Psikiyatrist Net | Biz Kimiz | Neredeyiz | Anlamal Bankalar | Ziyareti Defteri | E mail | A Z ndex |

30 Mays 2004, Pazar

Depresyon Nedir? Kiide kaltmsal, evresel ya da hormonal bozukluklar sonrasnda gelien kknlk halidir. Aadaki dokuz belirtiden en az beinin (ilk iki belirtiden en az biri bulunmak zere), en az iki hafta sresince var olmas durumuna "major depresyon" denir. Belirtiler 1-Hemen her gn ve gnn byk bir ksmnda gzlenen kkn bir duygu-durum hali ( kendini mutsuz,alamakl,kederli hissetme hali). 2-Hemen her gn yaklak gn boyu sren tm ya da ou etkinlie kar ilgi ve zevk almada azalma (daha nce keyif alnan iler,hobiler ve alkanlklardan artk holanmama,mecburen yapma hali,(dnyay verseler umurumda deil eklinde bkknlk hisleri,baz kiilerde cinsel isteksizlik ). 3-Diyet uygulanlmamasna karn nemli derecede kilo kayb ya da alm ( bir ay iinde vcut arlnn %5 'inden fazlasnn artmas ya da azalmas) ya da hemen her gn itahta artma yada azalmann olmas. 4-Hemen her gn uykusuzluk ya da arr uyku hali. 5-Hemen her gn olaan beyinsel ve vcutsal ilevsellik,hareketlilik halinde azalma ya da huzursuzluk (oturmay veya yatmay yeleme ya da skntdan yerinde duramama) 6-Hemen her gn halsizlik ,yorgunluk hisleri,daha nceki gnler kadar enerjik hissetmeme. 7-Hemen her gn kendini deersiz hissetme,kk grme,kendini beenmeme,sulu ya da gnahkar hissetme hali. 8-Hemen her gn dnme ya da konsantrasyon yeteneinde azalma olmas (konuulanlara,okunan eylere,izlenilen tv programlarna dikkatini verememe, sylenilenlerin bir kulaktan girip dierinden kmas gibi) ya da kararszlk hali. 9-Tekrarlayan lm dnceleri,intihar planlar veya eylemlerinin varl. Depresyonu Anlamak ou aratrmada % 8-20 orannda major depresyon dzeyinde depresif ikayete rastlanmtr. Kaltmsal eilimin olduu major depresyon vakalarnn 30 lu yalarda en yksek dzeyde olduu gzlenmitir. Major depresyon ayrlm ve boanm kiilerde en ok;bekar ya da evlilerde ise nceki gruba oranla daha az gzlenmitir. Eini yeni kaybetmi kiilerde ise gene yksek oranda major depresyona rastlanmtr. Gene bir almann sonularna gre bekar kadnlarda evlilere gre daha az oranda depresyona rastlanm ; erkeklerde ise evlilik, depresyon riskini bekarla gre azaltmtr. Bu kiilerin ailelerinde intihar ve alkolizme yksek oranda rastlanmtr. Yaplan bir almada son be yl iinde en az alt ay sre ile isiz kalan kiilerde 3 kat daha fazla major depresyona rastlanmtr. Major depresyonun erkekler iin hayat boyu grlme olasl % 2-12 ; kadnlar iin % 5-26 arasnda bulunmutur. Aratrmalara gre her yl major depresyon hastalarna yz bin kiide 247-598 kadn; 82-201 erkek yeni vakann eklendii saptanmtr. Depresyonun oluumunda etkili olan kiisel zellikler: -fke ve nefretin, evresindeki kiilerin kaybna yol aaca dncesiyle onlara ynlendirilemeyip, kendisine ynlendirilmesi (bu yapdaki bir kiilik hayatn ilk 1-2 yllk dneminde dzenli ve yeterli bir anne-ocuk ilikisi yaamamtr.Kiinin yaad depresyon gerek ya da farz edilen bir kayp ile balantldr). - Kiinin kendisi,evresi ve gelecekten beklentileri,idealleri ile kendi gerek durumu o kadar farkl, gerekd ve orantszdr ki , bu yksek standartlara ulaamamak kiide gszlk ve yalnzlk dnceleri ile depresyona yol aabilir. -Kiinin sper egosu ( st benlik) o kadar kuvvetli ve baskndr ki srekli kiiyi kstlayp, sular, zevk verici ,rahatlatc etkinliklerden ala koyup, adeta ikence eder. -Kiinin evresindekiler ondan o kadar ok ey beklemektedir ki ,kiinin bu beklentileri karlamas olanakszdr. Bu da zayflk

ve aresizlik dncelerinin geliip, depresyona gidie yol aabilir. -Kiinin kklnden itibaren sevip, sayg ve gurur duyaca, ondan da destek ve scaklk grecei, benzemek istedii, imrendii, idealize ettii dzeyde bir kii (baba, anne, retmen ,akraba vs) yoktur. Bu da kiiliin geliimini olumsuz ynde etkiler ve kendine gven kayb ve depresyona yol aabilir. -ocuklukta anne-baba ayrl ya da kayb, stresli koullar karsnda yeterli destei bulamayp, yanl ya da yetersiz baa kma mekanizmalar gelitirmesine, bu da ileri dnemde depresyona zemin hazrlayabilir. - Sahip olunan kiilik yaplar da depresyon geliiminde etkilidir. Obsesif-kompulsif ,baml, histrionik ve snrda (borderline) kiilik bozukluu gsterenlerde depresyona eilim daha yksektir.

Depresyon Belirtisi Kii alamakl, neesiz, sanki dnyay srtnda tayor gibi bitkin, omuzlar km bir grnmdedir. Kiilerin elenip gld eyler, onlarda ayni etkiyi oluturmayabilir. Baz durumlarda da kiiler bu durumda olduklarn kabul etmek istemezler ve bunu gstermezler. Bu durumda kii vcutsal belirtiler (ba, karn, eklem vs. arlar, arpnt, nefes darl gibi kayg durumlar ya da cinsel bozukluk belirtileri ile bavurabilir. Karlalabilecek cinsel bozukluk durumlar arasnda hem erkek hem de kadnlarda cinsel istekte azalma, n sralarda yer tutmaktadr. Kadnlarda depresyon srasnda adet dnemlerinde geici kesilmeler, orgazm sorunlar grlebilmektedir. Erkeklerde ise erektil disfonksiyon diye adlandrdmz sertleme bozukluu grlebilmektedir. Baz vakalarda ise atipik depresyon dediimiz durumlarda ( klasik depresyondan farkl olarak ar uyku, kilo alma, uykuya dalma gl, sabah veya akam mutluluk dzeyinde ktlemeler ) cinsel istekte artlar ve tekrarlayc cinsel iliki istekleri grlebilmektedir. stek ve ilgilerde azalma ve kayplar balangta bir takm eyleri mecburen ve daha uzun srede ,oflayp,puflayarak yapmakla balar. Holanlarak yaplan etkinliklerde de azalma ve artk hibir eyden zevk almama , hayattan souma ile srer. Kiiler ocuklar, elerine kar hibir ey hissetmezler . ntihar tek kar yol olarak grebilirler. Kendiliinden yaptklar doal hareketleri azalr. Baklar yere doru ynelmi olup, boyun ve gvdeleri ne eik durur. Konumalar da hareketleri gibi azalm olup, yava ve ksk sesle konuabilirler. Sorulara yant vermek iin gereken sre uzam ve tek kelimeyle yant alnmtr. Zamann ok yava getii ya da durduu eklinde bir alg yaanmaktadr. Unutkanlk, konuma, tv den bir eyler izleme ,konuulanlar anlama gibi konsantrasyon gereken durumlarda dikkati younlatramama " sylenenlerin bir kulaktan girip dierinden kmas" durumu olumaktadr. Karaszlk basit eyler zerinde bile seim yapamama bulunmaktadr. Gemiin ac hatralar daha ok hatrlanp, srarla bunlarn akla gelip, kendini sulama, gelecee ynelik umutsuzluk, hibir eyin daha iyi olmayaca, hastalnn artaca, ekonomik dzeninin bozulaca , "ne olacak bu memleketin hali" eklinde verimsiz ktmser dnceler gzlenir. Kiilerde olumsuz ya da gerekd deerlendirmeler grlebilir. Bir eylerden yoksunluk, eksiklik dnceleri, kendini yeterli grmeme, gerekst boyutta kendini sulama, mitsizlik, ktmserlik, kendine kimsenin yardm edemeyecei dnceleri, lm ve intihar dncelerinin yineleyerek akla gelmesi fazla miktarda grlmektedir. Tedavi olmayan ya da yetersiz tedavi alan hastalarn % 15 e ulaan bir ksmnda intihar grlebilmektedir.Uyku bozukluu gece ok fazla miktarda uyanma ve sabah normalden erken uyanp, bir daha uyuyamama ile karakterizedir

Depresyon Tehis Tedavi Hangi olaylar sonras depresyon grlebilmektedir? Daha ok ilk depresyonun ortaya kmasnda evresel streslerin nemi vardr. zellikle 11 ya ncesi anne ya da baba kayb olan kiilerde sonraki yllarda depresyon daha sk grlmektedir. Sonraki yllarda depresyon oluturucu evresel etkenler arasnda en ok e kayb gelmektedir Depresyon nasl seyreden bir rahatszlktr? Depresif bir hastalk ata yaayan kiilerin en az %50 si bu ata tekrar yaarlar.2 ve stndeki sklklarda yaandnda ,izleyen 3 yl iinde tekrar rahatszlanma riski %70lere kmaktadr. 1 yln sonunda major depresyon vakalarnn % 40nn iyiletii, % 20 sinin ok hafif yaknmalar olup, depresyonlarnn iddetinin azald, %40 vakada ise major depresyonun srd gzlenmitir.

Major depresyonda kaltmn rol: Genel nfusla kyaslandnda birinci derece yaknlarndaki risk 1.5-3 kat daha yksek bulunmutur. Gene yetikin birinci derece yaknlarda alkol bamll riski yksek bulunmutur. Depresyonlu ailelerin ocuklarnda, dikkat eksiklii hiperaktivite bozukluuna rastlanma riski de daha yksektir Tedavisiz gemez mi? Depresyon tedavi edilmediinde ortalama 7-14 ay srmektedir. Tekrar etmeme halinin yaam boyu ans % 25 ten azdr. Tedavi ile rahatszlk 2-4 ay srmektedir Tedavi nasl olmaktadr? Tedavi ila tedavisi yannda dinamik psikoterapi (kiinin gemi yaam yksnn alnp , imdiki sorunlarn kkenleri ve amalarn,kiinin zorluklar karsndaki savunma mekanizmalarn ve depresif temel dnce biimlerinin saptanp,dzeltilmesine allmas) ile mmkndr. Bu tedavinin haftada bir gn (50 dakikalk bir seans) eklinde en az 10 seans olmak zere uygulanmas gerekmektedir Tedavi ne kadar srdrlmelidir ? Antidepresif tedavinin en az 6 ay srdrlmesi uygundur. Erken kesildiinde (daha iyi hissedilmesi, ekonomik nedenler ,yan etkiler vs. nedeniyle) en riskli dnemin ilk 4-8 hafta olduu ama sonrasnda da erken kesim halinde riskin yksek olduu saptanmtr. Depresyon neden nemlidir? Major depresyon hastalarnn % 15 kadar intihar ederek hayatlarna son vermektedir. Hastanede yatan diabet,kanser,kalp hastalklar,fel gibi rahatszlklar olan kiilerin % 25 inde major depresyon grlmektedir. Depresyon kiilerin mesleki baarsn drmekte ve i kayplarna ; cinsel bozukluklara yol aarak evlilik sorunlarna; kiinin durumun etkisinden kurtulmak, kendini rahatlatmak iin alkol ve uyuturucu maddelere ynelmesi sonucu trafik kazalar, kavga ve sua ynelme grlebilmekte ,ruh salklar bozuk ocuklar ve sonuta ruh sal bozuk bir toplum olmamza yol amaktadr

ntihar

Tm lmlerin % 0.4-0.9 unu oluturan intihar (z kym) davran kiiyi ve evresini etkilemesi yannda , sonraki nesiller ve toplum zerindeki etkileri nedeniyle byk bir toplumsal sorundur. Tm dnya apnda her gn yaklak bin kii z kym gerekletirmektedir. Erkeklerin kadnlardan daha ok intihar gerekletirdii saptanmtr. Sonulara gre erkeklerde 2-7 kat daha fazla z kyma rastlanmtr. Erkekler daha iddetli metotlar (aslma, kendini silahla vurma gibi) yelerken, kadnlarn ila ve boulmay setikleri gzlenmitir. Etnik gruplar ve aznlk konumunda olanlar birbirlerine daha bal olduklarndan daha az z kyma ynelirken, gmenler henz ortama alamadklar iin daha yksek oranlara sahiptirler. Ac ve dndrc olan ey, kiinin bu eylem ncesinde kendisi iin olas arlaan tehlikeyi fark etmesi ve bunu kendi beden dili ya da szel ifadesiyle aklamasdr. Baz vakalarda birey beni tek bama brakmayn, ocuklarma ya da kendime bir ey yapmaktan korkuyorum seklinde uyar mesajlar verebilmekte, pencere kenarlar, ecza dolaplarnn bulunduu mekanlara yakn durabilmekte, deerli ve kendince manevi deeri olan eyleri evresindekilere verebilmekte, artan younlukta hayatn anlamszlndan bahsedebilmekte ve tehlikeli eylemleri birer birer deneyebilmektedir. Selvi gibi mitler birer ideye dnm, intihar dnda yapacak hibir ey kalmad dncesi bilince hakim olmu, yaanan her saatin ac , gnah ve sorunlar arttrmaktan baka bir ie yaramayaca eklindeki yaklamlar ou z kym durumunda grlebilmektedir. Ancak buna ramen baz durumlarda gereken admlar atlamayabilmektedir. Kii intihar sorunlarn giderici, are bulamad aclarn dindirmeye yarayan, katlanamayaca sonular yaamamasn salayp, daha nce bulamad huzur ortamn getirecek bir zm olarak grr. Bireyde olum, mezara konmak ve hayata son vermenin sonrasna ait dnceler bulunmamaktadr. ntihar giriimlerinde bulunan kiilerin kendilerini ezen, grmemezlikten gelen, kendileri ile ilgili istek, karar ve seimlerine kulak vermeyen ebeveynlerden; gvenlerini sarsan, kendilerini yzst brakan arkadalardan bahsettikleri gzlenmitir. Bu durumdaki kiiler kendilerini ie yaramaz, kullanlm, gnahkar , cezalandrlmay hak etmi kiiler olarak grebilmektedirler. Bireyler kendilerinin gr ve duygularnn ,daha dorusu kiiliklerinin deitiini grebilmekte ve aklini kaybetme, kendi denetimlerini kaybetme gibi korkular yasayabilmekte o ben gitti ,baka bir ben geldi kendimi tanyamyorum seklinde konuabilmektedirler. Genel olarak intihar davranlarnda lmek dncesi yannda daha iyi artlarda yasamak yolunda bir kararszlk ta bulunabilmektedir. Bu nedenle yksek bir yerden atlamadan nce beklenmekte olduu dnlmektedir.

Kiinin kendini topluma ait , onun bir paras olarak grmesi, evresinin kendinin arkasnda olduu, sorumluluu altnda onun yardmna muhta kiilerin olduu , bu eylemin gnah olduu dncesi, kendine maddi ya da manevi olarak desteki glerin bulunduu Travma Stres Bozukluu Anoreksiya Nervosa: Aadakilerin varl halinde bu rahatszlktan bahsedilmektedir. 1-Bulunduu yas grubu ve boy uzunluu acsndan normal kabul edilen en az kilo ya da bu arln zerindeki bir kiloyu kendisi iin uygun bulmayp,kabul etmeme. 2-Yas ve boy gz nne alndnda beklenenden daha dk bir kilosu olmasna ramen kilo almak veya imanlamaktan ar derecede korkma. 3-Kiinin kilosu ya da vcut eklini alglaynda bozukluk vardr. Kiinin kendini deerlendiriinde kilo ya da vcut seklinin ,olaandan ok daha fazla ve anlamsz lde bir yer kaplamas veya o anki kilosunun dk olmasnn neminin farkna varmama. 4-Bayanlarda birbirini izlemesi gereken en az 3 adet dneminin olmamas Bu rahatszln kstl ( bu durum yaanrken kiide bir anda "patlayncaya dek" yeme ya da kendini kusmaya ya da lavmanidrar sktrcler ile yediklerini karma davrannn olmad) tip ya da bu saylan davranlarn olduu tiksinircesine yeme/ kartma tipi olarak 2 ekli vardr. Hastalarn ounun dnce ierii yemek ile ilikilidir. Kimileri kalan, artan, yiyemedikleri yiyecekleri brakamayp, biriktirir, bazlar da hi yapamayaca yemek tariflerini edinmeye alabilir. Topluluk iinde yemek yeme konusunda isteksiz davranabilirler. Balang ta evrelerinden ilgi ve beeni grmek iin , kendileri zerinde kontrol saladklarn grmek amacyla alnan besinleri kstlamaya balarlar. Eski kilolarna ya da evrelerinde grnm olarak beeni kazanan kiilerin kilosuna inmek iin hedef belirler. Kendileri gn iinde farkl zamanlarda tekrar tekrar tartar Tknrcasna yeme-kartma tipine ait grubun alkol-madde ktye kullanm, daha ok duygusal durumda dalgalanmalar ve cinsel aktivitelere sahip olup, drtlerini kontrollerinin daha zor olduu gzlenmitir. Kiiler kilo kayplarn arttrmak iin fiziksel egzersizler yapar ya da yorucu fiziksel uralar iine girerler. yle ki kii daha ok enerji harcayp, kilo verebilmek iin oturmayp, ayakta durmay yeleyebilir ya da durduu yerde el ve ayaklarn hareket ettirebilir. Kiinin toplumsal ilikileri azalabilir. Sadece is, fiziksel egzersiz ve kilo dnceleri ile ilgilidir. Bir deri bir kemik kalsa bile kilolu olduu dncesindedir. Kiiler kendilerine listeler hazrlayarak kendilerine yasakladklar yiyecekleri belirterek, bunlar yemeyeceklerine yeminler ederler. Yarim kilo bile almalar onlar zayflktan imanla getikleri seklinde dndrr. Uzun sure bir konuya dikkatlerini veremezler . Kendilerine gvensizlik youn bir ekilde kendini hissettirmektedir. Gitgide sosyal evrelerini kstlarlar. ocuk geliiminin erken evrelerinde, anne-ocuk iletiiminde ocuun kendi bana,zgr davranlar zerine yaplan mdahalelerin nemine dikkat ekilmektedir. Anoreksia balangc sonrasnda genellikle obsesif- kompulsif davranlar balayabilir. zellikle temizlik saplantlar ( ev temizliine ynelik ar aktiviteler gibi) ve ders alma ile ilgili saplantlara rastlanabilir. Cinsel geliimlerinde sorun olduu gibi , cinsel isteksizlik ve dier cinsel sorunlar da beraberindedir. Bu kiilerde hastaln yol at vcutsal deiimler: Hastalarda kanszlk, vcut su- tuz dengesinin bozulmas, kanda kolesterol ve re dzeylerinin art, karacier enzimlerinin ykselmesi, tiroid bezi hormonlarnn dmesi, kadnlarda ostrojen dediimiz kadnlk hormonu ,erkeklerde testesteron denen erkeklik hormonu dzeylerinde dme sonucu cinsel ilevlerde azalma, kalp atmnda azalma ve dzensizlikler, beyin boluklarnn beyin dokusuna oranla kaplad hacmin art oluabilmektedir. Kimlerde grlmektedir: Bu rahatszlk dzenli ve bol eitli yemek yeme olanaklarnn olup, gze ho grnmenin zayf bir vcut yaps ile paralel dnld bati toplumlarnda, kentsel alanlarda daha ok gzlenmektedir. Hastalarn % 90-95 i kadndr. Anoreksia nervosa gen kzlarda % 0,5 orannda saptanmakta, genellikle 12-25 yas arasnda rastlanmaktadr. Son yllarda yurt dnda yaplan almalara gre hastaln yz bin kiide 15-20 arasnda grld saptanmtr. Rahatszln oluumunda etkili risk faktrleri:

- Yaanlan sosyo-kltrel evrenin etkisi ile zayfln kesin gzellik lt olmas durumu yaygnlatrmaktadr. Baz mesleki alanlar ( hosteslik, modellik, dans ve mzikle uraanlarda) bu yzden zellikle risk altndadr. -Bu rahatszl olanlarn ailelerinde depresyon, alkolizm, imanlk ve gene bir yeme bozukluuna daha ok rastlanmaktadr. Bu kiilerin annelerinin daha ok diyet yapp,yeme bozukluunun olduu, srekli diyet yapma dnceleri ile har nesir olduklar, kzlarnn da diyetleri konusunda youn dnceler iinde olabildikleri gzlenmitir. - Aile yaplar itibariyle, bamsz hareket serbestisinin verilmedii ve aile ileyii asndan yeterli keyif alnmayan doyum salanamayan ilikilerin varl. -ncesinde var olan ar iman beden yaps -ocukluk ca balangl diabet ( seker hastal) varl - Gemite yaanan cinsel, fiziksel tacizler. Rahatszlktaki kiisel dnce yaplar: - Kiisel adan kendilerini yardma muhta ama yardim edilemez grrler - Kendi ve evreleri zerindeki denetimi kaybetme korkular vardr. - Ar bir ekilde bakalarnn grlerine baml olarak zgvenlerini koruyabilen, onlarn yeterli ya da olumlu destei olmadnda kendilerini bir hi olarak grrler - Bir ey ya tam olmal ya da hi olmamal seklinde bir dnce yaps olan kiilerdir. Hastaln seyri: Hastalarn yarsnn ilerleyen donemde iyiletii, drtte bir orannda hastann ksmen iyiletii, ancak bir miktar yaknmalarnn srd belirlenmitir. Hastalk sonucu olum orannn % 5 civarnda olduu gzlenmitir. Hastaln gidisine olumsuz etki yapan faktrler: -Ailede ar geimsizlik, tartmal ortam -bulimiann hastala eslik etmesi -Kusma, dklamay arttrc ila kullanmlar -Obsesif-kompulsif, histerik, depresif, nrotik davran yaplar, zeminde bulunan psikiyatrik sorunlar nedeniyle, kiide vcutsal yaknmalarn fazlaca gndeme gelmesi (gastrit, kolit vb.) -Hastal inkar eden davranlar iine girilmesi. Hastaln gidisini olumlu etkileyen etmenler arasnda ise erken balang ya, hastal kabul etmek ve kendine gvenen bir kiilik yapsnn bulunmas saylmaktadr. Tedavi: Psikoterapide hastann kendi duygularn uygun bir ekilde ifade edebilmesi, yeme davran zerine kurulu yanl dnce tarznn deitirilmesi, vcuduna ynelik olumsuz alglamalarn dzeltilmesi, zgvenin oluturulmas, kiileraras sorunlarn belirlenip, zmne ynelen bir yaklamn oluturulmasna allr.Tedavide davran terapi, aile terapisi ve grup terapisi kullanlabilir.

ZOFREN NEDR? Kiide en az bir aylk sure iinde aadaki belirtilerden en az ikisinin varl ( sanrlar; varsanilar; konuma zellikleri ve kalitesinde bozulma; ar lde garip ve anlamsz ekilde dalm davranlar; negatif belirtiler dediimiz duygusal yz ifadelerinde azalma, dnce ve fikir retimi ve yapsnn ksrlamas,enerji ve bir eyler yapmaya hevessizlik hali) Bu durumdaki kiide hastaln sureci iinde sosyal, mesleki, ailesel ilikilerinde ve kendine bakim gibi alanlarda belirgin bozulmalar oluur. Bu belirtiler en az 6 ay suredir var olmaldr. Varsani nedir?:

Olmayan bir takm uyaranlari var gibi algilama durumudur. Bu hastalikta en cok isitsel varsanilar (kendisi ile konusan sesler, grltler duyma gibi) bulunmaktadr. Ayrca grsel varsanilar (duvarda izgiler, kendine bakan yzler, yaratklar grme gibi); koku varsanilar (iyi ye da kotu ama bakasnn duymad kokular duyma); dokunma varsanilar (vcudunda bir eyler geziyor gibi hisler); vcutsal varsanilar (beden yapsnn, blgelerinin deitii seklinde) olabilir. Sanr nedir?: Hastann sabit bir fikir ile baland, aksi yndeki sylemlere karn ikna edilemeyen ve mmkn olmayacak derecede ierie sahip olan yanl inanlardr. Balca tipleri arasnda ktlk grme ( persekusyon ), zerine alnma (etrafndaki her olayn kendisi ile ilikili olduu seklindeki referans sanrlar); kontrol edilme; dnce sokulmas, ekilmesi ya da yaynlanmas; dini sanrlar; vcutsal; sululuk - gnahkarlk ve byklk sanrlar saylabilir. izofreni trleri: Paranoid tip Katatonik tip Desorganize tip Farkllamam tip Residuel tip. Balang Ya: Genellikle 16-25 yas arasnda grlse de ocukluk yalarnda ya da 40 yas sonras da grlebilmektedir. Kadnlarda erkeklere gre daha ge yasta balamaktadr.Balang ya erkeklerde 15-25 aras, kadnlarda ise 25-35 yas arasndadr. Hastalarda belirlenen risk faktrleri: Genel olarak toplumda % 1 orannda grlmektedir. Erkek ve kadnlarda eit oranda grlmektedir. Hastalar arasnda bekarlk yksek orandadr. Evli iftlerde ise boanma oran toplum ortalamalarndan fazla bulunmutur. Kentsel yerleim alanlarnda daha cok grlmektedir. Kaltmn Rol: Hastann anne-babasndan birinde bu hastalk varsa ocuklarda risk % 12 'ye karken, her ikisi de hasta ise % 44'e ykselmektedir. Hastaln cinsiyete gre belirti farkllklar: Kadnlarda kayg ,depresif belirtiler ve gerginlik on planda iken, erkeklerde negatif belirtiler belirgindir. Kadnlarda evresinden kukulanma gibi paranoid konular ve kendine zarar verme on planda iken , erkekler zarar daha cok evrelerine vermektedir Hastaln Seyri: hastalk kadnlarda erkeklere gre, daha az sayda ve surede hastanede yata yol amakta ; hastalk daha az ktleme dnemleri ile seyretmektedir. Kadn hastalar daha az intihar etmekte, evliliklerini erkeklere gre daha fazla srdrebilmektedirler. Hastalk Kimlerde Daha yi Seyretmektedir ? ge balang ya (20 ve sonras) yksek sosyo-ekonomik dzey hastalk ncesi toplumsal ilikileri ve ilevsellii iyi olan,isi olanlar. Ailede izofreni hastal olmamas Zekann normal snrlarda olmas Balangcn bir olay izleyerek olmas Yava yava deil,aniden balamas

Tedavi iin gecen surenin ksa olmas Duygulanmda silinme ve uygunsuzluun olmamas. Hastalk Nasl Seyretmektedir? Tedaviye ge balanmadnda ,az ve ksa sureli yatlar ile kiinin topluma uyumu salanabilmekte, hasta toplum iinde bir takm grev ve sorumluluklar alabilmektedir. Ancak negatif belirtilerin uzun sure devam ettii hallerde bu sosyalleme ve ilevsellik bozulmaktadr.Baz izofren hastalarda grlebilen kendine bakmda azalma, salksz ortamlarda bulunma ve alkol-madde kullanmlar nedeniyle enfeksiyon hastalklar daha cok gzlenmekte ve yaam ksaltmaktadr. izofrenlerin % 10 kadarnda intihar sonucu olum saptanmtr. izofreni hastalarnn bu nedenlerle, dier insanlarla karlatrld da, 10 yl daha az yasam suresine sahip olabilmektedir . Tedavi: la tedavisi ve bireysel destekleyici tedavi yan sra grup terapileri hastann ilevsellii ve sosyallemesini arttrmakta , gidisi olumlu hale getirmektedir. Vcut dismorfik bozukluu (dismorfofobi) devaml vcutlar ile uraan,vcutlarnda bir eylerin kotu,irkin,yanl, eksik- fazla olmas seklinde dncelerin olduu bir kayglarm bozukluudur. Kiide cok hafif bir kusur olsa bile, bu durum cok abartlarak, korkulacak bir konu haline getirilir.Hissedilen kusur nedeniyle oluan gerilim ve kayg ,beklenilenin cok zerindedir .Sosyal ilikilerden kanabildikleri gzlenmitir. Bu kiiler grnmlerini kozmetik olarak deitirmekte, ameliyatlar olmaktadrlar. kiinin odakland blge genellikle yz blgesi olup, burun, kulaklar, ene ya da bu blgedeki sivilceler gibi deiebilmektedir. Kadnlarda gsler, karin blgesi, boyun blgesi on ciddide nde gelen odak noktalardr. Baz durumlarda boy ksal ya da salarnn azald dncesi, karin blgesinde yalanma, ciltte krklklar , gslerin bykl konu edilmektedir. Bu kiilerde zgven eksikliinin bulunduu, depresyon, obsesif- kompulsif bozukluk ve sosyal fobi gibi ek psikiyatrik rahatszlklarn birlikte bulunabildii gzlenmitir. Hastaln balang ya: 20'li yalarn banda ya da ergenlikte balamaktadr. Belirgin tekrarlayc davranlar: kiiler yineleyici bir ekilde aynaya bakmakta, vcutlarn kontrol etmekte, yakn evresindekilere bu konunun varl ve derecesi hakknda tekrarlayan sorular sormakta ve konu ile ilgili eitli doktorlara bavurmaktadrlar .

Korkularmz ve Fobiler: oumuz eitli eylerden korkarz. Bu korkularmz hayatmzn eitli dnemlerinde deiiklikler gsterebilmektedir. ocukluk dneminde zellikle anne-baba ya da dier bakm veren kiiler yanmzda olmadnda , onlar gremediimizde korku duyarz, onlarn bizi terk ettiini dnerek, korkar, alarz. Yamz 1.5-2 yi anca artk anne babamz yanmzda olmaynca onlarn bizi terk ettii dncesi, yerini onlarn sevgisini kaybedebileceimiz dncesi almaya balar. lerleyen gnlerde ailemizle yaantlarmzdan kazandmz, onlarla olan ilikimizin bize kazandrd gven hissi ile artk kendi kendimize kararlar verir, hareketlerimizi kendi hedeflerimiz dorultusunda planlar ve yrtrz. Ancak ailede eer anne baba geimsizlii, iddet ortam, ocuklara gerekli sevgi ve ilginin gsterilememesi, onlara tayabilecekleri yeterli sorumluluklar verilmez, arkada ilikileri iin gereken oyun ve yat destei salanamaz, iyi rnek olunamazsa o durumda zgven eksiklii ve korkularn oluumuna yol alabilir. Korkularn daha ileri ekli ise fobilerdir. Fobileri alelade korkulardan ayran zellikler, korkuyla oluan sknt ve gerilimin belli bir nesne ya da duruma bal olmas; korkunun boyutunun olay tetikleyen korku objesi ya da duruma kyasla orantsz ve abartl bir dzeyde olmas; kiinin kendi verdii tepkisinin anlamsz ve ar olduunun tmyle farknda olmas; o korku nesnesi ya da durum ile karlamaktan srarla kanmas ve eer karlarsa ar dzeyde arpnt, nefes alamama, ter leme, scak basmas, mide bulants hatta baylma gibi durumlara yolaarak, kiinin hayatn kstlamasna sebep olmasdr. Kii o hale gelir ki, sokaa kamaz, ya da tek bana kalamaz, baz yerlerden geemez, bu durum kiinin yakn evresindekileri de olumsuz etkileyerek, onlarn da durumun getirdii skntl durumlar yaamasna sebep olur ve kiinin evresi ile sorunlar yaamasna, sosyal ya da mesleki ilevselliinde bozulmalara yol aabilir. Psikanalitik gre gre fobiler ocuklukta 3-5 ya aras yaanan dipal dnemde yaanan sorunlarn zmlenememesi ile ilikilidir. Bu dnemde ocuun cinsel organlarina yonelik korkular hissetmesi ( sz dinlemezse snnet edilme ile ilikili olarak korkutulmas ya da yaramazlk yaparsa cinsel blgesine ynelik zarar gelecei eklinde) fobilerin geliimine yol amaktadr. Gene bu dnemde egonun kiiyi korumak amacyla yer deitirme (displacement) olarak adlandrdmz bir savunma mekanizmas ile kiinin hissettii tehlikeli bir drtsn, bu drt ile az ya da ok benzerlii olan dardaki bir objeye

yanstarak, zmeye alt,fobi oluumuna yol at dnlmektedir. Bir dier kurama gre ise kiinin belli bir olay karsnda verdii korku yantna kiinin koullanmas ya da yaknlarndan kk yalarda bu tr korkular renmesi de korku davrannn balamasnda etkili olabilmektedir. Vcudun biyolojik yapsndaki bir takm deiiklikler de bu durumlarda etkili olabilmektedir. zellikle hipofiz-hipotalamus ve bbrekst bezleri ile ilgili hormonlarda deimeler saptanmtr ve bu deiimler kiinin korku etkeni ile karlamas sonras verdii tepkilerden sorumludur. Bu tepkiler bir panik ata oluturacak denli byk boyutlara varabilir. Kiiler bu durumlar kendi kendilerine tedavi yoluna gitmeye alarak alkol ve madde bamll tablolar iine girebilmektedirler. En sk grlen fobiler arasnda hayvan fobileri ( kedi, kpek, fare, ku gibi), ykseklik, imek, gk grlts,karanlk ve kapal alan, uak,kan- enjeksiyon, dii korkular gelebilmektedir. Klastrofobi dediimiz kapal yer korkusu zellikle kendini asansr, yollardaki tneller, skan trafikte arabada kalmak, banyo ve du kabinleri, havasz bask odalar ve MR grntleme cihazlarnda kendini hissettirmektedir. Agorafobi ( ak alan korkusu)toplu bulunulan yerlerden korkma olup, pazarlar, alveri merkezleri, kalabalk caddelerde , sinema ve tiyatrolarda, yabanc mekanlarda kendini gsterebilmektedir. Agorafobi genellikle birikim yapan stresli koullarn sonucunda oluabilmektedir. Hayvan fobisi olanlarn drtte bir kadar korkularnn balangc iin kendileri iin travmatik bir olay hatrlayabilmilerdir. Toplumun % 5-10 kadarnda rastlanmaktadr.Kadnlarda erkeklere gre 2 kat daha sk grlmektedir.hayvan fobileri ortalama 7 yanda, kan grme korkusu 9 yata, dii fobisi ise 12 yata balamaktadr. Klastrofobi ve agorafobi 20 ya civar zirve yapmaktadr. Yaplan baz almalarda bu kiilerin yaklak % 70 inde ebeveynlerden birinde bu tr bir fobi olduu gzlenmitir. Korkularn stne gidilmesi gerekir. Bu tpk karanlkta bir kedinin glgesini, aslan olarak byk bir ekilde grmek eklindedir. Korkularn belli bir dzen iinde zerine gidilmeli, korkulan nesne ya da durumdan uzak durma durumundan kanlmaldr Tedavi edilmedii takdirde mr boyu srebilen korkularn tedavisi ila, bilisel-davran tedaviler ve gerekirse hipnoz ile yaplabilmektedir.

Travma Stres Bozukluu Ruhsal travma nedir ? Bilindii gibi travma canl zerinde beden ve ruh acsndan nemli ve etkili yaralanma belirtileri brakan yaant olarak tanmlanmaktadr. Ruhsal travma kapsamna fiziksel ve duygusal tacizler (dvlme,gasp olaylar,ocukluk candan beri sregelen sevgisiz ortam, salk,eitim ,barnma ve beslenme gereksinmelerinin karlanamamas gibi), cinsel tacizler, doal afetler (deprem, sel, frtna , gibi),yangnlar , trafik kazalar, savalar ,atmalardan etkilenmek girmektedir. Ruhsal bir travmay izleyerek baz kiilerde nce akut stres bozukluu baz kiilerde de bunun sonrasnda travma sonras stres bozukluu ya da dier adi ile post travma tik stres bozukluu dediimiz bir durum geliebilmektedir. Akut stres bozukluu nedir? Travma oluumundan sonraki ilk 1 aylk sure iinde gzlenir. Kii aadaki iki belirtinin olduu travma tik bir yaantdan gemitir: A1) Gerek bir hayat kayb,olum ya da olum tehdidi, ar bir yaralanma ya da kendisinin ya da bakasnn fizik btnlne ynelik bir tehdit olayn yasam, tank olmutur. 2) Kii ar korku,aresizlik ya da dehete dme seklinde tepkiler gstermitir. B-Kii bu olay yasarken ya da yasadktan sonra dissosiyatif belirtiler dediimiz aadaki belirtilerden en az ucunu yasamtr. 1)Uyuukluk, dalgnlk,duygusal tepkisizlik,donukluk hi birsek hissetmiyorum, ne alamak ne glmek geliyor iimden sadece bir noktaya bakp,dalyorum 2)evrede olup,bitenlerin farkna varma halinde azalma etrafmdan habersizim,kim geldi,kim gitti,kim ne dedi bilmiyorum 3)evreyi olduundan farkl,yabanc,deiik alglama (derealizasyon) buras sanki benim odam,yatam deil,sanki boluktaym,yasadklarm gerek deil 4)Kendini olduundan farkl ,yabanc alglama (depersonalizasyon) sanki kendimi dardan izliyorum,ellerim sanki benim ellerim deil, 5) Dissosiyatif amnezi dediimiz ,travma ncesi,esnas veya sonrasna ait olaylar hatrlayamama ne olduunu,ne yaptm bilmiyorum,kimlerle konumuum,nerelerden gemiim bilmiyorum, bir de baktm buradaym hatta simdi neredeyim bilmiyorum C- Travma tik olayn kiinin gznn nne tekrar gelmesi, ister istemez dnmesi,ryalarda grlmesi, kabuslar,illzyonlar (nesneleri korkutucu bir ekilde travmayla ilgili nesnelere benzetme,kalemleri bak gibi alglama seklinde), flashback dediimiz sanki o olay tekrar ayni ekilde yasyor gibi hissetme hali,olay hatrlatan eylerle karslanca kayg duyma (TV.de seyredilen

deprem grntlerinde, atma ve sava sahnelerinde fenalk hissetme,travma tik olayn yl dnmlerinde huzursuzluk hisleri) D- Travma ile ilgili hatralar akla getiren uyaranlardan kanma (onlar dnmek,konumak,o duygular hissetmek,o olayn benzeri etkinlikler, yerler ve kiilerden uzak durma) E- Ar uyarlmlk hali (uykuya dalmakta ve srdrmekte zorluk ekme, huzursuz bir ekilde dolama, bir noktaya,konuya dikkatini verememe, en ufak bir sesten irkilme,yerinde duramama gibi) Bu belirtiler kiide belirgin bir kaygya yol ap,toplum iinde, is yaants, genel uralarnda belirgin bir bozulmaya yol amaktadr.