RUSYA TARH DNEMLER Kiev rusyas 862-1240 Mool hakimiyeti 1240-1480 Moskova knezlii devleti 1263-1584 Karklk ve toparlan

1584-1682 Emperyal Rusya 1682-1917 Sovyet Rusya 1917-1991 Rusya nispeten homojen bir yapdadr. Ural dalar asya ve Avrupa rusyasn birbirinden ayrr. Dinyeper ve don, karadenize; Volga ise hazar denizine dklr. Amur, Rusya ile in arasnda snrdr. Rusya tipik sert bir karasal iklime sahiptir. Golf stream akntlar, Rusya ilerine giremedii iin karasal yapdadr. Temel bitki rts: tundra. Yeterli tarm arazisi sknts ekilmektedir. Orman asndan ok zengindir. Sovyetler birlii aa yukar 290 milyon nfusa sahiptir. Bugnk Rusya 141 milyondur ve nfus dmeye devam ediyor. Dnyann nfus asndan 9. Devletidir. Ruslardan sonra en byk grup tatarlardr. Rusyada % 82 rus rk vardr. Bugn %70den fazla nfus rusyada yayor. 1917de %55i okuma yazma bilmezken bugn %97si okumay bilir. Rusyann imparatorluk gelenei vardr. Ortodoks- Hristiyan arlkldr. Moollarda corafyann imkanszln kullanp Rusya ilerine kadar ilerlemitir. Rusyann iki ktada yer almas, tarihini etkiler. Bakentin moskovadan petersburga tanmasnda Petronun kendini Avrupal gsterme abas vardr. modern rusyann temeli

RUSLARDAN NCE RUSYA Kimmerler skitler Sarmatlar Avarlar Hazarlar Hint Avrupa dil ailesine mensup olan kimmerler, st snflar, kendi kltrlerini devam ettirmilerdir. skitler ironik bir dil kullanyorlar. Kimmerleri yenerek, gney rusyay egemenliklerine aldlar. Gebedirler ve atldrlar. Bu dnem bir istikrar dnemidir. Yerel kltrlerin gelimesini salamtr. skitlerin hakimiyetine sarmatlar son verir. Sarmatlar skitlerle benzerlik gsterirler. Dou bat ticareti kontrollerine alrlar. Bunlarn kollarndan olan alanlar osetlerin atalarn oluturuyorlar. Sarmatlara Gotlar son verir. Gotlara hunlar son verir. 453te atillann lmne kadar blgede hunlar etkilidir. Hunlardan sonra blgede Avarlar etkilidir. Bu dnem Slavlarn ortaya kmasyla ayn dneme denk gelir.

Hazarlar byk bir alana yayld. slamiyetin geliip yaylmasn engellediler. Blgelerinde kentlemeye katkda bulunurlar. Kiev edebiyatnda bizansn etkisi vardr. DOU SLAVLARI

Slav adna ilk defa 6. Yy balarnda rastlanmaktadr. Slavlarn anayurtlar vistul havzas ile karpatlarn kuzey ucundan balayan blgedir. Slavlara antlarda denir. Dou Slavlar 12 kabileden oluur. Douda Volga nehrine uzanr. Dou Slavlar tarm iyi bilir. Avclk, balklk, arclkla urarlar. mlekilik, halclk, uzun mesafeli ticaret yaparlar. Novgorod ve Kiev iki nemli ehirleridir.

KEV RUSYASININ KURULUU NORMAN TEORS Kiev devletinin kurulu srecini aklamaya ilikin ilk kapsaml bilimsel argmanlar 18. Yyda alman tarihiler tarafndan savunulan norman teorisi ile gndeme geldi. Onlarn grne gre kiev devletinin kuruluunda iskandinavyadan gelen normanlarn nemli rol olmutur.

RUS ADININ KKEN Rus adnn kkeniyle ilgili deiik grler vardr. Norman teorisine gre Finler, Stockholm yaknnda mealler l evresindeki sveleri routsidir. Kelime esasen roeder ( almanca ruderer) kayk anlamndadr. Fincedeki routsi Slavcaya rusi-rus olarak gemitir. Kiev devletinin kuruluundaki ilk isim ruriktir. Rurik novgorodu ele geirir(862). Rurikten sonra oleg gelir. (882-912). Kievin ilk tarihsel knezidir. Oleg 907de bizansa kar baarl bir sefer dzenler. Bu seferin nemi ok avantajl bir ticaret antlamas yapm olmasdr. Oleg ldkten sonra kievin bana rurikin olu igor geer. (913-945) gor drevlyanlardan hara topluyor.

GOR 913-945 Bizanstan hara topluyor. Hazar denizine kadar seferler dzenler. Sert bir ynetimi vardr. ok yksek vergiler koyuyor. Bu vergi toplamalarda drevlyanlarn isyanyla hkmdar ldrlr. gordan sonra kars olga (945-962) geer. Rus tarihinin ilk mehur kadndr. Dou Slavlarna sert tedbirler uygular. Hristiyanl kabul eder. Olgann din deitirmesi sosyal tabakay ok etkilemez. Kk bir evreyle kstl kalmtr. 962-972 aras Svyatoslav dnemidir. Kiev dnemi dou avrupann en gl devletleri haline geldi. Savacdr. Dou Slavlarna boyun edirdi. Bu sralarda hazarlar de geti. Hazarlara sava at. Hazar denizini ele geirdi. Hazarlar ykm srecine girdi.

Drujina: hem askerlik hem yoldalk ederler. Aa tuna ehirlerini zapt ediyorlar. Peeneklerin kievi igal ettiini duyunca ehre geri dnd. Bu aralarda bizansla ilikiler ktye gidiyor. 971de iki taraf arasnda antlama oldu. Kievler aldklar topraklar braktlar. 972de Peenekler tarafndan ldrldler. Seferlere balamadan nce lkesini 3 oluna bld. Byk olu yarapolk: kiev. Oleg: drevlyan Vladimir: novgorod Kardeler aras savatan 980de Vladimir galip kt devlete hakim oldu.

980-1015 I. VLADMR, KEV BYK KNEZ Otoriteyi yeniden salad. Lehistana yaylmaya balad. Hristiyanl kabul etti. (988/999) ruslarn byk nfusu pagan olarak kalr. Hristiyanl resmi din haline getirir. Ortodoksluu seer. Her alanda Bizans tesiri grlr. Din deiikliinin en nemli sonucu knezlerin siyasi otoritelerini salamlatrmalardr. Hristiyanlk kuzeye yaylr. 1015de viladimir lr, oullar arasndaki sava 1019-1054 yaroslav kazanr. 1036ya kadar kardelerini anca bertaraf eder. Yaroslav dnemi en parlak dnemlerdendir. Yaroslav hanedan evliliklerini siyasi bir ama iin kullanr. Kilise tekilat yerleti. Yaroslavn pravdas ilk kanun kitabdr. Vareg-rus-bizans kltrnn izlerine rastlanr.

Ortodoksluun kabulnn etkileri Bizans kltr baat rol oynar. Vareg-ruslarla yerli Ruslar kaynar. knezler siyasi otoritelerini salamlatrrlar. KEV DEVLETNN K Kiev devleti zayflar. 1113-1125 aras, II. Viladimir monomah dirayetli knez olarak karlarna kar. Fakat 1240da Moollar tarafndan yklrlar.

kn sebepleri. 1. 2. 3. 4. 5. Merkezi otoritenin salanamamas. Kyllerin serfletirme sreci ve buna bal olarak ortaya kan sosyal atma. Ticaret yollarnn nemini kaybetmesi. Siyasi organizasyon geleneinin olmamas. Ormanlarn tahrip edilmesi, lkenin savunulmasn zorlatrr.

KEV RUSYASINDA EKONOMK TOPLUM Tarm, ticarete dayanr. Dou slavda klarlar. Vergi toplarlar. Bu duruma polivdie denir. Toplanan verginin ad ise povozdur. Deri, mal alyorlar. Ayni vergi uygulamas vardr. Sava esirleride gelir kaynaklardr. Tccarlk nemli bir yer tutar. Ticaret yollarnn gvenlii iin her trl ittifaka giriyorlar. Bizansla sk ticaret var. Temel ihracat mal krk, bal mumu, keten, bal, erbeti otu bizanstan ipekli maml alnr. arap, sanat objeleri, lx tketim mallar. Doudan; at, baharat, deerli ta, batdan, tekstil ve cam. Novgorod ve kiev nemli ticaret ehirleridir. lkenin gneyi hububat ihtiyacn karlar. nceden krk deiim arac olarak kullanlrd. Dou Slavlar tahl rnlerini iler. Sabanla arazi ilenir. Nadas uygulanr. Ormanlar alr, bu ileme podseka denir.

KEV TOPLUM TABAKALARI 1. 2. 3. 4. 5. KNEZ VE ALES BYK VE KK DRUJNA (MUZH) ZAMANINDA BOYLAR SINIFINA DNT. LUD, ORTA TABAKA. SMERDY, KIRSAL KESM-KYL ZAKUPY, KIRSAL KESM-BORLU YARI KLE

Toplum baz zellikleriyle feodal topluma benzer. Baz zellikleriyle de feodal toplumu dlar. KEV RUSYASI-KURUMLAR Kiev rusyasnn temel siyasi kurumlar. 1. Knezin ikametgah (otokratik-monari) 2. Aristokratik boyarlarn konsl ya da duma 3. Demokratik ehir meclisleri, veedir. Pravdada cezalar bedeniden ziyade malidir. Duma snrlayc bir otoriteye sahip deil, tavsiye gibi, danma rol vardr. Veeler Pazar yerinde kurulur.sorunlara zm bulmaya allr. DN VE KLTR Kiev rusyasnda paganlk-hristiyanlk n planda. Gk grlts ve k tanrs: perun. Din ile ilgili pagan kltrnde bir organizasyon yok. Hristiyanln kabul de yzeyseldir uzun yllar boyunca. Eski pagan kltrndeki unsurlar Hristiyanla monte ediliyor. Kiev Hristiyanlnda felsefe-teoloji ok azdr, tam yerleemedi. Kilise-devlet uyum iinde alr. Devlet kiliseye geni topraklar verir. Kilise kiev rusyasnn sanat ve edebiyatnda da rol oynar. Kilise kiev rusyasnn szl kltrden yazl kltre gemesinde etkilidir. 1056-1057de ilk Rusa yazma; ostromr incilidir. Mimaride; paganlar ahap, Hristiyanlar ta mimari olarak karmza kar. MOOL HAKMYET 1240-1480 Kalka nehri sava 31 mays 1223te Moollar ile (cebe- sbtey nderliinde) ve dier rus prenslikleri arasnda yapld. Moollar kazand. 1237-1240ta tekrar gelir Moollar. Cengiz ld zamanlarda Moollar dnyann en byk imparatorluuydu. Cengiz lnce imparatorluk drde blnd. ilk olu ve lkenin bat ksmn ynetti. 1236da nce Volga nehrini vurdular. Ryazan-suzdai ve o blgelerdeki knezlikleri ele geirdiler.

Altnorda 1241-1502 arasnda kpakta hkm sren trk-mool devletidir. Moolca adr-ota anlamna gelir. Devletin kurucusu batu handr. Darugalar vastasyla ( rus ilerine bakarlar), ynetmeye baladlar. Her knezliin bana bakak isimli ynetici atand.

Ruslar Moollarn st otoritesini kabul ettiler. Vergi toplamay ilk bata kendileri yapyorlard. Sonra knezliklere devrettiler. Moollar, rus sosyal tabakasna girmediler. 1240-1380e kadar Ruslar Moollara hakimdir. Kazan, astrahan ve krm Ruslar ele geirir.

Kulikova sava (1380) Ruslara Moollarnda yenilebilir bir g olduunu gsterir. Milliyeti Ruslar, Moollar tarihlerinde ok nemsemezken, Avrasya ekolne gre de Moollar rus tarihine nemli bir etki yapmtr. Bu etki ekonomi ve devlet felsefesinde n plana kar. Moollar ehir, ky, kasaba ayrm yapmadan vergi alrlar. Tamojnya__tamga: gmrk Derga-tenge: para. Yam tekilat: ulak gibi, posta tekilat. Paralanm knezlikler algsnn yerine byk han algs, bir siyasi merkezde toplanma fikri Moollardan Ruslara gemitir. Byk han- ar paralellii siyasi kltr asndan nemlidir.

MOSKOVA KNEZL DEVLET 1263-1584 Novgorod: nemli bir ticaret merkezidir. talyan ehir devletlerine benzetilirler. 30 bin nfuslu byk bir ehirdir. Yuri dolgoruki 1156da moskovann temellerini att. Oka, Volga, don ve dinyeper nehirlerine yaknl ehre ulam kolaylatryor. Gelimesini salar. Moskova Mool istilasndan nispeten uzak kalmtr. 1263de vladimir knezi aleksandr nevskynin olu daniel Moskova knezi olur. Tm enerjilerini ehri bytmeye harcamlardr. Moollarn tm emirlerini uygulamlardr. Bu knez tipinin en belirgin rnei I. van donilovi, kalita (1328-1340)dr. zbek handan byk knez nvann alr. Moollardan vergi toplama imtiyaz ald ve bir ksmn kendine ayrarak ehrin gelimesini salad. Moskovay dini merkez haline getirdi.

III. VAN DNEM Moskova knezlii iin byk bir ykseli dnemidir. Byk ivan diye bilinir. Bu dnemde Moollara teslimiyet son buldu. Boyarlar kendine balad. Pomestyeyi (askeri hizmet karl tasarruf edilen toprak-tmar gibi) hayata geirdi. D politikada bat ve bizansla ilikileri gelitirdi. Evlilii diplomatik bir ama olarak kulland. talyan mimar-sanatlar moskovada faaliyete girdi. Bizans prensesiyle evlenmesi sarayn atafatn arttrd. Rusyada byk bir g oldular. Krm hanlyla ittifak kuruldu. Altn ordada litvanya ve Lehistan ile ittifak kurar. van kendini tm Ruslarn ar ve otokrat olarak grd; ama resmi olarak IV. van kullanr. Merkezi ve gl bir imparatorluk kurdu. Devlet kurumlarn ve orduyu kendine balad. Bizansn ift bal kartal nvann kulland. Kendilerini 3. Roma olarak isimlendirdiler. Votina (Osmanl mlk topraklarna benzer). Miras braklabilir, alnp satlabilir toprak trdr. Askeri ykmllkten bamszdr.

Pomestye ise belli bir hizmet karl knez tarafndan balanr. Bizanstaki proniya topraklarna benzer. Bu ayrm gittike daralr. 17. Yyda topraklar askeri hizmet karl verilir; fakat votinadan kalan unsurlarda sisteme entegre edildi. III. van politikalar olu III. Vasili (1505-33) dneminde devam etti. Merkezi otoriteyi glendirmek iin ofis (prikoz) kurdu. Avrupadan knezlik hizmetine girmek isteyenleri kabullendi.

Moskova knezliinin baarl olma nedenleri: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Corafi konum Topraklar birletirme siyasetleri Ticarete nem vermeleri. Moollarn merkezi otorite geleneklerini devralmalar. Dirayetli knezlerin baa gemesi. Ortodoks kilisesine hamilik etmeleri Moskovann dini merkez haline getirilmesi Moollarla olan akll siyasetleri. Ulujeniye: 1649, toprak kanunu, topraklarn kendi aralarnda deitirilmesine imkan salad. Mesthiestvo: herkesin asaletine ve pozisyonuna gre hizmet vermesidir. Proniya-tmar- pomestye birbirine benzer.

IV. IVAN (IVAN GROZNY), KORKUN, 1547-84 III. Vasilinin oludur. Modern rusyann babasdr. Erken yata okumay rendi. Din hayatna baldr, dini kitaplar okur. Hayvanlara ikence etmeyi seviyor. 16 yanda ta giydi ve anastasia ile evlendi. 1560da ei ld. Reform hareketlerine giriti. Streltsi: saray muhafzlar,tfek birliklerini kurar. Bizim yenierilere benzer. Ordu modernizasyonunu geniletti. 1552de kazan hanln ele geirdi ve 5 yl iinde tam hakimiyet kurdu. 1556da astrahan ele geirdi. Bylece Moollardan kalan 2 byk yeri ele geirmi oldu. Daha nce kendisini ynetmi yerleri ele geirmi olur. Batyla ilikileri scak tutmaya alr. van dnemine imparatorluk dnemi de denilebilir. Teknik alanda ilerleme balad. 1560larda idaresinin ikinci dnemi balar. Gittike despotlar. nsanlar dehete drme (tethi) iini grev edinir adeta kendine. Boyarlar etkisiz hale getirmeyi dnr. ( i siyaset) Merkezi otoriteyi salamlatrmak ister. 1564te moskovay terk eder. Kk bir kasabaya yerleir ve Moskova metropolitine tahttan ekilmek istediini syler. Halkn ok sevdiini fakat boyarlar ve din adamlaryla anlaamadn syler. lkede kargaa hakim olur ve herkes ar geri ister, o da kendisine tam yetki verilmesi artyla tekrar baa geer.

Oprinina (tekilat) kurar. Boyarlarn bir ksm topraklarn alarak bunlara vermitir. Dorudan ara bal kiilerdir. Polis tekilat gibiler. Sorumluluklar stlerine alyorlar. vann hain diye nitelendirdii herkesi cezalandrma grevi bu opriniklere aittir. vann direktifleriyle hareket ederler. Boyarlarn topraklarn msadere hakkna sahiptirler. Bu tekilattakilere oprinikler denir. lk bata sadece soylu kesimle urarlard, sonradan halka da bulatlar. Bu dnemde tecavz, katliam sradan bir olay haline gelir. 1575de bir adam tm knezlerin hkmdar ilan etmitir. Kendini de Moskoval ivan, knez olarak ilan etti. Sonra bu haklarn o adamdan geri ald. Bu da onun dengesizliini gsterir. 1581de olunu ldrr. Osmanl bu dnemlerde rusyay tehdit olarak grmeye balar. vann lmyle karklk dnemi balar. 1584-1613 karklk dnemidir.

KARIIKLIK VE TOPARLANI 1584-1682 Boyarlar tekrar ortaya kar. Her yerde iktidar mcadelesi olur. Fedor baa geti. Boris godunov (1688) da arn birinci danman mevkisine geer ve fiilen devleti ynetir. 10 yl fiilen lkeyi ynetmitir. ar dirayetsiz ve lml bir siyaset izledi. lke sakinlik dnemi yaar. Mevcud-u muhafaza siyaseti izlendi. Alt kesimlerin durumunu iyiletirmeye abalad. Moskova metropolitliini patriklik seviyesine ykseltti. 1598de fedor ld ve lke kargaaya srklendi. Kilise zemsky sobor (meclis) toplar. Toplanma amac yeni hkmdar semektir. Godunov avantajl bir isimdir. Ama ilk bata ar olmay kabul etmez, yani kilise ve meclis denetiminde bir ar olmay istemez ve kilise godunovun artlarn kabul eder. Godunov baa geer. niversite kurmay dnd ama din adamlar Ortodokslua zarar verir diye kar ktlar. 1601de hava artlar nedeniyle ktlk ba gsterdi. Bu ktlk muhalefetin domasna yol at. 1604te polonyada birisi ben dimitriyim ( ivann olu) diye ortaya kar. Muhalefette dimitriyi borisin ldrdn dnrler. Papalk ve Lehistan da dimitriyi destekler. Boris lr ve olu fedor baa geer; fakat Dimitri tehditi devam etmektedir. Boyarlar dimitriyi destekliyor ve fedoru tahttan indirerek dimitriyi baa getirirler. lke kargaaya srklenir. Dzmece Dimitri ile gelen lehler vardr. Ve rus idaresi gittike yabanclar. Boyarlar bu durumu menfaatlerine tehdit olarak grrler. Ve bir prens nderliinde ( uyski) birleelim, lehleri atalm, ara gerek yok diyorlar. Dimitriyi idam ederler. uyski daha sonra ar ilan edilir. Fakat tam olarak kabul grlmez. Boyarlar da arlktan ekilmesini isterler. Boyarlar eer kabul ederlerse leh kralnn olunu ar yapmak isterler; fakat leh kral (zigismund) da ar olmak istemektedir. Leh kral moskovay yakp ykarak lkenin bana geer. sve de novgorodu igal eder. zemsky sobor toplanr ve ortak bir kararla bir ar semeye karar verirler. Ve romanov hanedanndan I. Mihail romanov (1613-45) ar olur, bu hanedanlk uzun bir sre lkeyi yneteceklerdir. Rurikler ve romanovlar rus tarihinin iki byk hanedandr.

1613-1645, I. MHAL ROMANOV Romanov baa getiinde lke Lehistan ve isvele sava halindedir. Maddi skntlar yaanmaktadr. Boyar meclisi (duma) ile sk bir iliki iindedir. zemsky sobordan da kendisiyle iliki iinde olmasn ister. 1619da mihailin babas filaret lehistanda esirdi. Serbest braklr ve sonra oluyla beraber lkeyi ynetir.

Filarete veliki bosudar (byk ynetici) nvan verilir. 2 bal ynetim yaanr. Kargaa son bulmaz, eitli yerlerde isyanlar olur. Kazaklara eitli imtiyazlar verilir. Ve genel olarak lkede af siyaseti izlenir. 1617de sve kral II. Gustav ile bar olur. sve igal ettii yerleri Ruslara brakr. Ve fin nehri isvede kalr. Lehlerle ise 1618de bar olur. Baz ehirler lehlere braklr ve rus tutsaklar serbest braklr. Arada tekrar savalar yaanr. 1634de ebedi bar olarak ilan edilir. Lehistan artk arlk iddia etmeyecektir. Gneyde don kazaklar 1637de azak kalesini ele geirdiler ve kaleyi tek bana ynetemeyince kaleyi Ruslara teslim etmeyi teklif ederler. Ruslar bu durumun Trklerle sava sebebi olacan dndnden kabul etmezler ve kale Trklere geri verilir. Yeni vergiler alnmaya baland, boyar ailelerinden bor alnd. Mihail dneminde mali skntlar hep srmtr.

ALEXE MCHALOVCH 1645-1676 Tuz vergilerinin artmas halkn isyanna neden olur. 1648. ar boyarlardan bir ksmn idam ettirdi, en sevdii mogolov elinden kamtr. Veba salgn 1654-1655de olur. Parann ayaryla oynand. Alexei zamannda stenko razin 1670de isyan etti. Razin kazak asisi ve nehir korsandr. Fakirleri kendine ekmeyi baarmtr. Ele geirdii tm zenginleri katleder. Organizasyon yetersizliinden isyan genileyemedi ve razin kat. Astrahan Moskova tarafndan basld ve razini teslim ederler, 1671de razin idam edilir. Razin hakknda kuaktan kuaa kahramanlk hikayeleri anlatlr. 1649da ulojenye: sistematik kanunlatrma halinin olgunlam hali. Kanun gibidir. Geni halk kitlelerini rahata kavuturur. Ukrayna rus hakimiyetini kabul eder. Ukraynann ele geirilmesi Osmanl adna tehdit olarak grlr. Osmanllar ihrin seferini yapar ve baarl olamasa da ertesi yl tekrar zaptedilir. 1681de 2 taraf arasnda Bahesaray antlamas yaplr, ilk anlamadr 2 taraf arasndaki. Buna gre dinyeper krm hanl ve Rusya arasnda snr kabul edilir. Ruslar krma vergi vermeyi kabul eder. Kiev rusyada kalacak. Daha sonra baa teodor 1676-1682 geer. En nemli hadise mestniestvo sistemi kaldrlr. Orun da denilir. Mestniestvo; herkesin menei asaletine gre hizmet verme usuldr. Yani boyarlar ve asiller nemlerini yitirmi yerine kk asilzadeler olan 2.?? Dvolyanlar n plana kar.

EMPERYAL RUSYA DNEM 1682-1917 PETRO

Petro alexeinin nataliadan doan oludur. 1672de doar. 1682de teodorun lmyle baa geer alexeinin kz sofia, ivan ve petronun ortak arl altnda sofiann naibelik yapt bir dnemdir. Fiilen sofyann idaresi vardr. Streltsiler de sofiadan yanalar ve petroyu ynetimin dnda tutmak isterler. Petro Moskova dnda bir kye yerleir. Petroyu kydeki bir din adam eitir. Petro Teknik ilerde ustadr. 1689da sofiann tertib ettii darbe aleyhine dner ve sofia saraydan uzaklar. Petronun en byk hedefi denizlere hakim bir imparatorluk kurmaktr. 1695de azak kalesini almak iin sefer yaplr, baarsz olur, 1696da alabilmitir.

Petronun amac Osmanlya kar ittifak etmektir. Rusyann rakiplerinden biri de isvetir. Baltk zerinde bir mcadele vardr. Sava byk kuzey savalar olarak bilinir. Dou avrupada hakimiyet mcadelesi iindedir. sve kral 12. Karl Osmanlya snr. Osmanl karl Ruslara teslim etmeyi kabul etmez. Ve prut sava olur. Paganut mevkinde karlamlardr. Osmanl Ruslar imha edebilecekken rus diplomasisiyle prut antlamas yaplr. nemi ise; azak kalesi Osmanlya geer. 12. Karl serbeste lkesine dnecektir. Dinyeperdeki rus kalesi yklr. Rusya isvee younlar. Sava sonucu nitat antlamas yaplr ve Rusyann baltka almas mmkn olur. Rusya byk bir imparatorluk olur. 1721de rus senatosu vatann babas, byk rusyann imparatoru, byk nvanlarn verdi. Petro yapt reformlarla ortaa devletini modern Avrupa devleti yapar.

ASKER REFORMLARI Bu reformlar petronun sava tecrbelerinin bir sonucudur. Reformlar: 1. Radikal, 2. Baarl, 3. Batnn taklididir. Petroya kadar rusyada ordu teknik-lojistik adan yetersiz, organizasyon yeteneinden mahrum, dk kalitelidir. nceden sava zaman bir araya gelir sonra hemen dalrlard. Petro 1700de yenildii savatan ders karr. Alman subaylar nderliinde orduyu modernletirir. Devaml ordu oluturmaya alr. 1705de 20 evden bir nefer oluturmutur. Poltova savandan sonra Rusya kendi akmakl makineli tfeini oluturur. Topu snfn glendirir. ld zaman 20bin civarnda bir ordusu bulunmaktadr. Donanmada da n plana kar. Donanmay kurmak iin ar vergiler koyar. 1703de baltkda rus donanmas olumaya balamtr. Donanma asndan ngiltere rnek alnr.

DAR-SOSYAL REFORMLAR. Petro tebaasyla ilikilerinde sve usuln takip eder. Korkun ivann aksine kanunlara saygldr. Kendini devletin birinci hizmetkar olarak takdim eder. Devlet ona gre her eyin zerindedir. Kamunun iyilii halkn yarar gibi kavramlar ynetime girer. 1703den itibaren vedomosti gazetesini kurar. Daha nce gizli tutulan meseleler ortaya koyulur. Zemsky soboru ortadan kaldrr. 1711de devlet senatosunu kurdu. ardan sonra etkili olan bir organdr. lk kuruluta saylar 9 sonra 10 olur. Senatolarn altnda adli-idari-askeri ilerle uraan kollegiumlar kurulur. 1708de rusyay 8 eyalete bler. Bunlarn ismi guberniyadr. Banada gubernatr atar. Bu eyaletlerin altnda vilayetler vardr. Bu vilayetler komiser idaresindedir. Bunlarn altnda da uzdyler vardr. Modern rusyann temellerini att.

KLSE Ortodoks kiliseyi geri kalmlk olarak grr. Petroya gre kilise eski rusyann semboldr. Mezhepler aras evlilie izin verir. 1700de patrik lnce yerine kimseyi atamad. 1721de kiliseyle ilgili tm ilikilerle ilgili bi ey oluturur. Tm kararlar iin mukaddes sinad oluturulur. Kiliseyi brokratik sistemin iine alr. Keilerin haklarn snrlar. Bylelikle kilisenin gc azalr, devlete bal bir organ olur.

MAL Savalar srekli devam edince finans a olur. Halka yklenilir. Mali anlamda Fransa takip edilir. Fakir halk daha da fakirleir. Toprak sahiplerini kyllerin vergilerinden sorumlu tutar. Yazl izin olmakszn insanlarn bir yerden bir yere gitmesi yasaklanr. Kyllerin topraklarn terk etmelerini nlemek istemilerdir. Asiller 16 yandan lmne kadar askerlikle sorumludur. 1722de 14 dereceden oluan payeler cetveli (N) oluturulur. Yani herkese en alt tabakadan balayp en st seviyeye kma imkan tannr. Bu sisteme soylu olmayanlar da girebilir. retime dayal merkantilist politika benimsenir. 1724de rusyada gmrk tarifesi balar. Batl uzmanlardan yararlanlr. Toplum batya yaknlatrlmak istenir. 1725de bilimler akademisini kurar. Halk tebaasnnda eitilmesi salanr. Bakenti moskovadan petersburga tar. Buras rus entelektellerinin cazibe merkezi olur. 1725de lnce emperyal rusyann temellerini atm olur. Petro iler katerina arasnda 5 ynetici hkm srd: I. Katerina (1725-1727), petronun torunu II. Petro (1727-30), anna, V. vann kz ve petronun yeenidir (1730-40), elizabeth,katerinann kzdr (1741-62), III. Petro 1762 I.katerina: 1725-27. Tahta kmay menikov (boyar ailesi) ailesine borludur. Petronun veraset sistemi deiiklii katerinann baa gemesinin yolunu aar. II. Petro dneminde menikov ailesi saraydan uzaklatrlr. Anna, bu dnemde rusyada alman danmanlar ile rus asilzadeler arasnda gerilim vardr. Anna dneminde soylularn serfler-alt kesimler zerindeki haklar geniletilir.* Elizabeth, petronun katerinadan olan kardeidir. Saray hayat bu dnemde aal bir hale gelir. Petersburgu bat tarzda ina etmeye zen gsteriyor. Barok rokoko tarznda yaplar yaptrr. Anna dneminde olduu gibi soylularn haklarnda genileme salanr. Soylulara kendi serflerini sibiryaya srgn etme hakk verilir. D politikada Avusturya, fransann yannda prusyaya kar pozisyon alr. En nemli i baars olarak Moskova niversitesini kurdurur. Mihail lomonosov rusyann dnya klasmannda ilk entelektelidir. Onun tevikiyle niversite kurulur. III. Petro, anna ile hoyntayn dk karln oludur. Alman ekolyle yetiir. Ruslar aalar. Zekas snrldr. Katerina ile evlenir. Soylular devlet hizmeti zorunluluundan muaf hale getirir. Soylularn tm imtiyaz-varlklarn devlet garantisi altna ald. Rusyay avrupadaki savalarndan (7 yl savalar) eker. Bu durum prusyann lehinedir. Rusya Ortodoks kilisesine olan gvensizliini, memnuniyetsizliini akca dile getirir. Karsnn teviki ve orlov kardeler tarafndan tertib edilen darbeyle indirilip ldrlr.

II. KATERNA 1762-1796 Gerek ad sofiadr. Kk bir alman prenslii olan anhalt-zerbst prensliinin kzyd. Bu prenslik Fransz kltrnden etkilenmitir. Katerina da yledir. 1744de III. Petro ile evlenir. Bu zamandan darbeyi yapt zamana kadar gzetim hayat yaar. Rusa renir. Rus kltr-tarih-insann tanmaya alr. Ruslar tarafndan ok sevilen bir isim olur. Her eyi mbah grr. Acmasz-kibirli-isteklidir. Tahta ktnda iki dezavantaj sz konusudur: bir yabanc olarak entrikalarla baa gelmitir, doal bir ekilde deil. Erkeklerin gl olduu bir dnyada kadn olarak neyi nasl yapaca sorunu vardr.

ahsi zellikleri de avantajdr. Bilinen 20den fazla sevgilisi vardr. Sevgililerinden potemkin rus siyasetinde etkilidir. Potemkin katerinann byk grek projesinin mimardr. Osmanlya kar olan siyasetleridir, istanbulu almak isterler. Katerina rus topraklarn geniletir. Avrupada belirginleen aydnlanmann bir talebesidir. Aydnlanma fikirlerini lkeye getirip gelimeyi salamak ister. Katerinann uygulad birinci politika, Ortodoks kiliseye ait olan mallar almasdr. Daha sonra bu arazileri soylulara tevik edici bir ama olarak kullanr. 1766da aydnlanma felsefesi temelinde byk deiiklikler yapmaya karar verir. lk nce kanunlar dzenlemek gerektiini dnr. dnyann drt yanndaki temsilcileri lkesine davet eder. Kanunlara n hazrlk olmak zere nakaz-dsturu hazrlad. Nakaz Montesquieunn mehur kitab; kanunlarn ruhu isimli eserinden ve beccariann hukuki fikirlerinden etkilenir. Nakaz tam bir aydnlanma esprisine sahip deildir. 564 yeden oluan meclis 1767de toplanr. Bir buuk yl sren toplantlardan katerinann istedii sonular kmam ve snflararas atmalara yol amtr. Katerina Osmanlyla olan sava bahane ederek meclisi datr ve rusyann ancak gl merkezi bir rejimle ve drevlyanlar vastasyla ynetilebileceini dnr. D politikada hibir prensip katerinay balamamtr. Rus tarihinin d politikadaki en baarl hkmdardr. Hem Baltk denizine hem karadenize inmek rus politikasdr. 1768-74 osmanl-rus sava Rusya asndan da ok nemli ldrc darbe olmasa bile Osmanl imparatorluunun belini krar. II. Viyana bozgunundan beri byle bozgun olmamtr. Kk kaynarca antlamas imzalanr: Rusya Ukrayna olarak bilinen arazinin byk bir blmn ele geirir, krm szde bamsz oldu, zaten Rusya sonradan buray kendi topraklarna katt. Rus gemilerine karadenizden gei hakk verilir. Ruslar Ortodoks Hristiyanlarn himayesini alrlar. Rusya, Avusturya ve Prusya ile beraber 1772, 1793,1795 yllarnda 3 kez polonyay paylarlar. Rusya ilk paylamda polonyadan belarusu alr. Son paylamlarla beraber Rusya snrn varovann batsna kadar uzatmtr ve polonyayn haritadan silerler. Batlktaki arazilerde de nemli kazanmlar elde ederler. Katerina baskc bir politika uygular. Buna Ruslatrma politikas denir. Aznlklarn yerel kurumlarn ortadan kaldrr. Pugaev isyan yaanr.baskc politika halkta huzursuzluklara yol amtr. Serfliklerin geniletilmesi memnuniyetsizlii artrr. Kazaklar stndeki baskc ynetimde artar. Rusyann eski inananlar olarak bilinen gruplar zerinde de basks artmtr. Bunlar rus kilisesi iinde yaplan reformlara itiraz eder, kendi inan ve usullerini devam ettirmeye alan gruplardr. Gney rusyadaki kvlcm byk bir sosyal harekete dnr. Bu kvlcm da bir kazak olan pugaev tarafndan balatlr. syan byk kyl isyanna dnr. Rus tarihinin en byk kyl isyandr. Geni katlm olur. Binlerce asilzade ve sistemi destekleyenler ldrlr. Pugaev kendisinin ld zannedilen III. Petro olduunu aslnda lmediini iddia eder. Pugaev insanlara sosyal devrim sz verir. Serflere zgrlklerini vermeyi, serflere lordlarn ldrme hakk vereceini vaat eder. Eski inananlara dini zgrlk, kazaklara da daha nce sahip olduklar haklar tekrar geri verme sz verir.

syan organizasyon yetersizliinden dolay dzenli ordu oldu karsnda gerilemelerine neden olur. syan bastrlr. Pugaev yaknndaki adamlar tarafndan teslim edilir ve ikenceyle ldrlr. Katerina askeri harcamalar arttrr. Kamu binalar yaptrr. Sanat desteklemitir. Soylularn hayat standartlarnn dmemesine zen gsterir. dari adan Petro ve kendinden nceki byk eyalet sistemini kaldrr. Eyaletleri daha kk birimlere ayrr ve balarna birer ynetici atar. Eyaletler kendi aralarnda 10 nahiye-kk birime blnr. Buralara merkez tarafndan atanan kendi konularnda uzman memurlar atanr. 1785de soylu snfn haklarn garanti altna alan emirname karr. Bu emirde kesin bir kontroltasarruf hakkn tanmtr. Ve daha nceki imtiyazlar tasdik etti. Rus soylu snf parazit snf olmutur. Serflikleri de geniletir. Aydnlanma destekisi olsada (fikr olarak), davranlarda aydnlanma kart bir tavr sergiler. Bu dnemde gney Rusya yeni Rusya olarak adlandrlr ve burada kolonizasyn hareketleri desteklenir. Katerina kendini aydnlanmann entelektel destekisi olarak grr. Rusyada okullar aar. Kz ocuklarnn da okumas iin enstitler aar. Fransz ihtilali sonularnn lkeye girmesini engellemek ister. Rusyann byk bir emperyal g olduunu pekitirir. 1796da lr.