KPSS A GRUBU ve MESLEK SINAVLARINA HAZIRLIK

CEZA
ve

CEZA MUHAKEMES HUKUKU

Hazrlayan: R. GR. FATH BRTEK Nide Polis Meslek Yksek Okulu

Mart 2011 NDE

CEZA HUKUKU GENEL HKMLER

A- CEZA HUKUKUNUN LEV Su ad verilen haksz fiile uygulanacak olan yaptrmlar belirleyen kurallar btnne ceza hukuku ad verilmektedir. Ceza hukuku toplumsal yaamda meydana gelen ihlallerde en son uygulanacak olan hukuk daldr. Toplumsal yaamda ortaya kan her trl hukuka aykrlk hallerinde ceza yaptrm uygulanmaz. rnein kabahat tekil eden bir ksm eylemler hukuka aykr olmasna ramen bu tr hukuka aykrlk hallerinde ceza deil idari yaptrmlar uygulanmaktadr. Ceza hukuku gnmzde insancl temellere dayandrlmaktadr. Nitekim, sulanan her kim olursa olsun, sululuu bir mahkeme kararyla sabit oluncaya kadar hi kimse sulu saylamaz ( Masumiyet Karinesi ). Bu sebeple Ceza Muhakemesi hukukunda soruturma aamas ( ddianamenin kabulnden nceki aama ) srasnda su isnad altnda bulunan kimseye PHEL; ddianamenin kabulnden karrn kesinlemesine kadar olan srete su phesi altnda olan kimseye ise SANIK denmektedir. Karar kesinletikten sonra ancak HKML denilmektedir. Ceza hukukunun temel olarak kefaret edici, nleyici ve bastrc fonksiyonu vardr. Ceza kanunlarnda belirlenen su ad verilen normlar ve cezalar kiilerin bu hkmleri ihlal etmeleri durumunda karlaacaklar yaptrm nceden bilmeleri ve su ilemek fikrinden vazgemelerini salar. Bu etki nleyici ( caydrc ) etkidir. kinci etki ise su ileyerek kamu dzeni ve toplumsal yaayn kurallarn bozan kimselerin eylemlerinin karl olarak kanunda yazl olan cezalara arptrlmas sebebiyle ortaya kan bastrc, detici etkidir. B- CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI Ceza hukukunun temel kayna Anayasadr. Anayasa da ceza hukukuna ilikin bir ok hkm vardr. Ancak en temel ve en nemli hkm 38. Maddededir. Su ve cezalara ilikin esaslar bal altnda: - Suta ve cezada kanunilik ilkesi, - Masumiyet Karinesi, - Kiinin kendisini veya yaknlarn sulayc beyanda bulunma ve bu yolda kant gsterme yasa, - Kanuna aykr delilerin kullanlamayaca, - Ceza sorumluluunun ahsilii, - Szlemeden doan bir ykmlln yerine getirilmemesi sebebiyle kiinin zgrlnden mahrum braklamayaca, - lm Cezas ve msadere cezasnn verilemeyecei, - darenin kii hrriyetini kstlayc yaptrmlarda bulunamayaca, - Uluslar aras ceza divanna taraf olmann getirdii ykmllklerden baka bir sebeple hibir surette vatandan yabanc lkeye verilemeyecei hususlar dzenlenmitir. kinci kaynak; 1 Haziran 2005 te yrrle giren 5237 Sayl Trk Ceza Kanunudur. lk 76 Madde genel hkmler ve sonraki maddeleri ise zel hkmler iermektedir. Anayasann 90/son cmle ( 2004 deiiklii ) uyarnca temel hak ve hrriyetlere ilikin uluslar aras szlemeler kanunlardan ngelen, ncelikli bir uygulama alanna sahiptir. Bu sebeple ceza kanunu hkmleri yorumlanrken ayn konuda kanun ile uluslar aras szleme att durumlarda uluslar aras szleme hkmleri uygulanmak zorundadr. Ceza Kanunu ile zel Ceza Yasalar Arasndaki liki Genel yasas niteliinde olan 5237 Sayl Trk Ceza Kanununun genel hkmleri ( lk 75 madde ) zel ceza yasalar ve ceza ieren yasalardaki sular hakknda da uygulanacaktr. ( 5237 S.K. m. 5 ) zel ceza yasalar ve ceza ieren yasalardaki su ve cezalara ilikin hkmler aynen uygulanmaya devam edilecek fakat TEEBBS, TRAK, TEKERRR, ERTELEME, EVRME, MSADERE vs. genel hkmler alanna giren konularda 5237 Sayl Trk Ceza Kanunu uygulanmak zorundadr.

CEZA HUKUKUNA HAKM OLAN LKELER 1- Hukuk Devleti lkesi Anayasamza gre Yarg yetkisi bamsz mahkemeler tarafndan kullanlan bir yetkidir. Ceza hukuku balamnda bakldnda hukuk devletinin nitelii bulunmaktadr. nsan haklarna sayg ve insan haklarnn gvenceye balanmas, adaletin salanmas ve gvenliin tesis edilmesidir. 2- Suta ve Cezada Kanunilik lkesi Su ad verilen insan davrannn ve bunun karlnda uygulanacak yaptrmn ANCAK YASA LE belirlenmesini ngren ilkedir. Yasallk ilkesi ilk kez 1876 Kanuni Esasi ile dzenlenmitir. Kanunilik ilkesinin be adet sonucu vardr. Bunlar: a- Belirlilik: Bir eylemden dolay her hangi bir kimsenin cezalandrlabilmesi iin o eylemin ak ve seik bir biimde yasada su olarak dzenlenmesi gerekmektedir. Hangi eylemin su olduu ak bir biimde yasada yazmaldr. Nitekim T.C.K nn 2. Maddesine gre: Kanunun AIKA su saymad bir fiil iin kimseye ceza verilemez ve gvenlik tedbiri uygulanamaz. Yasa koyucu ceza kanunlarnda belirsiz ve elastik kavramlar kullanmaktan kanmaldr. Ceza yasalar ak ve net olmaldr. b- Aleyhe Kanunun Gemie Yrtlmesi Yasa: Kiinin su saylan eyleminden sonra yrrle giren ve durumunu arlatran yasalar aleyhe yasadr. Eylemin ilenmesinden sonra yrrle giren yasa failin durumunu nceki yasaya gre daha da arlatryorsa yani failin aleyhine ise fail hakknda sonradan yrrle giren yasa hkmleri uygulanamaz. T.C.K nn 7. Maddesine gre: lendii zaman yrrlkte bulunan kanuna gre su saylmayan bir fiilden dolay kimseye ceza verilemez ve gvenlik tedbiri uygulanamaz. lendikten sonra yrrle giren kanuna gre su saylmayan bir fiilden dolay da kimse cezalandrlamaz ve hakknda gvenlik tedbiri uygulanamaz. Byle bir ceza veya gvenlik tedbiri hkmolunmusa infaz ve kanuni neticeleri kendiliinden kalkar. Trk Ceza Kanunun ikinci maddesine gre ise, Suun ilendii zaman yrrlkte bulunan kanun ile sonradan yrrle giren kanunlarn hkmleri farkl ise failin lehine olan kanun uygulanr ve infaz olunur. c- Kyas YASAI: Kyas bir hukuk boluunun benzer kurallar yardmyla doldurulmasdr. Ceza hukuku asndan aka su olarak dzenlenmeyen bir eylemin su olarak dzenlenmi baka bir eyleme benzetilerek cezalandrlmas ya da failin ceza sorumluluu ile ilgili kurallarda boluk bulunmas halinde benzer kurallardan yararlanlmas kyastr. Ancak T.C.K. m.2/3 uyarnca: Kanunlarn su ve ceza ieren hkmlerinin uygulanmasnda KIYAS YAPILAMAZ. Su ve ceza ieren hkmler kyasa yol aacak biimde geni yorumlanamaz. Bu sebeple su ve ceza ieren hkmlerin uygulanmasnda ve yorumlanmasnda kyas mutlak olarak yasaktr. Kyas failin lehine yada aleyhine olsun yasaktr. Ceza hukukunda kyas ile birlikte KIYASA YOL AACAK BMDE GEN YORUM YAPMAK da yasaktr. Ancak kyasa yol amayacak surette yorum yapmak mmkndr ve hatta gereklidir de. Kanunun somut olaya uygulanmas iin yorumlanmas gerekmektedir. Bu sebeple yasak olan Kyasa yol aacak biimde GEN YORUM dur. d- darenin Dzenleyici lemlerle Su Oluturmas ve Hrriyet Balayc Ceza Vermesi YASAI: dare tzk, ynetmelik gibi ilemlerle su oluturamaz ve ceza veremez. Trk Ceza Kanunun 2. Maddesine gre: darenin dzenleyici ilemleri ile su ve ceza konulamaz . Kanun Hkmnde Kararnameler ile ( Olaan Dnem K.H.K lar ) temel haklar, kii hak ve devleri ve siyasal hak ve devler konusunda dzenleme yaplamaz. Su ve ceza koymak ise temel haklar ve kii hak ve devleri blmnde yer alan bir konudur. Bu sebeple OLAAN DNEM K.H.K lar LE SU ve CEZA KONULAMAZ. Anayasann 38. Maddesine gre: Ceza ve ceza yerine geen gvenlik tedbirleri ANCAK KANUN LE KONULUR . e- rf Adete Dayanlarak Su Oluturma ve Ceza Verme YASAI: Ceza hukukunda rf adete dayanlarak su oluturulamaz, ceza verilemez. Kii neyin su olduunu kolayca renebilmelidir. Oysa rf adet yazsz kurallar olduu iin bireylerin salkl bir bilgi

edinebilmesi gtr. T.C.K nn 2. Maddesine gre: Kanunun aka su saymad bir fiil iin kimseye ceza verilemez ve gvenlik tedbiri uygulanamaz . rf adet kurallar, yasa hkmlerinin somut olaya uygulanmasnda rol oynar. rnein alenen hayaszca hareketler suundaki ( TCK m. 225 ) tehircilik kavramnn anlam veya hakaret suunda ( TCK m. 125 vd. ) hakaret kavramnn anlamlar rf ve adetten yararlanlarak belirlenir. 3- Kusursuz Su ve Ceza Olmaz lkesi Failin su oluturan bir eylemini gerekletirmesinde kusuru olmadka, ceza yaptrmna maruz kalamayacan ifade eden ilkedir. Kusur; bir eylemin isnad kabiliyeti bulunan bir kimse tarafndan bilerek ve isteyerek ya da en azndan bilerek yapmasdr. Bilmeden ya da istemeden yaplan bir hareketten dolay kimse cezalandrlamaz. Bu ilkenin nemli sonucu vardr: - Kusursuz bir fiilden dolay kimse cezalandrlamaz. - Ceza failin kusurunun derecesini aamaz. - Ceza failin hak ettiinden az olamaz. 4- Ceza Sorumluluunun ahsilii lkesi 5237 Sayl T.C.K nn 20. Maddesine gre. Ceza sorumluluu ahsidir. Kimse bakasnn fiilinden dolay sorumlu tutulamaz. Tzel kiiler hakknda ceza yaptrm uygulanamaz. Ancak su dolaysyla kanunda ngrlen gvenlik tedbirleri uygulanabilir. Bu hkm uyarnca ceza sorumluluunun kiisel olduu ve hi kimsenin bir bakasnn ilemi olduu fiil nedeniyle sorumlu olamayaca ortaya konulmutur. Bu maddede tzel kiiler hakknda gvenlik tedbirlerinin ilgili maddede belirtilmek kaydyla uygulanabileceine ilikin hkme de yer verilmitir. Tzel kiilere ceza verilemez. Ancak tzel kiiler hakknda eya msaderesi, kazan msaderesi ve faaliyetin durdurulmas ( Faaliyet izninin iptali SADECE TZEL KLERE HAS BR GVENLK TEDBRDR ) gvenlik tedbirlerine mracaat edilebilir. Tzel kiiler hakknda gvenlik tedbiri uygulanabilmesi iin her su tipinde AYRICA BU DURUMUN BELRTLMES GEREKMEKTEDR. 5- Adalet ve Kanun nnde Eitlik lkesi Su ileyen kii hakknda ilenen eylemin arl ile orantl olarak ceza ve gvenlik tedbirine hkmedilmesine adalet ilkesi ad verilir. T.C.K nn 3. Maddesinde: Su ileyen kii hakknda ilenen fiilin arl ile orantl ceza ve gvenlik tedbirine hkmolunur denilerek adalet ilkesine yer verilmitir. Ceza yasasnn uygulanmasnda kiiler arasnda din, dil, rk ya da sair her hangi bir sebeple ayrm yaplmamasna ise eitlik ilkesi ad verilmektedir. Bu durumda T.C.K.m. 3 hkm ile dzenlenmitir. 6- nsan Haysiyetinin Korunmas lkesi Su iledii iin ceza yaptrmna tabi tutulan kiinin yeniden topluma kazandrlmasn ama edinen ilkedir. Bu ilke gerei kii su ilese de insan haysiyetini yarar bir ceza ve gvenlik tedbirine hkmedilmelidir. Anayasamzn 17. Maddesinde: Hi kimseye ikence ve eziyet yaplamaz, kimse insan haysiyetiyle badamayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz hkm ile insan haysiyetinin korunmas gvence altna alnmtr. Bu amala lm cezas, krba, genel msadere, talama ve sair cezalar kabul edilmemitir. nsan su ilemi olsa dahi insanlk sfatna yarar bir muameleye tabi tutulmal ve insan gibi yarglanmaldr. 7- Non Bis n dem lkesi ( Tek fiile Tek Ceza lkesi ) Failin ilemi olduu bir fiil nedeniyle tek bir ceza verilmesi, bir sua bir ceza eklinde formle edilen ilkedir. Bu ilke uyarnca yarglama yaplarak hkm verilen bir konu hakknda yeniden yarglama yaplamamas gerekir. Bu ilkenin yurt dnda ilenen sularla ilgili istisnalar vardr. Uluslar aras sularda bu ilkeye geerlilik tannmamtr. rnein uyuturucu madde imal veya ticareti suu. Bir kimse yurt dnda yarglansa ve hkm verilse dahi istisnaen Trkiye de tekrar yarglanmaktadr. Ancak kii, ikinci kez yarglansa dahi, kiinin YURT DIINDA OLSA BLE maruz kald btn ZGRLK KISITLAMALARI cezadan mahsup edilecektir.

CEZA KANUNUNUN UYGULANMASI Ceza Kanunun uygulanmasn Yer, Zaman ve Kii bakmndan uygulama olarak e ana balk altnda inceleyebiliriz. Su Ne Zaman lenmi Saylr Suun ilendii zaman, o fiile uygulanacak kanunun hangisi olduunu tespit asndan nem arz eder. Genelde hareketin yaplmasyla sonu da gerekleir ( ani sular ) ve bylece hareketin yapld zaman su ilendii zaman olarak gz nne alnr ve her hangi bir sorun ortaya kmaz. Ancak sonucun yani neticenin hareketin yaplmasndan sonra meydana gelmesi halinde ( mesafe sular ) suun hareketin yapld anda m yoksa neticenin meydana geldii anda m ilendii konusunda bir eliki ortaya kar. Trk ceza hukuku uygulamasnda suun ilendii an HAREKETN YAPILDII ZAMAN olarak kabul edilmektedir. Bu kuraln zincirleme sular ve kesintisiz sular bakmndan istisnalar vardr. ( Bkz. Aada. Ceza Muhakemesinde Yer Bakmndan Yetki ) A- ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA Kural: Kii su ilediinde yrrlkte olan yasann DERHAL uygulanmasdr. Kiinin hareketi gerekletirdii anda yrrlkteki yasa hkmlerine gre eylem su tekil etmiyorsa kiiye ceza verilmez. Sonradan kan bir kanun kiinin eylemini su yapsa daha bu durum kiinin aleyhine olduu iin kii hakknda uygulanamaz. ( Aleyhe Kanunun gemie yrmesi yasa ) stisna: Su iledikten sonra yrrle giren yasa hkmleri failin lehine ise yasa gemie yrr ve fail bu hkmlerden yararlanr. LEHE OLAN YASA NASIL BELRLENR: - Bir eylemi su olmaktan karan yasa lehedir ( rnein yasa kullanma hrszln su olmaktan karrsa bu failin lehinedir ) - Suun olumasna ek koullar balayarak zorlatran yasa lehedir. ( rn. Suu zel kast ile ilenebilir hale getiren, ya da yarglama iin bir makamdan izin alnmas artn getiren yasa lehedir. ) - Resen kovuturulan suu Takibi ikayete Bal Hale getiren yasa lehedir. - Zamanam sresini ksaltan yasa lehedir. - Yaptrm olarak adli para cezas ngren yasa lehedir. ( lk yasa hapis cezas sonradan yrrle giren yasa sadece adli para cezas ngryorsa lehedir. ) - Tr ve miktar olarak daha az ceza ngren yasa lehedir. ( Sreli hapis cezas ngren yasa mebbet hapis cezasna gre lehedir. Yine mebbet hapis cezas ngren yasa arlatrlm mebbet cezas ngren yasaya gre lehedir. ) - Her iki yasa da sabit ceza ngryorsa daha az ceza ngren yasa lehedir. rnein, ilk yasa 3 yl hapis cezas ngryor sonraki yasa da 2 yl ngryorsa sonradan yrrle giren yasa lehedir. - Her iki yasada aralkl ( hakime takdir yetkisi tanyan ) bir ceza ngrm ise ihtimal vardr: 1- st snrlar ayn fakat alt snrlar farkl ise; alt snr daha az olan yasa lehedir. rnein lk yasa 2 yldan 5 yla hapis cezas ngrmekte iken sonradan yrrle giren yasa 1 yldan 5 yla hapis cezas ngryorsa ikinci yasa lehedir, nk alt snr daha azdr. 2- Alt snrlar ayn fakat st snrlar farkl ise; st snr daha az olan yasa lehedir.rnein ilk yasa 3 yldan 8 yla kadar hapis cezas ngrmekte iken sonradan yrrle giren yasa 3 yldan 7 yla kadar hapis cezas ngryor ise sonradana yrrle giren yasa st snr olarak daha az hapis cezas ngrd iin lehedir. 3- Alt ve st snrlar farkl ise; nceki ve sonraki yasa bir btn halinde olaya AYRI AYRI uygulanarak lehe olan yasa tespit edilmeye allr. Bu ekilde lehe olan yasa tespit edilip o yasa olaya uygulanr. Bir yasann sadece lehe olan hkmleri olaya uygulanamaz.

nfaz Rejimine ve Gvenlik Tedbirlerine likin Yasalarn Zaman Bakmndan Uygulanmas nfaz rejimine ilikin yasalar kural olarak, failin lehine ya da aleyhine olup olmadna baklmakszn hemen uygulanr ( derhal uygulama ilkesi ). rnein mahkumlara gnde 3 saat kitap okuma art getiren bir infaz yasas mahkumlarn aleyhine bile olsa derhal uygulanr. Ancak halde hkmlnn aleyhine hkmler ieren yasa uygulanmaz: - Hapis Cezasnn Ertelenmesi - Koullu Salverme. - Tekerrr. Bu haller nfaz Kanunu uyarnca hkmlnn kii zgrln dorudan etkileyen ( cezann infaz sresini veya artlarn artran/azaltan ) derhal uygulama ilkesinin istisnalardr. Bu durumlarda ancak failin lehine ise yasa hkmleri uygulanabilir. Aleyhine ise uygulanamaz. Aleyhe kanun gemie yrmez yasa bu hallerde geerlidir. Gvenlik tedbirlerinde; TEKERRR HAR ( tekerrr de cezann infazn etkiler ) derhal uygulama ilkesi geerlidir. Zaman bakmndan uygulamada, gvenlik tedbirleri ile infaz hukuku kurallar ayn kurallara (derhal uygulama ilkesi) tabidir. Geici ve Sreli Kanunlarn Zaman Bakmndan Uygulanmas Geici ceza yasalar, belli dnemlerde yrrlkte olan ceza yasalardr. Sreli ceza yasalar ise yrrlkte kalacaklar zaman aka dzenlenmi olan yasalardr. OHAL yasalar sreli ceza yasalardr. Geici ve sreli yasalar bakmndan ileriye yrme ilkesi geerlidir. Yani yasalarn geerli olduu dnem ierisinde su ileyen fail; yasann yrrlkte olduu sre getikten sonra da yine geici ve sreli yasa hkmlerine gre yarglanacaktr. Geici ve sreli yasalar bakmndan sadece ZAMANAIMI hkmlerinde LEHE KANUN gemie yrr. Zamanam dnda geici ve sreli ceza yasalarnda lehe kanunun gemie yrmesi kabul edilmemitir. Yarglama Hukuku Yasalarnn Zaman Bakmndan Uygulanmas 5237 Sayl Trk Ceza Kanununa gre; Ceza Muhakemesi ve gvenlik tedbirlerine ilikin kurallar failin lehine veya aleyhine olup olmadna baklmakszn DERHAL UYGULANIR. B- YER BAKIMINDAN UYGULAMA Suun ilendii yer ( nerede ilenmi olduu ) nasl tespit edilir? T.C.K nn 8. maddesine gre : Fiilin ksmen veya tamamen Trkiye'de ilenmesi veya neticenin Trkiye'de gereklemesi hlinde su, Trkiye'de ilenmi saylr. Ceza kanunun yer bakmndan uygulanmasnda 4 sistem vardr: 1- Mlkilik: Failin veya madurun vatandalna baklmakszn su nerede ilenmi ise o lkenin ceza kanunlarnn uygulanmasn ifade eder. Trk Ceza Kanununun 9. Maddesine gre: Trkiye de iledii sutan dolay yabanc lkede hakknda hkm verilmi olan kimse Trkiye de yeniden yarglanr . - Trk kara ve hava sahalarnda ve Trk Karasularnda, - Ak denizde ve bunun zerindeki hava sahasnda, - Trk deniz ve hava aralarnda veya bu aralarla, - Trk deniz veya hava sava aralarnda veya bu aralarla, - Trkiye kta sahanl ya da Mnhasr Ekonomik blgesinde tesis edilmi sabit platformlarda veya bunlara kar ilenmi ise su TRKYE DE LENM SAYILIR.

2- ahsilik: ahsilik sistemi ikiye ayrlr. Bunlardan birisi failin vatandaln esas alan faile gre ahsilik dieri ise madurun vatandaln esas alan madura gre ahsilik. Faile GRE AHSLK: Failin ilemi olduu sutan tr failin vatanda olduu lkenin ceza kanunlar uyarnca cezalandrlmasdr. Bu sistemde bir Trk Vatanda yurt dnda iledii bir sutan dolay TRKYE de yarglanmas iin: - ledii suun en az 1 yl hapis cezas gerektirmesi, ( tek bana veya seimlik olarak Adli Para cezas gerektiren su olmayacak ) Su 1 yldan aa hapis gerektiriyor ise yarglama iin zarar grenin veya yabanc devletin ikayeti olmas gerekir. - Zarar gren lkenin veya zarar gren madurun fail ( Trk Vatanda ) Trkiye ye girdikten sonra 6 Ay iinde ikayeti olmas, - Fail Trk Vatandann TRKYE de BULUNMASI, - Bu fiilden dolay yabanc lkede hkm verilmemi olmas gerekmektedir. - Fail Trk Vatandann ilemi olduu sua ilikin olarak yabanc lke ceza kanununda hem hapis cezas hem de adli para cezas seimlik olarak uygulanyor ise madurun ikayeti olsa bile su SORUTURULMAZ. Ancak yabanc lkede Trkiye namna memuriyet veya grev stlenmi olup da bundan dolay bir su ileyen kimse bu fiile ilikin olarak yabanc lkede hkm verilmi olsa bile TRKYEDE YENDEN YARGILANIR. ( Yurt dnda hkm verilmi ve ceza alm ise ekmi olduu ceza TRKYE de verilen cezadan dlr ) Ayrca TCK m. 13 te yer alan sular ( soykrm ve insanla kar sular, devlete ve anayasal dzene ilikin sular, fuhu, evrenin kasten kirletilmesi, ikence, uyuturucu ticareti sular, parada sahtecilik, rvet, deniz, demiryolu veya havayolu ulam aralarnn karlmas ) bakmndan TRK KANUNLARI UYGULANIR. Soykrm ve insanla kar sularda ve devlete ve anayasal dzene kar sularda YABANCI LKEDE HKM VERLM OLSA BLE Trkiye de YENDEN YARGLIMA YAPILIR. Madura GRE AHSLK: Sutan zarar gren madurun vatanda olduu devletin ceza kanunlarnn uyguland sistemdir. Trk Ceza Kanuna gre: Trkiye nin zararna, Trk Vatanda zararna, Trk Kanunlarna gre kurulmu ZEL HUKUK TZEL KS ne kar su ilenmi ise madura gre ahsilik sistemi uyarnca Trkiye de yarglama yaplabilecektir.

Madura gre ahsilik sistemi uyarnca yarglama yaplabilmesi iin: - Su en az 1 yllk hapis cezasn ierecek, - Trkiye zararn ilenmi ise ADALET BAKINININ TALEB, - Trk Vatanda ya da zel hukuk tzel kiisi aleyhine ilenmi ise bu kimselerin KAYET, - Yabanc lkede hkm verilmemi olmas, - En nemlisi de FALN ( YABANCI LKE VATANDAININ ) TRKYE DE BULUNMASI gerekmektedir. Trkiye zararna ilenmi bir suta yabanc lkede yarglama yaplsa ve hkm verilse bile Trkiye de ADALET BAKANININ talebi zerine yeniden yarglanabilir. Yurt dnda alm olduu ceza Trkiye de verilecek cezadan mahsup edilir. Ancak su Trk Vatandana kar ya da Trk zel Hukuk Tzel Kiisine kar ilenmi ise bu halde yurt dnda yarglama yaplm ve hkm verilmi ise ( 13. maddede yer alan sular dnda ) Trkiye de yeniden Yarglama YAPILAMAZ.

3- Koruma SSTEM: Failin vatanda ya da yabanc olup olmadna baklmakszn devlet varlna ynelik bir suun yurt dnda ilenmesi halinde bu suun madur devletin kendisi tarafndan cezalandrlmasna imkan tanyan sistemdir. Bu sular: kence, Soykrm, Fuhu, Parada Sahtecilik, Mhr Sahtecilii, Devletin Egemenlik Alametlerine Kar ilenen sular, Devlete kar ilenen sular, Anayasaya kar ilenen sular, Casusluk, Rvet, vs. Bu sistemde devletin kendisine kar ilenen sularda kendisini korumas amalanmtr. Soykrm ve insanl kar ilenen sular ve Devletin varlna ynelik sularla ilgili olarak yabanc lkede mahkumiyet ya da beraat karar verilmi olsa dahi, ADALET BAKANININ TALEB ZERNE TRKYE DE YENDEN YARGILAMA YAPILABLR. 4- Evrensellik Sistemi: Dnyann neresinde olur ise olsun, hibir suun cezasz kalmamas amacyla kabul edilen sistemdir. Bu durumda madur da fail de yabancdr. Ancak ilemi olduu su ok vahim bir su olduu iin hangi lkede olursa olsun su ileyen kii yarglanabilir ve cezalandrlabilir. GER VERME Geri verme devletler arasnda imzalanan ikili anlamalarla dzenlenmitir. Geri verme ancak Trkiye nin egemenlik sahas dnda ilenen sular iin sz konusu olabilir. nk Trkiye nin egemenlik alannda ilenen sulara mutlak surette TRK KANUNLARI UYGULANACAK ve fail Yabanc olsa da Hibir surette GER VERLMEYECEKTR. Geri verme sadece yabanc failler iin sz konusudur. Anayasaya gre VATANDA ULUSALARARASI CEZA DVANININ GEREKTRD YKMLLK DIINDA HER NE SEBEPLE OLURSA OLSUN GER VERLMEZ. Geri verme iin: Suun dnce suu, siyasi su veya askeri su olmamas, Trkiye ya da Trk Vatanda ya da Trk zel hukuk tzel kiisine kar ilenmemi olmas, TRK HUKUKUNA GRE DAVA VE CEZA ZAMANAIMINININ DOLMAMASI veya Affa UGRAMAMI OLMASI gerekmektedir. Eylemin Trk Kanunlarna gre de su olmas,

Bu artlar salanm ise ve Trkiye ile geri verme talebinde bulunan lke arasnda sulularn iadesine ilikin ikili anlama var ise Geri verme talebi ilgilinin bulunduu yer AIR CEZA MAHKEMESnde deerlendirilir. Bu karardan sonra nihai olarak geri vermeye YALNIZCA BAKANLAR KURULU YETKLDR. Bakanlar Kurulu siyasi gerekelerle kiiyi talep eden devlete geri vermekten kanabilir. Failin geri verilmesi halinde faile insanlk d muamele edilecei ya da ayrmclk yaplaca sz konusu ise fail geri verilmez. Geri verilen kimse yalnzca geri vermeye ilikin sulardan dolay yarglanabilir ( ZELLK KURALI ) C- K BAKIMINDAN UYGULAMA Su ileyen kimsenin sfatna baklmakszn kanun nnde eitlik ilkesi uyarnca yarglanmas ve cezalandrlmas Ceza Hukukunun temel ilkelerindendir. Ancak bu kuraln istisnalar bulunmaktadr: 1- Cumhurbakan: Vatana ihanet dnda cezai sorumluluu yoktur. Grevi nedeniyle ilemi olduu sulardan tr tam olarak sorumsuzudur. T.B.M.M nin 1/3 nn teklifi ve nn karar ile Yce DVAN da ( Anayasa Mahkemesi ) Vatana ihanet ile yarglanabilir.

Cumhurbakannn hukuk davalarnda daval olmasnda bir engel yoktur. Ancak mahkemelerde tanklk yapmaya zorlanamaz. Kendisi isterse tanklk yapar. Yoksa Zorla gtrlemez. 2- Yasama Dokunulmazl: Milletvekillerine tannan bu dokunulmazlk iki trdr. Bunlardan birisi krs dokunulmazl ikincisi ise yarglamaya kar tannan kiisel dokunulmazlk. Mutlak Dokunulmazlk: Parlamenterlerin meclis almalarndaki ( mutlaka meclis binas iinde olmas zorunlu deil ) oylar, szleri ve dnce aklamalar nedeniyle hibir surette sorumluluu yoktur. Bu eylemler nedeniyle su olusa dahi yarglama yaplamaz. nk bu eylemler nedeniyle cezai sorumluluk yoktur. Krs dokunulmazl mutlaktr, kaldrlamaz. Milletvekillii sona ermi olsa dahi bu eylemlerden dolay yarglama yaplamaz. Nispi Dokunulmazlk: Seimden nce ya da sonra bir su iledii ileri srlen bir milletvekilinin MECLS TARAFINDAN DOKUNULMAZLII KALDIRILMADIKA tutulamamas, yakalanamamas, sorguya ekilememesi, tutuklanamamas ve yarglanamamasdr. Bu dokunulmazlk mutlak deildir, geicidir. Milletvekillii sresi bittiinde dokunulmazlk da kendiliinden kalkar. Dokunulmazlk sresi ( milletvekillii sresi ) boyunca ZAMANAIMI DURUR. Ancak Anayasann 14. Maddesinde yazl olan Devletin btnlne ve Anayasal dzene kar ilenmi olan sulardan ve sust halinde ilenen AIR CEZALIK SULARDAN dolay Seimden NCE SORUTURMAYA BALANMI olmak kayd ile milletvekili yarglanabilir. 3- Yarg Bakl ( Diplomatik Dokunulmazlk ): Diplomatik dokunulmazlk sebebiyle salanan baklktr. Yabanc lkede grev ile ilgili ya da grevi ile ilgili olmayan bir su ileyen diplomat o lkede yarglanamaz. Byle bir sutan dolay sadece kendi lkesinde yarglanabilir. Bu dokunulmazlk bykeliler ve bykeli seviyesinde devleti temsil eden kimseler iin sz konusudur. Konsoloslar diplomatik dokunulmazlktan yararlanamazlar. Bir yabanc lkeyi ziyaret eden devlet bakanlar, dileri bakanlar, B. M Temsilcileri, Adalet Divan ve devleti temsil eden kimseler bu baklktan yararlanrlar. Bu baklktan yararlanan kimseler yabanc lkede cinayet ileseler dahi o lkede yarglanamazlar. Kendi lkelerinde yarglanrlar. 4- NATO Askerleri: Trkiye de bulunan yabanc lke askerleri de baz sularda dokunulmazla sahiptir. Bu kimseler de bir takm sular ilediklerinde kendi lkeleri tarafndan yarglanrlar.

SU GENEL TEORS SU: Kanunun, karlnda bir ceza yaptrm ngrd fiillere su ad verilir. Suun belli bal unsurlar vardr. Bunlar, TPKLK, MADD UNSURLAR ( Fail, madur, hareket, konu, netice, illiyet ba ), Manevi UNSURLAR ( fail ile fiil arasndaki psikolojik ba ), HUKUKA AYKIRILIK. SUUN UNSURLARI 1- TPKLK 2- MADD UNSURLAR 3- MANEV UNSURLAR 4- HUKUKA AYKIRILIK 1- TPKLK Bir fiilin su tekil edebilmesi iin ncelikle, d alemde deiiklik meydana getiren fiilin, ceza kanunundaki tarife yani model veya tipe uygun olmas zorunludur. Su ve cezada kanunilik ilkesinin getirdii temel gvenceler; belirlilik, kyas yasa, aleyhe kanunun gemie yrmesi yasadr. ( Sulularn Magna Chartas ) Tipiklik (kanunilik) ilkesinin doal bir sonucu olarak, failin eylemi kanunda yazl olan su tiplerinde yer alan zellikleri tamyor ise fail bu eylemden dolay cezalandrlamaz. Hi kimse kanunun aka su saymad bir fiilden dolay cezalandrlamaz. ( TCK m. 2) Bu sebeple toplumsal hayat dzenleyen rf adet, din, ahlak kurallar bir eylemi kt ve kabul edilemez olarak kabul etse de, kanunda o eylem su olarak tanmlanmadka faile ceza verilemez. 2- MADD UNSURLAR Suun maddi unsurlar, HAREKET (FL), MADUR, KONU olarak blmlere ayrlabilir. NETCE, LLYET BAI, FAL,

A- HAREKET (FL) Fiil, insann d dnyaya yansyan ihmali ya da icrai bir davranyla gerekletirilir. nsanla balants olmayan tabiat olaylar su olgusunu ilgilendirmez. Fiil ceza hukuku anlamnda HAREKET olarak tanmlanmtr. Hareket iki ekilde ortaya kabilir, bir eyi YAPMAK ( vurmak, ldrmek vs. ) veya YAPMAMAK ( doktorun hastaya mdahale etmemesi ). HAREKETE GRE SULARIN AYRIMI crai Sular hmali Sular: Hukuki adan yapma biiminde ilenebilen yani mutlaka icrai eylemlerle ilenebilen sulara icrai sular denir. crai sular yaplmamas gereken hareketlerin yaplmas eklinde ortaya kar. Bir kimseye ate edilmesi, bir kiiye yumruk atlmas, zehir verilmesi gibi hareketler yaplmamas gereken hareketlerdir. nk insan ldrmek ve bedenine ac vermek hukuk tarafndan yasaklanmtr. Hukuki adan yapmama eklindeki hareketlerle ilenen sulara da ihmali sular ad verilmektedir. Kanun koyucu hekimlere hastalara mdahale etme grevi yklemiken bir hekimin hastaya mdahale etmemesinde icrai bir eylemi yoktur. Ancak kanunun ngrd hareketi yapmas gerekirken ( mdahale ) yapmamtr. rn. Hemirenin hastann ilacn vermemesi gibi. hmali sularda d dnyaya yansyan bir hareket olmad iin bu tr sulara teebbs mmkn deildir. Gerekte icrai hareketlerle ilenebilen bir suun olumsuz bir hareketle (ihmali hareketle ) ilenmesine ihmal suretiyle icra suu denilmektedir. Bu tr sular icrai hareketlerle ilenen sulardr. hmal suretiyle icra suuna teebbs mmkndr. rn: Cerrah A acil serviste gece nbetindeyken ar yaral olarak getirilen K ya mdahale etmemi ve K erken mdahale edilmedii iin lmtr. Bu durumda kasten

10

ldrme suu gerekte icrai hareketlerle ilenebilen bir su iken bu olayda ihmali bir hareketle ilenmitir. hmal suretiyle icra suu vardr ( Kasten ihmali davranla ldrme suu T.C.K m. 83 ) rn: Hastalarn ilalarn saatinde vermesi gereken Hemire H hastalarn ilalarn vermemi ve hastalar sal bu nedenle bozulmutur. Hemire H ilalar vermesi gerekirken vermemitir. Bu durumda eer hastalar ila verilmedii iin lm ise ldrme suu, rahatszlklar artm ise bu halde de yaralama suu sz konusu olacaktr. Bu sular gerekte icrai hareketlerle ilenebilirken somut olayda ihmali hareketle ilenmitir. ( Kasten ihmali davranla yaralama suu ) rn. Polis memurlar bir ahsn eini bakladklarn grmelerin ramen olaya mdahale etmiyorlar ise burada ihmali bir hareket sz konusudur. Kiinin bir hareketi yapma ykmll kaynaktan doabilir. Kanun, szleme ve n gelen tehlikeli eylem. Polis veya doktorun kanunun emrettii hareketi yapmamas ( kanun ), can kurtarann boulmak zere olan ahsa mdahale etmemesi ( szleme ), srcnn arpm olduu yaraly kaderine terk etmesi . ( n gelen tehlikeli eylem ) Suun olumas iin ayn hareketin belli sayda yinelenmesinin arand su tipine TYAD SU ad verilir. tiyad sular itiyadn varln gsteren son hareketin yapld anda tamamlanr. T.C.K m. 6/h ye gre: tiyadi sulu deyiminden; kastl bir suun temel eklini ya da daha ar veya daha az cezay gerektiren nitelikli ekillerini bir yl iinde ve farkl zamanlarda ikiden fazla ileyen kii anlalr. Bal Hareketli Su: Suun olumas iin iki hareketin birlikte yaplmas gerekiyor ise bal hareketli su vardr. rn: Dolandrclk iin bakasnn malvarlna zarar verilmi olacak ve bu zarar hileli hareketlerle ( kardakini aldatc ) verilmi olacak. Bu ekilde ilenirse bal hareketli su sz konusudur. Aksi halde dolandrclk suu olumaz. rn: Atom enerjisini serbest brakarak patlamaya yol amak suu. Bu suta atom enerjisi serbest braklm olacak VE bu suretle patlama gereklemi olacak. Bu iki hareket bir birine baldr. Serbest Hareketli Su: Suun olumas iin yasada her hangi bir hareket belirtilmemi ise su her trl hareket ile ilenebilir. Bu tr sulara serbest hareketli su ad verilir. rn: ldrme ve yaralama sular her trl hareket ile ilenebilir. Kanun bir hareket biimi ngrmemitir. ldrme ve yaralama sonucunu douran her trl hareket su saylmtr. Bu sular iin nemli olan, kanun koyucunun aram olduu neticenin gerekleip gereklemediidir. Tek Hareketli Su- ok hareketli Su- Seimlik Hareketli Su- tiyadi Su Suun olumas iin bir tek hareket yeterli ise tek hareketli su vardr. rn: Yalan yere yemin etmek suu ( m. 275 ). rn: Hrszlk tek hareketli sutur. Hakaret ve yalan tanklk sular da tek hareketli sulardr. Burada hareketin tekliinden anlalmas gereken say olarak deil HUKUKSAL OLARAK TEKLKTR. Bazen hareket doal olarak oktur fakat HUKUKEN TEK KABUL EDLR. rnein ldrme on bak darbesiyle ilenebilir. Ancak bu su tek bir bak darbesiyle de ilenebilen bir su tipidir. nemli olan hareketin hukuki olarak tek bir hareket olmasdr. rn. Failin bir eve girip orada bulunan, cep telefonu, saat ve altnlar almas eyleminde birden ok hareket vardr ( doal olarak ) ancak bu eylem hukuken tek bir eylemdir ve tek bir hrszlk suu sz konusudur. Suun olumas iin birden ok harekete ihtiya var ise bu durumda ok hareketli su vardr. Bal hareketli sular da ok hareketli su kapsamndadr.

11

rn: zel belgede sahtecilik suu iin; zel belge sahte olarak dzenlenecek ve bu sahte belge kullanlm olacak. Sahte belge kullanlmamsa su olumayacaktr. ( T.C.K m. 207-1 ) rn: Bir bakasn, kendisinin veya yaknnn hayatna, vcut veya cinsel dokunulmazlna ynelik bir saldr gerekletireceinden ya da malvarl itibaryla byk bir zarara uratacandan bahisle tehdit ederek veya cebir kullanarak bir mal teslime veya maln alnmasna kar koymamaya mecbur klmak. ( Yama Suu ) Suun olumas iin KANUNDA SAYILAN HAREKETLERDEN BRSN YAPMAK YETERL SE SEMLK HAREKETL SU sz konusudur. rn: Su ilemek amacyla rgt kurmak veya ynetmek. rn: Kiiler arasndaki alen olmayan konumalar, taraflardan herhangi birinin rzas olmakszn bir aletle dinleyen veya bunlar bir ses alma cihaz ile kaydeden kii, iki aydan alt aya kadar hapis cezas ile cezalandrlr. ( Kiiler arasndaki konumalarn dinlenilmesi, kayda alnmas suu ) rn: Bakasnn tanr veya tanmaz maln ksmen veya tamamen ykan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullanlamaz hle getiren veya kirleten kii ( Mala zarar verme suu ) rnein: Bakasna ait olup da, muhafaza etmek veya belirli bir ekilde kullanmak zere zilyedlii kendisine devredilmi olan mal zerinde, kendisinin veya bakasnn yararna olarak, zilyedliin devri amac dnda tasarrufta bulunan veya bu devir olgusunu inkar eden kii ( Gveni Ktye Kullanmak- Emniyeti Suistimal Suu ) Bu suta fail, malda devir i inkar etmi ve ayn zamanda da bu mal satm olur ise iki seimlik hareketi de ilemi olacaktr. Ancak sadece bir su oluur. B- NETCE ( SONU ) Hareketin ortaya kmas ile meydana gelen sonuca netice denir. rnein kasten ldrme fiilinde, kiinin bedenine bak saplamak hareket, bu hareket sonucu madurun lmesi ise neticedir. Netice bazen hareket ile ayn anda meydana gelir iken, bazen de hareketten az veya ok bir zaman sonra meydana gelir. Baz hallerde her bir netice ayr bir su saylrken, baz durumlarda birden ok netice tek bir su olarak kabul edilir. 1- HER NETCENN BR SU SAYILDII HALLER a- Ani Su- Mesafe Suu Ceza kanununda tanmlanan hareket ile netice ayn anda gereklemi ise AN SU tan (neticesi harekete bitiik u ) sz edilir. rn: Hakaret suu ani sutur. Hareket ve netice bitiiktir. Hakaret ieren sz azdan kt andan netice meydana gelir. Ani sulara hareket ile netice arasna zaman girmedii iin teebbs mmkn deildir. Ani sular Hareketin yapld yerde LENM SAYILIR. Kanunda saylan su oluturan hareket ile netice arasnda bir mesafe bunuyor ise bu halde mesafe suu sz konusudur. Mesafe suu teebbse elverilidir. nk kural olarak teebbs, mesafe sularna sz konusu olabilir. b- Mtemadi ( Kesintisiz- Srekli ) Su: Neticenin belirli bir sre devam ettii sua MTEMAD SU ad verilir. Bu su tipinde hukuksal ihlal hemen sona ermeyip belirli bir sre devam etmektedir. rn: Kii hrriyetinden yoksun klma suunda kii hrriyeti engellendii anda su olumamakta bu suun olumas iin kiinin bir yere gitmekten belirli bir sre ( az ya da ok ) yoksun klnmas ya da bir yerde zorla braklmas sz konusudur. Mtemadi su iin, devam eden neticenin failin kusurundan ileri gelmesi ve bu sreklilie son vermek konusunda failin iktidar bulunmaldr. Mtemadi su kesinti balad anda ilenmeye balanmtr ve bu andan itibaren netice devam eder. Netice kesildii anda (KESNTNN GEREKLET) zaman ve yerde LENM SAYILIR ve su ancak bu anda tamamlanm saylr. Neticenin gereklemesi ile suun tamamlanmas farkl zamanlarda meydana gelmektedir. rn: Kars ta trene binen A tren Erzurum da iken B tarafndan bir kompartmana kilitlenir. B, A y kilitledikten sonra trenden inmitir. Tren Ankara Gar na geldiinde A kompartmandan karlr ve kurtarlr. Bu olayda mtemadi su vardr ( kesintisiz su ). Bu

12

tr sular kesintinin gerekletii yerde ilenmi saylaca iin, devam eden netice Ankara da kesintiye uramtr. Su Ankara da ilenmi saylr. Kesintisiz sularda su zgrlk kstlannca tamamlanmakta ve bu aamadan sonra netice hala devam ettii iin su tamamlandktan sonra SUA TRAK SZ KONUSU OLABLR. Ancak ani sularda su tamamlandktan sonra itirak mmkn deildir. rn: Yaralamak suu ani sutur. A elindeki sopa ile B yi yaraladktan sonra netice gereklemi ve bitmitir. B yaralandktan sonra C nin yaralamak suuna itiraki mmkn deildir. Ancak A, B yi zorla bir mahsen e kapattktan sonra netice devam etmektedir. Su olumutur fakat netice sona ermemitir. C kapda beklemek ve B yi gzetlemek ve bir sre sonra kapy amak suretiyle sua itirak edebilir. Mtemadi sularda zamanam ve ikayet sreleri kesinti gerekletii ( netice kesildii ) anda balar. Ani sularda hareket gerekletikten sonra meru mdafaa mmkn deildir. Oysa mtemadi sularda netice srekli olduu iin netice devam ettike meru mdafaada bulunulabilir. Kesintisiz Su ( mtemadi su ) rnekleri: Su ilemek maksadyla rgt kurma, kamu grevinin usulsz stlenilmesi, elektrik hrszl ve enerji hrszl, tanmas yasak silahlar tamak, firar, askerlik grevinden kamak, uyuturucu bulundurmak vs. 2- BRDEN OK NETCENN TEK SU SAYILDII HALLER ( SULARIN TMAI ) Kural olarak d alemde meydana gelen her netice bir sua vcut vermekte iken kanunda istisna olarak baz hallerde birden ok netice tek su saylmaktadr. a- Zincirleme Su ( Mteselsil Su ) Bir su ilemek karar kapsamnda deiik zamanlarda bir kiiye kar ayn suun birden fazla ilenmesi halinde zincirleme su ortaya kar. Faile tek ceza verilir ancak cezas artrlr. Zincirleme Su K EKLDE ORTAYA IKAR: 1Bir su ileme kararnn icras kapsamnda, deiik zamanlarda ( ARADAK ZAMAN OK UZUN OLMAMALIDIR ) bir kiiye kar ayn suun birden fazla ilenmesi durumunda, bir cezaya hkmedilir. Ancak bu ceza, drtte birinden drtte ne kadar artrlr. Suun maduru ayn olmaldr. Ayn su ( basit veya nitelikli hal ) ilemek dncesi olacaktr. Bu artlarn yannda iki su arasnda uzun zaman gememi olacaktr. rn: Bir kasiyerin belirli aralklarla kasadan para almas durumunda ayn su ileme kararndan ( hrszlk amac ) hareketle farkl zamanlarda hrszlk yaplmtr. Ancak bu durumda tek bir su oluacak ve tek ceza verilecek fakat ceza artrlarak verilecektir. rn: A, aralarnda husumet olan B ye, her sabah okul giriinde hakaret etmektedir. Bu ekilde iki gn aralklarla 5 kez hakaret edilmi olsa da bir tek hakaret suu vardr fakat ceza artrlr. Bir suun temel ekli ile daha ar veya daha az cezay gerektiren nitelikli ekilleri, ayn su saylr. rn. A, B ye ait eve hrszlk amacyla girmek zere iken ev sahibinin uyanmas zerine evden kamtr ( hrszla teebbs ), ertesi gn ise yine ayn eve girmi ve bir adet televizyon almtr ( tamamlanm hrszlk ). ki gn sonra da gece vakti girip buz dolabn almtr ( nitelikli hrszlk ). Bu olayda da zincirleme bir ekilde hrszlk suu ilenmitir. Filer arasnda SU KASTINI YENLEYECEK BR ZAMAN GRM SE artk su kast YENLENMTR ve K AYRI SU sz konusudur. rn: A madur M ye kar cinsel ierikli szler sylemi ve aradan 2 Ay getikten sonra iki kez yine ayn szleri sylemi ise bu durumda zincirleme su olumayacaktr. nk aradan geen zaman ok uzundur. Bu halde iki ayr cinsel taciz suu sz konusudur. Oysa A her grdnde ( 2-3 gnde bir ) sz atm olsa idi zincirleme su olurdu. Tek su ve tek ceza sz konusu olurdu. Ancak uzun zaman getikten sonra artk zincirleme sutan sz edilemez.

13

2- Ayn suun birden fazla kiiye kar tek bir fiille ilenmesi durumunda da, zincirleme su vardr. Yine suun maduru belli deil ise de zincirleme su sz konusu olur. rn: Z ahsnn bir snfa girerek 10 kiiye birden HIRSIZLAR demesi durumunda tek bir fiille birden fazla madura kar hakaret suu ilenmi olur ve zincirleme su hkmleri uygulanr. rn. Kusurlu ara kullanarak birden fazla kimsenin taksirle yaralanmas durumlarnda tek bir hareket ve fakat birden fazla madur vardr. rn. A, elindeki molotof kokteylini frlatarak B ve C ye ait aracn yanmasna sebep olmu ise bu halde de tek hareketle ilenmi mala zarar verme suu K FARKLI MADURA kar ilenmitir. Burada da zincirleme su hkm uygulanr. Zincirleme su, zincirin kesildii anda ( SON SU LEND ANDA ve o yerde ) ilenmi saylr. ZNCRLEME SU HKMLERNN UYGULANAMAYACAI SU TPLER Kasten ldrme, kasten yaralama, ikence, ve yama sularnda zincirleme su hkmleri uygulanmaz. rn. Bir evi atee vererek 5 kiiyi ldren fail 5 ayr kasten ldrme suundan sorumludur. rn. C, silah dorulmak suretiyle 3 kiinin ceplerindeki paralar alm ise artk 3 ayr yama ( gasp ) suu sz konusudur. rn. ki gn ara ile 6 kiiyi ldren seri katil Z, ayr ayr 6 ldrme suundan sorumludur. b- Birleik Su Biri dierinin unsurunu veya arlatrc nedenini oluturmas dolaysyla tek fiil saylan sua bileik su denir. rn: Yama suu, cebir ve iddet kullanlarak bir kimsenin tanr maln almak eklinde ilenmektedir. Bu halde cebir ve iddet SUTUR. Bir kimsenin maln rzas dnda almak ta hrszlk suudur. Ancak iki su birleerek yeni bir su oluturmaktadr. Hem CEBR hem de HIRSIZLIK suu bu durumda YAMA SUUNUN UNSURU olmaktadr. Fail sadece yama suundan dolay cezalandrlr. rn: Bir internet virs ile Madur M nin bilgisayarna zarar veren ve onun banka ifrelerini kullanarak hesabndan para aktaran kimse Hem 244-2 de yar alan Bir biliim sistemindeki verileri bozan, yok eden, deitiren veya eriilmez klan, sisteme veri yerletiren, var olan verileri baka bir yere gndermek suunu hem de para transfer ederek basit dolandrclk suunu ilemitir. Ancak iki su birlikte NTELKL DOLANDIRICILIK SUUNU ( 158/1,g- biliim sistemi ile dolandrclk ) oluturmakta ve baka bir sua vcut vermektedirler. Burada fail sadece nitelikli dolandrclk suundan sorumludur. c- Fikri tima T.C.K m. 44 uyarnca: ledii bir fiil ile birden fazla farkl suun olumasna sebebiyet veren kii, bunlardan en ar cezay gerektiren sutan dolay cezalandrlr. Fikri itima da BR HAREKET ile K SU AYNI ANDA olumaktadr. Bu durumda sadece ar olan sutan dolay fail sorumlu tutulmaktadr. Her sonu ayr bir hareketin neticesi olarak kabul edilmelidir. Eer Tek bir hareket ve birden fazla su sz konusu ise bu halde fikri itima sz konusu olur. rn: Bir kimse ocuunu yaralar ise ortaya iki su kmaktadr. Bunlardan birisi ayn konutta birlikte yaad kimselere kt muamele dieri ise kasten yaralama. Bu durumda fail en ar sutan dolay sorumludur. ( Kasten yaralama ) rn: Bir yerden ruhsatsz silah alan kii. Hem hrszlk Hem de tanmas yasak olan silah tamak suunu tek bir hareket ile ilemi olur. Bu durumda fikri itima vardr. - Fail en ar sutan cezalandrlr. - Sulardan birisi kamu davas birisi ikayete bal ise kamu davas usul ile grlr, - Suun ilenme yeri, zaman, zamanam vs. ar sua gre belirlenir,

14

Eer sulardan birisi cezalandrlmaldr.

affa

uram

ise

fail

dier

sutan

FKR TMA OLABLMES N TEK HAREKET LE BRDEN FAZLA FARKLI SU OLUMASI GEREKMEKTEDR. Eer ayn trden su meydana gelir ise ZNCRLEME SU hkmlerinin uygulanmas gerekir. rn. Yaralamak kast ile A ya frlatlan ta B ye isabet etmi ise bu halde biri kasten yaralamaya teebbs dieri taksirle yaralama olmak zere iki farkl su vardr ve fail en ar sutan cezalandrlr. rn. Gzlkl A ya kar yumruk atan ve onu yaralayan B, ayn zamanda gzln de krm ise, yaralama ve mala zarar verme sular ayn fiil ile meydana gelmitir ve B en ar sutan cezalandrlr. rn. Bir kiiyi ldrmek iin atelenen silhtan kan kurun, madura isabet etmeden duvara arpmas nedeniyle sekerek bir bakasnn lmne veya yaralanmasna neden olabilir. Bu durumda, hedeflenen kii asndan kasten ldrme suu teebbs aamasnda kalmtr; ancak, sekme sonucunda lmne veya yaralanmasna neden olunan kii asndan ise, taksirle ldrme veya taksirle yaralama suu ilenmi olmaktadr. d- Geitli Su: Failin bir suu ileyebilmesi iin daha hafif sular ilemek zorunda olmas geitli su olarak tanmlanr. Su, hafiften ara doru bir sra takip ediyor ise getli su sz konusudur. Geitli suta sadece ilenen en ar sutan dolay ceza verilir. rn. nsan ldrmek isteyen bir kimse ncelikle yaralama suunu ilemek zorundadr. rn. Cinsel Saldr suunu ileyen fail ncelikle cinsel taciz/basit cinsel saldr suunu ilemek zorundadr. Ancak ceza verilirken en ar sutan dolay ceza verilir. C- LLYET BAI ( NEDENSELLK ) Bir fiilin su tekil edebilmesi iin hareket ile sonu arasnda bir illiyet bann bulunmas gerekmektedir. Yani sonu hareketten dolay ortaya kmaldr. Nedensellik ba hareket ile netice arasndaki neden sonu ilikisidir. Eer netice hareketten dolay meydana gelmi ise, hareket ile netice arasnda uygun illiyet ba var ise fail sebep olduu neticeden dolay sorumludur. Olaya bir btn olarak bakldnda netice hareketin sonucu olarak grlyor ise fail bu neticeden sorumludur. rn: Fail F aralarnda arazi anlamazl bulunan arkada R yi yaralamtr. R hastaneye kaldrlrken 112 Ambulansnn kaza yapmas sebebiyle lmtr. Bu durumda lm ile F nin hareketi arasnda neden sonu ilikisi kesilmitir. lliyet ba kesilmi olduu iin F lmden dolay sorumlu deildir. F nin hareketi sadece yaralama neticesini dourmutur ve sadece yaralamaktan dolay sorumludur. rn: Fail Veli ei ile tartm ve ei bir gn sonra bu tartmadan dolay depresyona girerek fare zehri ile intihar etmitir. Velinin eylemi ile lm neticesi arasnda neden sonu ilikisi olmad iin Fail Veli nin hareketi lm neticesini dourmamtr. Veli lm neticesinden sorumlu deildir. ( ntihara zorlamam ve intihara tevik etmemi ise ). rn: Fail Zehrettin snf arkada Memnun ile tartm ve onu baklamtr. Birer ay ara ile 5 ameliyat geiren Memnun bir trl iyileememi ve baklanmann sebep olduu yaralanmalar nedeniyle lmtr. Bu durumda illiyet ba kesilmediinden lm, baklama hareketinin sonucudur. Bu sebeple Zehrettin ldrme suundan dolay sorumludur. Ayn olayda Memnun ameliyatta hekim hatas yznden lm olsa idi illiyet ba kesilmi olur idi ve Zehrettin lmden dolay sorumlu olmazd. rn. K, motosikletle karayolunda seyreden L ye ynelik olarak silahla el ate etmi, L ise atlardan korunmak maksad ile motosiklete kapaklanm ve kapaklanma sonrasnda dengesini kaybederek motosiklet devrilmi ve arkadan gelen kamyonun altnda kalarak ezilmitir. Bu olay itibariyle K nn hareketi ile lm arasnda nedensellik ba bozulmamtr. K, lm neticesinden sorumludur. D- FAL radi hareket yetenei, yaayan insana has bir zelliktir. Hayvan ya da eyann ya da l bir kimsenin iradi hareket yetenei bulunmamaktadr. Bu nedenle ancak yaayan bir insan su faili olabilir. Hareket yetenei bulunmayan tzel kiiler su faili olamazlar.

15

Ceza kanununda yer alan baz sular herkes tarafndan ilenebilir iken, bir takm sular ise sadece kanunun ngrd kimseler tarafndan ilenebilir. Ancak kanunda gsterilen kimselerin ileyebilecei sulara ZG SU ad verilir. rn. ldrme, yaralama, hrszlk, mala zarar verme sular herkes tarafndan ilenebilir. rn. kence, zimmet, rvet, irtikap, haksz arama, grevi ktye kullanma sularn ise ancak kamu grevlileri ileyebilir. ( ZG SULAR ) zg su itirak bakmndan nemlidir. Zira zg sularda kanun koyucunun ngrd sfat tamayan kimseler fail sfatyla deil azmettiren veya yardm eden sfatyla sorumlu olurlar. ( tirakte Ballk Kural ) E- MADUR Her suta bir madur vardr. Madur, ilenen su ile hakszla urayan, suun konusunun sahibi olan kiidir. Madur gerek kiidir. Ancak kanun maddesinde belirtilmi ise- devlet veya bir tzel kii de olabilir. Bir suun ilenmesi ile hukuken korunan menfaatleri dorudan veya dolayl olarak ihlal olan kimse sutan zarar grendir. Yaralama suunda yaralanan kii hem madur hem de zarar grendir. ldrme suunda len kimse madur, yaknlar ise sutan zarar grendir. Sutan zarar gren kavram ayn anlama gelmez; sutan zarar gren kavram, madur kavramn da iine alan daha geni bir kavramdr. rn. ldrme suunun maduru, len kimsedir. Hrszlk suunun maduru ise maln sahibi olan kimsedir. rn. A nn geree aykr olarak B irketinin muhasebecisini dolandrmas eyleminde,dolandrclk suunun maduru Muhasebeci iken, B irketi sutan zarar grendir. F- KONU Su saylan hareketin yneldii kii ya da ey suun konusunu oluturmaktadr. Konusuz bir su yoktur. rnein, kasten ldrme suunda madur len kimsedir. Suun konusu ise onun canl bedenidir. rn. Hrszlk suunun maduru tanr eyann sahibi iken, suun konusu tanr eyadr. Hakaret suunda madur, hakaret edilen kii iken, suun konusu, kiinin eref ve saygnldr. Korunan Hukuki Deer: Su tipinin ihdas edilmesi ile korunmak istenen deerdir. rn. ldrme suunda korunan hukuki deer, yaam hakkdr. rn. Hrszlk suunda korunan hukuki deer, mlkiyet hakk, yaralama suunda beden dokunulmazl hakk. Failin su saylan fiili neticesinde su konusu zerinde bir tehlike meydana gelmi ise bu halde TEHLKE suu sz konusudur. Eer su konusu bir zarara uram ise ortada ZARAR suu vardr. rn. Yaralama, ldrme, hrszlk vs. sular ZARAR SULARIDIR. rn. Trafik gvenliini tehlikeye sokma, suu ve suluyu vme, halk kin ve dmanla tahrik sular tehlike sulardr. Ortada henz bir zarar deil zarar doma ihtimali vardr. 3- MANEV UNSUR Manevi unsur, ilenin fiil ile fail arasndaki psikolojik badr. Bu ba kurulmadan suun varlndan sz edilemez. Fail ile eylem arasnda kanunda saylan, kast, olas kast, bilinli taksir ve taksir eklinde ortaya kan psikolojik balardan birisi yok ise fail bu eylemden dolay knanamaz ve cezalandrlamaz. Eer bu fail bakmndan bu psikolojik balardan bir tanesi var ise bu halde failin ceza sorumluluunun olabilmesi ve knanabilmesi iin kusur yetenei ( isnad kabiliyeti ) olup olmadna bakmak gerekir. rn. Kasten bir bakasn ldren kii ldrme suunu ilemitir ve cezalandrlr. Ancak ldrme suunu 5 yandaki bir ocuk ilemi ise eylem hukuka aykrdr, sutur fakat 5 yandaki ocuun kusur yetenei olmad iin ocuk knanamaz ve cezalandrlamaz.

16

Genel Olarak KAST ve TAKSR Ceza kanununda ASIL OLAN KAST tr. Kasten ilenen sularn cezalandrlmas kuraldr. TAKSR STSNA BR DZENLEMEDR. Eer bir suun taksirli hali kanunda dzenlenmemi ise faile bu sutan dolay ceza verilmez. rn: Mala zarar verme suu, insan ticareti suu, resmi evrakta sahtekarlk suu gibi sularn taksirle ilendii halde cezalandrlmas sz konusu deildir. nk kanunda taksirli mala zarar verme, taksirli insan ticareti, taksirli evrakta sahtekarlk suu dzenlenmemitir. Ancak taksirle yaralama, taksirle ldrme kanunda dzenlendii iin taksirle lm ya da yaralanmaya sebep olunmu ise fail sorumludur ve faile bu maddeler kapsamnda ceza verilir. 1- KAST Suun olumas kastn varlna baldr. Kast bir suun kanuni tanmndan yer alan unsurlarn bilerek ve isteyerek gerekletirilmesidir. Kanunda iki tr kast dzenlenmitir. - Kast: Suun kanuni tanmndaki madd unsurlarn bilerek ve istenerek gerekletirilmesidir. rn: A ldrmek maksad ile B ye ate etmi ve B nin lmne neden olmu ise bu durumda hareketi bilerek yapmtr. Hareketin sonucunu da bilmekte ve istemektedir. A, kasten hareket etmitir. - Olas Kast: suun kanuni tanmnda yer alan unsurlardan birinin somut olayda gerekleebilecei ngrlmesine ramen, kii fiili ilemektedir. Dier bir deyile, fail unsurlarn meydana gelmesini kabullenmektedir. Bu hlde, arlatrlm mebbet hapis cezasn gerektiren sularda mebbet hapis cezasna, mebbet hapis cezasn gerektiren sularda yirmi yldan yirmibe yla kadar hapis cezasna hkmolunur; dier sularda ise temel ceza te birden yarsna kadar indirilir. Olas Kast failin netice bakmndan OLURSA OLSUN dedii ve neticeyi kabullendii kasttr. Fail neticeyi grecek ve neticeyi KABULLENEREK EYLEME DEVAM EDECEKTR. OLASI KAST GENEL BR NDRM NEDENDR. Olas kast ile ilenen sularda, kastl sua nazaran daha az ceza verilir. rn. Yolda seyreden bir otobs srcs, trafik lambasnn kendisine krmz yanmasna ramen, kavakta durmadan gemek ister; ancak kendilerine yeil k yanan kavaktan gemekte olan yayalara arpar ve bunlardan bir veya birkann lmne veya yaralanmasna neden olur. Trafik lambas kendisine krmz yanan src, yaya geidinden her an birilerinin getiini grm; fakat, buna ramen kavakta durmam ve yoluna devam etmitir. Bu durumda otobs srcs, meydana gelen lm veya yaralama neticelerinin gerekleebileceini ngrerek, bunlar kabullenmitir. rn. Dn evinde trene katlanlarn tabancalar ile odann tavanna doru ard ardna ate ettikleri srada, bir kiinin ald alkoln de etkisi ile elinin seyrini kaybetmesi sonucu, yere paralel olarak yapt atlardan bir tanesinden kan kurun, trene katlanlardan birinin alnna isabet ederek lmne neden olur. Bu rnek olayda kii yapt atlardan kan kurunlarn orada bulunan herhangi birine isabet edebileceini ngrm; fakat, buna ramen silhyla ata devam etmitir. Burada da fail silhyla ate ederken ortaya kacak yaralama veya lm neticelerini kabullenmitir. rn: Hasmna ate ederken onun yanndaki arkadan da grd ve ona da isabet edeceini ngrd halde DEERSE DESN ( OLURSA OLSUN ) diyerek silahn ateleyen kimsenin kast OLASI KAST tr. Failin ngrd veya kabullendii neticenin gereklemesi bir ihtimal deil de, gerekleecei kesin ise KAST vardr. rn. Dmann ldrmek iin bindii uaa patlayc madde yerletiren kimse, gerekte bir kiiyi ldrmek istemektedir. Ancak dier kimselerin de bu kiinin lm ile birlikte lecei KESN olduu iin bu durumda olas kast deil KAST vardr.

17

Kural olarak, KASTEN LENEBLEN SULAR OLASI KAST LE DE LENEBLR. Ancak bir su maddesinde BLEREK ibaresi yer alyorsa bu su olas kast ile ilenemez. Her kastl su olas kast ile ilenemez. rn: Sahte evrak bilerek kullanmak suu. Bu su olas kast ile ilenemez. Fail bir suu ilemek iin plan yapar ve su ileme kararlln uzun bir sre devam ettirir ve mutlak olarak neticenin meydana gelmesi iin elinden geleni yapar ve neticeyi ansa brakmamak ve mutlak surette elde etmek iin soukkanl bir ekilde suu ilerse bu durumda TASARLAMA KASTI vardr. Taammd denilen bu durumda YARGITAY a gre, fail SOUKKANLI BR EKLDE SU LEMEKTEDR. YARGITAY a gre TASARLAMA KASTI LE LENEN SULARDA HAKSIZ TAHRK UYGULANMAZ. Kural olarak ceza kanunun su ileyen kimsenin dncesine yani hangi amala su ilediine bakmaz. nemli olan su saylan hareketin yaplmas ve neticenin gereklemesidir. Ancak kanun koyucunun baz zel amalarla ilendiinde cezalandrd sular da vardr. Kanun koyucunun genel kastn stnde ( bilmek ve istemekten baka ) failin zel bir amacnn da bulunmasn arad duruma ZEL KAST ad verilir. Kanun baz sular bakmndan genel kastn yannda ZEL KASTI da aramtr. rn: Gmen Kaakl suu Dorudan veya dolayl maddi bir menfaat elde etmek amacyla ilenirse cezalandrlr. Baka bir amala ilendiinde gmen kaakl suu olumaz. Bu durumda zel kast vardr. Failin su yoluna ktktan sonra yeni bir kastnn ortaya kmasna EKLENEN KAST ad verilir. Bu durumda failin kastna yeni bir kast eklenmekte ve yeni bir su ortaya kmaktadr. Baz durumlarda su kast hareketin yaplmasndan sonra da ortaya kabilir. rn: Doktor ameliyatta hastann karnnda makas unutmutur. Fakat bu durumu sonradan renmesine ramen hatas ortaya kmasn diye durumu hastaya bildirmemi ve hasta yaamn yitirmitir. Doktorun ilk eylemi taksirle yaralamadr. Fakat hatasn renmesine ramen hastay yeniden ameliyat etmemesi halinde artk KASTEN LDRMEDEN DOLAYI SORUMLUDUR. rn: Arkada ile kavga eden A onu yaralam ve olay yerinde brakarak arkasn dnp gitmek zere iken yerde yatan M nin annesine hakaret etmesini duymu ve bundan kaynaklanan fke ile yerde yatan M yi ldrmtr. Bu durumda ilk andaki kast yaralamak kast iken, hakaretten sonra ortaya kan kast ldrme kastdr. Bu durumda ldrme kast EKLENEN KASTTIR. 2- TAKSR Trk Ceza Kanununda iki trl taksir dzenlenmitir. TAKSR ( BLNSZ TAKSR ) ve BLNL TAKSR. TCK madde 22 - (1) Taksirle ilenen fiiller, kanunun aka belirttii hllerde cezalandrlr. (2) Taksir, dikkat ve zen ykmllne aykrlk dolaysyla, bir davrann suun kanun tanmnda belirtilen neticesi ngrlmeyerek gerekletirilmesidir. (3) Kiinin ngrd neticeyi istememesine karn, neticenin meydana gelmesi hlinde bilinli taksir vardr; bu hlde taksirli sua ilikin ceza te birden yarsna kadar artrlr. (4) Taksirle ilenen sutan dolay verilecek olan ceza failin kusuruna gre belirlenir. (5) Birden fazla kiinin taksirle iledii sularda, herkes kendi kusurundan dolay sorumlu olur. Her failin cezas kusuruna gre ayr ayr belirlenir. (6) Taksirli hareket sonucu neden olunan netice, mnhasran failin kiisel ve

18

ailev durumu bakmndan, artk bir cezann hkmedilmesini gereksiz klacak derecede madur olmasna yol amsa ceza verilmez; bilinli taksir hlinde verilecek ceza yardan altda bire kadar indirilebilir. TAKSR ( BLNSZ TAKSR ): Kastn iki unsuru bulunmaktadr; BLMEK ve STEMEK. Bir kimse bilerek ve isteyerek bir hareketi gerekletirirse ve lm meydana gelir ise kasten hareket etmitir. Taksirli sularn belirgin zellii, icrai veya ihmali ekilde olabilen iradi hareketin varl ve kanun tanmda yer alan unsurlardan birinin ngrlmemi olmasdr. Fakat bu ngrmemenin, gerekli dikkat ve zen ykmllne aykrlk dolaysyla ortaya kmas gerekir. nk, gerekli dikkat ve zen gsterilmedii iin kanunda tanmlanm olan neticenin gerekleecei ngrlmemitir. Kast ve taksiri ayran ksm ise NETCENN STENP STENMEDDR. Taksirli suta da hareket bilerek ve isteyerek yaplabilir ( bilmeden ya da istemeden de, dikkat ve zen ykmllne aykr olarak hareket meydana gelmi te olabilir ) ancak netice bilinir fakat H BR ZAMAN STENMEZ. rn: Bir doktorun hastaya yanl mdahale yaparak hastann lmne sebebiyet verdii durumda: hastaya yapt mdahaleyi ( HAREKET ) bilerek ve isteyerek yapar. Doktor yanl mdahale yapt zaman hastann leceini bilir, ngrr ancak hibir zaman HASTANIN LMESN STEMEZ. rn: Ormanda ava kan A allklarn arkasndan trt gelmesi zerine keklik var zannedip tfeini atelemi ancak keklik olduunu dnd alln arkasnda duran M nin lmne neden olmutur. Bu durumda TAKSRLE ( BLNSZ TAKSR ) LDRME SZ KONUSUDUR. Birden fazla kiinin taksirle iledii sularda herkes kendi kusuru gz nnde bulundurulmak suretiyle sorumlu tutulur. Taksirli suun kanuni tanmnda belirlenen netice birden fazla kiinin karlkl olarak iledikleri taksirli fiiller sonucunda gereklemi olabilir. rnein bir trafik kazasnda src ile yaya veya her iki src de taksirle hareket etmi olabilir. Bu gibi durumlarda neticenin oluumu asndan her kiinin taksirli fiili dolaysyla kusurluluu bir dierinden bamsz olarak belirlenmelidir. Ayn ekilde birden fazla kiinin katlmyla gerekletirilen bir ameliyatn lm veya sakatlkla sonulanmas durumunda, ameliyata katlan kiiler mtereken hareket etmektedirler. Ancak tbbn gereklerine aykrlk dolaysyla lm veya sakatlkla sonulanan bu ameliyatta ilenen taksirli suun ilenii asndan sua itirak kurallar uygulanamaz. Kanunun sua itirake ilikin hkmleri, kasten ilenen sularda suun ileniine itirak eden kiilerin sorumluluk statlerini belirlemektedir. Birden fazla kiinin katlmyla yaplan ameliyat srasnda meydana gelen lm veya sakatlk neticeleri bakmndan her bir kiinin sorumluluu kendi kusuru gz nnde bulundurulmak suretiyle belirlenmelidir. 3- BLNL/NGRL TAKSR: Failin hareketi bilerek yapyor NETCEY NGRYOR fakat eyleme devam ediyor ancak hi bir zaman STEMYOR. Fail neticeyi ngryor fakat NASIL OLSA OLMAZ dncesiyle hareket ediyor. Neticenin gereklemesi gibi bir istei yoktur. Bilinli taksiri basit taksirden ayran zellik, fiilin neticesinin failce fiilen ngrlm ve fakat istenmemi olmasdr. BLNL TAKSR CEZAYI ARTIRAN GENEL BR NEDENDR. Bilinli taksir hlinde hkmedilecek ceza te birden yarsna kadar artrlacaktr. rn: Arac ile karayolunda ilerlemekte iken, bir aracn manevra yaptn grmesine ramen naslsa kurtarrm arpmam diyerek yavalamayan ( neticeyi ngryor ve eyleme devam ediyor ) ve bir insann lmne neden olan kimse veya kalabalk bir caddede hzla ara kullanmasna ramen sr kabiliyetine ve aracn frenine gvenen bir kimsenin yapt kazada lme sebebiyet vermesi halinde BLNL TAKSR VARDIR.

19

Bilinli taksirin taksirden fark da buradadr. TAKSRDE netice sadece BLNYOR. Ancak bilinli taksirde NETCENN BLNMESNE EK OLARAK MEYDANA GELEBLECE DE NGRLYOR ve HAREKETE DEVAM EDLYOR. Kardan karya geen yayalar grd halde ( NETCE NGRLD HALDE HAREKETE DEVAM EDLYOR ) usta src olduuna gvenerek, onlar gelinceye kadar ben geerim diyerek hareket devam eden kimse YAYAYA ARPACAINA NGRYOR fakat eyleme devam ediyor. Bu durumda netice hibir surette istenmiyor, NASILSA OLMAZ diyerek harekete devam ediliyor. BLNL TAKSR tespit edilmelidir nk bilinli taksir halinde ceza 1/3 ten yarsna kadar artrlr. BLNL TAKSR CEZAYI AIRLATIRAN GENEL BR NEDENDR. Bu sebeple somut olayn zellii, eylemin nitelii, madurun durumu, olay yerinin zellii, sann ifadeleri, sann mesleki nitelii, tank ifadeleri gibi unsurlar dikkate alnarak belirlenir. Mesleki konularda zel bilgiye ihtiya duyulduundan bilirkiiye de mracaat edilmelidir. Ancak CEZA YARGILAMASINDAN KESN DELL olmadndan hakim gerekesini aklayarak bilirkii grne aykr bir karar verebilir. Bu sebeple BLRK RAPORU HAKM KESN OLARAK BALAYICI DELDR. Taksirli su neticesinde K, ALESEL VE KSEL BR NEDENDEN DOLAYI ARTIK BR CEZAYA HKMEDLMES ANLAMSIZ OLACAKA DERECEDE MADUR OLMU SE KYE CEZA VERLMEZ. Ancak fail bilinli taksirli ise ceza verilir, bilinli taksir halinde hakim cezada indirim yapabilir. rnein lkemizde zellikle krsal blgelerde rastland zere, taksirli sularda failin meydana gelen netice itibaryla bizzat kendisinin ve aile bireylerinin ar derecede maduriyete uradklar grlmektedir. Sz gelimi, kyl kadnlarn gndelik uralar ve hayat zorluklar itibaryla, says ok kere drtten fazlasna varan kk ocuklarna gerekli dikkati ve itinay gsterememeleri sonucu, ocuklarn yaralandklar veya ldkleri grlmektedir. Ayn ekilde meydana gelen trafik kazalarnda da benzer olaylara rastlanmaktadr. Bu gibi hllerde anann taksirli sutan dolay kovuturmaya uramas ve cezaya mahkm edilmesi, esasen sutan dolay evladn kaybetmesi sonucu urad zdrab iddetlendirmekle kalmamakta, ayrca, ailenin tmyle ar derecede maduriyete dmesine neden olmaktadr. Bu sebeplerle fail taksirli hareketinden tr ailesel veya kiisel bir nedenden dolay ac ektiinden artk fail hakknda bir cezaya hkmedilmesi anlamsz olacaktr. Ancak fail bilinli taksirli ile sadece indirim ngrlmtr. NETCES SEBEBYLE AIRLAMI SU T.C.K Madde 23 - Bir fiilin, kastedilenden daha ar veya baka bir neticenin oluumuna sebebiyet vermesi hlinde, kiinin bundan dolay sorumlu tutulabilmesi iin bu netice bakmndan en azndan taksirle hareket etmesi gerekir. Netice sebebiyle arlam su: Suun varl iin gerekli olann tesinde zararl veya ar, tehlikeli bir sonucun meydana gelmesi halinde cezas arlatrlan sulara sonucu nedeniyle arlaan sular denir. eklinde tanmlanmaktadr. rnein, basit yaralamada bulunulmak istenirken, kii grme, iitme yeteneini yitirmi olabilir. Yaralama fiili gerekletirilirken, genellikle bunun sonucunda ar bir neticenin meydana gelebilecei dnlr. rnein; gzn, kulan zerine sert bir biimde vuran kii, bu yumruk neticesinde madurun grme veya iitme yeteneini yitirebilecei olasln gz nnde bulundurur. Ar neticenin ortaya kacann bu ekilde ngrld durumlarda, meydana gelen ar netice asndan fail olas kastla hareket etmektedir.

20

Buna karlk, yaralama fiili sonucunda kiinin ngrmedii ar bir netice de meydana gelmi olabilir. rnein; cannn biraz yanmas iin madurun karn boluuna hafif bir biimde vurulmas hlinde madur inhibisyon sonucu lebilir. Bu gibi durumlarda ise fail, yaralama fiilini ilerken, madurun lebileceini tahmin etmemi olabilir. Bu sebeple kast edilen neticeden ar bir netice meydana gelmi ise failin ikinci netice ynnden EN AZINDAN TAKSR li olarak hareket etmesi zorunluluu benimsenmitir. Eer fail bakmndan gerekleen ikincil netice ( kastedilenden daha ar ) bakmndan TAKSR derecesinde dahi bir manevi unsurdan sz edilemiyorsa failin arlaan neticeden tr sorumluluu bulunmayacaktr. Failin ngrd neticeden daha ar bir netice meydana geldiinde neticenin fail tarafndan ngrlebilip ngrlemeyeceine baklacaktr. Failin neticeyi ngrebilecei kabul edilir ise fail, gerekleen ar neticeden dolay sorumlu tutulacaktr. Bu aklamalardan hareketle; sadece gerekleen ar neticeden hareket edilerek, hareket ile arlaan netice arasnda illiyet ba kurup oluan sonutan faili sorumlu tutmak yerine; arlaan neticenin fail tarafndan ngrlp ngrlemeyecei ve gerekleen netice bakmndan en azndan TAKSR derecesinde manevi unsurun varlnn aratrlmas zorunludur. Dier rnekler: 1- Bir kimseye yumruk/tokat atan birinin; yumruk att kimsenin lebileceini ngrmesi/ ngrebilmesi gerektiini sylemek, objektif esaslara, hayatn olaan akna ve beer takatine uygun dmeyen bir iddia olacaktr. Bir kimseye yumruk ile etkili eylemde bulunan bir kimsenin; yumruk att kiinin enesinin ya da dilerinin krlmas halinde bu sonulara ilikin olas kastnn olduunu sylemek mmkn iken, ayn kimsenin lm neticesi bakmndan TAKSR derecesinde dahi sorumluluunu kabul etmek mmkn deildir. 2- Bir kimsenin boynuna, bana, kalbinin zerine sert bir cisimle hzl bir ekilde vuran, akcier veya kalp gibi hayati organlarna iddetli bir darbe vuran kimsenin fiili neticesinde madur lm ise bu halde gerekleen lm neticesi bakmndan failin TAKSRL sorumluluu var kabul edilir. nk bu hayati blgelere iddetli darbenin madurun lmne neden olabilecei ngrlebilir. 3- Trafikte yol verme yznden kan tartmada A, B ye bir tokat vurmu ve B nin burnu kanamtr. Hemofili hastas olan B kan kaybndan yaamn yitirmitir. Bu olayda A, B nin hemofili hastas olduunu bilmedii/bilemeyecei iin ldrme suundan sorumlu olmaz. Sadece gerekletirdii fiil kadar ile ( kasten yaralama ya da taksirle ldrme ) sorumludur. ( Yargtay bu durumda taksirle ldrmeyi, fail hastal biliyor ise bilinli taksirle ldrmeyi kabul ediyor. ) 4- HUKUKA AYKIRILIK UNSURU Bir eylemin su olarak kabul edilebilmesi iin hukuka aykr olmas gerekir. Hukuka aykrlktan anlalmas gereken ise; sz konusu eylemin sadece ceza kanunu deil hukuk dzeni ierisinde yer alan normlar tarafndan mubah saylmamas-cevaz verilmemesidir . Eer bir eyleme hukuk dzeni izin vermi ise, o eylemi hukuka uygun kabul etmi ise o eylemi su olarak nitelendirmek mmkn deildir. Failin eylemi hukuka uygun olarak gerekletirilmi ise ( hukuka uygunluk sebepleri ierisinde saylyor ise ) failin bu fiili hukuka aykr ve su olarak kabul edilemez. 5237 Sayl Trk Ceza Kanununda yer verilen hukuku uygunluk sebepleri unlardr: HUKUKA UYGUNLUK HALLER: 1- Meru Mdafaa. 2- Kanun Hkmnn Yerine Getirilmesi. 3- Hakkn Kullanlmas. 4- Madurun Rzas. Bu durumlarda ilenen fiiller su deildir. Bu hallerde kiiye ceza verilmez ve gvenlik tedbiri uygulanamaz, dava alm ise BERAAT KARARI VERLR. Bu nedenler objektiftir. Kiiye bal nedenler deildir. Bu durumlarda bulunan btn kimseler bu hkmler uyarnca deerlendirilir ve ceza verilmez.

21

1- MERU MDAFAA ( HAKLI SAVUNMA ) Bir kimsenin kendisine ya da bir bakasna ait bir hakka ynelik olarak gerekleen veya gereklemesi kesin olan haksz bir saldry o anda durum ve koullara gre saldr ile orantl biimde ortadan kaldrmaya meru mdafaa denir. Meru mdafaadan sz edebilmek iin saldr ve saldrya kar gsterilen savunmaya ilikin baz artlarn bulunmas gerekmektedir. Saldrya likin artlar: 1- Saldr halen var OLMALI: Saldr ya halen sryor olacak ya da gereklememi olsa da gereklemesine kesin gzle baklyorsa meru mdafaa sz konusudur. rn: A ahsnn elinde bak ile B ye saldrmas durumunda saldr gnceldir. Bu saldr da meru mdafaa sz konusudur. rn: X in evi Y tarafndan silahla taranmtr. X evine silah ile ate edilirken kar koyar ise meru mdafaa sz konusu olur. Fakat X o anda deil de ertesi gn Y ye silahl saldr da bulunursa meru mdafaa olmaz. Btnyle sona ermi bir saldr iin meru mdafaa olmaz. Ancak saldrnn tekrarlanacana kesin gzle baklyor ise meru mdafaa sz konusu olur. rn: X elindeki ba ile Y ye saldrm ve Y kamaktadr. Elinde ba ile Y yi arayan X in eylemi halen devam etmekte olduu gibi Y ye kar yaralama fiili de tekrarlanaca kesin olan bir fiildir ve meru mdafaa sz konusudur. Saldr bir insan hareketi olmaldr. Hayvan hareketleri ve doa olaylarnda meru mdafaa deil zorunluluk hali sz konusudur. 2- Saldr HAKSIZ OLMALI: Meru Mdafaadan sz edebilmek iin saldrnn haksz olmas gerekmektedir. Meru mdafaa her trl hakszla kar deil yalnzca HAKSIZ SALDIRAYA kar kabul edilmitir. SALDIRI KONUSU EYLEMN SU TEKL ETMESNE GEREK YOKTUR. HAKSIZ EYLEM OLMASI YETERLDR. rn. Kamakta olan ar cezalk bir hkmly takip eden polisin dur ihtarndan sonra silah kullanmas durumunda, kamakta olan hkml bu saldr dolaysyla silah kullandnda meru mdafaadan faydalanamaz. nk polisin kendisine silah kullanmas haksz deildir. rn. Kendisine saldran A, ahsna kar savunma hakkn ( meru mdafaa ) kullanan B nin eylemine kar A, B nin saldrsnn haksz olduunu ne srerek meru mdafaadan faydalanamaz. Meru mdafaadan yararlanan kimse kendi kusurlu hareketi ile saldrya neden olmu olsa da meru savunmadan faydalanabilir. rn: F ye kfr eden ve onu sinirlendiren M; F nin kendisini ldrmek amacyla ate amas zerine saldry etkisiz klmak iin F yi yaralamtr. Bu olayda M haksz saldrya kendisi neden olmutur. Ancak bir kimsenin bir bakasna kfr etmesi o kimsenin lmesini gerektirmeyecei iin F nin ate amas durumunda M nin meru mdafaadan yararlanmas mmkndr. rn. Fail meru mdafaay bilerek kurgulam ise yani meru mdafaadan yararlanarak F yi ldrmek ya da yaralamak istemise bu durumda artk meru mdafaa uygulanamaz. Saldran kiinin eylemi su/cezalandrlabilen bir fiil olmasa da sadece HAKSIZ olmas meru mdafaa iin yeterlidir. rn. 10 yandaki bir ocuun veya akl hastasnn saldrsna kar da meru mdafaa mmkndr. 3- Saldr BR HAKKA ynelmi olmaldr: Saldrnn nefse veya rza ynelmi olmasna gerek yoktur. Bir kimsenin her hangi bir hakkna ynelik olabilir. Bu hak; yaama hakk, beden dokunulmazl olabilecei gibi mlkiyet hakk, konut dokunulmazl hakk da olabilir. Her trl hakka kar saldr da meru mdafaa sz konusu olur. Hakkn nemli bir hak olup olmamasna gerek yoktur.

22

Savunmaya likin artlar 1- Savunmada zorunluluk olmal: Saldrdan baka surette kurtulma imkan bulunmamal. Savunma, saldry sona erdirmek iin daha yumuak, ancak yan ekilde etkili bir aracn bulunmamas halinde zorunludur. Ne var ki, kama bu kapsamda deildir. Kama imkan var iken kamayp savunmaya geen kii de meru mdafaadan faydalanr. ( Hak Hakszla Boyun Ememelidir. ) 2Savunma ile saldr arasnda nedensellik ba olmal: Savunma saldrya ve saldry yapan kimseye kar yaplm olmal. rn: Cemil yaralamak kast ile Mehmet e kar bak ile saldrm ve onu yaralamtr. Mehmet i Cemil e kar savunma da bulunur ise meru mdafaa olur. Fakat Cemil in olaya karmam olan kz Serpil e kar savunma da bulunamaz ona zarar veremez. Zarar verirse meru mdafaa olamaz. 3Savunma ile Saldr Arasnda ORAN bulunmal: Savunma saldry def edecek, uzaklatracak lde olmaldr. Oran saldrda bulunan kiinin elindeki silah ile orantl bir silah ile savunma, korunan menfaatler arasnda da sz konusu olur. Saldrlan menfaat ile savunmada zarar verilen menfaat arasnda mutlak bir eitlik bulunmas zorunlu deildir. rn: Ksa boylu ve zayf olan Recep e kar 2-00 boyunda ve elinde byke bir dner ba ile saldran Yavuz arasnda silahlar bakmndan oran yoktur. Recep Yavuz un saldrsn daha etkili bir silah ile ( rnein ateli silah ) def edebilir. Bu halde aralar arasnda oran var kabul edilir. rn: Afakan nn 2008 model Mercedes Marka otomobili hasm Zeki tarafndan camlar krlrken grlm ise Afakan saldry def etmek iin meru mdafaadan yararlanabilir. nk mlkiyet te bir haktr. Ancak burada konu bakmndan bir oran bulunmaldr. Yani Afakan arabasna ynelik saldry Zeki yi ldrerek def edemez. nk mal iin meru mdafaada kural olarak insan ldrlmez. Ancak kendisini yaralamak zere elinde bakla saldran birisine kar baka ekilde kar koyma imkan kalmam ise ve baka ekilde kurtulmak mmkn olmam ise saldrda bulunan kimseye kar ldrmek suretiyle kar koyulabilir. NC K YARARINA MERU MDAFAA Kanunda kendisine ya da bir bakasna ait bir hakka ynelik olarak gerekleen bir saldrya kar meru mdafaa dzenlenmitir. Yani bir bakasna kar gerekleen bir saldrya kar savunma yaplabilir. rn: Ormanda piknik yapt srada az ileride birinin baklandn gren K nn saldrganlara kar savunmada bulunmas mmkndr. K maduru kurtarmak iin faillere kar her trl savunma vastasn kullanabilir. MERU MDAFAA N SALDIRININ SADECE KYE KARI LENM OLMASI GEREKMEZ. BAKA BRSNE (nc kiiye kar) GEREKLEEN BR SALDIRIYA KARI DA MERU MDAFAADA BULUNULABLR. MERU MDAFAA HALNDE EYLEM SU TEKL ETMEZ, EYLEM NEDENYLE YARGILAMA YAPILMI SE BERAAT KARARI VERLR VE EER BR ZARAR MEYDANA GELM SE TAZMN YKMLL YOKTUR. 2- KUNUN HKMNN YERNE GETRLMES Yasa hkmn yerine getiren kimseye ceza verilmez ( T.C.K m. 24/1 ) Kanun hkmnn yerine getirilmesi halinin hukuka uygunluk nedeni olmas iin u koullarn bulunmas gerekir: - Kanunun yetkili kld kimsenin eylemde bulunmas gerekir, - Kanunun ngrd ekilde davranlm olmaldr, - Kanunun ngrd snr almamaldr. rn: cra iflas Kanununa gre hacze gidilen evde kimse yok ise ya da mal karmak iin evde bulunulmuyor ise bu halde icra mdr kapy atrabilir. Bu durumda kapnn ilingir marifetiyle atrlmas halinde su olumayacaktr. rn. Hakknda yakalama emri bulunan bir kimseyi yakalayan kolluk grevlisi de kanun hkmnn yerine getirilmesi ( grevin ifas ) hukuka uygunluk hali kapsamndadr.

23

3- HAKKIN KULLANILMASI Trk Ceza Kanununa gre hakkn kullanan kimseye ceza verilmez. (TCK m. 26) rnein evinin bahe duvarna Dikkat Kpek Var uyars bulunan ev sahibi M nin, geceleri konutuna gelebilecek tehlikelere kar kendini korumas sz konusudur. Eve hrszlk amacyla gece gelen hrszn kpek tarafndan yaralanmas durumundan ev sahibi M, hakkn kulland iin ceza sorumluluu yoktur.. Hakkn kullanlmasnn bir hukuka uygunluk nedeni olmas iin, hakkn ktye kullanlmam olmas gerekir. rn: Bahesindeki kirazlarn ocuklar tarafndan toplanmasna engel olmak isteyen bahe sahibinin aaca elektrik vermesi durumundan hak ktye kullanlm olur. nk bu durumda hak amacn aacak lde ve bakalarna zarar verecek bir biimde kullanlmtr. Zilyet ( Bir mal elinde bulunduran kimse ) maln her trl gasp ve saldrya kar kuvvet kullanabilir ( M.K. m. 981-1 ). Tbbi mdahalelerde de; bir meslein icras hukuka uygunluk nedenidir. Tbbi mdahalelerde hastann rzas arttr. Ancak hasta rza beyan edebilecek durumda deil ise saln dzeltmek iin ( yksek bir menfaat ) rza aranmadan mdahale edilebilir. Yine stn kamu menfaati iin yaplan eylemlerde de rza aranmaz. Bu eylemler hukuka uygun saylrlar. 4- LGLNN RIZASI Madurun rzasnn hukuka uygun olarak kabul edilmesi iin ncelikle RIZA GSTERMEYE EHL OLMASI GEREKR. Yani 15 yan tamamlam olmas ve ayrt etme gcne sahip olmas gerekir. Rza kiinin zerinde mutlak surette tasarruf edebilecei bir hakka ilikin ise hukuka uygunluk nedenidir. Eer byle bir hak sz konusu deil ise rza hukuka uygunluk nedeni deildir. Rza szl, yazl olarak aka verilebilecei gibi ZIMNEN ( Susmak suretiyle ) de verilebilir. rnein, bir bakasnn kendisine ait olan kalemi aldn gren fakat ses karmayan kimsenin durumu zmnen rza gstermektir. zerinde mutlak surette tasarruf edilebilecek haklar; Malvarl hakk, eref zerindeki hak, hrriyeti zerindeki hak, cinsel zgrlk olarak saylabilir. Yaama hakk, vcut btnl ( beden ve organlar ) ve devlete ve aileye ilikin haklarda bireyin mutlak surette tasarruf imkan yoktur. rn: Kii kendisinin ldrlmesine veya yaralanmasna rza gstermesi sz konusu deildir. nk bu haklar zerinde mutlak tasarruf yetkisi yoktur. Ancak kii malvarl zerinde serbeste tasarruf etmek hakkna sahiptir. Bir kimse malnn alnmasna rza gsterirse hrszlk su olumaz. Rzann hukuka uygunluk nedeni olabilmesi iin EYLEMDEN NCE veya ENGE EYLEM SIRASINDA VERLM OLMASI GEREKR. Eylemden sonra verilen rza hukuka uyguluk nedeni deildir. Rza verildikten sonra geri alnm ise veya sz konusu eylem rza gsterilen kapsamn dnda ise, hukuka uygunluk nedeninden bahsedilemez. rn: Bir kimse bir eyasnn bir bakas tarafndan alnmasna o kii eyay almadan nce veya en ge ald anda rza gstermelidir. Eer eya alnm ise artk hrszlk suu olumutur. Bundan sonra gsterilen rza hukuka uygunluk nedeni deildir. Bu tr bir rza takibi ikayete bal sular bakmndan, ikayeti olmamak eklinde tezahr edecektir.

24

HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERNDE SINIRIN AILMASI Hukuka uygunluk nedenlerinde snrn almasnda ekilde olabilir: Snrn Kasten almas: Snr kasten alm ise su oluur. rnein saldrgan saldry bitirmi ve arkasn dnp gider iken ona kar ldrme fiili gerekletirilirse kasten ldrme suu oluur. Snrn Taksirle Almas: Eer snr dikkatsizlik ve zensizlik sebebiyle alm ise eylem taksirli olduunda cezalandrlyorsa taksirli halden ceza verilir. rn: Kendisine saldran saldrgan a kar savunmada bulunurken onun aar ekilde yaralanmasna neden olan kimse snr taksirle am ise taksirle yaralama suundan sorumlu olur. Snrn Korku Heyecan ve Panik le snrn almas: SADECE MERU MDAFAA HALNDE olayn olduu srada, heyecan ve panik ile snrn almas durumunda failin SORUMLULUGU YOKTUR. rn: gece vakti kendisine saldran kiilere kar g kullanrken heyecan ve korku nedeniyle ar g kullanan kimse saldrganlar lm olsa bile sorumlu olmaz.

KUSURLULUK ( SNAD KABLYET ) Kusurluluk, ilenen fiil dolaysyla bir insan olarak failin hangi artlarda sorumlu tutulacan tespit etmeye yarar ve iledii fiille ilgili olarak kiideki iradenin oluum artlarnn tespiti ve bu tespite istinaden gerekletirdii eylem dolaysyla failin ahsen cezalandrlmas gerekip gerekmedii, dier bir ifadeyle knanabilirlii hususundaki yargy ifade eder. Kanuni tanmda yer verilen su, failin kusur yetenei olmadan dahi ilense haksz bir fiildir ve SU NTELN KORUR. rn. Bir akl hastas bir ahs ldrse eylem sutur ve fail akl hastas olduu iin kusur yetenei yoktur ve cezalandrlamaz. Kusurluun iki unsuru vardr; alglama yetenei ( iledii fiilin mahiyetini ve sonular anlama ), irade ( hareketlerini ynlendirebilme ) yetenei. Kusur yetenei, fiilin ilendii anda mevcut olmaldr. Suun ilenmesinden sonra kusur yeteneinin kalkmas failin bu su dolaysyla sorumluluunu etkilemez. KUSURLULUU KALDIRAN ya da AZALTAN NEDENLER Aada saylan durumlarda kiinin kusurluluu tam ya da ksmen kalkmaktadr ve bu sebeple de kiinin ceza sorumluluu kalmakta ya da azalmaktadr. 123456789Zorunluluk hali ( ztrar ) Haksz Tahrik Balayc Emrin Yerine Getirilmesi, Cebir, iddet, Korkutma ve Tehdit Hata Ya Kkl Sar ve Dilsizlik Akl Hastal Geici Nedenler, Alkol ve Uyuturucu Etkisinde Olma.

1- ZORUNLULUK HAL ( IZTIRAR ) Gerek kendisine ve gerekse bir bakasna ait bir hakka ynelik olup, bilerek neden olmad ve baka surette korunmak olana bulunmayan ar ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya bakasn kurtarmak zorunluluu ile ve tehlikenin arl ile konu ve kullanlan vasta arasnda orant bulunmak koulu ile ilenen fiilden dolay kiiye ceza verilmez.

25

Bu hallerde eylem SU TEKL ETMEKTEDR fakat faile CEZA VERLMEZ. Zorunluluk halinde ilenen su hakknda BERAAT KARARI DEL, CEZA VERLMEYE YER OLMADIINA karar verilir. Yine bu eylem nedeniyle ortaya kan zararlarn TAZMN GEREKR. Zorunluluk Halinden Sz edebilmek iin aadaki artlarn bulunmas gerekmektedir: Tehlikeye likin artlar: Kiinin KENDSNE ya da BR BAKASININ BR HAKKINA ynelik bir tehlike olacak, Bu tehlike AIR VE MUHAKKAK olacak, Tehlikeye bilerek neden olunmam olacak, Tehlikeye kar koyma ykmll bulunmayacak ( rn: Yangn sz konusu ise itfaiye erinin yangna kar koyma ykmll vardr. tfaiye eri hakl bir durum sz konusu olmadka yangndan kaamaz. Eer itfaiye eri yangndan kaarken bir kimseyi ezerse ve yaralanmasna neden olur ise, bu halde zorunluluk halinden faydalanamaz. nk tehlikeye kar koyma ykmll var.)

Korunmaya likin artlar - Baka surette korunma imkan olmayacak, - Tehlikenin arl ile yaplan eylem arasnda ORAN bulunacak. rn: Karl ve souk bir havada dada mahsur kalan bir dac souktan donmamak iin bir da evinin kapsn krsa ve iine girse, ieride snsa ve nihayet dolaptaki yiyecekleri yese bu eylemi nedeniyle cezalandrlamaz. Ancak bu durumda eylem su vasfn korumaktadr. Yine dacnn verdii zararlar tazmin ykmll vardr. ( MERU MDAFAA DA EYLEM SU DEL VE ZARARLARI TAZMN YKMLL de YOKTUR ) MERU MDAFAA DA BR HAKKA SALDIRI SZ KONUSU KEN ZORUNLULUK HALNDE BR HAKKA YNELK TEHLKE SZ KONUSUDUR. rn: Evinde kan yangndan kaarken yerde yatan ocuunu ezerek lmne neden olan kimsenin durumu ZORUNLULUK HALDR. Yine yoku aa giderken arabasnn freni boalan kimsenin insanlara arpmamak iin yol kenarndaki arabaya arpmas da zorunluluk haline rnek tekil eder. NC KNN NDE BULUNDUU DURUMDAN KURTARILMASI N NC K YARARINA ZORUNLULUK HAL SZ KONUSU OLABLR. rn: Komusunun evini su bastn veya yandn gren bir kimsenin bir baka komusunun camn krarak ieri girmesi halinde de zorunluluk durumu sz konusu olur. Hayvan saldrs veya doa olaylar ( afet vs. ) srasnda ilenen fiiller de zorunluluk hali kapsamndadr. rn: Depremden ya da saldrgan bir kpein saldrsndan kaarken bir bakasna arpp yaralanmasna neden olmak. 2- HAKSIZ TAHRK Haksz bir fiilin meydana getirdii hiddet veya iddetli elemin etkisi altnda su ileyen kimsenin cezasnda indirim uygulanmasna imkan salayan durum haksz tahriktir. Bu durumda fail suu ilerken iinde bulunduu ruh hali ve psikolojik durum itibariyle haddet ve elemin etkisi altnda su ilemektedir. Haksz tahrik ceza sorumluluunu KALDIRMAZ, AZALTIR. Faile ceza verilir fakat NDRM YAPILIR ( Tahrikin niteliine ve olayn zelliine gre 1/4- arasnda indirim )

26

Hiddet ve elem HAKSIZ BR FLDEN KAYNAKLANMAKTADIR. su olmasna gerek yoktur. Haksz olmas yeterlidir.

Haksz fiilin

Bir suun maduruna ynelik olarak gerekletirilen dolaysyla haksz tahrik indirimi uygulanamaz. rnein cinsel saldrya maruz kalm kadna kar babann veya erkek kardein iledii ldrme fiilinde, haksz tahrike dayal olarak ceza indirimi yaplamayacaktr. Haksz tahrikin uygulanabilmesi iin, suun hakszl yapan kimseye kar ilenmesi gerekmektedir. rn: Kendisi hakknda dedikodu karan bir kimsenin oluna kar su ilenmi ise haksz tahrik sz konusu olmaz. nk su hakszl yapan kimseye kar ilenmemitir. rn: Bir kimsenin kendisine hakaret eden kimseyi darp etmesi halinde haksz tahrik sz konusudur. nk hakaret haksz bir fiildir. Haksz fiilin bizzat su ileyen kimseye ynelik olmasna gerek yoktur. rn: kk bir ocuun birka yetikin tarafndan dvldn gren bir kimse bu durumun etkisi altnda ocuu dven kimselere kar su iler ise bu durumda haksz tahrik sz konusu olur. Su haksz eyleme tepki olarak ilenmi olmal ve haksz eylem ile tepki olarak ilenen su arasnda ok uzun sre gememi olmaldr. rn: Kendisine hakaret eden bir kimseyi 2 yl sonra ldren bir kimsenin haksz tahrik altnda su ilediini sylemek mmkn deildir. HAKSIZ FL LE LENEN SU ARASINDA ORAN ARANMAZ. NK HAKSIZ TAHRK BR CEZASIZLIK NEDEN DEL SADECE NDRM NEDENDR. 3- BALAYICI EMRN YERNE GETRLMES Yetkili bir merciden verilip,yerine getirilmesi grev gerei zorunlu olan bir emri uygulayan kimse bu hareketinden dolay sorumlu olmaz. ( T.C.K m. 24-2 ) Emir bir TRK merciinden verilmelidir, emri veren emir vermeye yetkili olmaldr, emrin yerine getirilmesi zorunlu olmaldr ( balayc emir olmaldr ), emir kanuna uygun olmaldr. Konusu su tekil eden emir hibir surette yerine getirilemez. ( T.C.K m. 24-3 ) ANAYASA Madde 137ye gre - Kamu hizmetlerinde herhangi bir sfat ve suretle almakta olan kimse, stnden ald emri, ynetmelik, tzk, kanun veya Anayasa hkmlerine aykr grrse, yerine getirmez ve bu aykrl o emri verene bildirir. Ancak, st emrinde srar eder ve bu emrini yaz ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz. Konusu su olmayan ve yazl olarak amir tarafndan ISRAR EDLEN emri yerine getiren asndan bir hukuka uygunluk nedeni deil, bir sorumsuzluk nedeni sz konusudur. Yerine getirme zorunluluu, esasen hukuka aykr olan emri hukuka uygun hle getirmez. Ancak, hiyerarik yap dolaysyla, emri yerine getiren sorumlu olmaz. Bu durumda sorumluluk, emri verene aittir. Konusu su tekil eden emir, hibir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz. Askeri hizmetlerin grlmesi ve acele hallerde kamu dzeni ve kamu gvenliinin korunmas iin kanunla gsterilen istisnalar sakldr. Kolluk grevlileri iin tek zel durum: Kolluk grevlilerinin kendilerine verilen emirlerin hukuka uygunluunu tartamamasdr. Emir hukuka aykr olsa dahi kolluk grevlisi emri yerine getirmek zorundadr. Ancak konusu su tekil eden emir KOLLUK GREVLS TARAFINDAN DAH YERNE GETRLEMEZ. Getirilirse emri veren de suu suu ileyen de sorumludur. rn. Ruhsatsz silah tayan bir kimseyi yakalayp karakola gtren ve yasal ilem balatan polis memurunun, o srada karakola gelen emniyet amirinin yasaya aykr olarak verdii emri yerine getirerek, dzenledii tutana yrtarak ruhsatsz silah ilgili ahsa geri

27

verip, ahs serbest brakmas durumunda emri veren ( emniyet amiri ) de suu ileyen ( polis memuru ) de sorumludur. 4- CEBR DDET KORKUTMA VE TEHDT T.C.K m. 28 e gre: Kar koyamayaca veya kurtulamayaca cebir iddet veya muhakkak ve ar bir korkutma veya tehdit sonucu su ileyen kimseye ceza verilmez. Bu gibi hallerde cebir, iddet veya tehdidi kullanan kimse fail saylr. rn: itfaiye grevlisinin bir odaya kapatlarak yangn sndrmesinin engellenmesi ya da yardma gelen kimselerin yardm etmesine izin verilmemesi. rn: A, su ilemesi amacyla B yi a brakmtr. Olayda korkutma ( alktan lmek korkusu ) sz konusudur. Yine A kendisine, kaak inaat ruhsat vermezse B yi ldreceini sylemi ise bu durumda tehdit vardr ve faile ceza verilmez. rn. Bir kimsenin tehdit dolaysyla saldrgandan kamak iin bir bakasnn aracn almas durumunda da o kimseye ceza verilmez. Bu rneklerden hareketle, Cebir, Tehdit ve Korkutma Hallerinin Kusurluluu kaldrmas iin bulunmas gereken artlar u ekilde sralanabilir: Korkutma, cebir, tehdit ile ilenen su arasnda ORAN olmaldr. Korkutma, cebir ve tehdidin ar ve kesin olmas gerekir. Tehditte bulunann isteklerine boyun emeden, bu tehditten kurtulma olanann bulunmamas gerekir. Tehdit in ortaya kmasna bilerek sebep olunmam olmaldr.

5- HATA Fiilin icras srasnda suun unsurlarnda hataya den kimse cezalandrlmaz. HATANIN KUSURLULUGU KALDIRMASI N ESASLI BR HATA OLMASI GEREKR. Yani failin hatas olmasayd su gereklemeyecekti diyebiliyor isek hata esasldr. rn: Kendisinin zannedip bir bakasnn bisikletini alp giden kimse bisikletin bakasna ait olduunu bilseydi bisikleti yerinden almayacakt. Bu durumda hata esasldr ve fail bu yanlmas esasl olduu iin ceza verilmez. rn. Kii gece karanlnda vahi bir hayvan zannyla hareketli bir cisme ate eder. Ancak, gerekte bu hareket eden cisim bir insandr ve dolaysyla; bu insan lr veya yaralanr. rnek olarak verilen bu olaylarda failin bilgisi geree uysayd; iledii fiil hakszlk tekil etmeyecekti. Bu nedenle hata hlinde kasten ilenmi bir sutan sz etmek mmkn deildir. Bu durumlarda taksirli su hkmleri erevesinde failin sorumluluu tespit edilecektir. Ancak hata sebebiyle, TAKSRL SUTAN SORUMLULUK DEVAM EDER. Buna gre, meydana gelen neticeye ilikin olarak gerekli dikkat ve zen gsterilmi olsayd byle bir netice ile karlalmazd eklinde bir yargya ulalabiliyorsa; taksirle ilenmi bir su sz konusu olur. Ancak bu durumda neticenin taksirle gerekletirilmesinin kanunda su olarak tanmlanm olmas gerekir. Bu nedenle, kendisinin sanarak bakasnn antasn alan kiinin yanlgsnda taksirin varl kabul edilse bile; kanunda hrszlk fiilinin ancak yararlanma kasdyla ilenebilecei belirtildii iin; byle bir olay dolaysyla ceza sorumluluu domayacaktr. Buna karlk, av hayvan zannederek gerekte bir insana ate edip onun lmne neden olan kiinin bu hatasnda taksiri varsa, adam ldrme kanunda taksirle ilenen bir su olarak da tanmland iin, byle bir olayda fail, taksirle adam ldrme suundan dolay sorumlu tutulacaktr. Suun daha ar veya daha az cezay gerektiren halleri konusunda hataya den kii bu hatasndan yararlanr. rn. Annesini ldrmek isterken, gece vakti annesi sanarak bakasn ldren kimse hatasndan faydalanr. ( Anneyi ldrmek arlatrc sebep iken fail hata ile normal birini ldrd iin annesini ldrmekten ceza almaz. ) rn: Annesini ldrmek isterken hata ile

28

babasn ldrm ise gerekte ldrmek istedii kii babas olmad iin hatasndan faydalanr ve babasn ldrm gibi deil de normal bir kimseyi ldrm gibi ceza alr. Hukuka uygunluk nedeni var zannederek su ileyen kii ( hukuka uygunluk nedeninde hata eden ) bu hatasndan faydalanr ve hukuka uyguluk nedeni varm gibi deerlendirilir ve ceza verilmez. rn: Gece vakti elindeki silah nndeki ahsa dorultan bir kimseyi grp te silah kullanan polis memuru, gerekte silah dorultan kimse arkadana aka maksadyla dorultmu olsa da somut olayda hukuka uygunluk nedeni bakmndan kanlmaz bir hataya dt iin hatasndan faydalanacak ve cezalandrlmayacaktr. rn. Sokakta yrd srada kendisine silah dorultan kimseden daha nce davranp silahn eken ve sonrasnda o kimseyi ldren fail bakmndan, kendisine dorultulan silah ses tabancas ( kuru sk ) olsa dahi bu kimse meru mdafaa konusunda kanlmaz bir hataya dt iin bu hatasnda faydalanacak ve cezalandrlmayacaktr. ledii fiilin hakszl konusunda kanlmaz bir hataya den kiiye ceza verilmez. rn. Bir Avrupal Antalya da yar plak dolasa mstehcenlik suundan dolay ceza verilmez. Eylemi hayaszca hareketler suunu oluturur fakat hata sebebiyle KUSURLULUU ortadan kalkmtr. nk yar plak dolamann hakszlk olup olmad konusunda yanlgs vardr. Ancak bu konudaki hatann KAINILMAZ OLMASI GEREKMEKTEDR. Kanlmazlk her somut olayda failin durumu da dikkate alnarak belirlenmelidir. rn. Ev sahibinin, aralarndaki ilikinin iyiliine gvenerek onun olmad bir zamanda tamirat iin girmesi olaynda eylem konut dokunulmazln ihlal suu olsa da hata sebebiyle fail kusurlu kabul edilemez ve cezalandrlamaz. rn. Bir Alman Antalya da uyuturucu ierken yakalansa su olduunu bilmiyordum diyemez. KANUNU BLMEMEK MAZERET SAYILMAZ. ( T.C.K m. 4 ) Ceza kanunlarn bilmemek mazeret saylamayacandan failin kanunu bilmediinden bahisle su ilemesi durumunda ceza sorumluluu tamdr. 6- YA KKL Ceza kanunun bakmndan 12 yan doldurmam kimselerin ceza sorumluluu yoktur. Bu yataki kimseler su ileseler dahi cezalandrlamaz. ANCAK BU OCUKLAR HAKKINDA GVENLK TEDBR UYGULANABLR. ( Aile yanna yerletirme, eitim kurumu, tedavi vs. ) ocuk: Ceza kanununa gre 18 yan tamamlamam kimseler ocuk olarak kabul edilmektedir. Ceza Kanunu Bakmndan ocuklar gruba ayrlr: 0-12 ya; hibir ceza sorumluluu yoktur. 12-15 ya; yaptklar hareketin sonucunu kavrayabiliyor ve kendilerini ynlendirme yetenekleri var ise sorumludurlar. Bu yetenekler yok ise ceza sorumluluklar yoktur. Eer bu yetenekler var ise cezalandrlrlar ve cezalar indirilir. 15-18 ya; iledikleri fiilin anlam ve sonularn kavrama ve hareketlerini ynlendirme yetenekleri bulunduu iin ceza sorumluluklar tamdr. Sadece ocuk olmalar sebebiyle cezalar indirilerek verilir.

7- SAIR VE DLSZLK Sar ve dilsiz kimselerin alglama yetenekleri yatlarna gre daha ge gelitiinden sar ve dilsizler hakknda indirim ngrlmtr. Bu durumda olan kimseler hakknda: 15 yan doldurmam sar dilsizlerin cezai sorumluluu yoktur ( 12 yan doldurmam ocuklar gibi )

29

15-18 Ya arasndaki sar dilsizler hakknda 12-15 ya arasndaki ocuklar ilikin hkmler ve indirimler uygulanr. - 18-21 Ya arasndaki sar dilsizler hakknda 15-18 ya arasndaki ocuklara ilikin hkmler ve indirimler uygulanr. 21 yan tamamlam SAIR VE DLSZLER HAKKINDA NDRM YOKTUR. BUNLARIN CEZA SORUMLULUKLARI TAMDIR. 8- AKIL HASTALII Akl hastalnn tam ve ksmi akl hastal olarak ayrmak gerekmektedir. Tam Akl Hastalar: Hibir cezai sorumluluklar yoktur. Ceza verilmez, GVENLK TEDBR UYGULANIR ( Salk Kurumuna Tedavi Amacyla yerletirilir ve iyilemedike toplum iin tehlike oluturmayacak hale geldii salk kurulu raporu ile tespit edilmedike- tedavi kurumundan kamazlar. ) Ksmi Akl Hastalar: Sadece hastalklar ile ilgili durumlarda cezai sorumluluklar yoktur. rn. Kleptomania hastas kimse hrszlktan dolay sorumlu olamaz. nk bu kimselerin srekli bir eyleri alp gtrrler. Ancak bir Kleptomania hastas bir insan ldrrse ceza sorumluluu vardr. Bu snfta bulunanlara sadece CEZA NDRM VARDIR. 9- GEC NEDENLER, ALKOL VE UYUTURUCU ETKSNDE OLMA T.C.K m. 34 e gre: Geici bir nedenle ya da irade d alnan alkol veya uyuturucu madde etkisiyle, iledii fiilin hukuk anlam ve sonularn alglayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranlarn ynlendirme yetenei nemli derecede azalm olan kiiye ceza verilmez. rn: Zorla alkol ya da uyuturucu verilerek irade yetenei zayflam kiinin su ilemesi halinde bu kimseye ceza verilmez. rn. Uyurgezer bir annenin gece ocuunu ezmesi ya da eteli hastalk srasnda kiinin yanndakine hakeret etmesi veya epilepsi (sara) hastas birinin kriz geirirken bir bakasna zarar vermesi gibi. RAD OLARAK ALKOL YA DA UYUTURUCU ALINMI VE BU ETK LE SU LENM SE BU DURUMDA FALN CEZA SORUMLULUU TAMDIR. CEZADAN H BR NDRM YAPILMAZ. rn: Alkol alp trafie kan ve alkoll olarak kaza yapan kimse kusuru orannda sorumludur. Ancak zorla uyuturucu ya da alkol verilerek araca bindirilip kaza yapan kimse ise sorumlu deildir. CEZA SORUMULULUUNU KALDIRAN YA DA AZALTAN NEDENLERDE SINIRIN AILMASI Ceza sorumluluunu kaldran ya da azaltan nedenlerde snrn almas halinde iki durum sz konusudur: 1- Snrn Kasten Almas: Snr kasten alm ise ilenen fiilden dolay sorumluluk vardr. rn: Zorunluluk halinde dada mahsur kalan kii da evine snm ve sonrada evi kullanlmaz hale getirmi ise mala zarar verme suundan sorumludur. 2- Snrn Taksirle Almas: Snr taksirle alm ise eylem ceza kanununda taksirli iken de cezalandrlyorsa ceza verilir. rn: Zorunluluk halinde dada mahsur kalan dac da evinde snrken yangn kmasna neden olsa ve ev yansa bu durumda mala zarar verme suu oluur mu? Olumaz nk mala zarar verme suu taksirle ilenemez.

30

Yoku aa giderken freni patlayan aracnn aadaki Pazar yerine girmemesi iin yolu kenarna kan ve duvara arpan bu arada da duvarn yannda duran bir kiinin lmne neden olan kimse zorunluluk halinde snr amtr. Bu halde snr amasnda taksir sz konusudur. Neticede lm meydana geldii iin taksirle ldrme de su olarak dzenlenmitir. Failin sorumluluu taksirle bir insann ldrlmesidir. KORKU HEYECAN VE PANK HAL SADECE MERU MDAFAA N SZ KONUSUDUR. CEZA SORUMLULUUNU KALDIRAN YA DA AZALTAN DER NEDENLERDE UYGULANMAZ. SUUN UNSURLARI DIINDA KALAN HUSUSLAR Tipiklik, Maddi unsurlar, Manevi unsurlar ve hukuka aykrlk unsurlarn tamayan bir eylem su olarak tanmlanamaz. Ancak bu unsurlardan farkl olarak su ileyen failin cezalandrlabilmesi iin bir takm gerekliliklere ihtiya vardr ki bunlara Suun Unsurlar Dnda Kalan Unsurlar ad verilir. Bunlar: 1- n artlar: Bir davrann su olabilmesi iin o davranta bulunmas gereken ilk husus n arttr. rnein zimmet suunun sz konusu olabilmesi iin failin mutlaka Kamu grevlisi olmas gerekmektedir. 2- Cezalandrlabilme Koullar: Bu artlar da n artlar gibi suun unsurlarndan nce bulunmas gereken hususlardr. rnein, yabanc lkede Trk vatandana kar su ileyen bir yabanc failin yarglanmas iin Trkiye de bulunmas gibi. Bu yabancnn eylemi su olsa dahi Trkiye de deil ise yarglama yaplamaz. rn. Hileli iflas veya taksirli iflastan dolay cezalandrlabilmesi iin iflasa karar verilmi olmas gerekir. 3- ahsi Cezaszlk Sebepleri: Ayn konutta beraber yaayan e, anne baba veya kardelerin birbirlerinin eyalarn almalar durumunda hrszlk suu oluur fakat faile ceza verilmez. rn. Yalan tanklk suunda, kiinin stsoy, altsoy, e veya kardeinin soruturma ve kovuturmaya uramasna neden olabilecek bir hususla ilgili olarak yalan tanklkta bulunmas durumunda ceza indirilebilecei gibi hi ceza verilmeyebilir de. rn. Bir kimse kendi iledii veya ileniine itirak ettii sula ilgili olarak su delillerini yok etem, gizleme veya deitirme suundan dolay cezalandrlamaz. rn. Milletvekillerinin meclis almalar srasndaki, sz, oy ve dnce aklamalar su olsa dahi kiisel bir cezaszlk nedeni olduu iin cezalandrlamaz. Eylem sutur fakat kiisel zel bir nedenden dolay milletvekili cezalandrlamamaktadr. ( Kiisel cezaszlk hali ) 4- Cezay Kaldran ya da Azaltan Etkin Pimanlk: Su tamamlandktan sonra pimanlk gsteren fail iin baz su tiplerinde cezay kaldran ya da azaltan haller ngrlmtr. Etkin pimanlk halinde failin ceza sorumluluu kalkacak ya da azalacaktr. rn. TCK 221. maddede, rgt kapsamnda su ilemeden pimanlk gstererek teslim olan rgt yesine rgt yelii suundan ceza verilmez. rn. TCK 110. madde hkmne gre, kii hrriyetinden yoksun klma suunu ileyen fail, soruturma balamadan nce madura zarar dokunmakszn gvenli bir ekilde serbest brakrsa cezasnn 2/3 e kadar indirilir. SUUN ZEL GRN BMLER TEEBBS Teebbs T.C.K madde 35 te: Kii ilemeye kast ettii bir suu elverili hareketlerle dorudan doruya icraya balaypta elinde olmayan nedenlerle tamamlayamazsa teebbsten dolay sorumludur denilmektedir. Teebbs halinde verilecek cezann tehlikenin arl ve meydana gelen zarar gz nne alnarak belirlenecei madde dzenlenmektedir. Teebbs halinde suun ilenmi halinden daha az bir ceza verilmektedir.

31

Teebbs olabilmesi iin GEREKL OLAN ARTLAR: Kasten ilenebilen bir su olmal ( Taksirle lenen Sulara Teebbs Mmkn Deil ) - cra hareketleri ELVERL ARALARLA dorudan doruya balam olacak, - Failin gerekletirmek istedii netice ELDE OLMAYAN SEBEPLERLE gereklememi olacak. ( Fail netice iin her eyi yapm olacak fakat netice baka bir sebepten tr meydana gelmemi olacak ) 5237 Sayl Kanunda tek bir TEEBBS vardr. EKSK- TAM TEEBBS eklinde bir ayrm yoktur. rn: Fail X ldrmek maksad ile Y ye ate etmi ve onu yaralamtr. Yaralanan Y kaldrld hastanede ameliyata alnarak kurtarlmtr. Bu durumda X ldrmek kast ile ate etmi fakat lm ELNDE OLMAYAN SEBEPLERLE ( Zamannda tbbi mdahale ) meydana gelmemitir. X in eylemi kasten ldrmeye teebbs suunu oluturur. rn: Ahmet ldrmek maksad ile Cemil e ate etmi fakat kurun Cemil e isabet etmemitir. Bu durumda da lm Ahmet in elinde olmayan sebeplerle ( sabet etmeme ) meydana gelmemitir. Ahmet in eylemi kasten ldrmeye teebbs suunu oluturur. Failde su ileme fikrinin olumas ile birlikte suun evreleri balam olacaktr. Su fikrinin ortaya kmasHazrlk Hareketlericra Hareketlerinin Balamascra Hareketlerinin Tamamlanmas Neticenin Meydana Gelmesi evrelerinde olumaktadr. Teebbs icra hareketlerinin tamamlanmas evresinden sonra ortaya kmaktadr. TEEBBS ANCAK HAREKET VE NETCENN AYRILABLD SULARDA SZ KONUSU OLABLR ( MESAFE SULARI ). AN SULARDA TEEBBS MMKN DELDR. Yine d dnyada grlebilen bir hareketin olmad HMAL SULARDA TEEBBS OLMAZ. RN: Hakaret ani bir sutur. Hakaret suunda hareket ve netice ayn anda meydana gelir bu sebeple hakarete teebbs mmkn deildir. rn: Kasten yaralama suu hareket ve neticenin ayrlabildii bir sutur. Bu sebeple kasten yaralama suuna teebbs mmkndr. KANUNDA BAZI SU TPLER TEEBBS AAMASINDA KALSA DAH TAMAMLANMI GB CEZALANDIRILMAKTADIR. BU DURUMLAR TEEBBSN STSNASIDIR. BU SULAR T.C.K M. 310, Cumhurbakanna suikast ( m. 310 ) ve Anayasay cebir ve iddet ile ihlal suu ( m. 309 ) , Devletin blnmez btnl aleyhine ilenen sulara ( m. 302 )teebbs dahi olsa tamamlanm gibi cezalandrlr. Bu tr sulara KALKIMA TP SULAR DENR. GNLL VAZGEME: Fail icra hareketlerinden gnll vazgeer veya kendi abalaryla suun tamamlanmasn veya sonucun gereklemesini nlemesidir. Gnll vazgeme genel bir dzenlemedir. Btn sular bakmndan mmkn olabilir ( mesafe sular ). Gnll vazgeme, cezay kaldran KSEL BR NEDENDR. Gnll vazgeme suun icra hareketleri aamasnda olabilecei gibi icra hareketlerinin tamamlanmasndan sonra da mmkndr. SU TAMAMLANDIKTAN SONRA GNLL VAZGEME MMKN DELDR. Su tamamlandktan sonra ETKN PMANLIK SZ KONUSU OLUR: rn: Hrsz A ald eyalar ertesi gn haline zld ev sahibine geri vermitir. Bu durumda gnll vazgeme yoktur. nk su tamamlanmtr. rn. A, B ye kar hakaret ieren bir mektup yazm ve fakat mektup henz B nin eline gemeden mektubu geri almtr. Bu olayda fail kendi hareketi ile sonucun gereklemesine engel olduu iin gnll vazgeme vardr.

32

rn: A hasm C yi ldrmek iin evinin nnde pusu kurmu ve geldii saati kollamaya balamtr. C evinin nne geldiinde A silahn ekmi ve bu arada C nin kznn babasna doru kotuunu grm ve bu duruma zlerek ldrmekten vazgemitir. Bu durumda A gnll vazgemitir. nk hibir engel neden yok iken cra HAREKETLERNE BALAMAMI VE ATE ETMEMTR. rn. ldrmek iin ayana ta balayp denize att kiiyi henz lmeden denizden karmak gnll vazgemedir. rn. Karsn ldrmek isteyen kocann, karsnn yiyeceine zehir kartrdktan sonra henz lm meydana gelmeden bir panzehir ile lmn gereklemesine engel olmas. rn: Hrsz H, zengin bir iadam olan Hulusi nin evini soymak iin malikanesinin nne gitmi ve fakat tam eve girecek iken evin nnde polis otosu grmtr. O gnn hrszlk yapmak iin iyi bir gn olmadn ve eer hrszlk yapar ise polisin kendisini rahata yakalayacan dnerek hrszlk yapmaktan vazgemitir. Bu durumda gnll vazgeme yoktur. H nin eylemi hrszlk suuna teebbstr. nk gnll bir vazgeme yoktur. Gnll vazgeme; zgr irade ile su ilemekten vazgemektir. Gnll vazgeme halinde faile ilemek istedii sutan dolay ceza verilmez. Ancak gnll vazgetii ana kadarki eylemleri su oluturuyorsa sadece o sutan ceza verilir. rn: ldrmek iin ruhsatsz silah temin etmise ya da hasmnn evine girmise bu durumlarda gnll vazgeme halinde ldrme ve hrszlk sularndan ceza verilmez fakat ruhsatsz silah tama ve konut dokunulmazln ihlal suundan ceza verilir. rn. ldrmek iin zehir vermi fakat lm meydana gelmeden ( netice meydana gelmeden ) panzehir ile madurun lmne engel olmak durumunda o ana kadar ki eylem kasten ldrmeye teebbstr ve fail ldrmeye teebbsten sorumludur. TRAK HALNDE GNLL VAZGEME Birden fazla kimsenin bir suu ilemek iin bir araya geldii bir durumda bunlardan birisinin gnll vazgemesi halinde de gnll vazgeen faile ceza verilmez. Su gnll vazgeenin gsterdii btn gayrete ramen ilenmi olursa veya gnll vazgeenin gayretinin dnda baka bir nedenden dolay ilenememi olsa bile gnll vazgeene CEZA VERLMEZ. rn: A ile B hrszlk yapmak iin Masum un evine girmitir. Masum un ok fakir birisi olduunu gren A su ilemekten vazgemi ve geri dnmtr. B ise Fakir de olsa herkesin evinde alnacak bir ey vardr diyerek eyleme devam etmitir. Bu olayda: A gnll vazgemeden faydalanr ve sadece o ana kadarki eylemi bir su tekil ediyorsa o sutan cezalandrlr. Eer Ev sahibi uyand iin hrszlk suu ilenememi ise B, hrszla teebbsten sorumludur nk gnll vazgemesi yoktur. ETKN PMANLIK Suun btn unsurlar ile tamamlandktan sonra failin su yolunda ilerlemekten dnmesine etkin pimanlk denir. Etkin pimanlk yalnzca su tamamlandktan sonra belli sular balamnda cezay kaldran ya da azaltan KSEL BR NEDENDR. Etkin pimanlk GENEL BR NEDEN DELDR. Her su bakmndan uygulanmaz.

Trk Ceza Kanununda etkin pimanlk ilgili genel bir hkmle deil ilgili olduu su tiplerinde zel olarak- ayrca- belirtilmitir. ( m.
93, m. 168, m. 316-2, m. 274, m. 110, m. 221)

33

rn: A, B yi karm ve fakat madura bir zarar vermeden gvenli bir yerde serbest brakmtr. Etkin pimanlk sz konusudur. rn: K, gece vakti M nin evine girerek 100 TL sini alm ancak ertesi gn M nin ok fakir olduunu renip parasn geri iade etmitir. TEEBBSTE ZEL DURUMLAR 1- Fail daha fazlasn isterken azn alm ise; bu durumda teebbs deil tamamlanm su vardr. rn: A cep telefonundan be tane telefon almak isterken 2 tane alm ise bu durumda teebbs deil tamamlanm hrszlk suu vardr. 2- Zincirleme sularda ilk suu ileyen failin ikinci su ilerken yakalanmas durumunda: tamamlam olduu ilk sutan dolay ceza alr. rn: A bir beyaz eya dkkanndan ilk gn 5 adet amar makinas almtr. kinci gn yine ayn dkkandan dnden kalan 2 amar makinesini daha almak iin gelmi fakat bu makineleri alarken yakalanmtr. Bu durumda teebbsten deil tamamlam olduu ilk sutan dolay ceza verilir verilir ve zincirleme su hkmleri uygulanr. 3- Mtemadi Su ( Kesintisiz- Srekli Su ): Bu sularda kesinti devam ederken fail yakalanm ise teebbs deil tamamlanm su sz konusu olur. rn: A zorla senet imzalatmak iin V yi yakalam ve zorla bir odaya kapatmtr. V bir gn sonra durumun arkadalar tarafndan renilmesi zerine kapatld odadan kurtarlmtr. Bu durumda ilenmi bir kii hrriyetinden yoksun klma suu vardr. Teebbs yoktur. Bu su zgrlk kstlanmas yapld ilk anda gereklemektedir. LENEMEZ SUA TEEBBS Fail tarafndan gerekletirilmek istendii halde suun maddi konusunun bulunmamas ya da kullanlan aracn elverisizlii nedeniyle ilenmesi mmkn olmayan sulara LENEMEZ SU ad verilir. rn: A komusu B ile bir gn nce tartm ve onu ldrmek istemektedir. Ertesi gn bahede yz st yatt bir srada ona kar iki el ate etmitir. Ancak lm sonras yaplan otopsi de B nin bir gn nce gece kalp krizinden lm olduu ve A nn eylemi srasnda zaten l olduu tespit edilmitir. Bu durumda A ya ceza verilemez. nk su konusu imkanszdr. lm bir kimse ikinci kez ldrlemez. rn: Su tabancas ile bir kimsenin ldrlmesi mmkn olmadndan ( ARACIN MUTLAK ELVERSZL ) su tabancas ile ldrme veya ldrmeye teebbs sular ilenemez. Aracn elverili olup olmad ilenmek istenen su bakmndan deerlendirilmelidir. Ses tabancas ldrme suu iin elverisizdir ancak tehdit veya gasp suu iin elverili aratr. lenemez sutan dolay faile CEZA VERLMEZ. SZDE SU Failin gerekletirmeyi dnd ya da gerekletirdii eylemin kanunda su olarak tanmlanmad durumlarda szde ( mefruz ) su vardr. Fail su ilediini dnmektedir oysa ortada bir su yoktur. rn: Evlilik d birlikteliklerde kii zina suu ilediini dnmekte ise de zina yasada su olarak tanmlanmad iin bu durumda sz de su vardr. TRAK Ceza kanununda belirtilen bir suun birden fazla fail tarafndan ilenmesi halinde ok failli su, yalnzca bir kimsenin su ilemesi halinde ise tek failli su sz konusu olur. rn: Kavga suu en az iki fail tarafndan gerekletirilebilen su iken, hrszlk suu tek failli bir sutur. rn: Rvet suu, bir rvet alan ve bir de rvet veren kimsenin varln zorunlu klan su olduu iin ok failli bir su tipidir.

34

T.C.K ya gre tirak: Suun kanuni tanmnda yer alan fiili birlikte gerekletiren kiilerden her biri, fail olarak sorumlu tutulur. Bir suu beraber ileyen kimselerden her biri asli maddi faildir. Bu kimseler BERABER LEYEN ( TRAK ) kimselerdir. tirak TEK FALL BR SUUN BRDEN FAZLA KMSE TARAFINDAN LENMESDR. tirak CEZA SORUMLULUUNU GENLETEN BR KURUMDUR. tirak ARTLARI: - Birden ok fail olmal. - Suun icrasna balanmal ( ASL FAL EN AZINDAN SUUN CRA HAREKETLERNE BALAMI OLMALI ) ve btn ortaklar bakmndan ilenmesi konusunda anlalan su ayn olmal. tirak yalnzca tamamlanm sularda sz konusu olmaz. TEEBBS AAMASINDA KALMI SULARA DA TRAK MMKNDR. - Failleri ilenen sua katk salamaldr. Su konusu zerinde bir fiil hakimiyeti bulunmaldr. rn: Bir ldrme suuna glmseyerek bakan kimsenin eylemi itirak deildir. Bu eylem su konusu zerinde fiili hakimiyet salanmad iin itirak saylamaz. - tirak yalnzca AKTF hareketlerle deil HMAL HAREKETLERLE DE olabilir. ( rn. Hrszla anlaan gvenlik grevlisinin gece kasalar kilitlememesi suretiyle itirak etmesi ise ihmali bir harekettir. ) - Sua katlma SUTAN NCE OLABLECE GB SU LEND SIRADA DA OLABLR. ( rn: Fail A maduru yaralyorken oradan gemekte olan A nn arkada B madurun kollarn tutmak suretiyle A ya yardm etmesi su ilendii srada sz konusu olan bir itirak halidir. ) - tirak eden kimsenin Su ileyeceini bilerek ve isteyerek katlm olmas. Su ilemeden nce ya da su LEND SIRADA SU KONUSUNDA ANLAMA OLMALIDIR. - Failler birbirinden habersiz hareket ediyorsa TRAKTEN SZ KONUSU OLMAZ. rn: B ye birbirinden habersiz olarak zehir veren A ve C arasnda itirakten sz edilemez. nk faillerin su ilemek konusunda ortak bir amac yoktur. LENM ( TAMAMLANMI SUA- NETCE SONA ERM SUA ) TRAK MMKN DELDR. rn: Hrszlk yapm olan A nn ald eyay saklayan B nin eylemi hrszlk suuna itirak olmayp su eyasn saklamak suudur. nk su ilenmitir. lenmi sua itirak mmkn deildir. Ancak bu yardm su ilemeden nce VAAT EDLM SE ve bu suretle failin su kararn kuvvetlendirmi ise bu durumda TRAK SZ KONUSU OLUR. SUA TRAK TRLER Sua itirak trleri faillerin eylemin ileniinde su konusu EGEMENLKLER ( HKMYETLER ) gz nne alnarak belirlenmektedir. tirak FALLK (BERABER LEYEN-MTEREK FALLK), YARDIM ETME olmak zere tr sz konusudur. 1- BRLKTE FALLK ( MTEREK FALLK ) Suun kanuni tanmnda ngrlen hareketlerin birden fazla kii tarafndan gerekletirilmesi durumunda her bir kimse FAL ( BRLKTE FAL- MTEREK FAL ) olarak sorumludur. Bu durumda her bir fail su konusu zerinde ORTAK HAKMYET KURMAKTADIR. rn: ki kiinin bir bakasn tutarak kasten yaralama suunu ilemesi. rn: ARALARINDA TRAK RADES bulanan Be kii bir madura kar Silah ile ate etse ve madur bu hareketler neticesinde lm olsa. Su sonras yaplan aratrmada ldrc darbenin kimin silahndan kan mermiden dolay olduu ortaya kmasa ve hatta baz faillerin madura isabet dahi ettirememi olmas halinde failler SU KONUSU ZERNDE ORTAK HAKMYETE SAHP OLDUKLARI N HER BR FAL TAMAMLANMI KASTEN LDRME SUUNDAN SORUMLUDUR. zerindeki

AZMETTRME,

35

Failler arasnda itirak iradesi olmasayd, A ve B madur M ye kar ayn anda fakat birbirlerinden habersiz bir ekilde ldrmeyecek kadar zehir vermeleri ve fakat iki zehir birleerek LM MEYDANA GETRM SE bu durumda failler arasnda itirak iradesi sz konusu olmad iin iki fail de LDRMEYE TEEBBSTEN SORUMLUDUR. Eer her bir fail ldrecek kadar zehir vermi ise artk her iki fail de kasten ldrmeden dolay sorumludur. 2- DOLAYLI FALLK Suun ilenmesinde bir bakasnn ara olarak kullanlmas durumuna DOLAYLI FALLK ad verilir. Bir bakasn ara olarak kullanan kimse FAL OLARAK SORUMLUDUR VE SUU KENDS LEM GB CEZA ALIR. rn: Akl hastasna birisini ldrmesini reten bir kimse akl hastas ldrme suu iledii zaman ldrmeyi reten kimse DOLAYLI FAL olarak sorumludur. rn: Notere, yanlgya derek sahte vekaletname dzenletilmesi sahte vekaletnameyi bilmeden dzenleyen noter deil, dzenlettiren kimse BELGEDE SAHTECLK SUU sebebiyle DOLAYLI FAL durumundadr. rn: Tapu memuruna kendin tanmak maliki olarak gstererek, bu tanmazn bakasna satnn gerekletirilmesi durumunda, resmi belgede sahtecilik yaplmtr. Bu durumda da dolayl faillik sz konusudur. Dolayl faillikte ara olarak kullanlan kimse CEZALANDIRILMAZ. Suun ilenmesinde KUSUR YETENE OLMAYAN KLERN ( akl hastas, su ileme kabiliyeti olmayan ocuk ) ARA OLARAK KULLANILMASI DURUMUNDA DOLAYIL FALE VERLECEK CEZA 1/3 ten YARIYA KADAR ARTIRILIR. ZG SU: Baz sularn ancak belirli bir nitelie sahip kimseler tarafndan ilenmesinin ngrld sulara zg su ad verilir. rn: Zimmet ya da grevi ktye kullanma suunu ileyen kimse ancak KAMU GREVLS olabilir. ZG SULARA TRAK MMKNDR. ANCAK TRAK EDEN KMSELER AZMETTREN YA DA YARDIM EDEN SIFATIYLA SORUMLUDUR. ( tirakte Ballk Kural ) rn. Bir memurun kendisine teslim edilmi olan paray zimmetine geirmesine itirak eden kimse (paray onun adna banka hesabnda tutan) yardm eden veya azmettiren sfatyla sorumlu olur. Sadece KENCE SUUNDA, kamu grevlisinin ikene fiiline itirak eden kimseler kamu grevlisi olmasalar da kamu grevlisi gibi cezalandrlrlar. 3- AZMETTRME Hibir su ileme karar olmayan bir kiiye su ilettirilmesine azmettirme ad verilir. rn: A hasmn ldrmek iin ok miktarda para vererek B ile hasm H yi ldrmesi konusunda anlamsa A azmettirendir. Bu durumda Hem A hem de B kasten ldrme suundan dolay sorumludur. Bakasn cezalandrlr. su ilemeye azmettiren kii, ilenen suun cezas ile

stsoy ve altsoy ilikisinden doan nfuz kullanlmak suretiyle sua azmettirme hlinde, azmettirenin cezas te birden yarsna kadar artrlr. ocuklarn sua azmettirilmesi hlinde, azmettirme artrlabilmesi iin stsoy ve altsoy ilikisinin varl aranmaz. suretiyle cezann

- Azmettirenin belli olmamas hlinde, kim olduunun ortaya kmasn salayan fail veya dier su orta hakknda arlatrlm mebbet hapis cezas yerine yirmi

36

yldan yirmi be yla kadar, mebbet hapis cezas yerine on be yldan yirmi yla kadar hapis cezasna hkmolunabilir. Dier hllerde verilecek cezada, te bir orannda indirim yaplabilir. Azmettiren ile DOLAYLI FAL arasndaki FARK: Azmettirmede azmettiren kimsenin yannda su ileyen kimse de cezalandrlr. Ancak dolayl faillikte su ileyen kimse cezalandrlmaz. Azmettirmede fail zgr iradesi ile hareket ediyorken, dolayl faillikte su ileyen kimse su ilediinin farknda deildir. Azmettirilen suu azmettiren adna ilediini bilir. Oysa dolayl faillikte fail suta kullanldn bilmez. sutan baka bir su ilerse AZMETTREN

Azmettirilen azmettirildii SORUMLU MUDUR ? -

Azmettirilen kimse azmettiren ile anlat sutan BAKA ( Hukuksal Nitelii Farkl ) BR SU LEM ise bu durumda azmettiren sorumlu olmaz. rn: Hrszlk suu konusunda anlalm iken azmettirilen fail cinsel saldr suu ilemi ise azmettiren bu sutan sorumlu olmaz. Fail teebbs aamasnda kalm ise Azmettiren de teebbsten sorumlu olur. Fail ou yerine azn ilemi ise azmettiren ortaya kan sutan dolay sorumlu olur. Fail su ilerken su konusunda bir sapma yapm ise azmettiren bu sapmadan dolay da sorumludur. rn. Fail B, C nin ldrlmesi iin A tarafndan azmettirilmitir. Bu durumda fail B su ilerken C yerine D yi ldrm ise bu durumda D nin ldrlmesinden dolay Azmettiren sorumlu olur.

4- YARDIM ETME Su ileme karar vermi bir kiiye yasada saylan kolaylklarn salanmas suretiyle su katlm olan kimseye yardm eden ad verilir. YARDIM ETME HALLER SADECE KANUNDA SAYILAN HALLER N SZ KONUSU OLABLR. Yardm eden kiiye ilenen suun cezas yar orannda verilir. Yardmda bulunma Maddi ve manevi olabilir. Maddi Yardmlar: Ara salamak ( su aleti salamak ) , Su ileyen kimseye maddi yardm ( yemek gtrmek, yer temin etmek vs.). Bu yardmlar OLMAKSIZIN SU LENEMEYECEK DYSE O ZAMAN YARDIM ETME DEL BERABER LEME- MTEREK FALLK SZ KONUSU OLUR. rn: Gzcnn gzcl olmadan su ilenemeyecek idiyse yardm etmekten deil BERABER LEMEKTEN sorumlu olur. Yardm olmazsa olmaz ise beraber ileyen durumu sz konusu olur. Manevi Yardmlar: Tevik; Su ilemeyi dnen ancak henz kesin karar vermemi bulunan kiinin kararn vermesini salamak. rn. Yaparsan iyi olur, iyi yapyorsun yap devam et demek. Su Kararn Kuvvetlendirme; Su ileme kararn vermi bir kiiyi icraya gemeye yneltmek halidir. rn: Gn bu gndr bas tetie ya da sen onu imdi vurmazsan o seni sonra vurur demek. Yardmda Bulunacan Vaat: Su ilemeden nce faile su ilediinden yardm edeceini sylemektir. rn. Yakalanrsan mahpusta ben sana bakarm. Sana iki gnde pasaport alr yurt dna karrm. Yol Gstermek: Su ilemesinden nce suun nasl ilenecei konusunda neride bulunmak. rn. Eve uradan gir. urasna vur. uradan baklarsan bir daha iflah olmaz. u yoldan geerken sktr orda kimse olmaz yakalanmazsn demek gibi.

37

Bu saylanlardan baka YARDIM BM YOKTUR. Bu haller snrlayc bir biimde saylmtr. TARAKTE SU ORTAKLARININ KARARLATIRILAN SUTAN BAKA BR SUU LEMES Ortaklardan birisi itirak anlamas dndaki bir su ilerlerse sadece bu farkl suu ileyen fail sorumlu olur. rn: A, B, C hrszlk iin D nin evine girmi ise fakat ieride B D yi ldrm ise A, C ldrmekten dolay sorumlu deildir. rn: A, gazeteci B ile B nin gazete Kesinde ADAMI C ye hakaret etmesi konusunda anlam fakat Gazeteci B hakaret fiili ile birlikte FTRA da ederse A iftira suundan dolay sorumlu olmaz. TRAKTE BALILIK KURALI Sua itirak iin kasten ve hukuka aykr ilenmi bir fiilin varl yeterlidir.

Suun ileniine itirak eden her kii, dierinin cezalandrlmasn nleyen kiisel nedenler gz nnde bulundurulmakszn kendi kusurlu fiiline gre cezalandrlr. ( A ayn konutta oturduu babasnn cebinden para almak konusunda B ve C ile anlam ise A kiisel cezaszlk nedeniyle ceza almazken B ve C ceza alr. ) Henz 11 yanda olan A ile 19 yanda olan B, C yi ldrmek konusunda anlamlar ve ldrmler ise A kiisel cezaszlk nedeniyle ceza almazken B bundan etkilenmeyecek ve ceza alacaktr. zg sularda, ancak zel faillik niteliini tayan kii fail olabilir. Bu sulara itirak mmkndr. Ancak Bu sularn ileniine itirak eden dier kiiler ise azmettiren veya yardm eden olarak sorumlu tutulur.

Sua itirakten dolay sorumlu tutulabilmek iin ilenmesi konusunda anlalan ilgili suun en azndan teebbs aamasna varm olmas gerekir.

38

YAPTIRIMLAR
Suun karl olarak uygulanabilecek yaptrmlar CEZA ve GVENLK TEDBRLER dir. Ceza ve ceza yerine geen gvenlik tedbirleri ancak KANUN LE KONULUR. ( Kanunilik lkesi ) Kanunun aka su saymad bir fiil iin kimseye ceza verilemez ve gvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazl cezalardan ve gvenlik tedbirlerinden baka bir ceza ve gvenlik tedbirine hkmolunamaz. ( T.C.K m. 2 ) Trk Ceza Kanununda ngrlen cezalar iki trldr: Hapis Cezas. Adli Para Cezas.

Bir suun karl olarak sadece hapis cezas ngrlebilir, hapis cezas ile birlikte adli para cezas ngrlebilecei gibi sadece adli para cezas da tek bana ngrlebilir. HAPS CEZALARI Trk Ceza Kanununda hapis cezalar: Arlatrlm Mebbet Hapis Cezas, Mebbet Hapis Cezas ve Sreli Hapis Cezas olarak hkme balanmtr. Arlatrlm Mebbet Hapis: Sk gvenlik tedbirleri ile mr boyu ektirilen cezadr. Mebbet Hapis: mr boyu infaz edilen hapis cezasdr. Sreli Hapis Cezas: 1 Aydan 20 Yla kadar olan hapis cezasdr. Ksa Sreli Hapis Cezas ise sreli hapis cezasnn bir trdr ve 1 yl veya DAHA AZ SREL HAPS CEZASIna ksa sreli hapis cezas ad verilir. KISA SREL HAPS CEZASINA SEENEK YAPTIRIMLAR 1 veya DAHA AZ hapis cezalarnn infaz kurumunda ektirilmesinin mahzurlar ( olumsuz yanlar ) sz konusu olduu iin bu cezalarn aada saylan seenek yaptrmlara EVRLEBLR. Ancak bu evirme Hakimin TAKDRNE BALIDIR. Seenek yaptrmlar: ADL PARA CEZASI- GN ESASINA GRE ADL PARA CEZASI-: ( Kanunda aksi belirtilmedike 5 gnden az 730 gnden fazla olmayan ve failin ekonomik durumuna gre bir gn iin 20-100 TL nin devlet hazinesine denmesidir. Hakim bu miktar taksitlendirebilir. Taksit sresi 2 Yl GEEMEZ ve taksit says 4 TEN AZ OLAMAZ.) Madurun veya kamunun urad zararn aynen iade, sutan nceki hle getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmesine, En az iki yl sreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi salamak amacyla, gerektiinde barnma imkn da bulunan bir eitim kurumuna devam etmeye, Mahkm olunan cezann yarsndan bir katna kadar sreyle, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmaya, Salad hak ve yetkiler ktye kullanlmak suretiyle veya gerektirdii dikkat ve zen ykmllne aykr davranlarak su ilenmi olmas durumunda; mahkm olunan cezann yarsndan bir katna kadar sreyle, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alnmasna, belli bir meslek ve sanat yapmaktan yasaklanmaya, Mahkm olunan cezann yarsndan bir katna kadar sreyle ve gnll olmak kouluyla kamuya yararl bir ite altrlmaya, evrilebilir.

Hakknda seenek yaptrmlardan birine hkmedilen kiinin bu yaptrmn gereklerine uygun hareket etmesi durumunda, bu ceza infaz edilmeyecek ve kii asndan bu mahkumiyete ilikin sonular ortaya kmayacaktr. nk: Uygulamada asl

39

mahkmiyet, bu madde hkmlerine gre evrilen adl para cezas veya tedbirdir. Su tanmnda hapis cezas ile adl para cezasnn seenek olarak ngrld hllerde, hapis cezasna hkmedilmise; bu ceza artk adl para cezasna evrilmez. SEENEK YAPTIRIMA EVRME ZORUNLULUU - Daha nce hapis cezasna mahkm edilmemi olmak kouluyla, mahkm olunan otuz gn ve daha az sreli hapis cezas ile; - Fiili iledii tarihte onsekiz yan doldurmam veya altmbe yan bitirmi bulunanlarn mahkm edildii bir yl veya daha az sreli hapis cezas, birinci fkrada yazl seenek yaptrmlardan birine evrilir. Bu iki durumda hakimin takdir yetkisi yoktur, cezay seenek yaptrmlardan birine evirmek zorundadr. Taksirli sulardan dolay hkmolunan hapis cezas uzun sreli de ( 1 YILDAN FAZLA OLSA DAH ) olsa; bu ceza, dier koullarn varl hlinde taksirli hapis cezas adl para cezasna evrilebilir. Ancak, bu hkm, bilinli taksir hlinde uygulanmaz. SEENEK YAPTIRIMLARIN YERNE GETRLMEMES Hkm kesinletikten sonra Cumhuriyet savclnca yaplan tebligata ramen otuz gn iinde seenek yaptrmn gereklerinin yerine getirilmesine balanmamas veya balanp da devam edilmemesi hlinde, hkm veren mahkeme ksa sreli hapis cezasnn tamamen veya ksmen infazna karar verir ve bu karar derhl infaz edilir ve ARTIK MAHKUMYET BU YAPTIRIMLAR DEL MAHKUM OLUNAN HAPS CEZASI OLACAKTIR.

ERTELEME ( TECL )
Trk Ceza Kanununa gre ERTELEME bir NFAZ BMDR. Cezas ertelenen kii erteleme sresinin sonunda CEZASINI EKM SAYILIR. Erteleme iin Gerekli ARTLAR: - Kiinin 2 yl veya daha az sreli hapis cezasna mahkum edilmi olmas ( Eer fail suu iledii srada 18 yan tamamlamam ise veya 65 yan bitirmi ise sre 3 YILDIR. ) - Daha nce kastl bir sutan dolay 3 AYDAN FAZLA HAPS CEZASINA MAHKUM OLMAMI OLMASI, - Suu iledikten sonra yarglama srecinde gsterdii pimanlk dolaysyla tekrar su ilemeyecei konusunda mahkemede bir kanaatin olumas, gerekir. Ertelemenin ARTA BALANMASI: Cezann ertelenmesi, madurun veya kamunun urad zararn aynen iade, sutan nceki hle getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi kouluna bal tutulabilir. Bu durumda, koul gerekleinceye kadar cezann infaz kurumunda ektirilmesine devam edilir. Koulun yerine getirilmesi hlinde, hkim kararyla hkml infaz kurumundan derhl salverilir. Cezas ertelenen hkml hakknda, bir yldan az, yldan fazla olmamak zere, bir denetim sresi belirlenir. Bu srenin alt snr, mahkm olunan ceza sresinden az olamaz. Denetim sresi iinde; a) Bir meslek veya sanat sahibi olmayan hkmlnn, bu amala bir eitim programna devam etmesine, b) Bir meslek veya sanat sahibi hkmlnn, bir kamu kurumunda veya zel olarak ayn meslek veya sanat icra eden bir bakasnn gzetimi altnda cret karlnda altrlmasna, c) Onsekiz yandan kk olan hkmllerin, bir meslek veya sanat edinmelerini salamak amacyla, gerektiinde barnma imkn da bulunan bir eitim kurumuna devam etmesine MAHKEMECE KARAR VERLEBLR.

40

Mahkeme, denetim sresi iinde hkmlye rehberlik edecek bir uzman kiiyi grevlendirebilir. Mahkeme, hkmlnn kiiliini ve sosyal durumunu gz nnde bulundurarak, denetim sresinin herhangi bir ykmllk belirlemeden veya uzman kii grevlendirmeden geirilmesine de karar verebilir. ERTELEMENN ORTADAN KALKMASI Hkmlnn denetim sresi iinde: Kastl bir su ilemesi ( TAKSRL SU DEL ) VEYA, kendisine yklenen ykmllklere, hkimin uyarsna ramen, uymamakta srar etmesi hlinde; ertelenen cezann ksmen veya tamamen infaz kurumunda ektirilmesine karar verilir.

ERTELEME LE BELRLENEN Denetim sresi ykmllklere uygun veya iyi hlli olarak geirildii takdirde, ceza infaz edilmi saylr. ( K MAHKUM OLMU VE CEZASINI EKM SAYILIR. )

GVENLK TEDBRLER
Gvenlik Tedbiri: Toplum iin tehlike oluturan suun ilenmesinden sonra fail hakknda hakim tarafndan hkmedilen yaptrmdr. Gvenlik tedbirleri bir yandan toplumu korumak dier yandan da, su tekil eden fiili ortaya koyan ahsn, yeni sular ilememesi iin uygulanr. Gvenlik tedbiri, tekrar su ilenmesini nlemek iin ngrlm olan toplumsal savunma mekanizmasdr. 1- Trk Ceza Kanununda GEREK KLER N gvenlik tedbirleri trdr: Belli haklar kullanmaktan yoksun klma, Eya msaderesi, Kazan msaderesi.

2- TZEL KLERE HAS GVENLK TEDBR SE: FAALYET ZNNN PTALDR. Faaliyet izni ktye kullanlarak ilenilen sularda faaliyet izni iptal edilebilir. Yine eer artlar var ise, tzel kiiler iin de eya msaderesi ve kazan msaderesi gvenlik tedbirleri de uygulanabilir. A- Belli Haklardan Yoksun Klma: Kii, kasten ilemi olduu sutan dolay hapis cezasna mahkmiyetin kanuni sonucu olarak; - Srekli, sreli veya geici bir kamu grevinin stlenilmesinden; bu kapsamda, Trkiye Byk Millet Meclisi yeliinden veya Devlet, il, belediye, ky veya bunlarn denetim ve gzetimi altnda bulunan kurum ve kurulularca verilen, atamaya veya seime tbi btn memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten, Seme ve seilme ehliyetinden ve dier siyas haklar kullanmaktan, hakkndan; vesayet veya kayymla ait bir hizmette - Velayet bulunmaktan,

- Vakf, dernek, sendika, irket, kooperatif ve siyas parti tzel kiiliklerinin yneticisi veya denetisi olmaktan, - Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliindeki meslek kuruluunun iznine tbi bir meslek veya sanat, kendi sorumluluu altnda serbest meslek erbab veya tacir olarak icra etmekten, yoksun braklr. BU HAKLAR SADECE LENEN SUUN CEZASI EKLNCEYE KADAR KULLANILAMAZ. mr boyu YASAKLAMA SZ KONUSU DELDR. Ancak mahkum olduu hapis cezas ertelenen veya koullu salverilen hkmlnn kendi alt soyu zerindeki velayet, vesayet ve kayymlk yetkileri asndan her hangi bir kstlama sz konusu olmaz. Mahkum olduu hapis cezas ertelenen kii hakknda kendi sorumluluu altnda serbest meslek erbab veya tacir olarak icra etmekten yoksun klnma tedbiri

41

uygulanmayabilir. Ksa sreli hapis cezas ertelenmi veya fiili iledii srada 18 yan tamamlamam kiiler hakknda yukarda saylan HAK YOKSUNLUKLARI UYGULANAMAZ. Belli bir meslek veya sanatn ya da trafik dzeninin gerektirdii dikkat ve zen ykmllne aykrlk dolaysyla ilenen taksirli sutan mahkmiyet hlinde, aydan az ve yldan fazla olmamak zere, bu meslek veya sanatn icrasnn yasaklanmasna ya da src belgesinin geri alnmasna karar verilebilir. Yasaklama ve geri alma hkmn kesinlemesiyle yrrle girer ve sre, cezann tmyle infazndan itibaren ilemeye balar. B- EYA MSADERES Msadere, sua konu olan veya suta kullanlan, sutan elde edilen veya su ilenmek suretiyle ortaya kan bir eyann mlkiyetinin devlete gemesidir. (1) yiniyetli nc kiilere ait olmamak kouluyla, kastl bir suun ilenmesinde kullanlan veya suun ilenmesine tahsis edilen ya da sutan meydana gelen eyann msaderesine hkmolunur. Suun ilenmesinde kullanlmak zere hazrlanan eya, kamu gvenlii, kamu sal veya genel ahlk asndan tehlikeli olmas durumunda msadere edilir. (2) Birinci fkra kapsamna giren eyann, ortadan kaldrlmas, elden karlmas, tketilmesi veya msaderesinin baka bir surette imknsz klnmas hlinde; bu eyann deeri kadar para tutarnn msaderesine karar verilir. (3) Suta kullanlan eyann msadere edilmesinin ilenen sua nazaran daha ar sonular douraca ve bu nedenle hakkaniyete aykr olaca anlaldnda, msaderesine hkmedilmeyebilir. (4) retimi, bulundurulmas, kullanlmas, tanmas, alm ve satm su oluturan eya, msadere edilir. (5) Bir eyin sadece baz ksmlarnn msaderesi gerektiinde, tmne zarar verilmeksizin bu ksm ayrmak olanakl ise, sadece bu ksmn msaderesine karar verilir. (6) Birden fazla kiinin payda olduu eya ile ilgili olarak, sadece sua itirak eden kiinin paynn msaderesine hkmolunur. BASIN ALETLER su eyas olduundan bahisle MSADERE OLUNAMAZ. ( Anayasa m. 30 ) C- KAZAN MSADERES Madde 55 - (1) Suun ilenmesi ile elde edilen veya suun konusunu oluturan ya da suun ilenmesi iin salanan madd menfaatler ile bunlarn deerlendirilmesi veya dntrlmesi sonucu ortaya kan ekonomik kazanlarn msaderesine karar verilir. Bu fkra hkmne gre msadere karar verilebilmesi iin madd menfaatin suun maduruna iade edilememesi gerekir. (2) Msadere konusu eya veya madd menfaatlere el konulamad veya bunlarn merciine teslim edilmedii hllerde, bunlarn karln oluturan deerlerin ( EYA YERNE GEEN DEER- PARA ) msaderesine hkmedilir. D- OCUKLARA ZG GVENLK TEDBRLER ocuklara zg gvenlik tedbirlerinin neler olduu ve ne suretle uygulanacaklar ilgili kanunda gsterilir. ocuk Koruma Kanununa gre bu tedbirler; Danmanlk, Eitim, Bakm, Salk ve Barnma Tedbirleridir. (Bkz. ocuk Kor. Kan. m. 5) E- AKIL HASTALARINA ZG GVENLK TEDBRLER Fiili iledii srada akl hastas olan kii hakknda, koruma ve tedavi amal olarak gvenlik tedbirine hkmedilir. Hakknda gvenlik tedbirine hkmedilen akl hastalar, yksek gvenlikli salk kurumlarnda koruma ve tedavi altna alnrlar. Hakknda gvenlik tedbirine hkmedilmi olan akl hastas, yerletirildii kurumun

42

salk kurulunca dzenlenen raporda toplum asndan tehlikeliliinin ortadan kalktnn veya nemli lde azaldnn belirtilmesi zerine mahkeme veya hkim kararyla serbest braklabilir. Su ileyen alkol ya da uyuturucu veya uyarc madde bamls kiilerin, gvenlik tedbiri olarak, alkol ya da uyuturucu veya uyarc madde bamllarna zg salk kuruluunda tedavi altna alnmasna karar verilir. Bu kiilerin tedavisi, alkol ya da uyuturucu veya uyarc madde bamllndan kurtulmalarna kadar devam eder. Bu kiiler, yerletirildii kurumun salk kurulunca bu ynde dzenlenecek rapor zerine mahkeme veya hkim kararyla serbest braklabilir. SUTA TEKERRR ( TEKRARLAMA ) VE ZEL TEHLKEL SULULAR nceden ilenen sutan dolay verilen hkm kesinletikten sonra yeni bir suun ilenmesi hlinde, ( AYNI TRDEN SU OLMASINA GEREK YOKTUR. BAKA BR SU LENM SE DE) tekerrr hkmleri uygulanr. Bunun iin cezann infaz edilmi olmas gerekmez. lk CEZANIN KESNLEM OLMASI YETERLDR. Tekerrr hkmleri, nceden ilenen sutan dolay; a) Be yldan fazla sreyle hapis cezasna mahkmiyet hlinde, bu cezann infaz edildii tarihten itibaren be yl, b) Be yl veya daha az sreli hapis ya da adl para cezasna mahkmiyet hlinde, bu cezann infaz edildii tarihten itibaren yl, getikten sonra ilenen sular dolaysyla uygulanmaz. Tekerrr hlinde, sonraki sua ilikin kanun maddesinde seimlik olarak hapis cezas ile adl para cezas ngrlmse, hapis cezasna hkmolunur. Kastl sularla taksirli sular ve srf asker sularla dier sular arasnda tekerrr hkmleri uygulanmaz. Kasten ldrme, kasten yaralama, yama, dolandrclk, uyuturucu veya uyarc madde imal ve ticareti ile parada veya kymetli damgada sahtecilik sular hari olmak zere; yabanc lke mahkemelerinden verilen hkmler tekerrre esas olmaz. Fiili iledii srada onsekiz yan doldurmam olan kiilerin iledii sular dolaysyla tekerrr hkmleri uygulanmaz. Tekerrr hlinde hkmolunan ceza, mkerrirlere zg infaz rejimine gre ektirilir. Tekerrr sebebiyle FALN CEZASI ARTIRILMAZ. Ayrca, mkerrir hakknda cezann infazndan sonra denetimli serbestlik tedbiri uygulanr. Mkerrirlere zg infaz rejiminin ve cezann infazndan sonra denetimli serbestlik tedbirinin, itiyadi sulu, suu meslek edinen kii veya rgt mensubu sulu hakknda da uygulanmasna hkmedilir. SINIR DII EDLME ledii bir su sebebiyle HAPS CEZASINA MAHKUM OLAN YABANCIkoullu salverilmeden yararlandktan ve her halde cezasnn infaz tamamlandktan sonra, durumu, snr d ilemleriyle ilgili olarak deerlendirilmek zere derhal ileri Bakanlna bildirilir. CEZANIN BELRLENMES VE BREYSELLETRLMES Somut olayda nce TEMEL CEZA belirlenir. Daha sonra temel ceza zerinden NCE ARTIRIMLAR SONA NDRMLER YAPILIR. Daha sonra ise LK NCE TEEBBS en son ise TAKDR NDRM NEDENLER uygulanarak sonu ceza belirlenir. Kanunda aka yazl olmadka, cezalara ne artrlabilir ne eksiltilebilir ne de deitirilebilir. ( TCK m. 61/10 ) MAHSUP Hkm kesinlemeden nce gerekleen ve ahs hrriyeti snrlama sonucunu douran btn hller nedeniyle geirilmi sreler, hkmolunan hapis cezasndan indirilir. Adl para cezasna hkmedilmesi durumunda, bir gn yz Trk Liras saylmak zere, bu cezadan indirim yaplr. MAHSUP SADECE BR MAHKMYET N YAPILIR.

43

DAVA VE CEZANIN DRLMES

1- SANIIN VEYA HKMLNN LM Sann lm hlinde kamu davasnn drlmesine karar verilir. Ancak, nitelii itibaryla msadereye tbi eya ve madd menfaatler hakknda davaya devam olunarak bunlarn msaderesine hkmolunabilir. Hkmlnn lm, hapis ve henz infaz edilmemi adl para cezalarn ortadan kaldrr. Ancak, msadereye ve yarglama giderlerine ilikin olup lmden nce kesinlemi bulunan hkm, infaz olunur. 2- AF ZEL AF: Cezaya bal olan veya hkmde belirtilen hak yoksunluklar, zel affa ramen etkisini devam ettirir. zel af sadece HAPS CEZASININ NFAZINI ORTADAN KALDIRIR. zel af ile ( ZEL AFFA; TBMM veya KOCAMA, SREKL HASTALIK- SAKATLIK HALLER ile snrl olmak kayd ile CUMHURBAKANI KARAR VERR) hapis cezasnn infaz kurumunda ektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda ektirilecek sresi ksaltlabilir ya da adl para cezasna evrilebilir. ZEL AF LE: ADL PARA CEZALARI SONA ERMEZ. AFFIN GENELL/ZELL; KAPSADII SULARIN VE SULULARIN SAYISINA GE DEL, DOURDUU SONULARA GRE BELRLENR. GENEL AFTA: AFFA URAYAN CEZALAR ADL SCLDEN SLNRLER VE AFFA URAMI MAHKUMYETLER TEKERRRE ESAS OLAMAZ. Genel af hlinde ( GENEL AFFA T.B.M.M KARAR VERR ) , kamu davas der, hkmolunan cezalar btn neticeleri ile birlikte ortadan kalkar. ZEL AFTA: CEZA HALA TEKERRRE ESASTIR VE ADL SCLDE VARLIINI KORUR. ORMAN SULARI N GENEL VE ZEL AF IKARILAMAZ. ORMAN YAKMA, YOKETME VE DARALTMA EYLEMLER ORMAN SUU SAYILMAKTADIR. 3- DAVA VE CEZA ZAMANAIMI DAVA ZAMANAIMI Kanunda ngrlen sreler ierisinde kamu davas hi almamas durumunda DAVA AILMAMASI ve almsa da davann dmesini gerektiren srelere dava zamanam denilir. DAVA ZAMANAIMI SRESNN DURMASI VEYA KESLMES Soruturma ve kovuturma yaplmasnn, izin veya karar alnmas veya dier bir mercide zlmesi gereken bir meselenin sonucuna bal bulunduu hllerde; izin veya kararn alnmasna veya meselenin zmne veya kanun gereince hakknda kaak olduu hususunda karar verilmi olan su faili hakknda bu karar kaldrlncaya kadar dava zamanam durur. Bir sula ilgili olarak; 1pheli veya sanklardan birinin savc huzurunda ifadesinin alnmas veya sorguya ekilmesi,

2- pheli veya sanklardan biri hakknda tutuklama kararnn verilmesi, 3- Sula ilgili olarak iddianame dzenlenmesi, 4- Sanklardan bir ksm hakknda da olsa, mahkmiyet karar verilmesi, Halinde, dava zamanam kesilir. Dava zamanam kesildiinde, zamanam sresi yeniden ilemeye balar. Dava zamanamn kesen birden fazla nedenin bulunmas halinde, zamanam sresi son kesme nedeninin gerekletii tarihten itibaren yeniden ilemeye balar. Kesilme halinde, zamanam sresi ilgili sua ilikin olarak Kanunda belirlenen srenin en fazla yarsna kadar uzar.

44

CEZA ZAMANAIMI Kanunda yazl srelerin gemesiyle birlikte CEZANIN NFAZ EDLEMEMES sonucunu ortaya karan srelere ceza zamanam ad verilir. CEZA ZAMANAIMININ KESLMES Mahkmiyet hkmnn infaz iin yetkili merci tarafndan hkmlye kanuna gre yaplan tebligat veya bu maksatla hkmlnn yakalanmas ceza zamanamn keser. Bir sutan dolay mahkm olan kimse st snr iki yldan fazla hapis cezasn gerektiren kastl bir su iledii takdirde, ceza zamanam kesilir. CEZA ZAMANAIMI VE HAK YOKSUNLUKLARI Cezaya bal olan veya hkmde belirtilen hak yoksunluklarnn sresi ceza zamanam doluncaya kadar devam eder. MSADEREDE ZAMANAIMI Msadereye ilikin hkm, kesinlemeden itibaren 20 YIL getikten sonra infaz edilmez. NOT: Soykrm ve insanla kar sularda ZAMANAIMI LEMEZ !!!! ZAMANAIM HKMLERNN UYGULANAMAYACAI SULAR Soykrm Suu ve nsanla Kar Sularda ve Trk Ceza Kanunu'nun ikinci kitap drdnc ksmnda yer alan "Millite ve devlete Kar Sular" bakmndan, ki bu sular ierisinde zimmet, rvet, irtikap gibi -Kamu idaresinin gvenilirliine kar sular da var- bu sular ierisinde A. Mebbet, Mebbet veya 10 yldan fazla hapis gerektiren sularn YURT DIINDA LENMES halinde DAVA ZAMANAIMI HKMLER UYGULANMAZ. Bu balamda ncelikle BU SULARIN a. Mebbet, mebbet ya da 10 YILDAN FAZLA hapsi gerektirmesi lazm ve YURT DIINDA LENM OLMASI LAZIM. (Zimmet rvet ve irtikap sularnn st snr 12 yldr.) Soykrm ve nsanla Kar sularda suun yurt dnda ilenmi olmasna gerek yoktur.

4-KYET
Soruturulmas ve kovuturulmas ikyete bal olan su hakknda yetkili kimse alt ay iinde ikyette bulunmad takdirde soruturma ve kovuturma yaplamaz. Zamanam sresini gememek kouluyla bu sre, ikyet hakk olan kiinin fiili ve failin kim olduunu bildii veya rendii gnden balar. ikyet hakk olan birka kiiden birisi alt aylk sreyi geirirse bundan dolay dierlerinin haklar dmez. (ikayetin Bamszl) Kovuturma yaplabilmesi ikyete bal sularda kanunda aksi yazl olmadka sutan zarar gren kiinin vazgemesi davay drr ve hkmn kesinlemesinden sonraki vazgeme cezann infazna engel olmaz. Hkm kesinleinceye kadar vazgeme mmkndr. tirak hlinde su ilemi sanklardan biri dierlerini de kapsar. (ikayetin Blnemezlii) hakkndaki ikyetten vazgeme,

Kanunda aksi yazl olmadka, vazgeme onu kabul etmeyen san etkilemez. Yani pheli/sank kabul etmedike, ikyeti tek tarafl olarak soruturmay veya davay dremez. ikyetten vazgeme tek tarafl bir beyan ile hkm ve sonu dourmaz.

45

Kamu davasnn dmesi, sutan zarar gren olmasndan ileri gelmi ve vazgetii srada

kiinin

ikyetten

vazgemi

ahs haklarndan da vazgetiini ayrca aklam ise artk hukuk mahkemesinde de dava aamaz.!!!! Sua ilikin ihbar veya ikyet, Cumhuriyet Basavclna veya kolluk makamlarna yaplabilir. Valilik veya kaymakamla ya da mahkemeye yaplan ihbar veya ikyet, ilgili Cumhuriyet Basavclna gnderilir. Yurt dnda ilenip lkede takibi gereken sular hakknda Trkiye'nin elilik ve konsolosluklarna da ihbar veya ikyette bulunulabilir. Bir kamu grevinin yrtlmesiyle balantl olarak ilendii iddia edilen bir su nedeniyle, ilgili kurum ve kurulu idaresine yaplan ihbar veya ikyet, gecikmeksizin ilgili Cumhuriyet Basavclna gnderilir. hbar veya ikyet yazl veya tutanaa geirilmek zere szl olarak yaplabilir. Yrtlen soruturma sonucunda kovuturma evresine geildikten sonra suun ikyete bal olduunun anlalmas halinde; madur aka ikyetten vazgemedii takdirde, yarglamaya devam olunur. !!!
5- N DEME Uzlama kapsamndaki sular hari olmak zere, yalnz adl para cezasn gerektiren veya kanun maddesinde ngrlen hapis cezasnn yukar snr ay amayan sularn faili; a) Adl para cezas maktu ise bu miktar, deilse aa snrn, b) Hapis cezasnn aa snrnn karl olarak her gn iin yirmi Trk Liras zerinden bulunacak miktar, c) Hapis cezas ile birlikte adl para cezas da ngrlm ise, hapis cezas iin bu fkrann (b) bendine gre belirlenecek miktar ile adl para cezasnn aa snrn, Soruturma giderleri ile birlikte, Cumhuriyet savclnca yaplacak tebli zerine on gn iinde dedii takdirde hakknda kamu davas almaz.

46

CEZA MUHAKEMES HUKUKU

Ceza muhakemesi su haberinin alnmas ile balayp yarglama sonucunda sank hakknda bir hkm verilmesine kadar geen sreci ifade etmektedir. Bir ceza davasnn almas iin bir takm maddi ve ekli artlarn bulunmas gerekmektedir. Bu artlara DAVA ARTLARI ad verilmektedir. DAVA ARTLARI OLMADAN DAVA AILAMAZ. AILMI SE DE DAVA REDDEDLR. YARGILAMA SIRASINDA BU DURUM ORTAYA IKAR SE ART GEREKLEMEZ SE DME KARARI VERLR. DAVA ARTLARI 1- HBAR VE KYET: Kamu davasna konu sularda yani devletin re sen aratrma yapt sularda su tekil eden durumun ilgili makamlarca renilmesi ile birlikte soruturma kendiliinden balamaktadr. Ancak Kanunda takibi madurun ikyetine bal tutulan sular iin mutlak surette madurun ikyeti gerekmektedir. ikyet olmadan soruturmaya balanamaz. hbar ve ikyetin yaplaca makam: Cumhuriyet Basavclna veya kolluk makamlarna yaplabilir. Valilik veya kaymakamlk ya da mahkemelere yaplan ikyet ve ihbarlar ilgili Cumhuriyet Basavclna gnderilir. Yurt dnda ilenip de lkede takibi gereken sularlarla ilgili olarak Trk elilii ve Konsolosluklara da ihbarda bulunulabilir. hbar ve ikyet yazl ya da szl yaplabilir. Kamu davas usul ile takip edilen bir su iin yaplan kovuturmada suun takibi ikyete bal bir su olduu anlalrsa bu halde MADUR KAYETTE BULUNMADIKA kovuturmaya devam edilemez. Takibi madurun ikyetine bal olan sularda madur failin veya su tekil eden fiilin bilindii ya da renildii andan itibaren 6 AY iinde ikyeti olmaldr. Ancak failin ve fiilin renilmesi zamanam sresini geemez. 2- DAVA SRES: Ceza kanununda kural olarak dava sresi bulunmazken bir takm sular iin dava ama sresi ngrlmtr. Bu dava sreleri ierisinde dava almazsa artk bu andan sonra o eyleme ilikin olarak dava alamayacaktr. Bu sreler hak drc srelerdir. rn: Basn kanunu kapsamnda ilenen sularla ilgili olarak su tekil eden eylemin renilmesi veya basl eserin ilgili makama tesliminden itibaren gnlk sreli yaynlarda 2 AY iinde dava almaldr. Bu sre hak drc sredir. Artk bu srenin gemesinden sonra dava alamaz. 3- KESN HKM: Bir eylem hakknda daha nceden yarglama yaplm ve nihayet bir yarg organ tarafndan hkm verilmi ise artk ayn eylem hakknda ikinci bir yarglama yaplamaz. Bir sua ancak bir ceza kuralnn bir yansmas olarak ikinci yarglama yapmak mmkn deildir. Eer alm ise davann reddi gerekmektedir. Ancak daha nceki muhakemeye ilikin yeni ve ciddi bir delil bulunmu ise yeniden yarglama yaplabilir. 4- ZN: Baz sularda yarglama yaplabilmesi iin belli makamlardan izin alnmas gerekmektedir. rnein memurlarn grevleri nedeniyle ilemi olduklar sulardan tr yarglanmalar iin ilgili makamlardan kovuturma izni almak gerekmektedir. 5- TALEP: Takibi belirli kimselerin talebine bal olan sularda kovuturma yapabilmek iin ilgili kimsenin talebi olmadan yarglama yaplamaz. rn. Yurt dnda Trkiye aleyhine ilenen sularda yabancnn yarglanmas iin Adalet Bakan nn talebinin olmas gerekir. Bu talep yok ise yarglama yaplamaz. 6- AILMI BR DAVA BULUNMAMASI: Bir eylem hakknda devam eden bir yarglama var ise bu yarglamann varl sebebiyle ikinci bir dava alamaz. Mevcut bir yarglamann bulunmas bir dava engelidir.

47

7- N DEME: n demeye konu sularda n deme yolu uygulanmadan yarglama yaplamaz. ncelikle Cumhuriyet Savcs tarafndan n deme yolu denenmeden dava alamaz. Eer dava alm ise iddianamenin iadesi gerekmektedir. Ceza davasnn almas ile birlikte soruturma aamasndan kovuturma aamasna geilmi olur. DDANAMENN KABULYLE birlikte, kovuturma aamasna geilmektedir. Bu aamada alm olan ceza davasnda yarglama yaplabilmesi iin gerekli olan artlara da YARGILAMA ARTLARI ad verilmektedir. YARGILAMA ARTLARI 1- SANIIN HAZIR BULUNMASI: Ceza dava alabilmesi iin failin ve fiilin bilinmesi ve bunlarn iddianamede yer almas yeterlidir. Ancak iddianamenin kabulnden sonra balayacak olan kovuturma aamasnda yarglama iin ilk ve belki de en nemli unsur SANIIN HAZIR BULUNMASIDIR. Sank hazr bulunmadan yarglama yaplmas halde mmkndr: - Gaiplik: Btn arama ve tebligatlara ramen sank bulunamyor ise bu durumda gaiplik sz konusudur. Bu halde yarglama yaplabilir ancak hkm verilemez. - Yokluk: Sann durumaya gelmemesi durumunu ifade etmektedir. Bu halde sana ulamak ve hatta zorla getirmek mmkndr. Oysa gaiplik durumundan hibir surette sana ulalamamaktadr. Yokluk halinde sank daha nceden sorguya ekilmi ise ve mahkeme sann durumaya gelmesini zorunlu grmemi ise sann yokluunda yarglama yaplabilir. - Kaaklk: Hakkndaki kovuturmann sonusuz kalmasn salamak amacyla yurt iinde saklanan veya yurt dnda bulunan ve bu nedenle mahkeme tarafndan kendisine ulalamayan kiidir. Kaak sank hakknda kovuturma yaplabilir. Kaak hakknda zamanam sresi DURUR. Ancak ncelikle kaaklk halinin tespiti ve karara balanmas gerekmektedir. Kaak sann daha nce sorgusu yaplmam ise mahkmiyet karar verilemez. Ancak daha nce sorgusu yaplm ise her trl karar verilebilir. SANIK HAKKINDA ELDEK DELL DURUMUNA GRE MAHKMYET DIINDA BR KARAR VERLEMES DURUMU SZ KONUSU SE SORGUSU YAPILMAMI OLSA DAH SANIIN YOKLUUNDA HKM VERLEBLR. Sadece MAHKMYET ZORUNLUDUR. KARARLARI N SANIIN SORGUSUNUN YAPILMASI

2- SANIIN AKIL HASTASI OLMAMASI: Su iledikten sonra akl hastalna yakalanan kimse hakknda dava alm olsa dahi yarglama yaplamaz. Fail su iledii srada akl hastas ise bu durumda genel hkmler uyarnca kusurluluu kaldran ya da azaltan bir neden sz konusu olur ve genel hkmlere gre bir deerlendirme yaplr. Ancak yarglama bakmndan art olan ey su iledikten sonra akl hastalnn ortaya kmasdr. 3- GEC YASAMA DOKUNULMAZLIININ OLMAMASI: Bir milletvekili ( ya da dardan atanan bakan ) hakknda dava alm olsa bile yarglama yaplamaz. ncelikle milletvekilinin dokunulmazlnn kaldrlmas gerekmektedir. Ancak AGIR CEZAYI GEREKTREN SUST HALNDE VE SEMLERDEN NCE SORUTURMASINA BALANMI OLMASI KAYDI LE ANAYASANIN 14. Maddesindeki durumlarda yarglama yaplabilir. ( Bu iki istisna dnda parlamenterler tutulamaz, tutuklanamaz ve yarglanamaz ) YARGILAMA YAPILABLMES N MLLETVEKL DOKUNULMAZLIININ T.B.M.M TARAFINDAN KALDIRILMASI GEREKMEKTEDR.

48

4- BEKLETC MESELENN ZLM OLMASI: Yarglamay yapan mahkemenin iin grlmesi srasnda kendi uzmanlk alan dnda bir sorun ( rnein sann gerek yann tespiti ile ilgili olarak baka bir mahkemede dava alm olmas ) ile karlamas durumunda konuyu ilgili mahkemeye gnderir. Bu mahkeme sonulanncaya kadar yarglama yaplamaz. Ancak baka bir mahkemede dava almam ise ceza mahkemesi ceza kanunu hkmlerine gre karar verebilir. Yarglama artlarnn bir btn olarak bulunmas zorunludur. Bu artlar tamam olmadan yarglama yaplamaz. Bu artlarn bir btn halinde bulunmamas durumunda mahkemece DURMA KARARI verilir. Tamamlanmas beklenen artn gereklemeyecei imkanszlar ise ( rn. Sank hakknda gaiplik karar verilmesi, sann akl hastalnn iyilemeyeceinin anlalmas gibi) bu halde artk DME KARARI verilir. CEZA MUHAKEMESNE HKM OLAN LKELER CEZA YARGILAMASI LKELER 1- DAVASIZ YARGILAMA OLMAZ LKES: Yarglama yaplabilmesi, kovuturma aamasnn balamas iin C. Savcs tarafndan bir iddianame hazrlanarak dava almas gerekmektedir. ddianame hazrlanmadan bir mahkemenin her hangi bir konu hakkndaki davaya bakmas mmkn deildir. 2- DORUDAN DORUYALIK- YZ YZELK: Ceza yarglamasnda hkim btn delilleri vastasz olarak deerlendirmek ve sank tank ve dier kiileri vastasz olarak dinlemekle karar vermelidir. Hakim gerek maddi delilleri ve gerekse tanklar dorudan doruya grmeli, duymal ve bizzat incelemelidir. 3- KOVUTURMA MECBURYET: Su ihbar veya ikayetinin alnmasndan sonra ister kamu davasna isterse takibi ikayete bal bir su olsun C. Savcs olay takip etmek, delillere ulamak ve bir soruturmak yapmak ve nihayet yeterli su phesine ulam ise dava amak zorunda olmas kovuturma mecburiyetinin bir sonucudur. NSAN HAKLARINA LKN LKELER 1- HUKUK DEVLET: Su soruturmasnda ve su kovuturmasnda asl olan ilke hukuk devletidir. Yarg organlar yarglama yaparken hukuk devleti ilkelerine anayasa ve kanunlara uygun olarak hareket etmelidirler. Gerekte hukuk devleti ilkesi kural koyanlarn ve kanunlar uygulayan organlarn ncelikle bu kurallara kendilerinin uymasn zorunlu klan bir ilkedir. 2- NSAN EREF VE HAYSYETNE SAYGI: Ceza yarglamasnn asli unsuru pheli/ sank olmakla birlikte bu kimse yarg organlar elinde bir suje anlamsz bir konu olmaktan te, sulu olsa/ su phesi altnda olsa dahi srf insan olmas sebebiyle belirli haklara sahip olan ve bu haklarna sayg gsterilmek zorunda olan bir varlktr. Bu sebeple su ilemi olsa dahi insanlk eref ve haysiyetine uygun bir muameleye tabi tutulmaldr. Btn ilemler hukuk kurallar dhilinde insanlk eref ve haysiyetine uygun olmaldr. Nitekim susma hakk ve yasak sorgu usulleri ile elde edilen delillere dayanlma yasa bu ilkenin yansmalardr. 3- MERAM ANLATMA LKES: pheli veya sann kendisini savunmas ve kendi masumiyetini ispat ynnde delil gsterebilmesi ve bu savunma hakknn hibir surette kstlanamamasn ifade eder. 4- BAIMSIZ VE TARAFSIZ HKM LKES: Hkimin hibir bask altnda kalmadan, emir, talimat almadan objektif olarak Anayasa ve kanunlara uygun bir biimde vicdan kanaatine gre karar verebilmesi ve davann taraflarndan her hangi birisini stn tutmadan bir hkm vermesini ifade eden ilkedir. 5- PHEDEN SANIK YARARLANIR: Sululuu mahkeme karar ile sabit oluncaya dek hi kimsenin sulu saylamayacan ifade eden ilkedir. Bu ilkeden hareketle bir mahkumiyet

49

karar verilebilmesi iin sann suu ilemi olduuna dair %100 bir kanaate ulalmas zorunludur. %1 dahi olsa phe sank lehine deerlendirilerek beraat karar verilmelidir. nk asl olan masumiyettir ve masumiyetin %1 ihtimal bile olsa korunmasdr. 6- KIYAS SERBESTS: Ceza Hukukunda su ve ceza ieren hkmlerde kyas kesin bir biimde yasak olmasna ramen, Ceza Muhakemesi Hukukunda, bir konu hakknda kanun tarafndan snrl bir hkm bulunmadka ve istisnai bir hkme yer verilmedike kural olarak KIYAS SERBESTTR. CEZA MAHKEMES TEKLATI Mahkemeler e ayrlmaktadr. Bunlar, ilk derece mahkemeler, istinaf mahkemeleri ve temyiz mahkemesi ( YARGITAY ). 1- LK DERECE MAHKEMELER: Ceza yarglamasnn ilk derece mahkemeleri Sulh Ceza, Asliye Ceza ve Ar Ceza Mahkemeleridir. lk derece mahkemeleri her il merkezi ile blgelerin corafi durumlar ve i younluu gz nne alnarak HSYK ( Hakim ve Savclar Yksek Kurulu )nn gr alnarak ADALET BAKANLIINCA KURULUR. lk derece mahkemeleri KALDIRILIR. Adalet Bakanlnn nerisi ve HSYK KARARI LE

Sulh ceza ve Asliye Ceza Mahkemeleri TEK HKMLDR. AGIR CEZA MAHKEMES SE HKMLDR. ASLYE CEZA VE AIR CEZA MAHKEMELERNDE yaplan durumalarda CUMHURYET SAVCISI BULUNUR. SULH CEZA MAHKEMES: 2 YIL ( dahil ) ve altnda hapis cezalar ve bu cezalarla birlikte adli para cezalar ve sadece adli para cezalarna ve gvenlik tedbirlerine ilikin konular bakar. Ayrca Cumhuriyet Savcsnn yokluunda ya da i younluu halinde SULH CEZA HAKM BTN SORUTURMA LEMLERN YAPMAYA YETKLDR. ASLYE CEZA MAHKEMES: Esas grevli olan mahkemedir. Sulh ceza ve agr ceza mahkemelerinin grevleri dnda kalan btn ilere asliye ceza mahkemeleri bakar. AIR CEZA MAHKEMES: Kanunlarn ayrca grevli kld durumlar sakl kalmak zere, arlatrlm mebbet, mebbet ve 10 YILDAN FAZLA hapis cezasn gerektiren sularla Yama, rtikap, Nitelikli Dolandrclk, Hileli iflas, Resmi Belgede Sahtecilik sularna bakar. Ar Ceza Mahkemeleri kategorisi ierisinde bir ksm mahkemeler de ZEL YETKL AIR CEZA MAHKEMELERDR. Bu mahkemeler 2004 ncesinde Devlet Gvenlik Mahkemelerinin bakt trden sulara bakmaktadr. Bu sular CMK m. 250. de saylan devlete kar sular ve cebir ve veya tehdit ile ilenen rgtl sulardr. 2- STNAF ( KNC DERECE ) MAHKEMELER: Kanunda var olmakla birlikte henz istinaf mahkemeleri kurulmamtr. Kurulma ve kaldrlma usul ilk derece mahkemelerinde olduu gibidir. Bu mahkemeler kurulduunda ispat ve hukuka uygunluk incelemesi yapacaktr. Kural olarak ilk derece mahkemelerine kar bavurulabilecek st yarg yolu istinaf olacaktr. Bu mahkemeler kurulduktan sonra YARGITAY bir itihat mahkemesi haline gelecektir. 3- YARGITAY: Hukuk ve ceza mahkemeleri tarafndan verilen ve kanunda baka mercilere verilmeyen hkm ve kararlarn son inceleme yeridir. Hukuk ve ceza mahkemelerinin temyiz mahkemesidir. Ayrca YARGITAY BAKAN VE YELERNN,YARGITAY C. Basavcs ve vekilinin ilemi olduu KSEL sulardan dolay yarglamay yapacak olan

50

makam YARGITAYDIR. Bu kimselerin grev ile ilgili sularndan dolay YCE DVAN da yarglandna dikkat etmek gerekmektedir. 1. SINIFA AYRILMI HAKM VE SAVCILARIN YARGILANMASI SE YARGITAY TARAFINDAN YAPILIR. CEZA MUHAKEMESNDE KLER A- HKM: ddia ve savunmalar deerlendirerek uyumazlk konusunda bir karar vermekle grevli ve yetkili kimseye hkim ad verilir. Sulh ve Asliye Ceza Mahkemelerinde tek hkim bulunurken Ar Ceza Mahkemesinde hkim ( toplu mahkeme ) bulunmaktadr. Hkim bamsz ve tarafsz olmaldr. Bamszlk: Hkimlerin hi kimseden emir almamasn ifade eder. Hibir organ makam veya merci ve kii yarg yetkisinin kullanlmasnda mahkemelere ve hkimlere emir ve talimat veremez, genelge gnderemez, tavsiye ve telkinde bulunamaz. ( Anayasa m. 138 ) Grlmekte olan bir dava hakknda T.B.M.M de grme yaplamaz, soru sorulamaz veya her hangi bir beyanda bulunulamaz. Yine basn yayn organlar da, kovuturmann balamasyla birlikte hkm kesinleinceye kadar hakim ve mahkemenin hkm, karar ve ilemleri hakknda gr yaynlayamayaca dzenlenmitir. Hakimler azlolunamaz, kendileri istemedike 65 yandan nce emekliye ayrlamaz, bir mahkemenin veya kadronun kaldrlmas sebebiyle de olsa, AYLIK, DENEK, ve dier ZLK HAKLARINDAN YOKSUN KILINAMAZ. Tarafszlk: Hakimin yarglamann taraflarna eit mesafede ve objektif olmasn ifade eder. Bu ama iin bir takm dzenlemeler yaplmtr. Bunlardan ilke hakimin baz hallerde davaya bakmasnn yasak olmasdr. Bu durumda, hakimin tarafsz olamayaca ngrlmekte ve hi kimse talep etmese de bizzat kendi kendine ekinmesi zorunlu grlmektedir. HAKMN DAVAYA BAKMASI YASAK OLAN HALLER: GREV SULARINDAN DOLAYI

Hkim;
a) Sutan kendisi zarar grmse, b) Sonradan kalksa bile pheli, sank veya madur ile aralarnda evlilik, vesayet veya kayymlk ilikisi bulunmusa ( NANLILIK SAYILMAMI !!!! ) c) pheli, sank veya madurun kan veya kayn hsmlndan stsoy veya altsoyundan biri ise, d) pheli, sank veya madur ile aralarnda evlt edinme balants varsa, e) pheli, sank veya madur ile aralarnda nc derece dahil kan hsml varsa, f) Evlilik sona ermi olsa bile, pheli, sank veya madur ile aralarnda ikinci derece dahil kayn hsml varsa, g) Ayn davada Cumhuriyet savcl, adl kolluk grevi, pheli veya sank mdafilii veya madur vekillii yapmsa, h) Ayn davada tank veya bilirkii sfatyla dinlenmise, Hkimlik grevini yapamaz. Yine, tarafszl salamak amacyla yarglamaya katlamayaca durumlar aka Ceza Muhakemesi Kanununda dzenlenmitir. YARGILAMAYA KATILAMAYACAK HKM - Bir karar veya hkme katlan hkim, yksek grevli mahkemece bu hkme ilikin olarak verilecek karar veya hkme katlamaz. ( ilk derece mahkemesinde hkm veren hakim Yargtay da grevlendirildiinde ilk derece mahkemesinde vermi olduu kararn temyizine katlamaz )

51

- Ayn ite soruturma evresinde grev yapm bulunan hkim ( rn. Soruturma ilemlerini sulh ceza hakimi yapmsa ve daha sonra bu hakim kovuturmay yapacak mahkemede grevlendirilmise ) , kovuturma evresinde grev yapamaz. - Yarglamann yenilenmesi halinde, nceki yarglamada grev yapan hkim, ayn ite grev alamaz. Bu saylan, YASAKLIK ve YARGILAMAYA KATILINAMAYACAK HALLERDE hkim bizzat ekinmek zorundadr. Ancak hakim ekinmemi ise bu hallerde taraflar da hakimi reddedebilirler. YASAK HALLERDE HAKM YARGILAMANIN HER AAMASINDA EKLEBLR. ekilmemi ise , C. SAVCISI, pheli, sank veya mdafii, katlan veya vekili hkimi ekilmeye davet edebilir. Hkimin davaya bakmasnn yasak olduu haller dnda hakimin tarafszlndan phe edilen durumlarda da hakimin reddi istenebilir. Yasak haller snrlayc olarak kanunda saylmakla birlikte tarafszlndan phe edilen haller saylmamtr. rnein hkimin nianls sank ise bu durumda yasak sebebi olmamakla birlikte tarafszlktan phe duyulan bir hal vardr ve hakim reddedilebilir. Hakimin tarafszlndan phe duyulan hallerde red istemi sreye baldr. Bu hallerde ilk derece mahkemesinde sann sorgusundan nce, Blge Adliye Mahkemelerinde ( STNAF ) durumal ilerde grevli hakimin inceleme raporu okununcaya ve dier hallerde ise inceleme balayncaya kadar red istemi yaplmaldr. Red sebebi sonradan ortaya km ya da renilmi ise duruma ya da inceleme bitinceye ve nihayet renilmesinden itibaren 7 gn iinde red istemi yaplmaldr. Red istemi reddi istenen hakimin mensup olduu mahkemeye yaplr. Red istemi hakknda yaplan grmeye reddi istenen hakim katlamaz. REDD STENEN HAKM RED STEM HAKKINDA KARAR VERLNCEYE KADAR SADECE GECKMESNDE SAKINCA BULUNAN LER YAPABLR. Red istemi: sresinde yaplmam ise, red sebebi ve delil gsterilmemi ise ve red istemi durumay uzatmak amacyla yaplm ise geri evrilir. Ret isteminin kabulne karar verildiinde, gecikmesinde saknca bulunan hl nedeniyle yaplm ilemler dnda, duruma tekrarlanr. Hakimin reddine ilikin hkmler ZABIT KATB ve BLRK hakknda da uygulanr. MAHKEMELERN ( HAKMLERN ) YETKLER 1- MADDE BAKIMINDAN YETK ( GREV ) Bir sua hangi mahkemenin bakacan gsteren kurallardr. Yani sua sulh, asliye veya ar ceza mahkemelerinden hangisinin bakacan belirleyemeye yarayan kurallara grev kurallar ya da madde bakmndan yetki kurallar ad verilir. Mahkemelerin grevi KANUN ile BELRLENR. - Madde bakmndan yetki ( grev ) kamu dzenine ilikindir. - Mahkemenin her aamasnda ileri srlebilir. ( Temyiz aamasnda dahi ) - Hakim kendiliinden dikkate almak zorundadr, taraflar da mahkemenin her aamasnda grev itiraznda bulunabilirler. - Grev konusunda mahkemeler arasnda uyumazlk ktnda, grevli mahkemeyi ortak yksek grevli mahkeme belirler.

52

ddianamenin kabulnden sonra; iin, davay gren mahkemenin grevini at veya dnda kald anlalrsa, mahkeme bir kararla ii grevli mahkemeye gnderir. Adl yarg ierisindeki mahkemeler bakmndan verilen grevsizlik kararlarna kar itiraz yoluna gidilebilir. GREVSZLK KARARI VERLEMEYECEK HL Durumada suun hukuk niteliinin deitiinden bahisle grevsizlik karar verilerek dosya alt dereceli mahkemeye gnderilemez. Ancak su st mahkemenin grevine giriyorsa DOSYA ST MAHKEMEYE GNDERLR. GREVL OLMAYAN HKM VEYA MAHKEMENN LEMLER Yenilenmesi mmkn olmayanlar dnda ( dinlenen tann lm olmas, akl hastas olmas gibi durumlar dnda ), grevli olmayan hkim veya mahkemece yaplan ilemler hkmszdr. nk grev kamu dzenine ilikindir. Sular ya da failler arasnda balant var ise balant sz konusu olur. Ve balant olan durumlarda ORTAK GREVL YKSEK MAHKEMEDE DAVA AILIR. Kovuturma evresinin her aamasnda, balantl ceza davalarnn birletirilmesine veya ayrlmasna yksek grevli mahkemece karar verilebilir. 2- YER BAKIMINDAN YETK: Bir sua hangi yerdeki ( corafi olarak ) mahkeme veya hakimin bakacan gsteren kurallar da yer bakmndan yetki kurallardr. Yer bakmndan yetki itirazlar DURUMA BALANGICINDA VE DDANAME OKUNMADAN NCE YAPILMALIDIR. Davaya bakmak yetkisi, suun ilendii yer mahkemesine aittir. - Teebbste son icra hareketinin yapld, kesintisiz sularda kesintinin gerekletii ve zincirleme sularda son suun ilendii yer mahkemesi yetkilidir. - Su, lkede yaymlanan bir basl eserle ilenmise yetki, eserin yaym merkezi olan yer mahkemesine aittir. Ancak, ayn eserin birden ok yerde baslmas durumunda su, eserin yaym merkezi dndaki basksnda meydana gelmise, bu su iin eserin basld yer mahkemesi de yetkilidir. - Soruturulmas ve kovuturulmas ikyete bal olan hakaret suunda eser, madurun yerleim yerinde veya oturduu yerde datlmsa, o yer mahkemesi de yetkilidir. Madur, suun ilendii yer dnda tutuklu veya hkml bulunuyorsa, o yer mahkemesi de yetkilidir. - Grsel veya iitsel yaynlarda da yayn merkezi mahkemesi yetkilidir. Grsel ve iitsel yayn, madurun yerleim yerinde ve oturduu yerde iitilmi veya grlmse o yer mahkemesi de yetkilidir. SUUN LEND YER BELL DELSE AAIDAK SIRA TAKP EDLEREK YETKL MAHKEME BELRLENR - Suun ilendii yer belli deilse, pheli veya sann yakaland yer, yakalanmamsa yerleim yeri mahkemesi yetkilidir. - pheli veya sann Trkiye'de yerleim yeri yoksa Trkiye'de en son adresinin bulunduu yer mahkemesi yetkilidir. - Mahkemenin bu suretle de belirlenmesi olana yoksa, ilk usul ileminin yapld yer mahkemesi yetkilidir.

53

DENZ, HAVA VE DEMRYOLU TAITLARINDA VEYA BU TAITLARLA LENEN SULARDA YETK Su, Trk bayran tama yetkisine sahip olan bir gemide veya byle bir tat Trkiye dnda iken ilenmise, geminin ilk urad Trk limannda veya balama limannda bulunan mahkeme yetkilidir. - Trk bayran tama hakkna sahip olan hava tatlar ile demiryolu tatlar iin,TESCLL OLDUKLARI YER VEYA URADIKLARI LK YER MAHKEMES - lke ierisinde deniz, hava veya demiryolu tatlarnda ya da bu tatlarla ilenen sularda, bunlarn ilk ulat yer mahkemesi de yetkilidir. - evreyi kirletme suu, yabanc bayra tayan bir gemi tarafndan Trk kara sular dnda ilendii takdirde, suun ilendii yere en yakn veya geminin Trkiye'de ilk urad limann bulunduu yer mahkemesi yetkilidir. Birka hkim veya mahkeme arasnda olumlu veya olumsuz yetki uyumazl karsa, ortak yksek grevli mahkeme, yetkili hkim veya mahkemeyi belirler. YETKSZLK DDASI Sank, yetkisizlik iddiasn, ilk derece mahkemelerinde durumada sorgusundan, blge adliye mahkemelerinde incelemenin balamasndan ve durumal ilerde inceleme raporunun okunmasndan nce bildirir. Yetkisizlik iddiasna ilikin karar, ilk derece mahkemelerinde sann sorgusundan nce, blge adliye mahkemelerinde durumasz ilerde incelemenin hemen balangcnda, durumal ilerde inceleme raporu okunmadan nce verilir. Bu aamalardan sonra yetkisizlik iddiasnda bulunulamayaca gibi mahkemeler de bu hususta re'sen karar veremez. Yetkisizlik kararlarna kar itiraz yoluna gidilebilir. DAVANIN NAKL Yetkili hkim veya mahkeme, hukuk veya fiil sebeplerle grevini yerine getiremeyecek hlde bulunursa; yksek grevli mahkeme, davann baka yerde bulunan ayn derecede bir mahkemeye nakline karar verir. Kovuturmann grevli ve yetkili olan mahkemenin bulunduu yerde yaplmas kamu gvenlii iin tehlikeli olursa, davann naklini Adalet Bakan, Yargtay dan talep eder. YETKL OLMAYAN HKM VEYA MAHKEMENN LEMLER Yetkili olmayan hkim veya mahkemece yaplan ilemler, sadece yetkisizlik nedeniyle hkmsz saylmaz. Bu ilemler kural olarak geerlidir. Bir hkim veya mahkeme, yetkili olmasa bile, gecikmesinde saknca bulunan hllerde, yarg evresi ierisinde gerekli ilemleri yapar. FARKLI YARGI KOLLARI ( ADL-DAR-ASKER YARGI ) ARASINDAK GREV UYUMAZLIINI UYUMAZLIK MAHKEMES ZER. ADL YARGI NDEK HUKUK UYUMAZLIINI YARGITAY ZER. VE CEZA MAHKEMES ARASINDAK GREV

YARGITAY DARELER ARASINDAK GREV UYUMAZLIINI YARGITAY BYK GENEL KURULU ZER.

54

B- SAVCI Su ihbar-ikayeti haber alndktan sonra soruturma balatan ve bu kapsamda soruturma konusu ile ilgili phelinin lehine ve aleyhine delilleri toplayan ve nihayet yeterli su phesine ulatndan grevli ve yetkili mahkeme nezdinde kamu adna dava aan kimsedir. Savclar hakimler gibi tam bamsz deildir. Savc dava atktan sonra bunu devlet adna temsil ve takip eder. ddianamenin mahkemece kabul edilmesiyle birlikte KOVUTURMA AAMASI BALAR, KAMU DAVASI AILMI OLUR. Bu aamadan sonra pheli artk SANIK olarak adlandrlr. C- SANIK Soruturma evresinde su phesi altnda bulunan kimseye pheli, kovuturma evresinde su phesi altnda bulunan kimseye ise SANIK ad verilir. Sann hakkndaki sulamay renme hakk, susma hakk, kendi lehine delil aratrlmasn isteme hakk, tercman yardmndan faydalanma hakk, yaknlarn durumunu bildirme hakk vardr. Sank sadece KMLK BLGLER KONUSUNDA SUSMA HAKKINI KULLANAMAZ. Kimlik bilgilerini sylemek zorundadr. Bunun dndaki btn soru ve konularda susma hakkn kullanabilir. Bu yn itibariyle susma hakk mutlak ve snrsz deildir. Sank kimliine ilikin bilgileri sylemek zorundadr. D- MADUR VE KYET Su tekil eden fiil ile hukuken korunmu olan bir hakk zedelenen gerek veya tzel kiiye madur ad verilir. Madur ile birlikte su saylan fiilden zarar gren yaknlar ( ei ocuu vs. ) da su nedeniyle madur durumda olmakla birlikte ceza yarglamasnda bu kimselere Sutan Zarar Gren denilmektedir. Takibi iin madurun ikyetinin zorunlu olduu sularda yetkili makamlara ikayette bulunan kimseye ikayeti ad verilir. E- MALEN SORUMLU VE KATILAN Yarglama konusu iin hkme balanmas ve bunun kesinlemesinden sonra, madd ve mal sorumluluk tayarak hkmn sonularndan etkilenecek veya bunlara katlanacak kiiye MALEN SORUMLU denir. Madur, sutan zarar gren gerek ve tzel kiiler ile malen sorumlunun ilk derece yarglanmasnda hkm verilinceye kadar ikayeti olduklarn bildirerek kamu davasna mdahil olmalarna KATILMA, bu ekilde mdahil olanlara ise KATILAN ad verilir. - Katlma dileke veya szl bavuru ile olur, - Katlma anndan sonraki tebligatlar KATILANA da yaplr. - Temyiz aamasnda KATILMA OLMAZ. - Katlma DAVAYI DURDURMAZ. - KATILAN CUMHURYET SAVCISINDAN AYRI OLARAK TEMYZ YOLUNA BAVURABLR. (C.Savcs ile birlikte temyize bavurma zorunluluu yoktur. ) - Katlan, vazgeerse veya lrse KATILMA SONA ERER. - Miraslar, katlann haklarn takip etmek zere davaya katlabilirler.

55

F- TANIK Be duyu organ ile soruturma ve kovuturma konusu olay hakknda bir bilgi edinen kimseye tank denir. Ceza muhakemesinde tanklk ZORUNLUDUR. arya uymayan tank hakknda ZORLA GETRME KARARI VERLR. Tank durumaya gelir ve fakat hibir kanuni neden olmakszn tanklk yapmaktan veya yemin etmekten ekinir ise, dava hakknda hkm verilinceye kadar ve her halde 3 Ay Gememek zere (En fazla 90 Gn) DSPLN HAPS ile cezalandrlabilir. Cumhurbakan kendi takdiri ile tanklktan ekinebilir. Tanklk yapmay istemesi halinde beyan konutunda alnabilir ya da yazl olarak gnderebilir. TANIKLIKTAN EKNME Aadaki kimseler tanklktan ekinebilir: a) pheli veya sann nianls. b) Evlilik ba kalmasa bile pheli veya sann ei. c) pheli veya sann kan hsmlndan veya kayn hsmlndan stsoy veya altsoyu. d) pheli veya sann nc derece dahil kan veya ikinci derece dahil kayn hsmlar. e) pheli veya sankla aralarnda evltlk ba bulunanlar. Ya kkl, akl hastal veya akl zayfl nedeniyle tanklktan ekinmenin nemini anlayabilecek durumda olmayanlar, kanun temsilcilerinin rzalaryla tank olarak dinlenebilirler. Kanun temsilci pheli veya sank ise, bu kiilerin ekinmeleri konusunda karar veremez. Tanklktan ekinebilecek olan kimselere, dinlenmeden nce tanklktan ekinebilecekleri bildirilir. Bu kimseler, dinlenirken de her zaman tanklktan ekinebilirler. MESLEK VE SREKL URAILARI SEBEBYLE TANIKLIKTAN EKNME Meslekleri ve srekli uralar sebebiyle tanklktan ekinebilecekler ile ekinme konu ve koullar unlardr: a) Avukatlar veya stajyerleri veya yardmclarnn, bu sfatlar dolaysyla veya yklendikleri yarg grevi sebebiyle rendikleri bilgiler. b) Hekimler, di hekimleri, eczaclar, ebeler ve bunlarn yardmclar ve dier btn tp meslek veya sanatlar mensuplarnn, bu sfatlar dolaysyla hastalar ve bunlarn yaknlar hakknda rendikleri bilgiler. c) Mal ilerde grevlendirilmi mavirler ve noterlerin bu sfatlar dolaysyla hizmet verdikleri kiiler hakknda rendikleri bilgiler. Avukat ve yardmclardndaki meslek mensuplar; pheli veya sann RIZA GSTERMES HALNDE TANIKLIKTAN EKNEMEZLER. Ancak avukat ve avukat yardmclar yarg grevi ile ilgili konularda; pheli veya sank RIZA GSTERSE DAH TANIKLIKTAN EKNEBLR.

56

DEVLET SIRRI NTELNDEK BLGLERLE LGL TANIKLIK Bir su olgusuna ilikin bilgiler, Devlet srr olarak mahkemeye kar gizli tutulamaz. Aklanmas, Devletin d ilikilerine, milli savunmasna ve milli gvenliine zarar verebilecek; anayasal dzeni ve d ilikilerinde tehlike yaratabilecek nitelikteki bilgiler, Devlet srr saylr. Tanklk konusu bilgilerin Devlet srr niteliini tamas halinde; tank, sadece mahkeme hkimi veya heyeti tarafndan zbt ktibi dahi olmakszn dinlenir. Hkim veya mahkeme bakan, daha sonra, bu tank aklamalarndan, sadece yklenen suu akla kavuturabilecek nitelikte olan bilgileri tutanaa kaydettirir. Devlet srr ile ilgili tanklk, hapis cezasnn alt snr be yl veya daha fazla olan sularla ilgili olarak uygulanr. Cumhurbakannn tankl sz konusu olduunda srrn niteliini ve mahkemeye bildirilmesi hususunu kendisi takdir eder. KENDS VEYA YAKINLARI ALEYHNE TANIKLIKTAN EKNME Tank, kendisini veya yaknlarn ceza kovuturmasna uratabilecek nitelikte olan sorulara cevap vermekten ekinebilir. Tana cevap vermekten ekinebilecei nceden bildirilir. Tanklktan ekinme durumu sz konusu ise C. Savcs ve Hakim bunu ilgiliye bildirmek zorundadr. YEMN VERLMEYEN TANIKLAR Aadaki kimseler yeminsiz dinlenir: a) Dinlenme srasnda 15 ( on be ) yan doldurmam olanlar. b) Ayrt etme gcne sahip olmamalar nedeniyle yeminin nitelii ve nemini kavrayamayanlar. c) Soruturma veya kovuturma konusu sulara itirakten veya bu sular nedeniyle suluyu kayrmaktan ya da su delillerini yok etme, gizleme veya deitirmekten pheli, sank veya hkml olanlar. TANIKLIKTAN EKNEBLECEK KMSENN EKNMEMES Tanklktan ekinme hakk olan bir kimse ekinmeyip tanklk edeceini sylerse bu halde tann yemin edip etmeyeceine hakim karar verecektir. Tank yemin teklif edilse dahi YEMN ETMEKTEN EKNEBLR. Bu husus kendisine bildirilir. Tanklktan ekinmeye ilikin hkmleri BLRK HAKKINDA DA UYGULANIR. pheli veya sank ile aralarnda tanklktan ekinmeyi gerektirir bir durum sz konusu olan bir BLRK bilirkiilik yapmaktan ekinebilir. Byle bir durumda bilirkii reddedilebilir. G- BLRK zm bir meslek ve sanatta uzmanlk gerektiren konularda hkime ilgili meslek ve sanat hakknda teknik konularda yardmc olan kimseye bilirkii ad verilir. - Ancak hkimlik mesleinin gerektirdii genel ve hukuk bilgi ile zlmesi olanakl konularda bilirkii dinlenemez.( Eylemin hangi su olduu, kast ya da taksir olup olmad, nitelikli hallere girip girmedii gibi konularda.. ) - Bilirkiiyi hakim atar. Ancak Cumhuriyet Savcs da soruturma aamasnda bilirkii atayabilir. - Bilirkii raporunu 3 Ay iinde vermek zorundadr. Zorunlu hallerde sre bir kez uzatlabilir.

57

- Bilirkii raporunda, hkim tarafndan yaplmas gereken hukuk deerlendirmelerde bulunulamaz. ( Suun oluup olumadn, failin cezalandrlp cezalandrlamayacan veya kast ya da taksirli olduunu yazamaz. ) - Bilirkii reddedilebilir ve bilirkii raporuna itiraz edilebilir. - Bilirkiiye, inceleme ve seyahat gideri ile almasyla orantl bir cret denir. Bilirkii usulne gre arld halde gelmeyen veya gelip de yemin etmekten, oy ve gr aklamaktan ekinir ise, dava hakknda hkm verilinceye kadar ve her halde 3 Ay Gememek zere DSPLN HAPS ile cezalandrlabilir.

Gzlem Altna Alnma, Muayene, Keif ve Otopsi

Gzlem altna alnma Fiili iledii yolunda kuvvetli pheler bulunan pheli veya sann akl hastas olup olmadn, akl hastas ise ne zamandan beri hasta olduunu ve bunun, kiinin davranlar zerindeki etkilerini saptamak iin; uzman hekimin nerisi zerine, Cumhuriyet savcsnn ve mdafiin dinlenmesinden sonra resm bir salk kurumunda gzlem altna alnmasna, soruturma evresinde sulh ceza hkimi, kovuturma evresinde mahkeme tarafndan karar verilebilir. Bu ileme gzlem altna alma ad verilir. pheli veya sann beden muayenesi ve vcudundan rnek alnmas Bir sua ilikin delil elde etmek iin, pheli veya sann bedeninin tbb muayenesine ya da vcudundan kan veya cinsel salg gibi rnekler alnmasna, Cumhuriyet savcs veya madurun istemiyle ya da re'sen hkim veya mahkeme tarafndan karar verilebilir. Bu mdahaleler ancak hekim tarafndan veya hekim gzetiminde salk meslei mensubu dier bir kii tarafndan yaplabilir. pheli veya sann vcudundan sa, tkrk ve trnak gibi rnekler alnabilmesine Cumhuriyet savcs da karar verebilir. Cumhuriyet savcsnn karar, yirmidrt saat iinde hkim veya mahkemenin onayna sunulur. Hkim veya mahkeme, yirmidrt saat iinde kararn verir. Onaylanmayan kararlar hkmsz kalr ve elde edilen deliller kullanlamaz. Tbb muayenenin yaplabilmesi veya vcuttan rnekler alnabilmesi iin; mdahalenin, kiinin salna zarar verme tehlikesinin bulunmamas gerekir. st snr iki yldan daha az hapis cezasn gerektiren sularda kii zerinde beden muayenesi yaplamaz; kiiden kan, sa, tkrk, trnak, cinsel salg gibi rnek alnamaz. Bu madde gereince alnacak hkim veya mahkeme kararlarna itiraz edilebilir. Dier kiilerin beden muayenesi Bir sua ilikin delil elde etmek amacyla, madurun bedeni zerinde tbb muayene yaplabilmesine veya kan, sa, tkrk, trnak, cinsel salg gibi rnekler alnabilmesine; saln tehlikeye drmemek kouluyla, Cumhuriyet savcsnn istemiyle ya da re'sen hkim veya mahkeme tarafndan karar verilebilir. ocuun soy bann aratrlmasna gerek duyulmas halinde, bu aratrmann yaplabilmesi iin, birinci fkra hkmne gre karar alnmas gereklidir. Tanklktan ekinme sebepleri ile muayeneden veya bedenden rnek alnmasndan kanlabilir. ocuk ve akl hastasnn ekinmesi konusunda kanun 58

temsilcisi karar verir. ocuk veya akl hastasnn, tankln hukuk anlam ve sonularn alglayabilecek durumda olmas hlinde, gr de alnr. Kanun temsilci de pheli veya sank ise bu konuda hkim tarafndan karar verilir. Ancak, bu hlde elde edilen deliller davann ileri aamalarnda pheli veya sank olmayan kanun temsilcinin izni olmadka kullanlamaz. Bu madde gereince alnacak hkim veya mahkeme kararlarna itiraz edilebilir. Kadnn muayenesi Kadnn muayenesi, istemi halinde ve olanaklar elverdiinde bir kadn hekim tarafndan yaplr. Molekler genetik incelemeler pheli veya madurdan elde edilen kan veya dier rnekler zerinde, soybann veya elde edilen bulgunun pheli veya sana ya da madura ait olup olmadnn tespiti iin zorunlu olmas hlinde molekler genetik incelemeler yaplabilir. Alnan rnekler zerinde bu amalar dnda tespitler yaplmasna ynelik incelemeler yasaktr. Birinci fkra uyarnca yaplabilen incelemeler, bulunan ve kime ait olduu belli olmayan beden paralar zerinde de yaplabilir. Hkimin karar ve inceleme yaplms Molekler genetik incelemeler yaplmasna sadece hkim karar verebilir. Kararda inceleme ile grevlendirilen bilirkii de gsterilir. Yaplacak incelemeler iin resmen atanan veya bilirkiilikle ykml olan ya da soruturma veya kovuturmay yrten makama mensup olmayan veya bu makamn soruturma veya kovuturmay yrten dairesinden tekilt yaps itibaryla ve objektif olarak ayr bir birimine mensup olan grevliler, bilirkii olarak grevlendirilebilirler. Bu kiiler, teknik ve tekilt bakmndan uygun tedbirlerle yasak molekler genetik incelemelerin yaplmasn ve yetkisiz nc kiilerin bilgi edinmesini nlemekle ykmldrler. ncelenecek bulgu, bilirkiiye ilgilinin ad ve soyad, adresi, doum tarihi bildirilmeksizin verilir. Genetik inceleme sonularnn gizlilii Molekler ve biyolojik inceleme sonular, kiisel veri niteliinde olup, baka bir amala kullanlamaz; dosya ieriini renme yetkisine sahip bulunan kiiler tarafndan bir bakasna verilemez. Bu bilgiler, kovuturmaya yer olmad kararna itiraz sresinin dolmas, itirazn reddi veya hkmn kesinlemesi hallerinde en ge on gn iinde Cumhuriyet savcsnn huzurunda yok edilir ve bu husus dosyasnda muhafaza edilmek zere tutanaa geirilir. Fizik kimliin tespiti st snr iki yl veya daha fazla hapis cezasn gerektiren bir sutan dolay pheli veya sann, kimliinin tehisi iin gerekli olmas halinde, Cumhuriyet savcs veya hkim kararyla, fotoraf, beden lleri, parmak ve ayak izi, bedeninde yer alm olup tehisini kolaylatracak dier zellikleri ile sesi ve grntleri kayda alnarak, soruturma ve kovuturma ilemlerine ilikin dosyaya konulur.

59

Kovuturmaya yer olmad veya beraat karar verilmesi hllerinde sz konusu kaytlar Cumhuriyet savcsnn huzurunda derhl yok edilir ve bu husus tutanaa geirilir. Keif Keif, hkim veya mahkeme veya naip hkim ya da istinabe olunan hkim veya mahkeme ile gecikmesinde saknca bulunan hllerde Cumhuriyet savcs tarafndan yaplr. Keif tutanana, var olan durum ile olayn zel niteliine gre varl umulup da elde edilemeyen delillerin yokluu da yazlr. Keifte, tank veya bilirkiinin dinlenmesinde bulunabilecekler Keif yaplmas srasnda pheli, sank, madur ve bunlarn mdafii ve vekili hazr bulunabilirler. Tank veya bilirkiinin duruma srasnda hazr bulunamayaca veya oturduu yerin uzakl nedeniyle bulunmasnn g olduu anlalrsa, bunlarn yerine mdafii veya vekilleri hazr bulunabilirler. Madur, pheli veya sann huzuru, tanklardan birinin geree uygun tanklk etmesine engel olabilecekse, o ite pheli veya sann bulunmamasna karar verilebilir. Bu ilerde hazr bulunmaya hakk olanlar, iin geri braklmasna neden olmamak kouluyla, ilerin yaplmas gnnden nce haberdar edilirler. pheli veya sank tutuklu ise, hkim veya mahkeme tarafndan ancak zorunlu saylan hllerde keifte hazr bulundurulmasna karar verilebilir. lnn Kimliini Belirleme ve Adl Muayene Engelleyici sebepler olmadka l muayenesinden veya otopsiden nce lnn kimlii her suretle ve zellikle kendisini tanyanlara gsterilerek belirlenir ve elde edilmi bir pheli veya sank varsa, tehis edilmek zere l ona da gsterilebilir. lnn adl muayenesinde tbb belirtiler, lm zaman ve lm nedenini belirlemek iin tm bulgular saptanr. Bu muayene, Cumhuriyet savcsnn huzurunda ve bir hekim grevlendirilerek yaplr. Otopsi Otopsi, Cumhuriyet savcsnn huzurunda biri adl tp, dieri patoloji uzman veya dier dallardan birisinin mensubu veya biri pratisyen iki hekim tarafndan yaplr. Mdafi veya vekil tarafndan getirilen hekim de otopside hazr bulunabilir. Zorunluluk bulunduunda otopsi ilemi bir hekim tarafndan da yaplabilir; bu durum otopsi raporunda aka belirtilir. Otopsi, cesedin durumu olanak verdii takdirde, mutlaka ba, gs ve karnn almasn gerektirir. lmnden hemen nceki hastalnda leni tedavi etmi olan tabibe, otopsi yapma grevi verilemez. Ancak, bu tabibin otopsi srasnda hazr bulunmas ve hastaln seyri hakknda bilgi vermesi istenebilir. Gmlm bulunan bir ceset, incelenmesi veya otopsi yaplmas iin mezardan karlabilir. Bu husustaki karar, soruturma evresinde Cumhuriyet savcs, kovuturma evresinde mahkeme tarafndan verilir. Mezardan karma karar, aratrmann amacn tehlikeye drmeyecekse ve ulalmas da zor deilse lnn bir yaknna derhl bildirilir. Bu ilemler yaplrken, cesedin grntleri kayda alnr. 60

Yeni doann cesedinin adl muayenesi veya otopsi Yeni doann cesedi zerinde adl muayene veya otopside, doum srasnda veya doumdan sonra yaam bulgularnn varl ve olaan sresinde doup domad ve biyolojik olarak yaamn rahim dnda srdrebilecek kadar olgunlam olup olmad veya yaama yetenei bulunup bulunmad saptanr. Zehirlenme phesi zerine yaplacak ilem Zehirlenme phesi olan hllerde organlardan para alnrken, grnen ekli ile organn tahribat tanmlanr. lde veya baka yerlerde bulunmu pheli maddeler, grevlendirilen uzman tarafndan incelenerek tahlil edilir. Cumhuriyet savcs veya mahkeme, bu incelemenin, hekimin katlmasyla veya onun ynetiminde yaplmasna karar verebilir.

KORUMA TEDBRLER
1-YAKALAMA VE GZALTI Yakalama emri kural olarak hakim tarafndan verilir. Ancak aada saylan hallerde vatandalar, kolluk ve Cumhuriyet Savcs da yakalama karar verebilmekte ve yakalama yapabilmektedir. Aada belirtilen hllerde, herkes tarafndan geici olarak yakalama yaplabilir: a) Kiiye suu ilerken rastlanmas. b) Sust bir fiilden dolay izlenen kiinin kamas olaslnn bulunmas veya hemen kimliini belirleme olanann bulunmamas. Bu ekilde yaplan yakalama neticesinde kollua teslim edilen veya ikinci fkra uyarnca grevlilerce yakalanan kii ve olay hakknda Cumhuriyet savcsna hemen bilgi verilerek, emri dorultusunda ilem yaplr. Kolluk grevlileri, tutuklama karar veya yakalama emri dzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde saknca bulunan hllerde; Cumhuriyet savcsna veya mirlerine derhl bavurma olana bulunmad takdirde, yakalama yetkisine sahiptirler. Gecikmesinde saknca bulunan hal: Derhal ilem yaplmad takdirde suun iz, eser, emare ve delillerinin kaybolmas veya phelinin kamas veya kimliinin tespit edilememesi ihtimalinin ortaya kmas ve gerektiinde hakimden karar almak iin vakit bulunmamas halidir. ( Adli ve nleme Aramalar Ynetmelii m. 4 ) Soruturma ve kovuturmas ikyete bal olmakla birlikte, ocuklara, beden veya akl hastal, malllk veya gszlkleri nedeniyle kendilerini idareden aciz bulunanlara kar ilenen sust hallerinde kiinin yakalanmas ikyete bal deildir. Kolluk, yakaland srada kamasn, kendisine veya bakalarna zarar vermesini nleyecek tedbirleri aldktan sonra, yakalanan kiiye kanun haklarn derhal bildirir. Yakalama emrine konu ilemin yerine getirilmesi nedeniyle yakalama emrinin karlma amacnn ortadan kalkmas ( kiinin lmesi vs. ) durumunda mahkeme, hkim veya Cumhuriyet savcs tarafndan yakalama emrinin derhl iadesi istenir.

61

GZALTINA ALMA Yakalanan kii Cumhuriyet Savclnca braklmazsa, soruturmann tamamlanmas iin gzaltna alnmasna karar verilebilir. Gzalt sresi, yakalama yerine en yakn hkim veya mahkemeye gnderilmesi iin zorunlu sre hari, yakalama anndan itibaren 24 saati geemez. Yakalama yerine en yakn hkim veya mahkemeye gnderilme iin zorunlu sre 12 saatten fazla olamaz. ( EN FAZLA 36 SAAT ) Gzaltna alma, bu tedbirin soruturma ynnden zorunlu olmasna ve kiinin bir suu ilediini dndrebilecek emarelerin varlna baldr. Toplu olarak ilenen sularda, delillerin toplanmasndaki glk veya pheli saysnn okluu nedeniyle; Cumhuriyet savcs gzalt sresinin, her defasnda bir gn gememek zere, gn sreyle uzatlmasna yazl olarak emir verebilir. Bu halde toplu sularda gzalt sresi toplamda EN FAZLA 4 GN OLMAKTADIR. Toplu su: Aralarnda itirak iradesi bulunmasa da 3 veya daha fazla kii tarafndan ilenen sutur. Yakalama ilemine, gzaltna alma ve gzalt sresinin uzatlmasna ilikin Cumhuriyet savcsnn yazl emrine kar, yakalanan kii, mdafii veya kanun temsilcisi, ei ya da birinci veya ikinci derecede kan hsm, hemen serbest braklmay salamak iin sulh ceza hkimine bavurabilir. Gzalt sresinin dolmas veya sulh ceza hkiminin karar zerine serbest braklan kii hakknda yakalamaya neden olan fiille ilgili yeni ve yeterli delil elde edilmedike ve Cumhuriyet savcsnn karar olmadka bir daha ayn nedenle yakalama ilemi uygulanamaz. Gzaltna alnan kii braklmazsa, en ge gzalt sreleri sonunda sulh ceza hkimi nne karlp sorguya ekilir. Sorguda mdafii de hazr bulunur. ( ZORUNLU MDAFLK ) Hkim veya mahkeme tarafndan verilen yakalama emri zerine soruturma veya kovuturma evresinde yakalanan kii, en ge 24 saat iinde yetkili hkim veya mahkeme nne karlamyorsa, ayn sre iinde en yakn sulh ceza hkimi nne karlr; serbest braklmad takdirde, yetkili hkim veya mahkemeye en ksa zamanda gnderilmek zere tutuklanr. YAKALAMA ve GZALTININ BLDRLMES pheli veya sank yakalandnda, gzaltna alndnda veya gzalt sresi uzatldnda, Cumhuriyet savcsnn emriyle bir yaknna veya belirledii bir kiiye gecikmeksizin haber verilir. Yakalanan veya gzaltna alnan yabanc ise, yazl olarak kar kmamas halinde, durumu, vatanda olduu devletin konsolosluuna bildirilir. YAKALAMA EMR VE NEDENLER Soruturma evresinde ar zerine gelmeyen veya ar yaplamayan pheli hakknda, Cumhuriyet savcsnn istemi zerine sulh ceza hkimi tarafndan yakalama emri dzenlenebilir. Ayrca, tutuklama isteminin reddi kararna itiraz halinde, itiraz mercii tarafndan da yakalama emri dzenlenebilir. Yakalanm iken kolluk grevlisinin elinden kaan pheli veya sank ya da tutukevi veya ceza infaz kurumundan kaan tutuklu veya hkml hakknda Cumhuriyet savclar ve kolluk kuvvetleri de yakalama emri dzenleyebilirler.

62

Kovuturma evresinde kaak sank hakknda yakalama emri re'sen veya Cumhuriyet savcsnn istemi zerine hkim veya mahkeme tarafndan dzenlenir. Yakalama emrinde, kiinin ak ekli, bilindiinde kimlii ve yklenen su ile yakalandnda nereye gnderilecei gsterilir.

YER GSTERME ( CMK m. 85 ) Cumhuriyet savcs, kendisine yklenen su hakknda aklamada bulunmu olan pheliye (susma hakkn kullanmam olan) yer gsterme ilemi yaptrabilir. 250 nci Maddenin birinci fkras kapsamna giren sular sz konusu olduunda, adli kolluk amiri de yer gsterme ilemi yaptrmaya yetkilidir. Soruturmay geciktirmemek kaydyla, mdafi de yer gsterme ilemi srasnda hazr bulunabilir. Yer gsterme ilemi, tutanaa balanr. TEHS (CMK da deil PVSK da dzenlenmitir.) Polis, olaydaki failin, gzaltna alnan pheli ile ayn kii olup olmadnn belirlenmesi bakmndan zorunlu olmas halinde, Cumhuriyet savcsnn talimatyla tehis yaptrabilir. Tanklktan ekinebilecek olanlar, tehiste bulunmaya zorlanamaz. (PVSK Ek Madde 6)
2- TUTUKLAMA Kuvvetli su phesinin varln gsteren olgularn ve bir tutuklama nedeninin bulunmas halinde, pheli veya sank hakknda tutuklama karar verilebilir. in nemi, verilmesi beklenen ceza veya gvenlik tedbiri ile ll olmamas halinde, tutuklama karar verilemez. Aadaki hallerde bir tutuklama nedeni var saylabilir: a) pheli veya sann kamas, saklanmas veya kaaca phesini uyandran somut olgular varsa. b) pheli veya sann davranlar; 1. Delilleri yok etme, gizleme veya deitirme, 2. Tank, madur veya bakalar zerinde bask yaplmas giriiminde bulunma, hususlarnda kuvvetli phe oluturuyorsa bir tutuklama nedeni var kabul edilir. SUUN TOPLUMDA NFAL OLUTURMASI BR TUTUKLAMA NEDEN DELDR. ( ESK KANUNDA BU HAL TUTUKLAMA NEDEN SAYILIYORDU ) Yine kanunda saylan baz sular sz konusu olduu hallerde de bir tutuklama nedeni var saylmaktadr. Bu sular: Aadaki sularn ilendii hususunda kuvvetli phe sebeplerinin varl halinde, tutuklama nedeni var saylabilir (KATALOG SULAR) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayl Trk Ceza Kanununda yer alan; 1. Soykrm ve insanla kar sular (Madde 76, 77, 78), 2. Kasten ldrme (Madde 81, 82, 83), 3. Silahla ilenmi kasten yaralama (madde 86, fkra 3, bent e) ve neticesi sebebiyle arlam kasten yaralama (madde 87), 4. kence (Madde 94, 95) 5. Cinsel saldr (birinci fkra hari, Madde 102), 6. ocuklarn cinsel istismar (Madde 103), 7. Hrszlk (madde 141, 142) ve yama (madde 148, 149), 8. Uyuturucu veya uyarc Madde imal ve ticareti (Madde 188), 9. Su ilemek amacyla rgt kurma (iki, yedi ve sekizinci fkralar hari, Madde 220), 10. Devletin Gvenliine Kar Sular (Madde 302, 303, 304, 307, 308),

63

11. Anayasal Dzene ve Bu Dzenin leyiine Kar Sular (Madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315), b) 10.7.1953 tarihli ve 6136 sayl Ateli Silahlar ve Baklar ile Dier Aletler Hakknda Kanunda tanmlanan silah kaakl (Madde 12) sular. c) 18.6.1999 tarihli ve 4389 sayl Bankalar Kanununun 22 nci Maddesinin (3) ve (4) numaral fkralarnda tanmlanan zimmet suu. d) 10.7.2003 tarihli ve 4926 sayl Kaaklkla Mcadele Kanununda tanmlanan ve hapis cezasn gerektiren sular. e) 21.7.1983 tarihli ve 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 68 ve 74 nc Maddelerinde tanmlanan sular. f) 31.8.1956 tarihli ve 6831 sayl Orman Kanununun 110 uncu Maddesinin drt ve beinci fkralarnda tanmlanan kasten orman yakma sular. TUTUKLAMA HKMN TAKDRNDEDR. BTN ARTLAR OLUSA DAH TUTUKLAMA TEDBRN BAVURMAYIP PHELY TUTUKSUZ YARGILANMAK ZERE SERBEST brakabilir. TUTUKLAMA YAPILAMAYACAK SULAR: Sadece adl para cezasn gerektiren veya hapis cezasnn st snr bir yldan fazla olmayan sularda tutuklama karar verilemez. TUTUKLAMA KARARI Soruturma evresinde phelinin tutuklanmasna Cumhuriyet savcsnn istemi zerine sulh ceza hkimi tarafndan, kovuturma evresinde sann tutuklanmasna Cumhuriyet savcsnn istemi zerine veya re'sen mahkemece karar verilir. Bu istemlerde mutlaka gereke gsterilir ve adl kontrol uygulamasnn yetersiz kalacan belirten hukuk ve fiil nedenlere yer verilir. Tutuklama istenildiinde, pheli veya sank, kendisinin seecei veya baro tarafndan grevlendirilecek bir mdafiin yardmndan yararlanr. ( ZORUNLU MDAFLK ) Tutuklama karar verilmezse, pheli veya sank derhl serbest braklr. TUTUKLAMA KARARINA TRAZ EDLEBLR. tiraz 7 gn ierisinde bir st mahkemeye yaplr. ( Sulh Ceza iin Asliye- Asliye Ceza iin Ar Ceza- Ar Ceza iin en yakn yer AIR CEZA )

ZEL YETKL AIR CEZA MAHKEMELERNN GREVNE GREN SULAR BAKIMINDAN TUTUKLAMA KARARI, varsa Hkimler ve Savclar Yksek Kurulunca bu ilerle grevlendirilen ar ceza mahkemesi yesinden, aksi halde yetkili adl yarg hkimlerinden isteyebilirler.
TUTUKLULUKTA GEECEK SRE - Ar ceza mahkemesinin grevine girmeyen ilerde tutukluluk sresi en ok 1 yldr. Ancak bu sre, zorunlu hallerde gerekeleri gsterilerek 6 AY daha uzatlabilir. ( EN FAZLA 1,5 YIL OLUYOR ) - Ar ceza mahkemesinin grevine giren ilerde, tutukluluk sresi en ok 2 YIL dr. Bu sre, zorunlu hallerde, gerekesi gsterilerek uzatlabilir; uzatma sresi toplam 3 YILI geemez. ( EN FAZLA 5 YIL OLUYOR) Soruturma ve kovuturma salverilmesini isteyebilir. evrelerinin her aamasnda pheli veya sank

pheli veya sann tutukluluk hlinin devamna veya salverilmesine hkim veya mahkemece karar verilir. Ret kararna itiraz edilebilir.

64

TUTUKLANANIN DURUMUNUN YAKINLARINA BLDRLMES - Tutuklamadan ve tutuklamann uzatlmasna ilikin her karardan tutuklunun bir yaknna veya belirledii bir kiiye, hkimin kararyla gecikmeksizin haber verilir. - Ayrca, soruturmann amacn tehlikeye drmemek kaydyla, tutuklunun tutuklamay bir yaknna veya belirledii bir kiiye bizzat bildirmesine de izin verilir. - pheli veya sank yabanc olduunda tutuklanma durumu, yazl olarak kar kmamas halinde, vatanda olduu devletin konsolosluuna bildirilir. TUTUKLULUUN NCELENMES Soruturma evresinde phelinin tutukevinde bulunduu sre iinde ve en ge 30 GNLK sreler itibaryla tutukluluk hlinin devamnn gerekip gerekmeyecei hususunda, Cumhuriyet savcsnn istemi zerine sulh ceza hkimi tarafndan 100 nc Madde hkmleri gz nnde bulundurularak karar verilir. Tutukluluk durumunun incelenmesi, yukardaki fkrada ngrlen sre iinde pheli tarafndan da istenebilir. 3- ADL KONTROL pheli hakknda tutuklama sebeplerinin varl halinde, ST SINIRI 3 YIL veya daha az hapis cezasn gerektiren bir su sebebiyle yrtlen soruturmada, phelinin tutuklanmas yerine adl kontrol altna alnmasna karar verilebilir. Kanunda tutuklama yasa ngrlen hallerde de ( 1 YILDAN AAI HAPS CEZASI GEREKTREN SULAR VE SADECE ADL PARA CEZASI GEREKTREN SULAR ) adl kontrole ilikin hkmler uygulanabilir. Adl kontrol, phelinin aada gsterilen bir veya birden fazla ykmlle tabi tutulmasn ierir: a) Yurt dna kamamak. ( Btn sularda uygulanabilir ) b) Hkim tarafndan belirlenen yerlere, belirtilen sreler iinde dzenli olarak bavurmak. c) Hkimin belirttii merci veya kiilerin arlarna ve gerektiinde meslek uralarna ilikin veya eitime devam konularndaki kontrol tedbirlerine uymak. d) Her trl tatlar veya bunlardan bazlarn kullanamamak ve gerektiinde kaleme, makbuz karlnda src belgesini teslim etmek. e) zellikle uyuturucu, uyarc veya uucu Maddeler ile alkol bamllndan arnmak amacyla, hastaneye yatmak dahil, tedavi veya muayene tedbirlerine tbi olmak ve bunlar kabul etmek. f) phelinin parasal durumu gz nnde bulundurularak, miktar ve bir defada veya birden ok taksitlerle deme sreleri, Cumhuriyet savcsnn istei zerine hkimce belirlenecek bir gvence miktarn yatrmak. ( Btn sularda uygulanabilir ) g) Silh bulunduramamak veya tayamamak, gerektiinde sahip olunan silhlar makbuz karlnda adl emanete teslim etmek. h) Cumhuriyet savcsnn istemi zerine hkim tarafndan miktar ve deme sresi belirlenecek paray su madurunun haklarn gvence altna almak zere ayn veya kiisel gvenceye balamak. i) Aile ykmllklerini yerine getireceine ve adl kararlar gereince demeye mahkm edildii nafakay dzenli olarak deyeceine dair gvence vermek.

65

Adl kontrol altnda geen sre, ahs hrriyeti snrlama sebebi saylarak cezadan mahsup edilemez. ANCAK PHEL E BENDNDE YER ALAN DURUMDA BR TEDAV KURUMUNA YATIRILMI SE BU SRELER YARGILAMA SONUCUNDA VERLECEK MAHKUMYET SRESNDEN NDRLR. Kanunlarda ngrlen tutukluluk srelerinin dolmas nedeniyle salverilenler hakknda birinci fkradaki sre koulu aranmakszn adl kontrole ilikin hkmler uygulanabilir. ADL KONTROL KARARI VE HKMEDECEK MERCLER pheli, Cumhuriyet savcsnn istemi ve sulh ceza hkiminin soruturma evresinin her aamasnda adl kontrol altna alnabilir. karar ile

Adli kontrole grevli ve yetkili dier yarg mercileri tarafndan da, kovuturma evresinin her aamasnda hkmedilebilir. Adli kontrole ilikin kararlara kar itiraz edilebilir. TEDBRLERE UYMAMA Adl kontrol hkmlerini isteyerek yerine getirmeyen pheli veya sank hakknda, hkmedilebilecek hapis cezasnn sresi ne olursa olsun, yetkili yarg mercii hemen tutuklama karar verebilir. Adli kontrol srecinde pheli veya sanktan mahkemeye belli bir gvence gstermesi istenebilir. Bu yolla kiinin usul ilemlerinde hkmn infaznda veya halen veya sonradan kontrol altna alnabilecei dier ykmllklerini yerine getirmek zere hazr bulunmas garanti altna alnm olur. Eer kii bu ykmllkleri yerine getirmez ve hazr bulunmaz ise gvence devlet hazinesine gelir kaydedilir. pheli veya sank tarafndan gsterilecek gvence ( KEFALET- TEMNAT ): a) pheli veya sann btn usul ilemlerinde, hkmn infaznda veya altna alnabilecei dier ykmllkleri yerine getirmek zere hazr bulunmas. b) Aada gsterilen sraya gre demelerin yaplmas: 1. Katlann yapt masraflar, suun neden olduu zararlarn giderilmesi ve eski hle getirme; pheli veya sank nafaka borlarn dememeleri nedeniyle kovuturuluyorlarsa nafaka borlar. 2. Kamusal giderler. 3. Para cezalar hakknda da bir teminat nitelii tar. 4-ARAMA VE ELKOYMA Yakalanabilecei veya su delillerinin elde edilebilecei hususunda MAKUL PHE ( SOMUT OLAYLAR KARISINDA DUYULAN PHE- Hayatn olaan aknda duyulan phe ) varsa; phelinin veya sann st, eyas, konutu, iyeri veya ona ait dier yerler aranabilir. phelinin veya sann yakalanabilmesi veya su delillerinin elde edilebilmesi amacyla, dier bir kiinin de st, eyas, konutu, iyeri veya ona ait dier yerler aranabilir.

66

GECE YAPILACAK ARAMA Konutta, iyerinde veya dier kapal yerlerde gece vaktinde arama yaplamaz. Gece: gnein batmasndan 1 saat sonradan balayp gnein doumundan 1 saat ncesine kadar olan zaman dilimidir. Sust veya gecikmesinde saknca bulunan hller ile yakalanm veya gzaltna alnm olup da firar eden kii veya tutuklu veya hkmlnn tekrar yakalanmas amacyla gece konutta, iyerinde veya dier kapal alanlarda arama yaplabilir. ARAMA KARARI Hkim karar zerine veya gecikmesinde saknca bulunan hllerde Cumhuriyet savcsnn, Cumhuriyet savcsna ulalamad hallerde ise kolluk amirinin yazl emri ile kolluk grevlileri arama yapabilirler. Ancak, konutta, iyerinde ve kamuya ak olmayan kapal alanlarda arama, hkim karar veya gecikmesinde saknca bulunan hallerde Cumhuriyet savcsnn yazl emri ile yaplabilir. KOLLUK AMRNN EMR LE KONUTTA, YERNDE VE KAMUYA AIK OLMAYAN ALANLARDA ARAMA YAPILAMAZ. Kolluk amirinin yazl emri ile yaplan arama sonular Cumhuriyet Basavclna derhal bildirilir. Cumhuriyet savcs hazr olmakszn konut, iyeri veya dier kapal yerlerde arama yapabilmek iin o yer ihtiyar heyetinden veya komulardan iki kii bulundurulur. Asker mahallerde yaplacak arama, Cumhuriyet katlmyla asker makamlar tarafndan yerine getirilir. ARAMADA HAZIR BULUNABLECEKLER Aranacak yerlerin sahibi veya eyann zilyedi aramada hazr bulunabilir; kendisi bulunmazsa temsilcisi veya ayrt etme gcne sahip hsmlarndan biri veya kendisiyle birlikte oturmakta olan bir kii veya komusu hazr bulundurulur. Kiinin avukatnn aramada hazr bulunmasna engel olunamaz. BELGE VEYA KITLARI NCELEME YETKS Hakknda arama ilemi uygulanan kimsenin belge veya ktlarn inceleme yetkisi, Cumhuriyet savcs ve hkime aittir. KOLLUK BELGE VE KITLARI NCELEME YETKSNE SAHP DELDR. nceleme sonucu soruturma veya kovuturma konusu sua ilikin olmad anlalan belge veya ktlar ilgilisine geri verilir. ELKONULAMAYACAK MEKTUPLAR, BELGELER pheli veya sank ile tanklktan ekinebilecek kimseler arasndaki mektuplara ve belgelere; BU KMSELERN ELNDE bulunduka el konulamaz. Bu mektuplar phelinin elinde ise bu elkonulabilir. ELKOYMA KARARINI VERME YETKS Hkim karar zerine veya gecikmesinde saknca bulunan hllerde Cumhuriyet savcsnn, Cumhuriyet savcsna ulalamad hallerde ise kolluk amirinin yazl emri ile kolluk grevlileri, elkoyma ilemini gerekletirebilir. savcsnn istem ve

67

Hkim karar olmakszn yaplan elkoyma ilemi, 24 saat iinde grevli hkimin onayna sunulur. Hkim, kararn elkoymadan itibaren 48 saat iinde aklar; aksi hlde elkoyma kendiliinden kalkar. Asker mahllerde yaplacak elkoyma ilemi, ... Cumhuriyet savcsnn istem ve katlmyla asker makamlar tarafndan yerine getirilir. Elkoyma tedbiri uygulanabilecek deerler kanunda saylmtr. Bu sayma snrl saymadr. Yani bu saylanlar dndaki deerlere, eyalara el konulamaz. Bunlar, tanmazlar, kara, deniz ve hava ulam aralar, banka ve dier kredi kurumlarndaki hesaplar, kymetli evrak, gerek ve tzel kiiler nezdindeki her trl alacak, ortak olunan irketteki ortaklk pay, kiralk kasa iindekilere, dier malvarl gelirleri. ( BU SAYILANLAR HAKKINDA ANCAK HKM EL KOYMA KARARI VEREBLR.) AVUKAT BROLARINDA YAPILACAK ARAMA ( HAKM KARARI ) Avukat brolar ancak MAHKEME KARARI ile ve KARARDA BELRTLEN OLAYLA LGL OLARAK CUMHURYET SAVCISININ DENETMNDE ARAMA YAPILABLR. Aramada baro bakan veya grevlendirecei bir avukat da hazr bulundurulur. BLGSAYARLARDA, BLGSAYAR PROGRAMLARINDA VE KTKLERNDE ARAMA, KOPYALAMA VE ELKOYMA ( HAKM KARARI ) Bir su dolaysyla yaplan soruturmada, baka surette delil elde etme imknnn bulunmamas halinde, Cumhuriyet savcsnn istemi zerine phelinin kulland bilgisayar ve bilgisayar programlar ile bilgisayar ktklerinde arama yaplmasna, bilgisayar kaytlarndan kopya karlmasna, bu kaytlarn zlerek metin hline getirilmesine hkim

tarafndan karar verilir.

Bilgisayar, bilgisayar programlar ve bilgisayar ktklerine ifrenin zlememesinden dolay girilememesi veya gizlenmi bilgilere ulalamamas halinde zmn yaplabilmesi ve gerekli kopyalarn alnabilmesi iin, bu ara ve gerelere elkonulabilir. ifrenin zmnn yaplmas ve gerekli kopyalarn alnmas halinde, elkonulan cihazlar gecikme olmakszn iade edilir. Bilgisayar veya bilgisayar ktklerine elkoyma ilemi srasnda, sistemdeki btn verilerin yedeklemesi yaplr. stemesi halinde, bu yedekten bir kopya karlarak pheliye veya vekiline verilir ve bu husus tutanaa geirilerek imza altna alnr. Bilgisayar veya bilgisayar ktklerine elkoymakszn da, sistemdeki verilerin tamamnn veya bir ksmnn kopyas alnabilir. Kopyas alnan veriler kda yazdrlarak, bu husus tutanaa kaydedilir ve ilgililer tarafndan imza altna alnr. 5-RKET YNETM N KAYYIM TAYN ( HAKM KARARI ) Suun bir irketin faaliyeti erevesinde ilenmekte olduu hususunda kuvvetli phe sebeplerinin varl ve maddi gerein ortaya karlabilmesi iin gerekli olmas halinde; soruturma ( C. SAVCISI ) ve kovuturma srecinde, HKM veya MAHKEME, irket ilerinin yrtlmesiyle ilgili olarak kayym atayabilir. 6-TELEKOMNKASYON YOLUYLA YAPILAN LETMN DENETLENMES Bir su dolaysyla yaplan soruturma ve kovuturmada, su ilendiine ilikin KUVVETL PHE sebeplerinin varl ve BAKA SURETTE DELL ELDE ETME MKANININ BULUNMAMASI durumunda, HKM VEYA GECKMESNDE SAKINCA BULUNAN HALLERDE C. SAVCISININ kararyla pheli veya sann telekomnikasyon yoluyla iletiimi tespit edilebilir, dinlenebilir, kayda alnabilir ve sinyal bilgileri deerlendirilebilir.

68

Cumhuriyet savcs kararn derhl hkimin onayna sunar ve hkim, kararn en ge 24 saat iinde verir. Srenin dolmas veya hkim tarafndan aksine karar verilmesi halinde tedbir Cumhuriyet savcs tarafndan derhl kaldrlr. pheli veya sann tanklktan ekinebilecek kiilerle arasndaki iletiimi kayda alnamaz. Kayda alma gerekletikten sonra bu durumun anlalmas hlinde, alnan kaytlar derhl yok edilir. Tedbir karar en ok 3 AY iin verilebilir; bu sre BR KEZ daha uzatlabilir. Ancak RGTL SULARDA hkim HER DEFASINDA 1 AYDAN FAZLA OLMAMAK ZERE srenin mteaddit defalar uzatlmasna karar verebilir. BU TEDBR SADECE KANUNDA SAYILAN KATALOG SULAR N UYGULANABLR. BTN SULAR N UYGULANAMAZ. BU TEDBR UYGULANIRKEN, pheli hakknda kovuturmaya yer olmadna dair karar verilmesi ya da HKMN ONAYLAMAMASI HALNDE bunun uygulanmasna Cumhuriyet savcs tarafndan derhl son verilir. Bu durumda, yaplan tespit veya dinlemeye ilikin kaytlar Cumhuriyet savcsnn denetimi altnda EN GE 10 GN iinde yok edilerek, durum bir tutanakla tespit edilir. Tespit ve dinlemeye ilikin kaytlarn yok edilmesi halinde soruturma evresinin bitiminden itibaren, en ge 15 gn iinde, Cumhuriyet Basavcl, tedbirin nedeni, kapsam, sresi ve sonucu hakknda ilgilisine yazl olarak bilgi verir. pheli veya sana yklenen su dolaysyla MDAFN brosu, konutu ve yerleim yerindeki telekomnikasyon aralar hakknda iletiimin denetlenmesi tedbirine bavurulamaz. TESADFEN ELDE EDLEN DELLLER Arama veya elkoyma koruma tedbirlerinin uygulanmas srasnda, yaplmakta olan soruturma veya kovuturmayla ilgisi olmayan ancak, dier bir suun ilendii phesini uyandrabilecek bir delil elde edilirse; bu delil muhafaza altna alnr ve durum Cumhuriyet Savclna derhl bildirilir. Telekomnikasyon yoluyla yaplan iletiimin denetlenmesi srasnda, yaplmakta olan soruturma veya kovuturmayla ilgisi olmayan ve ancak, LETMN DENETLENMES TEDBRNN UYGULANABLECE KATALOG SULARDAN birinin ilendii phesini uyandrabilecek bir delil elde edilirse; bu delil muhafaza altna alnr ve durum Cumhuriyet Savclna derhl bildirilir. KANUNDA SAYILAN DER KORUMA TEDBRLER KUVVETL SU PHES BULUNMASI VE BAKA SURETTE DELL ELDE ETME MKANI BULUNMAMASI DURUMLARINDA, SADECE KANUNDA SAYILAN KATALOG SULARLA LGL OLARAK HAKM Veya GECKMESNDE SAKINCA BULUNAN HALLERDE C. SAVCISININ KARARIYLA: GZL SORUTURMACI ATAMA (Ancak Kamu grevlileri gizli soruturmac olabilir)

- TEKNK ARALARLA ZLEME ( Teknik aralarla izlemede KONUT ZLENEMEZ ) YAPILABLR. KORUMA TEDBRLER NEDENYLE TAZMNAT Su soruturmas veya kovuturmas srasnda; a) Kanunlarda belirtilen koullar dnda yakalanan, tutuklanan veya tutukluluunun devamna karar verilen, b) Kanun gzalt sresi iinde hkim nne karlmayan,

69

c) Kanun haklar hatrlatlmadan veya hatrlatlan haklarndan yararlandrlma istei yerine getirilmeden tutuklanan, d) Kanuna uygun olarak tutukland hlde makul srede yarglama mercii huzuruna karlmayan ve bu sre iinde hakknda hkm verilmeyen, e) Kanuna uygun olarak yakalandktan veya tutuklandktan sonra haklarnda kovuturmaya yer olmadna veya beraatlerine karar verilen, f) Mahkm olup da gzalt ve tutuklulukta geirdii sreleri, hkmllk srelerinden fazla olan veya iledii su iin kanunda ngrlen cezann sadece para cezas olmas nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandrlan, g) Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarndaki sulamalar kendilerine, yazyla veya bunun hemen olanakl bulunmad hllerde szle aklanmayan, h) Yakalanmalar veya tutuklanmalar yaknlarna bildirilmeyen, i) Hakkndaki arama karar lsz bir ekilde gerekletirilen, j) Eyasna veya dier malvarl deerlerine, koullar olumad halde elkonulan veya korunmas iin gerekli tedbirler alnmayan ya da eyas veya dier malvarl deerleri ama d kullanlan veya zamannda geri verilmeyen, Kiiler, madd ve manev her trl zararlarn, Devletten isteyebilirler.

Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat hkm ierisinde btn koruma tedbirleri saylmamtr. letiimin denetlenmesi, gizli soruturmac ve
teknik izleme koruma tedbirlerinin hukuka aykr icra edilmesi durumunda CMK da yer alan koruma tedbirleri nedeniyle tazminata ilikin hkmler uygulanamaz. Bu durumlarda idare hukukunun genel prensipleri uyarnca idareye kar kusur sorumluluu esasna dayanarak dava alabilir. TAZMNAT STEMNN KOULLARI Karar veya hkmlerin kesinletiinin ilgilisine tebliinden itibaren 3 AY ve her hlde karar veya hkmlerin kesinleme tarihini izleyen 1 YIL iinde tazminat isteminde bulunulabilir. stem, zarara urayann oturduu yer ar ceza mahkemesinde ve eer o yer ar ceza mahkemesi tazminat konusu ilemle ilikili ise ve ayn yerde baka bir ar ceza dairesi yoksa, en yakn yer ar ceza mahkemesinde karara balanr. Devlet, dedii tazminattan dolay, koruma tedbiriyle ilgili olarak grevinin gereklerine aykr hareket etmek suretiyle grevini ktye kullanan kamu grevlilerine rcu eder. TAZMNAT STEYEMEYECEK KLER Kanuna uygun olarak yakalanan belirtilenler tazminat isteyemezler: veya tutuklanan kiilerden aada

a) Gzalt ve tutukluluk sresi baka bir hkmllnden indirilenler. b) Tazminata hak kazanmad hlde, sonradan yrrle giren ve lehte dzenlemeler getiren kanun gerei, durumlar tazminat istemeye uygun hle dnenler. c) Genel veya zel af, ikyetten vazgeme, uzlama gibi nedenlerle hakknda kovuturmaya yer olmadna veya davann dmesine karar verilen veya kamu davas geici olarak durdurulan veya kamu davas ertelenen veya drlenler.

70

d) Kusur yeteneinin bulunmamas nedeniyle hakknda ceza verilmesine yer olmadna karar verilenler. e) Adl makamlar huzurunda gerek d beyanla su ilediini veya sua katldn bildirerek gzaltna alnmasna veya tutuklanmasna neden olanlar.

CEZA MUHAKEMESNN EVRELER

Ceza muhakemesi iki evreye ayrlmaktadr. Bunlardan birincisi soruturma evresi, ikincisi ise kovuturma evresi. 1- SORUTURMA EVRES Su saylan eylemin gereklemesinden sonra bu durumun yetkili mercilere ihbar/ikayet yoluyla bildirilmesi ile hemen yarglama aamasna geilmez. Bu ihbar/ikayeti alan Cumhuriyet Savcl su, sulu ve sua ilikin deliller hakknda soruturma yaparak neticede bir soruturma dosyas hazrlar. Kural olarak bu soruturma evresi gizlidir. Cumhuriyet Savcs adli kolluk grevini yerine getiren kolluk personeline dorudan doruya emir verebilir ve adil kolluk ilemleri ile ilgili olarak bu personelin birinci derece amiridir. Adli kolluk personelinin bu grevi srasnda bir su iledii iddia edilirse soruturmay DORUDAN DORUYA CUMHURYET SAVCISI YAPAR. Cumhuriyet Savcs acele hallerde sonradan yazl hale getirilmek kayd ile szl emir verebilir. Kii zgrlne mdahale tekil edecek bir eylemde bulunmak gerekirse ( rn. Telefon dinleme, tutuklama, adli kontrol, yakalama vs. ) bu hallerde Cumhuriyet Savcs SULH CEZA HAKMNE BAVURUR. Yukarda bahse konu olduu zere Cumhuriyet Savcsnn i younluunun fazla olmas ya da Cumhuriyet Savcsna eriilemiyor ise Sulh Ceza Mahkemesi hakimi de btn soruturma ilemlerini tek bana yapabilir. Soruturma sonucunda su olutuu konusunda YETERL SPHEYE ulalm ise Cumhuriyet Savcs tarafndan bir DDANAME HAZIRLANIR. Hazrlanan iddianame yetkili ve grevli mahkemeye sunulur. Cumhuriyet Savcs iddianamede kanunen zorunlu olan btn bilgi, isim, adres, delil gibi unsurlara yer vermek zorundadr. Cumhuriyet Savcs sadece failin aleyhine deil LEHNE BR DURUM VAR SE ONU DA DDANAME DE BELRTMEK ZORUNDADIR. Cezay kaldran bir sebep olarak etkin pimanlk veya kiisel cezaszlk halleri var ise SAVCI DAVA AMADAN KOVUTURMAYA YER OLMADIINA KARAR VEREBLR. Bu hallerde dava amasna gerek yoktur. Yine soruturma konusu su TAKB KAYETE BALI SE VE ST SINIRI 1 YILDAN AAI BR CEZA VEYA DAHA AZ CEZA GEREKTRYOR SE C. Savcs, 5 YIL SRE LE KAMU DAVASININ AILMASINI ERTELEYEBLR. EER FAL; 5 YIL NDE KASITLI BR SU LEMEZ SE KOVUTURMAYA YER OLMADIINA KARAR VERR. Cumhuriyet Savcs yeterli delile ulaamam ise, suun fail tarafndan ilendii hususunda yeterli pheye ulaamam ise ve suun olumadna kanaat getirmi ise KOVUTURMAYA YER OLMADIINA KARAR VERR. Bu karara kar, sutan zarar grenler 15 GN iinde en yakn yer AIR CEZA MAHKEMESNDE TRAZ EDEBLRLER.

71

Cumhuriyet Savcsnn mahkemeye sunmu olduu iddianame mahkemece deerlendirilir. 15 gn iinde her hangi bir karar verilmeyen iddianame KABUL EDLM SAYILIR. Eer mahkeme iddianamenin eksik olduunu dnyorsa DDANAMEY CUMHURYET SAVCILIINA ADE EDER. C. Savcs bu karara kar en yakn ar ceza mahkemesi nezdinde itirazda bulunabilir. MAHKEME HUKUK NTELENDRME HATASI SEBEBYLE DDANAMEY ADE EDEMEZ. Yani eylemin hangi su olduu konusunda C. Savcs ile ayn kanaatte olmasa bile srf bu nedenden dolay iddianameyi iade edemez. ( C. Savcs eylemin hrszlk olduunu yazm ve Mahkeme de eylemin dolandrclk olduunu dnyorsa bu bir nitelendirme hatasdr. Bu nedenden tr iddianame iade edilemez. ) DDANAMENN KABULYLE BRLKTE KAMU DAVASI AILMI OLUR VE KOVUTURMA AAMASI BALAR. PHELNN SIFATI ARTIK SANIKTIR. 2- KOVUTURMA EVRES Kovuturma evresinde duruma yaplr. Durumada ilk yaplacak olan i mahkemeye arlm olan SANIK VE MDAFN HAZIR BULUNUP BULUNMADIIDIR. Kanunda yazl haller dnda ( gaiplik, kaaklk, yokluk ) halleri dnda SANIK HAZIR BULUNMADAN DURUMA YAPILAMAZ. Sann hazr bulunmas bir YARGILAMA ARTIDIR. arya ramen gelmeyen veya durumaya gelmesine gerek grlmeyen ( YOKLUK ) sann daha nceden sorgusu yaplm ise dava yokluunda bitirilebilir. Sann suu adli para cezasn veya msadereyi ve her ikisini gerektiren bir su ise davetiye de sana bildirilmi olmak kayd ile SANIK OLMADAN DA DURUMA YAPILABLR. Yalnz veya adli para cezas ya da gvenlik tedbirine hkmedilecek durumlarda sank gelmese bile duruma yaplabilir. KAAIN daha nce sorgusu yaplm ise MAHKMYET KARARI VERLEBLR. Eer sorgusu yaplmam ise mahkmiyet dndaki kararlar verilebilir. SANIK HAKKINDA TOPLANAN DELLLERE GRE; MAHKMYET DIINDA BR KARAR VERLMES GEREKT GRLRSE SORGUSU YAPILMAMI OLSA BLE DAVA YOKLUUNDA BTRLEBLR. Hkmden nce son sz hazr bulunan sana verilir. SANIIN DURUMADAN BAIIK TUTULMASI Mahkemece sorgusu yaplm olan sank veya bu hususta sank tarafndan yetkili klnd hllerde mdafii isterse, mahkeme san durumada hazr bulunmaktan bak tutabilir. Sank, alt snr be yl ve daha fazla hapis cezasn gerektiren sular hari olmak zere, istinabe suretiyle sorguya ekilebilir. Sorgu iin belirlenen gn, Cumhuriyet savcs ile sank ve mdafiine bildirilir. Cumhuriyet savcs ile mdafiin sorgu srasnda hazr bulunmas zorunlu deildir. Sorgusundan nce sana, ifadesini esas mahkemesi huzurunda vermek isteyip istemedii sorulur. Sorgu tutana durumada okunur. stinabe yoluyla sorguda, sann ayn anda grntl ve sesli iletiim tekniinin kullanlmas suretiyle sorgusunun yaplabilmesi olanann varl hlinde bu yntem uygulanarak sorgu yaplr. Hastalk veya disiplin nlemi ya da zorunlu dier nedenlerle yarglamann yapld yarg evresi dndaki bir hastahane veya tutukevine nakledilmi olan sann, sorgusu

72

yaplm olmak kouluyla, hazr bulundurulmasna gerek grlmeyen oturumlar iin getirilmemesine mahkemece karar verilebilir. Yurt dnda bulunan sann, belirlenen duruma tarihinde hazr bulunmasnn zorluu halinde, bu tarihten nce duruma alarak veya istinabe suretiyle sorgusu yaplabilir. DURUMA SIRASINDA LENEN SU HAKKINDA LEM Bir kimse, duruma srasnda bir su ilerse, mahkeme olay tespit eder ve bu hususta dzenleyecei tutana yetkili makama gnderir; gerek grrse failin tutuklanmasna da karar verebilir. DELLLERN ORTAYA KONULMASI VE REDD Sann sorguya ekilmesinden sonra delillerin ortaya konulmasna balanr. Ancak, sann tebligata ramen mazeretsiz olarak gelmemesi sebebiyle sorgusunun yaplamam olmas, delillerin ortaya konulmasna engel olmaz. Ortaya konulan deliller, sonradan gelen sana bildirilir. Ortaya konulmas istenilen bir delil aada yazl hllerde reddolunur: - Delil, kanuna aykr olarak elde edilmise. - Delil ile ispat edilmek istenilen olayn karara etkisi yoksa. - stem, sadece davay uzatmak maksadyla yaplmsa. Cumhuriyet savcs ile sank veya mdafii birlikte rza gsterirlerse, tann dinlenmesinden veya baka herhangi bir delilin ortaya konulmasndan vazgeilebilir. DELL VE OLAYIN GE BLDRLMES Delilin ortaya konulmas istemi, bunun veya ispat edilmek istenen olayn ge bildirilmi olmas nedeniyle reddedilemez. DELLLER TAKDR YETKS Hkim, kararn ancak durumaya getirilmi ve huzurunda tartlm delillere dayandrabilir. Bu deliller hkimin vicdan kanaatiyle ( VCDAN DELL SSTEM ) serbeste takdir edilir. Yklenen su, hukuka uygun bir ekilde elde edilmi her trl delille ( SERBESTE DELL LKES ) ispat edilebilir. CEZA MAHKEMELERNN EK YETKS Yklenen suun ispat, ceza mahkemelerinden baka bir mahkemenin grev alanna giren bir sorunun zmne bal ise; ceza mahkemesi bu sorunla ilgili olarak da bu Kanun hkmlerine gre karar verebilir. Ancak, bu sorunla ilgili olarak grevli mahkemede dava almas veya alm davann sonulanmas ile ilgili olarak bekletici sorun karar verebilir. Kovuturma evresinde madur veya sann yann ceza hkmleri bakmndan tespitiyle ilgili bir sorunla karlalmas halinde; mahkeme, ilgili kanunda belirlenen usule gre bu sorunu zerek hkmn verir. DORUDAN SORU YNELTME - Hakim/ler - Cumhuriyet savcs, - Mdafi, Vekil sfatyla durumaya katlan avukat; sana, katlana, tanklara, bilirkiilere ve durumaya arlm dier kiilere, duruma disiplinine uygun olarak dorudan soru yneltebilirler. Sank ve katlan da mahkeme bakan veya hkim aracl ile soru yneltebilir. Dikkat edilirse dorudan soru sorma SADECE yarglama ileminde yer alan HUKUKULAR iin ngrlm bir yntemdir.

73

DURUMA Kural olarak durumalar alenidir. ( AIKLIK LKES ). Ancak aadaki hallerde durumalarn BR KISMI VEYA TAMAMI gizli olarak yaplabilir: - Genel ahlaka aykr durumlar, - Kamu gvenliinin KESN OLARAK GEREKL KILDII DURUMLARDA. Durumada hkm katlacak HAKM, C. SAVCISI, ZABIT KATB, zorunlu mdafiliin kabul edildii hallerde MDAF BULUNMAK ZORUNDADIR. ( Sulh Ceza Mahkemelerinde durumada C. Savcs bulunmaz. Asliye Ceza ve Ar Ceza Mahkemelerinde C. Savcs bulunur. ) Durumann kapal yaplmas konusundaki gerekeli karar ile hkm ak durumada aklanr. Akln kaldrlmas istemine ilikin olarak yaplacak duruma, istem zerine veya mahkemece uygun grlrse kapal yaplr. DURUMANIN KAPALI YAPILMA ZORUNLULUU: Sank, 18 YAINI doldurmam ise duruma kapal yaplr; hkm de kapal durumada aklanr. PHELNN VEYA SANIIN MDAF SEM pheli veya sank, soruturma ve kovuturmann her aamasnda bir veya birden fazla mdafiin yardmndan yararlanabilir; kanun temsilcisi varsa, o da pheliye veya sana mdafi seebilir. Soruturma evresinde, ifade almada (SADECE FADE ALMADA) en ok avukat hazr bulunabilir. Soruturma ve kovuturma evrelerinin her aamasnda avukatn, pheli veya sankla grme, ifade alma veya sorgu sresince yannda olma ve hukuk yardmda bulunma hakk engellenemez, kstlanamaz.

Mdafiin Grevlendirilmesi pheli veya sank, mdafi seebilecek durumda olmadn beyan ederse, istemi hlinde bir mdafi grevlendirilir.
ZORUNLU MDAFLK HALLER( Devlet tarafndan Avukat ATANAN DURUMLAR ): Aada saylan hallerde SANIK- PHEL istemi aranmakszn devlet tarafndan atanan bir avukat yardmndan faydalandrlr. - Sar, dilsiz ve kendini anlatamayacak derecede malul olanlar, - 18 yandan kk sanklar, - lemi olduu suun alt snr 5 yldan fazla olanlar. - Bu hallerde devlet tarafndan atanan bir avukat pheli- sana hukuki yardmda bulunur. Mdafiin creti devlet tarafndan karlanr. Bu saylanlarn yannda TUTUKLAMA ve SORGU SIRASINDA ve Gzlem Altna Alma (CMK m. 74) Karar Verilecei Zaman da avukat bulunmas zorunludur.

Mdafi grevini yerine getirmediinde yaplacak ilem Gerek phelinin istemi zerine ve gerekse zorunlu mdafilik hallerinde grevlendirilen mdafi, durumada hazr bulunmaz veya vakitsiz olarak durumadan ekilir veya grevini yerine getirmekten kanrsa, hkim veya mahkeme derhl baka bir mdafi grevlendirilmesi iin gerekli ilemi yapar. Bu 74

durumda mahkeme oturuma ara verebilecei gibi oturumun ertelenmesine de karar verebilir. Eer yeni mdafi savunmasn hazrlamak iin yeterli zaman olmadn aklarsa oturum ertelenir. pheli veya sann birden fazla olmas hlinde savunma Yararlar birbirine uygun olan birden fazla pheli veya sann savunmas ayn mdafie verilebilir. Mdafiin dosyay inceleme yetkisi Mdafi, soruturma evresinde dosya ieriini inceleyebilir ve istedii belgelerin bir rneini harsz olarak alabilir.

Mdafiin dosya ieriini incelemesi veya belgelerden rnek almas, soruturmann amacn tehlikeye drebilecek ise, Cumhuriyet savcsnn istemi zerine, sulh ceza hkiminin kararyla bu yetkisi kstlanabilir. Yakalanan kiinin veya phelinin ifadesini ieren tutanak ile bilirkii raporlar ve ad geenlerin hazr bulunmaya yetkili olduklar dier adl ilemlere ilikin (rn. arama, ifade alma, keif, sorgu vs.)
tutanaklar hakknda, ikinci fkra hkm uygulanmaz. Mdafi, Cumhuriyet Savclnca iddianamenin mahkemeye verildii tarihten itibaren dosya ieriini ve muhafaza altna alnm delilleri inceleyebilir; btn tutanak ve belgelerin rneklerini harsz olarak alabilir. Bu maddenin ierdii haklardan sutan zarar grenin vekili de yararlanr. Mdafi ile Grme

pheli veya sank, vekletname aranmakszn mdafii ile her zaman ve konuulanlar bakalarnn duyamayaca bir ortamda grebilir. Bu kiilerin mdafii ile yazmalar denetime tbi tutulamaz. Kanun temsilci veya ein durumada hazr bulunmas Sann kanun temsilcisine duruma gn ve saati bildirilir ve durumaya kabul edilerek istemi zerine dinlenebilir. Sann ei hakknda da tebligat yaplmakszn birinci fkra hkm uygulanr. Mdafiin grevlendirilmesinde usul Gerek phelinin istemi halinde ve gerekse zorunlu mdafiilik hallerinde mdafii; a) Soruturma evresinde, ifadeyi alan merciin veya sorguyu yapan hkimin istemi zerine, b) Kovuturma evresinde, mahkemenin istemi zerine, Baro tarafndan grevlendirilir. Yukarda belirtilen hllerde mdafi soruturmann veya kovuturmann yapld yer barosunca grevlendirilir.

pheli veya sann kendisinin sonradan mdafi semesi halinde, baro tarafndan grevlendirilen avukatn grevi sona erer.
SANIA YKLENEN SUUN SPAT EDLMES Yklenen su hukuka uygun olarak ele geirilmi olan deliller ile ispat edilebilir. Hukuka aykr olarak ele geirilmi olan delillere dayanlarak hkm verilemez. Hukuka aykr deliller: Hukuka uygun surette elde edilmemi HER TRL DELL YASAK DELLDR.

75

FADE ALMA VE SORGUDA YASAK USULLER fade alma: phelinin kolluk grevlileri veya Cumhuriyet savcs tarafndan soruturma konusu sula ilgili olarak dinlenmesini, Sorgu: pheli veya sann hkim veya mahkeme tarafndan soruturma veya kovuturma konusu sula ilgili olarak dinlenmesini, phelinin ve sann beyan zgr iradesine dayanmaldr. Bunu engelleyici nitelikte kt davranma, ikence, il verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, baz aralar kullanma gibi bedensel veya ruhsal mdahaleler yaplamaz. Kanuna aykr bir yarar vaat edilemez. Yasak usullerle elde edilen ifadeler rza ile verilmi olsa dahi delil olarak deerlendirilemez. PHEL VEYA SANIIN ayn olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alnmas ihtiyac ortaya ktnda, bu ilem ancak Cumhuriyet savcs tarafndan yaplabilir. Bu halde KOLLUK FADE ALAMAZ. Mdafi hazr bulunmakszn kolluka alnan ifade, hkim veya mahkeme huzurunda pheli veya sank tarafndan dorulanmadka hkme esas alnamaz.

KARAR VE HKMLERDE GEREKL OY SAYISI - Mahkemece karar ve hkmler oybirlii veya oyokluuyla verilir. - Kar oya tutanakta yer verilir; gerekesi de tutanakta gsterilir. - Hkmn bana TRK MLLET adna ibaresi yazlr. ( CMK m. 232 ) HKMN KONUSU VE SUU DEERLENDRMEDE MAHKEMENN YETKS Hkm, ancak iddianamede unsurlar gsterilen sua ilikin fiil ve faili hakknda verilir. Mahkeme, fiilin nitelendirilmesinde iddia ve savunmalarla bal deildir. CEZA YARGILAMASINDA KARAR TRLER 1- BERAAT KARARI AAIDAK HALLERDE VERLR:

a) Yklenen fiilin kanunda su olarak tanmlanmam olmas, b) Yklenen suun sank tarafndan ilenmediinin sabit olmas, c) Yklenen su asndan failin kast veya taksirinin bulunmamas, d) Yklenen suun sank tarafndan ilenmesine ramen, olayda bir hukuka uygunluk nedeninin bulunmas, e) Yklenen suun sank tarafndan ilendiinin sabit olmamas, Hallerinde verilir.
2- KUSURUN BULUNMAMASI NEDENYLE CEZA VERLMEYE YER OLMADII KARARI

a) Yklenen sula balantl olarak ya kkl, akl hastal veya sar ve dilsizlik hali ya da geici nedenlerin bulunmas, b) Yklenen suun hukuka aykr fakat balayc emrin yerine getirilmesi suretiyle veya zorunluluk hali ya da cebir veya tehdit etkisiyle ilenmesi, c) Meru savunmada snrn heyecan, korku ve tela nedeniyle almas, ( Meru savunma halinde BERAAT VERLR. BURADA MERU MDAFAADA SINIRIN AILMASI SZ KONUSU ) d) Kusurluluu ortadan kaldran hataya dlmesi, Hallerinde, kusurunun bulunmamas dolaysyla ceza verilmesine yer olmad karar verilir. 76

3- CEZA VERLMESNE YER OLMADIINA

lenen fiilin su olma zelliini devam ettirmesine ramen; a) Etkin pimanlk, b) ahs cezaszlk sebebinin varl, c) Karlkl hakaret, d) lenen fiilin hakszlk ieriinin azl, Dolaysyla, faile ceza verilmemesi hallerinde, ceza verilmesine yer olmad karar verilir.
4- MAHKMYET Yklenen suu ilediinin sabit olmas halinde (% 100 kanaat olacak), sank hakknda mahkmiyet karar verilir. Yklenen suu ilediinin sabit olmas halinde, belli bir cezaya mahkmiyet yerine veya mahkmiyetin yan sra gvenlik tedbirine hkmolunur.( MAHKMYETLE BRLKTE GVENLK TEDBRLERNE HKMEDLMES ZORUNLUDUR ) Ayn fiil nedeniyle, ayn sank iin nceden verilmi bir hkm veya alm bir dava varsa DAVANIN REDDNE karar verilir. Trk Ceza Kanununda ngrlen dme sebeplerinin varl ya da soruturma veya kovuturma artnn gereklemeyeceinin anlalmas hallerinde, davann dmesine karar verilir. Ancak, soruturmann veya kovuturmann yaplmas arta bal tutulmu olup da artn henz gereklemedii anlalrsa; gereklemesini beklemek zere, DURMA KARARI verilir. Bu karara itiraz edilebilir. Derhl beraat karar verilebilecek verilmesine yer olmad karar verilemez. hllerde durma, dme veya ceza

Adl yarg dndaki bir yarg merciine ynelik grevsizlik karar kanun yolu bakmndan hkm saylr. 5- HKMN AIKLANMASININ GER BIRAKILMASI KARARI Sana yklenen sutan dolay yaplan yarglama sonunda hkmolunan ceza, 2 yl veya daha az sreli hapis veya adl para cezas ise; mahkemece, hkmn aklanmasnn geri braklmasna karar verilebilir. ( HKMN TAKDRNDEDR ) Hkmn aklanmasnn geri braklmas, kurulan hkmn sank hakknda bir hukuk sonu dourmamasn ifade eder. Hkmn aklanmasnn geri braklmasna karar verilebilmesi iin; a) Sann daha nce kastl bir sutan mahkm olmam bulunmas, b) Mahkemece, sann kiilik zellikleri ile durumadaki tutum ve davranlar gz nnde bulundurularak yeniden su ilemeyecei hususunda kanaate varlmas, c) Suun ilenmesiyle madurun veya kamunun urad zararn, aynen iade, sutan nceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, d) Uzlamaya tabi bir su olmamaldr. e) Hkmn aklanmasnn geri braklmasna ilikin hkmleri, Anayasann 174 nc maddesinde koruma altna alnan inklp kanunlarnda yer alan sularla ilgili olarak uygulanmaz. ngrlen 5 yllk denetim sresi ierisinde fail KASITLI bir SU ilemez ise 5 yln sonunda DAVANIN DMESNE KARAR VERLR. Bu 5 yllk sre ierisinde hkm aklanmad iin, mahkumiyetin hibir olumsuz etkisi olmaz.

77

UZLAMA
Trk Ceza Kanununda yer alan ve Sadece kanunun belirledii su tiplerinde uygulanan bir yntemdir. T.C.K. dndaki kanunlarda dzenlenen; Soruturulmas ve kovuturulmas ikyete bal olanlar hari olmak zere; dier kanunlarda yer alan sularla ilgili olarak uzlatrma yoluna gidilebilmesi iin, kanunda ak hkm bulunmas gerekir. Soruturulmas ve kovuturulmas ikyete bal olsa bile, etkin pimanlk hkmlerine yer verilen sular ile cinsel dokunulmazla kar sularda, uzlatrma yoluna gidilemez. Soruturma konusu suun uzlamaya tbi olmas halinde, Cumhuriyet savcs veya talimat zerine adl kolluk grevlisi, pheli ile madur veya sutan zarar grene uzlama teklifinde bulunur. phelinin, madurun veya sutan zarar grenin reit olmamas halinde, uzlama teklifi kanun temsilcilerine yaplr. Cumhuriyet savcs uzlama teklifini aklamal tebligat veya istinabe yoluyla da yapabilir. pheli, madur veya sutan zarar gren, kendisine uzlama teklifinde bulunulduktan itibaren gn iinde kararn bildirmedii takdirde, teklifi reddetmi saylr. Uzlama teklifinde bulunulmas halinde, kiiye uzlamann mahiyeti ve uzlamay kabul veya reddetmesinin hukuk sonular anlatlr. Resm mercilere beyan edilmi olup da soruturma dosyasnda yer alan adreste bulunmama veya yurt dnda olma ya da baka bir nedenle madura, sutan zarar grene, pheliye veya bunlarn kanun temsilcisine ulalamamas halinde, uzlatrma yoluna gidilmeksizin soruturma sonulandrlr. Birden fazla kiinin maduriyetine veya zarar grmesine sebebiyet veren bir sutan dolay uzlatrma yoluna gidilebilmesi iin, madur veya sutan zarar grenlerin hepsinin uzlamay kabul etmesi gerekir. Uzlama teklifinde bulunulmas veya teklifin kabul edilmesi, soruturma konusu sua ilikin delillerin toplanmasna ve koruma tedbirlerinin uygulanmasna ( Arama, Tutuklama vs. ) engel deildir. pheli ile madur veya sutan zarar grenin uzlama teklifini kabul etmesi halinde, Cumhuriyet savcs uzlatrmay kendisi gerekletirebilecei gibi, uzlatrmac olarak avukat grevlendirilmesini barodan isteyebilir veya hukuk renimi grm kiiler arasndan uzlatrmac grevlendirebilir. Bu Kanunda belirlenen hkimin davaya bakamayaca haller ile reddi sebepleri, uzlatrmac grevlendirilmesi ile ilgili olarak gz nnde bulundurulur. Uzlatrmac, dosya iindeki belgelerin birer rnei kendisine verildikten itibaren en ge 30 ( otuz ) gn iinde uzlatrma ilemlerini sonulandrr. Cumhuriyet savcs bu sreyi en ok yirmi gn daha uzatabilir. Uzlatrmann sonusuz kalmas halinde tekrar uzlatrma yoluna gidilemez. Uzlama sonucunda phelinin edimini def'aten yerine getirmesi halinde, hakknda kovuturmaya yer olmad karar verilir. Uzlamann salanmas halinde, soruturma konusu su nedeniyle tazminat davas alamaz; alm olan davadan feragat edilmi saylr.

78

phelinin, edimini yerine getirmemesi halinde uzlama raporu veya belgesi, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayl cra ve flas Kanununun 38 inci maddesinde yazl ilam mahiyetini haiz belgelerden saylr. Uzlatrma mzakereleri srasnda yaplan aklamalar, herhangi soruturma ve kovuturmada ya da davada delil olarak kullanlamaz. bir

Uzlama teklifi ve uzlatrcnn raporunun verilmesi arasnda geen srede zamanam ve dava ama sreleri LEMEZ. Uzlama sonucunda verilecek kararlarla ilgili olarak bu Kanunda ngrlen kanun yollarna bavurulabilir. Aralarnda itirak ilikisi olsun ya da olmasn birden ok kii tarafndan ilenen sularda, ancak uzlaan kii uzlamadan faydalanr. MAHKEME TARAFINDAN UZLATIRMA Kamu davas aldktan sonra kovuturma konusu suun uzlama kapsamnda olduunun anlalmas halinde, uzlatrma ilemleri mahkeme tarafndan yaplr.

MADUR ve KAYETNN HAKLARI Madur ile ikyeti, Cumhuriyet savcs veya mahkeme bakan veya hkim tarafndan ar kd ile arlp dinlenir. Bu hususta yaplacak ar bakmndan tanklara ilikin hkmler uygulanr. MADUR LE KYETNN HAKLARI Madur ile ikyetinin haklar unlardr: a) Soruturma evresinde; 1. Delillerin toplanmasn isteme, 2. Soruturmann gizlilik ve amacn bozmamak kouluyla Cumhuriyet savcsndan belge rnei isteme, 3. Vekili bulunmamas halinde, cinsel saldr suu ile alt snr be yldan fazla hapis cezasn gerektiren sularda, baro tarafndan kendisine avukat grevlendirilmesini isteme, 4. 153 nc Maddeye uygun olmak kouluyla vekili aracl ile soruturma belgelerini ve elkonulan ve muhafazaya alnan eyay inceletme, 5. Cumhuriyet savcsnn, kovuturmaya yer olmad ynndeki kararna kanunda yazl usule gre itiraz hakkn kullanma. b) Kovuturma evresinde; 1. Durumadan haberdar edilme, 2. Kamu davasna katlma, 3. Tutanak ve belgelerden vekili aracl ile rnek isteme, 4. Tanklarn davetini isteme, 5. Vekili bulunmamas halinde, cinsel saldr suu ile alt snr be yldan fazla hapis cezasn gerektiren sularda, baro tarafndan kendisine avukat grevlendirilmesini isteme, (MADUR BAKIMINDAN ZORUNLU AVUKAT YARDIMI) 6. Davaya katlm olma kouluyla davay sonulandran kararlara kar kanun yollarna bavurma. Madur, onsekiz yan doldurmam, sar veya dilsiz ya da meramn ifade edemeyecek derecede mall olur ve bir vekili de bulunmazsa, istemi aranmakszn bir vekil grevlendirilir. Saylan haklar, suun madurlar ile ikyetiye anlatlp aklanr ve bu husus tutanaa yazlr.

79

MADUR LE KYETNN DAVETE UYMAMALARI Madur, ikyeti veya vekilinin, dilekelerinde veya tutanaa geirilmi olan beyanlarnda belirttikleri adresleri tebligata esas alnr. Bu adrese kartlan arya ramen gelmeyen kimseye yeniden tebligatta bulunulmaz. Belirtilen adresin yanll, eksiklii veya adres deiikliinin bildirilmemesi nedeniyle tebligat yaplamamas hllerinde adresin aratrlmas gerekmez. Bu kimselerin beyannn alnmas zorunlu grld hllerde nc fkra uygulanmaz. MADUR LE KYETNN DNLENMES Madurun tank olarak dinlenmesi halinde, yemin hari, tankla ilikin hkmler uygulanr. lenen suun etkisiyle psikolojisi bozulmu ocuk veya madur, bu sua ilikin soruturma veya kovuturmada tank olarak bir defa dinlenebilir. Madd gerein ortaya karlmas asndan zorunluluk arz eden haller sakldr. Madur ocuklarn veya ilenen suun etkisiyle psikolojisi bozulmu olan dier madurun tank olarak dinlenmesi srasnda psikoloji, psikiyatri, tp veya eitim alannda uzman bir kii bulundurulur. Bunlar hakknda bilirkiilere ilikin hkmler uygulanr.

80

KANUN YOLLARI
ki tr kanun yolu vardr. Bunlar olaan kanun yolu ve olaanst kanun yolu. KANUN YOLLARINA MRACAAT EDEBLECEK KMSELER: - C. SAVCISI - pheli veya SANIK - Katlan, - Bunlarn Mdafii. - pheli veya Sann KANUN TEMSLCS VE E. 1- OLAAN KANUN YOLLARI A- TRAZ: Karar veren mahkemenin bir st mahkemesine yaplan 7 GN NDE YAPILAN mracaata kararn denetlenmesi ilemidir. Hangi ilemlere kar itiraz yoluna gidilebilecei kanunda saylmaktadr. B- STNAF: stinaf mahkemeleri kurulduktan sonra ( 2008 TBARYLE HENZ KURULMAMATIR ) kural olarak birinci derece mahkemelerinin kararlarna kar bavurulabilecek kanun yolu STNAFTIR. stinaf BLGE ADLYE MAHKEMELERNE MRACAAT YOLUYLA LK DERECE MAHKEMES KARARLARININ DENETLENMES SURETYLE YAPILIR ) C- TEMYZ: LK DERECE MAHKEMES KARARLARININ YARGITAY TARAFINDAN DENETLENMES- NCELENMESDR. HKMN AIKLANMASINDAN TBAREN 7 GN NDE BU YOLA MRACAAT EDLEBLR. 2- OLAANST KANUN YOLLARI KESNLEM KARARLARA KARI NGRLM KANUN YOLLARIDIR. A- KANUN YARARINA BOZMA: Temyiz incelemesinden gemeden kesinlemi hukuka aykr grlen kararlara kar ADALET BAKANLIININ STEM LE YARGITAY CUMHURYET BASAVCISI KARARIN TEMYZ N LGL YARGITAY DARESNE BAVURUR. B- YARGITAY CUMHURYET BASAVCISININ TRAZI: Ceza dairesinin vermi olduu hukuka aykr kararlara kar 30 gn iinde YARGITAY CEZA GENEL KURULUNUN KARARI NCELEMES AMACIYLA YARGITAY CUMHURYET BASAVCISININ mracaat etmesidir. C- YARGILAMANIN YENLENMES Kesinleen bir hkmle sonulanm bir dava, aada yazl hllerde hkml lehine olarak yarglamann yenilenmesi yoluyla tekrar grlr: a) Durumada kullanlan ve hkm etkileyen bir belgenin sahtelii anlalrsa. b) Yemin verilerek dinlenmi olan bir tank veya bilirkiinin hkm etkileyecek biimde hkml aleyhine kast veya ihmal ile gerek d tanklkta bulunduu veya oy verdii anlalrsa. c) Hkme katlm olan hkimlerden biri, hkmlnn neden olduu kusur dnda, aleyhine ceza kovuturmasn veya bir ceza ile mahkmiyetini gerektirecek biimde grevlerini yapmada kusur etmi ise. d) Ceza hkm hukuk mahkemesinin bir hkmne dayandrlm olup da bu hkm kesinlemi dier bir hkm ile ortadan kaldrlm ise.

81

e) Yeni olaylar veya yeni deliller ortaya konulup da bunlar yalnz bana veya nceden sunulan delillerle birlikte gz nne alndklarnda sann beraatini veya daha hafif bir cezay ieren kanun hkmnn uygulanmas ile mahkm edilmesini gerektirecek nitelikte olursa. f) Ceza hkmnn, nsan Haklarn ve Ana Hrriyetleri Korumaya Dair Szlemenin veya eki protokollerin ihlli suretiyle verildiinin ve hkmn bu aykrla dayandnn, Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin kesinlemi kararyla tespit edilmi olmas. Bu hlde yarglamann yenilenmesi, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi kararnn kesinletii tarihten itibaren 1 YIL iinde istenebilir. ( Bu hkm, 4.2.2003 tarihinden sonra Avrupa nsan Haklar Mahkemesine yaplan bavurular zerine verilecek kararlar hakknda uygulanr.) LK KARARI VEREN YARGILAMAYA KATILAMAZ. HAKM YARGILAMANIN YENLENMES HALNDE

YARGILAMANIN YENLENMESNN KABUL EDLMEYECE HL Kanunun ayn maddesinde yer alm snr iinde olmak zere cezann deitirilmesi amacyla yarglamann yenilenmesi kabul edilemez. Hatann giderilebilmesini salayacak baka bir yol varsa, yarglamann yenilenmesi yoluna gidilemez. YARGILAMANIN YENLENMES STEM HKM VEREN MAHKEMEYE SUNULUR. YARGILAMANIN YENLENMES HKMN NFAZINI ERTELEMEZ. Yeniden yaplan yarglamada verilen hkm ilk hkmden DAHA AGIR BR CEZAYI EREMEZ.

82