TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).

2009

TIP CN L THUYT CM CNG NGHIP V H SINH THI KINH DOANH TRONG NGHIN CU CHNH SCH THC Y CC NGNH CNG NGHIP H TR VIT NAM
APPROACHING THE THEORY OF INDUSTRIAL CLUSTER AND BUSINESS ECOSYSTEM IN STUDYING POLICIES TO PROMOTE SUPPORTING INDUSTRIES IN VIETNAM L Th Gii

i hc Nng

TM TT Bi vit bn v cc lun im c bn ca l thuyt cm cng nghip v l thuyt h sinh thi kinh doanh trong pht trin cc li th cnh tranh cng nghip cp quc gia, vng v a phng. T , phn tch lm r m quan h gia cng nghip h tr vi cm cng i nghip v h sinh thi kinh doanh. V trn c s nhn din cc nhn t nh hng n s pht trin ca cc ngnh cng nghip h tr ca Vit Nam, tc gi a ra cc khuyn ngh trong trong nghin cu chnh sch thc y cc ngnh cng nghip h tr ti Vit Nam. ABSTRACT The paper presents the basic viewpoints of the theories of industrial cluster and business ecosystem in developing industrial competitive advantages at national, regional and local levels. From those we clearly analyse the relationship between supporting industries, industrial cluster and business ecosystem. Basing on the identity of factors influencing the development of Vietnamese supporting industries, the author provides some recommendations for studying policies to promote supporting industries in Vietnam.

1. t vn Trong nhng nm gn y, vic xy dng nng lc cnh tranh cho cc ngnh cng nghip quc gia v khu vc ang tr thnh vn c quan tm su rng ca cc nh nghin c v qun l. Kh nhiu m hnh c xy dng vi mc ch gii u thch sc mnh cnh tranh ca mt khu vc a l trn bn cnh tranh ton cu. Hai trong s cc l thuyt ni bt v pht trin cc ngnh cng nghip l l thuyt v cm cng nghi p (industrial cluster) v l thuyt h sinh thi kinh doanh (business ecosystem). y l hai m hnh phn nh hin tng hnh thnh v pht trin cng ng cc doanh nghi p c hiu nng cao trong mt ngnh, mt lnh vc. Cc m hnh ny phn tch mt cch kh y cc yu t nn tng v qu trnh hnh thnh li th cnh tranh khu vc trong mt lnh vc sn xut. Trong khi l thuyt cm cng nghip lun gii rng mc tp trung cao trong mt khu vc a l cc doanh nghip trong cng mt lnh vc kinh doanh s to ra mt li th cnh tranh cao so vi cc khu vc a l khc, th l thuyt h sinh thi kinh doanh tp trung vo mng li lin kt cng sinh
117

TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).2009

ca cc doanh nghip nh l cc thc th ca mt h sinh thi. L thuyt v h sinh thi kinh doanh ang chi m u th so vi vic phn chia cc ngnh cng nghip theo cch truyn thng do nhng thay i quan trng trong thc tin kinh doanh th gii. Bi vit ny di quan im ca l thuyt v cm cng nghip v l thuyt v h sinh thi kinh doanh vi mc tiu nhn din cc nhn t nh hng n s pht trin ca cc ngnh cng nghip h tr ti Vit Nam. T , phn tch mi quan h gia cng nghip h tr vi cm cng nghip v h sinh thi kinh doanh v a ra cc khuyn ngh trong nghin cu chnh sch thc y cc ngnh cng nghip h tr ti Vit Nam. 2. L thuyt cm cng nghip S pht trin cng nghip v cm cng nghip Cc nh khoa hc, nh nghin cu v chnh ph trn th gii ang s dng ngy cng nhiu cc m hnh cm cng nghip nhm tm kim cc li th cnh tranh bn ngoi h tr cng nghip vng v a phng trong pht tri n kinh t. c pht trin bi M. Porter (1990), l thuyt cm cng nghip c s dng mt cc ph bin trong vic hoch nh cc chnh sch cng cng v kinh t. Trong m hnh kim cng ca Porter, bn yu t quyt nh kh nng cnh tranh cng nghip c kt hp mt cch sng to gia tng tnh cnh tranh cho s nh hnh cng nghip, bao gm: cc iu kin nh my; nhu cu trong nc; cc ngnh cng nghip h tr v cng nghip lin quan; chin lc cng nghip, c cu v kh nng cnh tranh. Kh nng cnh tranh ca mt quc gia hay mt vng da trn kh nng ca nn cng nghip. Cm cng nghip c to thnh khi cc li th cnh tranh ko theo s gia tng, s b tr li, s pht trin cc ngnh cng nghip tng t vo trong mt vng. n lt mnh, cc cm cng nghip s tng kh nng cnh tranh bng vic tng nng sut, khuyn khch cc cng ty mi ci tin, thm ch gia cc i th cnh tranh, to ra nhng c hi cho cc hot ng kinh doanh. Cm cng nghip l s tp trung v v tr a l ca cc ngnh cng nghip nhm tn dng cc c hi qua lin kt a l. Cc cng ty trong cm cng nghip s chia s cc yu cu v cc mi quan h bn trong vi nh cung cp v khch hng. Cc mi quan h bn trong cng ty yu c u cc dch vb sung t cc nh t vn, o to v hun luyn, cc t chc ti chnh, cc cng ty ch cht. Cm cng nghip s to ra lc lng lao ng, hng ho xut khu v dch v cht lng cao, kt ni quan h gia cc c quan qun l nh nc, cc trng i hc, vin nghin cu, cc qu h tr v cc bn hu quan. Cm cng nghip c phn bit theo 4 yu t: (1) S gii hn v a l; (2) S lng cc ngnh cng nghip; (3) Mi lin h; (4) Li th cnh tranh. Loi hnh cm cng nghip quyt nh s gii hn a l ca cm. Ban u, Porter cung c cc nguyn l cm cho cc cm quc gia v quc t nhng sm p nhn ra s thch hp cho cc cm vng trong ni b quc gia. Khong cch a l ca cc cm c nh hng n kh nng chia s thng tin, ngun lc, s hiu bit v cc cng ngh tin tin. Bn knh a l ca cm c xc nh bi thc trng ca dn c v cc nhu cu c trng ca cm. Mt cm cng nghip ging nh chui gi tr trong
118

TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).2009

sn xut hng ho-dch v, trong cc ngnh cng nghip c lin kt vi nhau bi dng hng ho v dch v, mnh hn dng lin kt chng vi phn cn li ca nn kinh t. Cc quan h trong cm cng nghip c phn thnh 3 loi: (1) quan h mua - bn bi s tp trung v hi nhp dc gia qu trnh sn xut chnh vi cc u vo v phn phi hng ho v dch v; (2) quan h gia cc i th cnh tranh v cc i tc nhm khai thc thng tin v sn phm v qui trnh, m rng s ci tin v cc lin kt chin lc; v (3) quan h gia th phn v ngun ti nguyn bng s chia s cng ngh, lc lng lao ng v thng tin. Hot ng ca cc ngnh cng nghip h tr v s sn c cc dch v lin ngnh lm tng kh nng sn xut sn phm ch yu trong cm. V s sn c hay s thiu ht ca cc ngnh cng nghip h tr ny c th tc ng ng k n vic m rng hay duy tr mt cm cng nghip. Hn na, pht trin ca cm cng nghip chu nh hng rt ln vo cc chnh sch cng, c bit trong vic to lp cc yu t mi trng kinh t thun li cho cc hot ng kinh doanh. Qu trnh xc nh, phn tch v h tr cc cm cng nghip cn phi c thi gian, ngun lc v s hp tc gia vng, a phng v cc bn h u quan. Phi mt nhiu nm pht trin tim lc cnh tranh ca cc ngnh cng nghi p c mi quan h lin kt. Qu trnh pht trin cm cng nghip rt di v c th chng bao gi dng. Mt cm cng nghip c xem l c li th so snh nu sn phm, nng sut v tc tng trng cao hn cc cm khc. Tip cn theo l thuyt cm trong hoch nh chnh sch Vic s dng khi nim cm cng nghip nh l cng c hiu c qu trnh pht trin kinh t cp vng, v s nh hng ca khi nim ny trn phng thc nh dng v chuyn giao chnh sch vng. Khi khi nim cm cng nghip tr nn ph bin th cch tip cn cm ngy cng c a dng ha. Bng chng l cc chnh sch khuyn khch cc mng li kinh doanh theo cm nh, ngun lc hn ch m khng c s tp trung vo mt lnh vc c bit no n cc chng trnh phc tp, c ln c s phi hp v hng ch cho mt ngnh cng nghip c th mt vng nht nh. Chnh sch theo cm cp quc gia c lin kt ch yu thng qua cc c quan ca chnh quyn c trch nhim pht trin kinh t lin vng. cp vng, cc chnh sch pht trin cm cng nghip c h tr bi cc c quan pht trin vng v gn vi cc chin lc pht trin a phng. Trong trng hp khc, s tip cn cm cng nghip v nguyn tc c s dng nh l cng c pht trin v khng gian. Tin hnh cng cuc i mi, Chnh ph Vit Nam ra nhiu chnh sch c th khc phc s dn tri kinh t vng. Chnh ph ch trng vo cc chnh sch m bo cng bng x hi thng qua vic xa i gim ngho v m bo pht trin hi ha gia cc vng kinh t trong nc. Theo thng l, cc chnh sch vng th ng s dng cc u i v ti chnh, l nh ng cng c c nh hng n quyt nh nh v ca cc cng ty. S cn thit phi thit lp cc chin lc c th theo vng, mt cch tt yu, i hi s pht trin hng lot cc chnh sch, c bit cc chnh sch lin quan n mi trng kinh doanh vng, kinh doanh trn c s vng v s tng tc gia mi trng
119

TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).2009

vng v mi tr ng kinh doanh. Cn chnh sch v cm cng nghip bao hm mt phm vi rng ln cc chnh sch, t s khuyn khch kt ni b phn n cc chng trnh pht trin kinh t phc hp. Chnh sch c cng nghip c quan h vi chnh sch pht trin vng trong m cc mt sau: Trc ht, chnh sch cm tp trung s h tr vo mng li hn l vo cc doanh nghip ring l. Ch trng m bo ngun lc chung cho cm doanh nghip lin kt hoc khuyn khch s lin kt gia cc doanh nghip v cc nh nghin cu. Mc tiu ca chnh sch ny l to thun li cho mng pht trin hn l kch khch tng trng ca cc t chc trong mng li . Tip theo, chnh sch cm ni chung c lin quan vi cc mng li c la chn. Giai on u ca vic thit k chnh sch cm l xc nh v la chn xem cm no trong c cu cng nghip vng c th em li li ch to ln nht. ng hn, p ng cc nhu cu ca nn kinh t a phng trong mt chnh sch tng th c th dnh s u tin i vi s pht trin mt s lnh vc cng nghip ng quan tm. Qua vic tng cng cnh tranh ca cc lnh vc ny, hnh thi tr ct cho s pht trin s c khuyn khch thc hin mt cch c hiu qu. Cui cng, khi chnh sch cm cng nghip tr thnh yu t c trng ca vic iu hnh t cp quc gia n cp quc t, n cng s c p dng cho cc t chc cp vng. Nh vy, cm c ng nghip phn nh hin tng xut hin mt qu trnh tp trung ln cc ngnh cng nghip ca mt quc gia trong mt khu vc a l m cc doanh nghip trong cc ngnh c mi quan h dc hoc ngang vi nhau. Cc doanh nghip trong mt cm thng nm trong cng m thnh ph hoc mt vng (Porter, t 1990). Theo mt s tc gi khc, c tnh vng v khu vc chnh l du hiu c trng ca mt cm (Arbones & Moso 2002, Scheel 2002, Tallman 2004). Cng theo Porter, sc mnh ca mt cm gn vi mc cnh tranh khc lit gia cc doanh nghip trong cm v n i hi mi t chc mun tn ti phi t c mt mc hiu nng nht nh. S cnh tranh c thc y bi quyn lc ca khch hng khi m nhng ngi ny c kh nng m phn vi mt lc nhiu doanh nghip cung ng trong cm. Cc lin k gia cc doanh nghip s thc y cc dng thng tin v lan ta cc ci t tin. Theo Porter, cc c pht trin s ko theo cc ngun lc t cc doanh nghip m v ngnh cng nghi p n l v n c kh nng khai thc cc n gun lc ny mt cch hiu qu hn. S gn gi v a l ca cc i th cnh tranh mnh s l ng lc ca s pht trin. Ngnh cng nghip l nhn t trung tm trong m hnh cm cng nghip (Dayasindhu 2002, Tallman et al. 2004). Th mt cm cng nghi p s tp trung ng xung quanh mt hoc mt vi ngnh ch cht, ng vai tr nh ht nhn ca cm. Bn trong mt cm, cc dng thng tin lin quan n nhu cu, k thut v cng ngh c trao i gia ngi mua, ngi cung cp v gia cc ngnh lin quan. Trong cng mt
120

TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).2009

thi im, cnh tranh s l yu t gn gi s nng ng ca mt cm. Thng thng, cc doanh nghip c khuynh hng gi gn cc thng tin quan trng. Tuy nhin, vi c im k cn v mt a l cng vi mc nng ng ca khu vc, cc thng tin ny c th lu chuyn trong vng nhanh hn. Ngoi ra, cc trng i hc cng ng mt vai tr quan trng trong vic cung cp thng tin cho cc doanh nghip. Khng gian ca mt cm cng c th c xem nh l khng gian ca s sng to ra tri thc (Bachtelt et al. 2004). Nh vy, sc mnh ca cm cng nghip c th hin mc hiu nng cao ca cc doanh nghip trong cm vi nhng li th t vic chia s thng tin nhanh chng, s cnh tranh khc lit v s di do v tp trung cc yu t u vo v nhu cu th trng. Mt cm cng nghip c hnh thnh s to ra nhng yu t nn tng nng cao kh nng cnh tranh thng qua mt s cc thnh t sau: 1) Vic tham gia vo cm cng nghip s gip cc doanh nghip c c hi tng nng sut. H c kh n ng tip cn cc yu t u vo, thng tin, cng ngh, ngun nhn lc v nh cung cp d dng hn, c c cc h tr tt hn do mc tp trung quy m ca mt lnh vc, nhn c s h tr tt hn t pha chnh ph v th hng cc dch v cng do hiu qu tp trung ca nhu cu. V d, cc trng i hc s tp trung nghin cu v tham gia gii quyt cc vn then cht ca cm. Cui cng, nng sut c gia tng do cc doanh nghip phi i mt vi s cnh tranh t cc i th khc trong c m. y chnh l ng lc bt buc cc doanh nghip phi khng ngng hc hi, nng cao nng lc kinh doanh v tm kim cc ci tin hiu qu. 2) Vic hnh thnh cc cm cng nghip s thc y qu trnh sng to v ci tin. Ngoi vic thc p cc doanh nghip phi gia tng nng su sc p cnh tranh t, trong cm buc h phi ci tin lin tc. Sc p cnh tranh do cc khch hng mun c s la chn cc nh cung cp tt hn trong cm cng lm cho cc doanh nghip phi lin tc ci tin. Mc tp trung cao trong mt khu vc khin cho cc hot ng hc hi ca cc doanh nghip din ra nhanh hn, cng to sc p cho cc ci tin mi. Thm vo , v vic lin kt v trao i vi cc t chc nghin cu, cc trng i hc i trong khu vc, cc doanh nghip s c c hi hn tip cn nhng thnh tu mi nht ca khoa hc. 3) Cm cng nghip c tc ng quan trng n vic hnh thnh cc doanh nghip mi trong ngnh hoc trong cc ngnh c lin quan. S tp trung cao ca nhu cu cc doanh nghip lun to ra nhng c hi cho cc doanh nghi p mi thnh lp. Cc doanh nghip c xu hng chn cc nh cung cp trong cm hn ch ri ro cng nh tng cng kh nng kim sot u vo. Mc tp trung cc doanh nghip s dn n s gia tng cc nhu cu v dch v, cc sn phm trung gian, thng tin,... y l c hi cho cc doanh nghip mi tham gia vo th trng. Cm cng nghip v cnh tranh khu vc Khng nh trong qu kh, cnh tranh da trn kh nng tip cn cc yu t u vo hay s mnh do quy m, cnh tranh hin i da nhiu trn hiu nng v nng c
121

TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).2009

sut. V nng sut cng n t vic cc doanh nghip cnh tranh nh th no, khng ph thuc vo lnh vc hot ng. Vi h qu gia tng nng sut, kh nng sng to v ci tin cng nh tip cn cc c hi kinh doanh, cm cng nghip to ra sc mnh cho cc doanh nghip khi tr thnh thnh vin ca n. n lt cc doanh nghip ny s to ra s so snh trn th trng u t, to ra sc ht v nng lc cnh tranh cho vng. Nh vy c th thy rng, vic hnh thnh cc cm cng nghip hiu qu s to ra li th cnh tranh cho mt vng trn nhiu gc , t thu ht u t v lao ng, m phn trn th trng n hiu qu s dng cc ti sn v dch v cng cng. 3. H sinh thi kinh doanh Rotschild (1990) nhn ra rng, m t nn kinh t t bn c th c hiu mt cch r rng nh nu so snh vi mt h sinh thi hc. Nhng hin tng c bn c t th quan st c trong t nhin nh u tranh sinh tn, chuyn mn ha, hp tc cng sinh, khai thc, h c tp, pht trin,... u l nhng vn c bn ca i sng kinh doanh. tng v h sinh thi kinh doanh cho rng mt doanh nghip l mt thc th sng ca mt h sinh thi (vi y du hiu v cc hot ng c th ca n) - mt mi trng kinh doanh gn vi mt vng a l nht nh. Theo Moore (1993), cc thnh vin c mt h sinh thi kinh doanh hot ng a mt cch hp tc tha mn nhu cu ca khch hng, v thm ch cn lin kt cht ch trong cc vng i ca s ci tin. Nh vy, h sinh thi kinh doanh t nn tng thnh cng ca mnh trn s song hnh ca cnh tranh v hp tc. tng v h sinh thi kinh doanh ph bc cc lp lun v s chia ct v c lp cc doanh nghip trong n mt vng hay mt ngnh. Theo Moore (1996), cng ngh thng tin pht trin v s cnh tranh ton cu gim bt mc quan trng ca cc yu t a l. ng cng cho rng nn b khi nim v ngnh v vi s bin i nh hin ti, rt kh nh hnh nhng ngnh cng nghip theo hng c lp. Moore nh ngha h sinh thi kinh doanh nh mt cng ng kinh t c h tr bi nn tng l s tng tc gia cc t chc v cc c nhn. Chnh c ng ng ny s sn sinh ra cc sn phm v dch v c gi tr cho khch hng m nhng ngi ny li chnh l mt b phn ca h sinh thi ny. Cc t chc thnh vin ca h sinh thi c th gm cc nh cung cp, nhng nh sn xut chnh, cc i th cnh tranh, v cc bn hu quan khc. tng v mt h sinh thi kinh doanh phn nh nhng g din ra trong t nhin. l mt h thng m cc thnh vin ca n c th m bo s tn ti theo vng thc n m khng cn c s can thip ca cc i tng bn ngoi. Cc thnh vin ca h sinh thi ny phi c tnh p ng rt cao vi nhng thay i ca mi trng, khng b loi thi theo lut cnh tranh sinh tn. Cc doanh nghip v c nhn trong h sinh thi phi cnh tranh, ng thi cng phi hp tc vi nhau cng tn ti. Kh nhiu tc gi ng thun trn quan im v s tn ti v pht trin ca cc doanh nghip trong mi trng kinh doanh ging nh s sinh tn ca mt thc th sinh hc theo nhn xt ca Darwin thc th sng st khng phi l loi thng minh nht hay mnh nht, m l loi c kh nng thch nghi tt nht.
122

TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).2009

Khi nim v h sinh thi kinh doanh c ng gp bi kh nhiu cc tc gi theo cc quan i m khc nhau. Moore (1996) nh ngha h sinh thi kinh doanh nh mt cng ng c h tr bi mt nn tng l nhng tng tc gia cc doanh nghip v cc c nhn - cc sinh vt ca th gii kinh doanh. Mt h sinh thi kinh doanh s bao gm trong n khch hng, cc nh sn xut chnh, i th cnh tranh, cc i tc v cc bn hu quan. ng thi, theo mt cch hiu rng hn, h sinh thi kinh doanh l mt h thng m rng gm cc t chc h tr v ph thuc ln nhau: khch hng, cc nh cung cp, cc nh sn xut, h thng ti chnh, t chc th trng, hip hi, cng on, chnh ph v cc t chc x hi (Moore, 1998). i tng trung tm ca mt h sinh thi kinh doanh l m hoc mt vi doanh nghip ch cht ng vai tr ln h o, t cc thc th ch cht. Cc i tng ny c nh hng rt mnh n qu trnh cng pht trin ca cc i tng khc. Theo Iansiti v Levien (2004), h sinh thi kinh doanh l mt khi nim cho php hiu r bn cht ca h thng mng kinh doanh. Cng nh mt h sinh thi sinh vt, mt h sinh thi kinh doanh s bao gm cc thc th cng cnh tranh v hp tc vi mc tiu sinh tn. Cc yu t ca mt h sinh thi kinh doanh bao gm s phn mnh, s lin kt ni ti, hp tc v cnh tranh. C ba nhn t chnh to nn s thnh cng ca mt h sinh thi kinh doanh. l nng sut, sc mnh ni ti ca h sinh thi v iu kin v c hi cho s sinh ra nhng doanh nghip mi. Nng sut gip cho cc doanh nghip c th tn ti c trong cnh tranh th trng. Sc mnh ca cc doanh nghip gip n khng b hy hoi vi cc tc nh bt li t bn trong hay bn ngoi v s n hnh thnh cc doanh nghi p mi s thay th cc doanh nghip khng c kh nng tn ti, gip cn bng cho h sinh thi kinh doanh. Mt s cc tc gi khc c cch nhn nhn v h sinh thi kinh doanh di phm vi c th hn. Power v Jerjian (2001) coi h sinh thi kinh doanh nh mt h thng cc website trong h thng web ca th gii, chng cng c chung cc yu t ca th gii thc m v , chng lin kt cht ch vi nhau nh mt thc th. Cng nh th, Gossain v Kandiah (1998) pht tri khi nim v h sinh thi ca Moore bng cch n nhn mnh vai tr ca Internet trong mt th gii chi s thng tin qua mng. Di mt gc nhn khc, Lewin v Regine (1999) l i xem h sinh thi kinh doanh nh mt mng li cc doanh nghip m mi thnh vin gi mt v tr nht nh trong h thng v ng cc vai tr l i th cnh tranh, ngi hp tc hoc ngi ph tr. Nh vy, h sinh thi kinh doanh l mt khi nim quan trng c th gip hiu r v phn tch s pht trin v tn ti ca h thng kinh t trong mt vng. N phn nh hin tng mt cng ng cc doanh nghip cng sinh trong mt vng vi cc hot ng tng tc, u tranh v hp tc cng pht trin. Cc du hiu xut hin ca mt h sinh thi kinh doanh c th nhn thy vi cc c im ca mt h thng phc tp c t chc bao gm s hn n phc tp, s t t chc, s ny sinh, cng pht trin v s thch nghi.

123

TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).2009

- S hn n phc tp: Mt h thng phc tp bao gm nhiu phn tng i c lp vi nhau v gia chng c s lin kt cht ch cng nh tng tc ln nhau mnh m. Mt h sinh thi kinh doanh c hnh thnh t mt cng ng a dng cc doanh nghip vi tt c s phc tp trong s lin kt v cnh tranh gia cc doanh nghip ny. - T t chc: Khi mt cng ng cc doanh nghip tn ti chung vi nhau theo thi gian, n s t to ra mt trt t cng nh mt s ph hp tng i cho h thng ca n. Qu trnh ny din ra mt cch t nhin v n s to ra trt t v cc nguyn tc vn hnh gia cc thnh vin tham gia mt cch t nguyn m khng chu s dn dt hay p t ca bt c mt i tng no bn trong hay bn ngoi. Khi cng ng cc doanh nghip ln v a dng cng nh s hp tc v lin kt ph thuc cht ch, mt trt t c thit lp. Cc doanh nghip c th tn ti trong mt s vn hnh tng i khp kn nh mt h sinh thi. - S ny sinh: Khi mt cng ng cc doanh nghip thit lp c trt t v s lin kt mnh m, n s to ra sc mnh tng hp ca h sinh thi. S ny sinh c hiu l nhng yu t mi c hnh thnh t s vn ng ca cc doanh nghip trong qu trnh t thit lp trt t. Nhng ny sinh mi ny lm cho mt h sinh thi kinh doanh khng n gin l s cng ca cc thnh vin, n to ra cc kt qu vt tri nh cc lin kt tng h trong h thng. - S cng tin ha: Cc doanh nghip vi mc ph thuc ln nhau s cng pht trin. S ci tin v thay i ca mt doanh nghi p s tc ng n cc doanh nghip khc. V d nh s ci tin ca cc th h chp in t s ko theo s ci tin v thay i ca cc cng ty phn mm v phn cng khc. - S thch nghi: Theo thuyt tin ha ca Darwin, thch nghi l qu trnh m mt thc th sinh hc t thay i mnh cho ph hp vi mi trng sng ca n. Mt h sinh thi kinh doanh thch nghi vi nhng iu kin hn ch ca mi trng xung s quanh n nh cc quy nh ca chnh ph, thu hay cc cn tr khc. Khi cc iu kin thay i, mt h sinh thi kinh doanh s p ng bng cch ny sinh cc yu t mi, cng tin ha v li t t chc li mt trt t mi. Nh vy, nu nghin cu mt cng ng cc doanh nghip cng tn ti trong mt vng, chng ta c th quan st di lng knh sinh hc. Mt nn kinh t nh l mt h sinh thi trong cc doanh nghip v cc i tng lin quan cng cnh tranh v hp tc tn ti. Cc t chc ca h sinh thi kinh doanh s c s ph thuc vi nhau rt ln, to ra mt sc mnh tng hp cng nh sc h thng. Nu mt cng ng doanh nghip c th hnh thnh v vn ng nh mt h sinh thi kinh doanh, n c kh nng t thch nghi vi mi trng thay i v m bo s tn ti v cnh tranh ca cc thnh vin trong h sinh thi . H sinh thi kinh doanh v ngnh cng nghip Cc tc gi ca l thuyt h sinh thi kinh doanh, bng nhng phn tch thc t ca mnh, cho rng cch nh ngha v phn chia ngnh cng nghip truyn thng khng cn phn nh c thc t kinh doanh. V d Microsoft c th hot ng vi cc dng sn phm ch lc ca mnh cng mt lc trong 4 ngnh c bn: my tnh c nhn, hng tiu dng in t, cng ngh thng tin, v truyn thng. Ranh gii gia cc ngnh cng nghip truyn thng b xa dn bi s nng ng ca cc doanh nghip v s phn mnh cng nh st nhp ca cc th trng. Cc sn phm c khuynh hng tch hp
124

TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).2009

cc cng ngh t nhiu ngnh sn xut v cc nhu cu th gn nh c p ng bi nhiu sn phm khc nhau. Theo cc tc gi ny, khi nim ngnh cng nghip ch cn mang tnh tng v phi xem xt s vn ng v pht trin ca cc doanh nghip i trong mt h thng mng li lin kt cht ch vi nhau nh mt h sinh thi cng nghip. Nh vy, khi xem xt cc ngnh cng nghip h tr, c th phi xem xt cc ngnh ny trong s vn ng v pht trin ca kinh doanh hin i. Cc chnh sch pht trin kinh t ngnh theo cch tip cn truyn thng m cc quc gia i trc nh Thi Lan, Malaysia s dng c th khng cn thch hp trong iu kin hin nay. 4. Cng nghip h tr vi cm cng nghip v h sinh thi kinh doanh Trn y chng ta xem xt hai hin tng c th trong s pht trin kinh t ca mt vng hay mt ngnh, l s hnh thnh cc cm cng nghip v cc h sinh thi kinh doanh. S hnh th nh cc cm cng nghip hay s vn hnh ca mt h sinh thi kinh doanh c mi lin h mt thit vi s hnh thnh v pht trin ca cc u ngnh cng nghip h tr. Cng nghip h tr v cm cng nghip Cc cm cng nghip c hnh thnh t s tp trung cao cc doanh nghip trong mt s ngnh v lnh vc c lin quan kh cht ch vi nhau, trong khng th khng tnh vai tr ca cc doanh nghip h tr. S ln mnh ca mt cm cng n nghip thng ko theo s gia tng v pht trin bn vng ca cc doanh nghip trong ngnh cng nghip h tr. Mi quan h tng h gia cng nghip h tr v cm cng nghip c th c l gii nh sau: - Vic hnh thnh v pht trin cng nghip h tr i hi phi c cc yu t iu kin v cc yu t nhu cu th trng. S tp trung mt s lng ln cc doanh nghip trong mt khu vc a l to ra nhng iu kin l tng v vn, cng ngh, nhn lc cho s hnh thnh cc doanh nghip nh. Thm vo , trong khu vc xut hin sn nhng th trng c trin vng cho cc sn phm v dch v h tr. S lin kt v cnh tranh trong mt khu vc s lm cho cc doanh nghip h tr c ng lc pht trin hn. Nh vy, chnh s tp trung ca cc doanh nghip trong mt khu vc a l s to ra iu kin l tng cho s pht trin ca cc doanh nghip v tinh, hnh thnh ngnh cng nghip h tr trong khu vc. - Ngc li, hnh thnh cc cm cng nghip, phi to ra mc tp trung ln cc iu kin v s lng doanh nghip, iu kin th trng, ngun nhn lc, cc th ch v cc n v nghin cu, v c bit l s pht trin ca h thng cc ngnh h tr v cng nghip c lin quan. Cc doanh nghip h tr l iu khng th thiu cho s hnh thnh v pht trin ca mt cm cng nghip. Cng nghip h tr v h sinh thi kinh doanh S tn ti v pht trin ca cc doanh nghip h tr gn cht vi s pht trin ca cc ngnh m n h tr . Ni mt cch c th hn, cc doanh nghip h tr c mi quan h tng h, cng sinh v ph thuc ln nhau vi cc doanh nghip ch bin v lp rp ln trong ngnh m chng h tr. Cc doanh nghip ln ny thng l ht nhn
125

TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).2009

s pht trin ca mt vng m cc doanh nghip h tr ng vai tr l cc v tinh ph cn. S lin kt v tng tc gia cc doanh nghip ny vi nhau to ra mt h thng lin kt cht ch trong mt mng li cng nghip. Cc doanh nghip s phi hp tc v cnh tranh (xt trn mt gc rng) cng tn ti v pht trin. Cng ng cc doanh nghip h tr, cc doanh nghip c h tr, cc doanh nghip lin quan, h thng cc t chc, cc trng i hc,... to ra mt h sinh thi kinh doanh. Nh vy, s tn ti v pht trin ca cng nghip h tr khng th tch ri cc c th ch o (cc doanh nghip then cht) ca h sinh thi kinh doanh m n tham gia. Nu chng ta ch quan tm n cc doanh nghip h tr m khng quan tm n cc chnh sch dnh cho nhng doanh nghip then cht ny th hiu qu c th khng t c nh mong mun. 5. Vn dng l thuyt cm cng nghip, h sinh thi kinh doanh trong nghin cu chnh sch thc y cc ngnh cng nghip h tr ti Vit Nam T s phn tch trn y, c th thy rng s hnh thnh v pht trin ca cng nghip h tr trong mt vng c mi quan h cht ch v tng h vi s pht trin ca cng ng kinh doanh v lin quan n cc th ch cng nh cc yu t khc ca mi trng. Vic thit lp mt chnh sch thc y cng nghip h tr khng th khng tnh ti vai tr ca cng ng kinh doanh v nh hng ca th ch v cc nhn t ca mi trng. Mt s lu khi hoch nh cc chnh sch pht trin cng nghip h tr rt ra c t cc nghin cu v cm cng nghip v h sinh thi kinh doanh p dng cho iu kin Vit Nam nh sau: - Cn xc nh c th cc ngnh cng nghip mi nhn trc khi xy dng cc chnh sch cho cng nghip h tr. Cc ngnh cng nghip ny s phi c xy dng trn c s tnh ton cc li th cnh tranh mang tnh tng hp ca vng. Trn c s chin lc cng nghip mi nhn, s hnh thnh mng li cc hot ng ca cng nghip h tr v cng nghip lin quan. - Cc chnh sch thc cng nghip h tr phi cn nhc y 4 vn ca y cng nghip h tr: cc iu kin u vo (vn, cng ngh, ngun nhn lc, cng ng kinh doanh); cc iu kin u ra (th trng, sc mua, h thng h tr , ...) cc th ch h tr v gim st cnh tranh; cc ngnh cng nghip lin quan, cc doanh nghip h tr (cung cp nguyn vt liu), cc trung tm nghin cu v o to,... - Cc chnh sch cng nghi h tr phi xem xt trn tng th bao gm cc p doanh nghip lp rp v ch bin ch cht v cc cng ty c kh nng tham gia vo cng nghip h tr. Cn c chnh sch thu ht cc doanh nghip ch cht lm ng lc cho cng nghip h tr v chuyn giao cch thc qun tr da trn lin kt v phi hp. - Cc chnh sch v cng nghip h tr phi to ra cc iu kin cho vic khi s cc doanh nghip va v nh. y s l ngun b sung v thay th quan trng trong th trng, ng thi tng cng cnh tranh, to ra hiu qu hot ng ca cc doanh nghip h tr ca khu vc. - Cc chnh sch v cng nghip h tr khng c can thip qu su vo th trng hay to s bt bnh ng trong cnh tranh, c bit l gia khi doanh nghip nh nc v t nhn hay vi khi u t nc ngoi. Nhng can thip hnh chnh s gy ra nhng hu qu kh lng i vi s pht trin ca mt h sinh thi kinh doanh non tr.
126

TP CH KHOA HC V CNG NGH, I HC NNG - S 1(30).2009

- Tng cng s h tr tng th cho ton b h thng (cc doanh nghip ch cht, cc doanh nghip h tr, h thng lin kt, h thng thng tin) vi th gii bn ngoi v cc th trng khc thng qua thng tin, trao i, lin kt v o to. 6. Kt lun Pht trin cng nghip h tr Vit Nam l mt vn cn kh mi m c v l lun v thc tin. Trong iu kin thc hin chin lc cng nghip ha rt ngn Vit Nam, vic nghin cu l thuyt v kinh nghim ca cc nc cng nghip ha thnh cng l ht sc cn thit. Trong khun kh bi vit ny, tc gi a ra mt cch tip cn mi nh l mt gi cho vic hoch nh cc chnh sch thc y cng nghip h tr nc ta da trn cc lun gii v l thuyt cm cng nghip v l thuyt h sinh thi kinh doanh. Vi vai tr quan trng ca mnh, pht trin cng nghip h tr ang tr thnh mt trong nhng iu kin then cht pht trin mt nn cng nghip c kh nng tham gia vo chu phn cng lao ng quc t, thc hin thnh cng chin lc i thu ht cc ngun vn v cng ngh ca cc nc pht trin vo s nghip cng nghip ha v hin i ha t nc. TI LIU THAM KHO [1] Le The Gioi (2005), Clustering, total competitiveness and Japanese ODA: how industrial parks, supporting industries and government in Vietnam need for supports from Japanese intellectual cooperation. Annual Buletin of The Institute for Industrial Research of Obirin University (Tokyo, Japan), N.23, p. 125-153. [2] Ohno Kenichi (2007), Building Supporting Industries in Vietnam, Vietnam Development Forum, National Graduate Institute for Policy Studies (GRIPS), p.99. [3] Porter, Michael E. (1998), Clusters and competition: New agendas for companies, governments, and institutions, Boston: Harvard Business School Press. [4] Porter, Michael E. (2002), Competitiveness and the Role of Regions, Institute for Strategy and Competitiveness, Harvard Business School, The Center For Houstons Future, Houston, Texas.

127