HAKEML

Trk Borlar K anununun Par a Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar*
Av. amil DEMR**

* Bu makale hakem incelemesinden gemitir ve TBTAKULAKBM Veri Tabannda indekslenmektedir. ** Ankara Barosu, LL.M.

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

z
6098 sayl Trk Borlar Kanunu, 818 sayl Borlar Kanununda karl bulunmayan hkmlerle akdi faiz ve temerrt faizi oranlarna st snr getirmitir. Kabul edilen snrlamalar kredi kart ve tketici kredisi faizlerinde ciddi dlere neden olmaktadr. Ayrca snrlamalar, finansal liberalizasyonun gelerinden birisi olan faiz tavanlarnn kaldrlmas unsurunu ortadan kaldrmtr. Kanun koyucunun tercihi, gsz kiiler aleyhine sonular olan liberal dzenlemeleri dizginleme ihtiyacndan kaynaklanm olabilir. Ancak bu yaplrken, szleme serbestisi ve giriim zgrl gz ard edilmemelidir. Trk Borlar Kanununun tketici kredisi ve kredi kart faizlerini ar snrlamas, szleme serbestisi ilkesini ihlal ettiinden doru deildir. Faiz st snrlar, Trk Borlar Kanununda yaplacak bir deiiklikle en ksa zamanda kaldrlmaldr. Anahtar Kelimeler: Yasal faiz, akdi faiz, temerrt faizi, faiz st snr, kredi kart faizleri, tketici kredisi faizleri.

I n n o vat i o n s A n d L i m i t at i o n s O n I n t e r e s t R at e s B y T u r k i s h O b l i g at i o n s C o d e
ABSTRACT
Turkish Obligations Code No. 6098 have regulated upper limits on contractual interest and default interest rates; similar restrictions hadnt been regulated on Code of Obligations No. 818. Accepted restrictions cause severe decreases in interest rates on credit cards and consumer loans. In addition, one of the elements of financial liberalization the abolition of interest rate ceilings is eliminated by limitations. Legislator may restrain the liberal arrangements for the purpose of protect powerless people. However, freedom of contract and freedom of initiative should not be ignored. Excessive limitation on the consumer loan and credit card interest rates, is not suitable because of the violation on the principle of freedom of contract. The upper limits of interest should be removed by the amendment on the Turkish Obligations Code as soon as possible. Keywords: Statutory interest, contractual interest, default interest, the upper limit of interest, credit card interest rates, interest rates on consumer loans.

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

209

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

GR

rk Borlar Kanununda (TBK) faizle ilgili olarak, Borlar Kanununda (BK) karl bulunmayan baz dzenlemeler yaplmtr TBK m 88 ve m 120, hukuki ilikilere uygulanacak faize ilikin kanuni ereveyi belirlemitir Faiz oranlar dorudan doruya TBKda belirlenmemi; oranlarn belirlenmesi, ekonomik koullardaki deiikliklere ve dalgalanmalara bal olarak geliebilecek ihtiyalar dikkate alnarak yrrlkteki faiz mevzuatna braklmtr[1] almada ncelikle para borcu, faiz borcu, lke paras ve yabanc para kavramlar ile faiz borcunun kaynaklar ve nitelii incelenecektir Ardndan para borcunun ifa edilmemesinin bir sonucu olarak faiz borcunun ortaya kmas iin gereken artlar, faiz oranlarnn belirlenmesindeki esaslar, ticari ve ticari olmayan ilerde faiz orannn kararlatrlmamas halinde uygulanacak faiz oranlar, TTK hkmleri de dikkate alnarak incelenecektir Son olarak TBK ve TTK dndaki faiz mevzuatna yaplan gndermelerin uygulamaya yansyan somut sonular ve para borlusunu korumaya ynelik faiz st snrlarnn kredi kartlar ve tketici kredilerine olan etkileri ele alnacaktr

I. Temel Kavramlar
A. Para Borlar ve fas Bir borcun konusu belirli veya belirlenebilir bir mebla alacaklya deme ykmll ise o zaman bir para borcundan bahsedilebilir[2] zellikle karlkl bor ykleyen szlemeler olmak zere birok bor ilikisinin konusunu para oluturur Baz szlemelerin konusunu ise dorudan doruya paradr[3] Bir para borcunda edim, verme edimidir Para borlar belirli miktarda olduklarndan, mebla ya da deer borlar olarak da ifade edilirler[4] Para borlar lke paras ya da yabanc para birimi ile kararlatrlabilir (TBK m 99)

[1] [2] [3] [4]

Demir, Mehmet: Trk Borlar Kanununun Getirdii Yenilikler, Ankara 2012, s 31-33 Barlas, Nami: Para Borlarnn denmesinde Borlunun Temerrd ve Bu Temerrt Asndan Dzenlenen Genel Sonular, stanbul 1992, s 10 Eren, Fikret: Borlar Hukuku Genel Hkmler, 14 B Ankara 2012, s 970; Reisolu, Sefa: Trk Borlar Hukuku Genel Hkmler, 23 B stanbul 2012, s 302 Eren s 971; Barlas s 13; Ouzman, M Kemal/z, M Turgut: Borlar Hukuku Genel Hkmler, C I stanbul 2012, s 294 vd; Klolu, Ahmet M; Borlar Hukuku Genel Hkmler, 16 B Ankara 2012, s 599-600

210

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

1) Para Borlarnn lke Parasyla denmesi Para borlar kural olarak lke paras ile denir lke paras dnda baka bir para birimiyle belirlenmi ve szlemede aynen deme ya da bu anlama gelen bir ifade de bulunmadka, borcun deme gnnde denmemesi zerine alacakl, bu alacann aynen veya vade ya da fiili deme gnndeki rayi zerinden lke paras ile denmesini isteyebilir (TBK m 99/1) lke parasndan Trk Lirasnn anlalmas gerekir[5] Borlunun para borcundan kurtulabilmesi iin kararlatrlan tutarda lke parasn demesi gerekir Alacakl, borcun baka bir ey ya da yabanc para ile denmesini kabul etmek zorunda deildir Bu durumda borlu borcunu lke parasyla demezse temerrde der[6] 2) Borcun Yabanc Para ile denmesi Borcun yabanc parayla ifas TBK m 99/2de dzenlenmitir Buna gre lke paras dnda baka bir para birimiyle deme yaplmas kararlatrlmsa, szlemede aynen deme veya bu anlama gelen bir ifade bulunmadka bor, deme gnndeki rayi zerinden lke parasyla da denebilir. Bu hkmden anlalaca zere ancak bir szlemenin taraflar yabanc para ile demeyi kararlatrabilirler[7] Taraflar yabanc para borlarn yabanc para veya Trk parasyla deme konusunda seimlik hakka sahiptir[8] Fakat uyumazlk halinde mahkemenin haksz fiil, sebepsiz zenginleme ve nafaka borlarnn yabanc parayla denmesine karar vermesi mmkn deildir[9] TBK m 99a gre borcun yabanc parayla ifas iki ekilde olabilir a) Yabanc Para Borcunun Aynen fas Taraflar, yabanc para borcunun dorudan yabanc parayla ifa edileceini kararlatrabilirler Szlemede para borcunun aynen ifa[10] edilecei veya yabanc para cinsinden nakit olarak (efektif deme) denecei gibi hkmler varsa, borcun yabanc parayla aynen ifas kararlatrlm demektir Byle bir
[5] [6] [7] [8] [9] [10] Ouzman/z s 296-298 Eren s 973-974; Ouzman/z s 295-296; Reisolu s 302-303; Hatemi, Hseyin/ Gkyayla, Emre: Borlar Hukuku Genel Hkmler, 2 B stanbul 2012, s 214; Klolu s 600; Ayranc s 100 Eren s 974 Ouzman/z s 299-300; Reisolu s 304-305 Eren s 974 Serozan, BK m 99 ile getirilen aynen deme kuraln, yabanc para alacakls lehine getirilen haksz ve ayrcalkl bir seenek olarak deerlendirmekte ve bunun gemiten gelen ulusal parann itibarnn korunmas anlayyla badamadn ifade etmektedir Dier yandan son zamanlarda piyasada yabanc para lehine olan istikrarszln ortadan kalkmas nedeniyle bu durumun alacaklya pratik bir avantaj salamayabilecei ifade edilmitir (Serozan s 1079-1080)

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

211

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

durumda bor deme gnnde[11] ancak yabanc para ile ifa edilebilir Alacakl da gnnde yabanc parayla yaplan ifay kabul etmek zorundadr Bor, lke parasyla veya baka eylerle denmek istendiinde alacakl bunu kabul etmek zorunda deildir Borlu borcu kararlatrlan dvizle demezse, alacakl da yabanc parayla yaplan ifay kabul etmezse temerrde der[12] Fakat doktrinde aynen ifaya ilikin szlemenin, borcun sadece deme gnnde denmesi halinde alacakl ve borluyu balad; TBK m 99/3 gereince borlunun temerrd halinde alacaklnn borcun aynen ifas ile birlikte deme gnndeki rayiten lke parasyla denmesini de talep edebilecei, alacaklnn aksine zorlanamayaca, aksi durumun TBKnn amacyla badamayaca ifade edilmektedir[13] Bir gre gre de TBK m 99un 2 ve 3 fkralar arasnda eliki bulunduundan m 99/2 hkmne itibar edilmelidir[14] Doktrinde, yabanc para borlar iin aynen ifa imknnn getirilmesinin ardnda, yabanc parann tedarikinde gemite olduu gibi glklerin yaanmamas olduu ifade edilmektedir[15] Aynen ifa hkm ieren szlemelerde temerrt halinde mahkemelerin yabanc parann aynen denmesine hkmedebilecei savunulabilmekle birlikte, icra daireleri borcun ancak Trk Liras olarak tahsiline karar verebilir[16] b) Yabanc Para Borcunun Aynen veya deme Gnndeki Rayiten lke Parasyla fas TBK m 99/3te dzenlenen ikinci ihtimale gre borlu borcunu mutlak olarak yabanc para ile aynen ifa etmek zorunda deildir Borlu borcunu esas olarak yabanc parayla demek zorunda olmakla birlikte, deme gnndeki TCMB rayicinden lke parasyla demek gibi bir seimlik, ikame hakka sahiptir[17] Alacakl gnlk rayi zerinden lke parasyla yaplan demeyi

[11]

[12] [13] [14] [15] [16] [17]

Eski BKda vadenin hulul gnndeki rayi zerinden ifadesiyle dzenlenen husus, TBKda deme gnndeki rayi zerinden eklinde dzenlenmitir Ouzman/ze gre bu durum eskiye gre fark yaratmamtr nk ayn maddenin 3 fkras alacaklya vadenin gemesi halinde dilerse deme gnndeki rayi zerinden deme yaplmasn isteme hakk vermitir (Ouzman/z s 300) Eren s 975; Ouzman/z s 300-301, 505 vd; z s 17; Reisolu s 307; Hatemi/ Gkyayla s 214-215; Klolu s 601 Reisolu s 308-309; Klolu s 603-604 Klolu s 603-604; Buz, Vedat: Borlarn fas ve fa Edilmemesi Trk Borlar Kanunu Sempozyumu: Makaleler Tebliler, stanbul 2012 s 95, 98 Buz s 93 Klolu s 602; Eren s 975; Ouzman/z s 303 Buz s 92; Eren s 975; Ouzman/z s 302; Reisolu s 306; Hatemi/Gkyayla s 214; Klolu s 601, 603-604 Buna karn doktrinde, deme yerindeki sat kurunun esas alnmas gerektii de savunulmaktadr (Ouzman/z s 301)

212

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

kabul etmek zorundadr[18] Borlu deme gnnde her iki ekilde de deme yapmazsa seimlik hakkn kaybeder Bu durumda seimlik hak alacaklya geer ve alacakl borcunun aynen denmesini veya deme ya da vade gnndeki rayiten lke parasyla denmesini talep edebilir[19] B. Faiz Borlar Faiz borlar para borlarndan ayr dnlemez Faiz, alacaklnn talep etmeye yetkili olduu bir miktar paray kullanamamas nedeniyle, mahrum kalnan sreye bal olarak denmesini talep edebilecei bir karlk ve tazminattr[20] Baka bir tanma gre de faiz sermayenin geliridir[21] 1) Faiz Borcunun Kaynaklar Faiz borcu anaparann bir oran veya yzdesi olarak ortaya kar Faiz, uygulanmas gereken sre boyunca, geen sreyle orantl olarak birikir Para borlar dndaki borlarda faiz borcu olmayaca gibi her para borcu nedeniyle mutlaka faiz denmesi gerekmez Faiz borcu ancak bir hukuki ilikiden ya da kanun hkmnden doar[22] Taraflar yaptklar bir szlemede baz durumlarn gereklemesine bal olarak faiz borcu kararlatrabilirler Buna akdi faiz denir Taraflarn arasndaki ilikinin ticari olup olmamasna gre hukuki ilikiden kaynaklanan faiz borcunda farklar ortaya kar rnein adi dnte faiz istenebilmesi, taraflarn bunu kararlatrm olmalarna bal iken; ticari dnte faiz istenebilmesi iin szlemede kararlatrlmasna gerek yoktur (TBK m 387) Haksz fiil ve sebepsiz zenginlemede taraflar arasnda bir szleme olmadndan, akdi faiz deil dorudan temerrt faizi sz konusu olur[23] Faiz borcunun dier kayna da kanundur Buna kanuni faiz de denir Kanundan kaynaklanan faiz genellikle szlemede hkm bulunmayan hallerde hkm ifade etmek zere dzenlenir rnein TBK m 88, m 120/1, m 193, m 217/1, m 229, m 234, m 387/2, m 510, m 529, m 538 ve m 627de szlemede taraflar arasndaki ilikiye uygulanacak faiz oran belirlenmedii hallerde kanuni faizin uygulanaca durumlar dzenlenmitir[24]
[18] [19] [20] [21] [22] [23] [24] Erene gre bu zorunluluk 32 sayl Trk Paras Kymetini Koruma Hakkndaki Kararn 4/b maddesinden kaynaklanr, s 975 Eren s 975; Ouzman/z s 302; Reisolu s 305-306; Buz s 95 Helvac, Mehmet: Borlar ve Ticaret Kanunu Bakmndan Para Borlarnda Faiz Kavram, stanbul 2000, s 43 vd, 64-66; Eren s 978; Ouzman/z s 308; Reisolu s 312; Hatemi/Gkyayla s 217 Eren s 978 Helvac s 63-64; Ouzman/z s 308, 310; Reisolu s 312-313; Klolu s 610-611 Eren s 979-980; Ouzman/z s 308; Reisolu s 313; Klolu s 611-612 Reisolu s 313; Eren s 979-980; Ouzman/z s 308

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

213

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

2) Faizin Hukuki Nitelii Faiz borcu, asl alacaktan ayr fakat ona bal bir yan edimdir Faiz borlar asl alacan varlna baldr ve asl alacak sona erdiinde faiz borcu da sona erer (TBK m 131/1) Faiz alaca anaparadan ayr talep ve dava edilebilir (TBK m 147/1) Sona ermi bir alacan faizini talep edebilmek iin bu hakk sakl tutmak gerekir Sakl tutulmayan ve durumun gereklerinden denecei anlalmayan faiz istenemez (TBK m 131/2) Asl alacan zamanamna uram olmas, faiz borlarn da zamanamna uratr (TBK m 152) Alacakl asl alaca devrettiinde faizini de devretmi olur (TBK m 189/2) Fakat bunun aksinin kararlatrlarak, faiz alacann anaparadan ayr devri de mmkndr Asl alacak ile faiz farkl zamanam srelerine tabidir Faiz alacaklar be yllk zamanam sresine tabi olduundan asl alacaktan nce zamanamna uramas mmkndr (TBK m 147/B1) Asl alacak ynnden zamanamnn kesilmi olmas faiz alaca iin de kesildii anlamna gelmez[25]

II. Borcu fa Etmemenin Bir Sonucu Olarak Para Borlarna Temerrt Faizi Uygulanmasnn artlar
Para borlarnda anaparaya ilave olarak faiz borcunun domas ounlukla borcun ifa edilmemesi ve borlunun temerrde dmesinden kaynaklanr Bu nedenle para borlarnda temerrt faizinin incelenmesi srasnda borlunun temerrdnn artlarn da ele almak gerekir TBKnda tanmlanmam olmakla birlikte borlunun borland edimi hukuka aykr olarak ge yerine getirmesine borlunun temerrd denir[26] Temerrde den borlu yerine getirmekle borland edimi zamannda ifa etmeyerek borca aykr davranmaktadr Borcun ifas mmkn olduu halde ifadaki gecikme borlunun temerrd iin yeterlidir[27]; temerrt iin ayrca kusur aranmaz Borlunun temerrd aslnda geici bir durumdur Zamanla borlu ya tamamen dememe durumuna girer ya da borcunu anaparaya uygulanan temerrt faiziyle birlikte ifa eder[28]

[25] [26] [27] [28]

Helvac s 50-51; Eren s 978-979; Ouzman/z s 309; Reisolu s 313-314, 376; Hatemi/Gkyayla s 218 vd; Klolu s 612-613 Barlas s 15; Eren s 1089; Klolu s 677 Eren s 1089-1090; Barlas s 16; Reisolu s 367 Ayranc, Hasan: Para Borlarnda Temerrt Faizi, Hukuk Gndemi Dergisi 2006 Say-5 s 100; Eren s 1090; Klolu s 684-685

214

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

A. Para Borlarnda Borlunun Temerrdnn artlar Bir borcun ifa edilmesi mmkn ve bor muaccel olduu halde zamannda ifa edilmemise borlu ifada gecikmi olur Borcun ifasndaki gecikme baz artlarn varl halinde borlunun temerrd olarak adlandrlr Dier bir ifadeyle borlunun temerrd borcun ifasnda nitelikli bir gecikmedir[29] Borlunun temerrd TBK m 117/1de Muaccel bir borcun borlusu, alacaklnn ihtaryla temerrde der. eklinde dzenlenmitir Buna gre kural olarak borlunun temerrd iin alacak muaccel olmal ve alacakl borluyu ihtar etmelidir Fakat TBK m 117/2 baz hallerde ihtara gerek olmadn dzenlemitir[30] 1) Borcun fasnn Mmkn Olmas fadaki her gecikme temerrde yol amaz Borlunun temerrd iin ifann mmkn olmakla birlikte gecikmi olmas gerekir nk imknsz bir bor iin temerrt mmkn deildir Fakat borcun ifas muaccel olmadan nce imknsz hale gelmise artk borlunun temerrdnden bahsedilemez Fakat ifa temerrtten sonra imknsz hale gelmise bu, temerrt hkmlerinin uygulanmasn engellemez[31] 2) Alacan Muaccel Olmas Borlunun temerrd iin alacan muaccel olmas gerekir Muacceliyet, temerrdn zamana ilikin art olarak, alacaklnn edimin yerine getirilmesini talep ve dava etme hakkn ifade eder rnein borlunun zamanam def i ileri srmesi, alacan muaccel olmasn ve borlunun temerrde dmesini engeller Ancak def i tek bana temerrde dmeyi engellemez Temerrde dmeyi def inin ileri srlmesi engeller[32] Alacan muaccel olaca zaman belirleyen bir szleme hkm, kanuni dzenleme ya da ihbar yoksa bor alacan doduu anda muaccel olur[33] TBK m 117ye gre Muaccel bir borcun borlusu, alacaklnn ihtaryla temerrde der Eer bu dzenlemede olduu gibi borlunun temerrde dmesi iin alacaklnn baz hazrlklar yapmas gerekiyorsa, bunlar yaplmadka borlu temerrde dmez[34]

[29] [30] [31] [32] [33] [34]

Ouzman/z s 376; Ayranc s 100 Eren s 1092 vd; Ouzman/z s 377 vd, Reisolu s 367 vd Reisolu s 370; Barlas s 16, 21; Eren s 1092; Ouzman/z s 376, 384-385 Ouzman/z s 377; Reisolu s 367; Erene gre def i borlunun temerrde dmesini engellemez, sadece sonu dourmasn engeller (Eren, s 1093); Ayranc s 100 Eren s 1092; Ouzman/z s 377-378 Klolu s 678; Barlas s 75 vd

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

215

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

3) Alacaklnn Borluyu htar a) htarn Gerekli Olduu Haller TBK m 117/1e gre kural olarak borlunun temerrd alacan muaccel olmasyla deil, borluya ihtar yaplmasyla gerekleir htar, ifa tarihinin belli olmad ya da borlu tarafndan bilmedii hallerde, borluyu korumak amacyla getirilmi bir temerrt artdr[35] htar, borcun ifasn isteyen, aksi halde temerrde dmenin sonularyla karlalaca konusunda borluyu ciddi ekilde uyaran, alacaklnn edimi kabule hazr olduunu bildiren, faiz deme ykmlln ve yargsal sreci hatrlatan, tek tarafl, muhataba ulamas gereken bir irade aklamasdr htar, szl ya da yazl olabilir Fakat ispat kolayl bakmndan yazl olmas tercih edilir Dava almas ve icra takibi balatlmas da ihtar saylr[36] htarnamede borcun ifas iin borluya sre verilmesi gerekli deildir Fakat sre verilmise srenin sonuna kadar erteleme yapld kabul edilir (TBK m 123) htar, ifas istenen borca, gerek miktar ve gerek nitelik ynnden aka uygun olmaldr Aksi halde ihtar kendinden beklenen sonular dourmaz[37] TBKnda ihtar iin bir ekil ngrlmemekle birlikte TTK m 18/3te ticari ilerde yaplacak ihtarlarn noter araclyla, taahhtl mektupla, telgrafla veya gvenli elektronik imza kullanlarak kaytl elektronik posta sistemi ile yaplmas gerektii dzenlenmitir htar borluya ulat gn temerrt gereklemi olur[38] b) htarn Gerekli Olmad Haller TBK m 117/2, borlunun hangi hallerde ihtar edilmeden temerrde deceini dzenlemitir Alacakl ile borlu, borcun ifa edilecei gn yani vadeyi birlikte belirlemilerse, borlunun temerrde dmesi iin vadenin gemesi yeterlidir Bir dier ihtarsz temerrt hali de szlemede bulunan bir hakka dayanarak taraflardan birinin dier tarafa usulne uygun bir bildirim yaparak belirledii vadenin gemesiyle gerekleen temerrttr Ayrca bir haksz fiilin ilendii, sebepsiz zenginlemenin gerekletii tarihte de borlu kendiliinden, kanunen temerrde der Ancak sebepsiz zenginleen iyiniyetli ise temerrde

[35] [36]

[37] [38]

Nomer, Haluk Nami: Haksz Fiil ile Sebepsiz Zenginlemeden Doan Alacaklarda Borlunun Temerrd in htar Gerekir mi? Prof Dr Rona Serozana Armaan C II, stanbul 2011 s 1305-1306 Barlas s 34-43; Eren s 1093; Ouzman/z s 380; Reisolu s 368; Klolu s 678-680; Serozan, Rona: Yeni Borlar Kanununda fa Zaman ve Zamannda fa Etmeme Konularnda Rastlanan Yenilikler Dnyas ve Hukuk Prof Dr Tankut Centele Armaan stanbul 2011, s 1076 Eren s 1094-1095; Ouzman/z s 378-381; Klolu s 680; Barlas s 47-54 Eren s 1095; Ouzman/z s 380; Reisolu s 368; Klolu s 679

216

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

dmesi iin ihtar edilmesi gerekir[39] TBK m 117de dzenlenen ihtar koulu emredici nitelikte olmadndan, taraflar yaptklar szlemeyle temerrt iin ihtarn gerekliliinden vazgeerek alacan muaccel olmasyla birlikte temerrdn gerekleeceini kararlatrabilirler[40] TBKda dzenlenmemekle birlikte borlunun borcu demeyeceini aka bildirdii durumda da ihtara gerek yoktur[41] Borlar Kanunu Tasarsnn Adalet Komisyonu gerekesinde TBK m 117de, haksz fiil ve sebepsiz zenginlemeden kaynaklanan borlarda faizin balang tarihinin belirlenmesi bakmndan doktrin ve itihada uygun bir deiiklie gidildii ifade edilmitir TBK m 117/2nin temerrdn haksz fiilin ilendii tarihte gereklemi saylacana dair hkm, kusursuz sorumluluk hallerinde, fiilin kusursuz sorumlu olan kiiden kaynaklanma zorunluluu olmamas ve kast d ihmal hallerinde olduu gibi baz somut durumlarn madde kapsamna alnmas nedeniyle eletirilmektedir[42] Kanun sebepsiz zenginleenin iyi niyetli olup olmamasna gre bir ayrm yapmaktadr Bu bakmdan kanun sebepsiz zenginleenin TMK m 2 uyarnca drstlk kurallarna gre deil, TMK m 3 uyarnca sebepsiz zenginlemeyi bilip bilmemeye gre bir iyiniyet ayrm yapmtr Bir szlemeden doan borta borlunun borcunu ve kime deyeceini bilmesine ramen temerrde dmesi iin ihtar aranrken, sebepsiz zenginlemede sebepsiz zenginleildiini bilip bilmeme zerine kurulu bir iyiniyet ayrmna gidilmesi doktrinde elikili bulunmakta, sebepsiz zenginleen kt niyetli dahi olsa temerrt faizinin ihtardan itibaren balamas gerektii, bu nedenle ihtar kuralndan ayrlmak iin bir sebep bulunmad ifade edilmektedir[43] Bir dier gre gre ise alacakl, iade borlusunun iyiniyetli olup olmadn genellikle bilemeyeceinden kendisini salama almak amacyla her hlkrda ihtar ekmek yoluna gidecei iin pratikte pek fazla deiiklik olmayacaktr[44] Avrupa Birliinde son yllarda ihtarsz sayl (snrl) temerrt hallerini geniletme eilimi bulunmaktadr Bu kapsamda karlan demelerde Temerrt Direktifi[45] (Zahlungsverzugsrichtlinie) ile para borlarnn ifasnda yaanan gecikmelerin nne geilmesi amalanm, bu dorultuda borlunun kolayca ve abuka temerrde drlmesi iin ihtarn beklenmesinin gerekli olmad tm
[39] [40] [41] [42] [43] [44] [45] z, M Turgut: Yeni Borlar Kanununun Getirdii Balca Yenilik ve Deiiklikler, 2 B stanbul 2012, s 19; Barlas s 54-55; Eren s 1095-1097; Ouzman/z s 381-383; Reisolu s 369-370; Klolu s 680-684; Serozan s 1076-1077; Barlas s 54 vd Klolu s 681 Serozan s 1077 Nomer s 1308 Nomer s 1310-1313 Buz s 105 2000/35/EC sayl demelerde Temerrt Direktifi ve ye lkelerin 16032013 tarihine kadar ulusal mevzuatlarna aktarmak zorunda olduklar ticari ilerde temerrt hakkndaki yeni direktif (2011/7/EU) iin bkz: http://eceuropaeu/enterprise/policies/ single-market-goods/fighting-late-payments/index_enhtm

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

217

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

haller iin ihtar zorunluluu kaldrlmtr[46] Bu gelimelere karn Trkiyede kanun koyucu Direktifte dzenlenen ihtarn gerekmedii haller konusunda sessiz kald ve ihtarsz temerrt konusunda dzenlenebilecek birok konu varken gndemde yeri olmayan haksz fiilde ve sebepsiz zenginlemede temerrt hallerini TBK m 117/2de dzenledii iin hakl olarak eletirilmektedir[47] B. Para Borlarnda Temerrdn Sonular Kanun koyucu para borlarnn denmemesi halinde alacaklnn parasndan bir sre mahrum kalmas nedeniyle, bozulan menfaat dengesini kurmak iin temerrt faizini dzenlemitir Bir para borcunu dememek suretiyle temerrde den borlu, anaparaya ek olarak TBK m 120 ve 3095 sayl Kanun m 2ye gre temerrde dt tarihi izleyen gnden itibaren temerrt faizi demek zorunda kalr Temerrt faizi taraflarn faiz denmesine ilikin bir anlamas olmasa da kanundan doar Fakat temerrt faizinin alnabilmesi iin borludan talep edilmesi gerekir Mahkeme talep olmakszn temerrt faizine hkmedemez Temerrt faizinin domas iin alacaklnn zarara uramas, borlunun da kusurlu olmas art aranmaz Bu nedenle para borlarnda temerrt bir kusursuz sorumluluk halidir Fakat alacakl temerrt nedeniyle, temerrt faizinin karlamayaca bir oranda zarara uramsa, akn zararnn tazminini isteyebilir Temerrt faizi borcun kaynana baklmakszn sadece para borlarna uygulanr Para borcu dndaki dier borlara deerleri para ile ifade edilebilse bile temerrt faizi uygulanmaz[48]

III. Trk Borlar Kanunu ve Trk Ticaret Kanununda Trlerine Gre lke Parasna Uygulanacak Faize likin Hkmler ve Faiz Snrlar
A. Ticari Olmayan lerde Faiz 6098 sayl TBK, bir hukuki ilikide taraflarn aralarnda uygulanacak akdi ve temerrt faizini szlemeyle belirlememi olmalar halinde uygulanacak faiz orannn belirlenmesini yrrlkteki faiz mevzuatna brakmtr TBKdaki faize
[46] [47] [48] Alp, Mustafa : Avrupa Birlii ve Alman Hukukunda Para Borlarnda Borlu Temerrdnn artlar ve Temerrt Faizi ile lgili Deiiklikler, Prof Dr Kemal Ouzmana Armaan stanbul 2002; s 417; Serozan s 1077-1078 Serozan s 1077-1078 Barlas s 114 vd; Eren s 1099 vd, 1106 vd; Ouzman/z s 386, 494 vd, 500, 502 vd; Demir s 35; Reisolu s 370, 373 vd, 376 vd; Klolu s 684-685; Ayranc s 100

218

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

ilikin dzenlemeler, BKnun faize ilikin 72 maddesinde karl olmayan yenilikler getirmitir Kanun koyucu uygulanacak faiz orannn szlemede kararlatrlmamas halinde uygulanmak zere TBKda sabit bir oran belirlemek yerine, sk deiiklie uramas nedeniyle ekonomik koullardaki dalgalanmalar karsnda gncelliini yitirmesi olasl dk olan faiz mevzuatna gnderme yapmay tercih etmitir Dier yandan kanun koyucu gnderme yaplan faiz mevzuatna gre bulunacak faiz oranlarna da st snrlar getirmitir Doktrinde kanun koyucunun belirledii st snrlarla, Anayasa m 2de yer alan sosyal devlet ilkesinin bir gerei olarak zayf taraf korumay amalad ifade edilmektedir[49] Bir gre gre de kanun koyucu fahi faiz ieren szlemelere serbest piyasa enstrmanlaryla mdahale edemeyecei iin, kanun yoluyla mdahale bir gerekliliktir Szleme serbestisi ilkesi, rekabeti liberal dzen iinde ounlukla zayf aleyhine ilediinden, snrlandrlmas gerekebilir Kanun koyucunun konut kiras ve para kirasna olan mdahale eiliminin bir sonucu olarak ortaya kan faiz snrlamalar destek ve vgy hak eden dzenlemelerdir[50] Dier bir gre gre de karlatrmal hukukta zaman zaman faiz snrlamalarna rastlanmaktadr rnein svire Tketici Kredisi Kanununun uyguland ilemlerde faiz % 15i aamaz Bu anlamda kanun koyucu hukuk politikasna ilikin bir tercih yaptndan, hukuken tartlacak pek fazla ey yoktur[51] Aada TBKnn ticari olmayan faiz trlerine gre ilgili mevzuata yapt gndermelerin somut sonucu olarak ortaya kan durum incelenecektir 1) Ticari Olmayan lerde Kanuni Faiz Ticari olmayan ilerde uygulanacak kanuni faiz oran TBK m 88/1de Faiz deme borcunda uygulanacak yllk faiz oran, szlemede kararlatrlmamsa faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenir eklinde dzenlenmitir TBKnn gnderme yapt mevzuat 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanundur 3095 sayl Kanun m 1/1de, Borlar Kanunu ve Trk Ticaret Kanununa gre faiz denmesi gereken hallerde, miktar szleme ile tespit edilmemise faiz orannn yllk % 12 olaca dzenlenmiti Fakat Bakanlar Kurulu, 3095 sayl Kanun m1/2den ald yetkiye dayanarak 01012006 tarihinden itibaren geerli olmak zere

[49] [50] [51]

Demir s 31-33 Serozan s 1078 Buz s 92; Buzun ifade ettiine benzer bir dzenleme Trk hukukunda TKHK m 10da da bulunmaktadr Kanmca TBK ile getirilen snrlamalar, dzenledii ilemler ve lke ekonomisine olan derin etkileri nedeniyle sadece hukuk politikasna ilikin bir sorun olarak grmek doru deildir

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

219

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

ticari ilerde kanuni faiz orann % 9a indirmitir Halen ticari olmayan ilerde kanuni faiz oran % 9dur[52] 2) Ticari Olmayan lerde Akdi Faiz Ticari olmayan ilerde faiz oran TBKnun ngrd snra kadar serbeste belirlenebilir TBK m 88/2ye gre, szleme ile kararlatrlacak yllk faiz oran, 3095 sayl Kanun m 1/1de belirlenen yllk faiz orannn % 50 fazlasn aamaz 3095 sayl Kanun m 1/1, ticari olmayan ilerde uygulanacak faiz orann % 9 olarak belirlediinden, yrrlkteki bu orana gre ticari olmayan ilerde faiz belirlenmesi halinde bu oran % 13,5i aamaz Dier yandan 3095 sayl Kanunla, Murabaha Nizamnamesi yrrlkten kaldrldndan ticari olmayan ilerde denmemi faizler toplam anaparay aabilir[53] TBK m 88/2 hukukumuzda ilk defa ticari olmayan ilerde anaparaya uygulanacak akdi faize snrlama getirmitir Getirilen snrlama emredici nitelikte olduundan aksi kararlatrlamaz Szlemede kararlatrlan akdi faiz oran mevzuatta belirlenen orandan fazlaysa faiz haddini aan ksm geersizdir Bir gre gre ise bir szlemede kanuni snr aan faiz uygulanmad takdirde szlemenin yaplmayaca ileri srlemez (TBK m 27/2)[54] TBK tasarsnn maddeye ilikin hkmet gerekesinde, getirilen snrlamayla borlunun olaanst faiz oranlarndan korunmasnn amaland belirtilmitir[55] TBK m 88/2 ile getirilen snrlama ticari iler iin geerli deildir Ticari ilerde faiz serbeste belirlenir (TTK 8/1)[56] 3) Ticari Olmayan lerde Temerrt Faizi Ticari olmayan ilerde temerrt faizini, kanuni temerrt faizi ve akdi temerrt faizi olmak zere bir ayrma tabi tutarak incelemek gerekir TBK m 120/1, ticari olmayan ilerdeki kanuni temerrt faizini dzenlemektedir Buna gre uygulanacak yllk temerrt faizi oran, szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan, 3095 sayl Kanun m 1 uyarnca Bakanlar Kurulu tarafndan karlacak kararnameye gre belirlenir

[52] [53] [54] [55] [56]

19122005 tarih ve 2005/9831 sayl Bakanlar Kurulu Karar (RG T 30122005, S 26039); Eren s 980-981; Ouzman/z s 312 Eren s 981; Demir s 31-32; z s 16; Reisolu s 317 Ouzman/z s 312; Demir s 31-32; Reisolu s 315 Serozana gre sadece akdi faizlerin snrlanarak temerrt faizlerinin serbest braklmas fikri yerinde deildir nk borlular akdi faizlerden ziyade yksek temerrt faizlerinden korunmaya muhtatrlar (Serozan s 1079) Reisolu s 315; Ouzman/z s 313; z s 16

220

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

19122005 tarih ve 2005/9831 sayl Bakanlar Kurulu Kararna gre bu oran u anda % 9dur[57] Ticari olmayan ilerde akdi temerrt faizi ise TBK m 120/2de dzenlenmitir Buna gre szleme ile kararlatrlacak yllk temerrt faizi oran, 3095 sayl Kanun m 1e gre belirlenen yllk faiz orannn % 100 fazlasn aamaz Yani taraflar szlemeyle % 18e kadar temerrt faizi oran belirlemekte serbesttirler TBK m 120/3 ise szlemede akdi faiz oran kararlatrlmakla birlikte temerrt faizi kararlatrlmad durumlarda temerrt faizinin ne ekilde belirleneceini dzenlemitir Buna gre yllk akdi faiz oran 3095 sayl Kanuna gre belirlenen yllk % 9 oranndan fazla ise, temerrt faizi oran da belirlenen akdi faiz oranyla ayn olacaktr[58] 4077 sayl TKHKda ise TBK hkmlerinden farkl olarak taksitle satlarda (m 6/A) ve tketici kredisi szlemelerinde (m 10) temerrt faizinin, szlemede belirtilen akdi faiz orannn % 30 fazlasn aamayacana dair zel bir dzenleme getirilmitir[59] TBK m 120/2 ile getirilen snrlama ticari iler iin geerli deildir Ticari ilerde faiz serbeste belirlenir (TTK 8/1)[60] Bir dier yasal temerrt faizi oran TBK m 121/1de dzenlenmitir Buna gre Faiz veya irat borcunu ya da balad bir miktar paray demekte temerrde den borlu, icra takibine giriildii veya dava ald gnden balayarak, temerrt faizi demekle ykmldr. Devamla TBK m 121/3, temerrt faizine faiz yrtlemeyeceini dzenlemitir Dolaysyla taraflar gerek yasal gerekse szlemede belirledikleri temerrt faizine faiz yrtlmesini kararlatramazlar Aksine yaplan szlemeler geersizdir te yandan taraflarn yapacaklar anlamayla faiz ve temerrt faizinin anaparaya dneceini kararlatrmalar ve anaparaya dnen tutara faiz, vadesinde denmemesi halinde de temerrt faizi yrtleceini kararlatrmalar mmkndr Bu tr szlemeler geerlidir[61] 4) Ticari Olmayan lerde Bileik Faiz Ticari olmayan ilerde faizin anaparaya eklenmesi suretiyle bulunan tutara yeniden faiz yrtlmesi eklinde iletilen bileik faiz yasaklanmtr (TBK m 388/3) Ayn ekilde 3095 sayl Kanun m 3/1de de kanuni faiz ve temerrt faizi hesaplanrken mrekkep (bileik) faiz yrtlemeyecei vurgulanmtr
[57] [58] [59] [60] [61] Eren s 982; Ouzman/z s 495-497; z s 19; Demir s 32; Reisolu s 315-318, 373374; Klolu s 620-621 Eren s 982; Ouzman/z s 495-497; z s 19; Demir s 32; Reisolu s 315-318, 373374; Klolu s 620-621 Ouzman/z s 313, 496-497; 3095 sayl Kanun m 4e gre dier kanunlarda dzenlenen temerrt faizleri iin bkz Ouzman/z s 499-500 Reisolu s 315; Ouzman/z s 313; z 16; Klolu s 621 Eren s 983; Reisolu s 319

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

221

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

Fakat 3095 sayl Kanun m 3/2de bileik faiz konusunda TTK hkmlerinin sakl olduu dzenlenerek ticari iler bakmndan uygulamann farkl olaca akla kavuturulmutur[62] B. Ticari lerde Faiz 1) Ticari lerde Kanuni Faiz Ticari ilerde uygulanacak kanuni faiz oran TTK m 9/1 gndermesiyle 3095 sayl Kanunun verdii yetkiye dayanlarak Bakanlar Kurulu tarafndan belirlenir TTK m 9/1, ticari ilerde kanuni faiz hakknda ilgili mevzuat hkmlerinin uygulanacan dzenlemitir Bu maddedeki ilgili mevzuat 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanundur 3095 sayl Kanun m 1/1de, Borlar Kanunu ve Trk Ticaret Kanununa gre faiz denmesi gereken hallerde, miktar szleme ile tespit edilmemise faiz orannn yllk % 12 olaca dzenlenmiti Fakat Bakanlar Kurulu, Kanunun 1/2 maddesinden ald yetkiye dayanarak 01012006 tarihinden itibaren geerli olmak zere ticari ilerde kanuni faiz orann % 9a indirmitir[63] 2) Ticari lerde Akdi Faiz TTK m 8/1e gre ticari ilerde faiz oran serbeste belirlenir Ne TTKnda ne de 3095 sayl Kanunda ticari ilerde akdi faizi snrlayacak bir hkm bulunmaktadr TTK m 8in gerekesinde, ticari ilerdeki faiz oran serbestisinin temel bir ilke olarak benimsendii ve bu serbestinin ticari ilere zg olduu vurgulanmtr TTKnun ticari faize ilikin hkmleri, TBK ile ayn anda yrrle giren zel hkm niteliinde dzenlemeler olduundan, TBK m 88/2 dzenlemesiyle akdi faize getirilen snrlama ticari ilere uygulanmaz TTK m 9da ifade bulan Ticari ilerde; kanuni, anapara ile temerrt faizi hakknda, ilgili mevzuat hkmleri uygulanr. hkm faiz mevzuatna, zellikle 3095 sayl Kanuna gnderme yapmaktadr Bu hkm, TBKnun genel hkm niteliindeki faizi snrlayan hkmlerine gnderme yapld eklinde yorumlanmamaldr[64] Ekonomik zgrle, kiilik haklarna, ahlaka ve drstlk kurallarna aykr, ar yararlanma veya yanlma hkmlerine gre ar oranda belirlenen ticari faiz orannn indirilmesi iin dava alabilir (TBK m 27-28) Fakat bir

[62] [63] [64]

Eren s 984; Reisolu s 375-376; Klolu s 624 19122005 tarih ve 2005/9831 sayl Bakanlar Kurulu Karar (RG T 30122005, S 26039) Ouzman/z s 313; z 16; Reisolu s 315; Klolu s 621

222

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

tacirin iradesi sakat olmadka yapt szlemede belirlenen faiz ok aleyhine de olsa, bahse konu gerekelerle at davann kabul grmesi olasl zayftr[65] TTK m 8/3 tketicilerin taraf olduu szlemeleri faiz serbestisinin dnda tutmu, TTK m 8/4 ile de TTK m 8/3 hkmne aykr olarak tketiciler aleyhine iletilen faizi yok saymtr Her ne kadar ticari ilerde faiz serbestisi belirlenmi olsa da taraflardan birisi tketici ise artk taraflarn arasndaki iliki ticari i deil -Kanunun da sakl tutmakla (TTK m 8/3) amalad zere- TBK ve TKHK ve ilgili mevzuatn uygulanaca bir tketici ilikisidir Ticari ilerde gemiten gelen birikmi faizler toplam anaparay geebilir[66] 3) Ticari lerde Temerrt Faizi a) Taraflar Temerrt Faizi Belirlemise TTK m 8 uyarnca bir szlemenin taraflar ticari ilerde faiz orann serbeste belirleyebilirler Bu dzenlemede bahsi geen faiz ifadesi, hem akdi hem de temerrt faizini kapsamaktadr Dolaysyla taraflar ticari ilerde temerrt faizini de serbeste belirleyebilirler[67] 3095 sayl Kanun m 2/1de de aksi kararlatrlmadka uygulanacak yasal temerrt faizi dzenlenerek, orandaki serbestiye vurgu yaplmaktadr TTKnun ticari faize ilikin hkmleri, TBKna gre zel hkm niteliinde olduundan, TBK m 120/2 ile temerrt faizine getirilen snrlama ticari ilere uygulanmaz TTK m 9da ifade bulan Ticari ilerde; kanuni, anapara ile temerrt faizi hakknda, ilgili mevzuat hkmleri uygulanr. hkm, faiz mevzuatna gnderme yapmaktadr Bu hkm, TBKnun faizi snrlayan hkmlerine gnderme yapld eklinde yorumlanamaz[68] Genel kural faiz serbestisi olmakla birlikte ekonomik zgrle, kiilik haklarna, ahlaka ve drstlk kurallarna aykr, ar yararlanma veya yanlma hkmlerine gre ar oranda belirlenen faiz orannn indirilmesi iin dava alabilir (TBK m 27-28) Fakat tacirin iradesi sakat olmadka, yapt szlemede belirlenen temerrt faizi ok aleyhine de olsa, bu gerekelerle at davann kabul grme olasl zayftr[69] Her ne kadar ticari ilerde faiz serbestisi esas olsa da, 90 sayl dn Para Verme leri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin 13 maddesine gre Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurulu, faktoring ve finansman irketlerinin uygulayaca azami faiz oranlarn tespit etmeye ve serbest brakmaya yetkili klnmtr[70] Fakat bu yetki imdiye kadar kullanlmamtr
[65] [66] [67] [68] [69] [70] Ouzman/z s 313; Eren s 981-982; Klolu s 614 Eren s 981-982 Eren s 983 Ouzman/z s 313, 497-498; z s 19; Klolu s 621 Eren s 981-983; Ouzman/z s 313, 498 Klolu s 614

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

223

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

b) Taraflar Temerrt Faizi Belirlememise TTK m 8/2de, kanunda aka oran dzenlenmedii ya da szlemeyle belirlenmedii durumlarda uygulanacak faiz orannn belirlenmesinde faiz mevzuatna gnderme yaplmtr Faize ilikin kurallar ska deiebildiinden, belirli bir kanuna gnderme yapmak yerine faiz mevzuatna genel bir gnderme yaplmtr Taraflar, kararlatrmakta serbest olmalarna ramen, temerrt faizi orann belirlememilerse, TTK m 9un gndermesiyle 3095 sayl Kanun m 2/1e gre; bir miktar parann denmesinde temerrde den borlu, szleme ile aksi kararlatrlmadka, gemi gnler iin 1 inci maddede belirlenen orana gre temerrt faizi demeye mecburdur Daha nce bahsedildii gibi 3095 sayl Kanun m 1e gre belirlenen gncel oran % 9dur Yani taraflar ticari ilerinde uygulanacak temerrt faizini belirlememise kanuni ticari temerrt faiz oran % 9dur[71] Fakat 3095 sayl Kanun, baz artlarda daha yksek orandan kanuni temerrt faizi talep edilebilmesine imkn vermitir 3095 sayl Kanun m 2/2ye gre, Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankasnn nceki yln 31 Aralk gn ksa vadeli avanslar iin uygulad faiz oran, m 2/1 ile dzenlenen % 9 oranndan fazla ise, taraflar arasnda szleme olmasa bile ticari ilerde temerrt faizi bu oran zerinden istenebilir Sz konusu avans faiz oran, 30 Haziran gn nceki yln 31 Aralk gn uygulanan avans faiz oranndan be puan veya daha ok farkl ise yln ikinci yarsnda bu oran geerli olur Gnmzde Merkez Bankasnn aklad avans faiz oran 29122011 tarihi itibariyle % 17,75; 19062012 tarihi itibariyle ise % 16,50dir ki dnem arasnda be puandan fazla fark olmadndan 3095 sayl Kanun m 2/2, gnmzde uygulanmamaktadr 3095 sayl Kanun m 2/2nin dzenlemesiyle ticari temerrt faizinin adi temerrt faizinden yksek olmas kabul edilmitir Kanun koyucu ticari temerrt faizinin, faiz alacakllarnn seimine gre % 9 orannda ya da TCMB avans faizi gibi daha yksek bir oranda uygulanmasna cevaz vermi, bylece gnn koullarna uygun ticari temerrt faizi uygulanmas salanmtr[72] 4) Ticari lerde Bileik Faiz Ticari ilerde bileik faiz kural olarak yasaktr Bununla birlikte bileik faizin ticari ilerde uygulama bulabilecei iki istisnai hal vardr (TTK m 8/2) Taraflar arasnda cari bir hesap szlemesi ya da btn taraflar bakmndan ticari i niteliinde bir dn szlemesi varsa bileik faiz uygulanabilir Bu szlemelerde bileik faiz kararlatrlabilmesi iin hesap dnemleri arasndaki sre en az ay olmaldr TTK m 8/2 son cmlesi, bileik faiz uygulanabilecek iki istisnai
[71] [72] Eren s 982-983 Eren s 983-984; Ouzman/z s 497; Reisolu s 317-318, 373

224

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

halin ancak tacirler arasnda geerli olduunu aka vurgulanmtr 3095 sayl Kanun m 3/2, bu dzenlemeyi destekleyecek ekilde bileik faiz asndan TTK hkmlerini sakl tutmutur te yandan TTK m 8/3, tketicinin korunmasna ilikin hkmleri sakl tutmu; TTK 8/4 ise cari hesap szlemesine ve ticari dnce dayanmayan bileik faiz ile tketici aleyhine iletilen bileik faizin yok hkmnde olduunu dzenlemitir[73]

IV. Trk Borlar Kanunu ve Trk Ticaret Kanununda Yabanc Paraya Uygulanacak Akdi Faiz ve Temerrt Faizine likin Hkmler ve Faiz Snrlar
A. Ticari Olmayan lerde Yabanc Para Faizi 1) Ticari Olmayan Yabanc Para Borlarnda Akdi Faiz Ticari olmayan ilerde yabanc para faiz oran, TBKnun ngrd snra kadar serbeste belirlenebilir Taraflarn szlemede daha yksek akdi faiz kararlatrmad hallerde, 3095 sayl Kanuna 3678 sayl Kanunun 30 maddesiyle eklenen[74] 4/A maddesine gre, yabanc para borcuna, devlet bankalarnn o yabanc para ile alm bir yl vadeli mevduat hesabna dedii en yksek faiz oran uygulanr Bu oranlar 0812201124102012 tarihleri arasnda Euro iin % 7[75], 0912201124102012 tarihleri arasnda Amerikan Dolar iin % 7dir[76] TBK m 88/1, faiz borcunda lke paras ve yabanc para ayrm yapmadndan, TBK m 88/2de akdi faiz iin getirilen snrlamalar yabanc para akdi faizi iin de geerlidir Buna gre, yabanc para borlarnda szleme ile kararlatrlacak yllk yabanc para akdi faiz oran, 3095 sayl Kanun m 4/Aya gre belirlenecek yllk faiz orannn % 50 fazlasn aamaz 3095 sayl Kanun m 4/Aya gre yabanc para borlarnda uygulanacak faiz oran gnmzde Amerikan Dolar ve Euro iin % 7 olduundan, ticari olmayan ilerde szlemeyle
[73] [74] [75] [76] Eren s 984-985; Klolu s 624 RGT 23111990, RG No: 20704 Kamu Bankalarnca Euro zerinden Alan 1 Yla Kadar Vadeli Dviz Tevdiat Hesaplarna Uygulanaca Bildirilen Azami Faiz Oranlar iin bkz: http://wwwtcmBgovtr/yeni/bgm/ yfa/EURkamhtml (eriim tarihi: 10112012) Kamu Bankalarnca Amerikan Dolar zerinden Alan 1 Yla Kadar Vadeli Dviz Tevdiat Hesaplarna Uygulanaca Bildirilen Azami Faiz Oranlar iin bkz: http://wwwtcmBgov tr/yeni/bgm/yfa/USDkamhtml (eriim tarihi: 10112012)

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

225

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

belirlenebilecek akdi yabanc para faiz oran bahse konu para birimleri iin % 10,5i aamaz[77] 2) Ticari Olmayan Yabanc Para Borlarnda Temerrt Faizi Ticari olmayan ilerde yabanc para temerrt faizini, kanuni temerrt faizi ve akdi temerrt faizi eklinde bir ayrma tabi tutarak incelemek gerekir TBK m 120/1, ticari olmayan ilerdeki yabanc para borlarna da uygulanabilecek kanuni temerrt faiz orann dzenlemektedir Buna gre uygulanacak yllk temerrt faizi oran, szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan, 3095 sayl Kanun m 4/Aya gre belirlenir 3095 sayl Kanuna gre Amerikan Dolar ve Euro iin kamu bankalar tarafndan bir yllk mevduata uygulanan en yksek faiz oran % 7dir Ticari olmayan ilerde yabanc para borlarna uygulanabilecek akdi temerrt faizi ise TBK m 120/2 hkmne gre belirlenir Buna gre szleme ile kararlatrlacak yllk temerrt faizi oran, 3095 sayl Kanun m 4/Aya gre belirlenen yllk faiz orannn % 100 fazlasn aamaz Bu durumda gnmzde Amerikan Dolar ve Euro borlarnda akdi temerrt faizi oran yllk % 14 aamaz[78] TBK m 120/3 ise szlemede yabanc para borlar iin akdi faiz oran kararlatrlmakla birlikte temerrt faizi kararlatrlmad durumlarda, temerrt faizinin ne ekilde belirleneceini dzenlemitir Buna gre, bir yabanc para borcu iin szlemeyle belirlenen yllk akdi faiz oran, 3095 sayl Kanuna gre belirlenen orandan fazla ise, temerrt faizi oran szlemede belirlenen akdi faiz oranyla ayn olacaktr Yabanc para borlarna temerrt faizi uygulanabilmesi iin borcun aynen (efektif ) yabanc para olarak ifas gerekmez Kamu bankalar Amerikan Dolar, Euro, ngiliz Sterlini, svire Frang, sve Kronu, Danimarka Kronu ve Norve Kronu iin vadeli mevduat hesab amalarna karn, yaygn olarak kullanlan Japon Yeni, in Ruan, Rus Rublesi gibi paralar iin vadeli mevduat hesab amamaktadrlar[79] Bu nedenle devlet bankalarnn mevduat olarak kabul etmedii yabanc paralar iin akdi ve temerrt faiz oranlarnn ne ekilde tespit edilecei belirsizdir[80]

[77] [78] [79] [80]

Bahsedilen oranlar ve snrlamalar yabanc para zerinden kullanlan tketici kredisi ve yabanc para kredi kart akdi faizleri iin de geerlidir Ayrntl deerlendirme iin bkz aa balk V Bahsedilen oranlar ve snrlamalar yabanc para kredi kart temerrt faizleri iin de geerlidir Yabanc para zerinden kullanlan tketici kredilerinde ise temerrt faizi akdi faizin %30 fazlasn aamaz (TKHK m 10) Ayrntl deerlendirme iin bkz aa balk V Birsel/Sevi s 1058 Ouzman/z s 498-499; Konu hakknda ayrntl deerlendirme iin bkz Birsel, Mahmut T/Sevi, Ali Murat : 3095 Sayl Kanun Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanun Madde 4/A Hkmnn Uygulama Alan, Prof Dr Bilge Umara Armaan C 2 s 1055 vd

226

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

B. Ticari lerde Yabanc Para Faizi 1) Ticari Yabanc Para Borlarnda Akdi Faiz TTK m 8/1e gre ticari ilerde faiz oran serbeste belirlenir Ne TTKnda ne de 3095 sayl Kanunda ticari ilerde yabanc para akdi faizini snrlayacak bir hkm bulunmaktadr Aksine 3095 sayl Kanun m 4/Ada, szlemede daha yksek oranda faiz kararlatrlmad hallerde uygulanacak temerrt faizini dzenlenerek, ticari yabanc para borlarnda uygulanacak taban akdi faiz belirlenmitir TTK m 8 gerekesinde de ticari ilerde faiz oran serbestisinin temel bir ilke olarak benimsendii, bu serbestinin ticari ilere zg olduu vurgulanmtr Dolaysyla TBK m 88/2 ile akdi faize getirilen snrlama, TTKda getirilen faiz serbestisi nedeniyle sadece ticari olmayan iler iin geerli olduundan, ticari yabanc para borlarnn faizinin belirlenmesinde uygulanamaz[81] Ticari yabanc para borlarnda akdi faizin serbeste belirlenebilmesi iin taraflarn tacir olmas gerekir Bu nedenle TTK m 8/3, tketicinin korunmasna ilikin hkmleri sakl tutmak suretiyle faiz serbestisinin dnda tutmu; TTK m 8/4 ise bu hkme aykr olarak tketiciler aleyhine iletilen faizi yok saymtr Ekonomik zgrle, kiilik haklarna, ahlaka ve drstlk kurallarna aykr, ar yararlanma veya yanlma hkmlerine gre ar oranda belirlenen faiz orannn indirilmesi iin dava alabilir Ticari ilerde yabanc para borcu nedeniyle gemiten gelen birikmi faizler toplam anaparay geebilir[82] 2) Ticari Yabanc Para Borlarnda Temerrt Faizi TTK m 8 uyarnca bir szlemenin taraflar ticari ilerde faiz orann serbeste belirleyebilirler Bu dzenlemede bahsi geen faiz ifadesi, yabanc para temerrt faizini de kapsamaktadr Taraflar ticari ilerde yabanc para temerrt faizini serbeste belirleyebilirler 3095 sayl Kanun m 4/A, szlemede daha yksek oranda faiz kararlatrlmad hallerde uygulanacak temerrt faizini dzenleyerek orandaki serbestiye vurgu yapmtr Taraflar szlemede daha yksek temerrt faizi belirlememilerse aralarnda 3095 sayl Kanun m 4/Aya gre belirlenecek oran geerli olur Doktrinde yabanc para alacaklar iin, Trk paras alacaklar iin olduu gibi ticari ve ticari olmayan i ayrm gzetilmeden, ticari iler iin ticari olmayan ilerle ayn faiz orannn belirlenmi olmas eletirilmekte ve bu durumun emredici hkmlere, ticaret hukukunun temel prensiplerine, ve Anayasaya aykr olduu ifade edilmektedir[83]
[81] [82] [83] Ouzman/z s 313 Eren s 981-982 Birsel/Sevi s 1032, 1044

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

227

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

Yabanc para borlarna temerrt faizi uygulanabilmesi iin borcun yabanc para olarak (efektif, aynen) ifas gerekmez[84]

V. Trk Borlar Kanunu ile Faize Getirilen Snrlamalarn Kredi Kart ve Tketici Kredisi Faizlerine Etkisi
Konu hakknda deerlendirmeye balamadan nce almada geen baz bilgileri hatrlatmak gerekir TBK m 88/2ye gre, szleme ile kararlatrlacak yllk faiz oran, 3095 sayl Kanun m 1/1de belirlenen yllk faiz orannn % 50 fazlasn aamaz 3095 sayl Kanun m 1/1, ticari olmayan ilerde uygulanacak faiz orann % 9 olarak belirlediinden yrrlkteki bu orana gre ticari olmayan ilerde belirlenebilecek faiz % 13,5i aamaz[85] Ticari olmayan ilerde akdi temerrt faizi ise TBK m 120/2de dzenlenmitir Buna gre szleme ile kararlatrlacak yllk temerrt faizi oran, 3095 sayl Kanun m 1e gre belirlenen yllk faiz orannn % 100 fazlasn, yani yllk % 18i aamaz[86] TBK m 88/2 ve TBK m 120/2 ile getirilen snrlamalarn kredi kart ve tketici (ihtiya, tat, konut) kredisi akdi ve temerrt faizlerini snrlayp snrlamad tartmalara konu olmutur[87] leri srlen grler, kredi kartlar ve tketici kredilerinin ticari i saylp saylamayaca noktasnda younlamaktadr Reisolu, bankalarn TBK ile faize getirilen snrlamalara tabi olmadn, TTK m 8/2 uyarnca ticari ilerde faizin serbeste belirlenebileceini, bankalarn birer ticari iletme olmas nedeniyle, btn ilem ve fiillerinin de ticari nitelikte olduunu, ayrca TTK m 19/2nin Taraflardan yalnz biri iin ticari i niteliinde olan szlemeler, Kanunda aksine hkm bulunmadka, dieri iin de ticari i saylr hkm karsnda bankalar tarafndan kullandrlan tm konut, otomobil ve tketici kredilerinin ticari i olduunu savunmutur[88]Ayn yndeki dier bir gre gre de; banka sisteminde faizler parann maliyetine

[84] [85] [86] [87]

[88]

Ouzman/z s 498 Eren s 981 Eren s 982 Ak, Rahim: Faiz Yknden Kurtuluyoruz!, Gazete Habertrk, 16062012 gnl haber (http://ekonomihaberturkcom/finans-borsa/haber/751291-faiz-yukunden-kurtuluyoruz, eriim tarihi: 28112012); Uras, Gngr Tevfik: Kanun ile Kredi ve Temerrt Faizine Tavan Konulabilir mi?, Dnya Gazetesi, 19062012 tarihli ke yazs (http://www dunyacom/kanun-ile-kredi-ve-temerrut-faizine-tavan-konulabilir-mi-148715yyhtm, eriim tarihi: 28112012); Glten, Glmhan: Kefaletten Sonra Bir de Faiz Sorunu! Vatan Gazetesi, 24092012 gnl haber (http://habergazetevatancom/kefaletden-sonrabir-de-faiz-sorunu/483054/2/Haber, eriim tarihi: 28112012) Reisolu, Seza (Ak, agm); Reisolu ile ayn ynde Uras, agm

228

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

gre olutuundan, faize kanunla snrlama getirilmesi halinde bankalarn faaliyetini srdrmesi imknsz hale gelir[89] Dier yandan Atamer, TTK m 19/2de geen Kanunda aksine hkm olmadka ifadesine iaret ederek, Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun aksine hkm ieren kanun olduunu, TKHKnn, tacir ile tketici arasndaki ilikinin tketici asndan da ticari i saylmasn engellediini, bu bakmdan TBKm 88 ve m 120nin bankalarn tketicilere verdii borlara uygulanabileceini ifade etmitir[90] Gerekten de TKHM m 2ye gre, tketicilerin taraflarndan birini oluturduu her trl ilem, TKHK kapsamnda ticari i deil tketici ilikisidir Bu nedenle Reisolunun ifade ettiinin aksine, bir kiinin tketici sfatyla imzalad szlemenin, taraflardan biri banka olsa bile ticari i saylmas mmkn deildir Dolaysyla ticari ilerde benimsenen faiz belirleme serbestisi, kredi kart ve tketici kredisi szlemelerine uygulanamaz Bu husus TTK m 8/2-3-4te aka vurgulanmtr Her ne kadar, tketici kredisi ve kredi kart akdi ve temerrt faiz oranlar tespit edilirken bavurulacak olan 3095 sayl Kanun m 4te Dier kanunlarn, bu Kanunda ngrlen orandan fazla temerrt faizi denmesine ilikin hkmleri sakldr. hkm yer alsa da, Banka Kartlar ve Kredi Kartlar Kanununda (BKKK) (m 26) ve TKHK m 10da zel dzenleme niteliinde bir faiz dzenlemesi yaplmamtr Yine TBKda bu kanun hkmlerinin kredi kartlar ve tketici kredilerine uygulanmayacana ilikin zel bir hkm bulunmamaktadr Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankasna (TCMB), BKKK m 26/3 ile verilen kredi kart akdi ve gecikme (temerrt) faizlerini aylk dnemlerde belirleme yetkisi, herhangi bir objektif kritere balanmam, faiz oranlarnn belirlenmesinde TBK ve TTKnda benimsendii gibi 3095 sayl Kanuna gnderme yaplmamtr Buna gre TCMB, kredi kart azami akdi faiz orann ve azami gecikme faiz orann belirlerken, azami akdi faiz bakmndan TBK m 88/2 ile; -taraflar arasnda szleme ile temerrt faizi belirleme iradesi olduundan- azami gecikme faiz oran bakmndan TBK m 120/2 ile baldr TCMBnn, BKKK m 26/3 ile verilen yetkiye dayanarak, aylk dnemlerde belirleyebilecei faiz oranlar, gnmzde yrrlkte bulunan 3095 sayl Kanun hkmleri uyarnca, kredi kart akdi faizi iin yllk azami % 13,5i; kredi kart gecikme (temerrt) faizi iin yllk azami % 18i geemez[91] TBK m 88/2de dzenlenen, ticari olmayan ilerde uygulanacak azami akdi faiz oran tketici kredileri iin de geerlidir Buna gre tketici kredisi szlemelerinde kararlatrlabilecek yllk azami akdi faiz % 13,5i geemez[92] Ancak
[89] [90] [91] [92] Uras, agm Atamer, Yeim (Ak, agm) Ak, agm; Uras, agm; Glten, agm Ak, agm; Uras, agm; Glten, agm

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

229

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

TKHK m 10, tketici kredilerinde uygulanacak gecikme faizinin belirlenmesi bakmndan zel nitelikli bir faiz snr getirmitir[93] Buna gre TKHK m 10 uyarnca tketici kredisi szlemelerinde belirlenebilecek gecikme (temerrt) faizi oran, akdi faiz orannn % 30 fazlasn gememek zere belirlenebileceinden, tketici kredilerinde temerrt faiz oran yllk % 13,5 orannn %30 fazlas olan yllk %17,55i geemeyecektir[94] Ancak BKKK m 26/6 uyarnca, 4077 sayl Tketicinin Korunmas Hakknda Kanunun 10 uncu maddesinin ikinci fkrasnn (f ) bendi kredi kartlar iin uygulanmaz Dolaysyla doktrinde[95] ifade edildiinin aksine kredi kart temerrt faizleri asndan TKHK m 10da dzenlendii ekilde zel bir st snr bulunmamaktadr Yukardaki aklamalar nda, kredi kartlar ve tketici kredileri, uygulanabilecek faiz hadleri bakmndan TBK m 88/2 ve TBK m 120/2ye tabidir Tespit edilen akdi ve temerrt faiz oranlar, TBKnun yrrle girdii 01072012 tarihinden itibaren imzalanan tketici kredilerinde ve TCMBnn 01072012 tarihinden itibaren ilan edecei kredi kart ilemlerinde uygulanacak azami akdi ve temerrt faizinin belirlenmesinde yeni bir kanuni snr olarak uygulama bulacaktr TCMBnn TBKda dzenlenen snrlar aan oranda kredi kart akdi faizi ve temerrt faizi belirlemesi, kanun koyucunun kendi takdirine brakt bir konuda yetkisiz ilem yapmas anlamna geleceinden, yetki gasp olur TCMB, yrrle girdii tarihten itibaren yetkilerinin kullanmn etkileyen TBK ve dier mevzuatla baldr[96] Dier yandan 6101 sayl Trk Borlar Kanununun Yrrl ve Uygulama ekli Hakknda Kanunun Gemie etkili olmama kural balkl 1 maddesine gre; Trk Borlar Kanununun yrrle girdii tarihten nceki fiil ve ilemlere, bunlarn hukuken balayc olup olmadklarna ve sonularna, bu fiil ve ilemler hangi kanun yrrlkte iken gereklemise, kural olarak o kanun hkmleri uygulanr. Ancak, Trk Borlar Kanununun yrrle girmesinden sonra bu fiil ve ilemlere ilikin olarak gerekleecek temerrt, sona erme ve tasfiye, Trk Borlar Kanunu hkmlerine tabidir. Buna gre, kural olarak TBKnun yrrle girmesinden nceki kredi kart ve tketici kredisi ilemlerine BK, yrrle girmesinden sonraki kredi kart ve tketici kredisi ilemlerine TBK uygulanacaktr Fakat TBKnun yrrle girmesinden sonra yaplan kredi kart ilemleri bunlara uygulanacak akdi ve temerrt faizleri, tketici kredisi tasfiye
[93] [94] Ouzman/z s 313 Demir, amil: Trk Borlar Kanunuyla Faize Getirilen Snrlamalarn Kredi Kartlar ve Tketici Kredilerine Etkisi (http://wwwsamildemiravtr/2012/11/turk-borclar-kanunuylafaize-getirilen-sinirlamalarin-kredi-kartlari-ve-tuketici-kredilerine-etkisi/, eriim tarihi: 07112012) Ouzman/z s 313 Demir agm

[95] [96]

230

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

ve temerrd ilemlerinde yukarda belirlenen koullarda TBK hkmleri uygulanr[97] Aklamalar dorultusunda TBKnn yrrle girdii 01072012 tarihinden itibaren yukarda tespit edilen oranlar aan kredi kart ve tketici kredisi faiz oranlar geersizdir ve bu oranlara gre fazla tahsil edilen faiz tutarlarnn sebepsiz zenginleme hkmlerine gre iadesi gerekir Dzenleme belirsizlii ve belirli oranda serbestiye sahip olunduu inancyla belirlenen ve tahsil edilen faizler asndan banka ve finans kurumlarnn kt niyetli olduu dnlemeyeceinden[98], banka ve finans kurumlar sebepsiz zenginleilen tutarlar iin kendilerine gnderilecek ihtar tarihinden itibaren temerrde derler (TBK m 117/2)[99] Kredi kartlar ve tketici kredilerini, TBK ile getirilen faiz snrlamalar kapsamndan kararak, TCMBn eski yetkilerine kavuturmak amacyla yaplabilecek zel dzenlemeler gemie yrmeyeceinden, muhtemel bir dzenlemeye[100] kadar yaplan ilemler, yukarda ifade edilen grler kapsamnda ele alnmaldr[101]

[97] [98]

Demir agm Banka ve finans kurumlarnn bahsedilen sebepsiz zenginlemeden dolay kt niyetli olduunun varsayld durumda, fazla tahsil edilen faiz tutarlar iin parann tahsil edildii tarihten itibaren temerrde dldnn kabul edilmesi gerekir (TBK m 117/2) [99] Demir agm [100] Basna yansyan bir habere gre Merkez Bankas, TBK m 88 ve m 120 hkmlerinin bankalarn tketicilerle yapt her trl kredi szlemesini etkileyebilecei ve bu maddelerde deiiklie gidilmemesi halinde piyasalarn kilitlenebilecei hususunda hkmeti uyarmtr Bu uyar zerine ekonomi ynetimi tarafndan, faize snrlama getiren hkmleri kaldrmak zere bir alma balatlm ve deiiklik paketi hazrlanmtr TBMM 01102012 tarihinde alr almaz, paket, genel kurul gndemine getirilecektir (Glten, agm) Fakat TBKda deiiklik ngren yedi adet kanun teklifi bulunmasna ramen, henz hkmet tarafndan TBKda deiiklik ngren bir tasars sunulmamtr (wwwtbmmgovtr, eriim tarihi: 28112012) [101] Demir agm

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

231

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

SONU

BKda ticari olmayan ilerde uygulanacak faize, BKda karl olmayan snrlamalar getirilmitir Getirilen snrlamalar, dnya ekonomisi BKnun yrrle girdii 1926 ylna gre daha liberalken, TBKnun neden ayn lde liberal olmad sorularn akla getirmektedir Ancak bir kanuni dzenlemenin yrrle girdii dnemi ve o dnemin ekonomik koullarn birlikte ele almak gerekir Dnya ekonomisi 1926 ylna gre gelimi ve ticaret hacmi artmtr O yllarda yrrlkte olduu halde etkin uygulama bulmayan ve dolaysyla hakknda kr/zarar muhasebesi yaplamayan kanuni dzenlemeler, gnmzde bireylerin ve kurumlarn hak ve yetkilerini sonuna kadar kullanma eilimi nedeniyle daha hissedilir sonular dourmutur BK, zamann ihtiyalarna uygun olarak finansal liberalizasyona uygun dzenlemelerle ekonominin gelimesini amalam olabilir Buna karn TBK, finansal liberalizasyonun gelerinden birisi olan faiz tavanlarnn kaldrlmas unsurunu[102] ortadan kaldrmtr Bu tercih, zamanla gsz olanlar aleyhine sonular douran liberal dzenlemeleri dizginleme ihtiyacndan kaynaklanm olabilir Fakat zerinde durulmas gereken konu, snrlamalarn szleme serbestisi ve giriim zgrln anlamsz hale getirip getirmediidir Gemite af kanunu olarak adlandrlan dzenlemelerle, zellikle kredi kart faizleri iin kabul edilen dzenlemeler, kanun koyucudaki korumac ve snrlayc yaklamn nc gstergeleri olarak kabul edilebilir Ayn ekilde TKHK (m 10) ile tketici kredisi temerrt faizlerine st snr getirilmesine ve BKKK (m 26) ile kredi kartlarnda uygulanacak azami faiz oranlarnn TCMB tarafndan belirlenmesine ilikin dzenlemeler, kanun koyucudaki mdahale eilimine gsterilebilecek rneklerdir Fakat faiz uygulamalarn serbest piyasa dengelerini bozmadan dzenleme konusunda baarl olarak kabul edilebilecek bu dzenlemeler halen yrrlkte olmasna ramen, TBK m 88 ve m 120 ile ticari olmayan kredi faizlerine radikal ek snrlamalar getirilmesi, yerinde olmamtr Kanun koyucunun, kredi kartlar ve tketici kredileri asndan almada ortaya konulan durumu ngrememesine karn, snrlamalar uygulamakla ykml kurumlarn durumun farkna vararak hkmeti uyard grlmektedir

[102] Ylmaz, Veysel/Merve Tuncay: Finansal Liberalizasyonun Tasarruf ve Yatrm zerine Etkisi: Trkiye rnei Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 26, Say: 3-4, 2012 s 348, 350

232

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

Kaynaklar
Alp, Mustafa : Avrupa Birlii ve Alman Hukukunda Para Helvac, Mehmet: Borlar ve Ticaret Kanunu BakmnBorlarnda Borlu Temerrdnn artlar ve Temerrt dan Para Borlarnda Faiz Kavram, stanbul 2000. Faizi ile lgili Deiiklikler, Prof. Dr. Kemal Ouzmana Klolu, Ahmet M.; Borlar Hukuku Genel Hkmler, Armaan, stanbul 2002 s. 417-434. 16. B. Ankara 2012. Ayranc, Hasan: Para Borlarnda Temerrt Faizi, Nomer, Haluk Nami: Haksz Fiil ile Sebepsiz ZenginleHukuk Gndemi Dergisi 2006 S. 5, s. 100-105. meden Doan Alacaklarda Borlunun Temerrd in Barlas, Nami: Para Borlarnn denmesinde Borlu- htar Gerekir mi? Prof. Dr. Rona Serozana Armaan C. nun Temerrd ve Bu Temerrt Asndan Dzenlenen II s. 1303-1313, stanbul 2011. Genel Sonular, stanbul 1992. Ouzman, M. Kemal/z, M. Turgut: Borlar Hukuku Birsel, Mahmut T./Sevi, Ali Murat : 3095 Sayl Kanun Genel Hkmler, C. I. stanbul 2012. Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanun Madde 4/A z, M. Turgut: Yeni Borlar Kanununun Getirdii Balca Hkmnn Uygulama Alan, Prof. Dr. Bilge Umara Yenilik ve Deiiklikler 2. B. stanbul 2012. Armaan C. II s. 1029-1070. Reisolu, Sefa: Trk Borlar Hukuku Genel Hkmler, Buz, Vedat: Borlarn fas ve fa Edilmemesi Trk 23. B. stanbul 2012. Borlar Kanunu Sempozyumu: Makaleler Tebliler, stanbul 2012 s. 91-111. Serozan, Rona: Yeni Borlar Kanununda fa Zaman ve Zamannda fa Etmeme Konularnda Rastlanan Demir, Mehmet: Trk Borlar Kanununun Getirdii Yenilikler Dnyas ve Hukuk Prof. Dr. Tankut Centele Yenilikler, Ankara 2012. Armaan, stanbul 2011, s. 1072 1081. Eren, Fikret: Borlar Hukuku Genel Hkmler, 14. B. Ylmaz, Veysel/Merve Tuncay: Finansal LiberalizasyoAnkara 2012. nun Tasarruf ve Yatrm zerine Etkisi: Trkiye rnei Hatemi, Hseyin/Gkyayla, Emre: Borlar Hukuku Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Genel Hkmler 2. B. stanbul 2012. C. 26, S. 3-4, 2012 s. 345-363.

nternet Kaynaklar
Ak, Rahim: Faiz Yknden Kurtuluyoruz!, Gazete Habertrk, 16.06.2012 gnl haber (http://ekonomi. haberturk.com/finans-borsa/haber/751291-faiz-yukunden-kurtuluyoruz, eriim tarihi: 28.11.2012). Demir, amil: Trk Borlar Kanunuyla Faize Getirilen Snrlamalarn Kredi Kartlar ve Tketici Kredilerine Etkisi (http://www.samildemir.av.tr/2012/11/turk-borclar-kanunuyla-faize-getirilen-sinirlamalarin-kredi-kartlarive-tuketici-kredilerine-etkisi, eriim tarihi: 07.11.2012) Glten, Glmhan: Kefaletten Sonra Bir de Faiz Sorunu! Vatan Gazetesi, 24.09.2012 gnl haber (http:// haber.gazetevatan.com/kefaletden-sonra-bir-de-faiz-sorunu/483054/2/Haber, eriim tarihi: 28.11.2012). Uras, Gngr Tevfik: Kanun ile Kredi ve Temerrt Faizine Tavan Konulabilir mi?, Dnya Gazetesi, 19.06.2012 tarihli ke yazs (http://www.dunya.com/kanun-ile-kredi-ve-temerrut-faizine-tavan-konulabilir-mi148715yy.htm, eriim tarihi: 28.11.2012).

2012/ 4 Ankara Barosu Dergisi

233

HAKEML

Trk Borlar Kanununun Para Borlarnda Faize likin Getirdii Yenilik ve Snrlamalar / DEMR

KISALTMALAR
agm. aa. B. BDDK BK BKKK C. m. RG. s. S. T. TBK TCMB TKHK TMK TTK : ad geen makale : aa : bas : Bankaclk Denetleme ve Dzenleme Kurulu : Borlar Kanunu : Banka Kartlar ve Kredi Kartlar Kanunu : Cilt : madde : Resmi Gazete : sayfa : Say : Tarih : Trk Borlar Kanunu : Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas : Tketicinin Korunmas Hakknda Kanun : Trk Medeni Kanunu : Trk Ticaret Kanunu

234

Ankara Barosu Dergisi 2012/ 4