Meb Sosyal Bilgiler 4.sınıf

DEVLET KTAPLARI
NC BASKI
........................, 2012
MLL ETM BAKANLII YAYINLARI ..........................................................................: 4889

DERS KTAPLARI DZS ................................................................................................: 1473
12.?.Y.0002.4030
Her hakk sakldr ve Mill Eitim Bakanlna aittir. Kitabn metin, etkinlik, soru ve
ekilleri ksmen de olsa hibir surette alnp yaymlanamaz.
EDTR
Do. Dr. smail Hakk DEMRCOLU
PROGRAM GELTRME UZMANI
Meryem ERASLAN
DL UZMANI
Nazl YILDIZ
LME DEERLENDRME UZMANI
Dr. Nurcan ATEOK DEVEC
GRSEL TASARIM
Hatice CVCR
hsan TRK
Nuri zgr NAL
REHBERLK UZMANI
Nurten ZBAN
ISBN 978-975-11-3420-2
Mill Eitim Bakanl lkretim Genel Mdrl tarafndan hazrlanm, Talim ve Terbiye Kurulunun
18.12.2009 gn ve 292 sayl karar ile ders kitab olarak kabul edilmi, Destek Hizmetleri Genel
Mdrlnn 19.03.2012 gn ve 3398 sayl yazlar ile nc defa 219.873 adet baslmtr.
DERS KTABI
NDEKLER
SAYFA
NDEKLER ........................................................................................................ 8
DERS KTABI TANITIM EMASI ........................................................................... 10
1. NTE: KENDM TANIYORUM ...................................................................... 12

BENZER VE FARKLI YNLERM ......................................................................... 14
DUYGULARIMLA, DNCELERMLE VARIM .................................................... 16
DUYGULARIMI, DNCELERM NASIL FADE EDEBLRM? ......................... 18
BAKALARINA SAYGILIYIM ................................................................................. 20
YAADIKLARIMI SIRALIYORUM .......................................................................... 24
LKEMN VATANDAIYIM ................................................................................... 26
KENDM DEERLENDRYORUM ....................................................................... 30
2. NTE: GEMM RENYORUM ............................................................. 32

ALEMN TARHN YAZIYORUM .......................................................................... 34
KLTREL ZENGNLMZ ................................................................................. 38
HANG OYUNLARI OYNUYORUZ? ...................................................................... 42
KLTR ELSYZ ............................................................................................... 44
KURTULUTAN KURULUA ................................................................................ 46
KENDM DEERLENDRYORUM ........................................................................ 56
NDEKLER
3. NTE: YAADIIMIZ YER ............................................................................. 58

ZC KAMPINDAYIZ .............................................................................................. 60
KROKNN YAAMIMIZDAK YER ....................................................................... 64
HAVA NASIL ORALARDA? ................................................................................... 66
EVREMZDE GRDKLERMZ ......................................................................... 70
EFSANE VE RLERDE YAAYAN YERLER ....................................................... 74
GVENL YAAM ................................................................................................. 76
4. NTE: RETMDEN TKETME .................................................................... 82

HTYA MI, STEK M? ........................................................................................ 84
KAYNAIM NE? ................................................................................................... 86
ALIVERTEYM .................................................................................................. 90
BLNL TKETC MYZ? ................................................................................... 92
RETM, DAITIM VE TKETM MACERASI ....................................................... 96
BZM N ALIANLAR ..................................................................................... 100
DERS KTABI TANITIM EMASI

Konuya ieriini yanstan balk verilmitir.
Konu ile ilgili bilgilerinizi kontrol etmek ve

konuya ilginizi ekmek iin hazrlanmtr.
Kavramlar, konunun daha iyi anlalmas

iin kullanlan kelimelerdir.
Konuyla ilgili grseller ve aklamalar

yer alr.
Konuyla ilgili yeni ve aklayc bilgilere bu

blmde yer verilmitir.
Konuyla ve grsellerle ilgili sorulara bu
blmde yer verilmitir.
Konuyla ilgili gazete haberleri yer alr.
nite sra numarasn gsterir.
Konuyla ilgili kitap, dergi gibi kaynaklardan

alnan bilgiler bu blmdedir.
10
DERS KTABI TANITIM EMASI

nite ile ilgili sorulara bu blmde yer
verilmitir.
Konuyla ilgili Anayasa maddeleri bu

blm iinde verilmitir.
Konuyla ilgili internet haberleri yer alr.
Bu iaret, konuyla ilgili etkinliin alma

kitabndaki sayfa numarasn gsterir.
11
12
1. NTE
KENDM TANIYORUM
KONULAR
BENZER VE FARKLI YNLERM
DUYGULARIMLA,
DNCELERMLE VARIM
DUYGULARIMI, DNCELERM NASIL
FADE EDEBLRM?
BAKALARINA SAYGILIYIM
YAADIKLARIMI SIRALIYORUM
LKEMN VATANDAIYIM
KENDM DEERLENDRYORUM
Kavramlar
Benzerlik ve
farkllk Davran
Duygu
Dnce
Hogr
Kant
Kimlik
Kronoloji
Sorumluluk
HAZIRLIK ALIMALARI
1. Kendinizi ve en yakn arkadanz tantnz. Onunla benzer
ve farkl ynleriniz nelerdir?
2. Sizin iin nemli bir olay anlatnz. Bu olayla ilgili duygu ve
dncelerinizi syleyiniz. Duygu ve dnceleriniz arasnda
nasl bir iliki vardr?
3. Televizyonda bir haber blteni izleyiniz. Sizde farkl duygu
ve dnceler oluturan haberleri tespit ediniz. Haberleri ve
bu haberlerle ilgili duygu ve dncelerinizi arkadalarnzla
paylanz.
4. Bakalarnn duygu ve dncelerine sayg duymalyz.
denilince ne anlyorsunuz? rnek veriniz.
5. Geen bir yl iinde yaadnz nemli olaylar gn, ay ve
yl belirterek sraya koyunuz.
6. Kimlik belgenizde hangi bilgilerin bulunduunu inceleyiniz.
13
BENZER VE FARKLI YNLERM
Kendinizi bakalarna nasl tantrsnz?
Ben Murat. 10 yandaym. Siyah

gzl, esmer tenli ve dz salym.
Boyum yatlarmdan daha uzun. Hayvanlar ok severim. Evde evcil hayvan
besliyorum. Bo zamanlarmda arkadalarmla futbol, satran oynarm,
bulmaca zerim. Arkada canls
biriyim. ok abuk arkada edinirim.
Benzerlik ve
farkllk
Ben Frat. 10 yandaym. Ela gzl, sar

sal ve beyaz tenliyim. ekingen biriyim.
Kalabalk ortamlarda rahat edemem. Kkken
geirdiim bir trafik kazasnda sa bacam
krld. Bir yl sonra salma kavutum ama
baz hareketleri tam olarak yapamyorum. ok
istediim hlde futbol oynayamyorum ama
iyi bir futbol izleyicisiyim. Bo zamanlarmda
resim yaparm, bulmaca zerim.
Murat ile Fratn benzer ve farkl zellikleri nelerdir?

Fratn ela, Muratn siyah gzleri var. Murat satran oynamay, Frat resim yapmay
sever. Bo zamanlarnda her ikisi de bulmaca zer. nsanlar arasnda ne kadar benzer
yn olsa da herkesin kendine zg zellikleri vardr. Btn insanlar boy, arlk, renk
bakmndan farkllk gsterirler. Kardeler hatta ikizler bile birbirine tpatp benzemez.
Peki, bireyler sadece gzle grlen zellikleriyle mi birbirlerinden ayrlrlar? Bireylerin
beenileri, zevkleri ve yetenekleri de farkl olabilir. Hatta her birey bo zamanlarn deiik
faaliyetlerle deerlendirmek isteyebilir, farkl etkinlikler yapmaktan holanabilir. zellikle
grup hlinde bir etkinlik yaplacaksa ortak noktada bulumak, her iki tarafn da holanaca
bir etkinlie karar vermek gerekebilir.
alma
Kitab
14
13
Futbol oynayacaz. Sen de

takmda olmak ister misin?
sterim ama ben futbol
oynayamyorum.
zr dilerim, unutmuum. Ben
de baka zaman oynarm. stersen
sana satran reteyim.
ok sevinirim.
Siz Frat ya da Muratn yerinde olsaydnz nasl davranrdnz? Neden?

Bakalarnn bizden farkl zelliklerine ve tercihlerine sayg gstermeliyiz. nk birbirimize
benzeyen ynlerimiz olduu kadar benzemeyen ynlerimiz de vardr. Bireyin kendine zg,
bakalarnda olmayan zelliklerine bireysel zellik denir. Bireysel zellikler fiziksel, duygusal
ve zihinsel olmak zere e ayrlr. Fiziksel zellikleri d grne bakarak anlayabiliriz.
Ya duygusal ve zihinsel zellikleri nasl anlayacaz?
Fotoraf inceleyerek rencilerin hangi zelliklerini renebilirsiniz? rnekler veriniz.

alma
Kitab
15
14
15
1. NTE
Ayn snfta okuyan Fratla Murat hafta sonlar zaman zaman birlikte ders alrlar,
bazen de bulmaca zerler. Bu hafta sonu Muratn farkl bir nerisi vardr:
DUYGULARIMLA, DNCELERMLE VARIM
Okulunuzun ald gn yaadnz duygular anlatnz.
Duygu
Dnce
Olcay ve ailesi akam yemeine oturmulard. Televizyonda da ana haber blteni

vard. Annesi, orban bitirdiysen taban ver de spanak yemei koyaym. dedi.
Ispanak yemek istemeyen Olcay, baka ne yemek olduunu sordu. Sofradaki yemeklerin
hibirini sevmiyordu. O srada televizyon ekranna gz iliti. Afrikal ocuklar sraya
girmiler, ellerindeki bo tabaklar uzatmlar, bir lokma yiyecek konmasn bekliyorlard.
Olcay boazna bir eylerin dmlendiini hissetti. Ksk sesle Biraz spanak alabilir
miyim? dedi. Yemeini yemeye alyordu ama lokmalar bir trl yutamyordu.
Benim beenmediim yemeklerin onlar belki tadn bile bilmiyorlar. Ben ok anslym.
Onlar a, ben yemek beenmiyorum. diye aklndan geirdi.
Yerinden kalkt, lavaboya gitti. Aynaya bakt. Gznden akan bir damla ya sildi.
Ellerini, yzn ykad. Daha sonra yemek masasndaki yerine oturdu. Ispanak
yemeinden bir lokma daha ald. Ispanan tad ona her zamankinden lezzetli geldi.
Olcay hangi duygular iindedir? Olcayn duygularyla dnceleri arasnda nasl
bir iliki var?
16
Duygularmla dncelerim arasnda

bir iliki var.
Durumlar
Duygum
Dncem
Kzgnlk
Arkadam benden izin almalyd.
Mutluluk
Yaknda aabeyime kavuacam.
* Afrikada ocuklar yetersiz

besleniyorlar.
znt
Yeterli ve dengeli beslenmek onlarn

da hakkdr.
* Asansrde kapal kaldm.
Korku
Havaszlktan baylabilirdim.
* Arkadam silgimi benden izinsiz

alm.
* Hafta sonu aabeyim askerden
dnecek.
Siz ayn durumlar yaasaydnz, hangi duygu ve dnceler iinde olurdunuz?

Bir olay ya da durum karsnda farkl duygu ve dnceler yaadnz oldu mu?
Neden?
Okulun basketbol takmna seilemedim. ok zgnm. Semeler srasnda st ste hatalar yaptm. Boyum
biraz daha uzun olsayd daha iyi oynardm, diye dnyorum. Basketbol oyuncusu olmak istiyorum. Ama ok korkuyorum. nk boyum yla kadar 10
cm uzamazsa basketbolcu olamam.
retmenim duvar gazetesi karmak iin beni grevlendirdi. ok sevindim. Zaten yazmay, okumay ok seviyorum. leride gazeteci olmak istiyorum.
Bir gazeteci olarak kz arkadalarmn
okula devam etmeleri iin mcadele
edeceim. Gazetemde, okula gitmek
isteyen arkadalarmn sesi olacam.
Konuma balonlarnda yer

alan, birbirleriyle ilikili duygu
ve dnce ifade eden cmlelerin altn farkl renkteki kalemlerle iziniz.
alma
Kitab
17
16
1. NTE
Yaadklarmz, grdklerimiz bize fke, korku, sevgi, irenme, znt, zevk, aknlk,
utan ve mutluluk gibi duygular yaatr. Yaadmz duygular aklmzdan geenleri yani
dncelerimizi etkiler. Bazen de dncelerimiz bize farkl duygular yaatr. 4. snf
rencisi Semann bu konuda sylediklerini okuyunuz.
DUYGULARIMI, DNCELERM NASIL

FADE EDEBLRM?
ok sevdiiniz bir eyanz kaybetseniz hangi
duyguyu yaarsnz? Yaadnz durumla ilgili
dncelerinizi nasl anlatrsnz?
Davran
Yamurlu bir havada kendinizi nasl hissedersiniz, ne drsnz? Ya gneli

havada? Yaadmz ve karlatmz olaylar bize farkl duygular yaatr,
zihnimizde farkl dnceler oluturur. Peki, duygu ve dncelerimizi nasl ifade
ederiz?
4. snf rencisi merin sayfada yer alan fotoraflarla ilgili duygu ve
dncelerini ifade ettii cmleleri okuyunuz.
Ormanlarmz bizim akcierlerimiz. Orman
yangn grnce ok zlyorum. Yangn,
ormanda yaayan canllarn lmesine de
sebep oluyor. Bu nedenle ormanda asla ate
yakmamalyz.
Kedileri ben de seviyorum. ok sevimliler.

Evde kedi beslemeyi ok isterim.
Belli ki bu takm yaptklar ma kazanm,

oyuncular ok mutlular.
Umarm evin iinde kimse yoktur. Ben bu

evin iinde olsam ok korkardm.
Siz de fotorafla ilgili duygu ve dncelerinizi syleyiniz.

18
1. NTE
Yukardaki yz ifadeleri hangi duygular yanstyor?
Duygu ve dncelerimizi sadece konuarak ya
da yazarak ifade etmeyiz. Yz ifadelerimiz, ses
tonumuz, beden duruumuz, el kol hareketlerimizle
de duygu ve dncelerimizi anlatabiliriz. Aslnda
bunlarn hepsi bizim bakalar tarafndan
gzlenebilecek eylemlerimiz, yani davranlarmzdr.
Kendimizi bakalarna doru ifade edebilmek iin
duygu ve dncelerimizle davranlarmzn uyumlu
olmas gerekir.
Dnce
Duygu
Davran
Yandaki ekli ve aadaki tablolar inceleyiniz.

Duygu, dnce ve davranlarmz arasnda
DURUM
DNCE
Snavdaym.
Snav kaygs yayo- Rahatlama

Sorular daha
rum. Ancak bunun doal
dikkatli okuyup
cevaplamaya abir duygu olduunu biliyolmak
rum. Yaptm eyi nemsediimi gsteriyor. Hata
yapmam hibir ey yapamayacam anlamna gelmiyor.
DURUM
DNCE
Snavdaym.
DUYGU
DUYGU
DAVRANI
DAVRANI
Hata yapmamalym. Kayg

Sorular doru
Sknt
drst
okumadan
Eer dk not alrsam
Umutsuzluk
cevaplamaya
asonra dzeltemem.
lmak
alma
Kitab
17
Siz yukardaki durumda olsanz hangi duyguyu yaar, ne dnr, nasl davranrsnz?
19
retmeniniz size bir soru sordu. Arkadalarnzn
bazlar soruya verdiiniz cevab beenmedi. Arkadalarnzn sizin dncenize katlmadklarn nasl ifade
etmelerini isterdiniz?
Hogr
Sorumluluk
Selma retmen Cumhuriyet Bayram kutlamalar iin bir gsteri hazrlamak ister. Bu
dncesini rencilerine aar. Snftan Yaasn! sesleri ykselir. rencilerin ounun
parmaklar havadadr. Tam bu srada teneffs zili alar. Selma retmen, Siz teneffste
ne tr gsteriler hazrlayabileceinizi dnn, gelecek derste ilerinden birini seelim.
der.
Hilal, Arda, Kvan, Oya, Hatice, Sina teneffste toplanrlar ve balarlar neler
yapabileceklerini konumaya (Konumalar numara srasna gre okuyunuz.).
6 Hatice: Kastamonulu erife Bacnn
mcadelesinin anlatld hikye ktphanemizde vard. Hikyeyi hep beraber
okuyalm. Bence bu hikyedeki olay canlandrabiliriz.
8 Sina: Hadi mermiyi sarp sarmaladk, diyelim. inde ne olduu belli

olmaz. Kany da Belediye Mzesinden aldk. Dier dekorlar nereden
bulacaz?
20
3 Kvan: Ben Hilal arkadamn grne katlyorum. Ama oyunda hepimize rol der mi? Tek
kiilik bir oyun olmasn.
5 Hilal: Arda ltfen hevesimizi krma. Ben bir seenek

syledim. Beni saygyla dinlersin, beenmezsen sen de yeni
bir neri sunarsn. Ama sen dinlemeden itiraz ediyorsun.
Aramzda i blm yaparz. Hepimiz zerimize den
grevleri, sorumluluklar yerine getirirsek hi de zor olmaz.
Belediye Mzesinde kan var. retmenimizle konuuruz.
O bize bu konuda yardm eder.
2 Arda: Ne harika bir fikir!

imdiden ok yoruldum. Daha
kolay bir gsteri bulamaz mydnz?
4 Arda: Bu oyunun dekorlarn
hazrlamak da zor. Kany nereden bulacaksnz?
7 Oya: Kastamonulu erife Bacnn

hikyesini babaannemden dinlemitim.
O, kahraman bir Trk kadn. Mermiler
slanmasn diye bebeinin battaniyesini
mermilere sarm.
21
1. NTE
1 Hilal: Ksa bir tiyatro oyunu hazrlayalm. Mill Mcadele srasnda yaanan
glkleri, yaplan fedakrlklar anlatalm. Mill Mcadelenin birok kahraman var.
Bunlardan biri de Kastamonulu erife Bac.
11 Hatice: Kvan, Ardayla m yaryorsun?

Oyann morali bozuk, babaannesi rahatszm.
18 Hatice: Sorun ne biliyor musun? Bakalarnn duygu ve dncelerine sayg gstermemek. Sana yaplmasndan holanmadn
bir davran bakalarna yapyorsun.
10 Kvan: Oyann uykusu gelmi.

Bence Oya, erife Bacnn bebei
olsun. Kundaklayalm, kanya
yatralm.
17 Kvan: Tamam tamam. Size de
hi aka yaplmyor. Biraz hogrl
olamaz msnz?
19 Kvan: ..
16 Sina: Kvan, sen de gerekten bazen ok krc oluyorsun. Arkadamzn zntsn paylamamz gerekir.
Sana, Oyaya davrandn gibi
davranlsa ne yaparsn?
13 Kvan: Gzlerim yaard. Bu ne byk sevgi!

Bence bu oyunun en baarl oyuncusu sen olursun.
zgn roln ok iyi oynuyorsun.
22
20 Hilal : Evet, birbirimize kar

hogrl olmalyz. Ancak baz
durumlarda davranlarmzn
anlayla karlanmasnn veya
grmezden gelinmesinin g
olacan da unutmamalyz.
9 Arda: Hadi bakalm, kany ekecek

kzleri bulun da grelim. Ben size kolay bir
gsteri yapalm demitim. Hem bylece uykuyu
ok seven baz arkadalarmza da iyilik yapm
oluruz.
14 Arda: Gemi olsun Oya. Ben sadece seni
neelendirmek istemitim. Durgun ve zgn
grnyordun.
21 Arda: ..
12 Oya: Aklm babaannemde.

Babam onu bugn doktora
gtrd. Srekli ba dnyor,
dengesini kaybedip dt
bile oldu.
Kvan ve Ardann yerinde olsanz ne sylerdiniz?

alma
Kitab
23
18
1. NTE
15 Hilal : zlme, umarm

bir eyi yoktur.
Sabah kalknca yapmanz gerekenleri srayla anlatnz.
Kronoloji
lkretime 1. snftan baladnz. Sonra 2. snf, 3. snf ve imdi 4. snftasnz. Bu rnekte

olduu gibi yaadmz tm olaylar belirli bir srayla gerekleir. Yaadmz olaylar gerekleme
tarihlerine gre sralarsak kronoloji yapm oluruz. Aada, Semih naln yaamndaki nemli
olaylar kronolojik srayla anlatt metni okuyalm.
Yl 2000
26 Eyllde domuum. Annemle babam benim doumumu drt gzle beklemiler. Benim iin giysi, beik gibi
eyalar alarak hazrlk yapmlar. Fotoraftaki tulumumu
daha sonra annem ihtiyac olan bir yaknmza vermi
ama patiklerim hl duruyor.
Yl 2001
Doduktan be ay sonra oturmaya balamm.
Grld gibi ok akn bir hlim var. Henz fotoraf
ektirmeye alamamm. Elime geirdiim her eyi
azma gtryormuum. Babaannem sen o zamanlar
inci tanesi gibi diler karyordun, diyor.
Yl 2004
4 yandayken kree baladm hatrlyorum. lk gn
annemin arkasndan ok aladm. Kree baladktan bir
hafta sonra doum gnmd. Krete ok elenceli bir
doum gn kutlamas yaptk. Emel retmen beni kree
altrmak iin ok urat. Bu doum gn kutlamas da
beni kree altrma almalarndan biriydi.
2000
26 Eyll 2000
Semih dodu.
26 ubat 2001
Semih di
karmaya
balad.
24
15 Eyll 2004
Semih
kree
balad.
1. NTE
Yl 2005
Ana snfna balamtm. Yatm birok arkadam
olmutu. lk gn tam oyuna dalmken retmenimin
Haydi yemek vakti. demesine ok kzmtm. Ama
retmenim, daha oynamaya yeni baladk. dediimde
retmenimin Yemek yemezsen oyun oynayacak gcn
olmaz. dediini hi unutmadm. Ben de yleyse hemen
yemek yiyelim. demitim.
Yl 2007
retmenimin elinden ilk karnemi aldm gnd.
Aslnda karne heyecanm karne gnnden tam bir hafta
nce balamt. Artk okuyup yazabiliyordum. Okuma
yazma renmeme benim kadar sevinen bir kii daha
vard: hi okula gidememi olan babaannem. Eve
dndmde ona karnemi gsterdim. Aferin aslanolum. demiti. O gn babannem benim en ok sevdiim
tatly yapmt.
Yl 2008
Snnet kyafetimi giyerken ok heyecanlandm, biraz
da korktuumu hatrlyorum. Pelerinimi omzuma aldm.
Bama apkam giydim. Asam da elime aldm. Masallardaki krallar gibiydim. Arabalarla ehir turu yaptk. Biraz
rahatlamtm. Sslenmi yatamda bir sr oyuncak
grmek beni ok mutlu etmiti.
Yl 2010
4. snf rencisiyim. Okulumu, retmenimi ve arkadalarm ok seviyorum. Okuldaki sosyal faaliyetlere
katlyorum. zcilik kulbne yeyim. Doal evreyi
korumak iin faaliyetler yapyoruz. Yakn bir gelecekte
yeni enerji kaynaklarna ihtiyacmzn olacan biliyorum.
Bu nedenle yeni enerji kaynaklar kefetmek iin bilim
insan olmak istiyorum.
alma
Kitab
18 Eyll 2005
Semih ana snfna

balad.
29 Ocak 2007
Semih ilk karnesini

ald.
19 Temmuz 2008
Semih snnet
oldu.
24 Eyll 2010
19
20
2012
Semih 4. snfa
devam ediyor.
Semihin yaamndaki nemli olaylar ve tarihlerini okuyunuz. Siz de kendi yaamnzdaki

nemli birka olay gn, ay, yl belirterek anlatnz.
25
LKEMN VATANDAIYIM
Ka tane kimlik belgeniz var? Onlar hangi amala

kullanyorsunuz?
Kimlik
Kant
Seda, yaad iledeki halk

ktphanesinde retmeninin verdii
bir aratrma devi iin kaynaklar inceliyor. Kaynak incelemeye balamadan nce dikkatini eken bir
hikye kitabn dn alp evde
okumak istiyor. Ancak ktphane
grevlisi ye olmad iin kendisine
dn kitap verilemeyeceini
sylyor.
Sizce Sedann ktphaneye
ye olmak iin ne yapmas gerekiyor?
Sadece ktphanede deil, salk kurulularndaki ilemler, okul kayd vb. iler iin de
kimlik belgesine ihtiyacmz var. Bu nedenle hepimiz bir hatta birden fazla kimlik kartna
sahibiz. Nfus czdan, renci kimlii, spor kulb kimlii ve ktphane kimlii gibi.
Kimlik belgeleri iinde en nemlisi ve herkesin sahip olduu belge nfus czdandr. Nfus
czdannda sahibini tantan birok bilgi yer alr. Anne-baba adn, medeni hli, doum yeri
ve tarihini, kan grubunu nfus czdanndan renebiliriz.
Nfus czdannz incelediinizde kendinizle ilgili hangi bilgileri edinebilirsiniz?

26
Nfus czdanmda lkemin ad yazyor. Ben

dounca babam beni nfusa kaydettirmi ve nfus
czdanm alm. Bu kimlik benim Trkiye Cumhuriyeti
Devletinin vatanda olduumun kantdr.
On be yama geldiimde
buraya fotorafm yaptrlacak.
Nfus czdan belgesinin sra

numarasdr. Nfus czdanm
deiirse seri numaras da
deiir.
11 rakamdan oluan T.C.

kimlik numaram hi deimeyecek. Bu numara olmadan
devlet kurumlarnda ve bankalarda ilem yapamam.
Nfus czdanmda tpk bayramzdaki gibi ay yldz var.
Nfus czdanmn n yznde soyad, ad, baba ad, anne

ad, doum yeri ve tarihi gibi
bilgiler yer alr.
Bu blm nfusa kaytl

olduum yeri gsterir.
Acil olarak kana ihtiyacmn
olaca bir durumda kalabilirim.
Kan grubumun bilinmesi, kan
ihtiyacmn ksa srede giderilmesinde kolaylk salar.
Bu blmde, nfus mdrlnde kimliimi veren yetkili

kiilerin imza ve mhrleri
vardr.
alma
Kitab
21
Annenizin, babanzn ve sizin nfus czdanlarnzda hangi bilgiler ortak olabilir?

Tahminlerinizi syleyiniz.
27
1. NTE
lkemizde kadn ve erkek btn vatandalara birer nfus czdan verilir.

Sayfada, zge Grola ait nfus czdannn n ve arka yz yer almaktadr. zge
Grolun nfus czdannda yer alan blmlerle ilgili aklamalarn okuyunuz.
imizden Biri Atatrk
Bugnmz borlu olduumuz Atatrke

Soyad Kanunundan sonra yanda grdnz nfus czdan verildi.
Atatrkn nfus czdann incelediinizde
onunla ilgili hangi bilgilere ulaabilirsiniz?
Atatrk kiisel zellikleriyle hayranlk duyulan
bir insand. O, vatann ve milletini ok seven
bir nder, iyi bir komutan ve ynetici, ok ynl
bir liderdi.
O, Kurtulu Savanda ayn ama etrafnda
birletirdii halkyla yurdumuzu dman
igalinden kurtard. Onun kararll ve mcadele
azmi bu savan kazanlmasn salad.
Mondros Atekes Anlamasnn imzalanmasndan sonra Mustafa Kemal stanbula arld.

Adanadan tren yolculuuyla stanbula gelen Mustafa Kemali yaveri Cevat Abbas karlad.
Cevat Abbas aralarnda geen konumay yle anlatyor: ehir acnacak hldeydi. stanbul,
dman donanmalarnn limana girmelerinin yasn tutuyor, yasna Mustafa Kemali de ortak
ediyordu. Mustafa Kemal ve ben motor ile denizin ortasnda bulunan dman donanmasnn
yaknndan geiyorduk. Mustafa Kemalin dudaklarndan Geldikleri gibi giderler. cmlesini
iitince anlamann yaratt derin znt ve umutsuzluu unutmutum. Size nasip olacak,
siz bunlar kovacaksnz Paam! dedim. Glmsedi, kafasnda biimlenmeye balayan yurdu
kurtarma planlarn iinden geiriyor gibi dald, sonra Bakalm. dedi.
zer Ozankaya, Cumhuriyet nar, s.120 (Dzenlenmitir.)
Atatrkn Geldikleri gibi giderler. sz onun hangi kiilik zelliklerini gstermektedir?

Kurtulu Savan Atatrkn nderliinde
kazanan Trk milleti, sava sonrasnda da onu
Trkiye Cumhuriyetinin yneticisi olarak
benimsemitir. Atatrkn gsterdii hedefler
dorultusunda birok yenilik gerekletirilmitir.
Yanda, Baretmen Atatrk tahta banda
yeni Trk harflerini tantrken gryorsunuz.
Bu fotoraf Atatrkn hangi zelliiyle ilikilendirilebilir?
Hayat sava alanlarnda gemi, byk bir
mcadele vererek lkemizin bamszln
salam Atatrk ile ilgili aadaki any okuyunuz.
Gazi Mustafa Kemal bize katld savalardan
birini anlatyor:
Gryorsunuz ya dedi. Birok zaferler
kazandm. Fakat bunlarn en bynden sonra bile
her akam, sava alanlarnda kaybedilen btn
askerleri dnerek derin bir ac duydum.
George BENNEBin ans
Kemal Arburnu, Atatrkten Anlar, s. 85 (Dzenlenmitir.).
28
.
Bu anda
Atatrkn hangi kiilik
zelliini grmektesiniz?
Yal Kadn ve Gazi

Gazi iftliinde dolarken
olduka yal bir kadna rastladk.
Atatrk attan inerek kadnn yanna
sokuldu.
Merhaba nine, dedi.
Yal kadn Atann yzne bakarak
ksk bir sesle,
Merhaba, nereden gelip
nereye gidiyorsun? dedi. Kadn
yle bir duraklayp,
Neden sordun, dedi. Buralarn
sahibi misin, yoksa bekisi mi?
Paa glmsedi.
Ne sahibiyim ne de bekisiyim.
Bu topraklar Trk milletinin maldr.
Burann bekisi de Trk milletinin
kendisidir. imdi nereden gelip
nereye gittiini syleyecek misin?
Kadn ban sallad.
Tabi syleyeceim. Ben Sincann kylerindenim. Otun g bittii, atn ge yetitii
kavruk kylerinden birindeyim. Bizim muhtar bana bilet ald, trene bindirdi. Ankaraya geldim.
Muhtar niin Ankaraya gnderdi seni?
Gazi Paamz grmem iin. Ban pek arttm da... Benim iki olum savata ehit
dt. Memleketi kurtaran kiiyi bir kez greyim, diye hep dua ettim durdum. Ankaraya
geceleyin geldim. Yolu bilemediimden akamdan beri byle kendimi oradan oraya vurup
duruyorum.
Gazi Paadan baka bir istein var m?
Kadnn birden yz sertleti.
Daha ne isteyebilirim ki. O bizim vatanmz kurtard. Buralara bir defa yzn grmek,
ona Sa ol Paam! demek iin yola dtm. Sen efendi bir adama benziyorsun. Gazi
Paay bulacam yeri deyiver.
Atatrkn gzleri dolu dolu olmutu. ok duyguland her hlinden belliydi.
Bana dnerek yle dedi:
Gryorsun ya Gken, ite bu bizim insanmzdr... Benim kylm, benim vefal Trk
anamdr bu.
Attan indim. Yal kadnn elini tuttum.
Anacm, seni buralara kadar koturan Gazi Paa yani Atatrk, ite karnda duruyor.
Kyl kadn bu szleri duyunca akna dnd. Elindeki denei yere frlatp Atatrkn
ellerine sarld. kisi de alyordu. Sonra heybesinden kk bir paket kartt. Daha dorusu
beze sarlm bir ky peyniri. Bunu Atatrke uzatt.
Tek ineimin stnden kendi ellerimle yaptm Gazi Paa, bunu sana hediye getirdim.
Seversen gene yapp getiririm.
Paa hemen orada bezi ap peyniri yedi. ok beendiini syledi. Sonra birlikte kke
kadar gittik. Oradakilere u emri verdi:
Bu anamz aln, burada iki gn konuk edin. Sonra kyne gtrn. Giderken de
kendisine benim btemden inek verin, armaanm olsun.
Sabiha Gken, Atatrkle Bir mr, s.149-150-151 (Dzenlenmitir.).
Bu andan Atatrk ve Trk halknn hangi zelliklerine ulalabilir?

29
alma
Kitab
22
1. NTE
Atatrkn manevi kz Sabiha Gkenin aadaki ansndan Atamz daha yakndan

tanyalm.
A. Aadaki cmleleri okuyunuz. Cmlelerden doru olanlarn bana
D, yanl olanlarn bana Y harflerini koyunuz. Yanl olan cmlelerin dorularn
noktal yerlere yaznz.
( ) 1. Hzl okuma duygusal bir zelliktir.
( ) 2. zgn bir kiinin karsnda glersek onun duygularna sayg gstermi oluruz.
( ) 3. Olaylarn olu tarihine gre sralanmasna kronoloji denir.

..
B. Aadaki sorular dikkatle okuyunuz. Doru olan seenei iaretleyiniz.
1. Arkadam kalemimi benden izinsiz aldnda . cmlesi aadaki
ifadelerden hangisiyle tamamlanamaz?
A) utanrm.
B) krlrm.
C) sinirlenirim.
D) zlrm.
Nfus czdan kiiye zel bir kimliktir. Ancak ad, soyad, ana- baba ad, doum yeri
gibi bilgiler bakalaryla ayn olabilir.
2. Yukardaki aklamaya gre nfus czdannda bakalaryla ayn olmayacak blm
hangisidir?
A) Doum gn ve ay
B) Nfusa kaytl olduu yer
C) T.C. kimlik numaras
D) Verildii nfus mdrl
3. 15 yamza geldiimizde nfus czdanmz . olacaktr.
Bu cmle aadaki seeneklerden hangisiyle tamamlanmaldr?
A) pembe renkli
B) fotorafl
C) mavi renkli
D) souk damgal
4. Telefon aldnda kalbi kt kt atmaya balad. cmlesini
tamamlamak iin hangi ifade kullanlamaz?
A) sevinten
B) heyecandan
C) korkudan
D) zntden
5. nsanlarn davranlarna bakarak duygularn anlayabiliriz. Buna gre aadaki
seeneklerde verilen davran-duygu eletirmelerinden hangisi yanltr?
A) Alamak-znt B) Barmak-fke C) Glmek-mutluluk D) Ka atmak - sevin
6. Sar, kvrck sal ve mavi gzlym, sa yanamda gamzem var.
Kendini bu ekilde tanmlayan kii hangi zelliklerini sylemitir?
A) Zihinsel
B) Duygusal
C) Fiziksel
D) Bireysel
7. Aye ocuk parknda oynarken topallayarak yryen bir kedi grr. Kedinin zayflktan
karn yapm gibidir. Cebindeki paraya bakar. St alacak kadar paras vardr. Kk bir kutu
st alr, kedinin nne koyar. Kedi st iinceye kadar bekler. Kedi st pr pr ierken
arada bir Aye'ye bakar
Ayenin davranna neden olan duygu hangisidir?
A) Endie
B) Acma
C) Sululuk
D) fke
30
Duygu
1. NTE
Durum
Dnce
Babaannem bana kazak ryor. Mutluluk
8. Yukardaki tabloda bolua gelebilecek dnce ifadesi hangisi olamaz?

A) Canm babaannem benim iin yoruluyor.
B) Ben de ona hediye olarak terlik alaym.
C) Babaannem beni ok seviyor.
D) Ayenin babaannesinin rd kazak daha gzel.
9.
nsanlar doal evreyi korumak iin yeterince duyarl davranmyorlar.
Yukardaki dnceyi ifade eden kii hangi duyguyu yayor

olabilir?
A) Endie
B) Sevin
C) Cesaret D) Heyecan
Arkadam trafik kazas geirmi.
Snavdan yksek not aldm.
10. Yukardaki durumlarla ilgili duygu ifadeleri hangileridir?

A) aknlk-krgnlk B) znt-sevin C) Utan-sevin
D) Mutluluk-kskanlk
11. Filiz, spor salonunda kalemini drr. Aramasna ramen bulamaz. ok zlr nk
kalemi doum gnnde halas armaan etmitir. Snf arkadalar bu duruma farkl tepkiler
gsterirler. Bu tepkilerden hangisi Filizin duygu ve dncelerinin saygyla karlanmadna
rnek olarak gsterilebilir?
A) Okulun ilan tahtasna yazalm, bulan getirir.
B) Kalemi belki de evde unutmusundur.
C) zlme, grevliler temizlik yaparken bulurlar.
D) Ne de kymetli kalemin varm!
12. Aada Asl Erenin sosyal bilgiler dersinde hazrlad kronoloji yer almaktadr. Kronolojide
doru yerde bulunmayan kii hangisidir?
1950
Kemal
Eren
(dede)
1971 1975
Fatih Zehra
Eren Eren
(baba) (anne)
1952
Nuriye
Eren
(babaanne)
1998
Burak
Eren
(aabey)
2000
Asl
Eren
(........)
A) Burak Eren
B) Zehra Eren
C) Nuriye Eren
D) Fatih Eren
C. Aadaki sorular cevaplaynz.
1. Duygu ve dncelerimiz birbirini etkiler. Bu duruma rnek olabilecek bir olay aadaki
.................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. Bakalarnn duygu ve dncelerine sayg gstermeliyiz. ifadesini destekleyen bir
durum, olay vb. yaznz.
.................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
31
32
2. NTE
GEMM RENYORUM
KONULAR
ALEMN TARHN YAZIYORUM
KLTREL ZENGNLMZ
HANG OYUNLARI OYNUYORUZ?
KLTR ELSYZ
KURTULUTAN KURULUA
Kavramlar
Aile
Akrabalk
Bar
Cumhuriyet
Deer
Deiim ve sreklilik
Devlet
Dil
Din
Gelenek
Giyim
G
Kltr
Kltrel ge
Liderlik
Mill kltr
Sava
Sanat
Vatan
Dayanma
HAZIRLIK ALIMALARI
1. Ailenizin tarihi ile ilgili bilgilere nasl ularsnz? Aklaynz.
2. evrenizde tarih ve kltrel deeri olan bir mimari eser, sanat
eseri, eya veya nesneler var m? Aratrp zelliklerini ksaca
yaznz.
3. Aile byklerinize ocukken hangi oyunlar oynadklarn sorunuz.
Oyunlarn nasl oynand ile ilgili bilgiler vermelerini isteyiniz.
4. Geleneksel kyafetlerimizin gnmzdeki kullanm ile ilgili neler
syleyebilirsiniz?
5. evrenizde Mill Mcadele srasnda yaananlar byklerinizden
yardm alarak aratrnz.
6. Mill Mcadelenin kazanlmasnda Atatrkn roln aratrnz.
33
ALEMN TARHN YAZIYORUM

Aile byklerinizden hayat hikyelerini dinlediniz
mi? Bu hikyelerden neler rendiniz?
Aile
Akrabalk
Deer
Ben Asl ifti, 4. snf rencisiyim. retmenimiz szl tarih almas devi verdi.
Ben de bu devi anneannemle yapma karar aldm. Bu kararda anneannemin bize
anlatt anlar ve evindeki baz eyalar etkili oldu. rnein; oyma ahap kutuda zenle
saklad siyah beyaz nikh fotoraf, ilemeli bohadaki cepken ve inkan, babasndan
kendisine kalan kstekli saat gibi. Ona soracam sorular hazrladm ve telefonla arayarak
dev hakknda bilgi verdim. Uygun olup olmadn sordum. Beni beklediini syleyince
ses kayt cihazm da yanma alarak anneannemin kapsn aldm. ok gzel bir sohbet
ortamnda sorularm sordum. Tm konumalar kaydettim. Bu kaytlarn tamamn yazl
hle getirdim. nemli grdm yerlerin altn izdim. Sonunda kaytlar dzenleyerek
yazdm.
Szl tarih yntemi, temelini kiilerin

anlatmlarnn oluturduu bir yntemdir.
Bu yntem, hayat, yaanm olaylar
tarihin iine katar. Bir olay veya bir
dnemi yaam kiilerle yaplan
grmede, konumalar kayt altna alnr.
Daha sonra edinilen bilgiler dzenlenir.
Szl tarih yntemiyle yaplan aile tarihi
yazma almasnda ailedeki yal kiilerin
hayat hikyesinden ve anlatmndan
hareketle toplumdaki;
1. ocuk yetitirme usulleri,
2. Glerin nasl gerekletii,
3. G edilen yerdeki yaam,
4. Evlenme gelenekleri,
5. Ekonomik faaliyetler,
6. Aile ve akrabalk ilikileri,
7. Deer ve zevklerin deiimi
konularyla ilgili bilgi edinilebilir.
SORULAR
1. Adnz soyadnz?
2. Ksaca kendinizi tantr msnz?
3. Aileniz neden Makedonyadan g etmi?
4.Aileniz bu soyadn neden alm? Bir hikyesi var m?
5. Memleketinizdeki yaam ile ilgili neler biliyorsunuz?
6. Einizle ne zaman ve nasl evlendiniz?
7. Dnnzde nasl bir kyafet giydiniz?
8. Sizin iin manevi deeri olan ve size gemii hatrlatan
herhangi bir eya var m? Bu eya ile ilgili neler anlatabilirsiniz?
www.sabanci.edu.tr (Dzenlenmitir.)
34
35
2. NTE
Anneannem Nezihe efkatli, 1938 ylnda Bursann negl ilesinde domu. Yllarca
diki atlyesi iletmi. kz, biri erkek drt ocuu ve sekiz torunu var. Kzlarnn
nn de retmen olmasndan gurur duyuyor. Olu kendi iini kurmu.
Anneannemin ailesi 1936 ylnn Aralk aynda Makedonyadan Trkiyeye g etmiler.
Annesinden dinlediine gre g iin yola ktklarnda kar bellerine kadarm. Karlara
bata ka Urapishta (Rapista) kynden atlarla Gostivara, Gostivardan trenle stanbula
varlkl bir akrabalarnn yanna gelmiler. On gn sonra Ankaraya g etmiler. G
srasnda anneannem henz
domam. Babas, at arabasyla o zaman yaplmakta olan
Ankara Genlik Park ve
Konservatuvar iin malzeme
tarm. Bu konservatuvarda genlere memleket trkleri retilecekmi.
Balkanlarda yaayan
Trklerin en byk hayali
gnn birinde ana vatan
Trkiyeye g etmekmi.
Anneannemin babas Trkiyede asker olmay ok istiyormu. Bu istei gerek olmu.
Anneannem torunlar Emre (9), Elifnur (8) ve Yusuf (14) ile
birlikte grlyor.
Anneanneciim soyadnz
ok anlaml. Aileniz neden bu soyadn semi? dediimde Ailemin soyad Gvenliolu. Benim imdiki soyadm olan efkatli eimin ailesinin soyaddr. Yrei sevgi ve
merhamet dolu. anlamna gelmektedir. Babam Gvenliolu soyadn Trkiyeye gelince
kendisi semi. Babam iin gvenilir insan olmak ok nemliymi. dedi.
Annesinin anlattna gre anneannemin babas ve annesi kalabalk
Eskiden kol saati yerine cep
aileler iinde bymler. Memleketsaati kullanlrm. Cep saatinin
lerinde evler ok geni ve baheli
zinciri yelek dmesine taklr,
olurmu. Her baheden bizim ark
saat de yelein cebine konurolarak bildiimiz, orada ise brazda
mu.
olarak bilinen temiz su kanallar geerAnneannem, byk babasnmi.
dan kalan kstekli saati oturma
odasnn duvarna asm. Onun
Sizin evinizde manevi deeri olan
iin bu saatin manevi deeri
hangi eyalar var?
bykm.
Erkekler iftilik yapar, kadnlar ise

daha ok ev ileriyle urarlarm.
Hayvanlar erkekler tarafndan baklr,
evin annesi de inekleri saarm. Gen
kzlar ve gelinler bu tr ileri yapmazlarm. Makedonyada ttn, msr,
buday, sebze, meyve yetitirilirmi.
iftilikten yeterli kazan salayamadklar iin babas Ramazan Bey
klar ekoslovakyaya, Macaristana
almaya gidermi. Pastanede alrm. Bu yzden alt dil bilirmi. Annesi
Tarih: 25 Kasm 1961
Hanife Hanm ev hanmym. Hanife
Nezihe Gvenliolu ile Sami efkatlinin nikh trenini
nine ok gzel ilemeler, oyalar yaparbelgeleyen
siyah beyaz fotoraf
m.
Gnmzdeki nikhlarla bu nikh treni arasnda hangi farklar var?
Anneannem, dedem Sami efkatli ile 25 Kasm 1961 tarihinde evlenmi, daha dorusu
nikhlanm. Nikhtan be hafta sonra dn yaplm. Dedem ve ailesi Makedonyadan
1956 ylnda Trkiyeye g etmiler. Anneannemin ok samimi bir arkada dedemin
abisi ile nianlym. Arkadann kna gecesinde dedemin annesi kendisini ok beenmi.
Annesi anneannemin evin tek kz olduunu
renince istemeye cesaret edememi.
Anneannem ve dedem birbirlerini grmler.
Anneannemin annesi de Bu ie ne dersin?
diye sormu. O, dedemle evlenmek istiyormu
ama babasnn bu ie evet demesini beklemi.
Aile bykleri anneannemin babasn ikna
etmiler. Kalabalk bir grup hlinde onu istemeye ve sz almaya gelmiler. nce belediyede resm nikh kymlar. Daha sonra nian,
kna gecesi ve dn yapmlar. Anneannem
nian bohasn gzleri uzaklara dalarak anlatt.
Giysilerin hepsi ok gzeldi. ne oyal ipek
rtler, hl gzmn nnde canlanyor.
dedi, nemli gzlerini silerek.
Anneannem, kna gecesinde geleneksel
giysi inkan giymi. inkan, beyaz ipek
gmlek, srma cepken ve alvardan oluuyormu. Geni ipek alvar, pililer oluturacak ekilde
Fotorafta Nezihe efkatlinin kna gecesinde giydii inkan yeeninin zerinde toplanarak kuakla beline balanm. ne oyalar
ve altn dizilmi bir iple salar rlm. Bana,
gryorsunuz.
kvrak dedikleri, iekler rnek alnarak
yaplan, kenarlar ine oyal ipek rt taklm.
inkan oluturan paralar fotoraf
Anneannem evde yaplan yemekli dnde
inceleyerek syleyiniz.
kendi diktii gelinlii giymi.
36
Anneannem, annesinden kalan ilemeli cepkeni zenle

saklyor.
O, bu kalabalktan hi sklmam.
Gen kzken pencereden, sokaktan
geenlere bakarm. Elinde ok
ekmek olanlara imrenirmi, onlarn
evleri kalabalktr, enliklidir diye.
Efendibabas misafiri ok severmi. Yemekli, yatl ok misafirleri
olurmu. Ayn ehirde yaayan
akrabalar, arkadalar ve dostlar bile
misafirlie yatl olarak gelirlermi.
Ev ilerini evin gen kzlar, gelinleri
yaparm. Ev ileri ok zaman almasna ramen konu komu ziyaretine
de ayracak zaman kalrm.
Sizin evde de zenle saklanan aile yadigr hangi

eyalar var?
Doum, dn, lm, hastalk, snnet
vb. iin ziyaretler yaplrm. Uzun k geceleri evlerde toplanlrm. Yzk, fincan
oyunlar gibi oyunlar oynanr, masallar,
hikyeler anlatlrm. Sobann zerinde
piirilen kestane ve bal kaba misafirlere
gl erbeti eliinde ikram edilirmi.
Bryan, Arnavut brei, ekerpare,
baklava, kuru fasulye onun memleketinde
de yaygn olarak yaplrm. Bugn de bu
yemekleri anneannem ayn lezzette yapar.
Anneannem memleketinde ok yaygn olarak

yaplan ve sevilen bryan yemeini bizim iin
yapt.
Ders kitabnn 34. sayfasndaki szl tarih bilgi kutusunda yer alan maddeleri tekrar
gzden geiriniz. Okuduunuz metinden hangi maddelerle ilgili bilgilere ulaabilirsiniz?
rnekler veriniz.
alma
Kitab
37
26 27
2. NTE
Baba ocandan ayrlmak ok zor olmu. Babas ve erkek kardeleri Veli, Zeynel ve
Necati ok alamlar. Yeni evine girerken eline yanan mum ve ekmek vermiler. Bandan
aa buday samlar. Dnden birka gn sonra ailesi onu yemee davet etmi. Gelin
yemeine pirvie derlermi. Gelin be, alt ay boyunca akrabalar, komular tarafndan
yemee davet edilirmi.
Anneannemin yeni evi ok kalabalkm. Evdeki yaam kendi dilinden dinlemeye ne
dersiniz? Efendibabam (eimin babas), hanmannem (eimin annesi), eimin erkek kardei,
kardeinin hanm ve bir kz, yine eimin bekr erkek kardei toplam sekiz kiiydik. Bir sre
sonra bekr erkek karde evlenince say dokuza kt. nc ocuumun doumuna yakn,
ayr eve ktk. Demek ki evin nfusu on bire kadar km.
KLTREL ZENGNLMZ
Evinizde mill kltrmz yanstan hangi nesneler

var?
Aadaki fotorafta Tuana ve Ahmetin
bayramlk kyafetlerini giyip dedelerini ziyaret
ettiklerini gryorsunuz.
Gelenek
Deer
Din
Dil
Kltr
Kltrel ge
Giyim
Mill kltr
Sanat
Bir toplumun gemiten gnmze aktard ortak deerlere kltr denir. Kltr
eitli gelerden oluur. Kltr toplumlara
zgdr. Bir toplumda grlen kltrel ge
ayn ekilde baka bir toplumda grlmeyebilir. Gelenekler, halk oyunlar, edebiyat rnleri, dil, din, mimari eserler, giyim
kuam, ev eyalar, yemekler mill kltr
gelerindendir.
Bayramlarda neden bykler ziyaret edilir? Bu

ziyaretlerde niin eker, lokum, Trk kahvesi gibi ikramlarda bulunulur? Bayramlarda bykleri ziyaret etmek
de misafirlere eitli ikramlarda bulunmak da mill
kltrmzn bir paras, bir gesidir. Peki mill kltr
nedir? Yukardaki bilgi kutusunu okuyarak renelim.
Bayramlar din ve mill deerlerimizdendir. Din
bayramlarda ziyaretler yaplr. Dargnlar barr. Akrabalk ve dostluk balar bayramlar sayesinde glenir.
Bayramlarda byklerin elleri plr. Onlar da ocuklara mendil, eker, bazen de para verirler.
Mill bayramlar da okuyla kutladmz gnlerdir.
Mill bayramlar birlik ve beraberlik duygumuzu
glendirir.
Geleneksel Trk kltrnn en gzel ve

en zel alkanlklarndan biridir. Yemek
sonras hibir tat onun yerini doldurmaz.
O, soluklanmak iin bir mola, keyifli sohbetlere ho bir vesile, yemein lezzeti
zerine nefis bir tat... Dnyaya armaanmz
olan, scak bir iecekten ziyade rf ve
detlerimiz iine yerleen bir kltrdr. O,
asrlardr vazgeemediimiz alkanlmz,
Trk kahvemizdir...
Ramazan Bingl, 01.08.2007 tarihli bir ke
yazsndan (Dzenlenmitir.)
Geline kna yakmak lkemizin her kesinde yaatlan bir gelenektir. Dnden bir gn
nce kz evinde geline ve damada kna yaklr.
Yukardaki fotorafta mill kltrmze ait hangi geleri gryorsunuz? Bir kna yakma
geleneinde neler yaplyor olabilir?
38
2. NTE
Grdnz evreler eskiden mendil olarak
kullanlrm. Kadn ve erkek evrelerinin ilemeleri
ve desenleri farkl olurmu.
Gzleme oumuzun bildii geleneksel bir

lezzettir.
Edirne ilimizdeki Selimiye Camiinin i

inicilik gemii yzyllar ncesine dayanan el
sslemeleri
mill kltrmz yanstan gzel
sanatlarmzdandr. nce bir el iilii ile ilenen
rneklerdendir.
desenler deiik renklerle hayat bulur.
Bir baka mill kltr gemiz de

ebru sanatdr. Geni ve dz bir kap
iindeki suya, koyulatrc madde
katlr. Suyun zerine zel boyalar
damlatlr ve dikkatle datlr. Su
zerine istenilen byklkte genellikle
kaba uygun kt yerletirilir. Bylece
boyalarn su yzeyinde meydana
getirdii ekiller kda geirilmi olur.
Bu sanata ebru sanat ad verilir.
Ebru bir ssleme sanatdr. Kitap kapaklarn ve tablo olarak duvarlar ssler.
39
alma
Kitab
28
Trkler askerlii kutsal bir grev sayar,

asker ocan bir eitim yuvas olarak grr.
Anadoluda asker adaynn yolcu edilmesi
bir gelenektir. Kylerde, askerlik andaki
gen, askere gitmeden on, on be gn nce
btn ilerden el eker. Dinlenir, gezer, elenir, akrabalarn ve yakn dostlarn ziyaret
eder. Gencin ailesi de kurban keserek etinden yaplan yemekleri misafirlere ikram eder.
Gencin askere gitmesine birka gn kala
eline kna yaklr. Knada davul zurna eliinde
akrabalar, yakn dostlar ve kyn genleri
elenir. Koluna krmz kurdele balanan gen
ertesi gnn akamst, gelin arabas gibi
sslenen arabaya bindirilir. Yaknlaryla
vedalarken gencin cebine para veya mendil
konur.
Trklerin dnyaya armaan ettii

ayran, eskiden yukarda grdnz,
yayk olarak adlandrlan kabn iinde
yaplrm. Gnmzde yayk ayran
hazrlamak iin yayn iine yourt
konur ve yayk sallanr. Bu yntemle
hem tereya hem de ayran elde edilmi
olur.
Erman Artun
www.cu.edu.tr (Dzenlenmitir.)
Ankarann Kzlcahamam ilesinde yaplan bir asker

knas treni.
evrenizdeki askere uurlama etkinliklerinde neler yaplyor?

40
Deri czdanlarn olmad ve maden

paralarn kullanld dnemlerde atalarmz
nakl torbalar para kesesi olarak kullanrlarm.
Birlikte yn m yiyelim?
Ne yn yemesi canm.
Beraber gidelim.
Hangi berbere gidelim?
Hacivat
Karagz
Konya denilince Trk kltrn tm dnyaya

tantan nl dnr, sevgi insan Mevlana akla
gelir.
Her yl 17 Aralk tarihinde yaplan Mevlanay
anma trenlerini ve sema gsterilerini izlemek iin
yurt iinden ve dndan ok sayda insan Konyay
ziyaret eder.
Trkiye Cumhuriyetinin temeli kltrdr.

Mill kltrmz, ada uygarlk dzeyinin stne karacaz.
Utkan Kocatrk, Atatrkn Fikir ve Dnceleri, s. 246-247.
Yukardaki szlerden de anlalaca gibi Atatrk, mill kltrn korunmas ve

gelitirilmesine byk nem veriyordu. O, uygulamalar ve direktifleriyle mill kltrmz
ada uygarlk dzeyinin stne karmay hedeflemiti. Bu amala birok alanda bizzat
kendisi almalar yapm ya da direktifleriyle almalar yaplmasna nclk etmitir.
Bu almalardan bazlar aada verilmitir:
Atatrk Trk dilinin, bilim ve kltrnn gelimesi iin Harf nklab yapmtr.
Atatrk her yatan insann okuma yazma renmesi iin okuma yazma seferberlii
balatmtr.
Atatrkn direktifleriyle 1931 ylnda Trk Tarih Kurumu, 1932 ylnda Trk Dil Kurumu
kurulmutur.
Atatrk, kltrel zenginliimizi artrmak iin folklor aratrmalaryla ilgilenmek zere
enstitler amtr.
Atatrk mill kltrmze ait eserlerin korunmas ve yeni kuaklara aktarlmas iin
birok mzenin kurulmasn salamtr. Bunlardan biri de Ankaradaki Etnografya
Mzesidir.
Mill kltrmzn gelecek nesillere aktarlmas neden nemlidir? Mill kltrmz
korumak ve gelitirmek iin sizlere den grevler nelerdir?
alma
41
Kitab
29
2. NTE
Uurlar olsun Karagzm. Dkknma

gidiyorum. Birlikte yryelim mi?
Glge oyunu geleneksel seyirlik oyunlarn iinde

nemli bir yere sahiptir. Glge oyunu denilince akla
Karagz ve Hacivat gelir.
Karagz ve Hacivat oyunlar taklide ve atmaya
dayanr. Karagz hep Hacivat yanl anlar. Yandaki
konuma balonlarnda geen konumalar okuyalm.
HANG OYUNLARI OYNUYORUZ?

Arkadalarnzla hangi oyunlar oynuyorsunuz? Bu oyunlardan hangisini oynarken
daha ok keyif alyorsunuz?
Gnmzde elence aralarnn deimesi ve iletiim aralarnn gelimesi ocuk
oyunlarn fazlasyla etkilemektedir. Eskisi kadar yaygn olmasa da ocuklar okul
bahelerinde, mahallelerde hl oyunlar oynamaktadr. Grup oyunlar oynamak tek bana
oynamaktan daha keyiflidir. rnein; birdirbir, saklamba, elik omak, bezirgnba
ocuklarn hep birlikte oynadklar oyunlardandr. Bu oyunlar gnmzde olduu gibi
gemite de byk bir keyifle oynanmtr. Gelin bu oyunlardan bazlarn birlikte tanyalm.
A kapy bezirgnba, bezirgnba.
A Kapy Bezirgnba
Kap hakkn ne verirsin, ne verirsin?
Oyun en az on kiiyle oynanr. OyunArkamdaki yadigr olsun, yadigr olsun.
cular, aralarndan iki kii seerler. Birine
altn saat dierine altn bilezik adn
verirler. ki ocuk yz yze durur ve el
ele tutuup ellerini havaya kaldrr. Tek
sra hlinde dizilmi dier ocuklar
grselin stndeki tekerlemeyi syleyerek iki ocuun arasndan geerler.
Srann sonundaki ocuk geerken
kulana Altn saat mi istersin, altn
bilezik mi? diye sorulur. Verdii cevaba
gre ocuk soruyu soranlardan birinin arkasna geer. Bu ilem tm ocuklar iki gruba
ayrlncaya kadar srer. Sonra her iki gruptaki ocuklar birbirlerinin belinden skca tutarlar.
Orta yere izilen izginin iki tarafnda yer alan gruplar birbirlerini kendi taraflarna ekmeye
alrlar. izgiyi geen grup oyunu kaybeder.
Ya Satarm, Bal Satarm

Ya satarm, bal satarm.
Ustam lm, ben satarm.
Alacana, bulacana,
Bir kak ayran,
Yarn sabah bayram.
Ya satarm, bal satarm.
Ustam ld, ben satarm.

Ustamn krk sardr.
Satsam 15 liradr.
Zam-bak zum-bak
Dn arkana iyi bak.
Bu oyun en az be kii ile oynanr. Bir de mendile ihtiya vardr. Gnll varsa ebe
olur. Yoksa kurayla ebe belirlenir. Bir daire oluturan ocuklar el rparak yukardaki
tekerlemeyi sylerler. Ebe, dairenin etrafnda tempoya ayak uydurarak dolar. Bu arada
birinin arkasna gizlice mendili brakp kamaya balar. Arkasna mendil braklan kii
ebeyi yakalamaya alr. Ebe ise kendini yakalamaya alan kiinin yerine gemek iin
koar.
Yukardaki oyunlar siz de oynuyor musunuz? Oynuyorsanz sizin oynadnz oyunlarla
yukarda anlatlan oyunlar arasndaki benzerlik ve farkllklar nelerdir?
42
Atalarmz cirit oyununu yzyllarca oynamlar. imdi biz de

bu miras yaatyoruz. Bu oyun
sadece memleketim Erzurumda
deil St, Kars ve Bayburtta
da ky dnlerinin ve bayramlarn vazgeilmez oyunlarndandr. Oyun srasnda meydanda toplanan halk coturmak ve
heyecan artrmak iin davul
zurna alnr. Cirit, atl iki takmla,
35 dakikalk iki devre hlinde,
toplam 70 dakika oynanr. Ciridi
isabet ettiren sayy alr. Bakalm
bizim oyunda ilk sayy kim alacak?
Ata Sporumuz Yal Gre
Geleneksel bir Trk sporu olan yal
grete, oyuncular vcutlarna ya srerek
greirler. Ya nedeniyle greilerin
birbirlerini tutmalar zor olduundan bu spor
ustalk gerektirir. Gnmzde yal gre,
festivallerin en nemli elencelerindendir.
Her yl haziran aynda Edirne Sarayiinde
tarih Krkpnar Yal Greleri yaplr.
Pehlivanlar yani greiler kilolarna gre
deil ustalklarna gre gruplara ayrlrlar.
Greiler gree balarken perev
ekerek gree ahenk katarlar. Cazgrlar
eitli maniler syleyerek greilere
cesaret verirken izleyicileri de cotururlar.
Erler kt meydana!
Biri birinden merdane!
Biri ak biri kara!
Mevlam her birine kuvvet vere!
Pehlivanlar perev ekiyorlar.

Yaadnz evrede gemite de yaygn olarak oynanan hangi oyunlar
vardr?
43
alma
Kitab
30 31
2. NTE
Cirit Oyunu
KLTR ELSYZ
Evinizdeki eyalardan gemite ve gnmzde farkl

amala kullanlanlara rnek veriniz.
Deiim ve sreklilik
Gnlk hayatta deiimin ve geliimin olmas kanlmazdr. Bu durum insanlarn byk

ounluunun kentlerde yaamasndan ve teknolojik gelimelerden kaynaklanmaktadr. Bu
faktrler kltr gelerimizi de etkilemektedir. Kltr gelerimiz, kullanm amalar deise
de varlklarn srdrmektedir. rnein; soldaki grselde, duvara bir ift yn orap ve bir
heybe aslm olduunu gryorsunuz. Bir zamanlar orap bir delikanlnn ayanda, heybe
de omzundayd. oraplar delikanly souktan koruyor, heybenin iine yiyecek ve iecek
konuyordu. Heybe de oraplar da hl varlklarn srdryorlar, odalarn duvarlarn ssleyerek.
Heybe ve oraplarn zerindeki desenlere ise bir kazan zerinde rastlayabilirsiniz. Hatta
heybe rnek alnarak yaplm bir antay bir gen kzn omzunda grebilirsiniz.
Sadaki grselde ise yer sofrasnn zerinde bakr kaplar gryorsunuz. Bu kaplar gnmzde
daha ok dekoratif amal kullanlmaktadr. Yer sofrasnda yemek yeme gelenei ise lkemizin
baz yrelerinde hl varln srdrmektedir.
nceleri evlerimizin vazgeilmez
bir eyas olan kilimler gnmzde
daha ok ev ve i yeri dekorasyonunda kullanlmaktadr.
Yandaki kilimde yer alan desen
ve motifleri baka nerelerde grebilirsiniz? rnek veriniz.
Afyonun Bayat ilesinde dokunan bir Bayat kilimi
44
Yukardaki grselde grlen tarih ev, zamannn mimari zelliklerini yanstacak ekilde
ve o dnemin aile yapsna gre yaplm bir evdir. Geni bir ailenin yaayabilecei bu
ev Ktahyada bulunmaktadr.
Sizce byle bir evin eyalar nasl olabilir?
Alaca dokumacl Burdurun en eski
el sanatlarndandr. Yatak, masa, sehpa
rtleri yaplan alaca kumalardan artk
elbise hatta gelinlik bile yaplyor.
rneklerde de grdnz gibi mill
kltr geleri zaman iinde deierek,
gelierek yaamaktadr.
Bugn bizim kullandmz birok eya,
gelecekte de belki farkl amalarla kullanlacaktr. Ancak bu eyalar, kuaktan
kuaa varlklarn srdrecektir.
alma
Kitab
32 33
45
Evinizde u anda kullandnz bir

kltrel ge gelecekte hangi amalarla
kullanlabilir? Dncelerinizi aklaynz.
2. NTE
Yandaki grselde Mara ii bir bindall gryorsunuz. Kna

gecelerinin ve zel gnlerin vazgeilmez giysisi olan bindall
eskiden gnlk yaamda giyilirmi. Ancak bu giysiyi varlkl
ailelerin kzlar ve gelinleri giyermi.
Bindallnn zerinde kltr gelerimizi yanstan nak ve
ilemeler vardr. Gnmzde bu nak ve ilemelere sehpa
rts, seccade, yastk, czdan, anta gibi eyalarn zerinde
rastlayabilirsiniz.
KURTULUTAN KURULUA
Mill Mcadele ifadesinden ne anlyorsunuz?
Liderlik
Bar
Cumhuriyet
Dayanma
Devlet
Vatan
G
Sava
Antkabir, Ankara
Melike Ankaraya, emekli retmen olan teyzesi Glay Hanm ziyarete gelir.
Hafta sonu birlikte Antkabire giderler. Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesini de
gezerler. Bu mzenin giriinde Atatrkn zel eyalar sergilenmektedir. Atatrkn anne
ve babasna ait fotoraflarn nne gelirler. Aralarnda u konumalar geer:
Glay Hanm: Melikeciim, bildiin gibi Mill Mcadelemizin lideri Atatrk o yllarda
Osmanl topra olan Selanikte, 1881de dodu. O daha ocuk yalarda zeksyla
herkesin dikkatini ekiyordu. Annesi Zbeyde Hanm ve babas Ali Rza Efendi Mustafa
Kemalin eitimine byk nem veriyorlard. Okul ana gelince nce mahalle mektebine
balad, daha sonra buradan alnarak modern bir okul olan emsi Efendi Mektebine
verildi. Mustafa Kemal asker olmay ok istiyordu. Bu nedenle asker rtiye snavlarna
girdi ve kazand. Selanik Asker Rtiyesi, Manastr Asker dadisi, stanbul Harp Okulu
ve stanbul Harp Akademisini bitirdi. 1905te kurmay yzba olarak orduya katld.
Dnemin en iyi okullarnda, iyi yetimi retmenlerden eitim ald. Mustafa Kemal daha
rencilik yllarnda lke sorunlaryla ilgilenmeye balad.
Ayn blmde sergilenen madalyalar Melikenin dikkatini eker.
Melike: Bu madalyalar Atatrke neden verilmi?
Glay Hanm: Gstermi olduu stn hizmetlerden dolay verilmi. Mustafa Kemalin
ilk grev yeri amdayd. Bak, u madalyay amda gstermi olduu stn hizmetlerden
dolay 1906 ylnda alm.
Melikeciim, yl 1911. Bugnk Libya Devleti, o dnemdeki ismiyle Trablusgarp
Osmanl topradr. talyanlar Trablusgarp igal ederler. Bu olay Mustafa Kemale,
yurduna ve milletine hizmet etmek iin yeni bir olanak salar. Gnll olarak Trablusgarpa
gider. Bir yl bu cephede savar. Yerli halktan oluturduu orduyla Derne ve Tobrukta
talyanlar durdurmay baarr. Bu baar onun askerlik yeteneinin ilk kantdr.
46
alma
Kitab
34
2. NTE
Mustafa Kemal Trablusgarpta.
Mustafa Kemale ait madalya ve nianlardan bazlar (Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesi)
Melike, bir taraftan Atatrke hediye edilen zel eyalar incelerken bir taraftan da
teyzesine sorular sormaya devam eder.
Melike: Peki teyze, Trablusgarp Savann sonucu ne oldu?
Glay Hanm: Trablusgarptaki direni karsnda baarl olamayan talya Osmanl
Devletini bask altna almak iin Oniki Ada ve anakkale Boazna saldrd. Bu srada
Balkan Savalarnn balamas zerine Osmanl Devleti talya ile Ui Antlamasn
imzalayarak Trablusgarp Cephesini kapatt. Trablusgarp ve Bingazi talyanlara brakld.
Mustafa Kemal anakkale Boazn savunmakla grevli Bolayr Kolordusunda grevlendirildi.
Bu grevi srasnda blgeyi yakndan tand. Bu durum, gelecekte anakkale Savalarnda
kendisine byk yararlar salad.
Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesini gezmeye devam eden Melike ve teyzesi, mzenin
ikinci blmne getiler. Sava sahnelerinin bulunduu bu blm Melikenin ok ilgisini
ekmiti.
47
Bir Destandr anakkale

Glay Hanm: Melike, bak buras da anakkale Savalarnn canlandrld blm.
Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesi
Melike: anakkalede neler yaand teyze?

Glay Hanm: Avrupadaki byk devletler birbirine dman iki gruba ayrlmlard.
1914 ylnn Temmuz aynda bu iki grup arasnda Birinci Dnya Sava balad. Osmanl
Devleti ise Almanya ile Avusturya-Macaristan mparatorluunun yannda ngiltere, Fransa
ve Rusyadan oluan tilaf Devletlerine kar savaa girdi. 1915 ylnda ngiltere ve Fransa
deniz yoluyla anakkale Boazn geerek stanbulu ele geirmek iin saldrya getiler.
Melike: Neden stanbulu ele geirmek istediler?
Glay Hanm: nk stanbul, Osmanl Devletinin bakentiydi. stanbulu igal ederek
Osmanl Devletini sava d brakm olacaklard.
Melike: Peki, amalarna ulaabildiler mi teyze?
Glay Hanm: 18 Mart 1915te anakkaleden geip stanbulu almak isteyen tilaf
donanmalar Trklerin direnii karsnda geri ekildi. Denizlerde baarl olamayan ngilizler
ve Franszlar amalarna ulamak iin karadan saldrya getiler. Mustafa Kemal tilaf
Devletlerinin Conkbayr hattn aarak ilerleyeceini tahmin ediyordu. Bu hattn
glendirilmesine alt. tilaf gleri 25 Nisan 1915 sabah Mustafa Kemalin ngrd
noktadan saldrya getiler. Mustafa Kemal, Arburnu, Conkbayr ve Anafartalarda tilaf
glerine kar byk baarlar elde etti. Verdii u tarih emir anakkale Savalarnn
kaderini belirledi:
Size ben taarruz emretmiyorum, lmeyi emrediyorum. Biz lnceye kadar geecek
zaman iinde yerimize baka kuvvetler ve komutanlar gelebilir.
Bylece tarihin en byk siper sava balamt. Siperler aras uzaklk sekiz-on metre
kadard. Trk siperlerinden hibir asker ayrlmyordu. ehit denlerin yeri hemen
dolduruluyordu. Anafartalar Savanda dmann att bir bombadan srayan arapnel
paras Mustafa Kemalin gsne isabet etti. Ancak cebinde bulunan saate arptndan
Mustafa Kemal yara almad ve yanndakileri telalandrmadan savaa devam etti.
Melikeciim, anakkalede savaan kahraman askerlerimizin ok az evlerine geri
dnebilmitir. Hatta o yllarda baz liselerimiz, rencileri gnll olarak anakkale
Cephesine gittii iin mezun verememitir.
Trk askerinin bu kadar cesur ve kararl olmasnn sebebi sizce ne olabilir?
48
2. NTE
Balkesir Lisesinin 1916-1917 kaytlarnda yle bir ibare bulunmaktadr:

Bu ders yl, I. Dnya Sava mnasebetiyle mektebin 12, 11 ve 10. snflarnda talebe bulunmadndan snflar
9. snfla balyor.
Balkesir Lisesi retmen ve rencileri
Erturul Efekan, ehitkale, Destankale, Son
Kale, anakkale, s.109.
Canlarn vatanmz iin feda etmi bu genlere ne sylemek istersiniz?

Melike: Peki teyze, anakkale Savann sonucu ne oldu?
Glay Hanm: tilaf Devletleri anakkaleyi geme amacna ulaamad. Mustafa Kemalin
stn komutanlk yetenei, Trk milletinin cesareti ve azmi sayesinde dmann geri
ekilmesi saland.
Melike ile teyzesi mze gezilerine devam ederken arka fonda bu byk sava anlatan
o mehur trk alyordu.
anakkale iinde aynal ar,
Ana ben gidiyom dmana kar.
anakkalede dmana kar vatann canla bala savunan binlerce Trk askerinden
biri de Yahya avutur.
Ezineli Yahya avu

Yahya avu, 25 Nisan 1915 gn
Gelibolu Yarmadasndan Erturul
Koyuna karma yapan 3000 kiilik
ngiliz kuvvetlerine kar savamtr.
Komutasnda bulunan 67 askeriyle
ngilizlerin uzun sre sahile karma
yapmalarn engellemitir. ngilizler
karlarnda byk bir tmen olduunu sanmlardr...
alma
Kitab
Yahya avu Ant, anakkale

49
35
galler Balyor
Melike: Peki teyzeciim, Birinci Dnya Savann sonucunda ne oldu?
Glay Hanm: Savan uzamas, insan ve
malzeme yetersizlii nedeniyle zor durumda kaldk.
inde bulunduumuz grup sava kaybetti.
Bulgaristan, Almanya ve Avusturya-Macaristan
mparatorluu atekes isteyerek savatan ekildiler.
Osmanl Devleti de 30 Ekim 1918 tarihinde ok
ar artlar tayan Mondros Atekes Anlamasn
imzalamak zorunda kald. Bu anlamaya gre Trk
ordusunun byk blm datld, silahlarna el
Gazete haberi, 16 Mays 1919.
konuldu. Hemen ardndan dmanlar vatanmz
(Dzenlenmitir.)
igale baladlar.
Mondros Atekes Anlamasna gre Trk ordusunun datlmasnn ve silahlarna
el konulmasnn amac sizce ne olabilir?
Melike: Teyze, o yllarda yurdumuzun nereleri igal edildi?
Glay Hanm: 13 Kasm 1918de tilaf Devletlerine ait donanma stanbul Limanna
girdi. ngilizler Musulu, Franszlar Adana, Antep, Mara ve Urfay, talyanlar Antalya ve
Konyay igal ettiler. Ayrca ngilizler zmit, Eskiehir, Afyon, Samsun, Merzifon ve Batuma
asker kardlar. Yunanllar zmir ve evresini igal ettiler. Trk halk igallere kar direnie
geti. Kuvaymilliye birlikleri kuruldu, blgesel direni hareketleri balad. rnein zmirde
Hasan Tahsin Yunanllara ilk kurunu att. Antepte ahin Bey, Marata St mam
nclnde Franszlara kar kahramanca bir mcadele verildi. Franszlar 12 ubat
1920de Mara, 11 Nisan 1920de Urfay terk etmek zorunda kaldlar.Vatanmzn igale
urayan dier blgelerinde de benzer mcadeleler yaand. Ancak vatann tamamnn
kurtuluu iin blgesel direni hareketleri yeterli deildi. Trk halknn mill birlik ve beraberlik
iinde hep birlikte mcadele vermesi gerekiyordu.
Melike: Peki, bu srada Mustafa Kemal Paa
nerede bulunuyordu?
Glay Hanm: Mustafa Kemal Paa 13 Kasm 1918 tarihinde stanbula geldi. tilaf donanmasyla karlat. Yannda bulunan yaverine
dnerek Geldikleri gibi giderler. dedi. Bu sz
onun dman yurttan atma kararllnn bir
gstergesiydi. stanbulda kald alt ay sresince
arkadalaryla toplantlar yapyor, lkenin iinde
bulunduu zor duruma areler aryordu. Herkes
umutsuzdu ama o her eyin sona erdiine
inanmyordu. stanbul dman kuvvetlerinin
denetimi altnda olduundan burada pek fazla bir
ey yaplamazd. Sonunda kararn verdi.
Anadoluya geecek ve Mill Mcadeleyi balatacakt. Amac mill egemenlie dayanan kaytsz
ve artsz tam bamsz bir Trk devleti kurmakt.
Bekledii frsat dodu ve 9. Ordu Mfettii
olarak Samsunda inceleme yapmak zere
grevlendirildi. 16 Mays 1919 gn bir grup
arkadayla birlikte Bandrma Vapuru ile
Gazete haberi, 19 Mays 1919 stanbuldan yola kt. 19 Mays 1919da Samsuna
(Dzenlenmitir.). geldi.
Mustafa Kemal Paann olumsuz koullara ramen umutsuzlua dmemesinin
sebebi sizce ne olabilir?
50
Mustafa Kemal, Mevlt Aaya sorar:

ukurova gibi verimli bir memleketten niye dndn? Yoksa geinemedin mi?
Mevlt Aa derhl cevap verir:
Hayr Paam, geimimiz ok rahatt. Son gnlerde iittim ki stanbuldakiler
Erzurumu Ermenilere vereceklermi. Geldim ki greyim bu adamlar kimin maln
kime veriyorlar.
Bu szler, milletle beraber millet iin almak zere Erzuruma gelen Mustafa
Kemal Paay ok duygulandrm, gzlerini yaartmtr. Daha sonra Paa
etrafndakilere dner ve Bu milletle neler yaplmaz. der.
Faruk il, Atatrk ve Anlar, s. 53, 54. (Dzenlenmitir.)
Melike: Bu olaydan sonra ne oldu?

Glay Hanm: Mustafa Kemal Paa 23
Temmuz-7 Austos 1919 tarihleri arasnda
bir okul binasnda toplanan Erzurum
Kongresine katld. Amasya Genelgesiyle
ars yaplan Sivas Kongresi 4-11 Eyll 1919
tarihleri arasnda dzenlendi. Bu kongrelerde
Mustafa Kemalin bakanlnda yurdun
kurtuluu iin ortak kararlar alnd. Mustafa
Kemal daha sonra bu kararlarn Misakmill
adyla Osmanl Mebusan Meclisinde kabul
edilmesini salayacakt. 27 Aralk 1919da
Mustafa Kemal alma arkadalaryla
Ankaraya geldi ve Mill Mcadeleyi buradan
ynetti.
Sivas Kongresine katlan yeler
Mustafa Kemalin bu almalar Kurtulu Savann srecini nasl etkilemi olabilir?

51
2. NTE
Kurtulu Sava Balyor

Melike: Mustafa Kemal Paa Samsuna geldikten
sonra neler yapt?
Glay Hanm: Mustafa Kemal Paa, 19 Mays
1919da Mill Mcadeleyi Samsunda balatt.
ncelikle mill bilinci uyandrmak, mill birlik ve
beraberlii salamak gerekiyordu. Bu amala Havza
ve Amasyada genelgeler yaymlad. llerdeki asker
ve sivil idarecilere gizlice gnderilen Havza
Genelgesinde (28 Mays 1919) onlardan halk igaller
konusunda bilgilendirmeleri, igalleri protesto iin Gazete haberi, 30 Mays 1919.
(Dzenlenmitir.)
mitingler dzenlemeleri istendi. Mustafa Kemal
Paann bu almalar ksa srede etkisini gsterdi.
Yurdun drt bir yannda igaller mitinglerle protesto
edildi.
Amasya Genelgesinde (22 Haziran 1919) lkenin
iinde bulunduu durumdan ve neler yaplabileceinden sz edildi. Mill Mcadelenin ancak
millete kazanlabilecei vurguland. Bu genelge
Mill Mcadele iin atlm ilk nemli admd.
Mustafa Kemal Paa 3 Temmuz 1919 gn
Erzuruma geldi. Ilca nlerinde Erzurumlular tarafndan cokulu ekilde karland srada
ukurovadan Erzuruma dnen Mevlt Aa ile Erzurum Kongresinin yapld bina
karlat. Aralarnda u konuma geti:
Meclis Alyor
Melike: Mustafa Kemal Paa Ankaraya geldikten sonra neler yapt?
Glay Hanm: lk i olarak Byk Millet Meclisinin (BMM) almasn salad.
Melike: Byk Millet Meclisi neden Ankarada ald?
Glay Hanm: nk 16 Mart 1920de stanbul tilaf Devletleri tarafndan resm olarak
igal edilmiti. 28 Ocak 1920de Misakmillyi kabul eden Osmanl Mebusan Meclisi
datlmt. Bu nedenle milletin haklarn koruyacak ve millet adna karar verecek bir meclisin
almas ihtiyac ortaya kmt. Mustafa Kemal Ankarada yeni bir meclisin toplanmas iin
almalara balad. Seimler yapld. 23 Nisan 1920 tarihinde Byk Millet Meclisi ald
ve bakanlna Mustafa Kemal seildi. Byk Millet Meclisinin almasyla yeni bir Trk
devletinin temelleri de atlm oldu.
Byk Millet Meclisinin al
Melike: Peki teyze, BMM ne gibi almalar yapt?

Glay Hanm: Bamszlmzn salanmas iin nemli kararlar uygulamaya koydu. Dou
Cephesini oluturdu. Kazm Karabekir komutasndaki ordumuz Kars ve evresini alarak dou
illerimizi Ermeni igalinden kurtard. Gney illerimizdeki direni hareketini dzenli hle getirmek
ve glendirmek iin blgeye subaylar ve sava malzemesi gnderdi. Franszlar Trk halknn
verdii kahramanca mcadele karsnda blgeyi tamamen terk etmek zorunda kald. BMM
bu onurlu mcadeleyi takdir etmek amacyla Antepe Gazi, daha sonraki yllarda da Maraa
Kahraman, Urfaya anl unvann verdi. Bat Cephesinde ise Yunanllar igallerini
hzlandrmlard. Blge halk byk fedakrlklarla dmana kar mcadele veriyordu. Fakat
dman tamamen yurttan karmak iin dzenli bir orduya ihtiya vard. Bu arada 10 Austos
1920 tarihinde tilaf Devletleri ile Osmanl Devleti arasnda Sevr Bar Antlamas imzaland.
Bu antlama Trk milletine yaama hakk tanmayan ve Trk vatannn paralanmasn ngren
bir belgeydi. BMM bu antlamay kabul etmedi. Yeni ve dzenli ordu kurma almalarna hz
verdi, eldeki imknlarla bir ordu kurdu. Yunanllar ngilizlerden aldklar destekle Ankaray ele
geirmek ve BMMni datmak zere harekete geti. Albay smet Bey komutasndaki dzenli
ordularmz Yunanllar I. nn (6-10 Ocak 1921) ve II. nn (27 Mart - 1 Nisan 1921) savalaryla
geri pskrtt.
Melike ve teyzesi mze gezilerine devam ederler. Glay Hanm, Bak, imdi de u tabloyu
inceleyelim. diyerek Teklif-i Milliye (Mill Ykmllkler) tablosu nnde durur ve birlikte
tabloyu incelemeye balarlar.
52
2. NTE
Teklif-i Milliye tablosu, Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesi
Glay Hanm devam eder:

Melikeciim, Mustafa Kemal Paa Byk Millet Meclisi tarafndan bakomutan seildi.
ncelikle ordunun ihtiyalarnn karlanmas gerekiyordu. Arka arkaya yaanan savalar
zaten yetersiz olan lke ekonomisini olumsuz etkilemiti. Halk yoksul ve yorgundu, ordunun
elinde karsndaki dmanla savaabilecei modern silahlar yoktu. Dnebiliyor musun
Melike, askerlerimizin bir ift oraba bile ihtiyalar vard. Buna karlk Yunanllar ngilizlerden
aldklar destekle modern silahlarla donatlm ve asker says bakmndan stndler.
Mustafa Kemal Paa ncelikle ordunun ihtiyalarnn karlanabilmesi iin Teklif-i Milliye
Emirlerini yaymlad.
Melike: Teklif-i Milliye Emirleri nelerdir teyze?
Glay Hanm: Her aileden birer takm amar, bir ift orap ve ark yardm yapmalar
istendi. Ayrca tccarn ve halkn elinde bulunan eitli malzeme ve gda maddesinin yzde
krknn, ordunun ihtiyac iin teslim edilmesi istendi. Bunlarn bedeli sonra denecekti.
Elinde tat olan herkes ayda bir kez sava aralarn tayacak, halkn elinde bulunan
tm silah ve mermiler gn iinde orduya teslim edilecekti.
Trk milleti ordusunun ihtiyalarn karlamak iin seferber oldu. Ksa srede ordunun
eksikleri tamamland. Teklif-i Milliye Emirlerinin uygulan, Trk milletinin Mill Mcadele
yllarnda verdii nemli bir dayanma rneidir. Mustafa Kemal Paa, Trk milletini ortak
bir ama etrafnda birletirerek bu dayanma ruhunun olumasn salamtr. Bu konuda
yle der:
Toplu bir milleti istila etmek, daima dank bir milleti istila etmek gibi kolay deildir.
(1919)
Utkan Kocatrk, Atatrkn Fikir ve Dnceleri, s.129.
Mzede yer alan bir baka tablo Melikenin dikkatini eker.

Melike: Teyze, tablodaki bu kadnlar ve ocuklar ne yapyorlar?
Glay Hanm: Toplumda i blm ve dayanmann en gzel rnei bu tabloda
anlatlm. Erkekler dmanla arprken kadnlar ve ocuklar da bo durmam. Mermi
imalatnda, demir yolu yapmnda almlar.
Siz o dnemde yaasaydnz ordumuza nasl yardm etmek isterdiniz?
53
alma
Kitab
36
37
Sakarya Sava
Antkabiri, Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesini gezmeye devam eden Melike ve
teyzesi, Sakarya Savann canlandrld blme gelirler.
Sakarya Sava tablosu, Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesi
Yukardaki tabloyu inceleyiniz. Sizce Sakarya Sava hangi artlarda yaplmtr?

Glay Hanm: Melikeciim, Sakarya Savann Mill Mcadelede ayr bir yeri vardr.
I ve II. nn Savalarnda yenilen Yunanllar, Trk ordusunun toparlanmasna frsat
vermeden saldrya getiler. Eskiehir ve Ktahyay igal ettiler. Hedefleri Ankaray ele
geirmekti. Bu arada Mustafa Kemal Paa, Meclis tarafndan bakumandan olarak
grevlendirildi. Ordunun bana geen Mustafa Kemal Paa Hatt mdafaa yoktur,
sath mdafaa vardr. O sath btn vatandr. Vatann her kar topra vatandan
kanyla slanmadka terk edilemez. emriyle askerleri yreklendirdi.
Melike: Teyze, bu sava ne kadar devam etti ve sonucu ne oldu?
Glay Hanm: 23 Austos 1921de balayan sava 22 gn srd. Trk milletinin
vatan sevgisi ve Mustafa Kemalin stn komutanlyla kazanld.
Sava sonucunda Trkiye Byk Millet Meclisi tarafndan Mustafa Kemale gazi
unvan ve mareal rtbesi verildi.
Byk Taarruz ve Bakumandan Meydan Sava
Melike ve Glay Hanm, Byk Taarruz ve Bakumandan Meydan Sava tablosunun
nne gelirler.
Glay Hanm: Buras da Kurtulu
Savann son cephesi, Byk
Taarruz ve Bakumandan Meydan
Savann canlandrld blm.
Melike: Teyze u Trk askerine bak,
yaral olduu hlde bayramz
elinden brakmam.
Glay Hanm: Evet kzm, bayrak
kutsal deerlerimizden biridir.
Byk Taarruz ve Bakumandan
Meydan Sava tablosu size neler
Byk Taarruz ve Bakumandan Meydan Sava tablosu,
Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesi
54
dndryor?
Siz olsaydnz bu deftere ne yazmak isterdiniz?

55
alma
Kitab
38
2. NTE
Glay Hanm: Melikeciim, Byk Taarruz 26 Austos 1922de balad. Ordumuzun

baskn tarzndaki saldrs karsnda tutunamayan Yunan askerleri geri ekilmek zorunda
kald. 30 Austos 1922de Mustafa Kemal Paann ynettii Bakumandan Meydan
Savayla Trk ordusu kesin zafere ulat. Mustafa Kemalin Ordular, ilk hedefiniz
Akdenizdir. leri! emriyle taarruza devam eden Trk ordusu, 9 Eyll 1922de zmire
girerek buray dman igalinden kurtard. 18 Eyll 1922de ise Bat Anadolunun tamam
dman igalinden kurtarld.
zmirde Trk ordusunu karlayan ocuklardan biri siz olsaydnz Mustafa Kemal
Paaya ne sylemek isterdiniz?
Melike: Peki, sonra ne oldu
teyze?
Glay Hanm: 11 Ekim 1922de
Mudanya Atekes Anlamasn
imzaladk. Bylece anlama gerei
stanbul, Boazlar ve Dou
Trakyay sava yapmadan geri
aldk. 24 Temmuz 1923te de Lozan
Bar Antlamasn imzaladk. Bu
antlama ile tm dnya yeni kurulan
Trk devletinin varln ve bamszln tand.
Melike: Mustafa Kemal daha
sonra ne gibi almalar yapt?
Trk ordusunun zmire girii, Atatrk ve Kurtulu Sava
Glay Hanm: Mustafa Kemal
Mzesi
Paa, Trk milletine en uygun
ynetim biiminin cumhuriyet olduuna inanyordu. 28 Ekim gecesi ankaya Kknde yakn
arkadalaryla bir toplant yapt. O gece cumhuriyet
ynetimine ilikin yasa tasars hazrland. Bu tasar,
29 Ekim 1923 gn Trkiye Byk Millet Meclisine
sunuldu ve ayn gn kabul edildi. Bylece Mustafa
Kemal Paann nderliinde cumhuriyet ilan edildi.
Trkiye Byk Millet Meclisi Mustafa Kemal Paay
Cumhurbakan seti. Mustafa Kemal Trkiye
Cumhuriyetinin glenip kalknmas iin yenilikler yapt.
Mustafa Kemalin, en byk eserim dedii cumhuriyeti
yaatmak hepimizin en nemli grevidir.
Mze gezilerine devam eden Melike ve teyzesi
Mustafa Kemalin ktphanesinin bulunduu blme
geldiler.
Melike: Atatrkn ne kadar ok kitab varm.
Glay Hanm: Evet, bu ktphanede ona ait 3123
kitap var. Atatrk ok okuyan bir liderdi.
Melike: Teyze bak, okuduu sayfalara kendi el
yazsyla notlar yazm, baz satrlarn da altn izmi.
Glay Hanm: Evet Melikeciim, Atatrk hakknda
sana anlatmak istediim ok ey var ancak u anda
mze ziyaretimiz sona erdi.
Melike: Teekkr ederim teyzeciim. Bugn benim
iin ok gzel geti. Bugnlere ulamamz salayan
ulu nder Atatrke minnettarm. Bize brakt
emanetlere sahip kacam.
Melike bu geziden ok etkilenir. Gezi sonunda, ziyaretilerin duygularn yazd Antkabir
zel Defterinin nnde Melike de sraya girer. Deftere Antkabir gezisi ile ilgili duygu ve
dncelerini yazar.
A. Aadaki cmleleri okuyunuz. Cmlelerden doru olanlarn bana
D, yanl olanlarn bana Y harflerini koyunuz. Yanl olan cmlelerin dorularn
( ) 1. Hacivat ve Karagz oyunlar, gemiten gnmze tanan mill kltr
gelerindendir.
..........................
( ) 2. Di hedii gelenei gnmzde unutulmu bir mill kltr gesidir.
..........................
( ) 3. Mill kltr geleri varlklarn yzyllarca deimeden korurlar.
..........................
( ) 4. Mustafa Kemal 19 Mays 1919 tarihinde Samsun'a kt.
.......................
( ) 5. anakkale Cephesi, Kurtulu Savanda alan bir cephedir.
.......................
B. Kutucuklarda verilen szck ve tarihleri inceleyiniz. Aadaki noktal yerlere

uygun olanlar yazarak cmleleri anlaml olacak ekilde tamamlaynz.
szl tarih
Ankara
Bakumandan Meydan Savanda
29 Ekim 1923
23 Nisan 1920
Sakarya
24 Temmuz 1923
kant
1. Kiilerin yaamlaryla ilgili anlattklarn sesli ya da yazl kayt altna alarak yaplan
aratrma yntemine .. denir.
2. Byk Millet Meclisi . tarihinde almtr.
3. Mustafa Kemal'e .. gsterdii baardan dolay Trkiye Byk Millet
Meclisi tarafndan gazi unvan ve mareal rtbesi verilmitir.
4. Cumhuriyet .. tarihinde ilan edilmitir.
C.Aadaki sorular okuyunuz. Doru olan seenei iaretleyiniz.
1. lkemin kltrn yanstan her nesne benim iin ok deerlidir. Bunlar gelecek
kuaklara tamalyz. sz hangi deerle ilgili deildir?
A) Duyarllk
B) Vatanseverlik
C) Yardmseverlik
56
D) Sorumluluk
2.Bizim kltrmzde kkler byklerin elini per. diyen bir kii hangi mill kltr
gesine rnek vermektedir?
B) Seyirlik oyunlar
C) Mill bayramlar
D) Festivaller
3. Her lke kendine ait bir yemek kltrne sahiptir. Bu aklama dorultusunda
aadakilerden hangisi lkemiz mutfana ait bir yemek deildir?
A) Mant
B) Gzleme
C) Hamburger
D) Yaprak sarmas
4. Edebiyat eserleri mill kltr gelerindendir.

Aadakilerden hangisi bu aklamaya rnek olamaz?
A) Nasrettin Hoca fkralar
C) Halk hikyeleri
B) Yunus Emre iirleri

D) Mill bayramlar
5. Aadaki eletirmeyi doru bir ekilde yaptnzda mimari eser sz grubu

hangi szckle eleir?
Cirit
Snnet dn
Trk
Antkabir
Mimari eser
Mzik eseri
Gelenek
Oyun
A) Cirit
B) Antkabir
C) Snnet dn
D) Trk
. Aada Mondros Atekes Anlamasndan sonra yurdumuzda yaanan

olaylar kark olarak verilmitir. Bu olaylar olu srasna gre sralaynz.
Atatrkn Samsuna k
Cumhuriyetin ilan
Sakarya Meydan Sava
Byk Millet Meclisinin al
Sivas Kongresinin yaplmas
Byk Taarruz ve Bakumandan Meydan Sava
(
(
(
(
(
(
)
)
)
)
)
)
D. Aadaki sorular cevaplaynz.

1. Mill kltr gesi denilince aklnza neler geliyor? rneklerle aklaynz.
..
..
..
2. Szl tarih almas yapmak iin hangi konuyu seerdiniz? Nedenleriyle aklaynz.
..
..
..
3. Yakn evrenizde gemite de gnmzde de oynanan bir ocuk oyunu belirleyerek
oyunun nasl oynandn aklaynz.
..
...
..
57
2. NTE
A) Gelenekler
58
3. NTE
YAADIIMIZ YER
KONULAR
ZC KAMPINDAYIZ
KROKNN YAAMIMIZDAK YER
HAVA NASIL ORALARDA?
EVREMZDE GRDKLERMZ
EFSANE VE RLERDE YAAYAN YERLER
GVENL YAAM
Kavramlar
Afet
Beer ortam
Blge
evre
evre kirlilii
Doal ortam
Hava durumu
Hava olay
klim
Yer
Yerleme
Yn
HAZIRLIK ALIMALARI
1. lk kez gittiiniz bir yerde ynleri bulmada hangi yntemleri
kullanrsnz?
2. Ykseke bir yere knz ve aay gzlemleyiniz. Grdklerinizi
bir kda iziniz.
3. Yaadnz yerdeki hava olaylarn bir hafta boyunca gzlemleyerek
kaydediniz.
4. Yaadnz evrede insanlar tarafndan yaplm ve doal olarak
olumu unsurlara rnekler veriniz.
5. Yaadnz yerin yeryz ekillerini aratrnz.
6. Doal afetlere kar korunma yollar nelerdir?
59
ZC KAMPINDAYIZ
Daha nce hi gitmediiniz bir yeri nasl bulursunuz?

Bir kii size bir yer soracak olursa bu kiiye o yeri nasl tarif
edersiniz?
Zafer ve arkadalar amldereye izcilik kampna gittiler. Kamp adrlarn kurdular ve
herkes adrna yerleti. zci lideri, izciler arasnda grev dalm yapt. Kamp kurallarn
anlatt. zcileri kamp yerinden uzaklamamalar konusunda uyard.
Zafer:
Biz kamp atei iin al rp toplamaya gideceiz. Bunun iin de kamp yerinden
uzaklamamz gerekebilir. O zaman kampa nasl geri dneceiz?
zci lideri:
Peki, imdi yn bulmayla ilgili anlatacaklarm ok iyi dinleyin. Bakn gnei gryor
musunuz, gne batmak zere. Fark ettiyseniz Gne batyor. dedim. Gnein batt
taraf bat yndr.
Zafer:
O zaman gnein doduu taraf da dou yn m olur?
zci lideri:
Aferin Zafer. Sylediin gibi gnein doduu taraf dou yndr. Dou ve bat
ynlerini sizlere bir de izerek gstereyim. te dou, ite bat.
60
alma
Kitab
zci lideri:
Ayegl, u an masa senin konumuna
gre hangi ynde duruyor?
Ayegl:
Batda duruyor.
zci lideri:
Doru Ayegl. Peki, glgeye gre de
ynmz bulabileceimizi biliyor muydunuz?
Bunu da size aklayaym: Yere bir ubuk dikeriz
ve glgesinin ucunu iaretleriz. 15-20 dakika
bekledikten sonra ubuun glgesinin ucunu
ikinci kez iaretleriz. lk iaretlediimiz nokta
bat ynn, ikinci iaretlediimiz nokta da
dou ynn gsterir. Sol kolumuzu bat
ynne, sa kolumuzu da dou ynne
uzattmzda n tarafmz kuzey, arka tarafmz
da gney ynn gsterir.
61
y)
(K
e
uz
42
3. NTE
Ayegl:
Baka ynler var m?
zci lideri:
Ayegl, yanma gelir misin? Sa kolunu
dou ynne, sol kolunu da bat ynne gelecek
ekilde uzat. Bu durumdayken n tarafn kuzey
ynn, arka tarafn da gney ynn gsterir.
Peki, toplam ka ynmz var?
Ayegl:
Dou, bat, kuzey, gney olmak zere drt
ynmz var.
zci lideri:
Evet, doru. Bunlar ana ynlerdir. Drt tane de ara yn vardr. Bunlar kuzeydou,
kuzeybat, gneydou, gneybatdr. imdi de bu ynleri izelim.
10
11
12
GNEY
zci lideri:
Gneten yararlanarak ve saatimizi kullanarak
da ynmz bulabiliriz. Saati, akrep gnei
gsterecek ekilde yere paralel tutarz. Akrep ile
12 saysnn tam ortasndan geen doru, gney
ynn gsterir.
ule:
Ynleri sadece gne yardmyla m buluruz?
zci lideri:
Pek ok yn bulma yntemi vardr. Mesela,
aa ve talarn yosunlu taraf kuzeyi gsterir.
Karncalar yuvalarndan kardklar topraklar yuvann
kuzeyine yarlar. Yuvalarnn girii ise gneye bakar.
ekle gre gney dndaki dier

ynleri nasl tespit edebiliriz?
KUZEY
KUZEY
KUZEY
Zafer:
Birazdan gne batacak, hava kararacak. Karanlkta ynmz nasl bulacaz?
zci lideri:
Geceleyin de Kutup Yldz yardmyla ynmz bulabiliriz. Yldzlarn rahat grnd
bir gecede yedi yldzdan oluan Bykay Takm Yldzn buluruz. Bykay Takm
Yldz kabaca, cezveye benzer. Bu takm yldznn son iki yldz arasndaki mesafenin
yaklak be kat uzanda parlayan yldz Kutup Yldzdr. Kutup Yldz her zaman kuzey
ynn gsterir.
Kutup Yldz
5xa
a
62
alma
Kitab
43
44
Ertesi gn izciler al rp toplamak iin kampn gneyine doru gittiler. Sizce izciler
kampa nasl geri dnerler? Aklaynz.
63
3. NTE
Ayegl:
Yn bulmada kullanlabilecek ne kadar da ok yntem varm!
zci lideri:
Evet, gerekten ok yntem var. Ancak ynmz en kolay pusula kullanarak
buluruz. Pusula, evremizdeki herhangi bir yerin bize gre bulunduu yn tespit etmede
en gvenilir aratr.
Ayegl:
Peki, pusulay nasl kullanacaz?
zci lideri:
ncelikle, pusulay yere paralel tutmalyz. Pusula ibresinin krmz renkli ucu kuzey
ynn, dier ucu da gney ynn gsterir. teki ynleri de buna gre kolayca
bulabiliriz.
Mustafa:
Ynmz nasl bulacamz rendik. Artk kaybolmayz.
KROKNN YAAMIMIZDAK YER
Bir arkadanz evinize gelmek istiyor. Evinizin yerini

arkadanza nasl tarif edersiniz?
Yer
Yn
Berkin ve ablas Ankaradaki amcalarn

ziyarete gelmilerdi. Bu ziyaretle hem
amcalarna olan zlemlerini giderecekler
hem de Ankaray gezeceklerdi. Amcalar
onlar ilk olarak Keirendeki teleferie
bindirdi. Keiren ku bak ne kadar da
ho grnyordu. Binalar, yollar, arabalar,
aalar, insanlar yksekten ve tam tepeden baknca ne kadar da kklerdi!
Ku bak ne demektir? Aklaynz.

Berkin, ablas ve amcalar gzel bir gezintiden sonra eve dndler. Akam, ertesi gn
yapacaklar Antkabir gezisini planlamaya koyuldular.
Berkin, ablas ve amcas saat 14.00da Antkabirin giriinde buluacaklard. Ancak
sabah olunca amcalarnn bir ii kt. Bunun zerine amcalar onlara, Antkabire gidilerini
kolaylatrmak iin bir kroki verdi. Bu kroki evden Antkabire gidi yolunu gsteriyordu.
Amcalarnn evi Antkabire birka kilometre uzaktayd. Ama krokide bu uzaklk ku uuu
otuz be, krk milimetre civarndayd. Amcalar krokinin, bir yerin ku bak grnmnn
kabataslak izimi olduunu syledi. Krokide eitli ekil ve emalardan oluan semboller
kullanlmt. Bu sembollerin ne anlama geldiinin akland ve yn okunun yer ald
bir blm de vard. Amcalar bu blme ve krokide gsterilen cadde ve sokaklar ile
nemli yaplara dikkat etmeleri konusunda onlar uyard. Bu uyarlara dikkat ettikleri
takdirde yarn kolayca Antkabire gidebileceklerini syledi.
64
3. NTE
Aada yer alan, Berkin ve ablasnn Antkabire giderken kullanacaklar krokiyi inceleyiniz.
Ertesi gn Berkin ve ablas Antkabire gitmek zere yola ktlar. Ne zaman yollarn
aracak olsalar krokiye baktlar. Kroki sayesinde kolayca Antkabire gittiler. Berkin ve
ablas, krokinin hayatmzda ne kadar nemli olduunu anladlar. Onlar da amcalar
kendilerini ziyarete geldiinde Kuadasndaki evlerini kolayca bulabilmesi iin aadaki
krokiyi izdiler.
65
alma
Kitab
45
HAVA NASIL ORALARDA?
Yandaki fotoraf hangi hava olayyla ilgilidir?

Neden?
Hava durumu
Hava olay
klim
Nazlnn retmeni, televizyonda hava durumu haberlerini izlemelerini ve yaadklar

yerin hava olaylarn bir hafta sresince gzlemlemelerini istemiti. Nazl yapt gzlem
sonucunda resimli bir grafik ve rapor hazrlayacakt.
Akam olunca Nazl, hava durumu haberini izlemek iin televizyon karsna geti.
Nazlnn bu davran babasnn dikkatini ekti. Babas:
Hayrdr kzm, sen hava durumu haberini pek izlemezdin?
Nazl:
Bununla ilgili bir alma yapmam gerekiyor baba. Bakalm, yarn hava nasl
olacakm?
Yurdun
kuzeydou kesimlerinin ok bulutlu,
Dou Karadeniz ile Ardahan ve Ordu evrelerinin
aralkl yal, dier yerlerin ise paral ve az bulutlu
olaca tahmin ediliyor. Yalarn ky kesimlerde yamur,
ya alan dier yerlerde ise kar eklinde olmas bekleniyor.
Gece ve sabah saatlerinde yurdun i ve dou blgelerinde
kuvvetli buzlanma ve don ile birlikte sis grlecei
tahmin ediliyor.
Babas:
Kzm, teknoloji ok ilerledi. Meteoroloji uzmanlar yarn hatta daha sonraki gnlerde
havann nasl olacan tahmin edebiliyorlar. Eskiden byle deilmi. Atalarmz evrelerinde
srekli deien doay, bitki ve hayvanlarn durumlarn gzlemliyorlarm. Gzlemlerle
elde ettikleri bilgilerden yararlanarak hava durumunu tahmin ediyorlarm. rnein, alm
am kozala havadaki nemin azln, kapal am kozala ise fazlaln gsteriyormu.
ekirgelerin ok ses karmas, ertesi gnn daha scak olacan haber veriyormu. At
kestanesi aalarnn ieklenmesi, havann snmaya baladnn gstergesiymi.
Nazl:
Eskiden rzgr, ya gibi hava olaylarnn ne zaman meydana gelecei nceden
tahmin edilemiyordu deil mi?
alma
Kitab
66
46
3. NTE
Babas:
Doru kzm. Ama gnmzde
basn ve yayn organlarndan,
gelecek gnlerde havann nasl
olacan kolayca reniyoruz. Bak
u gazetenin sayfasna, burada da
hava durumu hakknda haber verilmi. Bu hava durumu tahminleri
lkemizde Devlet Meteoroloji leri
Genel Mdrlnce yaplmaktadr. Seninle bu kurumun internet
sitesine girerek daha fazla bilgi
edinebiliriz.
Nazl:
Tamam baba. Haydi, hemen
bilgisayar bana...
Babas:
Bak, bu nternet sitesi ok
iine yarayacak. Buradaki bilgiye gre uzmanlar geni bir
alanda uzun yllar gzlemler
yapmlar. Bu gzlemler sonucunda o yerin ortalama hava
artlarn yani iklimini belirlemiler. Uzun yllar yaplan gzlem sonular iklimi, birka
gnlk gzlem ise hava durumunu gsteriyormu.
Babas:
lke genelinde be gn boyunca hava durumu tahmini naslm, bir bakalm.
Grdn gibi burada hava scakl tahminleri hem say ile hem de sembollerle
gsterilmi.
67
Aadaki internet sayfasn inceleyiniz. Tahmin bir gnlk hava durumu haritasna
gre kuvvetli yan grlecei iller hangileridir? Defterinize yazarak arkadalarnzla
paylanz.
www.meteor.gov.tr (Dzenlenmitir.)
Nazl:
Baba, buradan illerin gnlk ve be gnlk hava tahminini de renebilirmiiz.
Babas:
Elbette renebiliriz. Ankarada hava yarn nasl olacakm, bakalm.
Nazl:
Hafif kar yal olacakm.
68
3. NTE
Babas:
Ben iki gn sonra Rizeye gideceim. imdi de Rizenin ayrntl hava durumu tahminini
inceleyelim. Havann durumuna gre hazrlkl gideyim.
www.meteor.gov.tr
imdi Nazl ve babas ile birlikte Rize iline ait hava durumu tahminini inceleyelim.
Bu tahmine gre be gn boyunca Rize de hava nasl olacaktr? Nazlnn babasna
ne tr hazrlklar yapmasn tavsiye edersiniz? Aklaynz.
Nazl, edindii bu bilgilerden sonra bir hafta boyunca yaad yerin hava olaylarn
gzlemledi. Gzlem sonularn defterine not etti. Bu sonulardan faydalanarak aadaki
tablolar ile resimli grafii hazrlad.
Gn
Pazartesi
leden
Gneli
Hava nce
Olay leden
Rzgrl
sonra
Hava Olay
Sembol
Sal
aramba
Perembe
Cuma
Cumartesi
Pazar
Sisli
Bulutlu
Yamurlu
Karl
Bulutlu
Rzgrl
Sisli
Gneli
Gneli
Karl
Rzgrl
Rzgrl
Toplam
Say
Gneli
Bulutlu
Yamurlu
Sisli
Rzgrl
Karl
1
0
Gneli Bulutlu Yamurlu Sisli Rzgrl Karl
Yukardaki tablolar ve resimli grafii inceleyiniz. Nazlnn yaad yerde en sk ve

en seyrek olarak hangi hava olaylar grlmektedir?
69
alma
Kitab
47
Hava
Olay
EVREMZDE GRDKLERMZ
Evden okula gelene kadar evrenizde neler
gryorsunuz? Grdklerinizi arkadalarnzla
paylanz.
Beer ortam
evre
Yerleme
Doal ortam
evre kirlilii
Televizyonda doa belgeseli izlediniz mi? Bu tr belgesellerde bazen balta girmemi

ormanlar bazen de vahi hayvanlarn yaad doal ortamlar grrz. nsan eli
demeden kendiliinden oluan bu doal ortamlara hayran kalrz. Peki, yaadmz
yerdeki doal ortam ne durumda? ounlukla yaadmz yerdeki doal ortam insan
eliyle bozulmutur. nsanlarn ihtiya ve yaamlarna gre dzenledii beer bir
ortama dnmtr. Her geen gn bu dnmle birlikte insan yerlemeleri artt
iin beer ortam da genilemektedir.
Aadaki resmi inceleyiniz.
Resimde grdklerinizin hangileri doal olarak hangileri insan etkisiyle

olumutur? Aklaynz.
70
alma
Kitab
48
49
3. NTE
nsanlar ve dier btn canllar doada yaarlar. Varlklarn doada srdrrler. Doa
ile btn canllar i iedir. evremize baktmzda doayla nasl i ie olduumuzu
grebiliriz. Da, akarsu, deniz, gl, ova, plato, orman Hepsi birer doal unsurdur.
nk hepsi de insan etkisi olmakszn doal olarak olumutur.
Aadaki fotoraflarda baz doal unsurlar grlmektedir.
Ada
Da
Akarsu
Gl
Vadi
Ova
elale
Toprak
Yakn evrenizde yaayan canllar hangileridir? Bu canllarn yaam koullar hakknda
neler syleyebilirsiniz?
71
nsanlar ihtiyalarn karlamak iin doadan faydalanrlar. Ulam ve tamaclk iin

yollar, tneller yaplr. Arabalar, uaklar, gemiler, trenler retilir. Her trl ara, gere ve
eyay yapabilmek iin doadaki ham maddelerden yararlanlr. Topra ileyerek ekim
ve dikim yaplr. Elektrik retmek, ime ve kullanma suyu salamak iin akarsu nlerine
barajlar ina edilir. Binalar yaplr; fabrikalar, yerleim yerleri kurulur. Bunlarn hepsi birer
beer unsurdur. nk hepsi de insan etkisiyle olumutur. nsanlar, bunlar yaparken
doay etkiler ve deitirir.
Aadaki fotoraflarda baz beer unsurlar grlmektedir.
Tarla
Baraj
Oyun park
Binalar
Havaalan
Kpr
Tnel
Demir yolu
Yaadnz yerdeki beer unsurlar defterinize yaznz ve arkadalarnzla paylanz.
72
evremize baktmzda beer unsurlarn giderek arttn grrz. nk insanlar doal

ortam hzla deitirmektedir. Bu deiim bazen doal dengeyi olumsuz etkilemektedir.
rnein sanayilemi bir lkede yaayan drt kiilik bir ailenin bir ylda rettii p miktar
bir tonu geer. Bu plerin byk bir miktar topraa ve suya karr. Bu pler sadece doal
evreyi deil doal kaynaklar da kirletir. Bylece topran, suyun hatta havann kirlenmesiyle
deien doal ortam gelecekte yaanmaz bir hle gelebilir.
Hava, toprak ve su yaam iin neden nemlidir? Aklaynz.
KOCAMAN HAYALLER
3. NTE
Kocaman fram olsa,

Bir de bitmeyen boyam,
lleen dnyamz,
Yeil renge boyasam.
Kocaman krek olsa,
Bir de al sprgem,
Batan baa dnyay,
Bir gzelce sprsem.
Kocaman inem olsa,
Takversem iplii,
Hemencecik dikerdim,
Ozondaki delii.
Kirletmezsek evreyi,
Gerekmez fra boya,
Temiz olur drt bir yan,
Yemyeil olur dnya.
Mustafa kke Evren, Kularla
Uyanmak, s.15.
Gazete haberi, 12 Haziran 2005.
Doay korumak iin sizce neler yaplmaldr?

73
alma
Kitab
50
51
EFSANE VE RLERDE YAAYAN YERLER
Doal ve beer unsurlardan bahseden bir trk ya da hikye

biliyor musunuz? Arkadalarnzla paylanz.
Yer
Anadolu batan baa efsanedir. Her yerin bir ya da birka efsanesi vardr. Bunlardan
biri de aada okuyacanz Pamukkale efsanesidir.
PAMUKKALE
Pamukkale, ad gibi bembeyaz bir blgedir. Beyaz kayalar arasnda ifal sular kaynar, buharlar kar.
Derler ki buras, eskiden bir denizin olduu yerdir.
Bir zamanlar Anadolu'da bir i deniz varm. Bu denizin kysndaki kulbede fakir bir balk ve annesi
yaarm. Balk her gn bala kar, annesi de gz denizde, olunun dnmesini beklermi.
Gene bir sabah balk, alarn oltasn hazrlam. Sandalna binip denize alm. Az sonra hava kararm,
gk grlemi, frtna balam. Deniz dalgalanm, dalgalar bym, bym. Balknn kck sandal
bu dalgalarla devrilmi, kaybolmu gitmi. Bir daha ne sandal ne de balky gren olmu. Balknn annesi
zntsnden alayp dvnm. Denize bakp bakp,
stn da, ta,
Altn ate
Olasn deniz
Atele ta arasnda
Kalasn deniz diye feryat etmi.
Senin yrein de benim gibi yansn,
Dumann ksn, suyun kaynasn!.. diye barm. te o anda sular ekilmeye balam. Koca deniz
klm, klm, toprak altna ekilmi. Toprak stnden yer yer sular kaynamaya, buharlar kmaya
balam. imdi bu blge ifal sularyla tannr. Scak, gazl sularn iindeki kirele oluan bembeyaz
Pamukkale, blgenin en nl yeridir. Buradaki kaynar sulu kaplcalar, bir anann feryad kadar yakcdr,derler.
Serpil Ural, Ardan Zelveye Anadolu Anlatyor, s. 35 (Dzenlenmitir.).
Yukarda okuduunuz efsanede hangi corafi zellikler yer almaktadr?

74
lkemizde, hakknda efsaneler anlatlan, iirler yazlan pek ok yer vardr. Aada
Osmaniyedeki Zorkun Yaylas iin yazlm iir yer almaktadr.
Evvel zaman iinde

Yamur inerdi gne.
arrd dalar sonra
Yaz gelince bucana.
Koardk hemencecik
Masal ykl yuvamza.
Irman trkleri
Yine hep aynyd.
Tepelerin ardndan
Serin serin akard.
Hi yolundan amazd.
Ninnilerin arasnda,
Kekik kokan kucanda
Yaslanrdk, uyurduk.
Horozlarn sesiyle
Pnara kotururduk.
Oynardk gnden gne.

Gnler yeni gne gebe.
Uuverince Keltepe'ye
Klrd yaylamz,
Irmamz, sazmz.
Alrdk soframza
Btn gzellikleri.
Da aynn arasnda
kelek, nane, yufka
Az doldururduk.
Ve bir gn, yine bir gn,

Gelip gitti her gn
ard yine dalar.
imdi uzaklardayz.
Affet bizi yaylamz.
3. NTE
MASAL OLDU YAYLAMIZ
ar Grel, Her Masal Yarm, s. 56-58.
iirdeki corafi zellikler ile yaadnz yerin corafi zelliklerini karlatrarak

.
defterinize
yaznz ve arkadalarnzla paylanz.
Efsane, destan, yk, trk ve iirlerde bir yerin corafi zelliklerinin yannda kltrel
gelerden de bahsedilebilir. Yukardaki iirde hangi kltrel geler vardr?
alma
Kitab
75
52
GVENL YAAM
Doal afet deyince aklnza neler geliyor? Yaadnz
blgede hangi doal afetler olmutur?
Afet
Blge
Televizyon kanallarnda, gazetelerde, internette doal afet haberlerine rastlamsnzdr.

Sel bast., Heyelan oldu., dt., Deprem oldu. bu haberlerden bazlardr.
Bu haberler ou zaman da zcdr. nk doal afetler can ve mal kaybna neden
olur.
Doal afetlerin meydana gelmesi engellenemez. Ancak alnacak tedbirlerle verdii
zararlar engellenebilir ya da azaltlabilir. Aadaki blm inceleyiniz.
Heyelan ( Toprak Kaymas)
Eimli yerlerde toprak, zerindekilerle birlikte aaya doru
kayar. Heyelan nlemek iin doal bitki rts korunmaldr.
Eimli yerler aalandrlmaldr. Byle yerlere destek duvarlar
yaplmaldr.
Sel
Ar yaan yamurlardan sonra veya karlarn birden erimesi
sonucu oluur. Seli nlemek iin barajlar, su kanallar ve
aalandrma yaplmaldr. Doal bitki rts korunmaldr.
Akarsu kenarlarna yerleme yaplmamaldr.

ok kar yaan ve eimin fazla olduu yerlerde byk
kar ktleleri aaya yuvarlanr. nlemek iin doal
bitki rts korunmaldr. Yamalara aa dikilmelidir ve
yamalar basamaklandrlmaldr. Ayrca debilecek
yerlere yerleme yaplmamaldr.
Doal afetlerden biri olan depremle
yaamay ve depreme kar yaplmas
gerekenleri renmek iin de Sismaili
dinleyelim:
Merhaba, benim adm Sismail. Deprem dalgalarn simgeleyen kulaklarm
dnyann srekli hareket hlinde olduunu hatrlatr. Ayn zamanda bir hacyatmazm, sarsntlar zarar grmeden
atlatrm. Depremden koruma kltr
yerletirecek ve bu konuda toplumsal
duyarll gelitirecek etkinliklere katlyorum.
76
www.depremeduyarliyiz.org (Dzenlenmitir.)
3. NTE
lkemizin hemen her

yerinde depremler olmaktadr. Yandaki haritada grld gibi Trkiye topraklarnn byk bir ksm deprem kuaklar iinde yer
almaktadr.
Trkiye bir deprem lkesidir. Bu yzden depremle

yaamay renmeliyiz. Depremin neden olduu
zararlar azaltmak iin nceden nlem almalyz.
Deprem ncesinde neler yaplabileceini biliyor
musunuz? Bunu renmek iin aadaki blm
inceleyelim.
Deprem ncesinde
Binalar, gvenli yap kurallarna uygun yaplmaldr. Binalarn depreme dayankll
kontrol edilmelidir.
Aile afet plan hazrlanmaldr. zellikle derek veya devrilerek zarar verebilecek ev
eyalar duvara sabitlenmelidir. Deprem sonrasnda binadan k yollar belirlenmelidir.
Binadan ktktan sonra karlalabilecek tehlikeler tespit edilmelidir. Ykntlar, cam
krklar gibi tehlikeler karsnda neler yaplabilecei konuulmaldr. Deprem sonrasnda
aile bireylerinin buluaca gvenli yerler belirlenmelidir.
Deprem antas hazrlanmaldr. Deprem antasna zellikle insanlarn hayatlarn
srdrebilmeleri iin ihtiya duyduklar malzemeler konulmaldr. Aadaki fotorafta,
deprem antasna konulabilecek baz malzemeler grlmektedir.
Sizden, snfnz iin bir tahliye antas hazrlamanz istenseydi bu antaya neler
koyardnz? Deprem annda gerekli ve gereksiz olan malzemeler nelerdir? rnekler
vererek aklaynz.
53
alma
Kitab
77
Deprem srasnda neler yapmalyz?

Bunu renmek iin aadaki blm
birlikte inceleyelim.
Deprem Srasnda
Depremi hissettiinizde sakin olun. Telalanmayn.
Ayakta durmaya almayn. Saa sola komayn.
Balkona kmayn.
Asansre binmeyin.
Merdivenleri kullanmaya almayn.
Evinizdeyseniz pencere ve kaplardan uzak durun. zerinize debilecek eyalardan
uzakta durmaya aln. Varsa aadaki birinci fotorafta grld gibi salam bir eyann
yanna kn. Daha sonra ikinci fotorafta grld gibi banz kollarnzn arasna alarak
kapann. Bylece banz tehlikelere kar koruyun. Bu arada nc fotorafta grld
gibi salam bir eyaya tutunabilirsiniz.
Eer snftaysanz aadaki birinci fotorafta grld gibi kn ve banz kollarnzn arasna alarak koruyun. Ak bir alandaysanz binalardan, aalardan, elektrik
direkleri gibi tehlikeli olabilecek yerlerden uzak durun. Yere kn ve kapanarak banz
kollarnzla koruyun. kinci fotorafta grld gibi sarsnt geene kadar ak bir alanda
bekleyin. Ara iindeyseniz nc fotorafta grld gibi aracnz uygun bir yere
ekerek durdurun. Durduunuz yer kprlerden, enerji nakil hatlarndan ve trafik klarndan
uzak olmaldr.
2
78
33
Deprem Sonrasnda
Sakin olun ve telalanmayn. Kendinize ve evrenizdekilere ancak bu ekilde yardm edebilirsiniz.
Deprem antanz yannza aln.
Depremden sonra art sarsntlara hazrlkl olun.
Art sarsntlar tehlikelidir. nk ilk deprem srasnda
hasar grm binalarn yklmasna neden olabilir.
Eer evdeyseniz elektrik sigortas, su ve gaz vanalarn kapatn veya byklerinize
bunu hatrlatn.
Yangn tehlikesine kar aydnlatma iin sadece pilli el feneri veya ldak kullann.
Depremden sonra binadan karken karlaabileceiniz tehlikelere kar dikkatli
olun. Aile afet plannzda belirlediiniz k yollarn kullann.
Eer kalabalk ve halka ak bir yerdeyseniz kaplara ulamak iin acele etmeyin.
Binalardan uzak, ak bir alanda bekleyin.
Telefonlar megul etmeyin, sadece acil durumlarda kullann. Bilgi almak iin radyo
dinleyin veya mmknse televizyon izleyin.
alma
Kitab
Size deprem ncesi, sras ve sonrasnda yaplabilecekler hakknda bilgi verdim.

zellikle deprem srasnda yaplmas gerekenleri deprem tatbikatlarnda uygulamalsnz.
Farkl meknlarda deprem srasnda ne yaplmas gerektiini belirleyin. Toplumu
deprem konusunda bilinlendirmek iin bize destek olun. Bunun iin bir poster
hazrlayn. Ltfen depreme kar duyarl olun.
79
54
3. NTE
Deprem srasnda sakin olmalsnz. Depremler korkutucu olabilir ama unutmayn, sarsnt ksa srede sona
erecektir. imdi, deprem sonrasnda yapacaklarmz
birlikte gzden geirelim.
A. Resmi inceleyiniz. Bu resimde gnein yeni doduunu dikkate alnz.
Aada resimle ilikili cmleler verilmitir. Doru olduunu dndnz

cmlelerin karsndaki kutuya D, yanl olduunu dndnz cmlelerin
karsndaki kutuya Y yaznz. Yanl olduunu dndnz cmlelerin
dorusunu altlarndaki noktal yerlere yaznz.
D/Y
1. Okul, krmz arabann batsndadr.
............................................................................................................................
2. Cami, kprnn kuzeyindedir.
............................................................................................................................
3. Mavi araba, kuzeybat ynnde ilerlemektedir.
............................................................................................................................
4. Tekne, mavi arabann kuzeybatsndadr.
............................................................................................................................
5. Irmak, kuzeydoudan gneybat ynne doru akmaktadr.
............................................................................................................................
B. Resimde grdnz doal ve beer unsurlar tablodaki ilgili yerlere yaznz.
Doal Unsurlar
Beer Unsurlar
1. ..................................................................
2. ..................................................................
3. ..................................................................
4. ..................................................................
5. ..................................................................
1. ..................................................................
2. ..................................................................
3. ..................................................................
4. ..................................................................
5. ..................................................................
80
C. Aada, Aslhann krokide bulunduu yer tarif edilmitir. Buna gre, verilen
krokideki hatalar bulunuz. Doru krokiyi, yannda braklan bo kutuya iziniz.
Aslhann batsnda okul ve ktphane, dousunda postane ve cami var. Kuzeyinde
ocuk park ve pazar yeri, gneyinde evler var. Kuzeybatsnda Vatan Caddesi,
gneydousunda spor alan, kuzeydousunda market ve hastane var.
n
ta
Va
C
3. NTE
Atatrk Caddesi
s
de
ad
Fatih Caddesi
E
Aslhann
bulunduu yer
Evler
Okul
Ktphane
Market / Pazar
Cami
Postane
ocuk park
Yeil alan
E Eczane
Hastane
KUZEY
. Sorular okuyunuz ve doru cevabn bulunduu seenei iaretleyiniz.

1. Tabloyu inceleyiniz.
Gn
Hava leden nce
Olay
leden sonra
aramba Perembe Cuma
Pazartesi
Sal
Gneli
Bulutlu
Yamurlu
Karl
Bulutlu
Gneli
Yamurlu
Karl
Yamurlu
Gneli
Tablodaki verileri kullanarak bir grafik izmeniz istenseydi izdiiniz grafik aadakilerden
hangisi olurdu?
A)
B)
C)
D)
Say
Say
Say
Say
0
Gneli Bulutlu Yamurlu Karl
Hava
Olay
0
Hava
Olay
Hava
Olay
0
Hava
Olay
2. Ilgaz iirinden alnan yandaki iki dizeyi

okuyunuz. Bu dizelerde geen doal unsur Ilgaz, Anadolunun sen yce bir dasn.
aadakilerden hangisidir?
Baharda yeryznde, o cennetin basn.
A) Anadolu B) Ba C) Bahar D) Da
3. Aadaki fotoraflar inceleyiniz. Deprem srasnda yaplmas gereken doru davran
gsteren fotoraf iaretleyiniz.
A)
B)
C)
D)
81
82
4. NTE
RETMDEN TKETME
KONULAR
HTYA MI, STEK M?
KAYNAIM NE?
ALIVERTEYM
BLNL TKETC MYZ?
RETM, DAITIM VE TKETM MACERASI
BZM N ALIANLAR
Kavramlar
stek ve ihtiyalar
Kaynak
Bte
cret
Tasarruf
Gelir ve gider
rn
Ekonomi
Ekonomik faaliyet
sraf
blm
retim
Datm
Tketim
Ticaret
Meslek
Emek
HAZIRLIK ALIMALARI
1. Kendiniz iin ihtiya, de istek olabilecek rn syleyiniz. rneklerden hareketle
ihtiyalarnzla istekleriniz arasndaki farklar yaznz.
2. Yaamnz srdrmeniz iin karlamanz gereken zorunlu ihtiyalarnz nelerdir?
3. Ayan yorganna gre uzat. atasznden ne anlyorsunuz?
4. TSE ksaltmasnn anlamn aratrnz.
5. Satn aldnz bir rn ile ilgili sorun yaarsanz ne yaparsnz?
6. ok kullandnz bir rn belirleyiniz. Bu rnn siz satn alncaya kadar geirdii
aamalar aratrnz.
7. Yakn evrenizde en ok hangi meslek alanlar var? Bu meslekleri alma alanlarna
gre gruplaynz.
83
HTYA MI, STEK M?
Yeni doan bir bebei dnnz. Bebein

yaayabilmek iin nelere ihtiyac vardr?
stek ve ihtiyalar
Kahvalt yapmak, bilgisayarda oyun oynamak, taze meyve ve sebze yemek, souk
havada kaln giysiler giymek, asitli iecekler imek, gvenli bir ortamda barnmak...
Dnn bakalm, bunlardan hangileri yaammz srdrmemiz iin gereklidir?
Yukardakilerden hangileri sizin ihtiyacnzdr? Neden?

Yaammz srdrmek iin olmas gereken her ey ihtiyatr. rnein, yiyecekler
ihtiyalarmz arasndadr. ok fazla yiyecee ihtiya duymayabiliriz ama yemek yemeden
yaammz srdrmemiz mmkn deildir. Giysilerimiz ya da bizi gneten ve souktan
koruyan barnacak bir yerimiz olmadan da hayatmz srdremeyiz. Yiyecek, giyecek ve
barnma temel ihtiyalarmzdr. Salk ve eitim de ihtiyalarmz arasndadr. Bunlarn
dnda elenmek, dinlenmek gibi faaliyetler de sosyal ihtiyalarmzdr.
steklerimiz ise yaammz srdrmek iin gerekli deildir ama onlara sahip olmak
bizi mutlu eder. rnein bisiklet, bilgisayar oyunlar ve televizyon istektir, onlara sahip
olmasak da yaammz srdrebiliriz.
Mutlu ve salkl bir yaam srdrmek
iin nce temel ihtiyalarmz sonra da
dier ihtiyalarmzla isteklerimizi karlamamz gerekir. rnein yiyecek hem
ihtiya hem de bir istek olabilir. Et, yourt,
yumurta, meyve ve sebze gibi eitli
temel gdalar ihtiyacmzdr. Dondurma
gibi yiyecekler ise kiilerin tercihine
baldr. Yaamak iin gerekten bunlar
yemeye ihtiyacmz yoktur.
Kahvalt yapmak, dengeli ve salkl beslenmek,
vcudumuz iin ihtiyatr.
84
Temel ihtiyalar dndaki ihtiya ve istekler kiiden kiiye deiebilir. Bizim iin ihtiya
olan bakas iin istek olabilir. Ya da hem ihtiyalar hem de istekler farkl farkl olabilir.
Aada, Ankara Bekir Ylmaz lkretim Okulu rencisi Elifin ihtiya ve isteklerini anlatan
metin ve fotoraflar yer almaktadr.
Elifin salkl
yaamas ve gelimesi
iin yiyecee ihtiyac var.
Dengeli ve yeterli beslenen Elif meyveyi
ok sever. Meyveleri taze tketir, ykamadan asla yemez. Meyveli pasta da
Elifin sevdii yiyeceklerdendir.
Elifin annesi ve babas onun, mevsimine gre
giyinmesine dikkat etmektedir. O, souk bir
havada montunu, scak
havada da yazlk giysilerini giyer. Giysilerinin
renklerinin birbirleriyle
uyumlu olmasna zen
gsterir.
Elif, Ankarann bir

ilesinde baheli bir
evde yaamaktadr.
Dedesi bu evi geni bir
ailenin yaayabilecei
ekilde yaptrmtr.
Ama Elif ehir merkezinde yaamay istemektedir.
Elif, frsat bulduka yakn arkada

Buseyle satran oynamaktadr. Ayrca
zaman zaman, hafta sonlar ailesiyle ya da
arkadalaryla gezmekte ve elenmektedir.
Elif, iyi bir gelecee sahip olmak, lkesine yararl bir kii olmak iin eitim grmekte ve derslerine nem vermektedir.
alma
Kitab
Elifin ihtaya ve isteklerini anlatan metinden yola karak temel ihtiya, ihtiya
ve istek olabilecek rnekler veriniz.
85
58
4. NTE
Su tm canllarn
temel ihtiyacdr. Elifin ailesi itikleri
ve kullandklar suyun temiz olmasna
dikkat etmektedir.
KAYNAIM NE?
htiya ve isteklerinizi karlamak iin neler

yapyorsunuz?
Kaynak
cret
Gelir ve gider
sraf
Bte
Para
Tasarruf
Her n soframzdan eksik etmediimiz ekmein bize nasl ulatn hi merak

ettiniz mi? En nemli besin maddelerimizden biri olan ekmei elde etmek iin hangi
kaynaklar kullanyoruz?
Ekmein ham maddesi olan budayn yeerip bymesi, bir rn hline gelmesi iin
elverili topraa, suya, gbreye ve havaya ihtiyac vardr. Tabi ncelikle onu topraa
ekecek, sonra da olgunlanca toplayacak iftinin emei de gereklidir. Buday biilip
saplarndan ayrldktan sonra kamyonlara yklenir. Fabrika ya da deirmenlere doru
yola kar. Buralarda ykanp temizlendikten sonra un hline getirilir. Frnclarn satn
ald un, su ve maya ile yorularak hamur yaplp ekil verildikten sonra frnlarda piirilir.
Frnc da ekmekleri tketiciye ulatrmak zere bakkal ve marketlere satar. Dikkat ettiniz
mi, buday yetitirmek iin doal kaynaklara, budaydan ekmek elde edinceye kadar
geen srete de eitli meslekten kiilerin emeine ve paraya ihtiya vardr.
brahim all, Harman (1928)
Ekmek rneinde olduu gibi ihtiyalarmz karlamak iin eitli kaynaklardan

yararlanrz. Kullandmz kaynaklar, yaadmz evreye ve mesleimize gre eitlilik
ve deiiklik gsterir.
Buday rneinden hareketle yararlandmz kaynaklar u ekilde snflandrabiliriz:
KAYNAKLAR
Doal Kaynaklar
Tohum, toprak, su,
hava, hayvanlar,
madenler...
nsan Kaynaklar
ifti, tccar,
frnc, retmen,
doktor...
86
Para
alma karl
alnan cret,
maa, kira geliri...
Kaynaklarmz Snrsz m?
Sahip olduumuz kaynaklar snrsz mdr? rnein, doal bir kaynak olan su, dnyada
snrsz miktarda mevcut mudur?
Aada, doal kaynaklardan biri olan su ile ilgili birka haber balna yer verilmitir.
Son zamanlarda birok gazete ve televizyonda bu tr haberlere rastlamsnzdr.
Gazete haberi, 7 Ekim 2008.
Dergi haberi, 31 Mays 2008.
Haberlerde de grdnz gibi dnyada

ime ve kullanma suyu sknts yaanmakta
ve zellikle byk ehirlerimizde barajlardaki
su miktar gnden gne azalmaktadr. Yani
yaammz iin gerekli olan kaynaklardan biri
olan su tkenmektedir. Bu durum bize kaynaklarmzn snrl olduunu gstermektedir.
Dolaysyla kaynaklarmz kullanrken dikkatli
davranmal ve gereksiz harcamalardan kanmalyz.
Yandaki resim, suyu tasarruflu kullanma
konulu bir yarmada dereceye girmitir. Sizce
bu resimde ne anlatlmak istenmektedir?
izen Akansel, Dnya Su Gn

Resim Yarmas, Trkiye Birincisi
Aadaki blmde, Su Hayattr, Ltfen

Boa Aktmayalm. bal altnda su israfn
nlemeyle ilgili baz neriler yer almaktadr.
Su Hayattr, Ltfen Boa Aktmayalm
www.meb.gov.tr (Dzenlenmitir.)
Doal bir kaynak olan suyu doru kullanma konusunda size den sorumluluklar
nelerdir?
87
alma
Kitab
59
4. NTE
Bu haberlerden hareketle ihtiyalarmz karlarken kullandmz kaynaklarla ilgili

hangi sonuca ulaabiliriz?
Hesapl Yayoruz
nsanlarn yaamlarn srdrmesinde
doal kaynaklarn yannda insan kaynaklarna ve paraya da ihtiyalar vardr.
nsanlar, salkl ve mutlu bir yaam
srdrmek iin alrlar. Bu almalarnn
karl olarak da cret alrlar. Ahmet
Ulupnarn annesi bir maazada sat
eleman, babas ise itfaiyecidir. Her ikisi
de her ay dzenli olarak maa alrlar.
Maalarn ayn tarihlerde alan Asl ve
Serkan Ulupnar gelirlerini ncelikle
ailelerinin ihtiyalarn ve baz isteklerini
karlamaya ayrrlar.
kiiden oluan Ulupnar ailesinin
bireyleri gelirlerini yani ellerindeki kayna
en verimli ekilde kullanmak iin plan
yaparlar. Bu plan, bte denilen bir gelirgider plandr. ncelikle zorunlu ihtiyalar
iin yaplacak harcamalar belirlerler.
Ardndan geriye kalan paradan, isteklerine ynelik harcamalar yaparlar. Zaman
zaman da tasarruf yapmaya alrlar.
Ulupnar ailesinin ocak ay btesi
Sizin ailenizde de aylk bte hazrlanyor

mu? Ailenizde yaplan bte ile Ulupnar
ailesinin yapt bte arasndaki benzerlik
ve farkllklar nelerdir?
Aada, Ulupnar ailesinin komular olan Karaca ailesinin mart ay bte grafii
verilmitir.
Harcama Miktar (TL)
500
400
300
200
100
yiyecek
giyecek
fatura
kira
ulam
eitim
elence tasarruf
Harcama
eitleri
(elektrik, su vb.)
Yukardaki grafie gre Karaca ailesinin aylk geliri yaklak ne olabilir?

alma
Kitab
88
60
4. NTE
imdi Ne Olacak?
Beyza on, aabeyi Burak ise on drt yandadr. Beyza 4. snf, Burak ise 8. snf rencisidir. Beyza yaadklarn, hayallerini, umutlarn gnlne kaydetmektedir. Aada
Beyzann gnlnden, farkl tarihlerde yazm olduu blmleri okuyacaksnz.
Beyzann gnlnde bahsettii kaynaklar nelerdir? Kaynaklarla ihtiyalar arasnda

89
ALIVERTEYM
Bir rn satn alrken nelere dikkat edersiniz? Bir

rnekle aklaynz.
Murat, okula gitmek iin evden
ayrlrken annesine, akam iki arkadann evlerine yemee geleceini
syledi. Annesi biraz telaland. Gn
iinde yapaca baz ileri vard ve
alverie de vakti yoktu. Buzdolabna
gz att ve neler yapabileceini dnd. Domates orbas, bezelyeli
pirin pilav, tavuk ve stl bir tatl
yapmaya karar verdi. Ancak alveri
yaplmas gerekiyordu. Hemen bir alveri listesi hazrlad ve gerekli paray
da ayrd. Alverie kendisi gidemeyecei iin kz zgeden yardm istedi.
zge de alverie aabeyi Murat ile
gitmek istediini syledi. Akamst
zge ve aabeyi beraber alveri yapmak iin evlerinin yaknnda bulunan
markete gittiler.
Bu marketi, kaliteli ve ucuz rn
satt iin tercih ediyorlard. zge ve
Murat bir alveri sepeti alp ilk nce
et blmne getiler. Temiz, effaf
poetler iindeki tavuklardan birini son kullanma tarihine dikkat
ederek setiler. Beyaz nlkl satc da tavuu tartarak zerine
fiyat etiketi yaptrd. Etikette 1 kg tavuk etinin fiyat, tartt tavuun
arl ve ne kadar tuttuu yazlyd.
zge ve Murat tavuu sepete koyup biraz ilerideki konserve
blmne yneldiler. zge daha nce gazetede okuduklarn hatrlad.
Konserve alrken kapaklarna dikkat edilmesi gerekiyordu.
Kapaklar ikin, kutusunda sznt ya da pas olanlar
almak doru deildi. Ayrca cam kavanoz tercih edilmeliydi.
zge ve Murat, cam kavanozda yarm kglk konserve
bezelye setiler. Konservede olduu gibi paketlenmi
st de zerindeki retim ve son kullanma tarihine
bakarak aldlar. Murat sebze blmne geerek parlak
ve kzarm domatesleri seti, poete koydu, tarttrd.
Bu blmde grevli kii, poetin zerine fiyat etiketini
yaptrd.
90
rn
zge ve Murat, rnleri alrken

zerlerinde TSE damgas olmasna
da dikkat ediyorlard. Murat, internette bir aratrma yaparken TSE
ile ilgili bilgi edinmiti. Trk
Standartlar Enstits adndaki
kurulu, her rnn hangi zellikleri
tamas gerektiini belirliyordu.
TSE damgas da bu rnlerin standartlara uygun olduunu gsteriyordu.
alma
Kitab
61
TSE, 1954 ylnda Odalar ve Borsalar Birlii bnyesinde

kurulmutur.
4. NTE
Bir rnn zerinde TSE damgas olmas neden nemlidir? Aklaynz.
Trk Standartlar Enstits, her trl rnn hangi kalitede ve nitelikte olacan
belirlemek amacyla kurulmutur. Ksa ad TSEdir. Yalnz Trk Standartlar
Enstits tarafndan kabul edilen rnlere TSE damgas vurulabilir.
zge ile Murat, sepettekileri kontrol ettiler. Bir eyler eksik gibiydi.
Ancak alveri listesini bulamadlar.
Anlalan yolda dmt. Kasaya
getiler. Aldklarn kasa grevlisine
uzattlar. Kasa grevlisi de tek tek
rnleri makine nnden geirerek
fiyatlarn fie yazdrd. rnlerin
toplam fiyatn syledi. zge ve Murat
gerekli demeyi yaptlar. Kasa grevlisi, para stn ve fii uzatt. Onlar
da fie bakarak rnlerin fiyat ve
miktarlarn kontrol ettiler, sonra da
para stn saydlar.
zge ile Muratn unuttuklar rnlerin hangileri olduunu bulunuz. zge ile Murat
bu rnleri satn alrken nelere dikkat etmelidir?
alma
Kitab
91
62
63
BLNL TKETC MYZ?
Marketten bir paket meyve suyu aldnz. Meyve suyu

paketinin zerindeki retim ve son kullanma tarihine de
dikkat ettiniz. Ancak meyve suyunu itiinizde tadnda
bir tuhaflk fark ettiniz. Ne yaparsnz?
Ekonomi
alma
Kitab
64
Glden Hanm, bir ayakkab maazasndan siyah bir bot satn ald. Satc, botun hakiki
deri olduunu, rnden ok memnun kalacan syledi. Botu kaliteli iyi bir boyayla
boyamasn da tavsiye etti. Herhangi bir sorun yaarsa da botun yenisiyle deitirileceini
belirtti. Glden Hanm, botu satn aldktan birka gn sonra yamurlu bir havada giydi.
lk gn bir sorun yaamad ancak ertesi gn botun su aldn fark etti.
Aada, Glden Hanmn ald botlar deitirmek iin gsterdii abalar adm adm
yer almaktadr.
Glden Hanm, zaman geirmeden fiini de yanna alarak botlar

satn ald maazaya gitti. Yaad
sorunu kibarca anlatt. Satn alrken
kendisine sylendii ekilde botlarn deitirilmesini ya da parasnn
iade edilmesini istedi. Ancak satc
olumlu bir cevap vermedi. Sorunun
kullanmdan kaynaklandn ifade
etti.
Glden Hanm, sorunu ayakkab reticisi firmaya bir mektupla bildirdi. Satcyla aralarnda yaananlar ve kendi taleplerini dile getirdi. Ancak botun
reticisi olan firmadan da herhangi bir cevap alamad.
Glden Hanm, tketici haklaryla

ilgili bir aratrma yapt. Tketici
haklarn koruyan resm ve gnll
kurulular olduunu rendi. Bu
derneklerden birine bavurdu.
Botlarn fiini, satn ald maazann
ve retici firmann isimlerini verdi.
Sorun, yasal yollardan cretsiz bir
ekilde zmlendi. Maaza, Glden
Hanma parasn geri dedi.
Yeniden ansn denemek

zere botu satn ald maazaya
ve retici firmaya ayn ekilde
birer mektup yazd. Mektupta,
yaplan hata dzeltilmezse
haklarn yasal yollardan arayacan belirtti. Ancak yine her
iki taraftan da olumlu bir cevap
alamad.
Glden Hanmn yaad duruma benzer bir durumla karlatnz m? Arkadalarnza

anlatnz.
92
Tketici olarak haklarmz olduu gibi sorumluluklarmz da vardr. Satn aldmz

rnn fi veya faturasn almak en bata gelen sorumluluklarmzdandr. Yiyecek satn
alrken retim ve son kullanma tarihlerine dikkat etmemiz gerekir. Dayankl tketim mallar
alrken de garanti belgesi ve kullanm klavuzunu mutlaka almalyz. rnle ilgili bir sorun
ktnda garanti belgesine ihtiyacmz olacaktr. Kullanm klavuzu da bizim rn doru
kullanmamza yardmc olmak zere hazrlanmtr.
zerinde sadaki gibi aklama bulunan bir rn satn

aldnz. Talimata uymadnz ve
rnnz bozuldu. Sizce rn
deitirme hakkna sahip misiniz?
Aklaynz.
30 Cta makinede
tersinden ykaynz.
Kuru temizleme
yaplmaz.
Aartc kullanlmaz.
Renk: Hki
Garanti belgesi neden gereklidir?

Alveri yapmadan nce aadaki admlar izlersek aldmz rnlerle ilgili daha az
sorun yaarz.
93
nternet haberi, 27 ubat 2009.
4. NTE
Souk t yapnz.
Tketicilerin alverilerinde bilinli davranmalar

kendilerinin ve lkelerinin ekonomik kayplarn en aza
indirecektir. Tketiciler tm dikkatlerine ramen aldklar rnle ilgili sorun yaadklarnda haklarn aramaldrlar. nk lkemizde tketici haklar yasalarla
gvence altna alnmtr.
ALO
TKETC
177
Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun

amalar;
Tketicinin salk, gvenlik ve ekonomik karlarn
koruyucu, aydnlatc, eitici, zararlarn giderici nlem
almak,
Tketicilerin kendilerini koruyucu giriimlerini
zendirmek,
Gnll kurulular tevik etmeye ilikin konular
dzenlemektir.
Tketici haklaryla ilgili bir yasann olmas nemli midir? Neden?
Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun gerei, il ve ilelerde tketici haklarndan
sorumlu hakem heyetleri bulunmaktadr. Ayrca tketici dernekleri de yasalara uygun
olarak tketici haklarnn korunmasna ynelik almalar yapmaktadr.
Baz Tketici Dernekleri
Tketici Dernekleri Federasyonu (TDEF)
Tketiciyi Koruma Dernei (TKODER)
Tketiciler Dernei (TDER)
Tketici Bilincini Gelitirme Dernei (TBDER)
Avrupa Tketicileri Koruma Dernei (ATUKODER)
Tketici Haklar Merkezi (TMER)
Tketiciler Birlii
Tketiciyi Koruma ve Dayanma Birlii Dernei
(TKO-BR)
Tketici Haklar Dernei (THD)
Tm Tketicileri Koruma Dernei (TTKD)
evre ve Tketici Haklarn Koruma Dernei
(ETKODER)
Belediyeler de tketici sorunlaryla yakndan ilgilenmektedir. www.ibb.gov.tr, 2 Mart 2009.

alma
Kitab
94
65
Aada, bir tketicinin karlat sorun anlatlmaktadr.

Bir pazar gn akamzeri Demet Hanm diinin dolgusunun dtn fark etti.
Yava yava ars da artmaya balamt. Sabah bekleyecek sabr kalmad ve
mahallelerindeki poliklinie gitti. Grevli tarafndan tedavi sandalyesine oturtuldu.
Kl pek de doktora benzemeyen biri, hangi diinin ardn sorarak tedaviye
balad. Demet Hanm, ilk aknl getikten sonra etrafa bir gz atabildi.
Muayenehanenin gerei gibi temiz olmadn grd, kullanlan aletlerin dezenfekte
edilmemi olduunu dnd. Duvarda asl diplomann diini dolduran kiiye ait
olmadn fark etti. Diine dolgu yapan kii tedaviye balamadan nce elini de
ykamamt. Temizlik ve hijyen konusunda birka sorudan sonra konumalar
neredeyse kavgaya dnt. Ayn kii, muayenehanenin temizliinin yeterli olduunu,
bugne kadar hibir problem yaamadklarn sylyordu. Demet Hanm adn, adresini
brakt; para demeden ayrld. Ertesi gn poliklinik sahibi ile grerek ikyetini
iletti. Bununla da yetinmeyerek durumu Salk Bakanl yetkililerine yazl olarak
bildirdi.
pek Grkaynak, Yurtta Olmak in, s.128.
Siz Demet Hanmn yerinde olsanz nasl davranrdnz? Aklaynz.
4. NTE
Aada bilinli tketici haberleri yer almaktadr.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl Kayseri l Mdrl Tketici

Masasna 2 bin 278 olmak zere 2 bin 820 ikyet yapld.
Gazete haberi, 22 Austos 2008. (Dzenlenmitir.)
Gazete haberi, 1 Aralk 2005.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlnn 11. Geleneksel Tketici dlleri sahiplerini

buldu. Bilinli Tketici dalnda, kullanmakta olduu kredi kartndan her yl kesilen Kredi
Kart yelik cretini geriye dnk olarak almak iin Tketici Sorunlar Hakem Heyetine
bavuran Hsamettin Ste verildi. Stn takip ettii yasal hak arama sreci sonucunda,
ilgili bankadan 8 yllk kredi kart yelik cretini geri ald belirtildi. San, istemedii biimde
ksa ve yanl kestii, bu nedenle sana kaynak yaptrmak sorunda kald gerekesiyle
kuafr hakknda dava aan ve kazanan Solmaz Glmez de bu abasyla bilinli tketici
dlne layk grld.
Gazete haberi, 18 Nisan 2008. (Dzenlenmitir.)
Bilinli tketici ne demektir? Kendinizden ya da yakn evrenizden bir rnek

alma
vererek aklaynz.
Kitab
95
66
RETM, DAITIM VE TKETM MACERASI
Okul antanzn sizin elinize gelinceye kadar retim

ve datm aamalar hakknda neler biliyorsunuz?
Ekonomik
faaliyet
Datm
blm
Pazar
Ticaret
Tketim
retim
Bir rnn insanlarn kullanaca hle gelinceye kadar uzun bir sreten getiini
tahmin edebilirsiniz. Okul antanz ele alalm. antanz deri, astar, fermuar gibi malzemelerin
bir araya getirilmesiyle retilir, maazalara gnderilir. antanzda retimden datma
kadar birok kiinin emei vardr. Siz de anne babanzla maazaya girdiinizde eit
eit antalar grrsnz. Anneniz beendiiniz bir antay iyice inceler, Bu anta
yapay deriden yaplm. der. Peki bir rnn yapay olmas ne anlama gelir? Yapay
olmayan rnler de var m? Aadaki aklamalar okuyunuz.
Doal Madde
Yapay Madde
lenmi Madde
Doada kendiliinden
oluan, insanlar tarafndan
yaplmayan maddelere
doal maddeler denir.
Doal maddelerin yapsnn

deitirilerek veya yapay
maddelerle bir araya
getirilerek elde edilen farkl
yapdaki maddelere yapay
madde denir.
Doal maddelerin
kullanlabilmesi iin kesme,
eritme gibi farkl ilemlerden
geirilerek elde edilen
maddelere ilenmi madde
denir.
pastrize st
St tozu
st
Grdnz gibi, rnleri her zaman doadan elde ettiimiz hlleriyle kullanmyoruz.
rnler tketime hazr hle gelinceye kadar birok aamadan geiyor. rnein, lkemizde
onlarca eidi retilen peynir, sofralarmza gelene kadar nasl bir yol izliyor? Peynirin
retim, datm ve tketim aamalarn farkl mesleklerden kiilerin azndan dinleyelim:
Mehmet Ikl (34 Yanda, iftlik alan)
Bizim iftlikte gn ok erken saatlerde balyor.
ncelikle ahrlarn gnlk temizlii yaplyor, hayvanlara
yem ve su veriliyor. St veren hayvanlara makineler
taklarak sam ilemi gerekletiriliyor. Toplanan st
byk, temiz kaplara dolduruluyor. iftlikte temizlik ok
nemli nk ksa sre iinde stte zararl bakteriler
reyebiliyor. Her gn saat yedi civarnda fabrikann st
toplama arac gelerek st topluyor. Bazen yem bazen
ise para karlnda st satyoruz. iftlikte stn maceras ksa sryor gibi grnse de iimiz
ok zor. iftliin temizlii, st sam, hayvan bakm vs. srekli dikkat edilmesi ve zaman
ayrlmas gereken iler. Sk sk veterinerler gelerek iftlik artlarn ve hayvanlar kontrol ediyorlar.
96
Emre Dalg (40 Yanda, ofr)

Ben on be yldr bir st ve st rnleri
firmasnn elemanym. Kocaman souk hava
deposu eklinde blm olan ara kullanyorum. Her gn leden sonra bakkal ve
marketlerden rn siparilerini alyorum. Ertesi
gn, sabah erken saatlerde firmann ana
deposuna gidiyorum. Siparileri arabaya
yklyorum. Ardndan market ve bakkallara
giderek rnlerin datmn yapyorum.
Necla Acar (42 Yanda, Di Hekimi)

Hem bir anne hem de bir hekim olarak
peynir her zaman satn aldm bir rn.
lkemizin drt bir yannda birbirinden
lezzetli ve eitli peynirler var. Hangi birini
saysam? Ezine peyniri, Erzincan tulum
peyniri, Kars kaar, Erzurum civil peyniri,
Van otlu peyniri Peyniri satn alrken taze
olmasna dikkat ediyorum. Peynir,
beslenme andaki ocuklarn mutlaka
tketmesi gereken bir rn. nk peynirin
enerji deeri yksek. Ayn zamanda tam
bir protein ve kalsiyum deposu.
Peynirin sofranza gelene kadar izledii retim, datm ve tketim aamalar
nelerdir?
97
4. NTE
Ahmet Ko (29 Yanda, Gda Mhendisi)

Konyada st ve st rnleri fabrikasnda
alyorum. Daha kaliteli ve salkl rnler
hazrlamak zere aratrmalar yapan ekipte
grevliyim. Ayrca rnlerin salkl ve kaliteli olup
olmadn kontrol etmek de grevlerim arasndadr. Peynirin ham maddesi olan stn fabrikamza gelmesinden peynir olana kadar geirdii
aamalar titizlikle izliyorum. rnein, ncelikle
stn taze olmasna dikkat ediyoruz. Sonra st
pastrize ediyoruz. Pastrizasyon dediimiz
o
ilemde ise st zel aletlerle 75 C a kadar stp hzl bir ekilde soutuyoruz. Bu ilem
salkl bir peynir retimi iin en nemli aamadr. Sonra ste maya katarak phtlamasn
salyoruz. Phtlama istediimiz lye ulatnda peyniri paralar hlinde keserek
dinlenmeye brakyoruz. Fabrikadaki son ilemde ise peynirler ambalajlanarak souk hava
depolarnda depolanyor.
Otomobil Fabrikasndayz
Hayatmz kolaylatran aralardan biri de otomobildir. Yzlerce paradan oluan
otomobillerin retiminde tek eit madde kullanlmamaktadr. Otomobil retiminde demir,
alminyum, plastik, deri gibi ilenmi ve yapay maddelerde kullanlr.
Sizce bir otomobil hangi aamalardan geerek tketicinin hizmetine sunulur?
Burakn babas bir otomobil firmas iin bilgisayarda araba modelleri tasarlyor. Sonra
yapt tasarma gre aa, kt, plastik ya da aldan kk maketler yapyor. Tasarlad
modeller beenilirse fabrikada ilk rnek (prototip) retilip eitli testlerden geiriliyor.
Burak bir gn babasndan kendisini alt fabrikaya gtrmesini istedi. Fabrikaya
gitmeden nce babas ona, otomobillerin gemiten gnmze nasl gelitiini fotoraflarla
anlatt. Burakn babasnn gsterdii, 1770- 2007 yllar arasna ait otomobil fotoraflarn
siz de kitabnzn sayfalarnda grebilirsiniz.
Aada, Burakn otomobil fabrikasna yapt geziyi anlatt yaz yer almaktadr.
Burakn yazsnda otomobil yapmnn hangi aamalar yer almaktadr?
98
Tketime hazr hle gelen otomobiller ulam aralaryla sat yerlerine datlr.
Otomobillerin tketiciye ulancaya kadar el deitirmesiyle ticaret gerekleir.
Otomobil retimi lkemiz ekonomisinde nemli bir yere sahiptir. Sata sunulan
otomobillerin tantm iin reklam hazrlanr. Reklamlar, bir rnn benzerleri arasnda
daha ok tercih edilmesi iin yaplr. Kaliteli rnler, doru tantmlarla krl bir pazar
oluturur.
Aada, otomobilin reticiden tketiciye sunuluncaya kadar geirdii
aamalar gsterilmitir. Bu aamalarn neler olduunu grsellerden
yararlanarak srasyla anlatnz.
1
Otomobilin tketici kullanmna kadar geirdii macerada birok kimsenin emei

olduunu fark ettiniz mi? Bu srete rnein, lastikleri yapan iiler olmasayd neler
olurdu?
Bir rnn retimden tketime sunulmas srecinde pek ok insan alr. te bu
alanlar arasndaki i blmyle rn son hlini alarak tketime sunulur. Tarm,
hayvanclk, ticaret, turizm gibi dier ekonomik faaliyetlerde de i blm vardr.
alma
Kitab
99
67 68
BZM N ALIANLAR
Sokanzdaki plerin iki hafta toplanmadn ya da su

tesisatndaki arzann bir aydr giderilemediini dnn.
Neler yaarsnz?
Meslek
Emek
Hayatmz tek bamza devam ettiremeyiz. Bir gnnz dnn. Bir gn iinde
sizin iin kimler alyor? Yiyeceklerimizi retenler, giysilerimizi dikenler, onlar maazalarda
satanlar, sizin gvenliinizi salayanlar; evinizi, okulunuzu ina edenler; kitaplarnz,
defterlerinizi imal edenler, sevdiiniz izgi filmi yapanlar, oyun oynadnz parklar
temizleyenler Bu rneklere siz bakalarn da ekleyebilirsiniz. Bu kimselerden biri, iini
yapmadnda neler olabileceini tahmin edebilirsiniz.
Bir kimsenin geimini salamak iin yapt srekli i onun mesleidir. Aslnda geimini
salamak iin alan, emek harcayan kimse baka insanlarn ihtiya ve isteklerini de
karlamaktadr. Veteriner, nakliyeci, taksi ofr, elektrik mhendisi, bilgisayar operatr,
hostes, gazeteci, ayakkab tamircisi, semerci Bir anda aklnza onlarca meslek gelebilir.
imdi eitli meslek alanlarnda bizim iin alan kiilerden bazlarnn neler yaptna
bir gz atalm:
naatlarda svac olarak alyorum. Mesleimi uzun
sredir yannda altm ustamdan rendim. Evlerin,
okullarn, hastanelerin yapmnda alyorum. Benden nce
bir binann yapmnda birok kii alyor ama benim
yaptm svayla binalar daha salkl, gvenli ve gzel bir
hle geliyor.
Binalarn yapmnda benden baka kimler alyor olabilir?
rnekler veriniz.
Ben doktorum. Uzun yllar sren zor bir eitimden getim. Aslnda bilim gnden gne gelitii iin eitim srecim
hibir zaman sona ermedi. Uzmanlk alanm ocuk hastalklar. alma koullarmz zor olsa da insanlarn dertlerine
are bulmaya altm iin mesleimi seviyorum. nsanlar
genelde hastalklar ilerleyince bize gelirler. Oysa dzenli
salk kontrolleri yaptrp kendilerine dikkat etseler daha
salkl bir toplum oluruz. Salk sektrnde benden baka
kimler alyor olabilir?
Dedem de babam da retmendi. Ben de onlara zenerek retmen oldum. Merakl gzlere bir eyler retmek
beni ok mutlu ediyor.
Meslee Elzn bir kynde baladm. 15 yl boyunca
lkemin farkl yerlerinde altm. retmenlik zveri gerektiren bir meslek. ocuklar ok sevmek gerekiyor. Dnyaya
bir daha gelsem yine retmen olurdum.
100
On yl akn sredir ankr Belediyesinde alyorum. Bu ie alnrken fiziksel gcmz de lecek

zorlu bir snavdan getik. Sadece yangnlara mdahale
etmek deil herhangi bir yerde mahsur kalm insan
ve hayvanlar kurtarmak da ilerimiz arasnda. Bir
yangn haberi aldmzda en ksa srede hazrlanp
gitmemiz ok nemli. nk kaybedeceimiz her
dakika bir can kaybna neden olabilir. Bu yzden sk
sk tatbikatlar yapyoruz. Peki, siz bize nasl ulaabileceinizi biliyor musunuz?
Ispartann Yalva ilesinde semercilik yapan birka

ustadan biriyim. Benim ocukluumda ilemizde semercilik nemli mesleklerdendi. Semer, hayvanlarn srtna
yerletirilen, zerine yk balanan ya da binilen, iskeleti
aatan olan bir aratr. Babam da beni bir zanaat reneyim diye semerci Ali Ustann yanna rak verdi. imdilerde ulam ve tamada hayvanlardan fazla yararlanlmad iin bizim meslek de gemite kalan meslekler
arasna girdi. Yaadnz evrede eskiden ok ihtiya
duyulan ama imdilerde ok az rastlanan mesleklere
neleri rnek verirsiniz?
Ben bilgisayar mhendisiyim. niversiteden mezun

olduktan sonra ksa srede i buldum ve iki yldr bir
bilgisayar yazlm irketinde alyorum. Ben bilgisayarla
kk yalarda tantm. Anne ve babam bilgisayar
banda ok vakit harcamamdan zaman zaman ikyet
etseler de meslek seimimde bana destek oldular.
Bilgi anda yayoruz ve bilgisayar dnyas o kadar
hzl geliiyor ki biz bile hzna zor yetiiyoruz. Gnmzde en ok ihtiya duyulan meslekler hangileridir?
Neden?
Siz de yaknlarnzdan biriyle rportaj yaparak mesleiyle ilgili bilgi edininiz.

alma
Kitab
101
69 70
4. NTE
Meslekler insanlarn ihtiyalarndan domutur. htiyalar deitike ya da yeni

ihtiyalar ortaya ktka mesleklerde de deiimler grlmektedir. rnein, yz yl nce
bilgisayar mhendisliinden bahsedilmezken gnmzde en ok ihtiya duyulan
mesleklerdendir. Yine yz yl nce birok yerde sk sk karmza kan semerciler gnmzde parmakla saylacak kadar azalmtr.
A. Aadaki cmlelerden doru olanlarn bana D, yanl olanlarn bana
Y yaznz. Yanl cmlelerin dorularn noktal yerlere yaznz.
( ) 1. Temel ihtiyalarmz erteleyebiliriz.
....................................................................................................................................
( ) 2. Alverite isteklerimizi n planda tutmalyz.
....................................................................................................................................
( ) 3. Btemize uygun alveri yapmalyz.
....................................................................................................................................
( ) 4. Aldmz bir rn bozuk karsa atmalyz.
....................................................................................................................................
( ) 5. Reklam yaplan btn rnler kalitelidir.
....................................................................................................................................
( ) 6. Alveriten sonra fi-fatura almalyz.
....................................................................................................................................
( ) 7. Satn aldmz dayankl rnler iin garanti belgesi istemeliyiz.
....................................................................................................................................
( ) 8. Standartlara uygun kalitedeki rnlere TSE damgas vurulur.
....................................................................................................................................
( ) 9. Tasarruf hibir eyin gereksiz yere harcanmamas demektir.
....................................................................................................................................
B. Aadaki sorular okuyunuz. Doru cevab iaretleyiniz.
1. Aada verilenlerle bir grup oluturulsa hangisi grubun dnda kalr?
ayakkab
A) Ayakkab
ekmek
B) Cep telefonu
cep telefonu
C) Su
su
ev
D) Ev
2. Aada eletirilen meslekler ve alma alanlarndan hangisi yanltr?

A) Doktor-salk
B) retmen-eitim
C) ofr-ulam
D) Terzi-iletiim
3. Ozann bir haftalk harl 30 TLdir. Ozan bir hafta boyunca hangi sralamaya
gre harcama yapmaldr?
A) Temel ihtiyalar, ihtiyalar, istekler
B) stekler, ihtiyalar, temel ihtiyalar
C) htiyalar, temel ihtiyalar, istekler
D) stekler, temel ihtiyalar, ihtiyalar
4. Pamuk tarlada yetiir, fabrikada ip hline getirilir. Bu ipler renk renk boyanr. pler
kurutulduktan sonra kumalar dokunur. Bu kumalardan giysiler dikilir. Maazalara
gnderilen giysileri vitrinlerde grrsnz. Bazen de bu giysilere tandklarnzn zerinde
rastlarsnz.
Yukardaki metni okuyunuz. Alt izili szcklerden hangi ikisi bir rnn retim
yeridir?
A) Maaza-kuma
B) Giysi-vitrin
C) Tarla-fabrika
D) Maaza-vitrin
102
5. stek, yaammz srdrmek iin gerekli olmayan ama sahip olmaktan holandmz
eylerdir.
Aadakilerden hangisi istee bir rnektir?
A) Ayenin souk havada palto giymesi
B) Mehmetin her gn ikolata yemesi
C) Ahmetin dzenli ders almas
D) Fatmann gnde iki kez dilerini fralamas
6. Leyla, harcamalarn haftalk olarak planlamaktadr. Aada Leylann bir haftalk
harcamalarn ve tasarrufunu gsteren grafik verilmitir. Grafie gre Leyla iin aadaki
yarglardan hangisine ulalamaz?
Harcama Miktar (TL)
15
12
10
8
6
5
2
0
Ulam
Yiyecek
Tasarruf
Harcama
eitleri
7. Mithat, yeni bir bilgisayar satn almak istiyor. Mithat, bilinli bir tketici olarak
aadakilerden hangisine ya da hangilerine dikkat etmelidir?
I. Kullanm klavuzunun olmasna
II. Garanti belgesinin olmasna
III. TSE belgesinin olmasna
IV. Ambalaj iinde olmasna
A) I ve II
B) I ve III
C) I, II ve III
D) Hepsi
C. Mustafa Bey, indirim sezonunda bir takm elbise satn ald. Satcdan biraz
daha indirim yapmas karlnda fi ya da fatura almad. Ancak eve geldiinde
pantolonda delik olduunu fark etti. Takm elbiseyi maazaya gtrd. Ancak
satc iadeyi kabul etmedi.
Aadaki sorular bu olaydan yola karak cevaplaynz.
1. Mustafa Bey, bir tketici olarak alveri srasnda doru mu davranmtr? Neden?
.....................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
2. Satc hakl mdr? Neden?
.....................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
3. Mustafa Beyin sorununu zmek iin ne tavsiye edersiniz?
....................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
4. Mustafa Beyin yerinde siz olsaydnz nasl davranrdnz?
.....................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
103
4. NTE
A) Ulam gideri 10 TLdir.

B) Haftada 6 TL tasarruf etmektedir.
C) Yiyecee ulamdan fazla harcamaktadr.
D) Ulam ve yiyecek gideri 30 TLdir.
NDEKLER
SAYFA
NDEKLER ....................................................................................................................
RENC ALIMA KTABI TANITIM EMASI ............................................................... 10
1. NTE: KENDM TANIYORUM .................................................................................. 12

KENDM TANIYORUM ..................................................................................................... 13
BREYSEL ZELLKLER ................................................................................................... 14
ZEL OCUKLAR ............................................................................................................ 15
DUYGU TORBASI ............................................................................................................ 16
DUYGULARIM VE DNCELERM ............................................................................... 17
NE KADAR SAYGILIYIZ? .................................................................................................. 18
YAAMIMDAN KESTLER ................................................................................................ 19
ALEMN KRONOLOJS ................................................................................................... 20
KMLK BELGEM NCELYORUM. ................................................................................... 21
ONUN HKYES .............................................................................................................. 22
NTE DEERLENDRMES ............................................................................................. 23
2. NTE: GEMM RENYORUM ........................................................................ 25

PAPATYADA BR HKYE VAR ........................................................................................ 26
EVMZDEK MRAS .......................................................................................................... 27
KLTRMZ TANIYORUZ ......................................................................................... 28
MLL KLTR GELERMZ ........................................................................................... 29
OYUNLARIMIZ ................................................................................................................. 30
OYUNLARI BULALIM ....................................................................................................... 31
KLTRMZ GELECEE TAIYORUZ ..................................................................... 32
GEMTEN GNMZE EVMZ ................................................................................... 33
MUSTAFA KEMAL TANIYORUM .................................................................................... 34
ANAKKALE .................................................................................................................... 35
MLL MCADELE YILLARINDA EVREMDE YAANANLAR ......................................... 36
MLL MCADELEDE TRK KADINI ............................................................................... 37
MLL MCADELE YILLARINDA ATATRKN LDERL ............................................. 38
8
NDEKLER
3. NTE: YAADIIMIZ YER ........................................................................................ 41
EVDEN OKULA ................................................................................................................. 42
YAASIN PUSULA ........................................................................................................... 43
KROK ZYORUM .......................................................................................................... 45
HAVA OLAYLARI VE YAAM ........................................................................................... 46
GZLEM YAPIYORUM .................................................................................................... 47
DOAL MI, BEER M? ................................................................................................... 48
DOA SEVGS ................................................................................................................. 50
GELECEMZ NE OLACAK? ........................................................................................... 51
CORAF ZELLKLER .................................................................................................... 52
ALE AFET PLANI ............................................................................................................. 53
DEPREM ........................................................................................................................... 54
4. NTE: RETMDEN TKETME .................................................................... 57

HTYA VE STEKLERM ..................................................................................... 58
KAYNAKLARIMIZ .................................................................................................. 59
KEND BTEM HAZIRLIYORUM ....................................................................... 60
AMBLEMLER ........................................................................................................ 61
ALIVER YAPIYORUZ ....................................................................................... 62
PAZARA GDELM ................................................................................................. 64
AF HAZIRLIYORUM ........................................................................................... 65
BLNL TKETC ............................................................................................... 66
RETM, DAITIM VE TKETM .......................................................................... 67
TABLO VE GRAFK OKUYORUM ......................................................................... 68
HTYALAR VE MESLEKLER .............................................................................. 69
BZ KMZ? ............................................................................................................ 70
NTE DEERLENDRMES ................................................................................. 71
SZLK ................................................................................................................ 73
KRONOLOJ .......................................................................................................... 76
KAYNAKA ........................................................................................................... 78
TRKYE HARTASI .............................................................................................. 81
TRK DNYASI HARTASI ................................................................................... 82
9
RENC ALIMA KTABI TANITIM EMASI

nitenin sra numarasn gsterir.
nite ile ilgili konular ve etkinlik

adlarn gsterir.
nitenin banda, ortasnda ve sonunda niteyle

ilgili deerlendirmelerinizi kaydedeciiniz
formlara yer verilmitir.
Etkinliin adn gsterir.
Etkinliin nasl yaplmas gerektii

burada yazldr.
Etkinlikle ilgili grseller ve aklamalar

yer almaktadr.
Etkinlikle ilgili kitap, dergi gibi kaynaklardan

yaplan alntlar yer almaktadr.
10
RENC ALIMA KTABI TANITIM EMASI
Konu ieriini destekleyen gazete

haberleri yer almaktadr.
Konu ieriini destekleyen internet

haberleri yer almaktadr.
ni te ve re ndik le r inizle ilgili

deerlendirme sorularna bu blmde yer
verilmitir.
Etkinlikleriniz srasnda zaman zaman

almalarnz deerlendirebileceiniz
deerlendirme formlarna bu blmde yer
verilmitir.
11
1TL
1. NTE
KENDM TANIYORUM
KONULAR
ETKNLKLER
KENDM TANIYORUM
BENZER VE FARKLI YNLERM BREYSEL ZELLKLER
ZEL OCUKLAR
DUYGULARIMLA,
DNCELERMLE VARIM
DUYGU TORBASI
DUYGULARIMI,
DNCELERM NASIL FADE
EDEBLRM?
DUYGULARIM VE DNCELERM
NE KADAR SAYGILIYIZ?
LKEMN VATANDAIYIM
KENDM
DEERLENDRYORUM
YAAMIMDAN KESTLER
ALEMN KRONOLOJS
KMLK BELGEM NCELYORUM
ONUN HKYES
NTE DEERLENDRMES
NELER RENECEM?
niteye balamadan nce ders kitabnzdaki nite kapana, grsellere ve
iindekiler ksmna gz atnz. Bu nite ile ilgili olarak aadaki sorular
cevaplaynz.
1. Bu nitede ileyeceiniz konu ya da kavramlar hakknda neler biliyorsunuz?
.....................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
2. Bu konu ve kavramlardan en ok hangisini merak ediyorsunuz? Neden?
.....................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
12
Bireysel zelliklerinizi dikkate alarak aadaki cmleleri tamamlaynz.

En holandm ynm ......................................................................................
.................................................................................................................................
En holanmadm ynm ......................................................................................
.................................................................................................................................
En byk korkum ......................................................................................
.................................................................................................................................
Benim iin katlanmas en zor durum ..............................................................................
.................................................................................................................................
Gemile ilgili hatrladm en kt olay ..................................................................
...........................................................................................................................................
En mutlu anlarm ....................................................................................................
.................................................................................................................................
En byk sorunum ......................................................................................
.................................................................................................................................
Anlayamadm tek durum ......................................................................................
.................................................................................................................................
Gereklemesini en ok istediim hayalim ................................................
.................................................................................................................................
En ok deitirmek istediim ey ...........................................................................
..........................................................................................................................................
En ok ihtiya duyduum insan ......................................................................................
.................................................................................................................................
Yaammdaki en zel insan ......................................................................................
.................................................................................................................................
En nefret ettiim davran ......................................................................................
.................................................................................................................................
En kzdm davran ......................................................................................
.................................................................................................................................
13
1. NTE
KENDM TANIYORUM
BREYSEL ZELLKLER
1. Tabloyu inceleyerek hangisinin fiziksel, hangisinin duygusal, hangisinin zihinsel
zellik olduunu karlarn ile iaretleyerek belirleyiniz.
zellikler
Fiziksel
Duygusal Zihinsel
Yufka yreklilik
Gzel konuma
Kvrck sa
Resim yapma
Uzun boy
imanlk
Gitar alma
Sevecenlik
Yardmseverlik
Utangalk
Hayvanlar sevme
Kitap okuma
Cesaret
Mavi gz
Dncelerini rahata ifade etme
Gzlk kullanma
Sinirlilik
Zayflk
2. Bu zelliklerden hangileri sizin, hangileri arkadalarnzn zellikleridir?
....................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
3. Tablodan bir duygusal zellik seiniz. Bu zellii tayan kiileri yanstan bir cmle
yaznz.
...........................................................................................................................................
......................................................................................................................................
4. Tablodan sizde olmasn istemediiniz bir zellik seiniz. Bu zellie sahip kiilere
sayg gsterdiinize dair bir cmle yaznz.
...........................................................................................................................................
......................................................................................................................................
14
Aadaki internet haberini okuyarak sorular cevaplaynz.
ZEL OCUKLAR TAKSMDE OLACAK, YA SZ?

3 Aralk Dnya Engelliler Gnnde seslerini duyurmaya hazrlanan engelli
ocuklarn Taksim Meydanndaki gsteriler iin yaptklar provalar izliyoruz.
Kartondan balk maketlerini zerlerine geirmi, ark sylyorlar. El ele tutumu,
halka olmular. Ortalarnda tekerlekli sandalyede, elinde balk maketiyle glmseyen
arkadalarna sesleniyorlar: Balk Hasan geliyor, ka! diye. arklarnn szlerini
tam olarak telaffuz edemiyorlar, oluturduklar halka hoplaya zplaya dnmyor.
Yine de yzleri glyor, tm engellere ramen hayata bal olduklarn gsteriyorlar.
11 yandaki Burakn bir hafzas var ki doum tarihinizi sylediinizde gnn
annda syleyebiliyor. Doum tarihim 10.07.1981. Hangi gn domuum? diye
soruyorum. Hi dnmeden cuma diyor. Burakn cevap verdii sreden daha
uzun bir srede cep telefonumun takviminden doum gnme bakyorum,
duraklyorum aknlktan. retmeni, Dokuz kitap Burakn ezberinde. Sayfasn
syleyin cmle cmle anlatsn. ocuklarmz ok ilgin ve eitli yeteneklere
sahip. Taksim gsterimizde bunlardan bazlarn sergileyeceiz. diyor.
nternet haberi, 2 Aralk 2008. (Dzenlenmitir.)
1. Metinden Burakn hangi bireysel zelliklerini karabilirsiniz?

........................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. Burak ile sizin benzer ve farkl ynleriniz nelerdir?
Benzer zelliklerimiz: ..............................................................................................................
...................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Farkl zelliklerimiz: ...........................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
3. Burakn size ilgin gelen bir zellii var m? Aklaynz.
........................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. Burakla ayn bireysel zellikleri tasaydnz bakalarnn size nasl davranmasn
isterdiniz?
........................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
15
1. NTE
ZEL OCUKLAR
DUYGU TORBASI
Aadaki durumlarda hangi duygular yaayacanz
belirleyerek eksik cmleleri yandaki duygu torbasndan
aldnz duygu ifadeleriyle tamamlaynz. rnekteki gibi
noktal yerlere bu duyguyla ilgili dncenizi anlatan bir
cmle yaznz.
sevinli
kzgn
skntl
sulu
mutlu
rahat
sinirli
zgn
heyecanl
krgn
yalnz
neeli
ok zor bir snavdan yksek bir not aldmda kendimi...........................................

hissederim. ok almakla iyi yapmm diye dnrm.
Kardeim gece birden rahatszlandnda kendimi.................................... hissederim.
.......................................................................................................................................
Anneme ev ilerinde yardm edemediim zaman kendimi ..................... hissederim.
.......................................................................................................................................
Evde bombo oturduum zaman kendimi .............................................. hissederim.
.......................................................................................................................................
Uzaktaki daym geldiinde kendimi ...............................................hissederim.
Arkada edinemediimde kendimi...............................................hissederim.
.......................................................................................................................................
Bayram tatili geldiinde kendimi ..................................................... hissederim.
.......................................................................................................................................
Bana verilen szler tutulmadnda kendimi ....................................................
hissederim .......................................................................................................
16
Aadaki durumlarla ilgili duygu, dnce ve davranlarnz tabloya yaznz.

Duygum
Durumlar
Dncem
Davranm
Arkadanz sizinle konumuyor.

Arkadanz sizden izinsiz kaleminizi
ald.
Anneniz size ok seveceiniz bir kyafet
ald.
Kardeiniz, siz ders alrken sizinle
oyun oynamak istiyor.
Okula ge kaldnz.
devinizi yapmay unuttunuz.
Okullar tatil oldu.
Oyunda yenildiniz.
retmeniniz ailenizi okula ard.
NELER RENYORUM?
nitenin yarsn tamamladk. u ana kadar neler rendiiniz ve neler
renmeyi beklediinizle ilgili olarak aadaki sorular cevaplaynz.
1. u ana kadar hangi konular ve kavramlar rendiniz?
.............................................................................................................................
.................................................................................................................................
2. En ok hangi konu ve etkinliklerden holandnz?
.............................................................................................................................
.................................................................................................................................
3. Anlamakta zorlandnz konu ya da kavramlar oldu mu? Aklaynz.
.............................................................................................................................
...........................................................................................................................
17
1. NTE
DUYGULARIM VE DNCELERM
NE KADAR SAYGILIYIZ?
Aadaki cmlelerle ilgili grlerinizi Evet veya Hayr olarak iaretleyiniz.
aretlediiniz seenein nedenini Aklamalar stununa ksaca yaznz.
Cmleler
Evet
zgn bir arkadam grdmde

onu teselli ederim.
Snftaki arkadalarm benim oynamak
istediim oyunu oynamak
istemezlerse onlara kzarm.
Komularmzn mutlu olaylar bizi de
mutlu eder.
Annem sokaa kmama izin
vermezse hakl bir nedeni olabileceini
dnrm.
Bir arkadam hasta olduunda
grlt yapan arkadalarm uyarrm.
Sevinler paylaldka oalr,
zntler paylaldka azalr.
Dk not alan arkadalarmla dalga
geerim.
Benimle ayn fikirde olmayan biriyle
arkadalk etmem.
Yksek sesle mzik dinlemeyi
sakncal bulmam.
retmenim bana kzdnda kibarca

nedenini sorarm.
Arkadalarmn dncelerini nce
dinler sonra kendi dncemi sylerim.
Bakalar gibi hissetmesem veya
dnmesem bile onlarn duygu ve
dncelerine sayg gsteririm.
18
Hayr
Aklama
Yaamnzdaki drt nemli olay srasyla, aada Ben... szleriyle balayan

blmlere yaznz. Kutulara da olaylarla ilgili fotoraf yaptrabilirsiniz.
Yl: ....... Ben........yandayken .................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
Yl: ....... Ben........yandayken .................................

..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
Yl: ....... Ben........yandayken .................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
Yl: ....... Ben........yandayken .................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
19
1. NTE
YAAMIMDAN KESTLER
20
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.........................................
1923
Cumhuriyet
ilan edildi.
2011
Aadaki doru zerine rnekteki gibi, en yal aile bynzden balayarak tarih srasna gre doum tarihlerinizi
iaretleyiniz. Dorunun zerine aile bireylerinizin fotoraflarn yaptrabilirsiniz. Dorunun altna da aile bireylerinizle ilgili
ksa notlar yaznz (ad, soyad, size olan yaknl, meslei, onun ilgin bir zellii gibi).
ALEMN KRONOLOJS
Nfus czdannzn n ve arka yznn fotokopisini aada ayrlan yerlere

yaptrnz. Nfus czdannz inceleyerek aadaki sorular cevaplaynz.
1. Nfus czdannz hangi renktedir? Neden?

........................................................................................................................................
2. Nfus czdannzda neden fotoraf yok?
........................................................................................................................................
3. Doum yeriniz ile nfusa kaytl olduunuz yer ayn m, farkl m? Nedenini aklaynz.
.............................................................................................................................................
4. Nfus czdannz neyin kantdr?
...........................................................................................................................................
5. T.C. kimlik numaranzn verili amac nedir?
...............................................................................................................................................
NELER RENDM?
nitemizi tamamladk. Bu nitede rendiklerinizle ve yaptnz almalarla ilgili olarak
aadaki sorular cevaplaynz.
1. Bu nitede daha nce bilmediiniz veya merak ettiiniz hangi konu ve kavramlar rendiniz?
.......................................................................................................................................................
2. En ok hangi konudan ya da etkinlikten holandnz? Neden?
.......................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
3. nite ilenii srasnda anlamakta zorlandnz konular ya da tamamlamakta zorlandnz
etkinlikler oldu mu? Aklaynz.
............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
4. Zorlandnz durumlarda kimlerden, nasl yardm aldnz?
.....................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
5. Bu nitenin ileniinde baarl olduunuzu dnyor musunuz? Aklaynz.
......................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
6. Sonraki nitelerde baarnz artrmak iin neler yapmay planlyorsunuz?
........................................................................................................................................
21
1. NTE
KMLK BELGEM NCELYORUM
ONUN HKYES
Atatrkn nfus czdann inceleyerek aadaki sorular cevaplaynz.
1. Nfus czdanndaki bilgilerden yararlanarak Atatrk tantan bir yaz yaznz.

........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
2. Mustafa Kemale, Atatrk soyadnn verilme sebepleri hakkndaki dnceleriniz nelerdir?
........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
3. Kendi nfus czdannzla Atatrkn nfus czdann karlatrnz. Benzer ve farkl
olan bilgiler hangileridir? Aklaynz.
.............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
22
Aadaki sorular okuyunuz. Doru olan seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi, Zihinsel zelliklerinize rnek veriniz? sorusuna cevap
olarak verilebilir?
A) Kular severim. B) Uzun boyluyum. C) Satran oynarm. D) Gzlk kullanyorum.
2. Nilgn Hanmn ocukken ok sevdii bir kpei varm. Kpeine boncuklu bir tasma
takarm. Hayvan o kadar sevimliymi ki bir bakan bir daha bakarm. Nilgn Hanmn kpek
kulbesinin kapsn kilitlemeyi unuttuu bir gece kpek kaybolmu. Bu olayla ilgili olarak
Nilgn Hanm duygularn yle ifade etmektedir:
Bu olayn zerinden neredeyse 20 yl geti. Nerede bir kpek grsem kendimi ......................
hissediyorum.
Nilgn Hanm, cmlesini aadakilerden hangisiyle tamamlamtr?
A) mutlu
B) neeli
C) akn
D) sulu
3. Ahmet yeni tant Hseyin'in fiziksel, duygusal ve zihinsel zelliklerini renmek

iin ona eitli sorular sorar. Aadakilerden hangisi Ahmetin sorularndan biri olamaz?
A) Bo vakitlerinde neler yaparsn?
B) Futbol oynamay sever misin?
C) Ka kardein var?
D) Ka numara ayakkab giyiyorsun?
4. Sedat ve Merve ayn snftalar. O gn sabah Sedat, Merve'nin srasn tebeirle
izmiti. Merve srasn tozlu grnce Sedat, tebeirle sram izildii zaman ok rahatsz
oluyorum, tozlar boazma kayor. dedi. Ertesi gn Merve, sabah snfa girdiinde yine
srasnn izildiini grd.
Bu durumda Merve hangi duyguyu yaamtr?
A) Kzgnlk
B) Kskanlk
C) Sululuk
D) Pimanlk
5. retmenim bana sz verdiinde ne syleyeceimi unutuyorum. Bazen de yanl

cevap verirsem arkadalarmn bana gleceini dnerek konumak istemiyorum. Duygu
ve dncelerimi yazl olarak ifade etmek bana daha kolay geliyor. Bu yzden yazl
snavlarda daha baarlym.
Yukardaki cmlelerle kendini tantan kii iin hangisi sylenemez?
A)Utanga
B) ekingen
C) Atlgan
23
D) Sessiz
1. NTE
NTE DEERLENDRMES
6. ou zaman yaad duygular kiinin yznden anlalr. Sinirlenen kiinin yznn

kzardn, asldn, kalarnn atldn grmsnzdr. Kiinin zihninden geirdii
dnceleri ise szle anlatmas ya da davranlaryla belli etmesi gerekir.
Yukardaki aklamaya gre hangi cmlede dnce ifade edilmektedir?
A) Kardeini ok sevdii yznden belli oluyordu.
B) Askerden dnen olunu hasretle kucaklad.
C) Gzleri dolu doluydu, dokunsanz alayacak gibiydi.
D) Oysa ne alkan bir ocukmu.
7. Aadaki cmlelerden hangisi duygu ifade etmektedir?
A) Neredeyse mutluluktan uacam.
B) Param gereksiz yere harcamamalym.
C) Derslerime daha ok almalym.
D) Yal kimselere otobste yer vermeliyim.
8. Aadaki seeneklerden hangisinde duygu ve dncelere saygdan sz edilemez?
A) Ahmet, alayan arkadan teselli etti.
B) Sevgi, arkadann konumasn sonuna kadar dinledi.
C) Aydn, arkadann eletirilerini sakin sakin cevaplad.
D) Merve, arkadann kedileri ok sevmesine ardn syledi.
9. I. Cumhuriyet Bayram (29 Ekim 1923)
II. Zafer Bayram (30 Austos 1922)
III. Atatrk Anma Genlik ve Spor Bayram (19 Mays 1919)
IV. Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram (23 Nisan 1920)
Yukarda verilen mill bayramlar izgi zerine tarih srasna gre iaretlediinizde hangisi
(soldan) 3. srada yer alr?
A) I
B) II
C) III
D) IV
10. Aadaki eylemlerden hangisi nfus czdan olmadan yaplamaz?

A) Alveri yapmak B) Tiyatroya gitmek C) Okula kayt olmak D) Ktphaneye girmek
11. Aadaki belgelerden hangisi kimlik belgesi olarak kabul edilmez?
A) renci pasosu
B) Nfus czdan C) Sporcu kimlik belgesi D) renci kimlik belgesi
24
2. NTE
GEMM RENYORUM
KONULAR
ETKNLKLER
ALEMN TARHN
YAZIYORUM
PAPATYADA BR HKYE VAR

EVMZDEK MRAS
KLTREL ZENGNLMZ
KLTRMZ TANIYORUZ
MLL KLTR GELERMZ
HANG OYUNLARI
OYNUYORUZ?
OYUNLARIMIZ
OYUNLARI BULALIM
KLTR ELSYZ
KLTRMZ GELECEE
TAIYORUZ
GEMTEN GNMZE EVMZ
KURTULUTAN KURULUA
MUSTAFA KEMAL TANIYORUM

ANAKKALE
MLL MCADELE YILLARINDA EVREMDE
YAANANLAR
MLL MCADELEDE TRK KADINI
MLL MCADELE YILLARINDA ATATRKN
LDERL
KENDM
DEERLENDRYORUM
NTE DEERLENDRMES
NELER RENECEM?
cevaplaynz.
.....................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
25
PAPATYADA BR HKYE VAR

Aadaki papatyann yapraklarnda szl tarih almas sonucu ulalabilecek
konular yer almaktadr. Papatyann bo braklan yaprana bir konu da siz yaznz.
Szl tarih yntemi kullanarak papatyann ortasna en az yapraktaki ifadelerle ilgili
bilgiye ulalabilecek ksa bir aile tarihi yaznz.
Toplumsal
deer ve
zevklerin
deiimi
.................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
..........................................................................................
........................................................................................
Glerin
........................................................................................
nasl
.......................................................................................
gerekletii ....................................................................................
...........................................................................
............................................................................
...............................................................................
.............................................................................
ocuk ..........................................................................
yetitirme...........................................................
usulleri
Ekonomik
faaliyetler
G edilen
yerlerdeki
yaam
26
Aile ve
akrabalk
ilikileri
EVMZDEK MRAS
1. Bu nesne hangi aile bynzden kalmtr?

..
2. Bu nesneyi kimler kullanmtr?
..
..
..
..
3. Nesne bu kiilere nasl ulamtr?
...
......
......
......
......
......
4. Bu nesne gemite hangi amala kullanlmtr?
.......
.........
.........
5. Bu nesne u anda hangi amala kullanlmaktadr?
.......
.........
.........
..........
6. Nesneyi nemli yapan nedir?
......
.........
.........
.........
7. Bu ve buna benzer nesneler aile tarihiniz ile ilgili hangi bilgileri veriyor?
.......
.........
.........
..........
.........
.........
..........
.........
27
2. NTE
Aada bo braklan alana ailenize gemiten kalan bir nesnenin fotorafn

yaptrnz ya da resmini iziniz. Ailenizin en yal yesinden yardm alarak grsel
ile ilgili sorular cevaplaynz.
KLTRMZ TANIYORUZ
Fotoraflar inceleyerek yanlarndaki sorular cevaplaynz.
Grselde kna yakma geleneini gryorsunuz.
Bu mill kltr gesini, kendi yrenizi de gz nnde bulundurarak nasl anlatrsnz?
.....................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
Grselde geleneksel lezzetlerimizden turu yer

almaktadr. Kendi yrenizi de gz nnde bulundurarak bu mill kltr gesinin nasl yapldn anlatnz.
.....................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
Grselde di hedii kutlamasndan bir kesit

gryorsunuz. Bu mill kltr gesini, kendi yrenizi
de gz nnde bulundurarak nasl anlatrsnz?
.....................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
28
Aada eitli mill kltr gelerini grmektesiniz. Bu kltrel gelerle karlarnda

yer alan kelime grubunu eletiriniz. Bu gelerin zelliklerini ksaca kelime grubunun
altna yazp rnekler veriniz. Eletirilmeyen kelime grubu ile ilgili bir grsel bulup
bo braklan alana yaptrnz.
Halk oyunlar
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
Edebiyat
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
Mimari eserler
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
Ev eyalar
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
29
2. NTE
MLL KLTR GELERMZ
OYUNLARIMIZ
Bu etkinlikte, evrenizde en az elli yann stnde olan birisiyle szl tarih
almas yapacaksnz. Etkinliin konusu szl tarih almas yapacanz kiinin
ocukluunda oynad oyunlar ile ilgilidir. Szl tarih almas iin soracanz
sorular aadadr. Bu sorulara kendiniz de ekleme yapabilirsiniz. Aldnz cevaplar
aaya ksaca yaznz.
1. ocukluunuzda en ok hangi oyunlar oynardnz?
.
2. Bu oyunlardan birini ksaca anlatnz.
.
.
.
.
.
.
.
3. Mevsimlere gre oyunlarnzda farkllk oluyor muydu? Niin?
.
.
.
.
4. Oynadnz oyunlar oyuncak gerektiren oyunlar myd? Gerektiriyorsa oyuncaklar
nasl elde ediyordunuz?
.
.
.
.
5. Kendinizin ya da byklerinizin yapt bir oyuncan nasl yapldn anlatr msnz?
.
.
.
.
.
6. Gemite oynanan hangi oyunlar gnmzde de oynanmaktadr? Bu oyunlar izlerken
gemite aldnz keyfi alyor musunuz? Niin?
.
.
.
.
.
30
OYUNLARI BULALIM
OKULUK
ELK OMAK
CRT
BRDRBR
MENDL KAPMACA
SEKSEK
BEZRGNBAI
BNCLK
KREBE
C D
M R
M E
R
N
P
B
K
C Y
M B
O M A
C B
P M
1. Bulmacada yer alan oyunlardan hangilerini oynuyorsunuz?

....................
2. Oynadnz bu oyunlardan en ok hangisini seviyorsunuz? Niin?

.................
..........................................................................................................................................
3. Bulmacadaki oyunlardan hangileri daha ok spor amal oynanmaktadr?
.................
..........................................................................................................................................
4. Bu oyunlardan birini seerek nasl oynandn anlatnz.
....................
31
2. NTE
Aada, gemite ve gnmzde oynanan baz oyunlarn adlar yer almaktadr.

Bu oyunlarn adlarn bulmacadan bularak renkli kalemle boyaynz. Sayfadaki
sorular cevaplaynz.
KLTRMZ GELECEE TAIYORUZ

Aada, gemite ve gnmzde kullanlan eitli eyalarn fotoraflar verilmitir.
Bunlar inceleyiniz. Gemite ve Gnmzde blmlerine bu eyalarn kullanm
ile ilgili grlerinizi yaznz.
Gemite
Eyalar
Gnmzde
................................
................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
......................................
......................................
....................................
....................................
......................................
......................................
....................................
....................................
......................................
......................................
................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
......................................
................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
......................................
................................
................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
......................................
......................................
................................
................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
.....................................
.....................................
32
GEMTEN GNMZE EVMZ
2. NTE
Aada, Sinop Etnografya Mzesindeki bir odann fotorafn gryorsunuz. Odadaki

eyalar inceleyerek aadaki sorular cevaplaynz.
1. Mze yetkilileri neden byle bir oda hazrlam olabilirler?

.................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
2. Odadaki eyalardan hangileri sizin evinizde var?
.................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
3. Odadaki eyalardan sizin evinizde farkl amalarla kullanlanlar var m? Varsa hangileri,
ne amala kullanlyor?
.................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
NELER RENYORUM?
.............................................................................................................................
.................................................................................................................................
.............................................................................................................................
.................................................................................................................................
.............................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
33
MUSTAFA KEMAL TANIYORUM

Aadaki metinleri okuyunuz. Derste rendiklerinizden de yararlanarak sorular
cevaplaynz.
Mustafa Kemalin annesi Zbeyde Hanm

akll, zeki ve geleneklerine bal bir kadnd.
Fazla eitim grmemiti ancak kendini iyi
yetitirmiti. Babas Ali Rza Efendi kltrl,
olgun ve ak fikirli bir insand. Bir sre vakf
ktiplii (vakf sekreterlii) ve rsumat
memurluu (vergi memurluu) yapt. Daha
sonra kereste ticareti ile urat. Zengin bir
aile deillerdi fakat mutlu ve dzenli bir aile
hayatlar vard.
1. Mustafa Kemal nasl bir aile ortamnda

yetimitir?
....................................................................
....................................................................
.........................................................
....................................................................
........................................................
....................................................................
..........................................................
....................................................................
.........................................................
Mustafa Kemal ocukluuna ait anlarn

yle anlatyor: ocukluuma ait hatrladm ilk ey, okula gitme meselesine aittir.
Bundan dolay annem ve babam arasnda
iddetli bir mcadele vard. Annem, ilahilerle
okula balamam ve mahalle mektebine
gitmemi istiyordu. Memur olan babam, o
zaman yeni alan emsi Efendi Mektebine
devam etmemi ve yeni yntemlerle okumam istiyordu. Sonra babam ii ustalkla
halletti: nce gelenee gre yaplan trenle
mahalle mektebine baladm. Birka gn
sonra da mahalle mektebinden karak
emsi Efendi Mektebine girdim.
2. Mustafa Kemalin renim grd

okullarn onun yetimesindeki etkisi ne
olabilir?
....................................................................
....................................................................
.............................................................
....................................................................
..........................................................
....................................................................
.............................................................
....................................................................
..............................................................
....................................................................
..............................................................
....................................................................
..............................................................
Mustafa Kemalin ocukluu ve genlii

Osmanl Devletinin en bunalml yllarna
rastlar. Doup byd Selanik ve Manastr
ehirleri Osmanl Devletinin en kark blgelerinden birinde bulunuyordu. Avrupann
gl devletlerinin kkrtmasyla Srplar,
Bulgarlar ve Yunanllar sk sk ayaklanyorlard.
Bu ortam Mustafa Kemali ok etkiliyordu.
Bu olaylar ileride lkenin gelecei ile ilgili
kararlar alrken daha gereki hareket etmesini
salad.
3. Doup byd ortamn Mustafa

Kemalin kiiliinin olumasndaki etkisi
nedir?
....................................................................
....................................................................
.............................................................
....................................................................
..........................................................
....................................................................
.............................................................
....................................................................
..............................................................
....................................................................
34
ANAKKALE
Aada yer alan tabloyu ve gazete haberini inceleyerek sorular cevaplaynz.
Gn
Sabah
le
Akam
Ekmek
15 Haziran
zm hoaf
Yok
Yal buday orbas
Tam
26 Haziran
Yok
Yok
zm hoaf
Tam
18 Temmuz
zm hoaf
Yok
Yok
Yarm
8 Austos
Yarm ekmek
Yok
ekersiz zm hoaf
Yarm
1. Yemek listesini inceleyerek o dnemin artlar hakknda neler syleyebilirsiniz?

.......................................................
.......................................................
.....................................................
......................................................
......................................................
.....................................................
2. Bu zor koullara ramen Trk milletini zafere gtren sebepler sizce
neler olabilir?
.......................................................
.......................................................
.....................................................
......................................................
......................................................
.....................................................
Gazete haberi, 9 ubat 2007. (Dzenlenmitir.)
3. Haberde yer alan ocuklardan biri size o gn anlatan bir mektup yazsayd neler
anlatrd?
.......................................................................................................................
........................................................................................................................
.....................................................................................................................
.......................................................................................................................
4. Haberde yer alan ocuklardan birine u andaki duygularnz anlatan bir mektup
yazsanz neler anlatrsnz?
.......................................................................................................................
........................................................................................................................
.....................................................................................................................
.......................................................................................................................
35
2. NTE
43. Alay 1. Piyade Taburu 1. Blk yemek listesidir.
MLL MCADELE YILLARINDA EVREMDE YAANANLAR
1. Yukardaki haritada, Mondros Atekes Anlamasndan sonra yurdumuzun igal edilen

yerlerini gryorsunuz. Hangi devletlerin, nereleri igal ettiini aaya yaznz.
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
2. Mill Mcadele yllarnda yaadnz yer ya da yakn evreniz kimler tarafndan igal
edilmitir. Neden?
............................................................................................................................................
3. Halk igallerden nasl etkilenmitir?
............................................................................................................................................
4. Halk igallere nasl tepki vermitir?
............................................................................................................................................
5. Dmana kar verilen mcadelede baarlaryla ne kan kiiler var mdr? Varsa
kimlerdir?
............................................................................................................................................
6. Yaadnz yerde halk Mill Mcadeleye nasl destek olmutur?
............................................................................................................................................
7. Yaadnz yerde Mill Mcadele yllarna ait ant, destan, iir, an vb. var mdr? Varsa
adlarn aaya yaznz.
............................................................................................................................................
36
2. NTE
MLL MCADELEDE TRK KADINI
(Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesi)
Yukardaki grseli inceleyerek aadaki sorular cevaplaynz.

1. Grselde neler gryorsunuz? Anlatnz.
.........................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
2 . Grseldeki kadnlarn yaptklar hakknda neler syleyebilirsiniz?
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
3. Sizce bu ileri neden ounlukla kadnlar yapyor olabilir?
.........................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
4. Trk kadnnn bu zorluklara katlanmasnn sebebi sizce nedir?
.........................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
37
MLL MCADELE YILLARINDA ATATRKN LDERL

Sonu memleketin kurtuluuna varan Byk Taarruz, gerekten akllara durgunluk
verecek bir deha eseridir. Afyon Cephesinin yaplnda, byk bir devletin en yetkili
adamlar bulunmutur. Bu genelkurmay yetkililerinin verdii rapor yledir: Eer
Trkler, iki yz bin asker harcayarak bu cepheyi iki ylda ykabilirse dnyann en
kahraman adamlardr. Mustafa Kemal bu raporu okur, verdii karlk udur: Ben
bu istihkmlar sekiz saatte ykarak Afyonkarahisar ele geireceim. Bu sz
sylemeden nce o, asker hareketlerin btn planlarn, en ince ayrntlarna kadar
hazrlam ve her trl ihtimalleri tespit ederek hibir eyi tesadfe ve kadere
brakmamtr. ...26 Austos sabaha kar Byk Taarruz balam, plan gereklemitir.
Sonu esizdir.
smet Kr, Anlaryla Atatrk, s.310-311. (Dzenlenmitir.)
Yukardaki metni ve derste rendiklerinizi dikkate alarak aadaki sorular

cevaplaynz.
1. Yukardaki metin, Mustafa Kemal Paann hangi kiilik ve liderlik zelliklerini gstermektedir?
........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
2. Mustafa Kemal Paann kiilik ve liderlik zelliklerinin Mill Mcadelenin kazanlmasna
etkisi nedir? rnekler veriniz.
........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
NELER RENDM?
nitemizi tamamladk. Bu nitede rendiklerinizle ve yaptnz almalarla ilgili olarak
aadaki sorular cevaplaynz.
1. Bu nitede daha nce bilmediiniz veya merak ettiiniz hangi konu ve kavramlar rendiniz?
....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
3. nite ilenii srasnda anlamakta zorlandnz konular ya da tamamlamakta zorlandnz
etkinlikler oldu mu? Aklaynz.
.....................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
38
NTE DEERLENDRMES
1. Mill kltr geleri toplumun ortak deerleridir.
Aadakilerden hangisi yukardaki aklamaya rnek olarak verilemez?
Mzik eserleri
Mimari eserler
Halk oyunlar
Doal kaynaklar
2. NTE
A)
B)
C)
D)
2. Szl tarih almas sonucu aadaki konularn hangisi hakknda bilgi edinilemez?
A)
B)
C)
D)
Ailelerin genilii
Evlenme gelenekleri
Glerin nasl gerekletii
Gelecekte neler yaplaca
3. Mill kltr geleri deierek gelecee tanr. Aadakilerden hangisi bu duruma

rnek gsterilemez?
A)
B)
C)
D)
Lale desenli seramik eyalarn cam eyalardan daha fazla ilgi grmesi
Tarih eserlerin tavanlarnda grlen sslemelerin evlerde de kullanlmas
Geleneksel ocuk oyunlarnn yerini bilgisayar oyunlarnn almaya balamas
Eskiden mendil olarak kullanlan evrelerin sehpa rts olarak kullanlmas
4. Bir aratrmac mill kltr gelerinden biri olan nazar boncuunun gemiten
gnmze deierek tandn kantlamaya almaktadr. Bu aratrmac hangi sorunun
cevabn bilmelidir?
A)
B)
C)
D)
lk olarak kim tarafndan kullanldn

Gemiten gnmze kullanm amacnn ne olduunu
genin eklinin nasl olduunu
Gemite hangi malzemeden yapldn
5. Mustafa Kemal illerde bulunan asker ve sivil idarecilere gnderdii Havza Genelgesinde
onlardan bulunduklar blgelerde igaller konusunda halk bilgilendirmelerini istedi.
Mustafa Kemal bu genelgeyle aadakilerden hangisini gerekletirmeyi amalamtr?
A) Yeni bir devlet kurmay
B) Ulusal egemenlii salamay
C) Mill bilin oluturmay
D) Dzenli ordu kurmay
39
6.
Sevgili renciler, Mustafa Kemal'in Mill Mcadeleyi balatt

ilimize bir gezi dzenliyoruz.
Sevgi retmenin gezi dzenleyecei ilimiz aadakilerden
hangisidir?
A) Samsun
B) Sivas
C) Ankara
D) Erzurum
7. Aadakilerden hangisi Mustafa Kemal'in katld ilk savatr?

A) anakkale Sava
C) Sakarya Meydan Sava
B) Trablusgarp Sava
D) Byk Taarruz
8. Aadaki grsellerden ve metinden hareketle ulalabilecek sonu hangi seenektedir?
Nurayn ablas kna gecesinde anneannesinden kalan Mara ii bindally giyecektir.

Bindall sandktan karlr. Duvara aslr. Nuray, ablasna Abla, bu bindall annemin senin
eyizine yeni ald masa rtsne benziyor. der. ki eyay da incelediklerinde kuma
ve ipliin ayn olduunu, nak desenlerinin ise ok benzediini fark ederler.
A)
B)
C)
D)
El emei eyalar gnmzde yurt dnda satlmaktadr.

Bindall, gemite de gnmzde de sadece kna gecelerinde giyilmektedir.
Mill kltr geleri farkl nesneler zerinde de grlebilir.
El emei, gz nuruyla yaplan sanatlara ilgi azalmaktadr.
9.
Ahmet: Ziyaret ettii ehirleri

denetlemek
Alp: gallere kar halk bilinlendirip rgtlemek
retmen: Arkadalar, Mustafa

Kemal 19 Mays 1919da Samsuna
gelir. Oradan Havza ve Amasyaya
geerek birer genelge yaymlar.
Daha sonra Erzurum ve Sivasta
kongreler dzenler. Sizce Mustafa
Kemalin amac ne olabilir?
Seda: Ordumuz iin

asker toplamak
Kim soruyu doru cevaplamtr?

A) Alp
B) Ferda
C) Seda
40
Ferda: Halkn elindeki silahlar

toplamak
D) Ahmet
3. NTE
KONULAR
YAADIIMIZ YER
ETKNLKLER
ZC KAMPINDAYIZ
EVDEN OKULA
YAASIN PUSULA
KROKNN
YAAMIMIZDAK YER
KROK ZYORUM
HAVA OLAYLARI VE YAAM

HAVA NASIL ORALARDA? GZLEM YAPIYORUM
EVREMZDE
GRDKLERMZ
DOAL MI, BEER M?

DOA SEVGS
GELECEMZ NE OLACAK?
EFSANE VE RLERDE
YAAYAN YERLER
CORAF ZELLKLER
GVENL YAAM
ALE AFET PLANI

DEPREM
KENDM
DEERLENDRYORUM
NTE DEERLENDRMES
NELER RENECEM?
cevaplaynz.
.....................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
41
EVDEN OKULA
A. Aadaki labirent bulmaca zerine evden okula gidi yolunu izerek gsteriniz.
KUZEY
B. Bulmacada yer alan, evden okula gidi yolunu, ynlerden yararlanarak aadaki
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
42
YAASIN PUSULA
Serkan ile zcan, ubat tatilinde birlikte gezip elenmek, denize almak, balk
avlamak iin szlemilerdi. Bu dncelerini gerekletirmek amacyla kaykhanede
bulutular.
Serkan, babasndan izin almamt. nk bindikleri kayk kendilerinindi. Bu
yzden izin alma gerei duymadan iki kafadar nee iinde Karadenize aldlar.
Bir yandan balk avlarken bir yandan da eitli konularda syletiler. Mutluluk
iinde glp elendiler. Tuttuklar balklar, plastik kovalara doldurdular.
ki arkada, denize aldka almak istediler. Bilme, renme merak; bulutlu
ufuklara varma istei onlar daha kuzeye, denizin engin sularna doru ekmiti.
Geriye dnp baktklarnda sis, yamur, rzgr ve gittike ykselen dalgalar
arasnda rpndklarn; karann gzden kaybolduunu fark etmilerdi. Hangi yn
izleyerek kyya dnebileceklerini kestiremediler. Bundan dolay kaygya kapldlar.
zcan heyecanla imdi ne yapacaz? Hangi yne gideceiz? stelik evlerimize
de haber vermedik. Drt yanmz sisle evrildi. Birazdan byk bir frtna da kabilir.
dedi.
Serkan, soukkanlln korumaya alarak Korkmaya gerek yok. Biraz
dnrsek gideceimiz yn konusunda bir ipucu bulabiliriz. nce babamn
yamurluunun ceplerini bir aratralm. dedi.
Serkan, yapt aratrma sonucunda kk bir pusula buldu.
Serkan ile zcan, pusulay dz bir zemine yerletirerek ibreyi izlemeye baladlar.
brenin renkli ucunun kuzeyi gsterdiini sosyal bilgiler dersinde
rendiklerini hatrladlar.
ki lgn arkadan dn yolu apak belli olmutu. Ky gneyde
idi. Ancak yine de ilerinde bir kuku vard. Kayn ynn gneye
dndren iki arkada, motoru altrarak kyya doru hzla ilerlediler.
On dakika kadar yol aldktan sonra sisler iindeki kynn ufukta
bir izgi gibi uzandn grdler. Sevin ve cokuyla Yaasn
pusula! lklar atarak bu kk aleti uzun sre alkladlar. On
be dakika sonra kyda olacaklard. Bu izinsiz yolculuktan ok ey
renmiler, bilgilerini gerek yaamda uygulayabilmilerdi. Tek
zntleri, bunu ailelerinden izinsiz yapm olmalaryd. Kyda
kendilerini bekleyen ailelerini grnce sevinle el salladlar ancak
hl nasl zr dileyeceklerini dnyorlard!
Ahmet NCE, Sosyal Bilgiler
retmen Klavuz Kitab, s. 31.
43
3. NTE
Aadaki hikyeyi okuyunuz. Okuduunuz hikyeden yararlanarak sorular

cevaplaynz.
1. Serkan ve zcan hangi amala denize aldlar?

...............................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.....................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
2. Serkan ve zcan denizde ynlerini neden ardlar?
...............................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.....................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
3. ki kafadar yollarn arnca ne yaptlar?
...............................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.....................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
4. Serkan ve zcan dn yolunu nasl buldular?
...............................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.....................................................................................................................
...............................................................................................................................
5. Serkan ile zcan, bu yolculuk sonucunda nasl bir deneyim kazandlar?
..........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.....................................................................................................................
...............................................................................................................................
6. Pusulay kullanrken nelere dikkat edilmelidir?
...............................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.....................................................................................................................
...............................................................................................................................
7. Pusula kullanmann dnda ynmz baka hangi yntemlerle bulabiliriz?
..........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.....................................................................................................................
...............................................................................................................................
44
KROK ZYORUM
3. NTE
A. Aadaki bo alana evden okula geliinizi gsteren bir kroki iziniz. Krokinizde
yn okunu gstermeyi ve kullandnz sembollerle ilgili bir blm oluturmay unutmaynz.
B. Ynleri ve belli bal yerleri (caddeler, binalar vs.) belirterek evden okula nasl
geldiinizi aaya yaznz.
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
.........................................................................................................................
C. alma kitaplarnz yannzdaki arkadanzla deitiriniz. Arkadanzn krokisini inceleyerek yol tarifini okuyunuz. Aadaki ltleri kullanarak arkadanzn
almasn deerlendiriniz.
ltler
Puan Deeri
1. Arkadamn izdii kroki ile yol tarifi

birbirine uygundur.
Deerlendirmenizde; ltlerin gerekletiini dnyorsanz 2, yeterince
gereklemediini dnyorsanz 1, ltlerin
gereklemediini dnyorsanz 0 puan veriniz.
2. Arkadam krokide belli bal bina ve

yerleri belirtmitir.
3. Arkadam yn okunu gstermitir.
4. Arkadam sembollerin akland bir
blm oluturmutur.
Toplam Puan
45
HAVA OLAYLARI VE YAAM

Fotoraflar inceleyiniz. Fotoraflarda hangi hava olaylar grlmektedir? Bu hava
olaylarnn insanlarn yaamlarn nasl etkileyebileceini ilgili yerlere yaznz.
...
...
...
46
GZLEM YAPIYORUM
Yaadnz yerdeki hava olaylarn bir hafta boyunca leden nce ve leden
sonra gzlemleyiniz.
1. Tablodaki hava olaylarn anlatan/gsteren birer sembol iziniz. izdiiniz
sembolleri dilerseniz boyayabilirsiniz.
Sembol
Sisli
Bulutlu
Yamurlu
Karl
Rzgrl
2. Gzlem sonularnz aadaki tabloya sembollerle kaydediniz.

Gn
Pazartesi
Sal
aramba
Perembe
Cuma
Cumartesi
Pazar
leden
Hava nce
Olay leden
sonra
3. Gzlem sonularnzdan yararlanarak aadaki tabloda yer alan Toplam

stununa hava olaylarnn ka kez grldn yaznz. Bu tablodan hareketle
yandaki blme resimli bir stun grafii iziniz.
Hava Olay
Toplam
Gneli
Sisli
Bulutlu
Yamurlu
Karl
Rzgrl
4. Kendinizi hava durumu haberini bildiren sunucu olarak dnnz. Tablolardan
ve resimli stun grafiinden yararlanarak bir haftalk hava durumu haberini sunacaksnz. Hava durumu haberini sunarken syleyeceklerinizi aadaki noktal yerlere
yaznz ve snfta arkadalarnza okuyunuz.
.......................................................................................................................
........................................................................................................................
.....................................................................................................................
...........................................................................................................................
..................................................................................................................
........................................................................................................................
47
3. NTE
Hava Olay Gneli
DOAL MI, BEER M?

Aadaki fotoraflar inceleyiniz. Fotoraflarda grlen yerlerdeki doal ve
beer unsurlar ayrt ediniz. Doal unsurlar bir sonraki sayfada yer alan aataki
elmalarn zerine, beer unsurlar ise ocuun elindeki balonlarn zerine yaznz.
48
3. NTE
NELER RENYORUM?

.............................................................................................................................
.................................................................................................................................
.............................................................................................................................
.................................................................................................................................
.............................................................................................................................
.................................................................................................................................
49
DOA SEVGS
Metni okuyunuz.
Afet nan anlatyor:
Atatrk, mrnn son gnlerini aa ve
orman zlemi iinde geirdi. Onun ilk
hastalk aylarnda, ankaya'da dinlendii
gnlerden birinde idi. Keiren'den bir dal
badem iei getirmilerdi. Bir vazo iinde
odasna konulduu zaman, yorgun ve hasta
yznde bir sevin belirdi: Bahar gelmi
ne gzel. dedi ve hemen ilave etti: Fakat
bu gzel iekler meyve vermeden solacak
ve sadece bizim birka gnlk gz zevkimizi doyuracak, ne yazk!
Bir i ekile beraber gzleri bahar
ieklerinde sabitleti O, bahar kokusunu
Bar Park
alabilmek iin ieklere eilmiti ve Oh,
hayatn genlii nefis. demekten kendisini alamamt. Fakat bu meyve verecek dallarn
koparlmasndan zld grlyordu
Atatrk'n bu doa sevgisini yakndan bilen Trk ulusu, Antkabir'in drt bir yann
Anadolu'da yetien eitli aa ve yeilliklerle donatmtr. Hatta btn dnya uluslar
Antkabir'in evresine dikilmek zere eitli fidan gndermilerdir. Onun iin Antkabir
evresindeki bu aalk alana Bar Park denilmektedir
Hac Ang, ocuk Gzyle Atatrk, s. 42-44.
(Dzenlenmitir.)
Aadaki sorular cevaplaynz.

1. Atatrk, bu gzel iekler meyve vermeden solacak ve sadece bizim birka
gnlk gz zevkimizi doyuracak, ne yazk! szleriyle ne demek istemitir?
.......................................................................................................................
.............................................................................................................................
...........................................................................................................................
.................................................................................................................................
2. Okuduunuz metin Atatrk'n hangi zelliini vurgulamaktadr?
.......................................................................................................................
.............................................................................................................................
...........................................................................................................................
.................................................................................................................................
3. nsanlarn doay sevmesi sizce neden nemlidir? Aklaynz.
.......................................................................................................................
.............................................................................................................................
...........................................................................................................................
.................................................................................................................................
4. Kendi doa sevginizi birka cmle ile anlatnz.
.......................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
50
GELECEMZ NE OLACAK?
3. NTE
Aadaki gazete haberini inceleyiniz.
Gazete haberi, 23 Nisan 2006.
Yukardaki haberde olduu gibi siz de evre duyarll ile ilgili bir haber yaznz.
.............................................................................................................................
...........................................................................................................................
.......................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
51
CORAF ZELLKLER
A. Bir dergide altnz hayal ediniz. altnz dergi, yaadnz yerin corafi
zelliklerini ieren efsane, yk vb. eserler hakknda bir yaz dizisi hazrlyor. Sizden
bu konuyla ilgili bir aratrma yapmanz istiyor. Aratrmanz yaparken izlediiniz
yolu ve aratrma sonularnz tablodaki uygun yerlere yaznz.
Aratrma Konum
Yaadm yerin corafi zelliklerini ieren efsane, yk vb.
Aratrmamda
zlediim
Yol
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Kullandm
Kaynaklar
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Setiim Efsane,
yk, iir vb.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Aratrma Sonucuna
...........................................................................................
Gre Yaadm
...........................................................................................
Yerdeki Corafi zellikler ...........................................................................................
...........................................................................................
B. Aadaki formu bu almanzdaki performansnz dnerek doldurunuz.
ltlere katlyorsanz Evet stununu, katlmyorsanz Hayr stununu X ile
iaretleyiniz.
ALIMAMI DEERLENDRYORUM
ltler
1. Yaptm almann verilen konuya uygun olduunu dnyorum.
2. Yaadm yerdeki corafi zellikleri doru ekilde belirttim.
3. Tabloyu eksiksiz ekilde doldurdum.
4. Zorlandm konularda retmenimden ya da arkadalarmdan
yardm istedim.
5. Bu almadaki performansmn ok iyi olduunu dnyorum.
nk ...........................................................................................................
........................................................................................................................
52
Evet Hayr
ALE AFET PLANI

Aadaki tabloda afet plan hazrlanrken yapmanz gereken iler yer almaktadr.
Ailenizle birlikte bu ileri tamamlaynz. leri tamamlama tarihlerinizi tabloya yaznz.
Yaplan
/ / ....
Afet planlama hakknda bir aile toplants yaptk.
/ / ....
Evdeki gvensiz yerleri belirledik. rnein pencere nleri; byk, ar,

devrilebilecek ve yanabilecek eyalarn yan.
/ / ....
Yatamzn yanna el fenerimizi ve terliklerimizi koyduk.
/ / ....
Elektrik, su ve gaz vanalarnn yerlerini ve bunlarn nasl kapatlacaklarn

rendik.
/ / ....
lk yardm antamz hazrladk.
/ / ....
Deprem antamz hazrladk.
/ / ....
Balant kuracamz kii/kiilerin ve kurumlarn telefon numaralarn

biliyoruz.
Bunlar:
/ / ....
Binadan k yollarn belirleyip kroki zerinde iaretledik.
/ / ....
Evimize yangn sndrc aldk ve bunu nasl kullanacamz rendik.
/ / ....
Yaadmz meknlarda kayabilecek ve debilecek her eyi kontrol ettik.

Olas tehlikeler iin nlemler aldk.
/ / ....
Evimizin gvenli yerlerini aratrdk. Afetten sonra nerede buluacamz belirledik.
/ / ....
Afetten sonra gaz sznts olmadndan emin olana kadar akmak, kibrit
gibi yangna sebep olabilecek eya ve maddelerin kullanlmayacan rendik.
/ / ....
Afetten sonra telefonumuzu sadece acil durumlar iin, radyo ve televizyonu

da bilgilenmek iin kullanacamz rendik.
/ / ....
Bu bilgileri tandmz herkese yaymaya baladk.
/ / ....
Her alt ayda bir, planmz gzden geirmeyi kararlatrdk.
Kzlay ile Gvenli Yaam reniyorum, s. 24 (Dzenlenmitir.).

53
3. NTE
Tarih
DEPREM
Aadaki fotoraflarda, deprem annda yaplmas gerekenler ile yaplmamas
gerekenler kark olarak verilmitir. Bunlar ayrt ediniz. Fotoraf numaralarn ve
aklamalar yazarak tabloyu doldurunuz.
Deprem Srasnda Yaplmas Gerekenler
Deprem Srasnda Yaplmamas Gerekenler
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
NELER RENDM?
nitemizi tamamladk. Bu nitede rendiklerinizle ve yaptnz almalarla
ilgili olarak aadaki sorular cevaplaynz.
1. Bu nitede daha nce bilmediiniz veya merak ettiiniz hangi konu ve kavramlar
rendiniz?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
..................................................................................................................................
3. nite ilenii srasnda anlamakta zorlandnz konular ya da tamamlamakta
zorlandnz etkinlikler oldu mu? Aklaynz.
...............................................................................................................................
...................................................................................................................................
...............................................................................................................................
..................................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
........................................................................................................................
54
NTE DEERLENDRMES
K
A. 1. zgr, arkadana gitmek iin

yola kt. Otobs duran bulmas
gerekiyordu. Bir trafik polisine otobs
durann yerini sordu. Trafik polisi,
zgr'e otobs durana nasl gideceini anlatt.
Bu anlatmdan yola karak zgre
yardmc olunuz. Otobs durann
yerini yandaki kroki zerinde iaretleyiniz. Otobs duran gsteren bir
sembol tasarlayp krokinin altndaki
blme iziniz.
3. NTE
B
1TL
Buradan gneybat ynnde gidiniz. Daha sonra Fevzi akmak Caddesinde gney
ynnde ilerleyiniz. Parkn karsnda Kazm Karabekir Caddesinden dou ynnde
ilerlediinizde bankay greceksiniz. Bankay geince gneye doru yrmeye devam
ediniz. Yznz douya dndnzde bankann tam karsnda otobs duraklarn
greceksiniz.
2. zgr, otobs duran bulup arkadann evine gitti. Dnte otobse binerek
ayn durakta indi. imdi ktphaneye gitmek istiyor. Ona ktphaneye nasl gidilebileceini
ynleri de belirterek tarif ediniz. Yol tarifinizi aaya yaznz.
.......................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
B. Aadaki tabloda verilen hava olaylarna ilikin bilgileri kullanarak resimli
stun grafii iziniz.
Hava Olay
leden
leden
nce
sonra
Say
5
Pazartesi
Yamurlu
Sisli
Sal
Bulutlu
Gneli
aramba
Rzgrl
Yamurlu
Perembe
Karl
Karl
Cuma
Rzgrl
Gneli
Cumartesi
Bulutlu
Sisli
Pazar
Sisli
Rzgrl
Gnler
2
1
0
Gneli
55
Bulutlu Yamurlu
Sisli
Rzgrl Karl
Hava
Olay
C. Aadaki sorular okuyunuz. Doru olan seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi beer bir unsurdur?
A)
B)
C)
D)
2. Erkan bir deprem antas hazrlamak istiyor. Bunun iin antasna aadakilerden
hangisini almasna gerek yoktur?
A)
B)
C)
D)
3. Ayfer, depremden sonra binadan kmak istiyordu. Ancak baz tehlikelerle

karlaabilirdi. Aadakilerden hangileri Ayfer'in binadan karken karlaabilecei
tehlikelerdir?
I. Cam krklar
II. Elektrik kablolar
III. Hayvanlar
IV. Ykntlar
A) I, II, III
B) II, III, IV
C) I, III, IV
D) I, II, IV
4. Aadakilerden hangisi deprem sonrasnda yapmamz gerekenlerden biridir?

A) Telefonlar megul etmemek
C) Aile afet plan hazrlamak
B) Deprem sigortas yapmak

D) Deprem antas hazrlamak
5. Aadaki efsaneyi okuyunuz.

Bir usta ile kalfas, Mersin'in Mut ilesi yaknlarnda cokun bir rmak zerinde kpr
yaparlar. Bu kpr bugn Gezmeli Kprs diye bilinir. Bu kprnn yaplmasna byk
emek veren kalfa Sleyman, ustasna bir sebepten dolay darlr, yanndan ayrlr.
Sleyman, ayn rman baka bir cokun yerine gidip kpr yapar. Eserini grmesi
iin ustasna haberciler gnderir Kpry grmeye gelen usta, kalfasna:
Gzel yapmsn, eline salk. Bu kpry, gzelliini herkes grmeli Bunun ad
Grmeli Kprs olsun.der.
Saim Sakaolu, 101 Anadolu Efsanesi, s. 81.
Efsanede geen doal ve beer unsurlar seeneklerin hangisinde doru eletirilmitir?
A)
B)
C)
D)
Doal Unsur
Irmak
Kpr
Eser
Kpr
Beer Unsur
Kpr
Irmak
Kpr
Eser
56
SZLK
A
afet: eitli doa olaylarnn sebep olduu ykm.
anket: Soru ve cevaplara dayal, inceleme ya da aratrma tr.
art sarsnt: Art deprem. Deprem sonrasnda meydana gelen kk sarsntlar.
asa: Baz lkelerde hkmdarlarn, mareallerin, din adamlarnn g sembol olarak trenlerde kullandklar
uzun sopa.
B
basn: Gazete, dergi gibi belirli zamanlarda kan yazl yaynlarn btn.
ba alt: Yal grete pehlivanlarn ayrld be derecenin ikincisi.
beer: nsanolu ile ilgili.
bohalamak: 1. Bir eyi boha iine koyup sarmak. 2. Grete rakibin kol ve ayaklarn st ste getirerek
kmldayamaz durumda alttan kavrayp kucaklamak.
bte: Devletin, bir kuruluun, bir ailenin gelecekteki belirli bir sre iin tasarlad gelir ve giderlerini tr
ve ayrntlaryla gsteren izelge.
C
cepken: Kollar yrtmal ve uzun, harla ilenmi bir tr ksa, yakasz st giysisi.
evre: 1. Bir eyin yakn, dolay, etraf. 2. Kiinin iinde bulunduu toplumu oluturan ortam. 3. Mendil,
ba rts.
: Dan bir noktasndan kopup yuvarlanan ve yuvarlandka byyen kar ktlesi.
ift dalma: Rakibin ayaklarna doru birden inerek paasn veya topuunu kapma oyunu, grete rakibinin
belden aa bir yerini aniden tutmak.
inkan: Balkan Trkleri tarafndan yaygn olarak giyilen geni ipek alvar, ipek bluz ve ilemeli aksesuarlardan
oluan kadn giysisi.
ip: Milimetrik yzeyler zerinde on binlerce devre elemanndan oluan ve son derece karmak elektronik
devrelerin yerletirildii, genellikle silikon benzeri yar iletken bir malzemeden yaplm ince bir dilim.
D
dekorasyon: Bir yeri ssleme.
deprem: Yer kabuunun derin katmanlarnn krlp yer deitirmesi veya yanardalarn pskrme durumuna
gemesi yznden oluan sarsnt, yer sarsnts, hareket, zelzele.
dernek: Belirli ve ortak bir amac gerekletirmek iin kurulan yasal topluluk.
deste: 1. Cinsleri ayn veya birbirine yakn olan eylerin bir arada balanm, demet, balam. 2. Kl,
bak vb.nin elle tutulacak yeri. 3. Ayn cinsten onluk bir kme. 4. Yal grete pehlivanlarn ayrldklar
derecelerden biri.
di hedii: ocuklarn, ilk dii kt zaman, buday, bakla, fasulye ve nohut piirilerek yaplan, e dostla
yenilen a.
doa: inde canllarn yaad yerkre, evre, tabiat.
doal afet: nlenmesi insan eliyle olmayan, sel, frtna, deprem, dolu vb. felaketlerin her biri.
doal: Kendiliinden olan, insan eliyle yaplmam, yapay kart.
dviz: Propaganda, tantma amacyla zeri yazlm bez veya karton.
dvnmek: Ar znt, aresizlik, pimanlk duyarak rpnmak.
E
efsane: Bir taraf az ok tarihe dayanmakla beraber inanlmaz olgularla ssl olan halk hikyesi.
ekonomi: nsanlarn yaayabilmek iin retme ve rettiklerini blme biimlerinin ve bu faaliyetlerden
doan ilikilerin btn.
F
fatura: Satlan maln cinsini, miktarn, fiyatn bildirmek iin satcnn alcya verdii hesap dkm.
feryat: Haykr, lk.
firma: Ekonomik etkinlik birimi.
fitil: Lambada, kandilde ve mumda yan, akmakta benzinin yanmasn salayan, trl biimlerde bklm
veya dokunmu pamuktan yaplan genellikle ya ekici madde.
fiyat: Alm veya satmda bir eyin para karl deeri.
G
gark: Bir eyi bol bol vermek.
genelge: Yasa ve ynetmeliklerin uygulanmasnda yol gstermek, herhangi bir konuda aydnlatmak,
dikkat ekmek zere ilgililere gnderilen yaz, tamim.
gong: Boks karlamasnn balama ve bitim srelerini belirtmek iin kullanlan, zerine tokmakla vurulunca
ses veren ara.
gnll: Bir ii hibir ykmll yokken isteyerek stlenen.
gzlem: Bir nesnenin, olayn veya bir gerein, niteliklerinin bilinmesi amacyla, dikkatli ve planl olarak
ele alnp incelenmesi.
gnlk: Gn gnne tutulan hatra, gnce.
73
H
hacyatmaz: Yere nasl braklrsa braklsn, tabannda bulunan arlk sebebiyle dik bir durum alan
oyuncak.
hakem: 1. Taraflarn aralarndaki anlamazl zmek iin yetkili olarak setikleri ve zerinde anlatklar
kii. 2. Belirli bir konudan iyi anlayan kimse. 3. Seme ve karar verme yetkisi bulunan kimse. 4. Karlamalar,
yarmalar kurallara uygun ve yansz olarak yneten kimse.
hkimiyet: Egemenlik.
ham madde: retim srecinde kullanlan ilenmemi her trl madde.
harita: Yeryznn ya da bir parasnn, belli bir lee gre kltlp ku bak grnyle bir dzlem
zerine geirilmesi.
harman: 1. Biildikten sonra tahl demetlerinin zerinden dven geirilerek tanelerin baaklarndan
ayrlmas ii. 2. Bu iin yapld yer veya mevsim.
hasat: rn kaldrma, ekip bime ii.
har neir: Kaynama, bir arada olma.
hava durumu: Meteoroloji ile ilgili olaylarn btn, hava raporu.
heybe: 1. At, eek vb. binek hayvanlarnn eyeri zerine geirilen veya omuzda tanan, iine teberi
koymaya yarayan, kilim veya haldan yaplm iki gzl torba. 2. Omza geirilebilen tek gzl bir tr anta.
heyelan: Toprak kaymas.
hibrit: 1. ki farkl g kaynann bir arada bulunmas. 2. Elektrik motoru desteiyle alan otomobil.
I-
ihtiya: Gereksinme, gl istek.
ikametgh: Yerleme yeri.
iklim: Yeryznn geni bir alannda hava olaylarna bal olarak gerekleen etkilerin uzun yllarn
ortalamasna dayanan durumu.
imal: Ham maddeyi ileyip mal retme.
istek: Bir eye duyulan eilim.
istihkm: Dman saldrsn durdurmak, dmana kar savunma yapmak amacyla dzenlenmi yer.
izci: Dayanma ve yardmlama duygularn gelitirmek, ruha ve bedence glendirilmek iin kamplarda
ve okullarda eitilen gen.
K
kadran: Saat, pusula vb. aralarda, zerinde yaz, rakam veya baka iaretler bulunan dzlem.
kan: ki tekerlekli, tekerlekleri tek para, dingili tekerlekle birlikte dnen kz arabas.
kampanya: Politika, ekonomi, kltr vb. alanlarda belirli bir sredeki etkinlik dnemi.
kaplca: Yerin derin katmanlarndan gelen scak, iinde sala yararl erimi maddeler ve gazlar bulunan
sularn kt kaynak.
kermes: Bir dernee, bir almaya yardm salamak amacyla genellikle ak havada sat yaplarak gelir
salanan toplant.
kire: Mermer, tebeir, kire ta, al ta gibi birok tan zn oluturan kalsiyum oksit.
kongre: Bir konu zerinde karar vermek amacyla eitli yerlerden delegelerin, yneticilerin katlmas ile
yaplan toplant.
kor: 1. yice yanarak ate durumuna gelmi kmr veya odun paras. 2. Byk ac, znt, sknt, dert.
3. Krmz
kurulu: Topluma hizmet ama ve greviyle kurulan kurum.
kre: ocuk yuvas.
kriket: On birer kiilik iki takm arasnda, kk ve ar bir topu, ucu kvrlm sopalarla vurarak kar
kaleye sokmak amacyla oynanan oyun.
kulp: Grme, konuma, okuma, spor yapma vb. amalarla yalnz ye olanlarn toplandklar yer.
kundaklamak: Yeni domu ocuu ilk aylarda genie bir bez ile skca sarp sarmalamak.
kurum: Belirli bir amac gerekletirmek zere kurulan zel veya kamu rgt.
M
Mara ii: Karton zerine gerilmi kumaa sim, srma vb. sarlarak yaplan bir tr nak.
medya: Byk iletiim ve yayn organlarnn btnne verilen ad.
merdane: 1. Erkee yakan, merte. 2. Trl ilerde kullanlan, silindir biiminde ara. 3. Kaln oklava.
meale: 1. Ucunda alev karacak yanc bir madde bulunan, aydnlatmaya yarayan denek. 2. Bir
dncenin ncs.
metro: 1. Byk ehirlerde semtler arasnda ileyen yer alt demir yolu hatt. 2. Bu hatta alan tat.
mola: 1. Yorgunluu gidermek iin duraklama. 2. Ara verme.
montaj: Bir btn oluturmak iin paralar takp birletirme ii.
mhimmat: Sava gereleri, cephane.
mrit: Doru yolu gsteren kimse, klavuz.
N
nazr: 1. Bakan, gren. 2. Bakan, vekil.
O
oklava: Hamur amakta kullanlan silindir biiminde ince uzun denek.
74
olta: Balk avlamada kullanlan, ucuna engelli ine takl, ounlukla naylon tellerden veya at kuyruu
klndan yaplm iplik.
ozon tabakas: Gnein ar mor tesi nlarndan dnyay koruyan, stratosferdeki tabaka.
nerge: Meclis, kongre vb. resm bir toplantda, herhangi bir konu veya sorunla ilgili olarak bir neride
bulunmak iin yelerden biri veya birka tarafndan bakanla verilen, oya sunularak karar verilmesi
istenen yazl kt.
rgt: Ortak bir amac veya ii gerekletirmek iin bir araya gelmi kurumlarn veya kiilerin oluturduu
birlik.
P
patent: Bir buluun veya o buluu uygulama alannda kullanma hakknn bir kimseye ait olduunu gsteren
belge.
pelerin: Omuzlardan aa dklen, geni kolsuz bir eit stlk.
performans: Baarm.
proje: Genel olarak ortaya konacak bir i, elde edilecek bir sonu ile ilgili bir dnce, tasar, tasarlanm
ey.
prototip: 1. lk rnek. 2. Model.
R
rtbe: 1. Mertebe, derece, paye. 2. Subay, astsubay ve polislerin sahip olduu derece, mevki. unvan.
S-
sacaya: 1. zerine tencere, tava vb. koymaya yarayan, ate zerine oturtulan, ayakl ember veya
gen biiminde demir destek. 2. l grup.
sandal: nsan tayacak biimde yaplm, krekle yrtlen deniz teknesi.
sarka: Duraan bir nokta evresinde arlnn etkisiyle salnm yapan hareketli kat cisim, rakkas,
pandl.
seccade: Bir kiinin zerinde namaz klabilecei byklkte, hal, kilim, post veya kumatan yayg,
namazlk.
sektr: 1. Blm, kol, dal, kesim. 2. Ayn ii yapan topluluk.
sema: Mevlevi dervilerinin ney, nsfiye vb. alglar eliinde, kollarn iki yana ap dnerek yaptklar
ayin.
semazen: Sema ayininde dnen dervi.
sivil toplum: Devletin denetimi altnda olmayan, kararlarn bamsz olarak vererek toplumsal etkinliklerde
bulunan bireyler topluluu.
sui: nce erit biimindeki yosun tabakasnn iine i balk, yasz, tuzsuz halanm pirin ve zel
baharat karmnn konulmasyla hazrlanan Japon yemei.
T
talep: 1. Bir kimseden bir eyi yapmasn veya yapmamasn isteme, dileme, istem. 2. stek.
tasarruf: Para veya herhangi bir eyi dikkatli kullanma, iradeli tketme.
tatbikat: 1. Uygulama. 2. Asker birliklerini savaa hazrlamak amacyla, arazi zerinde yaplan geni
lde sava denemesi.
tecrbe: 1. Deneyim. 2. Deney. 3. Grg.
telaffuz etmek: Sylemek.
temkin: Bir iin sonunu dnerek ll, tedbirli davranma.
ten: 1. nsan vcudunun d yz, cilt. 2. Vcut.
tehir: 1. Gsterme. 2. Sergileme. 3. Herkese duyurma, dile drme.
tramvay: ehirlerde yol zerinde denmi zel raylarda hareket eden yolcu tat.
travma: Canl zerinde beden ve ruh asndan nemli ve etkili yaralanma brakan durum.
tu: Grete oyun srasnda iki omzun ayn anda yere demesiyle oluan yenilgi.
tuval: 1. zerine resim yaplan, gerdirilmi keten, kenevir veya pamuklu kaba kuma. 2. Bu kuman
zerine yaplm tablo.
U
uzman: Belli bir ite, belli bir konuda bilgi, gr ve becerisi ok olan (kimse).
cret: gcnn karl olan para ya da mal.

V
vakf: Bir hizmetin srekli olarak yaplabilmesi amacyla bir kimse tarafndan belli koullarla ve resm
yoldan ayrlan mlk ya da para.
vakum: Havas alnm boluk.
Y
yayk: Tereya karmak iin stn, yourdun iinde alkaland kap veya makine.
Z
zanaat: 1. nsanlarn maddeye dayanan gereksinimlerini karlamak iin yaplan, renimle birlikte deneyim,
beceri ve ustalk gerektiren i, snaat. 2. El ustal isteyen iler.
75
KRONOLOJ
1642
Pascal, toplama ve karma makinesini icat etti.
1671
Leibnizt, drt ilem makinesini gelitirdi.
1833
Grme zrller yaz makinesi icat edildi.
1840
23 Ekim
lkemizde Posta Tekilat kuruldu.
1844
27 Mays
Telgraf Amerikada kullanlmaya baland.
1854
Herman Hollerith, delikli kart sistemiyle alan hesaplama

makinesini gelitirdi.
1855
lkemizde ilk telgraf hatt, stanbul-Edirne arasnda kuruldu.
1863
Mektuplarda pul kullanlmaya baland.
1909
23 Mays
1911
lkemizde ilk telefon santrali faaliyete geti.

Osmanl Devleti ile talya arasnda Trablusgarp Sava
yapld.
1912
8 Ekim
I. Balkan Sava' balad.
1912
15 Ekim
Osmanl Devleti ile talya arasnda Ui Antlamas imzaland.
1914
lkemizde halka telefon verilmeye baland.
1914
11 Kasm
Osmanl Devleti Birinci Dnya Savana girdi.
1915
18 Mart
anakkale Deniz Zaferi kazanld.
1918
30 Ekim
Mondros Atekes Anlamas imzaland.
1918
13 Kasm
tilaf Devletleri donanmalar stanbula geldi.
1919
15 Mays
Yunanllar zmiri igal etti.
1919
19 Mays
Mustafa Kemal Samsun'a kt.
1919
22 Haziran
Amasya Genelgesi yaymland.
1919
23 Temmuz
Erzurum Kongresi topland.
7 Austos
1919
4-11 Eyll
Sivas Kongresi topland.
1919
27 Aralk
Mustafa Kemal Temsil Heyeti yeleriyle Ankaraya geldi.
1920
16 Mart
stanbul igal edildi.
1920
23 Nisan
Byk Millet Meclisi ald.
1921
10 Ocak
I. nn Zaferi kazanld.
1921
1 Nisan
II. nn Zaferi kazanld.
1921
23 Nisan
23 Nisan tarihinin mill bayram olarak ilanna dair yasa kabul edildi.
76
1921
5 Austos
Byk Millet Meclisi tarafndan Mustafa Kemal Paaya

bakumandan grevi verildi.
1921
7-8 Austos
Teklif-i Milliye Emirleri yaymland.
1921
23 Austos
Sakarya Meydan Muharebesi balad.
1921
13 Eyll
Sakarya Zaferi kazanld.
1922
26 Austos
Byk Taarruz balad.
1922
30 Austos
Bakumandan Meydan Muharebesi kazanld.
1922
9 Eyll
Trk ordusu zmire girdi ve zmir Yunan igalinden

kurtarld.
1922
11 Ekim
Mudanya Atekes Anlamas imzaland.
1923
24 Temmuz
Lozan Bar Antlamas imzaland.
1923
2 Ekim
galci devletler stanbuldan ayrld.
1923
13 Ekim
Ankara bakent ilan edildi.
1923
29 Ekim
Cumhuriyet ilan edildi ve Gazi Mustafa Kemal cumhurbakan

seildi.
1926
skoyal mucit John Logie Baird ilk canl televizyon yaynn

gerekletirdi.
1925
26 Aralk
lkemizde miladi takvim kabul edildi.
1928
24 Kasm
Atatrke baretmen unvan verildi.
1936
ngilterede ilk siyah-beyaz TV yaynlar BBC tarafndan

balatld.
1940
Vakumlu tpler bilgisayarlarda kullanlmaya baland.
1951
ABDde renkli televizyon dnemi balad.
1954
Odalar ve Borsalar Birlii bnyesinde Trk Standartlar

Enstits kuruldu.
1968
31 Ocak
TRT Ankarada deneme yaynna balad.
1976
Trk televizyonunda renkli yayn dnemi balad.
1979
UNESCO (Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr rgt)

tarafndan ocuk Yl olarak ilan edildi.
1990
Trkiyede ilk zel televizyon yayn dnemi balad.
1994
lk Trk uydusu Trksat, uzaya frlatld.
2002
24 Nisan
Trk Telekom letiim Mzesi ald.
77
KAYNAKA
Kitap ve Dergiler
AIKGZ, Kamile n, Aktif renme, Eitim Dnyas Yaynlar, zmir, 2004.
ARIBURNU, Kemal, Atatrkten Anlar, nklap Kitabevi, Ankara, 1998.
ATALAY, brahim, lkretim Atlas, nklap Kitabevi, stanbul, 2005.
ATALAY, brahim, Kenan Mortan, Trkiye Blgesel Corafyas, nklap Kitabevi, stanbul, 2006.
ATALAY, brahim, Dnya Corafyas, nklap Kitabevi, stanbul, 2005.
ATAY, brahim Zahit, Yalovada Hayat Gzeldir, Hazerfanahmet Yaynlar, Yalova, 2008.
BANOLU, Niyazi Ahmet, Nkte ve Fkralarla Atatrk, Garanti Matbaas, stanbul,1967.
BAYDAR, Pelin, lkretim Beinci Snf Sosyal Bilgiler Programnda Belirlenen Deerlerin Kazanm
Dzeyleri ve Bu Srete Yaanlan Sorularn Deerlendirilmesi, ukurova niversitesi, Yaymlanmam
Yksek Lisans Tezi, Adana, 2009.
Benim Ailem, Trkesi: Seda FT, Kakns Yaynlar, stanbul, 2005.
BOORSTN, Daniel Jrophic, Keifler ve Bulular, ev. Fato Bilber, Trkiye Bankas Yaynlar, stanbul,
1996.
BROMLEY, Karen, Graphic Organizers for Reading-Writing and More, Scholastic Professional Books,
New York, 2000.
L, Faruk, Atatrk ve Anlar, Gven Yaynlar, stanbul, 2006.
RNGEL, Yaln, Konuan Atlas Trkiye, Beyaz Adam Ltd. , stanbul, 2004.
DE BONE, Edward, Alt apkal Dnme Teknii, ev. Ercan Tuzcular, Remzi Kitabevi, Ankara, 1999.
DURAN, Faik Sabri, Byk Atlas, Kanaat Yaynlar, stanbul, 2002.
EFEKAN, Erturul, ehitkale Destankale Sonkale anakkale, Safran Kitaplar, Ankara, 2006.
ENGN, Vahdettin, Rumeli Demiryollar, Eren Yaynlar, stanbul, 1993.
EVREN, Mustafa kke, Kularla Uyanmak, Gneysu Yaynlar, Osmaniye, 1999.
FELDMAN, Anthony ve Peter Ford, Bilginler ve Bulular Ansiklopedisi, Milliyet Yaynlar, stanbul, 1983.
GARTENHAUS, Alan R, Yaratc Dnce ve Mzeler, ev. Ruhiser Mergenci ve Bekir Onur, Ankara
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yaynlar, 2002.
GKEN, Sabiha, Atatrkle Bir mr, Altn Kitaplar, stanbul, 2007.
GLTEKN, Fatma, Tarih I Dersinde e Koulabilecek Deer retiminin Yeni Yaklamlarnn
rencilerin 'Hogr' Deeri Anlaylarnn Geliimine Etkisi, Gazi niversitesi, Yaymlanmam
Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2007.
GREL, ar, Her Masal Yarm, Mill Eitim Bakanl Yaynlar, Ankara, 2006.
GRKAYNAK, pek vd., Yurtta Olmak in, Umut Vakf Yaynlar, stanbul, 1998.
lk Meclis, TBMM Basn ve Halkla likiler Daire Bakanl Tantm kitaplar Serisi, Ankara, 2005.
ZBIRAK, Reat, Corafya Terimleri Szl, MEB Yaynlar, stanbul, 1992.
KABAPINAR, Ycel, lkretimde Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler retimi, Maya Akademi, Ankara,
2007.
KOCATRK, Utkan, Atatrkn Fikir ve Dnceleri, Atatrk Aratrma Merkezi, Ankara, 2005.
KSTKL, Nuri, Sosyal Bilimler ve Tarih retimi, Gney Ofset, Konya, 1999.
LOHANLIZADE, Mustafa, Nurettin, Gaziantep Mdafaas.
OZANKAYA, zer, Cumhuriyet nar: Mustafa Kemali Atatrk Yapan, mge Yaynclk, Ankara, 1996.
KKE, Mustafa, Kularla Uyanmak, Gneysu Yaynlar, Osmaniye, 1999.
NGAY, Mehmet, Necati, Trkiyemiz, niteler Gre ocuk iirleri Antolojisi, hzl.: Cuma Karata,
Assos Yaynlar, stanbul, 2006.
ZTRK, Cemil, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler retimi, Pegem A Yaynclk, Ankara, 2006.
SANIR, Ferruh, Corafya Terimleri Szl, Gazi Kitabevi, Ankara, 2000.
SNMEZ, Veysel, Sosyal Bilgiler retimi ve retmen Klavuzu, MEB Yaynlar, stanbul, 1999.
SPURGEON, Richard, Ekoloji, TBTAK Yaynlar, Ankara, 2006.
TARHAN, Nevzat, Duygularn Dili, Tima Yaynlar, stanbul, 2006.
TBMM, TBMM Basn ve Halkla likiler Daire Bakanl Tantm Kitaplar Serisi, Ankara, 2005.
Trk Kurtulu Sava, hzl. Mehmet zel, Ankara Ticaret Odas Yaynlar.
Trkiye statistik Yll, Babakanlk Devlet statistik Enstits, Ankara, 2000.
Trkiye Klima Atlas, evre ve Orman Bakanl Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl Yaynlar,
Ankara, 1989.
78
Unutulan Manetler, Ankara Ticaret Odas Yaynlar, 2007.

URAL, Serpil, Ardan Zelveye Anadolu Anlatyor, SEV Matbaaclk ve Yaynclk, stanbul, 1997.
YAVUZ, Kudret Eren, Duygusal Zek Geliimi, Ceceli Yaynlar, Ankara, 2004.
WATT, Fiona, Depremler ve Yanardalar, TBTAK Yaynlar, Ankara, 2006.
Silahl Kuvvetler Dergisi, Say: 392.
TRT, Aylk Radyo Televizyon Dergisi, Mays, 2006, Say 204.
TSE nc, Trk Standartlar Enstits ocuk Dergisi, Nisan Mays Haziran, 2008, Say 46. Yenimahalle
Atatrk lkretim Okulu, Atatrkn ocuklar,Yl 1, Say 1, Haziran, 2007.
Hacettepe Sosyoekonomi Dergisi, Temmuz-Aralk, 2009 says.
Gazeteler
Anayurt gazetesi, 5 Eyll 2009
Akam gazetesi, 13 Ocak 2009
Birgn gazetesi, 7 Ekim 2008
Bugn gazetesi, 3 Eyll 2009
Cuma gazetesi, 8 Haziran 2009
Hrriyet gazetesi, 5 Ocak 2009
Hrriyet gazetesi, 22 Austos 1999
Hrriyet gazetesi, 12 Haziran 2005
Kurtulu gazetesi nternet sitesi, 30 Ekim 2009
Sabah gazetesi, 7 Ocak 2009
Sabah gazetesi, 4 ubat 2009
Sabah gazetesi, 17 Nisan 2008

Trkiye gazetesi, 11 Mays 2007
Sabah gazetesi nternet sitesi, 1 Aralk 2005
Zaman gazetesi nternet sitesi, 28 Mays 2008
Zaman gazetesi nternet sitesi, 01 Austos 2007
Zaman gazetesi, 28 Aralk 2008
Zaman gazetesi, 16 Ocak 2009
Zaman gazetesi, 20 ubat 2009
Zaman gazetesi, 9 Austos 2008
Zaman gazetesi nternet sitesi, 22 Austos 2008
nternet Siteleri
www.pttturkey.com/tr/yayinlar/dergi/12.html
www.ptt.gov.tr
www.physics.nist.gov
www.rmk-museum.org.tr
www.sabanci.edu.tr
www.sanayi.gov.tr, 27 ubat 2009
www.sgk.gov.tr
www.snews.bnl.gov
www.sydgm.gov.tr
www.tcdd.gov.tr
www.tdk.gov.tr
www.tev.org.tr
www. tegv.org
www.tgf.gov.tr
www.tkv.org.tr
www.topkapisarayi.gov.tr
www.ttcocuk.com/kesfet/TelekomMuzesi
www.tubitak.gov.tr
www.tuik.gov.tr
www.turkisharchery.org
www.turkkulturu.net
www.trt.net.tr
www.aile.gov.tr
www.akut.org.tr
www.anadolumedeniyetlerimuzesi.gov.tr
www.anayasa.gov.tr
www.anceva.org.tr
www.atam.gov.tr
www.biltek.tubitak.gov.tr
www.cu.edu.tr
www.anakkale.gov.tr
www.depremeduyarliyiz.org.tr
www.edirne.bel.tr
www.edirne.gib.gov.tr
www.gelenekselfed.gov.tr
www.hkmo.org.tr
www.kutuphane.tbmm.gov.tr
www.kultur.gov.tr
www.losev.org.tr
www.meb.gov.tr
www.meteor.gov.tr
www.platformdergisi.net, 31 Mays 2008
79
alma Kitab Kaynakas

Kitap ve Dergiler
Atatrklk I. Kitap, Mill Eitim Basmevi, stanbul, 1997.
NCE, Ahmet, Sosyal Bilgiler retmen Klavuz Kitab, MEB Yaynlar, Ankara, 1998.
ANGI, Hac, ocuk Gzyle Atatrk, kinci Bask, Ang Yaynlar, Ankara, 1973.
DURAL, Baran, Atatrkn Liderlik Srlar, Okumu Adam Yaynlar, stanbul, 2004.
Kzlay ile Gvenli Yaam reniyorum, Trkiye Kzlay Dernei Yayn, Ankara, 2008.
KR, smet, Anlaryla Atatrk, Bilge Yaynlar, stanbul, 1993.
SAKAOLU, Saim, 101 Anadolu Efsanesi, Aka Yaynlar, Ankara, 2004.
YAVUZ, Kudret Eren, Duygusal Zek Geliimi, Ceceli Yaynlar, Ankara, 2004.
KOCATRK, Utkan, Atatrkn Fikir ve Dnceleri, Atatrk Aratrma Merkezi, Ankara, 2005.
Gazeteler
Hrriyet gazetesi, 23 Nisan 2006
Silahl Kuvvetler dergisinden gazete haberi, 9 ubat 2007
Sabah gazetesi, 28 Aralk 2008
Zaman gazetesi, 8 Kasm 2009
Sabah gazetesi, 27 Ocak 2010
nternet Siteleri
www. haber7. internet sitesi, 7 Austos 2008
www.birgungazetesi internet sitesi, 7 Ekim 2008
Eitimaile nternet sitesi (2 Aralk 2008)
www.kizilay.org.tr (1 ubat 2010)
www.sinopozelidare.gov.tr
www.tuik.gov.tr
GRSEL KAYNAKA
Ders Kitab
s.28, 29, 32, 47, 51, 52, 124, 144, 159, 161, 162 sayfalardaki Atatrk ile ilgili ve tarih fotoraflar,
Atatrk Aratrma Merkezi Arivi.
s. 40, asker uurlama fotoraf Yeniyldz gazetesi internet sitesi.
s.101, itfaiye eri fotoraf www.kenthaber.com
s.151, Belediye Meclisi fotoraf, Ankara Bykehir Belediyesi Fotoraf Arivi, Halil Pala.
alma Kitab
s. 22, Atatrkn Nfus Czdan, Atatrk Aratrma Merkezi Arivi.
80

Meb Sosyal Bilgiler 4.sınıf

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Meb Sosyal Bilgiler 4.sınıf

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DEVLET KTAPLARI

MLL ETM BAKANLII YAYINLARI ..........................................................................: 4889

1. NTE: KENDM TANIYORUM ...................................................................... 12

2. NTE: GEMM RENYORUM ............................................................. 32

3. NTE: YAADIIMIZ YER ............................................................................. 58

4. NTE: RETMDEN TKETME .................................................................... 82

DERS KTABI TANITIM EMASI

Konu ile ilgili bilgilerinizi kontrol etmek ve

Kavramlar, konunun daha iyi anlalmas

Konuyla ilgili grseller ve aklamalar

Konuyla ilgili yeni ve aklayc bilgilere bu

Konuyla ilgili gazete haberleri yer alr.

nite sra numarasn gsterir.

Konuyla ilgili kitap, dergi gibi kaynaklardan

DERS KTABI TANITIM EMASI

Konuyla ilgili Anayasa maddeleri bu

Konuyla ilgili internet haberleri yer alr.

Bu iaret, konuyla ilgili etkinliin alma

BENZER VE FARKLI YNLERM

Kendinizi bakalarna nasl tantrsnz?

Ben Murat. 10 yandaym. Siyah

Ben Frat. 10 yandaym. Ela gzl, sar

Murat ile Fratn benzer ve farkl zellikleri nelerdir?

Futbol oynayacaz. Sen de

Siz Frat ya da Muratn yerinde olsaydnz nasl davranrdnz? Neden?

Fotoraf inceleyerek rencilerin hangi zelliklerini renebilirsiniz? rnekler veriniz.

DUYGULARIMLA, DNCELERMLE VARIM

Okulunuzun ald gn yaadnz duygular anlatnz.

Olcay ve ailesi akam yemeine oturmulard. Televizyonda da ana haber blteni

Duygularmla dncelerim arasnda

Arkadam benden izin almalyd.

Yaknda aabeyime kavuacam.

* Afrikada ocuklar yetersiz

Yeterli ve dengeli beslenmek onlarn

* Asansrde kapal kaldm.

* Arkadam silgimi benden izinsiz

Siz ayn durumlar yaasaydnz, hangi duygu ve dnceler iinde olurdunuz?

Konuma balonlarnda yer

DUYGULARIMI, DNCELERM NASIL

Yamurlu bir havada kendinizi nasl hissedersiniz, ne drsnz? Ya gneli

Kedileri ben de seviyorum. ok sevimliler.

Belli ki bu takm yaptklar ma kazanm,

Umarm evin iinde kimse yoktur. Ben bu

Siz de fotorafla ilgili duygu ve dncelerinizi syleyiniz.

Yandaki ekli ve aadaki tablolar inceleyiniz.

Snav kaygs yayo- Rahatlama

Hata yapmamalym. Kayg

8 Sina: Hadi mermiyi sarp sarmaladk, diyelim. inde ne olduu belli

5 Hilal: Arda ltfen hevesimizi krma. Ben bir seenek

2 Arda: Ne harika bir fikir!

7 Oya: Kastamonulu erife Bacnn

11 Hatice: Kvan, Ardayla m yaryorsun?

10 Kvan: Oyann uykusu gelmi.

13 Kvan: Gzlerim yaard. Bu ne byk sevgi!

20 Hilal : Evet, birbirimize kar

9 Arda: Hadi bakalm, kany ekecek

12 Oya: Aklm babaannemde.

Kvan ve Ardann yerinde olsanz ne sylerdiniz?

15 Hilal : zlme, umarm

Sabah kalknca yapmanz gerekenleri srayla anlatnz.

lkretime 1. snftan baladnz. Sonra 2. snf, 3. snf ve imdi 4. snftasnz. Bu rnekte

Semih ana snfna

Semih ilk karnesini