----{ kutupyldz }---NSZ Tommaso Campanella (1568-1639), dncelerini yirmi yedi yllk hapis hayatyla demi bir dnce

kahramandr. Onun yaad dnem, Avrupa katolik dnyasnn paralanmaya balad, modern dnyay hazrlayan politik, ekonomik ve kltrel olaylarn olutuu gnlere rastlar. Daha XIV. ve XV. yzyllarda, katolik Kilisesinin kat dogmalarna, byk ve haksz zenginliine, derebeylik dzeninin ktlklerine kar, eitli tarikatlarn nderliinde, yer yer ba gsteren ayaklanmalar Avrupa'y batan baa saran bir nitelik kazanmt. Bir yandan Kilisenin, bir yandan da kral kuvvetlerinin bastrp ortadan kaldrd bu tarikat ayaklanmalar, baka baka yerlerde, baka adlarla yeniden rgtlenip harekete geiyordu. te, Bohemya'da uzun sre etkin olan Picard'lar ya da Adamist'ler! te, talya, Fransa ve Almanya'da insann bu dnyada mutlu olmasn isteyen Beggard'lar! te, ngiltere'deki Wyclif'iler, orta Avrupa'daki Hus'cular! Btn bu tarikatlar, dinsel yenilikler yannda, daha hakl bir toplumsal dzen kurma abas iindeydiler. Hus'cularn bir kolu olan Taborit'ler, dinsel trenlerin bir ounu atmakla kalmyor, din reformunu mal ortaklna dayanan toplumsal bir devrimle tamamlamak istiyorlard. te, Campanella bu toplumcu grten, bu devrimci ilkelerden yola kar ve Ben doacak yeni sabahlarn an sesiyim der. Ne yazk ki, ufukta beliren bu yeni sabah gremiyecektir. Ama, onun ad felsefe ve sosyal doktrinler tarihin de, bir mjdeci olarak, yaam ve yaayacaktr. Campanella, talya'da Calabria blgesinde Sti lo kasabasnda dnyaya geliyor. Daha kk yatan, stn zeks ve okumaya olan ar tutkunluuyla dikkati ekiyor. On yanda eitli konular stne iirler yazyor, uzun uzun sylevler veriyor. On be yanda Cosenza dominiken manastrna giriyor ve orada Aquino'lu ermi Augusti nus'un omma Theologicasn defalarca okuyor. ok gemeden manastrda okumad eser kalm yor. Bilgiye olan susuzluunu bir iirinde yle di le getiriyor: Dnyann btn kitaplar doyuramaz kafamn aln. Neler neler okumadm! Ama yine de kafamn alndan lyorum... Anlaym arttka, bilgim eksiliyor... Dinsel konulardan az zamanda bkan Campanella, felsefeye veriyor kendini. Byk talyan filozofu Telesio'da arad nderi buluyor. Doruyu kitaplardan ok, tabiatn gzleminde arayan Tele sio, Aristoteles'in btn bir a etkileyen felsefe sine kar tabiat felsefesini savunuyordu. Bu amala da Academia Telesiana adyla bir felsefe dernei kurmutu. Telesio'nun temel dncesi uydu: Bilim soyut kavramlardan deil, gerek varlklardan yola kmaldr; deney, bilimin bavurmas gereken temel kuraldr. Campanella yirmi iki yanda ilk eserini yazyor. Bu, Telesio'yu dmanlarna kar savunmak ve Aristoteles felsefesini rtmek amacyla kale me ald Philosophia sensibus demostratat'tr. Eser cizvitlerin saldrsna uruyor. Sapknlk ve byclkle sulanan Campanella, Papa'nn

emriyle Cosenza'dan ayrlp Stilo'ya dnmek zorunda kalyor. Stilo manastrnda bo vakitlerini okumak, bilgisini arttrmakla deerlendiren Campanella, ok gemeden bu dar ve karanlk hapis-evinden kayor. On yl, talya'y batan baa dolayor. Venedik'te Galile'yle, daha bir ok tarihi ve filozofla tanyor. Urad yerlerde, allm dncelerle, kr inanlarla savayor. talya'nn hemen btn byk kentlerini grdkten sonra, savakan ve kararl, Stilo'ya dnyor. Campanella'nn hayat dram burada bal yor. 1600'lerde btn gney talya, spanya'nn bir smrgesi haline gelmiti. zellikle Calabria blgesi, din adamlarnn elinde daha da yoksullamt. Bir yandan enkizisyon vaheti, bir yandan yoksulluk, toplumsal isteklere yol amaktayd. Kltr merkezleri olan kitaplklar ve akademiler kapatl mt. Serbest dnce manastrlarda barnabiliyordu ancak. Yurdunu spanyol boyunduruundan kurtar may dnen Campanella bir ayaklanma tertip lemeye balyor. Pietro Giannone Napoli Tarihi adl eserinde bu ayaklanma iin unlar sylyor: Campanella yeni dnceleri, zgrlk ve cumhuriyet tasarlaryla az kalsn Calabria'nn altn stne getirecekti. Krallklar yeni bir dzene sok maya, toplumlar ynetecek anayasalar koymaya kadar ileri gtrmt ii. Anlalan, Campanel la, sonradan hapiste yazaca Gne lkesi'nin toplum dzenini daha o zamandan tasarlam, po litik ayaklanmay, daha nceki sapkn tarikatlarn yapt gibi, toplumsal bir reformla tamamlamaya kalkmt. Papa Paulus V, Urbanus VII, Bacon ve Riche lieu gibi astrolojinin zel etkilerine inanan Campanella, yldzlardaki birtakm belirtilere bakp, dnya yznde, zellikle Napoli krallnda ve Calabria'da devrimler olacan sylyordu. Dinsel ve toplumsal alanda gerekli sayd yenilik dncelerini birok manastr rahiplerine benimsetmiti. Giannone'ye baklrsa, yz akn rahip bu ayaklanmaya katlyor. Bir ok vaiz halkn arasna girip zgrle kavumak, parayla insan kan aktan, yoksullar ezen kral adamlarnn i kencelerine son vermek iin birlemeye aryor lar onu. Napoli'li birok soylularla birlikte bir hayli piskopos da bu ayaklanmay destekliyor. Bu ara, bir Trk donanmasnn yardm da salanyor. Ama, ayaklanma nceden haber alnarak n leniyor ve bir Trk gemisine kamak zere anla t bir kayky bekleyen Campanella bir kulbede yakalanarak Napoli'ye gtrlyor. Atld hapisevinde korkun ikencelere uruyor. Atheimus triumphatus adl eserinin nsznde Campanella ektii ikenceleri yle anlatyor: Elli hapisevine girdim ktm. Yedi kez, ty ler rpertici ikencelere uradm. Son ikence krk saat srd. Bedenimi iplerle sk sk sarp kan revan iinde braktlar. Ellerimi arkaya balayp, sivri bir kazn stne sallandrdlar beni. Krk saat sonra beni ld sandlar, ikenceyi dur durdular. kencecilerimden bazlar, daha da can m yakmak iin, asl bulunduum ipi habire oynatyor, boyuna kfr savuruyorlard. Bazlar da, Yaman adam, dorusu demekten kendilerini ala myorlard. Hi bir eyle

sarsamadlar, alt edeme diler beni, bir tek sz bile alamadlar azmdan. 1 Tam alt ay sren bir hastalktan, bir mucizeyle kurtulduktan sonra, bir ukura attlar beni. On be ay kaldm orada. Sonra yarg nne karldm. nce bana: renmediin eyi nasl bilebilirsin? eytan m var senin emrinde? diye sordular. Ben de: Bildiklerimi renmek iin, sizin itiiniz araplarn on misli kandil ya harcadm diye karlk verdim. Dzmeci adl kitab yazmakla suladlar beni. Oysa, ben daha dnyaya gelmeden baslmt bu kitap. Beni Demokritos'un dncelerini benimsemekle, kiliseye kar d manca duygular beslemekle, din kurallarnn dna kmakla suladlar. Gne'te, Ay'da ve yldzlarda devrimleri haber veren belirtileri ileri srp ayaklanmalar hazrlamakla, dnyay sonsuz ve bo zulmaz gsteren Aristoteles'e kar kmakla suladlar beni. Btn bunlardan tr, beni tpk Jeramiah gibi, havasz, ksz bir ukura tkad lar. Campanella'nn hapislik hayat yirmi yedi yl sryor. Bylesine uzun bir ikence hayatna Cam panella gibi ruh ve kafaca salam, inanlarnda sarslmaz bir insan dayanabilirdi ancak. Nitekim ikencecilerine kar ba hep havada kalyor, onlardan ne balanmasn istiyor, ne de yardm bekliyor. stedii tek ey, kitap, kt ve kalem; yani, kafasn beslemek ve kafasnn rnlerini d arya samak. Campanella'nn hapis hayat 1626'da sona eri yor. spanya kral Philip III'n lmnden sonra (1621), papa Urbanus VIII in be yl sren abasyla serbest braklp Roma'ya gidiyor. ok gemeden, pusuda bekleyen dmanlarnn saldrs na uruyor ve Fransz elisinin yardmyla Fransa'ya kayor. Kardinal Richelieu ve Louis XIII.'den yaknlk ve yardm gren Campanella mrnn geri kalan ksmn Paris'te dominiken manastrnda sessiz ve rahat, geiriyor. 1639'da, yetmi bir yanda lyor. *

Campanella,hemen hepsi Ltince olan saysz eserler yazmtr. Felsefe tarihinde Campanella' nn ad, Aristoteles felsefesinin dman ve deney sel yntemin ncs olarak anlmaktadr. Bacon'dan nce, fizik alannda, gzlem olmadan, varsa ymlar deneylemeyle kontrol edilmeden salam hi bir bilgiye varlamaz, diyen o olmutur (G. Fonsgrive), Calabria'l filozof, her eyden nce, felse feyle tanrbilimi birbirinden ayrmak gerektii ni ileri sryor. Ona gre, felsefe duygu ve akl yoluyla varlan tabiat bilgisidir, ncil'se imanla tabiat-st dnyasn tanmay ama edinmitir. Tabiat renmek, gnlk yaaymzda ondan faydalanmak anlamna geldii halde, tanrbilim sade ce ruhun kurtuluuyla ilgilenmektedir. Onun iin, felsefe, tabiatn srlarna ynelmi bir aratrma olarak, Kutsal kitaplarn basksndan kendini kurtarmaldr. nk, bu kitaplarn bylesi bilgiyle hi bir ilikisi yoktur. Ayrca felsefe, kendini insandan (rnein, Aristoteles'ten) gelen her trl otoriteden de kurtarmaldr. (Bruna Widmar)

Felsefe eserlerinin deeri ne denli byk olur sa olsun, Carnpanella'dan bugne kalan, adn lmszletiren ey, hi phe yok ki, Gne lkesi'nde dile getirdii toplumsal bir dzen dncesidir. lk defa Utrecht'de 1643'de baslm olan Gne lkesi, (Civitas Solis), Platon'un Devlet'i ve Thomas More'un Utopia'syla ayn dnce izgisi zerinde, insanolunu mutlu bir yaaya kavu turma yolundaki isteklerin en temiziyle yazlm eserlerin banda gelir. Gne lkesi, Campanella'nn, gnn birinde gerekleeceini dnd filozofa bir devlet ta sarsdr. Campanella btn ktlklerin ve hak szlklarn kayna, insann kendinden bakasn dnmemesinde, dnya malnn benim senin di ye bllmesinde buluyor. Ona gre, insanlar, ge nel yarar kaygusundan uzak olduklar srece, kendi dar evrelerinde, kendilerinden bakasn dnmezler. Oysa, toplum halinde birleen insanlarn amac genel yarar olmaldr. zel karlar kal dralm, toplum yararndan baka bir ey kalmaz ortada. Bencil davranlar, eninde sonunda, top lum glerinin atmasna yol aar. Oysa bu g lerin genel yarara ynelmesi, gler arasnda tu tarl bir denge yaratr. Onun iin, Gne lkesi' nde her ey devletin, genel yararn buyruu altn dadr. Ama, denilecektir ki, zel mal mlk olmazsa, insanlar nasl altrrz? Campanella buna, in sanlarda dayanma bilinci, topluma yararl olma istei yaratarak, diye cevap verecektir. Tarih bize Romallarn, yoksulluklarna ramen, yurtlar uruna seve seve savaa atldklarn gstermiyor mu? lk Hristiyanlar zamannda, kazantan, mal mlk dncesinden uzak, dnyadan elini eteini ekmi, topluluk urunda kendi karlarn, sevgilerini, hatt canlarn bile hie sayan rahipler ayn zgecilik rnei vermiyorlar myd bize? Bugnk toplumda bile, kardee alma, karsz yarma rnekleri grmyor muyuz? imdilik devede kulak olan bu rnekler niin bir gn genellemesin? Ayrca u da var: Gne lkesi'nde alma bir an garya olmaktan km, bir zevk halini almtr. Aylaklk ayp, yz kzartc bir eydir orada. Campanella filozofa devlet tasarsnda, mal mlk ortakl yannda, kadn ortakln da ele alyor. Kendinden nce, Platon da devlet iinde anlama, kaynama yaratr diye, kadn ve ocuklarn ortak olmasn savunmutu. Ne var ki, Platon, bu ortakl yalnz yneticiler iin ngryor du. Campanella ise, bu ortakl btn toplum iin istiyor. unu unutmamak gerekir ki, kurmac Pla ton'dan nce, kadn ortakl Heredotus'un da be lirttii gibi baz skit kabilelerinde varm. Bu kabilelerde kadnlar ata biner, avlarda, savalarda erkeklere elik ederlermi. Yunan tarihisine baklrsa bu ortakln amac, kan bayla herkesi birbirine sk skya balamak, kskanlklarn, kinlerin nn almakm. te yandan, Lykurgos Yasalar evlilik iin bir takm ya snrlar koymakta ve gsz den ya l erkeklere, aile yuvalarn bozmamak iin, kar larn zaman zaman, evlenmeden oluk ocuk sa hibi olmak isteyen bekr erkeklere sunma hakk tanmaktadr. Grlyor ki, Campanella, soyun remesine ve ocuk eitimine verdii nem dolaysyla ka dn ortakln

benimserken, Platon'un dncele rinden faydaland kadar, antik a uluslarnn yasalarndan da esinlenmitir. Campanella, yeni bir altn an doacana ve bunun da Gne lkesi gibi bir devlet dzeniy le gerekleeceine inanyordu. Aada Altn a adl iiri bunun salam bir kantdr. ALTIN A Mutlu bir altn a olduysa eskiden Niin bir kez daha olmasn? Her ey dnp dolap Gelmiyor mu eski yerine? Dndm, tlediim gibi benim Paylasayd insanlar Yararlar, mutluluu ve ahlk Cennet olurdu dnya... Uyank, temiz sevgiler gelirdi diyorum Azgn, kr sevgiler yerine Yalan dolan, bilgisizlik yerine Gerek bilgi gelirdi Ve kardelik zorbaln yerine. Bu iiri dilimize S. Eyubolu evirmitir.

.Campanella'nn ada Rossi adnda bir yazar yle yazyor: Campanella'ya otuz be saat boyunca yaptklar ikence ylesine vahiceydi ki knn btn kan damarlar kopmu, alan yaralardan durmadan kanlar boanyordu. Bununla beraber, dilerini skp ikenceye ylesine dayand ki, azndan, bir filozofa yakmayacak tek kelime bile alamadlar.

RN SESYLE GNE LKES FLOZOFA BR DEVLET TASARISI

Ko n u a n l a r : OSPTALARO ve COLOMBONUN CENOVALI KILAVUZU

Bu konumalar bir ospitalario ile Co lombo'nun klavuzlarndan Cenoval bir kaptan arasnda geer. Ospitalario, Kutsal topraklarda hastalanan haclara bakmak amacyla kurulmu bir kuruma bal kimselere verilen addr. Kuds'te Sen Jan tarikat diye tannan bu dinsel kurum sonradan Malta valye leri rgtn meydana getirmitir. Campanella'nn bu eserde szn ettii Colombo'nun Kristof Kolomb'la hi bir ilikisi yoktur. nk, bu konuma da geen olaylar nl denizcinin lmnden sonraya aittir.

OSPTALARO Haydi anlat bakalm u deniz yolculuunda bandan geenleri! CENOVALI KAPTAN Daha nce anlatmtm ya dnyay bir ucundan br ucuna nasl dolatm, Toprabana'ya varr varmaz nasl karaya kmak zorunda kald, m. Bu adann insanlarndan korkup yakn bir ormana snmtm. Bir sre sonra ormandan km, yrye yrye tam Ekvator'un altna den geni bir ovaya varmtm. OSPTALARO Peki, orada neler oldu? C. KAPTAN

Orada, drt bir yanm, kadnl erkekli bir sr insan sarverdi birden. Hepsinin ellerinde si lhlar vard. lerinde bizim dilimizi konuanlar oktu. Beni alp Gne Kent'e gtrdler. OSPTALARO Nasl yaplm bu kent, nasl ynetiliyor, anlatverin ltfen! C. KAPTAN Geni bir ovann ortasnda ykselen bir tepe dnn, te, kentin byk paras bu tepenin zerinde kurulmu. Ama kat kat emberleri tepenin eteinde ylesine uzaklara yaylm ki, ap iki, btn evresi de yedi mili bulmakta. Bununla beraber, bir tepe stnde kurulacana, bir ovada kurulmu olsayd ap bu kadar byk ol mazd. Kent yedi halkaya ya da embere blnm. Bunlarn her biri yedi gezegenden birinin adn tayor. emberler birbirine drt ayr yolla balanm. Her yol da bir kap ile sona eriyor. Her kap drt ynden birine bakyor. Ayrca yle kurulmu ki bu kent, her kim birinci duvar emberini yaracak olsa, ikincisini yarabilmek iin iki kat, ncs iin daha ok aba sarfetmesi, btn kenti ele geirmek iinse yedi defa saldrmas ve her seferinde gcn artrmas gerekir. Ama, bana kalrsa, birinci duvar bile ele geirmek olacak ey deil. ylesine kalndr nk; burlar, ku leler ve hendeklerden baka trl sava ve savunma aralaryla bezenmitir. Kuzey kapsndan girince (bu kap batanbaa demirdendir, kolayca inip kalkacak ve skca kapanacak biimde yaplmtr), gzme birinci duvarla ikincisi arasnda, yetmi adm geniliinde bir dzlk iliti. Buradan, ikinci duvar boyunca uzanan, birbirine bitiik ve bir tek heybetli gibi grnen zengin konaklar gze arpyordu. Bu konaklarn yar yksekliinde boydan boya, sra kemerler uzanyordu; bunlarn stnde, tpk stunlu avlular ya da manastrda olduu gibi altlar geni, zarif stunlarla tutturulmu st rtl geitler vard. Bu konaklarn alt katlarna, dorudan doruya ibkey duvarlarn i ksmndan girilir; yukar katlaraysa mermer merdivenlerle klr. Bu merdivenler, duvarlarn i ksmndaki ayn biimde geitlere alr. Bu geitlerden de, duvarlarn her iki yanna bakan zarif pencereli st kat odalarna klr. Odalarn hepsi adamakll ssldr. ve d duvarlarda oyulan pencerelerden k alrlar. Duvarlar alt kat duvarlarndan daha incedir. D duvar, yani dbkey duvar, aa doru sekiz i duvar , ara duvarsa bir ya da yarm kar kalnlndadr. Bu birinci emberden knca, ikinci dzle varlr. Bu dzlk, birincisinden adm kadar daha dardr. kinci emberin duvar altl stl, birbirine benzeyen galerilerle ssldr. lere doru konaklar evreleyen bir baka duvar daha gze arpar. Altta, sra stunlar, stte, yani konaklarn yukar katlarna alan yerlerinde ok gzel resimler sralanmtr. Bylece, birbirine benzeyen dzlkler ve konaklar kuatan stunlu galerilerle ssl ifte duvarlar

arasndan yrye yrye Kent'in son emberine varlr. Bununla beraber, emberlerin i ve d duvarlarndaki ifte kaplardan geilince, insan hafif meyilli ve alack basamakl merdivenleri trmanr, yoku yukar ktnn farkna varmaz. Tepenin doruunda, geni bir dzln ortasnda, usta elinden km byk bir tapnak ykselmektedir. OSPlTALARlO Durmayn, ne olursunuz, durmayn, anlatn! C. KAPTAN Tapnak yuvarlak biimdedir. epe evre, ka ln duvarlarla deil, iri, ama zarif stunlarla evrilidir. Tapnan ortasnda byk, gzel bir kubbe, onun stnde de, ortas delik, daha kk bir kubbe ykselmektedir. Bu kubbenin delii sunan tam stne rastlar. Tapnan evresi be yz elli adm akndr; orta yerde, epe evre stunlarla evrili bir sunak vardr. D stun balklarnn stnde sekiz kadem boyunda kemerler uzanr. Bunlarn dibinde, kadem yksekliinde bir duvar, tapnan stunlaryla kemerleri tutan stunlar arasnda da gzel talarla deli galeriler vardr. Saysz kaplarla ssl kk duvarn i ksmnda yere akl iskemleler, ayrca bir ok gzel portatif sandalye gze arpar. Sunan tam stnde iki byk kre vardr: Bunlarn by gkyzn, k de yeryzn gsterir. Ayrca, byk Kubbenin tavannda alt byk gezegenin resimleri grlr: Bunlar byklklerine gre sralanmlardr. Altlarnda adlar ve yeryz olaylarna yaptklar etkileri anlatan er dizecik yazldr. Sunan stne yerletirilmi krelerden, evreni batan baa izleyebilirsiniz gzlerinizle. Yer, deirmi talarla delidir. Yedi gezegenin ad larn tayan yedi altn lamba, tapna gece gndz durmadan aydnlatr. Tapnan st ksmndaki kk kubbe birtakm kk ve gzel odalarla evrelenmitir. ve d stunlarn kemerleri stndeki dzlkte, kimisi kk, kimisi byk odalarda krk dokuz rahip oturur. Kk kubbenin tepesinde dnen ok hassas bir yelkovan, says yirmi alty bulan rzgrlarn ynn gsterir. Kent halk buna bakp s derecesini, o yln, bereketli olup olmayacan, havann denizde ve karada alaca durumu kesti rir. OSPTALARO Yiit kaptanm, imdi de bu kentin nasl ynetildiini anlatverin, etraflca. renmeye can attm benim bu asl. C. KAPTAN Kent'in en byk yneticisi bir barahiptir. Halk Hoh der ona. Biz olsak Metafiziki derdik. Gerek dnya ilerinin, gerek ahiret ilerinin ba odur. Yetkisi mutlaktr.

Verdii yarglar kesindir, kimse ses karamaz onlara. Hoh'un Pon, Sin ve Mor adl eit yetkide yardmcs vardr. Bizim dilimizde bunlara G, Akl ve Sevgi diyebiliriz. G, bar ve savala ilgili btn ileri ynetir. Askerlik ilerinde Hoh'tan sonra en yksek yetkili odur. Belli bal grevleri, subaylarla as kerlere kumanda etmek, ordunun btn silh, cep hane ihtiyalarn salamak, tahkimat yaptrmak, saldrlar hazrlamak ve buna benzer her eit ileri ynetmektir. Serbest mesleklerin, el zanaatlarnn, bilim i lerinin, bilim adamlarnn, eitim ilerinin, okullarn ynetimi Akl'n grevleri arasnda yer alr. Bilimlerin bandaki uzmanlar onun buyruu altndadrlar: Bu uzmanlar srasyla unlardr: As trolog, kozmograf, matematiki, geometrici, tarihi, ozan, mantk, sz ustas, gramerci, hekim, fizyolog, politikac, ahlk... BLG ad verilen bir tek kitapta btn bilimler artc bir aklkla zetlenmitir. Bu kitap halka Pythagoras'c ynteme gre okunur. Ynetici Akl, kentin i d, yksek alak b tn duvarlarn bilimlerin trl ynlerini gsteren gzel resimlerle ssletir. Tapnan d ve barahibin vaaz verirken sesi dalmasn diye aa in dirilen perdelerin st, yldzlarn byklk, nite lik ve hareketlerini yanstan resimlerle donatlm tr. Bu resimlerin altnda er dizelik aklamalar yer almaktadr. Birinci emberin duvarlarna, matematik ve geometri ile ilgili ekiller izilmitir. Saylar, Archimedes ve Eukleides'in daha nce bulduklarn dan fazladr. Resimlerin boyu duvarn genilii ile orantldr ve her birinin altnda, birer dize halin de, aklamalar, tanmlamalar, nermeler yer almaktadr. Ayn emberin d duvarlarnda dnya yuvar lann btn ayrntlaryla tam bir resmi, bir de her memleketin haritas grlr: Haritalarda, bu memleket halklarnn treleri, yasalar, atalar ve gleri ile ilgili ksa aklamalar vardr. eitli uluslarn alfabeleri, Gne Kent alfabesinin stn de yer almaktadr. kinci emberin, i ksmnda, deerli deersiz eitli talarn, madenlerin resimleri ile birlikte asllar da yer almaktadr. Hepsinin altnda da iki er dizelik aklamalar yazldr. emberin d ks mndaysa, yeryznn btn denizleri, nehirleri, glleri, pnarlar, bir de arap, ba ve eitli ikilerin zellikleriyle kaynaklan gsterilmitir. ki yzyldan kalma, hemen hemen btn hastalk lara birebir gelen eitli illar ieler iinde ke merlerin stndeki duvar oyuklarna yerletiril mitir. Altlarnda ksa dizeler bulunan birtakm resim ler yamur, dolu, kar, imek ve hava ile ilgili ba ka eyler stne bilgi vermektedir. Ayrca, Gne lkeliler, rzgr, yamur, gkkua gibi btn gkyz olaylarn, evlerinde ta stne izmesini bilirler. nc emberin i duvarlar aa ve bitki trlerinin resimleriyle donatlmtr. Baz bitkiler toprak sakslar iinde kemerlerin d ksmlarna yerletirilmitir. Bunlarn nerelerde yetitii, zel likleri, ne gibi hastalklarda deva olarak kullanl dklar yazldr. Ayrca insan bedeninin eitli ksmlar, deniz rnleriyle olan benzerlikleri de

yazldr. Ayn emberin d duvarlarnda btn ba lk trleri nehir, gl, deniz balklar resimlerle gsterilmitir. Her trn soyu sopu, nitelii, yaay, reyii, huyu suyu, ne ie yarad bir bir anlatlmtr. Bu duvarda btn yer ve gk nesnelerinin do a ve sanat rnleriyle olan benzerlikleri belir tilmitir: yle ki, Piskopos, Zincir, Zrh, ivi, Yl dz ad verilen ve Tanr'nn gn yremizde gr dmz baka nesnelere benzetilen balklarla kar karya gelince aknlktan azm akta kald. Daha grlecek neler neler vard: Deniz kes taneleri, istiridyeler, midyeler, sular dnyasnn grlmeye deer nesi varsa hepsi bir bir, gzel ve aklayc resimlerle karmza konmutu. Drdnc emberin i duvarlarnda, eit e it kular, zellikleri, yaaylar, renkleriyle, can landrlm. Beni en ok artan ey, orada sahi ci bir anka kuu grmek oldu. D duvarlarda, b tn srngenler, ylanlar, ejderhalar, kurtlar, b cekler, karasinekler, sivrisinekler, kelebekler, smkl bcekler vb. trl zellikleriyle yer alm. Bu saysz resimler, bu hayvanlarn gerekte, ak lmzn almayaca kadar ok olduunu gster mektedir. Yeryznn daha gelikin hayvanlarnn re simleri beinci emberin i duvarlarn sslemektedir. Ne de okmular meer! Binde birini ancak tanyabiliyor insan. Bunlarn kimisi ylesine byk ki, resimleri d duvara tam. Yalnz atlar iinde saysz trler var. Sonra ne gzel eyler, anlatamam. Gelelim altnc embere. duvarda zanaat lar, saysz aralar, eitli uluslardaki kullanlla ryla ayr ayr gsterilmi. Altlarna da bulucular nn adlar yazlm. D duvarsa, bilim, sava ve yasa ilerinde n salm stn zeklarn resimleriyle donatlm: Musa, Orisis, Jpiter, Merkr, Lykurgos, Pompilius, Pythagoras, Zamloxis, So lon, Charondas, Phoroneus ve daha niceleri bir bir yer almlar orda. Daha kimler yok ki! Muhammed bile var ilerinde. Ama Gne Kentliler ona kar pek byk bir sayg beslemiyorlar, sahte, k t bir yasac gzyle bakyorlar ona. sa'nn ve on iki havarinin resimlerini en yksee asmlar. Gne Kentliler havarileri br insanlardan stn tutuyor, onlara yce yaratklar gzyle bakyorlar. Sezar'n, skender'in, Pyrrhus'n ve Annibal'in re simleri de ykseklere aslm. Barta ve savata n salan, zellikle Romal kahramanlarn resimleri daha aada yer almakta. Btn bu eitli kiilerin Gne lkesi'yle ne ilgisi vard, bizim tarihimizi nerden biliyorlard? Sonradan rendim ki, Gne Kent'te btn dil ler renilirmi. Dnyann drt bir yanna, boyuna kifler, eliler salar, eitli uluslarn trelerini, ynetim yollarn, yasalarn, tarihlerini, iyi ve k t yanlaryla renirlermi. Btn bu bilgileri ken di lkelerinde uyguladklar ve bundan zevk duyduklar aka grlyordu. Bu arada, inlilerin barutu ve basmcl bizden nce bulduklarn da rendim. Gne Kent'te bu saysz resimleri aklamak ve tadklar anlam retmekle grevli retmen ler var. Gencecik ocuklar, daha on yana basma dan bu eitli bilimleri, hatt bu bilimlerin tarihini, hi glk ekmeden, adet oyun oynarcasna reniyorlar. Hoh'un yardmcsndan biri olan Sevgi G nelilerin

reme iini dzenlemekle grevlidir. Balca ii, kadnla erkein kusursuz bir soy yetitirecek yolda birlemelerini salamaktr. Gne Kentliler, kpek ve at soyunun gelimesine byk nem veren ama, insan soyunun gelimesine pek aldr etmeyen bizlerle dpe dz alay ediyorlar. Bylece, ocuklarn eitimi, hekimlik, eczaclk, tarm ileri, meyvaclk, hayvanclk, bir kelimey le, yiyip iecek, giyim kuam, cinsel alverile il gili ne varsa, hepsi Sevgi'nin ynetimi altndadr. Kendisine bu konuda kadnerkek bir ok grevli yardm etmektedir. te, Metafiziki, bu yardmcsyla birlikte, Kent'in, yukarda saydmz btn ilerini yksekten ynetir: Onun istei dnda hi bir ey yaplmaz. Devletin btn ilerini bu drt kii ekip evirir ama, Metafiziki ne ynde karar verirse, yardmc ona boyun eer. OSPTALARO Bu lkenin kamu grevleri nelerdir? Halk nasl eitilir, nasl yaar? Devleti halk m, kral m, aristokratlar m ynetir, ltfen syler misiniz dos tum. C. KAPTAN Bu lkenin insanlar Hindistan'dan gelmiler. Memleketi kasp kavuran byc rahiplerin, haydutlarn ve zorbalarn elinden kamlar, filozofa ve ortak bir toplum kurup yaamaya karar vermiler. Doduklar memlekette kadnlar ortak olmad halde, onlar arasnda anlatacam biimde bir ortaklk vardr. Onlarda her ey ortaktr. Pay lama iini yneticiler grr. Bununla beraber, bi limler, erefler ve dnya nimetleri ylesine datlmtr ki, kimse bunlar bakasnn zararna ele geirmeyi dnemez. Onlara gre, insann bir evi, bir kars, kendi ocuklar oldu mu, mal mlk der dine der. Bencillik bundan doar. Olumuzu ykseltmek, zengin etmek ve miraslara, kondurmak iin halkn varn younu elinden alrz. Paramzla, gcmzle bakalarn buyruumuz alt na alnca, ya da gsz, yoksul ve tannm bir ailedensek, cimri, hain ve iki yzl oluruz. Gne lkeliler bencilliin amacn ortadan kaldrmakla onu yok etmiler ve yerine ortak yaama sevgisini koymulardr. OSPTALARO Ama, Aristoteles'in Platon'a kar ileri srd gibi, bu koullar altnda hi kimse almaya yanamaz, geimini salamak iin bakalarnn almasna bel balar. C. KAPTAN Bu konuda seninle tartamam, nk tartma sanatn bilmiyorum. Yalnz unu syleyeyim ki, Gne Kentliler yurtlarna inanlmayacak kadar byk bir sevgi ile baldrlar. Byle olmalar da gerekir. nk, yurt sevgisi, kiisel kardan vazgeildii lde artar. Tarih bize bunu aka gstermiyor mu? Eski Romallar zel mal mlk hor

grdkleri lde kendilerini seve seve yurtlarna feda edebilmilerdir. Bana kalrsa, bizim din adamlar ve papazlar, elerine dostlarna olan ar sevgileri, ykselme tutkular yznden bozul masalar, ermilere yarar bir hayat srer, dnya malna o kadar dkn olmaz, tpk havariler ve gnmzdeki birok insanlar gibi, herkese iyilik yapmaktan baka bir ey dnmezler. OSPTALARO Ermi Augustinus da ayn eyi sylemiti, yanlmyorsam. Ama siz bana unu syleyin ltfen: Birbirlerine yardm etmek frsatn bulamadklarna gre, Gne Kentliler hi bir zaman dostluun ne olduunu bilemeyeceklerdir, yle deil mi? C. KAPTAN Tam tersine. Bir defa, hi kimse bakasndan herhangi bir hediye alamaz. nk, toplum ona ihtiyac olan ne varsa hepsini salamaktadr. Y neticiler de kimsenin, hakkettiinden fazlasn al mamasna dikkat ederler. Herkes neye ihtiyac varsa alr onu. Dostluk, Gne Kentlilerin gerek sava ve hastalk gibi hallerde birbirlerine gster dikleri yaknlkta, gerekse bilimsel almalarda, bilgi ve t yoluyla birbirlerine yaptklar karlkl yardmlarda aka gsterir kendini. Ayn yataki Gneliler birbirlerine karde derler. Yirmi ikisini aanlara baba, bu yatan aa olanlara da oul denir. Yneticilerin belli bal ilerinden biri de, kardelerin birbirine hakszlk etmemesine almaktr. OSPTALARO Peki, nasl baaryorlar bu ii? C. KAPTAN Bizde ne kadar erdem ad varsa, Gne lke si'nde de o kadar ynetici ad vardr. rnein, B yklk, Cesaret, Namus, Cmertlik, alkanlk, Tokgzllk (ve daha baka) adl yneticiler vardr. Kim ocukluunda, okulda bu erdemlerin birine en fazla eilim gsterirse, bu greve seilir. Hrszlk, adam ldrme, ahlkszlk, uygunsuz iftleme gibi sularn ne olduunu bilmezler. On larn birbirlerine ykledikleri sular nankrlk, ktlk, nezaketsizlik, tembellik, askyzllk, huysuzluk, hafiflik, dedikoduculuk ve yalanclktr. Hele yalanclk onlar iin vebadan beterdir. Bu sularn cezas, yarglarn uygun grecekleri bir sre, ortak sofradan uzaklatrlmak ve kadnsz braklmaktr. OSPTALARO Yneticiler nasl seilir, onu syleyin!

C. KAPTAN Daha nce, Gne Kentlilerin nasl yaadkla rn anlataym. Hemen unu syleyeyim: Kadnlarla erkeklerin kl hemen hemen ayndr. Yalnz kadnlarn dizleri kapal, erkeklerinki aktr. Bu klk savaa daha elverilidir. Erkek ve kz ocuklar, hi bir ayrm yaplmakszn, her trl zanaat eitiminden geerler. Bir yala ya arasnda b tn ocuklar duvarlardaki resimler ve yazlar nnde dolaa dolaa hem alfabeyi, hem okumay renirler. ocuklar drt ble ayrlrlar. Her bln banda, ocuklar ekip eviren bir bakanla, yal bir retmen bulunur. Bunlar her ite ve bilgide denenmi drst kimselerdir. Bir sre sonra, ocuklar, glenip kuvvetlensinler diye, gree, kouya, disk atmaya ve baka beden hareketlerine altrlrlar. Yedi yana kadar ayaklar plak, balar ak gezerler. Daha sonra, eitli zanaatlar rensinler diye, ocuklar blk blk, a, marangoz, kundurac, demirci ve resim atelyelerine gtrlerek, hangi zanaata eilimleri olduu, nelerden holandklar renilir. Yedi yandaki ocuklar, duvarlardaki yazlardan matematik kavramlarn rendikten sonra, doa bilimlerini okumaya balarlar. Bu dersleri drt ay r retmen verir. Her ders drt saat srer ve bu sre iinde her blk btn dersleri grm olur. nk, ocuklarn bir bl beden eitimi yaparken, bir baka bl de kamu hizmetlerinde alr, bir bakas da yalnz okuma yoluyla bilgilerini arttrr. Bu dersleri grp renenler, daha zor konulara geer, matematik, tp ve baka bilim lere balarlar. renciler arasnda durmadan bilimsel tartmalar, yarmalar tertiplenir. Zamanla, filn bilim dalnda ya da falan zanaat kolunda kendilerini gsterenler, bu bilim ya da zanaatin yneticiliine getirilir; artk herkes onlara usta gzyle bakar. Tarm ve hayvanclk, gzlem yo luyla retilir. renciler retmenleriyle birlikte tarlalara gidip alma yollarn incelerler, ilerinden en ok beenilen ve sayg grenler, bir ok zanaat ve meslekten anlayan ve bunlar en b yk baaryla uygulayanlardr. Onun iin Gne (lkelilerin, zanaatlar hor gren, buna karlk, hi bir meslekleri olmayan, hi bir yararl i grmeyen, bolluk iinde aylak yaayp zevkleri ve keyifleri iin sr sr insan kullanan kimselere soylu kii gzyle bakan bizlerle ne denli alay ettiklerini anlatamam. Onlara gre, bylesine bir tutum bir devlet iin en kt sonular dourabilir: Ahlkszlklar okulu denebilecek bylesi bir topluluktan sr ile haydutlar, eli bakllar kar. br yneticileri, en byk drt ynetici (Metafiziki, G, Akl ve Sevgi) ile her grevin zel retmeni seer. Bu retmen kimin u ya da bu erdemden, u ya da bu sanattan hangisini renebileceini herkesten daha iyi bilir. Onlar Yneticiler Kurulu nerir. Bu neriye kar, ya da bu neriden yana bir diyecei olan sz alp konuur. Hoh olabilecek kimsenin, cumhuriyet olsun, krallk olsun, btn devletlerin yasalarn, devlet biimlerini, geleneklerinin ve dinlerinin tarihlerini derinlemesine bilmesi gerekir. Ayrca yasa koyanlar, sanatlar gelitirenleri adlaryla bilecek; bir de yerde ve gkte olup bitenlerden

haberi olacak. Btn mekanik sanatlar stnde bilgisi olacak (pratik bilgi aranmadna gre, yukarda szn ettiimiz adlarla bu sanatlarn her biri iki gnde renilebilir). Fizik ve astronomi bilgisi de ayrca nemlidir. Yabanc dil stnde o kadar ti tizlikle durulmaz. nk, memlekette bol bol (gramerci ad verilen) tercman vardr. Ama, her eyden nce, Hoh'tan istenen, metafizii ve teolojiyi iyiden iyiye, btn bilim ve sanatlar, ilkeleri, ta nmlamalaryla adamakll bilmesi, nesnelerin ben zerlik ve ayrlk ilikilerini, dnyann dzenini ve kaderini, Tanr'nn ve yaratklarn nem srasn ve benzerliklerini, Tanr'nn gcn, Tanr'da ger ein ve idealin birlemesini kavram olmas, Tanr ve insan sevgisine ermesi, yer gk ve denizle ilgili ne varsa hepsini bilmesi, hi deilse bir insann ulaabilecei bilgi katna varmasdr. Ayrca, Hoh'un peygamberlerin kitaplarm ve astroljiyi adamakll incelemi olmas aranr. Bylece, Gne lkeliler, kimin Hoh olacan daha nceden kestirebilirler. nk bylesine geni ve eitli bilgiye herkeste pek rastlanamaz. Bylesine yce bir greve kimse otuz beini doldurmadan seilemez. Bu grev mr boyunca srer. Ama, bu ara, Gne lkesi'nde Hoh'tan daha bilgili, devlet ileri iin daha yetkili birisi kacak olursa, o zaman eski Hoh yerini yenisine brakr. OSPTALARO Ama kim bylesine bilge olabilir? Kendini bilimlere adam birisi, ynetim iinin stesinden gelebilir mi, her zaman? C. KAPTAN Bu soruyu ben de sormutum Gne Kentlile re ve u karl almtm: Biz bylesi bir bilge adamn devleti iyi yneteceine sizlerden -banza ok zaman bilgisizleri geiren ve bunlar srf hkmdar soyundan geldii iin ya da gl bir partice seildii iin ynetime elverili sayan sizlerden - daha ok gveniriz. Bizim Metafiziki, her eit ynetim iinde acemi olabilir ama, o usuz bucaksz bilgisi, onu kt, hain ve zorba olmaktan ister istemez alkoyar. Bununla beraber, bakan mzn bilgisinden kardmz kanta siz bizler ka dar nem vermezsiniz. nk, sizler bilgin diye Aristoteles'in ya da bakalarnn gramer ve mantk kurallarn en ok bilenlere diyorsunuz ve bylece sizin memleketinizde bilim, sadece domuzuna yorulma ve klece ezbercilik isteyen bir itir. Bu da insann dncesini krletir, onu olaylarn derinine inmekten alkoyar, bir sr laf kalabal ile yetinmesine yol aar, ruhunu alaltr, kitaplarn l kelimeleriyle kafasn doldurur. Onun iin, bylesi bilginler Tanr'nn btn varlklar nasl ynettiini, tabiatn ve uluslarn kurallarn, trelerini bilmezler. Oysa, bizim Hoh'umuz iin byle bir ey sylenemez. nk, bylesine geni bir bilgiye ulaabilen kimse bununla dehasnn yceliini gstermi, en etin grevlere, zellikle devlet ynetimine elverili olduunu ispatlam saylr. Ayrca, bize gre, kendini sadece bir tek bili me adayp sadece kitaplarla yetinmi bir kimse ka fas tam gelimemi,

be para etmez bir kimsedir. Dehann z btn bilimleri kendine mal etmek ve derinlere inmektir: te, bizim en yce bakanmz Hoh yle olmaldr. Ki yledir de. te yandan, Hoh'un yardmcs olan br bakann dorudan doruya grevleriyle ilgili ilerde derin bilgileri olmas gerekir. Ortak ilerdeyse sadece tarih olaylarn bilmeleri elverir. rnein, G, binicilik, ordu dzeni, ordugh kurma, silh yapm, tabiye, tahkimat gibi ilerde yetki sahibidir. Ama bunlar yapabilmesi iin, felsefe, tarih, politika, fizik vb. bilmesi gerekir. Ak ve Akl iin de ayn nitelikler istenmektedir. Gne Kentlilerin yaama yollarndan, eitim aralarnn stnlnden sz ederken unlar belirtmem gerekir. Da ha nce anlatmtm: bu kentte bilimler o kadar kolay retiliyor ki, ocuklar bizimkilerin on ya da on be ylda rendiklerini bir ylda kavrayabiliyorlar. sterseniz bir deneyin, ocuklara bir eyler sorun bakalm. Bu, nce biraz artt beni. Ama, ocuklardan bir kana sorular sordum. Hi duraksamadan bir rpda verdikleri o yerinde ve bilgili cevaplar kar snda nasl azm akta kald anlatamam. ou ana dilimizi kusursuz konuuyordu. Meer her blkten kii bizim dilimizi, kii Arapay, kii Leheyi, kii de dnyann bakaca dilini renmek zorundaymlar. ocuklar btn bu ei tim bitmeden ne dinlenebilirler, ne de tatil yapabilirlermi. Ancak retim dnemi sonunda kylere, krlara gezmeye, tarlalarda koup oynamaya gider, ok, mzrak atmay, silh kullanmay renir, avlanr, bitkiler, hayvanlar ve madenler stn de incelemeler yapar, tarm ileriyle urar, srlere bakarlarm. Her renci bl akllca dzenlenmi ilerde srayla alrm. OSPTALARO Bu lkenin devlet grevleri nelerdir, ayr ay r syler misiniz? zellikle eitim ve toplum haya t stne bildiklerinizi. C. KAPTAN Gne Kentlilerin evleri, odalar, yataklar ve gerekli btn eyalar ortaktr. Her alt ayda bir, yneticiler herkese hangi evrede, hangi evde, han gi odada kalacan bildirir. Her odann kapsnda, iinde geici olarak oturann ad yazldr. Btn kol ve kafa ilerinde erkekler gibi kadnlar da ortaka alr. Yalnz topra belleme, ekip bime, hasat, ba bakm gibi ar ileri erkekler grr. Hayvan sama, peynir yapma, Kentin duvarlar dnda sebze ekip toplama, meyva devirme gibi iler de kadnlara dmektedir. Ayrca, oturarak ya da ayakta grlen, rnein, kuma dokumak ya da rmek, diki dikmek, elbise yapmak, sa sakal kesmek, il hazrlamak gibi ileri de ka dnlar yapar. Ama, tahta ve demir atelyelerinden, silh yaplan yerlerden uzak tutulurlar. Resim yap maya eilimli olanlara glk karlmaz. Tam tersine, daha ok yarar diye kadnlara, bazan da yetenekli ocuklara zg bir ura saylr bu. Ama, bunlarn boru ve trampet almalarna izin verilmez. Kadnlar ayrca, yemek piirmek, sofra kurmakla da grevlidirler. Sofrada hizmet

etmekse yirmi yandan aa erkek ve kz ocuklarn iidir. Kent'in her emberinin kendi zel mutfa, kileri, kap kaa vardr. Her mutfa, grm geirmi yal bir kadnla yal bir erkek ynetir. Bunlar grevlerini savsaklayan tembelleri, beceriksizleri ya da dik kafallar ya kendileri dver ya da dvdrebilirler. Bunlar, kz ya da erkek ocuklarn hangi ilere yatkn olduklarn bulup ortaya karrlar. Btn genler, krkn doldurmu olanlara hizmet ederler. Akamlar yatma zaman gelince, kadn ve erkek retmenler genleri odalarna gtrrler, sabahleyin de, her odadan bir ya da iki kiiyi srayla ie koarlar. Bu kutsal grevi kaytarmaya kalkann vay haline! Yemekler ortak sofrada yenir. Birinci ve ikinci diye ayr sofra, her sofrann iki ucunda da oturacak yerler vardr. Sofraya nce kadnlar, sonra erkekler oturur. Yemek manastr sofralarnda olduu gibi, derin bir sessizlik iinde yenir. Yemek boyunca, bir delikanl yksek sesle kitap okur, ve ou zaman, yneticiler nemli saydklar yerlerde okumay durdurur, sorular sorar, aklamalar yaparlar. Sade elbiseleri iinde o gzelim genlerin byklerin her eit hizmetlerine canla bala komalarn grseniz gzleriniz yaarr. Btn bu dostlar, kardeler, evltlar babalar ve analarn bir arada, bunca dzen ve sayg iinde yaamalarn grmek de ayrca dokunuyor insana. Herkese ayr tabak, peete ve payna dt kadar yemek verilir. Yallarn, genlerin ve hastalarn ne yiyeceklerini her gn hekimler alara bildirmekle grevlidir. Yneticilere hem daha bol, hem daha iyi yemekler verilir; onlar da bunlarn bir parasn sabahleyin bilim ve askerlikle ilgili derslerde baar gstermi olan ocuklara verirler. Yneticiden yemek almak ok byk bir eref saylr. Bayram gnleri sofrada trk sylenir. Kimi zaman birka kii, kimi zaman da Lra eliinde sadece bir kii trk arr. Btn ilere herkes canla bala katld iin, eksik hi bir ey kalmaz. Yal yneticiler mutfak ilerinin dzenlenmesine, yemeklerin hazrlanmasna, hatt yataklarn, odalarn, elbiselerin, kap kaan, atelyelerin, kap ve koridorlarn temizliine gz kulak olurlar. Gne Kentliler beyaz gmlek, onun stne de bedenlerine yapk, pantalon yerine geen, kvrntsz bir elbise giyerler. Bu elbiseler, kalalardan topuklara kadar yrtmaldr. Her yrtma yuvarlak dmelerle tutturulmutur. Ayaklarnda pabular, diz kapaklarna kadar uzanan ve mein balarla bacaklar smsk kavrayan dolaklar vardr. Daha nce de dediimiz gibi, btn bunlar bir harmani altnda gze grnmez. Bu elbiseler bedenlerine ylesine yapktr ki, harmanilerini kardlar m bedenlerinin btn izgilerini apak grebilirsiniz. Gne Kentliler, ylda drt defa yani, Gne ko, yenge, terazi ve olak burlarna girdii zaman, elbise deitirirler. Elbiselerin deiecei zaman hekim belirtir ve emberin elbise grevlisi de elbiseleri datr, insan artan ey, mevsime gre giyilmesi gereken ince - kaln elbiselerin hem sayca bol, hem de istenilen zamanda hazr olmasdr. Gne lkelilerin hepsi beyazlar giyerler. Elbiseleri ayda

bir defa boada suyuyla ya da sabunla ykanr. Evlerin alt katlarnda yalnz mutfak, kiler, ambar, hamam, yemek salonu ve amarlk vardr. amarlar sra stunlarn dibinde ykanr ve kirli sular arklardan lamlara akar. Kent'in emberleri arasnda uzanan meydanlarda emeler vardr. Akllca bir mekanizma dadan getirilen sular emelere salar. Kentin suyu, genel olarak, doal kaynaklardan salanr: Damlarda biriken yamur sular, ileri kum dolu knklerle sarnlara aktlr. Gne Kentliler, hekim ve yneticilerin tlerine uyarak sk sk ykanrlar. El sanatlar sra stunlarn altnda, kuramsal bilgiler st katlarda, yani bilimsel nitelikte resimlerle ssl galerilerde okutulur. Tapnaklarda kutsal konular ilenir. Her emberin kk kulelerinde gne saatleri, bir de halka rzgrn ynlerini bildiren yelkovanlar vardr. OSPTALARO Bu insanlarn soylar ne trl koullar altnda ryor, anlatr msnz? C. KAPTAN reme iin aranan ya erkeklerde yirmi bir, kadnlarda on dokuzdur. elimsiz kimseler iin bu sre uzayabilir. te yandan, cinsel istekleri ar olan baz erkeklerin, tabiata aykr yollara sapma larn nlemek amacyla, bu yatan nce de kadn larla yatmalarna izin verilir. Yalnz, bu kadnlarn gebe, ya da ksr olmas gerekir. Yal erkeklerle ba ebeler t gen yatan beri zellikle, beden ei timlerinde cinsel taknlk gsterenlere ya da is teklerini gizlice aklayanlara kadn bulurlar. Yalnz bu konuda, iftleme ilerine bakan grevlinin, yani byk bakan yardmcsndan Ak'n buyruu altndaki bahekimin izni olmakszn hi bir ey yaplamaz. Cinsel sapklk yaparken yakalananlar ar cezalara arptrlrlar ve tabiat yasa larna aykr davrandklarn, balarnn yerine ayaklarn geirdiklerini herkeslere gstermek amacyla iki gn pabularn boyunlarnda asl gezdirmeye mahkm edilirler. Ayn suu yeniden ilediler mi, cezalar artrlr. Bu ceza idama ka dar da gidebilir. Yirmi yana, hatt yirmi yedi ya na kadar temiz kalm olanlarsa trenle kutlanr, erdemleri vlp yceltilir. Kadnlarla askerler, oyunlarda tpk eski Is partallarda olduu gibi elbise giymezler. Grevliler, bu oyunlarda yalnz kimlerin usta, kimlerin beceriksiz, kimlerin dllenmeye elverili, kimlerin elverisiz olduunu deil, beden yaps bakmndan hangi erkein hangi kadna uygun olduunu da grebilirler. Gne Kentliler, her gecede bir, o da iyice ykanp temizlendikten sonra, iftleebilirler. iftlemeler u kurala gre dzenlenir: Boylu boslu gzel kadnlar iri yar, gl kuvvetli erkeklerle; iman erkekler sska kadnlarla; zayf kadnlar da iman erkeklerle birletirilir ve bylece, arlklar arasnda denge kurarak soylarnn bozulmamasna dikkat edilir.

Gne batarken, ocuklar odalara kp yataklar hazrlarlar. Sonra, iftleecek erkekle kadn odalarna kp retmenlerin tleri gereince dinlenmeye balarlar. Yediklerini iyice sindirme den, dualarn etmeden nemli ie girimezler. Ya tak odalarna en nl erkeklerin gzel heykelleri konmutur, kadnlar baksn da, balarn ge kaldrp bylesine soylu, bylesine gzel ocuklar douralm diye Tanr'ya yakarsnlar diye. Erkek de kadn da iftleme saatine kadar ayr odalarda uyurlar. Zaman gelince, baebe erkekle kadnn kaplarn aar. Birleecek iftler ve doacak ocuklar iin en elverili zaman, yldzlara bakarak astrologla hekim daha nceden kararlatrmlardr. iftlemeden nce, erkek dl tohumunu en az gn temiz tutmak zorundadr: Kt eyler dnmemi, uygunsuz davranlarda bulunmam olmaldr; byle bir ey yapmsa, Tanr katnda kendini temize karmas gerekir. Yoksa su ilemi saylr. Ar cinsel istek ya da zorunluluk dolaysyla, gebe, ksr ve kt kadnlarla birlemelerine izin verilen kimseler, bu kurallarn hi birine uymak zorunda deildirler. Ama, aslnda birer din adam olan yneticilerle kendilerini yksek bilgilere adam bilim adamlarnn soyu retme iine girimeden nce, hayli uzun bir cinsel perhizden gemeleri gerekir. nk, zorlu kafa almas, srekli dnsel gerilim cinsel retim glerini azalt t iin onlardan olacak ocuklarn bedence ve kafaca gsz kalma tehlikesi vardr. Onun iin, bu gibi kimselerin ateli, salam, takn ve gzel kadnlarla birlemesi istenir. Oysa, scak kanl, ateli, takn yaradll erkekler, iman ya da souk kadnlarla birletirilmektedir. Gne Kentlilere gre, dllenme ii savsaklan maya gelmeyen ciddi bir itir. nk, btn erdemlerin gelimesi beden yapsndaki mutlu dengeye baldr. Bu denge olmadan erdemli olamaz insan. Dengesiz bir beden yapsyla doanlar Tan r ve yasa korkusu kt yollardan alkoyabilir belki; ama, bu kurtarc korku kalkt m, o zaman ciddi dzensizlikler ve karklklar devleti temelinden sarsar. te onun iin kadnlarn eyizleri ne, kayna ou zaman pheli olan soyluluk gibi bir takm uydurma eylere nem verecek yerde, herkesin tabii yetileri ve nitelikleri zerinde titiz ce durmak gerekir. Kendisiyle birlemesi uygun grlen erkekten ocuu olmayan kadn, bir baka erkee verilir. Bir ka kez denendikten sonra ksrl anlalrsa, orta mal olur. O zaman, boy ilerine retme kurulu nda, ortak sofrada ve tapnaklarda bulunmak gibi aile kadnlarna tannan haklar ve grevler tannmaz, bylece baz kadnlarn srf zevklerini doyurmak iin ksrla heveslenmeleri de nlenmi olur. Gebe kalan kadnlar, on be gn, her eit yorucu ilerden uzak tutulur. Karnlarnda tadk lar ocuklar glensin, beslensin diye, kolay iler de kullanlrlar. Yiyecek ieceklerini hekimler dzenler. Doumdan sonra, genel doum evlerinde ocuklarna kendileri bakar ve onlar emzirirler. ocuklara, hekimin tlerine gre, iki yl, ya da daha fazla bir zaman, st verilir. Stten kesilince, kz ocuklar kadn eitimcilere, erkek ocuklar da erkek eitimcilere braklr. O zaman, ayn yataki ocuklarla bir arada, komaya, atlamaya ve gremeye alr; oyun oynarmasna alfabe ile birlikte okumay, resim yapmay,

duvarlar ss leyen resimlerden tarih olaylarn renir, eitli dillere alrlar. ocuklar alt yana kadar ok renkli, zarif elbiseler giyerler. Bu yatan sonra, tabiat bilimlerine ve retmenlerce gerekli grlen baka bilimlere alrlar. Bunlarn ardndan el zanaatlar gelir. Geri zekl ocuklarsa kylere yollanr, zeklar gelienler yeniden kente getiri lir. Ayn takm yldzlar altnda dnyaya gelen o cuklarn ounun beden ve ahlk bakmndan birbirlerine benzedikleri sk sk grlm eydir. Bu ocuklar birbirlerine kar cmert bir arkadalk ve karlkl sevgiyle bal olurlar. Bundan da Kent iin hayrl ve salam bir dirlik dzenlik doar. Gne Kentlilerin adlar geliigzel konmu deildir. Eski Romallarda olduu gibi, bu adlar herkesin kiisel zelliine gre, Metafiiki vermektedir. rnein, kiminin ad Gzel, kimininki Burun, kimininki iko, kimininki Yampiri, kimininki de Sska vb. dr. Mesleklerinde kendini gsterenlerin, bar ya da sava zamannda, rnein, bir memleketi istil etmek ya da korkun bir d mana kar zafer kazanmak gibi byk bir i ya panlarn adlar nne, rnein Gzel, Byk, Par lak, Esiz, Ressam gibi sanatla ilgili adlar; ya da Gl, Cesur, Burun gibi eylemlerle ilgili isimler; ya da Africano, Asiatico, Etrusco gibi fatih adlar eklenir. Dman kumandanlarm yenenlerse, onla rn adlarn alrlar, rnein, Manfredo ya da Tor telio'yu yenen kimsenin ad Magro Manfredi, Tor telio vb. olur. Bu onursal adlar, mzikli trenlerde, ou zaman baarlan ie ya da sanata yarar bir ta ile birlikte yneticiler verir. Altn ya da gmn bu trenlerde yeri yoktur. nk, G ne kentliler bu madenlerden herkesin farksz ola rak kulland kap kaak ve ss eyalar yaparlar. OSPTALARO Kuzum, bu insanlar arasnda umduu yere seilmeyen ya da diledii bir eyi elde edemeyen kimse kskanmaz m, daha kts krlmaz m, syler misiniz? C. KAPTAN Hayr. nk, Gne Kent'te herkes ihtiyalarn bol bol giderdikten baka, elenip hayatn tadn da karr. iftleme ii tek tek insanlarn zevki deil toplumun yarar bakmndan etraflca dzenlenmitir. Bu konuda, kimse yneticilerin buyruundan dar kamaz. Sonra, bizim dncelerimizin tam tersine, Gne Kentliler her insann kendi evi, kars, ocuklar olmasn, onlar kendi karlarna gre yetitirmesini tabii karlamyorlar. Onlara gre, ermi Thomas'n da dedii gibi, iftlemenin amac tek tek insanlarn deil, insan soyunun korunmasdr. Onun iin, insan retme ii, insan teklerini deil, devleti ilgilendiren bir sorundur ve insan teklerini yalnz devletin birer yesi olmak bakmndan ilgilendirir ancak. ou zaman keyiflerine, tutkularna braklan tekler, gelii gzel birlemelerden dnyaya gelen ocuklarn iyi yetitirip eitemezler. Bu da devlet iin bir tehlike kayna olur. Onun iin, devletin mal ve mutluluunun temeli olan ocuklarn yetimesi yneticilerin

yetkisine braklmtr. Bylece Gneliler, ocuk yapacak olan erkek ve dii reticileri bilim ve felsefenin temel kurallarna gre yetitirmeye dikkat etmektedirler. Platon'a gre, bu birleme kura ile yaplmaldr: Bylece, en gzel kadnlara dmeyen erkekler yne ticilere kin beslemezler. Yine Platon'a gre, kura ekerken, en gzel kadnlarn layk olmayanlara dmemesi ve bylelerinin, gz diktiklerine deil, kendi denkleriyle birlemesi iin hile yapmak ge reklidir. Ama, Gne lkesi'nde byle bir hile ge reksizdir. nk, orada biimsiz, eri br insan yoktur. Ayrca, durmadan eitli ilerde altklar iin, kadnlarn tenleri canl ve renkli, kollar ba caklar salam, bedenleri kvrak ve eviktir. Onlarn gzellii boylarnda boslarnda ve glerin dedir. Gzel grnmek amacyla boyanan, boyunu ykseltmek iin yksek topuklu ayakkab ve ayak larnn kusurunu gizlemek iin de uzun elbise gi yen kadnlar lm cezasna arptrlr. Hem, by le bir ey yapmaya kalksalar bile, yapamazlar, nk, ellerinde hi bir ara yoktur. stelik kim se de yardm etmez onlara. Gne Kentlilere gre, bu gibi ahlk gevek likleri bizim memleketimizde oluyorsa, bunun ne denini kadnlarn aylaklnda aramaldr: Aylak otura otura kadnlarn yzleri solar, tenleri bozu lur, buru buru olur, boylar ksalr. O zaman, allk, pudra srmeye balar, yksek keler giyer, gzel grnmeye zenirler. Ama gten kuvvetten der ve sonunda hem kendi salklarn, hem de dnyaya getirecekleri ocuklarn saln tehlikeye sokarlar. Bir erkek bir kadna tutuldu mu, birlik te gezip tozmalarna, konuup elenmelerine, bir birlerine iek, iir sunmalarna izin verilir. Ama iftlemeleri doacak ocuklar iin tehlikeli ola caksa, o zaman her eit cinsel ilikiye engel olunur. Kadn bir baka erkekten gebe kalmsa (ki, sevgilisi bylebir eyi nimet bilir), ya da ksrsa, o zaman birlemelerine izin verilir. Kadnla er kei birbirlerine balayan ey, ten isteklerinden ok daha iten, ok daha temiz bir dostluktur. G ne lkeliler ev bark, yiyecek iecek ileriyle pek uramazlar. nk, herkes ihtiyac ne ise onu almaktadr. Yalnz kahraman kadn ve erkeklere, bir eref belirtisi olarak, bayram gnleri len sofralarnda gzel yemekler, elenkler, gz kamatr c elbiseler verilir. Gne Kentliler her ne kadar gndzleri beyazlar giyerlerse de, geceleri, ya da Kent dnda krmz elbiseyle dolarlar. Elbiseleri ya ynden, ya da ipektendir. Kara renge kar tiksinti duyarlar, bu koyu rengi beeniyorlar diye Japonlardan holanmazlar. Gurur, onlarca kusurlarn en rkncdr. Gu rur taslayan kimse en sert cezalara arptrlr. Hi bir Gne Kentli, mutfakta, tarlada almak, sofra hizmetinde bulunmak ya da hastanelerde hastalara bakmak gibi grevleri hor grmez. Her i bir toplum grevi saylr Gne Kent'te. Onun iin Gne Kentlilere gre, ne yaya yrmek ayptr, ne byk abdestini etmek, ne gzle bakmak, ne de dille konumak. nk, rgenlerin bir ii de sv salmaktr. rnein, kimi rgen tkrk, kimi gz ya, kimi de dk salar. Onun iin btn Gne Kentliler kendilerine den devleri canla balayaparlar ve bu dev ne olursa olsun, onlarca toptan erefli bir devdir. Uak hizmeti kullanmak gibi kt

alkanlklar yoktur. nk, kendi kendilerine yeterler, hem de fazlasyla. Ne yazk ki, bizde bunun tam tersini gryo ruz. rnein, Napoli kentinde yaayan 70.000 kii den on ya da on be bini amar ykar; bunlar da fazla almaktan arabuk ypranr giderler. Geriye kalanlara gelince, onlar da aylaklktan, a gzllkten, ahlkszlktan, hastalktan krlp yiterler, ayrca saysz yoksul insanlar kendilerine kul kle edip kullanr, btn ktlk ve ahlkszlklarn alarlar onlara. Bu yzden, toplum hizmetleri iyi ynetilmez olur. Artk tarlada, orduda, zanaatta alan pek kalmaz, kalan bir avu insan da btn bu ileri gnlsz, irene irene yapar. Oysa, Gne Kent'te, yararl iler, sanatlar, bi limler, eitli toplum grevleri btn yurttalar arasnda eite paylalmakta ve adam bana gn de drt saat dmektedir. Gnn geri kalan saat leri ekici bilgilere, okumaya tartmalara, gezme lere, ksaca, beden ve kafann gelimesine yarayan faydal ve ho ilere harcanmaktadr. Kumar, kt, satran, zar gibi oturarak oynanan oyunlar yasaktr. Top, bilya, mzrak, ok, cirit, grele vakit geirmelerine izin verilmez. Gne (lkelilere gre, yoksulluk insanlar alaltr, hilelere, kurnazlklara, hrszlklara, yalanclklara, serserilie gtrr, onlarda yurt sevgi sini azaltr. Zenginlikse, gururlu, cahil, kstah, pa lavrac, hain, kendini beenmi, bencil, iftirac ya par insanlar, hem de kolayca. Oysa, her eyin ortak olduu Gne lkesi'nde, herkes ayn zaman da hem zengin, hem yoksuldur. Zengindir, nk Kent btn ihtiyalarn karlar; yoksuldur, n k, hi kimsenin zel mal mlk yoktur, her ey ortaktr. Gne Kentliler mala mlke kle olmaz lar, sadece yararlanrlar ondan. Onun iin de, Hristiyanl, zellikle havarilerin hayatn vp dururlar. OSPTALARO Mal mlk ortaklna dayanan bu toplum d zeni bana, btnyle, ok akllca ve ok gzel ge liyor... Ama u kadn ortaklna gelince, ok etin, gerekletirilmesi ok zor bir sorun deil mi? phesiz Romal ermi Clementus, havarilerin retilerine uyarak, kadnlarn ortak olmasn istiyor, bu dnceyi tleyen Sokrates'le Platon'u beeniyor. Ama, bu ortakl toplumdaki saygnlk bakmndan kabul ediyor, yoksa cinsel davran bakmndan, iftleme bakmndan deil. Nitekim Tertillianus, Glose'a dayanarak, ilk Hristiyanlarda, kadn dnda, her eyin ortak olduunu syler. C. KAPTAN Bu sorunlar pek derinine bilmiyorum, szn ettiiniz eserleri de okumu deilim. Ama bildiim bir ey varsa o da, Gne lkesi'nde kadn ortaklnn yatak ortakln da iine alddr. Bunu gzlerimle de grdm. Ne var ki, bu ortaklk, ilk raslad kadnn stne hayvan gibi saldrarak deil, demin de sylediim gibi, soyun remesiyle ilgili

kurallara gre uygulanan bir ortaklktr. Bununla beraber, bu konuda yanlabilirler. Her ne kadar Sokrates'in, Cato'nun, Platon'un, ermi Cle mentus'un dncelerine dayanarak kendilerini sa vunuyorlarsa da, sizin de sylediiniz gibi, bu n l kiilerin dncelerini yanl anlam olabilirler. Dediklerine baklrsa, ermi Augustinus da mal ortaklna iten inanmt ama, btn kadnlarn yatak bakmndan ortak olmasn istemiyordu. nk, ermi Nicola'nn mezlerinin sapknl buydu; Kilise de daha byk bir iyilik getirmek iin deil, srf daha byk bir ktl nlemek iin evlilii kabul etmiti. Belki Gne lkeliler, bir gn kadn ortakln brakacaklardr. nk, kendilerine bal lkelerde kadn ortakln koymam, sadece mal mlk ortaklyla ye tinmilerdir. Bu ksnty da o lkelerin felsefe ba kmndan hl ilkel, dolaysyla eitim bakmndan geri durumda olmalaryla aklyorlar. Bununla beraber, yine de yabanc lkelere, trelerini, yasa larn renmek iin sk sk zel grevli heyetler gndermekten, ve bunlarn en iyilerini benimsemekten bir an bile geri kalmyorlar. Kadnlar, grdkleri eitim yoluyla, sava sa natnda olduu kadar baka mesleklerde de baar gsteriyorlar. Bu konuda ben de Platon gibi dnyorum. Bu byk filozofun ileri srd ka ntlar duraksamadan kabul ediyorum. Buna karlk, bizim Cajeta'nn ve Aristoteles'in kart dncelerine hi aklm yatmyor. Gne (lkelilerde en ok beendiim ve herkesin de uymasn istediim ey u: Bu lkede, bedence kusuru ne olursa olsun, hi kimse yoktur ki, yararl olmaktan kansn. Tabii tiridi km ihtiyarlar bunun dndadr. Kald ki, onlar da, yararl tleriyle zaman zaman faydal olabi liyorlar. rnein, gzleri iyi gren bir topal gzclk edebiliyor; gzleri grmeyenler de yn taramak, dek yastk doldurmak iin kllarn ince sini kalnndan ayrmakta kullanlyor; ellerini gzlerini yitirmi kimselere gelince, onlar da sesleri ya da kulaklaryla yararl olabiliyorlar. Ksacas, ileyen bir tek organ olan kimse de, kyler de yararl olabilecek biimde bir ie kouluyor. Be den sakatlklarna ramen bu kimselere, salam yurttalar gibi davranlr. Bunlardan bazlar hafiyelik edip duyduklarn yneticilere yetitirirler. OSPTALARO imdi savatan sz edelim. Sonra da, isterse niz, sanatlara, bilimlere ve dine geebilirsiniz. C. KAPTAN Silhlarn, topu, svari, piyade birliklerinin ve strateji ile ilgili her eyin bandaki grevliler, Hoh'un byk yardmcsndan G'n buyruu altndadrlar. Bu grevlilerin buyruu altnda da, kollarda alan subaylarla bu kollarda ustalk elde eden birok baka grevliler yer almaktadr. Bundan baka, grevleri btn yurttalara askerlik talimleri yaptrmak olan atletlerle ret menler de G'e baldrlar. Bunlar grgl ve bil gili eski savalardr. Balangta daha da tedbirli olan bu atletler

on iki yan dolduran ocuklara silh kullanmasn retirler. Bu yaa gelmeden nce, alt basamaktaki retmenlerce kou, gre ve glleye altrlm olan ocuklar, bu grgl atletlerden de kl kullanmasn, ok, mzrak atmasn, ata file binmesini, dmana saldrmasn, geri ekilmesini, sava dzeninde kalmasn, yaral silh arkadalarna yardm etmesini, dmana ani basknlar yapmasn, bir kelimeyle, onu tepelemesini renirler. Gne Kent'in yaknlarnda verilen savalarda erkeklerin yardmna koabilsinler ve ani bir saldr karsnda kale duvarlarn koruyabilsinler diye, kadnlar da retmenler den ayn eitimi grrler. Bu konuda Gne Kentli kadnlar, Ispartah kadnlara ve Amazonlara kar byk bir hayranlk beslerler. Kadnlar ayrca, kurun, mermi dkmesini, mazgallardan alevli glleler, talar atmasn, gerektiinde de, dmana kar saldrya gemesini bilirler. Bu trl ilerde srekli olarak eitim grdkleri iin, kadnlar her eit tehlikelere gs germeye alktrlar. lerinden biri korkaklk etmeye grsn, alaklkla sulandrp, en ar cezalara arptrrlar onu. Gne Kentliler lmden korkmazlar. nk, ruhun lmezliine inanrlar. Onlara gre, beden den ayrlan ruh yeryz hayatndaki iyi kt dav ranlarna gre, iyi ya da kt ruhlarla buluur. Bir bakma Brahmanlarn ve baz noktalarda da Pythragoras'larn felsefe ilkelerini benimsemi olmalarna ramen, Gne Kentliler, baz haller dnda, ruhlarn Tanr'nn zel buyruu ile g ettiine inanmaktadrlar. Devletin, dinin ve insanln dmanlarna kar acmadan savarlar. Her iki ayda bir, ordu teftiten geer ve her gn, gerek duvarlarn dn da gerek iinde talimler yaplr. Gne Kentliler askerlik sanatna ilikin kurumlar ile birlikte, Mu sa, Yeua, Davut, Maccabeus, Yuda, Sezar, sken der, Scipion, Annibal ve daha baka byk arker lerin hayatlarn ve yaptklar nl savalar renirler. Bu derslerin sonunda, herkes kendi dn cesini aka syleyebilir, kumandanlar filn nok tada iyi ya da kt, falan noktada yararl davrandlar diyebilir. Sonra, retmen sz alp gerekli aklamalar yapar ve bylece, kimin hakl kimin haksz olduuna karar verilerek ders bir sonuca balanr. OSPTALARO Gne lkeliler kime kar savarlar? Sizin de dediiniz gibi bylesine mutlu olduklarna gre, ne olabilir savamalarnn nedenleri? C. KAPTAN Savaa girimeyecek olsalar bile, Gne lke liler, geveyip yumuamamak ve beklenmedik bir dman saldrs karsnda aresiz kalmamak iin askerlik eitimi yapmaktan, ava gitmekten geri kalmazlar. nk, oturduklar adada, mutlu yaaylarn kskanan drt krallk vardr. Bu krallklarn halk, kendi krallarnn buyruunda

kalmaktansa, Gne Kentliler gibi yaamaya can atmaktadrlar. Onun iin, bu devletlerin krallar, ou kez, eitli ve en sudan bahanelerle, rnein kimi zaman snrlarna saldryorlar, kimi zaman da dinsizce davranyorlar, puta tapyorlar, gerek es ki Pagan'larn gerek eski Brahman'larn kr inan larn hor gryorlar diye, Gne lkesi'ne saldrmaktadrlar. Bundan baka Hintlilerle Toprabana adas halk da kendilerine dmandr. Eskiden buyruklar altnda olduklar Hintliler imdi onlar si sayyorlar. Bir zamanlar kendilerine yardm etmi olan ada halk ise, bugn onlara cephe alm bulunuyor. Ama, Gne lkeliler btn bu savalardan her zaman kazanarak kmlardr. Gnelilerin onurlarna dokunuldu mu, iftira ya uradlar m, bir yamaclkla kar karya kal dlar m, devletlerden biri saldrd m, ya da bir zorbann buyruu altndaki bir kent onlar yard mna ard m (nk, Gne lkeliler her zaman zgrl savunmulardr), Byk Kurultay he men toplantya arlr. Herkes diz kp Tanr'ya yakarr, kendilerine en uygun ve kesin bir ka 54 rar esinlesin diye, durumu iyiden iyiye inceler, hakkn hangi yanda olduunu aratrr, ondan son ra savaa karar verirler. Onun hemen ardndan, dmana Forensis ad verilen bir rahip gnderir, gerek yama edilen mallarn geri verilmesini, gerek dost devlete haksz saldrnn durdurulmasn, gerekse zorbala son verilmesini isterler. stekleri kabul edilmezse, Gne lkeliler tanrs Sabahot'tan hakszlkta direnenleri yok etmesini dileyerek sava aarlar. Dman cevap vermekte duraksar, hk mk ederse, Forensis, karar vermesi iin belli bir sre tanr. Bu sre krallklar iin bir, halk ynetimleri iin saattir. Srenin azl, dmann zaman kazanmak amacyla oyala yc yollara ba vurmasn nlemek iindir. Bylece, Gne lkeliler doal haklarn ve dinin savunmasn stlerine alm oluyorlar demektir. Sava alr almaz, G vekilini ie koar. Ama, zararl olabilecek her trl gecikmeleri n lemek iin, tpk Roma diktatrleri gibi, kendi ba na gerekli kararlar alr. Bununla beraber, ok nemli ve ciddi bir durum olursa, Hoh'a, Akl'a ve Ak'a danr. Ama, daha nce, yirmi yam doldurmu btn Gne lkelilerin katld bir toplantda bir szc, savan niin aldn, dayan d haklar, nedenleri bir bir ortaya koyar ve by lece, gerekli tedbirleri alm olur. Daha nce de sylediim gibi, silh depolan her eit silhlarla doludur. Btn yurttalar, sava talimlerinde bunlarn kullanlmasn renmilerdir. Her emberin d duvarlar mancnkla dona tlm, her birinin bana da zel savalar yerletirilmitir. Gne Kentlilerin top dedikleri, tekerlekler zerine yerletirilmi daha baka sava silhlar da vardr ki, bunlar sava meydanlarna beraberlerinde gtrrler. Ayrca, katr, eek srtnda, ya da arabalarla savalara cephane, yiye cek iecek tarlar. Askerler ak dzlklere gelin ce, drtken dzeninde toplanr, azk ve gereleri, toplar, sava arabalarn, merdiven ve sava ara larn ortalarna toplar sonra

dmann zerine atlr, uzun zaman ylmadan dvrler. Bazan geri ekiliyormu gibi yaparlar: Her as ker hzla gerileyip kendi bayrana katlr. Gne Kentlilerin sava meydann brakp katn, ya da kamaya yeltendiini sanan dman saldr ya geer, ama Gne Kentliler hemen blkler ha linde birleik iki kanat meydana getirir, sonra bir an dinlenip nefes alrlar. Bu ara toplar dman mermi yamuruna tutarak datr. Gne Kentliler bu eit bir sr sava hilelerine ba vururlar. Bu konuda hi bir ordu onlarla boy le mez. Gne lkeliler ordughlarn Romallar gibi dzenlerler. adrlar kurar ve onlar kazktan duvarlar ve hendeklerle evirirler. Bu eitli iler zel birtakm alma grevlilerinin ynetiminde artc bir abuklukla yaplr. Zaten btn asker ler, balta ve apa kullanmasn bilirler. Gne Kent ordusunu, hepsi de sava hilesi bakmndan usta olan be, sekiz ya da on kumandan ynetir. Bunlar sava ilerini grmek iin toplanr ve aldklar kararlara gre birliklerine kumanda ederler. Savaa silhl ve atl bir ocuk birlii de katlr. Bu ocuklar, bu yoldan savamasn renirler, tpk kana altrlan arslan ve kurt yavrular gibi. Bununla beraber, zorlu bir tehlike halinde, silhl kadnlarla birlikte sava alanndan uzaklara gtrlrler. Ama, savatan sonra, bu ka dnlarla ocuklar savalar kutlar, yaralarn sarar, onlar verek, pp kucaklayarak aclarn din dirmeye alrlar. Bu kadnlarla ocuklarn varl ne byk bir destektir! Kadnlarn ve ocukla rn gzlerine yiit grnmek iin savalar gzle rini budaktan saknmaz, tehlikelere atlr, kyasya dvrler; onlarn sevgisi atlganlklarn kamlar ve savatan zaferle karlar. Bir dman kentin surlarna ilk trmanan askerin bana, bir eref belirtisi olarak, kadnlarla ocuklarn alklar arasnda yeil yaprakl bir elenk taklr. Sava arkadalarndan birinin hayatn kurtarann bana da mee yapraklarndan bir elenk konur. Bir zorbay ldren, silhlaryla ganimetleri tapnaa brakr ve Hoh, gsterdii yararla yaraan bir ad takar ona. Baka savalara da baka baka elenkler verilir. Her atlnn bir haneri, eer atsna asl iki tane byk ve zorlu tabancas vardr. Bunlarn mermisine hi bir zrh dayanamaz. Bazlarnda klla kama, bazlarndaysa sadece demir bir grz vardr. Bunlara hafif silhl svari derler. Dmann zrhlarna kl ve mermi ilemezse, bu svariler zerlerine bu grzlerle saldrr ve onlar yere sererler, tpk Akhilleus'un Cignus'a yapt gibi. Grzn banda alt kar uzunluunda iki zincir sarkar. Bunlarn ularnda iki topuz vardr. Binici bu topuzlar frlatnca, zincirler dmann boynuna dolanr. Zincirleri ekince de dman yere yuvarlanr. Grz daha rahata kullanabilmek iin, biniciler atlarn yularlarn elleriyle deil, ayaklaryla tutarlar. Onun iin dizginler eer ats stnde kesiir ve ular da svarinin ayana deil, zengiye balanr. zengilerin yannda demir bir kre, altnda da yine demirden bir gen vardr. yle ki, binici aya ile demir kreyi evirerek dizginleri ekip salverir ve bylece, ayann hareketiyle at saa sola dnebilir. Tatarlar bu srr bilmezler. Her ne kadar onlar da dizginleri ayaklaryla kullanyorlarsa da, dizginleri zengiye balamasn bilmediklerinden, atlarn ayaklaryla saa

sola dndrmesini, yavalatp hzlandrmas n beceremezler. Savaa nce hafif silhl biniciler balar. Bunlar arkebzlerle saldrya geerler. Onlarn ardndan, mzrakl askerlerle sapanllar gelir. Bunlar n saflarda, yanlarda mekik dokurcasna ileri atlp geri ekilerek dvrler. Eski Romallarnkine benzeyen, hatt onlarnkinden daha iyi yedek birlikler, ellerinde kaln ve uzun sopalarla orduyu desteklerler. Sava, elde kl, gs gse dvlerek bir sonuca balanr. Sava bitince, Gne (lkeliler zaferlerini, Ro mallar gibi, hatt onlardan byk bir gsterile kutlarlar. Bakumandan tapnaa girerken, halk Tanr'ya dualar eder ve savaa katlm olan bir ozan ya da bir tarihi, arpmalar srasnda geen olaylar mutlu mutsuz yanlaryla anlatr. Sonra, Hoh muzaffer kumandann bana kendi eliyle bir elenk koyar: ok yararlk gstermi olan br savalara da madalyalar verir. Bu askerler yorucu kamu grevlerinden birka gn iin uzak tutulurlar. Ama Gne lkeliler aylak oturmay sevmedikleri iin, bo zamanlarn arkadalarna yardm etmekle geirirler. te yandan, beceriksizlikleri yznden yenilgiye urayan, ya da zafer frsatn karan kumandanlar ayplanr. Dmann nnden ilk kaanlar lm cezasna arptrlrlar. Ancak, btn ordu balanmalarn ister, ve teker teker suu paylarlarsa, lmden kurtulabilirler. Sras gelmiken unu da syleyeyim ki, bu gibi sular binde bir balanr, bir ok koullarn da suludan yana olmas gerekir. Bir dostun, ya da sava arkadalarnn yardmna komam olanlar sopa dayana ekilirler. Buyruklar hie sayanlar ay ve arslan gibi yrtc hayvanlarn bulunduu bir ukura atlrlar. Kendilerini savunmak iin de ellerine sopadan baka bir ey verilmez. Hayvanlar altedenler - ki, bu hemen hemen grlm ey deildir - balanr ve yeniden topluma kabul edilirler. Savata ele geirilen ya da kendi isteiyle G ne lkesi'nin buyruuna giren kentlerde hemen mal ortakl kurulur. Bu kentler Gne lkelilerin gnderdii yneticileri ve askerleri kabul eder ve btn kentlerin ah olan Gne Kentin tre lerini benimser, hatt bazan okuyup eitilsinler diye ocuklar bile Gne Kent'e gnderirler. G ne Kent de onlarn eitim giderlerini sevine sevine kendi stne alr. Keif kollarndan, nbetilerden, sava hilele rinden ve askerlikle ilgili zelliklerden sz etmek uzun srer. Bunlar sen kendin de dnebilirsin. Yurttalar kamu grevlerine t ocukluktan balayarak seilirler. Bunda doal eilimleri, yeti leri, kafa durumlar ve yldz burlar gz nnde tutulur. Bylece her yurttatan istenen i gnlne gre olur. Onun iin herkes iini kendiliinden ve seve seve yapar. Ayn eyi strateji iilerinde ve baka grevlerde alanlar iin de syleyebiliriz. Kent'in drt kapsn gece gndz nbetiler bekler. Baka nbetiler, yedinci emberin d du varlarnda, kulelerde, tmseklerde, siperlerde tetikte beklerler. Bu tedbirler her trl srprizlere kar Kent'i koruduu gibi,

nbetileri de uyank tutar. Nbet grevlerini gndzleri kadnlar, geceleri de erkekler grr. Nbetiler, bizdeki gi bi, her saatte bir deitirilir. Hepsi, gne batarken trampet sesleri arasnda yerlerini alrlar. Gne lkeliler, savaa benzedii iin, avlan maktan holanrlar. Bayramlarda, piyadelerle s variler, sava havalar arasnda, meydanlarda gsteriler yaparlar. Gne Kentliler dmanlarnn onur krc szlerini, kusurlarn cmerte balarlar. Zaferi kazandktan sonra, yendikleri halklara iyilik stne iyilik yaparlar. Ama, dman kentin duvarlarnn yklmasna, halkn kltan geirilmesine karar verilmise, bu kararlar zafer gn hemen uygulanr. Bu tedbirler yerine geti rildikten sonra, Gne lkeliler yenilenlerin duru munu dzeltmeye alrlar. nk, onlara gre, savan amac dman yok etmek deil, daha iyi hale getirmektir. ki Gne Kentli arasnda, gerek onur krc bir sz, gerek herhangi bir baka nedenden tr, kavga karsa, (anlamazln onur konusu dna kt binde bir olur), bakanla yneticiler, fkesine kaplp karsndakini haksz yere hrpalayan kimseyi gizlice azarlar. Ama, kavga, onur krc bir ka szden teye gememise, o zaman yneticiler karar ileride kacak savaa brakr ve onuru krlan kimsenin fkesini yalnz dmandan ala bileceini sylerler. Kavgallardan hangisi savata yararlk gsterirse, onun hakl olduu kansna va rlr. Bununla beraber, baz hallerde adalet, verilen cezalarn sula orantl olmasna dikkat eder. Kavgalarn dello ile sonulanmasna hi bir zaman izin verilmez. Dello mahkemelerin gcn hie sayd gibi, hakl olan tarafn yenilmesiyle de sonulanabilir ki, bu da akla aykr bir durumdur. Bylece, onur krc szleri hak etmediini, karsndakinden daha stn, daha erdemli olduunu ileri sren kimse, btn bunlar Gne Kent' in dmanlarna kar alan savata gstermek yetisine sahiptir. OSPTALARO ou zaman devletleri ortadan kaldran, Atina ve Roma'da olduu gibi, baa birtakm zorbalar getiren ekimeleri, i savalar nleme bakmndan bylesine treler bana ok akllca, ok yerinde grnyor. C. KAPTAN Sava, tarm, hayvanclk gibi iler btn yurt talarn ortak ve zorunlu uradr demitim daha nce. Bu eit ura herkese pek byk bir eref saylmaktadr. Onun iin kim, ne kadar ok za naat ve meslekte ustalk kazanrsa o kadar deerli saylr ve bir zanaatta en usta olan kimse o zanaatn retmeni seilir. Madencilik ve yap ileri gibi en etin uralar ylesine stn saylmaktadr ki, kimse yorucudur diye kendini bu ie vermekten kanmaz. nk, bu uralara ayrlanlarn zaten eilim ve yetileri daha nceden gz nnde tutul mutur. Akllca ve ustaca bir i blm, kiilerin ypranmasn, gten kuvvetten dmesini nledi i gibi, daha da glendirir onlar. En az

yorucu uralar kadnlara braklmtr. Btn Gne Kentliler yzme bilmek zorundadrlar. Bu amala, Kent'in duvarlar iinde ve dnda birok yzme havuzlar yaplmtr. Bunlar sularn emelerden alrlar. Gne Kentliler ticarete pek o kadar nem vermezler. Bununla beraber, eitli paralarn deerini bilirler. Hatt, elilerin ve gezginlerin yabanc lkelerde kullanmalar iin yeterince para da basarlar. Dnyann trl memleketlerinden gelen tccarlar kabul ederler ve onlara ihtiyalarndan arta kalan mallar satarlar. Ama Gne Kentliler para kabul etmezler. Mallarn, kendilerinde olmayan mallarla dei toku ettikleri gibi, kimi zaman da bu mallar parayla satn alrlar. Gne Kent'te ocuklar, az bir para karlnda kucak dolusu mal veren yabanc tccarlara katla katla glerler. Ama yallar buna glmezler. Gne Kentliler, klelerle yabanclarn kt alkanlkla ryla Kent'in ahlkn bozmalarn nlemek iin, her eit alverii Kent'in dnda yaparlar. Sava ta aldklar tutsaklar yine oralarda satarlar. Satamadklarn da Kent'in dnda ukur kazmada, ya da eitli ar ilerde kullanrlar. Kent'in drt kapsndan denize kadar geli gi dii salayan drt yol uzanr. Drt blk asker, srekli olarak, tarlalar gzler ve orada alanlar korur. Bu askerler, yabanclarn rahata gidip gelmelerine gz kulak olurlar. Gne Kentliler yabanclara kar her zaman iyi ve nazik davranrlar. Yabanclar tam gn devlet hesabna arlarlar. nce ayaklarn ykar, sonra Kent'in drt bir yann gezdirir, trelerim birer birer anlatr ve onlar ortak sofralarna alrlar. Yabanclara gz kulak olmak ve onlar arlamakla grevli kimseler bile vardr Gne lke si'nde. Bu yabanc konuklardan yurttala girmek isteyenler, bir ay kyde, bir ay da Kent'de eitli denemelerden geirilirler. Bu denemelerden sonra yurttala alnp alnmayacaklarna karar verirler. Gne Kent'in yeni yeleri birtakm trenlerden sonra and ier ve yurttala girerler. Gne lkeliler tarma ok nem verirler. Bu lkede bir kar toprak yoktur ki ekilmemi olsun. Gne Kentliler tarla ilerinde rzgrlar ve yldzlar kollarlar. ift srme, tohum ekme, yaban otlarm ayklama, hasat, meyva toplama ba bozumu zaman geldi mi (Kent'i korumak iin ka lan bir avu insan dnda) btn yurttalar, ellerinde bayraklar, alglar, trkler syleyerek tarlalara akn ederler. Birka saat iinde, byk bir titizlikle ilerini bitiriverirler. Gne Kentliler, yelkenli kocaman arabalar kullanrlar. Bunlar, iice dnen tekerleklerle, rz gra kar da gidebilirler. Rzgr olmad zaman larda, birtek at koskoca bir arabay rahata ekebilir. Dorusu, gzel bir bulutur bu. Gne Kentliler tarlalarda alrken, silhl biniciler durmadan, nbetlee drt bir yan fr dnp alanlar korurlar. Bu insanlar tarlalarda bostanlarda ne gbre kullanrlar, ne de pislik. nk, onlara gre, bun lar toprak rnlerini bozar, bu rnleri yiyenler de gsz ve ksa mrl olur. Gbreyle beslenen topra, Gne

Kentliler, gzellemek iin beden lerini iletecek yerde dzgn sren ama dnyaya elimsiz ocuklar getiren kadnlara benzetirler. Onun iin topra dzgnlemektense, bir gzel srmek daha iyidir derler, nitekim srerler de. Topraa ektikleri btn tohumlarn arabuk ye ermesi, bol rn vermesi iin birtakm srlar vardr Gne Kentlilerin. Topraklarn yalnz geimle rini karlayacak kadarm ekip bierler; geri kalann otlak olarak hayvanlara brakrlar. Tarmla ilgili btn bu bilgiler Georgia adl bir kitapta yer almaktadr. At, kz, koyun, kpek ve btn evcil hayvan larn retilip yetitirilmesi onlarca soylu bir u ratr. Aygrlarla ksraklar, ancak iftleme zama n bir arada otlatrlar. Bu da Ok burcunun Merih ve Mteri gezegenleriyle bir izgide olduu zama na rastlatlr. kzler iin kz burcuna, koyunlar iin Ko burcuna gre davranrlar. Kmes hay vanlarnn iftlemesi Sevir burcuna gre ayarla nr. Kadnlar tavanlar ve kazlar Kent dndaki ayrlara gtrr ve itlerle evrili yerlerde peynir, ya ve baka stl besinler yaparlar. Oralarda tavuk horoz besler, meyva yetitirirler. Btn bunlar Buccolica adl kitaptan renirler. Gne lkesi'nde her ey boldur. nk, her kes kendi uranda bata gelmeye bakar, dzenli ve metotlu alr ve bylece iler hem abuk bi ter, hem de verimli olur. Her i grubunun ban daki kimseye kral denir. Ama bu ad iin ustala rna verilir. Kadn ve erkeklerin krallarnn ard sra, dzenli kmeler halinde ilerine bir gidileri var ki, grseniz, iiniz saygyla dolup taar. Bala rndaki kimseye bir baba, bir aabey gzyle ba karlar, bizdeki gibi nefretle deil. Gne Kent'in evresinde yabani hayvanlarla dolu ormanlar var dr. Yurttalar oralarda avlanrlar. Gne lkesi'nde denizcilie byk nem ve rilir. Yelkensiz ve kreksiz, ustaca bir mekanizmayla yzen gemileri, direkli kadrgalar olduu gibi, yelkenli gemileri de vardr. Gne Kentliler yldzlarn yerini, durumunu, denizin ne zaman al alp ne zaman ykseleceini iyiden iyiye bilirler. eitli lkelerin insanlarn grmek, her iklime zg rnleri incelemek amacyla okyanuslar aar lar. Hi kimseye saldrmaz, zorlanmadka da d vmezler. Ama, hi bir hakarete de gelemezler. Er ge btn dnyann kendi kurumlarn benim seyeceine sarslmaz inanlar vardr. Ama, kendi lerininkinden daha stn bir toplum dzeni uygulayan baka bir ulus olup olmadm aramaktan da geri kalmazlar. Hristiyanla kar hayranlk beslerler. Gerek kendileri, gerek bizim iin havarilere yarar bir hayatn zlemi iindedirler. in, Siyam, inhindi ve Kalktta gibi birok ada ve ka ra memleketleriyle dostluk antlamalar yaparak, buralar gezip grme olanaklar salamlardr. Gne Kentliler, gerek kara gerek deniz savalarn da, baka uluslarn bilmedii birok yeni ateli si lhlara ve saysz sava yollarna ba vurmakta drlar. Onun iin, her zaman savatan dman larn yenerek karlar. OSPTALARO imdi de, Gne Kentlilerin ne yiyip ne itik lerini, nasl ve ne kadar yaadklarn anlatrsanz, ok sevindirirsiniz

beni. C. KAPTAN Gne lkelilere gre, nce toplumun, sonra da tek tek insanlarn hayatn gzetmek gerekir. Bu insanlar, et, peynir, tereya, bal, hurma ve eitli sebzelerle beslenirler. lk zamanlar et yemezlermi. nk, hayvan ldrmeyi barbarlk sayarlarm. Ama sonradan, kesip yedikleri sebze lerin de, bir bakma canlar, duygular olduunu dnmler ve bylece hakszlk etmeyelim derken, alktan lmek gibi bir duruma deceklerini, aa yaratklarn stn yaratklar beslemek iin yaratlm olduklarm anlamlar ve o gn bugn, toprak rnleriyle birlikte et yemeye de karar ver miler. Ne var ki, bugn de, at ve kz gibi faydal hayvanlar kesip yemeye pek yanamyorlar. Faydal besinleri zararllarndan ayrt etmesini bi liyor ve bu bakmdan tabiat bilimlerinden yararla nyorlar. Yemek bakmndan, uyduklar kural udur: Bir gn et, bir gn balk, bir gn de sebze yerler. Drdnc gn, mideleri yorulmasn ve organizma gsz dmesin diye yeniden ete dnerler. Sindi rimi en kolay besinleri yallara ayrrlar. Bunlar, gnde n, o da azar azar yemek yerler. Ama ounluk, gnde iki n, ocuklarsa doktorun tleri gereince drt n yerler. Gne lkeli ler, genel olarak, yz yl yaarlar, iki yz yl yaayanlar da az deildir. ki bakmndan, Gne lkeliler ok ll davranrlar. Doktorun izin verdii haller dnda, on dokuz yandan aa ocuklara arap verilmez. Bu yatan aa ocuklarla kadnlar arab su katarak ierler. Ama elli yandaki ve daha byk erkekler, genel olarak, su katlmam arap ier, her mevsimde yetien en zl meyvalar yer ve bunda da doktorun sznden kmazlar. Zaten Gne lkelilere gre, zararl hi bir rn yoktur. Yazn scana dayanmak ve serinlemek iin zel likle taze meyva ile beslenir; knsa kuru yemi ve sebze yerler. Sonbaharda, gam datmak iin Tanr'nn bol bol verdii zmleri yerler. Gzel kokular srnmesini de sever Gne Kentliler. Sa bahlan, yataktan kalkar kalkmaz, salarn tarar, ellerini yzlerini souk suyla ykar, nane, mayda noz ve rezene ineyerek dilerini temizler, ayni otlan ellerine de srerler. Sonra, yzlerini douya evirir, ksa bir dua okurlar Tanrya, sa'nn bizlere armaan ettii duaya benzer bir dua. Sonra, kme kme dar karlar. Kimi yallarn hizmetine koar, kimi toplantya, kimi de grevine gider. Daha sonra derslere girer, tapnakta toplanr, beden eitimine katlr, ksa bir dinlenmeden sonra da, ortak sofraya giderler. Gne Kentliler damla, romatizma, siyatik, nezle, karn ars, barsak sancs, nefes darl nedir bilmezler. Bu gibi hastalklar doku svlar nn salgszlndan, ikinlikten gelir ve Gne l keliler bu gibi rahatszlklar yiyeceklerine ieceklerine dikkat etmek ve bedenlerini iletmekle nlerler. Tkrme, kusma ayp saylr. nk bu gi bi haller, tembelliin, aylakln, oburluun, rezil ce bir yaayn

belirtileridir. Gne lkelilerde en ok grlen hastalklar, ate ve kuru kanmadr. Bunu da bol ve sulu, stl besinlerle, ferahlatc banyolar, kyde krda dinlenme ve hafif beden hareketleriyle nlerler. Gne lkesi'nde, firengi ve bel soukluu gi bi hastalklara pek rastlanmaz. nk Gne Kentliler sk sk arapla ykanr, kokulu yalarla vcutlarn oar, bir de bedenlerini ileterek bu gibi hastalklardan kurtulurlar. nk, alan be den terler, terse kan ve ilii bozan zehirli buharlar darya atar. Gne lkesi'nde verem pek az rastlanlan hastalklardandr. nk Gne Kentlilerin cierleri zararl doku svlaryla zehirlenmez. Baz doku svlarnn kalnlamasndan do an nefes darlna tutulan hemen hemen yok gibi dir. Gne Kentliler yksek atei souk suyla drrler; hafif ateleriyse, gzel kokular, koyu et ve sebze sularyla, uyku, mzik ve elencelerle gi derirler. Stma nbetlerini kan alarak, mshil kul lanarak, i sktrc otlar kaynatp ierek atlatrlar. Sara nbetlerine gelince, hastay anszn korkutarak, ya da baz otlarn suyunu iirerek nlerler. Btn bu ilalarn srrn bana bir bir ak ladlar. En ok korktuklar srekli atetir. Atei drmek iin yldzlardan, eitli ifal otlardan medet umar, Tanrya yakarrlar. Her be, alt, sekiz... gnde bir tutan nbetlere gelince, bunlara Gne Kent'de hi rastlanmaz. nk, bu insanlarn doku svlar hi bir zaman kalnlamaz. Gne Kentliler ykanmay ok severler. Bu lkede, Romallarda olduu gibi, hamamlar ve kaplcalar boldur. Daha nce de sylediim gibi, Gne lkeliler bedenlerini yalar, eitli kokularla oarlar. Bizim memleketimizde bilmediimiz bu kokular, salk larn ve glerini arttrr. Bu salk kurallar, bu bakm ve zenler sayesinde, memleketimizde ol duka sk grlen bir hastalkla, sarayla savaabi liyorlar. OSPTALARO Bu hastala yle her nne gelen insan tutulmaz. Herakles, Scotus, Socrates, Kallimakhos Muhammed gibi dahiler saralydlar. C. KAPTAN Gne Kentliler bu hastal Tanrya yakararak, ekili uyarc nesneler ve mrverli koyu un orbasyla hastann ban dinlendirmeye ala rak iyiletirirler. Bu lkenin insanlar alk sanatnda usta drlar. Yemeklere biber, bal, ya ve bir sr kuvvetli ve gzel kokulu baharat koyarlar. Yemeklerin arln ekilerle giderirler. Sularn ne, Napoliler gibi karla soutur, ne de inliler gibi stp ierler. nk, insann normal scakln azalt mak ya da oaltmak istemezler. Kan dolamn salamak iin yazn ve ar havalarda sarmsak, nane, birer, fesleen yer, sirke ierler. Gne lkeliler yedi ylda bir, zel bir ikiyle hcrelerini tazelemek srrn bulmulardr. Hi bir tehlikesi olmayan bu ikinin gzel bir tad ve gerekten olaanst zellii vardr. OSPTALARO

Bana imdiye kadar bilimlerden ve yneticilerden sz etmediniz. C. KAPTAN Sahi. zr dilerim. Madem bu kadar merak ediyorsunuz, daha nce sylediklerime bir eyler daha ekleyeyim. Her ayn banda ve ortasnda, dinsel trenden sonra Byk Kurultay toplanr. Yirmi bir yan dolduran her yurtta Kurultay'a katlr ve herkes teker teker devlet ilerinde gr d eksiklikleri, yneticilerin grevlerini yerine getirip getirmediklerini sylemek hakkna sahiptir. Her sekiz gnde bir, bata Hoh olmak zere, ' G, Akl ve Sevgi ile her birine dorudan doruya bal er ynetici bir araya gelip toplanrlar. Bunlar topu topu on kiidirler. Hoh'un byk yardmcsnn zel grevlerini biliyorsunuz; Sava ve orduyla ilgili btn ilerin ynetimiyle G grevlidir. Akl, mesleklere, zanaatlara bilimlere; Sevgi de retme ve eitim, beslenme ve giyimle ilgili ilere bakar. Yukarda saydm on kiiye, on, elli ve yz kiilik gruplarn kadn erkek bakanlar da katlr ve bylece Kurultay halinde toplananlarn says krka kar. Bu kurultayda devleti ilgilendiren sorunlar grlr ve daha nce Byk Kurultay'n eitli grevlere aday gsterdii kiilerin seimine giriilir. Ayrca her gn, Hoh ile yardmcs toplanp gnlk ileri grr, Byk Kurultay'da al nan kararlar - gerekirse - deitirir, onaylar ve uy gular, ksaca, Kent'in btn ihtiyalarn karlamaya alrlar. Bir konu stnde karar vermekte pheye derlerse, kura usulne ba vurulur. Hoh ve yksek yardmcs dnda, btn yneticiler halkn istei ile deitirilebilirler. Hoh ve yardmclar ancak kendi aralarnda grp konutuktan sonra, grevlerini ahlk, bilgi bakmndan stn bulduklar birisine brakabilirler. Bunlar ylesine drst insanlardr, yurtlarm ylesine severler ki, yerlerini bakasna brakmaktan ve ba a geen kimseye tamamen balanmaktan bir an bile kanmazlar. unu da syleyeyim ki, bu trl deiiklikler binde bir olur. Yetkilerin blmnde Metafiziki'yi yani Hoh'u. ayr tutmak gerek. Hoh yani Gne tpk bir mimar gibi, lke'nin btn ilerini yksekten ynetir. nsanolunun bilmek yetisinde olduu ne varsa hepsini bilmemek anna yakmaz. Hoh'un yardmclarndan Akl'n ynetimi altnda unlar vardr: Gramer, mantk ve fizik bilginleri, hekim, politikac, ahlk, iktisat, astro log, kozmograf, geometrici, matematiki, mziki, ozan, sz ustas, ressam, heykelci. Bunlarn her biri kendi bilim ve sanat kolunun bakanlardr. reme, eitim, giyim, tarm, hayvan yetitir me gibi ilerle grevli kimseler Sevgz'ye baldr lar. Sava hileleri, silh yapm, para ileri, mimar lk, keif ileri, piyade, svari, topu birliklerine , asker devirme ileriyle uraan grevliler de G'n buyruu altndadrlar. Yarglama yetkisi olanlar da yine G 'e baldrlar. OSPTALARO

Yarglardan sz etmediniz henz. C. KAPTAN Ben de imdi onu dnyordum. Genel kural u: Her yurtta, dorudan doruya, iinin ya da zanaatnn bandaki grevlinin yarg yetkisi altndadr. Bylece, her zanaat ve meslein bandaki kimse ynetimi altndakileri yarglama yetkisine sahiptir. Azarlama, ortak sofraya oturma, tapnaa girme, kadnla yatma yasa, kamlanma ve srgn cezalar verebilir. Bir Gne Kentli bile bile adam ldrrse, lm cezasna arptrlr, ya da ksas yoluyla gz gzle, dii dile, burnu bu runla... der. Eer su tasarlanmadan, rasgele i lenmise, ceza hafifletilir. Ama, cezalar hafiflet mek yarglarn elinde deildir. Bunu yalnz Hoh'un yardmcs yapabilir. Ama cezann de itirilmesi deil de balanmas istenirse, o za man Metafiziki'ye ba vurulur. Hoh isterse ceza y balar. nk yalnz o balama hakkna sa hiptir. Dmanlarn, ba kaldranlarn kapatld bir kuleden baka hapishane diye bir yer yoktur. Gne lkesi'nde durumalar tutanaklara gemez. nce taraflarla tanklar yargcn nne gelirler. Yarg onlar dinler, sonra sank savunmasn yapar. Durumalarda byklerden G hazr bu lunur. Karar bir oturumda verilir. Hkml kara ra kar Gc'e ba vurursa, yeni karar ertesi gn verilir. nc gn, Metafiziki hkmly ya ba lar, ya da karar onaylar. Balama halinde, hkml davac ve tanklarla kucaklatrlarak bar trlr. lm cezasn yalnz halk verir, suluyu vura rak ya da talayarak ldrr. lk ta suluyanlar la tanklar atarlar. Gne lkesi'nde cellt yok tur. Bylesi insanlarla bir arada bulunmaktan tik sinirler nk. lm cezasna arptrlan suluya bazan kendi kendini ldrme hakk verilir. O da, Tanr fkesinin yatmas iin dua eder. nk, Gne lkeliler, adam ldren kimseyi yok etmek zorunda kalmalarn Tanr fkesinin belirtisi sa yarlar. Zaten, lm karar ancak suluya lmesinin gerekli olduu anlatldktan ve lmn ister duruma getirdikten sonra uygulanr. Ama, su devletin zgrlne, Tanr'ya, ya da yksek y neticilere kar ilenmise, sulu, hi acnmadan, hemen ldrlr. Dinin bir gerei olarak, lm cezasna arptrlan kimse halkn nne getirilir ve kendini temize karacak sz varsa syleme si, ayn suu ileyip de meydana kmam kimseler varsa onlar da ele vermesi istenir: Ayrca, vic dan emrederse, yneticileri de sulayabilir, onla rn da kendisi gibi, lmelerini istiyebilir. Szleri hakl grlrse, lm cezas srgne evrilir ve Gne lkesi Tanr'ya yakarp af diler. Sulunun ele verdii kimseler sadece azarlanrlar. Gsz lk ya da bilgisizlik yznden su ileyenler ceza grmez, azarlanr, adam olmaya, nem vermedik leri bilime ya da zanaata yeniden sarlmaya zor lanrlar. Gne Kentliler, ayn organizmann rgenleri gibi, birbirlerine sk skya baldrlar. Her biri adet brnn hayatn yaar. unu bilmenizi is terim ki, bir yurtta bir su iler de bakanna kendi suunu aklarsa, cezas hafifletilir. Gne lkesi'nde kimsenin iftiraya urama masna allr. Kara alan kimse ksas cezasna, yani kara ald

kimseye verilecek cezaya arp trlr. Gne Kentliler her zaman bir arada yaa yp kmeler halinde altklarndan, bir kimseye su ykleyebilmek iin, szleri birbirini tutan en az be tank bulmak gerekir. Tanklar bu saydan az olursa, sank susuz olduuna and iince ser best braklr ve bir daha yarg nne gelmemeye dikkat etmesi kendisine tenbih edilir. Sank bu tenbihlere aldrmaz, ikinci bir defa yarg nne bir sulamayla karsa, bu defa iki kat ceza yemesi iin iki ya da tank elverir. Gne lkesi'nde pek az sayda yasa vardr. Ksa ve herkesin kolayca anlayabilecei bir dille bronz levhalara yazlm olan yasalar tapnan stunlarnda asldr. Bu stunlarda ayrca, Tanr, Melekler, yldzlar, dnya, insan ve kaderi, erdem vb. gibi kavramlarn zn belirten yazlar da as ldr. Bu yazlarda btn erdemler teker teker tanmlanmtr. Her erdem levhasnn altnda bu erdemi temsil eden yarglar oturur ve sana: Ev ldm, sen yardmseverliin, mertliin (ya da ba ka erdemin) kutsallna kar su iledin! der, ve duruma sonunda hakettii cezay verir. Ama bu cezalar ilerisi iin bir uyarma, gerek bir cezadan ok iyi yolu gsteren bir t, bir sevgi belir tisidir. OSPTALARO imdi bana Gne lkesi'nin rahiplerinden, Tanr'ya sunduu kurbanlardan, din ve inanlarndan sz etsenize, ne olur? C. KAPTAN Ba yneticilerin hepsi ayn zamanda rahiptirler. Hoh ise en yksek rahiptir. Bunlarn grevi vicdanlar btn gnahlardan temizlemektir. Rahip nitelii tayan yneticiler, bizde olduu gibi, yurttalarn gnahlarn karrlar ve bu arada halk arasnda en yaygn ktlklerle gnahlar renmi olurlar. Bu yneticiler de, byk yneticiye ilerini ap gnahlarn syler, ayn zamanda, isim vermeksizin, genel olarak, dinledikleri baka yurttalarn gnahlarn bildirir, zellikle ilenen en ar ve devletin gvenlii iin en tehlikeli olan sular belirtirler. byk ynetici de, Hoh'a ayn yoldan ilerini dker, dinledikleri ni bir bir anlatrlar. Bylece Metafiziki Gne lkesi'nde ba gsteren sular renmi olur ve onlar nlemenin yollarn arar. Halkn gnahlarn Tanr'ya akladktan sonra, Tapnakta, halkn nnde (kimsenin adn vermeksizin) ilenen gnahlar balar, ayn sular ilememelerini tler. Sonunda, kendisi de iini Tanr'ya dkerek gnahlarn syler. Ona kurban keser ve Gne lkesi'ni balamas, korumas, ona yol gstermesi iin dua eder. Ylda bir defa Gne lkesi'ne bal kentlerin yneticileri gelip, temsil ettikleri halklarn gnah larn Hoh'a sylerler. Bylece, Hoh eyaletlerin du rumunu renir ve dertlerine are bulur. Gne lkesi'nde kurban treni yle yaplr: Hoh, tapnakta toplanm olanlar arasnda kimin kendini btn yurttalar adna Tanr'ya kurban etmeye gnll olduunu

sorar. Yurttalarn en olgunu ileri atlr. eitli dualardan ve trenlerden sonra, gnll tapnan kk kubbesine makaral iplerle tutturulmu drt ke bir masann zerine karlr ve bu adam kurban olarak kabul etmesi iin Tanr'ya yalvarlr. nk, Gne Kent liler, paganlarn tersine, kurbann hayvan deil in san olmasn isterler. Sonra, Hoh iplerin yukar ekilmesini emreder ve gnll kurban kubbenin ortasna karlr. Bu kubbenin etrafndaki odacklarda oturan rahipler, Kent'in gnahlar balanncaya kadar bu pencereden ona azar azar yiyecek verirler. Gnll - kurban, olduu yerde Tanr'ya dualar eder ve iten gelen fedakrln kabul etmesini diler. Yirmi ya da otuz gn sonra, Tanr'nn fkesi yatnca, gnll ya rahip seilir, ya da (ki bu binde bir olur) rahiplerin odalarndan geerek yurttalarn arasna dner. Yurdu uruna hayatn Tanr'ya balamaktan ekinmedii iin, btn mr boyunca herkesten sayg ve sevgi grr. Ama Tanr bu insann hayatn kendine feda etmesini istemez. Tapnan st ksmnda oturan yirmi drt ra hip bulunduklar yerden, sabah, le, akam ve ge ce, gnde drt kez ilhiler okurlar. Bunlar ayn zamanda, yldzlar gzlemek, usturlapla hareketlerini kaydetmek, yeryz olaylar zerindeki etkilerini incelemekle grevlidirler. Onun iin bunlar, dnyann hangi kesinde ne gibi bir deiiklik olduunu ya da olacan bilirler. Bu tahmin lerin doru ya da yanl olduunu kontrol etmek iin drt bir yana adamlar salarlar. Kadnla erkein birleme zamann, ekin, hasat, ba bozumu zamanlarn da yine bu rahipler belirlerler. Ksaca, Tanr'yla insanlar arasnda elilik, araclk yaparlar. Metafiziki, genel olarak bu rahipler ara sndan seilir. Bu rahipler durmadan bilimsel aratrmalar yapar, bilgi ykl kitaplar yazarlar. Yalnz yemek zamanlar ortaya kar ve ancak sa lk nedenleri dolaysyla, o da binde bir, kadnla iliki kurarlar. Hoh her gn onlar grmeye gider ve Gne Kent'le btn dnya uluslarna yarar do kunacak olan bulular ve incelemeleri zerinde onlarla konuur. Tapnan iinde, sunan nnde, her zaman bir Gne Kentli dua eder. Her saat banda bir bakas onun yerini alr, tpk bizdeki krk saatlik trenli dualarda olduu gibi. Bu duaya Bit meyen dua derler. Her yemekten sonra, Tanr'ya bir ilhi ile kr edilir. Sonra, din ve ulus ayrl gzetmeden, Hristiyan, Pagan, Yahudi kahramanlarna mersiyeler okunur. nk, bu mutlu lke kskanlk, ekememezlik nedir bilmez. Gne Kentliler ayn zamanda sevgi, bilgelik ve eitli erdemlerle ilgili trkler de sylerler. Sonra da krallarnn yne timi gzetimi altnda, her erkek bir kadn seer ve stunlu gezi yerlerinde saysz iftler halinde edepli edepli dans ederler. Kadnlar salarn kesmez, tek topuz yapp te pelerinde toplarlar. Erkeklerin salar usturayla kaznr, yalnz tepelerinde bir tutam sa braklr. Genel olarak balarna takke giyer, stne de yuvarlak bir kukulete geirirler. Krda, tarlada ap ka; Kent'teyse, meslek ve grevlerine gre, beyaz, krmz ya da baka baka renkte bereler giyerler. Yneticilerin apkalar biraz daha ssl ve daha yksektir. Gne lkeliler, drt dnemde, yani gnein terazi,

olak, yenge ve ko burlarna girdii za manlarda, byk enlikler yapar, retici, gzel, zevkli ve biraz da gldrc oyunlar tertiplerler. Her ayn bana ve ortasna, bir de, Gne Kent'in kuruluuna ve kazand byk zaferlere rastlayan gnler bayram ve tatil gnleridir. Bayram trenleri, kadnlarn bir azdan syledikleri trkler ve top sesleriyle balar. Ozanlar en nl savalar ve zaferleri dile getiren iirler okurlar. vglerinde yabanc bir kahraman ktleyerek bile olsa, gerei deitirip bozanlar cezaya arp trlrlar. Gne Kentlilerce yalan insanlara uur suzluk getirir. nk, yalan, ou zaman, erdemli insann glgede kalmasna; ahlksz ve berbat in sanlarn, gerek korku, gerek yaranma, gerek a gzllk yznden, vlp yceltilmesine yol aar. Gne Kentliler kimseye salnda heykel dikmezler. Ama, sanat ya da bilim alanna yeni bu lular getiren, bar ya da sava gnlerinde devle te byk yarar dokunan kimselerin adlar, salk larnda kahramanlar defterine geer. Gne Kentliler, vebadan korktuklar iin, llerini gmecek yerde, atete yakarlar. nk, onlarca Gne'ten gelen kutsal ve soylu bir nesne olan ate yine Gne'e dnm olur. Bunu bir de, llere taplmasn nlemek iin yaparlar. Bunun la beraber, kahramanlarn resim ve heykellerini duvarlara asarlar. Bunun nedeni daha nceden de sylediim gibi, ocuk yapmas kararlatrlan g zel kadnlarn onlara bakarak dllenmelerini sal amaktr. Bu lkenin insanlar dua ederken, gzlerini s rasyla drt ana yne evirirler: Sabahlar nce douya, sonra srasyla batya, gneye ve kuzeye; akamlan da, nce batya, sonra srasyla douya, kuzeye ve gneye. Gne Kentliler her zaman ay n duay tekrarlarlar: Tanrdan beden ve ruh sal, gerek kendileri, gerek btn dnya halklar iin mutluluk dilerler ve dualarn Tanr'nn yce varlna krederek bitirirler. Bir arada ve balar ge kalkk olarak yaptklar dua daha uzun srer. Tapnan orta yerindeki yuvarlak sunak, ha biiminde, drt geide blnmtr. Hoh, ba gkyzne evrik, dua ede ede, bu geitlerden srayla geer. Byk rahibin giysileri grlmemi bir parlt iindedir. Giysinin her paras, tpk Aaron'un giysileri gibi, bir sembol nitelii tar. Bu treni Gne Kentliler byk bir sr sayarlar. Gneliler, zaman yldzlarn seyrine gre de il, Gne'in dolamna gre paralara blmekte ve her yl birinin brn ne kadar getiini he saplarlar. Onlara gre, Gne her yl yeryz ne daha yaklamakta ve gitgide daralan emberi Tropiklere ve Ekvator'a yanamaktadr. Aylar Ay'n, yllar da Gne'in dolamna gre hesaplarlar. Onun iin, iki hesap arasnda amaz bir uygunluk vardr. Bu uygunluk her ondokuz ylda bir Ejderha bann (80 yldz kmesinin ba ) dolamn tamamlad zamana rastlar. Bu, onl ar yeni bir astronomi kurmaya zorlamtr. Gne Kentliler Batlamyos'u yceltir, Aristarkhos'la Philolaus'u daha stn tutmakla birlikte, Coper nicus'a hayranlk duyarlar. Astronomiye byk nem verirler. Dnyann yapsn, nasl yaratldn, yok olup

olmayacan, olacaksa ne zaman olacan ancak bu bilimle renebileceklerine inanrlar. Kyametin, sa'nn haber verdii gibi, Gne'te, Ay'da ve yldzlarda birtakm lekelerin belirmesiyle kopacana inanrlar. Onlara gre, dnyadan haberi olmayan birok avanak, bunu masal sanmaktadr. Ama, kyamet, gnn birinde, onlar gece yars, tpk eve giren bir hrsz gibi, apanszn avlayacaktr. Onun iin, Gne Kentliler dnyann nasl deiip yenileeceini bekliyorlarsa, sonunu da bekliyorlar. Dnyamzn nasl yaratldn, bir hiten, bir Kaos'tan m, yok sa baka dnyalarn ykntlarndan m meydana geldiini kesin olarak bilmediklerini, btn bu sorunlarn kendileri iin karanlk olduunu sylerler. Bu varsaymlarn hangisi dorudur? Gne lkeliler, dnyann yaratldn, ezelden beri var olmadn doru buluyor, hatt amaz bir gerek belliyorlar bunu. Onun iin Aristoteles'in d ncelerini kabul etmiyor, onu filozof deil, daha ok bir mantk sayyorlar. Gksel olaylardaki anormalliklerden, dnyann sonsuzluu dncesine kar birok kantlar karyorlar. Gnee ve yldzlara, canl varlklar, Tanr'nn canl birer mihrab gzyle bakyor, ama onlara tapmyor, sadece sayg besliyorlar. Gne'e kar iten bir sayg duymakla birlikte, Tanr'dan bakasna tapmay yersiz buluyorlar. nk, Tanr katna ykseltecekleri bir kimsenin onlar boyunduruk altna sokup yoksul brakmasndan korkuyorlar. Gne yce Tanr'nn bir grntsdr onlarca, Yaradan'n yz, canl heykeli. nk, odur veren , scakl, hayat. Btn dnya rnlerinin kaynadr o. Btn nimetleri o dker kucamza. Onun iin Gneliler, Tanr sunan Gne biiminde yapmlar. Rahipler Gne'te, Tanr'ya taparlar. Gkyz onlarca Tanr'nn tap na, yldzlar da sunaklardr. Gneliler yldzlar da yaayan iyi meleklere yalvarr, Tanr katnda onlardan efaat beklerler. Tanr gkyzne, zellikle de Gne'e btn zenginliini, parlakln ve gzelliini sap dkmtr. Batlamyos'la Copernicus'un merkezka ve merkezgel kuramlarn kabul etmezler. Gne Kentlilere gre, birtek gk vardr, gezegenler Gne'e yaklatklar ve onunla birletikleri zaman kendiliklerinden devinir ve ykselirler. Gezegenlerin Gne etrafndaki devinimlerinin yava olmasnn nedeni, daha byk bir ember izmek zorunda olmalardr. Bundan baka, Gne Kentliler, bizce bilinen kavramlarn tam kart bir sr astronomi kavramlarn bilmektedirler. Gne Kentlilere gre, aa yaratklar mey dana getiren iki fiziksel e vardr: Biri erkek e: Gne; br de dii e: Dnya. Hava, gkyz nn saf olmayan ksmdr. Ate Gne'ten gelmi tir. Deniz dnyann teri, ya da barndaki nesnelerin yanp erimesinden meydana gelen bir svdr. Su, ayrca, havayla topra birletirir, tpk bedenle ruhu birletiren kan gibi. Dnya koca man bir hayvandr: nsan onun barnda yaar, tpk biz insanlarn karnnda yaayan kurtlar gibi. Bylece kaderimiz Tanr'nn elindedir; yldzlara, Dnya'ya ya da Gne'e deil, yalnz ve yalnz Tanr'ya baldr. Gezegenlere kyasla, bizim dnya yzne geliimiz ve hayatmz rasgeledir ve bizler onlarn dirimsel glerinin sadece ilinekli birer rnyzdr. Tanrya kyasla da, gezegenler onun bilgeliinin birer aracdrlar.

Tanr bizleri bir b yk ama iin, gelecei kapsayan bilgisiyle hazr lad bir plna gre yaratmtr. Demek, varl mz yalnz ona borluyuz, bir evldn varln babasna borlu olmas gibi. Gne Kentliler ruhun lmezliine inanrlar. Onlara gre, lmden sonra, ruhlar hayatta yap tklar ilere gre, iyi ya da kt meleklerle birle irler ve az ok onlara benzerler. nk birbirine benzeyen eyler, her zaman birbirini bulur. a maz bir yasadr bu. Gnah ileyenlerle ilemeyenlerin gidecekleri yerler stne Gne Kentlilerin dnceleri az ok bizimkilere benzer. Bizim dnyamzdan baka dnyalar olup olmadn kesin olarak bilmiyorlar ama olmadn sylemeyi de delilik sayyorlar. Onlara gre, Yokluk ne bu dnyada ne de dn yann dnda olabilir ve sonsuz bir varlk olan Tanr Yoklukla badaamaz. Gne Kentliler iki metafizik ilke kabul ediyorlar: Biri Varlk, yani Tanr, btn varlklarn ilki, br Yokluk, yani hilik. Btn fizik olaylar bu sonuncudan meydana gelir, nk daha nce var olan yeniden balamaz, yeniden balayansa n ce yoktu demektir. Sonlunun fizik z Yokluk'tan ve Varlk'tan gelir. Ktlk ve gnah yoklua yneliten baka bir ey deildir. Demek ki, gnahn ve ktln znde olumluluk deil, olumsuzluk vardr. Olumluluktan anladklar ise, g, bilgi ve istem yokluudur. Gnah douran irade yokluudur. nk, iyilik yapmasn bilen ve yapabilen kimsenin bunu istemesi gerekir. Gne Kentlilere gre, istem gten ve bilgiden doar, yoksa g ve bilgi iradeden, istemden deil. in tuhaf, Gne Kentliler de, tpk bizim gibi, l Tanr'ya taparlar. Onlara gre Tanr en yce gtr, en yksek bilgi ondan gelir, g ve bilgidense her ikisinin karm olan Sevgi doar. nk doan eyin, kendini douran iki ze katlmamas mmkn deildir. Bununla beraber, Tanr'da ayr varlk tan mamakla Hristiyan'lardan ayrlyorlar. nk on lara vahiy inmemitir. Tanr'da cisimleme ve bir kendi kendine dnme olduunu bilirler. Btn varlklar, metafizik zlerini gten, bilgiden ve sevgiden alrlar. Yoksa bu zn kayna ne gszlk olabilir, ne bilgisizlik, ne de sevgisizlik. Varlklar bu nitelikle (g, bilgi ve sevgi) deer li olabilirler; bu niteliin ya da sadece ncnn yokluuyla da deersiz olur, farkna varma dan gnah ileyebilirler. nk, insan, gerek gszlk, gerek bilgisizlik, gerek bu iki kusura eklenen yldzlarn sistemi ile, gerekse sadece bal ba na istemle gnah ileyebilir. Zaten, btn bunlar Tanr ngrm ve dzenlemitir, o Tanr ki yoklukla badamaz ve, en stn derecede, gl, bilen ve seven bir varlktr. Onun iin Tanr'da ku surlu hi bir ey yoktur; O'nun dndaysa her ey gnah, her ey kusurludur. Tanr'dan Tanr'ya benzer olarak deil, kendimize benzer olarak kabiliriz ancak: nk insan grece bir varlktr, Tanr ise mutlak bir varlk. Gnah madem ki vardr, yleyse (mantk gerei) onu da Tanr yarat mtr. Ama zne bakacak olursak bu gnah yok luun ve olumsuzluun belirtisidir ve dzensizlik yoluyla yoklua ynelen bizlerden doar. OSPlTALARO

Ne incelikler, ne incelikler! C. KAPTAN Ah keke her eyi hatrlayabilseydim, acelem de olmasayd, size daha ne artc eyler anlatr m bilseniz. Ama acele etmeliyim, yoksa gemiyi karacam. OSPTALARO Peki, yle olsun. Ama, brakn da son bir ey daha soraym. Adem babamzn iledii gnah iin ne dnyor Gne Kentliler? C. KAPTAN Onlar da, bizim gibi, una inanyorlar: Dnyay korkun bir ahlk bozukluu sarm, insanlar tabiat yasalarna, akln gereklerine srt evirmiler; ktler iyileri tedirgin etmekte, onlar boyunduruk altnda inletmektedir. Ama, yine bizim gibi, ktlerin mutlu bir hayat srdklerine de pek akllar yatmyor. nk, onlara gre, bir anlamda kendi kendilerini yok etme zorunda kalma, olduundan baka grnme hi de mutluluk saylmaz. Birok sahte krallarn, sahte kahramanlarn, sahte bilgelerin yapt da budur. Bunlar tasarladklar bir kiilii srdrmek iin durmadan kendi kiiliklerini yok saymak zorundadrlar. Gne lkeliler, btn bunlara bakp, dnyann byk bir dzensizlik iinde bocalad sonucunu karyorlar. Ama, bunun nereden geldiini de bilmiyorlar. nceleri, Platon'a uyarak, yle dnmeye kalkmlar: Gya, eskiden, bat dediimiz noktadan dou denilen noktaya doru sey reden yldzlar dnyas, birden dolamm deitirmitir. Tanr'nn dnya ilerini bir ast Tanr'nn ynetimine brakm olabileceini de dnmler bir ara. Sonra, bunun yanl olduunu anlamlar. Zhal yldznn insanlar byk bir bilgelikle ynettiini, Mteri yldznn bu ynetimi deitirdiini, br gezegenlerin, srayla, kt etkilerde bulunduklarn ileri srmenin daha da sama olduunu sylyorlar. Onlara gre, dnyann yaa d alar, gezegenlerin etkisine gre birbirini ko valamtr. Bin ya da bin alt yz ylda bir, geze genlerdeki deimeler yznden deiiklikler ola caktr. amzn Utarit gezegeninin etkisi altnda olduunu sanyorlarsa da, bu etki sk sk kavuumlarla engellenmekte, dzensizlikler, uursuz luklar getirmektedir. Byk deimeyi Adem babamzn iledii gnaha yormakla yetinen Hristiyanlar mutlu sayyor, kskanyorlar onlar. Onla ra gre, babalardan ocuklara miras olarak gnah lar deil, gnahlarnn cezas kalyor. Oysa, asl ocuklarn gnahnn cezasn, reme kurallarna uymayan ve ocuklarnn eitimine nem vermeyen babalarn ekmesi gerekir. Onun iin deil mi ki, Gne lkesi'nde, remeyle eitime byk nem verilmektedir. nk, devlet bu iki grevi yerine getirmezse, babalarn ve ocuklarn iledik leri sularn cezasn kendisi eker. Bugn devletler eitli bellar iindedir. Bu nunla beraber, gerek mutluluun ne olduunu bil medikleri ve dnyay yalnz birtakm rastlantlarn ynettiini sandklar

iin, bugnk dzensizlie ban ve mutluluk adn veriyorlar. Ne var ki, Metafiziki gibi, evrenin genel yapsn, hayvanla rn ve bitkilerin, hatt insann (nk lm cezasna arptrlanlarn cesetleri amlamada kullanlmaktadr) anatomisini incelemi olan bir kimse Tanr'nn bilgeliini ve esirgeyiciliini yksek ses le herkese sylemek zorundadr. Onun iin, insan kendini dine adamal ve Yaradan'na tapmaldr. Bunun da, Tanr'nn eserlerini incelemek ve anlamak, buyruklarna dorulukla uymak ve u ahlk kurallarn uygulamakla yapabilir ancak: Sana yaplmasn istemediin eyi bakasna yapma ve sana yapmalarn istediin eyi de onlara yap! ocuklarmzn ve benzerlerimizin bize sayg gs termelerini istediimize ve yaptmz az buuk iyi lie iyilikle karlk vermelerini beklediimize g re, bizi biz yapan, bizlere btn nimetleri veren, bizi yaatan Tanr'ya neler vermemiz gerek, bir dnn. Tkenmez zaman boyunca hamdolsun Tanr'ya. OSPTALARO Anlattklarna baklrsa, yalnz tabiat yasasn yakndan bilen bu insanlar (bu yasaya vaftiz, arapl ekmek, gnah karma ve evlenme treni gibi dinsel eylemlerden baka bir ey eklememi olan ve bu yoldan bizleri bu yasaya uymaya zorlayan) Hristiyanl sezmi, nerdeyse yaklamlardr ona. Bu syledikleriniz Hristiyanlktan yana salam bir kant veriyor bana. O Hristiyanlk ki, baz arlklarndan temizlendi mi, btn nl din adamlarnn umduklar gibi, btn dnyada egemen olacaktr ve btn dinlerin en gereidir. Bilginlerin dediklerine baklrsa, btn insanlar ayn yasa altnda toplamak amacyla Tanr Yeni Dnya'y spanyollara kefettirdi. spanyollar diyorum ama, aslnda bildiiniz gibi, bu erefi, sizin gibi bir Cenoval olan Colombo'ya borluyuz. Demek, geree tanklk etsinler diye Tanr sizin Gne Kentli filozoflar semi! Btn bunlardan kardm sonu u benim: Bizler ne yaptn bilmeyen, gzleri bal yryen insanlarz ve Tanr'nn elinde birer ara durumundayz sadece. Kimimiz yeni topraklarn, ktalarn kefine kouyoruz. Altn bulmak, zengin olmak tutkusudur onlar buna iten. Oysa Tanr'nn amalar ok daha yksektir. Gne dnyay yakar; ne bitki yaratr, ne insan. Ama Tanr varlklara can vermek iin, eler arasndaki savatan faydalanr. Hamdolsun, krler olsun Tanr'ya! C. KAPTAN Gne lkelilerin yldzlar inceleyerek, peygamberleri okuyarak gelecek stne neler renmi olduklarn bilseniz aardnz. Onlara gre yalnz gnmzde, drt bin yldan beri grlmedik keifler, bulular olmutur ve sadece yz yl iinde, be bin ylda kan kitaplardan daha ok kitap baslmtr. Gne Kentliler, basmn, pusulann ve barutun bulunuunu vp gklere karyorlar. Bu artc bulular, onlara gre, btn insanlarn ayn ocakta birleeceini mjdeleyen belirtilerdir. Gemicilii, silhlar ve yeni bir

ktann kefini Me rih ve Ay'n etkisine bal bu byk bululara borluyuz. Gkte baka gezegen kavuumlaryla birlikte yeni belirtiler olduu, Utarit abside'i olak burcu na, Zhal'inki kavis burcuna, Merih'inki de Snb le burcuna girdii zaman, yeni bir devlet doacak, sanatlarda ve yasalarda byk yenilikler olacak, yeni peygamberler ortaya kacak ve bylece batan baa yenileen bir dnya her eit nimetlerle dolup taacak. Ama, nce her eyi kknden skp atmak, sonra yeniden kurmak gerek... imdi beni brakn da gideyim artk, yapacak bin bir iim var. Yalnz unu syleyeyim ki, Gne Kentliler ha vada uma sanatn da buldular. Bilmedikleri tek sanat buydu. ok gemeden, yeni ve ok gl dr bnler, kulaklklar da bulacaklarn umuyorlar. Drbnlerle bilinmeyen gezegenleri grebilecek, kulaklklarla da gklerin mziini dinleyebilecek ler. Hamdolsun, krler olsun ulu Tanr'ya! OSPTALARO Btn bunlar ok gzel, ok yaman eyler. Ama, bu insanlar astronomiyi biraz fazla karyorlar gibi geliyor bana. Gezegenler nasl oluyor da bu kadar eyi haber verebiliyor? Ben unu bilir unu sylerim: Bu dnyada her ey Tanr'nn isteiyle ve istedii zamanda olur. C. KAPTAN Onlar da byle dnyorlar zaten. Onlarca Tanr her eyin evrensel ve dorudan doruya nedenidir; Tanr sonlu bir neden olarak deil, mutlak bir g, bir ilk neden olarak davranr. nk, Pietro yemek yedii, su itii, aptes ettii, ya da bakasnn maln ald zaman, btn bu ileri yapma yetisini Tanr vermi olmakla birlikte, Pietro'nun araclyla bu ileri gren Tanr deildir. Burada Pietro dilediini dorudan doruya yapabilme durumundadr ve zgrln kullanarak tanrsal eylemin snrsz geniliini de deitirmektedir. OSPTALARO Ne gzel dnyorlar! Bizim iskolastik bil ginlerimiz, zellikle Aquino'lu ermi Tommaso, kart dnceyi savunan islm filozoflarna bu yolda cevap veriyorlar. C. KAPTAN Gnelilere gre, Tanr her olay evrensel ve zel nedenlere balamtr. Bu zel nedenler ol madan birincilerin etkisi yoktur: rnein, bir bitki gne nlaryla kaynamadka iek aabilir mi? Zaman, evrensel nedenlerin, yani gksel ne denlerin etkisi altndadr. Ama zgn nedenler, d dnyaya etki yapmada zaman kendi hesaplarna kullanrlar: Bylece, insan yapma bir syla aalar ieklendirmekte, gne olmad zaman evi ni lmbayla aydnlatabilmektedir. te yandan, do al nedenler etkilerini zamann iinde yaparlar, yle ki, eitli olaylar, amadan, saati saatine meydana gelir, kimileri gndz,

kimileri gece, ki mileri yazn, kimileri sonbaharda, kn, ilkbaharda kimileri bu yzylda, kimileri gelecek yzylda, zgr nedeni nasl hi bir eyi, gece olunca uyuma ya, gn aarnca kalkmaya zorlamyorsa ve bu ne den zamann akn kendi yararna kullanabiliyor sa; Ko ya da Yenge burlar ar basnca da hi bir ey pusulay, basmclk sanatn ya da filn ktay kefetmeye zorlamaz onu. Gne Kentliler Papann Hristiyanlara astro lojiyi yasak edebileceine de hi inanmyorlar. On larca, byle bir yasak olsa olsa, czi irade belir tilerini ve tabiat-st olaylar kavramak bahanesiyle astrolojiyi ktye kullananlara kar olabilir. Astroloji bu gibi eyleri aklayamaz. nk, doa olaylarnn evrensel nedenleri olan gezegenler, doal nedenlerin belirtilerinden baka bir ey deildirler ve zgr etkenler karsnda, ancak insan eken, aran bir frsat, birer gtr bunlar. Gerekte, Gne doarken bizi yatamzdan kalk maya zorlamaz, yalnz kalkmaya arr, gece ka ranlnn bizi uykuya ar gibi. Demek, doa olaylarnn zgrlmz stnde ancak anlk, do layl bir etkisi vardr: Bylece, ruh kendini kimi zaman sevginin, kimi zaman nefretin, kimi zaman fkenin ve eitli tutkularn itilerine kaptrrsa da, insan yine de bu tutkularn klesi olmak ya da onlara kafa tutmak yetisinden yoksun deildir. Btn sapknlklar, ktlklar, savalar sk sk insan topluluklarn bellara sokuyorsa, bunun nedeni, insanlarn cinsel gdlerini dizginleyecek, akln gsterdii yoldan gidecek yerde, akla aykr davranmalardr. Bununla beraber, unu da kabul etmek gerekir ki, insann kendini hakl bir savaa srkleyecek kadar hakl bir fkeye kaptrd hal ler de yoktur denemez. OSPTALARO Aquino'lu ermi Tommaso ile Papa bu noktada baka baka dnyorlar. Tbbn, tarihin ya da denizciliin ilerlemesini destekledii srece astro loji bilgilerine ve deneylerine izin veriyorlar. Ama, insanlarn ktlk eilimi, kimi zaman onlar astrolojide tehlikeli arlklara ve gelecek stnde yanltc birtakm tahminlere gtrd iin yasaklyorlar onu. Nitekim bu gibi tahminleri arya vardran hkmdarlar uyruklarn birtakm dncesiz ilere srklemilerdir. Arbace, Drusus, Agathokles, Arkhelaius; son zamanlarda da Ticon' un yldzlara bakp nceden verdii haberlerle uursuz bir yanlgya den Filandiyallarn bakan buna ak birer rnektirler. Birtakm kallelerin kandrd ve astrolojik varsaymlara olan kr krne gvenleri, hkmdarlarmz papala kar saygszla srklemitir. C. KAPTAN Gne Kentlilere gre, genel olarak, yanl ve tehlikeli olan her ey, puta taparl diriltebilecek, zgrl yok edebilecek ya da politik dzenin altn stne getirecek her ey sk skya yasak edilmelidir. Hem, Gne lkeliler, yldzlardan insan lara gelebilecek kt etkileri nlemenin yolunu da bulmular. nk, Tanr btn bilgileri insanlarn mutluluunu salamak iin vermitir: rne in, bir kuyruklu

yldz, ya da Ay tutulmasnn k t etkisinde olan bir kimseyi, duvarlar beyaz talarla rl gzel kokulu bir eve kaparlar. Evin etrafnda gzel kokulu yedi kandil yakar, neeli trkler syler, alglar alar, gle oynaa konu ur ve bylece gkyznden gelen uursuzluk gaz larn datrlar. OSPlTALARO Dorusu ok akllca devalar bunlar. Gkyz insan bedenini etkilemektedir. Yaplacak ey, bu etkiyi insan bedeninin kar etkisiyle nlemektir. Ama, kandil saysnn yedi olmas bana biraz tuhaf geldi. Saylarn iyiletirici bir nitelii mi var ki? Bir kr inan olmasn bu? C. KAPTAN Evet, Gne Kentliler saylara nem verirler. Bu konuda biraz Pythagoras'n felsefesine dayanyorlar. Bu da doru mu deil mi, bilemem. Ama Gne Kentliler yalnz saylarn gcne deil, saylarla desteklenen hekimlie inanrlar daha ok. Ama kr inan saylmaz bu. OSPTALARO Bunda bir kr inan grdm yok benim de. Ne kutsal kitaplar, ne din kurallar, ne de Kilise saylarn gcne kar gelmezler. Hekimler de zaten yalnz hastalk nbetlerinde saylardan faydalanrlar, hem de yerinde olarak. Hem Tanr her eyi sayyla, l ve dengeyle tasarlamtr diye yazmaz m kitaplar? Tanr dnyay yedi gnde ya ratmad m? O'nun ann yceltmek iin yedi boru ttren meleklerin says yedi deil mi? Yedi gk grlts, yedi amdan, yedi anak... yok mu? Ayrca, ermi Agustinus, ermi Hilarius, Origenus saylarn deeri, zellikle, alt ve yedi saylar ze rinde uzun uzun durmamlar m? Onun iin, hekimlii tanrsal rneklere dayatyorlar, czi iradeye inanyorlar diye Gne Kentlileri knayacak deilim. Musa gk kubbedeki yedi gezegeni nasl yedi kandille temsil etmise, Gne Kentliler de yedi meale ile ediyorlar. Roma bile saylarda bir g olduunu kabul eder, yoksa sayl, numaral eylerde deil. Buysa bir kr inan saylamaz. C. KAPTAN Gne Kentlilere gre, kadnlar ynettikleri blgelere bolluk getirirler. amzda kadn egemenliinin ar basmas bunu gstermiyor mu? Nubya ile Mezopotamya arasnda yeni amazonlar tremedi mi? Avrupa'da, rnein Trkiye'de Safiye Sultan, Polonya'da Bonne, Macaristan'da Maria, ngiltere'de Elisabeth, skoya'da Mary, Toscana'da Bianca, Belika'da Marguerite, ve spanya'da -Yeni Dnya'nn kefine yardm eden- sabella buna rnek gsterilemez mi? amzn byk bir ozan 1, destann yle balatr: Kadnlar, valyeler, silahlar ve sevdalar... Merih geninin az kara ve sapkn ozanlar, Utarit'in o yce evinde ve Zhre ile Ay'n etkisinde ak sak eylerden

sz ediyor, insanda tutkular uyandryorlar sadece. Erkeklerse davranlarnda ve seslerinde git gide kadmlayorlar. Yenge ve Akrep burlarnn etkisinde olan Afrika'da Amazondan baka, Fas'ta ve Tunus'ta, erkek genelevleri ve iklimin zorlamad sadece zendirdii daha baka rezilliklere rastlanmaktadr. Ah ne yazk ki zamanm ll. Onun iin Gne (lkelilerin astroloji ve genel doktrinleri stnde tam olarak duramayacam. Onlara gre, Tanr'nn yaratt dzende her ey iyidir, dengelidir. Bu dzen gnn birinde bozulursa, bunun suu yalnz biz insanlarndr. nk, yer, gk ve ruh dnyalar arasnda akllara smaz bir denge vardr. Gne Kentliler Hristiyanln Yeni Dnya'ya yaylacana, ispanya'da ve talya'da stn geleceine, ama Kuzey Almanya, ngiltere, sve ve Pomeranya'daysa sarsntlara urayacana inanyorlar. Ama bunlarn stnde durmayacam. Bu konuda daha fazla konumay yasak eden Papa'nn hmna urayabilirim nk. Bununla beraber unu da syleyeyim ki, havada uma sanatnn (ki bundan daha nce sz etmitim) dnda, Gne lkeliler yldz kmelerinin iyi etkileri altnda en zgn bululara varmlardr. Beni daha fazla alkoymayn, ne olur. Biliyorsunuz yapacak ok iim var. Yalnz unu syleyeyim ki, Gne Kentliler czi irade sistemini ortadan kaldracak yerde daha da glendiriyorlar onu. Bu konuda, ok saydklar byk bir filozofun bana geleni rnek veriyorlar 2. Dediklerine gre, dmann konuturmak istedii bu byk filozofun azndan birtek kelime bile alamamlar, krk saat durmadan ikence yaptklar halde. nk, filozof iinden susmaya karar vermi. Demek oluyor ki, gkyznn t derinlerinde ar ar de vinen gezegenler bizi irademize ya da Tanr'nn buyruklarna uymaktan alkoyamazlar. nk, insann zgrl, Tanr'ya dil uzatacak kadar ileriye gidebilir. Tanr ne kendini ne de bakalarn kendine kar gelmeye zorlayamaz. Tanr'y ikiye blebilir miyiz? Ama, gezegenler duyularmz ze rinde birtakm nemsiz etkiler ve hafif deiiklikler yaptklar iin, akllarndan ok duyularna boyun een insanlar yldzlarn daha ok etkisi altnda kalrlar. Sapknlarn cesetlerinden zararl gaz lar kartan ayn yldz kmeleri, Cizvit, Capuccini ve Minimi tarikatlarn kuran o byk insanlar coturmutur. Yine ayn yldz kmesinin etkisi al tnda Colombo ve Fernando Cortes yeni bulduklar dnyada Hristiyanl yaymlardr. u anda dnya byk olaylarn eiinde. Ama bunlar daha elverili bir zamanda aklarm. OSPTALARO Msaade edin de bir soru daha soraym: Gne lkeliler kreksiz ve yelkensiz gemileri nasl ve neyle yrtebiliyorlar? C. KAPTAN Geminin arkasnda, yelpaze biiminde byk bir ark vardr. Bu arkn ucundaki bir sra, denge salasn diye

ar bir nesne konulmutur. Bu sr bir ocuk bile tek eliyle kolayca kaldrabilir. ark bir atal diren stnde kolayca dnen eksenin hareketiyle iler. Bundan baka, bir de arkadan arkl gemiler var. ki ark geminin n tarafnda yerletirilmi byk bir arka zincirlerle baldr. Byk ark dnd m, arka arklar da dner ve gemi yrmeye balar. Bu mekanizma, Calabria'da ve Fransa'da, kadnlarn keten iplii bkmek iin kullandklar kra benzer. OSPTALARO Durun, gitmeyin, ne olur biraz daha bekleyin! C. KAPTAN Bekleyemem, dnyada bekleyemem. Gidiyorum.

NOTLAR

Ariosto Burada Campanella kendisinden sz ediyor.

EN Y DEVLET ZERNE SORUNLAR

BLM l Gne lkesi ile ilgili konumalar politika bilimine yararl olmu mudur, bir eyler katm m dr ona? Byle bir devleti akla uygun ve yararl sayma nn karlat glkler: 1. Hi bir zaman var olmam, olmayacak, olacan da umamayacamz bir eyle uramak hem faydaszdr, hem de bouna. Su nedir bilme yen bylesi bir ortak yaama olacak ey deil. Byle bir ey ne imdiye kadar grlmtr, ne de bundan sonra grlebilir. Onun iin byle bir lkeyle bouna urap durmuuz. Lukianos Platon'un Devleti'ne kar kullanmt bu kant. 2. Byle bir devlet, bir krallkta deil, olsa olsa bir kentte kurulabilir. nk Gne Kent'e benzer bir yer bulunamaz. Onun iin ister istemez bozulacaktr, ya kendine bal halklarn etkisiyle, ya tarmla, ya da bylesine sk ve sert bir yaamann douraca ayaklanmalarla. 3. Bu devletin en iyi devlet olduu ve boyuna srp gidecei bir kuruntudur sadece. Bir defa, bu devlet srp gidemez. nk, rzgrlarn, savalarn, aln ve vahi hayvanlarn uzun sre temizleyemedii kent ya veba salgnlarna uraya cak, ya da, ieriden kendini ykacak zorba bir ynetimden yakasn kurtarsa bile, Platon'un kendi devleti iin syledii gibi, yurtta saysnn artmasyla yok olup gidecektir. Sonra, bu en iyi bir devlet de olamaz. nk, havarinin dedii gibi, yaka sn sulardan kurtaramayacaktr: Ayrlmsak su umuz yoktur, zaten alm deildik ki. Nitekim Aristoteles de, Platon'a kar, faydal mallarda ve kadnlarda ortakln devlet iin zararl olduunu gstermitir. Bir ktlkten kaaym derken, bin bir ktle deriz. 4. Bu trl yaama yolu, btn uluslarca de nenmemi, sadece tabiattan esinlenmitir. Gne lkesi'nin yaama yolunu hi kimse denemi de ildir. Onun iin, bou bouna ene yorup duruyo ruz. 5. Kimse ne bylesine kat yasalarn, ne de eitimcilerin vasilii altnda yaamak ister. Byle bir devlet dzenini, kendi yurttalar ykarlar, tpk ortaka yaayan bir ok tarikatlarda olduu gi bi. 6. Tanr'nn eserlerini incelemek, dnyay do lamak, aratrmalarda bulunmak, denenmedik ey brakmamak insanlar iin doal bir haktr. Ama, byle bir devlet dzenindeki yurttalarn, her eyi kitaplardan renen papazlardan fark ol mayacaktr. Kitaplarda bulunmayan bir eyle karlatlar m, afallayp kalacaklardr. Nitekim, u anda Galileo'nun dncelerine pek nem vermedikleri gibi, ermi Augustinus kabul etmiyor diye, Colombo'nun yeni bir dnya bulduuna da ilerin den inanmyorlar. Genel olarak, bizden yana kantlarn banda, yaknlarda ehit edilen Thomas More'un dsel devleti Utopia rnei gelir. Gne lkesi'nin kurumlarn tasarlarken onu rnek aldk. Ayrca Platon da byle bir devlet dncesi koymutur ortaya. Her ne kadar tanrbilimciler btn ile bozuk ahlkl insanlar arasnda uygulanamayacan sy lyorlarsa da, byle bir devlet dzeni temiz yrekli insanlar arasnda pekl

kurulabilir. Zaten sa da bizlerden temiz yrekli olmamz istemiyor mu? Daha birok filozof gibi Aristoteles de byle bir devlet dnmt. Hkmdarlar da birtakm ya salar koymular ve bunlarn en iyi yasalar olduu na inanmlardr. Hi kimse bunlara kar gelmez diye dnmemiler, sadece bunlara kim uyarsa mutlu olur, demilerdir. Aquino'lu ermi Tommaso'ya gre, din adamlar, din kurallarna gnah korkusuyla deil, daha nemli eyleri gzetmek ama cyla uyarlar; btn kurallara uyduklar zaman da mutlu olurlar: Kurala gre yaamalar, yani hayatlarn ellerinden geldiince kurala uydurmalar gerekir. Musa, Tanr'nn bildirdii yasalar aklayarak ok iyi bir din dzeni kurmutur. Museviler bu yasalara boyun eerek yaadklar srece geli tiler, bu yasalar sonradan saymaz olunca da k tler. Sz ustalar bir sylevin en iyi ve en kusursuz kurallarn koyarlar, filozoflar da eksiksiz bir eser tasarlayabilirler ama, hi bir ozan kusurdan kurtaramaz yakasn. Tanrbilimciler ermilerin hayatlarn anlatrlar ama, hi biri, ya da pek az onlar gibi yaar. Hangi ulus, ya da hangi insan isa'nn hayatna benzer bir hayat srebilir? Buna bakp Kutsal kitaplar bouna yazlmtr m diye ceiz? Hayr, var gcmz kullanp onlara yakla abilelim diye. sa iyinin iyisi bir din kurmutu; havariler onun retisine tam tamna uyamadlar. Bu din sonra halktan rahipler snfna, onlardan da tek tek rahiplerin eline geti. imdi baz din kurumlarnda olduu gibi uygulanmakta, pek azn da da aslna bal kalnmaktadr. Biz, kendi devletimizi Tanr'nn eseri olarak gstermek amacyla insan aklnn filozofa bir bu luu diye koyuyoruz ortaya. Baz noktalarda ncil'den uzaklayor, ya da uzaklar grnyorsak, bunu, dine kar saygszlmza deil, aslnda doru olmayan bir ok eyleri (rnein kadn erkek ilikilerindeki ortakl) doru sanan insan ak lnn, (Tanr esininden yoksun akln) gszlne vermeli. Zaten bundan trdr ki, Gne lkesi'ni, daha iyi bir hayatn srrna ermeyi uman ve akln gereklerine gre yaad iin byle bir hayata hak kazanan insanlar iin tasarladk. G ne lkeliler Hristiyanca bir hayata hazrlanmak tadrlar. Srf bu bakmdan, Girillo, Giuliano'nun tersine, paganln Hristiyanla bir giri olduunu ileri srmektedir. Hem sonra biz, Tanr'nn kendilerinden yz evirmesini istemeyenlere, do ru drst yaamalar gerektiini retiyor ve Hristiyanlara, Gne lkesi'ni rnek alarak sa'nn hayatnn da tabiata uygun olduunu ispatlyoruz. Zaten Romal Clementus gibi Chrysostomus ve er mi Ambrosius da Socrates'in devletine dayanarak ayn eyi yapmlardr. Gne lkesi'ndeki yaama dzeninin, btn ktlkleri kknden kazyaca meydandadr. nk, orada ne yneticiler birbirlerinin yerine gz dikeceklerdir, ne de seim, talih gibi eylerden doan ktlklere sapacaklardr. Bu lkede, ermi Ambrosius'un vp gklere kard turna kularyla arlarn toplum dzenine benzer bir dzen kurulmutur. Yine bu lkede, gerek yneticilerin kstahlndan, gerek yoksulluktan, gerekse alaklk ve basklardan doan ktlkler de kal mayacaktr. Yoksulluk ve zenginlik gibi iki kart utan doan ktlkler, yani yoksulluun getirdii cim rilik, dalkavukluk, dzenbazlk, hrszlk; zenginliin dourduu lplk, kendini beenmilik, gs teri ve aylaklk gibi ktlkler de

ortadan kalkacaktr. Platon'a ve Sleyman peygambere gre, bir devletin bana ne gelirse yoksulluk ve zengin likten doan bu tr ktlklerden gelmektedir. Yine, orospuluk, cinsel sapklk, kskanlk, aile kavgalar, ocuk drme gibi ar sevime isteklerinden doan ktlkler de silinip gidecektir bu lkede. Arya kaan evlt, ana-baba, kar koca sev gisinden doan ktlkler; ermi Agustinus'un de dii gibi insan sevgisini hie indiren mal mlk tutkusu; ermi Caterina'nn dedii gibi cimrilik, tefecilik, klelik, kin, zenginlere ve byklere kar duyulan kskanlk gibi trl ktlklerin kay na olan bencillik iin de ayn ey sylenebilir. Oysa, biz Gne lkesi'nde toplum sevgisini art rp, cimrilikten doan kavga, hile, yalanc tanklk gibi ktlklerin kkn kazdk. Bizim lkede ya yoksullarn ar abalarn dan, ya da zenginlerin aylaklndan doan beden ve ruh hastalklar da kalmayacaktr. nk, biz de hi kimse brnden ne fazla alacak, ne de fazla yorulacaktr. Baka yerlerde kadnlar aylak aylak oturmakta, bu yzden ocuklarn beden ve ruh sal teh likeye girmektedir. Bizdeyse, kadnlar kendilerine uygun ilerde alacak, trl erdemlere erecek lerdir. Baka lkelerde bilgisizlik ve budalalklardan doan ktlkler vardr. Gne lkesi'ndeyse her ey bilgi ve deneye dayanmakta ve Kent'in duvar larnda, btn bilgileri tarihsel bir yntemle ko laycack reten resimler ve ekiller yer almakta dr. te bylece, yasalar inenmekten, dzen bo zulmaktan kurtarlmtr, hem de alacak dere cede. Her eyde arlktan kandmz ve erdemi egemen klmak amacyla, her eyi l ile yapt mz iin, Gne lkesi'nden daha mutlu, daha rahat bir devlet dzeni dnlemez. Sonra, dikkat edilirse grlr ki, Minos, Lykurgos, Solon, Garondas, Romolus, Platon, Aristoteles'in ve bakalarnn kurduu devlet dzenlerinde gze arpan aksaklklar bizim devlette yoktur ve orada her eyin aresi bulunmutur. nk Gne lke si dnya tesine ncelik tanyan bir inanla donatlmtr ve bu inancnsa kapsamad hi bir alan yoktur. Byle bir devlet dncesine hi kimse tam tamna katlmaz diye ileri srlen ilk kar-dnceye cevabmz udur: Biz bu devlet dzenini, herkesin elden geldii kadar benimseyebilecei bir rnek olarak sunduk. Onun iin yazdklarmz fay dasz ve bouna deildir. Byle bir devlet dzeninin var olabileceini, Havarilerin ortaklk ilkesine gre dzenledikleri ilk Hristiyan'larn yaay gstermitir. Ermi Lucas ile ermi Clementus bu nun doruluuna tanktrlar. Filone ile ermi Hieronymus'a baklrsa bu eit bir yaama yolu iskenderiye'de ermi Markus zamannda gereklemitir. Urbanus I, hatt ermi Agustinus zama nnda da kilise adamlar byle yapmaktaydlar. Er mi Chrysostomus'un btn stanbul kentinde ra hipler iin uygulanmasn arzulad hayat da by ledir; bana kalrsa, byle bir hayat, sa dman larnn tamamiyle ortadan kalkmasiyle gereklee bilecektir. Aristoteles'in grlerine kaplanlar byle bir hayat dzenini kabul etmeyebilirler ama, imdi deilse bile, gnn birinde, bu filozofun etkisinden

kurtulunca, bu dzeni benimsemek zorunda kalacaklardr. Kilise ulularna gelince, on lar bylesi bir dzenin bugn bile gerekleebileceini dnyorlar. nk, sa bizi zaten byle bir ilk dzene sokmutur. Tanrbilmez ve pagan Lukianos olmayacak bir devlet dzeni dnd diye Platon'la alay ede dursun, ermi Clementus, Ambrosius ve Chrysostomus Platon'u vmektedir ler. Bu ermiler, bilgi ve kutsallk bakmndan bin tane Lukianos'u ceplerinden karrlar. kinci kar-dnce. Biz bu kar-dnccyi gz nnde tuttuk ve Gne lkesi'ndeki yaama yolunu sadece lkenin merkezi iin dndk. Kyler, sonradan bu dzeni ya blk blk uygulayacaklar, ya da, bir tek eyalet halinde birletikleri zaman, btnyle gerekletireceklerdir. Bu devletin bnyesine uygun bir yer kolayca bulunabilir, bulunmazsa, modelde bir deiiklik yaplabilir: yle ki, kentin merkezi bir tepenin stnde, evler de tepenin yamalarnda kurulabilir. Kent'in tasarladmz br ksmlar da, amursuzsa ovada gerekleebilir. amurluysa, bunu da, yollara ta deyip, su arklar aarak nleyebiliriz. Ticaret halkn ahlkn bozmasn diye, eserimizde, yneticelere, yani halkn vekillerine birtakm grevler, yetkiler verdik. Dtan gelen ayartc etkileri nlemek iin de Kent'in drt bir yann kaln ve tahkimli duvarlarla evirmeyi ve lkemizi devriye gezen askerlerle korumay ngrdk. Bu egemen devlete ve onun drst, namuslu dzenine yararl olmak bir mutluluktur. Bilgisizlerin bilgili ve drst insanlara hizmet etmeleri nasl bir mutluluksa, bu devlete hizmet etmek de yle bir mutluluktur. Nitekim, Romallar, kaba gten ok doruluk yoluyla imparatorluklarn gelitirmilerdir. Pompilius zamannda dmana kar erdem kurallarna aykr davrananlara iyi gzle baklmazd. nc kar-dnce. Gne lkesi, insan lar yeni bir aa hazrlayan ve nerede bitecei bi linmeyen bir dneme kadar srp gidecektir. nk, biz Gne lkesi'nde vebay, al, sava eli mizden geldii kadar erdem yoluyla nledik, hi deilse, baka yerlerden ok daha iyi bir yolla: Bir defa, drt ana yoldan esen rzgrlar Kent'i temizleyecektir. Evlerin pencereleri de kt kokulara kapal, iyilere ak tutulacak biimde yaplacaktr. Gne lkesi halknn saysna gelince, bu i metafizikle ilgilidir. Bana sorarsanz, bu devlet dzeni en iyi bir dzendir ve asl nemli olan da onun uzun mrl olmas kadar iyi kurulup ilemesidir. Bu lke'de de gnah ilenmesine ilenecektir elbette. Ama burada ilenenler, baka devletlerin kurulu dzenlerinden doan ve devleti ortadan kaldran gnahlar kadar byk olmayacaktr hi deilse. Aristoteles'in bizim devlete kar ileri srd dnceleri daha sonra rteceiz. Drdnc kar-dnce. Bence Gne devleti, bir altn a gibi herkesin zledii, Tanr'nm da isteine uygun bir devlettir. Birtakm ilkelerin k t niyetlerine hizmet etmek iin deil, insanlar yce Akln buyruu altna almak iin kurulmutur. Byle bir devlet dzeni kurulabileceini, da ha nce sylediimiz gibi, deneyler bize gster mektedir. Sonra, duyulardan, ten isteklerinden ok, akln buyruklar gereince yaamak tabiata daha uygundur. Ermi Chrysostomus da gnaha bulanm bir hayatn deil, erdemli, drst bir hayatn tabiata uygun olduunu sylyor nitekim.

Rahiplerin hayat bu trl erdemli yaaya rnek olarak gsterilebilir. Bugn ortak hayat dzeni iinde yaayan Anabatistler, gerek din kurallarna bal kalrlarsa, bu trl yaamann daha da yararn grm olurlar. Bunlar dinden sapmasalar ve Gne lkesi'nde olduu gibi doruluktan amayabilseler, bu lkenin yeryznde gerek bir rneini vermi olurlar. Ama, bilinmez hangi budalalklar en iyiye gitmekten alkoyuyor onlar. Beinci kar-dnceye cevap: Ermi Chry sostomus'un dedii gibi, erdemli yaamak, mutluluklarn en ycesidir ve yanl adm atanlar, kt sonularn domasna meydan vermeden hemen doru yola getirilmelidirler. Dzensizlik, ba bozukluk ktlklerin kaynadr ve bizleri iyi lie zorlayan her ihtiya mutlu bir ihtiyatr. Ama kumarbazlara, serserilere iyi yurttalarn, iyi yurttalara da rahiplerin hayat nasl g gelirse, k tle alm olan bizlere de Gne lkesi'nin ya ama yolu yle g gelebilir. Dikkat ederseniz grrsnz ki, dinliler dinden uzaklayorlarsa, din kurallarnn sklndan deil, daha ok dinsizler le dp kalktklar, an eref peine dtkleri, mal mlk sevdasna, ten isteklerine kapldklar iin uzaklayorlar. Oysa bizirn Gne lkesi'nde btn bu nedenler ortadan kaldrlmtr. Bundan tr bu trl rnekler bizim iin geerli deildir. Aaltnc kar-dnceye cevap: Biz, tam tersine, btn dnyada bilimsel deneylerin, gzlem lerin sonularn Gne lkesi'ne mal etmeye al yor ve bu amala yabanc lkelere adamlar salp aratrmalar yaptryor, ticaret ilikileri kuru yor, drt bir yana eliler yolluyoruz. Yneticileri miz bir kentten bir bakasna geerken bu nimet lerden yoksun kalmyorlar. Grdklerinden faydalanmayanlar yalnz kt yneticilerdir. Onlarn kendi aralarnda yaptklar tartmalar yararl olmaktadr, nk her sorun ne kadar tartlrsa o kadar aydnlanm olur ve sonunda hakl olanlar anlap uzlar. Bilimlerin, retilerin korunmas yolunda rahiplerin gsterdii bylesi abaya hi bir yerde rastlayamazsnz. Kt ruhlu Teofilus' un Origenes'e kar ayaklandrd Tanr'nn insan biiminde olduunu ileri sren rahipler hi bir ey elde edememilerdir. Gne lkesi'nde byle k krtmalara yer yoktur. Bu lke'de rahiplik kutsal ve bilimi gelitirmekle grevli bir aratr, yoksa iki yzllerin ileri srd gibi, yurttalar iin bir yk deildir.

BLM II Sokrates'le Plton'un savunduu gibi malda mlkte ortaklk m, yoksa ayrlk m tabiata daha uygun, devletin korunmasna ve gelimesine daha yararldr? Birinci kar-dnce. Malda mlkte ortakla kar Aristoteles Politika adl kitabnn ikinci blmnde unlar syler: Ya mal mlk teklerin elinde kalp meyvalar herkesin olacak, ya da tam tersine mal mlk herkesin, meyvalar da

teklerin olacak. Birinci halde, fazla topra olan bu topra ekip bimek iin daha ok alacak ve sonunda hi almayanlarla bir tutulup eit bir pay alacak, bu yzden de anlamazlklar ve ykmlar doacak tr. kinci halde, hi kimse almaya yanamayacak, tarlalar gereince ekilmeyecek. nk, herkes topluluun yararndan nce kendi yararn dnecek ve kle gibi alanlarn ok olduu bir yerde herkes iini bakasna yklemeye alt iin, iler kt gidecek. nc haldeyse, btn bu kt sonulara bir yenisi eklenecek: Herkes en az alp rnlerin ouna ve en iyisine konmak isteyecek ki, bu da insanlar arasnda dostluk yeri ne anlamazlklara, geimsizliklere, dolaplara, dzenlere yol aacaktr. kinci kar-dnce. Yararl mallarn ortak lna kar, unu ileri sryorlar: Diyorlar ki, Sokrates, bir devletin iyi ynetilmesi iin birtakm snflarn, asker, zanaat ve ynetici snflarnn bulunmasn gerekli saymaktadr. Buna gre, di yorlar, her ey ortak olursa, herkes ar tarla ilerinden kurtulmak iin asker olur, sava zamann da ise tarlada almak ister ve para almadan sa vamaya yanamaz; ya da, herkes ynetici, yarg, rahip olmaya bakar. Bylece, kimilerine byk rtbeler verirken, kimilerin ykleri artrlr, kimi daha az alrken kimi daha ok alr, so nunda yine hakszlk, adaletsizlik doar. Onun iin, en iyisi mal ortaklndan vazgemektir. nc kar-dnce. Mal mlk ortaklna dayanan toplum dzeni ba, konukseverlik, yok sullara yardm gibi eylemleri ortadan kaldracak tr, nk byle bir dzende hi kimsenin zel ma l mlk olmad iin,bu gibi eyleri yapamaya caktr. Drdnc kar-dnce. Mal mlk ayrlnn hakka adalete dayandm syleyen ermi Augustinus'a kar, kadn ve mal ortakln tut mak ve bunun havarilerin yaayna uygun olduunu ileri srmek sapknlktr. De Just et Jure adl eserinde Scotus, zel mal mlk hakkn kabul et meyen Jan Hus'u Costanze rahipler kurulunun su ladn yazar. sa da: Sezar'n hakkn Sezar'a ve rin, der. Bu dncelere kar nce ermi Clementus' un szleriyle genel bir cevap vermeye alalm: Gratianus'a baklrsa Papa yle demi: Yery znde ne varsa hepsi herkesin ortak mal olmaly d. Ne var ki, biri kp, haksz olarak, Bu benim, bir bakas u benim dedi. Yine demi ki: Ha variler, her eyin, hatt kadnlarn bile, ortak olduunu sylemiler ve ortaka bir hayat srm lerdir. Tevrat'n ilk blmn yorumlayan btn kilise ulular ayn eyi sylemilerdir, nk Tan r hi kimseye zel olarak bir eyler vermemi, in sanlar reyip oalsn, yeryzn doldursun diye her eyi ortak olarak nlerine sermitir. sodorus da Doal Hukuk adl eserinin balarnda ayn e yi yazmaktadr. Havarilerle ilk Hristiyanlarn ay n biimde yaadklarn ermi Lukas, Clementus, Tertillianus, Chrysostomus, Augustinus, Ambro gius, Origines'de ve bakalarnda aka gryoruz. Sonradan bu trl yaama yolunu, yukarda saydklarmzdan baka, ermi Hieronymus, Prospe rus ve papa Urbanus'un tanklk ettikleri gibi, or tak bir hayat sren kilise adamlar benimsemilerdir sadece. 470' lere doru, papa Simplicius zama nnda kilise mallar, kilise yneticileri ile rahipler

arasnda bllm ve bir bl de yoksullara ayrlmt. Bundan az bir zaman sonra papa Gela sius ile ermi Augustinus, varm younu toplulua brakmad srece hi kimseyi rahiplie almad lar. Ama, sonradan, baz rahiplerin mallarn gizle yerek ikiyzlle dmelerini nlemek iin, istemeye istemeye, mallarn ellerinde tutmalarna izin verdiler. Bununla beraber, mal mlk ortakln ktlemek, ya da bunun tabiata aykr olduunu ileri srmek gnahtr. Hatt ermi Augustinus'a gre, zel mal mlkn ortadan kalmas daha byk bir gelimeye yol aar. Onun iin, gerek bugn iin olsun, gerek yarn iin olsun, en iyi yaama yolu mal ortakldr. Nitekim ermi Chrysostomus bu trl yaama dzeninin rahiplerce benimsendiini, herkese benimsenmesi gerektiini sylemi ve Antakya halkna kimsenin, eli altndaki mallarn sahibi olmadn, o maldan ancak kilise mallarndan faydalanan papaz kadar yararlanabileceini, onu ktye kullanamayacan ve herkesin yararlanmasna ak tutmak zorunda olduunu sylemitir. Ermi Tommaso da mallara sahipsek de, onlar istediimiz gibi kullanma hakkmz yoktur, zorunlu bir ihtiya halinde ise btn mallar herkesin ortak maldr, diyor. Onun iin, iyi dnlrse grlr ki, mallarn kt blldn anlamamz bakmndan byle bir mlkiyet dncesi ar basmaktadr. Bu durum ermi Basilius'un zenginlere hitabesinde, ermi Ambrogius'un da 18. hitabesin de aklanm ve zellikle, ermi Lukas'n u szleriyle ortaya konmutur: Her eyi Tanrdan ald mz kimse syleyemez: Benim senin diye bir ey yoktur. Ayn eyi Sokrates Platon'un Devleti'nde, ya da Timaios'da ermi Augustinus Giovanni'yle ilgili 8. blmde sylemekte, Hristiyan ozan da unlar yazmaktadr: ki eyin kalkmasn istersen davranlarmzdan Durdursunlar sava, bar kendiliinden yaar. Ovidus da Metamorfosi I de ortak yaama d zenini altn aa yaratrr. Ermi Ambrogius 118. hitabesinin I blmnn banda: sa btn in sanlarn yeryznden ortaklaa yararlanmalarn sylemiti: Oysa mal mlk tutkusu treyi param para etti; de Virgine adl kitabnda da der ki: zorbalklar, kesip asmalar, savalar, her eye Hristiyanl temsil eden rahiplerin deil, yahudilerin el koymasna yol at. Ermi Clementus da bu eitsizliin paganlarn adaletsizliinden ileri geldiini syler. Yine ermi Ambrogius tarihilerin belgeler ve yazlarna dayanarak, her eyin balang ta ortak olduunu, sonradan zorbalk ve dzenle onun bunun eline getiini ispatlar. Ayn ermi Hexam, V. de sivil bir devlete rnek olarak, ortak lk kuralna gre yaayan arlar, asker devletine rnek olarak da turna kularm gsterir. sa da hi bir eyleri olmayan, hi bir ey ekmeyen, aralarnda rnleri de otlaklar da paylamayan kular rnek vererek ayn eyi yapmtr. Sonra, hu kuk bilgini de doal hukuk btn canl evrene yol gsterir diyerek doal hukuk gereince her eyin ortak olduunu kesinlikle belirtmektedir. Scotus'a gre, doal yaama halinde mal ortak l doal hukuk gereidir ama, gnah iledii iin Adem babamz bu haktan yoksun braklmtr. Ne var ki, bu cevap bounadr,

nk, ermi Tommasonun dedii gibi, gnah insan yalnz Tanr'nn lutfundan yoksun brakr, yoksa dnya nimetlerinden deil. Adem tabiata ve akla kar gelmi, ama yeni bir hukuk dzeni koymamtr. Mal ortakl doal hukuk gerei ise, mal ayrl da olsa olsa 'hakszlktan doabilir. Ermi Clementus'un yazlarn yorumlayan Roma hukukular bu hakszln yaplm olduunu belirtmilerdir: Bitmeyen hakszlk: doal hukukla insan hukukunun atmas bundan dolaydr. Ama tabiata aykr eye hukuk diyebilir miyiz? Hele bu tabiat Tanr'nn eseri olursa. Tabiata aykr olan hukuk kt bir ey olmaz m? Scotus bunu bir hakszla, yani ilk gnaha balyor. Ama Scotus'un bu yorumu yer sizdir, nk, ermi Ambrogius'un dedii gibi, mal mlkn blnmesini douran agzllkle zorba hkti'. stelik, ermi Clementus, bizi hukuk dze nine havarilerin soktuunu sylemektedir. Bu dzen eskiden bir hakszlkla bozulmusa bugn de yle demektir. Gaetano'ya gre mal ortakl olumsu z bir ortaklktr, yani tabiat bize mal mlk aynz dememitir; bu ortaklk olumlu bir ortaklk deildir, yani tabiat sanki bize yalnz ortaklaa yaayn, baka trl yaamayn demitir. Scotus da bu dnceye katlmakla birlikte unu ekle mektedir: Ermilerin sylediine gre mal ayrl hakszlk ve cimrilikten domusa, doal yaama halindeki ortakl olumsuz bir temele nasl balayabiliriz? Onun iin ermi Thomas mal ortak lnn doal hukuka balanabileceini, mal blmnn sonradan olumlu hukuka gre yapld n hakl olarak ileri srmektedir. Bu blm tabiata aykr olamaz, nk, bu mlkiyet gerekli olann mlkiyetidir ve sadakadan sz ederken dedii gibi herkesin ihtiya duyduu mallar herkesin ortak mal olmas gerekir. nk insann ve tabia tn ihtiyalanndan arta kalan her ey ortak mal olmak zorundadr, yoksa ihtiya iinde olanlara yardm eli uzatmayanlarn kyamet gnnde ceza grmemeleri gerekir. Her ne kadar Ermi Tomma so'nun bu retisi, baz ynleriyle, blm savunuyor grnyorsa da mal sahiplerine sadace mal n blmek ve bakalarna yardm etmek hakkn tanyor. Bu bakmdan, zenginlerin, ellerinde tuttuklar mallarn sahibi deil, eldecisi olduklarn syleyen ermi Chrysostomus, Basilius, Ambro gius ve papa Leo'nun (de Collectis, 5. seri) retileri doruluunu elden brakmam oluyor. Zenginler mal mlk sahibi olsalar bile, haklarn ancak blme ve yardm yoluyla pullanabilirler, tpk kilise adamlar gibi. Sahip olduklar ksm, sadece beslenme ve giyinme ihtiyalaryla snrl, dr. Zaten bu eit haklar papa Jan XXII'nin Extrav'da gsterdii gibi, rahiplere de tannmt Denilecektir ki, yleyse, zenginler ellerindeki fa: la mallar geri vermek zorundadrlar. Peki ama ki me? Yoksullara m, yoksa devlete mi? Hem yok sullara, hem devlete diyeceim ama, zenginler olumlu bir hakka sahip olmadklar iin, burada uzun boylu durmayacam bunun stnde, nk, nasl olsa kyamet gn Tanr nnde hesap vereceklerdir. Ermi Balisius, Ambrogius ve papa Leo da byle dnmektedirler. Demek ki, bizim devlet dzeninde, btn k tlklerin kayna olan cimrilik, szlemelerde ya plan hileler, yoksullarn geveklii, ezilmilii, en parlak zekl kimselerin

kafalarn iletmemek y znden dtkleri bilgisizlik, bouna didinmeler, yorgunluklar, tefecilerin para dalavereleri, pinti likler, kendini beenmilikler, mal mlk ayrln dan doan trl ktlkler, bencillikler, dmanlklar, kinler, nefretler, kitabmzda gsterdiimiz gibi, ortadan kalkacak ve btn vicdanlar rahata erecektir. eref ve grevler herkesin tabii yetisine gre datld iin, Gne lkesi'nde, arlar dev letinden sz ederken ermi Ambrogius'un da be lirttii gibi, bakasnn yerine gz dikmek, bir ba kasnn malna konmak gibi eylerden doan ktlkler kalmayacaktr. Bizler, bylece, tpk ar lar gibi, en byk retmen olan tabiata uyuyoruz. Bizim ba vurduumuz seimler dzensiz dolap sz, tabii seimlerdir. nk, Gne lkesi'nde biz ler, yaradla ve ahlka sivrilenleri semekte yiz. imdi, zellikle birinci kar-dnceye cevap verirken, nce unu belirtelim ki, Aristoteles ya nlgya dyor, hem de bile bile. nk, Platon'da bile, tarlalar, topraklar, rnler, ve alma y km ortaktr. Bizim Gne lkesi'ndeyse, kitabmzda grld gibi, btn ileri yneticiler herkesin yetisine ve gcne gre datr ve ynetir. Kimse kimsenin hakkn yemez, nk herkes yiyeceini ortak sofradan yer, giyeceini de mevsimine, yeteneine ve salk durumuna gre, zel grevlilerden alr. Eskiden havariler byle davran mlard, bugn de ayn eyi rahipler yapmaktadrlar. Onun iin, Aristoteles bouna ene yoruyor bence. Bunun byle olduunu grmek iin, kitabmzda giysilerin mevsimlere, sarfedilen abaya, grlen ie vb. gre nasl datldn incelemek elverir. Bu konuda hi bir glk de kmaz. n k, her ey akla uygun bir yoldan yaplmakta ve herkes kendi tabii yetisine uyan ide almaktadr. Bizim devlet dzenimizde durum byledir i te. kinci kar-dnceye yle cevap verebiliriz: Herkes yneticilerce, t kklkten doal yetilerine gre eitli zanaatlarda yetitirilir ve bilgisiyle sivrilen herkes en yatkn olduu meslee girer. Bunlar ancak stnlk gsterdikleri zaman, kitapta yer alan sraya gre, en yksek ynetim grevlerine ykselebilirler. Onun iin hi kimse e dost hatr ile kayrlp ykselmek istemez, rnein bu yoldan ne bir asker yzbala heves eder, ne de bir ifti rahiplie. Herkes grg ve bilgisiy le baar gsterdii alanda bir greve hak kazanr. Batakiler keyiflerine gre deil tabiata gre ynettikleri iin, kimilerini ykseltmeye, kimilerini de ezmeye kalkmazlar, herkese en uygun olan grevi verirler. Kendilerinin zel olarak hi bir eyleri olmadndan, rnein oluk ocuklarn yetitirmek, korumak gibi birtakm kayglarla ba kasnn hakkn yemeye ya da inemeye kalk maz, herkesin saygsn kazanmak iin drst dav ranrlar. Herkesi karde, evlt ya da akraba bildikleri iin de, fark gzetmeksizin hepsini ayn de recede severler. Gne lkesi'nde hi kimse para urunda savamaz, evlt, karde bildii benzerleri iin alr, savar; kimsenin ayla maaa ihtiyac da yoktur, nk herkesin iyi yaamak iin gerekli olan her eyi vardr. Herkesin asl ihtiya duyduu ey, grd ilere kardelerinin deer vermesi, onu bu yoldan ereflendirmesidir. Roma llar Terracina savana kadar para pul kaygusuna dmeden savar, yurt iin

lmekte adet birbirleriyle yarrlard. Ama, mal mlk sevdasna dnce, yava yava erdemlerini yitirdiler. Sallustius'la ermi Augustinus, Romallarn o byk imparatorlua toplum sevgisiyle ulatklarn sylerler. Cato da Sallustius da yle der: Halkn g c, bireyin yetersizlii, egemenlik hakk, dnce zgrl bilinmelidir. Korkutmalar, tutkulara ce zalar yoktur. te Roma'nn yaylma sorunu. Gne lkesi'nde btn bu iyi eyler, tabiatn nderlii altnda, faydal ve drst bir ortaklkla korunabilmektedir. Gelelim nc kar-dnceye. Aristoteles de, Scotus da pek yersiz konumaktadrlar. Demek, hi bir eyleri yok diye, rahipler ve havariler eli ak, cmert olamayacaklar, yle mi? Eli aklk, aldm vermek, deil, ermi Thomas' n dedii gibi, her eyi herkesin mal yapmaktr. Gne lkesi'nde konuklarn nasl arlandn, doutan mutsuzlara nasl bakldn kitabmzda grmsnzdr. Bizim devlette, rastlantlar dan doan yoksulluklar gremezsiniz. nk, orada her ey herkesindir, herkes birbirinin kardeidir ve iler, grevler herkesin birbirine cmert davranmasn salayacak biimde dzenlenmitir. unu da ekleyeyim ki, Gne lkeliler cmertlii herkesin yararna yneltmilerdir. Drdnc kar-dnce. Scotus, sorunu, her zamanki gibi, kt niyetle ele alyor. nk, ermi Augustinus da ermi Thomas da, mal mlk olanlar ahret mutluluuna kavuamayacak diyenleri ve kadnlarn erkeklerle dp kalkmasndan yana olanlar, salt ortak dzen taraflsdrlar diye sapkn saym deiller. Tam tersine, onlara gre, sapknln en by rahiplerin ve havarilerin be nimseyip uyguladklar ortak yaama dzenini k tlemektir asl. unu da kabul edelim ki, kilise mal mlk blmn dorudan doruya ve kesin olarak kabul etmemi, onu ho grmtr sadece. Nitekim ermi Augustinus da, topallar lle re tercih eder, insanlar ikiyzl olacaklarna varsn mal mlk sahibi olsunlar, der. Ayn Scotus'a bakarsanz, malda mlkte ayrlk, ortak mallara kar gsterilen ilgisizlikten doduu kadar, herkesin agzllnden, yani kt bir kaynaktan domutur; bu bakmdan malda mlkte ayrlk iyi bir ey deildir, tabiata aykrdr; byle bir ey, sadece izin verilmi olduu iin vardr. imdi sorarm size, bu adam nasl olur da tabiata uyanlar sapknlkla sular ve tabiata aykr olarak verilen bylesi bir izinden yana olanlar Aristoteles'le birlikte vmeye kalkar? Diyelim ki, Kilise, tpk to pal lye deimeyen ermi Augustinus gibi, mal da mlkte ayrl tanm olsun ve kt yola den kadnlara nasl gz yummusa, ktlklerin en hafifidir diye, buna da yle izin vermi olsun. Ama Kilise mal mlk stnde bir sahiplik hakk deil, sadece bir vekillik hakk tanyor ve ihtiya faz las stnde bir hak kabul etmiyor. Nitekim, Alessandro, Alonzo, Tommaso, Valden, Ricardo ve Panormia da, rahipleri kilise mallarnn sahibi sayanlar dinsizlikle suluyor, rahiplerin elleri altndaki mal mlkten sadece faydalanabileceklerini kabul ediyorlar. Ermi Thomas da rahiplere kilise mallarnn sadece ufak bir paras, geimlerini karlayacak kadar stnde bir hak tanyor. Ona gre, rahipler bu mallarn sahibi deildirler, onlar yalnz kullanabilirler, yoksa oluk

ocuklarna, dostlarna miras olarak brakamazlar. Din adam olmayanlar iin de ayn eyi sylemitik daha nce. Bilgisizlerin akl, birini inandrmaya yetmedi mi ona hemen sapk der, karlar iin iinden. sa: Sezarn hakkm Sezar'a verelim derken Sezar'a tand hak elindekini datma hakkndan baka bir ey deildi. nk, Sezar'n kendi z mal diye bir eyi yoktu aslnda. Bakalarndan almasayd, nesi olabilirdi? Demek oluyor ki, her ey Tanr'nndr, Sezar'sa sadece elindekinin yneticisidir. Yine sa yle der: Onlarn evreninde yasalar egemendir. Oysa siz deilsiniz. Yine de daha byk olan, yardmc olarak ortaya kandr. te onun iin, ermi Thomas, mal mlk zerinde yalnz ynetme hakk tanmakta ve ondan ortaka yarar lanmay tlemektedir. Papa Tanr'ya hizmet edenlerin hizmetindedir, imparator da Kilise'nin hizmetinde.

BLM III Kadnda ortaklk m tabiata daha uygun, insan soyunun remesine, dolaysyla devlete daha yararldr, yoksa herkesin kendi kars ve ocuklar olmas m daha iyidir? Aristoteles'e gre, herkesin kendi kars olma s tabiata daha uygun, kadnlarn ortak olmasysa zararldr. Birinci kar-dnce. Sokrates der ki, herkes yallar ana baba, genleri evlt, akranlarn da kardei bilirse, yurttalar arasnda sevgi sayg artar. Oysa, bu aslnda her eit sevgiyi ortadan kaldrr. Evet, btn insanlar ortak bir yaama dzeni iinde dnrsek, btn yallar btn genlerin babas saylrlar, buras doru. Ama, o zaman, her yalnn genlere olan sevgisi, tpk oka suya aktlan bir damla bal gibi eriyip dalr; hi bir baba z evldn, hi bir evlt da z babasn tanyamayaca iin, bu sevgi hemen kay bolur gider. Herkesin herkesi baba sayaca bir toplum d zeninde sevgi artar, buras doru. Ne var ki, herkesin birden ok anas babas olamaz. Ayrca her ana baba kendi ocuklarn yzlerinden tanr, dolaysyla daha ok sever onlar. kinci kar-dnce. Kadnlar arasnda, zel likle babalarla, kimden olduu bilinmeyen ocuk lar arasnda anlamazlklar kacaktr. nc kar-dnce. Evlilik d belirsiz ilikiler yznden kimse z evltlarn tanyamaz olacaktr. Oysa, herkesin, soyunu srdrecek olan ocuklarn, torunlarm tanmak istemesi tabiidir. Drdnc kar-dnce. Kzkardelerle, ana larla evltlar arasnda cinsel ilikiler alp yryecek, kadnlar arasnda da kskanlklar bagste recek, pmeler sevmeler kzlca kyamete boacak ortal. Beinci kar-dnce. Scotus: ikisi bedende bir olacak szn ileri srerek: Tanrsal bir izin olmadka kimse birden fazla kadn alamaz diyor. Altnc kar-dnce. Nicola'clarn sapknl , kadnlar orta mal yapm olmalardr.

nce, ermi Clementus'un dinsel buyruk nite lii tayan bir szyle balayalm cevabmza: Havarinin ikinci retisinde: toplumda ortaklk ge rekir. Ama Hristiyan drstlne aykr dme sin diye, geveklie ynelen toplum ycelie varamaz diyen dinsel yorumu kabul etmek zorundayz. Dorusunu isterseniz, Tertillianus'un da dedii gibi, ilk Hristiyanlarn, kadn dnda her eyleri ortakt. Yalnz herkese hizmet eden kadnlarn sahibi yoktu. Ama Nicola'clar kadnlarn da orta mal olmas ilkesini benimsediler. Bunu kabul etmemekle birlikte, ben politika dnda, kadnlarn ynetim ilerine alnmasndan yanaym. nk kadnlar erkekleri deil, sadece kadnlar ynetebilir, ocuklarn eitim ynetimiyle uraabilirler. Kadnlar ayrca yorucu olmayan hafif iler grrler, savalarda da ancak surlarn savunmasyla grevlendirilirler. Kitaplarda okuyoruz: kocalar baka yerde olan Ispartal kadnlar yurtlarn savunurlarm; dii hayvanlar da kendi aralarnda tpk erkekler gibi dvrlermi, Amazonlar eskiden Asya'da savarlarm, bugn Afrika'da savatklar gibi. Ama Gaetano de Pulchro adl eserinde bunu tabiata aykr bulmakta ve mzrak kullanabilmek iin kadnlarn sa memelerini kesmeleri gerektiini ileri srmektedir. Ben de Gaetano ile birlikte diyeceim ki, kadnlar sa kollar glensin diye sa memelerini kesiyorlardr. Ayrca, sa meme mzrak kullanmaya engel olmak yle dursun, tam tersine mzran gse skca dayanmasn da salar. Sonra Afrikallarda grld gibi, kadnlara daha uygun savama yollar da vardr. Zaten Aris toteles de Amazonlarn varln hie sayamyor. Biz bile kadnlar btn sava ilerine kartrmyoruz, sadece surlarn savunmasnda, yarallarn yardmna komada kullanyoruz. Yoksa niyetimiz bir Amazon devleti kurmak deil. Biz kadnlar, savunma iine ve ocuk bakmna yaradklar iin glendiriyor, tutuyoruz. Aristoteles, kadnlarn vahi hayvanlarla arpmasna kar geliyor, nk kadnlar ev ilerinden, analk karlk grevlerinden uzak kalrlar, diyor. Oysa Aristoteles yanlyor. nk vahi hayvanlar hem yavrularna bakar, yeme imelerini salar hem de korurlar onlar. Hem, ou erkekler, tpk rahipler gibi ev ilerine bakmazlar m ki? Onun iin kadnlarn savaa katlmalar Aristoteles'in dedii gibi tabiata aykr deildir. Ayrca u da var: Kadnlarn Gne lke si'ndeki gibi ortak olmas da doal hukuka aykr deil, tam tersine tamamen uygundur ona. Onun iin, salt tabiat altnda bu ortakl tlemek bir sapknlk deildir. Sapknlk, Tanr ve Ki lise buyruklarna bile' bile aykr davranmaktr: rnein, doal adan et yemenin yararl olduunu sylemek ve her gn et yemek gnah deildir, ama perhiz gerekesiyle baz gnler baz yemeklerin yenmesini yasak eden kilise buyruklarna srt evirip dilediini yemek ve bunun da yerinde bir ey olduunu sylemektir asl gnah olan. Ayrca u da aka ortaya konmutur ki, tabiata kar ilenen gnahlar ya tek tek insanlar ya insansoyunu yok eder, ya da, ermi Augustinus'un dedii gibi, her ikisinin ykmna yol aar. Onun iin, adam ldrmeler, hrszlklar, yamaclklar, yasa d iftlemeler, cinsel sapklklar vb. insanoullarn kk drd, insansoyunu ykma gtrd iin tabiata aykrdr. Oysa kadnlarn ortak olduu bir toplum dzeni ne

tek tek insanlar ykma srkler, ne de insansoyunu; tam tersine, kitabmzda grld zere, insan teklerine de, insansoyuna da, devlete de alabildiine fayda lar salar. Sonra unu da gz nnde bulundurmak gerekir ki, serbest iftleme eittir: Birincisi, her erkein nne gelen her kadnla diledii gibi iftlemesidir. Ama bu, atlara, eeklere, keilere vb. larna zg bir ey olmakla beraber, dnen bir varlk olmak bakmndan insan yaradlna aykrdr. Zaten tabiat da bu hayvanlara iftleme isteini sade belli zamanlar iin vermitir. Oysa erkekler, her zaman iftlemeye hazr durumdadrlar. Her nlerine kan kadnlarla iftletiler mi, gten kuvvetten derler. Ayrca u da var: Erkeklerin hepsi de gzel kadnlarn peine der, sonunda tohumlar birbirine karr ve kadnlar, tpk orospularda olduu gibi, gebe kalamaz olurlar. te yandan kskanlktan deliye d nen irkin kadnlar da gzel kadnlara etmedik ktl brakmazlar. Onun iin bu trl iftlemeler hem gnah, hem de tabiata aykrdr. Buna Gnostiklerde, Nicola'clarda, gnmzn baz sapknlklarnda, bir de Afrika'nn baz mslman tarikatlarnda Talanmaktadr. Bunlar her nne gelenle, hatt uluorta iftlemeyi, ho grmekte dirler. kinci serbest iftleme yolu yasalara uygun trenlerden sonra, ksmetine den kadnla karan lklarda birlemektir. Bu yolun Galia'da ve Al manya'nn baz blgelerinde yaygn olduu grl mtr. Buralarda, baz kimselerin anneleriyle yatt olmutur ki, bu iftleme yolu tabiata ve din kurallarna aykrdr. nk, bu iftlemenin amac insansoyunu srdrmek deil, sadece eh vet isteklerini doyurmaktr. Hayvanlarn gelii gzel iftlemeleri hayvan soyunun remesini sala d iin daha iyidir. Oysa, insanlarn gelii gzel iftlemelerinden dnyaya ocuk gelmesi sadece bir raslantdr, nk burda ama batanbaa ehvet isteklerinin doyurulmasdr. ocuk edin mek iin evdeki kocalar bu ie yeter de artar. nc iftleme yolu, kitabmzda tanmlad mz gibi, doa yasalarna gre ynetilen bir top lumda grlmektedir. Byle bir toplumda en g ller ve en iyiler, yneticilerle hekimlerin ynetimi altnda, yldzlarn durumuna gre, yalnz ocuk yapmak amacyla, belli zamanlarda birleebi lirler. Bu kutsal grev ancak yalar 25 ile 53 arasnda olan erkeklere tannmtr. Kadnlar iin, bu ie en elverili olduklar zaman setik ve sakncal birlemeleri, yani para pul gzeten birleme leri ortadan kaldrdk. nk, byk filozof Pytha goras'n syledii, deneylerin de ispatlad gibi, bu birlemelerden devlete hi bir yarar dokunmayan bir sr aptal, biimsiz ve aalk varlklar domaktadr. Bundan baka, ar iftlemelerin ve ksrlklarn yol at gszlkleri, dermanszlklar da nledik. nk, bir kadn bir er kekten gebe kalmaynca bir bakasndan kalabilir. Zaten tabiat da bize, bu konuda, e deitirmeyi salk veriyor. Bizde yle bir yasa var: Buna gre, kars ksr olan erkek onunla yatmayabilir. Bunu filozoflar sadece tabiat yasalaryla aklayamazlar kolay kolay ama, kadnlarn ortak olduu bir devlette, bu konuda bir Tanr esini olmad srece, cinsel iliki bakmndan saf tabiat yasalarn kabul etmekle de yanlm olmazlar. te yandan, 'Durando ve bakalar, yasa d birlemelerin bile tabiat

yasalarna aykr olmadn sylyorlar. Birok tanrbilimci de bu birlemelerin ancak pozitif hukuka yasaklanabileceini ileri sryorlar. Bu trl birlemelerin doacak ocuklara zararl olduunu syleyen ermi Tommaso'nun bu kaygu su kadnn ksr olmas halinde yetersizdir. Bunun la beraber ben kendim de mantk yoluyla ermi Tommaso'nun dediine varabilirim. Ne var ki, her kesi bu yola gtremeyiz. Tanrbilimciler zehir i menin gnah olduunu ispatlaya dursunlar, Sokrates, yasalarn basks altnda baldran imekle g nah ilemi deildir. nk, yasa hi kimseyi ken di yararna aykr davranmaya zorlayamaz. Ama ncil'in altnda varlan bu ince sonular, ne insann kendi canna kymasn yasaya uygun bulan eski filozoflar bilebilirdi, ne de Herkes kendi hayatna diledii gibi hkmeder diyen Cato, Seneca ve Clementus. Sonu olarak ben unu diyorum: Gne lkesi'nde uygulanan kadn ortakl doal hukuka aykr deildir, olsa bile hi bir filozof salt tabiat yasalarnn altnda bunun byle olduunu bilemez. nk, byle bir yargya dorudan doruya tabiat yasalarndan varlamaz, varlsa varlsa uzak bir yoldan, daha dorusu pozitif hukuk, yani deiebilen bir hukuk yolundan varlabilir. u da var ki, Aristoteles'in ileri srd dnceler olaylarn znden ok, Platon'a olan fkesinden geliyor. Nitekim, kendisi de birok uluslarn bu trl yaadklarn sylemektedir. Ermi Thomas, erkek evltlarn analaryla, kz ocuklarn da babalaryla cinsel iliki kurmalar dnda, hi bir birlemenin tabiata aykr olmadn syleyerek bizi destekliyor. Aristoteles, ana baba ile ocuklar arasndaki birlemelerin atlarda bile tiksinti uyandrdn sylyor. Montedoro'da anasyla iftlemeye yanamayan bir at ben gzlerimle grdm. Bunun nedenini anann dllenmemesinde deil, ta biattan gelen bir saygda aramal. Bununla beraber, Tolomeo'ya baklrsa, Perslerde erkek evltlar analaryla cinsel ilikide bulunurlarm tedenberi. Kmes hayvanlar ve baka birok hayvanlar arasnda ayn eye rastlyoruz. Bununla beraber ben, Gne lkesi'nde analarn oullaryla, (tabiata daha az aykr olmasna ramen) babalarn da kzlaryla birlemelerim kabul etmedim. Gaetano, ermi Thomas'n dncelerine ve tabiat yasalarna dayanarak, kzkarde ve kan akrabalar arasndaki birlemeleri pozitif hukuka aykr bulmakla birlikte tabiat yasasna aykr saymyor. Ona gre, br dereceden akrabalar arasnda birleme yasa, ahlk kuralna deil, hukuk kuralna dayanmaktadr. Nitekim Adem'in oullar kzkardeleriyle birlemi, brahim peygamber de kzkardei Sara ile evlenmitir. Ermi Thomas, bu gibi birlemelerin iki bakmdan yasaklandn syler. nce ana babaya sayg bakmndan: nk byle birlemeler aile iine tedirginlik sokar. Oysa dardan evlenmeler dostluu artrr. Sonra, ayn kandan olanlar arasndaki birlemeler pek haz vermez. Gaetano'ya gre, bu nedenler Hristiyan yasalarn etkilemitir. Ama, Gne lkesi'nde bu sakncalarn hi birine meydan verilmemitir. nk, kadnlar ayr otururlar, cinsel birleme de ancak belli zaman ve yerlerde yaplr. Gne lkesi'nde cinsel sapklktan ve daha byk ktlklerden kanmak iin alnan tedbirleri Hristiyanlar da almlardr. nk koca, gebe olan karsyla, ocuk yapmak iin deil, cinsel isteklerini doyurmak iin birleebilir. Ben

bizim devlette, erkek tohumunun boa gitmemesi iin tedbir aldm ve btn temel kurallar devlet dzenini koruma amacyla koydum. Aristoteles, salk kaygusuyla, Hippokrates'le bakalar da daha byk k tlkleri nlemek amacyla, erkeklerin ksr kadnlarla iftlemelerini salk veriyorlar. imdi ilk kar-dnceye gelelim. Herkes bu nu iki anlama alabilir: Kitabmzda gsterdiimiz gibi, bir yaa gelince her erkek hem kendi ocuk larnn, hem de btn ocuklarn babas sayldna gre, kendi ocuklarnn tabii yoldan, brleri nin de efkat yolundan babas oluyor demektir. Bylelikle sevgi, efkat artm, a gzllk, cimrilik azalm olur. nk, eer benim senin di ye bir ayrma olursa, insan ocuklarna gereinden ok sevgi besler ve bakalarnn ocuklarn fazla benimsemez. Bilge kii, kendi z ocuu olsun ol masn, her zaman en iyileri daha ok sever, kt leri de iyi yapmaya alr. nk insanolunun kusurlarn grmek houna gitmez. Nitekim bizler de, bizim gibi birer insan olduklar halde, insan olunun mutsuzluunu temsil ettikleri iin, to pallardan, krlerden ve yoksullardan holanmayz. ocuklar, kardeler, analar babalar ve atalar ortak oldu mu, bencillii, agzll azaltmann, toplum sevgisini yani efkati artrmann yolu bu lunmu olur. Mal mlk azaltmak insan sevgisini, efkati artrr diyen ermi Augustinus'a Aristoteles'ten daha ok inanmak gerekir. Ermi Paulus da sevgi kendinde olan aramaz szyle, zel mal mlk genele deil, geneli zele tercih etmekle, ermi Augustinus'u desteklemi oluyor. Ayn eyi rahipler arasnda da gryoruz. nk, rahiplerin kendi zel mallar yoktur. Bir ayak btn bedeni nasl severse, onlar da topluluu yle severler. Ayak yalnz ve yalnz kendini dnrse, o zaman bedenden ayrlm, kesik bir ayak durumuna dm olur. Roma cumhuriyetinde de ayn ey olmutu. Yurttalar yoksul, devlet zengin olduu srece, herkes yurt urunda lmeye can atard, ama yurttalar zenginleince, herkes kendi kar urunda yurdunu batrmaktan ekinmez oldu. Onun iin toplum sevgisi, oka suya aktlm bir damla baldan ok, topu ateleyen kvlcma benzer. nk, sevgi z gerei, ate gibi drt bir ya n sarveren bir eydir. Ayr ayr kimselerin ocuk lar olmakla beraber, insanlar insan sevgisinde, efkatte birleip bir tek beden haline geldiler mi herkese sevilir olurlar. rnein, bir amca yeen lerini, kendi tohumundan gelmedikleri halde sevebilmektedir. Neden? nk, amca ve yeenler bir tek ailenin yeleridirler. Papalarla kardinaller de kendilerinden kkleri ve kan kardelerini, kendi tohumlarndan dnyaya gelmedikleri iin sevmiyorlar demeye kimin dili varabilir? Biz dostlarmz ve dostlarmzn ocuklarn nasl seviyorsak, manastrlardaki yal haripler de yeni gelenleri, zellikle bunlarn erdemlerini yle severler. Onun iin, efkatin, insan sevgisinin dman olanlar kessinler artk seslerini! ocuklar her zaman babalarna deil, daha ok bakalarna benzedikleri iin onlarn yz izgileri yanltabilir insan. Her eyin tabiat yasas na ve deer llerine gre dzenlendii Gne l kesi'nde ise bu kck sakncann byk nemi yoktur. Yakup peygamber Yusuf'u nasl fazla sevmise, bakalar da bakalarn yle sevebilmitir. Bununsa ne topluma zarar olmutur, ne de insanlar toptan

sevmeye. Gne lkesi'nde, ocuklar hep ayn disiplin iinde yaadklar iin birbirlerinin hi bir zaman amansz dman olmayacaklar, dr. Rachele ve Lia gibi kutsal kadnlar uaklarnn ocuklarn kendi ocuklarndan ayrmazlard. Ama Aristoteles byle bir sevgiyi, byle bir efkati tanmaya yanamyor. kinci kar-dnceye gelelim. Her ey hekim, baebe ve astrologlarca bilime ve kurallara gre ynetildii iin sonular kmseniyor. Ermi Thomas'a gre (Polit, 5) ahlaksal eilimleri yldzlarn durumundan renebilmekteyiz. Bizim Gne lkeliler salt ten isteklerini doyurmak ya da sal korumak kaygusuna dayanan birlemeleri yasa d saymaktadrlar, nk, bu iki durum iin baka yollar ngrlmtr orada. nc kar-dnceye cevap. Bir tek bedenin yeleri olduklar iin btn genlere evlt gzyle baklmakta ve bu genler soylarm srdrmenin yollarm br toplumlardan daha iyi baarmaktadrlar. Ayrca, teker teker ocuk yetitirip nmektense, iyi iler baarp n kazanmay daha yararl buluyoruz biz. Nitekim, filozoflar cinsel tohumlarla deil, bilgi tohumlaryla mez yetitirirler kendilerine. Kendi stmzde reyip treyen bitlere evltlarmz diyebilir miyiz? brahim peygamberin ocuklar Yahudiler deil, Hristiyanlard asl. Ambrogius'un dedii gibi, bizler sonsuzluu Tanr'da, mutlu bir hayat da devlet dzeninde aryoruz. Hayvanlarn yetimi yavrularn tanmaz olmalar, dorudan doruya deil, do layl olarak tabiattan gelmektedir. Drdnc kar-dnceye cevap. Gaetano ve ermi Thomas ile birlikte diyebiliriz ki, cinsel iliki yalnz ana ile olduu zaman tabiata aykrdr. Biz bu trl ilikiye Gne lkesi'nde yer vermiyoruz. Yasalarn izni olmadan kzkardele ve br akrabalarla cinsel ilikiler kurulamaz. Yasalarn yasaklad yerde, ne bu trl birlemeler olabilir, ne de zina yaplabilir. nk, zina ya tabii, ya da yasal olur. Ermi Ambrogius'un da dedii gibi, tabii olan, ayr cinsten hayvanlar, rnein, eekle ksrak arasnda yaplandr. bryse, bakasnn karsyla cinsel iliki kurmaktr ki, yasalar bunu yasaklamaktadr. Ama bizim Gne lkesi'nde byle bir yasa yoktur. Bu ii damzlklar grr. Onun iin, bizde ne zina diye bir ey vardr, ne pi, ne de yasa d birlemeler. rnein, rahipler arasnda her ey ortak olduu iin, birisi ekmek yedi diye, hrszlkla sulandrlamaz. Cinsel isteklerin doyurulmas zina deildir. yle olsa, yalnz cinsel isteini doyurmak iin karsyla iftleen koca da zina yapm saylrd. Zina ancak bir bakasnn karsyla yatmaktr. Buna gre, yasa bir kadn bir erkee kar olarak verdi mi, bu kadn yasaya uygun olarak kullanan erkek, devletin yasalarn inemi olmaz. Nitekim manastrn ortak olan mallarn izin almadan kullanan rahibe hrsz diyemeyiz. Ama, denilecek ki, ermi Thomas da On Buyruk'un btn ilkelerinin tabii olduunu sylyor. Buna yle karlk verebilir ve diyebiliriz ki, mal mlk blmn bir an iin kabul etsek bile, mal mlkn nasl blld belirlenmedike, hrszlk diye bir ey olamaz. Baka bilginlerse, bu ilkelerin hepsinin tabii hukuka dayanmadn ileri sryorlar. Bizim Gne lkesi'nde mal mlk blm yoktur, mallar stnde sadece kullanma hakk vardr ki, bu da yurttalarn gcn, zeksn koruma sresiyle snrldr. Gne lkesi'nde her ey ortak

olduu iin, zina yoktur. Kskanlk, kavga, gibi ktlklere de, her eyin yasayla ve disiplinle ynetildii byle bir yerde, rastlanmaz. Hayvanlarla baz sapknlara zg davranlar da yoktur bizim lkede. Beinci kar-dnce. Her erkein birtek ka rs olmas tabii hukuk gerei midir, deil midir? Ermi Thomas'a gre, Tanr bile bizi; bir tek kadn la yetinmeye zorlayamaz. Yakup peygamber iki kzkardele evlenmi, Davut peygamber be, Sleyman peygamberse tam yedi yz kadn almtr. lk peygamberlerin hemen hepsinin birok kars vard. Herkesin genel olarak sand gibi, bu konuda ksnt da yoktur. Grlyor ki, birok ka dnla evlenmek tabiata aykr deildir. Yalnz kar deleriyle iftleen gvercinle kaplumbaalar dnda, btn hayvanlar saysz diilerle iftleirler. Peygamberlerin tanrsal esinle koyduklar yasalar la deil de, tabiat yasalaryla ynetilen Gne lkesi'nde, bu konuda snrlamalar kabul edilemez. Tam tersine, tabiat bir kadm gebe brakamayan erkein bir bakasyla birlemesini bile zorunlu klmtr. Sara brahim peygamberden, buna kar bir Tanr buyruu olup olmadn sormu, Lia ile Rachele de kocalarna kendi hizmetilerini vermilerdir. Gerek insanlar, gerek hayvanlar kendiliklerinden bunun tabiata aykr olduunu bulamayacaklarna gre, Gne lkeliler nasl bulabilirlerdi bunu. Ayrca bizim yurttalarn ne bir, ne de fazla karlar vardr. Ama, iftleme iin uygun grlen zamanda, her erkek yasa gereince kendi payna den kadnla birleir ve bunu kendi ten isteklerini doyurmak iin deil, devletin iyilii iin yapar. Bizler bile ayn durumdayz. Bizde de babann olu zerinde devletinki kadar yetkisi yoktur. nk paralar btn iindir, yoksa btn, para lar iin deil. Onun iin, Gne lkesi'nde herkes btn gzettiine gre, una buna zel haklar tannmamas yerinde bir davrantr. Her cam istedii zaman karsyla birleen koca, aptal ve anormal yaratklar getirir dnyaya. Bizlerse yetitirdiimiz atlarn stn nitelikte olmasna zeniriz de, kendi soyumuzu nemsemeyiz. Aristoteles bile, aalk bir kimsenin cmert kadnlarla gelii gzel birlemesini tabiata aykr gryor. Chrysosto mus da, herkese kuca ak Kilise ile birleen bil gisiz rahibi pek tutar grnmyor. Tanr der ki: kisi ayn bedende birleecek. Dorudur bu. Bizim Gne lkesi'nde de bu byledir. nk, Tanr bu szle, hi kimse birden fazla kadnla birleemez demek istemi deildir. stemi olsayd, Yakup peygamber ayn anda iki kar almaz, biri lnce bir ikincisi, bir ncs ile evlenmezdi. tki bedenden bir tek beden kar. Bu da, iki tohumun karmasndan bir ocuk doar anlamna gelmektedir. Ermi Ambrogius, ermi Paulus'la birlikte: Yasa gnah saymasayd bunu, ben de saymazdm. der. Altnc kar-dnce. Nicolaclar'n sapknl uydu: Onlara gre bir erkek istedii kadnla istedii zaman yatabilirdi. Buysa, nce de sylendii gibi, tabii hukuka aykr olduu gibi, insan soyunun remesini de engeller. Bizim Gne lkesi'ndeyse, birlemeler felsefe ve astroloji kurallar gereince yaplr, doacak ocuklarn hem iyi, hem ok olmasna dikkat edilir. Onun iin bu trl birlemeler tabiata uygundur, kilisece yasaklanmad srece de bir sapknlk saylmaz. ok akll ve bilgili bir adam olan Cato karsn,

Brutus'a teslim etmi ve bunun tabiat dzenine uygun bir ey olduunu anlatmak istemitir. Buna gre, salt tabiat altnda ynetilen Gne (lkeliler nasl olur da, bizim evlenme eklimiz dnda kalan br birlemelerin gnah olduunu bilebilirler? Beri yandan, Yahudilerle Romallar boanmay kabul etmi, filozoflar da kadn deitirmeyi uygun grmlerdir. Socrates'le Platon da ayn yolu salk vermi deiller mi? Aristoteles, birden fazla kadn la birleenleri - tabii hukuku iniyorlar diye deil, faydasz bir i yapyorlar kansyla - suluyor. Baz uluslarn byle bir yol tuttuklarn da sylyor bu ara. Ben de bu iin Hristiyan Kilisesine gre bir sapknlk, bir gnah olduunu kabul ediyorum. Ama, hayvanlar ve Nicola'clar gibi davranmadktan sonra, salt tabiat altnda bu iin kt olduunu nasl anlayabiliriz? Ermi Thomas da, ocuk yapmay ve toplulua yararl olmay g zetmeyen evlenmeleri tabiata aykr saymaktadr. Ama bizim Gne lkesi'ndeki kadn erkek birle mesi her ikisine de son derece yararldr. Aristoteles'in kadn ortaklna kar ileri sr d kantlar yersizdir. Bu, bir kimsenin tek ayak la yrmek istemesine, tek telden bin bir name karacam demesine benzer. Bu kantlar, rahiplerin ve havarilerin topluluk dzenine, ayrca insan sevgisine, efkate aykrdr. Havarilerin insan olarak birer yrei ve ruhu vard ama, hi biri bu benim, bu senin demiyor, her eyin kendi aralarnda ortak olduunu sylyorlard. Bu da Aristoteles'in kantlarn rtmeye yeter. Bu birlik okluu ortadan kaldrmak yle dursun, insanlar, devletleri, koullar birletirip daha da glendirmektedir. Aristoteles kendi devlet dzeninde salayamamtr bunu. nk, uyum tek telden deil, ok telden elde edilir. Aristoteles kendi devletini iki kart utan kurduu iin, uyu mazlklardan kurtaramayacaktr onu. Oysa biz bir birlik kuruyoruz, iir gibi bir birlik, her eyin birbiriyle uzlama, anlama halinde olduu bir birlik. Aristoteles ise iirini birbirine kart iki eden kuruyor. Onun devlet dzenini incelerken gstermitik bunu. Bizim devlet dzenimizse, tam anlamyla, havarice bir dzendir, ortak yaama dzenini zevke deil, kitabmzda gsterdiimiz gibi, karlkl saygya dayatmaktadr.

----{ kutupyldz }----