STANBULUZMAN

FZKSEL RSK ETMENLER (FRE)

SG uygulamalarnda etik kavram ve uluslararas etik kurallar hakknda bilgi sahibi olmak.

alma hayatnda etik ile ilgili tanmlar ve bunlarn yer aldklar ulusal ve uluslararas yasal/yasal olmayan dzenlemeler, Temel etik/mhendislik deerleri, alma yaamn etkileyen etik konu balklar, alma yaamnda etik deerler ile atabilen olgular; olgularn nedenleri ve bu olgulardaki etik sorunlar,

Tanmlar Sal Profesyonelleri in Uluslararas Etik Kurallar Rehberi ve uygulamalar alanlarn salna ilikin bilgilerin ve kaytlarn tutulmasnda sr saklama ykmll alma hayatnda etik sorunlarn zm zerklik, gizlilik ve mesleki bamszlk kavramlar

STANBULUZMAN

KONU SORULARI / DORUDAN

yeri hekimliine ilikin mevzuat kapsamnda i sal ve gvenlii hizmetlerinde grevlendirilenlerin mesleki bamszlklar ve uymas gereken etik ilkeler bakmndan aadaki ifadelerden hangisi yanltr? a)Mesleki bilgilerini uygularken iverenden talimat alamazlar b)Mesleki bilgilerini uygularken iveren ve iilerden mesleki anlamda bamsz olarak alrlar c)Gerektiinde yaplan szlemelere mesleki anlamda bamsz almay kstlayabilecek artlar konulabilir d)Hizmet sunduklar kiilerle gven, gizlilik ve eitlie dayanan bir iliki kurar ve ayrm gzetmeksizin tm iileri eit olarak deerlendirirler yeri hekimleri iin belirlenen etik uygulamalar bakmndan aadaki ifadelerden hangisi yanltr? a)Biyolojik testler ve dier aratrmalar iin iilerin aydnlatlm onam alnmaldr b)Muayene ve izlem almalarnn olumlu ve olumsuz sonularnn iiye aklanmasna gerek yoktur c)Yarglarn bilimsel bilgiye ve teknik yeterlie dayandrmal ve gerektiinde uzman grne bavurmaldr d) sal uygulamasnda en yksek etik standard uygulayabilmek iin, iverenlerin, iilerin ve onlarn rgtlerinin ve yetkili makamlarn desteini ve ibirliini istemelidirler

STANBULUZMAN

KONU SORULARI / DORUDAN

yerinde tutulan salk kaytlarna ilikin olarak iyeri hekimlerinin uymas gereken etik kurallar konusunda aadaki ifadelerden hangisi yanltr? a)ilerin salnn korunmas, bakm ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan kiisel bilgileri aratrmamaldr b)ilerin sal ve tbbi verilerin gizliliinin korunmas konusunda, dier i sal profesyonelleri ile ibirlii yapmaldr c)yeri salk kayd olarak ie giri muayene formlarnn bulundurulmas yeterlidir d)Bireysel tbbi veriler ve tbbi aratrma sonular, iyeri hekimi ya da hemire sorumluluu altnda korunan gizli tbbi dosyalara kaydedilmelidir Aadakilerden hangisi temel mhendislik etii ilkeleri asndan yanltr? a)Mhendisler yalnzca tarafsz ve geree uygun resm raporlar yaynlamaldr b)Mhendisler alt kuruluun hak ve menfaatlerini n planda tutmaldr c)Mhendisler mesleki grevlerini yerine getirirken, toplumun saln, refahn, can ve mal gvenliini en nde tutmaldr d)Mhendisler mesleki konularda iveren veya mteri ayrm yapmadan gvenilir vekil olarak davranmal ve taraflar arasndaki kar atmalarnn iine girmemelidir

GU

STANBULUZMAN

YERNDE ETK
DAR ANLAMI
Etik terimi Yunanca ethos yani "tre" szcnden tremitir.
Etik; en dar anlamyla; neyin doru veya yanl sayld veya saylmas gerektii ile ilgilenir. Bu terim, genellikle kltrel, dini, sekler ve felsefi topluluklar tarafndan kullanlr. nsanlarn (subjektif olarak) eitli davranlarnn yanl/doru oluunu belirleyen bir yarg ve ilkeler sistemi kavram veya inanc iin kullanlr.

STANBULUZMAN

YERNDE ETK
GEN ANLAMI
Etik kavram; herhangi bir eylemin kabul edilebilir bir biimde gereklemesini salayan temel kurallar ya da deikenler eklinde tanmlanr.
Neyin doru ya da yanl olduunu ortaya koyan davransal kurallar topluluu/ilkeler topluluudur.

Etik, kiilerin birbirleriyle ilikilerinde, genel ve ahlaki deerlerin iinden benimsedikleri zel deerlerin incelenmesidir.

STANBULUZMAN

YERNDE ETK
ETK AHLAK LKS
Trkede etik szc ahlak szcyle e anlamldr.
Etik kurallar; halkn kendi kendine oluturduu ve hibir yazl metne dayanmayan kanunlardr. Etik Kurallarnn (Kanunlarnn) Faydas; 1.Deerleri ve kurallar netletirir, 2.Mesleki gruplamay kolaylatrr, 3.Sosyolojik adan toplumsal gveni alar, 4.Kiisel olarak, disipline etmek iin bir ereve oluturur.

STANBULUZMAN

YERNDE ETK
GNMZDE ETK FELSEFE DALI
Etik, kurallara dayal insan davranlarn, ahlak ve normlara uymann isel ykmlln bilimsel olarak inceleyen ve sistematik ahlak deerlerine hizmet eden bir felsefe daldr.
Etik, deiik ahlak anlaylarnn kesitii ortak noktadan karak evrensel normlar oluturur. Etik; ahlak davranlarn sistemletirerek ve hukuksal bir yap iinde dzenleyerek, toplumlar kontrol edici bir zellik kazanr.

STANBULUZMAN

YERNDE ETK
ALIMA ET
Bu balamda alma etii; nsan ynetimi, Adalet, Drstlk, Eitlik konular ile yakndan ilikili bir kavramdr. nsan ilikilerinin temelinde yer alan deerleri ve zel gruplar iin gelitirilmi belirli davranlar, kurallar ve normlar iermektedir. etii ilkeleri, zellikle personel ynetimi alanndaki uzman ve yneticilere yol gstermektedir.

STANBULUZMAN

alma Etii
STANBULUZMAN

 SALII TANIMI
SALII (LO-WHO 1950)
Btn mesleklerde alanlarn bedensel, ruhsal ve sosyal ynden iyilik hallerinin en stn dzeyde tutulmas, srdrlmesi ve gelitirilmesi almalardr.

Etik kavramnn 20. yzyln son eyreinden itibaren daha sk kullanlmaya baland, bu konudaki bilincin artt ve alma etiinin ayr bir alma alan haline geldii grlmektedir

STANBULUZMAN

 SALIININ GELME SREC

SALII 1. 2. 3. 4. 5. lk alarda, Ta ocaklar ve maden iletmelerinde, Bernardino Ramazzininin katklar, Endstri devrimi ve izleyen yllardaki gelimeler, Gnmzdeki gelimeler,

STANBULUZMAN

 SALIININ GELME SREC

M 4000 YILLARI VE SONRASI
Ta ocaklar, Demir, kurun, dier madenlerin bulunmas..., Boya-pigment maddelerinin bulunmas, M-50 Altn madenleri (Msr), alma ve iilik kavramlar; alanlar (Kle, sulu, esir..), Ucuz ve parasz igc, altrma nedeni (Ceza...), riskleri ile ilgili sorun yok.

STANBULUZMAN

 SALIININ GELME SREC

MADENLER VE MADENCLK
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Beceri gerekli, alma koullar ar, Madencilik riskli iler, Madenci kymetli kii, Madencinin sal nemli, Erken lmler (hastalk, kaza), ok kez evlenen kadnlar,

Agricola (1494-1555) Koruyucu eylemler (Az-buruna mendil)

STANBULUZMAN

 SALIININ GELME SREC

BERNARDNO RAMAZZN (1633-1714)

De Morbis Artificum Diatriba 1.yeri hekimi kavram, 2.-hastalk ilikisi, 3.Hastalara mesleini sorma, 4.Ayrntl alma yks alma, Salnn Kurucusu!

STANBULUZMAN

 SALIININ GELME SREC

ENDSTR DEVRM
1. Buhar (1761), 2. Fabrika oluumu, 3. Tarm-fabrikada alma, 4. G, ailelerin paralanmas, 5. Salksz koullarda barnma, yetersiz beslenme, 6. Uzun sre alma, ar yorgunluk, 7. Olumsuz evre koullar, salgn hastalklar, 8. kazas ve meslek hastal, 9. alann salnn bozulmas, 10.Toplumsal sorun-toplumun ilgisi !!!

STANBULUZMAN

 SALIININ GELME SREC

YASAL DZENLEMELER (NGLTERE)
1802 alma sresi 58 saat/hafta (Ayda=232 saat), Eitim, 1833 En kk alma ya 10 ya olmas, Doktor raporu (ie giri muayenesi), 1847 yeri denetimi, mfettilii,

STANBULUZMAN

 SALIININ GELME SREC

MESLEK HASTALIKLARI Kurun zehirlenmesi, Cva zehirlenmesi, Akcier hastalklar ...

Admlar atlm

STANBULUZMAN

 SALIININ GELME SREC

TRKYE I. Tanzimat ncesi Lonca (Orta Sand-Teavn Sand)
II. Tanzimat ve Merutiyet Dnemi 1865 Dilaver Paa Nizamnamesi (Havza-i Fahmiye Teamlnamesi - ilerin alma yaam dzenlenmi), 1869 Maadin Nizamnamesi ( kazalarnn nlenmesi), 1871 Ameleperver Cemiyeti, 1895 Osmanl Amele Yardmlama Cemiyeti,

STANBULUZMAN

 SALIININ GELME SREC

TRKYE III. Cumhuriyet Dnemi Ereli Havza- Fahmiye Maden Amelesinin Hukukuna Mteallik Kanun ( hukuku dzenlemeleri devem), 1926 Borlar Kanunu, 1930 Umumi Hfzsshha Kanunu,

STANBULUZMAN

ALIMA HAYATINDA ETK KONULARI

KONULAR 1. i-veren ilikisi, 2. Kurallar-mevzuat, 3. Karlkl borlanma (emek-cret), 4. Salkl ve gvenli iyeri, 5. Tazminat hakk, 6. Bilme hakk,

STANBULUZMAN

ALIMA HAYATINDA ETK KONULARI

KONULAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Toplumsal ilgi, Sanayi kurulular (evreye zarar), Toplumun huzur ve refah GSM kavram Grlt, atklar, toz-duman, ... Topluma yansyan riskler, evre kirlilii, Byk endstriyel kazalar (Chernobyl, ...), Toplumu bilgilendirme (Riskler),

STANBULUZMAN

ALIMA HAYATINDA ETK KONULARI

KONULAR 1. Uluslararas ilikiler Tehlikeli iler gelimekte olan lkelere Tehlikeli atklar
2. Ucuz igcnden yararlanma 3. zin verilen limitler asndan lkeler aras farkllklar 4. Bilimsel aratrmalarda izin (endstri izni)

STANBULUZMAN

HEKMN ETK YKMLLKLER

Tbbi Deontoloji Nizannamesi (1960)*
Ayrm yapmadan sala-zel yaama saygl olma, Hastann srrn saklama (mahremiyet ilkesi-yasal), Kullanlan hasta bilgisinde, hasta kimliini koruma, Bilgilendirme ve uygulamalar iin onay alma, Meslek bilgilerini kt amalar iin kullanmama, Mesleini icra ederken bask altnda olmama, vicdani kanaatine gre hareket etme, Mesleki uygulamalarna ticari yn vermeme, hastalardan haksz menfaat temin etmeme,

STANBULUZMAN

HEKMN ETK YKMLLKLER

Tbbi Deontoloji Nizannamesi (1960)*
Mesleki bilgilerini uygularken iverenden ve iilerden mesleki anlamda bamsz alma, Hizmet sunumunda gven, gizlilik ve eitlik, Testler ve tbbi aratrmalar iin iilerden onay alma, Tanda bilimsel bilgi ve teknik yeterlilie dayanma, Gerektiinde uzman grne bavurma, verenin, iilerin, sendikalarn ve yetkili dier makamlarn desteini ve ibirliini isteme,

STANBULUZMAN

HEKMN ETK YKMLLKLER

yeri Salk Kaytlar*
1.ilerin salk gzetimine ve alma ortamna ait bilgiler, iyeri salk ve gvenlik birimi veya ortak salk gvenlik birimince kayt altna alnr ve belgeler 10 yl sre ile saklanr. 2.ilerin salnn alma artlarndan etkilenip etkilenmediinin belirlenmesinde; ie giri ve periyodik salk kontrolleri, hastalk ve salk sorunlar ile ilgili yaplan bavurularn gnlk ve aylk kaytlar ile, i kazalar ve meslek hastalklar, ie devamszlk zararl ve tehlikeli madde kaytlar kullan.

STANBULUZMAN

MHENDSLK ETK KURALLARI

Mhendislik Etik Kurallar*
1. Mhendisler yalnzca tarafsz ve geree uygun resm raporlar yaynlamal, 2. Mhendisler mesleki grevlerini yerine getirirken en nde, toplumun saln, refahn, can ve mal gvenliini tutmal, 3. Mhendisler mesleki konularda iveren veya mteri ayrm yapmadan gvenilir vekil olarak davranmal ve taralar arasndaki kar atmalarnn iine girmemeli, 4. Mhendisler iverenin ve iyerinin meslek srlarn, ticari ve ekonomik durumlarn gizli tutmal,

STANBULUZMAN

Felsefi Adan Etik Anlay

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

ETK
ok eski alardan beri etik anlaynn olduu bilinmektedir.
1.Dinler tarihi, 2.Felsefe tarihi, 3.Antropoloji, 4.Arkeolojik bulgular bunu kantlamaktadr.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

M 2000
Etik ile ilgili insanlk tarihinde rastlanan ilk yazl kurallara;
M 2000li yllarda Hammurabi Kanunlarnda rastlanmtr Felsefi etik anlayna ise, Antik ada inde ve Yunan felsefesinde rastlanr.

Bu dnemlerde ortaya kan felsefi etik anlaylar, ortaya ktklar a ve blgenin kltr ve toplumsal yapsyla yakndan ilikilidir.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

DEMOKRTOS

Doa felsefesine dayanan; materyalist bir etik anlayn savunmutur; ll olmak huzur ve dinginlii, dinginlikse mutluluu getirir ki insann temel hedefi budur der.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

SOFSTLER

Greli bir etik anlayn benimsemitir; Genel geer anlamda kabul grebilecek, doru olabilecek hibir l yoktur. Her eyin ls kiiye bal olduu gibi etiin ls de kiiye baldr der.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

SOKRATES

Sokrates ise Sofistlerin greceliliine kar km; bilgiye dayal etik dncesini savunur; Erdemin ve bilginin kayna kiinin iinde bulunur. Bilgi erdemdir ve etik asndan stn olmak bilgiye dayaldr der. Sokrates'in etik dncesi bilgiye dayal etik dncesini ilk rneklerindendir.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

PLATON

Bireysel etikten ziyade, toplumsal etik zerine durmutur; Toplumun ounu oluturan kitlenin ahlakl olma ve erdem edinme gibi yetenekleri yoktur. Bu nedenle snflar arasnda etik bir ba olduu sylenemez der. Platon'un etik anlay da ou Yunan filozofu gibi soylulara, kle olmayan zgr vatandalara yneliktir.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

ARSTOTELES Aristoteles'in etik anlayna en nemli katks, onun;
Zoon Politikon (zgr ve Sosyal nsan) kavramdr. Bu, insann toplumsal bir varlk oluunun kabul asndan ilk admd. Aslnda Aristoteles de klelerin dier vatandalarla bir tutulamayaca fikrindeydi. Ona gre de kleler birer cansz nesneden farkszdlar. Yine de zoon politikon tanm etiin tarihsel geliimi asndan nemlidir.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

EPKROS

Ateist etik anlayn savunmutur; nsanln amac hazza ulamaktr. Haz, bedensel hazdan te acnn yokluudur. Mutluluk kiinin ac, strap, sefalet ve elemden kurtulmu olduu durumdur. Acdan kurtulmak iin sosyal yaamdan uzak, mnzevi ve sade bir hayat yaamak gerekir der. Epikros'un dncesinde insan sosyal bir varlk deildir.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

AQUNOLU THOMAS

Akla dayanan zgr bir irade fikriyle aklc bir etik anlay savunmutur; Akli olarak olumlu davranlar gstermek mmkndr. Kii iyiyi seerek mutlulua erime ansna sahiptir. Fakat son noktada gerek ve nihai mutlulua ancak Tanr'nn istemesiyle kavuulabilir der.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

THOMAS HOBBES
Geleneksel etik grlerine aykr, materyalist felsefesiyle uyumlu bir etik anlayn savunmutur; Bireyin ncelikli hedefi kendi varln korumak ve srdrmektir, bencillik insann doasnda vardr. Bireysel bencilliin toplumun karlaryla rtmesi olumlu sonular dourur, bu sebeple bireysel bencillikle toplumun karnn rtt noktalar erdemlerdir. Bireyin bencil ynelimiyle toplumun karnn rtmedii ve hatta toplumun karnn zarar grd davranlarsa kt davranlardr der.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

SPNOZA

Aklc bir etik anlay savunmutur;

Kii doal durumunda tutkularnn esiridir, aklnn yardmyla bu esaretten kurtulabilir. Bu sebeple akli davranmakla ahlaki davranmak aslnda ayndr der.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

JOHN LOCKE

Bilgi vurgusu tayan bir etik fikrini savunmutur;

Ampirik felsefeden hareketle ahlaki olgularn da deneyimlerin rn olduunu ortaya koymutur.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

17 18 YZYIL

alma hayatnda, ekonomi, din ve ahlak arasndaki yakn ilikinin hakim olduu bir anlay grlmektedir.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

17 18 YZYIL (PROTESTAN AHLAKI) ok alma inanc hakimdir. ngrlm hedeflerin baarlmasnda din ve ahlak inanc n plana kmakta; her trl savurganlktan ve tembellikten kanlmas, kaynaklarn korunmas, bo zaman yerine alma sresinin artrlmas tercih edilmektedir.

Ancak bu yllarda insanlarn pek ou iin, ok alma ve itaatkr olmann alternatifinin a kalmak olduu gereini de gzden karmamak gerekir.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

17 18 YZYIL (WEBER)

Protestan i ahlaknn (work morality) derin izleri bulunmakta; Katolik anlaynda dini adan alma bir ideal olarak benimsenmektedir. Ancak ahlaki adan ticarete ve ticari ilikilere pheyle baklmaktadr.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

19 20 YZYIL Ekonomik faydaclk ile ahlak arasndaki dei tokuun sergilendii bir piyasa grlmektedir. Bu piyasada gelenekler n plana kmakta; politik, kltrel ve ahlaki bakmdan sosyal durumlar tanmlanmaya balamaktadr.
Bu yllarda iletmelerin deerlendirildii kriterler iine (zellikle ABDde) sosyal sorumluluk, etik ve insan haklar konular dahil edilmitir.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

19 20 YZYIL

Ekonomik sistem iinde yatrm kararlarnn alnmasnda ve yatrmlarn seiminde, etik ltler ve iletmelerin etik deerleri ilk defa ortaya konmaktadr.

1980li yllarda, ekonominin uluslararasn amas ve piyasa ekonomisindeki gelimelerle birlikte insan haklar konusunun gndeme tand grlmektedir.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

19 20 YZYIL

1990l yllarda ise, Amerikan iletmelerin nclk ettii ve zellikle rgt ile d evre arasndaki ilikilerin n plana karld bir i etii dalgas grlmektedir. Srdrlebilir gelime, drstlk ve effaflk kavramlar, iletmelerin i etii anlaylarnda ncelikli olarak yer almakta ve i etiinin anlamndaki bu deiimden pek ok iletme etkilenmektedir.

STANBULUZMAN

ETK KAVRAMININ TARH GELM SREC

19 20 YZYIL

Yeni ekonomik sistemde alanlar parasal dller ve cret artlar ile daha az motive olmakta, kiisel geliimi, ilerlemeyi ve deiimi tevik eden alternatif i ve kariyer imkanlarn deerlendirmektedir.

STANBULUZMAN

Teekkr Ederim
STANBULUZMAN

YERNDE ETK
ALIMA AHLAKI
Ahlak, belli bir dnemde belli insan topluluklar tarafndan benimsenmi olan ve toplum iinde insanlarn davranlarn ve birbirleriyle ilikilerini dzenlemek amacyla bavurulan, tresel davran kurallarnn ve ilkelerinin btndr.
Ahlak alan koullardan bamsz, doru ya da yanl olarak adlandrlan davranlar kapsamaktadr.

STANBULUZMAN

YERNDE ETK
ALIMA AHLAKI
Bu balamda i ahlak, belli bir alanda iin yrtm ve uygulanmas srasnda yararl grlen kurallar ve davran ekilleri olarak tanmlanabilecei gibi, btn i ilikilerinde drstln, gvenin, saygnn n plana karlmas ve adil davranlmas olarak da ifade edilebilmektedir. Genel anlamda i ahlakn, genel ahlak kurallarnn i yaamnda uygulanmas eklinde tanmlamak mmkndr.

STANBULUZMAN