T.C.

MARMARA NVERSTES TEKNK ETM FAKLTES TEKSTL ETM BLM

ZEL PLK RETM DERS DEV

HAZIRLAYANLAR 2405118 Erkan STNDA 2405122 Dilek YAZGAN 2405124 Dilek ARGON 2405115 Fatma TUNA

DANIMAN Yrd. Do. Dr. S. Mge YKSELOLU

STANBUL-2007

FRKSYON ERME YNTEMLER

Friksiyon Eirmenin Tarihesi

Friksiyon eirmenin prensibi 1973 ylnda Avusturyada Dr. Ernst Fehrer tarafndan OE eirmeciliinden yola klarak ve temel mekanik-aerodinamik kurallarndan faydalanlarak ortaya koyulmutur. Dref kelimesi de mucidin isminin ba harflerinden olumaktadr.1973 ylndan itibaren 4 yl gibi ksa srede makiney gelitirmitir. Rotor dnleri, ap, arlk ve merkez kuvveti gibi problemler bu yeni bkm verme yntemi sayesinde zlmtr. Srtnme ile eirme, 250 m/min ulaan iplik k hzyla, bu zamana kadar en iktisadi yntem olan rotor eirmesi yntemi ile eriilen orta derecede hassasiyetli ipliklerde 120 m/min olan iplik k hzna byk bir stnlk salamtr [1]. Friksiyon eirme yntemi makine ktlesinden bamszdr. plik saran ksmn ktlesi iplik oluturma blgesinde dner ve bu sayede neredeyse istenilen miktarda bir dnme potansiyeline ulalabilir [2]. Bilezikli eirme veya OE-rotor eirme ynteminde, iplik oluturma sreci ayrlmaz biimde yksek bir iplik k hzna baldr. Friksiyon eirme ynteminde ise sistemce koullanan bu kuvvet bileenleri yoktur. Bu yzden ok az sayda iplik krlmasyla iplik elde edilmektedir [1].

ekil 1 Srtnme kuvvetleri [1]

Friksiyon Eirme Yntemi

Konvensiyonel sistemde hazrlanan bantlar yan yana paralel olarak 70 mm geniliindeki klavuzdan makineye beslenir. Giri ksmnda materyale hafif ekim verilerek yksek turlu ve garnitr kapl tarama silindirine sevk edilir. Burada alarak tek lif haline getirilen lifler hava akm yardmyla ayn ynde ve paralel dnen iki delikli tambur zerine flenir. Tamburlarn iinde oluturulan alak basn nedeniyle tambura yapan lifler, tamburlarn uygun yndeki dnleriyle yuvarlanarak temas yzeylerinde bir araya getirilirler. Tamburlar arasna bir iplik ucu verilip ekildiinde sevk hzna bal olarak belirli incelikte bir iplik ak balam olur. plik direkt olarak bobinlere sarlr. Delikli tambura pskrtlen lifleri paralel hale getirmek iin zel bir disk kullanlabilmektedir. Dref yntemi ile grnml ve hacimli strayhgarn karakterli iplikler yaplmaktadr. plik mukavemeti konvensiyonel strayhgarn ipliine kyasla biraz dk, elastikiyeti az yksektir. 10-150 mm uzunluklu orjinal lifler, ama ve yoluklar konvensiyonel sistemde paralel bant haline getirilerek erilirler. Mekiksiz dokuma tezgahlarndan kan kenar bantlarnn da direkt olarak makineye beslemek olasdr. plik kesitinde minimum 150 lif bulunmas gerekmektedir. plik strayhgarn grnmnde ve ok hacimlidir. lave mekanizmalarla makineden direkt olarak efekt iplii veya bukle iplii olarak k almakta olasdr [3].

ekil 2 Lif hava karmnn delikli yzeyce emilmesi [1]

ekil 3 pliin oluumu [1] Elde edilen iplikler dekoratif kumalar, hal, battaniye, el rg iplii, mantoluk iplik ve teknik doku sahalarnda kullanlr [3]. Piyasaya sunulan friksiyon eirme yntemleri unlardr: 1. Dref 2 2. Dref 3 3. Dref 5 4. Dref 2000 5. Dref 3000 6. Dref 5000 Dref 2 friksiyon iplik makinesi, kaba iplik sektrne hizmet vermektedir. Bu makine dknt ve dee liflerinden, deiik numaralarda ve ring, rotor, hava jeti iplik makinelerinde retilemeyen iplikleri retebilmektedir. pliin d grn ring ipliin d grnne benzemektedir. Dref 3 friksiyon eirme makinesi, ring dahil dier sistemlerin retemedii ok komponentli teknik iplikleri retebilmektedir. Bu ipliklerin zellikleri dier ipliklerden farkldr. Dref 5 friksiyon iplik makinesi Nm 60 civarnda ring iplii zelliklerinde iplikler eirebilmektedir. plik mukavemetinin dk olmas nedeniyle bu iplik rme sektrnde kullanlmaktadr. zet olarak sylemek gerekirse; rotor ve hava jetli ipliklerin mukavemetleri ve d grnleri itibariyle ring ipliklerine benzemektedirler. Dref 2 ve Dref 3 friksiyon iplik makinelerinin retebildii iplikleri dier sistem makineleri retememektedir. Bu yeni sistemlerin (rotor, hava jeti, Dref 5) avantaj daha dk maliyetle iplik retebiliyor olmalardr [4].

DREF 2 PLK ERME MAKNES

Dref 2 kaba iplik eirme makinesi 1975 de pazara srlen pilot tesislerde tannm ve 1977 banda ilk Dref 2 seri makineleri kullanma girmitir. Bu eirme yntemine gsterilen ilgi uygulama esneklii ve yksek derecede iktisadi niteliklerinden kaynaklanmaktadr [1]. Dref 2 makinesi genelinde ynden, yapay elyaftan, her trl dkm elyafndan ve bunlarn karmndan, ekonomik olarak kaln numara iplik eirimi iin kullanlmaktadr [1].

ekil 4 Sistemin alma ilkesi ve teknik ynleri [5] 1. 2. 3. 4. 5. Tarama tamburu Giri silindirleri Hava akm Eirme silindirleri Paradisk

Dr. Ernst Fehrerin gelitirmi olduu Dref 2 iplik retim sistemi 4. ekilde grld gibidir [4]. ekim sistemini terk eden bir veya daha fazla saydaki tarak eritleri ana ama silindirine (rnek olarak testere di kapl silindire) sevk olurlar. ekim dzeneinde az bir ekime tabi olan erit, garnitr kapl testere dili silindirde tek tek liflere alr. Bu ekilde alan lifler hava akm yardmyla silindirden uzaklatrlarak ayn ynde ve paralel dnen iki delikli tambur zerine flenir. Tamburlarn iinde oluturulan alak basn nedeniyle tambura yapan lifler tamburlarn uygun yndeki dnleri ile yuvarlanarak temas yzeyinde bir araya getirilirler. Tamburlar arasna bir iplik ucu verilip ekildiinde sevk hzna bal olarak belirli incelikte bir iplik ak balam olur. plik direkt olarak bobinlere sarlr [4]. Dref 2 iplik eirme sistemi daha ziyade kaln, hacimli ipliklerin (orta uzunluktan uzun stapelli liflere) retimi iin uygundur [4]. Dref 2 makinesinin teknik verileri: Makinedeki kafa says : 6-48 retim hz : 280 m/min Hammadde : yn, sentetik lifler Numara arl : Ne 0,18-15 ; 120-3300 tex Besleme tipi : tarak eridi plik tr : normal OE rotor iplii gibi plik karakteristii : ynl iplik yaps tarznda, yuvarlak, dzgn Kullanm alan : ev tekstilleri, hallar, battaniyeler, geri dnml rnler ve teknik rnler (otomobil, sya kar dayankl giysiler) Avantajlar : dkntlerin erilmesi, ilem basamaklarnn azalm olmas zel nitelikleri : geri dnml rnler, efekt kazandrlm iplik retimi

Dref 2 makineleri 6 bal olarak yaplmaktadr. Her ba 5 ayr elemandan oluur [1].
1. Giri ksm: Dref 2 makinesinde giri maddesi olarak kaln tarak

eritleri kullanlr. Arl 15-30 g/m arasnda olabilen bir veya daha fazla erit, bir giri hunisi yolu ile 3 ift makaradan oluan giri ksmna beslenir. Bu 3 ift makara bir motor tarafndan zincir ve dili balantlaryla dndrldklerinden, makara kaymas olmadan dzenli besleme salanmtr. Birinci ift makaradan sonra eritler bir ynleyici atal altndan geerler ve dier makara iftlerine gre yol alrlar. Bu ksmda eritlere kademeli olarak 1,3 dolaylarnda ekim verilir. Bu yolla, elyafn erit ierisindeki biimleri biraz dzelmi olur. Giri maddesinin ktlesinin, giri ksmnn 70 mm olan geniliini btnyle ve dzgn olarak kaplamas iplik retiminin dzeni iin nerilir. Besleme hz 7,5 m/min kadar olabilir [1].
2. Ac davul: Giri ksmnn nc ift makaralar eritleri hzla

dnmekte olan ac davulun dilerine besler. Bu davul, bir motorun rotoru olup, ap 180 mm dir. Hz 3000, 3500, 4000 veya 4500 dev/min olarak ayarlanabilir. Ac davul elyaf giri ksmndan kurtulana kadar ve makinenin n ksmna tar. Davulun dileri st koruyucu altndan knca, elyaf merkez ka kuvvetinin etkisiyle dilerden kurtulur ve stten gelen hava akmnn etkisi altnda n koruyucuya arparak bkm ksmna doru kayar [1].
3. Bkm ksm: Bu ksm ayn ynde dnen, zerleri kafes gibi delikli

iki silindirden olumaktadr. Bu silindirlerin yzeyleri birbirine paralel olup aralarnda 0,5 mm lik bir aralk vardr. Silindirlerin iinden, yalnz birbirlerine yakn olduklar izgi boyunca etkili olmak zere hava emilir. Bu izgiye den elyaf, hava emilmesiyle oluan basnla bu izgide tutulur. te yandan silindirin dn elyaf tutamn bu izgiden uzaklatrmaya almaktadr. Bu nedenle yerinden oynayan tutam, hava basncnn etkisiyle yeniden geriye yuvarlanrken kendi evresinde dnm ve gerek bkm kazanm olur. plik grnm alan bu tutam silindirler boyunca bkm ksmndan ekilirken srekli olarak ac davulun dilerinden gelen elyaf bkm ileminin srekliliini salar. Bkm silindirleri ayr bir motor tarafndan kaylarla dndrlr. aplar 80 mm olan bu silindirlerin yzey hzlar 100-250 m/min arasndadr[1].

ekil 5 Dref 2 Sarm ksm [5]

4. plik sarma ksm: plik, bkm ksmndan bir ift makara ile ekilir

ve bir bobine sarlr. Ayr bir motor hem st makaray hem de apraz sarma silindirini dndrr. apraz sarma silindiri ile iplii bkm ksmndan eken makaralarn arasndaki yzeysel hz oran, iplikteki sarma gerginliini ayarlamak iin deitirilebilir. Dref 2 makineleri ya konik ya da paralel yzl bobin saracak biimde yaplmaktadr. plik sarma hz 300 m/min kadar arttrlabilir [1].
5. Vantilatrler: Bkm silindirlerinin arasndaki negatif basn

vantilatrlerle salanr. Arka bkm silindirinin iindeki hava emme takozundan bir vantilatr tarafndan ekilen hava, daha sonra sistemde elyafn bamsz u ksmna gnderilir. Ayn havann bir ksm ise arka bkm silindirinin altna doru verilerek, silindirlerin yzeylerinin temiz kalmas salanr. n bkm silindirinden hava emmek iin seri biimde balanm vantilatr vardr. Bu hava, makinenin altnda toplanr veya bir szge torbasndan geerek odann havasna salnr ya da bir egzos sistemine beslenir. n silindirin hava emme takozunun vantilatrlere balayan boruda be

konumu olan mekanik bir subap vardr. Bkm ksmndaki negatif basn bu subabn konumunu deitirilerek ve n vantilatrlerden biri alr veya almaz durumda tutularak ayarlanabilir. Giri, bkm ve sarma ksmlarnn motorlarnn hzlar makinenin kontrol dzenindeki saysal potonsiyometrelerle snrszca ayarlanabilir. Bu ayarlamalar elektrik akmnn skln deitirmekle olasdr. Ac davulun hz da ayn ilkeyle ayarlanr. pliin numarasn saptamak iin giri ve sarma hzlaryla giri eritlerinin toplam numaras kontrol edilmelidir. Ac davulun nnde bamszca uuan elyafn hava akmlarnn etkisinde olmas, iplik ekiminin elyafn uu ynne dik ada olmas, elyafn iplik iindeki biimlerinin dz ve ipliin eksenine paralel olmasn engellemektedir. Bu koullar altnda, elyafn ipliin kuvvetine katksnn azlndan, ipliklerin nispeten zayf olduklar bilinen bir gerektir. Gerekirse bunun engellenmesi iin makinenin her bana paradisk denen bir aygt taklabilir. Paradisk evresinde drt parma olan ve ipliin ekili ynnde dnen bir disktir. Bu aygtn parmaklar elyafn bamsz uu yapt ksma, elyafn ynne dik biime girer. Bunun sonucunda elyaf iplie katlrken ipliin ekseni ynnde biim kazanm olur ve yeni biimlerini kaybedemeden ipliin yapsna geer. Bu aygt sayesinde ipliklerin kuvvetinde nemli artlar elde edildii bilinmektedir. Aygtn drt hz olan kendi motoru vardr [1].

ekil 6 Dref 2 [5]

DREF 3 PLK ERME MAKNES

Friksiyon eirme sisteminin bkm oluturmadaki avantajlar ve ayn zamanda artan iplik inceliiyle beraber, iplik bileimindeki iplik eksenine paralel liflerin artmas olgusu gz nne alnarak bir kaplayc sistem fikri ortaya atlmtr [1]. 1979 dan beri tannan bu sistemde Dref 2 olduu gibi her trl lif veya bunlarn karmlar ilenebilmektedir. Dref 3 de bir ileme aamasnda retilen ok bileenli iplikler, zellikle ok dayankl tekstil eyalara ekirdek oluturan iplikler teknik tekstiller, askeri ve sivil amal koruyucu giysiler, dekorasyon ve ev eyalarnda kullanlan zel grnml kumalar iin temel dokuyu olutururlar. Bundan dolay ekonomiksel, niteliksel yararlar dolaysyla gittike artan miktarda nem kazanmaktadr [1]. Sistemin alma ilkesi ve teknik ynleri Orta incelikte ipler iin Dref 3 eirme sistemi ters bkme ile bir iplik kaplama yntemidir. Dref 3 makineleri 12 bal olarak yaplmaktadr. Her ba 5 ayr elemandan oluur [1].
1. ekim sistemi 1: Dref 3 n birinci ekim sisteminin giri maddesi bir

cer banddr. Cer bandnn giri arl 2,5-3,5 ktextir. Birinci ekim sistemi, ipliin oluumu iin gerekli olan ekirdek ksmnn oluturulduu yerdir. Bu ekim sistemi 4 silindirli olup, elyaf uzunluu en ok 60 mm olan bantlarla beslenmeye uygundur. Bu bant 100-150 kez ekilerek inceltilir ve yaplacak mala gre iplikteki pay %15-60 aras deiir. 3 tip besleme kompozisyon mevcuttur. Lif uzunluu 40 mm den uzun olan cer bantlar Lif uzunluu 50-60 mm olan cer bantlar Pamuk cer bandnn filamentle birlikte beslenmesiyle ekirdek ksm oluturulur. 1. ekim sisteminden gelen elyaf demetinin birbirine tutunmasn salayan bkm tam bir yalanc bkmdr. Bunun tekrar almasn stten gelen ve kaplamay temin eden elyaflar mani olur. nceltilen bandn eirme nitesine beslenme hz max 8 m/min dr [1].
2. ekim sistemi 2: Bu ekim sisteminin vazifesi, birinci ekim

sisteminden gelen ekirdek ksmn zerine ayn kararda kaplama (manto) elyafn serpme blgesi boyunca beslemektir.

2. ekim sistemine cer 1, cer 2 bantlar beslenmektedir. Cer bantlarnn giri arl 2,5-3,5 ktextir. Bu cer bantlar silindirli ekim sisteminde bir miktar inceltildikten sonra hzla dnmekte olan ac davullara beslenir [1]. 2. ekim sisteminden kan manto elyafn, yaplacak iplik cinsine gre iplikteki pay %20-50dir. Besleme hz ise max 1,5 m/mindir [1].

ekil 7 Dref 3 makinasnn 2. ekim nitesi [1] Korunmaya alnm iki ac davul ise ikinci ekim sistemi tarafndan yava bir tempo ile verilen bantlar, elyaf krmadan, statik elektriklenme yapmadan ve tozutmadan aar. Dolaysyla dzgn bir elyaf beslemesi temin eder. Bu arada hzn yksekliinden dolay Dref 3te bklmenin temini iin ok ll bir zaman kalmaktadr. Besleme

dzgnl bu bakmdan da nemlidir. 6 cer eridi ile besleme doal olarak iyi bir katlama temin eder [1].

3. Bkm ksm: Bkm ksm elyaflar birletirmek ve iplik bnyesinin

oluturulup, gerekli efektin verildii ksmdr. Dref 3n bkm silindirleri Dref 2ye nazaran daha kk yapdadr. Aada silindirlere ait ller verilmitir. Uzunluk= 2700 mm Genilik= 600 mm Ykseklik= 1850 mm Hzlar ise 6000 dev/mindir [1].
4. plik sarma ksm: Bkm blmn batan baa geen iplik, ekilerek

silindirli (ikisi altta biri stte) ekme noktasna beslenir. Bu sistem ile yksek hzl birinci ekim sistemi arasnda baz farkllklar mevcuttur. Alttaki silindirler kauuk kapl stteki ise elik yivlidir. plik ayn tarzda gerilerek ekilir. Silindirlerin birbirine basks bir manivela ile salanr. pliin dzgn salm iin kontrol cihazlar mevcuttur. plik silindirlerden ktktan sonra bir motorun dndrd sarma silindirine konan makaraya sarlr. Sarm gerginlii drt deiik durumda ayarlanabilir. Dref 3 makinesinde hem konik hem de dz bobin sarlabilir. plik sarma hz 300 m/mindir, bobinlerin arl 4,5 kgdr [1].
5. Vantilatrler: Dref 2 deki yntemin ayns kullanlmaktadr.

Dref 3 ipliklerinin yzeyi sadece kesik elyaftan oluur. ekirdek ise tam ortada ve tamamen rtlm durumdadr. Geleneksel eirme yntemlerinin aksine, lif tarafndan belirlenen eirme snrlar, mesela dk iplik mukavemeti, yksek derecede sertlie sahip veya dokunmu filamentlerden oluturulan ekirdek iplik yardmyla bariz bir ekilde dzeltilir [1].

ekil 8 Dref 3 eirme prensibi [4] Dref 3 eirme sistemi friksiyon eirme sistemine gre zl iplik retmektedir. Temel olarak, Dref 2 eirme makinesine, eirme nitesinden nce ekstra bir ekim tertibat yerletirilmitir. 2,5-3,5 ktex kalnlndaki cer eridi 3 apronlu ekim blgesinden girer. Yaklak 100-150 oranl ekim blgesinden kan cer band sevk silindirleri vastasyla iki delikli tambur zerindeki iplik oluum blgesine iletilir. Ardndan ikinci bir sevk silindirleri vastasyla erit iplik oluum blgesinden uzaklatrlmaktadr. Bu lif eridi, ekim tertibat ve sevk silindirleri arasnda kstrlr ve bu noktalar arasnda iki delikli tambur ifti vastasyla dndrlr. Bu sayede bu iki noktadan kstrlarak yalanc bkm verilmi olur. Bu demektir ki; ekim nitesi ve iki delikli tambur ve sevk silindirleri arasnda bkm gereklememektedir. Eer bu durum devam ederse, erit paralar haline gelir. Bu olayn gereklemesinden nce, iplik oluum blgesine stapel lifler yukardan beslenir. ki delikli tamburun kendi evresinde dnmesi sonucunda gelen lifler yatay olarak ilerleyen eride dolanrlar. Bylece zl iplik oluumu gereklemi olur. Yukardan gelen lif kmesi iki ama silindirine sahip olan ekim nitesinden gelmektedir. Bu beslenen cer eritleri 2,5 - 3,5 ktex kalnlnda olup, 4 ya da 6 adet cer eridi dzeninde makineye beslenmektedir. Sevk silindirlerinin ardndan iplik sarm nitesine geer. plik genellikle makineyi apraz sarml bobin olarak terk eder. Bu yntemle eitli liflerin erilebilmesi mmkndr. Poliester ve poliamid lifleri z oluumunda kullanlmaktayken pamuk manto oluumunda kullanlr. Manto liflerinin oran %15-60 arasnda deimektedir. alabilen lif incelii 0,6- 3,3 dtex arasndadr [4].

Dref 2 eirme makinesinin zellikleri [3] Makinedeki kafa says Sevk hz Hammadde Numara aral(Ne) Besleme malzemesi plik karekteristii plik tr Kullanm alan zellikler Avantajlar 6-48 280 m/min Sentetik lifler, yn Ne 0,18-15 Tarak eridi Ynl iplik yaps tarznda yuvarlak, dzgn OE rotor gibi iplik elde edilir Ev tekstilleri, hallar, battaniye, geri dnml rnler ve teknik rnler Geri dnml rnler, efekt kazandrlm iplik retimi Dkntlerin erilmesi ile dk maliyetli retim ve ilem basamaklarnn azaltlm olmas

Dref 3 eirme makinesinin zellikleri [3] Makinedeki kafa says Sevk hz Hammadde Numara aral(Ne) Besleme malzemesi plik karekteristii plik tr Kullanm alan zellikler Avantajlar 12-96 300 m/min Sentetik lifler, pamuk ve karmlar Ne 3,5-18 Cer eridi Bir miktar kaplama lifleri kullanlarak ring ipliine yakn tarzda iplik elde edilir. Fakat kaplama liflerin ou rotor iplii karekteristiindedir. Katl iplik elde edilir Ev tekstilleri, spor ve rahat giyim, d giyim ve teknik rnler Basitletirilmi iplik retimi lem basamaklarnn azaltlm olmas

DREF 2000 PLK ERME MAKNES

ekil 9 Dref 2000 iplik makinesi [2] ekil 9da prensip emas verilen Friksiyon (srtnme) ile eirmenin temel prensibi bir lif/hava karmnn deliklerle donatlm yakalama yzeyine flenmesi ve bu yzeyin altnda emme ynnde bir hava akm oluturulmasdr (ekil 10) [2].

ekil 10 Friksiyon Eirme Prensibi [2] Dref 2000 iplik makinesinde ipliin meydana gelmesi ksaca u ekilde aklanabilir [2]: Makineye birden fazla sayda beslenen bantlarn tek lif haline gelinceye kadar almas hzl bir ekilde dnen ama silindiri ile gerekletirilir. Bu srada bantlarn beslenmesi makinenin arkasnda bulunan ve zel bir ekil verilmi giri sistemi ile temin edilir. Tek lif haline gelmi liflerin ama silindirlerinden ayrlmas merkezka kuvveti sayesinde gerekletirilir ve lifler oluturulan hava akm vastas ile bir kanal ierisinden iki adet eirme silindiri arasndaki yerletirme alanna istiflenir. Daha sonra lifler ayn ynde dnen bu eirme silindirlerinin st yzeyinde mekanik bir yuvarlanma hareketi ile bkm alrlar. Delikli eirme silindirlerinin ierisinden besleme havasnn emilmesi bu ilemi destekler. Bu ekilde bkm alan lifler ayn blgeye dardan verilen bir ipliin ak ucuna dahil olarak iplik eklinde 250 m/min varabilen k hzyla ekilerek sarm tertibat yardm ile bobin eklinde sarlrlar. stenen bkm miktar tambur devirlerine ve emilen havann younluuna bal olarak ayarlanabilmektedir [2]. Friksiyon eirme prensibinde liflerin iletilmesi ve eritlerin almas OERotor ve bilinen dier eirme yntemleri ile karlatrldnda temel farklln lif sevk elemannn eklinde olduu grlmektedir. Bu fark lif ynlenmesine tesir etmekte ve daha dzenli lif iletimini temin etmektedir [2]. Mekanik ve pnmatik (basnl hava enjeksiyonu vs.) olarak dzenlenebilen bu yaplar aadaki ekilde gsterilmitir [ekil 11] [2] :

Friksiyon eirme prensibinin ana prensibi iplik bileiminin olumas ve bklmesi iin dnen friksiyon silindirleri kullanmaktr. Sistemde Friksiyon elemanlarnn kavrama noktasna devaml olarak sevk edilen lifler srtnme kuvvetleri yardm ile bkm alarak dardan verilen mevcut ipliin ak ucuna eklenmektedir. Bu ilem Fehrerin silindirli sistemleriyle veya tek ve silindirsiz sistemlerle gerekletirilebilmektedir. ki silindirli sistemlerde elyaf friksiyon elemanlarnn kavrama noktasna beslenmekte ve burada iplik oluumu salanmaktadr. Silindirsiz iki diskli ve iki kayl friksiyon sistemlerinde ise elyaf ksmen bkm verme elemannn dnda biriktirilerek friksiyon bkm verme alanna sevk edilmektedir [2]. ki silindirli sistemlerde d friksiyon ile i friksiyonu birbirinden ayrmak gerekmektedir. friksiyonda iplik oluumu ve bkmde avantaj salanrken elyaf beslemesi ve hacim darl asndan dezavantaj olduu ifade edilmektedir [2]. Dr.Fehrerin almalarnda ipliin evresel hznn etkilenebilecei konik silindir uygulamalarndan sz edilmektedir. plik k ynnde bir kuvvet bileeninin elde edildii hiperbolik silindirler Barmag firmasnca uygulanmaktadr. Aadaki ekilde gsterilmitir (ekil 12) [2]:

OE-Friksiyon sisteminde iplik oluumu ve bkm etkileyen birok faktr bulunmaktadr. Bunlar;

Silindirlerin ekli Silindirlerin uzunluk ve aplar Bir veya iki emme silindiri kullanm Yzeydeki toplam delik says Friksiyon silindirlerinin yzey yaps Silindirlerin evresel hz ile iplik k hz oran Silindirler aras kavrama ve geometri Silindirler aras dnme hz oran Yalnz bir silindir kullanldnda dn yn Elyaf besleme dzeni plik knn yn olarak saylabilir [2].

OE-Friksiyon sisteminde iplik bkm, ring ve OE-rotor sisteminden deiik olarak indirekt olarak verilebilmektedir. Burada iplik yzeyinin friksiyon elemanlar (bkm silindirleri) zerinde kayma miktarlar (%) iplie istenilen bkmn verilebilmesi asndan nemlidir. Bu nedenle friksiyon elemannn uygun hznn tespit edilmesi gereklidir. Bu dnce ile makine

parametrelerine ve zellikle de lif inceliine bal olarak ortaya kan ve anlaml bir karakteristik olan iplik k hz ile friksiyon elemannn hz arasndaki orandan ortaya kan friksiyon deerinin doru tespit edilmesi gerekir.(ekil 13)

3. Dref 2000 Eirme Sisteminin Avantajlar

Basit ve esnek eirme sistemi Z ve S bkml iplik retimi Orta numara ipliklerde geni hammadde kullanm ile deiik iplik retimi Ar tarak eridi kullanm imkan Kirli dknt materyaller iin toz emiciler Yksek eirme hz 12 eirme nitesi iin yalnz 1 vantilatr kullanm sayesinde enerjiden tasarrufu eitli filamentlerin kullanlabilmesi sayesinde zl iplik elde edilmesi ile yksek iplik mukavemeti, yksek retim hz, yksek hacimli iplik, zel retim zelliklerinin salanabilmesi [2].

4. Dref 2000 Sisteminin rnleri ve Teknik Veriler

Geri kazanlm, doal lifler ve bunlarn karmlar ile elde edilmi iplikler sayesinde deiik tarzda kumalar Kompozit malzemeler iin teknik iplikler, izoleli dokumalar Dekoratif kumalar st giysilik [2].

Dref 2000 plik Makinesinin Teknik Verileri [2] 0.5-25 40-2000 Doal, sentetik, rejenere lifler; kuma Kullanlabilen lifler atklar,dokuma kenarlar, filament atklar ve bunlarn karmlarndan alm lifler Kullanlan lif uzunluklar(mm) 10-120 Kullanlan lif incelii (dtex) 1.7-10 Artk ya miktar/avivaj miktar Max. %15 Beslenen tarak band arlklar 5-15ktex/bant en az iki bant, her eirme (ktex) nitesi iin toplam arlk max. 30ktex Beslenen cer band arlklar 3-7 ktex (ktex) Bobin arl (kg) 8 retim hz (m/min) 250 plik numaras (Nm) plik numaras (tex)

Dref iplikilik sisteminin genel olarak prensibi dnldnde Dref 2000 iplik makinesinde Dref 3 sisteminde olduu gibi ipliin d yzeyinde termoplastik zellii olan kesikli lifler (rnek olarak polyester) ve merkezinde zel filament iplikler olmak zere (rnek olarak karbon ve cam lifi) yksek performansa sahip kompozit iplikler retilebilir. Friksiyon hybrid iplik olarak adlandrlmas mmkn olan bu iplik tipinde bileenlerden birisi termoplastik matrix oluturmakta ve cam veya karbon lifi gibi daha sert yapda olan lifler ise iplii glendirmek ve plastiklerin arzu edilmeyen zelliklerini ortadan kaldrmak amac ile kullanlmaktadr. Aada bu tip ipliklerin baz avantajlar belirtilmeye allmtr. Bunlar,

Yksek kopma mukavemeti Yksek kopma uzamas Terleme zelliinin olmamas Nem ekmezlik

Geri dnm olana (recycling) Snrsz bekleme sresi olarak saylabilir [2].

5.Sonu Dref iplik eirme sistemleri geni hammadde kullanm sayesinde deiik tipte iplik retimine yksek iplik k hzlar ile olanak salamakta yksek performansl kompozit yaplar iin ok bileenli (rnek olarak hybrid iplik) iplik retimini yapabilmektedir. Bu avantajlar sayesinde konvansiyonel iplik eirme sistemleri ile mmkn olmayan baz stn iplik zelliklerini ortaya karmaktadrlar [2].

DREF 3000 PLK ERME MAKNES Birminghamdaki TMA 2003, sadece Derf 2000 bir gsteri deil Fehrerin en son friksiyon iplik makinesi Dref 3000 iinde bir tantm olmutu. Fehrer Dref 3, Dref 2 ve Dref 2000 serilerinden sonra TMA 2003te Dref 3000i tantarak piyasaya srd. Dref 3000 yksek teknolojili retim yapar. Tek bir seferde Nm 0.5 Nm 25 multi komponent iplik retim bu makinede yaplabilir [6]. Dref 3000 inin zellikleri arasnda bir besleme nitesi, sonsuz deikenli ama kafas iki sonsuz deiken emme zamanl eirme nitesi bulunur. Ayn zamanda iplii izleyen ve flamentleri inceleyen bir nitesi de bulunur. Besleme nitesi btn sentetik elyaflar, rejenere elyaflar doal elyaflar ve cam lifini tek balarna ve birbirleriyle kark halde alabilir [6].

Dref 3000 ayn kalitedeki veya farkl kalitedeki bu elyaflar ayn anda ileyebilir [6]. Bu makinede iplik zleri bir yrngede eirme blgesine iletilirler. Bu iplik zleri daha sonra elyaf klfyla birlikte ipliin ortasna dzgn bir ekilde yerletirilirler. Sentetik, multi, mono, dayankl yada tekstre edilmi flamentler; cam, viskoz ve aramid flamentler; elik , bakr, teller ve iplikler bu makinede kullanlabilirler. Dref 3000 uzun metrajl yksek miktarda retim salar ve bylelikle %95 verimle ayn formda dayankl ve elastik salanr. Ayn zellikler yumuak iplikler iinde salanabilir [6]. Bu makinada retilen iplikler aada belirtilen alanlarda kullanlabilir; Askeri ve sivil alanda kullanlan dayankl ve korumal giysilerde, Uzay aralarnn d kaplamasnda yanmazlk salayc olarak, Tente muamba adr bezi vb. yapmnda, Uzay,otomotiv,inaat, makine endstrilerinde kullanlan elyaflar, Akll tekstil rnlerinde(rn. Nefes alan giysiler) Emniyet kemeri,gvenlik kay vb. retiminde, Elastik ipliklerde, Btn teknik tekstillerde [6]. Bu makinada retilen multi komponent iplikler esas olarak yksek kaliteli teknik tekstil rnlerinin retiminde kullanlr. Kolay ve kusursuz boyanabilen, uzun mrl, konforlu, souk ve scak tutabilen, kolay form alabilen, ald formu kaybetmeyen rnlerin eldesinde gerekli iplikler de bu makine de retilebilir. Bunlarn yann da bu ipliklerin ekonomiklik ve kalitede asndan da birok avantaj vardr. Bunlar; Yksek maliyetli materyallerin daha az kullanm, zel elyaf ve tellerin iplik z olarak kullanm, Deiik materyallerin elyaf ve elyaf klf olarak istenen ekilde kullanm, Uzun metrajl retim, Dref 3000 de retilen iplikler anmaya kar direnli, iyi dzgnszlk ve ok iyi uster standartlarna sahiptirler [6].

KAYNAKLAR
1. Dref iplikilik metodu, Mehmet Bayraktarolu tez devi, 1986-1987 2. Dref 2000 iplik eirme makinesi, Suat Canolu, http://ejt.marmara.edu.tr/ejt_articles/Canoglu.htm 3. Hava jeti yntemi ile iplik retimi, Osman Pnar tez devi, 1997-1998 4. zel iplik retimi ders kitab, Mge Ykselolu 5. http://skripta.ft.tul.cz/data/2006-09-22/11-35-34.pdf 6. http://fehrerag.com/fehrer/artic22.htm