..

Dnyadaki Cennet:

HUZURLU LE YUVASI
..

NSZ
nsanolunu bir erkek ve diiden yaratarak aralarnda ebed saadet kayna bir muhabbet vesilesiyle yce ztna kar bizlere ak ve muhabbet kaplar aan Cenb- Hakka sonsuz hamd senlar olsun! lh ak ve muhabbetin eiinde gnllerimizi hazr hle getirecek huzurlu bir ile hayatnn en mkemmel ve ideal rnei olan yce rehberimiz Muhammed Mustafa -sallllh aleyhi ve sellem-e de nihyetsiz salt selmlar olsun! Hi phesiz ki btn varlklarn yaratlnda muhabbet vardr. Bu lemler yaratlmadan nce Allah Tal, gizli bir hazne idi. Bilinmeye muhabbet etti ve bu muhabbetle btn varlklar yaratt. Dolaysyla btn muhabbetlerin z, ilh muhabbet oldu ve Cenb- Hak, kullarna verdii dier sevgilerin ve muhabbetlerin hepsini de hakkatte kendi muhabbetine hazrlayc ve ykseltici birer vesile olarak ihsan buyurdu. Ona muhabbet zirvesine kabilmenin en kymetli basama olarak da erkek ve kadn arasndaki muhabbet ve ball bahetti. Bu muhabbet ve ballk iin de kendi yce adna nikh akdi ile kurulacak ile yuvalarn en mnl ve bereketli birer tecell mekn eyledi. Bu bakmdan ile yuvas, hem Allh muhabbetine vazgeilmez bir basamak oldu, hem de nesillerin devam iin bir ilh kanun klnd. Yani ile ortam, hem beden bir ihtiya ve hem de rhn gelimenin ilk ve esasl zeminini tekil etti. Bu sebepledir ki, slm nazarnda evlilik, her zaman asl olmu ve son derecede tevik edilmitir. Zaten bunun tersi, insan yaratlna aykrdr. nk evlilik, -geerli mzeretler hari- insanolunun uzak durmamas gereken bir ihtiya ve snnet-i seniyyedir. Ancak ile yuvas kurmann bu kadar mhim olmas itibaryla evlilikle arzu edilen maksatlar gerekletirmek ve ev ortamn bir huzur cenneti hline dntrmek iin riayet edilmesi gereken pek ok ince noktalar ve nemli meseleler vardr. Ne yapmal ki ilh muhabbete basamak olacak bir ile hayat kurabilmeli? Nelere dikkat etmeli ki, evlerimiz birer huzur ve saadet cenneti olabilsin? Nasl yaamal ki, tm ilece hayat yolculuumuz sonsuz vuslatta noktalansn? Nasl temin edilmeli ki, dnyada gerekletirilecek bir saadet, hiret hayatnda da devam etsin?!..

te btn i, bu suallerin cevaplarnda gizli. Belki bu cevaplar yaadmz zamann ve zeminin olumsuz artlar dolaysyla herkesin doru tespiti mmkn olmaz. Bunun iin slm, insanlar, ile hayat ile arzu edilen hedef, maksat ve neticelere gtrecek yollar; uslleri, kaideleri ve lleri en gzel ekilde inceden inceye dzenlemitir. Ayrca bu dzenlemeye riayet edilmedii takdirde hangi vahim ve kt neticelerin ortaya kacan da belirlemitir. Bu hususta ideal baarya eriebilmek, yani huzurlu bir ile yuvas iin de Cenb- Hak, bize rneklerin en gzelini ve mkemmelini nasip etmitir ki, O, Gnller Sultan Hazret-i Muhammed Mustaf -sallllh aleyhi ve sellem-dir. Hayatnn hibir safhasnda en ufak bir olumsuzluk bulunmayan O Peygamberler Peygamberi, kurduu ile yuvasnda da bu yce kvam yaamtr. Bu bakmdan iyi bir ile tesisi iin Onun erefli ve mstesn gzelliklerle dolu ile hayatn bilmek ve rnek almak mecburiyetindeyiz. Aksi hlde iinde yaadmz toplum, huzur ve bereket dolu scak yuvalardan mahrum bir ekilde gittike buhran odaklarnn iine yuvarlanacaktr. Hepimiz gryoruz ki doru ve dengeli bir ile yuvas kuramayan nice genlerimiz, yersiz boanmalarla hem kendilerinin hem de ocuklarnn dnyalarn karartmaktadrlar. Daha vahimi, nice gafiller evlilie yanamamakta ve bu husustaki gnah ve haram girdaplarnda perian olmaktadrlar. te bu ve benzeri sebeplerle hazrladmz elinizdeki bu kk eser, inallah toplumumuzdaki ile yaralarna bu sahada yazlm dierleri gibi ifal bir merhem olur. Bu temenn ve niyet ile eseri yedi ayr blm hlinde ve u balklar altnda hazrladk: 1. slmda nikh ve ile, 2. Kadnlarn ilede dikkat edecei hususlar, 3. Erkeklerin ilede dikkat edecei hususlar, 4. Erkek ve kadnn ilede birlikte dikkat edecei hususlar, 5. ocuk terbiyesi hakknda, 6. slmda kadnn mevkii ve kzlarn eitimi, 7. Osmanlda ile ve cemiyet haytndan rnekler. Eser, genel itibaryla ebnem Dergisinde yaynlanan rportajlardan meydana gelmi, ancak yeni ilve ve geniletmeler de olmutur. Eserde hulsa olarak slm ller zerinde oluacak huzurlu bir ile iin lzumlu olan bilgiler yer almaktadr. Evlilikteki yce maksatlarn gerekletirilmesi iin gerekli kaide ve prensipler anlatlm ve bunlarla ilgili

gerekli aklayc misaller de aktarlmtr. Bilhassa Efendimiz -sallllh aleyhi ve sellem- bata olmak zere slm byklerinin de hayatlarndan rnekler verilmitir. Bylece deerli okuyucularmza daha belirgin bir gr ve kavray berrakl salamak maksad, her hlkrda gz nnde bulundurulmutur. Bu niz eserin; bir ile yuvas kurmu olanlar ile birlikte zellikle henz ile yuvasn yeni kuracak olan genlerimize faydal olmasn Cenb- Haktan temenn ve niyaz ederiz. 1 Btn dnyada ile yuvalarnn ahlkszlk, ihmal ve muhabbetsizlik depremleriyle ykld u demlerde Rabbimiz, ilelerimizi sarslmayacak kuvvet ve kudrette ina edebilmeyi ve yaatabilmeyi cmlemize nasip buyursun! Hnelerimiz; muhabbet, huzur ve saadet cenneti olsun! Bu cennetin son kaps da, cemlullha vuslatn tecell ettii sonsuz cennete alsn! mn

Eserin hazrlanmasnda emei geen deerli talebelerimizden mer Faruk DEMREK ile tashih ve geniletilmesinde yardmc olan M. Ali EMELye gayretlerinin sadaka-i cariye olmasn Cenb- Haktan niyaz ederim. 4

SLMDA NKH VE LE
* Efendim, gnmzde evlilikle ilgili birok tartmalar yaplmaktadr. ncelikle insanlar, topluluk hlinde yaamaya ve ile kurmaya mecbr mudurlar? Kendi balarna hayatlarn idme ettirseler olmaz m? Yalnzlk ve teklik Allha mahsustur. nk o yce Yaratc, bir ve tek olmay sadece kendisine has bir keyfiyet klm ve bu itibarla btn varlklar ift olarak yaratmtr. Dolaysyla btn varlklar bu ift olma zellikleri bakmndan birbirine muhtatrlar. Ayn zamanda yaratlm olmalar ynyle de yaplarna gre bir noksanlk ve acziyet iindedirler. Yani msivullah ad verilen, Allahtan gayri btn varlklar; binbir trl ihtiya iinde hem birbirlerine ve hem de her eyi yoktan var eden Cenb- Hakka ebediyyen muhtatrlar. Bunlar arasnda bilhassa insan, bakasna muhta olmak ynnden det en bata gelir. Zira insann ihtiya ve istekleri, dier varlklara gre ok daha fazladr. stelik bu ihtiyalar srekli artar ve bir trl de bitmez. nk insan, devaml olarak madd-mnev rahat iinde yaamak ister. Sknt, yokluk, zdrap, ile ve felketler ona zor gelir. Bu anlarda bilhassa tutunacak bir el, snacak bir gnl arar. Bu itibarla demolu, ns veya nsiyet yani lfet ve dostluk kelimelerinden tretilmi olan insan kelimesiyle isimlendirilmitir. Bu bile onun baka varlklar ve zellikle kendi cinsinden olanlarla bir beraberlie muhta bulunduunu gsterir. Bu muhtalk, insann en birinci zelliidir ve insan, deta bu zellii ile tantlr. Bu gerein en bariz bir ekilde ortaya kt durum, kadn-erkek beraberliidir. Bu husus, nesillerin devamn salamak bakmndan vazgeilmez bir zaruret, hatt arttr. Onun iin bu zaruret, dier canllarda erkek-dii, cansz varlklarn kimyev terkiplerinde ise art (+) eksi (-) sretinde tecell etmitir. Nitekim Kurn- Kermde pek ok yet-i kerimede bu hussa temas edilir: Her eyi ift yarattk ki, dnp ibret alasnz. (ez-Zriyt, 49) Yerin bitirdiklerinden, insanlarn kendilerinden ve henz mahiyetini bilmedikleri eylerden btn iftleri yaratan Allah tesbih ve takdis ederim.
(Yasin, 36)

Ve sizi ift ift yarattk. (en-Nebe, 8)

Bu yetlerde zikredilen ift yaratlma keyfiyeti, ayn varlktan iki adet eklinde deil, yukarda zikredildii gibi her eyin erkek-dii veyahut da eksiart olarak yaratlmasdr. Aksi hlde bunlardan birinin yaratl fuzl bulunur ve byle bir gereksizlik de Cenb- Hakkn mtel yni btn keml sfatlarnn shibi mnsndaki yce sfatna ters derdi. Ksacas o ift ift yaratm, ancak her eyiyle birbirine benzer ekilde hibir ikiz yaratmamtr. Tek yumurta ikizlerinin de i dnyalarndan parmak ularna ve gzlerine kadar birbirinden farkl o kadar ynleri vardr ki Hsl Allah Tel, varlklar ift ift yaratm ve aralarna da birbirlerine yaknlk kurmalar iin cezbetme ve cezbedilme kanunu koymutur. Bylece onlarn madd ve mnev kemlini, birbirleriyle btnlemelerine balamtr. Bu hakkat etrafnda bir erkein kadna, bir kadnn da erkee ihtiya ve temyl, z itibaryla neslin devam iindir. Ancak tek gye, elbette ki bu deildir. nk kurulan salam bir ile yaps (neticesinde ortaya kan?) ile fertlerin ruh ve itim huzur, skn ve hengi de (insanolunun muhta bulunduu) son derece mhim bir gye ve hedeftir. Bu rh huzur, skn ve ahenge ulamada arzu edilen zirveye ise ancak muhabbetullah ile varlabilir. Yani kalbin Cenab- Hakka akla ynelmesi ile Bu, Leyldan Mevlya doru bir yolculuktur Yani bu yolculuk iin tabir caizse Leyl arttr. nk muhabbetullah ile Cenab- Hakka yaklaabilmenin birinci merhalesini kadn-erkek arasndaki muhabbet tekil eder. Zira muhabbet, nefsn arzularla balam olsa bile onu amadka ak hline gelmez. Ak, sevilenler zerindeki ilh tecelllerin birbirini ekmesinin addr. Bu ekim kuvvetinin merkezi olan kalpler, birbirlerine muhabbetle balanan eler vesilesiyle deta sevd antrenmanlar (temrinleri) yapar ve bylece muhabbetullaha hazr hle gelir, Allh sevme kabiliyeti kvam kazanr. ilenin tabi meyvesi olan evlt ile bu kabiliyet daha da olgunlar, liykate dner. te bu liykat ile muhabbetullhn gnlleri kuatmas iin evliliin, ilh emirlere uyularak gereklemesi lzmdr. Yalnzca akl ve nefsn arzu, heves ve temyllerle gerekleen bir evlilik -ekseriyetle- muhabbet meyvesini hsl etmemektedir. Dolaysyla bylesi yuva kurmalarda (kurulan yuvalarda), evlilikten beklenilen mnev olgunlama ve kalbin muhabbet eitimi gereklemez. Yani gnller (laykyla) istifade edemez. nk byle evliliklerde insanlar, ummiyetle nefsn itihalarn klesi olurlar. Mnevyatta ilerleme yle dursun, gnl dnyalar daha da geriler, kuraklar ve soysuzlamaya kadar varabilir.
6

Olgunlamaya ve mnen ykselmeye, yani dnin yarsn tamamlamaya vesle olan evlilikler, ulalmas gereken ideal seviyeyi gstermektedir. Nasl ki bir eyin tamam elde edilemese de elde edilebilecek tarafndan vazgeilmez, ayn ekilde herkes gc nisbetinde bu ideal vasflar temin etmekten geri kalmamaldr. Ancak bu sayede evlilik vesilesiyle arzu edilen huzur, seknet ve olgunlua ulalabilir. Bununla birlikte az evvel ifade ettiimiz gibi insanolunun muhabbetullaha kabiliyet ve liykat kazanmasnda kadn ve erkek arasndaki ballk, tek ve yegne sebep deildir. Byle olsa bekrlar, olgunlama ve mnev ilerleme ynnde hibir netice elde edemeyip yerlerinde sayarlard. Hlbuki onlar arasnda Kurn- Kerimin methettii Hazret-i Meryem 2 ve Hazret-i sa gibi nice slih ve sliha insanlar da vardr. Bu hl, herkesin yaratl itibariyle yapsndaki sermayesinin bir olmadn ve kendisine tesir eden d artlarn da ayn olmadn gsterir. Yani ilh kader program erevesinde kazanc byk bir imtihan olarak dnya artlarnda, kimileri iin ksmet ve nasip yolu kapaldr, kimileri iin de evlilie mn baz hller ve imknszlklar takdir edilmitir. Kimileri iin de evlilik byk bir hsran ve zdrap olmutur. Cenb- Hak, sabretmeleri hlinde byle kullarna baz kabiliyetler ihsan eder ve bu kabiliyetler yardmyla da evlilik ile gereklemesi gereken faydalar, belki de fazlasyla temin edilmi olur. Nitekim bekr olduu hlde kimileri, bu olgunluk ve mnen ykselmek mektebini, hayvan ve bitkilere gsterdii ar muhabbetle tamamlamtr; kimileri de musbet, iptil, keder ve skntlara kar sabr ve tahamml gstererek ycelik basamaklarn tek tek amtr. Mesel asr- saadet dneminde evlenmeye imkn olmayan ashb- soffa da, ilim ve irfan hizmetiyle olgunluun zirvesine ulamlardr. Tabi btn bu durumlar, zel ve istisn hllerdir. Genel ve art olan gerek, insanolunun mutlaka nikh akdiyle bir evlilik yaparak kendisine scak bir ile yuvas kurmasdr. uras bir hakikattir ki, muhabbet ve sevginin yansmad bir kalp, uzun zaman ekim-dikim yaplmayp bo braklm, yani terkedilmi bir toprak gibidir. Kadn-erkek arasndaki alka ve mnasebet, bu topra ileyecektir. Tabi ki bu, nefsn arzular ile deil, onlar bertaraf ederek olmaldr. Yani bu alkann yn,
Hazret-i Meryemin ismi Kurn- Kermde 23 kere, ayrca s bin Meryem eklinde de 34 kere gemektedir. Buna ilveten Kurn- Kermin 19. sresi Meryem Sresi olarak isimlendirilmitir. Hazret-i Meryem, Kurnda ismiyle bahsedilen yegne kadndr. Bu hususta mfessirler baz hikmetlere dikkat eker. Bunlardan birka yledir: 1. O dnemde horlanan kadn imaj Meryem vlidemiz ahsnda ykseltilmitir. 2. Ull-azm bir peygamberin anneye nisbet edilerek bahsedilmesi, annelik erefinin azametine bir iarettir. 3. Hazret-i Meryem vlidemizin zellikle iffetine dikkat ekilerek iffeti korumann ne kadar mhim bir farz olduuna vurgu yaplmtr. 4. Hazret-i Meryemin ahsnda sliha bir kadnn en belirgin hususiyetleri ifade edilmi, ir olarak bir kadn; iffet, vakar, sabr, tevekkl, teslmiyet ve metanet gibi zelliklerin Hak katnda ycelttii belirtilmitir. 7
2

ilh aka dnk olmak mecburiyetindedir. nk kadn ve erkek arasndaki muhabbet, ancak ilh zellie dnt an, gnller muhabbetullaha ykselir. Byle bir kvamda evlt nasip olursa, bu da kalbin muhabbetullah yolunda ikinci merhalesini oluturur. Ondan sonra e-dost, stad vs. gelir. Bylece kalb, merhale merhale, adm adm ilerleyerek en yce gye olan muhabbetullah ile btnleir, yorulur ve Hakkn sevdii bahtiyarlar arasnda dhil olur. te bu netice, insanolunun yaratl gyesinin zirvesidir. Ksacas kadn-erkek beraberliinin dn ve itim ad olan aile, ite byle ulv bir gyenin gereklemesi iin yaratlmza konmu bir hakkat ve ihtiyatr. Bu gaye gerekletike ile aac, dal verir ve muazzamlar. Gzel ve tatl meyveler verir. Toplumda arzu edilen huzur, skn, itim nizm ve dzen de bu meyvelerden birkadr. Bu itibarla toplumun meden seviyeye kavumas ve yuvalarn ilh bir nee ve sadetle dolmas iin en nemli hususlarn banda huzurlu bir ile ortam gelir. Onun iin ile kurulurken erkek ve kadn, birbirlerine Allah adna sz verirler. Bu sz, kendilerinin yaratl gyeleri ynnde bir muhabbeti gerekletirmek niyet ve gayretidir. Bu niyet ve gayreti besleyecek olan da, hi phesiz ki karlkl sayg, gven ve samimiyettir. *slm, ileye nasl bakar? Yukarda saydmz gz ard edilemez hususlar itibaryla slm, ileye ok byk bir ehemmiyet atfeder. Buna gre ileler cemiyetin tohumlar mesbesindedir. Nitekim tarih bir gerektir ki; salam temeller zerine in edilen ileler, toplum yapsn koruyup gzelletirirken; birbirlerine rh bakmdan kfv, yani denk olmayan eler ve bozuk mnsebetlerle veya yanl ekilde kurulmu yuvalar toplumu kertir. Bu adan slm, koyduu muhabbet ve hak lleri itibaryla mesud ve dengeli bir ile yaps tesis eder. Yni ile ile, huzur ve sadeti hedefler. yle ki: Kiinin cenneti evidir buyurulmutur. Gerekten ilh llerle kurulmu bir yuva dnya artlar ierisinde det cennettir. Byle bir yksek anlay ve yap ise, elbette yksek l ve muhabbet zerine meru temeller ile mmkn olacandan slm, ie nikh gibi ulv bir ahidleme/ karlkl sz verme ile balar. Yni her iki tarafn Allh huzurunda birbirlerine Allh adna belirli szleri vermelerini art koar. Eskilerin ifadesiyle: Nikhta kermet vardr. denilmesi, mesud ve huzurlu bir ilenin tesisinde

nikhn ehemmiyetini ve kazandrd faydalar gstermektedir. nk amellerin deeri niyetlere gredir. Byle bir ulv niyet ortaya konulmadan gerekleen nikh d beraberlikler, insann yaratl gyesine ters dt iin, onun neticesi de tam bir hsran ve kten ibaret olur. Gerek ile yaps bakmndan, gerek millet bakmndan bu byledir. Bunun iindir ki, nikh d beraberlikler, dinen reddedilmi ve Hak katnda cezas son derece ar, ok tehlikeli byk bir gnah olarak haram klnmtr. *Ehemmiyetine binen, nikh mevzuunu biraz daha izah edebilir misiniz? Nikh peygamberlerin yolu, Raslullhn snneti, neslin bahar, erkek ve kadnn eref ve edebi, nmus ve iffetin kalesi, insan soyunun hayvanlardan imtiyz, yani stnldr. Nikhn iki erkek hidle gereklemesi, kadn-erkek beraberliinin itimlemekte (sosyallemekte) temel bir unsur olmas sebebiyle herkese duyurmak iindir. nk o beraberliin bakalarnca da bilinmesine ihtiya vardr. Herhangi bir niyetin ortaya konmas, her zaman hidlere muhta deildir. Ancak evlilikte hidlerin art koulmas, nikh akdinin cemiyetin btnne ynelik bir kabullenii gerekletirmek iindir. nk bekr olarak bilinen kz veya erkee her zaman yeni talepler olmas mmkndr. Fakat nikh akdi ile ln edilmi ve duyurulmu bir evlilikten sonra artk o kza ve erkee muhtemel talepler bitirilmi, bylece eleri sadece birbirine ait klan shhatli bir aile yuvasnn temeli atlm olur. Bunun iin bir bakma iki hidle yetinilmez de dn-dernek yaplarak btn bir toplum nikh akdine ahid hle getirilir. Dolaysyla dnler, huzurlu bir yuva kurmann memnuniyetini paylamakla beraber ayn zamanda nikah akdini herkese ln edip duyurmak maksadndan domutur. Hsl btn zellikleriyle nikh, insan yaratlndaki stn yapy ve haysiyeti korumak ynnde bize emredilmi ilh bir kanundur. Dolaysyla slma gre nikh; nesil yetitirmek, evlt terbiyesi, ilenin muhfazas, insanlk haysiyetinin korunmas bakmndan muazzam ve vazgeilmez bir ile temelidir. slm bu temele ylesine ehemmiyet verir ki, ona suikastta bulunan rk ve sefil mnasebetleri tamamen reddeder. Bu itibarla nikh d rezletlerin en kts olan zina fiilini, en ar bir haram olarak yasaklar. Zr o irkin hl; nikhn zarafetine, gzelliine ve meriyetine lgnca bir saldr; bir nesli yok edici en acmaz bir cinayettir. Nikh gibi bir sadet ve huzur dnyasn, fuhun murdarlna deitirmek kadar ahmaklk ve cehlet olamaz.

Fazletli bir millet ve memleketin sokaklar rezlet manzaralarna tahss edilemez. Meydanlar ahlkszln harman olduu yerler deildir. Unutulmamal ki bir milleti ayakta tutan en temel unsur, dn ve ahlk yapdr. Bu ahlk yapy oluturup korumakta en tesirli yol da, nikhtr. Bunun iin Allh Rasl -sallllh aleyhi ve sellem-, onun zorlatrlmamas hussunda mmetini kz ederek: Nikhn hayrls, klfetsiz olandr. (Eb Dvud, Nikh, 32) buyururlar. Dolaysyla nikha klfet yani fazladan zorluk ve yk getiren balk paras, st hakk, yz grmll ve benzeri detler, tamamen btl uygulamalardr ki, bunlarn hepsi chiliye devri kalntlardr. Cenb- Hak, kulunun iffetli ve huzurlu yaamasn arzu eder. ffeti en gzel temin eden ey evliliktir. Cemiyet ierisinde evlenmeye gc yetenlerin evlenmesi gerektii gibi, evlenmeye gc yetmeyenlerin de evlendirilmesi slm toplumuna yklenilmi ilh bir vazifedir. Nitekim yet-i kermede yle buyurulur: Aranzdaki bekrlar, kleleriniz ve criyelerinizden msaid olanlar evlendirin. Eer bunlar fakir iseler, Allah kendi ltfu ile onlar zenginletirir. Allah (ltfu) geni olan ve (her eyi) bilendir. (Nr Sresi, 32) Osmanllarda, bu hayrl hizmet iin huss vakflar kurulmutur. nk toplumun dzen ve ahlk, fertlerin iffetli ve huzurlu yaamasna baldr. Muhyiddn-i Arab -kuddise sirruh- Hazretleri, nikha tevik edip evlenenlere yardmc olmann fazleti hakknda yle buyurur: En stn sadaka-y criye, evlilie vesle olmaktr. Zr onlarn neslinden gelen kimselerin yaptklar her iyilikten vesle olana da bir ecir vardr. nk Hazret-i dem -aleyhisselm- ve Hazret-i Havv vlidemizle cennette balayan ile hayat, Allhn takdr ettii izdiva kanunu ile demoullarna intikl etmi, slm dni ile ebedlemitir. Gerekten slm dni, koyduu kidelerle ile hayatna cennet huzru ve dim bir baharn rahmet sems olmutur. Bu sadete nil olabilmek iin, nikh ve izdiva kanunu ile birer dem ve Havv manzaras sergilemek, onlar gibi Allh muhabbeti ve takv yolunda kaynamak ve det tek can ve tek nabz hline gelebilmek zarrdir. Nikh ile iki yabanc kiinin hayret verici ekilde kaynamasnda, akllar dehet iinde brakacak ince dersler ve hikmetler gizlidir. Ana-baba ocandan ayrlan iki yabanc gencin, Allahn, aralarna lutfettii muhabbet ve merhametle birbirlerine gnllerini balamas, hatta ayrldklar ana-baba yuvasn glgede

10

brakacak sammi bir scaklk ve czibe iinde yaamalar, ne ulv bir hikmet tecellsidir. zerinde derin derin tefekkr edilecek ne kuds bir derstir. Cenb- Hak, nikh mmet-i Muhammed zerine bereket vesilesi klm; kitab ve snnet glgesi altndaki bir izdivac hayatn dnyada sadet cenneti klmtr. nsanla vakarl ve erefli bir hayat yaatmak isteyen slm dini, kadna en yksek deeri vermi ve onun ihmalinden doacak zararlara iaret etmitir. Kadn, ilenin sadet ve huzur tavanna aslm billur bir kandil gibidir. Nikhn feyz ve nuru ile toplumu aydnlatr. ilenin iffet ve namusunu korur. Gnah girdab ve erozyonlarna kar ilenin tabir yerindeyse bir paratoneri olmaldr. Aksi hlde nesiller zyi olur, insan enkaz hline gelir. Neslin zy olmas ise akrabaln ilg ve iptaline ve bu da nihayet toplumun kne kadar gider. Bu takdirde fitne, akrepleir. Zarif ve ince duygular biter. Rezlet ve huzursuzluklar tuyn eder. Bunlar da bir toplum iin bat lmetleri ve felket alarmlardr. Kadnlarn sadeti, hanmefendi olarak yaamalaryla mmkndr. Kadn, asl vazifesinin dna ynelir ise ile ocan kurutur. Kadnn d hayata katlmas, ancak zarr sebeplerle ve yaratlna uygun iler iin mmkn olabilir. Bu zarr sebepler de objektif (fk) ekilde deerlendirilmelidir. Yani cemiyetin ihtiyalar lsnce belirlenmeli, mkul ve mer snrlar almamaldr. Birtakm bo heves ve mazeretlerle inenen snrlar, sadece kendimizi aldatmaca ve kandrmacadr ki, neticeleri hep hsrana kmtr. Nice hanm kzlarmz, bu ekilde hir zamann gaflet mikserinde kaybolup gitmitir. Rezletin stne rtlm yaldzlara kanan nice gzler, ilh hakkatlere m olmu ve kendi saadetine kymtr. Bilmelidir ki slm nazarnda hanmlar, nikhn billur avizesi iinde parl parl k saan birer hayat iksiridir. Kadnn, ahlk, itim ve mill hviyet ve ihtiam, ancak nikhn ruhniyeti iinde yaamasndadr. Kadn, nikhla kurulan yuva sayesinde yepyeni bir dnyaya girer. Belki daha nce hi tanmad, tamamen mehul olan bir bey ve onun ile efradyla bir arada yaamaya balar. Ancak Allahn evlilie lutfettii ayr bir hussiyet vardr ki, nikh sayesinde bir araya gelen ift, daha nce iki yabanc insan iken bir anda dnyann birbirine en yakn iki insan olurlar. Kurduklar yuva da, ou kere ayrldklar baba ocandan daha scak gelmeye balar. Nitekim Rabbimiz: Onun varlnn ve birliinin delillerinden biri de kendilerine meyledip lfet edesiniz diye kendi cinsinizden eler yaratmas ve aranzda bir muhabbet ve efkat klmasdr. phesiz ki, bunda tefekkr eden bir topluluk iin nice deliller vardr. (Rum, 21) buyurmaktadr. yleyse iledeki sadet iin yegne hkim unsur, eler arasndaki muhabbet, samimiyet ve efkat olmaldr.
11

* Her yuvada bu sadeti yakalamak mmkn olmuyor. O hlde bu sadet ve huzura ulamak byk bir nimet olsa gerek Bunun iin nelere dikkat etmelidir? Byle huzurlu bir yuva tesis etmek iin e semede slmn koyduu kaidelere hassasiyetle riyet etmek birinci arttr. Bu kaidelerin z de udur: Evlenecek kimseler, elerini; gzellik, zenginlik gibi geici ve nefse ho gelen sebeplerle tercih etmemeliler. Ancak man ve ahlk gibi temel mnevi vasflara arlk vererek bir tercihte bulunmallar. Bu hususta Hazret-i Peygamber sallllh aleyhi ve sellem- yle buyurmulardr: Kadn drt eyi, yni mal, gzellii, soy-sopu ve dindeki kemli iin nikhlanr. Siz dindar olann tercih ediniz ki, elleriniz hayr grsn!.. (Buhr,
Nikh, VI. 123; Mslim, Rad, 53)

Yuvay yapan dii ku olduu gereinden hareketle evlenilecek bir hanmda aranmas gereken hususu iaret eden bu hads-i erf, evlenilecek bir erkekte aranmas cb eden hususu da iinde barndrmaktadr. nk her mmin iin takvdan sonra en kymetli nasip, evlendii kimsenin amel-i slih /gzel amel sahibi olmasdr. Slih erkek, huzur saraynn sarslmaz direi; sliha kadn da, sadet bahelerinin en kymetli tezyntdr. Bu hakkat hads-i erfte yle ifade buyurulur: Kiinin ycelii dninde, mrvvet ve erefi aklnda, soy-sop gzellii de (nikhla korunan) ahlknda gizlidir. Bir de ileler arasndaki kfv, yani denklik mutlaka dikkate alnmaldr. Bu denklik; zenginlik, grg ve kltr beraberlii gibi eitli unsurlara baklarak tyin edilmelidir. Bundan sonras irade ve olgunlua baldr. Olgunluk, man ve amel mkemmellii; irade ise, slm emir ve yasaklara sarlmakla gerekleir. erisinde Allahn emir ve yasaklarna riyet edilen huzurlu bir ile yuvas, dnya sadetinin temeli ve Rabbimizin en byk ihsnlarndan birisidir. Bu nimet ve sadetin devam, iki tarafn ruhniyet iklimi ierisinde yaamasndadr ki, bu da karlkl fedakrlk ve anlaya baldr. Gnmzde ilenin erozyona uramasnn en mhim sebeplerinin banda kadnn erkeklemesi, erkein de kadnlamas gelir. Allah Tal kadna ayr, erkee ayr hususiyetler lutfetmitir. Bunlar her ikisinin toplum iindeki vazifelerinin lykyla yapmalarna gre ekillenmitir. Vcud yapsndan ruh zelliklerine kadar btn yaratl hususiyetleri, erkek ve kadnda Allahn onlara ykledii mesuliyetlere (sorumluluklara) gre ekillenmitir. Bu durum, ilenin geimini teminle vazifeli klnan erkekte rh salamlk, dayankllk ve beden

12

zellikler etrafnda ortaya kmtr. Bu da, erkein, ilede reis olmasn ve o ile iin hayat mcdelesi vererek geimini salamas yolunda mesuliyetini gerektirir. Kadn, ilenin geiminden mesul tutulmamtr. Tutulsayd, bu, onun hakknda bir eziyet ve meakkat olurdu. nk yaratl, rh ve beden olarak hayat mcdelesine gre deildir. Ona ncelikle, bu beraberlikten hsl olacak ocuklarn doumu ve doumundan itibaren cizlik devrelerinde baklp korunmalar gibi hisslii gerektiren ilh bir vazife yklenmitir. Ancak imkn ve artlar elveriyorsa, yaratlna uygun, mer ve kadnla ait bir hizmet mesleinde alabilir. Kz Kurn kursu hocahanml ve emsalleri gibi Btn bu ilh tayin eseri olan yaratl zellikleri, kadn ve erkee ayr ve birbirini tamamlayan bir hviyet kazandrr ki, eler bu zelliklerin dna tat zaman ile sadeti zaafa urar. Bir de u hususu sylemek lzm: iledeki erkek otoritesi, tahakkm (kaba kuvvetle hkm srme) ve kadnn itaati de esaret eklinde anlalmamaldr. Bu roller, slmn hassas bir ekilde tayin ettii ller iinde gerekleirse ilede zlim de olmaz, mazlum da Kadnn iffet ve itaat dairesinden karak kocasna zulmetmesi, buna mukabil kocann ise otoritesini nefsn arzular uruna kullanmas, ile yuvasn tahrip eder. Ancak d dnyada hayat mcadelesine memur olan erkek, zaman zaman birtakm gerginliklere maruz kalabilir. Byle anlarda onun, evinde hanmndan kendisini teskin edici efkatli ve muhabbetli bir itaat grmesi, hem hakk ve hem de bir ihtiyacdr. Ayn ekilde akama kadar evinde kocasn bekleyen bir kadnn da, kocasndan gerekli ilgi ve alkay grmesi, en tabi hakk ve ihtiyacdr. Bundan dolaydr ki ilede herkes, Allahn tayin etmi olduu hak ve mesliyetlerini bilmelidir. ile iinde erkek merhametli, hakins; kadn ise itaatkr ve saygl olmaldr. Hsl bir yuvay huzur ve sadet iinde devam ettiren yegne kaide, karlkl sevgi ve saygdr. Ama unutmamaldr ki, ecdadmz: Yuvay dii ku yapar demilerdir. Bu bakmdan yuvaya sahip kmak hussunda kadn daha tesirli bir rol stlenmitir. Dolaysyla kadnn bu noktada gsterecei firaset (sezi ve kavray), gayret ve fedkrlk, erkeinkinden daha fazla bir ehemmiyet arz eder. nk Cenb- Hak, anneye bu ynde erkekten daha stn bir liykat ve hissiyat bahetmitir. Bu itibarla smail Hakk Bursev Hazretleri, Trk Sresinin 7. yetinde geen et-terib kelimesini aklarken unlar syler: Bir yavru sele dse, ne kadar tehlikeli olursa olsun anne de kendisini selin iine atar ve yavrusunu kurtarmak iin cann ortaya koyarak rpnr. Ancak baba byle bir davran sergileyemez. O yavrudan mit kesilmise, znt ile sadece sel kenarnda alar.

13

Tabi ki byle bir kvam, yaratlndaki yce kabiliyetleri kaybetmemi anneler iindir. Yoksa cami ve mezarlk kenarna yavrularn terk eden vicdansz, ruhsuz ve gaddar anneler de mevcuttur. Lkin bunlar, yaratllarndaki stn meziyetleri yok etmi, ldrm, harbe ruhlardr. Normal artlarda annelik duygusu, bir evlda ve yavruya hibir ekilde kyamaz. Bu yksek duygu, hayvanlarda bile ahit olunan bir ilh gerektir. Nitekim bir belgesel ekiminde tespit edilen u ibretli misal, bu gerein przsz bir tecellsidir: Kenya Samburu Doal Parkta 21 Aralk 2001 ile 1-2 Ocak 2002 tarihleri arasnda bir anne arslan ile bir geyik yavrusu hayret verici derecede anne-yavru alkas ierisinde olurlar. Yavru geyik kameralara ilk yansdnda gbek ba bile zerindedir. Anne arslan ona acm ve kendisini deta evlt edinmi gibidir. Yavru geyik de anne arslann scak alkasndan dolay ondan ayrlmaz. St ememedii iin yaprak yemeye alr. Anne arslan, onun geyik yavrusu olduunun farkndadr, nk onu hi et ile beslemeye kalkmaz. Hatta bu zaman zarfnda zayflamasna ramen avlanmaya da kmaz. Buna ramen her ikisi de shhatlidir. Yani yavru geyik anne st ememesine ve anne arslan da avlanmamasna ramen zayf dseler de canllklar yerindedir. Bu sralarda yavrusunu arayan anne geyik kagelir. Yavrusunu arslann himayesinde grnce arr. Yaklaamaz. Fakat oradan da ayrlmaz. Uzaktan sesler kararak yavrusu ile anlar. Bylece yavru geyikle alka kurar. Hatta beraber otlarlar. Ancak bu, anne arslann kontrol ve denetiminde gerekleir. nk o, yavru geyie tamamen sahiplenmitir ve almtr. Bunun iin onun kendisinden ayrlmasna raz olmaz, ancak asl annesi ile dolamalarna da fazla uzaa gitmedikleri mddete ses karmaz. Fakat yavru geyik fazla alrsa mdahale eder. nk yavru geyii ok sevmektedir. yle ki, onu diliyle okamakta, kulan yalamakta, yanaklarn bana srerek oynamaktadr. Ama nihayette anne arslann, yavrucan annesine ait olduu hissi iinde ar basm olacak ki, sonunda yavru geyikle vedalar. Onu koklar, okar, derisini derisine srter ve adeta mahzun bir ekilde ayrlr. Fakat ilh takdir, annesiyle bo kalan geyik yavrusunu ok gemeden erkek arslan fark eder. Hemen o zayf ve korumasz yavruca avlar. Durumu gren anne arslan, son derece mteessir olmutur. Geyik yavrusunun ld yerde kann koklayp koklayp ban bker. deta iine doru gzya dker. Kameralara yansyan bu hdise ne kadar hayret verici ilh bir misaldir. Annelik zelliinin ne kadar stn bir derecede sergilenmesidir, hem de yaratllar birbirine dman iki hayvan arasnda. te bu Cenb- Hakkn yce yetlerinden birisidir. Annelik hususunda tecell eden ilh bir mcizedir. Burada bizlere byk hikmet ve ibretler vardr. Yani anne, beden zellikleri itibaryla deil, rhen stn zellikleri ile annedir. Eer bir kadn
14

bunlara, dolaysyla kadnlna, anneliine veda ederse, artk o bir efkat abidesi deil duygusuz bir avc kesilir. Nice yavrular mahveder. Onun iin kadnlar, annelik hazinesini hi kayp vermeden, dier mahlkattan daha st seviyede muhafaza etmeliler. nk dier mahlkat iin hiret leminde yavrularyla karlap hesaba ekilmek yoktur. Ancak insanlar iin vardr. Yani insanlar iin evltlar maher gnnde ya hayr olarak ya da er olarak karsna kacaktr. Bu bakmdan yavrulara gsterilecek en efkatli ve stn annelik, onlar cehennem ateinden koruyacak ekilde yetitirmek ve cennete vesile klacak bir yaay kvam kazandrmaktr. Bunun iin dn eitim, gzel edep, yani ahlk terbiye ve kulluk uuru, verilmesi gerekenlerin en banda gelir * Efendim, toplumumuzda evlenecek ahslar nianllk denilen bir devre geiriyorlar. Bu esnada birok problemler de yaanyor. Nianllk devresinde iki tarafn; gezme, birbiriyle konuma vs. gibi mevzularda dikkat edecei hususlar nelerdir? Yukardan beri anlatmaya altmz, ilenin shhatli ve sarslmaz bir yapda kurulmas hususudur. Dolaysyla ileyi dzgn ve doru temeller zerine kurmak, sadece nianllk devresi deil batan sona her safhada ilh l ve denge ierisinde hareket etmeye baldr. Ancak maalesef zamanmzda birtakm kimseler, nianllk devrelerinde, sanki evlilik gereklemi gibi davrandndan birok hatlar ve tkanmalar, tamir edilemez gnl yaralanmalar meydana gelmektedir. fade etmelidir ki, sz kesme ve nian safhas, iki tarafn birbirine evlilik yolunda karar verip anlamasndan ibrettir. Yani bu safha, nikh safhas gibi deildir. ki taraf da henz birbirine mahremdir, yani aralarndan haram duvar kalkm deildir. Dolaysyla bu haram snrna ve hell hududuna dikkat etmek gerekir. Ksacas birbiriyle nianl olup da nikh kylmam iki tarafn, tenh yerlerde ba baa bulunmalar, lzumundan fazla konumalar ve beraberlikleri asl uygun deildir. Byle hllerin gnmzde saysz tahribatlarna hepimiz ahit oluyoruz. Bu hususta bn-i Abbasn u rivyetini hatrlatmak isterim: Cenb- Hakk, Havv vlidemizi, Hazret-i demin sol kaburga kemiinden yaratt. dem -aleyhisselm- o esnda uyumaktayd. Uyanp yannda bir filiz gibi Havvy grnce, kalbi ona akt ve elini uzatt. Melekler haykrd: Y dem, dokunma ona!.. Henz nikhn kylmad!.. Bundan sonra Hazret-i dem ile Hazret-i Havvnn nikhlar kyld. Mehrin art da, kere Hazret-i Muhammed Mustafya salevt- erfe getirilmesi olarak gerekleti.

15

Bu, Allh huzrunda ve Muhammed hakkat nnde ilk nikhn balangc oldu. Bylece nikh, Hazret-i Muhammed Mustafya salevt ile ulv bir mn kazand. Rahmet, bereket ve feyiz tecellleri ile doldu. * Efendim, dn yapmak hakknda ne sylemek istersiniz? Evlilikte dn, dostlar ve ile yaknlaryla mrvvet ve mutluluk paylamaya vesiledir. Ayn zamanda nikhtaki ln edip duyurma prensibini herkesi iine alacak ekilde gerekletirmek iindir. Bir de insan neslinin devam iin yuva kurulmas gibi hayt derece mhim olan bir hususu, nee ve sevin vesilesi hline getirmek de gzel bir maksattr. Bu da yaratlmzn bir cabdr. Ancak unu belirtmeli ki, dnleri aileler iin bir ykm vesilesi olacak tarzda israf ile gerekletirmek, slmn asl kabul etmeyecei bir itir. slm ki, grl grl akan bir nehir suyunda abdest alanlara bile su israfna dikkat etmelerini emretmekte ve tutumlu davranmann alkanlk hline gelmesini istemektedir. Dolaysyla taraflar zengin bile olsalar, iinde yaadklar toplumdaki madur ve mahrumlar da dnerek orta yollu hareket etmelidirler. Zamanmzda birok zenginlerin yapt gibi dnleri ihtiam ve zenginlik gsterisine dntrmek, bir israf lgnlnn ve bu da, slmn iyi hazmedilememi olmasnn bir gstergesidir. Gerekten dnler, zarafet ve nezaket iinde olmaldr. Her trl israf, gsteri ve atafattan uzak durulmal, herkes madd durumuna gre mtevz bir mersim yapmaldr. Madd g gsterisi gibi hller, dnlerin maksat ve rhniyetini ypratr. Hele ilh llere aykr den birtakm yanl hareketler ve detlerle evlilik gibi mbrek yola kt bir balang ile adm atmak, cehalet ve hsrana sapmaktr. Ancak yce Allhn hkmlerine bal ve ahlk kidelerine uygun nikh meclisleri ve cemiyetleri, mbrektir ve dularn kabul olaca meknlardr. Ancak kadn-erkek karm olmamak kaydyla, yni kadnlarn kendi aralarnda erkeklerin de kendi aralarnda yapaca hell olan elencelere cevaz verilmitir. Dier taraftan verilecek velmeye, yani bir cennet yemei vasfnda deerlendirilen ve mhim bir snnet-i senniyye olan dn yemeine, garip ve kimsesizler de arlmaldr. Zr Allh Rasl -sallllh aleyhi ve sellem- bu hususta yle kzda bulunur: Zenginlerin dvet edilip fakirlerin arlmad dn yemei ne fena bir yemektir. (Buhr, Nikh 72; Mslim, Nikh 107. Ayrca bk. bni Mce, Nikh 25)

16

Bilmeli ki, mmete zayflarn dus sebebiyle yardm edilmektedir. Dolaysyla garip ve fakirler velme yemeine bilhassa davet etmelidir. Hatrlamal ki Ms -aleyhisselm- Cenb- Hakka iltic etmi: Y Rabb! Seni nerede arayaym? diye sormutu. Allh Tel da ona: Beni kalbi krklarn yannda ara! buyurdu. nk gnl yaral ve garip kimselerin niyazlar Allah katnda makbuldr. Onun iin onlarn dularn almaya ve zellikle de evlilik gibi aile temellerinin atld mhim anlarda daha ziyade dikkat etmelidir Ayrca slih ve sliha kimselerden hayr-dular almak da ihmal edilmemelidir. * Efendim, gen evli erkek ve hanmlarn ile yuvasnn shhati asndan dikkat edecei hususlar nelerdir? yi bilmek gerekir ki, milletler, erkekleri ile ykselir, fakat kadn da bu ykselii tamamlar. Erkeksiz ilerleme olamayaca gibi, kadnsz da ilerleme ve ykseli olmaz, olsa da noksan kalr. Bu irtibat dolaysyladr ki, ilede huzursuz olan bir erkek, ou kere iinde de baarl olamaz. Onun iin diyebiliriz ki memleket, kadnn olgunluu ve yetimilii sayesinde ykselir. Tabi bunun tersi de ayn ekildedir. Yani memleket ve millet, kadnn alalmas neticesinde de deerini ve gcn yitirir. Trih sayfalar, bu gerein saysz rnekleriyle doludur. te bunun iin shhatli ile yaplarna ihtiya, kanlmazdr. Nitekim; nsan yaratl itibaryla mkemmel bir varlktr. Ancak bu mkemmellii yanstacak ahsiyet ve kimlii ise, shhatli bir ile yuvasnda ortaya kar. Dolaysyla insan iin ile yuvas, ihsn duygusunu gerekletirici hl ve davranlarn en scak bir eitim kuca olmaldr. Byle olursa gnller, manev bir seviye ve rhniyet kazanr. Peygamberler ve vellerin ile hayatndan hisseler alr. Bu erevede; ile sadeti, iki tarafn, karlkl haklarna saygl olmalar ve bu saygy muhabbetle perinlemelerine baldr. ile sadetinin gereklemesi hussunda yetteki ittek / Allahtan korkunuz! ifdelerinin kasdettii takv pnarndan nasip alabilmek ok mhimdir. Yer-gk ahittir ki u dny, kadn hukkuna riyetin bereketiyle cennet, riyetsizliin kt kbetiyle cehennem hline dnmtr. Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem- Efendimiz, kadn haklar hussunda ved hutbesinin bir blmnde yle buyurmaktadr:

17

Ey insanlar! Kadnlarn haklarna riyet ediniz! Onlara efkat ve sevgi ile mumele ediniz! Onlar hakknda Allhtan korkmanz tavsye ederim. Siz kadnlar, Allh emneti olarak aldnz; onlarn namuslarn ve iffetlerini Allh adna sz vererek hell edindiniz! (Sahih-i Buhr Muhtasar, X. 398) Bu itibarla hanmlar; slih bir nesil iin evltlarnn ahlk yaplar ile meguliyetten koparmak, yce yaratllarna zt ilere ynlendirmek, ne mantk ve izna, ne de mna sar. Smaz, nk iledeki huzr ve sadet, ancak ve ancak kadndaki ve erkekteki zellik ve kabiliyetlerin yerli yerince kullanlmas ve korunmasyla elde edilebilecek bir nasiptir. te bu nasibe nail olmak iin yaplan evlilik, slmn, zerinde ok hassas bir ekilde durduu bir yapdr. Onun hem madd hem de mnev olmak zere iki yn vardr. Dolaysyla ile yuvasn iki ynl olarak kurabilmek iin son derece ciddiyet ve dikkat sahibi olmak arttr. Aksi hlde evlilik basit bir beraberlikmi gibi anlalabilir. Byle s anlaylarla kurulan ile yuvalar da, maalesef yersiz boanmalarla neticelenmektedir. Gerekten de dn ve ahlk duygularla birlemeyen elerin sonu ya ayrlklar veya mezara kadar uzanan straplar zinciri olmaktadr. Elbette ki bu, hi de arzu edilen bir netice deildir. Bunun iindir ki boanmalar, ar- ly titreten bir hadise olarak deerlendirilmitir. Allh Rasl -sallllh aleyhi ve sellem- buyururlar: Evleniniz, boanmaynz!.. Zr boanma dolaysyla ar titrer...
(Muhtrul-Ehdsin-Nebeviyye, 228)

Hele zevk ve elence iin kadn boamak, hesab da azb da byk bir su ve zulmdr ki, asl hell deildir. Bu, Hakkn kesinlikle affetmeyecei kul hakkna girmek, kendi kendini helk ve hsrna srklemektir. Bylesine keyf ve dncesizce yaplan evlilikler ve bunun ardndan gelen kanlmaz boanmalarn o kadar hazin sonlar vardr ki, saymakla bitmez. Bunun en ar ve kt yansmas ncelikle ocuklar zerinde meydana gelir. Ev iinde ile scakl bulamayan, rnek alaca ana-babasndan kt mumeleye mruz kalan ocuklar, sokaklarn insafna terk edilmi hlde yaarlar. Byle olunca da evden kaarak sokak ocuklar arasna katlan bu ocuklar, ksa zamanda sigara, alkol, tiner, narkotik, fuhu ve eitli su rgtlerinin ana dmektedirler. Bu da, toplumu kertecek bir fciya zemin hazrlamaktadr. Toplum hayatn oraklatran korkun bir ahlk erozyonun da tetikleyicisi olmaktadr. Ancak boanma ile ilgili olarak bir gerei de vurgulamak lzm tabi ki. slma gre nikh akdi, Katoliklerde olduu gibi hibir ekilde bozulamayacak ve mr boyu da aresiz bir ekilde devam etmesi gerekecek bir akid deildir. Her anlama, o anlamay yapanlarn eseri olduundan dolay baz mecburiyetler dolaysyla taraflar arasnda yaplacak yeni bir anlama ile elbette ki kaldrlabilir.
18

Bu, slmn benimsedii bir kaidedir ki, akl ve mantk da bunu gerektirir. Aksi hlde yanl ve isabetsiz bir evlilikte boanma hakk olmasa hayat, insana zehir olur. Beraberlikler, esarete dnr. kmazlarna zm bulamayan iftler, sonunda arpk ve sapk bir yaayn bataklna yuvarlanr. te bunun iindir ki slm, vazgeilmez bir gereklilik olutuunda boanmay hell klm ve bunu da iradeli davranmaya daha msait olan erkee brakmtr. slma gre boanma hakknn kaide olarak erkee verilmesi, kadnlarn hisslii sebebiyledir. Yoksa nikhta art koulduu takdirde kadnn da ayn hakka sahip bulunmasna hibir engel yoktur. Buna tefvz-i talk denilir. Ayrca byle bir art koulmam olsa da cidd bir mecburiyet ortaya ktnda kadn makamna mracaatla boanma hakkna sahiptir. Dolaysyla gereksiz boanmalardan korunmak, hi phesiz kadn ve erkein, kendi kymet ve deerlerini karlkl olarak bilmeleri ve bunlar yine karlkl olarak muhafaza etmeleri ile mmkndr. Hayat arkadalarnn mesud gnleri; ince ve derin hatralar, samm neeler, refah, huzur ve lezzet, hep ilh ller glgesinde temin edilir. Bu da, her iki tarafn Hakka kul olarak birbirlerine kar sadkat ve sammiyetleri ile tecell edecektir. Hads-i erflerde buyurulur: Bir kimse geceleyin hanmn uyandrr da beraberce veya her biri kendi bana iki rekat namaz klarlarsa, Allh ok zikreden erkekler ve Allh ok zikreden kadnlardan yazlrlar. (Eb Dvd, Tatavv 18, Vitir 13) Geceleyin kalkp namaz klan, hanmn da kaldran, kalkmazsa yzne su serperek uyandran kimseye Allh rahmet etsin! Ayn ekilde geceleyin kalkp namaz klan, kocasn da uyandran, uyanmazsa yzne su serperek uykusunu karan kadna da Allh rahmet etsin! (Eb Dvd, Tatavv 18, Vitir 13) Bu hads-i erflerden anlalan nkte udur ki; ksaca ile sadeti: 1. ki taraf arasnda samimiyet, 2. Birbirini takvya tevik gibi iki byk dstura baldr. * Btn bu anlattklarnzn bir arada topland ideal ve rnek bir ile yuvas gstermek gerekirse, nmzde baarl misaller var m? Elbette. Pek ok misal vermek mmkn. Ancak hepsinin zirvesinde phesiz ki Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem- Efendimizin kurduu huzur ve saadet yuvas vardr. Zr mrn her safhasnda ve meselesinde en gzel rnek ve rehber olan Efendimiz -sallllh aleyhi ve sellem-, ile saadeti ve huzuru asndan da btn insanla nmne bir yuva kurmu ve her ynyle mkemmel, feyizli ve bereketli

19

bir hayat sergilemitir. Yani O, mesut bir ile yuvas iin hem en mkemmel bir koca, hem de en mkemmel bir baba rneidir. Mbarek hanm Hazret-i Hatice vlidemiz de en mkemmel bir e ve anne rneidir. Dier vlidelerimiz de byledir Ksacas Onun kurduu ile yuvasnda Ondan en kk bir olumsuzluk meydana gelmemitir. Bu, hayal tesi bir baardr. Beer olmalar hasebiyle annelerimizle aralarnda ufak-tefek meseleler elbette ki yaanmtr. Ancak Onun yce ahlk ve ideal ahsiyeti sayesinde hepsi de hayr ve bereketle neticelenmi ve byle durumlarda nasl davranlaca hususunda btn mmete rnek tekil etmitir. Bu itibarla Peygamber Efendimizin ile yuvas, kendi stn ahsiyeti gibi her bakmdan en ideal ve rnek bir yuvadr. O yuva, dnyann yle huzur ve gzellik dolu yuvasyd ki, gnlerce scak bir yemek pimedii hlde burcu burcu sadet kokard. stelik o mukaddes yuvada hanmlarn odas, ancak balarn sokacak kadar bir mekndan ibretti. Ancak o yuvann en lezzetli rzk; rza, sabr ve teslimiyetti. Allah Raslnn ile hayatnda uygulad terbiye usl, onlarn kalplerini sonsuz bir ballk ve muhabbetle doldurmutu. Hibir kadn, efendisini; vlidelerimizin Allah Raslne olan sevgileri derecesinde sevemez. Hibir koca da, hanmn; Allah Raslnn, mbarek hanmlarna olan muhabbeti rtbesinde sevemez. Hibir evld, Hazret-i Ftmann babasn sevdii kadar sevemez. Hibir baba da evldn, Allah Rasulnn Hazret-i Ftmay sevdii kadar sevemez. -Sallllh aleyhi ve sellem- Efendimiz, her biri mminlerin anneleri makamnda olan hanmlar arasnda adlete de son derece riayet etmitir. Bu hususta elinden gelen gayreti gstermi, fakat mutlak adleti temin etmenin zorluunu da itiraf ile Cenb- Hakka yle iltica etmitir: Ya Rabb, farknda olmadan birini dierinden fazla sevebilirim. Bu da bir hakszlk olur. Onun iin ey Rabbim! Elimden gelmeyen bu hususta senin rahmetine snyorum!.. 3 Ey Rabbimiz! Bizlere ve ilelerimize, sana kulluk ve tat zre honut olacan bir takv hayat nasip eyleyip hnelerimizi lutuf ve sadet cenneti eyle! Binbir isyan ve gaflet amellerinin tututurduu azap cehennemi eyleme! mn!..

Bu du ve niyazda Peygamber Efendimizin acziyet ve zaafn ifde etmesinin pek ok hikmeti vardr. Bunlardan biri de, kendisini her ynyle rnek alacak olan mmetinin, Onun da nihayet bir beer olduunu unutmamasn temin etmektir. Zira daha nceki mmetlerden bazlar, Peygamberlerine ar sayg ve ihtiram gstermeleri sebebiyle tevhid inancndan sapmlar ve peygamberlerini ilhlatrmaya kadar varmlardr. Bundan dolay slm dini, imann temelini oluturan ahdet cmlesinde Hazret-i Peygamberin Allhn Rasl olmas sfatndan nce Allhn kulu olmas zelliini vurgulamtr. Tabi bu mevzuda Onu sadece kul ynyle ele alp rasl olma yceliini yok saymak gibi davranlar da byk bir cehalet ve muhabbetsizliktir.

20

KADINLARIN LEDE DKKAT EDECE HUSUSLAR

* ile yuvasnda huzur ve saadeti temin etmek bakmndan bir kadnn dikkat edecei husslar nelerdir? Her eyden nce hanmlar, yaratlmzn bir icab olarak Allaha kullua ve takvaya riyet etmelidir. Bu hususta ibdete, namaz ve niyaza dikkat etmenin yannda hell ve harama da itina gstermelidirler. ile iinde hanmn takv ve istikmeti; kocasn, ocuklarn, akrabalarn ve hatta komularn hayr ve hasenta tevik edecek mahiyette olmaldr. Slih bir hanm, etrafna sadet saan, cennet kokulu bir iektir. Hanmlar iin Allaha kulluktan sonra gelen en mhim vazife; kocalarn ve ile fertlerini mesut etmektir. Kocalarn memnun etmek ve ile sadetine glge drmemek kadnlara Rabbimizin rzsn kazandrr. Nitekim Peygamber Efendimiz: Saliha kadn, kocas yzne bakt zaman onu sevindirir, kocasnn mer isteklerini yerine getirir ve onun olmad yerde hem maln, hem de namusunu muhafaza eder. (bn-i Mce, Nikah, 5/1857) buyurmutur. O hlde bir kadn, kocasnn memnuniyetinin yollarn arayp bulmal, onun rzasn kollamaldr. * Efendim, bu konuyu biraz daha aacak olursak, bir hanm evinde, gnlk hayatnda nelere dikkat etmelidir? Evin iindeyken, kendine itina gstermeli, temiz ve bakml olmaldr. Sradan bir erkein nazarnda bile kadnn pasakl ve derbeder olmas onun gznden dmesi iin yeterlidir. Kocasnn yannda, gze ho gelmeyecek her trl grntden uzak olmaldr. Evde aradn bulamayan kimsenin gnl, darda yanl yerlere doru kayar ve nihayet ile sadeti zaafa urar. Bu yzden ev iinde kadn, renk ve kokusu muhtelif ieklerden derlenmi bir buket gibi olmal; eine sadet ve huzur tevz etmelidir. Beyi akam saatlerini zlemeli, akam eve dnmekten nefret etmemelidir. Saliha bir hanm, kocasn gleryzle ve kapda karlamal, evden karken de gzel sz ve dularla yolcu etmelidir. O gn kendisi ok yorulmu olsa bile bunu belli etmemeli ve onun yannda yzn ekitmemelidir. Kocasnn skntlarn paylamal, yorgunluunu atmasna yardmc olmaldr.

21

Ar alnganlk, gerekli-gereksiz ikyetler sebebiyle birbirlerinin huzurunu karmamaya almaldrlar. Bu konuda ashb- kirmdan mm Sleymin kocasna kar tavr ne gzeldir. ocuu vefat etmi olduu hlde bu, onu kocasna hizmet ve fedkrlktan alkoymamtr. Rivyet edilir ki, Eb Talhnn ar hasta olan olu, kendisi evde yokken vefat etmiti. mm Sleym, ocuun vefat ettiini grnce onu gasledip kefenledi. Eb Talh gelince: Olan nasldr? diye sordu. mm Sleym: ocuun zdrab sakinleti, istirahat ettiini zannediyorum. dedi. mm Sleym ev halkna: Sakn Eb Talhya olunun ldn sylemeyin, t ki ben syleyinceye kadar!.. diyerek sk tenbihatta bulundu. Sonra kocasnn yemeini getirdi. Ebu Talha yemeini yedi. mm Sleym sslenip zevcesine grnd. Beraberce istirahate ekildiler. Sabah olunca, Eb Talha evden kmak istedii srada, zeki ve takva sahibi bir hanm olan mm Sleym: Ey Ebu Talha, u komumuzun yaptna bak, kullanmak zere ald emaneti istediim zaman vermek istemediler. dedi. Ebu Talha: Hi olur mu, iyi etmemiler! diye cevap verdi. Bunun zerine mm Sleym: Ey Ebu Talha, olun senin yannda Allahn bir emanetiydi, onu geri ald. deyiverdi. Ebu Talha birden ard, sustu ve sonra:

Biz Allah iiniz ve muhakkak Ona dneceiz diyebildi. Namaz iin mescide gittiinde olan biteni Hazret-i Peygambere anlatt. Allah Rasl: Cenb- Hak, bu gecenizi mbarek klsn. diye du etti. Bu du zerine daha bir yl gemeden Allah, bu ileye bir erkek evlt daha ihsan buyurdu. Peygamber Efendimiz bu yeni doan ocua hurma yedirerek duda bulundu ve ismini Abdullah koydu. Yine bu dunn bereketiyle Abdullahn dokuz veya yedi ocuu olduu ve hepsinin kurr hfz olduklar rivayet edilmitir. * Sliha bir hanm, huzur dolu bir ile ortam iin kocasyla mnsebetlerinde baka ne gibi incelikleri gzetmelidir? Beyini hibir zaman ihmal etmemeli, ile fertleri arasndaki sralamada onu ikinci sraya drmemelidir. Bu hl, yaratla ters decei iin normal bir erkek, kadnn byle bir davrann kabullenemez.

22

Bir insan memnun etmek iin onu iyice tanmak gerekir. Bu yzden hanm; kocasn anlamaya, onun ideallerini, alkalarn, hislerini, zevklerini paylamaya ve ondan kopmamaya almaldr. Buna mukabil erkek de hanmna kar ayn ekilde hareket etmelidir. Eer bunu nemsemezlerse, hayat arkadalnn tabi icab olan beraberlikler, ortak noktalar ve paylamalar gittike azalr ve eler birbirinden zamanla uzaklar. Vakitlice tedbir alnmazsa bu bir mddet sonra yle bir hl alr ki; eler arasndaki muhabbet ve birliktelik, yerini ayrlk ve nefrete brakabilir. Bunun en kt mevsimi ihtiyarlktr. Birlikte geirdikleri yllar boyunca birbirini tanyp anlamaya almam kimselerin ihtiyarlk demlerindeki ayrl ise, hazn bir yalnzlk ve geri dnlmez bir hasret ve nedamettir. Hanm, beyine hayrl ve mer her iinde yardmc ve destek olmaldr. Onun akrabalarna da hrmette kusur etmemelidir. Tercih ve fedkrlk durumunda kalrsa, onun ilesine daha fazla yaknlk gstermelidir. Hayat srprizlerle doludur. Felket ve buhran zamanlar olabilir. Byle zamanlarda beyinin yannda bulunmas ve onun ykn hafifletmeye almas gerekir. Byklerimiz ne gzel demiler: Hal ol, zerinde krk tane ayak dolasn ki, batc olasn. Buna emsal nice ataszleri ve vecizeler sylenmitir. Bu szlerden ilhamla ifade edecek olursak, sknt anlarnda azndan kan damlasa, kzlck urubu itim denilmeli, kol krlp yen iinde kalmaldr. Yuvasna gelinlikle girmeli, yuvay sadetle doldurmal ve bu kapdan ak, lekesiz bir kefenle ebed yolculua kmaldr. Nitekim Sallllhu aleyhi ve sellem Efendimiz, ilk hanm olan Hazret-i Haticenin sabr, anlay, teslimiyet ve fedkrlklarn, bir mr boyu unutamam ve her zaman hayrla yd etmitir. Ksacas insanlar sevmelidir ki, sevilsin; saymaldr ki, saylsn. Fedkr olunmaldr ki, karlnda gzellik ve ikramlar bulsun. Lkin ile iinde bunlar ncelikle hanmdan gelmelidir. Tabi akll kadn, kocasna kendisini sevdirir ve sadet yolunun mimar olur. Hadis-i erifte: Kocas kendisinden rz olarak veft eden kadn, cennete gider. (Tirmz, Rad, 10; Ayrca bkz. bn-i Mce, Nikah, 4) buyurulmaktadr. Bu hadis-i erif, hem slih bir hanmn beyini memnun etmesi hlinde nil olaca mkft bildirmekte ve hem de ilede erkein mevkiine ve kadnn ahlkna temas etmektedir. Erkek de harite alp urarken kazancnn hell olmasna dikkat etmeli, yaplan harcamalarn kaynandan habersiz olan hanmna ve yavrularna bilhassa pheli eyler de yedirmemeye dikkat etmelidir.

23

Dier bir hadis-i erifte. Kiinin gzellii dininde, mrvvet ve erefi aklnda, soy-sop gzellii de ahlknda gizlidir. buyurularak e tercihlerinde dikkat edilmesi gereken llere iaret edilmitir. Saliha kadn, yalnz beyini sevip saymakla kalmayp, onun akrabalarna ve dostlarna da mer ller iinde yaknlk gstermelidir. Zira kadnn bu davran kocasn memnun eder. Fakat bunda hassas olunmas gereken bir husus vardr, o da slmn belirledii mahremiyet snrlarna uyulmasdr. Kadn, evde yalnzken, kendisine nikh den akrabay ieriye almamaldr. Bu hassas bir konudur. Kimse temiz ve gzel niyet gzln takp da mahremiyet duvarlarn ykmamal ve bilhassa kadn kendini lekelenmekten uzak tutmaldr. nk kadn bembeyaz elbise gibidir, onda en kk bir leke bile gze batar. Peygamber Efendimiz -sallallhu aleyhi ve sellem- phe getirecek durumlardan uzak bulunmay arzu ederdi; Thmet olan yerlerde bulunmaynz! buyururdu. Yine bir gece vakti, Allah Rasl, hanmlarndan biriyle sokakta yrrken karlarna kan ensardan iki ahsa yanndaki kimseyi tantr mhiyette: Bu, anneniz Safiye binti Huyeydir. buyurmutur. Ashabn: Raslnn uygunsuz bir davranta bulunmasndan Allah tenzih ederiz, y Raslllh! demeleri zerine de: eytan insann vcudunda kan gibi dolar, Onun sizin kalbinize bir ktlk -veya bir phe- atmasndan korkarm. (Buhr, tikf 11; Mslim, Selm 2325. Ayrca bk. Eb Dvd, Savm 79, Edeb 81; bni Mce, Sym 65 ) buyurmutur. Bylece insanlarda phe ve thmete sebebiyet vermememyi tenbih etmitir. Hanmlar, kocalarnn mer ilerinde daima yannda olmaldr ki, bu syede eleri, onlarla teselli bulsun, evki artsn. Mlum olduu zere hayr ve gzellikler paylaldka artar; felket ve zntler paylaldnda azalr. Eler, hem dnya, hem hiret yolculuunda birbirinin hayat arkada olduklarn hibir zaman unutmamaldrlar. nceden her birinin mstakil bir hayat varken, evlenmekle ortak bir hayata, ortak bir kadere dhil olurlar. yleyse ortak hayatn icaplarna riyet etmeli ve birbirini hayatn ini ve yokularnda hep gzetmelidir. Eer birinin aya srerse, dieri ona baston olmal ve gnlnden tutup kaldrmaldr. Kadn, einin davranlarna dikkat etmeli ve bir konuda asabletiini farkettiinde meseleyi bytp ii mnkaa boyutuna vardrmamaldr. Zira cidd ve uzun sreli mnkaalar, aradaki muhabbet ve saygy zedeler, ile yuvasn tehlikeye sokar. Bu gibi durumlarda hanmlarn kocalarna kar davranlarnda sakin ve terbiyeli olmaya devam etmesi uygundur. Sonunda koca da hatasn

24

anlayacak ve hanmna kar mahcbiyet iinde hrmetkr olacaktr. Aksi hlde hatal olmasna ramen, bu hakszln gremeyecek ve aralarna girmi olan eytan, iki kalbe de kin ve dmanlk tohumlar ekecektir. Elerin dikkat edecei bir husus da ar gvensizlik ve kskanlktr. nsanlar en ok rahatsz eden eylerden birisi de kendilerine kar duyulan itimatszlktr. Eer bu konuda ok cidd sebepler ortaya karsa birbirlerini sulamadan nce, oturup konumay denemelidirler. Yoksa ufak-tefek meseleleri bytp iinden klmaz byk problemler hline getirmemelidirler. nsanlarn baz hdiseler karsnda basiret dediimiz i sezi ve gr balanabilir. Unutkanlk veya hatalar olabilir. Bir hanm, kocasnn istire etmek ihtiyac iinde olduunu grrse, btn samimiyet ve iyi niyetiyle ona yannda olduunu hissettirmelidir. Byle bir konuda bildiinin en dorusunu sylemeye almaldr. En yakn srda olmaldr. Unutmamaldr ki, erkek ve kadn, birbirini tamamlayan unsurlardr ve mminlerin anneleri olan Peygamber Efendimizin hanmlar da zaman zaman fikirleriyle Efendimize destek olmulardr. Mesela Hudeybiye anlamas esnasnda ashb- kiram, yaplan anlama maddeleri karsnda memnuniyetsizlikleri dolaysyla Peygamber emrini yerine getirmede ekingen durmulard. Efendimiz -sallllh aleyhi ve sellem- de buna son derece zlmt. Orada bulunan mm Seleme -radyallhu anhvalidemiz, Efendimizi tesellide bulundu ve emrettii eyi kimseyi beklemeden uygulamasn tavsiye etti. nk gryordu ki, Hazret-i Peygamber tra olup ihramdan kma emrini kendisi uygulamadka Hudeybiye kararlarndan dnme ihtimali vardr ve bu sebeple de ashab- kiram bekleme ierisindedir. nk onlar d yaps itibaryla o an iin Hudeybiye kararlarnn hikmetini anlayamamlard ve bundan vazgeilmesini bekliyorlard. Nihayet mm Seleme annemizin son derece yerinde tavsiyesi zerine Peygamber Efendimiz tra olup ihramdan kt ve bunu gren ashb- kiram da boyun bkp ihramdan ktlar ve bu mesele ac neticelere yol amadan zld. Yine Hazret-i Hatice validemiz, Peygamber Efendimiz ilk vahyi aldnda onu tesell etmi, znt ve endielerini paylam ve Varaka bin Nevfelle grmesine yardmc olarak -sallllh aleyhi ve sellemEfendimizin takdirini almtr. slm tarihinde Hazret-i mer -radyallhu anh- hakknda da benzer bir misal zikredilmektedir. Hazret-i mer, mescidde kadnlarn ok fazla mehir istediklerini ve bunun evlenmeyi zorlatrdn syleyerek, mehir miktarn snrlamak istemiti. O srada mescidde Hazret-i meri dinlemekte olan arka taraflardan bir kadn, ayaa kalkm, kadnlarn istedikleri kadar mehir talep edebilecekleri ile ilgili yet-i kermeyi okuyarak Hazret-i mere itiraz etmitir. Bunun zerine Hazret-i mer hatasn anlam ve: Kadn isabet etti, mer yanld. buyurarak grn deitirmitir.

25

Lakin burada zerinde durulacak nemli bir konu daha vardr. Kadn, herhangi bir mevzuda istiare ederken, gr doru bile olsa kibirlenmekten uzak durmaldr. Beyine herhangi bir mevzda fikir ve tavsiyede bulunurken ona hrmetin dna kmamal, ona itimatszlk gstermemeli veya ona nasihat vermek tavrna girmemelidir. Zira erkekler, hanmlarndan nasihat almaktan fazla holanmazlar. Velhsl sliha kadn, Allahn kendisine verdii akl nimetini eine kar ok hassas bir ekilde kullanmay bilir. Bir kadn kocasnn ruhuna girebilecek bir maharet ve sanata sahip olmaldr. Tarihimizde bunun pek ok rnei vardr. Bir ok padiah hanm, kocalarnn gnllerini kazanarak, onlarn hkmranlklarna deta ortak olmulardr. Ve bu sayede arkalarnda kendilerine sadaka-i criye olan nice cami ve hayr messeseleri brakmlardr. Hlen devam eden bu hizmetleri sebebiyle hayr ve rahmetle yd edilmektedirler. Yine bir hanmn kocasn, bir bakasnn yannda tenkit etmesi ve bakalarnn yannda nasihat vermeye almas da edep kaidelerine aykrdr. Ne kadar hatal da olsa, onu mahcup edip eksiini tehir etmemelidir!.. Ayn ekilde kocann da byle bir davran yanl olur. Zira yet-i kermede Kadnlar sizin iin, siz de onlar iin bir elbise gibisiniz. (Bakara Sresi, 187) buyurulmaktadr. Bir hanmn, kocasnn eksik ve kusurlarna mukabil, baka bir erkei kocasnn yannda methetmesi de yanltr. Kocasn, hi kimseye, hatta annesine ve babasna bile ikyet etmemeli, onu hi kimsenin yannda zor durumda brakmamaya dikkat etmelidir. Aradaki ihtilaflar bakasna aksettirmek yerine, kendi aralarnda zmeye almaldr. evremizde grrz, baz evliliklerde taraflarn mutluluu elde edememesinin temelinde hanmlarn kocalarna veya kocalarn hanmlarna deer vermemesi vardr. Hlbuki kar-koca, birbirinin hem cenneti, hem de cehennemi olabilir. Hem Allaha kulluuna itina gsteriyor, hem de einin mer isteklerine cevap vererek rzasn alyorsa bu sliha kadn, cennet yolundadr. * Peygamber Efendimizin byle sliha hanmlar hakknda ne gibi tebirtlar (mjdeleri) vardr? Peygamber Efendimiz buyururlar: Mmin, Allaha takvdan sonra en ziyde sliha bir eten hayr grr. Bylesi bir kadna emretse itaat eder. Ona baksa sevin duyar, bir eyi yapp yapmamas hususunda yemin etse, kadn bunu yerine getirerek onu yeminden kurtarr, kadnndan ayrlp uzak bir yere gitse, kadn hem kendi namusunu ve hem de kocasnn mal hususunda hayrl ve drst olur. (bn-i Mce, Nikah, 5/1857) yi kadn, kocasna kar itaatli, ocuklarna kar efkatli olandr.
26

Dnya geici bir faydadan ibarettir. Onun fayda salayan en hayrl varl dindar kadndr. (Mslim, Rad, 64; Ayrca bkz: Nes, Nikah, 15; bn-i Mce,
Nikah, 5)

Sevban -radyallahu anh- rivayet eder ki: Altn ve gm biriktirip de bunlar Allah yolunda harcamayanlar ackl bir azab ile mjdele! (Tevbe, 34) yeti nazil olduu zaman biz Allah Rasl ile birlikte seferde bulunuyorduk. Ashb- kiramdan bazs: Altn ve gm hakknda inecekler indi. (Artk biz onlar biriktirmeyip infak ederiz.) Keke hangi maln daha hayrl olduunu bilsek de ondan edinsek dediler. Bunun zerine Raslullh -sallllh aleyhi ve sellem-: Sahip olunan eylerin en kymetlisi; zikreden bir dil, kreden bir kalp, kocasnn imanna yardmc olan sliha bir etir... buyurdular. (Tirmizi, Tefsir 9/9) * Gnmzde madd olarak pek ok skntlardan, bdirelerden getik, geiyoruz. ilede maln varl ve yokluu konusunda nelere dikkat etmelidir ki, ilenin huzur ve mutluluu zedelenmesin? ncelikle insanlar, nefislerine hkim olmay renmeli ve btelerinin snrlarn zorlama pahasna her grdklerini elde etmeye almamaldrlar. Zira bu, nihayetinde ar yk altna girmeye, huzursuzluk ve byk buhranlara sebep olmaktadr. Gnmzde gittike yaygnlaan kredi kartlar sebebiyle, her grdne kolay ve ucuz bir ekilde sahip olabileceini dnen bir ok ile, yapm olduu lsz harcamalar sebebiyle bor ve faiz girdabna dm ve perian olmutur. Nice mesut yuva bu yzden yklm veya yklmaya yz tutmutur. Elerin madd durumlar ok iyi bile olsa sap savurmamal, israftan kanmaldr. Bu hem kadna, hem de erkee ait bir mkellefiyettir. Allah korusun, gn gelir hoyrata harcananlar aranmaya balanr. Cenb- Hak, yet-i kermede: Yaknlarna, yoksula, yolda kalma hakkn ver, sakn sap savurma. nk savurganlar eytanlarn kardei olmulardr. eytan ise Rabbine kar pek nankrdr. (el-sr, 26-27) buyurmutur. Eer fazla gelen yiyecek, iecek, klk-kyafet varsa ihtiya sahipleri aranp bulunmal ve onlarn hakk ayrlmaldr. Zira fakir ve muhtalarn gnln yapmak ve onlarn duasn almak, yuvalar enlendirir, rzklar bereketlendirir. Devaml hatrda tutulmamaldr ki, biz onlar gibi, onlar da bizim gibi olabilirdi. nfakta lmz ise: Sevdiklerinizden infk etmedike birre (gerek fazilet, hayr ve iyilie) ulaamazsnz. (l-i mran, 92) yet-i kerimesi olmaldr. nfak ederken verilecek eyler, giyilmi elbiseler veya eskitilmi eyalardan ziyade gzmzde kymeti olan, gnlmzde yer etmi bulunan deerli eyler

27

olmaldr. Hadis-i erifte mecazen yle buyrulur: nfak eden bata Allahn eline verir; Allahn elinden muhtacn eline geer. u hususu da zellikle ifade etmelidir ki, ile hayatnda tutumlu harcamaya riyet, ncelikle kadna it bir vazifedir. O, giyim-kuam ve yiyip imek gibi meselelerde mtevz ve tutumlu olmay, ayrca israfa son derece dikkat etmeyi benimsedii takdirde gelirleri dk bile olsa ilede bolluk, bereket ve huzur olur. Bunun iin yemek piirirken besmeleyle balamak, her malzemeyi yeterli miktarda kullanmak ve ile btesini zorlayacak ar isteklerde bulunmamak, ilede en temel saadet kayna davranlardr. Bugn bu llere riyet edilmediinden her gn tonlarca ekmein pe atlmas, bereketimizi yok eden ac bir gerektir. Hlbuki tutumlu bir hanm, sadece ekmei deil her eyin lsnce eve girmesini temin edecei gibi onlarn deerlendirilmesi hussunda da itinal olmaldr. nk herhangi bir eyi tketmeden onun bozulup pe atlmasna sebep olmak, ile hayatnda ancak kadnlarn nleyebilecei bir israf eklidir. Eskiden hanmlar, skk dikmek, giyecekleri tamir etmek ve bylece israftan kanmak hususunda fevkalde dikkatli ve mahir idiler. Bugn ise en kk bir skkte oklar hemen yenisini alma yolunu tercih etmektedir. Bu da ok kt bir israf ahlkdr. Hsl saadetli bir ilede kadnlarn vazifeleri asndan en son sylemek istediim husus, daha evvel belirttiimiz gibi: Yuvay yapan dii kutur. gereidir. Hanmlar bu gerek etrafnda uurlu bir ekilde zerlerine den davran ve vazifeleri yapt takdirde ile yuvalar, artk bir cennete dnm demektir. Kocalara da, artk bunun kadrini bilmek ve korumak der.

28

ERKEKLERN LEDE DKKAT EDECE HUSUSLAR

* Bir erkein ile yuvasnda dikkat edecei husslar nelerdir? ile sadetinin salam temeller zerine oturmas, slih bir babann idresine dayanr. Slih bir baba demek; ilenin geimi, terbiyesi, muhafaza edilip gzetilmesi gibi vazifeleri en gzel ekilde yerine getiren baba demektir. Bu da, bilgili, uyank, tecrbeli, becerikli ve zellikle imanl ve gzel ahlkl olmay gerektirir. * Efendim, bu konuyu biraz daha aacak olursak, bir baba ilesi iin neleri temin etmek mecbriyetindedir? Erkek, evlenmeye karar verdii zaman her eyden nce kendisini ve mesuliyetini (sorumluluunu) zerine ald ilesini hellinden yedirip iirecek bir geim kaynana muhtatr. nk yce dinimiz ilenin geimini temin etmek klfetini erkee yklemitir ve hi phesiz bundan dolay da mirasta onun hissesini arttrmtr. Bu itibarla erkek, bir geim kaynana sahipse evlilie adm atmaldr. Yani kendi kendine geinemeyen bir insann bakalarn da madur etmesi uygun olmaz. Bununla birlikte elindeki imknlar zayf olduu hlde dinini daha gzel yaamak iin evlenmeyi dnen kimselere Allah yardm eder. nk Cenb- Hak, kendi ltfunun geniliini hatrlatarak evlilii tevik etmi ve yle buyurmutur: Aranzdaki bekrlar, kleleriniz ve criyelerinizden msaid olanlar evlendirin. Eer bunlar fakir iseler, Allah kendi ltfu ile onlar zenginletirir. Allah (ltfu) geni olan ve (her eyi) bilendir. (en-Nr, 32) Bu yet-i kerimeden de anlald zere, toplum ierisinde evlenmeye gc yetenler bir an nce evlenmeli, kendi imknlaryla buna gc yetmeyenler de evlendirilmelidir. Bu, slm toplumunun vazifesidir. Byk bir hayr kapsdr. Bu sayede toplumun ve fertlerin iffeti muhafaza edilmi olur. ffet ki, insana verilmi bir fazilet vasfdr. Dier varlklarda iffet dnlemez. Lkin insan, bu insan vasfn kaybederse dier mahlktn seviyesine dm olur. Hi phesiz, Allahn her insana verdii zek, g, kabiliyet, zellik ve temyller farkl farkldr. Bu sebeple deiik merepler ve meslekler meydana gelmitir. Toplum dzeninin devam iin gerekli olan her meslee ve bu mesleklerin erbabna ihtiya vardr. Bir toplumun btn iinde kasap da olacaktr, p de, doktor ve hoca da yleyse herkes imknlarna gre bir ile
29

kurmaya gayret etmelidir. Bu ileyi kurarken de taraflarn itim (sosyal) durumlarnda bir denklik olmaldr. Bu, sadece madd imknlar deil, ayn zamanda grg, bilgi ve rf denkliini ifde eder. Byle olursa karlkl istekler arasnda yuvay sarsacak aykrlklar olmaz. Anlama daha kolay gerekleir. Mesel denklik olmadan evlenen bir erkek, hanmna ortak noktada bir hayat yaatamaz ve onun hsranna sebep olabilir. ok ar muhabbetler sayesinde byle muhtemel hsranlarn engellenmesi mmkndr. Ancak bunlar, yok denecek kadar istisndr. Dolaysyla evliliklerin prensip olarak denk ileler arasnda olmasna dikkat etmek her zaman daha faydal ve isabetli olmutur. Bu demektir ki, madd imknlardan daha da teye mnev duygular, gaye ve istekleri birbirine yakn olan insanlarn anlama ve kaynamas daha kolaydr. Dier taraftan ilelerin madd durumlar, erkein alma ve kazanma derecelerine gre dzenlenir. Bir babadan, gcnn ve kazancnn stnde taleplerde bulunmak, anne ve ocuklar iin hak deildir. Baba, kazancnn elverdii imknlar iinde, mesken, gda ve elbise ihtiyalarn karlamakla vazifelidir. Mesken; ister kira, ister mlkiyet eklinde olsun, ile fertlerini rahata barndrabilecek genilikte ve mmkn olduu kadar iyi bir semt ve gzel komular arasndan seilmelidir. mkn varken, kt ve ahlksz komularn bulunduu, izbe, sala elverili olmayan yerlerde oturmay tercih etmek, ile fertlerine hakszlk olur. Bu hata, zamanla ahlkn zaafa uramasna ve ile yuvasnn yklmasna zemin hazrlar. Gdada l ise, dengeli bir alma sonucunda erkein elde ettii kazanca gredir. Bu hususta ne tembellik etmeli ne de ar bir yk altna girmelidir. Erkein vazifesi, bu denge ierisinde gda temin etmektir. Bu denge, harcamada israfa sapmamak, fakat gereinden de fazla ksmamak eklinde kurulmaldr. Maalesef israf, gnmzde en byk problemlerdendir. Bugn pek ok kimse israf hususunda ihmalkrdr. Oysa erkek, zengin olsa dah israftan korunmak mecburiyetindedir. Aksi hlde israfn ar yk altnda perian olur. lmeyecek kadar yemek farz, ihtiya kadar yemek mbah, yani gnah deil, ama haddinden fazla yemek haramdr. Hak dostlar, yemekteki israf gnllerin takv derecelerine gre yle tasnif etmilerdir: eraitte, doyduktan sonra yemek israftr. Tarkatte, doyuncaya kadar yemek israftr. Hakkatte ise, Allahn huzurunda olduundan gaflet ederek yemek israftr.

30

oluk ocuun sevdii yiyecek ve meyveler hususunda babalarn hassas ve uyank olmalar gerekir. Ev iinde utandndan veya skldndan dolay bir ey isteyemeyen ocuklar, bilhassa kz ocuklarn gzetmelidir. Misafirlere ikrmda, mer ller ierisinde cmert davranlmaldr. Bu hem ahlk bir meziyet, hem de insanlk erefi icabdr. Evin babas, giyim hususunda kendisine, hanmna ve ocuklarna klk ve yazlk olmak zere en az iki elbise temin etmek mecburiyetindedir. Cuma gnleri, bayram ve dn mersimleri gibi sevinli gnlerde giyilmek zere ayr elbise yaptrmak da mer ve mbhtr, yani gnah deildir. slm dini sslenmeyi de belli lde yasak etmemitir. Ancak ar derecede gsterili elbiseler giymek, bununla bbrlenip gururlanmak, alm satmak ve insanlara tepeden bakmak, dinen yasaklanmtr. Kyafetler iinde ipek elbiseler giymek ve altndan yzk, saat, kstek gibi ziynetler takmak erkeklere haram klnmtr. nk kadnlara mahsus klnan ziynet eyalarnn erkekler tarafndan da kullanlmas, ahlk bakmdan eitli zaaflar meydana gelmesine sebep olur. Erkek ocuklarnn giyimlerinde de bu huss zerinde dikkatle durulmaldr. Bilhassa cahilce yaklamlarla: Hevesini alsn! diyerek kz ocuklarna dekolte elbiseler ve erkek ocuklarnn kyfetlerine benzer giysilerin giydirilmesi byk bir hatadr. Zamanla bu giysiler, tiryakilik hline gelir; istese de terk edemez ve nihyet ocuklarn i dnyalar zehirlenmi olur. Dolaysyla kz ocuklarna tesettr alkanl vaktinde kazandrlmal ve bunun ehemmiyeti tamamen kavratlmaldr. Aksi hlde yanl ynelme ve uygulamalar, her zaman kadnlk eref ve haysiyetini zedeleyici olur. Bilmeli ve unutmamal ki tesettr; iffeti koruma vesilesi olmas yannda kadn iin bir zarafet ve ihtiam vesilesidir. uurlu ve gerektii ekilde tesettrl olan hanmlar, her zaman evreleri iin bir vakar ve kymet ifadesi olurlar. Gnllerde onlara kar yalnzca sayg hissi uyanr. * Erkekler, ilesinin terbiyesinde nelere dikkat etmelidir? Kadn ve ocuklarn, dn, ahlk bakmdan olgunlatrlmas; onlarn dnya ve hiret sadetlerine sebep olacak ekilde terbiye edilmeleri erkee it mhim vazifelerdendir. Nitekim bu vazfe Kurn- Kerimde yle beyn buyurulmaktadr: Ey mn edenler! Kendinizi ve ilenizi, yakt insanlar ve talar olan ateten koruyunuz (et-Tahrm, 6) Bu vazifenin erevesi, herkesin bulunduu mevk ve imknlar lsnde, e ve ocuklardan balayarak, evde bulunan hizmetiler, komu ve akrabalar, okul, hatta kademe kademe btn memleketi iine almaktadr. nk ileler, iinde bulunan d evreyi de oluturduu gibi etraftan da tesir alrlar.
31

Bir baba, ile fertlerinin Kurn- Kerim eitimine ehemmiyet vermeli, yavrularna ibdet evkini tattrmaldr. Dier taraftan dnya ve hirete dair yolyordam, usl ve edepleri de retmesi zarrdir. Bu erevede evltlarn, okul ana geldiinde yaz kurslarnda, ardndan da ilkretimin bitiiyle birlikte Kurn- Kerim kurslarnda mutlaka okutmaldrlar. Bilhassa kz ocuklar iin bu daha da elzemdir. Unutmamal ki bir anne-babann, ocuklarna brakabilecei en kymetli miras, hiret mirasdr. Yavrularn hfz yapan, Kurn kltryle tezyin eden anne-babalara ne mutlu!.. Hads-i erifte buyurulur: Kymet gn, kyamet ehli ok nurlu, prl prl parlayan bir cemaat grr. Birbirleri arasnda: Bu cemaat acaba peygamberler midir? diye konuurlar. Onlara denir ki: Bu cemaat, yavrularn Kurn- Kerim kltr ile tezyin eden ve hfz yapan anne-babalardr. 4 Bugn yabanc bir lisn renmek iin bin bir emek verilip kolejler arasnda kyaslar yaplyor, hibir masraftan da kanlmyor. Buna karlk Kurn kurslarn gz ard etmek -hatt kmsemek- yavrularmz o ilh kelmdan ve onun rhniyetinden mahrm brakmak, ne hazin bir durumdur. Hlbuki en gzel muvaffakyet; ldkten sonra mnev haytmz iin akar temin edecek, arkamzdan duc olacak, hayrl bir nesil brakmaktr. ocuklarmz, Kurnn bereket ve feyiz dolu ikliminden, bilhassa peygamberlere it kssalardan ve bu kssalardaki ilh mesajlardan haberdr yetimelidir. u hir zamanda yavrularmzn rezalet ukurlarndan ve dinsizlik fetinden kendilerini korumas iin bylesi bir mn heyecn ile takviye edilmeleri elzemdir. Bunun iin Kurn eitimi yannda Allh Rasl -sallllh aleyhi ve sellem-in siyeri, yani mbarek ve rnek hayat zerinde de younlalmaldr. nk O, rnek ve mstesn yaayyla Kurnn en canl tefsridir. Peygamber Efendimizin hayat ile btnlemek ve onun snnetlerini hakkyla tlim edebilmek iin de, yaay ve ahlk itibriyle Allh Raslnn izinden yrmeli, Ona benzemeye almaldr. Babalarn ve annelerin vazifelerini aksatmalar ve evltlarna gerekli mnev eitimi vermemeleri neticesinde gz nru yavrularmz, ktle tene olan medyann ocuu olarak maddeci bir zihniyetle bymektedir. Onlar deta televizyon emzirmekte, salarn televizyon ekillendirmekte, duygu ve hayallerini televizyon belirlemektedir. Byle olunca anne babaya sadece onlarn isteklerini yerine getirme uakl dmektedir. Hele televizyon, internet vesaire imknlardaki kt program ve ahlk d ukurlara den ocuklarmzn durumlar, iler acsdr. Yrekleri paralayan bu hllere raz olmak, anne ve babalar iin hesab verilemeyecek bir azap sinyalidir. En basitinden Mslman bir
4

Bu hadisi, Gnenli Mehmed Efendi, bir hfzlk cemiyeti vesilesiyle zikretmitir. 32

ocuk, ne esef vericidir ki, birok yerli-yabanc sporcu ve artistlerin hayat hikyelerini dah ezberleyip onlar rnek alyor, onlara benzemek iin rpnyor. Ancak hakkat ve sadet yolunun rehberleri olan peygamberlerin isimlerini bile bilmiyor, onlar tanmyor, onlarn gzel ahlkna yabanc olarak byyor ve onlar hakkndaki Kurn mesajlardan ibret alamyor. Bu hazin gerein mns, ocuklarmz biz deil yabanclar eitiyor demektir. Yani maddesini bytme yk anne-babalara, ruhlarn ynlendirme ise yabanclara ait oluyor. Klfeti anne-babalar ekiyor menfaati yabanclara kalyor. Onlar bu kltr ve eitim galibiyetini ellerinde tuttuka bu hal, yarn onlar tarafndan bize kar baka galibiyetlere kadar gider, Allah korusun. Onun iin evltlarmz an en amansz kltr savalar ve eitim kavgalar arasnda eitmede tarih nndeki imtihanmz yine baaryla mhrlemeliyiz. Kendi eref ve haysiyetimize gre onlar yetitirmeliyiz. Ruh dnyasndan giyim kuama kadar evltlarmz kendi kk ve gvdeleri zerine yeermeli. slm, insanlk haysiyetine uygun giyinmeye dir bz kideler getirmitir. Bunlardan biri, kyfetin vcut hatlarn ortaya karacak derecede dar veya effaf olmamasdr. Raslullh -sallllhu aleyhi ve sellem-, Hazret-i ienin kardei Esmnn ince bir elbise giydiini grnce, ban evirmi ve yle buyurmutur: Ey Esm! Bla erdikten sonra kadnlarn, -yzne ve eline iret ederek- u ve undan baka bir yerinin grlmesi doru olmaz. (Eb Dvd, Libs, 31) Bu huss, slmn kadnlk eref ve haysiyetini rencide eden davranlar engellemek iin koyduu temel kaidelerdendir. Kadnlarn yaratl itibariyle sahip olduklar bu fazilet ve erefe glge drmemek de kadn-erkek iki tarafn birlikte ve titizlikle riyet edecekleri hususlardan birisidir. Dier taraftan blu ana ulamadan nce, erkek ve kz ocuklarnn odalarn ayrmak da ocuklarmzn mnev olgunlamalar ve ahsiyetlerinin oturmas iin dikkat edilecek hususlardan birisidir. * Erkeklerin, ilenin muhfazas konusunda ne gibi bir mesliyeti vardr? Erkek, ilesini her trl ktlkten korumaldr. ilenin dn deerlerini ve ahlk gzelliklerini bozacak arkadalardan, ziyaret ve gezmelerden, televizyondaki bozuk yaynlardan, seciyesiz ve seviyesiz kitap, gazete ve neriyttan ile fertlerini uzak tutmaldr. Hls, ileyi ierden ve dardan korumak vazifesi, tamamyla erkee verilmitir. * Erkeklerin, ilesini sevk ve idre esnsnda dikkat edecei dier hususlar nelerdir?

33

Erkek, dn snrlara dikkatli olmal, mecbur kalmadka kadn ve erkeklerin birlikte alt karma ortamlarda bulunmamaya gayret etmelidir. Kendi irdesi dnda byle meknlarda almak mecburiyetinde kalrsa, gzne ve hareketlerine dikkat etmeli, dnimizin emrettii edep ve hasssiyetleri gzetmelidir. Eer iveren mevkiinde ise byle kark alma ortamna vesile olmamal, erkekler ve kadnlar iin gerekirse ayr alma zaman ve meknlar dzenleyerek hatalara dlmesinin nne gemelidir. yerinde, bilhassa babaa bulunaca kimseleri hem cinsinden semeye gayret etmeli, eitli sebep ve bahanelerle hanm sekreter vb. altrmaktan kesinlikle uzak durmaldr. Gnmzde maalesef bu hatl davranlarn, boanmalara ve ilev ykntlara da yol at ac bir gerektir. Akll ve diryetli bir erkek, evine adm atarken akln, bir ticrethneye girerken de hissiytn kap eiinde brakmasn bilir. ilesi ve ocuklaryla mnsebetlerinde onlarn dnyev iler hussundaki hata ve kusurlarn ho grp affetmeli, onlara merhamet ve hilm ile yaklamaldr. Hanmnn btn sr ve ayplarn herkesten gizlemelidir. Dn eksiklik ve ihmalkrlklarnda ise ciddiyetle yaklamal, cehlet veya tembellik gibi olumsuzluklarn zerine kararllkla gitmelidir. Hanmnn ve ocuklarnn dn bilgi ve amel eksikliklerini tamamlamaya her hlkrda titizlik gstermelidir. Hem bizzat emek vermeli hem de bu hususta faydalanlmas gereken olgun ve liykatli eitimcilerden istifade ettirmelidir. Bunlar da babalarn vazfeleri arasndadr. Erkekler, ev ierisinde ilesine kar yumuak ve gzel szlerle gnllerini almal, abus ve kaba bir ehre ile onlar yanndan uzaklatrmamaldr. Peygamber Efendimiz: nsanlarn hayrls, ehline (ilesine) hayrl olandr. buyurmulardr. Hanmyla geim ve ev idresi mevzuunda istire etmeli ve gcnn stndeki ileri ona havale etmemelidir. Hanmna zaman zaman ocuk terbiyesinde yardmc olmaldr. Zira hem ocuklar ve hem de ev ileri kadnlar gece-gndz fazlasyla yormaktadr. Onlarn bu ar yknde yardmc olmak, aradaki muhabbet ve anlayn artmasna sebep olacaktr. Hanmnn yzne kar ve arkasndan dular etmelidir. Hanmndan habersiz uzak yolculuklara kmamaldr. Yine eve, habersiz ve kim olduunu bilmedii yabanc misafirler getirmemelidir. Hanmndan, mer llerin dnda nmahremlerin karsna kmasn ve onlara hizmet etmesini istememelidir. ilesini mmkn mertebe kark ortamlardan uzak tutmaldr.

34

* ilenin btn dert ve yk ile sevk ve idre mesliyeti zerlerine yklenen babalar, bu vazifelerini hakkyla yerine getirdiklerinde nelere kavuacaklardr? slm dini, deta ileyi, babaya emnet etmi ve ilenin madd-mnev btn ihtiyalarn karlamak hususunda, ona, hem tam vazfe ve hem de tam selhiyet vermitir. Bu sebeple ilede reislik mevkii, babaya tahsis edilmitir. Baba, ilenin sadet semsnda bir gne; anne, gnl parltlarn, iffet tllerini kendisine gml bir hle yapm bir ay; ocuklar da o fazlet gklerinin inci gibi yldzlardr. Akln, gcn, irade, bilgi ve tecrbesini, ilesinin terbiye, refh ve kemline hasretmi bir baba; elbette kendisine hrmet, itaat, sevgi ve saygy fazlasyla hak etmektedir. Ona kar itaatsizlik, isyan, nankrlk ve kt szler asla yakk almaz. Bu sebeple Peygamber Efendimiz: Allahn rzs, babann honutluunda, gazab ve azb da babann fke ve kzgnlnda gizlidir. buyurmulardr. ilede hanm ve ocuklarn, evin reisi mevkiindeki babaya itaat ve hrmetten asl yz evirmemesi gerekmektedir. Zira babalardan mahrum kalnan gn, en hazin bir mahrmiyet akamdr. Onlarn ile iin tadklar ehemmiyet, yokluklarnda ok daha derinden hissedilir. Bu yzden onlar sa ve hayattayken kymetini bilmeli, dusn almaya alarak mer emirlerine itaat edilmeli ve kendilerine gerekli saygda kusur edilmemelidir.

35

ERKEK VE KADININ LEDE BRLKTE DKKAT EDECE HUSUSLAR

* Erkek ve kadn, birlikte bir yuva kuruyorlar ve hayatlarn birletirip balarna gelebilecek her eyi ortaklaa paylamaya karar veriyorlar. Hayat paylarken iki tarafn birden dikkat etmesi gereken ne gibi hususlar vardr? Burada iki noktaya dikkat etmek lzm: Mutluluk ve sevinleri paylama, Hayatn yk ve skntlarn paylama Mtereklik dediimiz ortak paylama, hayatn her hlinde, yani rhniyet ve muhabbet ikliminde devam etmelidir. Sevin ve mutluluklar paylald gibi sknt, keder, hzn ve iptillar da paylalmal ve taraflar, her zaman birbirlerine destek vermeli, birbirlerini ykayan iki el gibi olmal ve yine birbirlerine en yakn tesell kaynan kendileri tekil etmelidirler. nk hayat, her zaman pembe bulutlarn zerinde devam etmez. niik, frtnalar, viraj ve engebeleri olduu da hatrdan karlmamaldr. nsanlar iin gelecek gnler, mehul ve srprizlerle doludur. Kader, bir srr- ilhdir. Bu bakmdan en byk g ve destek kayna, ncelikle Allaha ballk ve imandr. kinci byk destek de birbirlerine kaynam olan elerdir. Dikkat etmelidir ki, eer aresiz ve bitkin insanlar, balarna gelen byk musbet ve felketlerde ile iinden bekledii destei bulamazlarsa, daha byk ykmlara ve klere mruz kalabilirler. Ancak rhen olgunlam, anlayl fertlerden oluan yuvalarda ise, balarna gelen bdireler, ilenin salaml lsnde kolaylkla bertaraf edilir. ile salaml, rh olgunlua paralel olarak bilhassa karlkl geim ehli olmaya da baldr. Bu, birok gzellik ve hayrl neticelerin en mhim artdr. Mevln hazretleri buyurur: Gl, o gzel kokuyu diken ile ho geindii iin kazand. Bu hakkati glden de iit. Bak, o ne diyor: Dikenle beraber bulunduum iin neden gama deyim, neden kendimi kedere salaym? Ben ki glmeyi, o kt huylu dikenin beraberliine katlandm iin elde ettim. Onun veslesiyle leme gzellikler ve ho kokular sunma imknna kavutum... * Byle salkl ve gl bir ile yapsnn kurulabilmesi iin nelere dikkat etmelidir? ncelikle ilede sadet, iki tarafl gerekletirilecek bir husustur. Bunun temelini:
36

1. Birbiriyle iyi geinmek, 2. Anlayl ve olgun davranmak, 3. Fedkr olmak, oluturur. Bunlar da bilhassa ahlk fazlet, diryet, zek, samimiyet, ve karlkl hasssiyet ile mmkndr. Yine eskilerin hsn-i mueret dedikleri, iyi geinmek iin iki tarafta da u be zellik bulunmaldr: 1. Dindrlk, 2. Fazlet, 3. Muhabbet, 4. Merhamet 5. Sadkt. Bu vasflarn karlkl olarak kadnda da erkekte de bulunmasnn zarureti, her gn yaanan aile facialar vesilesiyle de daha ak bir ekilde ortaya kmaktadr. Toplumda olduu gibi ilede de dindarlk ve fazilet, btn gzel vasflarn temelidir. Dinin doru ve gzel bir ekilde yaand, ahlk fazlet ve meziyetlerin sergilendii yuvalar, insanlara iki dnya sadeti baheder. Aksine dinden uzaklalan ve ahlk zaaflara dlen hllerde, bundan ile fertleri zarar grecei gibi toplum da ok byk yaralar alr. Burada dindarlk hususunu doru anlamak lzmdr. nsan hem dindar hem de kaba, geimsiz ve nezaketsiz olamaz. nk din-i slm, batan sona nezket, zarafet ve nezfetten ibarettir. Yani gzel edeptir, gzel edeptir, gzel edeptir airin dedii gibi: Edep bir tc imi nr-i Huddan Giy ol tc, emn ol her beldan Hazret-i Mevln buyurur: Aklm kalbimin kulana eildi ve sordu: Din nedir? Kalbim de u cevab verdi: Din, edepten ibarettir. Muhabbete gelince, o da, ilenin mayas ve gdasdr. Muhabbetin azald ve hoyrata ypratld hllerde, ile de sallanmaya balar. Muhabbet de, iki tarafl olmaldr. Zira muhabbet, kalpleri fizikteki birleik kaplar misli, tesir al veriine msaid hle getirir. Kii sevdii kadar sevilir. Dier taraftan

37

muhabbet arttka, davran ve szler de incelmeli, nezket, zarfet ve hrmetle sslenmelidir. Muhabbet, kesinlikle laublilie dnmemeli, belli bir edep erevesi dima gzetilmelidir. Muhabbet, merhamet ve benzeri btn duygular, hep itidal zere olmaldr. Muhabbetin ars zarar verdii gibi, sevdiklerimizi muhabbetten tamamen mahrum etmek de, onlar, baka yerlerde bu duygularn tatmin etmeye yneltebilir. Muhabbetin nefsn plna mnhasr hlde bulunup haddi amas, iddetli kskanlk ve baskya yol at gibi, azalmas da ihmle sebep olur. Bu iki hl, ile yuvas iin birer fettir. Ayn ekilde merhamet de arlk ve ihmalden uzak olmaldr. Merhametin ars, insan zaafa drr, zararl ve ykc hatalara kar bile hogrl olmaya ynlendirir. Bu merhamet deil, ancak kalbin bir zaafdr. Dier taraftan merhametin azl da kalbe katlk verir, kiiyi zulm ve zorbala srkler. Orta yollu tatl-sert bir kvamda olan merhamet ise, verimli olur ve yuvaya sadet getirir. En merhametli anne-babalar, birbirlerini ve evltlarn sabah namazna kaldranlar ve her bakmdan cierparelerini hiret saadetine hazrlayanlardr. Sadkate gelince, o da iki tarafn birlikte ihtimam gstermesi gereken hususlardan birisidir. Sadkat, kelime mns itibariyle doruluk demek olup insann sznde ve iinde doru olmas, yalan sylememesi demektir. phesiz evliliin shhati asndan elerin birbirlerine her hlkrda doruluk zere devam etmesi, aradaki gveni zedeleyecek sz ve davranlardan uzak durmas, evliliin shhat ve devam asndan ok ehemmiyetlidir. Yine erkek ve kadnn birbirlerine sdk olmalar, baka insanlara gzlerinin ve gnllerinin kaymamas da evliliin selmeti bakmndan olmazsa olmaz artlardan biridir. Bu tr tehlikelere dmemek iin slmn birbirine yabanc kadn ve erkek mnsebetleri hakknda koyduu ess ve kidelere hasssiyet gsterilmesi arttr. nsanlar phe, zan, dedikodu ve vesveseye drecek davranlarda bulunmak, hem kiinin eref ve itibarn zedeler, hem de ile yuvasn tehlikeye drr. Sadakat ve balln bir dier tezahr de iki tarafn da birbirlerinin ana ve babalarna kar gayet hrmetkr ve hizmet ehli olmalardr. Bu itibarla gelin olan hanm kzlarmz ve damat olan delikanllarmz, kaynvalide ve kaynpederlerine kendi anne-babalar gibi alka gstermelidirler. Yarn kendileri de ayn noktada olacaklardr. Eer hatl davranlarsa, eskilerin tabiriyle: Men dakka dukka! yani: Kim hile yaparsa hileye urar. daha dorusu Eden bulur. sznn bir muhatab da kendileri olur. Yani yapp ettiklerini kendileri de gnn birinde aynen karlarnda bulurlar. * Evliliklerde geimi temin etme vazifesi erkeklerindir. Peki, ilenin iktisada ve tasarrufa riyeti hususunda da sorumluluk sadece erkee it midir?

38

slm dini, ilenin geimine dir masraflar karlama vazifesini erkee yklemitir. Ama bu, onun ile fertlerinin her trl isteklerini hemen yerine getirmesi mnsna gelmez. Mer ve zarr ihtiyalar, imknlar lsnde temin edilmelidir. Hatta zengin bile olunsa, insann olur-olmaz her isteinin karlanmamas lzmdr. Zira her istenileni yapmak, zamanla istek ve itihlar kabartr ve nefsin tatminsizliine, azgnlk ve hatta isynna sebep olabilir. Byle bir nefis gitgide bencilleerek sahibini yalnz kendini dnme girdabnda helk eder. Btn bir aileyi kendisine esir zanneder. Her eyi istismar etmeye balar. Ksacas imkn ok olup da bu imknlarn nefsinin arzular istikametinde kullanan insann nefsi adeta gem kabul etmeyen bir aygra dnm demektir. Bu sebeple ekseriy imkn olduu hlde baz ar istekleri ertelemek, insann mnev olgunluu, ayaklarnn yere basmas, hayatn gereklerini grmesi ve Allahn rzasn kazanmas iin arttr. Unutmamal ki asl sabr, varlkta sabrdr. nk varlk devaml olarak tahrik unsurudur. Her istenileni hemen yapmayp insan olgunlatrma yolunda bir eitim metodu takip etmek, ayn zamanda ilh bir hikmettir. Cenb- Hak, kullarnn talep ve dualarn bazen kabul etmemekte, bazen ertelemekte, bazen de kabul buyurmaktadr. Bundan maksat, kullarn u fani dnyaya tamamen balanmamalar ve nmetler ierisinde markla dmeden Hakka muhtaln kavramasdr. nk insan, bin bir sknt iinde iken ve emellerine kavuamamken bile dnyadan kopmak istemiyor. Bir de her arzusu yerine gelse, btn hayallerine ulasa bu dnyadan ayrlmay hi istemez ve daha byk hatalara, hatt isyna srklenebilir. Nitekim dem -aleyhisselm-, cennetten ayrlmak istemedii iin zelle ilemi ve dnyaya indirilmitir. O bakmdan ocuklar eitmede ve onlarn isteklerini yerine getirmede, hem onlarn ileride karlaabilecekleri zor anlar, hem de hesap gnn gz nnde bulundurarak hareket etmelidir. Tabi ki harcamalar haddinden fazla ksarak ii cimrilie vardrmak ve hayat-zarr birtakm ihtiyalar karlamaktan yz evirmek de doru ve kabul edilebilir bir davran deildir. Bu iki hl arasnda orta yollu bir izgi tkip etmelidir. yet-i kerimede buyurulur: (O kullar) harcadklarnda ne israf, ne de cimrilik ederler, ikisinin arasnda ortalama bir yol tutarlar. (Furkan, 67) Bu orta yol, hayatn dengesidir. Cimrilik ne kadar kt ise israf, yani sap savurmak da o kadar ktdr. Erkek veya kadn, imknlar geni olsa bile asl sap savurmaya, hoyrat bir israf savurganl hakkna sahip deildir. Kimse: Mal benim, istediim gibi harcarm diyemez. O mal kendilerine emanet olarak veren Allah kyamet gn: Maln nerelerde ve nerelere harcadn? buyurup her eit harcamann hesabn tek tek soracaktr. Nitekim yet-i kerimede buyurulur:

39

Bir de akrabaya, yoksula, yolcuya hakkn ver. Gereksiz yere de sap savurma!.. Zira bylesine sap savuranlar, eytann arkadalardr. eytan ise Rabbine kar ok nankrdr. (el-sr, 26-27) slm, israfn her eidini, herkes iin yasaklamtr. ile iindeki savurganlk da, erkek veya kadndan olmas fark etmez, engel olunmas gereken kt bir hastalktr. Bu hastalk, bir insann rhuna ilemise, o ahsn huzur ve rahat iinde yaamas zorlar. Gnmzde tketim lgnl denilen bu iptil, var olanla yetinmeyerek yeni ve deiik her eye tamah ve ihtiras normalletirmektedir. Ev eyas, telefon, kyfet, araba ve benzeri daha bir ok sahada, herhangi bir ihtiya olmad hlde elindekini yenileriyle deitirmek, moda diye yeni yeni kyfet ve eyalar almak, sadece birtakm markalardan giyinmeye almak hep bu hastaln penesindeki insanlarn zaaflardr. Neticeler ise hsran! Kendi imknlar yetersiz kalnca bor alarak, kredi kartlar kullanarak ve bilhassa fize bulaarak, arzu ve heveslerini tatmin etmeye alanlarn kbetleri ok kt olmaktadr. Byleleri stelik bir de bor batana gmlmelerinden dolay etrafn: Bana yardm etmiyorlar! yaklamlaryla itham etmeye kalkarlar. Bu hl, akl ve duygular dengeli kullanamamann hazin bir neticesidir. Dolaysyla harcama lgnl yerine sabrn bereketine ynelmek lzmdr. nk Allah, azl da okluu da insanlara daima bir hikmete, imtihana, dolaysyla sabra ve kre vesile olmas iin baheder. Dnmeli ki, dnyev olarak gl bile olsa imknlarn azl, kulu Rabbine daha ok yaklatrr. Daima imknlarnn tkendii yerde insan: Aman y Rabb! der ve Allh hatrlar. nsan insan yapan acziyetini hissetmesidir. Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem- Efendimiz: Y Rabb, Seni lykyla tanyamadm, sana lykyla kulluk yapamadm. diyerek acziyet iinde Rabbine iltic etmitir. Hak dostlar, mminlerin kalb seviyelerine gre klk kyafet llerini yle belirlemilerdir: eiratte kyafet, hell ve haram asndan haddi amamak, Tasavvufta kyafet, ihtiya snrlarndan teye gememek, Hakkatte ise, elbise ve giysilere ar bir muhabbet ve alka gstermemektir. Yani temiz ve sade giyinmek, bununla da kalbi megul etmemektir Eer insan, gerekten parasn harcayacak yer bulmakta zorlanyor ve bu sebeple israfa yneliyorsa, kendisinden daha muhta insanlara yardm eli uzatmay hatrlamaldr. Zaten yardm ediyorsa, bunu daha da fazlalatrmaldr. Zira bu, hem insanlk, hem de dnin icabdr. Kazanm olduu parada fakir, muhta ve yetimlerin de hakk olduunu dnen bir insan, servetini hovardaca tketemez. slm, parann kazanlaca yerleri belirleyen prensipler koyduu gibi, harcanabilecei ve harcanmasnn yasak olduu sahalar da tyin etmitir. yet-i kerimede buyurulur:
40

Allah yolunda harcayn! Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayn. Yaptnz gzel yapn! Allah, (yaptklarn) gzel yapanlar sever.
(el-Bakara, 195)

nsanlarn alk ve seflet iinde rpnd bir zaman ve meknda israfa harcanacak bir tek kuruun bile ar bir hiret hesb olduunu unutmamaldr. Bu itibarla insan, nil olduu nmetleri her gn uykuya dalmadan nce yle bir tefekkr etmeli ve bunlardan dolay Cenb- Hakka kretmelidir. Dnmeli ki: Dnyda nice insanlar a ve susuz vaziyette iken tok olarak uyumak, tehlike veya ihtiya iinde kvranan saysz kimseler varken ihtiyasz ve emniyet iinde bulunmak, felketler sebebiyle bu k mevsiminde scak bir barnaktan mahrum binlerce insan Himalaya Dalarnn eteklerinde gecelerken rahat yatana uzanm olmak, hem ne byk bir nmet hem de ne byk bir mesliyettir. te her gn yatmadan nce yaplacak byle bir muhsebenin tefekkr haytmzda ihml edilemez bir yeri olmaldr. Nitekim: Hesba ekilmeden evvel nefsinizi hesba ekiniz. buyuran Hazret-i mer -radyallhu anh- da her gece: Dicle kenarnda bir koyun suya dp boulsa, Allh onun hesbn merden sorar. Bugn Allh iin ne yaptn ey mer? gibi ifdelerle nefsini sorguya ekip bir vicdan muhsebesinde bulunurdu. Bizler acab bu duygular ka defa lykyla yaayabildik? Gndzleri maet telyla megul olan yreklerimizi, ka gece byle bir muhsebeye tb tutabildik? te bu nefsini muhsebe duygusunu iinde canl tutan insanlarda rh huzur ve emniyeti temin eden bir zellik ortaya kar ki, o da kanaattir!... Kanaat, en byk zenginliktir. Bir kiinin gnl zenginliinin seviyesi, ancak onun kanaatiyle llr. Kanaatkr olan insanlar, sahip olduklar imknlarla yetinmesini bilirler. Daha fazlas konusunda ar ihtirasl olmazlar. Bu da onlarn rhen rahatlamasna ve kadere rz olmasna sebep olur. Fakat bu kesinlikle tembellik ve alma hayatndan yz evirmek olarak anlalmamaldr. Aksine sylemek istediimiz ey, mer ve dengeli ller ierisinde altktan sonra Allahn ltfettiine rz olmaktr. Elde olana rz olan, gc lsnde bakasna da yardm etmeye alr. Ama elindekini yeterli grmeyen kimse, her zaman daha fazlasn ister ve brakn bakasna yardm etmeyi, her n kendisine yardm edilmesini bekler.

41

Btn bu saydklarmzn ve daha nice faziletlerin yaand asr- sadet toplumu, vuslat ufkuna ulam bir toplum idi. O devir, Allah Taly ve Raslullh -sallallhu aleyhi ve sellem-i yakndan ve gnlden tanmann feyizli devriydi. O toplumda kalpten dnyev menfaatler, ihtiraslar karld. Mal ve can, sadece Allah ve Raslne bir yaknlama vstas olarak kullanld. man, bir lezzet hline geldi ve merhamet enginleti. Allahn mahlktna hizmet, bir hayat tarz oldu. Allah Raslnn hlleriyle hllenme, ashb- kiramn en byk ideali oldu. Allah Raslnn buyurmu olduu herhangi bir tavsiye ve ikaz, mukaddes bir emir olarak hrmet ve tinayla ebediyen ba tac edildi. Btn bir toplum, kanaat lleriyle yaad. Ar tketim, lks, israf, oburluk ve gsteri, sahabe evresinin ve toplumun tanmad bir hayat tarz idi. Gnller, yarn bu nefsin konann mezar olaca hakikatini idrk etti. Dostluun merkezine Mevl ve Rasl yerletirildi. Daha evvel okuma-yazma bilmeyen bir toplum, slm ve man okuluna kaydolunca medeniyette zirveleti. Btn kalpler: Allah bizden ne ister? Raslllh bizde ne grmek ister duygular iinde yaad. Hayat, Allah rzsna baland. Merhamet ve efkat derinleti; hak ve adalete hassasiyet ise zirveleti. Sahabe iin hayatn en zevkli ve mnl nlar insan nesline vahyin mesajlarn ilettikleri zamanlar oldu. Bugn biz de, onlarn bu fazlet kervann tkip ederek mnev ykselie, cemiyet olarak ayn huzur ve gzelliklere ulamalyz. Anne ve babalar, ite bu mkemmellikler ile yorulmal ve evltlarn da ayn ekilde eitmelidirler. Bilhassa evltlar arasnda asl ayrm yapmamaldrlar. Gerek erkek ve kz arasnda gerekse ayn cinsten ocuklar arasnda adlet ve eitlii gzetmelidir. nsann iindeki sevgiyi snrlamas belki mmkn olmayabilir, ama en azndan bunun yansmasnda farkllk ortaya konulmamaldr. Mesel birine aldn dierine de almal, birini ptnde dierini de ihml etmemelidir. Hsl hibir ekilde ocuklarn arasnda kskanlk tohumlarnn yeermesine sebep olmamaldr. Komularn da iyi insanlardan semeli, kt ahlkl ve dn zaaflar olan komu ve akrabalaryla mnsebetlere dikkat etmelidir. Yani onlar ird ve ikaz etmeyi dnrken, kendi oluk ocuunu tehlikeye atmamaldr.

42

OCUK TERBYES HAKKINDA

*ileler ocuk terbiyesinde ne gibi hususlara dikkat etmelidirler? Evvel unu ifade etmelidir ki, ocuklar, bizlere ilh birer emanet ve z varlmzdan boy vermi kymet filizleridir. Duygulu gnllere gre; evlerin ilk sadet msiksi, doan ocuklarn gnllere huzur veren sesleri ile balar. Hads-i erflerde beyn buyurulduu vechile ocuklar; cennet iekleri, kalb meyveleri, ilh ihsn ve rzklardr. Bu itibarla ocuklar, Rabbimizin ne gzel lutuf ve ihsndr. lk ocuumuz dnyaya geldiinde ana-baba olmann o derin hazz hi unutulur mu? Onlarn gllerindeki zevk saf klar cennet parltlarna benzer. Bir anne iin en gzel megale onu yetitirmek ve terbiye etmek, topluma armaan etmektir. Zira anne yrei, bir ocuun eitim ve terbiyesini ald ilk mekteptir. Emek verilip yetitirilen slih evltlar, hirette anne-baba ile cehennem arasnda perde olacaktr. ilelerin en nemli vazfelerinden birisi de Cenab- Hakkn, slm ftrat zerine lutfettii yavrularn hayr ve faziletle donatmaktr. manl, istikmet ehli ve vatanperver ocuklar yetitirmek, bir anne-babann en byk mesuliyeti olduu gibi, hayatlarndan sonra ak kalan defterlerine hasent yazlmasna da vesiledir. Yavrular ile yuvasnn mstesn bir sadet meyvesi, anne ve baba arasnda en kkl rbtadr. Onlar, Allahn anne ve babaya ok kymetli birer emnetidir. Peygamber Efendimiz, bir hads-i erflerinde insanlarn mesliyetlerini yle beyn buyurmulardr: Hepiniz obansnz ve hepiniz gttklerinizden sorumlusunuz Erkek ilesinin obandr ve srsnden sorumludur. Kadn, kocasnn evinin obandr ve srsnden sorumludur. (Buhr, Vesy, 9; Mslim, mre, 20) yet-i kermede buyrulur: Ey mn edenler! Kendinizi ve ilenizi, yakt insanlar ve talar olan ateten koruyunuz (et-Tahrm, 6) Allh Rasl bu yet-i kerme hakknda yle aklamada bulunmutur: Onlara Allha kul olmay, kulluk ve itaati emreder, Allha isyan ve gnahlardan sakndrrsanz, ite bu onlar korumak demektir.

43

* ocuk terbiyesine nereden balamak lzmdr? Dayak bir terbiye eidi midir? ilenin ocuk terbiyesindeki rol ve dikkat etmesi gereken hususlar nelerdir? ocuk terbiyesine, evvel ana-babann terbiyesinden balamaldr. Zr bu yce terbiye, mrebb (terbiye edici) sfatn kazanabilen olgun anne ve babalarn gerekletirebilecei bir eitimdir. irin: Kendisi muhtc- himmet bir dede, Nerede kald gayriye himmet ede!.. eklinde tarif ettii kendi eitimi noksan bir anne ve babann evltlarna verebilecei terbiye ne olabilir ki?!. Onun iin ocuk terbiyesi anne-babadan balarsa, daha verimli neticeler elde edilir. imdi ocuk yetitirme mevzuunda, anne ve babann bilhassa dikkat etmesi gereken balca hususlar ylece hulsa edebiliriz: a. ocua rhniyet telkn edecek gzel bir isim konulmaldr. Evldn, anne-baba zerindeki haklarnn banda kendisine gzel isim koymalar gelir. Zira isim, msemmy (isimlendirileni) eker. Yani bir ocua konulan ismin mns, o ocukta kendisini gsterir. Tabernnin kaydettii bir rivyete gre: Hazret-i Peygamber birgn bir dii deve getirtir ve onu kim saacak diye sorar. Bu ie tlib olan iki kiinin isimlerinin Mrre (ac) olduunu renince onlara: Oturun! der. nc kii de adnn Cemre (kor hlindeki ate) olduunu syler. Ona da: Otur! der. Sonra adnn Ya (Yaar) olduunu syleyen sahbye bu vazfeyi verir.
(Tabern, Mcem, XXII, 277)

b. Feyizli bir ortamda inkif etmeleri iin, yedirilen lokmalarn hellliine dikkat edilmelidir. c. ocuklar, konumadan davranlara kadar srekli olarak bykleri taklit ede ede byrler. Bu sebeple onlarda rnek alarak taklit etme zellii hkimdir. Bunun iin onlara rnek olacak davran gzellikleri sergilenmelidir. Mesel bir ocuk, mnkaal ve kavgal ortamda ise huysuzlap hrnlar. Huzurlu ve dengeli bir ortamda ise, gzel huylar ve terbiye ile byr.

44

d. ocuklarn davranlar onlara hissettirmeden dim kontrol edilmelidir. zellikle gz nnde yapamadklar kabahatleri gizli ve tenh yerlerde ilemelerine meydan verilmemelidir. nk bu durumda karakterleri zaafa urar, ift ahsiyetli olurlar. Bu hlin ilk yansmalar da yalan ve riydr. e. ocuklarn gzel ileri takdir edilip mkfatlandrlmal, hatlar ise grmezden gelinmemelidir. nk olumlu davranlar mkft ile pekitirilerek ocuun ahsiyetinde kalc bir yer edinir. Buna karlk, vaktinde kaz edilmeyen kusurlar da tekrarlana tekrarlana ocuun karakter zelliinin bir paras hline gelir. Bu yzden bilhassa kz ocuklarnn kk yalardaki kyfet yanllklar msmaha ile karlanmamaldr. Zr insann alt eyler, zamanla geri dnlemeyen tirykilikler hline gelebilir. f. Sk sk cez vererek ocuk arsz hle de getirilmemelidir. Kazara tabakbardak krdnda azarlamamaldr, nk bu tr haller bizim de yapabileceimiz kazalardr. Byle durumlarda ocuk gsz olduu iin azarlandn dnr. nk ayn kaza bizden meydana gelince kimse kzmamaktadr. Bu da, anne babann verecei dier doru eitimlere kar ocukta tepki dourur ve sylenilenlerin frsat bulduka tersini yapar. Onun iin ok hassas olmal ve bizim de yapabileceimiz bardak krma, ay dkme vesaire basit ev kazalarnda ocuklara sert davranmamalyz. Yumuak bir lisanla ikaz etmeliyiz. Ancak ocuklarn huy ve ahlklarna ileyecek yanllar ve hatalar karsnda da kesinlikle ilgisiz ve hogr iinde de olamayz. Fakat ocua verilecek herhangi bir eitime uygun ceza, yasak ve ynlendirme gibi davranlarda da onun hakszln ve yaptnn yanl olduunu kendisine mutlaka kabullendirerek bunu yapmak ok ok mhimdir. nk suunu kabul eden ocuk, ekillenmeye msait hle gelir. Suu ona ispat edilip kabullendirilmeden ekillendirmeye kalkmak, hi verimli olmaz. nk ocuk kendisine ispatlanp kabullendirilmemi bir durumda mesel yalan bile sylemi olsa, bu tespit edilip de ortaya kmadndan kendinin hakl olduunu dnp anne-babay sulamaya kalkabilir. Dolaysyla; g. Emir, yasak ve kaideler retilirken onlarn kavrayabilecei bir ekilde gerekeleri de anlatlarak ikn edilmelidir. h. db- mueret (davran usulleri) ve ahlk kideleri retilmeli, bilhassa varlkl ileler, ocuklarnn, akranlarna kaba ve kibirli davranmalarna mn olmaldrlar. Zr bunlar zamanla huy hline gelir. Onlara, tevz telkin edilmeli, anlayacaklar bir dil ile Kasas Sresindeki Krn kssas anlatlmaldr. . ocuklarn mer snrlar dhilinde ocukluklarn yaamalarna imkn tannmaldr. Fakat ne fazla serbest braklmal, ne de haddinden fazla bask yaplmaldr. Zr fazla rahatlk, nefsniyeti azdrr, tembellie sebep olur; fazla
45

bask da ocuun ezik ve silik bir karakter shibi olmasna sebebiyet verir. Ar bask, ahsiyetli ocuklarda sadece bir eziklie sebep olmaz, bazen de isyana drr. Byle ocuklar ar bask neticesinde -bilhassa belli bir yaa geldikten sonra- sleir ve ana-babay dinlemez hle gelirler. Bu yzden ll bir slp ile vakitlerini fazletli birer insan olmalarna vesle olacak davranlarla doldurmaya gayret edilmelidir. i. Kendilerine Cenb- Hakkn nmetleri hatrlatlp hamd ve kre altrlmaldr. Peygamber Efendimizin hayatndan misller verilerek, i lemlerinin rhniyet iklminde yorulmasna gayret edilmelidir. j. Daha kk yalarnda iken ibdet ve hizmete altrlmal, ibdet mesliyeti ve hizmetin ehemmiyeti telkin edilmelidir. Ksacas ocuumuzun kusursuz olmasn istiyorsak, kusursuz annebaba olmaya gayret etmeliyiz. ocuk terbiyesi, evvel anne-babann yreindeki ocuk sevgisinden balamaldr. Onlar Allhn bir emaneti olarak sevmeli; bu sevgiyi de, dnya ve hiret sadetini kazanmaya vesile klmaldr. Eer arkamzda gzel bir nesil yetitirmez isek, mezarmz tenh kalr. Yarnki gerek konamzn mezar olduunu unutmamak gerekir. * Annenin, ocuklarnn bakm ve terbiyesiyle ilgili gsterecei hassasiyet ne olmaldr? Bir atasznde el-mm medresetn: anne mekteptir/okuldur. denilmektedir. Kadn, evde ocuklaryla daha ok birlikte olduu iin ocuklara gzel rnekler sergileyerek, onlarn ruhunda kalc izler brakmak suretiyle ilk ve en byk terbiyeci olacaktr. Annenin azndan kan her kelime, ocuun ahsiyet binasna konulan tulalar gibidir. Anne yrei ocuun eitim grd bir snftr. efkatin en byk menba annelerdir. Anne terbiyesinden mahrum ocuklarn terbiyesi gleir. Yksek karakterli kiiler, daha ziyade saliha annelerin yetitirdii ocuklardr. Annelik vazifesini vefkrlk ve fedkrlkla omuzlar zerine alan bir sliha hanm, cidden engin bir sevgiye, mrlk bir teekkre lyktr. slm leminde, cidd ve fazletli mslmanlar; ana-babaya, bilhassa anneye ait hrmetlerin en yksek rneklerini vermilerdir. Bata Allah Rasl -sallallhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, her hafta st anneleri olan Halime -radyallhu anhay ziyrete gider, mbrek cbbelerini yere serer ve stannesinin bunun zerine oturmasn isterdi. Stanneleri, odaya her giri klarnda ayaa kalkar ve kendisine hrmet gsterirlerdi.
46

Bilhassa ocuklar ile daha yakndan alka frsatna sahip olan anneler, gz nru yavrularn terbiye hususunda sahab hanmlarn misl almaldr. yle ki: Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-in terbiyesinde nmne anneler hline gelen sahab hanmlar, Raslullh -sallllhu aleyhi ve sellem-i grmekte geciken ve uzun zaman grmeyen evltlarn kz ederlerdi. Nitekim Huzeyfe -radyallhu anh- birka gn Efendimiz -sallllhu aleyhi ve sellem-i grmedii iin annesi onu azarlamtr. Kendisi bunu yle anlatr: Annem bana sordu: Peygamber Efendimizle en son ne zaman grtn? Ben de: Birka gnden beri onunla gremedim. dedim. Bana ok kzd ve fen bir ekilde azarlad. Ben de: Dur kzma! Hemen Raslullh -sallllhu aleyhi ve sellem- Efendimizin yanna gideyim, onunla beraber akam namazn klaym, sonra da hem bana, hem de sana istifr etmesini ondan taleb edeyim. dedim. (Tirmiz, Menkb, 30; Ahmed b. Hanbel, Msned, V, 391-2)

Bu terbiye istikametinde ocuklarmz havaliklerden, haarlklardan, israftan korumamz gerekir. Onlara gzel isim koymal, Kurnla tantrmal, kk yata kendilerine Rabbe kul olabilmenin, bilhassa namaz klmann zevkini; minicik, tozlanmam ve kirlenmemi yreine muhtaca yardmda bulunmann, infak etmenin sevincini tattrmalyz. Bu hususlarda yanl ve hatal davranlardan, yni bencillii palazlandracak olumsuzluklardan zam derecede kanmalyz. nk ocuklar, birer video kaseti gibi anne ve babalarndaki btn davranlar erisini dorusunu hi ayrt etmeden, olduu gibi kaydetme ve taklit etme meyli iindedirler. Mesel infakla alkal bir kt davrann ocuun saf diman nasl kuatacan tasavvur etmek iin yle bir hdise zerinde dnelim: Bir baba, kapya gelen yal, hasta ve peran durumdaki bir muhtac kk kznn yannda azarlyordu. Kz da yann safl ierisinde: Babacm, niye bu zavallnn kalbini incitiyorsun? diye sordu. Kat kalpli baba: Bakma sen bunlara kzm! Byleleri bakalarna yk olmaktan utanmazlar! Ellerine geince de har vurup harman savururlar. Bunlar belki de bizden daha zengindirler. dedi.

47

Kapya gelen kii, ok fazla ihtiya sahibi olduundan olacak: Allh rzs iin diye istemeye devam edince baba iyice fkelendi ve: Defol artk utanmaz! diye bard Bu hdise karsnda kk kz, ilk zamanlar acma hissi ile dolu olsa da babasnn bu tavr ve szlerine hid ola ola yetitii iin bydnde hibir muhtaca yardm etmeyen, stelik onlar duymayan, hissetmeyen, onlarn zdraplar karsnda rpermeyen bir kimse hline gelmez mi? Bu itibarla merhum pederim Musa Efendi -kuddise sirruh-, bir muhtaca bir ey takdim edeceklerinde bazen kk ocuklarn eliyle verir, onlarn infaka almasn temin ederlerdi. Bir defasnda mhim bir hizmet iin ba toplanrken gzlerini hemen yan banda duran yedi-sekiz yalarndaki bir ocua tevcih etmi bakyordu. Bu baklardan habersiz ocuk, byklerindeki infak seferberlii heyecann hissetmi olacak ki, kk kalbinin byk eds ile elindeki az miktardaki bozuk paray yardm sandna uzatt. Bunu gren Musa Efendi kuddise sirruh-, o ocuu yanna ard, ban okad, gzel iltifatlarda bulunduktan sonra latfeli bir ekilde: ferin evldm, deminden beri seni gzledim. Eer bir ey vermeseydin bu dedeni zm olacaktn!.. dedi. Bunlar, ocuklarn byklerinin tavr, davran ve ahlklarn nasl przsz bir ayna gibi yansttklarn ne gzel anlatyor. Dier taraftan hads-i erflerde kz ocuklar daha ok hizmet ve itinaya muhta olduklar iin erkek ocuklarndan farkl olarak tavsiye olunmutur. Hads-i erfte buyurulur: Bir kimse kz ocuunu yetitirip terbiye eder de onlar evlendirirse ve onlara iyilikte devam ederse, o kimseye cennet vardr. (Snen-i Eb Dvd) Bu hads-i erf, ocuklara ve hssaten kz ocuklarna nasl mumele edileceini bildiren mbrek bir beyandr. ocuk eitiminde bilhassa dikkat edilmesi gereken husus ise, dayak meselesidir. Bu, asl kabul edilemeyecek yanl bir davrantr. Kt alkanlklar kazanmasn diye ocua caydrc usuller uygulanabilir, ancak bunlarn arasnda dayak asl olmamaldr. nk o, istikblin gencini korkak ve rkek, yahut da arsz ve yzsz bir hle getirir. Kald ki Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-, deil bir insann, hayvann bile sertlik ve dayakla terbiyesini yasaklamtr. Nitekim henz binmeye altrlmam bir deveyi Hazret-i ieye

48

hediye olarak verdiinde binmeye sertlikle altrlmamas iin u kazda bulunmutur: Ey ie! Yumuak huyluluk bir eye girdi mi, onu mutlaka tezyin eder; eer bir eyden de karld m, onu da mutlaka kusurlu klar. Hlsa sliha anne, ilh kudretle geniletilmi bir rahmet kucadr. Bundan dolaydr ki, Peygamber Efendimiz Cennet annelerin ayaklar altndadr buyurmutur. ile ocandaki fertlerin taknlklarn, bilhassa ocuklarn usandrc hrnlklarn eritecek fazilet cevheri, anne kalbidir. Sadet ieklerinin tohumlar annelerin gnllerine braklmtr. Bu sebeple Hazret-i Peygamber -sallallhu aleyhi ve sellem- anne muhabbetini srarla telkin buyurmutur. Kendisine daha ziyde kime hrmet ve hizmet edilmesi gerektii sorulduunda, kere Annen!.., sonra da Baban! buyurmutur. * Bir hanm kendinden domayan, beyinin nceki einden kalan ocuklarna kar nasl davranmaldr? Onu kendi ocuklar gibi bakmaldr. Sevgi, ilgi, efkat ve hizmetini onlardan da esirgememelidir. Peygamber Efendimiz ocukluunda kendisini himaye eden ve z annesi gibi ilgi gsteren Hazret-i Alinin annesi Fatma bint-i Esede hayat boyunca hep muhabbet beslemi ve hrmet gstermitir. Bu sliha kadn vefat ettii zaman Peygamber Efendimiz -sallallhu aleyhi ve sellemcenazenin yanna gelmi, baucuna oturmu ve onun fedkrne hizmetine Hak katnda hidlik ederek yle buyurmutur: -Ey annem! Allah sana rahmet eylesin. Sen benim z annemden sonra annemdin. Kendin a kalr, beni doyururdun, kendin giymez beni giydirirdin, kendini gzel yiyeceklerden alkoyarak bana yedirirdin ve bunlar yaparken Allahn rzasn ve hiret yurdunu arzu ederdin. Sonra Raslullh -sallallhu aleyhi ve sellem- cenazenin kere ykanmasn emretmi, kendi gmleini karp ona giydirmiti. Cenaze bu gmlek zerinden kefenlendi. Peygamber Efendimiz kabrin kazlmasna da bizzat yardm etti ve sonra lahide yan st uzanarak bu sliha kadna du etti. (Tabern,
Mucemul-Kebr, XXIV,351-2)

Peygamber Efendimizin bu sevgi ve hrmeti, mfik bir anne kucana kar duyduu minnet, vef ve krnn ifadesi; bizim iin de ne gzel bir ibret ve rnektir. Dier taraftan byle bir yetimi, annesizliini unutturacak kadar barna basan, onu efkat kucanda himaye ve terbiye eden, zarif davranlar ve tatl szleriyle bu hassas ve krk yetim gnlnde taht kuran bir annenin hli ne gzeldir. O yce anne, yetimin gnlnde brakt bu tatl hatralar sebebiyle bir mr boyu krk bir gnlden ykselen dular vesilesiyle ilh rahmete mstarak olacaktr.
49

Ayn ekilde babalar da hanmlarnn daha nceki elerinden ocuklar ile birlikte yaamak mevkiinde bulunurlarsa, onlar kendi z ocuklarndan ayrt etmeyecek ekilde bir olgunluk iinde bulunmaldrlar. *Efendim, Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-in ocuklara mumelesinden sizi etkileyen baz rnekler alabilir miyiz? Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-, ocuklara daima derin bir muhabbet gsterir; onlar per, okar; mbrek parmaklarn tarak yaparak onlarn salarn dzeltirdi. ocuklara muhabbet gstermeyenlerden holanmaz; onlar kabalk ve katlkla nitelerdi. Hazret-i ie -radyallhu anh-nn rivyet ettiine gre bir defsnda Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-, torunlarn severken ziyretine slmn merhamet, efkat, nezket ve inceliinden uzak bir bedev geldi. Raslullh -sallllh aleyhi ve sellem-in ocuklar ziyade sevmesine hayret ederek: Y Raslallh! Siz ocuklarnz per (sever) misiniz? Biz ocuklarmz pp okamayz dedi. (Allhn evlt nmetine kar bedevnin duygusuz ve duyarszl, Allh Rasl -sallllh aleyhi ve sellem-i mteessir etti.) Bedevye: Allh senin gnlnden merhamet ve efkati ekip karmsa ben ne yapabilirim!.. (Buhr, Edeb, 22) buyurdu. Hads-i erfin gereince bir mslman gnl, Allhn emnetleri karsnda muhabbet, efkat ve merhametle dolu olarak efkat ve muhabbeti nasl ve nereye ynelteceinin idrki iinde olmal ve yle yaamaldr. Bir defasnda da Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-, zerine kk abdestini yapan torununu: Sen nasl Raslullhn zerine kk abdest yaparsn? diye pataklamaya kalkan mm Fadla: ocuk bu, yapar! diyerek yumuak bir slpla mn olmutur. O, mbrek kucanda torunlar olduu hlde namaza durur, secdede iken torununun mbrek srtna kmas zerine secdesini uzatrd. ocua mdahale etmek isteyenlere: Brakn, ocuk hevesini alm olsun! buyururdu.

50

Yine o Varlk Nru, Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-, bir ocuk alamas duyduunda namaz ksa keserdi. Bir defasnda evinde namaz esnasndayken ocuk alamas zerine namazn ksa tutmu ve ev halkna: Onlarn buyurmutu. alamalarnn beni zdn bilmiyor musunuz?

On yandan itibaren on yln Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-in hizmetinde geiren Enes -radyallhu anh- anlatr: Raslullaha tam on sene hizmet ettim. Bana bir defa bile: f! demedi. Yaptm bir eyden dolay: Niye byle yaptn? diye azarlamad gibi, yapmadm bir ey sebebiyle: yle yapsan olmaz myd? da demedi. Bu itibarla Raslullh -sallllh aleyhi ve sellem-in yce huzurunda yetien ocuklar bambaka gzellik ve firset ile donanmlardr. Buna bir misl kablinden Sehl bin Sad -radyallhu anh-n u rivyeti pek ibretlidir: Raslullh -sallllhu aleyhi ve sellem- Efendimize bir iecek getirilmiti. Ondan bir miktar itiler. Bu esnda sa tarafnda bir ocuk, sol tarafnda ise ashbn byklerinden yal kimseler oturuyorlard. Efendimiz -sallllhu aleyhi ve sellem- sandaki ocua kbna varlmaz bir incelik ve nezketle: Msade eder misin, bu iecei evvel u byklerine vereyim? buyurdular. O akll ocuk da herkesi artan ve leme ibret olmaya lyk u byk cevb verdi: Y Raslallh! Senden bana ikrm olunan nasbimi hi kimseye vermem! Bunun zerine Sevgili Peygamberimiz -sallllhu aleyhi ve sellemmbrek ellerindeki iecei o ocua verdiler. (Buhr, Eribe, 19) Bu hdise, Hazret-i Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-in ocuklara verdii deeri gstermesi ve karlkl muhabbet aklar bakmndan pek mhimdir. Allah Rasl -sallallhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, Hazret-i Ftmann evinde kald bir gn, torunlar olan Hasan ve Hseyin efendilerimiz su istediler. Hazret-i Peygamber -sallallhu aleyhi ve sellem-, nce Hazret-i Hasana su verdi. Hazret-i Ftma -radyallhu anh-, Efendimizin Hasan daha ok sevdii hkmne vard. Efendimiz de buyurdu: Hayr! lk def Hasan istedi. buyurdular ve sonra da yle ilve ettiler:

51

Ba ve ihsanlarnzla ocuklarnza msv (eit) mumelede bulunun. Eer ben birini stn tutacak olsaydm, kzlar stn tutardm. (bn-i Mce) Peygamber Efendimiz ocuklarn terbiyesine ok ehemmiyet vermi, ashbn da bu hussta pek ok hads-i erfi ile eitmitir: ocuklarnza ikram edin ve terbiyelerini gzel yapn. (bn Mce, Edeb, 3) Bir baba evldna gzel edepten daha efdal bir ey hediye etmez. Kiinin, ocuunu (bir kerecik) tedip etmesi (edeplendirmesi ve uslandrmas), kendi hakknda, bir s miktarnda (yiyecek) tasadduk etmesinden daha hayrldr. Kiinin ldkten sonra geride brakt eylerin en hayrls, kendisine dua eden slih bir evlt, sevab kendisine ulaan sadaka-i criye, kendisinden sonra halkn amel ettii bir ilimdir. ocuun babas zerindeki haklarndan biri, rhniyetli bir isim koymas ve gzel bir edep vermesidir. Her kim kz ocuunu himye edip, bytp evlendirir ise, onlara lutuf ve iyilikte devm ederse o kimse cennetliktir. (Ahmed bin Hanbel) Her kim iki kz ocuunu yetikinlik ana yetitirip himye ederse kymet gn o kimseyle yan yana olacaz. (Mslim) Her kim kz ocuklarn yetitirme yznden bir skntya urar da onlara iyi bakarsa bu ocuklar onlar cehennem ateinden koruyan bir siper olur. (Buhr ve Mslim) * Hazret-i Enes gibi ocukluunu Peygamber -sallllh aleyhi ve sellemEfendimizin terbiyesinde geiren baka sahbler de mevcut mudur? Onlardan da birka rnek verir misiniz? Tabi, byle birok sahab var. Bunlarn banda daha ocuk yalarda mn eden Hazret-i Ali geliyor elbette. Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-in amcazdesi olan Hazret-i Ali, Efendimizin mbrek terbiyelerinde gnln irfanla doldurdu. lmin kaps oldu. Kyamete kadar devam edecek bir tasavvuf silsilesinin balangcn tekil etti. Kardei Cafer Tayyar da, Peygamber muhabbetinin bambaka bir misli idi. Raslullh -sallllh aleyhi ve sellem-in Kz Fatma, mmetin seyyidesi oldu. Daha kk yalarda iken gsterdii yksek davran ve mbrek

52

babasn sahiplenii dolaysyla babasnn annesi vasfn ald. Olu Hazret-i Hasan, erflerin, Hazret-i Hseyin de seyyidlerin ba tc oldu. Musab bin Umeyr, mrik ilesinin btn servetini reddederek Allh Rasl -sallllh aleyhi ve sellem-in yann tercih etti. slm yolunda fedkrln ve bakalarn dnmenin esiz bir nmnesi hline geldi. Allh Rasl -sallllh aleyhi ve sellem-e olan muhabbeti, onu bu uurda can vermeye kadar gtrd. same bin Zeyd, yirmi yalarnda iken Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem- tarafndan slm ordusunun kumandan tayin edildi. Peygamber -sallllh aleyhi ve sellem-in dizi dibinde yetien ocuklardan sayabileceimiz daha pek oklar var, ancak bu anlattklarmz birer misl kablinden kfdir herhlde * Efendim izin verirseniz biraz da zt- lnizin ocukluk yllarndan konumak isteriz. Mesel o yllardan kalan unutamadnz htralar var m? Her insann ocukluundan pek ok htras vardr. Bunlardan bazlar insanda derin izler brakmtr. Ben de zerimde pek ok tesir brakan birtakm hatralarmdan bahsetmek isterim. Erenkyde geti ocukluum. O zamanlar evlerin etraf bahelikti. Ayrca alt katlarda bir misafir salonu bulunur ve samm, canl ziyaretler olurdu. Hususiyle Ramazanlarda verilen iftarlarla dolup taard. ftara ayr ayr gnlerde ve farkl meslek ve gruptan insanlar alrd: Bir gn arabaclar, bir gn iiler, bir gn pler, bir gn esnaf, bir gn hocaefendiler vesaire davet edilirdi. ftardan sonra kendilerine di kiras diye yaygnlam olan bir hediye takdim edilirdi. Bu hediye, bazen elbiselik bir kuma, bazen de muhataplarn durumuna gre zarf iinde bir miktar para olurdu. Teravih namazndan sonra aylar iilir, her grup kendi dnyas zere sohbet ederdi. O demler, kalplerin kaynat ve birbirleriyle telif olduu en gzel vakitlerdi. ocukluumda dikkatimi eken hususlardan biri de komular arasndaki gzel mnsebetlerdi. Komu, komuya akrab mumelesi yapard. Biz ocuk olarak komularmz akrablarmzla kartrrdk. Varlkl komular, muhtalara bir muhabbet ve efkat kuca hlindeydi. Mahalle skinleri, elbirlii ile muhtalarn, gariplerin ihtiyalarn giderir ve yetim kzlarn eyizlerini hazrlard. O zamanlarda verem salgn hldeydi. Antibiyotikler yoktu. Verem hastalar daha ziyde amlk yerlerde tedavi grrlerdi. Mahalleli, bu veremli genlere byk bir efkat gsterirdi. nk veremli genlerin tedvsi, ancak

53

amlk yerlerde, amlar teneffs ettirerek olurdu. Erken yata vefatlara ok rastlanrd. Merhametli komu ve mahalle skinleri, onlara kan yapacak gdalar gtrrd. Hasta ziyaretleri, her ilenin birinci iiydi. Ziyrete madd duruma gre, orba, muhallebi gibi ikramlarla gidilirdi. Ziyaretler ksa tutulur, hastann gnlne srr verilirdi. Cenzeler de yleydi. Hatimler, dular, hep birlikte yaplrd. gn cenaze evine yemek tanrd. Elli sene evvel buzdolab ok ndir bulunurdu. Soutma iin bahelerdeki kuyulara testiler salnrd. Buzdolab olan ileler de akamst komularna buz ikrm ederlerdi. Bu ve benzeri ikrmlar da bilhassa ocuklarla gnderirler, onlara kk yata diergmlk, yardmlama ve hizmet eitiminin zemini hazrlanrd. ocukluumda Erenky shili botu. Denizle karann birletii yerlerde yaklak iki metre kadar kumsallk saha olurdu. Orada ocuklarla kumdan evler yapardk. Bir mddet sonra da aramzda anlamazlk kar ve birbirimize: Sen benim yerime getin!, Hayr, asl sen benim snrma girdin! diye ekiirdik. Sonra bir dalga gelir ve paylaamadmz o kumdan evlerimizi dmdz edip giderdi. Bu htralar, bugn unu dndryor ki, kklkle byklk arasnda ancak bir derece fark vardr. Ya ilerledike insan, farkl ve akl almaz ihtiraslar, bo teleler kaplyor. Ancak neticede hepsi de bir son nefes depremi yahut dalgas ile son buluyor ok ibretlidir ki, bu kadar ilh tanzme m olanlar iin hayatn sonu, ne fec bir aldantr. ocukluk zamanmzda mahallemizin en ok heyecan duyduu n da, ezn- Muhammednin asl eklinde okunmasna msade edildii gn oldu. Herkes o gece erkenden kalkarak sabah ezann bekledi. O gece sanki bir bayram sabahna hazrlk gecesiydi. Hatt annem de akamdan bize: Bu sabah asl ezan okunacak; erkenden kalkalm da o n karmayalm! diye tembihlemi, ev halk deiik bir heyecan iklmine girmiti. Sanki o sabah, Hazret-i Billin Kbede ilk ezan okuyuundaki mnev hissiyat ve heyecan brmt gnlleri. Sabah rzgr (bd- sab), onun Mednedeki ezan sedlarn da aksettiriyor gibiydi. nk ezan, milletimiz iin bambaka bir evk ve hasretti Nitekim bazen, Trkiye dna knca da bu hasreti hep yayoruz. Vatana dnerken de insann yrei apayr bir srur ve heyecana garkoluyor. Allh; Kurn, ezan ve bayramz, vatanmz ve

54

milletimizi her trl tehlikelerden korusun. erirlerden muhfaza eylesin mn!.. * ocukluunuzda sizi derinden etkileyen ahsiyetler oldu mu? Beni ocukluk yllarmda en ok etkileyen bilhassa iki kymetli ahsiyet vardr: Annem ve babam... Buna ilveten de elbette gzel bir evre Annem, ufak yalardan itibaren bizlerin gnl lemine ok kymetli hazneler yan melek ruhlu ve mbrek bir ahsiyet idi. Bize her vesileyle Allh dostlarnn muhabbetini telkin eder ve firseti ile gnl bahelerimizde nrn gzellikler yeertirdi. Onun, kardeimi dnyaya getirdikten sonra, yni iki evldnn hizmetine ve dier megalelerine ramen hfz olmas, bana hak yolunda gayret ve Kurn ak bakmndan ok tesir etmitir. Babam ise; Allh ak, vecdi, mn, ihls, takv, gzel ahlk, vakar vesir hasletleriyle her bakmdan benim iin bide bir ahsiyetti. Duygu derinliine sahipti. Yksek ufuklarn insanyd. Mesel o zaman mam-Hatipler yeni almt ve mezun olanlar iin hibir dnyev istikbal yoktu. Fakat babam, byk bir sevinle bizi mam-Hatip Lisesine kaydettirdi. Son snf da yatl okuttu. Tatil gnlerinde bize cmleri, Topkap Sarayn ve dier tarih yerleri gezdirir; seviyemize gre ecdadmzn; dne, mna, vatana ve millete yaptklar hizmet ve fedkrlklar ve onlarn asil rh yaplarn anlatrd. Bizlere, onlara lyk bir nesil olmay telkin ederdi. Zaman zaman byk hocaefendileri ziyret ettirir; onlardaki nezket, hasssiyet ve terbiyeyi dimamza ilerdi. Nmne gnl insanlarn tantrd. Babamn fakir-fukarya olan sevgisi ise, engin bir dery gibiydi. Onlara yapaca bir hizmeti, kabul ettikleri zaman bir teekkr edas iinde olurdu. Madd bir hediye vereceinde onu zarif zarflar ierisinde takdim ederdi. Hatt zarflarn zerine: Kabul buyurduunuz iin teekkr ederim! ibaresini yazard. Bu hl, Yaratandan tr yaratlanlar severek onlara nezket ve zarfetle davranmann tabi bir neticesiydi. Annemle birlikte hastalara yemek yapp hastahanelere gtrrlerdi. O ocuk yata bu merhamet tezhrleri, rhumu ben farknda olmadan bir nak gibi iliyordu. Velhasl annem ve babam benim iin byk bir rahmet ve bereket olmulard. ocukluuma id bana ayrca tesir eden birok hdise ve hatradan en mhimleri daha ziyade mam-Hatip Lisesinde okuduum yllara rastlar. Hele derslerimize gelen hocaefendiler asndan ok talihli idik. ok deerli ve unutulmayacak smlar tandk. Bunlardan: Celleddin ktem hoca, yetmi yanda, parkinson hastal olan bir kimse idi. Buna ramen bir arkadamzn kolunda snfa gelir; 25lik bir delikanl heyecanyla ders anlatrd
55

Aslen Rum cemaatinden iken kendisine iman nasip olmu Yaman Dede mahls ile bilinen Abdlkadir Keeolu, on dakka Farsa gramer anlattktan sonra iki mesnev beyti okur ve btn ders alaya alaya onlar erh ederdi. Gzlerinin alt havuz gibi ukurlamt. Gzyalarn oraya dkp oradan da yznden aa szdrrken ayr bir rhniyet tevz ederdi. Gnl Peygamber muhabbetiyle bambaka doluydu. Kendisine: Mevlny ne kadar da ok seviyorsunuz?! denilince, gnl dnyasndan taan u karl verirdi: Olum, ben nasl Mevlny sevmem ki, o benim elimden ve gnlmden tuttu, Hazret-i Peygamberin kapsna getirdi. Kendisinden feyz aldmz o gnden bugne bir ok ey geldi, geti. Ama geride, onun bizim rhumuzda askseden gnl vecdinin izleri kald. Yazd mehur natinden: Cemlinle ferah-nk et ki yandm y Raslallh! msran okurken bir sonbahar gazeli gibi titreyip bahar ebnemleri gibi alamas, hl gzlerimin nndedir Dier bir hocamz, sabah 07.00da gelir, orbalarmz koyard. Baka bir hocamz, sofrada kalm bir ekmek paras grse kimseyi azarlamadan: Bak evldm, bu nmeti bulamayan nice muhtalar var. Nmete hrmet eder ve kredersek, Allh daha ok artrr. Ancak onun kadrini bilmezsek, elimizden alnr. diye tatl tatl nashatler ederdi. Felsefe grubu hocamz Nureddin Topu ise, toplumdaki fertlerin egoist ve hodgmlna ok zlr, slmn fert ve toplum hayatnda yaanmamasna dertlenir ve: Bu insanlar, niin tasavvufa bu kadar bgne kalyorlar?! diye hayretini ifade ederdi. Dier bir hocamz, hsn-i hat dersi verirdi. Ancak talebelerin kam ve mrekkebini kendisi getirirdi. Bir dieri, yatakhanede geceleyin dolar, st ak olanlarn zerlerini rterdi. Baz hocalarmz da, son dersi mtekip derslerde geride kalan talebelerin eksiklerini telf iin ilve ders yaparlar ve her talebenin daha iyi yetimesi iin bitmez bir heyecanla emek sarfederlerdi. Hocalarmzn bize en ok retmeye alt husus ise, can ve mal kullanmay bilebilmenin dersi idi. Bu dersi, fiil davranlar ile sergilerlerdi.

56

O gnlerden bugne aradan krk yl geti. Ancak o gnlerin gzel insanlarndan bize aksedenler hl silinmedi. Lht ve bereketli izleri, akl ve gnlmzde hl canl ve messir Dolaysyla o demleri gzelletirenlere her vakit du hlindeyim Cenb- Hak hepsinden rz olsun!.. Lkin sra imdi bugnleri ve yarnlar gzelletirmekte Bu da bizlere dyor. Allh Tel cmlemizi buna muvaffak klsn!.. * Efendim, bir de bugnlere gelirsek, acaba bugn ocuklarmz ne gibi tehlikeler beklemektedir? Bu tehlikelere kar anne-babalarn mesliyeti nedir? Bugn ocuklarmz bekleyen tehlikelerin banda onlarn mneviyattan uzak yetitirilmeleri gelmektedir. Yni sadece dnyaya dnk bir eitim neticesinde uhrev pencerenin kapal kalmas... Yni kalb hayatn zaafa dr olmas Bilmek gerekir ki, uhrev haslet ve gzelliklerle yeermeyen bir nesil huzur bulamaz; antas diploma tomarlar ile dolsa bile... Toplumda nesil enkznn saysz hazin mislleri vardr. Bugn pek ok kt alkanlklar var. Bilhassa narkotiin penesinde can verenler, kadnlk haysiyetinin korunmayp gittike kk yalara doru zehrini aktan iffet zedelenmesi Bunlar evltlarmz hangi tehlikelerin beklediini daha iyi gsteriyor. Bunu grrsek, zmn de, snelere mn ve onun yce ahlkn yerletirmekle mmkn olduunu daha iyi anlarz. Vahyin nru ile tanmayan kalpler hakk sadeti nasl bulabilir? Bu hususta stikll airi M. kifin u yksek hasssiyeti iinde olmalyz: mndr o cevher ki ilh ne byktr, mnsz olan pasl yrek snede yktr Dn mevzularda cehlet, pek korkun bir karanlktr. Zr kii bilmediinin dman olur. Dinden uzaklamak rhn duygulardan mahrmiyete sebep olur ve vicdan ufkunu daraltr. ve d nrlar sndrr. Kitap ve snnetin ince hikmetlerinden, rhn aydnlndan mahrm eder. nsana, Hlk tarafndan lutfedilen cevherleri kaybettirip kiiyi et ve kemik doldurulmu bir deri torbaya dndrr ki, bu da, insan yalnz menfaatini dnr hle getirir. Halk arasnda bilinen ve ska anlatlan bir hikye vardr. Baba evldnn din, diynet ve fazletten mahrmiyetini grdke: Evldm, sen adam olmazsn!.. der. ocuk, babasna inat, mekteplere gider, tahsilini tamamlayp bulunduu ehre vl olur. Babasnn szn kendisine hatrlatmak iin adamlarn gnderir ve onu makamna davet eder. Babas huzuruna gelince: Baba, baba!.. Sen bana adam olamazsn diyordun; grdn m bak ite vli oldum!.. der. Babas oluna mnidr bir ekilde bakar ve yle karlk verir:

57

Evlt, ben sana vali olamazsn demedim; adam olamazsn dedim. Eer sen adam olmu olsaydn, baban makamna armaz, kendin onun ayana giderdin!.. te tam bu misldeki gibi, dn terbiyenin ihmli, maddeyi putlatrma illetini dourur ki, o da dinden uzaklamann temel sebeplerindendir. Maddeyi putlatrma, bir felsefe deil, zavalllktr. Hikmet deil, illet ve zulmettir. Mnev duygularn uyuturulmas, toplumun bir canl cenazeye dnmesi, baka bir ifadeyle lmeden evvel ta ve toprak altna gmlmek demektir. Beeriyetin insan olma haysiyetine kavuabilmesi iin Kurn- Kermin kzlarna gnl vermek cap eder. Allh -celle cellh- bizlere en byk nmetini u ekilde bildirmektedir: O Rahmn ki, Kurn retti. nsan yaratt. Ona beyn da tlim etti. () G ykseltti ve dengeyi koydu. (Sen bu dengeyi bozma!) (er-Rahmn,
1-4,7)

Cihn, ilh ller ve mzanlarla donatan Rabbimiz, kint l ve nizmndan baka, Kurn mzanlar ile de bildiriyor ki; dnyada olduu gibi lm tesinde de mzanlar vardr. Dnya ve hiret, hep mzanlarla doludur. Hayat ve lm, ayr ayr, hassas ve amaz mzanlardr. Her hlimizin ller iinde olmas, gelecek nesle de ibdet, hl, davran ve bir ahlk numnesi olmas zarridir. yet-i kermede buyurulur: Kim zerre miktar hayr yapmsa onu grr. Kim de zerre miktar er ilemise onu grr. (ez-Zilzl, 7-8) Cihan, ilh l ve mzanlarla donatlr ve Kurn bize mzanlar sergilerken, geliigzel yaayp bu ilh llerin dnda bulunanlarn hli ne mthi ve hazin bir gaflettir. Rahmn sresindeki bu yetin nda, evltlarmza yaratl srrn, Kurn ve kulluu en gzel ekilde anlatmak ve retmek zarrdir. Ksacas ocuklarmz, yette buyurulan kinattaki ilh denge ve hengi bozmayan gzel ve erefli mevkilerini koruyacak bir kvamda eitilmelidirler. Hi phesiz bu da; ile ocanda, anne ve babann mahretli gnllerinden tecell edecektir. Byle bir tecell ise, ocuunun istikblini cidd olarak dnen anne ve babalarn mahsldr. Tabi sadece bugne ayarl bir istikbal (gelecek) deil, ayn zamanda sonsuz sadete uzanan ebed bir istikbli kastediyoruz. Malesef bugn

58

adna istikbal denilerek yalnz gn kurtarma yolunda evltlarmzn yarnlar tehlikeye atlyor. Nice yanl iler, hep: Ne yapalm; yavrumuzun istikbli daha nemli! bahneleriyle evltlarmz Hak katnda gnha ve isyana srklyor. Oysa: Biz yavrumuzu ne kadar mnev duygularla yetitirirsek o kadar Cenb- Hak onun istikblini parlak eyler. Osmanlnn yirmi drt milyon kilometrekare genilemesinin srr, bu anlaytan kaynaklanmaktadr. Yine zor zamanlarda Allhn yardm etmesi de, buna baldr. En son anakkale ve stikll Sava zaferleri de bu hakkatin bir bereket ve tecellsidir. kif ne gzel ifde eder: Dorudan doruya Kurndan alp ilhm Asrn idrkine syletmeliyiz slm!.. O hlde ocuklarmz alabildiine Kurn ahlk, tefekkr ve istikameti zere eitmek sretiyle kendisine, ilesine, daha nemlisi vatanna ve milletine sahip olacak hayrl evlt olarak yetitirmek mecburiyetindeyiz. M. kif, msralarnda bu hli ne gzel zh eder: Sahipsiz olan memleketin batmas haktr, Sen sahip olursan bu vatan batmayacaktr Bu da, ifade ettiimiz gibi herkesten nce anne ve babalarn birinci vazfesidir. Bilmelidir ki, anakkale ve stikll harbi gibi nice byk zaferler, zhirde o zaferlerde rol oynayan kumandan, gz ve hednn eseri olduu gibi dier bir ynden de onlar yetitirip knalayarak vatan mdafaasna gnderen anne ve babalarn eseridir. * Baz ileler ocuklar olmas iin rpnrken, bir ksm insanlar da hi ocuk sahibi olmak istemiyorlar, deta bunun iin ellerinden geleni yapyorlar. Bu doru bir hareket midir? Evlenip de zarur ve meru bir sebep olmakszn ocuk istemeyenler veya onlar daha ana rahminde eitli mdhalelerle yok etmeye alanlar da neslin helkine sebep olmaktadr. Bitkiler ve hayvanlar, nesillerinin devam iin bin bir trl ibret manzaras sergilerken, mahlktn en stn olan insann z neslini baltalama teebbsleri hangi mantk ve vicdanla izah edilebilir. Bir ylan bile yumurtalarn kuytu bir yere brakarak emin bir ekilde saklar, onlar muhfaza eder. Nesillerini koruma duygusu iinde rpnan hayvanlar karsnda, kintn en yksek varl olan insann bu efkat ve merhamet hislerinden mahrmiyeti pek acdr!.. yet-i kerimede, kymetteki bir manzaraya dikkatler evrilerek buyurulur ki:

59

Diri diri topraa gmlen kza hangi gnah sebebiyle ldrld sorulduunda (et-Tekvr, 8-9) 1400 sene evvelki o cinyetler, metot deitirerek maalesef gnmzde insanln yzkaras krtaj eklinde tekrarlanmaktadr. Baz anne-babalar, asrmzda bir zaruret olmakszn srf nefsan rahatlk ve konforu iin caniyane bir ekilde ocuk aldrmaya teebbs etmektedir. Adeta kz ocuklarn diri diri topraa gmen yar vah cahiliye insanlaryla vahet yarna girmiesine, daha anne karnndaki masum bebekler bir hi uruna paralanarak modern bir cinayete kurban edilmektedir. Bu, en bata ilh lutfa nankrlktr. Ayrca byle yapanlarn, hayatn hangi srprizlerine duar olacaklar da mehuldr. Bu cinayeti ileyenler, belki yarn hayatta yapayalnz kaldklarnda elinden tutacak olann, o ocuk olacan iyi dnmelidirler. Veya vaktiyle kendi anne-babalar da onlar istemeyip ayn akbeti onlar iin reva grselerdi, bugn onlar da hayatta olamayacaklard. Bunlar hesap etmelidirler. Din ve imandan mahrumiyet sebebiyle hayat srf ten plnnda yaayan, egosunu ve nefsan arzularn tatmin etmekten baka bir dncesi olmayan, insanlk eref ve haysiyetine veda etmi bencil bir neslin, nasl felket manzaralar oluturduuna dnya tarihi saysz defa ahit olmutur. Allah hepimize, ile yuvamz hayrlarla kurmay, bu ileden hayrl nesiller yetitirerek mmet-i Muhammede ve btn insanla hizmetler ulatrmay nasip etsin. min.

60

SLMDA KADININ MEVK VE KIZLARIN ETM

*Kadnn slmdaki mevkii nedir? Gnmzde kadnlar eitli vesilelerle ve yaldzl szlerle sokaklarda mutluluu aramaya itiliyor. Kadnlar huzur ve sadeti nerede aramaldr? Cenb- Hak, kadn duygu bakmndan erkee gre daha zengin yaratmtr. Bu duygu ve his zenginlii, kadna Allahn ykledii bir temel vazifenin cabdr. Bu vazife, neslin muhfazas ve terbiyesidir. Bu ilh tanzimin dna klrsa, kadnn ftratna ihnet edilmi olur. amzda kadnlarla erkekler arasnda uydurma bir eitlik yar balatlmtr. Yaratltaki hussiyetlere zt olan bu yar, hanmlk ve annelik vazfelerini zedelemi, ilenin huzur ve sknu kaybolmu, toplum hayat sarslm, fertler ahsiyetini yitirmitir. Kadn ve erkein fizk, rh yaratl ve ftratlar eit deildir ki, fiil veya hukk eitlik gerekli olsun. Mhim olan her alanda bir eitlik deil, haklar ve vazifeler arasndaki dengedir. Cenb- Hak, kadnlar ve erkekler arasnda birbirlerini ikml eden, ok gzel bir vazfe taksimi yapm ve her ikisine ayr ayr kabiliyetler vermitir. Kadn ve erkek, ancak, mnen ve madden btnletii zaman yaratl gayesine uygun bir olgunluk meydana gelir; ile ve bunun neticesinde toplum huzurlu olur. Kadnn olgunluu, Allahn verdii gzel hasletleri korumas ve gelitirmesi ile ortaya kar. Kadn, sahip olduu bu hasletleri, ilh tanzime ters bir ekilde ynlendirir, kendi hakkat ve haysiyetine ved ederse kymetini mahvetmi; letfet, nezket ve zarfetini zy etmi olur. Bylece toplum hayat oraklar. Kadnn yaratlna gre yaamas toplumu cennete evirir. Kadn; ilede, toplumun billur bir vizesi gibidir. Tarih sayfalarn kartrdmz zaman grrz ki, toplumlar hanmlarla bd olmu ve yine onlarn elleriyle berbt olmulardr. Eer kadnlara mutluluk iin sokaklar gsterilirse, hayat yollar cam krklar ile dolar. Kadnn sadeti, haysiyetini koruyarak yaamasnda ve ilesini muhafazasndadr. Cennet annelerin aya altndadr. hads-i erfi, gerek anne iin Peygamberimizin ne byk bir mjdesidir.

61

Fazletli anne, ilh kudretin geniletilmi bir rahmet kuca, ilede sadet kayna, zevk ve saf , ile fertlerinin efkat odadr. Rabbimizin, erRahmn ve er-Rahm esmsnn dnyadaki mstesn ve mtena bir tecellighdr. Bizleri nce bir mddet karnnda, sonra kollarnda ve lnceye kadar kalplerinde tayan annelerimize gsterilecek sevgi ve saygya denk baka bir varlk yaratlmamtr. Ev tanzimi ve evlt terbiyesini omuzlarna alan anne, cidden engin bir sevgiye, derin bir saygya ve mrlk bir teekkre lyktr. Bir anne ruhunda biriken engin efkatin snrlarn tyin edebilecek bir l var mdr? Yememi yedirmi, giymemi giydirmi, uyumam uyutmu... Hayatn frtnalarnda bizlere bir toz konmasn diye btn varln vakfetmi olan anne ve babalarn haklarn deyebilmek mmkn mdr? Mevln hazretleri yle buyurmaktadr: Anne hakkna dikkat et! Onu banda ta et! Zira anneler doum sancs ekmeselerdi, ocuklar da dnyaya gelmeye yol bulamazlard. Byk vel ve slm hukukusu olan mm- Azam hazretleri, zulme alet olmamak iin Badad kadln reddetmiti. Halife Eb Cfer Mansur, onu cezalandrmak iin hapse attrm ve krba cezasna arptrmt. Her gn vurma saysn da arttryordu. mm- Azam Hazretleri ise krbalar altnda ektii zdraptan ziyade: Ya u hlimi annem duyarsa ne yapar? endiesiyle dostlarna haber gnderdi: Aman bu hlimi anneciim duymasn. O benim ac ekmeme tahamml gsteremez, mahvolur!.. Ben de onun zlmesine dayanamam! diyerek, bir anne muhabbetinin en canl misalini vermitir. Anne muhabbeti, kendisine krba acsn deta hissettirmemitir. Bahuddin Nakibend hazretleri de: Bizim kabrimizi ziyarete gelenler, nce vlidemizin kabrini ziyaret etsinler! buyurarak, anne sevgisinin enginliine mahhas bir misal tekil etmitir. Abdurrahman Molla Cmi ise: Ben annemi nasl sevmem ki, o beni bir mddet cisminde, bir mddet kollarnda, hayat boyu da kalbinde tamaktadr!.. *Neslin yetitirilmesinde annelerin ne gibi bir ehemmiyeti vardr?

62

Bir milleti nasl bir gelecek beklediini grmek keramet deildir. Bunun iin genlere bakmak kfdir. Her devrin genlii kendi karakterine uygun bir ekilde enerjisini harcayabilecei ayr bir heyecan leminde yaar. Bu yaay da btn bir milletin deta nabz olur. Yani her millet, genliinin his ve fikir dnyasna gre ekil alr. Eer bir millette genler glerini hayr, mneviyt ve fazlet yolunda sarf ediyorlarsa o milletin istikbli mkemmeldir. Aksine genler, g ve kuvvetlerini nefsniyete, yani kaba kuvvete esir ve rm ediyorlarsa, kbet hezmettir. yleyse, milletleri omuzlarnda erefle yarnlara tayacak yksek ruhlu genleri yetitirmede en byk vazfe annelere dmektedir. nk nesli yetitirenler annelerdir. Btn evliyullah ve ftihler ilk feyizlerini faziletli bir anneden almlardr. Bunun en gzel nmuneleri, ashb- kiramn hanmlardr. Onlar evlatlarna canlaryla, mallaryla fedkrlk yapmay retmilerdir. Yavrularnn gnllerini, Rasulullh Efendimizin muhabbetiyle doldurmulardr. Bylece oluturduklar parlak ve huzurlu devirler ile yeniden gstermilerdir ki, gl toplumlar, gl ilelerden meydana gelir. Gl ileler de daha ziyde mnev eitim grm, yani nefis engelini am, faziletli hanmlarn eseridir. *Kzlarmzn eitiminde Kurn Kurslarnn rol nedir? Bu kurslarda verilecek eitim ve retimde nelere dikkat edilmelidir? Btn messeseler, bilhassa mnev eitim veren Kurn Kurslar birer efkat, fedkrlk ve hizmet yuvas olmaldr. O duvarlarn iinde kuru bilgiler ynndan ziyde, merhamet ve hizmetin ak ve heyecan yer almaldr. Zira talebesine muhabbeti alayamayan duygusuz bir retici; imann ak ve vecdini minik ve masum yreklere hissettiremeyen bir eitimci ve Kurn- Kermin sevgi ve derinliini tattramayan bir hoca, byk bir vebl altndadr. nk bulunduu messese bir beytl-ml (devlet ve milletin ortak mal), talebeleri de emanettir. Talebeler istenilen eitimi almam olursa, kul hakk ortaya kar. nsanlarn ounlukla maddeye ram olduklar zamanmzda bilhassa Kurn- Kerm hocalarnn talebelerine daha ok ihtimam gstermeleri zarurdir. Muallim ve muallimeler ncelikle talebesinin gnln hocasnn muhabbetiyle doldurmal, Elif-bya balamadan nce Elifin hakikatini retmelidir. Minicik yreklere Allh ve Raslullh sevgisinden prltlar aktararak feyz ile yourmaldr. slmn nezket, zarfet ve tm gzelliklerini o tertemiz kalplerde aksettirebilmelidir. Kh bir cez hkimi, kh bir cellt rol oynayan, azametli tavryla talebeler stnde otorite kurmaya alan bir muallim, atk kala Kurn- Kerm retmeye kalkan bir gfil ve emsllerinin gayretleri bir hsrandan ibarettir.

63

Kurn- Kerime kar gsterilen ihmalden daha ziyde insann mnev hayatn karartan baka bir hata yoktur. Bu kurslarda eitimle megl olan hocahanmlar ve belletmenler, olgun bir hizmet insan olmaya gayret etmelidirler. Olgun bir hizmet insan, kalbi feyizle dolu, yani amel sahibi, merhamet, efkat, diergmlk gibi ahlk meziyetlerle donanm, kin ve nefrete dman kimsedir. Yine hizmet insan, hangi zmrenin iinde yaarsa yaasn, kendi varln ve imann koruyabilen kimsedir. Fitne ortamnda bile etrafna gzellikleriyle tesir edecek ancak irkinliklerden hibir ekilde tesir almayacak hlde olmaldr. Ksacas gerek bir hizmet ehli her hlkrda kalbini mal, mlk, mevk ve menfaat endielerinden uzakta tutmasn bilen kiidir. Bir kelm- kibrda yle buyurulmaktadr: Dnya eyle cennet olur: -Elden, dilden ve gnlden infakla; -Allahn kullarn ayplamayp affetmekle; -Zlimin zulmne, zulm ile vermeyip hidyetine vesile olmakla. Dier bir kelm- kibrda, insan iinde kendini bilenler snftr, denmi ve yle buyurulmutur: Kimseyi incitmeyenler, Ad ve sfatlarn sylemekten hay eden mahviyet ve tevz sahipleri, lh emnet ve mahlkata Hak nazaryla bakanlar. Gl ve iek manzaralar, nasl, en hain ve ters insan bile tebessm ettirirse, insanlara rnek ve rehber olacak kiinin gnl de o ekilde olmaldr. Btn mahlkata nee ve sadet vermelidirler. En kat ve sefil bir kalp bile onun karsnda yumuamal, uyanmaldr. Kurn kurslarmz, retimden ziyde eitimi hedeflemeli, bir fazlet yuvas olmaldr. Zira istikbalin eref sayfalarn dolduracak anneler, ancak bu messeselerin mahsl olacaktr. Burada okuyan kzlarmz, mezn olup hayatn srprizleriyle karlatklar zaman, slmn gzelliklerini orada sergileyebilmelidirler. Kurn kurslar iki Ftmann ruh iklimine brnmelidir. *Efendim, bu iki Fatma kimdir? Biraz izah edebilir misiniz? Birinci Ftma, nsan Sresinin 8-11. ayetleri arasnda fazleti Cenb- Hak tarafndan bildirilen Ftmadr.

64

Hazret-i Hasan ve Hseyin Efendilerimiz ocukken bir hastala dar oldular. Hazret-i Ali -radyallhu anh- ve Hazret-i Ftma efendilerimiz, gn oru tutmay adadlar. Birinci gn iftarlarn aacaklar zaman bir yoksul geldi: Allah rzas iin yiyecek bir eyler!.. dedi. Sofralarndaki yiyeceklerini verdiler. Suyla iftar edip ikinci gn oruca niyet ettiler. kinci gn iftar vaktinde, bir yetim kapy ald. Allah iin bir lokma! deyince, yine sofradaki yiyeceklerini ona verdiler. Kendileri suyla iftar edip, ertesi gnki oruca niyet ettiler. nc gn ayn saatlerde bir kle gelerek yiyecek istedi. Yine sofralarndaki lokmalarn ona ikram ettiler ve yine suyla iftar ettiler. Bunun zerine nsan Sresindeki u yetler nzil oldu: Onlar kendi canlar ekmesine ramen yemei yoksula, yetime ve esire yedirirler. Biz sizi Allah rzas iin doyuruyoruz; sizden ne bir karlk, ne de bir teekkr bekliyoruz. Biz, sert ve bell bir gnde Rabbimizden (Onun azabna uramaktan) korkarz. derler. te bu yzden Allah onlar o gnn errinden muhafaza eder; (yzlerine) parlaklk, (gnllerine) sevin verir. Sabretmelerine karlk onlara cenneti ve (cennetteki) ipekleri lutfeder. (el-nsan, 8-12) Bu yetlerde huss dikkatimizi ekmektedir: Birincisi, Allahn mahlkatna merhamet, Allahn nazaryla Allahn mahlkatna bakabilmek; yetimin, fakirin ve esirin gnlne girebilmektir. Bu hususta Ebu Bekir Verrak hazretleri yle buyurur: nfak etmeyen, cenneti mid etmesin! Fakiri sevmeyen de Peygamber Efendimizi sevdiini iddia etmesin. kisi de yalancdr! kincisi infk Allah rzas iin yapabilmektir. Bu itibarla Hazret-i Ali ve Hazret-i Ftma: Biz bir karlk beklemiyoruz, bir teekkr de istemiyoruz. Sadece Allah rzas iin yapyoruz. demilerdir. Biz de yaptmz amellerimizi, srf Allah rzas iin yapacaz, kullardan bir karlk beklemeyeceiz.

65

ncs ise, bu mkerrem ve nmne insanlar: Biz kymet gnnden, o sert ve bell gnden korkarz. diyorlar. Bu da bir mmin kalbinin, hayetullh (Allah korkusu) ile dolu olmas hlidir. Cenb- Hak da onlarn bu ihls ve hizmetlerine mukabil: Onlar, o bell gnden koruruz. buyurmaktadr. Bu Ftmann gnl dnyasn yanstan ikinci bir misl de udur: Peygamber Efendimiz, Kbenin Rkn-i Yemn ksmnda namaz klarken, Eb Cehil geldi. Onu tek bana grnce sevindi ve hemen birisini gnderip taze deve ikembesi getirtti. Peygamber Efendimiz secdedeyken, 70-80 kiloluk o deve ikembesini zerine boaltt. Peygamberimizin, henz Mslman olmam amcas Abbas da oradayd. Mriklerin iddetinden korktuu iin hi ses karamad. O srada oradan geen ve yaklak 9-10 yalarnda olan Ftma validemiz koarak geldi. Peygamberimizin zerinden o pislikleri temizlemeye balad. Bir taraftan da gzlerinden yalar boanyordu. Aleyhissalt vesselm Efendimiz: Alama kzm!.. diye onu tesell ediyordu. Akraba asabiyetinin bile yetmedii bir korku karsnda, Hazret-i Ftma mertti, yiitti. O, Allah ve Rasuln her eyden stn tutuyor ve onlar, her eyden ok seviyordu. Bu sebeple Hazret-i Fatmaya mm-i Ebha: Babasnn annesi ad verildi. kinci Ftmaya gelince, o, Hazret-i mer -radyallhu anh-, Hazret-i Peygamberin canna kastederek, byk bir cinayet ilemeye giderken ona mani olup, onu hidayete sevk eden Ftmadr. O gn bu Ftma, yle bir kalple Kurn okumutur ki, mer gibi sert, kat kalpli bir chiliye insan eriyip gitmi yerine gnl merhametle dolu, gzleri yal, Hak karsnda iki bklm olan Hazret-i mer -radyallhu anh- gelmiti. Dolaysyla, kurslarmzda yetiecek kzlarmzn, bu iki Ftmay ve emsallerini rnek almalar pek mhimdir. Her bir kzmz, onlar gibi diergam ve cmert olmal, amelini Allah rzas iin f etmeli, Kurn- Kermi de bir kalb nee ve derinlikle okumal ki, arzu edilen ulv nasipler tecell etsin ve ilh feyiz ve tesirler gnllerimizi doldursun. Bu meynda Hazret-i ie vlidemizi de unutmamak cb eder. nk o, Peygamber Efendimizin hanmlarnn en zeksiydi. Ashb- Kirm arasndaki yedi mctehidden birisiydi. -Sallllh aleyhi ve sellem- Efendimiz, onun hakknda:

66

Dininizin yarsn bu Hmeyradan renin. buyurmulardr. Bu itibarla her Mslman hanmn, Hazret-i ie Annemizin, Peygamber Efendimiz tarafnda methe mazhar olmu zek ve firsetinden, Cenab- Hakkn ahdetine nil olmu iffetinden, hisseler almaya almas gerekir. Niyazmz o ki; Rabbimiz, btn kzlarmza Ftma validelerimizin kalb hayatlarndan, Hazret-i ie vlidemizin zek, firset ve iffetinden ve bilhassa Hazret-i Hatice vlidemizin sadkat ve fedkrlndan hisseler nasip eylesin. mn

67

OSMANLIDA LE VE CEMYET HAYATINDAN RNEKLER *Efendim sahab hayatndan verdiiniz rneklerin sonraki devirlerde de canlln srdrdnden bahsedebilir miyiz? Onlardaki gzel ile hayat ve kalb duyular sonraki asrlarda da yaand m? Hi phesiz. slm, statik deil dinamik bir dindir. Bu itibarla ilk gnlerinde mevcut olan her gzellik, yzde oran deise de her zaman varln k ve samm mmin gnllerde devam ettirmitir. Asr- saadetten sonraki devirler ierisinde de bilhassa Osmanl dnemi, yaanan ikinci bir saadet asr gibidir. Gerekten de ecdadmz, gerek aile huzur ve saadeti asndan gerekse toplumun gnl gnl inas asndan tam bir man, irfan, ihsan ve hayr yar iinde olmulardr. Bu noktada onlardan bize kalan madd ve mnev zenginlikler ve emsalsiz kltr mraslar, bahsettiimiz gerein en canl ahitleridir. Bir bakma Osmanllar, bir ihtiam devleti olmaktan ziyade bir vakf medeniyeti olarak tarih sahnesinde yer almlar; bunun neticesinde btn dnya onlar ba tac etmi ve bylece uzun bir mr srmlerdir. * Bir vakf medeniyeti olan Osmanl Devletinde in edilen mmr aheserler iinde, vlide sultanlarn ve saray erfndan hanmlarn da eserleri var. Bu konuda da biraz bilgi verebilir misiniz? Osmanl dneminde kurulduu tespit edilebilmi 26.300 vakfn, 1.400 kadarnn hanmlar tarafndan tesis edilmi olmas ok ehemmiyetlidir. Bunlardan Nr Bn Vlide Sultan 5 , stanbulun Anadolu ve Rumeli yakasnda birok eserler yaptrmtr. skdar Toptandaki Atik Vlide Cmii, imreti, medresesi, dru-ifs ve ifte hamam, onun gnl dnyasndan bizlere ulaan lmsz aheserler ve hizmetlerdir. Byle hanmlarn biri de Mhpeyker Ksem Vlide Sultandr. O da Yeni Cminin temelini atm, skdar inili Cmii ve yanna da mekteb, eme,
Osmanl hnednna mensup kadnlar hakkndaki resm ifade Sultan Efendidir. Bu, babann hnedn mensubu yni ehzde veya padiah olmasn ifde eder. Byle bir kadn hnedn mensubu olmayan bir erkekle evlenirse bylelerinin kz ocuklarna Hanm Sultan, erkek ocuklarna ise Beyzde, analarna izfeten de Sultanzde denilir. Beyzde veya sultanzdeler hnedn mensbu olmayan birisiyle evlendikleri takdirde onlarn ocuklar hnedan mensubu saylmazlar. Dier taraftan evltlar padiah olan hanmlar, hnedna mensup deillerse, -ki ekseriyetle byledir- resm ifade itibriyle nvanlar Vlide Sultandr. Padiah hanmlarndan ise Kadn Efendi olarak bahsedilir. Bunlar birden fazla ise birinci, ikinci gibi sfatlarla anlrlar. 68
5

drul-hads, ifte hamam ve sebil yaptrmtr. Ayrca Anadolu Kavandaki cmiyi in ettirmitir. Onun, yetim ve fakir kzlar evlendirmek iin kurmu olduu vakf da mehurdur. Bunlardan baka daha birok hayrt vardr. Olduka dikkat ekicidir ki, vlide sultanlar arasnda cellli ve sert tabiatiyle tannm olduu hlde Ksem Sultan bile, vakf tesis etmekteki gayretiyle zayflara efkat ve merhamet hussunda zirve bir ahsiyettir. Ksem Sultann temelini att hlde, bitirmeye mr vef etmediinden yarm kalm olan Yeni Cmiyi tamamlatarak ibdete amak erefi, Hatice Turhan Sultana nasip olmutur. Bunun yannda mekteb, medrese, imret, ktphne ve eme hayrtlar da vardr. Ayrca Yeni Cmi vakfiyesinde dikkati eken bir husus da, kandil ve Ramazan gecelerinde baz emelerden bal erbeti aktlmas ve namazdan kan cemaate ikrm edilmesidir. Baln kalitesi dah vakfiyeye tescl edilmitir. O zamann en vasfl bal, bugn ad Pazar olarak deitirilmi olan Rizenin kazas Atinadan getirilirdi. Vakfiyede ne kadar pahal olursa olsun dim bu baln kullanlmas, baka baln kullanlmamas art koulmutu ki, bu da hayrdaki keyfiyet ve hasssiyetin derecesini gsteren tipik bir misldir. Bu Hanm Sultan, vakflarnn devamn salamak iin ok zengin gelir kaynaklar brakm ve bu vakflarn idaresi iin maal 116 memur vazifelendirmitir. Pertevniyl Vlide Sultan da, stanbul Aksaraydaki Vlide Cmii ile Y Vedd Mescidini in ettirmi, ayrca ktphne, eme ve mektep yaptrarak onlar vakfetmitir. Edirnekapda ve skdarda birer seltn cmi in ettirmi olan Mihrimh Sultan ise, tesis ettii byk vakf eserlerine ramen son derecede mtevz ve mahviyet shibi bir kimse idi. Bunu, u misl ok gzel bir srette ifde etmektedir. Mekke ve Arafatn suyu vaktiyle Hrun Reidin hanm Zbeyde Hanm tarafndan Badat civrndan oraya kadar getirtilmiti. Fakat Kann devrinde bu su yollarnn zamanla bozulduu ve emelerin kf miktarda akmad syleniyordu. Bunu renen Mihrimh Sultan, babas Kannnin huzruna karak bu kadm su bendinin Bammar Sinan tarafndan tamir edilmesini ve bu hizmetin de gizli kalmasna zam gayret gsterilmesini ondan ric etmi ve bu maksatla ship olduu btn znet ve mcevhert tahsis etmitir. Mimar Sinan, Sleymniye Cmiinin temelleri atldktan sonra bir mddet ortadan kaybolmutur ki, bunun sebebi pek bilinmez ve gy cminin temellerinin oturmas iin kasten kaybolmu bulunduu sylenir. Hlbuki bunun sebebi, Ayn Zbeyde denilen mlm su kanallarnn tmiri ve bu hayrn shibi olan Mihrimh Sultann hizmet ve himmetinin gizli kalmasn istemi olmasdr. Vlide sultanlar iinde hayrt bakmndan en mehurlardan biri de, Bezmilem Vlide Sultandr ki, asrlarca hizmet veren ve trihe ml olan pek ok
69

hayr hizmetleri yapmtr. Yaptrd cmilerin en by Dolmabahe Saray yanndaki Vlide Cmiidir. Mehur Galata Kprs de onun vakfdr. Vlide Sultann ama kurduu bir vakf da ok mhimdir. Vakf art: -amn tatl suyunu haclara ulatrmak, -Hizmetkrlarn krd veya ziyan verdii eylar, onlarn haysiyet ve ahsiyetleri rencide olmasn diye tazmin etmektir. Hayr eli ok uzaklara kadar uzanan Bezmilem Vlide Sultann hizmetlerinin en byklerinden biri de ahs servetinden byk bir mebl vakfederek yaptrd Gurab-i Mslimn Hastahnesidir. Bu byk eser, cm ve emesiyle 1843 ylnda hizmete alm olup, o gnden beri mmet-i Muhammedin fakirlerine if datmaktadr. Bu sultan efendiler, hayrt ve hasentta su temini hussuna birinci derecede ehemmiyet vermiler, Mekke ve Arafat gibi stanbulu da vakf suyu ve emeleriyle donatmlardr. Bunun iin hl ayakta duran bentleri tesis etmiler ve su yollarn tmir ederek stanbulu dim ihtiyac karlayacak derecede bol suya kavuturmulardr. Mbrek ecddn ihlsla kurduu vakflar, faliyetlerinin kymete kadar devam etmesi du ve temennsi ile tesis edilmitir. Bu vakflar, bugnk ve yarnki insanmzn cm, mektep, hastahne, kla, sebil gibi ihtiyalarn gidermekte ve pek ou hl hizmetlerini devam ettirmektedir. Bunlar, mbrek ecddmzn muazzez rhlarn d edecek birer sadaka-i criye, mn ve aslet ninesidir.

Teklik Cenb- Hakka it. Btn varlklar ift. dem cennette yaratld. Her nmet vard. Fakat dem: Y Rabb, e! dedi. Havva yaratld. Meclbiyet balad. s -aleyhisselm-n dnda bekr olan bir peygamber bilinmemektedir. Peygamber Efendimiz: Hayatta en kymetli met, sliha kadndr. ki veya kz ocuunu dn terbiye ile yetitirenle cennette beraberiz. Buyurmutur Peygamberimiz. Hazret-i Ftmay yle yetitirmitir. Onu btn seyyidlerin annesi evliyaullahn ba eylemitir.

70

Toplumlar kadnla ykselmitir. Kadnlar kadnlk haysiyetini kaybettii zaman toplum cam krklaryla dolmutur. dem Kadna olan sevgi, ftrdir. Hazret-i Hatce. Cm Hazretleri, ben annemi nasl sevmem ki Annem bir mddet beni kollarnda Eb Hanfe. Cennet annelerin ayaklar altndadr

Kadnla ilgili hadisler, notlar.

Gzel koku da, meleklerin kokusudur. Rha derinlik ve incelik verir. Hassas ve rakik insanlarn huzurudur. Efendimiz de beeriyetin en zirvesi olduundan gzel koku ile btnlemitir. Bir ocuun ban okasa o ba misk kokard.

Namaz, Cenb- Hak ile mlk. Bu itibarla en vecd iinde f

71