Professional Documents
Culture Documents
FADRIQUELA School Paper Adviser New Era University- High School Department
No. 9, Central Avenue, New Era, Quezon City
Katuturan
ng Balita
Ang balita ay napapanahon at makatotohanang ulat ng mga pangyayaring naganap na, nagaganap at magaganap pa lamang.
Ito ay maaaring maibahagi sa pamamaraang pasalita, pasulat at pampaningin. Pasalita ito, kung ang ginawang midyum ay ang radio at telebisyon; pasulat naman kung ito ay ipinalimbag sa pahayagan at iba pang uri ng babasahin; at pampaningin kung ang midyum ay ang telebisyon at sine.
Mga Katangian ng Balita Kawastuhan -ang mga datos ay inilahad nang walang labis, walang kulang Katimbangan inilahad ang mga datos na walang kinikilingan sa alinmang panig na sangkot. Makatotohanan ang mga impormasyon ay tunay at aktuwal at hindi gawa-gawa lamang. Kaiklian- ang mga datos ay inilahad nang diretsahan , hindi maligoy.
Mga
sangkap ng Balita
Ang isang balita ay nagiging balita lamang kung ito ay nakakapukaw ng interes ng mga tagapakinig o mambabasa. Kaya maaaring sabihing ang anumang kaganapan na balita para sa isa ay hindi balita para sa iba.
Narito ang mga sangkap ng balita na maaaring makapagbigay ng interes sa mga tagapakinig at mambabasa.
Kapanahunan - Ito ay bago pa lamang nangyari o maaaring matagal nang ngunit ngayon lamang natuklasan.
Kalapitan - Mas interesado ang mga tagapakinig o mambabasa na malaman ang nagyayari sa kanilang paligid o pamayanan kaysa sa malalayong lugar.
Kabantugan Tumutukoy
Kakatwahan o Kaibahan Mga pangyayaring di karaniwan tulad halimbawa ng isang tao na nangagat ng aso o ng isang hayop na dalawa ang ulo.
Tunggalian
Ito ay tumutukoy hindi lamang sa laban ng tao laban sa kapwa tao, maaari rin itong pakikibaka ng tao laban sa kalikasan o ng tao laban sa kaniyang sarili.
a k a t a o n g K a w i l i h a n Ito ay tumutukoy sa m g a p an g y a y ar in g nakapupukaw sa ibat-ibang uri ng emosyon ng tao: pag-ibig, poot , simpatiya, inggit at iba pa.
Romansa
at Pakikipagsapalaran
Tinatalakay dito hindi lamang ang buhay pag-ibig ng isang tao katulad ng mga artista kundi ang pakikipagsapalaran din ng mga ordinaryong tao tulad ng pagliligtas ng batang si Rona Mahilum sa sa kaniyang mga kapatid sa nasusunog nilang bahay.
Pagbabago at Kaunlaran Anumang pagbabago at kaunlarang nangyayari sa pamayanan ay maaaring paksain ng balita tulad ng pagpapatayo ng mga bagong gusali, kalsada, pamilihang bayan at iba pa.
Bilang o Estadistika - Halimbawa nito ay ang mga ulat ukol sa pananalapi, resulta ng eleksyon at iba pa.
Pangalan - Tumutukoy sa mga pangalang nasasangkot sa balita tulad ng mga nakapasa sa mga board examinations.
Hayop Halimbawa nito ay ang mga bagong inakay ng Philippine Eagle mula sa itlog na nabuo sa pamamagitan ng artipisyal inseminasyon. Kalamidad Kapag nagkaroon ng malakas na bagyo, lindol, pag- putok ng bulkan at iba pa, karaniwang pinapaksa ng balita ang mga pinsalang dulot nito.
Mga
Uri ng Balita
A. Ayon sa istilo ng pagkalahad ng datos 1. Tuwirang Balita Diretsahan ang pagkahanay ng mga datos at ginagamitan ng kombenkombensyonal o kabuurang pamatnubay. 2. Pabalitang Lathalain Hindi diretsahan ang paglalahad ng datos at ginagamitan ng makabagong pamatnubay.
B. Ayon sa lugar na pinangyarihan 1.Lokal na Balita Kung ang kinasasaklawan ng pangyayari ay sa pamayanang kinabibilangan o tinitirhan ng tagapakinig o mambabasa.
a. pambarangay b. pambayan c. panlunsod d. panlalawigan e. panrehiyon f. pambansa
C. Ayon sa nilalaman
Pang-isports o pampalakasan
2. Batay sa Tala Kung ang pinagbabatayan ng balita ay mga talang nakalap mula sa talaan ng pulisya, ospital at iba pang ahensya.
3. Batay sa Talumpati Kung ang pinagkukunan ng datos ay ang talumpati ng mga kilalang tao.
4. Batay sa pakikipanayam Kung ang mga datos ay nalikom sa pamamagitan ng pakikipanayam sa mga taong sangkot o may alam sa pangyayari.
E. Ayon sa pagkakaayos o pagkakaanyo sa pahina 1.Balitang may iisang tala Tumatalakay sa iisang pangyayari lamang 2. May maraming talang itinampok Naglalahad ng higit sa isang pangyayari na naganap sa iisang araw at halos magkaparehong oras.
3. Balitang Kinipil
Balitang pinaikli na lamang dahil sa kawalan ng espasyo. 4. Dagliang Balita Pahabol na balita na dahil sa kawalan ng ispasyo ay nilagyan na lamang ng salitang flash at kasunod nito ang isang linya o talatang nilalaman.
5. Balitang pangkatnig Maikling balita na isinulat ng hiwalay ngunit kaagaapay sa kaugnay na pangunahing balita. 6. Bulitin Habol at karagdagan sa mahalagang balita at inilagay sa pangmukhang pahina na nakakahon at nasa tipong mariin.
Karaniwang maiikling balita tungkol sa tao, bagay, hayop na umaantig sa damdamin ng mambabasa.
2. Balitang nagpapakahulugan Nagpapaunawa sa mambabasa tungkol sa dahilan, saligan, katauhan ng mga pangunahing sangkot at kahalagahan ng isang pangyayari.
Ang
Pamatnubay
Pamatnubay ang tawag sa una at pangalawang talata ng balita. Nagsisilbi itong pang-akit sa mga mambabasa dahil ito ang pinakabuod ng balita. Sa akdang lathalain o pabalitang lathalain, ito ay maaaring isang salita, parirala, pangungusap o isang talata.
Mga
Uri ng Pamatnubay
1. Kombensyonal o Kabuuurang Pamatnubay Sinasagot nito ang mga tanong na Ano?, Sino?, Saan?, Kailan?, Bakit? at Paano?
Ang balita ay inilalahad sa baligtad na piramide kung saan ang mga Mahahalagang datos ay nasa una at pangalawang talata. Karaniwang ginagamit sa tuwirang balita.
2. Makabagong Pamatnubay Ginagamitan ng pangganyak na panimula ang akda upang akitin ang mambabasang basahin ang kabuuuan nito. Karaniwang ginagamit ito sa pagsulat ng Pabalitang Lathalain.
pangyayari. Halimbawa:
Isang lindol ang yumanig sa lalawigan ng Sorsogon at Masbate na ikinamatay ng tatlong tao at ikinasira ng mga bahay at gusali kahapon ng madaling araw.
2. Pamatnubay na Sino Kung higit na pinakatampok ang tao o organisasyong kasangkot sa pangyayari. Halimbawa: Binawi ni Nueva Vizcaya Rep. Rodolfo Agbayani, kasapi ng LDP ang kaniyang pirma sa impeachment complaint na inihain ng oposisyon, kahapon, matapos itong katayin sa komite.
3. Pamatnubay na Saan Kung higit na mahalaga ang lugar na pinangyarihan kaysa sa gawain o tao na kasangkot dito.
Halimbawa:
Sa Naga City ginanap ang 2009 National Schools Press Conference na dinaluhan ng mga batang manunulat sa buong bansa.
4. Pamatnubay na Kailan Hindi gaanong gamiting pamatnubay dahil ginagamit lamang ito kung higit na mahalaga ang petsa kaysa sa iba pang aspeto ng mga pangyayari. Halimbawa: Hanggang sa Abril 18 na lamang ang palugit na ibinigay ng BIR para sa pagababayad ng buwis sa taunang kita.
6. Pamatnubay na Paano Kung ang kaparaanan ng pangyayari ang pinakamabisang anggulo na dapat itampok. Halimbawa: Nagkunwaring naghahanap ng mapapasukan, isang babae ang tumangay ng malaking halaga ng salapi at mga alahas ng isang ginang sa Lunsod ng Baguio, pagkatapos itong tanggapin bilang katulong.
Sa
pagpapasya kung aling uri ng kombensyonal na pamatnubay ang itatampok,dapat munang alamin ng manunulat kung aling anggulo ng balita ang higit na mahalaga. Kapag parehong matimbang ang Ano at Sino, unang itatampok ang Sino dahil higit na mahalaga ang tao kaysa sa mga bagay at pangyayari.
2. Itala ang mga datos ayon sa pababang kahalagahan. 3. Unahing itampok ang pinakamahalagang datos bilang pamatnubay.
4. Ibigay ang buong pangalan ng taong awtoridad o pinagkunan ng datos at kaniyang katungkulan. Sa muling pagbanggit sa kanya ay gamitin na lamang ang G. at apelyido ng lalaki at Bb. o Gng. at apelyido ng babae o anumang titulo na angkop sa kanya.
10. Gamitin ang pangungusap na tukuyan kaysa sa balintiyak. 11. Isulat ang tuwiran at di tuwirang sabi sa magkahiwalay na talata. 12. Ilahad ang dalawang panig ng mga taong sangkot sa balita. 13. Gawing pasalita ang bilang 1 hanggang 9 at gawing tambilang ang 10 pataas.
Kaayusan
ng Balita
Ang kaayusan ng paglalahad ng mga datos sa balita ay sumusunod sa baligtad na piramide tulad ng nasa ibaba:
Ang
1.Napapadali ang pagbabasa. Karaniwan sa mga mambabasa ay abala, kung kaya ang paglagay ng mga mahahalagang datos sa unahan ng balita, ay nakapagpapatipid sa kanila sa panahon, dahil sa pamatnubay pa lang ay nakukuha na nila ang buod ng istorya.
2. Napapadali ang pag-aayos ng ispasyo, dahil kung kulang ang ispasyo, maaari nang putulin ang huling bahagi ng balita na hindi nawawala ang mahalagang datos nito. 3. Napapadali ang pagsulat ng ulo ng balita dahil sa unang dalawang talata na naglalaman ng mahahalagang datos ay maaari nang mapagkunan ng itatampok sa ulo ng balita.
Mga
Tuntunin sa Pagtatalata ng Balita 1. Ang talata ay hindi sumusobra sa 75 na salita. 2. Ilagay ang mahahalagang datos sa unahan ng talata. 3. Iwasan ang paggamit ng mga magkatulad na mga salita o mga sugnay sa simula ng magkasunod na talata.
5. Ang isang pangungusap na talata ang pinakagamitin sa balita ngunit kung hindi maiiwasan ang paggamit ng mahigit sa isang pangungusap, hindi ito dapat na sumobra sa 3 pangungusap.
6. Isaayos ang mga talata ayon sa pababang kahalagahan upang kung kukulangin sa ispasyo ay maaaring putulin ang mga huling talata na hindi naaapektuhan ang nilalaman nito.
Mga
2. 3. 4. 5. 6.
Mapagtanong Matiyaga Makatarungan at walang kinikilingan Totoong interesado sa tao. Laging mapaghanap ng buong katotohanan
7. Mapamaraan 8. Malawak ang kaalaman sa talasalitaan at gramatika 9. Alam ang sariling kalakasan 10. Mapagbasa
*Teacher Med