T. C.

SELUK NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS TRK DL VE EDEBYATI ANA BLM DALI YEN TRK EDEBYATI BLM DALI

TRK SZ TAHLL FHRST - NCELEME - METN

YKSEK LSANS TEZ

DANIMAN Do. Dr. lim GR

HAZIRLAYAN H. Aye ERHAN

KONYA 2006

NDEKLER N SZ.............................................................................................................................. III GR ................................................................................................................................. 1 BRNC BLM.............................................................................................................. 7 A. TRK SZNN KNYES ............................................................................. 7 B. TAHLL FHRST ................................................................................................ 8 KNC BLM ................................................................................................................ 10 A. EDEBYATLA VE DLLE LGL YAZILAR .................................................... 10 B. EDEB TRLER.................................................................................................... 13 I. HKYE ............................................................................................................ 13 II. R .................................................................................................................... 14 1. Mill Bilinci Uyandrmaya Ynelik iirler ................................................... 15 2. Cehalet Konulu iirler................................................................................... 15 3. lme Duyulan zlemi Konu Edinen iirler ............................................... 15 4. Genlie Duyulan zlemi Konu Edinen iirler............................................ 15 III. MEKTUP ........................................................................................................... 15 NC BLM............................................................................................................ 16 DER KONULARDAK YAZILAR......................................................................... 16 A. EKONOM .............................................................................................................. 16 B. GNCEL ................................................................................................................. 16 C. K ......................................................................................................................... 16 D. SANAT.................................................................................................................... 16 E. SOSYOLOJ ........................................................................................................... 16 F. TEMBELLK ........................................................................................................... 16 DRDNC BLM...................................................................................................... 17 TRK SZNN TRANSKRPSYONLU METN ..................................................... 17 SONU .............................................................................................................................. 285 KAYNAKA ..................................................................................................................... 286 DZN ................................................................................................................................. 287

II

N SZ lkemizde 1928 ylnda yaplan harf inklab ile birlikte Arap harfleri braklp Latin harfleri kullanlmaya baland. Harf inklabndan sonra yetien nesillerin gemile balants byk lde koptu. Sreli yaynlar aratrmaclarn asl eserlerin ardndan bavurduklar ikinci dereceden kaynaklardr. Sreli yaynlar yaynlandklar dnemin edeb, ilm, fikr, siyasi zelliklerini aynen yanstrlar. Biz de bu fikirlerden hareketle eski harfli bir yayn zerinde alarak; kltr hayatmzn karanlkta kalm bir kesini aydnlatmak, dnmzle bugnmz arasnda bir kpr kurmak istedik. Trk Sz-Tahlil Fihrist-nceleme-Metin adl almamz meydana getirdik. ncelediimiz sreli yayn 12 Nisan 1330 (1914) - 24 Temmuz 1330 (1914) tarihleri arasnda 16 say yaymlanm; fikr, edeb bir dergidir. almamza balamadan nce Trk Sznn bulunduu ktphaneleri tespit ettik. Derginin tam nshalar Atf Efendi Ktphanesinde ve Mill Ktphanede bulunmaktadr. almamz hazrlarken Trk Sznn Atf Efendi Ktphanesinde bulunan nshalarndan faydalandk. Tezimiz Trk Sznn eski harflerden yeni harflere aktarlmas temeline dayand iin asl kaynamz yaynn kendisi olmutur. Fakat almamzn daha iyi anlalmas iin zaman zaman baka kaynaklara da bavurduk. almamzda Trk Sznde yer alan eski harfli metinlerin hepsini yeni harfli metinlere aktardk. Aktarma ilemi yaplrken metinleri olabildiince gnmz Trkesine yaklatrmaya altk. 2005 yazm klavuzunda karln bulabildiimiz yabanc kelimeleri klavuzdaki ekilleriyle, bulamadklarmz ise asllarna uygun ekilde yazmaya altk. Kelimelerin ortasnda yer alan ayn ve hemzeleri, uzun nlleri gsterdik. Tamlamalarda geen kelimelerin orijinal ekillerini kullandk. Okuyamadmz kelimeler iin lgatlere bavurduk. Yabanc yer adlarn doru aktarabilmek iin corafya atlaslarndan ve internette yer alan haritalardan faydalandk. Metinlerde yer alan noktalama iaretlerini aynen kullanmaya altk.

III

Dipnotlar da aynen aktardk. almamz drt ana blm ile giri, sonu, kaynaka ve dizinden meydana gelmitir. Giri blmnce Trk gazete ve dergiciliinin tarihi, Trk Sznn yaynland dnem ve Trk Sz ile ayn dnemde kan dergiler hakknda bilgiler verdik. Birinci blmde derginin geni bir tantmn yaptk, yazlarn tahlil fihristini verdik. kinci blmn ilk ksmnda edebiyat ve dille ilgili yazlar inceledik. kinci ksmnda edeb trleri ele aldk. Edeb trleri dergideki arlklarna gre sraladk. iirleri konularna gre ayrdk. Hikye ve mektuplar kendi ilerinde sralarken dergideki sray esas aldk, konularn ksaca verdik. nc blmde edeb trlerin dndaki yazlar konularna gre ayrdk. Konular alfabetik sray esas alarak sraladk. Yazlarn yalnzca knyelerini verdik. Drdnc blmde ise Trk Sznde yer alan btn metinlerin Arap harflerinden Latin harflerine aktardk. Sonu ksmnda 12 Nisan 1330 (1914) - 24 Temmuz 1330 (1914) tarihleri arasnda yaymlanan Trk Sz dergisi hakknda genel deerlendirmelerde bulunduk. almamzn sonuna dizin ve kaynaka ekledik. zel isimleri ve eser adlarn dizinde bir araya getirerek tezimizden yararlanacak olan aratrmaclara yardmc olmaya altk. Tezimizin hazrlanmas srasnda hibir konuda desteini esirgemeyen saygdeer hocam Do. Dr. lim Gr Beye ve sevgili aileme teekkrlerimi sunuyorum. Konya 2006 H. Aye ERHAN

IV

GR 3 Kasm 1839da ilan edilen Glhane Hatt- Hmayunu (Tanzimat Ferman) ile Osmanl Devleti her alanda Batnn stnln kabul etmitir. Bu fermanla sosyal, asker, iktisad vb. alanlarda Bat medeniyetini takip edeceini btn dnyaya ilan etmitir. Halk yava yava Batl yaam tarzna yak uydurmaya almtr. Yenilikler kltrel ve edeb alanlarda da kendisini hissettirmeye balamtr. Kltrel ve edeb alanlardaki batllamay daha ok gazete, tiyatro ve edeb trlerin gelimesi salanmtr. 1831 ylnda ilk gazetemiz Takvimi Vakay kurulmutur. Takvim-i Vakay daha ok resm yazlarn yer ald resm gazete zelliindedir. 1840 ylnda William Churchill tarafndan yaymlanan Cerde-i Havadis Trke yayn yapan ilk zel gazetedir. Cerde-i Havadis devlet yardm da grmtr. Bu nedenle 1860 ylnda Agh Efendi tarafndan yaymlanan Tercman- Ahvl ilk zel gazete olarak kabul edilmektedir. Trk yayn tarihinin nce gazetesi 1860 ylnda yaymlanan Tercman- Ahvaldir. Bu gazeteyi Agh Efendi karmtr. Gazetenin kurucular arasnda inasi de vard. Trk basnnda dergicilik ise 1862 ylnda kan Mecma-i Fnun ile balar. (Fakat baz aratrmaclar dergicilii 1850 ylnda yaymlanan Vaka-i Tbbiye ile balatr.) Mecma-i Fnn; Mnif Paa tarafndan karlmtr. Dergi aylk olmasna ramen eitli sebeplerle zaman zaman kesintiye urad iin be senede krk sekiz say yaymlanabilmitir. Yazar kadrosu Mnif Paa, Ethem Pertev, Yusuf Kamil, ngiliz Sait Paa, Ohannes, Hayrullah ve Bekir Stk Efendi gibi devrin sekin ahsiyetlerinden oluuyordu. Derginin ieriini din, politik ve ilm konular oluturuyordu. 1872 ylna kadar yaymlanm belli bal dergilerimiz unlardr; Mecma-i ber-i ntibh (1862), Mirat (lk resimli dergi 1863), Cerde-i Askeriye (ilk asker dergi, 1864), Ravzatl Maarif (1870), Cerde-i Tbbye-i Askeriye (1871), Daarck (1871). 1873 ylnda Ahmet Mithar Efendi tarafndan karlan Krkambar eitli fkra ve hikyelere, roman tefrikalarna yer veren uzun mrl bir dergidir. 1873 ylnda yaymlanan dier dergiler: Dolap, Mecmua-i Nevdir-i Asar, Mteferrik, Revnak, Sandk, Kasa, anta, Mecma adl edebiyat dergileriyle Mirat- Vatan, ekmece, Armaan adl ocuk dergileridir.

1874 ylnda yaymlanan dergiler unlardr: Mecma-i Maarif (sanatla ilgili ve ilm yazlara yer vermitir), Kahkaha (ilk siyas mizah rneklerine rastlanr), Medeniyet, afak, fitab- Maarif, Misbah- Ferah, Cihan. 1875 ylnda karlan Geveze adl dergi ksa sreli mizah bir dergidir. Yine 1875 ylnda Sadakat adl gazetenin ocuklara mahsus eki ilgi grd iin Efdl adyla yaymlanmtr. 30 Mays 1876da Abdlaziz tahttan indirilmi ve 5. Murat tahta geirilmitir. 5. Muratn ay sren padiahl sresinde basnda geici bir zgrlk dnemi yaanmtr. Bir sre sonra 5. Murat da tahttan indirilmi ve yerine 1. Merutiyeti ilan edeceine, Meclis-i Mebusan kuracana sz veren 2. Abdlhamit 1876da tahta geirilmitir.2.Abdlhamit tahta geince 1. Metutiyeti ilan eder. Merutiyetin ilan edilmesinin sevinci basn hayatnda cokulu yaynlara sebep olur. Fakat Abdlhamit 18771878 Osmanl-Rus Savan bahane ederek 1877de Meclis-i Mebusan kapatr. Basn hayatnda sk tedbirler alnmaya balar. zellikle mizah gazetelerine tepki gsterilir. 2 Mays 1877 tarihinde kabul edilen basn kanununda mizah yasaklayan maddeler kabul edilmitir. Mizah gazeteleri kapatlm ve 1908 ylna kadar lkede mizah gazetesi yaymlanmamtr. Bu yllarda basn hayatnda tekrar bask devri yaanmaya balar. Bu dnemde yaymlanan gazete ve dergilerde siyas konular yerine edeb ve ilm konulara yer verilmitir. Aydnlar toplumsal konulardan ziyade ferd konularla ilgilenmilerdir. 1876-1908 yllar arasnda yaymlanan dergiler unlardr. Mirt- ber (1876), Arkada (1876, haftalk, 13 say), Muharrir (1876-1878, Ebzziya Tevfik, 8 say, aylk), Derme-atma (1878-1879, Mehmet Esat, 7 say, 15 gnlk), Yadigr (1878, Ahmet Cevat, 8 cz), Cemiyet-i lmiyenin kard Mecma-i Ulm (1878-1879, 15 gnlk, 7 say), ark (1880-1882, 63 say, haftalk, edeb), Hafta (1881, . Sami, Mihran Efendi, 20 say), Envr- arkiye (1881-1882, 5 say, edeb ve fenn), Rehber-i Fnn (1882, Mehmet zzet, 11 say, 15 gnlk, fenn), Vasta-i Terakki (1882, 4 say, resimli, 15 gnlk, ocuklar iin), Afak (1882-1883, 7 say, aylk), Mecma-i sr (1882-1883, M. Akif, 12 say, aylk), Gayret (1886, Menemenlizade M. Tahir, 33 say, haftalk), Nilfer (Bursa, 1889-1893, Feraizcizade M. akir, 60 say, aylk), 1890 ylndan sonra Ahmet hsann kurduu resimli Servet-i Fnn (1891-1944) dergisi evresinde toplad gen air ve yazarlar adn tayan yeni bir edeb topluluk ve akma yol at. Servet-i Fnn dergisinin gnlk bir akam nshas da yaymlanmtr (1908-1909, 350 say), Mektep (1891-1897), Malmat (1895-

1903, Mehmet Tahir, 423 say, haftalk), Resimli Gazete (1896-1897, 52 say, haftalk), rrika (1899-1903, haftalk, 251 say). II. Merutiyetin ilanyla birlikte doan hrriyet ortam iinde basn-yayn hayatnda byk bir hareketlilik yaanmtr. Mevcut sreli yaynlarn tirajlar artm, daha nce adlar duyulmam birok gazete ve dergi de basn hayatna girmitir. Bu durum 31 Mart Vakasna kadar srmtr. 31 Mart Vakas zerine basna sansr koyulunca (1909) dergi ve gazete saysn da birdenbire der. 1908den sonra yayma balayan edebiyat, bilim dergileri ve magazinler: Aiyan (1908-1909, Salih Srr, haftalk, 26 say), Muzavver Muhit (1908-1909, Faik Sabri, bayazarlar Saffet Nezihi, Celal Sahir, haftalk), resimli kadn dergisi Mehasin (19081909, Mehmet Rauf, aylk, 12 say), Resimli Kitap (1908-1914, Faik Sabri, Ubeydullah Esad, 51 say, aylk), Eref (1909, Baha Tevfik, haftalk, 26 say), Resimli stanbul (1909, Mustafa Refik, haftalk, 25 say), Mlkiye okulu rencileri ve mezunlarnca yaymlanan Mlkiye (1909-1957, aylk, 321 say, 1912-1930 yllar arasnda kmad), nl mizah dergisi Cem (1910-1929, karikatrc Cem, haftalk 92 say, yars Franszca), mer Seyfettin, Ali Canip (Yntem) ve baka gen airlerin yazarlarn dil ve edebiyat tartmalarn konu edinen Gen Kalemler (Selanik, 1911-1912, 15 gnlk, 27 say), Hamdullah Suphinin bakanlndaki Trk Ocaklarnn dncelerini yanstan resimli Trk Yurdu (1911-1968, aylk, 1943-1953 yllar arasnda yaymlamad), yine Trk Ocaklarnn kard Yeni Mecmua (1917-1923, Mehmet Talat ile Falih Rfk, haftalk, 90 say). Sava ve Mill Mcadele dneminde basn ikiye ayrlmtr. Basnn bir ksm Mill Mcadeleyi desteklemi, dier ksm hakir grmtr. Sava ve Mill Mcadele dneminde kan dergi ve gazete saylarnda azalma grlr; edeb-mizah Diken (19181919, Sedat Simavi, haftalk, 5 say), nci (1919-1923, Sedat Simavi, aylk, 31 say), Nedim (1919, Halit Fahri, haftalk, 8 say), Aydnlk (1921-1922, Sadrettin Celal, aylk, 11 say), Yarn (1921-1922, Suphi Nuri, haftalk, 433 say), Dergh (191-1923, Mustafa Nihat zn, 15 gnlk, 42 say), Milli Mcadeleye kar olan siyas mizah gazetesi Aydede (1922-1949), bayazar (Refik Halit, 125 say, 1923-1947 yllar arasnda kmad), Akbaba (1923, Yusuf Ziya Orta, haftalk), Kk Mecmua (Diyarbakr, 1922-1923, Ziya Gkalp, haftalk, 33 say).

Cumhuriyetten sonra kan dergiler unlardr: Kelebek (1923-1924, Mahmut Esat, 77 say, haftalk), Ss (1923-1924, Selami zzet Sedes, Mahmet Rauf, haftalk, 54 say), Zmrd-i Anka (1923-1925, Semih Ltfi Erciyas, haftalk, 224 say), Ayn Tarihi (19231957, Basn-Yayn ve Turizm Genel Mdrl, 370 say), Resimli Ay (1924-1938, M. Zekeriya Sertel, aylk, 137 say), Papaan (1924-1927, Orhan Seyfi Orhon, haftalk 234 say), Haftalk Mecmua (1925-1928, Kemal Salih Sel, 12 say), Hayat (Ankara, 1926-1930, Mehmet Emin, Faruk Nafiz, aylk), Yeni Kitap (1927-1928, Sedat Simavi, aylk, 16 say), 1928de hkmete mali ynden desteklenen gazete ve dergiler, yln son aylarnda eski-yeni harflerle kark yaymlandlar. Basn sarsnt geirdi. O yldan itibaren yaymlanmaya balayan yeni dergiler: dare (1928, leri Bakanl, aylk), Uyan (Eski Servet-i Fnn, 1928-1940, Ahmet hsan Tokgz, haftalk, 589 say), Kadro (1923-1935, Yakup Kadri Karaosmanolu, 15 gnlk, 26 say), Varlk (1933, Yaar Nabi Nayr, aylk, 15 gnlk), r (1933-1948, Hfz Ouz Bekata, aylk, 193 say), Fikir Hareketleri (1933-1940, Hseyin Cahit Yaln, haftalk, 364 say), Yedign (1933-1950, Sedat Simavi, haftalk, 821 say), lk (Ankara, 1933-1950, Halkevleri Genel Merkezi, aylk, 102+124+44 say) vd. kinci Dnya Sava srasnda gazetelerin says artt, dergilerin says dt (Gnlk haberler daha ok nem kazand iin). 1950den sonra sreli yaynlarda bir canlanma oldu. Trk Dil Kurumunun yayn organlar olan Trk Dili (Ekim 1951, aylk) ile Trk Dili Aratrmalar Yll Belleten (ubat 1954), dil ve edebiyat konularna nem verdi. 1952de yaymlanan 624 dergiden 296s aylk, 140 haftalk, 45i 15 gnlk, 45i aylk, 22si iki aylk, 19u yllk, 77si sresi belirsiz olarak kt. Ufuklar (ubat 1952, Orhan Burian, aylk, sonra Vedat Gnyol, Yeni Ufuklar, (1953), Akis (Ankara, 1954-1967, Metin Toker, haftalk, 964+12 say), Dost (Ankara, Ekim 1957, Selim engil, aylk). Son dnemde kurulan, imdi kmakta olan sanat ve edebiyat dergilerinin en nemlileri: Papirs (Haziran 1960-Haziran 1970, Cemal Sraya, 47 say, aylk), Trk Kltr (Ankara, Kasm 1962, Aratrma Enstits, aylk), Hisar (Ankara, Ocak 1964, Mehmet narl, aylk), Yeni Dergi (Ekim 1964, Mehmet Fuat, aylk), Yeni Edebiyat (Kasm 1969, Dr. Turhan Bozkurt, aylk) vd. anlabilir.

Trk Sznn Yaymland Dnemin zellikleri ve Ayn Dnemde kan Dier Dergiler Yeni Trk Edebiyatnda Merutiyetten (23 Temmuz 1908den) sonra, Trk milliyetiliinin gelimesine paralel olarak ve milliyeti dncenin tesiri altnda gelien edeb hareketleri iine alan dneme Mill Edebiyat Dnemi denir. Trk Sz dergisi Mill Edebiyat Dneminde yaymlanmtr.Dnemin sonu iin kabul edilmi kesin bir tarih yoktur. Cumhuriyet devrini her bakmdan yeni bir devir olarak kabul eden anlay 1923 yln Mill Edebiyat Dneminin sonu olarak kabul eder. Baz aratrmaclar inklaplarn balangc olan 1925 ylna kadar uzatrlar.Baz aratrmaclar edeb hadisede esas itibariyle deiiklik meydana gelmediini dnrler. Bu nedenle dnemin biti tarihini Atatrkn lmnden sonraya (1940a) kadar uzatrlar. Bu dnemde milliyeti anlay paylaan edeb hareketler Mill Edebiyat Cereyan olarak isimlendirilmitir. Bu cereyan benimseyen yazar ve airler:Trk milliyetiliinin siyas ve sosyal bir prensip olarak benimsemilerdir, dilde sadelemeyi salamaya almlardr, hece vezniyle ve drtlkler hlinde iirler yazmlardr, millet ve memleket konularna arlk vermilerdir. Divan Edebiyatn ve adalar olan Servet-i Fnncularla, Fecri tcileri taklitilikle, yapaylkla itham etmilerdir. 1908in getirdii hrriyet havas iinde Trk milliyetiliini benimseyen aydnlarn bir araya gelerek kurduklar ilk tekilat, Trk Dernei (1908) adn tar. Kurucular arasnda Ahmet Mithat, Emrullah Efendi, Necip Asm, Bursal Tahir, Celal Korkmazolu, Velet elebi, Yusuf Akurolu, Fuat Raif, Rza Tevfik ve Ahmet Ferit Tek bulunmaktadr. Dernek, yeryzndeki Trklerin tarih ve dilce birliini ileriye srerek bu kltr birliinin b btn dnya Trkleri arasnda kurulmasn istemitir. Grlerini yaymak iin ayn adda bir de dergi karmlardr. 1911de bu dernein yerini bakanln Mehmet Emin Yurdakulun yapt Trk Yurdu adl bir dernek ald. Trk Yurdu Dernei de kendi adyla bir dergi kard. Bu dergi, Trklerin birlii grn yayan yayn organlarnn en uzun mrls ve en etkilisi olmutur. Trk Yurdu Dernei de bir yl sonra yerini Trk Ocana brakt. Trk Yurdu dergisi yeni dernein de yayn organ oldu. 1908de Trk Dernei ile sadece tarih ve kltrel planda olan Trk milliyetilii, 1911de siyas bir anlam da kazand. Turanclk fikr yerini Trkiyecilik fikrine brakt. Mill Edebiyatlar sade dil, mill vezin, ekil konularnda Servet-i Fnncularla Fecr-i tcilerden sert tepki ve tenkitler almlardr. Fakat bir sre sonra davalarn kabul

ettirmilerdir. Hatta eski muhaliflerinin bir ksm da onlarn yanlarnda yer almaya balamlardr. (Celal Sahir, Hamdullah Suphi, Yakup Kadri, Fuat Kprl, Refik Halit gibi). Dilde sadeleme davasndaki zaferleri kesindir. Aruz ve eski nazm ekilleri tamamen terk edilmemekle birlikte yaygn olarak kullanlmaya balamtr. 1920ye gelindiinde bu konularla ilgili tartmalar esas itibariyle bitmitir. Sleyman Nafiz, Cenap ahabettin ve Ali Kemalin iddetle, inatla devam eden muhalefetlerine ramen Cumhuriyetin ilanndan nce yaz diliyle konuma dili arasndaki farkllklar byk oranda kalkm, konuma dili olan sade ve gzel Trke edeb dil olarak benimsenmitir. Mill Edebiyat Dneminde karlan Dier Dergiler: Kalem (1908, mizah dergi), Cem (1910, mizah dergi), Gen Kalemler (1911, mer Seyfettin, Ali Canip, Ziya Gkalp), Trk Dernei (1911), Trk Yurdu (1912), Bilgi (1913), Halka Doru (1913), Mill Tetebbular Mecmas (1915), Servet-i Fnn (1917den sonra), Yeni Mecma (1917), Nedim (1918), Diken (1918, mizah dergi), Byk Mecma (1919), Ayn Dede (1922, mizah dergi), Akbaba (1922, mizah dergi).

BRNC BLM
A. TRK SZNN KNYES Trk Sz 12 Nisan 1330 (1914) - 24 Temmuz 1330 (1914) tarihleri arasnda haftada bir defa yaymlanmitr. (Fakat derginin ikinci says ilk saysndan be gn sonra yaymlanmtr.) lk say cumartesi gn, dier saylar Perembe gn yaymlanmtr. Trk Sz Trklk hareketini halka anlatmaya ve yaygnlatrmaya alan edeb, siyasi bir dergidir. Toplam on alt say kmtr. Mdr Celal Sahir, bamuharriri mer Seyfettindir. stanbulda Tanin Matbaas tarafndan karlmtr. Derginin yayn cetveli: Numara 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Tarih 12 Nisan 1330 Cumartesi 17 Nisan 1330 Perembe 24 Nisan 1330 Perembe 1 Mays 1330 Perembe 8 Mays 1330 Perembe 15 Mays 1330 Perembe 22 Mays 1330 Perembe 29 Mays 1330 Perembe 5 Haziran 1330 Perembe 12 Haziran 1330 Perembe 19 Haziran 1330 Perembe 26 Haziran 1330 Perembe 3 Temmuz1330 Perembe 10 Temmuz1330 Perembe 17 Temmuz1330 Perembe 24 Temmuz1330 Perembe Sayfa 1-8 9-16 17-24 25-32 33-40 41-48 49-56 57-64 65-72 73-80 81-88 89-96 97-104 105-112 113-120 121-128

Trk Sznn Trkiye iin yllk abonesi 12 kuru, Rusya ve Acemistan iin yllk abonesi 2,5 rubledir.

B. TAHLL FHRST Yazar Ad mer Seyfettin Tarhan Oktay Maral Olu mzasz mzasz mzasz mzasz mer Seyfettin Gkalp N. Cevdet Fahri mzasz mzasz mer Seyfettin Abdullah Tukayef Maral Olu A. H. mer Seyfettin Tarhan Aka Gndz mzasz A. H. mer Seyfettin Tarhan Habil dem A. H. Trk Sz mzasz mer Seyfettin Aka Gndz Tarhan Faik A. H. Trk Sz mer Seyfettin mer Seyfettin Kazm Nam Tarhan Faik Tarhan mer Seyfettin Yaz Bal Trk Sz Niyaziye Kararszlk akr Olan Trk Dnyamzda stanbulun Esnaflar, Renberleri ve Amelelerine Tara halkna Haftalk Havadis Halk Nedir? tken lkesi Fazla Kazan htiyar Arabac Trk Dnyamzda Haftalk Havadis Umumi ve Hususi Trke Ey Kalem akr Olan Trk Dnyasnda Trkeye Kar Enderunca Gne Ebulfaruk Cabir Efendi Trk Gazetelerinden Haftalk Havadis Osmanlca Deil Trke Koma Bakkal Dkknlar Edirne Uyanyor Trk Dnyamzda Haftalk Havadis Trk ocuu Destur Ya Cehalet! Koma Esnaf in Terakki Yollar Halka Nasl Anlatacaz Trk Dnyasnda Trk ocuu Trkeye Kimler Osmanlca Der? Hayber Kalelerinin Battal Gazilerin Terbiyev Hizmetleri Koma Esnaf in Terakki Yollar Rak, Votka Haram m? Trk ocuu 8 Dergi Sayfa Numaras Numaras 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 1 3 3 4 7 8 8 8 9 11 12 13 15 16 18 19 20 23 25 29 29 32 32 33 35 35 37 38 38 39 41 43 44 47 47 48 49 50 51 53 55 56

Ziya Gkalp, mer Seyfettin Cafer Alp Aka Gndz Serfieli zzet mer Seyfettin Hamdi mer Seyfettin Mehmet Rfat Bekir Stk mer Seyfettin mer Seyfettin Gkalp Trk Sz mzasz mer Seyfettin mzasz Cevat Turul Tarhan mzasz mer Seyfettin mer Seyfettin Aka Gndz Hsn Korkut Tarhan Asm mer Seyfettin Bekir Stk A. C. mer Seyfettin mer Seyfettin A. H. mzasz mer Seyfettin Donanma Mecmuas Trk Sz mer Seyfettin mzasz Tarhan mzasz mer Seyfettin mer Seyfettin Tarhan Doktor smail Hakk mzasz mer Seyfettin

Trk Sarfna ve ivesine Dair Bir Mar Dezanante Monerler Askerlik Yeni Kanunu Trk ocuu Fetih Bayram Trkeye Dair Bu Ses Senin Bir Mektup Trk ocuu Trke ve lim Durma, Vur! Trk Dnyasnda Tiyatro ve Musiki Trk Dnyasnda Trk ocuu Trk Sarf ve ivesine Dair Turhan Bey Koma Trk Dnyasnda Trk ocuu Kelimelerin Manalar Nerededir? Trkn Beyaz Katli Eski Edebiyat Lisan ve Trke Koma Kaak Hsn Lisann Sadelemesi Bir Mektup Trk Dnyasnda Trk ocuu stanbul Trkesi Hangisidir? Musiki ve Temaa Mektebine Dair Trk Dnyasnda Trk ocuu Donanma-y Osmn Cemiyetinin Kyl ile Konumas Tashih Salam Zemin Gclk Koma Trk Dnyasndan Trk ocuu stanbul Trkesi Hangisidir? Koma Gclerin Seyahat Trk Dnyasnda Tk ocuu

8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 10 10 10 10 10 11 11 11 11 11 12 12 12 12 12 13 13 13 13 14 14 14 14 14 15 15 15 15 15 16 16 16 16 16 16

57 59 59 62 64 66 66 67 70 71 73 75 75 78 79 80 81 85 86 87 89 90 92 93 93 97 99 101 102 105 107 108 110 112 113 113 117 117 118 119 121 123 123 125 126

KNC BLM
A. EDEBYATLA VE DLLE LGL YAZILAR Trk Szndeki edeb yazlarn byk bir blmn makaleler oluturur. Makalelerin ou mer Seyfettin tarafndan yazlmtr. mer Seyfettin makalelerinde edebiyat ve dil konusunu ilemitir. Yazd makalelerle mill bilinci uyandrmaya almtr. Millet olmann ilk artnn mill bir dile ve mill edebiyata sahip olmak olduunu sylemi, dilimizin, edebiyatmzn millilemesi konusunda halk ve aydnlar bilinlendirmeye almtr. Trk Sznn ilk saysnda mer Seyfettinin Trk Sz balkl makalesini gryoruz. Bu makale ayn zamanda dergini ilk saysnn ilk yazsdr. mer Seyfettin bu yazsnda dilimizi Arapa-Farsa kelime ve tamlamalardan korumamz gerektii fikri zerinde durur. Bu dnce Trk Sznn k amacyla dorudan doruya ilgilidir. mer Seyfettin makalesinin sonunda bu fikrini u cmlelerle ifade eder: te Trk dilini bu edebiyat zalimlerinin ellerinden kurtaracak halka kendi diliyle faydasna yarayacak eyler yazacak, memleketimizde okumak muhabbetini uyandrmaya alacaz. Trk Sz uyanan lim ve milletine k yksek Trk genliiyle hl uyuyan ve bir k bekleyen Trk halk arasnda bir kapdr, genlik o kapdan girmekle alalmayacak, bilakis halk, yani kendi varln kendi milletini ykseltecek, kendine benzetecektir. mer Seyfettinin Trk Sznn ikinci saysnda yaymlanan Halk Nedir? balkl makalesi: te bizim tanmadmz bir ey Trklerden kim okumusa milletinden halktan ayrlmtr. cmleleriyle balar. mer Seyfettin yazsnn ilerleyen blmlerinde Trk milletinin ve Trkenin unutulmasndan ikayeti olur. Yazsnn sonunda genlere seslenir: Ey genler! Biz onlar gibi orak kalmayalm. Kendi dndklerimizi halkn, yani milletin lisanyla yazalm ve stanbul Trkesini btn Trkln edeb lisan yapalm. O vakit biz onlar gibi saken unutulmayacaz. ldkten sonra iyi ruhumuz kabrimizin zerinde torunlarmzn ihtiramla gezindiini grecek ve Trklk yaadka nammzn hamiyet ve efkatle anldn iitecek der.

10

mer Seyfettin Trk Sznn nc saysnda yaymlanan Umumi ve Hususi Trke balkl makalesinde, stanbul Trkesinin btn Turanda edeb lisan olarak kabul edilmesi gerektiini syler. Takentte, Buharada, Erzurumda konuulan Trkenin stanbul Trkesinin mahall bir kolu olduunu belirtir. imal Trklerinden Abdullah Tukayefin iirlerini yazarken mmkn olduu kadar stanbul Trkesine yaklatndan bahseder. Trkiyede yaayan ediplerin Arapa ve Acemce terkipler kullanmalarndan yaknr. mer Seyfettinin Trk Sznn drdnc saysnda yaymlanan Trkeye Kar Enderunca, balkl makalesi: Atalarmz: Bir bela bin nasihat deer demiler. Son uradmz felaketler de bizi uyandrd. Trkler milliyetlerini idrake baladlar, szleriyle balar. Makalenin devamnda mill dilin millet iin neminden bahseder. Suni bir dil olan Osmanlcann stanbul Trkesini kesinlikle bozamadn ve bozamayacan syler. mer Seyfettinin Trk Sznn beinci saysnda yaymlanan Osmanlca Deil Trke adl makalesinde; Trk milletinin dilinin Trke olduundan, Osmanlcann suni bir dil olduundan bahseder. Yalnzca Trklerin deil Araplarn ve Acemlerin de Osmanlcay anlamadklarn, bu nedenle Osmanlcann divanlarn sayfalarnda ebediyen gml kalacan syler. Aka Gndz Trk Sznn altnc saysnda yaymlanan Destur Ya Cehalet balkl sohbette Bu devlet yaamaz! Bu millet batacak! diyenlere Bu devlet yaayacak. Bu millet batmayacak, diye cevap verir. Genlie olan inancndan bahseder. mer Seyfettin Trk Sznn yedinci saysnda yaymlanan Trkeye Kimler Osmanlca Der? balkl makalesinde Osmanl adnda bir milletin, Osmanlca diye de bir dilin olmadn syler. Dilimize Osmanlca diyenlerin Trk milletinin itimai ve terbiyevi birliini istemeyenler olduunu belirtir. Daha sonra Trkeyi aatayca, Azerbaycanca, zbeke gibi paralara ayranlarn maksatlarnn Trk milletini ayrmak olduunu syler: Milletin lisanla kaim olduunu bilen milliyetperver genler Trk milletini datmak ve birletirmemek iin yaplan bu yanl ve fena muhalif taksimi kabul etmezler. Lisaniyat ilmince Trke bir lisandr. Yalnz muhtelif leheleri vardr. Ve stanbul Trkesi btn Trklerin edeb lisandr, der. Kazm Nami Trk Sznn yedinci saysnda yaymlanan Hayber Kalelerinin, Battal Gazilerin Terbiyevi Hizmetleri balkl sohbette ocukluunda Hayber Kalelerini, Battal Gazinin kahramanlklarn, anlatan din masal ve efsaneleri byk bir zevkle

11

okuduundan bahseder. Bu eserlerin ahlkn olumlu ynde gelitirdiini syler. Ebeveynlerin ocuklarna bu tarz eserler okutmamalarndan yaknr. Ve onlara birtakm telkinlerde bulunur. Bu tarz eserleri okumann ahlk ve mill terbiyeye byk faydalarnn olduunu, sava zamanlarnda insanlarn iman gcn artrdn syler. Bu eserleri lmszletirmemiz gerektiine inanr. mer Seyfettin ve Ziya Gkalp Trk Sznn sekizinci saysnda yaymlanan Trk Sarfna ve ivesine Dair balkl yazda her dilin kendisine mahsus zelliklerinin olduundan, Trkeyi dier dillerin kalplarna sokmamz gerektiinden, konuulan stanbul Trkesini esas almamz gerektiinden bahsederler. Daha sonra Trkenin dilbilgisi hakknda bilgi verirler. mer Seyfettin Trk Sznn dokuzuncu saysnda yaymlanan Trkeye Dair balkl sohbetinde Trk airlerinin, yazarlarnn eserlerindeki hatalar Trkenin kurallarna uymamalarn istinat eder. Ediplerimizin eserlerini Trkeyle ve Trkenin kurallarna uyarak yazdklar takdirde isteseler de hata yapamayacaklarn syler. mer Seyfettin Trk Sznn onuncu saysnda yaymlanan Trke ve lim balkl makalesinde, Yeni Lisan Hareketinin amacnn Trkenin hususi edasn yaz diline geirmek olduunu syler. Arapa, Acemce kurallarla eserler verilmemesi gerektiini; fakat Trk halknn konuma dilinde kulland Arapa, Acemce kelimelerin yaz dilinde de kullanlabileceini syler. Trk halknn dilini unutmadn ve unutmayacan, aydnlardan dilimize sahip kmalarn istediini syler. mer Seyfettin on birinci sayda yaymlanan Trk Sarf ve ivesine Dair 2 Edat ve Sga balkl makalesinin banda baz dil bilgisi kurallarndan bahseder. Makalenin devamnda bir dile dier dillerden pek ok kelimenin geebileceini, fakat kuraln geemeyeceini syler. Konuma dili edebiyatta kullanrken yalnzca Trke edatlarla sigalar kullanmamz gerektiini syler. mer Seyfettin Trk Sznn son ikinci saysnda yaymlanan Kelimelerin Manas Nerededir? balkl yazsnda Trkeye giren yabanc kelimelerin eski manalarn kaybettiini, bu kelimelerin manalarn Arapa Acemce szlklerde deil Trklerin lisan vicdannda aramamz gerektiini syler. Baz Trke kelimelerin de manalarnn zamanla deitiini, bu kelimelerin bugnk manalarn doru kabul etmemiz gerektiini belirtir. Hsn Korkut Trk Sznn on ikinci saysnda yaymlanan Eski Edebiyat Lisan ve Trke balkl ikinci makalesinde Arapa ve Acemce terkiplerin, kurallarn

12

Trkenin ahengini bozmasndan yaknyor. Trkenin ahengini koruyarak mill bir airin, dnyaya geleceine dair umut dolu szlerle makalesini bitiriyor. mer Seyfettin Trk Sznn on nc saysnda yaymlanan Lisann Sadelemesi adl makalesinde lisann kendi kendine sadeleeceini dnmenin yanllndan bahsediyor. Lisann sadelemesi iin uurlu bir ekilde almam gerektiini sylyor. mer Seyfettin Trk Sznn on drdnc saysnda yaymlanan stanbul Trkesi Hangisidir? balkl yazsnda Trklerde millet olma bilincinin uyanmaya baladn syler. Bu nedenle edeb lisana olan ihtiyacmzn arttn belirtir. Edeb lisan olarak stanbulda halkn konutuu stanbul Trkesinin kabul edilmesini ister. stanbulda yaayan softalarn, muharrirlerin kullandklar ar dilin stanbul Trkesi olmadn syler. mer Seyfettin on beinci sayda yaymlanan Salam Zemin adl makalesinde mill unsurlar sanat eserlerinin dayandklar salam zeminler olarak gsterir. Trk Edebiyatnn salam zeminlerinin stanbul Trkesi ve hece vezni olduunu syler. Salam zeminlere dayanan eserlerin lmszleeceinden bahseder. mer Seyfettin Trk Sznn on altnc saysnda yaymlanan stanbul Trkesi Hangisidir? balkl makalesinde eski edebiyat taraftar olan, Arapa ve Farsa tamlamalarla ykl eserler yazan ediplerin kullandklar Trkenin stanbul Trkesi olmadn rneklerle aklar. A. EDEB TRLER 2. Merutiyetin ilanyla birlikte doan hrriyet ortam iinde basn-yayn hayatnda byk bir hareketlilik yaanmtr. Mevcut sreli yaynlarn tirajlar artm, daha nce adlar duyulmam birok gazete ve dergi de basn hayatna girmitir. Trk Sz Mill Edebiyat dneminde yaymlanan dergilerdendir. Dergide yer alan edeb trler milliyetilik hareketi erevesinde; yaln bir dil ve anlalr slupla kaleme alnmtr. I. HKYE Trk Sznde drt hikye yaymlanmtr. Hikyelerin en hacimlisi mer Seyfettinin yazd Trk ocuudur. Hikye on alt say yaymlanmtr. Konusu, vatan

13

sevgisidir. Dier hikyelerden akr Olan iki say, htiyar Arabac ve Ebulfaruk Cabir Efendi bir say yaymlanmtr. Maral Olunun Trk Sznn birinci ve nc saysnda yaymlanan akr Olan adl hikyesi, ak ve kahramanlk konulu bir hikyedir. akr Olan gszlerin yannda, zalimlerin karsnda olan bir halk kahramandr. Cevdet Fahri Trk Sznn ikinci saysnda yaymlanan htiyar Arabac adl hikyesinin konusu: hayatta kalabilme mcadelesidir. Aka Gndzn Trk Sznn drdnc saysnda yaymlanan Ebulfaruk Cabir Efendi adl hikyesinin konusu: sava yllarnda hl lkemizde yaamakta olan aznlklarn kimi zaman gizliden gizliye kimiz zaman aktan aa yaptklar dmanlklardr. mer Seyfettin Trk Sznn beinci, altnc, yedinci, sekizinci, dokuzuncu, onuncu, on birinci, on ikinci, on nc, on drdnc, on beinci ve on altnc saysnda yaymlanan Trk ocuu adl hikyesinde, vatann ok seven Primo adl bir ocuun yaam yksn anlatr. Primonun babas Trk, annesi talyandr. Trkiyeyle talya arasnda sava knca Primonun babas Kenan Bey, einden Trk olmasn ve Trkiyede kalmasn ister. Fakat ei bu teklifi kabul etmez. talyaya dnmeyi ister. Primo kendisinin Trk olduunu syler ve annesiyle birlikte talyaya gitmeyi istemez. Trkiyede kalr. O gne kadar Trklk hakknda pek bilgisi olmayan Primo Trke kitaplar okumaya, Trkler hakknda bilgi toplamaya balar. Bir sre sonra dman askerleri babasn tutuklarlar. Primo babasnn ve vatannn intikamn almak, adn tarihe yazacak bir zafer kazanmak iin kendi kendisine sz verir. II. R Dergide yaymlanan iirlerin ounu mer Seyfettin yazmtr. iirlerinde Tarhan takma adn kullanmtr. Dergide iirleri yaymlanan dier airler: Gkalp, Abdullah Tukayef ve Mehmet Rfattr. airler sade bir dille, hece lsyle yazdklar iirlerinde Trk halkna seslenmi, mill bilinci uyandrmaya almlardr. Mill bilinci uyandrmaya alrken zaman zaman Trklerin gemiteki baarlarna telmihte bulunmular, zaman zaman Turanclk lksnden bahsetmilerdir. Cehaleti, lme veya genlie duyulan zlemi konu edinen iirleri de vardr. iirleri konularna gre u ekilde snflandrabiliriz:

14

1. Mill Bilinci Uyandrmaya Ynelik iirler Niyaziye tken lkesi Gne Koma Koma Koma Bir Mar Bu Ses Senin Durma, Vur! Koma Koma (Tarhan, 1. say, sayfa 3) (Gkalp, 2. say, sayfa 11) (Tarhan, 4. say, sayfa 29) (Tarhan, 5. say, sayfa 35) (Tarhan, 6. say, sayfa 43) (Tarhan, 7. say, sayfa 51) (Cafer Alp, 8. say, sayfa 59) (Mehmet Rfat, 9. say, sayfa 67) (Gkalp, 10. say, sayfa 75) (Tarhan, 12. say, sayfa 93) (Tarhan, 15. say, sayfa 117)

2. Cehalet Konulu iirler Ey Kalem (Abdullah Tukayef, 3. say, sayfa 19)

3. lme Duyulan zlemi Konu Edinen iirler Koma (Tarhan, 11. say, sayfa 85)

4. Genlie Duyulan zlemi Konu Edinen iirler Koma III. MEKTUP Bekir Stk Trk Sznn dokuzuncu saysnda yaymlanan mektubunda daha nce bir yazarn kendisine sorduu sorulara cevap verir. Mektupta zerinde durulan konu: okuman nemidir. Bekir Stk Trk Sznn on nc saysnda yaymlanan mektubunda kylerdeki cehaleti nlemenin yollarndan, kylerin neminden bahseder. (Tarhan, 16. say, sayfa 123)

15

NC BLM
DER KONULARDAK YAZILAR A. EKONOM Yazar Ad N. Habil dem Faik Faik B. GNCEL Yazar Ad A. H. Hamdi mzasz Doktor smail Hakk C. K Yazar Ad Tarhan Aka Gndz D. SANAT Yazar Ad A. H. Yaz Bal Musiki ve Temaa Mektebine Dair Dergi No 14 Sayfa No 107 Yaz Bal Rak Votka Haram m? Trkn Beyaz Katli Dergi No 7 12 Sayfa No 55 90 Yaz Bal Edirne Uyanyor Fetih Bayram Gclk Gclerin Seyahati Dergi No 5 9 15 16 Sayfa No 37 66 117 123 Yaz Bal Ticaretin stikbali 1 - Fazla Kazan Ticaretin stikbali 1 - Bakkal Dkknlar Esnaf in Terakki Yollar - 1 (ifti Loncalar ve Yaptklar Hizmetler) Esnaf in Terakki Yollar - 2 (ifti Loncalar) Dergi No 2 5 6 7 Sayfa No 12 35 44 53

E. SOSYOLOJ Yazar Ad Aka Gndz Yaz Bal Dezanante Monerler Dergi No 8 Sayfa No 59

F. TEMBELLK Yazar Ad Oktay Yaz Bal Kararszlk Dergi No 1 Sayfa No 3

16

DRDNC BLM
TRK SZNN TRANSKRPSYONLU METN

TRK SZ Cumartesi 12 Nisan 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 1 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Bu Saydaki Yazlar Trk Sz......................................................................mer Seyfettin iir [Niyaziye] .............................................................Tarhan Kararszlk.....................................................................Oktay Trk Dnyas ................................................................H. S. Trk Esnaflarna ...........................................................T. S. Haftalk Havadis ...........................................................T. S. Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Tann Matbaas - stanbul 1330

17

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu Cumartesi 12 Nisan 1330

Yl : 1 Say: 1 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Trk Sz mer Seyfettin iir: Niyaziye, Tarhan Kararszlk: Oktay Trk Dnyas: H. S. Trk Esnaflarna: T. S. Haftalk Havadis: T. S.

TRK SZ imdiye kadar birok kitaplar ve risaleler kt. Kimse alp okumuyordu. Muharrirler: - Ah bizim Trkler diye balarn sallyorlar ve: - Ah, hi okumay sevmiyorlar, bu hl ile sonumuz ne olacak?... Diyorlard. Hlbuki zavall Trkler okuyacak bir ey bulamyorlard. Bir kere kendisinin konutuu dil ile yazlmyordu. Her milletin olduu gibi Trk milletinin de kendine mahsus bir dili vard. oluk ocuk, byk kk, kadn erkek, herkes bu gzel dil ile konuuyordu. Hi birbiriyle konuurken anlaamayan Trk dnyada var myd? Hayr. Okumaya gelince hemen Trklerin hibirisi okuyup anlayamyordu. Trklerin biraz okumu olanlar ellerine kalemi alnca Arapa, Acemce lgat paralamaya, Arapa, Acemce, terkipler yapmaya kalkyorlar ve Bir marifet yapyoruz zannediyorlard. Trkler Osmanl Hkmetini tekil ettikten sonra be-alt asr geti. Edebiyat ve ilim namna Trke bir satr yaz yazlmad. Anadolu Trkleri saz airleriyle, mill destanlaryla, yank trkleriyle yine kendi dillerini gib etmemeye altrlar. Son asrda Arapa, Acemce lgatler, terkipler yava yava terk olunmaya balad. Bugn mill Trk sarf istikbalini kazanmaya yz tuttu. Yarn mit ediyoruz ki Trk halknn mansn bilmedii l ve ecnebi kelimeler kitaplarmzdan, gazetelerimizden gib olacak. Trk Bilgi Dernei Diresinde her cuma gn toplanan gen Trk edipleri, gen irler artk Nergis ve Veys zamanndan kalp hl devam eden ve Arapa, Acemce terkipli eski lisanla yazmay manta ve hakikate muvafk buldular.

18

nk lisan gz iin deil, kulak iindi. Ve hakikat konuulan lisand. Yoksa uydurma bir yaz lisan deil Trkler konuurken hep mill ve tab Trk sarfyla, kideleriyle konuuyorlar, hi Arapa ve Acemce terkipler yapmyorlar, Arapa, Acemce cem edatlarn kullanmyorlard. Konuulan hakik Trk dilinde en ziyade gze arpan bu saflk, bu tablik idi. Konuurken olduu gibi yazarken de Arapa, Acemce terkipler yapmak, Trk halknn mansn bilmedii Arapa kelimeleri, cem kidelerini kullanmamak bugn hangi millete mensup olduklarn anlam gen ediplerimizin ve irlerimizin balca meslekleridir. Hatta ilerinde oklar Arapa, Acemce terkip kideleri gibi aruz veznini terk ile iirlerini mill aruzumuz olan hece vezinleriyle yazmak istiyorlar. Mademki artk geler tabi ve hakik Trkeye bir ehemmiyet verdiler, yaknda herkesin okuyup anlayaca gibi eyler yazlacak, Trklerin de bir edebiyat olacak, Trkler de kendi dilleriyle iftihar edecekleridir. Trk genlii bu mukaddes mit ile alrken Trklklerini duymam yal muharrirlerimiz de bo durmuyorlard. Yava yava yazlmaya balayan Trkeyi sndrmek iin baknz Trklerin uyand ve Bizim mstakil, salam bir dilimiz var! iddisn gtt bir zamanda, bin yz otuz senesinde nasl eyler yazyorlar? Bu dikkat etmeye, dnmeye layk bir meseledir: (Mescid) hametiyle (sahn- dil-cyunda) (pberc) Demek mens deil, mihrb ve minberden (sem peym) Kavannin btn akvam iin (yek-tarz ve yeksandr) (badetgehlerin l-nesk) (merss- bnyndr.) Bugn (malp ve galip) cmleten (kem-nm u merkd-p) (Nid-y ihtirs) (ebkem) btn (tabi u ceres hrm) (Husnun) bir zamanlar (let ceng u tedafiyken) Bugn-tezyin eder (shtn) bir (vech-i mstehsen) (Bevd)ye cible (Sebz fahr-i kisveler eks) Eder (yd ununla) o dem (meta-gabr)

19

Trk vicdanna bundan ar bir azap olamaz. Halktan vazgetik. Hangi Avrupa grm bir Trk vardr ki (meta-i gabr)nn mansn bilsin Bu lemler kimin iin, hangi millet iin yazyorlar? Sonra sklmadan: - Trkler okumay sevmiyorlar demek insafszlk deil mi? Trkler okumak istiyorlar. Fakat kendi lisanlaryla yazlm eyleri okumak istiyorlar. Eski Nergis ve Veys lisan, (Enderun Edebiyat) denilen tuhaf ve sun icat imdiye kadar hep aruz veznini kullanrd. Genler hece veznini kabul edip mill Trk sarfyla iirler yazmaya balaynca Arapa ve Acemce terkiplerin taraftarlar ictim bir tehlike olan milliyetsiz kalemlerini ona da musallat etliler biz zannediyorduk ki mill hece vezniyle Nergis lisan yazlmayacak, saf ve sade Arapa ve Acemce terkiplerden hali gzel Trke yazlacak, hlbuki ite yeni yeni kullanlmaya balayan bu mill ahenkli veznimize de mahd terkiplerini soktular: (Hn-i dil) n ettik (bezm-i safda) (Zevk-i cvidn) bulduk rzda (f-y ahd) iin (vakt-i Kerbelda) Bu (nefs-i had-gm) ekip de dre Gamze uruna (ddr- yre) (Nr- ak) inince (dil-ghma) (Mrg-i ak) saldk ta (Kurbgha) Aina kmz (ubedebza) Tevecche klmadk (bb- niyza) rfanla eritik (rtbe-i nza) Ve ilh te bir Trk dilini bu edebiyat zalimlerinin ellerinden kurtaracak halka kendi diliyle faydasna yarayacak eyler yazacak, memleketimizde okumak muhabbetini uyandrmaya alacaz.

20

Trk Sz uyanan lim ve milletine ak yksek Trk genlii ile hl uyuyan ve bir k bekleyen Trk halk arasnda bir kapdr, genlik o kapdan girmekle alalmayacak, bi'lakis halk, yan kendi varln kendi milletini ykseltecek, kendine benzetecektir. MER SEYFETTN NYAZYE Geen sene bu vakitti hinler ldrdler seni orda Trk diye Trklk seni unutmad, ah eder, Lanet eder o vefasz lkeye Senin cn alnmal Her Trkn Bu en byk vazifesi, borcudur. Senin cn alnd anl gn eref diyecek Garpa: Artk orda dur! imdi Trkler uyandlar. Bir Trkn Kan btn bir Trkln kandr. Ey Avrupa! Sen alarken biz dn Yapacaz akttn kanlardan Doacak ruh. Trk mehdisi Ak Handr! Bekle onu tarihteki anlardan TARHAN

KARARSIZLIK Bizim ok kusurlarmz vardr. Yava yava, okuduka, dnyay anladktan hepsinden vazgeeceiz. Mesela en gze arpanlar unlardr. 1- Biz para biriktirmeyi bilmeyiz.

21

2- Hesap etmesini bilmeyiz. 3- Hibir eye karar veremeyiz. Para biriktirmek ile hesap meselesini sonraya brakalm. Bunlarn en mthii olan kararszl ele alalm. Hibirimiz bir eyi yapmaya karar verip balayamayz. Niin? nk bizde irade kuvveti yoktur. Azim yoktur. karsnda korkarz. Sermayemiz varsa kullanamayz. Tarlamz varsa sremeyiz. Ticaretimizi genileyemeyiz. Hlbuki Rumlar ve Ermeniler yle deildir. Onlar hi yoktan bir eye el atarlar ve muvaffak olurlar. Biz insan deil miyiz? Onlardan ne farkmz var? Evet onlarla aramzda byk bir fark vardr. Onlar bir millet hlinde toplu bulunurlar. Biz dank, dargn ve perian yaarz. En kalabalk bir ehirde biz yapayalnz gibiyiz. Bir lde, bir sahrada, geceleyin bir mezarlkta insan yalnz kalnca nasl tuhaf ve sebepsiz bir korku duyarsa biz de gn ortasnda, arda pazarda yle korkarz. Dersek kolumuzdan tutacak yok zannederiz ve biraz haklyz. nk biz Trkler bir millet gibi yaayamyoruz. Anadoludaki btn kasabalarn okluunu tekil eden Trkler ehemmiyetsiz sebeplerden tr birbirlerine dargndrlar. Bir arada toplanp konumazlar. Beraber vakit geiremezler. Birbirlerine ziyafet ekmezler. Ah eski Trkler Hani biz de babalarmzn helva sohbetleri, gece toplantlar?... Byle kendi vatanmzda, kendi yurdumuzda yalnz ve yabanc yaamaktan bizde garip bir rkeklik hasl olmutur. Her eyde bir tereddte deriz. Buna kararszlk derler. Vaktimizi hayal ve hlya ile geiririz. Bir gnlk bir i iin on gn dnrz. Bari bu kararszln nihayetinde muvaffak olabilsek Neyse. Hlbuki hep yanlrz. Hatta bundan yine biz bir mesel karmz. Trkn akl sonra gelir bana Deriz. Herhlde bu bizim iin iftihar olunacak bir ey deil. Hayal ve hlya ile bo vakit geirmektense ne olursa olsun bir ie balamak daha iyidir. Mesela: Botasnz. iniz yok. unu mu yapaym, bunu mu yapaym? diye dolap duruyorsunuz. Gayrete geliniz byk iler dneceinize kk bir ie sarlnz, verdiiniz karara dikkat ediniz, iki olmasn. Mutlaka bir olsun. Kii noksann bilmek gibi irfan olmaz. En byk irfan insan iin kendisinin ne yapacan bilmektir. deta kendi kendimizin mfettii olmalyz. 22

Mesela bir yerde oturuyorsunuz deil mi? Nargileye, ttne, kahveye dalp dalgaya dmemeliyiz. Ve kendimize iimizden u suli sormay det etmeliyiz: - Ben imdi ne yapyorum? Sonra kendi kendimizi aldatmaya kalkmamalyz. Ne yaptmz yksek sesle tekrar etmeliyiz: - Ben burada oturuyor bo vakit geiriyorum. Burada oturacama ne olursa olsun kalkp bir i tutmalym. Ve hibir vakit bu hakikati aklmzdan karmamalyz: (almak ibadet, tembellik kfrdr!) Kararszlmzn en byk sebebi tembelliimizdir. Tembel olmasak kararmz uzatmayz. Kararszlk hlini bir frsat sayarz. Yoksa! - Bu i iyi deil, ben unu yaparm, bunu yapamam demek hep bahanedir. Hele i yok demek kadar byk yalan olamaz. her yerde vardr. Ama aramak lazm. i bulunca tutmak ve brakmamak lazm. Yorulmamak, gayret etmek lazm. Atalarmz sylemi: - Arayan Mevlasn da bulur, belasn da Yalnz belay bulmak iin aramaya ihtiya yoktur. Dnyada en byk bela kararszlk ve tembelliktir. Ve oturduumuz yerde hareketsiz kaldk m hemen bizim ayamza gelir ve hayatmz perian eder.

Oktay

Kadky

Mill Hikye AKIR OLAN Ba Halka Doruda Kse Ali atn hisara doru sre dursun. Biz gelelim akr Olana. zerine saldran adamlardan be altsn yalnz bana beceriveren akr Olan, bu yiitlerden dolay hi de gururlanmyordu. lyas Fakihin tlerini dinleye dinleye byle yiitlendiini dnyor ve Tanrsna krler ediyordu. Lakin iinde bir ate yanyordu. Grd gzel kz akln bandan almt, hep onu dnyordu. Akamstne doru 23

lyas Fakihten izin alarak, kyn kenarlarnda gezmeye kt. Dalgn dalgn giderken uzaktan eme banda bir takm kzlarn su doldurmakta olduklarn grd. Birdenbire yrei hoplad; kzlardan birisini sevgilisine benzetmiti. eme bana doruldu. akr Olann kendilerine doru gelmekte olduunu gren kzlar, glp konumalarn kestiler. Demir Hana kar koyan, kendilerini kurtaran, be kii ile yirmi kiiyi yerlere seren bu yiidi yakndan grmek onlarn arayp bulamadklar bir eydi. akr Olan emeye yanat, kzlar yle bir szd. Sevdii kz grnce yz kzard, yrei arpmaya balad. Hlini belli etmemek iin: Baclarm, ben susadm. Bana biraz su verir misiniz?

Dedi. Kzlar hep birden testilerini uzattlar. akr Olan ard; hangisinin testisini alacakt? Hibirisinin gnln krmak istemiyordu. Biraz durdu, dnd. Nihayet bir karar verdi: Hanginizin testisinden su ieceim, bilmiyorum. Durun, aklma bir ey geldi. Ben bir koma syleyeceim, iinizden kim cevap verebilirse, onun suyunu ieceim. O vakit hatrnz kalmaz. Dedi. Ve yank, tatl bir sesle balad: Ben bir nalbant oluyum, imdi ktm dalara Ta tepe atlarken Dt yolum balara. Vard bir kz kardeim Kaptrdm Demir Hana Haktan medet diledim Aladm yana yana Krklar bana acd Gsterdi sa solu Pirden aldm d Buldum en doru yolu.

24

Atm kanl kuleyi Kurtardm birok kz Lakin o anda dt Yreime bir sz. Baktm ki bir kede Ay yzl bir kz durur Sanki bulut iinde Parlak bir yldz durur. Sonra gzden kardm O pek gzel melei Dedim nerde bulurum Ben o yce dilei. Grdm onu dmde Sundu bana suyunu Gzelliinden baka Pek beendim huyunu Var m bilen o kz Desin bana adn Dilerim ulu Tanr Versin hep muradn. Kzlar akr Olann gzellii, yiitlii ile beraber yank bir sesle trk deyiini pek beendiler, ilerinden hibiri buna karlk sylemeye kamad. Yalnz akrn sevgilisi ileriye vard, ve kzara bozara dedi ki: - Aam biz kylyz. Senin kadar bilgimiz yoktur. Ama sana karlk demeye alacam. Adm lker, kendim kyl kzym. Zavallym, yreklere szym.

25

Anam babam beni yetim brakt Gzm ya kesilmedi, hep akt. Garip kaldm, el yurdunda yetitim. Gece gndz tliimle diditim. Yine rahat yayordum dammda Bir lekecik bile yoktu nammda Geldi, bozdu cennet gibi yuvam. Ald beni kulesine kapad; Demir Hana gndermeyi adad. ok kr ki Tanr seni yollad. Senin ile namusumu kollad. Kz trksn bitirerek testisini akr Olana uzatt. O da: - Artk bu kardelerimizin bir diyecei kalmad. Ver, suyumu ieyim, diyerek testiyi ald ve kana kana itikten sonra: - Hakkn helal et. Dedi. Artk orada daha ziyade kalmay mnasip grmedi, Allaha smarladk diyerek ayrld. inde anlatlmaz bir cokunluk vard. Yrei sanki iine smyordu. lkerle evlenerek bahtiyar olmak istiyordu. Acaba lker de kendisini seviyor muydu? Bunu nasl anlayacakt? Hem daha evlenmeyi dnmek sras deildi. Demir Hanla ilerini bitirmemiler, halk onun cevrinden henz kurtaramamlard. Kuleye dnd vakit sular kararmt. Akam namazn kldktan sonra hep arkadalar oturup konumaya baladlar. Demir Han elbette yerinde durmayacak, fkesini yenerek belki de btn adamlaryla kendisi de zerlerine yryecekti. Binlerce kiiye kar koymak pek de kolay bir i deildi. Ne yapacaklard? Kyllerden istek edenleri de kuleye armay dndler. Tanr telden umutlarn kesmediler. Son dereceye kadar alp Demir Hann nnden kamamaya sz verdiler. Ertesi sabah daha gn aarken kulenin etrafndan grlt iitildi. akr Olan burcun zerinden aaya bakt ve yz kadar silahl adamn kule kapsnda durmakta olduunu grd. Acaba bunlar Demir Hann yeniden gnderdii adamlar myd? 26

Grdn lyas Fakihe syledi. Bu srada sk sk kule kaps vuruluyordu. Kulenin yukarsndan bunlarn ne istediklerini sormaya karar verdiler. akr Olan aaya bard. - Hey aalar! Ne istersiniz? Aadaki grlt kesildi, ilerinden biri yukarya bakarak cevap verdi: - Biz kylerden size yardma geldik. Kabul ederseniz, Demir Hana kar sizinle beraber dveceiz. Bu adamlar hep yar plak bir takm fakirlerdi; Demir Hann adamlarna benzemiyorlard. akr Olan: - Biraz bekleyiniz. Dedi ve ii lyas Fakihe anlatt. Bunu Tanrnn bir imdad gibi telakki ederek kapy ap gelenlerle beraber olmay muvaffak grdler. Hep birden aaya inip kule kapsn atlar, ve ho geldiniz, sefa geldiniz diyerek kylleri kulenin avlusuna aldlar. Bu srada uzaktan bir toz bulutu belirdi. akr Olan o tarafa dikkatli baknca yzlerce atlnn kuleye doru gelmekte olduunu grd. - Arkadalar, Demir Han yzlerce atl ile geliyor; arkalarnda yaya bir kalabalk grnyor, dedi. lyas Fakihe ilerleyerek: - Aalar, gelenler ne kadar ok olursa olsun, korkmaynz. Hamdolsun, bizim imanmz var. Onlar gibi Allah korkusundan uzak deiliz. Eer tela etmez, souk kanla i grrsek klmza bile hata gelmez. imdi arkamz kule duvarna vererek iki sra oluruz. Gelenler atla hcum ederler. O vakit de herkes olduu yerden kmldamakszn hcum edenleri okla veya klla karlar. Gnlnz Haktan ayrmayn. Allah bizimle beraberdir. Dedi. Bunun zerine hep birlikte darya ktlar, kuleye arkalarn vererek iki sra oldular. Bitmedi MARALI OLU

27

TRK DNYAMIZDA Rusyada Trk Avukatlar - imal Trk matbtnda okunduuna gre Rusya mebsn meclisi sbk azlarndan Sadrettin Efendi Maksudif ile brahim Efendi Ahtmofun dava vekillii etmelerine Rusya Adliye Nezareti tarafndan msade olunmutur. Sadri Efendi Pariste Sorbon drl-fnnu hukuk ubesine ikmal etmiti. Byk bir vakf- mekteb. Bak milyoneri merhum emsettin Esedullahyof tarafndan Moskova ehrinin Mslman mahallesinde Mslmanlara mahsus idd mektebi olmak zre yaptrd binay, kapanmak ihtimalinden tr Moskova cemiyyet-i hariyyesine vermeyerek ehir idaresi zerine almak zre Moskova belediye idaresine mrcaat etmilerdir. Pek byk ve saray gibi gzel olan bu binay merhum beyz bin ruble [altm bin liradan ziyade] sarfyla yaptrm ise de mr vefa etmediinden mektebi amaya muvaffak olamamtr. Vrisler binann yz elli bin ruble vakfn da ehir idaresinde terk edeceklerdir. Merhumun vasiyet olarak mahallinde sarf edilmemi birok paras daha olduunu ve ileride lzumu grlrse bu paray da 150 bin rubleye ilave edeceklerine ayrca sz vermilerdir. Gayet Sanatl Bir Sat - Ufa vilayetinde Tab Gngr isimli kk bir ehirde satilik eden Cemalettin olu eyhullah Efendi isminde bir Trkn gayet sanatl bir sat icat etmi olduunu Ufada kan Durmu refikimiz yazyor ve u tafsilat veriyor: Bu sanatl satin boyu arn ve eni eyrek arn olup duvara dayal olduu hlde yerde durmaktadr. ki zincirli tokmakla ileyen bu sat her gn duvar takvimi gibi seneyi, ay, gn bildiriyor. Bayramlar tebrik ediyor, mevld-i erifte vaktini tayin ederek mevld meclisine terif buyurunuz gibi davetnmeler gsteriyor. Bu satn zincirleri haftada bir kere ekilir. ald vakit eyrek satte biraz yava, yarm ve eyrek satte daha baka trl ses kard gibi tam satte gayet hzl almaktadr. Gece zeval sat ondan sonra eyrek ve eyrek satte alyor. Ancak yarm satte gayet hafif ve tam satte biraz hzlca alyor. [Bunun sebebi de uyuyanlar rahatsz etmemek iin imi].

28

Sabaha kar zeval sat be buukta kendine mahsus gayet iddetli bir sesle alt defa alyor ve derhal ayn, gnn ve levhasn deitiriyor. Bununla beraber sati ileten ancak iki zincirdir. Senede bir defa kulan bk diye levha grnyor. nk satin st tarafnda olan bir vida bklrse yukar taraftan alan bir delikten bir kitap kyor. Gn dolmadan vida her ne kadar bklrse yukars asla almaz. Sati icat eden eyhullah Efendi diyor ki: bu satin arkasnda gizli bir ey daha vardr. Vefatmda onu sylersem oradan milletime gayet faydal bir vasiyetname kacaktr. Moskovadan birok sat fabrikaclar ve satiler gelerek bunun nasl ilediini grmek iin hatta paralar vad ederek uram iseler de eyhullah Efendi gstermemitir. Mm-ileyh krk yalarnda gayet ferasetli bir zattr. Birok seneler maazalarda hizmetkr olarak bulunduktan sonra 23 yanda Perm vilayetinde bir fabrikada bir sat ustas yannda alt ay kadar satilik renmi ve sonra kendi kendine alarak bu sanatl ve acib sati icat etmitir. eyhullah Efendi Eer maetimi temn edip rahata yaam olsaydm daha ok eyler icat ederdim demektedir. Satte her gn grlen levhalardan birka tanesi: 1- Bilmediini renmeye almaktan fena bahtszlk yoktur. 2- Dnyada ne kadar urasan cismini ebediyen yaatamazsz, millet faydasna alrsan ismini ebed yaatabilirsin. 3- Aklldan almazsan vicdan azabna urar, ahmaklardan almazsan seni de ahmak beller. STANBULUN ESNAFLARI, RENPERLER VE AMELELERNE Ey kardeler! Halka Doru sizin gazeteniz deil miydi? Niin bu gazeteyi kim karyor diye merak etmediniz? Kalknz. Cuma gn leden sonra idarehanemize geliniz. Sizinle konualm sizinle konuursak ihtiyalarnz daha iyi anlar, faydanza alrz. Avrupada halkn birok gazeteleri vardr. Hatta gndelik gazeteleri vardr. Biz imdilik haftada bir defa gazetemizi basyor ve on paraya satyoruz. Sizin sadetinizden, sizin elemlerinizden, sizin kederlerinizden, sizin istikbalinizden baka bir ey dnmyoruz. Hlbuki siz bizim kardeliimizi deta tanmyor, ne idarehanemize

29

geliyor, ne de mektup gnderiyorsunuz. Bu ihmalcilik sizin zararnzadr. Halkmzn her snfndan gelecek kardeimizi byk bir memnuniyetle kabul edeceiz. Gelemeyen kardelerimiz fikirlerini ufak bir mektupla yazmal. Taral Halkna: Size gazetelerinizi muntazaman gnderiyoruz. Fakat niin ara sra bize mektup gndermiyor, bilmediiniz eyleri sormuyorsunuz. Bizim gazetemiz ediplerin, irlerin gazetesi deildir. Sylediiniz gibi yazn. sterse imlalarnzda yanl olsun, biz okur anlarz. Ve sizi ayplamaz. Haftalk Havadis Trklerin Romanyallar Yenmeleri - Eskiden stanbul ocuklar miskin miskin otururlar, hi kmldamazlar, sokaklarda slanm tavuklar gibi yava yava yrrlerdi. Hrriyet oldu yine yle miskin yayorlardr. Son muharebedeki yediimiz tokat gzlerimizi fal ta gibi at. Bir millet iin kol ve bacak kuvvetine, kafa kuvveti kadar lzum olduunu anladk. Taraf taraf idman ve g cemiyyetleri tekil etti. Futbol dedikleri ayak ve top oyunlar da iyi bir idman idi. Byle oyunlarla byyen bir ocuk muharebede yorulmaz, hastalanmaz, korkmazd. Trklerin zaten kanlarnda kuvvet ve kahramanlk olduundan bu iddil oyun stanbula abuk yayld. Birka byk cemiyyet oldu. En geri kalm Trk mahallelerinde bile ocuklar ayaklaryla top atmaya baladlar. Yenibahe, Edirnekap, Kasmpaa ve sir yerler gibi Bu top oyuncularnn en acarlar Galatasarayllar idi. Romanyadan gelen Alman-ngiliz-Amerikan oyuncular Pazar gn yenildiler. Aferin Trklere! Trablusta - Mcahitler hl muharebe ediyorlar, son gazetelerde yine orada muharebe olduunu okuduk. Allah nusret ihsan eylesin min. Edirne Vilayetinin Rumlar Gndelikleri okuyanlar Yunanllarn

Makedonyadaki Trklere ne kadar eziyet ettiklerini anlamlardr. Oradan zorla karlan, muhacerete mecbur edilen Trkler yerlerini doldurmak iin Yunan Hkmeti Trakyadaki Rumlar arm, imdi onlar da Makedonyaya gidiyorlar. Tebaasna baba gibi bakan hkmetimiz her ne kadar onlarn gitmelerine mni olmak istemi ise de muvaffak

30

olamamtr. Demek bu vatandalarmz hi bizi sevmiyorlarm. Ellerine biraz toprak geti mi hemen bizi brakp gidiyorlar. Yazk! Yazk! Tanin Matbaas Mdr: Cell Sair

KIRIM KAYMAK YALARI Asma altnda Hafz Osman Efendinin Emniyet Bakkaliye maazasnda en saf ve halis nevleri bulunmaktadr. Bundan mad her eit bakkaliye levazmnz mezkr maazadan satn alrsanz asla aldanmazsnz. Zarif ve Salam Ayakkablar Almak steyenler, Veznecilerde KIRIMLI HACI VEL LASTK MAAZASIna gitmelidirler. Bu slam ticarethanesi bu kere yaz gelmesiyle yerli mal olarak her nev potin, iskarpin ve terlikler envan getirmitir. Bundan baka l zarif semaverler, ay takmlar ile nefis kokulu aylar da satlmakta olduundan hli-i muhtereme bu ticarethaneye gitmelidirler. AIK TEEKKR Maliye Nezareti karsndaki dkknda yerli malndan her nev orap dokuyarak ucuz ucuz sattndan dolay imdiye kadar muhterem mterilerimden grdm rabete teekkr ederim. orap Hac Mustafa TAMAM OLMU BR AHESER Gk Bayrak mill ve resimli hikyesi 24 formada tamam olarak bu kere kitap suretinde nerolundu. Trkle id eserlerin, hikyelerin pek kaht olduu bu zamanda Gk Bayrakn neri, Trklk iin pek ok istifadeyi mucip olacaktr. Gk Bayrak esasen bir hikye olmaktan ziyade Trkn en anl bir zamannn canl bir tarihidir.

31

Mektib-i sultniye ve icdiyye ve rtiye ktphanelerini tezyin edecek bu eser, mkfat kitaplar mynna kabul edilmek zeredir. Mektepler iin be adetten fazla sipari edenlerden mhim tenzilat yaplr. Ft 15, taraya 17,5 kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir. ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar Gliver (Devler Memleketinde) Urganc Hsn Beirin Rys Tavan Kardein Kurnazlklar Bir Papaann Hikyesi Ala Geyik 40 para 40 para 40 para 40 para 40 para 20 para

32

TRK SZ Perembe 12 Nisan 1330 Tanesi on para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 2 1330 Tanesi on para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Celal Sahir

Bu Saydaki Yazlar Halk...............................................................................mer Seyfettin tken lkesi (ir) .....................................................Gkalp Ticaretin stikbali - (1) Fazla Kazan ...........................N. htiyar Arabac (Kk Hikye) ...................................Cevdet Fahri Trk Dnyasnda ..........................................................Trk Sz Haftalk Havadis ...........................................................T. S. Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Matbaa-i Hayriye ve reks - stanbul 1330

33

Bb- l Caddesinde Numara 77 TRK YURDU KTAPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar: Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulum ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siyasete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Kk Yaprak 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde yirmi nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde yirmi be nispette posta creti ilave ederler. TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye edilir.

1330

34

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 17 Nisan 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 2 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Halk mer Seyfettin ir: tken lkesi, Gkalp Ticaretin stikbali (1): Fazla Kazan, N. Kk Hikye htiyar Arabac, Cevdet Fahri Trk Dnyasnda: Merhum Tukayetin Yll. Mektepleri Nasl Kapatyorlar, Minksi Mslmanlar, ehirler Adlarn Deitiriyorlar, Trk Sz, Haftalk Havadis, T. S.

HALK NEDR? te bizim tanmadmz bir ey Trklerden kim okumusa milletinden, halktan ayrlmtr. Bu hl bugnn meselesi deildir. Eskiden de byleydi. Hele irlerimiz ve ediplerimiz Trk nam altnda bir millet olduunu Trke de konuulan canl bir lisn bulunduunu akllarna bile getirmemilerdir. Dnnz, o Nergisnin, Veysnin yazd eyler nedir? O secilere hangi kulak tahamml eder. Hl yaayan o Enderun Edebiyatnn Arapa Acemce terkipleri, nihayeti gelmez atflar dayanlr eyler midir? Hele o batan aa klie terkiplerin birbirine raptndan ibaret olan Enderun Edebiyatndan azman bb- l lisan, Tanzimat dili Tarihte bir milletin bu kadar kendisinden gemesine pek az tesadf olunur. Neyse, vakalar, felaketler imdada yetiti. Trkler de Biz varz demeye baladlar. Hlbuki bir milletin varl ancak lisn ve edebiyatyla, detleri ve ananeleriyle belli olurdu. Uyanan Trkler bir de grdler ki kendi lisanlar hi yokmu Evet, konutuklar gzel, nazik, tatl lisn kda yazlmyordu. Kda, uzun, boucu, mansz ve sun cmleler; manlarn Arap ve Acem olmadmzdan tab iyice bilmediimiz birok terkipler sralanyor, ve buna. - te edebiyat Deniliyordu, bugne kadar Enderun Edebiyat hi deimedi. inasi yalnz atf- tefsr denilen souk ve mantk dman lehimleri kaldrd. Ecnebi terkiplere, mill sarfmzn istiklalini bozan Arapa, Acemce terkiplere dokunmad. Evvela konutuumuz gzel stanbul Trkesine giremeyen Ecnebi ve klie terkipler yine kald. Kendilerine deby cedde denilen ve bu Enderun lisnn Acemistan tercmanlndan, Fransa tercmanlna alet eden byk adamlar da, Trkl

35

duyamamlard. Duysalar ve bir milletin ancak lisannda yaayabileceini bilselerdi o kadar gzel konutuklar stanbul Trkesiyle yazmazlar myd? Buna ne mni vard? Madem ki Trke, Arapa ve Acemce terkipler kullanmadan konuabiliyorlard, o hlde yazabilmeleri de mmknd Halit Ziya Bey tabiatyla lmeye alyor, on beer, yirmier satrlk cmleler yapyordu. Azck daha gayret etse bir cmlede bitmek zere bir kk hikye, hatta bir roman yazarak maharetini gsterebilecekti. Mehmet Rauf Bey yine klie ve ecnebi terkipleri brakmamakla beraber konuulan tab Trkeye yaklat. Fakat Tevfik Fikret ile Faik Ali Bey Onlarn nazarlarnda hibir ey deimedi. Onlarn nazarnda hl kendi lisnn edebiyatta grmek isteyen bir Trk Milleti yoktur. te Faik Ali Beyin son iirlerinden bir para ki tam sekiz msrada ancak bir cmle bitiyor: Sizler, siz ey (nevzi-i ilhma) aina Tbende cepheler, bu muazzez bu (cn-bah) Topraklarn (nasb-i tahamml-gzrn) Al kanlar, atein yaralar (cism-i nzn) Tazb edip duran vatann, (kalb-i mdenin) lm ve strabn (b-kayd ve gam). Serin Bir yasla, ta yrekli ve bgne, giryesiz Bilmem nasl tahamml eder, seyrederdiniz?... nsan okurken nefes alamyor. deta boulacak. Artk buna kim stanbul Trkesi diyebilir? Ecnebi terkipler de stne caba Kafiyelerinin kulaa ho gelmesi yle dursun, gz arayc fiei gibi soldan saa, sadan sola dndke yoruluyor. Tevfik Fikret Nergis tarzn yaatmak ve tab Trkeyi yazmamak hususunda daha mutaassbtr. Faik Aliyi geiyor tam on msralk - bir cmle yazyor, hem son eserlerinin birinde! Nefretle inlerim ve sesim (zerd shhat-fer) Bir ehrenin (hutt- hamunda) titreen Evc besteler. Bu yank ser-nviti ben Gnlerce inler, inlerim artk tegallbn

36

(Masru mfteris) canavar dilerinde hep nsanln asrlara mevd v pr-tb (ekv-y ekseriyyeti) dinler; yakn, uzak Her (nevha-i elemde) bouk bir (enn-i hak) Szili bir kitabe okur, inlerim ebb gu aar karanla, inlerim harap Bu hangi milletin lisan?... bu stanbul Trkesi mi? Bununla beraber eskilerin bu boucu ve tabate muhalif enderun lisan ve edebiyatn genlerin iinde birka Trk olmayan beynelmilelliyetiden baka beenen kalmad. Lisnmzn istiklalini, mill sarfmzn lisanmz zerinde tamamiyetini ve hkimiyetini bu gen Trk irleri temn edecekler Eskilere gelince onlar kimse tanmaz. Trklerin onlardan haberi yoktur. Tahsil grenler bile Ekrem ve Hamitin ancak isimlerini iitmilerdir. Allah ok mr versin, yarn Hamit Bey lecek olursa resm adamlardan, hkmetilerden baka kimse cenazesine gitmeyecek. Niin? nk onu mill ir olarak tanyan yok. Onun yazlarndaki kelimelerin mansn Trklerin yzde doksan biri gemeyen, Arapa ve Acemce bilenler iin yazmtr. ayet bu ir milliyetini vaktiyle idrak edip stanbul Trkesiyle yazsayd belki btn Trkln lisnndaki bir lem vcuda getirir, birbirine azck uzak ve yabanc kalan mahall ve mevki lehelerimiz stnde stanbul Trkesinden byk ve yklmaz bir heykel kurard. O vakit hkim ve umumi bir edebiyat olan Trklk daha abuk ykselir, terakki eder. Yerleir ve kuvvetlenirdi Bu byk ve mukaddes ii artk yenilerin, bugnk genlerin eline kald. Onlar biraz lisaniyet ilmiyle itigal eder ve hakiki lisan ancak konuulan dil olduunu anlayarak Enderun Edebiyatnn lisanca birer akirdi olmazlarsa uyanmak isteyen Trkln lmez peygamberleri olurlar. nk halk dediimiz millet uyurken bile kendinden olmayan, kendi uyumu ruhuna muvafk, gelmeyen eyleri kabul etmez. Atar. Ondan yzn evirir. te asrlarca devam eden Enderun Edebiyat Halk hangi terkibini Trkeye sokmutur? Hangi

37

Arapa, Acemce kelimeyi kendi selikasna, kendi ivesine, kendi tecvidine uydurmadan sylemitir. Btn hayat ve hakikat bu halkn ruhundadr. Kanunlar, hkmetler, detler, ayinler hep onun umumi ruhundan domu ve sun olarak yaplmak istenilenleri hemen devrilmitir. Halk Enderun Edebiyat ve Enderun lisannn kabul etmemitir. Hl kitap okumamasna sebep de lisan kendisinden addetmediidir. Yolsa halk asla nankr deildir. Hatta alicenaptr, alidir, mukaddestir. te imal Trklerinden halka yabanc kalmayan ir Abdullah Tukayef Genken, byk ve mkemmel bir eser vcuda getirmeden geen sene ld. Lakin imal kardelerimiz onu unutmad. Bu sene de ld gn mill bir bayram gibi ayinler yaptlar. Bu gen ve tlisiz irin ismi en silinmez bir tarih olan milletin kalbine yazlmt. Onun irleri mekteplerde genlerin elinde, ailelerde taze kzlarn narin dizlerinde hl okunuyor. Diri duruyor. Bizim eski ve yeni Enderun Edebiyatlarmz, hatta Arapa ve Acemce bilenlerden kim okuyor? Ey genler! Biz onlar gibi orak kalmayalm. Kendi dndklerimizi halkn, yani milletin lisanyla yazalm ve stanbul Trkesini btn Trkln edeb lisan yapalm. O vakit biz onlar gibi saken unutulmayacaz. ldkten sonra iyi ruhumuz kabrimizin zerinde torunlarmzn ihtiramla gezindiini grecek ve Trklk yaadka nammzn hamiyet ve efkatle anldn iitecek. KADIKY MER SEYFETTN TKEN LKES Kl Tigin Kitabesinden: Ey Trk milleti! Eer oraya gidersen leceksin. tken topranda oturup kervanlar, kafileler gnderirsin. tken ormannda kalrsan orada ne zenginlik ve ihtiam ve ne de trl trl kederler ve elemler yoktur. Edeb bir hkmeti burada muhafaza edeceksin. Trk Tarihi - Necip Asm

38

Trk genleri yalvardlar hakana: Boru aldr. Ruhlarmz uyana Cenk edelim, yaylalm cihana; Yaylmaktr Trk soyunun turas! Byle diyor Ouz Hann yasas. Hakan dedi: Ana yurttan klmaz. Bo konulup eve dman tklmaz. Yabanclar karlr, klmaz; Toplannz: Vatannz buras! Byle diyor Ouz Hann yasas! nce yaddan temizlensin yurdumuz. Yuvasnda yalnz kalsn kurdumuz; Bir gn gelir, yine arar ordumuz. Atalardan kalma byk miras. Byle diyor Ouz Hann yasas! imdi d deil. in olmal Her yerine demir kkler salmal Trk tken ovasnda kalmal! Bugn ona yeter. Bu (Gk Yayla)s: Byle diyor Ouz Hann Yasas! Ekin eksin, yerden altn toplasn. Sanat yapsn. Esrarn anlasn. Tacir olup garba kervan yollasn! Yurt enletmek olsun yeni sevdas: Byle diyor Ouz Hann Yasas! 39

Hakan sustu, Trk genlii yrd. Arkasndan tezghlar srd. Her taraf i ordusu brd! Buymu meer Trkn Kzl Elmas!! Byle demi Ouz Hann Yasas! GKALP

TCARETN STKBAL: 1 FAZLA KAZAN Bugn gryoruz ki, ekmek, et, ve sir eyler pahallayor; bilfarz, bugnk et fit ile on sene evvelki fit arasnda yzde elli fark vardr ve bu fark, on sene sonra yarm misli ziyadeleecektir. Bunun ispata lzumu yok!. Yalnz sebebini bilmek lzm. Bu mumelede en mhim sebep, kazancn ziyadelemesidir; phesiz ki, biraz garip geldi. Diyeceksiniz ki, bizim sanatkrlarmzn bugnk kazanlar eski zamana nispetle ok azdr. Hlbuki bugn, her eye pahaldr, yani kazan ile yenilecek eyler ayn derecede bulunmuyor? Trk ticareti iin doru olan bu mtlaa, ticaret ilmi iin doru olamaz. Avrupada olan bu ticaret ilmi, bizi de emberlemitir; daha iyi, daha salam, daha ucuz mallarn hepimiz alyor, giyiyoruz, yiyiyoruz ve kullanyoruz ve bu suretle henz bizde teekkl etmeyen ticaret ilmi iine giriyoruz ki, bu lem de bizim bir istintghmz oluyor ve yava yava mill sanatkrlarmz bir sel gibi, basp gtryor. te herkese maln satan bu ticaret ilmi kazanyor, ayn rayi pahalla mukabil kazanyor. Zira, fazla kazanmak iin (amel) ve (servet) gibi iki eyden istifade ediliyor, mesela bir kundurac, hem kendisi ileyerek kazanyor ve hem de kazandn para ile bir (kooperatif) irketinin birka hissesine itirak ediyor ve tekrar istifade ediyor, eer fazla para biriktirmi ise be alt (kooperatif) irketine de itirak edebilir. te bugnk masrafa gre kr!.. hlbuki, biz de byle olmuyor; bilfarz Uzun ar meselesini anlatalm: Eski zamanda, Uzun arnn ii gzelmi, memleketin muhta olduu tahta ileri, dkme ileri, aalk, dama tahtas, tavla tahtas ve sire gibi eyler yaplr, satlrm. Fakat bu eya, daha ucuz bir ft ile Avrupadan getirilince Uzun ar isizlie balad; Avrupa mamlt ile rekbet edemiyordu. nk, Uzun arda her dkkn ayr ayr i gryor ve el ile birtakm 40

ibtid aletler ile alld iin mamltnn ftyla Avrupa mamltnn fit arasnda byk bir fark bulunuyordu; nihayet, mterisiz kald ve fakirleti. Hlbuki, eer bu iiler birleseler ve bir irket akdetselerdi, derhl bir messese tekil edebilirlerdi. Zira, iiler hazrd; sermaye ise, evvela dkknlarn mteferrik sermayeleri bir esas tekil eder; bilahare. irket-i hayriyye, Tramvay irketi, ve sir kooperatif irketleri gibi birok hisse iin haric mteriler bulunabilirdi; asker, ii, bakkal ve sir insanlar birka yerden para kazanmak ihtiyac hissediyorlar, nk bir yerden kazan, o masraf korumuyor, mteebbisler, bu ciheti akllarndan karmyorlard. Byle bir ii irketinde Avrupa aletleri makineler ve sire kullanmak icap eder; fakat zannedilmesin ki, her eyi makine yapar. Hayr!.. Bir fabrikada, el ii esastr ki esnafmz bundan sknt ekmezler. Makinelerin idaresi iin ise, Avrupadan amele, mhendis getirmek kolaydr ve sir milletler de byle yapmlardr. Mesela Ruslar: Bunlar da bizim gibi makine ilminden geri kaldklar iin fabrikalarn Avrupal mhendislerle idare ediyorlar ve kazanyorlar. Bilelim ki, Avrupal para kazanmak iin cehennemde bile alr; bu meseleden sknt ekilmez. Sermaye, ii ve mtehasss olduktan sonra kazanca balanr. imdi kazan meselesini tetkik edelim. Byle byk messeseler niin kazanyorlar? Sebebi: Byk ilere teebbs ederler ve mteri bulduktan sonra ilerler. Mesela, bir hkmetin, bir cemiyyetin baka bir messesenin, bir ticarethanenin mteahhidi olurlar ve mallar fabrikada kalmaz. Sonra, yeni yeni eyler kefederler; ve ok i grdkleri iin masraf daha azdr; bir mal ucuz satarlar, alc ziyadeleir. Hlbuki, bir dkknc mteri buluncaya kadar birok eyler yapar; (servet ve i)ten ibaret olan bu mamlt da birok seneler dkknda kalr, satlmaz. Bu bir zarardr; fabrika da ise byle bir ey yok. te, messesenin i yz belli oldu. imdi Uzun ar esnafnn kazancn hesap edelim: 1- Fabrikada iledikleri iin bir yevmiye alacaklar. 2- Fabrikann sermayesine itirak ettikleri iin umumi krndan istifade edecekler. Bu, bir dakikada iki dakikalk krla bugnk pahalla kar gelinir; dkkn kazancyla gelinmez.

41

Uzun ar hakknda sylediimiz ticaret usul; sir ilerde de tatbik edilebilir. Mesela bakkallk, saralk, bakrclk, tuhafiyecilik ve sir sanatlardan fazla kazanmak iin bir tala iki ku vurmak usulne teebbs etmelidir. Zira, mteferrik ve fert sermayesiyle idare edilmek istenilen dkknlar yaayamaz? Ticaret umumileiyor. Bu ciheti dier bir makalede gstereceiz. N.

Kk Hikye HTYAR ARABACI Onu, aadan doru gelen faslasz, bouk sesleriyle bekliyordum hafif bir gcrt ve nal tkrts arasnda onun bir para da rica ediyor gibi haykran emirleri, caddenin insan sesi az karan azametli grltlerinde bir fevkaldelik yapyordu Kenin bandan kt: Bu ihtiyar bir arabacyd Her admda durmak, dinlenmek isteyen ciz bir beygir ile, ykl arabay deta beraber krklyorlar. Bir adm daha atmak iin sanki kuvvetlerinin son damlasn da aktmak istiyorlard. Rengi umu mavi bir yazma ile ssledii pembelemi psklsz fesinin tamamyla kapatamad esmer alnnda birok izgiler, yaamak ve kazanmak derdinin insafsz parmaklaryla ekilen derin, buruuk izgiler toz, toprak, ve belki gzyayla rengini gaip etmi sakalnda saylmaz beyazlar vard Ne ile dolu olduklarn bilmediim uvallar ve kfelerin kocaman bir ynyla rtt arabay, iplerle tamir edilmi takmlar ve dizginleri zerinden decek gibi duran bu sska beygir, pencerenin nne kadar tayabildi ve nihayet durdular. Evvela ona, sanki lmn elleri ve dileri grnyormu hissini verecek kadar, kemikleri dar frlam olan bu beygirin tad arabay, bu kadar k ykledii iin kzdm Fakat, kim bilir, aada pazarda nasl kendini beenmi, tamakr bir tacir bunu arm Ya hepsini, ya hibirini! diye kalarn atarak uvallar, kfeleri gstermiti o da sabahtan beri hibir ey kazanmadn iini ekerek hatrlam; eer bunu da karrsa stanbulun ir renkleriyle boyanan akamlar, teneke bacal evciini sarar ve sokaklarda, evlerde gazlar yanarken onu avularyla, mideleriyle bekleyen btn bir ileye nasl eli bo, parasz ve ekmeksiz, dneceini dnmt. Fakat ite artk daha 42

ileri gidemiyorlard. Divan Yolunun muntazam ve maharetli, kudretli insan elleriyle deta dz gibi olan yokuu, bu zavall hasta beygir iin trmanlamayacak kadar sarpt. O da sar, krk kams, gm ceketinin kuma dklp soluk astarlar kan omzunda asl sessiz ve meys, gh nden, bandan ekiyor ve bazen geri gidip ip dizginleri sallayarak arabann kenarndan Haydi! diye yardm ediyordu O zaman beygir, son bir kuvvet ve tecrbeyle burun deliklerini iirerek, ince bacaklarn aarak kmldyor; iki adm sonra arabayla beraber geri, eski yerine dnyordu Ona birisi gelse de Baba, niin durmuyorsun? diye sorsa zannederim ki: Nasl, oul, iki gnden beri a!.. diye cevap verecekti. i, gc olmayanlarla azap, ikence ve biarelik, kimsesizlik ile; bir insann fena tliiyle kerpi gibi katlam kalplerini oyalamak, elendirmek isteyenler durup toplanyorlard O bunlara hatta yanndan gelip geen hamallara ve arabaclara bile kendisine yardm etmeleri, arabann kenarlarndan, arkasndan yle bir para dayanvermeleri iin hibir ey sylemiyordu Fakat, ah Y Rabbi, o kadar ok renkler ve seslerle, kanatl birer canavar gibi, yokutan kayp uan u makineli arabalardan; mahluktaki can gibi gizli olan o kuvvetten bir para da bu clz, etsiz bacaklar stnde hemen orada eriyecekmi, dalverecekmi gibi sallanan zavall hasta beygirine gebeydi!... Artk o da uramaktan Bilmem ne iin- vazgeti; ip dizginleri kamla sararak srklenir gibi, ar ar beygirin yanna gitti ve yanandaki eski kay tutarak, Eer artk yrmeyecek ve deceksek Fakat biraz daha, bu imdi gideceimiz deil, hatta hayatmn yolu da ksald demek isteyen bkk boynunun bir istirham vaziyyetiyle ona uzun uzun, derin derin bakt: Aada olsaydm snk, renksiz gzlerindeki yalar da grebilecektim. Sonra yan yana, deta birbirlerine dayanyormuasna hayli beklediler Eer Ayasofyadan doru muzaffer, canl akrtlarla yokuu durmadan, dinlenmeden kan dier bir yk arabasn, gzlerinde birdenbire parlayan mit ve cesaret ateleriyle, grmeseydi kim bilir ne zaman kadar, belki karanlklar inip yldzlar douncaya kadar byle bekleyecekti ve o zaman Hemen dizginlere kotu ve ykl araba, ikyetli iniltilerle yerinden kmldad Penceremin nndeki aalarn yapraklar arasndan bir mddet onlar Beygir, zaf uzun boynu; ikin burun delikleri; ince, titrek bacaklaryla rpnarak ve o sar, krk kams gm ceketinin kumalar dklp soluk astarlar kan omzunda asl; dizginleri oynayarak, kenarndan dayanarak muzaffer, canl

43

akrtlarla yokuu kan arabann arkasndan srklenirlerken onlar gzlerimle takib ettim Belki onlar artk hi durmadan gidecekler, yahut yine bir aa dibinde karanlklar inip yldzlar parlayncaya kadar byle bekleyeceklerdi ve o zaman Kendisini aramaya kan mterisi de gelip ona ac, ar szlerle haykracak; yklerini baka arabaya alacak; onun yzne de karp birka para atacakt imdi durmadan giderlerse yarn ve daha sonra ne yapacaklard? Acaba bu kuvvetsiz, hasta beygir onun ksa olan hayat yolunun sonuna kadar srklenebilecek miydi?.. Yoksa bir gn; nbet beklerken, yine byle yoku karken bir gn dp bir daha kalkmayacak myd? O zaman da ihtiyar arabacnn hayat yolu daha ksalacak ve bu yolun nihayetinde kendisini Bunu ite o da grebiliyordu- ba ucunda siyah, krk bir servi ile bekleyen eski bir mezar daha yaknlara, deta ayaklarnn dibine gelecek ve siyah kollaryla ona karanlklarna ekeceklerdi. Sonra da hayalin perdesi kalkt: stanbulun nasl fakir ve harap, kafeslerinden gzya ve inilti szan bir mahallesinde, ir renkleriyle boyanan hazin akamlar, teneke bacal erkeksiz, ekmeksiz evciini sarar ve sokaklarda, evlerde gazlar yanarken onu hl avularyla mideleriyle bekleyen btn ileyi grr gibi oldum. -Tern-i Evvel - 1324CEVDET FAHR

Trk Dnyasnda: Merhum Tukayefin Yl - imal Trklerinin sevgili halk iri Abdullah Tukayef merhum geen yl nisann ikinci gn pek gen iken Tanrsna kavutu; onu seven dostlar, imalli kardelerimiz onu unutmadlar. Tukayefin vefatna bir yl dolmasn sra getirerek bu yl nisan ibtidlarnda btn Rusya Trkleri arasnda, hemen her Trk ehrinde Tukayef Geceleri yapld; o gece toplananlar iekler arasna konulmu gzel resmini grerek merhumu hatrladlar. Genler ve hanmlar tarafndan Tukayef ir okundu. Onun salndaki yaay hakknda herkese malmt verildi ve ad unutulmamas iin yaplacak mektepler, medreseler hakknda mzakereler olundu.

44

Mektepleri Nasl Kapatyorlar Rusyann Trkler yaayan memleketlerindeki Trk-Mslman mektepleri imdiye kadar ibtid mektebi olarak yaamaktaydlar. Son zamanlarda hkmet bu mektepleri kapatmaya balamt. Bunun balca sebebi olarak gsterdikleri ey de hocalarn Trkiyede tahsil grp gelmeleridir. Geen sene her tarafta olduu gibi Krm vilayetinde de mektepleri kapattlar. Btn vilayette yerli hocalarn okuttuklar on be yirmi ibtid mektep devam edip dururken bunlarn da bazlarnn hocalar stanbulda bir-iki sene okuduklar ne srlerek birka tanesi daha kapanmtr. Bunun zerine Krmda Aluta ehrinde yerli Mslmanlardan bir komisyon yaplm ve bu komisyon kendi aralarndan bir heyet seerek bugnlerde Livatyada bulunan Rus arna mekteplerinin almas iin ricaya gndereceklermi. Minski Mslmanlar - Rusya vilayetlerinden birinin merkezi olan Minski ehrinde iki binden ziyade Trkler yaamaktadrlar. ehrin Tatar Mahallesi denilen caddesinde 300den ziyade evleri vard. Yedi sene evvel byk ve gzel bir cami yaptrarak camiye kendi aralarndan imam ve mezzin ayrmlardr. Bu kenarda kalm Trkler dim Ruslar arasnda yaam olduklarndan tr maatteessf Trkeyi tamamyla unutmular. Dilleri ve yaaylar Rusa olup kalmtr. ousu da tahsil grm kimseler olup memrlukta bulunuyor. Mesela dav vekili, doktor, mdde umum, general, kaim-makam ve daha bu gibi memrluklar tutmular. ocuklarn dim mekteplerde okutmulardr. Minski Mslmanlarnn mrcaat zerine bundan drt sene evvel Rusya marif nezareti idd mekteplerine din derslerle bir de din Mslman muallim koymutur. Ahali Trke bilmediinden din derslerde Rusa okunmaktadr. Rusyann hemen her tarafnda olduu gibi Minski ehrinde de emendifer istasyonu ve kulbelerin bfelerini hep Mslmanlar iletmektedir. Mesela Hatice Payraova isimli bir hanm ile kz kardei Aye Payraova Hanm imendifer istasyonunun byk bfesini tutmaktadrlar. Rusyann byle bir ehrinde dillerini unutmu bu Trkler yine milliyetlerini gib etmeyerek cami ve mektep ileriyle uramalar bizim iin ibret alnacak eydir. Trk ehirlerinin Adlarn Deitiriyorlar Orenburgta kan Vakit arkadamz yazyor: Bundan birka yl evvel Trkistann ehrine ad verilmiti. imdi de imkent ehrinin mutasarrf imkentin Ruslar tarafndan alnd elli yl dolmas mnasebetiyle 45

adn deitirerek .. ehri dinilmesini hkmetten rica etmitir. .. Trkistan alanlardand. Haftalk Havadis Hakanmzn Tahta Getii Gn - Nisann on drdnc gn sevgili hakanmzn tahta getii gnd. Nazrlar, mebslar, ynlar, btn kulpler, btn heyetler btn cemiyyetler tebriklerini yaptlar. Daireler mektepler hep tatildi. Evkaf Mzesi - eyhlislammz Hayri Efendi Hazretlerinin himmetiyle vakf mzesi ald. Almak resminde velahd Yusuf zzettin Hazretleriyle ehzade Salahattin Efendi Hazretleri de hazr bulunduundan pek erefli ve tantanal oldu. Mill Kahramanmz Enver Paann Hastal - Trklerin btn mitlerini nefesinde canlandran muhterem Harbiye Nazrmz Enver Paa birka gndr hastayd. Elhamdlillah clus gn iyi oldu ve ismi itirak etti. Dhiliye Nazrmz Trakyaya Gitmi - Yunanistann tevikiyle Makedonyadan kovulan Trk kylerine yerlemek zre hicrete kalkan Trakya Rumlar hakknda szde biz onlara eziyet ediyormuuz diyorlard. Patrikhane sanki iin asln bilmiyormu gibi durmadan Avrupa efkrn Trkler aleyhine kaldracak havadisler, efsaneler nerediyordu. Her iin nn arkasn pek iyi dnen akll hkmetimiz fenalmz isteyenlerin iftiralarn yalana kard. Muktedir dhiliye nazrmz Talat Beyefendi bizzat kalkt. orluya gitti. Ve bir daha Rumlarn toptan muhaceretlerine msade etmemelerini hkmet memrlarna emretti. ayet kendi gnlyle, Makedonyada bo kalan zavall Trk kylerine, Trk iftliklerine gitmek isteyen Rumlar olursa iftira atmamalar iin kendi rzalaryla hicret etmelerine dir hkmete bir senet vermeye mecbur olacaklar ve bu sayede Avrupa gazeteleri de artk pireleri deve srs yapacaklar. Gayet Kk Bir Teyyre Kazas Cesur Teyyreci Mehmet Ali Bey yine byk bir maharet gsterdi. Harbiye Nezaretinin meydanna bir akam teyyresiyle iniverdi. Fakat o esnada orada bulunan birka nefere arpmamak iin nezaret binasnn kesine arpm ve kanatlarndan birisi hafife zedelenmitir. Ertesi gn stanbul ahalisi stanbulun orta yerinde gidip teyyreyi yakndan grdler. O gn herkesin gs teyyreye muvenet iaretleriyle nianlamt.

46

Haftann en Sevimli Havadisi - Millet Tiyatrosundaki msamerede stanbul mebsu efik Bey Fatih Sultan Mehmet adyla yaamakln ancak kuvvetli bir donanma sayesinde olacan artk tamamyla anlayan halkmza bundan byk, bundan ehemmiyetli, bundan sevinli bir havadis olur mu?.. Matbaa-i Hayriye ve reks Mdr: Celal Sahir

KIRIM KAYMAK YALARI Asma altnda Hafz Osman Efendinin Emniyet Bakkaliye maazasnda en saf ve halis nevleri bulunmaktadr. Bundan mad her eit bakkaliye levazmnz mezkr maazadan satn alrsanz asla aldanmazsnz. OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize mahsus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zre gayet zarif ve modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maazamzda l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur. AIK TEEKKR Maliye Nezareti karsndaki dkknmda yerli malndan nev orap dokuyarak ucuz ucuz sattmdan dolay imdiye kadar muhterem mterilerimden grdm rabete teekkrler ederim. orap Hac Mustafa TAMAM OLMU BR AHESER Gk Bayrak mill ve resimli hikyesi 24 formada tamam olarak bu kere kitap suretinde nerolundu. Trkle id eserlerin, hikyelerin pek kaht olduu bu zamanda Gk Bayrakn neri, Trklk iin pek ok istifadeyi mucip olacaktr. 47

Gk Bayrak esasen bir hikye olmaktan ziyade Trkn en anl bir zamannn canl bir tarihidir. Mektib-i sultniye ve iddiyye ve rtiye ktphanelerini tezyin edecek bu eser, mkfat kitaplar mynna kabul edilmek zeredir. Mektepler iin be adetten fazla sipari edenlerden mhim tenzilat yaplr. Ft 15, taraya 17,5 kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar Gliver (Devler Memleketinde) Urganc Hsn Beirin Rys Tavan Kardein Kurnazlklar Bir Papaann Hikyesi Ala Geyik 40 para 40 para 40 para 40 para 40 para 20 para

48

TRK SZ Bamuharriri: mer Seyfettin Perembe 24 Nisan 1330 Tanesi on para Mdr: Celal Sahir Birinci Yl Say - 3 1330 Tanesi on para Halka doru gitmek, halk iin almak

Bu Saydaki Yazlar Umumi ve Hususi Trke: Abdullah Tukayef ve Lisan, mer Seyfettin, ir: Ey Kalem, Abdullah Tukayef, Resimlerimiz, T. S. Mill Hikye: akr Olan, Maral Olu, Trk Dnyasnda, A. H. Bb- l Caddesinde Numara 77

TRK YURDU KTAPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) 49 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 500 200

Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulum ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak

120 10 00 200 200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde yirmi nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde yirmi be nispette posta creti ilve ederler. TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz.

50

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 24 Nisan 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 3 Yll: Osmanl memleketi iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Umumi ve Hususi Trke: Abdullah Tukayef ve Lisan, mer Seyfettin, ir: Ey Kalem, Abdullah Tukayef, Resimlerimiz, T. S. Mill Hikye: akr Olan, Maral Olu, Trk Dnyasnda, A. H.

UMUM VE HUSUS TRKE Her Milletin bir lisan vardr. Trklerin lisan da konutuklar Trkedir. Lakin, stanbuldan ta in hudutlarna kadar konuulan Trke bir midir? Hayr Trkede ive itibaryla az ok deimitir. Hatta Turan bir tarafa brakalm; stanbuldaki Trklerin dillerinden nereli olduklarn anlayabiliriz. Mesela Manastrl ve Ohrili bir Trk, ivesiyle Rumelili olduunu haykrr. Kastamonulularn, Diyarbakrllarn Erzurumlularn, Kerkkllerin iveleri baka bakadr. Bunlara Mahall Trke denir. Bununla beraber birbirlerinden ok uzak olan yerlerin Trkleri kendi aralarnda anlap konuabilirler. stanbulda kim vardr ki bir Kastamonulunun, bir Manastrlnn, bir Erzurumlunun sylediini anlamasn? Hatta Kagardan, Takentten, Buharadan, gelen Trk haclaryla biz tercmansz konuabiliriz. Farklar ehemmiyetsiz ve iveye aittir. Tarif sgalar hemen hemen birdir. Yalnz imal kardelerimiz ve Tatarlar arasnda Eski Trkenin ()lar hl yayor. Mahall bir Trkeden baka bir ey olmayan Tatarca onun iin ayr bir lisan addolunuyor. Her millet gibi Trklerin de lisan mahall ivelerle konuulur. Bunlar ayr ayrdr. Bir olan edebiyat lisandr ki o da stanbulda konuulan nazik ve gzel Trkedir. Nitekim Krmdaki Tercman Gazetesi stanbul Trkesiyle nerolunur. Kafkasya gazeteleri de yle Rusyadaki Trk kardelerimiz bizim gibi hkim yan mesd olmadklarndan, aralarnda ok ir yetimemitir. Geen sene vefat eden merhum Abdullah Tukayef onlarn hemen biricik mill irleridir. Ahmediyye, Muhammmediyye, Envrl kn 51

gibi eski eserleri ok okuduundan hep o bozuk ve fakat sade olan lisan kullanmtr. Eer stanbul Trkesiyle irler, romanlar, destanlar yazsayd phesiz o da o kadar sevdii milletinin edeb lisanyla terennm edecekti. Bizim ediplerimiz, irlerimiz,

konutuumuz gzel stanbul Trkesini ihmal ederek Arapa, Acemce terkipler yapmay bir marifet zannettiklerinden nasl Trkiyedeki Trkler eserlerini okumamlarsa btn Turan halk da okumamtr. Abdullah, Tukayef de onlarn lisann beenmemi ve ne yazk ki stanbullu olmadndan gzel Trke ile de irlerini yazamamtr. Bununla beraber hemen hi terkip kullanmam ve konuulan imal Trkesiyle yazmtr. Hlbuki imal Trkesi Trklerin edeb lisan deildir. Ancak Trkenin mahall bir ivesidir. imal halk eserlerini seve seve okur; fakat btn Trkler okuyamaz. Btn Trklerin seve seve okuyaca edeb lisan olan stanbul Trkesidir. Terkipsiz ve tab stanbul Trkesini yazmak yalnz Trkiyedeki Trk irlerinin vazifesi deildir. Mill vatann, yani btn Turann irlari stanbul Trkesini renmeye gayret etmeli, mill Trk sarfnn tamamiyet ve hkimiyetini temine almaldrlar. Milliyet demek lisan ve mill marif demektir. Mterek edeb bir lisan olmayan bir millet rabtasz srler saylr. Lisan en kavi bir badr. Bu ba rmek btn Turan ediplerinin en mukaddes bir vazifesidir. Abdullah Tukayef ihtimal bu hakikati anlad iin stanbul Trkesine mmkn olduu kadar yaklayordu. Fakat yazk ki gayrimill aruz vezinlerini Trke zannediyordu. O vakit bu gayrimill aruzunun Trkeyi harap eden yabanc ve ecnebi bir usul olduunu Trkiyedekiler bile bilmiyorlard. Eer o, mill aruzumuz olan hece vezinleriyle yazm olsayd phesiz yazlar daha kusursuz olacakt. Gayrimill aruz vezinlerini kullandm iin birok Trke kelimelerin ivesini bozmutur. Milletini seven ve onun diliyle yazmak isteyenler ive ilminin bu inceliklerini tetkik etmelidirler. Yaz yazmak mansz lakrd sylemek deildir. Muharrirlerin de byk vazifeleri vardr. Manevi vatan olan lisann mdafileri, askerleri, kahramanlar onlardr. Ve lisan yle bir vatandr ki bozulursa artk ne millet kalr, ne devlet

52

EY KALEM imal kardelerimizin iri Abdullah Tukayefin bu unvanl manzumesinden u satrlar naklediyoruz. Maksadmz onun lisanndan bir numune gstermektir. Enderun Edebiyatnn mem lisan o halk irini bile artm, o kadar sade terennme msde etmemitir. Bakma hi ks hatrna, milletin derdine bak, Beddu yavuz duya her zaman asma kulak Ey kalem, senden gelir hep bahtmz, ikbalimiz. Beklenir drt gz ile ltfunda istikbalimiz Gemesin karanlkta mhmz hem slmz Gafiliz biz, cahiliz! Vay hlimiz, vay hlimiz Her taraf Mslmanlar bir bir ederler ah, vah Ne sebeple geldi bizge byle bir baht- siyh Eyle yardm bizge her dem ey kalem kl merhamet Ref olunsun cmle hasret fakr ve hakr ve meskenet ABDULLAH TUKAYEF Krml aruz vezinlerini kulland iin birok Trke kelimelerin ivesini bozmutur. Milletini seven ve onun diliyle yazmak isteyenler ive ilminin bu inceliklerini tetkik etmelidirler. Yaz yazmak mansz lkrd sylemek deildir. Muharrirlerin de byk vazifeleri vardr. Manev vatan olan lisann mdafileri, askerleri, kahramanlar onlardr. Ve lisan yle bir vatandr ki bozulursa artk ne millet kalr, ne devlet MER SEYFETTN

RESMLERMZ: Gazetemiz Trkle id resimleri, mehur Trklerin fotoraflarn neredecektir. te bu nshamzda Tukayef Gecesinde ellerde gezdirilen ay iinde Tukayef ile,

53

lmezden iki sat evvel ve tabutunda ldkten sonra alnan resimlerini koyuyoruz. Bu zavall irin eser ve hayata dir daha fazla malmt isteyenler Trk Yurdunun ikinci ylnn on altnc saysndaki Kprlzade Fuat Beyin Abdullah Tukayef ser levhasyla yazd makaleyi tavsiye ederiz.

Mill Hikye AKIR OLAN Yukars Birinci Sayda Demir Hann atllar kuleye birka yz adm yaklanca, duvara arkasn vermi olan akr Olan takmn grdler ve birdenbire durdular. Atlarndan inerek sralandlar. Arka taraflarnda Demir Hann ota kuruldu. Gelenler, bekleyenlerin drt misli kalabalk olduklar hlde savaa balamadlar, arkadan yaya gelenleri beklediler. Beri tarafta hibir ses yoktu, yerlerinde durarak hcumu bekliyorlard. Demir Hann tarafnda ise grlt gklere kyordu. Hepsi barp aryor, yle keseceiz, byle bieceiz diye karlarndakini korkutmak istiyorlard. Hlbuki bunlar, yerlerinden bile kprdanmyorlard. Nihayet Demir Hann yaya adamlar da geldi, yetiti; onlar da sraya girdiler. Ne duruyorsunuz? Karmzdakiler bir avu plak adamlar. Haydi bir atlalm da bir anda ilerini bitirelim. diyorlard. Fakat hi kimse ileri atlmak iin kendine gvenemiyordu. Demir Hann sesi ykseldi, Haydi bakalm kara yiitler! Savaa balaynz. Bunun zerine bu yzlerce kii akr Olann arkadalar zerine ok yadrmaya baladlar. Lakin gne tam karlarndan geldii iin iyi nian alamyorlard, attklar oklar ya yksek giderek kule duvarna saplanyor, yahut ileriye derek topraa saplanyordu. Oklarnn byle yanl gittiini grdke kzyor, ne yapacaklarn bilemiyorlard. Hele kardan gelen oklarla birer birer yerlere yuvarlanmaya, sralar seyreklemeye balaynca btn btn armaya baladlar. akr Olann adamlarndan daha kimsenin burnu bile kanamamt. Ara sra tekbir getirerek hep birlikte ok attka, Demir Hann adalar sapr sapr yere dklyordu. Onun iin aralarnda bozgunluk alametleri belirdi. Demir Han yerinde duramyor, fkesinden kuduruyordu. Daha ziyade dayanamad. Yaln kl ileriye frlad. Arkasndan adamlar dalkl yrdler. Birka Demir Hann nne geerek kendisine siper oldular. Bu hcum ne kadar hzl olduysa da 54

kayaya arpan dalgalar gibi, akr Olann adamlar nnde paraland, krld. Bu gs gse arpma ok srmedi. Adamlarnn dnmeyi bile bilmediklerini, artk bozulup kaacaklarn anlayan Demir Han yava yava geriledi, ve birka kii ile beraber geri de yakaladklar atlara atlayarak hisar yolunu tuttu. Hanlarnn katn sezen tekiler de bozuldular, teye beriye kamaya baladlar. Sabahleyin akr Olana ulaan kyller, bu kaanlarn arkasndan kovalamaya kalktlar. O vakit akr Olan lyas Fakihin iareti zerine bunlarn nne geti. Ne yapyorsunuz? Kaan kovalamak bize yakr m? Braknz gitsinler. Bizim iimiz bunlarla dei, Demir Hanla diyerek kylleri durdurdu. tekiler de hayvanlarn, silahlarn brakarak kap canlarn kurtardlar. Her biri bir tarafa gitti, ortada hcum edenlerden kimse kalmad. Bunun zerine akr Olan arkadalarn toplad, dedi ki: Tanrnn yardmyla bu sava da kazandk. imdi ne yapacamz lyas Fakihten sorarz. lyas Fakih ortaya kp Evvela bizi kazandran Tanrya du edelim dedi. El kaldrarak duya balad, arkadalar da Amin dediler. Duy bitirip Fatihay da okuduktan sonra elleriyle yzlerini svazladlar. lyas Fakih: - Ey arkadalar, imdiye kadar biz yerimizde durduk, onlar hcum ettiler. Artk hcum sras bize geldi. Demir Han hisarna kat. Ama yannda be on kiiden baka kimse kalmad. imdi biz de hisara doru yryelim. Gece yars oraya varrz; sabaha kadar kuytu bir yerde saklanrz. Sabah olunca bizi grmezlerse hisar kapsn aarlar. O vakit iimizden drt be kii silahsz olarak kyl gibi ieriye girer, yavaack kapclarn zerine atlarak sk skya balarlar, arkalarndan biz de ieriye dalarz. Hisarda karmza kacak kimse bulunacan zannetmem. Belki: Demir Handan btn zulm grenler bize yardma gelirler. Orada saraya varrz, ne yapacamz da orada anlarz. Dedi. Demir Hann katn gren kyller, kadn erkek, kule nne toplanmlard. akr Olan onlara yerde yatan lleri kaldrp mnasip bir yere gtrmelerini syledi. Kendisi de arkadalaryla beraber yerlerde kalan silahlar, krda otlamakta olan atlar toplayp kuleye getirdiler ve akama doru kyden ktlar. Nereye gittikleri anlalmas diye, baka bir yol tuttular. Vki artk Demir Han dan korkacak bir ey yoktu; fakat hisar kaplar almazsa, gnlerce hisar sarmak ve ierdeki zavall halk a brakmak tehlikesi vard.

55

Ortalk iyice karardktan sonra yollarn evirdiler ve hisara yneldiler. Sabaha kar hisara gayet yakn bir derenin iine gizlendiler. Sabah olunca ilerinden drt kii silahlarn brakarak hisara vardlar. Kapclar, drt kylnn gelmekte olduunu grp kapy atlar. Berikiler ieriye girince kiiden ibaret olan kapclarn zerine atldlar ve biraz uratktan sonra hepsini kskvrak baladlar. Bunlar gzetleyen bir gzc akr Olana haber verdi; hep birden koa koa hisardan ieriye girdiler. Bunlar grenler, korkularndan birer tarafa sindiler. Hisar iine girince akr Olan adamlarnn nne geerek doruca Demir Hann oturduu kaln mazgall duvarl kkn nne geldiler. eriden bunlarn zerine ta ve demir yadrmaya baland. Berikiler kkn kolayca zabtedilemeyeceini anlaynca duvardan amay dndler. Bu da mmkn deildi. O vakit akr Olan adamlarnn bir ksmn geriye ekti ve uzaktan duvar stnde grlecek adamlara ok atlmasn tembih etti. Orada mzakereye koyuldular. lyas Fakihe kapnn krlmas iin bir byk ve kaln direk getirilmesini, bunun on be yirmi kii tarafndan kapya vurulmasn syledi. Direi buldular, ve tos vurur gibi direkle kapy dvmeye baladlar. eridekiler, kardan atlan oklar altnda, duvarn zerinden ba karamyorlard. Nihayet vura vura kap sarsld ve iki kanad birden arkasna kadar ald. Hep birden ieriye girdiler; muhafzlar birer birer teslim oldu. akr Olan drt be arkadayla harem diresine kotu. eriye girer girmez kz kardei koara geldi, alayarak boynuna sarld. teki kzlar da gelenlerin etrafn aldlar ve kurtulduklarndan dolay son derece de sevindiler. Kede korkusundan gzleri dar frlam olan Demir Han duruyor, her taraf zangr, zangr titriyordu. akr Olan yanna gidince herif, yerlere kapanarak yalvarmaya balad. Bu srada lyas Fakih ieriye girdi. akr Olan deta Demir Hana acmt; fakat lyas Fakih, yapt bu kadar fenalklara kar eren bu adamn idm lazm geleceini syledi. Birka kii Demir Han yakaladlar ve kkn burcuna astlar. Artk kanl bir beyliin son sati alnmt. Halk darda sevincinden barp aryor, akr Olana du ediyorlard. akr Olan, kkteki kzlar evlerine gnderdikten sonra kz kardeini alarak kendi evine gitti ve anasnn elini perek hayr dusn ald. lyas Fakih vakay stanbula bildirmek iin bir s kard; kendisi de adamlarn alarak geldii yere gitti.

56

ler bitmi, herkes yerli yerine yerlemi, sakin sakin kendi i ve glerine koyulmutu. Lakin akr Olan gayet durgun duruyor, gnden gne sararp soluyordu. Anas olunun bu hlini merak etti ve sordu. O vakit akr Olan, lkeri nasl grdn, ne kadar sevdiini anlatt. Anas bir gn kardei olunu ard ve birlikte lkerin kyne gittiler, meerse lker de akr Olan sevmi, o da akndan deli divane olmu. Kadn grp ii anlaynca sevincinden alad ve beraberce gitmeye raz oldu. Hisara dnerken lyas Fakihi de beraber aldlar. Fakih kzla olann nikhlarn kyd. Krk gn krk gece dn yaptlar. Onlar ermi muradna, biz de erelim muradmza. Ka geceden beri sren hikye burada bitti. Veli day da uzun bir nefes alarak dedi ki: - Ey aalar, uzun hikyem bitti, her kssadan bir hisse karmak lazmdr ya. Bizim buradan karacamz hisse de Elbette olur. Ev ykann hanesi virandr. Bugn Demir Hanlar kalmad, fakat Anadolunun ierlerinde Demir Hanlara rahmet okutan haydutlar var. Ky aalar, kasaba beyleri iinde byle zalimlere kyllerin yapaca bir ey varsa, o da el birlii ederek kuvvetli bulunmak ve hkmete mrcaat ederek bunlarn zulmlerini ortadan kaldrmaktr. imdi eskisi gibi deil hkmet her yerde kuvvetli. Onun adaletinden emin olmal. Ve rahat rahat alp zengin olmann ve bylelikle hem dnyay, hem de ahireti kazanmamn yolunu bulmal. Bitti MARALI OLU TRK DNYASINDA Harbin Mslmanlar ve Tukayef. - Sibiryada Harbin ehrindeki MslmanTrkler Kazanda kan Kuya gazetesine yle bir telgraf ekmiler: Biz uzak yerlerdeki Mslmanlar bugn bizden pek erken ayrlm kymetli irimiz Tukayefin ruhuna du ettik. Hudann rahmetinde olsun. Eer Tukaya vaktinde lazm derece yardm edilmi olsayd, bizim iin pek kymetli ve elzem olan onun hayat belki bu kadar erken snmemi olurdu. Bunu dnerek byle erken lmnden pek ziyade mteessir olup ve pek ok okuyan gen, yiit talebelerimizin almak ve fakirlik ile meakkat ve zahmet ektiklerini nazar dikkate alarak Kuya daresine 110 ruble gnderiyoruz. u akenin merhum Tukayn adna yaplacak messeseye verilmesini rica ediyoruz. Harbin Mslmanlar

57

Byk Bir Trk limi - imal Trk limlerinden mehur ehabettin Mercan Hazretlerinin vefatnn yirmi beinci yl olmas mnasebetiyle mill bir bayram yaparak merhumu anmak iin Kazan ahalisi hazrlanyorlar. Bu mnasebetle byk limin mevcut on on be cilt eserini tercme etmek iin tevikatte bulunarak imal Trk matbtna baz mektuplar gnderilmekte bulunuyor. Merhumun eserlerinin ou Arapa olup imdiye kadar Trkeye tercme edilmemi ve pek ok kimseler de bundan faydalanamamlardr. Yeni ki Gazete - Bugn Rusya Mslmanlar arasnda marife en geride kalan bir millet varsa o da Trkistana, Kafkasyadaki Dastandr. Son zamanlarda Trkistanda da bir uyanklk grnmeye, mektep ve marife, matbta kar bir evk ve heves uyanmaya balad. Geen sene Buhr-y erf, Turan ve Semerkant adlarndaki gazeteler kmt. Halkn ehemmiyet vermediinden olacak ki pek abuk kapandlar. Rusyadaki Trk gazetelerinde okunduuna gre bugnlerde Trkistanda Sad-y Trkistan ve Sad-y Fergana adl iki gazete daha kmtr. Bu gazetelerin maksatlar Trkistanda bulunan eski Trk eserlerinin ihyasyla isimleri unutulmu Trk limlerini halka bildirmek ve Trkistanllar arasna marif saarak almaya tevik etmektir. Her iki gazetenin messislerini tebrik ile muvaffakiyetlerini dileriz. Ufada Halk Mektepleri - Rusyann yarsndan ziyadesi Trk olan Ufa ehrinde evvelce halk iin bir darlfnun alm idi. ittiimize gre darlfnunun Mslmanca ksmnda mehur mderrislerden Ziyaeddin Kemal Efendinin vermi olduu ahlk derslerine pek ok kimse gelmekte imi. Dersleri dinlemek iin Ufann zengini, fakiri, genci, ihtiyar, hocalar ve ziyal genleriyle hanm kzlar gelirler ve oturmaya yer bulunmuyormu. Kendi dillerinde okunan bu fenn, ahlk derslere Ufa Trkleri o kadar rabet ediyorlarm ki gelecek dersleri gayet sabrszlkla bekliyorlarm. Bundan baka her dersi dinlemek iin be kapik [yirmi be para] cret konulduundan ahali bu ucuzluktan ok faydalanyorlarm. Bizde de halk mektepleri yaplsa acaba halkmz rabet gsterirler mi? A. H. EBUL FARUK CABR EFEND

58

Gelecek saymzda mill irimiz Aka Gndzn bu namda bir hikyesi olacan imdiden mjdeleriz. OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir. ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar 1. Sihirli Hal 2. Tilki Kardein Muhakemesi 3. Gliverin Seyahatnamesi 4. Bir Afacann Hikyesi 5. Tilki Kardein Bana Gelenler 6. Giyumtel 7. Tavan Kardein Kurnazlklar 8. Billur Tepe 9. Gliver (Devler Memleketinde) 10. Urganc Hsn 11. Bir Papaann Hikyesi 12. Beirin Rys 13. Ala Geyik 14. Leylek Padiah 15. Deli Terzi (Kalmad tekrar baslyor) (Kalmad tekrar baslyor) (Kalmad tekrar baslyor) 20 para (Kalmad tekrar baslyor) 20 para 40 para (Kalmad tekrar baslyor) 40 para 40 para 40 para 40 para 20 para 20 para 40 para

59

OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Vezneciler mterilerimiz iin: Ticarethanemize mahsus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan m iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

TRK YURDU Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.

60

 Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9

Alt Aylk 16

Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdudur.

61

TRK SZ Perembe 1 Mays 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 4 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Cell Sahir

Bu Saydaki Yazlar Trkeye Kar Enderunca ...........................................mer Seyfettin Gne (iir)..................................................................Tarhan Resimlerimiz.................................................................T. S. Ebulfaruk Cabir Efendi (hikye) ..................................Aka Gndz Trk Gazetelerinden .....................................................A. H. Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Matbaa-i Hayriye ve rekas - stanbul 1330

62

Ak Konuma Karahisararkide ne Bayraktarolu Ali Efendiye: Tevecchnze teekkr ederiz. Dedikleriniz yava yava yaplacaktr. stanbul Sultniyyesi talebesinden hsan, Cevat, Mustafa Efendilere: Sanatl satin resmi hakknda mahalline yazld. Geldii vakitte der ederiz. Trk Dnyas haritasna gelince yaknda Trklerin etnografisi hakknda bir makale ile Trk Dnyas haritas neredilecektir. Talebe Defteri Mecmas: Bu memleketin en nefis ve istifadeli talebe gazetesidir. Tanesi 20 para, senelii 10 kurutur. Merci: Caalolunda 35 numaral diredir. Bb- l Caddesinde Numara: 77

TRK YURDU KTAPHANES Kitaphanemizde Bulunan Eserlerden Bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200

63

Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak

200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde yirmi nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde yirmi be nispetinde posta creti ilve ederler. TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz.

64

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehanesi Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 1 Mays 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 4 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Trkeye Kar Enderunca, mer Seyfettin ir: Gne, Tarhan Resimlerimiz, T. S. Hikye: Ebulfaruk Cbir Efendi, Aka Gndz, Trk Gazatelerinden: A. H.

TRKEYE KARI ENDERUNCA Atalarmz: Bir bela bin nasihat deer demitir. Son uradmz felaketler de bizi uyandrd. Trkler milliyetlerini idrake baladlar. Bu mill idraki grmeyen, inkr eden mutaassblara laf anlatmaya kalkmak botur. - stanbul Trk deildir. Trklk cereyan suni ve yalandr, diyenlere, iki sene iinde pek ok deien payitahtmzn sokaklarn gstermeli. Ne kadar Turan lokantalar, yeni Turan biki yurtlar, Kzl Elma Bakkal Maazalar greceklerdir Yeni doan ocuklarn adlar hep Trke isimler boy scoutu bile izcilik kelimesiyle tercme ettiler. Bu mill uyanklktan vatan muhabbeti, vatan muhabbetinden de lisan muhabbeti douyor. Milliyetimiz nasl Trklk, vatanmz nasl Trkiye ise lisanmz da Trkedir. Trke bizim manev ve mukaddes vatanmzdr. Bu manev vatann istiklali, kuvveti resm ve mill vatanmzn istiklalinden daha mhimdir. nk vatann gib eden bir millet eer lisanna ve edebiyatna hkim kalrsa mahvolmaz, yaar ve yine bir gn gelir siyasi istiklalini kazanr, dmanlarndan intikam alr. Fakat bir millet lisann bozar, gib ederse hatta siyasi hkimiyeti baki kalsa bile tarihten silinir. Esirleri onu yutar. Yazk ki bizim lisanmz bu konutuumuz gzel Trke de hemen hemen gib olmaya yz tutmu. Eer uyanmamz biraz gecikseymi tamamyla gib olacakm. Sevgili ve gzel lisanmzn ackl tarihini birka satrla hatrmza getirelim. Dedelerimiz at stnde ktalar fethederken sanatla uzun uzadya itigale vakit

65

bulamamlar. Anadolu Trklerini yerletiren Osman oullar da cihangir olduktan sonra Trke olmayan saray edebiyatn himaye etmiler. Bir vakit Acemce deta resmi lisan olmu Trke yalnz dillerde kalm ve satra gememi. Konutuumuz canl Trke edebiyat tekyelerin karanlklarnda, klarn, saz irlerinin ydnda yaam. Cihangirliin gururu ve sarholuklar arasnda Arapa ve Acemce kelimeler ve terkiplerle teekkl eden Enderun Edebiyat Trkede bir ikilik vcuda getirmi. Konuma lisanyla yazma lisan birbirlerinden fersahlarla ayrlm. Konuma lisan Trke kalm, yazma lisan Arapa, Acemce ve biraz da Trkeden mrekkep olmak zere gayet tuhaf ve milliyetsiz bir ey olmu. Yaz lisann kimse anlamam. Bugn bile kimse anlamaz. Bunun adn Tanzimatlar Lisn- Osman koymular ve: Faris, Arab ve Trkden mrekkep bir lisan azab'lbeyndr diye tarife kalkarak: 1- Her lisan bir lisandr. lisandan mrekkep bir lisan olamaz. 2- Her lisan baka bir lisandan kelimeler alabilir, fakat kide alamaz. 3- Her lisan dier bir lisandan ald kelimelerin telaffuzunu bozar, kendi tecvidine, kendi selikasna uydurur. Ve ilh Gibi lisaniyat ilminin en bariz isimlerini inkr etmilerdir. Tabate muhalif yaplan her sun hareket gibi bu dzme ve sun lisan da yalnz divanlarn okunmayan, okunursa bile anlalmayan sahifelerinden bir adm dar kamam, Trkler konutuklar gzel lisann iine asla Arapann, Acemcenin kaidelerini terkiplerini sokmamlardr. Bugn stanbulda konuulan Trkede Arapa, Acemce terkip yoktur. (Tab stlahlar mstesna) phelenen dikkat etsin. Her snf halkyla konusun; saraylarda, byk konaklarda, evlerde, arda, pazarda, mekteplerde hep bu gzel Trke konuulur. Ve gzel Trkede de hkim olan mill Trk sarfdr, asla baka lisann kideleri ve edatlar yoktur. Trke dim Lisn- Osmn denen Arapa, Acemce terkip ynna tabanc kalm ve zavall Trkler Enderuncularn anlalmaz lisanndan her vakit ikyet etmilerdir. Bergamal Kadrnin kitabnda da bu ikyet duyulur. Sonra Trkn u

66

hiddetine bakn Ne kadar hakl Kendi lisannn Arapa, Acemce terkipler altnda sndrldn gryor ve haykryor: Arapa isteyen Urbana gitsin. Acemce isteyen rana gitsin. Frengiler Frengistna gitsin. Ki biz Trkz bize Trke gerektir. Bunu fehmetmeyen () demektir. Bugn milliyetlerini idrak eden genler bu Trk kadar hain deildir. Arapa, Acemce, Frenke isteyenlerin de Trkiyede kalmalarna razdrlar. Fakat u artla ki Arapay Arapa olarak, Acemceyi Acemce, Frenkeyi Frenke olarak rensinler ve Trkemizi bozmak hyanetinden vazgesinler. Trke btn Trkln maldr. Mill Trk sarf ictim bir messese olduu gibi li ve mukaddestir. Onun tamamlna riyet hepimizin vazifesidir. Milliyet cereyanyla beraber kalplerimizde alevlenen lisan muhabbeti konuulan Trkenin ve mill arzunun satra gemesine sebep oldu. Otuz senedir barlan Lisanmz sadeletirelim! temennisi ilm usul ve hududunu buldu. Arapa Acemce kidelerle yaplan klie terkipler atld. Konuulan gzel Trke ive ve bidat te mikyas addolunur. En gen irlerimiz mill vezinlerle terennme baladlar. Hakiki ve canl lisan byle galebe alarken kimsenin anlamad Enderunca yan Lisn- Osmni susmad. Tabatin muzafferiyetine kar gelmek istedi. Fakat nasl? Milliyet asr olan bu yirminci asrda hibir Trkn anlayamayaca drt yz sene evvelki milliyetsiz Enderun lisanyla te Ali Ekrem Beyin Peymdaki son irinden iki kta Ecnebi terkiplerin ne kadar bizim ruhumuza yabanc olduuna dikkat ediniz: Bugn (cebn-i vakr dehetinde) onun Durur zuhura mheyya (bu rk- zucret;) (Ziy-y hmna) akis (leyl-i ftrat,) (Gurb- sayfa) den bir gne kadar yorgun. Nedir bu (levha-i vicdn bir gzide mel)

67

Neler geer bu semann (burc- trndan) Bu (ayn- lem) olan kalbin inkisrndan Ne (lahn- kahr u mell) inliyor u (heybet-i ll) Bunlar ne demek? Bu lisan nece? Kimsenin konumad bir lisanla kime edebiyat yaplr? Yine bu Enderunca manzumenin yannda bir manzume daha var ki yalnz u ktasn naklediyorum. Olsayd bir (harm-i garm sitne-i hm) (Endde-i kell;) Bir (ak- dil-ikr u semen-by u ho-peym) (mde-i kell.) Buna kimse Trke diyemez. Fakat bir Arap, bir Acem de bu ktat okusalar bir ey anlarla m? Bunu da mit etmiyorum. Yalnz u kadar var ki stanbulda, Anadoluda btn Turanda hibir Trk levha-i vicdn ber-gzide mel. Ak- dilikr u semenby u ho-peym gibi bir satrlk Arapa, Acemce terkiplerin mansn anlamaz. mde, berzende, endde, bist gibi kelimelerin mansn bilmez. Kimin iin edebiyat yaplyor? Trkler iin mi? Trkler Enderunca bilmezler. Yok, Lisn- Osmn nam verilen bu tuhaf ve sun lisan ile Ermeni, Rum, Yahudi gibi Trk olmayan Osmanllar iin yazlyorsa bouna zahmet nk bu kavimler Enderun lisann deil, henz harflerimizi bile tanmazlar. Bizim memleketimizdeki Acemlerin ise ekserisi Azerbaycanl Trklerdir. Arap kardelerimizin edebiyata hi bize ihtiyalar yoktur. Onlarn o kadar mkemmel ve mill bir lisanlar vardr ki tamamiyeti mukaddes kitabmzn vcuduyla temin olunmutur. Bu milliyetsiz Enderun Lisannn hl devam bir inat meselesidir. Milliyet cereyanndan doan lisan muhabbeti mill Trk sarfnn tamamiyetini temin fikrine istinat ediyor. Trklk cereyannn birok marifleri var. Milletin abidesi, ruhu olan lisan da bu mariflerden kurtulamyor. Mill Trke sarfnn tamamiyetini bozmak iin eskisinden fazla Arapa, Acemce terkipler kullanyor. Arapann, Acemcenin kidelerine dikkat olunuyor. Trke mahsustan yanl yazlyor. Trke diye hl elimizde

68

Arapa Acemce kelimelerden yaplm bir kamusu tayoruz. Trke bir kafiye lgati yok. Enderun lisanclar: Seninle ey mterennim lisn- Osmn Seninle ben yazarm en huceste efkr Diyen (ir l-i nesiyle) dier bir (ir-i fazlmz)n bu iki neidelerini birer (numne-i keml) olmak zre (stn- ibtihcmz)a dercederiz diye bir satra drt terkip yapmay marifet zannedenlerken Trkenin en basit bir kidesine yabanc kalyorlar. Mill Trk Sarfna ehemmiyet vermiyorlar. Akllar, fikirleri hep terkiplerde Bu iki neidelerini Hlbuki Trke^de bir isimin evveline edat gelirse cem edat olmaz. On be kii yirmi at yedeklerine alarak yoldan katlar. denir. Fakat On be kiiler yirmi atlar yedeklerine alarak bu yollardan katlar. denmez. Ve bu kideyi Enderunculardan baka btn stanbullular bilir. Yalnz yerli Yunanllar mstesna Bunlar lisanmzn ivesi gibi kidelerini de bozarlar. Nitekim geen gn Beyolundaki Rum sinemas byk ilnlarnda Truva Zumir kelimesini Peymn bu iki neideleri gibi Glgeler diye tercme etmi ve byk harflerle yazmt ir: GNE Aydnlksz, nihayetsi bir gece Turan dalm .. uykuya Dman sarm her taraf gizlice. Hep l olmu mamreler da kaya. Orman, rmak btn darlk bir hie Dnm! lm kanat salm Altaya Eski hanlar, hakanlklar batarak Bozkurt esir dm beyaz ayya. Tanmyor Uygur, Tatar, Sarut, Kazan. 69

Trk milleti karanlkta arm. Afyon yutmu uuruma yatarak. Silahn maluplar arm Bu karanlk byle srmez bir sabah Gne doar, aydnlanr ortalk, Uyannca Turan ekmez artk ah imdi bile biroumuz uyank. Gn doarsa birbirini unutan Bu kardeler kalr m hi dank? Birleirler, alrlar hepimiz Kurtuluruz bu kbuslu korkudan, Ey gne da, ey gne da deriz. Uyanalm u uykudan! TARHAN

Hikye EBULFARUK CABR EFEND Kahve henz tenhaca idi. O sa tarafma ve pek yakn oturdu. Kum kapl Simsar Dimteri frldaky da karsna oturdu. Nargilesini ve kahveleri smarladktan sonra sze baladlar, pek tab ve ictinb olunamayan bir surette grtklerini iitiyordum. Ebulfaruk Cabir Efendinin yalnz dudak stne tesadf eden ksm kesilmi byklarnn iki dk ince ular yarm bir tebessmle kmldad ve: - Eh ..y dedi. Sonra Dimteri? Dimteri frldak cigarasnn kdn tkrkledikten sonra itin ile yaptrmaya alarak pas ve zifirli byklarn ayn tarzda oynatt.

70

Ne olacak? Yuttu gitti. Yz on liraya tekine verecek demi, fakat sen yabanc olmadn iin yz ona sana brakyorum. B-huss mutfan tamrtn da stne alacaksn. Raz oldu. Bir sene kontrat Alt aydan alt aya pein Akamst mumeleyi bitirdik. mza iin sana getirdim - Ya paralar - Hazr, efendiye eminim dedi. Elli be lira verdi ite Dimteri kontrat ktlaryla bir deste banknot kard. Cabir Efendi evvela paradan ktlar saydktan ve tamam olduunu anlayp hrkasnn i cebine yerletirdikten sonra kontratlara bakt Nargile ile kahveleri getiren raa hokka kalem syledi. - Ya teki - Maazalarn m? - Evet. - sene olursa tutarm diyor. Ama, olmaz dersen nereye kacak? Balk Pazarnda ondan l piyasa yeri mi var? - Sen ona sylersen, maazalarn de doksan yedier liradan bir para aa olmad gibi bir seneden fazla girimem. Aa camiindeki kasapla tuhafiyeciden kaz yedikten sonra bir daha bir seneden fazla iin bana bakma Hem Dimteri, keresteler dn yine yetimemi. Belediye avular bugn yine geldiler. Sirkeci Caddesinde bu olur mu diyorlar, koca soka tuttunuz, ya artk bitiriniz. - Ne haklar varm ki Sen ikisi iin de ruhsatiye vermedin mi? Ne karyorlarm. Ben de senin gibi seksen iki lira ruhsatiye verebilirsem ehir emirini bile dinlemem. - Hakkn var ya, neyse ben iimi bilirim, hele unu mhrleyim. Kalemi hokkaya batrd. Sar keseden kard mhrn sol elini parmayla tuttu. Mrekkepledi. Sa elini sere parmayla hafif ve ksa darbeciklerle mrekkebi kvamna getirdi. Sonra ucunda pas grnen diliyle pulun kenarn tkrkledi. Mhrn doruluuna bir defa baktktan sonra yaptrd. Tuttu. ekti ve ba parman baslan yere koyup tersine evirdi ve bakt. Daha bir yudum tkrkle tersine evirdi ve bakt. Daha bir yudum tkrkle parman sedire sildi Oldu bitti

71

- Dimteri fincann yere brakt ve: - Bugn dedi defterhanedeydim, sizin ii de sordum, takrir mumelesi arambaya kald. Sat te. Paralar nden hazrlayn fakat imdi defterhane ne zorluk olmu efendi! Cabir Efendi nargilesinin marpucu ucundan glmsedi: - Elbette olacak Sen eskisini mi aryorsun? - Ah efendi! Diye iini ekti. Eskiden ne iyiydi. Para mara verilirdi ama i kard. Hele senin mmeyyizliin zamannda Nah ite. stavroz yaparm. eker gibi idi. Ah ah! Hep sende kabahat oldu. - Neye kuzum, ben de kabahat olsun? - Neden olmayacak? Sana kim dedi takft olasn? bin kuru ma. Gelir gider ayr. Sonra da - imdi almyor muyuz sanki? - Alyorsun ama, bin yedi yz O kadar hizmet sonra bin yedi yzle tekft - Eh ..y ne yaparsn. imdi merutiyet var. Bizim gibileri beenirler mi? Yani beyler dzeltecekmi. - Ak fet taluga bire efendi, ne merutiyeti var? Buras Atinadr ki merutiyet olsun. - Eh y ite onu biz de biliyoruz ama, var git anlat. - Ta efendi, iki gzmle grr gibi sylerim. Matuseav Matumatya batacaksnz! - Sus! Nemize lazm kendi iimize bakalm. Kalabalk olmaya balad. Akam yemeini yiyen efendiler, aalar, beyler yava yava dolmaya baladlar. kisi de skt etti. Kahve on dakika kadar (akam erifler hayr olsun)un muhaffifi olan (ak ef ef ef ef)lerle geti. Aralkta bir kahve, iki nargile, iskambil, domino kutusu smarlamalar ve hafiften grltler ykseliyordu. Kede Mnevla Bey enfiyesini ikram ediyordu. Kolaas Salih Aa yeni gelen Alman paasndan ikyetle havadisler veriyor. Ve galiba bu yatan sonra mektebe gnderileceini sylyordu. Mahallenin gen iri Ali Perfuran Bey yeni kan ime-i Er risalesine der olunan m ve gen kzlar namndaki irini arkadana okuyordu. Mintanl, esmer ve geni omuzlu bir delikanl elindeki Trk Yrduna dalm okuyor. Ve hibir sze karmyordu. Henz kapdan giren maliye

72

ketebesinden Nazf Bey elini krknn cebine sokmu Bakn hele bakn hele diye ikinliini gsteriyor. Ve neler getirdim ilavesiyle entarisinin eteiyle cebini rtyordu. Zorladlar. Syledi. .. kuru incir, Arabistan fst ve abdlleziz getirmi. Salim Efendi derhal haykrd: - Halil, bo bir tepsi getir! Kahveyi yava yava duman, tavla grlts ve laf kaplarken Dimterinin gz bir aralk elimdeki gazeteye iliti. aktrmadan bakt. Birinci sahifesinde bir gemi resmi vard grd ve birden bir ey aklna gelenlere mahsus bir tavrla Ebulfaruk Cabir Efendiye dnd. - Ha! dedi. Efendi! O havadis doru mudur ki - Hangi havadis? - Zrhl meselesi. Hani sizinkiler alacaklarm Ne ki ngiltere de vardr. Riyucandarma derle riyucanndr nedir? Cabir Efendi dudaklarnn kenarlarn aaya ve omuzlarn yukarya indirip kaldrd. Ve kalarn saa arptarak: - Kim bilir? dedi. yle diyorlar. - Diyorlar deil sahih Bizim gazeteler yazyor. milyondur. Drttr nedir. - Bizim memlekette her ey yazlr, amma abuk izilir. - Ama bu sefer galiba izilmeyecek. - nama! - Nasl olur Cabir? - Nasl olacak? Senin bilecein burada bir ey olmaz vesselam. Gemi alyoruz derler ya, yalan. Alacaz derler ya, yalan, kim bilir ne dolaplar var. Yiyecekler mi ne yapacaklar?! - Hem bilirsin efendi? drt milyon oktur, nasl deyecekler? - Alan nerede budala! O dolmalar kim yutar! Buras sizin Atina m ha dediin vakit her ey olsun. Ve elini yumruklayp azna doru gtrd ve sallad.

73

Var m bize lop! Ver babam ver. Sonra hava Kahvenin kaps frtna gibi ald. ki gen girdi ve yksek sesle Trk Yurdunu okuyana haykrd: - Ouz Ahmet! Mjde mjde Ouz ban kaldrrken kahve dolduran halk bu grltl mjdeciye bakt. - Mjde diyorum yahu olmu bitmi - Gemi mi? - Evet, imdi donanma ube resini grdm o syledi. Hatta adn Sultn- Osmn koyacaklarm. Ouz gld ve serte: - Yaasn Sultn Osmn! dedi. Resi nerede grdn? - urada, teki krathneden kyorlard. Heyet birlik olmu onun erefine bu akam kahve kahve dolap ine topluyorlar. Neredeyse buraya da gelirler. Biz kotuk da ondan abuk geldik imdi kahvedeki her kafann kendine mahsus bir sesi vardr. Herkes bir ey sylyor ve hemen hepsi memnun ve mesrur gryorlard. Ebulfaruk Cabir Efendi Dimteriye bakt ve bu gk dudakl ban havaya kaldrarak inanma iareti verdikten sonra sol elinin tersini az kenarna gtrerek yavaa ilve etti: - O zrhl kadar byk bir dolap nanma Sonra iki parman birbirine srterek szn bitirdi: - Para dolab yavrum, para dolab Kahve sahibi Kmil Efendi ocua seslendi: - Halil! Mjdecilerimize ocaktan birer ay yap! Cabir Efendi yine ayn sesle fsldad. - te ilk tongaya Kmil Efendi tutuldu. Donanma ubesi heyeti ifte mumlu fenerlerle glerek ieri girdi. Kahvede bir alk balad. Res Bey: - Haberiniz varm, dedi. Biz birden gelmek istedik fakat zarar yok.

74

Ve ksa bir nutuk rd etti. Vatandan bahsetti. Milleti anlatt. Mill namusu, erefi, arz, felketi, muharebeyi sayd dkt. Ve sonunda: - Haydi Celal Bey, dedi. u sand dolatr Celal Bey dolamaya balad. - Evvela ocaktan, bir mecidiye! Var ol Kazm Bey on kuru! Sakp Efendi on kuru! Mnella Bey canm! Yirmilik atlr m? Bari be kuru ver! Yapma canm! Nasl yok?. Neyse Kolaas Salih Aa haydi bakalm! Niin?! Haydi haydi. Sen de mi? Mehmet Efendi bir mecidiye! slimyeli Celal Efendi. Yarm lira! Giritli Cemilaki bir lira! Var ol. Ouz Efendi, cebinden ne varsa! Var ol Cabir Efendi zataliniz?! Cabir Efendi hi cevap vermedi. - Bir ey yol mu efendi?!. - Yok efendim. - Fakat - Paramz olsun verelim. - Cabir Efendi, yapmayn Allah akna. Siz de para olmadktan sonra - yle bilirsiniz. Biz mtefid adamlarz olum, bizde para ne gezer. - Biz en ok sizden mit ediyorduk. - Biz de bugn muhassast- ztiyyeden mit ediyorduk ama bo kt. - Canm hamiyetiniz byle sylemeye mnidir. Biliriz ki latife ediyorsunuz. - Hi de deil. Ma kmyor efendim, bakkal falan dinlemiyor. Ekmeki hakeza. Param olsa eve kmr alacam. - Rica - Vallahi be para yok ki vereyim Dimteri frldak ban edi, kzard; o zannederim o kadar skt iinde bu derecede sarih mnakaadan yle mahcup olmutu. Elini yavaa yeleinin cebine soktu, bir tek kuru kard ve Cabir Efendiye firar bir nazarla bakarak: - Msde buyurun sizin iin Dedi ve kuruu kutuya brakt. AKA GNDZ 75

Trk Gazetelerinden: Trk Sznn geen saysnda Trkistann Takent ehrinde kt bildirilen Sad-y Trkistan gazetesinin ikinci saysnda Abdlhakim Serimsakof imzasyla balayan bir makale grdk. Trkistan ahalisinin sanatta niin geri kaldklarnn sebepleri ve ne yolda almak lazm geldii gsterilen bu makalenin bize de taallku olduu cihetle baz paralarn aaya naklediyoruz. Dnyadaki insanlarn yaamas iin birok eyler lazmdr. Bunlardan en lzum grlenleri iftilik, snat ve ticaret olup bunlarda da zamana gre almak lazmdr. Bunu iyice anlamak iin mesela, ifti eski usul ile biraz ekin ektii hlde pek az faydalanr, hlbuki ekin makineleri ile iftilik eden bir kimse hem daha ok yer ekiyor ve hem de pek ok faydalanyor. Millettalarm, artk bize de vakit geldi; gaflet uykusundan uyanalm, zamana ve zamann gidiine bakalm! Yarm asr evvel biz Trkistanllar kendimize lazm olan eylerin hepsini kendimiz yaptmz hlde bugn yzde birini yapamyoruz. Halkmzn elbisesine uha arad bu zamanda biz hl alaca dokuyoruz. Byle gidersek fakr-u zarurete urarz. Ve btn sanatmz Avrupa fabrikalarnn ellerine girer. Avrupadan gelmeyen hibir eyimiz yoktur. Bunun sebebi de gayet aktr. nk Avrupa fabrikalarnda yaplan her ey bizimkilerden daha ucuz ve daha zariftir. Eer byle giderse sanatmz elden gidecektir. ilerimiz isiz kalacak ve yaaymz gnden gne zorlanacaktr. Bunun nn almak ve aresini bulmak iin ocuklarmz sanayi mekteplerine verelim yeni usuller ile sanat rensinler. Zamanmzda geinmek pek zordur; bunun uhdesinden gelebilmek iin ocuklarmz mutlaka sanat sahibi olmaldr. O vakit Rum ve Ermeni hekimlere, Yahudi sanatkrlara muhta olmayz. ki yldan beri tccarlarmz iflas ediyorlar. Buna herkes kendince bir sebep gsteriyor. Halbuki bunun balca sebebi elimizdeki sanatmz gib etmemizdir; halkmzdan ticaret bilen de bilmeyen de elde avuta bulunan paralarn dktler ve ticarete baladlar. Hatta o dereceye geldi ki satcmz alcmzdan ok oldu. htiyaca bakarak i yrtmeyi dnmek, fikir etmek lazmdr.

76

Haftalk Havadis: Kahraman Tayyrecilerimiz Kahirede - Fethi, Sadk ve Nuri Bey gibi, Trklerin gsn kabartacak kahraman ehitlerin tamamlayamadklar stanbul-Kahire heva yolculuunu, tayyreleri Edremitte para para olduu hlde kalplerine hibir korku getirmeyerek yeniden yola kan kahraman Salim ve Kemal Beyler Beyruta, ama ve en nihayet Said yoluyla Kahireye yetitiler. Kahraman Trk uaklar uarak her nereye vardlar ise orann Mslmanlar tarafndan alklarla karlandlar. Bugn Kahirede tayyrecilerimizin erefine birok ziyafetler verilecektir. Tayyrecilerimiz Kahireden sonra, skenderiye tarikiyle doruca Edremite gelecekler ve yolculuun hemen yar erefi kendilerine aid bulunan hamiyetli ve muhterem Edremit Mslman ahalisine misafir olacaklardr. Tayyrecilerimizi bu muvaffakiyetlerinden tr hararetle alklar ve muhterem Edremitlileri de gnlden tebrik ederiz. A. H. Matbaa-i Hayriye ve rekas: Cell Sahir

OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar 1. Sihirli Hal 2. Tilki Kardein Muhakemesi 3. Gliverin Seyahatnamesi 4. Bir Afacann Hikyesi 5. Tilki Kardein Bana Gelenler (Kalmad tekrar baslyor) (Kalmad tekrar baslyor) (Kalmad tekrar baslyor) 20 para (Kalmad tekrar baslyor)

77

6. Giyumtel 7. Tavan Kardein Kurnazlklar 8. Billur Tepe 9. Gliver (Devler Memleketinde) 10. Urganc Hsn 11. Bir Papaann Hikyesi 12. Beirin Rys 13. Ala Geyik 14. Leylek Padiah 15. Deli Terzi

20 para 40 para (Kalmad tekrar baslyor) 40 para 40 para 40 para 40 para 20 para 20 para 40 para

OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan m iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur. TRK YURDU Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd.

78

Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu

79

TRK SZ Perembe 7 Mays 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 5 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Cell Sahir

Bu Saydaki Yazlar Osmanlca Deil Trke ...............................................mer Seyfettin Koma (ir)..................................................................Tarhan Bakkal Dkknlar ........................................................Habil dem Edirne Uyanyor............................................................A. H. Trk Dnyasnda ..........................................................T. S. Trk Gcnn Msameresi .........................................Trk Sz Turan ocuu (mill hikye) ........................................mer Seyfettin Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Matbaa-i Hayriye ve rekas - stanbul 1330

80

SLAM MECMASI Trk Yurdunun z yrekten bir yoldadr. Millet duygusuyla arpan imanl kalplerin nurlu ilhamlarna makes olacak bu mecma din fikirlere canl, geni bir meydan ayor. slam Mecmasnn iar Dinli bir hayat, hayatl bir dindir. En byk Trk ve slam ulemas tarafndan yazlar temin olunmutur. Din ve mill makalelerini her Mslman ve Trk okumaldr. Senelii 30 yarm senelii 16 kurutur. darehanesi: stanbulda Caalolunda Cemiyet-i Hayriyye-i slmiyye merkezindeki dire-i mahssadr. DKKAT: Baz yerlerden abone paralar geldii hlde adresler tamamyla yazlmadndan idarece gle tesadf ediliyor. Badema para gnderecek zevatn adreslerini mevzi surette yazmalar rica olunur. FRANSIZCA RENMEK STEYENLERE Parisin Alians Fransz Cemiyyet-i Tedrsiyyesinden diplomay hiz ve hayatn Pariste geirmi bir hanm Fransz lisann (kavid, tahrir ve mkleme) tedrs ettii gibi Franszca olarak mktib-i iddiyye derslerini de ihzr eder. cret tedrisiyyeye mutedildir. Talep edenler, Trk Yurdu darehanesine mrcaat etsinler. Bb- l Caddesinde Numara: 77 TRK YURDU KTAPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi 81 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500

 Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak TRK YURDU MCELLTHANES

200 120 10 00 200 200 100 15 00

Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz.

82

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 8 Mays 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 5 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Osmanlca Deil Trke, mer Seyfettin ir, Tarhan Ticaretin stikbali: Bakkal Dkknlar, Habil dem, Edirne Uyanyor, A. H. Trk Dnyasnda, T. S. Trk Gcnn Msameresi, Trk Sz. Mill Hikye: Trk ocuu mer Seyfettin.

OSMANLICA DEL TRKE Milletler lisan ve mill hars ile ayrlr Trk milletinin lisan da Trkedir. Btn Turanda bu lisan konuulur. Mill hars henz teesss etmek zeredir. Tab bu da mill uyanklktan kacaktr. Vaktiyle Almanlarn da mill bir harslar yoktu. imdi uyanan genler konuulan tab ve hakik Trkeyi bu canl lisan yamaya baladlar. Yaptklar undan ibaretti: 1- Arapa, Acemce terkip ve cem kidelerini kullanmak. (slahlar mstesna) 2- Trkelememi Arapa, Acemce szler yazmamak ve mill Trk sarfn lisanda hkim ve mstakil tanmak. 3- stanbul ivesini nazmda ve nesirde bedat mikyas ad ve yine bu iveyi btn Turana edeb, mmtaz ve umum bir edebiyat lisan olmak zre kabul ettirmek. Millet muhabbetinden vatan muhabbeti, vatan muhabbetinden lisan muhabbeti doar. Herkes syledii gibi yazmaya, kendi ana dilini, nazik stanbul lisann sylemeye, Arapa, Acemce Trkelememi szleri kullanmamaya, Arapa, Acemce sarfyla terkipler, cemler yapmamaya balaynca Trklerin mstakil ve nefsi arif bir millet olduunu ekemeyenler susmadlar: - Trke yoktur! Edebiyat bitiyor. Lisn- Osmn (!)ye yazk oluyor Diye bardlar. Ali Kemal Bey sanki Patagonyada yayormuuz gibi lisniyat ilminin en bariz ve iki kere iki drt kadar malm ve makbul esaslarn ayaklar altna alarak yksek sesle: - Bu lisn Osmanl lisandr. 83

Dedi. Hayr Ali Kemal Bey, kurn- vust bir medrese tahsilinden sonra lisan muallimi olan Naci merhuma artk yirminci asrn ortasnda inanmak masmiyyetini gstermeyiniz. Bu lisn Osmnl lisan deildir. Bu lisn yan bizim lisanmz Trkedir. Ve Osmnl lisan diye yaan ve konuulan bir lisan yoktur. Bu hakikati en muhtasr bir lisniyt, bir selikiyyt kitabnn yapraklarn kartrsanz hemen anlarsnz. Lakin ben sizi bu zahmete sokmayacam. Methettiiniz emsettin Sami Beyi syleyeceim, onu dinleyiniz. Diyor ki: - Dnyada seme en ziyade letfet-i bah- lisn talyanca ve Rumcadr; diyenler vardr. Lakin tecrbe edenler teslim ve itirf ederler ki dnyada seme en ho gelen ve anlamayanlar bile meftun ve hayran eden bir lisan varsa o da stanbulda ve devletin byk ehirlerinde tekellm olunan Trkedir. Trke de ne talyancann birbirini tekb eden yleri ve eddeli rleri, ne Rumcann ylan fsltsn andran s tetbular, ve peltek s ve zleri vardr. Kulan yoracak, taba naho gelecek hibir hl yoktur. emsettin Sami Beye Trk seveni diyemezsiniz. nk Arnavuttu. Her mtefennin adam gibi o da milliyetperver idi. Fakat bir Arnavut milliyetperveri idi. Arnavutluk ne idi, ne olacak? serlevhasyla yazp Bkrete Franszca, Arnavuta, Trke olarak bastrd kk ve mhim kitab phesiz grmsnzdr. Bu kitapta Arnavutluu anlatrken Trkler iin syledii eyler hi muhabbete delalet etmez. Lakin bu zatta fen gayreti vard. Fen namna doruyu sylyor, bizim fenle mnasebetlerini tamamyla kesmi olan zavall edebiyatlarmz uyandrmaya alyordu. Ve fen namna sylerken bizim kalplerimizdeki mukaddes Turan heyecann duymuyordu. Baknz fen nazarnda bir Osmnl lisan olamayacan nasl 1 anlatyor: Lisan, hibir vakit sun olamaz. Elsinenin ne suretle tahassul ve tekevvn ettii bahsine girisek sz ok uzayacandan yalnz u kadar deriz ki dnyada hibir lisan yoktur ki insanlar tarafndan sret-i mahssada yaplm olsun. Bu son zamanlarda sun bir lisan karmaya alanlarn saylar hebaya gitmitir. Ve hibir vakit netice-pezr olmayacaktr. [Tabate kar sayn semeresi olmaz. Lisanlar tabdir. Edebiyat, halkn syledii lisana tbidir. Onun dhilinde slahat ve tezyinat yaplr; fakat haricine kamaz] Almak dnyada garip eydir. Biz imdiki edebiyatmza altr. Bize tab grnr. Lakin
1

Sami Beyin en mhim szlerini ayrca paramz iine alyorum.

84

bir kere arkaya dnelim! Veysnin, Nergisnin bir fkrasn veya Mnet- Ferdundan bir mektubu alp ok Arabi ve Farsi okumam bir Trke veyahut olduka okumu bir kadna, sonra yalnz kendi lisann bilir bir ranye ve nihayet lisannn fesahitine vkf bir Arapa okuyalm, hibirinin bir ey anlamayacan greceiz. Demek ki bu kitaplar ne Trke, ne Farisi ve ne de Arabi yazlmtr. Ya bu lisan ne lisandr? Nerede syleniyor? Kimler istiml ediyorlar? Srf sun bir lisandr. u kadar var ki bu sun lisanda kullanlan kelimeler srf uydurma mhmelttan olup lisandan mehzdur. [Lisn- Osmn lisandan yan Arabi ve Farisi ve Trke lisanlarndan mrekkeptir, demek det olmutur. det-i ilheye ve tabate mugayir olan bu tabir ekser kavid ve ina kitaplarnda be buna mmasil kitaplarda zikr ve tekrar olunuyor. Ne kadar yanl. Ne byk hata! lisandan mrekkep bir lisan! Dnyada grlmemi ey! Hayr! Hi de yle deildir. Her lisan bir lisandr. Ve akvam- mem beyninde olduu gibi, elsine beyninde dahi derect- muhtelife de karabet ve mnasip olunup her birka lisan bir zmre tekil eder. mdi sylediimiz lisan elsine-i Turan zmresine mensup Trk lisandr. Buna birinci derecede Arabiden ve ikinci derecede Farisiden baz kelime ve tabirler girmitir. [Lakin bu kelimeler ne kadar ok olsa lisann esasn deitirmez. Mesel: spanyolca ve Portekizcede o kadar kelimt- Arabiyye bulunur ki bunlarn cemi byk bir cilt tekil etmitir. Lakin mezkr lisanlar, Arabi ile falan lisandan mrekkeptir, denilmeyip Latin zmresine mensup mstakil lisanlar addolunur] Kezalik ngilizcede hemen yar yarya Franszca kelimeler bulunduu hlde ngiliz lisan Cermen zmresine mensup bir lisan olup Franszcaya yabanc addolunur. Her lisann mehz ve mster kelimelerine baklmaz. Esas olan tasriftna baklr. Hatta Nergisinin sun lisanna dahi lisandan mrekkep nam verilemez. nk Trke kelimttan ar denilecek derecede Arabi ve Farisiye boulmu olan ve ibarede dahi tasrift olmak ve etmek fiilleriyle ve ifade de, den, ile, siz gibi Trke edevatla oluyor. Dedik. Yine tekrar ederiz: Lisanmz pek gzel bir lisandr. [Sylediimiz gibi yazacak ve o ive ve kide diresi dhilinde slah ve terakkisine alacak olursak lisann gzelliiyle mtenasip mkemmel bir edebiyata malik olacamza phe yoktur.] Arabiden, Farisiden birok kelimeler lisanmza girmitir. Pekl! Onlar Trkelemi, herkes biliyor, anlyor. Biz de Trke gibi kullanyoruz. Ve ilh Fenin, lim bir Arnavut azndan kan u ktasna kar kulaklarnz kapar yine:

85

- Bu lisan Osmanl lisandr. Diyebilir misiniz Ali Kemal Bey? Hayr bu lisan Osmnl lisan deildir. Trkedir. Gazetenizin stn- ibtihclarna numne-i keml olmak zre koyduunuz ve mstezatl iki msrasnda tam sekiz tane Farisi kidesiyle terkip bulunan tuhaf ve acayip eyler hibir milletin lisan olamaz. ekil ve tarz itibryla skenderiye Edebiyatn andran eski milliyetsiz edebiyatn terkiplerini, endde, mde, , besti kimi enkazn Trkler asla beenip okumayacaklardr. Ve ne kadar alsanz, Arapa, Acemce terkipler yapsanz konuulan tab, gzel ve terkipsiz Trke galebe alacak ve Osmanlca denilen Enderun dili eski divanlarn imdi bile artk alp okunamayan mill mahbblu sahifeleri arasnda mebbeden gml kalacaktr. MER SEYFETTN iir:

KOMA Ey Trk genci! A gzn azck Etrafna bir dikkat et, grdn Hayal deil, hakikattir. Pek ak, Pusu kurmu herkes sana bak bugn. Medeniyet-i te. Demir eliyle Kan tar tan. Yuva ykan seliyle lerliyor elektrik piliyle Yaplr m uurumda hi dn? Artk uyan keyif zaman deildir tiklerin bade deil, hep zehir Kuvvetlenip garibi korkut ve sindir, Galip gel de, sonra Trkmde. n TARHAN

86

Ticaretin stikbali 2 BAKKAL DKKNLARI Bu sene slam bakkallar oklat; Edirne kapsndan kprye kadar birok beyazkrmz renkli dkknlara tesadf edilir ki, bunlarn ekserisi de bu sene alan bakkal dkknlardr. Bu dkknlar iyi iliyor ve gzel kr brakyor. Fakat bu kr devam ettirmek ve ziyadeletirmek lazm. Bu nasl olabilir? Trk bakkal esnaf bu ciheti iyiden iyiye tetkike mecburdur. nk, rakipleri mthi bir iktisadi pln tertip etmiler. Henz, mahalleleri igal eden eski bakkallar, yeni Trk bakkallarna rakip etmek, hatta Trk bakkallarn iflas ettirmek istiyorlar; bunun iin Amerika usul bir (..) projesi yapmlar. Btn bakkallar, bir irket akdediyorlar. Her bakkal dkknndaki sermayesini irkete terk ediyor ve bu sermaye nisbetinde hisse alyor. Fakat dkkn kendisi tarafndan idare ediliyor, ve sermayesi nisbetinde para alyor. Ve dkknn idaresi, evlatlarna kalyor. imdi, bu irkette iki noktaya ehemmiyet verilmitir: 1- Ucuz mal alabilmek ve ucuz satabilmek, 2- Bakkal esnafn gib etmemek; Birincisini izah edelim. Btn bakkal dkknlar bir dkkn hline getirildiinden satn alnan zahire byk bir yekn tekil eder ve byle byk bir yeknluk zahire de byk bir bakkaldan alnmaz, ancak, mahalindeki tccarndan alnr. Mesela stanbuldaki 30000 bakkaln alaca pirin, havyar, sabun, toz, konserve ve sire bir bakkaln alaca ftn yzde otuzu nispetinde daha ucuzdur ve daha lsdr. phesiz ki, ucuz alnan bir mal da ucuz satlacaktr. Sonra bir dkknda mevki mnasebetiyle- satlmayan zahire dier bir dkkna verilir ve birinde kalmayan ey de dierinden alnr. Bu suretle, hibir ey dkkndan eskimez, kflenmez, yan dkkn zarar etmez. Hlbuki, bakkallar en ziyade mtezarar eden ey de mallarndan birinin satlamamasdr, ve bu her zaman vaki oluyor. Bir maln satlamamak korkusu kalmaynca, dkknc sanatndan soumaz, dim sanatnn ilerlemesine alr.

87

Bakkal (Yani), bu usul ile dkknnn iini dzeltti; imdi (Kani)nin dkknna rekabet etmekten baka bir ey yapmayacaktr. Sonra bu rekabet de zahmetli, ilnl, aklabanl, bir ey deil hayr, terazisi nnde oturarak sabun, ya, zeytin ya, pirin, eker, kahve ilh. ekiyor; hatta mterileri de geen senekinden fazla!.. Asl belann by de, bu bakkal irketinin deposundan baka yerde, bir zahire piyasas bulamayacak olduundan slam bakalar da bu depodan zahire almaya mecbur olacaklardr. nk eker fabrikalarn, pirin tarlalarn ve btn zahire ambarlarn inhisar altna alacaklardr. Felaket burada imdi, bu rekabet nnde malup olmamak arelerini bulmal Bu o kadar g deil Yaninin plan gibi pln tatbik etmekle mmkn olur. slam bakkallar da bir kumandit irketi etrafnda birlemelidirler, bu g ve zorlu bir i deildir, herkes sermayesi nispetinde itibra maliktir ve yine dkknn iletir; kazanc kendine iddir. Bir ey gib edilmiyor. Neden birleimlesin? mit ederiz ki, birleilebilecek, bizde olmayan Trk bankas, bakkallarn almlar birlemesiyle teekkl etmeye balayacak Yan, Trk bakkal dkknlarna lazm olan bir senelik zahire irket namna alnacak, para da irket kasadar tarafndan verilecek. Bu para ise, her bakkal dkknnn alaca zahireye mukabil verdii para olacaktr. Ayn zamanda, btn bakkal dkknlar irketin sermayesi makamnda bulunuyor, sermayeye mukabil, irketin bir itibr olacak ve alaca mallarn mgim bir ksm bedelini de sene nihayetinde tesviye etmeye muktedir bulunacaktr; her dkkn ayr ayr bu ii yapmaya kadar olamaz. Sonra alnacak mal, komisyonsuz ve tccarsz alnacak, ucuz olacak; yan Yaninin alm satm fatyla Kninin ft arasnda bir fark bulunmayacaktr. Ftlar arasnda bir fark kalmaynca, bakkal Kani hibir eyden korkmaz; btn Trk ve slamlar, onun dkknndan baka bir dkkna gitmezler ve rekabet meselesi de gib olduu gibi stanbulun da 30 bin Yanisi, yava yava (Kani) olmaya balar. slam bakkallar ziyadelemeye balar balamaz, bir bakkal bankasnn da esaslar kurulur ve dier tccarlarn, bilhassa, tuhafiyecilerin itiraklaryla muteber ve zengin bir banka alr. stanbulda: ark Bankas namndaki byk Yunan bankas, bu esaslar zerine teekkl etmitir ve bilhassa, Trkiyede tuhafiyecilii inhisar altna alm olan Rumlarn

88

sermayesiz veya pek az sermaye ile dkkn amalar bu banka sayesindedir. Dier bir makalede bu ciheti izah edeceiz. HABL DEM

EDRNE UYANIYOR Trkiyenin en talihsiz ehirlerinden biri de Edirnedir. Birka asr evvel orann cennet gibi mamr ve mkemmel olduunu tarihlerde okuyoruz. Birdenbire canmz almak iin dim stanbula yryen dman ordular birka defa bu mbarek yere girmi, hatta bir keresinde o mehur saray bile kendi ellerimizle yaktrmtr. Bu saraya olduu yere saray ii derler. Orada bir ada vardr. Muharebe esnasnda Avrupallar bu kk adaya lm Adas demilerdi. Bulgarlar Edirneyi zap edince ellerine geen Trk askerlerini bu adaya koydular. Ve a braktlar. Oradaki byk aalarn iki metrelik yerlerindeki kabuklar zavall Trk askerleri alktan lmemek iin yemilerdi. Hl bu plak aalar Trke edilen zulmn ahitleri gibi duruyor. te geen gn Mektepliler Bayramnda Trk ocuklar buralarda gezdiler. ntikam almak iin ayinler yaptlar. Asker oyunlar oynadlar. te byle bir millet gibi Edirnenin ocuklar da kendi Trklklerine sarlrlar. stikbal dmanlarna kar gelmeye hazrlanrlarsa Edirneyi bir daha salp alamaz. unu da bilmeli ki bir vatan kaleler, istihkmlar muhafaza etmez. Ancak mill taassubdur ki dmanlarmz korkutur. Onlar yldrr. Cesaretlerini krar. Ey Edirnenin halis Trk olu Trk ocuklar! Uyannz. alnz. Babalarnz sizin ok cesur ve kuvvetli idiler. O sahralarda her gn cirit oynarlar, at kotururlard. ehre, evlere yalnz yatmak uyumak iin girerlerdi. Yazn Edirnenin ii kadnlarn, d Trk delikanllarn idi. O vakitler Trk delikanllar kahvelerde pineklemek deil av ve ift arkasndan terlerlerdi. O vakitler dman Edirneyi almak deil, hatta Tunay geemezdi te siz, ey gen Edirneliler! Byyecek payitahtn Trk hakanlnn, btn dnyadaki slam hilafetinin dim bekileri, dim mdafileri olacaksnz. A. H.

89

TRK DNYASINDA Bakde Marif-i Nisvn Cemiyyeti - Bugnlerde Bak ve btn Kafkasya Trkleri yaknda alacak byk bir cemiyyet iin hazrlanyorlar. imdiye kadar yalnz kendi kendilerine bilgiyi alan Bak hanmlar bu kere birleerek ilim ve marifet tahsilinden mahrum kalan dier hemirelerini de klandrmak iin Marif-i Nisvn adl bir cemiyyet amaya karar vermilerdir. Bunun iin birka defa toplanacak bu hususta mavere etmiler. Bunlarn en ziyade ileri srdkleri ey Kafkasyada kzlar iin bir Mslman drlmuallimt atrmak meselesidir. Muvaffak olmalarn dileriz. Finlandiya Mslmanlar: Finlandiyann birok ehrinde olduu gibi .. ehrinde yaayan birok imal Trkleri vardr. Bu ahali orada ticaretle yayorlar. Camileri, mektepleri ve cemiyyet-i hayriyyeleri vardr. Vakit gazetesinde okunduuna gire son zamanlarda cemiyyet-i hayriyyelerinin zlar toplanm ve cemiyyetin senelik hesabn grmlerdir. Hem imam hem halka ana dili olan Trke ve din derslerini retmek iin Moskova^dan Veli Ahmet Efendi isminde gen bir muallim intihap etmiler. Mezhr muallim efendi bugnlerde Finlandiyaya giderek ie balayacaktr. T. S.

HAFTALIK HAVADS. Trk Gcnn Msameresi. - Byk Trk rknn ge, kuvvete baka rklardan geri kalmayarak ecdad gibi gl, kuvvetli olduunu cihana bildirmek iin memleketimizde kurulan Trk Gc Cemiyyetinin msameresi geen Pazar gn yapld. O gn ve akam Ferih Tiyatrosu pek dolu deil idi ise de kalpleri Trklk akyla arpan kimselerden ou orada bulunuyordu. Msamere evvela bahriye mzkasyla balad. Mzkadan sonra byk mill irimiz Mehmet Emin Bey tarafndan Trkl taktir ettirecek ve ruhu okayan tesirli iirler herkes tarafndan ok alkland. Emin Beyefendiden sonra Gn

messislerinden Tahsin Bey sze balad. O diyor ki: Trk dnyas drt direk zerinde kuruludur: Bilgi Dernei, Trk Yurdu, Trk Oca, Trk Gc Hepsinin mesleini, gayesini syledikten sora Trk gc hereye yeter diye inanlan bir istek ile ie balayan Trk Gcnde; byk rkmzn ne gibi muzafferiyetlere kavuacan herkese mjdeledi. 90

Ve nihayet herkesi stanbulda olan Trk Gcnn vilayetlerde yirmi be ubesi olduunu syleyerek Trkler iin diman salam olduu kadar bilein de o kadar salam olmas lazm geldiini bildirdi ve sahneden ekildi. Gclerin hnerleri bundan sonra balyor. Ak, kzl, kara ve sar obalar tarafndan birok jimnastik hnerleri gsterilmi glleciler tarafndan seksen glleye kadar ar glle oyunlar yaplmtr. Bunlardan daha ehemmiyetli olarak gcler arasnda gre de oldu. Gcler pek ok alklandlar. Ve Trkn Kan adl perdelik mill bir piyes oynayarak msamereye nihayet verildi.

Mill Hikye Primo TRK OCUU 1 Nasl Dodu? Bu kk romann birinci ksm Selanikteki Gen Kalemlerde neredilmiti. Bu ksmn gayet muhtasar bir hlasasn ite yazyoruz. Mhendis Kenan Bey on sene evvel zmirde bir talyan kzyla evlenmi, Avrupada tahsil grm ve o vakte kadar Trk olduunu dnmemi. Bu kadndan da ocuu var. talya muharebesi balyor. Bu haksz tecavz son derece gcne gidiyor. Karsnn talyaya gitmek teklifini red, hatta ona Trk olup kalmasn teklif ediyor. Kadn Ben vahi Trkl asla kabul etmem. diyor. Fakat ayrlp talyaya giderken ocuunu da gtrmek istiyor. Hlbuki ocuk Selanikte yaplan nmayilerden mteessir olmu ve Trkln bykln, mukaddesliini anlamtr. Trke bilmedii hlde: Ben Trk ocuk, ben trk ocuk diye talyanl reddediyor ve anasnn karsnda ykseliyor T. S. 2 Nasl ld? Annesi Trk ve slam olmay istemeyerek babasndan boand. talyaya gitti. Primo evde yalnz kalmt. Bu yalnzlk houna gidiyordu. Zaten o ecnebi kadnn, o dmann aralarnda ne lzumu vard? imdi Fransz mektebinden de km, bulvarn

91

nihayetlindeki byk mektebe, byk Trk Ocana girmiti. Bir ay iinde Trkeyi rendi. Bu ne gzel bir lisand Yava yava gazeteleri bile okumaya balad. Bir gn babas: - Primo sana bir Trk ismi koyalm! Demiti. Hemen sevinerek raz oldu: - Koyalm, Enver mesela - Bu Trke deil. - yle ise Niyazi - O da deil. Tuhaf, aka ediyorsun baba Trklerin kullandklar bu adlar nasl Trke olmaz. Diye gld. Ve babas kendisiyle eleniyor zannetti; ciddileti. Kalarn att. Kollarn gsnn zerinde aprazlad. Dik dik bakt. Babas onun sertliini bozmak istiyor gibi kucana ekti. - aka etmiyorum, yavrum, bu aslar Trke deil. - Ya nece? - Arapa - Trkeler baka mdr? - Bakadr. - Ne gibi? - Mesela Ouz, Turhan, Orhan, Cengiz, Turgut, Alp ve ilh - Oh Ouz, Ouz Ouz koyalm diye ellerini rpt ve babasnn boynuna sarlarak sordu: - Bu byk bir adamn ad mdr? - En byk Trkn ad. - Bu bir paa m? - Hayr. Trklerin ilk hakan. lk Trk hakan Her milletin olduu gibi Trklerin de esatiri vardr. Ouz han gkten inmi ve slalesi Trklere hkmetmi.

92

- Ouz Ouz Beni bir kere arnz bakalm. - Ouz - Buradaym Mini mini vcudu dimdik oldu. Gsn ileri kard. Ve bir kahraman vaziyyetini ald. Babas tekrar onu kucaklad. pt: - Sen bir arslansn yavrum, arslan bir Trk. Adn tarihe geecek. Dedi. Primo bir dakika dnd. Adn tarihe geirmek bu nasl olurdu? - Bir adamn ad tarihe nasl geer? Babas onun kumral ve kvrck salarn okayarak cevap verdi: - Gayet byk ve ali bir ey yapmakla Herkesi hayretten artacak bir kahramanlk gstermekle - Pekl, pekl Dedi. Ve o andan itibren byk eyler dnmeye, taknd Ouz adna layk hlyalarla uramaya balad. Franszcay ana dili olacak biliyordu. Babas ona sar kapl ve Mavi Bayrak adl bir kitap getirdi. Kk Ouz hep onu okuyor, rylar cebenin ordularyla, Cengizin saraylaryla doluyordu. Derslerini bitirdikten sonra Mavi Bayraka dalar, satlerce okurdu. Sabahleyin ilk ii gazeteleri gzden geirmekti. Trablusta alak talyanlara yle darbe vuruluyor diye Bir gn babasna sordu: - Biz Trk myz? - phesiz, yavrum - O hlde evdeki uak, a, hizmeti niye Rum? Babas dnd. Olunun bu milliyetperverlii houna gitti. yle ya, insan Trk olduktan sonra hi olmazsa kendi yurdunu olsun Trkletiremez miydi? - Doru sylyorsun, Ouz. Dedi ve ertesi gn bir Trk uak buldurdu. Aar ile hizmeti de aryordu. Zorluk ekmedi. Emine Hanm isminde bir dul bulundu. Gzel yemek yapmasn da biliyordu. Alaturka yemeklere hasret kalmt. Hele Ouz mrnde yememiti. Bu kadn bir

93

muhacirdi. Bir de olu vard. Askerdi. Komu bir zabitin evinde emir neferlii ediyordu. Bir hafta iinde artk Trkten baka millet yoktu. Artk Ouz bol bol Trke konuuyor, babasnn getirdii Trkolojiye dir kitaplar iyice anlamadan okur, okuduklarn herkese anlatrd. Bonmareden bir talim tabancasyla hep nian atmaya alrd. talya kralnn resmini hedef yapmt. Her gn bu Trk dmannn baz bana, baz gsne bir iki atm yerletiriyordu. talya muharebesi uzadka uzuyor, hl Trablus alnamyordu. Neredeyse bir sene olacakt. Ajanslar ve gazeteler iyi yazyordu. Fakat babasn ok meys ve mahzun gryordu. Acaba kederi niindi? Sordu. Babas ban sallad: - Ouzcuum, dedi, artk son gnlerimizi yayoruz. Biz de Acemistan gibi olacaz. Hem bu, ok srmeyecek Primo ard: - Nasl, lakin nasl? Babacm, Trablusta pek gzel muharebe ediyoruz. Ordularmz hazr. Babas tekrar bir ah ekti: Bitmedi MER SEYFETTN Matbaa- Hayriyye ve reks: Cell Sahir

TRK YURDU Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil 94

Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.

Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9

Alt Aylk 16

Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu

OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

95

ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar 1. Sihirli Hal 2. Tilki Kardein Muhakemesi 3. Gliverin Seyahatnamesi 4. Bir Afacann Hikyesi 5. Tilki Kardein Bana Gelenler 6. Giyumtel 7. Tavan Kardein Kurnazlklar 8. Billur Tepe 9. Gliver (Devler Memleketinde) 10. Urganc Hsn 11. Bir Papaann Hikyesi 12. Beirin Rys 13. Ala Geyik 14. Leylek Padiah 15. Deli Terzi (Kalmad tekrar baslyor) (Kalmad tekrar baslyor) (Kalmad tekrar baslyor) 20 para (Kalmad tekrar baslyor) 20 para 40 para (Kalmad tekrar baslyor) 40 para 40 para 40 para 40 para 20 para 20 para 40 para

OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

96

TRK SZ Perembe 15 Mays 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 6 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Cell Sahir

Bu Saydaki Yazlar Destur Ya Cehalet (tim Muhasebe).......................Aka Gndz Koma (ir)..................................................................Tarhan ifti Loncalar ve Yaptklar Hizmetler......................FAK (Esnaf in Terakki Yollar 1) Halka Nasl Anlatacaz ...............................................A. H. Trk Dnyasnda ..........................................................T. S. Trk ocuu (mill hikye) ..........................................mer Seyfettin Acaba yazdklarmz Anlalyor Mu! (resim)..............Karikatr Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Matbaa-i Hayriye ve rekas - stanbul 1330

97

Bizi Okuyanlara Trk Sz Trklerin fidesi iin karlyor. Trk milleti mkemmel ve canl bir lisana sahip oluncaya kadar ykselemeyecektir. Biz de gazetemizde Trkeyi mdfaa ediyor. Konutuumuz gzel stanbul Trkesini edebiyatn hayata geirmeye alyoruz. Yazdklarmz en ok mektep efendileri okuyorlar. imdi onlara teklif ediyoruz, bize Trke iin, Trk Edebiyat iin ne mklleri varsa sorsunlar. Hemen cevap vereceiz. Mill Trk sarfna dir kitaplarda rast gelemeyecekleri ehemmiyetli noktalar da sorabilirler. lmin kat lisanyla onlar tatmin etmeye alacaz. TRK SZ Kzl Elma Lokantas Divan Yolunda Aptullah avuun Kzl Elma Lokantas stanbulun en nefis ve mkemmel yemek yaplan bir yeridir. Franszca renmek steyenlere Parisin Alians Fransz Cemiyyet-i Tedrsiyyesinden diplomay hiz ve hayatn Pariste geirmi bir hanm Fransz lisann (kavid, tahrir ve mkleme) tedrs ettii gibi Franszca olarak mktib-i iddiyye derslerini de ihzr eder. cret tedrisiyyeye mutedildir. Talep edenler, Trk Yurdu darehanesine mrcaat etsinler. Bb- l Caddesinde Numara: 77

TRK YURDU KTAPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) 600 10 00

98

Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak

10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde yirmi nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde yirmi be nispetinde posta creti ilve ederler. TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz.

99

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 8 Mays 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 6 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
tim Musahabe: Destur Ya Cehalet!, Aka Gndz ir, Tarhan Esnaf in terakki Yollar (1): ifti Loncalar ve Yaptklar Hizmetler, Faik, Halka Nasl Anlatacaz? A. H. Trk Dnyasnda, T. S. Trk Mill Hikye: Trk ocuu mer Seyfettin. Acaba Yazdklarmz Anlalyor mu? (Karikatr)

tim Musahabe: DESTUR YA CEHALET! Hayat ve mkeveratn evvelini mahalle kahvesi ve ahirini am bilenler Ba ars iin peri padiahna yarm okka krmz erbet ekeri ve frkye bir buuk mecidiye yzlk altn rvet verenler Valide krathanesinde idre-i devlet hakknda konferans tertip edenler Hayrszlndan dolay r-y devlet mahkim diresine denler Ma be yz iken sekiz yz elli ile tekd olanlar Perapalasta zrt ecnebilerin hesabna imtiyaz kovalayanlar. Esbk- bendenn emektarlarndan olup bilahare muhtacn tertibinden ayl kesilenler Pariste dolaanlar harpten kaanlar Vatan satanlar eriat isteyen sarholar Sarho olan haclar Aalar Kk aalar Ortanca ve ba aalar Aa babalar Davetliler, davulcu ve zurnac ve sire Artk istedikleri kadar: - Bu devlet yaamaz! - Bu millet batacak! - Bu saltanat mahvolacak! - Bu istikbal izmihlaldir! Diye dursun ve propaganda edip batanlar, gren gz klavuz istemez, geit bana vardk, kuyunun ak karas belli oldu, bu minare dibine de glge vurmaya balad, son musibet bin nasihat byk sefa geldin diyerek kulandan kap dar etti. Ve yle yok miskal iman olanlar, beyninin tesinde berisinde biraz hayat ve harekete malik bulunanlar,

100

eli olup da kalbinin stne koyanlar, tek gzle lzum grmeden burnunun ilerisini bakp grenler kanat getiriyorlar ki: - Bu devlet yaayacak. - Bu millet batmayacak. - Bu saltanat kurtulacak. Bu istikbal izz ve ikbalindir. nk din: A bilgin tevekkeli yan gel sefana bak Diyenlerin ocuklar, bugn ilah bir at, bir ilahi bir dd ile: Amelimiz, efkrmz ikbal ve vatandr. Deyip gidiyorlar. Ve gittikleri yol; saydan, cehdden, anlaytan, hsn eyleyiten ibarettir. tekilerin eline kalsayd elbette her ey batar, batar ve muzmahil olurdu. Fakat berikilerin, ocuklarn eline dt, genlik yle bir ehsvar oldu ki bast zengilere, tuttuu dizginlere hkim Elbette istikbal iklimini feth ve teshir edecektir. Genliin o ilenmemi taze cevheri irfann, zaif vcudu sehd ve taharrinin elinde bulunuyor. Mukaddes ak, mukaddes ate, mukaddes mefkure tecelli etti, heyecan, hsn- heyecan, bedi heyecan, fikr, ilm heyecan tomurcuk vermekte ki kuvvet arpyor, bozucu kuvvetle, yapc kuvvet Biri mitsiz, imansz, kansz, cansz; dieri gen din, mitle imanla, kuvvet ve itimatla dolu - Hak tab, ikincisinindir. Evvelkiler lme mahkum, lecekler ve hortladklar gn gmldkleri yerden bir gne kacak Benim ok kat itimd ve itikdm var, o kadar ki bende bir ak, kskan bir ak olmutur, bu itimd ve itikd aleyhine en ufak bir iaretle tahamml edemiyorum. Biz imdiye kadar ruhumuza mukaddes hibir ate sokamamtk. Ve ondandr ki batp gidiyorduk. Hibir ey, hibir mukaddes ve hedef iin bir mefkre beslemiyorduk, ondandr ki her ey snp gidiyordu. Mspette de byle, menfide de byle idi.

101

stibdatta zulm mefkresi bile yoktu Bu devleti batrmak isteyenlerde hi olmazsa batrmak mefkresi bile yoktu. Onun iin her zulm pydr olamyor, her ykc batramyordu. Bunun karsnda yapmak ve yaamak mefkresi ise elbette olamayacakt. Batyoruz! diye haykranlarmz batmamay, yayoruz diyenlerimiz lmemeyi bilmiyorlard ve bilmiyorlardr. Hlbuki biz bir mefkre sahibi olduumuz zamanlar, ne an ve sadet, ne hak ve hamet iinde yzdk. Bizde mefkre vard. l-y din ve devlet! diye kkreyen ba miferli, eli kll, beyni ilim ve irfan dolu nice babalarmz var ki lmleri asrlara varmamtr. Onu gayb ettik, kendimizi de gayb ettik. Tezvir ve itaatta bile al sahibi deildik. imdi yle mi? Hayr. Geri bunu idrak edenlerle etmek istemeyenler birer kefeye konulsa terazi hayli sarslr. Lakin bir hakikattir. sterse bin bir kii takdir etsin, yryor, bu hakikat yryor. Ve her getii yerde haykryor! Destur ya cehalet! Ve yryen, genliktir. Bunu bilmeli ve itiraf etmeli. Mefkre ile yryen, hareketini bilen, bilmeye alan bir genlik var. Ve bunu, abbtan ziyade sbyanda aramaldr; bunu da itirf etmeli. nk bugnk ebb da hayliden hayli kark, dolak. Bir tarih iin bir sene, sene, elli sene ok deildir, belki hitir. Anadoluda epeyce gezdim, son aylarda gezdim, daha da gezeceim. Hepsini grdm, yakn hasl ettim. Onun iin kuvvetle sylyorum. Mekteplerimiz az, fakat mazruf pek iyi. Zaten imdilik ok lim istemiyoruz. nk yaptrma ve sahte olur, ylesine limler ise batan baa skandaldr. Mevcut limlerimizden neler gryoruz ki fenalklar drt eek yk kitaplarndan daha ardr. Genlikte kendi hlinde bir fikir var. Mefkre sahibidirler. Onlarn arpan kck kalpleri her vuruta bu vatann yaayacan ve yaamak iin de kendilerine muhta olduunu pekl biliyorlar. Bahusus kin ile, kurs ile, ah ile, intikamla alyorlar. Mukaddes ate yalz karmasn, lakin bir kvlcm olsun yapm ya Hi durmasnlar yine bana Niten taahhtname yazsnlar, Paristen kafatasn drt bleceiz! desinler. Atina sokaklarnda kpeklere yem edeceiz buyursunlar, isterlerse sylesinler, fakat ben eminim ki bu genlik, mukaddes atein parlak nda alan bu genlik kudretini gsterecei gne kadar ben yaayacam. O gn gelsin, kolay. Kafam

102

ben kendim pare pare ederim, nk o gn o kader ve kahir genlik karsnda ne eski kaldn idrak edeceim. Geen gn bir zarfla bir deste kt aldm bu Anadolunun bir mektebinde talebe olan Tahir Efendi namnda birisinden geliyordu. Efkr ve ihtisstn manzum, mensur yazm, fikrimi soruyor. Ona cevap vereceim. Fakat okuduum bu paralar imanm zerinde fala bir k daha yakt. Tanmadm bu gen akirtte her mukaddes ey iin mukaddes bir ate yanyor. Bana bir iki satlik cvidn bir hayat yaatt. Memleket batacak, millet batacak diyen yveg paalar nnde ocuun ne samimi hislerle memleket ve millet iin rpndn grdke kahpe oullar ne derse desin demir gibi yaayacamza iman ediyorum vesselm. Onun iin mecmasndan bir paray buraya aynen gryorum. Kastamonunun yetitirdii bu mukaddes ate okuyucularmzn da kalbinde bir hararet yaparsa bahtiyarm. Heyecan, heyecan, heyecan te muvaffkiyetin srr. Heyecansz insan tahtadan maymuna benzer. ntikamdan sonra, Cihan, kzl kanlarla, kfrn yn yn cesetleriyle kaynarken; arkn pek ve muhteem semasnda dan hilal, garbn zalim ve mlevves afakna kurtarc ve sadet verici ziyalarn dkerek Trkn byk ann ykseltecek! Hilalin bu evket ve azametine boyun een Garp zalm- kahr ve vahetten syrlarak batan baa Trkn dest-i teshir ve istilasna girecek. Artk emet nisr ve bayku sesleri kesilecek. Vahi nkus sedalar yerine ulv ve lahut ezan sesleri, zafer teraneleri terennm-sz olacak. Cihan, gk kubbesi yaratldndan beri grmedii vahet ve mezalimden silkinerek Trkn rehakr elinde mesd ve bir devreye erecek. zerine kartallar m yn yn cesetlerle kaynaan dalar, dereler. Dinesinde kme kme zalim nalar, meln kafalar saklayan, kan kpren rmaklar Trkn mnbit ve nebatkr azim ve iradesi ile temizlenecek.

103

Mazlum sesleri, masm feryatlar artk dinecek. Btn dnya, bu byk sadetin bahettii sevin nurlaryla dolacak. Turanda altn tahtta oturan hakan al bayran glgesine snanlara adli merhamet emredecek. Nasfet ve adalet ziyalaryla aydnlanan, enlenen bnye yalnz byk Trk hakannn elinde dnecek. Ve hakana lha Trklere de cihan yapan denecek!.. Bir irfan ocanda yanan ate o yarasalarn gzlerini kamatrsa yeridir. Ve ite btn bu genler, bugn yava yava, esasl bir surette toplanarak, tenvir ederek istikbale giden yokun bana toplanyorlar ve pek yaknda hareket iareti verildii zaman ykselecek tek ses! Destur ya cehalet!ten baka bir ey olmayacaktr. AKA GNDZ KOMA kt yz bin Trkn tasz mezar Turan diye yrdke, nme Rast geldiim derelerin sular Alyordu artk snen nme aml beller l olmutu, blbller Susmulard. Eski enlik ne gezer, Her taraf kaplamt bir keder Giriyordum en karanlk gnme Fakat umut dodu yine karmdan. Trkt babam, damarmzda var o kan yarnm benzetirim bir zaman an iinde geen byk dnme TARHAN 104

Esnaf in Terakki Yollar 1 FT LONCALARI ve YAPTIKLARI HZMETLER Bizde hi olmazsa bir dkknc bir maaza sahibi olmay dnebilir, bir amele direktr sandalyesi tasarlar, fakat bir ifti, btn dncesi mide ve mabedi arasnda gmlen bir zavalldr. Onun iin emel, gaye, du nihayet ilkbaharn bol yamurlaryla ykselen sar, hareli bir yndr. Onun gznn nnde alan, dnyaya id baka ufuklar yoktur. Trk ekincisi kendi ihtiyalar iin alan yine kendi tabiriyle bir renperdir. Bir ifti deildir. Damarlarndan geecek yenilik kan, kendisini bakalar iin bir el, bir sanatkr 2 hline getirse de yine son asrda yaayabilmek iin son asrn silahlaryla kuanmak ihtiyacndan kurtaramaz. Biz bugn onlardan birini tetkik edeceiz: Zamanmzda iftiler btn sanat ubeleri gibi loncalar vcuda getirmilerdir. Birok adamlar sendika denilen bu birliklerin ekincilik hayatnda oynadklar veya oynamak istedikleri roller hakknda yanl fikirler beslerler. Bunlarn bir iktisat usulnn ilere uydurulmas, ham maddelerin birlikte tavzii, topran ilemesi iin lzm gelen aletlerin birlikte tedariki gibi sade ayr ayr sebeplerle teekkl ettiklerini sanrlar. Hlbuki son otuz deneyi dolduran esnaf loncalar ta ilk teekkl satlerinden itibren ayn yolu takb etmiler, nlerine kan itim zorluklar sessizce izole eylemilerdir. Bu zehab tevlit eden ey ifti loncalarnn, her yer iilerinin ihtiyacna gre ekil almasdr. Mesela bazlar iftilik aletlerinin birlikte satn alnmas iin diye tekil edilmitir. Bu ksm en ok ve en ehemmiyetlileridir. Azalar bir milyonu geer. Bazlar mahsulat birlikte satmak veya ekip bimek iin kurulmutur. Bunlarn da baz hususta byk faydalar grlyor; stlk, yumurtaclk, peynircilik gibi. Ekin kazalarna kar sigorta irketleri, nc, iftilerin ucuz bor bulabilmeleri iin: itibr irketleri, drdnc, bataklklarn kurutulmas, sularn tamasna kar tedbirler gibi hem memlekete hem toprak sahibine hizmet eden irketler de bunlarn beinci nevini tekil eder. Bunlarn hepsinde gaye, takb edilen iz ayndr. Sade kullandklar vastalar birbirine

Halka Doruda intiar eden Esnaf in Terakki Yollar muhiti deitirilerek bunun nasl vcuda getirileceini gstermitir.

105

benzemez. Muntazam matbta maliktirler. Milyonlarca kr halk bunlarn lemini tekil eder. Kongreler akdederler, byk sergilere itirak eder. Ve orada itim iktisat meydana koyan messest miynnda saylrlar. Bunlar iptida Fransada teekkl etmi, Fransada tekmil ettikten sonra dnyann her tarafna yaylmtr. Belikada, svirede, talyada, Almanyada, Danimarkada, rlandada, Avustralyada, Srilankada tekil eden loncalar vardr. Zaten dnyann her birlerinin aczinden bir ittihat kuvveti tevlidine balamlardr. te bunlar bu son otuz senelik bir intibah tezahrleridir. ifti Loncalar: Ekinciler, arazi sahipleri, kk byk iftlik erbab, ekin amelesi, yer mahsulleriyle iinin kavi mnasebetleri bulunan btn sanatkrlar arasnda, ekincilie id iktisadi menfaatlerini aratrmak ve gzetmek maksadyla teekkl etmi bir cemiyyet diye tarif bulunabilir. Loncay tekil edecek sanatlarn kendilerini setiren hassalar: Topran iletilmesindeki menfaatleridir. Bu menfaat bazen iletenden bakasna da rcu edebilir. Tarlasyla, bayla hi uramayan bir adam mahsultnn okluundan istifade eder. nk kiracs cretini vaktiyle tediye etmeye muktedir olur. Mukaveleyi memnuniyetle yenilerler. Sonra bir araziye meze edilen sad ile sahibi arasnda ayr bir mnasebet daha vardr: Onun iin her sarf edilen say topran gbrelenmesi, batakl varsa kurutulmas sahibini dndrr, sahibini alakadar eder. Fransada bir lonca kadar kolaylkla, merasime tabi olmakszn tekil edilebilen bir cemiyyet yoktur. Hsn-i niyet sahibi birka adam, bir araya toplanrlar. ifti loncalarnn temn ettii menfaatleri, bulunduklar yer ihtiyalarnn icap ettirdii cephelerden gsterir. Mnakaa, tadil ve kabul edilen bir nizamnameye tabaen idare heyeti seilir. Fransada bunlarn hukuk-i medeniyyelerine malik ve Fransz olmalar arttr. Nahiyeye ihbar edildikten sonra artk lazm gelen mumelelerde bitmi olur. Loncalarn manev bir ahsiyetleri, varlklar mevcuttur. Adi bir adam gibi bor alr, ide eder. Ahvalle temellk eyleyebilir. Sade bu son salahiyet gayrimenkul emval ile balanmtr. Onlar bu hususta ictima edecekleri binalarla maksatlarnn temni iin zarur olan sanat dershaneleri, ktphane gibi teferrutndan mad gayrimenkul bir mala sahip olamazlar. Vasiyet, hibe kabul ederler. Bizde de cemiyyetler kanunu bunlardan fazla bir ey istemez. Hkmler itibryla hemen hemen ayndr. 106

ifti loncalar arazi sahiplerinin iktisadi, ahlak ve ictim yaay eritini slah edecek mkemmel birer uzviyet birer vastadr. Neler yapmak istediklerini renmek ayn zamanda bir numune olmak iin Fransz loncalarndan birinin nizamnamesini gzden geirmek pek faydal olur: Lonca ekincilie id iktisadi menfaatlerin tetkik ve mdafaas ve aitdeki maksatlarn temni iin tekil edilmitir: 1- Kanuni ve sir btn slahat arayp gstermek, ve hkmet nezdinde mdfaa ederek mevki tatbike vazn talep eylemek, bilhassa arazi zerine ken btn ykleri imendifer tarifelerini rsumunu, pazar ve arlarda yer cretini aratrmak. 2- Ekicilie id tedrisat ve sanata d malmt derslerle olduu kadar konferanslarla, risaleler datarak, ktphaneler aarak btn vastalardan istifade ederek ner ve telkin etmek. 3- Ekin, gbre, makine ve daha mkemmel bir hle getirilmi aletlerin tecrbelerini himaye ve tevik etmek, sermaye ftn azaltmak ve mahsulat oaltmak. 4- ifti itibr cemiyyetleri, ekin ve mbyaa cemiyyetleri, karlkl muvenet sandn, tekd sand kazalar kar sigortalar, mahsuller, gbre, hayvan tohum, amele ve makineler iin arz ve talep malmt idareleri gibi iktisadi messeleri vcuda getirmek, idare etmek, teci eylemek. 5- Mahsullerin satlmasna, gbre, tohum, aletler, hayvanlar ve zirate faydas olan maml, ham btn mevdn itirasna vestet etmek. 6- Doruluu temin ve hileyi men iin lonca azsna at edilen teslimata onlarn vcuda getirdikleri eylere nezaret etmek. 7- Dncelerini ner, ekincilik etrafnda dnen btn fikirleri tetkik ve iktisad meseleleri hal iin hkmler ve tecrbeli ustalar tayin etmek. Baka bir nizamname, drdnc maddesinde loncann karlkl muvenet, mtekabil mareket fikri alamak iin tesis edildiini sylyor. Mze-i sosyalin byk hlini tezyin eden bir ereveye ifti loncalarnn esas maksatlarn gstermek iin

107

ilenmi olan u satrlarda oradaki kitabelerle birlikte ictim iktisadn dim bir sayhasn tekil eder. Loncalarn en ziyade asrlardan beri vatann balca servetini tekil eden iftilik snfn sevdirmeye ve ekini halkn, daha kymetli bir hle getirmek iin sarf ettikleri say ve daha bereketli bir hale kalp etmek iin uratklar topraa balamaya alacaktr. FAK

HALKA NASIL ANLATACAIZ? Hapishne-i umm hekimi brahim Zati Bey memleketimizi halkmz kemiren hastalklar ve onlardan nasl korunmak lazm geleceini bildirmek iin sra ile birtakm kitaplar karp btn Osmanl genlerine datmaya teebbs etmitir. Bunlardan birincisi olan Frengi ve Frengiden Korunmak Tedbirleri kitabn karm, sultani mektepleriyle idd mekteplerinin son snflarna parasz olarak datmtr. Kitab biz de grdk; gzel, fakat birok yabanc kelimelerle, Arapa, Acemce terkiplerle yazlm olduundan herkesin anlayaca gibi bulmadk. Bizce genlik yalnz ali mekteplerden kanlar deildir. O snf genlik zaten mektepte hfz- shhat dersi grm olduundan bir derece daha iyi dnebilir. Bizde asl bu gibi eyleri retmek lazm gelen bir ksm genlik vardr ki byle kitaplar onlara da anlatmak iin daha ak, daha terkipsiz olarak yazmak ister. Onlar da halk genleridir. Krmda kan Tercman gazetesinde Krm Tatarlarnn Krl serlevhasyla yazlm bir fkra grdk. Krmn vilayet merkezi olan Ak Mescit ehrinin hfzsshha idaresi son sene zarfnda toplad hesaba gre Ak Mescit gibi temiz ve muntazam bir ehirde Tatarlar arasndaki lm baka milletlerden iki defa ziyade ve dou ise pek ok eksik olduu anlalmtr. Bu malmttan hastalklarn balcas avm- halkta bulunduu ve binenaleyh Krm Mslmanlarna edilecek yardmlar arasnda en mhimlerinden biri de ak Tatarca kk (hfz- shhat kitaplar) yazarak datlmak olduu meydana kmtr. Bundan da anlalyor ki her memlekette olduu gibi bizde de bu hastalklara tutulanlar ve o hastalklardan korunmak yokunu bilmeyenler okumak bilmeyenlerimizle az okuyanlarmzdr.

108

Doktor brahim Zat Beyi bu teebbsten dolay alklyor ve mdfaa-i milliye cemiyyeti tarafndan sokaklara yaptrlan verem ve sinek belas levhalarndan rnek olarak bundan sonra karacaklar kitaplar daha anlalacak bir surette yazmalarn grmekle sevineceimizi mit ederiz. A. H. TRK DNYASINDA Rusyada Mahkeme-i eriyyeler: Rusya meclis-i mebsnndaki Mslman Mebslar frkas Resi Tefkilf Efendi Mslman mahkemelerinin slah hakknda Petersburgta Mslmanlardan mrekkep bir istiare meclisi amak iin hkmete mrcaat etmitir. Mslman mebslarnn bu mrcaat bu artlarla kabul edilmitir. 1- Mecliste, Mslman mebslardan baka ancak otuz be kii bulunacak; 2- Meclis, Mslman ilerine baklmak zre hkmet tarafndan tekil edilen meclis nihayet bulduktan sonra alacak; 3- Mecliste mezhib mdriyetinden bir memr bulunacak; 4- Mecliste toplanan zatlarn isimleri hkmete malm olmak iin bir listesi hkmete verilecek. imal gazetelerinden okunduuna gre Mslman Mebslar Frkas meclisi haziran nihayetinde amaya karar vermilerdir. T. S.

Mill Hikye Primo TRK OCUU 2 Nasl ld? Ba beinci sayda. - Dinle beni yavrum, diye balad, sana Trkiyeyi ve Garp Trklerinin hlini anlataym. Bizim hkmetimizi tesis eden Erturul ve Osman oullar, Turandan, Horasandan, Altn Dandan kalkarak Anadoluya gitmiler, Anadoluda ne kadar Trk 109

varsa, Seluk ve bakalar Hepsini kl kuvvetiyle birletirmiler. Sonra Avrupaya gemiler. Orada Rum, Arnavut, Bulgar, Srp gibi milletleri esir etmiler. Memleketlerini almlar. Daha sonra ok kuvvetlenince Suriye ve Arabistan alarak oralarda intizamszlk felaketlerine nihayet vermiler. Fakat aldklar yerlerin ahalisini Trkletirmediklerinden bu byklk onlarn zaf dmelerine sebep olmu. Hani bir bardak limonatann iine fazla su koyup oalttka nasl ekerinin kuvveti azalrsa ve tad kaarsa yle Eskiden bu milletleri ayr ayr, olduka iyi idare etmiler. Sonra Tanzimat ii bozmu. Ah bu Tanzimat Bu ite asl felaketimizin balangcdr. Primo: - Acayip, bu Tanzimat ne? Diye sordu. Babas daha mufassal anlatmaya balad: - Trklmz btn unuttuumuz tarih Bu Tanzimat, Avrupavari kanunlarn bizim memleketimize tatbike balanmasdr. Bu yabanc ve muzri kanunlar eski esirlerimiz olan reayalarn ok iine yaram. nk bu kanunlar Avrupa medeniyetinin, yan Hristiyanlk ruhundan hayatlarna biilmi kaftan gibi uyuyor, onlar terakki ettiriyordu. Biz Trklere gelince dinimiz Mslmanlk olduundan Hristiyanlktan kan bir messese mmkn deil bize gelmiyor, aksi tesrler husula getiriyordu. Seneler geti. Esirlerimiz fikirce, ruha, medeniyete bizi fersah fersah geride brakt. Bizim byklerimiz hl gafil ve budalaca msavat iln ediyorlard. Esirlerimizin elinde yeni ve mkemmel bir silah vard. Bizde krk bir ok Memleketimizde btn zenginlik az zaman iinde esirlerimizin, yan o eski ve barmaz dmanlarmzn eline geti. Biz deta bir beki bir uak gibi kaldk. Askerlik ve memrluktan baka menbamz yoktu. Ve srf dvel ve siyas bir tabrden baka bir ey olmayan Osmanl nam altnda btn dmanlarmz karde sayyor, en byk Trkleri, mesela Cengiz ve Hlag gibi en mmtaz harp dhilerini ocuklarmza, en fena adamlar olarak gsteriyorduk. Ne yeni ve Mslmanla muhalif olmayan bir Trk medeniyeti ibd edebiliyor, ne de Avrupadan gelen Hristiyan medeniyetini kabul edebiliyorduk. Felket gecikmedi, Rumlar donanmamz Navarinde dindalar olan Avrupallara yaktrdktan sonra istiklallerini iln ettiler. Romanya, Srp, Karada, Bulgaristan da rahat durmuyorlard. Ayaklandlar. Asrlarca kar kar kan dkerek aldmz yerleri bir hamlede kaptlar. Nihayet elimizde bugnk Rumeli ile Anadolu kald. Rumeli gitmek zereydi. arkn uyanlmaz

110

uykusundan gen Trkler uyanmlard. Merutiyeti iln ettiler. te drt senedir hkmeti, Osmanl hkimiyeti tutuyordular. MER SEYFETTN Matbaa-i Hayriyye ve kers: Cell Sahir

Trk Dernei Tarafndan Ayda Bir Neredilen BLG MECMASI Memleketimizde okunmas tavsiye edilecek yegne ilm risaledir. lme id tetebbu ve tetkikleriyle imdiye kadar intiar eden nshalar birer hazine saylabilir. Biz okuyucularmza bu hususta bir fikir verebilmek iin kan be saysnn muhteviyatn aaya der ediyoruz:
Birinci Say-Sahife 96: Trk Edebiyat Tarihinde Usul: slamiyetten Evvel Araplar: Dudak, Dil, Hanere-i Felcin Hdd-i ekli: Osmanl Saltanat Messest Tarihine Dir Bir Tecrbe: Saltanatn Tarih Safhalar ve Klasik Mektebe Gre Hli hazr: Osmanl Saltanat Messest Tarihine Dir Bir Tecrbe: . Ve Muakkibleri: Kalp Hastalklarna Dir Baz Mlahazalar: slamiyet nhitatnn Baz Sebepleri: Bizde Tarih ve Mverrihler: El leri-Resimli: Trkiyenin Esret-i Mliyesi: iller-Resimli: Hukuka Bir Nazar: Tifo: Almanyada Mteellimlerin Yaay: Maliye, Ticaret Zirat Bankas stikraz-Galata Borsas Neriyat: Kprlzade Fuat Ahmet Aayef Doktor Rfat Akurolu Yusuf Mustafa eref Akurolu Yusuf Mehmet zzet Doktor Rfat Cahit Kprlzade Fuat Muallim smail Hakk Parvus . Cevdet Seyit Haim Doktor Rfat M. Kuhen Parvus Muallim smail Hakk erafettin Ltfi M. Kuhen Salim Parvus Ltfi Aptullah Cevdet Mfit Ratip Doktor Direyfos Mukbil Kemal

kinci Say-Sahife 100:

nc Say-Sahife 242:

Drdnc Say-Sahife 96: El lerinin Terbiye Nokta-i Nazarlarndan Tetkiki-Resimli Arap Edebiyat-Yedi Muallaka irleri: Paris Darlfnununa-Sarbon-Resimli: Almanlarda ctim Hayat-Askeri Yaay: Meyhann Riyz: Beinci Say-Sahife 102: Trkiye in Mal Esaretten Kurtulu Yollar Paris Darlfnunu-Sorbon-Resimli illerin Erndan Numuneler: Eski Romallarn Yaay ve Elenceleri: Batn Crh- Nfizesi Hakknda Baz Mtlalar: Memlik-i Osmniyyede sr- Atika ve Nefise-i slmiyye Hrszl:

Altnc says da birka gne kadar resimli ve pek mkemmel intiar edecek ve son saynn kalandaki ilaveye nazaren bunda Rza Tevfik Beyin felsefi uzun bir makalesiyle Trk Bilgi Dernei umumi ictim ve ubelerin mesisi mnderi bulunacaktr.

111

Bilgi Mecmasnn deta birer byk kitap olan her nshas yaplan btn fedakrlklara ramen (5) kuru, senelik itirak bedeli 54 kurutur.

TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr.

112

Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

113

TRK SZ Perembe 22 Mays 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 7 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Cell Sahir

Bu Saydaki Yazlar Trkeye Kimler Osmanlca Der?...............................mer Seyfettin Hayber Kalelerinin, Battal Gazilerin Terbiyevi Hizmetleri (Terbiye leri) ...........................Kazm Nami Koma (ir)..................................................................Tarhan ifti Loncalar ve Yaptklar Hizmetler (Esnaf Terakki Yollar 2)..............................................Faik Rak Votka Haram M? (Trk Gazetelerinden) ............Tercman Trk ocuu (mill hikye) ..........................................mer Seyfettin Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Matbaa-i Hayriye ve rekas - stanbul 1330

114

Bizi Okuyanlara Trk Sz Trklerin fidesi iin karlyor. Trk milleti mkemmel ve canl bir lisana sahip oluncaya kadar ykselemeyecektir. Biz de gazetemizde Trkeyi mdfaa ediyor. Konutuumuz gzel stanbul Trkesini edebiyatn hayata geirmeye alyoruz. Yazdklarmz en ok mektep efendileri okuyorlar. imdi onlara teklif ediyoruz, bize Trke iin, Trk Edebiyat iin ne mklleri varsa sorsunlar. Hemen cevap vereceiz. Mill Trk sarfna dir kitaplarda rast gelemeyecekleri ehemmiyetli noktalar da sorabilirler. lmin kat lisanyla onlar tatmin etmeye alacaz. TRK SZ Franszca renmek steyenlere Parisin Alians Fransz Cemiyyet-i Tedrsiyyesinden diplomay hiz ve hayatn Pariste geirmi bir hanm Fransz lisann (kavid, tahrir ve mkleme) tedrs ettii gibi Franszca olarak mktib-i iddiyye derslerini de ihzr eder. cret tedrisiyyeye mutedildir. Talep edenler, Trk Yurdu darehanesine mrcaat etsinler. Altay Fotorafhanesi Her boyda ve her renkte trl resimler karlr. Son usul ayineli fotoraf makinesiyle resim karlrken makinenin nnde ayinede kendinize yaktracanz en gzel durular seebilirsiniz. Fotoraf merakllar, resim karmak isteyenler mutlaka bu Trk fotorafhanesine gitmelidirler. Bb- l Caddesinde Numara: 77

115

TRK YURDU KTAPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde 20 nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde yirmi be nispette posta creti ilve ederler. TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz.

116

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 22 Mays 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 7 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Trkeye Kimler Osmanlca Der?, mer Seyfettin Hayber Kalelerinin, Battal Gazilerin Terbiyevi Hizmetleri (Terbiye leri), Kazm Nami ir (Koma), Tarhan Esnaf in terakki Yollar (2): ifti Loncalar, Faik, Rak Votka Haram M? (Trk Gazetelerinden), (Tarhan). Mill Hikye: Trk ocuu mer Seyfettin.

TRKEYE KMLER? OSMANLICA DER? Kabilelerin birlemesinden iller, illerin birlemesinden milletler kar. Lisn bir olan halka millet denir. Milletler hep lisnla ayrlr. Trkler Turanda oturan bir millettir. Ve lisnlar asl ve esas itibariyle birdir. Fakat her milletin olduu gibi Trklerin lisn da muhtelif lehelere ayrlmtr. Buharann, Semerkantn, Oranburgun, Krmn, Kastamonunun, Atinann, Kerkkn iveleri baka bakadr. Fransada bile leheler ayr ayrdr ve bir lehenin hududu asla yz kilometrelik bir sahay gemez. Lkin orada lehelere ayr ayr isimler verilmez ve hepsine birden Franszca derler. Evvelki nshamzda bir makalesinden baz paralar aldmz Arnavut Sami Bey merhuma gelinceye kadar Trklerden lisniyyt ilmiyle uraan olmutur. Eski limlerimiz eniyyet realite hi ehemmiyet vermez ve mefhum usulne itikd ederlerdi. Hatta en son gelenleri bile Trklerin byk bir millet olduunu, ve konutuklar lisniyyat Trke olduunu bilmiyorlar, ursuz bir srar ile: - lisndan mrekkep lisn- azbl beyn- Osmn-i diyorlard. Ziya Paa, Kemal Bey, Muallim Naci, Hamit ve Ekrem Beyler eniyyete gzlerini karmyorlar, lisn bir milletin deil, bir devletin messesesidir sanyorlard. Biz bugn gzlerimizi kapayarak onlar gibi devletle milleti birbirine kartrabilmek iktidarn ciz miyiz?

117

Osmnllk bir devlettir. Trklk bir millettir. Osmanl Devletini tekil eden slm mittir. Trk ve Arap, bu iki byk millet midin Osmnllk iindeki renkleridir. Trkn lisn Trke, Arapn lisn Arapadr. Osmanl Devletinin lkesinde Arap yurdunda oturan Araplarn lisn nasl Osmnlca deil Arapa ise, Trk yurdunda, Anadoluda oturan Trklerin de lisn Osmnlca deil Trkedir. Osmnl nam altnda bir millet yoktur. Hlbuki lisn mutlaka bir milletin olur. Yalnz bir Osmnl Devleti vardr. Lisnlar lkelere deil milletlere nispet olunur. imal Amerikada konuulan lisana Amerikaca denilmez ngilizce denir. Osmnl diye bir millet kabul olunmaynca Osmnlca diye bir lisn da kabul olunamaz. eniyyetin, ilmin bu vuzuhuna ramen: - Bu lisn Osmnlcadr Demekte inat edenler kimlerdir? Devlet ve milletin ayr ayr eyler olduuna akl erdiremeyenler, eski ve kurn ve medrese ulmunda hakikat arayanlar, fenne efsane nazaryla bakanlar ve bir de Trk milletinin ictim ve terbiyev vahdetini ekemeyenlerdir. Evvelkiler cahil, fakat sonuncular limdirler. Ne yaptklarn bilirler. Maksatlar Trk milletini inkr etmektir. Bunun iin evvela lisn inkr ederler ve Trk dilini: Osmanlca, aatayca, Azerbaycanca, Karabaca, Tatarca gibi paralara ayrrlar. Hlbuki bunlar ayr bir lisn deil, birer lehedir. Be hepsi Trkedir. Hele Rus limeleri rahata yutmak iin Tatarlar lisnca Trklkten ayrmaya son derece alrlar. Milletin lisnla kim olduunu bilen milliyetperver genler Trk milletini datmak ve birletirmemek iin yaplan bu yanl ve fena muhalif taksimi kabul etmezler. Lisniyyt ilmince Trke bir lisndr. Yalnz muhtelif leheleri vardr. Ve stanbul Trkesi btn Trklerin edeb lisndr. Konuulan saf, sade, gzel ve kuvvetli stanbul Trkesiyle doacak olan mill bir Trk Edebiyat, mill bir hars mill kltr dank ve perian kalan byk bir milletin

118

ictim birliini temin edecek, seksen milyon kardeimizi musrlatracaktr. Fakat bu kadar mukaddes ve byk gayeye ancak canl ve tab bir lisnla gidilebilir. O da, dim tekrar ediyoruz, o kadar sevdiimiz, konuurken mahzz olduumuz ltif ve ahenkli stanbul Trkesidir. MER SEYFETTN

Terbiye leri HAYBER KALELERNN, BATTAL GAZLERN TERBYEV HZMETLER Okuyucularmzdan kimi aka m ediyorsunuz? diye kahkahalar salverecek, kimi Adam, bu Trkler bakalm daha neler yumurtlayacak! diye alaya edecek, kimi de Vay bamn kara yazs, yirminci asrda Hayber Kalelerinden, Battal Gazilerden terbiyev hizmetler uman yazclarmz da var! diye dvnecek. Zarar yok, ben bunlarn hepsine katlanacam; dndm eyleri ak ak yazacam, Hayber Kalelerine Kan Kalelerine, Battal Gazilere ihtiyacmz olduunu anlatmaya alacam; ve nihayette byk bir cesaretle ortaya iitilmedik bir iddi frlatacam. Okuyucularm iinde Acem dzmesi diye cavalacusta eylerden saydklar Hayber Kalesini, Battal Gaziyi ocuklarnda seve seve okumam ka kii vardr, acaba? Yeni nesli bilmiyorum, ama, bizim nesil iinde bu, kt bir sar kt zerinde ta basmasyla baslm kitaplar okumam olanlar pek, pek az olsa gerektir. Ben, imdi, kendi ocukluumu hatrladm; henz rtiyenin ilk senelerinde ancak okur yazar bir akirt iken, Hayber Kalesini okumu, pek ziyade holanmtm; belki de birka gece rylarmda hep Hazreti Aliyi, eer Cibril tutmasayd, dnyay boynuzunda tayan kz kesecek olan Zlfikarn grdm, Hazreti Ali gzmde ne kadar bymt. Kah romanlklarn hatrma getirdike yreim iinde bir eylerin kabarp tatn duyuyordum. Kitabn kenarnda Muhammet Hanefi hikyesi yazlyd. Onu da ne kadar severek okumutur. Tam babasnn olu diyordum. Bende de din uruna byle kahramanlklar hevesi uyandryordu. Fakat aklm pek gzel eriyordu ki ben ne Aliyim, ne Muhammet Hanefi benim elimde Zlfikarm yoktu. Bir vuruta yedi kat yerleri kesemezdim.

119

Sonra Battal Gaziyi okudum. imdi Hayber Kalesi, Kan Kalesi vakalarn snmeye balam bir kandil gibi belli belirsiz hatrlyorum; fakat Battal Gazinin yalnz ismi hatrmda kalm; hikyesini hemen tamamyla unutmuum. Bunun sebebi evvelkilerini iki defa okumu olmaklmdr, belki sonradan Battal Gaziyi ok aradm, fakat bulunduumu yerlerde onu bulmak mmkn olmad. Aradan seneler geti; ne romanlar, ne hikyeler okudum. Ksaviye Dumantepeden tercme edilmi btn romanlar uzun uzun gzden geirdim. Franszca rendikten sonra Zolalar, Maupassantlar, Flauberleri, Paul Porjeleri, Marsel Prevular, daha bilmem kimleri hep okudum; fakat itiraf ederim, hibirisinden o ilk efsanelerin zevkini alamadm. imdi o hikyeleri tekrar okumak bana bir zll gibi gelmese, acaba yine eski zevkle okuyabilecek miyim? Kim bilir? Bir kere denemek ister. Yreimde Okursam belki beenmem de sonra bu hayali ve eski zevki de karrm korkusu titriyor. Baknz ocukluktaki muhayyile ne kadar hisli, hafzam ne kadar kuvvetliymi. Hikyelerin en gzel yerleri nasl zihnime yer etmi. phesiz bu vakalar tamamyla efsanev idi, hem de ilerinde yle inanlmayacak mbalaalar vard ki bizim ocuk akllarmz onlara seve seve inanrd. Bir byke adam karnza kp da bunlarn olmayacak yalanlar olduunu syleseydi, bizi en hisli yerimizden yaralard. Kim bilir belki de: - Ah! Derdik, bu adam eytana uymu, iman bozulmu. Koca bir Hazreti Alinin elindeki Zlfikarla, altndaki Dldl ile cihanlar titretmesi, kz ve bal paralamas iten bile deildi. Allah emrettikten sonra neler olmaz. Evet, ok doru, benim nazarmda Hazreti Alinin insanlarda bulunmas kbil olmayan bir kuvvete, byk bir maneviyyete sahip olduundan phe yoktu. Ve bu kuvvet ve maneviyyeti onun peygamberimize damat ve amcasnn olu olmasnda bulduum kadar slmln da, imann da buluyordum. Anamn yardmyla ocukluumda byle efsanev birka kitap okudum btn bunlar bende gayet duygulu bir asabiyet uyandryordu. Cmilerde gzel sesli hafzlar dinlerken alardm, kendim Kurn okurken alardm. Mevltlerde bsbtn coardm. Namaz klarken yreim kabarr, kabarr, kendimi dnyann stnde daha ruhan bir leme ykselmi bulurdum. imdi dnyorum da o vakit ne kadar tatl, bununla beraber

120

ne kadar sklp atlmaz, en ufak phe lekelerinden ar bir iman sahibi olduumu anlyorum. Ben mektepte ders olarak yalnz bir sene ilmihl okuyabilmitim; fakat pek basmakalp ezberlettikleri iin az zamanda unuttum. Neden sonra, yirmi yirmi be yalarnda koca bir delikanl iken ilmihlimi renmek merakna dtm. Zaman kalbime ne pheler koydu, ne kadar sarsntlara uradm. Fakat vicdanmn derin, en derin bir kesinde uyuklar gibi duran bir k o sarsntlarda yle bir parlyor, sanki Ben buradaym, henz snmedim. diyordu. Ve k snmedi. rfanca sermayem arttka ulesi de artt, byd. Yalanc ve mr bir gsterile onu snm grmek istemedim. imdi kendi kendime soruyorum; nasl bir kuvvet o iman benim kalbime mhlamt? Ben birok faziletlerimi -eer varsa- imandaki kuvvete medyunum. Bende bu iman uyandran amiller arasnda Hayber Kalelerni, Battal Gazileri honut bir tebessmle karlyorum. lk iyiyi kty anlamaya baladm zamanda okuduum bu hikyeler, o garip ivesi, o pis basmasyla beraber benim ne kadar houma gitmiti; ya ben onlar temiz beyaz ktlar zerine gzel harflerle baslm yaldzl bir cilt hlinde okumu olsaydm; o vakit onlar benim iin bir mcevherden daha deerli olacakt; ekmecenin bir yerini tutacak, belki imdiye kadar saklanp kalacakt. Bugn siz ocuklarnza bunlar okutmuyor, okutmak istemiyorsanz; onlar pek sama sapan buluyorsunuz. Yavrunuzun byle inanlmayacak bir takm Acem dzmesi yalanlar renmesine bir trl raz olmuyorsunuz. Hakknz var m? O efsanelerin zarar nedir? leride byd, muhakemesi kuvvetlendii vakit, o bunlarn efsane olduunu anlamaz m? Varsn o vakte kadar baz efsanelere inanversin. ocuk masaldan, efsaneden hazzeder; bunlar sayesinde onda terbiyev bir tesr husula getirmeye aln. Masallarn, efsanelerin ahlk ve mill terbiyeye pek byk fideleri olduunu terbiye ilmiyle uraanlar sylyorlar. Bu zatlar elbette bunu ulu orta iddi etmiyorlar; uzun zamandan beri bunu denemiler, tesirlerini aramlar da bu neticeye varmlar. Eer biz kendi kendimizi iyice yoklarsak, tatl tatl dinlediimiz birok hikyelerden bazlarnn ahlkmza tesr ettiini anlamakta gecikmeyiz; ve bu keiften deta memnun oluruz. Halka iyice bir baknz, onun byk cehliyle beraber imannda ne keskin bir ate vardr. O sizin gibi ilmihller, fkhlar, bilmem neler okumuyor; fakat sizden ok, pek ok 121

ziyade imanldr. Siz harp zamannda endieler iinde yaarken o, nn ardn dnmeden kendini ate atyor. Geen Balkan Harbinde elindeki tfei kullanmasn bile bilmeyen ne kadar Mehmetik mahz ahadet kaygsyla dmana hcum etti. Ama ne oldu? diyeceksiniz. Bence yle bir ey tahakkuk etti ki bu halkn manen lmemi, yine eski evketiyle yaamak iin az zamanda kfi kuvvet kazanacak kadar zinde bulunmu olduudur. Bunu siz az bir ey mi gryorsunuz? Hlbuki ben onu milletin hayatna en byk ahit gryorum. te halkta bu kav iman, pek ibtid bir din terbiye tutuyor. O efsaneler halk arasnda ne kadar mnteirdir. Okuma yazma bilmeyenler iinde bile onlar imamlardan dinleyip hfz etmiler vardr. Nefercikler iinde peygamberimiz efendimizin bile ismini bilmeyenler var ki din uruna ehit olmay en byk bir nliyyet bilir. Mesleyi dallandrp budaklandrmakszn iddi ediyorum ki Hayber Kaleleri, Battal Gaziler bizim din terbiyemizde byk ve messer amildirler. yle ise bunlar daha iyi ve daha mteahhir bir kalba sokalm. KAZIM NAM

KOMA Umut gnee doru giderken Bir karanlk bast, yoktu yoldam. Hi korkmadm, fakat, Belki pek erken ktk yola, dedim, ey garip bam Durmayal, durmak zaman deil. Durmak, korku verir. Bunu iyi bil! Yryeceim ben. Ey dman! Eil Uykuda gemesin genliim. Bam Aklmda yuduma yaylan vurgun, Miskinlikten geldi o kanl bozgun.

122

Dilerim Tanrdan, dersem yorgun Olsun duracam yer mezar tam TARHAN

Esnaf in Terakki Yollar: 2 FT LONCALARI Bundan otuz sene evvel Fransada ifti loncalar yeni filizler peydasna alrken dahiliye nazr bulun Valduk Russo valilere bir taammm gndermi, o srada kan loncalar kanunu hakknda hkmetin dncelerini anlatmt. Diyordu ki: Hkmetin en byk emeli say erbab arasnda birlemek fikrinin, itirak kanatnn domamas ve yaylmasdr. Vz kanun da aralarndaki mnasebetlere nazaran teekkl edecek sanat loncalarnn bile cemiyyetin intizamn tehdit edecek bir harp deil, madd, manev bir terakki vastas olduunu anlad. Pek fideli olan saylarn en tesrli bir kudret derecesine ykseltmek iin onlara birer manev ahsiyet verdi. Binenaleyh bundan sonra onlar bir taraftan bu yeni sfatlar dier taraftan hi balanmak istenmeyen serbest mesileri sayesinde istikbalden emin uraacaklar, kuvvetlerini ve aletlerini birletirecek baka memleketlerde kymetli neticeler tevlit eden: tekad, muvenet, karlkl itibr sandklar, derler, ktphaneler, istihlk cemiyyetleri, malmt ve bo kalan ameleler iin yerletirme, hesap, cretler hakknda tetkikler yapmak iin crt direleri ilh gibi fideli messeseleri vcuda getirmeye muvaffak olacaklardr Filhakika bu kanun almak ve ilerlemek isteyenlerin nne alan akl ve dikenlerle dolu yolu daha emin daha mitli bir hle getiriyor, en ziyade ihmal edilmi mtevz ve kanatkr bir halkn yarnki hayatndan taan bir k hsn veriyordu. Valdek Russo bu yeni saylarn da en ok ilerine yarayacak bir yeni vasf daha kazandrd. ifti loncalarn umumun menfatine hizmet eden messeseler miynna ithal ettirdi buna pek ziyade lyktlar. nk onlar bakalar gibi ne yaratln vcuda getirdii noksanlar ne ticaretin biriktirdii esaslar ihll etmek istiyorlard. Onlar

123

cemiyyetin btn inklplarna yabanc kalm, her zaman unutulmu, hakir grlm bir kitleyi uyandrmak onlarn belki ta ilk iftiye kadar dayanan grenekleri yerine ihtiya ve zamann kap ettirdii esaslar vz etmek arzu ediyorlard. iftilerin seviyesi bu temaylden istifade etmek iin pek az idi. Fakat ahvalin loncalara tahmil ettii baz eyler hret ve muvaffakiyetlerine hayret verecek kadar yarad. Bunlardan en mhimi: Topra kuvvetlendirecek eylerin mtereken satn alnmas idi. O zaman bir ifti iin bunun kadar zahmetli ve aldanl bir ey yoktu. Ekseriya kimyev gbre diye kendisine terkibi bozuk eyler satyorlar, hem paradan hem seneden lyordu. Lonca bir kimyahane at. Alnacak eyleri iptida orada tahlil ettiriyor, sonra kyller namna toptan satn alyordu. yi gbre bulamad zaman bizzat kendisi istihsal etti. Bu suretle kyller hem ucuz hem emin gbreler ve sir topra kuvvetlendirecek eyler bulabiliyorlard. Loncann hibir menfaatsiz, garazsz kendi iyilikleri iin sarf ettii emekler, iptida onlarn itimdn, kalplerini kazandrd. Sonra iftilerde birlemenin fidelerine id bir iman yaratt. Neticede lonca iftileri slahat tasavvuruna gre umum bir intizam tesis edebilecek, bunun iin her teebbs memnuniyetle kabule hazr hle getirmiti. Onlar husus menfaatlaryle umuma balad. Bu suretle ilk teekkl eden lonca bir tevn irketi eklini ald; mtereken gbre satn almak bunun o zamanki tatbikat sahasn tekil ediyordu. Bunda grlen fideler, halkn zihninde tevlit ettii tecevch bu tevn iftiliin baka sahalarna da nakletti. Fakat loncalarn asl maksad kr halknn yaaylarn slah edip ykseltecek ihtiyat, irket, tedris ilh ilerinin tanzim ve tessi idi. Tabatiyle programlarn geniletmeye, fiil vastalarn ikmal ve ifti hayatnn trl trl ihtiyalarna gre mtenevvi safhalar vcuda getirmeye mecbur oldular. O zamanki muhit, kanun ve her eyi bu teebbslerini kuvvetlendiriyor, kendilerine cesaret veriyordu. Pek az sonra iftilerin aldklar eyler de basit bir mutavasstlk yapan loncalarn, onlarn madd, manev yaaylarn slah iin uraan iktidarl ve esasl bir messese srasna geldii grld. Bu suretle loncann tevnden, karlkl yardmdan balayan messi cemiyyette btn fenalklara kar mbareze eden, skn ve sadeti temn iin uraan, ittihat ve marekete doru koan bir messeseye mntehi oldu.

124

On yedi sene evvel mze-i sosyal, loncalara id baz iktisad neticeler arz olunurken zirat nazr ve mzenin resi sfatyla hkmeti temsil eden Msy Melin u szleri sylemiti: imdiye kadar bunun gibi garip ve tetkike lyk bir mevz karsnda hibirimizin kalmadn zannediyorum. iftilik uzun zamandan beri greneine ve kklemi akdelerine gnlm, bugnk lemin birer hayat kvlcm saylan her nev teebbslerinden mahrum kalm saylmt. Onlar bunu herkesten evvel dnd, her ictim iin yegane ve hakiki hal aresi olan yardm ve mareket esasn herkesten evvel tatbik ettiler. Ekinciliin her noktasna yava yava yaylan bu azim hareketi ilk defa kendileriyle balad. Elbet siz de bunlar basit bir itirak fikrinden, her tasavvur ve her terakkiye uyan lonca ekillerinden tevlit etmi bu saysz nevleri, bu fiil feyzi iittikten sonra benim gibi hayret etmek mecburiyetinde kaldnz. Bunlar gbre ve tohum satn almakla balayan bir izden bugnk inkiaf ve muvaffakiyete gtren yol nedir?... Filhakika Msy Melini hayret iinde brakan bu azim-i hareket nasl vcuda geldi? Bu bitmez tenvi ve feyzi vcuda getiren mareket ve tevn nasl oldu? Bu sallere cevap vermeden evvel ifti loncalarn tanmak tetkik etmek lzmdr. Bu azm-i cereyan idare eden loncalar iki ekil arz ederler: Biri sade fertler arasnda tess etmi loncalar, dieri loncalarn vcuda getirdii byk sendikalar byk loncalardr. Bunlardan ikincinin vazifesi ekseriya birincinin terk ettii noktadan balar ve bylece mtekabilen yekdierini ikmal ederler. Her ikisinin sayn u iki mevza irc kabildir. 1- Topran iletilmesi. 2- Kr halknn ictim, iktisad terakkisi. Bizde be gn evvel ilk defa toplanan iftiler Dernei sylenen nutuklarna nazaran otuz sene evvel Fransada teekkl eden loncalara pek benzer. Ayn vazifeyi grmek iin meydana atlyor. Biz son iki sayda Fransz loncalar hakkndaki edindikleri malmtla bu nutuun vad ettii eyleri karlatrmay okuyucularmza terk etmek iin baz yerlerini alacaz. Sade mhim bir cereyana dellet ettii iin itimda hemen elliye

125

yakn mebsun bulunduu da ilve ediyoruz. Nutukta iktisad hkimiyet iin mrcaat edilecek servet menbalarndan bahsedildikten sonra deniliyor ki: Memleketimizin servet menbalarndan en mhim en feyizlisi phesiz ki zirattir. Henz iptid bir hlde bulunan ticaret ve sanatlarmzn inkiafn da, ham maddelerini hazrlayacak olan zirat temn edecektir. Ahalimizin yzde doksan ifti, devlet gelirinin te ikisi, ifti srtna ykletilmi vergidir. Memleketimiz yine buna, ifti topra olmasna ramen evldn besleyemiyor. Her sene Rusya, Romanya, Bulgaristan ve hatta Amerikadan on milyon liralk buday, un satn alyoruz. talyann soan, Rusyann st, Balkanlarn peyniri sade stanbula deil Anadolu ilerine kadar nfuz ediyor. Hlbuki bizim vaktiyle dnyalar beslemi topraklarmz var. Biz fisebilillh ziratimizin terakkisine ve bu hususta umm- millet efradna yok gstermeye alacaz. FAK

Trk Dnyasndan: RAKI VOTKA HARAM MI? 3 Bugn Rusyada hkmet ve matbt rak belsndan kurtulmak arelerini aramak ile megul bulunuyorlar. Rak dkknlarn azaltmak, kapatmak ile urayorlar. Her gn ehirlerde ve kylerde meclisler akdediliyor ve verilen karalar mahall hkmete gnderiliyor. Meyhaneler kapattrlyor. Gazete okuyan Mslmanlarn bundan haberleri ve bu meseleye dir dnceleri, fikirleri ve belki teebbsleri de olsa gerektir. Bu ie Ruslar bir dikkat ettikleri hlde Mslmanlar iki dikkat etmeye borludurlar. nk Mslmanlk nazarnda rak ve sarholuk yalnz itim ve iktisad mesele olmayp din cihetine de taalluk etmektedir. Bizler Ruslardan hner ve marifet almaya muvaffak olamyorsak da rak imeyi pek gzel tahsil ettik ve gittike bu yolda ileri gidiyoruz. Bu zehirin, bu marazn ne derece insan ve cemati yakp yktn sylemeye hacet grmyoruz. Sal hastala, kuvveti zaife, zenginlii fakirlie, ii isizlie, akl
3

Votka Rusyada en ok iilen bir nev rakdr.

126

divanelie, edebi edepsizlie evirdiini her gn her yerde herkesin gz nnde bulunuyor. Bu dmana, bu maraza kar Mslmanlarn elindeki silh baka milletlere yoktur. Bu silhn istiml edilmediine ayoruz. Niin? - Mslmanlar rak imiyorlar Niin? - arap, hamr haram. - Rak helldir diye hkmeden kimdir? Geenlerde bir mecliste beldemizin ulemas huzurunda ortaya byle bir sul atm idik. Olan mzakerelerden yeni bir ey anlalmayp herkese malm olanlar tekrar edildi. - arabn katresi haram imi. - Raknn katresi haram deil imi. Byle cevaplar ilmin nazariyet cihetine talik eder; hayat ve dnya ve milletin fidesi, zarar noktasndan bunlar ile iktifa edilmeli olamaz. Evvel zamanlarda zm rasndan yaplan humar vard. Haramiyeti katiyyen iln buyuruldu. Sonra rak, rom, Konya, porter. Bira ve bakalar icat edildi; ileride ihtimal ki daha baka ikiler icat olunacaktr Bunlarn hell olduuna kim hkmedebilir? Hell olduklar hkmedilemedii taktirde imeye kim ruhsat verebilir? Hamr mayasnda bulunan zehir yani (alkol) 15 derecedir. Raknn zehiri 45 derecedir rom ve konyan 60 derecedir. Bir yudum rak araptan mertebe, bir yudum konyak araptan drt mertebe daha gl, daha zehirli, daha ziyanl olduu meydandadr. Bu hlde ibu yeni icat iki iin kyas ve itihat ile hkm vermek lzm geliyor. Buna ulem-y asrn gc, kuvveti yetimiyor mu? Bu kadarck olsun hakk- ilmleri yok mudur? Halklar rakdan, sarholuktan kurtarmak ve meyhanelerden ayrmak iin halk tiyatrolar, halk krathaneleri, halk ayhaneleri, halk elenceleri tesis ediyorlar. Haramdan helle, zarardan faydaya doru gemeye himmet ediyorlar. Bizim ulem ne gibi tedbirler edecek? Yoksa skt edip duracak m?

127

Bize kalrsa rak ve sarholuk Mslman kadnlar arasnda da det olmadan bunlara da sirayet etmeden aresini grmek lzmdr. er itihatlar gazete muharrirlerinin vazifesi deildir. Fakat fen ve mantk sayesinde itim itihattan azat ve mahrum deildirler. Binenaleyh kll-i mskir -ad ne olursa olsun- haramdr bir katresimi, bir iesimi? Bu, din feylesoflarn nazariyatlarna mahsustur. Zararna gre fen nazarndan rak haramdr, hem pek haramdr. Mantk nazarndan ise hell olduuna hkm verilemeyen bir mayaya haram demek lzm gelir. Milliyetimizi sarholuk ve rak belsndan kurtarmak iin itihd- eriyyeye hacet vardr; ulemadan bunu beklemiyoruz. Malm birok kyaslara binen eer rak zamn- sadette ve slmiyetin evvellerinde km olsayd haramlna hkmedileceine hi phemiz yoktur. Son zamanlarda icat olunmas hellliini icap etmez. Haramdr hem ok defa haramdr. TARHAN

Mill Hikye Primo TRK OCUU 2 NASIL LD Ba beinci sayda Yalnz bu Gen Trk kuvveti idi ki en gizli yollardan devletimizin tamlna hcum eden, devletimizi ykmaya alan Rumlara, Bulgarlara, Srplara, Arnavutlara kar geliyor, onlarla urayorlard. Bugn bu kuvvet ykld. Yere serildi. Artk Trkln dmanlar serbest kaldlar. Rahat rahat alacaklar. Mezarmz bir an iinde kazacaklar Primonun gzleri bulanm, nazar gib olmutu. Babasnn yava yava anlatt eyleri dinliyor. Ve kk kalbinin rahatsz olduunu duyuyordu. Demek kendisinin milleti o kadar bedbaht idi. Ama yine midini kesemiyordu: - Ya ordumuz, babacm; ya ordumuz?

128

Diye haykrd babas ban sallad! Heyhat yavrum, heyhat Artk o bir efsane Topla tfekle muharebe olmaz. Ruh ister. Ma^neviyat siter. Artk orduda mterek bir ruh olmadn, ma^neviyatn ifls ettii anlald. Trk zabitleri kendi milliyetlerini inkr ediyorlar. Devletimizin en korkun, en muciz, en yorulmaz dmanlar olan Arnavutlarla birleerek Trk kuvvetini, yani kendi varlklarn ldryorlar. - Aman babacm, Arnavutlar Trklerin kardei deil mi? - Hayr yavrum, eski esirlerimiz iinde bizi asla affetmeyen Arnavutlard. Hatta Yunan Hkmetinin istiklline onlar sebep olmular, Rumlarn bir hkmet tesis etmelerine kanlaryla alarak Trklerle arptlar. Maziyi brakalm. Merutiyetin ilnndan beri drt sene geti. Devletin en gileli zamann gzeterek frsat buldular. Drt defa isyan ettiler te imdi birtakm Trk zabitleri ingene gibi asllarn inkr ve reddedecek Trk dmanlaryla alyorlar. Trk dmanlarnn yan Rumlarn, Bulgarlarn, Srplarn, Arnavutlarn tekil ettikleri kuvvete yardmc oluyorlar. Primo hl anlayamyordu:

- Tuhaf ey. Babacm, bu Trk zabitleri Trk olduklarn bilmiyorlar ha?... Bitmedi MER SEYFETTN Matba-i Hayriyye ve rekas Cell Sahir

Trk Dernei Tarafndan Ayda Bir Neredilen BLG MECMASI Memleketimizde okunmas tavsiye edilecek yegne ilm risaledir. lme id tetebbu ve tetkikleriyle imdiye kadar intiar eden nshalar birer hazine saylabilir. Biz okuyucularmza bu hususta bir fikir verebilmek iin kan be saysnn muhteviyatn aaya der ediyoruz:

129

Birinci Say-Sahife 96:

kinci Say-Sahife 100:

nc Say-Sahife 242:

Trk Edebiyat Tarihinde Usul: slamiyetten Evvel Araplar: Dudak, Dil, Hanere-i Felcin Hdd-i ekli: Osmanl Saltanat Messest Tarihine Dir Bir Tecrbe: Saltanatn Tarih Safhalar ve Klasik Mektebe Gre Hli hazr: Osmanl Saltanat Messest Tarihine Dir Bir Tecrbe: . Ve Muakkibleri: Kalp Hastalklarna Dir Baz Mlahazalar: slamiyet nhitatnn Baz Sebepleri: Bizde Tarih ve Mverrihler: El leri-Resimli: Trkiyenin Esret-i Mliyesi: iller-Resimli: Hukuka Bir Nazar: Tifo: Almanyada Mteellimlerin Yaay: Maliye, Ticaret Zirat Bankas stikraz-Galata Borsas Neriyat:

Kprlzade Fuat Ahmet Aayef Doktor Rfat Akurolu Yusuf Mustafa eref Akurolu Yusuf Mehmet zzet Doktor Rfat Cahit Kprlzade Fuat Muallim smail Hakk Parvus . Cevdet Seyit Haim Doktor Rfat M. Kuhen Parvus Muallim smail Hakk erafettin Ltfi M. Kuhen Salim Parvus Ltfi Aptullah Cevdet Mfit Ratip Doktor Direyfos Mukbil Kemal

Drdnc Say-Sahife 96: El lerinin Terbiye Nokta-i Nazarlarndan Tetkiki-Resimli Arap Edebiyat-Yedi Muallaka irleri: Paris Darlfnununa-Sarbon-Resimli: Almanlarda ctim Hayat-Askeri Yaay: Meyhann Riyz: Beinci Say-Sahife 102: Trkiye in Mal Esaretten Kurtulu Yollar Paris Darlfnunu-Sorbon-Resimli illerin Erndan Numuneler: Eski Romallarn Yaay ve Elenceleri: Batn Crh- Nfizesi Hakknda Baz Mtlalar: Memlik-i Osmniyyede sr- Atika ve Nefise-i slmiyye Hrszl:

Altnc says da birka gne kadar resimli ve pek mkemmel intiar edecek ve son saynn kalandaki ilaveye nazaren bunda Rza Tevfik Beyin felsefi uzun bir makalesiyle Trk Bilgi Dernei umumi ictim ve ubelerin mesisi mnderi bulunacaktr. Bilgi Mecmasnn deta birer byk kitap olan her nshas yaplan btn fedakrlklara ramen (5) kuru, senelik itirak bedeli 54 kurutur. TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, 130

Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

131

TRK SZ Perembe 29 Mays 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 8 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Cell Sahir

Bu Saydaki Yazlar Trk Sarf ve ivesine Dir (Trk Sarf).....................K. . Dezanante Monerler (musahabe)...............................Aka Gndz Bir Mar (iir)..............................................................Cafer Alp Yeni Askerlik Kanunu (Kanunlar)................................Serfieli zzet Trk ocuu (mill hikye) ..........................................mer Seyfettin btid Terbiye (resim) ................................................Karikatr Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Matbaa-i Hayriye ve reks - stanbul 1330

132

Bizi Okuyanlara Trk Sz Trklerin fidesi iin karlyor. Trk milleti mkemmel ve canl bir lisana sahip oluncaya kadar ykselemeyecektir. Biz de gazetemizde Trkeyi mdfaa ediyor. Konutuumuz gzel stanbul Trkesini edebiyatn hayata geirmeye alyoruz. Yazdklarmz en ok mektep efendileri okuyorlar. imdi onlara teklif ediyoruz, bize Trke iin, Trk Edebiyat iin ne mklleri varsa sorsunlar. Hemen cevap vereceiz. Mill Trk sarfna dir kitaplarda rast gelemeyecekleri ehemmiyetli noktalar da sorabilirler. lmin kat lisanyla onlar tatmin etmeye alacaz. TRK SZ Ak Konuma Eski amda Bekir Stk Efendiye: Mektuplar gelen sayda der edilecektir. Asm Beye: Hikyenizi basacaz. Franszca renmek steyenlere Parisin Alians Fransz Cemiyyet-i Tedrsiyyesinden diplomay hiz ve hayatn Pariste geirmi bir hanm Fransz lisann (kavid, tahrir ve mkleme) tedrs ettii gibi Franszca olarak mktib-i iddiyye derslerini de ihzr eder. cret tedrisiyyeye mutedildir. Talep edenler, Trk Yurdu darehanesine mrcaat etsinler.

Bb- l Caddesinde Numara: 77 TRK YURDU KTAPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) 600 10 00

133

Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak

10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde yirmi nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde yirmi be nispetinde posta creti ilve ederler. TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz.

134

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 22 Mays 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 8 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Trk Sarf: Trk Sarf ve ivesine Dir (Trk Sarf), K. . (musahabe), Aka Gndz ir: Bir Mays, Cafer Alp. Kanunlar: Askerlik Yeni Kanunu, Serfieli zzet, Mill Hikye: Trk ocuu mer Seyfettin. btid Terbiye Resim (karikatr)

Trk Sarf TRK SARFINA VE VESNE DR Usulmz Her lisnn kendine mahsus bir bnyesi vardr. imdiye kadar Trk sarf yazanlar Arapann yahut Franszcann sarflarn numune ittihaz ederek Trkeyi bu iki lisnn kalplarna sokmaya almlardr lisn da dier eniyyet realiteler gibi kanunlarn, kidelerini kendi sinesinde tar. Onlar ne baka lisnlardan, ne de kitaplardan istemeye muhta deildir. Trkeyi tetkik etmek isteyenler de evvelce baka lisnlarn sarflarna ve nahvlerine dir btn mefhumlar karmaldrlar. Ancak byle bir zihin tasfiyesi yaptktan sonra bir eniyyet bakir bir gzle tarassut etmek mmkn olabilir. Biz Trkeyi tetkik ederken zihnimizden bu mefhumlar atacaz gibi tahrir lisnn da yok farz edeceiz. Kitaplardaki Trkeyi deil, hayattaki bilhassa stanbulun halis Trk hayatndaki Trkeyi tarassut edeceiz. Vaka bu tetkikler neticesinde ortaya birtakm mefhumlar kacak Fakat bu mefhumlar eniyyetin birer ayinesi olacaktr. Yoksa baka lisnlardan yahut lisnmzn eski limlerinden aldmz mefhum erevelerine canl bir eniyyeti zorla sktrmaya kalkacaz. Hsl eskisi gibi mefhumlarda eniyyet deil eniyyetlerde mefhum arayacaz; ve kidelerden lisn deil, lisndan kideleri karacaz.

135

Lafz 4 ikidir. 1- Kelime 2- Edat Kelime, kendi bana mans olan lfzdr. Aa, gzel, geldi gibi Edat, kendi bana mans olmayp bir kelimeye ilhak olundukta ona yeni bir man ilave eden lfzdr. c, ci, lek, lik, luk, l, li gibi Edat zamime 5 ile kartrlmamal! Zamime, sarfa basit olan bir kelimenin itikak nazarndan tahlil edilmesiyle meydan karlan mstehs-nev bir czdir. (Yan lm bir edattr). Gmlek kelimesindeki lek, yelpaze kelimesindeki paze, eldiven kelimesindeki diven czleri gibi tikaka kymetli olan zemimelerin sarfa hibir kymeti yoktur. nk bunlar edat gibi istediimiz kelimelerle birletirerek mrekkep kelimeler yapamayz. Mesel lek zamimesiyle lk, drtlk, belik suretinde kelimeler yapamayz. Ve eldiven kyas ederek ayakdiven diyemeyiz. Trkede edatlarla zammeleri ayrt etmek gayet ehemmiyetlidir. nk son zamanlarda baz tasfiyecilerimiz: - Trke kelime ibd ediyoruz Diye zemmeleri edat gibi kullanmaya baladlar. Aamak, uamak, uku kabilinden iveye mugayir tabirler yarattlar. Bu uydurma kelimelerin ibd zmnen lm kideleri ihya demek olduu iin yaamak kabiliyetinden mahrumdur. Bununla beraber muvalekat bir zaman iin lisnmzn bozulmasna sebep olabilir. Biz dikkat etmeli ve bunlarn istimllerine meydan vermemeliyiz

Lfz - Eski lisnclarmz muteber lfz, gayr-i muteber lfz diye lfz ikiye ayryor ve azdan kan ket , ku gibi lisniyta hibir kymet ve mans olmayan mhmel sesleri gayr-i muteber lfz snfndan sayyorlard. Lfz bir lisniyat stlah olduuna gre lisna dahil olmayan seslerden lfz addedilmesinde hi man ve mnasebet yoktur. Bunun iin biz lfz edatla kelimeye hasrettik. 5 Zamime ikidir. Baa gelirse dhile, nihayete gelirse lhik denilir.

136

Vk Arapann sem sgalarn kys sgalar hline sokarak Araplarca kullanlmayan birok kelimeler tevlit ve istiml etmiiz ve hl da etmekteyiz. Hatta bu sgalar Acemceye bile temil etmiiz. Mesel mefkure kelimesi de bu kabildendir. Tatmin, tesrr, felket, nezaket gibi Fakat unutmamalyz ki bu mumele ancak yabanc lisnlar hakknda yaplabilir. Hibir millet kendi z lisn hakknda bu ive tahipkrln reva grmez. Franszlar, Franszca kelime tekilt hususunda lisnlarnn o kadar dikkat ve itin ettikleri hlde Yunan kidesiyle sosyoloji, mineroloji gibi melez tabrler tevldinden hi saknmamlardr. Bizde Arapadan, Acemceden kyasa muhalif bir surette kelimeler tevlit edebiliriz. Fakat Trke zammeleri edat yerine koyarak yar canl, yar cansz ucbeler yarayamayz. Arapaya, Acemceye kar yalnz bir istifadeci mevliindeyiz Trkeye gelince: Bir mefkuresi li mefkuresine kar duyduu ihtiram ve takdis hisleriyle, onun ivesini muhafaza etmeye mecburdur. Edatla zammeyi iyice ayrt edebilmek iin evvel tasrif ve itikak ameliyelerini birbirinden ayrt etmek lzm gelir. Bir lisn tekellm edenlerde lisn vicdn nam verilen bir meleke vardr ki kelimelerin mrekkep veyahut basit olduunu, ne suretle telffuz edilip ne manya dellet eylediini temyiz ederek tekellmn iveye muvaffak bir surette idaresini temin eder. Fakat lisn vicdana gre basit olan bir kelime lisniyyt ilmi iin mrekkep olabilir. Lisniyyta byle bir kelimenin tahlilinden kan neticeye itikak nam verilir Lisn vicdan, mrekkep tand kelimelerdeki edatlar tefrik edebilir. Bu edatlar kelimelerle bititirerek yeniden mrekkep kelimeler yapabilir. Bu ameliyeye de tasrif denilir. Tasrif melekesi selika suretinde avamda mevcuttur. tikaklar tayn iktidarna gelince bu ancak lisniyyt limlerine mahsustur ve mutlaka tahsil ile iktisap olunur.

137

Tasrif melekesi: Edatlarn selk bir surette istimi demektir. tikak ameliyesi: Zemmelerin ve cezrlerin ilm bir tahlil ile meydana karlmasndan ibarettir. Bir de tasrif galat vardr ki lisn vicdann, Trke olmayan tabirleri Trkeye benzeterek, bunlar Trke kelimelerden ve edatlardan mrekkep bir ekle koymasdr. Mesel: Alim-i sem (eleim samal), dilbaz (dilbaz), feth-i blend (yedi bulan), nevd fth (delik ktk), balmuz (balmz) ekillerine konulmutur. Tandmz bir zat dni-mend kelimesini Trke danmak mastarndan mtak sanyor. Prestihe kelimesini presti tabiriyle kartryordu. Acaba Frat nehrine Trklerin Murat nam vermeleri bu kabilden mi?... Edatlar kayt, rabta, atfe, nida gibi kelimelerle de kartrmamaldr. nk bunlar mstakil birer kelimedirler. Hlbuki edatlar kelimelerin birer czn tekil ederler. K. .

iir BR MAR Bana kl ver, ey Trklk, ruhum sana kurbandr; Ben ,Cengizin, Atillann seslerini dinledim. Ak hanln anl kavga trksn syledim. Atalarm o atadr. Kanm yine o kandr. Ulusumun yasasna boyun edim, korkmam da Benim yurdum byk Asya Bastm bir vatandr Trkm, keskin klcm kahramanlar kuatr. Trkm, Trklk yaadka yaayacak, yasam da. Atalarm yeil aa dallaryla rtnd; Tularn solgun aylar selmlad. Eildi. 138

Kara korum indi, byle yas iinde deildi; Cihangirlik Moolundu, Tatarnd, Trknd. Bugn bana boyun een dalar. Talar az mdr? Dn dedemi rten dallar niin beni rtmesin? lm, zafer. eref, tarih, byk emel Trk iin. Trklk, yaman andalktr. imek, ate yadrr. Benim yurdum, byk Asya: Bastm bir vatandr Trkm, Trklk yaadka yaayacak yasam da CAFER ALP

Musahabe DEZANANTE MONERLER Genlikten, din ve devletin, vatan ve milletin istikbali, ikbali genliin elinde olduundan bahsettike bklen dudaklara, garip tebessmlere, ka gz iaretlerine ok tesadf ediyorum. Bunlar bana, hep itimd olunmadna dellet eden birer srar ve red iareti gibi geliyor. Filhakika yledir; inanmak iin, inandrmak, ikn etmek, mdellel, mkni eserler eylemek lzmdr. Fakat istediin kadar gster, bu hedefi manzr olmayan bir delildir. nk uzaktr, gzden raktr, grnenlere baktka i deiiyor. Muhatabnz muttasl dudak bkyor tramvayda, yolda, kahvede, ktphanede iseniz hep etrafna gz gezdirerek tesadf ettii bir iki genci gstermek isteyerek: Bunlar m istikbalin hkimi? diyecek gibi gznzn iine bakyor. Fakat hayr, onlar deil. Bizim bahsettiimiz genlik baladr. Bunlar gen grnen ihtiyar ve dzgnl kukladr ki hibir eyle hibir vechle alka ve mnasebetleri yoktur. Binenaleyh onlar istisna etmek icap eder. Bahislere mevz olan genlik ok kalemin, ok frann meguliyeti oldu. Onlar aynen kabul ediniz, glmsediiniz genlii size anlataym.

139

Onlar bambaka mahlklardr. Bir aynna insan in manda da tesadf etmez. Memleketimize has tflttr ki birisinin fotoraf, bir milletin birka aylk elencesi olmaya kfidir. Hani baz armutlarn, elmalarn, mrdm eriklerinin stnde kabuklu, buruuk yumurcaklar kar, bilir misiniz, ite ictim vcudumuz zerinde de bunlar yle yumurcaklardr. Onlar etiyle, kemiiyle, kayla, gzyle birer insandr, eer insan demek bu demek ise. Fakat nasl insan, hangi milletten; Rum mu, Avlah m, Fransz m, Acem mi, Trk m, ngiliz mi, Alman m, Japon mu?... Bunu idrak etmek kutb- imlyi kefeylemekten daha gtr. Dikkat ediniz. Ak kemiklerine kadar Amerikaldr. nk isparpinleri dim Amerikan modasdr. Baldrlar Franszdr, dim ince ajurlu son moda Paris orabndan baka giymez. Bacaklar ve kalalar itibryla ngilizdirler, pantolonlarndan bellidir. lk itibryla, ondan mamul ve yeilimtrak olmak haysiyetiyle Avustralyaldr. Grtlaklar inli, ya Japonlu olduklarna delil olmak zre renkli Yokahama kumandandr. eneden burnuna kadar Almandr, byklar son ve Belhlem Kari dibinden ve kt krplmtr. akak ve tek gzlk cihetince benelmileldirler. Oradan yukars Msrl olduklarn sarahaten ispat eder. Erkek midirler, dii midirler, bu daha anlalmaz bir keyfiyettir. Yry kokana gibidir; Lakin pantolon giymitir. Ellerinde eldivenler Missellininkinin ayndr, fakat ceket giymitir. enesinde sakal geri grndne ramen sun bir ift siyah beni vardr. Dzgnne ve allna bakp madam! diye seslenmek istediiniz zaman kesik byklar nazarnza arpar. Srndkleri kokuya burnunuzu uzatmaynz, aznda ttn kokusu vard. Hangi dilden konuurlar. O da muamma - Pes azizim, petetreneruuz. - Tankeun mu ben junem pattn. - Dakilik elini agapupulu. - Fakat mnir buna kalabalk, sedegutan.

140

Gteyi bilir fakat okuyamazlar, Lamartini okur fakat yazamazlar. iir yazarlar, siyaset akarlar, edebiyat bilirler. Demulenin, Albalann, Bergsunun, Durkhaimin parasz hamaldrlar. Trk Kulbnde Turanl, Sakz Aac Kulbnde Osmanl, Piti Kulbnde ngiliz, Sarkl Derganda Franszdrlar. Mehmet Efendinin krathenesinde canlar sklr, Lobonun modas geti, Karimann stnde mzik pek mkemmel Tokatlyan da moda olmutur. Garden Bar, Monmartrdeki Alkazara biraz benzedii iin gider. Askerlii km ise insaniyet namna harpten nefret eder. Kuraya dhil deil ise vahi Bulgarlar ezemediimizi tenkit eylerler. arafl slm kadnlar pek olduundan satamay pek . Bulurlar. Hemerilerinizi Malatyaya gtremediklerinden hiddet ederler. ki nev kart tarlar: Biri kendi ad ve meslei ikicisi kendi ad ve nispeti. Mesel ad Ahmet Cavidandr. Bizim iin saklad kartnda Ahmet Cavidan, ketebesinden yazldr. Dierinde, Franszda: Ahmet Cavidan Bey Dokuca Mustafa Paa .. rantiye .. puit.. ekaryon Frengi aptal yerine kor ve zanneder ki Ahmet Cavidan Bey Dokucu Mustafa Paa demekle, kendinin Koca Mustafa Paa ahvdndan asil bir zat zennedecek. Sonra da rd sahibi, air, muharrir falan Budala bilmez ki o Frenk bu memleket-i kendinden daha iyi bilmi ve anlamtr. Vatan muhiti, babasndan kalan kk satncaya kadar dilinde sakzdr. Kkn paralar Kokana Marikaya gitti mi, sakzn da gcr gider. Millet, millet hissi, memriyetten kovuluncaya kadar adrestir. Hrszlk edip gitti mi, adres de deiir. Zevk her eye hkimdir, son felsefe yle diyor. Mezk Evvel mesle, ahir mezk ne pahasna olursa olsun. Hamite ksrk, Nedime Kenarn Dilberi, Halide Edipe .. Yakub Kadriye Klzade, Gkalpe Di Ars, Aayefe Aa, Emin Blente Tre Hseyin Cahite Kavgac gibi namlar verirler de okumazlar ve ite ondandr ki okuyup yazmalar kttr.

141

Onlardan bir iftine evvelki gn tnelde tesadf ettik. Duman zerlerinde, .. kenarlarnda birer iek gibi edilir. Lobone doru kacaklarm. Birinin askerlii gelmi, aryorlarm: - gidiyorum. Dedi, ve Kemal esefle arkadann yzne bakt: - - Nereye olacak? Adem Abada - Meyl .. - Mersi. - Biten Ve askerliin ne dem-bd olduunu yle bir anlatt ki haspalar bilmemi olsam ben bile inanacaktm. Askerliin vrudu onlara her ey hakknda neler getirmemi. Her eyden bzar nahonut ok houmuza gitti, arkadamla hayli gltk, nihayet bunlara ne isim verelim dedik; dndk tandk, ben bulamadm, refikim yle bir izah yapt: - Birader. Bunlara her eyden nahonut, meys, mteessir, gayr-i memnn deil mi? O hlde bunlara bir isim buldum - Aman syle! dedim. Dezanante monerler! Ak olsun arkadama. Ne de uygun geldi. Elhsl aziz krilerim. te bunlar onlardr. imdi, biz genlikten, genliin vezifinden, kymetinden, hayatndan bahsettiimiz zaman bit-tab bunlar hari tutulacaktr. Gryorsunuz ki bunlarn, tekilerle bir alkas yoktur. Bunlar mstesna snf bile tekil etmezler. Yukarda arz ettiim gibi bunlar meyveler zerindeki yumurcaklara benzer ki biz istikbalin meyvesini bugnk mukaddes duygulu hakik genliin tesis ettii glistandan devirirken o yumurcaklar bit-tab koparp atacaz.

142

Musahabemin birok yerleri, zannederim ki krilerime glmek arzusu vermitir, lkin hayr, hibirimiz glmeyelim, bilakis bu hle mteessir olalm. Alamay da ok grrm, yalnz samim surette mteessir olalm. Ve du edelim ki Cenabilhak ve kadir-i mutlak hazretleri onlar bu hlden ve bizi onlardan muhafaza buyursun. Sm min. AKA GNDZ

Kanunlar ASKERLK YEN KANUNU Trk soyu, askerliiyle drt tarafa n salm, askerliiyle her yerde sav srmtr. Trkn kan askerlik iin byle kaynad gibi, mbarek dinimiz de tehlikesiz zamanlarda da farz- ayn olduunu sylemitir. te bylece biz askerliin hepimizi iin bir vazife olduunu anlamzdr. imdi gelelim yeni kanunu anlatmaya: Bundan byle herkes asker olacaktr. 18, 19 yanda bulunanlar asker olmaya hazr olmaldrlar. Devletin bir kavgas bulunursa bunlar hemen silah altna arlrlar. Devletin bir gilesi bulunmazsa bunlarn 21 yana ayak basmalar beklenir. Silh alt mddeti piyade ve nakliye iin 2 sene, jandarma ve mzkaclar iin 3 sene, deniz askerleri iin de 5 senedir. Askerler yirmi yandan sonra silh altnda bulunurlar; askerliklerini bitirdikten ve tezkere aldktan sonra devlet onlar yirmi sene kadar bir zaman iinde istedii zaman silh altna arabilir, askere rendiklerini unutturmamak iin yeniden talimler yaptrr; ite bu mddete hizmet-i . derler. Sonra yine daha birka sene var ki yine o zaman iinde askerler silh altna arlabilir ama yalnz cenk ve muharebe olursa. te bunlar o vakit mstahtaz olurlar. Bazlar askerlii silhla, bazlar da silhsz yaparlar, bir ksm da elli lira bedel ile askerlii deta satn alrlar; daha baka bir ksm da askerilii yalnz bir sene yapar. Silhla yapanlar, askerlik zahmetlerine dayanan din genlerdir. Silhsz yapanlar, vcutlar ok meakkate dayanamayan clzlardr. Bir sene askerli edenler de kafal, yan yksek ve orta mekteplerde okumu olanlardr. Bedel verenler 6 ay askerlik ederler ve

143

talimden az ok bir eyler renirler. Bedel verilmek istenirse kendi yallarnn silh altna arld sene verilmelidir ve bunu katiyyen geciktirmemelidir. Bedel verenleri talim iin gelip gitme masrafn hkmet verir. Her devletin dmanlarla bark olduu zamanlarda besleyecei askerlerin says bellidir; o evvelden tayin edilir. Mesel yz elli bin kii. ayet bir sene iinde iki yz bin kii karsa fazla olan o elli bin kii iin kura ekilir. Yz elli bin numaradan yksek numara ekenlerin asker olmalar bir sene sonraya braklr yalnz devlet bunlar istedii zaman gerek talim iin gerekse baka bir lzum iin silh altna arabilir. Bir ksm genler daha ver ki, onlar da zaf hastalkl olurlar; onlarn da askerlii bir sene tehir edilir; bir de baz byk cezalar alm adamlar var ki onlara silh tamak, bayra askerlikle korumak erefi verilmemitir. Bu mahkmlar snfnn askerlikleri tehir edile edile 35 yalarn geecek olurlarsa o vakit bsbtn muf olurlar, yalnz kendilerinden asker vergisi alnr. Bir de vaktiyle muayyenli muayyensiz yan yardmcl yardmcsz meselesi vard. Bugn o da kalkt. Yardmcs olsun olmasn herkes asker olacaktr. Yardmcsz olanlarn ilesi nfus bana en az 30 kuru alacaktr. Bu paray alabilmek iin de askere gidenlerin zengin olmamas ve brakt kimselerin baka yerden hibir gelirleri bulunmamas, onlar bakmas lzm gelecek akrabann yok olmas lzmdr. Genlerin 19 yana varanlarnn adlar her sene birer kda yazlacak ve kalabalk yerlere aslacak ve oradan da herkes okuyabilecektir. Bu cetvellerde ayet adlar yazmayanlar varsa onlar o senenin terin-i evvel ayna dein muhtarlarla gidecekler ve oraya adlarn yazdracaklardr. Orada kendisini bakt muhta kimseler varsa onlar da bildirilecektir. O vakit kendisine bir czdan verecekler, o da onu saklayacaktr. Bir sene sonra o cetvellerden tekrar birer tane yine byle kalabalk yerlere aslacak ki, geen seneden yanl olduysa herkes grsn dzeltilsin. Artk 20 yan bitirir bitirmez sonuncu muyene yaplacak ve o senenin haziranna kadar askerlik numaralar ekilecektir. Ferman gelince o sene silh altna alnacak olanlar arlacak ve herkes de mecbur gelecek, orada bulunacaktr. Adlar okunanlardan her birine zengin mi, fakir mi, yahut oluk ocuk sahibi mi diye sorulur ve geen seneler verilen czdanlar tekrar grlr. Sonra hepsi birer hekim tarafndan muyene edilir; bu davete gelmeyenler mimlenirler.

144

Eer onlar kendi memleketlerinden baka yerlerde iseler ora belediyelerinden bir kt alrlar ve bulunduklar kazalardaki ahz-i asker heyetine grnrler ve orada muyeneleri yaplr; burada mumelesi bittikten sonra kendi kazasna malmt verilir. te bunun halka dorudan doruya temas eder cihetleri erfieli zzet

Hikye Primo TRK OCUU 2 NASIL LD? Ba beinci sayda - Bilmiyorlar. Dmanlar karde sanyorlar. Trkten baka olan dman milletlerin Trk mahvetmeye altn onlarn kr gzleri grmyor. - Peki Zabitler yle Ya askerlerimiz? Anadoluda Trk askerlerimiz? Onlar bir vcuttur. Kafa olmaynca ne yaparlar? Zabitleri Trklklerine dman olduktan sonra, zabitleri kendilerini mahvetmeye altktan sonra onlar ne yapacaklar?... Primo dald. Bedbaht milleti, kendi varlna dman, kendi Trk kuvvetini, Trk Hkmeti iinde ldrp dman kuvvetine mestenid olan zavall idraksiz zabitlerin ne kadar budala ve sersem olmalar icap ettiini dnmeye balad. Bahede kiraz aacnn iindeki sereler bile dier kulara karmyorlar, bir cins, bir millet olarak geinmiyorlar mdr? Bir sere var myd ki kendi kmesini braksn da, gitsin kargalara, yahut gvercinlere karsn! Demek kendi milletlerinden, kendi srlerinden ayrlan, yabanc ve dman milletlerin kuvvetlerine karan Trk zabitlerinde u sereler kadar idrak, basiret, asalet yoktu Alamak istiyordu. Trk kuvvetine, Trklerin dman olmas onun pek gcne gitmiti. Gsnden bir sanc kalkt. Boazna doru kt. Hkracakt. Yutkundu. Babas hl kaderini anlatyor: - Artk ordu bir efsanedir, yine ilve ediyordu, Trk olmayan Osmanllarn hudut haricindeki kardeleri, yan Balkan Hkmetleri yirmi drt sat iinde bizi malup edecekler. Rum ilinde bir Trk brakmayacaklar.

145

Artk Primo eski neesini gib etmiti. Hasta, bir ahin gibi hep karanlk keler aryor, dnyor, babasnn yaklatn haber verdii felketi bekliyordu. Demek btn Trkleri Rum ilinden kovacaklard ha Bu gzel Selniki de alacaklar, byk mektepler dmanlara kalacak, evvelki sene hakann gelip namaz kld Ayasofya Cmisi yeniden kilise olacakt. Artk bu bahe yaplmayacak, Primo orada oynayamayacakt. Akamlar byk bir adam gibi ellerini arkasna balayp gezdii ttihat Bahesi apkal dman zabitleriyle dolacak, her cuma akam dinledii mzka onlar iin alacak, bu lezzetli dondurmalar, limonatalar onlar iecekler ve Trkleri pskrttkleri iin gslerini kabartacaklar ve kim bilir daha nasl eleneceklerdi. O vakit btn bu garsonlarn, bu tramvayclarn, btn kondktrlerin, bu terzilerin, bu bakkallarn, btn bu Trk dman Osmanllarn hakaretine nasl tahamml olunacakt? Gzlerini kapyor, asab bir kbus iinde, Selnikin Trkleri Rum ilinden kovulduktan sonraki manzarasn grr gibi oluyordu. Kalbi hzla atmaya balyordu. Bu kadar rezil ve sefil olduktan sonra yaamak mmkn myd? Ayaa kalkan yumruunu skar, karsndaki mevhum bir dmana syler gibi: Bitmedi MER SEYFETTN Matba-i Hayriyye ve rekas Cell Sahir

Trk Dernei Tarafndan Ayda Bir Neredilen BLG MECMASI Memleketimizde okunmas tavsiye edilecek yegne ilm risaledir. lme id tetebbu ve tetkikleriyle imdiye kadar intiar eden nshalar birer hazine saylabilir. Biz okuyucularmza bu hususta bir fikir verebilmek iin kan be saysnn muhteviyatn aaya der ediyoruz:

146

Birinci Say-Sahife 96:

kinci Say-Sahife 100:

nc Say-Sahife 242:

Trk Edebiyat Tarihinde Usul: slamiyetten Evvel Araplar: Dudak, Dil, Hanere-i Felcin Hdd-i ekli: Osmanl Saltanat Messest Tarihine Dir Bir Tecrbe: Saltanatn Tarih Safhalar ve Klasik Mektebe Gre Hli hazr: Osmanl Saltanat Messest Tarihine Dir Bir Tecrbe: . Ve Muakkibleri: Kalp Hastalklarna Dir Baz Mlahazalar: slamiyet nhitatnn Baz Sebepleri: Bizde Tarih ve Mverrihler: El leri-Resimli: Trkiyenin Esret-i Mliyesi: iller-Resimli: Hukuka Bir Nazar: Tifo: Almanyada Mteellimlerin Yaay: Maliye, Ticaret Zirat Bankas stikraz-Galata Borsas Neriyat:

Kprlzade Fuat Ahmet Aayef Doktor Rfat Akurolu Yusuf Mustafa eref Akurolu Yusuf Mehmet zzet Doktor Rfat Cahit Kprlzade Fuat Muallim smail Hakk Parvus . Cevdet Seyit Haim Doktor Rfat M. Kuhen Parvus Muallim smail Hakk erafettin Ltfi M. Kuhen Salim Parvus Ltfi Aptullah Cevdet Mfit Ratip Doktor Direyfos Mukbil Kemal

Drdnc Say-Sahife 96: El lerinin Terbiye Nokta-i Nazarlarndan Tetkiki-Resimli Arap Edebiyat-Yedi Muallaka irleri: Paris Darlfnununa-Sarbon-Resimli: Almanlarda ctim Hayat-Askeri Yaay: Meyhann Riyz: Beinci Say-Sahife 102: Trkiye in Mal Esaretten Kurtulu Yollar Paris Darlfnunu-Sorbon-Resimli illerin Erndan Numuneler: Eski Romallarn Yaay ve Elenceleri: Batn Crh- Nfizesi Hakknda Baz Mtlalar: Memlik-i Osmniyyede sr- Atika ve Nefise-i slmiyye Hrszl:

Altnc says da birka gne kadar resimli ve pek mkemmel intiar edecek ve son saynn kalandaki ilaveye nazaren bunda Rza Tevfik Beyin felsefi uzun bir makalesiyle Trk Bilgi Dernei umumi ictim ve ubelerin mesisi mnderi bulunacaktr. Bilgi Mecmasnn deta birer byk kitap olan her nshas yaplan btn fedakrlklara ramen (5) kuru, senelik itirak bedeli 54 kurutur. TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, 147

Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

148

TRK SZ Perembe 5 Haziran 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 9 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Cell Sahir

Bu Saydaki Yazlar Fetih Bayram ...............................................................Hamdi Trkeye Dir (musahabe).........................................mer Seyfettin Senin Sesin (iir) .........................................................Mehmet Rfat Bir Mektup....................................................................Bekir Stk Trk ocuu (mill hikye) ..........................................mer Seyfettin Ticaret Dnyasnda Trkler (resim) .............................Karikatr Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Matbaa-i Hayriye ve reks - stanbul 1330

149

Bizi Okuyanlara Trk Sz Trklerin fidesi iin karlyor. Trk milleti mkemmel ve canl bir lisana sahip oluncaya kadar ykselemeyecektir. Biz de gazetemizde Trkeyi mdfaa ediyor. Konutuumuz gzel stanbul Trkesini edebiyatn hayata geirmeye alyoruz. Yazdklarmz en ok mektep efendileri okuyorlar. imdi onlara teklif ediyoruz, bize Trke iin, Trk Edebiyat iin ne mklleri varsa sorsunlar. Hemen cevap vereceiz. Mill Trk sarfna dir kitaplarda rast gelemeyecekleri ehemmiyetli noktalar da sorabilirler. lmin kat lisanyla onlar tatmin etmeye alacaz. TRK SZ Divan Yolunda Numara 127 Altay Fotorafhanesi Her boyda ve her renkte trl resimler karlr. Son usul ayineli fotoraf makinesiyle resim karlrken makinenin nnde ayinede kendinize yaktracanz en gzel durular seebilirsiniz. Fotoraf merakllar, resim karmak isteyenler mutlaka bu Trk fotorafhanesine gitmelidirler. Franszca renmek steyenlere Parisin Alians Fransz Cemiyyet-i Tedrsiyyesinden diplomay hiz ve hayatn Pariste geirmi bir hanm Fransz lisann (kavid, tahrir ve mkleme) tedrs ettii gibi Franszca olarak mktib-i iddiyye derslerini de ihzr eder. cret tedrisiyyeye mutedildir. Talep edenler, Trk Yurdu darehanesine mrcaat etsinler. SLM MECMASI Trk Yurdunun z yrekten bir yoldadr. Millet duygusuyla arpan imanl kalplerin nurlu ilhamlarna makes olacak bu mecma din fikirlere canl, geni bir meydan ayor. slm Mecmasnn ir Dinli bir hayat, hayatl bir dindir. En byk Trk ve slm ulemas tarafndan yazlar temn olunmutur. Din ve mill makalelerini her Mslman ve Trk okumaldr. Senelii 30 yarm senelii 16 kurutur. darehanesi:

150

stanbul Caalolunda Cemiyyet-i Hayriyye-i slmiyye Merkezindeki dire-i mahsusadr. Bb- l Caddesinde Numara: 77

TRK YURDU KTAPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde yirmi nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde 25 nispetinde posta creti ilve ederler.

151

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 5 Haziran 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 8 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Fetih Bayram, Hamdi. Musahabe: Trkeye Dir, mer Seyfettin. ir: Senin Sesin, Mehmet Rfat. Bir Mektup, Bekir Stk, Mill Hikye: Trk ocuu mer Seyfettin. Fatih Sultan Mehmet Han (Resim) Ticaret Dnyasnda Trkler, Resim (karikatr)

FETH BAYRAMI Geen Cuma stanbul drt asrdr grmedii bir bayramla sevindi. Btn Trkler, btn Mslmanlar Fatih Sultan Mehmet Han hazretlerinin trbesine gittiler. O byk mabedin nnde toplandlar. stanbulda klnan ilk cuma namaz hatrasn ihya eden Ziya Bey uzun bir nutuk okudu. Btn aclarmz at, zehirlerimizi ortaya dkt. Dmanlarmzn Trklerde vatanperverlik ve milliyet duygusu olamaz dediklerini syledi. Evet btn dnya zannediyor ki Trkler asllarn inkr edecekler. Hayr etmeyecekler. Etmeyeceklerine cuma gnk ihtifal canl bir ahittir. O gn btn Trk kalpleri millet akyla arpt. Mslmanlarla beraber Trkleri seven baz Ermeniler de ihtifale itirak ederek Trkleri hakikaten sevdiklerini fiilen ispat ettiler. Nutuk irad edenlerin iinde Hamdullah Suphi Beyin szleri btn o Trklk cematini heyecandan titretti. Bu byk hatibimizi tebrik ederiz. Trke dilimizle, Trke ivesiyle, en tab ve mkemmel sz syleyen yalnz odur. Szleri o kadar samim ve doru idi ki gelecek ihtifale kadar tesirlerinden kurtulamayacaz. te artk millet uyand. Trkl inkr edenler, Trklk yoktur diyenler yanldklarn anlasnlar Millet stanbulu kimler zapt ettiini rendi. Kendi hakannn maneviyetine kotu. Af diledi. Gelecek sene daha ak bir alanla, daha kuvvetli, daha

152

muktedir ve mitli senen huzuruna geleceiz, ey byk padiahmz diye alad. Madem ki artk milletimiz uyand. Her trl felketlerimize nihayet geldiini mit edebiliriz. stanbulun fethi iin biz bayram yaparken Yunanllar da dkknlarn kapadlar, matem tuttular. Zaten bu onlarn eski detidir. Giritten Trk askeri ktktan beri her sene (29) Maysta Giritteki camilere, teknelere siyah tle sarlm koca bir ha gtrp korlar ve zorla Girit Trklerini matem tutmaya mecbur ederler ki bu onlarn kinine bir misaldir. Onlar stanbulu bizim zapt ettiimizi unutmamlard. Fakat biz zapt ettiimizi unutmutuk. Bu sene hatrladk ve ihtifal yaptk. Biz bayram yaptk, onlar yine matem tuttular. Demek hl biz galibiz. Onlar malp! imden sonra da malup olmamaya almalyz. Bu byk arzuyu bize mill ihtifallerimiz, byk padiahlarmzn trbeleri, camileri verir. Dim bu byk ve li kbeleri ziyaret edelim; ve bir an Trk olduumuzu btn dnyann bize garaz olduunu unutmayalm. HAMD Musahabe TRKEYE DR Divanlar, yeni eski mecmalar kartrnz. En byk irlerimizin bile yazlarnda birok hata bulacaksnz. Kendi lisnn bilmemek, kendi lisnn yanl sylemek Bu hadise dnyann neresinde grlmtr? Zolalar, Afrikann vah kabileleri bile kendi ana lisanlarn yanlsz sylerler. Hlbuki Fuzul, bak, Galip Dededen tutunuz da Kemal Beye, Aptlhamit Beye varncaya kadar, kk byk, her irimiz lisnmz yanl ve hatal yazmtr. Niin? Bunu aramak lzm Biz Trkler Zolalardan aa, onlardan daha istidadsz myz? Hayr Fakat btn milletlerle bizim aramzda mhim bir fark var: Dnyada bizden baka her millet kendi ana lisnn yine kendi sarfyla, ruhuyle, kendi edasyla yazar.

153

Biz kendi ana lisnmz bir tarafa brakr, garip bir tehalkle, hatta manlarn bilmediimiz Arapa, Acemce kelimeler kullanrz. Mill Trk sarfna, nahvine ehemmiyet vermeyiz. Arapann, Acemcenin kideleriyle terkipler, cemler yaparz. Konuulan ana lisn her millette olduu gibi bizim de selikamza, sevk-i tabmize inmitir. Bu canl lisn yazsak mahsustan bile hata yapamayz. Dikkat ediniz. Lgat paralamadan tab bir eda ile konuurken hi hata yapyor muyuz? Bu tab eda ile yazarsak, phe etmeyelim ki, btn dnyann milletleri gibi biz de lisnmz yanlsz yazacaz. Baka milletlerin en ad muharrirleri kendi lisnlarn fena yazsalar bile yanl yazmazlar. nk selikalarnda, sevk-i tablerinde yaayan bir leheyi kullanrlar. Bizim muharrirlerimiz kendi selikalarnda, sevki tablerinde yaamayan gayr-i mill ve sun bir leheyi kullanrlar. (Berk-i semen, cenh- kebter, sehb- ter) Msran yazan Trk irinin selikasnda, sevk-i tabsinde bu kelimelerden hibirisi yaamaz. Onun selikasnda ancak yaprak, yasemin, kanat, gvercin, bulut, taze kelimeleri vardr. Maraz bir hl onu, selikasnda olmayan ecnebi kelimeleri yazmaya sevk eder. Bir lisna dier lisndan sarf ve nahiv kidesi giremeyecei iki kere iki drt kadar malm bir hakikattir. Hlbuki bir Trk iri bir msrada be alt tane ecnebi kide kullanr: (Pertevde-i zill siyeh-renk n-mid) Ve bu msran mansn dnyada hibir Trk anlamaz. Acaba Siyah renkli mitsiz karanlk ynlaryla dolu. demek mi? Hayr, bizim hassas ve muktedir irilerimizin hatalar kendilerine id deildir. Kullandklar sun ve ecnebi lisnn bize uymayan edasna idtir. Onlarn kendilerini, ruhlarn, heyecanlarn sevelim. Fakat yalnz selikamzda olmayan sun ve lisnn kideleriyle tertip olunmu gayr-i mill lisnlarn taklit etmeyelim.

154

Her eyi ters anlamakta inat edenleri braknz. Onlar hastadrlar. inde selikamza inmi birok Arapa, Acemce kelimeler bulunan gzel stanbul Trkesini yazmak istediimizi bilenler diyorlar ki. - Maksadnz anladk. Bize eser gsteriniz. - Pekl yle ise Trkenin ahengini ve ivesini bozan, hatta Trke yara kelimesini yre yaparak zerine de: Kanayan (yre-i muhabbes)tir. Diye bir de Acemce terkip dzen muhterem irimizin ite gzel Trkeyi sevmeyenlerin en ziyade beendikleri sonesi: (Pervne-i zerrn) gibi (Zhre-i zerrn) Titrerdi (zmrt ki lerzn- emende) alard (leb-i selim habyn- semende) Bir (eme-i billr) ie bir (cy- billrin). Dmt siyeh (berk-i ebe) (ebnem- smn) ebnem gibi titrerdi kamer leyl zerinde; Bir (eb-pere-i hufte), bir (h-y erende) Vermiti bu nzhet-gehe bir (vahet-i nermn) h ile eb-pere ve (evrak) ile (ezhar) N-gh fsldat leb-b- revnda); Zira bu perihana kar Ey (drr-i yetm sadef-i efkatim), ey yr Sen bir (meh-i z-rh) gibi ykseliyordun; Muzlim korunun zll iinden geliyordun

155

Bu nerenin Trkesiyle yazlm? Tahranda bile byle alacal bir lisn konuulmaz, bilinmez. Sonra stanbul Trkesiyle, mill aruz ile yazan bir irin ufack bir gazeli: Gzlerde Seyahat ktm bugn gzellerin gzlerinde seyahate, Bu yolculuk bilmem nasl erecekti nihayete? Mavi gzel, pek asabi, dalgal bir deniz gibi Yeil gzler en ziyade mtemayil hyanete Sarnlar yorgun bir yaz simasn andryor, lk busede balayacak tliinden ikyete. El gzler akam gibi hicran dolu, glge dolu, Bu gzlerde ben tesadf etmedim hi sadete Gece oldu En sonunda siyah gzler gld, durdum, Bu karanlk yolda artk imkn yoktu seyahate Bu iki irden hangisinin ivesi, edas, ahengi Trke! Tekrar okuyunuz. Muhakeme ve mukayese ediniz ve kararnz yle veriniz. Arapn, Acemin, Franszlarn, ngilizlerin ne kadar byk irleri vardr ki eserlerini Trke yazmadklar hlde yine onlar sever ve tebcl ederiz. Konutuumuz tab Tkeye benzemeyen sun bir lisnla rebabn alm irlerimizi de byle sevmeli ve asla unutmamalyz. Hatta onlarn, lisnn kidelerini ve kelimelerini kartrarak, yazdklar harika Trkeye tercme etmeliyiz. Mesela u para: Her (h-sar) imdi -ne yaprak, ne bir iek!(Pr tde-i zll siyeh-reng n-md) Ey dest-i smn- it, durma, durma ek. 156

Her h-srn stne bir stre-i sefd! Gklerden emeller gibi rzn oluyor kar, Her suda hayalim gibi pyn oluyor kar. Bir (bd- hamun) (per- sfnda) uyuklar Tarznda durur bir aralk, sonra uarlar. Soldan saa, sadan sola lerzn girzn, Gh umada tyler gibi, gh olmada Karlar btn elhn (mezmir-i sktun), Karlar btn (ezhr) (riyz- melektun) Dk (hk-i siyh) stne, ey (dest-i sem) dk, Ey dest-i sem, (dest-i kerem), (dest-i it) dk. (Ezhr- bahrn) yerine (berf-i sefdi), (Elhn- tuyrun) yerine (savt- mdi)!... Konutuumuz tab lisna neren tercmesi: Ne yaprak, ne iek var! imdi btn koruluklar mitsiz ve siyah karanlk ynlaryla dolu Ey k semasnn eli, durma, durma, koruluklarn stne beyaz bir rt ek! Gklerden emeller gibi karlar dklyor, her tarafta hayalim gibi karlar geziniyor, sessiz bir rzgrn saf kanadnda uyuklar gibi bir aralk duruyor, sonra yine uuyor. Sadan sola, soldan saa tyler gibi titreyerek gh uuyor, gh akyor. Karlar btn skut mizmrnn nameleri Karlar btn melekt bahesinin iekleri Dk ey semann eli. Dk ey semann eli, ey keremin, ey kn eli dk, bu siyah topran stne baharn iekleri yerine beyaz karlar, kularn nameleri yerine midin sknu dk!... MER SEYFETTN

157

BU SES SENN stanbulun, ssl, gzel, velveleli ufkundan Bir ses kp ykselir. Uzaklara uar gider eski bir Trk okundan Ksranda daha zorlu bir tizlikle, sonra bir Frtnadr kopartr; Asyamzn gbeinde, bu ho sesi duyanlar Ko yiitler, arslanlar p gelir, kucaklar, gsleri kabartr; Yenilmeyen yiitlik Ben deilim yabancs, tanyorum, bu sesi imdi buldum, bu ses senin sesin Trkln perisi! Bir yl evvel duymayarak feyz alrken karnda Defterimin banda.

Mektuplar BR MEKTUP Muhterem efendim. ki sulli bir ricada bulunmu idiniz: Birincisi gzetledii izden memnun musunuz? kincisi daha bende ne gibi yazlar bulunmasn istiyorsunuz? Bu iki sulinizden birincisine cevap bermeyi zid addederek diyebilirim ki yrdnz yoldan, gzetlediini izden memnun olmayan hibir Trk yrei, hibir halk fikri tasavvur edemem. kincisi sulinize yalnz bir ey karalayacam. O da milletimizi kasp kavuran, sanat ve ticaretten mahrum edilen el ve ayaklarmz balayarak birbirimizi tanttrmayan, dne kadar dtmz felketlere, grdmz hakaretlere sebep olan balca Cehalet ve mektepsizliktir. te benim bundan pek ok yreim yank olduu iin, dim gazetenizde u menhus cehaletin imhasna re-sz olacak mektepler tessinden, ve bu mekteplere devam edecek ocuk babalarna tevik-mz szler yazlar grmek isterim. An158

asi Anadoludan o mbarek lkeden bulunduum cihetle yine o taraf kylerinde pek ok ocuk babalarn srf cehalet perdesi gzlerini kapadndan olacak ki ilme kar bir kaytszlk, evlatlarn mektebe gnderemezlik gibi fena fikirler beslemekte olduklarn grdm. Bunlara anlatlmal ki hesabn tutturmak, askerde bulunan oluna mektup yazdrmak iin acaba ka defalar kyn imamna mrcaatta bulunarak yalvard vki oldu. ayet olunu okutmaz ve okutturmazsa dnya ve ahrette de muteb tutulaca bildirilmelidir. Yukarda cehaletten mektepsizlikten yreim yank demitim. Evet baknz be sene Bulgaristanda ve Bulgaristann yz, yz elli hanelik ad kylerinde bulundum. Buralardaki mektep binalar byk kasabalarn mektepleriyle deta yar ediyor diyecek kadar vsi, muhteem, ve muntazamdr. Ve her ocuun mektebe devam da mecburidir. Bir gn mektepten geri kalan ocuun babasndan be frank ceza alnr. Tekrar daha byk cezalarla karlanr. Bu kyllerin ahalisi de iftidir. Mektepte tedrst- ulm- ibtid olmakla beraber yarsndan ou zirate, iftilie vatan ve millet fikirlerinin uynadrlmasna mnhasrdr. Maat-teessf yurdumuzun en muten yerinde aklyla beraber bir hakikati grdmden, itirfa mecburum: stanbula vrdumun ikinci senesi idi. Bir i iin atalcaya gidecektim. Payitahtmzn bir sancan greceim diye hayalimde byttke bytyor, sslendirdike sslendiriyordum. Vrdumda ne greyim; deta Anadolunun en cra kesinde sklm kalm bir kynde bulunuyorum zannettim. Yalnz ta ortada muhteem, yeni mzeyyen boyasyla byk bir bina gzme arpt. Evvelce hkmet kona zannettiim bu binay bilhere bir Rumun yalnz kendi hesabna, milletine yaptrd bir mektep olduunu anladm ve bizimkiler de grmek zre biraz daha ilerledim. Keke grmeyeydim. Viran bir mescidin dibine km birka yz Trk ocuunun yer altndan geldii zannolunan uultulu sesleri kulama iliti. Anladm ki bizim mektep de oras imi. Artk tahamml edemedim, izim stne avdete mecbur oldum. Ve iin iin kendimi yediim ackl fakat hakik bir derdi de imdi izhar ettim. Yukarda Bulgar mekteplerinde vatan, ve millet hissi uyandrlmasna dedim; ne derecelerde de uyandrlm bulunmasna bir delil olmak zre aadaki vakay da yazmadan geemeyeceim. On yalarnda bulunan bir Bulgar ocuunun kendi yanda bir Trk ocuuna hitaber [Eznayi Bulgariski 6]. Trk ocuu tarafndan verilen (neznam) 7

6 7

Bulgarca biliyor musun? Bilmem?

159

kelimesine mukabeleten [Zetu nezna ye makarduka 8 bulgariya tarabada eznayi Bulgar seki] szleri o mektepten alnan millet fikri, vatan hissi deil de nedir. Acaba biz de bu szleri syleyebilecek 20-40 yalarnda ka kimse bulunabilir, ka adam sayabiliriz. O Bulgar kopilinin szleriyle bu seferki muharebede Bulgarlar tarafndan esir edilerek isticvap edilen Konyal bir arkadamn vermi olduu cevaplar mrmn nihayetine kadar unutmayarak dim mukayese edecek ve aklma dtke de cehaletimize yana yakla alayacam Ben her bir fenal her bir ktl cehalette, her bir iyilii de ilimde gryorum. Ve her bir iin ba da bunlardan birisini imhas dierinin nenemasnda bulunduuna iman ediyordum. Bunun iin de her haftaki gazetenize milleti uyandracak, shletle maksadna kavuturacak yollar .. edecek makaleler, yazlar grmek istiyorum. Bir kavmin hayat ilmiyle kim lm ise cehliyle dimdir. BEKR SITKI

Mill Hikye Primo TRK OCUU 2 Nasl ld? Ba beinci sayda - Hayr, hayr alaklar, alamayacaksnz. Be yz sene evvel bahadr babalarmzn sizi dize getirerek zapt ettii bu yerleri alamayacaksnz. Btn Trkler karnza kacak, vatanlarnn her kar kanlarnzla slanacaktr. ayet onlarn hepsini ldrp muvaffak olsanz bile bir mezardan, bir harabeden baka bir ey bulamayacaksnz. Diye haykrd. Gnler geiyor, babasn hzn daha ziyade artyordu. Primo: - Hani baba, muharebe olacakt, diye sordu, hlbuki bir ey olmad - Mutlaka yavrum, mutlaka olacak.

Niin bilmiyorsun eek? Buras Bulgarya lzm reneceksin

160

Nihayet Primo bir cuma gn gezinirken biraz fazla faliyyet grd. Klann yanndan geiyordu. Bir askere sordu: - Ne o hemehri, bu kalabalk? Bu kara bykl bir jurnal neferi idi. Yakasndaki sar pirinten levhacklarda jurnal yazyordu. - Sefer-i birlik iln olundu. Diye cevap verdi. - Sefer-i birlik ne demek? - Muharebeye hazrlk emri demek - Muharebe mi olacak? - yle diyorlar. - Hangi devletle? - Bulgarla. Primo iinde tuhaf bir sevin duydu. Tramvaya atlad. Eve geldi. A Emine Hanma muharebe olacan ve Trklerin nasl yine yeniden memleketler zapt edeceini anlatmaya balad. Fakat bu kadn kendisi gibi sevinmiyordu. - Ah inallah olmaz Diyordu. Primo kzd. Acayip, bu bir Trk kadn deil miydi? Niin muharebeyi istemiyordu. Bir Trk kadn birok Trk oullarnn yeniden an ve hret kazanmasn, yeniden dnyaya Trklerin kim olduklarn gstermelerini istemez miydi? Sordu: - Niin muharebe istemiyorsun? - Ah yavrum, o kadar mmet-i Muhammede yazk deil mi? - Ne demek - Yine o kadar muhacirlik olacak, oluk ocuk meydana kalacak. - Primo anlamyor: - Canm Emine Hanm, diyordu, niin muhacirlik olsun? Bizim ordularmz dmann memleketine girecek, onlarn ehirlerini zapt edecek. Muhacirlik olacaksa onlardan olacak. 161

- htiyar kadn ban yukarya kaldryordu. - An yavrum, biz gavurla muharebe edemeyiz. Primo hiddetleniyordu: - Niin edemeyiz! Bizim topumuz tfeimiz yok mu? Bizim askerimiz yok mu? - Ne olursa olsun, eer muharebe olursa yine muhacirlik olur. Primo daha ziyade hiddetleniyordu: - Ne biliyorsun hanm? - Biliyorum. Evveli am, ahiri am bunu byk ulema efendilerimiz sylemi - Ne demek, evveli am, ahiri am? - Yani mutlaka bir gn cavur gelecek, stanbuldan Anadoludan bizi srecek. Btn Mslmanlar ama toplanacak. - Yahu - Sus yavrum, yle syleme, arplrsn - Niin arplrm? - Bunu byk ulema efendilerimiz buyurmular - Onlar ne biliyorlarm? - Onlar her eyi biliyorlar. Bitmedi MER SEYFETTN Matba-i Hayriyye ve rekas Cell Sahir

162

TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu

163

OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur. OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar 1. Sihirli Hal 2. Tilki Kardein Muhakemesi 3. Gliverin Seyahatnamesi 4. Bir Afacann Hikyesi 5. Tilki Kardein Bana Gelenler 6. Giyumtel 7. Tavan Kardein Kurnazlklar 9. Gliver (Devler Memleketinde) 10. Urganc Hsn 11. Bir Papaann Hikyesi 12. Beirin Rys 20 para 20 para 20 para 20 para 20 para 20 para 40 para 40 para 40 para 40 para 40 para

164

13. Ala Geyik 14. Leylek Padiah 15. Deli Terzi

20 para 20 para 40 para

KUMKAPI DENZ BANYOLARI Sinin-i sbkada olduu gibi bu sene de tarafmdan istcr edilen Kumkap Deniz Banyolar baka banyolara kat kat fik surette temiz hamam takmlar vazedildii hlde Hazirann birinci gn almtr. Mevsim-i sayfn hullyle deniz banyolarna ihtiya tab olduundan bundan istifade etmek isteyen hanm ve efendiler banyolarmz terif bulunduklar hlde her cihetten memnun olacaklardr. Mstecir: smail

165

TRK SZ Perembe 12 Haziran 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 10 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Cell Sahir

Bu Saydaki Yazlar Trke ve lim (musahabe)...........................................mer Seyfettin Durma. Vur! (iir) .......................................................Gkalp Trk Dnyasnda Tiyatro ve Musiki (tiyatro) ..............T. S. Trk Dnyasnda ..........................................................A. H. Trk ocuu (mill hikye) ..........................................mer Seyfettin Kadn Sanatkr mm Glsm Hanm, Sanatkr Aptullah Kariyef Bey (resim).......................Veliullah Murtaz Bey Resimlerimiz Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Matbaa-i Hayriye ve reks - stanbul 1330

166

TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu

167

OSMANLI LSTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

168

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 12 Haziran 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 8 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Musahabe: Trke ve lim, mer Seyfettin. ir: Durma Vur, Gkalp. Tiyatro: Trk Dnyasnda Musiki ve Tiyatro, T. S. , Mill Hikye: Trk ocuu mer Seyfettin. Kadn Sanatkr mm Glsm Hanm, Sanatkr Aptullah Karyef Bey Veliullah Murtaz Bey.

Musahabe TRKE VE LM OSMANLICA DEL TRKE Yeni Lisan hareketi, karsnda hibir zaman cidd bir muhalif bulmad. Balca iddis Trk sarfna asla karamayan Arapa, Acemce terkip ve cem kideleriyle ecnebi edatlar kullanmak, bununla beraber stlhlar, klie olmu cemleri mstesna tutmak idi. Ve maksat Trkenin husus edasn yaz lisnna geirmekten ibaretti. Bu hareketi yapan muharrirler lisniytn en esasl ve ana kidelerini nlerine alyorlar ve selikiyyat ilminin desturlaryla Trkeyi mtlaa ediyorlard. Yaptklarn, terkipsiz ve secisiz bir ifade ile, gayet ak bir tarzda yazdlar. Fakat hlif, taaarf diye her eyin aksini iddi etmeyi bir marifet sayanlar bu yazlar okumadlar. Dediler ki: - Biz Altay, Ural dilini Orhunun Gktrkesini istemeyiz. Hlbuki Yeni Lisnclar da byle bir ey istemediklerini hemen her makalelerinde tekrarlyorlard. Onlarn istedikleri terkipsiz ve tab stanbul lehesiydi. nk lisnmzda birok leheler vard. Her milletin hayatnda olduu gibi bu lehelerden birisi tekilerine galebe alacak umum ve mill bir edebiyat lisn olacakt. Trkenin en gzel, en nazik, en ilenmii phesiz stanbulda konuulanyd. [Dikkat ediniz, yazlan deil.] Trklerin, dince, ilimce en byk merkezi olan stanbuldaki leheye Gzel Trke ve baka

169

yerlerinde konuulan esasa bir, fakat savfiyyete ayr ayr bulunan dier lehelere Kaba Trke diyorlard. Maksat ok byk, ok yksek ve mukaddesti. Her millet gibi Trklerin de btn lehelerin fevkinde bir edebiyat lisnlar bulunacak, cemate, millete, ilimce birlikten temin edilecekti. Maksad duymayanlar: te biz stanbul Trkesi yazyoruz. diye eski uydurma edebiyat lisnnn Trk edasna, Trk sarfna taban tabana zt olan terkiplerini kullanmakta devam ettiler. Bu terkipler yalnz Trk edasna, Trk ivesine, Trk sarfna deil ilmin ve fennin btn esaslarna da muhalifti. Eski irlerimiz Arap ve Acem Edebiyatlarnn tesri altnda kendi lisnlarn beenmiyorlar; selikalarndaki, sevk-i tablerindeki kelimelere kymet vermeyerek kendi lisnlarna yabanc kelimeleri, yabanc kideleri tercih etmekte garip ve hazin bir tehalk gsteriyorlard. Beysi ve Nergisi gibi bu maraz hareketin abidelerini vcuda getirdiler. Fakat asrlarca devam eden bu edebiyata en ziyade Trklk yabanc keld. stanbuldaki elebiler Arapa ve Acemce edasyla ve hibir milletin lisn olmayan bir lehe ile divanlarn yazarlarken cahil ve zavall Trk halk da kendi lisnn terennm etti. Destanlar, komalar, kalenderiler yazd. Lisnyla beraber mill aruzunu da muhafaza etti. O vakitler Trk ruhundaki mefkure uyuyordu. lke ve mmet muhabbeti altnda mukaddes milliyet sevdas snm gibiydi. Tarihimize altn yapraklar ilve eden Kprl olu irler bile Trk olduklar hlde eserlerini Arapa yazdlar. Bugn rkta uyuyan ananeler iddetli felket darbesiyle uyand. Trk milleti gzn at. Mnevverlerinden, genlerinden lisnn, edebiyatn, mukaddes haklarn istiyor. Kelimeleri vakalardan, cmleleri hengamelerden olan bu derin ve fec temenniyi duymuyor musunuz ey, el kalem tutanlar!... Trke yazarken ilme ve cemiyyete dir stlahlardan baka Arapa, Acemce terkip ve edat kullananlar: 1- Bir lisndan dier lisna kideler geebilir. Ve bir milletin sarf, dier milletin sarflarndan alnan kidelerle teekkl eder. 2- Dnyada muhtelif bir lisn olabilir.

170

3- Lisanlar milletlerin deil, lkelerin ve zmrelerindir. Desturlarn kabul etmi demektir. nk hi kimse hususiyetle byle uyanklk asrnda kabul etmedii esaslarla hareket edemez. O hldeeski uydurma edebiyat lisnn taklit ederek terkip yazanlar, ya cahildirler, ilmin bulduu eniyyetlerden kard mefhumlardan haberleri yoktur; yahut da ilmin hakikatini bilmedikleri hlde Trkl kendi lisnndan, kendi edasndan, kendi ivesinden mahrum brakmak istiyorlar. lim hayatnda [eniyyet realite]lerden mefhumlar karyor: 1- Bir lisndan dier lisna kideler geemez. Muhtelif milletlerin sarflarndan bir sarf vcuda gelemez. 2- Dnyada muhtelif bir lisn olamaz. 3- Lisnlar lkelerin, zmrelerin deil milletlerindir. Lisniyyt ilmine dir yazlm kitaplarda bu noktalar uzun uzadya anlatlmtr. Abel Havlak artk klsiklemi olan L-Lengstik unvanl kitabnn onuncu sahifesinde, Lisnlar, ksa syleyelim, kendi tabatlerinin haricine kamazlar. Mesel muhtelif bir lisan asla taratlamaz. Sarfnn bir ksm slv, bir ksm Ltin bir Hint ve Avrupa lisn tahayyl olunamaz. Muhtelif lisnlar yoktur ve olamaz da der. Evet Trkeyi Arapa ve Acemce kideleri kartrarak terkipler yapmak ilmin mefhumlarn inkrdan baka bir ey deildir. Hl Arapa Acemce terkip yapanlar memleketimizdeki bilgisizlikten, ilim ve fen hususundaki dalgnlktan istifade ederek:Lisnlar kendi tabatlerinin haricine kabilirler. Muhtelif bir lisn yaratlabilir. Sarfnn bir ksm slv, bir ksm Ltin bir Hint ve Avrupa lisn pekl tahayyl olunabildii gibi Arapa ve Acemce kidelerinden bir (Lisn- Osmn) yaplr. Hsl muhtelif lisnlar vardr ve olur da demek istiyorlar. heyhat Zolular, Patagonyallar bile bugnk ilmin vazh mefhumlarna bu kadar isyan edemezler. Eski uydurma edebiyat lisnnn Arapa, Acemce terkiplerini yazanlar messis ve makbul bir ilmi lisniyyt kknden ykmal, selikiyyt ilminin yok olduunu ispat etmelidirler. Yoksa hakikat ilerler ve onu hibir ey tutamaz MER SEYFETTN

171

iir DURMA, VUR! 1 Durma, Yunan. Durma: Kibrini artr! Trkln bana hakaret yadr! Uyuyan bir kasma bu zillet azdr. Vur, eski klesi. Utandr onu! Brakma, uyusun. Uyandr onu: 2 Bu yurdun hazinesi onun elinde Fakat anahtar senin belinde Kalm a ve garip kendi ilinde Vur. Eski klesi, utandr onu! Brakma, uyusun; uyandr onu! 3 Zorla onu, yeni reve girsin Fabrikalar asn. Her ie girsin Gemi yapsn, al verie girsin Vur. Eski klesi. Utandr onu! Brakma, uyusun, uyandr onu! 4 Sktr ki ordu, donanma yapsn Garpta ne terakki grrse kapsn Trkl tansn, Tanrya tapsn

172

Vur eski klesi. Utandr onu! Brakma, uyusun. Uyandr onu! 5 Zannetme yaptn hoa gitmiyor. Terakkimiz koa koa gitmiyor. Emin ol. Emein boa gitmiyor. Vur, eski klesi, utandr bizi! Brakma, dalalm, uyandr bizi! GKALP

Tiyatro TRK DNYASINDA TYATRO ve MUSK imalden kardelerimiz medeniyetin hibir cihetini ihmal etmedikleri gibi tiyatroya da lzm gelen ehemmiyet vermilerdir. Kazandaki Trklerin (imal kulb) ad altnda bir dernekleri vardr. Bu kulpte bir krathne bir de mkemmel tiyatro salonu vardr. Kazanda kan Trk gazeteleri geen sene kulbn madd muvaffakiyetleri ok olmadndan bahsediyorlar. Tiyatrosu yenilik cihetinden hemen hibir ey gstermemi ise de verilen tiyatrolarn olduka dzgn devam etmesi cihetiyle bir derece muvaffak olunmu saymak da mmkndr diyorlar. Bundan baka sahnenin ve tiyatronun darlndan da ikyet ediyorlar. Bizde daha henz (.. konservatuvar) yeni ald. Bakalm ne olacak? imalli kardelerimiz tiyatrolarnn darlyla beraber piyes yokluundan da ikyet ediyorlar. Hlbuki imal Trklerinin Ayaz shaki ve Ali Asgar Kemali gibi halk ediplerini halk dilinde yazm olduklar birok piyesleri stanbul lehesinde yazlarak memleketimizde sahneye koyulsa ve yz defa oynasa yine bklmaz. nk yazlan piyesler mill ve halkn anlayabilecei gibi yazlyor ve oynayan sanatkrlar da imal Trklerini hi olmazsa idd tahsil grm ve milletini tanm genleri olduklarndan sahnede kendi milletini, detlerini hakkyla temsil ediyorlar.

173

te en stanbul muharrirleri! Siz yalnz, Arapa, Acemce terkipler dzp Bir marifet yaptk zannna dmeseydiniz, konuulan gzel ve nazik stanbul lehesiyle tiyatrolar, komedyalar yazardnz. Bu komedyalar, bu piyesler Trk dnyasn her tarafnda oynanlr, ve Trke lehelerin arasndaki ehemmiyetsiz farklar da umum bir edebiyat lisnnn kymetli ivesi altnda erir ve gib olurdu. stanbul muharrirleri! te siz Trkeye tenezzl etmediniz. Arapa ve Acemce terkiplerle yle eyler yazdnz ki kendinizden baka hibir Trk anlamaz. Bari imden sonra dtnz cahillik ve ursuzluk uykusundan kalknz. Trk dilini seviniz. Arapa Acemce terkipler yapacanza konutuunuz nazik ve gzel Trke ile piyesler ve iirler yaznz. Zire yalnz Trkiyedeki Trkler deil, btn Turandaki Trkler sizin eserlerinizi bekliyorlar. Sizin kalemlerinizden akacak nur onlarn ruhlarn aydnlatacak imalli kardelerimizin oynayacak Trke piyes bulamamalar sizin

kabahatinizdendir. Siz kendi lisnnza kymet verseydiniz. Trklerin edeb ve umum lisn teekkl etmi olunurdu. Artk Allah akna, millet akna olsun yannz. Ve yazarken iki terkipi dost iin deil btn bir Trk milleti iin yazdnz hatrlaynz [Resimlerimiz] Resimlerini koyduumuz Trk kardelerimizden mm Glsm Hanm ve Aptullah Kariyef Beyle, Veliullah Murtaza Beyi krilerimiz takdim ederiz. Aptullah Bey imalde mill tiyatroculuu tess eden bir zattr. Bu Trk sanatkr milletin ruhunu terbiye etmeye on senedir devam ediyor. Ve kumpanyann sahibidir. On, on iki kiiden ibret olan bu Trk tiyatro kumpanyas kendi milletine az geldiklerini dnerek ve kendilerine birka samim arkada daha bularak iki kumpanya olmulardr. Bu ikinci kumpanyann sahibi yine imal Trklerinin en byk kadn santkr sahip Cemal Hanm kardeimizdir. Bu iki kumpanya Rusyann Trkler yaayan ehirlerinde gezerek mill tiyatrolar vermektedirler. Geen alt ay iinde Aptullah Beyin kumpanyas yalnz ark Kulbnde (48) oyun oynamtr. Bunlardan (32) s mill (16)s Rusadan tercme veyahut Trkeletirilmi piyeslerdir.

174

Kulbn alt aylk hslat olan (9000) rubleden (5000) rublesi Trk tiyatro kumpanyasna isabet ettii dnlrse imalli kardelerimizin az grdkleri hslat epey mhim bir mebl olduu anlalr. Biz burada Trk lisnyla nasl urayorsak btn Turandaki kardelerimizin de dil birliine almalar lzmdr. nk Her millet kendi lisnnda yaar. Lisnsz bir millet obansz srye benzer. Trk milletinin lisn Trkedir. stanbulda konuulan nazik stanbul lehesini onlar da bizim gibi edebiyat lisan olmak zre yava yava kabul etmeli ve bu mesele lzm gelen ehemmiyetten uzak tutulmamaldr T. S.

TRK DNYASINDA Kazanda Tatl Messesesi. Kazanda bilu-mn ticarethanelerde hizmet eden kimselerin tatil gnlerinin tayn edilmek meselesi baklarak Mslmanlara da Pazar ve sir Hristiyan yortularnda dkknlarn kapatmak lzm geldii karar verilmitir. Belediyenin Mslman zlar bu karar kabul etmeyip meseleyi hukuk komisyonuna havale ederek Mslman ticarethanelerinin cuma ve sir Mslman bayramlarnda tatl edilmesinin muhakemesini talep etmilerdir. Komisyon meseleyi tetkik ederek Pazar ve sir Hristiyan yortularnda herkes gibi Mslmanlarn da ticarethanesini amas ve al verite bulunmas kanunen mmkn deildir diye bir karar vermitir. Maysn 20nci gb belediye diresinde yine ictim akdedilmi, Mslmanlar bir azdan yeniden komisyona verilmesini ve meclis tarafndan hkmete mrcaat edilmesini talep etmilerse de ekseriyet Mslmanlarn bu talebini kabul etmemilerdir. Bunun zerine Mslman zlar hep birden meclisi brakp gitmilerdir. Mslman zlar kp gittikten sonra olan mzakere neticesinde Pazar ve sir Hristiyan yortularnda ticarethanelerin kapanmas mecbur olan nizamname ekseriyet ile kabul edilmitir. Kazan gazetelerinde yazldna gre Mslman zlar kendilerinin meclisten kp gitmelerinin sebeplerini mufassal surette yazp meclis-i idreye vereceklermi.

175

Bu vak zerine mahall Rus gazetelerinden bir iki tanesi Mslmanlarn meslis-i idareden kp gitmelerini iddetli iddetli tenkide balamlar. Hatta birisi o kadar ileriye gitmitir ki Vaka gya Rusyann her tarafnda bulunan gen Trklerin tevikiyle olduunu ve Mslman zlarn bu hareketlerine de inklplk ss vererek bunun korkun bir adm olduunu sylemitir. Bir Trk Kadn Hekimi Petersburgta kadnlara mahsus li-i tbbi derlerinde tahsil eden ve Kazanda kan Ak Yol gazetesi mdr ve sermuharriri Fahrusselm Efendinin zevcesi Safiye Hanm doktora imtihann muvaffakiyetle kazanp diplomasn almtr. Safiye Hanm bugnlerde Kazana geliyormu. Orta hlli bir ileye mensup olan bu hanm idd tahsili ve biraz da husus ders grdkten sonra Petersburga gitmi ve orada imtihan vererek kadnlara mahsus tbbiye mektebine girmitir. Gen hekim hanm tebrik ile bizim hanmlarmzn da bundan rnek almalarn dileriz. Elektriki Mslman - Kafkasyada ua ehrini elektrik ile tenvirinin 20 yllk imtiyazn ehrin byk tccarlarndan Hac Beir Rzayef Efendi almtr. Moolistanda Hristiyan Dini Neri - Rusya Hkmeti Moolistann Urga ve kendisinde Rus bulunan baka ehirlerde byk kiliseler yaptrmak istiyor. Bunun iin imdilik birok ineler toplanmaktadr. Bu hizmetlere Moolca bilen misyonerler tayn edilecektir. Hkmetin bu kararlar arasnda Moolistana mahsus bir misyoner cemiyyeti amak ve yetim Mool ocuklarnn Rus yetimhanelerine alnarak terbiye edilmek meseleleri de bahsolunmutur.

Mill Hikye Primo Trk ocuu 2 lmedi Ba beinci sayda Primo anlamyor, fakat daha ziyade sormuyor, iinden: Bu cahil kadn ne bilir?... diyordu. Akam oldu. Yemekte babasyla konutu. O a kadndan daha mitsizdi. Fakat kendi kalbinde bir arslan yatyordu. Hi Trkler be yz senelik vatanlarn iki buuk Bulgar, yahut Yunan askerine brakr myd? Artk her gn kla meydanna gidiyor, redif 176

diresinde toplanan askerleri, mkr hayvanlarn, araba atlarn seyrediyordu. Bir sabah bir grlt koptu. Sokakta Yahudi ocuklar kouuyor: ilve, ilve diye baryorlard. Hemen bir tane ald. Okudu. Ve anlad ki Karada ile muharebe balam Eve kotu. Bu mjdeyi Emine Hanma verdi. htiyar kadn: - Eyvah, eyvah Diyor, olunun, Mustafacnn da gidecei iin dizini dvyordu. Akam babas daha ziyade mteessir grnd. Primo sabahleyin erkenden mektebe kt. Tramvaydan klann nnde indi. Faliyyet son dereceyi bulmutu. Ama btn zabitler, askerler hi muharebe olacak diye sevinmiyorlard. Bu hllerinden belli idi. deta hepsi biraz sararm, solmu, sanki biraz korkmu gibi duruyorlard. Srpn, Yunann da harbi iln ettikleri iitildi. Gazeteler boyuna hudutlarda muzafferiyetleri yazyorlar, yazyorlar, yaza yaza bitiremiyorlard. Bunlar eve getirip babasna gsterdi... Babas: - Yalan, yavrum, yalan Diyordu. Selnik o kadar kalabalklat ki artk kimse kimseyi tanmyordu. Birkargaalk ki Deme gitsin. Diyorlar ki muharebeyi brakan Selnike kayormu! Primo geziyordu. Kahveleri, hanlar, dkknlar, hep askerle dolmu gryordu. Madem ki muharebe oluyordu bu kadar askerin bayram gnym gibi byle sokaklarda gezmesinde ne man vard? Bir gn eve gelince Emine Hanm alyor buldu. Niin aladn sordu. - Ah yavrum, muhacirler gelmi - Muhacirler mi gelmi? diye haykrd, nerede? - Her yerde! Btn cmiler dolmu - Kim syledi? - Bugn Mustafa geldi. O syledi. - Nereden geliyorlarm? - Koanadan, .. , Kprlden her taraftan

177

Ertesi gn mektebe gitmedi, cmiler tarafna doruldu. Hakikaten her taraf dolmutu. Bunlar ihtiyar, kz, kadn ve ocuktu. Hepsi alyorlar, tarf olunmaz bir sefalet iinde hkryorlard. Kalbi dayanamad. Kat. Onlar grmemek iin kat. Zavalllarn hepsi at. Gelene, geene: Allah aknza biraz ekmek diye yalbaryorlard. Kahveler yine hncahn asker doluydu. Ne intizam, ne hkmet vard O gece uyuyamad. te babasnn dedikleri kyordu. Hl zabitler gazinolarda oturuyorlar, nazik ve beyaz elleriyle, kadn gibi, salarn ve byklarn dzeltiyorlard. Sabahleyin kalkt vakit ba aryordu. Babasna syledi. - msn yavrum. Bugn hi darya kma. - Dedi. Evde kald. Babas akam gazeteleri getirecekti. le yemeinden sonra pencerenin yanna oturmu, Trklerin felketi, bu felketin sonu ne olacan dnyordu. Bahenin demir parmaklkl kapsndan Emine Hanmn olu Mustafann girdiini grd. phesiz annesiyle grmeye geliyordu. Bu, arslan gibi bir askerdi. Gs geni, iri gzleri mavi ve parlakt acaba annesiyle ne konuacakt. Merak etti. Kalkt. Aa indi. Mustafay mutfakta annesinin karsnda bir sandalyede oturuyor buldu. Glerek gitti. Elini tuttu. - Ho geldin Mustafa? - Ho bulduk beyim. - Ne var, ne yok bakalm? - Hayrlar - Sen niin muharebeye gitmiyorsun? - Ben yzba beyin evinde kaldm. Ama zaten muharebe bitti. Primo: - Ne? Diye haykrd, muharebe bitti mi? - Evet bitti. - Nasl bitti? - Bu akam yzba bey geldi. Evdekilere korkmamalar syledi. Bizim paa ile Yunann paas konumular. 178

- Ehy sonra? - Sonra Selniki teslim edecekler. - Muharebesiz mi? - Muharebesiz Primo: - Vay alaklar, vay - Diye haykrd. Bu nasl okurdu? Selniki babalarmz muharebesiz mi almulard ki imdi muharebesiz dmana veriyorlard. Mustafaya daha birok eyler sordu. Elli, altmu, yetmi bin kii silhlarn vereceklermi. Kara Burundaki byk toplar bir glle atmadan dmana teslim olunacakm. - Primo tekrar sordu. - Ehy sizi dman ne yapacak?.. - yi bilmiyorum, ama galiba esir edecek Diyorlar ki: Esirlik ok rahattr. Adama bey gibi bakarlar. - Ve yzba beyin sevindiini anlatyordu. Primo dinliyor, iinden mthi bir kin kabaryor, zehir gibi damarlarna yaylarak her tarafn actyordu. Mustafa gideceine yakn belinden byk bir revolver kard. Bu yzba beyinmi: Yunanllar esir ettikleri vakit art- mucibince zabitlerin kllarn brakacaklarm ama ihtimal baka silhlarn alacaklarm. Onun iin bunu Mustafaya vermi; anasna saklattrsn diye Primo hem dinliyor, hem muharebede kulland bir silh bu zabitin niin sakladn, muharebeden sonra onu ne yapacan dnyordu. Hi byle revolver grmemiti. Klf tahtadand. Ald. Bakt. Bitmedi MER SEYFETTN Matbaa-i Hayriye ve rekas: Cell Sahir

179

Trk bilgi dernei tarafndan karlan BLG Mecmasnn altnc says bugn kt Mndericatn okumak tavsiyeye deerini ispat iin kfidir. Bu saysnda u yazlar vardr: Felsefe-i Ummye Methal, Rza Tevfik - Paris Darlfnunu ve Darlfnun Haricindeki Messerler. Ltfi Hindistanda Trklk, Oktay Kaan - Frka ve Cemiyyet, Zekeriya - Hoca Ahmet Yesevi, Kprlzade Mehmet Fuat [Trk Bilgi Dernei]nin Teekkl ve Messi: Trkiyat, Trklk, Felsefe ve ctimiyyt ubelerinin ctimlar. iir: Al Bayrak. dris Sabih - Raporlar: Mbeir Kllm, Bursal Tahir Ataszleri ve Osmanl Tarihi Necip Asm - Ne Edat Hakknda Tetkikat, Andun Tangar Hfz- Shhat Mzesi, Doktor Tevfik Rt. Nshas be senelik abonesi 54 kurutur. SLM MECMASI Trk Yurdunun z yrekten bir yoldadr. Millet duygusuyla arpan imanl kalplerin nurlu ilhamlarna makes olacak bu mecmann din fikirlere canl, geni bir meydan ayor. slm Mecmasnn ir: Dinli bir hayat, hayatl bir dindir. En byk Trk ve slm ulemas tarafndan yazlar temn olunmutur. Din ve mill makalelerini her Mslman ve Trk okumaldr. Senelii 30 yarm senelii 16 kurutur. darehanesi: stanbulda Caalolunda Cemiyyet-i Hayriyye-i slmiyye Merkezindeki dire-i mahsusadr. Bb- l Caddesinde Numara: 77

180

TRK YURDU - KTPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim (Akurolunun) Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde yirmi nispette, taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde 25 nispette posta creti ilve ederler.

181

TRK SZ Perembe 19 Haziran 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 11 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Cell Sahir

Bu Saydaki Yazlar Trk Sarf ve ivesine Dir.........................................K. V Turhan Bey (hikye) .....................................................Cevat Turgut Koma (ir)..................................................................Tarhan Trk Dnyasnda ..........................................................A. H. Turan ocuu (mill hikye) ........................................mer Seyfettin (Esnaflarmzda Nezaket)?!.. (resim)............................(karikatr) Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Kader Matbaas - stanbul 1330

182

Bb- l Caddesinde Numara: 77 TRK YURDU-KTPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde 20 nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde 25 nispette posta creti ilve ederler.

TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz.

183

MR- NZIM Yerli Mal Maazas Veznecilerde Darlfnun srasnda numara 27 maazamzda bizzat yaptrmakta olduumuz ince ve zarif yerli oraplarmz muhterem ahalimize tavsiye eyleriz. Mendil, kolonya ve sire de bulunur. Divan Yolunda Numara 127 ALTAY FOTORAFHANES Her boyda ve her renkte trl resimler karlr. Son usul ayineli fotoraf makinesiyle resim karlrken makinenin nndeki ayinede kendinize yaktracanz en gzel oturular seebilirsiniz. Fotoraf merakllar, resim karmak isteyenler mutlaka bu Trk fotorafhanesine gitmelidirler.

184

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 19 Haziran 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 11 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Trk Sarf ve ivesine Dir, Hikye: Turhan Bey ir: Koma Tarhan Trk Dnyasnda, A. H. Mill Hikye: Trk ocuu mer Seyfettin. Esnaflarmzda Nezaket!... (resim karikatr)

Musahabe TRK SARFI VE VESNE DR 2 EDAT VE SGA Kelimelere edatlar taklarak sgalar yaplr. Mesel gz kelimesine c, ci, l, li, lik, lk, sz, siz, sz edatlar taklnca gzci, gzli, gzlk, gzsz sgalar meydana gelir. Gr cevherine bir takm edatlar taklarak mastarlar ve fiiller yaplr: - Grmek, grlmek, grdrmek, grnmek, gren, grdm, greceksin ve ilh Baz bir sga yaplrken cevher de deiir: - Grmek, gstermek - Gitmek, gndermek gibi Halkn lisn vicdan bu edatlarn kelimeye hangi manlar ilve ettiini, sgalarn hangi husus manaya geldiini selk bir surette bilir. Baz, edat takld kelime ile kaynaarak lisn vicdan tarafndan farkna varlamayacak bir hle girer. Gzel, gne, bayram gibi Terkip hlinde iki kelimenin kaynamas da bu kabildendir: (Paa) (Ba-Aa) 185

Kulaguz (Kul-Az) Karakol, Karavel (Kara, Avol) Bu gibi kaynam kelimeleri tasrif melekesi tahlil edemez, itikak ilmi tahlil eder. O hlde bunlarn nihayetlerindeki zamimelere edat denilemedii gibi aldklar ekle de sga nam verilemez. O hle fiillerde de tesadf edilir: almak, almak, konumak, yarmak mastarlarnn almak, almak, konmak, yarmak mastarlarnn mareket sgalar olduunu lisn vicdan tefrik edemez. Sarflarmz itikak ile tasrifi kartrdklar iin lisn vicdan ile tahlil ve terkip ettikleri ekillere ikak ilmi vastasyla tahlil yahut terkip ettikleri ekilleri kartrmlardr. Bununla beraber bu hl yalnz Trke kelimelerde inhisar etmemi, Arapa, Acemce kelimelere de sirayet etmitir. Arapann, Acemcenin sarf kidelerini renen adamlar da rsh neticesi olarak Arapa, Acemce sgalar tefrik etmek melekesi husula gelir. Bunun iindir ki fertte tahsil neticesi olarak husula gelen bu sun melekeyi, bir lisnn sahiplerinden kendiliinden teekkl eden ictim meleke ile kartrmalar Trke ibare arasnda Arapa, Acemce sgalar pek ok kullanmlardr. Hlbuki Trkede Arapann, Acemcenin kelimeleri, id olduklar lisnlardaki sga manlarndan tecrit etmi bir surette kullanlr. Mesel ktip ve mektup kelimeleri yazan ve yazlan manlarnda deil, baka manlarda kullanlr. Her yazcya ktip denilmedii gibi, yazlm olan her eye de mektup denilmez. Halk bu iki kelimeyi kullanrken biricisinin ism-i fil ikicisinin ism-i mefl sgasnda olduunu hissetmez. Hlbuki yazan ve yazlan kelimelerini kullanrken yaz cevherinin mnsn ayr ve nihayetlerindeki edatlarn manlarn ayr olarak nazara alr. Lisn vicdan abdest kelimesini tahlil etmeksizin kaynam bir ekilde muayyen bir menb olarak kabul eder; fakat yz suyu, gzya gibi terkipleri pekl tahlil eder. Bu izahlara gre konuma dilimizde Arapa, Acemce sgalar yoktur. Bizim lisn vicdanmz bu gibi -Trke olmayan- sgalar tahlil edemez.

186

Lkin yaz dilimizde sun ve maraz olarak Arapa ve Acemce sgalar da kullanlmtr. Eer konutuumuz gibi yazacak, konuma dilimizi edebiyatta kendimize en doru bir rnek yapacaksak yalnz Trke edatlarla Trke sgalar kullanmalyz. Mesel Edeb hafta yerine edebiyat haftas, musahhah yerine tashihli demeliyiz Her lisna dier lisnlardan birok kelimeler geebilir. Fakat kide geemez. nk her lisnn kendi tab harice kmamas bir kanundur. Arapa, Acemce sgalar kullanmak Trkede baka lisnlarn kidelerini, edasn esas olarak kabul etmek demektir. Mesel nispet yesini kendimize mal eder ve sgalar yaparsak bu Trkenin tabatine muhaliftir. Konuma diline giren nispet yeli kelimeleri halkn lisn vicdan bir tek kelime olmak zre kabul eder ve nihayetindeki yenin ayrca mansn duyamaz ve ne olduunu bilmez. Hatta Acem ivesiyle malm elif miktarnda ekemez bile. Bekta, Trk (trk), dehr, hind, ey, ark, ve sinngibi. Arkas Gelecek Sayda

Hikye TURHAN BEY Turhan; Anadolunun ierilerine sokulmu bir Trk kasabasnda domutur. lk iittii ses; anasnn yank bir yrekten dklen ezgin ninnisi, atlarn kinemesi, kheylnlarn deinmesi, kzlerin brmesi, kuzularn, koyunlarn melemesi idi. Turhan, on yldr bir erkek evlt bekleyen babasnn kucan eneltmi, onlarn yzlerini gldrmt. Hele anas ne kadar sevinmi, dnya kendisini olmuasna hasretli gnlnde ferahlk, gaml yreinde serinlik duymutu. nk Turhan karnnda iken komu kadnlar gizli gizli nice eyler fsldamlard. Diyorlard, ki; Eer bunda da bir olu olmazsa Durmu Bey evlenir Hatta oradan oraya mnasip bir kz da tasarlamlard Bu, dedikodular Sinem teyzenin kulaklarna kadar gelmiti Bunlar iittii zaman tasalanmyor, gece gndz ulu Tanrnn mukaddes ve nurlu eiine diz kerek bir erkek evlt vermesini yalvaryordu.

187

te bugn kendisiyle elenen kadnlarn ac szlerini azlarnda braktrm ve onlar utandrmt. Turhan, kasabasnda bulunan ibtid, rd, idd mekteplerini bitirmiti. Artk grbz, yakkl bir delikanl, boylu poslu bir civan olmutu. Kara gzleri, siyah salar, yeni yeni terlemeye balayan byklar esmer benzine pek gzel yakmt. teki genler gibi kahve bilmez, cigara imez, odasna ekilir, babasnn byk bir masrafla toplayabildii kitaplarla urar, yazar, yorulduu zaman gl fidanlaryla, narlarla bezenmi baheye kar, yeil aalarn serin glgelii altnda gezerek yorgunluunu giderir, gamn datrd. Turhan btn komular hayrl bir evlt diye vyorlard. Okumuluunu artrmak, diman bilgi nurlaryla tmak iin stanbula gitti. Bu, gzel, zarif ehir bu, dilber, irin memleket onu artmt. Yolda kendisine arkadalk eden hemehrisinin yardmyla bir otele yerleti. Birka gn otelde kald. gn sonra mlkiye mektebine yazld. Turhan Bey drt sene kadar memrlukta bulundu, fakat can sklyor, zlyordu. Artk babas da ihtiyarlamt. O, kadar mlk ve arazileri, mal ve mellleri araya gidecek, dalacakt. stifsn verdi, iftlie ekildi. Aradan on yl kadar gemiti, bir gn Turhan Beyin daveti zerine iftlie gittim. Beni ta kapda karlayarak tatl dil ve gler yzle kabullendi; Turhan Halep zerine ynden yaplm bir . Giymi, salar uzam, gneten yanm ehresiyle, siyah sakalyla tannamaz bir klk almt. ki eski arkada kol kola takarak gl fidanlarnn arasndaki kumsal yolda ilerliyorduk. Hava, gayet gzel ve ltif idi. Gk kubbesi altn bir prlt ierisinde yanyor, rzgr gllerin, smbllerin bayltc kokularn datyor, gvercinler, dem ekiyor, blbller akrdyordu. Bahe, bahe deil bir cennetti burada geirilen mr dnyann en byk saraylarnda, parklarnda bulunamaz. Dravr aalar, .. yapma ormanlar, fskiyeler, emeler bahenin gzelliini artran sslerdendi. Artk yorulmutuk, akaklarmz ince bir ter slatmt. htiyar bir nar aacnn yeil kanatlar altndaki iskemleye oturduk. Hizmeti; taze koyun stnden yaplm ayran getirdi, onu da itik. Bana bir cigara verdi, kendisi almad, Turhan Bey hl imiyor musunuz dedim. Evet dedi.

188

Turhan Bey ayaa kalkt, . Eteklerini dizlerinin zerine ekerek oturdu. Sze balad: Eer sizi yormayacaksam on senelik hayatmdan sizi haberdar edeyim, dedi. - Hayr, azizim, yorulmak m, memnuniyetle dinlerim, dedim. - Memriyetten ekildikten sonra, postu buraya attm. lk sene tarlalar srerdim o sene Cenabhak bol ve bereketli bir mahsul verdi. ki sene sonra koyun, inek, ksrak, aldm, onlarn yavrularn sattm. Her sene fazla bir kr kalyordu. Artk memriyetten ekildiime memnun oluyordum. yle deil mi azizim? Ben memriyette kalsam, ne yapacaktm, her sene bor bor stne katlanacakt. Bu, arazilerimiz de yava yava el eline geecekti zaten arazilerin elimizden birer birer gitmesine, birok sanatlarn, ilerin, ticaretlerin elimizden kmasna memriyyet hevesi sebep deil midir? Evet, kardeim! Ne zaman ki Trk genleri kirli masalar, bu yeil bahelere, ticaret tezghlarna, demir ocaklarna i evlerine deiirse ite o zaman, bu zavall bahtsz yurdumuzda hakik bir deime, aln teri kazan devri balayacaktr. Hl onlar bu, kr inatlarnda bu, aldatc heveslerinde ayak direyeceklerse emin olunuz ki bu, yurt birok zaman fakir, yetim, ksz, viran kalacaktr. Bunu iyice biliniz ki bir gn gzlerimizin yan silecek bir mendil, llerimizi saracak bir kefen, ocuklarmz kundaklayacak bir yer bulamayacak, alkan milletlerin -Allah esirgesin- mahkmu, esiri, oban olacaz. Bugn biliyorsunuz ki devletleri ykselten, milletleri batran iki ey vardr; bilgi, kazan Bunlar nerede ki oktur, oras aydnlk, bunlar nerede ki azalmtr, oras bir karanlk, bir fakir ve zaruret ierisindedir. Ah, bu k, bu alev, bu nur bizim yurdumuzda ne zaman yalabrsa o zaman sevgili ve her eyden stn yurdumuzda bir altn devri balayarak, karanlk bucaklarn, ssz ve kuytu kelerini, duman tutmaz ocaklarn, elmasl ziyalara boacaktr. Ancak bunu yapacak, pek duygulu, aydn dnceli, er yrekli genler ve genliktir. Ben, asil ve temiz bir yrekten dklen bu ac, fakat doru szler karsnda baylm, kendimden gemitim. Gzlerimi atm zaman ortalk kararyor, gne kardaki tepelerin arkasna siniyor, ovalar bir sszlk, bir mell siyah kanatlar ierine alyordu.

189

Yatakta uyuyamadm Yeil uhal masalara eilmi birok zaf, clz, benzi uuk, gzlerinin feri snm, belleri kamburlam genler gzmn nne sraland. Ben; bu, viran soluk, renksizlerin karsnda satlerce aladm Tan yeri aarrken yataktan kalktm, her yerim aryor, szlyordu. Pencerenin nne oturdum. Tabatin eriilmez gzellii, bahenin letafeti, aalarn dallarn een, krlarn kokularn getiren ince rzgrn serinlii gnlmdeki yaray biraz ferahlandrd Turhan Bey de kalkm bana sesleniyordu. Haydi, gel urada bir sabah seyran yapalm, dedi. leye doru beni ifti evlerine gtrd. Orada beyaz sval, yksek bir konak gzme iliti. Buras, ne dedim. Cmi ve mektep dedi. eriden blbl sesinden ho bir cvlt geliyordu. eriye girdiimiz zaman on, on be kadar ocuk ayaa kalkt. Hoca bize bir yer gsterdi. Oturduk. ocuklarn hepsi de grbz hepsi yakkl idi yzlerinde bir hayatn klar beliriyordu. Turhan Bey, ifti ocuklarnn sahil ve bilgisiz iin kalmamas bu mektebi atn ve bir de hoca tuttuunu syledi. Ertesi gn bu Trk zengininin, bu byk adamn nnde hrmetle eilerek ayrlrken btn genlerin byle olmasn istiyor, Ulu Tanrya yalvaryordum. Krehri: Koca Aa Olu CEVAT TURGUT

iir KOMA Blblleri susmu gzel ormann, alayanlar imdi durmu, akmyor, Doan gne artk dan, kayann stne nurdan bir sorgu takm Yollar tenha, gelmemiler gidenler, Ufuklarda yamur gibi yas iler, 190

Sevgilimin ruhunda var bir keder, Benim ahm yreini yakmyor Haydi, diyor, biz de artk lelim, Mezarlkta sa yaamak pek elim! Ben: Sevdiim meys olma, glelim. Derken dnp yzme hi bakmyor. TARHAN

TRK DNYASINDA Uucu Trk - Orenburgta kan ura mecmasnn dokuzuncu saysnda Zaker Can imzal bir makale sahibi tarafndan, ortaya bir mesele atld. Bundan yirmi be sene evvel Simi Palat ehrinde Ali Efendi isminde bir zat takma kanatlar yaparak umaya teebbs etmi ve bu sebepten btn Simber ahalisini dikkatini celp etmi. Yaplan alet bir kayk eklinde, ve kenarlarna kanat taklm. Motor yerine, el ile hareket ettirilecek bir takm tekerlekler koyulmu. te Ali Efendinin bu alet ile 45 arn kadar utuu herkes tarafndan syleniyormu. Makale sahibi bunun bylece meskt kalmasn ciz grmeyerek bu babta malmt olanlarn ura mecmasna mektupla bildirmelerini rica etmiti. urann on birinci saysnda Simi Palat ehrinden bir zatli efendinin umas hakknda yle malmt veriyor: Ali Efendi umak iin he ne kadar almu ise de mevaffak olamad, kanat ile uamaynca parat ile umaya uram ve bu kadarna muvaffak olmutur. Birtakm kimseleri: nsann umas lzm gelse Allah-tel onu kanatl yaratrd; bouna urama! diyerek bani demin umasnn imkn olmadn syledikleri bir zamanda, Simi Palattan baka bir yerde yaamam ve hi tahsil grmemi Ali Efendinin umaya almas muvaffak olmad taktirde bile tebrie ayandr. Ali Efendinin bundan baka bir ihtiri daha vardr, yirmi sene evvel su zerinde yrmek iin kzak yaparak rti nehri zerinde yrmeye alm ve muvaffak da olmutur. Geri ibtid suya bast gibi ayaklar ayrlyormu ve hemen azck daha suya

191

batp lecek imi. Fakat bu yrmeye meleke olmadndan ve altnn noksanlnda ileri gelmitir. Bu malmt verdikten sonra bir Trkn icat ettii su kzan yapmaya Avrupallar daha geen sene muvaffak olduunu ve netice itibryla sabunculuk ile itigal eden Ali Efendinin Trklerin msteidi bir kavim olduuna hid-i dil olduunu sylemektedir. Mft Mehmet Kmil . Bey imal Trklerinden; Avrupa usul tiyatro sahnelerinde taganni eden evvel Mehmet Kmil Bey olmutur. imalin hemen her Trk ehrinde mill trklerin tagannisiyle hret kazanan bu zat, son zamanlarda Trkistana seyahat ederek rast geldii Trk ehirlerinde de konser veriyor. Bugnlerde kendisi Hivede bulunmaktadr. Mehmet Kmil Bey Uralski ehrinde domu 31 yanda gen bir limdir. lk tahsili Kazanda olan Mehmet Kmil Bey imam olan pederi tarafndan tahsil iin Msra gnderilmitir. ki sene kadar da babasnn medresesinde okumu ve 1905 senesinde Fikir GAZETES LE El-asr El-cedd ve Oklar mecmalarn neretmeye balamtr. Bu mecmalarla beraber iki tane de Rusa gazete karmtr. Mumialiye Orenburg Ruhan idaresinden mderrislik ahadetnamesini bilhare muharrirlik ile beraber muganilii de balam ve drt seneden beri tiyatrolarda muganilik ile megul olmakta bulunmutur. imal gazetelerinin yazdklarna gre son zamanlarda Kurn- Kerim imal Trkesine tercmesiyle de uramtr. Kafkasyada Ruhan Mektep - Kafkasyada Mslman mahkeme-i eriyyesi din ve dnyev ilimlere ana imam ve hatipler yetitirmek iin imahi ehrinde bir din talmhne amaya karar vermitir. Girit Trklerinin Hli - Anadoludan getirilen Rumlardan bir ksmn Yunanisten Girite gndermitir. Bunda gayet meln bir maksat olduu anlalyor. Girite giden Rum muhacirlere evvelce retilmi olduundan bunlar buralarda kendilerini zmirden Giritlilerin kovmu ve bir tek can ile karm olduklarn syleyerek Giritteki vahlerin kuduzluklarn arttryorlar. zmirden kaanlar Giritte kendilerini tesadfen sefil bir hlde gstererek Girit Rumlarn fena hlde kzdrmaktadrlar. Bu Rum muhacirlerinden sonra ada zerindeki Giritlilerin mevkii yine pek ziyade vahimdir. nk herifler, Rum ilinde 192

yapamadklarn Giritte yapacaklarn ak aa sylyorlar. Giritten Trk muhacirlerin gitmesi Yunan Hkmetince yasak edilmiti. Bu yasak Yunanllarn dedii gibi, askerlik meselesi olmayp, Giritten gidecek Trklerin, Anadoludaki Rumalar kovarak yerlerini zapt edeceklerinden, bunlara sebebiyet vermemek iin Trklerin gitmesi yasak edilmitir. Hlbuki hakikatte bu dzme i, yerli Rumlarn Trkler hakkndaki hizmetlerini daha ziyade artrmak iindir. te, Mslmanlar, Giritte pek acnacak bir hldedirler. Diploma Alm Bir Trk Hanm - Tiflis li Mektebinin muallimesi Melkuva Hanm Harkof Darlfnununda btn imtihanlar muvaffakyetle kazanarak birincilikle diploma almtr. Denizlide Cuma Tatli - Son geirdiimiz felketlerden artk herkesin de ibret alarak din ve mill ananelerine riyet etmeye baladklar grlyor. Geenlerde zmirdeki Trk-Mslman esnafnn sz birliiyle cuma ve baka mill ve din bayram gnlerini tanyarak dkknlarn kapamaya baladklarn zmir gazetelerinde okumutuk. Bu defa haber aldmza gre Denizli kasabasndaki bilcmle berber esnaf cuma tatline karar vermiler ve bu karar receb-i erfin ilk cuma gnnden itibren icra etmeye balamlardr: Aferin! Anadoludaki esnafa ve dars bizim stanbuldaki esnafn bana!

Mill Hikye Primo Trk ocuu 2 lmedi Ba beinci sayda - Ne tuhaf, dedi, bu nasl ey? Mustafa malmt taslad: - Buna mavzer revolveri derler. Beyim; bu hem tabanca gibi, hem tfek gibi kullanlabilir

193

Primo sorduka o anlatyordu. Tahta klf, daha dorusu kutuya at. inden revolveri kard. Sapn kutunun ucuna takt tahta klf bir tfek dipii gibi olmutu. Omzuna dayad nian oldu: - te byle Diyor, daha ziyade tafsilt veriyor, Primo dikkatle dinliyordu. Evet kurun birden konuluyordu. Nasl konulduunu, sonra nasl boaltldn anlatt. Primo da ald. Omzuna kodu. Mekanizmay kurdu. Tetii ekti. Ate edermi gibi boaltt ah byle on kurun birden konan, iki bin metre yere atan mkemmel bir silh varken dmandan nasl kalrd? Primonun buna akl ermiyordu. Emine Hanm: - Ah oul, nerede saklayaym ben? Diyordu. Primo kolayn buldu. Yukarda tavan arasnda saaa yakn bir yerde ufak bir delik vard oraya konulursa kimse grmezdi. On ba da fiek vard; onlar da kmrle koymalyd. Mustafa: - l, l. Dedi. Anas itirz edemedi. Primo revolveri ald. Kendi eliyle yerletirdi. Kurunlar rutubet almasn diye bezlere sardlar. uvallarn arkasna koydular. Primo hep muharebeye dir eyler soruyor. Mustafa cevap veremiyordu. Primonun bu teslim olmak meselesine bir trl akl ermedi. Akam babasyla mbaheseye giriti. Bu nasl olurdu? Ve anlad ki babas stanbula gitmek istiyor. Ah Selnik kalacakt ha?... Teessrnden kalbi acd. Ryda grse inanamayaca bu felketi daha ziyade dnemiyordu. Felket satleri ar geer. Yunan svarilerinin gelmesi, kraln, prenslerin, prenseslerin Selnike dolmas epey srd. Birden her ey deimiti. Sokaklar apkallar kaplad. Yahudilerin hepsi hemen Rumlat. Btn dkknlar maviye beyaza boyand. Mavili beyazl taklar yapld. Yunan kral geldi. Herkes, kadnlar ve erkekler sokaa dkld. Alk, alk, alk El akrtsndan, Zitu, Zitu Yargus! naralarndan gk grlese iitilemeyecekti. Yalnn nnde dman taburlar mzka alarak geiyorlard. Btn panjurlar alyor, bu geen taburlara iekler, buseler atlyordu. Akam babas: - Yavrum artk burada oturamayacaz, dedi; ilk bapurla stanbula gideceiz. Yarn yahut br gn 194

Aman yarabbi! Vatan brakmak bu kadar kolayd ha deta gezmeye gidiyor gibi vapura binecekler, be yz senedir oturduklar Selniki brakacaklard. Hayr, hayr O, Primo, buradan bir yere gitmeyecek, burada kederinden lecekti. stanbula gidip ne yapacakt? Sokaktan geen Rum ocuklar, tramvayclar, satclar: te bir Trk ocuu Diye kim bilir ne kadar ac bir hakaretle bakacaklar, onunla eleneceklerdi. Artk bu hayata nasl tahamml ederdi? Gece uyuyamad. Babas istedii kadar bavullar falan hazrlatsn O kaacak Vapura binmeyecek, kendini ldrecekti. lmeye karar verdikten sonra Primo gayet tatl ve ho bir rahat duydu. deta strab azald. Mektep falan oktan kapanmt. Trkler kamalar, btn bu binalara Yunanllar dolmulard. Son satini daha tayn etmemiti. Dar kt. Gezinmeye balad. Her ey, her yer deimiti. Bitmedi MER SEYFETTN Kader Matbaas Cell Sahir

OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar 1. Sihirli Hal 2. Tilki Kardein Muhakemesi 3. Gliverin Seyahatnamesi 4. Bir Afacann Hikyesi 195 20 para 20 para 20 para 20 para

5. Tilki Kardein Bana Gelenler 6. Giyumtel 7. Tavan Kardein Kurnazlklar 8. Gliver (Devler Memleketinde) 9. Urganc Hsn 10. Bir Papaann Hikyesi 11. Beirin Rys 12. Ala Geyik 13. Leylek Padiah 14. Deli Terzi

20 para 20 para 40 para 40 para 40 para 40 para 40 para 20 para 20 para 40 para

Trk bilgi dernei tarafndan karlan BLG Mecmasnn Altnc Says kt Mndericatn okumak tavsiyeye deerini ispat iin kfidir. Bu saysnda u yazlar vardr: Felsefe-i Ummye Methal, Rza Tevfik - Paris Darlfnunu ve Darlfnun Haricindeki Messerler. Ltfi Hindistanda Trklk, Oktay Kaan - Frka ve Cemiyyet, Zekeriya - Hoca Ahmet Yesevi, Kprlzade Mehmet Fuat [Trk Bilgi Dernei]nin Teekkl ve Messi: Trkiyat, Trklk, Felsefe ve ctimiyyt ubelerinin ctimlar. iir: Al Bayrak. dris Sabih - Raporlar: Mbeir Kllm, Bursal Tahir Ataszleri ve Osmanl Tarihi Necip Asm - Ne Edat Hakknda Tetkikat, Andun Tangar Hfz- Shhat Mzesi, Doktor Tevfik Rt. Nshas be senelik abonesi 54 kurutur. SLM MECMASI Trk Yurdunun z yrekten bir yoldadr. Millet duygusuyla arpan imanl kalplerin nurlu ilhamlarna makes olacak bu mecmann din fikirlere canl, geni bir

196

meydan ayor. slm Mecmasnn ir: Dinli bir hayat, hayatl bir dindir. En byk Trk ve slm ulemas tarafndan yazlar temn olunmutur. Din ve mill makalelerini her Mslman ve Trk okumaldr. Senelii 30 yarm senelii 16 kurutur. darehanesi: stanbulda Caalolunda Cemiyyet-i Hayriyye-i slmiyye Merkezindeki dire-i mahssadr.

TRK YURDU Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

197

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu

OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan m iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir. ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar 1. Sihirli Hal 2. Tilki Kardein Muhakemesi 3. Gliverin Seyahatnamesi 4. Bir Afacann Hikyesi 5. Tilki Kardein Bana Gelenler 198 20 para 20 para 20 para 20 para 20 para

6. Giyumtel 7. Tavan Kardein Kurnazlklar 8. Gliver (Devler Memleketinde) 9. Urganc Hsn 10. Bir Papaann Hikyesi 11. Beirin Rys 12. Ala Geyik 13. Leylek Padiah 14. Deli Terzi

20 para 40 para 40 para 40 para 40 para 40 para 20 para 20 para 40 para ALTAY FOTORAFHANES

Her boyda ve her renkte trl resimler karlr. Son usul ayineli fotoraf makinesiyle resim karlrken makinenin nndeki ayinede kendinize yaktracanz en gzel oturular seebilirsiniz. Fotoraf merakllar, resim karmak isteyenler mutlaka bu Trk fotorafhanesine gitmelidirler. MR- NZIM Yerli Mal Maazas Veznecilerde Darlfnun srasnda numara 27 maazamzda bizzat yaptrmakta olduumuz ince ve zarif yerli oraplarmz muhterem ahalimize tavsiye eyleriz. Mendil, kolonya ve sire de bulunur. TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd.

199

Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu

OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan m iyi her eit erkek kadn ve

200

ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

201

TRK SZ Perembe 26 Haziran 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 12 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Cell Sahir

Bu Saydaki Yazlar Kelimelerin Manlar Nedir ........................................mer Seyfettin Trkn Beyaz Katli (ctim Dertlerimizden) ...........Aka Gndz Koma (ir)..................................................................Tarhan Eski Edebiyat Lisn ve Trke....................................Hsn Korkut Kaak Hsn (hikye) ....................................................Asm Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2,5 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Kader Matbaas - stanbul 1330

202

Bb- l Caddesinde Numara: 77 TRK YURDU-KTPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde yirmi nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde 25 nispette posta creti ilve ederler.

TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz.

203

KONFERANS svirenin Lozan Darlfnununda tahsil etmekte olup tatller mnasebetiyle ehrimize dnen Rec Nzhet Bey tarafndan ehzadebanda Fevziye Tiyatrosunun karsnda Talebe Cemiyyeti Merkezi binasnda Lozan ve svirenin dier darlfnunlar hayt- tahassuliyyesi ile idare-i maiet hakknda yarn bir konferans verilecektir. KEHRBCI VE ABANOZCU MEHMET EFEND ehzadeba Direkler Aras donanma sergisine bitiik eski Trk sanatkrnnn canl bir timsali olan ve bugn sekseni gekin bir yata dost-ghnn banda genleri gpta ettirecek bir maharetle alan Ali Babazade Mehmet Efendi gayet dakik abanoz mima yapmaktadr. Bu mismalar askeri ve mlk doktorlarmzla ebelerimiz on be seneden beri kullanmakta olduklar gibi Avrupallar bile bilhassa alman doktorlar mismalar zerinde Mehmet imzas ararlar. Bu sanatkrn Avrupada marf olduunu Londra sergisinin bir madalyas Avustralya Devletinin diplomalar tasdik etmektedir. Mehmet Efendi nefis yasemin, kofa, abanoz hakve fincanlar, ney balar yapar. Her hlde istihlk- mill intibahnn eski ve mhim uzviyeti, ak sakall ve necip bir Trk nsiyesinde grmek isteyenlere ziyaretini Trk sanatkrl namna ehemmiyetle tavsiye ederiz.

204

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 26 Haziran 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 12 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Musahabe: Kelimelerin Manlar Nedir, mer Seyfettin. ctim Dertlerimizden: Trkn Beyaz Katli: Aka Gndz. iir: Koma Tarhan Eski Edebiyat Lisn ve Trke, Hsn Korkut. Kaak Hsn, (hikye) Asm.

Musahabe KELMELERN MANLARI NEREDEDR? Biz hl bugnk hakikate asla uymayan kurn- vust mefhumlaryla dnrz. Hibir neticeye varmayan btn mnakaalarmza sebep ite bu mefhum meselesidir. ctimiyyatta, ulmda, siyasiyatta olduu gibi lisnda da bizi ihata eden hakikate, eniyyete yabanc kalr ve kendi kafamzdaki uydurma mefhumlarla hakikatler yapmaya alrz. Mesel hakikatte bir Trk milleti vardr. Bunu mmkn olduu kadar inkr ederiz. nk kafamzda binlerce krlm hayalden doma bir Osmnllk mefhumu vardr. smini inkr ettiimiz milletimizin ancak alt asrlk tarihini alr, daha evvelki haytn tanmayz. Heyhat, hlbuki alt asrda seksen milyonluk bir millet deil, hatta alt metre muhitinde bir nar aac bile yetimez hakikatte yaayan eyleri birer birer inkr ederken lisn da unutmayz. Ve denir ki: Trke yoktur. Bu lisn, Osmnl lisndr. Osmnl lisn da sarfnn iinde Arapa, Acemce kideler bulunan muhtelif bir lehedir. Arapa ve Acemce iyi bilmeyen Osmnlca yazamaz! lmin, fennin hakikat gibi nazarmzda hi ehemmiyeti yoktur. Elimizde Kams-i Osmnler var. Bunlarn iinde bir kelime Trke bulunmaz. Hep Arapa, Acemce kelimeler Osmnlca denilen dzme edebiyat dilinde Trkeye zerre kadar ehemmiyet verilmez. Trke Osmnlcann iinde deta kuymetsiz bir safradr. Trke kelimeleri ad, kaba, ahenksiz buluruz. Mesel izcilik, oymakbeyi ve ilh gibi mill hareketin yeni stlahlarn bile edit bir tehalkle Osmnlcaya tercmeye kalkarz.

205

Ve hakikate, yan arife iltifat etmediimizden kullandmz Arapa ve Acemce kelimelerin manlarn da lisan vicdanda deil, Arap ve Acem kamuslarnda ararz. Hlbuki geen makalelerimizde anlattmz gibi Osmnlca diye hakikatte bir lisn yoktur ve olamaz da Konutuumuz lisn Trkedir. Her lisn gibi bizim lisnmza da hariten kelimeler girmi ve Trk milletini kesp etmitir. Trk sarfna dier ecnebi sarflardan kide giremez. Arapa, Acemce terkip ve cem kideleri ancak o uydurma eski edebiyat lisnnda yaayabilir. Konuurken hibir Trk stlahlardan baka Arapa, Acemce sarflaryla yaplm terkipler ve cemler kullanamaz. Trkeye giren yabanc kelimelerde eski mnlarn gib eder. Trk tecvidine gre ahengi deitirdiinden sonra mansn da deitirdi. Mesel mektep, afak, tesrr, seda kelimelerine bakalm. Bu kelimelerin Trke manlar baka Arapa manlar bakadr. Trke mektep: iinde ders okunacak bir yer demektir, Arapa mektep: iinde yaz yazlacak yer Trke afak: gne domazdan evvelki aydnlktr. afak att. Daha uyuyamadm. denir. Arapa afak gne battktan sonraki aydnlktr. Trke tesrr: sevinmektir. Arapa tesrr: yar beline kadar suya dalmaktr. Trke seda: Ses demektir. Bouk bir seda ile sze balad denir. Arapa seda ses deil, sesin aksi demektir. Trkeye ehemmiyet vermeyen, Trkenin varln inkr eden kurn- vust mefhumcular bugn Trkelemi olan bu kelimelerin Trke manlarn yanl, Arapa manlarna doru derler. Hlbuki lisnmzda bu kelimelerin Trke manlar doru, Arapa manlar yanltr. Trkeye giren kelimelerin manlar Arap ve Acem kamuslarnda deil, Trkln lisn vicdanndadr. Arapa, Acemce kelimelerle beraber Trke kelimelerin de mans arifin, eniyyetin verdii mandr. Trke ne kadar ok kelimeler vardr ki eski manlar bugn tamamyla deimitir. Bugn; bugnk hakikatin, yan arifin verdii man dorudur; eskisi yanltr. 206

Netice: Trkedeki kelimelerin manlar ecnebi kamus kitaplarnda deil, onlar alp sitedii gibi kendine mal eden lisn vicdandadr. Ey genler! Artk evvel zaman kalbur saman limleri gibi gzlerini ecnebi kamuslara dikmeyiniz sizi iinde yaatan hakikati, eniyyeti, rk taktik ve tarassut ediniz. iveniz, sarfnz, nehviniz, slbunuz gibi, kelimeleriniz en doru ve mkemmel mansn da orada bulacaksnz MER SEYFETTN

TRKN BEYAZ KATL ctim Dertlerimizden talyanlar, Trablusgarpta topramz eziyordu; biz burada ahlkszln

envndan gerdanlklar taktryorduk Fakat lmyorduk ve ite lmedik. Drt dman kapmza dayanm rz ve namusumuzu iniyordu; biz burada ahlkszln nice eitlerinden dibaceler biip giyiyorduk. Fakat lmyorduk ve ite lmedik. ktisadn nicesi, azmza bir lokma ekmek uzatp ekerek alay ediyordu; biz burada ahlkszln .. otomobiliyle Kthane sefas yapyorduk Fakat lmyorduk ve ite lmedik. Lkin, bugn lyoruz! Bugn adyla sanyla, can ekiiyoruz! Ecel; korkaklktan, ahlkszlktan, cehilden ve kanszlktan yourulmu iki dudamzn arasnda bir nefes gibi duruyor. kmak zeredir! Haberimiz olsun ki sanmz kmak zeredir!!. Bir katil, mthi, korkun, elinden kurtulmas pek g bir katil; kzl gzl ve beyaz suratl bir katil z Trkn yreini kavram skmak zeredir. Hayr. Skyor, eziyor ve neredeyse Fakat imdat! Fakat imdat yok mu? Millet muhabbetini, iki kafiyenin topranda arayan irleri kurtarmak iin feryat ediniz! Millet muhabbetini, uydurma bir masaln serlevhasnda kovalayan edipler! Kurtarmak iin haykrnz! Yreini katil bomakta olan Trkn parasyla Avrupada tahsil eden doktorlar! Kurtarmak iin saldrnz!

207

Daha kim var? Hocalar! Vizler! Biriniz dersinizle, biriniz sznzle hcum ediniz! Sonra her kim varsa aryoruz: Mebslar! Bteden evvel o beyaz katilin nicesi altnda kvranan milleti dnnz! ynlar! Meclisin feshinden evvel krk sene sizi besleyen milleti dnnz! Vkel! Rical! Polis! Jandarma! Kanun! Destur! Kim varsanz, kulunuz, ve hi kimseye olmadm ve yalnz bu meselede byle meselelerle en hakir kulunuz olaym; rfk ile, nush ile, zor ile, kahr ile, istidat ile, zulm ile yrynz ve Trk bu katilin elinden kurtarnz!! Biliniz ki bu kahr ve zulmnz, bakalarna benzemez, neticesi sadet ve felhtr! O beyaz katil, Trk devirmi ldryor! Cihanlar ykan, insanlar ykan, beldeleri ykan, saltanatlar, medeniyetleri ykan, tarihleri ykan beyaz katil i banda Trk, Trkn saltanatn ykyor. Ve biliniz ki Trk ve Trk saltanat yklnca Osmnl saltanat, Mslman saltanat ve btn Mslmanlk yklr Beyaz katil! Beyaz katil!... bunun kim olduunu sormaya hacet var m? Ne vatan dman, ne seyahat dman, ne para dman Dorudan doruya can, asl, mahiyet, milliyet dmandr o! Beyaz katil! Beyaz katil demek: spirto demektir. Yan rak! Rak! Rak!... Bu kadar heyecana, bu kadar tela, feryada sebep mi aryorsunuz? te size binlerce, yz binlerce emsali; hatta fik emsali arasnda en son, en yeni ve en hakik bir hikyecik: Kymetli bir arkadam marif vazifesi dolaysyla birka gn evvel tarada, hemen burnumuzun ucunda bir kye gider, o anlatt, ben aynen naklediyorum. - Ky altm haneli ve tamamen Trkt. Kenarna geldiimiz zaman davullar alyordu. Kyn erkek denilebilecek yirmi otuz kiisi oturmular; dn sefas ediyorlard. Selmlatk. Yer gsterdiler. ki dakika sonra iki kyl, ellerinde birer gaz tenekesi olduu hlde hzrnu dolat, herkes bir merebe bir tenekeden, bir merebe dier tenekeden iiyordu. Ben bu gaz tenekeli ikramn i yzn anlamaya merak ediyordum. Nihayet bize de getirdiler. Bir de ne greyim? ndeki terekede cam kr olduunda phe olmayan rak ve arka tenekede de mezesi Mezesi de yince turu falan zannetmeyiniz; nedir biliyor musunuz? Syleyeyim: Pekmez!. Evet pekmez!.

208

Bu, fec.. Fakat bundan feci var: Bu altm haneli kyn dnde bulunan bu yirmi otuz erkei gnde ka gaz teneke dolusu rak imiler tahmin edebilir misiniz? Tamam on be gaz tenekesi!!.. Adam bana yedi okka seksen dirhem rak dyor. Ney! Artk feryat, istimdat, heyecan, muhikle olmaz m? zmiri byle, Kastamonusu byle, Ankaras byle, ve batan aa her yeri byle iken insan nasl haykrmaz? Ve tekrar ediyorum: Trkn beyaz katli bu saltanatn temellerine kazmay buruyor, ya onu ldrnz! Ya o, Trk ve her eyi ldrecek! AKA GNDZ

ESK EDEBYAT LSNI ve TRKE Arapa ve Acemce terkiplerin kart eski edebiyat lisnnda Trkenin bu ok gzel, sevimli ve ahenkli lisnmzn edas, ivesi yaayamaz. Hele aruz Trk ivesinin en korkun bir dmandr! Eski terkipi irlerden Tevfik Fikret Bey bile aruz sebebiyle Trke ivesine riyet edememi, onu ihmale mecbur olmutur. Trkede vcudu inkr olunamayan husus ve bariz bir ahenk vardr. Hafif balayan kelimeler hafif, ar balayan kelimeler ar biter. Kelimelere yapan edatlarn da ikier ekli vardr. Ar hafif mak, mek. cak, cek. da, de. den, dan gibi. Misaller: sarmak, sermek. saracak, serecek. evde (de), sarayda (da). evden (den), saraydan (dan)

209

Konuurken asla hata yapmaz, da diyecek yerde de cak diyecek yerde cek den diyecek yerde dan demeyiz. Fakat eski edebiyat lisanyla yazarsak da yerine de demekte beis grmeyiz nk eski lisnda Trkenin, ahenginin, ivesinin ehemmiyeti yoktur. Varsa yoksa Arapa, Acemce Trk olduumuz iin hakl bir temayille hatta kullandmz Arapa, Acemce kelimeleri de hazmetmemeiz, Trk tecvidine uydurmamz lzm ike biz aksine kendi gzel kelimelerimizi ve edatlarmz acmadan bozar, Arap ve Acem kelimelerine kafiye dzmeye kalkarz. Bal bana bir lisn olmayan bir milletin mstakil bir vatan olmayaca gibi mukaddes ana lisann -ahengiyle, ivesiyle, tabatiyle, hususiyetiyle, tecvidiylesevmeyen bir millet vatann da sevmez. Hatta oklarmz gibi - vatann ne olduunu bilmez. Arapa, Acemce terkipli iirler nerederek eski sun edebiyat lisnnn atein bir mdfii kesilmi Peymda yine bir iir var: afak ve Muhterem ir ar okunmas icap eden temaa kelimesinin nihayetinde de -da edatn de gibi hafif kullanyor ve azadeye kafiye yapyor. te: Sevin, hemen seviin siz yaarken zde; Souk, snk grnen zend kn-i b-rh Fena deil o kadar, szleri temaede. irin hatas yalnz bir Trk edatnn idmyla kalsa iyi Fakat hayr kulland gayr-i mill ve ecnebi aruzda da birok hatalar var. te: Sahblar yarl, ehre-i ufk sarar, Havaya rae gelir, (asuman), zemin kararr, Fena deil o kadar, (szleri) temaade, Ki uleler saarak (stne) geer eb-tb Bu ir Trk olduu iin Trke ve mill olmayan bir aruzdaki hatalarn ayp saymamalyz. Trkenin gzel, tab ve yanlsz yazlr.

210

Trk iri sevgili ve tamamiyeti mukaddes olan ana lisnna Arapa, Acemce kidelerle yaplm terkipler sokmakla kalmyor. Dnyada hibir Trkn mansn bilmedii kelimeleri kullanyor. Per-i gabe diyor. Gab ne demektir? Bunu iimizde hatta Arapa, Acemce okuyanlarmzdan bir bilen bulunur mu? Zr, Drende, , mir-i eser-i n-yb gibi szlerden kim man karabilir? Ey Trke! Ey gzel ve ilh lisan! Senin yksek ve ahenkli tabatindeki eday, iveyi yabanc ve souk tesirlerden kurtaracak olan mill ir daha gelmeyecek mi? Bekliyoruz, hepimiz onu bekliyoruz. O, imdi daha bo duran milliyet mabdinin lmez bir mabdu olacak, lisn denilen mukaddes ve manev vatann ebed padiah gibi ruhlarmzn zerine nurdan tahtn kuracaktr. HSN KORKUT

KOMA Ah ey Kzlrmak! Alyor musun? Dalgalarn comu, bilmiyor durmak, kt yz bin uak, alyor musun? Ben geldim bana, isterim sormak: Yedi yz yl evvel stnden geen Trklerin bana nedir bu gelen? Yasasz kalmlar serserilikten Kamak isterlerse yol verme, sen ak! Ak, boulan kaan, acma ona ster misin yurda baykular kona? Gemek lzmsa yok mudur Tuna? Geriye brakma, ak Kzlrmak! TARHAN

211

Hikye KAAK HSN Onba gr bir sesle baryordu. - Hsn, nbete! Souk bir havada, kar ve amurlu uzun yollarda, uzun gnler yrdkten sonra askerin dinlendirildii bir yerde zaf vcudu srlsklam su olmu yar l gibi uyuyan Hsn nce bu arl iitmedi. Stmadan sararm ehresindeki hatlar geriliyor Galiba hlyal bir nbet geirmektedir Onba bu sefer daha yksek be ar bir sesle: - Hsn, nbete! Bir kmldanma, bir inleyi, ondan sonra daha ok lmn gelmesini isteyen bir kayknma ile Hsn doruldu. Gzlerini outuruyordu. Fakat bir trl aamyor Onbann gittike sabr tkenerek: Hsn! Ben imdi senin mahmurluunu aarm diyor ve hatta kolundan yle bir sarsyor ki!. En tatan yrekler bile bunun karsnda erir. Hayr! Onba yle dnmyor. O; vazifesini ifa eden bir adam gibi geni bir nefes alarak yerine oturuyor ve gecenin yarsn doldurmak iin ttn imeye balyor. Biz biz bu onbay yerinde rahat brakarak Hsn renmeye alalm: Hsnle bir kydeniz. Kendisini yakndan tanrm. ksz kymz medeniyetten uzak trl trl hastalklar yuvasdr. te byle bir kyde sinirli bir ana ve cahil bir babadan dnyaya gelen Hsn daha stte iken hrnlkla ev halkn usandryordu. Hsnn byk bir annesi vard. Hsn biraz byyp de konumaya balad vakit byk annesi Hsn elendirmek iin geceleri ona yedi bal dev, cin, peri, evliya masallar sylerdi. Hsn bu masallar dinleye dinleye korkak olmutu. Karanlkta bir adm darya kamazd. Hsn vaktinde mektebe verdiler. Fakat o; krat glkle skebildi. Tecvit ise onun iin muamm gibi kald. Gitti. Kylerinde bir cmi vard. Semtine hi kimse uramyordu. mam yazn tarlasnda almaktan, kn odun devirmekten cmii temizlemeye, namaz klmaya ve kldrmaya vakit bulamyordu. Hsn mektepte rendii Kurn okumasn da unutmutu. Dinine byle yabanc kald gibi Trklnden, dnyasndan da haberi yoktu. Mektepte Trke namna bir ey renememiti. Harekesiz

212

ve sessiz harflerle yazlan kargack burgack Trke kelimeleri okumaya bir trl gc yetmiyordu. Bylece Hsn ne bir gazete okuyabiliyor, ne de iki satr bir mektup yazabiliyordu. Kylerinde z Trke ne bir kitap ne bir gazete yoktu. Kylerine yakn baka bir Rum kynden olan Rum delikanllarla gre gre Hsn kendi dilini, kendi soykannn detlerini, destanlarn, trklerini unutmaya balamt. Hsn kyn en yaramaz bir ocuu oldu. Gn doarken evden kar, bir gn birisinin evine ta atar. Bir gn birisine bak eker; hsl mahalleli, ky halk, Hsnden bkm usanmt. Bir gn kyn ileri gelenleri toplanarak babasna ikyette bulundular. Bunun zerine babas Hsn ifti yapmay dnd ve ertesi gn eline bir ifte takl saban vererek tarlaya gnderdi. Yaramaz Hsn tarlalarda da uslu durmad. Saman ynlarn yakmaya, balar, bostanlar soymaya balad. Yine bir gn byle o bitmez tkenmez yaramazlklarndan sonra bir aaca binip olmam yemileri yedi ve su iip topra ya yeilliklerde uzand, yatt. Hsn o gn evine l gibi getirdiler. Uzun bir yl hasta yatt. Ondan sonra kalkt, fakat bir daha stmadan belini dorultamad. Babas Hsn bu sefer kendi berber dkknna rak ald. Dkkn serseri Hsnn ruhunu skt. Komu dkknda kendi kafasndaki karlar, kalfalarla birleerek gece gndz apknlkta dolamaya, vakit vakit babasnn dkknndaki sandktan para armaya, sarholua balad. Babas Hsne baka bir kyden ksz gzel bir kz buldu. Kasabada Tccar Levindise borlanarak Hsn evlendirdi. Hsn darda yaptklar ktlkleri bu sefer karsna yapyordu. Hsn babas, anas, kars ve btn kyl iin bir bel kesilmiti. Berber sanatn henz lykyla renmeden babas gcnden ld. Biraz sonra anas, daha sonra kars ld. Hsn sipsivri kalmt. O vakit etrafn kopuklar sard; bu yeni ahbaplardan biri bir gn Hsne dostluk nianesi olmak zre bir levha getirmiti. Levha talk yaz miskince kanat ve tevekkeli tavsiyeden sonra neme lzm kr benim szleri yazl birtakm deli samalarndan ibaretti. Dkknn duvarlar buna benzer levhalarla donandka mteriler azalyordu. Hsn oralarda deil. Akam oldu mu dkknn kapar, ahbaplarla bir ev boatr, sohbet kurlard. Bir gece yine byle toplanarak iki ierlerken biri sz keramete dkt ve anlatmaya balad. - Ey arkadalar! Raky haram etmiler ama yanl. Bizim kydeki sarho Veli Mustafa yok mu? (Bu veli deil deli Mustafadr. Babasnn topraklarnn sarholuk ve kumarla batrdktan sonra ii, kurnazlndan delilie dkerek cahil halktan dilendii be on para ile meyhanede her gn zehirlenen banda klh srtnda bir cbbe ve arkasnda bir 213

sr kpek sokak sokak dolaan bir adam) Yunan muharebesinden dnen bir asker (Bu askerin de ismi var, cismi yok) muharebede yeil cbbeli adamlarn bana geen ve dmana saldran Mustafay grm. inden bir atlarak: - Evet, evet! Dorudur. Muharebe zamanlarnda Veli Mustafa kpr banda asasyla muharebe eder gibi iaretler yapmt da btn kyller kendisine glmlerdi. Meer keramet imi. Hepsi birden: - Hakikaten keramet imi! Dediler ve o gece muhabbet byle kapanmt. Ondan sonra bizim Hsn her gn dkknndan cz olan kazancnn yarsn bu deliye vermeyi det etmiti. Gnler byle geiyordu. Bir gn Tccar Levinidis kye geldi ve doruca Hsnn dkknna gitti. Hsnn bati benzi atmt. Tccar kasabaya dndkten be ay sonra Hsnn evi, tarlar, dkkn, her eyi satld. Hsn elindekini avucundakini tketiyordu. Askerlik de gelmiti. Jandarmalar imdi Hsn aryorlard Hsn geri kalan birka arkadayla dalarda birka gn dolatktan sonra komular olan Rum kyne giderek bir ev boatmlar, fahie oynatyorlard. Bu, Rum fahiesinden dolay aralarnda grlt oldu. Arkadalar Hsne iyice bir ktek attlar. Jandarmalar da bunu haber almlar ve yetimilerdi. Hsn yakaladlar ve asker ettiler. 1328 senesinde Hsn Krk Kiliseye gitmek zre taburuyla mukr kynde gryoruz Hsnn yanna bir ecnebi gazete muhabiri yaklaarak sormaya balad. - Nereden geliyorsun! - Bilmiyon. - Ne yapmaya geldiniz? - Ekser itdiler. - Kyde nasl yayordun? - Ah ok iyi, gn gece kz oynatyorduk. 214

- Dnmeye niyetin var m? - Ah Salverirlerse! - Ecnebi gazetelerinden alarak bizim gazeteler bu ecnebinin o satte grdklerini, duyduklarn yazmlard. Ecnebi yle diyordu: Hsnn bulunduu taburun efrad kumandanlarnn emriyle on dakikada rastgele vagona binmilerdi. Tren kalkt. O vakit trendekilerle geride kalanlarn veya gidenlerle kalanlar arasnda iki tarafl sesler ykseldi. Deniz kysna arpan dalgalar gibi gittike iddetleniyordu. mrmde buna benzer bir ses iitmedim. Bu bir kn sesi deildi; Anlalmaz bir sevin barmas idi, tatl edilen mektep ocuklar, klay terk eden neferler, bundan daha saf, daha scak barmazlar. te bu trende giden Hsnn taburu Krk Kiliseye varmt. Nbet yerinde braktmz Hsnn taburunda bir gece byk bir tel vard. Prens Aziz Paa geceleyin dmana hcum emrini vermiti. Asker iyice ilerledikten sonra gecenin kuytu karanlnda dman sanarak baka bir Trk frkasna atmt. ki taraf asker birbirine ate ettiler. Satlerce birbirini krdktan sonra her biri bir yana kaarken Hsn de kayordu. nne rast gelen aalar insan sanarak ate ediyor ve kayordu. En sonra silhn da att. Bir gn bir muhacire soruyordu: - Hemehri Konyaya nereden gidilir? - Muhacir aknlkla. - Konya buradan ok uzak. Sen nereye kayorsun? Hsn cevap verdi. - Gvur Konyaya da gelemez ya!.. Bu hal ile a, plak kaan askerler arasnda Hsn de atalcaya gelmiti. Bulgarlar atalcay topla dverken Hsn ve Hseyin gibilerin hlini o ecnebiden dinleyelim: Bir gn Belgrat Ormann getim. mrmn sonuna kadar hayalimden silinmeyecektir. Benim grd kafile ne yarallar, ne de hastalard. Tam mansyla insan ynyd. Hepsinin yz yemyeil olmu, yahut toprak rengi balamt. Hepsinin gzleri batm, dudaklar morarmt. Hepsi acnacak bir hlde kendini srklyor... srklyordu.

215

Bir takm hemen hemen arkadalar gtryor, bir takm yok arabalarna trmanm llerle karmakark.. gidiyordu. Bu arabalarn iinden doru ykselen hkrklarla hrltlar ackl bir matem-ses koparyordu. Hlbuki ller alaynn arkasnda, btn amurlu izler boyunca, melmi insan glgeleri grdm. Barsaklarn darya, topraklar stne karyordu. Beni gtren yiit birden iin ne olduunu anlad. Bana doru eildi; rengi umutu. Mrldand: - Efendi bunlar.. Evet Uzaktan gelen bir kurunun isabetiyle kan aktn grmek Onun da kendine gre bir gzellii var; alnnda yahut gsnde bir delik alm cesetleri toplamak Onunda kendine mahsus bir asaleti var. Lkin insan vcutlarnn ryne seyretmek Buna cesaret ister. Zira bir topun heybetli patlamasn yan banda duyan bir insan dayankl bulunabilir. Lkin vcudunuzun etrafnda bu hileci, dolatn grnce kahramanlk gsterilemez. te Hsn de .. arasnda bulunuyordu. Hikyemize sebep olan Hsnn kim olduunu renmek iin sabrszlanyorsunuz deil mi? Kymzn ad vatandr. Kaak Hsn bizim ruhumuz, ahlkmz terbiyemizdir. ASIM Kader Matbaas Cell Sahir

OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar 1. Sihirli Hal 2. Tilki Kardein Muhakemesi 216 20 para 20 para

3. Gliverin Seyahatnamesi 4. Bir Afacann Hikyesi 5. Tilki Kardein Bana Gelenler 6. Giyumtel 7. Tavan Kardein Kurnazlklar 8. Gliver (Devler Memleketinde) 9. Urganc Hsn 10. Bir Papaann Hikyesi 11. Beirin Rys 12. Ala Geyik 13. Leylek Padiah 14. Deli Terzi

20 para 20 para 20 para 20 para 40 para 40 para 40 para 40 para 40 para 20 para 20 para 40 para

Trk bilgi dernei tarafndan karlan BLG Mecmasnn Altnc Says kt Mndericatn okumak tavsiyeye deerini ispat iin kfidir. Bu saysnda u yazlar vardr: Felsefe-i Ummye Methal, Rza Tevfik - Paris Darlfnunu ve Darlfnun Haricindeki Messerler. Ltfi Hindistanda Trklk, Oktay Kaan - Frka ve Cemiyyet, Zekeriya - Hoca Ahmet Yesevi, Kprlzade Mehmet Fuat [Trk Bilgi Dernei]nin Teekkl ve Messi: Trkiyat, Trklk, Felsefe ve ctimiyyt ubelerinin ctimlar. iir: Al Bayrak. dris Sabih - Raporlar: Mbeir Kllm, Bursal Tahir Ataszleri ve Osmanl Tarihi Necip Asm - Ne Edat Hakknda Tetkikat, Andun Tangar Hfz- Shhat Mzesi, Doktor Tevfik Rt. Nshas be senelik abonesi 54 kurutur.

217

MR- NZIM Yerli Mal Maazas Veznecilerde Darlfnun srasnda numara 27 maazamzda bizzat yaptrmakta olduumuz ince ve zarif yerli oraplarmz muhterem ahalimize tavsiye eyleriz. Mendil, kolonya ve sire de bulunur. MEHUR NEZAFET SALONU VE YERL USTURALAR Hersekli Murat Aptullah Veznecilerde Makineci Mehmet Salim Efendi srasnda yeniden pek mkemmel ve pek shh surette Mehur Nezafet Salonu namndaki berbersalonunu aan shh tra mucidi hersekli Murat Aptullah Efendi tarafndan Avrupa usturalarna her cihetiyle fik gayet iyi usturalar iml edilmektedir.

TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur. 218

 Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9

Alt Aylk 16

Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu. OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan m iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

219

TRK SZ Perembe 3 Temmuz 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 13 1330 Tanesi 10 para

Bamuharriri: mer Seyfettin

Mdr: Cell Sahir

Bu Saydaki Yazlar Musahabe: Lisnn Sedelemesi, mer Seyfettin. Mektuplar: Bir Mektup, Bekir Stk. Trk Dnyasndan, A. C. Mill Hikye: Trk ocuu, mer Seyfettin. ile Hayatndan, (karikatr-resim)

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Kader Matbaas - stanbul 1330

220

OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar 1. Sihirli Hal 2. Tilki Kardein Muhakemesi 3. Gliverin Seyahatnamesi 4. Bir Afacann Hikyesi 5. Tilki Kardein Bana Gelenler 6. Giyumtel 7. Tavan Kardein Kurnazlklar 8. Gliver (Devler Memleketinde) 9. Urganc Hsn 10. Bir Papaann Hikyesi 11. Beirin Rys 12. Ala Geyik 13. Leylek Padiah 14. Deli Terzi 20 para 20 para 20 para 20 para 20 para 20 para 40 para 40 para 40 para 40 para 40 para 20 para 20 para 40 para Trk bilgi dernei tarafndan karlan BLG Mecmasnn Altnc Says kt Mndericatn okumak tavsiyeye deerini ispat iin kfidir. Bu saysnda u yazlar vardr:

221

Felsefe-i Ummye Methal, Rza Tevfik - Paris Darlfnunu ve Darlfnun Haricindeki Messerler. Ltfi Hindistanda Trklk, Oktay Kaan - Frka ve Cemiyyet, Zekeriya - Hoca Ahmet Yesevi, Kprlzade Mehmet Fuat [Trk Bilgi Dernei]nin Teekkl ve Messi: Trkiyat, Trklk, Felsefe ve ctimiyyt ubelerinin ctimlar. iir: Al Bayrak. dris Sabih - Raporlar: Mbeir Kllm, Bursal Tahir Ataszleri ve Osmanl Tarihi Necip Asm - Ne Edat Hakknda Tetkikat, Andun Tangar Hfz- Shhat Mzesi, Doktor Tevfik Rt. Nshas be senelik abonesi 54 kurutur. MR- NZIM Yerli Mal Maazas Veznecilerde Darlfnun srasnda numara 27 maazamzda bizzat yaptrmakta olduumuz ince ve zarif yerli oraplarmz muhterem ahalimize tavsiye eyleriz. Mendil, kolonya ve sire de bulunur. MEHUR NEZAFET SALONU VE YERL USTURALAR Hersekli Murat Aptullah Veznecilerde Makineci Mehmet Salim Efendi srasnda yeniden pek mkemmel ve pek shh surette Mehur Nezafet Salonu namndaki berbersalonunu aan shh tra mucidi hersekli Murat Aptullah Efendi tarafndan Avrupa usturalarna her cihetiyle fik gayet iyi usturalar iml edilmektedir.

222

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 3 Temmuz 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 13 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Musahabe: Lisnn Sadelemesi, mer Seyfettin. Mektuplar: Bir Mektup, Bekir Stk. Trk Dnyasndan, A. C. Mill Hikye: Trk ocuu, mer Seyfettin. ile Hayatndan, (karikatr-resim)

Musahabe LSNIN SADELEMES Diyorlar ki: Uramaya ne hacet? te lisnmz kendi kendine sadeleiyor. Yarm asr sonra ne Arapa Acemce terkipler kalacak; ne de mansn bilmediimiz lzumsuz kelimeler Bir gn olacak ki seciler gibi terkipleri de unutacaz Hlbuki mill ve tab lisnlar deil, hatta milliyet cereyanlar bile sevk ve idare edilmeden ilerleyemez. Almanyann byk adamlar olmasayd Alman milleti meydana gelir miydi? Macarlk, Bulgarlk, Yunanlk, Srplk, Almanlk, Araplk bir takm yorulmaz adamlarn durmadan sarf ettikleri ilh cihetler sayesinde vcut bulmutur. Macarlarn, Almanlar, Bulgarlarn mill lisnlar da kendi kendine ursuz bir tarzda domam, birok urlu tasfiye hareketleriyle bugnk mkemmeliyeti kazanmtr. En tab ve hakl cereyanlar iin bile mutlaka cihet effort ister Mill lisn da bizim selikamzda balar. Onu edebiyata geirmek iin ferd ve urlu cihetlere ihtiya vardr. Son zamanlarda manlarn herkesin bildii kelimeler ve mill edalarla yazlar yazlmaya balad. Bu lisnda sadelemek deil, Trkelemekti. Arapa Acemce terkipler kullanlmad iin selikamzdaki man ihtiyac daha iyi, tatmin olunuyor, lm ve beyn farklar ecnebi edalarn ruhumuza ar gelen karanlklar iinde gib olmuyor ama Trke yazmak iin Trk sarfnn tamamiyetine, Trk ivesine dikkat etmeyip yine eski edebiyat lisnnn intiblaryla yazacak olursak bu Trkelemek hareketi de pi kalacaktr. Trkede eskide beri Trke yazmak istenilmitir. Fuzuli bile:

223

Trke gzeldir. Fakat onunla nazik iir yazmak pek gtr diyor. Arzusunu yerine getiremedii iin sklyor, aczini saklamyor. Ve ilve ediyor. Bende Tevfik olsa bu dvr sn eylerim. Yan ktidarm olsa Trke iirler yazarm. demek istiyor. Hlbuki tamamyla Acem Edebiyatyla yetimi, hem de Badatta oturuyor. Trkeye temsil ettii ekli veremiyor. Tekke Edebiyatndan baka birok eyler Trke yazlyor. Fakat Trkeye bir hudur olmad iin, daha dorusu Trk sarf mukaddes ve muhterem salmak det olmad iin ara sra Trke yazlyor, sonra yine Arap ve Acem edal eski edebiyat lisnna dnlyor. nk Trke yazmak iin husus bir cihet yok. Selika kuvvetiyle, ursuz Trkelerde mahdut kalyor. Mesel ir Nedim Efendi. Btn tahsili Arapa ve Acemce olduu hlde baz selikasnn kuvvetiyle o kadar Trke, o kadar Trk edasyla yazyor ki bugn bile irlerimiz iinde konuulan gzel stanbul Trkesini bu derece yazan bulunamaz. te bin yz otuz be senelerinde yazlan bir gazel ki iinde te-i szndan baka terkip yok. Gazel Bir sz dedi canan ki keramet var iinde, Dn geceye dir bir iaret var iinde. Meyhane mukassi grnr taradan ama Bir baka Ferruh, baka letafet var iinde Eyvah o ifte kayk ald kararm, ark okuyup geti, bir afet var iinde Olmakta derununda hava (te-i szn) Neyin diyebilmem ki ne halet var iinde! Ey uh! Nedim ile bir seyrin iittik, Tenhaca varp Gksuya, iret var iinde Nedim Efendi bir an Arap ve Acem Edebiyatnn intiblarndan masun, samim olmu, konutuu lisn yazm Gazeli Trkenin bir incisi gibi parlyor. Fakat bu

224

sadelik, yan Trkelik urlu deil, tesadf Geliigzel bir tesadf Nedim Efendiden tam iki yz sene sonra gelen bir ir de lisnlar milletlerin konutuklar olduunu bildii hlde eski Divan Edebiyatnn terkipleriyle u iiri yazyor: (Kavfil-i beeriyet), (ikeste-sk u tvn) Yrr skut ile (feyf-y zindegnde) kn hayat gibi hep kurur kalr Szn (Hayt- kfile) bir (ahger-i nihnde) Btn bu kafilenin (dest-i strabnda) (Siyah-dne-i eyym) (sbha-i mrn) Btn bu kafilenin (rh- pr - azabnda) (Hark-i hili) bir (teneg-i hr u mrrn) Geer bu kafileler hep elemle (peyderpey) Geen bu kafilelerden vcut alr gya Btn u Demek lisnmzn gittike sadelemesi, Trkelemesi doru deil te misal; iki yz sene evvel yazlanla, iki yz sene sonra yazlan ki yz sene evvel Nedim Efendi nasl sevk-i tabsiyle cehdsiz Trke yazyormu ise bugnki ir bilakis Trke yazmaya, Trk sarfn brakp Arap ve Acem sarfn ve edasn kullanmaya cehdetmi bu iir pekl Trkeye tercme edilebilir. nk Trke deildir. Trke olsa tercme olunamazd. Biraz insaf olana soruyorum. Hi Almancadan Bulgarcaya bir paray tercme etmek mmkn mdr? Mesel Almanca birok iirler hikyeler alnz. Bunlarn manlar, fikirleri, mnderecatlar ne kadar baka baka olsa lisnlar, kelimeler birdir. Hlbuki eski edebiyat lisnyla hakik Trke birbirinden son derece ayr Kelimeleri, edalar ayr Mesel u msra baknz: Bir (iyn- mzehher) ki (pr tuyr u zill) Trkeye tercmesi:

225

Glgeler ve kularla dolu iekli bir yuva Hangisi gzel? Bu msrn asl olan terkipler mi yoksa tercmesi mi? Eski edebiyat lisnnn intiblar Trkenin yazlmasna mnidir. Bizim irlerimizin heyecanlar bile Arapa ve Acemce terkipler hlinde tecelli eder. Mesel u para: Tabut.. o (reh-nm-y makber), Tabut.. o (heykel-i mkedder), Tabut.. o (hatb summ u ebkem), Tabut.. o (brdet-i mcessem), Tabut.. o (skt py . ), Tabut.. o (msibet-i mkerrer), Tabut.. o (vahet-i muannid), Tabut.. o (minber-i seferber), Ve ilh. Bu da pekl Trkeye tercme edilebilir. ir Arapm, yahut Acemmi gibi o milletlerin sarfyla, edasyla lisnyla hislerini daha kuvvetli ifade ediyor. Bu hlde tab bir hl deildir. Marazdir. ir matemiyle odasnda kapand zaman dostlarna veyahut kendi kendine derdini Arpa, Acemce terkiplerle tekrarladn kimse iddi edemez. Mademki Trktr. Konuurken, gzya dkerken derdini de Trke anlatmtr. Pekl, yazarken niin Trke yazmasn?.. Lisnmzn kendi kendine Trkelemesini beklemek botur. Biz cehdedip Trkeletirmeli, kendimizi eski edebiyat lisnnn intiblarndan, selikamzda olmayan klie terkiplerden kurtarmalyz. Konuulan Trke be alt asr evvel de vard. Bugn de vard. Fakat yazlmyor. onu btn gzelliiyle, tabatiyle, edasyla, sarfyla, ivesiyle yazmakta

226

Milletler ve edebiyatlar hep lisndan doar. Konuulan ve sevk- tabmizde yaayan Trkeyi eski edebiyat lisnnn maraz intiblarna kar cehdederek yazacak inklpc nice insanln fevkinde bir mevcuttur. Ben btn mill, ictim ve edeb mitlerimi kendisine atfettiim bu kahraman bekliyorum. Fakat o hl gelmiyor MER SEYFETTN

Mektuplar BR MEKTUP stikbalde yurdumuzun, atide milletimizin, sadet ve refah hl ile yaamasn arzu eden gen ve fal kardelerim. Muhterem Trk Sz mecmanzda intiar eden birinci mektubumda cehaletimizden alam, ilme resz olacak yazlar, makaleler grmek istemitim. te bu arelerden balcas ky, ve kylerimizin dnlmesi marife ihtiyalarnn bir bir saylarak nasl bir yol takib edilerek ileri getirilmesi lzm gelecei hakknda ksaca dncemi bildirmek isterim: Bizde baklmayan en ok geri kalan, yahut sona braklan, milletin ruhu, hkmetin istinatgh bulunan ky, ve kylmzdr. Gezdiim, grdm byk ehir ve kasabalarmzda birok zatlar tanrm ki fikirleri olduka parlak, bir ky idare edecek, o ky ocuklarnn tedris ve terbiye edebilecek iktidara malik olduklar hlde isiz gsz dolaarak pek muazzez mukaddes olan bir vazifeyi (kendi temni maetlerine de medar olduu hlde) yine ifadan ekilip kanyorlar. nk Ky hayatn beenmiyor, istemiyorlar. Bilmem ki neden ehir ve kasabalar buralara tercih ediyorlar. Artk dnelim, insaf edelim, anlayalm ki: stikbalimiz, atimiz ehir ve kasabalarda deil ky ve kyceizlerdedir. Hatta byle bo gezenlerimizle deil, istikbalini byk ehirlerde temin etmi byk kimselerimizle birlikte kylere koalm. Muvenetten kanmayalm. Gerek madd, gerek manev muhta bulunduklar yardmdan geri durmayalm. Kendi menfi-i ahsiyyemizi bile bu yola sar ve feda eldim. Zira: Bizim menfaatimiz, bizim istikbalimiz ancak kylnn istirhat- kalb ve vicdanla yaad ky terakki fikri tenvir

227

ettii gn kabil olabilecektir. Yoksa tek bamzn sadetini, rahatn arayacak bir zamanda deiiz. (Vazifemiz pek byk) Var kuvvetimizle halkmza amil, kylmze nfi iyilikler dnmek ve mevki tatbike kavlen ve fiilen koymakla rahat edeceiz. Bugn mesleimin msdesi olsa ve buradaki vazifem de onlar derecesinde ve belki daha fazla bir raddede bulunmasa ilk iim yurdumun belirsiz bucana gizlenmi, metrk bir hlde kalm kyne komak orada yakalayabileceim birka hayr sahibi hac emmilerin zihinlerini okayarak vcuda getireceim kk fakat kymet-i maneviyyesi pek byk olan bir mektebinde bil-ma tedrisata almak ve uramak olacaktr. Baknz hkmetimiz kyleri, kyllerimizi dnmedi deil, dnd buna binen de vilyetlerde drlmuallimler tesis etti. Yalnz her iimizi hkmetimizden beklemeyelim. Ona yklenmeyelim. nk onun ii pek ok ve pek byktr. Kendi kendiliimizde de dertlerimze devalar arayalm. areler dnelim bahusus marif gibi, bir kavimin hayat, ruhu olan birite hep birden savaalm. El birliiyle uraalm, alalm ki pek geride bulunuyoruz. Bunu yazarken iim kan alyor, ruhum sklyor, lkin (derdini saklayan dermann bulamaz) sznn de pek doru olduuna imann bulunduundan yazmadan geemiyorum. Artk her grdmz noksanlarmz doruluktan ayrlmayarak syleyelim. Ve kemaline de sarf- gayretten geri kalmayalm. Zire: Marifimizin terakkisi, milletimizin telsi bunu icap ediyor. Hkmetimizin kylleri dnerek vilyetlerde drlmuallimnler tessinden bahsettim. Buradan kan birok efendilerle de mnasebetim var. Daha mektepten neetinin ilk gn zihninde kasaba hayat yayor, ehir sevdas dolayor. Ve byle bir sevda ile tayn edildii kye gitmeye mecbur kalyor. Ve gidiyor ama fikren hissen kasabaya merbut olduu hlde de ie balyor. imdi bunun dncesini ksman vazifesi igal etmekle ksmen de kasaba ve ehirler igal etmekle ksmen de kasaba ve ehirler igal ediyor. Mektebin tatl zamann da bir sabrszlkla gzlyor. Bundan dolay btammh vazifesine de bezl-i gayret edemiyor. Kardelerim. Emin olalm, uyanalm. Sadet-i millet sizin gib gen ve fedakr muallimler elinde. stikbalimizi parlatacak da sizlersiniz. Bu yolda ektiiniz zahmet, grdnz meakkat ne derecelerde ok ise menfaat-i millet de o nispette byktr. Bunun iin iftihar ederek, ftr getirmeyerek, yeise kaplmayarak yorulmak bilmez, usan

228

getirmez bir faliyetle uranz. nk: stikbal fikri, hissi parlak, gl, kuvvetli insanlar istiyor. Ve byle insanlara malik olamayan milletler yaamak hakkn da gib ediyorlar. Netice: Ky ve kylsn dnmeyen, marif ve terakki hususunda yardmna yetimeyen millet dim hakir, dim fakirdir. m- erifte Trk okuyucularmzdan Kayserili Bekir Stk 22 Haziran 1330

TRK DNYASINDA Gclerin Yry Tekiltyla on alan stanbul Trk Gc Merkez-i Ummiyyesinin birinci oymann sa kolunun ak, kara, kzl ve gk obalar bundan birka hafta evvel Kara Kulaka bir yry yaparak iki gece de orada kalmlard. Gayretli oba erleri bu defa Polenezky ve civarna bir yry daha yapmak ve o civar kylerinde baz tetkikatta bulunmak zre dnk aramba gn stanbuldan gittiler. Gclerin banda birinci oymak beyi Doktor smail Hakk Bey bulunuyor. Gcler urayacaklar kylerde stmallara kinin datacaklar gibi iekle de gremek iin her getikleri yerlerde lzm gelenlere oyman doktoru tarafndan a ameliyesi yaplacaktr. Pazar gn ge vakit stanbula dnecek olan g erleri oradaki Trk kylerinde grdklerini ve hissiyatlarn gazetemize bildireceklerdir. Afganistan Emiri ve Matbt. - Afgan Emiri Habibullah Han Hazretleri Trke ve Arapa gazetelerden faydal makaleler tercmesiyle gazetede der edilmek zre muktedir Trke ve Arapa mtercimlerden birka kiini istihdam edilmesini Kabilde kan Sircl Ahbr gazetesi mdrlne emretmilerdir. Trk Eserlerini Aratrdk. - Takentte kan Sad-y Trkistan refikimizin muhabiri Ufal Yavuef Nuirevan Efendi Orta Asyada eski Trk eserlerini aratrmak iin Trkistandaki seyahatini tamamlayarak Takente gelmitir. Takent mzehanesindeki slm ve Trk eserlerini tetkik etmi ve bu defa btn Asyada seyahat etmek fikriyle Gulca ve Hatay taraflarna doru seyahatine devam etmeye karar vermitir. Mum Aleyhn bu seyakatinden maksad eski Trk ve slmlarn tarihlerine dir eski eser 229

ve yazlar tetkik ile Trk ve slm tarihine hizmet etmektir. Tetkikatndan hsl olan ehemmiyetli paralarn Sad-y Trkistan gazetesine yazmaktadr. Katrinaslavda Trkler. - Bundan be alt yl evvel mevcudiyetleri bile bilinmeyen Katrinaslav Mslmanlar son zamanlarda parlayarak gze grnmeye balamlardr. imal Trk matbtnda okunduuna gre bunlar on be bin ruble kadar para sarf ederek st cmi-i erif ve alt mektep olmak zre byk bir bina yaptrmlardr. Bu binay mtevellilerle vererek muntazam surette yoluna koymular. Drt seneden beri bu mektepte drt snflk bir ibtid mektebi yeni usul ile ocuklar okutturuluyormu; bundan baka bir Trk genci Rus iddisini bitirdii gibi iki Trk talebe de Rus byk ticaret mektebinin nc snfna imtihan vererek girmilerdir. Yedi senelik ticaret mektebinde okuyan iki hanm kzdan birincisi ticaret mektebinin beinci dieri ise birinci snf imtihann vermilerdir. Daha bir ok genler ve gerek hanm kzlar byk mekteplere girmek zre hazrlanyorlarm. Haksz Bir Tevkif. - Trkistanda Alma Ata ehrinde Mslman krathenesi Rus Hkmeti tarafndan aranlarak hibir ey bulunmad hlde krathanenin mesl mdr Tacettin Efendi tevkif edilmitir. Tacettin Efendi Almanyada byk bir tccar ve terakkiperver bir zattr. zmir Drl-muallimin zcileri. - Balarnda gayur mdrleri Ethem Nejat Beyefendi olduu hlde zmir drlmuallin izcileri yaya olarak stanbula geliyorlar. zciler zmirden kalktktan sonra Seluklu, Karesi yoluyla yryecekler ve icap eden yerlerde lzm gelen baz tetkikatler iin birka gece kalacaklardr. On Temmuz mill Bayramnda Bursada bulunarak birka gn kaldktan sonra stanbula geleceklerdir. Balarnda Ethem Nejat Beyefendi bulunmas cihetiyle zciler bu seyahatten pek ok istifade edecekleri tabdir. A. C.

230

Mill Hikye Primo Trk ocuu 2 Nasl ld? Ba beinci sayda Ah deimeyen yalnz bizim zabitlerdi. Askerlerini, toplarn, tfeklerini, vatanlarn, arzlarn, mallarn dmana verdikten sonra kurtardklar pis ve kymetsiz canlarn elendiriyorlar, yine eskisi gibi parlak kllarn yerlere srterek muzaffer dman askerlerinin arasnda, erkeklerin nnden geen bir kz tavryla utanmadan geziniyorlar. Gazinolarda bacak bacak stne atp narin kadnlar gibi nazik ve beyaz elleriyle taranm salarn, yukarya kaldrlm byklarn dzeltiyorlard. .. Bir ey olmam, sanki Selnik alnmam, sanki muhacirlerin anlattklar kanl katliamlar vuk bulmamt. Onlar yine arabalara biniyor, antzlerle konuuyor, hl birbirleriyle politikaya dir mnakaalar ediyorlard. Primo bunlardan ireniyor, yanlarna gidip tokatlamak istiyordu. Bunlar nasl adamlard? Hi hisleri yok muydu? Muzaffer Yunan ve Bulgar zabitlerinin arasnda Yunan askerlerinin iinde nasl utanmadan yaayabiliyorlar? Btn Rum, Yahudi ve ecnebi kadnlarnn onlar getikten sonra: Yuha Trks, keranadis diye nara atmaya balamlard. Bunlarda biraz sklmak olsa elleriyle teslim ettikleri bu ehirde durabilir miydi? Haydi canlar tatlyd? Kendilerini ldremezlerdi. Fakat meydana kmakta ne man vard. Burada bir yere defolup gidemezlerse bir keye saklanamazlar myd? Evde babasna sordu: - Anladk, Selnik zapt olundu. Fakat bu zabitleri niin tutuyorlar, ss diye mi? Babas ban sallad. - Heyhat yavrum, dedi onlar tutan yok, kendileri duruyorlar. Primo gzn at. - Kendileri mi duruyorlar? - Evet kendileri. 231

- Nasl? Onlar esir deil mi? - Hayr yavrum. Yunan ordusunun kumandan Prens Konstantin onlara: Anadoluya, stanbula gidebilirsiniz demi. - Ey niin gitmiyorlar Niin gitmeyecekler. Bulgarlar atalcaya dayanmlar. stanbula yahut zmire giderlerse tekrar muharebeye gnderilmek ihtimalleri var. Onun iin burada vakit geirmeyi tercih ediyorlar. Primo kpkrmz oldu. Dnyada bu kadar adlik ve korkaklk olabilir miydi? - Vay alaklar, vay Diye haykrd. Kendini tutamad, hiddetinden alamaya balad. Babas ona teselli vermeye alt. Bu zabitlerin kabahatleri olmadn, nk zavalllarn kavmiyetlerini idrak edemediklerinden, Trk olduklarn Trk ve Trklk ne olduunu ve ne olacan bilmediklerini sylyor, Kabahat bize Trklmz unutturan sebeplerde diyordu. Zavall zabitler Turann ne demek olduunu birbirlerine soracak kadar milliyetlerinden haberleri yoktu. Trk tarihinin bir harfini bile bilmiyorlard. Hlbuki dmanlarmz kendi milliyetlerinin ruhundan aldklar mufkure ideallerle ileri atlyorlar, tarihlerinin onlara syledii byk vazifeyi icra ediyorlard. Ananeleri, vatanlar, ayr kalm kardeleri iin sevine sevine kanlarn dkyorlard. Rumlar megaloidealarn yani byk emellerini takb ederek binlerce l brakyor, Trk toplarnn zerine srayarak nutuklar sylyorlar, elenizm iin daha ileri gitmeye yemin ediyorlar, Bulgarlar Nai, nai, argrad nai yan stanbul bizim olacak, stanbul bizimdir diye sevinerek atee atlyorlard. Fakat Trkler Trklerin hibir fikri, byk deil, hatta kk bir emel bile yoktu Byle umum ve mterek bir emele, bir vicdana, bir ruha sahip olmayan bir milletin efrad ., egoist, hodkm olurlard. Umum ve mterek bir millet hayatn mesel. Etmediklerinden husus ve ferdi hayatlar kymetlenir. Canlarn kolaylkla feda edemezlerdi. Babas satlerce anlatyordu. O hayal meyal iitiyor, kendisinin kavmiyetini duyduunu, bir Trk olduunu pek gzel bildiini dnyordu. Madem ki kendisi Trk olduunu biliyordu; byk Trkl bugn can ekien byk Trkln felketini

232

anlyordu. O hlde kendi fni hayatnn artk hi ehemmiyeti yoktu. Bu fni ve muvakkat hayat, byk Trkl byk hayat iin feda edivermeliydi fakat nasl?... Artk Primo hep bunu dnyordu. Selnikten gitmeye karar vermiti, sokaklarda Rum, Bulgar askerlerinin devriyeleri arsnda geziyor Fakat nasl muvakkat ve ehemmiyetsiz hayatn ne suretle feda edeceini dalga geiyordu. Artk Trk zabitlerini gremiyordu. Acaba Prens Kastinin verdii izinden istifade ederek hepsi stanbula, yahut zmire mi gitmilerdi? ki gnden beri hastalanarak evden kamayan babasna sordu: stanbula giden de olmu yavrum, fakat Bulgarlar gelince protesto etmiler. Yunanllar da kalanlarn hepsini esir gibi tutup Atinaya gndermi. Primo: oh dedi. Esirlii ar ve izzetinefise mugayir, sefil ve rezil bir hlde olarak kabul ediyorlard. te bu muharebeden kaanlarn hli imdi pis ve miskin tavuklar gibi onlar kmeslere tkacaklar. zerlerinden kilitleyeceklerdi Primo buna seviniyordu bu kara gnlerde yegane sevinci bu oldu. Bu zabitlerin sokaklar dolamalarn hi ekemiyordu. Artk rahat rahat geziniyordu. Ona kk olduu iin aldrmyorlard. Rhtma, klaya.. dman zabitlerinin neelerini seyrediyor, ama hep mini mini kalbi Trklk iin arpyor, u fni hayatn anl bir surette tarihlere geecek bir tarzda feda etmenin yolunu dnp duruyordu. Primo yksek mermer bir binek tann stnde arslan gibi duruyor; elinde krmz atlastan yaplm byk bir bayrak Banda beyaz kuzu derisinden parlak ve k bir Trk kalpa. nndeki meydan btn malup dmann esirleriyle dolmu, Primo yaverine emrediyor: - Evvel krallar gelsin Evet kk Ouz tabi ki Franszlarn Jandark gibi Trklerin bana gemi ve btn dmanlar pskrtm, memleketlerini yama etmi, nihayet hepsini krallarna, kralielerine, prenslerine, prenseslerine, mareallerine, generallerinde varncaya kadar hepsini esir etmiti. imdi btn bu sekiz yz bin kiinin hayat onun bir szne bal imdi takn altna gelmi, aman diliyorlar Dehetli bir uultu iinde hep bu ses iitiliyor. - Dacive Ouz - Zitu pedi Ouzus - 233

- - - Yaasn anl cihangir Ouz Kalabaln arasndan drt kii ilerliyor. Bunlar Kral Ferdinant, Kral Yorkiyevi, Kral Nikita, Kral Jurj Hepsi yere bakyor. Tan diziliyorlar. Balarn eiyorlar. Ouz elindkei byk ve al bayra zerlerinde dalgalandryor. Ve Bitmedi MER SEYFETTN

Bb- l Caddesinde Numara: 77 TRK YURDU-KTPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) 234 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100

Gk Bayrak

15 00

Taradan isteyenler yzde yirmi nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde 25 nispette posta creti ilve ederler. TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz. Divan Yolunda Numara 127 ALTAY FOTORAFHANES Her boyda ve her renkte trl resimler karlr. Son usul ayineli fotoraf makinesiyle resim karlrken makinenin nnde ayinede kendinize yaktracanz en gzel durular seebilirsiniz. Fotoraf merakllar, resim karmak isteyenler mutlaka bu Trk fotorafhanesine gitmelidirler. MUSTAFA CEVDET ECZAHANES Fatihte aramba civarndaki Mslman ahalinin eczaneyi olan ihtiyac nazardikkate alnarak aramba Karakolu karsnda pek yaknda mkemmel bir eczahane alacaktr. O civarda bulunan ahalimize ehemmiyetle tavsiye ederiz. KEHRBCI VE ABANOZCU MEHMET EFEND ehzadeba Direkler Aras donanma sergisine bitiik eski Trk sanatkrnnn canl bir timsali olan ve bugn sekseni gekin bir yata dost-ghnn banda genleri gpta ettirecek bir maharetle alan Ali Babazade Mehmet Efendi gayet dakik abanoz misma yapmaktadr. Bu mismalar askeri ve mlk doktorlarmzla ebelerimiz on be seneden beri kullanmakta olduklar gibi Avrupallar bile bilhassa alman doktorlar mismalar zerinde Mehmet imzas ararlar. Bu sanatkrn Avrupada marf olduunu Londra sergisinin bir madalyas Avustralya Devletinin diplomalar tasdik etmektedir. Mehmet Efendi nefis yasemin, kofa, abanoz hakve fincanlar, ney balar yapar. Her hlde istihlk- mill intibahnn eski ve mhim uzviyeti, ak sakall ve necip bir Trk nsiyesinde grmek isteyenlere ziyaretini Trk sanatkrl namna ehemmiyetle tavsiye ederiz.

235

TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir.

236

Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

237

TRK SZ Perembe 10 Temmuz 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 14 1330 Tanesi 10 para

Bu Saydaki Yazlar Musahabe: stanbul Trkesi Hangisidir, mer Seyfettin. Musiki ve Temaa Mektebine Dir, A. H. Trk Dnyasnda. Mill Hikye Trk ocuu, mer Seyfettin, Donanma-y Osmn Cemiyyetinin Kyl ile Konumas, Donanma Mecmas. Hamama Gitmekte Byk Bir Meguliyet (resim karikatr) Yllk abonesi Trkiye iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 rubledir.

darehanesi: Nr-i Osmniyyede 40 Numaral Trk Yurdu Kader Matbaas - stanbul 1330

238

OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar 1. Sihirli Hal 2. Tilki Kardein Muhakemesi 3. Gliverin Seyahatnamesi 4. Bir Afacann Hikyesi 5. Tilki Kardein Bana Gelenler 6. Giyumtel 7. Tavan Kardein Kurnazlklar 8. Gliver (Devler Memleketinde) 9. Urganc Hsn 10. Bir Papaann Hikyesi 11. Beirin Rys 12. Ala Geyik 13. Leylek Padiah 14. Deli Terzi 20 para 20 para 20 para 20 para 20 para 20 para 40 para 40 para 40 para 40 para 40 para 20 para 20 para 40 para Trk bilgi dernei tarafndan karlan BLG Mecmasnn Altnc Says kt Mndericatn okumak tavsiyeye deerini ispat iin kfidir. Bu saysnda u yazlar vardr:

239

Felsefe-i Ummye Methal, Rza Tevfik - Paris Darlfnunu ve Darlfnun Haricindeki Messerler. Ltfi Hindistanda Trklk, Oktay Kaan - Frka ve Cemiyyet, Zekeriya - Hoca Ahmet Yesevi, Kprlzade Mehmet Fuat [Trk Bilgi Dernei]nin Teekkl ve Messi: Trkiyat, Trklk, Felsefe ve ctimiyyt ubelerinin ctimlar. iir: Al Bayrak. dris Sabih - Raporlar: Mbeir Kllm, Bursal Tahir Ataszleri ve Osmanl Tarihi Necip Asm - Ne Edat Hakknda Tetkikat, Andun Tangar Hfz- Shhat Mzesi, Doktor Tevfik Rt. Nshas be senelik abonesi 54 kurutur. MR- NZIM Yerli Mal Maazas Veznecilerde Darlfnun srasnda numara 27 maazamzda bizzat yaptrmakta olduumuz ince ve zarif yerli oraplarmz muhterem ahalimize tavsiye eyleriz. Mendil, kolonya ve sire de bulunur. MEHUR NEZAFET SALONU VE YERL USTURALAR Hersekli Murat Aptullah Veznecilerde Makineci Mehmet Salim Efendi srasnda yeniden pek mkemmel ve pek shh surette Mehur Nezafet Salonu namndaki berbersalonunu aan shh tra mucidi hersekli Murat Aptullah Efendi tarafndan Avrupa usturalarna her cihetiyle fik gayet iyi usturalar iml edilmektedir.

240

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 10 Temmuz 1330 Perembe

Yl: 1 Say: 14 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Musahabe: stanbul Trkesi Hangisidir, mer Seyfettin. Musiki ve Temaa Mektebine Dir, A. H. Trk Dnyasnda. Mill Hikye Trk ocuu, mer Seyfettin, Donanma-y Osmn Cemiyyetinin Kyl ile Konumas, Donanma Mecmas. Hamama Gitmekte Byk Bir Meguliyet (resim karikatr)

Musahabe STANBUL TRKES HANGSDR? 1 Dnyada Trkler kadar lisanca ve corafyaca birliklerini gib etmi bir millet yoktur. stanbuldan knz. Anadoludan, Azerbaycandan, Kafkasyadan, Trkistandan geiniz. Manuryaya gidiniz. Hi tercmana muhta olmayacaksnz. Btn Altay Dalarnn civarnda da Trke konuulur. Fakat her lisn gibi Trkenin de mill iveleri vardr. Trk kelimelerinin her yerde ekliyyetleri bir, yalnz biraz savtiyyetleri ayrdr. inin Kamgu vilyetinde bile konuulan lisn halis Trkedir. Ve biz anlayabiliriz. Kastamonulu, Erzurumlu, Vanl, Atinal, Edirneli ivelerin ihtilfyla beraber nasl pek gzel konuup anlaabilirlerse Turandaki btn Trkler de birbirlerinin szlerini yle anlayabilirler. Artk her millet gibi Trkler de bir millet hline gemeye baladklarndan umum ve edeb bir lisna ihtiyarlar gnden gne artyor. Bu umum lisn nerenin Trkesi olacak? Ancak Anadolu kadar olan Fransada da ive ihtilaf pek oktur. Hibir lehenin konuulduu muhit yz kilometreyi gemez fakat Fransz milleti Paris lisnn umum lisn olarak kabul etmitir. Mahall lisnlarla gazete ve kitap nerettiremez. Bu gibi mahall Franszcalarn taammllerinde mill bir tehlike grr. Men eder. Anadolunun, yn Fransann on be yirmi misli olan Turanda ive fark Fransadaki kadar bariz deildir. Onlar nasl Paris Franszcasn edeb ve umum lisn

241

yapmlarsa biz de stanbul Trkesini btn Trkler iin btn Turan iin mill ve umum bir lisn hline getirmeliyiz. Uyanan, yaamak isteyen Trkler bunu itirz etmeden kabul ediyorlar yalnz i stanbul Trkesini bulmaya kalyor. stanbul Trkesi hangisi? Softalarn konutuu atlak, muharrirlerin yazd Arapa, Acemce terkipli, ihtiyar ve muhafazakr memrlarn konutuu basmakalp tabrli Bb- l lisn m, yoksa halkn konutuu lisn m stanbul Trkesidir? Bunu tayn etmeli. nsaf ve terbiye diresinden kmamaya gayret ederek mnakaalar yapmal Softalarn ve ulemann konutuu ok Arapal lisn, stanbul Trkesi olamaz. Onlar her kelimeyi Arapa tecvidine uydurmaya alrlar. Hatta bu hlleri baz hikyelerin kadna bile sebep olmutur. Bir kadn bir mektup zarfnn zerini bir hocaya okutmak istemi. Hoca zarf eline alm. Okumu. Ve demi ki: (Mnna) evl ike (sutter) rtlr (mutasarru) srar eder (fluuna) bunun Arapta mahalli yok Kadn am. Ayol Hoca Efendi. Zarfn st Trke yazlyd. Demi. Softann ayr ayr teditleyerek Arapa mansn kard cmle Trke Manastr Mutasarrflna cmlesi imi daha buna benzer birok hikyeler vardr. Softalar Trke kelimeleri teditleyerek, medleyerek Arapa hline kor ve Arabna gre man karrlar. Hl divandaki eski edebiyat lisnn kullanarak birok Arapa Acemce terkipler yapan muharrirlerin husus leheleri de stanbul Trkesi saylmaz. Bu Acemce terkiplere kim Trke, kim stanbul Trkesi demeye cesaret edebilir? Baz muharrirlerimiz bu Arapa ve Acemce terkip dzmek hastalndan kendilerini kurtaramadktan baka edebiyat tarihi ile tarih-i edebiyat arasnda ne fark var! diye Trkede, Trk sarfnda, Trklerin selikasnda yaayan lm ve beyan izafet farklarn inkr ediyorlar. stanbul Trkesini stanbul muharrirleri iinde bazlar ara sra pek gzel yazmlardr.

242

Mesel Mehmet Fuat Bey Eer terkipi arkadalarnn tesr altnda yazmasayd gzel Trkenin nesirde bir stad olurdu. Hlbuki mensup olduu edebiyat mektebi terkip istiyor, Nergis ve Veys lisnndan ar; mulak Trkeye benzemez bir lisn istiyordu. O da alacal bulacal terkipler yapt. Ve hl yapyor. Terkip yapmad, terkip uyduracam diye selikasn, fikrini yormad zaman kolaylkla konuulan lisn yazm. te Siyah ncilerden bir para Rauf Bey bu anda pek samimdir. Terkip yapmak deil, kendi tesrini, kendi gzyalarn terennm etmek istiyor. Baknz, hi terkip var m? Cmleler konutuumuz gibi nasl ksa ve ahenkli: niltili, slak, siyah bir k gnyd. Onun ld gnd, onun. O benim dnyada bir tek kardeimin o mem hastahanede, birok sefaletlerden sonra inleyerek, istimdat ederek, Beni kurtarn, beni kurtarn! diye szlayarak ld gnd. O lyordu. O gzmn nnde lyordu. Gzleri korkudan ihtillarla ala ala siyah bir ukur oluyordu. Yznn soluk, terli derisi gerile gerile kemiklerin stnde yrtlyor gibi aznda bzlyordu. Dudaklar kuruyarak, morlaarak, deri altnda dileri saylacak kadar kemiklere yapyordu. Gs son harharalarla; son iniltilerle boazna kadar kp sonra alalyor. Alalyordu. Ve ben bir ey yapamyordum; hibir ey yapamyordum. Onu bu hle getiren; inleterek byle gaddarane ldren derde; bu hin mevte hibir ey yapamyordum. Bu aczin elinde ezilmi; haykrmak istiyordum. Kudurmak istiyordum. lmek muhakkak olsa bile vah vah; kanlar iinde intikam almak iin kuduruyordum. Fakat gidip sebep; hak sorulacak, gidip intikam alnacak hibir kimse yoktu. Son nefesi iitmemek iin; sokaklar yapm ve imdiden lm bu zavall perian salarn iinde; bu o kadar gzel ve siyah gzlerin; beni sefil kardeimin sefil gzlerinin sndn grmemek iin katm; oradan; yanndan katm. Fakat ld haberinden de kaamadm. Ondan kaamadm. ld. Evet; o da ld. te hepsi ld, on iki sene evvel ninem; sene evvel babam ve imdi o; ak kalbimde hepsinin yerini tutan o da ld; de ld. Ve ben onun mezarnn; onlarn mezarlarnn yannda alan bu yeni mezarn banda bugn inlerken benim iin kendilerini artk bir daha grmek ihtimali mahal olmad bu kimsesizlik iinde srnmekten baka hibir arem bulunmad hlde -meznn-ne olsa da- onlarn imdi 243

beraber olduklarn dndm de ah; imdi siz bana alaynz; siz bana diye feryat ettim. Rauf Bey yazlarnda dim samim olsaym tam Trke yazabilecekmi. Sonra Sleyman Nazif Beyin u sekiz satrlk cmlesine baknz: [(Muhteviyat mutantana-i kadimesinin) (enkaz ve zlm) zerinde asrlarca gizli gizli yklarak nihayet kabristanlarla viraneler arasnda gib olan srnzn dhili (ebny demden) iki yz bin (mahlk mdr ki) (penh- mueret) olduu zamanlarda att-lArabla Akdeniz arasndaki mesafe daha uzun, gne daha kzgn, hava ile toprak (emrz- mstevliyenin) (vesit-i siryetini) daha az hmil, tabat daha az b-amn deildi.] Bu lisn stanbul Trkesi deildir. Eski edebiyat lisndr ki yazanlarn hepsi yanl yazd gibi anlayan da yoktur. Bir kere Trk lisnndaki lm ve beyan izafet manlar gib ediliyor. Sonra Trkenin edas bu kadar uzun cmleleri kabul edemez. Bu lisn konuulan Trkeye tercme edilebilir. Madem ki Trkeye tercme edilebilir. O hlde asl Trke deil baka bir lisndr. Terkipi muharrirlerin lisn gibi ihtiyar ve muhafazakar memrlarn Babli ivesi de stanbul Trkesi deildir bu husus lisn batan nihayete kadar bir takm klie terkipler ve atflarla doludur. Arap ve Acem tecvitleriyle yourulmu yle garip bir bestesi vardr ki iitirken insann hayalinde yerden temennalar, tekpular, eilmi boyunlar ksrkler; enfiyeler, stanbullulardan mrekkep bir kbus kararr Abdlhamitin dahiliye nazr Memduh Efendi yakn zamanlarda bu tuhaf lisnla iki kitap neretti tetkike ve ibret almaya deer. Avamn, halkn konutuu lisn stanbul Trkesi midir? stanbulda hangi snfn, hangi tabakann lisn halis Trke saylr? Gelecek nshamzda da bunu arayalm MER SEYFETTN

MUSK VE TEMAA MEKTEBNE DR Milletleri yaatan yalnz ordular deildir. Sanat en byk amildir. Hususiyetle musikisi; edebiyat olmayan milletler zaten yok demektir. Trkler uyand. Lisnlarn sevmeye baladlar. Yava yava mill Trk Edebiyat tekil etti. Yalnz Trk musikisi, Trk tiyatrosu ilerleyemiyordu. 244

inde yaadmz asrn mansn anlayan ehir emini Cemil Paa hazretleri bu eksiklii grd. Ve Trk konservatuvarna ilk temelleri att. Konservatuvar kelimesinin tercmesinde Trkler, yine kendi z lisnlarn hl adamakll sevemediklerini meydana koydular. Biz diyorduk ki Trke mukabilleri olmayan kelimelerin tercmelerini Arapa ile yapmalyz. Mesel hurde-bni nasl tercme etmilerse konservatuvar da aynyla tercme eder: mahfaza deriz. Mahfaz ile mahfaza arasnda, mektep ile mektebe-ktphane arasndaki kadar bir fark vardr. O vakit musiki ve temaa mahfaz denilebilecekti. Szde konservatuvar tercme ettiler ve drl-bedyi dediler. Bu drlbedyide hangi bedialar bulunacak. Musiki ve temaa drlbedyisi denilebilecek mi? Denilemez. Hi olmazsa mahfaz diye aynyla konservatuvarn tercmesi kabul olunmazsa musiki ve temaa mektebi unvan kabul edilmeliydi. Trkemizde ( )harfi pek iyi tesr brakmaz. Ve selikamza ho gelmez. Trk zevkinin inadna Drl-bedyil Osmn gibi Arapa bir terkip yapmak dorusu stanbuldaki milliyetperverlie kar bir azizlik yapmaktan baka bir ey deildi. Tiyatrolar, lisnlar, musikiler, hkmetlere deil, milletlere idtir. Yeni alan musiki ve temaa mektebi Trklerindir. Drl-bedyil-Osmn olunca ayn zamanda Rumlarn, Ermenilerin,

Yahudilerin ve Araplarn da konservatuvar demek olur ki bu da bo bir hayaldir. nk Araplarn Trklerden ayr bir lisnlar, ayr bir edebiyatlar, ayr bir musikileri, ayr bir tiyatrolar vardr. Keza Rumlarn da, Ermenilerin de ayr bir musikileri, ayr tiyatrolar vardr. Bu mektepte yalnz Trke ve Trk musikisi canlandrlacandan mutlaka bir milliyete nispet ettirilmesi icap ediyorsa, Trk Musiki ve Temaa Mektebi demek manta daha muvafk olur. Biz, kendi hesabmza daha konservatuvar kelimesini mnasip ve manl bir tarzda lisnmza tercme edemeyen zatlarn bu konservatuvara vcudu berebileceklerini mit etmiyoruz.

245

nallah yanlalm! Bu mektep teekkl etsin. Trkln galebesinden sonra, onun ismini de dzeltir, yan Trkletiririz. A. H.

Trk Dnyasnda Mslman Doktor. - Bak ehir idaresi tarafndan yeni alan byk bir hastahanenin bahelimlii ile bazlna Doktor Neriman Nerimonof cenaplar tayn edilmitir. imahide Kz Mektebi. - Kafkasyada imahi ehir idaresi tarafndan Mslman kzlarna mahsus yaknda byk bir mektep almasna karar verilmitir. . Petersburgta kan il refikimizde F. Mustafayef imzasyla yazlan bir makalede ehirlerde yaayan genlerimizin trl hastalklara tutulduktan sonra kylere gelerek evlendikleri ve bu yzden bir takm masm kzlarmza hastalklar geirdiklerinden bahsedere diyor ki: Kafkasya muhterem eyhlislm u hli dikkate almtr. Bundan sonra evlenecek genler kendilerinde geici hastalk bulunmadna dir hekimde salk ehadetnamesi alarak nikh iin imama mrcaat edecektir. Bu gibi ehadetnamasi olmayan genlere nikh kesilmemek iin muhterem eyhlislm hazretleri btn mft, kad ve imamlara tamm etmitir. ..da Rusa Trk Gazetesi. - Sad-y Fergana gazetesinin yazldna Gremez Kr gazetesini sahibi ve bamuharriri bid Can Efendiye Ferganskiehu adl Rusa bir gazete karmaya ruhsat verilmitir. Gazete haftada defa kacaktr. Bir Mslman Mhendisi. - Hazar denizi ile Ulga ehri arasna kazlacak byk kanaln ileri Mhendis Mhidi hac Hsn olu mruf Efendiye verilmi olduu imal gazetelerinde okunmutur. Jimnaz Bitiren Trk Hanm. - Petropavlo ehrinde 40 seneden beri hkmet tarafndan alm Jimnazde imdiye kadar hibir Mslman kz okumam ise de bu sene birinci defa 7 snf tamamlayarak kendisi bir yetime olan Maksodova Aye Hanm kmtr.

246

Yeni Bir Gazete Daha. - Astrahan ehrinde evvelce kmakta bulunan gazetesi hkmet tarafndan tatl edilmiti. Bu kere Mezkur gazetenin sahibi Halk isminde bir gazete karmaya balamtr. Gazetenin meslei gazetesinin tpksdr. [Yukardaki yaznn ardndaki sayfada: Hamama Gitmek De Byk Bir Meguliyet balkl karikatr gryoruz. Kadnl erkeli bir grup insan bir yn eyayla birlikte hamama giderken yolda bir beyefendiyle karlayorlar. Beyefendi onlara O, nereye byle? diye soruyor. Onlar da: ocuklar kirlenmiler de hamama gidiyoruz, kuzum Mustafendi (Mustafa Efendi) bize biraz turu gnderiver, aceleyle unuttuk diyorlar.]

Mill Hikye Primo TRK OCUU 2 Nasl ld? Ba beinci sayda - Titremeyiniz, korkmaynz diyor, ite byk Trk sancann altndasnz. Unutmaynz. Sizin babalarnz da dedeleriniz de hep byle geldiler. Bu takn nnde yere kapandlar, secde ettiler. Haydi karnz talarnz Btn talarn kahraman sahibi olan Trkle, bana veriniz. Bu drt adam canl glgeler gibi, talarn karyorlar ve kk Ouzun ayana, ayann dibine koyuldular ve yere kapandlar imdi meydan dolduran btn esirler susuyor. Korkun, heybetli bir skn hasl oluyor. Ouzun ince, fakat kuvvetli ve maden sedas ykseldi: - Ey Ferdinant! Bu gn dnmedin mi? Hi tarih okumadn m? Trkl lm sandn. Trkleri nesilleri bozulmu, pilemi mit ettik. Yabacdan papazlk taslayarak yirminci asrn ta orta yerinde utanmadn bizim aleyhimizde bir muharebesi atn, vah askerlerine kzlarmz, kadnlarmz, ihtiyarlarmz paralattn hakanlarmzn byk cmilerini, eski kahraman babalarmzn yatt mukaddes trbeleri topa tuttun itilmeden cinayetler yaptrdn. te nihayet uyumu, donmu, kan kurumu sandn Trklk seni penesine geirdi. Syle sana ne yapaym?.

247

Yandn eri burnuyla yrtc bir kartala benzeyen Ferdinant, hep yapt eyler gznn nnden geiyormu korkularndan titriyorlard. Esirlerin iinden derin, akisli, uzun bir seda baryor: - Affet byk Ouz, affet. Trklk onlara her vakit mrvvet gsterdi. Be asr, be yz sene kendi etmeiyle onlar besledi. Dnyada tasavvur olunabilecek her trl hrriyeti, serbestlii onlara verdi. Onlar bu iyilie kar minnettar kalmalar lzmken hinlik ettiler. Hinlik ettiler. Hinlerin murdar kan Trkn parlak klcn kirletemez. Sonra dehetli bir uultu. Esirler kendi lisnlaryla baryorlar. Ne syledikleri anlalmyor. Ouzun gs kabaryor. Kahramanlar licenap deil midir? te o da licenaplk edecek. - Kalknz, kalknz zavall krallar, kalknz, diye haykryor, kalknz. Sizi affeden byk Trkln al bayran pnz. Ve bayra binek tandan aa uzatyor. Ferdinant alayarak sarlyor, pmeye balyor. Ve bir krallarda gln ve acnacak bir aceleyle mukaddes sancaa atlyor, pyorlar, pyorlar. Grlt ziyadeleiyor. Bir kargaalk. Dehetli bir rzgr esiyor. Birden yamur yamaya balyor. Esirler teye beriye kayorlar. Ve sudan glgeler gibi yine eriyerek dalyor, gib oluyorlar. Gk grlyor. Ouz zerindeki takn ykldn gryor. Fakat elindeki bayra hl krallar pyorlar pyorlar. ine tuhaf bir baygnlk geliyor, ba dnyor. Gzlerini kapyor. Ve birden uyanyor, geriniyor: Yatanda yalnz. Ellerini gzlerini outuruyordu, hl rysnn sersemlii devam ediyordu ama aadan yabanc sesler iitiyordu; ne vard? Kalkt, yere atlad, pencereye kotu. Cam at, panjuru itti. Darya bakt. Acib bahede dman jandarmalar, Giritliler duruyorlard. - Acaba bu da m ry? Diye ellerini gzlerine gtrd. Hayr; hayr bu hakikatti. evik bir hareketle oraplarn giydi. Pantolonunu ekti. Ceketini arkasna ald ve kapya kotu. Aaya indi. Bir Yunan zabiti ayakta babasyla gryordu. Dinledi. - Hkmetimiz sizin iin tahkikat yapyor. Bu tahkikatn nihayetine kadar hapsolunacaksnz. Korkmaynz hayatnz tehlikede deildir.

248

Diyordu. Babas sapsaryd Yoksa korkuyor muydu? Ama niin babasn hapsedeceklerdi? Bu hin herilere zavall hi itirz etmiyordu. Hatta Rumca: - Hazrm geriye gidebiliriz. Diye tpk deminde rysnda grd krallar gibi ban eiyordu. Primo - Ben de geleceim, ben de. Dedi. Zabit babasna azametle sordu: - Bu kim? - Olum - Anas nerede? - Burada yok. - Kzn yok mu? - Yok.. Ve hakaretle Primoyu szd. Arszca, kadn ve kz kardeini arayan bu herife kar Primo da sert sert bakt. Sanki ondan korkacak myd? Ne yapabilirdi; direye kadar Primonun gelmesine msade etti. - Ondan sonrasna ben karmam. Diyordu. Babas Emine Hanma evi brakmamasn ve akama Primo in yemek hazrlamasn, kendisine Primo ile para gndereceini syledi. Kadncaz efendisini kesmeye gtryorlarm gibi bangr bangr alyor. Onu kurtarmaya alyordu. Efendisi hi tehlike olmadn anlatmak istiyordu. Ama Emine Hanm. - Ah ben onlar bilirim, hi ama vermezler. Diye alamasnda inat ediyordu. Bu bir fcia gibi oldu. G bel yaldan ktlar. Babas zabitin solunda gidiyordu. O da babasnn solunda. Giritli jandarmalarn yars nde gidiyor, yars arkada. Birer tane de yanlarda. Ta beyaz kuleye kadar byle yrdler. Yoldaki Rumlar toplanyorlar, vah hayvanlara bakar gibi sanki mrlerinde hi Trk grmemi krk yllk ecnebiymiler gibi hep onlara bakyorlar. Rum ocuklar ke balarna birikmiler: Yuha Trks gramatikus diye nr atyorlard. ttihat

249

Caddesinde bir binaya girdiler. Galiba eski Trk zabitlerinin kulbyd. Babasn kumandann; yahut polis mdrnn yanna soktular. Primo darda kald. Tamam yarm sat ayakta Yemee gelip geen Yunan neferleri ona satayorlar; adn soruyorlar; eleniyorlard. Primo hi cevap vermiyordu. imdi frsat onlarnd. Ve frsattan ancak korkanlar istifade ederdi. Muzaffer intikam iin asla frsat gzetmezdi. te bir kukla ordusu kendisi gibi silhsz bir Trk ocuk byle zamada lf syleyebilirdi. Ah fakat bir silh olsayd. Babas dar kt. Yorgunluu ve mitsizlii yznden belliydi. - Yavrum ben birka gn kadar mahpus kalacam, tahkikat bittikten sonra stanbul iin izin verebileceini kumandan vad etti. Sen eve git. Otur. Her gn buraya beni grmeye gelebilirsin. Bitmedi MER SEYFETTN

DONANMA-YI OSMN CEMYYETNN KYL LE KONUMASI Selamnaleykm! Donanma Cemiyyeti sizinle her hafta yle konutuu iin ne kadar seviniyor. Allah cmlenize uzun mrler, hayrl, evlt, bereketli toprak iyi yrek din ve toprak iin ehitlik nasip etsin. Eer bu makama ererseniz; size yalvarrm ehit olan ahrette gnahkarlara efat eder. Fakat siz; donanma iin para vermeyen hasislere, cimrilere efati olmayn! Onlar grmyor musunuz? Hi kyde ceri de okuyan yok mu? Baka memleketlerde zenginler, durmayp ine veriyorlar. Yunan bile on ikinci Konstantin adl bir zrhl yaptrmak istiyor. Byk kk btn Yunanllar durmayp para veriyorsun ama zenginler vermiyor. Haberin olsun. Bahriye nazrmz Fransadadr; pek ok ikram grd. Bunun iin Franszlara teekkr etmeliyiz. Buradan Fransaya gitmek bir itir. Acaba bu iten hayr var mdr? Dersek sana bir iki sz syleyeyim. Fransa donanmas ok kuvvetlidir. nsan hoca nnde ders alrken nasl hzlanrsa bahriye nazrmz da orada gzyle her eyi gryor. niz talimlerinde bulunuyor grdn gelip burada yapacak.

250

Allah dinine toprana alanlar iki cihanda aziz etsin bu duya amin dedikten sonra pek yaknda (Osmn- Evvel) zrhlsnn geleceini duy ve sevin. DONANMA MECMASI Kader Matbaas Celal SAHR

Bb- l Caddesinde Numara: 77 TRK YURDU-KTPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

Taradan isteyenler yzde 20 nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde 25 nispette posta creti ilve ederler.

251

TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz. Divan Yolunda Numara 127 ALTAY FOTORAFHANES Her boyda ve her renkte trl resimler karlr. Son usul ayineli fotoraf makinesiyle resim karlrken makinenin nnde ayinede kendinize yaktracanz en gzel durular seebilirsiniz. Fotoraf merakllar, resim karmak isteyenler mutlaka bu Trk fotorafhanesine gitmelidirler. MUSTAFA CEVDET ECZAHANES Fatihte aramba civarndaki Mslman ahalinin eczaneyi olan ihtiyac nazardikkate alnarak aramba Karakolu karsnda pek yaknda mkemmel bir eczahane alacaktr. O civarda bulunan ahalimize ehemmiyetle tavsiye ederiz. KEHRBCI VE ABANOZCU MEHMET EFEND ehzadeba Direkler Aras donanma sergisine bitiik eski Trk sanatkrnnn canl bir timsali olan ve bugn sekseni gekin bir yata dost-ghnn banda genleri gpta ettirecek bir maharetle alan Ali Babazade Mehmet Efendi gayet dakik abanoz misma yapmaktadr. Bu mismalar askeri ve mlk doktorlarmzla ebelerimiz on be seneden beri kullanmakta olduklar gibi Avrupallar bile bilhassa alman doktorlar mismalar zerinde Mehmet imzas ararlar. Bu sanatkrn Avrupada marf olduunu Londra sergisinin bir madalyas Avustralya Devletinin diplomalar tasdik etmektedir. Mehmet Efendi nefis yasemin, kofa, abanoz hakve fincanlar, ney balar yapar. Her hlde istihlk- mill intibahnn eski ve mhim uzviyeti, ak sakall ve necip bir Trk nsiyesinde grmek isteyenlere ziyaretini Trk sanatkrl namna ehemmiyetle tavsiye ederiz.

252

TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir.

253

Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

254

TRK SZ Perembe 18 Temmuz 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 15 1330 Tanesi 10 para

Bb- l Caddesinde Numara: 77 TRK YURDU-KTPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

255

Taradan isteyenler yzde yirmi nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde 25 nispette posta creti ilve ederler. TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz. Divan Yolunda Numara 127 ALTAY FOTORAFHANES Her boyda ve her renkte trl resimler karlr. Son usul ayineli fotoraf makinesiyle resim karlrken makinenin nnde ayinede kendinize yaktracanz en gzel durular seebilirsiniz. Fotoraf merakllar, resim karmak isteyenler mutlaka bu Trk fotorafhanesine gitmelidirler. MEHUR NEZAFET SALONU VE YERL USTURALAR Hersekli Murat Aptullah Veznecilerde Makineci Mehmet Salim Efendi srasnda yeniden pek mkemmel ve pek shh surette Mehur Nezafet Salonu namndaki berbersalonunu aan shh tra mucidi hersekli Murat Aptullah Efendi tarafndan Avrupa usturalarna her cihetiyle fik gayet iyi usturalar iml edilmektedir. MUSTAFA CEVDET ECZAHANES Fatihte aramba civarndaki Mslman ahalinin eczaneyi olan ihtiyac nazardikkate alnarak aramba Karakolu karsnda pek yaknda mkemmel bir eczahane alacaktr. O civarda bulunan ahalimize ehemmiyetle tavsiye ederiz. MR- NZIM Yerli Mal Maazas Veznecilerde Darlfnun srasnda numara 27 maazamzda bizzat yaptrmakta olduumuz ince ve zarif yerli oraplarmz muhterem ahalimize tavsiye eyleriz. Mendil, kolonya ve sire de bulunur.

256

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 17 Temmuz 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 15 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Tashih, T.S. Musahabe: Salam Zemin, mer Seyfettin. iir: Koma, Tarhan. Gclk: Polenezky Yry, Doktor smail Hakk, Trk Dnyasnda, A. C. Mill Hikye: Trk ocuu, mer Seyfettin.

TASHH Geen nshamzdaki musahabede: Dnyada Trkler kadar lisnca ve corafyaca birliklerini muhafaza etmi bir millet yoktur yazlacakken yanllkla gib etmi yazlmtr. Tashih ederek krilerimizden af dileriz.

Musahabe SALAM ZEMN Bir Alman ir iirlerini Almanca, bir ngiliz ngilizce, bir Rus Rusa yazar, nk onun vatan kendi lisndr. Bir heykeltra heykelini kendi memleketinde kurar. nk baka yere gitse onun sanatni anlamazlar. Ve bu sanatkr vatann salam bir zemini bulup gelecek arslara hediye etmek istedii abideyi onun zerinde ykseltir te Trke Trk sanatkrlar iin bir vatan, bir salam zemindir. Trkenin zerine kuracaklar abide geecek zamanlarn ykc ellerine dayanr. Halknn ismini nesilden nesile syler Onu ebedletirir. Edebiyat heykeli iin salam bir zemin canl lisn, yan konuulan Trkedir. Sanatkra kimse karmaz. O istediini yapar. Yalnz vatandalar yapt eyin salam bir zemin zerine kurulmasn isterler ve bu haklardr. imdi bir heykeltra dnnz. Gidip kumsal akll, berbat ve rk bir zemin zerine gzel, bed, mkemmel bir heykel kuruyor. Bu heykeli bir an iin herkes beenir. Fakat zemin rk olduumdan bu heykel yaayamaz. Mutlaka devrilir. Ne kadar kuvvetli

257

harlarla bir mesnet yapsa yine yklr. nk zemin gevektir. Bu memleketin belediye reisi yahut akll adamlar sanatkrlara: - Ne yaparsan yap, yalnz zemine dikkat et kav olsun. Derler. Bir ire de byle mdahale etmek hakkmzdr. - Ey ir! Ne yazarsan yaz. Yazdn ister mill, ister gayr-i mill olsun. ster Yunan Edebiyatn; ister Japon Edebiyatn terennm et. Yalnz dikkat et, lisnn bizim lisnmz olsun. Bizim lisnmzla, halkn lisnyla yazmadka eserin lme mahkmdur. Ne yazacana karamayz. Fakat lisnnn lnutuumuz Trke olmasn isteriz ki senin rbabn da iitelim. Eski edebiyat lisn, terkipli ve sun lisn edebiyat heykelinin rk zeminidir. Veys, Nergis hakikaten byk sanatkr idiler. Onlarn eserlerindeki ince istireler kymeti takdir olunamayacak derece yksektir. Fakat bu sanat canl bir lisn ile eda etmiyorlard. skenderiye Edipleri gibi husus ve konuulmaz bir lisnla yazyorlard. Bu uydurma lisn ancak birka kii anlyordu. Bugn kimse anlamyor. Eski edebiyat lisanyla yazlan dier iirler de bu dalgadan kendilerini kurtaramadlar. Bugn onlar kim okuyor? Hemen denilebilir ki hi kimse. Hatta eski edebiyatn terkipli lisn yava yava mizah lisn olmaya balad. Yarn fen ve hakikat galebe alarsa: Ve ilh gibi eyleri kimse cidd zannetmeyecek herkes aka ve mizah telkki edecektir. Bugn bile bizde mizahn lisn eski edebiyat lisndr. Taninin mehur kasideleri neydi? Gayet tuhaf bir ey yazmak iin mutlaka Arapa, Acemce terkipler yaparz. En muktedir mizah muharrirlerimizden birisi bana diyor ki: Eer terkipler olmasa bizim sermayemiz azalr. Biz halk gldrmek iin yalnz Arapa, Acemce terkipler deil, Trke kelimelerden bile Arapa ve Acemce kidelerle terkipler uydururuz. Hele seci Bugn bu en gln eydir. Konuurken tecrbe ediniz. Birka terkip sylediniz mi karnzdaki glmeye balar. Yahut siz alay etmek iin terkip sylersiniz. Yazarken de byle olacak. Canl lisn edebiyat lisn olunca kimse o mahd klie terkipleri, o vasf- terkipleri kullanmaya cesaret edemeyecek. Alt yedi ay evvel Karagz Gazetesi byle terkipli bir iiri aynen

258

alm ve Tercmesini gelecek hafta neredeceiz diye elenmiti. O iir bundan on sene evvel, eski edebiyat lisnnn yeniden parlad gn Servet-i Fnnda grlseydi belki takdir olunurdu. Hlbuki bugn Karagz sahifelerine naklediyor. Bir eyin gln olmas detlerimize muhite, selikamza milletimize zt ve muhalif bulunmasdr. Hatta ince bile eski edebiyat lisn kadar Trkeye zt ve muhalif deildir. Edebiyatmz iin salam ve hakik zemin konuulan stanbul Trkesiyle mill aruzumuz olan hece vezinleridir. Efal ve tefal bizim sevk-i tab-mizde yoktur. Aruz ve kidelerini bilmeyen bir adam aruzla yazlm bir iiri okurken glk eker. Ve zevkine varmaz. Fakat hece vezinleriyle yazlm bir iiri herkes okur ve zevkine varr; nitekim eski destanlarmz ve komalarmzdaki o samim ahengi, duygular hangimiz duymayz? Trke kelimelerde med yoktur. Trkeye giren Arapa ve Acemce kelimelerdeki medler de ksalm, deta bir elifin drtte biri kadar hissolunmaz dereceye inmitir. Trkeye giren Arapa ve Acemce kelimelerin ounda hi med kalmamtr. Hlbuki Trkenin ruhunu, edasn tetkik iin baz irlerimiz Arap ve Acem aruzunu kullanmakta inat ediyorlar. nat ile ictim hakikatler deitirilemez. Efl ve tefl aruzunda hece ar bir med vardr. Bu med mecburiyeti Trkenin edasn, Trke kelimeleri savfiyyetlerini bozar. Buna ahit Fuzulden Tevfik Fikrete kadar aruz vezinlerini kullanan btn Trk irlerinin eserleridir. Madem ki bir lisnda med yok, artk o lisnda med-li bir aruz kullanlabilir mi? Vk Trkeye giren Arap kelimelerinde gayet hafif bir med kalmtr. Fakat bu asla duyulmaz. Asla aruzun istedii gibi drt elif miktarnda deildir. Hayat, inklp; sabah; skn; harap gibi birok kelimelerdeki medlerin farkna varlmaz. Fakat bu kelimeler aruz ile kullanlnca hemen Trkelikten kar. Renklerini; edalarn; savfiyetlerini gib eder. Uzar, lstikleir. Tecrbe iin bu kelimeleri Arap ve Acem aruzuyla kullanalm; baknz, nasl uzun ve Trk edasna muhalif bir tarzda ekiyorsunuz. (Hayat) gitmedi ama (memat) gelmitir! 259

Bu (inklplara) yok mu intiha yarab! (Skn) bekleyenler bir (sabahtan) ekser (Harap) bir sakfn zll- ictirbnda. Eper bu kelimeleri Trk ivesiyle telffuz ederseniz vezin bozulur. Mutlaka ekeceksiniz. Konuurken kullandnz ivenin haricinde ve bambaka bir eda ile ekeceksiniz. Fakat mill aruzla yan hece vezinleriyle yazlm olursa konuurken nasl telffuz ederseniz yle okuyacaksnz. Arap tecvidiyle ekmeyeceksiniz: Akam sabah hep boumak, Hareketsiz yer haraptr. lm iin skun birok, Hayat demek inklptr Bu paradaki sabah; harap; skn; hayat; inklp kelimelerini Arap tecvidiyle ekmek isterseniz bile muvaffak olamazsnz. nk artk onlar Trk aruzuna girmi; Trk tecvidine uymutur. ctim bir messese olan lisnn yalnz sarf ve nahvi deil edas; ivesi ve tecvidi de mukaddestir. Milliyetlerinin bykln idrak edemeyen birtakm cahil zavall softalar gibi lisnmzn kelimelerini teditler; Arap tecvidiyle drt elif miktar eker ve bozarsak hibir vakit Trkenin gzelliini eserlerimizde gsteremeyiz. Arap aruzu Arapaya mahsustur. nk o Arap kelimelerinin ekliyyat ve savfiyyetlerine gre yaplmtr. Trkeye uymaz. Vk Fuzulden beri gelenler uydurmaya almlar. Fakat Tevfik Fikret bile o kadar dikkat ve gayret ettii hlde Arap aruzuyla yazd kelimeleri ivelerini edalaryla muhafaza edememi, Arap tecvidiyle kullanmtr. Her lisnn kendine id hususiyetleri olduu gibi vezinlerin de kendilerine hususiyetleri vardr. Trkler kelimelerinin hecelerini ekmezler, sayarlar. Araplar kelimelerini ekerler Trk vezinleri hecelerei ekmez ve hepsini sayar. Arap vezinleri heceleri saymaz ve bazsn eker Arap aruzu iinde Trk tecvidi de hemen sner lisnn tarassut edebildiimiz eniyyetine, hakikatine inat ederek hl Arap vezinlerini kullanrsak kendi lisnmz yine kendimiz bozmu oluruz. Eserlerimiz Trke saylmaz.

260

Milletimizin ruhu rbabmz irlerimiz vatanlarnn haricine kmamal abideleri iin salam bir zemin aramaldrlar. Bu salam zemin: Konuulan gzel Trke ve baya kelimeleri bile Trk tecvidine uyduran (mill aruz) yan hece vezinleridir. z lisnn seven irler abidelerini bu salam zemin stne kurmaldrlar. Hece vezinleriyle yazlan iirlerin mr ihtimal milletinin mr kadar uzun olur. Fakat Arap aruzuyla yazlan iirlerin mr ise Arap ve Acem edasn kendi lisnnnkine tercih etmi olan hasta bir zmre muhitimizde daha ne kadar yaabilirse ite o kadar Bu zmrenin gnden gne azaldn, ihtiyarladn ve ldn grmyor musunuz? MER SEYFETTN

[ki adamn konutuu bir resim gryoruz. Adamlardan biri oturuyor, dieri ayakta. Oturan kzgn yzl adam ayakta kitapln kartran adama: Efendim ne yapyorsunuz? Diyor. O da Sizinle konuabilmek iin lnet kitab aryorum! diyor. te halkmzn yaad elikili durumu anlatan manal bir karikatr.]

GCLK Evvelki saymzda stanbul Trk Gcnn birinci oymann sa kolu ak, kara, kzl ve sar obalarnn Polenezkyne ne kadar seyahat edeceklerini ve seyahatten sonra gclerin yolda olan duygularn gazetemize bildireceklerini yazmtk. Gcler dndler. Gcn sa kolu Oyma Beyi smail Hakk Bayrak Bey tarafndan seyahatlerine dir aldmz bir mektubu vadimiz zre aaya naklediyoruz: 2 Temmuz 1330 aramba gn kprden kalkan 6,15 vapuruyla Paabahesine, 9da da Paabaheden gld. Gmeden evvel gcler tarafndan intikam arklar syleniyor, bu rzenin birbiri arkasndan bar bizi Poloneze doru sevk ediyordu. Hidivin yaptrd oseye kld; gayet muntazam olan yolun zeri aalar ile evrilmi, her kilometre bana iaretler koyulmu, rakamlar Franszca yazlm 27 kilometreden itibaren olan yolu, gcler 216 dakikada tamamlamlard. Gne altnda sat 36 dakika sren yolculua on dakika istirahat verildi; ve sonra yola devam edilerek biri on 261

gee Poloneze gelindi. Srf Hristiyandan ibaret olan kye yeni ve mkemmel bir kilise yaptryorlar. Evler olduka muntazam hi kahve yok. Her zaman ecnebilerin ziyaretgh olan bu kyde jandarma oturmaya mahsus olan bine, btn irkinliiyle grnyor. Kilise ile kar karya olan karakolumuza ufack bir himmet sarf edilse her hlde iyi olur. nk olduka mtimden olan bu kyde byle bir karakolun bu klkta kalmasna hkmetimiz de raz olmaz. Kyde hi insan yok. Herkes almaya gitmi: memseli baz kadnlarla grtk; kyde hi hastalk yok. Rum loncalarndan birka tane evlere taksim ettik, sat te Polonezden kyne doru hareket olundu. Hidivin yaptrd yol da bitti. Yollar muntazam olduundan harita zerinde mevki pusula ile istikamet tayn edildi. Yolumuz ormanlardan geiyordu; hi balta girmemi olan bu tab ormanlardan kei koyun izlerini takb ediyorduk yol evvel gayet sk aalar ile kapanm iken biraz geniledi bir de grdmz izlerden yeni arabalarn, ve kmr paralarndan kmrcleri getikleri anlalyordu. sat yok yrdmz hlde henz uzaklarda ky falan grnmyordu. On dakika kadar daha yrdkten sonra uzaktan bir kyn evleri grnd. Lz ky olup olmadnda tereddt edildi ise de akamn yaklamas hasebiyle kye gittik ahalisi ile ilk grtmzde lz ky olduu anlalmt ki sat alt buuu gsteriyordu; hemen adr kurulmak iine balanld. Kzl obadan beinci ve dokuzuncu gcler sar oba maiyyetinde ormandan adra direk ve kazk hazrlamaya gittiler; teki obalar adrlar birbirine birletiriyorlard; ak oba ars dnerek bir eyin hazr olduunu syledi. Gclerin birliiyle cminin yanndaki bir yere adrlar da kuruldu. adr iinde obalarn yerleri ayrld ak oba ars kyde akarsu bulunmadn kuyu sularnn tatl olduunu syledi. Kara, kzl, sar, ak obalardan ikier gc kzl oba ars maiyyetinde mataralar su doldurmak angaryasna gnderildi. Maiyyyetime iki ulam alarak kyl ile hasbihal etmek zere kyn kahvesine gittim; kahvede henz kimseler yoktu. Ky bekisi vastasyla kydeki hastalar, kylnn muhtar ve mektep hocasn gece kahveye davet ettim ve adra dndm. Akam ezan sa kolu birinci oymamzn imam tarafndan okundu. Namaz kyl ile birlikte eda ettik. Karavana borusunu borazan vurmutu; obalar takm takm azklarn ihzar ettiler. Yemek bitti. stirahat borusu vuruldu. Biraz istirahatten sonra kylnn kahvede topland haberi geldi. Ulaklarm ve drt gc ile kahveye gittim. ifti, renper ve kmrc olan ahali

262

toplanmlar bize intizar ediyorlard ki gnaydn selm ile kahveye girdik. Herkes kendi yannda oturmamz iin teklifte bulunmaya balad ve meseleyi kahvenin ortasnda iskemleye oturacam sylemekle hallettim; selmlar tet edildi; kyl ile hasbhl ettim. On gn evvelisi kye gelen biri tarafndan snnet edilen ocuklarn yarm kesilmesi ve tedavisizlik yznden yaralar azan birka ocuu getirmilerdi. Yaralar ald. Pansumanlar yapldktan sonra gittiler. Kendilerine gaz ve idrfil yapra verilerek yapacaklar tedavi tavsiye olundu. Ufak shh baz tedbirler kylye retildi. Verem levhas ve salk bilgi kitaplarndan mnasip miktar ile muhtara be kutu kinin verildi. Kyde katiyyen stma ve sir geici hastalk yok kahveden ayrldktan sonra kararghmzdan yat borusu ald vakit aamz gece nbetlerini tanzim etmi olduu kd getirerek gsterdi; baz tadlt ile nbet cetveli imza edilerek kararghmz nbetilere terk edildi o akam parolamz Cengiz idi. Sabahleyin [3 Temmuz Perembe] zeval sat bete kalk borusu vurdu. Kahvalt yenildi. Mataralara su tedarik olundu. adr yk borusu ile herkes vazifesi bana komu ve ilerine balamlard adr ykldktan sonra hazr ol borusu ile antalarla hazrlanm gcleri aa saff- harb nizamnda yoklama ederek mevcut tama olduu ve hasta olmad anlald. -Arkas var-

iir KOMA Milletleri uyandr uykudan, Bir atetir alevi var, kl yok! Hinlerin d kopar korkudan Kurtulunca yayndan bu ate ok Bu atein nuru ile esirler Zincirleri koparrlar, galeyana gelirler Taht ykarlar, baht yaparlar ve derler:

263

Durmayalm, hakkmz var daha ok Mefkre bu yok mu ey Trk haberin? Bu mukaddes eyle yanar ierin A gzn artk uyan ve gerin, Brak ksn kalbinden u ate ok TARHAN TRK DNYASINDA Trk Ocann Ramazan Musahabeleri - Gnden gne terakki yolunda admlarn sklatran stanbul Trk Oca bu sene Ramazan- erfte musahabeler tertip etti. Trk ilinin iftihar ettii byk zatlardan her gece bir ikisini davet ve onlarn ictim, fenn, tebiyev musahabeleriyle Trklerin istifadesine alyor. Bu musahabeler evvelce tayn edilmi ve bir program ile nerolunmutur. Musahabelerden sonra sinema ile Trk ve slm lemine id eritler de gsterilmektedir. Sarholukla Gre - Penza vilyeti dhilinde Penzatka isminde byk bir Trk ky ahalisi geen maysn 30 uncu gn yamur dusna ktklar vakit gen imamlardan bir zat ile kyn muhtarnn gayretleriyle ahali tarafndan kyde bulunan rak dkknlarn kapatmak zre bir muhede yaplarak hkmete bir beyanname vermilerdir. Bundan sonra her kim rak satarsa evvel on ruble ceza, tekrar ederse daha byk cezaya arptrlacaktr. Gebe Trkler - Hecned civarndaki Utri klanda yaayan 120 ile kadar gebe Trk halk iskn edilmeleri iin Trkistan vilyetinin memurlarna ve daha baka lzm gelen yerlere mrcaat etmilerdir. Edebiyat ve Sanyi-i Nefise - Baknn Mslman gazetelerinde muharrirlik eden ir ve edipler Bakde bir Mslman Edebiyat ve Sanyi-i Nefise Cemiyyeti yapmay dnmler. Ve bu yolda bir meclis yaplarak nizamnamesi kaleme alnp tasdiine alyorlarm.

264

Mill Hikye Primo TRK OCUU 3 Nasl ld Ba beinci sayda Ve cebinden antasn kararak sekiz lira verdi. inde Emine Hanmn ve uan aylklar da vard. Yemek ve sire iin, terzideki esvaplarna dir birka eyi daha syledi. Eildi, Primoyu pt. Kulana: - Haydi yavrum, korkmayasn; diye fsldad, unutma ki sen bir Trk ocuusun. Alama, mahzun olma. Niin alayacakt: kadnlar, zafler, kuvvetsizler, adiler, alaklar alard. O alamayacak, fakat alatacakt. Kalbinde yine bir ac duydu, sanki gzyalar kirpiklerinin altnda toplanyor, tamak istiyordu. Derin bir nefes ald. - Merak etmeyiniz, merak etmeyiniz. Dedi. Ayrld. Kendisini dar att. Ilk bir sonbahar gne btn caddeyi parlatyor. Beyaz kulenin glgesi arkasna dyordu; deniz dalgasz ve masmaviydi oluk, ocuk, kadn erkek birok Yahudiler sandallara binmiler, geziyorlar. Dmann zrhllarn seyrediyorlard. Primo her vakit ki gibi, ah Selnikin Trklerin elinde olduu zamanlar gibi, elleri arkasnda, yava yava yrd. Rhtmn kenarna geldi. Siyahlanm, yosun tutmu talara sular arpyor. Alar gibi bir rlt karyordu. Bakt, bakt. imdi ne yapacakt? Dmanlar be yz denelik Trk yurdunu be gn iinde rylarda bile grlse inanlamayacak bir abuklukla, gelip aldlar Nihayet kendi evlerine de saldrdlar. Babasn bir katil gibi yakaladlar. Evet babas ne asker, ne de memr bir mhendisti. Bir mhendis ne yapabilirdi? Hi. Ama bunlar hep zaf, ve zebun aryorlar, mukavemet etmeyen her mevcudu eziyorlard. Muhacirlerin anlattklar eyler, Trkleri rpertiyordu. Dmanlar her Trk kyn saryor. Aman dileyenleri bile affetmiyor, erkeklerin hepsini kuruna diziyor, kk ocuklarn Hristiyan yapmak zre esir gibi Yunanistana gnderiyor. Kadnlarn, gzel kzlarn, rzlarna geiyor; ta stnde ta brakmyorlard. Maksatlar Rum ilinde Trk namn kaldrmakt. Tab onlarn hepsini ldrecekler, yahut zulm ede ede karacaklard. te bu usul, Araplarn temizleme dedii, vaktiyle

265

spanyollarn Endlsteki Araplara, son defa da Almanlarn Hutanga havalisinde, talyanlarn Trablusta tatbik ettikleri irkin ve kanl usul Selnike de sokuyorlard. Vk daha erkekleri toplayp kuruna dizmemilerdi. imdi babas gibi akl banda, lf sylenebilir Trkleri topluyorlard. Sonra phesiz yalancktan bir komplo bulacaklar, hayal bir isyan uyduracak birok ileleri kanla ve atele sndreceklerdi. Primo ayann dibinde fsldayan sulara bakyor. Kendi kendine: Acaba hibir Trk bunlara kar gelmeyecek, hepsi balarn eip boyunlarn dmann titrek ve korkak klcna uzatacaklar m?... diyordu. Madem ki mutlaka lnecekti, lnmese bile madem ki artk vatan tamamyla mahvolmu, be yz senelik an, eref ve byklkle dolu tarih amurlara atlm, inenmiti, artk niin sinmeli, saklanmal, yaamaya almalyd Ban kad. Gsnde bir arlk duydu. Gerindi. Gerindi. Gerindi. Uykusu ar gibi esnedi evet Primo bir Trkt. O asla bu hakaretlere raz olmayacak, intikamndan vazgemeyecekti Ama bu intikamn nasl almalyd? Snyordu Yrd. ttihat Bahesinin nnde birok kadnlar ve Yunanl zabitler konuuyorlard. Onlarn yanndan geti. Mektepte edebiyat hocasnn ezberlettii bi iiri hatrlyor ve etrafndaki hep apkal, kll, niformal dman kalabalna yan gzle bakarak: Trkm ve dmanm size bir kalsam da bir kii diye mrldanyordu. Tramvaya atlad. Derin derin dnyordu. Yalnn nndeydi sarho gibi sallanyor ve iinde oynatc bir sevin duyuyordu. Artk plnn tertip etmiti. Btn dnya Trkln bilir bir Trkn; bir Trk ocuunun vatanndan sa kmayacan, lmn ne kadar pahalya satacan yurdunun babasnn intikamn brakmayacan anlayacakt. Kapdan ieri girdi. Uau, Emine hanm tala toplad, aylklarn verdi. Ve dedi ki: - Babamla ben otelde oturacaz imdi siz istediiniz yere gidebilirsiniz. ki gn sonra eyalar toplamak iin buraya geleceiz. Bizim ile birlikte stanbula gitmek isteyen gelir. Emine Hanm: - Ben gelirim; dedi kk bey; ben - Pekl, pekl

266

Diye lf uzatmad. Yaly kilitleyip anahtar babasna gtreceini syledi. Yalann hibiri anlamyordu. Yarm sat iinde hepsi kp gitti. Evde yalnz kalnca geni bir oh ekti. Ban ap ceketini kard; kollarn svad. Doru tavan arasna kotu. Emine Hanmn olu Mustafann getirdii mavzer revolverini saklad deliten kard. Tahta klfn zerine gayet ince ve hafif bir toz konmutu. fledi. Son derece mukaddes bir ey tutuyormu gibi ihtiram ve muhabbetten titriyordu. Klfn kapan at. Revoveri ekti. Mekanizma sessiz ve donuk bir aydnlkla parlatyordu. nce dudaklarn uzatt, pt; pt; pt. Bu o kadar tatlyd ki emdi; emdi. Dudaklarnn arasndan dilini kard, namluya dokundurdu. Eki ve serin bir tat duyuyordu. Bu serin ekilikte yle anlalmaz bir lezzet vard ki dnyada hibir eye benzetilemezdi. Bitmedi MER SEYFETTN Cell Sahir Kader Matbaas OCUK DNYASI Trk ocuklarnn yegne mill mecmas olan bu nefis ve ucuz mecma, birinci yln tamam edip, ikinci yana ayak bast. imdiye kadar Trkiyede hibir mecmann nil olamad rabete mazhar olmu ve (on bir bin) baslmakta bulunmutur. Bir senelii on be kurutur. Mrcaat Yeri: Trk Yurdu Kitaphanesidir.

ocuk Dnyasnn Kk Kitaplar 1. Sihirli Hal 2. Tilki Kardein Muhakemesi 3. Gliverin Seyahatnamesi 4. Bir Afacann Hikyesi 5. Tilki Kardein Bana Gelenler 6. Giyumtel 7. Tavan Kardein Kurnazlklar 8. Gliver (Devler Memleketinde) 20 para 20 para 20 para 20 para 20 para 20 para 40 para 40 para

267

9. Urganc Hsn 10. Bir Papaann Hikyesi 11. Beirin Rys 12. Ala Geyik 13. Leylek Padiah 14. Deli Terzi

40 para 40 para 40 para 20 para 20 para 40 para

Trk Bilgi Dernei Tarafndan karlan BLG Mecmasnn Altnc Says kt Mndericatn okumak tavsiyeye deerini ispat iin kfidir. Bu saysnda u yazlar vardr: Felsefe-i Ummye Methal, Rza Tevfik - Paris Darlfnunu ve Darlfnun Haricindeki Messerler. Ltfi Hindistanda Trklk, Oktay Kaan - Frka ve Cemiyyet, Zekeriya - Hoca Ahmet Yesevi, Kprlzade Mehmet Fuat [Trk Bilgi Dernei]nin Teekkl ve Messi: Trkiyat, Trklk, Felsefe ve ctimiyyt ubelerinin ctimlar. iir: Al Bayrak. dris Sabih - Raporlar: Mbeir Kllm, Bursal Tahir Ataszleri ve Osmanl Tarihi Necip Asm - Ne Edat Hakknda Tetkikat, Andun Tangar Hfz- Shhat Mzesi, Doktor Tevfik Rt. Nshas be senelik abonesi 45 kurutur. SLM MECMASI Trk Yurdunun z yrekten bir yoldadr. Millet duygusuyla arpan imanl kalplerin nurlu ilhamlarna makes olacak bu mecma din fikirlere canl, geni bir meydan ayor. slm Mecmasnn ir Dinli bir hayat, hayatl bir dindir. En byk Trk ve slm ulemas tarafndan yazlar temn olunmutur. Din ve mill makalelerini her Mslman ve Trk okumaldr. Bu gnlerde on iki saydan ibaret olan birinci cildini bitidi ve zarif bir surette ciltletirerek Trk Yurdu Kitaphanesinde 23 kuru fiatla sattryor. Senelii 30 para yarm senelii senelii 16 kurutur. darehanesi: stanbul Caalolunda Cemiyyet-i Hayriyye-i slmiyye Merkezindeki dire-i mahsusadr.

268

TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.
Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9 Alt Aylk 16 Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir.

269

Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

270

TRK SZ Perembe 24 Temmuz 1330 Tanesi 10 para Halka doru gitmek, halk iin almak Birinci Yl Say - 16 1330 Tanesi 10 para

Bb- l Caddesinde Numara: 77 TRK YURDU-KTPHANES Kitaphanemizde bulunan eserlerden bazlar:

Kuru Para Yeni Turan (Halide Edip Hanmn) Harap Mabedler (Halide Edip Hanmn) Trk Tarihi (Necip Asm Beyin) Kk Trk Tarihi (Rdvan Nafiz Beyin) Beyaz Glgeler (Cell Sahir Bey) Trk-Tatar Tarihi (Kazanl Ahmet Zeki) Kazan Tarihi Tarz- Siyset (Akurolunun) Makalelerim Amasya Tarihi Cilt 1 Trklk (Hseyin Ragp Beyin) Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri (Bursal Tahir Beyin) Siysete Mteallik sr- slamiyye (Bursal Tahir Beyin) Gk Bayrak 600 10 00 10 00 [posta creti 5 kurutur] 300 15 00 12 20 [posta creti 4 kurutur] 500 200 120 10 00 200 200 100 15 00

271

Taradan isteyenler yzde 20 nispette taahhtl olarak gnderilmesini arzu edenler yzde 20 nispette posta creti ilve ederler. TRK YURDU MCELLTHANES Bb- l Caddesinde 77 numaral Trk Yurdu Kitaphanesi zerinde yeni alan bu mcellithanede kitap, gazete koleksiyonu, harita gibi eyler zerinde pek nefis ciltler yaplmaktadr. Ciltler gzelliiyle beraber yn- hayret ucuzluu da olduundan cilt yaptrmak isteyen okuyuculara iddetle tavsiye ederiz. Divan Yolunda Numara 127 ALTAY FOTORAFHANES Her boyda ve her renkte trl resimler karlr. Son usul ayineli fotoraf makinesiyle resim karlrken makinenin nnde ayinede kendinize yaktracanz en gzel durular seebilirsiniz. Fotoraf merakllar, resim karmak isteyenler mutlaka bu Trk fotorafhanesine gitmelidirler. MUSTAFA CEVDET ECZAHANES Fatihte aramba civarndaki Mslman ahalinin eczaneyi olan ihtiyac nazardikkate alnarak aramba Karakolu karsnda pek yaknda mkemmel bir eczahane alacaktr. O civarda bulunan ahalimize ehemmiyetle tavsiye ederiz. MEHUR NEZAFET SALONU VE YERL USTURALAR Hersekli Murat Aptullah Veznecilerde Makineci Mehmet Salim Efendi srasnda yeniden pek mkemmel ve pek shh surette Mehur Nezafet Salonu namndaki berbersalonunu aan shh tra mucidi hersekli Murat Aptullah Efendi tarafndan Avrupa usturalarna her cihetiyle fik gayet iyi usturalar iml edilmektedir.

272

Mdr: Celal Sahir TRK SZ darehane Halka doru gitmek, halk iin almak stanbulda Nr-i Osmniye Haftada bir Trk Yurdu tarafndan karlr. Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu 24 Temmuz 1330 Perembe

Yl : 1 Say: 16 Yll: Osmanl memleketleri iin 12 kuru Rusya ve Acemistan iin 2 ruble baka memleketler iin 5 frank Says 10 para

Bu Saydaki Yazlar
Musahabe: stanbul Trkesi Hangisidir (2), mer Seyfettin. iir: Koma, Tarhan. Gclk: Gclk Seyahati. Doktor smail Hakk, Trk Dnyasnda, A. C. Mill Hikye: Trk ocuu, mer Seyfettin.

Musahabe STANBUL TRKES HAGSDR? 2 stanbulda birka snf vardr ki lehelerinin tarz ve edalar baka bakadr. Bu snflarn balcalar unlardr: 1- Eski edebiyat taraftar olan terkipi irler. 2- Ulema ve softalar. 3- Eski stlah muallimler. 4- Bb- l slbunu hl yaatan muhafazakr memrlar. 5- kinci snf halk. 6- Tanzimat marifiyle tahsil grm kadnlar. 7- Tanzimat marifiyle kuvvetli tahsil grmeyen kadnlar. 8- Yabanclar. 9- Gayr- Trkler. Bu snflarn hepsi stanbulda oturduklarndan Bizim Lisanmz stanbul Trkesidir edsn ileriye srebilirler. Nitekim en mehur bir terkipi irimiz: - Benim lisanm stanbul Trkesidir diyordu. Acaba doru mu sylyordu? Tetkik edelim. Ve bir netice karmaya alalm.

273

Eski Edebiyat taraftar olan terkipi irler bunlar gittike azalyor. Ve hemen yava yava terkiplerini takit edenler kalmyor. Bununla beraber eski hretlerinin kuvvetleriyle hl yayorlar. Varln artk anlayan Trk milleti konutuu gzel lisann yazldn istiyor. Bunu terkipiler pekal grdkleri hlde aldrmyorlar. Yine eski konuulmaz edebiyat lisann yazyorlar. Mill uyankln lisan ve edebiyata gemeyeceine kil olan bu zatlardan Cenap ahabettin ve Sleyman Nazif Beyefendiler son zamanlarnda tab ve konuulan Trkeyi yazmaya cehdedecek yerde btn btn Arapa ve Acemce terkipler dzmeye baladlar. Cenap ahabettin Beyefendi hatta zeki kariler bile diyemiyor, Acemce bir terkip yapyor karin-i zekiye diyor. Geende bir iirini konuulan Trkeye tercme ettiimiz bu muazzez ve muhterem ir: Kular ve glgelerle dolu iekli bir yuva demek iin baknz nasl Trkeden dar kyor. [Bir yn- mzehher ki pr tuyr u zill] Trkede edebiyat lisan Arapa ve Acemcemidir? Trke ile edebiyat olmaz m? Sevgili ir ne mecburiyetle Trke kelimeleri, Trk sarfn, Trk edasn, Trk arzunu brakp yabancla gidiyor? Evet niin kendi konutuu lisan yazmyor? Acaba buna muktedir deil mi? Bunu zannetmem. Cenap Beyefendi konuurken phesiz Trkeyi kullanr. Fakat onun itikadnca edebiyatta milletin kulland, sevk- tabmizde yaayan kelimeler ve mill eda kymetsizdir. Mesel pencere kelimesinin mansn bilirler. Madem ki Trkle pencerenin mansn biliyorlar. Onun edeb bir kymeti yoktur. ir artk revzendir. nk halk bunun mansni, doru telffuzunu bile bilmez. Sonra Cenap Beyefendi edebiyatlarn milletlere id olmayp, zmrelere id olduuna kildir; eski skenderiye edipleri gibi derler ki: Benim yazdklarm Trk halknn anlamasna ihtiya yoktur. Ben keyfim iin yazyorum. Bununla beraber her millette konuma lisan baka yaz lisan bakadr. Hakik Trkeyi kullanamayan bir zatn Trkler iin yazmad doru Fakat her milletin konuma lisanyla yaz lisan arasndaki fark baka baka deildir. Her lisann iinde, hatta muharrirlere gre deien bir cslp fark vardr. Mesel Franszcada Victor Hugonun bir iirini alnz. O slp ne derin, ne ldir! 274

Lkin kelimeler, sarf, eda tamamyla Franszcadr. Bu iirin mansn ihtimal birok Fransz anlayamaz. Fakat kelimelerinin ayr ayr mansn bilmeyen bir Fransz var mdr? Btn byk Fransz muharrirlerinin slplar ayr ayrdr. Hatta imzalar olmasa bile eserlerinden kim olduklar anlalr. Fakat bu bakalk lisan fark deil slp farkdr. Lisn o hi deimeyen, o her Franszn bildii Franszcadr. Bizim terkipi ediplere gelince i deiir. Mesel Cenap Beyefendiyi konuurken btn Trkler anlarla. nk selikamzda yaayan mill kelimeleri kullanr. Yazarken Arapa Acemce teshil grmemi Trkler anlamazlar. Niin? nk selikamzda, sevk-i tabmizde olmayan kelimeleri ve tarzlar kullanr. Buna slp fark deil, lisan fark demelidir. Hlbuki bir milletin edebiyat iinde slp farklar olmas, lisan farklar olmamal. Lisan bir, fakat slplar ayr ayr olmal. Bir bahar yatanda ak sak uzanm demek iin Bu came-i hb- rebde, berehne sid-i simin, berehne sk u serin demek slp yapmak deil, Trke yazmamaktr. Eski terkipi ediplerimizin zihniyetleri deimi ve bambaka bir ey olmutur. Selikalarndaki kelimeleri onlar adi ve gayr- edeb bulurlar. Trkenin medsiz edasn, medsiz ivesini beenmezler. Ve Trk sarfyla terkip yapmay sanatszlk sanrlar. Trkedeki lm ve beyan izfet farklarn hie sayarlar. Yazdklar ey konuulun Trkeye asla benzemez. Hatta eserleri lisanmza tercme olunabilir. Onlarn eserlerindeki alacal bulacal terkipli ve meldi lisan stanbul Trkesi olmak yle dursun hatta Trke bile deildir. Bunu uzun uzadya ispat etmeye hacet yok. Herkes tecrbe edebilir. Konuurken dikkat eder, hakik Trkede terkip ve med olmadnn farkna varr. Yahut eski ediplerin eserlerindeki terkipli cmlelerden bir tane kullanr. Etrafnda nasl glndn alay edildiini grnce bu lisann ictim hakikate ne kadar zt ve muhalif olduunu anlar Daha var MER SEYFETTN

275

iir KOMA Frtnadan sonra doan gnein Parlak yz elmas saar sulara, Glge yrd ormanlarn en derin Yerlerinde kalmaz artk hi kara Yeillenir dallar batan, bulutlar Hzla kar, dere, tepe, da aar, Grnmeyen bir ku ter ve aar Bu anszn geliveren bahara! Bahesinde demin lm dnen htiyarck gzlerini aarken Sanki umut bulur eski genlikten; Gitmek ister pek uzak bir diyara TARHAN

Gclk GCLERN SEYAHAT Hareket emri verilmezden evvel hep bir azdan [yryelim ileriye, atlayalm da tepe] arks sylenildi. Hareket emri verildi. Oymak evvel manga kolu nizamnda giderken dizi kolu nizamna geilerek kylnn teyler arasnda Hasinliye doru yol almaya balad; sat-i zevali yediyi gsteriyordu. Yol falan hibir ey yok. Yolumuz Abrh deresine gelmi ve dereden kar yakaya geilmek iktiza ediyordu. Dere[yi] derin olmas hasebiyle yryerek geemedik. Biraz ileri gidildikte alt metre kadar dar olan yere kpr kurulmak lzm geldiinden gclere kpr ameliyesi iin emir verildi; aalar kesilerek alt gc sayundu ve dereye girerek kazklar akld, ykl iki kiinin skletinde tahamml edebilecek bir arn genilinde bir kpr yapld ve zerinden geilerek kpr oradan geecek yolculara terk edildi. Hasinliye gelindikte zavall sat on iki idi. Kyn

276

mekteb-i muallimi muhtar ve eraf davet edildi. Kyde bir kahve var; muhacirlerden ibaret olan kyl bize ekmek yourt ikram ettiler; kendileriyle hesap halledildi. Kyl ocuklarndan yirmi iki ocua a ameliyesi yapld. Fotoraflarn aldk; mektep hocasna mill arklar talebeye retmesini tavsiye ettik. Memleketin mecralar sokaklara dklyor; bunlarn kapanmas iin lzm gelen nasihatler verildi. Verem levhas, salk bilgisi kitaplar ve kinin datlarak sat te hareket edildi; yarm sat sonra shaklya muvasalat ve yarm sat kyl ile hasbhl edilerek drtte Klnlya gelindi; elli altm haneden ibaret olan bu kyde drt tane kahve var, her kahvede kyller oturmular, i ve g hususunda biraz tembel olduklar anlalyor; imam ve muhtar davet edildi. Ahaliye teceddt ve almak tavsiye olundu; kinin verem levhas salk bilgisi kitaplar datlarak sat bete [buzhal=buzhane]ye doru hareket edildi. Zeval yedi buukta buzhaneye mill arklar sylenerek girildi. ardan geildikten sonra Ayrh deresi sahiline adr kuruldu. Gece yatsdan sonra ahaliyi adra davet ederek hasbhl ettik ticaretlerinin dzgn olduunu sevinerek sylediler; yalnz bu aylarda Ayrh deresinin kavutuu yer kapandndan stmadan ikyet ve hkmetten bit tarak gnderilerek derenin taratlmas ve hkmetimizin nazar- dikkatini celp ederiz ahali teceddt ve misafirperver kadnlar erkeklerine ezher-i cehd fik-i intikam duygusu olanca kuvvetiyle dalara ilemi. Mstebdel asker avuunun himmetiyle ibtid mektebi ocuklar belki stanbulumuza da fik-i beyaz elbiseleri, muntazam tazluklar ve silhlar ile mkemmel asker talmi yapyorlar; insan bu Trk yavrucuklarn grnce alamak kabil deil mill neideleri mkemmel sylyorlar; muallimleri tebrik, kendileri takdir edildi, byle alacak olurlarsa batanmzn kurtulacan ve mtemeddin zengin memleketlerden daha zengin ve rahat yaayacamz, byk kk herkesin el ele vererek birlikte almaya sevam etmeleri tavsiye edildi; ocuklarn at vaziyyetinde fotoraflar alnd. Ahaliye kinin, levhalar ve kitaplar datldktan sonra adr yk borusu alnd. Kk kyl kardelerimize adr ykmak, yapmak anta sarmak talmleri gsterdik. Yoklamada her ey tamam; hasta yok. Oymak manga kolu nizamnda hareket ederken mini mini mektepliler [Padiahm ok yaa] Yaasn Trk gc diye baryorlar. Ve silhlar ile selm vaziyyetinde bulunuyorlard. Kendileriyle sallaarak buzhaneden hareket edildi. (Temmuz 4 Cuma) Abrh kenar takb edildi. ete takbt yaplmak iin oymak ikiye taksim edilerek ak, kzl obalar maiyyetime, sar ve kara oba efrad tbbiye-i mlkiyeden

277

Latif Beyin maiyyetine verilerek ileri gnderildi. Tam drt sat devam eden ete tatbikatnda pek gzel muvaffak olundu. Yalnz bizim taraftan msr tarlasnda gneten bir hastamz vard. Hep bir araya gelinerek takdiratta bulunuldu; hastamzn eli yz ykand, kendisine sn teneffs yaplarak biraz kedisine getirildi. Oymak birletirilerek zeval sat drtte Ayrhe muvasalat olundu. Liman resi bey ve ahl-yi mahalliye tarafndan istikbal olunduk. Zavall memleketin Aksaray yangn yerinden fark yok. Stmadan evini ykan hicret etmi. Bahr-i Siyha sahil olan bu memleketin hli cidden acnacak bir hlde Ayrh Kalesi ierisine adr kuruldu. Belki kale terk edileliden beri zerinde taklmayan anl bayramz kalenin burcu zerinde olanca mehabetiyle dalgalandrld su, kye bir sat ileride olduunu sylediler. Kyller iki f su getirdiler. Ellerinden gelen muvemeti yapmaktan ekinmiyorlar ve kyde kular bile stma tuttuunu sylyorlard; kendilerine kinin ve levha kitaplar verildi; gclere kinin iirildi. Gece kalede zararl, zararsz birok haere bize hcum etmilerdi. adr ykld. antalarmz haereden temizlenerek o akam kahvede yatld. Sabahleyin erkenden (5 Temmuz Cumartesi) kayklar ile kar yakaya geildi ve Anadolu kenarna hareket edildi zeval sat on ikide Fenere muvasalat olundu. Sat ikide Karakulaka doru yola klarak sat drtte Karakulaka gelindi. O gece Karakulakta kalndktan sonra ertesi gn ikindi zeri birdenbire kan mthi bir frtnayla olanca iddetiyle yamur yamaya balad. adrmz sa eteine kurmu idik; dalardan inen sular adra girmeye balad gcler soyundular, kazma ile yamur altnda adrn etrafna byk hendek kazarak adr sularn cereyanndan kurtardlar. Pazartesi gn zeval sat 9da Karakulaktan hareket ve on biri eyrek gee vapurla stanbula dnld. Doktor smail HAKKI

Trk Dnyasnda Nikh Hakknda Bir Ariza - Rusyada yaayan Mslmanlarn er idareleri hakknda Petersburgta bir istiare meclisi ald evvelce gazetemizde yazlmt. Rusyann her tarafndaki Mslman hli kendilerinin ne gibi ihtiyalar olduunu ve bu 278

ihtiyalarnn defi iin lzm gelen arelerin yaplmas hakknda bu meclise arizalar gnderilmektedir. Bu cmleden zre Petersburgta drl-fnnda tahsilde bulunan SelimaYakubova ve Mahfuza Maksudova isminde iki hanm kz tarafndan istiare meclisine nikh hakknda be maddeli bir ariza verilmitir. 1- Evlenecek kz ile erkein hibir trl geici hastal bulunmadna ve shhati iyi olduuna dir nikhtan 15 gn evvel hekimden alnm shhat ahadetnameleri olmak lzm olsun. Eer imam bu hususta phe ederse nikhn yapacak kimseleri hekime muyene ettirmeye salahiyeti olsun. Ama ahadetnameleri olmayan kz ile erkee nikh yapmasn. 2- Nikh meclisinde kz ve erkek her ikisi de hazr olarak nikha raz olduklarn karar ettikten sonra nikh yaplsn. 3- Nikh yapacak zat kz ile erkein nikha id olan vazifelerini kendilerine tamamyla anlattktan sonra nikh edebilsin. Nikha id vazifeler imamlar ve vizler tarafndan dim camilerde, ana dilinde halka sylenilsin. Ve hatta nikh meclisinde imam tarafndan nikh meseleleri anlatmak mecbur olsun. 4- Eer nikhn artlar ve vazifelerinden birine kadn ve erkek herhangisi riyet etmezse biri ikincisinin rzasn almadan ayrlmaya hakk olsun. 5- Balie olmam kzlara nikh imamlar menedilsin. Eer balie olmam kza her kim nikh ederse o kimse mesl tutulaca gibi buna raz olan ana ve babas da mesl olsunlar.

279

Mill Hikye Primo TRK OCUU 2 Nasl ld Ba beinci sayda Bu anlatlmaz; bu ne olduu bilinmez ey sanki kana karyor; her tarafa yaylyor; ona bir arslan kuvveti, bir muharip sadeti veriyordu. Aaya indi st kattaki kendi odasna girdi. Pencereye gitti. Dar bakt. Yalnn bahesi, bahenin nnde cadde, tramvay yolu, daha tede Rum mektebine giden kk sokak ve baheli evler tamamyla grnyordu. Oh ne manzara te o buralarn biraz sonra kana boyayacak, bir muharebe meydan yapacakt. Babasnn odasna geti. Kk bir masa vard onu ald odasna getirdi. Pencerenin yanna soktu. zerine revolveri koydu. Sonra bir yldrm gibi aaya kotu. Kmrle girdi. uvallar ekti. Sakladklar kurunlar kard. Yine koarak odasna kt. Elleri kararmt, cebinden mendilini ekti, bizleri zd. Her kurunu ayr ayr sildi. Temizledi. Tekrar onan onar arjre takt. Bu on ba fiee masann zerine dizdi. Revolveri klfa takt, tfek hline koydu. Pencereleri ieri evirdi. Aralktan evvela karki sokan kesine, sonra mavi ve beyaz boyal kkn alt penceresine, sonra tramvay yolundan geen bir papaza nian ald. Tamam, yeri gayet gzeldi. imdi Rum askerlerinin ve zabtalarnn gemesini bekleyecekti. yle bir ate aacakt ki hibirisini sa brakmayacakt Biraz dnd. - Hayr, dedi, bu alaklar kaacaklar Dedi. Evet sokan iki tarafna karlar ve o hibirini vuramazsa Bu hi vuramamak ihtimali onu titretti. Revolveri masann zerine brakt. Pencerenin kanatlarn itti. Eildi. Dar bakt. Ve dald ah baheye girselerdi O vakit kaamayacaklar ve kendisiyle muharebeye mecbur olacaklard. Fakat baheye nasl gireceklerdi. Babasn almaya geldikleri gn bir vazife iin girmilerdi. arsa Lakin ne diye aracakt. Bir sebep bulmak lazmd. Dnd. Bo nazarla iki belki sat darya bakt. Dnd, dnd. Nihayet dld. Ve ellerini rparak dnd. Evet birok Yunan askerini yalnn bahesine doldurmann yolunu bulmutu. Ama acele etmeliydi. Onun intikam, hakiki bir Trkn intikam gibi ar fakat mthi olmalyd.

280

Yarn, yarn diye mrldand, yarn, erken Hem ite yarn pazard ntikam alrken btn bu muzaffer dmalarn bir pazarlk zevk ve keyiflerini bozacakt. Aaya indi. Ellerini ve yzn ykad. Ceketini giydi ve kapy kilitleyerek dar kt. Pususunun, muharebe edecei sevgili yurdunun etrafn gzden geirdi. ki taraf da yalyd. nndeki bahenin bir kaps vard. Baka kaacak yer yoktu. Ah anlayacaklard. Gs kabaryor, heyecan ve sevinten nefesi daralyordu. Tepeye doru yrd. Yalnz kalmak, kaplarda gezmek, plann zihninde daha ziyade geniletmek istiyordu Abdlhamitin kkn geti. Filukann kahvesinde tatl esvaplar giymi Yahudiler oturuyorlard. Orasn da geti. Uzun Aliye giden oseyi takb etti. Bir yoku kt. Zavall Trklerin yeni yapp bitirdikleri byk ve muhteem Zirat Mektebini uzaktan gryordu. Yolun kenarna oturdu. Akama kadar orada kald. Yalya girdii zaman deta ortalk kararmt. Odasna kt. Sevgili silahn tekrar eline ald. Ve pt. Eer o olmasa idi yarn nasl intikam alabilir; nasl Trkln lmediini, Trk olduunu bilen Trklerin hl dnyada bulunduunu dmana gsterebilecekti?... Bu mukaddes aleti doldurdu. Boaltt. Dipiini omzuna koydu. Darda muhtelif yerlere nian ald. Tetii ekti. Sar klfta, kaln ve trtll kaykasnda, meneke rengindeki namlusunda yle asil ve necip bir gzellik vard ki Primo ona bakmakla doyamyordu. Gece lamba yakmad. Silah elinde hep odasnda gezindi. Yarn, yarnki muzafferiyetini dnyordu. Artk dmanlar demesinler ki: Be yz senedir Trklerin elinde duran silahn aldk da bize silah atlmad. Ve bir Trk ocuunun nasl kahraman olduunu grsnler Kendi kendine kumada verir gibi: - imdi yatalm Dedi. Evet, yarn erken kalkmak lazm geliyordu. Hem kuvvetli bulunmalyd. Onun iin geceyi uykusuz geirmemeli, yatmal, yorgunluu karmal, sabaha elik gibi uyanmalyd. Aa indi. Yzn ykad. Kapy kilitledi. Odasna geldi. Yatana girdi. Revolverini de koynuna ald. Yorgan zerine ekti. - Ah mmkn olsa da beni, yarn Trkln vazifesini ifa edecek olan bu mukaddes silahla beraber gmseler Diye dnd. Aklna mezar ve toprak geldi. Oras kim bilir ne kadar karanlkt. Tpl derin ve susuz bir kuyu gibiydi. lm Ama bu eskilerin, ihtiyarn, namussuzlarn, alakarn kavmiyetsizlerin, Yahudilerin, kadnlarn ve korkaklarn sandklar gibi mthi ve korkun bir ey miydi?... Hayr, hayr Mektepte edebiyat muallimi cahilleri o kadar 281

korkutan bu lmn, latif bir ry ile derin bir uyku Bir uyku ki ezel Artk ondan uyanlma. Hlbuki hayat Ferd hayatn hi ehemmiyeti yoktu. nk bir insan ne kadar ok yasaa yetmi nihayet seksen sene yaayabilir. lm mutlak ve muhakkaktr. Ondan itinap mmkn deildi. Umumi ve mill hayata gelince Mesela Trklk Dnya durduka binler, yz binlerce sene Trklk adli ve muhteem yaayabilirdi. Asl ite bu mill hayatn, anantyla, mukaddesatyla, detleriyle, anlaryla, hretleriyle, hasl tarihiyle bir ehemmiyet ve kymeti vard. Yoksa bir insan yetmi sene miskin esir ve rezil yaamakla iftihar edemezdi. Lakin byk bir millete, anl bir kavme, ali bir vatana mensup olmak ve onun yolunda lmek ftihar olunacak ey bu idi, yine edebiyat mualliminin: Baki kalan bu kubbede bir ho seda imi deyiverdii izahat hatrlad. Ferd ve fni hayatta ancak bir sadet, bir mit, bir iftihar vard. O da, ismini tarihine geirmek. Bizden sonra gelecek kavimdalarmzn dimanda bir iz brakmak Unutulmamak Bu nasl olurdu? Babas sylemiyor muydu? Gayet byk bir ey yapmaklar Herkesi hayretten artacak bir kahramanlk, dehetli bir cesaret gstermekle te byk Trklk iin o, ehemmiyetsiz, kymetsiz ferd hayatn feda edecekti. Bu kymetsiz, muvakkat hayat saklasa ne olacakt. Hakaretler, kfrler, tokatlar, lanetler iinde ihtiyarlayacak, nihayet bir gn hasta ve kuvvetsiz yatanda bir bunak ve iren bir kocakar gibi gebermeyecek miydi. O vakit onun ismini tarihiler yazar myd? Hayr Asla Ve byle bir erkek lmnn, dnyada birok atlarn, eeklerin, kpeklerin lmnden ne fark vard? Birok atlar, eekler ve kpekler douruyorlar, yayorlar, lyorlard. Ama hepsi byk ve ictim bir hayata malik olmadklarndan lmleriyle beraber unutuluyorlard. Kim bilir, dnyadan ne kadar at, eek, kpek gemi ve tarihte hibir nam brakmamlard. Hlbuki kahramanlar yle miydi. Drt bin sene evvelki bir kahramann methiyesi bugn okunuyordu. Primo bunlar dnyor, gzlerini kapyor ve sevgili mavzer revolverine daha sk sarlyordu. Uyudu, birok rylar grd. Dumanl ve serapl rylar Al ve scak kanlara bulanm geni vadilerden, milyonlarca dman leiyle dolmu muharebe meydanlarndan geiyor Sarp uurumlarda beyaz bir at oynatyor Sonra geceler arktan Turan. Tarafndan bir hilal mavi ge ykseliyor inde mini mini bir yldz var Primo hayretle bakyor Ayaklarnda bir slaklk eiliyor; bir de gryor ki 282

dizlerine kadar kan iinde ite bu Trk dmanlarnn kan Koca bir gl olmu. Krmz ve nihayetsiz vir gl Semadaki ayn ve yldzn hayali stne aksediyor Ah bayramdan canls, asl bayramz, mukaddes bayramzn mcessem mans Bitmedi MER SEYFETTN Cell Sahir Kader Matbaas

TRK YURDU Mdr: Akurolu Yusuf Trk Yurdunun Maksad ve Meslei Trk Milliyetperverliidir. lk defa aktan aa Trk milliyetperveri olarak meydana kan Trk Yurdu, Trk milletinde kemale ermi bir duyguya tekabl ettii iin, kar kmaz byk bir rabete mazhar oldu. Ve hamdolsun iki buuk yla yakn hayatnda o rabeti asla gib etmedi; bir gnlk bile arzaya uramakszn, yaknda muntazaman yrd. Trk ilinin vcutlaryla iftihar ettii Trk yazlar, ezcmle Halide Edip Hanm ile Abdlhak Hamit, Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, smail Gasprinski, Ahmet Aayef, Gkalp, Necip Asm, Erdoan, Muallim Mimr Kemalettin, Muallim Doktor Akil Muhtar, Bursal Mehmet Tahir, Safvet, Galip Bahtiyar, Kprlzade Mehmet Fuat, Hamdullah Suphi, Ali Canip, mer Seyfettin, Celal Sahir, Aka Gndz, Kazm Nami Beyler Trk Yurdunun dim muharrirleridir. Trk Yurdu on be gnde bir kar, her nshas 32 sahifedir. Ara sra metinden hari resimler verir. Trk Yurdu mkemmel olmak iin almaktan para harcamaktan kand hlde fit mmkn olduu kadar ucuzdur.

283

 Aylk stanbul ve Osmanl vilayetleri iin (posta cretiyle beraber) ran ve Rusya iin (posta cretiyle beraber) Baka ecnebi memleketler iin (posta cretiyle beraber) 9

Alt Aylk 16

Bir Senelik 30 kuru

1,25 3

2 5

3,5 ruble 9 frank

Mektep ve medreselerin muallim ve akirtlerine abone bedelinden yzde on tenzilat yaplr. Trk Yurdunun beher nshas, Memlik-i Osmniyyede 60 para, Rusya ve randa 20 kapik, baka ecnebi memleketlerinde 50 santimdir. Trk Yurdunun darehane Adresi: stanbulda Nr-i Osmniye Caddesinde 40 Numaral Trk Yurdu OSMANLI LASTK MAAZASI Hac Veli Veznecilerde, Numara 186 Muhterem mterilerimiz iin: Ticarethanemize husus olarak memleketimizin en mehur ustalarna yaptrdmz ve her hlde metanet ve zarafetle Avrupa mallarndan daha iyi her eit erkek kadn ve ocuklara mahsus olmak zere gayet zarif modaya mutabk ayakkablarmz geldi. Bundan baka maaza da l semaverler, ay takmlar ile kokulu nefis aylar dahi bulunduundan ucuz ve iyi mal almak isteyenlerin maazamza terifleri rica olunur.

284

SONU Trk Sz 1914 ylnda milliyetilik hareketini halk kitlelerine yaymak iin karlm ideolojik, edeb bir dergidir. Trk Sznn bayazar mer Seyfettin yazd makalelerle, hikyelerle, iirlerle halkta millet olma bilincini uyandrmaya almtr. Millet olmann ilk artnn mill bir dille mill edebiyata sahip olmak olduunu sylemitir. Yazlarnda mill bir dil ve edebiyata sahip olmak iin Trk halknn, aydnlarnn neler yapmas gerektiini ak bir ekilde ifade etmitir. mer Seyfettin Trk ocuu adl hikyesiyle halkta, aydnlarda vatan sevgisini uyandrmaya almtr. Hikyesiyle amacna ulamtr. Trk Sznde hikye, makale, iir, gibi trlere ok rastlanr. Trk Sz savunduu fikirlerle hibir zaman elikiye dmemitir. Dergideki yazlar sade bir dille, anlalr bir slupla kaleme alnmtr. iirler hece lsyle yazlmtr. Trk Sz yaymland dnemin nemli haberlerine yer vermeyi de ihmal etmemitir. zellikle Trk Devletleriyle ilgili haberlere sk sk yer vermitir. Dergide nemli kitaplar ve dergilerin reklmlarna da yer verilmitir. Bu da okuyucular iin faydal bir hizmettir. Trk Sz yaymland dnemde halka klavuz olabilmek iin elinden geleni yapmtr. Fecr-i tinin, Servet-i Fnnun dil ve edebiyat anlayna kar olan Trk Sz zaman zaman Cenap ahabettinin, Tevfik Fikretin iirlerine yer vermitir. Sade Trkeyle yazlan iirlerle bu iirler arasnda karlatrmalar yapmtr. Bir sre sonra Fecr-i ticilerde Servet-i Fnncularn bir ksm Mill Edebiyat Akmnn yannda yer almtr. Tm bu olumlu zelliklerine ramen Trk Sz o dnemde yaymlanan Trk Yurdu, Gen Kalemler, Halka Doru gibi dergilerin glgesi altnda kalmtr.

285

KAYNAKA A. KTAPLAR AKYZ, Kenan; Modern Trk Edebiyatnn Ana izgileri, nklap Yaynevi, st., 1995. ALTUN, Abdlrezak; Trkiyede Gazetecilik ve Gazeteler, GD Yaynlar, Ankara, 1995. BANARLI, Nihat Sami; Resimli Trk Edebiyat Tarihi, Milli Eitim Basmevi, st., 1971. DUMAN, Hasan; stanbul ktphaneleri Arap Harfli Sreli Yaynlar Toplu Katalou (1828-1928), Ircca Yayn, st., 1986. NUUR, M. Nuri; Basn ve Yayn Tarihi, Der Yaynlar, stanbul, 2002. KABACALI, Alpay; Balangcndan Gnmze Trkiyede Matbaa Basn ve Yayn, Literatr Yay., 1. Bask, st., Eyll 2000. LEVEND, Agh Srr; Trk dilinde Gelime ve Sadeleme Evreleri, Trk Dil Kurumu Yaynlar, 3. bask, Ankara, 1996. APOLYO, Enver Behnan; Trk Gazetecilii Tarihi ve Her Ynyle Basn, Gven Matbaas, Ankara, 1971. TANPINAR, A. Hamdi; 19. Asr Trk Edebiyat Tarihi, Gerek Yaynevi, stanbul, 1973. B. ANSKLOPED VE SZLKLER DEVELLOLU, Ferit; Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat, Aydn Kitabevi Yaynlar, Ankara, 1996. emseddin Sami, Kms- Trk, ar Yaynlar, stanbul, 1996. Trk Ansiklopedisi, XXXII. Cilt, Mill Edebiyat Devri (Dnemi) Mad, s. 165-168, Mill Eitim Basmevi, Ankara, 1983. Yeni Trk Ansiklopedisi, 6. cilt, Mecmua Mad., s. 2368-2370, tken Yaynlar, stanbul, 1985. C. TEZLER TOPU, Ahmet; Mehtap (Tahlil Fihrist-nceleme-Metin), Konya, 2005. UZKU, Sleyman; Byk Mecmua (Tahlil Fihrist-nceleme-Metin), Konya, 2004.

286

DZN A Abdullah Tukayef ...................................................... 8, 11, 14, 15, 38, 44, 49, 51, 52, 53, 54 Abdlhak Hamit ...... 60, 79, 94, 112, 130, 147, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Abtullah Cevdet Akyol...................................................................................... 111, 130, 147 Acemistan .................................................................................................................. 7, 35, 94 Afak ....................................................................................................................................... 2 Afganistan.......................................................................................................................... 229 fitab- Maarif....................................................................................................................... 2 Ahmediyye .......................................................................................................................... 51 Ahmet Aayef . 60, 79, 94, 111, 112, 130, 147, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Ahmet Cevat .......................................................................................................................... 2 Ahmet Ferit Tek .................................................................................................................... 5 Ahmet Hikmet ......... 60, 79, 94, 112, 130, 147, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Ahmet hsan....................................................................................................................... 2, 4 Ahmet Mithar Efendi............................................................................................................. 1 Ahmet Mithat......................................................................................................................... 5 Ahmet Zeki .................. 34, 49, 63, 81, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Aka Gndz 8, 9, 11, 14, 16, 59, 60, 62, 79, 95, 97, 112, 131, 132, 148, 163, 167, 197, 200, 202, 218, 236, 253, 269, 283 Akbaba............................................................................................................................... 3, 6 Akurolu ... 34, 49, 63, 82, 99, 111, 112, 116, 130, 134, 147, 151, 163, 167, 181, 183, 199, 203, 218, 234, 236, 251, 253, 255, 269, 271, 283 Akil Muhtar ............. 60, 79, 95, 112, 131, 148, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Akis........................................................................................................................................ 4 Ala Geyik............................................. 32, 48, 59, 78, 96, 165, 196, 199, 217, 221, 239, 268 Ali Canip ............... 3, 6, 79, 95, 112, 131, 148, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Ali Kemal ............................................................................................................ 6, 83, 84, 86 Amasya Tarihi ............. 34, 50, 63, 82, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Anadolu ...... 18, 22, 57, 66, 68, 102, 103, 109, 110, 118, 126, 145, 159, 162, 187, 192, 193, 232, 241, 278 Andun Tangar ............................................................................ 180, 196, 217, 222, 240, 268 Arkada.................................................................................................................................. 2 Asm ...................................................................................................................... 9, 133, 202 Astrahan............................................................................................................................. 247 Aiyan.................................................................................................................................... 3 Atatrk ................................................................................................................................... 5 Avrupa ...... 20, 21, 29, 40, 41, 46, 47, 60, 76, 78, 91, 96, 110, 113, 131, 148, 164, 168, 192, 198, 200, 204, 207, 218, 219, 222, 235, 237, 240, 252, 254, 256, 270, 272, 284 Aydede................................................................................................................................... 3 Aydnlk................................................................................................................................. 3 Ayn Tarihi ............................................................................................................................ 4 Ayn Dede............................................................................................................................... 6 B Bb- l ..... 34, 49, 50, 63, 64, 81, 82, 98, 99, 115, 116, 133, 134, 151, 180, 183, 203, 234, 235, 251, 252, 255, 256, 271, 272, 273 Baha Tevfik ........................................................................................................................... 3

287

Bak............................................................................................................... 28, 90, 246, 264 Bekir Stk.................................................................................... 1, 9, 15, 133, 149, 220, 229 Bekir Stk Efendi .................................................................................................................. 1 Beirin Rys........................................... 32, 48, 59, 78, 96, 164, 196, 217, 221, 239, 268 Beyaz Glgeler ............ 34, 49, 63, 81, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Beyolu................................................................................................................................ 69 Beyrut .................................................................................................................................. 77 Bilgi ....................................................................................................................................... 6 Bilgi Mecmas................................................................................................ 112, 130, 147 Billur Tepe............................................................................................................... 59, 78, 96 Bir Afacann Hikyesi ..................................... 59, 77, 96, 164, 195, 198, 217, 221, 239, 267 Bir Papaann Hikyesi ....................... 32, 48, 59, 78, 96, 164, 196, 199, 217, 221, 239, 268 Buhara.................................................................................................................... 11, 51, 117 Bursal Tahir ... 5, 34, 50, 64, 82, 99, 116, 134, 151, 180, 181, 183, 196, 203, 217, 222, 234, 240, 251, 255, 268, 271 Byk Mecma ..................................................................................................................... 6 C Cafer Alp ................................................................................................................. 9, 15, 132 Cahit ...................................................................................................... 4, 111, 130, 141, 147 Celal Korkmazolu................................................................................................................ 5 Celal Sahir 3, 6, 7, 33, 47, 49, 60, 79, 95, 112, 131, 148, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Cem.................................................................................................................................... 3, 6 Cemal Sraya......................................................................................................................... 4 Cenap ahabettin ................................................................................................... 6, 274, 285 Cerde-i Askeriye................................................................................................................... 1 Cerde-i Havadis .................................................................................................................... 1 Cerde-i Tbbye-i Askeriye................................................................................................... 1 Cevat Turgut ...................................................................................................................... 182 Cevdet Fahri .............................................................................................................. 8, 14, 33 Cihan...................................................................................................................................... 2 anta...................................................................................................................................... 1 r ....................................................................................................................................... 4 imkent ............................................................................................................................... 45 in ....................................................................................................................... 51, 140, 241 ocuk Dnyas .................................... 32, 48, 59, 77, 95, 164, 195, 198, 216, 221, 239, 267 D Daarck ................................................................................................................................ 1 Dastan ............................................................................................................................... 58 Deli Terzi......................................................... 59, 78, 96, 165, 196, 199, 217, 221, 239, 268 Dergh ................................................................................................................................... 3 Derme-atma......................................................................................................................... 2 Diken ................................................................................................................................. 3, 6 Direkler Aras .................................................................................................... 204, 235, 252 Divan Yolu .................................................................... 43, 98, 150, 184, 235, 252, 256, 272 288

Doktor Rfat....................................................................................................... 111, 130, 147 Dolap ..................................................................................................................................... 1 Donanma Mecmas ........................................................................................................ 251 Dost........................................................................................................................................ 4 E Ebzziya Tevfik..................................................................................................................... 2 Edirne ...................................................................................................... 8, 16, 30, 80, 87, 89 Edirnekap............................................................................................................................ 30 Efdl ...................................................................................................................................... 2 Ekrem .................................................................................................................... 37, 67, 117 Emin Yurdakul ...................................................................................................................... 5 Emrullah Efendi..................................................................................................................... 5 Envr- arkiye ...................................................................................................................... 2 Erdoan.......................... 79, 94, 112, 131, 148, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Erzurum ................................................................................................................. 11, 51, 241 Eref....................................................................................................................................... 3 Ethem Pertev ......................................................................................................................... 1 F Faik Ali ................................................................................................................................ 36 Faik Sabri............................................................................................................................... 3 Falih Rfk.............................................................................................................................. 3 Faruk Nafiz ............................................................................................................................ 4 Fatih Sultan Mehmet ................................................................................................... 47, 152 Feraizcizade M. akir ............................................................................................................ 2 Fikir Hareketleri .................................................................................................................... 4 Fransa .................................................................................. 35, 106, 117, 123, 125, 241, 250 Fuat Kprl.......................................................................................................................... 6 Fuat Raif ................................................................................................................................ 5 G Galip Bahtiyar ............... 79, 95, 112, 131, 148, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Gayret .................................................................................................................................... 2 Gen Kalemler..................................................................................................... 3, 6, 91, 285 Geveze ................................................................................................................................... 2 Girit.................................................................................................................... 153, 192, 193 Giyumtel .......................................................... 59, 78, 96, 164, 196, 199, 217, 221, 239, 267 Gk Bayrak...... 31, 47, 48, 50, 64, 82, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 235, 251, 255, 271 Gkalp .. 8, 9, 14, 15, 33, 60, 79, 94, 112, 131, 141, 148, 163, 166, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Gliver (Devler Memleketinde) ................................................................................... 32, 48 Gliverin Seyahatnamesi................................ 59, 77, 96, 164, 195, 198, 217, 221, 239, 267 H Hafta ...................................................................................................................................... 2 Haftalk Mecmua ................................................................................................................... 4 Halide Edip34, 49, 60, 63, 79, 81, 94, 98, 112, 116, 130, 133, 141, 147, 151, 163, 167, 181, 183, 197, 200, 203, 218, 234, 236, 251, 253, 255, 269, 271, 283 289

Halit Fahri.............................................................................................................................. 3 Halit Ziya............................................................................................................................. 36 Halka Doru .............................................................................................. 6, 23, 29, 105, 285 Hamdi .............................................................................................................. 9, 16, 149, 286 Hamdullah Suphi .. 3, 6, 79, 95, 112, 131, 148, 152, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Hamit ................................................................................................................... 37, 117, 141 Harap Mabedler ......... 34, 49, 63, 81, 98, 116, 133, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Harbin .................................................................................................................................. 57 Hatay.................................................................................................................................. 229 Hayat...................................................................................................................................... 4 Hayrullah ............................................................................................................................... 1 Hazar.................................................................................................................................. 246 Hfz Ouz Bekata ................................................................................................................. 4 Hisar ................................................................................................................................ 4, 56 Hoca Ahmet Yesevi................................................................... 180, 196, 217, 222, 240, 268 Hseyin Cahit Yaln ............................................................................................................ 4 Hseyin Ragp ............. 34, 50, 63, 82, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Hsn Korkut ............................................................................................................ 9, 12, 202 dare ....................................................................................................................................... 4 dris Sabih.................................................................................. 180, 196, 217, 222, 240, 268 lyas Fakih ................................................................................................... 23, 27, 55, 56, 57 nci ......................................................................................................................................... 3 ngiliz Sait Paa ..................................................................................................................... 1 ran..... 61, 67, 79, 95, 112, 113, 131, 148, 163, 167, 197, 198, 200, 219, 236, 253, 269, 284 rrika ...................................................................................................................................... 3 slam Mecmas ................................................................................................................. 81 smail Gasprinski..... 60, 79, 94, 112, 130, 147, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 stanbul . 7, 8, 9, 10, 11, 13, 17, 30, 33, 35, 36, 37, 38, 42, 44, 45, 46, 47, 51, 52, 56, 61, 62, 63, 65, 66, 68, 77, 79, 80, 81, 83, 84, 87, 88, 89, 91, 95, 97, 98, 112, 113, 114, 115, 118, 126, 131, 132, 133, 135, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 155, 156, 158, 159, 162, 163, 166, 167, 169, 170, 173, 174, 175, 180, 182, 188, 193, 194, 195, 197, 198, 200, 202, 219, 220, 224, 229, 230, 232, 233, 236, 237, 238, 241, 242, 244, 245, 250, 253, 254, 259, 261, 264, 266, 268, 269, 270, 273, 275, 278, 284, 286 K Kadky ............................................................................................................................... 23 Kadro ..................................................................................................................................... 4 Kafkasya .................................................................................. 51, 58, 90, 176, 192, 241, 246 Kahire .................................................................................................................................. 77 Kahkaha ................................................................................................................................. 2 Kalem .................................................................................................................................... 6 Kasa ....................................................................................................................................... 1 Kasmpaa............................................................................................................................ 30 Kastamonu ................................................................................................................. 103, 117 Kagar.................................................................................................................................. 51

290

Kazan 34, 49, 57, 58, 63, 69, 81, 99, 116, 134, 151, 173, 175, 176, 181, 183, 192, 203, 234, 251, 255, 271 Kazan Tarihi ................ 34, 49, 63, 81, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Kazm Nami...... 11, 60, 79, 95, 112, 114, 131, 148, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Kelebek.................................................................................................................................. 4 Kemal Salih Sel ..................................................................................................................... 4 Kemalettin ............... 60, 79, 94, 112, 131, 148, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Kerkk ............................................................................................................................... 117 Krm.............................................................................................................. 45, 51, 108, 117 Krkambar.............................................................................................................................. 1 Kprlzade Fuat ........................................................................................ 54, 111, 130, 147 Kk Mecmua ..................................................................................................................... 3 Kk Trk Tarihi ....... 34, 49, 63, 81, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Kl Tigin ............................................................................................................................. 38 L Leylek Padiah................................................. 59, 78, 96, 165, 196, 199, 217, 221, 239, 268 Livatya ................................................................................................................................. 45 Ltfi ............................................................... 4, 111, 130, 147, 180, 196, 217, 222, 240, 268 M M. Akif .................................................................................................................................. 2 M. Zekeriya Sertel ................................................................................................................. 4 Mahmet Rauf ......................................................................................................................... 4 Mahmut Esat.......................................................................................................................... 4 Makalelerim................. 34, 50, 63, 82, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Makedonya .................................................................................................................... 30, 46 Malmat................................................................................................................................. 2 Manastr ............................................................................................................................. 242 Maral Olu .............................................................................................................. 8, 14, 49 Mecma ................................................................................................................................. 1 Mecma-i sr ...................................................................................................................... 2 Mecma-i Fnun ................................................................................................................... 1 Mecma-i ber-i ntibh......................................................................................................... 1 Mecma-i Maarif................................................................................................................... 2 Mecmua-i Nevdir-i Asar...................................................................................................... 1 Mecma-i Ulm..................................................................................................................... 2 Medeniyet .............................................................................................................................. 2 Mehasin ................................................................................................................................. 3 Mehmet Emin ... 4, 5, 60, 79, 90, 94, 112, 130, 147, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Mehmet Esat .......................................................................................................................... 2 Mehmet zzet ................................................................................................. 2, 111, 130, 147 Mehmet Rauf ................................................................................................................... 3, 36 Mehmet Rfat..................................................................................................... 9, 14, 15, 149 Mehmet Tahir ...... 3, 60, 79, 95, 112, 131, 148, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Mehmet Talat......................................................................................................................... 3 Mektep ................................................................................................................................... 2 Menemenlizade M. Tahir ...................................................................................................... 2 291

Metin Toker ........................................................................................................................... 4 Mihran Efendi........................................................................................................................ 2 Mill Tetebbular Mecmas ................................................................................................... 6 Minski.................................................................................................................................. 45 Mirat ...................................................................................................................................... 1 Mirt- ber ............................................................................................................................ 2 Misbah- Ferah....................................................................................................................... 2 Moskova .................................................................................................................. 28, 29, 90 Muharrir................................................................................................................................. 2 Mustafa Nihat zn .............................................................................................................. 3 Mustafa Refik ........................................................................................................................ 3 Muzavver Muhit .................................................................................................................... 3 Mlkiye.................................................................................................................................. 3 Mnif Paa............................................................................................................................. 1 Mteferrik, Revnak................................................................................................................ 1 N Necip Asm ..... 5, 34, 38, 49, 60, 63, 79, 81, 94, 99, 112, 116, 131, 134, 148, 151, 163, 167, 180, 181, 183, 196, 197, 200, 203, 217, 218, 222, 234, 236, 240, 251, 253, 255, 268, 269, 271, 283 Nedim ........................................................................................................ 3, 6, 141, 224, 225 Nergis ......................................................................................... 18, 20, 35, 36, 85, 243, 258 Nilfer.................................................................................................................................... 2 Nr-i Osmniyye ......................... 17, 33, 62, 80, 97, 114, 132, 149, 166, 182, 202, 220, 238 O Ohannes ................................................................................................................................. 1 Oktay Kaan ................................................................................ 180, 196, 217, 222, 240, 268 Orhan Burian ......................................................................................................................... 4 Orhan Seyfi Orhon ................................................................................................................ 4 Osmanl... 1, 2, 11, 18, 61, 79, 83, 86, 95, 108, 110, 111, 112, 118, 130, 131, 141, 147, 148, 163, 167, 180, 196, 197, 200, 217, 219, 222, 236, 240, 253, 268, 269, 284 mer Seyfettin 3, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 17, 33, 49, 62, 79, 80, 95, 97, 112, 114, 131, 132, 148, 149, 163, 166, 167, 182, 197, 200, 202, 218, 220, 236, 238, 253, 269, 283, 285 P Papaan.................................................................................................................................. 4 Papirs ................................................................................................................................... 4 Paabahe .......................................................................................................................... 261 Perm..................................................................................................................................... 29 Petersburg .......................................................................................... 109, 176, 246, 278, 279 Polenezky ........................................................................................................................ 229 R Ravzatl Maarif.................................................................................................................... 1 Refik Halit ......................................................................................................................... 3, 6 292

Rehber-i Fnn ...................................................................................................................... 2 Resimli Ay............................................................................................................................. 4 Resimli Gazete....................................................................................................................... 3 Resimli stanbul..................................................................................................................... 3 Resimli Kitap......................................................................................................................... 3 Rza Tevfik .................................................... 5, 111, 130, 147, 180, 196, 217, 222, 240, 268 Romanya.............................................................................................................. 30, 110, 126 Rusya .... 7, 28, 44, 45, 51, 58, 61, 79, 95, 109, 112, 113, 126, 131, 148, 163, 167, 174, 176, 197, 198, 200, 219, 236, 253, 269, 278, 284 S Sadakat .................................................................................................................................. 2 Sad-y Fergana ................................................................................................................... 58 Sad-y Trkistan................................................................................................... 58, 76, 229 Sadrettin Celal ....................................................................................................................... 3 Saffet Nezihi .......................................................................................................................... 3 Safvet ....................... 60, 79, 95, 112, 131, 148, 163, 167, 197, 200, 218, 236, 253, 269, 283 Salih Srr............................................................................................................................... 3 Salim.............................................................. 73, 77, 111, 130, 147, 218, 222, 240, 256, 272 Sandk .................................................................................................................................... 1 Sedat Simavi ...................................................................................................................... 3, 4 Selami zzet Sedes ................................................................................................................. 4 Selim engil........................................................................................................................... 4 Semerkant .................................................................................................................... 58, 117 Semih Ltfi Erciyas ............................................................................................................... 4 Servet-i Fnn ................................................................................................... 2, 6, 259, 285 Seyit Haim ....................................................................................................... 111, 130, 147 Sihirli Hal ....................................................... 59, 77, 96, 164, 195, 198, 216, 221, 239, 267 Sircl Ahbr ................................................................................................................... 229 Siyasete Mteallik sr- slamiyye .................................................................................. 34 Siysete Mteallik sr- slamiyye50, 64, 82, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Suphi Nuri ............................................................................................................................. 3 Sleyman Nafiz ..................................................................................................................... 6 Sleyman Nazif ......................................................................................................... 244, 274 Ss ......................................................................................................................................... 4 . Sami................................................................................................................................... 2 afak ...................................................................................................................................... 2 am ...................................................................................................................... 77, 133, 162 ark........................................................................................................................................ 2 ehabettin Mercan .............................................................................................................. 58 ehzadeba ....................................................................................................... 204, 235, 252 erafettin............................................................................................................ 111, 130, 147 imahi........................................................................................................................ 192, 246 inasi ............................................................................................................................... 1, 35

293

T Takvim-i Vakay.................................................................................................................... 1 Talat Bey ............................................................................................................................. 46 Talebe Defteri Mecmas................................................................................................... 63 TARHAN ........................................................ 21, 70, 86, 104, 123, 128, 191, 211, 264, 276 Tatar................. 34, 45, 49, 63, 69, 81, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Tavan Kardein Kurnazlklar............ 32, 48, 59, 78, 96, 164, 196, 199, 217, 221, 239, 267 Tercman ......................................................................................................... 1, 51, 108, 114 Tercman- Ahvl.................................................................................................................. 1 Tevfik Fikret ........................................................................................ 36, 209, 259, 260, 285 Tevfik Rt .............................................................................. 180, 196, 217, 222, 240, 268 Tilki Kardein Bana Gelenler ....................... 59, 77, 96, 164, 196, 198, 217, 221, 239, 267 Tilki Kardein Muhakemesi ............................ 59, 77, 96, 164, 195, 198, 216, 221, 239, 267 Trablusgarp........................................................................................................................ 207 Trakya............................................................................................................................ 30, 46 Turhan Bozkurt...................................................................................................................... 4 Trk ocuu ..... 8, 9, 13, 14, 91, 97, 109, 114, 128, 132, 145, 149, 160, 166, 193, 220, 238, 247, 265, 280, 285 Trk Dernei ......................................................................................................................... 6 Trk Dili ................................................................................................................................ 4 Trk Dili Aratrmalar Yll Belleten ................................................................................ 4 Trk Kltr .......................................................................................................................... 4 Trk Sz .... .II, III, IV, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 21, 33, 49, 62, 76, 80, 97, 98, 114, 115, 132, 133, 149, 150, 166, 182, 202, 220, 227, 238, 255, 271, 285 Trk Tarihi............. 34, 38, 49, 63, 81, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Trk Yurdu .... 3, 6, 17, 32, 33, 34, 48, 50, 54, 59, 60, 61, 62, 64, 74, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 90, 94, 95, 97, 98, 99, 112, 113, 114, 115, 116, 130, 131, 132, 133, 134, 147, 148, 149, 150, 163, 164, 166, 167, 180, 182, 183, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 202, 203, 216, 218, 219, 220, 221, 235, 236, 237, 238, 239, 252, 253, 254, 256, 267, 268, 269, 270, 272, 283, 284, 285 Trkistan.......................................................................... 45, 58, 76, 192, 229, 230, 241, 264 Trklerin Ulm ve Fnuna Hizmetleri.. 64, 82, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Trklk ... 10, 14, 21, 31, 34, 37, 38, 47, 50, 63, 65, 68, 82, 90, 99, 116, 118, 134, 138, 139, 151, 152, 170, 180, 181, 183, 196, 203, 217, 222, 232, 233, 234, 240, 247, 248, 251, 255, 268, 271, 282 Trk-Tatar Tarihi......... 34, 49, 63, 81, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 U Ubeydullah Esad.................................................................................................................... 3 Ufa ................................................................................................................................. 28, 58 Ufuklar................................................................................................................................... 4 Urban ................................................................................................................................... 67 Urganc Hsn....................................... 32, 48, 59, 78, 96, 164, 196, 199, 217, 221, 239, 268 Uyan.................................................................................................................................... 4 Uzun ar ............................................................................................................... 40, 41, 42

294

 Tarz- Siyset ......... 34, 49, 63, 82, 99, 116, 134, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 lk ....................................................................................................................................... 4 V Vaka-i Tbbiye....................................................................................................................... 1 Vakit .............................................................................................................................. 45, 90 Varlk ..................................................................................................................................... 4 Vasta-i Terakki ..................................................................................................................... 2 Vedat Gnyol......................................................................................................................... 4 Velet elebi ........................................................................................................................... 5 Veys.................................................................................................. 18, 20, 35, 85, 243, 258 Vezneciler........................................................................ 31, 47, 60, 218, 222, 240, 256, 272 Y Yadigr .................................................................................................................................. 2 Yakup Kadri Karaosmanolu ............................................................................................ 4, 6 Yarn ...................................................................................................................................... 3 Yaar Nabi Nayr ................................................................................................................... 4 Yedign ................................................................................................................................. 4 Yeni Dergi ............................................................................................................................. 4 Yeni Edebiyat ........................................................................................................................ 4 Yeni Kitap ............................................................................................................................. 4 Yeni Mecma .................................................................................................................... 3, 6 Yeni Turan................... 34, 49, 63, 81, 98, 116, 133, 151, 181, 183, 203, 234, 251, 255, 271 Yeni Ufuklar .......................................................................................................................... 4 Yenibahe ............................................................................................................................ 30 Yunanistan ................................................................................................................... 46, 265 Yusuf Akurolu ................................................................................................................... 5 Yusuf Kamil .......................................................................................................................... 1 Yusuf Ziya Orta ................................................................................................................... 3 Z Zekeriya ................................................................................. 4, 180, 196, 217, 222, 240, 268 Ziya Gkalp ............................................................................................................. 3, 6, 9, 12 Zmrd-i Anka ...................................................................................................................... 4

295