DEPREME KARI YAPI GLENDRMES A- MEVCUT YAPININ NCELENMES Depreme kar glendirilecek yapnn projeye uygunluunun tespiti, beton

ve elik kalitesinin bulunmas ve zemin etdlerinin yaplarak gerek durumunun ortaya karlmasyla n almalar yaplmaldr. Mevcut yap, STA4 program ile modellendikten sonra tm kolon ve kiriler; 2. elastisite modlnde (E2) elde edilen beton ve elik karekteristik deerleri ve elastisite modl tanmlanmaldr. Yap glendirme opsiyonlarnda, glendirme almal ve dier opsiyonlar tanmlanmaldr. Aamal olarak aadaki analizler yaplmaldr. 1- Depremsiz yap analizi: Deprem analiz opsiyonunda edeer deprem analizi seilmeli ve deprem katsays Ao=0, R=4 alnarak yap analizi incelenmelidir. Yap depremsiz durumdaki kolon kiri ve temelleri incelenmelidir. Eer depremsiz durumda elemanlarda yetersizlikler var ise ncelikle bunlar takviye edilmelidir. 2- 1975 deprem ynetmeliine gre incelenmesi: Yapnn projelendirme tarihi ve o tarihteki deprem ynetmeliine uygunluuda aratrlmaldr. Eer 1975 deprem ynetmelii ncesi ise depreme kar olduka zayf tasarlanmtr. 1975 deprem ynetmeliine gre yaplmsa ve zellikle kolonlarda sarlma blgesi, boyuna donat koullarna uyulmusa depreme kar biraz daha iyi durumda olmas muhtemeldir. Yapda perde kullanm depreme kar tasarm yapldn ifade eder. Ancak 1997 deprem ynetmelii iin yeterli deildir. Sta4 programnn deprem artnamesi opsiyonu 1975 e getirilerek, o deprem ynetmeliindeki deerlerle zm yaplmaldr. Yetersizlik olmas durumunda o deprem ynetmeliinede uygun zlmedii, daha fazla glendirmeye ihtiyac olduu bir gerektir. 3- 1997 deprem ynetmeliine gre incelenmesi: Mevcut yap, genelde yksek snek yap zelliklerini iermeyecektir. Deprem ynetmeliinde tanmlanan yksek snek zellikleri ieriyorsa, yksek snek olarak bir zmle kontrol edilebilir. Ama yetersizliklerin kmas durumunda normal snek olarak zlmelidir. R=4 alnarak ve

Ao deeride blge deprem katsays alnarak zmlenmelidir. Yapda muhtemelen yetersizlikler kacaktr. Yapnn mevcut kolon donatlar STA4 programnda girilerek yetersizlikler donat bazndada yaplmaldr. Eer mevcut kolon donatlar hakknda fazla bilginiz yoksa depremsiz yap analizindeki kolon donatsn esas alabilirsiniz. Yap zmlerindeki yetersizlik durumunda yap glendirmesi gerekmektedir.

B- YAPI GLENDRMES Yapda depreme kar glendirmede en nemli eleman perdelerdir. Depremsiz yap zmnde Yetersizlikler var ise veya hasar grm ise o elemana mantolama yaplmaldr. Depremsiz zmde kirilerde yetersizliklerin olmas durumunda o kirilere glendirme yaplmal, ancak depremsiz durumda yeterli olupta, depremli durumda yetersizlik var ise; glendirilmesine gerek yoktur. nki glendirme perdelerinin katlmyla yapdaki deprem enerjisinin byk blmn perdeler alaca iin glendirilmi zmde kirilere gelen deprem tesirleri azalacaktr. Perde ve mantolarn kullanlmas: Mantolar glendirme eleman olarak deil, tamir veya lokal bir takviye eleman olarak dnlmelidir. Depreme kar en nemli glendirme eleman perdedir. Bir kolonun evresine yaplan mantonun maliyeti, perde maliyetine yakn olmasna ramen ayn hacimdeki perdenin ataletinin 1/3 kadar olmaktadr. Deprem esnasnda enson gen eleman perdedir. Kolonlar deprem srasnda yetersizlikte plastiklemesi durumunda, deprem enerjisini daha tayc perdeler tarafndan karlanacaktr. Bu nedenle yapda yeni yaplan elemanlarn mevcut yap elemanlarna nazaran daha rijit olmas, plastik davranta yeni rijit perdelerin deprem tesirlerinin tayabilen rijitlikte yaplmas dnlmelidir.

Yeni yaplan perdelerin deprem tesirleri, yapnn deprem tesirlerinin en az %70 ini alacak ekilde Dnlmeli ve toplam perdelerin perde moment tama kapasiteside deprem devrilme momentinden byk olmas depremde yapnn plastikleme durumunda en nemli sigortas olacaktr. Perdelerin modellenmesi: STA4 programn gerek veri giriinde gerekse sonular blmnde arlk ve rijitlik merkezlerini grsel olarak vermektedir. Perdelerin yap iinde uygulanmasda olduka kolaydr, nk yap iindeki blme duvarlarn yerine kullanlarak az hacim kayb ve az maliyetle yapmak mmkndr. Perde tasarmnda dikkat edilecek hususlar: 1- Perdeler birbirlerine yakn boyut ve rijitliklerde dzenlenmelidir. 2- Her iki ynde rijitlik merkezi ile arlk merkezi yakn olacak ekilde yapnn kenarlarna yakn, burulma alacak ekilde yerleri belirlenmelidir. 3- Perdeler yap boyunca sreklilii olmaldr. 4- Yksek snek perde zelliklerine uyulmaldr. 5- Perdelerin her iki ynde perde moment tama kapasitesi deprem momentini karlamaldr. 6- Glendirme perdeleri 200 cm den olabildiince byk olmaldr. Yapda bodrum perdeleri var ise ok rijit perde tasarlanmas uygundur, temellere gelen tesirler bodrum tarafndan karlanabilecektir. Bodrum perdeleri yok ise ve ilk kat evre duvarlar bodrum perdesi haline getirilerek bodrumlatrma imkan yoksa orta rijitlikte daha fazla perde ile temeller dnlerek tasarlanmaldr. 7- naat derzlerinde mutlaka di oluturulmaldr.

GLENDRME PERDELERNN TASARIMI A- ki kolon aras panel perdeler : ki kolonun, panel perdenin balk blgesi olabilmesi iin; asgari BS16 , donat yzdesi 0.01 den fazla ve etriye sklatrma blgelerinin olmas gerekir. Ayrca genel perde alannn en az %10 unu salamaldr.

Analiz sonras boyuna ve enine donatlarn yeterli olmas durumunda kullanlabilir. Yetersizlik durumunda mantolama ile takviye edilebilir veya balk blgesi kendi iinde perde tasarlanmaldr. Bu taktirde panel elemann balk blgesi manto-kolon ile tekil edilecektir. Manto ve panel eleman birlikte yaplaca iin di ve rota gerek kalmayacaktr.

Panel eleman tasarmnda dikkat edilecek husus hesaplarda dikkate alnan tesirlerin uygulamada aktarlmasdr. Di ve rot kullanlmamas durumunda yatay ykler bir taraftaki kolonun kesme kapasitesi ve dey ykn srtnme kuvvetiyle karlanacaktr. Bu baz durumlarda yeterli gelebilir. Ancak perde momentini salayan iki kolonun kuvvet iftinin aktarlmas mmkn olmayacaktr. Bu takdirde hesaplarda dikkate alnan perde momenti uygulamada dikkate alnmayacaktr. Mutlaka kolonlara di oluturulmal ve rot ile balantlar yaplmaldr. Birleim yzeylerine, epoksi esasl farkl betonun aderansn salayan kimyasal srlmelidir. Rot balants, epoksi esasl kimyasal malzeme ile yaplmaldr. Bu di ve rot uygulamasnn yaplmamas daha rijit tula duvar davranndan farkl olmayacaktr. B- Balk blgesi kendi iinde yeni perdeler: Yukarda tanmlanan panel perdelerde mevcut kolonlarn yeterli olmamas durumunda balk blgesi kendi iinde perde yaplabilir. Ancak bu uygulamada nemli bir noktada perdenin moment tamasn salayan balk blgesi boyuna donatlarnn srekliliidir. Mutlaka boyuna donatlar st kattaki perdelere gei yapmaldr. Bunun iin iki yntemden biri ile yaplabilir. Mevcut st kiri geni yass bir kirise delik

alarak donatlar geirilebilir. Ancak dar bir kirise; mevcut kiriin kenarlarndaki plaklar askya alnp, krlr ve perdenin beton ve donatsnda sreklilik salanr. Mevcut beton dkmnden yarm saat nce krlan plak yzeylerine epoksi esasl aderans salayc kimyasal srlmelidir. Dar kirilerde, kiriin kenarndan geen perde donatsnn betonu 10 cm den az olmas durumunda zayf kesit oluacak, perdenin zayf ynndeki almasnda atlaklar oluabilecektir.

Yap beton kalitesinin ok dk olmas durumunda perde iinde sreklilii bozan kiriin krlmas perde iin daha iyi olacaktr. Perdelerin en nemli zellii deprem srasnda tad yatay deprem ykleridir. Bu nedenle perdelerdeki kesme kuvveti ve bunun oluturduu deprem momentlerinin mevcut yap sistemi iinde emniyetle aktarlmaldr. Perde iinde kiriin kalmas durumunda perde betonu ile kiri arasnda boluklarn olumas ve betonun rtre bzlmesi dolaysyla dey yk transferi tam olmayacaktr. Uygulama kolayl bakmndan 10 cm boluk oluturularak, boluk daha sonra genleen beton ile doldurulmal ve dey ykn doru aktarlmas salanmaldr. Genleen beton ayn zamanda mevcut kirie n gerilme vererek mevcut kolonlarn zerindeki dey ykn bir ksmnn perdeler tarafndan tanmasn salayacak, perdenin srtnme yatay yk tamasnda artracaktr. Kiriin krlarak yaplmas durumunda; perdenin plak diyaframndan alaca yatay yklerin emniyetli aktarlabilmesi iin krlan kiriin komu kirilerinin olmas gerekir. Deprem yknn her iki ynnde perde komu kiri alan ile yk aktarmn salayacaktr. Kiriin krlarak perde olumasnn avantaj ve dezavantajlar : Avantajlar: 1- Kirilere alan di ve rot uygulamasna nazaran, zaman ve gl bakmndan avantajldr. Bir rotun delinmesi ve epoksi uygulamas 30 dakikadan az olmayacaktr. Ayn ekilde di oluturulmasda sre olarak uzun olacaktr. Buna karlk kiriin krlarak yaplmas daha ksa srede olacaktr. 2- Perdenin davran bakmndan, arada zayf bir kesit olmamas ve perde gvdesi beton ve donats birlikte dkleceinden emniyetle yk aktarma asndan yeni bir perde davran gibi olacaktr. 3- Kenar kolonlarn yetersiz olmas durumunda balk blgesi yeni beton iinde oluturup donat sreklilii ve kesme gvenlii asnda yap iinde gerek perde davran salanabilecektir. 4- Dar kirilerde rot dzenlemesi kiri iindeki donatlardan dolay kolay olmayacaktr.

Dezavantajlar: 1- Kirie yk aktaran plaklarn askya alnmas gerekmektedir. 2- Geni kirilerde uygulanamaz. Asmolen tarz yaplarda ykn tek ynl gelmesi

3- Diyaframdan yk almas iin krlan kiriin komu kiri alanlar ile olacaktr. Uygulama kolayl ve perdenin davran bakmndan, kiriin krlarak yaplmas daha avantajl olmaktadr. GLENDRMEDE MANTO DZENLENMES Glendirmede manto glendirme eleman olarak dnlmemelidir. Kolonlarda manto Hasarl veya yetersizlik durumunda yaplmaldr. Kolonlara manto, aadaki durumlarda yaplmaldr. 1- Kolonun deprem geirmesi sonunda hasarl olmas. 2- Dey ykler altnda yetersiz olmas. 3- ki kolon arasna yaplan glendirme perdesi yaplma durumunda; kolonlarn perde balk blgesi olarak almas neticesinde yetersiz olmas. 4- Glendirme amacyla deprem perdelerinin konulmasnda sonra kolonlarn yetersiz olmas. Yap nce kolonlarda mantosuz olarak deprem analizi yaplmaldr. Yapda yetersizlikler olmas muhtemeldir. Yapy depreme kar glendirme perdelerle yaplmaldr. Perdeler mevcut kolonlar zerinde daha nce olan deprem momentlerini byk lde azaltacaktr. Bu da kolonlarn dey yk altndaki tesirlerine yaklamasn salayacaktr. Bu artlarda kolonlarda yetersizlik durumunda ya perdeler yeterli taycla sahip deildir, yada kolonlar yetersizlik snrna ok yakndr. Gerekirse yeni perde ilaveleri yaplacak, yada bir ok kolon mantolanacaktr. Mmkn olduunca deprem taycln perdelerle oluturup, daha az sayda manto yaplmas yap ekonomisi asndan nemlidir.

Yukardaki erilerdende grlecei gibi yapda perde orannn artmas durumunda Mantolanacak kolonlarn says olduka azalacaktr. Bu nedenle yapnn ilk glendirme modellemesinde nce perdelerle yap glendirilecek, yetersizlik durumunda manto kullanmna gidilecektir.

STA4 programnda manto kullanmyla ilgili opsiyon ve manto tipleri bulunmaktadr. Mantolanan kolon dey ykleri zaten tamaktadr. Yeni yaplan manto sfr gerilmede alacaktr. Bu aamadan sonraki kolonlardaki tesirler rijitlikleri orannda paylalacaktr. Deprem olmas durumunda, manto daha rijit olmas nedeniyle daha fazla deprem tesirlerini alacaktr. Bir avantajda kolonun, deprem durumunda yetersizlik durumunda tm taycl stlenebilecektir. STA4 programnda mantoyu poligon kolon ile tanmlamak mmkndr.

Mantolama rnekleri

STA4-CAD STA4STructural Analysis FOR Computer Aided Design

VERSION 9.0 Copyright (C) 2000
SERDAR AMASRALI STA MH. M. LTD. T.

STA4 program, ok katl betonarme yaplarn 3 boyutlu analizini ve entegre olarak izimlerini yapan entegre paket programdr. Yapnn tm iin global stifnes matrisi bir defada kurulur ve bloklama teknii ile deplasmanlar bulunur. Kat dzlemindeki plaklarn yatay dzlemde sonsuz rijitlii dikkate ald iin, kat dzlemindeki x,y,z deplasmanlar iin her katta 3 bilinmeyen, eleman ularnda x, y, z deplasmanlar iin her noktada 3 bilinmeyen kullanarak bir noktada 6 serbestlikli betonarme yaplara zgn stiffnes matrisi ile zlmektedir. Kiri ve kolon elemanlarnda kayma deformasyonlar ile burulma etkileri dikkate alnmaktadr. Denklem takmn zmnn hzl olabilmesi iin u nokta numaralar, program tarafndan nokta optimizasyonu ile minimum hafzada zecek ekilde dzenlenir. Yap+temel birlikte zlebilmekte olup, temel stiffnes matrisleri winkler hipotezi ile kurulmaktadr. Global stiffnes matrisinde dikkate alnan hususlar: -Kirilerin kolon ve perdelere iindeki ksmlar, sonsuz rijit alnarak yk ve rijitlik matrislerinin dzenlenmesi. -Geni perdelere zayf ynde saplanan kirilerin, fiktif kolon kontrollu elastik ankastre olarak zm. -Geni perdelere rijitlii ynnde saplanan kirilerde, kayma deformasyonlarn dikkate alnmas. -Altndaki kolon ile statik eksenlerinde kaklk olan kolonlarda, eksenel yk eksantirikliinin stiffnes matrisinde dikkate alnmas. -Dinamik analizde; CQC(Complete Quadratic Combination) metodu ile %5 snm yzdesine gre kuvvetlerin bulunmas. STATK ANALZ 1. G+G+G+G+G 2. Q+Q+Q+Q+Q 3. Q+o+Q+o+Q 4. o+Q+o+Q+o 5. Q+Q+o+Q+Q 6. o+Q+Q+o+Q 7. Q+o+Q+Q+o 8. Gz 9. Ex + %5 x 10. Ex - %5 x 11. Ey + %5 x 12. Ey - %5 x 13. Wx + %5 x 14. Wx - %5 x 15. Wy + %5 x 16. Wy - %5 x YK KOMBNASYON NOTASYONLARI: : Genel l yk : 1. Genel hareketli yk : 2. Hareketli yk : 3. Hareketli yk : 4. Hareketli yk : 5. Hareketli yk : 6. Hareketli yk : Yatay zemin itkisi ey : X yn deprem + %5 eksantrisite ey : X yn deprem - %5 eksantrisite ex : Y yn deprem + %5 eksantrisite ex : Y yn deprem - %5 eksantrisite ey : X yn rzgar + %5 eksantrisite ey : X yn rzgar - %5 eksantrisite ex : Y yn rzgar + %5 eksantrisite ex : Y yn rzgar - %5 eksantrisite

Programda kullanlan standartlar : 1 - Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik (1997) 2 - TS. 498 hareketli ve rzgar yk standard. 3 - TS. 500 betonarme yaplarn hesap standard. 4 - ACI CODE 318 iki ynl kirisiz plaklarn hesab ve yk kombinasyonu. 5 - EUROCODE yk kombinasyonu. 6 - SNIP CODE yk kombinasyonu.

STA4--CAD PROGRAMI STA4 CAD PROGRAMI Versiyon 9.0

GR: STA4 program; ok katl betonarme yaplarn statik, deprem, rzgar ve betonarme analizini entegre olarak yapan bir paket programdr. Program; statik ve betonarme analizleri, standart ve ynetmelikleri esas alacak ekilde yapabilmektedir. artnamelerin deimesi veya enternasyonel standartlarn uygulanmas durumunda, parametrelerin bir ou kullanc tarafndan opsiyonel olarak deitirilebilir. Statik hesaplama metodu olarak Stiffness Methodu kullanlmaktadr. Tam anlamyla 3D olarak alan 9.0 Versiyonu'nda yap denge denklemleri; kat plannn dx, dy ve qz deplasmanlarnn bulunmasnda yatay yndeki plaklarn sonsuz rijitlii kabulu ile kurulmaktadr. Bu nedenle katlarda qz, dx, dy deplasmanlar, eleman u noktalarnda ise dz, qx, qy deplasmanlar kabulu ile, tm yapnn denge denklemleri kurulmaktadr. Plan aplikasyon olarak girilen yap bilgileri ile program otomatik olarak yapsal modelleme yapmakta, eleman rijitliklerini dikkate alarak denge denklemlerini bir defada kurmakta ve zmektedir. Ayrca yap statik hesaplarnda, yap-zemin davrann dikkate alabilmesi sayesinde, zemin kme ve dnmelerinin rijit st yapdaki etkilerini saptayarak gerek tesirleri bulmaktadr. Statik zmlerin 3D olmas nedeniyle, zgara kiriler veya plandaki geometrisi bozuk kirileri sonlu elemanlar olarak zebilmekte ve sonularn tek bir kiri olarak deerlendirmektedir. Program zmlemelerini, yapdaki en olumsuz yk kombinasyonlarn dikkate alan 16 adet ykleme tipi ile yapmaktadr. Bunlar; 7 adet dey yk kombinasyonu (l, hareketli, damal, bant kombinasyon), 4 adet deprem veya dinamik analiz kombinasyonu (x ve y ynnde, yap arlk merkezinin %5 kakl dikkate alnarak), 4 adet rzgar kombinasyonu (x ve y ynnde, yap arlk merkezinin %5 boyu kadar kakl dikkate alnarak) ve 1 adet zemin itkilerinin statik olarak yap tarafndan tanmas ile ilgili kombinasyondur. Yap modellemesi, eleman rijitliklerinin bulunmas ve deme yk dalmlarnn vektrel olmas nedeniyle, geometrileri bozuk yaplarda ok byk hassasiyetle l, ykler ve eleman ilikisini bulmaktadr. Yaplarda ok kullanlan eleman tipleri dikkate alnmtr. Kirilerin; dzgn, prizmatik, guseli ve deiken kesitli olmas veya geni perdelere oturmasn stiffness ve yk matrisinde dikkate almaktadr. Kolonlarda; dikdrtgen, prizmatik, daire kolonlar ve geometrisi bozuk (poligon ) kolonlar ayr ayr tiplenmitir. Kolon statik hesap rijitliklerinde, perde kontrolu ve kayma deformasyonlar dikkate alnarak stiffness deerleri dzenlenmektedir. Demelerde; geometrisi bozuk, ok paral dikdrtgenlerden oluan ve asmolen deme tiplerini dikkate almaktadr. Temeller; yap ile birlikte zlebildii gibi, ayr olarak da hesaplanabilmekte, zemin davrann dikkate alan sonlu kiri teorisi (Winkler Hipotezi) ile zlmektedir. Deprem hesaplar; deprem ynetmeliine gre (edeer yntem) yaplabildii gibi, mod sperpozisyonu ile modal analiz de yaplabilmektedir. Dinamik zemin hz spektrumlar, blgelere gre program ktphanesinde mevcut olup, istenirse kullanc tarafndan deitirilebilmekte veya yeni spektrum deerleri girilebilmektedir. Betonarme kesit hesaplar; TS 500'e uygun olarak, Emniyet Gerilmesi veya Tama Gc yntemi'ne gre yaplmaktadr. Tama Gc deprem, sehim ve dktilite koullarna gre deerlendirilmektedir. Program kolon ve kat burkulmalarn dikkate alarak, kolon moment bytme faktr ile betonarme hesaplamalar yapmaktadr. Yazlmclkta; programn teorik esaslarnn bilimsel temellere dayandrlmas kadar nemli olan dier bir konu da veri giriinin kolayldr. Veri giriinin hzl, hata yapma olasl az

olan bir editr yardm ile yaplmas ve girilen veri ile orantl olarak kat plannn grafik ekranda izlenebilmesi byk bir kullanm kolayl salar. STA4 programnn bilgi girii kat aplikasyon prensibi ile hazrlanmtr. Her katn veri girii ayrdr. Katlar arasnda, kat iindeki ve simetrik yaplardaki benzer bilgiler kolayca kopyalanabilmekte, ok az bilgi girii ile yapnn tm ksa srede oluturulabilmektedir. Tamamen grafik ortamda, mouse yardm ile girilen bilgiler, grafik olarak izlenebilmekte, asgari klavye kullanm salayan akll user men ve hazr bilgi tularndan faydalanlmaktadr. Bir anda 65 tuun kontrol edilebilmesi sayesinde bilgi geileri byk bir kolaylkla yaplabilmektedir. Sonularn deerlendirilmesi, optimizasyon ve eleman donat dzenlemesi grafik ekran sayesinde grsel olarak izlenebilmektedir. Printer yeni versiyonda grafik arlkl olmas nedeniyle direkt printere gndermektedir. Outputlar da opsiyonlu olup, grafik output alnabilmektedir. izimler; verilerin kat plan prensibi ile girilmesinden dolay otomatik olarak alnabilmektedir. izimlerde interaktif olarak bilgi dzenlemesi yaplabilmekte, ayrca programn otomatik olarak rettii izimler zerinde dzeltme, silme, llendirme ve eklemeler izim editr kullanlarak kolayca yaplabilmektedir. Gnmzde; bilgisayar teknolojisinden faydalanlarak, gerek zamandan gerekse lke ekonomisi iin l yatrm olarak kabul edilen betonarme yaplarda ekonomi salanabilmektedir. Statik, betonarme hesaplar bilgisayar tarafndan yapld iin, mhendisin esas zaman harcamas gereken yap modellemesi n plana kmaktadr. Yap modellemesi her ne kadar tecrbeye dayansa da, amacna uygun ve salam teorik esaslara dayanan bilgisayar programlar ile farkl yap modellemelerinin denenebilmesi kolaylamtr. STA4 program; konut, ihanlar gibi ortogonal ve nonortogonal yaplar ve arakatl, kademeli altyaps olan yaplar iin dzenlenmitir. Dey eik elemanlar gznne alnmamtr. STA4 program 1976'dan 2000'e kadar uygulama ile gelitirilerek hazrlanm, teorik esaslar uluslararas bilimsel teorilere dayanan, kullanm olduka pratik bir programdr. Yazlmna Fortran IV ile balanm, PDS+Assembler dili ile gelitirilmitir, 9 .0 versiyonda tamamen Windows uyumlu hazrlanmtr. STA4 program iin minimum bilgisayar konfigrasyonu : - Pentium II ve zeri - Min. 64 Mb RAM - Min. 4 GB Hard Disk - Windows 98 ve yukars - XGA 1024x786 ekran kart 8 mb - Microsoft Uyumlu Mouse - Windows uyumlu printer

BLM 1 STA4-CAD PROGRAMININ TEORK ESASLARI

A-DEME YKLERNN KR ve KOLONLARA DAITILMASI Deme ykleri; nonortogonal geometriyi ve deiik mesnet koullarn dikkate alarak,yield-line teorisi ile kirilere ve kolonlara datlmaktadr. Equilibrum Method ile; plak krlma dorular

bulunmakta ve yk dalm gerekletirilmektedir. Deme yklerinin kolonlara gelen ksmlar koordinatlar ile, direkt kolonlara aktarlmaktadr. Kiriler; kolon dnda kalan ksmlardan yk almaktadr. Kiri n u tesirlerinin bulunmas blmnde de grlecei gibi; kirilere deme yknden kolonun almas gereken ykler verilmemektedir.

STA4 Program yukardaki ekilde de grld gibi, izotrop plaklarn yk dalmn yapmaktadr. Demelerden kirilere gelen ykler, hem analiz sonularnn deerlendirilmesi blmnde grafik ekrandan, hem de sonularn yazcdan alnmas sonrasnda kt zerinde, grafik izim olarak izlenebilir.

B -YAPI YK KOMBNASYONLARI

Yatay Yk Kombinasyonlar

Yapya gelen kat seviyesindeki zemin itkilerini her iki ynde dikkate alan ykleme tipi olup, l yk faktrleri ile arplmaktadr. Deprem ynetmeliinde belirtildii gibi; bina boyunun min %5'i kadar eksantrisite ilave edilmesi zorunludur. Bu zorunluluk gereince kat burulma momentleri hesaplanmaktadr. Hareketli ykn depremde %30 ila %80 aras doluluu dikkate alndnda; hareketli ykn arlk merkezinin kakl sebebiyle, ayn ynde iki ayr ykleme yaplmaktadr. Ayn ekilde; 13, 14, 15, 16 yklemeleri de rzgar hesaplar iin burulmal olarak yaplmaktadr. Burada rzgar yk merkezi, o kata ait bina yzey ortalamasndan etkimektedir. Yine ayn ekilde; m%5 bina boyu kadar bu noktadan karlarak kat rzgar burulmas bulunmaktadr.

Yap l, hareketli ve yatay ykleri, yk karakteristik faktrleri ile arplmadan denge denklemlerine girmektedir. Betonarme hesap opsiyonuna gre maximum deerlerin bulunmas srasnda arplarak en olumsuz deerler bulunmaktadr. Maximum Tesirlerin Bulunmasnda Esas Alnan Yk Kombinasyonlar a)Programn opsiyon blmnde girilen yk karakteristik deerleri unlardr; fg : l yk karakteristik faktr (1.4)fq : Hareketli yk karakteristik faktr (1.6) fE : Deprem yk karakteristik faktr (1.0) fw : Rzgar yk karakteristik faktr (1.3) b)Tama gc opsiyonuna gre yk kombinasyonlar unlardr; Cg x G + Cq x Q > 1.4 x G + 1.6 x Q G + Q m Cd x E > G+QmE 0.9 x G m Cd x E > 0.9 x G m E G + Q m Cw x W > G + Q m 1.3 x W 0.9 x G m Cw x W > 0.9 x G m 1.3 x W c)Emniyet Gerilmesi opsiyonuna gre yk kombinasyonlar unlardr; (Dikkat : 1997 Deprem Ynetmelii'ne gre uygulanmayacaktr) G+Q (G + Q m E) / 1.33 (G + Q m W) / 1.25 Temeller; elastik zemine oturan sonlu kiri teorisi ile zld iin, statik hesaplarda nominal ykler esas alnmtr. Zemin gerilmesi kontrolu, emniyet gerilmesi yk kombinasyonuna gre yaplmaktadr. Betonarme hesaplarda ise, hesap opsiyonuna uygun yk kombinasyonu dikkate alnmaktadr.

C-KR TABLA GENLNN BULUNMASI (TS 500)

D-KOLON ve KAT BURKULMA KATSAYILARININ BULUNMASI

E-KR ELEMANLARI STIFNESS MATRSLER

F-KRLERN TEMEL STIFNESSLER

AI, AJ, BIJ deerleri; geni mesnet ve guse dikkate alnacak ekilde kiri 200 dilime blnerek, moment-alan teorisi ile saysal entegrasyonyaplarak hesaplanmaktadr. G-ELASTK ZEMNE OTURAN KRLERN TEMEL STIFNESSLER

H-KRLERN MESNET ARTLARINA GRE DZELTLM STIFNESS MATRSLER

KR LOKAL STIFNESS MATRSLERNN GLOBAL STIFNESS MATRSLERNE DNM xy dzlemindeki bir kiri elemannn dnm matrisi

10

I-KRLERN ANKASTRE DEERLERNN BULUNMASI Kirilerin kolon iinde kalan ksmlarna gelen ykler, direkt olarak kolonlara aktarlmakta ve kolon blgesindeki rijitlii kabul edilerek, stifness deerleri moment-alan teorisi ile bulunmaktadr. Buna uygun olarak kiri ankastrelik momentleri de kolon genilikleri dndaki eksenlere gre bulunur. Bulunan ankastrelik deerleri tekrar kolon eksenine tanr. zellikle geni mesnetli kirilerde gerek ankastrelik momentleri bu ekilde alnmaz ise, byk farkllklara yol alabilir

11

J-KR N U YKLERNN GLOBAL EKSENLERE EVRLMES

12

K- DEPLASMANLARI BULUNMU KR SONU GLOBAL U MOMENTLERNN LOKAL EKSENE DNTRLMES

13

L- KOLON STIFNESS MATRSNN KURULMASI a) Kolon atalet momentinin bulunmas

14

b) Kolon ve Perde temel Stifnessleri

Poligon kolonlar zellikle perde boyutlarnda ise kayma deformasyon etkileri byk olacaktr. Bu nedenle STA4 programnda poligon stifness katsaylar poligonun asal eksen takmlarnda oluturulur. Kayma deformasyon etkileri bu eksen takmlarna gre hesaplanp, global eksen takmlarna dntrlr. M- GLOBAL-STIFNESS MATRSNN KURULMASI [S] x [D] + [P ]= 0

15

Kiri, kolon ve temel elemanlarnn global stifnesslerinin dorultularna gre genel stifness matrisinde yerletirilmesinden sonra genel stifness matrisi kurulur. Genel stifness matrisi deiken bant dzenlemesinde olup, sfrl blgeleri dikkate almaz. STA4; denge denklemlerinin yksek hzda zlebilmesi iin hafzann ekonomik kullanlmasn salayan nokta optimizasyonu yapar. STA4`e ait olan bu optimizasyon teknii en az global matris bykln salayarak, bant matrisini minimize eder. Analiz srasndaki diyagonal zerinde disk eklinde grlen deiken bant matris hafzann ekonomik kullanlmasn salar. Bloklu gaus indirgemesi ve 16 dijitli (8 byte) kullanm, saysal ilemlerden dolay, ok bilinmeyenlerde hata orann azaltmaktadr.

N- MODAL ANALZ Mod sperpozisyonu ile tayc sistemin mod ve peryodlar bulunmaktadr. Yapnn peryodlar bulunurken titreim olmayan deplasman ve dnme dorultusundaki stifnessleri de dikkate alnmaktadr.

16

STA4 program, nonortogonal bir yapnn temel ve zemin rijitliklerine etkisini de dikkate alarak global rijitlik matrisini oluturmaktadr. [K] matrisinin titreim yapmayan deplasman ve dnmelerden oluan ksm indirgenerek (yap ve temel dm noktasndaki x, y, z bileenleri) [K] KA matrisi elde edilir. Dolaysyla yap+temel etkileimli matris, modal analize katlm olur. Bulunan matris, her katlardaki deplasmanlarna ait indirgenmi matristir. zel deerlerin bulunmas:

O- FREKANS DENKLEMNDEN ZEL DEERLERE GE

Yukardaki determinanttan zel deerler bulunur.

17

Bu denklem takmlar da zlerek her moda ait zel vektr matrisleri bulunur. a) Deprem ynetmelii hesap opsiyonu Eer T.D.Y. uygulanr ise, sadece 1. mod zlerek ve yap zel peryodu bulunur. Bu zel peryod ile;

b) Mod sperpozisyonu ile dinamik analiz opsiyonu Ayn ekilde T.D.Y.'ne uygun kat deprem kuvvetleri bulunur. Her i moduna ait itirak oranlarnn bulunmas;

Zemin ivme spektrum erilerinden, her moda ait , Sa ve Sd (vme veya telenme) spektrum deerleri okunur. Her moda ait; [P]i =[] x [D] i atalet kuvvet matrisleri bulunur. Elastik deprem kuvvetleri her mod iin bulunur. [V]i = i
x

Sd i

[P] i

Her ktle noktasndaki deprem kuvvetleri iin tam karesel birletirme CQC (Complete Quadratic Combination) yntemi ile deprem kuvvetleri bulunur.

18

Dinamik analiz ile bulunan deprem yknn, edeer deprem yk yntemi ile bulunan deprem kuvvetine oran, 'den kk ise minimum edeer deprem yntemine uygun olacak ekilde ; [V]i = i x V id x Ve/Vd orannda artrlr. P- KR MAKSMUM DEERLERNN BULUNMASI Kiri ularnda maksimum moment ve kesme kuvvetleri kendi gruplar iinde bulunur. a) l ykleme iin (1. Kombinasyon) Mg : Kiri l yk u momenti Mdg : Kiri l yk hesap azaltma momenti b) Hareketli ykleme iin (2-7 Kombinasyonu) Mpu : Maksimum hareketli yk u momenti Mdpu : Maksimum hareketli yk hesap azaltma momenti Mpa : Minimum hareketli yk u momenti Mdpa : Minimum hareketli yk hesap azaltma momenti c) Zemin itkisi iin (8. Kombinasyon) Mz : Zemin itkisi u momenti Mdz : Zemin itkisi hesap azaltma momenti d) Deprem yklemesi (9-12 Kombinasyonlar) Me : Deprem yklemesi u momenti Mde : Deprem yklemesi hesap azaltma momenti e) Rzgar yklemesi (13-16 Kombinasyonlar) Ayn ekilde kesme kuvvetleri de bulunur. Bulunan maksimum deerlere ve daha nce belirtilen yk kombinasyonlarna gre bulunur.

19

R- NCE PERDE DUVARA BALI KRLERN ELASTK MAFSAL OLARAK DEERLENDRLMES nce perdelere dik ynde ankastre bal kirilerde; perdenin lokal deformasyonlarndan meydana gelen elastik mafsallamann dikkate alnmas isteniyorsa programn opsiyonlar blmne gidilerek nce BETONARME OPSYONU, daha sonra KR BETONARME OPSYONU seilir. Mende "Kiri ularnda elastik mafsal opsiyonu" seeneinde program; Muzaffer PEK'in (Bkz. Kaynakca 19) nerdii yntemle fiktif kolon geniliini dikkate alarak aada belirtilen ekilde hesap yapmaktadr. Rijit kabulnde ise rijit balant kabulune gre hesap yaplmaktadr.

20

STAAD-III program ile yaplan testlerde;

ekildeki geni perdeye ankastre bal kiriin, dey plak olarak alan kolondaki lokal deformasyonlar dikkate alnarak, elastik mafsal hipotezi ile zlmesi sonucu elde edilen verilerle STA4CAD sonuclar aada karlatrlmtr.

21

STAAD-III ile elastik mafsal zm

d) Geni perde kolonun sonlu elemanlar plak eleman ile zm; Sonularn deerlendirilmesi; Gl kolonlara dik oturan kirilerin STAAD-III ve STA4 program ile yaplan hesap sonular karlatrlmtr. Fiktif kolon genilii alnarak bulunan elastik mafsal redrleri ile yaplan hesaplarda, STA4 program sonular geree uygun olarak, (d) maddesinde bulunan deerlere ok yaklamtr. Bylece sonlu elemanlar ile zm sonularna hem elastik mafsal hipotezi ile yaklam gstermi, hem de fiktif kolon genilii ile ayn yaklam salamtr. S-1997 DEPREM YNETMEL ve STA4 ile uygulanmas STA4 programnn statik, dinamik hesaplamalar ve matematiksel modellemesi ok katl betonarme yaplarn zgn davranlarn dikkate alacak ekilde gelitirilmitir. Bilindii gibi, STA4 programnn eski versiyonlarnda da, deprem alt kotu ve yap + temel etkileimi bulunmaktayd.

22

STA4 program, sadece TDY97'nin deil, dier standartlarn da zmne uygun opsiyonlara sahiptir. Yeni deprem ynetmeliinin resmi olarak uygulanmaya balanmasyla birlikte, STA4 analiz ve tasarmda bu ynetmelie 8.1 versiyonuyla gemi, eski ve yeni ynetmelii tam olarak kapsayan opsiyonlarla desteklenmitir. Yeni ynetmelik; genelde EUROCODE'e ve ACI'a benzedii sylenebilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, deprem yatay yknn en nemli parametresi olan spektrum erisindeki 2.5 katsaysnn dier ynetmeliklerde de ayn olmas, dier ynetmeliklerin deprem arpanlar ile byk benzeim olmasdr. Minimum standartlarda ise Eurocode'a ok benzemektedir. (Perde kritik yksekli, minimum boyut, pursantajlar v.b.) Eski ynetmelikle kyaslandnda 1. deprem blgesinde normal bir yap rneklendiinde; Eski ynetmelik Yksek snek Normal snek C=Co.K.I.S=0.1 A=Ao.I.S(t)=0.4x2.5=1.0 A=Ao.I.S(t)=0.4x2.5=1.0 F = C.W F = Ao.W/R=1.0xW/7 F = Ao.W/R=1.0xW/4 =0.1 x W =0.143 x W =0.25 x W

Genel yaklamla, yksek sneklikli yapda yatay ykte %43, normal sneklikli yapda %150 artma olmaktadr. Bu yk artlarn karlayabilmek iin, yatay ykleri daha fazla tayan yap modelleri kurulmas gerekmektedir. Yap maliyetleri de bu deiimden etkilenecektir. Ancak bu standarta uygun, ekonomik yap modeli zerinde aratrma yaparak yap maliyetlerine olumsuz etkisi azaltlabilir. Deprem ynetmeliine uygun ekonomik yap nasl salanr? 1ncelikle yksek snek yaplar hedeflenmelidir ve bu koullar salayacak yap modeli kurulmaldr. Bu koulun salanamad durumlarda karma yap sistemi oluturulmaldr. Formlden de grld gibi, deprem ykn etkileyen iki parametre vardr. S(t) ve R katsaylar yandaki grafikten de grlecei gibi deiken parametrelerdir. S(t), yap peryoduna gre deiim gstermekte, 2.5-1 arasnda deimekte, R davran katsays ise 7-4 arasnda deimektedir. Ayn yapda S(t)/R deeri, deprem yatay ykn 2.5/4=.625 ile 1/7=.142 arasnda deitirebilmektedir. Yksek snek yaplarda, gl kolon kontrolu, kolon-kiri birleim kontrollar, perde tasarm eilme momentleri v.b. kontrollar bulunmakta, bu koullar yerine getirilmeden projelendirmeye izin verilmemektedir. Normal snek yaplarda da bu koullarn geerli olmamasna karlk, deprem yklerinin byk olmas nedeniyle perde kullanm zorunlu olacaktr. Halbuki her iki ynde yksek snek perdelerin kullanlmas ve perde taban momentinin deprem taban momentine orannn %40' gemesi halinde karma yap kullanlmasna izin verilmektedir. Yk. Sn. F=.4x2.5/7xW=.143xW Nor. Sn. F=.4x2.5/4xW=.250xW xm.40 Karma max F=.4x2.5/5xW=.192xW xm>.40 Karma min F=.4x2.5/6xW=.166xW xm>.67 Yksek snek yap ile karma min. yap arasnda %16'lk deprem yk fazlal olacaktr. 2Zemin cinsinin durumunun tesbiti gereklidir. Spectrum erisinde de grlecei gibi, zemin snfna bal olarak yap peryodunun Ta ve Tb deerleri arasnda olmas durumunda S(t) parametresi 2.5 olacaktr. Bu zemin peryodu ile yap peryodunun yaknlamas nedeniyle rezonans durumunun olumasndan kaynaklanmaktadr. Bilindii gibi, az katl veya ok rijit yaplarda peryotlar kk, ok katl veya az rijit yaplarda da peryotlar byk olurlar. Yap peryodunuzun bu

23

erideki yeri, deprem yknn nemli bir parametresi olacaktr. Yani yap modeli zemin cinsine bal olarak kurulmaldr.

3Yapda kullanlan beton ve elik malzemelerinin st seviyeye karlmas, zellikle elik snfnda fazla bir maliyet getirmedii iin B-III snf tercih edilmelidir. 4Dzenli yap modeli kurulmaldr.

5Perdeli yap modeli kurulmaldr. zellikle ok katl yaplarda perde ile yatay taycln artrlmas gerekmektedir. Perdeleri yaplardada temel momentlerinin byk olmas nedeniyle bodrum perdeleri kurulmas temel iin nemlidir. Ayrca perdelerin temel sistemi dikkate alnarak kurulmas ok nemlidir. nk byk perdelerin deprem momentleri de byk olacaktr. 1 adet 200/20 perde rijitliini salayabilmek iin 3 adet 140/20 perde kullanmanz gerekmektedir. Yapnzda bodrum perdeniz yoksa, temel sisteminin tayclna uygun, ok sayda, daha kk perde kullanmanz gerekebilir. Perdeleri, rijitlik merkezleri kat rijitlik merkezine yakn olacak ekilde yerletirmek, mmkn olduunca burulma etkisini alabilmeleri iin yap kenarlarna koymak uygun olacaktr. 6Perde dnda kalan kolonlarn rijitlik ynlerinin iyi belirlenmesi gerekmektedir. Kolonlarn rijitlik yn gl kolonlarn kontrolunda da ok nemli bir unsurdur. zellikle byk akla sahip kenar kirilere bal kolonlarda rijitlik ynnn bu ynde olmas salanmaldr. Yapdaki gl kolon saysnn artrlmas gerekmektedir. ki kiriin bal olduu dm noktalarnda kiri aklklarnn byk olmas nedeniyle kiri moment tama kapasiteleri byk olacaktr. Buradaki kolonlarn moment tama kapasiteleri toplamnn, kirilerin moment tama gc toplamndan %20 fazla olabilmesi iin rijit ynde olmalar gerekir. Oysa kenar kolonlarda iki kolona karlk bir kiri moment tama kapasitesi karlatrlacaktr. ki kolonun moment tama kapasitesinin hesaba girmesi nedeniyle, kolonun zayf ynnn karlamas durumu mmkn olabilir. Ancak kolonun rijit ynde olmas durumunda moment tama

24

kapasitesi ok ykselecek ve bu art daha fazl karlama imkan olacaktr. Yksek snek yaplarn salanmasnn bir koulu da gl kolon kontroludur. Bu koulu salayan kolonlarn kesme kuvveti orannn, kat kesme kuvvetine oran %70'i gemelidir. Bu nedenle her iki ynde kolonlarn kat kesme kuvveti orannn %70'i salamas zorunluluu bulunmaktadr. Bir yapda gl kolon kontrolunu salayan kolon saysnn artmas, yap ekonomisini olumlu ynde etkileyecektir. 7Yap ve temel etkileiminin gznne alnmas gerekmektedir. TDY97, 6.2.1.4. maddesinde belirtilen C ve D grubu zeminlerde, zellikle perde temelindeki dnmelerin dikkate alnmas gerektii belirtilmektedir. STA4 programnda yap+temel etkileimi 3 opsiyonda zlebilmektedir. STA4 programnda temeller,zemin davrann zemin yatak katsaysna bal olarak alp(Winkler Hipotezi) , rijitlik matrislerini oluturmakta ve 3 boyutlu olarak zmektedir. Yap+temel etkileimli zmn, gerek yap davranna uygun zm yaplmasnn dnda 3 nemli avantaj daha vardr. - Yap ve temellerin birlikte zm ile kapal ereve zm olmakta, kolon momentleri ayn st yapda olduu gibi dengelenmektedir. Gerek perdelerde gerekse temellerde gerek momentlerle dizayn yaplmaktadr. - zellikle perdelerde; rijit davrana gre yaplan zmlere gre, temel ve zemin rijitliine bal olarak perde taban momentleri azalmaktadr. Yap temel etkileimli zmde yap rijitlii de azalmaktadr. Perdelerdeki temellere bal olarak dnmeler, perde-ereve yatay yk etkileiminin, st katlardaki ereve sistemine verdii ykler azalacaktr. Perdelerin temellere ankastrelii, yap peryodunu nemli derecede etkilemektedir. zellikle yumuak zeminlerde yap peryodlar ok deiebilmektedir. Sert zeminlerde ise temel rijitlii nem kazanmakta, kaya zeminlerde dahi rijitlii az temellerde perdelerin dnmeleri artmaktadr. - Deprem srasnda zellikle yumuak zeminlerde zemin deformasyonlarndan dolay deprem enerjisinin bir blm absorbe edilecektir. Yapya gelen deprem enerjisi de bu miktarda azalacaktr.

25

A- STA4 GENEL MENS

Windows masastnden Sta4-cad ikonu ift tklandnda yukardaki program genel menus gelecektir. 8.1 versiyonda olduu gibi ayn ilemleri iermektedir. STA4 program bir piramit gibi genelden detaya inen yapya sahiptir, bu nedenle ikon karmaas olmadan konuyla ilgili detaya kolayca ulalabilir. Piramitin tepe noktasnda bu genel men bulunmaktadr. Bu mende genel olarak analiz, izim ve yardmc menler bulunmaktadr. Bu men STA4n program manageridir. B- STA4 YAPI BLG GR STA4 programnn en nemli olan bu blmnde kullancnn en aktif olduu ksmdr. Bunun iin, bu blmn efektif kullanm iin ok iyi bilinmesi gerekir. Proje girilmesi srasna uygun olarak aada menler tanmlanmtr.

1- YAPI GENEL BLGLER:

Yap proje ismi Kat says Deprem katsays Deprem yap tipi katsays Deprem yap nem katsays Zemin peryodu Hareketli yk katsays deprem

: Projenin 40 karakterlik zel tanmlamasdr. : Yapdaki kat says : Deprem blge kasays : Deprem ynetmeliinde tanmlanan yap davran katsaysdr. : Deprem ynetmeliinde tanmlanan yap nem katsays : Deprem ynetmeliinde tanmlanan, zemin cinsine gre alnmas gereken Ta-Tb deerlerinin Tbye gre verilmi deeri : Deprem ynetmeliinde tanmlanan yap tipine gre alnan hareketli ykn

Hesabnda alnmas gereken parametre Deprem alt kotu ykseklii : Yapnn her iki ynnde kat yksekliinde rijit bodrum perdesi olmas durumunda, bodrum st kat kotu Zemin yatak katsays : Zemin cinsine bal olarak alnan zemin yatak katsays t/m3 Zemin emniyet gerilmesi : Zemin emniyet gerilmesi t/m2 Deprem yk eksantirisitesi : Deprem eksantirisitesi minimum %5 bina genilii alnmaldr, anacak analiz sonularnda deprem raporu tarafndan uyar olmas durumunda verilen deer alnmaldr. Modal analiz min. Yk oran : Deprem raporunda A1, B2, B3 dzensizlii durumunda katsays 1.0 alnmaldr.

2- KAT BLGLER:

Kat sembol : Proje mimari tanm iin kullanlan katn output ve izimlerinde eleman indislerinin katn tanmlar Kat koordinat : Yapnn en alt kotu 0 kabul edilerek verilen katlarn statik kotu (m) Kiri benzer kat izimi : Sadece kiri izimleri iin gerekli olan ve kiri izimlerinde ayn almda izimlerin birlikte yaplmasn salar. Kat aplikasyon aklamas : izimlerin aplikasyon tanmnda kullanlr.

3- ZEMN TKLER :

Mendeki ekilde grld gibi zeminden katlara gelen zemin itkisinin toplam kata gelen kuvveti ve kuvvetin etki koordinat verilmelidir. Bodrumlu yaplarda karlkl ykn etkimesi durumunda dengelenirse verilmez, sadece dengelenmemi veya tek taraftan gelen zemin yklerinde verilmelidir.

4- AKS BLG GR:

Eleman bilgilerinin girilebilmesi iin ncelikle akslarnn oluturulmas gerekir. Akslar yapnn her katnda ortak olarak kullanlabilir. Proje uygulamasnn banda girilebildii gibi sonrada girilebilir ve dzeltme yaplabilir. -ARDIIK AKS BLGS

yukardaki aks aral belirlenmesinden sonra kenar aks band zerinde mous referans aks zerine geldiinde yeni aksn geecei yeri iaretler ve onaylanmas ile yeni aks oluur. - AKSLARIN SAYISAL BLG GR

istenilirse bu blmdende x, y aks bilgileri buradanda girilebilir. izimlerde aksn mimari tanmn salayan aks ismi buradanda girilebilir. Bu menye ? ikonu ilede ulalabilir.

- YEN EK AKS BLGS

Serbest mouse yardmyla yeni bir eik aks girilmesini salar. Ekran zerinde 1. ve 2. noktalarn serbest olarak yerleri Tanmlanr. Daha sonra noktasal aks dzenleme ile istenilen konuma getirilebilir. - YEN K GRD NOKTALI AKS BLG GR

PARALEL AKS DZELTME

Dzeltmek istediiniz bir aks, baka bir aksa paralel olarak dzenlemesini salar. nce dzeltilecek aks iaretlenir, sonra referans aks iaretlenir ve ekrandaki mende mesafe sorgulanr. .Verilen mesafeye gre aks dzeltilir. NOKTASAL AKS DZELTME

5 DEME BLGS

Plak nosu o kata ait ilk bo nosu otomatik olarak ekrana gelir. stenilirse deitirilebilir. Plak bilgisiyle ilgili D, G ve Q deerleri girilirken aadaki yardmc menden mouse yardmyla otomatik olarak plak yksekliinide ilave ederek iler.

Aks bilgilerine kadar bilgiler ilendikten sonra, aks tanmlanmam ise aks tanm tuu ile aplikasyon zerinde mouse yardmyla kolayca tanmlanabilir.

6- KR BLGS

Kiri isimleri o kattaki bo ilk kiri ismi verilir. Sonlu elemanlara blnyor ise kiriler ayn isim verilebilir. Simetrik bile olsa kiriler ayn ismi verilmemelidir.

Kiriin Do, La ve Lb deerleri guse veya deiken kesit iin verilebildii gibi, kiriin u mesnet artlarnn tanmndada kullanlabilir. Kiri aks tanmnda nce sol u, sonra sa u iaretlenir. Eer arada kolonlar var ise otomatik olarak ayr isimlerde sonlu elemanlara blnr.

KR DI YKLER

Kirilerde zellikle kaset dzenlemeleri gibi modellerde kirilerin kesim noktalarnda dm noktalar oluturabilmek iin ayn isimde paralara ayrlmas gerekir. Ancak bu paralama kolonlara kadar devam etmelidir. Yani paralanan kiri, bal olduu kirilerinde paralanmas durumunda doru sonu verecektir. Sonlu kiri dzenlemesinde nemli bir konuda ayn isimli kiriler izimlerde tek bir kiri gibi izilmesidir. Bu kirilerin ortak dm noktalarnda st moment olumas durumunda ayn isim verilmesi yerine ayr isim verilmesi uygun olacaktr. PANEL ELEMAN TANIMI Bodrum perdeleri veya glendirme zmlerinde kullanlan kirilerin yksekliinin kat yksekliinde verilmesi ve iki ucunda kolon olmas durumunda panel eleman olarak perde davran yapar. Yanndaki kolonlar perdenin balk blgesini, kendisi ise gvde olarak alr. 4 noktal olarak alan Panel elemanlar kayma deformasyonu ve 3 boyutlu eilme etkilerini dikkate alrlar.

7- DKDRTGEN ve DARE KOLON BLGS

8- POLGON KOLON BLGS

Poligonlarda 50 noktaya kadar tanm yaplabilir. Mouse veya saysal olarak noktalar girilebilir

9- DEME ERTLER BLGS

Plak ve asmolenlerin statik analizde kullanlan srekliliinin belirlenmesinde yukardaki deme eritleriyle yaplmaktadr. Verilmeyen plaklar basit kiri kabul edilirler. Her iki ynde sreklilik kontrolu program tarafndan otomatik olarak yaplr, istenirse zerinde deiiklikler yaplabilir. Buradaki iareti bir mesnete oturduunu ifade eder. Eer verilmesse o ynde plan o ucunun bo olduunu anlayacaktr ve plak mesnet artlarn analizde dikkate alacaktr. Burada verilen plak mesnet artlar ve sreklilii analize paralel olarak izimlerdede dikkate alnacaktr.

10- SREKL TEMEL BLGS

Srekli temeller ayn st yapda kirilerin tanmlanmas gibidir. Burada farkl olarak sol aks ilk kolonun aksn Sa aks son kolonun aksn ifade eder. Aradaki kolonlar program tarafndan tesbit edilerek, sonlu elemanlara Otomatik olarak blnr. Srekli temel sonlu elemanlara blnmesi sadece kolonlar deil , ayn zamanda kendisine herhangi bir noktadan balanan dier temel kirileri ve ba kirileri iinde yaplr. Sonlu elemanlar dm noktas o noktaya bal tm elemanlarn ortak deformasyona tabi olacak ekilde global stifness matrisiyle yaplmaktadr. Dolaysyla zgara, radye ve yap+temel etkileimli hesaplarda otomatik olarak tm deformasyonlar dengelenmektedir. Temel stifness matrisinde zgara gibi ortak zemin alanna oturmalarda ayn alan birlikte kullanmalarn salayan matris dzeltmeleri yaplmaktadr.

11- TEKL TEMEL BLGS

Tekil temellerin stifness matrisi winkler hipotezine gre hazrlanm zel matrislerdir. Bir temel kolon tanmnda Ayn ampatman dahiline birden fazla kolon oturmas durumunda (en fazla 4) , tm bu kolonlarn statik ykleri Temel arlk merkezine tanarak yaplr. Byk eksantirisite etkilerini dikkate alarak zm yapar. Gerek Srekli Temellerde, gerekse tekil temellerde dz ampatman kullanmnda temel opsiyonlarndaki Ha=0 alnmaldr. Eer Ha>0 durumunda eik ampatmana gre hesap ve izimler olacaktr.

12- TEMEL BA KR BLGS

Ba kirileride ayn ekilde srekli temel veri girii gibi verilmektedir. Ba kirileri zemine yk aktarm yapmazlar. zellikle yarm pabulu tekil temellerdeki eksantirisite etkilerini aktarmak amac ile bu gibi

durumlarda aktif duruma getirilmelidir. Dier durumlarda pasif durumda konstriktif amal kullanlabilir.

13- RADYE PLAK BLGS

Radye plaklar ayn st yapda plak bilgisi gibi verilir. Kirili radye plaklar normal analiz blmnde yaplrlar. Kirisiz mat radyeler ise burada tanmlanp, sadece o blmde hesaplanr. Burada verilen radye plak, mat temellerde otomatik olarak alglanr. Kirili radye plaklarn sreklilik kontrolu program tarafndan yaplarak hesaplanr. Radye plaklarn yk dalm ve hesaplar depasman yntemiyle yaplmaktadr.

14- PROJE OPSYONLARI

15- BETON ve ELK MALZEME BLGLER

16- ELEMAN KOPYALAMA

17- ELEMAN AKSLARININ YENDEN DZENLENMES

18- ELEMAN AKS KAIKLIININ DZENLENMES

19- ELEMAN SLME

20- KAT SEM

21- YAPININ AKS ZERNDE KEST ZM

22- UNDO SON LEMN GER ALINMASI

23- ELEMANLARIN SORGULANMASI VE DZELTLMES

24- ZOOM KOMUTLARI

25- KAT KOPYALAMA

26- HIZLI KAT DZENLEME

27- OTOMATK SONLU KR DZENLEME

28- 2. ELASTSTE MODL ve GLENDRME OPSYONLARI

29- YAPI KOORDNAT KAYDIRMA

30- KATLARDA ELEMAN SMLERNN YENDEN DZENLENMES

31- MANTAR FKTF KR DZENLEME

32- KAT SMETRSN KOPYALAMA

33- KAT RJTLK ve AIRLIK MERKEZ

C- PROJE GRLMESNDE ZLENECEK YOL

STA4 program genel olarak plan aplikasyon zerinde almaya ve kopyalama ile aplikasyonu oluturulma zerine kurulmutur. A) YAPI GENEL BLGLERNN GRLMES: 1 nolu blmde anlatlan yap genel bilgileri ynetmeliklere uygun olarak girilir. B) KAT BLGLERNN GRLMES: Yapdaki kat says kadar kat koordinat ve isimleri girilir. C) AKSLARIN OLUTURULMASI: Aplikasyonda her eleman akslarla geometrik yeri tarif edildii iin ncelikle akslar oluturulmaldr. Unutulan veya daha sonra girilmesi gereken akslarda sonra verebilirsiniz.

D) ELEMAN BLGSNN GRLMES: STA4 programnda bilgi girii sras ile ilgili bir zorunluluk yoktur. Ancak aplikasyonu daha iyi gstermesi asndan nce plaklarn tercih edilmesi daha uygundur. Deme mensnden ilk plak oluturulur. Daha sonra bir kiri ve bir kolon oluturulur. Ekrannzda 3 farkl eleman oluur. Bu ayn zamanda kopyalamada kullanacanz eleman ktphanesi olarak dnebilirsiniz. E) ELEMAN KOPYALAMA: Ekranda oluan 3 farkl eleman ayn zellikleri tamasna ramen kopyalarak aplikasyondaki tanmlar yaplarak, katlardaki plaklar kiriler ve kolonlar oluturulabilir. Yaplan ilemler srasnda eer yanl yere kopyalama yaparsanz, 17 nolu blmdeki elemanlarn akslarnn dzeltilmesiyle yeniden deitirebilirsiniz. F) ELEMANLARIN KAIKLIININ ve KOLONLARDA DNDRME: Ekrandaki plan tam olarak projenizde olmasn beklediiniz aplikasyon olmamtr. nki kolonlarnz ayn boyut ve tek ynl Durumdadr. nce kirilerinizin aks kaklklarnz 18 nolu blmdeki gibi kaklklarnz dzelttikten sonra, kolonlarnzn kaklk ve dndrme ilemini yapn. Daha sonra ? ikonu ile kolon boyutlarn deitirin. Aplikasyon projedeki duruma getirilinceye kadar editleme ilemini yapn. G) KAT DZENLEME: STA4n en ok kullanlan blm olan bu blmde; nce plak dzenleme opsiyonuna getirerek, plaklarn ykleri, ykseklik gibi Bilgileri topluca iaretlenen plaklar bir defada dzenleyebilirsiniz. Ayn ilemi ? ikonu ilede yapmanz mmkn, ancak bu ekilde Bir ok ortak zellikleri ieren plaklar bir defada dzenlenebilir. Kiri opsiyonu seilerek; benzer zelliklerde olan birlikte deitirmeyi dndnz kirileri sein ve bilgi deiiklii mensnden topluca dzenleyin. Kolon opsiyonu seilerek; benzer olan kolonlarn boyut, kaklk gibi zelliklerinide ayn ekilde topluca dzenleyebilirsiniz. u anda ekrandaki kat plan istenilen duruma gelmi; ykler ve boyutlar dzenli haldedir. H) SMETR ALMA: Yapnz simetri zelliklerini ieriyorsa simetri alma tuundan plann simetrisini bir defada oluturabilirsiniz. Yoksa bu blm gein. I) KAT KOPYALAMA: 1. katnz oluturduktan sonra eer st katlar byk benzerlik ierisinde ise katlar kopyalayarak dier katlar hzl bir ekilde oluturabilirsiniz. Kat kopyalama yaptktan sonra bu katlara geilerek planda gerekli dzenlemeler ve dzeltmeler yaplr. Dzeltmeler neticesinde dier katlarada kopyalama yaplabilir.

J) DEME ERTLERNN DZENLENMES: Plaklarla ilgili ilemler tamamlanmasnda sonra, plakalarn srekliliinin otomatik olarak program tarafndan hazrlanmas salanr ve bununla ilgili kontrollar yaplr. Gene st katlarda plak ve kiri ykleri kat kopyalamadan dolay at ykne gre deildir. Kat dzenleme blmnden bununla ilgili dzeltmeler yaplr. K) MALZEME SEM: Elemanlara ait beton ve elik snflarnn tanm yaplmaldr.

L) ANALZ OPSYONLARININ SEM: Analiz konusundaki opsiyonlar yeni deprem ynetmeliine uygun deerlerde olmasna karlk kontrol edilmesi uygun olacaktr. M) STA4 SAKLAMA: Gerek bilgi giriinden karken, gerekse analize giderken mutlaka bilgiler STA4 saklama tuundan saklanmaldr. N) TEMELLER: st yap ncelikle zlmeli, daha sonra temel bilgi giriinden temeller oluturularak temel analizi yaplmaldr.

D- ANALZ SONULARININ DEERLENDRLMES

TEMEL SONULARI

E- PRINTERDEN SONULARIN ALINMASI Printerden sonularn alnabilmesi iin YAZICILAR blmnde yazc tanmnn yaplmas gerekir. Birden fazla yazc tanmlanabilir. Aktif olan yazcdan printer sonular alnr.

F- ZMLERN ALINMASI DXF olarak saklanan izimler, plotter bilgisayara bal olmamas durumunda diskete kopyalanarak plotter olan bir yerden bir baka ,CAD program araclyla alnabilir. nemli bir nokta STA4 programna ait olan STA4 directorysndeki ROMANSTA.SHX veya seilen fonta ait font dosyasda izim programyla kopyalanmaldr. Eer plotter bilgisayara bal ise iki ekilde plotterdan alnabilir. DXF izim dosyalar standart bir izim dosyas olmas nedeniyle baka bir CAD programndanda alnabilir. STA4 programndaki plotter programndanda direkt olarak okutulup, plottera gnderilebilir. Bir baka CAD programnda allmas durumunda, ROMANSTA.SHX dosyas mutlaka bu programn altndaki fontlarn iine kopye edilmelidir. ROMANSTA.SHX font dosyasnn plottera veya bir baka CAD programna tantlmamas durumunda donat iaretleri ile donatlara ait yazlarn sonunda ? iareti oluur.

G- KALIP APLKASYON ZM

Kalp aplikasyon alamadan nce opsiyonlar dzenlemeniz gerekebilir. Kalp izim opsiyonlar projeye ait deil, geneldir. Opsiyon dzenlemesi sonras kat ve lek bilgisi, gerekirse kesit alnacak akslar verilmelidir. Kat ve lek bilgisi verilmesi durumunda izim alma tuundan izim gerekletirilir. izimler opsiyona bal olarak metraj, pafta erevesi ve llendirme yapar. izim sonras dxf olarak saklanr. izim saklamada dikkat edilecek husus

ayn isimler verilmesi durumunda stste yazabilir. Projelerinizi belirli sistemle adlandrlrsa, isminden hangi paftaya ait olduu bilinebilir. rnek: Saklama isminin ilk karakteri projeyi temsil edebilir Genel STA4 proje ismi; DENEME olsun. DENKAL1 : kalp paftas, DENKOL1 : kolon paftas, DENTEM1 : temel paftas, DENKIR1 : kiri paftas H- KOLON APLKASYON ZM

I- KR ZMLER

Asmolen izimleride ayn kiri izimleri gibi yukardaki iki ekilde izimleri gerekletirilir.

J- TEMEL ZMLER

Ayn temel iinde izilecek birden fazla srekli temel seiminde, opsiyon deitirildikten sonra soldan itibaren temeller sras ile seilir. Temel izimleri manueldir, temeller tek tek seilir ve pafta zerinde iaretlenerek izdirilir.

K- ZM EDTR

STA1 PROGRAMI

STATK SONULAR

Statik analiz sonras erevenin deplasmanl durumunu ve moment diyagramn kombinasyonlara gre incelenebilir. Mouse ile elemanlarn statik sonularn tek tek grlebilir ve yazcdan alnabilir.

STA4 GENEL YAPI OPSYONLARI STA4 9.0 versiyonun nemli farkllklarndan biride, genel opsiyonlar ve yk ktphanesi genelden ilk durumun alarak her projeye ait dosya olarak saklamas ve analiz ve izimlerde projeye ait opsiyonlar kullanmasdr.

Kiri elastik ankastre, zellii geni perdelere zayf ynnde balanan kiriler iin geerlidir. STA4 genel bilgilerde anlatlan bu konu, kiri momentinin perdede oluturduu lokal deformasyon etkilerinin bulunmas ve bu noktadaki elastik ankastreliin incelenmesini ifade eder.

Tasarm momenti, kesme dayanm ve kuatlm kolon kontrolu 1997 deprem ynetmeliinin artlarndandr. 1975 ynetmeliinde bu kontrollar olmamas nedeniyle opsiyonel olarak almtr.

Kiri ve kolonlarn stifness matrisinde kiri-kolon rijitlik blgelerinin dikkate alnmas iin bu opsiyon kontrol edilmelidir. Genel programlarla yaplacak kontrolarda bu opsiyon kapatlmaldr. Statike gerekli kesit deprem ynetmeliinde, deprem blgelerinde kullanlmasna izin verilmemektedir.

YK KTPHANES

Yk ktphanesi, opsiyonlar gibi hem genel olarak, hemde projeye ait olarak kullanlmaktadr. Her proje yeni aldnda otomatik olarak genel opsiyonlar ve yk ktphanesi projeye zel olarak saklanmaktadr. Projeye ait ilk saklama genel opsiyonlarn ve genel yk ktphanesinin aynsdr. stenirse projeye ait blmden deitirilebilir. Plak yk ktphanesi mevcut deerleri deitirilebilir veya bo olan yerlere ilaveler yaplabilir. Deiiklik yaplmas durumunda sakmama yaplmaldr. Tula, asmolen blok tulas ve ytong birim arlklar buradan deitirilmesi durumunda, yap bilgi giriinde otomatik olarak dikkate alnacak, ayrca kiri duvar yk dzenlemesindede kullanlacaktr.

FEA PLAK ve MERDVENLERN SONLU ELEMANLARLA HESABI

Sonlu Elemanlar Yntemi ile, katlanm plak - plak merdiven zm ve izimi yaplabilir. Bu blm 3 ama iin dzenlenmitir. 1-Plak Merdiven zm 2-Katlanm Plak zm 3-Demelerde boluk ve/veya tekil yk tanmlama. MERDVEN TASARIMI Merdiven tasarm iin kat iinde bir plak daha nce STA4 iinde tanmlanm olmaldr. STA4 plak blmnde numaras tanmlanmas durmunda plak kontrlar izilir. Daha sonra bu blmden klarak merdiven ktphanesi mensnden benzer ktphane seilir. Bu blmde; ayn zamanda katlanm birer plak olan plak merdivenler iin, ok rastlanlan 5 ayr ablon hazrlanm ve veri girii parametrik tasarm olarak dzenlendii iin, daha kolay hale getirilmitir. Bu blmdeki ablonlara uymayan merdivenler veya katlanm plaklar ise ayrca ele alnmtr. Merdiven ktphanesindeki, dx, merdivenin kovasnn uzun kenarn , dy ise ksa kenarn gstermektedir. (Kullanc merdivene ait boylar girerken kendi projesine yn asndan uymasa bile bu boylar dx ve dy olarak verecektir.) Bu kenarlarn uzunluklar temiz boylar (kiri dndan kiri dna) olarak alnacaklardr. Mende istenen bilgiler girildikten sonra PARAMETRK DZAYN tuu tklanrsa, merdivene ait grnt aada olduu gibi ekrana gelecektir. Btn merdiven tiplerinde program mesnetli kenarlar otomatik olarak oluturur ve sar renk ile gsterir. Ancak daha deiik mesnetlenmi bir merdivenin zlmesi de mmkndr. Mesnetli kenarlar deitirmek, belli noktalara yk etkitmek, plakta boluk amak, plak analizini ve izimini yaptrmak vb. gibi ilemler iin ilemden sonra automesh ile sonlu

paralar retilmesinden sonra yaplabilir. Kullanc mesnetli kenarlardaki deiiklii bu esnada yapmaldr. (Mesh ileminden nce yaplan mesnet dzeltmeleri gznne alnmaz. ) Program; plan grnte mesnetli kenarlar krmz, mesnetli dm noktalarn ise krmz noktalar ile, izometrik grnte ise; mesnetli kenarlar krmz, mesnetli dm noktalarn ise yine krmz mesnetler ile gstermektedir. zometrik grntde mesnet deitirme ilemi daha rahat yaplabileceinden, nce plan grn ikonunu tklayarak izometrik grntye gemeniz nerilir. Men ilk geldiinde yandaki rnekte de grld gibi, (eer nokta doru tutulmu ise) X, Y ve Z'de dnme ve kmeler MESNET durumunda olmaldr. Mende X ve Y'de dnme, Z'deki kme serbest veya tutulmu (mesnet) olarak deitirildikten sonra EXIT tuu tklanarak ana menye geilir. (Mesnet tamamen iptal edilecekse X, ve Y 'de dnme, Z'de ise kme serbest hale getirilmelidir) . Bu ilem mesnet koulu deitirilecek her dm noktas iin tekrarlanr. Fea bilgi saklama ile merdiven plana ait bilgiler saklanr. Saklama ileminden sonra analiz yaptrlarak sonuca gidilir.

Saklama ileminden nce donat seimine girilerek kullanlacak donatlar kontrol edilir.

RADYE MAT TEMELLERN SONLU ELEMANLARLA ANALZ Radye temellerin sonlu elemanlar yntemi ile zm daha nce de belirtildii gibi ana programdan ayr alan bir programdr. Yap-temel birlikte zm opsiyonu bu tip temel zmnde kullanlamaz. Ancak Radye Program; radye plaa ait koordinat, zemin emniyet gerilmesi, yatak katsays, malzeme ve kullanlacak donat aplarn ana veri dosyasndan alr. Bu yzden radye plak nce ana veri dosyasnda girilmeli, daha sonra radye plak programna geilmelidir. Radye plak zm ve izimi iin gereken ilemler: 1-Temelleri radye olarak zdrlmek istenen projenin radye plak bilgileri girilir. Radye Plak bilgileri STA4 BLG GR ksmnda veya STAMENU zerinde bulunan TEMEL HESAPLARI ksmnda girilebilir. Ancak her iki durumda da STA4 BLG GR'nde bulunan opsiyon mensne gidilerek Yap ile temelin birbirinden ayr zmn salayan ikon aktifletirilmelidir. Radye temel tek bir plak veya birka para plaktan oluabilir. Radye plak bilgisi girildikten sonra saklanr. Temel analizi veya zemin optimizasyonu yaptrlmaz. STAMENU'ye dnlr. 2-STAMENU zerinde yanda da grlen RADYE TEMELLERN FEA ANALZ tuu tklanarak Radye Plak Hesab Ana Mensne geilir. Aada Radye Plak Ana Mens grlmektedir.

3-GENEL RADYE BLGS tuu tklanr. Karnza aada grlen men gelir. Mendeki yatak katsays ve zemin emniyet gerilmesi deerleri aktif projeden alnmtr. Birim mesh genilii default olarak 1 m. gelmektedir. Kullanc isterse bu deerleri deitirebilir.

4-STA4 RADYE TEMEL BLGS tuu tklanr. Program radye plaa ait koordinat bilgilerini ana veri dosyasndan alr ve radye pla izerek ekrana getirir.

5-PLAK BLGS DZELTME tuu tklanr. Karnza sada da grld gibi radye plaa ait ykseklik, X ve Y mesh adedi, koordinat bilgileri ve plak zati arl gelir. Kullanc isterse bu bilgileri deitirebilir. (Koordinat bilgilerini deitirmek iin katlanm plaklarda olduu gibi F1 tuuna baslacaktr.) 6-AUTOMESH DZENLEME tuu tklanr. Program belirlenen mesh adedine gre radye pla paralara ayrr. 7-MESH BLGS DZENLEME tuu tklanarak meshlere ait bilgiler deitirilebilir. (Bu blm plak mensndekinin ayn olduundan burada ayrca anlatlmayacaktr.) 8-KOORDNAT BLGS tuu tklanarak radye plan dm noktalarna ait koordinat bilgileri deitirilebilir. Aada radye plaa ait koordinat bilgileri mens grlmektedir. Buradaki Winkler Yay birim gerilme iin kme miktar olarak tanmlanabilir. (R=(Elastik zemine oturan elemann taban genilii) X ( yatak katsays) Radye Temelde herhangi bir dm noktas iin; R=Noktann etrafndaki meshlerin ortalama alan x Zemin Yatak Katsays

9-RADYE BLG SAKLAMA tuu tklanarak veriler saklanr. 10-RADYE ANALZ tuu tklanarak analiz balatlr. Program analizi bitirdikten sonra ANALZ MENS'n ekrana getirir. Radye Plaa ait analiz mens, plak ve merdivenlere ait analiz mensne benzerdir.

Yanda; analiz mensne geildikten sonra nce GERLME ERS ZM ikonu tklanm, 1. yk kombinasyonu aktifken, Mx Gerilmesi tuu tklanarak ekrandaki gerilme erisi izimi alnmtr.

Kullanc 16 ayr yklemeye gre max gerilme ve donat erisi izdirebilir. Program; radye plak donatsn yerletirirken ortalama gerilmeleri gznne almakta, ortalamay aan gerilmelerin olduu blgelerde ilave donat atmaktadr.

11-Analiz sonularn izleme blmnde kullanc ilk nce Zemin Gerilmelerini her ykleme eidine gre incelemelidir. Zemin gerilmeleri Emniyet Gerilmesini ayorsa ya radye plak bytlecek (d noktalarda gerilme fazla ise) ya da plak ykseklii artrlacaktr ( dm noktalarnda gerilme fazla ise). Meshlere ait sonular, donat izimleri, gerilme erileri incelendikten sonra sonular yazcdan plak mensnde anlatld ekilde alnr. 12-RADYE PLAK DETAYLARININ ZM ikonu tklanarak ilgili editre geilir. Aada Radye Plak Detay izimi Editr grlmektedir. 13-lek ikonu tklanarak izim lei belirlenir. Program default olarak lei 1/50 alr. 14-Radye Temel izimi ikonu tklanr. "Radye kalbnn sol st noktasn sein" mesaj geldikten sonra grafik ekran zerinde nokta tklanr. Ekrana aada grlen men gelir. Mende radye plak donatlarnn tm grlmektedir. Kullanc donatlar optimize edebilir. Donatlarda deiiklik yaplmsa tuuna baslarak kaydedilmelidir. EXIT tuu ile menden kldktan sonra program Radye Temel izimini ekrana getirir. izim saklanr. Menden klr. llendirme, deitirme vb. ilemler iin STAMENU zerinde ZM EDTR tuu tklanr. Burada Dxf dosya okuma ikonu tklanarak izim arlr. Gerekli dzenlemeler yapldktan sonra tekrar saklanarak ilem sona erdirilir. Yk kombinasyonu seme ikonu tklandnda karnza 16 adet ykleme durumuna ait ayr tu gelir. Bunlardan aktif hale getirilen ykleme herhangi bir noktaya verilecek olan d ykn tipini belirler. rnein bir binann bodrum katndaki kalorifer kazannn ykn temel hesabnda gznne almak isteyelim. nce Yk Kombinasyonu Seme ikonu tklanarak 1.Ykleme (Sabit Yk) aktif hale getirilir. Daha sonra D Yk Bilgisi ikonu tklanarak sabit

yk ilgili dm noktasna veya noktalarna verilir. Tekrar Yk Kombinasyonu Seme ikonu tklanarak 2.Ykleme (Haraketli Yk) aktif hale getirilir. Daha sonra ayn dm noktalarna hareketli yk verilir ve ilem tamamlanr.

ASMOLEN KRLERN DZENLENMES

Asmolen kirilerin tayc kirilerle ayn ykseklikte olmalar nedeniyle, ynlerinin rijitlikleri dikkate alnarak belirlenmesi uygun olur.

KONSOLDA ve KR ZERNDE KOLONLARIN DZENLENMES

IZGARA SSTEMLERN MODELLENMES

Ksa mesafelerde ve her iki ynde ayn rijitlie sahip sistemlerde, izotropik plak kabul yaplarak, iki ynl asmolen plak zm kullanlabilir. Ancak iki ynl rijitlikler farkl ise, ortotropik plak kabulu geerlidir ve byk aklklardaki burulma etkisi ile evre kirilerin rijitliinin dikkate alnmas iin sonlu kiri teorisin kullanlmas daha uygun olur. Bu konunun daha iyi anlalmas iin IZGARA.ST4 rnei incelenebilir. KADEMEL ve ARAKATLI YAPILAR

DKDRTGEN KOLON ZERNE DARE KOLON TANIMLAMA Bir katta aada dikdrtgen olan kolonun zerinde daire kolon tanmlama rnek zerinde anlatlmaya allmtr. S101 2x, 3y aksnda kolon alt kotu 0 (dikdrtgen), S208 2x, 3y aksnda kolon alt kotu 3.0 (daire) Bu durumda 1 indisli kolon alt katta balayp dikdrtgen, 8 indisli kolon st katta balayp daire olarak tanmlanm olacaktr.

ALTTA K KOLONUN STTE TEK PERDEYE veya ALTTA TEK PERDENN STTE K KOLONA DNTRLMES

YKSEK KRLERN TANIMLANMASI

KOLON EKSENEL KAIKLIKLARI

TEKL TEMELLERDE BRDEN FAZLA KOLONUN AYNI TEMEL NE DMES DURUMU

Kolon ismi ile tanmlanan tekil temeller, otomatik olarak ampatman iine den max. 4 adet kolonu dikkate alabilir. Genelde dilatasyonlu yaplarn temelleri iin dnlen bu temeller; yakn kolonlar da kapsayabilir. Ancak zm tekniinin tamamen rijit temel olmas nedeniyle, (kolonlar arasndaki mesafenin byk olmas halinde) orta aklktaki eilmeyi dikkate almayacaktr. YAPI TEMEL MODELLEMES LE LGL GENEL BLGLER Temel modellemesi yap modeli ve zemin zellikleri dikkate alnarak yaplmaldr. Yksek yaplarda zemin raporu mutlaka alnmal ve zemin zellikleri dikkate alnarak temel ve styap dzenlenmelidir. Tama kapasitesi yksek zeminlerde dikkat edilecek husus; st yapdaki perdelere, alt yapda zemine yk aktaracak temeller oluturulmasdr. Tama kapasitesi dk zeminlerde; zemin cinsine gre kazk veya zemin slah yaplarak tayclk arttrlabilir. zellikle deprem blgelerinde, st yapda oluturulan perdelerin zemine momentleri aktarabilmeleri iin mutlaka rijit temeller zerine oturtulmalar, perde-temel ortak almas dikkate alnarak modellenmeleri gerekmektedir. Mmkn olabilirse perdeler bodrum perdelerinin zerine oturtulmaldr. Bu bodrum perdeleri ayn zamanda rijit mtemadi temel olarak dnlmeli, sadece zemin gerilmesine gre ampatman dzenlenmelidir.

Dk tama kapasiteli veya oturmas beklenen zeminlerde, iki ynl zgara, radye veya mat radye temel dzenlenmesi uygun olur. Mat temel ykseklii min. 50 cm.'den balamal ve her kat iin 10 cm. ile n hesap yaplmaldr. Zemin yatak katsaysnn ok nemli olmas nedeniyle, daha sonra bu ykseklik zemin gerilmesine gre azaltlp/artrlmaldr. Ayn ekilde zgara veya radye temellerde de min. 80 cm.'den balamal, n hesap iin kat saysx15 cm alnarak balanmal, ykseklik zemin gerilmesinin durumuna gre azaltlp/artrlmaldr. zellikle zemin gerilmesi dk, killi zeminlerde zemin slah yaplarak zemin tama kapasitesinin artrlmas uygun olacaktr. Temel altnda bulunan gerilmeler mmkn olduunca zemin emniyet gerilmesinden kk, fakat ona yakn deer almaldr. Zemin konsalidasyon kmelerinin birbirine yakn olmas salanrsa, uzun srete oluan oturmalarda st yapda atlaklar olumayacaktr. Programda yap-temel 3 ayr opsiyonda zlebilmektedir. 1. opsiyonda yap ve temel ayr ayr zlmekte; st yap hesaplandktan sonra bulunan kolon u tesirleri temellere yk olarak aktarlarak, 3 boyutlu hesap yaplmaktadr. zellikle kapal ereve zmnn kullanlmamas nedeniyle, moment dengelenmesi szkonusu olmayacak, perde ve kolonlarn zemine rijit baland dikkate alnarak zm yaplacaktr. 2. opsiyonda yap-temel birlikte zlr, yalnz temeldeki dnmeler serbesttir. Kapal ereve zm yapld iin temeldeki momentler dengelenecek, perde ve kolon alt momentleri paylam nedeniyle azalacaktr. Bu opsiyon kolon altlarnda kazk olmas veya tm kolonlarn altlarnda temel olmamas durumunda kullanlabilir. 3. opsiyonda yap ve temel tam serbestlikle birlikte zlr. 3. opsiyonla zm ilk zm olmamal, daha nce 1. veya 2. opsiyonla zm yapldktan sonra ve tm kolon altlarnda temel olmas halinde bu tr zm yaplmaldr. 3. Opsiyonda dey deplasmanlar da dikkate alndndan yanl temel modellemesi yapldnda st yap da byk lde etkilenecektir. (zmszle de gidilebilir) Bu nedenle 1. veya 2. opsiyonla hesap yaplarak temellerdeki zemin gerilmeleri eit ve zemin emniyet gerilmesine yakn duruma getirildikten sonra 3. opsiyonla zm yaplmaldr. 2. ve 3. opsiyon; yapda meydana getirdii ekonomi ve geree uygunluk nedeniyle tercih edilebilir.

DEPREM BLGELERNDE PERDELERN MODELLENMES

Deprem ya da rzgar yklerinin taycs olan perdeler, yapda asgari 3 adet olmaldr. Perde ve kolon sisteminin rijitlilk merkezi, yap arlk merkezine yakn olacak ekilde ve mmkn olduunca yap kenarlarnda dzenlenmelidir. Sistemin burulma etkilerini de alabilmek iin, yap rijitlik merkezinden uzak olmas gerekmektedir. Perde ve kolonlarn her iki ynde de olmas yatay ykler iin uygun olacaktr. Perdeler; artname gerei 1/7 orannda olmal ve asgari 20/140 olarak dzenlenmelidir. Ancak 20/140 boyutunda 5 adet perde yerine, bir adet 20/240 boyutunda perde kullanlmas daha uygundur. Temeller blmnde de belirtildii gibi, perdenin alt momentinin zemine aktarlmas da nemlidir. Bu nedenle perdelerin yerleri temeldeki davran da dikkate alnarak dzenlenmelidir. Perdelere bal ksa kirilerde, kayma deformasyonundan dolay yksek momentler kmas durumunda , depremde bu noktalarda oluacak plastikleme dikkate alnarak bu kirilerin perdeye mafsal balantl alnmas doru olur. Veri girii srasnda kiri guse boyu -1 verilerek mafsallama salanabilir. Buradaki plastikleme nedeniyle iptal edilen moment ve tesirler, yapnn genelinde dengelenecektir. Perde oran iin u yaklam kullanlabilir. Toplam perde alan = (Yap kat says / 100) x Yap kat alan Yap 1. peryodu iinde yaklam T=Yap kat says/10 sn olarak n yaklam yaplabilir. 1. peryodunuz bu deerin zerinde ise yapnnz az rijit ereve arlkl bir yap deerini verir. Bu deerden az ise, daha rijit perdeli yap olarak deerlendirebilirsiniz. BODRUMLU YAPILARDA PERDE MOMENTLER

STA4 PROGRAMINDA POLGON OLARAK GRLEN PERDELERN HESAP METODLARI

STA4 programnda poligon kolonlar, tek bir atalete sahip SHEAR WALL elaman olarak hesaplanmaktadr. Poligon kolonlarn kollarnn ayr para olarak girilmesi, yanl bir yntem olduu gibi, deprem davrannda modellendii gibi deil, tek para olarak alacaktr. Ayrca bu kadar rijit bir elemann depreme kar kullanlmamasda yap ekonomisi asndan doru olmayacaktr. ok katl yap tasarmnda ok kullanlan bu perdelerin hesap metodlar bir ok kaynaktada bulunmaktadr. rnek : Structural Analysis- A. Ghali, A.M. Neville

Poligon kolonlar tek bir atalet olarak stifness matris kurumunda Ixy=0 olacak ekilde asal eksen takmlarna gre kayma deformasyon etkileri bulunmal, bu dorultudaki rijitlik matrisleri hesaplanmasndan sonra global eksen takmlarna evrilmelidir.

PLAKLARDAN KRLERE YK DAITIMI

Plaklarn yk datm en yaygn ve hatasz yntem yield-line (krlma izgileri) metodudur. Bu metodla ilgili kaynaklardan biride aadr.

KOLON- KR BRLEM NOKTALARINDAK RJTLKLERN DKKATE ALINMASI

Bir ok kaynaktada grlecei gibi geni kolon ve perdelerde bu etkilerin dikkate alnmasnn yap analizindeki sonular ok deitirmektedir. STA4 programnda bu etkiler moment alan teorisi ile saysal entegrasyon ile hesaplanmaktadr. Opsiyonel olan bu etkiler dikkate alnp, alnmamas statik hesaplar ve yap dinamik davrann deitirmektedir. Alnmas durumunda yap daha rijit davranmakta ve peryodlar azalmaktadr. Genel yazlm olarak hazrlanm programlarla yaplan mukayeselerde STA4 ile yaplan mukayeselerde farkllklar bulunmaktadr. Ancak STA4 programnda kolon-kiri rijitlilerinin opsiyonu iptal edildiinde ayn deerlere ulalmaktadr. Genel olarak dm noktas rijitlikleri, yap rijitliini %10 artrmaktadr. Bunula ilgili yaplan bir alma aadr.

Konu ile ilgili olarak aada iki ayr programla STA4 arasndaki sonu farkllklarn incelenmitir. SAP90 programnda rijitlik tanm verilmedii iin yap peryodlarnda kkde olsa farkllklar olumutur. Yap zmlerinde statik ve modal analizi etkileyen zellikler STA4 programnda dikkate alnmtr. Modal analizde yap rijitliini etkileyen unsurlar:

1- Kolon-kiri rijitlik blgelerinin stifness matrisde dikkate alnmas (%10 deiim) 2- Bodrumsuz yaplarda, zellikle perde ve kolonlarn temellerdeki dnmelerin dikkate alnmas (%50 deiim) 3- Poligon kolon olarak girilen perdelerin bir ataletle tantlmas ve kayma deformasyonlarn dikkate alnmas

OK KATLI BETONARME YAPILARIN DEPREM HESABINDA YAPI-TEMEL ETKLEM

Bu aratrmada zellikle kk yatak katsaysna sahip, zayf zeminlere oturan ok katl betonarme yaplarn deprem esnasndaki yap-temel davranlar incelenmi ve zeminin yapdaki etkileri saptanmaya allmtr. Yap modeli olarak aadaki kalp ve temel plan grlen 6 katl bina rnek alnm, deprem hesaplar iin STA4 programyla 3 boyutlu analiz ve temellerde elastik zemine oturan (winkler hipozi) ile zmlenmitir. Deiik yatak katsaylarnda yaplan hesaplarda, yapnn temelleri ile birlikte zlmesi ile rijit temel davran (yap ve temellerin ayr ayr zlmesi) karlatrlmtr.

Perdenin temel ile birlikte dnmesi nedeniyle; temellerin depremdeki dey deplasmanlar, kirilerdeki kayma deformasyonlar klmekte, perde ve yap sistemindeki momentler geree uygun olarak azalmaktadr. Bunun sonucunda temel momentleride klmektedir. zellikle yatak katsays dk zeminlere oturan ok katl betonarme yaplarda, geree uygun yap davran elde edildii gibi yukardaki tablodada grld gibi yap peryodlarnda artmalar olmakta, yapnn depremdeki dinamik davran %30 kadar farkl olabilmektedir. Yapnn depremde 1. moddaki toplam enerjisi E=W . e ise, her iki modeldede e (yap ktle merkezinin yer deitirmesi) ayn olacandan,

E=W . e = W . (e1 + e2) dir. Ancak deprem srasnda zemindeki kmelerden dolay yap dnmekte ve toplam ktle merkezinde e1 kadar yatay yer deitirme olmaktadr. Dolaysyla yapda W.e2 kadarlk enerjiye edeer davran olacaktr. Burada zemin; rezonans durumu dnda, ayn zamanda (makine temellerinde olduu gibi) absorber vazifeside grmektedir. Zayf zeminlerde, dey yk altndaki olumsuzluu kadar, depremde olumlu olarak devreye girmektedir. SONU: 1. Yapnn tam serbestlikle temel ile birlikte zlmesi halinde daha gereki ve ekonomik sonu elde edilmektedir. 2. Yapnn temel kirileri ile birlikte zlmesi sayesinde; perde ve kolon alt dm noktalar temel rijitlii ile Dengelenmekte ve momentler paylalmaktadr. 3. Yap peryodu, zemin ve temel rijitliklerine bal olarak deimekte, dinamik analizde zemin davran nem kazanmaktadr. 4. zellikle genleme derzleri ile ayrlan yaplarda 1. moddan sonraki modlarda, iki yapnn davran fakllklar zeminde ncelenmeye deer bir nokta olarak grlmekte, yapnn genleme derzi mesafesinin bu adan ele alnmas gerekmektedir. 5. ok katl yaplarda, zemin hakim peryodunun bulunmas ve yatak katsaysnn gerek deerleriyle saptanmas iin zemin etdlerinin mutlaka yaplmas gerekmektedir.

KOLONLARDA SNEKLLK ALANI VE 3 BOYUTLU YAPISAL ANALZ

4 katl yaplarn zerinde yaplar dinamik ve statik olarak her noktada 6 bileenli olarak zlmesi gerekmektedir. 3 boyutlu zm yksek katl yaplar iin mutlaka yaplmal, ereve dzlemi ile hesaptan kanlmaldr. nki ereve dzlem hesabnda her nekadar kolonlarn eksenel deformasyonu dikkate alnsa bile tek ynden gelen yklere gre zlecek, gerek eksenel yk ve deformasyonlara gre zlmeyecektir. Halbuki ok katl yaplarda kolonlarn eksenel deformasyonundan meydana gelen deformasyonlar aa katlarda ok yksek olacak, bu nedenle st katlardaki eksenel deformasyonlar aadaki kmelere tabi olacaktr. Aadaki rnek bir yapda kenarda az yklerin geldii, alan byk bir kolonun eksenel deformasyonu ile ortada yk fazla, alan kk olan bir kolonun farkl deplasmanlar neticesinde meydana gelen moment erisindeki deiimleri grebilirsiniz. rnekteki ortadaki kolon 40x40 olarak seilmi kesit dizan olarak yeterli, fakat deprem ynetmeliindeki sneklilik alan olarak yeterli deildir. Ortadaki kolonun , kenardaki kolona nazaran eksenel deformasyonlar byktr. Alt katlardaki deformasyonlarn relatif olarak byk olmas nedeniyle st katlardaki kirilerin kolona gre daha rijit davranmas ve kolonlarn bir yay gibi almasna sebep olmaktadr. Kirilerin kayma deformasyon rijitliinden dolay st katlarda tek bir kiri gibi alm ve kolona gelecek ykleri stlenmitir. ereve olarak iki boyutlu zlen hesaplarda bu etkiler grlmeyecek ykler normal olarak ortadaki kolonlara gidecektir. Bu farkl hesaplama nedeniyle kenar kolonlar st katlarn tm yklerini alacak, iki boyutlu zme gre orta kolonlarda yk azalacak, kenar kolonlarda ise artacaktr. Bu tasarm hatasndan dolay uygulamada kenar kolonlarda atlaklarn olumas beklenebilir. nki daha az eksenel yke gre yaplan kolonlar, daha fazla yklerin gelmesi durumunda tama kapasitesi yeterli olmayacaktr.

ki moment diyagramndada grlecei gibi st katlarn moment dalm ok farkl olmaktadr. Burada bir nemli unsurda kolon sneklilik alannn ayn temellerde yapld gibi, efektif gerilmeleri birbirlerine yakn hale getirilmelidir. Kolonun ar ykten ezilmesi durumunda kolon yeterlilide olsa bu moment erisine baklarak momentler mutlaka dzenli duruma getirilmelidir. Burada olmas gereken moment erisi kolonun 50x50 boyutundaki durumudur.