Hastalar iin bilgilendirme

Hastalk Resimleri

Bel ve Srt Arlar

Rheumaliga Schweiz Ligue suisse contre le rhumatisme Lega svizzera contro il reumatismo

Impressum: Yazar

Dr. med. Manuel Klti, Rheumatologie Hirslanden Klinik St. Anna, Luzern

alma grubu Dr. med. Adrian Forster, Klinik St. Katharinental, Diessenhofen Dr. med. Jrg Jeger, Luzern Dr. med. Thomas Langenegger, Zuger Kantonsspital Sayfa dzeni Realizasyon Kapaktaki Fotoraf Yaymlayan Wirz Identity AG, Zrich www.alscher.ch Hansueli Trachsel

by Rheumaliga Schweiz, 2005 1. Bask 2008

Uzmanlk ve parasal destek:

iges

indekiler

Giri Bel ve srt arlar hangi aralarla gelir? Akut ve kronik bel ve srt arlar arasnda ne fark vardr? Bel ve srt arlarnn nedenleri nelerdir?

4 5 6 8

Bel ve srt arlarnn nedenleri ne zaman ve nasl aydnlatlmaldr? 11 Bel ve srt arlar iin tahmin yrtmek mi? ou zaman iyi! 12 Akut bel ve srt arlar nasl tedavi edilir? 13 Kronik bel ve srt arlar nasl tedavi edilir? 14 Srt arlar ve spor 16 Belkemii ameliyat ne zaman gereklidir? 17 Belkemiine perin taklmas 17 Kronik bel ve srt arlaryla yaamm nasl srdrebilirim? 18 Bana kim yardmc olur? 19 Srt arlar konusunda baz gerekler 20 Romatizma Merkezi (Rheumaliga) 21 forum | R dergisi 21 Kk szlk 22 Bavuru kaynaklar 25 Yararl adresler 26

Giri

Bel ve srt arlar pek ok insann bandan geen zc bir olaydr ve ev doktoruna bavurma nedenleri arasnda en n sralarda yer alr. Bel ve srt arlar daha ok bel omurlarnda ortaya kar, ama boyun ve srt omurlarnda da grlebilir. Srelerine gre bel ve srt arlar iki blme ayrlabilir: Akut bel ve srt arlar birka gnle birka hafta arasnda srer. Kronik arlar ise aylar boyunca, dahas yllarca srebilir. Neyse ki bu kategoride arlarn bu kadar uzun srmesine seyrek rastlanr. Yine de rahatszlk hallerinde, ok sayda bktrc doktor ziyaretleri, kontroller ve terapi seanslaryla byk skntlara yol aar. Ayrca dkrkl yaanr, bazan insan kendine ve kaderine lanet eder, dahas bir ok kii hastalarn anlamayan ve onlara yardm edemeyen doktor ve terapistlerden umudunu kesebilir. Kronik bel ve srt arlar, erken emekliliin nde gelen nedenleri arasndadr. Bu rahatszlktan dolay malulen emekli olanlarn saysndaki art, son zamanlarda medyann yaygn ilgisine yol amtr.

Bel ve srt arlar bir rahatszlk belirtisidir, ama belirtinin asl kayna hakknda belirli bir ipucu vermez. Tp alanndaki btn ilerlemelere karn, ar nedenlerinin kesin tanmnn ou zaman yaplamyor oluu, biraz garip deil mi? Anma, omurlar arasndaki esnek dokunun zedelenmesi ya da omurgada arplma (kamburlama) gibi durumlar, arlarn ortaya kmasnda etkili olabilir, ama genel olarak ele alndnda, bel ve srt arlarnn douunda ve aklanmasnda rolleri ok azdr.

Bel ve srt arlar hangi aralarla gelir?

Bel ve srt arlar hangi aralarla gelir?

Bel ve srt arlar muayenehanelerde en sk rastlanan ikayetler arasndadr. eitli aratrmalar gstermitir ki, insanlarn yzde 80'i en az bir kez bel ya da srt ars ekmi ve te biri de son yirmidrt saat iinde bu ary hissetmitir. Arla-

Bel ve srt arlar, doktora bavurma nedenleri arasnda en n sralarda yer alr.

rn byk blm ya kendiliinden kesilmekte ya da uygun bir terapi sonucunda dindirilmektedir. Hastalarn yaklak te biri arlarn zaman zaman yeniden gelmesinden yaknmakta, ancak bunlarn ok aznda arlar gnlk yaam srekli olarak snrlandrmaktadr. nsann evriminde drt ayaktan iki ayak zerinde yrmeye geiin belli bir bedeli olmutur. Srt arlar gnlk yaamn normal bir parasdr ve her trl yardmc teknik aralara ve i yaamnda bedensel ykn

Yetikin bir insann omurgas drt blme ayrlr: 1) Boyun omurlar (Bo.O), 2) Srt omurlar (SO), 3) Bel omurlar (Be.O), 4) Kuyruksokumu omurlar. Yandan grn.

Akut ve kronik bel ve srt arlar arasnda ne fark vardr?

Akut ve kronik bel ve srt arlar arasnda ne fark vardr?
Bel ve srt arlar, srelerine gre akut ve kronik diye ikiye ayrlr. Sre tanmlamasnda her zaman birlik yoktur. Lumbago arlarnda alt haftann altndaki sreler akut, daha uzun sreler kronik kabul edilir. Kimi zaman yar-akut srt arlarndan da sz edilir bunlarda ar sresi alt ile oniki hafta arasnda tanmlanr. Kliniklerdeki snflandrmalarda byle kesin tanmlanm sreler fazla belirleyici deildir. ok daha nemli olan ey rahatszln seyri ve eilimidir. Bir ka hafta iinde yava yava dinen arlar, akut kabul edilir dahas bu sre yedi sekiz haftaya kadar uzasa bile. Boyun arlar da akut ve kronik diye ikiye ayrlr. Lumbago arlarna gre genelde daha yava bir iyileme sz konusudur ve sresi iki aya kadar uzayabilir. Akut ve kronik bel ya da srt arlarnn ayrt edilmesi, daha baka muayene ve incelemelerin gerekli olup olmadnn nemli ltlerinden

azalmasna ramen, srt arlarmz eskisinden daha az deildir. Aktr ki, sadece ar i koullar deil, ikayetle ilgili anlaymz ve davranlarmz da belirli bir rol oynamaktadr. Ayrca beden yapmz, modern alarn otomobil, asansr, yryen merdiven vb konforuna ya da bro sandalyesinde hareketsiz oturmaya ancak ksmen uygundur. yi ileyebilmesi iin, vcudun normal hareket ve yklere ihtiyac vardr. Omurgamz vcudun ana eksenini oluturur. Omurga, ynetici organ olan kafamz tar ve ayrca iinde her trl iletiimi salayan omurilik ve ona bal sinir kkleri yer alr. Kemikler, kaslar, balar, sinirler her harekette artc bir egdm iinde kesintisiz olarak alr. Bylesi bir yapda her an bir aksakln ortaya kabilir olmas ve bunun nedeninin ok karmak olabilmesi, kimseyi artmaz.

Akut ve kronik bel ve srt arlar arasnda ne fark vardr?

Unutmayalm ki, sar blgesindeki akut arlar, yzde 80-90 orannda kendiliinden ya da terapi sayesinde gemektedir rntgeni ekilmi olsa da, olmasa da.

Omurga yaam boyunca byk rahatszlklara katlanr.

biridir. Terapili ya da terapisiz, iddeti azalmadan ya da artma gstererek alt haftadan fazla sren lumbago arlar, aile doktoru ya da bir uzman tarafndan incelenmeli ve tehis konulmaldr. Boyun arlar iin de, yaklak iki aydan sonra ayn kurallar geerlidir. Bu konudaki istisnalardan daha sonra sz edeceiz.

Bel ve srt arlarnn nedenleri nelerdir?

Bel ve srt arlarnn nedenleri nelerdir?

Srt arlarnn nedeni olarak en sk gsterilen etmenler, organlardaki bozulmaya ynelik deimeler (rnein omur eklemlerindeki anmalar) ve iskelet bozukluklardr. zellikle kuyruk sokumu blgesindeki kk omurlarn eklemlerinde (faset eklemler), diz ve kala eklemlerindeki iltihaplara benzeyen arlar oluur. skelet bozukluklar balca bask ve dz srt ya da yuvarlak (kamburumsu) srt grnmnde ortaya kabilecei gibi, Omurgann yana yatmas (skolyoz) biiminde de

Omurlar arasndaki kkrdams maddeyi (disk) gsteren omur kesiti ve iki 'disk kaymas' olay: Diskin i tarafndaki yumuak blm dar taar ve 1) omurilik kanalna, 2) sinir kklerine bask yaparak skma yaratr.

Normal bir omurgann rntgen resmi: soldaki nden grn, sadaki yandan grn.

Bel ve srt arlarnn nedenleri nelerdir?

Omurgann bel blgesinde grlen tipik bozulmalar: 1) Kemikte toka biiminde (Knochenspange) oluumlar, 2) kk omurlarn eklemlerinde artrozlar ileri derecelerinde bile ar vermeyebilirler, 3) omurlar arasndaki disklerin incelmesi

grlebilir. ounlukla bu tr bozulmalar, tahmin edildiinden daha az rol oynarlar. Sadece ileri derecelerinde ya da bir baka hastaln da katlmasyla, arlarn gerek nedeni haline gelirler. Kronik arlarn oluumunda sosyal ve mesleki durumlar byk rol oynar. yerindeki stres ve skntnn yan sra, rahatsz alma biimleri ve sigara duman da bnyesel olarak herhangi bir temel zarar saptanamadan srt arlarnn kroniklemesine yol aar.

Omurga kamburumsu biimde de geliebilir: Omurgas ar arplarak kamburlam bir hasta.

10 Bel ve srt arlarnn nedenleri nelerdir?

Kimi zaman diskteki hasarlar da bel ve srt arlarna yol aabilir. Ama salkl pek ok insann rntgen filmlerinde disk hasarlar saptand halde, hibir ar duymamalar artcdr. Aratrmalara gre, insanlarn yaklak yzde 40'nda disk hasar bulunmakta, ama kendileri bunun farkna varmamaktadr. Ender rastlanan baz durumlarda, disk kaymas (bel ft), sinir kklerine fazla yakn olmas yznden arlarn bacaa, kola doru yaylmasna yol amakta, dahas baz kaslar zayflatmaktadr. Bu gibi olaylarda mutlaka doktor tedavisi gerekir. Omurga ile karn organlarnn birbirine yakn olmalar yznden, i organlardan birindeki (rnein pankreastaki) hastalk, ender olsa da, srta vurabilmekte ve kendini bel ya da srt ars biiminde gsterebilmektedir. pheli durumlarda doktor, olas pek ok baka nedeni elemelidir. Bylece rnein kemik erimesi hastal, omurlarda kntlere yol aabilir ve iltihaplanma giderek omur aralarndaki disklere kadar srayabilir. Bu durum bir dizi iltihapl romatizma rahatszlklarna yol aabilir ki, bunlarn en tannm

Bechterew hastaldr (Spondylitis ankylosans). Virs ve bakteriler de disklerde iltihaba yol aabilir, zellikle eker hastalna (Diabetes mellitus) yakalanm kiilerde bu risiko sz konusudur. Sadece istisna olaylarda belirli kanser trleri metastaz yaparak omurgaya srayabilmektedir. Demek ki bel ve srt arlarnn zel nedenlerinden sz ediyoruz artk. zel bel ve srt arlar enderdir ve byle durumlarda ou zaman ek belirtiler bulunur.

Bel ve srt arlarnn nedenleri ne zaman ve nasl aydnlatlmaldr?

Bel ve srt arlarnn nedenleri ne zaman ve nasl aydnlatlmaldr?
svire'de ve pek ok baka lkede, srt arlarnn en anlaml biimde nasl aydnlatlaca konusundaki grler toparlanarak olgunlatrlmtr. Giri blmnde belirtilen, akut ve kronik arlar diye devam etme srelerine gre yaplm snflandrma olduka aklaycdr. Biliyoruz ki ou durumda, akut diye nitelenen lumbago arlar, terapi uygulansn uygulanmasn, birka gn sonra kendiliinden azalmakta ya da btnyle kaybolmaktadr. Bu yzden, haftalarca sren srt arlar (iyileme eilimini dikkate alarak yaklak drt ile alt hafta aras) genelde ek bir muayene ve incelemeyi gerektirmez. Ama baka belirtiler de ortaya kmsa, bu kurala uyulmamaldr: rnein nedeni belli olmayan ate, geceleri gelen arlar, arlarn bacaa yaylmas, yrmede ekilen glkler, kaza sonras durumlar, nedeni belli olmayan zayflamalar ya da genel durumun ktlemesi gibi. pheli durumlarda doktora bavurulmas tavsiye edilir.

11

Doktor, gerekli olan baka aydnlanma aralar konusunda size bilgi verir ve daha ok da sakince beklemeyi tavsiye edebilir. Rntgen ektirmenin ou zaman fazla bir yarar olmaz, bu yzden rntgen olayna ihtiyatl yaklamak gerekir. En ge drt ya da alt hafta sonra daha ayrntl bir muayene gerekli olur ve doktorunuz sizi belki de bir eklem hastalklar (romatizma ya da ortopedi) uzmanna gnderecektir. Ek bir rntgen ekiminden nce ayrntl bir klinik muayenesi mutlaka gereklidir. Hakl bir gerekeye dayanmayan rntgen filmleri, bilgisayar tomografileri (CT) ve manyetik dalga tomografileri (MRI) olsa olsa hastay gereksizce huzursuz eder. Omurgada anma ve disk kaymas (bel ft) gibi olaylarn grlmesi aslnda normaldir ve bunlar her zaman ille de aryla balantl deildir. Rntgen filminde ya da manyetik dalga tomografisinde (MRI) byle bir grnt ksa bile, arnn gerek nedeni o olmayabilir. Bir bulgunun klinik adan nemli olup olmad, bazan ancak ok dikkatli incelemelerden sonra anlalabilir.

12

Bel ve srt arlar iin tahmin yrtmek mi? ou zaman iyi!

Bel ve srt arlar iin tahmin yrtmek mi? ou zaman iyi!
Bel ve srt ars olaylarnn yzde 80'inden fazlasnda, arlar en fazla alt hafta sonunda kendiliinden ya da terapi sayesinde hafifleyip dinmektedir. Deneylere gre olaylarn yaklak yzde 10'unda arlarn yeniden balamas sz konusu olmakta, ve arlar giderek almay ve bo zaman etkinliklerini engelleyebilmektedir. Sadece az sayda hastada klasik tedavi yntemleri hi ya da hemen hemen hi etkili olmayabilir. Genellikle bu tr hastalarn byk ounluunda arya yol aacak zel nedenler de bulunmaz. Omurgadaki anma ve arplmalar ikinci derecede rol oynar. Yaam biimi ve iyerindeki belirli durumlar, sz edilen mzminlemeyi pekitirebilir. Bylece korunma, saknma, artan arlar ve azalan zgven arasnda gidip gelen bir ksrdng balar. Korunma ve saknmann artmas, bedensel g ve kondisyonun azalmasna ve ou zaman kilo almaya yol aar. Omurga gnden gne daha gl bir kas yapsnn eksikliini duyar. Artk bir hamlk ve idmanszlktr sz konusu olan.

Ancak yaama alkanlklarndaki bir deiiklik (daha fazla hareket, spor ya da kas gelitirme cimnastii, daha fazla etkinlik) ksr dngy krmay salayabilir.

Akut bel ve srt arlar nasl tedavi edilir?

13

Akut bel ve srt arlar nasl tedavi edilir?

Bir ok bel ve srt ars olaynda zararsz kas gerilmeleri ve kramplar grld iin, klasik ev ilalar ve tedavi yntemleri olan scak banyo, souk ya da scak kompres, romatizma merhemleri, gevetici bir yry ya da idman, ou zaman ie yarar. Doktorunuz size arlarn derecesine gre, arkesici ya da kas gevetici ilalar yazar, bir ine yapar, hareket tedavisi uygular ya da sizi bir Chiropraktikere (iropraktik uzmanna), fizyoterapiste gnderir. Srt arlar genellikle ksa zamanda terapili ya da terapisiz hafifleyip kesilmektedir. Gnlk yaamdaki normal etkinliklerin srdrlmesi en nemli noktadr ve sadece ok zel durumlarda yatakta kalmak gerekir. Gnmzde bilinmektedir ki, yatakta kalp dinlenmek, arlar azaltacana iddetlendirdii gibi iyilemeyi de geciktirmektedir. Hastalk raporu alp evde kalmak bu nedenle sadece zel durumlarda gereklidir ve ksa sreli olmaldr.

Dzenli olarak yaplan srt idmanlar, kas gelitirme almalar, dzenli spor, evde ve iyerinde sala uygun ve vcuda zorlamayan bir evre dzeni kurmak gibi nleyici tedbirler, sakin bir kafayla konuulup kararlatrlmaldr. Bunlar durumun daha ktlemesini nler. Saknma ve korunma, hzla kondsyon kaybna yol amaktadr. Gnmzde bedensel kondsyonu ykseltmek iin, grup iinde ya da tek bana, zevk alarak idman yaplabilen fitness merkezleri hemen her yerde bulunmaktadr. Romatizma Merkezi (Rheumaliga) svire'nin her yerinde eitli kurs olanaklar sunmaktadr: Nordic Walking (kuzeyli tarz yry) Aquawell (su cimnastii) Aquacura (tedavi amal su cimnastii) Active Backademy (srt cimnastii) Daha fazla bilgi iin telefon: 044 487 40 00 ya da internet adresi: www.rheumaliga.ch.

14

Kronik bel ve srt arlar nasl tedavi edilir?

Kronik bel ve srt arlar nasl tedavi edilir?
Haftalar, aylar sren srt arlarnda doktor muayenesi ve tedavisi vazgeilmezdir. En ge bu aamada bir uzmann (romatizma, ortopedi uzman) gr de alnmaldr. ncelikle kas zayflamas tehlikesine kar nlem alnmaldr: Tedavi program hastann salk sorunlarna uyacak biimde hazrlanr ve aadaki nlemleri ierebilir: Fizyoterapi,

arkesici ve ary nleyici ilalar, iyeri koullaryla ilgili ayrntl bilgi edinme, uygun evre ve alma dzeni (ergonomi) nlemleri, gnlk yaamda omurgay koruyacak hareketler konusunda bilgilendirme, bel ve srt sal okulu, psikolojik yardm, muayene amal ineler ve baka nlemler. Edilgin tedavi nlemlerinden olan masaj ya da eitli amur banyolar sadece tamamlayc tedavi olarak uygulanr. eitli terapilerin uygun bir bileimi, arlarn azaltlmasn ve her eyden nce de genel kondsyona yeniden sahip olmay salamaldr. Kondsyon sorunu, arlarn nedenini umutsuzca aratrmaktan daha nemlidir. Bedensel hareketsizlik ksa zamanda gvde, kol ve bacak kaslarnda zayflamaya, genel kondsyonun ktlemesine ve kiinin i yapabilme gcne olan zgveninin kaybolmasna yol aar. Korku ve ekingenlik ou zaman gndelik davranlar ve i verimliliini, fizik arlardan daha fazla etkiler. Saknma, korunma ve dinlenmeye ynelik iyi niyetli tavsiyeler ters tepki yapar. Ar ile korunma arasnda bir ksr dng oluur. yilemek, gnlk

Fotoraf: Markus Zimmermann

Dzenli olarak hareket etmek kronik bel ve srt arlarn nler ve ayrca insana zevk de verir.

Kronik bel ve srt arlar nasl tedavi edilir? 15

Etkin durumda kalmann pek ok yolu vardr. Suda yaplan fitnes hareketleri eklemleri salamlatrr ve kaslar kuvvetlendirir. Romatizma Merkezi (Rheumaliga) su cimnastii Aquawell ve tedavi amal su cimnastii Aquacura olanaklar sunmaktadr. yaama yeniden katlmak demektir, ondan saknmak deil. Sregiden muayene ve incelemeler sonucunda bnyede gzle grlr bir deime bulunursa rnein ileri derecede hasar grm ya da ucu dar tam bir disk, omurlardan birinde byk bir krk bir uzmana (romatizma uzman, nroloji operatr, omurga ortopedisti) bavurulmaldr. Ameliyat konusunu iyi dnmek gerekir, varolan arlarn, saptanan hasarlardan kaynaklandndan emin olunmaldr. Ama hibir ars olmayan pek ok kiide de belirli bir belirtiye yol amam omur anmas ya da bel ft olaylar grlebilir ve bu nedenle doal olarak ameliyat edilmeleri de gerekmez. Her eit ar ameliyatla giderilemez. Hele znde stresten ve manevi yklerden kaynaklanan arlar iin zellikle geerlidir bu. Duruma gre farkl tedavi seenekleri dikkate alnmaldr: Doktorunuzdan bu konuda bilgi isteyin.

16

Srt arlar ve spor

Duruma uygun olarak ncelikle ayakta tedavi denenmelidir. Arlarn iddetli olmas ve/ya da uzun sreli alamazlk durumunda ise, hastann uzman bir rehabilitasyon kliniine yatrlarak ok yanl incelemeden geirilmesi (interdisziplinre Rehabilitation) tavsiye edilir. .

Srt arlar ve spor

Spor konusunda anlaylar farkl farkldr. Srt arsndan bamsz olarak bakldnda, sportmen olmayan az hareketli tipler yorucu, terletici etkinliklere burun kvrrken, spora ar dkn olanlar, harekete doymazlar. Gerek herhalde,arla ve belli kalplara girmeyen altn ortadadr. Spor sayesinde dayankllk, egdm, kuvvet ve eviklik yetileri gelitirilebilir. Kondsyonsuzluk ve kaslardaki dengesizlik giderilebilir. Spor yaama sevincini ykseltebilir, gnlk yaamdaki kayglardan uzaklatrabilir ve bu sayede belki kronik arlar da dindirebilir. Akut bel ve srt arlarnn ortaya kmas durumunda, doktorunuzun

tavsiyesini de alarak, spora ksa bir sre ara verin. Kronik arlarda ise, o ana kadar yapmakta olduunuz spor etkinliinden, hele bunu bir grup iinde ve zevk alarak da yapyorsanz, kural olarak vazgemeyin. Ksa sreli ama sk yaplan idmanlar, ar ve yorucu ama dzensiz idmanlardan daha deerli ve daha yararldr. Spor yaptktan sonra her seferinde daha fazla ar hissediyorsanz, doktorunuza bavurup bilgi isteyin. Snowboard gibi ar ve moda sporlar, belinize ar yk bindirebilir. Yine de iyi bir teknik ve antreman, size pek ok olanak salayabilir. Oyun sevinciyle yaplan spor idealdir, bundan sakn vazgemeyin!

Belkemii ameliyat ne zaman gereklidir? Belkemiine perin taklmas

Belkemii ameliyat ne zaman gereklidir?
Bel ve srt ars eken hastalardan pek az iin belkemii ameliyat gereklidir. Yaygn olarak bilinen belft ameliyat bile, ancak diskin sarkan ucu sinirlerin etkinliini snrlayacak lde bask yapt takdirde gerekletirilmelidir. Bu bask kendini, kol ve bacaklardaki arlar, bazan da kol ve bacak kaslarndaki uyuma ve/ya da zayflk biiminde belli eder (Kollar boyun omurlarndaki, bacaklar ise bel omurlarndaki disk basksndan etkilenir). Yalnzca ar varsa, klasik tedavi yntemleri sonuna kadar denenmeli, ancak bunlardan sonu alnamad takdirde, ameliyat gze alnmaldr. Srt arlar zerinde bu tr ameliyatlarn ounlukla dorudan bir etkisi olmamaktadr. leri derecede kas zayflklar ortaya karsa, ameliyat hemen yaplmaldr. Sidik torbas ya da gdende ortaya kacak rahatszlklar da bu tr acil durumlara girer. Byle olaylarda da ameliyat en ksa zamanda yaplmaldr.

17

Belkemiine perin taklmas

Ar tedavisi olarak belkemiini perinle desteklemek nadir olarak gze alnr. Ancak ameliyat dnda kalan teki tedavi yntemlerinden sonu alnamad ve hastann hareket yetenei byk lde snrland takdirde, bu ameliyat denenebilir. ncelikle ayrntl incelemeler yapmak ve hastayla youn iletiim iinde olmak gerekir. Ameliyatn ou zaman arlar btnyle gidermesi beklenemez, geriye genellikle hafif bel ve srt arlar kalr. Yapay omur taklmas ise, gnmzde hl youn olarak tartlmakta ve olaslkla yeni bir tedavi seenei sunmaktadr. Bu tedavi yntemi henz sk bavurulan mdahaleler arasna girmemitir ve rnein kala ve dizkapana uygulanan yapay eklem uygulamalarnn tersine, yapay omurun uzun sreli baars stne pek az ey bilmekteyiz.

18

Kronik bel ve srt arlaryla yaamm nasl srdrebilirim?

Fotoraf: Hansueli Trachsel

Spor yaam sevincini arttrr ve gnlk yaamn kayglarndan uzaklatrr.

Kronik bel ve srt arlaryla yaamm nasl srdrebilirim?

Kronik bel ve srt arlar ve bunlardan kaynaklanan bir dizi skntyla cebellemek, gerek hasta, gerekse terapist/doktor iin byk bir yar gibidir. Her arnn ortadan kaldrlabilir organik bir temeli olduunu kabul eden Batl anlay biimimiz, balangta umutsuz bir 'neden, nasl' aray olarak dikilir nmze. yi niyetli dost ve tandk tleri, bazan da doktor ve terapistlerce cid-

diye alnmama duygusu (ki herhalde zgven eksikliini gsterir daha ok), korkuya yol aar ve hastay umutla dkrkl arasnda bocalatr. Ve gnn birinde anszn, toplumumuzun temel deerlerinden olan alma yetenei elden gidiverir. yerinde basklar artar. nsan ilikilerinde ve sosyal yaamda skntlar ba gsterir. Biraz daha uzun sren i gremezlik hallerinde, geim korkusu da kapy almakta gecikmez. Hepsinden kts ise, sigortayla ve resmi makamlarla didimelerin, ksa

Bana kim yardmc olur?

19

zamanda hastalk ve kronik arlarla mcadele iin harcanandan fazla enerjiyi alp gtrmeye balamasdr.

edilgen beklenti ve umutlar iinde kendinizi yitirmeyin. Her tehditten yeni bir frsat doabilir.

Bana kim yardmc olur?

Kronik arlarla yaamaya nasl uyum salanabileceini gsteren sihirli bir reete yoktur. Felsefi adan bakarsak, yaam iin yeni bir anlam ve hedef belirlenmelidir herhalde. eitli uzmanlara bavurmanz gerekse de, huzurlu liman olarak gveneceiniz bir kii rnein aile doktorunuz ok nemlidir. Etkin olmaya aln sadece sportif anlamda deil. Arkada ziyaretleri, sinema vb eyler sizi oyalar. Kesinlikle biliyoruz ki, ar saknma ve korunma abalar ters tepmekte ve her trl ary ve elbette bel ve srt arsn iddetlendirmektedir. Size zevk verecek, kimbilir belki de sosyal evre kazandracak etkinlikler peinde olun. Moral ve psikolojik yardm istemekten ekinmeyin. Enerjinizi hep yeni tehisler ve mucize ilalar aramaya deil, rahatszlnzla iyi geinmeye ve onu olduu gibi kabule harcayn. Bu konudaki gerekci olmayan vaatlere kaplmayn. Arya etkin olarak kar koyun,

20

Srt arlar konusunda baz gerekler

Srt arlar konusunda baz gerekler

Akut, yani birka hafta kadar sren bel ve srt arlar, daha sonra kendiliinden kesilir, ayrntl incelemelere, zellikle de rntgen, bilgisayar tomografisi ya da manyetik dalga tomografisi (MRI) ekilmesine gerek yoktur. Akut bel ve srt arlarnda ilalar, fizyoterapi, masaj ya da krk kk tedavisi yararl olabilir, ama ou zaman arlar tedavisiz de iyileebilir. Akut bel ve srt arlarnda, sadece ok zel durumlarda yatakta dinlenmeniz gerekir. En ksa zamanda normal gnlk etkinliklere yeniden dnmek nemlidir. Doktorunuz sizi ancak akut bel ve srt arlar bacaklara yayldnda ya da ate ykselmesi, karnda ya da gste ar gibi ek belirtiler ortaya ktnda ayrntl olarak muayene etmelidir. Haftalarca sren bel ve srt arlar (kronik arlarn habercisi) doktor incelemesini gerektirir. Doktorunuza bavurun: O sizi daha ayrntl incelemelere (rnein rntgen ekilmesine) ynlendirecek ve belki de bir hareket organlar

uzmanna (Romatizma uzman/ ortopedist) gnderecektir. Rntgen filmlerinde genellikle anma ya da disk hasarlar bulgusuyla karlalr, bunlar hastalk deil, normal yalanma belirtileridir. Kronik arlarn tedavisinde sihirli bir ila yoktur. Bu konudaki her trl iyimser akl hocaln pheyle karlayn. Aile doktorunuza ya da bir uzmana bavurarak bilgi isteyin. Arlar dindirebilmek iin ou zaman eitli terapi uygulamalar denenir. ok yanl rehabilitasyon programlar (ayakta ya da yatakta) zellikle tavsiye edilir. Belkemii ameliyatlar ender olarak gereklidir. Kronik arlar karsnda, her eye ramen etkin yaayn. Dinlenme, saknma ve korunma, kas zayflklarna yol aar ve arlar iddetlendirir. Rehabilitasyon yeniden almak demektir, korunma ve saknma deil.

Romatizma Merkezi (Rheumaliga) forum | R dergisi

Romatizma Merkezi
Hastalk srecinde kiisel, ailesel, parasal ve mesleki sorunlar ortaya kabilir. Kanton dzeyindeki romatizma merkezlerinin danma blmlerinde, eitimli danmanlar ilgili kiilere ve yaknlarna destek vererek, sorunlarn ortaklaa zmnde yardmc olurlar. Danma blmleri, isteyen herkese cretsiz hizmet verir. Kanton dzeyindeki romatizma merkezleri eitli hareket kurslar da dzenlemektedir. Ayrca evde jimnastik iin bilgilendirme brorleri ve altrma klavuzlar da bu merkezlerden edinilebilir (Bak.Kaynaka ve Gerekli adresler).

21

forum | R dergisi
svire Romatizma Merkezi (Rheumaliga Schweiz) forum | R adl bir dergi yaymlamaktadr. Bu dergide eitli romatizmal hastalklar ele alnmakta ve bu bilgiler okuyuculara anlalr biimde sunulmaktadr. forum | Rde ayrca yeni ilalar, gnlk yaamla ilgili pratik tavsiyeler ve konuyla ilgili yaynlar stne bilgiler de yer almaktadr. Koruyucu hekimlik balca konulardan biridir. Bu romatizma dergisinin abone creti de fazla yksek deildir. svire Romatizma Merkezi'nden (Rheumaliga Schweiz) bilgi alabilirsiniz.

22

Kk szlk

Artroz

Kkrdak erimesinden kaynaklanan eklem rahatszl, eklem anmas. Diskin i yapsndaki jelatinimsi doku, d basn nedeniyle, kabuunu oluturan lifli badokudan dar taar. Bu taan blm, omurilie ya da ona bal sinir kklerine bask yapabilir. Ksaltlm yazm CT: Bilgisayar tomografisi, zel bir teknikle vcudun tabaka tabaka ekilmi rntgen grntlerinin birletirilmesinden oluur. Omurgada boyun omurlar blgesi(yle ilgili). Omurilik ve sinir kklerinin yer ald omurilik kanalnn darald noktalar. Yrmeyi snrlar. Eklem yerlerinlerdeki dokularn anmas. Kaslarda hareket eksikliinden gelen hamlama. eitli uzmanlk dallarnn egdmyle gerekletirilen karma tedavi yntemi. Sert kemik dokusuna sahip omur gvdelerinin arasnda yer alarak, omurgann hareketliliini salayan esnek balant dokusu. lerleyen yala birlikte kuruyarak esnekliini yitirir. Jelatin benzeri bir doku ile onun evresini kabuk gibi saran lifli yapdaki badokudan oluur. Omurgada gs omurlar blgesi(yle ilgili).

Belft (Disk kaymas)

Bilgisayar tomorafisi

Boyun omurlar blgesi Daralm omurilik kanal

Dejenerativ deimeler Dekonditionierung Disiplinler aras

Disk

Ggs omurlar blgesi

Kk szlk 23

Kas gevetici Kkrdak

Kas gerginliine kar kullanlan ilalar. Eklem yerlerinde kemiklerin ucunu saran esnek ve kaygan doku. Bele saplanan iddetli ve akut arlarn halk azndaki ad. ounlukla zararszdr. Omurgada bel omurlar blgesi(yle ilgili). Manyetik titreim yntemiyle vcudun tabaka tabaka ekilmi grntlerinin birlemesinden oluur (rntgen teknii deildir). nicht-steroidale Antirheumatikann ksaltmas; iltihaplar engelleyen ve arlar hafifleten ilalar. Tehis ya da tedavi amacyla omurgann eitli dokularna uygulanan ineler. Omurilie bal sinirler. (Bunlara bazan sinir kkleri de denir.) Omurlar arasna perin yerletirme amacyla yaplan belkemii ameliyat. Omurilik alannda uzman operatr hekim. Kemik erimesi: artan kemik krlmalar ile birlikte grlen kemik hastal.

Lumbago

Lumbal MRI

NSAR

Nfuz etme

Omirilik sinirleri

Omurga destei

Omurilik operatr Ostoporos

24 Kk szlk

Petek eklemleri

Kuyruk sokumundaki kk omurlar arasndaki farkl eklemlenme biimi. Tpta, hastalk nedeniyle ya da kaza sonrasnda hasar gren organn yeniden oluumu ya da eski ilevine kavumas ile ilgilenen uzmanlk alan. Kemikler, balar, eklemler ve iskelet kaslarndan oluan ve omurgay da ieren hareket organlarndaki hastalklarn tedavisiyle uraan uzman hekim. Sinir sistemiyle ilgili ameliyatlar gerekletiren operatr doktor. Sinirlere bask yapan belft ameliyatlar da bu operatr tarafndan gerekletirilir. Omurgada saa ya da sola doru arplma.

Rehabilitasyon

Romatizma uzman

Sinir cerrah

Skolyoz

Bavuru kaynaklar

25

svire Romatizma Merkezi'nin (Rheumaliga Schweiz) yaynlar (Almanca D 001, Franszca F 001, talyanca It 001) svire Romatizma Merkezi'nin (Rheumaliga Schweiz) brorleri ve duyurular: Beliniz hareket halinde (Almanca D 312, Franszca F 312) Bel ve srt iin kurallar (Almanca D 130, Franszca F 130, talyanca It 130) Esneklik cimnastii (Almanca D 113, Franszca F 113, talyanca It 113) Geveme (Almanca D 117, Franszca F 117, talyanca It 117)

cretsiz

cretsiz

cretsiz

cretsiz

cretsiz

'Active Backademy' kuruluunun kurs program cretsiz (Bel ve srt idmanlar) (Almanca D 201, Franszca F 201, talyanca It 201) Kuzeyli tarz yry kurs program (Almanca D 205, Franszca F 205) cretsiz

svire Romatizma Merkezi'nin (Rheumaliga Schweiz) kitaplar: Hareket altrmalar, 2006 (Almanca 401, Franszca F 401, talyanca It 401) Beslenme, 2007 (Almanca D 430, Franszca F 430, talyanca It 430) Romatizma Dergisi forum | R Yllk abone (4 say / yl, Almanca/Franszca/talyanca) CHF 12.00

CHF 12.00

CHF 16.00

26

Yararl adresler

Rheumaliga Schweiz, Josefstrasse 92, 8005 Zrich, Telefon 044 487 40 00, Fax 044 487 40 19, Sipari 044 487 40 10, E-Mail: info@rheumaliga.ch, Internet: www.rheumaliga.ch Kantonlardaki romatizma merkezleri
Aargau Her iki Appenzell Her iki Basel Tel. 056 442 19 42 E-Mail: info.ag@rheumaliga.ch Tel. 071 351 54 77 E-Mail: info.ap@rheumaliga.ch Tel. 061 271 46 10 E-Mail: info@rheumaliga-basel.ch (iyeri) Tel. 061 271 46 27 E-Mail: info@rheumaliga-basel.ch (sosyal danma) Bern Freiburg Genf Glarus Graubnden Jura Neuenburg St. Gallen ve Frstentum Liechtenstein Tel. 081 302 47 80 E-Mail: hess.roswitha@hin.ch (iyeri) Tel. 081 303 38 33 E-Mail: sg.rheumaliga@resortragaz.ch (sosyal danma) Schaffhausen Solothurn Tessin Thurgau Uri ve Schwyz Waadt Wallis Zug Zrich Tel. 052 643 44 47 E-Mail: rheuma.sh@bluewin.ch Tel. 032 623 51 71 E-Mail: rheumaliga.so@bluewin.ch Tel. 091 825 46 13 E-Mail: segretariato@ltcr.ch Tel. 071 688 53 67 E-Mail: elviraherzog@bluewin.ch Tel. 041 870 40 10 E-Mail: rheuma.uri-schwyz@bluewin.ch Tel. 021 623 37 07 E-Mail: info@lvr.ch Tel. 027 322 59 14 E-Mail: vs-rheumaliga@bluewin.ch Tel. 041 750 39 29 E-Mail: rheuma.zug@bluewin.ch Tel. 044 405 45 50 E-Mail: info.zh@rheumaliga.ch Tel. 031 311 00 06 E-Mail: info.be@rheumaliga.ch Tel. 026 322 90 00 E-Mail: lfr@proinfirmis.ch Tel. 022 718 35 55 E-Mail: laligue@laligue.ch Tel. 055 640 49 82 E-Mail: info.gl@rheumaliga.ch Tel. 081 257 11 18 E-Mail: rlgr@bluemail.ch Tel. 032 466 63 61 E-Mail: info.ju@rheumaliga.ch Tel. 032 913 22 77 E-Mail: info@lnr.ch

Luzern ve Unterwalden Tel. 041 440 95 49 E-Mail: rheuma.steinmann@bluewin.ch

Yararl adresler Sexualitt

27 25

Sakatlk ve sakatlar konusundaki hukuksal soru(n)lar iin cretsiz danmanlk zellikle sakatlk sigortas ve sosyal sigorta konular: (Integration Handicap)tan Engelliler iin hukuksal hizmet Zrich merkez: Brglistrasse 11, 8002 Zrich, Telefon 044 201 58 27/28 Bern ubesi: Schtzenweg 10, 3014 Bern, Telefon 031 331 26 25 Lausanne ubesi: Pl. Grand-St-Jean 1, 1003 Lausanne, Telefon 021 323 33 52 EXMA Vision, svire Yardmc Aralar Sergisi Industrie Sd, Dnnernstrasse 32, 4702 Oensingen, Telefon 062 388 20 20

trkisch

Sizin iin bir hizmet Romatizma hastalklar uzmanlarnz.

Schweizerische Gesellschaft fr Rheumatologie www.rheuma-net.ch

Rheumaliga Schweiz Josefstrasse 92 8005 Zrich Tel. 044 487 40 00 Fax 044 487 40 19 E-Mail info@rheumaliga.ch www.rheumaliga.ch

Rheumaliga Schweiz Ligue suisse contre le rhumatisme Lega svizzera contro il reumatismo

3000/MD/06.2008

Hastalk resimleri TR 3101