin.
Allah bunun iin sadece iki art kouyor:
nanmak ve inancn gereini yapmak.
Var msnz, Uhuda komaya,
Cennetin kokusunu duymaya!
O halde Allah hepimizi kavutursun,
Cennetine ve rzasna.
min!
383
TEVBEKRIN YKS*

,,

-

_ . -

, .

,
,

, ,

| . ,

t . , . - t .

,

; ,

, ,

| . ,

t .

. -

| - _,

.

| .

.| _

| .

,,

-

.| .

,. ,| ,

, ,

| . t.

,.

. _ .

t -

| .

. , , .

. .

Savatan geri kalan kiinin de tvbelerini kabul etti. Yeryz btn

geniliine ramen onlara dar gelmi, vicdanlar da kendilerini sktka
skm, bylece Allah(n azabn)dan yine Ona snmaktan baka are
olmadn anlamlard. Sonra (eski hllerine) dnsnler diye, onlarn
tvbelerini de kabul etti. phesiz Allah, tvbeyi ok kabul eden ve ok
merhamet edendir. (Tevbe, 9/118)
Peygamberimiz gc yeten btn mslmanlara Tebk seferi iin hazrlk yap-
malarn bildirince, ashab hazrlklarn tamamlayp Peygamberimizle birlikte yola
ktlar. Ancak ayette belirtilen sahabi yola kmad. Bunlar deiik hadislerden
anlald kadaryla Kab b. Malik, Hilal b. meyye ve Murare b. Rebi isimli sa-
habiler idi. Bunlarn dnda da seksen ksur mnafk da bu sefere katlmamt,
fakat bunlarn katlmamalar nem arz etmiyordu. Bu katlmayanlar Peygamberi-
mize gelerek eitli mazeretler ileri srdler, zr dilediler, ardndan ayrlp gittiler.
Peygamberimiz dediklerini kabul etti, ballklarn onaylad, onlar iin balanma
diledi. Niyetlerini de Allaha brakt.
Ancak ayetin nzulne sebep olan bu kii mazeret belirtmediler. Yalan ko-
nuup Allahn Resln ikna etmeye almadlar. nk onlar slamdan kuku
duymayan ve mnafk olmayan, sadece tembellikten ve dinlenme arzusundan do-
lay geride kalan mminlerdi. Olayn kahramanlarndan Kab b. Malik daha sonra
olay yle anlatr:
Reslullah (s.a.s), seferden dnnce mescide gelir, iki rekt namaz klar ve evi-
ne dnerdi. Peygamberimiz daha mescitten kmadan, kendi kendimi ltm-bi-
tim, yalan konumann bir k yolu olmadn biliyordum. Doruyu konumam
gerektii inancn tayordum. Bu inanla mescide girdim ve o gn hibir maze-
retimin olmadn, mslmanlar sefere kt zaman gl ve rahat bir vaziyette
* Dr. Abdurrahman CANDAN
384
olduumu bildirdim. Allah Resl de bu adam doru sylyor dedikten sonra,
bana da kalk Allahn senin hakknda verecei hkm bekle dedi. Ben de kalktm
gittim. karken baz insanlar yanma yaklap, sen niye bir mazeret belirtmedin,
falan falan kimseler mazeret belirtip kurtuldular. Kab diyor ki, beni o kadar tevik
ettiler ki az kalsn bir daha Allahn Reslnn yanna gidip yalan uyduracaktm.
Fakat benim gibi konuan yok mu? diye sorunca; onlar evet senin gibi mazeret
belirtmeyen iki kii daha var dediler. Kim bunlar dedim. Murare b. Rebi, Hilal b.
meyye dediler. Ben de Bedir savana katlan bu iki insan kendime rnek alarak,
yaptmn doru olduu kanaatine vardm. Kararmda her ne pahasna olursun
sebat gstermeye karar verdim.
Allah Resl, mslmanlardan bu kimselerle konumamalarn, selam alp ver-
memelerini istedi. Ashab bu emre uydu. Yeryz btn genilii ile bu insanlara
dar gelmeye balad. Krk gn boyunca hi kimse ile hasbhal edemediler, konua-
madlar. Krk gnden sonra Allah Resl bu kiinin ailesine de haber gndererek
konuma yasa koydu. Onlar Medinede bu ayette anlatld gibi ok kt bir
duruma dtler. Artk toplum iinde yapayalnz kaldlar, skntlar artt. Yeryz
btn geniliine ramen onlara dar gelmeye balad.
Bu mminlere uygulanan konuma yasann zerinden on gn daha geince
konumuzun banda zikrettiimiz ayet-i kerime nazil oldu. Btn mslmanlar ve
zellikle bu sahabi cokuyla sevindiler, birbirlerine sarldlar. Genel olarak hkim
olan sknt, gergin bekleyi bylece sona ermi oldu.
Allah Tealann onlar sadece affettiini bildirmekle kalmayp, ayn zamanda Tev-
vab ve Rahim sfatlar ile zikretmesinin nedeni de bu kiinin gerekten tvbekr
olular, her ne pahasna olursa olsun yaptklar hatadan dnme azimleri idi. Eer
onlar byle yapmayp kabahat iledikten sonra kstahlk gsteren ve gururu rencide
olan biri gibi honutsuzluk gsterselerdi tvbeleri kabul olmayacak, dierleri gibi
cezalarn ahiret gnnde ekeceklerdi.
Bu tablodan karlacak en nemli derslerden birisi de udur. Ben bugne kadar
ok ibadet yaptm, hayrl hizmetlerde bulundum. Allah rzas iin u kadar mal
harcadm. Yeter, artk u hizmette de bulunmasam, bu yl da sadaka vermesem ne
olacak tavr iinde bulunmamamz gerekir. Son nefesimize kadar hizmet ve ibadet
akmz, duyarllmz muhafaza etmeli, samimiyetimizi srekli canl tutmalyz.
unu iyi bilmeliyiz ki, her eyimiz gidebilir bu dnyada. Tm yaknlarmz kay-
bedebiliriz. Ama asl olan, din hassasiyetlerimizi kaybetmememizdir. Yeter ki Allah
bizi kulluundan kovup karmasn. Bu sahabi de bu tavr iinde oldular, sadakat
gsterdiler ve Allahn balamasna nail oldular.
385
VAKTN KIYMETN BLMELYZ*

,,

-

_ . -

, .

|t

, . . t -|t

.|

| . . . .

_,

.

. - _ .

t . .

. .

.

.|t

, . .
Andolsun zamana ki, insan gerekten ziyan iindedir. Ancak, iman edip de
slih ameller ileyenler, birbirlerine hakk tavsiye edenler, birbirlerine sabr
tavsiye edenler baka. (Onlar ziyanda deillerdir). (Asr, 103/1-3)
Kitabmz Kuran- Kerimde kapsad alan itibariyle olduka kk, ancak ih-
tiva ettii anlam itibariyle ve mam- ainin deyimiyle Kurann te birine denk
den bu suresinde vakit kavramna dikkat ekilmekte ve ona kasem edilmektedir.
O nedenle hepimiz Cenab- Hakkn uruna yemin ettii bu olguyu ziyan etmemek
ve iyi deerlendirmek zorundayz. stelik mensup olduumuz din, kiiden talep
ettii ibadetleri belirli vakte balam, hatta vakti ibadetin artlarndan biri saym-
tr. Ramazan gelmeden oru tutamyor, vakti girmeden iftar edemiyoruz. Yine vakti
gelmeden ezan okuyamyor, namaz klamyoruz.
te bylesine nemli olan vaktin kymetlendirilmesi gerektii hususunda Hz.
Peygamber Efendimiz (s.a.s)in de bir ikaz vardr. Peygamberimiz bir hadislerinde
kymeti iyi takdir edilemeyen iki nimetten birinin bo zaman olduunu belirtmek-
tedir (Buhar, Rikak, 1). Btn bu ifadelerden hareketle hayat ve zaman bize Al-
lah tarafndan verilen bir emanet olarak alglamal ve ona gre deerlendirmeliyiz.
Mazi-hal-mstakbel her de vakitle ilintili kavramlardr. Hi phesiz her
de nemlidir. Bu nedenle insan maziyi dnerek ibret almal, yapt hatalardan
pimanlk duyarak doruyu bulmal ve genliinin ne abuk gittiini hesap ederek
kendine eki- dzen vermelidir! Ancak btn bunlar yaplrken sadece gemii d-
nmek ve gemile uramak, hli ziyan etmekten baka bir ie yaramaz. Gelecekle
megul olmak da yledir. Nitekim milli airimiz Mehmet Akif;
* Do. Dr. mer YILMAZ
386
Geen gemitir artk, n- mstakbelse mphemdir.
Hayatndan nasibin bir u gemek isteyen demdir derken, bir dier air;
Geti mazi, ekme istikbale gam,
Gn bugn, saat bu saat, dem bu dem ifadesini kullanmaktadr. Malatyal
Niyaz- Msr,
Ne maziyem ne mstakbel, her ann nesiyim ben demekle iinde bulunulan
vaktin nemine vurgu yapmaktadr.
Ayn sure ierisinde dikkatimizi eken kavramla daha karlayoruz. Zararda
ve ziyanda olmayan kiilerin ancak iman eden, salih amel ileyen ve birbirlerine
hakk ve sabr tavsiye edenler olduunu gryoruz. Gerekten de iman her eyin
badr. manda phe olmaz. man dnya ve ahirette kurtuluun en nemli art-
dr. Ancak bununla yetinmemeliyiz. manmz takviye edecek, onu ispata alacak
amele ihtiyacmz vardr. Bu ameli sadece namaz, oru, zekt gibi slamn artlar
diye bildiimiz ibadetlerle snrlandrmak doru deildir. nsan ve hayvanlarn men-
faatine olan her eyi amel-i salih olarak grmek mmkndr.
Bir dier husus inananlarn birbirlerine daima hakk, hakikati, doruyu, gzeli
tavsiye etmeleri ve bu hususta adeta birbirleriyle yarmalardr. Bizler daima bu
izgide olmal, bunlarn aksi davran cmlesinden olan batl, yanl, haksz ve ir-
kin ilere tevessl etmemeliyiz. Yine ayn surenin son ksmnda sz konusu edilen
sabr gstermek de Mslmann en byk hasletlerinden biri olmaldr. Bir nimete
kavutuumuz zaman kretmeyi bilmeli, ancak bir musibet ve skntyla ba baa
kaldmzda ise isyan deil sabretmeliyiz.
387
VARLIIMIZIN GEREK SAHB ALLAHTIR*

,,

-

_ . -

, .

t .. _ .

..

t .. _

. .

| .

..

t .. _ .

| .

| _. . ,

| .

,|t .

, ,

||

,

.

_ .

: _

| .

, -

. ,

t .. _ .

..
De ki: Ey mlkn sahibi olan Allahm! Sen mlk dilediine verirsin.
Dilediinden de mlk eker alrsn. Dilediini aziz edersin, dilediini
zelil edersin. Hayr senin elindedir. phesiz sen her eye hakkyla gc
yetensin. (l-i mran, 3/26)
Varln tek ve gerek sahibi Allahtr. Btn mlkler Onundur. O, dilediine
mlk verir ve dilediinden de geri alr. Dilediini yceltir ve dilediini alaltr.
Btn varlklar Allahn emrinde, denetiminde ve kesin hkimiyeti altndadr. Biz in-
sanlar ise, bu mlklerin emanetileriyiz. Ancak bize verilen nimetlerin ve mlklerin
zerinde geici olarak tasarrufta bulunabilmekteyiz. Bu itibarla sahip olduumuz
eylerin snrl bir sre emanetileri olduumuzu; asl mlkn Rabbimizin emrinde
olduunu bilmeliyiz.
nsan, belli bir sre iin bu dnyada yaar ve lnce kazand mlk bu dn-
yada kalr. len insann mlk ya varislerine kalr ya da satlmak suretiyle baka
insanlara gemi olur. Bazen mlk sahibi olanlarn darlk, geim sknts, ias gibi
nedenlerle varlklarn ellerinden karmak durumunda kald grlr. Dier yan-
dan kayp, tabii afetler, yangn, deprem gibi nedenler de mlkn elden kmas-
na neden olur. Bir anda varlkl insanlar, muhta ve fakir duruma debilir. Yunus
Emrenin kulaklarda yank bulan o mehur deyiiyle, mal sahibi, mlk sahibi, hani
bunun ilk sahibi, mal da yalan mlk de yalan, var biraz da sen oyalan gereini
akldan karmamalyz. Bugn sahibi olduumuz eyler, dn bakalarnnd. Bizim
elimizden kt anda veya ldmzde bakalarnn eline geecektir. Geici dn-
* Dr. Bahattin AKBA
388
ya mal ile avunmak veya oyalanmak insana, Rabbine kar kulluunu ve devlerini
unutturabilir. Ayrca sahip olunan mal ve mlkle vnmek ve bbrlenmek asla
doru deildir.
Mlkn gerek sahibi olan Rabbimiz dilediine dilediini verir, dilediinden de
dilediini ekip alabilir. Sahip olduumuz eylerin bizlere birer dn olduunu iyi
idrak etmeliyiz. Sahip olduklarmz Rabbimizin bizlere birer ikramdr ve imtihan
sebebidir. Mal ve mlkle gururlanmak ve bunlar Allah yolunda deerlendirmemek
insana yakmaz. zellikle biz Mslmanlar iin bu davran biimi asla uygun de-
ildir. Yce Allah, insanlar verdiklerini doru yolda kullanp kullanmadklar ve ni-
metlerin krn yerine getirip getirmedikleri noktasnda denemektedir. Rabbimiz,
mlkn emanetisi kld kullarna bu mal ve mlklerinden fakir ve muhtalara
verilmesini emreder. Eli geni olanlarn, fakirlere de bu imkn salamas ilemine
Kuran dili ile infak diyoruz. Buna gre infak aslnda sadece bir ihsan deil, ayn
zamanda bir grevdir.
Evreni yaratan ve yneten Allahtr. Dolaysyla O, mutlak hkim olarak diledii
ekilde tasarruf eder, rzk belirli bir lye gre verir, daraltr, geniletir, nk
mlkn sahibi Odur. nsan iin dnya hayatn bir imtihan sahas klmtr. Bu
nedenle btn insanlarn ayn imknlara sahip olmalarn hikmetine uygun gr-
memitir. Birok ilh hikmetlerinin yannda belki de bir tanesi; toplumu oluturan
bireyler aras birlik ve beraberlii salamak, dayanma ve kaynamay, sevgi ve say-
gy oluturacak bir ortam hazrlamaktr.
Bunun iin de insana, gc lsnde birtakm ibadetleri farz klm, baz g-
rev ve sorumluluklar yklemitir. Allah, sahip olduklar mallar insanlara dnya
hayatnda emanet olarak vermitir. Bu emanet, belli bir vakte kadardr ve elbette
gn geldiinde hesab sorulacaktr. Helal yoldan mlk kazanmak ve bunlar helal
yollarda kullanmak esastr. nsan, maln gerek sahibinin Allah olduunu bilmek
ve mal Onun emrettii biimde harcamakla ykmldr. Kendisine emanet ve-
rilen mallardan, kendi ihtiyalar iin gerekli olan makul bir ksmn kullanacak,
ihtiyatan arta kalan (Bakara, 2/219) ise, Allah yolunda harcayacaktr. Hibirimiz,
sahip olduumuz mal ve mlke gvenmemeliyiz. Ancak mlkn gerek sahibi olan
yce Rabbimize gvenmeli, Onun verdii mal ve mlkn krn yerine getirmeye
almalyz.
389
VATAN SAVUNMASI*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

. .

. .

. .

_ , -

| t,

_ .

_ . ,. .

L. . t . , ,

. .

; ,. .

:,

_,

. . _ _ . _ .

. . .. t .

, , .

| .,

, ,. .

| ..

,. _ .

L.
Onlara kar gcnz yettii kadar kuvvet ve sava atlar hazrlayn.
Onlarla Allahn dmann, sizin dmannz ve bunlardan baka sizin
bilmediiniz fakat Allahn bildii dier dmanlar korkutursunuz.
Allah yolunda her ne harcarsanz karl size tam olarak denir. Size
zulmedilmez. (Enfl, 8/60)
stnde yaadmz ve Cennet Vatanmz diye isimlendirdiimiz bu kutsal
topraklar, canmzdan, kanmzdan daha ok sever; malmzdan, evlatlarmzdan
daha aziz biliriz. Onun ebed olmas uruna canmz, malmz seve seve feda
ederiz; bu konudaki inan ve kararllmz dost-dman herkes bilmektedir. te
bu meziyetlerden dolaydr ki vatan savunmasn imandan bir para olarak kabul
eden Trk Milleti, vatan iin dklen kan, vatansz nefes alan bir cana tercih
etmitir. Atalarmz, cann, maln ve iman dolu benlii ile btn varln u an
zerinde yaadmz kutsal vatanmza hediye etmitir.
Gz doymayan, her zaman baka milletlerin topraklarna el atmaya alan
insanlar olacaktr. te bu gallere kar, yce Allah kuvvet ve sava atlar hazrlayn
diyor. yle ise bizler de zamann en gl ve en kuvvetli ara ve tehizatlarn
hazrlamalyz. Vatanmz dman emellere brakmamak iin her an hazrlkl
olmal, bunlar yerine getirerek de yz binlerce ehit atalarmzn ruhlarn ad etmeli
ve iman dolu yreimizi dmana gstermeliyiz. Atalarmz ne gzel buyurmu: Su
uyur, dman uyumaz!, Dman karnca da olsa hakir grme!
* Hanif BURUN
390
Bu sebeple dinimiz, vatan savunmasna byk nem vermitir. Nitekim bir
hadis-i erifte, Biri Allah korkusundan alayan, dieri de Allah rzas iin (vatan savun-
mak zere) nbet bekleyen iki gz cehennem atei yakmaz (Tirmiz, Fezill-Cihad, 12)
buyurularak vatan savunmasnn nemine dikkat ekilmitir.
Atalarmz, yeryznn en gzel, en bereketli topraklarn kendilerine vatan
olarak semiler, buram buram tten bu topraklarn dmann kirli izmeleriyle
inenmesine msaade etmemiler; bu uurda savamlar, gerektiinde ise seve
seve mallarn ve canlarn feda etmesini bilmilerdir. Her kar topra ehit kanla-
ryla sulanan aziz vatanmzn kymetini iyi bilmemiz gerekir. Milli airimiz M. Akif
ERSOY;
Bastn yerleri toprak diyerek geme tan!
Dn altndaki binlerce kefensiz yatan.
Sen ehit olusun, incitme yazktr atan!
Verme, dnyalar da alsan bu cennet vatan.
dizeleriyle bu gerei veciz bir ekilde dile getirmektedir.
Ayet-i kerimeden anlayacamz kadaryla, hi kimsenin boyunduruu altna gir-
memek, bamsz bir ekilde yaamak, bu aziz topraklar bizden sonraki nesillere
hediye etmek, can ve mal emniyeti ile huzur ve gven ortam iinde yaamak, her
trl saldrya kar koyacak nitelikteki gl ve etkin bir savunma ile mmkndr.
zellikle byn k yuttuu, glnn zayf ezdii ve eitli hakszlklarn
kol gezdii bir dnyada yaamak ve varl korumak iin gl olmak ve muhtemel
saldrlara kar tedbirli olup, savunmaya arlk vermek zaruridir.
391
YAMURLA CANLANAN TABAT
YENDEN DRLN EN GZEL
MSALDR*

,,

-

_ . -

, .

| .| t .

. .

;t

.. t,t - . ,

. -

. . -

., _ ,, ., t,

_

.

,

.

| .

.. ,

| .

| _ . .

-.

,|

.|

: _ .

, t . -

t .

, t .

, .
O, rzgrlar rahmetinin nnde mjde olarak gnderendir. Nihayet
rzgrlar ar bulutlar yklendii vakit, onlar l bir belde(yi diriltmek)
iin sevk ederiz de oraya suyu indiririz. Derken onunla trl trl meyveleri
karrz. te lleri de yle karacaz. Ola ki ibretle dnrsnz.
(Arf, 7/57)
Yce Mevlamz, varlnn, birliinin ve yce kudretinin delillerini grp
okuyabileceimiz, hidayet rehberimiz Kuran- Kerimin aklaycs konumundaki
kinat kitabna dikkatlerimizi ekmekte, lfet ve alkanlk gibi sebeplerle sradan
olaylarm gibi algladmz fakat her birisi olaanst zellikteki tabiat olaylarna
daha bir ilgiyle nazarlarmz yneltmemizi istemektedir. Kuran- Kerimin birok
yerinde; gklerle yerin yaratl, gece ile gndzn birbirini takip etmesi (l-
i mrn, 3/190), gemilerin tonlarca ykleriyle denizlerin zerinde hareket etmesi
(Lokman, 31/31), Allahn gkten indirdii suyla l topra canlandrmas (Rm,
30/24), rzgrlarla bulutlar hareket ettirmesi (Bakara, 2/164), gkten indirdii tek bir
su ile birbirinden farkl bitkileri yaratmas (Enm, 6/99), gece ile gndzn uzayp
ksalmas (Ynus, 10/6), gecenin dinlenmeye, gndzn ise alp kazanmaya uygun
olarak yaratlm olmas (Neml, 27/86), ayn su ile sulanyor olmalarna ramen
meyvelerin renk, tat ve kalite bakmndan birbirlerinden farkl olmalar (Rad, 13/4),
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
392
insanlarn lisan ve renk bakmndan farkl olmalar (Rm, 30/22) ve gn boluunda
kularn umas (Nahl, 16/79) gibi daha birok olaanst tabiat olay dikkatlerimize
sunulmakta ve bu olaylar zerinde dnerek ibret almamz istenmektedir.
Konumuz olan yet-i kerimede de bu olaanst olaylardan birisi zikredilmekte,
lp toprak olduktan sonra tekrar diriliimiz, her zaman hid olduumuz bir olaya
kyas edilerek kolayca anlayacamz bir slupla anlatlmaktadr. Yce Rabbimiz,
yamurla canlandrd l topraktan, canl bitkilerin karn misal vererek, yce
kudretiyle ldkten sonra bizleri de kabirlerimizden ayn kolaylkla karacan
haber vermektedir.
Dnyadayken, yaptklarmzn ve yapmamz gerekirken yapmadklarmzn
hesabn vermek ve neticede ceza veya mkfat grmek zere kyamet gnnde
tekrar diriltileceimize inanmak, temel inan esaslarmzdan birisidir. Tarihin her
dneminde baz insanlar bu konuyu anlamakta zorluk ekmi, kendi akllarnca
lp toprak olduktan sonra yeniden dirilmeyi imknsz grm ve bu yzden ahireti
inkr etmilerdir. Kuranda bu tr insanlarn inkrc szleriyle birlikte, onlarn
akl ve mantklarna hitab eden cevaplar detayl bir ekilde yer almaktadr. Ysin
suresinin 78 ve 79. yetlerinde, kendi yaratln unutarak rm kemikleri misal
vermek suretiyle yeniden dirilii inkr eden birisine yoktan var edilii hatrlatlarak
cevap verilirken, Rad sresinin 3, 4 ve 5. yetlerinde, yce Allahn varlna ve
kudretinin yceliine dellet eden, hayret verici birok yaratl rnei anlatldktan
sonra inansz insanlarn tm bunlara ramen, yeniden dirili hususundaki inkrc
tutumlarnn aknlk verici olduuna vurgu yaplmtr.
Bizleri hi yokken mkemmel bir ekilde yaratp, birtakm sorumluluklarla
dnyaya gnderen esiz kudret sahibi yce Rabbimiz, baharn gelmesiyle can
vererek topraktan kard saysz bitki gibi ayn ekilde bizleri de ldkten sonra
diriltecek ve dnyadayken sorumlu kld konulardan hesaba ekecektir.
393
YAKINLARIMIZI SEVMEK*

,,

-

_ . -

, .

| . ,

| .

t -|t

.|

| . . . .

_,

.

| t . .

. .,

.

,|

: .

t. . - t ,,

. . -

., _ .

_ ,

| _

|
te bu, Allahn, inanp salih ameller ileyen kullarna mjdeledii eydir.
De ki: Ben buna (yaptm tebli grevine) karlk sizden, akrabalktan
doan sevgiden baka bir cret istemiyorum. Kim gzel bir i yaparsa,
onun iyiliini artrrz. phesiz Allah, ok balayandr, krn karln
verendir. (r, 42/23)
Yaknlar sevmek, aramzda birbirimize kar sevgi ve sayg beslemek imann,
mmin ve Mslman olmamzn gereklerindendir. Yce Allah, mealini okuduu-
muz bu yette Hz. Peygamberden risalet grevinde yaknlara sevgiden baka
bir ey talep etmemesini istemektedir. Allah, bir nceki (r, 42/22) yette, inanp
iyi iler yapanlarn cennetlik olduklarn haber verirken bu yette inanp iyi iler
yapmann karlnn cennetle mjdelenmek olduunu beyan etmektedir. Ayrca
Hz. Peygamberden risalet gibi nemli ve ar bir grevin karlnda yaknlara
sevgiden baka bir ey istenmedii hatrlatlmaktadr. Bu yle bir istektir ki, bunun
faydas ve ecri ncelikle insann kendi nefsine dnmektedir.
Bu itibarla mminlerin inan, ibadet ve sosyal hayatlarnda esas olan, sevgi ve
saygdr. Sevgi ve saygnn olmad yerde ne imanda samimiyet ne de ibadette ba-
ar ve kazan sz konusu olur. Kul, Allaha severek inanmaldr. Zira bize en yakn
olan bizi yaratan ve bize ahdamarmzdan daha yakn olan Allahtr. Nitekim bir
ayette yle buyurulmaktadr:
Andolsun, insan biz yarattk ve nefsinin ona verdii vesveseyi de biz biliriz. nk biz
ona ah damarndan daha yaknz. (Kf, 48/16)
* Dr. Bnyamin OKUMU
394
yleyse yaknlara sevgi beslemenin amac, Allah sevmek olmaldr. Allah seven
kul, Allahn eli olarak seip gnderdii Peygamberine uymal ve onu da sevmelidir
(l-i mrn, 3/31). Mmin, Allah ve Peygamberini kendi nefsinden ve dnyadaki her
eyden aziz bilmelidir. Bu itibarla bu yette, risalet grevinin ecri, bu grevin ve ona
imann gerei olan sevgi olarak zikredilmitir. nsan, sevmedii bir eye gnlden
boyun eip inanmaz.
Hz. Peygamberi sevmek ayn zamanda onun ailesini ve yaknlarn da sevmeyi
gerektirir. Genel anlamda Peygamber Efendimizin yakn olmak, onun peygamberli-
ini kabul edip yolundan giden her kimseyi kapsar. Bu itibarla btn Mslmanlar
karde, akraba ve birbirlerinin yaknlardr. Onlar inanlarnn gerei olarak birbir-
lerini severler. Hadis-i erifte buyrulduu gibi Mminler bir binann yap talar gibi-
dirler; birbirlerine destek olurlar (Buhar, Salt, 88). Demek ki genel anlamda yaknla-
ra sevgi Allah, peygamberi ve mminleri kapsamaktadr. Peygamber Efendimizin
risalet grevine karlk olarak bizden istedii ey sevgidir.
Yaknlara sevgi zel anlamda ise Hz. Peygamberin ehl-i beytine yani hane hal-
kna duyulmas gereken sevgidir. Buna, zellikle, Hz. Peygamberin sevgili kz Hz.
Fatma, damad ve amcasnn olu Hz. Ali ve onlarn yavrular olan sevgili torunlar
Hasan ve Hseyin efendilerimiz dhildir.
Bu zel ve genel anlamla birlikte Allaha itaat eden her mmin, Vaka suresinin
10 ve 11. yetlerinde belirtildii gibi mukarreblerden yani, yaknlardan saylr. Bu
itibarla risalet grevine karlk Peygamberimizin talebi, mminlerin Allah, Pey-
gamberi, Peygamberin ehlini ve Allaha yakn olanlar sevmekten ibarettir. Bu, ayn
zamanda sevginin dinimizdeki nemini, yerini ve gcn gstermektedir.
395
YANLI REHBER SEENLERN
SON PMANLII*

,,

-

_ . -

, .

,
_ . t

. .

. x . ,. .

_ ,

t. .. ,

| t

: t

:. . _,

||

. .

.|

t., . -

_,

- . _ . t .

| t . t.

. .

t . .

t . ,

| .

:t . ,

. ,

. t .,

. .

|t

_ . _ .

. .
nsanlarn hepsi Allahn huzuruna kacak ve gszler byklk
taslayanlara diyecek ki: phesiz bizler size uymutuk, imdi siz az bir ey
olsun Allahn azabndan bizi koruyabilecek misiniz? Onlar da, Eer Allah
bizi doru yola eritirseydi biz de sizi doru yola eritirirdik. imdi szlansak
da, sabretsek de bizim iin birdir. Artk bizim iin hibir kurtulu yoktur
derler. (brahim, 14/21)
Bu ayet kabirlerimizden karlp hesap vermek zere Allahn huzuruna ka-
rlacamz o dehet verici gnn arpc bir sahnesini sunuyor bizlere. Zayarla
byklenenlerin karlkl konumalarnn yer ald tyler rperten bu tablo kar-
snda heyecanlanmamak mmkn deil. Bir tarafta byklenenler kar tarafta da
zayar yer alyor. Durumlar son derece ackl ve bizim amzdan da dndrc
olanlar bu zayf kimselerdir. Peki, bunlarla kimler kastediliyor. Onlarn bu dnya-
daki karlklar ne? Onlar ksaca, kendi hayat tarzlarn nasl ekillendirecekleri-
ne dair bir kirleri bile olamayan aciz ve zavall kimseler olarak nitelendirebiliriz.
Ancak bunlara zayf denmesinin asl sebebi, byklk taslayp ilh buyruklar
umursamayan bu kiileri nder edinip rnek alm olmalardr.
Kutsal kitabmz byklenenlere mstekbir diyor. te bu zayf karakterliler,
ruhlarn, kalplerini hatta akllarn kendini beenmi bu mstekbirlere teslim et-
mek suretiyle adeta kula kul olmay tercih eden kiiler olarak karmza kyorlar.
Bu ayette, srf byklenmeleri sebebiyle Kurann mesajlarna, retilerine ve in-
san iin izdii yola kar alternatif yollar neren bu toplum nderleri ile onlarn
* Mahmut DEMR
396
peine taklan tebaalar arasnda ahiret gn gerekleecek hesaplama ibret verici
bir slup ile idrakimize sunuluyor. Kr krne zendikleri ve taklit ettikleri efen-
dilerine, dnyadayken itiraz etmeyi akl edemeyen bu zavalllar i iten getikten
sonra onlara sitem ediyorlar: Bu gn bizden Allahn azabn savabilecek misiniz? Bu
hususta bize bir yararnz dokunacak m? Ama nale. nderlerinin verecekleri
cevap sadece u itiraftan ibarettir: ayet bizler Allahn, elileri vastasyla gsterdii
yolu seseydik size de gsterirdik. Ancak bunu yapmayp yanl yolu tercih ettik.
Bu yzden zlsek de zlmeyip beklesek de durum deimeyecek. Bu gn bize
kurtulu yok
nk o gn karar gndr ve hkm vermek de sadece Allaha mahsustur
Yce Rabbimizin adeta yaanm bir hdisenin slbuyla bizlere sunduu bu dehet
verici ahiret tablosundan karacamz ok nemli dersler vardr. Barp arma-
nn, zlmenin, sitem etmenin artk bir fayda salamayaca o gn gelip atmadan
hlimizi sk sk sorgulamalyz. Kimleri rnek alyoruz? Doru insanlarla m bir-
likteyiz?... Yani rehberlerimizi iyi semeliyiz. Kr krne taklitlerin, zentilerin
moda olduu gnmzde zellikle ocuklarmzn kimleri rnek aldklarna da ok
dikkat etmeliyiz. Bu durumda arkada ve dost seimlerinde evlatlarmza ciddi an-
lamda klavuzluk etmek durumundayz. Her dostun bir anlamda rehber olduu
gereini gz nne alarak, ocuklarmzn kimlerle dostluk kurduklarn titizlikle
takip etmeliyiz.
Kendinizi ve ailenizi, yakt insanlar ve talar olan ateten koruyun. (Tahrm, 66/6)
buyuran Rabbimiz bu sorumluluumuzu hatrlatmaktadr. Bu sorumluluk bilincin-
den hareketle Kurann ortaya koyduu ilkeleri ve Peygamber ahlakn hie sayarak
yaamay tercih eden toplumun ileri gelenlerinin ailemiz ve ocuklarmz zerinde
iz brakmalarna msaade etmemeliyiz. Bunun yerine onlara gzel huylarn tmn
zerinde toplayan sevgili Peygamberimizin rnek ahlakn retmeli ve onu bir ya-
am modeli olarak sunmalyz.
397
YALAN YERE AHTLK VE
BO EYLERLE MEGULYET*

,,

-

_ . -

, .

,
t.

||t

. , .,

; _,

.

|
Onlar, yalana ahitlik etmeyen, faydasz bo bir eyle karlatklar zaman,
vakar ve hogr ile geip gidenlerdir. (Furkn, 25/72)
slamda ahitlie byk nem verilmitir. Gerektiinde ahitlii yerine getirmek
din bir grev ve farz, ahitlik yapmamak veya yalanc ahitlik yapmak ise byk
gnahtr. Adaletin gereklemesi ve hakkn ortaya kmas byk lde ahitlerin
bu grevi yerine getirmelerine baldr.
Bir kimsenin hakknda bilgi sahibi olmad, grmedii ve duymad bir ko-
nuda bildiini, grdn ve duyduunu sylemesi yalanc ahitliktir. Byle bir
ahitlik, insanlarn zarar grmesine ve pek ok hakkn zayi olmasna sebebiyet vere-
ceinden dinimizce haram klnm ve byk gnahlardan saylmtr. Nitekim Hz.
Peygamber (s.a.s) yanndakilere; Byk gnahlarn da en by olan gnahlarn ne
olduunu size syleyeyim mi? diye sormu; Buyurun y Reslullah demeleri ze-
rine bunlar, Allaha ortak komak, ana babaya si olmak ve yalanc ahitlik yapmak
eklinde sralam; zellikle sonuncusunu birka defa tekrar ederek bu hususta ya-
nndakileri uyarmtr (Buhr, ehdt, 10; Mslim, mn, 143).
Yalanc ahitliin keffareti yoktur. Tvbe etmekle de bunun manevi sorumlu-
luundan kurtulmak mmkn deildir. nk bu, bir kul hakkdr. Kul hakk
ihllinde bulunan kii de, ncelikle madurun zararn tel eder, kendisinden
helllik dileyip gnln alr ve bir daha yapmamak zere tvbe edip Allahtan af
diledikten sonra gnahnn affn mit edebilir. Yce Rabbimiz; kendimizin, ana
babamzn ve en yaknlarmzn aleyhine bile olsa bize ihtiya duyulduunda ahit-
liimizi Allah iin dosdoru ve adaletle yapmamz (Nis, 4/135), bir topluma olan
* Mustafa GNEY
398
kinimizin bizi adaletsizlie sevk etmemesini (Mide, 5/8), bildiklerimizi gizlememe-
mizi (Bakara, 2/140, 283) ve arldmzda ahitlikten kanmamamz (Bakara, 2/282)
istemektedir. Byle bir durum ortaya karsa ahitlik grevimizi, dnyevi endieleri-
nizi bir kenara brakp; sadece ve sadece Cenab- Hakkn honutluunu kazanmak
niyetiyle ve adaletle yerine getirelim.
Ayetin son blmnde geen ve kanmamz istenen lav kavram genelde bo,
faydasz, anlamsz, hkmsz, hatal, kt, irkin ve dnlmeden rastgele syle-
nen amasz sz ve konumalar ierdii gibi ahlak boyutu ne kan olumsuz il-
leri de ierir. Bu sz ve illerin bir ksm kfr ve irk gibi haram, bir ksm mekruh,
bir ksm da faydasz mubah hkmnde olabilir.
Biz insanlarn hayat ok deerlidir. Nefeslerimiz sayldr. Bize ebediyeti ka-
zandracak bu dnya snavnn sresi de ecellerimizle snrldr. yleyse bu sreyi
anlamsz ve bo meguliyetlerle heba etmememiz gerekir. Peygamberimiz (s.a.s),
salk ve bo vaktin iki byk nimet olduunu, insanlarn ounun bu iki nimeti
deerlendirme konusunda aldandn (Buhr, Rikak, 1) bildirerek bizleri bu konu-
da uyarmaktadr.
Bir baka hadislerinde de Kendisini ilgilendirmeyen eyleri terk etmesi, kiinin
Mslmanlnn gzelliindendir. (Tirmiz, Zhd, 11; bn Mce, Fiten, 12) buyurarak
lavdan kanmamz gerektiine dikkatimizi ekmektedir.
Byle bir duruma dmememiz ve bizi hi ilgilendirmeyen konularla nasl ku-
atldmz grebilmemiz iin bir gnlk hayatmz gzden geirerek gn iinde
nelerle ilgilendiimizi, merakmz nerelere ynelttiimizi ve saatlerimizi neler u-
runda harcadmz aratrmamz lazmdr.
Bu ayette bizlerin lavdan kanmamz istendii gibi; irkin szlerin sarf edildi-
i, konumalarn yapld veya davranlarn sergilendii ortamlara rastladmzda
onurluca oradan geip gitmemiz de istenmektedir.
Btn bu sylediklerimizden neme lazmclk gibi bir anlam da karmayalm.
Faydal szleri konumamzn, emr bil-marf ve nehy anil-mnker grevini yerine
getirmemizin, ilim renip retmemizin ve Allah zikretmemizin birer ibadet ve
grev olduunu unutmayalm. Ayn ekilde kt szlerden, iftira ve gybetten, dini-
mize ve dnyamza faydas olmayan bo lakrtlardan uzak duralm.
399
YALAN YERE YEMNDEN SAKINALIM*

,,

-

_ . -

, .

| _

| .

. | -,

, , . .

; ,

:. . , . t .

, ,

| .

. ,

.

. t.

| . _,

.

| _

. ,

. - , ,.t . ,

. -

| . ., .t

: t .

t . , ,

.,

. . t,

. . , ,

. .

| ., , .

t , .

. _ . , .

;

; , ,

| .

, , . . _ . x. _

| _,

, .

. . , ,

_,

. . _ .

. .

.|t - t ,, , .

.| t - .

Allahn kendilerine gazap ettii bir topluluu dost edinenleri grmez

misin? Onlar ne sizdendirler, ne de onlardan. Onlar bile bile yalan
yere yemin ederler. Allah onlara etin bir azap hazrlamtr. Gerekten
onlarn yaptklar ey ne ktdr! Onlar yeminlerini kalkan yapp
(insanlar) Allahn dininden alkoydular. Bunun iin onlara alaltc bir
azap vardr. Onlarn mallar da, evlatlar da Allaha kar kendilerine
bir yarar salamayacaktr. Onlar, cehennemliklerdir. Onlar orada ebed
kalacaklardr. (Mcadele, 58/14-17)
Yalan yere yemin etmek; geree aykr olan bir eyin doru olduunu syleye-
rek yemin etmektir. Yalan yere yemin eden kii, Allah yeminine ahit gstererek
insanlar kandrd, Allahn adn istismar ettii iin Ona iftirada bulunmaktadr.
Bu nedenle yalan yere yemin etmek byk gnahlardan saylmtr.
Okuduumuz yetlerde Mslman gibi grnen fakat slam dmanl yapan
mnafklar yahut Medine ve evresinde yaayan Yahudiler veya Abdullah b. Nebtel
isimli bir mnafn, Reslullahn huzurunda Onun aleyhine szler sylemediine
dair yalan yere yemin etmesi ve bulup getirdii tanklarn da bile bile yalan yere
yemin etmeleri anlatlmaktadr (Kuran Yolu, V/277-279). Ayetin sebeb-i nzulndeki
zel durumlarla birlikte genel heden, bile bile yalan yere yemin etmenin, yeminleri
* Dr. Hamdi TEKEL
400
kalkan olarak kullanmann, yeminlerin arkasna snp insanlar aldatmann mna-
fklarn zelliklerinden olduu ilenmektedir.
Mminler olarak hepimiz, mnafklarn ve yalan yere yemin edenlerin durumu-
na dmememiz iin bu konuda ok dikkatli olmalyz. Nitekim bu konuda yce
Allah; Yeminlerinizi aranzda hile ve fesat sebebi yapmayn. Sonra salamca bastktan
sonra ayak(larnz) kayar da Allah yolundan sapmanz sebebiyle kt azab tadarsnz.
(Ahirette de) sizin iin byk bir azap vardr. Allaha verdiiniz sz az bir karla de-
imeyin. Eer bilirseniz, phesiz Allah katnda olan sizin iin daha hayrldr. (Nahl,
16/94-95) buyurmaktadr.
Dinimizce yalan sylenmesine sadece u yerde izin verilmitir. Bunlar;
1) Zulm veya hakszla urayan birinin can, mal veya namusunun zarardan
kurtarlmas,
2) Dargn olan kar-kocann veya iki kiinin bartrlmas,
3) Harpte dman yenmek iin yalan sylenebileceidir.
Bunlardan baka da hibir konuda yalan sylemeye, yalan yere yemin etmeye
izin verilmemitir. nan esaslarmza gre gnah ve hata kaps peygamberlerden
gayri tm insanlara aktr. Ancak bu ak kapy bahane ederek bile bile yalan sy-
lememeli, yalan yere yemin etmemeli, gnah ve hata ilememeliyiz. ayet bilmeden
byle bir duruma dm isek, hatamz anladmz zaman hi beklemeden g-
nahlarmz balamas iin Allaha tvbe etmeli, zerimizde kul hakk var ise hak
sahipleriyle dnyada iken helallemeliyiz.
Dnya hayat bizim iin bir imtihandr. Bu imtihan kazanmak iin dnyada
Allahn bize emrettii salih amelleri ilemeli ve bu imtihan kazanmaya almalyz.
Zira dnya hayat ve nimetleri geicidir. Kalc olan ise ahiret hayatdr. yleyse fani
dnya hayat uruna baki olan ahiret hayatmz tehlikeye atmayalm.
Yce Allah, yalandan ve yalan yere yemin etmekten saknmay cmlemize nasip
etsin.
401
YALNIZCA ALLAHA KUL OLMA BLNC*

,,

-

_ . -

, .

_, .. ..

.. ..

(Allahm!) Yalnz sana ibadet ederiz ve yalnz senden yardm dileriz. (Fatiha,
1/5)
Namazda her rektta okuduumuz Fatiha suresinin bu beinci yetinde ibadetin
yalnz Allaha yaplaca ve yardmn ancak Ondan dilenilecei, bylece biz mmin-
lerin ancak Allaha kulluk edecekleri vurgulanmaktadr. Allaha kar olan kulluk
grevimiz Onun emirlerine itaat ve yasaklarndan kanmakla olur. Kulluun ba-
langc ktlklerden ve yasaklardan uzak durmaktr. Bizi gnahlardan alkoyacak,
Allah ile olan balarmz glendirecek ve bize iyilikleri yapmamz konusunda g
kazandracak olan eyler ise, ibadetlerimizdir. badet olmadan kulluk olmaz. Rabbi-
mize kretmenin yolu ibadetten geer. Bu itibarla bir mminin Allaha kar kulluk
grevini yerine getirmesinde iki husus ne kar: Bunlardan birincisi Allahn yasak
kld eyleri ve ktlk ilemekten uzak durmak. kincisi Allaha kar ibadet g-
revlerimizi yerine getirmek. Yani Allah ile bamz glendiren namaz, oru, zekt
ve hac gibi belli bir ekle, vakit ve mekna ait bal ibadetlerimizi ancak Allah iin
yapmaktr.
Dinimizde bizi Allaha yaklatran ibadetlerimiz yannda her gzel i de ibadet
olarak kabul edilir. Bu itibarla iyi bir kul olabilmek iin btn varlklarla olan iliki-
lerimizde gzel ahlakla muamele etmeliyiz. nsanln ktlne olan her eyden
uzak durup, ktln yok edilmesi iin mcadele etmeliyiz. ldrmek, aldatmak,
hile yapmak, hakszlk yapmak, gasbetmek, bakalarnn iffet ve haysiyetine zarar
verecek sz ve davranlarda bulunmak, bakasnn mahremine gz dikmek, kt
gzle bakmak, zina ve iftirada bulunmak, yol kesmek gibi toplumun huzurunu
baltalayan her ilden bir mmin olarak uzak durmamamz kulluumuzun bir ge-
reidir. Dier taraftan yeryzndeki doal dengeyi bozan her trl i ve davrann
* Dr. Fatih YCEL
402
da ktlk olduunu bilmemiz gerekir. Bu itibarla doay kirletmek, tahrip etmek,
yangnlar karmak, bilinsizce ormanlara ve su kaynaklarna zarar vermek gibi can-
l cansz her trl varln dengesini bozan illerden uzak durmalyz.
Bir mmin olarak vicdanmz daraltan her trl davranmz sorgulayarak ne-
s muhasebesi yapmalyz. Zira Allaha kul olmann zn iyi ve gzel olan ilere
itenlikle ynelmek oluturur. yiliin zn de samimiyet oluturur. Yaptmz
gzel bir ilin Rabbimiz katnda iyilik olarak yazlmasnn ilk koulu niyetimizin
halis ve iten olmasdr. Yce Yaratcmzn honutluunu dnerek yapacamz
her trl gzel il, ayn zamanda kulluumuzun temelini oluturan bir iyiliktir.
Bir mmin olarak Emrolunduun gibi dosdoru ol. (Hd, 11/112) ayeti gerei her eyi-
mizde drstl esas almamz gerekir.
Demek ki Allaha kul olmak kulluun gereklerini yerine getirmekle olur. Allaha
kulluk, eytana ve eytan ilere, nefsimizin kt arzularna, menfaate, servet ve
hrete kul olmaktan kurtulmakla ve bylece her trl ktlkten uzak durmakla
balar. Dier insanlara, canllara ve doaya zarar vermekten uzak durmakla devam
eder. badetleri sadece Allah iin yapmakla zirveleir. Rabbimizin Sana lm gelince-
ye kadar Rabbine kulluk et. (Hicr, 15/99) emri gerei mmin lnceye kadar Allahtan
bakasna kulluk etmemek iin erdem mcadelesini devam ettirir. Bir mmin iin
dnya ve ahiret saadeti de ancak bu yolla kazanlr.
403
YEMNLERMZ TUTALIM*

,,

-

_ . -

, .

,
t .

. t

t . ,

; ,.

. . t .

, ,

- , _ :

| ,

:.t . ,

||t

. ,

- ,

-, ,

| _ .

-.

, ,. . :

:, | .

. .

L. t . L .

_ . _, :t . .

. .
,

. _

, .,

,|

:.t . ,

. -

,.

| -

:.t . ,

,|

|. t ,

.

: .. ,

| .

| .t,

Allah, bo bulunarak ettiiniz yeminlerle sizi sorumlu tutmaz. Ama bile

bile yaptnz yeminlerle sizi sorumlu tutar. Bu durumda yeminin keffareti,
ailenize yedirdiinizin orta hllisinden on yoksulu doyurmak yahut onlar
giydirmek ya da bir kle azat etmektir. Kim (bu imkn) bulamazsa onun
keffareti gn oru tutmaktr. te yemin ettiiniz vakit yeminlerinizin
keffareti budur. Yeminlerinizi tutun. Allah, size yetlerini ite byle aklyor
ki kredesiniz. (Maide, 5/89)
Sz sylemeden nce iyice dnmeliyiz. nk sz azmzdan ktktan sonra
bizi balar. Atalarmz der ki: Boaz dokuz boumdur, dokuz dn bir konu,
Sz azdan kana kadar senin esirindir. Azdan ktktan sonra sen szn esiri
olursun.
Szlerimiz bir senet gibi olmaldr. Yapamayacamz konuda sz vermemeli,
eer sz vermisek o sz mutlaka yerine getirmeliyiz. Aksi takdirde, Yaratcmz
ve insanlar nezdinde itibarmz kalmaz. Bazen yemin ederek szlerimizi kuvvet-
lendirmeye altmz zamanlar olur. Aslnda Mslman, yemin etmeye ihtiya
duyulmayacak derecede szne gvenilen ve evresi tarafndan byle bilinen insan
olmaldr. Atalarmz; Doru szde yemine ne hacet! demilerdir. Yemin etmek,
verdii sze Allah ahit tutmak demektir. Bu sebeple, yalan yere yemin etmek ve
yaplan yemine uymamak byk bir gnahtr.
* Sabri AKPOLAT
404
Mecbur kalmadka yemin etmeyelim. Yemin ederek bir konuda sz verdiimiz
zaman, mutlaka yeminimize bal kalalm. Mevlamz bu hususta yle buyuruyor:
Allah adna yaptnz ahidleri yerine getirin. Allah kel tutarak kuvvetlendirdikten
sonra yeminlerinizi bozmayn. phesiz ki Allah, yaptklarnz bilir. (Nahl, 16/91)
Dinimizce yasaklanan bir eyi yapmaya ya da yaplmas emredilen bir eyi yap-
mamaya yemin ettiimiz takdirde ise bu yeminimizi yerine getiremeyiz. Mesela; iki
imeye veya bir Mslman kardeimizle konumamaya yemin etmisek, yeminimizi
bozmamz ve keffret dememiz gerekir. Peygamberimiz bu hususta yle buyurur:
Bir kimse bir i iin yemin eder, sonra da ondan hayrlsn grrse yeminini bozsun ve
kefret versin. (Mslim, Eymn, 15-16)
nsan olarak zaman zaman yanlr, doru olduunu zannederek yanllkla ye-
min ederiz. Ayrca, dil alkanl sebebiyle, yemin etme kastmz olmadan Valla-
hi, Billahi gibi yemin kelimelerini kullandmz olur. Bu tr yeminlerden dolay
keffret gerekmez. Ancak, dil alkanlndan kaynaklansa bile sk sk yemin etme
alkanlmz terk etmeye gayret etmeliyiz. Yalan yere yemin etmek byk gnah-
tr ve sahibine ok ar bir vebal ykler. Yalan yere yemin eden kimse derhal tvbe
ve istifarda bulunmal, bir daha byle bir hataya dmemeye karar vermeli, yemin
sebebiyle zayi olan haklar da deyip sahiplerinden helllik istemelidir.
Yemin, Allah Telnn isim veya sfatlarndan birine ant imekle yaplr. Vallahi,
Billahi, Tallahi, Allah ahit, Allah hakk iin and olsun, Allah adna yemin ederim
gibi ifadeler byledir. Allah Telnn isim ve sfatlar zikredilmeden sylenen bir
szn yemin saylp saylmamasnda toplumun rf l alnr. Toplumumuzda ba-
zen bireyler szlerini teyit etmek Kbe hakk iin, yle yaparsam Mslman
olmayaym gibi toplumun kutsal deerleri zerine yemin etmektedir. Bu szler,
rfen yemin telakki edildii takdirde, dier yeminlerin tbi olduu hkme tbidir.
Dolaysyla bu ifadeler Mslmanlar balar.
Yeminini bozan kimse keffret olarak; ya on fakiri sabahl akaml doyuracak ya
da on fakiri orta seviyede giydirecektir. On fakire birer tre miktar veya bir fakire
on ayr gnde her gn birer tre miktar para vermekle de bu grev yerine getiril-
mi olur. Eer bunlara gcmz yetmezse gn oru tutmamz gerekir. Hane ve
Hanbellere gre bu gn orucun arka arkaya tutulmas arttr.
405
YERNDE DURDUUNU
SANDIIMIZ DALAR GEREKTE YERNDE
DURMAKTA MIDIR?*

,,

-

_ . -

, .

_ .

: _

..

. _ . .

t -

.|

.. _ .

. .t - t ,. . -.

t .

| .

.. t .

. -
Dalar grrsn, onlar hareketsiz sanrsn. Hlbuki onlar bulutlarn
geii gibi hareket ederler. Bunu, her eyi salam ve yerli yerince yapan
Allah yapmtr. phesiz O, yaptklarnzdan hakkyla haberdardr. (Neml,
27/88)
Kuran- Kerimdeki yetlerin bazs iman esaslar, bazlar bata namaz, zekt,
oru gibi ibadetler hakkndadr. Bazlar ise, kyametin kopmas ve o anda meydana
gelecek olaylar ve ahiret hayat ile ilgilidir. Bazlar dinin emir ve yasaklarn bil-
dirmekte, dierleri ise ilah dinlerin temelini oluturan ahlaki prensipleri ihtiva et-
mektedir. O yetlerden bir ksm, gemi milletlerin veya peygamberlerin balarna
gelenler ve bu olaylardan alnmas gereken dersler hakkndadr. Yine baz ayetlerde
ise, kinat ve kinatn dzeni ve ileyii hakkndadr.
Btn bunlardan bahsetmekle beraber hi phesiz ki Kuran ne bir tarih, ne bir
ekonomi ve ne de bir fen kitabdr. Kuran; Allah Teala tarafndan tm insanln
kurtuluu, hidayete ermesi, dnya ve ahiret saadetini salamak iin gnderilmi,
dinin genel prensiplerini ierisinde barndran, salamln koruyarak kyamete ka-
dar varln devam ettirecek olan ilah bir kitaptr.
Durum byle olmakla beraber Allah Teala kendi diledii kadar Kuran- Kerimde
dier konularn yannda kinat, kinatn dzeni ve ileyii hakknda da ayetler gn-
* Dr. Mustafa KAHRAMAN
406
dermitir. Yce Allah, kinatla ilgili olarak Kuranda gece ve gndzn yaratlmas
ve birbiri ardndan gelmesi, bunun hikmeti, ayn ve gnein hareketleri, yldzlar,
yeryz ve gkyz, nehirler, denizler ve dalardan haberler vermektedir. te bu
ayetlerden bir tanesi olan yukarda metni ve tercmesi verilen ve Karnca suresi an-
lamna gelen Neml suresi 88. ayette Allah Teala dalardan ve dalarn yrmesinden
bahsetmektedir:
Sen dalar grrsn de onlar yerinde duruyor zannedersin. Hlbuki onlar bulutlarn
yrmesi gibi yrmektedirler. Bu, her eyi sapasalam yapan Allahn sanatdr.
Ayette, dalarn bulutlar gibi yrdkleri haber verilmektedir. Bu ayet bizlere
dnyann dndn gstermektedir. nk dalarn yrmesi, hareket etme-
si demek, onun zerinde bulunduu dnyann da yrmesi, hareket etmesi yani
dnmesi anlamna gelmektedir. Ayrca dalarn yerinde durduunu zanneder-
sin denilmekle aslnda dalarn yerinde durmadna iaret edilmektedir. Kuran-
Kerimin bir ksm ayetleri indii dnem itibaryla bilinmeyen baz ilm gerekleri
haber vermektedir. Bu ayette ifade edilen dalarn yrmesi de iman unsuru devre-
ye girmedike insanlarn kolayca inanabilecekleri hususlardan biri deildir. nk
insanlar, dalara baktklar zaman yette ifade edildii gibi dalarn sabit bir ekilde
yerlerinde durduklarn grmektedir.
Ayn ekilde insanlar bulutlara baktklar zaman onlarn gkyznde bir yerden
dier yerlere gittiklerini yani ayetin ifadesiyle yrdklerini grmektedirler. te
ayetin indii dnemdeki insanlar ve dnyann dnmesi ilm gerei ortaya kma-
dan nce yaam olan kiiler bir bulutlara bir de dalara baktklar zaman dalarn
bulutlar gibi yrdklerine inanmalar normalde mmkn gzkmemektedir. Ama
mminler, imanlar gerei eksiz phesiz bu ayette belirtilenlere ve Kurann t-
mne inanmaktadrlar.
Buradaki bir dier nokta ise bizlerin ilme nem vermemiz gerektiidir. nk
dnyann kendi ekseni etrafnda dndnn ortaya konulmas bilimsel alma-
larn sonucu olarak ortaya kmtr. Kuran, her ne kadar bir fen kitab olmasa da
bilimin ancak bugn varabildii baz sonular 14 asr nceden haber vermitir.
Burada bizlere den grev, slamn emrettii ekilde alarak ilimde v.b. alanlarda
en nde gitmek olmaldr. lk emri Oku (Alak, 96/1) olan bir kitaba ve ilme, oku-
maya ve renmeye nem veren bir peygambere sahip olan biz Mslmanlarn, bu
ilkeler dorultusunda hareket ederek ve ok alarak yeniden ilimde nc olmamz
gerekmektedir.
407
YERYZNDE VAKAR VE TEVAZU
LE YRYELM!*

,,

-

_ . -

, .

,
t.

.

|t

| .t -

| , , .

.t -

t. .

; _

| .

. ., _,

.

_ . -

| t . .
Rahmnn kullar, yeryznde vakar ve tevazu ile yryen kimselerdir.
Cahiller onlara laf attklar zaman, selm! der (geer)ler. (Furkn, 25/63)
Yce Rabbimiz bu ayette ve sonraki ayetlerde saylan stn zellikleri tayacak
olan ve Rahmna kul olma bilincine erien kullarn; rahmet ve sevgisini hak edece-
imiz iin, kendi ismine ekleyerek O Rahmann kullar ismiyle ereendirmekte-
dir. O Rahmann has kullar olarak en nemli zelliimiz; Ona iman etme ve kulu
olma bahtiyarlnn bize kazandrd i huzuruyla vakr/arbal ve mtevaz/
alak gnll olmamzdr.
Kiinin nefsini Hakkn huzurunda kulluk mevkiine koymas, insanlara kar ki-
birli ve gururlu olmamas imandandr; Yine kiinin kendini byk grmesi, byk-
lenmesi, bakalarn kk grmesi ise kfr ve cehaletten dir. Kuranda baka bir
ayette; Allah katnda en deerliniz takva (Allaha kar sorumluluk bilinci) bakmndan
en stn olannzdr. (Hucurt, 49/13) buyrulmak suretiyle insanlarn kendilerini s-
tn grmelerinin yanllna dikkat ekilmitir. Bir baka sure ve ayette rabbimiz
bu duruma yle iaret etmektedir: Yeryznde bbrlenerek yrme. nk sen yeri
asla yaramazsn, boyca da dalara asla eriemezsin. (sr, 17/37)
Hz. Peygamber (s.a.s) de hem kendisi insanlara kar mtevaz davranm,
hem de mminleri mtevaz olmaya armtr. Konuyla ilgili bir hadiste yle
buyrulmaktadr: Kim Allah iin alak gnll davranrsa, kukusuz Allah da onun
derecesini ykseltir. (Mslim, Birr, 69)
* Mustafa GNEY
408
Allahmzn bykln ve kendimizin nasl ve niin yaratldmz, yaratl
safhalarmz bilip dnen bizler el bette ki byklk taslayamayz. nk her an
Cenb- Hakka muhtacz. Mlkn tamam ve nimetin her tr Onundur. nsa-
n ya ratmadan nce yerkreyi bizim yaaymza elverili duruma getirip lzum lu
btn kaynaklar hazrlayan, Allahtr. O halde byklk ancak O yce Kudrete
yakr ve Ona mahsustur. Reslullah (s.a.s), kibrin ne kadar kt bir huy olduu-
nu vurgulamak zere, kalbinde zerre kadar kibir bulunann cennete giremeyeceini
bildirmitir (Mslim, mn, 147-149).
Gerekten deerli, akll, bilgili ve erdemli insanlar daima alak gnll, ar
bal olurlar. Bunun en gzel rnei de Peygamberimiz (s.a.s)dir. Kibirden nefret
eden Reslullah (s.a.s), btn mslmanlar karsnda mtevaz olmay deimez
bir davran kural olarak zenle korumutur. Bu sebeple tevazu/kiinin nefsini
Hakkn huzurunda kulluk mevkiine koymas, insanlara kar kibirli ve gururlu ol-
mamas bir peygamber sfat olarak deerlendirilir.
Biz mminler de yeryznde zorba, marur, kibirli, saygsz, kaba ve hain deil;
sknet ierisinde, terbiyeli, arbal, nazik ve yumuak bir ekilde yrmeliyiz. s-
lam ahlaknn, medeniyetinin, dncesinin ve idealinin canl birer temsilcisi ve ay-
nas olan biz mminler; inanlar, davranlar ve sosyal konumlar ne olursa olsun
hemcinslerimiz olan dier insanlar da bizim gibi Allahn en erei varlklar olarak
grrz. Kendimiz slam nimetiyle veya Allaha kullukla ereendiimizden dolay
bizim gibi dnmeyen, inanmayan ve davranmayanlar dlamayz, kibirli, gururlu
ve zorbalkla davranmayz ve insani ilikilerimizi merhametle srdrmeye abalarz.
Buna ramen ve belki biz mminlerin bildii slamn zellikleri ve gzellikleri ken-
dilerine ulatrlmam, bu konuda cahil olan ve bize szl satamalarda bulunan
baz kiilere cevabmz da selm/esenlik dileiyle karlk vermek olacaktr.
Mminler olarak hem vakr/arbal ve hem de mtevaz/alak gnll olma-
lyz. Ancak kiiyi zillet ve meskenete drecek derecedeki bir tevazu/alak gnl-
llk de dinimizin zne aykrdr. Buna da msaade etmememiz ve gerektiinde
vakarmza uygun bir ekilde karlk vermemiz gerekir. Nitekim milletimizin tarihi
bunun parlak rnekleriyle doludur.
409
YETM MALINI EN GZEL
EKLDE KORUMAK GEREKR*

,,

-

_ . -

, .

. .

. , .

. , .

|t

. .

| ., _

. - _ . -

_ . _ .

|t

,, . ,

t . ,

..

;
Rtne eriinceye kadar, yetimin malna ancak en gzel ekilde yaklan,
verdiiniz sz de yerine getirin. nk sz (veren sznden) sorumludur.
(sr, 17/34)
ocuklarn yetitirilmesi, topluma kazandrlmas anne babalar tarafndan ok
nemsenen bir durumdur. Ancak anne baba efkatinden mahrum olarak yetien
yetim ocuklarn da yetitirilmesi, bakmnn stlenmesi ve malnn himaye edil-
mesi gerekir. Bu bakmdan bu ocuklar himayesi altnda bulunduranlar ocuklarn
eitimini verdikleri gibi mallarnn korunmasn da stlenmek durumunda kalrlar.
nk ayetlerde bu hususun zerinde nemle durulmakta, yetimlerin mallarn
korumay stlenenlerin sorumluluklarn yerine getirmelerinin nemine vurgu ya-
plmaktadr.
Konumuzu tekil eden ayette yetimin maln yemenin haram olduu bildiril-
mekte, o mallar zayi etmeden yetimin lehine yerli yerince, artrma maksadyla ta-
sarrufta bulunmann ise meru olduu bildirilmektedir. Yetimler olgunluk ana
ulanca artk velilerin onlar zerendeki himaye haklar sona erer. Bu bakmdan
yetim ocuklarn bydkleri zaman mallarnn verileceini dnerek acele edip,
onlarn mallarn harcamak Allahn emrine aykr davranmak demektir. Bu hususta
ayet-i kerimede yle buyrulmaktadr:
Evlilik ana gelinceye kadar yetimleri gzetip deneyin eer onlarda aklca bir
olgunlama grrseniz hemen mallarn kendilerine verin. Byyecekler diye onlarn
mallarn israf ederek abucak yemeyin. Kim zenginse kansn, fakir olan da rfe gre
yesin. (Nis, 4/6)
* Dr. Ercan ESER
410
slamdan nce insanlar, yetimlerin mallarn yerler, onlarn mallarndan yarar-
lanmak iin yetimle evlenme, ya da onu olu veya kz ile evlendirme yollarna
bavururlard. Yetimlerin malna yaklamayn ayeti nazil olunca ashab- kiram bu
durumdan ok endie duymaya balarlar. Yetimlerin mallarn hatta yiyeceklerini
bile kendi yiyeceklerinden ayrrlar. Bu davran ise yetimlerin himaye edilmele-
rinde birtakm sorunlara yol aar. Ashaptan bir kii Hz. Peygamberimize yetimleri
oturtacak ayr bir eve, yiyecek ve iecek verecek ayr bir imkna sahip olmadklarn
syler. te bu yanl anlamay bertaraf edip meseleyi akla kavuturmak zere
Mslmanlar rahatlatan dier ayet nazil olur:
Eer onlar da katarsanz biliniz ki onlar kardelerinizdir. Allah, fesat yapan da slah
edeni de bilir. (Bakara, 2/250)
Bu yete gre nemli olan, yetimi gzel yetitirmek, onun maln da kendi ya-
rarna slah edip gelitirmektir. Aleyhlerine olmamak artyla yetimlerle beraber
oturmakta, onlarn mallarn kendi malna katp beraber altrmakta bir saknca
yoktur. Ancak elde edilen gelirden masraf ktktan sonra paylarna deni onlara
vermek veya onlarn hesabna kay detmek gerekir.
Cenab- Hak, yetim mallarn haksz yere yiyenlerin phesiz karnlarn ate ile
doldurduklarn ve alevli atee atlacaklarn ayette bildirmitir (Nis, 4/10). Peygam-
berimiz de yedi helak eden gnahlar ierisinde yetim mal yemeyi saym ve bundan
sakndrmtr (Buhr, Vesaya, 23, Tb, 38; Mslim, mn, 145). Dier bir hadiste de
Peygamberimiz (s.a.s), sr gecesinde, azlarna ateten talar konulan ve bylece
azap edilen bir kavmi grdn, Cebraile bunlarn kimler olduunu sorunca dn-
yada yetimlerin mallarn haksz yere yiyenler olduunu haber vermitir (bn Hibbn,
Sahh, XXIII, 57, hadis no, 5657).
O halde bakmn stlendiimiz yetimlerin mallarn artrmak, zayi etmemek
hususunda ok dikkatli olmalyz. Onlar bizim himayemizde iken kendi ocuu-
muzdan da daha fazla ilgi gstermeliyiz. En iyi ekilde onlarn mallarna yaklama-
lyz. O yetim ocuklarn ergenlik ana ulancaya kadar adeta bize teslim edilen
bir emanetin zarar greceini dnerek zerine esip, titiz davranmal ve mallarn
korumalyz.
411
YETMLERE KARI GREVLERMZ*

,,

-

_ . -

, .

:| .

, ,

| .

t.

L|t

, ,,

. -

. ...

; , ,

| .

_ .t. ,

| .

: t, -
Yetimlere mallarn verin. Temizi pis olanla (helli haramla) deimeyin.
Onlarn mallarn kendi mallarnza katp yemeyin. nk bu, byk bir
gnahtr. (Nis, 4/2)
slam ncesi dnemde bakmszlk, boama kolayl ve vefat gibi sebeplerle
toplumda dul ve yetim kalan insanlarn says olduka fazla idi. Anne ve baba-
larnn lmesi durumunda yetimlerin korunup gzetilmesi ii kabile reislerine
dyordu. Chiliye dneminde kabileler arasnda sk sk savalar meydana ge-
lirdi. Bu savalarda pek ok kii hayatn yitirdii iin, vesayet altna giren ksz
kzlarn says olduka fazlayd. yle ki, bazen bir velinin velayeti altnda on-on
be kadar ksz kz bulunabiliyordu. Yetimler, haklarn savunmaktan aciz ol-
duklar iin, ou kere byk vrisler onlarn haklarna riayet etmez ve onlara
bir ey vermezlerdi.
Dinimiz yetimlerin korunup gzetilmesine byk nem vermitir. Onlarn ko-
runup gzetilmesinden ise birinci derecede velilerini sorumlu tutmutur. yle ki,
babasn kaybeden her ocuun gerek ahs gerekse mallar iin bir koruyucuya,
eitici ve temsilciye ihtiyac vardr. te bu koruyucu ve temsilciye veli ad verilir.
Velinin grevi yetimi koruyup gzetmek, onun ahs ve mal menfaatini kollamaktr.
Kendisi de yetim olarak byyen sevgili Peygamberimiz, iinde yetitii toplumda
yetimlere yaplan kt muamelelere tanklk etmi biri olarak onlarn haklarnn ko-
runmas hususunda son derece titiz davranrd. Belki de toplum kesimleri ierisinde
zerlerine en ok eildii kesim dul ve yetimlerdi. Sehl b. Sa`dn rivayet edildiine
gre Peygamberimiz bir hadis-i erierinde Ben ve yetimi himaye eden kimse cennette
* Dr. Mehmet CANBULAT
412
ylece beraber bulunacaz buyurmu ve iaret parmayla orta parman aralarn
biraz aralayarak gstermitir (Buhr, Talk, 25).
Dier bir hadis-i erierinde ise, Mslmanlarn evleri arasnda en iyisi iinde ken-
disine iyi davranlan yetim bulunan evdir. En kts de, iinde, yetim bulunup da kendi-
sine kt davranlan evdir. (bn Mce, Edeb, 6) buyurarak yetimlerin scak bir yuvada
korunup gzetilmesini tevik etmitir. Grld zere burada nemli olan sadece
onlar barndrmak yani iae ve ibatelerinin salanmas deil; barnma ile beraber
onlara iyi davranlmasdr. Bunun iindir ki, barnd evde yetime iyi davranlmaz,
madd ve manev bakmdan eziyete maruz braklrsa, bu tr bir barnma, slamn
istedii gerek bir barndrma deildir.
Ayet-i kerimede yetimlerin hukukunu gzetmeyen kimseler uyarlmtr. yle
ki, yetimlerin maln yemeye, gasbetmeye, onu kendine ait kt malla deitirmeye
kalkan velinin grev ve yetkisini ktye kullanm olaca, dolaysyla emanete
hyanet etmi saylaca ifade edilmitir. Hadis-i erierde ifade edilen yedi byk
gnah arasnda yetim mal yemek de gemektedir. Efendimiz (s.a.s), Yedi helk edi-
ciden kann! buyurmu, Orada bulunan sahblerin, Ey Allahn Resl! Bunlar
nelerdir? diye sormalar zerine Allaha ortak komak, sihir (by) yapmak, Allahn
haram kld bir nefsi haksz yere ldrmek, faiz yemek, yetim mal yemek, sava mey-
danndan kamak, evli, namuslu ve hibir eyden haberi olmayan kadnlara zina isnat
etmektir. buyurmutur (Buhr, Vasy, 23; Mslim, mn, 145).
Yukarda da ifade edildii zere slamdan nce insanlar yetimlerin mallarn yer-
lerdi. Bazen de mallarndan yararlanabilmek iin yetimlerle evlenirler veya kendi
ocuklarn onlarla evlendirirlerdi.
Yetimlerin mallarn haksz yere yiyenler, ancak ve ancak karnlarn doldurasya ate
yemi olurlar ve zaten onlar lgn bir atee (cehenneme) gireceklerdir. (Nis, 4/10),
Rdne eriinceye kadar yetimin malna ancak en gzel ekilde yaklan. (Enm,
6/152) mealindeki ayetlerin nazil olmas zerine Mslmanlar yetimlerin mallarn-
dan el ektiler. yle ki, onlarn mallarn yemek bir tarafa, yetimlerin mallarnn
kendi mallarna karmamasna dikkat etmeye baladlar. Evlerinde yetim bulunan-
lar onun yiyecek ve ieceklerini ayrarak onlara ayr bir ev tahsis ettiler. Bu durum,
mallarn altrmaktan aciz olan yetimlerin de aleyhine olduu gibi yetim himaye
eden kimselere de g geliyordu. te bu yanl anlamay bertaraf etmek amacyla
Cenab- Allah yle buyurdu:
Sana yetimleri soruyorlar. De ki: Onlarn durumlarn dzeltmek hayrldr. Eer
onlara karp (birlikte yaar)sanz (sakncas yok). (Onlar da) sizin kardelerinizdir...
(Bakara, 2/220)
413
YZLERNDE MASKEYLE
DOLAAN MNAFIKLAR MUTSUZLUA
MAHKMDUR DAMA*

,,

-

_ . -

, .

t .

,|

. ., _ . , , . .

| .,

,. t . .

|t

.t

, t

. .

.,
_, . . .

|t

,
(Mnafklar), Allaha ve Peygambere inandk ve itaat ettik derler. Sonra
da onlarn bir ksm bunun ardndan yz evirirler. Hlbuki onlar inanm
deillerdir. (Nr, 24/47)
Mmin, (yank) budaylar gibidir. Rzgr buday baaklarn (sarya, krmzya
boyayarak) bir o yana, bir bu yana savurup okar ya! te yle. Rzgr dinip hava
durulduunda ise baaklar dzelip serpilir, tm endamyla. Ama mnafk yle mi
ya! am gibidir o. amlar esintilere aldr etmez, (dimdik, kaskat, marur!) Ne
var ki, (bu durum aldatmamal insan.) Saltanatlar, bir iddetli kasrgaya kadardr,
onlarn. (Bir frtna, bir bora koptu mu,) krar belini, devirir aalarn devini.
Efendimiz byle anlatyor, mmini ve inanta iki yzllk eden mnaf. M-
min baak gibi, tarladaki ekin gibi; mnafk am yarmas gibi. Kalbi kat, duygular
krelmi, inansz olduunu bile syleyemeyecek kadar, sahte!
Efendimiz, inandm demeyi yeterli grmemitir, drstl inantan ayrma-
mtr. Aslen bir Yahudi olup Mekkeli mrikler hesabna elilik yapan Eb Rayi
hatrlayalm. Mekkeli mrikler Eb Rayi, Medineye Hz. Peygamberle grmeye
gnderirler. Eb Ra, Peygamberi grnce, hayatnda inand btn deerler pa-
ram para olur. Kendisinin, gzelliklerin karsnda, ktln yannda yer aldn
fark eder, bir anda. Peygamberin davranlar, szleri onu hayran brakr, iki cihan
* Do. Dr. Soner GNDZZ
414
sevgilisine! Bu insan, ancak bir peygamber olabilir, diye geirir iinden, karar verir
Mslman olmaya, azndan u szler dklr Eb Ranin:
Ey Allahn Resl! Ben Mekkeliler adna sana eli olarak gelmitim, fakat Allah
biliyor, Mekkeli putperestlere bir daha dnmeyeceim. Efendimiz, Sen Mekkeye,
Kureye dnmelisin, eer orada hl ayn duygular tayorsan, sonra kp gelirsin
der. nk Eb Ranin tamamlamak zorunda olduu bir grevi vardr. Grevini
ihmal ederek, drstlne zarar vermemelidir.
Eb Raye ne mi oldu? O, Peygamberin dediini yapt, o zamanki puta tapan
Mekkeye geri dnd. Ancak bundan ksa bir sre sonra, Mslman olarak tekrar
Medineye, Allahn Elisinin yanna vard. man sadakattir, ahde vefadr, drstlk-
tr, inanszlarn bile hakkn korumaktr. Peygamber ona bunu retmiti.
nanszlk imana benzemez, inanmamak haktan uzaklamaktr. Kii haktan,
uzaklamaya grsn, o vakit her trl kt duygu serpilir, onun kalbinde. Kaba-
lar, kavray azalr, Abdullah bin bey gibi, hani u Medineli mnafklarn lide-
ri (Buhar, Merda, 5663; Buhar Edeb, 6207). Hurkus bin Zheyr gibi, hani Huneyn
savandan dnte, ganimet datm srasnda, Peygamberimizin yannda duran
Billin eteindeki gm paralara gz ilien ve gerek duygularna yenik dp
Peygamberi szleriyle inciten Hurkus.
O nasl da deyivermiti, Allahn Reslne, utanmadan, Ey Muhammed! dil
ol. diye. ok grmemeli bu yaptn bu kstaha! Nezaket ve dinin bykln
kavrayabilme gc mnafklarda olmazd zaten. (Tirmiz, lim, 2684). Reslullahn
szleri kulaklarmzda yanklanyor bugn bile taptaze. Hurkus anlamadysa bile,
biz anlyoruz onu. Yazk sana! Ben dil deilsem kim dil olabilir! demiti ona,
Kutlu Eli. Ve eklemiti: Hurkus gibilerinin ha bire Kuran okumas sizi aldatmasn.
Okuduklar Kuran, grtlaklarndan aa inmez onlarn. (Kuran sindirememiler-
dir onlar.) Onlarn amelleri, tpk okun hedeni delip gemesi gibi boa gider.
(Mslim, Zekt, 2456).
Yce Allah ise mnafklarn boa giden amellerinin sonucu olarak, urayacaklar
azab yle anlatyor bize:
Dorusu mnafklar, atein en aa tabakasndadrlar. (O gn) onlar iin hibir
yardmc da bulamazsn. (Nis, 4/145)
Eb Ra gibi mi olmalyz, yedi baak bitiren ve her baakta yz tanesi bulunan
bir ekin gibi bereketli (Bakara, 2/261); yoksa Hurkus gibi mi olmalyz? Okuduu
Kurandan nasiplenmeyen, amelleri hede syrp geen ok gibi boa giden ve am
yarmas gibi kaba.
415
Mnafka davranlar, altn, gm, paray imana tercih etmesi fayda verdi
mi Hurkusa ve dier inanta ikiyzl davrananlara? Hayr! Kuran bize yle diyor:
phesiz mnafklar Allaha oyun etmeye kalkyorlar; hlbuki Allah onlarn
oyunlarn balarna evirmektedir. Onlar namaza kalktklar zaman enerek kalkarlar,
insanlara gsteri yaparlar, Allah da pek az hatra getirirler. (Nis, 4/142)
Peygamber Efendimiz, mnafn baka niteliklerini ekliyor:
Emanete hyanet!
Yalan konumak!
Sznden caymak!
Tartmada ly karmak! (Buhar, man, 34)
Btn bu davranlar drstl glgeleyen eyler. Mevlana bouna demiyor: Ya
olduun gibi grn, ya da grndn gibi ol! diye.
Son sz, gelin, Peygamberimizden dinleyelim, Allahn Resl buyuruyorlar ki:
Mnafk iki sr arasnda gidip gelen akn koyun gibidir. Bir o srye gider, bir bu
srye! (Mslim,Sftl-Mnkn, 7043)
Ve yine bir hadislerinde ok iyi bildiimiz szn sylyor, Efendimiz: Srden
ayrlan kurt kapar. (bn Hanbel, Msned, 28064)
Allah hibirimizi kurda kua yem etmesin. Rabbim, hepimizi mnafklktan
uzak tutsun. Doruluk, drstlk ve imandan ayrmasn. Selam olsun, hidayete
tabi olanlara!
416
ZAFER SABIRLA ELDE EDLR*

,,

-

_ . -

, .

_,

,t

.| _ .

. . ,

: -,

, .

..

| .

..

. t ..

| .

. ., .

Allaha ve Reslne itaat edin ve birbirinizle ekimeyin. Sonra geversiniz
ve gcnz, devletiniz elden gider. Sabrl olun. nk Allah sabredenlerle
beraberdir. (Enfl, 8/46)
Sabr; skntlara, zorlua, hakszla ve herhangi bir sebepten dolay baa gelen
zc olaylara kar dayanma gcdr. Bamza bir sknt geldiinde, bir felakete
uradmzda, houmuza gitmeyen olaylarla karlatmzda; gan etmeden, is-
yan seviyesine ulamadan, her eyin Allahtan geldiine inanp bu skntlara kar
sonuna kadar sebat gstermemizdir. nk Allah, her trl zdrap karsnda is-
yan etmeyen ve kendisine snan kulunu ok sever, sabredeni esenlie kavuturur.
Unutulmamaldr ki Allahn bir ismi de saburdur.
Yetmiten fazla yet-i kerimede sabrdan, sebattan bahsedilmektedir. Sabrn st
mertebesi dmana kar savarken, gece karanlnda hudut boylarnda nbet tu-
tarken mslmann gsterecei sebattr. Vatan savunmasnda ve dmanla sava
esnasnda askerin gsterdii sabr ve kahramanla yce Allah, Kuran- Kerimde
yle iaret buyurmaktadr:
Eer iinizden sabrl yirmi kii bulunursa iki yz kiiye galip gelirler. Eer iiniz-
de (sabrl) yz kii bulunursa, inkr edenlerden bin kiiye galip gelirler Eer iinizde
(sabrl) bin kii olursa, Allahn izniyle iki bin kiiye galip gelirler. Allah, sabredenlerle
beraberdir. (Enfl, 8/65-66).
Aslnda sabr, insan gcn aan glklere kar koymak, panie kaplmamak
ve tahamml gstermektir. Allah (c.c) sabredenlere mkfatlarn hesapszca verece-
ini mjdelemi ve onlar vmtr. eitli ikencelere urayan Hz. Musann kav-
minin g kayna Allahtan sabr dilemek olmu ve onlar: Ey Rabbimiz, zerimize
sabr yadr ve bizi mslman olarak ldr (Arf, 7/126) diye dua etmilerdi. Sevgili
* Hanif BURUN
417
Peygamberimiz ve ilk mslmanlarn, yaplan ikence ve eziyetlere nasl sabr ve
tahamml gsterdikleri bilinen bir husustur.
Yce Rabbimiz, insanlara skntlar verir, hastalklara sevk eder. Ancak btn
bunlarn yannda belki de en byk nimet olan sabr kavramn yaratmtr. Bizlere
den grev ise Allaha snp sabretmemiz ve sonunda kazanacamz ecri bekle-
memizdir. Allah bize neden sknt veriyor, neden bunlar bamza geliyor, diye asla
zlmemeliyiz. nk Allah, ok sevdii peygamberlerini dahi bela ve musibetlerle
imtihan etmektedir. Bu konuda Kuran- Kerim yle buyuruyor:
smaili, drisi ve Zlkii de hatrla. Bunlarn hepsi sabredenlerdi. Onlar da rahme-
timize dhil ettik, phesiz onlar salih kimselerdendi. (Enbiya, 21/85-86)
Bazen yle anlar olur ki insan artk dayanamaz hle gelir. Baarl olmak iin al-
r, didinir ama en yaknlarndan bile takdir gremez. Ancak her ne olursa olsun, bu
ekilde sknt ierisinde olanlar her zaman sabretmeli, Rabbine snmal ve meta-
netle sabrederek kendini bylece kantlamaldr. Yeter ki biz sabredelim ve kinatn
yegne sahibi olan Halikmza snalm. nk Allah, sabr gsterilmesi gereken
yerde sabrl olanlara hesapsz sevap ve mkfat vaat etmitir.
Bizim iin mutlaka hayrl olduuna inandmz sabr, btn peygamberlerin
ortak sfatdr. Allahn dinini tebli ederken hepsi eitli skntlara uram, ken-
dilerine eziyet edilmi, yurtlarndan karlmtr. Hkmdarlar tarafndan zindana
atlm ama onlar daima sabretmilerdir. Kuran- Kerimde peygamberlerin sabrn
dile getiren pek ok ayet-i kerime vardr. Reslullahn hayat ise batan sona en g-
zel sabr rnekleri ile doludur. Bu sebeple her mslmana den grev, kurtuluun
sabrda olduunu dnerek, Allahtan sabr dilemek ve sabrl olmaktr.
Hz. Peygamber, nbvvetini aklad zaman mriklerden byk tepkiler gr-
d, katlanlmaz skntlara gs gerdi, ama ylmad, hep alt ve hep sabretti. Bir
tane insan dahi kazanmay kr sayd. te asl zafer budur.
Unutmayalm ki Cenab- Allaha tam bir teslimiyet gsteren, sabrl kullara mj-
deler vardr ve zafer sadece sabrla elde edilir.
418
ZALM BR TOPLULUK: EYKE HALKI*

,,

-

_ . -

, .

,
_, .|t

:,

; t - .

Eyke halk da phesiz zalim idiler. (Hicr, 15/78)
Eyke halk, Hz. uaybn peygamber olarak gnderildii bir topluluktur. Bu ka-
vim, Kzldeniz sahilinde bulunan Medyen ehrinde yaamtr. Eyke halknn yaa-
d topraklar son derece geni ve verimli, iklimi de ho ve mutedil idi. Eyke halk
bir yandan sahip olduklar topraklarda tarm ileri yapyor, bir yandan da g, kuv-
vet ve yetenek isteyen mhendislik, sanatkrlk gibi ilerde kendilerini gelitiriyor,
salam binalar ve ehri kuatan kaleler yapyorlard.
Eyke halk, kazanlarnn artmas ve zenginlemeleri neticesinde marmlardr.
Salam binalar, kaleler, dolup taan rnler ve paralar kibire kaplmalarna ve ara-
larnda eitli hakszlklarn ortaya kmasna sebep olmutur. Elinde g, mal ve
servet bulunduranlar fakir halka hakszlk yapyor, l ve tartda hileye bavuru-
yor, kalpazanlk yapyorlard. Sayg, sevgi, fedakrlk, mtevazlk vb. ahlak zellik-
ler iyice kaybolmutu. Rablerini unutmular, nimetlerin krn bilmez olmular,
Eyke adndaki bir aaca tapnmaya bile balamlard. Mfessirler onlarn bu aaca
tapmalarndan dolay bu ismi aldklarn belirtmilerdir. Hz. uayb, onlar srekli
Allaha inanmaya, dorulua ve hayra aryor fakat kimse onu dinlemiyordu. Hz.
uayb ile alay ediyorlar, onun bylendiini dnyorlar hatta yalanclkla itham
ediyorlard. Hz. uayb Allahtan ald g ve destekle ylmadan grevini srdrme-
ye alyordu. Bir gn Eyke halk Hz. uaybe Eer doru syleyenlerden isen, haydi
gkten zerimize bir para dr. (uara, 26/187) diyerek meydan okudular. Allahn
azab da gecikmedi.
Rivayet olunduuna gre yce Allah, Eyke halkna yedi gn yedi gece iddetli
bir hararet musallat klm, nefeslerini kurutmutur. Evlerinin ierisine sokulmu-
* Dr. Burhan ERKU
419
lar, duramamlar, ovaya frlamlardr. Bir bulut gnee glge olmu bir serinlik bir
rahatlk duyar gibi olmular; birbirlerine seslenerek bulutun altna toplanmlardr.
Daha sonra o glgelik Allah tarafndan bir ate hlinde zerlerine inmi, hepsini
yemi bitirivermitir. Bu ekilde zerlerine daha nce Hz. uaybdan istedikleri mu-
cize Yaratanmz tarafndan gerekletirilmitir (Muhammed Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran
Dili, VI. S. 113-114).
Her helak olaynda inananlar felaha erer, inanmayanlar ise yok olup giderler.
Eyke halknn inananlar Hz. uaybn liderliinde Mekkeye giderek oraya yerle-
milerdir. Onlar, Hz. uayb hi terk etmemitir.
Hz. uayb, Hz. brahimin torunudur. Kendisine bir kitap veya sahife verilme-
mi; kendisinden nceki peygamberlere indirilen vahiyleri okuyup halkna tebli
etmitir. O, iyi bir hatipti. Bu yeteneinden dolay ona peygamberler hatibi denmi-
tir. Ya ilerledike grme yeteneini de kaybetmi, bir sre m olarak yaam ve
Mekkede vefat etmitir. Kabrinin Kbenin batsnda bir yerde olduu rivayet edilir.
Eyke halknn helak edildii yerlerin harabeleri Akabe cihetinden Arap kabilele-
rinin gelip getii yol zerinde idi. Yce Kitabmzn nazil olduu dnemde Arap-
larn Eykelilerle ilgili az da olsa bilgileri var idi. Bu bilgiler aslna uygun bir ekilde
Kuran- Kerimde teyit edilmi, bylece bu olaydan daha sonraki insanlarn ders
karmas salanmtr.
Btn dinler, insanolunun alp abalamasn, bilim-teknik alanlarnda ilerle-
mesini, yeryzn imar etmesini tavsiye etmitir. nsanolunun tarih boyunca ka-
zanm olduu bilgi, kltr-sanat, beceri, tecrbe, g, servet vb. insanln hatta
btn canllarn hayrna kullanld lde ok deerlidir. Hz. demden gnm-
ze kadar yaam insanlarn yapm olduu hayrl iler gnmze k tutmakta ve
saygyla anlmaktadr. nsanlar zen, savalara, yokluklara neden olan Eyke halk-
nn yaptklarna benzeyen hayrsz iler ise hibir nemi olmayan, unutulup gitmeye
ya da nefretle anlmaya mahkm olan er ilerdir. Ayrca yeryznde insanolunun
hizmetine sunulmu btn nimetlerin yce Yaratcmzn eseri olduunu unutma-
mal, her ekilde krn eda etmeliyiz.
420
ZALMLER CEZASIZ KALMAZ*

,,

-

_ . -

, .

,
, .

t . .

t,

. -

_,

t.

t .

. ., t.

t . .

.|t

. ,.t

: ,

_ . t . . .

:
t,

|t

| .. ,

| .

| ,

: . :t . . , ,.

t . _

- .

, t , . .
_,

. .t - .,

. - , .t .

| . - _

. - , ,, .

|. ,

| t .

_, .|t

. t

: t

t .

| ,
Biz zulmetmekte olan nice memleketleri krp geirdik ve onlardan sonra
baka toplumlar meydana getirdik. Onlar azabmz hissedince hemen
oradan sratle kayorlard. Onlara, Kamayn, o iinde martldnz
bollua ve yurtlarnza dnn. nk sorulacaksnz denildi. Eyvah
bizlere! Bizler gerekten zalim kimseler idik, dediler. Biz onlar biilmi
ekin, snm ate gibi yapncaya kadar bu feryatlar devam etti. (Enbiya,
21/11-15)
Allah Teala, kinatta ortaya koymu olduu esiz denge ve dzeni bozacak,
insanlar arasnda huzur ve gveni sarsacak, yeryznde tne, fesat ve bozgunculuk
kartacak eylemleri yasaklam, her eyin yaratl gayesine uygun olarak hareket
etmesini arzulamtr. Rabbimizin koymu olduu bu mkemmel dzeni bozan
etkenlerin banda hi phesiz zulm gelir. nk zulm, doruluk, hak, adalet,
eitlik gibi erdemlerin yerine, yalan, adaletsizlik, hakszlk, iddet gibi toplumu
derinden sarsacak ve insanlar arasnda huzursuzlua sebep olacak unsurlar
yerletirmek, Allahn yeryznde koymu olduu kural ve dzeni bozmak, ilah
sistemin izdii snrlarn dna kmaktr. te bu nedenle Allah, zulm ve hakszl
yasaklam, zalimleri de asla sevmeyeceini, bunlar mutlaka cezalandracan
ifade etmitir.
nsan kendine, ya da karsndaki kii veya toplulua kar hakszlk ederek
zulmeder. Kiinin kendine zulmetmesi, Allah inkr edip Onu tanmamas, emir
ve yasaklarna riayet etmemesidir. Allaha kulluk yapmak iin yaratlan insann,
* Dr. Faruk GRGL
421
Allahn istedii gibi deil de nefsinin istedii gibi, babo, kuralsz, haramlar
ve yasaklar iinde gnah ileyerek geirdii hayat, kiinin nefsine zulmetmesi
demektir. Allah unutarak yaayan bir insann alabilecei en byk ceza, Onun
Allah tarafndan unutulmasdr. Kurann ifadesine gre, zulmn en by Allaha
ortak komaktr. Bu husus Kuranda Lokman (a.s)n oluna verdii ilk t olarak
u ekilde belirtilir:
Hani Lokman oluna t vererek yle demiti: Yavrum! Allaha ortak koma! nk
ortak komak elbette byk bir zulmdr. (Lokman, 31/13)
Dier taraftan baz g ve imkn sahibi birtakm insanlar, sahip olduklarn
kaybetmemek iin, yaadklar toplumun bireylerine kar her trl hakszl,
ikenceyi ve eziyeti reva grerek zulmeder ve bylece bulunduklar konumu
korumaya alrlar. Bunun en arpc rneklerini peygamberlerin yaadklar
topluluklardaki iktidar sahiplerinde grmek mmkndr. Hz. Nuh (a.s)tan tutun,
Hd (a.s), Slih (a.s), Lt (a.s), brahim (a.s), Musa (a.s), Zekeriya (a.s), sa (a.s) ve
son eli Hz. Muhammed (s.a.s)e varncaya kadar tm peygamberler, bulunduklar
toplumda her trl eziyet, zulm ve ikenceye maruz kalmlardr.
slamiyetin ilk yllarnda, zellikle Mekke dneminde Hz. Peygamber ve onun
davetine icabet eden mminlerin, mrikler tarafndan cezalandrlmak istendiini
gryoruz. Onlar, alk, susuzluk, iddet, iftira, boykot gibi zulmn en acmasz
rnekleriyle karlamlardr. nsanlarn birbirlerine kar ileyebilecekleri zulmn
en iddetlisi, insann en tabi hakk olan yaama, inanma, ibadet etme gibi temel
haklarnn ihlalinden kaynaklanan zulmdr.
Kuran bize, zalimlerin/zulmedenlerin cezasz kalmayacaklarn haber
vermektedir. Ancak Allah Teala ortada hibir neden yokken kullarn cezaya
arptrmaz. Cezay gerektirecek sebepleri kullar kendileri hazrlarlar. Tarihte azaba
urayan toplumlara/kavimlere bakldnda bu gerek ok daha iyi anlalmaktadr.
Firavunlar, Nemrutlar, eddatlar, Karunlar, Nh, Lt, Ad ve Semd kavimleri,
kendi davranlar sebebiyle Rabbimiz tarafndan cezalandrlarak helak olmular
ve bylece tarih sahnesinden silinip gitmilerdir. Allah Teala, kullarn karlaaca
azabn kendileri tarafndan kazanldn u ayetlerle ifade eder:
Bu, kendi ellerinizin (nceden yapp) gnderdiklerinin karldr. Allah, kullara asla
zulmedici deildir. (l-i mran, 3/182)
...Allah onlara zulmetmedi, fakat onlar kendilerine zulmediyorlard. (Nahl, 16/33)
Rabbin, halklar salih ve slah edici kimseler iken memleketleri zulmederek helak
etmez. (Hd, 11/117)
422
te Allah Tel, izahn yaptmz ayetlerde, sahip olduklar madd imknlara
aldanp, maran, azgnlaan, zulme dalan, bir trl iah olmayan ve bu nedenle
gnahlara batan, insanlar zerindeki hakszlk ve basklarn srdren toplumla-
rn balarna gelen felketleri bizlere hatrlatarak ibret almamz istemektedir. Sz
konusu ayetlerin muhatab Mekke mrikleri olmakla birlikte, yaam olduklar
hayatla topyekn yok olmay hak eden milletler iin de bir tehdit ve uyar anlam
tamaktadr. Yce Allah, gemiteki insanlarn zulm, hakszlk ve azgnlklar sebe-
biyle yok edildiklerini, bylece tarih sahnesinden silinip gittiklerini, yeni nesillerin
bu hadiselerden ders almalarn istemektedir. nceki toplumlar, sahip olduklar her
trl imknlar kullanarak balarna gelen felketlerden kap kurtulmak istedikleri
halde nasl kurtulamamlarsa, sonrakilerin de hakszlk ve azgnlk gstermeleri
hlinde ayn sonula karlaacaklarna iaret edilmektedir.
423
ZALMLERE MEYLETMEYN*

,,

-

_ . -

, .

. ..

,.

t ,|

_ .

. _ . ,

| t .

.| ,

. ..

. _,

.

| _

;
Zulmedenlere meyletmeyin. Yoksa size de ate dokunur. Sizin Allahtan
baka dostlarnz yoktur. Sonra size yardm da edilmez. (Hd, 11/113)
Zulm yce Kitabmz Kuranda, biri inan dieri de ahlak alannda olmak ze-
re, genel olarak iki anlamda kullanlmaktadr. Bunlardan inan alannda olan zulm
Kuranda, irk, kfr, yalanlama ve benzeri anlamlara gelmektedir (Enm, 6/68, 93;
Tevbe, 9/23; Enbiy, 21/2-3, 5; Hacc, 22/52-53; Zmer, 39/32). Bu anlamdaki zulm,
dorudan inan konusuyla ilgilidir. Zulmn ahlaki boyutu ile ilgili olan ise; haddi a-
mak, bakasnn hakkn ihll etmek ve eitli gayrimeru yollarla, zorbalkla bakasna
zarar vermek anlamn ifade etmektedir. Bu anlamda zarar verme, daha ok gnlk
yaantmzdaki insani ilikilerde ortaya kmaktadr. Biz de burada geni olan zulm
konusunun yukarda mealini verdiimiz ayette de belirtildii zere daha ok insani
ilikilerdeki boyutu zerinde duracaz.
Yce Rabbimiz, zulmn her trlsn haram klm, Mslman kr ayrm yap-
makszn zulm her kim yaparsa yapsn bunun cezasn mutlaka ekeceini aka be-
lirtmitir. Zulm haram klan yce Rabbimiz, zulmedenlere meyletmenin de yanll-
na iaret ederek aklamaya altmz ayette; Zulmedenlere meyletmeyin. Yoksa size de
ate dokunur... buyurarak bizleri uyarmtr. te bizler bu uyarya kulak vererek zulm
yapmak yle dursun zulm yapanlara meyletmekten de uzak durmalyz. Ayet-i ke-
rimedeki zulmedenlere meyletmek; onlarn arzularna boyun emeyi, onlarla beraber
olmay, dalkavukluk etmeyi, yaptklarna rza gstermeyi... ifade eder. Zulmeden kimse
evresinin ve yandalarnn yardmyla zulmetme imkn bulur. Burada kendimizi yle
bir hesaba ekelim. Acaba bizler, kendimiz bakalarna zulm anlamna gelecek davra-
nlar yapyor muyuz? Eer cevabmz; ben zulm anlamna gelecek bir davrana sa-
* Medet COKUN
424
hip deilim diyorsak acaba zulmedenlere meylediyor muyuz? Onlara yardmc oluyor,
destek kyor muyuz diye de kendimize sormamz lazmdr. Eer zulmedenlere destek
olabilecek davranlarmz varsa hemen bunlardan vazgemeliyiz. yi niyetle de olsa,
zalimlere meyletme anlam tayan davranlarda bulunmak dinimizce yasaklanmtr.
Zulm denildii zaman, bir kimsenin bir bakas zerinde tahakkm kurmas ve
onun maln zorla elinden almas vb. zorbal artran sz ve davranlar akla ge-
lir. Elbette bunlar zulmdr. Ancak zulm sadece bunlardan ibaret deildir. Haksz
yere adam ldrmek (Mide, 5/27-29), hrszlk yapmak (Yusuf, 12/75), bakasnn
maln gasbetmek (Sd, 38/24), bakasnn hakkn faiz ve haksz yollarla elinden al-
mak, mminlere bask ve iddet uygulamak, onlar yaadklar yerden karmak (Hacc,
22/39), btn bunlar da zulm kapsamndadr. Hatta biraz daha ereveyi geni tutar-
sak insanlarn dier insanlara, iinde yaadklar topluma ve tabiata, dier canllara kar
iledikleri sular, hakszlklar ve tecavzler de zulmdr. Yine ayn ekilde insan haklar
ihllleri, tabiatn acmaszca tahribi, hayvanlarn, ormanlarn, yeil alanlarn ve yeralt
zenginliklerinin yamalanmas birer zulmdr. Kiinin hakkn alamamas, bakalar-
nn hakkna engel olmak, rvet, torpil veya benzeri yollarla bakalarna ait bir hakk
almak, grevi ktye kullanmak, emanete ihanet etmek zulmdr. te bu tr zulm
ifade eden davranlar yapan insanlara kar gcmz yettii oranda kar kmak ve
bu hakszlklar yapanlarn safnda yer almamak durumundayz.
ayet zulmedenlere eilim gsterecek, onlarn yaptklar ktlkleri ho karlayacak
ve onlarn yannda yer alacak olursak ayetin devamnda bizlere atein dokunaca belir-
tilmektedir. Eer bizler zulmedene destek olmamz sebebiyle azaba arptrlacak olursak
ve bizlere ate dokunacak olursa bizi bu ateten kim kurtaracaktr? u halde kendimiz
zulmetmediimiz halde bakalarnn zulmne kalben dahi olsa meyletmemiz sebebiyle
atein bizlere dokunmasn, azaba arptrlmay hangimiz isteriz. Hibirimiz bu tr bir
davran sonucu azaba arptrlmay arzu etmeyeceimize gre zalimlere meyletmekten
ve onlarn safnda yer almaktan kanmamz gerekmektedir. Byle insanlara kar sessiz
kalmak onlara yaptklar yanllklara devam etmeleri iin cesaret vermek olur. Bizler
nerede ve ne zaman olursa olsun yalanla, zorbalkla ve eitli sindirme yntemleriyle
insanlarn haklarn yiyen, onlara zulmeden kimselerin karsnda olmalyz. Byle in-
sanlara kar sessiz kalmamz, iledikleri sulara bizim de ortak olmamz anlamna gelir.
Zalimlerin hibir yardmcs bulunmad gibi (Hacc, 22/71) bunlara meyledenlerin
de azaba arptrlaca ve Allah tarafndan kendilerine yardm edilmeyecei ayette ak-
a belirtilmektedir. Bu kadar ak ayetler karsnda bizler zulm yapmaya veya zalimin
yannda yer almaya nasl cret edebiliriz? u halde Mehmet Akifin u dizelerine kulak
verelim:
Zulm alklayamam, zalimi asla sevemem,
Gelenin key iin gemie kalkp svemem.
425
ZAMANIN NEM VE DEER*

,,

-

_ . -

, .

|t

, . . t -|t

.|

| . . . .

_,

.

. - _ .

t . .

. .

.

.|t

, . .
Andolsun asra /zamana ki, insan gerekten ziyan iindedir. Ancak,
iman edip de slih ameller ileyenler, birbirlerine hakk tavsiye edenler,
birbirlerine sabr tavsiye edenler baka (Onlar ziyanda deillerdir). (Asr,
103/1-3)
Yce Allahn kullarna bahettii en deerli nimetlerinden biri de zamandr.
Buna ramen kimi insanlar zaman nimetinin kymetini bilememekte, onu verimli
bir ekilde deerlendirememekte, bunun sonucu olarak da zarar ve ziyana ura-
maktadrlar. Ancak iman edip salih ameller ileyenler, birbirlerine hakk ve sabr
tavsiye edenler, iyilikleri emredip ktlklerden insanlar sakndranlar mstesna-
dr. Onlar asla zarara uramazlar.
Mfessirler bu surede yer alan asr kelimesini, ikindi vakti, ikindi namaz, mut-
lak zaman, Hz. Muhammed (s.a.s)in asr gibi farkl ekillerde tefsir etmilerdir. An-
cak asr, btn bunlar kapsamakla birlikte; surenin mesajna ve muhtevasna en
uygun olan mutlak zaman anlamdr (Taber, Cmiul-Beyan an Tevlil-Kuran, XII/684-
685). Buna gre, Asra andolsun ki, insan ziyandadr yetine; nsann iinde yaa-
d zamana andolsun ki, insan ziyandadr eklinde mana da verilebilir.
Fahreddin Rzi bu surenin tefsirinde yle diyor: Zaman deerlendirme asn-
dan insan mutlaka zarardadr, kendisini bu zarardan kurtaramaz. Zira zarar serma-
yenin kaybdr. nsann sermayesi ise, mrdr. Onun, mrn zayi etmedii anlar
ok nadirdir. nk her saniye, mtemadiyen mrn alp gtrmektedir. Eer
insan, mrn gnahlarla geiriyorsa byk bir zarar ierisindedir.
Seleften biri de; Asr suresinin manasn pazarda buz satan birinden rendim
diyor. O ahs sabahleyin pazara kar ve yle seslenirdi: Sermayesi eriyen bu ada-
ma acyn!... Sermayesi eriyen bu adama acyn!... Onun bu szn iitince; te
* Dr. Muhlis AKAR
426
insann hsranda/zarar ve ziyan ierisinde olmasnn anlam budur dedim. nk
insana verilen mr de buz gibi her saniye erimektedir. Eer insan, mrn ziyan
eder, madd ve manev herhangi bir ey kazanmaz veya mrn yanl yerlerde
tketir ve bylece zaman israfnda bulunursa, bu durum insann hsranna neden
olur. Hz. Peygamber de deiik hadis-i erierinde insanlar Allahn verdii madd
ve manev nimetlerin kymetini takdir etmeye arrken; bunlar arasnda zaman
zellikle zikreder:
ki nimet vardr ki, insanlarn birou bunlarn kymeti hakknda aldanmtr: Shhat
ve bo vakit. (Buhar, Rikak, 1, Tirmiz, Zhd, 1)
Be ey gelmeden nce be eyin kymetini bilin: lm gelmeden nce hayatn, hasta-
lk gelmeden nce saln, meguliyet gelmeden nce bo vaktin, ihtiyarlk gelmeden nce
genliin, fakirlik gelmeden nce zenginliin. (Buhar, Rikak, 3; Tirmiz, Zhd, 25)
phesiz maddeten ve manen ilerlemenin, teknik ve medeniyet yarn kazana-
bilmenin yolu da zaman sermayesini en verimli bir ekilde deerlendirmekten ge-
mektedir. Zamanlarn verimli bir ekilde kullanmasn bilmeyenler ya da tamamen
israf edenler; teknik gce, medeni stnle, ekonomik bamszla sahip olamaz-
lar. nk baarnn ve ilerlemenin nndeki en byk engellerden biri zaman is-
rafdr. Maalesef gnmzde pek ok kimse vakit yokluundan ikyet etmektedir.
Kime sorsanz, zaman pek yoktur. Hlbuki lzumsuz ve faydasz ilerin peinden
kouturmaktan, ya da boa zaman harcamaktan hayat nem arz eden ileri yap-
maya zaman kalmamaktadr.
Unutmayalm ki, kaybedilen birok ey tela edilebilir, servetler yeniden kaza-
nlabilir, insan zamanla mal, mlk ve servet sahibi olabilir, ama boa geirdii za-
mann ve gayesinin dnda harcad mr sermayesini asla geri getiremez. Vakit
nakittir, Vakitlerle yakutlar satn alnabilir ama yakutlarla vakitler satn alnamaz
gibi ataszleri bu hususu en gzel ekilde ifade etmektedir.
Bu nedenle yce Allah, Asr suresinin banda asra/zamana yemin ederek onun
insan hayatndaki yerine ve nemine dikkat ekmekte; kendilerine verilmi olan
mr sermayesini, faydasz ilerle, inkr ve gnahla hak ve hakikatten uzak bir
ekilde tketen ve bylece zamanlarn israf edenlerin sonlarnn hsran olacan
hatrlatmaktadr. Devamnda ise hsrana uramayan, vaktin kymetini bilip mr
sermayelerini inanarak yararl i ve hizmetlerde deerlendiren insanlarn nitelikleri-
ni bildirmektedir. Bunlar: iman, slih amel, hakk tavsiye ve sabr tavsiyedir.
O halde dnya ve ahirette kurtuluun yolu, zamann kymetini iyi bilip, belirti-
len grevleri ifa etmekten gemektedir.
427
ZKR VE GNL HUZURU*

,,

-

_ . -

, .

_ .

L.

, , ,,

_ .

L. . .

_,

.

Onlar, inananlar ve kalpleri Allah anmakla huzura kavuanlardr. Biliniz

ki, kalpler ancak Allah anmakla huzur bulur. (Rad, 13/28)
Dnya zerinde yaayan tm insanlar, huzurlu ve mutlu olmak isterler. Bunun
iin deiik metot ve yollara bavururlar. Bu konuda her birinin farkl hedeeri var-
dr. Kimi zengin olduunda, kimi iyi bir ie girdiinde, kimi sevdii insanla evlendi-
inde, kimi istedii niversiteyi kazandnda, kimi arzulad herhangi bir makam
veya mevkie geldiinde vs. mutlu olabileceini dnr. Amacna ulatnda ise,
arad mutluluu ya bulamaz ya da bulduunu sand huzur ve mutluluun ok
ksa sreli ve kendisini tatmin etmeyen bir mutluluk olduunu grr. Bu defa ye-
niden farkl mutluluk yollar aramaya balar ve akla gelebilecek her trl alternati
dener. Bylece btn abalara ramen ou kere gerek anlamda huzur ve mutlulu-
u elde edemez ve iten ie huzursuzluk ekmeye devam eder
Hlbuki insann huzurlu ve mutlu olabilmesi, her eyden nce vicdannn rahat
olmasna baldr. Yani kiinin kalbine sknt verecek, aklna taklacak, vicdan azab
ekecek, pimanlk iinde yaamasna sebep olacak bir durum iinde bulunmamas
gerekir. Vicdan ise, yaratl gerei Allahn emrindedir ve insana Allaha iman et-
meyi, dinin hkmlerini yerine getirmeyi, hak ve hakikate bal kalmay ve gzel
ahlakl olmay telkin eder.
nsann vicdann rahat ettirecek, gnln huzurla dolduracak gerek mutluluk
ve huzur ise, Allaha iman edip, inand gibi yaamak ve onu zikretmekle mmkn-
dr. te yce Allah yukarda mealini verdiimiz yetinde bu gerei haber veriyor:
Onlar, inananlar ve kalpleri Allah anmakla huzura kavuanlardr. Biliniz ki, kalpler
ancak Allah anmakla (zikretmekle)huzur bulur.
* Dr. Muhlis AKAR
428
Bu yet-i kerimeye gre huzur ve mutluluun olmazsa olmaz art iman ve Allah
zikirdir. man, Hz. Peygamberin Allahtan getirdii ve zarrt- diniye olarak bi-
linen hkmleri, haber verdii hakikatleri tereddtsz kabul ile bunlarn gerek ve
doru olduuna inanmak demektir.
Zikir ise Allah, isim ve sfatlaryla anmak, tefekkr etmek ve gaet ierisinde
olmamak demektir. Zikir, dil, kalp ve beden ile olmak zere eittir. Kalp ile zikir
Allah gnlden karmamak ve Onu tefekkr etmektir. Dil ile zikir, Allah gzel
isimleri ile anmak, Ona hamdetmek, tespihte bulunmak, Kuran okumak ve dua
etmektir. Beden ile zikir ise vcudun btn organlaryla Allahn emirlerini yerine
getirmek ve yasaklarndan saknmaktr.
Onlar ayaktayken, otururken ve yanlar zerine yatarken Allah zikrederler. Gk-
lerin ve yerin yaratl zerinde dnrler (tefekkr ederler). Rabbimiz! Bunu bo yere
yaratmadn, seni eksikliklerden uzak tutarz. Bizi ate azabndan koru derler. (l-i mran,
3/191) yet-i kerimesi zikrin her hl ve durumda yaplabileceini ifade etmektedir.
Enfl suresinin; Mminler ancak o kimselerdir ki; Allah anld zaman kalpleri
rperir. Onun yetleri kendilerine okunduu zaman (bu) onlarn imanlarn artrr. Onlar
sadece Rablerine tevekkl ederler. Onlar namaz dosdoru klar ve kendilerine rzk ola-
rak verdiimiz eylerden Allah yolunda harcarlar (Enfl, 8/2-3) yeti ise hem genel
anlamdaki zikrin, hem de Kuran anlayarak okuyup, onunla amel etmenin mmin
kiinin ruhu zerindeki derin ve olumlu etkisini dile getirmektedir.
Ksaca yukarda metnini ve mealini verdiimiz yet-i kerimede ifade edilen
gnllerin huzur bulaca zikrullah; Kuran okumak, dinlemek, sbhanellah, el-
hamdlillah, Allahu ekber, l ilhe illallh gibi szlerle Allah anmak ve sylenen
her szde, yaplan her i ve icraatta Allahn rzasn gzetmektir. Dier bir ifadeyle
Allah gnl ve dil ile zikretmekle beraber, Onu hayatn iinde de anmak ve rzas-
na uygun davranmaktr.
O halde insann huzur ve skna eriebilmesi, kalbin mutmain olmas ile mm-
kn olur. Kalbin mutmain olmas ise, Allah zikir ve Kuran okuyup anlamak ve
yaamakla gerekleir. nk insan yaratan Allah, onun nasl bir ortamda ve ne-
lerle mutlu olacan, huzur bulacan ve yaratlna uygun yaamn ne olacan
en iyi bilendir.
429
ZNADAN KAINMAK: ZELHA
KARISINDA YUSUF GB OLMAK*

,,

-

_ . -

, .

t .

L||

L| _,

L|| t .

L|

t .,

. -

||

.,

. -

| _, .,

. -

|| t .,

. -

,,

. x . , ,

., t

. .

. .
Kt kadnlar, kt erkeklere; kt erkekler de kt kadnlara; temiz
kadnlar temiz erkeklere, temiz erkekler de temiz kadnlara layktr. O
temiz olanlar iftiraclarn syledikleri eylerden uzaktrlar. Onlar iin bir
balanma ve bolca verilmi iyi bir rzk vardr. (Nr, 24/26)
Allah insanlar baz ihtiyalar iinde yaratmtr. nsanlar yaamak iin yemek yemee
ihtiya duyarlar. nsanlar olumsuz hava artlarna kar barnmaya muhtatrlar. Bunun gibi,
insanlarn neslin devam iin evlenmeye ihtiyalar vardr. Evlilik insanlarn cinsel ihtiya-
larn meru bir yoldan gerekletirdikleri, ahlak ve insan bir kurumdur. Evlilik srf cinsel
boyutla da aklanamaz. Evlilikte, paylam, sosyalleme, iblm, hayatn zorluklarna
birlikte kar koyabilme gibi daha baka pek ok fayda da vardr.
Evliliin salam temellere oturabilmesi iin yuvamzn takva, yani Allah korkusu te-
meline dayanmas gerekir. Evlilie adm atan iftlerin, temiz ve iffetli olarak aile yuvasn
kurmalar nemlidir. Bu iffet evlilik boyunca da korunmaldr. Yukarda mealini verdiimiz
ayette iffetlerini koruyamam ve zina etmi kt kadn ve kt erkeklerin birbirlerine layk
olduklar; fakat temiz erkek ve temiz kadnlarn ancak birbirleriyle evlenebilecei beyan
edilmektedir. ffetlerini korumu insanlar iin bir balanma ve ok deerli bir rzkn da
olduu mjdesi verilmektedir. Kukusuz balanma ve rzkn nihai noktasnda Allahn
bahettii cennet nimetleri vardr. Fakat bu mjdeye dnyev anlamda denk den rzk, hi
kukusuz evlerimizin neesi, aile yuvalarmzn meyvesi ve bereketi ocuklarmzdr.
Peygamber Efendimiz, yeni evlenen bir insan tebrik edecei zaman Allah mbarek
etsin, sana bereketler ihsan etsin, eini de, seni de hayr ve iyiliklerde ortak etsin diye ksa
bir dua yapard (Eb Dvd, Nikh, 2130). Evliliin Allahn ihsan ettii bereketle ba-
* Do. Dr. Soner GNDZZ
430
lamas ve elerin evlilik hayat boyunca hayr ve iyiliklerde ortak olabilmeleri iin iffet ve
namus n arttr.
Bu anlamda sevgili Peygamberimiz, ocuk eitiminin ocuk henz dnyaya gelmeden
baladn dnr. Efendimiz, daha ocuk ana rahmine dmeden onun ahlak nvesinin
zarar grmemesi iin, anne ve babaya baz sorumluluklar ykler. Anne ve baba her eyden
nce iffetlerini korumu olmaldr. Haram lokma yememelidir. Evliliin gerektirdii kar
koca mnasebeti srasnda bile baz hususlara dikkat edilmelidir. Peygamber Efendimiz,
Biriniz, karsnn yanna (kar koca mnasebeti iin) geldiinde Allahn adyla, Allahm! eytan
(yuvamzdan) uzak tut. eytan bize bahedecein rzktan/ocuktan uzak tut diye dua eder ve e-
lerin bylece bir ocuu olursa, (bu duann hatrna), eytann, o ocua gelecekte verebilecei baz
zararlar engellenir. buyurmulardr (Buhar, Vud, 141).
Anne ve babalar ocuklarn ziksel, akl ve ruh bakmdan salkl geliebilmesi iin
ellerinden geleni yapmaldr. Hayatta baar tek boyutlu bir olgu deildir. Anne ve baba o-
cuunun nasl ki, tahsil hayatnda elde ettii baarlarla mutlu oluyorsa, ocuunun ahlak
gzellikleriyle de ylece mutlu olur.
Tohumu kt olan bir aacn meyvesi bozuk olur. Aileyi oluturan iftlerin gelecekteki
meyveleri ocuklarnn kendilerine ve topluma faydal fertler olabilmesi iin kendi iffetlerini
rselememeleri gerekir. Yce Allah, zinann ak olanna da, gizli olanna da yaklalmama-
sn emretmektedir (Enm, 6/151). nk zina son derece irkin bir itir. (sr, 17/32).
Deerli Mslmanlar! ster evli, ister bekr olsun kiilerin evlilik d kurduklar tm
cinsel ilikiler zinadr ve zina haramdr. Allah katnda ok irkin ve byk bir gnahtr.
nsanolunun ihtiyalarn meru yollarla karlamas gerekir. Evlilik insana bereket, sevap,
mutluluk ve huzur getirirken, zina insana bereketsizlik, gnah, mutsuzluk ve kaos getirir.
Oysa Mslman her bakmdan istikrarl bir hayat yaamak ve ahlakl olmak zorundadr.
Utanma duygusu bu anlamda ok nemlidir. Utanma duygusunun zedelenmemesi iin,
insanlarn giyim ve kuamlarna, yeme ve imelerine, sosyal ilikilerinde ll olmaya ve
konutuklar szlere dikkat etmeleri gerekir.
nsan, nefsin aldatclna ve eytann kurduu tuzaklara aldanmamal, zina tehlikesiyle
kar karya olduunda, vezirin kars Zeliha karsnda iffetini, tm tahriklere ramen ko-
ruyan Yusuf Peygamberi hatrlamaldr (Ysuf, 12/23).
Gzmz, kulamz, azmz haramdan korumay beceremiyorsak, bir gn tenimizi
de haramdan koruyamayabiliriz. Grntmzle saygn bir insan imaj oluturamyor, cinsel
arm uyandracak davranlar sergiliyorsak, ar perdemizin yrtlmaya baladnn ilk
alametleri belirmi demektir.
Bu durumda namuslarn koruyan erkeklerle namuslarn koruyan kadnlar iin, Allahn
balanma ve byk bir mkfat hazrladn aklmza getirelim (Ahzb, 33/35). Allah,
hepimizi zinadan ve hayszlktan korusun. min!
431
432