Helbestvan nivskara Kurd, Evn ek: ''Ez bi helbestan rewa, rastiya welat neteweya xwe didim naskirin'

Dixwazim di destpk de Evn ek ji xwendevanan re bidim nasandin Ez li sala 1961an li herma Kogry ji dayk bme. Ji dema Komara cumuriyeta Tirkan de herm bi ser s bajaran hatiye belav kirin. Ew bajar Swaz, Erzincan Drsim in. Nav nav bi Kurmanc t e. Tirkan kiriye mranl. Gund min pita xwe daye iyay engeliy. Ew iya ji bo gel herm proz e. li ser de, di 40 aviyan de av diherik. Kurdn ku Ola Zerdet takb dikin nav dem de, hin guhertin j li baweriyn wan bne, niyazn xwe li v iyay dikin. Hem dicivin gora ola xwe pwstiyan pk tnin. Ez di zaroktiya xwe de tevl badetn, niyazn v iyay bme. Li herm avikn avan, dar iya proz in. Kurmanc nain ciyn biyan. Oln (dnn) biyan qebl nakin. Bi teybet zivistan meha Adar de kom civatn xwe gir didin. Min li gund xwe dest bi dibistana destpk kir. Kom kuflet (malbat) bi sedemn aboriy ko bajar Turkiy, Stenbol kirin. Min sinifa duyemn hem sinifn din li w bajar xwendin. Zanngeha Marmar, bea zanist ya Abor Rvebiriya rxistinan qedand. Salek j min teybet dom qursa ziman nglz kir. Ew li Tirky. Saln 1998 j li Swsray n va bm xandevan. Jiyana min a kar (ixul); dema min di sala 1980de lse (kolej) bi daw kir, dest bi kar kir. Min deolojiya ep diparast. Loma bi zanabn xwest sinifa karker nas bikim. Li atwelyeyn konfeksiyonan de bm karker. Hem durn hnkir, hem j jiyana karkertiynzk ve naskir.....

Siyaset; Ji aliy din ve tkiliya min bi netevperestn Kurd her p diket, rindtir dib. Ez fr siyaset dibm min droka me ya rast hn dikir. Cunta 12 lona 1980an hatib ser text sivl ji qtdar dr kiribn. Gelek kes top dikirin. Zilm li wan dikirin. Hin davtin girtgehan, hin dikutin. % 80 Kurd, bi teybet Kurdn Elev(Mtra-Zerdt) digirtin bin avan zilm li wan dikirin. Kurdn welatparz li bajar Stenbol j dan hev. Di meha ibata sala 1981an de, ez j hatim girtin. Du mehan di oda, xaniy zilm de mam. Du mehan ez bm ahd zilm qurbana zilm. Pa hatim girtin. 6 mehan j di girtgehn leker de mam. Di dema heps de derketim, hatim berdan, min dest bi zanngeh kir. Hem dixebitiyam, hem j dixwand. Di 1985an de min zanngeh qedand. Di w navber de min dest bi hnbna ziman biyan kir. Sala 1986an bm dayk. Law min ykemn b. Dawiya 1990an da j law min din b. Min di 1986an de biryar girt vegeriyam Kurdistan. Li bajar Srt dest bi jiyan kir. Tengasiya min a her mezin ziman b. Min devok herem qet fm nedikir. Li Kurmanciya Qogry gelek dr cuda b. Bi rya ol(dn) slamyet pir-gelek qezyn ereb ketibn nav, dahatin dengkirin. Min herma xwe j bi zdebn br kirib. Di nav dem de hewl da hindik, hindik (hd, hd) pve m, ser ketim. Bi rehet bi milleta xwe ve tkil, danstandin daynan pve birin. 1989an da min be, pispor guherand. Dest bi rojnamevaniy kir. ima? Di nava bajar Srt de neteweyek din nitec ne. Ji wan re dibjin Ereb. Bi esl xwe Erebin mi, Cuhne mi, Asrne mi? Nizanim. Ew j nizanin. Taybetiya w gel ew e; alkar, algir Komara Turkiy ne. Ew bajar, Kurd j gund ne. Komar bi projeyn teybet nehitiye Kurd bibin bajar. Guhertinn civaknas pk bn. er azadiy dom dikir. Kurdan zilm didt. Gund dihatin ewitandin. Kes tuneb ku binivsne. Loma min kar xwe berda dest bi rojnemevaniy kir. Di 1988an de me Komela Maf Mirovan bea bajar Srt ava kir. Ez hin hevaln mr bne rvebir. Sala 1990-1992an j bm seroka v komel. Di sala 1990an da, rxistina navnetewey, Human Right Watch (HRW) (Komitya avdriya Maf Meryan ) Xeleta Parastina Mafn Mirovan da min. Me Partiya Ked ya Gel li bajr ava kir. Min di berpirsiyariy de ch girt. Bm rvebir. Ew part ji hla dozgeriy ve hat girtin. Sala 1993an de m Bar Kurdistan. S meh nv li bar mam. S mehei nv li kampa PKK ya Zel derbas b. Min li w der du lkoln kirin. "er encamn er ser mirovan. Sosyalzasyonn Kurdan encamen sosyalzasyonan li ser ervann Kurd", "PKK de Huqik", di Payza 1993an de dest bi pirtka, lkolna "Herekata rizgariya netew ya Kokir-Kogry, dema er yekemn li chan" kir. Dozgern Komara Turkiy xwestin min bavjin heps. Ez b dil, b xwestin derketim dervey welat. Ji Mijdara 1993an vir ve li sirgn, bi her du zarokn xwe ve bi hev re dijm.

Ez wek nivskar bi teybet li ser lkolnan disekinim. Li sirgn min rewa Kurdan lkoln kir, hin j dikim. Li ser w mijar de min ar pirtk amade kirin.

Bi git pnaseya te ji Helbest iye? Bi helbestan rew, rastiya welat neteweya xwe didim naskirin. Di hem helbestn min de welat min, millet min, evnn, n, kfxweiyn wan yn min hene. Her helbesta min wek mijara r, axnan-keseran bi hestan li xwe bar dike. Ez ji hla netewe welat xwe tm mijandin, xwed kirin. Helbest pareka rih min e. Qrna bedena min ya avdr hestn min e. iqas netewey ye, weqes j navnetewey, chan ye. B xwestin b biryara me welat me hatiye qeliandin, parekirin. Ziman dayk qedexe ye. Ez dayk im bi her du zaroyn xwe ve li sirgne bi hesreta millet welat xwe dijm. Di xewnan de li welat digerim. Ber helbesta min li welat min e. Nikare xwe vegerne alk din. Ew wek tablok, min, me nan dide. Navnan naguhere. Ne mimkun e. Ku mnak bidim ; law min Drsim iyar, rojek dendik xux an got: "An, day, dad, ez dixwazim viyan bajom. Bila darek min j b. Ka kuder al kim? " Em penaber bn, metrok j herda me tune b. Azadiya me tuneb ku w dendik bajon. Ax, xal ya me neb. Nav me biyan b. Me nekariye w dendik bajon. Li gund min j zev baxeyn me b xwed mabn. Em bi hev ra n dora nahalek. W ji ikan re nihr pirsn balk, dilewat pirsiyan. Dixwast teybetiyn ikn Kurdistan fr be. Ser pirsn, xwestinn law xwe min ika zer nivsand. Rewa ikn Swsray yn Kurdistan dan berhev. Dagrker awa bi i armanc daristann me diewitnin, min di v helbest de armanc-nzkbyn ann ziman, tasvr kirin. ik azad, ez penaber bm. Hlna w heb. Min herd tuneb ku dendikek daynim. Ew dor tej b. Ez ten bm. Ew gora

pwstiyn xwe dewlemend, ez feqr bm. Min hem titn mad winda kiribn. Law min dixwest wek ika zer azad be, bifire, vegere welat. Ne mimkin b. Bi cezay heps, r li me hatib girtin. Hlna ika zer bi bomban, bi derman kmyey xira nedib. Di welat me de lekern dagrkeran gund, daristan diewitandin. Sewal (heyvan) bi daristanan ve yek diewitiyan. Min tkiliyek diyalekt di navbera daristann, heyvann, xwezaya Kurdistan ya Swsray de dayna. Ez welat xwe di rih xwe de digernim. Tirajediya, a welat xwe bi helbest tnim ziman, nan didim. Kes rehber nagirim. Texlt nakim. Gora xwe, teybetiya xwe dinivsnim. Tirajediyan bi destan, wek destan tnim ziman. Helbesta min hestn, axnn, jann, n, kfxweiyn min dibirqne. Min tarf dike, dide nasandin. Qrn hawara min e. Qilavuza ku bi hevokan hatiye munandin e. Wek rek dev tj tayn dagrkeran dibire. Helbest muzka gelek, rewa civak ya w gel dibirqne, dide ber avan. Xka(xanga) Evn, di navbera helbest ziman de dikare i tkiliyek hebe?Ziman nebe, helbest nabe. Di ser de helbest bi dev e. Devok ye. Helbestvan w dinivsne. Di demn ber de hewa destan ye. Helbesta dn (ol) bi hla din ve dia ye.lyada Odysea ya Homeros, Byna Xwedyan a Hesodos, destana Aeneas a Vergilius, Dwana Comeda ya Dant, Mem Zn a Ehmed Xan, ahname ya Frdews, tkil danstandina navbera ziman helbest, ji aliy drok ve nan didin. Firdews, ji hla Turk Ereban hember dagrkirina ran helwest digire dixwaze ziman Faris rizgar bike. Di ahnam de du caran behsa Kurdistan dike. V rastiy li wergera ku di sala 1453an de bi ziman Osman bye, hla erf Diyarbekir ve hatiye wergerandin de hdikin. Armanc i dibe bila bibe, er navbera Rostem Zal kur w Suhrab tirajediya me Kurdan e, bi ziman herm, herm belav bye. Ziman min qedexe ye. Bi w ve girday helbest j qedexe ye. Loma helbestvan bi nivsandina helbestan ziman li tehlka windabyn, jarbyn dr digire, diparze, dewlemend dike, dixemlne. Lv pns hacetn parastin pvebirin ne. Helbestvann xwed dewlet di rewa wek me de nnin. Cudat heye. Wek me n teybet nakinin. Helbestvan/aKurd mecbr e ji bo azadiya welat xwe teiy birise. Tevn dayne. nkan bi cih bike maneyan li xwendevanan bide fm kirin. Ji aliy din de wek mnak E. Xan berpirsiyariya xwe aniye c. Ji bo Kurdan azad tune. Helbestvan/a Kurd azad nne. Dewleta ku azadiya jin negire berav, kevneperestiya ber diparze, xwed dike. Ya ku ziman me diparze dide fr (hn) kirin, jin e. Ya ku bi recm (di bin barana keviran de) t kutin ziman e, jina Kurd e.

Bi kutina jin, ziman j li hol t rakirin. Armanc ew e. Ziman di civat , malbat de haceta danstandin ye. Dayka Kurd kaniya tkiliyan e. Ew ziman diparze. Wek eper ber windabyn disekine. Xwed helwest e. Ola slam bi serdestiya anda Faris Ereban di nav civatan de xwe ba dike. anda wan neteweyan bi rya din droka neteweya me dagr kir, hj dike. Kurdan ji nirxn wan yn proz sar dr dike. Raman xira dike. Hezkirin dikuje. Bindestiy tne. Em li nn proz bi ziman, hevokn Xwedayn jin duayan (niyazan) dikin. Bi sedsalane ew and dom dike. Oln Xwedayn jin em wek millet parastin. Tav (roj) Xweday ya millet Kurd y m ye, jin e. Oln ku xwed yek Xwed ne, xwedayn mr in, em ji netewa xwe dr sar kirin. Welat me dan dagrkirin. Bi reya wan olan jina Kurd j b hsir, girt. Hsrtiya jin, hsirtiya millet, welat ziman an. anda nejadperest em maf kirin. Piya helbesta bi ziman Kurd de b eperek ji axuy (jehriye). Ew di hundir de darizandin, fetisandin. Tovn zimanEreb, Faris, Turk n kirin. Tkiliya navbera helbest ziman dalektk e. awa ku roj ji ronahiy, ronah ji roj nay veqetandin, em ji avik, avik ji em nay veqetandin, wisan j ziman ji helbest, helbest j ji ziman nay drkirin, veqetandin. Ne mimkun e. Ez dema r didim zarokn xwe bi zimanek helbestvan hevokn hezkirin dibarnim ser wan. rokn bi rikn Kurdevar hatine xwedkirin, chana wan ya xeyal dixemlnin. Ziman min y helbestvan li nnikn min biyan ninin. Kan yek e. Zarok ji min ziman rn hn, fr dibe. Bi nzkbyna min hez dike. Helbest dinya min a hundir nan dide. Pskolojiya min dide dest. Her kelmek manak bar dike, dikine. Kesern lrk wek mirovn nav guliyan de xuyakir ne. Bakirina guliyan muzkal e. Ziman helbest, helbest muzk wek senfonk ne. Helbest ziman bi diyalekt li hev tn.

Tu pirtsgirka zaravn Kurd li ser Helbest awa dinirxn? Nezkay i ye? Bandora zaravan li ser helbest i ye? Ber zayna sa, 1.800 de, Mittan Hrr bn yek, hatin cem hev. Wan her du zaravayn ro xeber didan. Kukul yn Mttan ji bo perwerdekirina hespan 120 tablt (hew) nivsandine. Ew j li wan yek e.(wne 1) Nivsandina Mittan Hrriyan ya ku Kukul ji bikaraniye beriya zayn di sedsala 18an de heye. Dayka zanay Coxraf Strabon (beriya zayn 58, pa zayn 23) Med b. Gora Strabon li herma Komagene gelek (pir) zarava dihatin xeberdayn. Sophene(Drsim), li Bakur Mezopotamiya Komagn b bi iyan hatib dorpkirin. (Strab.liv. XI, rpel.521.) Ji Homeros vir va, di droka geln chan de hebn dewlemendiya zaravayan b nqakirin t dtn ew rastiyek e. Ji Homeros vir ve nivskar helbestvann Ynan(Grek) bi her du zaravayan j dinivsnin. Beriya orea 1789an li Fransay, 34 zarava hebn. Dema ore %13 rnitvanan, Fransiz xeber didan. 1860an da dema ku yekbyna talya hat kirin, %2.5 rnitevanan tal xeberdidan. Dante pta bi Latn nivsand. Pa Dwara Comeda bi talyan nivsand. Heta sedsala 13.emn ziman Fransizan tune b. Pwste Kurd zaravan bidin ber hev, ser wan bixebitin (biixulin), giramern muqayese yn akademk ap bikin. Ser antoljiya helbestan tpan bisekinin. Ji bo ku ziman ji pirsgirkan xelas be, zelal be, pwst e zanayn w be gora berpirsiyariyn xwe hewl bidin. Ne berjewendiyn exs, yn netewey werin parastin. Gora zanna min Prof. Dr. Qanat Kurdo di v hl de hewil daye. Kurmac Soran nirxandin kiriye. Ser girammer sekiniye. Hewcedariya her girng giramern drok werin keifkirin, vekirin giramera netewey were tesptkirin apkirin. Ew xebata zanist d binyata yekbyna netewey ya Kurdan xurt bike. Ew pveyn ew d ser helbest j tesra poztf bike. Yn zaravayn cuda dixebtnin, bi rehet hev fm bikin. Tamn helbestan parva bikin. Mesajn nav de bigirin. Li steya PENa Kurd ya nternet de zaravayn Kurmanc Kirmanck(Dimil) helbestn min hene. Helbest bi her du Navarok, man, tam winda nakin. Wek kilama maqamik ne. Li gor min zarava xemilandin dewlemendiya ziman in. Pwste dewlemendiya zaravan ne ten ji bo helbestan, wejey, zann, lkolnan, lkolnn zanist j werin xebitandin. Zaravayn cuda rastiyn me ne. Min her du zaravayn herma Drsim-Qogr y bi kar ann, xebitandin. Encamnameya Konferansa Standardkirina Ziman Kurd ew e; Konferansa Standardkirina Ziman Kurd ku di aroveya syemn Rojn Wjey li Diyarbekir de, di navbera rojn 17 18 Sermawez de, bi tevlbna 54 delege nnern saziyn civak n sivl pk hat. Konferans ji hla aredariya Bajar Mezin a Diyarbekir ve, bi pitgiriya Enstitya Ziman Kurd ya Amed

ve hate lidarxistin, delegasyon bi van xaln jr,ev deklerasyon weand: 1- Rewenbrn ku bedar konferans bn, bal kiandin ser pwstiya ziman standart, l hate gotin ku ev yek ten bi biryarn Konferans pk nay; pwstiya bi tkiliya di navbera zaravan de hate bilvkirin. Her wiha hate gotin ku div her zarava hebna xwe biparze, di navadem de hd hd nz hev bibin. 2- Zimanzan ronakbrn ku bedar konferans bn, bang li hikmeta Herma Kurdistan ya raq kir ku li Hewlr konferanseke esas berfireh, li ser heman armanc b lidarxistin. 3- Ji gel Kurd n li Turkiye, Sriy ran hate xwestin ku hewl bidin di hem jiyana xwe de ziman xwe bi kar bnin. 4- Hate xwestin ku perwerdeya bi ziman Kurd li Turkiyey ligel ziman Turk, li Sriyey ligel ziman Ereb, li ran ligel ziman Faris b kirin. 5- Bedarn konferans pwst dt ku li zanngehn Turkiye, ran Sriyey li cihn ku zde Kurd l dijn, destr b dayn ku ben ziman edebiyata Kurd bn vekirin. 6- Ji bo standartkirina ziman Kurd pwst e ku zanngehn Kurdan n li raq, hd hd derbas bikaranna tpn Latnbibin. 7- Ji bo standartkirina Ziman Kurd pwst e ku gav bi gav, di tevahiya perwerdeya bi ziman Kurd de alfabeya Kurd ya Latn serdest bibe. 8- Bedarn konferans bal kiand ser girng pwstiya xebatn ji bo avakirina saziyeke akademk ya ziman Kurd. 9- Hem bedarn konferans diyar kir ku li Turkiye, ran Sriyey poltkaya asmlasyon otoasmlasyon gihtiye asteke xeter. Li hember v yek div tevgereke gelr bi pengiya hem saziyn Kurd dest p bike. Bedaran xwest ku her Kurdek bibe pitgir parzvan ziman Kurd. Li ser nav delegasyona konferans; zedn Mistefa Resl Deham Abdulfettah, Sam Tan Red Kirmanc (19.11.05/Diyarbekir) Tu wek jinek Kurd di helbesta Kurd de jin awa dibn? Li gor pirtka Prof. Dr. Qanat Kurdo ya Tarxa Edebiyata Kurd, mijar bigirine dest; El Herry di sedsala X-XI da bigirin, Ehmed Melay Bat (1417-1491) di Zemblfiro de, Feqiy Teyran, Dlber Ey Dlbera gerdan zer de, Meley Cizir, Dil ji min bir de, Ehmed Xan j di Mem Zn de jina Kurd girtine dest. Wek mijara helbestn bikar anne. Yn ro j bi kar tnin. Rast ew e; jin di wan helbestan de wek objeyek, titek, hacetek hatiye xebitandin. Bi hem nasnameyn xwe nehatiye destgirtin. Bejnibal, delal, oret mijar e. Ew haceta

zevq (tam) girtin dayn ye. Yan bi jiyan ve gir dide, yan j tama jiyan li hol radike! Helbestvann mr gora ramann, dtnn, nzkbynn xwe jin dixemlnin, dipnin. Navdaran p ve dikin. Jin ten ya hezkirin ye, kf ye! Jina Kurd helbestvan e. Bi zaroktiya xwe de dest bi xwedkirina zarokn ji xwe piktir dike. Ji bo ku wan bidesekinandin, lefzan gotinan li hev tne. Demn din de j gora byeran, hestn xwe bi devik yan j nivsandin tne ziman. i heyfe ku helbestn jina Kurd bi piran nehatine nivsandin. Loma winda bne. ro j dibin. Mirovn xanima Kurd, civat dagrker, ber jna Kurd bne asteng. Ew nebye xwe bixwe. Serkeftina jina Kurd ew e; ew bye sebeb, hm, mr Kurd mecbr bye helbest nivsandiye. Xanima-xatna Kurd daye nivsandin. Ez bawer im qesk xanima Kurd bi devok helbest dib, weqes naxwey ne. Min di helbasta xwe de bi fereh jina Kurd wek mijar girtiye dest. Xwestin, bang, guman, rexne, hiyar, kar, berpirsiyar, gill pir vekir nivsandine. Ew bi aln pozf negatf wek peyker e. Ji her aliyek ve ji min re mijar e. Ez xwe berpirsiyar, mecbr dibnim ku xanimaxatna Kurd bigirim dest li ser eybetiyn w bixebitim. Di lkolnn min de j jina Kurd mijara yekemn e. awa ima tu by helvestvan? awa ku roj avika ronahiy ye, awan roj ronah ji hev nayn cuda kirin, veqetandin yektiya diyalektk nan didin, helbest helbestvan j wek wan girdaiyeke diyalektk xwezay nan didin. em b av nabe, ne mimkin e. Helbestvan b helbest j tunne. V pirs Descartes flozof an bra min. Helbestan dinivsnim, ew nan dide ku ez heme. Descartes gotib Cogito Ergo Sum-difikrim, heme." Eger pirs bi ima re girday be, mirov dikare bibje ew jhatbn jenetk e, yan mirov dema ku t din xwe re yek tne (idae innetiae). Yan j ideae adventia" ji sedemn dervey beden, der dor, dealn dervey me ne. Ykitiya diyalektk di navbera sedemn hundir dervey de heye. Cevhern hundir mirov ku bikare tespt bike, ser biuxule, encamn ba(rind) digire. Ez nizanim ev teybet grf dema hatim din, tim ji min re heb, yan na? iyay engeliy ku ji bo Kurdan ziyaret b, gund min men li bin lingan ava bb, em bi ava xwe mezin kirin. Ruhek helbestvan dida gel herm. Teybet ola ku av, temel li ola Zerdet t, ser me bibandor b. Maln me de saza ku di cem civatn ol de, rojn dn de, bo badetan, yan j ji bo ahiyan, kfxweiyan dihat xebitandin, riha wjey, muzk dida me. Wje, muzk li me dida hezkirin. awa iyay Olympos wek ziyaret ser gel Ynan(Grek-Hurim) bandor kiriye, helbestvann Ynanistan ew esas girtine. Xwezaya me j li ser me aliy poztf de tesr kir ye. Ew ekere ye. Muzk wje, di herma min de, qedexe, yan j guneh nine. Hest wek helbest, kilam, kenok, rok, destan bi rehet tn gotin. Saz ensturomann din j tn xebitandin. Loma helbestvaniya min gelek xweza ye, normal e. Herwiha, iyayn, dar bern, emn me yn proz em xwed kirin. Xwebawer, xwestin, armanc, hezkirin dane me. Li gor teybetiya herma xwe, ez dikarim rew bi sivikay bidim fmkirin; ma hinguv hinguv, kereng bent, av hopik, dara

hinar hinar awa ku li hev nayn qetandin, cudakirin, mirovn herma min ez j li huner, wjey helbestvaniy wek wan nayn drkirin, cudakirin. Em di zik daykan de j bi muzk wjey gir dibin. Lkolnvann zanist tespt kirine ku muzk ji bo zarok di zik dayk de wek derman e. Mjiy zarok perwerde dike. Dema pveyna hestan zdetir zind dike aliy pozetv ve dide berxwe. Kes nikare bibje hinar ima ek dide, vedike! Kes nikare delaliya eka hinar wrne, nkar bike. Kes nikare bibje hingiv awa b hingiv. Ma hingiv beriya hingiv e. ekn iya beriya hungiv digin, vedibin. B ma hungiv, hingiv nabe. Lewra helbestvan nebe helbest helbest j nebe helbestvan, nabe. Sosyalzasyona exsiyetan gelek mihime, pisporiy de, bijartina bean de hm e. Sebeb hebna helbesta xwe helbesta irnexde dikarim bidim nan. Endamn artea dewleta Tukan welat diewitandin. Dermann kutin davtin. Mirov digirtin bin avan winda dikirin. Ez li herma Botan bm. Min parzvaniya mafn mirovan dikir rojnemevan bm. Min nedikariya hember qetlama xwezay bdeng, b helwest bimnim. Bibim temeevanek pasf. Ten biqehirim, bigrm, xemgrbim eziyet bidim can xwe. Li mala xwe rnim helbest binivsnim. Hember helwesta dagrkeran, dujmin xwezay, zdebn, min j helwest girt. Gel xwezaya xwe parast. Bm alekvan. iqas kan, iqas dest min de hat, min bersiv da. Zarok xwe y 8 mehan girt ber sing xwe ketim r. m bajar irnex. Rewa daristanan, ya gund bajariyan dt. Neya xwe amade kir. Bm deng bdeng b zimanan. Xwendvann kovara ku min t de dinivsand li byeran xeberdar bn. Ew ewitandin, komkuj b mijara helbesta min. Helbesta min srrealst nine. Li rastiyn jiyan derdikeve. Helbesta min jiyan berxwedan tekona min ya neteweya min tn ziman, diqre, bang dike. Tabloya ku bindestiy, dagrkeriy munandiye, tne ziman. Quncikn ku tariy de mayne tn ber avan. Ez Descartes di deriyn cuda da ji jiyan re dinrin. W ser axa xurt te binyata felsefa xwe dayna. Min j ser rastiyn Kurdistan de derxun helbesta xwe bich kir. Evn ima helbestan dinivsne?Helbesta min droka rast tne ber avan, sdaran ekere dike, hesab dipirse, hiyar dike, retan dide, evna azadiy, rizgariy, serxwebn di dil mjiyan de dide neqikirin. Toximan dajo. andin e. Mafn mirovan, mafn netewbn di dest millet min de ji aliy diz xwnxwarn modern ve hatine girtin, zeftkirin. Ez ku intellektelek Kurd im, ez awa b deng, b helwest bisekinim? alakiyn min, tekona min bi riya helbesta min j dom dikin. Berxwedan, hm (bingeha) helbesta min e. Loma helbestn min li jinn din, yn xwed welatn azad gelek (pir) cuda ne, naverok bi ferq in. Ji ber ku neteweya min big azadiy ye, dixwaze wek hem neteweyn xwed welat serbixwe bij, ez helbestn xwe mna enextareka

(kiltike) der didim uxilandin (xebitandin). Nivsandina helbestan ji tekona azadiy dr cuda nine. Wek till destan e. Hebn zanabna min berheman diherikne. Ez xwe mecbr dibnim ku binivsnim. Mna emek hevokan biheriknim. Helbestvan/a gel bindest nikare wek kesn di nav rehetiy de bi mijarn sivik dem biborne. Li jiyana rast dr, di xeyaln ser rastiy re dem derbas bike binivsne. Afirandin pareyek ji jiyan radeya min e. iqas exs ye, weqes j civat ye. Serkeftina her biaqil serkeftin ji bo me ew e ku em doa tekon bernedin ern pwst bi hem hacetn demokratk pk bnin. Loma pns(qelem) wek ekek ji zr hember dagrkern nav me dervey me dixebitnim, didim uxilandin. Xwe berpirsiyar, mecbr dibnim ku bibim ziman gel ku her roj t kutin, peliqandin, di bin qedexeyan de dij bye nve mir. Ji aliyeke din rehbera, qilavuza min danezana mafn mirovan e. ro helbesta Kurd li kjan qonax de ye? Kurdistan li bin lingn Fars, Ereb, Osman Turkan de b. Hin Kurdan ji bo xelasbna welat hewl nedan. Ji bo ol(dn) deolojiyn ku me dihelnin, xira dikin, ji ruh Kurdbn dr dikin, helbest nivsandin. ro j dinivsnin. Di qeleman de axu-jehr dilop dikir, dike. Ji bo ku em bikarin ro binirxnin, pwst e xeletiyn demn bor rind (ba) bibnin, tespt bikin, bigirin ber avan. Di droka wjeya Kurd de M.B. Rudenko, Prof.Dr Q. Kurdo, Marif. Xeznedar, zzedn Mistefa Resl helbesta kilask ya Kurd girtine dest. Helbesta dema modern Cegerxwn, Hejar, Osman Sebr..nivsandin. Ji hla poztf rind, helbestvann me yn demn bor yn v esr ji bo ku ziman me y qedexekir ney brkirin, wendakirin, were xebitandin dewlemendkirin, bi berhemn xwe tekon kirin. Bedel j dan. Hla negatv; helbestvan/a Kurd ji bo ziman wjeya Ereb, Faris, Osman Turkan b hacet, amraz. Qelem (pns) mjiy xwe ji wan re xebitand, wjeyn biyan xurt kir. Bi helbestn Kurd j bi nezann xizmeta dagrkeriy dagrkeran kirin. Ehmed Xan ji deolog slam re pesin, dlge nivsandine. E. Xan bawermendek paqij e. Rast bi kuran, zelal nedtiye nenivsandiye. Kurdn ku ola Hz. Mihemed y Erebistana Sed qebl nekirin, bi hezeran hatin kutin. ro j Kurd neteweyn din tn kutin. Tehaml, tolerans, yn cuda qeblkirin, di bawermendn w ol de nine! ro hem dgeln Ereb hember azad xwestina Kurdan, azadbna Kurdistan bne yek. Dagrkeriya nejadperestane ya Fars, Ereb Turkan bi rya ol di nav millet me de hln vedaye, rk avtine. Encam bindestiya Kurd Kurdistan ye. ro j Kurd bi sedan tne dardakirin, kutin hepis kirin. Cegerxwn helbestn mehtkirin, pesindan ji bo Staln nivsandine. Ew rast mirovan matmay , a dike. Ew helwest, nezkbyn pnedtin helbesta Kurd diheline, maf dike. Cegerxwn, nedizan Staln i bi Kurdan kir? Kurd

awa kirin penaber heta Sbryay rkirin, dan kutin. Li byeran b xeber b. Xwnxwarek wek egdek datne piya Kurdan divt ji w re rz hurmet bigirin! i heyfe ro helbestvan/a Kurd bi gelenper ji yektiya ziman, ji serxwebna siyas dr e. Wek pketin , pveynn Bar Kurdistan helbesta Kurd j demek derbas dike. Tu pveyna helbesta Kurd awa dibn? Welat, millet, and, ziman hatiye qeliandin. Encam li hol ne. Hatin peroja helbesta Kurd li yekbyna welat, netewe, ziman siyaseta me re girday ye. Ya yekemn ew e ku em hem Kurd alfabeyek bikar bnin, bixebitnin. Divt li gor zanna ziman alfabe were xebitandin. Xebatn zanist dom bikin. Wek mnak; Ynan(Grek) bi sedsalan e ji alfabeya xwe re hez dikin. Li gor dem her pve dixin. Di alfabeya xwe ya yekemn de li Fnqeyiyan tpn S K dz Z A B girtin pve birin, karann rehet kirin. Wan beriya zayn, di sedsala VI de j ji bo ku alfab rehet bi kar bnin, xebat dikirin. Beriya zayn B.Z di 403an de, "Archinos" qannan derdixne, amade dike. Grekan (Ynan) girekeya nivs baq, payidar kirin. Em di sedsala 21an da ne alfabayeke me ya irkat tune. Em alfaba Ereb, Kirl Latn dixebtnin, bikar tnin. Ji bo ku yektiya zaravayn ziman me pk b, amade bikin ji ceribandinn gel Bask dikarin feydey bibnin. Navbera 7 12 zaraveyn Baskiyan hene. Li 7 hermn Baskiyan, 7 zarav tn xeberdayn. Nifsa wan bi git 2.900.000 in. Akadem ya Baskiyan di sala 1912an de hatiye avakirin. Ya din j li Marok yektiya navbera zaravn, zimann eran de awa yekbyn, hevgirtin bye hevln Berberiyan j mirov dikare bigire ber avan. Ez dikarim bibjim peroja helbesta Kurd, peroja ziman Kurd ye. Divt pwst e epern ber yekbyn , pveketina ziman Kurd bi bispor, zanabn werin rakirin. Heta ku ew pk ney, yektiya helbesta Kurd j pk nay, ser nakeve. Derheq helbesta kilask ya njen de tu i difikir? Helbesta kilask a Kurd di bin bandora ovenzma and ya Ereb, Faris Osman-slam da b. Helbestvan/a Kurd ji Xwed, ji Reslan bi berhv b, ji wan alkar dixwest. Pesna wan dida. Ew hewildann vala, p bn. Ne Xwedyan, ne Reslan, ne Olan, ne diayan Kurd Kurdistan li bin lingan xelas nekirin. Tu feydeya wan negiht me. Hviyan j dem li me da borandin. Em zdetir kirin nav tengesiyan. Olan agir berdan maln me. Neteweya me ji hev dr kirin. Hestn netew kutin. Wek jehr-axu beden, mj teslm girtin. Dagrkeran Xwed j, Resl j bi rya sinifa ol ji bo xwe dan xebitandin. Feyda ji wan dtin. Me her tit wenda kir. Faris, Osman Ereban textn xwe yn ovenst xurt kirin. Rk avtin. Nejadperestiya ku bi nav slam ket welat me tu feyda neda me. Rih zindbn, v din, xebat, xwestin, pveyn

kut. Her tit bo biheta pa mirin b. Kurdan dev ji v din berdan, bi tirsa cehenem teziyan. Pirs br kirin. Kesn bawermend bi riya helbestan, bi nezann bn dest lingn ovenzma ol ku anda me maf kir. Hin mezin rvebirn Kurdan ne ji bo Kurdan, belk ji bo serketina slama siyas er kirin. Selahadn Eyb ji v al de mnaka her balk e. Li sala 1514an de, di er aldiran de 700.000 zde Kurd hatin kutin. drs-Bls ji Yavuz Sultan Selm xwnxwer re j nam dinivsne. Nameya ku drs--Bls ji Yavuz Sultan Selm re andiye pesna ku Cegerxwn ji bo Staln nivsandiye, ji hev cuda nnin. Du kesn ku bne xwnxwer millet me neteweyn din yn rexn ne, yn tehr ne, yn ekere kirin ne. Yn qedir qmet nnin. Ez dikarim bibjim helbesta kilask a Kurd bi hla negatv met ant Kurd e. Ew aliy negatv. Ji aliy din ve, bi poztf helbesta Kurd a kilask dest daye serxwebn azadiya Kurdistan. Li hember nejadperestiya Faris Osmaniyan, yan ji slam j derketiye. Ji w al ve t qeblkirin parastin. Ez aliy kevneperest rexne dikim. Pwst e zanayn w mijar bi objetv agahdariy bidin civata me. Xeletn , jarbnn helbestvanan bidin beravan. end caran Kurdn ne misilman bi kom hatin kutin! slama siyas ro j bo xendiqandin dardakirina Kurdan spiyan amade dike. Tebaqa ol ji bo tevakirina Kurdan fetvan derdixne. Di civatn nav neteweyn slam de projeyn tevakirina Kurdan tn amade kirin nqa kirin. Helbestvan ji her al ve iqas zana be, weqes bi zanabyn, rehet dinivsne, rovan dike. Yn ku mj bi hla deolojiyn ku dijminiya (neyartiya) me dikin, hatine dagrkirin, xizmeta me nakin. Ji biyaniyan re dixebitin. Wjeya wan dewlemend dikin. Qilavuzn rih wendakir ne. Helbestvann ku dora PENa Kurd civiyane dicivin hviy didin min. Bi raya te ji bo helbestvanek i biqedr, qmet girng e?Helbestvan xwed dtinek ye, deolojiyek ye. Di deriyek de ji chan re temae dike. Nzkayiya w/w ya huner li gor komkirina zanna xwe, bixwe ye. Nzkbyna exsiyatan, kom kuflet, civat binyat xwe sosyalzasyona w/ de digire. Trik pita xwe de i daye hev du, top kiriye, dikare wan bajo, bigne. iqas thbn hn bbe, ew ewqes zde trik xwe tej bike. Ji toximn topkir de berhemn ba(rind) derxne. Maf bijartin j dest te ye. Mirov lkoln neke, din re eleqedar nebe, nexwne, avdr nebe, nikare berhemn balk nemir binivsne. Bi teybet em Kurd nikarin demn xwe bi titn romantk sivik derbas bikin. Helbestvan ku xwed rza maf mirovan, heyvanan, xwezay bibe, dikare wek mamostek/ civat bi helbestn xwe perwerde bike. Zann helbestvan wek strk b alternatv dike. Di ser derenciga her bilind de herdem dide sekinandin. Ew, gildor nabe, gr nabe, nakeve. Ji bo helbestnav/a Kurd tit her girng xelaskirina and, netewe welat e. Pwst e ew armanc bi evnek, hmanzmek chan ve were xemilandin.

Di helbesta min a bi nav Koer de, min keikek koer girt dest. Jiyana w ya civaknas, rewa Kurdistan, rewa jin, zilma-nzkbyna dagrkeran, ervanbyn , tekona w neqi, nik kir. Koer kea Paayan neb. Ji teknolojiy dr b. Keek ji rz de b. Min bi jiyana w ya teybet dem, herm, derdor, bindest evna w ya azadiy terf kir. Min nedikar wek endamn wjeya dwan bi vezna aruz gavn deveyn xan binivsnim, pesna wan bidim. Karvann wan wek mijar bigirim dest. Ji bo min keikek koer-ivan, tekona w, tirajediya ku w dibirqand li ser her tit b. Gelek kes behsa navarok felsefa helbest dikin. Hn li helbest da i dibnin? Pda ez dikarim wisan bibjim; hunera helbest, hunera kelman, lefzan e. alakiyeke raman ye. Helbest hunera serbest e. Helbestn min serbest in, xwezay ne, estetk in. Bang, hawar awaz ye. Bi dtina Kant, hunera helbest ji hla htbn meleka fmkirin ve t gerandin. Ew ber diguherne. Hunera helbest lstika hestan e, aqil e. Bi baweriya min hunera helbestan lstika aqil nine. Ez t de ir, raman bi hev re dibnim. Helbest bo min muzkal e j. Ji bo min statka muzkal hm ekl meteloka helbest pk tne. Bi gotin hevokn ku bi rehet tn fmkirin, tevn dikim, dirinim. Helbest ji bo min hem felsefe ye, hem tmarkirina guh (guik) rih e. Ez wek Aristoteles nafikrim. Helbest ne haceta texld (jgirt) ye. Helbest raman, flozof helbestvan tenita hev disekinin. Afirandina helbest, ji aliyek ve mijl (kon) ye. Ji Aliy din ve hem ahenga deng ye, hem j xiyalkirin e. Ji bo min di hunera helbest de hinav, dern (imat-ikil) yektiyeke diyalektk pk tnin. Pilaton li gor teoriya zanna xwe dibje; beytn ku ji Xwedyan re tn xwendin, helbesta lrk in. Ew ji bo qenc xwestina mirovan diayn ku tn xwendin in. Ya duyemn helbesta Logos ya hja ye. Ew felsef ye. Ew li chana hestn (hiss) w al (lay d), chana Logos n deal (meng) e. Helbesta min di nav chana ceribok da rew, jiyan, chan serborandinn Kurdn nrbaran (nber)in ku digire dest wek mijar diuxilne, bi hevokan neqi dike. Ne di ekil de, ne j di naverok de sir (pin-raz) tune. Bi meyan (hinav) ekil rastiyn diyalektk dibirqne, didenan. Wek hn dizanin jina Kurd ne azad e. Seba azadiya jin hn i difikrin? Ramana we i ye? Ez girtiy azadiy me. Ji bo azadiya xanima Kurd min ten bi qelema (pnsa) xwe xebat nekir. Ten min di helbest lkolnan de ew negirt dest. Bi teoriy ve dorp nemam. Di piratk de j ez bm alakvan. Ew alakvan dom j dike. Ez orevan im, ervan im di er azadiy de cih digirim. Di nav govend de me. Temaevan (srker) nnim. Ne ten jina Kurd, Kurdistan j ne azad e. Bindestiya jin, bindestiya dayka Kurdistan ye. Ez wek nav xwe bawer im ku dema jina Kurd bi zanabn bibe evn azad rizgariya xwe, ew d azadiya welat j bistne. Jina poltkvan, azadhezker welat xwe j rizgar dike welatek sosyal ava dike. Azadiya abor azad nne. ro jina Kurd li

hem nasnameyn xwe bpar e. Ji wan dr t girtin. Di bin dar zilm de ye. Mr Kurd girtiy dagrkeran e. Girtbna xwe bi zelal, bi zanabn rove nake, nabne, zilma ku dagrker li ser w diceribnin, ew j li xanimn nzk yn xwe diceribne. Bi xwe gor ye, ew j yn derdora xwe dike gor. Dagrker ji bo kesayet tawakirin, kudkirin, kr-kor kirin mr Kurd wek hacet dixebtnin. Didin uxulandin. Mr hsr ku pit hat tmarkirin, hestn trneby hatin eliqandin, xwe wek piling dibne, dihesibne. Dest li zilm dike. Mna hesin ku agir p t girtin e. Ew mijar hem hev re ya lkolnan e. ima em zilm li hev dikin? Hev didnin? Binyata wan li ku tn? Tesra, par olan (dn) i ye? Zilm li jinan kirin, eva anda Kurdan yan ya biyan dagrkeran e me j ji wan girtiye? Heta ku jina Kurd nebe rvebirek zana, biryarvan-ker, otorter, adil, mnaka poztf edet toreyn xirab nebijre, ji civat dr neke, civat perwerde neke, xelasbn ji bo me xewn in. Guhertin di nav malan de dest p dikin. Hln mal in. Ya ku di nav hln de mafan nedizann, neparze, zarokan bi heqzan, heqnas mezinneke, ji bo azadiy dikare i bike? Heta ku jin zana nebe, rola xwe nelze wek can, bedena nv kudby avikn civat gen dibin, dirizin. Nexweiyn, jarbnn civat paqij ba(rind) nabin. Ew d car birnan her biherike me aciz bike(biqarne). ro rejmn ol jin bi keviran didin kutin. Wan, jin hsr girtine. Mr, tebaqasinifa ol kitbn proz wek klt (enextar) dixebtnin desthilatdariya xwe dimenin. Ew pirtkn ol hla mran ve hatine nivsandin. Mrn kevneperest li gor ramann xwe di nav wan de guhertin kirine. Jin kirine halk wer ku, ew ji bedena xwe dr dikeve, ditirse, sdar-gunehkar dibne. Bi xwe ji xwe direve. Hezkirin nne. Droka w hatiye dagrkirin. Ew rewa xwe nabne, ji droka jinan bxeber e. Pwst e jin droka olan pir rind (gelek ba) bikolne rre, berrbn sextekariya mran derxne hol. Di droka rabor de jin gunehkar( !) nine. Yn ku ew kirin gunehkar ji oretiya, delaliya, estetka beden, aqil, jhatbna, elengiya, berhemdayna w ditirsin. Bi pirtkn proz ew zaf girtin bin kontrol, fstan hsrbyn lkirin. Ew kjan Xwed ye ku zarok ku di bedena dayk de peyda dibe, mezin dibe, t xwedkirin, dike dijmin zilimkar dayk? Em wan Xwedyan qebl nakin. ro Xwed art in, dewlet in. Ew j aliy mran ve tn temslkirin! Loma di malan civat de ait, rast, hevgirtin, hezkirin yekit tu nine. Jina Kurd ji bo xelasbyna xwe welat xwe mecbr e dawiya tkiliyn dagrkeriy bne. Xwe n bike. Ji bo ku di armanc de serbikeve, mecbr e xwe birxistin bike. B rxistin ser nakeve. Nikare gav bavje. Hevln w tn fetisandin. B hal dimne. Jin, di jiyan de sembola parvakirin, aitiy, azadiy, xwrxweziy, nbn, zdebyn, nermiy, hezkirin, delaliy ye. Ne ser berda, ne dest berda, girday ne j xadim e. Ya serhildanan e. Hember rejmn feodal, despotk, dagrker xwestvana azadiy ye. Bi ruhek oreger, tevgervana siyas ye. Ew aliyn poztv in. Jina ku hember zilma mrn derdora xwe, civata kevnperest,

dagrkern xwnxwer ser hilde (rake), netewa xwe wek milletn pvey digene. Jina Kurd ne mal milk e, ne ya girtin firotin ye, ne j hsra-girtiya edet toreyn netewe dnn-oln biyan ye. Ew bi hest hezkirina welat neteweya xwe wek stna nav welat me ye. Giran, bar li ser miln (pln) w ne. i heyf e ne bixwe, ne j civat qedr qmeta w nizane. Di bin and oln biyan de bye hm kevneperestiy. Ji droka xwe b xeber rewa xirab diparze. Ji bo civateke adil, rojane sosyal pwst e jin xwed hem mafn xwendin, perwerd be. Ji hin bean dr neyn girtin. Li gor xwestina, qabiliyet (fris)a xwe bikare biryaran bide, bigire. Kar akademk-zann ten behra mran nebe. Di parlamentoyan de, art de, bi cudahiyn xwe ve na xwe bigire biparze.

Jinn ku kar malan dikin, bermal in, wek karker bi mia bixebitin. Mehan bedel keda xwe bigirin. Ewlekariya sosyal ji bo wan j hebe. Di nexwe prbn de b ewlekar nemnin. Ji aliy aboriy de mihtac derdoran, mirovn xwe nebin. Azadiya abor maf wane j. Ew maf bi qannan were tespt kirin. Divt civat di v al de j were perwerde kirin. Jin li jiyana sosyal dr ney girtin. Jin, tit-pil pirt nne. Ne xizmetkara mal, ne ya karxanan, ne j ya olan e.

Jina Kurd ne girtiy dagrkeran, ne y mran, ne y olan tebaqa ol, ne j ya dewletane. Polgamiya ku (zde bi jinan re zewicandin) bi edet toreyn Eraban, bi anda ol ketiye nav me heta ku ew and ney qedexekirin di nav malan de ait pk nay pskolojiya jina Kurd ba nabe. Jin hacetek cisn nne. Sedem anda ol mr w wek hacetekbikar tne. Wek mirov nagire dest nzk nabe. Pwst e jin fr bibe ku can, can w ye, beden, bedena w ye. Ten bi xwe dikare di heq bedena xwe de biryaran bigire, bide. Ew ne mecbr e bi her al ve xizmeta mr zor, xirab, zilimkar bike. Maf mr y peliandin- zverkirin j nne. Zilma cisn, fzk, abor, pskolojk nay qeblkirin. Ew ktabn proz ku wan zilman qebl dikin bila ji me civaka me dr bin. Ez wek helbestvanek xelasbn azadiya jin, bi rizgarbna civata m re yek digirim dest. Jin welatek rizgar, azad wek dayka ducan (avis) zaroka di zik de bi hev re girday ne. Jina ku ji her al ve azad be, welat xwe digene derencga (merdivana) azadiy. Ew jin li rvebiriya welat xwe de kursiyan bi mrn dilxwez re bizanebn parve dike. Xwed biryar, wek kesayetiyeke zana xurt, welat proz ji her hl ve dike dewletek sosyal. Ji nexirabn re, kevnperestiy re, bindestiy re, hsrtiya mran, civat, dagrkeran re, baiy re, serkeftin re, aitiy re, xelasbn re dibe hm. Zarokn welatparz, modern, heqnas, heqzan digene. Nabe xadima heliandin, avakirin re mnakiy wek armanc diparze. Ji bo peroj hn xwediy kjan armancan, pilan projeyan in? Heta niha s pirtkn min yn helbestan hatine apkirin. Min gelek j nivsandine heta niha nedane apkirin. Ez bi zaravay Kurmanc dinivsnim. 4 pirtkn lkolnan yn min hatin apkirin. Yek li ber apkirin ye. Hinn din hene, ez wan j bidim apkirin. Ji wan yek niha t wergerandin. Ew bi Fransiz were apkirin. Hereketa Qogriy ya serxwebna netew 1921, apa duyemn amade ye. Ew were apkirin. Ez her binivsnim. Sekinandin, westan nabe. Wek jin bar min ji y mran girantir e. Ez xwe berpirsiyar rizgarkirina jin, civat, welat dibnim. Ew hevpeyvn di hejmara 28 29 ya rojnameya Agir de, meha cileya 2005 de derket. Roportaj hla Azad Kurd ve hat kirin.

Lekolnn Evn ek