hvn- Saf Risaleleri ve Hermetizm slam kltr ve felsefesi iinde Hermetizmin yaylmasnda ve etkisinde en byk pay phesiz hn-

Saf Risalelerine aittir. Bu risaleler tam bir Hermetik derleme gibidir. hvn- Saf kendilerini Mslman olarak ifade etmekle birlikte Hermetik karakterlerini asla gizlememilerdir. Risalelerde youn bir ekilde var olan, Hermes, Agathadeimon ve Pitagorasa yaplan youn gndermeler bunu aka gstermektedir. Risalelrin sklkla vurgulad; vasfedilemeyen lah inanc, evreni ekip evirmekle ykml olan Evrensel Akl dncesi, bu eserlerin ve melliflerin Hermetik ynlerini aka gstermektedir. hvn- Saf Risaleleri, nefsin ilahi tabiat zerinde durur, nefsin, riyazat ile arnmasnn gerekliliini savunur, nefsin ancak bu sayede ilme sahip olacan belirtir. Btn bu yaklamlarn tamamen Hermetik reti olduu ise izahtan varestedir.1 u alnt, sz konusu risalelerin Hermetik ieriini yanstmas bakmndan nemlidir: Ey kardeler bilin ki, hi kimse Bri Tealann zat ve sfatlar hakknda tahmin yoluyla konumamaldr. Bu konuda mcadele edebilmek iin nefsin arndrlmas lazmdr. Arnmam nefis, kuku, aknlk ve sapmaya gtrebilir. Nefsi arndrmann hedefi Allaha gtren dosdoru yolun kefi ile, ilahi vahiyle peygamberlerine indirdiklerinin ve evliyalarnn kitaplarna ait tefsirlerini okumak suretiyle kardmz canl ve gizli ilahi konularn kefedilmesidir. Olmayan evrenin yaratlmasna balamann, nefsin dklk ve aldanmlnn, Ademin ilk defa yaratlnn ve isyan ediinin sebeplerini renmek, Ademin zrriyetinden sz almasnn ve kyamet haberlerinin sebeplerine vakf olmak da nefsin arndrlmas iin gereklidir. nk insanlar eit eittirler; bazlar sivrilmi akl sahibi filozofluk yapanlardr. Bunlar stteki meseleler zerinde fikir yrtp onlar akllaryla lmeye altklarnda, onlarn gerek anlamlarn anlayamazlar. Onlar vahyin lafzlarnn zahirine hamlettiklerinde ise akllarnn kabul edemeyecei sonulara varp kuku ve aknla derler.2 Yine bir baka metin yledir: al ey kardeim! Belki senin nefsin de arnr ve himmetin bu sfl dnyay arzulamaktan kurtulur ve ulv nefisler gibi olursun.3 hvn Risalelerinin Evren-nsan ilikisine dair ne srdkleri grleri Hermetik gr aynen yanstt gibi, slami tefekkr zerinde de olduka etkili olmutur. u alnt bunu gstermektedir: Evren byk bir insandr, insan da kk bir evrendir. nk evren, btn yldzlaryla, gklerinin tabakalaryla, ana direkleri ve uzantlaryla tek bir cisimdir. Onun tek bir nefsi vardr. Bu nefsin gleri, insan nefsinin onun bedeninin btn hcrelerinde faal olduu gibi, evrenin btn paralar zerinde etkindir.4 nsan kk bir alemdir nk o, maddi beden ile manevi/ruh bir nefsin toplamndan ibarettir. Onun bedensel grnmnde, maddi alemdeki btn varlklarn misalleri gizlidir. Yrngelerin terkibi, burlarn blmleri ve yldzlarn hareketleri gibi hususlar insan bedeninde misaller halinde bulunmaktadr.5

Bu konuda geni bilgi iin bkz. Cabir, Arap-slam Aklnn Oluumu, s.210-211. Resilu hvnis-Saf, Beyrut 1957, IV, 9-12. 3 A.g.e., IV, 412. 4 A.g.e., II, 24. 5 Resilu hvnus-Saf, I, 456.
1 2