Ahlak dzeni salam olmayan ve soyguncularyla baa ka mayan bir toplum, - ruhunda artakalm barbarlk duygusu nun da basksyla

- soyguncu larna kar hayranlk duyar. Andre MAUROIS ngiltere Tarihi

BIRINCI BOLUM

NAM URUNA

Yiit bu dnyada nam iin yaar.

Sarho gibi sarsak sarsak yryen kara spa, her nedense arada bir duruyor, kulaklarn dikip bir zaman arkasna baktktan sonra koarak anasna yetiiyordu. Bekta Emmi: Spa milletinin de huyu ite bu, diye dnd, krpeyken oyuncu olur spa ksm, la kin kocayp ykn altna girdi mi nodullamadan iki adm atmaz. Hele oyna bakalm, senin de sran gelir hay olum, bana dnersin! Yksek sesle : Deh rezil deh! diyerek ivili denei tkr tkr yryen ana-eein baldrna batrd. Daha hzl git mesi iin deil, tembellie vurup huyunu bozmasn diye... Mee korusu iyice yapraklanmt. Yl uurlu ba lyordu. Nisanda rahmet yad mbarek! Nisanda rah met yamaz, gkyznden buday yaar. gndr gne de kzdrmakta. Ekinler bir gecede iki kar b yd. Allah afattan esirgerse bu harman kylnn y z gler. Deh dedim namussuz! Hele una hele! 11

Bu srada Bekta Emmi'nin sa yan ilerisinde, bir ses parlad. Eekle spas durup kulak verdiler. Hey hey! Bilmem delisin de bilmem serseri... Ses epey aralk, lakin inadna gr. u halde ko puklardan biri oduna gelmi. Neme lazm, yank sy lyor kpolusu, yank... Ses batan ald: Bilmem delisin de hey aam, bilmem serseri... Soluu frtna gibi. llo'yu syleyecek bir hesap a... yidir llo'nun havas, varsn sylesin. Bekta Emmi birka adm atnca, Kim ola? diye hiylelendi, yorgun bakl mavi gzlerine nce tela, sonra korku doluverdi: Acep bizim kyl deil mi? Sakn Akpnar itleri korumuzu mu batrmakta, uak? Akpnar'la koru kesmek yznden evvel-eski kav galydlar. Daha geenlerde Kulveren -Bekta Emmi' nin ky - delikanllar Akpmar korusunu temelli mah vetmilerdi. le mahkemesine gidilip geliniyor. imdi herifler almaya m ktlar yahu! stlerine varsan bi trl, varmasan bi trl... te bak! Bilmem delisin de, ko yiit, bilmem serseri... Bekta Emmi bu sefer fkelendi. unun ikinci aya yok mu kpek? Laf deitir de kim olduun bi linsin. Feryadn kt kadar bu barmak neyin nesi? Eek, akl olmadndan, kulaklarn drd de sese doru gidiyor. Yad kyn adam olsa byle barmaz, bu bir... kinciye: Kalabalk bunlar desem, trkye dierleri karmam olmaz. Bizden yleyse... Bu fikirle Bekta Emmi'nin yreine cesaret geldi. imdicik gnah biz den gitmedi mi? diye gld, amar hak etmedi mi u zibidi? Da banda barmak nerenin tresi? Deh olum deh! Deh ki bir bakalm... Olana iki sille atmal, sonras da haa huzurdan 12

hayvan bir gzel yklesin. Yklesin de da banda trk armay bellesin! Fundalar kvrlnca trk sahibini grd. eri Sleyman'n hizmetkr Maraz Ali... Olan eekleri ba bo brakm da srtn koca meeye dayayp otur mu. Arkas dnk. Dereden teye, kar tepelere, Ak pnar korusuna doru haykryor da geleni fark ede miyor. Etmesin varsn! Bilmem delisin de, hey kara bahtm, bilmem serseri... Bekta Emmi bu Maraz Ali'nin deliliine yemin edemezdi ama, serseriliinden kl kadar phesi yoktu. Ky yerinde delikanllar greir oynarken mut laka kendilerinden elimsizine dalmak isterler. Mehur meseldir : Ay bile ay iken yenilmeyi istemez, gelgelelim bu fukara ille de kendisinden irisini, kuvvetlisi ni tutacak. Onlar da, Haddini bilsin! diyerek insaf bi yana brakrlar, alta drp btn vururlar, it lei gibi yz stne srrler. Gzleri yumruk gibi d ar urar, burnunun derisi azna toplanr da pes et mez, hrlar durur. Bekta Emmi bunlar ve daha baka eyleri hatr layarak ilendi, olann keyfini karmamak iin ya valad. Yunan savana bu Ali'nin babasyla gitmilerdi. Seferberlikte bu rezili biz ana rahminde braktkt y le ya... Ky yerinde bir dul kar, fazladan bir de fuka ra olursa olan yetitirebilir mi? Bylelerinin seferber lik ktlnda kemikleri ilik tutmad. te belli bir ey zebun... say ki anas lm buza. Boynu kiraz p... Bir skmlk can var yok... Bir skmlk, ama g znn karalna ne demeli? eriye sorarsan bir bu latn m ldrmedike kurtulu ne mmknm. Bekta Emmi, Hele namussuz eri! diye yz13

n buruturdu, eri unu neden hizmetkr t u t t u ba kalm! mi grdrecek? Hayr. Gerekirse dmanm vurduracak! Aslnda bu mesele gizli deil... Greyim seni olum Ali, diyormu, dveceksin dvlmeyeceksin, vuracaksn vurulmayacaksn. Bunun da usul byle... Hizmetkr surda dururken aasnn ba derde mi gi rer? Bekta Emmi gzlerini nefretle k s t : Ulan er i, ulan namert eri! Hayr camm, bu Sungurlu top randa eri domuzuna g yetirmenin zaman ok tan geti ihvanlar! eriye fkesinden, demin duyduu merhamet dalvermiti. Sille ekmek iin avucuna gzelce tkrp arklarn burnuna basarak yaklat: Kpranma Ali Maraz! diye bard. Maraz Ali birden dnd, elinde t u t m a k t a olduu tabancay uzatarak : Sen kpranma! dedi. Olan korkutmak kavliyle yanaan Bekta Emmi o kadar ard ki, amara hazrlad eli havada kala kald. Maraz Ali, cam krklaryla doluya benzeyen akr gzlerini hi krpmadan, karsndakini tanmam gi bi, bakyordu. Glmemesi, tabancay indirmemesi ki min olsa yreini rpertir. Bekta Emmi korktuunu saklamak gayretiyle se sini kalnlatrd: Hst! O da ne? ndir unu kopuk! Halisinden erkek dneri... Bir lver ki... yi gel din Bekta Emmi, t a m srasnda geldin. yi mi geldim? yi geldin. unu bir denemeli, diyerek birini gzlemekteydim. Nasl denemeli? 14

Maraz Ali, namlusu yer yer paslanm, gayet eski, gayet hantal tabancasna bir tuhaf b a k t : Denememi olmaz, ne mmkn!.. Deneyelim ya, denemek iyidir. Haydi sk u me enin gvdesine... Mee gvdesine sklr m? Senin kara spada snayacaz. Hele rezil bu nasl bir sz! Sok beline u akaralmaz da odun bulalm. Balarm odunun kknden bre Emmi! Spa ka paralk mal? Kylden iki akl eren arr baha sn sorarz. Harmanda derim. Sen artmsn hey olum. Bir duyan olur da essah sanr. Neyi essah sanr? lemde imdi buraya gelen sen olmamalydn ki... Ey... Bir yaban yerin adam olmalyd ki... Ey... Baldrna skverirdim. Korumuzu batrmakta iken yakalayp... diyerek, ne gzel! Sungurlu'nun gz lkl yargc ceza da vermez yle ya... Meraktaym ga yet Emmi, bakalm adama iler mi, ilemez mi? Birisi dedi k i : Adama bir vakit ilemez bu pis, dedi. Kim dedi yahu, halt etmi... Ad lazm deil. Her kimse, hay yavrum, seninle elenmi. Re zili sen adamdan m saydn? Maraz Ali cevap vermedi. Sar kalarnn altndan Bekta Emmi'nin baldrna bakyordu. Hemi de alc gzyle... Bekta Emmi glp mlp bu belay akayla sa vuturmay dnd. Lakin olann halinden bir ey ler sezinleyerek derhal vazgeti. Kzar mzar da ge15

tim... Zibidinin surat bir ho... Say ki domuz surat... Aklndakiler, vallah billah, Mslmana yarar fikir de il... Nitekim Maraz Ali birdenbire it oturumundan s rad, iki dizi stne gelip silahn horozunu rak diye kaldrp grledi: Geri bas! Geri bas Emmi, tam yirmi admda deneyeceiz. Aman bu nasl bir i? Dur yavrum, dur elen... Bekta Emmi can havliyle ellerini ileri uzatp tatl canna siper etmek istedi. Sol elinde smsk tuttuu ivili denek olann yzn tam ortasndan ikiye bl m, tanmad bir ehre haline getirmiti. Kendi surat da karm olacak ki Maraz Ali glerek taban cay indirdi: Yuf sana Emmi, korktun yle ya? Silahla bir vakit aka olmaz. Tbe yarabbi, do lu mu, bo mu? Dolu ama hi denemedim. eri Aam verdi. Aamn oyunu oktur, kendin bilmez deilsin ya, ada ma ilemez de rezillik kar. Kolay var evladm Ali'm, dner ksm aa gvdesinde snanr. Aata olmaz. Ben bunu asl adamda smamalym ki... stersen ben duruvereyim de sen sk. Vallah billah ciddi sylyor. Ha dese gidip kar da duracak... Bu hal Bekta Emmi'yi bsbtn korkuttu. Da n banda bir belaya attk yarabbi! diye dne rek are arad. Hst! Hi olmaz! Hadi skmaya aldk diyelim, denemeye skacak halimiz yok ya... Zpr bir de oyuna getirildiine fkelenip stmze saldrr. Fe suphanallah... Bereket versin Maraz Ali sylediini unutmu gi16

bi, dalgmlap oturmutu. Silh evirip eviriyor, bir de slk ttryor ne demekse... Tam bu srada kara spa oynaya zplaya nleri ne gelmez mi? Ne de canl-civelek!.. Bekta Emmi, Mal cann yongas... lafn yrei hoplayarak hatrlad, s pay kurtarmak gayretiyle ksrverdi. Haydi baka lm! Ayan krlsn e mi Bekta! Hem sen her duy duun trkye neden seirtirsin alak? Sen kek mi sin sen? 'Bilmem delisin de bilmem serseri' diyor he rif da banda oturmu... elinde yaln dner ile... Maraz Ali iini ekti: Ka para eder! Adama ilese de gzmde de il. Silah diye ben eri Aamn Alaman plana de rim, Alaman pla... Alaman evet... Silah canm, ha Emmi? Tabanca ksmndan Alaman pla iyidir yle ya? Evet. Ka kurua bir Alaman pla? Bilmem, alp sattm bir mal deil... Bu yl harmanlarda Aamdan hakkm alnca bir Alaman pla uyduracam her ka kurusa... Buluruz kolay! Haydi sok unu beline... unu mu? Kt ama seyri keyfime gidiyor. Ala man pla tutukluk yapmazm, sen bilir misin? H kullanmadm. yle derler. Nam var. Du yarm. Lakin sen daha kksn hay olum! Ala man pla senin neyine? te bu da bir lver... Olmaz, Alaman pla ister. -Bir an durup d nd, suratn ast -: On alt yandaki babayiidi k k ettin ktn Bekta Emmi. Szgelii bir sz yiit. Dediim o ki!.. Brak, kymeti yok. Kuamn arasna bu k, mutlak, bir Alaman pla sokarm. Kulveren'den 17

Maraz Ali, dediler mi nammz bizden nde gitmeli. Evet, gitmeli ki, ne kadar... Gitmeli! Silahn iyisi iyidir. At, avrat, ille si lah, demiler. Ben bunu aata neden snamam? u sebepten snamam: Aa durduu yerde durur, fuka ray ekip vurmak kahpelik... Kaamaz, siperlenemez. Yazk. Canlya yazk deil mi, hele rezil? Canl kasn. Elini mi tuttuumuz var? Savu sun u yana... Keskin nianc uara kaara atacak, le e deil. Askeriye taliminde hedef durduu yerde durur yavrum, gidince grp anlarsn. Biz askeriye iini demedik, ekiya iini dedik. Surdan birine rastlamal, Akpmar'dan birine... Akpnarl buralarda ne arasn, haddine mi? Ha di imdi odun saralm da lver snamas baka sefe re... Sen geleli ok olmutur, eri Aan kzar. Aam m? Kzar sahi... Sylenir kaba kaba... Biz sabahtan ktk. Maraz Ali, eri Sleyman Aasnn kaln, fakat biraz mark sesine benzeterek bard : Uak! Nerde bu domuzun peydahlad? Hey ev klfeti! Nerde bu Maraz olan? Hayvanlar Sungurlu pazarna indirip satt m sakn urganlaryla, bama gelenler!.. Bekta Emmi, gnlsz gld : yi benzettin Maraz Ali, noktas noktasna kpolusu... Sesi bir hotur ama yreklidir benim Aam ve de silahtan yana Osmanl... Benim Aam btn e'riyalar bilir. Sen, bakalm, bilir misin Emmi? Ekiyalar he mi? Eskiden bir vakit ekiya a yd. Biz yetitik. 18

Musa avu varm, sen grdn m? Grmedim, namn duydum. Bekta Emmi lafn lver snamak meselesini ap baka yerlere gemesine sevindi, soluu genilediin den can cigara istedi. meldi. Bir cigara yakp i meye balad. Maraz Ali yan gzle Bekta'a bakyordu. st ba per perian... kz yok, davar yok... Kyn iki fu karas varsa birisi bu... Deminden beri herifle gnl elemesi de bu sebepten deil mi? Fukara ksmnda g nl olmaz ki darlsn, yiitlik olmaz ki fkelensin. Yok sa aa ksmna bu laflar etmek ne mmkn! amar arpar. Seslenemezsin, nk byk... Namn duydun da neden yanna varmadn Em mi? Kimin? Musa avu'un? Varp da ne olacakt? Beraber ekiyalk ederdiniz. Adam Musa avu' un yanna varmaz m? Varamadk. Kt etmisin. Kr Dede'yi grdn m? Grmedim, namn duydum. Tbe, vurulduktan sonra kellesini orum'a gtrmler. Biz de ekin sat maya gitmitik. Bilmezden uradk. Uzaktan grdm. Ben vurulduktan sonrasn demedim. Vurul madan nce grlecekti. Adam, Kr Dede'nin etesine asker yazlmaz m? Yazlamadk. Yazlsak iyi idi ya... Aynac'nn uaklar Zile'yi basm vaktin bi rinde.^. Bastlar evet. Sen o sra neredeydin? 19

 Kaaktm. Seferberlikten geldik. Yunan harb' patlad. Uratk biraz, baktk pabu pahal, ka*-' Pek iyi imi. Kaakken adam, Aynaclara nmaz m? verme, Emmi! Biz buralardan ayrlamadk. Bizimkisi, kula ky kaakl... Peki, Kanl lyas' da grmedin mi? Yok! Sen de grlecek yiitleri hi grmemisin hay

Gremedim. Kanl lyas' merak etseydim g rrdm. Af verdiler. Kye geldi. Bir zaman sonra pusu ya drdler. Hkmet mi? Hayr. Dadayken canm yaktklar... Bu lyas pek kyc bir herifmi. Birine fkelenmesiyle kulan keser avucuna koyuverirmi. O biimde olmasa Kanl lyas' kim sayar? Yi it ksm bu dnyada nam iin yaadndan can e kerse kulak burun kesiverir. Benim eri Aam byle der ki dorudur. Gelelim Kara Haydar'm uaklarna... Onlar yakn vaktin ii... orum'un mahpus da mn yarp katlar da biraz dolatlar. Sonunda Mecit z taraflarnda mfrezeler evirdi. Karada'da vurmular. Yatak yerleri kahpe lik etti, yoksa ne mmknd, diye anlatr benim er 1 i Aam. Kahpelik mahpelik, ekyadan bir yaam yok tur ve de ekiyalk bir vakit makbul zenaat saylmaz. skender Aam yaamakta ya ne gzel... Hangi skender, Uzun skender mi? Bekta Emmi sz az kalsn: Brak u namussu zu... diye tamamlayacakt ki, Yerin kula var. Du20

yar muyar da neme lazm, diyerek uzatmad, iim ekti: Bir o yaam evet, nasl yaadysa... skender Aam iin benim eri Aam, Gayet yrekli bir yiit, dedi. Hele atcl yamanm gayet! Maraz Ali bir zaman sustu. Sonra Bekta Emrai'nin suratna dikkatle bakarak tane tane sordu : imdi sana bir sualim var, merdane cevap ve receksin Emmi, yolun gibi doru syle : Babam Yunan savanda kalmasayd ekiya olur muydu? Hayr olmazd. Neden, yreksiz de ondan m? Yreksiz deil, haa! Lakin rahmetli baban y le ileri sevmezdi. Biz hep katk da o kamad. Niin kamad bakalm? Savatan korkmad besbelli. Bize geldin mi, biz silah atrdsmdan yldk. Baban yiit adamd yavrum, doru bir adamd. Yiit olduunu eri Aam syler. Bir alaya bedelmi benim babam. Bekta Emmi cigarasm fkeyle bastrd. inden. Hele namussuz eri, hele rezil yalanc, diye sylen di. Bu Ali'nin babas m bir alaya bedel? Allann bir biaresi ki ekmeini yemeye g yetiremez!.. Mal gibi... Sakarya'da herifle ayn ble dmlerdi. Sa karya da hani Sakarya... nsan krm, tesi yok! Bil meyene aka gelir, bilenin de ite byle burnu szlar. Yiitliin dokuzu kamak, biri hi grnmemek, de miler. Bunu kim demi bakalm? Sava grmler de mi. Bekta Emmi, birden o geceyi hatrlad: Geceler den bir amansz gece... nceden bir yamur tutturmu... Berbat... adr inadna karanlk. Ali'nin babasnn bo brne dirseiyle vurdu : 21

 Hseyin! Hey hemeri... Buyur Bekta Aa... Biz orum ua bu gece Allahn izniyle yol cuyuz, davran. Aman... Durmann sras geti. Savualm ar ar... Savualm m? Savualm elbet... Ben gidemem karda, siz gidin. Gidemem ne demek? Ky tutmaya baklsn. orakl erkez Reit yolcu, Alembeyli Halil yolcu. Kalk yr! Mmkn yok. Siz gidin selametle. iten geti derbeder, durmak olmaz. Ben gidemem, kamaya geldi mi benim dizle rim beni tamaz. Denedin mi ki sen bu laf byle syledin? kez denedim. Sen var git. Bizim hane ta rafna... Bir de selam m gtrmeli alak? aka m bu? Ulan bir de alamakta msn rezil? Kalk dedim. o rumludan bir biz kaldk, haydi davran. D nme, yolcu yolunda gerek.
Olmaz.

Dilerin deirmen aka gibi takrdamakta... Hem de olmazm. leceiz arkada, tesi yok. - lelim. lnecekse de burda lnmeli. Ben gi demem, ben grdm. Neyi grdn yreksiz? Bunlar akll gibi bir laf m? orum'da saat kulesinin dibinde asker kaa n astlar. Ben gidemem. Herif titremekte ki slanm it yannda halt et mi...
22

Bunlar aklndan geiren Bekta Emmi yan gzle Ali'ye bakarak yeniden, Bir orduya bedel ha! Namus suz eri! dedi. Maraz olan gzlerini ksm dnyordu. Neden sonra kasld: eri Aamn dediine gre, benim babam or ta boyluymu ama, eh eti kendisine yetermi. Savaa gittiinde biz anamzn karnndaymz. Bizim babamz sessiz dururmu ama yiitmi hasl. Biz de yiitlikten yana babamza eksek gerektir Emmi... Bekta Emmi olann yzndeki efe kaslmasn hi beenmedi. O biareden bu zibidi nasl koptu gel di hey allah? Korkuyla d yarlm heriften bu be la ne yoldan peydahlanr bakalm? Hseyin'in dnn yarld yzde yz!.. Hseyin gitti gider. Hseyin grltye kart davulcu osuruu gibi... Derbederin ehitlik kd bile gelmedi. Kendisi de o gece silahn, arln brakp yolu tutmasayd kim bilir hangi ukuru doldurmu, hangi suyu mundar etmiti? Kaaklk da berbat haa. Ka aklkta alk, susuzluk, hastalk ekersin. Lakin kaa nn da bir vakit anas alamamtr. Hani, Hseyin nerde bakalm? Sava dedin mi on dakika dneceksin. Maraz Ali dalgnlktan kurtuldu: Sava iyidir, dedi. Benim eri Aam der ki: Sava kaaklk devridir ve de ekiyaln harman dev ridir. Yalan m? Kaaklk deyince yavrum, kaaklk savatan kolay deil. Kaaklkta vaktin olur ki tatl cann sana ar gelir. Savaa kurban olaym, dersin. Kaaklk gibi var m bre Emmi? Tutarsn bir da ban, olursun bir padiah... Bu da eri Aann sz m? Eskiden padiah
23

ksm saraylarda, konaklarda olurmu. Da padiah n hi duymadm. Peki, nam almasn n'apalm? Nam alverir adam. Nam yedi vilayeti tutar da buradan in iine gider. Peine mfrezeler kar. Valiler, kaymakamlar bi ner. Alaylar ekilir. Bunlardan birini, ikisini bozdun mu, tamam! Maraz Ali yere bakarak bir zaman sustu. Tabancas nn namlusunu arna yava yava vuruyordu. Emmi? Buyur. imdi neden ekiyalk yok? - Kim demi? imdinin ekiyalar ehir yerine, kasabaya inmi. Kimi dkkn am, olmu bir eri Sleyman Aa, kimi nne bir makine uydurmu ol mu bir arzuhalci Cemal Efendi, kimisi de zaptiye-memur... Biz ylelerini mi sorduk? Silahl, askerli da ekiyas... ylesi yok evet. Hkmet kuvvetli de ondan yok. Ekiya devri hkmetin hasta olduu sradr. As lnda hkmet ksm bir vakit lmez, arada bir has talanr. nsan gibi canm! Hkmeti stma tuttuu za man ekiya bakaldrr. Sulfato yutup yahut ki bir zorlu dedeye stmasn balatp dirildi mi hkmet, bu kez marazlanmak ekiya srsne der. Peki benim eri Aam neden byle demez ba kalm, eri Aam der ki: Eski yiitler kalmad da ekiyalk ondan tkendi, der. Aan dorusunu bilir ama domuzluk eder de ters konuur. Ekiyalk devri iin, sava gerek... Ky lerde kasabalarda erkek kalmayacak. Bunlarn tekmi lini snr boylarna srecekler. Jandarmalar da bizim gibi aptan dm yallardan, bir de beyzadelerle aa
24

oullarndan ayracaklar. Yallar cephe yerinde bir bo ka yaramaz, tekiler de bir kazaya uramasmlar di ye gnderilmez. O zaman asker kaaklarndan bazs da a srar, olur sana ekiya... Lakin kulak verme, sefer berliklerde bile fazla srdreni pek grlmemitir. Ekiyalm sonu yok. Adam, kurt gibi kovalannca k yc olur. Kyc heriften de bir vakit hayr kmaz. Maraz Ali kendisini kandrmaya altklarn, yo lu gibi biliyormuasma glmsyordu. Rengi umu, yamal kasketinin nnde bir tutam sar sa vard. Ha va serin olduu halde ceketsizdi. Astar bezinden yelei, yrtk mintan perian... Yn oraplarnn taban ge mi gitmi, konlar askeriye tozluuna dnm. a rklar, ham deriden. Btn bu derbederlik iinde avur du avurduna km renksiz surat, incecik boynu, p gibi bilekleri, olana, hakikatta on alt yanda olduu halde, on iki on yanda hasta bir ocuk hali veri yordu. imdi tabancay tutan elini yle halsiz sarktmt ki Bekta Emmi'nin yreini yeniden acma kaplad. Bu olan byle havalandran eri Sleyman ala... cabnda dmanlarndan birini buna vurdursa gerek tir. Yahu ne halt etmeli? El kadar olan yere ge s maz olmu. En alt laf Kanl lyas, ekiya reisi Kr De de, da banda padiahlk... 'Anasna demeli,' desem, kar ksmnn gc yetecek zaman oktan gemi. Ular eri! Ulan domuz! Tbe hey Allah!.. Maraz Ali'nin bu gidile birinin banda akamla yaca belli bir ey. unun elinde lmek de, bunu ge bertip srnmek de bir bela! Bekta Emmi ky yerinde byle ka tane rezil gr mt ki imdi mahpus damlarnda yatp rmekteler. Bir evin bir tek evlad... Babasnn ocan bu yakacak he mi?. Kye dede geldii zaman bir uygun 25

srada hali-keyfiyeti sylemeyi tasarlad. Ne fayda ki Alevilik de artk maskaralk olmu, Dede'yi sayan kalmamt. eri Sleyman, elin rz ehli karsn res men batan karp karnca herkes: Tamam! Kasm Dede bunu dernee komaz, bitti, dedi de n'oldu? De de: u sebeple ve de u kitabn kavlince... diyerek dernei o yl da, her zamanki gibi, eri'nin evinde toplamad m? Eein biri uzun uzun anrmca, Bekta Emmi bu raya oduna geldiini hatrlayarak telaland. Sesini yu muatmaya alt: Hadi olum Ali! Sok unu beline de odunumu zu tutalm. nmz akam. Serinlik balad. Ben dm. Maraz Ali nce bir ey anlamadan bakt. Bekta Emmi'nin kl da kendisininkinden beter... fazladan gvdesi de eskimi gitmi... Hele yreksizlii... Laf bi le adam-erkek gibi diyemez olmu fukara... Toplayc aptal gibi yalvarr olmu. Byle yreksizlie ve de la f erkek gibi sylememeye anasnda bile pek kzyordu. Tabancay, akadan bir daha kaldrsam... Git iine olum! 'Hk' der de uraya uzanp lrse, bu derbe der! Maraz Ali, Bekta Emmi'nin kars Aye teyzeyi ok seviyordu. Aye teyze ho kar gayet... Fukarala bir vakit aldrmaz, milleti boyuna gldrr. Varsn bu gn bana dua etsin Aye Teyze, diye dnd, demin den beri aklndan geirdiini yapmaya karar verdi. Ta bancasn, birine meydan okur gibi, beline soktu, elle rini yere dayayp: Allah, bismillah! diye srad kalkt : Haydi, evir hayvanlar Emmi! yi aferin! Surda kkler olacak. Geenlerde grdmd. hayvan yk kar.
26

Kk m skelim? Bu nasl bir sz? Kulveren milleti bize mi glsn! Ya ne olacak? yisinden odun saracaz, mee odunu... Ayna gibi... Haydi yleyse... Muhtar sylenir ama varsn sylensin. nkr yiitin kalesi... Grmedik, bilmeyiz. Bizim muhtar m sylenir, neden? Heyette aalara deilmeyeceine karar verildi. Biz kendi korumuzu kesmeyeceiz ki... Bizim muhtar, gayr, Akpnar'm korusunu da m korur oldu? Sen ne dedin yavrum, ne dedin? Bekta Emmi bunu yle bir sormutu ki Maraz Ali kaba kaba gld. Akpnar'm korusu kesilecek elbet! Yad kyn korusu dururken biz kendi korumuzu baltalayacak de iliz ya! Hadi Emmi, korkma, yr! Dur olum! - Bekta Emmi srayp kalkmt -: Meseleden senin haberin yok, Akpmarl yemin etmi. Bizi bire kadar krmadka korumuzdan Kulveren'e yaprak kestirmeyiz! diyerek yemin imiler. Mahkeme deyiz. Sen bizi... tbe tbe!.. yi ya ite! -Maraz Ali tabancasnn kabzasn smsk tuttu -: unu gider snarz. Bakalm adama i ler mi? Hi olmaz, ne mmkn! Senin akln nereden erecek? Muhtar dedi ki... Balatrsn muhtardan... Evet, muhtar sittir et! Lakin benim iim ga yetle acele... Benim niyetim surdan birka al sarp dnmek... Benim, aslnda kk skmeye bile vaktim yok. Lafa daldm da ge kaldm. Kar hasta yavrum, senin Aye ablan kt... Kim, Aye teyze mi? Yalan iyi dremedin
27

Emmi. Ben gelirken pnarda yedi kyn karsna laf vermekteydi. Fazladan bana da takld, Nereye by lece Maraz olum, ttn getirmeye mi? dedi. Ka ak ttn halis Arap atyla herkes getirir, marifet eekle getirmeli teyze! dedim. Karlar gltler. te bu sebepten Akpmar'n korusuna gitmemi olmaz. Ben zati burda birisini gzledim ki... Kimi yavrum? Kimi olursa... Ee?.. E'si, niyetim Akpmar'n korusunu tekmil ba trmakt, tank gzlemekteydim. Srasnda geldin sen!.. Neyin sras? Maraz Ali'nin gndz gzne Akpnar korusu nu kestiine tanksn! Hayvanlar cebri yklettiine... Hadi! Dur, bir lafm var! Dinle ki... Doru deilse ge ne gidersin. eri Aan duyarsa bak keyfine, kemikle rini krar. Geen gnk ie can sklm. Gzlkl h kime g-zor gnderebildik. Akpmar'la alverii oldu undan, Komulukta haynlk ayp bir ey! dedi. He yetle bard bir zaman... Sen buna m aldandn Emmi? Aam ben bi lirim. El iinde yle der. Kendisini herkeslere hsnzan gsterecek. Doru bir adam, diyecekler. Yre ini bana soracaksn. eri Sleyman Aann azab \Taraz Ali, Akpmar'n korusunu bir bana baltalam, derlerse keyf olur benim Aam... Haz eder ki... Bekta Emmi olann bu sefer doru sylediini biliyordu. eri Sleyman ite byle ikiyzl bir bes melesiz... Ben gitmem ve de tank mank olamam! Sen dersini iyi yerden almsn yavrum, ta havaya atp ban altna tutuyorsun.
28

Gidersin, ne gzel gidersin. art olsun gitmem. Korktun yle ya? Korktum hamdolsun. Sen beni boynuzuna rak srlm avanak kei davar m sandn? imdi biz meleyerek kurdun zerine mi gidelim? Vay sen Akpmarldan korktun da Maraz Ali' den korkmadm m? Ben de art olsun seni vururum. - Byle syler sylemez bir adm geri srayp tabanca sn ekti, Bekta Emmi'nin gbeine dorulttu -: e vir hayvanlar! Sr doruca Akpmar korusuna... l mek var, dnmek yok! Dur olum, sen delirdin mi rezil? Benim bir laf sylediim mi var? ndir unu! Patlar matlar... Dilerinin arasndan hem kendisine, hem. eri S leyman'a, hem de yediden yetmie btn Akpmarllara, btn Kulverenlilere sverek hayvanlar evirmeye gitti. Olann hi aka etmediine dini iman gibi inan mt. attk belaya... Deh namussuzun mal, deh dedim. O tarafa deil, bela tarafna... Bir ey mi dedin Emmi? Yok. Var, olmaz m? Bir ey dedin. Hayvan ite... Akl olmadndan kye doru zorlatmakta... Hayr aslanm, o yana gidilmeyecek, Akpnar'a gidilecek. Sende akl fikir ne arasn, dedim bizim eee... Eee denilen bir laf deil bu... Sen bize sz dedirmektesin ya dedir dedir, kymeti yok! Akpmar haddini bellesin, aasn tansn!.. Bekta Emmi aklndan bu belaya acele bir are aryordu: Akpmar bu zibidiye gndz gz koru kes tirmez. Biz imdi kendimizi mi paralatalm yahu? Bir 29

cinayet kmaya kacak, bu elde bir... Cann kurtarsa bile Sungurlu'nun gzlkl yargc, adam kan kaz gibi srndrr. tirakten, sebebiyetten u kadar yl ceza... Hibir ey olmasa Akpmarlmn dmanl elve rir. Kasaba yolu bunlarn topraklarndan gemekte... Ne dedin Emmi? Ben mi? Hiii... - Aman bana bir are! Aman ya Hazreti Ali... Ya Hazreti Haydar!.. Ya Hazreti Pir Medet! -Bak beni dinle, evladm Maraz Ali! Buyur! Olum, bak benim aklma ne geldi! Ne geldi? imdi Akpnar'n korusuna gidilecek, yle ya? Korusuna... Krolu ne demi Mert dayanr, namert kaar! demi. yi bir sz... Ve de okkal! Ve de yaman! Evet, mert dayanr, namert kaar. - Arkas var namussuz! Bekta bu yolda geberir! - Hem de bu byle. Lakin bak ben aklma geleni sana diyeyim de... Sonra diler sen gene gideriz, hayhay!.. -Bekta Emmi Maraz Ali' nin suratna yalvararak bakt. Olann kalan atkn! Dinle yiit! Biz imdi Akpnar'n korusuna girdik, di yelim, kar tepeyi amadan koruya girilmez. Fazladan meray bir tamam geeceksin... Geeriz. Oralar Akpnar'dan grnr. Grnsn daha iyi... Grnsn. Ben grnmesin mi dedim? Ky l, korularna bizim bo hayvanlarla girdiimizi gr mesiyle... stmze mi gelir? Buraya kadar Bekta Emmi daha hibir are bu lamamt.
30

' Gelir... Dur namussuz, keke stmze gelse ler. Akpnar'n akldanesi oktur, kendin bilmez deil sin ya, bu Akpmar'daki kpolu kpei yedi dvel ye titiremez. Akpmarl bizim drt hayvanla koruya gir diimizi grd m Bunlar resmen belaya gelmiler, belli biey, der. Peki... Peki, ama o zaman Akpmarl zerimize hi gelez. Gelmesin. Biz de odunu sararz. Saranlayz, dur bak! Neden mi? Akpmarl gelez, korucuyu gnderir. Gndersin. Meseleyi bilmediinden sen bu laf byle ettin o Ali'm. Bunlar skilip tarafndan bir yeni korucu utmular. Senelii yz haklaya * bir fukara Krt ki ban kessen dil bilmez bir Krt... Fazladan bir kolu olak, yani azadan noksan! Gzleri dersen mev ve..** Eyy... E'si, herifi grsen dilenci-aptal sanrsn. Yol erkan bilmez bir garip. Kendini gezdirecek akl olsa, uraya gelir de Akpnar gibi rezil bir kye korucu du rur mu? Ne desem bo, grmeye vabeste! Adamn suratna hasta koyun gibi bakan bir Krt. Fukaraya bir kt dner, bir dokuzlu tfek bile vermemiler. Elindeki silah, bir eski pala ba... Muhtarn al budad pala ba, diyeyim de sen anla! Az destere gibi di peydahlam, suyu bile kesmez bir cenabet! Bizi uzaktan grnce bu derbederi stmze salacak lar Vursan namna yazk! Vurmasan, aklsz Krt
* Sekiz kiloluk buday ls. ** Hastalkl (trahomlu).

31

stmze urar. Hayvanlar ykletmeden n sra ka mak hi olmaz. ki ucu pis denek diye ben ite buna derim. Bekta Emmi btn bunlar bir eski vukuattan ha trlayp sylemiti. Ali'nin suratna merakla bakyor, Namussuz Bekta he mi? diye avurtlarn skyordu. Olan bir zaman dnd, ensesini kad, bir vakit gzlerini krptrd, hitamnda yumruunu dizine vurdu : te bu kt Emmi, kt ki nasl kt... Berbat... Aman Emmi bir are! aresi koum, biz bu niyetten, Allann izniyle vazgeeceiz, Akpmarl zati bugnlerde toplanp bizim koruyu kesmeye gelecekmi. Senin eri Aan Sungur lu'nun gzlkl yargc grdnden mahkeme bizim tarafa yaslanm. Akpmarl demi ki: Kulveren bu iten kurtulursa, demi, biz de yapacamz biliriz, demi. Hamleni ite o zaman snarsn. Sava olacak tesi yok... Yunan harbinin Sakarya muharebesi gibi bir sava... Doru mu bu sz? Ben neden duymadm? Sen nerden duyacaksn? Gizli bir sz... Bir Ak pmarl bizim kyden bir ahbabna gizlice bildirmi. Yemin et! Bekta Emmi yutkundu. Olann eli belinde... Ye minin gnah, ite belli bir ey, Akpmar korusunda bek leyip duran saakl beladan ehven... Hem de zemzem suyuyla yunmu arnm... Aliylmurtaza hakkym... Hasan Hseyin efendilerimiz... On iki mam... Dorusun, inandm Emmi - Maraz Ali sahici bir kederle bir zaman nne bakt. Bir taraftan da ar32

nn burnuyla topraklar dzlyordu -: Dnelim yley se!.. T deneyemedik u pisi... Kk bulup skmenin zaman gemiti! Eeklere ku ru rp yklediler. Maraz Ali, yolda nc defa hayfland: u pisi bir deneyemedik Emmi! Sabr tkenen Bekta Emmi iini hnla ekerek cevap verdi: Meraklanma, onun da sras gelir. Adama ilemezse, demekteyim! Bu dnya terstir olum, suya gemez de bakar sn adama geer. yi yleyse... yi olmaz m? yiden bile iyi... Bu esnada kara spa kulaklarn dikerek keyifle hoplad. Bekta Emmi homurdand: Oyna bakalm na mussuz, kefeni yrttn ok kr. Gidiyordun nam u runa... Maraz Ali, dargn dargn sordu : Neye gldn Emmi? Ben mi? Yok glmedim. Gldn. Neye gldn syle ki biz de gle lim. Spaya gldm. Gen hayvan olduundan can tez! Sen demincek llc'nun trksn almadaydn yle ya, ben gelirken... llo'nun evet... Maraz Ali utanarak ban nne emiti. Bekta Emmi olann omzunu mutalad: Sesin fena deil, alsana unu... Demek benim sedam iyi mi? Trkye yatkn. al bakalm! Olan fazla naz etmedi; trky akam alacasn da tepelere doru koyuverdi.
33

Ekiya llo'nun trks Bilmem delisin de bil mem serseri diye balyordu. Trkdeki serencama baklrsa, bu llo bir le vakti, Kayseri ehrini bas m, bedesten i tekmil yamalam, mallar meydana dkp fakire fukaraya sebil edip datmt. Zaten rah metlinin deti byleydi. Zenginden alp fakire verirdi. ls de elindeki kara martin... Nam bu yzden taa in iine gitmi. Ayrca ordular tek bana bozduu, stne gnderilen krk erkez atlsn bir kpr ban da krp tkettii ileri srlyordu. Analar imdiye ka dar byle bir aslan kundaa aputa sarmamlard. K sacas bu llo, bir hrsz deil, bir erkekti. Maraz Ali trky tamamlaynca Bekta Emmi: Aferin olum, dedi, iyi aldn mrne bereket, da ta inlettin aferin! llo essahtan le vakti Kayseri'yi basm m Emmi? Basmtr. Basmasa trkye komazlar. Doru... Trk ksmnda yalan olmaz. Trk k iidir. Bir kpr banda krk tane erkez atls n krd da doru yleyse... Herhal... Peki, zenginden alr, fakire verirmi de, kendi si ne yermi? Bekta Emmi iinden: Ziftin pekini... diye ge irdi : Kendisine de idaresi kadar ayrrm besbelli. . Bal tutan parman yalar, demiler hay olum! Fukaralar bir dua edermitir ki... Sen bu lafa pek kulak asmayacaksn. Ekiyann fukaraya yz gldrecek kadar mal verdii hi grlmemitir. Verse de arkasndan zaptiye gelir elin den alr. Yedii sopa da cabas... Esasnda bugn gr34

dn aalarn ou seferberlik zamannn ekiya ya ta aas... Maraz Ali bu szlere ok at. Bir zaman derin derin dnd, suratn asarak kvrand: Bre Emmi, dnya bir trl nakleder, sen d ner tersini sylersin... Terslik bende deil, soyguncunun fukaraya mal datmasnda... Peki, bil bakalm Emmi, bu llo ne demek? Bilmem, o da yle bir nam!.. Bu llo bizden eski... Nam gazeteye yazlm da in iine gitmi. Ben nam diye ite buna derim. Gazeteye yazlmasa in iine gidebilemezdi yle ya? Ne haddine! lle gazeteye yazlacak, bunun da yolu bu... Bak, Kr Dede tam on be yl ekiyalkta gez di. stne bir trk yakmadlar. Adama trk yaklmal Emmi ve de adamn na m in iine kadar gitmeli ki yiit olduunu ben bil meliyim. Maraz Ali gene silahnn sapma el atmt. Yz dnyaya meydan okuyor gibi heybetli... Derin derin solumasndan belli ki pek zor, pek kibirli eyler dn yor. Bekta Emmi derin derin iini ekti: Sesin davul gibi maallah! Senin sesinin yar s bende olsayd genlikte, balama almasn ren dim gittiydi. Benim de niyetim var. eri Aama syledim. Mahpus damna dersen bellersin, dedi. Adam ba lama almay mahpus damnda bellermi, doru mu bu sz? Senin damlarda ne iin var rezil? Anan kime brakacaksn? Maraz Ali: Adaam sen de! manasna elini sallad.
35

Tepeyi devrilince Kulveren'in klar grnd. Bekta Emmi, koru yolunun burasnda, her zaman Grnen ky klavuz istemez szn hatrlard. Ge ne hatrlad, gene at: Buncack laf da bir laf gi bi syler gezeriz. unda ne helavet var allasen? Ulan Ali Maraz? Buyur. eri Aan ge kaldn diye kzmaz m? Kzar, sylenir. Bereket evde yok... Nerede? Uzun skender Aama, Sarca Muhtar Arif Aann kzn istemeye gittiler. Uzun skender'in karsna n'olmu, kam m? Kam nasl lakrd? Ne haddine... Neden kamaz? Bu kadar yl o rezilin altn da nasl durur? diye amal! Demek senin Uzun s kender Aan eski karnn zerine yeniden kuma m getirecek? Getirecek, evet! Tevekkeli!.. Bir kt i olmasa eri Aan der hal atlanp komaz. Aam iyidir Emmi, Aam yiittir. Dur hele. - Elini alnna siper edip kye bakt -: Odamzda k var. Demek skender Aa bizde... T! Hizmette ku sur edilmitir. Kar milleti ne bilecek! Aman abuk Emmi, aman yetielim! Maraz Ali hayvanlar insafsz insafsz sopalamaya balad. II Hakikat, eri Sleyman Aann misafir odasn da eski ekiyalardan Uzun skender Aa vard. Sedi rin ba tarafna bada kurup oturmutu.
36

Maraz Ali kotu, eline davrand. skender Aa, det zere, elini ptrmedi, parmak larn delikanlnn avucuna vurup geri ekti, iinerek glmsedi: Nerde kaldn yeen? Ablan beddua brakmad sralad. Oduna gittik sayende Aa... iyi. Bir kahve iersin yle ya? ekerli bi kahve! Sras m bre yeen? Gayr senin eri Aanda arap kalmad m? Aa keyfin bilir, arap gelsin! aka ettim ipsiz... Aan bekleyelim! Maraz Ali gerin gerin giderek kapnn yannda du vara dayand. Bir kere bu Uzun skender Aann ba da kurup oturmasmdaki debdebe ye baylyor, sey rine doyamyordu. Kyl milleti yediden yetmie ba da kurar. Ne fayda ki skender Aann heybeti birin de yok. Tpk tpksna k Niyazi'nin ard tr k... am dibine yaslanm / Eli martinli eteler. Belli bir ey skender Aa bu oturuu etelikten alm. Tbe, yalnz etelikten deil, mahpus damndan... He rife yarayor ne olacaksa... Herif yiit... skender Aa tebih ekiyordu. Elindeki tebih si yah Eskiehir tandan... Hem de taneleri kaybola kaybola uncack kalm bir tebih... Koca parmaklarn da yuvarlan yuvarlan vermekte... anna layk bir ey deil. Ekiya ksmna kehribar tebih, kehribar azlk, gm kstei yarm okka Serkisof saat, eri Sley man Aann askerlik ederken kumardan kazand yir mi kaymalk altn yzk gibi bir yzk lazm... Bir de halisinden Arap at... Bir de Osmanl mavzeri, bir de Alaman pla... izme... Srmal Laz bal... Halbuysa skender Aann azl kiraz ubuun37 >

dand. Saati hi yoktur. Parmana incecik bir gm halka geirmiti. Banda eski bir kasket, srtnda k t bir ceket, bacanda lacivert ayaktan bir kilot pan tolon... Fukara, anmasn diyerek bunun dizlerine s varilik vurdurmu. Gmlei de krmz bezden, rengi soluk bir gmlek... Yeleinde gm kaplama dme bile yok... skender Aa tabakasndan cigara ald iin Ma raz Ali frlad, lambalktan kibriti kapt, ate tuttu. Af erim yeen, ayana abuksun olum! er ilii bir tamam elde ettin mi? Terazide parmak oy natmasn belledin mi? Senin eri Aan yamandr, Kay seriliden beter. eriliin domuzluklarn kap kapver. Benim erilikte gzm yok Aa. Aman! Kratn yanndan, ya huyundan ya tynden demiler. Ky yerinde erilik iyidir. Sakz, erez, boncuk almaya kzlar gelir. Tezghn arkasna eker de tadna bakarsn. Benim kzlarda gzm yok. skender Aa ard, Maraz Ali'nin yzne dik katle bakt : erilik para demek, kzlar ise can ilac! Sen dnyay da bolamsn, ahreti de hay yavrum! - Gzm yok. Ruhsatn olursa sana bir ey dan acaa;! Aa, silahlardan Alaman pla zorlu, yle ya? Silahlardan m? Alaman pla, evet... Alaman pla nkta yapmaz, dediler. nkta' da nerden rendin? Yan ka senin? Bu baharda on altya girdik. Bykmsn kpolu, koca eek olmusun. Tam delikanl an... Ben sen adayken rahmetli Kavlak Ali'nin etesinde askerdim. nce Kavlak bizi be enmedi. ocuk avutacak sram m benim? demi.
38

Sonra yreimizdeki cevheri anlad da en amansz yere, Varver uzun olan, diyerek bizi srer oldu. Alaman pla Sungurlu'nun tfekisinde bu lunur mu? Olum bir Alaman pla bugn yz kayma, bilemedin elli kayma... Senin gcn m yeter? Harmanda Aamdan hakkm alnca... Hele rezil! Fukara anan ta m yiyecek? Ala man pla sonraki bir i... Sen imdilik iyi kt bir ey uydur. Ky yerinde elverir. Aam bir dner verdi ya kymeti yok. Tbeee... Gster bakalm! Bu Kulveren'in en k kan krmz. Dn cin olmadan bugn adam arpacaklar. Maraz Ali kuann arasndan tabancasn kar d, gtrp verdi: te... Adama ilemez, dedi biri... Adama i ler mi? Uzun skender Aa, silah besmeleyle almt. Do lu olduunu anlaynca namluyu yere eip bir mddet bakt: Eski mal! orum toprana seferberlikten ev vel geldi bunlar. Biz bebeydik. Ksa tfenk icat olmu. Erbab gizliden belinde tayormu. Gayri dnya bo zuldu, berbat! Dediler. Aa takmnda bulunurdu. Ni an atmaya karlard da millet: Biz de grsek ne olacaksa... diyerek hep koard. Bunlar aptan dmediyse kt silah deildir. Bir de yivi anmam ola cak... Hi denedin mi? ki kurun yaktm. Aaca attm, delip geti mi, gemedi mi anlayamadm. Adama ilemez, dediler. lemez mi? Bu mu? Adama deil, demire bile iler. Bunlar eski silah, iyi mal... Alaman pla? 39

 Alaman pla baka... Sungurlu tfekisinde bulunur mu? Hele harmanlar gelsin sorar reniriz. Sok be line... yi bir silah... Erkek ksmna bir tane art, afe rin! Skca nian atmal yle ya? Evet, silah ii talim ii... Bir de yrek ii. Krk yl tayacaksn bir dakika kullanacaksn. Srasnda can kurtarr, nam aldrr. Srasnda, cann da namla be raber alr gtrr. nk adama gaflet basar yeen, sen nereden bileceksin! Biz Kavlak Ali'nin eteye as ker yazldk. Ya on alt... Bir zaman elimize silah ver mediler. Heybe, torba tadk. Gnlerden bir gn da larda Kavlak askeri silah talimi yapyor. Herkes att vuramad. Vurulmaz nk... Tam iki yz adma bir mavzer fiei kap koymular. Kavlak mavzeri bir atard ki akln srar. imdi sra Kavlak'ta! Senin ada, rahmetli att drd, att drd, att drd. Ben kenarda titremekteyim. Beni bir titreme alm yeen, stma titremesi halt etsin! Dilerim birbirini kracak. Kemiklerim, ykl kan misali atrdamakta... Y zm kt gibi apak olmu. Rahmetli Kavlak cin gi biydi, uraya bakarken uray grrd. Esasnda ekiya ksmna dalgnlk iyi deil. Uyurken de bir g znle uyuyacaksn. Kavlak: Ne var ulan? dedi. Ben : Hi sayende... diyeceim, dilerim birbirine vurdu undan, bir de boazmza bir ey tkandndan solu um kmaz olmu. Halden anlar adamd. Glverdi. Kavlak Ali'nin mavzeri de Hazreti Ali Efendimizin Zlfikar klc gibi naml bir silah... Sonralar msademe lerde ok grdm, herkesin tfei kzar tutulurdu da Kavlan mavzer, makineli gibi ilerdi. Ulan, yoksa nian atmay cann m ekti alak? dedi. Meerse vak tiyle, ben yatayken o da byle olmumu. Hi unut40

mam, kendi tfeini namludan tutup uzatt:,Al da at, dedi. Silahmn namusunu batrrsan, sonra keyfine! Ben, Bismillah! dedim, aldm. Yreimden dua oku yorum yeen, dualar okumaktaym ki aralarna dar tanesi smaz. Ya Pir! Ya Hazreti Ali! Ya Hasan H seyin Medet! demekteyim. Kavlak keyifli: Aln uak! Keskin nianc geldi. Keskin skender atacak, a ln hey! diye bard. Medet ya Ali! Medet! diye bir nara vurup diz stne geldim. Tfei gzme almam la tetie bastm. Sar kapk cam gibi dald. Kavlak Ali askerinin iine bir sessizlik kt. Koca Krt de riz bir kara sakall Hamo vard: Uah! Domuzun iti! diye gld. Kavlak : uraya bir kapk daha koyun hele! Bu nasl i yahu? dedi. Ben tekrardan tfei g zme aldm. Kapk tekrardan havaya srad. Hamo day: Uuah! Domuzun iti hele! dedi. Ben ncy de Allah sayesinde vurdum. Kavlak alnmdan pt: Elindeki silah benden fazla sana ayeste yiit! dedi. Naml tfei bana balad. Sonra askere dnd : Bu bizim gezdiimiz yol, lm yolu, dedi, surda arp maya tutusak btn zaptiye 'Bre Kavlak nerdesin?' diyerek kurunu bana atar. Bizim zenaatte yatanda lm yiit yoktur. Elbet bir gn beni de bulur ecel! dedi. Asker: Allah gstermesin! O nasl bir sz? ste mez! diye bir azdan rt. Kavlak gld: Yiitin alnna yazlan gelir kurtlarm, dedi. Bu bizim Uzun skender, ite kendiniz de grdnz, daha im diden bize yetiti ve de bizi tuttu. lerde geeceinden de hi pheniz olmasn. Atalar szdr: Erkek ksm otuzunda yokuun bandadr. Bundan ilerisi, biz mr yolunda ini ineceiz. El titrer, gz grmez. Uzun o lana geldin mi, tepeye kmaktadr o... Bize hakkn emri eriirse Aanz belleyin. Sizi benden daha iyi gez direceine phem yok. Yiit dersem yiit, akl fikir 41

dersem, eh elverir. te bylece koca Kavlan fermanyla biz srtmzda gezdirdiimiz cephane torbasn u raya attk. Gusllendim, apteslendim, silah omuzuma astm. Maraz Ali'nin hamiyetten yrei kabarmt. st ste yutkunuyordu : yi imi aa, lakin ylesine keskin vurmay nerden belledin? Hak vergisi mi, yoksa idman renmesi mi? kisi de... Biz aslnda aa oluyuz yeen, bizim konamzda mavzer tfei denkle yatard. Cephaneye geldi mi, rahmetli babamn, ekin anbar gibi ayrca cep hanelii vard. Yak yakabildiin kadar... Benim mav zer tfeine gcm yettii zaman yam alt deilse de sekize varmamt. Eller o ada sapann sapna yapamaz, korkar. Biz yle bebeyken Osmanl mavze rine gayret verdik. Diyeceim o deil. Biz bu laf neyin zerine getirecektik? Silah talimi zerine... Deil yavrum, silah krk yl tarsn da bir da kika kullanrsn. O da Tanr frsat verirse... Neden vermeyecek? Belindeki bir silah... Ca nn ekince davranr atarsn. Ne olmak ihtimali var? Tbe de yeen, aman tbe! Rahmetli Kavlak Ali bir kk hkmetti ve de silahor Osmanl! T fei gzne almasyla... Ben tam yl beraber gez dim, gece gndz, uykuda uyank, namazda zanparalkta Kavlak Ali'yi silahsz grmedim. nsanolunun ko lunu, elini tad gibi tard bizim Kavlak da mav zerini. Peki, sonu n'oldu? Herif bir tek kurun yakamadan can verdi. lrken, biz yannda yoktuk, Ulan kahpe dnya, demi, tetie bir kez cokeydim, bir tek mermi yakaydm da gebereydim, kymeti yoktu.
42

Ben bu delikli demiri bunca yl bunun iin mi tadm? demi. Apansz m vurdular kahpelikle? Apansz saylr. -Uzun skender Aann gzle ri bir vakit lamba na dald, iini ekti -: Kuvvay Milliyeden sonra af kt, dada meclis kuruldu, Bu afta bir oyun olmasn, diye meveret edildi. Ekiya ksmna fazla para iyilik getirmez. Kavlak Ali'nin askerindeyse para sebil... Biz hepimiz altuna gark olmu uz yeen. Kat paray yanmza uratmak ne demek? Asker elini srse pislendim diyerek sabun arar ol mu. Kavlak'taki paray artk kendin hesapla! Evet, biz meverete oturduk. leri geri ok laf edildi. Kavlak by le sralarda grltye karmazd. Herkes derdini ya np rahatlaynca aa konutu: Ky yerinde akll muh tar da byle yapmaz m? Lakin aa konumadndan asker de pek ileri varamad. Hitamnda Krt Hamo day: Aa bilir. Grlty kesin reziller! dedi. Me erse fkara Kavlak aklna koymu. Yze kacak. Y ze kmak, ekiyal brakmaktr. Rahmetli, Yozgat ta raflarnda bir kar severdi, dnya gzeli bir kar. Yo lumuzu hep o tarafa uratr, yanna iki yaver alp ka rnn iftliine inerdi. Biz nianclktaki hnerimizi gs terince hep beni gtrr olduydu. Bir de Krt Hamo day... Biriniz krpesiniz, krpenin can tezdir, 'Mina reden atla!' desem atlar. Biriniz kocasnz. Kocann ak l ok olur. Pusular, tuzaklar paralar. Hamo day kurnazln, akln kullansn, Uzun skender yreini, atikliini kullansn, beni ele vermesinler, diye gler di. Meerse niyeti u: Yozgat'ta karnn iftliine yer leecek de bir vakit yaayacak. Arkadalar, dedi, h kmetin banda harp grlts vard. Yunanla bou tuundan peimize demedi. Bugn Yunan kovmu tur. Elinde ordu var. yisi: Bu af sraldr. Herkes k43

yne dalsn! cabnda baktk ki canmz skld, tek rardan atlarz da bana... Yoook, hatrmz sayarlar sa otururuz. Sizi para sahibi ettim, nam sahibi ettim. Paranz da, namnz da size elverir. Biraz dinlenmeli. Yani tezkere zamandr. Ankara hkmeti askerine tez kere verir de Kavlak Ali aa m kalr? Lakin bir s zm daha var: Kulanzn biri bende olacak! 'Hadi,' dedim mi, etrafma tavuk civcivi gibi toplanrsnz. Gel meyeni perian ederim, deyip kesti. Asker: Sa ol! diye bard. Hasl millet, akl ermediinden fena se vindi. O gn 'tezkeredir' diyerek da ta yaktlar, me elere, ahlatlara doru tam on sandk cephane sarfettiler. Da ban barut duman kaplad, bozduman mi sali! Gre... Halay... Hasl bir maskaralk ki hi sor ma! Ben dersen, bir derin dnceye varmm. Neden Aa? Paran m az? Para... Bre yeen parann laf m olur? Yiit ksmna o zamanlar para ne demek? O zaman dedim se imdi de yle... Yiide para, yiitlii... Ben baka bir mesele dnmekteyim. Bir de baktm Krt Hamo da y da bir meeye srt vermi, dalm derinlere... Derya ya dalm, fikir deryasna... Krt ksmnda akl ol maz derler. Bu laf her Krde mahsus deil. Bizim Ha mo dayda Mustafa Kemal Paa akl vard yavrum, hi eksik deil, Mustafa Kemal akl... Benim de fikre dal dm sen Krt aklnla, o kargaalkta, nasl da fark ettin? Bir de baktm yanma geldi: Ne var Uzun O lan? dedi. Hi, dedim. Hele hele, dedi. Hi, de dim. Bu hi hali deil, apla arparm, dedi. Ne olmak ihtimali var day? dedim, Allaha kr arka dalar bayram yapmakta... Brak bayram, ramaza n, sen neye daldn? dedi. Bu af meselesine... de dim. Uah Uzun olan! Boynuz kulaktan sonra kar m da kula zrpadak geermi, dedi, unlarda hi
44

akl var m? dedi. Ben bu aff beenmedim, Osman lda kahpelik oktur day, dedim. Kurttur: Hele bi raz vakit gesin, Kavlak namussuzuyla grsem ge rek... dedi. Akama doru Kavlak'la grm, Kavlak aldr mam. Krt azm Allah gstermesin, Krdn gzle rine kan dolmu... Uah! diyerek kudurmu manda boas gibi dolanmakta... Gece vakti beni bir kyya ekti: Bu namussuz Kavla o kahpe kar okutmu. Uzun Olan, dedi, fay da yok! Herif aslann azna girip oturacak. Ekiya milletinin ekiyal yanma kr kalsayd, kyller o ban, korucu, tellal bulabilirler miydi? ay da ba ol, dola, iftlik parasn kazan, af verilsin, sen de ba mza asilzade kesil... Bu nerenin yamas yahu? de di. Peki! dedim. Laf anlatamadm, dedi. Ne ola cak? dedim. Bak ne olacak, dedi, asker dalacak, varsn dalsn. Biz birka kii bu namussuz herifi b rakmayalm, dedi. Bunun yolu? dedim. Yolu bir, dedi, biz imdicik Yozgat hkmetine mi teslim ola caz? Beraber gideriz! Sonunda iftlik mi alacak? Pe ki, biz de iftlie yerleeceiz, dedi. yi akl bu, de dim. Hitamnda bir oyun olursa biz ordayz, alayla asker ekseler, Allah sayesinde yarar geeriz. Bir kez da tutuk mu ben bu Kavlak namerdine o zaman so rarm. Hele o Fadime denilen kahpeyi on yerinden kurunlayp kalbura dndrmez miyim, hey Uzun Olan? dedi. Vallah iyi, aferin! dedim. te yandan Kavlak baka niyette... Bizi babamza yollayacak sa-esen! ki de laf var: Bak, dedi, ba ban ahin Aaya mahsus selam ederim. te seni sa pasalam terhis ettik. Bize hamken geldindi, adam ol dun. Yiitlik hak vergisidir, yaa bakmaz ve de bir va kit battal olmaz. Lakin yiidi ancak yiit tanr. Biz de 45

seni tandk ve de gzelce snadk, elimizden geldii ka dar yol-erkn rettik. Gayr dilersen kendi bana bir padiah da sen olursun. ahin Aaya, 'Kavlak byle de di,' dersin. Bizi duadan unutmasn. Sen de bizi d ne armazsan, bak keyfine... Dilediin yerden, dile diin kz iste... Verirler ya, diyelim ki vermediler. Sz neyle kesilecek? Yiitlikleyse, ben bilirim, sende fazla s vardr. Parayla ise babanda vardr. Silahla, arkadala olacaksa bize bir haber uurursun. Kral kz olsa paytahtm basar karrm, dedi. Sa ol! dedim. Ertesi sabah asker helallat. Her biri bir tarafa dald. Kav lak bir de bakt ki, bir ben, bir Hamo day, iki de ken di kynden delikanl... Siz ne beklediniz ulan? Ha mo day: Biz de Yozgat'a ineceiz, dedi, bizim de eksiimiz, gediimiz var. yi yleyse... Hadi... Sr dk atlar, Yozgat'a indik. Yozgat ekiya seyrine yol lara dklm. yle bayram ben Ankara'nn onuncu ylnda bile grmedim. Koca Yozgat tekmil boalm. Kar-kz, olan-uak yol boyuna sralanm. Kemal Pa a gelse, o kadar olur. Bizim altmzda biner altunluk Arap atlar yeen, omzumuzda birer Osmanl filinta s... Armada be kol fiek... kier el bombas. Beli mizde halisinden Alaman plaklar, Dastan kamala r... Elimizde sap ili gm krbalar... Eyer-kantarma, takm-dizgin tekmil gm savat... Gne vur duka Allah gstermesin, lamaktayz ki parltya de me gzler bakamaz. Kocakarlar, Hak kazadan, bela dan saklasn! diye alamakta... Kzlar, gelinler i ek mekten, yutkunmaktan bir halde ki hi sorma! Kavlak iki tarafa selam vererek mutasarrf dorulad, on adm kala attan atlad: Kkten kusur, bykten af... diyerek eline davrand. Bu mutasarrf Ankara'dan ye ni gelmi. Bandaki sar kalpak iki yz altuna, de diler. Genten bir herif. Gzleri ate gibi, fldr fldr...
46

Meerse eskiden jandarma yzbas imi... Takipi bir yzba ki Haymana topranda Ekiyalar Ezraili di ye nam var. Mutasarrf: Aman yiit, kerem et! di yerek Kavlak Ali'yi kucaklayp alnndan pt. Sonra bize dnd: Ho geldiniz efeler, dedi, benim misafirimsiniz, safa geldiniz! Sa ol! dedik. Krt Hamo'ya baktm, surat ask... ler kt yleyse... dedim. Kavlak'la mutasarrf nde, biz atlar yedeimizde, ar kada... Bir takm zaptiye, bir takm piyade askeri da ha arkada... Millet bsbtn geride... Bylece Yoz gat'a girdik. Bilen, bilmeyen: Allahn seven 'Maal lah' desin! diye barmaktadr. Mutasarrfn kurnazln anla ki bir de hoca pey dahlam, oraya hazr etmi. Hkmet konann nn de hoca ellerini at, bir dua ekti ki dua ismine layk... Okudu uzun uzun... Karlar alatlar. Hitamnda: Krk yl gnahkr, bir yl tbekr... dedi, amini ba lad. Kazanlar da kaynar mym sana... Bir ziyafet dktler, tam yz kiilik... Mutasarrf sofrada usulyle sormu: Biz hazrl Aann askerine gre yaptk, nerde evlatlarmz? de mi. Kavlak: ((Tezkere verdik sayende efendim, demi, kyl kyne gitti, kentli kentine... Daha iyi. Biz her tarafa tamim yazdk, 'Af var. Kimse kimseye mdaha le etmeyecek,' dedik. Sizin niyet neresi? Sizi gnlm pek sevdi. Niyetimiz Yozgat'a yerlemek... Birka para tarla alr, reperlik ederiz. Nasl bu dnce? Gayetle gzel! Ben tapucuyu tenbihlerim. lemini hemen bi tirirler. Bir isteiniz olursa bana haber verirsiniz. Emri niz can ba stne... imdilik bize bir hafta misafir siniz. Bu bir hafta misafirsiniz laf bizim Hamo day47

n aptesini iyice bozdu; gece vakti Kavlan yakas na yapt: Bas gidelim deli Kavlak, diye kanllar gibi yalvard, bas hadi! Kavlak at: Bre bu Krt delirdi mi uak? Bizim gayr gidecek bir yerimiz mi var? Biz bural deil miyiz? Ben tapu ileriyle uramakta deil miyim?, Hey Allah! Senin baban da m iftlik sahibi idi? Yr yavrum, ben bu iten hiylelendim yr... Hi olmazsa bir da kyn tutalm. Arkamz dada bulunsun. Dalar iyidir dalar..., Ulan Krt mille ti deil misiniz? Bir 'da' laf renmisiniz. Bunca yldr dadayz. u herifi ben dadan usandramadm diye Kavlak glverdi. Yze ktmzn beinci gn cuma namazna git tiler, le yemeini mutasarrfla beraber yediler. kin diye doru Belediye Kahvesine gelindi. Belediye Kahve si bizim oturduumuz hann karsnda... n Millet Bahesi gibi bir bahe. Biz yorulmuuz, han odasnda sedirdeyiz. Hamo day pencereden Kavlak Ali'yi kolla makta... Birden bizim Krt: Uah namertler! diye geri atlad, atlamasyla: Silah ba! Basldk! diye kkredi. Lakin ne fayda... Eski ekiyalardan Uzun skender Aa bunlar an latrken Zebun Ali kendinden gemi srtn duvara s rerek kyn kyn yaklamt. Bouk bir sesle, sordu: Aman Aa kahpelik mi? yi bildin yeen, kahpelik... Mutasarrf denilen boz olan jandarma oyunuyla, laf dndrm dolan drm, silah zerine getirmi. Bir ifte aldk Aa, u na bir baksanz, demi, ie yarar m? On iki numa ra... Alaman mal... Epey para verdik Emret de bir bakalm. Mutasarrf adamna: Kap da gel! demi. ifteyi bizim Kavlan eline vermiler. Bakm kz gibi yeni ifte... Olursa bu kadar olur, gle gle kul48

lan bey, urun ak olsun! diye geri vermi. Bir de bakm iftenin ya... Nesi? ifte yal deil mi? Yalar Kavlak Ali'nin el lerine bulam. Mutasarrftr: Tez leen-ibrik, sabun gelsin, diye el rpm. Kavlan eline sabunu verivermiler. Tfeini bir yana dayam ki elini ykaya... te tam o sra evvelce kahve dkknna, yandaki bak kal dkknna, teki yandaki eskici dkknna saklan m zaptiyeler, avular, zabitler: Davranma Kavlak Ali! diyerek silahlar uzatvermiler. Tamam elli mav zer... Zaten sabunu getiren herif de bizim fukara Kav lan tfeine yapm... Kavlak ite byle yakaland yeen... Siz ne yaptnz? Biz mi? Krt Hamo: Kavla brakn, tekmil Yozgat' yakarm, diyerek birka ba mermi yakt. Biz de atee baladk. Lakin ne fayda! Kavlaa deer, diye kyasya atamamaktayz. Kavla havadan gtr dler. Ayaklar bile yere demedi. Bu sefer bize dn dler: Teslim olun, size bir ey yok! diyorlar. Hamo day: Bu tfekleri bize kahpe avradnz m verdi? diyerek basyor kurunu... Koca Krt delirmi tesi yok, kuduz ite dnm... Akama kadar cenk ettik. Ankara'dan, Krehir' den, orum'dan, ankr'dan mfrezeler yetiti, da ta asker kesildi. Biz durmadan akmak akmaktayz. Harp zaman, adam fena susar, bir de kk su dkmesi fena sktrr. Bir susuzluk dt bize yeen, yanmak tayz, tesi yok... Kzlrma azmza balasalar ku rutacaz. Suyu kple imekteyim, dakkasmda boazm kurumakta... Evet barut dumannn zehriyle byle olur. Handaki suyu tkettik. Avluda kuyu var. Lakin kuyu ate altnda... Kavlan kyllerinden biri... Nazl Me49

met deriz bir yiit, dayanamad: Day, ben kuyuya kadar varp gelsem, dedi. Dur etme! Bunlar iman sz! Dur yava! demeye kalmadan merdiveni indi, ku yuya iki adm yaklat yaklamad, alnndan vurdular. Krt Hamo btn btn azd: Gidi yezitler! Gidi Hasan Hseyin dmanlar... Ulan buras Kerbela m namussuzlar! diyerek naray bast. te o velvelede mehur Arnavut baavuu vurdu. Uzun skender Aa gzleri dalgn, iini ekti: Susuzluk zor mesele yeen! Susuzluk demez ler mi, ben bilirim de kemiklerim atrdar. Susuzluk gayet yaman! Akama doru ylesine bunalmm ki: ek kamay Uzun Olan, dedim kendi kendime, ek kamay dora damarlarn da kendi kann i kana ka na! -Kederle glmsedi-: Biz bu serencam neyin s tne getirecektik yeen? Silah zerine getirecektik. Yani bizim Kavlak bunca yl silah tad, hitamnda bir kurun yakamadan yakalanp asld. O sebeple belin deki silaha sahip olacaksn. Srasnda hakkn verebilirsen hibiri seni utandrmaz. Lakin bir de u- laf var: Silahn iyisi karnn iyisine benzer, kahpelik etmez. Doru! Szn burasnda avludan bir grlt geldi. Kulak verdiler. Hey! Ulan Maraz Ali! Nerdesin rezil! Maraz Ali hemen davrand: Aamn sesi... Geldiler yleyse... Ko aman... Ali dar frlad. Biraz sonra ieriye, Esselamaleykm y Pehlivan! diyerek ksa boylu, arpk urpuk bir herif girdi. yice topald. Fazladan kafas sol om zuna doru yamuk. Gzlerinden birini de, sanki bir gizli laf varm gibi, durmadan krpyor. Uzun skender Aa yerinden srad: 50

Nerde kaldnz efendi? te geldik. Giden lmezse mutlak gelir. Bekle yene sabr lazm pehlivan! Nerde eri? Ne oldu? eri aada... Geliyor. Gelir. Ne olacak? yi oldu diyelim de iyi olsun. Kz verdi mi herif? Kz ksmn p diye vermezler. Her eyin bir zagonu vardr. Olmaz m dedi sakn? Ne o, ne bu! Dnecek... eri Aa hepsini aklnda tutmutur. Anlatr. Ben yoruldum. Eski 'abikliim' kalmam. Hayvan bizi yordu pehlivan! Az bir yol deil... Tam sekiz saattir at srtndayz. Senin g-, zel hatrn olmasa... Mindere oturdu. Mendilini karp terini sk sk kurulad. Srtnda gri gabardinden lekeli bir pardes, banda kenarlar dm, kurdelesi terden tuz bala m bir lacivert ftr apka vard. Elleri, haftalardr ykanmam gibi kir iindeydi. Konuurken aznda iki tane altun di parlyordu. Sesi biraz kaln, biraz hrl tl... Gzleri deli gz gibi parlak... Gelirken eri Aaya syledim ya, keyfi bilir. Biz, gittik, istedik. Allann emridir, verirse ne gzel! Yiitlik kendisinde kalr. Vermezse gereine bakarz. Sen beni dinle skender Aa, bu yama geldim, elli yandaym. Samn teli kadar kz istedim. Ben hayrl ie baylrm. Benim her gn birisine bir iyiliim do kunmazsa, namussuzum ki uykum kaar. Ben samn teli kadar kz istedim. Hi alamadm olmad. Tbe! Yalnz birinde... bir kerecik alamadm. Onun da ka bahati bende deil pehlivan, kzn vadesi yetmi. Olu verdi orospu... Niandan bir hafta sonra karn ars51

na yakaland da geberdi gitti. te budur. Buna da vicdan sahibi isen, stidac Bilal Efendi kz alama m, diyemezsin. Olan bir aya varmadan everdim. Arada nian masraflar kaynad o kadar... Uzun skender badatan diz stne geldi, bir de acayip inilti koyuverdi. Bu istidac Bilal Efendi'yi, evvel-eski, hem sevmezdi, hem de hibir lafna inanmaz d. Lakin ne are! Sungurlu kazasnda bu herif kadar az laf yapan yoktur. Hele kz istemek meselesine gel di mi, Sungurlu'nun padiah bile, aralarnda kan bu lunsa, bu rezili yollamam edemez. Bir yaramaz i mi oldu Bilal Efendi? Allasen doru syle, bir hiyle mi sezinledin? Hiyle sezinlemedim haa! Kz taraf olduklarn dan onlara yle demek der. Ne dediler! Arif Aa ne dedi? Brak imdi ne dediini... Byle hayrl ilerde her zaman kz tarafnn keyfine gidilmeyecek. Sen. Sungurlu'nun istidacs Bilal Efendi, der demez, on dakika dneceksin... Eyvah m Bilal Efendi, kz elden gitti mi, ey vah? Kz nereye gidebilirmi pehlivan? Daha bizim nmzde tane mit var; t a m tane... Benim ye rimde bir bakas olsa belki belki... Lakin biz kimiz yahu? Sen yle mi sandn? Kz taraf ne dedi? D nelim, dedi, Bizim kzmz daha kk... dedi, Lakin birine vermek icap etse skender Aadan uy gunu mu olur? dedi. Birinci mit bu... Yani dne cekler, kzlarnn diine bakacaklar, o frtnaya daya nabilir mi, dayanamaz m hesaplayacaklar. Bunun he sab anas olacak kahpeden kacak... Arif namussuzu eski defterleri aacak da kars olacan gerdekteki ha lini aklna getirecek... akaya vurdum da ne dedim 52

bakalm? Bende laf kyamet gibi... Arif Aa olacak papasa yavaa dedim ki: Bak Aa, dedim, herkese kendi yavrusu krk yama gelse, bebek grnr, de dim. O sebepten eek kadar olduklar halde kendi oda mzda yatrrz. Onlar da gece vakti bir i olsa gzel ce seyrederler, analarna su iktiza ettiini bir t a m a m bilirler. Senin de bana gelmitir hey Arif Aa, benim de bama gelmitir. Ne fayda ki bamza geleni unu turuz. Evladmz iin 'Daha bebek, akl ermez,' deriz. yle deil mi dinin gibi doru syle! dedim. Arif Aa y sen benden iyi bilirsin, akadan anlar pezevenklerdendir. Bilinmez mi? Arif Aa bizim bu lafmza hkr hkr gld, E? dedi. E'si, dedim, sen imdicik kza, 'kk,' dedin, resmen halt ettin. skemleye oturttun da ayak lar yere mi demedi? Fesini apansz gsne arptn da arkas st d m verdi? Syle bakalm kavat, kk olduunu nerden bildin? Katr kadar kz ilk gelene vermedin mi ky yerinde bana bela olacan dan hi phe etme, dedim. Nasl, iyi demi miyim? O ne dedi? Arif Aa papasn sordum. Gld bir vakit... Haklsn Bilal Efendi, de di, lakin kar milletine nasl dert anlatmal? dedi, "Bir de kuma stne verilmesi var, meseledir, dedi. Kars dnden raz, demedin mi? Dedim. Denmez mi? Ban edi, sakal falna dald bir zaman... Sonunda Bre Bilal Efendi, kars razlk vermese olur mu? Bizim yolumuzu sen bilirsin. Alevilik maskaralk deil! dedi. Ee?.. E'si, herif dnceye dalmtr. Ben byle srahrda kz tarafnn fazla dnmesini hi sevmem. Ky yerinin halini bilirsin! Herif verimkr olur, surdan bi53

ti kar, stne gerekmezken tekerleimize odun so kar. Yok yleymi, yok byleymi... Bizim kylmz mal gibi bir insan! Be herif! Bu adam uradan gelip bizim iimize neden karr? Dostluktan m karr? He le bir dn! Bu namussuz senin iyiliini neden iste yecekmi bakalm? Falan zamanda ettii kahpelii bir hatrlasana... Hayr, katiyen hatrlamaz. ni inen su gibi arkas sra akar gider. Tama toprana tkrd m Sarca kynde senin dostun varsa, dmann da var. Var olmaz m? Gelirken eri Aaya da anlattm. Biz iimizi salam tutalm da sonunda Eyvah! diyerek dizleri mizi dvmeyelim. Delikanl ksmna bir kz isteyip de alamamak fena dokunur. Ben dnrc olduum halde, imdi bu Arif Aa kavat, Olmaz, dese de kz verme se canm sklr. Senden ok canm sklr. Yahu, bu kadar yorulduk, Bir cigara i, demezsin. Benim aklm bamda m hay efendi, buyur. Uzun skender Aa, byk bir bakr siniyi yuvar layarak ieri giren Maraz Ali'ye kt: Ulan rezil, sizde ate tutmak deti yok mudur? Bak efendi cigara iecek... Hem nerde senin Aan ola cak namussuz? Dkknda... -Ali siniyi duvara dayayp kibrit koturdu-: Kyl hep toplanm... Alveri fazla... Gelir imdicik... Balarm alveriinizden... Tez gelsin. Bizim bamzda ate yanmakta... Alktan ldmz de ca bas... imdi gelecek... Dedi ki... - Brak kes! Ne diyebilirmi? Tez gelsin. Birka bardak arap imeyince olmaz. - Bilal Efendiye bakp kederle glmsedi-: E... anlat allasen!
54

Ben bu ii buralara kadar uzatmazdm ya, se ni masrafa sokmak istemedim pehlivan! Lakin bize so nunda, paraya kymak grnr. Ne paras Bilal Efendi? Biz imdi bu eri Aaya bakmayacaz. Senin le Sungurlu'ya inelim. Bize gideriz. Hatuna yalvarr sn. Bizim avrat seni gayetle sever. Ablama niin yalvarlacak? Mekke-i mkerremeden gelme kitab alver, ge risine karma! Ne kitab yahu? Ablann saklad kitap... Bana katiyen ver mez. Kat yazarsn, gnahtr, diyerek kitab bizden saklamakta... Kitap ne olacak? Hey akn! Dediim kitap nasl bir kitap? Mus ka kitab... Bir muska yazacaz pehlivan, biz mus kay Sungurlu'da yazmaya baladk balamadk, kz Sarca'dan, yani bir konaklk yerden bir kez Ah! diye cek, yanmakla balayacak... Aman ... Sen ne sandn Aa? Nerde benim skender Aam, nerde? diyerek evlere, odalara smaz olacak... Gece vakti yola dp Sungurlu'yu tutmas bile yaz l. Kanck kpek gibi uluyarak kapya dayanmazsa, na merdim. - Aman Bilal Efendi, aman bilir misin? - Sen dur, sen hele dur ki... Kzn kada urad n bildiler de sandan sryp kilerlie hapsetti ler, diyelim. - O zaman art olsun Sarca'y tekmil yakarm. Sarca denilen namussuz ky yediden yetmie bitiri rim, kz cebri, karrm. Hemen aklnza cebri gtrmek gelir, yani t55

fek-tabanca ii... Hep eski fikir. Halbuysa bu zaman, silah zaman deil. Bugnn silah iki satr yaz... s ter muska olsun, ister dileke... Zaten dileke ne de mek bakalm? Cumhuriyet muskas demek... Gee riz bizim emektar makinenin bana... Tkr tkr... T kr tkr da tkr tkr... Sen o tkrty bilir misin? Yedi buukluk cebel topu yannda halt etmi. Biz Sungurlu topranda ar makineliyle barnamazdk Aa, lakin o tkrt ile gl gibi geinmekteyiz! Sen raz ol, yarn ekeyim nme makineyi, orum valisine iki satr di leke... Tamam! Kaza yerlerinin bir usul vardr ki deme istidaclar bilemezler. Dileke, vilayet merkezi ne gidip de buraya havale edilirse bir baka kuvvet peydahlar. Bunu bilemedin mi, halkn iini, yok yere yokua srm olursun! Bak pehlivan, hkmet bu s ram mtegallibe ile fena uramaktadr. Ankara'dan ye ni bildiriler geldi. Kaymakamlkta senden iyi olmasn lar, bizim ahbabmz oktur. Ankara'dan buraya ne ge lirse, isterse ift ayl gizli olsun, o gece bir rnei, Al lah sayesinde bize ular. Ankara demekte ki: orum havalisinde mtegallibe gruhuyla gerei gibi mcade le edilmedii ihbar olunmakta, birok ikyetnameler alnmaktadr. cap edenlere icap eden sk emirlerin ve rilmesi, mtegallibe takmnn kara ylan misali ezil mesi, neticenin acele ifrelenmesi... diyor. Arif Aa da iki tane mavzer tfei varm. Ben iyi yerden haber aldm. Fazladan muhtarlk nfuzunu da ktye kullanmaktaym... Baktk ki muskayla filan yola gelesi yok! ki satr dileke... Sarca kynde eski mtegallibelerden ve ekiyalardan Arif Aa namyla maruf kimesne el altndan uzun silahlar tedarik ve bana ba z ipsizleri cem ederek zulm ve tegallbe ve cebri soy gunlara hazrlanmakla... dedik mi Sarca kyn at gbresiyle doldururuz.
56

Uzun skender Aa korkuyla krptrd gzlerini Bilal Efendi'den kararak imdat ister gibi Maraz Ali' nin suratna bakt. Btn Sungurlu milletinin bu yamru yumru herif ten hangi sebeple ekindii ite meydanda... Allann bildiini kuldan niin saklamak? Kendisi bile, bunca yln ekiyas, Dalar mfettii koca Uzun skender olduu halde bu namussuzdan korkmuyor mu? Herif teki namert oyununa bak! Arif Aa denilen kavatn evini, ocan bir hamlede sndrecek de kln rz gra verecek! Yapar m yapar. Kendini tam on yl, bu orum topranda Derin bir hoca diye nasl yut turup besletti? Byk Cami'nin ba kesinde sultan imam gibi hkm yrtt? Hitamnda bir olanla baslmasayd, bu bela def olabilir miydi? yleyken kazalar dan birine seriye baktibi olmay nasl becerdi! Orada da tek durmad. Ty bitmemi yetimlerin paralarn yedi. Hele sarkl bela! Hele mlevves! Sicil kaydna Kyamet kopsa buna gayr memurluk yasak, diye ya zlm. Herifteki utanmazla bir bak! Olanla baslma iinden sonra gene gelip Sungurlu'ya yerleiyor, ar nn ortasnda istidac dkkn ayor. Esasnda at dkkn filan deil, fesat kuyusu... Makineye kt m bitti. Pazar gnleri dkknn n karnca dn gibi kaynar. Kalabalktan, toprak atlsa yere dmez. Bi zim millet, hey bizim millet! Ulan sen doruyu bil mezsin, eriyi bilmezsin... Bilal Efendi anlatyordu : Kz kolayca alrz! On drt yandaki yavru ku zuyu sarar da yatarsn. Krpe gsne canavar gibi ktn m, Ooooh mrne bereket skender Aa, ba bam sana kurban olsun! diyerek bir de duasn alrsn. Uzun skender utand. Lambann u namus57

suz Bilal Efendi'nin suratn da nasl kzl sarya bo yam. Allah bu! ini bilmez mi kurban olduum? Maraz Ali, sofray odann ortasna kurmu, etraf na minderleri atmt. Dolaptan, Hak destur! diyerek bir gaz tenekesi kard: Buyurun Aalar! Yumurta gelsin mi? Aam se lam etti: Gnlleri ekerse beni hi beklemesinler, ben gelir yetiirim, dedi. Bilal Efendi, Ne dersin?)) anlamna gz edince Uzun skender Aa ayplam gibi ban evirdi. Heri fin, boaz iine geldi mi hi dayanamad, bir oturu ta iki manda kzn yedii, silip sprd bilinen bir mesele... Biz balasak m, ha skender Aa? Olur mu? Hi olmaz! Nerdeyse gelir. - Maraz Ali' ye kt-: Ulan senin Aan icat m karacak? Ev sahibisi olmaynca sofraya oturula m bilir? Surdan efendiye bir tas arap doldur. Bekleriz. Ali, dolapta ilemeli Arabistan tasn ararken darda bir ayak sesi duyuldu. eriye bir delikanl gir di. Ayanda parl parl izmeler, kahverengi kadifeden zabit kilotu, srtnn lacivert ceketi dersen orum'un mebuslarnda yok. Sar yazn yakkls... Kasketini sa kana iyice emi. Byklar memur by gibi kr pk, ama efelenmesi tam kopuk efelenmesi... Maraz Ali suratn buruturdu. Bu herifi ilk gr d zaman, babayiitliini, bir de giyimini pek be enmiti. Oysa rezilin bulunmaz imi... Kalbndan utanmaz da kar parasyla geinir. Bildiimiz peze venk... Yeni gelen, eii atlayp durdu. Sedirde oturanlara biraz baktktan sonra ban sallad: -- Ulan sahi! eri namussuzu sylediydi de inan58

madmd. kisi de burdaym bunlarn... Merhaba kavat eskileri!.. skender Aa usul-erkn bilir olduundan, hemen davrand: Buyur brahim Efendi! buyur yle... -Yz kederli glmsemesiyle sevimlileivermiti, ama bra him'in kagelmesini, yannda kz meselesi rahata ko nuulmayacandan, hi beenmemiti -: Ge yle. Kavat brahim Efendi geip oturdu : Burda olduunuzu bilseydim, art olsun geer giderdim! u Bilal denilen herif bir lkeyi uursuzluu sayesinde batracak nuhusettir. Sana geldi mi ekiya eskisi... Tbe hey Allah! Olum siz hayr ie toplanmaz snz. eri denilen namussuzun evinde, Bilal Efendi, bir de Uzun Olan... Batt bu gece bu dnya... stidac Bilal Efendi, keyifle gld: Senin kalbin fesat a yavrum, kalbin fesat ol duundan... Bu lafa ben bir ey diyemem istidac! Fesatlk senin zenaatin olduundan, grmeden bilirsin. Brak akay... Kulveren'de senin ne iin var? Benim ne iim olur? Benim iim belli! Karlar ktledi Bilal Efendi, karlar mteri tutmaz oldu. Sun gurlu'nun delikanls... Tbe, una bak, bilmezden gel mekte... Dilekesini sana yazdrmadlar m alak? Ne dilekesiymi? Biz gnde u kadar dileke yazarz. Hangi biri aklmzda kalacak? nce anlaya lm bakalm, dileke hangi makama yazlm? Bize yazmlar bize... - Ne demek? Sungurlu delikanls diyor ki: Dileimdir, di yor, sen Sungurlu toprann bir koca Kavat bra him Efendisi olup ve de kavatlkta dnyaya an verip.. diyor, pezevenkliin de tadn kardn, bu ne i? di59

yerek feryat ediyorlar. Birka krpe yavru, bir iki knal keklik bulamadk m bizim yevmiye kesiliyormu. D ndm: Herifler hakl! u halde sana orum yolu grnd demektir. n orum'a, Yann Hanm'a bir dileke de sen ver. ki tane aynal kar bul, srtla getir. Sungurlu ho vardasnn duasn al! Yann Hanm'n kerhanesinden yle mi? O lum Yann Hanm'n mallar hovarda gibi hovardaya alktr. Sizin gibi namussuzlar nereden bilecekler? Siz o ii de giderek eri Sleyman defterine, bizim kel kahveci etelesine dndrmsnz, vizite hesaplarn duvara izdirir olmusunuz. Bizim evin duvarlar iz giden grnmez bir halde... Geen gn bakp durur ken beni bir fke ald, byk karya: Ulan bu nasl marifet kahpe? diye ktm, Dnyada bir bu ak satann veresiyesi olmazd, u rezillie bak! dedim. Ka r gld : Ne yapalm Aa? Piyasa durgun... Zanparalarda metelik yok! i harman demesine evirdik, ka layc hesab... dedi. Peki, dedim, bu hesabn iin den banka mdrleri kamaz. Sen sonunda alaca verecei nasl hesaplayacaksn bakalm? dedim. Dilekeci Bilal Efendiye ne olmu? demesin mi? Seni bizim eve ba hesap tutuyoruz alak! Bundan byle bizim evin girdisi kts senden sorulacak. Ayrca yz de on komisyonun bile var. Nasl iine gelir mi? Hadi ordan... Glsm abla beni sever. Byle halt etmez. Aranz iyi demek? Tevekkeli deil, Bunca se nelik kahpe yeni huylar peydahlad, bu namussuzluk lar nerden karyor hey Allah? diyordum. Dersini me er senden alyormu... Hst rezil! Sen dururken bizim kahpelik dersi vermek ne haddimize! in iine nam salmsn. Dur,
60

benim de sana bir haberim var: Zenaate yeni giren lerden ahadetname isteyeceklermi. Kavatln piri Sungurlu'da brahim Efendi... Oradan icazet alnacak, denilmekte... Fena m namussuz? ahadetnameleri sana yaz drrm. Noter usul: Sayfas u kadar kurua... Pullu mulluysa, bsbtn yaadn. Neden? diye sorar m una bak! Sen ne domuzsun! Eski pullar bir yerden kartp yeniden yaptrrsn. Mahkeme ktibi iken yemediin halt m? Tbe estafurullah! Bir duyan olacak da sahi sanacak. akay brak brahim Efendi, nerden bu ge li? - Dedim ya, kzlar yenileyeceiz. orum'dan kah pe getirmek bizim haddimiz deil! Bize bedavadan ol mal... Trkesini ararsan ste para verecek bir kavat bulmal ki... Yani an olsun diyerek, bir de sevabn d nerek krpe kary yanmza katacak bir kavat! Kv ranp dururken aklma Kulveren'in erisi Sleyman Aa geldi. Olum sen iyice artmsn, dedim ken di kendime, dnya zerinde bunun bir erbab varsa o da eri Sleyman Aa... dedim. Yeni kary alal iki sene oldu olmad. Eh kar fena deildir. Gzellii kendisine yeter ve de erbabna makbul! eri namus suzu, Daras eksilir, diyerek fazla da kullanmam tr. Kary terkeye atp Sungurlu'ya indireyim, de dim. Nasl bu bendeki fikir? imdicik byle bir iyilie eri Aa ste vermez mi? Uzun skender Aa hkr hkr glerken, Yazc Bilal Efendi, Maraz Ali'ye gz krpt: Ne dersin Ali can? Bak kk ablan gtrme ye gelmi bu brahim Efendi... Ali'nin surat deimi, gzleri kslmt. eri 61

Aasnn ahbaplaryla byle akalatn ok dinle miti, ama bu seferki tam rezillik... brahim Efendi de olana nefretle bakt: erinin karlarna gayr bu mu karyor? De sene, yeni kar yavru keklik etine merakl... Yandnz kart zanparalar... Olann akl erse bir de bana dua eder. yle bir ykn altna girmek u zebun kpein harc m? Yzme ne baktn rezil? Ko seirt! Aan abuk gnder. Beni her zaman bu tavda bulamazsnz. Cayarm haaa... Zebun Ali: unu domuz niyetine kurunlayan, bo yunca sevaba girer. Bu ne biim herif yahu? diyerek suratn asp dar kt. Ne fayda ki Kavat brahim bu evin birinciye gelen hatrl misafiri... Ayda bir u rar, bir hayvan yk kaak ttn gtrr. u kadar da esrar-afyon... Cepleri para dolu olduundan, ahbap larna sk sk karl, ikili muhabbet sofralar atn dan deme aalardan da gl...

III Kulveren kynn - daha dorusu otuz pareyi bu lan bu havali Alevi kylerinin- biricik erisi Sley man Aa orta boylu, iman, krmz yzl bir adam d. Seferberlikte askerden kam, sonra naslsa zap tiye yazlmay becermi, dmanlarnn anlattklarna inanmak icap ederse, el altndan ekiyalara yataklk edip cephane satarak para yapmt. akacl kadar, kindarl, inatl da mehurdu. Hi gizlemez: Ben, Allah sayesinde katr huyluyumdur, der, inadmdr ve de inat iyidir! nat edersin kendi kendine... Lakin Kimseye belli etmeyeceksin. nadn sonu selamet! nat adam oldun mu, ayrca deve kinli olursun. Krt hesa62

b: cn, deli Krt krk ylda alm da, 'Oh ne abuk aldm,' diyerek sefasndan baylm. Kin gden adam inat olacak ki kendine yaplan bir vakit unutmaya cak... ki yl nce kyn birinciye gelen zenginlerinden kr Aanm kocal kzn batan karp resmen al mas da kindarl yznden. Karnn kocasyla ara larndaki mesele deersizdi ama, olsun. Fazladan k r Aann u kadar mirasna da kondu. Evet, bu er i namussuzdur ama, aalk satmamasn, ahbaplk ha tr saymasn ne yapmal? Zorda kalanlara yardm eder. Krn var da ondan alak? diyenlere gler de: Almadan vermek Allann ii! Ben Allah mym? de yiverir. Bir de endii hi grlmemitir. te ispat: Kulveren'le Sarca'nn aras tam sekiz saat. Uzun s kender'in hatrna bindi gitti, dnte, ayann tozuy la dkkna girip komularn noksann nasl da grverdi a ana... eri Sleyman Aa dkkndaki iini bitirince mi safirlerinin yanna biraz yorgun, fakat yz gle k mt, yalandan somurttu: Beklettik mi Aalar? Beklemeseydniz yahu! Ooo! Safa geldin brahim Efendi, sen bize pek ura mazdn ya... Hele gein kardeler, gein sofra bana... Meraklanma skender Aa, k Niyazi de imdi gele cek... Ne yahu? Benim k dinleyecek zama nm m? Anlamadm! Senin bugn k dinleyecek za mann deil de ya ne zamann? Baksana Bilal Efendi'nin dediklerine... Bizim iimiz oktan yokua vurmu... Bilal Efendi seninle elenmi hey Uzun Olan, seninle bir gzel zevklenmi. imiz dzde bizim, pa63

pur yolunda... Allah sayesinde sen o ii bitmi bileceksin, bitmi... Aman deme! - Dedim gitti. Vay sen bu sebepten mi surat as tn? Ayp etmisin Aa, sen bizi demek adamdan saymazmsn. Uzun skender Aa hem yrei yle istediinden, hem de her sze hemen inanr olduundan mjdeye hemen sevinmi, surat birden deimiti. Seyrek dile rini gsterip keyifle glerek Bilal Efendi'ye dnd, sev giyle gz krpt: Ulan istidac! Ulan namert! Nerde u k Ni yazi? Gelsin elbet, gelsin de dn olsun... Vay Bilal Efendi, az kalsn ki bizi bitirecektin. Demek eri Aa. imdi biz bu yazcnn lafn hesaba almayalm m? Canm, Bilal Efendi'yi kendin bilmez deilsin ya! Dilekesiz bir i oldu mu bunun keyfi kaar. Kavat brahim Efendi, eri'nin szn dorula d : Dorudur. Birisinden alacan olsa, herif gelse, Buyur karde ite paran, u da u kadardan faizi. Bu akam da sana bir ziyafet ekeceim, dese bu namus suz: Olmaz, sen nerden bileceksin? una bir iftira ata lm, diye t verir. Raz gelmezsen tam bir hafta bu nu stma tutar. Bilal Efendi keyiflenniti. Parman kaldrd : Sylerim ha... Neyi sylersin? Demin dediklerini eri Aaya bir bir anlatrm. Gidi mnafk kpek! Senin mzevirlik etmeden duramadn bilmeyen mi var? eri Sleyman Aa, gvenle glmsedi: Bu brahim Efendi benim birinciye dostum, ben
64

bilirim, hakkmda hayrl olan sylemitir. Razym yahu, size ne? Kavat brahim Efendi parmaklarn krdatt: Bu eri giderek sa peygamber gibi ge kacak... Gaipten haberi var. Benim sylediklerimi, ke rameti sayesinde kefetmemi olsa, hemen raz gelir miydi? Nasl imdi utandn m rezil dilekeci? Sizin ilminiz birmi kavatlar, aferin! Kary terkeye alp gtreceine imdi inandm brahim Efen di. Sungurlu'ya tellal artmak, tiyatro kumpanyas gelmi gibi duvarlara ilan kad yaptrmak da benim boynumun borcu olsun! Lakin parmam iinde... yi akl vallaha! Biz bunu imdiye kadar ne den dnmedik? lan kadna: Yazc Bill Efendi nin de ayrca numaralar var, diye yazmal. Senin sey rine gelen ok olur. - Uzun skender'e dnd -: Keyfin pek keyif deil ekiya eskisi, yoksa kumarda m yutul dun? Keke kumarda yutulsam. Birine canm skld. Kime? Ad lazm deil. Senin cann beri benzer ie sklmaz ya... Bize namussuz demi. Sakn sen namussuz lafna m kstn? Hele bak, ben sen miyim ki namussuz lafna sevineyim? Bu sz sizin merhabanz deil mi namussuzlar? aka baka, ciddi baka... Aman, namussuzluun ciddisi de mi var? Afe rin skender Aa, Sungurlu toprana bir yeni icat da ha karsaydn... skender Aa, Maraz Ali'nin uzatt ilemeli Ara bistan tasn yoluyla kavrad. Krmz damarl gzleri szlm, burnunun morarts biraz fazlalamt. a65

rab bir hamlede yuvarlad. Daman aklatarak gz lerini kst : arap fena deil Aa, bu arap zorlu, aferin! k Niyazi, saz kolunda iki bklm ieri girdii zaman ilk dndrm yeni tamamlanmt. Bu k Niyazi, esasnda Alevi deildi. Ne olduu nu, nerden geldiini de bir bilen yok. Kimi ingen takm diyor, kimi Mahpushane kaa... Kye yer lemesine eri Sleyman Aa sebep olmutu. Herhal, muhabbetlerde sarholukla edilen laflar kendisine bil dirsin diye... Bir kulbede tek bana oturuyordu. Af yonu avula yutar, arab, bulursa, tenekeyle ier, saz da yaman vurur bir besmelesiz. Baskn sarholuunda bile dilini zemezsin.. Eski olmulardan laf alnmaz. Kiminden kimsesinden sz ettiini, imdiye kadar bir duyan olmad. Aa dalndan dm... derler ya i te byle bir herif... Dvseler aldrmaz, svseler aldr maz. Bynn altndan glp geer. Afyon yutanlarn bir oturuta kiilik ekmek yedikleri sylenir... Oy sa bu fukara sere kuundan boazsz. Haftada bir du rum ekmek tayn... Demek ki afyona uncack bebek ken balam. Afyonkein eskisinde barsaklar tekmil kurur da can ackmaz. k Niyazi bir deri, bir kemik... Bir marazl biare ki muhabbetlerde durup dinlenme den alp sylemesine adam aar. Fazladan tra ol makla da ba ho deil. Braksalar sa sakal birbirine karacak, kak kadar surat bsbtn grnmez ola cak... Berbere, bayramdan bayrama, muhtarn zor em ri yle giderse gider. te gene sakal tam bir aylk, kara salar eski kas ketten darya kara allar gibi uram. Mlevvesin trnaklar da birer kar ve de kapkara... Herif bu grntyle ieri girmi, Cemaate rah66

met! diyerek bir keye oturmak istemiti. eri S leyman Aa grledi: Sofra bana! Buraya... Balarm saznn tezenesinden k... Buras iyiydi Aa... Siz keyfinize bakn... Gel dedim namussuz! Ulan Ali, sana tembih edilmedi mi? u pezevenge bir eski jilet ba uydur. Suratn kazsn. Huzuruma byle papas gibi kma sn, demedim mi? Maraz Ali gzlerini irenmi gibi ksarak karlk verdi: Dedin Aa... Ben de emrin gibi bir eski jilet verdim. Eee? Ald da apkasnn iine koydu. Sonrasn bil mem. Sonrasn nasl bilmezmisin? Nah ite, tra ol mam... Sen bize, Jilet ver, dedin. Tra ettir, demedin. Deseydin ettirirdim. Nasl ettirirdin alak? Cebri mi? Cebri... Tabancay gbeine dayayaraktan... Hele aslan Ali! u ii yarn sabah kyn orta snda yapmazsan namertsin. Emrin ba stne... Yaptm gitti. Duydun ya k? Yarn krklacaksn. Bizim Ali Olann hi akas yoktur haa... gbeine duman dol durur mu doldurur. imdi bir yuvarla, bir de yut... Ar kasndan saza keceksin. k Niyazi ceplerinde ne varsa hepsini darya kard. Bunlar, kirden rengini kaybetmi bir mendil, bir krmz tebih, bir yasemin azlk, iki tane kibrit kutu su, bir paket kyl cigaras, on bir kuru bozuk para dan ibaretti. 67

Titreyen elleriyle kibrit kutularndan birini at. inden afyon ald. Afyona dokunur dokunmaz, ellerin deki titreme sanki bir misli artmt. Koyu kahverengi bir lastik parasna benzeyen zehri dileriyle ufak ufak koparrken, sofradakiler biraz korku, biraz merhametle seyrediyorlard. k Niyazi iini bitirip gndelik rz kn avucuna topladktan sonra gzleriyle Zebun Ali' den arap istedi. Sivri grtla inip kyor, avurtlar titriyordu. u sra harman olduundan laf edecek ta kati kalmamt. arap tasn sol eline ald. Hayda bis millah, diye homurdanarak afyonlar azna att. Do lu tas sze sze iti. Tas geri verdikten sonra azn da bir eyler kalm gibi bir vakit sakzl sakzl geviledi, eri Sleyman Aadan balayarak herkese g lmsedi. eri, altdudan dileyerek ban sallad: Halin harap k! Karakol komutan Kara a vu yemin imi, Cebinde afyon yakalayacam, mah kemeye vereceim, srgne gndereceim, demi. Sayende yapamaz efendi aa! Yaparm... Bak nasl yaparm! diyerek ye min imesi... Sayende yapamaz, ne azna! Olum senin iin ayr kanun mu var? Evet, biz padiah fermanlsyz. Demek padiah: Benim k Niyazi kulum, her diledike afyon yutacak avula... diyerek ferman m karm? Ferman... Kap kadar bir ferman ki okuyann hamiyetinden gzleri yaarr. Senin haberin yok bre k! Mustafa Kemal Pa a bu memlekette padiah m kodu? Cmlesini sitir etmedi mi? Padiah fermanlarnn battal edilmesi ne /amann ii?
68

Bizim ferman battal olmaz. Biz o ferman kuv ve tli padiahtan almz, gkteki padiahtan... stidac Bilal Efendi'nin yobazl kabard: Sus kfir, o nasl bir laf? k Niyazi sesi beenmemi olacak ki yar kapal gzlerini aknlkla at: Ferman elbette... Azn iki kere svazlayp saz acele kucana ald. Bir zaman dzeniyle urat. Sonra yorgunluuna, ke derli haline hi yaramayan bir kvraklkla oyun hava lar tutturdu. stidac Bilal Efendi aralksz tknrken tekiler pek az yiyorlar, st ste iiyorlard. Kavat brahim Efendi, her zamanki gibi domuz istidacya taklmaya balam, Kendin benden daha iyisini bilirsin ya... diyerek pezevenklii vmeye gi rimiti. Sylediine gre bu pezevenklik, yani kavatlk, yani kodoluk, yani geyiklik, yani kibarcas deyyusluk, bir kere gayet ince zenaatti. Bu cann sevdiim zenaatte senin gibi babayiitlerin ii i efendi! i tamam! diyordu. Duvardan hoplayarak karya zanpara m gel di? Yahut ki kar birine sevdalanp geti gitti mi? Ve yahut elin iti kopuu, kahvede, meyhanede 'Ulan ka vat!' m demi? Zenaat ortada olduundan aldrlma yacak... Yiidin bana bela, yzde doksan dokuz lafa aldrmaktan gelir. Sonra adam ypratp kocatan ne dir? almak... Sen kendin, benden daha iyisini bilirsin Bilal Efendi, kavatlkta hi almak yok. Yan gelip yata caksn. Hovarda art seni gl gibi geindirir, hanc tavuu naslsa... Hay midene tkreyim brahim Efendi. Tkr, bir de it tkr bulunsun. Hst rezil... 69

- Ben rezil szne hi kzmam. Ne diyorduk? Evet, pezevenklik iyidir Aa, sen kendin benden daha iyisini bilirsin ya... Ulan bu laf katr ediyorsun alak? Ben sen den daha iyisini nerden bilebilirmiim bakalm? Ablam genliinde retmitir. - Hele enesi boklu! O nasl laf? Nasl laf m? Aman hey Allah! Ablam sakn, komisyonu bakasna m verdi? Vermitir. Hem de ver mi belli... Gayet yufka yrekli olduundan istemiler dir de verivermitir. Kes dedim namussuz! Bilal Efendi fkelenmi gibi yumurta taban nne ekti. Yufka ekmeini yarsndan bld. Krek gibi ukurlatrp dald. Bu srada eri Sleyman'la, Uzun skender ka fa kafaya vermiler fsldayorlard. eri, kz yzde yz aldklarna kalbn basyordu : Kz koynunda bil arkada! Lakin dediim gibi: Derle Kasm bir domuzluk ederse orasna karmam.,. Dede bizden yana... Dede dnden raz... Bizim kary yola getiren Dede... Yahu Kasm Dede denilen deyyusu bana sen mi reteceksin bre Uzun Aa? Ondaki namussuzluun hakkndan eytan-iblis gelemez. Dede'nin sakalndaki her tel bir eytan... Dede her nefes alta bir araba eytan dourur da dnyann yzne salar. Dede Ka sm ne domuzdur bana sormal!.. Dede'den yana yreini ferah tut... Dede biz den... u dnyada senin kadar avanak var m? Dede Kasm icabnda kendisine bile oyun eder. Dedenin sa eli sol eline, sol gz sa gzne ok oyun oynamtr. Dede bizden... 70

Peki... Diyelim ki Dede bizden... Bakalm Arif Aa, Dedenin senden yana olmasn ister mi? Ne demek? te grdn m? Arif Aayla Dede'nin aras bo zuk. Dede bizden, biz Dede'den yana olursak herifin yrei ossaat bozulur. Ve de gayet hakl. Bak, laf ara s ne dedi: skender Aa, bizim Kasm Dede'nin ken di yetitirmesi, uncacktan sadk adamdr. Bizimse De de'yle aramz yle byle... Benim erkek evladm yok. skender Aay ben damat m sayacam? Hayr, z ev ladm sayacam. Hitamnda benim bildiim Kasm De de bizim dirliimizi dzenimizi ekemez. Azmzn ta dm karr. skender Aann byk kars Karun pey gamber kadar mal sahibiydi. Sarca kynn yar top ra kar tarafndan skender'e dtyd. Tekmilini De de Kasm kapatmad m lm eek pahasna? Biz de iyi kt mal sahibiyiz. Allah, kz skender'e yazdysa benim malm onun mal demektir. Ben malmn, dne dolaa Dede malna karmasn hi istemem! Ve de s kender Aay bundan byle Dede'ye muhta edicilerden deilim. skender'in karsn Dede bu ie neden raz et mi bakalm? Dede ta atmaz, cevizi ift grmese... kar olmaynca bir kimsenin avucuna Allah iin ie mez. in bu ynlerini dnn enine boyuna, dedi. Herif hakl... Bunlar, sakn, u namussuz istidac Bilal'in ya nnda m konutunuz? Yannda olur mu? Gizli konutuk. Ayrca Arif Aa yarn br gn bana gelecek, sen de bulunursun. Her tarafn hesaplarz. Onun da kendine gre plan var. Uzun skender, alaca kzn babasyla karlap konumay pek istemiyordu. Yzne utantan kan h cum etti. Birdenbire telaland: 71

- Sen ne dersin karda? Bu herif kz verimser mi? Deminden beri... Tbe hay Allah! u halde bi zim lafmz senin bir kulandan girdi, tekinden kt. Uzun adamsn efendi, hi darlma, adamn uzununda sezinti biraz noksan olurmu, doru! Kz herif dnden vermese sonucu neden hesaplasn? Sen damad olma ynca Dede'nin rezilliini neden araya srmekte? Doru be! Sahi ulan! Kz aldk m dersin do muz eri, yolun gibi doru syle... Kz oktan aldk. Eer bir aya varmadan kr pe yavruyu sarp yatmazsan nah unlar kaztrm da... - eri elini byklarna att -: eri namussuzu yezit olmu, diyerek u k Niyazi'ye trk yaktrrm. Sen yle mi belledin Aa? . Uzun skender, eri'nin tuttuunu koparmasna eskiden beri inanrd. Zaten herkese inanrd; laf aras sk sk: Ben pek saf imdir, yreim temiz olduu iin biri kuandan bir kat karsa da gndz gneinde. 'imdi gecenin tam yars,' dese inanrm. nk biz avanaz yahu! dedii halde inanrd. imdi de byk bir yrek ferahl, bir kk ocuk sevinci duyarak glmsyordu. Sanki kz alm da gerdek odasna ka patm. Birazdan yanna girecek... Yanma ne demek? Cennetin Erem bana girecek. Kz da, hani kz? Bu dnyada iki gzel varsa biri bu Glbeniz... Hele u Glbeniz adna ne demeli kardaaa! Belli bir ey, ebe kar kerametinden bulup koymu. Gidi orospu! uncack et parasnn gelip yetiip Glbeniz olacan sen nereden bildin bakalm? Fikrin burasnda skender Aa elini havada iki kere aklatt: - Ali can! arap yetitir hay olum! Nerde a rap?
72

Tas bir dikite bitirdi, ahadet parman k Ni yazi'ye tabanca gibi uzatt: Brak gbek havalarn... k Virani'yi a ba kalm, a ki Tanr ne gsterir. Uzun skender Aa btn Alevi klarnn, btn deyilerini bilmekle, hepsini de iyi sylemekle ovunur du. Sesi ikiden biraz bozulduysa da ksadan okuyup fazla barmad iin dinlenir. k Niyazi de senelerden beri Kulveren'e yerleti inden dernek azlarn renmiti. Edep ettiinden meydan skender Aaya brakmak iin enikonu yal vard. Efendi aa! Sen hele batan al ki bir... Ulan, ben batan aldktan sonra senin kln nerde kalr? Yahu koca Kulveren uncack yezidi bun ca yldr adam edemedi mi? Senin nnde balamak n'azmza, sen hele buyur. Uzun skender Aa bir kere ksrd. Her ki bildi bunlar bir zat hak / Ruen oldu gzne mir'at hak diyerek ie giriti. Gazeli be beyitte bitirip: Allah AW dir ba deil mi / Bismillah Ali'dir ba deil mi azyla Hurufilie dald, Arap alfabesinin btn harflerini du raklamadan sralad. Ne mal mansab- dnya ne mlk ne ayal iter / Ne hot ziynet, ne hot izzet, ne bir gayr hayal ister murabba ile dnyadan el etek ekti. Bu nu bitirdii zaman bir dolu iti, azn yumruu ile svazlad. Be parman birletirip havada sallayarak, kanl gzlerini belertti: Debdebeli sz bu sz ihvanlar! Debdebeli ki ne kadar... Arkadan: Bizler Rum abdalyz lemde burhanileriz / Nokta nokta harf be harf tevil-i kur'anileriz ayan tutup kasld. htiyar- lem oldu ah- Haydar
73

ihtiyar / Ruen oldu gn yznden ar fer her di yar balangcyla en iki imamn adn sayarak cmle sini ayr ayr gklere kard. Bitirir bitirmez Baba methiyesine atlad: Ey benim ah- cihanm derdime derman baba / Alimi zat sifatm bahr-i bipayan baba diyerek kulluunu bildirdi. Nihayet makam deitirip: Bu feragat tahtna sultan olan vahdettedir / Talibi dnya elan her dem be dem hasrettedir avazn tuttu rarak dnyay, mal mlk, her trl zevki hie sayd. Ve de en sonunda: Cemalin glenin gster bu ben bl bl eydaya / Demadem methedip hsnn iim ah figan olsun bartrsyla cierinin kebap, halinin harap olduunu gzelce ortaya koydu, yank bir Aaahhhh! ekerek bu fasl bylece aminledi. Yz terlemiti. Dinleyenlere sevimli sevimli g lmsedi: Daarck boald bellemeyin haaa! Krk gn sylesem tkenmez. Kasm Dede'ye krk yl hizmet et meyi siz maskaralk m sandnz? brahim Efendi suratn buruturdu : spat gerekmez! siz gsz bir ekiya bozun tusu... Oynarsan bir kumar oynarsn. Evlenmeye kalk tna gre ablam da oktan mahalle kopuklarna dev retmisin! Yaz k sedire yanlayp dede uydurmas, ko cakar horoznamesi ezberlemekten baka ne marifetin var? Olum, u laf bir bakas dese canm yanmaz. Anandan dodun doal senin alnn on dakika terledi mi rezil? eri Sleyman Aa araya girdi: Yanl bu sz skender Aa, pek yanl! Onun yk hepimizden ar. Biz, birer ikier karnn hak kndan gelememekteyiz. Bu bir kmes tavuu gtmek te... 74

Gtmekte, derken bre eri! Kendisi mi gt mekte bakalm? Bunun hanesi iki kapl han... Birin den giren hangisi, tesinden kan hangisi... Bu bra him Efendi bizim Sungurlu'nun birinciye gelen mal sahibidir. Sen imdi: Sittir et! Mallar fazla kullanl m, dersin ama, olsun. Kavat brahim Efendi yavaa sordu: Sen fazla kullanldklarn nerden bildin eki ya msveddesi? Eskiden de pezevenk derlermitir ama. te meydana kt aalar, bu da benim gibi pe zevenk... Aman! Bir vakitler bizim gibisine zampara hovarda derlerdi. imdi deiti mi brahim Efendi bu sz? Eskiden de pezevenk derlermitir, ama sen benim gibi z sz doru, mert erkee rastlamadn dan... Laf bu meselede epeyce uzad. Herkes bir tarafn dan alyor, biribirine taklyordu. k Niyazi muhab betlerde akann kavgaya ne kolay dndn, kavga nn bandaysa, hi suu yokken sazn kafasnda nasl paralandn bildiinden tazeneye var kuvvetiyle k mt. Zmbrty st perdeye karp ortal grlt ye gark ediyordu. Przl ve mitsiz sesiyle bouk bo uk: Takver de zillerin n / Dnver de meydan senindir aman parasna gelince Bilal Efendi ile er i Yusuf pezevenklik bahsini brakp el rpmaya ba ladlar. Deminden beri dalm gitmi olan Uzun skender, bu el akrtlaryla sanki uykudan uyand. Odadakilere bir ey grmeyen, bir ey anlamayan kanl bak larla bir vakit bakt. Hovarda adamd. Paras olduu zaman deli gibi harcar, yarn hi dnmez. Para san75

ki babasn ldrm de ondan alyormu gibi bir domuz fke peydahlar. Para ksmn gvur kazanr, Mslman harcar, Bu dnyada mahluka katiyen insaf etmeyeceksin: Bindiin ata, sevdiin karya, bir de cebindeki paraya..., Para Allahn kap kethdasdr, ama kahpe avratl bir kap kethdas... laf l a m sral srasz sarf etmesi szgelimi deil!.. imdi aknlnn sebebini birisine anlatr, daha dorusu yksek sesle dnr gibi konutu: Eski zamanlar olmal, eski zamanlar... Aa altlarnn yiit barndrd ekiyalk alar... Hey yav rum! Ortaya iki kahpe atmalym. Sabaha kadar dn snler. k Niyazi'ye bir baka helavet gelir. Ben buna muhabbet mi derim yahu? stidac Bilal Efendi ile Kavat brahim Efendi'nin alayl alayl glmsediklerini fark edince, suratn bs btn asp emretti: Kes k, kes u gbek havasn... Bu deyyus lar kvranmaya balad. Kahpe lafn stlerine ald lar besbelli, nerdeyse kalkp oynayacaklar. Benim, kart pezevenk oyunu seyredecek sram deil. Eski a, de dim. Eskiden mavzer tfei hkm yrtrd. imdi, oyasna tkrdm bankanot parann ferman oku nuyor. Kt czdan, Alaman plandan, Osmanl mav zerinden daha zorlu... Byle bir i nasl olur? Lakin bi zim rahmetli Krt Hamo evliya gibi bir Krtt, S leyman Aa, ((Gn gelecek para denilen mlevves, ci han pehlivanlarnn srtn yere getirecek, derdi. Krt haklym canm, Krdn laf byk! Bugn fukara oldun mu amurla birsin. Kurandan okusan, Hele rezil, u akll gibi bir laf m? derler. Fukaralk mas karalk... -Elini kaldrd-: k kes, kes unu... evir havay... Fukara destan ortaya gelsin. Aldr unu... Bir hikmet yahu, ne zaman mflslesem, bu destana
76

muhabbetim artar, bir hikmet! Sanki tamam tamamna bizi vasfetmiler, bizi vsfetmiler batan ayaa... Din le de bak... k Niyazi havay deitirmek iin saz acele d zenledi. ksrp grtlan temizleyerek sylemeye gi riti. lemi yaratan yeti imdade Gnden gne oldu zulm ziyade Kati bunda kald ula feryade Bir acaip halde kald fukara diye balayan deyi, phesiz ahr zamane eriildii ni, hane bana yz kuru saliyane istendiini, bu yz den nicelerin kuru ekmee muhta bulunduunu, reperin komaya kz bulamadn, aldnn pahal, sat tnn ucuz olduunu, hafta sekiz iken teklifin ona ktn, murabahaclarn yzde otuz faiz kestiini, i lerin Allaha kaldn, kylnn elini duvara astn, herkesin tatl canndan usandn, muhtar ve krserdar masrafna g yetmediini, yarnn bugnden ya man geldiini, toprak ksrlatndan ancak tohumu geri verebildiini, bu yzden reperin ifti datmay bile gze aldrdn, hal byleyken aann eldekini bl meye davrandn, mltezimlerin de harmanda bul duklarn hayvanlarna yedirdiklerini, sanki kz-tohum vermiler de ortakmlar gibi davrandklarn hikye ediyor, ahvalin bylece nereye varacann sorup: El de borca verecek mal kalmad. Bundan sonra fukara gn grmez. Ekserimiz vtfsit, ahlaksz olduk. ba na hep hazele gemi, dnyada rahat kalmam. Fu karann ar baa, srt bir top beze muhta. Boaz dan artrp don bile alnamaz oldu.'lm hak, ama ke fen bulmak zor! Fukara fikre dald, ne halt edeceini
77

ard diye feryat ederek: uReperin elleri koynunda olduuna, bittiine, hep ipten kuaa indiine, btn tahayyrde kalp nihayet mehdi resul gzlemeye ba ladna yemini bastrp sonunu yle balad: Rzai der bunu dn ha dn Tekliften bir kimse gremez iin Bak amaz milletin azyla diin Byle bir kederde kald fukara Biare herifin hasta, ksk sesi, bu destann lafna da, trksne de pek uygun dm, dinleyenleri ilendirmiti. skender Aa, derin derin i ekti: Deyi diye ben ite buna derim aalar! He rif bugnn halini u kadar zamandan nce destana doldurup yrm. Keramet desem keramet, feraset desem feraset... u halde eski zamanlarda da fukarann hali berbatm demek... brahim Efendi ban sallad: Sen ne sandn ekiya eskisi? Evvel zamanda da senin gibiler kara ylan gibi srnrd. Bana m bu laf? Biz mi srnrmz? Kara ylan gibi, yle ya... Halt ettin imdicik. Hey allah! u na ben ne yapsam? Eski zamanda senin gibisini, biz, kasabann ortasnda htrr, kurban niyetine keserdik de devrin mutasarrflar, Of aferin! Pislii pakladn yi it! diyerek srtmz svazlard. Hangi devir bu? Senin umum dalar zerine mfetti olduun kepaze devir mi? Uzun skender'in gzleri bir yere dald. Eli byn da bir vakit glmsedi. Tatl, kibirli eyler dnd belliydi. Neden sonra, kasntyla dorulad: 78

Evet, brahim Efendi! Umum dalar zerine mfetti olduumuz devir! Bir de trk yakldyd... Aklnda m k Niyazi? Geldi ayayla giden bir trk... k Niyazi saz bu sefer bir baka gayretle kucak lad, tazeneyi tellerde bir baka hamaratlkla gezdirdi. Havay bulup trky sahibine teslim etti: Kaplara kar kn Er skender Aam geldi Krk davullu dn kurun Er skender Aam geldi Elde mavzer dilde sphan Yiitlii ayan beyan Osmanly bile soyan Er skender Aam geldi. Susay tutmu kii Kitap yazmaz byle ii u dalarn mfettii Er skender Aam geldi Maraz Ali, uzun skender Aasna yaklan bu tr ky ne zaman duysa gzlerini kocaman kocaman aar, nefes almay bile unuturdu. Suratnn sarl bu se bepten gitti de yanaklarn bir kzllk kaplad. Hey Allah, hey Allah! Ne trk bu! Ulan, aferin, diyerek ifct ste yutkundu. Uzun skender trky bitirince soludu: te bu byle brahim Efendi karde! Bu trk bu kadar... Nur ol k Niyazi, unutmamsn. yi vur dun! stidac Bilal Efendi, Uzun skender Aann dala79

ra mfetti olmas kssasn dinlemeye evvel eski bay lyordu: Sen bu brahim Efendi rezilini kendin bilmez deilsin ya Uzun Aa? Biz bunun kusuruna hi bak mayacaz. Zira imdi devir bunlarn... Biz eskilerden aalm pehlivan! Hele eskilerden laf gelsin. Sen bize u mfettilik serencamn naklediver. air Namk Kemal Bey ne buyurmu; Gemi zaman olur ki hayali ci han deer, buyurmu...* skender Aa, Maraz Ali'nin sunduu dolu tas, bi rini tehdit ediyor gibi havaya kaldrd: yi buyurmu! Okkal bir sz! Biz birer ielim. k biraz dinlensin. Yoruldu derbeder... arab ekti, Oh Allahm Yarabbi... Kurban ol duum... diye sylendi. brahim Efendi'ye dnd: Omuz verme, kulak ver kavat aa, kulak... G zn de iyi a! Bakalm eski zamanlar, bu zamanlara benzer miymi? -Biraz dnd, kalarn ykarak cid dileti -: te byle bir evvel bahar sras... Biz mahpus damndan yeni kmz. Be sene mahpusluk bizde ev -ocak komam. oluk ocuk duvar diplerinde... Peri anlk diz boyu... Tam benim bu zebunluk sramda bir okuntu gelmez mi? brahim Efendi anlamazla vurup sordu: Nedir gelen? Okuntu... Bildiin dn okuntusu... Varsn gelsin. Ben de bir ey sandm. Sen her gelen okuntuya neden gidecekmisin, be parasz bir kopuk? r mrnde insan sayp sana bir gnderen olma dndan bilmezsin. Herif bizi adam bilip ifte davul* Anadolu'da halk iirlerinden baka btn iirleri Namk Kemal'e mal ederler.

lu dnne okumu... Hediyeden kat, derler. Git memek olmaz. Haa... Ayran yok imeye. ki laf ettirir mi ihvanlar? Olum, benim hi bir eyim olmasa, ok kr, yiitliim var. Yiitlik ise hak vergisidir, bir vakit battal olmaz. Ve de yiit ks m, yiitliinin hakkn bir tamam vermeye mecburdur. Peki canm, biz bir ey mi dedik? Git gle g* le... Bir eek uydur, stne bin, tabanca ataraktan tut dn evini... Onu yapsan sen yaparsn kpek! Biz eek s tnde tabanca atacak herif miyiz? Ne demekteydik? Dne okuntu geldi bi gzel... Yani, bize helalinden be pankanot gereklendi. Metelik yokken be lira la zm olsa kimden istersin? Dostundan istersin. Halden anlar dosttan, ham ervahtan deil... Benimse iki tane dostum var: birisi Kuru Zeynel... Dur hele! imdi Kzl Oba'da bekilik eden na mussuz mu? Hey Allah! Kuru Zeynel ku kanadyla imdi buraya yetimeli ki... u namussuzun namussuz la fn haber vermeliyim ki... Zeynel fukarasn sen yle mi sandn efendi? Babasyla evvel eski aras yoktur. Perianl o sebepten... Demek sen bizim Kuru olan beenmedin? Yahu, bu ne diyor kavat eri? Bu bize Zey nel olacak rezili ne demeye yutturacak? Hey yavrum, ben mrmde samn teli kadar yiit grdm, ilerinde bu Zeynel gibisine rastlamadm. Hem eli dner, hem yrei syler, hem de eytann yat t yeri bilir bir herif... Kurnaz-akll oluuna geldin mi, stne yok. Rzgrdan hiyle sezmesiyle aresini p diye bulmasn ne yapalm? (Yrekli, dedim ya yle anla: Makineli tfei yzne sksalar glerek s81

80

tne giden bir yiit... Say ki hazr cigara atlmakta, Buyur yak, diyerekten... te yalanm varsa eri Aa dorulasn. Eline bir ak-ba ver, yz kiiye meydan okuyup ve de haklarndan gelmezse namerdim! orum'un mahpus damnda bir ii var, seyrine deil, din lemesine akl fikir takat getiremez. Bir sabah Krt ba gardiyana nedense kzm. Avlunun ortasnda Ya settar! diyerek bir bak vurdu, herifi ikiye paralad. Eba-mslim efendimizin teber almas da yle deil! Bir de baktk, da gibi Krt, grtlaktan hayalarna ka dar ikiye blnm. Krt bagardiyan dedin mi, y le ayaktakm bagardiyanlardan bellemeyeceksin. Mahpus damnn yar adam arkasnda... Yalnz sek sen be Krt var ki, l! dedii yerde lm aramak ta... Bizim Kuru Zeynel, bagardiyan yere yktktan sonra ban kann bir kez yalad, mahpus milletine dnd. Mahpus milleti, Allah beterinden saklasn, du var diplerine kam. Zeynel'dir: Et! Et! Bre 'et' de dim namussuzlar! diyerek zikir eken derviler gibi iki yana sallanmakta... Tahan'daki iki yz mahpus da ona uydu mu kardeler, rzgrlanmj kavak dal gibi hrdayarak iki yan sallanr oldu mu? Deme babayi idin korkudan dudak atlatt yer... Koca mdr ie riye giremedi, jandarma kumandan iel ye giremedi. Sonunda mutasarrfa haber yollamlar. O zamanlar orum daha vilayet deil... Valilik daha yeni mesele... Konakta mutasarrf oturmakta... Jandarmalar mina relere kmlar, kurunlar dolu taneleri gibi yamak ta.. Mutasarrf yetiti. Sakall mutasarrf kapdan ta bancasn uzatm, ban arkaya evirip gzlerini yum mu: Olum gel teslim ol! art ettim. Sana bir zara rm dokunmaz! diye yalvarmakta... Bizim Zeynel'in duyduu mu var? Elinde kanl bak... Sanki laz horo nuna km... Baktm olmayacak, yanma gittim, en82

sesine bir sille ak ettim, elinden ba alp mutasarrf beyin ayaklar dibine atverdim. Byle bir yiit yz ylda hasl olmaz mutasarrf, sen de gayr adaletini gs ter. te, kpee ezdirme! dedim. O zamanlar dnya bu biim bozulmamt. Yiide itibar vard. Kara sakal mu tasarrf Zeynel'i alnndan pt: Senin gibi aslan bu devlete her zaman lazm!.. Bir kpek ldrmsn, ca nn sa olsun. Mdafaay nefstir, cezas yoktur, dedi. Biz ite byle vicdanl mutasarrf grdk. Ondan sonra orum'un mahpus dam Kuru Zeynel'den sorulduydu. Namerdi Hazreti Ali yaptn ktn bre sken der. .. Ne fayda! Sen u bizim Zeynel'e insann kt, Allann bol yerinde rastlamalsn ki aan bellemelisin... Maraz Ali'nin deminden beri hazrlayp uzatmaya frsat kollad arap tasn ald. Gzlerini krptrarak yzne bakanlardan kard. Bu meseleyi her anlatta sonunu neden yalana baladn hibir zaman bilemi yor, hep byle kendi kendine ayordu. Bir kere Ku ru Zeynel, bagardiyan ldrmemi, hafife yarala mt. Arkasndan, namussuz kara sakal mutasarrf ilk sznde durmad. Fkaraya zaptiye tavlasnda yedi gn yedi gece sopa attlar ki olursa o kadar olsun. Ku ru olann altndan stnden aylarca kan gitti. Biare ld clirildi. Bugnk zebunluu ite o zamandan kal madr. Uzun skender, bir vakit utanga utanga glm sedi. Sonra birden tekrar heybettendi. Sesini efelendirip kalnlatrarak, yumruklarn dizlerine dayad: Gelelim ikinci dostum, Katr Adil denilen rezi le... Ben Aleviyim, o Snni... Lakin Adil olan yz ta ne Aleviye deimem. Katr deriz, inattr nk na mussuz! Sonra, tbe yarabbi, ana rahminde deil, katr
83

yatanda * yatm. Bir huyunu sevmem: Ukuruna gev ek... Gevek ki, cscvk... Ukuru hi yok, diyeyim de sen anla! Bac, teyze surda kalsn, z anasna yre ini bozar, Allah gstermesin zbez anasna... Bir de klbk... Bir de yalaka... Koca Tanry dinlemez de, kt bir kar bir laf sylese padiah ferman gibi tutar. Lakin kardan korkmasna aldanp zerine vardn m yandn. Erkek ksmna gelince, orduyu ek, gzn krp maz. Peki Katr olum, derim, kandan bu korku nedir? Bilmem, diye glverir, hele gzelcesindense kar milletinin karsnda benim elim ayam kesi lir. Uzun Aa! Tedbirim aar. Kar meselesinde beni bitirmek oyun yahu!.. Ben bunca zaman senin sayen de yaadm skender Aa, sen beni evvelden beri gtmeseydin, oynak karlarn boynuzlu kocalar beni ok tan yedilerdi. te byle bu bizim Katr Adil, iyidir. Byk camiin kubbesi kadar yrei olan bir yiit... u da bir laf gibi bir laf m allaseniz? Hem kardan korkar, hem de yiit... Ne fayda... Allann bol... Kes yeter. Usandm. Sen hele dn okuntusu na gel... Senden aman m bulabilmekteyiz kavat? Nere deydik? Evet, bize be kayma lazm! Metelik dersen: Divan sinisi... O zamanlar Sarca'daym, daha kasaba ya gmemiim. Ky hali, kasaba yerine benzemez. O zamann kylerini dersen, ite eri Slman Aaya sor. Balkandan, seferberlikten, Kuvay Milliye'den son raki fukara kyler... Erkekler askere alnm, yar yol dan kaanlar kurtulmu. Reperlik kar milletiyle uncack bebelerin omzunda... Fazladan ekiyalk devri...
* Atn huysuzuna derler. Eekle iftleip katr dourmu ks ran ertesi yl dourduu tay.

Beher ete yz, iki yz atl... Askeriyenin blk hesa b canm... Buday, arpa, msr, avdar surda kalsn, ot, saman yok. Biz Kavlak'la gezerken, k zaman ok kylerde ot yataklar, ot minderleri yemliklere dktk. Ekiyann arkasndan zaptiye mfrezeleri gelir. Hesap a ekiya takibindeler. Bir vakit de onlar berbat eder. Hasl kz ne demek? Haa huzurdan eek bile kal mam. Elli evlik bir kyn btn adamn kar-erkek samanla doldur, Ate vermekteyim. Cmlenizi yaksam gerek... Bana iki bankanot denkletirin sizi affe deyim, dersin. Namussuzum, bulamazlar. Askerden kurtulmann yolunu bulup ekiyalara yataklk eden aa takmnda para, varsa var. Onlara dokunmak da ekiyann iine gelmez. te eri Aa iyisini bilir. Bu Kulveren'i bir tahsildar gn gece sopaya ektiydi de millet teklifattan yetmi kuru dere edemediydi. Okuntu bize ite byle bir srada geldi efendi aa, bizi dert ald. Biz deryalara daldk. Uzun skender, dedin mi, alayan bebekler seslerini hrkadak kesmek te... Lakin ne fayda! Nam, para etmez ki inip Sungurlu pazarnda satan. Amanm kesilmi. Kuru Zeynel'le Katr Adil'e gitmeli, ikier, er, u be liray denkle tirmen! demekteyim. Vakit akam alacas... Kalkp yrsem mi yarabbi? diye tefekkrdeyim. Srtm anbar direine dayal... lerde bir glge fark ettim ve de bir ayak sesi... Ekiya milleti kynde serbest de olsa tetik stnde durur. Akl stanbul'daysa gz allar da, kula rzgr fsltsmdadr. Alkanlkla: Kim sin? Davranma! dedim. Benim ben... Yabanc yok! demesiyle derakap sesi aldm ki bizim Kuru Zeynel... u halde Rabbimiz yreimizi yoklam, kalbimiz te miz olduundan imdat gndermi. - skender Aa... Buyur brahim Efendi! 85

84

 Nerdeyse kendini evliya-peygamber mertebesi ne karacaksn. Partalna tkrrm. Ulan sen bela msn namussuz? Yahu nedir? He le doldur Maraz Ali! Bu akam elimden bir kaza k mazsa, ben yarn Dede'ye mum gtrmeliyim. - arab iti, Yarabbi kr! dedi, Kavat brahim Efendi'ye dosta glmsedi -: Benim yreim sahiden temizdir arkada. Ne demiler? Ba kes, insaf elden brakma! demiler. Ben insafszlk etmedim hi... Uzatmayalm, kavutuk, kucaklatk. Bir taraftan tabakay nne srdm, bir taraftan eve: Hey! Misafir var. Bak Zey nel Aan geldi, diye seslendim. Kuru olan da yan ma melmi. Yani ikimiz de it oturumundayz. Ho be... Laf tkendi. O dnr, ben dnrm. Dur madan cigara tazelemekteyiz. Artk o zamann edebini, terbiyesini sen anla! Ruh gibi arkadaz da biribirimize para lafn aabilmek yok. Eski devirde ite byle bir insanlk vard. Neyleyim, imdi herif adm ren meden, kar gibi ylarak: Hele surdan on kayma ver. Keseyi evde unutmuum! deyiverir olmu... Sanki be nimle ortak kazanm. Yahu, ya benim de stmde o kadar para yoksa... Beni rusvay etmeye senin ne hakkn var namussuz? desem... Haydi senin neden susup dndn anladk. Zeynel reziline n'olmu? Meer ona da okuntu gelmi. kimiz de para lafn nasl denk dreceimizi hesaplarmz. O fu kara da be kaymay aramaya km. Bu srada ince den bir ayak sesi daha duyuldu. Sradk, seslendik. Katr Adil... Dedim ya, rezil olan besmelesizdi. Bizi grmesiyle: yi tamam! dedi. Hep burdaymsnz. Bu Zeynel'i kyde aradm, bulamadm. Haydi bana be er kayma verin. Dne armlar. Hazrda yok! Bu laf zerine Kuru Zeynel'le ben ellerimizi dizleri86

mize vurarak bir zaman gldk. Glp dururken, ar kadalar, birdenbire kan bama sramasn m? Yahu biz kimiz? dedim. Yahu biz altunlar, beibiryerde leri kemerde tamaktan acizlik getirmi babayiitler deil miyiz? Yahu biz gm mecidiyeleri paradan say mayp torbalaryla Deliay'a dkmedik mi? Yiitlik hak vergisi se, bir vakit battal olmazsa bu rezalet, ya ne yin nesi? Ky yerinde, yatsdan sonra korkudan kadem haneye kamayanlar, paray koyacak yer bulamasmlar da... Ne demek yahu? diye kkredim. kisini de nme katp eve soktum. Kary o sralar stma tut makta... Ktlemi... stne yrdm. Bobrne verdim tekmeyi, kaldrdm. Bir tavuk boazladm. Kum rulardan borca yarm teneke arap uydurdum. arap bitene kadar dndm. Hi konumak yok... Boyuna dnmekteyim. Ama nasl? Derinlere dalmm ki der yalara dalmm. Kuru Zeynel'le Katr Adil huyumu bi lirler seslenemezler! Bir vakit sonra marapay tene keye daldrdm ki, arap bitmi. Ya Allah! diye haykrp tenekeye bir tekme indirdim. Ulan namussuz teneke, bama bela msn? dedim. Tangr mangr u raya yuvarland. Bre ne yiitlik!.. Eee? Rezillenme brahim Efendi! Stmal kar g rltden sram, korkudan leyazm. Bir alama tut turmaz m? Kes mzrdanma! Seni art olsun koyun gibi boazlarm, diye bardm. Stmal karya yle mi? Hele aslana hele... Ne fayda! O hiddetin nne dmelisin ki... Se ni ben mavzerin burnuyla tatl tatl... Uzatmayalm, kan huyumu bilir. Bana yorgan ekip soluunu tut tu. Kuru Zeynel'e bir kazma verdim, Katr Adil'e bir krek... Gaz elime aldm. Ahra indik.
87

 Dur bildim skender Aa, yemlikleri filan s kp satacaksnz. yi akl, aferin! yle de olsa ne lazm gelir? Dedim ya, ev-ocak dalm, bizde burnunu pecek kedi bile kalmam. Mbarek ahr, yllar yl, szm burdan dar, eek y z grmediinden ayna gibi... u brahim Efendi bal dksn de yalasn.. Kuru Zeynel'e yemliin altn gs terdim: Hele uray kaz! dedim. Katr Adil: Aman Uzun Aa! Senin gmn m var? diyerek yere k verdi. Gm elbette namussuz, hele kazsn ki... de dim, beline bir tekme indirdim. Kuru Zeynel kazmann sapna tkrd, Allah bismillah! diyerek balad. Bir zaman soluklarndan, bir de kazma sesinden baka bir ey duyulmad. Dilerimi yle skmm ki avurtlarm armaya balam. Vakit gemi. Sanrsn ki Kuru o lan yirmi kulalk kuyu kazmakta... Derken aa, kaz mann ucu kt diyerek tahta sesi verdi. Hst! Dur gayr dur! u kazmay ver bana, dedim. Kp krlmasn, diye mi skender Aa? yi bildin brahim Efendi, kp krlmasn dive... nce bir ekmece kardm. Katr Adil havadan kapt, yere oturdu. Yzne, gzne srmeye ba lad. Hey namussuz skender ok yaa! Hey ulan Uzun kavat nur ol e mi? diyor. Sonra teki san d aldm. Tut u Zeynel! dedim. Lambay kal drdlar. kinci sand usulyle atm. Yal ktlara, yal bezlere sarl tane kz gibi Osmanl mavzeri... Kuru Zeynel: Aman bunlar nasl gm? diye bar d. Katr Adil: Allah belan versin skender! diyerek ban yumruklamaya durdu. Olum, dedim, demin ptn ekmecede, dedim, tam yz mermi var. Haberiniz olsun, yarn Ankara-Samsun susasn kesi yoruz, dedim. Kuru Zeynel kazmaya dayanm, bir vakit yzme bakt: Bizi vururlar Uzun olan, bu za88

man o zaman deil, dedi. Hele bir daha syle, art olsun, seni ben vururum. yle mi belledin? dedim. Katr Adil: Olmaz ne mmkn? Zeynel Aa hakl, demeye kalkmasn m? Deliye dndm tesi yok... Hu yumu bildiklerinden fazla sylenmediler. Uzatmaya lm, sabah madan tepedeki amlboaz' tuttuk. Akama kadar bir fert gelmemeli ki... Siz so nunda mavzerleri satp... Biz, dert ile, pazar cumay hesaplamamz, ama Hzr peygamber halimize acm da: Yr y sken der kulum yr! demi. Bizim Ankara-Samsun yolu askeriyenin sevkyat zamannda bile yle ilek olma mtr, brahim Efendi. Hey Allah! Kyl milletini ken diniz bilmez deilsiniz ya... Biri bir yana yrd m, gren peine der. Ama herif, yz kuruluk ekinini, da ralm da yirmi kurutan verivermeye gidermi. Ol sun. Bir vakit de gelir, Surda altun datlmakta, denilse yerinden kalkan bulunmaz. te ylece, biz mil letin her nedense papur yoluna dt bir ekiya gnne rastlamz. Pusuya kyl gelip birikmekte ar kada, sere srleri gibi kyl gelmekte... Kylyle birlik, at, eek, kan, deve gelmekte ki... kii vilayetin adamn soyduk mu di yeceksin skender Aa kerem et! Hey brahim Efendi, bu i, ayana izme gi yip kasaba yerinde salnmaya benzemez. Ben orasn n ceden gzme kestirmiim. Kuru Zeynel alt bata pu suda, Katr Adil st bata pusuda... Adil'i braktm yerden grnen dzle toplamaktaym esirleri... Adil kollayacak, kprdayan olsa kurunu basacak... Sen hi meydanda yoksun yle ya? Hey akn! Ben yolun tam ortasnda deil mi yim? Yzlerimize ipek poular sarmz. Eller hava ya! Yiitlikte kahpelik olmasn, dememle, tamam! 89

Kylden bir olan ayrdm. Hepsinin stn araya cak... arampula bir yam sermiim. Ganimet bunun stne... Az vakitte yere serdiim kara yam, czdandan keseden, lverden saattan, tebihten tabakadan grn mez oldu. ini bitirdiklerimi Adil'in gzledii yere sr mekteyim. Orada bunlar birbirlerini gzelce balamak ta. Bu bizim kyl milleti, uraya eek nallatmaya git se, bir kervana yetecek ipi semere balar. Bre alak! desem, Sungurlu arsnda Emirali Mustafa Bey'in tccar dkknn tekmil mi kaldracaksn? Ekiyay hep mi unuttun?.. Hasl kendi ipleri kendilerini bir tamam balad. Karlar ayr yere, erkekleri ayr yere yzst yatrdm. Fkaralktan, paraszlktan benim canm yanm arkada, aman-merhamet arama... Bu soygun, arklarndaki balara kadar almak soygu nu... Uzatmayalm, ikindiye kadar bir vilayet nfusu miktar adam soyduk. Bari ok bir ey hasl oldu mu Aa? Ta m attk ki sen bunu byle sordun brahim Efendi? Bahi atn diine baklmaz demiler. Sonra hesap ettik, gemi gn, iki binle bin aras... - Lira deil ya? Kuru elbette... Sen, senin evin haslatndan baka para gr mediinden kuru bellersin. Kyl o sra dediim hal de olmasa, o kalabalktan on bin lira toplanrd. kin diye yakn Kuru olan aadan iareti verdi. - Ne iareti? Skm m? Dedim ya, rzgr cinli... Aklnca Yeter el verir, diyor. El sallayp bunlar yanma cemettim, Ye. ter derseniz can ba stne, dedim. Paraya, mala bak tlar. Katr Adil: Akam beklesek ne vard? dedi. Ku ru olan kurnaz ve de huylu olduundan: Tadnda braklsn, diyerek kafasn u yana evirdi. Biz Olur, olmaz! diye meveretteyken yokuun altbandan bir 90

ngrak sesi duyuldu. Bir de baktk, bir yayl. Kuru Zeynel: Aman Osmanl geliyor. Savualm kardeler! demez mi? Kim geliyor? Yaylnn iki yanma bayrak ekmiler. O zaman lar kamyon, taksi byle ok deil. Byk memur ta km yayl araba ile gelir gider. Memurun byne bayrak ekmek ferman var. Ayrca yanma jandarma dan bir iki muhafz da katarlar. Katr Adil ne dese beenirsin? Osmanlda para oktur ama... dedi. Ne demek bu 'ama' laf bakalm? diye sordum. Soymak olmaz, dedi. Neden yavrum? dedim. Bamza olma dk i aar Osmanl... Ne mmkn! ekavetin ka ^eiti var ki sen bu sz byle syledin Katr? Vallaha arkada hkmet adamn soymak meseledir, de yivermesin mi? Vay neden? dedim. ncesi yannda jandarma olur. Sonras zor dava vesselam, dedi. Bende delibalk m ararsn brahim Efendi? amlbel'i tut muuz. Elimizde kz gibi Osmanl mavzeri... Armada yz mermi... Ancak Allahm gc yeter. O mbarek de, o gn Uzun skender kulundan yana... Hele girin alya da aanz belleyin, dedim. imdi hakkn ye mek olmaz. Kuru Zeynel elime, ayama dt. Yiit liini sen bize mi gstereceksin, bilmediimiz bir ey mi? Gel vazge! dedi. Tfei gbeine evirdim: Ge ri bas! diye mekanizmay oynattm. Ylan gibi kaya larn arasna a verdiler. Ben de kendimi yle sipere aldm. Yaylda ngrak sedas fazlaca... Ziyadeden bir ince kz sesi, bir trk t u t t u r m u . imdi Allah var! Plak alnmakta besbelli, dedim. Hi u n u t m a m : Yassl dalar yassl/Aslan efem de geliyor aman diyerek Sepetiolu havas... Yayl dze kt, aramzda on adm kald kalmad. Ben dev gibi meydana uradm. Bir na ra vurdum Hazreti Ali misali... Atlar, araba, arabac, 91

Osmanlnn muhafzlna verilmi iki jandarma, trk aran kz, kzn anas, Allah gstermesin, kurt u ram srye dnd. Bir nara daha vurdum, bitti. Dur orasn anlayamadm skender Aa, biten nedir? Biten neymi! Hey brahim Efendi sen el yum ruu yemediinden zevklenirsin. O naray duysan, du dan yedi yerden yarlr, erkekliin dklrd de se nin apur kar bir baka dost peydahlard. Krk gne varmadan geberecein de cabas... Zira dn atlam tr mutlaka... Heriflere bu haller hep oldu mu? Osmanldan gerisi altna pislemi. Kuru Zeynel: Kokudan yanlarnda barnamaz oldum, diye yemin ettiydi. Arabadan uzun boylu, kara yaz bir herif k t. kmasyla, Merhaba! diyerek stme yrmesin mi? Dur bitiririm, dedim. Durdu. Lakin glmekte fe raha... artm yle ya? Kaldr ellerini, dedim. Kal drd. Silahtan bir eyin var m? dedim. Evet var yiit, bir tabancamz var, dedi. yleyse arkan dn de uraya at. Dediim gibi yapt. Trnak aks bulur sam hepinizi keserim, dedim. Dnd: Yok yiit, de di, ite bu laf beenmedim. Hamdolsun hepimiz Trkz ve de Mslmanz. slam mal ortak gerek... Ma lmz sana helal olsun. Lakin 'ldrmek' laf yasak... oluk ocuk korkar. Hem de ayp... Trklkte mal al mak olur, ama adam kesmek, bir de rza dokunmak bir vakit olmaz, demesin mi? Ben bu yollarda samn teli kadar yrekli babayiit grdm brahim Efendi, hem de nam salm efe takmndan yiit, lakin byle sine rastlamadm. artmm da: Sen necisin? diye sormuum. Ben mfettiim, dedi. Bilmezden geldim: Mfetti nedir? Memur mu? dedim. Biz mahpus da mnda mfettii ok grdk. Niyetim gnl elemek... 92

Mfetti demek memur dman... dedi, yani me mur takmndan milletin bir ikyeti olursa ben dai reyi apansz basar, ktlar tefti ederim. Kylye bir hakszlk yapld m, rvet yenildi mi ceza veririm. Senin anlayacan ben memura kar her zaman ekiyann hakkn ararm. Ekiya dostuyum, dedi. Herif teki aza bak! Cevab cebinde bir herif... Eyi imi y leyse beyefendi, dedim, sen memur takm stne m fetti isen ben de umum dalar stne mfettiim. Glerekten: Adn balar msn ey umum dalarn mfettii bey? demesin mi? Ekiyadan doruca ad sor makta... Mfetti olduundan ve de ii gc sorgu su al olduundan, mfetti ksm sormadan edemez. Ekiyalk adm verdim: Benim adm Ali Galip Bey, de dim. Pekl Ali Galip Bey, dedi, umum dalar ze rine mfetti olduundan senin rtben benden yksek saylr. Emret aslanm! deyip patay akt. Ben y rek diye ite buna derim brahim Efendi. Az kalsn: Var yr! Sen bir yiit adem imisin. Yiit yiidi g znden tanr ve de yiitten yiide zarar gelmez. Arabadakileri sana baladm, diyecektim. Bu sefer de ar brakmad. Kim brakmad? Ar... Sen nereden bileceksin brahim Efendi? Bu dnyada ar diye bir ey vardr. Yiitte bulunur. Hem de her yiitte deil, er yiitte... Bu ar dediin her neyse, neden brakmamakta? Arkadalarla konumadk m? Olur, olmaz di yerek ekimedik mi? Yar yerde gz yemedi, kork tu da cayd, derler. Ar baa beladr. Sende bulunma dndan rahata yaarsn Kavat Aa! Biraz dndm, baktm olmayacak, Hey Ebubekir geliver! diye seslen dim. 93

- Fukara Ebubekir'den ne istedin, Hazreti Ali el vermedi mi domuz Alevi? Ebubekir bizim Katr'm ekiyalk ad... Buyur Reiz! diyerek karmda askeriye usulyle hazr ol'a geti. Karlar gtr, bir karya iyice bakt. stlerin de ne var anlayalm, dedim. Karlar biraz korktular, biraz alatlar, ama sonunda aly dolandlar. Ayrd m olan heriflerin zerlerini ararken aldan bir kar feryad geldi. stanbul kars feryad... Baktm bizim Katr namussuzu krpe kz cebri pmeye uramakta deil mi? Gzlerimi hrpadak kan brd: Brak el den gittin, brak, diye haykrdm. Elini ekiverdi. Ulan namert! dedim. Senin rzna biri urada gz gre el uzatsa raz msn? dedim. Yreine ossaat ineyazm. nk bilir fkemi... O hiddetle karlar baladm. Brak, karlarda milyon olsa alnmayacak, dedim. M fettie dndm: Kkten kusur, bykten af, de dim. Ben bu namussuzu imdi temizlerdim ya, yal anasna baladm, haberin olsun beyim, dedim. Ekiyalkta kurnazlk art, brahim Efendi. lerde bu ya l ana laf ok iimize yarad. B yollarda gezenler den yal ana sahibi krpe delikanl aramlar. Bizim umum dalar stne mfetti olmamz ite budur. Deminki trky sen mi uydurdun? Benim trk uydurmak ne haddimeymi baka lm! O zamanlarn bir zorlu pirlerin izniyle bi zim iimizi trkye ald. Mahpus damnda millet al drrd da Maallah! diyerek feryat ederdi. Demek bu gidi doruca mahpus damna m? Sakn gelen okuntu mahpushane mdrnden olmasn? Sorma! Benim Katr Adil rezilinden ekmedi im kald m? Meer sizden gizli bir yal anas m varm? Deil! Bizden gizli bir krmz gelin fistann 94

beline sarm. Gtrp bir kahpeye vermi. Onun izini srerekten bizi buldular. Laf uzattk, aalarn ban arttk. Hey Maraz Ali, arap bitti mi alak? brahim Efendi, suratn buruturdu: Eer sonu mahpusluksa, dalarn mfettii ol mak yle makbul zenaat deilmi! imdi bu huydan vazgetiin iyi olmu. Uyuz keiye dnmsn ya, dam da rmekten kurtulmusun. Ben mi? Ulan ben mi uyuz keiye dnmm? Olum biz... Bildim bildim: Yiitlik bir vakit battal olmaz. Hak vergisidir, diyeceksin. Hak vergisi elbet... Allah sana bundan biraz koklatm da sonra ieyi burnun dan geri ekmi. Hey koca Tanr! unu gebertsem imdi ben hakl deil miyim eri Aa? Maraz Ali, arap tasn edeple uzatt. Lafn ban dan beri, skender Aay dede dinler gibi yrei vu rarak, imrenmesinden az sulanarak dinlemiti. Bu sebeple brahim Efendi'ye dmanca bakt. k Niyazi saz dzenliyor, ksryor, hrl hrl soluyordu. Uzun skender Aann dalar stne mfetti ol duktan sonra, Katr Adil'in rezillii yznden mahpu sa girdiine pek can sklan Maraz Ali kendi kendine: Olursa bu kadar olur canm! dedi. Sonunda yaka lanm ama stne trk yakmlar ya, sen ona bak!

95

KNC BLM

PLAN

Yiitliin yars yrekse, yars )plan.'*

kindiye doru Sungurlu'nun Sultan pazar zlm gitmi, alan satan savumu, lakin eri Sley man Aann boz danas gene sabahtan beri baland yerde bir bana kalmt. erinin evi, bir aydr bu boz danann elinden dad bir feryat iki idi. Boz dana bela kesilmiti tesi yok... Ahra ylda kez bile girmeyen herif gece gndz, saat ba elinde ibrik, elinde ra dama kouyor, fer yad kt kadar baryordu: Yem dklmemi geberesiceler... - unu bir trmalayn demedim mi Allah bela nz vere! Hayvan susuzluktan yanm. Kar ben senin ke miklerini krmaz mym? Ayrca kepek koyulacakt ve de mercimek sap koyulacakt. Bu evde beni dinleyen mi var? Ev klfeti domuz eri'nin niyetini bir trl an layamamt. Etlik sras gemese, Kavurma yapacak besbelli, diyecekler, sucuk pastrma zaman olsa, pas trmala beslediini bileceklerdi. Kurban Bayram ya99

km deil ki kurbana hazrlamakta diyesin. Dede der neini kart tekeyle atlatan bu herifin u boz dana ile alp veremedii nedir? Hitamnda, yani iki haftadr, bsbtn fkeye binmi, kahredip hayvan pazara ekmiti. Ne fayda ki bu boz danada bir uursuzluk olsa gerek... ki hafta dan beri satlmadan geri geliyor. Herif dinden iman dan kt, Allah beterinden saklasn, herif zincirini kr m manda boas gibi kkremekte... Sabahtan aka ma kadar dkkn mterilerine, eine dostuna dert ya nyor, nazl nazl kuyruk vurarak avluda yem kesen danay gsteriyor da, yaknyor: una bakn allaseniz! una bak arkada! im di Ankara'da olsa, Gazi Paa'nn iftliine gtr, ar lnca bankmot versinler, resmini ekip Alamana gn dersinler. unu bizim kasabamzn sreki esnaf, ln eek bahasna kapatacak... Sungurlu'nun kasaba esnafn gazlayp yakmadka bu dnya dzelmez. Ba na ok deil bir hafta beylik verilmeli! ok deil bir haftack... hr zamana kaldk karda! Eskiden padi ah ksmnda byle oyunlar olurmu. Bursa'nn o ban kssasn bildin mi? Neymi? Haberim yok... Vay demek nakledivermemiim. Yeri gelmemi demek! Dinle: Bursa taraflarnda bir oban... Fukara bir oban... Bursa topranda kestane olur kardeim, nah her biri yumruum gibi kestane ki bilmeyen kara karpuz sanr. Bizim askerliimiz oradadr. Bursa'nn da v, ta kestanelik... Bursal ocakta kestane odunu'ya kar, evini kestane kerestesinden yapar, yedii itii kestane... yleyken, Bursal namussuzluk etmi, fuka ra obana bir tadmlk kestane vermemi. Kendin bil mez deilsin ya, oban ksm tekin deildir. Fazladan bu obann can bana sram... Bursa'nn oban ge100

ce gndz dalarda haykrr gezer olmu. Haykrmas u: Hey yarabbi! demekte, sopam havaya ataym da yere dene kadar bana padiahlk ver! Bir gn zamann padiah oradan tebdil geermi. Eskiden pa diahlar arada bir dervi-abdal donuna girip dolar lard. Ve de iyi bir i! Dnyadan haber alacak. Padi ahtr, obann lafn duymu: Hey Allah! demi. Bir oban paras havaya att denek yere dene ka dar padiah olursa ne halt eder? Kendini bildirmi: Sana dilediin padiahlm verdim, gster bakalm hnerini kpek, demi. oban, derakap, sopasn ha vaya atm da: Bursa'nn umum kestanelikleri hay rat! deyivermi... O zamandan bu yana Bursa'nn b tn kestanelikleri vakf hayratdr. Etraf kale duvarlaryla evrilmi olsa atla gir, sorma ye! Fazladan men dilini, koynunu doldur. Bursal seslenemez. te bana da byle bir padiahlk vermeliler de u Sungurlu'nun hayvan srekilerine, namert celeplerine azlarn belletmeliyim. Danann mterisi yok deildi, ama fiyatta uyuamyorlard. eri otuz liradan bir kuru aa inme mi, srekiler de yirmiden, yirmi ikiden yukar k mamlard. Hele bugn naml sreki Krt Bedir Aa hamle sini tam kez snad, iki kere de yabanclardan adam soktu araya... Sreki Krt Bedir Aay Erzurum'un Drdnc Ordusundan stanbul'a kadar bilmeyen yoktur. Milyon la paras olduu halde klna, kyafetine bakmaz bir herif... Mintan, alvar yrtk prtk... Hayvan pazarn da pis pis dolar, le vakitleri bir kede it oturumu na gelip biraz ekmek yedikten sonra pazar dalma kadar alveri eder, her cinsten iki sr miktar mal 101

toplayp keyfine bakar. Hem de veresiye meresiye deil, pein para... Boz danay Bedir Aann gz tutmu, dil brak mayp dkmt. Sabahtan beri krk dereden su geti riyor, yetmi dilden yalvaryordu. kindi gnei devrildi, pazarn kalabal seyrekleti. eri kfirinde sz bir, Allah bir... Otuz kayma da otuz kayma... Boz danann iyi beslendii doru... Boyun-boaz dnmedikten baka, srtna ellerini ko,yanlar kemiklerin sertliini bulamyorlar. Bugnn kalabal da geen haftadan baskn... Havay gneli gren kyl kasaplk hayvann ekmi, ar reperler kanlarla ekin getirmi. Ayrca ya-yumurta toplamaya tccar geldii de duyulduundan pa zarda bir baka lezzet var. Ke banda Deli Recep gene frldak evirerek kumar oynatyor. Bir koy, iki al! Para kazanmayan eek! Be nim param yutmayann anasn, avradn... diye bar bar baryordu. Dairede kd olanlar hkmet kapsn bekle mekte, mahpus damnda adam bulunanlar duvar di binde konumaktayd. Tccar dkknlarnn camekn nlerini millet kitlemi ki aralarndan rzgr geemez. Ulan u bizim kylmz! Sanki camekn mallar canl da bunlar na slsa aldatp paralarn kapverecek gibi hepsi de el lerini ceplerine smsk bastrmlar. Hepsi de tedirgin... Kar ksmyla fkara takm kenarda kede g nelenirken kazann Belediye Kahvesi azna kadar do lu... Kel kahveci bugn de paray tepe gibi yd, ek meceyi silme doldurdu. Fonograf durup dinlenmeden Deveci havasn neden vuruyor bakalm, ite bu sebep ten vuruyor. 102

eri Sleyman Aa kahveden getirdii iskemle ye oturmu, hizmetkr Maraz Ali de yan gerisine e kilmiti. eri bir taraftan iini eker gibi cigaraya kuv vet veriyor, bir taraftan dert yanyordu: u bizim kylmzn rezillii neyin nesi ya hu? te pazar bitti, gn kavutu kavuacak. ini bi tirdin. Vaktiyle ky tutsana! Ulan senin altnda hali sinden Arap at m var? Eek ayayla sen kyne ka gnde varrsn? Hayr, niyeti baka... Drt saatlik yerde oturan iki saatlik kydeki ahret kardeine bu ge ce neden ykm olmal? -Kyl kalabaln bir vakit suratn asarak seyretti. Sonra kafasn boz danaya e virdi-: Syle bakalm Maraz olan, uursuzluk sende mi, yoksa bende mi? Bilmem Aa, belki bizim boz dana nuhusetlendi. Tbe de! Hayvan ksm uursuz olmaz. Zira g nah yoktur. - Cigaray fkeyle frlatt -: Namertler u fukaray lm eek bahasna kapatmak niyetinde... Vermem art olsun... Verilir mi? Otuz banknottan metelik aa olmaz, sen y le mi belledin Ali Maraz! Olmaz ne mmkn! Bu srada bir koca glge ayaklarna doru uzan d. Sreki Krt Bedir Aann yalvaran sesi duyuldu : nad brak olum eri Aa! Haydi lafm ben inemi olaym. Helalinden yirmi be lira... Var m buna bir diyecein? eri Sleyman, Koca Krde aadan yukar, ok am gibi bakt. Bedir Aa elleri belinde, boz danay ^yrediyor. Surat aslm ki olursa o kadar olur. Yirmi be mi? Onu demin verdin alak? 103

 Kim verdi? Tbe! Ben yirmi ikiden yukar k madm. Yirmi ikiden... Bir kr olan yollamadm m papas herif? Krden, topaldan haberim yok. Sen ryalanmsn. Buna benden bakas yirmi be vermez. Zira bu dnyada benden eolu eei bulunmaz. Otuz bankmottan fazla istemediine kret Aa, sen yle mi belledin? Ulan namussuzlar getirin u kantar abuk... Bedir Aann bu haykr zerine drt tane Krt delikanls bir domuz kantaryle kotular. Anla lan Sreki Krt Bedir Aa da ii inada bindirmiti. Delikanllar biare boz danann ayaklarn dakikasn da yerden kestiler, arln dirhemi dirhemine tart tlar. Zati Bedir Aann kestirimi namlyd. On adm dan, bir hayvana bir baksn, arln gram gramna sylesen! Sahiden de rezil sreki, danann kilosunu tastamam kestirmemi mi? eri'ye bu kez gerekten yalvarmaya balad, etin tutarn, kafay, ayaklar, cieri, ikembeyi, deriyi, boy nuzu hesaplad. Yirmi be liradan bir kuru fazla ve rirse zarara dp kl olacana yemin etti. Benim krden topaldan haberim yok, dedii halde, kantar koturanlardan biri de o kr oland. Kr olan asker liini Ankara'da yapm, trl Ankara laflar ren miti. enesine gveniyor olmal ki pazarl orum zagonuyla bitirmek iin araya girdi. Bedir Aaya, sordu: Sen ne verdin? Yirmi be... Sen ne istedin? Otuz... Be lirann hi kymeti yok... Siz pazarl ya natrp bitirmisiniz. Ver u elini... 104

eri Sleyman dehete kaplm gibi iskemleden srayp kalkt, hemen elini arkasna saklad: Git iine olmaz!.. Kr olan acyarak gld: Ver elini... Ver dedim Aa! Byle demesiyle eri'nin omzuna var kuvvetiyle bir yumruk indirdi. Pazarlkta usuldr. Alcdan taraf olanlar satc ya, satcdan taraf olanlarsa alcya Allah yaratt de meden yumruklar yaptrrlar. Yumruk iyidir iyi... Az vakitte inaty sersemletir, bunaltr, nihayet akln ba ndan alr da tatl canndan bezdirip raz eder. Ne fayda ki eri Sleyman Aa pazarlkta dayak yemeye alkt. Hatta bir defa bir ksrak satnda ge ne byle katr gibi dayatm, mehur Hseyin Pehli vann yaradana snp ektii elenseler t a m yarm sa at para etmemiti. Hitamnda koca Cihan. Pehlivan Hseyin: Allah belan versin namussuz, ellerim iti. Ykl! diyerek araclktan vazgetiydi. imdi her yumrukta, dut dal gibi bir kere sarslp silkelendike, can havliyle baryordu: Otuz kayma, otuz... Sreki Krt Bedir Aa, nihayet imdat arar gibi etrafna bakt: Bu ne bela yahu? Oul sen byle huysuz eek gibi dayatmazdn? Otuz... Bedir Aa artk son aresine bavurdu, bir adm gerileyerek toparland; sa kolunu yukardan aa sal lamaya balad: Ulan eri, avradm belleyesin ki... Otuz efendi... Anamla Kabe yolunda zina etmi ol ki... Metelik krmam... 105

 Ehedenla... Kzlarm orum galatasnda* mteriye ksnlar ki... Otuz dedim Aacm, otuz... Gelinlerimin zerinden ankr ingeneleri tm asn ki... Aa kurtarmaz. Benim azmdan yemin kt. Gel yeen yanlmaktasn! Akln ermediinden... Otuz... Ben de yirmi be dedim kfir! Hi olmaz Aa... Otuzdur bu... yleyse eri Sleyman Aa, ben senin anan, avradn ve de kzlarn ve de gelinlerini ve de eiindekilerle beiindekileri... Cmle mmeti Muhammetle, cmle firenkistan kefereleriyle birlikte... Ulan namussuz sen Sungurlu pazarna icat m karacaksn? Pazarlksz mal m satlr pezevenk? Banka m oldun? Danann karnnda mlekle Ceneviz altunu mu var? Otuz daycm. mrne bereket ve de beline kuvvet... Daynn da, senin de sinsilenizi eekler... tbe yarabbi! -Yan cebine evvelce hazrlad banknotlan kard- : te yavrum, tam yirmi be kayma... Tamam m hele bir say... Biz art ettik Bedir, yirmi bee el dediremeyiz. Hele be lira daha gelsin. Sreki Krt Bedir Aa, banknotlan tutan elini alnna gtrerek eri'nin yzn bir vakit gzden ge irdi. Byle bir hali sahiden mrnde grmemie ben ziyordu. Herifin aka etmediine iyice kanaat getir dikten sonra paralarn bir kere pp bana koydu, ceDine yerletirdi:
* Kerhanesinde.

Var hayrm gr olum Sleyman Aa! nallah karnn yrtlr da bu gece kye yetiemezsin. Hst! tin duas yerini bulsa, gkyznden yer yzne ekmek yaard. Helalinden otuz kayman alrm. Ulan kavat, canm al ne hacet? Sreki Krt Bedir Aa, boz danaya, eri Sley man'n avradna, kendisine, bilcmle kadn akrabas na ve de kanlarna - kars vard- sverek geip gitti. Yalnz kaldklar zaman eri Sleyman, hizmet kr Maraz Ali'ye kurnaz kurnaz gz krpt: una bak! Yabann kuyruklu Krd malmz elimizden cebri alacak... Lakin bu sefer nasl kzd? Bir mal beenir alamazsa bu Krdn boynu ier de s raca olur ve de... Dur hele aman! Bu grlt neyin nesi? lerde bir patrt kopmu, galiba Belediye Kahve si karmt. Bir cam krld, bir feryat duyuldu. Mil let kamaya balaynca eri Sleyman hizmetkr na: Gel peimden izime basarak... dedikten sonra kahveye doru seirtti. O pazar Sungurlu'nun Belediye Kahvesi'nde olup bitenler kolay unutulmam, kyller kylerinde bire bin katarak anlattklarndan orum topranda duy mayan da kalmamtr. Meselenin asl u: Sarca ky muhtar Arif Aa, Belediye Kahvesi'nde, kasaballardan iki ahbabyla otururken eski ekiyalardan Uzun skender Aa -ken di ifadesine gre - birine bakmak iin ieri giriyor. Ka pya yakn oturanlardan stidac Bilal Efendi ve Ka vat brahim Efendi'yle akalatndan kavgaya gel mediine Allah iin bunlar tank... Tanklar, ayrca; skender'in Muhtar Arif Aay grmesiyle belli belirsiz durakladn, dahas, geri kacak gibi olduunu ye107

106

minle sylyorlar. Sonunda ne dnyorsa dn yor, derhal byk hatr sayp eline davranyor. Muhtar Arif Aa, krl kalarn, krl byklar n, krl sakallarn kirpi dikeni gibi kabartp elini hz la ekmez mi? Kalabalk kahvenin grltsn balta gibi kesen bir feryatla barmaz m? Bir de u t a n m a d a n karma kar, elime davra nrsn he mi? Bir kusur mu iledik Aa? Bir de sorar... Ulan, bizim rzmz namusumuz senin elencen mi, rezil? Ne olmu? Tbe dman szdr. Kabul etmem. Kes elverir. Geenlerde haber yolladm, iz giyi yanl izmekte... Bu sevdadan vazgesin, dedim. Ne cevap verse iyi? Bildiinden geri durmasn,)) de mi. Bildiimden geri durmayaym yle mi? Peki... Bana bir ey diyen olmad Aa. Ben de byle bir laf etmedim. Bizi istemeyen kyamet gibi... Namer din biri... Senden iyi namert mi olur? Bi kez aynada su ratna sen hi bakmaz msn? El kadar kza adam dola nr m? Uzun skender Aann zaten krmz olan burnu, birdenbire Amasya patlcan gibi morard, enikonu in ledi: Aman Aa bu nasl bir sz? Lafa geldi mi erkek-yiit... Bunlar yiit deil, it olu it... Erkeklikte on drt yandaki kz ocuunu batan karmak var mdr? Sen benim ekmeimi hi mi yemedin namussuz? Aa namussuz nasl bir lakrd? Senin gibi namussuzlara namussuz denir. Hem de senin gibi kart namussuz... Uzun skender Aa bi kez Vay... diye bard, 108

beline alnd ki... Herhal silaha alnd. Bereket st bomu. Etraftakiler ancak o zaman toparlanp davran dlar. Bir ksm Uzun skender'in kollarn kavrarken bir ksm da iskemlesinden kalkmaya alan Muhtar Arif Aay bastrd. Araya giren olduunu grmesiyle Arif Aa, Allah beterinden saklasn, ii bsbtn azdr d. Feryad gkyzne smaz oldu : Namussuz ksmna, gayr namussuz denme yecek mi? Bu yamda benim bam belaya m girsin Mslmanlar? una bakn! Torunu yerindeki kza... Bir zaman bizden gizlemiler. Sonunda anas bakm ki ban alamayacak... Haberim oldu. te slam dini aikre... Bu rezil bizim kza taklm; kz, Olmaz, demi, bu aslm. Mnasip biriyle haber yolladm: Ede bini taknsn, dedim, Bizim kapda yle ite mal yok, dedim. u kadar utanmas olsa kye hi ayak basma yacak. Bu alak ne yapsa iyi? Bir cad kar peydah layp kza teberi gndermez mi? Uzun skender'in utantan eli aya kesilmiti. Yalvard: Aa ayp! Bunlar insan iinde edilecek laflar m? Vay neden? Benim alnm, hamdolsun ak... Ben senin gibi yz karalardan deilim, pis tavuk hr szlarndan deilim. Ve hem de adamn iki gzn karrm. Geti senin, oban sopasyla muinsiz as ker ailesi soyduun gnler... Eski ekiya Uzun skender Aa son szlerle yrei nin bandan vurulmu gibi salland. Gzleri bir kslBI, bir ald. Dudaklarn yalaya yalaya ne dndyse dnd. Sonra gsn yrtar gibi aralayp bir kr nz ey kard. Aradakiler silah ekti sandlar, alverdiler. skender Aa elindeki krmz ipek mendili halaya 109

km gibi havada bir zaman dndrdkten sonra Sa rca kynn muhtar Arif Aann burnuna yakla trd : -T- unu bildin, tandn m sakall papas? u ko kuya bir bak bakalm! Muhtar Arif Aa, mendile biraz ararak bakt: Bilemedim, ne olmu? Arif olanlar biarede aptesin derhal bozulduunu anladlar. Bu sefer de Uzun skender kkredi: Neden bilemedin a muhtar? Allah Allah! Kah pe milleti kuyruk sallamaynca erkek ksm bir ey mi yapabilir? Ucunu bir gzel ileyip bunu bize senin oros pu kzn gndermedi mi? Orospu senin anandr namussuz..; Yeter ettin, namussuzun senden iyisini nerde bulmal? Ortalk ite burada kart. Havada iki iskemle f rl fini dnp kfrn bini bir paraya gitmeye balayn ca yreksizler dar uramak istediler. Camlardan bi ri ite bu velvelede krld. eri Sleyman Aa yar yolda rastladklarna so ruyordu : Ne var allasen, neyin nesi? Uzun skender Aa ile Sanca kyn muhtan Arif Aa vuruuyor. Deme aman!.. Ko yetielim hey Ali... Kapya geldikleri zaman birisi: Tabancaya asld eyvah!.. diye feryat etti. Bu bartyla bir masa dev rildi, bir cam daha krld. eri Sleyman kaanlarn arasnda kendine yol arayp ieri doru zorlatrken sa^omzu: gerisinden kes kin bir nara parlamaz m? uncack Maraz Ali nere sinden kard bilinmez bir gk grltsyle: Aln 110

heyyy!.. Yakarm art olsun! diyerek naralanyor ki Hazreti Ali de olsa ite bu kadar olur. eri hzla dn d. Maraz olan tabancasn oktan ekmi. Surat ki re gibi apak... Tetie ha bast ha basyor... Dur ulan ne halt ettin? diye bileine yapt. Sok unu beline rezil! Sok dedim, apla yersin! Skmayalm m? Skvermeli oh Aa... Bir kurun... Sok namussuz, kime skyorsun, buras neresi? Devriye jandarmalarn ddk sesleri duyulmutu. Ali silahn derekap beline soktu. eri Sleyman Aa jandarmalar nledi: skender Aa ile Sarca muhtar Arif Aa vu rumakta... Aman bir bela kmadan yetiin aslanlar! Arif Aa ierde ana avrat souyor, Uzun skender de ondan aa kalmyordu. Devriye kumandan sar olan ieri girip Arif Aa nn karsna dikildi: N'oluyor? Yakalayn u namussuzu... Tutun! Ben dava cym. skender Aa, karlad: Asl ben davacym! Tanm var. Durup durur ken... Tbe tbe... Karakola gidilecek... Sryn u rz dma nn... Ekyalk devrinde miyiz? Ben Ankara'ya yaz maz mym, Gazi Paa'ya... Gazi Paa'dan berisi de idare etmez... Szn o kadar erkekse orospu kzma gesin. Daha kzdan konumakta... Vay avradm... Vay ben de senin avradn... ki taraf yeniden iskemlelere sarld, ama millet jandarmalardan cesaretlenmiti. nce skender Aay dar kardlar. 111

Devriye kumandan sar olan, kahveci Kel Hasan'a sordu: Bunca zararn var, sen de davac msn? Kel herif biraz dnd : Zararm var evet! Lakin bunlar yabanc deil, tan... Bunlar bizim zararmz derler. Demek davac deilsin? derler. yi yleyse... eri Sleyman Aa, hizmetkr Maraz Ali'ye em retti : Sen boz danann yanma git, bir yere ayrlma, beni bekle... Kavgaclarn arkasndan karakola doru yrd. Sungurlu'nun Belediye Kahvesi biraz sonra eski sinden fazla dolmutu. Kaanlar geri geldiler, grl tye seirtenler meselenin iyzn renmek iin oturdular. Artk her kafadan bir ses kyordu ama, asl ekime stidac Bilal Efendi, Tfeki Ferhat Usta, bir de Hac Kse'nin oturduklar masada oluyordu. Bilal Efendi keyiflenmiti: u halde kz, gnll Ferhat can! dedi. Kzn gnll olduunu nerden bildin alk pe zevenk, yoksa aralarn dzelten sen misin? Krmz mendili ne yapalm? Hey krmz men dil!.. Gne gibi avk gz kamatrverdi. Ulan aferin Uzun Olan, aferin skender... Hemen keyiflenme rezil! skender dediin na mussuz, torunu yerindeki kz ehli kzdan ne alabilirmi? Kzn gnl varsa her ey alr. Krmz men dili grmedin mi? Millet yava yava ikiye ayrlyor, bir takm Bilal Efendi'den yana olurken bir takm Deli Tfeki Fer hat Usta'y tutuyordu : 112

Muhtar Arif Aa hakl... Herif krpecik kzn gz gre gre atee mi atsn efendi? Neden? Kz ksmnda oyun oktur. Hitamnda koklad torbay bana geireceksin mecburi... Koklad torba Uzun skender'se ben o kzn midesine... tbe yarabbi... Krmz mendil ne demek? Krmz mendil ben yanyorum demek deil mi Usta? Okuduun bunca stanbul gazeteleri gzne dizine dursun! Hayr, oku duunun adam deilrnisin! eytann yatt yeri bilirsin de bre Bilal Efen di, gene yleyken... Yahu bakalm bu nasl bir i? Ky yerinin rezillikleri oktur. Evet bu Uzun skender, uzun bir herif olduundan ve de uzun herifler akldan yana yoksul olduundan bir cad kar peydahlayp kza e rez merez yollamtr. On drt yandaki kz, dedesi yerindeki kavata neden sevdalanyor? Kudurmu mu bu kahpe? Aradaki cad karnn oyunu!.. Biz byle i leri ok grdk. Cad kar Uzun herifin parasn bir tamam alr, tccar dkknndan bir krmz mendil uydurur. Kz m gnderdi?, Evet kz gnderdi. Kz dnden raz... Nah ite ispat! diyerek... Krmz men dilin zerinde kzn imzas m var? Byle muamelelerde imza m olurmu? Sen ne sandn? Bu kz, bir koca muhtar k z... Ben Uzun skender'in yerinde olsam: Kabul et mem! Hani muhtar babasnn mhr? bile derim. Bu devirde byle ilerde noter senedi bile lazm... Yahu bu tfeki paras koca skender Aa ile oyun mu oynamakta? Uzun skender Aay tccar dk kn mendiliyle yardan uurmak hangi cad karnn haddi? Hayr ben masal dinlemem, muhtar aa men dili ossaat tand. Ben mendil, yad yerin mal deil, yavrunun ana yuvasnn eyiz sand paras... Hey 113

keyfine dedirirsin imdicik Hac Kse, gizliden srta can yerde iki laf etsene... Nesini edeyim? skender'in bu kzdan midi var. Herif yoksa bu laflara dayanr m? Tfeki Ferhat Usta kzd: Dayanmaz da ne halt eder bakalm? eker vurur art olsun... Vay senin gibi bir tysz art ediverince biz hemen inanacak myz? Ne fayda? Sen bu gece, bir gece kuu olup Sa rca muhtar Arif Aann bacasna konmalsn, 'kon malsn da evdeki muhabbeti gizliden seyretmelisin. K z bilmem ama, Arif Aa karnn kemiklerini tekmil k rar. Sarca'da bu gece bir trk vardr ki trknn yan... Peki, Sarca'da trk vardr da skender'in evin de yok mudur? Ablam bu meseleyi duyarsa... Duyar sa... ne demek?.. oktan duydu. Tamam krmz ya lk iini duymasyla bu skender'in byklarn btn yolar, herifi yarn sabaha memur byyla karmaz sa... Bu srada eri Sleyman Aa silahsz bir jan darmayla ieri girdi. Karakol komutan Kra Ltf Baavu her ne ka dar ara bulmak iin gayret etmise de herifler bana msn dememiler, sulha yanamamlar. aresiz ta nk gerekmi... Jandarma, iki tarafn gsterdii tank lar ayklayp kaldrrken eri Sleyman da kahveci Kel Hasan' bir kenara ekti: imiz sana dt Aa! Ayp bir ey... Bun lar bi kyn adam... Yarn piman olurlar. Ben o kadar yalvardm, fke arasnda sz geiremedim. Kara Baavu senin ruh gibi ahbabn... ktlar ileme koymasn. Biz aralarn bulmaya alrz. Kahvenin 114

zarar iin meraklanma! skender Aay kendin bilmez deilsin ya... Kahveci Kel Hasan, eski ekiyalardan skender Aann ne kadar eli ak olduunu herkesten iyi bili yordu. Zarara kar hi telalanmamas da bundan... skender'in cebinde para oldu mu almas kolay... Za ten kumarbaz... Kumar da kahvenin arkasndaki oda da oynarlar. Kazand bir gn: Senin u meseleden u kadar borcun var Aa, dedin mi, be istedinse on verir. Kel Hasan: Sz m u? Ba stne... diyerek garsondan ceketini isteyip srtlad. Karakol kumandan Kara Ltf Baavuu, beri benzer, sra mal baavulardan sayanlar yanlr. ((Ka ra Baavu denildi mi yedi vilayet topranda n var. Alaylar bozan ekiyalar bir bana yakalam, Krdistan'n yarsn nizama sokmu bir baavu... Belediye Kahvesi'nde kavga edenler Arif Aa ile Uzun skender'den bakalar olsalar davaclkta bir saniye inat edemezler. Ne hadlerine! Kara Baavu o gece bir sopa eker ki tamam... Herifin masasnn bir g z, frnlanm kzlck sopasyla dolu... Denei eline bir ald m paralamadan brakmad mehur... Za ten vali paadan, alay komutanndan ferman evvelce alm; kendisine: Yaramazlarn kemiklerini bir bir k rar, lelerini sal tahtasna uzatrsn. Zabt mabt son raki bir mesele... denilmi. Bu sebepten karsna kanlarn nce dudaklar yarlyor. Sonunda dlerinin kopup gebermeleri de cabas... Arif Aa, Kara Baavula arasndaki hukuka g venerek deminden beri: Namus meselesi bu... Namus meselesi! diyerek barabiliyordu. skender Aa da, ayn gvenle karlamakta, ((El bet, namus meselesi... Biz o temeline tkrdm Sa115

rca'y neden braktk, bakalm ba efendi? Baba yur dunu biz neden boladk da kasaba yerine geldik? diye yaknmaktayd. Arif Aa a t l d : Neden olduunu daha bilemedin mi uyuz k pek? Senin yedi kyde uan kulara borcun var. n san iine kamaz, odalara giremez oldun da ondan... Sana be kuru borcum varsa ite on kuru... Ykl karmdan dolandrc... Dolandrc senin kavmin, kabilen... Biz ky mzden gurbete esenin gibi namussuzlarn suratn gr meyelim diye katk, elimiz kanda kalmasn diye... Sus! Kan lafn azna alma! Senin vurduun on dakika sonra dirilir. Sen bu zaman eski zaman m belledin? Bu zaman Gazi Paa zaman! Gazi Paa zamann sen dn, mtegallibe he rif! Mtegallibeyim, beenemedin mi? Herkes se nin givi tavuk hrsz m olmal? Ulan sakall deyyus... Kara Baavu araya girdi: Grlty kesin bakalm! Hem ayp, hem de gnah... Arif Aa ellerini aresizlikle gklere at: Duydun ya ba efendi! Senin huzurunda ve de bir resmi dairede bize neler dedi? Biz de bugn had dimiz olmayarak muhtarz. Bizi, sayende ve adam kt lnda bir koca kyn muhtar yapmlar... te Al lah iin ahitsin, ben bu rezilden davacym. Uzun skender de a t l d : Ben de davacym. Bana da ahitsin ba efen di. Ne demiim? Yalan m? Deyyus neye derler? Kz, avrad orospu olana derler. 116

Gene horozlandlar. Ba efendi ikisini ayrmak zo runda kald. Akama kadar bir kasaba adam araya girdii hal de barmadlar. Kara Baavu: Gnah benden git ti! diyerek zabt varakasna kt, tanklarn ifadele rini bir t a m a m ald. Herkesi savdktan sonra kahveci Kel Hasan' ard: Evrak birka gn sallarm! O zamana kadar aralarn bulursanz ne iyi... eri Sleyman'la hizmetkr Maraz Ali kasaba dan ge vakit ayrldlar, boz danay nlerine katp k yn yoluna dtler. Bir zaman sonra eri Sleyman dargn dargn sordu : Ulan sen n ' a p t m rezil? N'aptk Aa? Bir de N'aptkm!.. O kalabalkta silah e kilir mi? Baktm ortalk kart. Sana bir ey olursa, de dim. Demek biz dvsek skacaktn yle ya? Hi bakmazdm Sahi mi alak? art olsun!.. Lakin skender Aam bunca vak iin naml ekiyas olup... Eee? Ve de silahorluu sayesinde dalar mfetti liini kazanp... O laflara nasl dayand? yi sabretti. Vursa myd? Vursayd. Vurulmaz m? Sen olsan, demek, vururdun? Vururdum da teye bile geerdim. O da vururdu ama kzn hatrna sabretti. 117

 Kz mz... Adam ekip vurmal... Adam bu dn yada nam iin yaar. Vay bunlar ne biim lakrd kopuk? - eri S leyman ne dndyse dnd, olann ensesine okar gibi bir aplak indirdi -: Aferin Ali Maraz, yiit sin neme lazm. Lakin Uzun skender Aan da yiittir haa... Yiitliine diyecek yoktur. Sen de onun yama gel de bak bakalm, bir fkeyle Glbeniz gibi knal keklikten vazgeebilir misin? Geerim art olsun, hi anlamam. Olan karanlkta hrl hrl soluyor ki fena solu yor, kurt yavrusu gibi... Bu iten tam drt gn sonra yats vakti eri S leyman apansz bir baars peydahlayp odadaki in san datmt. Yalnz kaldklar zaman hizmetkr Maraz Ali'yi ard : Ablana seslen iki kilim versin, versin de al gel... Neye lazm Aa, gecenin bir zaman? Pencerelere gereceksin ki dardan k grnmeyecek. atm yahu! Hoca Nasrettin'in ileri terstir ya, bu bizim Kulveren'imizin ileri daha ters. I g ren bama toplanmakta... Ben canmdan usandm. - Gelen olursa ieri almam, sen meraklanma! Hele rezil! Kim gelecek bil bakalm!.. - Kim gelecek? Uzun skender Aan gelecek! Lakin bu gece buraya uradn kyden bir kul bilmemeli... Olur. Ali ierden kilimleri getirip pencerelere gerdi. Aasnn emri zerine yarm teneke arapla, pastrma, peynir, teberi hazrlad, siniyi kurdu. Kz m getirecek skender Aam? Ne kz? 118

Muhtar Arif Aa olacan kzn... Glbeniz'i mi? una bak! Akl fikri kzda kar da... Senin skender Aann kz getirmesi sonraki me sele... Bu srada avluda kpek parlaynca, eri Sley m a n telala davrand. Ko ulan! Bakasysa ben yokum. skender Aansa ieri alver. Maraz Ali yel gibi yetiip iti susturdu. Avlu kanat lsnn nnde, ban gzn sarm bir atl duru yordu. Kimsin? Asana rezil! Buras Kemal Paa'nn saray m? Sen misin skender Aa? Aar m una bak! skender Aann altndaki hayvan gktere batm t. Fazladan bacaklar titriyor. Belli ki kasabadan bura ya dizginle gelmi, hayvan ezmi. Eer kasabadan gelmekteyse... yle ya bir koca skender Aa!Bunun at ne tarafa olsa iler. Hayvan iin hi meraklanma Aa! Terini ku rular, yemini dkerim. Sittir et! Srtna bir ul uydurursan uydurur sun. Biraz da saman-arpa elverir. Mal bizim deil. Gebersin varsn. Maraz Ali ekiya ksmnn mala metelik vermedi ini eri Aasndan duymutu. skender Aann sz lerini gayet beendi. eri Sleyman merdiven bandan soruyordu: Kim geldi? Uzun Aa sen misin? Benim ben... ~r Buyur. Kimse var m? - Yok. 119

 Tamam iyi... arabn daha birinci taslarn yuvarlamadan Ma raz Ali hizmete yetiti! Ferah ol skender Aa, hayvan ullayp yem ledim. eri Sleyman, elini sallad : Sen yat artk! Yarn erkence kalkar dkkn aarsn. Size hizmet iktiza ederse... Ne dedikse onu yap! Bir ey iktiza... Ykl namussuz, una hele... Yalnz kaldklar zaman skender Aa, elini a zna kapatt: Ulan eri, ben ok planc adam grdm lakin senin gibi planc deyyus grmedim! Evet, dorusun arkada, dediin gibi: Yiitliin yars yrekse, yars da plan... eri Sleyman dedin mi on dakika dne ceksin Aa! Dnlecek evet! te slam dini ak! Sk mez ya dur bakalm, dedimdi. Meer bu Sungurlu topranda benzerin yokmu. Kayseri taraflarnda bil mem... Demek akln yatt m gzelce? Yatmasa gece vakti burada iim ne? Ben, ge cenin bir saatinde buraya neden geldim bakalm? Neden? Tfee geldim. Tfek hazr m? Hazr. Sen hele anlat ki... Nesini anlatalm? Batan ayaa dorusun er i, sen bu namussuzlarn cierine el atmsn ve de akllarnn iine adr kurmusun. Laf uzattn ki... Meseleyi hi anlatr m kardalar?.
120

Anlatmas: Bunlar biribirinin can dmanla r... Bunlar dman ki, ben grmedim. kisi de kar lkl: Aman unun bir ilmei elime gese de boaz n, Allah sayesinde skversem, demekteler. Grdn m, nasl bilmiim. Evet bilmisin. Dede'nin eri dkkn ama sn Arif papasnn gz gtrmemekte, Arifin muh tarl brakmamas Dede rezilinin cann skmakta... eri dkkn ii kolaylam m? Dze km. Daha imdiden otuz pare kyn adamn resmen deftere yazmlar. Dede diyesiymi ki: (imdiye kadar Dede'ye verdiniz kuzularm, imdi de vir deiti. Bu devir Kasm Dede devri. Bundan byle Dede'niz size verecek, diyesiymi. Bir ksm kyl: Bi zim filanca filancayla aksatamz var. Harman deme sine borluyuz. Ne yapsak? demiler. Bunlar bize borlu zibidiler... Evet. Dede'nin cevab? Heriflerin sana olan borlarn Dede bir tamam deyecek. Sizi hi skmam, ferah olun, diyormu, is ter bu yl, ister yl sonra deyin, diyormu. Sermaye iidir... Gc yeter. Gc yeter ama, Uzun skender soluk verirse yeter. Bunca zamandr hayvan, ekin satmakta... Pa ray stnde mi tutmakta? stnde... Dediin gibi canm... Para hazr. Fazladan bize laf dokundurdu. Bu sra evladm, sen bu Sarca'ya biraz sk gelsen iyidir, dedi. Meraklanma, deseydin. Denmez mi? Hi meraklanma, ben hep hurda ym, dedim. En azndan be bin bankmot... Su iinde... 121

- Fazlas var, eksii yok. Azm aradm gzelce... Benim korktuum: Paray Sungurlu tccarna m ya trmakta?.. Hayr. Bunlarn niyeti: Ankara'ya gitmek, icabnda stanbul'a kadar uzanmak... Mal ordan ge tirecekler ki kr ok olacak... Bu meseleyi geenlerde Emrali Mustafa Bey'le de konutuk. Dede'nin iine onun da can sklm, Bu herif ky yerine tccar maazas m konduracak? Ne hacet, gelsin Sungurlu'yu da tapulasn! diye su ratn ast. cabnda Emrali Mustafa Bey de arkamz da... Arif Aayla grtn m? Grtm. Geen gece gizliden bize geldi. Bele diye Kahvesi'nin kayk kavgasna bir zaman gldk. Ne demekte? Arif Aay kendin bilmez deilsin ya! Herifte laf oktur. Aman u Dede'ye bir oyun! dedi. Aman bilir misin Uzun olum, Dede'yi hakladn m kz senin maln. Tepe tepe kullan... Ve de benim senden baka kimim var? Kz da senin, malm mlkm de senin. Biz bu Dede'ye, salt Dede iken bu topraklarda g yetiremez olduk. Bir de kyleri eri defterine geirirse, yand millet! dedi. Hani Kz vermezse... dedindi? Aklm kesmediydi Aa. Senin akln, Sungurlu Kahvesi'ndeki dankl dve de ermediydi. Kalbim saf olduundan sizin domuzluklarnza benim pek aklm ermez. Sungurlu'nun adam szn etmede... Sendeki sabr Eyp peygamberde yokmu aferin! diyen hangisi. Elinden bir kaza kmad ne devlet! diyen hangisi... Dede de yuttu mu? Yuttu ne dersin? Bunca yln sakall eytann yere vurduk. 122

Ne dedi? Kavgann ertesi gn gece vakti gittim. Surat askn... Huyunu bilmez miyim? Bize kurt kuranm aacak da t vermeye giriecek... Maksad: Dede olduundan ktlk tarafls deil... Birka tekerleme sralad. Kavgay duymu da can sklm. Hele dava dan vazgelmediimi hi beenmemi. Kendisi vazgeldi mi bakalm? dedim. Olsun namus onun namusu... dedi. Hani sen 'ii bitirdim' dedindi, ne bitirmesiymi bu bylece? dedim, Herif oral m? Dalara kmada bu Arif namussuzu... dedim. Kz kesecek de bize vermeyecek, hey Dede grrsn, dedim. Bir kaza milleti nnde ve de karakolda ettii artlar ne ya palm? dedim. Su senin... Sen bizim dzdeki ii mizi yokua sardrdn, dedi. Fazladan bize ksm gi bi kafasn duvardan yana evirmez mi? Hele domuz! Ben Kasm Dede'nin cierinde ka damar olduunu bi lirim, damarnn nasl oynadn da bilirim. Birini ye re vuracana akl yatt m bizim Dede Kasm, stan bul'a padiah olmu gibi sevinir. Belli bir ey: Arif Aayla takmamza pek sevinmi, keyf olmu ki olur sa o kadar olsun. Bynn arasndan gizlice glmekte ve de sefasndan gzleri szlmekte... Tamam dediin gibi Aa! -eri'nin sesi bir hotu. Sanki boazna bir ey tkanmt. Sevincini bel li etmemek iin ksrd, iini ekti -: nsanolunu, bi rinciye, haset aldatr skender Aa! nsanolunun ha sedi de mal, paras oaldka eksileceine artar. Di yeceksin ki: Bre pezevenk srtna sarp te dnyaya mal gtrm var m? diyeceksin. Dinlemez. Tek be nim cebime bir metelik girsin de isterse bin kii gebersin, u kadar ocak snsn, der. Hele anlat allasen! Yahut dur, birer tek ekelim ki lafn cilas gelsin! Tas doldurup uzatt. skender Aann kafasna dik123

meini, plak kar gzetler gibi, gzlerini szerek sey retti. Sonra kendisi de bir tane yuvarlad. Hasl Dede, bizim Sungurlu Kahvesi'nde Arif Aayla atmamza sevindiini bizden saklamak iste di. Ben sana cad kar yolla m dedim, dedi, ortal imdicik berbat etmedin mi sen? Oldu bir i! deseydin. Olmu iin kts ol maz! demedin mi? Demedim. Ben laf baka tarafndan tuttur dum: Ortal biz mi berbat ettik ki bre Dede sen bu laf bylece ettin, dedim. u Arif namussuzunu bilmez gibi... dedim. Sen koca dedeliinle baa kamayp ve de sz geiremeyip biz ne halt edelim yahu? dedim. Ben sana bandan demedim miydi? Bu kz alp yrmekten baka aresi yoktur. Ben aklmn erdiini yapaym, sen bizi mahkemeden kurtar elverir demedim miydi? Dedi im doru deil miymi? dedim. imdi dediime gel din mi? dedim. Geldim der mi? Ne domuzdur... Bilemedin eri. Geldim, demesin mi? Aman essah m Uzun Aa? Doru mu bu sz bylece?.. eri Sleyman Aa sevincini zapt edemeyip kas ketini keyifle yere ald: te bu iyi skender Aa, tamam, gerisine ka rma... Demek: Kz sr gtr m dedi? yleyse ielim arkada, bu gece iilecek bir gecedir. Ulan bun lar nasl bir adamlar bunlar, eek gibi bir herifler... Biri tekinin kzn peke ekmede, teki de bunun pa rasn yamalatmak sevdasnda... Eee anlat allasen... Evet dediin gibi... Arif Aa: Korkma, para y al gtr, kyden ahit-spat ararsa bizden bir kul bulamaz. Kyl bu Dede'den ite bu kadar yz dn drd, demekte... Dede'ye geldin mi, o da: Kzn 124

gnl olduktan sonra hi gnah saylmaz. Lakin kz ksm gnlnn olduunu pek bilemediinden srr karrsn. Kz gtrlm herif de artk uncack na musu varsa muhtarl bir ehline brakr, demekte... Bak eri, sende oyun oktur. Biz sana gvenimizden gece vakti Dede'nin evini basp cebri soygun yapaca z. Dede'nin erilie hazrlad paralar tekmil kal dracaz. Buna karlk sen bizi hkmetten koruya caksn. Dede'yi davaya drmeyeceksin. Orasn bana brak, dedim ya... Lafn ine yen herif miyim ben? Ben senin ruh gibi ahbabn de il miyim? Fazladan elimde byttm hizmetkrm yanna katmakta deil miyim? Bu kadar elvermez mi ki?.. Dur, bir szm daha var: Bizi hayvanlarla Yksekoluk'ta bekleyeceksin. Kts gelirse atlanp da tutacaz! Elbet! Ben o szmde deil miyim? O szmdeyim. Hayvanlar imdiden hazrlamm. Drt hay van demedik miydi? Drt... Senin hizmetkr Maraz olan bir, be nim Katr Adil'le Kuru Zeynel ... Bir de ben drt... Tamam, biz de drt hayvan dedik. Sen hizmetkrna soygundan laf amayacaksn. Ben esasnda kz karmaktan da laf amam. cap etmez. O tarafn sen dzenlersin. Benden sana olan yollamak... Unutmadn ya, soygundan sonra Yksekoluk'ta benimle fazla ainalk etmeyeceksin, hayvanlar cebri alm grneceksin. Oras yle... Beri bak, biz kz karmak kavliyle yola kmaktayz. Ben Dede'nin stne, canavar gibi sraynca senin Maraz olana korkudan bir hal olma sn? Ne gibi?.. 125

 Bilinir mi? Olan daha uncack... Bir taraf ier, altn pisler, duda yarlr da yerinden kalka maz. .. Kim? Benim Maraz olan m? Hey skender Aa, olanda sini kadar yiit yrei var. O gn Sun gurlu Kahvesi'nde silaha sarlmasn n'apalm? Brak sam Arif kavatn yedi gittiydi. Sen bizim olan bir yana brak! Senin Kuru Zeynel'le Katr Adil baka lm raz gelecekler mi? Soyguna belki raz gelmezler ama, Kz gnl l, bohasn hazrlam beklemekte... Gidip kara caz, dedim mi gelmemezlik edemezler. Ar belasna gelirler. Ne zaman olacak bu i? Ne zaman olsun? Bak beni dinle skender Aa! -Tas acele dol durdu-: Hele unu bir ek... Oh afiyet bal eker oli>un! imdi Uzun Aa, bana sorarsan bunun vakti za man geldi de geti bile... Dede Kasm cinli heriftir. Rzgrdan hiyle sezer. Ve de pirelendi mi erilii fi lan uraya brakr da elindeki paray kuyularn dibi ne sokuverir. Kafasn kessen iki kuru hasl edemez sin. yisi mi? Biz elimizi abuk tutalm. Bugn gn lerden nedir? Pazartesi... Ben Maraz Ali'yi sana ar amba gn yollarm. Bak ne iyi... Sungurlu'nun pa zar... O gece Allann izniyle yola kar, Dedenin be bin lirasn yadan kl eker gibi alr cebine atarsn. Arkadalarna gnlnden ne koparsa onu ver. Artk aa keyfin bilir. Sen oralar bana brak. Aslna bakarsan para da gzm yok benim... Senin kas gznn Glbeniz'de olduunu ben bilmez miyim? Lakin anan seni leyle-i kadir gecesin de dourmu Uzun Aa, hem Dede'nin klliyetli pa126

rasna konacaksn, hem de Arif Aann krpe yavrusu nu saracaksn. Sonunda bizim bamz derde girer, bu Arif de kz verimser olmazsa gerisini sen dn eri, ben gi der Arif namussuzunu resmen keserim. Senin yrein vesveseli olmu Aa, herif kz dnden verdi. Sen imdi onu brak da Dede'nin kz ka rma iine hemen raz geliine a... atm. almaz m? Dede'yi sen bana soracaksn efendi, bu bizim Dede birisine srgit iyilik etmez. Esasnda hi kimseye yilik etmez ya sen bizim avanak kylmz bilir mi sin? Deae iyidir gayet lafn bir kere tutturmular. Hepsinin aznda bu laf... Olum sana mesela ne iyi lii oldu? dersin, cevaba kudret bulamaz. Alalm se ni... Bu Dede senin yllk yiyintini, yan, yapan, icabnda cebinin harln bunca zaman neden verdi? Heybetinden korktuu iin verdi bu bir... Sen byle heybetli, glgeli bir yiit olmasan Dede sana saman p verir mi? Vermez ne mmkn! Heybetimizden rker, avet... Oysa Dede'ye senin yaptn iyilik ayda bin li raya yaplmaz. Kyleri dolamaya kar. Jandarma der nek yeri basmasn diye sen sabahlara kadar elde t fek it gibi dolanmaz msn? Herif senin gibi emniyetli yiidi nerde buluyor bakalm? z evlad olsa bu kadar gvenebilir mi? N'azna! Gvenemez. Neden? Bizde kahpelik yoktur da ondan... Tamam yoktur. Buna karlk imdi Glbeniz'i cebri gtrmene niin gz yumdu? ki devletten biri... Ya Arif ar basar, seni mahpus damna tkar, ya sen ar basarsn kz alrsn. kisinde de senden kurtula127

cak... Mahpusta olsan kaynadn gittin. Kz alsan y kn Arif Aann omzuna geecek! Hitamnda Arif geberdi de mal mlk sana kald m, Dede sana gene ortak... Bundan nce baka trl m olduydu? Eski ka ry da sana zengin yerden bu Dede alvermedi mi? Hani karnn bunca kan deerinde tarlalar, bunca altunu, beibirlii?.. Cmlesi Dede'nin yeddine geti. Ak lnca Glbeniz'in mal da yle olacak... Yama yok De de Kasm! Bu seferi sen eskiye benzettin mi yandn. Biz, bu sefer lm eek bahasna tarla satacaklardan deiliz! Vay canna! Zengin yerden sana kzlar alaca m, hitamnda mallarn ucuzca kapatacam. Bu da bir ekiyalk, hem de cezasz bir ekiyalk... Davran hey Dede! Bu sefer cezasz ekiyal biz yapacaz ki, kyamete kadar trks arlacak... Bizi dava etmez yle ya? Bre skender, imdiye kadar sylediklerimde bir yalanm tuttun mu ki bunu byle sorarsn? Dede'nin haddine mi?.. Bunca srrn bilirsin. Can elinde... Yz de yz gvenmesem hizmetkrm yanma katar m ym? Hizmetkr yanma katmak ne demek? Say ki ben de silahlanp Dede soymaya gelmekteyim. Senin ban derde girdi mi ben de tevikten yallah mahpus dammdaym. Sen bu kanunlar benden daha iyi bilir din ya, bu gece sana n'oldu? Bilirim, bilinmez mi? Ayrca elin uncack olann gz gre be laya atar mym? Sen bendeki vicdan rendinse bu zamana kadar rendin. Hem de nasl olan? Zebun mebun ama gz kara ki... Arkanda bir karl da... Bu da bir laf m bre eri? Biz oncack olana i drecek erkek miyiz? Evet drmezsin. Benim dediim: Ku var eti yenir, ku var kanl etle beslenir. Bu benim Ali olan, 128

alc ku... Senin yanna birini katmaktayz. Bir yar dm olmasa bile sana imdi yk m edelim? Hayr. cabnda iine de yarayacak... Bak buras doru... Ben de olan gayet y rekli grdm. Yalan deil, yreklidir zibidi... Bak skender Aa, bu ite anca beraber kanca beraber demiim. Mahpus damna da girilecekse birlikte girilecek. Yz bir sene yesek, evel Allah, seni de, ablam da ite k pee muhta etmem. nsanlk ld m bsbtn, yi itlik battal m oldu? Tbe! Yiitlik bir vakit battal olmaz. Ve de hak vergisidir. Bir de gler namussuz, surdan birer tas iilsin demez. Sen araba bundan byle kuvvet vereceksin Aa, on yanda krpe yav runun hakkndan baka trl gelemezsin. Birer itiler. eri Sleyman gzlerini szd: Deli gnl bak ne demekte hey efendi, demekte ki: u Uzun skender'i birka gnlne u dkkn da oturt, kz gibi Yunan filintasn omuzla, git Dede'yi kendin soy, kz da kendin al. te byle demek te bizim kpek yrek... Yama yok! Dede'yi soymak isteyen yiit k yamet gibi, lakin Dede evi ne demek? Krolu'nun amlbel Kalesi demek... Kapsn atramazsn ki giresin de soyasn. Kasm Dede'nin silah anbarm gr sen dudan atlar. Ayrca kylnn grltye seirt mesini n'apmal? Hemen inandn m Uzun Aa? Bu ii senden bakasnn yapamayacan ben bilmez miyim? Bu se bepten Dede'nin paras da helal olsun, Arif deyyusu nun krpe kz da... Kz meselesi hepsinden yaman ar kada! -Kurnaz kurnaz gz krpt -: Bu ii benim yap tm duyunca ablam bana biraz kser ya, varsn ks129

sn. Senin duan da birka eri Sleyman' cennetin ba kesine geirip oturtur. On drt yanda... On alak! Sen bu karacmlenle batarsn... Tbe! On elbet... Tam on yanda kz ehli kz... Ve de bu dnyada menendsiz bir gzel! Ayrca zengin yerin bir ba evlad. Krpe ki evvel baharn as ma filizi... Eti bir de gevrek olur. Uzattn ki namussuz, azm sulandrdn. Azn sulusu kurusundan iyidir Uzun Olan! Ayrca krk yandan sonra yiit ksmnn ab hayat budur. Karmda tuz yalam kart teke gibi yutkunma rezil, erkekliine imrenmekten bir hal olur da mahe re kadar yanarsn. Kz ksmn anasndan ne ayrr? Para ayrr. Para da Dede paras oldu mu ve de ka zanrken adamn aln terlemedi mi padiahn kzn almak iten deil... Glersin he mi, Allah sayesinde birer ekelim demezsin de... Bundan sonra eri Sleyman pek de huyuna uyma d halde biraz ciddileti. Uzun Olan, Kasm Dede'nin parasn getirecek, bundan sonrasna, zinhaar, ka rmayacak. Evet, yiitliin hak vergisi olduu ve de hak vergisi olduundan bir vakit battal olmad mey danda bi ey... Geenlerde Kavat brahim Efendi, istidac Bilal Efendi burdayken skender'in paraszlk, fakirlik stne syledii laflar art olsun gzlerini ya artt. Peki neden bakalm? u sebepten ki skender Aa parann szn edecek yiit midir yahu! imdi elini cebine atnca desteleri karp dost dman nn de savurmamal m? Para dedikleri neyin nesi baka lm! Yiidin el kiri deil mi? stemezler, Bu Uzun herife milyon verilse tutmaz, derler. Neden tutacakm? Cieri be para etmezler tutarak m vurmular paray? Hayr, vurarak tutmular. Paray ylesine ka zanacaksn ki, cann ektike, At u yz liraya... Ne 130

gelirse... diyeceksin, barbutun bir zarnda yz lira ve receksin de gene bitmeyecek... te Aabey Kahraman'la Emrali Mustafa Bey gz nnde... Bunlar kumar m oynamazlar? Vzr vzr oynarlar. Lakin biri umum kyleri tapulam, tekisi umum Sungurlu kasabasn heybeye doldurmu da ay rca Ankara'ya bile el atm... eri'ye szn burasnda bir fke geldi ki beri ben zer fkeye benzemez. Herif iki dizi stne canavar gi bi dikildi: Ben onu bunu bilmem Uzun Olan! Dede na merdinden paralar sktrnce birazn kendi canna harlk ayrr, tamamn bana getirirsin. Paralar, bir tamam avucuma gelecek. Biz derakap srekilie giri eceiz. Bir taraftan byk, kkba hayvan topla nacak, bir taraftan srlerimiz stanbul yolunu kapla yacak, bir taraftan burada pastrma baslacak... Da gibi pastrma kamyonlar bir ba Ankara'y, bir ba Kayseri'yi tutmal. Sen imdi aarsn, Yahu, dersin, Kayseri pastrmann kayna deil mi? Akln erme diinden hay efendi... Bi tek Kayseri bi koca lkenin btn pastrmasna g m yetirebilir? Bu da Amasya elmalar hesab... Amasya'nn elmasn esasnda bizim skilip yetitirmez mi? Pastrma da ite yledir. Sofradan bir pastrma paras ald, a kaldrd: una bak! Halis eek etinden deilse boazma taklsn da beni imdicik gebertsin. Halis eek... La kin Kayserili stn emenleyip bize yutturmutur, Al lah sayesinde... Ya biz eek miyiz? Yahu bizim u ko ca Krtten ne eksiimiz var ki... Bedir Aa denilen rezili kendin benden iyi bilirsin. Herifi srekilik ara dan kard. erefini bilse de srtna Ankara'nn bitpazarmdan bir sako uydursa, o da olur bizim avanak Sun gurlu'muzda bir Krt paas... Namussuza paradan ya131

na Allann bile gc yetecei pheli... Yabann dil bilmez Krd bizim topramza gelip, gzelce yer leip ayrca para sahibi olunca... Sahi ulan eri, biz ne biim herifleriz, biz, haa huzurdan eek gibi bir herifleriz. Eee kurban olaym. Sreki Krt Bedir'i ben ark hrszl sralarnda bilirim. ki adam arasna kamazd. Yazda, bayrda trk arr gezerdi. Sana geldi mi Aa, senin hayvan toplamaya Erzurum'a git men bile iktiza deil... Senin namn Drdnc Ordu tarafn zaten tutup am. Sen iki satr yaz yazvereceksin: Sr benimdir, obanma ve de hayvanla rma bir zarar erimeyecek, dedin mi tamam. O ta raf beylerine birer selam sarktrsn. Kimseler yan bakamaz. Kimin bu mal?, Sungurlu'dan Uzun sken der Aann..., Ge tosunum kt filan istemez. s kender Aaya selam syle, sakn unutma! skender Aa koltuklanmaya baylrd. eri'yi din lerken suratna bir kasnt gelmiti ki, Yozgat'n eski apanolu'nda bulunursa bulunur. Bir eli bynda, teki arap tasnda glmsedi: te bildiin gibi domuz eri! Senin gibi ih vanlar sayesinde nammz yedi vilayet topran tut mutur. Naml yiitleri ben tanrm, yeni yetme zibidi ler de beni tanrlar. Bilmez miyim bre karda! Drdnc Orduda bu sralar ift hayvan gayetle ucuz... Bir mektup aldm. Sana okuyuversem hamiyyetinden gzlerin yaarr. ki ba kz oradan elli liraya alacaz. Burada elini pe ne yz elliden vereceksin. Hele, Harmandan harmana drt blmde dersin aslanm! dedin mi bitti. Bizim kylmzn hali malum! Harmanda deyecei borcu bortan bile saymaz. Vicdanna sdrrsan elliye ald n iki yz elliye verirsin. Peinat bir ellilik... Yani 132

sermayeyi ilk elden cebe atmaktayz. Sonrakiler tm kr... Say ki on be gnde yirmi ift getirdik. te sana drt bin lira kazan... Peki sen bu ii, byle bildiin halde neden yapmadn? diyeceksin... Neden? Zira sen ayarda bir zorlu arkam yok... Bor meselesinde benim gibi herif fazla alamaz. Kyl mil leti beni adamdan saymadndan... Sittir et, eri'ye borcumu vermeyiversem ne lazm gelir, dedi mi ite bizi bo brmzden vurdu. Lakin sana Hassittir... diyecek babayiit daha anasndan dodu mu bakalm? Bu iler byk iler Aa, Mustafa Kemal Paa'nn akl olsa cumhurreisliini bolar da Drdnc Ordu srekisi olur. Sen imdiden maiyetine alacan adamlar kendince ayrmaya bak! Adam ok... Kuru Zeynel'le Katr Adil'e n'olmu? Senin Maraz olan da kendi terbiyemle yetiti ririm. Elverir. Paraya, mala hainlik etmezler ya? Bir puluna ve de bir klma hiyle getiremezle". yleyse krpe kz aldn say arkada ve de pa ralara kondun say! skender Aa gece yarsndan sonra hayvana bin^ dii zaman eski paltosunun altnda eri Sleyman Aann verdii Yunan filintas vard. Kz gibi Yunan filintas... Yetmi seksen mermi... Silahn gvdesine sert sert dokunmas eski ekiyalardan skender Aaya gemi yiitlik gnlerini hatrlatmt. Kendi kendine: Sk dur yalan dnya! dedi, ite yeniden silahlanp atlandk. Dan tan bize dar gelse gerektir ve de g zmze lm gene su imekten kolay grnse gerek tir. Ulan kahpe avratl dnya, sana dedim rezil! Ulan ben seni icabnda ince kabuklu Giresun fnd gibi t diye krmaz mym? 133

Az kalsn bir nara vuracak, gecenin karanlnda da ta titretip u namussuz Kulveren'i ayaa kald racakt. Yksek sesle gld: Sras m? Sen doru yoluna yrsene deyyus! Dizgini toplayp hayvan insafsz insafsz tepikledi. Ertesi gece odadaki millet dalm, eri Sley man hizmetkr Maraz Ali'yle yalnz kalmt. El edip yanma ard: Ulan beri bak, sabahtan bu yana kalabalktan aman bulamadm. Yarn Sungurlu pazarna bizim boz danay sen indireceksin. Dndm ki: Yahu uursuz luk sakn bizde mi? dedim. Arada bana yle bir uur suzluk yapr yavrum, yani ben gze gelirim. Bu te meline tkrdm kynde bizi istemeyen kyamet gibi... stemezin biri ne demitir: Bu eri Sleyman namussuzu ii aztt, Karun Peygamber malna gark oldu, demitir. Boz danamz otuz kaymadan bir me telik aasna vermeyeceksin. Tam otuz liraya sata madn m buralara hi urama, al ban ge git... Bil ki rabbim senin alnna gurbet yazm ebedi... Boz dana otuz kayma... Yirmi dokuz lira doksan dokuz kuru getirsen kymeti yok. Krt Bedir denilen meydan soyguncusu yle mi belledi? Bedir tilki ise biz de kuy ruuyuz. Dur ban sallama rezil! Baktn otuz kayma y vermediler... Satmam, alr gelirim. Dinlesene olum: Benim azmdan byk ye min kt. Boz dana bu sefer de eve girerse kk ab lan bizden bo dyor. Gayet zorlu art ettik. ten dokuza bir art ki Allah gstermesin kk ablana hlleci iktiza edecek. Hllecinin ne bela olduunu sen nereden bileceksin? lerde akln erince, Vay! di yerek dizini dveceinden hi phen olmasn. te bu 134

sebeple boz dana bir daha bu kapdan ieri giremez. Tccar Emirali Mustafa Bey'i bildin mi? Bildim. Tamam! Danay satamadn, akam da kavu tu. Malmz Mustafa Bey'e gtrr, benden selam sar ktrsn. Yabancmz deildir. Mesele yle yle... dersin. Aam bu ie gayet fkelendi, fkelendiinden ii inada bindirdi. Yz lira zarar ekse gznde deil! dersin. Aklnda tutabilir misin bunca laf? Tutulmaz m? Aam fkelendi gayetle... de nilecek... Aferin! Bizim boz danay Mustafa Bey evine yollasn, ahra eksin. Sana otuz lira versin. Gelecek pazara da satlmazsa otuz lirasn bir tamam derim, da nay da stelik kendisine balarm. Aam byle de di, dersin. Danamz, kendisine anasnn ak st gibi helal... Bu otuz liradan yirmi beini Uzun skender Aaya gtreceksin. skender Aan bildin yle ya?.. Bildim evet! Kendisini elbet bilirsin. Evi nerde? Seninle bi kez gittikti. Camiyi saa bklnce... Ulan iyi... te... orda... Bu yirmi be liray Aam yollad, hazrda daha fazla olsayd, fazla yolla yacakt! dersin. Lakin bak iyi dinle: skender Aan bir naml yiittir. Kendi etini keser yer de kasaplara min net etmez. Bu sebeple bizden yirmi be lira bor al dn bir kul bilmemeli... Sonunda seni de, beni de yatrr domuz niyetine keser haaa. Geri kalan be kay ma da senin... Sa ol Aa! Benim u sra harlm var. Ben hakkm toptan alacam ki belimize bir... Eee? Alaman pla uyduracaz. Hele rezil! Senin Alaman plan biz unuttuk 135

mu? Bu be liray biz, sana fazladan bahi vermek teyiz! Ablalarn seni severler. Geenlerde ikisi birden rt: Olana biraz para ver. ok uramakta, de diler. Harman zaman hakkndan keseriz diye mi korktun alak? Sa ol Aa! Anama bir kundura alrm. Ne de miler? u kopuun anasna bir bak! Ayaklar yalnayak! demiler. Derler. Esasnda bu laf sana deil, bana... Bi zim bu kyde dmanmz oktur olum. Lakin ben: Anana pabu al! demedim. Pabucu anana ben ala maz mym ki sen bu sz... Tbe hey allah! Be lira y keyfince harcayacaksn. Benim hizmetkrm Sun gurlu pazarna indi mi tccar dkknlar nnde ka sap iti gibi bakmmayacak! Paray su gibi samalsn ki ben keyf olmalym. Cann ne ekerse alrsn. Bak dinle: skender Aan dn gece buraya neden geldi? Bir meseleye geldi. Bir ii var. Gayetle zorlu bir i... Seni yiit grm, yrei sevmi. Hey yavrum, koca sken der Aa, vaktiyle umum dalar stne mfetti olan naml ekiya Uzun Aan buraya senin iin geldi. Maraz Ali gzlerini merakla krptrd: Neymi? Dedi ki: Bana bir candan arkada lazm, de di. Yrekli bir arkada... Atee srsem gzn krp mayacak bir yiit... Ben Eee? dedim. u Ali'yi be nim yanma bir gecelik katar msn? diye sormaya gelmi. Ali sevinle yutkundu: Sen ne dedin Aa? Nasl bir hizmet acaba? Esasn bana bile bildirmedi. Az skdr. Ol maz, dedim, bana da sylemeli ki... dedim. Bana belirmezsen mmkn yok! dedim. ok yalvard, Ben yiidi gznden tanrm, dedi. Seni birilerine so136

rup renmi. skender Aay sen nerden bileceksin? Herkese gvenmez, her delikanlya merhaba demez. Bun ca senelik hukukumuz varken srrn bana bile ama d. O gece neden burda yatmad, haydi bil bakalm? Neden? Bize kst yavrum, olmaz dememize gayetle kst. Gittikten sonra piman oldum. Ayp ettik. Bak ne yaparsn, yirmi be kaymay verince: Bir hizmet mi vard? Can ba stne! dersin. Lakin zorlu bir ise, yrein sylemezse, ayp deil korkar morkarsan, Bi raz dneyim, deyiver de savu: Zira deme baba- yiit, bizim skender Aaya yoldalk edemez. Biz onun srad yerden ngiliz uayla hoplayamayz. Sonun da bana bahane bulma! te benden sana baba d!.. Neymi Aa, sen ne sezinledin? Ekiyalk mekiyalk m? Sus ulan, yle bir mesele olsa... Tbe tbe! Ben lafn ettirir miyim? Eden olsa terslemez miyim? So nunda sana syler miyim? Sylersin ne gzel! Ekiyalk olmal ki Aa... Demek ekiyalk olsa... Ekiyalk olmal... Ka para eder... Olum sen dersini iyi yerden almsn ve de ta havaya atp bam altna tutar olmusun. Ben kork tum. Lakin bu mesele yle korkunlu deil. Belki de senin skender Aan Arif Aann kzn karacak... Yani benim sezinlediim bu... Kz dnden raz oldu undan kolay bir i... Ekiyalk olsayd daha iyiydi ya... Varsn kz gtrmek olsun. yi... Akln ermediinden iyi dersin. Byle ilerin sonunda, her zaman olmaz ama, mahkemeye, karako la dmek vardr. Bizim dmanlarmz kendin bilir sin. Seni korkuturlar: Bu i eri'nin ba altndan 137

kt. te hizmetkr meydanda... Domuz eri'nin il mi olmasa olan ne arasn? derler. Seni kurtarrz. Mahpus damnda srnrsn, diyerek azndan hak kmzda dzme ifade alrlar. Yani ileri geri halt eder sin. Bak sonra keyfine... Hi olur mu Aa? Sen bizi yle mi belledin? Ne fayda bizi denemelisin ki... Hayr, yrekli delikanl olduuna kalbm ba sarm! Arkanda herkeslere ne demekteyim? lerde bu benim Maraz olann namn ok duyacaksnz ve de aanz belleyeceksiniz, derim. Bu olann asl yiit lii: Ban verir de srrn vermez. Bu sebeple bir b lk askere deimem, demedimse namerdim. sken der Aa ite bu lafmz unutmam. Artk kendin d n! Karakolluk bir i olursa kolay deil. Jandarma seni sklar. Byle meselelerde nam almak olduu gibi nam berbat etmek de var. Bana sorarsan hemen: Olur deme! Bak gr, akln keserse... Sana bir zarar eri mezse... Sa ol Aa! Dnlmez mi? Peki, silah ne olacak? Yani silahl, milahl m sn? Verdiin kt dner stmzde... Kurunu?.. Az. ki tek... Yetmez. Kasabadan uyduruver. Tfeki Ferhat Usta'ya ura, benden selam syle. Silah ksm gece gn dz dolu olacak. Bizim armaana kt dedin. Yre in salamsa tabancann kts olmaz. - eri elinin tersiyle Ali'nin karnna vurdu -: Bir ey yaplacaksa da rezil, namn buraya senden nce gelmeli... te benim szm bu kadar... Glersin kpek! Sayende Aa! 138

Sevinten boaz kuruyan Maraz Ali, Aasnn eli ne davrand. eri Sleyman, ekildi: Brak dur! El pmek neyin nesi sipsivri? Ben papas mym namussuz? Yarn sabah gn domadan yola karsn. Uyur muyur zerine gn dodurursan artk sonunu sen dn! Bu sefer danay pazara ekti imizi kylden bir fert grmeyecek. Hayvanmz g ze getirdiklerinden hi phen olmasn. Yahu bu da benim kara bahtm! Biz kapmza bir uyuz it dadandrsak, eri domuzunun bir iti var, atly atndan indirir, denilmekte... Biri de arp: Maallah! de mez. Bu maallah laf da m parayla reziller? Bu bi zim kylmz, gz hasediyle ordu bozan bir millet... Sen ferah ol Aa, ben gn madan ky karm. yleyse hemen kafalar yere atalm. Bakalm toprak anadan ne sesler geliyor. Ablana diyeyim de sa na az iyi sarsn. Yumurta kaynatsnlar da soanla ezip drm yapsnlar. Seversin yle ya? Sa ol Aa! Severiz. Sevilmez mi? Maraz Ali o geceyi pek tedirgin geirdi. Uyudu uyand. Sonunda Dalar kalrm da gn r, diyerek kendi bana fikre dald. Srt st yatm, tavan tah talarnn budaklarna bakarak skender Aann alaca kz, beraber gtrmenin anna, erefine dalmt. Belki onuncu defa: Kyl hep toplanmal, kz verme yecek olmal. Ben silah ekip dev gibi dikilmeliyim, dedi. Kalkp giyindii zaman tanyeri daha bulanmamt. Gvur-Mslman seilmesine epey var. Kt lverini kuann arasna sokup saklarken: Bismillah yarabbi! Sen utandrma e mi! dedi. Danay kyden karrken bir ferde gstermediine emin olunca: Aldnz m bakalm haseti deyyuslar! diye glverdi. 139

II Pazardaki millet, sanki o gn yediden yetmie szbirlii etmiti. Fukara boz danaya otuz lira deil, otuz para veren bulunmad. Krt Bedir Aa da iyiden iyiye darlm olmal ki etrafta dolat halde mal grmez den geliyor, Maraz Ali'nin yedeindeki boz dana m, yoksa kap iti mi dnp bakmyordu. Bu ide bir hal olduu muhakkak... Sleyman Aas doru sylemi. Belli bir ey! Kulveren'in bir bakta ordu bozan gk gzl hasetileri danay uursuzlayp berbat etmiler. Akama doru pazar seyrelince Maraz Ali, yzne beraber avradna svmler gibi dilerinin arasndan kfrederek boz danay Emrali Mustafa Bey'in tccar dkknna gtrd. eri Aann selamn syledi, me seleyi anlatt. Mustafa Bey, eri'yi severdi. Hesabna salam bir esnaf ki ambar, ardiyeyi metelik vermeden gtrse tc car ksmnn yrei bozulmaz. Paray, Filan gn geti ririm, deyip de getirmedii hi grlmemi. Bu sebep ten danaya bakmad bile... Otuz liray hemen verdi: Gtr eve teslim et! Ahra eksinler, yarn s rye katmay da unutmasnlar. Bizim evi bildin mi ko puk? Bilinmez mi? Paralar drr mrrsn... Aana var se lam syle! Maraz Ali danadan kurtulur kurtulmaz bir ten haya sapt, Mustafa Bey'in verdii paralardan be li rasn ayrp ka zamandr biriktirdii yedi lirann ya nna koydu. skender Aaya teslim edecei yirmi be liray, eli altnda bulundurmak iin kuana soku ver miti. 140

eri Sleyman Aasnn tekli martinini birka ke re tamir ettirdiklerinden Sungurlu tfekisi Ferhat Usta'y biliyordu. Bu tfeki yal bir herif... eri Sleyman Aa onun yzba tekad olduunu, aydan aya u kadar lira maa aldn sylemiti ama, Maraz Ali bu yzbalk lafna bir trl inanamamt. Der bederde yzba deil, baavu hali yok... Kl kya feti, surat murat kyl gibi perperian... Maraz Ali avluya girdii zaman yal Tfeki Fer hat Usta sayvandaki tezghnda bir fonograf tamir ediyor, bir taraftan da kendi bana konuur gibi ak sakall enesini oynatyordu. Gzlklerinin zerinden Ali'ye fkeli fkeli sordu : Buna m geldin? Cenabet daha olmad. Mah vetmisiniz. Ulan bu gramofon kan gibi srlr m namussuzlar? Zemberek bitmi... Ben tabanca mermisi alacam efendi aa. Tabanca mermisi mi? yle desene olum! Sa hi gramofon iin yarn geleceklerdi. Silah zerinde mi? Maraz Ali, ak duran avlu kapsn yana alarak siperlendi, silahn karp uzatt: te buyur! Bu mu rezil? -Tfeki Ferhat Usta dudan bzerek gld -: Bunun fabrikas oktan top att as lanm! Bylesini Krkkale'de mzehaneye koyarlar. - Mzeye mozahane diyordu -: Anladn m mzeha neye... Sen yeni mi aldn sakn? Yeni evet. ki liradan fazla vermisen aldanmsn. Benim paramla o kadar da etmez. Seni bo brnden vur mular yiit, sana bir i etmiler ki... Kurunu... Meraklanma bulacaz. Bizde yok yoktur. Biz stanbul'un haddehane tfekisiyiz. Cann ekerse yedi 141

buukluk cebel topu mermisi iste, buluruz. Lakin by le bir akaralmaz senin klhanbeyliine yaratramadm yeen... te doru doru dosdoru!.. Madem me raklsn, biraz para uydur, sana kz gibi bir tabanca drelim. Alaman pla yle ya? Maallah! Alaman plan da biliyormu. Oul benim sana vereceim tabanca Alaman plandan da ha zorlu... Aman efendi aa unu bir grmenin kolay... u dakika paracklar kr kr sayacaksan g rrsn. stnde ka lira var? Maraz Ali az kalsn, On lira, diyecekti. Aldatl maktan korkarak dilerini skt: Hele silah bir grelim ki... Pahaldr. Grp de ne yapacaksn, pek pahal.. Kaa mesela? En aa yirmi banknot! Yanmda o kadar para yok... Grdn m, silah karp n'olacak? Paray denkletir gel, tabanca hazr... Ne marka? Marka da neyin nesi? yi bir silah dedik ya... Dur bakaym, seni benim gzm sryor. Sungurlu' n u n iinden misin? Hayr, Kulveren'den... eri Sleyman Aann ky, bildin mi? Bilmez miyim? Dur hele, t a m a m ! Sen eri S leyman Aann hizmetkrsn. Hizmetkrym. Martini getiriverdikti, bizim tekli martini... Martini... Tamam! u lveri bir gster ki efendi aa, bir grelim ne olacaksa... 142

Olmaz. Bir kere grdn m almadan yapamaz sn. Halbuysa imrenmek erkek ksmna iyi deil... Boynun moynun ier. Ka mermi lazm sen imdi onu syle? Tanesi kaa? Yedi kurutur ama, senden alt alacaz. Aman emmi, bizim Hidayet'e beten vermisin. Hidayet de kim? Halt etmi kerata! Allah Al lah, bir insan yediye aldn, kye gidip neden be ku rua demeli? Alt kuru... Alacaksan al, almayacak san, yallah, defol! Peki efendi aa altlktan olsun. Islanm olma yacak ve de kapsl yeni olacak. Uzattn kpolusu... Ka tane? On iki... Bu cenabet yedili deil mi? ki takm alacaksn, on drt eder. Bizde iki tek var. Elverir on iki... Yal Tfeki Ferhat Usta ierden mermileri ge tirdi. Besmele ekerek eliyle silah doldurdu. Dier ye di tanesini de bir kk mukavva kutuya koydu. Maraz Ali yetmi iki kuruu t a m tamna denkletirmi bekliyordu. Herif kirli eylermi gibi paralara el srmedi: Brak uraya! dedikten sonra tekrar gra mofonla boumaya balad. Maraz Ali apkasn dzeltmek bahanesiyle biraz durdu, ksrd, yutkundu: Bir daha yalvarsak Ala man plandan zorlu tabancay gsterir mi ola? diye dnd. Huysuz tfeki dalm gitmi, fazladan bir de trk tutturmutu. Kevengin yollarnda... diye hi duyulmam bir trk... Ali ayaklarn sryerek keyifsiz keyifsiz avludan kt. Darda akl bana geliverdi. Hele una hele... Ulan namussuz Tfeki, bu Sungurlu topranda biz143

den avana yok mu ki namussuz? Alaman plan dan zorluymu! Bizi yere vurdu gittiydi az kalsn! Allahtan cebimizde paramz bulunmad da... Silahn yoklad, tka basa dolu oluuna sevindi. Eski ekiyalardan Uzun skender Aa evinin n odasnda bir bana oturuyordu. leden beri imekte olduundan gzleri kan anana dnm, koca burnu rk et gibi morarmt. Az kald ki sarholuktan MaTaz Ali'yi tanyamaya... Bili karnca, telala topar land : Buyur yeen! Buyur... Aan da burda m? Aam gelmedi. Ben boz danay getirdim. Boz dana... Bizim boz dana... Satlacak... Sattn m? Satamadk. Emrali Mustafa Bey'den parasn al dm. - Kuandan yirmi be liray kard -: Bunlar Aam gnderdi. Yirmi be kayma... Aam dedi ki... Yirmi be kayma m bu bylece? Hani elli kay ma gnderecekti. Ulan eri, ulan rezil! Elli istedik, yirmi be geldi. u dnya nasl bir dnya!.. Fitilleyip ta oca hesab atmaynca olmayacak... u senin er i Aan domuz niyetine kesmeli hey Ali can!.. Lafa geldi mi milyondan, Karun peygamber hazinesinden uurur. Paraya geldi mi, imdi hazrda yok!.. falan filan... Baka bir ey demedi mi? Dedi ki... skender Aann bir ii varm, dedi, bak gr, dedi. Ne dilerse yle yaparsn, dedi. Tamam! yi gzel... Ge karma yeen, ge otur ki... Maraz Ali, elleri gbeinde bir adm geriledi. s kender Aa, biraz bekleyip kt: Otur dedim rezil, ruhsat verildi mi oturulur. 144

Byk hatr saymak byle deil! apla yersin. Paralan hi saymadan ceketinin yan cebine sok mutu. Maraz Ali: Bize gvendiinden... Aferin s kender Aa... diye dnerek glmsedi. Bir de srtr. Ge uraya... -El yordamyla cigara tabakasn arad -: Ulan u tabaka nereye gi der? Cehennemin dibine gider. alnrm bulamam. - Ali tabakay verdi -: Tetik delikanlsn aferin ulan! Biz de senin yandayken byle tetik olandk yeen, biz faz ladan elimize, belimize de tetiktik. - Gldk -: Benim parmak, mavzerde makineli gibi ilerdi. -Parman kaldrnca cigarasnn yanmakta olduunu fark etti -: Tbe! Yanyormu namussuz! u halde sen kendine sar... Sa ol Aa! Biz imeyiz. Ulan sahiden mi, yoksa edep ettiinden mi? meyiz. Almadk. Bana sorarsan, alma daha iyi... Bu cenabet, dada bayrda adamn soluunu keser. Halbuysa ekiya ksm soluklu olacak. cabnda seirteceksin. ca bnda Krolu'nun kr at gibi da ta yel misali a mak var. Lakin araba geldin mi, arap baka... u arab ben iyi grdm. - Gz krpt -: Hovardala fay das ayrca yaman... Beline tetik olmak istersen ara ba kuvvet vereceksin. Biz bunun sayesinde ok gelinle re alnmz ptrdk ve de olursa bu kadar olsun dedirdik. Haydi doldur, bir sen i, bir de bana ver. mem. Sen buyur Aa! Ulan bu imem de neyin nesi alak? Bize hsnzan m gstereceksin? Sen yoksa eri rezilinin hizmetkr deil misin? Aam bize iirmez. Zararl bir eyse kendi neden ier bakalm? Kendi ier ama bize yasak... 145

- eri yasa Kulveren'de kald yavrum. Bu ka pdan ieri dersen, Mustafa Kemal Paa yasa da gi remez. Yuvarla, dedim, sille geliyor haa... Maraz Ali, yatlar gibi araba merakl deildi. Can ekse, eri Aas nerden farkna varacak? Evde arabn eidi kplerle... Doldur doldur yallah... Bir kere denemek istemi, tadn beenmemiti. skender Aa anlatyordu : Yiit delikanl araba, rakya dayankl ola cak. Adamn mihengi rak-arap... Bir de kumar... Kav lak rahmetli, bizim gibi yeni yetime kopuklar arap ta snard. Bir keresinde yarm kp arab tek bama devirdim, arkasndan mavzer kurunuyla iki yz adm dan yumurtay vurdum. u duvarda grdn iki yz l Dastan kamas o meselenin dldr... hele, i ki bir... Maraz Ali tas yarsna kadar doldurup bir dikite yuvarlad. mrnde bu nc imesi... Namussuzun tad hep yle... Bir tatl da, bir ac... Kusmaym der sen yut gitsin. Bir lokma ekmek ald. skender Aa, biraz dalgn gld: Hayle! yi itin aferin! imdi bir mesele da ha var! nkrdan geldin mi aplak hazr... Kydeki gelinlerle, kzlarla aran nasl? Maraz Ali kpkrmz kesildi. Azn aryorlar sa np suratn asmt: Bizim yle ilere aklmz ermez Aa! Ermez mi? Hele yavrum, bize mi bu yalan? Ben adam gznden tanrm. Kynzn Sungurlu top randa nam sylenir. Kulveren karsnn evliyalar batan kardn bilmeyen mi var! Doru syle... art olsun... Peki, Aan dkknda deil, ieriye bir yavru keklik, yahut ki bir krpe gelin girdi? 146

Aama sor da bak... Sormaz mym? Sorarm elbet... imdi biz se nin bu ite siftahsz olduuna inanalm m? Ky yerin de kzlarla evcik oynamam delikanl m olur? Kyl milletinin bu ie yedi yanda baladn ben bilmez miyim rezil! Evcik baka... Dl gderken? Baka... Ulan sen bu memlekete icat m karacaksn? Bakas neymi? Hep bir bok. Kulveren'in oynak kar larna ayp... Farkna varrlarsa: Eyvah! Nam elden gitti, diyerek dizlerini dverler ve de seni o gece ba t a n karrlar. Sizin kyn kenarndan, eytan bile hamamc olmadan geemez. Sen namusunu nasl kurtardn bakalm? Maraz Ali glmseyerek dnceye dalmt. Sa hi... Kar milletinden namus kurtarmak mesele... Sur dan gelir. Niyeti bir kilo gazya almak... Laf aar. At laf da tekmil, kz-kar laf... Filanca falancay sevmi. Yok falancayla filann aras iyi... Adamn etini, budunu sararlar. Bir keresinde eri Aasnn apansz stne varmt. Kara Yusuf'un el kadar kzma... Tbe! On bir yandaki sabiyi, u zamann eri'si bir yandan pmekte, bir yandan da kzn karnn avulam... Haydi eri Sleyman her halt eder diyelim, el kadar kz ne demeye seslenmez? Gidip anasna a lamaz? eri'nin yeni kars yle on tane kza bedel olduu halde... Bu koca heriflerin akllar, fikirleri kr pe kzlarda demek... eri geenlerde ne dedi? Sen de skender Aann yana gel de bak bakalm krpe kzdan vazgeebilir misin? dedi. Neden? Dl gderken kzlarla boutuu iin bilmez deil... Kz milleti b tn avanak... Ayrca bunlar bir ho kokar. Islanm 147

post gibi... Adamn aznda fazladan salar kalr. Kr pe kzn nesi var ki nesinden geilmiyor? Daldn gitti derinlere Ali yeen? Hayr m, er mi? Sayende ne olmak ihtimali var Aa? u halde senin kar milletiyle muamelen se rin... imdicik yemin versem basar msn? Yani ya ka rlara dkn olmadna... Vallah billah... nandm inandm. Aferin! Tam ekiya olacak delikanlsn. Ekiyalkta birinciye ukur salaml ge lir. Benim gnlm seni pek sevdi. Yiitliini de Aan. dan dinledim. Bu Sungurlu'da yrekli delikanl k yamet gibidir ve de gzmn iine bakarlar. Bir ii ksa da, hey Allah, bizi de alp gitse, derler. Gtr mem. Neden gtrmem, bil bakalm! u sebepten g trmem ki bana layk bir akirt olmal! Vaktin birin de k ne demi? u dnya bir hezen olmu/krarn dan bezen olmu/Her akirt bir hezen olmu/Yontan incelmez incelmez demi. Yani sen istediin kadar yont, herif incelmez Allah incelmez. Biz senin Aanla ahret kardeiyiz. Dndm ki, Nasl olsa biri gelecek se u Ali Maraz gelsin, dedim. Sen demir gibi yiitsin. Lakin demir de iki eit: Ham var, ifte su verilmi elii var. Demir ksm, demir iken hamsa on para et mez. Dvle dvle silah olur. Yiitlik, evet hak vergisidir. Fakat biraz da grp geirmek lazm! Anadan yiitlik baka, cenkten kma yiitlik baka... Varsn bizim Ali yeen gelsin, dedim, Yanmz sra biraz do lar, yol-erkn renir, dedim. lerde bunlar hep ii ne yarayacak. Senin gibi delikanl her daim er i hizmetkrl edecek deildir. Biraz para sa hibi olursun. Adam iine k, nam al... Bu dnyada namsz yiit, meyvesiz aaca benzer. Kan kaz gi148

bi, boyundurua balanp iki kzn ara yerinde ebedi srnen de aa, mevsiminde ilalanp Aman! diye rek stne titrenen de aa... Nam adamn ayana gelmez. Gidip arayacaksn. Namn yaptn srasn da ne para yapar, ne silah... Sen Krolu'nun mese lesini hi duydun mu bakalm? Krolu amlbel'de oturup... Yani u bildii miz Kr olu... Bak ne olmutur: Bu Krolu gnlerden bir gn bir obana gitmi, Surdan bir koyun ver, ben Krolu'yum, demi. oban: Hele namussuz... diye rek Krolu'na bir sopa ekmi ki sopa adna layk... Krolu cann gle kurtarm, kelle kulak kan iin de, kendini amlbel'e zor atm. amlbel dersen bir orum'umuzun askeriye klas gibi... Krolu'nun tam yedi yz kelei, orda oturur kalkar. Krolu bunlara grnmeden bir karanlk yere ekilmi, Hey Allah, ne dir bu bizim bamza gelen bela! Bir oban paras bizi nasl ktletebilirmi? Sakn bunca yln nam biz den uup gitti mi? Farkna m varmadk? diye alar m. Kse Kenan, yani Krolu'nun akldanesi, ahvali grnce sormu, renince glm: Bre Kr domuz, demi, namn olmadka sen ka para edersin?, Peki be Kse emmi, biz obana, 'Krolu'yuz,' dedik ya!, Sen dedin ama oban bakalm ne dedi? 'Bu herif Kr olu deil,' demitir, 'izini Krolu'nun izine uydurmak isteyen bir kopuk,' demitir, 'Yoksa...' demitir, 'Ko ca Bolu Beyi'ne dnyay dar getiren ko yiit Kro lu, yani Hur usan Ali Aa bir obann ayana gelip bir tek koyun istemeye tenezzl eder mi?' demitir. Hemi de doru! Ulan rezil Kr, bu amlbel senin ze rine mi durmakta sandmd, buralar tekmil senin na mnn stnde durur. imdi grelim hakl mym, hak sz m? Kse Kenan byle demesiyle yedi yz deli at149

hdan en ktsn arm, Surda bir oban var. Se irt! Krolu Aandan ferman gtr. Elden gitmek iste mezse en belisinden yirmi koyunu tez gndersin! de mi. On dakikaya kalmadan koyunlar tamam... Anla dn m yeen? Anladk sayende, Aa... Nam iyidir olum, bu dnyada nam gibi yoktur. yilii urada ki bileinde bir altun bilezik... Atsan ata mazsn, satsan satamazsn. Bir kez kazandn m le ne kadar it gibi pein sra srnr gezer. Say ki tarla sahibisin, topran ortakya vermisin. Harmandan harmana ekinler, alnn terlemeden, nasl ambarna ge lir ylrsa, namnn kr da ylece kesene birikir. Yi itlik hak vergisidir, bir vakit battal olmaz ve de yiitin hakk bir vakit zayi olmaz. Doru... Lakin namsz yiit vardr ki hakk da battal olur, kan da... Bir me sele daha var yavrum, bu nam dediimiz cenabet kocadktan sonra kazanlmaz. Evvel davranmak gerek. Tutalm seni! Sen imdi ka yandasn? - On alt... te tam sras... Yiit ksm on altsnda ar ar namlanmaya balayacak. Ben, senin ada nerdeydim bakalm? Rahmetli Kavlak Ali'nin etesindeydim. Kavlak ne demek? Zamannda bir Mustafa Kemal Paa da oydu. Kavlak ekiyalkta benim pirimdir. Rahmetli babam beni Kavlak Ali'nin etesine asker yazd. Neden yazd? Yrekli olsun benim olum diye yazd. Gene ekiyalk devri alsn, Kavlak gibi yiitler da bala rn tutsun, on iki yandaki olumu maiyetlerine as ker yazmazsam namerdim. Sen diyeceksin ki: Hani nerde senin olun? Var demedik biz, olsa... de dik. Tutalm ki sen de benim bir olumsun. Seni yaz dm gitti. nk ekirdekten yetieceksin. ekirdekten yetime yiit gayetle makbuldr. Kalp kmaz. Sa150

lam silah gibi canm... Nereye sksan ses getirir. Aa bile yaken bklr sz bu sz... Nama gelinceee... Nam her isteyenin eline geebilemez yavrum, sen yle mi belledin! Bir kere eline, diline, beline sk olmak art... yle ki sopa yemeden olup biteni sylemek, arka dalar bildirmek yok... nkr yiitin kalesi... Bu bir, bir de sr t u t m a k yiidin yiitlii... Ruh gibi ahba bn olur, koynunda yatan karn olur, srrn bir vakit amayacaksn. Sol gznn sa gznden, sol elinin sa elinden haberi olmayacak. Hele rezil! Sen kendi srrn tutamaz salverirsin de karndaki senin srrn saklar m bakalm? Nasl bu sz? Doru... Doru bir sz edildi mi yiitler arab yuvarlamaldr. Doldur unu... Oh! Elin dert grmesin... Ha ni sen imedin yiit? tim, elverir. te bunu beenmedim! Doldur, doldur da dikiver. Ecel erbeti olsa gzn krpmadan ieceksin. Ahbaplk yle deil! Ayp ettin yeen... Maraz Ali arab zorla iti. Bu sefer karnna bir tatl ate dmt. Boyun damarlarna vuran bu ate biraz sonra yreini sevinle kabartt. skender Aann kendisini adam hesabna almas ne demek? Adam he sabna almas ve de ekiyalktan konumas... Aklnda kalsn yeen! Ekiyalkta sonuna kadar vurumadan teslim olmak icap etmez. Cephaneyi tek mil yakacaksn. On be, yirmi, bilemedin otuz mermi kalnca t a m a m ! Sra muhasaray yarp kmaya geldi demektir. Ya Allah! diye bir nara vurur, mfreze ye saldrrsn. te o sra kyametin koptuu sra... Anan seni bu zaman iin dourdu. Can pazar der ler bir laf vardr, tamam ite sen can pazarndasn. Tellaldasn. Peylediler mi gittin say... Artk siperi mi151

peri sittir eder, canavar gibi dikilirsin. Hedef medef yok... Ayakta, mermi yadrarak yrnecek... Yarp ktn ne gzel, yaramadnsa dersin. Yozgat'ta rah metli Kavlak Ali'yi mutasarrf oyunuyla tuttular. Biz Ta Han'da muharebeye baladk. Arkadalardan bei vuruldu. Biz drt kii salamz. Lakin akama doru baktk, cephane tkeniyor, Haydi arkadalar, sras dr, yarp kacaz, dedim. : Can ba stne, dediler. Birinin meerse yrei atlam: Ben gidemem, beni dizlerim tamaz, dedi. Bizim Krt Hamo bir ke re: Yr! dedi. Olan tekrardan, Gidemem, de mesiyle bir silah sesi, bir de Yandm feryad duy duk. Krt, mavzeri fkarann bo brne dayam da kurunlar karnna doldurakomu. Sen ne halt ettin imansz? dedim. Koca Krdn gzleri, Allah beterin den saklasn, karanlkta kurt gz gibi lamakta... Glverdi: Fena m Uzun Olan! Sana halisinden otuz, otuz be mermi buldum, dedi. Mermileri ossaat bl tk. Krt oturdu. Namaz surelerinden yalan yanl bir eyler okudu, vurduu olann surat derisini belindeki erkez kamasyla yzverdi. Yzd m? Neye? Sen nereden bileceksin? Deriyi yzd ki olan zaptiyeler tanmayacak. lerde bir belal ie girersin de rahmetlinin adn verirsin. yi akl Aa! Sizin Koca Krtte akl okmu. ok olmaz m? Krtte akl tonla... Sonra yarp ktnz m? Sonras... pp helallatk. Bismillah, diye rek mavzerlerin mekanizmalarna tkrdk. Hann ka psndan aslanlar gibi uradk nara atarak... Tam k eyi kvrldm, ayama bir ey takld. Bre aman! diyerek ekerim, ayak gelmez. Neyin nesi? 152

Meerse erkez Onba bizi nallam. Kurunu baldrdan yemiim. u bacan kemikleri kl ufak ol mu yeen, kemikler bitmi. Zira imansz erkez On bann kurunlar dumdum... Ne demek bu dumdum? Kara kurunu, iinin seyrek srasnda nne alrsn da, ba taraflarn kamanla drde blersin. Drt atal kurun... Surdan girii adeta, srtndan kt yere kafan sok! te bizim ayan zr o Yozgat har binin yadigr... Sonunda bizi hastaneye kaldrdlar. Yaraya kurt dm. Doktor, lle kesmeden olmaz, dedi. Ben raz gelmedim. Doktor ksmna yara iinde kulak vermeyeceksin. Burun tutukluunu, karn ar sn belki bilse bilir. Yaraya ille de ekiya merhemi... Nerden ele geer? Ky yerlerinde, ky doktorlar vardr. Onlar bi lirler. Hastaneden haber yolladm, merhem geldi. Dok tor bizim yarann t a m bir haftada saaldn grme siyle, Barekllah! Bu nasl bir oyun hey Uzun O lan! diye at. Biz hastanede doktorla bouup baca kesilmekten kurtarrken, arkadalar Yozgat'ta tes pih taneleri gibi asmlar. Yamzn kklnden bi zi asamadlar. Ya senin gibi kk olanlarn aslmas kanunda yoktur. Yozgat'n koca Ar Ceza Reisi, Var yr! Kefeni yrttn namussuz. Eski kanun olsa seni asmak surda kalsn, kaza oturtsam gerekti. uncack banla msademede avu, onba brakmam ye misin! dedi. Ekiya dman Reis olarak ben o he rifi grdm. Bizi asamaynca: Aman bu kurt yavru sunun hesab baka eit grlemez mi uak? demi besbelli, yaral bacaa, Yozgat damnda, t a m yetmi okkalk zincir vurdurdu. Ben t a m yl, boynumda la le, ayamda buka zindanda yattm. Allann ldrme diini kulun ldrmek ne azna... Hitamnda Cumhu153

riyet aff geldi. Tbe af deil, Cumhuriyet tecili gel di. Hey benim Ali olum, sen aff ne bileceksin, tecili ne bileceksin! Bunlar mahpus damnda renilir bir ilim ki, deme davavekili g yetiremez. - skender Aa bir tas arap iti, derin derin iini ekti - : Mahpus da m gayetle iyidir yeen, adam adam eder. - Yumruuyla byklarn svazlad -: Demek Aan yle mi dedi. senin eri Aan? Bu gece beraber mi gideceiz? Sayende beraber... Nereye, ne ie gittiimizi sormadn? Seninle birlik olduktan sonra te dnyaya gi derim. Ulan aferin! Ulan bu nasl bir yrek namus suz? Bu tastamam ekiya yrei!.. Gider geliriz, ne, olmak ihtimali var? Sonunda korkarsn, piman olursun... lmden teye ky var m Aa? Yiidi bir kez denemeyince... Hele rezil! eri Aasndan laflar renmi ki, okkal laflar renmi... Ayrca usul-erkn dersini de iyi aldn m? Yiitlikte birinciye az skl gelir. nn de adam boazlasalar, Grmedim, bilmem! denile cek ve de boynunu vursalar baka bir sz edilmeyecek. Elbet Aa! Benim eri Sleyman Aam beni az sklmdan sever. Evet, aznn skln Aan vasfediverdiydi: Aferin! Artk sonunu kendin dn! Bu yollarda nam almak kolay, tamak zor... Jandarma milletinde oyun oktur. Kts gelir, karakola dlr. Seni ham beller ler, nnde yatp yuvarlanrlar, Filancay haber ver, se ni u dakika saldk gitti, derler. Halbuysa haber ver diin saniyede sen gene karakolda kalrsn, namn ge er gider. Nam ku olur uar. Kua kurban olaym. Bi rini kardn m birini daha t u t ! Nam bir kere elden 154

kt m lsen faydasz... Ne demiler? Nam tccar mal deil ki, pazarda ucuz pahal bir tane uydurasn.. demiler. Haberin olsun Ali yiit, biz bu gece seninle birlik, Sarca muhtar Arif Aann dnya gzeli kz Glbeniz'i Allahn izniyle karmaya gitsek gerek... Esa snda arkadalk bir i yok saylr. Ben yavru keklii, evvelinden leblebiyle, kuru zmle avucumdan yem ye meye altrmm. Arap atnn ksrak tay gibi gz kapda, kula slmdadr. Bohasn dnden hazrla m. Seni fazladan gtrmekteyim. Yol ren, yrek id- man yap diyerek... Sa ol Aa!.. Lakin meseleyi bsbtn kolay belleme haa... Koy yerinde, kendin bilmez deilsin ya, oyun oktur. Kza bizden baka biri gz koyar. Herif gece gndz kollamaktadr. tin birinin ryecei tutar. Kyl mil leti, akl olmadndan, sese kar. Birka silah skp datmak gerekir. Bu sebeple silahn stndeyse iyi... stmde ama kulak verme skender Aa, kt bir silah... Geende gsterdiin lver mi? Tbe de yavrum, silahn kts olmaz. Bilekle yrek salamsa gerisi ko lay... lerde sana bir Osmanl mavzeri uydururuz!.. u sra belindekine sahip ol elverir!.. Sen hi mavzer t fei attn m? Dnlerde Aamn filintasyla be mermi yak tm. Aam bilmez deilsin ya, ((Masraf olmasn, diye rek fazla sktrmad, st yann asker ocanda re nirsin, dedi. Hangi asker oca... diyemedin mi? Bu dn yada iki asker oca var: Birisi bildiimiz asker oca... Yani hkmet ii... teki bizim askerlik... Bizim as kerlik... Trkesi: Ekiyalk... Doru mu bu sz by lece? 155

 Doru... Doru, dersin, birer iilsin de akllar baa gelsin, demezsin. Beni bala Aa, sen buyur. Olmaaaz... Birer ielim ki... Birer iilecek... rete dayanmalsn ki ben sana yiit demeliyim. Bu dnyada yiit ksm bir irete, bir avrat cilvesine, bir de para denilen cenabet gvur icadna dayanacak... - Bi raz dald, bir eye fkelenmi gibi soluklar serteldi - : Ulan Arif Aa... Ulan namussuz! Kz verimkr olma ya verimkr oldun. Sonunda istemez lafyla vazge mek, neyin nesi deyyus? Ama ben de ne yaptm. Sun gurlu pazar gn, Belediye kahvesinde kapnca... Hi tamnda karakolluk olunca: Bu papas bana kz ve recekti, benim da gibi tanklarm var. Benim gibi yi itle bu herif oyun mu oynamakta, bakalm? dedim. Kara Ltf Baavuun akl bandan gitti. Yaa yle mi? dedi. yleyse bu maraza neyin nesi? dedi. So nunda beni tenhaya ekti: Madem yle imi, benden sana izin koum, dedi, sr u kavatm kzn, indir kasabaya... fadesini kendi elimle yazp sizi gerdee koymazsam... dedi. yidir bizim Kara Baavu... Be ni hem sever, hem de sayar. Sakn yreine bir vesve se gelmesin. Ayrca iki arkadamz daha var. Kuru Zey nel Aanla Katr Adil Aan da beraber gelecek. Sen imdi: Biz yetmez miyiz ki onlar da gelmekte? der sin. Akln ermediinden hay yavrum... Kalabalk git mek ergen kzn an erefi... Kz ehli bir kz esasn da koca Kavlak etesiyle kaldrmal ama... -ini ek ti -: Sen Kuru Zeynel'i, bizim namussuz Katr Adil'i bildin mi? Grmedim. Namlarn senden iittim. Bu gece grr tanrsn. Bak analar ne aslan lar dourmu! yle kii daha bulsak, iner Ankara'y 156

basarz da bir vakit hkmetliimizi ilan eder, hkm sreriz. Esasnda Mustafa Kemal Paa bu ileri kimle rin sayesinde yapt bakalm? Bizim gibi be gzkara yiit sayesinde... Ben laf dinlemem! imdi mesela alalm seni! Dinin, yolun gibi doru syle, yreinde korku morku yok ya? Denemelisin ki Aa!.. Denemeden ne desem bo.. Denenmez mi? Bu gece arapta denemekteyim. lerde vuruman, kumarn snayacam. Vurumada birinciye korku alameti: iin seni durmadan skt rr. Fazladan boazn kurur. Ben seni ilk grmemle: Ulan namussuz eri bu sefer alacal turnay gzn den vurmusun yr! dedim. Sebebi u: Seni ben ga yetle acar grdm. Sa ol Aa... Sayende... Lakin, bir de ikide, kumarda snamalym. Bi zim rahmetli Kavlak Ali nasl ierdi, bil bakalm? ki yz kiiyi uraya szdrr, Hele reziller! Ulan biz daha yeni baladk, siz nerdesiniz? diye glerdi. Ben iki imeyi onda grdm. Kumarda bsbtn zehirdi rah metli... Zar bak atar gibi atard, tbe kurun atar gibi... Paray kaybetmi, kazanm umurlamaz bir yi itti. Bir gn biz dadayz. Aydn taraflarndan iki zey bek gelmi. Kavlak'n kumarda namn duymular da, Hele bir bakalm, essahtan nam gibi mi? demiler. Yani srf kumara geliyorlar. Yanlarnda bir kara katr, katrda iki heybe... Heybeler azna beraber altun do lu... Bunlar da o tarafn naml ekiyas... akc deilse de akc'dan beriye nam salm yiitler. Diyeceksin ki: Belli bir ey! Yrekli olmasalar, ekiyann iine bir katr yk altunla gelebilmek n'azlarna? Ben Kav lak gibi ekiyay bulaym, yanna, Ziraat Bankas'nn dolu kasasn gtrrm. Kumar baka, soygun ba ka... Kumarda zor yok, zar var. Ve de kumarda paraya 157

yanmak ayp... Uzatmayalm, bunlar kumara oturdu lar yeen, tam gn, gece kalkmamak artyla zar yuvarladlar. Herifler iki kii olduklarndan biri uyursa tekisi atee devam etmekte. Karlarnda Kav lak bir bana... Gzleri uykusuzluktan kan anana dnm, yumruum gibi dar uram. Zarlar salla yp sallayp yallah yuvarlamakta. Altun ortada rezil oldu. nce sayp mayp dururlarken sonunda saymay da boladlar. Kumar avu hesabna dnd. ki avucun bin nne... At u avuca ne gelirse... Der ken Ah can, bizim Kavlak pis atmaya balamaz m? Namussuz kemikleri alar mindere: Dubara... Yuvar lar: Hepyek... ki bir... ok ok deise drt cahar... Bunlar barbutun kt zarlar... yileri de de, dbe, dse, bir de ebe... Uzatmayalm nc gnn or tasnda herifler bizim orduyu tekmil temizlediler. ((Bi zim ordu dedimse dnyay soymuuz. Kemerler, ya lklar, fesler, klahlar altun dolu... Kavlak kendi hazi nesini kumara basp tlnce bize dnd, altun iste di. Verdik. stedi, verdik. Dediim gibi bizi az vakitte herifler, ipten kuaa indirdiler. arklarmzda ark ba brakmadlar. Aman! Da banda bu ne bela? Biz meteliksiz kaldk. Hi unutmam, Kavlak kumara, gazl aput gibi yanm, dnyasn unutmu. Krt Hamo dersen deliye dnm Allah gstermesin, Kavlak ken disini kumara katmadndan, yokua sarm gayretli km kz gibi da dizlemekte ve de burnunu top raa srp hrldamakta... Bir eli belindeki nagantta: Yakarm ha! Yakarm dinime imanma... Sen yle mi belledin deli Kavlak? diye kkremekte... Kavlak tekrardan: Para gelsin, dedi. Biz cepleri, kemerleri tersine evirdik. Dediim gibi metelik kalmam. Kav lak: Yuvarla bakalm bizim kr ata... demez mi? Kr ata zar istemek ne demektir? Kr at, yedi vilayetin 158

toprana nam salm bir hayvan, fazlas: Cmlemizin Hzr peygamber uuru... te o zaman Krt Hamo'nun ne adam olduunu grdm. Bir nara vurup ortaya s rad. Nagant, elinde gne gibi avklanmakta ki gz ler kamar. Biz byle bedbahtlk istemeziz kahpe Kav lak! dedi. Ne hacet namussuz, ne hacet deli Kavlak, adam yollayp getirtelim de benli Fadime'yi de kuma ra basalm! dedi. Benli Fadime, Kavlak Ali'nin Yoz gat'ta sevdii kar... ylesine gzel ki Yozgat surda dursun, stanbul benzerini grmemi. Kavlak gld: Namussuz divane, dedi, basarm art olsun! Sen de kendini Krolu'nun Kse Kenan' gibi akldane mi sa yarsn? Nerde para? dedi. Krd bir hesapa eek ten dme evirecek. Kurttur beline davrand. Belin de bir Dastan kamas var. Senin namussuz eri Aan be yz altun verir. Kavla yakasndan tutup kenara devirdi, Ykl huzurumdan, diye bard, gzlerin kan kuyusuna dnm. Dbeten haberin yok, dubara dan haberin yok... zmirli zeybeklere dnp kamay ortaya att: te meydan, ite eytan! diye naraland. Ulan siz gvur zmir'inden gelip burada kumara oturup adam m soyacaksnz. Atn u zar! Hasl Krt kumara oturdu yeenim... Vay bama! Krtte bir ku mar varm, Krt kumarn piriymi... Kamaya iki yz altun baha bitilerdi. Krt Hamo tam zarda bun larn be yz liralarn ald. Olum de... diyor, de... Haydi yavrum dse... demesiyle dse... Ev ladm zar! Dbe... demesiyle zar hazr... Dbe do makta ay gibi... Herifler acizlik getirdiler. Tedbirleri at. Yreine bir ey gelmesin Aa, bu kumardr, dediler. Zar fincanla atacaksn bundan byle... Yok sa bizden gelmez, dediler. Krt: Ulan surdan bana bir su tas yetitirin! dedi. Bir bakr tas koturdum. Mesele zara hkmetmekte deil, Krd zar sevmi. O 159

gn Krdn meerse kumar gn... ki saate brak mad, fkara gvur zmir'in zeybeklerini bizim Krt, soan gibi soydu. Para tkendi. Bineklerini srdler. Ald. Arkasndan gayret kemerlerini, oyal klahlarn, som srma dizliklerini, cepkenlerini hep toplad. Hita mnda bunlar don gmlek kalnca ellerine ikier altun verdi, Savuun! diye haykrd, On dakika sonra g zme grnrseniz ikinizi bir kurunda karrm art olsun!.. Herifler baktlar ki pabu gayet pahal, don gmlek bayr aa ylan gibi adlar, saniyesinde gz den kayboldular. te ekiya ksm kuman byle oyna yacak... skender Aann yz hafife terlemi, adeta g zellemiti. Elinde yars iilmi arap tas, gzleri dal gn... Eski vukuat dnd belli... Sabahtan beri ne kadar itiini Allah bilir. Maraz Ali geldi geleli koca ie bitti bitecek. Gene de sarholamas yok... Dede gi bi dzgn konumasn ne yapmal? Ali bu dayankl l pek beendi. Bazs, eri Sleyman Aasnn de dii gibi: Kokusuyla yklr. Adam iti mi ite byle imeli... Kendisi de tastan fazla yuvarlamt. i ni bir yoklad. Sarho olmaya sarho saylmaz. Akln bir duman kaplam gibi. Sanki aln ileri km. Durup dururken glmesi tutmakta, tabancasna mermi ald n hatrladka sevincinden yrei kabarmakta... s kender Aay dinlerken iki defa akl baka yere gitti: unu bir daha gstersem mi? Adama ileyip ileme yeceine baksn bakalm! ki defasnda da kendini tut tu. Yaramaz der de beraber gtrmekten cayar di yerek. .. Ortalk iyice kararnca kapdan bir gaz lambas uzattlar. Kederli bir kadn sesi, yemek isteyip isteme diklerini sordu. skender Aa, birden hoplayp kt: 160

Namussuz, bir de sorarsn! Biz acmzdan m geberelim biz? u tabakay sk doldur. Bizim tfei hazr et! Yemek abuk gelsin. Ulan bizim bir iimizin olduu bir srada... Tbe hey Allah! Bir yandan da Ali'ye gz ediyor, akalatn an latmak istiyordu. Yats namazna doru yola ktlar. skender Aa, geenlerde eri Sleyman'dan ald Yunan filintasn avluda Ali'ye verdi: unu omuzla yeen! stne de u eski paltoyu ek! Bu temeline tkrdm Sungurlu kasabasnn kars erkei bizim arkamza dp maasz jandarma yazlm. Hzlca ksrsem pencereye toplanrlar. Yol da birine rastlarsak ben lafa tutarm. Sen syrlr ge ersin. Sakn kaptrr maptrrsn, sonra keyfine! Si lah ne demek? Silah yiidin namusu demek... Kavlak rahmetli: Silah kaptracan yerde kary ver, daha iyi... derdi. u halde, silah avrattan muteber bir na mus... leceksin, vermeyeceksin!.. Verilir mi? Kasabadan kncaya kadar kimselere rastlamad lar. Biraz ilerde bir toprak yola sapld. skender Aa, durup geceyi dinledi: Uzat u bizim emaneti yeen! yi getirdin ve de bir tamam getirdin. Allah bismillah! -Tfei omzuna baaa asp paltosuyla r t t - : Hayle yeen! Si lahlandm m benim aklm bama gelir. Silahszsam kulak asma! Mal gibi olurum. Beni, nereye ekseler o yana gtrrler. Elimin para tutmamas da bundan... Lakin benimki lver mver deil, halisinden mavzer tfei, yani ya uzun silah olmal... Dorusun Aa... Silah iyidir. Lakin almayacaksn. Bunun da 161

tutkunluu olur. Nasl arap, esrar tutkunu olursan, kumara, karya tutulursan, yle... Hemi de hepsinden beter. Beterlii surda ki sen imdicik bir kar sevdin. Evet, cann ister ki hep yannda ola. Yzn grme din mi hi avunamam sanrsn. Laftr. ki arap yu varla, kafa biraz cilalansn, dnyann irkini sana ossaat huri-melek grnr. Sevdiin dnya gzelini unu tur da, o pise sarlr yatarsn. Silaha almak yle de il... Silaha alm yiit silahsz kald m bitti. skender Aa, boyu uzun olduundan, byk adm larla yryor, Zebun Ali yan sra adeta kotuu iin hrl hrl soluyordu. Bir aralk byle it gibi solu may kendine yaratramad. Telalanp yreini yok lad: Vallah korkudan deil... Korku ne demek na mussuz? diye sylendi. Ulan ok kr! Ulan aferin! Hele bir zaman sonra skender Aann da kendi sinden beter hrldadn fark edince rahatlad. Dere yatana benzeyen toprak yolun tepeye sa raca yerde skender Aa, biraz durdu: Yoruldun yeen, soluun azna smaz oldu. Sen keyfine bak Aa... Ulan biz de hamladk. Kasaba yeri bizi rt t a can! Benim Kavlak askerliim srasnda bir gn tam on sekiz saat yol kesmem vardr ki koca Kavlak: Bu ne i! Osmanl padiahnn Tatar Aas da bu ko puun yayasna yetiemez, diye parmak srdyd. Ya yala geldi mi ben ok Arap atlarn atlatmm. Bu gn de evvel Allah zora kalsam geer giderim. Lakin yayana bindin mi mutlak trk armalym. u sra herk vakti olduundan da ta kyl doludur. kz leri yeil ota koyuvermek sebebine kyl milleti tek mil krda yatar. Trk armak hi gerekmez! Cgaray da u kuytuda ielim. Sen imdi: Cgaranm un162

cack ateinden n'olur? dersin. uncack ama, gece nin karanlnda bin admdan grnr. Bir kayann dibine ktler. skender Aa cgarasn sararken Ali sordu: Rahmetli Kavlak Ali Aamn askeri hep mi at lyd Aa? Hep... u halde ekiya ksm atsz hi mi olmaz? yi bildin, binek ister. Lakin kt binek deil, Krolu'nun kanatl kr at olacak. Burasn imdi vur dun diyelim, Yozgat topran iki saatte frtna gibi tutacaksn. Rahmetli Kavlak Ali Aamn at zorlu muydu Aa? Kavlan at da yamand ama, ille Kanl lyas'n altndaki hayvan! lyas bunu Bafjsa taraflarndan getirmi. Bafra taraflar deniz sahilidir. lyas'm at. deniz at dlnden... dedilerdi. Deniz at ayr m? Bildiimiz ata benzer, lakin balk gibi denizin iinde yaar. Denizin dibinde... Krolu'nun kr at da deniz at dlndendi. Bunlar say ki kanatlanp uar. Sonunda da Krolu'nun kr at ge ekilmedi mi? Sen Kanl lyas Aam grdn m Aa? Grlmez mi? Beni severdi ve de sayard, Bu yollarda sen benim ustamsn, diyerek urumu kesmez di. yi oland ya, pek kycyd. Allah bilir, ben o he rifin gvurluundan pheliyim. Kanl olur ama, adam bu kadar m olur? Birinin burnunu beenmese keser savuurdu diyeyim de sen anla! Kanl lyas'm adna bir vakitler alayan ocuklar hrkadak seslerini keser lerdi. Bir kez bir kye bunlarn yolu uram. O kyde bir fukara varm. Akldan noksan bir koca bunak... Nerde bir atl grse dizginine sarlrm da: Ba ver163

meden geilmez. Buras Krolu'nun amlbeli... di yerek aslrm. Kanl lyas' bilmez, Kr Dede'yi bil mez bir divane... lyas kyden alacan alm, saraca n sarm kalkp gidecek. Hayvana binince bu der beder nerdense km, Ba... diyerek dizginine sarl maya kalkm... Senin lyas Aan: Yaaa yle mi? demesiyle bir vuruta herifin elini bileinden koparm. te byle bir insafszd, bu katil lyas... Hitamnda af kt. Af ksm ekiya milletine bir vakit yaramam tr. Yararl olsa hkmet hi verir mi? Bana sorar san ekiyal bi kez gze aldn m, aff maff yre inden silip atacaksn. Ulan sen nasl bir herifsin ki sana biri karp af verecek? Ekiyalm kanunu ceb ri almak iken ve de bu byleyken... Dorusun Aa... lyas'a el altndan haber uurdum, Yrtc kur dun mekn dalar yazlmtr. Otursun oturduu yer de... lnecekse de elde silah lnmeli... dedim. Din lemedi. Yze kt. Ziyadeden bi de Mslmanlk pey dahlad. Besbelli adn Allann gnahkr defterincen sildirecek... Bunca yln imansz katil lyas' dervi-abtal oldu da sanki camiye postu serdi. Aman cuma... diye seirtir. Aman ikindi kazaya kalmasn uak! der koar. in fenas kendi kylerinde cami yok. Mutlak komu kylerden birine gidilecek. Giderken yan sra bir de gvur gtrmeklie balam... Gvurlar cebri Mslman m etmekte? Namaza deil! Gvur bunun gzcs... Katil lyas namazdayken gvur etraf kollayacak ki bir kah pelik olmayacak... Tamam! Benim eri Aam nakledivermiti. Namazda vurdular lyas Aam... Gvura gvenir mi? eri Aan halt etmi. Gvurda oyun yok... Zi ra namazda vurulmad. Dmanlar pusuya drd164

ler. Gvur her zaman, bunun yz elli, iki yz adm ile risinde giderdi, trk araraktan gitmekte ki sesini keserse lyas bir bulakla uradn anlayacak... yi akl... yi akl ama lyas akl deil, Kavlak Ali akl... Bu toprakta ne kadar ekiya oyunu varsa tekmilini Kavlak icat etmitir. Kavlak'taki akl ben kimsede gr medim. Affa aldanp Karya kavuaym da scack ya taym, demeseydi, hkmet Kavla ele zor getirirdi. lyas Aamn gvurundaki ses, nasl bir ses? Bunca saat trk armaya soluk mu dayanr? Hep btn trkyle gidilmez ya, nasl yola ktlarsa... Trksz giderken gvur tehlike sezinledi mi havay tutturacak, trkyle giderken hiylelendiyse hrpadak kesiverecek! Planc gvur! Aferin! Lakin pusudakiler de planc... Meseleyi naslsa renmiler de gvur geerken ses etmemiler. Fazla dan ekiya kitabnn kavlince pusu kurulmaz bir yeri pusulamlar. Pusu ksmn ounluk boazlarda, kp r balarnda kuracaksn. Attn, vurdun pekl! Vu ramadn, dereye hoplamak, meeye karmak lazm. Zi ra pusuya giren arkl kyl deil, zorlu ekiya... Bun lar pusularn yaznn yzne kuruyorlar. Vakit?.. Vakit: Gece... Yats dn... Gvurdur trk ararak pusu yerini gemi. Trk armas: Yol se lamet, korkma gel! demek... te katil lyas' orda vur dular. Yaz dediin kra dzlk... Katil lyas Aam herifleri neden gremiyor? Orak zaman... Orak zaman ekiya ksmna hem iyidir, hem kt... Gizleneceksen sap ynlar nn, kalkm ekinlerin arasna giriverirsin. Ktdr, i165

te bylece pusuya urarsn. Herifler, yol boyunun sap ynlarna siperlenmiler. Katil lyas Aan tamam otuz mermi yedi hey Ali Maraz, tam otuz mermi!.. Salt ka fasna sekiz tane mavzer mermisi diyeyim de sen an la! Beynini surdan burdan topladlar. skender Aa derin derin iini ekti. Cigarasnn kzl atei zayf, uzun suratnn bir yann aydnlatm t Gzlerini karanla dikmi de dalm gitmi... Maraz Ali, fkeli bir kederle dnyordu: Bu dnyada yiit ksmna rahat yok... Bu gemiini... tbe yarabbi... dnyada... Geceyi, yrei sklarak din ledi. Havada pis bir sknt var. Toprak lm bsb tn, yamyass... Gkyz yere alalm da gizliden so luyor. Soluunda yann isi kokusu... Mutlak byle bir havaymtr. Katil lyas Aam byle imansz bir gecede hakladlarsa hakladlar... Ulan biz bu laf neyin stne getirecektik re zil? Aklm kartndan unutmuum. Neyin zerine?.. lyas Aamn, deniz at dlnden at zerine... - Doru evet! Katil lyas rahmetli, pusu yerine otuz krk adm yaklam yaklamam, altndaki at ne yapsa iyi? rkilmesiyle geri durmu. Dedim ya, at gayet fena, at Hazreti Ali Efendimizin Dldl... Ekiyal bu katil lyas deil, at yapmakta... derlerdi. Gecenin karanlnda pusuyu sezen atlar vardr. By lesine: Gececi at denir. lle ttn kaaklarna mah sus bir at... Kolcu pususuna katiyen uramaz! lyas'n altndaki hayvan da byle bir mbarek... Pusudan hiylelendi mi kulan kessen faydasz. Bir adm attramazsm. At, velhasl, dayanm. yi ya, dnsn artk lyas Aam... Nereye dnsn? Dnebilmek ne mmkn! Va de yetti bir kez Ali can, vade tamam oldu mu bu dn yada iecek suyun, yiyecek ekmein p kesilir. Say ki 166

hastaneden o gn taburcusun. Tabeladan dtn. Va de yetmemi olsa dnmez mi? Askerlerinden dinledim: Bu katil lyas dadayken atyla adam gibi konuurmu. Gn olurmu, altun ykl kervan surdan gese lyas mal gibi bakar, Bre aman!.. Sana korkak der ler Aa! diyen kelelerine glermi de: Varsn desin ler, dermi. ld, Allah rahmet etsin demesinler de.. u halde atndan haber alyor. Pusuya atnca at gene imarn vermi ya, vade bir kere yetti. Katil lyas derekap arha vurup ters yz savuacana hayvana f kelenmez mi? Ama nasl bir fke! Pusudakilerden bi ri, ad lazm deil, bana meseleyi kendi anlatt: zen ginin ucu mbarek atn karnna tam iki parmak gir mi, dediydi. te buna lm fkesi derler Ali can! Baldan tatl ve de ecel erbetinden ac olan fke budur. Rahmetli, fkeyle hayvan zengilemi, hayvansa ken dini yolun kenarndaki arampola atacak olmu. Ne fayda! zerindeki ky ocuu deil, sapna kadar Os manl... Hayvan arampola drr m hi? Dizgin leri toparlamasyla fukara hayvana kam-zengi ya nam. Atma orada etmedik hakareti komam. Anla tan herif: skender Aa, dedi, yalan mundar! O at az kald ki lyas' kurtara... Biz pusu yerinde dilerimizi ufalyoruz. Arkadalar bilmem, benim elimdeki mavzer tfeinin kunda terden az kalm ki yumuaya... Sonunda fukara at bunalm, amansz kalp iki kere ac ac kinemi. Yani, Elveda! naras vurmu. Frt na gibi parlayp yola kapanm. Pusuda bekleyenler tam alt kiiler. Alts da pireye atan silahor... Bana anlatan: Vurduk ama biz biliriz, dedi. nce hay vana kylmayacak denildiydi. Ne mmkn! Cann ver meden binicisini verir mi? Baktm lyas elden kacak. Kurtuldu kurtulacak... 'Ulan u namussuz hayvana atn!' diye bardm. Hayvan tekerlenince lyas'n ii167

ni bitirdik. Hasl yemiler yle babayiidi kolayca... lyas Aam phelenince silahna neden davran mam acaba? Gaflet basm yavrum. Sen gafleti nerden bile ceksin? Gvur kendini bir selamete atsayd da meka nizmay oynat verseydi... lyas'n gezdirdii gvuru da gayet yiit... Evet. Gvur yiit... Lakin o ate de say ki cehennem atei... Yiit gvur surda dursun, yiit Mslmanm girecei pheli... Katil lyas' hayvanyla beraber gmdler. Vasiyeti byle! yi at iyidir. Herhal ekiya ksmna da bir tane lazm. Davran yeen... Dinlendinse yolcu yo lunda gerek... Artk daha yava yryorlard. Kyl ayayla saatte ferah alnan Kzl Oba kyn bu sebeple an cak gece yarsndan sonra tutabildiler. Maraz Ali'nin Kzl Oba'ya, yolu hi uramamt. Kzn karacaklar Sarcay da kulaktan biliyordu. skender Aann yolu brakp meeye saptklar halde, Yolu azdrdk m aman! diye telalanmamas hou na gitmiti. te belli bir ey! Herif sapna kadar e kiya! Nihayet bir dere getiler. Burada arazi biraz yk seliyordu. Sk ekilmiti. Ekinler de bir kar by mler. lerde bir kpek havlad. skender Aa : Ky yakn! diye alay etti. Yakn evet! Bu it, Kzl Oba iti... Sen Kzl Oba itini ner den bileceksin! Bu kyn iti Ankara'ya kadar nam sal mtr olum! Lakin byle dediimi Zeynel Aan du yarsa bizi perianlatr. Sen Zeynel Aan hi grdn m? 168

Aklma gelmedi. Bize urar m, Aama?.. Eskiden urarmtr. imdi ky bekisi oldu undan bir yere gitmez. Ulan yaza kmaz bir ii ol maynca Kuru Zeynel senin namussuz eri Aana ne den urayacakm? -Biraz durup etraf dinledi. K pek sesi kesilmiti-: Ky uykuda... Ky rahata uyu mu. Yahu u Kzl Oba kylsnde hi akl var m? Kediye cier emanet etmi de uykuya varm. Ky te yzdeydi. Krata... Aasz... Kiremitsiz bir ky... Elli hanesinde l gz gibi bir tek k yok... skender Aa, bsbtn yavalamt: Yorulmuum ne dersin? u namussuz filinta slanm ekin uvalndan ar geldi. Boynuz kze, semer eee yk olmaz diye bir laf var. Kulak ver me! Doru deilmi. Baksana bizi ezdi namussuz fi linta... Namussuz filinta dedimse, seksen mermiyi ne yapalm? Ulan seksen mermi senin neyine? dese bi ri... Bizim kavlimiz evvel eski yz mermidir. Biz Kav lak rezilinden byle t aldk. Kasaba yerinde t tn almaya gitsen armada tam tamna yz mermi ola cak hey Uzun Olan! derdi. nk senin gibi kopuk milleti bir bakarsn, ttnc erisinin nnde Osman lya harp ap yrm. te byle derdi senin Kav lak adan... Eskiden ben, Osmanl mavzeriyle birlikte be yz mermi, iki bomba, bir nagant tabanca, dldl -skender Aa drbn demek istiyor- bir de erkez kamas tardm. Bu ykle on sekiz saat durmadan yol kestiim oktur. Dedim ya Ali can, kasaba yeri bizi rtm bir tamam, bizi tekmil bitirmi de haberimiz olmam. lemeyen demir paslanr demiler, doru sylemiler. yleyse kz karmak senin neyine bre skender? diyeceksin. Biz o meselede hamlamadk ki ey olum... Biz o meselede kavat brahim Efendinin ser mayelerine, Aman bu nasl bir yiit? Kar ksm bu169

na bir vakit g yetiremez. diyerek alnmz ptr mz. Senin ablan bizi tekrardan evermeye neden ra z geldi bakalm, stne kuma getirmemize neden ey vallah etti? Erkekliimize g yetiremediinden... Bu yata bu bel gc neyin nesi? Hep arabn marifeti... arap gayetle iyidir, Ali Maraz, arap dedin mi hovar da delikanlnn Lokman Hekim merhemi vesselam... - Biraz bekledi -: Ee demedin yeen? Aklm ermediinden... Ermedii iyi... Sen yataki yiit, kar mesele sine fazla dkn olmayacak... Herif ne demi baka lm? Herif demi ki: Yahu ben bu marifeti yavaa anacak sandmd. Meer namussuz dibinden devrilirmi, demi. Ekiyala yeni baladn demlerde, ille ukuruna salam olacaksn. Koynuna dnya gzeli Zleyha'y koysalar nefsin uyanmayacak. imdi beni iyi dinle: Bizim basmaya gittiimiz ky: Sarca... Bu k yn yar adam Muhtar Arif reziline akraba olur. Sen bizim Alevi milletini kendin bilmez deilsin. Bunlar bir grlt duydular m, seirtmemi yapamazlar. Gelsinler. Bilmediinden gelsinler dersin. Bu Sanca'nn yar adam herifin arkasnda... Belki kavim-kabile ar kamza der, silahlanr. Kz elimizden geri almaya kalkar. Beni vermezsin yle ya?.. lrm de gene vermem. Aferin Ali Maraz! Ben bu hizmetini unuturum belleme! Sana da byle kz karma iinde biz geliriz. sterse stanbul padiahnn kz olsun. Maraz Ali, unca zamanm ekiyas koca skender Aann kendisiyle akran gibi konumasna ok sevindi, boazna scak bir ey tkand: Sa ol! Senin kendi esaletinden o... Kes ulan! Arkadalkta ne demek olsun! Kes 170

dedim. amara bak amara... Hst, kye girdik namus suz, mzrdanma! te Kuru Zeynel'in hanesi... Herif kopuk eskisi olduundan evini byle selamet bir yere kondurmu. Gelen giden bilinmeyecek bu bir, bir de ekiya ksmnn srt ille daa yakn olacak... Maraz Ali, yldz alacas bile bulunmad halde Kuru Zeynel Aasnn ne kadar fakir olduunu grmey le deil, sanki kokuyla anlad. skender Aann ha ne dedii ey, bir gz oda... Nah u yumruum ka dar bile... rm ot ynndan farksz... Bunun avlusunu mutlaka, bakmszlktan ayrk kitlemitir. Mal davar surda kalsn, bakalm bir uyuz eei var m? te belli bir ey: Taze mays, gbr gbre kokusu bile alnmyor. Ali, anasnn bakmsz, harap evini gznn nne getirdi. Evet, bu Zeynel Aa her nedense kendini der bederlie kaptrm. Tarlas taban olsa, reperlii ken dine elverse korucu durur mu? Korucu, ky tellal, o ban moban ne demek? Azap-yanama demek... skender Aa, dilerinin arasndan sylendi: Bu Zeynel uyumayacakt ya... Allah Allah! a rab ekmi besbelli... Kapy yavaa vurdu. Neden sonra, gayet keder li, gayet korkak bir kar sesi, yavaa sordu: Kimsin? A kz! Yabanc yok... Sesini alamadm. Adn ne? Balarm ha! Sedamz alamam. Muhtarm muhtar. Bu kyn khyasym. Kar bu sefer ieri doru seslendi: Kalk herif! Muhtar Aam gelmi, uyan! Muhtar m? Tbe tbe! Gecenin bir vaktinde bu nasl muhtar? A u kapy, ra yak! Ya da, sen ekil, dur! 171

Zeynel ksrerek geldi, kapy karanlkta at: Sen misin muhtar Aa? Ulan muhtar da neyin nesi? Sizde adam byle mi beklenir? Vay Uzun skender'mi... Kes ulan! Sana admz soran m oldu? Buyur! Yannda kim var? Buyurun! Sakn bir i stndeydiniz de... T ablam rahatsz m ettik? Rezillenme namussuz! Ge yle... Yava o cuklar inersin... Zeynel'in kars, parmak gibi is salveren bir gaz ya kandili yakmt. Ba hizasnda tutuyor, klna hi aldrmyordu. Sa ba perian... Srtna acele bir gmlek geirmi. Gmlein gs karnna kadar ak. Tm plak olsa ne lazm gelir? Fukaralktan, bir de her yl ocuk dourmaktan kocam ki adamlktan k m... Zeynel'in stnde paralad sopalar, dersen, eek yknden ok... Kuru Zeynel karsna, akadan takld: Bre kar! Muhtardan haberin yok, ekiyadan haberin yok! Bi de koca kyn korucu kars olacaksn. Bak skender Aan geldi. Ho geldi, safa geldi. Kerametime inandn ya? Benim sa kulam kanmakta... Mutlak bir gelen olacak, demedim mi? skender Aamn geleceinden ilmin, haberin vard. Bi de bana ehlitekvalk 'satacak. A m skender Aam? Bu ne biim bi sz? Yoldan gelen herif tok ola bilir miymi? Zeynel sedirdeki yata acele toplad. Uzun paal donunun yrtk dizlerinden sska diz kapaklar gr nyordu. On gndr tra olmam, surat sanki l 172

surat... Kuru dedikleri kadar var. Kuru olur ama bu kadar m olur? Her kmldanta vcudu kemik sesi ver mekte... Zeynel arkas dnk, sordu: Yanndakini bilemedim skender Aa, kimler den bu yiit? Anlatrm, sen nndeki ie bak! Gein yle! Rahatlayn... Zeynel, bacaklanna her yan yamal bir askeriye pantolonu, srtna, kol azlan lif lif olup ksalm bir askeriye ceketi geiriyor, bir taraftan da karya sy leniyordu: Ben uyumaya uyumayacaktm ya, iim gemi. uraya cansz dmm. Dinine tkrdm ky!.. Ky deil canm, sanki altun madeni... Zeynel Aam iyi ho... lakin gezinmesi yok... derler. Ah bir dolasa... Ellerin bekileri gibi sabaha kadar istemez, ylo yatsdan sonra bir dolasn... derler. Gzleri de bi zim pencerelerde... Zeynel'in evinde sinek usa bile cekler. Kz, beri bak! Gecenin yarsnda sizdeki k neyin nesiydi? Size bir gelen mi oldu? diye kanlar a zn arar. Bak keyfine! Bacm sen hovarda m vitirdin de gece vakti aramaya ktn? deyiver suratn asp... te bunun cevab budur. Eer insansa bu laf ona Cum huriyet Bayramna kadar yeter. Ulan kar, biz cgara paketini nereye koyduk? Bitirip attn ya... Sana, O kadar ime! dedim. skender Aa, bu benim herif cgaray hi sndrmez oldu. mesinde deilim hkr hkr ksrmekte ki... Balarm haa... Sakl cgara vardr sende. kar gelsin!.. Yok. Nerden olacak? Ben ttn m ierim ki?.. Vay, bir de Ankara'nn mebus kars gibi ttn m iecektin? mezsin ama, bizim paketi yarsndan blersin. 173

 Fena m? Saklarm da byle bir amansz srada.. kar kz, skender Aandan ayp... Sen bu skender Aan sakn bir bakasna m kartrdn?.. te kpee mi benzettin? Uzun skender Aa elini kaldrd: Hst namussuz! Kz keyfine brak! -Tabaka sn kard - : Nah ttn! Lakin biz ttnle savulacak misafir deiliz. Ee? E'si, arap isteriz. Sen bu yiidi bildin mi? - enesiyle Maraz Ali'yi gstermiti -: eri Aann hiz metkr olur ve de bize yeen olup... Essah, ben bu kopuu eri'nin orda grm tm. Nerden... diyerek deminden beri... te tamam! Kendisini tandnsa bitti. eri'yi kendin bilmez deilsin, yolunu arp kapsna u rayan yedi gbek ikici olur ve de kendisine kplerle arap dayanmaz. Bu benim yeenim arab ite yle sine ier hey Kuru Zeynel!.. Ayrca yolda bana ne de di? Ben Kzl Oba'nm olan pek severim. O sebep ten bir olak kebab isterim, dedi. Ayrca skilip tur usu, samanda saklanm elma da olursa eh... dedi. Tamam, imdi inandm. Bu yiit, eri Sley man rezilinin kabilesinden... -Gz ucuyla skender'in duvara dayad filintay gsterdi -: Ne var olum? Se nin eri Aan ordu mu kuracak? Ucuz pahal silah tedarikine mi ktnz? ktk sayende Aa... Sayendeymi... Zeynel karsn dar ard. Maraz Ali, mrnde bu kuru Zeynel Aa kadar ze-bun, onun gibi kara bir herif grmemiti. ankr'nn gebe ingenleri de byle deil... Herifi sanki ocan iine ayandan asmlar da alt ay iste ttsleyip ku174

rutmular. Ya hep szlm da derisiyle kemii kal m. Bu ne biim bir herif!.. Adam korkar art olsun! Ali byle dnerek glmsedi. Kendi zebunluunu, eskiden beri bir eye benzetemiyor, yiitliine uyma yaca iin can sklyordu. Koca bir ekiya Zeynel Aa byle olduktan sonra gerisi kolay! Biz maallah Zeynel Aann yannda Sungurlu doktoru gibi besiliyiz. Ayrca bu evde eya namna da hibir ey yoktu. Ne sandk, ne sepet! Duvarda eski bir fieklikle dokuz lu bir beki tfei asl... Bu dokuzlu tfekler eski Rus harbinden kalma akaralmazlar ki bir tek fiek yaktklar grlmemitir. Ky korucusuna bir tfek lazm... Bu da tfek mi? Evet tfek!.. Yerdeki yatakta tane kk ocuk uyuyordu. kisi olan, biri kz... Bunlar da sskalkta babalarn dan aa kalmazlar. Omuz kemikleri kama ucu gibi sivri... iltenin iindeki otlar, yrtklarndan uram. Yorgann yorgan olduuna tank ister. Belli bi ey! Bu kuru Zeynel Aa ekiyalk devrinden mal artramam. Yahut ki cmlesini kumara basp savumu. skender Aa bir taraftan cgara iiyor, bir taraf tan: yidir bu senin Zeynel Aan, diyordu. Kuru muru ama yreini ne yapalm? Biraz sonra Kuru Zeynel kapdan ban uzatp skender Aay ard: Hele biraz gel Uzun Olan! Kesilecek tavuu kendin se, sonunda bana yasz masz diye laf etme!.. Darda yavaa sordu: Bu olan eri'nin hizmetkr yle ya?' Hizmetkr, ne olmu? Demek eri bu ite var? Allah Allah! Olum, bunca senedir ahbabz. Sen benim yalanm nerde tuttun ki bu sz byle syledin?
'75

- Ben bunu o niyete sylemedim. Bi mesele yle olur, byle olur. Olan grmlm var evet, lakin nerde grdm? Demek eri'nin hizmetkr... yi g zel! Bak bana Uzun Olan, lafma gcenme! Siz boyu uzun milleti biraz avanak olursunuz. Hadi greyim seni skender Aa!.. Vur kr, yakalanmadan sra gel, sonunu bana brak! baka laf... Ben de beraberim hadi! baka laf... Olan, eri'nin hizmetkr... Bi raz aklm yatt imdi... Lakin eri namussuzu bu ie, neden girer, bylece? Senin yreinde domuz pazarl hi bitmez re zil! Bu kadar zamandr bu ie komaklkta... Arif Aa papasna tam on kere gitti geldi. eri, sen bakma iyi dir ve de beni sever. Biz otuz kye hkmeden bir er i Sleyman olup ve de ka kez ayana gidip kz ver memek, bir kanck iti bizden esirgemek... Bu nasl i! diye bu bizim eri Sleyman namus etti. Kim? eri mi? eri'de namus mamus olma yacakt ya bu eri'de... eri'deki namuslarn eidini sen bana sora caksn. Sevmezsin ama, bu eri kt deildir. Beni sevdiinden baka, kendisini ka kez denemiim: Ulan eri, ver surdan bana on banknot... derim. kilet mez. Denemiim yahu, ben denemesem hi... yi iyi... Kz yarn gece mi beklemekte?.. Yarn gece... Ne olur, ne olmaz, kyl seni grmesin. arap istediin essah m? te grdn m olum, sen bu gece artm sn. arap ister mi? nasl bir soru? Vakit ge de... imdi Aa, benim senden sak lm gizlim yoktur. Bizde arap arama! Biz bu kyde uan kua borluyuz. Kimseye hacete gidecek yz mz kalmad. Bu yln beki hakkn yedik de teki y176

ln hakkna baladk bile... Babam olacak namussuz la aram dersen fenadan fena... Uzatma, ben mahkeme reisi miyim? Bir de ba bana sormal! u kadar kyn bir Salih Aas z o lunu neden yanna yanatrmasn? u sebepten ki: O namussuz, ben Allah saye sinde namusluyum. O namert, bense kudretimce mer dim. Cahillikte senin gibi bir uzun eytana uyduk, ba mzdan bir kaza geti. Vay uzun eytan biz miyiz? Kumar ne yapa lm? Boyuna zar atmalarn?.. Bu gidile kumar da oynarm ama, hani ku mar?.. Kyl bir halde ki hey skender, kyl tekmil perian... u bizim koca Kzl Oba'da ekini, zahiresi kendine yeten be ev var-yok... Gerisi, yani altm hanesi ktan bu yana art olsun ot otlamakta... Srf ot ki yasz yourt ayran bile aramayacaksn. Bizim kuru ot halamas yemekten karnmz bozuldu karda... Baban bir koca aa olup... Ulan nerenin aas?.. Bu aalk da bizim bu temeline tkrdm Sungurlu topranda sudan ucuz... nsaf elden braktn m, z olunu kazkladn m, komunun namuslu kansn batan kardn m oldun aa... Benim babamn aal da teki aalar gibi hergele aal... imdi ben ne halt edeyim bre skender, aklm yitireyim de babam olacak deyyusun lafyla, lerde mirasna konacaz, diyerek falancann rz ehli karsn m sryeyim? Ulan sus! Baba ksm z evladna byle t vermez. Geende Sungurlu pazarnda grtk. Sen den dert yand: Benim olum adam olsa... Benim o lum kopuun domuzu ne fayda... diyerek alad. Hele sulu gz pezevenk yr! deseydin. Biz 177

imdi bunca senedir kahrmz eken krolunun s tne elin oynak karsm kuma m getirelim? Ya beni vururlar ya da ben birini vururum. Babam olacak kavat tarlalara konduktan baka, bizim yeni kary da... Sus olan rezil... Neden? Kk oluyla aras hangi sebepten iyi?.. Benim kk olan bir tane... diyormu. Se bep? Sebep on be yandaki krpe gelini kullanmas deil mi? Dman szdr hey olum, ne mmkn! yleyse bizim dmanmz, fukara anam... Ge imdi bunlar, ii beni yakar d seni... Doru birader... Biz de gecenin bir vakti... - Hovarda bir hareketle kuandan czdann kard -: Meraklanma! Yemin ektim. Glbeniz'in kavat baba sndan getirecei altun maltun, prt mrt hep sizin. Katr AdiFle blr bir vakit idare edersiniz. - Maraz Ali'nin verdii yirmi be liradan be lira ayrd -: te buyur! Sana be kayma... Masraf edersin. st kalr. arap alrsn. yisinden tavuk... Ka lira bu? Bir mi? Bir lirann laf m olur hey avanak? Be kay ma... yleyse tavua bo ver. Olak kebabnn tam sras... oluk ocuk biraz et yz grsn. Sevaptr. Aferin Kuru Olan, paray grmenle senin ak ln bana gelir. Olak kebab evet... Babam olacak kavatta bir olak varm. Anas ldnden ocak banda byttler. Hem de bizim krpe gelinin styleymi. Artk gnah Katr Adil'in boynuna... Gzmle grdm arkada, ite o ola yeme de yannda yat! dediydi. Bizim gelinin oynakl olaa getiyse, hem de geer, olak tadndan yen mez.
178

Vay namussuzlar vay!.. - Katr Adil'in kary yollarm. Bana paras pe in de olsa vermezler. Lakin kimse grmemeli... Burda olduumuz zinhar bilinmeyecek... Bilinmez, sen meraklanma! Yarn laf da edil se, Karakol kumandan Kara Ltf Baavu istemi, derim vesselam! Hey olum, siz bu Kzl Oba kynde meerleyim yalan fabrikas amsnz. Gayr size g yetmez. Bizim Katr' da alr gelirsin yle ya? Biraz ier, bi raz da zar atarz. Benim zanm bu yaknlarda pek k t... Beni gzelce tersin. Vallaha ben alrn, veririni bile unuttum. Aldrma. Zar aceminin demiler. Katr nasl? Kumardan yana sordum. yi... bu kye Kemal Paa gelse, zarlar kr datarak karsna dikilir de: Var msn Paam? Hele iki tek yuvarlayalm ki oyun olsun! diye srtr. Uzun skender Aa, Maraz Ali'nin yanma kibirli kibirli glerek dnd : Zeynel Aann hanedanl kabard yavrum! Zeynel Aan bize halisinden olak kebab yedirecek. ok zor ettim, stemez, sittir et! dedim, dinleteme dim. yidir bizim Kuru herif, beni grmesiyle cann verir. Bu yoksulluunda bize arap da iirecek... Dur hele... Otur olum! desen de bo... Zeynel'in kars, bandaki rty dzelterek ieri girdi. Srtna gayet eski, her taraf yamal, pis bir en tari giymiti. Ayaklar plakt. Ya otuzu bulmad halde koca kardan beter... Sesi de bir ho... Yalvarr m, alar m bilemezsin. Senin kar nasl, skender Aa? yi has ya... --- yi gayet... Ne olmak ihtimali var? -179

- Bu yiidi bilemedim. -enesiyle Maraz Ali'yi gsterdi -: Kimlerden?.. Bunu mu Kadriye bac? Tbe, nasl bilemezmisin? Bizim yeen yahu, bizim yeen ki aslann k ... Ya bu neyin nesi? -Kar duvara dayal filin taya dargn dargn bakt -: skender Aa siz sakn ha yrl bir ie gelmediniz mi? Aman hayrsz i olduunu nerden bildin bre Kadriye bac? Ben bilirim. Benim herifin halinden belli... K t ie gidecei zaman bir huy peydahlar. oluu o cuu halar. Bana iki gndr bir etmediini komad. Bak skender Aa, adamn aklna olmaz iler getirme! Vaktiyle kt yollara gittiniz, mahpus damlarnda s rndnz. Benim herif o gn bugndr yeminli. Sk tbe ekti ki o kadar olur. Erkek ksm tbesini, yemi nini bir vakit bozmayacak! Oh skender Aa unlara bak! - Uyuyan ocuklar gsterdi - : Ben kar bamla bunlar nasl doyururum? Biz acmzdan lrz. Kay* natam olacak: Adam deil benim olum, istemem, di yerek bizi avluya bastrmamakta ka yldr. Drt ift kz ellerin elinde... Kapsndaki hizmetkrlar biz den tok, bizden anl... Biz duvar diplerinde kaldk. - Yemenisinin ucuyla gzlerini kurulad -: Ben kar ba mla... Siz mahpus dammdayken... Kz hemen bir alama bilirsiniz! N'olm? Be nim bi ey dediim mi var? Nerdeyse bizi evden def leyeceksin Kadriye bac, aferin!.. - Benim sizi deflemek ne haddime! yilie geldinizse can ba zerine... Bak gene tfeklenmisin. Ben korkarm. Bizi hkmet kt defterine yazm. Krk gnlk yolda kt bir i olsa, Acep Kuru Zey180

nel mi? demekte... Biz bir ky koruculuunu g ile bulduk. Bu tfek neyin nesi? Hey yarabbi! u kar milletini tekmil gazlayp yakmak deil mi? Bizim dostumuz varsa dmanmz da var. imdi gece vakti silahsz m gezilsin? Bu na sl bir det! Orasn kendin bilirsin. Bamza, bir ktlk gelirse gsm yrtar, beddua brakmam arrm. Kumar oynayn, hovardalk edin, razym. sterse ba bas olacan diledii kahpeyi zerime kuma getirsin, lakin mahpus damna bir daha girmesin. Bamzda olsun. Kaynatam bir sr koyunun artn itlere d kp ve de bize bir tadmlk yasz yourt ayran ver meyip... Benim ocuklarm o evin kapsndan yana malar denekle kovalamakta, skender Aa! Sen meraklanma! -skender Aa, Maraz Ali'ye gz krpt-: Meraklanma dedim, alak! Bir de zrl z rl alar. Peki biz kymz neden terk ettik bakalm? Biz neden Sarca'y braktk da kasaba yerine gtk? Biz muhacir olduk kz, muhacir olduk ki, Belaya u rayp mahpus damna girmeyelim, diyerek... Aferin! Bak sen akllsn skender Aa! Bi zim herifte akl yoktur. Size de yazk! Kt yollarda gezip bir adam olmu var m? Oturun gzelce iin, dnyann kopuunu buraya toplayn, kumar kurun. Bir ay uyumadan hizmet etmezsem, azm aar da uf dersem, beni yatr da kes... Lakin herif dar gitmesin oh skender Aa, ayaklarn peyim! Sus rezil, sus dedim. Hemen harbe gidilecek gi bi... Bak dinle... Dinle ki: Biz ticaret stndeyiz. Al verite gezinmekteyim ben... -Gene Maraz Ali'ye gz e t t i - : ki laf da sen sylesene bre yeenim! Biz mal toplamaya kmadk m? eri Sleyman Aayla srek ortaklna girmedik mi? 181

Maraz Ali yarm azla dorulad: - Srek evet... te grdn m, ite kendi kulanla iittin Kadriye bac, biz gayr sreki esnafyz. Drdnc Or dudan stanbul'a kadar byk mal srekleri gidecek. Sen et yemekten acizlik getireceksin. Senin herifi de ortak aldm. Bana gz pek, paraya pula metelik ver mez yiit arkada lazm. imdi senin herif surda du rurken biz paray bakasna m kazandralm? yleyse ho geldiniz, safa geldiniz. -Kadriye bac kederle glmsedi: - Aman size dediklerimi be nim herif duymasn. ime kartn, diyerek bana et mediini komaz. Beni sopann altna yatrr. ine imi! i mi kald halbuysa... Ky yerinde koruculuktan aa s olur mu? obanlk bir... kinciye bekilik... Ge riye ne kald? Abdal olup ky ky dolamak, el kap larnda devirmek... Dilenci-abdal olsak belkim artkla karnmz doyar. Byk olan stma ktletti, sulfato alacak para yok... Ben canmdan usandm. Ulan adam bir haber uurmaz m? te buna f kelendim. Biz Sungurlu'da deil miyiz? Biz Sungurlu kasabas denilen namussuz yeri ahbap uruna bekle mez miyiz? Bana demeye dedin, sakn bakasna deme! Bu kadar gelen giden olup ve de arada telefon bulu nup... Adam birisiyle bir haber yollamaz m? kiniz de iyice artmsnz u halde... Alama, alama al ak! Yarn, br gn ben sana halisinden bir kutu sulfato ulatrrm. Olan yutmasyla zplar kalkar. Zey nel benim ruh gibi ahbabm. Bu kadar insan varken gece vakti Kzl Oba'ya ben neden koup yetitim? Birka para kazanr, biraz sermaye dzer diyerek deil il mi? Helalindense sa ol skender Aa, Allah tuttu unu altun eylesin. Allah seni oluuna ocuuna ba182

lasn. Ky yerinde yok yoksul olmak ne demek sen bilmez deilsin. Bir de adamn akl olmayverdi mi, ta mam! Benim herifte akl hi yoktur. Aksz bir adam, ky yerinde lmeli. Ne ileli bam varm. Ben ne ka ra bahtl bir karym. Zaten bu kyn adam beni g ze getirmedi mi hay skender Aa? Ben bu herife ge lince urama bir ar sapland. -Sol brn gsteri yordu -: uramda bir ey pt dedi, koptu. Bir kyn aasna gelin gitti fukara Kadriye kz, dediler. u yarc kzna ifte davullu dn neyin nesiymi, ingen davullar bile dengi dengine vururken... dediler. Koca Zeynel Aa sevecek bir baka kz bulamad m? dediler. Gzlerini kurulamak iin deminden beri ekitir diinden barts iyice almt. Salar krlam... Alktan, yorgunluktan surat tersine dnm de bir baka renk balam... skender Aa: Adam adamsa bunun koynuna na sl girer yahu? dedi. Bu bizim Zeynel'deki ikembe yaman! Olursa bu kadar olsun! Maraz Ali, kendi anasnda ok grd iin, durup dururken alayan kanlara evvel eski fkeleniyordu. Kadriye bacya da fena kzmt. Anas da, besbelli b tn mr fakirlikle getiinden, byle sral srasz a lar... Kimi bulsa derdini yanar. Ayrca seferberlikten, gelin olmasndan ap kafa iirir. imdi de Zeynel Aasnn karsna acyacak yerde fkelenmiti. u a layan karlar tekmil kesmeli... Kesmeli ki pislik temiz lensin! Kar, dizlerinde derman kalmadndan olmal, ka p dibine meldi. Zengin kaynatasn bir hakl bulup bir ayplaya rak dert yanyor, ipe sapa gelmez laflar arkas arka sna yuvarlyordu. Bombok vesselam!.. 183

Bu srada Kuru Zeynel, kyn te banda otu ran Katr Adil'in kapsna yetimi, yumruklamaya ba lamt. Neden sonra, gayet tembel, biraz da mark bir erkek sesi, namussuz Katr'm her zaman keyifli sesi duyuldu : Ulan kar! Bu ne edepsizlik hey kar! Ben ev deyken ha namussuz! Ulan senin zamparalarn, gayr vakti saati mi ardlar? Ben imdi bu azgn kpei gebertsem iyi mi? Hakas ben bu herifi, her kimse, mutlak ldrmeliyim... in gcn maskaralk... Belki komularmz bir hacete gelmilerdir. Brak... Hele zpla kalk da... Hele bir yerinden kml da, seni ben art olsun kurban niyetine keserim, de rinden de ayama ark karrm scack... Hey kim sin? Zampara msn? Benim, namussuz, ben Zeynel! -Katrn keyif li olmasna Zeynel sevinmiti-: Aver unu... Hele re zil zplar m hi? Kimsin? Kimsin? - Benim... - Zampara msn? - Hele namussuz o nasl bir laf!.. Adn ver. Adn ver ki bir... Ulan ay, Kan Kalesinin kapcbas gibi ne den barrsn? Bu eiine tkrdmn kaps kya mete kadar almaz m? Kz Elif! Sana n'oldu orospu? Katr Adil'in kars Elif, sesi bili karmt: Zeynel Aam gelmi herif! Zeynel Aa sensin he mi? Bir de bu rezile ifade vermeli... A unu kz! Baksana una... Kendi kalkmaz, insan da b rakmaz! Zeynel Aa bunu muhtar emmim mi ard?
184

Yok vali paa ard! Bunlar aaya da a dr kurmazlar. En ufandan muhtar armal!.. Aar m hi? Lakin elime geersen sonunu sen dn kah pe!.. Katr Adil keyifle bard: Kz dur! Gizliniz aikreye vurdu. Bu Zeynel filan deil, senin kahpe olduunu iyi bilenlerden biri... Sen artk azttn rezil! Bu nasl bir lakrd? Drt yz dirhem bir lakrd... ine gelmedi yle ya? Dur, hst! Dur dedim kar! Etimi bkme, kz aman!.. Bkerim oh, bkerim ne gzel! Brak kolumu, brak vallah koparrm. Elif, herifin etini bkmek sayesinde elinden kur tulmu olacak ki ierde k yand. Sonra kap ald. Kar glerek yol verdi: Buyur Zeynel Aa, hayr m gece vakti? Gece vakti bu kyde bir er varsa, kavat kocan la sensin... Nerde bu alak... Dolaba m soktun ki ba rmakta feryad kt kadar?.. Yatakta... Zorlayp kaldrmasam, gece gndz bir yl yatacak! Hele utanmaz! Elin aptan dm kozalan bana erkek niyetine yutturacaksn yle ya? Senin, Aman! diyerek ldn bir mesele ama, yle erkei narde bulmal? erden Adil seslendi: Gelirsem ikinizi de temizlerim. Ulan biz hemen uyuduk mu namussuzlar? Kar, sen bu Zeynel ala n benim evime, gece vakti ne demeye almaktasn ba kalm? Bu Zeynel nasl bir herif? Benim razlgm var m? Vay aklna tkrdmn ky... u kyde uncack akl olsa bir koca mazbata donatarak, u Kuru herifi srp karmaz m? 185

Zeynel ieri girdi: Bizi mazbatalayp srecekler de, senin gibi y reksizler, yats vakti kenefe kar nda m kacak lar? Hey olum, benim uykulu halim size bir destek... Bu ne yatmas bu vakit rezil? Ne olsun? Gecenin yarsnda it gibi dolaalm m? Sen bu laf hesapa bize dokundurdun ya, ben it szne hi aldrmam. Akln olsa dolarsn. Ne de miler? Yatan aslandan gezen tilki iyidir demiler. Kar duydun mu? te sana mee odunu gibi bir ispat! Gayr benim aslan olduuma inanmazsan keyfine... Biz bu aslanlmzdan yana, her taraf namlamz. Kanlar, kzlar -ille krpe gelinler- ne demektelermi bakalm? Bu orum - Sungurlu topranda bir aslan vard. Onu da Elif orospusu avlad, demektelermi... Bak sonunu kendin hesapla! Biz tekrar dan evlensek gerek... Senin aslan idare edecek duru mun kalmad. Zeynel yatan ucuna oturmutu. Elif, kocasnn lafn hi umurlamadan, cilve dken bir salntyla geip lambay yerine brakt. Omuzlarndan birini ileri alp yumruunu azna tutarak baygn baygn esnedi, bir ho gerindi. Yeil rtsnn kenarnda sar salarndan bir tutam altun gibi parlyordu. Orta boylu, tombul -tkzd. Yedi kyn bir Elifi ki, gzel kar ve de ana dan ksr diye nam var. Yreine lk lk bir eyler akan Kuru Zeynel, Tbe yarabbi! Rezillik bu bizim kisi... diyerek gzlerini yere edi. Kz Elif, babamgillerin yetim olak durmakta yle ya? - Kim? Babamgillerin olak... Anas geberen ola sor dum. 186

Ee? E'si, bize bir olak gerekti de... Meraklanma pa ras pein... Gecenin bir saati... Ne olaym, bama ge lenler! te bu da byle bir olak... Kime alacaz? Bize... Bu vakit elin kaps olak pazarlna alnr m? Gndze ne olmu? Bunlar kudurdular besbelli, diyerek beni kovalar senin baban olacak kavat! - Para pein dedik ya... Pein paray grsn, be nim babam sarp yatt krpe gelini bile verir. Onlar o olaa ok isterler Zeynel Aa, ok... Mesela ne isterler? Gelinin az, elli kuru... Hele yavruya hele!.. Yahu bu benim babamn ekmeini yiyenler hep byle mi olur? Bu kadar cimriymi de kaynatasnn gnln neden bedavaya edi yormu, bir sorsana... Orasn sen benden daha iyi bilirsin. Kz, Zeynel bu kyde elli kurua olak molak almaya balam, kyamet-maher belirtisi... de mezler mi komular? Sen beni dile mi dreceksin? Otuz kuru elverir. unu kap gel! Tbe olmaz. Hem fazladan gece yars... Hem una bak! Gelin, Ben onu kucamda byttm. Kay natam bana balad. rileince satarm, demekte... Uzattn ama... Nah sana helalinden krk ku ru... Zora kalrsan, Zeynel Aam istedi, dersin. Ver mezlerse sonunu kendileri dnsnler. Bana evi, har man yaktrmasnlar. Hadi kap da gel... Katr Adil dilini aklatt: Tamam! te t a m a m ! Seni elimle hovardalk187

ta yakaladm kar! Herif resmen, Gel! dedi. Surdan benim tfei veri ver sevabna! Tfei kotur ki ben ikinizi bir kurunda karaym. Hem namusum temiz lensin, hem kyn iindeki pislik... Bak kar, yiitsen, tfei getirirsin. Aman herif, imdi lafn arasna laf katma! Gece vakti olak neden iktiza bakalm Zeynel Aa? Olak n'aplr? Gzelce kebap edilecek... Ya biz? Sensiz ola m bilirmi aasnn Elifi... Elif dar knca Adil yorgan tekmelemeye ba lad : Ne hacet namussuzlar, krpe ola brakn da boynuzlu teke kesin. Zeynel glerek sordu: Ah olsa, hi bakmam. Ulan benden iyi boynuzlu mu bulacaksn? O deminki lafn nasl bir laf? Aasnn Elifi imi.. Ben sizi, Allah sayesinde bitirmez miyim? Siz yle mi bel lediniz? Olum Adil, ara yerde bolca arap da olduun dan sen bu niyetten vazge! arap m? arap elbette... Tam tehizat... Peki sen ryalandn m efendi? Senin ryana Hzr m urad? yi bildin, Hzr urad. Hzr peygamber dedi ki: Ulan Kuru herif, bu neyin yatmas? Kalk, benim Katr Adil ve de Elif kullarma git! Ayrca bir de o lak peydahla! Bir ziyafet ek ki ziyafet adna layk ol sun, dedi. Nasl, iyi demi mi? yi demesine iyi demi... Lakin sizden sonra da bize urad, dedi ki: Bak Adil, birazdan buraya Zey nel gelecek! Bu Zeynel'i, kendin bilmez deilsin, ya188

lancdr. 'Ryamda Hzr' grdm,' diyecek. nanma! Grd eytann kendisidir, dedi. Aferin, Hzr', eytan bir tamam renmisin. yleyse bizde kim var, haydi onu da bil, bakalm! Efendi, sizde kim olabilir? kicinin biridir. Na mussuz ki... Oh yaklatn! Vallah bilecek! Lakin yava... Namussuz szn birden geme! Dur, demek namussuz lafndan m yryp bileceiz? Bildik yleyse: Bilal Efendi gelmitir. Sun gurlu'nun dilekeci deyyusu... Daha namussuz... Fukara Bal ka para... Ulan ondan daha namussuzu mu peydahland? Memleket batt desene... Dur yleyse! stidacdan namussuz... stidac Bilal'den daha namussuz! Tamam bildim. imdi ayp olmad m karda? Doru, biz he rifin hakkn battal ettik. Sakn duymasn, Vay ne demek? Bizden namussuzu mu olurmu ki... diye fkelense ne diyebilmek ihtimali var! Hem de hakl... Sizdeki, Kavat brahim Efendi... Bilemedin. Sen uyku sersemliine uramsn yavrum! Bizde senin Uzun skender Aan oturmakta... Hem de yle beri benzer oturmak bellemeyeceksin, drt kei sahibisi Krt beyi kurulmu ki... Uzun skender yle mi! Yalana bak! Uzun skender'in de kendisi... yleyse berbat bi i... Pek bozuk bi maslahat... Hem sen bana baksana bakalm! Sen yle, alt kavat, st deyyus, ortas kat kat pezevenge, edeplice na mussuz deyip nereye geebilirmisin? Asl buna s kender Aam bi kser ki... Elif gnlklerini giyinmi, kuan sarnm girdi: Ben gidip sizin gelini bir uyaraym bakalm! 189

Gecenin bir vakti, bu olak pazarl nerden kt sipsivri? derse... Parasn bilsin. Sungurlu'nun Kara Baavu u haber salm. Yarn ona gidecek erkenden... der sin. te sana be kaymalk bir kt... Elif gidince Zeynel, Katr Adil'e bir vakit bakt. skender'in kz karmak iin kendilerini arkada al maya geldiini sylemeli mi, sylememeli mi, diye bi raz dnd. Bu namussuz Katr'a byle iler ancak serholaymca sylenir. Kalksana olum, kalk bize gideceiz. Bir tene ke arap uyduralm surdan... Bu belik nerden kt? skender Aandan... Yahu siz gece zaman ngiliz kral gibi para kesmeye mi baladnz reziller, bu nasl bir para? Para ok hey Adil, para bizde sebil... Kk nerden bu parann? Kk mutlak bok ta... stemem ve de azm srmem. Hem bende me telik yok Aa, imdicik asmaya gtrseler nah... Bu skender zar atmadan duramaz. Biz de k m tutaca z? Para yok Aa!.. Cannz ekerse kumar da kurarsnz. Lakin asl bu gece bizde can sohbeti var, azna layk mu habbet!.. Can sohbetini skender neden kurmakta? Bizim Uzun Olann aal da gayr senin g znde maskaralk m oldu? - Bu skender, gecelerden bir gece Sungurlu gi bi yerden srp gelip burada nasl can sohbeti kurar? Kudurmu mu kavat? Bizi gresi gelmi... Fazladan... Dur hele... Bizim skender yalnz m? Deil... 190

Yannda kim var? Kulveren'den eri Sleyman'n adam... yleyse ben yokum arkada... Ben aah... akay uzattn ki tadn kardn... Kalkar m ihvanlar!.. imdi ben seni inemez miyim alak? Kuru Zeynel byle syleyerek Katr Adil'in stn deki yorgan ekti. Kalk bakalm! Sra!.. Dur efendi, gzne bir ey grnr de korku dan dudan yarlr. Yeter ettin namussuz ve de edepsizlii ele aldn. Adil yorgan bir tekmede stnden att. Yastn altna gzelce yerletirmi olduu ceketle pantolonu kard. Bir taraftan giyinirken bir taraftan konuu yordu : Sen benim giyindiime aldanma Kuru alak! skender dediin herifte eye srlecek akl yoktur. Hem bu skender Sungurlu'dan gelip bize bedavadan olak Kebab yedirmez. Senin ettiin laf, kebabyla arabyla tam bir kaymalk, bilemedin bir buuk kaymalk bi mesele... skender delirmi mi? Bu kadar paray bi ze neden dkmekte? Bu iin iinde yaza kmaz bir domuzluk var. in iyzn bilelim. in iyz gel sin... Bana bi ey demedi, vallah billah demedi. y lece gelmi... Elif bu srada grnd, parmaklarn toplayp a zna gtrd: Olak da olak! Getirene kadar kolum koptu. Manda mala kadar bi olak... Sizin gelini g ile ra z edebildim. lle de yarm lira! Asa& olmaz bacm. diye szland. Adil gzlerini ksarak 191 ikisine bir vakit bakt: Kan! Bunun evine skender namnda bir peze-

venk inmi. Kymze uursuzluk kt bil! stedii ola getirmisin, zarar vermez. unu derhal dar at, u Zeynel Aan... Lakin kolundan tutmayacaksn. Eli eline srlrse ben seni boanm. Hem de ten dokuza art ederim. Aramza hlleci girer. yle am yarmas, babayiit hlleci sanma! Abdal-fukara tak mndan bir hlleci ki salya smk birbirine karm, gzleri de mevve. Seni tekrardan boamayp ve de srtlayp gtrmesi de fazladan... Sonunu bak kendin dn. Bunu maayla tutacaksn, sprgeyle sprp sittir edeceksin. Eii atlad m kna bir tekme vur. Tangr mangr yuvarlansn Cehenneme kadar yolu ak... Tbe kz! Bu nasl bir sz? Benim Zeynel Aam iyidir. Hem de Tanr misafiri... te buyur Zeynel Aa, parann st yan. Bir de sen say... Noksan olmasn. Zeynel paralar alp saymadan cebine soktu. Adil yakasn ekitiriyordu: Misafiri buysa ben o Tanrdan vazgetim! Elif akadan korktu: Gnah heeri... -Elif btn karlar gibi A he rif lafn ksaltp byle sylyor, cilve dkyordu -: Zeynel Aam ne dediyse o olacak... Nasl olabilirmi? Hey kar milleti: Bunun evin de kim var bil bakalm! Bunun evine Uzun skender Aa yerlemi. Kendisini dalar stne mfetti ada yp bizi mahpus damna dren uzun avanak... Bu ? kt, bu i bildiin gibi deil... lahi herif! Olak kebabyla balayan iin k ts m olur? Oh ne gzel! Canm bi de et ektiydi ki... Zeynel elini kaldrd: Aman bu nasl bir bela! Bak Adil, deminki s znn stne... Hay Allah! Bu kz etsizlikten gebereyazm yahu! Peki, Benim iime yetiemez oldu. Bir 192

kz ehli kz uydurmam skmeyecek, diyen sen deil miydin? Bunun cannn et ekmesi neyin nesi? Elif, alar gibi rtsnn ucuyla gzlerini kuru lad : Sorma Zeynel Aa, kendin bilmez deilsin ya Kadriye ablamn da bandaki bir alk bu bizimkisi... Zeynel elini enesine atp gzlerini ksarak kar kocaya akn akn bir vakit bakt: unlara hele unlara... Bama Hoca Nasret tin kesilecekler. Kz ben adam sopaya ekmez miyim kahpe? Bunlar ne biim laf? Sana bunlar bu mu retti? Bu gidile her eyin altnda kalacaksm da lafn altnda kalmayacaksn. Siz uzattnz ve de rezillii ele aldnz. Dn bakalm nme, yallah... Ben ilk szmdeyim, ben gitmem arkada... Can et ekmise bu varsn gitsin. Sen akay uzattn ki... aka ne demek? Dndm, olmaz. Fazladan eri Sleyman'n adam he mi? Hi olmaz. eri S leyman'la Uzun skender'in adn bir arada syleyen adamn yedi yl ba beladan kurtulamaz ve de uurdef olamaz. Ben yokum... Jsuzluu Elif aldrma sen anlamna gz imar akt. Zey nel'in arkasndan darya kt, fsldad: Meraklanma Zeynel Aa! Ben herifi nme ka tar getiririm. Emrin buysa al gzmden... Bir hacetim var, onu da yaptn m tamam... Neymi? Elimden gelen bir ise... arap alnacak. arab Hayrigillerden alrsn. te paras... Biraz borcumuz olduundan gece vakti bize belki rezillenir. Borcu kesmeye kalkar. Parann st yan lazm olmasa deeri yok... Can ba stne... Siz kumar da oynarsnz y le ya... 193

 Belki oynarz! Haydi, ge kalmayn. Ablana yar dm edersin. Yollarda grlt istemez. Dur kz, bizde gazya kalmam, gelirken byk lambaya gaz koy da al gel... Fukara ola, Yallah bismillah, diyerek koltu unun altna sktrd. Eii atlarken ierden Adil ka rsna sesleniyordu. Ne konutunuz fsl fsl reziller? Adam ne konuacakmm? Haydi gidelim. Bak kar bunlar kumar oynamadan edemezler. Oynasnlar. Beni de oturturlar. Oyna, oynamadn bi ey mi? Param yok! Ben sana altuhumu veririm. Uurlu gelmek te demez misin? unlar tekmil tver, ne gzel! Ya biz tlrsek? Ya altunun giderse... Kr zararn kardei demiler. tlver. Cann sa olsun. Sen tlmezsin ki... Zarlar iyi atarsn. Bana iirirler, -Adil, karnn altunu vermesine sevinmiti. imdi akadan direniyordu -: Ben itim mi bi kez... una bak! arap kpnn bandan gn gece ayrlmayan herif... Ben iince dellenirim. Bunlar bir kt ie gel dilerse... Beni de mutlak gtrrler. Hem bu skender bir kt ie gelmitir. skender, gece vakti yatan dan kaldrp bedavaya kebap yedirmez adama. Bunla rn yaza kmaz bir ileri var. Oluversin. Onlar erkek de sen erkek deil mi sin? - Kocasnn kolunu imdikledi -: D nme gi-delim. Bana bir fistan paras kazanver. Kz senin fistann m yok? Kan birden st 194

ste giyeceksin kahpe? Bir sandk dolusu entarin bo durmakta... Fazla mal gz m karr? uraya gidecek, iki zar yuvarlayacak... Sen hep kazanrsn. Ekiyala a rmlar gibi, una bak! Sanki beni, taze gelinliimle brakp mahpus damna giden sen deil misin? te o sebeple bu eytanlara uymamal! Ben o iin Ladm bi kez tattm. Karnm tok... tle dolamak tansa aly dolamak iyidir. Bir duyan olsa, unu ste sokulmam kak sa nacak. Davar aldn, ar sepetleri boalttn bil mesem, bana da inandrd gitti. Hadi yr! unlar ku marda tekmil t... Dur kar, dur, amar arparm rezil! Tamam... imdi anladm. Bunlar kz karmaya geldiler. Arif Aann kz... . Hangi Arif Aa? -Elif merakla elini azna g trd -: Sarca'dan Arif Aann kz m? Kalk yley se... Aman kalk da bir anlayalm! Beni de gtrrler. Sarholuumu bilirsin... Ben olmaz derim, seni elerinden alrm. Kar bak art olsun... -Elifin gzlerine bir pa rlt gelmiti. Adil'in yrei bozuluverdi -: yle gel ki bir... Et kebabn cann ekti ha... Ulan ben seni imdi ne yapsam iyi... Haydi gidelim oh Adil Aa! Seri nceleri byle deildin, erkek gibi erkektin. Uf etim koptu, elin krl sn! Dur brak, dur istemem. Kebap yenilecek. Pis pis gnah... stemem olmaz...

195

III Uzun skender Aann sol baca, kendi anlatm na gre, mahpus damnda aylarca tad buka de mirlerinden ve de altndan su geen demir zgaralarn zerinde, deksiz yorgansz aylarca yattndan roma tizma olmutu. Hava kbleye dnd de iki damla ya mur dt m, bu cenabet bacak inceden inceye bir sz tutturuyor, ate olmaynca sz gelip yreinin ba na rekleniyordu. Bu sebeple oca yaktrmt. Cgaralarn ve de ocakta yanan tezek dumanla rnn ve de bir eit dumana benzeyen ar arap ko kusunun doldurduu oda scakt. Adillerden getirilen be numaral gaz lambasnn dibine kumar minderini atmlar, bir yandan iip bir yandan zar yuvarlamaya balamlard. Maraz Ali tetikte bekliyor, imar alnca bir ba kr marapayla oyunculara arap veriyordu. Her elli kuruluk postadan be kuruun arap parasna ayrl masn kararlatrmlard. eyrekleri de Ali topluyor, sedirin zerine, gaz lambasnn yanma biriktiriyordu. Duman, arap kokusu, ocaktan kumarclarn su ratlarna vuran oynak kzllk, kfrler, her zar atta gsleri gmleten yumruklar oday, bir ekiya ete sinin da bandaki maarasna benzetmiti. Maraz Ali gzlerini kibirle szerek: Ekiya ini olsa da bu ka dar olur, diye dnyordu. Biz bylece da ban tuttuk saylr olum! Zar kumarnn seyrinden, evvel eski haz ediyordu. Bu kumar ekiyaya pek yarar bir kumar... skender Aam, rahmetli Kavlak Ali Aamn kumarn vasfedivermedi mi? zmir zeybekleri, fukara Kavlak Aam, az kalsn ipten kuaa indirecek olmular ya, bereket Krt Harao Aaya... Arkasnda byle yiit askeri ol196

maynca bir ekiya reisi dnyaya nasl nam salabilirmi bakalm? eri Sleyman Aas da kumarbazd. Hem de byle be on kurua zar yuvarlayan takmdan deil, en kk posta be on lira hesab... Ay gemez ki odalarmda Sungurlu toprann en zorlu kumar kurulmasn. Baz olur, gece gndz kesilmeden bir haf ta srer. Ankara'nn Mustafa Kemal Paas gibi h km yrten Krt aabeyin kumar dersen dnyalar da grlmemitir. Herif kumar parasn yan sra hey beyle tar, katr ykyle... At olum! Atmam art olsun, bakmadan nereye atabilirmiim? te, zerinde yirmi belik. - Altnda ellilik varsa ilemez... Sonra keyfine! At, birbirimizi mi soyacaz aslanm? Soymak deil, i zara bindi mi, bi kez, baba mn avradna atarm ve de alrm. Sen yle mi belledin? Ulan o ne biim pis lakrd! At dedim. Peki! Aha geldi ve de gnah benden gitti. Hey zar! Hey rz krk zar! Kendi kulanla iittin olum zar! At, dedi. u halde, eceli gelen it... Uzattn namussuz, at unlar... Aman olum, askeriyede talim etmekte deiliz, oyun oynamaktayz! Ben ne dedimdi? Ali yiit? Evet. eceli gelen kpek cami duvarna... t senin gibisine derler namussuz, yuvarla! Sakn haa! Yuvarlamak ne biim bi sz? Buna zar demiler, nezaketle srvereceksin. Nezaketle sr mediinden sana hep dubara gelir skender Aa, bu zar ehir kars hesab nezaketten anlar. te ben bu Katr reziliyle bu sebepten oyuna oturmam. ki laf da sen etsene bre Kuru herif! Kuru Zeynel, avucundaki bozukluklar akrdata197

rak dalmt. skender'in suratna anlamadan bakarak glmsedi. Katr Adil, bir byk tehlike sezinlemi de ok rkm gibi sordu: Yoksa ortak msnz? Sakm bunlar ortak mortak olmasnlar Ali Efendi? Tamam, bunlar ortak! Bun lar bizi resmen makasa almlar. u halde benim ka fam kzsa gerek ve de kafa fkesiyle arap imeye dur sam gerek! T Allah belan vere! Birbirlerinin hiylesinden phelendikleri iin de il, oyuna bir baka halavet verir diye zarlar fin canlarla atyorlard. Katr Adil fincanndaki zarlar, zil vuran kahpeler gibi bir zaman krdatt, naralana rak att: - Douver boynuzuna, bayrak sal dbeim! - Kesik! Uzun skender Aa, byle deyip elinin tersiyle zar larn oturmasn nlemiti. Katr Adil, gzlerini ksa rak arkadann suratna arm gibi bakt: Deminden beri at diye yal varmadn m ka vat? Bu kesik neyin nesi? Aras soudu. Bana iyi gelmez. Yeniden ata aksn. Hele yreksiz! Bizim dbeimizden korktun y le ya! Olsun, kymeti yok! Senin kestiin dubarayd o lum. Ben arada bir dubara atarm da karmdaki by le keser. Aha dbe burda... Ulan sahiden dbe! T Allah belan versin zar! Adil zarlar kapt, parmann ucunda tutup a uzatt, sonra aprtyla pt, alnna gtrd: Grdn ya olum zar, bu adam sana tkrd. Vicdan sahibiysen bunlara yapacan sen bilirsin'
198

- Kuru Zeynel'e dnp meydan okudu -: Tut postan kuru domuz, dse geliyor! Dbeten sonra dse nasl gelebilirmi? At hepsine... Nah, ne gelirse... Kesilirsin karmam! ki eyrek ayr ki sonun da ip alr kendini asarsn. At ulan! Gevezelenme! Sen bilirsin Aa, benimkisi arkada d... Buyur! Att, kazand. Kuru Zeynel elini azna gtrd: Allah Allah! Biz bu gece bu herifin elinden zar kurtaramayacaz u halde... Yeter elverir, ben ke sildim. - - skender Aamz ne gne durmakta... Be banknot daha uzatsn. skender Aa bu laf ikiletmedi. Eski kumarbaz larn hemen hepsi gibi, minderde bor vermenin uur bozacana inand halde bu ii oyuna baladklarn dan beri ikinci defa yapyordu. Bunlar istemedikleri bir ie srmek iin yol bir: Katr Adil kazanmal, Ku ru Zeynel kaybetmeli! Birini para yola getirir, br n mflslk! Elif, kapnn aralndan bir sahan kavurma uzatt: - - Buyurun! Soutmayn ki tad ksn! arap marapas dnd. Kavurmadan birer kak aldlar. Bir zaman sonra arap bitti: Zeynel karsn, al maya gnderdi. Kadn dnte sevinerek haber verdi. -- Bir rahmet balam ki... rahmet tevatr... Katr Adil, ilgilendi: - Allah reperin yzne bakt bu yl! Bu yln rahmeti hi grlmemi bir rahmet! Say ki gkyzn 199 den altun yamakta...

- Ulan senin iftliin mi var ki sen bu laf byle dedin zibidi? Olmamakla... Hemen iftliimiz mi olmal? Komuda bulunursa bize de der. Komuda yoksa te melli berbat! Bende yok mu, dnya isterse atee yansm! Kasaba yeri, seni imansz etmi skender, seni kt etmi. Ne demiler? Komuna iste ki Allah sana da versin demiler. Demiler. Eski zamann adamnda laf ok... Herkese iskender mi isteyecek? Bir de bakasnn ba na istediini duysam, dediin doru! Ulan sahi, ulan aferin! Yahu bu bizim sken der'de laf var kardeler, bu bizim skender Aamz lafn amban... Dnya tm insafsz ki, btn insafsz. At u zarlar da bitirelim. Benim uykum geldi. Duydun mu Zeynel? Uykum geldi ne demek? Bu Katr uykum geldi dediyse bizi tekmil tm bil! Bizi soymu da, uak, bizim hi haberimiz olmam. Sen ne verdin? Bilmem! Bir iki buukluk, bir belik, epi de bo zuk para... On kayma! te on kaymadan buuk, un lar da bozuklar... Ben on liradan fazla verdim. u halde bunun kr yirmi liray akn... Adil elini enesine gtrd. Gzlerini biraz nef retle, bjraz da aarak ksmt. Yalvarr gibi sordu: Ben mi yirmi lira kazanmm? Ben ha? O lum gzme bakarak bu nasl bir yalan? liradan fazlas ate olsun, derime yapsm. Vay sen yapmaz m bellediydin? Elbet yap acak! Yahu biz neyiz? Biz Kasm Dede'nin yannda bo una m dolandk? Ben imdicik yar yarya ermi - ev200

Uya saylmaz mym? Benim paramn kime hayrettii grlm hey efendi? Cebinden armadk, alnmzn teriyle kazan dk! t rmekle deniz mundar olmaz. Hele senin gibi Dede iti... Ali can surdan bana u mavzeri sevabna ko tur, unu kalbura evirmeden dnyann pisliini temizleyemeyeceiz. Hayr olmaz! Kumarda parasm yut tuundan, para yangmyle gebertmi, derler. cap etmez. Ve de anmza yaramaz. En iyisi unu sen bitir. Haydi, lveri ek, kafasna skver. Kuruna ac ma! Her ka kurusa ceremesi benden... Vay bizi u Marazl olan m bitiriyor? yi... Senin gzlerini tavuk karas kaplam besbelli! Yav rum, bunun vurduu on dakkaya kalmaz, yeniden di rilir ve de Bu pire srmas neyin nesiydi? diyerek kurun yerini kayaraktan dirilir. Bunun vurduu he mi? Ne fayda! Sen bizim Ali can i stnde grmelisin. Sen herkesi kendin gi bi mi belledin akn? Ben i stnde naslmm bakalm skender Aa? te belli, baka ispat m istermi? ki eyrek kazanmakla minderden kamaya bulatn. Uykum geldi. Altunu alverseydim uykun gelmezdi. Hem bir dahaki sefere ben bu cenabet altunu bozacam. Sar sar parlatmasyla gzlerimiz kamat. Evet bu altun bizi yere vurdu. Yahu, diyeti on kayma deil mi? Bir daha on kuruum gese bozup alacam. Yama yok! Kavlettik. Kavlimiz nasld? Altun tamamlanacak. Dokuz yz doksan dokuz kuruu size geer, bir tek kuruuna atarsnz. Kazandn ya keyiflisin kpek! 201

- kar aradan u kazandn lafn! Ben iki ay dr para tlmekteyim Aa, benim iki aydr zararlar dan cierlerim yanmakta... Aklm kaybetmiim. Kaybetmesem u yiit Ali'den bir dolu istemez miyim? Dol dur yeen, sen doldur da ver, sonrasna karma, ben kendi kendime ierim Allah sayesinde... Taze arap tan bana dolu gelsin! -Paralarn acele kuana sok tu, marapay dikti, azn, elinin iiyle sert sert sildi - : Tamam, iyi! Ellerin dert grmesin Ali yeenim. Lakin ne olmal, olmal da surda bir k bulunmal... Be nim kumarm k sazyla birlik olacak! k saza kecek, ben kumara... nceden inceye bir trk... De de tekerlemesi istemem. Benimkisi trk... Trk ga yet iyidir ahbaplar, trk gibi yok... -Elini saz a lar gibi karnnda gezdirdi -: Nasld bakalm? Akn inesiyle dikilen diki / Kyamete kadar sklmez imi trksn isterim. Nasl bu makam skender Aa? skender Aa frsat karmad. Adil, Uykum gel di, der demez telalanmt. Hangi meseleye geldii ni bildirip AdiPin akln elmeden sabah oldu mu, ku marda verdii paralar da, iirdii arapla yedirdii o lak da bou bouna gitti demek... Can sklm gibi suratn ast: Bana neden sordun bu makam Aa? Yreinde kz sevdas varm da ondan... Ge lin eker erbet tasta / Kz petekte bala benzer de miler. Seni bilmem, bana sorarsan kulak verme! Ne gibi? - Ben eker erbet taraflsym Uzun Olan, be nim balda, petekte gzm yok! Bal ksmnn delisi olur. Deli bal yedin mi akln bandan uar gider. Sun gurlu'nun Belediye Kahvesinde it gibi dolarsn. Peki ne yapmal? Bizi seven krpe kz surda brakp elin namuslu gelinlerine mi dolanmal?
202

u da laf gibi bir laf m allaseniz? Bizim u yatan sonra acemi retecek sramz m bakalm? Ara- . sini amsn da unutmusun hey skender! Yola ge tirmeye uraacaksn; rkek olur, geme, kantarmaya altracaksn. Ter, topuklarndan akacak. Tam usta karrsn, petemal balarsn, bu kez gcn yetmez. Fu kara kzcaz, komu delikanllarna muhta olur. p melere doyamadm, gl yapra gibi gznden kskan dn knal keklii elin hoyrat olanlar hrpalar. Ke miklerini ktrdete ktrdete... Aman bu nasl bir sz! Sakn sen benim Elif bacm komu olanlarna muhta m braktn? Bizim davul dengi dengine olum, bizim laf mz seninle Glbeniz zerinedir. Benim deli gnlde akl ne arasn ki krk yandan sonra on drt yanda yavru seve!.. O i elhak sana ayeste koum! Peki, bana ayesteyse... Ba stne arkada, ben de zati byle bir sze geldim. Hazr ol, yarn ak am yolculuk var! Nereye? una bak! Yarn gece, Allann izniyle kz karmaya.. Hangi kz? Arif Aa namerdinin kzn... Cebri mi? Cebri ne demek? Kz dnden hazr. Kz haberli.. Kz haberliyse ben neden hazr olmaktaym? Hazrsn. Fransz ls kolayda m, senin Fransz ls?.. Hele onu bilelim! Sen benim sorduuma cevap ver ki bir... - Olmaz, sen benim sorduuma cevap vereceksin. - Tfek gayet derinde Aa, tfek bildiin gibi de il! Bizim kary kymk kymk doramadka tfek mfek ele gemez.
203

- Vay! Kar ksm tfek iine nasl karabilirmi? Sizin evin erkei yoksa Elif kahpesi mi? yi bildin. Bizim evin erkei oktan deiti Aa. Biz tfekli ilerde, bundan byle hi yokuz. Bizden ge ti, bilirsen, ite meydanda bir ey, senden de gemi. Kz gnll, dedin. Arkasndan bu tfek laf hi uymad. Biz susa boyunda, Sungurlu postasn m vu racaz, yoksama haberli yavru mu alacaz? Yahu, bu sizin temeline tkrdm Kzl Oba kynde detler yoksa bsbtn deiti mi? Koca bir muhtar kz ve de gayet zengin-aa yerin kz... Hi mi erefi yok bunun? Azap-yarc kz gtrsen, yanma bir tfekli alrsn. Silahl iki arkada, kz ehli kzn an erefidir. Sana bu akl, o Glbeniz olacak orospu mu verdi? Uzattn namussuz! Yarn akam yoldayz. Ben yarn akam hangi yolda olabilirmiim ba kalm? Hey Kuru deyyus una iki laf etsene! erefi anym. Ulan gecenin bir vaktinde, senin gibi bir kart kopuun arkasna taklp baba evinden kaan kahpe nin an erefi mi olurmu? Laf dinlemem. Yarn gece yoldayz. Sen, ben. Kuru Aan, bir de benim Ali yeenim... Dur hele, bu iin bir kt yan olmasa sen bize bu arab iirmezdin. olak eti yedirmezdin alak! imdi ayp ettin arkada, biz bylelerden miyiz? Neden? Doru bir sz! Ben senin yzn gr meyeli tam ne kadar oldu? yl geti. yldr, Be nim Adil adnda bir eski ahbabm olacak, demedin. Nerde bu herif, ld m, kald m? demedin. imdi gecenin bir vakti, Kzl Oba'ya inip, hem de yann s ra bir Ali Maraz peydahlayp... Hayr! Hayrmdan, errinden balarm.
204

Katr Adil bir vakit skender'in suratna bakt. s kender kafasn evirince Kuru Zeynel'e dnd: Sen var msn sen, bu ite haa?.. Evime gelmi, rtmn stne oturmu. Bu s kender denilen rezil sen kendin bilmez deilsin ya! Yahu, Bu herif kasabaya gt. Mutlak akltanmtr, dedikti. Temelli delirmi. Beri bak Uzun Aa, sen bu kz karsan n'olur bilir misin? N'olmak ihtimali var? Kz raz... On drt yandaki bebek nasl raz olabilirmi bakalm? Biz ylesini ok grdk, nce raz olur, ka rakolda babasnn karsna kmasyla, Beni cebri ge tirdiler, diyerek alamakla balar. spat da mey danda... Neymi? Tfekli iki avanakla bir de Maraz olan... Sa na u kadar ceza verirler efendi, bu akl iyi bir akl deil! Seni yelleyenler, hi phen olmasn, bir uku ra drecekler. Krpe kz sarp yataym derken ev deki ablamdan olursun. Ablam hovardalarna serbest e kalr ki... Hele rezil... Sen gl bakalm! Eer ablamda akl varsa bu ie he demeli. Sonunda krpe olanlar, can eker se, ona decek... Ablan oktan he dedi. Lakin senin aklna ge len domuzluktan deil. Ne haddine! Ben adam yat rp kesmez miyim? Ablan raz... Esasmda bu ii ablan becerdi, kzn akln ablan eldi. ki kez yemin ver dim, Razlm yoksa kalsn, dedim. Aklna koymu sun. Al getir! dedi. yi kz... Krpeliinden elime girerse kendi terbiyeme sokarm, dedi. - Ablam yle mi? Ablan yaa. Ne sandn?
205

- Vay canna! Surdan benim karya sesleniver oh Zeynel Aa, kar koup yetisin! Ne var? u laflar bir de ona edelim. Ablamdan biraz akl alsn namussuz! Elde ne biim karlar olduunu bilsin. Ne biim vicdanl karlar olduunu... Senin Elif, benim bildiim, skender'in kardan yiittir. Olur mu der aman! Hi phe etme! Demek imdi... Demek bizim kar: O marifet her erkee mahsus deil, sen kendini skender Aamla bir mi tuttun? demez mi? Hi demez. Vay bama, vay bama! Sen kavatl kasaba yerinde, benim Uzun Aam gibi hak edemezsin, sura tna bulatrp maskara olursun, diyerek bizi daya a ekmez he mi? ekmez ne mmkn! Lakin art var. Krpe k z, evvelinden, cayr cayr yakacaksn. imdi bu, el kzn, Sarca muhtar Arif Aa nn knal kekliini cayr cayr yakm m? Yakm! Nah yz! Uzun Olan bu suratla kz yaktysa... Eyvah! Peki bize ne oldu kardeler? Bizim kar da raz ge lirse... Biz cap etmez. Can sklr fukarann... di yerek bunca zaman... te imdi yandm tbeler ol sun! Tuu... Biz ayamza gelen nice nimeti neden teptik? Eekliinden... Bana dedi? Duydun mu Kuru Zeynel, bu s kender Aam bana, Eekliinden, dedi. Doldur Ali tosun! Birer iilsin. Birer iilsin de fikirler balara top lansn! Bunlar temelli artmlar Allah beterinden
206

saklaya... -arab dikti; dalgn dalgn glmseyerek yavaa sordu -: Demek imdi yavru keklik hazr m Uzun Aa? Bohas kolunda... Erkek gibi erkekse beni ayak altnda komaz! Bu bizim lafmz Sungurlu'nun Belediye Kahvesi'ne dt, demi. Dmeseydi iyi idi ya, dt bi kez... Gelsin beni gtrsn! demi. Yahu bunlar nasl laflar! Bunlar Sungurlu'nun dilekecisi Bilal Efendi laflan... Dahasn ne yapalm! Korkarsa, keyfine bak sn, kz bamla burdan Sungurlu'ya inerim, deme sin mi? Sahi gibi, una bak! Nerdeyse beni de inan dracak. Yolum hakkna yalanm yok! Katr Adil ciddileti. skender'le Zeynel'in yzle rine, bu sefer bir baka trl bakt. Telalanmt. Ken di kendine konuur gibi sylendi: te bir de yemin gertti bu skender Aa! Bu herif vallah billah ciddi! Sakn kt m yaptrdn re zil? Muska filan... Gayr biz btn srrmz aalm m? unu ak lna koy iyicene... Muhtar Arif olacak namussuz bana karakolda ne dese iyi? Kz aile yapmak iin mi ala caksn, malm iin mi alacaksn. Lakin it kursa ya gtrmez. Benim malm klk... Boazna dmlenir ki deme yutkunmayla karamazsn. Vazge! dedi. Ben de art ettim. Sen neye art edebilirmisin bakalm? - Kz anadan ryan soymam eve uratmak yok! Anlamadm. Kzn bir p bizim eie atlamayacak, sen yle mi belledin hey Adil!207

Bana ne? Dilersen salarn da dibinden kazt!.. u akll gibi bir laf m? Kzn eyizi var ki senin gibi iki katr gtremez. Muhtar Arif Aa ne demek, sen bi kez fikretsene! Kzda altun var, ipek prt var ki, ltsna gzlerin bakamaz. Ben u kadar yoldan, bu Ali yeenimi arkalayp buraya neden gel dim, sizi bama neden topladm? Neden? Arif kavatnn mal ite kpee nasip olmasn diye... Olum biz ite byle dostuz. Kzn eti benim, kemii sizin... Kemii, yani mal... Bohay Zeynel'le blrsnz, Ali yeenime de bir ey verirseniz verir siniz. Vermezseniz ben onu raz ederim. Duydun mu Zeynel? Bu herif bizi mahpus da mna dolduracak arkada! Vay yreksiz, demek sen mahpus damndan m korktun? Hey olum, sen bana baksana bir... Geti o mahpus damna dolmak ileri... Ben Sungurlu kasa basnn birinciye deilse de ikinciye gelen avukat ke sildim. Bana avukatlktan yana g yetirirse belki topal stidac Bilal Efendi yetirir. Biz bu sefer suyu tam bandan kesmekteyiz. Bu Ali yeenim kimin nesi, haydi bil bakalm? Mustafa Kemal Paa'nn bacana deil ya... Kulveren'de eri Sleyman namnda bir yi it var ki ben bu eri Sleyman', Allah sayesinde, Mustafa Kemal Paa'nn bacanana deimem ve de zarar etmem. eri Sleyman denilen besmelesiz buraya iki konaklk yerde olup bu ie neden karmakta? Herkes senin gibi hamiyetsiz deil? Bunca y ln hukukunu sen maskaralk m sandn bre Katr? Pe ki, Sungurlu toprann da gibi Alevi dedesini ne ya palm, bizim Kasm Dede'mizi?.. 208

Eyvah bu meseleye Dede Kasm da m kart? Tamam, iki uursuzdan ne hasl olur? Bela hasl olur. Bana bakma Aa, beni ge... Hey akn, Dede ne demek? O kadar sz sahibi ise, kz bize neden alvermez? Almaya alacakt. Lakin biz ii berbat ettik, dz deki kanmz yokua sardk! Sen benim fkemi bilmez deilsin. Sarholukla bir halt ettim ki hibir halta ben zemez. Bunlar kz bana verimkr oldular. Sonunda ky yerinin istemezleri Arifin akln kartrd. Ben de fkeyle kza bir cad kar yolladm. Meer bunlar kz kollarm. Muhtar Arifi kendin bilirsin, tabiatsz dr, namussuzdur. yi vallaha! Kz ehli kzn kuma stne ver medi, diyerek mi bu Arif namussuz oldu, imdicik? Kuma stne diyerek... Yahu bir bizim ba mzdaki i mi? cap etmese Dede yi gzel deyip ara ya girer mi? Dede gibi Dede olsa elbet girmeyecek! Asl na mussuzluk Dede tarafnda... Aman sus! Azn erilir. Erkekliin dklr ki... Elif ablamn tedbiri aar. Vay, Kasm Dede ne zamandan beri adam ar par oldu? Yok tbe! arpar. Lakin yankesici hesab... Bre Zeynel sende yol-erkn gayreti kalmad m? Bu herif nelere dil uzatmakta?.. Siz bir ky Alevi olup bu yezidi bir gece kaybedivermemek ne hakimiyetsizlik?.. Hst! Neyi nereye kaybetmektesiniz reziller? Bir katr gebermekle... Senin trnak numara n ktkten silerler, tamam!.. Sende trnak numaras bile yok olum! Sende fikir ne arasn? Dedeymi... Dedelik geti gitti. Dede lik eskidenmi. imdi kendin demedin mi, bir kz bi209

rine alamaz. Arif Aay muhtarlktan atmak istemi de atamam. Dedelik skse, fukara bu yatan sonra ii erilie dker mi? erilie dkmesi gszlnden deil, cm le Alevi kylerini yeni batan daarcna dolduracak... Ben iyi yerden rendim. Siz Aleviler Dede'yi eskisi gibi kollamaz olmusunuz. Kendisi kocad... Ka r dersen yirmi beinde var yok... Dede'nin yk ga yetle ar, deniyor. Yeeni de postuna sahip olacak gibi deil, marazlnn biri... Hkmet bu dedelik iini sk tutmakta... Fazladan kyl de yz evirmi. leri sini karanlk grdnden erilie giriecek... Ale viliin dzeni bozuldu Aa, ivisi kt. Canm oras bizim nemize gerek! Sen imdi Alevilie yeniden dzen mi vereceksin? Dedenin sz ne gitseydik, kz aldkt. Geti o gnler... Sen hep koyduum yerde otla maktasn. Almsn... Alnca senin eline bir ey mi ge ecek avanak? Ablam da sana Kasm Dede alverdi. Hani mal mlk? Ablamn mallarn kumara bassan bitiremezdin. imdi tekmili Dede'nin yedinde... Arif Aann maln da eri Sleyman'la Dede blecek. Sana krpe kandan alageyik boynuzlan kalsa kalr. T Allah belan versin edepsiz? u halde benim lafm doru... Kzdndan an ladm. Ne demiler, mahpus milletinin paras pul, kans dul demiler. Sen doruca mahpus damna gire ceinden Glbeniz de elbet bann bir aresine baka cak... Tadn kardn iyice... Yarn akam yolcuyuz. Ben laf dinlemem. Gnl eken gle gle gider. Yahu ben delirdim mi? Ayp ayp... uncack delikanl kalkt yrd. 210

Arkamz karl dalara vermiiz. Dede ne demek, er i ne demek? Bunlar ipten adam almazlar m? Ben de ondan gelmemekteyim ya arkada! Ne ben ipe gideyim, ne de eri Sleyman'la Dede Kasm beni ipten alsn. Gece vakti benim gzme ne grnd hey Allah, ben kudurdum mu? Olmaz. Sen bilirsin aslanm. Seni sevdiimden, Kzm bohas yabancya nasip olmasn, dedim. Aa keyfin bilir Haksz mym imdicik Zeynel Efendi? Zeynel kararn, daha drt gn nce Sungurlu'da Uzun Olanla konuurken vermiti. Bu sebeple konu ulanlara kulak bile asmyordu. K bandan bu yana eve giren et, skender'in ald ite bu olak... Yan kendisinden vazgeilsin, tahta kutusunu kar iki ke re kaynar suya atp szdrd. Yasz ayran komular arada vermeseler kuru madmak orbasna aart bile yok. st ba dersen Kuru Zeynel tayfasnn yannda, ingenler, baloya giden memur takm... ki aydr eli ne geen para, bu gece skender'den alp kumarda Ka tr Adil'e tld on kayma... Yahu, biz ttn nerden bulur ieriz? Acmzdan nasl gebermeyiz hey Al lah? skender'in huyunu iyi biliyordu. Bu pezevenk, nam iin her halt kartrr. lerde, Kz anadan r yan aldk ve de bohasn bir tamam bizim ahbaplara baladk, diyebilmek uruna yemeyecei nane yok tur. Zati, mal canls olsa bu hale gelir miydi? Eitleri oktan ykn tutmad m? Babadan kalan, kardan geleni har vurup harman savurduunu bilmeyen mi var? Dnden hazr, gnll bir kz alp kmak der sen, yeniyetme kopuklarn her gnk ii olmu. u Maraz Ali'yi alalm. Yrei ferah, yrm gelmi. Ba kaca, bu skender kt olan deildir. imdi ortada m brakmal canm? Ta m atlacak ki kolu yorul sun. Kz karmaya kyl bir vakit karmaz. Baran 211

t)lsa bile camdan bakarlar da glverirler. Bir iki ava nak nlerine gemek istese tfei dorultur datrsn ya da bilmezden rastlam gibi araya girer davay fas ledersin. Bu iin aprak yn yok. Belli bi ey! Kt s gelse eri Sleyman'la Kasm Dede sa olsun! Bu herifler cevizi ift grmeden ta atmazlar, bu bir, bir de bsbtn przl bir ie hi girmezler. Dede bi kez Muhtar Arifin yakasn toparlamasyla davadan vazgeirir. Sungurlu hkmetini de Emrali Mustafa Bey'in nfuzuyla eri tutar. Zeynel'in yreinde, Haksz mym imdicik? di ye soran Uzun skender'e kar acmayla kark bir sevgi parlad. Sahi bu Uzun Olan saf ama, bunca yl lk baba ocan brakt da Sungurlu'ya neden gt bakalm? Akl olmadndan... Ve de kasaba yeri bu fukaray iyice sersemletti birader! Bunun zerine bir tutukluk gelmi ki mala dnm. Katr Adil'in nazlandn, skender'le elendiini de biliyordu. Kzn bohasndan kendisine bir mendil deceine inansa... Brak mendili, bir paket kyl cgarasna dnyay atee verir. Kuru Zeynel elini kaldrarak kestirmeden araya girdi: Adil gelmeye gelir! Gelmezse keyfine... an ol sun diyerek Elifi alr giderim. Sen yle mi belledin pis Katr! Kimi aman! Elif nereye gidebilir arkada? Kz karmaya... Senin kar senden ok erkek tir. Gnlyle gelen bir kzn bohasn blmeye git mediini bir duysun, vallah seni yataa deil, eve u ratmaz. Madem, skender Aa bizi erkek bilmi ve de arkada bilmi... Gidilecek! Canm biz bsbtn gidilmesin mi dedik? PeKi, imdicik karya verdiimiz yemini ne yapmal? Senin 212

haberin yok Zeynel Aa, biz karya kt yemin verdik. Hele kz gtrme ilerine ben hi girmeyeceim. Olma ya ki kz ben kendine karaym... Kendine he mi? Elif senin kulana cva aktr da mundar gebertir. te yz, ar sor. Tfei saklad, tfek sak lda Aam, Kz, paslanr maslanr una bir bakversek, dedim de suratn ast. Tfek de hani tfek... mermisi var. Onlar da kim bilir nereye sokulmu. Pat layacaklar da pheli... Uzun skender sevindi: Daha iyi! Patlayp da n'olacak? Harba m gi dilmekte, bre Adil Efendi? Sarca tekmil hazrlansa ze rimize vara m bilir? Dur yleyse... Bu Zeynel benim karnn azn bir yoklasn... Raz gelmeye gelmez ya, gelirse... Bak sonunda kahpelik olmayacak! Kz alar malar, Altunlarm, giyimlerimi vermem, ne mmkn! diye m zrdanr. Keyfinize... Olum yemin ettik ya... Biz byk yemin et medik mi? Haydi Zeynel u Elifle konu. Sen bunun lafna m aldandn? Elif kolay! Asl benim kar duymayacak. Duydu mu zrlamas hazr. Zrlaynca btn cinler bama toplanr. Kemiklerini krsam fkemi alamam. Katr Adil, iini ekti: Karlar vallah billah hakl... Karlar bizden oook akll... u bizim kafalar krmal vesselam! Adil bir marapa arab bir dikite bitirdi. ok ke derlenmi gibi tekrar derin derin i ekti. skender'in azndan kan bir laf yznden kzn bohasna el sr meyeceine o da emindi. Buna bsbtn aryor, ade ta kederleniyordu. Dnyada byle adamlar da var u halde... Ne desen bo, diye dnerek suratn ast. 213

Ali Maraz, konuulanlarn hibirini ciddiye alma mt. Belli bir ey! Bunlar kendisiyle eleniyorlar. Yok sa her biri bir orduya bedel ekiya... Zeynel Aann mahpus damnda gsterdii oyun nasl bir yiitlik!.. Bu Adil Aa bunlarn dengi olmasa yanlarna alrlar m? yleyse, tfein karya teslim edildii de yalan, ruhsat istemek de yalan... Zeynel, evresine utanarak bakt: Biraz uyusak, Ali yorgundur. Siz de burda ya tarsnz! Ortal topladlar. Her biri bir keye kvrld. Katr Adil uyumadan nce, kederli kederli sylendi: te bela balad arkada! te biz bu gece ka nsz kaldk. Ben katiyen uyuyamam. skender Aa bu sze, bir vakit karn yrtlacak gi bi gld. Sonra birden susup darya kulak verdi. Ya mur hzland besbelli... Hzland ne demek? Eer bu akrt rahmetse ve de bylece srerse kyl bu yl pa ray koyacak yer bulamaz. Kyl ksm paray koyacak yer bulamad m kendisine katiyen g yetmez. Do rusu bu... Ertesi gn uyanr uyanmaz yeniden araba bala dlar. Kuru Zeynel ikindiye doru, Katr Adil'e mjdeyi verdi: Mjde Adil Efendi, yreini ferah tut! Elif kahpesiyle konutum. Ortalk kararnca tfei getirecek. -: Vay orospu vay! Ulan ben bu kary boasam imdi haksz mym? Evet, ben bunu boamalym da bir Glbeniz de ben almalym. - Ne haddine! Kar ne dedi bil bakalm? Mesele yi anlattm da, Doru sylemisin Zeynel Aa, o y reksiz gitmezse ben giderim, dedi. te buna inanrm. Gider mi gider. Ha benim 214

karnn akl, ha benim aklm, ha da u Maraz Ali'nin akl... Adil, araba giriti. Akama kadar, keyfi artarak domuz gibi iti. Elif, l Fransz tfeini akam karanl bastk tan sonra getirmi, oda kapsndan ieriye, Bismillah, diye uzatmt. Adil, sarholuktan dili dolaarak, kasld: Tamam, ite geldi hitamnda kucamza bizim cenkten kma can yolda! Ne fayda ki tek mermi si var. Olsun. Onlar da dost yoluna yakarm anasn sattm... Sen yle mi belledin bre skender! Peki, dn geceden beri bizi neden yalvarttn na mussuz? Bilmez deilsin ya, o da benim cilvem! Kz karacaz yle ya? art olsun biriniz de gelmeyin ve de btn Sarca'ya tellal artn. Bir bama alp yr mezsem u Maraz Ali suratma tkrsn. Var m bu nun tesi olum? Ulan ben Dede kyn bir bama basamaz mym? Sen beni i zerinde grdn Uzun Aa, yolun gibi doru syle! Evet srasnda benden yiitsin. Yemin et! Vallah! Doru lafa yemin neymi rezil? te tamam! te kendi kulanla iittin Ali Maraz! Gayr aan belle! Bu senin skender Aan bi zimle zevklenirse de zevklensin. Ben ondan gene de yiidim yiit olmakta... -Susup darya kulak verdi-: Davranalm arkadalar, yamur kesildi. Yolcu yolun da gerek... Burdan Sarca iki saat eker. Rahmet aralamken varlacak yeri tutmaya bakalm. Yamur btn gn aralk aralk yamt. Kuru Zeynel, kyn beylik silahn, seferberlikten yadigr dokuzlu Rus tfeini asld ividen ald. Fi215

eklii beline balarken gizlice glmsyordu. Bir gn inat edip btn mermileri snam, birini de yakamamt. akaralmaz diyerek, bu bizim kavala demiler. Kavala kurban olaym, hi deil fleyince soluu kar. Bunda o da yok! Tenekenin dibindeki arab Katr Adil zor edip Ali Maraz'a iirdi: Dikiver uncack eyi! Dik gitsin! Sen burala r sizin ova yerlerine benzetmeyeceksin Ali olum, bu raya bir damla rahmet dse k geri geldi saylr. Ayak larn donar. Zeynel: Biz keyfimizce imeyelim mi bu dnya da? diyerek karyla ocuklar Adil'e yollamt. Kapy ekti. Kitleme deti yok mu sizde? diyen skender'e kt: Hele yr! Bizim hrszlarla aramz iyidir. Bi ri sasrsa da urasa fukaralmz grp korkudan du da yarlr ve de hamiyetinden uraya iki eyrek b rakp gider. Kyn iinden gememek iin biraz dolatlar. Tepeye ktklar zaman Adil, leden beri n c defa ayn eyi sordu : skender, beri bak! Dede Kasm reziliyle sz nz bir yle ya? Bir dedim namussuz, ka kez sylemeli. Ken din greceksin, doruca Dede'nin evine inilecek. Dedeye inmezsek... Bak... Ulan sen ne yreksiz olmusun. El kadar olan ses etmeden yryp... Ben de onun kadarken ses etmeden yrdmd. Yrdn de fena m oldu? Aman bunun iyilii nerde Uzun Aa? ~~ Aldn nam n'apalm?.. Nam ki... 216

Kuru Zeynel karanlkta kesik kesik gld. Adil'in yerine cevap verdi: Doru! Bak olum Katr, bu laf senin sken der Aan doru syledi. Nam aldk. Hem de biraz zi yadece aldmzdan stmzde namdan baka bi ey kalmad. Nam stmzde kald arkada! Sizi bilmem, lakin ben namdan yana fena deilim. Ne atabildim, ne satabildim. Nam boynumda bir zincir... Ya ne olsayd domuz Kuru, ky yerinde seni her kes tepelese miydi? Gelen geenin tepeleyemedii doru! Lakin burnumun domuz gibi amurdan kmayn n'apalm? Biri bir kt sz edecek, yeni yetmelerden biri zebun luumuzu gzne kestirip bir amar indirecek, diye y reim yarlmakta benim! Ellerde byle bir nam olma dndan, te bulamaktansa aly dolanmak yedir. Elleri krlsn, der. Nam beni yedi bitirdi skender Aa, hemi de o eski nam! Yenisi benden ziyade on drt yandaki yosma kz kocasna layk... Islak otlarda ayaklar kayyor, otsuz yerlerde amur ak kemiklerine kyordu. Yamur yok ama, gkyz baca kurumu gibi kara... nceden esen rzgr ada mn derisini ustura gibi dalamakta... Bu kaypak gi dile Dede'nin kyn drt saatta tutabilecekleri p heli... Yolun yarsnda cigara imek iin durdular. Katr Adil iyice aylm olmal ki yavaa sordu: Kz raz yle ya? Hangi kz? Hangi kz olabilirmi? Arif Aann kz Glbeniz... Raz. Neye sordun? Yani bu gece kacak. Yolumuza bakmakta? 217

- Bakmaz m? Bohasn bir hafta nce hazr lam. Senin gibi herifin neyine? Merak ettiim bu... imdi ben, u namerde bir kurun eksem hakl deil miyim hey Allah? Olum, biz koca-*Sungurlu ka sabasnn birinciye gelen yiit delikanlsyz. Delikanl yalann bi kez geri alacaksn. Yiit lie gelince... Yrekten yana bilmem, lakin krpe k zn hakkndan gelmekten yana biraz pheli... Senin ykn ar olduundan ylmsm. Elif se ni iyice ktletmi. Karnn anadan ksr fenadr, ada mn belini bkverir. Sen tatl cann kurtarp iki ya nna bakamadndan bizi de yle sandn. Bu laflar okkal laflar arkada, ite iki de ta nk. Sonunda yardm mardm istersen, karmam. Sana tevekkeli Katr dememiler. Yoksa ken din Elif kahpesine yedeki mi aramaktasn namussuz? O cihet benim iim. Biz imdi seni konumak tayz. Dede bu ie razysa kz sana neden alvermedi? Dede'nin Muhtar Arif Aayla aras yok, dedim ya! skender bu laf sylediine piman olarak hemen sustu, Katr Adil, biraz bekledi: "Ee? Aras yok dedimse... Yani, Dede bize kz al maya alacakt. Lakin biz sabredemedik. Ayrca ne de miler? Sen akln m yitirdin bre Arif Aa, sen bir kyn koca muhtar olasn ve de bunca variyet sahibi olasn, kz ehli kzn kuma stne vermek ne demek? Herifin teki karya resmi nikah var. u halde senin kz metres mi gidiyor? demiler. Dede'nin raz geldii bir ie Alevi milleti nasl laf kartrabilirmi! Kuru Zeynel'in gene can skld: 218

Eski Alevi dzeni mi kald ki sen bu sz byle dedin bre Katr! imdi Dede'yi' sayan m kald? Beni alalm: Ben de saymam. Neden saymam? u sebepten saymam ki dedelik bir ie yaramaz olmu. Eskiden de de ksm hkmet gibi hkm srdrrd. Dede bir laf etti mi, bitti. Sen Alevi milletinden mahkemeye deni hi grdn myd? Bizim mahkememiz dede dernei deil miydi, a canm? stinaf da oras, temyiz de... imdi kim kime? Sen sensin, ben de ben! te bu sebeple Dede Kasm'n karma oktan beri kesat el verdi. Yarc surda dursun, parasyla gndeliki bulup ekinini kaldrmaya gc kalmad derbederin... Dede ye almak da neyin nesiymi? Ben alacak olduk tan sonra Ankara'nn inaatna, Kayseri'nin tren yolu na ne olmu? diyen basp gitmekte... Yoksa hi dede ksmndan eri mi grlmtr? Dede'nin de kendine gre masraf ar... ki yl s ste ekin ksa oldu. De de bakt ki hazrdaki paras gitmekte... Yeenine er i dkkn amaktan baka are bulamad. Yamasa da damlar hesab... Ayrca Muhtar Arif Aa, Dede'yi hi saymaz olmu. Kyn ikinciye gelen zengini... Fazla dan muhtar... Dede el altndan Arif Aay muhtarlk tan indirmeye kalkm. Birbirlerinin yzlerine gelme diler ama, sen ky yerinin ince ilerini bilirsin. Arka dan bunlar kuyu kazar oldular, birbirlerinin yoluna... Peki, eri Sleyman neyi alp verememi? Kar sna dkkn ap kazancn baltalayan Dede'ye kar, Dede'nin dman Arif Aadan yana olacak deil mi? O ciheti de, ite yz, skender Aan naklediversin. Uzun skender st ste ksrd. Meselenin alt stn tutmuyor. Bu namussuz Katr biraz daha kur calarsa dibindeki apanolunu boylu boyunca meydana karacak... Can havliyle lafa giriti: 219

- eri Sleyman ahbap gayreti kovalamakta... Sizden iyi olmasn, beni gayetle sever. Kz meselesi knca davrand, ok urat. Bi kez azndan bir laf kt. Kimin? eri'nin... eri'de laf oktur. Neymi? eri bana ne dese iyi? Arif Aa beni krmaz. Kz aldk say! dediydi. Mert olandr. Sen ellerin la fna kulak asma! yle byle derler ya, eri Sley man erkek arkada. Tam kere Sarca'ya gitti. lkin kaynbabamz olacak namussuz: Ha, ma! dedi. kin cide az deitirmi, metres pisliini ortaya atm. Benim yreim vesveselendi. Cad kary o sebepten kza gnderdim. Duymu Arif papas... Sungurlu'nun kahvesinde biz bununla ileri geri ettik. eri araya gi recek oldu. Bu sefer herif azndaki kara baklay kar d: Kz benim deil senin, gtr dere boyunda kes. Ka n sana helal olsun. Lakin bana Uzun skender'in la fn etmeyeceksin. Ben bu rzgrn nerden estiini bil meyeceklerden deilim. Benim Dede Kasm'n malna katlacak miras malm yok! diyerek szn inedi. eri ite buna kzmakta gayet! Arif Aann doru konutuuna he mi? Kzar mlevves! Doru bir laf o eri'ye anasna svmekle bir gelir. Hayr, doru lafa kzmad. Peki, dedi, ma dem niyeti yoktu, neden ilk gidiimde merdane syle medi? Bu kz istemek ii eriata bir i... Bini ister, biri alr. Bizim Aleviliimizde erkez kamas gibi iki yzl laf olur mu? diye kzd. u halde Sleyman demek ki merdanelik iste mekte... atm, eri namerdi ne zamandr mertten namertten anlamaya balad?.
220

Uzun skender cigarasn atp meldii yerden kalkt: Yolcu yolunda gerek aalar! Gnlnz ekerse yryelim. Bak bana Ali Ko olum, ite kendi kulak larn iitti. Bu herif senin eri Aana bir demediini brakmad. imizi hayrlsyla bitirelim, kz lsn or taklmz ayrlsn, sen buna, Allah sayesinde eek ar s gibi dalarsn. eri Aann cn ararsn ki bu top raklarda trk olup kalr. Adil, biraz gnlsz gld: Yeenimi bouna yelleme! Zemanenin bebek leri senden benden akll. Hak sylediimi bildiinden bana hi can sklmaz. inden, Oh ne gzel! demediyse bak gr. stersen yemin verdirelim. tekiler gltler. Ali hi ses karmad. Bu biim akalara eri Aasndan alkt. Burnunu ekmekle hkrmak aras bir ses kard o kadar... Eski zama nn zorlu ekiyasyla gecenin bir vakti, bu kadar uzak yerlerde arkadalk ettiinden, ayrca nl bir muhtarn kzn karmak iine girdiinden kibirleni yordu. Hem de yle beribenzer muhtar bellemeyecek sin! Dede ky muhtar diyeyim de sen anla! Burdan ileriye yol biraz sarplamt. Uzun sken der Aa bir vakit soludu, bir vakit birilerine svp sayd. Sonunda, namus etmeyi bir yana brakp tfe ini, Drr mrrsn bak keyfine! diyerek Ma raz Ali'ye ykledi. Katr Adil ii gene maskarala dk mt. Bu tfek tama meselesini diline dolad, fuka ra skender'le bir vakit gnl elendirdi. Beri bak Sungurlu'nun birinciye gelen yiidi! Bu yiit lafnn bandaki harfler sakn dp mmesin? Hst olum, o senin kendi itliin... 221

- Ne bileyim? Sungurlu'da laf kyamet gibiymi efendi. Sungurlulu ke balarna birikmi... Neden? Krpe gelin beklemeye durmular? Evlenecek delikanllarn babalar dnleri hepten battal etmi ler. Bir vakit de bu Glbeniz'le geinirsin hay olum, dnyann avana sen misin? diyen diyeneymi... imdi tfek omzumda olmalyd ki ne fayda! Solumay n'apalm? Tetie dokunacak parmak gc nerde? Bu parmak kuvveti sana ilerde lazm halbuysa... Ne iin bakalm? Kz ii bu, hi belli m'olur? Ulan edepsiz, Ali yeenimin yannda... Hey Allah! unda hi utanmak var m? Vay o ii yzne sen bulatracaksn da utan mas bana m decek? Keyfine bak, Allah sayesinde skender Aan y le meselelerde seni yere baktrmaz. Demek kendine gvenmektesin. Deme babayi it bu meselede kendine gvenemez. u halde senin srtn dayadn bir karl da olsa gerek... Aman sa kn Arif Aann kzna samanlkta mamanlkta vak tiyle bir hal olmasn? Oh ne iyi, alnm terlemeyecek Aa, senin iin tren gibi yryecek. Halt ettin imdicik... Muhtar Arif Aann r zna dolanmak kimin haddi... Kz salam, kz sapma kadar kz ehli kz... Birinci defa bana yanm ki du man tepesinden uram. yleyse, Ben vazgetim demeli. Ben o kart herifi n'apabilirmiim? 'Baba' diyerek peinden mi gi deyim? demeli de gelmemeli... Ne azna?
222

Artk bilmem. Ben sana o zaman sorarm. Bu amur bedavadan inenmez. Olum ferah ol! Ben senin gibi Katr'n kira navlununu irtikp edeceklerden deilim. Kz, bohas kolunda zrpadak srasn ksn da gr! Eh kar m kar. Bu kz milletinde akl ne arasn? Akl olsa kz olmaz. Lakin nfusta kk ya zldndan inallah babasna teslim ederler, sana da bir sopa ekerler ki... Biz iimizi grelim de varsnlar geri teslim et sinler. Vay sen i grmeye mi gvendin Uzun Olan? imdi kullanlm maln merakls daha ok... Eskiden bir isteyen varsa, bana o iin geldii duyulunca bin isteyen olur. Yama yok! Biz hemen ele mi geeceiz? Ba bas olacak herif raz gelmedike, Benim davam yok! demedike ne mmkn! Fazladan kzn ya mahke mede bytlecek ki bize bir ktlk gelmeyecek. Tamam! Bir de kz kendi elinle mahkemeye g trmelisin ki Sungurlu toprana trk olmalsn. Olum Katr, sen eskileri byle avanak deil din! Sana ne oldu? Mahkemeye kz gtrlr m? Ya... Glbeniz'in yerine bir baka kz gtrrm. Glbeniz bu mu?, Evet bu! Bunun da usul byle... Sen nerden bileceksin? Hele bu lafn stnde biraz duralm skender Aa, bunlar senin kendi akllarna benzemez olum! Bunlar eri'nin mi, Dede'nin mi, yolun gibi doru syle! Uzattn rezil, uzattn ki tadn kardn! Boyun biraz uzunca olduundan... Kes ulan! Bir de kaba kaba gler. Kes, dedim.
223

Yamura aldanma! Kyl tekmil daa dklmtr. Vakit herk vakti. ifti brakan kzleri taze ota salar. Surda burda hayvan otlatanlar vardr. Herifleri uyan drrsn. imdi, herk yorgunu fukara kyllerden mi korktun? Herk vakti ne demek! Kyl ksmnn erkek liini bursan uyanmaz demek... Yol inie devrilmiti. Dereyi atlayp tepe ald m Kasm Dede'nin Sarca ky... Kuru Zeynel durup aaya kulak verdi. skender Aa telala sordu: Ne var? Dereye baktm. Derede su ok mu, az m? Konumadan karanla doru indiler. Grlt ol madna gre sel geip gitmiti. Fakat Zeynel tedbi ri elden koyuvermedi. Bir sopa uydurup suyun derin liini lt: Tamam: Aalar buyurun! Su korkulu deil! Hepsinin ayaklar zaten dizlerine kadar amura battndan dereyi ta aramadan yryp getiler. Tepenin doruuna varamadan Uzun skender Aa, arkadalarn durdurup fsldad: Doruktan devrilince Dede'nin Sarca ky... Ses edilmeyecek bu bir, bir de tfekleri tersine asalm ki farkna varlmasn! Kpekler parlarsa siz karmaya caksnz. Bu temeline tkrdm kynde btn it ler beni tanr. Sesi bir hotu. Sanki soluu azna smaz olmu. Zeynel'le Adil sevdii kza kavumak sevincine verdi ler. Maraz Ali: Herifin ekiyal birdenbire nasl da parlad yahu? dedi. Belli bi ey bu Uzun skender Aam drt yz dirhem ekiya... Sonra, buraya bohas kolunda bekleyen kz alp gitmeye geldiklerini d nerek biraz can skld. Peki, biz yiitliimizi nerde
224

gstereceiz? Kzn babas uyanmal ki... Btn kabi lesi peimize dmeli ki... Doruu anca durup ky gzetlediler. Yz evlik Sarca'da bir damla k grnmyordu. O kadar ki kyn zerine basp geen adam kye uradn bil mez. Adil yavaa sordu: Dede'nin evine inilecek yle ya? Dede'ye elbet! Yahu sen ne yrei fesat bir he rif olmusun Katr? Nerde bu sakall pezevengin evi? Kyn tam ortasnda, u ilerdeki karalt ekin ambarlar... te bu fena arkada... Neden olum? Kz bizi kyn kysnda bir selamet yerde bekleseydi. Ee? Dede'ye konmadan geer giderdik. unun bir laf, bir lafn tutar m hi? Katr Adil ksk ksk gld. Kpekleri parlatmadan Dede'nin evine yanatlar. Herif avlu duvarlarn tatan rdrm, kale beden leri gibi ykseltmi. Buras da gibi ekin ambarlaryla orum'un askeriye klasna benziyor. Adil, fsldad: Dede'nin iti yok mu? Var, olmaz m? Lakin beni tanr. Sahi, akraba saylrsnz. Hele rezil, o da nasl bir lakrd? Dosdoru bir lakrd... nanmazsan Zeynel'e sorarsn. - yi, sen artk beraberinde tank da gezdirir ol225

dun demek... u halde sana gayr, Sungurlu hkimi nin de gc yetmez. Haydi gevezelenme de u kapy yumrukla! Yumrukla alsn. Dur aman! Kanatly m yumrukiayacaz? Sen temelli armsn Katr olum, ky tekmil ayaklanr. Ben duvardan aacam. Hele omuz ver ki sen... Avlu meyilli olduundan evin n iki, arkas tek katlyd. Uzun skender Aa, Dede'ye misafir olduu zamanlar hovardala filan gider, dnte avlu kap sn almadan duvardan aard. Ben duvar atlaynca grlt etmeden kapya dolann, kol demirlerini indirir sizi ieri alrm. Aman haaa! Grlt yok! Ali olum, tfek sana emanet! K rar mrarsm... Adil omuz verdi. skender te tarafa pat diye at laynca kpek parlad. Hele yezit! dediini duydular. Hayvan sesi alm olacak ki inlemeye balamt. Kapya doru dolanrlarken Katr Adil kendi ken dine : tin ad Yezit u halde, diye dnd. Dede itinin ad da Hazreti Ali olacak deil ya! Sinirli sinirli gld. Kuru Zeynel yavaa sordu : Neye gldn ulan Katr? te gldm. Trkesi itin adna gldm. Kye gidince yapacam ben bilirim. Neymi? Bizim Karaba'n adn Kzlba'a evireceim. Vay sen bizim kyn Alevisini, Aleviden saymaz msn? Seni, art olsun kazklayp kebap ederler de Karaba'a yedirirler. Yahu neye kzdn? Dede koysak bir ey diyen olmaz ya... 226

iskender bu srada kapnn kanatlarn aralad. K pek huysuzlamca eilip ban okad: Yabanc yok yezit [ N a h ite kokla da bak! Bu Adil sizden... Hangimizdense onu tanr. t ksm da senin gi bi yalanc deil ya... Maraz Ali, Dede'nin ekin anbarlarma akn akn bakyordu. Bunlarn vasfn eri Sleyman Aasndan evvelce dinlemiti. Sahi ulan! Tepesine bakann fesi der! Uzun skender, evin alt katndaki byk kapy b rakp merdivenden balkona kmt. Arkasndan git tiler. Uzun Olan, ne dnyorsa, dnyor, kapy bir trl tkrdatamyordu. Katr Adil, merak etti. Nerde yatar bunlar? Yeeniyle yeeninin kars alt katta, ahrn ya nndaki odada yatarlar. Bunlar at bekler. At, bin altun deerinde Arap atdr. Yeeni ayrca tembihli... Yu kars yansa, Dede'nin hususi parolas olmaynca ses vermez ve de burnunu gstermez. Neden? Dede'nin olu yok. lrse dede postuna yeeni ' oturacak. Bir baskn filan olur, olan keserler, yerim bo kalr, diye korkar. Anladn m yezit? - Biraz bek ledi -: Anladn m dedim? Bana demedin. Bu szler it kardeine... Vur u kapy, uzatma! skender Aa ekinerek nce bir kere, sonra iki ke re vurdu. Bir zaman ierden ses soluk kmad. Niha yet bir hafif ayak ptrts duydular. Bir kar sedas, yekinerek sordu: Kimsin? A ana! Yabanc yok! 227

- Kimsin? A! Yedilere yedi dedim yedi can-Yedi can dan biri geldi bigman... Sesimi alamadn m ana? Benim ben... Uzun skender olun... skender Aa sen misin? Benim. Dur da anahtar getireyim, anahtar... skender Aa, Dede'nin yeni kars Melek Hanm'n, Anahtar getireyim, diye yalan sylediini biliyor du. nk kapnn kilidi milidi yoktu. Her gece sr gs ekilir, kol demiri vurulur. Ulan orospu, 'ev yal nz kalmasn' diyerek kapya kilit taktrmadnz ben unuttum mu? Anahtar getirmek epi uzadndan, bir de k yaklmadndan Katr Adil can skntsyla sordu : Hizmetkrlar yok mu bunlarn? Var ama kendi evinde yatar. erden ahra merdiven inermitir yle ya? Merdiven evet. Kar anahtar merdivenlerden drd besbelli, kar bu anahtar... Kapnn altndan k grnd. Melek Hanm sordu : skender Aa? Buyur! Yalnz msn? Yalnz olur mu? Kuru Zeynel'le Katr Adil, bir de baka arkada var. Bilmez gibi... Dedem uyudu mu? Hasta... Ka gndr ktledi... Srgnn ekildiini, kol demirinin indirildiini sesten anladlar. Kar anahtar getirmek bahanesiyle Dedeye, Aalm m, amayalm m? diye danm ol mal. Nihayet kap ald...
228

Melek Hanm lambay ba hizasna kaldrp yol verdi: Buyurun! Kasm Dede'yi yatakta buldular. Altna ipek k lfl ilte serilmiti. Dizlerine ektii yorgan krmz atlastand. Srtndaki keten geceliin n ak olduun dan gsnn beyaz kllar grnyordu. Kenarlar samurlu al hrkasn omzuna almt. Bandaki buhara takkesinin on altun ettiini skender Aa biliyordu. Kasm Dede gayet uzun boylu, gayet zayf bir adamd. Kck siyah gzleri uzun kalarnn glge sine adeta saklanmt. Yanaklarnn buruukluu su ratnn akln bsbtn artryor, Alevi usulyle ke silmi byklar ince dudakl hain azn meydanda b rakyordu. Dede Kasm ieri girenlerin hibirine bakmadan: Hayrola! dedi. Nerden bu geli aalar? Buyu run, oturun. Uzun skender tfei duvara dayadktan sonra ko up diz kt. Dede'nin sa elini iki eliyle tutup pt. Dizleri zerinde gerileyerek Kuru Zeynel'le Maraz Ali' ye yol verdi. Katr Adil de Dede'yi tanyordu. Alevi olmadndan el ptkten sonra dizlememi, dnp ar kadalarnn yannda durmutu. Drdnn de duvar dibinde edeple el kavuturma lar Dede'nin kars Melek Hanm'm yreindeki ku kuyu biraz datt. Lambay ocan stne koydu. Adil, karya alc gzyle bakyordu." Otuzunda var yok... Salar gibi ka gz de tm kara... Buna kar lk etinin beyazl st gibi... Tkzlna tkz ki de me pehlivan g yetiremez. Nerde kalm ki Dede ola cak u kemik klesi hakkndan gelebilsin! ((Bunun imdilerde de bir tadna bakan vardr ya, asl byk ziyafet Dede gtkten sonra... Dede gp mal ml229

k kahpeye kalnca unun iman tahtasna ken yaa d arkada... Oda bykt. Taban, duvarlar, sedirler silme ha l... Hem de yle kt cinsten deil, besbelli iraz'm ipek hallar... Raflara altun srmayla ilenmi rt ler serilmi, eskiden kalma rtler ki her birine be bankmot paha biilse deer... Hele duvardaki silah ar malar... Savatl, mcevherli kllar, Arap ii haner ler, gm kakma eski zaman tfekleri, azdan dolma pitovlar... Belli bir ey, bu Dede padiah hazinesini Sarca'ya toplam da zerine yanlam... Yatan yanndaki gm tastan bal erbeti mi ier deyyus? Gm azln yumruk gibi kehribarlarmjr-ne demektesin peki Adil-e-lum-.-Tespih de siyah kehribarsa tamam! Ulan! Kasm Dede'nin tespihi de kehribardan olmayacak da neden olacak? Katr Adil, yatan yannda duran kitaba akl erdiremedi. Kitabn kab da som srmaya kesmi. Herhal bunun zerindeki sarlar da altun varak... Alevi mil letini idare ettii akl kitab bu mu ki ola? Bu altun, gm, srma, ipek debdebesinin ortasn da gs hrl hrl hrldayan u zebun herifin yre ini rpertmesi neyi nesi? Biz de Alevi olsak bir di yeceimiz yok! E peki! Herifin gzleri bi ho... Say ki yreime mil salmakta. Kasm Dede, yer gsterdi. Oturun! yle gejin! Islandnz yle ya? Ovaya rahmet ok dt m? Yamur yok... Oturun. Gecenin bir saati... A msnz? Sa ol! Karnmz tok. Oturun! yle gein! Islandnz yle ya? Ovaya -Biraz kaba, biraz derin sesinden hkmetmeye, t vermeye alk olduu belliydi-: Oturun... - enesiyle
230

Ali'yi gsterdi -: Bunu bilemedim. Kimdir bu delikanl? Bilemedin mi? Hi grmediinden bilemezsin. Kznn - skender kendi karsndan bahsediyordu - ye eni olur. Uzaktan bir yeen... Bunlar orum tarafla rnda oturduklarndan sen hi grmedin. Kuru Zeynel'le Katr Adil gibi, Maraz Ali de bu yalandan bi ey anlayamamlar, armlard. Dede gzlerini kaldrmadan bir zaman sustu. Be yaz sakal titriyordu. Buncack konumayla yorulmu olmal ki gsnn hrlts bsbtn artmt. Buruuk derisinin altnda mor damarlar solucan lar gibi kmldayan ince, uzun parmakl elini, krmz yorgann zerinde gezdirerek dnyordu. Uzun skender'in yreini de baka bir sebepten Kat^r Adil'in iini rperten korku yoklamt. Dudakla rn yalayarak: Olan bildi mi bitti, diye dnd, Olann kim olduunu bildi mi yandk! Dede, karsna dnmeden emretti: Bunlar amura batmlar. Biraz ou stlsn. Yi itler ayaklarn temizlesinler de rahatlasnlar. Uzun skender atld: stemez Dede'm. Biz ok duruculardan deiliz. Neden? Hele oturun. - Oturmalarn bekledi - : Hi olmaz. Dars rahmet... Yamura baksana!.. -Su sup dinlediler-: Rahmet zorlu... Yamurun gerekten yaman bastrd camlara krba gibi vurmasndan anlalyordu. Kahve iersiniz. Karnnz atr. stemez. Anama rahatszlk vermeyelim. Dede'nin kars Melek Hanm'm yrei iyice rahat lamt. Glmsedi. Glmsemesiyle de, surat, gne vurmu gibi gzelleti. Katr Adil: Deerli kar ne ola caksa... diyerek yeniden yutkundu. 231

Dede, ttn tabakasn halnn zerinden misafir lerin nne kadar kaydrd: Sarn bakalm! Bunlara yumurta piir. Pekmez kar. Dur ana! art olsun istemez. skender adeta yalvaryordu. Dede fkelendi: Sen karma! -lk defa karsna dnd-: De diim gibi... -Karnn kmasn bekledi-: Sarn birer cigara! Sorduuma cevap vermedin skender Aa, nerden bu geli, dedim? Anlatrm. Sen souklattn m? Dede uzun uzun ksrd. Kuru Zeynel ieri girdi gireli Dede'yi gzlyordu. Herif tfekleri grmezden geldi. u halde ilmi var. Kzn karlmasna raz... diye dnd, rahatlad. Brak imdi souklatma lafn... Nerden bu ge li? Dorusunu sylemeli! Dorusu... -Uzun skender gzlerini kard-: Biz o meseleye geldik Dede'm, o bildiin meseleye... Neymi? Hangi mesele? Ruhsatn olursa kz gtreceiz. Nasl kz? Benim haberim yok! Muhtar Arif Aann kzn... Hi olur mu? Hayr, ite bunu beenmedim. cap etmez ve de katiyen razlk vermem. Demek ki bizim szlerimiz kulanzn birinden girmi birinden km... Maraz Ali duvardaki silahlara dalmt. u kl lar Hazreti Ali devrinden kalma besbelli! Ortadaki Hazreti Ali'nin Zlfkar olmasn? Tamam Zlfkar... De de bunlar icabnda hep mi kuanr hey Allah! u hal de genliinde bu Dede yiitmitir. Kendini saydrmas yiitliinden gelse gerek... Bunlar adam kuanmal
232

ki... Ocan yanna dayanm ba kemikli kara bas tonu grd. te Dede'nin okunmu sopas... Kasm Dede yolsuzlar bununla yola getirir. Bir vurdu mu bitti! Dedenin dargn sesiyle kendine geldi. Ben sana ne dedim bakalm, ne dedim? Ne dedin? Gayr bizi saymaz oldunuz. Szmz dinleyen mi var? Unutmu gitmisin. Sabrl olacaksn, de medim mi? Baba ksm g raz olur. Biz onu yola ge tirirdik. Ben sabrl olmadm m? Bilmez gibi... Sun gurlu'nun Belediye Kahvesi'nde bize bir etmediini komad. Senin hatrn saydm da seslenmedim. Arada senin hatrn olmasayd Arif Aa namerdini ben orda bitirmez miydim bakalm? Irz meselesidir. Irz meselesinde rz sahibi ile ri geri sylese de zarar vermez. Yiitlik yle deil... Biz de bi ey mi dedik? orum toprann umum Alevi milleti: Akolsun ve de iyi dayand. Bunca ha-, kareti sineye ekip... Bu skender'de ikembe varm ki aferin, diyerek... Bak ne gzel! yi ie iyi derler. Sabrl ol mal... Hayr, kz alp gitmek yolsuz... Kz raz... Kz ne demi? Kz demi ki... Kz brak! El kadar ocuk szn bilmez. Usulerkn yol yordam d bir i... Sen bugn bizim atamzdan ilerisin. Lakin bi zim de kendimize gre namusumuz var. Kzn... -Ge ne kendi karsndan bahsediyordu -: geen hafta u rad. Hani buraya geldii zaman... Arifin kz ne de mi bakalm? Beni gtrecekseniz aln gtrn. de mi. Siz benim babamn ne domuz olduunu bilmez siniz, demi. Analmn sznden kmaz. Beni Ala233

ca'ya arp bakasna satacaklar, demi. Bir gzel a lam. Bu gece son gece... Bu gece karmazsak vaz getiimizi bilecek... Peki imdi biz ne yapalm bre Dede? Sabredeceksin. Sabrn sonu selamet! Ben kz Alaca'ya gndermem, bakasna sattrmam. Hitamn da akraba olacaksnz. Sonunda yz yze bakmak var. Ben gene senin hayrna sylemekteyim. Beni saymaz san... Buraya kadarn beraber kararlatrmlard. Dede bakalarnn nnde karma laf alnca, tarafls de il gibi davranacakt da sonunda Uzun skender'e sz geirememi olacakt. Beni dinlemezsen keyfine... Ben bu hasta ha limle yakan toparlayamam. Bak dn, karakola, mah kemeye dersiniz, benden medet beklemeyin. Sen de erkeksin. Bugn onaysa yarn sanadr. Ben seni olum dan ileri severim. Dede hep yere bakarak konuuyordu. tekiler de gzlerini kaldrmadklarndan skender'deki deiiklii fark edememilerdi. Uzun skender'in elleri titriyor, yutkunduka derisinin altnda canl bir hayvan varm gibi sivri grtla inip kyordu. Yz kire gibi beyazlamt. Dede'ye bakan ksk, kanl gzlerinden fe na bir lt geti. Ben seni olum gibi severim! Bu i bizim yo lumuza bir vakit uymaz. Beni dinlersen vazgeersin. Madem ki Dede... Byle dedin... Sen bugn bi zim dedemizsin. Sznn dnda bir i yapmak gerek mez! Vazgetim. Dede ban hzla kaldrd. Gzleri aknlkla kr pyordu. skender de ayaa kalkmt: Vazgetim! - Sesi kt kt titriyordu -: Vaz getim. Surdan birka para ver de gidelim. 234

Para m? Ne paras? Vay namussuz papas! -Uzun skender, sesini fazla ykseltmedii halde bu kelimeler dinleyenlere top patlam gibi dehet verdi - : Bir de ne paras yle mi? Beni elin namusuna dolatrrsn... Parra dedim re zil, art olsun seni keserim. Byle demesiyle koltuunun altndaki Dastan ka masn ekmesi, Dede'nin stne atlamas bir olmu, saniyesinde sakaln kavrayp kamay grtlana daya mt. Maraz Ali akn akn olup bitenleri anlamaya alyordu. Katr Adil ne eilmi, Kuru Zeynel elenceli bir ey seyrediyor gibi gzlerini krptrmaya balamt. Glyor gibi, ama az kederli... Herifi korkudan ge bertecek bu deli pezevenk, diye dnyor. Dede'nin lesiye korktuunu tekiler de kolayca anlamlard. Dede'nin gzlerine dolan korku, dnya kuruldu ku rulal yaayp gm btn insanlarn yreini ya racak kadar bykt. Dede'nin ekiya korkusu, sefer berlikteki ekiyalk devrinden kalmt. Ekiyalarn keyf iin adam kula kestikleri, karlarn boazna nar gi bi kzarm sacayak geirdikleri, ocuklarn srtlarn yarp tuz, krmz biber ektikleri, gen kzlarn ayakla rn - parann yerini syletmek, anasn babasn yola getirmek iin - ocakta yaktklar devirlerden kalma bir korku... ylesine ar, ylesine bitirici bir dehet ki bir tek insan deil, bir orduyu bozar. Uzun skender' in arkadalar boyunlarn ieri ekerek nefeslerini kes milerdi. Neden sonra Kuru Zeynel'le Katr Adil bir ku ru muamba yrtlr gibi hrtlarla soluklandlar. Ali sanki dalp gitmiti. skender, Dede'nin kafasn bkp dizine dayad. <Th bismillah! diyerek kamay hazrlad: 235

- Parra, dedim rezil! Elden gitmektesin, para!.. Vereyim olum, vereyim. Burda nah... Dede, bir eye tutunmak istiyormu gibi elini ha vada sallyor, titreyen parmayla bir yere iaret edi yordu : Nah... Kprdama! Sesini kes! Kes dedim. Paralar gel meli ok para... Eek ykyle para gelmeden olmaz. art ettim keserim. Bitiyorsun namussuz, para... Burda yavrum! Kar! Hey kar! Kz... Kary bana kestirirsin. Hani paralar? Para burda skender! Para hazr olum! Sana harlk iktiza eder, diyerek... Oh aslan olum! Elini yanna drm, yorgan halsiz halsiz tr malamaya balamt. Nihayet iki iltenin arasndan biraz kt para kard: te para! Buyur!.. Uzun skender boynunu uzatp bakt. Paralar g rnce, hi umulmam gibi ard. Maraz Ali, imdi, skender Aann yzn yandan gryordu. Bu surat, tand bir surat deil... Tasta mam ekiya surat... Domuzuna bir ekiya surat ki bakmaya deme yrek takat getiremez, adam korkar. skender, dilerini gstererek kurt gibi srtard : Sahi para... Uak grdnz m? Naslm Zey nel, naslm Kuru deyyus? Nah ite... Ulan aferin De de! Ka lira bu bylece? yz lira... Kahpeyi gtrrse masraf ister dedim. Karakola neye verirsin. Vay ne demek! Ulan Dede benden gnah git medi mi? Ulan Dede ben seni kesmez miyim? Bizi yz bankmotla rak karacak!.. Parra dedim mlevves! Paralar bir tamam isterim. haftadr ekin sat maktasn. Davar sattnz. Paray gmecek kadar olma236

di. Para burda... Hepsini vermezsen seni keserim, ka ry da keserim, yeenin olacak pezevengi de keserim. Sen yle mi belledin? Vay aman! Bu feryatla hepsi birden kapya dndler. Dede'nin kars Melek Hanm, bir elinde sofra yay gs, tekinde yufka ekmekleriyle kapda bir an durak lamt. Fakat gene de kendini tekilerden daha nce toplad. rty yere atp: Yetiin kyl! Adam boaz lyorlar! diye bararak Uzun skender'in stne sal drd, yufka ekmekleriyle kafasna vurmaya balad. s kender artm olmal ki ba Dede'nin grtlandan ayrmay da, yapt sakal brakmay da akl ede miyordu. kinci nc vuruta yufka ekmekleri dald. Ka fasn omuzlarnn iine ekerek kendisini korumaya alan Uzun skender'in suratna byk bir ekmek par as yapt. Melek Hanm bir yandan vururken, bir yandan da sedas yettii kadar haykryordu : Yetiin komular! Dede'yi bitirecek bu namus suz! Ylan, ylan, kara ylan! Ben, Kapy amaya lm, demedim mi? Bu herif dman! Bu herif ha in, demedim mi? Ben bunu bilmez miyim, ben bunu? skender Aann kasketi dtnden Dede'nin ka rs bu sefer salarna yapt. Arkas st devrileceini anlayan skender, can hayliyle bard: Bre u orospuyu tutsanza! Bre sizde hi hami yet yok mu yreksizler! Uzun skender'in, apansz kamay ekip orta yere Parra! diyerek srad ana kadar gnll bir kz gtrmeye geldiklerini sanan Kuru Zeynel'le Katr Adil
237

fena armlard. Bu aknlktan bir trl kurtula mayarak birbirlerine baktlar. Kz gtrmenin, resmen Dede soygununa dn mesi Maraz Ali'yi sevindirmiti. Hi armadndan bir srayta ocan yanna dayal bastona yetiti. To puzlu tarafn karnn kafasna var kuvvetiyle vurmak istedi. Melek Hanm boutuu iin baston nce om zuna indi. kincisinde kafa kemiinin ktledii duyul du. Kar keskin bir feryatla ellerini bana gtrerek dnd. Ali'nin suratn grmesiyle gzlerine dehet doluverdi. Bastonu tutmak iin elini kaldrd. Topuz avucuna yapnca, Uy anam! diyerek yere kt. yice sersemlemi, surat bir ho olmutu. Kafasn tutarak bir vakit avundu. Yanan trnaklyor gibi, elini sura tndan aaya ekince yarlan kafasnn kan yzn boyad. Maraz Ali, ayaklarnn ucuna basp ykselerek bas tonu bu sefer karnn tam beline yaptrd. Melek Hanm uzun bir feryat kopararak topa gi bi dnmeye balad. Olan durmadan vuruyordu. Dede, elini uzatp yalvard: Vurma olum! Kar bilmez, gnah... Kuru Zeynel bu gidile karnn gebereceini an layarak kendini toplad, yerinden frlad: Dur ulan! Dur namussuz! diyerek Maraz Ali' yi kolundan tutup kapya doru savurdu. Adil de davranm, boazlanr gibi baran Melek Hamm'n azn bartsyle tkamt. Kuru Zeynel: Siz icabna bakn! Ben etraf kollasam gerek... Ulan skender, ulan Uzun kavat! diye sylenerek eline ilk geen tfei kapp dar frlad. D kapya yaklanca, Karnn sesine yedi kyn
238

adam toplanmtr, dncesiyle kanad ekinerek a t. stne bir hal gelmi, yreinin vuruundan, bir de beyninde dolaan uultudan baka bir ey duymaz ol mutu. Kapy anca evvela arltdan, sonra grdn den adeta rkerek gvdesini geri ald. Rahmet bastrm ki hi grlmemi bir rahmet... Gezinti yerinin tahtalarndan seller akmakta... Dede'nin eviyle dnyann arasna karanlk sulardan duvar lar ekilmi. Yarp gemesi ne mmkn! Melek Hanm kahpesinin feryad surda dursun, top atlsa faydasz... Kuru Zeynel, ne olur ne olmaz hesab, kapnn kol demirini vurup odaya dnd. Yzne bakan arkada larna kt: Mal gibi bir adamlarsnz! Birinizden biriniz ah ra inen merdivenin ban tutmam. Mavzeri kapsalar da kapya dikilseler... Adil, tfei al da var ver! Sen de skender ii uzatma! Ne halt edeceksek edelim de savualm! Uzun skender, Dede'nin karsndan kurtulunca ye niden ihtiyarn sakalna yapmt. Tartaklad: Paralar edebinle kar, bak karmam! Para hazr! Paralar gmmedik yavrum, para lar hazrda... Kar getirsin. Melek Hanm anan veriversin. Melek anan sakn ldrmeyin. Karya gnahtr. Eksik etek, akl ermediinden, bir de korkusundan ba rmtr. Kalk getir paralar kz. Kz sana dedim kah pe! Getir gnlnle ver. Hepsini ver. erde drt bin lira var. Gnlyle getirirse ben de kesmem. Lakin gn lyle getirmeli! Drt bin mi dedin? Yeri neresi yeri? Sen bulamazsn skender olum, sen bulamaz sn. Kz, kz Melek sana dedim, getir ya kutusundaki paralar... Hep getir de paralar bunlara ver namussuz! Adil brakp gittikten beri Melek Hanm dimdik 239

skender'e bakyordu. Dedenin laflarna iki kez olmaz anlamna ban sallad. Sonra birden barmaya ba lad : Para m? Bu kahpe avratlya para yle mi? Ka pmz Ana! diye atrp Dede'm diye dizin dizin srnerek... Bizi kessin brak! Bunlara para he mi? Ben bunlara on para vermem, sen yle mi belledin y reksiz bunak! -Yumruklarn yere dayam, kanl su ratyla paralamak iin atlmaya hazrlanan bir yrt c hayvana dnmt -: Ben senden yz kat erkeim uzun kavat! Bizi kesmezsen anann donu bana ol sun, aa kar anann donu... Uzun skender kamay kaldrd: Yeter ettin namussuz! Seni ldrnce ne lzm gelir? Dede, bir taraftan yorgan atmak iin bacaklaryla debelenirken bir taraftan skender'in dizlerine sarl mt : Kusuruna bakma olum! Kusuruna bakmayn yiitler! Kan olduundan artt. erdeki odada drt bin lira var. Aada ayrca paralarmz vardr. Bizde para ok evlatlarm. te bu skender olum bilir, biz de para kyamet gibi... Ben bu yatan sonra paray ney lerim? Bize para hi gerekli deil... Para sizin gibi as lanlara yarar. Benim param hep sizin... Ananzn ak st gibi helal olsun. Ben dava bile etmem yavrularm. Neden dava etmeli? unu kesmeyin oh Zeynel Aa, ka rdr akl ksa... Para ok... Para sebil... -Yzn s kender'in dizine sryor, gzlerinden ip gibi ya ak tyordu-: Para sandkta... Sandkta bir yeni ya ku tusu var. Paray iine koydular. Ya kutusunda drt bin lira... -Sesi incelmi, krpe horoz sedas gibi atallamt. Karsna kt -: Paralar getir dedim na mussuz, paralar getir orospu... Bunlar paralar aln240

ca giderler. Yollar ak olsun. Afiyetle yesinler. Para y alnca gidersiniz yle ya skender olum? Gideriz. te grdn m kar? te grdn m kahpe! Bunlara para lazm. Bunlar paray alnca gidecekler. Kary gtr de parann yerini sana gstersin oh Zey nel Aa! Lakin emaneti sanadr. Sen soylu yerin o lusun Zeynel olum! Soyludan hi ktlk gelmez. Ka r sana emanet! Klna hata gelmeyecek. Bu da senin bir anan... Kar, hey kar! Sra git! Gitmem! Vallah billah gitmem! Bunlar kim ki? Bunlar beni ldrsnler. Bunlar kimin itleri, buruuk? Bunlar erkek mi bunlar? Ali ile skender ikisi birden davrandlar. Biri ?opay, teki kamasn kaldrmt. Melek Hanm bunlarn suratlarna birer kere bak t. Bakmasyla yz deiiverdi. Besbelli fkesi dal m, lm korkusu ilk defa yreine hcum etmiti. Uy anam! diyerek ellerini yzne gtrmesiyle d emeye kapand- Biraz debelendi, katld kald. Soyguncular nce inat ediyor sandlar. Ali sopa y beline var kuvvetiyle indirdi. Karda ses soluk k maynca ararak Uzun skender Aasnn yzne bakt. skender, aresizlikle iki kez dneledi: Benden gnah gitmedi mi imdicik Dede? Ben bunu kesince haksz mym? Kar kalk, dedim namus suz bitiyorsun kalk!.. Hl dizlerine sarlm Dede'yi biraz srkledi. Para ok, oh skender olum, kar bilmez. Drt bin lira... Fazladan aada para var ki yemekle t kenmez. Nerde? Doru sylemedin mi kar elden gider haa! Para ierinin neresinde? 241

Sandkta, ya kutusunda... Sen kendin git ai: Bu bayld. Senin anan bayld olum, zati hastalkl bir kar, bayld bak da bak... Maraz Ali bir daha vurup kar gene ses soluk ver meyince bayldna inandlar, birbirlerine akn a kn baktlar. Sanki kar kalkp nlerine dmese ier deki odadan paray kendi balarna alamayacaklard. Bu srada Adil kapda grnd. Birine duyurmaktan korkuyor gibi fsldad: Paray karabildiniz mi kardeler, drt bin li ray? Kary kestin yle ya skender Aa, iyi... Kes men" topunu bunlarn, kesmeli de paralar kartmal... Ulan drt bin kayma ne demek? Drt bin kayma ye mekle mi tkenir namussuz skender? Bu szler zerine Kuru Zeynel deminden beri iin de debelendii dalgnlktan kurtuldu. Ulan aman! Ulan sahi! Drt bin lira ne demek alak Katr? Orta halli bir kylnn ifti ubuu, hayvanlar tarlas, oluu ocuu, kars erkeiyle gece gndz jalp bir ylda -ayda mayda deil tam bir ylda- an cak on bankmot - on tane kt lira - kazanabildii de virde drt bin lira... Budayn kilosunun iki kuru, yir mi yumurtann be kuru ettii bir zamanda... Kuru Zeynel, kuru dudaklarn yalad: Para ierde mi imdicik Dede haa? erde oh yavrum... erde ceviz sandklar du rur. Birine sokmulardr. Yeni ya kutusunda drt bin... Olum Ali u lambay kap da arkamdan gel! Uzun skender Aa karanlkta kalmaktan korkmu olmal ki haykrd: Olmaz! Ik kalsn. Kibrit aknh Zeynel'le Adil ayn zamanda ceplerine davrandlar. Dede Kasm, yardm etmek iin debelendi: Darda idare kandili olacak! dareyi yakve242

rin oh yavrularm. Sandklarda fazladan giyim kuam dolu... Zenne ileri ki tm ipek... Bizde hamdolsun mal oktur. Katr Adil eskiden beri giyim kuam, aput maput meraklsyd. Bu laf duyunca bir kere srad. l gibi yatan Melek Hanm'a yaklap homurdand: Sesini kardn m bitti! Seni art olsun kese rim kahpe! art olsun memelerini dorarm. Memele rini itlere doramazsam... Sen yle mi belledin? Gel arkamdan Maraz olan! Siz bunlara gzkulak olun! Seslerini duyarsam karmam! Biz imdicik paralan buluruz. - Kapda durup Dede'ye bakt -: Hele ya ku tusunda drt bin lira kmamal ki... Hele sandklar da ipekli bulunmamal ki... Ne fayda! Kilerlikte yanan kandili alp odalara baktlar. Bi rinin duvar dibinde drt be sandk duruyordu. Her biri da gibi ceviz sandklar ki beherinden fakir fu kara ksmna ev olur. Ayrca tavan boyunda hal, ki lim istiflemiler. Ulan Maraz olan gzn a! stanbul padia hnn hazine odasndasn olum! Surdan bana bir ka ak at bulmalsn ki ben sana eri deyyusunun hiz metkr Ali pehlivan demeliyim. Hallar ykleyince basp gitmeli ki... -Ali'nin elindeki denei fark ede rek birden kzd- : At ulan elindekini rezil! obanla bu kadar meraklysan ekiyalkta ne iin var? Brak unu... Balarm haa... Bu sandklar ieriye srye ceiz. Belki arkadalarn yreklerine bir hiyle der. nlerinde aalm. Tfei omzuna apraz ast. Ali'yle beraber sandk lar Dede'nin yatt odaya tadlar. Kuru Zeynel duvara dayanmt. Yava yava ken dine gelen Melek Hanm'a dalgn dalgn bakyor, herhal kk aptesine bunaldndan bir ayan indirip
243

bir ayan kaldran Uzun skender'e belli etmeden glmsyordu. Azndaki keder, kuru suratna yaylmt. Maraz Ali'yle Katr Adil beinci sand getirdik leri zaman odada yer kalmad. skender, hi gerekli deilken naraland: ekil ayak altmdan namussuz, burnunu kese rim! Burnunu keserim de orum'un Burunsuz Han mna dnersin, kahpe Melek! Melek hanm bu laf naslsa anlad. Feryattan da ha korkun bir inilti koyuvererek sedire doru alaca l bir ylan gibi kvranarak srnmeye balad. El yordamyla tabakasn arayan Dede, sandklar dan birinin kapan zorlayan Katr Ad'e yalvard: Anahtarlar karda yavrum. Anahtar karnn be linde asldr. Sakn paralamayn oh koum! Msrif lik haram! Katr Adil duymad bile... Bir dizini sandn s tne kuvvetle basmt. Byle diz basnca az kilitsiz de olsa aamayacan fark etmeden boyuna zorluyor du. Kuru Zeynel, bu kt Katr'n nasl fkelendiini suratndan anlayarak biraz daha srtt. una hele u na... Bir yandan stne basp bir yandan elle zorla mak neyin nesi bakalm rezil? Adil byle aamayaca n kestirince, Ulan dinime imanma... Ulan gvur sandk! Ben seni tuz ufak etmez miyim? diyerek san da birka tekme indirdi. Nihayet skender'in elinde parlayan iki yzl kama gzne iliip atld: Versene unu... Versene uzun deyyus... Kamay kilidin yaknna soktu, sandk bir kanr mada ald. \ Ulan Allah! Ulan hey Allah, gcne kuvvetine kurban olduum... Bunlar nasl mallar Zeynel? Bun lar nasl bir mal yahu? Sandk tepeleme prt doluydu. Safi ipek prt ki
244

lambann ndan avklanyordu da adamn gzleri ni kamatryordu. Srma ilemeli ipekliler, srma i lemeli kadifeler, srma ilemeli brmckler... Som g m svama entariler, gml kar cepkenleri... al varlar, skmalar... Seyrine doyulmaz bir hazine! Dede yalvaryordu : Gnlnz ne kadar ekerse aln! Bunlar be nim deil sizin yavrularm, gnlnz ne kadar eker se alirsmz. Ya kutusu bunlardan birindedir. inde drt bin kayma var. Ben elimle saydm, tam drt bin... ' Drt bin lira... lafyla Katr Adil fena cotu, ka may demeye saplayp sandn iindekileri karma ya balad. Elbiseleri, sanki ilerinde ine aryormu gi bi birka kere silkiyor, sonra etrafa sayordu. Bir yan dan da dileri birbirine vurarak sylenmekteydi: Ya kutusuymu... Hani ya kutusu? Papas he rif yalan! Tbe yalan! Seni kesmemi olmayacak na mert! Ya kutusu ite yok... Nerde bakalm kart pe zevenk? kinci sandn orta yerinde belini tutarak durdu, skender'e nefretle bakt: Grdn m skender Efendi, grdn m na mussuz Uzun Olan? Hey Kuru Zeynel, hey alak!.. Paray verir mi bu? Ne mmkn! Bu bizimle gnl elemekte olum, bu sizin Dede... Hayr taunu ben art olsun kesmeliyim. unun burnunu kesiversene Uzun O lan! Hey Uzun skender sana dedim, unun kulan dibinden kes bi kez... Sonunu dnrz. Hani para, sakal boklu, drt bin lira hani? Dede anlalmaz eyler mrldanyor, arada bir ka rsna svp sayyordu. Melek Hanm yar belinden aas tutmaz olmu gibi sedirin dibine ylmt. Gzleri baygn ki olursa o kadar olur.
245

nc sandktan da ya kutusu kmad. Adil pr tlar bu sefer kaldrp a tutmaya balamt. Bu yandan da kendi bana konuuyordu : Yalan he mi? Bir de bize yalan... Peki ensen den kr destereyle kesmeyi ne yapalm! Vay Dede vay. sen yle mi belledin imdicik? Sen dur, sen dur ki... Hakas ben bunun sakaln dibinden kazmalym. Ben bunu, sakaln kazyp dedelikten karmalym. Sonun da derisini yzp iine saman depmezsem... Sen hele dur. Kendi lafna uyarak ylece iki bklm durdu. G s ingen kr gibi hr hr kalkp iniyor, bana hcum eden kan suratn morartyordu. El yordamy la dsmeye saplad kamay ararken Kuru Zeynel ksrverince korkuyla zplayp dnd: - Yakarm haaa... Sen beni bilir misin Dede? Kpranma! Zeynel'i sanki tanmyordu. Kamay drdnc san dn kapana soktu. Bunun iindekileri de etrafa sa vurdu. Nihayet dipte aradna rastlad. Dedenin do ru sylediini hi ummam gibi ya kutusunu a kaldrp akn akn bakt : Aman Uak! Nah kutu kardeim. Essahm ya hu! Kutu bu olmaya bu... Vallah billah ya kutusu... - Ksa ksa gld - : Nah sana bir de Snn yemini Uzun Olan! - Dede'ye dnp grledi- : Yalan m ulan Dede? Dede, adeta sevinle cevap verdi: Yalan olur mu yavrum, bizim yolumuzda yalan mundar! A dar bakver. Paralarmz biz ona kcyduk. Aada da para var. Size ok para veririz. Para istedi iniz kadar... Katr Adil kutunun kapan, kuvveti hi kalma m gibi zorlukla at, siyah bezden baka bir ey g remeyince surat kart:
246

Hani ulan, nerde paralar? Tut unu... Kutuyu demedim, kamay... Ali misin ne belasn? Siyah bezi ekmesiyle yere drt deste banknot d t. Adil, ayaklarnn burnuna kurun sklm gibi ge ri srad. nce destelere, sonra arkadalarnn yzleri ne ararak bakt: Aman kardeler bunlar tm para... Essahm yahu! Ulan Dede aferin! Ulan Dede, sen sznn eri bir Dede imisin olum! Yalan olur mu? Daha ok var. Aada bizim eek ykleriyle paramz var. Bu bylece drt bin lira dr. Ben hi dava m ederim? Dava neymi. Delirdim mi ben? Benden fazla size lazm... yi bildin Dede, bize lazm... Adil yere meldi, bankmot destelerini birer bi rer yoklad. Her birini ellerken kzgn bir eyi ateten karyor gibi parmaklarn oynatyor, ayrca derisi yanyormu gibi hu hu sesleri karyordu. Vallah bil lah yalan... Buncack ey mi drt bin lira? Ulan burda iki yz kayma var yok... Ulan Dede, ulan rezil! Adil byle dnrken Melek Hanm biraz kmldam, ayn anda dehetli bir nara oday doldurmutu: Al herif, brak! Uzun skender byle haykrarak paralara atld, desteleri kavramaya alarak, kurt gibi uludu: Hepinizi krarm namertler! Bana kim demi ler, bana Uzun skender demiler. Aln! Kanl gzlerine, morarm burnuna, ince dudakl szn glgeleyen kvrlm seyrek byklarna keyifli bir kibir gelmiti. Burada drt bin lira olduunu yolu gibi biliyordu. Yzde yz emindi. Drt bin... Yemekle mi tkenir hey olum? Dilersen kumar oynarsn, di lersen lene kadar arap kpnn bandan kalkmamacasna iersin...
247

 Ben size para hazr demedim mi deyyuslar? Para ite... Olum Kuru Zeynel ekiyalkta ka ma rifet var? Sen nerden bileceksin namussuz Kuru? Bi zim zenaatte bir tek marifet var: Basknda paray kartabilmek... Ekiyalkta paray bulmak marifet, pa ray bulmak... te size paray buldum! Zeynel gizlice glmsedi : yi ya, buldun ite aferin! Para bulundu Uzun Olan, artk ruhsatn olursa gidilsin. Katr Adil, bi kez srad, tpk Uzun skender gi bi can havliyle bard : Ulan kes! Ulan avanak Kuru, nereye gidilecekmi bakalm, bunlar bylece brakp nereye gitmek tesin? Etrafa sam olduu prtlar nce ayann ucuy la biraz kartrd, sonra melip zplaya zplaya dola arak eline geeni havaya savurdu, unda hi akl var m allasen, u Kuru kavatta?.. Beheri on liraya alnmaz mallar... Dede'nin avanak Alevi milletinden toplad armaanlar ki pahasna Mustafa Kemal Paa'nn gc yeterse yeter. Adil aadan yukarya ba karak Maraz Ali'ye yalvard: Ali can, hey, Ali dedim rezil! Beri bak olum Ali, bize bir uval yarat! Greyim seni, bize yarataca n uval beribenzer uval olmayacak Maraz Olan! B yk bir uval, say ki yapa harar... Bunlar hep g treceiz Allah sayesinde... Bir tanesi kalrsa bak key fine, apla yersin. erde uval ok Aa, ierde kyamet gibi... Deme aferin! Ko haydi! Kap gel! yisinden bir uval... Delik melik oldu mu... Daha burda msn rezil? Bu srada Uzun skender banknot destelerini ku ann arasna sokmaya alyordu. Tela iindeydi. E]'eri titriyor, grtla destere gibi iliyordu. Kuru Zey248

nel onun u anda korkulu ryada gibi debelendiini naslsa anlad. Kendisinin de dizleri kesilmi, bacak lar gvdesini tamaz olmutu. Srtn duvara srerek meldi. Farkna varmad bir kolaylkla cigara ka rp yakt. Surat hep byle kederli olduu halde srtp duruyordu. Maraz Ali, siyah kldan byk bir uvalla ieri girdi. Katr Adil, enesi titreyerek uval ekip ald: Aferin kopuk! Aferin ulan! Tut unu olum, aman sk t u t ! alacak bir abuklukla eline geeni doldurma ya balad. Aralk aralk duruyor, prtlar yumruuyla dibe bastryordu. Kocaman uval sk skya dolup oda nn yznde daha uvallk eya kalnca fena hal de ard: Ulan bu nasl bir i! Ulan Ali haa?.. - Sanki su Dede'nin karsndaym gibi yumruunu kaldrarak Melek Hanm'n stne yrd -: Bu i neyin nesi hey kahpe! Buna bir are bulamadn m bittin! Kaba kaba glen Kuru Zeynel'e imdat arar gibi dnd : Yahu Zeynel, vallah sen arkada gibi bir ar kada deilsin! Surda glecek ne var? Bok mu var? ~ Ne yapalm efendi? imdi bunlar hep mi brakacaz? i Brakmayalm dersen, kylden bir kan ko tur. Dingili iyi ten bir kan... Da ta feryada ve rerek geip gideriz. Bir de elenir. nsandan dar bir herif... Olum siz artmsnz. yilerini se, st ya nn sittir et! Essah! Akl canm! Ulan Ali duydun ya... -Bu sefer ayn sratle uval boaltmaya giriti - : yilerini 249

seelim oh skender! yilerini hep alalm. yilerinden bir mendil bile brakmayalm. te kendin duydun, Zey nel Aam byle dedi. Aklldr benim bu Kuru Zeynel Aam... Yeti Uzun herif, bu i elbirliiyle olacaksa olacak... skender Aa bir vakit Adil'in suratna anlama dan bakt. Sonra gene hi bir ey dnmeden, akl baka yerde, sanda yaklat. ine bir gz att: Aman! diye bir kere srad. Sonra suya atlr gibi sanda dal d, elinde ar bir torba olduu halde doruldu: Ulan Zeynel! Ulan domuz Kuru, bu ne bu? Bu neyin nesi bakalm? Haa... -Sesi keskinlemi, iyice atallamt - : Buna altun dememiler mi namussuz? Dede ie yaramak gayretiyle lafa kart: Torbay da buldun mu? yi... Sus herif, laf istemem! art ettim, tekmil ke serim. Ses yok! Torbay yle bir tartt. Bu bylece en azndan drt sa okka gelir. Vay bama! Ulan bu kadar al t u n he mi? Artk t a m a m ! Ankara'ya atlarm, oradan stanbul'a inerim, kaybolurum. Varsn kar kalsn, Glbeniz denilen kahpe de kalsn! Hepsini itler paralasn orospularn... Yok tbe! Glbeniz'i de srtlar gtr rm. unlara birer avu vermeli sevabma... Olmaz molmaz derlerse gbeklerine barutu doldurmal! yle mi bellediler! Bunlar altun yle ya Dede? Bunlar hep al tun... Tekmil para... yi bildin, hep para... Al gtr yavrum, koynu na sokuver. Anann ak st gibi... Uzun skender bir taraftan koca torbay ceketinin d cebine sokmaya alrken, te yandan hrldyordu: Tamam! Yeter istemez. Yolcu yolunda gerek... Dn nme bakalm! Ulan namussuz tcrba, gvur 250

gibi inatlar. Dede sandna altndan bizim cebi beenmeyecek... Th Allah belan versin torba... Torbann cebe smayacan anlaynca altunlar boaltmaya karar verdi, azndaki srm ekti. Bir va kit dileriyle kemirdi. Sonunda elini koltuk altna ata rak iki kere dnd: Nerde benim Dastan kamas? Hani bizim ka ma namertler? Ali, surdan kamay dedim rezil. Kes u nu... Balarm imdi gemiinizden... Maraz Ali, kamay ossaat yetitirdi. skender Aa torbay iki eliyle uzatmt. Fsl f sl: (Allah bismillah! Allah bismillah! diye syleni yordu. Bir elini demeye dayayarak atlmaya hazrlanan Kuru Zeynel'in de suratn ter basmt. Torba tekmil altunsa bu i yollu, diyordu. Ulan skender, bu i ay nal, peki... skender Aa elini torbaya daldrd, avulayp a tutmasyla: Vay anasn avradm... diye kfr bas t, Dedeye hmla dnd: Hani para dedindi pezevenk? Paradr. Para evet! Sakn para deil mi torba daki kar? Ben seni dayaa yatrmaz mym? Nerenin paras namussuz, bunlar hep mecidiye.. Mecidiye... Gm para... Gm para topla ycs gelecek de hazr ettik. Uzun skender, hibir ey grmeyen korkun bak larla Dede Kasm'n yzne bir vakit bakt. Dede, l me kl kadar yaklatn hemen anlamt. Belkemiindeki titreme ylan gibi kvranarak btn vcudu nu dolanp yreine kzgn demir gibi sapland. Ba caklarnn arasndan ter gibi bir ey yrd. Titreyen ellerini aarak aptal aptal sylendi: 251

- Para evet... Helal olsun olum! Gm para... Benden yana helal... Helal etsen de aldm, etmesen de... -Uzun s kender'in yzne gene o kibir gelmiti, Nedense keyif lenip gld, Zeynel'e kurnaz kurnaz gz krpt -; bitti mi Kuru Aa? Yryelim mi? Katr Adil olup bitenlerin farknda deildi: uva l yeniden doldurmutu, fakat bu sefer Ali yardm et medii iin boalttklarndan ou darda kalmt. skender'in, Yryelim mi? lafn kendine sand: Artk gidilsin ya! Gidilsin evet! Ali olum, u nu srtma kaldrver. u tfei sen al da uval bana ykle... Kapdan iki bklm kt. Kuru Zeynel de tfeini omuzlarken sordu : Banknotlar sende mi skender Aa? Bende, ne olmu? Hi... Yr gidelim. Uzun skender, Maraz Ali'nin uzatt kamay al d, iki kere pp bana gtrd. Dede'nin kafasnn stnde birka defa evirerek, hrldad: Beri bak Dede, kulan iyi a! Zaptiyeye gi dersin, seni Sungurlu hkmetinde grrm, sonra key fine... Seni keserim Dede, seni de keserim, u kary da keserim, yeenini keserim, naml Arap atn, kapndaki itine varana kadar bir canl brakmam keserim. Bak art ettim. Benim Sungurlu'nun hkmetinde ne iim var hay olum? Ben dava etmem ki, ben nesini dava ede yim... Gerisini kendin dn! Kar aldatr, kyl ak ln eler. Seni hkmete drrler. Sonunda tatl canndan olursun. - Kapya doru bir adm atp dn252

d - : yisi mi, haydi yemin edeceksin. Davac olmayacana yemini bastr bakalm! art olsun... Yemin dedim, kavat tekerlemesi demedim, dam gibi yemin... Yolumuz hakkna... Aliylmurtaza efendimiz hakkna... Hasan Hseyin efendilerimiz... imdi oldu. nandm. Aferin Dede! Dava neymi yavrum?.. Gle gle... Benden gnah gitti. Dava ettiini duydum mu cmle srrn fa ederim. Bu herif bunca yldr giz liden dedelik eder, derim. Seni Krt iine srerler. Ma ln itlere, kpeklere kalr. Mahpus damlarnda srn dn de cabas... Sungurlu hkmetinde senin dede liin skmez. Bak slam dini aikre: Nice beyden, pa adan adamlar, memur takmlar, Aman u Kasm De de'nin bir yolsuz iini bize dr de vurup vurup tozu talm, dediler. Kanllar gibi yalvaran ok oldu. Lakin ben raz gelmedim. Bendeki vicdan ite byle bir vic dan! Senin bu dnyada kyamet gibi dmann var Dede. Senin namusuna bile nice laflar edilmekte... Na mustan yana lekelendin mi dedelie paydos... Ben, Ol maz katiyen... dedim. Bendeki erkeklik ite byle bir erkeklik... Sonunu kendin fikir et... Tbe! Biz senin vicdann, erkekliini bilmez miyiz? Para iin dava ne demek? Biz hepsini helal et medik mi? Helal olsun. Git gle gle... Uzun skender kamasn knna soktu, tfeini da yad yerden ald. Mecidiye torbasn skca kavrayp kap nnde duran Kuru Zeynel'le Maraz Ali'ye em retti : Hadi, dn nme bakalm! Yryn! Eii atlamadan bir ey hatrlam gibi durup dn d. Oday kibirli bir bakla gzden geirdi. Kendisini
253

her zaman - nedense - rktm olan Melek Hanm'a meydan okudu : Yiitlik hak vergisidir ana! Bir vakit battal ol maz! Dar^a yamur yle iddetli yayordu ki daha av luyu gemeden kemiklerinin iine kadar slandlar. Gece imanna karanlk... Gz gz grmyor. San ki gkten rahmet deil, kara mrekkep yamakta... Adamn, deniz dibinde yryormu gibi nefesi tkan yor, burnu tutuluyor. Ky ktklar zaman Uzun skender Aa, ksa k sa gld: Bu rahmet nasl bir oyun arkada? Kurt du manl havay sever dedikse bunu mu dedik? Sesini arltdan yetitiremedii iin cevap veren olmad. Birka adm sonra ilk defa sendeledi, diz ka paklarna kadar amura batt. Kurtulaym derken ne devrildi. Ancak mecidiye torbasna dayanarak dorulabildiinde: Para gibi yar var m? diye sylendi.

NC BLM

AMUR

nsanolu topraktan yaratld. Suyun fazlas kendisine iyi gel mez. amur olur. 254

htiyarlarn: 'orum topranda, seksen yldan be ri byle afet grlmemitir' dedikleri yamur, ite o gecenin yamuruydu. imek yok, gk grlemesi hi yok... Bildiimiz rahmet, yap dururken derya dalga lar gibi kprp cotu efendi, 'Aman!' demeye kalma dan seller yrd, neye rastladysa nne katarak da , dereyi tuttu. Kprlerin yzde doksan beini skp almasyla, yolu, izi kitledi gzelce... Toparlad dava rn, maln hesab bellisiz! Bir bela canm, tbe tbe! Allahn bir afat! Oysa eski ekiyalardan Uzun skender'le arkada lar, Dede'nin avlusunu kana kadar tepeden trnaa slandklar halde nasl bir belaya attklarn pek fark edememilerdi. Katr Adil, bir uval dolusu giyim kuam yklen diine memnun, kars Elifi dnerek: Bir entari lik kazan dersin he mi? Al sana bir tccar dkkn mal! Al da senin herifin ne adam olduunu belle orospu! diye seviniyor, Kuru Zeynel, oldu olacak, drt bin liradan baka Kasm Dede'nin, Aada... dedii 257

paray neden almadklarna ayordu. Uzun skender Aa: Byle plan Mustafa Kemal Paa'da bulunmaz. Paray vurduk. Naslm namussuz Zeynel, nasl? di yerek birine vnr gibi yksek sesle sylenirken, Ma raz Ali, kz karmay uraya brakp ekiyala kt iin kibirlenmekteydi. Artk ekiya olmutu, bunun tesi yok! Dede'nin kars, Uzun skender Aasnn ted birini armca sopay kapan kendisi, sandklar sr yen, eyalar harman eden kendisi... Korkmadk gr dn m? Korku yreimizin ucundan gemedi. Bu ekiyalk bize hak vergisi... ve de baba mirasym me erse! Tepeye sarmlard ki Adil sendeledi, keyifli bir ses le: Ayandan balarm haa Katr! diye kendisini azarlad. kinci sendeleyite uval brakmad iin dir sekleri stne dt. Toparlanp kendi bana kalkamaynca, akadan yalvard: Aman uak, beni t u t u n ! Biz ykldk! Nerdesin? Ne var? Bu ne biim... Rahmet demek isteyen skender Aa da szn bitirmeye vakit bulamadan allara taklp yuvarlan mt. Toprak yal kay gibi kayyordu. Ali ulan! Buyur Aa... Sen dmedin mi? Dmedim. Tut u elimi... Tfein ucunu... dedim eek.. Nerdesin Aa? Sesime gelsene alak, gel sesime... Kuru Zeynel yetiip kalkmasna yardm etti. Ya murun iddetinden ancak bara bara konuabiliyor lard. Adil uval srtlamaya alrken, syleniyordu: Su beni boacak! Nedir yahu? 258

Tepeyi tutalm. Tepe aydnlk olur. Aydnl brak Uzun Olan! Dere nasl gei lecek? Dereyi mi? Aman Zeynel! Sel bastrmadan su yu teye atlamann kolay... skender'in sesini titreten tela o karklkta fark edemediler. Adil, suratna tasla atlr gibi vuran yamuru eliy le silmek isteyerek, rpnd: Sel mi kald hey olum! Gkten inen mbarek de bir sel... u uvala biraz dayann. Ben mi? Dayan. Hem dmeyiz karda, birbirimize des tek oluruz. uval tekrar Adil'e yklediler. Zeynel gld : Sandklar bouna krdn kt Katr... faydasz.. Neden? Bouna evet... Bouna ki ne kadar... Ne demek? Biz bu gece bu yk sryemeyiz. Adil kendine ok gvendii iin avanak Kuru Zey nel'e karlk bile vermedi. Yz admlk tepeye yarm saatte ancak kabildiler. skender, yksee knca karanln biraz arala nacan ummutu. Halbuysa yeryzne deniz dalga^ l a n gibi saldran yamurdan, bir de kat kat olup top raa srnrcesine alalm kara bulutlardan bir adm ilerisini grebilmek ne m m k n ! Tepenin dzlnde az daha kolay yrnyordu o kadar... teki yze devrilince derede kyamet koptuunu duydular. Sel oktan bastrm, kayalar skp yuvarla maya balamt. Dalgadan dalgaya srayan, saa so la arpan aa gvdeleri davul gibi gmbrdyor, se259

lin soluu, kopard kayalar tepenin temellerine ar parak dnyay depreme veriyordu. Uzun skender, telaland: Aman abuk! Aman suyu gemeli! Zeynel bu suyu gememi olmaz! Hst dur bakalm! Nereye olum, dur elen! Suyu mutlak geeceiz. Senin meseleden habe rin yok... Neymi mesele? Yksek Oluk'a yetiilecek... Yksek Oluk'a ye tiilmedi mi i kt... Delice'nin ta kprs yklmamsa belki belki.. Olmaz. Keseden gidelim... Yksek Oluk surda... Yksek Oluk'tan birer hayvan uydurup... Ee? E'si... Mekn ispat lazm olursa... Plan byle... Balarm senin planndan namussuz! -Dereye doru atlmak isteyen Uzun skender'i kolundan tut tu - : Dur dedim avanak, tekerlendin mi bitti. Akln ermediinden hey olum... u dereyi... Hangi dereyi? imdi ben senin beline bir tek me vurmalym ki... Tangr mangr dereyi boylamaksn ki... Sen avcsn Zeynel ve de gececi bir adamsn. Senin gzn gece karanlnda kedi gibi grr. Geidi istesen bulursun. Geidi bana buluver oh karda! Tbe hey Allah! Ben bu velvelede geidi nasl bulabilirmiim bakalm? Kzlrmak'tan zorlu yavrum, sesine baksana derenin... Akln ermediinden namussuz Kuru Plan... Plan yle mi? Hele sabah hayrlsyla tutalm, ben sana plan sorarm. Zeynel birdenbire ba sonu belli olmayan bir ey ler dnmeye balamt. Karmakark, berbat ey260

ler ki... Srtn souk bir ter kaplad. Derenin, kulak zarn vnlatan grltsn de artk duymaz olmutu. Homurdand: Planm... Tbe tbe! Plan he mi? >Ne dedin? Bir ey yok... Yryn saa doru.. Kpry tutmaya bakalm. Belki ta kpr salamdr. Sultan Sleyman yaps ta kprye ne olmak ihtimali var? yi akl, aferin! Sesini kes hey avanak! Yksek Oluk taraflar deryaya dnmtr. Balk olsan suyu skemezsin. Hey Adil!.. Buyur!.. Beni dinle! Nerdesin alak, sesimi aldn m? Burdaym. Ne var? Tepenin doruundan gidilecek. lerde yol da ralr. uval derdiyle suya tekerlenirsen bak keyfine... uval derdi... yi bildin karda. Gel unu, hak as, blelim. Namussuz uval, bindi de bindi. O lum sizde insaf edep yok mu? Biz bunu hep mi kendi mize aldk? Nuh tufannda bir de prt uval eksik... -Ku ru Zeynel'in temelli fkelendii sesinden anlalyor du -: Ulan Adil, ben seni hi mi adam edemeyeceim rezil? Prtnn arn kuru... Drt bin lira vurduk. Dahas, Dede'nin ahrnda on bin lira braktk. Balarm uvalnn... tbe tbe! Yuvarla u cenabeti, yuvarla! Neyi yuvarlamal! uval m? Deli bu... art olsun bu Kuru deyyus iyice artm. Bir tccar ma azas mal olup... Bu kadar ie girdin, ark hrszlndan kurtulamadn. Surda cebri ev basmz. Basmakla... 261

- Hey Allah! Yr bakalm. Tevekkeli ben buna Katr demedim. Artk slanacak yerleri kalmadndan ar ar, bata ka gidiyorlar, telasz konuuyorlard. Bereket versin, tepenin stnde diken-funda, kaya-fidan gibi eyler yoktu. Zeynel bir zaman sonra bara bara dert yan maya balad : - Bu nasl bir bela! Orta yerde bir de plan laf dnmekte... Plan yle mi Uzun Aa? Ne sandn? Yiitliin yars yrekse, yars plan dr. Katr Adil yalvard: Bre skender! u uvala biraz dayansana baca nak! Sanki ben bunlar hep mi kendim iin yklendim kavatlar? Ulan sizin dininizden, imannzdan ben p heliyim. Uzun skender sa elinin bo olduunu o sra fark ederek fena telaland, atee dm gibi haykrd: - Ali hey! Aman Ali can! Emret Aa! Tfek sende mi, tfek? Bende... Ver unu... Bir saattir tfek aramaktaym! Bu da nasl bir aka? Ver dedim rezil! Tfei ver de Adil Aana biraz yardm et. Ali bu sz ikiletmedi. ler ktletike keyfi ar tyordu. Hayle ne gzel! diye gizlice sevindi. Ta m a m ! Ekiyalk diyerek ben ite buna derim. k Ni yazi trksn yakvermeli ki tad iyice kmal... u karklkta aklna bir de ekiya trks gelmesine ne demeli? Sem aalar da sein yiit sein / Ko yiit elana kefenler biin / Yein atlar besledim kara gn iin I Bir slk ttrd: Biz de olduk bir yiit, 262

aferin! llo'nun ne demek olduunu Zeynel Aann evinde skender Aaya sorup renmiti. Bu llo fu kara bir olanm, mahpusta ul altnda yattndan ullu diye arr olmular. Pek can sklm. u dar yerden Allahm izniyle bir kurtulaym, demi, umum lleri fermanm altna alp ullu adn llo yapmaz mym? demi. Tam tamna bizim gibi... Zeynel Aasnn kt dokuzlu tfeini omzuna ap raz asm, uval altndan tutmutu. lk admlarda, Katr Adil ok sevindi: Hay Allah senden raz olsun yiit Ali! Ulan iyi! Ben, arkada diye ite bu Ali'ye derim. Dayan ki oh! Bir zaman sonra bu yardmn faydaszln, hatta zararl olduunu anlad. Yk her admda kendisini y z stne yere drecek gibi ne biniyordu. Fazla dan, uvaln azn balamay akl etmedii iin sms k t u t m a k t a n sa elinde hi hayr kalmamt. Ali can! Buyur. Yahu bu uvaln az ak... Bir ip uydurmay dnmedik. Elim koptu yavrum. Ne etsek? Ali, skilipli Krt obanlardan yz kurua ald yn rmesi kuak ban hemen hatrlad. Drt kulalk kuak ba ki, babas mezardan ksa bir karn vermez. Lakin bu velvelede u koca uval Katr Adil Aasnn inatla tamas da yiitlik... Ne halt etsek hey Allah! Yardan m, serden mi? Neye sustun Ali can? u merete bir ip uydur dedim. Aman bilir misin? Bende bir kuak ba var ama... skilip ii bir kuak ba... Krt rmesi... Tamam drt kula... - Ulan yle maln var da rezil... Kes unun ucun dan bir arn... Hay Allah yahu... 263

. ak ba yok... - Kes hadi... Adam bir ey uydurur. ek kopar. ak ba bende de yok. Vard ya evde kalm... Hay akl, hay kuru kafa! Adam ak bam stne almaz m? unu bir balasak... Sen de yardm edersin, ku gibi uururuz. ak ba... te imdi halt ettin yeen! Bi ey uydur. Ben senin yandayken... skender Aamn iki yzl kamasn isteyelim. Kuru Zeynel lafa kart: - Sizdeki akla tkreyim e mi? Drt kulalk ku ak ba var da keseceksiniz yle ya! Gzelce yk ipi yapsanz da uval toptan srtlasanz olmuyor mu re ziller? Aman Zeynel! Aman bu nasl bir akl! Duydun mu Ali yeen? Ulan Kuru, sabah olsun ben senin al nndan pmezsem... Hey Ali can! Buyur. Duydun ya olum, bu senin Zeynel Aan, Al lah sayesinde, keramete k attrr. Sakn keser mesersin sonra keyfine! kar u ba... Lakin... Zeynel beri bak karda, azn ne yapalm azn... uvaln azn dedim. Buna da bir fikir isterim. Hadi yavrum fikir gelsin. Bu mbarein azna bir are... Eek, eek!.. Ucunu azna bala da tesini dokmdrver. Sen hi korkudan rp ekmedin mi alak? Sahi ulan, ne i! Ba yetitir Ali olum ba... Maraz Ali kuak bann bir ucunu ilmikledi, u valn azn skca bodu. Gerisini Katr Adil'in omuz larna geirip balad, Yallah bismillah diye yk sr tna kaldrd. Artk senin tfei de ben tarm Adil Aa! ler de yorulursan uval verirsin. Srasyla gtrrz.
264

Yorulmam karda, bak bylesi ne iyi... Lakin selamete kalm bu Kuru Zeynel reziyle bu skender alana yapacam ben bilirim. Bunlarn bu uvaldan bir kar prt hisseleri kalmad. Bunlar paylarn kay bettiler. imdiden syle ki beyhude umutlanmasnlar. Ulan siz yle mi bellediniz namussuzlar? Keyifli keyifli glyordu. Kuru Zeynel kt: Akln ermediinden kar gibi glersin! Akln ermediinden... Benim paym anann ak st gibi he lal olsun efendi. imdi rahmeti de yedi, bu Dede pr ts gvur lsne dnmtr. eytan azapta gerek demiler, ek bakalm! Uzun skender, rahmet szn naslsa duydu: Bu rahmet bir bakma iyi oldu ha Zeynel! z sremezler. Canm skma Uzun Olan, ize kurban olaym. u namussuzun iyilii nerde ki sen bu laf byle sy ledin? yidir efendi, gayet iyidir. Hele kpry, Alla nn izniyle, bir atlayalm, hele ayamz kar tarafta dze bassn. Yksek Oluk'u tuttuk mu gerisine kar mayacaksn. Gerisine ben nasl karabilirmiim? Bu bizim iimize, bundan byle karsa karsa Sungurlu'nun ka k o l komutan Kara Ltf Baavula orum Aircezasnn koca reisi karr. Bir de sonunda orum mah pus damnn bagardiyan Necati Efendi... Yama yok! Bu plan, baka plan arkada! Bu benim plann aynn, bu orum topra Timurlenk en ginden beri grmemitir. Rahmet tam srasnda yetiti. Yanlmaktasn, Uzun Aa! Biz insanz. Toprak tan olduk, suyun ou iyi gelmez. Bunun sonunda a mura dnp cvmak var. 265

Bu srada Katr Adil srt, Aman! demeye kal m a d a n yznn stne ykld: Yahu aman, biz gene ykldk. Ali yeti, bu na mussuz uval bizi boacak olum! Sakn arkamzdan m ittin rezil? tilir mi Aa? Balarm Aandan... Ya bize ne oldu durduu muz yerde? Tut kaldr. yle deil namussuz... -Az na amur dolduundan tkrp duruyordu - : Ulan Zeynel, vallah sen arkada deilmisin. Adil'i elbirliiyle kaldrdlar. Zeynel keyifsiz keyif siz gld: Bu gidile sen uval deil, uval seni yiyecek Katr! Bir de gler, bir de gler... Medet be, medet do muzlar! Adil bar bar baryordu. Dere yata burada iyi ce daraldndan selin grlts gkyzn tutmutu. Hey skender! Hey Kuru kfir! Ben ldm ya h u ! Sizde hi merhamet yok mu? Merhamet ok, lakin takat kalmad. Dediim gibi... unu dereye yuvarla gitsin, Bre skender Aa! Sende krk paralk hamiyet varsa una bir kurun ekersin. unu, haydi, domuz niyetine kurunlayalm arkada! Kzl koltuktan bir telli kurun... Her ka kurusa parasn veririm. Kur unun tanesi be kuru mu, ben yirmi be vereceim. Uzun skender, prtlar tamamak artyla atma ya taraftar olmadndan Adil'e sadece acyordu. Dede'nin dava etmeyeceini dini gibi bildii iin karlar bir gzel donatmak fena olmayacakt. Adil'in yalvarmala rm duymazdan gelerek, ayak sesi vermeden yrme sine devam etti. Hey skender! Sana dedim kavat! 266

Fukara Katr sanki yeraltndan sesleniyordu. Yer altndan deil ya, gkyznden feryat etse bo... De redeki selin gmbrts, rahmetin suratna krba gi bi inmesi, slanm urbalar, ii su dolup yumuayan pabular adamda sz anlayacak kafa brakm m ba kalm? Filinta, mermiler, hele mecidiye torbas... Dur Uzun Olan! Nereye kouyorsun alak? Sa a kvrlacaksn. lerisi uurumdur. Bre Zeynel! una az yardm et, dedim. una be on adm bakver. ki nefeleneyim, art olsun, tek rardan yklenirim. Saa kvrlacaksnz. Durun hele... Durun da bir bakalm. Duralm elbette... Durmak iyi... Ben oturaca m. Katr Adil byle diyerek yava yava meldi, cvk topraa Oh! diye oturdu: Ali can! Buyur Aa! Nerdesin arkada? Ben oturdum Ali can, yanm da dur. yisi, gnln ekerse oturuver. Sonunda uval srtma kaldr;rsm. Dinlenelim karda! Kuru Zeynel nereyi nasl kefetmise etmi, biraz sonra geri dnmt. Hain bir keyifle seslendi: Uzun Aa! Buyur. Byrdm. Buyurulmaz m? Sana bir mjdem var: Ta kpr filan kalmam. Senin zorlu plan sa yesinde... Aman o nasl bir sz! nallah bir ey olmam tr. Azndan balarm haaa... Kpr belki yerindedir, ama yanma varamayz. 267 Aas deniz-derya... At deil, fil skemez. - N'olacak?

 Bilmem. Bilmem olmaz. kar?.. Suyu geemedik mi yan dk! Suyu mutlak geeceiz. Akln ermediinden... Benim aklm gzel ermekte... Buralar sen ben den iyi bilirsin. Kprnn ayana be alt dere birden toplanr. Delice dersen bu ukurda yazn bile geit ver mez. Aada bir grlt var Aa, Samsun'un Karade niz'i de yle deil... Biz bu karanlkta suyu hi gee nleyiz. En iyisi, Topal'n komne* gidelim, sabah bek leyelim. Etraf ssn, Allah kerim! Aklnda m, ka yl nce bir afat olduydu, su btn kprleri aidiydi da ta kpry skemediydi. Topal'n komne buradan yarm saat, eyrekte yetiiriz. Yahu ben ne demekteyim, sen ne demektesin! Biz bu suyu bu gece geemedik mi... Plan m bozulur? Sen o plan batan bozdun re zil! Bak skender, yiitlikte kahpelik olmasn, bizim bu gidi doruca mahpus dam gidii... Orada ben se ninle konuurum. Kaldr aradan mahpus dam lafn... Suyu gemenin aresini bul, gerisine karma! Hey yarabbi! unda hi akl var m? Olum, ben Delice Kprs'nde sana Glcemal vapurunu nerde bulaym? Bu suyu geerse bir Glcemal vapuru ge er, bir de keramet kuvvetiyle Musa peygamber... Ge risine asl sen kulak verme! Biz Topal'n komn ha yrlsyla tutmaya bakalm. Hey Adil! Buyur! in tad kat ve de akas kalmad aslanm. Yuvarla u uval da hzlca gidilsin. Kaldr yuvarla szn... Ben bu kadar skn t ekip...
* Km * Al.

Yuvarla olum, yuvarla gel... Bu gece o u valda ok nuhuset var. Gel bu bely pein savalm. Ben lmemi uval braklmaz. Hay Allah belan versin! Senden iyi bela m olurmu namussuz Kuru? Ben inada bindirdim Aa, bu uval kye kadar sr yeceim, kye kadar... Ky tutabileceiz de he mi? Aferin koum! Be nimki bo bir laf... Sana at da yarar, meydan da... Tepenin srt burda biraz saa bklp alalyor, ilerde ikiye ayrlarak tekrardan ykseliyordu. Topal'n km soldayd. Aadaki dzl su basmam olsa ta kprye sadan gideceklerdi. Yol muhataral bir hal almt. Kuru Zeynel kfrn arasn kesmeden Ka tr Adil'in yannda yryor, dereye tekerlenmemesine kudretince gzkulak oluyordu. nceden bir rzgr k m, Adil ter dkerken, tekiler meye balamlard. Hele en zayflar olan Zeynel'in dileri birbirine vuru yordu. Rzgr bulutlar biraz aralam olmal ki sellerin bast ovay, tepelerin kara gvdeleri arasnda biraz fark ettiler. Su, koyu kuruni renkteydi, ykamad top aalar, urasnda burasnda katran karas... Kaygan toprakta yoku kmak zorlamt. Arlatka arlatlar. Maraz Ali iki defa sendeledi. Bir seferinde az kal sn Zeynel Aasnn dokuzlu tfeini kracakt. Kendi kendine: Hst olum! dedi. Ekiyalkta elindeki t fei krana ne derler? Haa huzurdan, 'eek' derler. nne bak! Uzun skender'in zrl baca donmu, bklmez olmutu. Dizkapandan kalasna, kalasndan belkemiine bir namussuz ar dolayordu. Souktan di leri birbirine vururken srt ter iindeydi. Gmlei de269

268

asine yapmt. Artk her admda bu amuru skemeyeceinden, burnunun stne bir kere derse bir aaha kalkamayacandan korkuyor, Kuru Zeynel'in ka raltsn gzleyerek adeta srnyordu. Tfei namlu sundan tutmu, yallarn sopas gibi kullanmaya bala mt. Duvara dayamaya kyamad kz gibi filinta ka kere mekanizmasna kadar sulara, amurlara batt da aldrmad. Deminden beri: u mecidiyeleri Zeynel'e ver sem... Mecidiyeleri biraz da bizim Zeynel tasn yahu! unlar biraz... diyordu ama bunu teklif etmeyi bir trl gze alamyordu. Kuru domuzda baz baz bir fke olur ki... Eh ben fke diye ite buna derim. Lakin olan hakl karda, olana oyun oynamadk m resmen biz? Byle dnerek yrrken aya birden bolua gitti, yar beline kadar suya gmld, can korkusuyla bard: Medet bre! Bre hay! Dereye tekerlendim, diye korkmutu. Var gcyle sryordu. Ne var? N'oldu? Bre biz... Ver u elini... Ne bela yahu! Dur geldim. nne baksana rezil! Zeynel tfein dipiine yapp skender'i sudan kard. Buras, byk bir meenin sklm kklerin den kalma derince bir ukurdu. Adil hr hr solurken, laf gediine komamazlk edemedi: Grdn m? Koca skender Aamz da tekerlen di namussuz Kuru! Sen bu kervan rabtal yedeyemeyeceksin, nafile... Ulan ben eek miyim ki, sen bu laf... Haa! Kabul etmem. Eek olsan, Dinlenilme din, boyuna yrnsn, derdin. imdi aklnda biraz oturup nefeslenmek var.
270

Rahmet, Katr Adil'le elenmek istemi gibi bir den aznca Zeynel gld: Fena olmaz! urada oturalm da birer cigara ielim. Hey olum, beni balk diye size kim syledi? Burda dursa dursa balk durur, o da kulana sel a muru kamamsa... Hele yr! Kme geldik. Uzun skender ayaklarn yere vurup kundurala rna biriken sular biraz olsun szdrmak isterken st ste kere haprd. Zeynel, fkeyle sordu: Hayrola reis! Bir emrin mi var? Bana m dedin Zeynel? yi... Bak dinle olum... Ey? unu biraz da sen ta... Nedir? Tfek mi? Atver. Neyi atacaz! Tfek atlr m rezil? Sen art msn olum, tfek bir vakit yiit ksmna ar gel mez. u mecidiyeleri... Haa... Mecidiyeleri sen hl atmadn m Uzun Aa? Atver. Herif bu gece bir Atver renmi... Ulan me cidiye torbas nereye atlabilirmi bakalm? imdi sen de Uzun skender Aa iyice kulak ver ki... Bak, Dede bizi yarn dava ederse biz doruca mah pus damna gideriz. Dur namussuz! Plan dedin mi seni ar gibi dalarm. Evet, mahpus damna gideriz. Gidelim. Bu yorgunluk ancak mahpus damnda kar sa kar. Dede davac olmazsa ben bekilikten istifa eder, tam alt ay dinlenirim. Zira bu yorgunluk baka trl def olmaz. Ve de art ettim ve de teki dnyada Hazreti Ali Efendimizin efaatinden mahrum kalaym ve de namerdim ki sen bir daha bizim kyn snrn dan beriye geersen ben seni vururum. Vur olum, kanm sana helal olsun! Lakin, u mecidiye torbasn iki adm gtr, iki adm namussuz... 271

Yamurun hzlanmasyla bulutlar balar zerin de kara yumak haline gelip etraf karanla gmm t. Derenin grlts de birka misli artma benzi yordu. Katr Adil deminden beri, uval dayayp dinle necek bir ta gzlemekteydi. Bulunca, hemen yasland: Biraz dinlenmemi olmaz! Oh be birader! Biraz soluklanalm yahu! Allah sayesinde ne olmu ki... Hey Ali can! Buyur. u benim apkay alsan da sularn biraz sk san. Sular ensemizden ieri... Dur sen ne yaptn Maraz olan? Tfek nerde, tfek? Burda... yi... Kaybeder maybedersin, bak gerisini ken din dn! Hey olum, silah ne demek, silah namus demek... Ulan apkay, dedim rezil... Maraz Ali nce Adil Aasnn apkasn, sonra ken di apkasn skt: te buyur Aa, tamam! Aferin Ali karda! Ben dayankl yiit ok gr dm ya, senin gibisine hi rastlamadm. Sen bu ekiyalkta birinciye gelirsin. Bedenin gstermez ama peh livansn kpolusu... Hey Zeynel! Sana dedim Kuru domuz! Bana... Kuru dedin yle mi? te yalann tuttum Katr! Bu dnyada bana Kuru diyecek sen den baka avanak adam bulunmaz. Seni de adamdan sayann ben dininden imanndan phelenirim. Oldu mu? Sabahtan beri, uval at, dedin durdun Kavat, uval at ne demek, bakalm? Bir de biz avanak oluruz bu hesapa, sen de akll...
272

attk hey Allah! Bunlardan biri uval tut turmu, biri mecidiye torbas... Mecidiye torbas m? Nasl torba? skender lafa kart: Haberin yok, deminden beri bize, Mecidiyeleri atver, demekte bu senin Zeynel Aan, anladn m? Me cidiyeleri atmalymz. Eskiden beri atcdr kendin bilmez deilsin ya... Bak ne yaparz Aa, sen mecidiyelerden vermez sin, ben uvaldan. O zaman kar gibi yalvarr, ama kulak asan kim? unu inletelim gzelce... unu inle telim de azn, Aasn bellesin. Ali can! Buyur. Bu nasl bir yiit yahu? Bu nasl edepli bir de likanl? Seslenmemle, Buyur! diyerek... Kaldr unu Ali karda, uvala dayan yavrum. Sen sakn bu Zey nel Aann lafna kulak verme! Biz her elimize gee ni, iki damla rahmet dt diyerek atarsak, i raa varr. Nihayet tepenin dzln, Topal'n Km de nilen Eri Kaya'nm dibini tutabildiler. Buras vaktiyle nce aban Aann davar alyd. Bu nce aban Aay Sungurlu topranda btn orta yallar hl syler gezer. Rahmetlinin sa baca biraz aksakt ama, srleri da balarn tutmu bir hane dan kiiydi. olunun de seferberlie gidip bir daha gelmedi. nce Aa bu dertle ld, mal karlara kalp dald. Eri Kaya km o zamandan beri vi ran... obanlar, dl gden ocuklar etrafnn rme i tini skp yakmlar. Lakin, adndan belli, Eri Kaya iyice bel verdiinden dibi, gnee, yamura olduka si per... Bu afette bir kar kuru yer. Eri Kaya'nn di binde kalmsa kalmtr. Kuru Zeynel: Gzmz aydn Aalar, menzile ye273

titik! dedii zaman skender'le Adil'in bacaklarnda kendilerini gezdirecek kuvvet iyice tkenmiti. Allann bir hikmeti canm, Eri Kaya'nn oyuntu su adeta kuru deil mi? Katr Adil uval yere atp yanna kt: Namussuz uval beni yedin btn, kemiklerimi rttn! Uzun skender bsbtn bitmi, Of anam! diye rek srtn taa verip ylmt. Surdan kprye bir baksam! Siz burdasnz... Zeynel'in bu szne ok atlar. Biraz soluklan karda! Su toparlamadysa kp rye n'olur? Toparladysa yeniden kuracak deilsin! Bakalm ki... Dinlenmek kolay! Kuru herifin gayreti Adil'le skender'in yrekleri ne dokundu. Ayak seslerini biraz dinledikten sonra bir azdan konutular: yidir u Kuru Zeynel, bulunmaz arkadatr. yi olmaz m? Drt yz dirhem bir arkada... Ve de akll haaa... Kurnaz kpolusu! Lakin bu gece nedense u uval yrei hi sevmedi. Atver! At gitsin! dedi durdu. artm herhal... Mecidiyeleri de attracakt az kalsan! te bundan belli! - ard evet! Ulan rezil Kuru! Kpr salamsa, uval iin sen hi kasavet ek me! Senin bundan sonraki zorun Yksek Oluk'a ka dar... Orda hayvanlar hazr... yleyse benim bildiim ta kpr salamdr. uval hayvana gzelce sararz. Ben yaya gitsem de kymeti yok! Neden olum, hayvan ktl m var? Kirasyla deil mi? Senin altna da bir at ekerim ki Krolu' nun kr at halt etmi... Allah sayesinde, paramz bol... 274

Atlar srer gideriz. Biraz slandk ama, bu rahmet iyi yetiti. Hem de bu rahmet hi kesilmemeli... Biz gide ceimiz yeri bulana kadar bu bylece yamal... Sen Kuru deyyusa hi bakma! Baklr m? Sittir ederim gider. - Katr Adil, De de Kasm'n evinden ktklarndan beri ilk defa banknot paralar hatrlayarak telaland - : Aman arka da! Kaymalar sland m sakn? Islanmaya slanmtr. Lakin yazs bozulacak deil ya... Kurutur kurutur harcarz. Aman kurutman... Derhal kurutalm oh sken der, uraya bir ate yakverelim. Ate szyle birden rperdi. Islak elbisele rinin soukluu derilerini deil, iliklerini dondurmaya balam da meer farknda deillermi... Uzun skender, alnarak yaknd: Ate ister ama... Kibrit n'arasm arkada? Ben de slanmadk yer mi kald? Yksek Oluk'a kadar da yanacaz? Kibrit bende de yok... u halde aresiz dayana caz. Lakin bu Zeynel nerde? Sakn kpr kefede yim derken su toparlar da... Benim bildiim Zeynel'i su toparlayamaz. Ne den mi? Kurnazdr da ondan... Ona suyun, selin gc yetmez. Kayann alt, baca gibi rzgr ektiinden nn de dileri birbirine vuruyordu. Donacaklar tesi yok... skender'le Adil, bu esinti byle giderse burda ka tlp kalacaklarn, bir daha yola kamayacaklarn an layarak essahtan byk bir lm korkusuna kapldlar. kisi bir azdan imdat ister gibi seslendi: Zeynel! Hey Kuru deyyus! Zeynel pek yaknlarndan karlk verdi: 275

 Burdaym. Ne var? Kpr salam m? Herhal salam... yice fark edemedim ama... yleyse gidilsin Zeynel, hi durulmasn. Hayrola Uzun Olan! Titremesini bilmesen do nacaksn. Bu ne takrt? yi dedin Aa, donduk biz! Yrsek iyi... Y rdke adam kzr. Kprye sokulmann yolu yok! Aramza Kara deniz deryas girmi say! Uzaktan baktm, kpr sa lam gibi... Lakin sular zerinden amakta ki arkada, canavar gibi... Eey! E'si, bekleyeceiz. Bu afet srd kadar sr mez. Yahut ki Nuh peygamber tufandr, dnyada adam komaz. Tufana kurban olaym, donacaz Aa. Neden ate yakmadnz? Kibrit kutusu amur olmu. Dur hele, benim kav akma stmdeyse... Aman Zeynel Aa, aman bilir misin? stmdedir. Dur, tamam! Dua edin, kav slanmamsa... Adil di takrtlar arasnda sordu: Diyelim ki slak deil, bu rahmette ne yaka caz? Kele kav ateleyelim de gerisi kolay... Kuru Zeynel meldi. Mein akmak kesesi iyice slanmt ama rutubet kav berbat etmemi olabilirdi. Siperliinden pr pr su damlayan kasketini alp ye re ald. Surdan bir kuru aput verin de ellerimi kuru laym.
276

Kuru aput ne arasn efendi, bedenimin iinde yreim slanm... Allah Allah! Asana u ipine, ilmeine tkr dm uval... Ortasna doru elbet slanmam bir ey kalmtr. Adil duymazla vurup laf deitirdi: Gidilse daha m iyiydi, ha ne dersin skender Aa? Ulan, Gidilse, diyeceine uval beriye alsana rezil, bak Zeynel Aamz ne buyurmakta? imdi art olsun, hepsini dorarm. Adil, Uzun skender'in kamasn ektiini sesten anlayarak srad: Dur olmaz! Dorayacakm... Ya biz ldk m namussuz? Dur ki nezaketle aalm. uval, bir p brakmamak hrsyla doldurduu iin ortadaki prtlar kupkuruydu. Katr Adil birini e kip uzatt, kederli kederli, sylendi: Buyur Kuru kavat! nallah geberirsin de sa na kefen yaparm. Hot... Kenarndan kurulan oh Zeynel Aa, aman her yann batrma, gnahtr. Zeynel kt kt gld. Kayann oyuntusu bsbtn karanlkt. Bir ey grebilirmi gibi, gzlerini var kuvvetleriyle aarak nefes lerini kestiler. Pek uzun sren bir bekleyiten sonra, akmak demirinin taa vurmasndan ileri gelen sert ses duyuldu. Fakat tlak kmad. nc, drdnc vu ruta da akmaynca Zeynel kfretti: Almazland yle ya... Islak u halde... Parmaklar tutsa... Donmuum yahu, elden ayaktan dmm, ben...
277

Uzun skender, en beceriksizleri olduunu bildii halde kt: Bana ver unu! Sana m? Hani olum, bir elinde mecidiye tor bas, tekinde filinta vard? Sende el ka tane Uzun Olan? Neden sonra srayan ilk kvlcm, kaya dibinin koyu karanln bir an gne gibi aydnlatt, kavn, ci dara tiryakilerince pek sevilen tatl kokusu duyuldu. Aman yand m Zeynel Efendi? Ulan aferin alak! Ulan ellerin dert grmesin. Kav, akmaktanm stnde ince bir duman kararak kpkrmz, hamarat hamarat yanyordu. Biraz kuru ot yetitirin. Diken filan... birden etrafa saldrd. Kayay dizin dizin, el yordamyla arayp dururlarken burunlarna keskin bir boz kokusu arpt. Katr Adil, etine ine batrlm gi bi haykrd: Dur n'aptm? Dur istemem! - Balarm haa... imdi balarm Katr... Zeynel yanan kav, elini kurulad ipek fistann stne koymay akl etmiti. Fazladan eilmi de f lyor. Adil alar gibi sylendi: Gnah! Bunlar be kayma eder namussuz Kuru! Ben sana rp, diken bulurum karda, dur brak! - Daha sylenmekte... rp bulamadn m, u val surda kalsn, ben seni bile yakarm pis Katr. Nihayet ipek fistan parlad. Kaya dibinin yal kat ran karanln, nce yrekleri stan bir beyaz alev aydnlatverdi. Cana can katan bu kaybetmemek gayretiyle etraflarna baktlar. Sndklar oyuun a znda sudan bir duvar vard. Gayet oynak olan bu du var, kaln bir cama da benziyordu. 278

Adil ilerde grd otlara saldrd: te sana kuru ot! oban yata ki sencileyin kopua bir k yeter. Ayrca burann obanlar rp da biriktirmiler. u halde mantar gzlemesini bunlar ok seviyor. Bir kucak kapp geldi. Lakin bunlarn en kurusu bile iyice nemlenmi olduundan atein ilk keyfi abuk geti. Etraf kt bir duman kaplad. Bizi ttsye gark ettin ulan Katr! Bu ne bela! Oh skender Aa, sen ferah ol, ben imdi har latrm ki gr, iliklerin nasl snr! Adil diz kp bir vakit fledi. Dileri biribirine vurduundan, soluu adam gibi kmyor, kasketinden de sular damlyordu. Zeynel'in uvala yaklatn fark eder etmez s rayp nne dikildi, ellerini t u t t u : Ayaklarn peyim Aa! Dur hele brak... ekil ulan! Ate snd m seni bitiririm. e kil ayamn altndan... Karda gnah... Olur mu karda? Zeynel Aa kerem et! Bekle dur! Yeti bre skender, gel yeti!.. Elimi brak, dedim. Azmdan yemin kt. So nu ktye varacak... Sesinden aka etmediini anladlar. En zayflar olduundan hepsinden ok mt. Adil byk bir telala, tepindi: Peki Allah belan versin! Dur ki, ayralm, se elim. Ayrmadan hi olmaz. yilerini ayracam. Bu mal yalnz benim malm m? Senin de payn var. Be heri be banknot bunlarn, belki de on bankmot... Tbe yarabbi! Olum, yarna sa kacamz belli deil... Sen artmsn. Kei can derdinde, ka sap ya derdinde desem uymaz. 279

 Neden? Ne varm hamdolsun? Yarma sa k mamak ne demek? attk bu gece... Ulan skender, u namussu za iki laf etmezsin. Benim nedir sizden ektiim kavatlar! Fistann bir taraf parlam, alev Kuru herifin su ratn aydnlatmt. Belli bi ey, bunun fkesi, hita mnda burnuna gelmi toplanm. Derisi kemiklerine smsk sarldndan Zeynel'in yz evvel eski kuru kafaya benzer, ama imdi fena... Gzleri de fazladan yumruk gibi dar urad iin deme yiit bakma ya g yetiremez. Katr Adil ii anlayp elini ekiverdi. Zeynel, namussuz Katr'n gnln almak ister gi bi acyan bir sesle, sylndi: Meraklanma olum! imdi atei harlatalm. Hepsine kyacak deilim. Elif kahpesine dilediin ka dar gtrrsn. Ben yalnz Elifi mi dndm? Hepimizi d ndm. Ne demiler? Paray kazanmak hner deil, tutmak hner demiler. - Haklsn be birader! Byle laflar, bu Katr, adam gibi nasl eder yahu? Ktleriyle atei canlan dralm ki u allarla otlar nemlerini alsn. Ate kuvvetlenince, gayet ar bir i grm gibi yorgun, ellerini beline koyup doruldu: - Buyur Uzun skender Aa! Oday yaktm emrin zerine... imdi aa gnln dilerse, orum Valisini da vet edersin. Katr Adil Efendi'ye de var selam et! Tc car eyalarn yanmaktan kurtardk. Vicdan sahibiyse bize dua eder. skender'in romatizmal bacandaki sz dayanl maz hale geldiinden bu laflara pek glemedi. Atee eni konu srnerek yaklat: 280

Nur ol arkada! Canmz baladn, beni, ekiyalkta Kavlak Ali'ye deiirsem namerdim. Atee sokulduka slak pabularndan, yn orap larndan, elbiselerinden pis bir koku kmaya bala mt. n taraflar tterken srtlar rperiyordu. skender, dileri biribirine vuran Zeynel'e akl retti: Olum, soyun da gmleini kurut! Gmlein kurumam bu bela def olmaz. t gibi titrersin. Gmlei kuruttuk, donlar ne yapalm? orap lar hepsinden berbat! Ben lrm arkada, ben bu gi dile sabah tutamam. Satlcan olmam da cabas... Hst! Dmanlarn lsn. Bu ate seni imdi str. Bu ate... Zeynel elini kaldrarak skender'i susturdu: Ulan Uzun avanak! Dnden beri sylene syle ne bam dndrdn. Ben bu kadar serseri deilim ya, bu hal neyin nesi? Ulan benim fikrimi eytan m yelledi? Diyeceim u... Ceketleri soyunalm da... Balarm ceketlerin yakasndan bre alak? Sur da halisinden ipekli giyim kuam durmakta, Deie lim kardalar, diyeceine... Evvel bahar souunda bizi anadan ryan soyacak... Katr Adil gene davrand: Hangi giyim kuam? Ne deimesi... Bilemedin mi efendi? Bu gece bir amansz ge cedir. Bu belann iinde bir akll i grldyse o da senin uval... Aferin arkada, asl ekiya ben deilim, sensin! Anlamadm. imdi anlarsn. u uval beri ver! te rp dedin, sana rp buldum. Bir kar n yakarsan, bu sefer de ben art ettim, seni bitiririm. 281

Yakmayacaz alak! Birer don, birer gmlek ayrr giyeriz. Ky Allann izniyle tutalm, karr ve ririz. Giyelim mi? Aman dur, bu nasl bir akl ya hu? Berbat olursa... Berbat olmay n'apalm? Bi bok olmaz. Uzatma da yuvarla uval hadi! Dur a m a n ! uval boaltmadn m, slanmlar teki leri tm batrr. Katr AdiFle Maraz Ali, uval hemen boaltt. Bir birlerine arka dnerek slak amarlarn karp bi rer kar donuyla kar gmlei giydiler. Cannn ky metini tekilerden daha ok bilen Adil kafasna, srt na, dizlerine birer kaim petemal sard. Hepsi de yle yapnca artk atein keyfini karr olmulard. Naslm bu benim uval Kuru deyyus, haa nasl? Aferin Katr olum, pardon! Pardon elbette... Atver... Atver he mi? Ak lna uyup atmalym ki... unun aklna uyup... Akl gene benim akl yavrum! Sana kalsa bun ca prtnn yannda kasaba iti gibi titrer dururdun. Essah uak! Ulan bu Zeynel... Bu Zeynel bir Kuru herif deil, bir akl kp imi. Yok hayr! Akl kp ne demek? Akl olsa, Belimize birer Tarablus kua kuanalm da erkekliimiz dklmesin, demez mi bu rezil? Petemallarn zerine birer de Trablus kua doladlar. Renk renk ipekliye gark olmulard. Atein parltsyla bunlar eit eit avk veriyor, hepsini ecinli tay fasna benzetiyordu. Baca szlad halde Uzun skender Aa bile keyiflenmiti: Neye dndk hey Katr, bil bakalm! Sen bir 282

kere eski zamanlarn gelin sand katrna dndn. Bizlerse, Hac Bekta Efendimizin mayet dervilerine... imdi stmze bilmezden birileri urasa cin peri ta kmna rastladm diyerek duda yarlr. Lakin felekte ne olmal? Hadi bil bakalm Katr olum, imdi burda yal ekmek olmal... Ayrca olak kebab olmal... im di ben bir olak kebabna ne veririm? Tamam elli kay ma... Sen yle mi sandn deli Katr? Tam elli kayma... - Bir ey hatrlayarak telaland -: Aman bizim bankmotlar nerde? Islak yahu, unlar kurutsak. En iyisi blelim gitsin. Blelim de herkes kendi parasn key fince kurutsun. Kurumaya serdii ceketini yanma ekip paralar sard mendili kard. Zeynel'le Adil naslsa gz gze geldiler. Katr ba yla nce istemez iareti ekti, sonra Maraz Ali'yi gsterdi. Zeynel paralar imdi blrlerse Ali'ye de t a m hisse vermenin icap edeceini anlad. Olann pay iin kendi aralarnda ayrca grmek daha doru ola cakt. Kalsn imdi skender Aa! Seninle geldi bura ya kadar, varsn, dursun. Sabah ola hayr ola! Ak amn hayrndan sabahn erri iyi demiler. Kalsn. Belki Adil'in aklna bir ey gelir, Param cebim de gerek, der. te bu laf beenmedim Uzun Olan! Adil y lelerden mi? Peki canm. Biz de bir ey mi dedik? - Para knn kuana soktu. Kurutmay filan unutuvermiti -: imdi ne olmal bakalm! -Mahzun mahzun g lmsedi - : imdi birer cigara ister. - Cigara ok! Paketleri karn da biraz kurusun. - Ali'ye dnd - : Aferin kopuk! Rezalete akamdan beri 283

iyi dayandn. Yorulduun belli... uraya uzan da biraz kestir. Sa ol Aa, uykum yok!.. Ulan rezil, sen uykun olup olmadn benden iyi mi bileceksin? Ben de yatacam. Hep yatalm. Biri miz nbette kalsa elverir. lk nbeti kim tutacak? Uzun skender, elini gsne vurdu: Bizim bacak kt szlamakta... rt mrt kr etmedi. Ben zati uyuyamam. Siz keyfinize bakn. Ce ketleri neyi de kuruturum. Uyku bastrrsa birimizden birimizi uyandr. Balarnn altna teberiden yastk yapp kayann dibine kak kalb sokuldular. Adil cigarasn bitirme den dald gitti. Arkasndan fukara Maraz Ali de hafif ten bir horlama tutturdu. Eyalar kurutmaya girimi olan skender, neden sonra, hl cigara ien Kuru Zeynel'e sordu: - Senin uykun yok mu Aa? Zeynel yzn buruturdu. oraplardan gayet pis bir koku kyordu. Yamur da durmadan yamaktay d. Cigarasn derin derin ekerek soruyu duymazdan geldi: Bu rahmet nasl bir rahmet Uzun Olan? Bu rahmet ok reperin ocan sndrd ama bize yarad bu rahmet! Bize yarad m? Sen bu gece artmsn, Aa! - Sesini alaltt -: Sen imdi rahmeti mahmeti sittir et de syle bakalm, bu nasl bir oyun? Hangi oyun? Ne demek? Biz buralara neden geldikti? Kz gtrmeye gel dikti. Hesapta cebri Dede soymak var myd? Uzun skender gzlerini telala krptrd. Uygun bir karlk arayarak tane tane konutu: Biz buraya, evet kz almaya geldik, dorusun
284

Zeynel Aa! Lakin... O Kasm Dede denilen papas y lece... Din iman, usul-erkn satar grmemizle... Trkesi benim btn cinler bama topland ve de can ba ma srad. in esasndan senin haberin yok, iin esa s... Dur, ben bu laf neyin stne getirecektim? Ne demiler? Demiler ki... Demileri memileri ge... Bu nasl bir oyun? Bu mu? Bak dinle! Kz bizim bamza kim do lad? Sen nerden bileceksin, bu kz bizim bamza De de olacak namussuz dolad. Elin uncack kzna kat yapt, okunmu eker yedirdi, evlerinin eiine muska gmdrd. Ziyadeden benim karda vaktiyle oynad oyun... Bu oyun Dede'ye tatl gelmi besbelli, bizim ka ry da raz etti. Niyeti: Kz bize drecek de hitamn da Arif Aann tekmil malna konacak. Vaktiyle bize ablan kendi alvermedi mi? Yoksa bizim gibi kopuk ip sizin eline tekkesin kz o varlkla nasl gelebilirmi bakalm? Kendin bilmez deilsin, benim karnn ba badan kalan mal nerde hani? Nerde kan deerindeki tarlalarmz, nerde benim tal deirmen hissem? Tekmili Dede Kasm'n malna karmad m? Glbeniz'i bana almkr oldu ki Arif Aann erkek evlad yok... Plana bak, plana... Ben sana oralarn sormadm. Dede Kasm' ba na retme! Onda rezillik tkenmez. Bu ne biim soy gun oldu? Sen ona cevap ver! - Vallaha karda, ba ekip ortaya canavar gibi dikilene kadar benim de aklmda soygun moygun yok tu. Aklma ne gelse iyi? Hani: Peki kzdan vazgetim, dememle... Glbeniz gibi kzdan vazgemek ne demek? Essahtan gemekte deiliz, yalandan gemekteyiz ama olsun. Yreimin urasna bir ate dt Zeynel, bir ate ki cehennem atei de yle olmaz. Ne demiler? ki laf bir by demiler. Doru bir sz! u halde,
285

Dede'nin muskalar bir yandan da bizi tutmu. Kzdan vazgeme lafyla dnya az kald ki bama zindan kesile... Yaa yle mi Dede Kasm?.. yleyse gnah ben den gitmedi mi imdicik? demiim. Bunlar haf tadr katar katar ekin satmaktalar, davar, tiftik satmaktalar. Paray bunlar ekin kuyularnn dibine sak lar. Bi kez saklayp stne binlerce hakla ekini doldurdun mu Dede'yi kessen deil, derisini her gn bir ka r yzsen de yarasna tuz, krmz biber serpelesen ve de paray verimkr olsa, gene faydasz... Eline iki me telik gemez. Zira paralar ekin kuyusunun dibine gir di. u kadar bin kile ekini boaltmak iin Sarca k ynden yirmi be gndeliki tutmak icap eder. Ekiya ksmnn bir kyde gndeliki peydahlayp gm yeri atrd nerde grlm? Kendin bilmez deilsin, ekiyalkta birinciye gelen hner evi basmak deil, pa ray almak... Dede pek korkaktr, pire zplasa yz kat gi.l.)i beyaza keser. Tatl canna da pek merakl... Lakin para elinin altnda deil ki karp versin. Yreime kz atei der dmez, Aman! demiim, Bunlar para lar gmmediler, paralar meydanda... diyerek ba ekivermiim. Bu akla ne dersin Kuru olan, iyi olmad m? - Karnna, para knnn stne vurdu -: Ben pa ra diye ve de i diye, ite buna derim. Hey mba rek! Para gibi var m? Dnyada byk padiah, ahrette hak taalann perde avuu ve de cennetin kapcbas... Yani orada da para gese gerektir. kr kr saydn m, sorgusuz sualsiz yallah cennete! Bitti mi Uzun olan? Neymi? Laf m? Bitti hamdolsun... Yalan uydurdun ama, iyi dzemedin, bu mese le kz ateiyle cinlerin baa toplanmas deil... Ya ne? Yalan! Ben senin yalan sylediini bilmez mi286

yim? Bu dankl bir i... Sen demincek ne dedin ba kalm? Ne demiim? Hayr... Dur yahu! Anlamadan dinlemeden bu hayr neyin nesi? Sen demin ((Yksek Oluk'a yetielim. Ye timemi olmaz. Yer tan buluruz, demedin mi? Dedimse... yer tan laf gelii bir sz! O lum, bunca yl mahpus damnda yattk. Sen bizi bu yollar kendi bana bilemez, yavru-bebek mi sandn? Baz, Olur m'olur, demekteyim. Sonra aklm karmakta... Hayr, siz bu soygunu eri Sleyman naoussuzuyla birlik planladnz. Neden mi? Bohas ko lunda bekleyen bir kz alp gitmek iin biz elvermez miyiz ki u olan arkana taktn? Senin rezilliin... Bu ite eri yoksa ben de yokum, demedin mi? te ispat: eri'nin hizmetkr.. Kuru Zeynel bir zaman fikre dald. Surat tilki su ratna dnd ki, surat tilki suratna dnerse bu Kuru pezevengi eytan bile aldatamaz. Neden sonra elini T diyerek dizine vurdu: Dur yahu! Dur bakalm! Hay Allah benim bela m versin! Vay bama, vay bama! Olum, biz gayr st emen bebelerden beter olmuuz. Neden bilemedim hey Allah! Bu meselede kzn babas olacak Muhtar Arif Aann da parma var. Sizin Sungurlu Kahvesi'ndeki dvnz, resmen kayk dv... Dankl dv... Sen bir yalann tutuldu mu, byle srtrsn. Haydi do rusunu syle de biz de bilelim... Dorusu bu... Ulan yrei fesat domuz grdm ama... Ulan u laflarda hi helavet var m? Benim hu yumu sen herkesten iyi bilirsin. Canm skld m, ben pire iin yorgan yakanlardan deil miyim? Yok yleymi, yok byleymi... Yok Sungurlu'nun Belediye Kahvesi'nde...
287

 Bak Uzun Olan, sen benim bam eri Sley man oyunuyla, Arif Aa dzeniyle derde soktunsa ken din dn! Yok efendi... art olsun yok yle ey... Dede bilmezden gelip, Ayp gnah, diyerek kurt kuranna balaynca fkelendim. Hemi bizi kkrtp, nemi kz ayartp sonunda kendini ste sokulmam ak kak gs termesi canm skt. Oralar brak... Dede'nin, Muhtar Arifle aras yok... eri Sleyman, Arif kavatyla birlik... Demek Dede'yle aralarnda vazgeti olmu. Dur yavrum, ben giderek bsbtn avanak olmuum. Dede yeenine b yk sermaye verecek. Sungurlu'nun tccar dkknn dan zorlu dkkn aacak da Sarca'ya erilik yapt racak, dedilerdi. Ekin; davar satmaya balad bile... dedilerdi. eri Sleyman bakt ki kr elden gitmekte... Kudretince Dede'nin tekerine odun sokacak... Sokar m, sokamaz m? Dedenin durumu ktym. Eski k r kalmam. Bizim Alevi milleti Dede'yi eskisi gibi say mamakta... Herif ihtiyarlad. Yeeni zebun... Bence Dede'nin erilie balamas variyetinden deil, ileri nin ters gitmesinden... Lakin millet eri Sleyman' dan nefretlik getirdii iin Dede'nin eri dkkn iler. Dede diyesiymi ki: Aln, korkmayn! Bu harman veremezseniz, ileriki harmanda dersiniz yavrularm, di yesi imi. eri Sleyman, Dede'nin iini bu yl boz du. Gelecek yl kim lr, kim kalr? Kasm Dede'ye bu ara bir hal olursa yeeni onun yerini tutamaz. Ortada senin gibi bir de avanak var. Dede'yi vuralm m, vu ralm ! Aralkta Dede korkudan geberirse ne devlet! Uzun Olan da mahpus damna yanlar. Senin tohumu na para m verdiler? yi ya, sen bu ie nasl girdin re zil? Haydi kendini atee gnlnle attn diyelim, bize kasdn neydi? Sen insandan dar bir herifsin skender!
288

Sesi gittike sakinlemi, rktc bir yumuaklk almt, Uzun skender Aa yan gzle kayaya dayal tfeine bakt. Asl kts, bu Zeynel yreindeki srr nasl bildi, yahu? Laflar da akla yakn laflar... Btn hesap, plan milan hep Dede dava etmez zerine ku ruldu. Ya ederse... Etti mi orum'un mahpus dam sur da hazr demek... Boaz kurudu. Bir yandan glme ye alrken, te yandan dava etmek meselesini akln dan karmak, kendine cesaret vermek istedi: Asl insandan darda herif sensin! Evinde s tne ekecek ul kalmam. oluk ocuk a... Dede yleymi, Dede byleymi... diyerek... Bunlardan sa na, bana ne bre Zeynel? Biz aldmz paraya bakarz. Bunlar birbirlerine dmeseler bize arada ksmet ka bilir mi? Ben o kadar da avanak deilimdir. Herkes kendi yarmasn tmek ister. Ben ellerin ipinde oy nayacak heriflerden miyim? te drt bin liray aldk. Drt bin lira ne demek? Kan diyeti... stne oturacamza gerekten akln yatmak ta m Uzun Aa? Hi phen olmasn, eri Sleyman'la Arif Aa byle bir ite su ortaklndan hapse dmeyi is temezler, bu bir... Bir de Dede'yi bize soydurduklarnn duyulmasn hi istemezler. Araya girecekler mecburi... Olmu bir i... Ayptr, falan filan... Sen bouna hiylelendin olum, biz bu paray oktan hazmettik. Bu para bizim... Paralar, Hamza Pehlivan mezarndan kalksa yannda fazladan Zalolu Rstem Pehlivan da alsa bizden sktremez. eri yanmza resmen hizmet krn katm. Muhtar Arif Aa benimle kayk d vne girmi. kisini de yakarm. Bu plan, bir yaman plan Aa, bu plan dalar mfettii skender Aa plan... Yarn i dediim gibi olunca, Hey Allah! u Uzun s kender kuluna verdiin kurnazlktan bir yonga da ba289

na ihsan ediver ne olacaksa... dersin ya, ne fayda ki eline gemez. stemem! Ulan bu iin cezas t a m yedi yldan balar. Ferah ol! Ben her yann dndm. Neyi dndn derbeder? Byle soygunu uncack bebekler yapmaz. nceden syleseydin, belki bir ba ka yolunu bulurduk. Yzmz sarardk. Sen hi g rnmezdin. Yer tanklar filan hazrlanrd. Gerekirse inkrdan gelirdik. Ben grnmeyince Dede'nin kaps atrlabilir mi? Ferah ol dedim. Bu i mahkemeye dmez. Dede belki dava etmek istemez, ama Melek Ha nm denilen kahpeyi ben bilirim. O kar, Dede'nin b t n servetini batrr da gene bizi mahpus damna dol durur. Senin akln gevemi hay Kuru Zeynel! Ben asl Melek Hanm orospusunun boazndan tutmuum. Ne gibi? Bu Melek Hanm yiit olduu kadar merhamet lidir. Kuru Olan, yiitlii de merhametinden gelmek te... Biri yalvard m bu Melek Hanm hi dayanamaz. Hamiyetinden gzleri yaarr da hemen raz olur. Dur anladm. Karya resmen amur atacaksn. Lakin bu iftirann faydas ne? Faydas u: Dede bunu birinciye malna sebep ald. kinciye ilerini bu karya grdrecek. Kar otuzun da yok, imdiye kadar da gibi iki herifin belini bkt. Bunun ateine dayanamadlar da herifler geberdiler. u bizim Dede'mize: Bre derbeder, diyesin, koca ko ca pehlivanlar birer yla varmadan aptan drm kary sen ne cesaretle aldn? Bunu bylece komular m kullanacak? diyesin... Alevilikte byle rezillik var m? Baka topran Alevisi, bunu domuz niyetine ke290

ser savuur. Sen bize bakma! Biz bozulmuuz. Bir gn orum arsnda Alacalnn biri bana ne dese iyi? Vay a m a n ! Sen sakn Kasm Dede Alevisi misin olum? deyip glverdi. Karnn oynakl unun bunun azn da, oktaaan... Dede bu kary almkr olunca araya az adam m girdi efendi? Akl erenler, Sana yaramaz ve de yaramaz, dediler. Duyduum doruysa bizim Dede'yi bir zaman Hac Bekta'a uratmamlar. Haydi bil bakalm, ben Dede'nin samanlnda ne grdm? Dede'nin samanlnda m? Dur hele! Dede'nin yeeniyle... diyeceksin yle ya! Olmad skender, ayp tr ve de gnahtr. Gnah sevab hep ben mi dnecek misim? Beni kasabaya srgn etmiler. Metelie kurun atar olmuuz. urada yatp gebersen on para veren bulun maz. Fazladan, Bir kopuk eksilmi. Ne lazm gelir! dedikleri de cabas... Hele davaya kalsn, bak neler ola cak! Mahkemede ben barmaz myz? Ben bu Dede' nin avradn, samanlkta yeeniyle t u t t u m hkim bey, demez miyim? Lafm bir bir hazrlamm hey olum! Grmemle can bama srad, denecek. Ben bu De de'yi sakalndan yapp samanla srdm, dene cek. Bu deyyus o sra ierde ah smail, Emrah, Kurbani okumaktayd, derim. Tahtann aralndan biz bir zaman gzledik hkim bey. Karda oyun varm ki olursa o kadar olsun. Bunun yeeni zebun... Kemii ufak bir olan... Kar, olan kurdun kuzuyu boduu gibi bomakta... derim. Bir de baktm bu Dede'nin azndan, burnundan, gznden, kulandan yalar y rd, diyeyim de sen gr! Ulan skender, sen yreksiz bir herif olmusun! Namus karalar bir herif... Hem bunlar senin akln de il, bunlar eri namerdinin akllar... Bo ver. Dede benim sayemde milyon sahibi ol291

du. Drt bin liray dava etmek neyin nesi? Hkime derim ki: Bu namussuzun sama sakalna sakn al danma, derim. Samanlkta olan seyrederken heves lendi bu papas. derim. eri girip ikisini de temizlesem gerek dedim de bu ne dese iyi hkim? derim. Aman olum, bizim dmanmz ok... l bizim l, Allah rahmet etsin demek bize der, dedi, derim. He le dava etsin, ben o Dede'yi adam iine kamaz etmez miyim? Dede, rzn bir vakit amura atamaz. Sen ra hat ol! , Seni iyice artmlar Uzun deyyus, bu iftiray millet hi istemez. Bize fazladan srgnlk bile yazl dr. Bizi bu millet buralarda gayr barndrmaz. leme sz lazm efendi. Ulan aman! Ulan essah m? diyerek lafa koulan hangisi, bine bin katan hangisi... Benim elimdeki ilmek bir bu deil hey olum! Bu sefer de Dede benim kary batan kard m diyeceksin? Allah belan versin! stme gelirlerse hi bakmam... Lakin benim elimdeki ilmek baka ilmek... Neymi? Sras derse grrsn. , Beni dinle skender! Sen bizi belaya gmdn. Gvendiin taraf sylememi olmaz. Ben senin yede inde gezecek herif deilim. una doruca: Korktum desene.. Korktum elbet! Hemi de ok korktum. Nerdeyse yreim yarlacak... Akln olsa yavrum, sen de kor karsn. Haydi syle neymi? Dede bana yardm eder. Her yl ekinimi, unu mu, tarhanam, etliimi yolladktan baka senede yz kayma da harlk verir. - Besle kargay oysun gzn hesab... 292

Dede kendi boazna yemez bir cimri herif olup bizim evin masrafn neden grr bakalm? Herhal bir domuzluu vardr. Benim de param olsa, hi durmam, senin gibi avanan nne bir ke mik atarm, icabnda dilediim oyunu oynatrm. Zarar edersin arkada! Oynatrm sanrsn ama, gecelerden bir gece Uzun skender n'apar? Yatann bana canavar gibi dikilir. Bo laf brak! kinci iftiray grelim. Bu seferki iftira deil. Dede'nin benden gizlisi yoktur. Btn srrn bilirim. Akladm m bitti. Ne gibi? Adam madam m ldrd bu Dede Ka sm? Keke adam ldrse... Bu Dede bunca senedir bu topraklarda dedelik etmekte... Hkmet dedelie, eyhlie katillikten daha dman... Ky ky dolap dernek kurduunu, Alevi milletini tekmil soyduunu is pat ederim. Fazladan kitaplar da bizim evde sakl... Vay sen buna m gvendin? Uzun skender gi bi aklsz yoktur, derlerdi de ben inanmazdm. Do ruymu. Bir kere dedelik etmenin cezas ay... ca bnda girer yatar. Hi bi ey gerekmez! kinciye: De de'nin dede olduunu, dedelik ettiini Sungurlu hk meti bilmez mi? Bilir. orum hkmeti de bilir. Eer ilmek dediin buysa biz temelli yandk. Elli pare k yn yediden yetmie btn insan Dede'nin dedelik et mediine tank dikilir. Fazladan yolunu inediinden bir gece seni keserler de ibret iin derine saman teper ler. Hem bre Uzun Aa, birka yl nce Dede'yi dernek te basmadlar m? Ne oldu? Alevi milleti tekmil arka kt. Herifi karakoldan aldlar. Vay bama! Bu akl lar sana eri Sleyman'la Arif Aa m verdi? imdi bir akl da ben vereyim olum: Suyu geer gemez bir at uydur, doludizgin git, eri Sleyman pezevengini
293

temizle! Temizle ki nasl olsa mahpus damna girece iz. Orda bize dert ile bir hal olmasn. Dne dne boynumuz ier, gebeririz de cmz yerde kalr. Senin aklna mahpus dam iyice yer etmi. Bun lar dava mava edemezler. Bin kaymay afiyetle yersin de, Oh! dersin, Ulan aferin skender! Sendeki pla na sz yok! dersin. Kuru Zeynel kederle glmsedi. Gnl, bin liray mahpusa girmeden hak etmeye inanmak istiyordu. Ate e biraz rp att. skender'in gzlerinden belli... Uzun Olann aptesi biraz bozuldu. Her lafa inanr bir ava nak... ekmi gtrmler. Onu ekmi gtrmler ya, kendisini de bu eek nasl yardan uurdu? Birdenbire tehlike sezinlemi gibi kafasn kaldr d, etrafna korkuyla bakt. Lafa daldndan yamurun kesildiini fark edememiti. Derenin azgn grlts de olmasa, saatlerdir bellerini bken, yollarn kesen rahmetin hi yamadna yemin edecek. Elini darya uzatp biraz durdu. Birini rktmekten ekinir gibi ya vaa, konutu: -- Dindi yamur, dindi yle ya... Essah... Saat nerelerde acaba? Bilmem. Sabah yakn herhal... Yat biraz, biraz uyu! Suratn l suratna dnm. Meraklanma arka da, icabnda ben suu stme alr, seni kurtarrm. Kuru Zeynel cevap vermeye endi. Byle bir e yin m m k n olamayacan biliyordu. Ne dese bo... Yorgunluktan beli szlyor, gzleri kapanyor. Srtn Katr Adil'in srtna vererek yatt, yatmasyla da uyu mas bir oldu. Uzun skender kurumaya yz t u t m u pantolonu nu bir zaman evirip evirdi. Szlayan dizkapan ovu turarak atee dald. Zeynel'in dediklerini aklnda miza294

na vuruyor, fena halde bozulan yreine gayret ver mek istiyordu. Dede iftiradan filan perva etmezse bit ti. Dede davac oldu mu t a m a m ! Ulan eri Sleyman! Ulan Arif Aa! Vay namussuzlar vay! Ulan ben sizi... Ulan siz!.. Oynak rp alevi filintann namlusuna vuruyordu. Meneviin zehir yeili bir ho parlyor... Ulan namus suzlar! Ben sizin topunuzu temizlemez miyim, topu nuzu...

II Bacak fena szlyordu. Bu sz hem kemiin iin deydi, hem de deriyle atein arasnda, yani darda... Baz baz vcudundan ayrlyor da havada ylece du ruyor. Ayrlsa da faydasz... Yreindeki ucunu n'apalm? Deminden beri ihtiyarlamak, lp gitmek zerine kark, bombok eyler dnyordu. Say ki bunlar se ilmez korkulu rya... Uzaklardan, yamurlu karan lklardan, birtakm glgeler geiyor. Kimi tandk, kimi tanmadk glgeler... Hepsi de sol bacaklarn sryen herifler... Atein kzl emberine girip kyorlar. Ka sm Dede'nin zn ak sakal... Melek Hanm'n gergin memeleri... stidac Bilal namussuzunun tekerlek ap kas... eri Sleyman'n gbeini tutarak keyifli ke yifli glmesi... Dede'yi bitir, kz al! diyen Arif Aa nn disiz az... Hele Glbeniz... Kol kalnl sar sa larn ldatarak... Uzun skender Aa derin derin iini ekti. Sonra soluunu kesip suyun dere yatandaki fkeli sedasn bir zaman dinledi. Bu su ksm adam gibi... fkesi var, keyfi var. Ba aa inip gider. Kaybolur. 295

Birdenbire babas ahin Aay hatrlad. Hey gi di Uzun ahin Aa hey! Kendisinden tam drt par mak daha uzun bir babayiit! Sungurlu toprann ha nedanlkta birinciye gelen padiah... Lakin vuruculuktan, krclktan yana deil, adamlktan yana... Bize kahrndan ld. Kopuklua vurduumuzu grmesiyle.. Byk bir pimanlk duyarak: Biz izgiyi, ta ban dan, yanl izdik hemeri, bsbtn berbat ettik, dedi. Bir zaman, arkadalarn gzden geirdi. Katr Adil uykusunda bile avanakt, buna karlk Kuru Zeynel tilki gibi kurnaz... Sanki dersin, bir gzyle uyumak ta... Burnu sivri de enesi bir ho... Lakin yaland fu kara... Ulan u Adil, benim hesabmla, Zeynel'den cirt ya byktr. Demek adam byle gerten: Ku mar... Kumar, bir de yoksulluk... Katr Adil de al may sevmez, lakin hali vakti Zeynel'den iyidir. Nasl geinir, ne halt eder? O zamana kadar akl etmedii acayip eyler dn meye balad: Yannda bir blk asker olsa, doruca Kuru Zeynel'in evine iner de, neden Katr Adil reziline uramay istemez? Zeynel can heriftir de ondan... Kaln bir izgi Kuru Zeynel'in sa yanan derin lemesine blm, iki paraya ayrmt. Koca Tanr, adam yzlerini neden byle eit eit dker? Katr o lan avanaktr, Zeynel'e geldin mi tilki ka para... y leyse Allah insanolunun yreini de surat gibi eit eti dkmekte... Evet, oturmu da can skntsndan eleni elenivermi... Glmseyerek, aklsz Adil'in neden daha rahat ge inip kurnaz Zeynel'in niin daha zor karn doyurdu unu bir zaman aratrd. Kz karmak iine bu kur naz Zeynel, avanak Adil'den daha abuk raz geldi. Bu na karlk Adil sonradan meseleyi hi umursamad. Peki Kuru herifin sonunda plan kefetmesi neyin nesi? 296

Herif it olu it... u halde plan sonradan sezmenin hibir faydas yok... Faydas olsa Zeynel'in iki yakas bir araya gelmez mi? Surat asld: u Adil, ky ye rinde eski ark bile alar. Hi bakmaz. nsafszdr ki... Dul karlarn on kuruunu vurur alr. Buna karlk Zeynel bu yoksulluunda borca girip misafirine tavuk yedirir. nk hanedan yerin evlad... Uzun skender bir zaman szlayan dizini ovalad. Yava yava Zeynel'le kendi arasnda benzerlik bul maya balamt. u halde, bu temeline tkrdm dnyada yrekli adama ekmek yok... te belli bir ey, bu Zeynel'in babas da bir kyn birinciye gelen aas... Olan sefil-perian... Bacanda pantolon kalmam. Eski askeriye ceketi krk yerinden yamal... Yreini byk bir acma kaplad. u soygunu Allah sayesin de hak edelim, ulan Kuru domuz, sana kendi paym dan bir kat uruba aldm gitti. eni dipten dorua do natmaz mym mlevves! Gene bir zaman glmse di. Sonra Zeynel'in evindeki yoksulluu hatrlayarak somurttu: Paraya kyarm anasn sattm... u heri fin ev klfetine yz banknot harcarm! Maraz Ali kmldannca, olan yeni grm gibi ard. Fukarann surat inadna krpe... Kz yz gi bi... Yorgunluktan kan ekilmi, derisi kirli sarya dn m, ama gene de krpe... Biraz et yese semirir. Lakin aferin! Bu gece, bunca rezillik ekti. 'Bana msn?' de medi. Hey gidi delikanllk! Adam bu yata, kudurmu manda boas gibi trenin erkeine tos vurur. Dostunu bilmez, dmann bilmez. Hele araptan, kardan hi anlamaz. Mal gibi canm! Nereye eksen oraya gt rrsn. Delikanl ksm, araba, karya akl erdirdi mi yiitlii kalmaz. nk yreinin yarsn kar, yarsn arap kavrayp alr. Kederi artmt. Sanki Maraz Ali'yi deil, bebek gi297

bi uyuyan olann halinde kendi ocukluunu seyredi yordu. Ka yanda ola? On be, bilemedin on alt... Biz bu yatayken rahmetli Kavlak Ali'nin azk torba s srtmzda da ta srter olmutuk. Peki sonu? So nu yok evet! Birdenbire karar verdi: u bin lirayla Sungurlu'da tccar dkn amal... Sungurlu topranda bizi bil meyen mi var? Kar-kz, olan-uak seirtir gelir. Dk kn ar kovan gibi iler. Ulan iyi... Ulan aferin! D ndke aklna iler geliyordu. Adama yarar faydal iler... Evin arkasndaki kk avlunun stn kapa tacak, burasn kyl hayvanlarna bedava ahr yapa cakt. Bedava olur mu eek? Be kurua bir hayvan... Kyl han usul... Yahut ki biz hayvan bana yz para alalm. Varsnlar bize dua etsinler. O zaman oda mz da sr git yanacak haa... Garip-gureba misafir olur. Kibirli kibirli gld: Aman duydunuz mu mil let? Uzun skender Aamz Sungurlu kasabasna hn kr imareti kurmu, demeliler. Bir zaman da aaca dkknn yerini tasarlad. uray kuytu buldu, ilerisini bir baka sebepten been medi. Bir aralk Kuru Zeynel'le oluk ocuuna alaca hediyelerden vazgeti. Tccarlk baka, aalk baka, dedi. Sen tccarlkta icat m karacaksn namussuz? Zeynel'e, cann skm gibi kalarn atarak bakt: Yama yok Kuru domuz, diye tersledi. Sana defter averirim o kadar... Elden yz kr edeceksem senden elli ederim. Nasl bu bendeki vicdan? Lakin u Katr AdiJ'e peinatsz ine yok... Sen yle mi belledin rezil? Keyifli keyifli kmldannca, bacak uvaldz bat rlm gibi szlad. Bu romatizmann szs da sz gibi bir szya benzemez. Yanar m donar m kestiremez sin. Baca inadna oynatt. Sz, yreine vurduu iin kfretti. Hep arabn boku, dedi. Hep arabn... 298

Kimi 'abhayat' der, kimi 'haram'... sen bi trl, imesen bi trl... atk karda! Derenin gmbrts de kesilmiti. Lakin ok uzak larda gk grlyordu. Tekrardan stmze mi gele cek, yoksa sittirip gidecek mi? Kulak verdi. imdi iki marapa arap olmal, diyerek itahla dudaklarn yalad, arkas arkasna yuvarlamalym. Ne sz kalr, ne souk! Kuru Zeynel inledi, anlalmaz bir eyler mrldan d, plak koluyla yznn yarsn rtt. Tra uza m kuru suratnda az bir an kpkrmz grnm t. Kan yemi gibi... Gene dere boyunu dinledi. Gecenin slak souu rtlerden yava yava ieri ilemi olmal ki rperdi. Duvara dayal filintasna, uvaldan boaltlm pr tlara hibir ey dnmeden bir vakit bakt. Bir ey ler daha rtnmeye hem endi, hem namus etti. De mek biz yorgunlua bunlardan iyi dayandk, dedi. Ba cak bize bir oyun oynar sandmd ya, tad bizi gzel ce... Ulan aferin bacak! Ulan aferin namussuz! Bir cigara yakt. rp atp atei biraz harlatt. ok bilen ok bildiinden doru sylemi. 'Batm ka ny koca kz karr' demi... Doru bi laf diye ite buna derim. Altm mermiyle tfei tamaktan baka ilk nbeti de biz tuttuk! Mecidiye torbasna gz iliince glmesi uzun y zne yayld: Yalnz tfekle mermiler mi? u meci diye torbasn ne yapalm? Hele domuz Dede! Kz gibi gmleri kahpe kar iin biriktirirsin he mi? Hovardasyla yesin diyerek... Leblebiye, boyal ekere, kuru zme verip... Torbay yanma ekti. Ba yava yava zd, elini iine sokup gm paralar bir zaman ka rtrd: Gm sesi ve de altun sesi... Ve de krpe kz sesi... Ve de su sesi... Bunlar makbul! Bu gece su 299

sesine bo ver olum! Bizim gibi yiit takmna asl, yiit atn nara vurmas, zal klcn lts, zorlu t fein gmbrdemesi ho gelir. Bir taraftan, pek farknda olmadan, mecidiyeler den kule yapyordu. Kule ykseldi, ykseldi, yerden bir kar kalkt. Sonra birden, Uzun skender Aay Aman! diye sratan bir krt ile ykld. Mecidiyelerden biri, kan tekeri gibi atee doru yuvarland. Bu hal, sken der Aay, paralar canlanm gibi rktmt. Uzanp alrken parma yand. Yanan parman emip duru yordu ki boazna kaynar bir ey tkanverdi. Dede'yi soymak fikrini aklna ald alal yreini aralk ara lk yoklayan korku sanki zincirlerinden boanp st ne saldrmt. Bu para Dede paras... Dede parasna haynlk edenin bana gelecek en ufak bela, lm! Par mamzn dururken yanmas ne demek? Yandnz de mek... Hay Allah belan versin skender! nce sra yp kalkacak gibi bir davrand. Bacan szsyla geriye kt. Parma aznda karanla dehetle bakarak bir zaman dald. Sonra aresizlikle glmsemeye alt: Git iine bre Uzun deyyus! Bizim Dede yle dedeler den mi? Kerameti olsa bizim orackta karnmz iirmez miydi? Allahla bu Kasm Dede'nin bir vazgetisi olmal ki, bizi sebep tutup parasn vurdurdu. Ulan afe rin Allah! Korkusu nerdeyse dalacak, ii ferahlaya cakt ki: yi ama bakalm Allann kasd bize mi, Dede'ye mi? Ya Dede paras yolundan, niyeti bizi yere vurmaksa... Yreini yeniden korku bastrd. Parmak in ceden szlamakta... Diz kapa da inceden inceye szlamakta... Surat bsbtn uzam, gzleri deh etle almt. Yandk hey Allah, diye inledi. te bizi lm szlar iki yandan kitledi. Bir bu iaret mi? Geceki yamur neyin nesi? Dz ovada, ilkyaz s t, mfrezelerle evrilmi gibisine...
300

Dedeyi soymaya iyice karar verdii gece Kasm na mussuzu ryasna girmiti. Herif insan klndan k m da, Allah beterinden saklasn, bir alc ku olmu. skender'i ensesinden rnaklayp minare boyu yksee karmt da, Malna he mi? Dede malna el sre ne neler olur? imdi seni burdan braksam, kemikle rini kl ufak etsem... demiti. Gk tere gark olup uyand da sabaha kadar bir daha gzne uyku girme di. Gn nda Sungurlu'nun byk camisine kotu, Sar mam'm eline vard. Sar mam dedin mi tam on dakika dneceksin. Fikir sahibi bir hoca... Snni mnni ama, ayrca hal sahibi olmasn n'apmal? Eski zamanlarn, eski yaz kitaplarndan birini bo komam, tekmilini devretmi. Say ki bilim deryas... Sar mam'a derdini usulyle amt: Bir adam bir namus suzun parasn resmen inkrdan gelse... Namussuz ama nasl namussuz? Mervan-Yezit, yannda melek-melaike... Haa ne dersin hoca? Hoca bir vakit dndkten son ra ne dese iyi? Hayr, dedi, sen grne aldanma! Olabilir ki Ulu Tanr onu yle gsterip halk imtihan ediyordur. Hikmetinden bir vakit sual olunmaz. Nelere gc yetmez kurban olduum... Dahas, bir adamn kendisi kt olmakla mal dierine helal saylmaz. Mal Allah vergisidir. Aman, dokunmayacaksn. Herif hnzr clur da miraslarndan biri ya ermi evliyaysa? Uzaklarda durmadan gk grlyordu. Uzun sken der Aa, imdat arar gibi, uyuyan arkadalarna dnd. Akllar ermediinden yrekleri ferah... lm uyku suna dalp gitmiler. Bir kere u Katr Adil Alevi de il, Snni... Onun mezhebi dede tanmaz. Ali, diyelim ki, 'cahil-krpe...' Ya Kuru Zeynel nasl rahata uyu mu yahu? Telala kmldad iin teki mecidiyeler de ykl d. Srtn yumruklamlar gibi Hhh diye bir ses 301

kararak sarsld. Yrei imi de, gelmi grtlana dmlenmi... Ne kadar yutkunsa faydasz! Piman lk, yakasna ha sarld, ha sarlacak... nce kendi ak lna fikrine, sonra Dede'nin paralarna svp sayd. Yava yava korkusu fkeye dnyordu. Nedir yahu? Ben bu dnyada; Kasm Dede gibilerin tekmil anala rn, avratlarn... Eiktekilerini, beiktekilerini... K mesteki tavuklarn, saaktaki serelerini... diye kf retti. Kfredince rahatlayp glmsedi. Sahi ulan! u kfrn cann seveyim. Dnyada bir iyi ey var: K fr... Ona gnah demiler. Halbuysa kfr gibi zorlu ey yok... Eskiler ne demi? 'Kfr, yiit ksmnn y rek yelpazesidir. Kfr srasnda bir gzel eder de fe rahlar.' Bu laf debdebeli n'olacaksa... Bunlar Kurar laf gibi bi laflar... Elini hovardaca sallad: Adaaam sende... Sen pa radan haber ver olum! Paran oldu mu sen de oldun bir dede... Dedeler paray kendi fabrikalarnda m kes miler?. Para zati unun bunun orta mal... Her birini temesskle alp temesskle mi harcamaktayz? 'Paray gvur kazanr, Mslman harcar.' Bu da okkal bir sz! Bizim Dede resmen gvur olmasa paray kazana m bilirdi bakalm? Korkuyu iyice datp datmadn denemek iin mecidiyeleri saymaya giriti. ki yz bilmem kca gel miti ki Dede'nin yatak arasndan karp harlk diye verdii yz liray hatrlad. Bunlar unutmu gitmiti. Ellerini mecidiyelerin stne kapatp bir za man ylece durdu. Sonra: T Allah belan versin s kender! dedi, Hey avanak! Sende akl ne arasn! Sen bu gece Hac Bekta Efendimiz mi kesildin ki para ze rine fetvalar dkmektesin namussuz? Sen iine baksa na sen... Kuruyan ceketini usul usul yanna ekti. Gz ucuyla uyuyanlar kolluyordu. yz liray acele
302

kard. Alt tane ellilik... arktan yeni km, kz gibi kaymalar ki adam seyrine doyamaz. Dede'nin bunlar verdiini arkadalar grmt. Nerde ilk aldn yz lira? diyeceklerini hi aklna getirmiyordu. Bun lar da bizim plan paras yavrum, dedi, Sungurlu'nun Belediye mhendisi uraya iki izgi ekse plan paras alr. Biz de bu iin mhendisiyiz. Avucuna tkrerek davrand. Kasketinin siperliinde ine iplik gezdirmek, ekiyalktan, bir de mahpusluktan kalma adetiydi. Bun dan baka ne zaman yalnz bana araba otursa, kim seyi phelendirmeden bir yere nasl gireceini, ev hal kn nasl teslim alacan, soygun paralarn nereye sak layabileceini tasarlar, bu iler iin planlar kurar, bu lup beenerek sevinirdi. Romatizmal bacan zorla bkp uyuyanlara si per etti. Kilot pantolonunu nne ald; kamasnn ucuy la diz kapaklarndaki yamalarn kenarlarn biraz sk t. Ellilik banknotlar bunlarn iine er er yer letirdi. Bu svarilikleri pantolonunun dizleri delindi i iin deil, icabnda altlarna soygun paras sakla mak iin vurdurmutu. Skt yerleri tekrar dikti, eliyle svazlayarak kt kabarkln bastrd. Ban geri ekip gzlerini kibirle klterek, Akl canm! dedi. Ceketi tekmil skerler de pantolona dokunmay fikretmezler. apkaya geldin mi, der kaybolur. Kuru Zeynel'in yzne kaslarak bakt: Bunu da aklnla bu labilmelisin ki 'Fikir sahibi' diyerek ben senin elini pmeliyim! i birden rahatlamt. Etrafna keyifle baknca fi lintasn grd. Fukaray suya, amura daldrdk, ayp bi ey! diye merhametle glmsedi. Uzanp tfei al d, arkadalar uyanncaya kadar bkp usanmadan te mizledi.
303

Gn iiyordu ki Zeynel: Uy anam! diye sylene rek davrand. nce gzlerini, sonra suratn elinin ter ciyle sert sert ovalad. yi uyudun Aa... Kim demi... -Zeynel oturdu-: Dondum. Saat ka? Bilmem. Tanyeri aard aaracak... Dolatn m, arada bir? Ne var ki... amurdan baka... Olsun. Adam bi bakar. Vay nbeti vay! -Yum ruunu azna kapatp esnedi -: Biraz da sen uyu Uzun Olan. Tfei omuzlayp daa ktm m bende uyku aramayacaksn. Kendin bilmez deilsin ya, biz ekir dekten yetime ekiyayz olum, senin gibi ky bekisi deiliz. Ekiya he mi? Yavrum bir ayna olmal ki sura tna tutuvermeliyim. Sen bu klkla orum hamamna soyunmu leblebici kalfasna dnmsn. Ekiyalk sa na ne kadar uzak... Elbiseleri kuruttun mu bari?.. Kurumalar kendilerine elverir. Uaklar uyan dr. Yolcu yolunda gerek... Yksek Oluk'u vaktiyle tu talm. Hele ortalk biraz daha ssn, gvur-Mslman seilsin. amur berbat Uzun Aa! Ben bu amurdan yldm. Zati olan oldu. Bir de pusuya urarz... Reza lettir. Pusu da neymi? Dede bizi dava etmez. Ferah ol! nallah! Sen meseli duymadn m? Olu: Ba ba ferah ol, cennetliksin! demi... Babadr glm: Hi umudum yok ya, sen syle! Houma gitmekte, demi. te o hesap... -Bir cigara alp yakt, ikinci ne feste boulacak gibi ksrmeye balad - : Bu ii... -k304

srd-: Bana nceden... ksrd - : Asaydn... Bir... -ksrd-: baka usul bulurduk Uzun Aa... Ne gibi? Yzmz sarardk. Sen icabnda hi grn mezdin. Yahu bir laf bellemisin: Yzmz sarardk. Sen hi grnmezdin. Ben nasl grnmeyebilirmiim bakalm? Kapy sana Melek Hanm orospusu her za man, Buyur evladm! diye aar m? Bunlar hiylelendikleri dakikada mavzer tfeklerine sarlrlar. Kyl tekmil ayaklanr. Sarca'da Dede yoluna lecek aklsz Alevi mi ararsn! Ben ok dndm... Baka are bulamadn... Bulduun are de ha ni arelerin padiah... yi bildin Zeynel Aa, arelerin padiah... Bak da bak! Kuru Zeynel mecidiye torbasnn ak azn grd: Bunlar ne kadarm, saydn m? Be yzden fazla... Ellier kurutan iki yz elli banknot eder. Biz bu paray hak edersek aferin! Ettik bile... Ettik gitti. Benim aklm kartran neresi? Bu kadar pa ra bu kadar kolay kazanlrsa ben phelenirim. He rif paray kolay kard. Neden kolay kard? Geri ala cana emniyeti var. Bana kalrsa Uzun Olan, bu De de Kasm'm plan sizin plandan baskn... Dede Kasm'da plan milan yok... Dede benden korkar, yrei yarlr benden. Keserim art olsun, ke serim ki trkye alrlar da kyamete kadar alarlar. Haydi hayrls Uzun olum... ingen karlarnn bakla dkt gibi bir in allah, bir hayrls bellemisin. Bktm senden... Zeynel srayp kalkt. Acele giyindi. 305

 Bir kk su dkeyim, bi de evreyi dolanaym! Da bo belleyen her zaman aldanm Aa! Atein aydnlndan evik admlarla geip karan la karverdi. Bu eviklik skender'in yreini nedense vesveselendirmiti. Ayak sesleri de birden kesilince telala dav rand: Savuacak bu bylece... Giyinmek aklna gel di. Savuacak art olsun! Belindeki kuaktan, dizlerindeki petemallardan bir trl kurtulamyor, kanat vuran horozlar gibi rpnyordu: Davran namussuz s kender! Herif savutu bile... Herif oktan beri ky ye rinde beki durduundan yiitliini kaybetmi... He rif gitti gider. Kalk yeti! Zeynel'in yapt gibi, pan tolonu, ceketi, ipekli kar donuyla ipekli kar fistannn stne geirdi. Seslenecei srada paralarn kendisinde olduunu hatrlayarak biraz rahatlad. Mecidiye torba snn azn acele balad. skender! Hey Uzun Olan! Kimsin? Zeynel sen misin? Benim ben... Barma rezil! Gel dedim, gel yeti! Nedir? Tfei kapp sese doru giderken alk bir hare ketle namluya fiek srmt. Iktan karanla ge tii iin gzleri bir ey fark etmiyordu: Neredesin? Burdaym. Sa yanda... Ne var? Barma dedim ya... Gel ki Allah Allah! -Ko lunu t u t t u - : Baksana... Kar tepeye... Aman! -skender bakar bakmaz atein krm zln fark etmiti -: Neyin nesi bu ate? Bilmem ...Bu gece nasl bir gece, bu ate nasl bir ate?
306

Dur hele... Yamura yakalanm yolcular ol masn? Yahut ki oban atei... u sendeki akla tkreyim e mi skender! Ate, tepenin tam doruunda bu bir... Yol tepeden mi geer ki yolcu &tei olabilsin bu?.. O tepenin ard, bildiimiz Sarca... Yani Dede Kasm'm ky... Biz o yandan do landk geldik. obandr. Olmaz. Biz geerken ate yoktu. Sonra geldi desem, bizim ate burda yanarken oban ksm oraya ne atei yakabilir, yahut ki admlk Sarca'ya ne den inmez? Ate deil, bu rahmette, cehennem frn nasl dayanrm da banda? obanlar Eri Kaya'y senden benden iyi bilir. Biz gremedik besbelli... Rahmetten bir yana bakla m bildi? stne basp getik. Yama yok! Ben her yan kolladm. Orada al tna girecek mee fidan bile yoktur. oban atei deil, kibrit lts olsa grnr. Peki nedir ya? Bilmem. Orman askerleri olmasn? Tamam, orman as kerleri... Bunlar her kimse, doruca bizim atein st ne geleceklerdi. Buralarn orman askerleri, barnacak yerleri bilirler. Burda Eri Kaya varken dan dzn de ate yakmak neyin nesi? Hem de bizim atei kar dan grp dururken... Bu havada her atein stne her babayiit u rayabilir mi? Hah ite bu lafn beendim Uzun Aa! Akln azar azar bana gelir oldu. Evet, orda ate yakanlar, burdaki atein stne varlmayacan iyi bilmiler. Ya307

ni, bizim kim olduumuzu bilmiler. imdi syle ba kalm, Dede bizi dava etmez yle ya? Etmez. Etmi bile avanak! Sen beki durdun dural... , Ey? Korkak olmusun olum! Biz he mi? Kzma yahu, benimkisi aka... Yrekli adam ol duunu hi kimse bilmese ben bilirim. imdi sen bu atee ne demektesin? Hi... Haydi arkadalar kaldralm da suyu ar ar geelim. Da tutmaya bakalm. Da t u t m a k iyi dir. Da gibi yar olmaz. Ben olur mu dedim? Burdan vurur, Yksek Oluk'a karz. Altmza birer hayvan... Bi kez atlan dk m, ister da tutalm, ister Ankara'y, Samsun'u... Nasl bu akl? Da banda at beladr. Keselerden, oban iz lerinden gitmek gerekir. Hayvan her yana ilemez. Me sele da tutmak, Uzun Olan! Ama senin Aa gn ln ille atlanalm derse can ba stne... Biz da tut maya bakalm. Uaklar kaldrlsn da, vakit geirilme den yola klsm. klsm evet. Bak bana Kuru Olan, dinin gibi doru syle! Bu atlanp savuma plan nasl haa? Bun lar hep benim... Benim kurnazlm fena deildir. Ben ne kpolu kpeim. Yksek Oluk'ta bizim emmi o lumuz var. Aziz'i sen bileceksin. Alyanak Aziz deriz. Fazladan birinci aza, fazladan sz sahibi bir herif... Bi zim slalemiz yar banda t u t k u n slaledir. Tutkun olsun bakalm! Lakin sen bizimkilere ateten, ktan laf etmeyeceksin. Grmezlerse bilme308

sinler. Ali olan belki korkar. Hey yarabbi! Yanmza bir de bebek aldk. Uzun skender lakrdnn sonunu duymazdan geldi: Yksek Oluk'tan at uydurup gemek benim akl... Sen imdi glersin... Bir vakit, kuvvetini gitgide kaybeden kar atee baktlar. Esasnda ate kuvvetini kaybetmemiti. Tanyeri aarmakta... Atein fersizlemesi bu yzden... Kuru Zeynel, uyuyanlar uyandrd: Gidiyoruz haydi bakalm! amarlara kulak vermeyin. Ceket, pantolon, bir de orap kundura... a buk! -Hemen giyinmeye balayan Katr Adil'le Maraz Ali'ye arkasn dnd - : Bak Adil, bu uval benim ak lm kartrd arkada. Biz ky tccar deiliz. Surda ev basmz, cebri soygun yapmz. Senin Uzun Aan: Dede bizi dava etmez, demekteyse de, biz iin kt sn dneceiz. Ardmza den men olur, kamak mamak grnr. Koca uval baa beladr. Beline sara bildiim sar. Dileyen varsa, beendiini alsn. Bu iten paralar kurtarrsak bize aferin! Akln yatt m? Adil'in somurtkan uyku sersemlii bu laf zerine bir hamlede dalmt. Hzla dnd: Bu nasl bi sz yahu? Geceki rezaleti bir gzel ekip... Olmaz arkada, bi tek mendil brakann anasn avradn... Tbe estafurullah! Sabah sabah adam din den imandan kartrsnz. Ulan skender, ulan iki laf da sen etsene... Durmu da mal gibi... -skender'in tfek temizlemek iin kulland poular grd - : Aman! Bunlar kim batrm? Uzun skender sesini kalnlatrmaya alt: Balarm pousundan... Tfei sildim. Zeynel Aann dedii doru! Bizim prt dnecek sramz 309

deil... Ulan namussuz, ben size bir eek yk banknot buldum, sen daha pou derdindesin. Zeynel uvaldan kanlar hoyrat hoyrat kart ryordu. imdi bunlar toptan brakmaya karar ver dii iin acmaya balamt: Bizim Katr hakl! un lar adam da banda kurda kua brakr gider mi? Aklndan geirdiklerinin bundan sonrasn yksek ses le tamamlad: Lakin ne fayda karda, sittir edeceksin. Sittir et! Hakkmzda hayrls budur. Aklna geldi mi? Sungurlu-Samsun yolunu kestiimizde bizi mahpusa se nin gizlice aldn krmz kar fistan doklurduydu. Se nin belana biz az kalsn geberecektik. Katr Adil biraz dnd, kafasn bir vakit iki ya na sallad, sonra sahiden kinlenerek homurdand: Allah belan versin ulan Kuru domuz! Akam dan beri, Yuvarla gitsin, diye diye... Hitamnda... Peki ben bunlar salam brakr mym? Hepsini yak maz mym? Ben bunlar bire kalncaya kadar yak mam olmaz. Ulan Ali sr unlar atee... Sarca k yn da ta, ipek grsn sabah sabah... skender Aa, Maraz Ali'den evvel davrand. Tfe in namlusuna takt bir kar fistann atein stn de t u t t u : Nasl Ali can? Ekiya ksm, icabnda ipek prtJar odun niyetine yakar. Biz imdicik llo'dan bas kn deil miyiz? Ate harlaynca Kuru Zeynel'in akl bana geldi. Duman, gkyzne ykseltip dnyaya ((Biz burdayz iareti ekmenin delilik, divanelik olacan d nmt. Fena fkelendi. Bir taraftan atei inerken, bir taraftan kyordu : En ksa laf llo... Aam zorlu ekiya olduun dan... Da banda odun niyetine ipek prt yakarm... 310

Sndrn unu... Hele bakarlar. Sndrn dedim. Bir ara aya mecidiye torbasna taklmt. s kender Aa para sesini duymasyla, hoplad: Aman mecidiye torbas uak! Torbay aman... Yrtacak bu namussuz. Ayandan balarm. Bu tor ba ne olacak, bu torba?.. Neyin torbas? Haa mecidiyenin yle ya... Bir yere gmelim. Gel beni dinle Uzun Olan, uraya g melim de savualm. Bi selamet srada gelir alrz. Para tkenince almal ki hayra gemeli... Buraya m gmlecek? unda hi akl var m kardalar? Burda konakladmz ate izinden, bir de prtlardan belli... Ossaat bulurlar. Arkamzdan bir de anamza sverler. ((Bunlar nasl bir ekiya? Bunlar me cidiye torbasndan acizlik getirmiler! Gidip tavuk alsaydlar ne iyiydi! demezler mi? En dorusu: unu haka blmek. Mecidiyeleri blmek. Mecidiyeleri b lelim. Gelin banknotlan da blelim. Ne olur, ne olmaz. Defterde her ey yazl... Belki ilerde bir yol ay rmna urarz. Zeynel'in artk can bana sramt. Grledi: Ulan nedir? Bama aar mltezi mi kesildin kavat? Bu sra para bllecek sra m? Gkyz aar d aaracak... Mecidiyelerin turasndan balatma! Gm gitsin. lerde bana fesin bile ar gelir de, Yere alsam unu ne olacaksa... dersin. Cann bile bede nine ar gelir. Bana para ar gelmez Kuru alak! Ben ta rm. Lakin yz mecidiyenizi de alrm helalinden... Yama yok! Kira navlunu paras... Zeynel, Ciddi mi sylyor? diye Uzun herifin su ratna bakt. Ciddi sylediini anlaynca fkesi dalverdi: Benim mecidiye hakkm sana toptan helal ol311

sun Aa, dedi. Ben senin her hnerini bilirdim de bu askeriye mekkresi hnerini bilmezdim. Navlununu versem beni de tar msn? Hele namussuza hele! Da banda aalanm da mal balar olmu. Hey Maraz Ali! Buyur Aa... Sende nasl olsa tfek, cephane yok... Bu me cidiye torbas sana teslim yeen! Ben senin yanday ken rahmetli Kavlak Ali'nin t a m elli okkalk hazine sini tardm. Greyim seni! Emanet ksm kendi ma lndan muteberdir. Tanesine ziyan eriti mi bitti. Meraklanma Aa! Ne demek... Aferin! Bu Zeynel Aann hakkndan yars se nin. Bir Osmanl mavzeriyle elli merminin paras k t. Yaadn kpolusu... Sa ol Aa! Deminden beri prtlar kartran Katr Adil yal vard: Olum Ali can! unlardan bir kn balasam da sana teslim etsem... Haa ne dersin yiit? Kuru Zeynel araya girdi: Tadn iyice kardnz, kardnz ki olursa bu kadar olur. Sanki babasndan miras kalm namussu za... Brak istemem! Adil. kenarlar saakl bir ipek rtye sard e yay elinden zorla alacaklarm gibi arkasna saklayp dikildi: Yeter ettin! u kadarn, ucunda lm olsa g trrm. Gtr bakalm! Lakin Ali olann srtna bir mendil atarsn, sonrasn artk kendin dn. - Ali'ye fkeyle dnd - : Namussuz, byle eek gibi yk altna girmeyi sana, aan olacak eri Sleyman namerdi mi retti? Bu nasl bir i! 312

Gkyz bulutlardan iyice syrlmt. Rengi mor erik renginden ala rengine dnyordu. Zeynel, ((Bismillah, diyerek akar almaz dokuzlu sunu omuzlayp ne geti. Katr Adil, Uzun skender, en arkada mecidiye torbasyla Maraz Ali birerle kol olup tepeyi inmeye baladlar. Gecenin cokun selleri oktan geip ovann yzn de drt parmak sar amur brakmt. Delice ay bi le artk her zamanki gibi akyordu. lerde ta kprnn salam olduu fark edilmekteydi. Baz yerlerde dizlerine kadar mile batar ak yr yorlard. Kprye yaklatklar zaman Kuru Zeynel ayakla rnn ucuna basp ileri doru bakt. skender telala sordu : Ne var? Hi... ukurlar amur dzlemitir de belimi ze kadar gmlrz, diye... Siz hele surda biraz elenin! Hayvan hrszl olmu da iz sryormu gibi, kamburunu karmt. Arada bir duruyor, sa solu kolluyordu. Yerin yz sapsar amur kaymana kes mi... Surda burda grlen al kmeleri, yuvarlanp gelmi kayalar da olmasa adam, yaratld yaratlal ayak dememi bir le uradm sanr. Zeynel! Hey Kuru olan gelelim mi? Sus ulan! Ne demeye sesin kt kadar ba rrsn? Sana gelme diyen mi oldu? Uzun skender Aa, Katr Adil'le Maraz Ali'ye: te kendiniz grdnz anlamna, hak isteyerek bakt. Yanatlar. Kuru Zeynel bacaklarn am duruyor. Bir eli belinde, tekisi ensesini kamakta... Kar tepeden doru, iki at izi gelmi, ta kpry gemi... zler de rin... u halde bu hayvanlar ykl... Yanlar sra adam 313

izi olmadndan, belli bir ey, zerlerinde binicileri var. Tepedeki atei grdklerinden beri yrei tedirgin olan skender Aa yavaa sordu: Neye durdun Kuru Aa? unlar at izi... Susa yolunda at izi grmekle... Hiii! Demem u ki: aSular ekilmeden geti ler desem, iz brakmayacaklard. Sular ekilip gn dktan sonra getiler desem, biz neden grmedik? Hele yryn. Anlarz. Kprden biraz ilerde izlerden biri, saa - Yozgat tarafna - bklyor,, teki burnu dikine gidiyordu. Uzun skender Aann yrei, ele gelmi ku y rei gibi vurmaya balamt. Arada bir scak bir ey boazna tkanyor, ayn zamanda srtn souk ter r pertiyordu. Yan gzle Zeynel'in yzne bakt: Kuru herifin surat berbat... Kararm ki kazan karasyla svanm. Kalarn birbirine dmlediinden fena f kelendii belli... Olur mu olur. Vay Dede vay! Peki ben seni htrp domuz niyetine kesmez miyim? Kes kin bir hareketle tfei omzundan ald, mekanizmay ap kanad. Kurun, namluda erkek erkek yatyordu. Emniyet tetiini rrak diye kvrdktan sonra ksrp sesini temizledi: Yolumuz selamete kt arkadalar! Dede'nin paras bize helalmi... Adil, Snni olduundan Dede soymakla Allaha ya rar bir i yaptna inanyordu. Keyifle gld: Bir de haram m olacakt? Hele bir de uval or da kalmamalyd ki... Zeynel'le Maraz Ali ses karmadlar. Sar milin iinde, at izine basarak gidiyorlard. Bu yol bylece Yksek Oluk'a kar. Burdan Yksek Oluk, 314

iki, bilemedin cigara iimi... Yani bir buuk, yallah yallah, iki saat... Boazdan gelen seller, buraya kadar fkesini ala mam ki, tarla marla komam, tekmil batrm. Sk. sk arkasna bakan Zeynel gittike hzlanyordu. skender Aann soluklan azna smaz olmutu. Dayan olum! Bacana dedirtme! Surda ne kald! Yksek Oluk'u t u t t u k mu arkas selamet! Kyn ensesindeki da, ylesine bir ormandr ki Akdamadeni'ne kadar gn gremezsin. Alaylar evirse adam ele gelmez. Ky yolu alak bir tepeye sarmt. Bu tepeyi dev rildin mi Yksek Oluk toprana ayak bastn. Ordan ilerisi boaza kadar bir cigara iimi... Boaz da nasl bir boaz! ki arkadala kayalar tut, bir orduya kar koy... imdi anladn m Uzun skender plann, Kuru alak? Tepenin yamacndan inie dikilmeden Zeynel du rup bir vakit arkasna bakt. Neden sonra, yavaa ses lendi: Tamam! Gelin uak, gelin de bir bakn bakalm! Sesi adeta keyifliydi. Fazladan eki kays pestili emer gibi daman da iki kere aklatmt. Ne var? Bir ey mi dedin Zeynel? - Katr Adil elini al nna siper eder etmez bard-: Nedir? Aman bu ne? Bu insan neyin nesi? Geldikleri yolun dirseini bir kalabalk dnmt. Yirmi otuz varlar. lerinden drd de atl... Sana dedim Zeynel, bunlar neyin nesi? Neyin nesi olur Adil Efendi? Bunlar, Allah sa yesinde, Dede Kasm'n kyls... Sarca milleti... Aman, ardmza m dtler? yi bildin. 315

 Aman, sakn... imdi fark ettim. art olsun, u kr attaki Muh tar Arif Aa... Bizim Uzun Aann kaynbabas olacak rezil!.. Arif Aa m? N'azna... Uzun skender byle diyerek birka adm ilerledi. Sabahtan beri bir laf bellemi: N'azma! Ar tk bilmem. Arif Aann koca ksra tandm. stndekini sen benden daha iyi karrsn Uzun Aa, yakn vakitte akraba olacaksnz. Dur hele! Hi durur mu kardeler? Lafa hi ara verir mi? Arif Aa deildir. Arif Aa olabilemez. Arif Aaysa, art olsun, kurunu boynuzlu kafasna yerle tiririm. Yerletirirmi... Balarm kurunundan... Se nin plann sonu zati buydu. Yryn bakalm. Arif Aa he mi? Vay Arif Aa! Peki, bu senin yanna kalr m? Uzun skender kollarn iki yana am, dizlerini biraz bkmt. Bu duruu muhacir bostanlarnn kor kuluuna benziyordu. Pelerindeki kalabalk, her neyse, tfek menziline girmedi, durdu. Artk heriflerin ellerindeki uzun silah lar da fark ediliyordu. Zeynel, sahi Arif Aa m karda, o sakall papas? Yr dedim ya... Bunlar hep senin planda ya zl... Arif Aa atlanm, lerde belki bu yiitler hay van uyduramazlar, diyerek peimize dm. Ayrca candarmaya filan urarsak, yardmc asker getirmek te... mdat yetitirmenin kolay, demitir, aman bi zim damat darda kalmasn... hesab... Cebri alacak bizi hkmatn candarmasndan... Yz korkudan apak kesilen Katr Adil, dudaklar n zorla yalayp zorla yutkunarak, kekeledi: 316

Essah m kardalar? Arif Aa bize arka kar m? Yr namussuz! Her lafa nasl da inanr. aka bilmez, ciddi bilmez. Aman eyvah! Dede peimize adam drd. Kyl tfeklenip arkamza dt yle ya?.. Ya ne olacakt, Kasm Dede sana drt bin kay may balayacak myd? Bir de sandklar krdk, bir tccar maazas mal yklendik. Biraz, nah, elinde... Aman doru... Aman kardalar, bu torba... Gzleri korkudan yumruk gibi dar uramt. Tfvbay. kalabala gstermemek iin nce yere meldi, sonra kpek gibi emekleyerek al kmesinin arka sna EMoiverdi. Bir yandan da bouk bouk yalvaryordu: Ben unu uraya gmene kadar... Aman bilir misiniz kardalarm, ben unu uraya saklasam gerek... Hey Zeynel Aa beni brakp gitmeyin karda!.. Zeynel ksa ksa gld: Ulan Ali Maraz!.. Buyur Zeynel Aa! Bunlar inallah kyl deildir. Lakin kylyse de hi korkma... Korkmazsn yle ya... Gnln ekerse mecidiye torbasn da sen sakla! te Adil Aan ken din grdn. Neden? Kyl arkamz evirdiyse... Maraz Ali kyl kalabalna dimdik bakyordu. akr gzleri biraz ksk... enesini fkeden kenetlemi. Avurtlar heybetinden ahdamar gibi atmada... Efelenmi ki t a m domuzlam... Olan nefretle yere tkrd: Hele unlara hele, diye dnyordu, u ka dar adam olup... stmze gelseler ya... skender Aam hakl! N'azlarna bu rezillerin! Az kalsn: yi g317

zel! Ekiyalk diye ben ite buna derim, diyecekti. Omuzlarn sallad o kadar... Sana dedim ulan, sana dedim? Torbay atver. Mecidiye torbas bir vakit atlmaz Zeynel Aa. Ekiya ksm kyl kalabalna kulak m asarm? Hele aslana hele! Kulak asmaz da ne halt eder bakalm? Ali'nin karlk vermesine frsat olmad. alnn tesinden Katr Adil'in feryadn duydular: Zeynel! Hey ulan skender! Torbay nce gmmek istemi, trnaklaryla slak topra biraz amt. Sonra eyalar iyice saklamak iin en az bir saat uramak lazm geldiini naslsa anla d. Tam bu srada sanki biri, ense kkne azn da yad da fsldad: Torba gmmenin sras m derbe der? Bu Aleviler seni mutlak ldrr. Arkadalarn savutu bile... Davran! Zeynel karda... Torbay olduu yerde brakp aly doland. Arka dalarnn orda olmalar korkusunu hi datmamt. Yalvard: Yryn! Kayalar tutalm kardalar! Bre na mussuz skender bizi yaktn namert, bizim ocamz sndrdn! Uzun skender asl kendisine gayret vermek isti yormu gibi sesi kt kadar bard: N'azna! Arif deyyusunu inerim, bunlar top tan krarm. Sen yle mi belledin yreksiz Katr? Beni ldrrler aman Zeynel karda! Bunlar hep Alevi... Bunlar sizin millet... Aman bilir misin Kuru Zeynel! Beni aralkta temizlemesinler. Kayalar tuta lm. cabnda akama kadar vuruur, gece karanlnda yarar karz. 318

Haklsn Katr olum, gel arkamdan, izime ba sarak gel... Meraklanma bir bok olmaz. Zeynel byle dedikten sonra yoku aa hzl hzl inmeye balad. Bir yandan da dnyor, gizliden glmsyordu: Akama kadar vuruurmuuz. Benim akar almaz dokuzlu... Senin mermiyle he mi? Adil'den fazla skender'in korktuu belliydi. Szy mzy unutmu, uzun bacaklar sayesinde hemen ne ge miti. Ensesi mosmor... Omuzlar dk... Kamburu bsbtn km... Zeynel'in Yava Uzun Olan! de meyi, ayrca Ht! diye barmay can ekti. Lakin endi. Amaza dt yerde zerine byle bir yor gunluk geliyordu. Kumarda kaybettii zamanlar, bir de bakasna fkelenip kary haksz yere dvd za manlar yreine ken bir yorgunluk ki esas yrek skntsna benzer bir yorgunluk... Adam dnyay umurlamaz, o sra lm bile gzne grnmez. Katr Adil, sa yannda yryordu. Hayr, yr myor kurdun arpt avanak koyun gibi hlayarak kouyor. Laflar da anlalmaz olmu. Ulan... T... Hey Allah... Bre bizi yaktn... Ocamz sndrdn... Bre namussuz... falan filan... Kuru Zeynel yan gzle arkadan gelen Maraz Ali' ye bakt. Olan hi deimemi... Dilerini gstererek keyifle srttna yemin edenin ba armaz. Bu i yrek ii deil! N'azna! uncack bebek, bu dnya ya yeni icat m karacak? Akl ermediinden yrei ferah... Ayy bilmez, kurdu bilmez. Oysa Maraz Ali gerekten keyiflenmiti. Srtna kurunu yiyeceini aklna bile getirmeden rahata y ryor, Ekiyalk ite buna derler. Akama kadar vurumal, gece karanlnda mfrezeleri datp da ba n tutmal... Adil Aam hakl, ite bu kadar... diye 319

dndnden, glmsememek iin kendini zorlu yordu. Uzun skender uykuda sayklar gibi sylendi: Yksek Oluk'ta hayvan buluruz! Yksek Oluk'ta hayvanlar hazr... Da tuttuk mu tamam! Gerisini bana brakacaksn hey Kuru Zeynel, gerisini sen bana brakacaksn. Bizim Aziz birinci ye... Ky yerinde pa rasyla... dedin mi hayvan kyamet gibi... Yol dze inmi, Yksek Oluk kynn tarlalar arasna girmiti. Dn gecenin afat burda, ekinleri tek mil batrm... Reperi temelli mahvetmi... Bu yln k ekininden hayr kalmadktan baka, byle millenmi topraa yaz danesi de atlmaz. Kyl milleti fke lenmitir ki fkesine kar dalar g yetiremez. s kender'in dizleri kesiliverdi. ster misin, 'Sen bizim Dede'mizin malna el uzatp... Dnyay kyamete ver dirip..' diyerek fkelerini bizden alsnlar! Admlarn bsbtn at. Zeynel sk sk arkasna bakyordu. Tepeden epi uzaklatklar halde takipiler dorukta grnmemilerdi. Biraz umutland. Yreine ken yorgunlukla, kim seyle atmamay, geip gitmeyi, ksacas paralar kur tarmay istiyordu. Be on adm sonra gene kimseler grnmeyince, umutland: Benzetmeye mi urattk Aa? Bunlar Yozgat tarafna m saptlar? Yozgat tarafna dndlerse bun lar yad kyn adam... Kimler? Ne demek? Uzun skender byle sorarak hzla dnd. Harhlamt. Hrl hrl soluyordu. Tepenin ban insansz g rnce suratndaki korku biraz dald. Gzleri parlad. Yanaklarna kan gelip burnu morard. Kaba kaba gld: skilip kiraclarn kime benzettin namussuz Kuru? Karlar gibi korktuk senin yznden...
320

skilip kiraclarysa... unlardan drt hayvan kiralasak Aa! Vallah skilip kiraclar... Ardmza dseler, te peyi oktan tutarlard. Hani bakalm... Szn tamamlayamad. Tepenin doruunda, ky yolunun iki yannda iki karalt peydahlanmt. Sonra bunlar fazlalat. Nihayet takipiler tepenin srtna, telglaf tellerine tneyen sere kular gibi sralandlar. Ge ne yryp gelmiyorlar, ylece duruyorlard. Zeynel, yavaa sordu: Bunlar nasl skilip kiracs? Avcya yaylm pi yade bl gibi bir kiraclar... Sana dedim Uzun O lum! Bilmem. Plan kurup Dede soymasn bilirsin ama eek! Herifler kurun menziline girmek istememekte. Ben Arif Aay iyice tandm. Yanndaki atl da herhal, De de Kasm'n akrabalarndan Celil Aa... Katr Adil korkuyla sesi titreyerek yalvard: Aman Zeynel karda... Dediim gibi... Siperle nelim. Sipere girip akam tutalm. Bre Katr, sen de benim aklm Siper... Siper... diyerek iyice kartrma! Gn domadan sipere girilir de dokuzlu tfekle akam bulunur mu? Kuluk vakti ne kalmaz, drt vilayetin candarmas yetiir. Yoksa biz, Yksek Oluk boaznda Mustafa Kemal Paa'ya harp m aacaz? Ne yapalm? Teslim olmak olmaz. Bizi sopayla gebertirler. Sizi bilmem, lakin beni mutlak ldrrler. Beni mutlak... skender Aa szn kesti: Brak ldrmek lafn... Kim kimi ldrrm? Yryn uak! Yksek Oluk'ta hayvanlar hazr... Da tuttuk mu tamam... 321

Szn bitirdi bitirmedi gene ne geti. amuru arnlyor ki peinden mavzer kurununun yetiecei pheli... Be on admda arkasna bakan Zeynel, bir defasn da dayanamayp gld: Kumandanlar yaman bunlarn Uzun Olan! Herifleri avc hattna ne gzel yaym... Muhtar Arif Aa deyip gemeyeceksin yavrum. Bu senin kaynatan olacak kavat askerlikte borazan onbasyd. Askerlik zerine var bilgisini dkm. u halde, biz herifi fena fkelendirdik. Bana sorarsan gayetle hakl! Bu zaman ne zaman? Bu zaman: hr zaman! Ne demek olsun? demitir. Bizim krpe kz gtrp srasyla tadna bakacaklar yerde... Dede'mizi soymak nasl bir i? Pe ki bizim pezevenklik nerde kalacak? te byle diye rek senin kaymbaban fena fkelenmi... art olsun ilk kurunu o pezevenge yetitirece im. ekmektesin kurunlan Uzun Aa, da ta kurun sesiyle inletmektesin! ekerim elbet! imdi deli gnl ne demekte bil bakalm? Ne diyebilir? Soygun srasnda adam ldreni asarlar. Birini ldr de git asl! dese gerek... Deli gnl demekte ki... unlar... demekte, Hazreti Ali gibi bir nara vur, nne kat, Sarca'ya ka dar kovala! demekte... Aferin! Akl diye ite ben buna derim. Mer kebe binip havaya tabanca skmaya benzer. - Ne fayda! imdi elime bir at gemeli ki... Krolu'nun kr at gibi bir at... alakam savuasn yle ya... Ayp ettin! Biz arkadaz olum. Biz imdiye kadar hangi arkadamz ortada koyup savumuuz?
322

te buna canm skld. Ankara-Samsun susasm kes tiimiz gn de Osmanly soyamazsn dediiniz, akl nzda m? Biz gene o herifiz Kuru domuz! Yiitlik hak vergisidir. Battal olmaz m? Ne gzel! Takipilerin doruca zerlerine uramamalar s kender Aaya biraz cesaret vermiti. Ayrca, Yksek Oluk'ta eri Sleyman'n hayvanlarla beklediini bil diinden deminki korkusuna kendi de imdi ayordu. Domuz eri bu ie mutlak bir are bulur. Hi olmazsa araya girer de bir keiyolundan bizi daa arr. Bir zaman konumadan yrdler. Adil, boazn darack azn grr grmez Yksek Oluk'un Alevi ky olduunu hatrlayp duraklad. Korkudan dizleri kesilmiti. nledi: Aman Zeynel karda... Kuru Zeynel dalgn sordu: Ne var? Belime sardklarm beni skt arkada... -Adil ar ettiinden korktuunu syleyememiti -: Belime sardkfarm, bildin mi? Neymi? Halisinden Acem kuaklar. Ka tane? Bilmem. Drt be... Alt yedi... Says ezberim de deil! Sktysa z de atver. Atldan yayadan u ka dar yiit ardmza dm. Hi mi doyum toplamasmlar bunlar? Katr Adil, korku aknlyla az kalsn Zeynel'in dediini yapacakt. Beline davrannca durakald: Hst namussuz! dedi Kuak sklr m kuak? Acem ku ann beinden altsndan kurun ilemez. Geri dur! Gne, yarm saattan beri bulutlarn arasndan 323

kp erimi kurun gibi zerlerine km, gecenin yor gunluunu birka kat artrmt. Vcutlarna yryen ter, vck vck bir ter ki, ecel teri dedikleri namussu zun ta kendisi... Adil'in aklna baka bir ey gelmi, Zeynel'in y zne hasta koyun gibi bakmaya balamt. Belinde De de mal kuaklar... Daha kts: inde Dede mal ka r gmlei, ayanda Dede mal kar donu... Bunlar soyunsam da bunlara versem... Bunlar Alevi... Bunlar Alevi olduklarndan... t ksmnn gnlne it oyunu g gelmez. Bizde karsa mesele baka... Ula a Katr bu Aleviler seni bitirmez mi? imdi ovann yznde takip ilerin gz nnde, anadan doma soyunmann yarakszlm kestiremeseydi Zeynel'e yeniden yalvaracak t. Dua okur gibi inil inil inledi o kadar... Kuru Zeynel artk ardna bakmadan gidiyordu. Yolda bir tek iz var. Kprden sonra ayrlan iki at izin den biri... Bu atl her kimse, dorulam, Yksek Oluk'u tutmu... Zeynel boazn azna yz adm kala, durup etraf gzden geirdi. n sra yryen Uzun skender'e ses lendi: Ne dersin Uzun Olan? Ne? Gidilsin mi, gidilmesin mi? Nereye? Yani u Yksek Oluk denilen amaza girelim mi, girmeyelim mi? Allah Allah! Burda m oturacaz, yaznn y znde? Bana sorarsan arkada, boaza girmektense burda oturmak iyi! Sen bu cenabet boaz benden iyi bilirsin. Buna girmekle daarcn iine girmek fark sz. u ize bir baksana... nmzden haberci yrm. 324

Nah at izi... Yollar boaz, kyl, candarma tekmil kesmitir. Dnelim bakalm: Arkadan gelenleri da tp Yozgat stne dnmek daha m iyi? O zaman da karakola uramak var. Bir at izi de o yana bklm. Olsun. Karakolda drt candarma bulunursa bu lunur. Hele ikisi dn, evvelki gn vazifeye gittiyse afat t a n dnememitir. Bu boaz berbat Uzun Aa, bu bo az korkulu... Boaza girmemi olmaz. natlanma arkada! Son pimanlk fayda ver mez. Bu boaz... Boaz dersin. - skender belli belirsiz duraklad. Sonunda Ne olursa olsun der gibi ban sallad - : Senin meseleden haberin yok Aa! Neymi? Yksek Oluk'ta bizi kim beklemekte, bil baka lm? Kim? Bunun aas eri Sleyman... Bu Ali'nin aas... eri mi? Hele yalanc! Vallah billah! Bre Uzun skender, eri namussuzunun bu afat ta buralarda ii ne? Planmz yle... Biz bu meseleye o artla gir dik. eri bizi burda drt hayvanla bekleyecek... Katr Adil atld: Deme a m a n ! Essah m skender, essah m? Elbet essah... Bu Kuru alak, gayr bizi adam dan saymaz oldu. Lakin selamete knca elimi pmez se, art olsun, bitiririm. Aferin, planc deyyus, diye rek hitamnda elimi pmeli... Zeynel'in yreine, denize den usturaya sarlr 325

hesabyla bir u m u t damlad. Biraz dnd, skender' in suratna bir vakit bakt, nedense glmesi t u t t u : nanlr dzen deil ya, hadi senin dediin gi bi olsun. eri Sleyman byle aprak bir ie gir mez. ayet akln yitirdi de girdiyse belki bir kolaylk bulunur. De hadi bakalm Uzun Olan! Bakalm kade re... Yiitin alnna yazlan gelir diye bir laf vardr, lakin nerde o yiit? Adil'in akl karmt. Zeynel'in boaza girmemek fikriyle eri Sleyman'n Yksek Oluk'ta hayvanlarla beklemesini birbirine vuruyor, lakin hibir sonuca varamyordu. Arkadalar yrmeye balaynca can hav liyle atld, Uzun skender'in yolunu kesip yakasna ya pt: Dur elen! Dur skender, dur namussuz, nere ye bylece? Olum sen arttn m? Brak yakam, koyuver. Hi olmaz. Zeynel Aam hakl... Boaza hi gi rilmez. Neden? Nedenmi... Siz Alevi olduunuzdan, siz belki girersiniz. skender, Katr Adil'in deminki szlerine kulak as madndan bu lafa pek at: Biz ne olduumuzdan? Alevi... Ben Snniyim. Vay sen Snni olup Dede'mizi soyarsn yle mi? diyerek sizin millet beni keser. Uzun skender, aknl artarak Adil'in suratna bakt. Katr olann yz tekmil deimi, fukarann grtlana bir korku sarlm ki bombok... enesi ala karga kuyruu gibi inip kmakta, ayrca takr takr di sesi vermekte... Gzlerinin fldr fldr dnmesini, gsnn krk gibi hrldamasn ne yapmal? Bunun 326

aynn vaktiyle mahpus damnda idama gtrlen bir mahkumda grdn hatrlayarak yreine merha met hcum etti. Kasld: Bana bak Adil! Ben lmedike sana kimse el sremez. Sen beni ne sandn? art olsun ayp! Ulan biz ldk m rezil? Haa Zeynel? Zeynel, ya duymad, ya duymazdan geldi. Baka eyler dnyordu. skender kolunu tutup sarst: Deil mi dedim, Kuru kavat? Neyin deil misi? Bak bu senin Adil ne demekte? Sizin Aleviler, beni keyfi ldrr, demekte... Yok canm... Soyguncunun Alevisi, Snnisi mi olurmu? skender, Katr Adil'e glmsedi: te kendin duydun. Zeynel doru syledi. Ak lna getirdiin eye bak. Biz bunca yln arkadayz. Ne demiler? Anca beraber kanca beraber demiler. Hi meraklanma! Yksek Oluk'u bir tutalm, gerisine Allah kerim! Sa ol skender Aa... Yiitsin. Yiit olduun dan arkadan arada komazsn. Maraz Ali yere bakarak dinliyordu. Adil'in son sz leri alar gibi sylemesi cann skmt. Suratn buru turdu. T... Yreksizmi bu Adil Aam, diye tkrd. Yeniden yrmeye baladklar zaman dndkle rini kald yerden ald: Sungurlu milleti gayr laf t u t a r yakasndan... Millete laf lazm! Derler ki, 'Duy dunuz mu uak? Koca bir Dede'yi cebri soymular. te kiler neyse ne, uncack Ali olan... ncack bir Ma raz Ali hi zapt olmam...' derler. Biz nam almaya al dk Allah sayesinde... eri Sleyman Aasnn keyf olmu surat gzlerinin nne geldi. eri Aas belli etmez ama yreinden sevinir. Kts gelse, eri Aa327

s Sungurlu'ya iner, mustantii, mahkemeyi grr. Hiz metkrn ipten alr. iskender Aamn dediine ba karsan, Yksek Oluk'a kasym... skender Aann ahbapl hatrna kt kadar, bizi kurtarmak iin de kmtr. Adam birinin kapsnda azap durdu mu eri Sleyman Aa gibi yiit aann kapsnda dur mal... Bizim srtmz neden yere gelmez? te bu se bepten yere gelmez. Bizim iimiz i... Hibir korku duymadan etrafna bakt: Sel buralarda ba bahe, tarla taban komam. Sel mili topran lmdr. Acep bizim oralar da batrd m bu rahmet? K ekini peri an olduysa^kyl yaz ekinine girecek mecburi... La kin yaz ekinini ekinden saymayacaksn. Bir kar bymez, taneyi doldurmaz, samana kalkmaz. u halde fukara ksmnn hali harap bu yl... Zengine geldin mi, ambar, kuyular ekin dolu olan aa takm gizlice se vinir. Millete kar yalandan of ekse de kulak verme! Tenhada keyfinden trk arsa gerektir. Ekini u ka dar fazlasna satacak, unun bunun amanszlndan yararlanp tarlasn arpaln mlkne katacak... Zen gin ksmn Allah sever. Sevdiinden ekin olsa da y zn gldrr, olmasa da... Ne demiler? 'Zengin ks mndan bir vakit zarar gelmez' demiler. Kzgn gnein altnda slak toprak, kire oca gi bi ttyordu. Boazn serin glgesine girdikleri zaman Zeynel ge ne duraklad. Kafasn bkerek ilerisini kefe alt. Bunun faydaszln iyi biliyordu. Namussuz boaz ilerde iki kez dirseklenir. Boaza girecekleri sra, bu run silmek bahanesiyle ayak sryp kendisine yol ve ren Uzun skender'e dnd: Aa! Yreine bi ey gelmesin! Bir teklifim var. Buyur.
328

Benim akaralmaz sen al, senin filintay bana ver. Neden? Ne demek? Sen fkelisin. Can bana srar, adama atarsn. Adama atlmayacak da taa m atlacak efendi? yi dedin, hep talara atlacak... Kanunu ken din bilmez deilsin, soygundan nce, soygundan sonra birini ldrrsek bizi asarlar. Varsn assnlar. Ben lm gze almm. te bu sebepten tfei istedim ya... Benim asl maya niyetim yok... Bunun cezas yedi sene... Aslmak baka, yedi sene yatmak baka... Gel u tfei sen ba na ver. Uzun skender Aa, gzlerini ksp Zeynel'in kuru suratna bir vakit dald, ne dndyse dnd, ba n sallad: Gcenme arkada, ben bu sra tfei babama vermem. Gcenmem, hayr... Zira ben de olsam vermez dim. yleyse benden sana arkada d: Bunalr da atarsan belden aasna atacaksn. Bu ite hayr kal mad ya, hi olmazsa bsbtn berbat etmeyelim. Din le beni Uzun Aa! Bana sorarsan kyl boaz oktan kesmitir. Bundan ilerisi belann ttm ttm ttt yer... Bakalm Tanr ne gsterir. Katr Adil, tfeini uzatt: Beri bak Zeynel, istersen nah bunu al... Eksik olma! tek mermisiyle bir boka yara maz. Kalsn. Benim tfek mavzer kurunu da atar. Ka ke re snadm. skender'de cephane ok... yi akl! Aferin Katr olum! Haydi bakalm Uzun Aa, surdan birka ba mermi ihsan et! Uzun skender, gene belli belirsiz duraklad. Az 329

kalsn; Veremem karda! Yiitlikte kahpelik olmasn, srat kprs geilecek... diyecekti. Kendini hemen toplad, kemerinden acele kard drt dolu arjr uzatt: Buyur! Zeynel besmele ekerek Adil'in lsn ald, ken di dokuzlusunu ona verdi, sonra dnp Maraz Ali'ye sordu: Korkmadn ya Ali Maraz? Sayende Aa... Korku ne demek. Silahn var m? Bir kt lverimiz var. Kurun?.. ki dolu... On drt mermi... Atmasn bilir misin? Eh... Duydun ya, adama atmak yasak... Havaya mavaya skarsn gider. Uzun skender lafa kart: Greyim seni Ali can! te buna er meydan demiler. Yani Mert dayanr, namert kaar. Yiitlii ni gsterir nam alrsn. Maraz Ali, yere bakarak glmsyordu. Boazn ilk kesini selametle dndler. Bu hal Zeynel'i gene biraz umutlandrd, z, haberci izi de il mi sakn? Umulmaz ama, Rabbimin bir hikmeti canm! Olur mu olur! At izi, ite kendi bana yryp gitmede... Yk sek Oluk milletine: Kalkn, oturmann zaman geti. Dede'mizi soydular. Ekiya bu tarafa yz evirdi. Ba yukar geliyor, denildiyse, avanak kyl yediden yet mie davranmtr. Kimi seyrolur diyerek... Kimi Acep birka para da bize der mi bu yamada... di yerek... Kimi Ekiya tutmu desinler, diye yiitlene330

rek... Ky yerinde u Maraz Ali misali aklsz kopuk ktlna kran m girdi bakalm? Boazn iki taraf gittike ykseliyor, Dersim da lar gibi namussuzlayordu. Minare boyu yekpare ka yalar... Fil gvdesi gibi kara kayalar... kinci dne meten sonra yz adm gidildi mi kye dikilen yol ge lir. yle bir yol ki sap kansn karan kze, kme 'Mallarn padiah' diyeceksin. Boazn ilerisi adama deil, karacalara geit vermez. Azndan bir gi ren ya Yksek Oluk kyne kmal ya da girdii yer den geri dnmeli... Say ki frna girdin! Boazn amanszln grnce umutlarn yitirmi, yreini pimanlk sarmt. kinci dnemeci kvrlmadan elini kaldrp arkada larn durdurdu: te geldik yol ayrmna... Bundan ilerisinin ne olduunu bir Allah bilir. ki laf edeyim.de benden gnah gitsin. Uzun skender gzlerini fena fena krptrarak sordu : Neymi? Biz buraya yanl geldik Aaf Lakin kabahat sende deil, su tekmil bende... Neden? u sebepten ki... Sende akl yoktur. Biz kendi ayamzla kapana girdik. Dinle arkada! Buraya gir mektense karakolun stnden gemeyi snamak daha iyiydi. Hele yr olum, sen artmsn. artmaya arttm ama imdi deil... Eer Yksek Oluk milleti bize yol vermezse buraya girmek, haa huzurdan, eeklik... Hele yr! Yksek Oluk bize yol verir. Ben yo lu alrm, fazladan hayvan da bulurum. Yr de bak! 331

eri yukarda bizi beklemiyor mu bre Zeynel? yi dn Uzun Olan, son pimanlk... Daha sylemekte... Yrr m doruca? Ordu kumandan gibi... Bama Mustafa Kemal Paa kesildi. Kemal Paa dman aklla yendi olum! - Adil'e d n d - : ki sz de sen et! Ben bilmem Zeynel Aa, siz nerdeyseniz ben ordaym. Ben nerde olabilirmiim? Cehennemin dibindeyim. Uzun skender nedense yiitlenip bu sefer ne ge miti. Dnemeci yiite kvrld, bir kayaya siperlenip 'ilerisini gzledi. n cin yok... Kye kan dik yokuun azna kadar ne kimseyi grdler, ne de bir grlt iittiler. Fakat t a m yokua saracaklar srada, yukardan ka ba bir ses duyuldu: Hey heyyy!

III Eski ekiya Uzun skender Aa, kafasna sopayla vurmular gibi geri srad. tekiler de bo bulunup da ldlar. evrenin otuz pare kynde mehur olan Yk sek Oluk yanks akllarndan kmt. Halbuysa tr k armaktan laf alnca ne derler? Herifte bir ses grlemesi var, Yksek Oluk yanks gibi, diyeyim de sen anla! derler. Bu sebeple Hey heyyy... sesi boazn iki yanma arparak kalmlaa kalnlaa geidi doldurmu, drt ar kadan stne yal su gibi dalga dalga kmt. Hepsi, bir ara, soluklarnn kesileceini sandlar. Katr Adil inledi: 332

Aman skender, aman bilir misin? Uzun skender, kolunu havada sallayarak topar lanmaya alyordu: Ulan unlar... Ulan ben... Maraz Ali, Kuru Zeynel'in nasl bir adam olduu nu ite orada grp anlad. tekiler ne halt edecekle rini arp dneleirlerken Kuru herif hemen atlp f sldamt: Gelin arkamdan... Sakn ses vermeyin! Kayalarn arasna ku glgesi gibi szld. Zeynel'in pei sra gerileyip dnemeci kvrldlar. Arkalarndan bir daha: Heyyy! diye seslenildi. Katr Adil, dileri birbirine vurarak yal varyordu: Aman skender Aa... Aman bir are! aresi... Ben bu deyyuslar tekmil... Zeynel szn kesti: Gevezelii brak! Kar srttan yryp Tek Mee'nin dibindeki kayalar tutalm. Oras apka si perlii gibidir. stten kurun atamazlar. nndeki ta lar da kary kapatr. En iyisi... Geriden gelenleri da tp tekrardan ovaya dmek. Adil bu teklif zerine bsbtn bitti: Ovaya dlmez, aman Zeynel, ovada amuru sekmek ne mmkn... Heriflerde atl var. skender ekinerek sordu: Ses verse miydik? oban oyunu olmasn Zey nel, yank oyunu?.. Zeynel de btn bura kylleri gibi Yksek Oluk'a yolu dt zamanlar Heyyy! diye bararak kaya lar inletmeyi, kendi sedasn dinlemeyi severdi. sken der'in lafm bu sebepten bsbtn yabana atmad: oban oyunu mu, Dede oyunu mu, eri Sley man oyunu mu, yoksa borazan onbas Arif Aa oyu333

nu mu grp anlarz Uzun Aa! Sen benim szme ce vap ver: Ovaya ne dersin, ovaya?.. Ovada bizim ne iimiz olabilirmi? oban oyunuysa kye klacak da... Atlanlacak yle ya... Emredersin reis! Haydi kar bayr tutalm. Kar tarafta kayadan kayaya sekerek ky yolunun azna rastlayan siper yerini tuttular. Buras boazn dibinden on be metre kadar yksekti. Karsyla me safesi de elli altm adm var yok... apka siperliine benzeyen kayann alt drt kiiyi alacak kadar geni de ildi. Bu sebeple Kuru Zeynel'le Maraz Ali oyua gir miler, Uzun skender'le Katr Adil adm aada ayr ayr kayalara siperlenmilerdi. Karda canl mahluk grnmyor, ses soluk du yulmuyordu. Ya kyl iyi gizlenmi ya da duyduklar oban oyunu... Byle beklemekten en nce skender Aa usand: Ulan Kuru kfir! Her duyduun Hey feryadyla sen bizi sipere mi yatracaksn? Bir hey de ben ekemez miyim? uralar inletince... Ne lazm gelir, diyecekti. Kardan kaba bir ses parlad: skender Aa! Zeynel Aa! Adil Aa, heyy! Kuru Zeynel gld: Aldn m oban oyununu Uzun Olan? te er i Sleyman namerdinin hazrlad atlar... Bin de ne reye istersen dizgin et... Hem de beribenzer hayvan de il bunlar olum, her biri Krolu'nun kr at, Ayvaz'm Akar dorusu, Hazreti Ali'nin Dldl'... Buyur! Dur bakalm ki... Bizden ne istediklerini bir g relim. Ne isteyecekler? Dediim gibi, Dede'nin haber334

cisi Yksek Oluk'a kt. Susmak faydasz... Bir hey de sen ek, niyetleri anlalsn. Kardan bu kez, skender Aa beri bak! diye bardlar. Uzun skender sordu: Kimsin? Nedir? Ben muhtarm... Yksek Oluk muhtar Feyzi... Sesimi aldn m? Aldm. Neymi? Ben seni severim skender Aa, bunca hukuku muz var. Yedik itik. Bir cahilliktir etmisiniz. Gelia usulyle teslim olun. Ne demek? Ne sebebe teslim olacakmz? Biz ne yapmz ki?.. Siz burda adam m soyacaksnz muh tar? Bo lafn zaman geti skender Aa, siz bu gece Kasm Dede'nin evini bastnz, cebri soygun yap tnz. Drt bin lira para, bir yk prt kayp... Her yana haberci gitti, da ta evrildi. Biz kycek silah lyz. Bu iin sonu iyilik getirmez. Zeynel Aa ky bek isidir, ky kanununu iyi bilir. Kanunda ekiyaya vur emri var. Gelin edebinizle teslim olun. Dede mi soyulmu? Kasm Dede mi? Allah Al lah! Biz ne bilelim yahu? Biz skilip'ten gelmekteyiz. Biz skilip'e srek gtrdk. Bak Feyzi Efendi seni al datmlar. Dmannn oyunuyla resmen yol balam sn. Ky kanununda Tanr misafirine hakaret etmek de yazl m? Dipsiz laf brak! Ardnz nnz sarld. Ben den hemeri d arkada: Teslim olsanz iyi olur. Bak ki bir, beni dinle: Dede'yi davasndan vazgeireceiz. Bu i burda sndrlecek. Paralar bir tamam teslim eder, geer gidersiniz. Hep bir kabile adamyz
335

yahu, ayp bir ey... Candarma gelmeden bu meseleyi rtelim. Ayp ve de gnah... Uzun skender arkadalarna adeta mjdeledi: Duydunuz mu uak? Candarma gelmemi... Candarmanm gelmedii ne devlet!.. Oh ne gzel!.. Zeynel dalmt: Candarma m, ne candarmas? Candarma yetimemi. Candarma yetimese mi iyidir? Yetimese elbet! Aya arkl kyl takmn datmak kolay. Sen o ii bana brak! Yol aar savu uruz. Da gibi yiitliimizle ve de gklere smaz n mzle olua ocua teslim olacak deiliz ya... , oluk ocuk daha kt... Bunlar ekiyay ok tan unuttu Uzun Aa! Bunlar ekiyay trklerden, bir de Krolu masallarndan bilirse bilirler. Vurmak, vurulmak imdinin kyl milletine aka gelmekte... Brak herif! Sabahtan beri senden bktm usan dm. Her bir laf arkadan azna tkamak nasl bir det! Kzma efendi! Sordun syledik. Bugnn ky ls senin mavzer kurununun zerine trk ararak gelir. Biz de hemen, yaka yakaya m gelinsin, dedik. Arkamzda ince bir keiyolu vardr. Ordan tepeye karl'. Keseden muhacir kyne inmeli. Muhacirlerin bu Yksek Oluk'la evvel eski aras iyi deildir. Bizi teslim etmezler. Paraya kyar atlanrz. Hani eri Sleyman namussuzu bizi burla bekilyordu? Hani atlar hazr etmiti? skender dnp Zeynel'in yzne bakt, bir zaman karlk vermedi. Bir eyler dnd, aklndan he saplar yapt anlalyordu. eri'nin burda olduuna yolu gibi emindi. Lakin bakalm ne az kullanm. Bu
336

iten haberi olduunu muhtara bildirmemitir. imdi Yksek Oluk'tan sipsivri eri Sleyman istemek icap eder mi? u Kuru herifte akl ne arasn karda! eri burda elbet! eri yzde yz burda... Hani ben grmedim. Benim bildiim eri ok tan trkye balayacakt. in gcn alay! eri bizimle birlik olduu nu meydana nasl koyabilirmi bakalm? Alarga durup sras gelince araya girecek, aray bulacak... En iyisi biz muhacir kyne inelim. Orada atlanmamzla... Sen bugn, kyamet kopsa atlanacaksn arka da, ben anladm. imdi senin aklnca Yksek Oluklular yukary tutmadlar m? enenden balarm. Ulan ne geveze herif! Yk sek oluk muhtar olacak Feyzi kavatnda yle akl ne arasn!.. yi iyi... Haydi Katr olum davran bakalm, sen de Ali Maraz! Kayadan kayaya atlanlacak... He def vermeyin. Kurun murun skarlar, bir sakatlk olur. Yksek Oluk muhtar Feyzi Aa: Heyy... diye rek barmt ki drd birden keiyoluna doru fr ladlar. Muhtar atld: Dur, skender Aa, yukars tutuldu... art ol sun her yannz evrildi. Teslimden baka areniz kal mamtr. Ate alacak... oluunuza ocuunuza ya zk! Kulak asmayarak trmanmaya abaladlar. Allah bir kuvvet ihsan etmi, yorgunluklar filan kalmamt. Adil'den baka tekiler nedense iin alayndaydlar. Can korkusundan fazla kyl takmna yakalanmak utancyla var kuvvetlerini bacaklarna vermilerdi.
337

 Durun heyy! Durun dedim skender, ate edi lecek, durun! Aldrmak surda kalsn bsbtn hzlandlar. Uzun skender, soluklarnn azna smadna bakmadan, seslendi: Maraz Ali! Buyur Aa! Torba yeddinde mi, torba? Yeddimde... Atver olum, sana zahmet vermesin. Atlr m Aa? Hi atmam, ne mmkn! Aferin Ali Maraz! Ulan aferin! Hepsini sana ba ladm kopuk! Anann ak st gibi... Tam bu srada silahlar patlamaya balad. En kur nazlar Zeynel olduu halde, o bile iin bu tarafn ak lna getirmemiti. Yukar ktka karda siperlenenlerin hizasna gelmiler, en kt iftenin, en eski t fein dpedz menziline girmilerdi. Bundan baka te peyi tutanlar da yukardan aaya kurun yadryor lard. Zeynel, uzatmadan haykrd: Sipere! Bre siperlenin! Hepsi, olduklar yerde topraa yaptlar. Vaziyet berbatt. Atlan her kurun kayalar misketlediinden sanki firavun atei iinde kalmlard. Bereket versin herifler vurasya atmadklarndan bir sakatlk olmu yordu. Zeynel sylendi: te buyur Uzun Olan! te atlandk bir gzel! Bu srada boazn azndan da silah ald. Sarca muhtar Arif Aa takm Yksek Oluklulardan aa olmadklarn ispat iin mermiye bsbtn acmyor lard. Bakaca bunlar. Yksek Oluk yanks kuvvetiyle naralar atmaya da balamlard.
338

Zeynel arkadalarna cesaret vermek gerektiini kestirdi: Kuru grltdr uak aldrmayn! Saral De de kyls olduundan hamiyete geldi. Kulak asmayn! Vurasya skamazlar! Sesi, kurun cayrtsna, yankyla gmbrdeyen naralara kart, duyulmad bile... Velvele bylece birka dakika srmt ama, Uzun skender takmna bu dakikalar yl gibi uzun gelmiti. Silah sesleriyle naralar seyrekleip nihayet bsbtn kesilince Yksek Oluk muhtar Feyzi Aa keyifli ke yifli konutu: Nasl ben demedim mi yiitler! evrildiniz. Tes lim olun! Zeynel fsldad: Arkadalar! Birka fiek yakalm da admz arptlar olsun. Aman adam nianlamak yok... Ka yalara kayalara sklacak. Birazdan candarma yetiir. Haydi bismillah... ly dorultup bir kurun att. Uzun skender' in hovardal tutmu olmal ki, arkadann bir tek mermisine karlk tam bir ba harcamt. ne bir ka kere dt halde Katr Adil'in elindeki dokuzlu ate almad. Maraz Ali'nin Karada dnerine gelince, mbarek, yedi buukluk cebel topu gibi grlemi, kaya lar yer depremine vermiti. Zeynel, keyifsiz keyifsiz gld: Aferin yeen! Bu sesle bir fiek elverir. Aman aralk aralk atalm, aralk aralk... Adama atmak yok haaa. En iyisi hep skender Aa eksin. Lakin birer tek. . Kopuk ipsiz takm ekiya yakalayacaz diyerek sn g hcumuna geer de arada bir sakatlk olur. Da akalsz bellemesinler. Biz mermilerimizi idare edelim. Uzun skender dilerini skmt. Avurtlar, bilek 339

damarlar gibi atyordu. Zeynel'in sylediklerini, kulaklarndaki uultu sebebiyle hi duymamt. Filinta ya be mermi bast, beini de mitralyz gibi yakt. Dur arkada! Dn deil bu... Beer beer ne yin nesi? Brak Zeynel! u namertleri tekmil krmam olmaz. Ne kryorsun Aa, ince kabuklu ceviz mi? B rak vazge... Son szleri, karnn savurduu kalabalk yaylm ate grltsne karmt. Kylnn elindeki silah eitli... diye dnd. Halis Osmanl mavzerinden tut, tek martine, eski zaman akmaklsna kadar been beendiini... Her birinin sesi ayr... Ky yerinin ca hili chelas bu oyunu pek sevmilerdir. Hevese gelmi lerdir ki... Oynak kar tavlam hesab... Lakin Muh tar Feyzi pezevengi de sk tenbihlemi... Aralkta adam vurulmasn istemedii meydanda... Belki on dakika iki taraf da ne ses etti, ne de si lah patlatt. Her grlty bin misli bylten Yksek Oluk boaznn sessizlii, hele deminki kyametten son ra, ok daha korkun bir hal almt. Buna en nce Katr Adil'in sinirleri dayanamad. Bandan beri, ar kasna yatt kayaya bir trl gvenemiyor, her ya nn kurunlara ak sanyordu. Kafasn evirip yuka r bakt. Zeynel'le arasndaki metre mesafeyi gz ne kestirdi. Yava yava topland, nce sa yanma do ru srad. Bu anda iki tfek birden patlam, kaya par alar slklanarak etrafa salmt. Daha beteri, Adil mesafeyi iyi hesaplayamadndan ayn hizada daha kk bir tan arkasna sinmek zorunda kald iin Zeynel rkntyle kt: Otur oturduun yerde rezil! Delirdin mi, deli Katr?
34

Yanna kaym dedim. Senin yann iyi... Yat ulan! Yat, yoksa elden gittin bil! Vallah berbat Zeynel! Sen farknda deilsin, buras kt... Benim her yanm el ayas gibi ak ya hu! Beni vururlar bunlar... Bu Aleviler... Sol eli ate etmez dokuzlu tfei smsk kavra mt. O kadar ki parmaklarndan kan ekilmi... El, l eli gibi bembeyaz... Halbuysa ablak suratnn kr mzl yerinde... Herif korkudan ene atyor. Hayr tbe! ene atmas deil... Hkra tutulmu, korku hkrna... Bu korku hkrmas gayet domuzdur. Adamn gvdesini ite byle yumruk yemi gibi sarsalar. Bu Katr Adil bir bakma hain bir herif olduun dan... Bu kadar korkmas hainliinden... Ne demiler? Hain adam dlek olur demiler. Surda adam kes, ken disinin bir kr yoksa umurlamaz. Bir ahbabn asacak olsalar da iki liraya kurtulmas elverse, bunun cebinde de tam elli lira bulunsa, gznden ip gibi yalar dke dke on param yok diyerek bir de yemin edip savu ur. Vicdan boklu bir Katr ama, borcuna salamln n'apmal? Borcunu dedii saatte demedi mi bunu uy ku tutmaz. Kary srmler gibi fkeye biner. Kya met kopsa faydasz... On iki saatlik yolu yaya gider de borcunu verir. Deli misin? Yarna ne olmu torbaya m girdi? diyenlere bir armas vardr ki... Allah Allah sz verdik ya... Bor ii bu... Hayr, erkeklik y le deil! diyerek suratn asar. Ky yerinde yok yok sul olmamas ite bundan... cabnda yirmi kayma bor bulabildii iin bu herif hi dara dmez. Borcuna do ru ama, dul kocakarlarn, sa bitmemi yetimlerin iki meteliini frsat drnce armas neyin nesi? Hasl ekiya-vurguncu desen deil, cami direi gibi doru bir herif desen deil, Allahm bir hikmeti vesselam! Kuru Zeynel'in gz Maraz Ali'nin ensesine iliti. 341

Bu ense zebunluktan kak bayla oyulmu gibi ukur... Sr kemii gibi sar... Olan sol eliyle me cidiye torbasnn boazn skca kavram, kt dneri bunun stne desteklemi. Artk yama tutmaz ceketi, amura batm yrtk pantolonu, tabanlar bitmi o raplar, topuk kalmam kunduralaryla bu fukaramn burda ne ii var yahu? Bunu mahpus damnda, Allah beterinden saklasn, kan niyetine kullanrlar. Hay Al lah belan versin Uzun skender, Allah belan versin e mi? Az aasnda, Katr Adil'in biraz berisinde yatan Uzun Olan yandan gryordu. Krmz burnu morarp uzam, gzleri manda gz gibi dalgn... Bir ey dnyor desem, akl yok ki fikir olsun. Ankara-Samsun osesini kestikleri gn hatrlad. O gn ille inat etmi, ortaya kendi kmt. Ortaya kendi kmt ama, akama kadar dere bal gibi durmadan saa sola kotuydu. Baz dururken naralar atm, baz karsnda hasm varm gibi mekanizma oynatm, svp saya rak, telala srayarak oyun brakmam karmt. Neden mi? Korkusundan... Bir adam hem o kadar kor kar da, hem bir vilayet adamn gndz gzne soy may nasl becerir bakalm? Hele muhafz candarmalarn hie alp Osmanlnn yaylsn dev gibi evirmesini n'apmah? Belli bir ey bu olan, uzun olduundan bi raz safa... uncack bebekler bunu suya gtrrler de, krk kez susuz getirirler. Hasl avanak... Baz baz kprp lmden perva etmemesi, baz sere zplasa dudann yarlayazmas hep avanaklndan... Kasa ba yeri bu Uzun Olan bsbtn maskara etti. Sun gurlu'da iki paralk haysiyeti yok... Halbuysa ahbap yoluna koar, paralanr. ki kuruu olsa karlk bek lemeden ikram eder. araba dayankll mehur... Ku marda hiylesi, mzkl yok. Yz lirasn yut, surat342

na baksn da utanga utanga glversin. Ukuruna gayet salam... Kuru Zeynel iini ekti. Can birdenbire cigara is temiti. Bir tek cigara olmal, dedi, bu dnn keyfi cigarasz kmaz. Hey kar... ararak etrafna bakt. artt yzde yz... Kardan cigara istemek ne demek, burada... Kar ka yldr, Etme herif, seni mah pus damna atarlar. Aman mahpus damna dersin, diyerek alar durur. u halde fukarann yreine do mu... Kar ksm eksik etek, fazladan sa uzun... Duymasyla stn ban yrtmaz m imdicik? st ba da laf gelii bir laf... Bizde st ba ne arasn? Ka rsna aka yapyor gibi tatl tatl glmsedi. Her za man tekrarlad bir sz gene aklndan geirdi: Ya hu, bizim kendimizden, bir de ev uaklarmzdan ba ka, bu dnyada dmanmz yok mudur? - Hey Zeynel Aa! Beni duy! Beni iit! Hey Kuu Aa! Ne var olum? Kimsin? Zeynel, Yksek Oluk boazn tka basa dolduran kaln sesle dalgnlktan aylm, bo bulunarak kar lk vermiti. imdi sesin sahibini bulmaya alyordu. Yabanc deil ya, hangi namussuz? Namussuzluu da herifin keyfinden belli... Ulan biz senin sryle dava rn, katarla develerini mi srdk ki... Gayet fkelendi. Sesten tarafa bir kurun skt. Da ta inledi. Bir Krolu deyiini, kendi zerine deiti rip mrldand: Yiit boaza girende / Ayaklar suya erende / Kurun kayaya deende / Yrek gmbrder gmbrder. Zeynel Aa, dediim u: Teslim olun! Teslim olmam are yok! Sen ky bekilii ettiinden bilirsin... Vay ty bozuk Nezir sen misin? Ulan sana mahpus damnda: ark hrsz pis Nezir demezler
343

miydi kavat? Hey Feyzi khya! Sizin kyde bu Nezir geyiinden baka sz sahibi kalmad m ki... Haaaa muhtar? Bu sefer Muhtar Feyzi ald: Burda sz benimdir. Gelin edebinizle teslim olun. Paralar verirseniz bu ii burda sndrrm. H kmete drmem. Zeynel nn sonunu pek dnmeden, karlad: Peki! Bak nasl yapalm. Sen yanmza birinci aza Aziz Aay gnder. Biz Aziz Aayla birlikte tepeye karz. Ordakiler bize yol verir. Biz de paralar teslim ederiz. Uzun skender yatt yerden boulur gibi atld: Allah belan versin. Kuru kavat! Ulan bu nasl bir lakrd? Cebri soygun yaptmz bir kylye duyurdun rezil! Kes sesini Uzun Olan! Kes de muhtarn ceva bm iitelim... Kardan bir zaman ses gelmedi. Kyl herhal da nmaya girmiti. Neden sonra Muhtar Feyzi karlk verdi Ya paray vermeden savumaya kalkarsanz... Nereye savuuyoruz gn ortas... Aziz Aay gnder gelsin. Eer niyetin iyilikse gnderirsin. Gene karln aras uzad. Sonunda Feyzi Aa ke sip att: Olmaz arkada! Heyet raz gelmiyor. Oyuna deriz, demekteler. Teslim olmam olmaz. Paralan bir tamam verirseniz, art olsun bu i hkmete dmez. Dede Kasm'm paras sebebiyle avrad boadn yle mi boz geyik? Kany helalinden kullanmayacaksn yle mi kart pezevenk? Uzun skender, soluk solua yalvard:
344

Aman Zeynel! Herifi kzdrmann sras deil... Brak boboazl... Zeynel, bu yalvaran sese irenerek bakt. Uzun s kender'in enesi de yorgun eek enesi gibi sarkm tit riyordu. Tamam! Korku bastrd mlevvesi, dedi. Bu nu bir kere korku bastrd m bitti! Eski devrin, namna trkler yaklm mehur ekiyas Uzun skender Aay korku bastrmt gerek ten... Hem de apansz deil, yava yava... Bu korku, romatizma sancs gibi dizlerinden balayp karnna k m, yreine buz gibi kp boazna tkanmt. Siv ri kafasn omuzlarnn iine iyice ektiinden boyun damarlar aryor, soluklan yreinin atlarna yetiemiyordu. Aklna art arda hcum eden fikirlerle eli aya tutmaz olmutu. Biz koca bir Uzun skender Aa olup... Bunca nam sahibi bulunup... Peki bunlar Zeynel'e neden seslendiler bakalm? Bu kyl bize ev vel eski dman... Yeenim Aziz de bize dman... Ulan Uzun kavat senin bu amansz boazda iin ne, alak? Dedenin Arap atn karp sen neden savumazsm ba kalm? ki eliyle kavrad filintadan, birdenbire usan d. Az kalsn kaldrp atacakt. Sonra akln bana top layp, (Ulan tfek atlr m namussuz? dedi. Tfei atnca ne kalr? Drt bin lirann stnde bulundu unu hatrlaynca korkusu birka kat artt. Dileri bir birine vurarak: Blmediler namussuzlar, dedi. Bu namussuz Kuru, blmeye raz gelmedi. Niyeti bizi or taya atp kendini kurtaracak... Gene birden, Dede'nin amarlar vcuduna uvaldz gibi batt. Hay Al lah belan versin Zeynel, diye inledi. Bizi yaktn Ku ru deyyus, bizi harcadn ki, bsbtn... Maraz Ali, paralarn geriye verilmesi laf ortaya atld atlal dnyordu. Sesini yankya kaptrma mak iin fsldad: 345

 skender Aa! Haa kimsin? -skender fsltyla srayp dn mt. Gzleri fldr fldr, tanmadan bakarak sordu -: Sen misin Maraz Ali? Torbay uraya gmsem mi? Bir selmet zaman da gelir alrz. Hangi torbay? Para torbasn... Para torbasn m? una mecidiye torbas de sene rezil! Gmebilir misin? stnde bak var m? Bak istemez. Kayann dibi slanm. Aar g merim. Gayet sk doldurulmu iki ifte beraber patlad. Ses dnyay tuttu. Samalar kayalara dolu gibi yad. Katr Adil, yzn topraa bastrp can havliyle yalvard: Susun yahu! Grlt etmeyin kardalar... Ayaklarnz peyim... Aman haaaa... Uzun skender'den be beterdi. Birka kez dua okumak istemi, kulhuvallahntan tesini getireme miti. Alnndan gz ukurlarna, ordan azna szlen terleri yaladka bir yandan susuzluu artyor, bir yan dan midesi bulanyordu. Avular da su gibi terlediin den tfei zapt edemez olmutu. Boynu, srt, beli, ba caklar szlamakta, karnnn etleri sanki kerpetenle e kilmekteydi. Arkadalar konuursa bana bir felaket geleceinden korkmutu. imdi onlar seslerini kesince skender'i darlttn zannederek d koptu. skender Aa! Hey skender karda! - Adil sen misin? Ne var? Aman susalm karda, aman ses etmeyelim. Se se atarlar, bizi bitirirler. Maraz Ali, mecidiye torbasn kayann dibine gm mek iin biraz yer deitirdi. Kyn kenarnda dl g346

derken st dallarndan ddk yapyormu gibi te lszd. Her solukta tatl tatl koklad barut koku suyla keyfi bsbtn artyor, ekiya olup vurumalara girdii iin efeleniyordu. Lveri eskiydi mekiydi ama kendine yeter... Gzel patlad ve de birinciye patlad. Ulan eek! Adam paraya kyp on mermi daha almaz m? Ekiya milletinden paraya acyan hi grlm m bakalm? Erkek gibi erkek bir yola girdi mi, o yolun tresini sk tutacak... Sen dnyann yzne mermisiz ekiya icad m karacaksn rezil, haa? Trnaklaryla topra amak umduu kadar kolay olmuyordu. amu run drt parmak aas kerpi gibi sertti. ki yzl bir kama uydurmal her ne olacaksa... diye dnd, ki yzl bir kama ekiya ksmna her zaman lazm! Kuru Zeynel, ortaya sordu: Cigara yok yle ya? Uzun skender inledi. Katr Adil: Sus yahu! Susar m, una bak! diye bir eyler mrldand. Maraz Ali, Ekiya ksmnn zerinde her vakit t tn cigara hazr olacak, dedi. imdi paketi Zeynel Aama, 'Buyur!' diyerek at vermeliydim ki... Evet iki yzl kama gibi, ttn de lazm... Gene epi zamandr, ses soluk duyulmuyor, tfek patlamyordu. Bu sefer Uzun skender Aa dayanama d. Zeynel'e: Ne yapacaz arkada? Bir akl... diye cekti ki Muhtar Feyzi Aa, bu kez biraz kzgn bard: nsandan dar bir adamlarsnz! Ulan sken der Aa, sen evvel eski iyilikten, ktlkten anlamaz sn. Bak uaklar kzd. Gnah bizden gitti, dediler. Bundan byle taa deil, ete atacaklar. Gel namusunla teslim ol! Ete atmak ne demek Feyzi khya, domuza m atmaktasnz? Vallah billah! te sana yemin. Uaklar fena
347

kzd aa, benden hemerilik buraya kadar... st ya nn kendiniz bilirsiniz. skender Aa, ne zamandr eri Sleyman mese lesini dnmek istemi bir trl fikrini bana top layamamt. eri'yi bu ie sipsivri kartrmak... fi lan derken akl karyordu. imdi apansz karar verdi: Beri bak khya! Sizde bu gece bir Tanr misa firi yok mu? Ne yok mu? - Tanr misafiri... Nasl Tanr misafiri! Kim? Diyelim ki Kulveren'den eri Sleyman Aa... Muhtar biraz dnd: Ne olacak? Var m, yok mu? Yok!.. Yok olmaz. Belki sana haber vermemilerdir. Ge vakit gelip bir ahbabnda yattysa... Yahu dnya velveleye gitti. Bu herif ahbabn da lm uykusuna m yatm. Hayr yok... Sen dur hele... Sen bu eri'yi neden sordun? Sakn senin ya nndaki, zebun olan eri'nin azab m? Tamam iyi bildim, eri'nin azab... Saralnn habercisi dediydi de beni inanmadmd. Demek doruymu... Uzun skender, eri'nin bulunmamasna dalm, lafn gerisine kulak vermemiti. Fakat Kuru Zeynel pirelendi: Hey Muhtar! Buyur! Sen misin Zeynel Aa buyur! - Saral ne dedi de sen atn? Ne diyecek? Yanlarnda eri Sleyman'n hiz metkr var, dedi. Ad Ali... Bu Ali'nin yakalanmasna emir kt. Nerde bulunursa, kollar balanacak da Sun348

gurlu'ya yollanacak! Muhacir kyne dn akam tele fon geldi. Ne yapm bu olan? eri Sleyman kendisinden davac... Bu o lan eri'nin boz danasn srm, ayrca sandn ya rp bir lver, u kadar da para arm. Olan yannz da yle ya? Kuru Zeynel artk cevap vermedi. Gzlerini ksp bir vakit kar kayalara dald, bir vakit glmsedi. Ar kadalar ta kesilmiler yzne bakyorlard. Yalnz Maraz Ali hi telalanmamt. Benim eri Aamda plan oktur. Kendi ilmi olmayacak da bizi hkmetten kolay alacak, diye dnyordu. Zeynel, neden sonra can skntsyla sordu: Ulan, bu dava neyin nesi? Danay srmsn, lverle para armsn haa?.. Benim eri Aam... Balarm eri Aann gemiinden... Sordu uma karlk gelsin! Danay srdn m? . Yok Aa! Danay Aamn emriyle Sungurlu pa zarna indirdim. Deeri bahasn bulamaynca Emrali Mustafa Bey'e braktm. Paras? Parasn aldm da yirmi be kaymasn sken der Aama verdim. Lverle sandktan aldn para? Para mara yok... Lver dersen, bize kendi ver di, ka ay nce... Kyde bilen duyan? Olmaz m... oook! Kim? Byk ablamla kk ablam!.. Ablalarn eekler bellesin, kylden bir baka bilen... 349

 Silah ksm gizliden tanacak... Kylye bil dirilir mi? Doru... Hey skender! Hey Uzun Olum! Ey? Anladn m ii? Neymi? Bir de sorar. Senin ruh gibi ahbabn eri S leyman namussuzu bu meselede yok! Elini oktan y kayp savumu. Fazladan senin bu Maraz Ali yee ninden de davac... Vay anasn avradn... Vay kahpe avratl er i Sleyman... Vay ulan... Bunlar yksek sesle sylediinden kayalar cami kubbesi gibi uuldamt. Yksek Oluk muhtar Feyzi Aa sordu: Bi ey mi dedin skender Aa? Ulan Muhtar Feyzi Efendi, ben senin top kkll avradn m srdm ki... Uzun skender var kuvvetiyle barm, korku bo azn sktndan sesi kart horoz t gibi atlak kmt. Bu tanmad garip sesin yanksyla arp sustu. Zaten niyeti byle sylemek de deildi. in i ten getiini nihayet anlamt. nceldii yerden kop sun diyerek eri Sleyman'n, Muhtar Feyzi'nin hi sesi kmayan yeeni birinci aza Aziz olacak namer din analarna avratlarna svecekti. Hele eri Sley man'n kahpeliinden sonra, bir Hazreti Ali naras vu rup boaz inletmekten, kurun yadrarak unlarm s tne dev gibi yrmekten baka are kalmadn an lamt, (fite belli bir ey! Bu bela ukurundan kur tulmak yazlysa, ancak byle yazl... ki kez davran d, ama bacaklarn toplayamad. Bacaklarnn kendi ni tayamaz olduklarna iyice inanr inanmaz yenme ye alt korkusu dehete donuverdi. Ulan namus350

suz skender, diye inledi, Ulan senin Dede soymak ne haddineydi? Dede seni nah balad bi gzel! Dede seni dua kuvvetiyle yere vurdu. Sen burda... Bu aman sz boazda mundar leceksin deyyus! st ste yut kundu: Zeynel! Buyur! Bak beni dinle karda! Lafma kulak ver. Ben ey etsem... Yani ben u muhtar Feyzi'nin yanna var sam, kavat bir kuytuya eksem, paralar gstersem... Haa ne dersin? Yani? Paralarn birazn gstersem bu kavat bize bir yol aar. Zeynel cevap vermedi. Uzun skender st ste tkrd: Haa ne dersin karda? Bize bir kaamak verir dedim? Kuru Zeynel bu sesi hi beenmemiti. Bu ses, kah pe kar sesi... Hovardasndan para vurmak isteyen kah pe kar sesi... Bir erkein sedas bu hale geldi mi ne desen faydasz, ne desen bo! Kt akl deil aa, bunu iyi dndn aferin! Tfei brak da git bakalm. Tfei mi? Orda lazm olursa... Savaa m gitmektesin efendi? Bana sorarsan tfei brak! Peki. Hele bir... Yani u Feyzi'nin yreini hele bir anlayalm! -Birinin caydrmasndan korkmu gibi hemen atld-: Feyzi Efendi! Hey Feyzi khya! Buyur. Sana iki ift lafm var. Sen yanlyorsun arka da, bu i hayr getirmez. oluu ocuu, cahili kopu u bana toplamsn. Bir sakatlk olursa, Gel buraya 351

muhtar, bu nasl bir i? derler. Senin akln ermedi inden. .. Bana bunu mu diyeceksin? stemez. Biz iimi zi biliriz, sen keyfine bak! Tenhada iki satr konualm ki... Olur hay hay! Yr gel! , Bir kahpelik etmeyeceine yemin ver. Yahu benim sana ne garazm var? Yemin et. Hazreti Ali Efendimiz stne... Ha san Hseyin Efendilerimiz... On iki imam stne... Kolay... Ettim gitti. Bak ben tfeksiz geleceim. Yiitlikte kahpe lik olmasn. Bu gne bir gn bizim de atmzn aln na doar. Tfeksiz olmaz. Tfekle birlikte... Tfei nam lusundan tutar gelirsin. Biz siperdeyiz. Bir oyun kar maya kalkarsan keyfine... Benim tfeim yok... te bunu beenmedim skender Aa. Bizim gzmz kr m? Hazreti Ali Efendimizin, on iki imam efendilerimizin yoluna hain olaym ki benden sana kah pelik gelmez. te erkeke bir sz! Uzun skender, yere bakarak bitkin bir sesle sordu: Ne dersin Zeynel? Haa ne dersin? Mutlak konumaya gidilecekse... Tfei mutlak isterler! -Tfeklik bir i kalmadna iyice emindi-: Git, git ama, bak iyi dn! Candarma yetimeden bo azn azn bir zorlasa mydk? Ben para sayesinde bir soluk delii aramakta ym, sen durmusun... Tbe yarabbi! skender Aa, fazla uzatmad, Allah bismillah, diyerek kayann arkasndan kalkt. Maraz Ali soluunu kesmi bakyordu. Yreine bir rpnma, karnna bir namussuz sanc vurmutu.
352

Uzun skender Aa, dik yokutan ar ar, sendeleye sendeleye iniyor, her sendeleyiinde sanki arkasn dan diz kapaklar hizasna sopayla vuruluyormu gibi bacaklar bklyordu. Bu sebeple her admda, muh tarn dedii gibi namlusundan tuttuu filintaya dayan maktayd. Uzun boyu bile sanki ksalmt. Maraz Ali imdat arar gibi Zeynel'e bakt. Kuru herif gzlerini ufaltm. Tfei tutan eli belli belirsiz titriyor. Parma bir ara tetikte oynad. Ali, una bir kurun sksam m? diye dndn hemen anlad. Eski ekiya koca skender Aa, iki paralk kyl ka labalna kar, bunca senelik namn surda brakm, gidiyordu. Bir oyunu var mutlaka, dedi, bir oyunu olmam olmaz! Zeynel bu mrlty ya duyup anlad ya da ayn e yi dndnden, kederle konutu: Para ksmnn oyunu oktur zebun olan! Bel ki sker kar. Filintay sana braksayd da kt ly g trseydi. Aldrma, fark etmez. Biz eitli kahpe oyunu na geldik ki en banda senin eri Aann orospu ka r dzeni var. Maraz Ali kafasn evirip gzlerini Zeynel Aadan taklad. imdi aklna karmakark eyler hcum edi yordu: Kulveren'in Bekta Emmi gibi fakiri fukara s, eri Aasn neden sevmez? eriye bunlarn 'Kahpe-kalle' demeleri acaba hak m? Fakir fukara, kopuk zibidi takm hakl olabilir mi? eri Aas kendisine neden kahpelik edecekmi? l dedii yerde dp len hizmetknna bir aa kahpelik edince bundan ne kr hasl olur? Katr Adil dileri birbirine vurarak Zeynel'e st ste soruyordu:
353

 Yol bulur yle ya? Para sayesinde bize bir yol... Srar savuuruz! Haa Zeynel? Maraz Ali kt kt srtt. Sarca muhtar Arif, ilimleri bir olduu halde skender Aaya kahpelik et ti, atlanp arkasna dt. eri Aas, hem kendisine, hem de fukara skender Aaya kahpelik etti. imdi ister misin bunca yln k trklerine gemi naml ekiyas Uzun skender Aam, bu Zeynel Aama, bu Adil Aama kahpelik etsin? lecek gibi enesi atan, kar gibi korkan u derbeder Adil Aam brakp sa vusun... Ulan nedir yahu! Bu dnyay tekmil kahpe lik mi sarm. Nerde mertlik, merdanelik? Elindeki tabancay iki kere dndrd. Daha on mermisi var. Midesi buland, boazna kadar gelen ac suyu zorla yuttu. Vuruurum art olsun, diye homur dand. Sen yle mi belledin namussuz? Bizim pazar lk geberene kadar... Gebermeden bize teslim olmak yok... Bu srada skender dze inmiti. imdi daha bodur, daha ufalm grnyordu. Beline kadar amura bat m bir adama benzemiti. Kuru Zeynel fkeyle du daklarn yalad: Bir de topallk peydahlam yreksiz. Niyeti, kendine acndrmak besbelli! O zamana kadar kayalarn arkasna gzelce siper lenmi olan Yksek Oluk milleti, Uzun skender Aa teslim olduktan sonra hi bir tehlike kalmam gibi hep birden balarn kardlar. skender kalabal grmesiyle duraklad, kaacak yer arar gibi iki yanma baknd. Dertli kocakar sedasyla alamakl alamakl yalvard: Yiitlikte kahpelik olmasn muhtar, bak! Gel gel! Bizi bilmez gibi, hele una... Uzun skender kye kan yokua sard. yice yo rulmutu. Maraz Ali, filinta surda kalsn, herife tatl
354

cannn bile ar geldiini hemen anlad. Her admda sendeliyor, yoku kt halde ufalml hi fark et miyordu. Gene yle beline kadar amura batm der beder halinde... imdi canavar gibi sramal ki... imdi eski ekiya Uzun skender oyununa gemeli ki... Greyim seni skender Aa! Davran ki kurban oldu um... Muhtar Feyzi'nin keyifli sesi duyuldu: Nezir Aa, u tfei alver! skender tfei kundak tarafndan uzatt. Nezir Aa - mahpus dam milletinin ark hrsz pis Nezir dedii semiz herif- ekip ald. Oyun moyun yok! Ulan ne i! Maraz Ali gne vurmu gibi gzlerini yumdu. Zeynel Aann ksrp tkrdn duydu. Katr Adil, inledi: Aman Zeynel! Ne yapt bu kavat? Tfei tes lim etti. Bizi yakt bu skender. Vay kahpe avratl s kender! Grdn m karda? Sesini kes! art olsun vururum. Akamdan be ri yeter ettiniz reziller! Kestim kestim. Benim bir ey dediim mi var? Dediim u: Bir i kar m? dedim. Muhtar bizi koyu verir mi? Paray alnca koyuvermeli! Elbet koyuverir. Yz kiinin huzurunda Dede parasndan rvet alp, fazladan tfeiyle teslim olmu bir yiitten rvet alp... Hep plan! Uzun skender plan... Plan iyidir. Yahu ne akl haa? Bize demesinler de paray hep alsnlar. Muhtar Feyzi, buralarn sa yl bir aasdr. Yreini ben fena grmedim. Ne de mek olsun? ldrdmz yerde mi yatmakta? Bize demezler yle ya? Bekle bakalm! Dede taraf hi tela ediyor nm? Oysa ki ortada dnen para onlarn paras...
355

Uzun skender, Muhtar Feyzi Aayla beraber bir ka kiinin arasnda kye doru kp gzden kaybol mutu. Kar taraf enikonu bayram yapyordu. Ayaktak m bsbtn comutu. Kuru Zeynel, kayalara arpan yanklarn bunaltc grlts arasnda st ste: Yunan'dan esir alm gibi hele reziller! diye sylendi. Ca n imdi cigaray daha ok istiyordu. Fena susam1",!. Ayrca bo mide huysuzlanyor, bir szlyor, bir yan yordu. Bu iin, tpk Yksek Oluk boaz gibi, kmaza girdiinden artk phesi kalmamt. Kendileri de erge teslim olacaklar. Alk, ttnszlk ekmektense vak tiyle kye kp... Rezalet mezalet... Bitsin artk yahu, neyin nesi? Bir silah patlad. Olann biri elindeki t fei istemeden atelemi olmal ki yallardan biri ters ledi. Zeynel bu ii uzatmann iyilik getirmeyeceini se ziyordu. Neden kalkp yrmediine aarak etrafna bakt. Baknca da sebebi hemen buldu. u Maraz Ali denilen olandan utanyor. Olan bandan beri, eski nin trklere gemi naml ekiyas gibi yrekli dav rand. Kl kprdamad. Yalnz yrekli mi? Zebun v cuduna gre yorgunlua filan hi aldrd m? Bu o landa i var, evet! Eski devir olsa buna g kuvvet yetirilmez Allah gstermesin, bu olan eski devirde llo'yu, Kavla filan geer de Krolu'nun mertebesine ayak basar. Ne fayda ki zaman o zaman deil! imdi biz burdan doruca nereye gideceiz? Biz burdan doruca mahpus damna gideceiz. En azndan yedi yl ceza... orum'un mahpus dam iki taraf... Bi ri: Debboy... Biri: Ta Han! Ta Han'da aalara mah sus kk odalar var. Her birinde hatrlsndan drt be mahpus yatar. Her birinin bu Ali zebun yanda bi rer hizmetkr olur. Yetim-ksz, fukara olanlardan birer hizmetkr... Bu Ali'ye, bu iten yedi yl vermez356

ler, tbe! Bu Ali yatan kazanr. ki yl celseler, demek be yl... Olan zebun olduundan, geleni gideni bu lunmadndan be yl, mmkn yok, karamaz. A lktan ince ksre yakalanr da geberir. Yahut ki bir aa yanna hizmetkr olacak. O zaman herifin ap tes suyunu dker, yatan serer kaldrr. Ban ta r. Byle delifiek bir olana maphushanede, karn tokluuna, ne dilersen yaptrrsn. unu vur, de, hi bakmasn vursun. Ktsne derse bunu esrara, rak ya altrrlar. Daha boku yatana altrr. Hitamn da bir bakarsn, st ba dzm, san, ingen k ekleri gibi taramay hep renmi... Kuru Zeynel tekrar tkrd: Ulan skender! Ulan bu nasl bir i? Sungurlu'nun kasaba yeri seni btn amur etmi mlevves! Muhtarla Uzun skender'in grnmez olmasndan bu yana, yarm saat gemi, bu yarm saat, ekiyalara, yirmi drt saat kadar uzun gelmiti. Kuru Zeynel iyice bunalp bi ey yapmas gerek tiine karar verdii an, kar tepede Yksek Oluk muh tar Feyzi Aa tek bana grnd. Artk eskisi kadar ekinmiyordu. Siperlenmeyi gerekli grmeden kasntl bir sesle bard: Zeynel Aa! Ne var? Biz skender Aayla konutuk. Gelin teslim olun. Zeynel belli belirsiz duraklaynca Katr Adil, eti bu rulmu gibi atld. Sesi bouktu. Zor iitiliyor, dedik leri zor anlalyordu. Aman Zeynel Aa, aman ayaklarn peyim. Biz teslim olmayalm. Bunlar beni, art olsun ldrr. Ben Snni olduumdan... Aman sakn... Aman beni arada brakma! , 357

Yz adam suratndan km, tannmaz hale gel miti. Zeynel ondan fazla nedense, kendine acyarak, gzlerini kst: Meraklanma! Candarma gelmeden teslim ol mak yok, hi meraklanma! Muhtar Feyzi anlatyordu: Konutuk... skender Aa, Teslim olsunlar, dedi. Hakknzda hayrls budur. Kendi nerde? Kendi neden gelmedi?.. Yukarda... Benim odada kahve imekte... Ayr ca yumurta filan piirilmekte... Siz hep asnz. Kendi neden gelmedi dedim, elleri ayaklar ba l da ondan m? Ne balamasym. Biz verdiimiz szn arka sndayz. Sen beni bilmez deilsin. Teslim olun, sonu ten aya varacak. Bizim Uzun Olan hele bir gelsin, bir grelim, konualm. Teslim olmak kolay... Niye gelecek? te ben burdaym. Biz bu ii h kmete drmeyeceiz. stersen sen tek bana gel, tekiler dursun. skender gelsin ki bir... Tfeiyle mfeiyle bir gelsin. unu yolla haydi! Gelmezse... Hayle Burunsuzun Feyzi Efendi! Neden do rusunu sylememen a canm! yleyse baavuu bekle riz, bizim Kara Baavuu... Yahu biz, Hkmete drmeyelim, demek teyiz, sen, Kara Baavu... demektesin! Tfei nam lusundan tut da gel! Hep hemeriyiz. Hemerinin kt s, yedi kat yabanc Kara Baavutan iyidir. Gel laf dinle! Bre muhtar! Sen ocuk mu avutmaktasn! Ava nak skender mi var senin karnda?
358

yleyse benden gnah gitti aslanm! nceldi i yerden kopsun. Sen zati evvel eski laf anlamaz bir herifsin. Vay! Demek senin bize garazn, eski bir garaz... Aferin muhtar! yl evvel, bu Muhtar Feyzi'nin bacs bir or man askerine kamt da bu ie Zeynel'in yardm et tii sylenmiti. Zeynel bunu hatrlayp gld. Muhtar Feyzi Aa, elini sallad: Gel teslim ol! Yanlmaktasn! iten geti. Zeynel barp susturdu: Teslim, sonrann ii! Ben sana orospu bacndan kt getirdim. imdilik unu al oku! Boynuzlarna ci la verir. Sk tut, atyorum. Muhtar Feyzi Aann yanndaki kayaya bir kur un yaptrd. Muhtar kendini can havliyle yere att.. Adil debelendi: Ne halt ettin namussuz? Haklsn, halt ettik Katr olum, lakin yeni bir halt deil... Bu kurun esasnda senin skender Aa nn karnna sklacakt. Ne fayda! Sesi silah patrtlarna kart, kayboldu. Kyl her taraftan atee balamt. Narann da bini bir paraya... Herifler hakl! Bunca zamann mehur ekiyas, Kav lak Ali'nin askerlerinden Uzun skender Aa pes de yince Kuru Zeynel rezili ka para eder? Bir fukara ky bekisi, haddini bellemeyip ve de yanna iki kopuk pey dahlayp Osmanl devletine burda harp mi aacak? Zeynel byle dnerek ban sallad. Yrei usand halde, Maraz Ali olana gsteri yaptndan keyiflenmiti. Silah sesleri gittike sklayor, barut kokusu, ba rut dumanyla dolan boaz, ayrca naralarla da inim inim inliyordu. Gmbrt gkyzn tutmutu. 359

Zeynel grltden iyice bunalmt ki Katr Adil'in seslendiini duydu: Zeynel! Hey Zeynel Aa! Ulan admz m belleyeceksin! Ne var? Ben burda fenaym arkada! Neden? Ben burda... Buras berbat... Ben sizin yann za srasam... Otur oturduun yerde... Ferah ol, vurasya atan yok. Olmaz. Buras tm ak... Bunlar beni vuracak oh Zeynel Aa! Beni, Snni olduumdan... Otur dedim. Balatrsn Snnisinden, Alevisinden... Bir de imdi seninle mi uraacaz? Yat ye rinde... Adil'in mzrdanmas kesilince Zeynel bir ey ha trlad: Ali Maraz? Buyur aa... Sen bu skender'i geen gece nasl buldun? Nasl m buldum? Ne demek? Kendi bana m Sungurlu'ya indin, yoksa aan olacak eri namerdi mi yollad? Aam yollad. skender Aam diyesiymi ki... Bana yrekli bir arkada lazm, diyesiymi. Aam, Gnln ekerse gidersin, dedi. Nasl bir i olduun dan benim haberim yok, dedi. Danay yanma katt. Dana gze geldiinden kylye grnmeden, sabah ala casnda ktm. Neye geldiinden? Biz bu danay, pazar satamadk. Kylnn istemezleri danamz gze getirip berbat ettiklerinden aam, Kimse grmesin, dedi. Ali anlatp duruyordu, ama Zeynel artk gerisini 360

cUnlemedi. Plan iyi hazrlanmt ama, skender'in zan nettii gibi deil... Laf olsun diye sordu: Sen imdi karakolda nasl ifade vereceksin ba kalm Ali Maraz? Bak beni dinle... Szn bitirmeye vakit kalmadan deminden beri kvranan Katr Adil birden srad. Sa yanndaki top rak parasn gzne kestirmiti. Niyeti oraya basp yu karya atlamakt. Islak toprak zlnce kendi bir ya na, elindeki dokuzlu bir yana yuvarland. Yat ulan! Delirdin mi? Adil artk laf dinleyecek halde deildi. Dt yerden frlad, yukar kmak iin kayalara sarld. Ken dini ekmek istedike elleri kayp geriye dyordu. Bir kez, Yahu beni tutun! Ali hey! Ulan Zeynel yeti! diye bard. nc hamlede gene elleri kurtulunca eski ye rinden daha aaya tekerlendi. Silah patrts artt, misketler ba zerinden slk almaya balad iin fe na armt. Eskisinden daha kk bir tan arkasn da topraa skca yapt. Zeynel, kara kuun glgesini grp yere yapan tavanlar hatrlayarak, Can pazar hep bir, diye d nd. nsan olsun, hayvan olsun can korkusu yre ine dt m fark yok! Glerek seslendi: Bacan topla arkada! Neyi aman... Ne dedin? Baca dedim. Bacaa ne olmu? Vuruldum mu ben? Adama atmyorlar, dedim. Hi laf anlar m? Vay yandm! Vay anam yandm! Katr Adil byle bararak topland, kafas ezilmi ylan gibi beli birka kez kalkp indi. Adil! Ulan Adil, dedim? Ne var namussuz? 361

Adil topraklan trmalyordu. Zeynel, vurulacan filan unutmu, ban karmt: Vuruldun mu Adil? Yandm Zeynel, beni yaktnz namussuzlar! Nerenden? Kurun deildir. Bakver herif, ta misketidir. Bana ka tanesi dedi. Ta misketi deriden ileri geemez. Meraklanma! Adil cevap vermedi. Sa baca boazlanm koyun gvdesi gibi seyiriyordu. Zeynel, arkadann ar yaralandna nedense birden inanmt. Var kuvvetiyle haykrd: Muhtar Feyzi! Ulan Kavat Feyzi! Adam vurdu nuz muhtar! Ulan ben senden bunun hesabn sormaz mym? -Adil'e dnd-: Bana bak rkada! Hele dav ran! Bu ne yreksizlik ulan Katr? Bir kurun kulan syrarak geip slak topraa gevek bir ses kararak sapland. Zeynel, boaza gir diklerinden beri ilk defa lm korkusunu sahiden duy du. Kayann arkasna siniverdi: Bir baksam m? di yen Maraz Ali'yi kolundan tutup zapt etti. Grltden sesini yetitiremedii iin kyl adam vurulduunu fark etmemiti. Silahlar, naralar atlyor, Yksek Oluk boaz, gelin alay sesleriyle dolup ta yordu. Bu patrt herifler yorulup usanncaya kadar srd. Ortalk durulunca Zeynel kafasn kayamn dibin den biraz karp Adil'e bakt. Bacak macak artk seyirmez olmutu. Bedeni l bedeni gibi kaskat... Olann lacivert ulakiden pantolonu yamasz-yeni... Ayaklarn da stten bal ehir kunduralar... Adam bacaktan vurulunca hi lmez... Lakin bu bizim Katr biraz y reksiz olduundan... Evet, bunun can gayet tatldr. Eli syrlsa ofundan anndan durulmaz. Biraz kmldayn ca lacivert ulakinin zerinde koyu bir ey gne 362

yla parlad. Zeynel bu parltnn kan olduunu nce anlayamad. Yer deitirdike parlaklk daha kaln g rnyor, kunduralara doru inip gidiyordu. En sonun da bacan altndaki topran kpkrmz kana kesmi olduunu fark ederek, grtlan paralarcasna bard. Ulan muhtar! Adam vurdunuz namertler! Adam vuruldu Feyzi pezevengi... Barmas kayalardan kayalara arpyor, gk gibi grlyordu. Kardan tek tk silah atld. Ulan Adil! Adil, sana dedim, yreksiz... Ses ver sene... Yara bacaktan... Bacaktan vurulmakla adam l mez. Korkma, ses ver! Gidip baksam m aa? Ulan Maraz Ali misin, Ali Maraz msn, kes ye ter! Bir sen eksiktin. Nohut leblebisi mi atlyor? Hali sinden telli kurun atlyor. Yat yerine, bitiririm! Ali artk hi seslenmedi. Bir zaman daha geti. Ku ru Zeynel'in barmaktan sesi kslmt. Barmaya her balamasnda, kardakiler alay eder gibi, silah skyor lar, naralanyorlar, hatta bir azdan trk aryor lard. Nihayet ky tarafndan bir atl grnd. Dolu diz gin gelip atlad, dizgini hayvann bana evirip muh tarn arkasnda yatt kayaya iki bklm yaklat. At lnn grnmesiyle grlt kesildiinden, herifin: Du run aalar! Kara Ltf Baavu geldi, diye bard n Zeynel iitip sevindi: Kara Baavu geldiyse konuuruz muhtar! imdi ben sana sorarm kodo Feyzi, imdi... Kara Baavuun gelmesiyle Zeynel'in tepesine bi riken lm duman derekap dalmt. Kara Baavu ruh gibi ahbab... Mahkeme iin hibir faydas olmasa, kylye ezdirmez. Kara Ltf Baavu, mavzeri omzuna apraz as363

m olarak yokuu ar ar indi. Elinde kz sinirin den mehur krbac vard. Kara yaz bir babayiit ki yz otuz sa okka ektiinden deme hayvan tayamaz. Kyde Uzun skender'i grm, ii biraz tahkik edip muhasaradakilerin ky bekisi Kuru Zeynel'le Katr Adil, bir de kk olan olduunu anlamt. Hibir ey den ekinmemesi lazm geldii halde yolun yarsnda ne olur ne olmaz diye durup beraber getirdii candarmann yanma gelmesini bekledi. Bir yandan da ekindii belli olmasn diye Muhtar Feyzi ile konuu yordu. reneceini rendikten sonra birka adm da ha indi, elini alnna siper ederek seslendi: Hey Zeynel! Buyur baefendi! Orda msn? Burdaym. Hl burdaym diyor. Gelsene... Bir de okun tu mu gnderelim? Baefendi, bu namussuzlar bizim Katr Adil'i vurdular. Haberin olsun, ben bunlardan davacym. Hem de Muhtar Feyzi kavat keyfi vurdu. Yok canm? Yaras neresinde? Bilmem! Bacanda allalem! Zeynel tfek elinde kalkt, acelesinden de tekerlene Adil'in yanma yetiip stne eildi. Katr olan yz koyun yattndan surat grnmyordu. Yava a drtt: Adil! Bak kim geldi? Bizim Kara Baavu gel di, Kara avu... Kalk artk arkada! Tfein burnuyla okar gibi, bo brne dokun du. Adil fena gdklanr, kan uykuda olsa, neresine dokunulursa dokunulsun srayp kalkar. Bunu bilen Zey nel bana msn demediini grnce, yanna diz kp gvdeyi evirdi. Bakar bakmaz, irkildi: 364

lm bu... lm... -Ban evirdi, kayalara doru bir nara vurdu-: Yediniz olan namertler! Hay Allah belan versin kavat Feyzi! Baefendi, bizim Adil'i bunlar yediler. lm m? Lafa bak! Vallah billah lm... Fukaraya kydlar ba efendi! Bu dinsiz imansz Yksek Oluklular... Bu Fey zi pezevengi... Atmayn, dedim. Ulan domuza m at maktasnz? dedim. Bu namussuz Muhtar Feyzi yedi babayiidi... Belki lmemitir. Baygndr. Aa indir. Srtla unu... Tfei bana at da srtla getir. Zeynel hibir ey dnmeden Kara Baavuun dediini yapt. Tfei sopadan deersizmi gibi frlatt. Var kuvvetini toplayarak Adil'in ar vcudunu yerden koparp srtlad. O zamana kadar hi sesini karmayan, sindii ka yann arkasnda hi kmldamam olan Maraz Ali'yi bsbtn unutmutu. lnn sa baca kaladan krlm gibi sallan yordu. Boazn dibindeki yola, Zeynel'le Kara Baavu ay n zamanda vardlar. Baavu lnn yere uzatlma sna yardm etti. Sonra kalbini iyice dinledi, gz ka paklarn kaldrp ilerine bakt. lm yle ya baefendi? Yediler bu namertler olan... Yediler susuz gnahsz... Yksek Oluklular dze inerken boazn azn tu tan Sarallar da yanamlar, hepsi de adam ls karsnda donakalmlard. Kara Ltf Baavu dargn, ayplam bir sesle sylendi: Bu yaradan lmeyecekti ya, bacaktaki bir ya radan...
365

 te lm... Baka yaras olmasn! An unun gsn... Bir candarma ly iyice yoklad. Elini apkasz banda gezdirdi, karnm mncklad: Baka yara yok baefendi, yara bacakta... u halde kurun bacaktaki atan damar kesmi.. yi oland. Ben severdim. Gitti bok yoluna... Vaktinde bilinip uradan bir mendille sklsayd, doktora yetiti rirdik. Aldrma Kuru olan! Ne desen bo... Vade yet mi bir defa... Kimin vurduunu grdn m? Grmedim. Hepsi de domuza atar gibi attlar. lle u muhtar... -Feyzi'nin stne yryecek gibi dav rand -: u Feyzi deyyusunu sen benden iyi bilirdin. Bi zim katilimiz budur baefendi, fukaray keyfi ldrd. Muhtar Feyzi, iin buralara gelmesinden piman olmu adamakll telalanmt. Atld: Sor anla, baefendi! Ben skender'le kye k tm. Tfei odaya braktm. - Halbuysa tfei hl elin deydi -: Dnte ben silahszdm. art olsun ben kur un atmadm. Sor da bak! Elbet soracaz. nsan ls bu, it ls deil... - Candarmalardan birinin yerden ald ly gste rip Zeynel'e sordu -: Senin silah bu mu? Deil! Bu Adil'in ls... Benimki bildiin do kuzlu... Sungurlu tfekisine muayene ettir, icabnda Ankara'ya gnder. Bir tek mermi yakarsa cezama ra zym. Nerde olan? Yannzda bir de ocuk varm. eri Sleyman'n hizmetkr, dediler. oluu ocu u banza toplayp... Bu ite sen bu sefer halt ettin Zeynel! eri'nin hizmetkr sizin yannzda ne aryor bakalm? Ad ne bu rezilin, ad? Ad: Ali... Ben kendisini ilk defa geen akam
366

skender'in yannda grdm. Tandm, bildiim olan deil... Onda da uzun silah var m? Yok... Ondaki bir kt dner... Dedem zamann dan kalma... Allah beterinden saklasn, el kadar bir olan bu ilere neden kartrmak! ar unu gelsin, kork masn! Zeynel dnp yukarya doru seslendi: Ali! Hey Ali... Buyur Zeynel Aa... n aa... una bak... Nereye? Bu nasl bir sz! Bak baefendi istiyor. Seirt gel! Haydi iine... Adil Aam bunlara vurdurdunuz da... Ulan rezil! Bak baefendi... Balarm baefendinin avradndan... Adil Aa m... Ulan delirdin mi?.. Zeynel, sz bulamayacak kadar armt. Kyl lerle candarmalar da hibir ey anlayamadlar. Yalnz Kara Baavu ne at, ne de kzd. Belli belirsiz alay etti: Yoksa teslim olmak niyetinde deil misin yiit? Elbette... Sen kimin itisin ki ben sana silah tes lim edeceim? Doru bir laf! Ben doru lafa ne diyebilirmiim! Peki, Sungurlu'dan blk kumandan gelse... Maraz Ali, bir vakit Kulveren'de eri Aasna mi safir olan ak sal candarma komutannn blk komu tanlarndan daha byk olduunu renmiti. - Ak sal binba gelmeyince, teslim olann..,. 367

Kara Ltf Baavu, biraz dnd: Peki yiit! Sen keyfine bak! Ben imdi birini telefona yollarm, Ekiya evirdik, bizim rtbeyi k k grdnden sana teslim olacakm, gel de teslim al! derim. Haberci gitmeden yreini bir yokla baka lm, iktiza ise orum valisi de gelsin. Sen beni her za man bu tavda bulamazsn! -Sesini alaltarak Zeynel'e bir daha sordu -: Kopuun elinde uzun silah yok dedin, yle ya? Ne uzun silah baefendi? Balkan harbinden kalma bir dner... Kurun atmaya atmaz ya, atsa da iki kar nne der. Baavu olann cahilliine acd, sesini deitirdi: Olum Ali! Senin akln ermiyor. Gel aa... Dverim diye korkuyorsan, vallaha dvmem. nan mazsan Zeynel'e sor. Gel, efendi efendi teslim ol, ka badaylk sende kalsn. Hepinizi krmadan, art olsun teslim olmam. Adil Aamn kan yerde mi kalacak? Byle bir kahraman art etti mi inanacaksn! Tecrbeli baavu byle diyerek ihtiyatla gerile mi, kolundan tutup Zeynel'i de kendisiyle beraber ek miti. Olum bize teslim olsaydn iyi ederdin. imdi orum'a haber uuracaz, alaylar isteyeceiz. Uzun i gayetle... Ne dersin? Ali karlk vermedi. ly grnce korkuya kaplan kyller, baavu un, hibir ey olmam gibi akalamasyla yeniden yiitlenmilerdi. Hele Sarca muhtar Arif Aa hi zapt olmuyordu. Tutun u rezili! diye bard. Sryp getirin. ki amar ekeyim de koca bir baavuu saymamak neymi, bellesin!
368

Yksek Oluk muhtar Feyzi Aa da aa kalmak istemedi: Korkmayn! Ky kanununda yazl... Ekiyaya vur emri var. Kts gelirse, Muhtar emretti, der siniz. Gerisi benim iim! Maraz Ali bunlara ksaca, meydan okudu: Binbadan bakasna teslim olmam, stme ge leni yakarm! Kara Baavu, bir kayann arkasna gemiti. Ali'den tarafa bir zaman dnceli dnceli bakt. So nunda candarmalara kumanday verdi: unu aln gelin, ne duruyorsunuz eekler? Silah ldr, dikkat edeceksiniz. Bu emir zerine birka ky delikanls candarmalardan nce davranp yokua sardlar. Maraz Ali, hi telasz bard: Gelmeyin! art ettim, vallah vururum! Hele namussuza hele! diye gldler. Yakarm! art olsun yakarm! Aldrmadlar. En ilerde, krmz pehlivan enseli biri gidiyordu. Sarca'dan bir olan... Arif Aann da yakn akrabas... Ekiya reisini yakalayan Yksek Oluk'a kar Sarca'nn namn kurtarmak iin ne atlm bir yiit... Zey nel'in tabanca iin sylediklerini dinlediinden hi urkntsz... Bu olanla arasndaki mesafe adm kalnca, Ze bun Ali siperden srayp kalkt, silahn uzatp gzn krpmadan ate etti. Karada tabancasnn baparmak iriliindeki kurunu delikanlnn tam alnna dedi. Kas ket uup gittii zaman kafatasnn yars da beraber frlam, suratnn stnde eri br, alelacayip bir ey kalmt. Fukara olan, ellerini yzne gtrd. Sonra gvde bir kere srad, tek aya zerinde d369

nerken arkaya devrildi. Alak bir kayay at. Hrlda yarak biraz kayd, iki kk tan arasna ba aa takld. Ali'nin stne yryen candarmalar da, teki ky ller de neye uradklarn armlar, silahl olduk lar halde bakakalmlard. Aadan seyredenlerin de sesi soluu kmyordu. Dalan kafa nce pek kanamad. nce damarlar, elektrik lambalarnn iindeki teller gibi yava yava k zardlar. Sonra birdenbire kan coup kprd, grtlak borusundan kol kalnl urad. Bu srama, vcut debelendike artyordu. Maraz Ali, kan kesilene kadar lei dalgn baklar la seyretti. Aadan biri, herhal Sarca muhtar Arif Aa, grtlan yrtarak: Bizim Recep'i vurdu, aman! diye haykrnca etrafna bakt. Silahn, hi durakla madan kyllerden bir bakasna, bu sefer bir kara ya z delikanlnn kafasna dorultarak tetie kt. Deh etli bir patlama duydu, gznn nnden bir karalt geti. Herifler derakap kendilerini yokutan aaya at tlar. Maraz Ali: Demedi namussuz kurun, diye d nerek yeniden nian almaya davrand. Ancak o za man kt silahn ne demek olduunu anlayarak Vay avradn... Ulan eri Sleyman, ulan kk avrad n... diye kfretti. Kurun, tabancann namlusunu kknden para lamt. Maraz Ali, elinde kalan yumruk gibi demir para sna bakarak biraz dnd, ban iki yana sallad, Kara Baavuun dehetten alm gzlerine glmse yerek elindekini frlatt: Al efendi aa! imdi teslim oldum!
370

Tutun u namussuzu! Tutun! Candarmalarla kyller baavuun bu emrini iki letmediler, olann stne frtna gibi yrdler. Maraz Ali, aadan baklnca, daha elimsiz, daha ufak grnyordu. Kollarn iki yanna brakm, yum ruklarn skmt. Ufak-elimsiz, ama suratnda korku morku yok! Grn yle... Adam gibi... Kuru Zeynel'in hamiyetinden gzleri yaarmt. Ulan zebun olan, dedi. Eski ekiyaln zagonunu bir tamam yerine getirdin. Demek ki senin iin ber bat! Sen bu dnyada ok srnr, az yaarsn! Gz lerini slak slak krptrrken kyller yakasna sarlp Maraz Ali'yi kayadan aaya aldlar, dvmeye bala dlar. Kuru Zeynel yutkundu: Allah bizim belamz ver sin, dedi. Biz adam olmayz! Bizden adamlk ne ka dar uzak... O gnn gecesi, Yksek Oluk kynde ekiyalara yle bir dayak atld ki, anlatanlar: Dan tan takat yetiremeyecei bir dayak... dediler. Eer meseleyi duyan Dede Kasm, Daha fazla adam lmesin, diyerek hastalna bakmadan atlanp yetimeseydi, Muhtar Feyzi Aann dedii gibi, Pislik orada temizlenecekti. Yksek Oluk boaznda bu ilerin olduu gnn ikindi st, Sungurlu'nun Belediye Kahvesi'nde millet geceki afat konuuyor, stidac Bilal Efendi, parma n srarak tekrarlyordu: Ben dorusu korktum arkadalar, bir uyandm ki darda bir arlt. Kyamet gn m, yoksa Nuh tufan m, diyerek dorusu bana dehet elverdi. Tfeki Ferhat ban sallad: Sen aksak olduundan, kap kurtulamam, su beni toparlayp alr diye korkmusundur. Hem de al371

malyd ne olacaksa... Hep kurtulurduk, sen de, biz de... Halt etmisin. Asl halt eden bu rahmet! Gecenin birinde bun ca gnahsz reperin, ekinini mekinini batrr da seni temizlemez! eri Sleyman ite bu srada ieri girdi. Surat ask... Gzleri fkesinden bsbtn ufalm. Bir iskem le ekip yanlarna oturdu, yarm azla: Cemaate rah met! dedi. Tfeki Ferhat Usta, at: Sen bu karklkta kasabaya ne zaman yetitin? Ne var? Kasabaya gelmek de yasak m? Dn geceki afat sizin oralara uramad demek?.. Sorma aa! Ben o rahmetten nce geldim. Ak lm fikrim kyde... -T Akl fikir var da he mi? Olmasa tfeki dkkn amaz mym rezil? Var iyi kt... stidac Bilal Efendi, sanki tarlalar batm gibi ii ni ekti: Zarar ok aalar, zarar yaman! eri Sleyman Aa cevaplad: Evet, mal kayb okmu... Can kayb da olmu ya, Kara Baavu bizden gizledi. Birok kylerde te lefon konumas kesilmi. Hey Allah! Eller neyle ura r, biz neyle? Tfeki kk mavi gzlerini krptrarak sordu: Neyle bakalm? - Brak Ferhat Usta! i, gc terklemiim. Tbe Yarabbi! Yahu bu dnya bozuldu anladk, lakin bu ka dar m bozuldu namussuz? Olum dnyann bozukluundan sen de yaknmaktaysan biz uraya uzanp lelim. undan ki, bu dn yay bozanlarn banda, benim bildiim sen varsn.
372

Meseleyi duymadndan bre Tfeki... Bir duysan hamiyetten gzlerin yaarr. Bizimkisi: Besle kar gay koynunda, oysun gzn hesab... imdi syle sem glersiniz de, glmenizden karnnz yrtlr. Sakn senin krpe kary daa m kaldrdlar eri Efendi rahmetin akrtsna getirip... Hst! Kimin azna? Ben ne yaparm? Bilal Efendi'ye sor da bak! Ne yaparmsn. Birinin namuslu karsn daha batan karrsn. Sana ayaran karnn ikembesine... t rmekle, Tfeki... Kar ikembesi mundar olmaz m diyeceksin? Vazge de meselemize gelelim! Ne var? Ne varm? Sen burda otur da rahata gevi ten! Surda, uncack bebekler, dn cin olmadan bugn adam arpmaya kmlar aa! Adam dedii sakn kendisi olmasn stidac? Bu eri Sleyman Aa artk kendisine adam demeklie mi balad? eri Sleyman, Tfekinin lafn, laftan sayma m gibi stidac Bilal Efendi'ye dnd: nsan bozulmu karda! nsan dzenbaz olmu ki, bsbtn... Tfeki Ferhat Usta kendi kendine, sylendi: - Ne demiler? u dnya bir dzen olmu . k rarndan bezen olmu / Her akirt bir hezen olmu Yontsan incelmez incelmez demiler. Lakin burdaki akirt yontma ii eri'ye dmez, eri'nin kk ka rya der! Bunu bu eri bylece bilmek gerek... eri Sleyman, Tfekiye am gibi bakt: Sana bugn ne oldu efendi? Senin cann bugn nadr bol kalay istemekte ya, benim sram o sra de il! -Gene stidacya dnd-: Sen benim kt hizmet kr grdn, bilirsin.
373

Bilinmez mi? Maraz olan... Ad neydi? Dilimin ucunda... Ad batsn. Ad, haa smme haa, Ali... Yaba nn yezit firavununa Ali adn koyann... Tbeee... Tfeki gz krpt: imdi anladm Istidac! Bu bizim eri Sley man kardeimiz, kk kary, hizmetkr Ali yiitle sa manlkta filan... Haa ne dersin? Vay namussuz Tfeki, bu nasl bir lakrd? Olum, ky yerinde aa karsnn azap ksm na bir kk borcu olduunu sen imdi inkrdan m geleceksin? Aann kk kars bu borcu, aydan aya, amar gn bir tamam demezse, yarn maher ye rinde... Bu topal stidac neye gler pis pis? Sana m, bana m eri Efendi? ki laf ettirir mi Mslmanlar? Dinle Usta: O lan meersem bizden habersiz, unun bunun kzna, ge linine dolanrm. Krpe kz, krpe gelin sahipleri, so nunda bunun elinden amansz kalmlar. Bana gelip yle yle diye aladlar. ki amar ektim, vay sen misin amarlayan... Dur bildim. Olan sana paa-kasnak dald, ka rakucan pehlivan oyunuyla senin u koca gbei ha vaya getirdi. Yazklar olsun eri!.. Bizi yere vurmak n'azna! amarlar yiyince aamzn can sklm, Vay byle haa... demi. Bi zim bir boz dana vard. Geen pazar, hani grp been diin dana... Avucumda fndk zm yedirerek besle miim. te o danay srp gtrm. Ayrca yolunu bulup bizim karnn sandn ap baba yadigr dne ri beline sokmaz m? Yedi banknot da para... Salt yedi banknot mu? te bunu beenmedim. Hazr sand yarm, yedi yerine yetmi banknot al malyd ki...
374

Ky yerinde olmadndan bilmezsin. Ben para snda deilim. Yol olur. Bizi Maraz Ali gibiler bi kez soymakla baladlar m ben elli hanelik Kulveren'in itiyle kpeiyle nasl ba ederim? Olana Maraz dedike sa yanna sfr koyacaksn. Uzaktan akraba olmasa ben ylelerini avluya uratmam. Anas bizim kabilenin ka rs... Seferberlik dullarndan bir fukara ki sabahtan akama yiyecek ekmei yok... Biraz sebeplensinler de dim. Yahu, desen, bu Sungurlu topranda sen sa peygamber mi kesildin kavat?.. Doru! Bu eri bize gayr laf brakmaz oldu stidac! Kavat szn kendisine yaratrmasna ne dersin? Kavatm elbette... Alageyik cinsi kavatlardan olmasam elin zibidisini... Tbe hey Allah! Dn sabah uyandm. Seslenirim, olan yok... Hiylelendim. Bre bi zim boz dana... Yok! Bre nedir? Sonunda i anla ld. Biz atlandk, gecenin bir vakti, kasabaya indik. Beni uncack it enii soydu, diyerek karakola nasl gidersin? Sordum, soruturdum. Bizim azmzdan bir selam sarktp boz danay Emrali Mustafa Bey'in ah rna balamam m? Baladm! dediyse, aferin! Nerenin balamas? Hesabma otuz kayma alm! Senin azap benim paramla mangr etmez. Yz kayma almalyd ki ne fayda! -Tfeki biraz durdu, d nd- : Dur hele! Bu senin Marazl azap evvelki gn bize geldi. Tabanca alacak oldu. Bir kt dnere mer mi istedi. Tamam! Allah iin tanksn! Ulan biz resmen maskara olduk. Emrali Mustafa Bey gld bir zaman... Baavu Kara Ltf Efendi gld bir zaman... z sr dk. Uzun skender'in evine dayandk, bizim Uzun s kender'in... 375

- Sakn Uzun herifi vurup murmasm? Aralarnda vazgeti mi vard? Artk bilmem, skender'le birlikte yats vakti ev den kmlar... Peki... u saata kadar ikisi de meydanda yok... Ne ce henneme gittiler belli deil! Bu kadarck eyi fikredemedin mi? Gece ya mur bastrd. Sular ikisini de toparlamtr. Ferah ol, ahin yerde kalmad demek... Allah ikisini de gebertti gzelce... Dn gece olsa ben de seninle beraberim. Bun lar nceki gece kmlar. Kara Baavu fena kzd. Olan yakalaynca biraz okayacak, biraz da mahpus damna atacak. Bir zabt tuttu ki olursa o kadar olur. Olan ka yanda? Yan ne yapacaksn bre Tfeki? Adam olma dktan sonra... O sebebe sormadm. Ya kkse mahpushane ye koyamazlar. ~ O kadar da ufak belleme! Ya on alt, on yedi... Tamam! Biraz ierde yatar da akllanr. Kylere telefon ektirseydin. - ektirdim ya, dnk yamurdan telefonlar bo zulmu. Hepsine ektiremedik. u saata kadar yakala np yakalanmad da renilemedi. erinin son szne yetien Kse Hac soluk solu lafa kart: Nerenin yakalanmas hay efendi, kim kimi ya kalamakta? Yiit Ali'ye yan bakmak kimin azna bun dan byle! Anlamadm! Ekiyay bu kez gayet zorlu sylemekteler er i Aa, bu kez, bunlar yle ele gelecek eitten deilmi.
376

Kim? Bizim Maraz olan m? Artk bilmem. Kyleri batrmlar ki batan ayaa... eri Sleyman, Tfeki Ferhat Usta, stidac Bi lal Efendi hibir ey anlamadan birbirlerinin yzne baktlar. Kse Hac, a gzlerini keyifle szerek kasketinin siperliini yana ekti, kibirlene kibirlene ban sallad. Bir iskemleye kt: Bu kez ekiya gayet yaman! Bu kez, bu bela ko lay defolacak belaya benzemez! Yahu, sen tozuttun mu Hac? Dediim u: Ekiya bu kez zorlu... Benim hizmetkr Ali Maraz'la Uzun skender he mi? Ne sandn? Tfeki Ferhat Usta beyaz sakaln sert sert kad: Hangi skender? u bizim serho, kumarbaz, re zil, soytar Uzun skender mi? Vay, sen skender Aay beenmedin mi Tfek i? skender diyerek sen nereye gemektesin? Bir kez eski kula kesiklerden... Sen Uzun skender'i bana soracaksn. Bir zamanlar, alayan bebekleri onun ad na sustururlard. Sen bile kim bilir ka kez skender Aa denilince hrkadak sesini kesmisindir. Beni kartrma, kse sakalndan balarm... te bu bildiimiz skender, peine on be atl peydahlam. apraz armalarda beer yz fiek... Bel lerde erkez kamalar... ifte Alaman bombalar... Pa rabellum tabancalar... Omuzlarnda kz gibi Osmanl mavzerleri... Beraber gibi una bak! Peki, bunlar bir yeri mi basmlar? Hey Tfeki, Bir yeri... nasl sz? Kyleri bs377

btn bitirmiler. On bee yakn ky ipten kuaa in dirilmi. Kasm Dede'yi bilirsin. nce onun kyn bas mlar. Ky akam ezan muhasaraya alnm. Tam bil diimiz askeriye dzeni... Muhtar, yeleri toplamlar, bir gzel dkm dkmler, Kara salgn hesab... Se nin anlayacan, hali vakti yerinde olanlardan u ka dar vergi toplamlar. Dur Kse Hac! Sen de orasn, Vergi kesmi ler, diyerek zplayp geme! Sen bu namussuzlar er kez Ethem Paa etesi ettin gitti. Ne sandn? Elbette erkez Ethem Paa etesi... Dahas var: Aa takmnn evlerinden gelin sandklar karlm, ie yarar ipekliler, atlaslar, giyim kuam hep ayrlm... Anladm. uraya, tccar dkkn asalar gerek tir. Emrali Mustafa Bey'in rzkn kesecekler. yle ya, ucuz verirler. Sermayesine verseler ne lazm gelir? Deil efendi, say ki Mehdi Resul koptu geldi. Fistanlar, prtlar evlenecek adaki fukara kzlarna datmlar, kz olmayana kz paras, tuzu-gaz ol mayana mnasip miktarda harlk vermiler. Ky san dna kara salgndan borcu olan fukarann borcu silin mi... Olmaz diyerek, kzn fukara delikanllara vermezlenen aa takmna yle bir meydan daya ekmi ler ki olursa o kadar olur. Sonunda reis, hkmet ada m gibi, sz ele alm, Bundan byle bu topraklarda benim zagonum yryecek... izgiden dar kan tes pih tanesi gibi asarm, demi. Peki, biri koup gizliden karakola haber ver memi mi? Vay sen olsan, demek haber mi verirsin? Haber vermek surda kalsn, Tutun uak! Hele davrann! diye bir de sopa ekerdim. Bu zamanda ekiyalk sker mi?
378

Hele yavruya! Heybetlerini grenin duda at ladn ne yapalm? Sen altn pisletirdin ki... Ben bir vakit pisletmem! Ben sen miyim? By le bir velvelede altna kim pisler? Senin gibi, ksr ka rlarn gbeine Kuran yazan dzenbaz haclar pisler. Olum Tfeki, senin karya m yazdk ki... Ne haddine! Benim karya yazdn son olur. Leini itlere... Lafn debdebesiyle balarna toplananlar araya gir diler: ekimeyi gein de n'olmu anlayalm! unlarda hi akl var m efendi? Sonunda n'ol mu? Kse Hac, a baklarn burnunun ucuna topla d. fkelenmi gibi, ban sallad: Adama iki sz ettirir mi u Tfeki? Lakin su bizde... Duydun bir mesele, yreinde sakla... Uzattn sakal boklu! Syle de sonu gelsin! Ya kalanmlar m? Nerenin yakalanmas, bre Ferhat Usta karde im! Sarca'dan Kzl Pnar'a gemiler. Orda senin gi bi bir avanak varm ki, Davrann uak! demi. Bi zim kylmz, boynu yularl mal gibidir. Nereye eksen oraya gider. Birka kendini bilmez, davranacak ol masn m? Az kalm ki ky yaktralar... evirmiler. Bi yaylm ate... Bi daha... Bereket versin muhtar ba n ap komu, Aman bilir misiniz? Bunlar akl nok san zibidiler. Kusurlarna bakmayn. Dileyin dileinizi, aln muradnz, diye yalvarm. Burda da ekiya ver gi dkm, evlenecek fukaraya, ifti bozulmu repere yeterince ba... Tam bu sra mfreze kavumaz m? Hangi mfreze? Orda mfrezenin o sra ii ne? Bunlar Yozgat tarafnn saym mfrezesi... Sa rca'dan Ekiya var habercisi giderken yolda bunlara 379

rastlamaz m? yle yle... demesiyle Yozgat yzba s At bin! emrini basm. Yzba gayet sert herif mi... Yrekli, gz kara bir yzba... Ky evirmi, Teslim olun! diye barm. Ekiya ne dese iyi? Bilir miyim? Bata akl olmaynca rie derse der. Reis bir nara vurmu, Sen teslim ol yzba! diye haykrm. Biraz vurumular. lk atete yzba nn be yz liralk Arap at vurulmu. Bombalar pat laynca... Bombalar ekiya m patlatyor Hac? Ne sandn? Mfreze dalm, fukara Yozgat yzbas, avuun zengisine yapp tatl cann g ile kurtarm. Ekiyalar ordan Mertek kyne geip... Hac, balarm haa... Kes yeter! Be paran m aldm ki bu sz byle dedin Us ta? Ben de bizim bacanan yalancsym. Bacanak Sarca'ya yakn oturur. Laf aramzda, ekiya uradn duyunca buraya fiek bulmaya gelmi. Ben aptesteyim! Avluya top gllesi gibi girdi. Altndaki hayvan gk te re kesmi. Dur yahu! Kelle mi gtrmektesin? Bununki de can... Bu byle atlayasya srlr m? de dim. Bre bacanak! iten geti. Ata ite bakacak sra m? Irz namus ayak altnda... diye balad ki, benim dorusu aklm kart. Hazrlardan iyi olmasn, ahbap lardan elli, altm mermi uydurduk. Bizim bacanak gel dii gibi geti gitti. Dinleyenlerden biri kendini toplamaya abalayp elini kaldrd: Karya kza dokunurlarsa, kulak verme Hac, barnamazlar! Bir bakas dizine vurdu: Yahu, nasl i! Bu devirde byle ekiya... na naym m? Tfeki Ferhat Usta dikilip sordu:
380

- ete bann, bizim Uzun skender rezili olduu nerden belli? Bacanak dedi ki... Pisliin ba sizin Sungur lu'dan km, dedi. Altnda Urfa'dan gelme bir Arap at varm. Rzgr ka para ve de Krolu'nun kr at ka para! skender'in altnda yle mi? Bir tas araba, bir hafta maskaralk eden soytarnn... ki gn nce pazar yerinde uyuz it gibi gezinmekteydi ve de cann ta maktan acizlik getirmiti. Artk bilmem. Ben bizim bacanan yalancsym. Sen yalnz senin bacanan deil, bu Sungurlu toprann birinciye gelen yalancssn! nceki gn Sun gurlu'nun pazar... skender zibidisi burda... O akam yamur balad, kesilmeden iki gn yad. Az kald ki dnyay sel gtre. Dereler geit vermez oldu. O kya mette bu herif silah nerden dzm, eteyi bana na sl toplam da bu ileri evirmi? Yalandr. Kurt dumanl havay sever. imdi btn btne halt ettin Hac! Fukara kurt, senin bu skender itine kurt dediini duyma sn, ossaat seni paralar. Hayr, aklm yatmad. Bizim Uzun serseri Urfa'nn Arap atn, Alamann el bomba sn, vt\ be zeybei nerden buldu ki yamur selinin bas t demde, Ebumslim gibi, hoplad kt? Tedarikini nceden grmedii ne belli! Doru sunu ister misin, son gnlerde fikre dalmt ki derin lere dalmt. Paraszlktan can yangn besbelli! di ye acdm, Erkek ksmna fazla dnmek iyi deil dedim, Ne olmu hamdolsun! nsan kendinden stte kilere bakmamal, kendinden aadakilere bakmal ve de haline kretmeli! dedim. Gld bir vakit... Bre Hac, ben de yle demekteyim ya, gel de u deli gnle sz anlat? dedi. Bu dnyada ya akln ermemeli, ya381

hut ki erince gcn yetmeli! Biz kyamet gnne kal dk Hac, drtersin gitmez, ekersin gelmez. Hele ba kalm! Bir umudum u dan ardnda kald. Ya devlet baa, ya kuzgun lee... dediydi. Meer da ba olma y tasarlarm! Dur, aklma gelmiken soraym: Bu iler duyu lunca bizim Kara Baavu atlanp gitmemi mi, ossaat? Kse Hac etrafna bakt, sesini alaltt: Yabancmz yok yle ya! imdi Kara Baavu tan balatrsn. Bunlar ekiyaln ld alarn ka rakol pehlivanlar... Surda bir fukara olan, bir kz ka racak da bunlar ona yiitlik satacak... Kara Baa vuun yiitliini grelim! Ekiyann bana alc ku gibi kmeli... Karakolda oturup telefonun manyetosu nu bkmeli deil... imdi nerelerde bizim skender Aamz senin hesapa? Mertek'ten sonra Yksek Oluk'a km. Muh tar halt edecek olmu, Sallandrn! demesiyle... Ky l araya girmi. skender Aan on iki katrla ancak yattrabilmiler. Katrlar neyin nesi? Ayrca, bu herif kiracl a m balamakta? Arlk katrlar... Askeriyede mekkreyi katr hayvan tar. Hayvanlara yiyecekle cephane yklemi ler. nk bunlar mala dokunur ekiya deil! Reis: Ben buralardaym, demi. Bu benim iimi, duyul mu grlm, kitaplara gazetelere yazlm ilere ben zetmeyin, demi. Ben dnyay dzeltmeye geldim. Bu temeline tkrdm Sungurlu topranda kurtla kuzu yu beraber gdeceim, Size kat yollarm. Mhrme dikkat edin, aynen aslan penesidir. Asker istersem, as ker verirsiniz, para istersem para verirsiniz, ekin ister382

sem ekin verirsiniz. Tahsildar vergi borcuna gelirse, 'Biz vergimizi aamza dedik,' diyeceksiniz. Dnyadan kah pelii kaldrsam gerektir ve de bana bundan nce lm yazlmasa gerektir, demi. Mehdi Resul mu olup kt bu namussuz? Duyduum byle... Ben de bizim bacanan ya lancsym. Milletin biraz, Tfeki Ferhat Usta gibi, ii belli etmeden alaya alyor, teki ksm Kse Hacyla bera ber ekiyadan bir eyler umuyordu. Esasnda Hac'nn anlattklar btn eski ekiya masallarndaki tekerle meler... Bunu, ii ciddiye alanlar da biliyorlar ama tek rar tekrar dinlemek holarna gidiyor. Beenip de yap maktan korktuklarn, Bir ucundan biz de yapalm demeden bakasnda seyretmek biraz kallelik ama ko lay... Tfeki Ferhat Usta byle dnerek, stidac Bi lal Efendi'ye gz krpt: Herif azm, u halde belli bi ey! Herif resmen eceline susam. Hele kafay da ektiyse dnyay iple mez. ster misin Kse Hac, gelip Sungurlu'yu bassn! Kse Hac kendini lafa verdiinden alay fark ede meyip elini kaldrd: Hayr! Tosya'y dolanp Kastamonu dan ok tan tutmular. Dahas: Ekiyann datt Yozgat mf rezesi biraz tede Kara Yzbann gayretiyle toplan m. evreden kuvvet istemiler, boaz tutmular. E kiya doruca pusuya uram. Yahu deminden beri sz neden uzattn? He saplar grld desene... Ne hesab! Pusuya yarm saat kala, koca reis, atn gemini kasm, bir vakit fikre dalm, sonunda: Bana yedilerden krklardan ses geldi, nmzde pusu var. Askerim boy aptesi alacak, demi. Bunlar yka383

np paklamlar. Herif iki rekt namaz klp duaya km. Aminden sonra: Arkadalar, demi, biz bu Osmanlnn pususundan, insan-hayvan sa-esen gesek gerek! man salam olanlar ardmdan gelsin! demi. Candarmalar bizim bacanaa: Byle hal grmedik tbe! demiler. Peri miydi, cin miydi? Kara bir ey za l kl yalm vererek akr akr stmzden geti. Bi zim azmz, elimiz, gzmz kitlendi: Herifleri yle grmekteyiz de tetii ekip mekanizmay oynatamamaktayz, demiler, ounun duda yarlm, akl at lam. Pusuyu getikten sonra? Tosya'y dolanp Kastamonu da... Ordan An kara'ya haber yollayp teklifat yapacaklarm. Yol pa rasn u kadara indireceksin. Saym vergisi kalkacak. Kyly skmak yok... Orman serbest brakacaksn, diyecekler. Tfeki Ferhat Usta artk dayanamad: imdi, tbe Yarabbi, gel de patlama! Hele u na! Doru gibi... Ulan ngiliz kral m bu namussuz serho? Ben buraya gelmeden kaymakamla uradm. Bi ey diyen olmad. Hkmat adamn kendin bilmez deilsin ya! Kaymakamn emri: Sz ayaa dmeyecek... Nah ite! Beki aban gelmekte... unun azn usulyle araya lm. - Hac, kse suratn bsbtn buruturarak el et t i - : Gel hele ada! Gel yahu! Mjde mi desem, G zn aydn m desem... Hayrola! Sakn bizi mi evereceksin gvur Ha cs? Tamam! Rumelinden keramet ehli kmaz, diyen kimdi demincek? te bu Srp tohumu feraseti atlayp keramete kadem basm. eriatn yryecei384

ni, herkesin beenip beenip drde kadar evleneceini nasl bildi? Gmen Beki kasld: Bu eriat ii deil, para ii, bir de bel kuvveti ii... Hele sana gre hi deil... Ne olmu? Ne mi olmu? Yahu, olanlar stanbul gazetele rine geti oktaaan. Mehdi Resul km, hey fukara, senin haberin yok! Geenlerde demedim mi, Maripten Ahmedi Mehdi Efendimiz gelecek, dnyay dzleyecek, demedim mi? te yrm mbarek! Ba aslan, kuy ruu kaplan, suratnda otuz iki nian... Lakin biz ki taptaki yerini yanl grmz! Gelen Mehdi, Marip Mehdisi deil, halisinden kendi yerli Mehdimiz. Senin skender Aan... Haa u mesele... Brak, kodoa acmadm, oluuna ocuuna acdm. Serho merhotu ama, kt adam deildi. Her sze kanard o kadar... Birka gn evvel baktm, pis pis dnmekte... Vazge, dedim. Say ki yreime domu. Bu dnyada erkek ksmnn ban derde salan bela vardr: Aklszlk, yoksulluk... ille tembellik... Kodota bu byk belann de tamamd. Fukaray biri kandrd, yardan uurdu. Siz hemerinizi benden iyi bilirsiniz, unun ku kadar, av rat kadar akl var myd Hac? Yazk ettiler kodoa... N'olmu yahu? Resmen hkmatlm ilan et mi bir yiit... Yol parasn bir liraya indirip orman askerlerini kaldrm... Ankara'yla pazarla oturmu ki Lozan pazarl halt etsin! Bugne bugn padiah ln ilan etmi bir koca skender Aaya, sen ne de meye at yakmaktasn bre beki paras! Bunlar kimin yalanlar? Bir padiahlk var ama rya padiahl... Bunlar drt zibidi, Sarca'ya, Ka sm Dede'nin ekin ambarlarna hrszla gitmiler, bi raz ekin armlar. Dn gecenin rahmeti yollarn kes385

mekle sular atlayamamlar. Kendi ayaklaryla Yk sek Oluk boazna girmeleri de aklszlklarndan... Yksek Oluk yol vermez bir amansz boazdr. Kyl arkadan yetiip boazn azn tutmasyla... Bunlar ya kalanm... Arada biri yaralanm. Artk bilmem, sken der mi, arkadalarndan m? Yoksa sopa ekildi de ad na Yaral m denildi?.. Savc Bey, Doktor Bey, drt candarmasyla Kara Ltf Baavu sabahleyin binip gittiler. Daha karsnn haberi yok. Ne aklsz herif! Hrszdan, kazanan olsa, tilkiler, akallar adam olurdu. imdi bunlara ne verirler stidac? Deminden beri eri Sleyman'la gizliden bakp hi lafa karmayan stidac Bilal Efendi toplanp sordu: - Silahl soygun mu? Silah ne gezer! skender ipsizi silah bulsa de rakap satar da parasn kumara verir. Kara hrszlk... Bildiimiz gece hrszl... yleyse, gece vakti kapal bir yere girerek bir ey armann cezas yl... Bunlara asri cezaevine gitmek hakk tannmtr. Cezann altda birini uslu yatarsa hrsz takm Zonguldak, Karabk Asri Cezaevi'ne gider. Orda bir gn iki gne... Kse Hac'dan yana olanlardan biri, atld: Nerenin kara hrszl bre stidac! Ortada ekiyalk var ki, rahmetli Kavlak Ali ekiyal... yleyse ceza yedi yldan balar. Hem de asri masri yoktur. Arada adam vurulduysa ayr sutur. da ma kadar yolu ak... Hah tamam... imdi oldu. Cebri soyguncularn davasna ar ceza mahke mesi bakacak. Sorgusu Sungurlu'da bitince bunlar orum'a sevkederler. Ar cezaya... te bu kadar... Dinleyenlerin ou bu kark laflardan hibir ey
386

anlayamamt. Yaylma tuttular: Biz sana dileke yazdrmak iin gelmi Krt o cuu muyuz? Laf uzattn stidac, kkn anlayalm. Yedi yl m, yl m? Ya , ya yedi ya da yal kendir... Fala bakan ingen kars gibi... Rezillik bu se nin iin. Beki aban byle diyerek yrd gitti. Deminden beri ekiyalar kk hkmat yapp km olan Kse Hac arkasndan irenmi gibi bakp yere tkrd: Dinle beni Tfeki Ferhat Usta kardeim: Vak tiyle askeriyede tfeki yzbal yaptn ya, hi s tne alnma sen! Bu hkmat kapsnn adamlar tek mil yalanc... Kyl yakalam yle mi? Yalana bak yalana! Kyl dediin kuru kalabalk ne zamandan be ri eli tfekli ekiya yakalar olmu allasen? Bir yalan sylemeli ki biraz yak olmal... Telalanma Hac, yaknda ucuzlar. Akama var maz... te grdn m, sen de benim lafma geldin! - Kse Hac enesini kibirle kad -: Biz bilmeden az aanlardan deiliz. Hkmat ksm, pire zplasa millet ten saklar. Neden mi? Ekiyann dedii iine gelmez de ondan... Ekiyann dedii dedim de... Ekiya bir emir daha vermi aa, olursa bu kadar olur canm! De mi ki: Ky yerinde kahpe avrat istemem, demi, her ky kendi ktsn drt saata varmadan temizleye cek, demi. Kocal kahpeler n'olacak? Bunca kavat kansz m yaayacak ebedi? Kocallarn zagonu baka... Kocal olup ayrca hovarda besleyenler tbe edecek...
387

 Kahpe kar tbe tutar m ki sen bu laf byle dedin bre Kse Hac? Kendi keyfine kalsa tutmaz ya, Uzun skender Aa'y n'apahm? Arkasndan demi ki: Birisi birinin rz ehli avradna dolat m, bana bir kat yazn, ku kanadyla yetitirin, demi, herkese kitabn kavlince yemin iirmi. Aleviler Alevilik yoluna, Snni milleti Snnilik yoluna doruca gitsin. Zira benim iim yol suzlarla ve de yolundan sapanlarla... demi. imdi size bu laflarm masal gelir ya keyfinize... demi. Aman sakn 'Trkn yasa gn' dersiniz, eskinin rezilliini srdrrsnz, bitiririm art olsun, demi kesmi. Sol yannda dlbl aslym, sa yannda Ku ran... Tamam! Bunu nce sylesene Hac! Biz ge enlerde orum'un Byk Camisinde bir vaaz dinledik. Bir Lazistan hocas azn kprterek: Yaknda boynu dlbll Mehdi gelecek, dediydi. Sen alay et bakalm! Hazreti Mehdi'nin Zlfkar, kafann stnde, ejderha gibi dnmeye balarsa konuuruz. Biz sana neden yalan syleyelim? Biz de ba canan yalancsyz. Ve de senin on paran almadk. Di lersen inanrsn, dilersen inanmazsn. Tfeki Ferhat Usta ilk defa ciddileti. Gzlerini aarak Kse Hac'nn suratna bir vakit bakp sordu: Yoksa Hac, sen bu dediklerine hep inandn m? Elbette inandm. Dnyadr bu... Rabbimin hik metinden sual olunmaz. Herif bize serho suretinde g rnr de aslnda yrei temiz olduundan byle bir hiz met yklenmitir. Sen Uru Abbas kssasn... Brak imdi Uru Abbas martavalm... Hak taala bula bula bizim rezil skender'i mi buldu yahu? Haa smme haa, o da adam ktlna m urad kur ban olduum?.. 388

Tbe de... Sen, neuzubillah, izgiden kmakta sn, Tfeki! Bundan sonra Tfeki Ferhat Usta'yla Kse Hac az kalsn yaka yakaya geliyorlard. Etraftakiler araya girip, Gerekmez! Ayptr. Yarn yz yze bakacaksnz. u sefil skender'in sebebiyle yle mi? Hayr! diye bunlar zor ayrdlar. Herkes kendi inandn yaymak iin dald. Yalnz kalnca eri Sleyman stidacya gz kr parak fsldad: Oldu bu i! t dii domuz derisi... Dede Kasm bu korkuyla krk gne varmaz geberir. Merakllar, akama doru szn biraz daha kitaba uyduunu grdler. Kyler baslmam. Soyulan yalnz Dede Kasm'n evi... skender, Dede'nin adam olduundan kapy dost lukla atrm, baskn basann olmakla, Dede tak m kprdayamamakta hakl... Lakin sonunda iki taraf kavumu... Ekiyadan l, drt yaral var. Kyl den de perian olanlar ok... Sungurlular da, btn baka kasaballar gibi, ky l akln hi beenmiyorlard. Yol gstermeye giritiler: Baktnz herifler kelleleri koltua almlar, siz stlerine niye varrsnz? Bu zamanda hkmatn trnandan kurtulmu bir ekiya grld m? Nasl olsa herifler yakalana cak... Yirmi gn sonra da olsa kurtulu yok... Eveeet! Ne demiler? Osmanl, tavan arabay la avlar demiler. Sen kollarn svayp nereye sokul maktasn, emmi? Ayran orbasna m? Ben kylden denlere, ite bu sebepten hi acmadm. Dorusun... Lakin ekiyay amur ktletmi arkada! Fukaralar amuru skp selleri atlayamam389

lar. Yoksa plan, ngiliz planndan zorlu... Vurguna der sen hi sz istemez. Ne kadar mesela? Kasm Dede'nin tam yirmi bin sar liras git mi... Yahu, bu kadar altun Dede'nin neresindeymi, bozukluk kesesinde mi? u halde para gmmek deti bu Dede'nin hi bilmedii bi ey... Para gmde ama, skender bu Dede Kasm'n sr olan... Altunlar bir malak dergisiyle buday kuyu sunun dibinde dururmu. Geenki rahmette mbarek ekin illenmesiyle... Dedenin pazara, iki hafta iinde tam iki bin demir* ekin indirdiini btn millet duydu. te o ekin, o kuyunun ekini... Fukara Dede, Uzun s kender'e: Evladm, demi, u silah al da bizim evi bir hafta kadar bekle, demi. Demek ki cieri kediye bekletirim sanm aklsr-s Dede! Belasdr, eksin! Esasnda Dede'nin ettii bunca iyilik ayana do land. Namert ksmna bir vakit iyilik etmeyeceksin. Dede'nin, bu skender'e gsterdii adaleti bir adam z evladna gstermez. u kadar yldr, rezilin ev geimi Dede Kasm'n boynundayd, birader! Yahu bu skender, bu kadar st bozuk olma yacakt ya, nasl artt? Bence Dede dmanlarnn lafna kanmtr. Dede'nin dman kyamet gibi... Be rikini de elbiseli eytan yelledi, tamam! Sen meseleyi anlat! Dediim gibi... skender mavzer omuzda Dede'yi beklerken bir yandan da eski ekiyalk arkadalar na haber uurmu... Heriflere kapy a vermi... Para
* Ekin len demir lek. 390

dersen sandkta, hazr. Dede'nin boazna pala ban dayamlar, o kadar... Dede'nin ev klfeti? Baskna ev klfeti ne yapabilir? Yirmi bin altun alp yrmler. Vay anam! Dokuzar bankmottan ne tutar? Hesabn yapabilene akolsun... Okul retmen lerine sormular, Buna bizim ilmimiz g yetiremez. Bunu, Ankara'nn hocalar bilse bilir, demiler. Lakin asl mesele orda deil... Alevi milletinin byn balta kesmez oldu. Ne demek? Dedeleri soyulunca, bu Alevi milleti keyfe mi gelmekte? Bunlar: Dede'mizin kerameti, Allah sayesinde meydana kt, diyorlarm. Kasm Dede iyi adamdr. Eller ne derse desin, yrei temizdir. Allah o gece dn yay neden sele verdi bakalm? Az kalsn Sungurlu top ran Nuh nebi tufan neden basayazd? Dede mal na dokunann sonu rusvaylk diye ok sz var Alevi kylerinde... Sakn altunlar bi tamam ele gemi mi? Bi tamam... te buna yandm kardeler! Adama imdi, mah pus dam bsbtn koyar. u kadar altunu kolayca al, u kadar zaman belinde scack ta, sonunda elinle geri ver! Ka dedin? Yirmi bin altun mu? Kat parayla ne ettiini bulamazsam beni bu gece uyku tutmaz. Sungurlu Belediye Kahvesi'nde kalemler ekildi, ra kamlara kld. Herkes soluunu kesmi bakyordu. Gdk kalemler beyaz katlara rakamlar dkmeye ba lad ki, Allah beterinden saklasn, ucu buca gnmez rakamlar... Bir Adil var ya, eski ekiyalardan Katr Adil... Damda yatm bir herif... te vurulan o... 391

- Kim vurmu? Kyl hep atm. Vuran belli deil. Araya kaynad, it lmne gitti desene... Kur un neresine demi acaba? Baldrdan, dediler. Baldrdan adam lr m? lm birader, hem de hk bile diyememi. De mek vadesi o kadar... Kan szldadmdan doktora yetitirememiler. Kylden vurulan? Bir l... Ulan avanak, desem, Dede'nin parasna sen ortak msn?.. Hey kyl akl! Belaym diyen herifin stne varlr m? in iinde baka i var: Bu Adil Snnidir. Di erleri hep Alevi... Ekiyay teslim alan Kara Baa vu: Bir Snniyi araya drp garaza yediniz. Ben bunu senin yanma koyar mym muhtar? diye bar m. Bu sebeple soruturma gayet sk... Yirmi bin altun bir tamam bulunmu mu? Ne yirmi bin altunu? Alnan para... Bre kardeim, her sze hemen inan m vermeli? Yirmi bin altun ne demek? Aklmda doru kaldysa bir altun, iki dirhem bir ekirdek... ekirdei sittir et, u halde yz elli altun bir kilo... On be bin altun yz kilo... Be bini de otuz kilo diyelim. O amurda, o sel de yz otuz okka altunu nereye gtrmekte bu zibidi ler? Bunlar trenin posta vagonu mu? Ne bileyim! Herkes yirmi bin altun demekte. Szm bu meclisten dar... Herkes ne halt et tiinin farknda m? Alman para drt bin bankmotla, birka yz gm mecidiye... Bunlar drt kiiymiler. Adam bana bin kayma der dmez. Halbuysa 392

Uzun skender her yl Kasm Dede'den bin lira sadaka yardm alrm. Hi akl olsa, gidip altun yumurta yu murtlayan tavuu boazlar m? Mahpus dam da ca bas... Fazladan bunca yl tad nam da boka dt. Herif gsteri yiidiymi. Zoru grmesiyle arkadalarn meydanda koyup teslim olmaz m? Adil'in vurulmas bu sebepten... Sarca'dan da bir olan vurulunca Yk sek Oluklular muhtar odasna yrmler, Bu sken der rezilini gebertince ne lazm gelir, diye barmaya balamlar. Korkudan altna pislemesin mi? Bir candarma Reit var. Erzurum ua... stn ararken pislik kokusundan boulayazdm, diyerek ban u ya na evirdi. Sungurlu namn da, ayrca, rezil etmesini ne yapalm? Hasl bu Uzun skender btn yreksizmi. te Dede'mizin paralar... Ben dman szne uydum. Su hep Kuru Zeynel'le Katr Adil'de... Bana pis canm balayn. Beni ldrmeyin de iyice dvn kardeler, diye kar gibi alam. Dudann yerin den yanldn grenler var. Sonra paralar pencereden sam. Oh ne gzel! Kyl, gelin paras gibi kapm tr. te bunu beenmedim. Kapmlar. Kaptn saklayan da olmu, De de'ye teslim eden de... Sonunda bin liras toplanp sahibine verilmi. Bin lira arada gitti gider. urasn anla ki: Yksek Oluk muhtarnn, ceket koluna para soktuunu grenler ok... Be yz en azdan muhtar da kald, demekte, muhtarn istemezleri... in tatls: Bin lira eksik knca skender'i ortaya almlar, Pa ray edebinle tamamla, diyerek bir sopa ekmiler, he rifin pislii azndan gelmi. Grenler: Benim bildiim bu herif bu sopadan iflah olmaz, dediler. Mecidiyeler de salm m? Mecidiyeler toptan kayp... Parann noksanl 393

sebebiyle ekiyalar az kalm ki ldreler... Bereket ver sin Dede yetimi. Benim davam yok, demi de re zilleri kurtarm. Vicdan diye ben ite buna derim arkada! Parann ounu geri aldndandr. Kasm Dede'yi sen bana syleme! imdi bunlardan biri sken der... Vurulann ad neydi? - Adil. Bir de Kuru Zeynel... Bunlar vaktiyle ekiyalk devrinde. Ankara-Samsun susasm kestiler de tam bir vilayet adamn soydular. Kyly ldren hangisi? Drdncleri... Bir zebun olanm. Bir skmlk can var... Marazlnn biri... dediler. Ad? Ad batsn. Sylediler ya kulak vermedim. On be, on alt yanda bir kahpe dl... uncack olann aralarnda ii ne? Gzc mzc besbelli! Bir kenarda durur da ge len olursa slk alar. Deli bu pezevenkler yahu! Bu a nasl bir a. Cebri soygun sker mi hi? Szlerinde yalanc kt iin, deminden beri lafa karmayan Kse Hac artk dayanamad, byk bir ke derle iini ekti: Bunlar sktrmeye sktrdlerdi ya, ne fayda ki rohmet bellerini bkt. Tfeki Ferhat Usta, kat oyununu kesip Hac'ya cevab yetitirdi: Gene yalan attn Hac! Eski zamanda olsayd, rahmet ilerine yarard. Mfrezeler stlerine varmaya korkup rahmeti bahane ederlerdi. imdi ekiya yaka layan kylye geldi mi, eskiden byle bir ite o kyl ekiyay sellerden srtnda geirirdi. Sen benim szme iyi kulak ver, bu rahmet baka rahmet... Bu rahmet 394

gk rahmeti deil, yer rahmeti... Kyl ekiyadan korkmad m, ekiyalk ld demek... Ne eitten olursa olsun... Anladn m? Gene fermasonluun t u t t u Tfeki, gene dinden, imandan ktn. Ne fayda! imdi Mustafa Kemal Paa'nn ak lna esmeli! Bir rahmet de senin gibi kasaba yeri soy guncularna yadrmal! Vay biz soyguncu muyuz alak? Dinimizle, ima nmzla, Kse Da gibi mezhebimizle... Hem de inceden bir muska soyguncusu ki ya nnzda Uzun skender avana, yedi kere zemzemle y kanmtr. Belediye Kahvesi'ndekiler hep birden glmeye ba ladklarndan Kse Hac lahavle ekerek savutu. Ekiyalar Sungurlu'ya ancak drt gn sonra or talk kararrken getirdiler. Seyirlerine ok adam kt. Karakol kumandan Kara Ltf Baavu: Ko puk ipsiz takm grsn de ibret alsn, edebini taknp kanuna kar gelmesin fikriyle hazrlk yaptrmt. Uzun skender takm, kasabann banda arabadan indiler. Sopalara taklm byk lks lambalar tayan mealeci evrelerini ald. Ekiyalar teker teker kelepelenmiler, ayrca de mir bukalarla birbirlerine zincirle balanmlard. Ekiyann getirileceini nceden haber alamayan lar da demir akrtsna kotular. Heriflerde st ba para para... Kydeki sorgu s rasnda iyi hrpalandklarndan dizlerinde derman kal mam. Hele suratlar sar-yeil... Derileri iyice ekilip kemiklerine sarld iin yzleri kuru kafa yz... Lks lambalarnn st akna alan mavimsi n395

da en ndeki Uzun iskender'in boyu daha bir kar yksek grnmekte, ceketi tekmil paralandndan, he rif, aput balanm yatr aacna benzemekte... Her admda sendeleyerekten gvdesini ne arkaya sallayaraktan... Dizleri kesilip yere kecek gibi yaylanaraktan, bir yrme tutturmu ki, adam rker... Kuru Zeynel, az dayak yediinden pek bitik deil gibi... Asl n'olduysa Yksek Olukluyu ldren Maraz Ali'ye olmu, olan adamlktan km, tabanlarna basamadmdan hoplaya hoplaya bir ho yrmekte, y rmek ne haddine srklenmekte sar ylan gibi... Faz ladan bsbtn iman gevresin diye iki omzuna drt tfek yklemiler, boynuna bir de yamal kl torba as mlar. Drdnc tfek, Yksek Oluklularn Adil'i vu ran silah diye candarmalara teslim ettikleri gayet es ki bir akmakl... O kadar uzun ki kunda yerde srn mekte. Torbada kapklar, atlmam mermiler, sken der Aann iki yzl kama ba, bir de kendisinin paralanan lveri var. Ali olan bu haliyle insandan baka bir yaratk ol mu km, dem giyimleri giydirilmi ingen may mununa dnm. Seyircilerle beraber ekiyalarn yan sra yryen, yumurta toplamaya gelmi iki Ankara tccarndan ka ra lenger apkals, mahpuslarn iiteceklerini umursa madan konutu: ki kiiyi ldren herhal, u ndeki kara kazk! - Belli! Herifin suratnda hi nur var m? Bak sana domuz surat... Arkalar sra yryen itleri mi ne? Buras nasl memleket ki bu pisi de ekya ni yetine tutup demire vurmular. 396

Sungurlu ekiyas da akrcal gibi olacak de il ya, ite elverir. Peki, bil bakalm! Bunlar neden gezdirirler bu nu yanlarnda? Bilmeyecek ne var! Krolu hesab... Da ba dr. Bunlara da bir Ayvaz gerek... Ayvazn ii? nce hizmet, efendi, gayetle zor bir hizmet... Kitabn Ayvaz, bir dnya gzeliymi. Zlfl bir gzel... Hani bunun zlfleri? Sen bunun zlflerini, orum Cezaevi'nde gr melisin. Bu olan, mahpus damnda alktan gemini ge veleyen ok Mslmanm duasn alr. Gldler i eker gibisine... Yalandlar.

397