BRNC BLM FAKR PRTAKSR Garson hsan, Felek kraathanesinin hela musluunda elini ykayan Murat'a sabun yetitirdi:

Buyrun Murat bey! Teekkr ederim. Siz mi kazandnz. Evet. Ka parti? ki parti. Krk kuru aldm. Allah bereket versin... Onlar Cimdall'da sizi yenemezler. Burada, sizi Cimdall'da yenecek yok... Kat meselesi. Kat baka... Bir de'oynamak lzm. Siz yedili'ye varncaya kadar hesaplyorsunuz. r Sade hesap deil... Onlar keyf iin oynuyorlar, biz geinmek iin. Arada fark var. Murat, le yemeinde ekseriya olduu gibi bir bardak ayla beraber simit yedii halde, elini, uzun uzad-ya sabunlad. Elini sabunlad zamanlar, vcudu keselenmi, temiz amar giymi gibi rahatlayp ferahlyordu. Sabunu, garson hsan'a verdi. Garson hsan, elinin srtn uzatt. Murat gld: unu avucuna neden almazsn? uursuzluk olurmu. kimizin de her eit uursuzluktan korkmamz acaip... te drdn... Zarar yok... Bana bir kahve getir. ekeri az olacak. Malm yo yemek yedik. Sonra hokka kalem isterim. Mektup mu? Kat ta alaym... Hayr. Oturup unyann en mhim suallerine cevap vereceim... Dehetli sualler... Gene mi defter Murat bey? Hem bu seferki ne gzel... Salam bir u bul... Yazya zeneceim... Defterin sahibini grsen, kk dilini yutarsn...

 Pek mi gzel bir hanm? Gzelmi. Ben, grmedim. Getiren yle syledi. Bir baka anket defterinde (Fakr'i prtaksr) imzasn grp beenmi te, (lle benim defterime de yazsn!) demi. Murat, bunlar sylerken, ellerini pantolonuna dokundurarak kurutmaa alyordu. Felek kraathanesi, ehzadeba'nn en byk dkknlarndan birisi idi. Yeni sahibi. Eref bey, stanbul Polis mdriyeti ikinci ubede taharr komiserlii yapyordu. Paray vurmutu. Yz tarakta bezi olduu syleniyordu. Beyolu'nda, bir meyhane ile bir kumarhane'de hissesi yarm, mehur randevucu, akr Eleni'nin dostu... ay iinde burann iini de ilerletti. Bitiik kfte-ci'yi (Et kokusu mterileri rahatsz ediyor) diyerek defedip, ara duvarda bir kap aarak, orasn da kraathane'ye ilve etti. Bilardo masalarn ikiden e kard. Yeni fincanlar, yeni iskemleler, yeni oyun letleri ald. Komiser olduundan, hibir baskn tehlikesine mruz kalmadan poker oynamak kabil olduu iin, semtin, hatta ehrin mehur oyuncular devama baladlar. Dier emsali gibi, muayyen bir vakitte kapatmaa mecbur bulunmadndan, uykusu kaanlar, son tramvaya yetiemiyenler sabaha kadar oturmak iin buraya geliyorlar. Kendisi, drt gnde bir urayp hesaba stnkr bakarak, hem 1 ocak, hem patron vekili, Hac'nn verdii paralan cebine soku verdiinden, mterilere kar ekingenlik de edilmiyordu. Murat, yeni ilve edilen ksmda, kedeki masaya oturdu. Geldii zaman ocaa brakt paketi almt. Sicimi zp gazeteyi at. Anket defterini nne koydu. Bu, kenarlar sar yaldzl, maroken kapl, fazladan aznda bir de minimini kilit bulunan kaln bir defterdi. Sualler eski harflerle gayet sanatkrne yazlm, ayrca suluboya ieklerle de sslenmiti. Garson hsan, hokka-kalem'i nne brakt. Masay siliyor gibi yaparak, deftere bakt. Kaa bu defter imdi? En aa bir liradr. Vay canna! Bizim iki gnlk yevmiyemiz... Deer ama... Baksana yaldzl... Kilidi de var... Kilit niye? ini fikir dolduruyoruz olum, bizde, fikir hem kymetlidir, hem de, byle kilit altnda tutulur... Hep dolduracak msn?

 Hayr canm... Sualler yazmlar... Cevap vereceim... Ne olacak? Elence... Ne sormular... Birkan oku bakalm... Murat ilk suali okuduktan sonra defteri rastgele kartrarak birka tanesini syledi: Ruh nedir? Hangi sinema artisini seversiniz? p-tillarnz var m? Nelerdir? Fala inanr msnz? Anladn m hsan efendi? Hayr!.. Sizden evvel yazanlar ne cevap vermiler... Bakalm! Fala inanr msnz? nanmam ama, frsat bulursam, baktrmadan da yapamam. Ben de yleyimdir. Kim byle cevap veren? , sim mi bu? i Nm- mstear. Bu kabil anket denerlerine nam-i mstearla cevap veriliyor. Yani asl isim yazlmaz. Sen de mi byle yapyorsun? > Evet. Benimki de, fakir'i prtaksir... Ne demek bu? (Gnah ok bir fkaraj demek... Nede:; bunu beendin? Alay olsun diye. imdi sen ne cevap vereceksin? Bakalm... Batan balyacam... Sonunda biz de grelim olur mu? Hay hay! Sen imdi kahveyi getir... Garson hsan, ocaa doru gitti. Pek uzun boylu, pek zayf bir ocuktu. "Darleytam" da okumu, orasn bitirince, sanat mektebine girmek istemi, zayf olduundan kabul edilmemiti. Aslen Arnavut'tu. Bir mddet Arnavut kebaplarda, garsonluk, bulaklk ettikten sonra buraya Can yolda...

kaplanmt. Murat' hem seviyor, hem sayyordu. Haftalarca kahve paras sormaz, hatta, baz baz, elli, altm kuru bor bile verirdi. Murat yenilirse kendisinden fazla zlyor, yenildii partilerde, lokum getirmemee dikkat ediyordu. Byk poker oyunlar olur da, oyuncular, tatahtada hesap tutmay birbirlerine emniyet etmezlerse, Murat' salk verir, bylece be, on kuru kazanmasna alrd. Kahveyi getirdii zaman, gizli birey sylyor gibi sesini alaltarak: Bu gece yukarda byk oyun var, dedi, bir yere kaybolma Murat bey.. Bakara m? Bakara... Hac "Mano'yu Murat efendi toplasn... Emniyetlidir. Benim biraz iim kt. Ge gelirim, belki de gelemem!" dedi. yi... Dur yahu! dalgaya dtk... Olmaz... Bizim Baf-ramaden'den yakacaksn... Vallaha kserim... 8 L-yvuu kibritten yakt:- Mersi!.. Birey deil... Bu gece be, on para karrsan izinli gecemde papaz uururuz. Kafay ekeriz... Olur... Murat, defteri biraz kartrd. Kendisinden evvel ancak kii cevap vermiti. Birisi (Can yolda), ikincisi (nci), ncs (ok bilmi). lk tetkikte can yoldayle, ok bilmiin erkek, nci'nin ise hanm olduunu anlad. Can yoldayle nci arasnda hafiften bir gnl rabtas bulunduu da seziliyordu. Herhalde, defter, bu inci hanma ait olmalyd. Sevdii delikanlnn fikirlerine, mesel, Volter'le Kant'tan daha fazla deer verdii iin, ilk cevaplar ondan almak istemiti. Delikanlnn da ii ciddi tuttuu belliydi. Orta snf halkn hi yadrgamyaca ekilde karlk vermiti. (ok bilmi) daha enteresan bir adamd. Kendi fikirlerini bakalarnnkilerden stn tutan, biraz kibirli, son derece madd olduu iin nd-n saklamayan insanlardan... Byleleri, halbuki gndelik ilerde, hayalperver grnenlerden daha ok hey-canl olurlar, ellerine kalem aldklar zaman gsterdikleri kuru mant hayata tatbik edemezler... Murat, kahveyi bitirdikten sonra, ie giriti: S Hangi airleri seversiniz? En sevdiiniz iiri? C Faruk Nafiz'i -Han duvarlar- Can yolda. Ben de -Suda halkalar- nci. Ahmet Haim'i -Karanfil- ok bilmi Eref merhumu:

Padiah'm bir dirahte dnd kim gya Vatan Her dakika bir baltadan bir ahs hal kalmyor Gam deil amma bu mlkn byle elden kmas Gitgide zulmetmee elde ahl kalmyor.Fakir'i prtaksir. S Hangi Romanclar seversiniz? Sevdiiniz roman? C Reat Nuri -alkuu--Can yolda. Ben de -Akam gnei- nci. Hseyin Rahmi -kFakir'i prtaksir.

S Hangi sinema artistini seversiniz? C Pinamanikelli Can yolda Rudolf Valntino - nci Rollerinde muvaffak olanlarn hepsini - ok bilmi. arlo. Fakir'i prtaksir.

S Sevdiiniz size ihanet ederse ne yaparsnz? (Vay canna! tehlike balad.) C Oturup alarm. - Can yolda. (Fena deil ferahlarsnz.) Onu unuturum. nci. (Aferin kzm!) Sebebini aratrrm. ok bilmi. Murat, "ldrrm" diye yazacakt. Biraz tereddt etti. Sonra vazgeerek "Hanmlarn gzn yldrmayalm. Belki sahi sanrlar." diye dnd. Ben de derhal ona ihanet ederim. deiriz. Fakir'i prtaksir. S Glmei mi, alama m seversiniz? C Srasna gre ikisini de. - Can yolda. Alama severim. im ferahlar. - nci. (Demek yukarda iyi bilmiim.) kisi de cidd i deil - ok bilmi. (Byle bir anket defterinde cidd i! Hakikaten ok bilmi imisiniz. Azizim affnza maruren gln bir ciddiyetiniz var.) Ne bileyim? Biz insanz "Gleriz alanacak halimize!" demiler. Fakir'i prtaksir.

S Hangi artlar iinde hayatnz istiyerek feda edersiniz? (Gene beni bir dehet ald!) C Vatanm uruna - an yolda. Akm uruna - nci. erefim uruna - ok bilmi. O artn belki bir baka kar yolu da vardr? Fakir'i prtaksir. 10 t C Evet, lzm! - an yolda. (Galiba zengin bu arkada... Yahud midi var.) Hayr! - nci. (te sonra deiecek, yahut piman olunacak bir fikir.) Tek bana etmese bile, saadetin artlarndan biridir. - ok bilmi. Bedbaht da etmez ya. Fakir'i prtaksir. S Cesur musunuz? C Arkadalarm cesur olduumu sylyorlar. - an yolda. (Hele meddahlar!) Fareden bile korkarm. - nci. erefsizlie kar, hayr! - ok bilmi. Deilim ama, yeri gelince korkudan dizlerim titremez, dilim tutulmaz. Fakir'i prtaksir. S Fala inanr msnz? C nanmam ama, frsat bulursam da baktrmadan yapamam. - an yolda. nanrm - nci. Bo ey - ok bilmi. (Yemin ederim ki iimizde en ok inanan sizsiniz!) nanlmaz m? stikbalden haber veriyor! Fakir'i prtaksir. S lm nedir? C Yaamann sonu. - an yolda

Byk facia. - nci. Tabi bir netice. - ok bilmi. Ben varken lm yok, lm gelince ben yokum. Binaenaleyh dnmee demez. Fakir'i prtaksir. S iir yazar msnz? Hayr beceremem - an yolda. Maal'esef. - nci. Cidd bir i saymyorum. - ok bilmi. Ben de (maalesef) ama, evet demek iin. Fakir'i prtaksir. 11 S Hangi arky seversiniz? C "Al sazn al sevdieim.."i - Can yolda. (Saz da alyor demek! Bahtiyarsnz beyim!) ahane gzler ahane. - nci. (Ar aksaktr. Fena deil) "Bvef sevmek ne mmkn sevdiim birtanesin!" ok bilmi. "Bana -da- ne oldu -da- ben bilemem. Eski halimi -de- hi gremem. Aman, Amaaan!" S Saz alar msnz? C Biraz keman alarm. - Can yolda. Piyano alarm. - nci. Hayr - ok bilmi. Evet. Gramofon alarm. Dostlarm da pek iyi aldm sylerler. S Birini ldrseniz ne yaparsnz? C Viodan azab ekerim. - Can yolda. Istraptan ben de lrm - noi Yakalanmamaa alrm. ok bilmi. Haketmise (Oh olsun!) derim. Fakir'i prtaksir.. Fakir'i prtaksir. Fakir'i prtaksir..

S nsan saadet mi olgunlatrr, strap m? kisi de. - Can yolda. Istrap zannederim. - noi. Ne denedim, ne de dndm. Afedersiniz - ok bilmi. Mes'ut adamn ayrca olgunlamaa ihtiyac olmasa gerek. prtaksir.. S Ka sene yaamak istersiniz? C Altm sene elverir. - Can yolda. Sevdiklerimden evvel lmeliyim... - nci. (Ama, birazck evvel deil mi?) Kabil olduu kadar ok. - ok bilmi. 12 dnmek iin ok bilmitik lzm deil. Fakir'i prtaksir. S Hzr'a rastlasanz, bir dilek dileyin dese, ne dilersiniz? C Gzellik - an yolda. Zek. - nci. (Birinoi ve ikinci sualler bir araya gelince bana Bernar ov'a ait bir fkray hatrlattlar.) Para - ok bilmi. (Siz de bir Bekta fkrasn!) Biran gzlerini kapatmasn. Klahn kapmak iin. Fakir'i prtaksir. (Acaba bu cevap bakalarna nasl bir fkra hatrlatacak?) S Birey krsanz mahcup olur musunuz? C Evet - Can yolda. Pek zlrm. Alayasm gelir. - nci. denebilirse hayr. - ok bilmi. Haksz yere kalp krdmsa, evet, oam falan krdm-sa hayr. Fakir'i prtaksir. S Randevu saatlarna ehemmiyet verir misiniz? C Evet. Can yolda. Veririm ama, hep te ge kalrm. - nci. nsani ciddiyetine birinci deli! budur.. Elbette veririm. ok bilmi. Ben veririm ya, Vatman efendiler ekseriya bu fikirde olmuyorlar. S Yaamak iin yalan muhakkak Jzm diyorlar, doru mu? Hayr! - an yolda. Fakir'i prtaksir. Fakir'i

Hayr. Ben de yalandan nefret ederim. - nci. Evet... - ok bilmi. "nan Halk! Ebed bir ifadr. Aldanmak!" Buyrul-mu. Kabahat bende deil, karmdakilerde... Fakir'i prtaksir. S akay sever misiniz? C Nezih olmak artyie severim. - an yolda. Pek hazzetmem. - nci. Ciddiyet daha iyi deil mi? ok bilmi. 13 muuu , evci. sruum purzenrar ue, Fakir'i prtaksir. S Dans etmei sever misiniz? C ok severim. - an yolda. Ben de ok severim. - nci. Mptels deilim. - ok bilmi. Arkadam gzel olmak sortiyle... Evet. Fakir'i prtaksir. S kla merakl msnz? nsan elbette k olmal. - Can yolda. Pek te merakl saylmam ama... - nci. nsan, temiz giyinmelidir- ok bilmi. Merakl olmasam, romanlardan (Sk)t severim der miydim? Fakir'i prtaksir. S Bu defterin sahibi hayalinizde nasl bir insandr? C Harikulade - an yolda. Btaraf deilim! Cevap veremiyeceim. - nci. Byle bir anket defteri yaptna, ve byle bir sual de sorduuna gre biraz hoppa! - ok bilmi. Murat, son suale, parlak bir cevap verebilmek iin kalemin sapyla byklarn okyarak dnyordu ki: Merhaba efendi! Diyerek, Erturul Hikmet karsna dikildi. Merhaba... Buyur... am vurdum. Dalmsn. Duymadn!

 Bitti. Otursana... Baheliye kadar kp geleceim... Her zamanki gibi... yi yleyse... apkam dursun... mez misin? Yok canm... Erturul Hikmetin yz, belki sert salarndan, belki de kocaman kulaklaryle uzun burnundan dolay, kurnaz bir kurta benziyordu. Birka adm ayrldktan sonra dnd: Abo urad m? 14 Gelirse salverme... Olur! Paras var. Bize ziyafet ekmeli... -Deftere dikkat etti. Geri dnd:- Gene mi anket? Evet... Sen bu gidile, birtek satr bastrmadan mehur olacaksn. Sinema artistlerini soruyor mu? Hayat nedir? de diyordur. Diyor. lm, Ruhu falan? Hepsi tamam... Yahu! Bu memlekette herkes neden kolayca klie haline geliyor. Nasl oluyor da can skntsndan patlamyoruz. Sen imdi ne dnyorsun? Son sualin cevabn! Nedir? Defterin sahibesi beni nasl hayal ediyorsunuz? diye sormu. Burada msn?

 Kolay! Bende hayalin hazr var. Dilersen kullan! Hem de neden kullanmyacakmsn. Byle ilerde lzumu olur diye yazm Nedim efendi. Sylesene geveze! Yaz! Bataraf icab etmez! Beyt geliyor: "Gerda-ni pskrme benli Gzleri gayet gzel - Srma kkl, sim gerden, zlf tel tel ince bel" Nasl? Hay Allah raz olsun! Pekl! Erturul Hikmet azemetle yrd. Hem air, hem boksrd. iiri aruzla yazar, air olduu iin ok zaman szncaya kadar ierdi. Boksu da keyf iin spor klplerinde deil, para kazanmak iin tuluat sahnelerinde yapyordu. Devaml bir i tutmasna mani olacak kadar keskin bir zekya malikti. Murat, nndeki k defteri mitsiz bir hareketle yavaa kapatt. Bu i genler arasnda yayld yaylal belki bu Fakir'i prtaksir imzasyle cevap verdii yirminci defterdi. Ekserisi hanmlara ait olan bu defterlerin mehul sahibeleri, okadar tanmak istemilerdi de..; 15 Dir cgaru yuMi. uuiuu yene ism bir tramvay Fatih'ten Beyazt'a doru hzla geti. Kahvede, iki mtekait zabitten baka kimse yoktu. "Birazdan Darlfnn'lular gelir. Bilrdo'ya balarlar." diye dnd. inde byk bir eser bitirmi gibi, boluk hissediyordu. Garson hsan'a iaret etti. Su mu? Hayr! Gazeteleri ltfen... hsan gazeteleri getirdi: Akam Stk bey okuyor, dedi, boalrsa getiririm. Olur? Defter bitti mi? Bitti. Okusak... Mahzuru yoksa... Ne mahzuru olacak... Yalnz kirlenmesin! Kirlenmez... Dur, hsan efendi... yi hatrlattn... -Halbuki hsan aklna geleni hatrlatacak ey sylememiti:- Bir

dakika... Buyur. Tarih atmadk. Sonuna bir tarih ister... Defterin son sualine verdii cevabn altna tarihi yazd: 5 Mart 1930 Kumarbazlar birer, ikier, toplanyorlard. Tekait Rt bey geldi. Ksa boylu, zayf, ilk bakta sinirli zannedilen bir ihtiyard. stanbulin'e yakn siyah setre, dz reyye pantolon, yanlar lastikli ekme rugan potinler giyer, bir de gm sapl abanoz baston tard. Otuz senelik memuriyet hayatnda -Bunun sekiz se16 1 t ne drt ay Mutasarrflkta gemiti- doyasya valilik yapamamt. ay be gn -Ne bir saat fazla ne bir saat eksik- tam ay be gn vali vekletinde bulunduu iin yeni tantklarna mbhem bir ifadeyle kendisini "Sivas Vali'yi sabka bendeniz!" diye takdim ederdi ama, ahbaplarna ahvalin ktlnden, bu memlekette kadir, kymet bilinmediinden ikyet ederken "doyasya valilik yapamadm. Re'sen mir olamadm. Bu kuru kafada -Byle sylerken bir byk bilardo yuvarlana benziyen sasz bana insafsz insafsz vururdu- Bu kuru kafada, birok hayrl projeler vard. Kendimi methetmek gibi olmasn, azizim, bu memlekete, tane vali geldi. Birisi Bursa Valisi Vefik Paa merhum, dieri, Badat Valisi ehit Mitat Paa merhum... ncs de bendeniz... Ne hazindir, memleket iin nekadar ayan teessftr ki bu ahstan birisi Tif'te ehid oldu ve ncs vali dahi olmad. Sebep? Buyuracaksnz! Arzedeyim: Merkezde Dahiliye Nazr, okuduunu anlamaktan ciz olur, tarada bir vali, akllara durgunluk verecek icraat yaparsa muvazeneyi devlet bozuluyor. Yahut da byle vehmediliyor. te, erbab hamiyyeti mahveden, erbab hamiyyetle beraber, Vatan harabeye gtren bu vehimdir Vallahl'-azm..." Halbuki Rt beyi iyi tanyanlar btn bu ikyetlerin zoraki olduunu biliyorlard. Abdlhamid, merutiyet, Balkan, seferberlik, igal, Kuvayi Milliye sralarnda, hi sendelemeden, fiyasko vermeden ykn tutmay becermi, kii varsa -Vali olarak deil, usta mrte-kip olarak- birisi, hatta birincisi bu Rt beydi. Mteaddit apartmanlar, iki han, Balk pazarnda drt dkkn, Erenky'de bir kk, Sarahane banda 22 odal bir kona vard. Nakit parasnn yeknunu kendisinden baka -Allah bile- bilmezdi. Lf arasnda, ticareti sevmediini. irket kurup bir araya gelmeyi az ciddi saydn sylerdi. Birtek zevki vard: Mcevherat mukabilinde yksek faiz, ksa vade ile bor vermek... Bunu da, krdan ziyade mzayekaya dm yksek ailelerin sandklarnda, ekmecelerinde sakl ndde mcevheratn orada zorla 17 F.: 2 karp, muvakkat bir mddet iin de olsa, mlkiyeti altna almak zevki iin yapyordu.

Gene yakn dostlarna bu manisini yle anlatmt: Kibar takmn bilirim! Ben de bu snfa mensubum. Birisine muhta deillerse, ngiliz Kraln adamdan saymazlar. Bir de dtler mi, mesel u garson hsan'dan besbeter olurlar. Hayr, efendim, af buyrun, garson h-san'da yle bir dknlk deil, dknln hibir eidi yok. Bare tabi hayatn yayor. Bizim snfa gelince, aya kayar kaymaz, sanki cehennemin esfelessafilinine yuvarlanr. Onlar byle tekerlenmi sralarnda seyretmei severim. Bir dakika uak, bir dakika Bey'dirler. Evvel, borcu, sanki sizi ihya edeceklermi gibi isterler. (Yok) diyeceksiniz. Bu ksaca kelime, kibirlerini tepesi st yere vurur. Hepsini, bil istisna kabiliyetsiz bir ihtiyar uak haline getirir. Erkek iseler, karlarna ait elmaslar, kadn iseler, merhum zevcelerinden kalm, bir kravat inesini, yahut kol dmelerini, bazan ve ender olarak murassa nianlar, size brakrken neler hissettiklerini benimle beraber olup seyretmelisiniz. Bir para lrler adeta!.. Bir para deil, elinize alp a.tutarak tetkike baladnzdan itibaren lrler de, kapdan kmak iin -Tabi istedikleri mebl alm olarak- kalktklar zaman dirilirler. Bir temaadr. Balzak merhumun insanlk komedisi bunun yannda bizim Karagz oyunlarna benzer. Rt beyin btn zevki, ikindi'ye doru Felek kraathanesine gelip ekseriye bir, bazan da iki seans poker oynamaktr. Bu oyunu, ok iyi bildiine, bahusus oyunda, bir ngiliz Lord'u kadar kibar davrandna kanidir. Fazla para kazanmay da, kaybetmeyi de sevmiyor grnmek iin ufak oynar ve kim rasgelirse onunla oynar. Halbuki poker'i bilmez, kazanrken de, kaybederken de souk kanl deildir. Bu heyecan paraya tamah ettiinden leri geliyor sanlmasn, paraya zerre kadar deer vermedii halde meydan muharebesi idare eden bir gen Bakumandan gibi davranmasnn bir baka sebebi vardr. Rt beyin de, btn mtekaitler gibi geriye kalan 18 UUIIIUW9LUI . 1_>U uuuyu, uuytuu, luiu,, ~~w.~

mek, baheyle uramak, koleksiyonculuk gibi eylerle doldururlar. Rt bey ise, ikindi ile akam arasndaki vaktini poker oynamaa tahsis etmitir. Bunu, bir elenceden ziyade, bir vazife gibi dikkat ve ciddiyetle yapar. Yaparken de sevilmi bir sanatn dnyay unutturan, ateini hisseder. Ne var gazetelerde bugn Murat efendi? Buyrun Rt Bey... Hi birey yok... Rahatsz olma... Japonlar yryorlar m? Manurya'da dlyor efendim. Bilmem ki... Mnasip bir haritada takip edemedim. Yryorlar m, duruyorlar m? Bilinmez... in ehirlerinin adlarn ben de aklmda tutamyorum. Hani kimse yok mu bizimkilerden?.. Henz erken olmal... Hava da berbat... Siz bu tipide nasl kyorsunuz? Rt bey, yakas krkl paltosunu silkeleyip ast. Yardma koan garson hsan'a:

 Bize iki ekerli kahve yap! dedi. Murat skld: stemez... Neden zahmet ettiniz? Ben imitim. Bir daha iersiniz... Yani ieriz demek istedim. -Etrafa bakt:- Bugn buras bombo... Sizin cimdallc-lar da gelmemiler. Gelip gittiler... Gene kazandnz tabi... Kazandm, evet... yi ama, bu byle n'olacak? Hl bir i bulamadnz m? Havalar... Baksanza... Bir yere klmyor. Bazan evde aklma gelirsiniz. "Ahbaplara syliye-yim, bir mnasip i aryalm" derim. Havalar kimseyi grmemize msaade etmiyor ki... 60 senedenberi byle k grlmedi. Eyp Sultan'a kurtlar inmi, bir mandray basm diyorlar. Limana buzlar hcum etmi... Gazeteler resimlerini bastlar. 19 getirdi. Pek gzel yazmsnz Murat bey, dedi. O, trnak iindekileri de siz yazdnz deil mi? Ben yazdm. Kzarlar tekiler... Bilmem... Asl yle abuk sabuk eyler holarna gidiyor. Rt bey, deftere alka ile bakarak sordu: Nedir? Gene iir mi? Hayr anket defteri. O da nesi? Yeni cat olundu. imdi moda! Byle k bir defter alp beer sayfa ara ile birtakm sualler yazacaksnz, sonra bunu ahbaplarnza vererek cevap istiyeceksiniz. E? Onlar da cevaplarn yazacaklar.

 Sonra? Sonras bu? Anlyamadm. Bir kere baknz. Rt bey, defteri at. lk suali ve cevaplar okudu. Sonra sayfalar evirerek bir mddet tetkik etti. Arada srada: Tuhaf! Acaip! Neler oluyor da haberimiz yok... "Git gide zulmetmee elde ahli kalmyor". Erefin miymi bu? Geenlerde hatrladm da bir trl airini bulamadm. Hafza kalmyor gittike... Hani sizin cevaplarnz? Fakir'i prtaksir nam mstariyle cevap veriyorum. Haa... u mesele... Durunuz bakalm... Defteri... orta yerden at. Bo yapraklar evirdi ve suali ve cevaplar okudu: - S - Ruh nedir? Daman aklatt: - Vay canna! Ne demi bakalm: "Hayatmzn esas olan mphem varlk - Can yolda." Kim bu Can yolda? 20 t umyuum mtsum. - Peki... kinci cevap: "Varlmzn ikinci paras. -nci" Bu bir kk hanm galiba? Ben de yle tahmin ettim. Dorudur. Yazsndan belli. nc cevap: "Ten kafesinde ten blbl - Cok bilmi." Byle bir Ten kafesi sz hatrlyorum. Nerdeydi acaba? Durunuz aklm kartryorsunuz!.. -Rt bey bir mddet cidd cidd dnd. Sonra gzlerinden bir mitsizlik geti:- Benim yamda meseleyi byle hesaplamak zor, diye mahcup ve korkak glmsedi, siz de benim yama gelirseniz, belki bu pheleri kaldrr atarsnz: Ruhun ebediliine inanmak bir ihtiya olur da... Afedersiniz, sizi kederlendirdim mi efendim? Hayr! hayr! Geelim... Mamafi, fikirlerinizi pek alka bahis buldum. Bunlar dneceim... Defterin yapraklarn tereddtle at. Sual ve cevaplar tane tane okudu: - Hayat nedir?" "Hayatmzn

esas olan mehul varlk... -Can yolda, Ruh nedir sualine de bu cevab vermiti. Yoksa, hepiniz mi byle yaptnz! Hayr! Grelim yleyse... nci hanm: Yaadmz an! diyor. Doru gibi... Ne dersiniz? Kz olandan akll derim. Evet... Cinsi ltif ne kadar hava, hayalperver grnse de, birok hususlarda bizden daha madd dnrler... Devam ediyorum: Gelirken de, giderken de reyimiz alnmayan yolouluk. yleyse, bu (Cok bilmi) imzasna ne lzum var, deil mi? Anadolu'da, evlerin nndeki st kapal mahalle verilen isim. Fakir'i prtaksir! Rt bey, cevab bir daha okuduktan sonra Murat'n yzne dikkatle bakt: Sahiden, demin, hayat byle mi dndnz Murat efendi? Sahiden byle dndm. Nasl bir ted ile? Hayat denilen mahalleri bilirsiniz. Anadoluda 21 bulundunuz: stleri Kapaar ama, eKsenyu uu m unun aktr. Yani, hava cereyannn her trlsne maruz yerler... Zaten hayat, sahiden byle olmasa bizim, milletimiz, sundurmalara bu ismi vermezdi ki... Ka yandasnz? ki, ay sonra 19 bitiyor. Daha m yal gsteriyorum. Hayr! Daha gen... nsan artan da bu!.. -Baka eyler dnerek yapraklar evirdi. Suale rasla-ynca yz gld: - te yanza uygun bir sual: Ak nedir? Uruna ztrap ekilen his - Can yolda Hayatn saadeti! - nci, yi bildiimizi zannettiimiz halde, lme kadar renemediimiz eyi - ok bilmi. "O bulunmazsa, (Mek) olmazm. -Fakir'i prtaksir." Rte bey dikkatle Murat'n yzne bakt: Bu kadar m? Bu kadar. Bir yerde okumutum. Ak iin ok sz edildi. i kartran da galiba bu gevezelik. diyordu. Cmle tastamam, byle deil ama fikir ayn... Birisini sevmiyor musunuz? Af edersiniz... Estafurullah... Hayr!

 Hi sevmediniz mi? Ben mi? Durunuz bakaym... Yalan sylemi olmamak iin biraz dnmeliyim... Olmad. Bu telefon numaras m olum. Byle hatrlannca hi raslamamsnz demek... Bilakis... Zannederim ki bir acaip vakadr. imdiye kadar kimseye anlatmadm. birey... Cannz sklmaz ya... Bilakis memnun olurum... Evvelki sene, Anadolu'da bir sahil kasabasnda bulunuyordum. Vilyet merkezi... Bunlardaki hayat bilirsiniz... Rt bey, yalnz iini ekti. Murat: te yle, diye devam etti, kahvelerde, meyhanelerde, birer tane garson kz vard, bir de Bar almt. Fakat gene de, akam olmaz m, kasaba mahpushane'ye benzer. 23 Nisan m, 19 Mays Bayram m, imdi hatrm22 danna, merasim yapyorau. oen ue yum. \cnuiu, uu-ta paralarndan bir ireti tribn kurmulard. Vali bey, Jandarma kumandan, falan iin... O zamanlar byle merasimlere Anadolu'da maa'aile gidilmezdi -Maa'aile sz de, anfamiy sz de nekadar sinirime dokunur anlatamam.Tribnde bir sr erkein arasnda bir tanecik kadn vard. Kadn da deil, onbe onalt yanda bir kz Jandarma kumandannn kz... Bama gelen ii, hl tahlil edebilmi deilim. Kza, bir, iki defa yle baktm. Herkese nasl bakyorsam... Kan, gzn bile farket-meden... Birdenbire... Bir hl oldu bana... Gzme ayna tutuluyor, bunda da srar olunuyor gibi sinirlendirici bir hal... Artk bilmem, O kz m, yerini biraz deitirdi. Yoksa, gne milyonlarca senelik devri esnasnda, dnyamza gre milyonlarca defa geldii yerlerden birisine, gene mi geldi. Dedim ya, bunu tarifden cizim. Dndke, Faruk Nafiz'in iirinden bir msra aklma gelir: Gzlerim grmyor etraf, gne vurdu bana. Buna gne arpmasndan baka birey denemez... Kz hrukulde gzel oluvermiti. Gzel ne demek? Baka birey, bir korku, bir dehet... Birey... Kendimi toplamaa altm. Yzndeki renklerin zevkini mnalarn mnasn, uurumla deil hislerimle anlyordum. Anlamyordum, iimde senelerden beri dayanlmaz bir alk vard da, bu yz, o al tpatp duyuyordu. Ne eksik, ne fazla... Tpatp... yle ki... Eksikliin teln, fazlaln bouculuunu hissetmiyordum. Bylece, ebediyyen lmeden, mesut yaamak kabildi. Bu halet bir eyrek saat mi srd, yoksa bir saniye mi bilmem. Birdenbire, uur harekete geldi. eref tribnnde oturan -Kibirle oturan- bir kzla, lavvarda puvantrlk eden bir amelenin ne mnasebeti olabilirdi ki... Puvantrlk uydurma bir lf... Dorusu, amele... Kazma ile altrmyorlar da, ykanmaa gelen kmr vagonlarn yazmakta kullanyorlar. 71 kuru yevmiye ile... Hem de bu memuriyete geceli bir hafta oldu olmad. Ondan evel, tamir atlyesindeki kazanda atei idim. Yreime bir sz dt, beyfendi, bir an evvelki saadet 23 t Ksack

umu, sol ovucumun iine vurmuum... Yarabb! Ya-rabbi! diye adeta inledim. Gzlerime ya gibi birey hcum etti. Ya gibi diyorum. nk bunlar hem yat, hem deil... Esasen ya idiler de, yreimden getikleri iin, gzlerime istim buhar halinde kyorlard. stim buhar gibi sert ve scak... Biraz daha bakarsam bir felket olacak zannettim. Kalabal dirsekliyerek oseye ktm. Allahm! bana bu kz unuttur! Unuttur bana... diye mrldanyordum. Hem de bunun artk imknsz olduunu gayet iyi bilerek... Bamda stma nbeti esnasndaki ar-' lk, yaamaktan mit kestiren, lm kolay kabul ettiren O hasta serholuk vard. Deniz kenarna gitmiim. Orada mendirekin zerinde akama kadar yapayalnz ve hemen hemen hibir ey dnmeden, mthi bir korku iinde oturmuum. Akam zeri, dayanlmaz bir alk hissettim. Bu leden beri duyduum ilk makl ve beer histi. Ona raslamaktan korkarak arya dndm. A dkknna girince, yeni bir aknla uradm. Yanlmtm. Zerre kadar a deildim. Bilakis, saatlardan beri tonlarca toprak yemi, tonlarca deniz suyu imiim gibi toktum. Aya gldm, bir arkada aradm sylediimi hatrlyorum. Tekrar dar ktm. Yats zamanna kadar, yats zamanna kadar deil, yorgunluktan harap oluncaya kadar sokaklarda serseri serseri dolatm. Sonra 250 gramlk bir ie rak, biraz pevnir alarak eve gittim. Ev dediim ey, birtek odadan ibud bir kulbe idi. Bir tepenin yamacna, ameleler iin yaplm, on, oniki kk binadan birisi... Bazlarnda, hatrl ameleler, yani, kdemli ameleler, bekiler, srveyanlar. Keza ne avular aileleriyle birlikte oturuyorlard. Bazlarna, onbe, yirmi kii doldurulmutu. Bu kulbeler, bu kadar adamn ayn zamanda yatmasna msait bulunmuyorlard ama, kiraclarn yars gece, yars gndz altklarndan barnmak mmknd. Bizim evde, benden baka bir kii daha vard. O da geee alyordu. Lmbay yaktm. Bir eker sandn istifin altna ektim. Destiyi, barda, kahve fincann ge24 dum. Ceketi astm. Gmlein yakasn zdm. Mendil slatp boynuma sardm. Rak, bana haksz ve mukabelesi imknsz bir hakaret gibi ac ve alatc geliyordu. Henz iki fincan imeden bir ie daha almadma piman oldum. Bir ie ne demek? Bir gaz tenekesi rak almalydm. Unutuncaya kadar imek iin... Sonra yava yava, burasn brakp gitmek, firar etmek fikri geldi. Baka are de olamazd. kimiz ayn kasabada bulunamazdk. Bu byk bir facia olurdu. Akm anlatp anlatamamak, meselesini dnmyordum. Bunu baklarmz biran kar-lasa elbette anlard. Beni sevmesi veya sevmemesi ihtimali de mhim deildi. Hissettiim eyler yle ardlar ki, beni sevmi bile olsa, bunlar tamaa gcm yet-miyecekti. Gitmeliyim! Defolup gitmeliyim! diyordum. Galiba bu kararla biraz ferahlamtm ki, kap adl. Durunuz, yoksa. Jandarma Yzbasnn kz m geldi, diyeceksiniz... Gece yars... Bir telepati hadisesi olarak... -Rt bey, glmsemee alt:- ve bir de uyandnz ki... Hayr! Birka kulbe tede, bir anbar bekisi oturuyordu. htiyar bir adam. Bunun gen bir kars vard. Gen ama, bir gz kr bir kadn... ki aydan beri, byle gece vakti, yanma geliyordu. Kocas ite iken... I grdm de merak ettim, dedi, iiyor musun?, iyorum... yi ki geldin Glizar... Korkarak arkasna bakt: Kapy hemen kabatp kotu. Tkz ve ksr bir kadnd. Baz sakatlarda raslanan, o sokulgan kedi hali vard. Ve bir gz kr olduu iin, insan, nekadar cehtetse, O'nun ancak yarsn grp anlyor, dier yars, mphem, karanlk, mehul kalyordu. Oday tek gzyle bir kere hesapladktan sonra, O anda hi beklemediim birey yapt. Halbuki ne zaman lmba yanarken gelse byle yapard. Ksa ve sert bir hareketle fleyip sndrd. Hemen boynuma sarld. Bir tuhaf kadn kokusu vard ki, iime arzu ile beraber irenme hissi verirdi. Sabahtan beri gayretle alp meydana getirdiim kymetli bir ese-

25 dim... Rt bey, yutkundu: Aferin evlt, diye mahcup bir glle sz kesti, ivi iviyi mi skt yoksa... Bu ryadan daha iyi... Evet... Sabahleyin uyandm. Glizar oktan gitmi, gece alan arkada sessizce gelip kardaki yatana yatmt. Uyuyordu. Rak iesi, herey yerli yerinde... Yalnz, rak kalmam... Ben hepsini imediimi iyi hatrlyorum. Yans falan kalm olacakt. Demek arkada, hazra konmu. ieyi afiyetle kafasna dikmi... Kalktm. Vcdumu dikkatle yokladm. Yreimi deil... Malm ya, bir insann shhati tam ise, zalarnn nerede olduklarn, ne haltettiklerini dah bilmez... Dar ktm. Gkte gene dnk gne, dnk renkler, dnk bahar... Ben de dn sabahki Murat'm... leden, gece yarsna kadar ektiklerim... Tpk, korkulu bir rya gibi oktan geip gitmi... nanr msnz? Evet... Sonra O'nu hi grmediniz mi? Syliyeceim... Kbus gemi... Bir an, buna inanamadm... Aldandmdan, korktum. Tekrar gelirsfe... Grrsem... Bir felket daha olursa... Felket deil, bir kyamet daha koparsa... Bu korku iddetini,gittike azaltarak O'na tekrar raslayncaya kadar devam etti. Bir manifatura maazasndan kyordu. Annesi de beraberdi. Bir an, O mu, deil mi diye tereddt ettim. Anladnz m? Anladm. Galt' ryet imi... Ne irkin, ne gzeldi. Kendimden ve ondan ayn zamanda intikam almak istemi olacam ki, O'nu insafszca Glizar'la mukayese ettim. ki gzl olmak Nadde'-ye -Ad Nadde idi- fazla birey ilve etmiyordu. ki gz vard ama, vcudu tkz ve ksr bir gen kadnmki gibi inkiaf etmemiti. Bacaklar da benim o zamanki llerimle deta sska idiler. Sahi, ben bunu tribn'de otururken grmtm. Ne budalaym yahu! diye dndm. Utandm ektiklerimden... Sonra... Murat, birdenbire, bu hikyeyi, pekaz tand bu babas yerindeki adama neden anlattna aarak telala 26 baka, daha sama, daha anacak, bugnk haliyle kendisini ackl bir sefl halinde gsterecek bir dier maceray anlatmamak iin byle mezfeuhane bir gayrette bulunmutu. Demek bu kadar kuvvetsiz dm... Dertlemek ihtiyacyle kendisine hkim olmak kudretini bu kadar kaybetmi... Rt bey, yzne bakmamaa alarak, parman defterin sayfasn evirmee hazr, ihtiyatla sordu: Sonra?

Murat, artk kendisini toplamt. Yzne, pervasz bir stanbul klhanbey'si neesi veren -Bundan emindi- tebessm ile gzlerini kltt: Sonras Rt bey... Ben anbara muhasip muavini oldum. Anbarda bir kooperatif vard. Yani bakkaliye... irketin memurlar bir de, ehrin yksek seviyesine mensup aileler, aylk erzaklarn buradan alrlard. Kooperatifin efi, ksa boylu bir talyan'd. Ben, ayn zamanda, burann faturalarn Trke'ye tercme ediyordum. Msy Morei, yani ksa boylu talyan dehetli zanpara bir herifti. Nazarnda kadn milletinin gzeli irkini, ufa, by diye bir fark yoktur. 9 yandaki kzlardan elli yandaki kocakarlara kadar hepsinin bir manda tadna bakmadan yapamyordu. Bir Polonyal Mhendisin dokuz yandaki kzn, bir talyan ustabann elli yandaki anasn perken rasladm. Nadideler de buradan al veri ediyorlard. Msy Morci'nin okamalarna alanlar, ekseriye, le tatili sralarnda gelirlerdi. Ameleler ve memurlar yemee gittii zamanlar... Birgn an-bardan karken Nadde kapdan girdi. Saat tam oniki idi. Kzn elinde byk bir file vard. Demek ki, kooperatife teberi almaa gidiyordu. Hakikaten leden sonra babas namna hazrlanm bir Franszca faturay Trk-eye tercme ettim. ki hafta bununla megul oimadm. Fakat yava yava manasz bir meraka kaplm olacam ki, nc hafta, beklemee karar verdim. Nadde filesiyle ieri girdi. Bakkaliye ksm, asl anbardan bir tahta duvarla ayrlmt. Herkes yemee gittii iin kimseye 27 \ grnmek teniKes ae yomu. yuKiunmm uuunu bu tahta duvara yaklatm. Bir, iki budak delii vard. Fakat bunlardan birey grmek mmkn deildi. Halbuki Kurubacak ismindeki amele Msy Morci'nin yedii naneleri gzleriyle grdne yemin ediyordu. Biraz aradktan sonra gzetleme yerini buldum. Nadde, Msy Morci'nin kucana oturmutu. Entarisinin nleri beline kadar svalyd. Sska dediim bacaklar talyan'n dizleri zerinde halsiz halsiz sallanyordu. Hani o yataki kzlarda, pmesini bilmiyen acemi bir hal olur. Bunda bilakis, ustalk vard. Hi korkmadan zevk alyordu. Byle manzaralar seyrederken duyulan o ayp duygudan baka birey hissetmedim. Yahut da yanlyorum... Bu kk orospunun bana, farkna varmadan ektirdii azabn cn almak iin olacak, gene grlt etmeden anbardan ktm. Hzl hzl yryp birdenbire bakkaliye ksmna girdim. Bir an arm gibi durdum. Sonra, (Pardon!) diyerek geri ekilmek istedim. Bu, Msy Moroi'yi cr-m mehut halinde beinci yakalamamd. Birincisinde birbirimize iki gn dargn durmu, sonra anlamtk. Moroi beni ard. Kz, dizlerinden kalkmt ama, zan--para talyan elini brakmamt. Bana Franszca: Biz Nadde hanmla iyi dostuz, dedi, bunda bir fenalk yok... Bunda bir fenalk yok szn Franszca bilmiyenlerin yannda bir kere de Trke syledi. Ben Tabi, tabi! Dedim. Kararlatrdmz gibi, Siz bir dakika durunuz, ben merkeze telefon edeyim! diyerek kt... Nadde, o kar kmaz, utanm gibi arkasn bana, yzn duvara dnd. Ayaklarmn ucuna basarak, akalaacakmm gibi yaklatm. Omuzlarndan tutup evirdim. Morcinin oturduu koltua oturup dizlerime ektim. Hi mukavemet etmedi. Kz, fena pmyordu, ustasndan ald dersleri iyi aklnda tuttuu, pratikte de ep ilerledii belliydi. Mor-ci ksrerek yaklat zaman, ikimiz de, mesuttuk... te bu kadar... Sonra? Sonra... Bereket versin, babas baka yere tayin edildi de kk hanm, bu ilmin daha derinlerini -

28 w . - w. r w .w y hm. >%> > v w . u. . v

hut daha sonra emirberlerden o derslerin son ksmlarn da renmi midir? Malm ya, emirberliin byle mazhariyetleri oluyor. Ben bu hikyeyi neden anlattm... Evet^. Ak meselesi... Ak olmazsa mek olmaz m demiiz. Yalan! Asl mek aksz yerde daha iyi oluyor. nsann akl banda bulunuyor, mevzuu lzumsuz yere bytmyor, noktalar lerin zerine uurla koyabiliyor da ondan... Bir de, k olmak iin, Romeo ve Jlyet'teki O malm ve klsik artlar ve teferruat muhakkak lzm deil. Ben o mehul ve deersiz kzcaz karsnda oniki saat, dnyada, hakik ve hayal hibir mehur kn hissetmedii azametli, korkun, ayn zamanda sarho edici duygular duydum. Ama, bu, buraya yazlmaz ki... Deil mi. Yanlarna yaklaayan Erturul Hikmet, Murat'n son szn duymutu. Nedir o buraya yazlmyan? diye sordu, anket defterine yazlmyan ey mi olurmu... Rt beyi acemi grdn de aldatyor musun musbet? -Bir iskemle ekip oturdu- Abo gelmedi mi? Gelmedi. Gelmez... Gelir mi? Aka tutuyor... Sylesenize Rt bey, buraya yazlmyan nedir? Rt bey sayfay evirmiti, gene suali ve cevaplar yksek sesle okudu: ptillarnz var m, nelerdir? Cigara ierim - Can yolda., Hayr. - nci., Cigara - Cok bilmi., Okumak, bundan daha tehlikelisini henz duymadm. - Fa-kir'i prtaksir. Ne dersiniz Hikmet bey? Ben mi? Bu Fakir'i prtaksir'e mi? Ne diyeyim? Byle sama eyler yazyor da, bu defterler neredense, koa koa Felek kraathanesine geliyor. Okumak imi... Iptilya baknz... Seni nasl tahayyl ederler acaba? Murat, omuzlarn silkti: Yalan deil... Benim de iptilm okumak... Szacak derecede sarho olsam, iki satr okumadan uyuyamam... 29 ucy uuo\u un ouu^ a^vu. Hayvanlar sever misiniz? Hangisini? Severim. Kpei - Canyolda Kediyi. - nci., At' - ok bilmi, Dnya beense de sadakatini - Kurtu severim de kpei sevmem Fakir'i prtaksir. Erturul Hikmet yzn buruturdu: Kurtu mu? Bamza bir de kurt sevdas kyor. Allah beterinden saklasn... Mustafa Kemal Trkiye Cumhuriyetinin armas ne olsun? diye sormu. Sofradakiler-den birisi (Kurt olsun) demez mi? Bizim

omuzda, (Ne kurtu) demi. Efendim, hani bozkurt var ya... Ergenekon efsanesi... lageyik... Biz bu geyik mahlkuna pek mptelyz nedense, boynuzluluundan besbelli. Canm okuyup ezberlediniz mi? Trk Ziya Gkalp destan bile yazm. lageyik olanla kz bir yardan atm ta... Orada rememiler de... Yol bulup kamamlar da... Derken bir bozkurt peydahlanm... Malm... Mustafa Kemal Paa ne sylemi?. te oraya geliyoruz. Herif, sofrada bunu nakletmi te, hitamnda, Efsane olduundan, Trk efsanesi, armaya bozkurtu geirsek pek mnasip olur diye akl vermi. Paadr, mavi gzlerini belerterek: Kurtu, kpei brakn! nsana mahsus birey isterim! diye ban u, yana evirivermi... Kurtu bir de, kz paralanm kyl dayya sor bakalm mahallebi ocuu... Murat ciddiyetle cevap verdi: Ben bunu, Can yoldana inat yazdm. Kim bu Can yolda? nci hanma kur yapyor. nci kim? Vallah bilmem... Bilmediin yere, sen kurtu, kpei ne demeye kartryorsun... Hem bu koca defter, hep kurt masal ile mi dolu?... Ver unu bana, iki kelime de ben yazacam... Olmaz... (Kimseye yazdrmasn) demiler... Olmaz... Yazacam, yama yok... ki kelime olsun yaza30 cam, biz ae aeramz yanunm , uusuu: uu uu un jv, ni icat, bu nevzuhur kdalk!.. Biz de taliimizi deniye-lim... Olmaz dedim ya, kafam kzdryorsun... Peki, peki fkelenme... Allah beln versin! Rt bey sayfalan evirmiti. szne uygun bir sualde durdu: Allah nedir? Erturul Hikmet, akn akn ihtiyarn yzne bakt: Bana m soruyorsunuz Rt bey, tbe estafurullah... Siz de mi lyik oldunuz? Ben sormuyorum Haa! Erturul Hikmet'in

 Sylesenize! Kitap soruyor deil mi? Ne cevap vermi bunlar? Bakacaz... Tbe Yarabb! Gnah yazanlarn boynuna... Tbe estafurullah! Elbette. - Can yolda, nanrm tabi. - nci., nanmak rahatlktr. - Cok bilmi. Beerin byle dalletleri varPutunu kendi yapar, kendi tapar. Bunu syliyen Tevfik Fikret byk ve akll bir air efendim! - Fakir'i prtaksir. - Rt bey, ar bir sesle, Murat'tan gzlerini saklyarak konutu: - te bunu beenmedim Murat efendi. Neden efendim? Hereye tahamml olunur. Lkin Allah'a hrmet lzm. Haydi hrmet ettik. Neye yaryor? Ruh sknuna... Bilhassa aresiz felketler karsnda tahamml kudreti iktisap etmee... Tutunacak madd bir yer kalmaynca manev bir yere tutunmaktan baka are kalmyor. Siz daha gensiniz... lerde bu szme hak verirsiniz. Ben byle dnyorum. Byle dndm iin de, o bahsettiiniz mkl vaziyette, Allah'a snmak ihtiyac duymuyorum. Bahsettiim mkl vaziyete inanyor musunuz? Byle mitsiz bir srada, insan tutunacak bir byk kuvvet aryor mu? 31 te ben o kuvvete Allah diyorum. Elhamdlillah mslman olduum iin de slamlarn inand ekilde bir Allah'a inanyorum. Siz de neye inanyorsanz, ite o Allah'tr. Ben byle sralarda, Mustafa Kemal Paa'ya inanyorum efendim. Rt bey, gzlerini kocaman kocaman aarak Murat'n yzne bakt. Alay etmediini, bilakis, son derece cidd ve inanarak konutuunu anlaynca, hayreti bsbtn artt, o kadar ki hissettikleri, izgili, ihtiyar yzn-da onu yorgun drecek arlktaydlar. Byk bir aresizlik ve hayret iinde Erturul Hik-met'e dnd: Siz ne dersiniz? Ben mi? Tevfik Fikret'in, bu akll ve byk airin szn tekrarlarm. Beerin byle delletleri var Putunu kendi yapar, kendi tapar. Murat iddetle itiraz etti: O sz buraya uymaz. Mustafa Kemal Paa put deil... Sz doru ise her yere uyar gzmn bebei! Sen nerden bileceksin.

 Uymaz! Gene eski mnakaaya girmiyelim! Rt bey merakla sordu: Neleri? Erturul Hikmet, yorgun bir hareketle elini sallad: Uzun lf... Bir baka zaman konuuruz... Bu defterde daha ne marifetler var... Yanlarna iki pokerci geldii iin defteri braktlar. Ill Kraathane yava yava doluyordu. Tavla akrtlar, garsona seslenmeler, Bilardo bilyalarnn kard slak kemik grlts geni dkkn kaplamt. 32 Gelen pokercilerden birisi, ae Binbas idi. Uzun boylu iman, yznde iki tane siyah ben bulunan daima gler yzl, zabitten ziyade saf bir sebzeciye benzi-yen Galip bey, her akam muayyen saatte gelir, Rt bey gibi, biriki parti poker oynayp giderdi. Biz bu iin bir kere ibnesi olmuuz. Fayda vermez! diye gler, kazand zaman garson hsan'a bir cigara paras vermeyi asla unutmazd. nc oyuncu, Beiktal Adnan diye mehur bir pokerciydi. Btn kt oyunlarnda mahareti dillere destand ve mahareti de hileden ibaretti. Beyaz tombalak yz, daima glen gzleriyle bir Darlfnun talebesine benziyordu. Pikette, prafada bilhassa pokerde yzde doksanbe kazanrd. Rt ve Galip beyler gibi ahbaplarla oynarken hle yapamad malmdu. Kaybetse bile, zarara katlanr, fkr fkr glerek: Kat! sen benim gene ahlkm bozacaksn! diye sylenirdi. Pas diyerek valre girmedii zaman eer oyunun heyecanna kapl-msa, kendi elindeki be katla, dier oyuncularn yere attklar katlar, gayr ihtiyar kartrmaa, kzlar, papazlar, hatta yedilileri, kendisince malm bir usulle bir araya getirmee baladn farkederse, dalgn oyunculara, utanarak bakar, Canm Rt bey! elime vursa-nza! Hani sz vermitiniz ya! der ktlar, iddetle kartrp kirli bireymiler gibi masaya atverirdi. Galip bey: Ne duruyoruz? Atee devam edelim. lml dnyadayz. Vakit gemesin! dedi. Kaputunu karp duvara asarken: Olum garson! Hani bizim avadanlklar? diye seslendi. Rte bey etrafna bakt: Drdnc yok! anakta baln olsun. Sinei gelir Badattan... te Murat olumuz... Kerhaneleri hatrla bir... Bizim mill kerhanelerimizi...

 Murat yazlar yazacak... yleyse, Erturul Hikmet olumuz... 33 F.: 3 tnugru niKme, uycuym uncmcc munouo un marklkla: imdi sra bizde mi Binbam, dedi, bizi mi soyacaksnz? Garson hsan, masaya bir yeil rt serdi. Kara tahta ile ucu dikkatle sivriltilmi arduvaz kalemini Murat'n nne kaydu. Ortaya hi almam bir deste poker kd att. Oyuncular, sevdikleri bir oyuna balayabilmek imknnn verdii heyecanl aceleci neeye kapldlar. Beiktal Adnan, kat destesini eline almt. Henz drdnc bulunmad iin, bandroln yrtmadan, usta parmaklan arasnda eviriverdi. Kendi kendine konuur gibi: Belki binlerce deste kat atm. Her zaman ayn zevki duyarm. Siz de yle misiniz Rt bey? Dedi. Evet. Galiba herkes yledir. Birisini bulsak... Bir tandk yok mu Murat efendi? Murat, oturanlar gzden geirirken, kapdan ieriye arka arkaya iki kii girdi. Bunlar, keye toplanm pokercileri grerek daha ileri gitmek istememiler, mehur kumarbazlardan, Bitirim Niyazi ile Kr Sleyman idiler. Pek uzun boylu, adeta kanbur bir adam olan Kr Sleymanla, onun aksine, pek krsa boylu dimdik bir adam olan Bitirim Niyazi hem birbirleriyle geinemezler, hem de biribirlerinden ayrlmazlard. Oyun oynamaktan baka ileri ve sanatlar yoktu. Senelerden beri, hangi art iinde olursa olsun, bunlar biribirinden ayr gren olmamt. Buna ramen, gene hangi krl art iinde olursa olsun ayn karede oynadklarna da bir rastlayan yoktu. Binaenaleyh, oyuncunun bulunup drdncnn noksan olduu yerde, beraber bulunuyorlar, oyuna itirak iin mutlaka ekiip kavga ederlerdi. imdi de, Kr Sleyman, boyunun uzunluundan bilistifade ileri geerek masaya evvel yetiti: Drdnc m lzm? diye grtlan oynatarak tella sordu: Drdnc lzm. 34 ocu vurm... Hayr, ben oynayacam...

 una bak. Sen bu oyunda oynayabilir miymi-sin? Neden? Sana Bitirim demiyorlar m? Diyorlar ne olmu? Kr Sleyman, (Lahavle) manasna ban sallad: De, cevap ver, Adnan aabey! Beiktal Adnan gld: Doru sylyor Sleyman efendi! Sen, Bitirim, bizim canmz skarsn.. Vallaha skmam... Rt bey ahit... Geen hafta cannz sktm m, sorun... sterseniz ben hi kat yapmayaym... Benim yerime bakas kartrsn... Sonra aabey, biz, o kadar iy adam deiliz... harbi oynayacaz... Anam Kabe yolunda... Hst rezil!.. -Binba Galip bey, elini kaldrarak sz kesti, Kr Sleyman'a gz krpt: - Brak Sleyman efendi, u oynasn... nallah dekave olur da yerine sen geersin, bu bir, bir de, sen dmansn ya... Hle yapmadan oynatmak bunu ldrmekle birdir. Brak gebersin de, leinden dnya kurtulsun... Hay anna rahmet Binba beybaba... te grdn m? Ben inallah dekave olurum.. Canm kar da kurtulursunuz... Bismillhirrahmanirrahim.. Bitirim Niyazi byle syliyerek desteyi Beiktal Adnan'n elinden ald. Ambalajn yrtt. ki tarak vurup katlar, yeil uhann zerine gayet usta bir hareketle yelpaze gibi at: ekiniz beyler! Yerimizi bilelim! dedi. Rt bey aradan ald kad evirmeden konutu: Grlt istemez. ki seans oynayacaz. Her kav bir lira. Valr on kuru. Bop yok. Yani szde bop denilecek... Bir saatten sonra turlar. Sonra 16 pot... kide son pot Kudgras ve Kuje... Olur. 35 Peki... Her zaman byle oynuyoruz ya... Her zaman byle ama, pein konumak iyidir. Haa... Bir nokta daha var. Kat parasn oyuna balamadan penen cepten vereceiz. Bastrn ellier kuru bakalm... Bir de onalt pot oynanrken her valr alta on kuru tabelay tutana, yani Murat efendi'ye kacak... Rica ederim... stemez Rt bey.

 Neden istemezmi... Sen bizim babamzn ua msn? Ben de eleniyorum, seyrediyorum. ime karmayn bakalm... Haydi evvel ellier kuru... Sonra da ilk kav olarak birer lira... Paralar Murat'a verdiler. Oyun balad. Oyunda iki esasl rakip vard. Dier iki oyuncu sanki onlarn mcadelesini devam ettiren vastalardan ibarettiler. Bu iki esasl rakip Beiktal Adnan ile Binba Galip beydi. Adnan, pokerde, bilhassa blfleri ile tannmt. Blf srasn sanki gaipten bilir, on kuru iin, yz kuruu gzn krpmadan tehlikeye koyar, blf yle bir srada yapard ki, dier oyuncular blfn olduunu Dinleri gibi bildikleri halde, iki yedili ile nasl tutaym birader ben bu hnzr! diyerek katlar masaya vururlard. Beiktal Adnan da fkr fkr glerek katlar mhim bir sr imi gibi dier arkadalarnn arasna sokuverirdi. Adnan blf iyi yapt halde, karsndakilerin blflerini tutmazd. Buna; Prensip meselesi, diyordu, blf benim ansmdr. ster ben yapaym, ister karmdaki yapsn, kesemem! Kazanaca kad ok zaman glmsiyerek yere atar, kendi kendine konuuyor gibi: Olmad omuzdam, blf bu kadar belli yaplmaz! Sonra insann cann yakarlar! diye sylenirdi. Buna mukabil, Galip beyin blf tutmakta ihtisas vard. Adnan'n aksine, asla blf yapmaz, fakat blf tutarak, kendi tabiriyle Kendini bilen oyuncuyu hacl etmee baylrd. Blf tuttuu zaman, byk bir sknt ve pimanlk iinde: Neyiniz var? diye soran zavallya, 36 efendim! der, srarlara ramen kad amaz, nihayet adamcaz: Onlar bile iyi! Bende hibir ey yok! demee mecbur ederdi. Binaenaleyh, Adnan'la Galip beyin bulunduklar karede oyun seyretmek oynamaktan daha zevkliydi. Rt bey bu zek ve kt dellosuna taraftar bulunmuyordu. lk zamanlar Vazifenin ciddiyetine yakmayan bu hale itiraz etmiti. Fakat ikisini de huylarndan vazgeirermyeceini anladndan olan, olduu gibi kabule mecbur oldu. Bunun kendi hesab pokerciliini tatmin eden bir taraf da yok deildi. Blf yapmak zevkini, Adnan'da, blf yakalamak zevkini de Galip beyde tatmin ediyor, kendisi, eski prensibine sdk kalarak oyunu telsz, dmdz oynuyordu. Kanaatna gre, (Pokeri bilmek) demek, ele gelen kadn, alaca ile vereceini iyi tahmnlemekten ibaretti. Yani yz kuru kazanabilecek bir katia 99 kuru kazanmak, bir kuru deil, sadece kaybetmekti. Nitekim, ancak yz kuru verebilecek bir kat iin, kardakinin elini grmek bahanesiyle yz kuru vermek te sadece kaybetmek, binaenaleyh poker ilminin cahili olmakt. Bitirim Niyazi, baka eyler dnyor gibi dalgn oynuyordu. Zaten deti byleydi. Tabiatn bilmiyenler, onu oyun arkadalarna, yahut gelmedii iin iskambil katlarna kzm zannederlerdi. Bu hal o kadar uzayp giderdi ki, arada srada, fazla rlns yapt, rest ektii zaman oyuncular bile (Sen de mi vardn?) manasna, akn akn yzne bakarlard. Hsl arkada kan-bur Sleyman'n aksine sessiz kazanr, sessiz kaybederdi. Sleyman iin, Poker oynamaz, Karagz oynatr! dedii mehurdu. Hakikaten Sleyman'n oyununa, bilhassa iyi kat gelip kazanan oyuncular ve btaraf seyirciler iin doyum olmazd. Birisi valr dese, o, Benden de al o kadar! cevabn yaptrr. Atm diyecek yerde, Kuat ettim! der, sadece (Bop) demez, mutlaka Bir mini mini bopuk

diye kelimeyi irin bir zavalllkla uzatr, Rlnsa, Aynen mahede eyledik karl37 pil! rest! diye barrd. Hele rest ekenlere kar bir dnp hesaplama tarz vard ki, kahkaha ile glmemek mmkn deildi. Kad uzun mddet file etmez, ederken bir aralk durup uzun uzun meydan okumu oyuncuyu szer, Ahval nasl? manasna gz krpar, tekrar besmele ekip parmaklarn dudana dedirerek Hele bakalm bizim kara papaz ne diyor? diye mrldanr, kat-lar gayet ar bir kapy ayormu gibi yzn buruturarak biraz daha aralar, ban birdenbire kaldrp: Yaaa... Biz papazlara gidiyorduk. Anladn m? diye sorar, bir mddet daha urar, gene apansz Ciddi mi bu sz? Sahiden rest mi buyurdunuz? diye tecahie vurur, nihayet grecekse: Vallaha karde, bana kalsa grmezdim... Deli miyim? Fakat ne haltetsin Kanbur Sleyman! te kara papaz, sen grmezsen, ben grrm diyor. Keyfimin tahtabou musun diye fkeleniyor. Paramn kelkhyas msn diye sakallarn dikiyor. Peki! Gr bakalm kara Papaz! Kaybedersen karmam haa... Yzne tkrrm vesselam!... Nutkuyle kad aar, grmiyecekse: Bana kalsa, grrm, hem de kazanrm... Lkin kara Papaz raz deil! Aslar orada hazr, buyuruyor. imdi dinlemesek olmaz! Hatr kalr. Var anann ak st gibi hell olsun! Peki! Paralarmz blfle aldn! Hell olsun! Grmyoruz. Kurtuldun! diyerek, iskambilleri toplard. imdi, gene keyifli keyifli glmsyor, kat ters geldii iin stste kaybeden Bitirim Niyazi'nin omuzundari tekilere gz krpyordu. Bir aralk: Bitirimmm! - diye' fsldad. Bitirim duymamazla geldi. Biraz sonra: Niyaziii! diye gene yava sesle sylendi. Niyazi gene duymam oldu. nc defa: Balarm trnandan pis katr! dedi. Niyazi, hmla dnp: 38 1 yorsun namussuz... Karya ge te biraz ansm deisin! O zaman da Rt beyin ans kt gider. Ben dztabanm! Balarm trnandan dedim ya... (Trnak) lf nc defa sarfedilince, Bitirim Niyazi: Bu yanmdan kalkmazsa ben oynamam! diyerek iskambil destesini tuttu. Galip bey stste iki blf tuttuu iin keyifliydi: Onlar bo lf olum! dedi, ans falan yok! Kat gelirse... Olsun bir kere huylandm.

Evvel aka ediyor sandlar. Cidd sylediini anlaynca bu sz beenmediler. Yap kad! Dat haydi! ocuk gibisin... Yap kad diyorum rezil! Adnan, blfleri yakaland iin, Galip beyin aksine fkelenmiti. Gzlerini ksarak Bitirim'e fena fena bakyordu. Kr Sleyman da ender hiddetlerinden birisine kapld. skambil destesini ekip ald. Ktlarn srtna bakarak: te papaz! te kz. Bu da as! Bu da vale... Bu da vale! diye amaa balad. te bir kz daha... Buyrun size bir papaz... Ulan Bitirim, bize de mi numara namussuz! Adnan byle syliyerek glmee balamt. Bitirim Niyazi, yz sapsar, mahcup, Sleyman'a bakmadan zr diledi: Deminden beri yapmayaym diyorum, elim gidiyor. Alm kudurmutan beter Adnan aabey.. Beyler kusurumuza bakmasnlar... Yeni kat atralm. Paras benden... Kr Sleyman, arkadann omuzuna dosta vurdu: 39 i um f dc uuuuu ^uuuu iiiciiiui uyu: Oyuna baka bir deste ile devam ettiler. ki senasta Murat be lira ktiplik creti ald. Bunun drt liras meruydu. Bir lirasn da saylar silip yazarken arttrmt. Bazan byle krl gnler oluyordu. Bazan byle krl gnler de olmasa... siz bir insan alktan lebilir. Ekmein okkas sekiz kuru iken dahi... Pokercilerin evlerine gitmesi, Murat' ferahlatt. Onlarn yannda kirli bir menfaat hissi duyduu iin can sklyordu. Rt beyin bazan byle merhameti tutard. Merhameti ama... Pek te sadaka deil bu para... Bir hizmet mukabili... Murat gene yava yava fkeleniyordu. Kendisi bir tehlikeye kar mdafaaya hazrlanr gibi kmldad. Byle fkelenirse, zarara girer... En aa bir, birbucuk lira... 6 kfte, 15 kuru, yz dirhem ekmekle

yarm piyaz on kuru, 49 kuru ta rak... Rakdan sonra adamn stne bir hovardalk kyor. Hic olmazsa Naid'e gitmee kalkar. Hsl bir sr masraf... Anket defterini okuyan Erturul Hikmet'e gizlice bakt. Hikmet bu hesaplarn birisini bile yapmaz. Paras oldu mu son metelie kadar rakya verir. Hafifleyip rahatlyorum kardeler! diyerek gler de.. Ama, onun iyi kt ban sokacak bir evi var. Barbaros'la beraber batan babasnn ehit maayle annesi evi ktkanaat ta olsa geindiriyor. Murat, baka birey hatrlyarak, az daha, Hikmet'i bana musallat edecekti. Sahi! Bu gece, yukarda Bakara oynuyacaklar. Ocak Hafz manoyu almaa kendisini memur edecek, hic deilse, iki c lira gelir... Dnceli dnceli bir cigara yakt. Sefalet birok hususlarda Murat' inanmaz yapmt. Byk bir kahramanlk yapar gibi, garson hsan' ard. Buyur hsan efendi, dedi, u c lira oda kiras... u bir liray da al, kahve borlarn siliver. Bu hafta bir liray doldurmad sanrm. 40 Hikmet, paralara bakarak iini ekti: Abo gelse ierdik Fakir'i prtaksir... Abo gelmez... Mahallebici gzeline gitti desem, akamdr. ar kapand... Farknda msn, baz adamlara klk hi yaramyor. Bsbtn salak oluyorlar. Dier bazlarna?.. Dier bazlar akgz olur... Mesel? Mesel, ben!., dur itiraz etme... Ben, mrmn aktan hari ksmlarnda budalann biriyimdir. Fakat Cemile yanmda olursa, Aren Lpen kesiliyorum. Bir yerleri mi soyuyorsun? Bir yerleri mi? Bir yerler olur rrtu? Benim soyacak bir valdeciim var. Cemile'yle buluacaz. Para yok... Pekl! Anneme yle bir yalan uyduruyorum ki, ben bile, daha yarsn bitirmeden inanyorum. Ekseriya bu yalanlar feci eyler olduundan, gzlerim yaaryor. Son gnlerde bir usul daha kefettim. Para szdrmak hususunda m? Bunun neticesi de paraya dayanyor ya... Cemi-le'yi bazen Beyolu'ndaki otellere gtrrm. Zengin olduum geceler. Baktm ki, bu i hem pahal, hem de tehlikeli, bir usul kefettim. Meselede

ak olmasa, krk yl hatrma gelmezdi. imdi yanmzda Abo mevcut deil, sana, itiraf edeyim, slmiyetten ikyete benim hic hakkm yok kardeim. Anlyamadm. Yoksa, mam nikh kyp eve mi gtreceksin... Sana baylrm Murat, hereyi evvel meru tarafndan dnrsn... Ben mam nikhndaki kolaylk, kolaylk deil, soytarlk yznden slmiyete minnettar deilim. slmiyetin kadnlar erkekten karan hkmne baylyorum. O hkm, zamana uyup tagayyr edeli hanidir? Evet, bizim mahalleler mstesna, dediin do41 zim valdecik, gene bildiini okur. te kefettiim usul bu mslman detine dayanyor. Gece yarsna doru, mahalleye yaklayoruz. Yokuun banda bizim Mesut oturur. Kapy vurup olan uyandryorum. Evde olsun olmasn, ehemmiyeti yok. Bir ceketle pantaion, bir de apka alyorum. Viranelikte Cemile bunlar gzelce giyiyor. Haydi bakalm doru bizim sokaa... Bir iki defa beki raslad. Viranelikte tebdil kyafet ederken mi? Karakola gtrmtr. Deil. Kapya be on adm kala! Selm verdi, selm aldm. Cemile de, merhaba beki baba demez mi? Sesini kalnlatrp... Az kald orospuyu iki yanandan pecektim. Eer mahalleden birileri sinemadan falan geliyorsa kz, mahsustan, kfreder. Dinini imann dedirtme bana! diyerek bir efelenmesi var ki, grsen glmekten lrsn. Annem, beni yanmdaki delikanl ile grnce, lmbay brakmasyle destur diyerek ieri kaar. Cemile Valdeyi rahatsz ettik birader! diye teessf eder. Misafir odasna gireriz. Kahveler gelir. Bir dn! Eve bylece kar getirdiimi bilse, valdem, yedi mahallenin bekisini, muhtarn bama toplamaz m? Sonra? Sonra, benim odama bir yatak daha sererler. Sabahleyin bir dalgnlk olmasn diye, biz benim karyolay bozarz, bu yer yatana gireriz. Gel keyfim gel! te buna akl derler. k akl! Birgn Kadriye Teyzem iin farkna varrsa karmam... Baka bir ihtiyat tedbirimiz daha var. Onu duy-san parman srrsn... Neymi? Baz geceler de ben Cemile'lere misafir gidiyorum. Yalana bak! Vallaha! Gene ayn usulle... Ayn usuln tersi!.. Sakn, kar kyafetine mi giriyorsun utanmaz.

42 ten ismimiz (Hikmet). Malm ya, hem kadnlarda var, hem de bizim gibi erkeklerde... Sen, haydi, Mesut rezilinin kapsna saat kata olsa dayanrsn, Cemile'nin byle ileke arkada var m? Dinle... Kz, kendi kendine bir gn karar vermi. Herhalde minnet altnda kalmamak iin olmal. Gene Bey-oluna kmtk. Dnte, Bu geoe bizdeyiz! dedi. Annen yok mu? Evdeymi... Karnn ne irret mahlk olduu cihana malm! Srtm rperdi. Zahir, sazda, kadnlara pek baygn bakm olacam, kz, beni eve gtrp annesine sam bam yolduracak. alacak! dedim. (Olur olmaz... Olur olmaz) derken mahalleye yaklatk. O da bir kapy ald. Meer, sabahleyin gelirken oraya bir entari ile bir barts brakm imi... Bunlar aldk. Viranede tebdili kyafet mi? Virane yok. Yaknda bir mescit minaresi var. Yanm ta minare kalm. Onun iine girdim. Pantolonun paalarn orabn iine soktum. Zaten ben apkasz gezerim. Barty de bama sardm. Krtarak bizimkinin yanna katldm. Annesi yuttu mu? slmiyette, kadnn kadndan kamas da yok ya... Cemile'de anahtar var. eri girdik. Kadn uyuyor. Uyandrdk. Elini ptm. yi haltetmisin. Buram buram rak kokmuyor musun? Rak kokuyorum ama, nefesi ona gre alp veriyorum. Anneciim Hikmet beni yalmz gndermedi. Buraya kadar getirdi. Bizde kalacak Dedi. Hemen yukarya ktk. Keka... Sabahleyin? Sabahleyin, annesi ie gidiyor. Kahvalty hazrlam fkara... Akama kadar evde kaldk. Akam zeri ktk. Kadn kyafetinde misin? 43 Peki, senin annen de ie gitmiyor ya.,, cemile olacak kaltak sizden nasl kyor? O, bizden geldii gibi kyor. ehzade camisine kadar yle geliyoruz. Orada helalardan birisine giriyor. Ben nbeti duruyorum. Etraf tenhalanca iaret veriyorum. Erkek olarak girdii yerden, kz olarak zplayp kyor. Dedim ya slmiyet byk ey... Camisinin kenefinde bile keramet var... Siz bir gn yakalanr, rsvay olursunuz, grrsn...

 Asla! klarn bana bin trl bel gelmesi kitaplara mahsus bir yalan... Hayatta, i tamamiyle aksi... k ksmnn ii, bizim Abo gibi ahmak bile olsa, rastge-lir... Allah yok mu yahu? Abo, mahallebici gzelini sahiden seviyor mu? Btn k oraya tand. Kapalar'da mahallebici dkkn iler mi? diye dnrdm. inden gzel kz olduktan sonra Ok Meydan'nda bile ilermi... ahap bu k iki ton tavuk gs yemitir hilfsz... Netice? Netice, kz glmee balam hitamnda... Yalnz glmee mi? yi sual dorusu! Babasnn yannda Randevu falan demek istedim. te oras biraz aprak. Malm ya, bizde randevular ekseriya mahallebicilerde olur. Oras da l bir mahallebici dkkn... Baka bir yerde bulualm demek uymuyormu. Bir kere teklif edecek olmu. Daha dorusu bana bir yank nme yazdrd. Mahallebici gzelinde akl varm kardeim... u halde, oka tatl yediinden, tatlda da kardan m ne halttr ite o kimyadan fazla bulunduu iin olmal, kz akll. Ne cevap verse beenirsin. (Baka bir yerde bulumaa lzum grmyorum efendim! Baka bir yerde beni bekletmi olsanz ayp der, iim ksa gelmesem, mahcup olurum. Halbuki ite sabahtan akama kadar burada sizi bekliyorum. Ge 44 uyc yuoc yu u. v^cuc uct uuuuu uuu* yorsunuz... Falan demi... Abo: Nikhlamaktan bakas yalan! diyor... Ya, Faklte?.. Olan (Ben hem evlenir, hem okurum!) diyor. Hani bir fkra vardr. Kz gelin ediyorlarm. Gvey evine gidecei gn dete uyarak alamaa balam. ly biraz fazla karm, biraz sahiye benzetmi olacak ki, yufka yrekli babas, Kzm, istemiyorsan, bu ii bozaym! demi. Yavru ne cevap verse beenirsin? Babacm! Ben hem alar, hem giderim! demesin mi. te bizim Abo'nunki de o hesap Annemin hastal hayrl-syle iyi olsun derhal grc gndereceim! diyor. Gveylik te hani haspama yarar. Hele evlt sahibi olmak yok mu? biilmi kaftandr kpolusuna... Erturul Hikmet kalkt. Yavru'nun ayhanesine Sadri Ethem gelecekmi. Haydi gidelim, dedi, Sadri senden pek holanyor. eriz. Teekkr ederim. Ben birisini bekliyeceim... Ebediyyen gelmiyecek birisi deil mi? Bazan ocuk gibisin Murat! Sadri kla kyafete metelik veren adam deildir. Abo'nun boynuna sarlacak hali yok ya...

 Kla, kyafete -Murat bir tuhaf gld:- byle birey mevzubahis olabilirse metelik verip vermemek dnlr. Bizde byle eyin lf dah yok... Haydi sen keyfine bak! Peki, bu byle byle ne olacak? Meraklanma! Bir are bulacaz... Greceksin... Biz Abo ile konutuk. Senin keyfine brakmyaca-z ya... Havalar pek fena gidiyor. nsana gz atrmyor ki... Haydi Allahasmarladk... Sadri gelirse, kafalar ektikten sonra buraya da urarz. Senin gazete iin ne alemde? Bilmem... Hakk Tark (imdilik musahhih olarak gelsin!) diyormu. Ben de buna raz olmuyorum. Sadri frsat gzlyor. Bir yer alrsa ilk namzet benmiim... sizlik cann skmyor mu? 45 i de, anladn manada isiz saylmazsn. Mesel, bugn* pokercilerin hesabn tutup birka lira kazanmak bal gibi bir itir. Hem de ehemmiyetli bir i. Dn ki, senin saatte aldn paray, Anadolu'da bir kyl ailesi 6 ayda ancak kazanyor. Binaenaleyh sen isiz bile saylmazsn... Nitekim ben de kendimi asla isiz farzetmiyorum. Ba-zan sabahtan akama kadar tavla oynuyorum. Bazen iki paket serkldoryan kazanyorum, bazan iki paket kaybediyorum. Zarar krn kardei olduuna gre ben tccar saylrm. Baz geceler iki liraya boks yaparm. Sonra iir yazarm... Sonra Cemile'yi severim. Bu da m i? Hem de en mhimi! Sen de benim gibisin. Tavla yerine cimdall oynarsn... Boks yerine, bazan sahiden drsn... fkelenirsin de... iir yazarsn, fazladan okursun... Bende okuma kabiliyeti yok. ki sayfada canm sklyor. yleyse ben kendimi faal ve faydal bir adam farzettiim halde, sen kendini, niin isiz ve tu-feyl sayyorsun? nk hayatnda ak yok azizim... Hayatnn tam yars l... Ak... Evet... Bu gece neelisin... Bu haldeyken bende de bir ak eksik zaten! Murat byle syleyerek kollarn ap kendisini gsterdi. Hikmet, gsterilen manzaraya zerre kadar ehemmiyet vermeden, kurta benziyen, kurnaz suratn buruturdu: Biliyorum ama, bu halin sebebi de kadnszlk... Hayatnda kadn olsa bu hali mutlaka altedersin. Seri bu hali altettikten sonra kadn gelsin diyorsun... Yanl, kadn bu hal gidince gelecek... Mamafih, bunlar, imdi, Felek kraathanesinde bo lflar, hele bahar olsun... Havalar snsn... Uyuuk erkeklik kmldasn, bak, o zaman bana nasl hak vereceksin... Ve hak

verince nasl iler baka trl olacak... Paltosunu, kendisinden emin bir hareketle omuzuncr att. 46 Anket defteri, gazeteye sarlm ve krmz bir sicimle balanm olarak nnde duruyordu. Murat, buna bakarak dnd. inde kendisinden bir eyler vard. Bir trl hayal edemedii gzel bir kza gidecekti. Belki o kz da kendisini grmek ister... Yava yava, yaamaktan korkuyor mu? Btn bunlar onun almetr mi? Yumuak byklarn okayarak, bireyler hesaplamaa balad. Bu hesaplar zihninden o kadar sk sk, o kadar yeknesak rakkamlarla geiriyordu ki, hesap yapmaa balaynca, adeta dinleniyordu. Bana elli lira lzm... Bu hlya, her zaman bu rakkamla dorudur. Ne tuhaf! Otuz liraya bir kat elbise... liraya iki gmlek... Be liraya bir ift iskarpin... apka, kravat ta be lira... Etti krk... orap, mendil i amar elli lira... Evet... Halbuki, Zonguldak'ta, bir gn bir tahtada ikiyz liray amelelere balamt. ki uval toz eker vinein sapanndan kurtulup kmr mavnasna dm, patlamt. An-bar efi bunlarn dereye dklmesini emretti. Byle pratik ilere akl ermedii halde, buna man olmasna hl aar... Bir ameleyle tahan helvaclarna numune yollam, ekerlere yirmi kurutan mteri bulmutu. Paray anbarn demirba amelelerine taksim ettii iin Muhasip Muhtar bey kendisine az m fkelenmiti? Elli lira olsa elverirdi?.. Otuz liraya bir kostm, falan, filn... Ama, biraz da harlk lzm deil mi? Hi olmazsa yz lira ister... buluncaya kadar idare etmek iin de elli lira... Ackmadn m Murat bey? Ben mi? Sahi, acktm... Onu dnyordum, Kfteci'ye gitmee eniyordum da.

Ben yumurta piireceim... Beraber yeriz. yleyse ben de yumurta alaym... Hayr! Alt tane yumurta aldm. Yeter... Yeterse, helva alalm... Yumurtann stne tath iyidir. Sen bilirsin... Murat, garson hsan'a, onbe kuru verdi: 47 Yz dirhem de eKmeK a... Ekmek te var. Be kuru dursun... Hayr... Helvay onbe kuruluk alrsn... Hac da yer... Garson hsan bir kou gidip geldi. Yumurtalar ocan arkasndaki kk aralkta piirdi. Masaya bir eski gazete serdi. Ocak Hac, o gece, ikiye davetli olduundan yemee itirak etmedi. hsan onun

yerine oca idare edecek, markalar toplayacakt. Hac, gznn birisi daima ksk olduu iin, insana fena fena bakyor hissini veren iyi bir adamd. Malsa-hibine o kadar sadkt ki, burasn, kendisine ait olsa bu kadar canla bala evirmee uramazd. imdi ender giyildikleri ve bavulda durduklar iin, tesi berisi izgi izgi burumu, lcivert elbisesi iinde rahatsz olduunu belli ederek Murat'a talimat veriyordu. Sen buradasn Murat efendi! Olanlara dikkat et... Bu bir... Oyuncular gelirse, senin odann bitiiindeki oday aarsnz... Hepsi toplanmadan sobay yakmayn! Lzumsuz masraf olmasn, gnahtr... skambil destelerinin anahtarn hsan'a braktm. Manoyu dikkatle topla! Kavgaya, grltye meydan verme... Ben karakola urar nbeti komiserini grrm... Devriye gece vakti ay imee, simit yemee gelmesin... Eer oyun sabaha kadar srerse ben de yetiirim ya... Kz da var m ziyafette Hac? Hemen kzdan aarsn a yavrum! Bizim o vaktimiz geti... imdi kz kar olduk... Bir arkada vard. Hapisten kt da... buuk sene yatt da kt. Davet etmiler, gitmesek olmaz... Ama, unutuyordum, bilardonun uhalarna dikkat edin... Birisi yrtar da... Farkna varmazsnz... Geen gn sordum. Bir masalk uha, krk liraym... Merak etme... hsan delidir. Bir ie alalm da, urada ziftlenelim derse, bak gcenirim... Canm sklr... zaman baka, iret zaman baka... 48 vm.' insan miY enaen yuz ousa Kple devirir... Ben malm bilmez miyim a, yavrum! Buralar sana emanet... Zaten senin evin saylr. Olun gibi ever (*), kzn gibi gelin et... Evvel Allah, sonra sana... Git gle gle... Sen de gel diyeceim... Olmayacak... Lkin borcumdur, bir gece papaz uururuz. Gene yukarya ekiliriz de... Anladn m? Hamdi Bey her zamanki gibi saat onikiye doru geldi. Hava pek souk olduu halde, her zamanki gibi, pardss gene kolundayd. Murat'a elini uzatp karsna oturdu. Eli, her zamanki gibi yumuak ve souktu. Parmaklar bklmyormu gibi, karsndakinin avucuna ylece brakr, sonra geri alrd. Bu el, sanki bir vcuda bal deildi ve dodu doal asla hi bir i iin kullanlmamt. Halbuki Hamdi Bey bu cansz elin hezrfen parmaklar sayesinde geiniyordu. ini soranlara bir kereye mahsus olmak zere Komisyonculuk ettiini syler, sonra da bu mevzua

tekrar gelmek istemezdi. Dnya kadar tandndan yalnz birka tanesi Hamdi bey'in asl iini biliyorlard. Bu i gece-yarsna doru tramvaya binip Beyolu'ndan stanbul'a gemekten ibaretti. Hamdi bey, gndzleri hakikaten liman kahvelerinde dolar, partisi bir paket Yenice'sine piket tavla oynar, parmaklan sayesinde yzde doksan da kazanrd. Tavlada zar tutmas, pikette kat dzmesi mehurdu. Sonra, bir kk meyhane lokantada birka kadeh atarak karnn doyurur. Beyolu'na kar, Galatasaray'la Taksim arasndaki kahvelerde gene piket veya tavla partilerine devam eder, saat onbirbuukta sinemalarn paydosunu beklerdi. Paydostan sonraki kalabalk Tramvaylardan birisine binerek stanbul'a dnerdi. Bu Tramvaylardaki ii, sarho, yahut yorgun adamlarn gs ceplerinden ipek mendil ve dolma kalem () Evlendir. 49 F. : 4 rm dzne dolmakalem, bir o kadar ipek mendil bulunurdu. Bu kadar kanaatkar olduundan senelerden beri bir defa bile yakalanmam, hapse girmemiti. aldklarn yalnz ve yalnz avukatlara, hkimlere, bir de gemicilere satard. Ender olarak, polise mracaat ettirecek kadar pahal bir kaleme raslarsa, onu Parker fabrikasnn mtehassslarndan daha ustalkla sker, altnn ayrr, iskeletini kendisine gre tamir ederek tannmaz hale getirirdi. Bu suretle kalem kymetinden ok ey kaybediyordu ama, yakalanmak tehlikesi kalmyordu. Otuz yan oktan gemi olduu halde, ancak yirmibe yanda gstermekteydi. Kara gzl, kara kal esmer, yuvarlak, yzl, kara badem bykl, son derece yakkl bir adamd. zerinde de, ihtiyar babadan domalarda grlen bir hantallk bulunduu halde, bylele-rinin ekseriyeti gibi sevimsiz deildi. Bilkis tehlikeli mesleini, ancak sevimlilii sayesinde, byle tehlikesiz bir halde devam ettirebiliyordu. Herkesle abuk dost olur, fakat kendisinden alak seviyeli adamlara asla tahamml edemezdi. Byleleriyle dost olmasiyle alkasn kesmesi arasnda, iki, hafta bile gemezdi. Fakat bir kere de kan kaynad m artk o arkada iin her fedakrla katlanyor, ii ile, derdleriyle alkadar olmay be-ceriyordu. Kendisini, on, onbe seneden beri tanyanlar bile bir kadnla, geici de olsa, mnasebette bulunduunu grmemiler, duymamlard. Kadnlardan bahsetmez, yannda uzun uzadya bahsedilmesini de sevmezdi. Hele dost sayd insanlarn bir kadna k olmalar, onu haftalarca zer, arkada bir felkete, bir aresiz hastala duar olmu gibi zlrd. Byle sralarda, galiba, dostunu batan kardn dnerek o kza, yahut kadna adeta dman olurdu. Bunun sebebini birgn Murat'a yle anlatmt: Evet kadnlardan nefret ediyorum. Neden yalan sylemeli... Bu nefret evvel Annemden balar. Pek gz sulu bir kadnd. Vara yoa alard. Ben evimizde 50 N-'VI11 I 1. UUUUI I I

alard kadn, erken gelse gene alard. Komuda, bir ses olsa, gzleri dolard. Bir cenazeye rastlasak gene yle... Haddin varsa nezle ol, bir iki defa ksr... yzne bakarak, sanki can veriyormusun gibi, boanr... Hl aarm birader, o karakuru ufak tekef kadnda bu kadar gzya nasl bulunur. Niyagara ellesi olsa, tkenirdi. Misisipi nehri olsa hkez... Sonra bir dier atm cihet, iinde bu kadar gzya sakl olduu halde, kadnn voud, gene de, nasl yle tahta gibi idi... On, oniki yandayken, "Bu kadn milleti, canskc birey" demee baladm iyi hatrlarm. Aksi gibi, mahallenin kzlar da benden pek hazzederlerdi. Peimi brakmazlar pisler... Ben nereye saklansam mutlak, gelir bulurlar... Hele evde hi rahat vermezlerdi. Mamafi, kadn denilen rezil mahlktan asl souyuum, baka bir sebeptendir. Rtiye'yi bitirdim. dadi'ye gidiyorum. Mahallede o sralar erkek te yok... Herkes seferberlie gitmi... Mektup yazmak bana dt. Birka senede yazdm yazlar, mektup olarak zarflayp cephelere yollamasaydm da, esere harcasaydm. Ahmet Rasim'in kitaplar kadar kitabm olurdu. Canan isminde bir komu kz vard. Annesi herzaman mektup yazdrmaa gelince onu da beraber getirirdi. nceleri, incecik, denek bacakl, souk bir mahlktu. Bir senenin iinde naslsa geldi geliti. Bacaklar, kalalar, gs dolgunlat. Gzlerinde, glnden bir iftelik peyda oldu. Uzatmyalm, bizi canevimizden tututurdu. Ben acemiyim... Kadn milletinden gzm zaten ylgn... Sevda balaynca bsbtn yabani oldum. Onu grmyor muyum, szm, sohbetimi, yrym, duruumu aryorum. Meer namussuz, anadan doma ifteymi. . ki bakta meseleyi anlam. Bir gece, bir punduna getirip merdivende kaba etimi imdikledi. Cierim koptu sandm. Bundan birka geee sonra idi. Annesine gene uzun bir mektup yazmtm. Ders almak bahanesiyle yukar ktm. Be dakika sonra zarfn stn yazdrmak bahanesiyle peimden geldi. Hibir mukaddemeye lzum gr51 11 ICINOIZ.il I, nuiiuiuiiu w.. ,T------------_

dklarn, kendisini kuyuya atacan syledi. Gzleri deli deli bakyordu. Benim dilim tutulmutu. (Beraber kaalm) falan diyordu. Beraber kaacakmz. Bunu kime sylyor bilir misiniz? Kamaa karar verdii zaman ancak sandk odasna snabilen gz almam bir stanbul ocuuna... Ben, ondan perian olmu olmalym ki, beni teselli lzumunu hissetti galiba^ zlme ekerim! Sen zlrsen, ben kendimi ldrrm diye boynuma sarld. Bana pmeyi reten odur. Yava yava bizdeki dangalaklk ta kalmad. Kadn ksmn bilirsiniz, birisine birey retmek istedi mi, dakikasnda ezber ettirir. Biz gayr keklik etine altk. Bazan o bize geliyor, bazen geceleri beni tala alyor. nsan, saatlerce, saatlerce deil, ok zaman yats'dan sabah ezanna kadar durmadan, dinlenmeden pr m? Birisi sylese, ben hi itiraz etmem, (Hay hay! pr! Bama geldi zra!) derim. Nihayet, ben ii, baka oyunlara dkeceim srada, bir hafta iinde o yal Binba ile evlenmez mi? Dnya ykld zannettim. Deli olmak iten deil... Sanki lemde bir tane kz varm, o da benim Canan imi... imdi elden gitmi, ben bir bama zindanda kalmm... ntiharlar falan hep dndm. Bir iki kere kuyunun bana kadar gidip geri dndm. Zehir, rvelver, deniz, tasarladm. Baktm ki can tatl, bu sefer, Binba enitemi ldrmei gze aldm. Herif zbandut gibi bir ay idi ve igveysi girmiti. Mahallede erkek olmadndan, kocaman bir kmesin biricik horozu gibi gidip geliyordu. Ben dnden sonra Canan'la yzyze gelmemee alyordum. Sanki ben ona kallelik etmitim. Onbe gn m, bir ay m sonra idi. Bir gn evde yalnzdm. Gecelik entarisiyle taban yanm it gibi dolayorum. Yreime kalsa, pencereden ayrlmyacam. Canan'lar gzetleyeceim. Hi unutmam scak bir Temmuz gn.. Deli olmak iten deil. Kap alnd. Cumbadan uzandm. Yeldirmeli, bartl bir kadn. Kim o? diye cansknts ile sordum. A! buyurdu. Sesi yabanc deil... Ben

bu sesi bileceim... Aklmdan evel, kalbim davrand. Canan 52 T dt ettim. Beni bir hicap sarmt. Sonra nasl oldu bilmem, merdivenleri apar topar indim. Kapy atm. Meb-ruke teyzem burada m? diye sordu. Cevap beklemeden ieriye girdi. Bilhare rendim ki annemin annesiyle beraber scaa gittiini biliyormu, mahsustan evin tenha zamannda gelmi... Mebruke teyze Mebruke teyze huu! diyerek yukarya kt. Annemin olmadn anlaynca tellanm, korkmu gibi davrand. Beni yukarya mahsus mu kardnz? diye sordu. yle bir hareketle yeldirmesi-: ni at, bartsn brakt ki bana yere kp dizlerine sarlmak dt Kaalm! Kaalm! Dnyann br ucuna gidelim dermiim... Salarm okad. Beni bir alamak tutmutu. Nerdeyse tkanacaktm. Biraz korkarak kucaklad. Adeta ben kadnmm da o erkekmi gibi sedire kadar zorla gtrdm. Bak artk korkum kalmad. Beraber kamaa hacet yok... Ne tatl demler sreceiz! diyordu. Cicimama'y ite o gn orada tattm. Neler biliyordu kaltak! Benim gibi gz almam srcak yavrusunu mahvedecek cilveler, ne numaralar... Artk nizama soktuk. Binba enitem vazifeye gidince, Canan bize geliyordu. Mahalleliye kar da bahaneyi uydurmutuk. Annemden Kur'an dersi alyormu. Binba enitemin nbeti gecelerinde de ben gizlice onlara gider oldum. Toy bir delikanlnn akl ne kadar olacak? Onlara gittiim ilk gece, kocasyle yattklar karyolay grnce, beni kskanlk sarsn, bir kskanlk... Dnya yeniden bama zindan kesildi. Hayr! Herifi ldrmeden yaamann imkn yoktu. Suratm yle bembeyaz kesilmi, elim ayam yle titremi ki, farkna vard. Sebebini sordu. Kararm anlaynca, eytan eytan gld: Beyhude zlyorsun ruhum! dedi, eniten erkek deil ki... Evvel bir ey anlyamadm. zah etti. Herif yal imi... oktan erkeklii kesilmi... Kendileri kar-koca deil, baba-kz gibi yayorlarm. lk gecesi, zor, g bir i yapabilmi, ondan beriye birbirlerine srtlarn dnp karde karde yatyorlarm. O ii bir tarafa brakalm, dedi, iki kere stste pse, elleri, ayaklar titriyor, iki saat kendisini toplyamyor. l ii53 da iken gemeli idin!) diye iini ekiyor pinpon! derhal inandm. Onbe, onalt yandaki ocuklarn ortayal adamlar hani bir ihtiyar saymalar vardr ya.. te o his olmal... Gecelerden bir gece, gene onlarda yatyoruz. Birden kap alnd. Ne yapacamz ardk. Beni karyolann altna saklamaktan baka are kalmad. Binba enitem, birka kadeh atm. O hzla, karsn zlemi. Odaya Burnumda ttyorsun kar! diye girdi. Hayr ola evldm! diyerek peisra gelen kaynanasn, hele bizi yalnz brak! Elbette hayr... er mi olacakt! diye ite ite dar att. Krkpnarda, bapehlivanla km gibi, sevgilime bir kere dald. Kadn Dur, kudurdun mu? stm bam paralayacaksn dur! diye yalvard ama, herif dinler mi? te o gece, zerimde sabaha kadar, yap-,,,, madik marifet brakmadlar. Canan ilk anlarda, benim oraIIilli da bulunduumu dnerek ekingen davranyordu. Heri-

fin ikyetinden her zaman byle yapmadn anladm. Sonunda ne olacak! Kadn deil mi?, kontroln kaybetti. Benim akma koyuverdii cilveli iniltileri, hafif ve mesut lklar duyduka bana bir hal oldu. Ertesi sabah savutum. ki gn kendimi toplayamadm. Aptal aptal dolatm. nc gn aklm bama geldi. Yreimi bir yokladm. inde nefretten baka birey kalmam hamdolsun. Bu yle bir irenme idi ki, yalnz Canan'a deil, dnyadaki btn kadnlara yetti. imdi ok kr zehire panzehirli-yim... Ylana erbetli olunduu gibi...

Halbuki, Hamdi beyin doduu mahallelilerden birisi meseleyi baka trl hikye etmi, bu kadn dmanlnn sebebini, daha makul bir ekilde anlatmt. Hamdi beyin hikyesi, son geceye kadar doru idi. Son geceye gelince i atallayordu. Mahallelinin szne inanmak l-zmgelirse, zbandut Binba, kars ile Hamdi arasndaki mnasebetten phelenmi. Artk gnah vebali boynuna, ya bunu pmekten ileri gitmemi birey farzetmi, yahut karnn ne haltettiine, Allah'n bir olduuna inand gibi inanm ta, krpe yavruyu boamaa kyamam... Hsl, klar kollayp birarada bastrm... Ve Hamdi 54 karya dikip Hamdi beye ullanm... Yani cilveli Canan hanmn gz nnde, bre Hamdi beye, o fiili cebren icra etmi... Kadn dman Hamdi beyde mahupperestlik olduuna baklrsa, hikyenin ikinci ekline inanmak daha akla yakn geliyordu. Cnki Hamdi beyin tuttuu yol, kadnlardan deil, erkeklerden intikam almak yoluna benzemekteydi. Bu da, kendisine fenalk edenin kadn deil, erkek olduunu gsteriyordu. Hamdi bey, karsna oturunca ahap', Hikmet'i sordu. Sonra birey hatrlam gibi: Sen Hepyek Ali'yi nerden tanyorsun? dedi. Hepyek Ali mi? Evet, geen gee, bana seni gsterdi de Bu kim? diye sordu. Ne olaeak? dedim. Cevap vermedi. Ha, u mesele... Bir hafta kadar oluyor. Buraya geldi. le zeri. Zaten onbe gndr buraya devama balamt. Tavla oynayacak adam aryordu. Nihayet beni gzne kestirmi olacak ki... Tavla bilir misiniz beyim? dedi. Biraz bilirim! dedim. yi! Ben de yeni rendim. sterseniz bir be atalm! dedi. Hay hay! dedim. Ciga-ram da yok... Av bekliyorum... Tamam... Av da bulmusun... Dinlesene... Pullar dizdik. Yavaa, av rktmi-yecek ekilde Cigara da olsun mu? dedi. Haydi olsun bakalm! dedim. Adetini bilir misin. lk partide mahsustan yenildi. Mahsustan yenileceim diye can da kt. Zar bu? nadna bana kt, ona iyi geliyordu. ylesine ki, bir aralk, ei, be oynamamaa balad. Herkes bei e oynamaa alr... Bu tersine... Vuracak zar vurmuyor. Ben de bilmemezlie dktm. ele vuruyorsunuz! diyorum. (Hayr! Be geldi!) diyor. Hsl bana zorla yirmi-be kuru kazandrd. Paray derhal verdi ve hemen pullar yeniden dizmee balad. Ben yirmibe kuruu cebime koydum. Yeter, artk! Ben oynamayacam! dedim. Can skld ama fazla srar etmedi. Ertesi gn geldi Var msnz? dedi. Hayr! dedim. Daha ertesi gn geldi. Ge56 M t; uy lumuu. #- u\ <u fa teklif etmee balad. Nihayet, daha fazla zmek istemedim. Ulan Hepyek Ali efendi, dedim, seninle istediin kadar oynarm. Evvel u parmandaki beyaz sargy, sarg ile beraber, onun arasna

kstrdn hileli zar brakrsn... Sonra da kahvecinin zarlarn fincanla atarsn... ine gelirse... Ne cevap verdi? Yalnz adm sordu. Murat m dedin? Hayr! Barbut Ahmet, dedim. Herifi fena etmisin... Ben bunca senelik Hepyek Aliyim, byle oyuna dmemitim. Cigarann kymeti yok, enayi yerine getik, ona yanarm dedi. Ne cevap verdin? Cigara yabana gitmemi. Murat, ciy delikanl deildir. Klhanbeyidir. nanmazsan Ekrem beye sor, dedim. imdi aklma geldi de... yi etmisin... Namussuz Hepyek... Hi unutmam, bir gn Sultanahmet'te bununla kaptk. O zamanlar Hepyek stanbul'a yeni gelmi. stnde Anadolu safl var. Zaten o halle stanbul'u soyup sovana evirdi ya... imdi giritik. Ben zar tutuyorum, o zarla oynuyor. Farkndaym ama, benim de iime geldii iin seslenmiyorum. O nasl oynarsa ben de yle oynuyorum. Fazladan istediimi de yaptryorum. Evvel bir paket Yenice'sine baladk. ki oldu, drt oldu, sekiz oldu, onalt oldu, otuziki oldu. Vakit akam buldu. Alt-yzkrk kuru aldm. Yz kuru ta kahveye verdi. Yediyz krk... Bir yerde yemek yiyelim de oyunumuza devam edelim. dedi. Bastne dedim. Yannda bir de arkada var. Sirkeci'de bir kfteciye girdik. Yedik, itik. Hovarda adamdr. Bana kese atrmad. ktk Beyolu'na... Bir sabah kahvesine postu serdik. Kahveciler tenbihli-dirler. Ben ainalk etmeyince ahbaplk etmezler... Birka partiden sonra Yenice hesabn bir yana braktk. Baladk oyun lira, atmaa... Sabana karyd galiba! stste yirmidrt parti yenilmiti. Yetmi ksur lira... Artk ikimiz de tokattan dmz. Uykuda gibi oynuyoruz. 56 me tane zar dt. Ben arm gibi yaptm, Hepyek hi istifini bozmadan, yanndaki arkadana Bu da nasl aka! Al u zarn! demez mi? Beendim feraseti! Faslasz yirmidrt saat oyun oynadktan, yz liraya yakn para kaybettikten sonra uyku sersemiyle lf p diye sylemek gzeldi. ki oyunum olduu halde glerek tavlay kapattm. Anlatk. O zamandan beri ahbabz! yi adamdr Hepyek... Gz tok adamdr... Ben de kendisinden memnunum... Mkl zamanmda imdadma yetiti. Hl bir i bulamadn m? Vallaha, artk aramyorum da... Usandm bey... Aa yukar bir seneye yakndr... Dile kolay... nsann midi kesiliyor. Havalar da berbat bir yere kamyoruz. Bir arkada var. Kara Kemal... Komisyonculuk eder, bilmem tanr msnz? Tanrm zppeyi ne olmu? Vdetti bakalm... Aratryormu... Bir baka tasavvurumuz da var...

 Aratrn... Bulabilirseniz ne l! Bulamazsanz Nisan sonunda i hazr... Hi meraklanma! O kadar ok vait dinledim ki... nanacam kalmad dorusu... te imdi ayp ettin... Beni sen, Kara Kemal'e benzetiyorsun... Veli bey sz verdi iyi dostumdur. Ktibi askere gidiyor. Nisanda sevkedilecek. En son Mays'n iptidasnda ie balarsn... Teekkr ederim... Eksik olmayn... Ne yaptk ki birader... Daha birey yapamadk ki... Bak gcenirim Murat! Ben seni severim... Bir ihtiyacn olur da sylemezsen darlrm. imdilik bir eye ihtiyacm yok... dare ediyoruz. Hatt rahatm bile desem inann... Hele yukardaki oday tuttuumuz ne iyi oldu. K rahat geirdik... Evet... te neredense, birdenbire aklma geldi. Benim bazan aklma iyi eyler gelir... Kendim iin deil ha! Dostlar iin... Nasl olsa kahvede vakit geiriyor bu 57 no ocuk deildir. Para canls olmayn severim. Polislerin iinde iyileri bulunmaz ya, bir de karsa byle tam drtyz dirhem erkek kar. liraya ucuz saylr. Buras sobal salon, yukars yatak odas... Gene de paradan yana sklma... Ben zengin saylmam ama, cebimde be on kuru varken arkadalardan da saklamam. Mersi... Dva ne oldu? Ha, dva m? Yahu! Benim bu Hkmet ilerine aklm ermiyor kardeim... Olan dvasndan vazgeti. Ettiine de ndirrj) oldu. Hatt, borcunu da gzelce dedi -Murat'n suratn astn grnce, mahcup mahcup glmsedi:- Bilirim, sen bizim bu huyumuzu sevmezsin. Lkin ne haltedelim birader, (Huy cann altnda) demiler... lmeliyim ki kurtulaym... Ben memnun muyum? Vallaha deilim! Lkin elimde deil yapamyorum... Ayp... Size yaratramyorum. Akl banda bir damsnz, iyi yreklisiniz. Merhametlisiniz! Bir de methetmee balama Allasen! Biz byle geldik, byle gideriz. Ben de mahcubum. Adliyede yerin dibine geiyorum. Lkin oldu bir kere... dedim ya... eytan drtt. im acele... Veli beyin bir tebligat varm. Ktip hasta olduundan bana rica etti. crada, o ii grdm. Yukarya kp kaydiyeyi yaptrdm. Tekrar aa inip mbair cretini yatracam da, on dakikaya kadar Karaky'de bulunacam... Arceza Mahkemesinin nnden geerken, (ieriye bir gz ataym) dedim. Ge gitsene be mnasebetsiz! Kalabalk, iersi... Binbir ayak, bir ayak zerinde.. O kadar kalabalkta olan nasl grdm, hl hayretteyim... Grr grmez dizlerimin ba zld. Elinde bir mektep kasketi var. Salarn taram, ak kumral salarn. Yanaklar pespembe... Bir iim su canm... Methetme namussuzu... Peki, peki... Yanna yanatm... Her tarafm titriyor... te naslsa, irde elden gitmi... Hani bir beyit var:

Gen hsn' sevmekte ben pran tyib eylemem, Hsn olur kim seyrederken ihtiyar elden gider. 58 L feryada balad. Yakama sarld. Evvel jandarma karakolunu, sonra polis merkezini boyladk. Bereket versin Sulh Hkimi tandk da, kefaletle brakt. imdi sarkntlktan mahkemedeyiz... Dedim ya, ayorum u hkmetin iine... ocuk dvasndan vazgeti. Bu sefer, kanun yakam brakmyor, ben" sanki kanuna birey yapmm gibi... Ama, deer... Bir grsen... Kes artk... Zrvalyorsun... Evet... Sen nereden bileceksin... Uruna be sene hapis yatlr. Meer, o yolun yolcusuymu ama, cilve-leecei tutmu... Geen gn beraber itik. Sarholuu bir baka trl gzel oluyor. Seni benim yzmden hapsederlerse diyor da glyor. Oh! Seni hapsetsinler! diyor. Bir fet canm! Erbabna bir babels... Yeni kalemler var m bakalm? Ha, demek sz deitireceiz. Pekl! yi birey yok! Ad eyler. Avukat ktibi olursan sana da bir tane lzm olacak... Paray hazrla! Evet... Bir dolmakalem eksikti zaten... Dolmakalem yalnz avukat ktibi olacan iin lzm deil... Sende airlik te var. Mutlaka sana bir kalem satacam... Grrsn... (airlik) dedim de, aklma geldi. Geen gn Avukat Veli beye seni gene methediyordum (Franszca bilir, Trkeyi hakikaten bilir... Fazladan air.) dedim. Yzn buruturdu. (te bu fena, dedi, ben airden ktip istemem. Akl baka yerde olur da ileri biribi-rine kartrr. Bana cidd bir adam lzm!) Ne cevap verdin? (Sen de airsin cidd bir adam deil misin yoksa?) dedim. (Elbette cidd bir adam deilim, dedi. Mahkemede bir iim olsa dnyada Veli beyden baka da avukat bulunmasa gene ben gelip kendime vekletname vermem!) diye gld. yi adamdr. Kibardr. Orta Selmi bey biraz delifiek ama, onun da kalbi temiz... Zaten ktiplere daha ziyade Veli bey karr... Orada rahat edersin... de... nallah... Allah kazadan beldan esirgesin. Kimi? 59 iki ay iinde ger gider de... Bu kadar bedbin olma canm! Sen bugn, yoksa cimdallda yenildin mi? Bilkis, bugn be lira kazandm. Oda kirasn, kahve borlarn tekmil verdim. imdi de cebimde bir

buuk liraya yakn para var. yleyse haltediyorsun artk... Sahiden haltediyor-sun... Be lira mebus yevmiyesi... Hem bahsa girerim, seninkinden vergi de kesmemilerdir. Evet, kesmediler... te grdn m? Bana bir kahve smarlayacak yerde, durmu da kara kara syleniyor. Affedersin Hamdi bey... Murat, garsona seslenecekti. Hamdi bey mani olmak iin derhal ayaa kalkt: Gidiyorum, dedi, aka ettim... Baka sefer... Alacam olsun! Cansz elini uzatt. Murat, onun arkasndan merakla bakt. Bu adamn hayatndaki en gizli vakalar renmiti de, ona neden (Hamdi bey) dediklerini bir trl anlayamamt. Bu d yankesiciye, bu ahlksz kulamparaya neden, kimler hangi sebeple (Bey) demiler, sonra bu sfat niin deitirmemilerdi. Maamafih, (Beylik) denilen asalete ait eyden bu adamda muhakkak ki bir eyler vard. Nitekim birok beylerde de bu adamda mevcut olan ahlkszlklar mevcuttu. Murat, garson hsan'n da kendisine, srarla (Bey) demesini hatrlayarak skld. Bu sz evvel alay zannetmiti. Halbuki hsan kendisini alay etmeyecek kadar seviyordu. Bu ne acaip bir dnya idi! O gece, kumarbazlar gelmediler. Oyun olmad. Murat yarmda yatmak iin odasna kt. Elektrii yakt. 60 t mamt. Garson hsan iki gnde bir sprd halde senelerin biriktirdii tozun henz birinci katn bile ske-memiti. Deme tahtalarnn aralklarn tamamyle kapatan tozlar, zemine boz renkte kauuk srlm gibi pis bir yumuaklk veriyordu. Elektrik ampul plakt ve incecik bir telin ucundan nerdeyse kopup decek gibi sarkyordu. Odada, dolap ye raf yoktu. Pencere camlarnn ou, sklerek, kullanlan odalarn krlm camlarnn yerine taklmak zere gnderilmi yerleri, Murat buraya tandktan sonra ksmen gazete ktlaryle, ksmen de kontrplk tahtalariyle kapatlmt. Odada mobilya olarak be tane masa, alr kapanr bir demir iskemle, bir eker sand vard. Masalardan , duvarn dibine yanyana koyulmu, stne Murat'n yata serilmiti. Dier ikisi, kar tarafta duruyorlard. Bunlarn zeri ve altlar alabildikleri kadar kitapla doluydu. eker sandnn zerinde de ciltli, ciltsiz kitaplar duruyordu. Duvara mhlanm byk bir iviye Murat'n paltosuyla

apkas aslmt. Murat, iskemleyi yatann yanna getirdi. Ceketini dikkatle kard. Bu dikkat yrtlmas korkusundand. Fena halde eskimi, kol azlar, nleri, eep kapaklar tamamyle anm olan ceketin dirsekleri yamalyd. Yakasnn enseye gelen yeri tamamyle yrtlmt. n leke iindeydi. O kadar pis ve harap bir hali vard k, eer zerinde bu hale gelmemi olsayd, baka are bulunmamasna ramen Murat bunu lse giymezdi. Astar tamamiyle bitmiti. Sabahlar giyerken elleri ekseriya, kol astarnn yrtk yerlerine girer, Murat'a bir sr kfr ettirirdi. Murat bunu iskemlenin arkalna ast. Her gece ve sabahlar yapt gibi bir adm geri ekilerek, iren bir hayvana bakar gibi bakt. Byle bakt zamanlar Erturul Hikmet'in bir szn hatrlyordu. Bok-sr-air, kinata ve Murat'a fkelenirse: Bre budala, dir ye barrd, dnyada iktisad buhran var. Sebep mal bolluu... Yani dnyada o kadar ok ceket var ki, ceketiler 61 beriyorlar... Gene de senin srtnda ceket yok... Murat kederle gld. Belki de Hikmet haklyd ama, bu sze inanmamakta kendisinin de hakk vard. nsann biricik ceketi olur, o da bu halde bulunursa... Aldanma ki air sz elbette yalandr! denmez mi? Satlmayan ceket balyalarnn altnda ezilen adamlar ve tam alt aydanberi devam eden feci ceketsizlik... Ceket bol olsa da, kazak herhalde o kadar bol deildi. Bu da srtndaki kaza hl karp giyebildii iirt kendisine bir mazeret ve tesell oluyordu. Bunu, bir Romanyal mektep arkada vaktiyle hediye etmiti. O zaman, -iki sene evvel- herhalde kaln, stc bireydi. Demek, yn rglerde deta insanlar gibi hastalanp ihtiyarlyorlar... te gnden gne, belli belirsiz incelmi... Baz yerleri, dirsekleri, kollar hareket eden yanlar, deta effaf lanm... Bir tarafndan teki taraf iyice grnyor. Darda, Mart gecesinin deli deli esen souk rzgr inliyordu. Murat'a, kocaman, bo, kimsesiz ahap bina, temelinden sallanyor gibi geldi. d. Kitaplara bakarak, elleri koltuk altlarna kadar kavumu ylece durdu. Ayn zamanda birka kitaba birden balamak detiydi. Bu gece, hangisine devam edeceini dnyordu. Bronte'nin Jane Eyre'L Hele dursun! Bu gece sarsak, karanlk, yalanc gibi eylere tahamml yok... Flober'in Trois Contesu... nsan, slptaki intizamdan bunalyor. Daha hafif... Daha budalaca olan, Sirano d Berjerak gelsin ortaya... Bir zamanlar, Fransa'y hop oturtup hop kaldran ne var bunda? 2 nci perdenin sekizinci sahnesine geldii halde henz hibir fevkaldelie rastlamamt. Duma per'in eserleri urada dursun, Misel Ze-vako'lar bile daha gzel... Hi deil, insan onlar elence iin okur... Bu, fazladan manzum... Maamafi, Sadri Ethem, Sirano, Fransa'nn 1871 malbiyetine meydan okumak iin yazlmtr. O zaman o kadar tutmasnn sebebi budur, demiti. Milletler de, ocuklar gibi avutulmak istiyorlar... Hem de Dev masallaryla... Murat byle 62 kibriti, yastn altna soktu. Yastk yz, yatak ve yorgan araflar, iki, ikibuuk aydanberi ykanmamlard. Bana gelen yerleriyle, yzne gelen yerleri koyu kurun denecek kadar kirliydi. nce pamuk yorgann zerine,

eski bir ngiliz battaniyesi rtlmt. Bu battaniye, babas Mahir efendinin cephelerde kulland, tesi berisi yanm, iki yeri de, iviye taklarak yrtld iin yamanm bir emektar eya idi. Murat iyi hatrlyordu. Yeniyken tatl, bal rengindeydi, kuvvetliydi. Mahir efendi, battaniyesini: Kurun sksalar ilemez. ngiliz mal dedin mi bitti! diye methederdi. imdi artk o da, ihtiyarlamt. stne paltoyu koymadka, Murat', inae pamuk yorganla beraber stmaa yetmiyordu. Murat paltoyu, ividen ald. Battaniyenin zerine serdi. Byle paltonun altnda yatmaa bir trl alamamt. Uykusunun arasnda bile, zerinden kayp deceini, sanki dnerek rahatsz oluyordu. Dse kirlenir diy deil... Palto da, ceket gibi, artk kirlenmek kabiliyetini kaybetmi, kirlenmesi kabil olamayacak kadar eskimiti. K bastrnca, aresiz kalm, Kapalar'daki Bit-pazar'ndan bebuuk liraya almt. Ald zaman, deta yeni gibiydi. Kendisine, bu kadar sert, byle dar, kollan bu kadar ksa da gelmemiti. O zamandanberi boy atp imanlad iddia olunamyacana gre, o souk k ikindisinde, ucuzca paltosuzluktan kurtulmak kendisini aldatm olmalyd. Kuman hi grlmemi bir yeil rengi vard. Spor biimi yaplmt. Bu spor biimlerin, eski elbise giyenler iin en faydal eyler olduunu Murat biliyordu. Biraz dar, yahut bol, biraz ksa, yahut uzun olmas ehemmiyetli deildir. Astar, cep azlar, yakas yeni gibi grnyordu. Kaln siyah kal yorgun gzl Acem, tersyz edilmediine kalbn basmt. Yedi liradan on para aa inemeyecek gibi davranmas, drtbuuk verdiklerini duyunca, fkelenmi gibi, (mal) depoya gndermee kalkmas da. Murat' aldatt. Be liraya kt. Acem altbuua indi. Murat yrd. Baka yere bakacak, bu kadar mnasibi63 zaman Acem seslendi. Paltoyu arkadalar da, ilk bakta beendiler. Eski ceketi saklyor, Murat'a, caddede gezecek bir kyafet temin ediyordu. Aldndan bir hafta sonra, bir gece, Beyo-Ju'na ktlar. Dnte yamura yakalandlar. Murat, srsklam olarak odaya geldi. Kendisine, ferah ferah sene byle gidecek, sonra da tersine evrilip daha bir o kadar hizmet edecek sanlan paltoyu, o gece, srtndan yeni olarak karp duvara ast. Sabahleyin, eskimi, mahvolmu bir halde buldu. Acem, bu' eski, her taraf bitmi, iplikleri rm biare eyi, yeil boya ve kola ile satlacak hale getirmiti. Meer, yakas, kollan, cep azlar, kamilen anp beyazlanmt. rgsnn iinde, teki ipliklerle yanyana gelemeyecek derecede rk bir cinsi vard ki, oktan daha Acem'in rutubetli deposunda bunalm ve eski satn almaa sklr mteri beklerken -rmee balamt. Murat aresiz kalarak, arkadalarndan terzi Enver'e gitti. Enver de, dardaki cepleri skerek, tesine berisine yamad. Asl beden, yama tutacak halden kt iin, yamanan yerlerin hemen kenarlar, birka gn iinde kendilerini koyuverdiler. Zaten ereti boyas dkldkten, bilhassa cepleri alndktan sonra spor biimi palto, paltoluktan km, acaip bir Haham cbbesi haline gelmiti. yle ki, caddede giderken acelesi olmayan btn gelip geenier, bir kere dnp mutlaka bu yeni modaya hayretle bakyorlard. Murat ta bunu farkettii iin sokaa kamyor, mecbur olursa, sabahn erken saatleriyle, akamn alaca karanln tercih ediyordu. Kyafet dknlnn yava yava ahlkn bozduunu farketmiyor deildi. Gittike, insafsz, korkak, d bir herif oluyordu. Hele son zamanlarda, kendisini, apansz kalabalka bir yerde falan bulsa, birey alacandan, czdanlarn aracandan phelenecekler, maazallah, dalgnl esnasnda eline bir sadaka tututuracaklar, yahut, (Olum unu iskeleye kadar gtrver!) diyerek hamallk teklif edecekler diye d kopuyordu.

Souktan ii titriyerek, kitaplarn yanndan yataa ka64 balamt. Demek artk kendisini lykyle kontrol edemiyor, bilhassa, yalnz kalnca sinirleri fena halde geviyordu. Gene Deli mi olacam? diye dnd. Sonra deli olacak adamn, deli olmak zere bulunduunu idrk edemeyeceini hatrlayarak kendisine cesaret verdi. Pantolonunu kard. Bu da ceketin kumandand, onun kadar lekeli ve harapt. Paalar, arka taraf, birer parmak geniliinde anmt. K da yamalyd. Kunduralarn karmak iin iskemleye iliti. Hele kunduralar teki giyim eyalarnn hibirisiyle mukayese edilemez halleydi. Bir insan deil, Taksim Meydan'n bile bu bir ift pabu eskisi, derhal, ayya ve meczup bir dilenci haline getirebilirdi. Artk su ve amur tutacak yerleri kalmamt. Boyatmann da imkn yoktu. amurda yrmee mecbur kald gnlerin sabah, burada, oraplarn ayana giyerken gzlerinden ka kere ya gelmiti. oraplar buz tuttuklar iin... Byle sabahlarda nasl olup ta hl lmediine aard. lmyordu, sefalete alnca, insan bir manada yayordu ama, bir senede senelik ypranarak phesiz... Bir senede be sene ypranarak... imdi tam yirmi yana girmek zereydi. Bu ya, hereyi srklyor... Al, yoksulluu, bilhassa rezaleti... San zamanlarda artk doymaz hale gelmiti. Helvacya gidince evvel yz dirhem ekmek istiyor, onu be kuruluk helvaya katk etmee alyor, kendi kendine (Doymuyorum deil... nsan yerken byle olur. Bir bardak su iin kalkarsam, doyduumu greceim!) diyor, cehtediyordu. Yani be kuruluk tahan helvasn yz dirhem ekmee yetitirmee deil, ekmei tahan helvasna denk getirmee... Fakat ellerini ne kadar kontrol etse, lokmalar, galiba pek byk oluyordu ki, ekmek derhal bitiyordu. Henz son lokma, avurdunda iken yz dirhem ekmek daha istemek icap ediyordu. Hsl, le yemei olarak, eer peynir yahut helva yiyecekse, muhakkak, yarm okka elli dirhem ekmek lzmd. O da helvacdan utand iin... Utanmazsa daha yz dirhem yiyecek... Kolayca... Zevkle... Bir gn sinemada, artistin yemek ye65 F. : 5 diye barm ta arkadalarn artmt. Ekmek hakknda ihtisas vard. enberlita frnn dier frnlardan yirmi para fazlaya satt taze ve pikin ekmeinden bir insan bir oturuta ferah ferah bir okka yiyebilirdi. Beyazt frnndaki de ona yakn... Dierlerinden taze olduu takdirde yz dirhem. Bayatsalar, yarm okka... Bazan Kara Kemal'le beraber rak iiyorlard da, bir kk fran-calayla bir miktar pastrma yiyerek doyan Kara Kemal'e ayordu. Belki kendisi de eskiden byleydi. Lkin imdi yle olduu zamanlar unutmu gitmiti. Bir sene iinde yle olduu, yani insan gibi yiyip doyduu zamanlar unutmak kabil mi? Kabil ite... Bunun yal yemediinden, et, tatl falan yemediinden byle olduunu biliyordu. Btn yaz, zm, peynir ve btn k, helva yemiti. Arada srada, ahap'lara, Hikmetlere misafir gittii zamanlar mstesna... Bir de garson hsan'Ia ve Kara Kemal'le itikleri zamanlar... Kunduralar, bizzat kendisinden saklamak iin yatan altna itti. oraplar para para ve kirli idiler. Hava bu kadar souk olduu halde le gibi kokuyorlard. Bu kokudan yatakta bile vard. Yatar yatmaz biraz rahatsz ediyordu ama, sonra duymaz oluyordu. Oday tutarken. Komiser Eref bey: Sakn, kar falan getirirseniz! Bak bozuuruz! demiti. Ne gln bir sz! Bu pisliin iine mi?

Murat yz kpkrmz, hmla gmleini kard. Bu gmlei geen hafta ahap vermiti. Verdii zaman kar gibi beyazd, sabun ve kekik kokuyordu. Vcudunu ykamad, eski ve kirli ten fanilasn deitirmedii halde, bu temiz gmlein ferahlatc tesirini sanki derisinde hissetmiti. Derisinde hissetmesi, biraz hayal ama, boynu, bir mddet rahatsz olmamt. ahap pehlivan olduu iin boynu ve gvdesi Murat'tan bykt. Gmlek bu sebepten boynunu daha inoe gsteriyor, kendisine hastalkl, hastalkl deilse bile uzun ve tehlikeli bir hastalktan yeni kurtulmu gibi bir manzara veriyordu. Murat yataa girdi. Titreyerek yorgann bir ucunu 66 umu uu. ensesini nupumuK iin, oan aiK Dr na-reketle oynatt. Kitabn bkl sayfasn buldu. De Guiche Sirano'ya Donkiot'u okuyup okumad-n soruyor. Yeldeirmenlere hcum parasn.. Sirano: Onnc para diye cevap veriyor... Sonra yava yava bu sefil oda, bu insafsz k gecesi, yarn, brgn ve daha brgn, her ey, yerini Er-don Rostan'n kavgac ve bedbaht Gaskonyalsna brakt. Artk, (Manzum piyes olmaz!), (Sirano pek uydurma!) falan gibi makl dnceler yok... Edebiyat vazifesini yapmaa balad. Souk rzgr, yrtk pabu, pis yatak, doymak bilmeyen gen uzviyet falan filn, hep teferruat... Deersiz eyler... Dnyada yalnz Sirano var... Pervasz, kavgac, hatta biraz kstah... Yani genlik... Yani hayat... Le Bret biran sustuktan sonra Sirano'nun koluna girdi: Fais tout haut e'orgueillieux et amer, mais tout bas, Dis-moi simplement qu'elle ne t'aime pas! (*) Cyrano' birden bire: Tais-toi! (**) Murat, Sirano'ya hak verdi. Byle lf olur mu Seni sevmiyor! Ne demek? Sevmek te, sevilmek gibi yalnz bir insann arzusuna bal deil ki... Birisinin kendisine k olmas kadnn nasl elinde deilse, kendisini sahiden seveni sevmemek te ylece elinde deildir. Elinde olmamak lzm gelir... Seven adam bunun aresini bulacaktr. Murat Ben sevsem, mutlaka bulurum. Zira bako trlsne imkn olmaz ki... dedi. Halbuki seviyordu. Hibir are bulamayacan bildii iin de, sevdiinin, farknda deilmi gibi davranyordu. (Fakir'i prtaksir) ile Sirano arasnda acaip bir benzerlik bularak ard. (*) Herkese yksekten at, dk iindeki kini / Ama benden saklama seni sevmediini! (**). Sus, yeter! 67 (Siyavugil evirisinden)

yordu. Kitabn iinde kaybolmak iin okumaa suratla devam etti. VI Murat srayarak uyand. Eikte, Erturul Hikmet'in her zaman srarla (Abo) dedii Pehlivan ahap duruyordu. Kapnn tokman brakmamt. Ona tutunuyor gibi -daha dorusu- serho bir hli vard. Murat, ahap', haliyle, yangndan yamru, yumru kurtarlm kabataslak bir tun heykele benzetti. Onu bir kere byle grmt. Hali idman kulbnde, her zaman yendii bir grei ile idman yaparken kendi oyunuyla yenildikten sonra minderde ayaa kalkp seyircilere byle bakmt. ahap: Sahi uyuyor muydun? diye yavaa sordu. Girsene... Saat ka? Alt? Saat altda bunu sormak iin mi geldin... ahap ieri girdi, kapy kapad. Yataa doru yaklat. Yar yolda, dnd. Kitaplarn bulunduu masalara gitti. Arkas dnk olarak: Haydi, kalk, dedi, giyin, gidiyoruz! Daha erken gzm, ar almamtr. - Ne ars?.. Baya... Kapalar... Mahallebii gzeline gidecek deil misin? Kalk diyorum. -Bir kitap alm, yapraklarn eviriyordu. Omuzlar yalanc imiler gibi geniti. Sol kula, grete krlm, dz ve irkin bir hal almt:- Kalk artk... Ben gidemem... Birisini bekliyeceim. sarar 68 I . Duyunouc |ju_ vuif, mut jufiv/u. Yaknda da dn... Annem ld. Ne diyorsun!... -Murat, dirseine dayanp doruldu- Yalana bak! stersen sana firakl bir ak namesi yazarm. Bankanota

 ld. -Kocaman omuzlar birden sarslmaa baladlar. ahap elindeki kitapla dnd:- Mahvolduk biz... Mahvolduk... Samalyorsun... Alama kar gibi... Nasl yahu? yi diyordun... Vah vah!.. -Kalkp arkadan kucaklamak arzular duyuyordu.- Vah, Azize teyze vah!.. Sus diyorum... Ver uradan pantolonumu... Yahut dur, ben kalkarm... Giyinmeyi bahane ederek ahap'a arkasn dnd. Kendisini apansz uyandrd halde, saf bir dost yzne bakarak gzlerini amann sevinci birdenbire usuz bucaksz bir bolua inklp etmiti. Anas lm bir evlda, hi bir ey sylenemeyeceini, -teselliye dair hi bir ey- biliyordu. inden Vah zavall Azize teyze... Vah zavall Azize teyze! diye geirdi. Cehtettii halde, kadnn yzn bir trl gznn nne getirmiyor, daima bartl grd bu ufak tefek irkin kadn, orta boylu gzel bir kadn olan ve gzel bir kadn olarak len kendi annesi Cansezay'a kartryordu. ahap artk alamyor olmal... Hkrklar duyulmuyor ama, imdi dnp gzgze gelmek marifet... Glm-semee cebrederek omuzundan geriye bakt. Olan camdan darsn seyrediyordu. Elinde, hl bir kitap var. Franszca bir kitap... Moris Meterlen'in (Byk Skttan sonras) isimli eseri... Bu kitapta, lmn ve lmden sonrasnn hikyesi ne kadar budala bir entellektel-ce yazlmtr. Daha dorusu uydurulmutur. Neymi hastal? Bilmem: -ahap omuzlarn silkti:- ki doktor geldi. Birisi grip dedi. Birisi bronit... Ben Kanbur doktoru gtrelim demitim. Frsat elvermedi. ylece... akacktan ld... Gzel gzel konuup dururken... Babamla birbirimize bakakaldk... 69 Gee yars... Neden bana haber yollamadmz? yle armz ki... Komulara bile neden sonra seslendik... Hatt babama kalsa, bunu da yapmayacakt. Evin ii pek kark olduundan ayp olurmu... Byle lm olmaz Vallaha! Hi kuvvetini kaybetmedi. Akl banda... Yarn, brgn kalkarm, diyerek yardmc istemedi. amar ykam. Havalardan kurtulamad. Herey orta yerde... Bulaklar bile ykamamza raz olmad Ben kalkarm yarn! diyordu. nanlr ey deil ki.. imdi eve girersem sa bulacam sanyorum. Murat: lk zamanlarda herkes byle zanneder! diyecekti. Dudaklarn ksarak vazgeti. Dudaklarnn bu hareketiyle, hemen slk almak istedi. Bir tango tutturmak... Fazla zlrse slkla bir tango parasn da ttrr... znts, fkesi o gayr ihtiyar hi semeden tutturduu tango paras sanki beraber ypranr, dklr, kaybolurlar. Birey yedin mi? Ben mi? Hayr! neye sordun. Bak imdi... Derhal karnmz doyururuz. Sonra teberi alr, eve gideriz. Ben Tahir amoama zorla

yediri-rim... Biz eve gitmeyeceiz ki... Ya? Eyp Sultana gideceiz... Neye? Vasiyeti varm. Eveldenber babama sylermi. (Ben lrsem muhakkak Eypsultana gmdrnz.) diye... Biz gidip mezar kazdracaz. le namazn Eyp-sultan camiinde klacaklar. Alama artk... Alama! ocukluk ediyorsun... Ne yapalm? Yaadka bunlar mukadder. Senin gene ba-bqn var, benim o da yok ya... Biliyorum. Gece hep seni dndm. Komu kadnlar geldi. enesini baladlar. Yatan deitirdiler. Mumlar yakld. Kur'an okunmaa baland. Ben hep se70 I dim. Meer hi bir ey anlamazmm. Arada bir annem huysuzluk edince, ge kadlm zamanlar lzumsuz merak, sinir gsterince, dnyada annesizlik, babaszlk iyi derdim. zlme herkes senin gibidir. Evet, herhalde... -Kitab, hafif hafif, sol yumruuna vuruyor, sanki birey hatrlamaa alyordu:Babam, annemi acaba benden ok mu severmi... Neden? Bilmem... Bana dn gece yle geldi... yle geldi ki... Artk o da ok yaamaz... Bir yeri kt deta... Bir aralk babam tanyamadm. Ltifeci adamlarn ztrab, cidd, somurtkan adamlarn kederinden daha kuvvetli oluyor. Bakas olsa, farketmez... Bir mddet ylece durdu. Sonra dii aryormu gibi ban iki tarafa inleyerek sallad... Yznde glmser gibi birey bile farket-tim. Ne dedi? Evvel birey demedi. Benim alamam seyretti. Sonra... ok sonra... Komular armak iin ayaa kalkt zaman, kapda durdu. Sanki mnakaa etmiiz de o mnakaann son sz imi gibi, iki kere: Bize yazk oldu! dedi.

 Tabi zor... Babalarmz, analarmzn ilk evltlar saylr. Dnsene onlar, annelerimizi bizden evvel tanyp seviyorlar... Doru... yle ya... Murat, yeil paltosunu ahap'a hmla uzatt: Tut unu! Kolu kopacak diye korkuyorum... Sonra apkasn bana yerletirdi. Bir an, yata dzeltmee davrand. Beyhudeliini kestirerek, yastn altndan cigara paketiyle kibriti ald. ahap'a bir cigara verdi: Bak hele... Kitab brak... Gidiyoruz... Sert bu ileri bilir misin? Hangi ileri?.. 71 Bilmem... Seni gtrmemin sebebi de bu... ardm, kaldm. Ben de bilmem ya... Elbet bir bilene rastlarz. Haydi. Aada, ay, imei teklif etti. ahap: Eyp'te ieriz! diyerek raz olmad. Garson hsan, yzlerine merakla bakyordu. Darda gayet pis, amurlu, bulank bir Mart sabah vard. Dehetli souktu. ehzade Camii'nin kesinden Vefa'ya giden yola saptlar. Bir yere yetimek istiyorlarm gibi hzl hzl yryorlard. Daha bozacya varmadan Murat'n delik kunduralar su alm, iki aya da vck vck slanmt. Ayaklar byle sland zamanlar, Zonguldak'ta giydii ve eskimediklerine kzarak birgn amelelerden birisine veriverdii, ngiliz madenci botlarn hatrlyordu. Biraz kabaca, fakat ne scak, ne kuvvetli eylerdi. Bir ift te kaln yn orap oldu mu? stersen dereyi yryerek ge... Bana msn demezler!... Dn gece kumarbazlarn gelmeyii de ne isabet! ahap: Kata yattn? diye sordu. Erken yattm, ne olacak? Ge yattnsa dedim... hsan az kalsn beni yukarya brakmayacakt. Boktan bir mesele iin uyandracaksn zannetmitir. Syledin mi? Syleyemedim. Bu, yenilmek gibi bir eye benziyor. Sanki kabahat benim imiesine utanyorum.

 Bilirim... Ben de yle olmutum. Kahvede ikindiye kadar oturdum da, ne syledim, ne de arkadalar farket-tiler. Sonra birisi bir aralk, (Canseza teyzem) diye birey syleyecek oldu, galiba Necdet... Birdenbire kalbime birey sapland. Yavaa, evet, sahi, tpk bir kabahat itiraf eder gibi: Annem ld! deyiverdim. Halil vard. Kenan vard. de evvel inanmadlar. Sonra hep birden a* t Neden? Alanmaz m? Alanr elbet... Ben alayamadm ite... Daha dorusu evelce ok aladm. Annemin lecei malmdu. Aylarca evvel biliyorduk. Geceleri, korkulu bir rya grmm gibi srayarak uyanr, byk bir sknt iinde, souk souk terleyerek annemin lmn dnr, saatlerce alardm. Bir felketi dnmek, ona maruz kalmaktan zor. Bylesi daha iyidir sanrm. Hangisi? Hi umulmad srada geliveren... nsan arr da... ahap, itiraz etmee, kendi felketinin bakalarnn-kinden daha feci olduunu ileri srmee enerek sadece derin derin iini ekti. Murat, yanl mevzuda konutuunu anlamt. Sz deitirmek iin: Erturul Hikmet'e urayalm m, diye sordu. urackta evi... Onu da alrz. Belki bildikleri vardr. Malm ya, dnyay tanr. Hayr istemiyorum! Niin istemiyorsun? Sana gelirken ben de dndm. Hatta bir aralk, geerken onu da alalm diye karar verdim. Sonra vazgetim. Ne bileyim... Vazgetim... Hikmet byle sralarda, aranmyor. Onu keyifli iken bulmal... Halbuki iyi airdir. Senden daha iyi air... Hassas yani... Ama hassasiyetinde bir acaiplik var. Sen amatr airsin, o sahici, hadiseler karsnda daha souk... Yanlyorsun! o belki de alard... Bak ben alayamadm bile... Alayamadn ama... Ben biliyorum, dehetli zldn... Sen dehetli azap ekmenin ustassn... Murat, hayretle, fakat bu hayreti belli etmemee alarak ahap'n yzne bakt. Bu kaba saba, ablak pehlivan suratnda imdi inae bir hassasiyet vard. nsanlar byle tahlil edebileceini deil, bakalar tarafndan yaplan tahlilleri bile aklnda tutacan zannetmedii bu 73 72

hatrlad. nsanlar saadet mi olgunlatrr. ztrap m? Verdii cevab imdi cehtettii halde bulamyordu. Eer u anda defter nnde olsayd, yle yazacakt: Elbette ztrap... Saadetlerimizde, kstah ve hodgm bir taraf var. Hem de fazlasyle... Karmzdakilerin zddna basacak kadar... ;>.'y > :'/ ocuklar mektebe gitmek iin hzl hzl yryerek' yanlarndan geiyorlard. Ttn ameleleri de yle... Bu saatlerde, evelden de, sokakta bulunmu, gelip geenleri grmt. lerinde iki delikanlnn, byle sratli admlarla, mezar kazdrmaa gittiklerini neden hi aklna getirmemi? Evet, ahap, Erturul Hikmet iin doru dnyordu. Beraber olsayd, phesiz, tuluat kumpanya-larndaki ermeni oyuncularn taklidini yapmazd. O da kendileri gibi dnceli davranrd. Bunda; hatta, kendilerinden daha da samim olurdu. Yalnz arada bir fark var: Hikmet, muhakkak, bu souk Mart sabahnn mezarlk yolculuundan bir iir karma tasarlard. Bir yerde vaktiyle okumutu: airler annelerinin cenazesini gtrrken, yazacaklar iiri hazrlamakla megul olurlar. Yani, ztrap, ile kartrarak gayri samm bir hle getirirler mi demek istemi herif? Kendisi byle bir iir yazacak olsa nasl balard? Cigara m vereyim? ahap'a bir cigara verdi. Hi can istemedii halde bir tane de kendisi yakt. Az zehir gibiydi. Simit mi almal? Birey yemek lzm. Bu kocaman budalaya da zorla yedirmeli... Bunda utanlacak bir taraf yok ki... lme ayak uydurmak mmkn deil... Cnki lmde yrmek unsuru yok. lm, mutlak duru hli... Abdlhak Hmit Makber'i yazarken muhakkak, yeni bir sevgili bulmutu. Yeni sevgilisiyle mesut olan canl insaf baka, Fatma hanma mersiye yazan betbaht air baka... Unkapan iskelesine vapur yanamaz ki... Acaba kaykla m gitsek? Evvel sorarz. Vapur varsa bekleriz. Yoksa, ka74 !,<* S gitmek olmaz. Ben de krek ekerdim... Olmaz, dedim ya... Tamam krek ekecek zaman buldun... skelede birisi, on dakikaya kadar aaya vapur olduunu syledi. Bekleme salonuna girdiler. Burada kendilerinden baka yolcu yoktu. erde senelerdir odun yaklm gibi duvarlar ve bunlara yapk tahta sralar, kirden simsiyah olmutu. Gnesiz gnde, bu siyahlk bir eit rutubete benziyor, iskeleyi, uzun mddet denizin dibinde kaldktan sonra vinlerle dar karp buraya balamlar zannn veriyordu. Tozlu camlarn tesi, sarmtrak bir amurla dolmu, bir geni nehir yatana benzemiti. Hali burada, kardan geen kayklara, havuzlanma srasn bekleyen vapurlara ramen denizin hatta andrmyordu bile... Murat, alktan yorgunluktan, me hissetti. Eyp-sultan', kn hi grmemiti. Yazn, baz,

Kthane'ye gitmek iin, bazan da, Kthane'de dolap, uzun bir yryle Edimekapdan ehre dnmek iin getii bu byk kasaba hakknda zaten hibir fikri yoktu. Mezarlklar da kendisine usuz bucaksz gelmemiti. Benim annem de Eypsultan'da gml! Yok canm... Sahi mi? Evet... O da vasiyet etmi... Bizim stanbul kadnlar, erkeklerin de ou yle ya, mutlaka Eyp sultan'a gmlmek istiyorlar. yi yleyse... Annenin yannda bir yer bulalm... Yalnz kalmam olurlar... Ben annemin mezarn bilmiyorum ki... Yalana bak! O nasl sz? Vallaha! Cenazede bulunmadn m? Hayr! Neden? te yle... nsan annesinin cenazesinde bulunmaz m? 75 Muru, uz. mjs, toprak rtlmesini grmee cesaret edemedim. Bu kadar kati bir neticeyi seyre yreim dayanmayacakt. O manzaray grmediim iin, imdi, senelerden sonra bile, lmn yalan olmas ihtimali var gibi geliyor, diyecekti. Gene kt bir mevzu tutturduunu anlayarak sustu. Sana sylyorum. Bulunmadm ite... Birdenbire hastalandm da. Durmu amcamla dil amcam raz gelmediler. Sonra gidip renebilirdin! Murat, biraz evvel, annesi ld gn kahvede olduunu sylemesine ramen yalana devam etti: Hastalm uzun srd. Bir aralk beni Adapaza-r'na yolladlar. Sonra geldim. Durmu efendi amcam lmt. dil usta amcam da Anadoluya gitmiti. ' Eee? -- E si zaman geti... Mezar kayboldu. Biz lahit falan yaptramadk. Ta diktiremedik. Tabi demir

parmaklk ta ektiremedik... Vah vah! Arasra gider, ziyaret ederdin! Biz ta yaptracaz... Fena olmaz. Tabi... Siz, iyi yapmamsnz... Para meselesi... nsan, bulur buluturur. imdi aklna gelmiyor mu? Annemin mezar belli olsayd, giderdim. Biriki sre okurdum. demiyor musun? Hayr. Hi bylesi aklma gelmiyor. Bir, iki kere Eypsultan'dan getim. yle sahibi belirsiz, mezarlar ok... (Birisini anneminki farzedeyim) dedim. Olmad. Yenilerini ok yeni buldum, eskilerini ok eski... Annemin lm tarihi malm olduu halde, orada bu tarih hibir ie yaramyordu. Yeniler iin ok eski bir zaman eskiler iin de, ok yeni bir zaman gsteriyor sanki... Bir-ey okumaa gelince... Ben hibir yet, sre bilmiyorum. Sonra da ruha falan inanmyorum. Ben de inanmazdm. Daha dorusu bugne kadar inanmam zannederdim. Fakat lmn karsnda l76 Baka are olmasa da, bu da are deil... len bir insandan bize aneak hatralar kalyor. Hatralar da, ona deil, bize ait eyler... Zaten eer ruh sahiden lmemi olsayd, yaayanlar dnyada pek rahatsz olurlard. Dnsene... lkbahar havalarn... lkbaharn gkyz-lerini... O renklerin, yaama arzusu veren tazeliin iinde vcudu lm serser ruhlar dolar da biz bunu hissederek rahatsz olmaz olur muyuz? ahap, cevap vermedi. Kabahatli bir kk ocuk gibi kocaman, beyaz ellerini dizlerinin zerine brakmt. Murat: Yahu! Ben ne haltediyorum. Felsefenin imdi sras m? diye dnd. Grtlaklarna kadar lmn iine gmldklerinden bir trl baka mevzua geemiyordu. Bereket versin vapur grnmt. Biletleri almak iin dar karak, bu skttan, -lme dair konumaktan daha beter olan bu sessizlikkurtuldu. Vapur da pek tenha idi. nc mevkiin oturacak yeri parmaklktan ibaret rahatsz sralarnda birer cigara daha yaktlar. Pervane dnerken ihtiyar tekne, ksren bir adam gibi sarslyordu. Murat, Hali vapurlarna bindii zaman duyduu ters hisse gene kapld. Sanki vapur duruyordu da, iki taraftan ehir yryordu. Bu da insana, badnmesine yakn bir aknlk vermekteydi. Alk bir hareketle bacaklarn bkerek kunduralarn srann altna saklamt. Bunu farkedince, utand. Kendisini ne kadar sama eylerle rahatsz ettiini imdi daha iyi anlyordu. Baka bir sebep iin, ayn sokaklardan gemi olsayd, kyafetinden ne kadar utanrd. Halbuki bu sabah caddeler o kadar kalabalk olduu halde, kimseyi umursamamt.

lm karsnda gnlk hayatn kk zavalllklar nasl da pek deersiz kalyor. falan diye bireyler dnmee baladn farkedince fkeden yz bembeyaz kesildi. Cebinden bozuk para karrken eli titriyordu. uradan bir simit falan bul, dedi, bireyler al... 77 oiL m: inci cue : Azmn iinde deil ya... Bfeoi vardr. Simit bu-lamazsan Acbadem kurabiyesi bulursun... Peki... Para dursun... Bende var. Ka tane alaym. Ben yemiyeceim... Artk ok oluyorsun... Neden yemiyecekmisin? Bu ne kadar srer? Geberinceye kadar yemiyeceksen diyeceim yok! Eer yarn falan yemee balyacaksan bu alk grevi beyhude... Yallah! ahap, ocuk gibi itaat etti. Biraz sonra pek bayat, elden ele gezdiinden susamlar dklm drt tane simitle geldi. Kendi payn da, obur gibi Murat'tan evvel yiyip bitirdi. Bu suretle itihas alm olmal ki: Acbadem kurabiyesi yokmu, dedi, hibir ey, yok... ikletten baka. Aldrma... Murat, ban darya evirdi. Kasmpaann stnde, uzaktan pek heybetli grnen, ilemez saatiyle Bahriye Hastanesi duruyor, onun dibinde, sar boyalar, denizin bulanklna pek yaraan eski Bahriye Nezareti, bakr mangaln altnda srtn kamburlatrm mark bir Van kedisini hatrlatyordu. Eski Bahriye Nezaretinin muntazam rhtm ve kn yapraklarn dkmeyen parkndan sonra gemi leleriyle dolu, mitsiz bir tersane sahili balamaktayd. Burada, son 100-150 senenin btn gemi modelleri vard. Hepsi de, Murat'a, belki tarihi iyi bildiinden hi kullanlmadan eskimi hissini veriyordu. Hizmetten kt halde, stn yelken beziyle smsk rtmei hl ihmal etmedikleri, kk saltanat vapurlar... lk icat istimbotlar... lk icat mahmuzlu harp gemileri... Artk tayfasz kalm ve hareket imknn kaybetmi, btn teknelerdeki sefil ve bedbaht mitsizlii sahil boyunca smsk balamlard. Bacalardan hibir * duman szmyor, merdivenlerinde, lombozlarnda hibir hayat almeti grnmyordu. Bayraksz, borazansz, var-dabandrasz bu l harp gemilerini seyretmek insana bir mezarla bakarken duyduu eyleri hissettiriyordu. 78 nn arasnda bir ferahlk gibiydi. Halbuki, burann mehur bahriye zindann akla getirdii iin ferahlk duygusu da tam deildi. Manzara Hasky'e kadar bsbtn harap, dayanlmaz, karmakark oluyordu. Hali bile, burada, artk eskimi ihtiyarlam bir denizdi. Bir deniz deil, denize pek uzaktan akrabal olan ve gittike bu mterek taraflar kaybederek, nesli mnkariz bir baka cins haline

gelmi acaip bir su... Gdk bir nehir... Leler tarafndan tkabasa doldurulan ve doldurulduka daralan bir gl paras... Teknelerin, dolam bir yumaa ve ayn zamanda delikdeik bir kocaman tenis ana benzeyen ormanlarnn arkasnda, bir seyyar fotorafnn siyah perdesine benzeyen isten kapkara ahap tamirhane binalar vard. Rhtmda tersine evrilmi bir kayk teknesinin yannda iki ocuk kouyordu. Hemen dalacakm zannni veren eski bir pazar kay, irket vapurun dalgasyle ihtiyar bir orospu gibi iren bir cilveyle salnd. A! Gene o amandrada bir ilep var. Murat, yksek sesle byle syliyerek ahap'n koluna vurdu. Hangi amandrada? te... Ne tuhaf!.. Tuhaf olan nedir? amandra m? amandra elbette... Deil mi? Bir de mart kondu zerine... Bu ilep burada ne aryor acaba? Tamire gelmitir. Eski birey... Pek te kk.. Kk evet... Ararat ilepi de byle kkt. Ararat ilepi mi? Byle kkt ve muhakkak ki burada duruyordu. yleyse bu amandra eskidenberi burada olmal... Ne zaman eskidenberi? ngilizlerin zamannda... Mtarekede... Bilmem... Ben biliyorum... Tamam buradayd... Ararat ilebine cephane ykletiyorduk. 79 Evet... Sen ka yandaydn? Galiba on yandaydm... Sonradan corafyada Ararat da sz ne zaman gese ben buraya demirlemi; olan, eski ilebi hatrlarm. Bence bu dnyada Ararat da diye birey yok... O kk, eski ilep var... On yandaki ocuun cephaneyle ne alkas olur?

Galiba o zamanlar benim bundan daha tehlikeli ilerle alkam vard. Ben o zamanlar Salih Reis amcay, Bill amcay, grtla oynayan amcay, -Bu Yzba Hakk beymi... M. M. den... sonra rendim?- Krtolu amcay... Bu da Mlzm Abdlvahap efendi... Bolevik Mustafa amca... Lz amca ama, kayk lz deil... teki lz amca... Bolevik Mustafa kim? te Bolevik Mustafa... Benim adm da Bolevik Murat't. Adil amcam byle sylerdi de hep... Bir de mam amca vard. Dursun efendi dersin o mu? Hayr! Bu mam amca, bir mescitte otururdu. Harbiye Nezaretinin arka tarafnda bir kk mescit var ya... te orada... Bunlar tamamiyle hatrlyor musun? Bana kalrsa, hatrlyorum gibi... Halbuki btn ocuklar yledir. Byklerinden duyduklarn yaadm sanrlar. Ben de, sonralar, marangoz Adil amcamdan, Sleyman amcamdan, Durmu efendi amcamdan duyduumu hayalmeyal hatrladklarma ekledim. Gemiye binmi miydin? "" Evet... Hsniye teyzemle beraber gittik. Kayk da bizdendi. Apansz bir haber gelmi. Haberde, ngilizlere ihbarat yapld, yklemeyi brakp geminin derhal Hali'ten kmas icap ettii bildiriliyordu. Vaziyet birdenbire ok tehlikeli bir hale gelmiti. aresiz Adil amcamn karsile beni yolladlar. Kayk Hzraa, Yemi'e 80 Hamallardan birisi Hzraa gelince bize haber verecekti. Kadnn telsz halini her zaman hatrlarm. Peesinin altnda dua eder gibi dudaklarn kmldatyordu. Bir kere bana (eker alaym m?) diye sordu. stemez dedim. Annem byle tenbih etmiti. Sonra, iki defa syleyeceim szleri tekrarlad. Gemiye yakn geeceiz. Etrafta sesimizi iitecek kadar yakn sandal yoksa, Bill amcay aracaktm. Yakalanrsak Hsniye teyzem kars, ben de ocuu olacaktm. (Benim babamn ad Bill diyeceksin) diyordu. De bakaym!, Benim babamn ad BelN, Be-ll olmaz avanak Bill efendi!, Bill efendi!, Ya annenin ad?, Bilmez miyim Canseza hanm!, Sen hi akllanmyacaksn Murat! Annenin ad Canseza deil. Hsniye! Evet!.. Syle bakaym, biz oraya neden gittik?, eyden, evsahibi kira istedi. Para almaa gittik., Aferin! htiyar bir hamal, iskeleye girdi. Hsniye teyzeme iaret etti. Hzraa gelmi. Kaya bindik. Hsniye teyzem dualar okudu. Vapura yaklanca Baba, baba! diye bardm. Tayfalardan birisi: Kim senin baban? diye sordu. Hsniye teyzemin yzne baktm. Bill efendi! diye fsldad. Bill efendi benim babam! dedim. stba kir iinde, fesi kalpsz, tra uzam bir adam geldi. Hzraay tanynca, ne istediimizi sordu. Hsniye hanm peesini kaldrmadan yukarya bakt. eyhefendinin selm var! dedi. Meer parola bu imi. Sonra sesini biraz alaltarak emirleri tekrarlad. Hzraa bizi Hasky'e kard. Okmeydan'ndan, Kadnlaremesi'nden, Piyale'-den dolap bizim eve geldik.

 Cephaneler yklenemedi mi? Bin ton cephaneymi... Krkbin tanesi tfek kurunu, st taraf, muhtelif apta top mermisi... Bizim gtrdmz emir zerine bir ksm kald. ngilizler gemiyi bastlar m? Hayr! Gemi ertesi sabah gn doarken Hali'ten kt. O zamanlar, Unkapan kprsnde, igal ordusunun casus baraj varm. Tevfik bey isminde bir zabit 81 F. : 6 Bin ton cephaneyi neden ykletemediler? Siz gittiiniz zaman saat kat? le zeri... Yanl... le zerinden ertesi sabaha kadar, bin ton cephane yklenmez mi? demek aklnda iyi kalmam... Sonra bunu Adil amcama ben de sordum. Vin kullanlmyormu. ilep oraya boyanmak bahanesiyle gelmi. Sandklar elden ele geirilip, gayet tehlikeli surette anbara kaydrlyormu. Cephaneler nerden geliyor? Kalenderaa cephaneliinden ift pazar ka-yklariyle sebze kfeleri iinde getirip gece, gemiye yanayordu. O zamanlar, stanbul hamallar ikiye bln-mlermi. Birisi Salih Reisin emri altnda Kuvayi Milli-yeye alyor, tekiler Hzr ve aban Reislerin adamlar, stanbul Hkmetiyle ngilizlere taraftarlk ediyorlarm... Hi korkmadn m? ok kktm. Korkuyu bilmeyecek kadar kktm. Sonra yaptmz ileri renince artk bunlarn tehlikeli olmak hali gemiti. imdi biraz cesur olmann sebebi herhalde bu. Ne dersn? yle... Haklsn... Bir de inanmak meselesi var. nsan cine, periye, eytana, ruha falan inanmazsa, birok korkulardan kurtuluyor. Durmu efendi amcam, Vicdan, namus, eref, bahisleri de byledir ama ters tarafndan. derdi. Durmu efendi amcam derdi ki: Bunlarn lekelenmesinden korkmamak ta insana bir eit cesaret veriyor galiba, Zemzem kuyusuna iemek gibi bir marifet... Durmu efendi amcan grmeyi pek isterdim. O kadar gayret ediyorum, dikkatle bakyorum, ona pek uzaktan da olsa, benzeyen bir Hocaya raslamadm. lle Hoca aryorsun da ondan... Namuslu adamlarn... Hem namuslu, hem de cesur adamlarn bir

mterek taraflar var ya... te ona bakacaksn... 82 Hoca herhalde ok enteresan olur... htimal... htimal deil muhakkak... imdi greceksin ya... Dierleri hep d, aalk dilenciler... ylesine adnin bayas eyler ki, bir tabii hdise olmas lzmgelen lm bile dayanlmaz bir rezalet, bir namussuzluk haline getiriyorlar. Sahi... Ka kere cenazede bulunmak mecburiyetinde kaldmsa, annemi mezara kadar gtrmediime memnun olmuumdur. Bugn, Murat'n btn gayretine ramen sz dnp dolap lme, daha beteri anne lmne geliyordu. kisi de, artk, Eypsultan'a kadar somurtarak sustular. Tahteuurla inat etmek byle zntl sralarda, ite belli birey, pek beyhudeydi. VII Hani Akbabalarn hayret edilecek bir tabi insiyaklar vardr. Nerede bir le olsa oraya toplanrlar. yle ki, kyller, gece dada kalm hayvanlarn ararken, derelere, kayalarn ve allarn arasnda bakacak yerde, gkyzne bakarlar, Akbabalar, nereye doru gidiyorlarsa, o taraf tutarlar. Onlarn ok yksekte uup geni dairelerle dnd yerin ortas, lein bulunduu mahaldir. te Eypsultan'a ktktan sonra vuku bulan iler, tpatp buna benzedi denilebilir. Bir kahvenin kapsndan uzanp Mezar kazdracaz cenazemiz var, derdemez, hl sulu kar yamasna ramen, etraflarn, ar tenbel, fakat agzl hareketleriyle sahiden akbabalara benzeyen, onlar gibi asrlardanberi yayorlarm ve yalnz bu hazin ile geiniyorlarm hissini veren bir takm insanlar evirivermiti. Elleri ve sar son derece kirli, seyrek dileri ve krl sakal nikotinden sapsar, kamburumsu bir ihtiyar, n-, lerine dt. Bu ihtiyar, peyda oluncaya kadar, intizam83 yenler birdenbire geri ekildiler. Fakat bsbtn uzak-lamadlar da, onbe, yirmi adm mesafede l sahiple-rini gene de takip ediyorlard. Mezar kazdrmak iin, biryerden kt almak lzm geliyordu. htiyar adam, bu ii iki lira mukabilinde abucak bitirdi. Belediye Dairesinden dar knca: l hanginizin? diye sordu. Benim! diyen ahap'a bir kt tututurdu. te, mezar muamelesi... Cebine sok... Lhitli mi olacak, fkara mezar m? Anlayamadm.

 Yani iine ve stne ta denecek mi? Bilmem... Babam bilir. Olur mu ya... Hazrl ona gre yapacaz. Tabutla m gmlecek? Usul nasldr? Usul brak imdi... stersen tabutla gmlr, istersen kefenle... Hazrl ona gre yapacaz... Kefenle gmlecekse, tahta ister, "tabut smarladnz myd? Babam marangoza yaptracakt. yleyse tabutla gmlecek... Bak, havalar yal olum, merhum, yahut merhume rahatsz olmasn... Gel, mezar lhitli yapalm... Salam olur. ok pahal m bylesi? Paras kolay... dare ederiz. ocuklar benim szmden kmazlar. -Sesini alatt:- Elimin altnda gzel talar var. Mezar talar m? Hayr lahit talar... Bir zengin adam zenerek yaptrm. Sonra akrabalardan birisi, buraya gmlmee itiraz etmi te, Karacaahmet'e gtrmler. Talar duruyor. Ucuza kapatrz. Merhum, yahut merhume. Annemdir. Allah rahmet eylesin... Allah sona uzun mrler versin... yleyse daha iyi, kadn ksmna lhitli mezar arttr. Namahrem, bir de eksiketek... Kadn ksmnn 84 ur vuku oaenmez... alar yukar tataym. Ruhu adolsun... Bize de sevap... Uzaktan uzaa takip edenlerden birine seslendi: Abdullah... Derhal, arac Rza babaya ko... Ben ona bir takm lhitlik ta braktm. Arabay koun... Sen de yardm edersin... Talar iine atn, yukarya karve-rin... Araba cretini efendi olum verecek. Sana da bir ttn paras uydururuz haydi... Nereye gmlecek emsettin efendi? Herkes nereye gmlyor eolusu... Tekke'nin karsna... -Pek budalaca bir ey iitmi gibi ban sallayarak, sanki kendi kendine konutu:- u Abdullah aptaln birisi... Ben baka yere cenaze gmdrr mym? -Murat'a dnd:- Bakalar bunu bilmezler... Bilmeden eshab mesalihin nne derler... Utanmaz Herifler...

Dnya bozuldu. Mezarlkta emniyet, uhreviyet kalmadu uraya askerler konmu... Geceleri, meraz aralarnda kt kadnlar gezdiriyorlar, esrar, rak iiyorlar, zina ediyorlarm... Ben rastlamadm. Rabbim gstermedi, inallah ta gstermez... Bir rastlasam zaten ileri tamamdr. Acemi klavuzlar, bunu bilmezler de, cenazeyi, yola yakn olsun, gtrp gelmesi kolaylasn diye bir eski ukura atverirler. Ayptr yahu, gnahtr. Hepimiz o yolun yolcusuyuz... Allahutal, adamdan bunun vebalini sorar. Belediye avuu Ahmet efendi, eksik olmasn hatrm sayar! Sizi grnce gnlm sevdi. Belli bir ey mslmanzadelersiniz. (Tekke'nin karsnda mezar isterim) dedim. (Oraya gmdrmyoruz. Kendin biliyorsun!) diyecek oldu. Sonra hatrm iin raz geldi. Eypsutlan'da insana lyk iki mezar yeri varsa, birisi de Tekke'ye mlsk ve mcavir bulunandr. Birkere Tekke mbareke makam... Saniyen her zaman k yanar. l ksm, Ma-rifetname'de yerini grdm, a meftun olurmu. Iksz yerde rahatszlk hissedermi. Sonra malmuliniz, nisa ksmna mezarda bile tehlike vardr. Peri taifesi hatun kii cenazesine merakl olur. Elhasl, uzaktan mbarek bir Tekkenin, mbarek bir Trbenin parlamal... Can85 yolda olmal! Rabbim bize de byle bir makam nasp buyura, amn! Herif syledike, ahap'n yznde mitsiz bir korku, aresizlikten gelen bir barelik grnyordu. Byle eylere inanmad halde, Murat bile bir rperme hissetti. emsettin efendi, bir corafya liminin corafyadan, bir betonik liminin nebatattan, bir usta kimyagerin kimyadan bahsettii kadar selahiyet ve teferruatie lmden, lme ait o zamana kadar hi bir airin, hatta, Abdlhak Hamit beyin bile bahsetmedii, hayal etmedii eylerden dem vuruyordu. Yokuun altnda bir tahta barakaya uradlar. emsettin efendi, kapy yumruklad. erden: Hey! diye bir ses geldi. Asana rezil! Kimsin? A diyorum. Benim, ben emsettin efendi! Sen misin? Nargilesi boklu... Defol, imdi iim var. Gel buraya rezil! Ne iin var? Cicimama yiyorum.. Cicimama.. Alay brak... Mteriler bekliyor. Mezar kazlacak... Yalan sylyorsun. Yama yok... Beni ka kere aldattn... Vallaha! Billaha... Sen yemine erbetlisin rezil... -Bir fslt oldu, konuan erkek sesi ierde birisine:- Yat diyorum orospu, diye kt, senin buraya geldiini grmtr. Rakdan imlenecek namussuz. Yat

aa... Bu havada cenaze olmaz, ben bilmez miyim? -Sonra yksek sesle bardc-Haydi defol!... Baka kapya... A Kadri... A ta bak... Bak ki yalan m sylyorum. te beyler de beraber... Gene bugn aklabanln zerinde... Nerde benim, kazma sapm... Eer yalan syl-yorsan, artolsun kafan krarm moruk... Kap ald. Bir haftalk trayle, gzleri kan iinde 86 r lanmt. Yznde derin bir yara izi vard. Biraz da a-purdu. Soyunmutu. Beyaz donuyla beyaz gmlei kirden kuruni bir hale gelmilerdi. Ayaklar da aylardr ykanmamt. Sahiymi ulan! Vay lsn... Tbe estafurullah... Murat, rak kokusunu iyice hissetti. Byle serho bir adamn kazd ukura uzanp yatabilmek iin Hem de bu yata ebediyyen diyorlard- insann ancak mdafaasz bir l olmas lzmd. Bu adamn kazaca ukur cennet-i l'da bile olsa, manen bir ptenekesi kadar kirli saylmalyd. Herif, ensesini kayarak bir mddet dnd. Sonra omuzu zerinden emretti: uradan pantolonla ceketimi ver... Sana dedim kalltak..'. Bunlar acele giydi. Kasketini de istedi. Hareketleri henz karar vermemi olduunu zannettirecek kadar mteredditti. Nihayet kasketini de kvrck, s, salarnn zerine yanlamasna attktan sonra mezar kazma kabul ettiini anladlar. emsettin efendiye: Birisini yolla da, Mehmet'i arsnlar, dedi. Nerdedir imdi? Nah, azmn iinde... Mehmet nerede olur andavall... Usturann dkknndadr. raa bakp gevi getirir namussuz... Kulbe penceresiz olduundan bir maara kadar karanlkt. Mezarc, kap ekmeden bu karanlkta kaybolmutu. Murat gzlerini altrp ieriye bakt. Deme toprakt. Karda, duvara eski bir gaz lmbas aslmt. Bunun tam altnda perian bir yatak, yatan nnde, yuvarlak bir sofra tahtas duruyordu. zerinde bir rak iesi, ktta mezelik teberi, biraz da ekmek vard. Yeil ipek kombinezonlu, plak bacakl, son derece esmer ve son derece irkin bir kadn, bana bir yemeni rtmee alyor, yzn yana tutarak kapdakilerden saklyordu.

87 Kadri, iki kazma, iki krekle grnd. Bunlardan bir tanesini darya, kulbenin tahta duvarna dayad. Kapda biran durup bireyler dnd. Sonra kadna: Ben gidiyorum, dedi, bir saate kadar gelirim... Raky tekmil bitirsen, bak keyfine... Kapy stne kilitleyeceim... Kilitleme Yama yok... Biz yukarda urarken iki vizite yapar msn orospu... Hem de bizim yatamzda... Canmza rahmet! Kilitleme... Kes diyorum. Sopa geliyor... Mehmet kapy vurursa, seslenme... Yahut seslen... Bunlar alsn da abuk yetisin... dedi dersin... Olur. Herif, kapdaki halkalara bir asma kilit, geirip kat bir hareketle kilidi kapatt, iyi oturup oturmadn anlamak iin de bir, iki kere ekti, muayene etti. Tamam! diye gld, haydi bakalm.. -Kazma ile krei omuzlad:- Anladn m moruk? Bizde kar edindikten sonra kapy kilitlemeyecek aval gz var m baksana... Mehmet'ten mi korktun? Mehmet kardan anlamaz. Ona olan olmal... Eer ierdeki olan olsa da, bunu da Mehmet sezse, yle kilitler deil, Osmanl Bankas'nn kasas olsa, parmayla aar da ieri gene girer, sen bekle dur, artk... Gzle ki Topu Mehmet geleoek... -Murat'a, kurnaz kurnaz gz krpp gld:- Sakn bunun sarna aldanmayn efendiler, dedi, Nasrettin Hooa ne demi, ban ne kadar yeil sarsan da ben senin ne gvur olduunu bilirim demi... Kadri, ayp ediyorsun... akann da sras var. Beyler yabane. Sahi zannederler. Senin akac olduunu bilmezler de... akao olduumu, yle mi?... Benim akao olduumu... Pekl lahit mi olaoak dedindi? 88 Lahit! Ta ne yapacaz?

 Geliyor. Herey hazr... yi yleyse... Bizim akao olduumuzu mu demek?.. Pekl!.. Murat', ilk defa gryormu gibi, tepeden trnaa szd. Souk hava akln bana getirmi olmal ki, kyafetini pek beenmedi. Lahit mi? diye tekrar sordu. Evet dedik ya... Pazarlk kesildi mi? Be liradr. On para aaya idare etmez. Kolay... Kolaym... Asl zoru budur. Be liranz alrm. Hellinden be kaymenizi... Sonra maraza olmasn ha! Ben baka mezarclara benzemem. te bu sakall papaz bilir... Bakalar hem' iin ehli deiller, hem de, namussuzluk ederler. Geenlerde ne oldu? Haydar'n kazd mezardan ly kpekler karmlar da paralamlar... Fkarann leini kpekler yedi. Polise haber verildi. Cinayet mi var? diyerek dnyann aynasz birikti bamza... Bereket doktor Cinayet deil... Eski l! demi te, kurtulduk... Kpekler de azd birader, hepsi akal kesildi namussuzlarn, akal kesildi. Mezar var, mezarek var. Mezar var, ly bir haftada rtr, mezar var, ay sonra aarsn, l ierde kz gibi yatyor. te bu emsettin hoca denilen namert bilir. Biz, ekirdekten yetime mezarcyz! Nammz yrm memlekette... Nice beyden, efendiden adamlar, (Kadri usta) diyere k admza, anmza gelirler. Ellere bir vereceklerine, bana iki verirler... Hamdolsun, bu yama geldim, yani, yirmi senedir bu zanaattaym, ben diyeyim bin l, sen de, onbin l gmdm. Birisini de kpekler paralamadlar. te, yz sorun sylesin! yle deil mi, nargilesinin marpucuna tkrdm yobaz! emsettin efendi, artk suratn ast. Cevap vermeyerek ban evirdi. Kadri, bir mddet cevap beklemi olacak ki, sesi kmaynca dnd: 89 Yr! Sen bugn samalyorsun. Vay, kstn m teres! Kserim elbette... Hayr, ksemezsin... Bir kere anzorotun kokusunu aldn bu, bir... Bir de kary grdn... Kara aziye'nin tadn sen bilirsin... emsettin efendi, Murat'n kulana mahcup mahcup fsldad: Kusuruna bakmayn evlt! Meczubun birisidir. Yar divana olduunu burada herkes bilir de, byle sama sapan sylenmesine kimse aldrmaz. Bazan da, sofuluu tutar. Oamiden kmaz. Kafasn, Eypsultan hazretlerinin trbe parmaklna (Medet!) diye vurduunu grseniz, acrsnz... '

Esnaf koar da bunu oradan cebren ayrr. Esnaf yetiinceye kadar kafasn pare pare yard oktur. Bazan da ite byle zndkl tutuyor. O fahieyi neredense getirip kapatr. er, barr, arr... Kusuruna bakmaynz... Byleleri tekin olmuyor. ki kere yangn olacan bildi. Ate grdm... Ate decek... Ate! diye arda seirtti gezdi. Kalbi saf olduundan Allah ona malm ediyor. Besbelli... Zamann (Behll' Dnajs canm! Hi fark yok... O da, himmeti hzr olsun, byle melmet iinde puyn imi, gz kapal olan-lar. kfre mstarak bilirlermi... k" teki mezarcya da haber gnderseniz... Bir yerde oturuyormu. Galiba o da Behll' Dn. Evet... Bunlar bir taifedirler... Pelerinden gelenlerden birisine emretti: -Ali, ko Mehmet'i bul!.. Bir yerde oturur bilisin ya... ocuk omuzlarn silkti: Ben gitmem! Neden yavrum? leri geri haltediyor. Boku aziyle yese umurumda deil, el akasna da balyor. te, Necip gitsin! Ahbabdr. -Yanndaki sar sal olana dnd:- Haydi o-Jum! Hazr, (Alacam var pezevenkten) diyordun... Olan biraz dndkten sonra dnd. 90 l\u I liv> yvixuyv wvii

merdivenli yolun, doruca lme gittii belliydi. Yeile boyanm demir parmaklklar, ou meyillenmi mezar talar... Bir karmakarklk ki... Mezarclar akalaarak, birbirlerine irkin kinayelerle taklrken ahap'la Murat, etraf dolatlar. Her admda, slak toprak .ayaklarna yapyor, yrmeyi zorlat-ryordu. Hocann n methettii trbeye kadar gittiler. Pencere parmaklna eit eit bezler dmlenmiti. Ellerini iki tarafa, siper edip ieriye baktlar. Zemin alt keli tula ile denmiti. plakt. Ortada, iki mezar vard. Boaltlm bir evde, son seferi yapacak arabay bekleyen iki sanda benziyorlard. Murat, pencerenin pervazndaki erimi mumlara par-mayle dokundu. Bunlar buradan alrlarm da oraplara satarlarm... Babam yeniden evlendrmeli! Murat anlamadan arkadann yzne bakt: Ne?

 Babam evlenmeli diyorum. Bize kim bakar? Baban olmaz. Sen evlen... mkn m var? Son zamanlarda hep bunu sylerdi: Nasl bir kz olacan... Dn nasl yapacan... Yreim dayanmaz... Yrek meselesi deil... Belki de baban tekrar evlenmeyi istemez... Kim bilir?.. Ellerini bellerine koyup, denize baktlar. Zlftaraa kprsne doru bir barsak gibi incelmiti. Orada, yosunlu tahtalara benzeyen birka yayvan ada vard. Sonra gittike netliini kaybederek uzaklaan, stanbul ehri... Burasn Piyer Loti pek severmi. Dnyada seyyahtan daha budala mahlk^olmaz. Neden? Bir de imdi grmeli... Yazn gelirler... Burada gml lleri de yoktur. Kimbilir, bizi nasl hayal edi91 yorlar. Kitaplardan anladma gre, ark diyince bu av-rupa'l zppelerde, bir masallar uydurma kabiliyeti balyor. yle ki... Her sabah ailemizden birisi lr de buraya gmersek seviniriz sanyorlar. Biz lme doru yaarmz gibi... Byle olmamz ilerine geliyor. Geen gn bir-ey okudum. Kprl Fazl Ahmet Paam hangisi, Fransz sefirine: Kiralnz o kadar byk adam diyorsunuz! Bu ticaret ileriyle nasl urayor? diye sormu. Ticaretle uramay ayp sayyoruz da.. Ben de Piyer Loti'yi ayplamyorum. Kendimizi ayplyorum. Nerdeyse, (Aman Piyer Loti sonra bizi beenmez!) diye korkuya kaplacaz... Herifi uraya getirmeli... Bir tahta eve sokmal... Ekmeini de uradaki elektrik fabrikasnda alarak kazanmaa mecbur etmeli... Bilmem, kendisinden baka sevdii var mdr? Onu da veremden ldrmeli... Alktan.;. Buraya gmdkten sonra eline kalemi vermeli... Bakalm ne yazacak? ahap, Buralarda kahve falan yok mudur? dedi. Ne olacak? Bir ey ierdik. Soralm... Sahi! ep vakit var. Kazlan mezarn bana dndler. Burada, toprak, birka kere elden geirildii iin yumuakt. ukur,

daha imdiden, heriflerin gbeine geliyordu. emsettin hocaya oturacak yer olup olmadn sordular. Vardr. Buluruz, -dedi, sonra sesini alaltt:- Bu serserilerin batnda durmasak olmaz. ki kar eksik kazmay kr sanrlar... Nerdeyse araba da gelir. Talara bir kere bakarsnz. Lhti gzmzn nnde yaptrmaz-sam, yreim rahat etmez... Hele iimizi bitirelim... Oturmak kolay! -Daman keyifle aklatt:- Bir de yer bulduk ki... Sultan hanmlara mahsus... urada yatan kadn ermilerdendir. zerine kangal kangal nur indiini gzmle grdm. Bir byk Paann refikas imi. Cenazeye bel92 \ polis te getirmi. Gene bize bavurdular. Mezarn yerini biz beendik. Hitamnda on lira verdiler. Fakire fka-raya dattklar da baka... Cenazede paraya acmadn m, mevtann ruhu rahat eder. Zaten mevta ksmna ilk gecesi zordur. Mnkir-Nekir meselesi bir... Bir de mbarek aylr kalkmaa davranr da, ban tahtaya vurunca: Eyvah! lmm! der. te bu sralarda, arkasndan verilen sadakadan baka yardmcs yoktur. Siz hi merak etmeyin! Akamla yats aras buraya karm. Bir Ya-sin-i erf okurum. Yrei ferahlar rahmetlinin... Hepimiz o yolun yolcusuyuz... Mezarn iindeki dinlenmek iin biraz durdu. iddetle perdahlatt yznde, derisi kemiklerine srmsk yapmt. Srtla da sipsivriydi. Ne okuyorsun sakall domuz! diye lf att. . emsettin hooa telland: Bitti mi Mehmet Can? Bitirir canm! Bir tuttu mu dev gibi alr maallah... Ne okuyorsun efendilere, dedim? Hi, konuuyoruz! Kara aziye aadaym. Kadri diyor ki: Bahta, talihe! diyor, ne alrsa razym! Elden versin! Bamn zerinde yeri var! diyor. Mnasebetsizlii brak ta iine bak! Ulan, ablama sylerim diye korkuyorsan, bizden sr kmaz. ine bak, dedim ya.. Zaten bizde kabahat! Sizin gibi namussuzlara mezar kazdryoruz. Gnaha giriyoruz ya... Semtli bulunmusunuz. Yreim rahat etmiyor. Peygamberimiz (Sana ta atana sen ekmek at!) buyurmu. Hele domuz! Peygamberin adn anma! arplrsn! Ablam seni Kara aziye'nin kulbesinde basmad m? Yedi mahalle teneke almad m? Riza beye dua et... Ablam artetti! E! Uzattn artk! Ben kardan korkan herif miyim?

93 yapsn! Vallaha, Tallaha. Ben de eve oyna alrm. dedi. Ben de, (Bizim emsi hoca yle eylerden korkmaz. Almadn kabahat!) dedim. Nasl iyi demi miyim? Tuu Allah beln versin! -Murat'a gene ban sallad:Latifeyi sever bu Mehmet? Kusuruna bakmayz! -Sonra mezarcya kt:- Biz uradayz! Tekkenin arkasndaki kahveye gidiyoruz. Lahit ta getirecekler. Arabacy oraya yollarsn. Olur! Lkin Kadri'nin pazarlna birey demedin... Tbe Yarabbi! Mezarc arkadana gld. te kabul ediyor. Bu Papazn (tbe) demesi, (Bert her bokta varm!) demektir... Acele uzaklamak isteyen emsi hocann arkasndan seslendi:- Kara aziye'yi cann ekmediyse, Nazl Hseyin'i getireyim... var m bir diyecein namussuz!. emsi hoca, (Dnya bozuldu!) diye bir eyler sylyordu. Murat, byk bir keder iinde, bir baka hocayt (Durmu hocay) hatrlad. Onu hatrlamak her zaman, kendisine mit verirdi. Yavaa ksrd. Mezardan hep acele uzaklarlar. Artk grnmez olduuna kanaat getirilince yavalanr. Hele bu yamurlu, souk Mart gn Murat bunu bir kat daha iddetle hissetmiti. Yannda yryen Hikmet'e belli etmeden bakt. Hikmet'in kurt yz -Profilden kurta benzerdi- so-murtmutu. nc gzetlemede gzgze geldiler. Hikmet sesini alaltarak: Ne Kbus! dedi. Hangisi? O Kur'an okuma fasl.. Klklarna baktm... O kadar paavra, o alt adamn srtnda nasl duruyor. Sanki stste zamka batrmlar, her batrlta didik-lenmi paavralarn iinde yuvarlanmlar... Kur'an da 94 Daha birisi besmeleyi yarlamadan teki havadan kapyor... Kavryor, peneleriyle mncklyor... Hsniye teyze mahvolmutur... Pisliin hi bir eidine tahamml edemezdi... Ben zengin cenazelerinde de bulundum. Onlara, kravatl, kelli, felli Hafz efendiler geliyorlar... lerinde besteler yapanlar bile var. Manzara daha besbeterdi. Ne yapmal bilmem ki... Rahmetli babam en gzel ekli bulmu. Bilmez mi canm? Anlayamadm.

 Barbaros zrhls ile beraber batm... Kendi isteiyle... Ne gzel... Sen ne yapacaksn? Vasiyet edeceim. Cesedimi yaksnlar, kln rzgra savursunlar.. Sahi! En temizi bu... Hep dndm. Dnrken... -Etrafna bakp ahap' kollad- gzmn nne gelir. lk gece. yle upuzun yatyorum. Birey evvel gsmde gezinir. Sonra kefenin katlarn zorlar. Temas hafiftir ama ben gene de hissederim. lk zorlad yerden giremez. Dner bir baka aral tecrbe eder. Bu aralk kendisince birey hissetmitir belki de bir tehlike... Durup karanl dinler. Btn yeralt melekleri dikelir. Sonra daha itina ile tekrar balar. Nihayet kefenin bir yerinden deriye girebilmitir. Alk olduu iin eneye doru yrr. Sonra dudaklarmdan geer... Burnumu yandan dolar... Nihayet gzme... Ne diyorsun? Sus artk... Deil mi? Nihayet akrep... us rica ederim... yi ama, lym... Tahta parasndan, temel tandan farkm yok! Biliyorum ama, gene de sus! Mutlaka yaklmaf vasiyet edeceim... Birey daha aklma geliyor. Nedir bilir misin? Ne? 95 kati vard. lmyle beraber bu harikulade insan hissi, kadn duygusu heba m oldu? Tanbur Cemil'in parmaklarndaki tanbur almak melekesi... Ne bileyim, Neyzen'in sanat... Yahya Kemal'in bandaki iir yapan ey... Erturul Hikmet, durup Murat'n yzne bakt: Korkun adamsn bazan, dedi, kendine kar bu kadar hain oluun kederini insan gibi gsteremediinden... Farknda msn? nsan gibi... -Murat glmsedi ve Erturul Fikret'in bir msran tekrarlad:Yrtk kunduralarm bana bu hakk verdi! Erturul Hikmet, arkadann perian ayakkablarna istemeden bakt. Kabahat kendisinin imi gibi utand. iirde (Bana) yerine (Ona) deniliyordu. Sevgilisi aktan bahseden aire glm... Byle alay etmek hakkn ona airin eski kunduralar vermi imi... fkeyle sordu: Sabahleyin bana neden uramadnz? Murat iitmemi gibi konutu:

 lm bazan ehemmiyet kesbediyor. nsan bir oturuta ona dair bir ok iir yazarm sanyor. Bana da olur. Sadr'ye sordum. (Yapamazsnz sanrm) dedi. Neden? lme dair yazabilmek iin lm madd varlmzda biraz duymamz lzm kanaatnda... Yani bir yerimiz mi lmeliymi? Bu zaten olurmu, bir muayyen yatan sonra lm hi sezdirmeden vcudumuza ilemee balam... Ekseriya damar sertlemesi halinde... Bu hal balad m, bir mddet tedirgin olan uzviyet lm korkusuna der, lm dnrm. (En iyi lm iirleri bu sralarda yazlsa gerek!) diyor. Lkin ben doru bulmadm. iirde hakikatin pay hemen hi yoktur. Biz sonradan iktisap ettiimiz bir zanaatle yazyoruz, deil mi? Sabahtanberi dnyorum. lm zor mevzu! Byk bir ressam, (Ah, demi tyl bir beyaz havlu resmi 96 yapaDisem!..j uumae iirde pek zor. Fazlas, fazla, noksan noksan... Bugnk hislerime uygun bir msra bulamadm. Hmit pek airane geldi. airane bile deil... Pek akll... Frenklerde de birey bulamadm! Kendin? Affet! yle berbat ki okumaa demez! Hele hele! Fikrimi syliyeyim de... O zaman dinlemek istemez misin. Hayat, hatsz, virglsz bir cmledir ki onu birden okuyup sonuna da mezar denen bir nokta koyacaz.. Byle birey... Topu topu alt mini mini satr. Hepsi krkiki hece... Okusana canm! Bir cmledir ki hayat -Ne bir virgl, ne bir hat-Birden okuyacaz! -Bazan gen bazan erkenSonunda mezar denen, Erturul Hikmet yavaa tamamlad: Bir nokta koyacaz!. hayr. Hi beenmedim. Sadri hakl... Hakl olmaz m? Abo bu sabah sana m geldi.

 Evet. lk sz neydi? Hep merak edersin... Dur bakaym1 Galiba: Biz mahvolduk dedi. lk sz bu mu? Hayr! Uyuyor muydun falan diye sordu da... lme dair ilk sz bu. Gelirken motorda hep seni dndm. Ben de bir felkete urasam sana koarm. Ama ne gibi bilir misin! Ben iki kii olsam... Yani iki para... Bir felkete uraynca teki paramdan evvel sana koarm... Mersi! Mersi ama, sen bize komazsn! Deli misin! Ben de size koarm. Hayr! Neden sen bize komazsn da biz hep sana koarz bilir misin? 97 F. : 7 Hayr! Uydurmayacam! Sende bir hal var, Sen sana koanlar naslsa kendine borlu brakmyorsun... Dur biliyorum. Bunun farknda bile deilsin. Yani bor mevzuu bahsolamaz. te bizi sana koturan da bu galiba... ahap yanlarna geldi. Motor bekliyormu, dedi, Adliyeciler tutmular. -Babas zabt ktibiydi:- Binelim mi? Murat, hi dnmeden cevap verdi: Binelim. Doru size gidiyoruz. Evi toplamak lzm. Baban sonra gelsin! Bu pratik ve tam yerinde bir teklifti. Bandan bir kere daha gemedii iin bunu nasl olup hatrladna kendisi de at. VIII batarafta bulunuyorlar, rzgr insan yzn kesecek kadar souk olduu halde aldrmyorlard. Halbuki Erturul Hikmet'in pardss inceydi. Murat'n slak ayaklar donuyordu. ahap'n ise stma nbetine tutulmu gibi ii rpermekteydi. Hikmet homurdand:

 una elbette deniz denemez... Belki zaman zaman Okyanus ta byledir ama, Hali asln inkr etmi bir haramzade... Sen denizi eskidenberi sevmezsin! Sevmem... Babama ok acrm. Deniz, baz insanlar, orospuca aldatr. Onlar farkettirmeden deitiri r. Kendisine balar. Babam bir trl anlayamadm. Aramza bu cenabet giriyor! Haydi Hikmet bey abuk! diye barm. Kim? kinci ark... Blmeleri su alyormu. Terk-i sefine emri oktan verilmi. Babam bir diree dayanp trnan kemirmekteymi. Annem, deti olduunu syl98 ba elbisesi olduuna gre, yz gz de kir iindeymf. Gverte zabitanna gemisi ile beraber batma yaratryorum. Lkin makine ksmna ne oluyordu? irket vapurlarnda bazan bo bulunup, kafam kapdan kazan dairesine uzatrm. Yzme istim kokusu ve slak bir hararet arpar! Belki cehennem de tpatp byledir. O basamaklardan aada, her zaman k yanan o pis, o darack ukurda, bir valye bulunacan nasl kestirirsin? anakkale'den dman geirmeyeceklermi... Haydi Cr-il'le Loyd Cor serseri... Babama ne? Ondan sonra da o kadar ok grlt oldu ki... Hikmet amcam pek yaamazd. O tabiatiyle... Makul bir surette lebilirdi ya... Allah, Allah! ylece bir demir diree dayanp trnan kemirerek... Su yavaa, pusudan yaklam gibi geliyor. Ayaklarnda slakln duyunca, piman olmu, bir kere merdivene bakm mdr? Tella... Daha dorusu can avliyle bir kere olsun atld m? O menhus Barbaros nasl da var kuvvetiyle zerine kmtr. " Barbaros'un batt gn iyi hatrlyorum. Biz o zaman Kasmpaa'da oturuyorduk. Bir Bayram arefesiy-di galiba? Kasmpaa ekseriya Bahriye zabitlerinin, kk zabitlerinin ve neferlerin oturduu semttir. Haber gelince, koca kasabaya bir hal olduydu. Allah gstermesin... Ben bir milletin bir tek insan gibi ban yumruklayarak alamasn dndke o gn gzmn nne gelir... Sakin sokaa yava yava bir hal oldu... Nasl anlatmal? Bir hal oldu! Tam karl... Demek hatrlyorsun? ahap tane tane sze kart: Hatrlamaz m? uradaki ilebi gryor musunuz? Mtareke de ayn amandraya bal bir kk ilebe bunlar Anadolu iin cephane ykletmiler. Bunlar kim? te bu Murat? 99

murttu:- Bir yalan syle ki yalana benzesin! Vallaha! Sor da bak! Demin gelirken anlatt. Baka zaman olsa Murat inkr ederek ahap' deliye dndrrd. imdi, Hikmete kar annesi lm arkada tutmak iin maceray ksaca hikye etti. Erturul Hikmet'in kurt yznde vahi bir gerilme olmutu. Murat'a tepeden trnaa bakt: Ka yandaydn? Bilmem! Herhal onu doldurmadmd sanrm... Sade o kadar m? Bacamdan byk ilere girmitim. imdi dnyorum da... Bama kasket geirip bir Bulgar stye yollarlard. Bir takm ktlar alnr, verilirdi. Sonra yksekkaldrm'daki Majestik sinemas yok mu? Oraya giderdik. Ne olacak? Ktlar, M.M. gurubu istihbarat servisine orada karanlkta teslim ederlerdi. te yle bir iten dolay gene gitmitik te.. Babam Fransz zabitiyle arafl kadn ldrmt. Hl gzmn nndedir. Biz sinemann antresinde, basamak yukarda duruyorduk.'Adil amoam bir de bakas vard. O bakasn sonralar yakalamlar da ikence ile ldrmler. Babam beni arkadalara teslim etti. Eli ceketinin d cebinde bir suya girer gibi yk-sekkaldrm'n akam karanlna kart. Mamafi, kpkrmz fesini alaca iinde kolayca takip ediyordum. emenin nne, drt yolazna gelince silhlar patlad. yi atard rahmetli... Sonra rendim. Zabite iki kurun, kadna iki kurun demi. Dier kurunu ne olur, ne olmaz diye atmam. Fesini bandan karp sola sapt. Evet, daima sola... Nur iinde yatsn Mahir amcam! Sonra... Biz sinema gibi seyrettik. Hemen de sinemaya girdik. Ktlar teslim ettiler. Oturduk. Hi unutmam! Bir acaip filmdi. Siyah mantolu bir adam vard. ato harabelerinde galiba bir hazine aranyordu. Hep yle deil midir? Hazinenin plnn sk sk gsterdiler. Bugnk gibi 100 liyordu. Gece eve dndk. Adil amcam bana sk sk tenbih etti. Anneme bile sylemeyeceime dair yemin ettirdi. Zaten buna lzum da yoktu. Hi bir ey sylememee alktm. Adeta erkek gibi: Darda olup bitenler kar ksmna anlatlmaz. Ayptr. derdim. Fransz zabitini babamn vurduunu Annem aneak zaferden sonra rendi sanrm. Sonra? te bu kadar. Pardon! Sonra anladk ki kadn mslman kadn deilmi. O zamanlar, igal ordusuna, byle sahtekrlk yaparlarm... Yazk oldu ikisine de, derim... Niye gldn? Ben neye glerim! Kunduralarna baksana...

 Gene tuttu huysuzluun. Btn bunlarn yrtk kunduralarla ne alkas var? Birisini tandm. imdi Paris'te okuyor. Biz yatadr. O kadar zenginler ki... Eskiden de zengin imiler. Ayn tarihlerde... Yani senin Bulgar stden mhim ktlar alp sinemada Kuvay Milliyecilere teslim ettiin sralarda... Babann yani Marangoz Mahir efendinin film evirir gibi adam vurduu zaman... Pederi biraz ya-lym. Bir yerde sefirmi. Valdesiyle beraber bir aralk bu dediim arkada stanbul'a gelmiler. Gelir gelmez de konaklarn, igal ordusu zabitleriyle doldurmular. Gnlerden bir gn evin nnden elmaekerci geiyormu. Ne zaman bir elmaekerci grsem, macera aklma gelir, glmserim. Bizim arkada: Anneme gideyim, para istiye-yim de, elmaekeri alaym! ne olacaksa! demi yrm-m... ocuktur stkat odalara acele bakar, merdiveni iner, salonun kapsn aar. Bir de ne grsn? Annesi, birisini arka st divana yatrm, zerine ullanm. Divana yatrlan biarenin yz grlmyor ama, mavi uha pantolonu ile parl parl rugan izmeleri grlyor. Belli ki annesi misafir zabitlerden birisini yatrm. Meer bizim arkada o sralarda, hizmetilerden birisinin kendi yanda kzyla gre edermi. Bu grei yaptran ahba, kuuKDey kz yere yara m, Yaa KuyuKuey! sk bastr! diye keyifle barrm. ocuk ksm gramofon pl gibidir. Bakm ki annesi de gre oyunu oynuyor, fazladan Msylerden birisini iyice yatrm: Yaa Anne! sk bastr! diye aba gibi barmaz m? Uyduruyorsun? Byle bir macera belki olmutur. Lkin o ocuk sana anlatmaz. Esas olmas ya... Ben vallaha uydurmuyorum. Vakay bana gnn serbest gre malubu Fransz zabiti anlatt. Sonralar burada ticaret yapyordu. Gld de... lk rendiim Trke ite bu szlerdir dedi. Fransz'larn dilimizi nasl konutuklarn bilirsin. Herifin bir: Yaa Anne! Sk bastr! demesi var ki duyman isterdim. Gene o Fransz ahbabma gre: Biz az kalsn medeniyette Franszlar geiyormuuz! Anadolu'dakiler, herhalde Mahir amcalarm oyunbozanlk etmiler. Zira Fransa'da da byle iler oluyormu ama, oradaki ocuklar annelerine gayret vermeyi henz bilmiyorlarm. Sadece ayaklarnn ucuna basp edeple geri dnerlermi. imdi hatrladm. Klod Farer'in (Les Civilises) isimli romannda var. Demek romann da yazmlar. Bir de kendimizi Avrupallara tantamadk diye zlrz. Bir de sklmadan (Uyduruyorsun) dedin! Nasl yalan mym? Bizdekini deil Fransa'dakini yazyor! Daha iyi syledin ya. Fransz kendi marifetini saklamadna gre demek sammi... -Suya tkrd:- Annen asker dikii dikeceim derken verem oldu, arslanm, dedi, baban olumun yrtk kunduralar air Hikmet'e glmek hakk vermesin diye evini yangndan kurtarmak istersen geberdi... Ayaklarn u anda su iindedir. Su ksm da bir muayyen dereceden sonra buz tutar. A gezdiin zamanlar bilirim. Arkadalar (Mektepler paydos oldu. Kzlar seyredelim!) diye tramvay caddesine kmak isteyince, sen klndan utanp bir i bahane ederek bizden ayrlrdn... Bir de sklmadan, (Bunun ne alkas var? tuttu huysuzluun!) diyorsun. Alkasn hl anlaya-madn m? Oyun byle bitmeyecekti olum! Ben doma 102 I

daki mezbelelii ok kii nedir bilmez! Arada karpuz sergisi kurarlar. Karpuz sergisini ne bileceksin. Halis olan kerhanesidir. te orada mehur karakol vard. (16 Mart ehitleri) derler. Her sene ihtifal falan yaparlar da, havaya kurusk kubur skarlar. Uyurken snglenmi Mahir efendiler, Ahmet avular, bilmem kimler... Koca bir milletin iinde sar izmeli deil, yalnayak, bakabak Mehmetikleri!.. Ne zaman Feridiye'ye iim dse Abanoza urasam, nekadar sarho olursam olaym, altma yatan kzn arkasnda, bir tane 16 Mart ehidi, nn ehidi, Sakarya ehidi grr gibi olurum. Hst! Canm sklyor. Lfm kesmeyeceksiniz! ehitlerin elinden bibok gelmiyeceini bilirim. Kzlarn kerhaneye koyanlara, vizitesini verip icabna bakanlara ne bu dnyada ne de teki dnyada bir halt edemezler. Binaenaleyh ortada milli hakimiyete, misak- millye dokunan bir cihet te yoktur. Bunlara da dokunmadka her sz beyhude saylr. Gevezelikten ileri geemez. Lkin bir uzak tehlikesi var gibime geliyor. Ben bir daha Barbaros'la beraber batmam. Sen, bir daha muharebeye girip karn neticede veremden ldrtmezsin. Olunu yalnayak, dilenciden beter dolatrtmazsn. O zaman iimiz, o dediim arkadan hanm valdesine kalr. Dmanlar gene kolayca gelirler. Hanm valde ii yoksa sertliklerini yumuatmaa urasn! Baa m kar Murat yolda! Haklsn ama, bunu sylemek sana da bana da dmyor! Neden beim? Babalarmz bu niyetle dmediler... Netice byle olsun diye mi -Parmayle Murat' gsterdi:- dtler? Biz de alacaz! Senin imdi facia halinde grdn ey, 50 lirann yokluu. Elli lira ile keyfin yerine gelir. Ben ehzadeler gibi sslenirim. Rica ederim, rica ederim, ben babamn hatrasn 50 bin liraya deimem! Annenin hayatn? 103 Anan ne kadar severdin biliyorum. O kadar severdin ki, bir iir yazamadn. Bundan daha byk ispat istemem... Bir gn imitik. Aklnda m? Ne dedindi? lmeden evvel de byle mi idim bilmem, dedindi, bilhassa imdi, bu yoksulluk iinde iki dehetli ey oldu. Ba-zan hlya kurarm. Milyoner olurum. Bir milyonerin malik olduu eylerin hepsine malik olunca. Yreim deta bir demir duvara arpar. Bunlar anneme gtrememek... Ona (te al) diyememek duvarna... Elim, ayam kesilir. Belki de i bulamaym da bundan. Bazan da... nsanlarn ldkten sonra bireyler grp anlayacaklarna inanmadm halde, milyonda bir ihtimalle annem beni seyrediyor, zlyorsa... derim... O anda hereyi gze aldm olur. demedin mi? Dedim. Gene de yledir... Annen halbuki, son gnleri ben iyi biliyorum, seni doyasya pemedi. Hastalm gemesin! diye... Biri, bir kitabnda galiba (Hizmetkr idarehanesinde bu verem oimak korkusunu ne gzel anlatyor. te bugn sen de o haldesin. Bu tehlikeye maruzsun. Mtemadi gdaszlk, soua kar giyinememek, yarn ne yiyeceim? nerede yatacam? korkusu... Bunlara ilveten anneni bahtiyar etmek imknndan mutlak surette mahrum kalmak...

 Hayr! te burada yanlyorsun! Annemin hatras iin btn Trk milletini bahtiyar edeceim. Kaytsz artsz btn Trk milletini... 15 milyon kii bir tek Can-seza hanmm gibi... Bunun iinde bana sataan namussuz herif te var. Kim var? kim var? Sahi! Bu maceray bilmiyorsunuz! Haydi onu da anlataym da bitsin! Bu yazd. Ne perian bir yaz!.. Bir ay evvel tabancam satmtm. gn evvel de o da gzel lz bam. Hatrlyor musun? Kemik sapi deil mi? Evet! te onu! Yz kurua sattm. gn sonra tama104 Denize kar bir sraya oturdum. nsan hibirey dnmeden yapamazm. Yalan! nsan, hi kafas yokmu gibi kendisini bile unutarak saatlerce dalyor. Sana birey daha itiraf edeyim: Alk iin birok eyler yazlmtr. Galiba hepsini tok adamlar uydurmu. Aylardr devam eden yoksulluk neticesinde, yava yava iliklere ileyen alk, le yemeinin bir saat gecikmesi srasnda duyulan mide kazntsna benzemez. Az sulanmas, mide kazntsna benzemez. Az sulanmas, midede sz falan olmuyor. Bir yorgunluk ta deil... Bir uyuukluk... Bir uyumak arzusu... Lkin sahi zannedip uyumaya niyetlenmemeli... Uyku gelmez. Zaten uyku normal itir. Sen tepeden trnaa anormalsin... Birisinden iitmitim. Uzun zaman a kalan insanlar, zayiflamazlarm. Bilkis, iman grnrlermi. Deri iiyor galiba! Sonra artk vcut kendisini braknca... Herhalde kalp hepsinden evvel oyunbozanlk etmeli ki... Koup dururken yznn stne devrilirmisin. Gelip evirirlermi ki lmsn. O anda... Ne rpnmak... Ne birey! Yalnz, gzlerinden birisinin alt patlarm ve oradan bir sar su akarm... Murat kederle glmsedi: - Herhalde alktan len adam bu suretle bahtna alyor olmal... Ben o gn Glhane Parknda henz bahtma alayacak halde deildim. Al bir fke eklinde hissediyordum. Kendi ahsma kar bizzat alaldn iin hiddetliydim. Sonra yava yava bir serholuk balad. Keyifli birey... Dnyay bir umursamamak... Hereyi d, deersiz, baya grmek... te iimde, beni (Murat) yapan her ne ise, o bir kck k, yahut, bir mini mini kz ocuu gibi darack bir yer: de oradan oraya koarken yanma birisi oturdu. (Merhaba) dedi. (Merhaba) dedim. Hafif sakal vard. Srtnda cbbeye benzeyen bir siyah pards... Bilirsiniz... Anadolu'dan mal almaa gelmi bir kasaba esnaf... Kolay bir teda ile bana rahmetli Durmu hoca amcam hatrlatt. Rahatlk hissettim. stanbul'lu olup olmadm sordu. (Evet) dedim. Memnun olmu grnd. Yabanclktan dem vurdu. Beraber dolama teklif etti. Herhalde 105 pek uysal davranmm ki... tiranna dukukuhi sumu en-ni nme atmaz m? Eyvah! Karakollara gitmisindir... Suratn tersine evirmisindir! Hayr! Ne hale geldiimi tasavvur edemezsin* Bir kere elimi bama gtrdm. cebime. Orada bulunmayna, herifin hareketinden daha ok atm. Nasl yerinde olmazm... -Murat glmsedi:ama olmad da isabet... Bir an srd sanrm. O bir an bu adam hemen yere devirip artk baklayacak yeri kalmayncaya kadar baklamak lzm geldiine kanaat getirdim. Bunu yapamadktan sonra durmak beyhude olacakt. Nasl bakmsam bakmm! yle bir korktu ki...

Sakal titreyerek Tbe yiit! Tbe koum! Haltettim. Tbe! diye zplad kalkt. Bir aya da biraz topalm. Arkasndan kayboluncaya kadar baktm. Sanki o herif duruyordu da, etrafnda Glhane Park yaylanyordu. Bunu da m bahtiyar etmek istersin! Evet... Btn Trk milletini diyebilmek iin... Yanl seviyorsun arkada... Nasl seveyim? Btn dnyann namuslu insanlarn... Btn dnyann... Ve ancak namuslu insanlarn... Orospular hudut harici mi demek? Her eidi... ster, kasaba esnaf klnda olsunlar, ister, Fransz Yzbasn olunun (Yaa anne sk bastr!) teviki nnde beenenler oslun... Dursun amcam da byle derdi. Sen ne diyorsun ahap? Ben aire hak veriyorum. Orospular sevmek olmaz! yi ama, demin bak bu air ne dedi? Orospularn iinde 16 Mart ehitlerinin kzlar da varm. Erturul Hikmet elini kaldrd: Haa! Onlar orospu deil! Orospu... Biziz!.. Murat, o gn akam zeri girdii ahap'n evini, o 106 bettinjin kraat kitaplarndaki (Ey tam heda'ya) makalesini hatrlamtr. Bilhassa zabit gittikten sonra arkasnda brakt perianln iinde, kadnn ak kalm bir konsol gzn iade etmesini. Babay kedeki kahveye brakmlard. Eve yaklarken, Murat nedense bunun pek mkl bir i olaca-1 n, adamcazn kalmak istemeyeceini dnerek nasl hareket etmesi lzm geldiini tasarlam, bir are de bulamamt. Halbuki Tahir amca, arm bir ocuk gibi hi itiraz etmedi. Kapda bekleyerek ahap' anahtar getirmek zere babasna yolladlar. Erturul Hikmet: Annemi srtlayp getirsem nasl olur? diye sylendi. stemez. amar ykayacak deiliz! Meydandaki ufaktefei bir yerlere doldururuz. Zaten ne yapacamz da pek bilmiyorum ya... Hele girelim...

ahap anahtarsz geldi. Babasnda deilmi. Komulardan birisinde olmalyd. ki kap tede buldular. Ev alt rutubet kokuyordu. Karanlkt. Bu karanlk kszlktan ileri gelmiyor, evin can snm tesiri veriyordu. Murat Cenazeyi burada ykamlardr diye dnd. Bir kere paltolar, pardsleri karacaz... Ne oluyor ahap? Hi! Rica ederim, alayacaksan, burada istemem... Sus bakaym? Alamyorum, Babam perian... (Anahtar!) dedim de... Yzme bakakald. Eminim ki beni tanmamtr. Biz bu evde iki kii barnamayz... Olmaz. Murat, fkeyle ayaklarn yere vurdu. Kunduralar karalm, dedi, etraf amura boarz. Haydi gelin arkamdan. Dur sana terlik vereyim. 107 liyorum, zordur. Lkin dayanacaz... Mevlt ne zaman okutulur? Erturul Hikmet patlad: Balatma mevltun geyik masalna imdi... Yeter... Mezarn bandaki herifleri grmedin mi? stemiyo rum. dettir de... Krknda galiba... yi birey olsa, saklamazdk... Kes... Canm skyorsun! Odalar dolatlar. l yata olduu gibi duruyordu. Murat, havay deitirmek gayretiyle bunu evvel stn-dekilerle beraber katlad. Bardak, tas, mendil gibi eyleri bir dolaba soktular. evket, acele katlanan ilteyi tekrar sererek iindekileri dikkatli dikkatli devirdi. Yorgan, sanki birazdan kullanacakm gibi katlad. Hepsi de bu iler pek uzun srecek zannetmilerdi. Kendilerini pek artan ksack bir mddet iinde herey yerli yerine geti. Evde lmden hibir iz kalmad. Murat: yleyse yemek hazrlayalm! diye elleri belinde teklif etti. ahap: stemez, dedi, anahtar aldm Bedri beyler gn-dereceklermi... Oturalm da birer cigara ielim.

 Dur canm! Aklmda birey var diyorum. Sobay yakmadk! Haydi Hikmet sen odun getir. Sen de ahap bana biraz ra bul... radan evvel bir ey getir de sobann kln alalm. Bunu acele yaptlar. Odann akam loluu iinde de, sobann horultusu ve krmz oynak , lm hissini bsbtn uzaklatrd. Artk Tahir amcam gelsin! Ben gidemem. Hikmet getirsin! Daha iyi.. Sen de geceliini hazrla! Yalnz kaldklar zaman, sobada ellerini starak, a-hap'n yzne bakmadan konutu: 108 mecburdur. Birbirinizi beyhude yere zmekten birey kmaz! Ne kadar ac duyduunu bilirim. Lkin, baz yerde, evltlar babay geecek. Bilirsin zaten alamak hibir eyi halletmiyor. lk anlarda insan biraz ferahlandrr gibi olsa da, uzaynea faydaszlar... Sen Kur'an okumasn bilir misin? Biraz... Senin kadar... te canm... (Yasin)i yan-lsz okurum. Senin kadar dedin de dm koptu. yi yleyse... Bireyler yemee alrz. Sonra ben teklif ederim. Abdest alrz. Birer para Kur'an okuruz. Zaten Tahir amcam btap bir haldedir. Yatrrz. Sen de ayn odada kal bu gece... Ben yarn sabah erken gelirim. Baban ie gnderirim. Gider mi? Hi itiraz etmez... Bu akam anladm. Nereden anladn? Kahveye oturmasndan... Sen haydi, bir byk kapla abdest suyu getir. Sobann zerine koyalm... Kendisi annesine (Yasin) okuma hi dnmemiti. imdi, bunu nereden kardn aratrnca, lm karsnda, kederli bir insan teselli iin baka are olmadn anlyordu. Kederli bir insan ama... Kendisi gibi deil... Tahir amca gibi... Hikmet, Tahir efendiyi yukar kard zaman, komunun yollad yemekler de gelmiti. Tahir efendi, byk bir su ilemi gibi hep yere bakyordu. Olunun getirdii entariyi grnce hi ses karmadan soyundu. Sedirde, her zamanki yerine oturdu. Sofray nne getirdiler. Birka lokma ald. Murat'n piirdii kahveyi, verdii cigarayla beraber iti. Mescitte yats ezan okunurken Murat: Haydi amca abdest alacaksnz! dedi.

Eline su dkt. Sonra da kendisi azn, burnunu alkalad, yzn kollarn batan savma ykad. Ayaklarn ykamay da unutmu oldu. Zaten kimsede dikkat edecek hal yoktu. ahap'tan sonra Erturul Hikmet'e 109 air, ban (Ne olur?) manasna sallad: Abdest al. Sra ile Kur'an okuyacaz! Ben beceremem! Biliyorum. Sen Kulhvallah' okuyacaksn... Tbe estafurullah... Erturul Hikmetin ald abdest te, pek abdeste ben-zememiti. Murat, duvarda asl kitab indirdi. Tahir efendinin karsna oturup, bir gzel Besmele ekti. (Elham)dan balad (Elif, lm, mm)in ereve iindeki kadarn okuyup, Tahir efendiye uzatt. Aynmim'den iki sre de siz okuyacaksnz. -Sayfalar sratle arad- te unlar... Tahir efendinin sesi, uzaktan geliyor gibiydi. Dolgun ve przlyd. Murat onu dinlerken, Kur'ann burada bir itiyattan ibaret olduunu, ne kalbe, ne de akla mahsus hibir his uyandrmadn farketti. Buna ramen gene de insana pek tabii geliyordu. llerin arkasndan niin Hatim indirildiini, Mevlt okutturulduunu ilk defa bu kadar sarih anlad. Baka birey verilemez olduundan... Erturul Hikmet (Kulhvallah) ta bile fahi hata yapm, kitab Murat'a verirken: Ne kadar zormu! diye mrldanmt. ahap'n sesi gzeldi. Kur'an da iyi okuyordu. Sanki retilmi gibi aoele de etmedi. (Yasn) sresinin devam mddetince, Murat, bir kelimesini bile anlamad cmlelerin kafiyelerine dikkgt ederek, eskiden, babasyla beraber gittikleri Teravih namazlarn hatrlayarak, lm ve ly unuttu. Zaten umduu da buydu. ahap susar susmaz, elini kaldrarak dua okur gibi bireyler mrldand, acele: Artk yatalm! dedi, yarn sabah ben erken geleceim... Cigaranz var m Tahir amca? Var. Yoksa brakaym! stemez. 110

yataKiar yaparsnz aeg mrc Yaparm evet... Tahir efendinin elini pp Hikmet'le beraber ktlar. Hava poyrazdan lodosa evirmi, kuru souk, yapkan bir slakla dnmt. Hikmet, neden sonra: Kur'an okumay iyi akl ettin, dedi, baka hibir ey de yaplamazd. Ne hazindir... Hangisi? Hi bir akll i yaplamayacak yerde ie yaramak... Ben sana her zaman demez miyim? Hazin ama... Yook... tiraz istemem... Ben dindar olduum iin itiraz etmiyorum. Bizim memlekette henz sosyal fonksiyonu var... Ne biliyorsun? Senin (Bizim memleket) dediin yer neresi? Bu memleketin hangi mntkalarn iyi tanrsn?.. Hangi zmrelerini... Her memlekette, kyl snf ananelere sadk olur. Din'e bahusus! Bizim memleket bakalm byle mi? Nasl? Ben iki sene Anadolu'yu kar kar dolatm. stanbul ocuklarna orasn gzelce gstermeli ki... Val-laha, dinle alkadar kimseye rastlamadk. En mtehassb kasaba esnafdr, bizim kumpanyann kzlar iin az daha birbirlerini kracaklard. Yoksa, slmiyette artk zina etmek haram deil mi? yle olmuyor ki... Devir meselesi... Hem zina ediyor, hem mslmanl sapasalam kalyor. Tamam! Ben de bu kanaattaym. Ne gibi? Benim mslmanlkla hibir alkam kalmamal... Sen dilersen beni gene Mekke erifi kadar mslman saymalsn! 111 lam kaidelerini neden ktleyim! Hibir din, hibir Peygamber mmetine kt yol gstermez!

 En iyisi de islmiyettir. Esareti ilgay aklna getirmemi... Bizim Allah ngiliz Lord'undan daha m gaddar yahu?.. Eskimi ahkm yok demiyorum... Gene geldik, eski mnakaaya... Bu gece Kur'-ann bir faydasn grr gibi oldum. Belki yalnz bu geceki faydas kalmtr. Belki mi? Tabii belki... Yarna kadar dneceim. Aklm iyice yatmazsa bir bilene danacam. Neticeyi bana da bildir unutma! Hi unutur muyum? Ben bu geceki faydasnn da samalna eminim! Soruturacaksam senin hatrn iin soruturacam. Bir duyan olsa, beni ham sofu zannedecek! Ben annemin canna Kur'an okumuyorum... Aklnda bulunsun! Hem Durmu efendi amcam da, hoca olduu halde, Kur'an okumazd. ahap'a da syledim de... u Durmu efendi amcan grmek iin mrmden be senesini severek verirdim. Nerdeyse adn anarken (Celle Cellehu) diyeceksin. Adil amcam sana gstereceim. Onu grnce Durmu efendi amcam grm gibi olursun! Bak o zaman bana nasl hak vereceksin! Hem sen Adil amcamla yle gzel anlarsn ki... Neden? O da senin gibi komnist de ondan... Kebanda Hikmet: Sana gle gle, dedi, ben uradan bizim kza bir grneyim. Gnde iki kere penceresinin nnden gemezsem kavga ediyoruz, Bu gece olsun... Ne olmu bu geceye? ahap'n annesi... 112 i uuu seleyi istismar ederek mahailebici gzeline kendisini nasl andracan dnyordur.

 Artk gaddarlk ediyorsun! lm yle tuhaf birey ki... Hayatla iice bulunduu halde, ayn zamanda hayatla hibir alkas da yok... Tasavvur bile edemiyoruz. Bugn anlattn akrep hikyesinde bana feci gelen neydi bilir misin? Neydi? Akrep'in senin gzn oymas deil... Senin elini kaldrp onu defetmeyisin... Haydi Allahasmarladk fakir'i prtaksir! Gle gle air, - boksr, - gazeteci... Yeter... Hakaret oluyor... Kahveye urar msn? Bu gece mi? Hayr! Erken yatalm! nanmam. Paran varsa iersin. Vallaha imem! te abdestimle sana bir de ms-man yemni! Hikmet, arkadann elini skt. Her zamdn byle ayrlrlarken kendi iirlerinden bir msra sylerdi: Yolda ate bulursam yakarm cigaram! Murat dnerek yrd. Birok hususlarda, Hik-met'le fikirleri taban tabana ztt. yle olduu halde, ayn eyleri nasl seviyorlard, ayn eylere nasl kederleniyorlard? Buna esasta ayrlp teferruatta birlemek mi demeli, yoksa teferruatta ayrlp esasta birlemek mi? Esasta birleiliyorsa, teferruat insan nasl oluyor da bu kadar ayrabiliyor, teferruatta birleip esasta ayrlyor-larsa, esasta ayrlanlar teferruat bylece nasl birletirir? Bir cigara yakt ve yreinin adet sevinli oluuna evvel at, sonra zld. Hsniye teyzeye dehetli acdn biliyordu. yleyse?.. Saadete benzeyen bu gnl ferahl bir arkadaa kar vazifesini yapmaktan geliyor olmalyd! Ne kadar hazin olursa olsun vazife iyi eydi. Bu dnce gnl ferahln bir misli, daha arttrd. 113 F. 8 nk ayn zamanda Murat, kendisinin tenbel bir insan olmadn da bir daha ispat ediyordu. Nerdeyse slk almaa balayacakt ki, lodos'un yapkan rutubetini yrtk pabularnn iinde, taban derilerinde irenerek hissetti.

Hay Allah belsn versin diye sylendi. IX Garson hsan, iyice merak etmiti. Sabahtanberi nerede olduunu sordu. ahap'n felketine ok acd. Byk bir fincanla ekeri az bir kahve getirdi: Seni iki kere aradlar! dedi. Kim? Adn syledi ya... Unuttum. Dur bakaym... Necdet mi? Necip mi? Necip olmal... Defterden falan bahsetti mi? Tamam! Defteri sordu. (Yazdysa alaym!) dedi. (Haberim yok!) dedim. yi demi miyim? Keski verseydin? Veremem. Tanmyorum. Huyunu bilmiyorum. akalamaa kalkar... Bir de ona m fkeleneceksin! Demek byle ha... ahap iyi arkadatr. Yazk, sabahleyin ondan m gelmi demek? Az kalsn, (Yok) diye siktir edecektim. Ondan gelmi. Eypsultan'a gittik. Mezar kazdrdk. ahap kederli ama, babas bsbtn berbat... Aldrma... Yarn yeni bir kar alr. Yeni kar btn dertlerini avutur. Bizde bir lf ederler. Derler ki: Makbul kar iki senede lr de yiidi yeni batan kz alr! lene dua eder. yle deil!.. Tahir amcam fena!.. Ben ahap'a acrm. nsan altm yana gelse, anne, annedir. Hi deil, gider de marrsn! Ben de bir i mi buldu dedim? Yoksa bana bir bel m geldi? Senin boktan ilerin oktur. Hem de bir kr olsa canm yanmaz. Onun bunun meselesi... 114 omu kk Myuet perun aa Kimseer armyor. O cihetten rahatm... zlme. Nesine zleyim? Sz dinlemiyorsun ki... Bizde lf ederler: Akl veren ok olur da ekmek veren bulunmaz! Ekmek... Biz de kimseden imdilik ekmek istemiyoruz ya, hsan efendi. stesen de veren nerde? Sahi unutuyordum. Bu gece bakara var. Patron geldi. Seni sordu. Selm brakt. Getiren gnderen sa olsun... Bu gece mi? Bir de yorgunum ki...

 Yarn akama kadar yatarsn. Gene ahap'n anas lecek deil ya... Bu sefer Mustafa Kemal gelse yukar brakmam... Gazinonun yars bizim. Ne de olsa , be lira alrz. Care yok! Bekleyeceiz! Kimler gelecek acaba? Eskiler tamam... Adana'dan iki tccar gelmi. Paral heriflermi... yi. Pekl! Bakaraya saat onbirde oturdular. seyirciyle Murat'tan baka dokuz oyuncu vard. Murat hem fi veriyor, mano topluyor, hem de kt datyordu. Oyun bykt. Byk olduu iin de seyirci heyecanlyd. Bir mehur operet bestekr, bir doktor, Beikta'l Adana, Darlfnun'a gittii sylenen zengin bir delikanl, iki mirasyedi, iki yksek rtbeli, zabit, iki de Adana'l tccar... Oyun sessiz ve terbiyeli devam ediyor, kazananlar da, kaybedenler de efendice davranyorlard. kiye doru Murat'tan rak rica ettiler. hsan bir eyler uydurdu. Arkadann yorgunluunu hesaplayarak, -Kendi yorgunluuna aldrmadanyardma geldi. Kt datmay Murat'tan ald. Bu suretle, Murat'a kumarbazlar seyir imkn da vermi oldu. Birisi mi sylemiti. Bir yerde mi okumutu. (nsann ahlkn yapt i tayin eder.) diye bir sz aklna geldi. yi tand insanlar masaya oturup kda el srer 115

da, paralar da, artk kt ve para deillerdi. nsan olunun elenmek iin icat ettii bu resimli ve renkli kartonlar dnp kendisini icat edene nasl dehetle hkmediyorlard. Esas phesiz, kaybetmemek, mtemadiyen kazanmak olduu halde, parann nasl da hi bir deeri kalmyor, esasta deersiz olmas lzm geldii halde, birdenbire hayat bir kymet iktisap etmi saylan iskambillerin dnp dolamasna basit bir vastadan ibadet kalyordu. Terliyorlar, sararp kzaryorlar, korkup seviniyorlar, birbirlerini gzetleyip kollayarak, tereddt iinde veyahut gzn kapayp bir yere atlar gibi, oluk ocuklarn, ilerini, sevgi ve nefretlerini unutmu olarak grnyorlard. Banko! Kart! Elli liralk fi verir misiniz? Bana da... Evet, gene dokuz buldunuz... Ne ans...

 Mersi.. Rica ederim... Ve arada, mehur operet bestekrnn gzel kahkahas... Oyun sabaha kar dald. Mano, -yani kumar evinin hakk- 40 lira tutmutu. Yarsn patrona ayrdlar. 20 liray da birisi ocakya mahsus olmak zere pay yaptlar. Ayraa kazananlar hsan'a birka lira bahsis brakmlard hsan, elinin tersini azna kapatarak esnedi: Yorulduk ama, dedi, ne dersin? Bu hafta da dehetli ansm var. Byle giderse ahlkm bozulacak. Hi bozulmaz. Akl banda bir insan devaml olmayan kazanca gvenmez... Bak unuttum. Hamdi bey urad. Sen gelmeden biraz evvel... Seni sordu ona kalrsa i hazr diyor. Ne dndm bilir misin? 116 Sana elden dme bir elbise uydursak... Hamdi bey (Avukat yanna koyacaz.) diyor. Bu klkla gidemezsin. Nasl uyduracaz? Yedi liraya elbise vermezler ki... Zaten yalnz elbiseyle de olmaz. Kundura, gmlek, apka ister... Dur bakalm... Ben bir eyler dnyorum. Bir aresine bakacam... Ben de biliyorum. Kundura lzm... teberi lzm. Dedim ki patrondan biraz avans alrz. Otuz lira imdilik iimizi grr. Sen ie girince birlikte deriz. Ne kadar maa verirlermi? Hamdi beyin sz: 25 lira... Pek te az karde! stste on, onbe lira da kar varm. Ne gibi? Bilmem. yle sylyor. Bahi falan olmal... Bu da bir eit uaklk... Uaklk demiyelim, garsonluk gibi... Lkin ad: Ktip... olsun da... Byle srnmek daha m iyi? Aklma ka kere geldi de nedense sylemedim. Nedir? Bu yaz mnasip bir i bulunmazsa garsonluu de-nesek diyecektim.

 Neden diyemedin? Byle iler bizde ayp saylyor. Bizde dedimse, byk ehirlerin baz muhitlerinde... Halbuki stanbul'da yle garsonlar var ki gnde be liraya para demez. Bunu dnmeyiz de, ille ad ktiplik olsun diye zorlarz. Kendimiz de pek uydurmuyoruz. Muhit yadrgyor. Takdir edecek yerde... Haydi artk yat! Byle sylemenin ne faydas var. Bildiin halde, sen bile yapamazsn. Peki buna ne diyelim- Vallaha ilk onbe ldm, ldm dirildim. Hele birisi ilk defa parann stn almad. (Kalsn) dedi. Srtm ter kaplamasn m? Bir ayp geldi bana, hi sorma! Sonra dndm. Dndm de, Olum hsan! senin bildiin gibi deil, dedim, garson ksmn mteriler bir vakit insan yerine koymazlar dedim. 117 Fena manada sylemiyorum ki birader! Yan garson, garsondur. hsan, Mehmet, Ahmet, deil... Yzne dikkatli bakmazlar. Bir beyaz nlk... Bu beyaz nlk her tkrdya kendiliinden koar. Emirleri alr, yerine getirir. Ben de yleydim... Bu aklma gelince cesaretlendim. Sonra da insan alyor. imdi artk krk senelik garson gibiyim. Amerika'da, bir ok byk adamlar kklklerinde garsonluk, tezghtarlk, raklk ederlermi. te bu iyi bir det! Onlar garsonun halinden anlarlar? -hsan biraz dnd:- Anlarlar, dedim ya, insan byle eylere hem kolay alr hem de kolay unutur. Kulak verme... Hem garson kalmal, hem de byk adam olmal ki garsonlar unutmasn! Aferin hsan! Ne doru syledin... Yat! Gevezeliim tuttu. Bir yorgunum ki... Murat, odasna girdi. Girer girmez, sabahleyin yatan dzeltmeden ktna her zamanki gibi piman oldu. Yorgan katlasayd, zerine delik deik battaniyeyi ekseydi sefalet bu derece dehetli grnmezdi. imdi ayaklar oktan kuruduu halde sabahki slakln zdra-bn da yeniden ekmee balamlard. Cebinde on liraya yakn para olduu halde, on kuru bulunmad zamanlarn azabn bilmesine ramen hi sevinmiyordu. Devaml olmaynca bir ie yaramaz... nsann, sahici insan olabilmesi iin ekmek paras, giyecek derdi, ban sokacak yer bulamamak korkusundan kurtulmas lzmd. Budayn kilosu iki kurua, bir metre yerli kuma iki-buuk lira, bir yerli kundura lira, basmann arn on-be kuru ve bir odann aylk kiras da lira olduu halde, bunu temin edememek, bunun yokluunu ekenlere temin etmei aklna bile getirmemek alacak birey deil mi? Kitaplarna kederle glmseyerek bakt. Anket defteri hepsinden ayr, daha yeni daha temiz duruyordu. Halbuki tekilere nazaran ne kadar feci derecede sama! diye dnd. Yorgunluktan srt aryordu. Panait 118 y ^< w www w j M. . ...

Sirano'yu ald. Kald yerden iki sayfa okudu. Elektrii sndrp uyudu.

Ertesi sabah erkenden ahap'lara gideceini tama-miyle unutmutu. Necip, Anket defterini almak iin ancak iki gn sonra urad. Ve ilk sz: Hazr m? diye sormak oldu. Hazr! Bir kere (Merhaba) derler. Sonra oturup bir kahve ierler.. Bilmem ki bekliyorlar da... Mekteptenberi bu tereddtl halini insann yreine merhamet veren bir sevimlilikle tayordu. yle ki, iki kere ikinin drt ettiinde bile hl mtereddit gibi bir hali vard. .', ... ^A ".--- ---'-< Birey unutmu, yahut, uraca birey drm te bulamam gibi can sknts ile kapya bakt. Nihayet iini ekerek oturdu. Hazr demek? Hazr canm! Ne kadar ehemmiyet veriyorsun. Huyunu bilmesem sahi zannedeceim. Defter mi? Kardeim, bamn etini yiyorlar. O kadar merak ediyorlar ki... Daha bir sr yazacak adam varm. Sen? Ben beceremem ki... aka edeyim diyorum olmuyor, ciddi davranaym diyorum olmuyor. Bana yazdrmak ta istemiyorlar. Zaten (Haydi) deseler, ben kendime mnasip bir nam mstear bile bulamam... Aylar geer... Kimler yazacakm, Bak Necip, nci hanm her kimse, rica ederim beni insafsz insafsz tenkit ettirmesin... nci mi? Kuzinim... Seni dnyada tenkit ettirmez. (Defterimin aheseri!) diyor. Hem sana birey syliye119 mu. uoraunu sana geirmege mecDurum. Ne yapacam bilmem ki... Bunu benim iin sorsan daha iyi edersin. Hem ben galiba bir kk Anadolu seyahatine kyorum. Artk geldikten sonra inallah... Dur bakaym! (Anadolu) dedin de aklma geldi. Senin annenin ad Oanseza hanm m? Evet, ne olmu? yleyse babann ad da Mahir bey...

 anm ne olmu? Ben bilmiyorum, dedim, gltler. Mehmet Pa-a'nn torunu Fatma hanm tanyorsun yleyse... Murat, tella gzlerini, krptrd.. Yutkundu. Fatma hanm m? Hayr! Zannetmem! yi vallaha! Bu (Zannetmem) bana mahsus bir sz deil mi? O seni ite pekl tanyor. Bir defterde Fakir'i prtaksiri okuyorlard (Kim bu kuzum?) diye sordu. Bizim Kuzin, (Benim defterime de yazyor. Neoip'in arkada Murat bey!) dedi. O zaman (Murat m?) diye dnd. Bir Murat tanyorlarm. Lkin seni Anadolu'da biliyor. (Valdesinin ad Oanseza hanm pederi de Mahir bey... Pederleri bir yangnda kazaya uradlar, dedi. Dou mu? Doru lkin ben hatrlayamadm. O seni hatrlyor ya, sen ona bak... Lkin azizim dehetli kz! Hem akll, hem de gzel... Ben o kadar tatl esmer grmedim. -ini ekti:- yleyse hazr ol kahveleri iince gideriz! Nereye? (Eer o Murat beyse mutlaka getirin) dedi. imdi beni bekliyorlar. Kapdan karken bizim kuzin, (O Murat bey deil de Fakir-i prtaksir ise, siz gene getirin!) emrini verdi. Sen daha imdiden bir ok evlerde mehursun. Yok canm! Ben zaten mektepten biliyordum. Tahrir vazifelerini hepimizden iyi yapardn. ok da okurdun... Seni 120 \ remem. Nas aa aKiiarnaa tutuyorlar. Bir sr yanlm kardlar. Ben tashih etmee baktka bsbtn kartrdm. Hasl senin yznden berbat bir haldeyim azizim. Yr gidiyoruz! Murat, glmsedi. Necip mi o kadar dalgnd. Kendisi, deti olduu zere kahvenin en kuytu kesine oturduundan m, kl kyafeti insanlar dehete drmyor-du. Yoksa, erkekler sahiden teferruat byle grmezler miydi? ok mteessifim kardeim, dedi, gayet mhim bir randevum var. Defteri al gtr. Hanmlara gyab hrmetlerimi syle. -Bir an dnd:- Fatma hanma ayroa selm ederim. Evet, imdi, hatrladm. Tanyoruz. (Anadolu'dan gelmi!) dersin ileri yznden valdeleri hanmefendiyi henz ziyaret edemediine pek mahcup.) dersin. lk frsatta Saide hanm teyzemin ellerini pmee geleceim. Nasllar? Grmeyen iki sene oluyor. Fatma... Pardon Fatma hanm, bymtr deil mi? Ben kkln bilmiyorum ki... Kocaman kz... Uzun boylu... Ne endam? Ben pek anlamam,

bilirsin. Lkin kzlar bile kendisini beeniyorlar! Onun anket defteri yok mu? Bilmem. Biraz kibirlice... Herkes, (Fakir-i prtaksir! Fakir-i prtaksir!) deyip dururken hi lkrdya karmamt. (Murat) denilince alkadar oldu. Ben dorusu beendim. Neden gelmek istemiyorsun anlayamyorum. Bazan bir eleniyoruz... Teyzem de ho kadndr. Edebiyattan, musikiden yle gzel bahseder ki... Derhal anlaacamza eminim! Benimle hep alay ederler. Ben de aldrmam! yi ediyorsun! Bir gn elbet gideriz. Teyzeniz hanmefendiye hrmetlerimi takdim ederim. Lkin hanm arkadalarnza rioa ederim, beni lzumundan fazla martmasnlar! Seni pek beenirler. Hep yzn, kalbn, kyafetini soruyorlar. Anlatyorum. Onlarn houna giden szleri nereden bulursun Yarabbi! 121 ru srd: te! Dalgnsndr. Kaybedersen mesuliyet kabul etmem! Doru eve gideceim. -Deftere biraz korkarak, birok ta enerek bakyordu:Ev urackta, Llelide... Beraber geliversen... Cok iyi olurdu. Sevinirlerdi. Dans ta ediyoruz. Ben bir bama haklarndan gelemiyorum. Bazan kapy zerime kilitleyip, bir odaya saklanyorum. Bilirsin, saat makineleriyle megulm. Lkin rahat brakmazlar... Biri gider, biri gelir... Sen olsaydn... Biraz bam dinlerdim. Fatma hanm da dans ediyor mu? ahane! Vcudu pek msait... Bir endam! Hner rakkaseleri gibi... Demek gelmiyorsun! Ne diyecektim? Acele bir randevusu varm. Zaten byle bir davetle erefleneceini bilmediinden... te bir sr lf!.. Beni tekrar buraya gnderirler zannederim... Usandm canmdan!.. Ayaklarn srkleyerek, birisine marr gibi, ar ar kt. Murat arkasndan glmseyerek bakt. Baz hareketlerini taklit etmek arzulan duyard. Rus romanlarnda-ki acaip prenslere benzeyen bir taraf vard. Byk bir ocuk... Sonra Fatma'y dnd. Son grd zaman 14-15 yanda olmal... Gene de, gzeldi. Lkin boyu o kadar uzun grnmemiti. Demek serpilmi... Bu yalar kzlarn ocukluktan gen kadnla getikleri alar... Kalbi scak scak vuruyordu. Ne uzak seneler... ki sene halbuki... ki sene ama dehetli iki sene... lmle, azapla, yoksullukla azna kadar dolu... Gurbet... Falan... Elini tral yznden geirdi. Yreinde yorgunluk -daha dorusu -ihtiyarlk duyuyordu.

Bo fincanlar almaa gelen hsan : Defter gitti mi demek? diye gld. Gitti, evet! 122 oook... Bir sr hazrlyorlarm. Biz bunu para ile yazsak ep kr edecekmiiz. O zaman da yazdran olmaz. Yama yok! -Kapya bakt. Eline ald fincanlar acele masaya koydu:ahap geliyor... Ne diyeyim? Bana m soruyorsun? Gemi olsun diyeceksin! hsan elini uzatt. Gemi olsun ahap efendi... Duydum da, ok zldm. Saol hsan efendi! Ne yapalm... -Murat'a dnd:- Hani ertesi sabah gelecektin? Sorma! Uyandm ki le olmu... Gece bir trl uyuyamadmd. hsanla oturduk, dertletik deil mi? hsan : yle! diyerek tasdik etti. Murat: Bizim pehlivana bir kahve yap! dedi. Otur... Nereden geliyorsun? Tahir amcam nasl? Bugn ie gitti. Arkadalar (stersen birka gn biz idare ederiz) demiler. Lkin bir yerlerde vakit geilemiyor. Otur. Sen nerelerdeydin? Ben mi? Serseri olduk birader... Hl inanamyorum. Sana da byle mi gelirdi? Herkese... Bu inanamamak iyidir. nanamaya ina-namaya alyoruz. arya uradn m? ahap bir an syleyip sylememei hesaplad. Uradm. Halimden o saat anlad. Gitti geldi, sordu. Babas ierde bir ile megulm bereket versin... Syledim de alamasn m? yi kz! Eksik olmasn! armm... Duramadm. Tavukgsn olduu gibi braktm, ktm. Ertesi gn uraynca babas: (Sizin tavukgsn kaldrdk!) dedi. (Bekledik dnersiniz diye, baktk ki gelmediniz!) yi insanlar deil mi?

123 yorlar... Erturul Hikmet nerede? O da iki gndr grnmyor! Bilmez misin! Dertli olduu zaman bir yere kapanr. Kafay eker. ki bana felket getirecek diye korkuyorum. Aldrma! Hikmet'in paras ona, felket getirecek kadar ok iki temin edemez. Oras da yle ya... Babam her gece seni sylyor. Ben onu serserinin biri sanrdm! inizde en yreklisi, aklls oymu! diyor. Eskiden bunu ltife olsun diye sylerlerdi. imdi byle konumak istemedii halde, gene de byle konuuyor. Alm! Alm ama, eskiden beni gldrrd, imdi alayasm geliyor! sizliini syledim. Ahbaplarna bakacak! yle dedi ama, hi ummam! uraya gidince unutur, Dndenberi tutturmu (lle seni evlendirelim!) diyor. Canm skld. Canm! lenle lnr m? Er, ge.. ahap, ak kestane renkli gzlerini hayretle krptrd : Sen mi sylyorsun? Annemin lmnden gn sonra... O baka... Size bir kadn lzm be birader... stersen mahallebici gzelinden Tahir amoama bahsedeyim! Hl konuuyor. Ben istemiyorum.. Peki, peki! Ne zaman istersen haber ver! Kulbe gittin mi? Ne kulb? Faklteye bile uramadm. Hem bert sana birey syliyeyim mi? Ben hukuktan vazgetim. Bir sene sonra iyi akl! Ne yapacaksn? Kaptan olacam. Bu sene Ticaret-i Bahriye'ye talebe alacaklarm. Avukatlk, hakimlik hi birey bilmeden pek l baarlr. Kaptanla gelinee, mutlaka bir serdmenin bildiini bilmee mecbursun. Bak sonra karmam! 124 I

kulak verme... Her sanat iyidir. Hakkndan gelmeli... Sen de artk beni bsbtn... kisi de duyduklar hakiki kedere ramen lmn sratle uzaklam olduunu farkederek ardlar. Eskisi gibi ltife etmemek iin kendilerini zorladklar meydandayd. Gene somurtmaa altlar. Murat, lenle lnmyor! Doru! diye dnd. Bu esnada Necip'in tekrar ieri girmesi mevzuu bsbtn deitirmi oldu. Necip, apkasn ensesine atmt. Murat, uzun boylu olduu iin, somurtmak ona yarayor! diye aklndan geirdi. Hayr ola? Kalk birader! Ben sana demedim mi? -ahap' belki de sahiden grmemiti:- Kalk haydi! Ne var? Seni bekliyoruz. Pastalar smarland. Sen Fatma hanmn nianls imisin de bize neden sylemedin? Kimin nianls imi? Bunu tehditkr bir ifadeyle ahap sormutu. Murpt kendisini toplamak iin iki delikanly tantrd. Necip bir an, bir mttefik bulduuna memnun glmsedi. Ellerini masaya dayad: Haydi! Hele otur. mkn yok! deil mi ahap? Neyin imkn yok! Nianl olmann m? yi valla-ha! O ltife canm... imiz var ya... Limana gideceiz... Gayet mhim... Ne liman, anlayamadm? Necip : Olmaz, diye yalvard, hepsi geleceklerdi de, ben brakmadm. Buras Paris deil hanmlar. ehzadeba Kraathanesine gen kzlar henz devam etmiyor, dedim. yi demi miyim? Peki iyi sylemisin! 125

|~U II MU IIUIMllI lliu nur\u dest edip gtreceim! Kim bu Fatma hanm? Gene ahap soruyordu Mehmet Paa'nn torunu! Murat'n nianlsym! Ne demek? Murat glmsedi: Bir ocukluk latifesi... Fatma hanmn pederi Selim bey Sakarya harbinde ehit dt. Babamla ayn b-lkteymiler. Orada, cephede, bo vakitlerinde konuurlarken kz bana vermi oluyor. Sonra biz tantmz , zaman... Kktk. Bana retirlerdi. Ben Fatma'ya... Fatma hanma (Nianlm) derdim. O kzard, alard. Ben. de (atlasan da, patlasan da sen benim nianlmsn. Seni bana Selim amcam vermi!) derdim. Annelerimiz gl-rlerdi. Demek ki bunu hatrlamlar. Evet! Kendilerine sinema oynatrmsn! Filmi bile hatrlyor. Renkli bir inek filmi imi. nek ban salladka bir sevinirmisiniz ki... Sahi yle bir film vard. Galiba da, ancak be metre idi. Tekrar, tekrar evirirdik... te grdn m? Tamam! Yr gidelim... tekr kzlar inanmyorlar. tekiler inanmadklar iin Fatma hanm srar etti. Neye inanmyorlar? Fakir-i prtaksir'in Fatma hanmn nianls olabileceine... Neden? Fatma'y sana lyk grmyorlar galiba... Kanaat-larnca sen, Balzak'tan daha byk bir edipsin! te asl bu sebeple gitmemek lzm. Hanmlarr inkisar- hayale uratmayalm! imdi beni iyi dinle Necip! Yorulduun iin zr dilerim. Hemen git! (Kahvede yok!) dersin. ahap ihtiyatla sordu : Neden gitmiyoruz? Gitmiyor muyuz? -Murat bir kan kaldrarak yzne bakt:- Anlamadm! 126 sunup uu uum munusi umyuiuu; Yani... imiz var da... Beyfendiye onu demek istiyorum. Biz mutlaka limana inmee mecburuz. Kardeim! Vallaha bilmem ki... Ben de (i vardr) dedim. Buraya kadar gelmee endiimden...

nanmadlar. (Bizi krmaz) dediler. (Bu kadar kabal ummayz) dediler. (Homongolos mu bu?) dediler. Sonra yolda aklma geldi. uradan dneyim de (Kahvede bulamadm.) diyeyim dedim. Lkin ite Murat bilir. Ben doruyu gidip, sylemei beceremem. Yalan hi olmaz... Yzme gzme bulatrrm... Gelse iyi olur. Hep beraber gideriz. N'o-lacak? Be dakka sonra limana gidiverin... Kyamet kopmaz ya... ahap, bu kadar mkul bir teklif karsnda tekrar mitlendi: Sana sylyoruz hemeri! Bana m? Ne? Evet (Kahveden kalkm) diyeceksiniz... Bir baka gn vadediniz. Mesel, bir hafta sonra... Olur mu? Ne yapalm? Olacak! Lkin pek zlecekler. Bu kz milletini bilirsin... Nuh der Peygamber demez! u halde burada yoksun!.. Yokum! yi... Birey daha alacaktm. Haa sahi! Sen ne ci-garas iiyorsun? Ne yapacaksn? O cins cigaradan da smarladlar. Ben cigara imediim iin adlarn bilmem. Sana sezdirmeden renip alacaktm. Sylesene... yi ama, ben gitmediime gre artk hacet kalmad! Sahi! Sen ok yaa e mi? Ben dneyim! Selm gtreyim mi? Sapttn m Necip? Hani ben burada bulunmuyordum. yle ya... yi ki hatrlattn birader!.. Eliyle selma benzeyen mphem bir iaret yapt. Yalnz kaldklar zaman ahap sordur 127 I iNfciutsn youiM Bir kere (Gitmedik?) deil (Gitmedin?). Kendini hemen araya sokuturma... Sonra tbe Yarabbi! u klma, kyafetime baksana... Hi aklma gelmemiti. yle ya... Lkin bu nianllk bahsinden ben kukulanyorum. Neden? Eski hatra... Annemin gnlerinden... Hemen sustu. ahap birey dnerek gene somurttu ve neden sonra :

 Amma da arsz bir kzm, dedi, elin adamna nasl oluyor da (Nianlm) diyor? Bu sz Murat' sinirli sinirli gldrd. hsan'la Murat akam yemeinde kendilerine baz baz yaptklar gibi mkemmel bir ziyafet ektiler. Ziyafet tanesi yzer paradan drder kfte, be kuruluk yarmar piyaz, bir de yz dirhemlik rakdan ibaretti. Kahve, akam ezanyla yats arasnda, bir saat kadar tenha oluyordu. Bu tenhalktan istifade ederek, ocakta kurduklar sofrann karsna geerler, ekseriya, hibir ey konumadan, bazan da tek tek, rabtasz gibi grnen mevzular dolaarak, ziyafetin tadn karrlard. hsan : Cok paran olsa her akam ier miydin? diye sordu. Bunu ikinci kadehten sonra mutlaka sorard. Murat, elini sallad : Bilir misin? Sofra muntazam olmal. Ahmet Ra-sim bey, (Mezeler gz iindir.) dermi. yle, gz iin bir sofra!.. Kar gibi tertemiz rtler, en hlisinden kristal kadehler... ki de aklbanda arkada... ki de kk hanm... Sesleri gzel olacak... Zannederim ki, byle olursa her akam iilir. Sahi! Ka kere karar verdim. Bir izinli gnmde Beyolu'na ksak diyorum. Olmuyor. Kfteciden sonra 128 dirmez... un t\cc yueset, seni egen Ya? Oraya yerlemeli... Herkesi tanmal, diyeceim... Bu sefer de usanmak balar. Hasl bo! Bo mo! Bir gece davranalm kardeim! yl Beyolu'na bir grnelim! Erturul Hikmet bey ne gzel syler: Grsn bizi grmeyenler diyelim. Olur. Hay hay! bulaym da sonra... Evet! bulmadan olmaz... Bir kk ie daha gelsin mi? Yok! Faydasz bir ey! Oturup birer kilo isek ser-ho olmalyz! Yahu, bazen canm ne ister bilir misin? Kendimi kaybedecek gibi ieyim, derim. Hani bazs efe-lenir... Bir hal gelir zerine... Nra atar, yalpalar... Mahsus yapar rezil! Ona m imrendin?

 Baz imreniyorum. Ben de aksine ok itim mi, olduumdan daha ar davranyorum. Serholuktan utanm gibi... Halbuki insan neden ier? Serho olmak iin ier... Yok! Serho olmak iin iilmez. Birbirinin lfndan daha ok lezzet almak iin iilir. Sonra trkler de insana, birka kadehten sonra, daha yank geliyor. Erturul Hikmet'te serholanmaz. Yatar szar da. szd ana kadar akl bandadr. Ekseriya, ayklnda iyi denler byle oluyorlar. Ayklnda yumuak adamlarn serholuu fena... Zemberei boanm saat gibi... Durduramazsn. Grltsnden kafan kazana dner! Kfteleri biraz staym m? stemez, bitirelim! Doydun mu? oktan... Ocak Veli day yemekten geldi. Keyfinize bakn Allaseniz, dedi, haber verseydiniz kalrdm. Onun detiydi, byle zerine geldii zaman delikanllar mahcup etmemek iin byle sylerdi ve ekseriya. 129 F.: 9 Gene de yle yapt. Zahmet ettin day! Zahmet mi olurmu Murat beyim! Allah ahit, seni ok severim. Hele bizim hsan, sana tutkun deta! Biraz grnmesen somurtur. Arar... Eksik olmasn! Ben de sizi seviyorum. Karde gibi geindik... N'olaoak yavrum! lml dnya bunun buras... Bir tatl dil, gler yz kalr. Murat dar kt. Her zamanki keye kuruldu. Midesi spscakt. Banda keyifli bir duman vard. Bir iki gazete almt. Takip ettii romanlar ekseriya bu sralar okuyordu. ; Dald iin Erturul Hikmet'in baueuna dikildiini farketmedi:

Dalmsn ceride ummanna... Yok... Nerdesin hakikatsiz! Kurdun, kuun yuvas var, insan olunun yuvasr

yok... Hay Allah belsn versin, sana incil hediye eden Amerikan misyonerinin. Ben usandm. Hi usanma! yle bir acaip slbu var ki... Baylyorum. ki bin sahifelik bir koca kitab, inadna da kk harflerle dizmiler... Bu iki bin ksur sahifede topu topu , drt tane esasl yalan var. Bu , drt yalan, bkmadan, usanmadan ve en tuhaf zerre kadar utanmadan tekrar etmiler... Baylyorum dedim ya... Hele Davut Peygamber'in bir marifetini grdm. Neymi? Davut Peygamberdir, bir gn can sknts ile pencereden komu evlerin avlularna bakar. Gayet gzel bir hatun grr. Akl bandan gider. Tahkik ettirir. Bir yaman zabitin kars olduunu anlar. Sen Peygamber Davut olsan ne halt ederdin? (Tbe) derim! Malm ya bir uygunsuzluk yaptmz zaman (Ben Peygamber deilim ya birader,) deriz. 130 :; uyc uuyo. Ne istiyor? Dinle iki gzm! Hemen bir kt yazm. O sralar Davut Peygamber'in ordular bir ehri muhasara ile megul imiler. O zabite bu kd verip doruca kumandana yollam. N'olacak? Kumandan, zabiti en tehlikeli yere hcum ettirip, civardaki askerleri birdenbire geri ekecek. Anlayamadm. Neden nur-u aynm! Zabiti geberteceiz ki kars bize kala! Bunda anlalmayacak ne var? , Bunu Davut Peygamber mi yapyor? Davut Peygamber, ne sandn? Kitaba neden yazmlar? Allah Allah! Uyduruyorsun! Uyduruyorsun, dedin mi, demedin mi, yarn n-cil-i erf geliyor. Bir oku da daha ne marifetler var, an-ta? Kardeinin karsyla iftleen mi istersin, z babalaryla yatan iki hemire mi dilersin, can kaygusiyle nikhl karsn kzkardeim diye takdim edip ellere ettiren mi ararsn? Bu namussuzluklar ne demeye yazyorlar. Hristiyan milleti de byle ilere gayret versin, diye mi? Vay beyim var! Davut Peygamber'in kssasn diler misin?

 Tabi! Karnn kocas lr. Davut Peygamber dul kary ekip alr. Sonra! Onlar ermi muradna... Sonras daha acaip... Kitabn belki yz sayfasnda, yzlerce Davut neslinden melek geliyor. Hepsinin maceralar ksaca anlatlrken bir de mhim kayt var: Bu melek, Davut Peygamber'in Allah'a ho gelen yolundan ayrld. Milletini gazaba uratmaa sebep oldu! deniyor. Yani, komusunu ldrp karsn almadndan besbelli... 131 incil-l eni yum ycyo... stemem! Hayr! Gelecek... Dursana, ne srtyorsun? (Hoh!) de! (Hoh!) de bakaym! Vallaha sen imisin namert! Yok canm! Diim aryordu da, bir kadeh bulup gargara ettim. nanrsam, asl ben gargara etmi olacam... Heie dur... stemez! Vallaha istemez... Bak, imem!.. Dur, dedim. Erturul Hikmet, kendi tabiriyle Ku gibi uup gitti. Be dakika sonra arka cebi ikin olduu halde geri geldi. Ocakya seslendi: Veli day msn, ne kannars namussuzsun! Birer ay gnder! ekeri sakn iine atma! Bir namussuz sesi geliyor! Yavrum hsan! Sese bak! Bizden mi? aylar gelinoe birer yudum aldlar. Sonra her yudumun boluunu konyakla tamamlayarak, derin bir keyf iinde ar ar demlendiler. Erturul Hikmet byk bir ustalkla ahap'tan annesinin lmnden hi lf amad. Gene kz vasfediyordu: Bir ho ki... Kz ksmn insan oyuncak niyetine seviyor. Bir trl ciddiye almyor. Onlar halbuki bizi

dehetli ciddiye alyorlar. Dnyorum, sebep u olsa gerek: Bizim onlar uruna yaptmz eyler, erkek olmamz haysiyeti ile pek sudan iler. Mesel, gece vakti tenha sokaklarda dolama ele alalm! Bu i bir delikanl iin kalabalk sokaklarda dolamaktan daha tehlikesiz. Yani her zamanki hayatndan daha basit! Fakat bir de gen kza sor... O seninle beraber, iki adm atma byk bir fedakrlk, kahramanlk sayar! Bundan rkekliine ramen bir de budalaca gvenmesi vardr ki... Evet! Anlyorum. Nereden anlayacaksn? yle bir souk herifsin ki... Ka kere syledim. Bizimkinin bir tpt arkada 132 var. Mebruke... Grmeli! Yeme de yannda yat! Ben bile arada srada, (unu braksam da, berikine mi balasam!) diyorum. Bir Cuma sinemaya gidelim... Karanlkta kolay anlarsnz... Konyak kafana vurdu. Tam kdalk edecek sram ya benim? Bakalarnn dnmesi lzmgelen eyleri, hi stne elzem olmad halde, neden dnrsn? Klk kyafetine bu kadar ehemmiyet veriini bir trl anlayamyorum. Neden be yahu? Geen gn Eypsultan'dan gelirken, bu klk kyafet bahsini nerelere gtrdnd? Bir szn bir szn tutmuyor ki... O zaman konyak imemitim. Aklm bamda deildi. Ben imediim zaman sylediim szlerden mesuliyet kabul etmem! imdiki szm doru! Brak, Mebruke hanm. (Ben bu klksz herifi ne yapaym?) desin! Belki demez! Ben haysiyetimi bir kz ocuunun (Belki demez) ihtimaline teslim edecek adam mym? Haysiyet mi? Haysiyetin bu ile mnasebetini kavrayamadm! Ayp deil ya.. Senin iir! Yere batsn yahu! Keski yazmaz olaydm. Bir daha sana iir okumayalm yleyse... O lfn gelii... Haddine mi dm! Kunduram yrtk diye benimle alay edecek ha!.. Azn yrtarm, azn... Hem sen bana baksana kuzum! Ben Erturul Hikmet olduum halde, klkszln bana kar izzet-i nefis meselesi yapmyorsun da, elin bare budalasna kar nasl byle dnyorsun? Sen beni seversin! Belki Mebruke de sever! Aradaki (Belki) ye hi mi dikkat etmezsin be air! ki arkada daha geldi. Cimdall oynama teklif ettiler. Murat'la Hikmet ortak olarak kar karya oturdu-ar. Hikmet suret-i haktan grnerek sordu:

;"

133

Cigara falan var m? Vay akgz vay! N'olmu? Mutlaka kazanacamz ne belli? Hem Murat'la ortak olmu, hem de (mutlaka kazanacamz ne belli?) diyor. Sen bizi gz almam srck yavrusu mu sandn? Birer ay ieriz! Peki canm! Var m, yok mu diye sorduk! Gnah m? Hem de gnah- kebir... Dolandrc! Murat byk bir sratle oynuyordu. En kk kda kadar hesaplamakla ve asla kaput olmamakla mehurdu. Altok iskambilde ustalna da diyecek yoktu. ok zaman bir kahve halk, iini, gcn brakr, Murat'n ustalk ettii partiyi seyrederdi. Erturul Hikmet de fena oynamyordu. Birinci partiyi kolayca kazandlar. Kahve kalabalklam, domino, tavla grltleri artmt. Seyirciler de etraflarna toplanyorlard. Murat, hep nne bakt halde, sylenmeden yapamazd: Onlu geldi! Haydi oyununa bak! Niin tellandnz? Ben sizin yerinizde oslam. Onludan evvel baca oynardm. ok beklersin! Teekkr ederim. Benzinin sararmas hakikati haykryor! Bre ortak! Demindenberi (Bacak) diyorum. Bizi mahvettin! Erturul Hikmet somurttu: Cebime mi sokaydim? Ben onu oynamaa mecbur deil miyim? Cebine elbette... Marifet cebine sokmaktadr. Dnya cebine sokmak zerine kurulmu... Bir daha rica ederim bacak, macak deme! Herifi kukulandryorsun. Onludan evvel oynard. Hi sana benziyor mu? Bu arkada adeta akll! Yani kendi akl kendisine elverir. Vcudunu bir yere arpmadan gezdirmee yeter!

134 i Bizimki? Ne diyeyim? Yar var, ayar var! Allah selmet versin! Hamdi bey nedense bu akam erken gelmiti. Murat'n szlerine fkr fkr glerek yannda oturuyordu. kinci partiden sonra, Hikmetle tavlaya getiler. kisi de oyunu yanlsz oynarlar, birbirlerine zar da tutmazlard. Murat ta onlar seyretmekten zevk alyordu. Hamdi bey: Vursana manzumeci! dedi. Kimi vuraym? Seni mi? Neden? Pulu... Bei ben olsam vururdum. te ondan yeniliyorsun ya... Kim yenliyor? Aman Garson efendi birader! Ltfen tebeir yetitir. nkr edecek! Bilakis, inkr etme diyerek sana oyun verdik! una oyun der! Sinirime dokunuyor. Bir mars bir oyun... etmez mi? Yoksa, buuk mu saylyor? Marsn bir baka halveti vardr. Gele mi? Neden gele atyorsunuz? Bu suretle bir hamle kaybetmi oldunuz? Sus! Zar duymasn! Zar bunun byle olduunu bilmiyordu. Bilse hi gele gelir mi? Drt oldu. Biraz daha devam edelim. Bir de atarsam! Elbette devam edeceiz. Ben seni denemek iin syledim. Neyi deniyorsun? Tavla bilip bilmediini! Netice? Bilmediin meydanda! Zira tavlada mars diye bir-ey yoktur. Bir oyun almaa alacaksn! Mars

olur, kadere... te ebe bir ak verdi. Gel Hamdi bey ne sana, ne bana! At ta kazan! Sonra (Eyvah!) dersin! Son pimanlk fayda vermez! 135 At uzatma! __ Bir daha teklif ediyorum. Ne sana, ne bana! Zarlar yuvarlad. - te grdn m? Vuruldun! deminki szn yerine getiriyorum. Demin (Vur) demeseydin. valla-ha vurmazdm! __ Oyna... Ben o kemiin byna tkreyim! Gelmemeliydi ki... Bu da olur! Oyna! Yama yok! olur. Bir tavla bilen gelsin! __ Oyna! Samalyorsun! Ben ite bu sebepten bununla oynama istemem. iir yazar gibi oynar... Be attm da e oynadm - Gene Felek yendi beni! Hesab he mi? __ Duydunuz ya mslmanlar! Sahtekrlk ettiini azyla syledi. Saymam! Sana kalsa oktan savuacaksn ama... Bereket versin, ahit ok... stersen eyek kapsn vereyim... Kzma! Aman eyek kapsn da renmi. Tevekkeli deil... Ne oluyor diyorum. Murat bey siz mi rettiniz? Yardmc saylmaz. Tavlada yekyekedir. Bu esnada, (Trk Salonu)nun garsonlarndan birisi, Murat'n yanna geldi. Kulana eildi: Bizde bir arkadanz var. Sizi aryor? dedi. Kim? Ben tanmyorum. Bural deil. Kendisi neden gelmiyor?

 Yannda bir hanm var. (Mutlaka gelsin) dedi. (Be dakika getein de gitsin!) Murat duvardaki saate bakt. Onbirdi. Nasl bir adam? Esmer! ok mu? ok! Bildim. Zahmet ettiniz. Mehmet efendi, ltfen kendisine (i var!) deyiniz olmaz m? Bastne! 136 Garson gidince Erturul Hikmet sordu: Neymi? Birey yok! Neymi Alasen? Birey yok dedim ya... Dans msabakas varm, (girecekse Duyursun!) demiler. Girelim n'olacaksa... Bir de nammz danslara yrsn! Hep tavlada yenecek deiliz ya... Kim yenilmi. Drde drt!... Hah! Bunu itiraf iin sylemitim. Durunuz De yle mi? Oyunu biraz bilseniz, (Be) diye brakrdnz! Zehir gibi atyor bu gece... Bu gece bunu g yetmez! Sana gelen zarn yars bana gelmeli de... Tam yars gelirse, ben be yapncaya kadar, siz iki buuk yapabilirsiniz... Bu da bir muvaffakiyettir. Benden iki buuk oyun almak... Hey Yarabbi! te bir dse daha... Bende pul kalmad gzmn bebei! Baka paran var m? Hamdi bey, kpkrmz olmutu. Ne zaman yenilse be dakika kadar dehetli zlrd. Lkin seyirciler de hak verdiler. Hikmet'e yenilmek bakasna yenilmee benzemezdi. Sanki karsndakine tavlay muhakkak retmee yeminliydi. imdi gene mehur hikyesini, byk bir ciddiyetle anlatmaa balad: Herif hamama gitmi! Bakm ki bir delikanl, gbek tanda oturuyor ve de kara kara dnyor. Herif sormu: Ne var olum! Yoksa senin rzna m getiler? Delikanl ban

sallayarak cevap vermi: Keski rzma geseydiler day, beni yendiler! Zordur Allah gstermesin! Dmanlar bana... Pek, mkldr... Ulan kemik!.. Senin krk paralk namusun olsa Hamdi beye merhamet ederdin... Yarn akam! Bu sz, Hamdi beyin fkesini altettiine delletti. Yanaklarn ukurlatrarak sevimli tebessmyle glmsedi. Tavla bahsi da burada bitti. 137 arkada bir mddet susunca seyir iin toplandlar, kibarlk ederek uzaklatlar. Hamdi bey Murat'a: Bugn gene senin avukatla beraberdik, dedi. Ktip galiba zannettiimizden daha abuk ayrlacak. Sevki-iyattan evvel Ankara'ya gitmek istiyormu. Erkn- harbi-yede bir akrabas varm. Onu grp bir yere yerleecek-mi. Bu sebeple hazrol! Ben hazrm! Olan yarn giderse, ben yarn seni gelir alrm! brgn giderse brgn... Bastne! Erturul Hikmet: Hay Allah raz olsun Hamdi bey, dedi, korkuyorum, giderek ahlk bozulacak! Ne. gibi? ey oluyor. Adeta rkek oluyor. Ben, halbuki bilhassa Murat gibi ddamlar isiz kalnca yrtc olurlar sanrdm. Hani tebihte hata olmaz (A kpek frn ykar!) esab! Hamdi bey bir an dnd: Deil, dedi, bilakis... Alk insan snepe eder. Ne demiler (Yiitlik atla, silhla, parayla olur.) Murat tane tane konutu: Snepelik bildiimiz halde gelse, insan belki onu aklyla defeder. Lkin yle gelmiyor. Bir baka trl! Dnya birdenbire deersizleiyor. Bu deersizlemek biraz fazla srerse, yle sanrm ki, a adam, erefini dahi korumaa enir! Zaten her eit ahlk dknl de birdenbire balamyor ki... Yava yava, o kadar derinlere deceini havsala almaya almaya... Nihayet bir daha yer yzne kmann imknszlat bir yere kadar indiini ararak farkedince... Deil mi? Herkes iin deil... Yalnz sefalet her zaman bu neticeyi vermez. Baka yardmc unsurlar da ister. Mesel iki, mesel ailede mtemad geimsizlik...

Erturul Hikmet, Hamdi beyin arada srada, byle konumasna her zaman aard. Hi grmedii hal138 de, uzun senelerdir devam eden yalnz hayat, bu acaip yankesiciye demek felsefe yapmak, itima artlar tahlil etmek imknn vermiti. Zaten pis sanatna ramen, dier emsali gibi kalkmamak zere dmemi olmas da belki bundand. Kitap okumay sevdiini, bir byk ve kaln deftere beendii iirleri kaydettiini biliyordu. nsan drecek unsurlar var ama, bereket versin bsbtn dmesine man olan unsurlar da var! diye dnd. (Tlk Salonu) nun garsonu tekrar geldi. Gene Murat'n kulana eildi: Affedersiniz! diye fsldad, arkadanzn ad Kara Cemal'mi. Cok mkl vaziyette olduunu sylyor. (Bir dakika iin gelsin de gitsin!) diye rica etti. Neymi? Vallaha bilmem! Paras m yok? Ama zannetmem! Serho mu? Deil! Ya? Galiba bir belya att. Masasnda Zifos kr Oturuyor. Kz var dedinizdi? Kz da var. Zifos ne istiyormu? Bilmem. Akamdanberi beraber iiyorlar... Zifos'u bilmez deilsiniz. Ad zerinde... Erturul Hikmet daha fazla sabredemedi. Garsona: N'oluyor Mehmet? diye kt. Birey yok Hikmet bey... Murat aabeyi bir arkada istiyor da... Ne biim arkadam. Biz burada aa glgesinde oturmuyoruz. i olan herif kendisi gelir. yi vallaha! Murat byklarn ekitirerek dnyordu. Hikmet'-in ceketini ocaktan alsa da bir an gitse mi? Pantolonu da berbat... Hele kunduralar da berbat... Kara Cemal'in yaza kmaz ileri oktu. (Bre serse-r! denilse... ehzadeba'nn Trk salonu'nda ne

iin var? Beyolu dar m geldi?) Sz uzatmamak iin: 139 Peki, hemen geliyorum! dedi. Garson'un arkasndan dnerek bakt. Neymi canm? Bizim Kara Cemal.. E? Serho galiba! (lle gelsin) diye tutturmu. Gidecek misin? Bir bakaym. imdi gelirim! Dur evvel ben sana bakaym? Otur oturduurt yerde... Ben o zppeyi hi sevmiyorum. Arkadatr. Arkada olsa semte gelince evvel buraya urard. Yannda kz varm. Vay beyim vay! Dans salonunda .fink atan kzn hatr iin mi sana uramam. Peki uramadysa imdi ne demee aryor? Demin (im var) dedin ya... Yapkandr. Ben gider gelirim... Siz savumayn! Hi olmazsa hsan'n ceketini almak iin, bir de sustaly ap hazrlamak fikriyle kahve ocana doru gitti. Zifos bulak herifti. Hele sarholuu btn stanbul'a illallah ektirmiti. (Zifos) ad da zaten bundan geliyordu. Aykken eker gibidir. Lkin bir de iti mi? Hele bugnlerde Bahriye askeri de olmu... Ocakta, Veli dayya gstermeden sustaly at. Ceketinin d cebine soktu. Bu esnada, ceket deitirmekten vazgemi, orada birisi vastasyla ya Kara Cemal'i, yahut Zifos'u dar armay tasarlamt. Glmseyerek caddeye kt. Kara Cemal iyi boks yapard. Bilhassa sol yumruklar pek kuvvetliydi. Zifos'u saniyede tepeleyecek iktidarda olduu halde... Ban sallad. Arkasnda hzl hzl ayak sesleri duyarak dnd. Erturul Hikmet, ba ak geliyordu.

 Hayrola! Ben de geliyorum. Olmaz. 140 ] w Uzatma, ben de geliyorum. (Zifos) diye bir lf duydum. Zifos ne oluyor?

Zifos falan yok! Sen kahvede bekle... imdi geleceim... Palton da yok... Dilerin birbirine vuruyor haydi yr!.. yleyse riea ederim, iime karma! Vay, i te mi var? Karma, dedim ya... Dans salonunda cazbant sesi darya vuruyordu. Msteciri Asm bey, uzun boylu yakkl bir delikanl, yal grete olduu kadar dansta da ustayd. Murat' glerek karlad. Ar bir sesle: in farkna vardm ama, hele ortalk biraz daha tenhalasn dedim, diye glmsedi, lkin Kara Cemal, ille sizi ard. Daha iyi... Siz ltfen birisini yollayn da, (Zifos'u) bana arn! Gelmez. Cok sarho! Yahut ta numara yapyor. Ka kere adam gnderdik. Bir kere dar alsak... Ben hesabm biliyorum. Bir de benim iin arn! Ne diyelim? Murat geldi! Seni istiyor! deyiverin bakalm! Asm bey, garsonlardan birisini yollad. Kendileri de kapunun aralndan gzlediler. Herkes dans ettii halde, Kara Cemalle kz oturuyorlard. Zifos, deti olduu zre iskemleyi birden igal etmi, birisine oturmu, birisine kolunu, dierine ayan dayayarak yaylmt. Garsonu, ba ar serho gibi gse dm olarak dinledi. Sonra hatrlamaa alr gibi gzlerini zorla at: Buyursun yahu! dedi, Murat bey gelsin! Pekl! Bunu kap aralndan duymulard. yi bir tesadf eseri olarak Kara Cemal kapya yakn bir yerde oturuyordu. Burasn salondan alak bir blme

ayrmaktayd. 141 I HOI lliv I i\j*-ovj vuu in I\UI IUUI VilVf l remezlerdi. Erturul Hikmet'e adeta yalvard: Sen girme! Ayp olur! Bak ne kolay halledeceim. Sz ver! Asm beyle burada duracaksnz! Vuruursanz? O zaman girersiniz! yi yleyse... Murat, sratle yrd. Blmeye girerek, serho Zi-fos'un bana dikildi. Daha yaklarken ellerini kollam ikisini de meydanda, plak grmt. Merhaba arkadalar! diye glmsedi. Kara Cemal, byk bir ykten kurtulmu gibi srad: Buyur. Neredesin yahu? Merhaba... Murat bey!... Vay Zifos ta buradaym! Alem yaparsnz da haber vermezsiniz yle mi? -Kza dnd:Safa geldiniz efendim! Bunlar pek hakikatsiz olmular ama, sizi grnce mazeretlerini anladm. Siz bir arkada ihmal etmee fazlasyla deersiniz.. Beni takdim etsenize... Nadire hanm... En sevgili arkadam, canm cierim, kardeim Murat bey... Murat kzn elini skp Zifos'un ayan dayad iskemleyi ekti oturdu. Cannz sklmyor ya?., dedi, neden dans etmiyorsunuz? Kara Cemal kekeledi: Ediyoruz. Hani nerde? Tango boa gidiyor. Ben epdir senin dansn seyretmedim. Kalkn bakalm!

Kz, bsbtn korkmutu, hakk da vard. nk yeni gelen Zifos'tan daha serser idi. Kyafetinden belli. gnlk sakal da cabas... Kara Cemal sz ikiletmedi. Kz piste koturdu. Kalabala dalverdi. 142 N'oluyor Zifos! Brak aabey! Hemen dansa kalkn dersin. Biz burada akamdanberi... Sen ne bileceksin! N'olmu? Bu kz... Bu orospu! Tbe estafurullah, yahu bizim bamz belya sokacak! Sen bunun yedii naneleri duysan kulan kesersin namussuzum? Seninle bir alkas m vard? Benimle alkas olsa, u da lf m Allasen, Karo olan oktan tepelerdim. yleyse... Bu kz, senin anlyacan bizim Mlzm'n dostu! Hangi Mlzm'n? Bizim Talim Taburunda... E? Blk zabiti... Peki! Bir de baktm, burada oturuyoruz. Beyolu'ndan buraya neden atlamlar. Mlzm'n korkusuna... Bizim Mlzm yiit delikanl... Biz de bugne bugn muteber saylrz. Dostunu ellerle grnce can bama srad lkin dur bakalm dedim. Evvel rak ielim de dedin yle mi? Evvel bir anlayalm, dedim, bizim Mlzm Allah selmet versin, yiit delikanl ama, orospu pozlarn hovardalk numaralarn pek bilmez. Olur ya, belki bir olan arkadadr. (unu gtr de biraz dolatr, ben de arkanzdan gelirim!) demitir. Klhanbeylikte bilmez deilsin, kar, silh yabancya teslim edilmez ama, Mlzm bu? Sonra baktn ki yle deil... Deil. Cinler tepeme topland. (Dans etmeyeceksiniz.) dedim.

 Bak Zifos! sana bu ii hi yaktrmadm. Hangi ii? 143 Bu kadarck ii sen bilirsin... Lkin serholuk akimi kartrm. Nedir? Bu senin yaptna dpedz (Pezevenklik) derler. Ulan sen elin zabitinin dostunu kollayacak delikanl msn? Tuuu ervahna... Aman! Aman, ben duydum, bakas duymasn! Haydi yavaa savu! yi ama, zabitin... Balarm zabitin srmalarndan... Defol diyorum. Bir de Zifos kodoluk ediyormu mu desinler? Eller Bahriye ocana girince hi yoktan yiitlenir! una bakn! Kalk savu! Ben olanla kza birey belli etmem. Zifos, bu lflara kanacak kadar serho deildi. Buraya otururken (Anafordan birka kadeh yuvarlarm.) demiti. Birka kadeh te yuvarlaynca, (u kz, -Sahiden zabitin dostu olan Nadire'yi- bu gece de bizim zarmza baksn!) diyerek fikri bozmutu. Murat'tan bakas olsayd, -Merkez memuru lz Fehmi bey bile olsa- bu niyetini dayak yemeden deitirmezdi. Kendisine Zifos lkab bak atmasndan ziyade, dayak yeme kabiliyetinden dolay verilmiti. Lkin Murat' tanyordu. Grr grmez, iin iinden (Maraza olmadan) nasl kacan dnmee balam, hemen de aylmt. Murat'n kendinden taraf olmas houna gittiinden cilveleniyordu. Bunu Murat ta gzlerinden anlad. nk Zifos kavga etmee karar verse, yle hain bakard ki... Yuvarla unu da bas! dedi. Gelseler de (Eyvallah!) desem... Bas diyorum. Canm skyorsun... Kz fena deil de Murat bey... Gel bu gece... Hl sylyor... Kzyorum ama... 144 Zifos raky dikip kalkt. Yumruunu efece azna srd. Bir kere dans eden kalabala bakt. Bu gece sana baladm, dedi, lkin bunlar baka yerde bastrrsam, Allah kermdir.

 Ona szm yok! Eer baka yerde bastrr da, kzn iman tahtasna kmezsen namertsin! Hem frsat elimden alrsn! Hem de u sylediin sze bak! Geliyorlar. Defol! Zifos kollarn kabartarak kp gitti. Murat arkasna dayand. Kara Cemal'le kz, ta, yanna gelinceye kadar farketmemi grnd. Sonra kibarca glmsedi: Afedersiniz, kr efendinin acele bir ii varm. Gitti. Selm brakt. Gelecek mi? Bu gece mi? Yok canm! Gitti gider, dhi gider. Siz daha kalacak msnz? Hayr, hayr! unu ielim de biz de gidelim deil mi cicim! Kz, omuzlarn silkti. Murat'a dikkatle bakyordu. Henz beldan tamamyle kurtulduklarna emin deildi. Murat garsona seslendi: Mehmet efendi hesap! Sonra da arkadaa bir otomobil bulunuz... Bana msaade hanmefendi! Gle gle efendim: Kara Cemal atld: Oimaz. unu bitirelim. Sen de bizimle beraber geleceksin! imiyorum. Doktor yasak etti. Sonra arkadalar bekliyor. A, baksanza buraya kadar gelmiler. Kap aralndan bakan Hikmet'e elini sallad:-Geliyorum. Kalkti:-Allaharsmarladk! Yarn bana yazhaneye mutlaka ura! Kara Cemal, komisyonculuk ederdi. Tehlikeden kurtulunca sanatna ok iyi giden yksekten konuma detini gene ele almt. Murat ona mazur gren bir glmsemeyle bakt. 145 F.: 10 Nadire'nin elini skt. Siz, dedi, Cemal'in imdiye kadar tand en gzel hanmsnz. Bunu biliyor muydunuz? Pek ok hanm tanr m?

 Bu da nasl sual? O kadar iyi dans etmei benimle renmedi ya... Kzkardeiyle renmi... Ellinci kzkardeiyledir. Ama, siz de iyi dans ediyorsunuz. Nerden bildiniz? imdi seyrettim ya... Hayr seyretmediniz! Konuuyordunuz? Mmkn m? -Aynay gsterdi:-Siz buradan bakyordunuz, ben buradan... Btn yollar Roma'ya kar, demiler. Btn gzler, gzele bakar. Efendim. yi geceler... Ancak adm ayrlmt ki kzn merakla sorduunu duydu: Kim bu? Bir arkada! Ne tuhaf adam! Tuhaftr... Ne i yapar? Kara Cemal'in cevabn artk iitmedi. Hikmet: Bu kadar m? diye somurtarak sordu. Bu kadar. Neymi? Anlatrm. dm. Hzl yr!.. atm dorusu. Benim bildiim Zifos eek sudan gelinceye kadar dayak yemeden sz anlamazd! Ne dedin? Anlatrm! Kahveye girince, kahve ay sylemek bahanesiyle gene ocakla gidip sustaly kapatt. Pantolonunun

sa cebine soktu. Bize ay! dedi. Hikmet, Hamdi beye kap aralndan seyrettiini 146 I naklediyordu. Zifos'u Hamdi bey de iyi tand iin iin byle kolayca halledilmesine amt. Murat anlatmak zorunda kald ve sz yle bitirdi: Herkesin iyi anlad bir konuma ekli vardr. Ben Zifos'la nasl grleceini bilirim. Bakas olsa arslan fkelendirirdi. Ben ona, (ulan, sen pezevenklik etmee utanmyor musun?) dedim. Erkekliine dokundu. yi vallaha!.. Duydun mu? Erkekliine dokunmu... Sen bu martavallar bize mi yutturacaksn!. Hikmet te, Hamdi bey de kahkahalarla glmee balamlard. nce kendisini Hikmet toplad: Allah akna unun dorusunu syle, dedi, geerken yatmamsa, komiser Fehmi beye anlataym dp^ nce bir bahse gireyim... raksna... Sonra anlataym... Asker olunca sakn Zifos'un huyu mu bozulmu! Hele anlat! Fehmi bey meseleyi biliyor. Bahse girmez. Girse de sonunda benim olduumu bilince kendisini kaybetmi saymaz. Ben bu Zifos'un adn duyardm. Kendisini grmek nasip olmamt. Malm ya ehzade'de pek grnmez. Mekn Aksaray'dr. Evet! ki sene evveldi. Bir akam rahmetli Durmu efendi amcam grmee gittim. Kahveye km. Kahveye gittim. Baktm ki dama oynuyor. Damay iyi oynard rahmetli. Meraklyd. Elini ptm. Kenara oturdum. Seyre baladm. Ne zevkli adamd. Ne kibard. Bir an brakmak istedi. Raz olmadm. yleyse bu gece bizdesin yeen! dedi. Annemin hastal sralar... Uzatmayalm, seyredip dururken ieriye yalpalayarak birisi girdi. Evvel hi umursamadm. Buras mahallenin ihtiyarlarna mahsus sessiz bir kahveydi. Byleleri aneak birisine bakmak iin gelir, hemen de karlard. Bu yavru, doruca dama oynayanlarn yanna yaklat. Durmu amcamn karsnda durdu. (Hoca! Sana geldim!) dedi. Durmu amcam ban kaldrd. Derhal cannn skldn anladm. (Ne baktn 147 hoca? sana geldim diyorum.). (Neye geldin uKru.'j, m lira daha vereceksiniz), (Vermem dedim ya, vermemi), (Vermez misin? Allah Allah! Buras daba m? Sen

adam soyuyorsun), (Tbe estafurullah!) (Bir de tbe ekiyor, mslmanlk taslyor! Ulan ben adamn sarn boazna dolarm da it lei gibi srrm, sen beni bilir misin), (Olum ayptr. Biz seninle pazarlk ettik. ki ereveye be lira verdim. te kahveci Hasan aa da iinde. Sonra iki lira daha istedin verdim. Ben sana her gn iki lira m vereceim?), (Elbet vereceksin! Pazarlk sarholua rastlad. Dolandrdn!) (Haydi iine git kr! Ben senin akrann deilim! Ayptr!), (Vay! Sen bana ayp m dedin? Ulan biz ayb senin gibi yobazlardan m reneceiz! Sen beni bilir misin? Bana kim derler. Ulan paralar... artolsun bak! Sakalna dedirtme... Evinin tekmil camn erevesini aa alrm! Evini orospu evine eviririm... Ben...) galiba daha da syliyecekti. Frladm. Tam aznn ortasna bir yumruk... Birden kan f-krd. (N'oluyor?) demee kalmadan, iki de eneye... Dmedi namussuz, ne dersin! Geri geri gitti! Sradm bir de akana ektim. Bu sefer yannn stne ykld: Birisi: (Aman elinde bak var!) diye barmasn m? Durmu amcamn zerine ban hazrlayp gelmi. Baktm sahi! Kolunun iinde sustal ak. Bileini bktm. Derhal brakt. Ba alnca kna bir de tekme yaptrdm. (Kalk namussuz!) dedim. Sarholuk falan kalmad. Beni tanmaa alyor. Srdm. Kapdan dar attm. Kahveci (Eyvah imdi cam ereveyi indirir!) dedi. (Sesini duyaym, barsaklarn deerim. Sen beni bilir misin?) diye kkredim. Savutu. htiyarlar, (Berhudar ol! Ellerin dert grmesin!) dediler. Durmu amcam: Neden attn elin itine diyecek oldu. Pek fkelenmiim. (Daha atmak geride... Bu mahalleden defolmadka yakasn brakacak deilim!) dedim. Lkin dama partisinin de tad kamt. Yarm saat kadar oturup kalktk. Yolda Durmu amcam: Olann kabahi yok! dedi, martan var. tekinin berikinin zerine salyorlar. Bir gzel iiriyorlar da... Kim? dedim. Manavn damad, diyorlar, birisi var, o! 148 I (tlerle ban derde girecek! Teyzen duymasn!) dedi. Hava scak! Ceketi karp koluma almtm. Bir taraftan da (Hergelenin ban olsun pei sra atmalydm. Delikanllkta ayp!) falan diye dnyordum ki bir nra ortal velveleye verdi. Meer, neredense bir kocaman saldrma peydahlam, yolumuzu kesmi. Nra da bilirsiniz korku almeti! Durmu amcam! Dur gitme! demee kalmadan frladm. Ceketimi bana atmamla bileini kavramam bir oldu. Japon oyunu vardr. Ne gzeldir. Sa elini alttan sokarsn ufak bir tazyik, ya ba brakacak, yahut kolu krlacak! Pala, yere dt. Bizim kr efe, (Vay kolum!) diye haykrd. Bu sefer daha fazla fkelenmi olmalym ki palay aldm. Srt hilfsz bir parmak kalnlnda kepenk demiri gibi bir almet. Boynuna, srtna, omuzlarna, bacaklarna vurarak nme kattm. Kasa kaamyor. Dursa duramyor. Feryad gkyzne kyor! Ben sade (Yrmezsen Vallaha ldreceim!) diyorum. Durmu amcam yalvarr... Mahalleli pencereleri, kafesleri srd. oluk ocuk topland. Kan kulandan sicim gibi szyor. Kemiklerine kemiklerine vurarak, olan bir gzel yumuatarak karakola soktum. Tesadfen bizim Fehmi bey orada serkomiser deil mi? Bu Fehmi bey mi? Bizim imdiki merkez memuru? te bu? Tanmam oradandr. kr (mdat! Beybaba beni ldryor!) diye feryad bastrnca, odadan frlad. Ne iyidir bazan, hi bir ey sormadan kr'ye iki tokat ekti. Vallaha ben de beendim. Sonra rendim ki deti byleymi. Hakl da olsa mutlak daya yermi. Serkomiser adamn iyi bildiinden bizim hikyeyi (Malm! malm! Ka para eder. Gebertmeliydiniz ki...) diye dinledi. Bu srada Manavn damad koarak geldi. tini kurtaracak! Beni grnce ard. yidir bilmez misin?

 Hayrola sen burada ne aryorsun? dedi. Meer bir oynak gelin yznden Durmu efendi amcam hatrn krm ta intikamn kr'ye aldracak ol149 verdim. Lkin sustaly alkoyaum. nau unu u^hm. ~ zel bir ngiliz sustals... Yazn karpuz falan kesmee lzm oluyor. Sonra? Sonra kr ile birka kere Yenikap'da karlatk. iyordum. Geldi. Masaya ardm. Rak smarladm. Hep sopa ekilecek deil ya... Biraz da ziyafet ekilecek... O zamandan beri aramz iyidir. yi olduu belli! Yoksa vallaha bir araba odun yemeden, yakanzdan dmezdi... Erturul Hikmet birden Hamd beye dnd : Sen neden gelmedin? Gel diye iaret ettim ya!.. Byle oyunlarda beni bir kalem geeceksiniz! Hele korkak! stersen korkak de! Ben size ayorum. Zifos kr ile insan ne yapabilir. Vursan sana yazk! Vurul-san gene sana yazk! Bunlar cins adamlardr ki brakmal kendi cinsiyle vurusun! Murat iini ekti: Ben de o kanaattaym. Lkin brakyorlar m? Bir de bu kyafetle dans salonuna girdik... Be dakika evvel, birisi benimle iddiaya girseydi, demek kaybedecekmiim!-Gld:- Kyafet dedim de aklma geldi bakn Hamd bey, beni avukata gtreceiniz gnden bir gn evvel haber vereceksiniz. Neden? Benim de kendime mahsus bir hesabm var. Rica ederim. Olmaz m? Hay hay! Ben burada yoksam, hsan'a, yahut ocak Veli dayya syleyin! Daha iyisi bir tezkere yazverin... Olur. Sen imdi pikete var msn? Demek tavlann acsn benden karacaksnz? Varm. Evet! Hamd bey, Murat' pikette kolayca yendi.

 Geen akamdan bir ay alacam vard, dedi, bedavacl hi sevmem! Haydi aznzla syleyiniz. 150 Evet! Neden? Kupalar atacam zaman iki kere ayama bast da yzden kurtuldum... Vay! aret memurluu da m var beyim? Hikmet filozofa ban sallad: Her marifet var ama, neyleyim ki kt eylik etti... Anlarsn ya!.. Bir daha elimi gstermem! Sizi ay aalar sizi!.. Aata olmaz. Ottur... Nebatat ren... Ben piket renirim daha iyi... hsan aylar getirdi. Murat bey! Efendim! Haydi! Saat dokuz buuk! Dokuz buuk mu? Hani dokuzda uyandracaktn? hsan muzip muzip gld: yle tatl uyuyordun ki kyamadm. Ge uyudum da... Bir trl... Uyku tutmad. diyecekti. Gzlerini outurarak sustu. Hava yle gzel ki, pencereyi aaym m? Fena olmaz! Saat dokuzda bir yere mi gidecektin? Keke uyandrsaydm? Farketmez. Dokuzda uyansam dokuz buukta giderim, demitim. imdi onda giderim. ay buraya getireyim mi? Bir de simit? 151 ce kald. Darda gne vard. Ik, eski tavan daha perian gsteriyordu. Hafif bahar rzgr bir kt parasn hrdatmaktayd. Murat: Ylan srnr gibi! diye dnd. Gece bir intihar karar verir

gibi sknt iinde uzun mddet uyank kalmt. Byle tereddde dt sralarda, herhangi bir kararn kat safhasn, sabaha brakmak detiydi. Gn , hlyalar tartaklayarak, hakikate benzer hale getiriyor, karanln byk facialar ekline soktuu eylerin byle olmadklarn kolayca meydana karyordu. Mamafi bu sefer, parl parl bahar sabah^ havadaki tatll, rzgrndaki serinlii, gneindeki shhat ve nee unsuruna ramen gecenin teredddn bsbtn bertaraf edememiti. Bir an Erturul Hikmet'i arad. imdi tesadfen gelmi olsa ne kadar faydas dokunacakt. air olduu halde, bazan, hazan deil her zaman, ne bitmez tkenmez bir nikbinlii/manaszlklar defedii vard. Gzlerini krptrarak dinler ve derhal kararn bastrrd. Murat, biraz kmldad. Kendisini bir fenalktan alkoymak istiyor gibi ar hareketlerle bir cigara yakt. Kibritini frlattktan sonra arkasndan bakt. eker sandnn tam nne dmt. aret Tamam! diye kederle glmsedi. Cigaray bitirinceye kadar sabredemedi. Sanki biraz vakit geerse kararndan cayacak, kararndan caynca da hereye yeniden balamak icap edecekti. Dn gece, Hamdi bey uram, (Yarn deil brgn... Yani aramba gn gidiyoruz.) demiti. Tenbih ettii z-re birgn evvel haber vermi oluyordu. Bugn Sal... Sal bir millete uurluymu... Bir millete uursuz, bir de biz deneyeceiz bakalm! Cigaray da kibrit pnn yanna frlatt. Srayp kalkt. Btn k soukta kalnca kollarn hzl hzl ap kapard. Hava lk olduu halde gene ayn hareketi yapt. 152 k ^WI||IWI\| VJ\A \J\^ ?'

ket, bu pantolonla deil bir avukat yazhanesine, bir k- mr ocana bile girilemezdi. Mamafi, eker sandna yaklamaa bir trl cesaret edemeden pencereye gitti. Alak damlarn tesinde Lleli yangn yerinden bir ksm ve daha ilerde Marmara Denizi'nden gkyzne benzeyen el kadar bir para grnyordu. Derin derin nefes ald. Koridorda bir ses duyarak telland. hsan gelirse btn tasavvurlar bozulacakm gibi sanda kotu. Kapan at. Parampara olmu birka iamarnn altnda bir krmz boha duruyordu. Bunu kard. Bir an elinde, arln belki yz misli fazla hissederek yle tuttu. Sonra yataa getirip yavaa koydu. Yznn kzardn hissediyordu. Uzaktan uzaa samaladnn da farkndayd. Eli belli belirsiz titreyerek krmz bohay at. Bu hareketinde bir eit ibadet arl vard. Ak bal rengi ipek grnd. Murat o zamana kadar bunlara doyasya bakmadn hatrlad. Demek ki iki senedenberi sandnda durduu halde, bir gn ayrlacaklarn sezmiti. Bunlara ebediyyen hasret kalacak, bu hasreti, sonralar hi bir eya telfi edemiye-ekti. Hoyrat, hatta hain hareketlerle katlarn at. Ahmet Haim'in iirlerinde grlen kadar gzel, krmz karanfiller... Ve bunlarn bir eski ini yeilliinde yapraklar...

Elini yavaa zerlerinde gezdirdi. Bu temasta ipek yumuaklndan daha baka bir yumuaklk hissediyordu. Annesinin gelinlik yatak takm... Btn sefaletlere, bazan alklara, ev kiras verilmedii aybalarnda mal sahibi kadnn insan yerin dibine geiren szlerine ramen asla satlmayan bir bunlard. nk Mahir efendi, birgn karsna: Bunlar Murat'n dnne saklarz. demiti. Canseza hanmn vasiyeti vard: Baban istemiti. Dnnde bunlar kullanacaz! Ben gremezsem, sen gene yle yaparsn! Gzlerini biraz kst. Dnyada, bundan daha gzel 153 Annesinin gelinliinde Fatma Sultan'n husus yaptrp gnderdii takm... Peki, imdi kim yatacak bunda acaba? Bunu dnr dnmez, birdenbire ferahladn anlad. Bu ferahlk, ebediyen bu pis odada, bu pis yatan zerine koyduu ve birazdan mutlaka satmaa mecbur bulunduu mukaddes, cici ve temiz eylere byle bakamayacandan geldii kadar, gece kendisine azap olan fena dncenin birdenbire deimesinden gelmiti. Kim yatarsa yatsn... Birisi yatacak ya... Herhangi bir Trk delikanls... Gzlerine ya toplanmt. Hayvanlk bu bizim yaptmz! diye kendisine mahsustan kt ve akalaan bir ocuk gibi somurttu. Peki anneciim! Msaadenizle satyoruz! zr dilerim sizden... Baka are yok ki... Hemen bohay kapatt. Kolunun altna ald. Ak duran sanda bakt. Artk bunlar gittikten sonra sanda da ihtiyac yok gibiydi. Kapatmak ta beyhude... Bir an gz paltosuna iliti. Ceketi mi, yoksa paltosu mu daha berbatt? Bunu ka gndr bir trl kestiremiyordu. Bylece gitmei daha mnasip buldu. Kapy burasn bir daha gelmemek zere terk ediyormu gibi olduu halde brakarak ekti. Kilidi takmaa da endi. Kendisine cesaret vermek istedii zaman yapt zre gzlerinin iiyle glerek aa indi. Geldin mi? Az daha tekrar uyudun diye... hsan bohay grd. Bir an sustu. i sezmie benziyordu. Lkin birey sormadan szn bitirdi: Yukar kacaktm. Otur. ay bir... Demli olsun! Hazr yavrum! Murat, oturmadan ayakta ay iti. Byk lokmalarla simiti acele bitirdi. Bu imdi iinde bulunduu an, ok evvelden bir daha yaam gibi bir ey hissediyor, kahvenin bombo masa ve iskemle kalabalna, yeil uhal bilardolarna aarak bakyordu. 154

. Birey sylemeden kp gitmei ok istedii halde: unu satacam! dedi. Sen bilirsin! Bir ay benim ceketi alsan diyorum. Belki bir de pantolon uydururduk. Olmaz. Satacam. -Nedir? diye sormasn bekledi. Byle bir sual gelmeyince minnetle glmsedi:Eyvallah!.. Hac sa efendiye git... Bizim hocaya... Ziya'nn babas... Hay Allah senden raz olsun! Neden? Dnmemi miydin? Bilkis... Nereye gtreyim diye hep dnmtm de, aklma gelmemiti... Eyvallah! Uurlar ola! Deerini bulamazsan... Biz Veli day ile grtk... Yirmi, otuz lira denkletirecektik. Eksik olmayn... Bir bakaym da... Sen bilirsin... Darda kendisini umduundan daha kuvvetli hissetti. Demek ki hsan'la Veli day dn, yahut daha evvelleri kendisini dnmler... Byle, dier insanlar tarafndan dnlmek ne tatl, ne gvenilecek bir haldi. Ayrca Erturul Hikmetin, ahap'n, Hamdi beyin dndklerini, zldklerini de biliyordu. Bu baha biilmez alkay hak etmek iin bu insanlara hi hizmette de bulunmamt. yiliklerinin asl kymeti de burada ite!., diye glmsedi. Sahaflar ars'ndan kp Kapalar'nn siyah kapsn grnceye kadar asl mhim olan hi hatrlamadn bilememiti. Daha ilk admda koltukular, Satlk m? Bir grelim! diye yolunu kesmee balar balamaz, ard. Kaa verecek? Ne eder? Piyasa... Falan... Hem glmseyerek alclar geiyor, hem de iddetle dnyordu. Nihayet bohay, asla geri gtremiyece-' iini, tekrar sandn dibine yerletiremiyeceini, bunun 155 di. Annesinin gelinlik yatak takm bir Kere satlmaa Karar verdikten, yani gzden karldktan sonra btn hususiyetini kaybetmi saylrd. Her ka kuru verirlerse, verecekti. Cebimde yedi yz ksur kuru var... Bizim iimizi imdilik otuz lira grr... Eksik kalrsa kahveden dorulturuz. Artk isiz olmadmzdan borcun zarar yok... diye dnd. Kapahar'nn rutubetli loluu kendisine pek rahat geldi. rcler kapsna giden yola sapt.

Ziya'nn babas Hac sa efendi, burada yazmaclk yapyordu. Uzun boylu, zaif, her zaman hiddetli bir adamd. apka kanunundan sonra lahiyat Fakltesi'nden istifa etmi, burada yazmacla balamt. Kapahar'nn akln bandan alan divane herif! Pazarlksz mal satmaa kalkt halde, drt be senedir batmayma herkesin ap kald Hac sa efendi... Gene ekmecenin nnde, kaln bir kitap okuyordu. Gzlklerinin zerinden Murat'a bakt. Murat' kendisine gre severdi. Eski terbiye iktizas, kk bir hareketle gelmesine sevindiini, yer vermek istediini belli etti. Murat eline davrannca, daima temiz, daima hafif elini, delikanlnn avucuna kibarca vurup ekti. Oluna : skemle! dedi. Hayr! Oturmayacam, efendim! Bir ricam var. Buyrun. Bastne... Ama gene de oturun... -Oluna, her zamanki fkesiyle deta kt:- Kahve! Zahmet etmeyin! Okuyordunuz... Bakyordum. -Kitab dizlerinin zerinde dik tutuyordu:- Buyrun! Bir i bulmak ihtimali varm. Bir avukatn yannda ktiplik gibi birey! Bu kyafetle olmayacak. Valdederr kalm bir para vard. Satmak istiyorum. Delletinizi rica edecektim. sa efendinin, her zaman sert bakan yeil gzlerin-N 156 den sratle bir merhamet geti. Hangi dine mensup olursa olsun sahici dindarlarda raslanan bir kuvvetle -Bu herhalde, dnyay, dnya ilerini sahiden umursamamaktan geliyordu;- Kendisini toplad : Anz! dedi. Daha yorgan yznn bir parasn grmemiti ki: Peki! Peki! diye telland. Namahrem karsnda gibi gzlerini evirdi. Oluna, her zamankinden daha byk bir fkeyle -Bana Kevork aay arn! dedi. Kevork aa, dkknn tezghtaryd. Sabah tenhalndan bilistifade, dier dkknlarda ene yartryor, ok sevdii Hac sa efendinin pazarlk dmanln ekitiriyordu. He! Ne varm? diye tella yaklat. unlar alnz! Onnik efendiye benden selm

ediniz. Derhal satmak istiyoruz. Mmknse ltfen kendisi gelsinler... Olur... Elbette gelsinler... Kevork aa bohay alp gitti. Hac sa efendi, saklamaa alt sinirli bir hareketle, kitab bir yere koydu derhal yerini deitirdi. Mehmet Akif beyefendiden mektup aidim, dedi, bir de gzel kta ilve etmiler... Ziya! Efendim? Mektup. Dn gelen mektup! Dedim ya, efendibaba, evde braktnz... Evde brakmm... Okumanz isterdim... Gzleri dald. Trk Salonu'nu ileten Asm, byk oluydu. Mehmet Akif, Asm isimli kitab biraz da, bu eski dostunun olunun adyla yazmt. Hac sa efendinin en byk kederi oullarnn ikisinin de okumay sevmemeleriydi. Murat iirle urat iin gizlice takdir ediyor, u anda kendisine mracaat ettiinden dolay memnun oluyordu. Gurbetten ikyeti mi stad? yle birey seziliyor. Dassla zordur. Siyasete karmayacak bir adamd. Karmamalyd. 157 r KahveI Hep ayn sze geliyoruz efendim? Karmak mevzuu bahis deil ki... Herey evvel siyasettir, sonra herneyse o... Bunlar Erturul Hikmet beyin fikirleri... Siz de mi byle dnyordunuz? Evvelce bilmiyordum. Sonra kabul ettim. Size de hakl gelmiyor mu? Bilmem. Ben bunda hakl olmay istemiyorum. Lkin tarihe bakarsak, hep ayn ey olmu. air, edip, sanatkr, hasl nerede kalem ilemise... Fra da... Herey, siyasete doru gitmi... Hazin... nizi soutmayn!..

Sessiz beklediler. Ziya babasna sezdirmemee alarak baz iaretler yapyor, (Akam bulualm!) demek istiyordu. Kevork aa eli bo dnd: Gelecek! dedi. Murat: Beendi mi? Alacak m? diye sormak istedii halde, Hac sa efendinin konumasn merak iinde bekledi. Hoca, duymam gibi alt dudan iniyordu. Neder* sonra : Msr' hatrlyorum, dedi, ehirlerini deil... Arabistan kalbini... Bilhassa l, islmiyete uygun gibi geliyor. Alyisiz tabiat... slmiyetin aslnda fakr var... Haz-reti mer, muharebelerden getirilen ganimetleri grm te: slmn arasna kervan ykleriyle nifak giriyor. buyurmu... Ayplar gibi ileriye bakt. Beyaz sakalnn arasndan mahcup mahcup glmsedi: Biz de, baksanza dnya malnn maherine dtk. Peder merhum grse akln oynatrd. Bundan on sene evvel bana da birisi sylemi olsayd, bastonuma davranrdm... Peygamberimiz alverii hayrl grmler.., Burada soygun yaplyor. Alveri deil... Her koyun kendi bacandan aslacak. 158 Hayr islmiyette ktle gz yummak yok!; Bir kii dzeltemez ki... Bir kii bozuyor. Bir kii bozuyorsa bir kii dzeltir... Hi deilse dzeltmee alr. Biz gzmz yumuyoruz. -mitsizlikle omuzlarn silkti:- te byle... Murat, pek az insana kar duyduu bir hrmetle sa, efendiye bakyordu. Durmu, efendi amcasyle ne gzel konuurlard. kisi de ayn eyi ayn zamanda hatrlam olmaldr ki Hac sa efendi: Rahmetliye giderek hak veriyorum, dedi. Bir ok. szlerini saygszlk zannederdim. Meer dnya iine derinden vkfm... Akif hocadan ok derin... Durmu amcam m? Nur iinde yatsn! Bakayd! Geenlerde bir arkadan valdesini defnetmekten dnyorduk. Gene lkrdy Durmu amcamdan atm. Bizim, air ne dedi bilir misiniz? Nerdeyse

adndan sonra (Cel-le celle) diyeceksin! dedi. nsansz yerde Allah ta yoktur. -Ban kaldrdi;-Buyrun, diye topland, sizi rahatsz ettik Onnik efendi... Estafurullah hocam!.. -Kolunda boha, hi almam gibiydi. -Murat korkuyla yutkundu:Malsahibi burada m? Malsahibi benim! Daha iyi... -Onnik efendi okbilmi bir glmsemeyle Murat'a bakt:- Gayet ince i. Saray ilerinden... Erbabna rastlarsa iyi para eder. Biz erbabn bekleyemeyiz! Kabilse siz bekleye--eksiniz! te orasn arzedeceim... Bugn moda baka trl... Erbabn beklemek iin alan tabi ona gre fiyat verir. Lkin ben baka birey teklif edeceim... Bohay? derhal alrz! Neyi alrsnz? ine sarlan bohay!.. Anlayamadm. Onnik efendi, bohay sa efendinin nne koydu. Murat ta mrnde ilk defa gryormu gibi hayretle, 159 inanamayarak bakyordu. Bu, krmz atlastan eski bir-ey! pekleri akm, altnda tyl pazene benzeyen bir sar astar bir bir meydana kmt. zerinde sar srmadan arap harfleriyle yazlm birtakm yazlar vard. Bu srmalar da eskilikten baz yerlerde ayrlmlar, bu suretle altndaki astara karmlard. Murat, annesinin bunu eskiden beri hamam bohas olarak kullandn hatrlad. Antikac Onnik efendi, i tarafn evirdi. O zaman bohann katl asl astarnn kurun renk ipekten olduu, arasna bir de sar bez koyuldu grld. Halis Berber ii... Vaktiyle... Yani yz sene evveline gelinceye kadar Cezayir'de yaplrm. Bu ok daha eski bir mal... imdiki halele, yatak takmndan iki misli para eder. Dndm ki eer ihtiyac defederse, yatak takm kalsn... -Murat yutkundu:- Bir mnasip mteri zuhurunda ben size haber veririm. Getirir, baktrrz. Hac Isa efendi, Murat orada yokmu gibi yere bakarak biraz dnd: Boha ne eder? diye sordu. Sizden saklamam. Yz lira eder. Lkin beklemek lzm. Ben seksen liraya alrm. Peki yatak takm?

 Biliyorsunuz. Aynn yaptrmak istesek hem ustas yoktur, hem de ikiyz liraya kmaz. Lkin u anda 30-40 lira ancak verirler. Demodedir. Peki bohay satyorum! Seksenbe lira vereceksin... Dur! Ben bu be liray senden, aktan alacam! Ziya! Son heceyi gene fkeyle uzatmt: Efendi baba! Bir kt getirsenize... Hayr, iki kt demek istiyorum. Birisine bohay, dierine yatak takmn sarnz... nndeki ekmenin gzn ekti:- Onbe lira vereyim mi? Bozuk var m? Veriniz! Hac sa efendi onbe lira verip iki tane elli lira ald. 160 i Bunlar ekmecenin zerine krlacak birey itinasiyle brakt. Ziya, alveriin her eidinden zevk alan bir arl keyfiyle evvel bohay paketledi, kvrak bir hareketle Onnik efendiye takdir etti. Sonra usta parmaklaryla yatak takmnn ipeini zevkle okayarak onlar da sard. Murat, bu esnada, Kapalar'nn yedi, sekiz asrlk tavan umu ta i bir gne iinde kalm gibi gzlerini krptryordu. Sevinten yrei kamamt. Daha garibi artk annesinin gelinlik yatak takm, elden ele dolat ve bohasn kaybettii halde, kirlenmi deildi. Bilkis, pahal boha defedilince olduundan da daha temiz bir hale gelmiti. Son bir senedir, bir de para bulmak hlyasna kapld zamanlar bile en byk rakam olarak 50 liradan yukarya kamad iin, imdi ekmecenin zerinde duran bankanotiara korkun bir eylermi gibi gizlice bakyordu. Hac sa efendi, olunun iini bitirerek yerine gitmesini bekledi. Ve kendilerini yalnz kalm sayarak sordu: arda birey lzm m? Herey lzm!.. -Murat kekeledi:- Herey... Bir elden dme elbise alalm demitim... Biraz kullanlm cinsten bir ift kundura... Gmlek, i amar!.. Pekl! Kevork aa! Buyur!

 Koltuku Hac'y arr msnz? Can bastne... Murat atld: Zahmet oluyor. Sizi megul ediyorum. ok teekkr ederim... Gelsinler de bakalm.. -Bir an dnd.- Ben satmaa bir trl alamadm, dedi, dkknclk bile garip geliyor. Yatak takmn satsaydnz zlecektiniz deil mi? -Cevap beklemeden devam etti:- Bu kadar zaman satmadnza gre... -Oluna dargn bakt:- Mskiltnz sylemilerdi. Lkin artk kimse kimseye yardm edemiyor. tf-E 161 F. : 11 Hi byle dnmeyin. Siz olmasaydnz ben bsbtn beceremezdim. Buraya geldim geleli hep aklmdadr. Neler rendik... Evvelce ok ey biliyoruz sanrdk. Meer hi bir-ey bilmezmiiz! Estafurullah. Hayat hakknda... Hayattan darda rahata yaamz. Burada ok grdk... Biz, asl deeri, deerini kaybetmiin stne saryoruz. Deersiz muhafaza etmek iin deerliyi feda etmek... Ksa ksa, sinirli sinirli gld:- Bilmediimizden... Eski bir memleket... Uzun zaman talanla yaam... Her evde kimbilir ne kymetler beyhude yere mahvoluyor. Mesel boha! Pek eski, ie yaramaz gibi durduu halde... Byle kitaplar da vardr... ine yz liralk bir tapu senedi yahut bir nian berat koymulardr da bir yere sokuvermilerdir.. Kevork aa, iman enber sakall, krmz yanakl bir adamla beraber dnd. te, dedi, n'olacaksa... Getirdik... Hele gvur! Buyrun hoca efendi! Bu seferki, antikac Onnik efendiden baka trl birisiydi. Hac sa efendi suratn ast: Bir iimiz dt size, bize bir kat elbiseyle bir ift kundura lzm. Elbise ngiliz kuma m olsun? Hac sa efendi, hakaretle bakt: -.,;-

 Elbise dedim, tezghtarlk istemem. Tersyz edilmemi, az kullanlm... Beden? te Murat bey oluma... Eskici hac, Murat'a tepeden trnaa bakt: yi geldiniz, dedi, tam sras... Dn bir elbise aldm. Bey olumuza biilmi kaftan! Hac sa efendi: Rengi? diye sordu. Kahverengi cevab zerin Murat'a dnd. Olur efendim. Bir beis yok... Hac; 162 , ^ ymcu, neni uunara aa yap-

trm. Son moda... Bir iddia zerine gznden karm... Astar ipek... Lkin biz biraz pahalya aldk. Vah vah! Bu sefer yleyse zarar edeceksiniz. Pahal alp ucuza satmak aksatada iyilik,getirmez diyorlar. Hi denemedim ama... c ,- <? 't Hac Isa ok nadiren akalard. Kevork aa, frsatt karmadan kahkaha ile gld: Anladn m cierim? diye Hacya dnd. Hac, felkete uram gibi iki tarafna medet arayarak baknmaa balamt. sa efendi: Siz bize ihtiyaten birka kat getirin, dedi, ayakkablardan da birka ift isteriz. Haydi bakalm! Biraz sonra kat elbise ile iki ift kundura getirildi. Kahverengi kostm, herifin methettii kadar vard. Henz hi giyilmemi gibi duruyordu. Yksek bir terzide itina ile diktirildii, giyime merakl bir adama ait olduu belliydi. Murat'a da pek uydu. Kunduralardan da siyah tamam geliyordu. Hac Isa efendi, elbiseye de, kunduralara da batarv savma bakm, yzn ekitmiti. Ne vereceiz, diye sordu. Bunlara m? imdi bunlar beenildi demek?

 Aklndan kurnazlk geiyor. Ben gryorum. N vereceiz? Kurnazlk dersin hocam! Pekl! Sen mnasibini syle... Ben razym! Haydi! Eskici hac, bunu kurnazlk ederek byle sylemi^ ti. Hac sa efendi zerre kadar tereddt etmeden: . Pekl! dedi, yirmi lira veriyorum... Ziya! Efendi baba! Sar... Dur hocam! Ayaklarn peyim. Yirmidrt liraya alnm bunun. ngiliz kuma... Biz dkkn kapatalm m yahu? 163 Ziya, elbiseleri sarmaK iin Kauumuyu ^muh w"* misti. Hac aresizlikle Kevork aaya dnd: Sylesene gvur! ki lf ta sen de! ok verdi. Benim paramla onbe bile etmez. Bizim efendi pazarlktan ne anlar ki cierim? Peki, neden glyorsun? Glmenden belli... Ben batyorum yahu! Bak hocam, yirmibeten bir kuru aa olmaz... Yirmidrt lira doksan dokuz dedin mi mallar bende kalr. Murat, bugn ikinci defa sevindi. Kendisi de verilen fiat pekaz bulmu, elbiseyle ayakkablara krk lira baha bimiti. Herifin daha imdiden 25 liraya raz olmas akl alr ey, deildi. Lkin Hac sa efendi baka bir hesap tutturdu: liradan metresi... kibuuk metre ne eder? Kevork aa? Efendim! liradan m dedin? 7 buuk lira eder. On lira da diki paras. Onyedibuuk lira... Dn bizim Nedim efendiye kunduralar kaa aldnd. Yeni kunduralar? kibuuk liraya...

 Ne etti? Hepsi mi? Yirmi lira! Evvelce neden sylemediniz? Biz, yepyeni eyalarn bedelini, kullanlm hurda eylere vermiiz... Gzlnn zerinden hacya bakt:- Yirmi liray alyor musunuz? Yoksa sayaym m? Pek zarar ederiz. Batmakla birdir... Ortam duyarsa... -Orta yoktu, olmadn Hac sa efendinin bildiini de biliyordu:- Bizim ortak fenadr. Huysuz bir herif... Hac sa efendi glmsedi. Kevork aaya bir elli liralk uzatt: unu komulardan bozdurunuz! Para bozulmaa gidince herif tekrar yalvarmaa giriti. Drt lira, sonra lira, sonra iki lira, daha sonra bir lira, daha sonra, hele Kevork aa hzl hzl yaklar164 alayacak gibi buruturuyor, Batarz yahu! Biz iflah ol- mayz! diye rpnyordu. Lkin Hac sa efendi yirmi li- ray verince, gzleri parlad. Disiz azn kapkara aarak gld: Hak bereket versin! diye fazladan bankanotlar birka kere de enesine srp sevinerek yrd. Kevork aa arkasndan: Bizi yere aldn ya, glersin namert! diye bard. Sonra yepyeni kat iamar, gmlek, bir apka, bir sveter, bir kravat, ift orapla birka mendile de topyekn 16 ksur lira verdiler. Bu suretle Murat, insan iine karmayan korkun bir sefaletten 36 lira ile kurtulmu oldu. Kendi yedi lirasyle beraber cebinde 59 lira kalyordu ki girecei iin iki aylk maa demekti. amarlardan bir katn, bir gmlek, bir ift orapla beraber ayrd. tekiler burada kalsn, diye yz sevinten kpkrmz rica etti, ben bir kere hamama gideyim... Ykanaym... Olur mu? yleyse, Kevork aa! Murat beyle beraber ltfen gidin. Eski elbiselerini de getirin bakalm! N'olacak? Bakalm! Murat hamamda acele soyundu. Srtndan kardklarn Kevork aaya teslim etti. Kendisini tellklara temizce ykatt. kp giyindii zaman aynadaki delikanly az kalsn tanmayacakt. Bu, annesi ldkten sonra aknlkla sefalete dp orada kaybettii bir daha da bulunmaz sand Mrat't.

Gzlerine hcum eden yalar kimseye gstermemek iin apkasyle megulm gibi biraz durdu. Gebinde 59 lira... Srtnda insana lyk elbise... Ve yarn i... Dkkna dnd zaman, drt lira kendisini bekliyordu. Srtndaki partallar da kimbilir neye yaramak iin bu kadar etmilerdi. 165 ecu t nuui e etti. Paketleri yklendi. Artk caddelerden gemesine bir mahzur kalmamt. hsan ne kadar sevinecekti! ocuklar bir sevinecekler ki... Srtndakilerin ar hesabiyle yirmibe, otuz lira tutmasna bir trl akl erdiremiyordu. kardklar drt lira ettiine gre demek aradaki fark ancak otuz liraym... Otuz lira, nasl oluyor da, bir insan birok eylerden, muazzam, havsalaya smaz, mhim, zevkli, haysiyetli eylerden mahrum edebiliyordu? Kendisi asl kymetinden zerre kadar kaybetmedii, bu kymete bir zerre de ilve etmedii halde... Bu akl almaz fark nerden kyordu. Bir tra olmal! diye glmsedi. Evvel tra olmal da kahveye sonra gitmeli! Bir seneye yakndr ektii azap aklna geldi. Ne kadar budalalk etmiti. O sefaleti, ne kadar beyhude ekmi meer... Annesinin vasiyetini tutacam diyerek... Alktan, souktan geberip gitseydi, sanki vasiyet yerine gelecek miydi? Bir an duraklad. Annesinin hatrasna kar hrmetsizlik edip etmediini dnd. Hrmet iinde hl ayn kuvvetle mevcuttu ama, bu hrmetin kuvvetinde artk burumasndan endie bile etmedii yatak takmnn kl kadar alkas kalmamt. O pis bohann nedense, 85 lira ettii bir arda, yatak takmlarn, bir eit hakarete uradklar muhakkak olmakla beraber artk hi tereddtsz 40 - 30 hatta 20 liraya satar, zerre kadar da znt duymazd. Sefalet adam sersem ediyor! diye dilerini skt. Beyazt Meydan'n gzel bir bahar gnei tertemiz doldurmutu. nsanlar yryorlar, k kadnlar tramvay bekliyorlard. Neden (Fakir'i prtaksir) imi, dedi, hayr! (Bolevik Murat) ta deil. Boleviklikte zenginlik yokmu... (Murat bey!) hsan benim hakkm da, benden bile doru dnm... 166 nuu vcccn y

ucyo esinde ttncye yaklat. 63 lira yemekle mi tkenir!.. Acaip ey!.. Artk can hibir ey de istemiyordu. Sevmedii yemekleri bile hatrladka az oburca sulanan adam sanki o deildi. Tamam! te byle birader! diye glmsedi. Ltfen bir Yaka verir misiniz? Kibrit? Evet. Bir de kibrit ltfen! Bir senedenberi ilk defa kibrit alyordu. Bir seneden-beri cigarasn hep bakalarndan yakmt. Altm para veremeyecek halde olduu iin... Paketi orackta at. Siyah ktl ve ueu yaldzl ci-garalardan bir tanesini azna koydu. Tututurdu. Paketlerini toplad. Dkkn cameknlarnda apkasna, ceketine, pantolonuna bakarak ve kunduralarn grmee alarak saadet iinde yrd. 167 KNC BLM AVUKAT KTB I Han, Karaky'de, Murat'n mrnde gemedii dar sokaklardan birisindeydi. nsan dardan ta cephesine baknca iersini tahmin ederim sanr, fakat kapdan girer girmez yanldn derhal anlard. Hamdi bey! te geldik! dedii zaman, Murat, nerdeyse inanamayacak ve i bulmann neden bu kadar zor olduunu hemen kestirdi. Zira burada bir i olabileceini tasavvur etmek bile mmkn deildi. Dikkatle kvrlm byklaryla gayet yakkl bir delikanl -Hann Odabas Sivasl Hseyin aa- Hamdi beye glmseyerek selm verdi. Beyler yukardalar m? Daha gelmediler. sterseniz anahtar vereyim? Sesinden bir acaip aka ahengi vard ve bunu sylerken istihfafkr bir eda ile Murat' szmt. Hamdi bey:

 Fena olmaz, dedi, ite size yeni ktip! Kapc, kalarn belli belirsiz att. Bu sefer, Murat', alc gzyle tetkik etti. yle mi? Hogeldi, safageldi! Ad ne efendinin? Murat! 168 Hayrl olsun... Beyler iyilerdir... Sesinde ilk kinayeli ahenk kaybolmutu. Drt senedir hann odabaln yapyor Hayret beyin, parlak ocuklardan ktip almadn, ii keyifle kartrmadn biliyordu. Anahtar verdi. Selim efendi de iyiydi, dedi, askere gitti fkara!.. yi olmaz m? Lkin Murat beyi daha seversin. Hovardadr... Kafay ekmesini bilir. Selim gibi ham deildir. -Murat'a izahat verdi:- Hseyin Odaba yamandr HaaL Klhanbeyidir. lhi Hamdi bey... Ne arasn! Bizden geti. stanbul topra bizi yumuatt. Klbk olduk. Kar sznden kamyoruz. Sen onu, Emine ablama anlat... Ben yutar mym? Sor yleyse... Sor da bak... ki kadeh imek iin iki gn yalvaryorum. Tam gnl oluyor. Sofray kuruyorum. Aralkta bir huy karyor. Yallah, ikinci kadehi yasak ediyor. Sakn, iki kadehle szp yatyor musun? yleyse hakldr. Yok canm... Tbe Yarabbi! Lf nereye getirdi imdicik... Murat'a ahbap ahbap gld. Hann dardan manzaras yeni bir bina gibi grnd halde, ierisi bir kurun-u vusta kervansaray tesiri brakyordu. Merdivenler, demeler tat. Yazhanelerin d kaplarn kaln demir kepenkler rtyordu. Tavanlar yksek, koridorlar lotu. kinci kat sahanlnda kenara koyulmu bir tahta srada, kii oturmaktayd. Hamdi bey, bunlardan birisine: Merhaba Cemil usta! Erkenoisin maallah! dedi. Bizim erkenci olmamz ka para? Bey gelmedi ki... Bugn ktip Selim efendi de yok.

169 \ iktip, Murat efendi! Murat efendi mi? nallah uurludur. Rabbim muradmz verir yle ise... Koridorda tane demir kap vard. Bunlardan sa-dakiyle soldaki almt. Demir kanatlarn arkasnda, buzlu camla rtl ikinci kaplar bulunduu iin ierileri grnmyordu, fakat sadakinden tkr tkr daktilo sesi geliyordu. Hamdi bey (Bismillah!) diyerek ortadaki kapy byk anahtarla, bunun ucuna bal kk anahtarla da arkadaki caml kanad at. Koridorda bekleyenlere: Buyrun! dedi. Girdikleri yer, bycek bir odayd. Karda iki pen ceresi vard. Bunlardan birinin nne, herhalde ktibe ait olan, telefonuna ramen mtevazi, bir masa koyulmutu. Daha kk bir dier masada daktilo duruyordu. Masann karsnda iki eski kanepe, biribirini tutmaz bir ka iskemle sralanmt. Hamd bey: Ge bakalm makamna Murat bey! dedi. Murat, glmseyerek, ziyaretilere mahsus iskemlelerden birisine oturdu. Neden gemedin? Geeriz kolay! Hele beyler gelsin! Vay, sen bana hl inanmyor musun? Murat, (sus) manasna kalarn kaldrd. Hamdi bey: Bari daktiloyu olsun gzden geir, dedi, hi altn m? Markas nedir? ki parmakla yazdktan sonra hangisi olursa olsun... Beceririz. Beyler ayr odalarda m oturuyorlar. Hayr! Soldaki bekleme odasdr. Bazan mterilerden birbirini grmek istemeyen olur. Yahut, vekilinden bakasnn yannda, velev ki eriki de olsa, grmek arzu etmez. O zaman bu odaya

geirirsiniz. Sizde dzen oktur. stersen gel bir dolaalm. 170 Cemil usta: Evlt nereli? diye sordu. stanbullu! yi... Dva ne alemde? te srnyoruz. Bir kere kazandk. Bir kere bettik. Bir kere daha kazandk. Geenlerde Temyiz'de mf'rafaa vard. Onun neticesini renmee gelcKm! ;' Biz hayrn gremeyiz ya, ocuklar rahat etseler... Cemil ustann sa taraf inmeliydi. Bir ayan srklyor, eli her zaman titriyordu. Mehur duvarc ustas imi. Day tarafndan hi umulmaz bir miras ii km. Keski kmaz olayd, diye Murat'a glmseyerek dert yand, ele geecek para, bizim gibi aptan dm fkaralarn ryasna girmeyecek kadar ok. Aa, yukar yedi, sekiz bin lira... Bir kere de hasedine kapldk. g te yok. Dava kovalamak avcla benziyor. nsan bir kere kendisini kaptrd m, iddiaya bindiriyor. Avc ksm da byledir. Sabahtan akama kadar dolar, kundura, pantolon eskitir, can telef eder, havaya kurun skar. ki bldrcnla ya dner ya dnmez... Krk gn davar eti, bir gn av eti demiler. Bldrcnn tanesi iki kuru... Rahata alp yesene dersen fkelenir. Dava kovalamak ta by-leymi. Ha kazandm, ha kazanyorum, derken avukat yazhanelerinde helak oluyoruz. Allah selmet versin Hayret bey komudur. O da Kadky'de oturur. Vaktiyle pederleri merhumun inaat ilerinde hep biz alrdk. Eski hukuku unutmam. Bize on para sarfettirmeden davay takip ediyor... Bu esnada Odaba Hseyin aa, tertemiz parl parl bir tepsi iinde en keyif ehli tiryakinin houna gidecek zarif fincanlarla iki kahve getirdi. Hamdi bey: Bizi mahcup ettin Hseyin aa, dedi, sylemeyi unuttuk! 171 Hogeldin Murat efendi! Buyur. Murat, ihtiyar Cemil ustaya ve dierlerine teklif etti. zr dilediler. Kahve taptazeydi. Gayet kvamnda in i yleyse, usta!

piirilmiti. Hamdi bey cigara kard. Bu sefer, imanca ve esmer adama sordu: Sizin i ne civarda? Hep yle... Kayt suretleri bir trl kmyor. Tapu dairesi, bir daire deil, batakhane... -Lisanndan ermeni olduu belliydi:- Bugn, yarn diyorlar. Ktip Selim efendi de, askerlik derdiyle bizim ie bakamad. te yeni ktip! p diye karr! Lkin Kasapyan efendi, sen de adaletini gsterirsin! Beni bilmez gibi... Bugn karsn. Ben vdimde-yim... Selim efendiye bir kat elbise vadettim. te, beyo-luma da hepinizin huzurunda sz veriyorum. Kayt suretleri kt gn kuma kestiriyoruz. stedii kumatan. ngiliz! Elbette ngiliz... Yerli klstrlerden alr mym hi? Haftaya elbiseyi hazrla... Haftaya dersen, i baka oluyor! Elbisenin cebine hellinden iki tane de on liralk koyacaz... Sen hele bir aydan haber ver! yleyse haftaya muhakkak... -Murat'a gz krpt:- Ben sana yolunu retirim Murat bey! Murat, kendi namna yaplan bu alen pazarlktan fena halde sklmt. Hi olur mu? dedi, bizim vazifemiz... Elbise falan istemez! Hrant efendi, pikin bir glmsemeyle cevap verdi: Sizin vazifeniz kaytlar karmak delikanl... Biz de kendi vazifemizi biliriz... Murat, Burada insann can hi sklmaz, diye dnd. nc mteri -Bunlara burada (Gedikli) deniliyordu- bir cinayet davas iin gelmiti. Kardei ofrm, 172 u vurv caret davalarnda daha ziyade Hayret beyin baktn, cinayet ileriyle de Halil beyin megul olduunu syledi. Telefon alnca, szn keserek dinleyiciyi ald.

 Alla! Hayret ve Celil beyler yazhanesi... Kimi? Yoklar... Hayr! O da gelmedi. Bastne... Bir dakika... -Murat'a iaret etti: Yazver- Bir dakika... Buyrun... 24800... ki, drt, sekiz, ift sfr... Gle gle... Dinleyiciyi yerine taktktan sonra Murat'a glmsedi: Kendileri yoksa isimleri yahut telefon numaralarn bir yere kaydedersin. Varlarsa, hangisini istediler. Hayret beyi mi? u bir numaral zile basacaksn. ki numaral zilde Celil beyin, ierdeki telefonlarla onlar konuuyorlar... Anladm. Hi Adliye'ye gittin mi? ki kere... Pek azm birader! Bir defa Hseyin Rahmi'nin davas vard. Bir defa da komnistlerin... yleyse bugn beraber gideriz. Acemilik ekine.. Zahmet etmeyin! Zaten kfi derecede rahatsz ettim. Nasl sz? yle karmakark bir yerdir ki... Sonra yabanc grp horlarlar. Mamaf Tahir beyde orada... ahap'n babas... Murat bunu hatrlayarak pek sevindi: Sahi diye gld. Hatr da saylr. Benim de birka ahbabm var. Dier avukat ktiplerini de tanrm. Hemen baladnz. Durun bakalrn! Yoo... Artk kzyorum ama. Ben pek gvenilir adam deilimdir ya. Bu sefer nedense bana gvenmenizi istiyorum. kisi de beni dnyada krmazlar. Hem efendim, onlar bize yalvarsnlar.. 173 p iddetle ald. Ksa boylu, iman, yz kpkrmz, badem bykl. bir adam: Merhaba! diye adeta bararak ieriye girdi. mu aupc....... y>-"-v <-..^.-..w~______ __

Bekleyenler hep birden kalkmlard. Murat ta srad. Yalnz bey istifini bozmad. Arkadan uzun boylu^ seyrek beyaz sal, matru ve son derece mlayim yzl, zarif birisi daha grnd. Bu da Hayret beydi. Af buyrun! Beklettik mi? diye zr diledi. Celil bey, gzlerini ksarak Hamd beye bakt: Hayrola! dedi, gene bir domuzluun vardr. in gcn domuzluk... Akln fikrin domuzluk... Hayret bey, tamamiyie aksi bir yumuaklkla: Teekkr ederim Hamdi bey, dedi, kapy amsnz. Efendileri darda bekletmemisiniz... Ktiplik ettik. Bir de telefon numaras yazdk. Evvel beylerin iine bakn da... Celil bey, apkasn ieri odaya gtrmt. Hayret bey kapnn yanndaki engellerden birine ast. Ha! ayakta duran Cemil ustaya yaklap elini omuzuna koydu: Otursanza... Rica ederim. Ka kere sylyorum. Ta buraya kadar yorulmayn. Eve urayp bir telefon et-tirsenize... te gene beyhude geldiniz. Murafaaya girdik. Karar bir hafta sonra kalemden alacaz. Eskiehir'deki arkada bize telefon edecek. Siz bir daha yorulmayn rica ederim. Ben size haber gnderirim. Saol! mrn uzun olsun... Geeyim de, bir bakaym dedim. Bir daha sakn deme... Olur mu? Bu srada, Celil bey de, kendi mvekkilini ieri armt. Hayret bey, Murat'n ayakta durduunu grnce: Oturunuz, dedi, oturunuz rica ederim... Elli yalarnda kadard. Kyafetine itina etseydi bu* yataki baz erkeklerde grlen kadnc tiplerden birisi 174 UIUIUU. nc nuc\c, ocom c mv o^v v& u-

nisti. Murat onu Celil beyden daha ok beendi. Hrant efendiye: Vatan mdafaas iimizi aksatt efendim, diyordu, Selim efendiyi askere gtrdler. Ben de bir trl, bakamadm. Lkin bugnden itibaren ciddiyetle uraacaz... nmzdeki celseye yetiiriz. Mutlaka...

 Paradan ekinmeyelim. Korkuyorum... Bir ahit var... Nerdeyse geberecek... Allah gstermesin! ahit ksm ifade vermeden lebilir mi? Hi duyulmam bir mesele... cat m karyorsunuz! Mterilerinin ellerini skp selametledi. Hamdi beye; dnd: imdi geliniz bakalm Hamdi bey... Asl cidd iimizle megul olalm. Bir dakika bekleyeceksiniz! Adnz nedir sizin? Murat. Murat bey! Bir dakika... Rica ederim efendim... Hamdi beye yol verdi. Asl yazhaneye girdiler. Biraz sonra ofrn kardei de kt. Artk ierde Murat'n mukadderat mevzubahs ediliyordu. Yrei heyecan iinde bekledi. Neden sonra bir zil sesiyle giri kapsna bakt ve yavaa: Giriniz! dedi. Zil devam ediyordu. Nihayet kendisini armalar ihtimalini dnerek tella kalkt. Ara kapy vurdu: Buyrun! Beni mi istediniz efendim? Kar karya iki byk yazhane vard. Hamdi bey Hayret beyin yannda bir koltua kurulmutu. Celil bey: Evet! Gelin bakalm! Adnz (Murat) yle mi? Evet! yle buyrun Murat efendi -Yazhanesinin nndeki maroken kapl iskemleyi gsterdi:- Oturun... Galatasaray'da m okudunuz? . 175 'i? I bvet!

 Bitirdiniz mi? Son snfa getim. Braktm. Pekl! -Bu sefer Franszca devam etti:- Neden bitirmediniz? Murat hi tereddt etmeden ayn lisanla cevap verdi: Ailev mahzurlar zuhur etti. Annem ld. Baktm ki zorlamak beyhude olacak. Sonra!.. Bir sene kadar Anadolu'da bir mektep arkadamn ticaret eden babasnn yazhanesinde altm. Aye-tullah bey ld. lerini tasfiye ettiler. stanbul'a dndm. Geindirmee mecbur olduunuz kimseler var m? Hayr! Hi kimsem yok. Affedersiniz. Bunu verebileceimiz creti dnerek, bir de tahsilinize gre bunun pek az olacan hesaplayarak sordum. Rica ederim. Bu sefer, Trke konutu: Sakn imtihan saymayn. Bir de yazdaki sratinize bakacaz. Ben delidolu sylerim de... te kt... Balyoruz. Bir istida msveddesi dikte etti. Murat bunu eski harflerle gayet sratli yazd. Sonra uzatrken: Yazm irkindir! dedi. Celil bey bir bakta aradn grm gibi: irkin ama okunakl ve dorul dedi -Ortana dnd:- Bir ey soracak msnz? Hayret'in oktanberi her imtihana karn tok! Gene mi iir? Pekl! Siz ltfen bir dakika d-arda bekleyin! Biraz sonra zil gene ald. Murat gene kapy tkrdatt. Buyrun canm! Biz bize iken kapy vurmak bile lzumsuz! imdi beni dinleyin! Hamdi beye inanmak lazmsa biraz kavgao imisiniz! 176

Murat, Hamdi beye dnd. Kabul m, inkr m etmek lzm geldiini kestirememiti. Hamdi bey: Kavgac da sz m? diye adeta methetti, semtte nam sylenir. Doru mu? Kuru grlty pek sevmem de efendim... Rahatsz olursam... Anlald. Silh tar msnz? Evvelce tardm. imdi kullanmyorum. Neden? yi atar msnz, diye soracaktm. Hamdi bey, kendisine ait bir eseri methediyorlarm gibi keyifle glmsyordu. Murat ciddiyetle cevap verdi: nkta yapmazsa vururum, biraz... Aferin! Ben her zaman byle arap fs gibi yusyuvarlak deildim olum! Bir zamanlar Makedonya'da komiteci kovalardk. ttihat artklarndanz. Severim yrekli delikanllar... Sra sizin Hayret bey!.. Hayret bey gzlerini krptrd: iirle de megulmsnz. Okumasn severim efendim. Yazar msnz? Beendiim bir kta, bir beyt, bir msra bulursam, evet, bir deftere biriktiririm. yle mi canm? Bizzat yazarmsnz! Estafurullah efendim... Hamdi bey: Yazar, dedi, lkin arkadalar arasnda da byledir. Okuduuna rastlamadm. yi yazdna dellettir bu! Ne demi! Malmdur benim suhanm mahlas istemez - Farkeyler n ehrimizin nktedanlan. Kimindi Yarabbi? Murat bo bulunarak: Nedim'in... dedi, sonra derhal zr diledi. Birde... Hyde sunuht tra etmee memur -Allaha kr cmlemizin berberi vardr. Murat bu sefer ses karmad

 Kimin? 177 F. : 12 Bilmem ki... Hele hele... Abdlhak Hamit'in sanrm... Bravo! imdi Murat efendi, biz size lyk olduunuz paray verecek deiliz. Lkin gene de arkadalnzdan istifade etmei istiyoruz. Vaziyet-i hazra malm. ktisad buhran dnyay kasp kavuruyor. Bundan biz de zarar gryoruz. Celil bey atld: Bre niye uzatrsn! Olum biz sana ayda otuzbe lira vereceiz. Esas burada ktip maa 25 liradr. iirden anladna hrmet be lira bizim arkada veriyor, silh-rlne hrmet, be te ben ilve ediyorum ediyor 35 lira... Hamdi bey sana yollarn retir, ayda 10-15 lira da muamelattan karacaksn. Etti mi (50) lira? Byk bir dava kazanld zaman bizim yzmz gler, bundan sana da ayrca hisse kar. Hayret bey, fena airdir ama, iyi patrondur. Bayramlarda elini keseye atmay unutsa, biz hatrlatrz. Hasl geiniriz. Oldu mu? Teekkr ederim. Faydal olmaa elimden geldii kadar gayret ederim. Seni bsbtn buraya balayacak ta deiliz. Bizim iimiz ne de olsa kolay dner. Biribirimizi iyi tanrsak... Buras bir piyasadr. Burada kendini iyi tantrsan istikbali yksek bir yere, mesel bir irkete falan geebilirsin. Lisan biliyorsun. Teekkr ederim. Sabahleyin saat dokuzda burada bulunacaksnz. Hamdi bey (Yaplacak ileri ben gstereceim!) diyor. yle mi? Evet! Bugn Adliye'ye beraber gideceim. Daireleri gstereceim. Ktiplerle tantracam! yi... Pekl! imdi syle bakalm Murat Aka, ilk aylna mahsuben avans falan ister misin? Teekkr ederim. Param var efendim! Mnsz ekingenlikten hazzetmem. Dobra dobra konumay severim. Paran yoksa, kendini lzumsuz yere 178 skntya koyacaksan, bu hal zekn ispat edecek deildir. Koskoca bir Mesnev yazm bile olsan!

Hayret bey: Mesneviyi kartrma diye ka kere rica ettim! diyerek adeta yalvard. Gene mi (Mesnev) dedim? Yahu kltr meselesi... iir bahsinde ite ben cim karnnda bir noktaym... Aklma bir Mesnevi gelir... Bir de k mer dvan... Hayret bey bu sefer, korkuyla yzn buruturdu: Rica ederim... te grdn m? Mamafi, bitti. Hepsi bu kadar... Demek para lzm deil! Hayr! Bir defteriniz olsun! Bazan bizim hesabmza masraf edersiniz. Oraya yaznz. Para tkenince isteyin. Kolay efendim! ir t

imdi makamnza geiniz. Zile basp odabay arn. Drt kahve emredin. Terik-i mesaimiz erefine ielim. Bana bazlar deli Celil derler, bazlar Celalli Ce-C lil... Bakalarndan, mesel, bu Hamdi bey olacak eyden duyacanza ben syleyip kurtulaym. erik-i cr-mm de Kibar Hayret bey tesmiye olunur. Kibarl eyden gelir... Rica ederim. Hemen baladnz m? Yahu! Nasl olsa bir evin adamyz! gn sonra reneceiz... Rica ederim diyor. -Murat'a sahibi kibarlkla:-Kusuruna bakmayn, dedi, neylemeli! (Deli) olduunu pein sylyor. Deli utanmazm ta sahibi utanrm. Sizin iin deil ama, umumiyetle her yerde tekrarnda fayda vardr: Avukat yazhanelerinde gayet hava gibi grnen szlerin bile sylendikleri yerde unutulmas lzmdr. Bize -Yani bu biz sznde artk siz de varsnz!- bir ok aile srlar tevdi edilir. Tabi efendim! Bu cihetten msterih olmanz rica ederim. Biliyorum. Hamdi bey sizi o kadar methetti ki... Biz de kendisine, en az kendimiz kadar gveniriz. Umu179 m mahiyette konutum. -aya sz Kunveen mucu ouy.c-yin. Birisi gelirse oturtup haber vereceksiniz. Telefon etmilerdi efendim. Hamdi bey numaray yazdrmt. Sahi! Unutuyorduk. Teekkr ederim. Numaray bulunuz da arayan zata burada olduumu

bildiriniz! Murat, sevin iinde kt. Oturaca oda, kk masas, eski kanepeleri, umumiyetle byle bekleme odalarnda rastlanan hazin plaklk, kendisine son derece irin gelmiti. Evvel kahveleri mi sylemeli, yoksa telefonu mu bulmal? diye dnd. Duvardaki zile bastktan sonra telefonu at. Santral hanmdan braklan numaray istedi. Dinleyici elde beklerken, kapda kk bir olan ocuu grnd. Siz mi aldnz? Evet. Drt kahve getireceksiniz. Beylerin nasl itiklerini bilir misiniz? Biliriz. Hayret bey sade ier... Celil bey ekerli. yleyse... Birisi sade ekerli olacak. abuk. -Telefona dnd:- Allo! Buras Hayret ve Celil beylerin yazhanesi. Bizi aramtnz da.. Evet... Buradalar... Hayret beyi mi? Veriyorum efendim! Zile bast. Hayret beyin (Allo!) demesini bekledi. Dinleyiciyi yerine brakt. Ellerini zaptedemedii bir sevinle outurdu. Artk seki phesi yok! Bir i sahibi olmutu. Sevin gayet az srd. Daha evvelki gn kbus iindeydi. Hem de ne biim kbus?.. Ancak imdi hatrlarken ne kadar dayanlmaz olduunu daha iyi anlyordu. Dehetli bir yorgunluk hissetti. Kahve ne kadar lezzetliydi. Drt kahve emrediniz! demilerdi. Terik-i mesaimiz erefine ielim! Acaba parasn verse mnasebetsizlik mi etmi olurdu? Bunu dnp dururken rak nne bir takm yuvarlak tenekeler brakt. Nedir? 180 _______, viiuu. UU IUIIC.

Parasn? Durunuz! Parasn beyler verdi. det byle. Marka sende durur, paray beyler verir! Sen daha yenisin de bilmezsin! Saol delikanl! Sen bana bilmediklerimi ret! Olan dilerini gstererek gld.

Celil bey yarm saat sonra giderken masasnn zerine bir ajanda brakt: Buyur, dedi, eski ktipten sona kalan iki mirastan biri budur. Bunda mahkeme, temyiz, icra ve murafaa gnleri yazldr. Her akam ikimizden de defterlerimizi ister o gn kaydetmediin davalar kaldklar gnn hanesine kaydedersin. Her sabah o gnk dava dosyalarn dolaptan karr, masalarmzn zerine koyarsn. kinci miras, anta... Nerede anta? Beraber aradlar. Masann alt gznde siyah meinden gzel bir anta duruyordu. Dosyalar buna doldurursun. Bizden evvel mahkemeye gidersin. Hamdi bey sana orada ne yapacan gsterecek. antay, ajanday grp pek mhim birey-ler zannetme! Bir haldir canm... Elini, mitsizce sallad. Murat arkasndan bakt zaman ceketinin altnda byk bir rovelver farketti. Avukatn silh tamaa neden mecbur olduunu dnd. Ve Celil beyin babacanln biraz daha beendi. Sanki ie balamasnn birinci gnn saymlar gibi leye kadar baka bir mteri de gelmedi. Murat, bundan istifade ederek makineyi gzden geirdi. Hayret beyle Hamdi bey, ierde fsl fsl konuup glyorlard. leye yakn ktlar. Patron: Defteri aldnz m? diye sordu. ' Evet efendim? 181 nz Hamdi bey sizinle beraber kalyor, tsoye hemen usanr. Sizi ne kadar sevdiini bundan anlyorum. Tebrik ederim. Eksik olmasnlar. Hepinize minnettarm efendim!

Minnet mevzuu bahis deil... -Hamdi beye dnd:- Kalyor musunuz? Kalyorum. Yemek yeseydik. Biz Murat beyle beraber yeriz. Haydi size uurlar olsun! Biraz da daireyi gezdireyim. Evrak dolabn falan gstereyim... yi olur! kisi kalnca, Hamdi bey mesut bir glmsemeyle: te oldu arkada, dedi, iyi adamlardr. Sahiden yidirler. hr zamanda Muhammed mmeti, ne kadar iyi olabilirse... Senin ne stne lzm. ine bakarsn! Dnyay dzeltmee memur deilsin...

Byle gelmi byle gider. Tabi canm! Eksik olmayn Hamdi bey... Bu iyiliinizi sonuna kadar unutmayacam. yilik falan yok!.. imdi evvel bekleme odasndan balayalm. -Soldaki kapy at- Perdeler her zaman kapal durur. Buraya mteri aldn m, elektrii yakarsn! Oda, ktip odas kadard. ki koltuk, bir kanepeden baka, iki kanatl, gayet byk, eski dolapla iki hafif ci-gara iskemlesi btn mobilyasn tekil ediyordu. Patronun odasna getiler. Murat burasn bu sefer dikkatle gzden geirdi. Yerde kymetli olmas lzm gelen byk bir hal vard. Mobilyalar, yeni maroken kana-pe ve koltuklar daha pahal cinstendiler. Mteaddit, ayakl abajurlar, bilhassa minenin zerindeki mermerde birka heykel, kk vazo, duvarlarn arbal ktlar burasn bir i ciddiyetiyle beraber zevk sahibi insanlara ait olduunu da gsteriyordu. Yazhaneler bir rnekti. zerinde kaln camlar, kymetli yaz takmlar, baz minimini ssler, kaln ciltli kanunlar, dsturlar vard. 182 -virip srmeyi yukar itti. Dosyalar byk sar zarflara koyulmulard. zerlerinde sra numaras yazl. Bir haftaya kalmaz hepsini reniriz. imdi halvete buyur. Nereye? Halvet! Bir kap at. Buras tek pencereli kck bir odayd. Bfeye benzeyen siyah aatan bir dolap, bir de kadife kapl, ayaklar ve ba taraf gayet ince ilenmi bir divan, stun biimi bir sehpa zerinde krmzms bol kocaman abajuriyle bir elektrik ampul duruyordu. Pencerenin storu aaya kadar inik olduu iin iersi lotu. Hamdi bey, stuna gidip dmeyi evirdi. Oday krmz bir k doldurdu. te buras halvet! Hayret bey ocuklarn, Celil bey hatunlarn baz baz burada kabul eder. Konsltasyon meselesi... Gizli i olduundan meslek srr dediler ya... Anlyorum. Beni alkadar etmez! Artk orasn sen bilirsin. Yalnz ben u kadarn sylemee mecburum: Hayret bey rica ediyor. Sakn benim ocuklarmla alkadar olmaa kalkmasn! Ossaat bozuuruz! dedi. Aklmn ermediini... szn bile sevmediimi syleseydin! Syledim. Son derece sevindi. Daha imdiden gzne girdin! Celil beye gelince: Ho adamdr. Onun zamparalna da benim aklm ermez. Ben, malm, Hayret beyin mezhebindenim. Lkin Celil beyin bir huyu var ki severim. O da dedi ki: Bize gelen hatunlar sen bilirsin, dedi, ktibi gzm tuttu benim, dedi, hepsini ltfen bana muhta etmesin, bir ucundan da o balasn! dedi.

 Rica ederim. Vallaha aka deil... Hayret beyin ocuklar kskanp, Celil beyin kadnlar kskanmamasna amaz msn? Tarihte mehurdur. Zamann sadrazamna m, ser183 misler. (Asker namuslu namussuz uuMmyu, < ediyor) demiler. (Kaldrp beni... deiller ya...) buyurmu. Hayret bey arkadann bu szn beenmedi de aynen byle cevap verdi. Yani, hatun cihetine fermanlsn! Brak Allesen! Benim kadn dnecek sram m? Bilmez gibi... Bir hafta sonra grrz. Celil bey, bu lkrdy keyfinden sylemiyor. Yiitlik bende kalsn diye sylyor! Sen istemedike bsbtn stne kerler... Buras neresi? Avukat yazhanesi... Bak kulanda bulunsun Allann melikesi olsa, benim karm bir avukat yazhanesine on dakika girdi mi, boarm! Gene lfa yekn tutmadn Hamdi bey! Bilmem! Yzde birisi doruysa, yzde doksando-kuzu yledir... stisnalar... da kaide olamaz! Kendin de greceksin ya... imdi bu ilk ders! Yr, yemek yiyeceiz. Bugn bana misafirsin! Olmaz... Bilakis! Bugn sen bana misafirsin! imdi darlrm haa... Bugn sen benim ram saylrsn. rak ustaya tbidir. Gel arkamcek!. O gnk mahkeme dosyalarn antaya yerletirdiler. Bunu besmele ekerek Murat eline ald. Kapy kilitleyip anahtar aada, Hseyin aann kck hcresinde duvardaki numaral yerine astlar. Hamdi bey raa Tokatl'da bol biral bir ziyafet ekti. Tramvaydan Sultanahmet'te indikleri zaman, Murat saat bir bir buuk arasnda Ayasofya Camiinin nndeki yolun kalabaln ve bu kadnl erkekli kalabaln bir aralk merutiyet mebuslarnn toplandklar muazzam ahap binaya girdiklerini ilk defa farketti. Doruca ikinci kata ktlar. Burada avukatlarn, apkalarn, paltolarn braktklar vestiyer vard. iman bir adam, Hamdi beyi glerek karlad. Murat'n elini skt. Celil beyle Hayret beyin apka astklar engelleri gsterdi. 184 _____ .nvm^cc uuuuar. nama Dey,

buralardaki tandklarna Murat' tavsiye etti. Aralkta, ktiplerden birine, bir de dolma kalem satt. Mddeiumumilik'te ahap'n babas Tahir beyi grdler. Alt katta icra dairelerini gezdiler. Asliye Cezada Celil beyin bir dvas. Hukukla Ticarette Hayret beyin c davas vard. Hamdi bey kapya aslm listelerde, sralar bulup ktibin gelmi olduunu avukata bildirmek zere kenarlarna birer iaret ekti. Dolaacaksn! dedi, mahkemeler yaplp sra size yaklanca orada hazr bulunmaa alacaksn. Mbair bard m, eer avukat henz gelmediyse, yahut bir baka mahkemeye girmise, ieri dalp (imdi gelecek efendim!) diyeceksin! Hakim dinler mi? dettir. En sona brakrlar da yeniden arrlar... Bir kere mahkemeler bitirilir, kalemlerdeki iler bilahare takip edilir. Celp karlr. Lyiha teblj olunur. lm harc yatrlr. craya koyulur. Hacze gidilir. imdi btn bunlar karmakark gelir ama, bir haftaya kalmaz, benden usta olursun. Az daha unutuyordum. Asl mhim yeri atladk. Mahkeme veznesini. Gel bakalm. Yeni ktibin erefine iki avukat da, detleri hilfna o gn Adliye'ye erken gelmilerdi. Bilhassa Hamdi beyin yardmyle davalar beklemek pek kolay oldu. Kalemleri Hayret beyle beraber bir daha dolatlar. Bu arada, Hamdi bey Murat' birka avukat ktibiyle tantrd. Bunlardan birisi Tapu'da bir ii olduunu lf arasnda syleyince, Hamdi bey sabahki ermeniyi hatrlad. Hayret beye meseleyi anlatp Tapu'ya gideceklerini syledi. yi olur! Sen gidersen ii bir solukta karrsn! Hayr bizim Murat beyin ahbaplar daha oktur. Numaray alp beraber Tapu dairesine gittiler. Hamdi bey mahzeni, evrak memurunu tanyordu. Bir kenara ekti. Biraz konutuktan sonra Murat' ard: te Mehmet efendi sz verdi, dedi, yarn akam 185 tini verir. Sultanahmet meydanna ktklar zaman anoak buuktu. Hamdi bey. Usul bozmayalm arkada! dedi, bir avukat ktibi ilerini bu kadar erken bitirdi mi, bir saat tavla, k-

tt oynar! mkn yok! Ben yazhaneye gitmeliyim... Ayptr. Asl gidersen ayp! Gel diyorum. Sra kahvelerden birisine girdiler. Gle gle iki parti tavla oynadlar. Murat yenildi ve hemen kalkt. Gidiyor muyuz? diye sordu. Artk sen yolu belledin! Yalnz bana umarm ki "yazhaneyi bulursun! Biraz da ben alaym karde! Sahi! Megul ettik... Bugn de bir (megul ettik) tutturmusun. Gee kahvede buluuruz. Gremezsek ben yarn gene yazhaneye urarm. Rioa ederim, benim iin yorulmayn.., Hak oyunu tr. Mmkn olursa gn beraber dolaacaz... Drdnc gn yalvarsan gelmem!.. Haydi gle gle... Dur az kalsn unutuyordum. Geerken Kara- ky'de Hrant'a urarsn. Adresini yazver. -Syleyip yazd:- On lira alrsn. Yarn akam Tapudaki Mehmet efendiye be lirasn verirsin. Be liras? Affedersin. Artk nerdeyse sana (Avanak) diyeceim. Be liras da senin. Olmaz. Ayp. Hem patronlar duyarsa... Onbe lira almadna zlrler. Meraklanma! Byle i senede bir gelir... det byledir. Hibir yerde detleri bozmaa almamal. Elbise meselesi de aka deil... Hrant' bilirim. Namussuzdur. Lkin ben de ondan aa kalmam. Elbiseyi kestiririz. Ben utanyorum. 186 ucyu, uUI,um._..om. un 19c uuuuk. ie uuaagmz zamanlar aklna geliyor mu? Murat'n ii szlad ve bu acaip yankesiciye minnetle bakt. Ona kar duyduu bor hissi, dnyada pek az jnsann tand arlktayd. II Yazhanenin bulunduu katta, bir dier avukat yazhanesi ile bir daktilo makineleri tamir atlyesi bulunuyordu. Odaba Hseyin aa ile hizmet dolayisyle selm-laan Murat, bu saylmazsa evvel, bitiik

yazhanenin k-tibiyle tanmt. e baladnn ertesi gn le zeriydi. Peynir ekmek alm, ay sylemiti. Gece verdii karara gre birka ay kabil olduu kadar az masraf edecek, bir kere kahvenin stndeki o perian odadan kurtulacakt. ay brakp kan ran birisiyle konutuunu duydu ama, aldrmad. Kap vurulduu zaman az doluydu: Buyrun! diye mkiltla seslendi. Caml kap evvel araland. Sar kvrck salar, pembe beyaz tombul yzyle otuziki diini gstererek glmseyen delikanl, Franszca: Girebilir miyim? diye sordu. Fakat, tabi... ok uzun boyluydu. Gayet k giyinmiti. Parmanda stn markal kaln bir altn yzk, kolunda, bycek bir altn kaplama saat vard. Gayet tatl bir esans kokusu getirmiti. Afiyet olsun aziz meslektam! Ben, avukat msy Andstan'n ktibi Panayot Yordanidis... Memnun oldum. Bana da (Murat) derler. Merref oldum msy Murat! Franszcay pek gzel konuuyor, Rumluu zerre ka187 Bir iki lokma alr msnz? nmeye endim. Teekkrler... le yemeini ekseriya yemiyorum. nk gbekten korkuyorum... Baksanza... Bembeyaz, gzel tombul elini imanca insanlara pek yaraan bir hareketle karnna vuruyor, kederlenmi gibi ak sar kalarn kaldryordu. te, daha iyi sylediniz... Burada yemek yok... Kahvait... -Kapy aan ra gsterdi:- ay m? ay! Peki... -Oturdu:- Sizi dn akam grdm. (Anlaacaz) dedim. Biz artk bu zanaatta insan sarraf, olduk. Franszcay ne gzel sylyorsunuz! Mektepte rendim. Hocalarmz Parisliydiler. Bana m sylyorsunuz? -Gzn kurnaz kurnaz: krpt:- Franszlar ne derler: Lisan yatakta renilir derler. Ben bu gzel telffuzun arkasnda cilveli bir Fransz: kz gryorum.

 Deil... Hayr! Beyhude... Aldanmam... Biz de kudretimizce zan-parayz azizim. Zanpara olduu kyafetine gsterdii itinadan anlalyordu ama, bu kadar acele samimiyet Murat' phelendirdi. Hemen yatakta lisan renmekten bahs amas ya, bir maksat iindi, yahut da delikanl, irikym gzel erkeklerin ekserisi gibi biraz safayd. Murat bunu anlamak zere ihtiyatla sordu : Sizin kapda iki isim var! Birisine kulak asmayn. Yerli Rum... Siz nasl dersiniz -Trke syledi:- Tatlsu Rumu! -Szn kendist de beenerek keyifle gld: Asl patron msy Anastas ngiliz tebaasdr. ngiliz tebaas olanlar burada avukatlk yapabiliyorlar m? Burada... -Elini (Adam sende) mnasna sallad. Sonra parmaklarn biribirine srterek para iareti yapti:-sterling her yerde geiyor. Anlayamadm. Para m kazanyorsunuz? Para m datyorsunuz? 188 '

^u^., x^youu\r buzu zerine Kendiliinden meydana kvermi bir akadan ibaret olduu halde, msy Yordanidis gsne vurmular gibi vcudunun st ksmn arkaya ekti. Gzlerini krptrarak Murat'a pheyle bakt. Anlamadm? diye tereddtle sordu. Ne bileyim! (Para) dediniz de... sterlingten bahsettiniz. Sizin patron avukatl ste para vererek mi yapyor? dedim. Yordanidis asl aka buymu gibi kahkahalarla gld: Sarman! Sarman! Mon diy! = (Gharmant! char-mant! Mon Dieu!) derken ellerini dizlerine vuruyordu: Murat, onun bu (Sarman, Mon diy!) szn sk sk tekrarladn ve yalnz birinci kelimede btn stanbullu Rumlar gibi () yerine (S) dediini biraz sonra rendi. Yordanidis'in anlattna baklrsa, msy Anastas, burada birok ngiliz firmalarnn umum vekili, hukuk m-aviriymi, hkmetle, bankalarla, belediyelerle ileri olunca, kanunlarn baz maddelerini anlamak isterlerse, bir mukavele imzalayacaklar zaman msy Anastas'a mracaat edlermi. O da bizzat gremedii ilere eriki olan Trk tebaas avukat kotururmu. Msy Yordanidis:

 Siz de bizim yazhaneye mensup saylrsnz aziz meslektam! dedi. Murat'n armasn bekledi. Bu aknl grnce pek sevindi. (Sarman! Sarman!) diye ellerini dizlerine vurup keyiflendikten sonra izah etti: Trke evrakn bir ksmn, bizim ihtiyar yazar... Bir ksmn Selim efendi buraya gelmeden evvel noterdeki daktiloya tape ettirirdik. Selim efendi gelince ona verdik. Fikir benimdir. Siz? Ben ngilizce ve Franszca ksm idare ederim. Trkeleri burada yazdrmak benim de iime geliyor. Notere kadar gitmekten kurtuluyorum. Sizi pek beendim. Bize yardm edeceinizi umarm. Bilmem ki vaktim olur mu? sterim tabi... Bedava deil. Patron, kesesi elinde bir centilmen189

dir. Mesel bir sr vekletname sureti karmak lazm gelir. Beherine elli kuru veririz. Bir defada be tane karrsnz. Ekseriya, beher vekletnameden 15-20 tane lzm oluyor. Biz ngiliz usulyle alrz. Birisine Bayram tebriki yollasak, bir de musaddak vekletname sureti ili-. tiririz. Gzel deil mi? Burada gene sarman kelimesini kullanm, gene ellerini dizlerine vurmutu. Murat, dnyann en sevimli budalalarndan birisiyle kar karya olduuna iyice kanaat getirerek rahatlat. ocuk ay getirince msy Yordanidis, yzn ekiterek, berbat bir Trkeyle: Temiz mi bu? inde sinek yok ya?., diye sordu. Fakat derhal yzne tebessmn takarak hi titizlenmeden biraz ekmek kopard. Peynir ald. Sizi memnun etmek iin... diyerek itihayla yemeye balad. Kolayca imanlamak istidadnda olan gen uzviyet sun' olarak a brakldndan, daimi bir alk ekmekteydi. Yordanis'e peynir, ekmek, Murat'a gre birka misli daha lezzetli geldii halde, her lokmada yz azarlanm bir ocuk gibi aslyordu. Nihayet iini ekti. Alktan lyorum dostum, dedi, lkin bizim matmazel raz deil... antasnda bir ip var. Her bulumamzda onunla karnm bir kere lyor. Eer ip kavumazsa darlp derhal gidiyor. Aman! Evet! sterseniz ekmek yiyiniz, o zaman cicima-ma'dan mahrum kalyorsunuz. sterseniz nefis bir

kadnr gute ediniz, o zaman da bylece ekmei koklayacaksnz Korse taksan! Ne diyorsunuz siz? Bama gelen felket hep korseden douyor. Bir gn bizimki korse kullanan bir ihtiyar adamla kalm... Nefret etmi... yle olacam diye. Kalm m? Anlayamadm. Eskiden, yani benimle arkada olmadan evvel randevu evine gidiyordu. Lkin grmelisiniz. Benden iki, ya byk olduu halde, 15 yanda mektep talebesi sa190 nrsnz... Grmelisiniz dedim! Mutlaka grrsnz. Buraya gelir. Bazan tabi... Bir eye ihtiyac olursa... Hakikatte ka yanda? Yirmibe. Affedin! Bunu sizin yanz da beraber renmek iin sordum. Demek 22 deiniz. O kadar... Beni ihtiyar bulmuyorsunuz ya! Nasl bulurum. Aramzda, ancak sene fark var. Bilkis pek ocuk buluyorum ki menfaatim icabdr. Msy Yordanidis yarsna kadar itii ay bardan kaldrarak derin bir kedere kaplm gibi ikyet etti: Kadnlar ok seviyorum. Btn felketim de budur. Kadnlar... Bir tanesini, be tanesini deil... Btn kadnlar... Sizin padiahnz Abdlhamit'i dnrm. Dnyada kskandm biricik erkek odur. -ini ekti:- Halbuki bir tanesinin bile hakkndan gelemiyorum. Ne demek? O mnada deil... Hayr, ok kr, kuvvetli erkek olduuma inannz. Beceremiyorum. Birisine kapldm? m? Kendimi kurtaramam! O beni brakncaya kadar. imdiki kadnlar da elbet bilirsiniz. yi kazanan, eli ak, yrei merhametli bir kavalyeden kolay ayrlmyorlar. Mesel, benim arlot iki seneliktir. imdi gitse, kilisedeki sadaka kutusunu bir gnlne doldururum. Mamafi, erkek erkee itiraf edeyim ki henz kendisine doymu da deilim. Beni acaip bulmuyor musunuz? Herkes biraz yledir. Sizi samim buluyorum! Mersi! Ben insan sarrafym! Sizi grr grmez beendim. Selim efendi de iyiydi ama, biraz tutuktu. Sonra lisan bilmezdi. Derdimi bir trl anlatamazdm. er misiniz? Biraz!

 Ne iersiniz? Rak! Olmad. Zanpara deilsiniz... Beyhude yalan sylemeyin. Dnyada inanmam! Neden canm? Zanpara ksm azna bir damla rak koymaz. Beni 191 zanpara olduum iin daima bira ierim. Bira, doktorlar sylyorlar, erkeklik kuvvetini kat kat arttrrm. Bir deneyin de bakn... ben, eer karnm, bulutuumuz gn ly amamsa arlot'a amanallah artrm. imdi sylesem inanmazsnz... Bir gecede... Dokuz defa... Evet, mbalasz! Dokuz defa... Kz, az daha (polis) aracakt. Gzel deil mi? Pek!.. Murat da karsndaki gibi ellerini dizlerine vurarak (Sarman) diye fkr fkr glmt. Msy Yordanidis, bu hareket, kendisinin imi de, biz-.zat kendini aynada seyrediyormu gibi bir an bakt. Sonra zevkle tekrarlayarak : Harikuladesiniz Msy... msy... Murat!.. Msy Murat... Harikulade... Anlaacaz. Lkin "bir artla: Siz beni rak imee zorlamayacaksnz. Ben sizi bira imee dilediim kadar zorlayacam... Mutabk myz? Hayr! Hayr m? yleyse bir sahte Trkle konuuyorum. Kimsiniz msy? Hangi millettensiniz? Trk iftiharla... Olamaz. Trkler kadncdrlar. Size biray ka kere tecrbe ettim diyorum. yi ama... Ben inanmyor deilim ki... Bilkis inandm iin olmaz dedim. Ne gibi? Neden? nk nasl anlatmal... Benim henz matmazel arlot gibi dayankl bir partnerim yok... Msy Yordanidis, imdiye kadar kullandklarnn hepsinden daha iddetle bir (Sarman!) ekti ve dizlerini actana kadar amarlad. Gzleri ya iinde:

 Vah zavall dostum! Zavall dostum! dedi. Sizi temin ederim ki ok daha dayankllarn bulacaksnz. Asla (Polis) diye barmayacak olanlarn... Buras neresi? Siz iin merkezinde bulunuyorsunuz... Elinizi uzatmaa .bile hacet kalmayacak. Grrsnz... in merkezinde... 192 -Sonra kapya bakarak sesini alaltt:- Bir dost nasihati: Sakn bir tanesine balanmayn. Sakn bana benzeme-yin! Henz mrnzn gelecek anda bulunuyorsunuz... Her iein bir ayr tad vardr... Bal da ayr ayr ieklerden toplanr. Bir tek iek! ne kadar gzel olursa olsun giderek tadn kaybediyor. -Tekrar iini ekti:- Ben mahvolmu bir adamm! Siz bari kendinizi mdafaa ediniz. in merkezi dediniz? Merkez nerede? Msy Yordanidis sahiden ard ve dnyann en akn mnasyle dolu bir (Sarman) ektikten sonra anlatmaa baiad. Merkez buras... Bu iinde bulunduunuz oda... Burasn bir tavuk kmesi farzediniz. Anahtarn size teslim ettikleri bir kmes... Bizde bir sz var: Kurt komusunu yemez! derler. Komu mu? Hani komu? Siz nerede oturuyorsunuz? ehzadeba'nda... Neresidir bilmem! Lkin bu Karaky'de olmad malm. Burada, bu odada bile otursanz gelenler gene de size komu saylmazlar... Nerelerden geliyorlar? Uzaklardan... Allah bilir. nsan ekmek yedii yere fena gzle bakmayacak. Rica ederim. Gnahm karan papaz gibi konumayn. Demin ne syledim. Siz elinizi uzatmayacaksnz. yle dnn bakaym! Yakkl adamsnz... Kadnlar sizin tipinizi benim tipimden daha ok beenirler. ltifatnza minnettarm. ltifat deil... Hakikat! Buras (Merkez) dedim. Bu da hakikat! Ben bu merkezden zerre kadar istifade edemem. Bu da bir nc hakikat... Hem de en fecii! Neden? Bir kere arlot'tan korkarm. nk yalan sylemesini beceremem. Neredense biliyor. Kulaklarm kzar-yormu. Sonra sizin kadnlar tuhaf! Hristiyanla yatma 193 F. : 13

deta gnah sayyorlar. yle glmeyin! Bizim kzlar aa-ha ho bulmuyor musunuz?

 Anlayamadm? Onlar da size kar milliyet yahut din gayreti gtselerdi... Evet, sizinkiler daha hatrnaz! Bizimkiler daha akll... Mesele bu! Mamafi, zengin Trk ailelerinde ecnebilerle yatp kalkanlar ok... Murat, itiraz edecekti. Trklk ve islmlk dvas gtmek iin yeri de, mevzuu da pek mnasebetsiz buldu. Demek, buraya birok gzel kadn m gelir? Ben dndenberi buradaym. Henz irkinine bile rastlamadm. . Ktan yeni ktk. Havalar kararsz. imdi klk elbiselerle gelemiyorlar, baharlklarn ya yaptrmaktadrlar, yahut da havalarn kararszlndan giyip kmaa cesaret edemiyorlar. Havalar byle giderse bir hafta sonra sizinle konuuruz. Hesap, Msy Yordanidis'in safiyetine uymuyordu. Murat: Bunu nasl tecrbe ettiniz? diye sordu. Tecrbe etmedim. Bizim Matmazel syledi. Nitekim kendisi bir haftadr gelmiyor. Bu akam da telefon etmezse... Bu esnada kap ald. Hamdi bey, deti olduu gibi yz ter iinde grnd: anta hazr m rak? Ben ge mi kaldm? Buyrun! Hep ayn sz sylemekten ayrea utanyorum. Zahmet ediyorsunuz. Ge efendim! Tanr msnz? Komularmzdan... Bilmez miyim? -Hamdi bey, azdan kaplm ksack Franszcasyle sordu:- Naslsnz msy Yordanidis?" yiyim... Siz naslsnz? -Msy Yordanidis de aksine, Trke konuuyordu. kisini dinlemek

pek hotu:-Murat beyle tantk. Bir arkada ki!.. Hamdi bey Trkeye evirdi: Yoo... Kskanrm haa... Ben onun nasjl arkada olduunu senden renecek deilim BalikaryaJ. yi arkada... Selim efendiden lytv^ 194 J

Hele getirdii misale bak! Haydi efendi gidiyor muyuz? Gidelim! -Yordanidis'ten zr diledi:- Mahkemeler balar. Kusura bakmayn! Rica ederim,.. Ben sizi lfa tuttum. -Hamdi beye parman sallad:- Nasl oouklar? Hangi ocuklar? Bir de soruyor! -Murat'a gz krpt:- Bu da Hayret beyin cinsinden... Bunlar olans... Kzdan anlamyorlar... Hamdi bey: Hele kfire hele... Senin iin yok mu? diye mahsustan kt. Yordanidis : Nasl olsa renecek... Murat bey akll adam... Siz onu Selim efendiye yutturursunuz. Buraya geldi. Aradan aylar geti. Bir gn ne dese beenirsiniz? Hayret beyin amma da ok yeeni var! dedi. Ben biribirine kartryorum. Hergn bir baka elbise giyiyorlar da fark rm edemiyorum? Yeeni bol vesselam! dedi de beni az daha glmekten ldrecekti. Gzel deil mi? Hamdi beyi parmayla tehdit ederek kt. Hamd bey arkasndan hmla bakarak : Yahu kendisi daha ka sene ie yarar... diye sylendi. Murat: Yasak! diye atld, istemiyoruz! Fikri kendinize saklayn. Biraz saf ama, fena ocuk deil... Biz fena m dedik birader? Sen dn akam H-rant'a uradn m? Hrant'a m? Uradm. Evet... Yazhanede yokmu... Hamdi bey gzlerini bir an kst: Tabi efendim, diye somurttu, dn bir bugn iki derhal avukat kesildin. Baka memleketlerde nasld bilmem. Bizde henz avukatlk yalandan ibaret! Doru syle!

 Dorusu! utandm Hamd bey! 195 Peki utandn! Bugn akam zeri venmei efendiye uramyacak msn? Urayacam. Uranmaz m? Be lira? Ben cebimden veririm de... Yahu sen adam deli edersin! Sen Hrant'n kim olduunu bilir misin? Burann mterisi! yi vallaha! Burada eit eit mteri var. H-rant'a elini veren parmaklarn sayp alacak. Dnyay kafese koymu namussuz! Tbe estafurullah... Haydi d nme... Sen galiba elbise bahsine aldandn... Yok canm! Hi bu kadarck i iin insan elbise yapar m? Bir kere i (Bu kadarck) deil. Tapu'dan kayt kacak! Hem de dedem zamannn kayd. Meseledir. ki elbiseye deer... Lkin mahkeme resmen sormu. Nasl olsa cevap verecekler! Kim verecek, Tapu mu? Bir kere mahkemenin ancak onuncu tekit tezkeresi evrak kaleminden odacnn defteri arasna ancak girer. Ondan sonra tekrar bir o kadar tekit tezkeresi yazlacak ki Mehmet efendi, gzln takp bir kere ltfen okusun! Ho yeni harfleri de bilmez ya... Birisine okutacak... Peki! Elbise bahsi, senin acemiliine kar atlm bir olta... Az kalsn Hrant' dn bozacaktm. Sonra dndm ki, kendi oltasyle kendisini avlamak daha lezzetli olacak. imdi yr yanmsra... Mutlaka lkrdya karma! Beraberce Hrant efendinin yazhanesine gittiler. erisi sokaklara blnm bir kocaman hann bir kesinde, etraf cameknia evrili bir bycek dolaba benzeyen yazhanede, Hrant efendi emlk komisyonculuu ediyordu. Yazhane bir eski masa, iki iskemle, bir de bu minimini arala deil en geni manifatura maazasnda bile irilii gze arpacak bir hantal kasadan ibaretti. 196

 Seni aryoruz aa? Buyrun!.. -Hrant efendi, ipii gzlerini krptrarak Murat' tanmaa alt. Tellanmt. Fakat avukat ktibi olduunu karnca tel kalmad. Gld:- Siz rrm siniz? Buyrun! Bir haber var m? Tapudan? Bir kere Mehmet efendi iin sana ait olduunu biliyor. Etme! Numaray yzmze frlatt. Kendisi gelsin, dedi. Aman! Nereden bilmi?.. Dva bana ait grnmez. Bilmi! Bilmez mi? Kan kuras... E? E si? Haydi beraber gideceiz? mkn yok! Bugn kalsn! Grdnz m? Ne fena tesadf! Bir mhim sat var da... Mal sahibi ile alcy bekliyorum. stersen eytan bekle... Yalnz aklnda bulunsun, sen gelmedike i olmayacak. Veyahut biraz ey yapacaksn! Hrant gene gzlerini krptrd. Dudaklarndan kurnaz bir ey geti: Sylesene birader! Lf neye dolatryorsun? Azn topla! Bir kere ben senin gibi namerdin biraderi olamam! Ne biim lf! Birisi duysa, nikhna zarar verecek sanr! Hey olum! Onbe lira vereceksin. Yirmi ya... Onbe elverir! On vereceim! Onbe elverir... Lf bitirmeden frsat vermiyorsun ki... Arada elbise olduu iin 15 elverir. Elbise kolay! Kaytlar mahkemeye gelsin elbise hazr... te Karabetyan'n tabels! Bizim terzimizdir. Hesabmz var. Tccar terzi. Mal Avrupa'dan getirir! Hilesi yok! Karabetyan'n hilesi olmadn bilirim. Lkin H197 I

vadedildi. ki sene srd. Selim efendiye devrolundu. bir buuk sene de onun ardndan dolat. imdi Murat beye ciro ettin! Lkin hak oyunu tr Hrant baba! Bizde en yaman ekirge ancak iki kere srar. Hakk ile Selim iinde karmadm. Gldm. Seyrettim. Celil bey ka kere syledi. Hayret bey rica etti. Sen utanmazsn. Sermayen de budur. Gene atyor beyzadem! Olmaz m dedik de sen bu lflar byle katar ediyorsun cierim? Cierini itler yesin! Tetkik- tiraz Komisyonunda iki dalavereli iin var. Sus! Allah beln versin. Ktibi aldatmsn. Evraka bireyler olmu. Reisi tanrm. Bir duyarsa Zeyrek yangn gibi yandn gndr. Kaytlar bu akam hazr. Murat beyin enitesi Tapu'da mdr muavini! Elbiseyi kestiriyor muyuz? Yoksa Mehmet efendiyle grmee beraber mi gidersiniz? Allah beln versin! Nedendir Yarabbim? Ayasof-ya'nn byk imam lyor da, bu Hamd olacak rezil srtarak karmda dolayor! On lira... On liraya raz msn? -Murat'a dnd:- Bey olum! Bak Tapu mdr muavini enitenmi. Bir kibarzade olduun tavrndan belli! Bunun lfna uymak yaramaz! Bunu bir ldren olsa, kzm vereceim tesi yok! pnJjraJL Onbe! Elbise kesilecek. imiz acele Hrant efendi kardeim! Sen acele iten anlarsn cierparem! nsan cierparesine byle mi yapar? Sabahtan-beri siftah etmedik. Vay buras manav dkkn m? Onbe lira... Nerede burann bekileri? Ne olacak? Dkkn beklesinler. Terziye gideceiz. Benim yreim mi dayanr? Selm syleyin! ly alsn! Ulan gvur! Tbe yarabbi! Sen bu numaralar bana m yapyorsun? Bundan evvelki ktiplerin lleri ka kere alnd? Kart yazacaksn! O da makbul deil ama, 198 __ 9<jr\u yuMUi. ouiiu isuyii ----------

rini elden alacam. Elbiseye bir yerinde hile yaparsan yrtacam! Mehmet efendi seni gzlyor. (200) lira borlu imisin. Drt defa yalan sylemisin. Her eyi de biliyor karde! Git! Gzm grmesin! nallah tramvay aitnda kalrsn! nallah... Hot kpek! Kart yaz! Paray kar! Hrant efendi, birdenbire hem glmsedi, hem de ki-barlat. Murat'a:

 Biz fena adamlar deiliz evlt, dedi, Hamdi bey de, ben de iyi insanlarz! Elbise sana hell olsun! Kart yazd. Onbe liray da verdi. Sonra : Bu i bitsin! Ayroa bahii de unutmam! Hamdi ijey ahit! dedi. Murat bey benim arkadamdr. Oyun istemem. Bu dnyada kimsesi yok! Hamdi beyin sesi son kelimelerde bir tuhaft. Murat, onun kendisiyle bu kadar megul olmasnda, yalnzlnn tesiri bulunduunu sezdi. Kendisi de bu dnyada kimsesiz bir adamd. Demek ki, bazan kimsesizlik de bir eit akrabalk oluyordu. Terzinin merdivenlerini tereddtle kt: Hamdi bey tokmaa elini koyunca, tella sordu. Patronlar birey sylemesinler! Neye? Hrant' yere vurduumuza m? Yahu sen ne diyorsun? Bu akam Celil bey bana bir de ziyafet eker.. Hayret beye gelince biraz hasistir. Lkin bir kocaman kta yazacana bahse girerim. Elbiseyi lcivert ngiliz kumandan smarladlar. gn sonra hazr olacakt. Hamdi bey merdivende onbe liray Murat'a verdi. Be lira da caba bizim rak, dedi, yarn stajn sonu... Her saatime be lira versen beni arama! nsanlara fazla yardm etmei sevmediim gibi, ender olarak yardm etmek istediim adamlar da uzun uzadya srtmda gezdirmei sevmem! Gzn a! Bu da bir oyundur ama, 199 reneceimi hi sanmyorum. Yzme gzme bulatrrm gibi... Zannetmem. Sana zorla retirler. nk sen de benim gibi yenilmei sevmiyorsun! Murat bugn baka baka adamlardan, ikinci defa (zorla retirler) szn iitiyordu. in acemisiydi ama, szlerin yerine gre kymetini takdirden ciz deildi. antay tutan elini var kuvvetiyle skt. Karaky saati biri on geiyordu. Hamdi bey, bo geen bir otomobili durdurdu. Murat'a : Haydi! -dedikten sonra ofre emretti:- Gayet sratli! Tapuya gidiyoruz! Evvel mahkemeye gitmiyecek miyiz? Hayr! Evvel Tapu'ya! Be liray verelim. Aklnda bulunsun, pein para i grdrtmek iin daima iyidir. Bir ey sorsam!

 Sor! Bakyorum da, birok ahbabnz var. Birok ilerden haberdarsnz. Muameleden de anlyorsunuz! Neden byle bir i tutmadnz? Nasl bir i? Muakkiplik diyorlar. Bir yazhane aardnz. Yahut bir avukatla terik-i mesai edersiniz! Yapsam iyiydi ya... Bir trl yapamadm. Bakn Murat bey! (Dnyada iki eit adam var) derler. Birisi insanlar maiyetinde altrmak kabiliyetine malik adam! Dieri de, mutlaka birisinin maiyetinde almaa muhta insan! yle mi? Evet! Halbuki yle deil... Arada bir nc eit insan vardr. Ne birilerini maiyetinde altrma becerir, ne de birisinin maiyetinde almaa... Buna ksaaa (Serseri) diyelim... Durun anm! Biz ne de ok (Estafurullah!) kullanrz. Bu benim dediim, daha dorusu temsil etmee altm (Serseri )tipi bizde henz yok gibidir. 200 _____ ^^unu, yunul Ul[ pC^K-ta arap iesi, et konservesi kutusuyla yan gelmi sakall... Bir torbas, bir de denei olur ekseriya... Bildiniz mi? Evet! Baka eidi. (Bohem) dedikleri ehir serserisi-dir. Paray nerden bulur? Nasl yaar? Kendisi de pek bilmez. te bu tip ne bakasn idare etmee kalkar, ne de kendisini bir bakasnn idaresine verir! Ben size bir yazhane anz! dedim. O zaman da yazhanenin emrinde olacam. Her yazhanenin kendisine mahsus kanunlar var. Yazhane sahibi de onlarn emrindedir. Yazhaneyi kendi keyfim iin amyacam ya! Mesel sizin bir iinizi takip edeceim. Bunu kabul ettiim anda size balanyorum. Uradnz zaman orada bulunmaa mecburum. Tabi. te grdnz m? Yazhane bize (patron) oldu. Zaten uramyaym desem iim rahat etmez. Gnm, yahut gnlerim bana zehir olur. Halbuki bazen cebimde be. para olmaz. Mahalle bakkalndaki kredime gvenerek be gn evden ayrlmam. Tenbelliin tadn karrm. O zaman da iin zevki size ayn hisleri vermez mi? Bilmem! Belki de verir... Lkin denemee hi de niyetim yok! Yorgunluk meselesi galiba! Kendimi imdilik yorulmu hissetmiyorum!

 Evlenmei de dnmyor musunuz? Btn bu szlerden sonra m? Ho adamsnz dorusu... Yahu! Dnyada kadndan, bilhassa nikahladnz kadndan daha mstebit bir patron olmaz ki... Hamdi bey kkr kkr gld. Tapu dairesinin nnde otomobilden indikleri zaman: ofrn parasn veriver! dedi. Bana da ltfen be lira ver. Murat syleneni yapt. Tapu dairesi henz kalabalklamamt. nndeki. 201 vade, baz korkun ruyaaruu msum \uuuo n^...,~~------ve bir trl k yolu bulunmad iin ter iinde uyandran ksma getiler. Mehmet efendiyi, gayet byk, ypranm defterlerle dolu bir odada yapayalnz buldular. Hamdi bey selm verdi: Hazr m bizim kaytlar? Hangi kaytlar? yi vallaha! Dn numarasn braktk ya... Evet... u mesele. Dur bakaym... -Defterlere mitsiz mitsiz bakt: Evet, zahir! Hay Allah raz olsun! Kocakar bir dua edecek ki... Fakir bir kocakar... Yzyirmi bilmem ka sehimde onyedi buuk sehim mi nedir? te sana hellinden be lira... Fakirse vermeseydiniz... Zaten para diye vermiyoruz.. Dua niyetine veriyoruz. Kiminin paras, kiminin duas demiler. Mehmet efendi, sol eliyle yazyordu. El hareketi her hafta bir kere duraklad iin seyri insana i sknts vermekteydi. Defterdeki kaytlar vaktiyle kimbilir ne iin baslm, imdi msveddelik olmu bir kda kard. Mahkeme mzekkeresiyle beraber Hamdi beye uzatt: Buyur. Bo bir daktilo bulunuz! Birka kuru verdiniz mi hem temize eker hem de imzalayacaklara imzalatr. Bu usul beeniyorum. mzaclar karlarnda krpe kz grdler mi, okumuyor bile... stersen bor senedi imzalat, istersen idam fermanlarn... -Kederle glmse-

di: yle... Bir de gen tapucularla daktilo hanmlar beenmezsiniz bunaklar! Byle kuru kuru beenmei ne yapaym! Onlar da beni beenmediler ki... Ablama sylerim. Sen beni bilir misin? (Fikri bozdu bu herif! Gzn a!) derim. Vallaha sevinir! Sevinir mi? 202 ki idman sayesinde bize de bir sehim kar diyerek... Akl varsa sevinir! Hay Ailah mstahakkn versin! Bu hi aklma gelmemiti. Nerden gelecek! Zamane genlerinde akl ne arasn! Glerek ktlar. Hamdi bey: Sen doru mahkemeye ko, dedi, listelere bak! Bugn ok mahkeme var m? ok... Yedi tane... Yedi tane ok deil... Bazan onbe tane olur! Sen idare etmee al. Bizim burada tandk bir daktilo hanm olacak. Mesai balamadan unu karttrvereyim. Bozuk para... cabederse ben veririm. Hesaplarz. Haydi ko... Murat Mahkemeleri dolat. Listelere iaret etti. Hepsini iitmek kabil imi gibi, merdiven banda durdu. eit eit adamlar inip kyorlar, kouyorlar, barp aryorlard. En fazla beyaz sarkllar nazar- dikkati celp ediyordu. Din adamlarnn, dnya ileriyle, bu kadar iddetle megul olmalar acaipti. Murat, iiyle alkas bulunmayan mevzulara dalmak zere olduunu anlayarak silkindi. Ticaret mahkemesini yokladktan sonra cezalarn alp almadn anlamak zere aa kata indi. esasnda pek cidd grnmyordu. Pek cidd grnmeyen bir iin, bir sr insana ekmek paras temin edii ayrca alacak bir eydi. Hamdi bey geldii zaman avukatlar da gelmi bulunuyorlard. Bu suretle Ticaret mahkemesinde bir tek dava akta kalm oluyordu. Onu da oradan baka yerde davas bulunmayan bir avukat ktibine emanet ettiler.

Hamdi bey ran bugn cra'da altrmak istemiti. antaya koy! dedi. Hrant trl domuzluk dnr. (Bakaym) diye kpek gibi yalvarr. Sakn gsterme! 203 r istemez ya... imdi gelelim icra ilerine... icra er avukatln yarsdr. Senin iin ayrca kr vardr. Mesel bir senet icraya koyulacak deil mi?.. Murat'n var gayretiyle su gibi ezberlemek istedii bir ok yeni ve mhim eyler sylyordu. Bunlar aklda tutmak, bir yere bylece yazmadka imknsz gibiydi. Ciddi mi deil! Ben de ne kadar budalaym! Her i bilmeyen iin ciddiden de beter... Buyrun bakalm? de-rne emri nedir? Haciz kararn nerden alacaz? Ill Murat, gazeteyi dikkatle katlad. nne koydu. Katlad yer, ereve iinde bugnn 1 Nisan olduunu, okuyucularn aldanmamak iin dikkatli davranmalarn ihtar ediyordu. Birisi (Puvason Davril) yapmak isterse Murat, bunu gsterecekti. e balayal drt gn olduu halde, sevinci de, heyecan da henz yatmamt. Gece uyanp ok kr! Bota deilim! diye kendi kendine glyor, sabahleyin erken kalkyor, insanlar daha ok seviyor, kzlar daha gzel buluyor, manzaralarn hepsinden holanyordu. Yrei, iir yazamayacak, birey okuyamayacak kadar feraht. Yazhane urada dursun, koskocaman ve karmakark stanbul Adliyesini de deta benimsemiti. Baka herhangi bir i, bu kadar zevkli olamaz sanyor, Bankas'nn stanbul ubesi'ne Mdr tayin etseler kabul etmeyeceine emin bulunuyordu. Erturul Hikmet, i bulduuna umduu derecede sevinmemi, ahap, avukat ktipliini ona lyk grmemiti. Yalnz garson hsan, kendisi kadar mesut ve heyecanlyd. sizlik ne cenabet eydir bilirim, diyordu. nsan rkek eder namussuz! Darleytam'da bir hocamz vard, 204 (bo ouracagnza, bedava aln!) derdi. Kendini kuvvetli hissediyorsun deil mi?

 Daha deil karde! Sanki aka gibi geliyor. Rya gibi... Uyanacam da... Yalan olduu meydana kacak... Byle bir ey... Sana belli etmemee alrdm ama, senden fazla zlrdm. Biliyorum eksik olma; Biraz para biriktirmeiisin... mkn m var? Aklmdakileri bilsen... Brak imdi aklndakileri... Erturul Hikmet beye kulak asma! (Ziyafet) lkrdsn beenmedim. Yok... Bir ziyafet hakkettiniz! yle bir gece dnyann anasn satacaz! Gene sen bilirsin! Lkin biraz daha beklemeli... Anafordan bir elbise geliyor. Aldm gn... Aldm gn deil, aldm gnden sonra senin ilk izninde ziyafet hazr arkada!.. Gel unu akn pursuva... Yapalm... Ayp! Erturul Hikmet duymasn... (Para kazanmak bazlarn hasis eder!) diye lf dokunduruyor. Sonra da (Benim szm tabi sana raci deil! Ahlksz heriflere mahsus!) diyerek bir de ii salama balyor. Kendisi bir baltaya sap olmad da ondan... Anlald ziyafet verme desem de vereceksin. Bari masraf bana brak.. Bu olur! Peki! Vekilharl sana veriyorum. Sz... Murat bunlar hatrlayarak glmsedi. Odas, yaz k gne grmyordu. Bu sebeple bir eit akvaryum loluu vard. Buna ramen burada bulunmaktan memnundu. Odaba Hseyin aadan sklmasa, byle saat sekizde deil, altbuuk, yedide gelecekti. Halbuki, Hseyin aa, acemi ktibin yeni hevesine kar, usul, erkn retmek, bir de lzumsuz yere aptallk etmesine mani olmak iin: Dokuzda iba yapmal! demiti, erken geldiini, mteriler sezerse onlar da erken gelmee kalkarlar. O zaman da biraz ge kalsan sylenirler. Avukat yazhanesine kim gelir? derdi olan gelir! Derdli adamn g205 I zne de bir vakit uyku girmez! Gene sen bilirsin Murat efendi! Murat'n bilecei, buradan hazzediyordu. lk sevine, gesin, ne gzel! Biraz alacak, iirlerini derleyip toplayacak, ilerde bir de kitap karacak!.. Zile basp kahve syleyerek, sessiz, sakin, yaz babam yaz!.

Darda birileri fsldayorlard. Nihayet kap kibarca vuruldu: Buyrun! Sol bitiikteki daktilo makineleri tamir atlyesinin ya-hudi matmazeli, dilerini gsterip glmseyerek: . Msaade var m? diye ban uzatmt. Rica ederim! Yalnz msnz? Artk deil... Henz tanmyoruz ama... aresiz... Bir de komu demek akraba demektir. Bizim patron da gelmedi. Her taraflar kapal... Bir lira bozuk para rica edecektim. Birazdan iade ederim. Murat, derhal elini cebine att. Sonra bir an durdu. Gazetenin (Sakn aldanmayn, bugn 1 Nisan!) yazs gzne arpmt. Lkin bu bir anlk tereddd matmazele belli etmeden: Sevinle... -diyerek drt tane yirmibelik ayrd Adm Murat'tr. ereflendim msy! Bana da Reina dersiniz... Paralara bakarak bir kan kaldrmt. Kurnaz kurnaz dnyordu. Birazdan... Patron gelince... Borcumu derim. Ne zaman isterseniz... Kz, paralar ald. Sar salarn bann gzel bir hareketiyle arkaya att. Gsleri, kalalar ve baldrlar dolgun olmasna ramen vcudnde gene bir incelik, tenaspten gelen bir atiklik vard. Murat: Yz ocuk yz* gibi masum ama, gzleri eytan m! diye keyifle dnd. Bu masum bebek yznde yalnz belli belirsiz boyanm kaln dudaklar kadncyd. Mersi msy! 206 Bir ey deil... Ben ne kadar budalaymdr. Affedersiniz... Bugn ayn ka? Biri.

 Mays'n m? Hayr! Nisan'n! Nisan'n biri mi? Ne diyorsunuz! Mahvoldunuz zavall komum! Efendim? Mahvoldunuz... -Nefis bir dalgalanla glmee balad:- Sizi soydum... Vah vah! Darya seslendi:-Msy YordanidisL Yordanidis: Ben size sylememi miydim, diye glerek grnd. Trkler, esmer insanlardr, ekerim, sarnlara dayanamazlar. Akllar derhal karmakark olur!.. Murat'a gzn krpt:- Somurtmayn! Be liradan ne kar? Matmazel Reina tashih etti: Ancak bir liras varm. Onu verdi! Ne demek? Ben mrmde sizin kadar merhametli bir yahudi grmedim. Yani, pardon, (Merhamet) yahudi-de olunca ne mnaya gelir, bilirsiniz! Msy Yordanidis!... Hayr! Pardonu geri alyorum. Bu dakikada, dnya zerinde, Murat beyden daha bahtiyar bir baka Trk bulunmaz. Peki ne olacak? Alt lira yeter! Nerede yetermi? Ben tek bama alt liralk bira ierim... Matmazel arlot gznz karr... Bir Nisan'da da m yasak? u bizim arlot, Lejyon etranjer yzbas olmalyd. -ini ekti! eki benden niin be lira istediniz. Siz eski ahbapsnz, Msy... -Murat adn tekrarlad:- Msy Murat henz yenidir. Sonra huyunu bilmiyorum. Belki akay sevmez!. Siz her eyi istediiniz kadar sevimli yapabilirsi207 niz Matmazel bu bir, bir de ben asl somurtmaktan holanmam! Ne iyi ettiniz. ki senedir byle yapyoruz. Msy Yordanidis iki senedenberi muntazaman beer lira kaybeder.

Bugn le yemeinde beraberiz. Mamafi gelecek seneyi bilmem! Bu sene yemek paranz kendiniz demi oluyorsunuz. Yordanidis filozofa konutu: Ben kadnlar ok sevdiim iin mi tanyamyorum bilmem ki... Hep beni aldatrlar. imdi arlot'u greceksiniz. le zeri gelecek... O matmazele de benzemez. Beni cebren aldatyor. Be lira ister. (Puvason Davril yapacaksn! Olmaz!) dedim. Ne Puvason Davril'i! Ben bugnn ne olduunu bile bilmiyorum! Ben cidd konuuyorum! Sen iin alayndasn. Ver be liray! Veririm. Birok gler... te Puvason Davril! diye ben buna derim! Benim avanak sevgilim! der... Gzel deil mi? Siz de niin zlyorsunuz? nsan bazan da mahsustan aldanvermeli! Yordanidis, byle syleyen matmazel Reina'ya mitsiz mitsiz bakt: Aldanmann akas bile ho deil... Murat kendisini yeni toplamt: Otursanza, diye rica etti, birer kahve ielim. Ben gryorsunuz, pek beceriksiz bir ev sahibiyim. Yordanidis hemen oturdu. Lkin matmazel Reina zr diledi. Patron gelir. Sabahlar ekseriya fkeli oluyor, atacak yer aryor. Bu Ruslar kendi memleketlerinde, bu sabah fkeleriyle nasl yaarlar bilmem ki? Patronunuz Rus mu? Muhacirlerden. (Ben beyaz Rus'um!) diye iftihar eder. Bunlarn siyah da m var? diye dnrm. Yordanidis: Kzl var meleim! diye izahat verdi. Onlar da sabahlar byle fkeli midirler? Duyduum doruysa onlar gnn yirmidrt saa-tnda fkeli olurlarm... yleyse kimseyle geinemezler! 208 Dorudur. Sahi mi? -Kz biraz dnd, Murat'a gamzeli bir tebessmle bakt:- le yemeine kadar orvvar!.. Kz kapda durup dnd: Nianlnz varsa davet edebilirsiniz!.. aka edelim derken size sknt vermek istemem! Bir tane olacak matmazeli. Lkin annesi henz dourmad... Bu sebeple daha uzun mddet bizimle

beraber yemek yiyemez. -Gld:- Mamafi yemekte gene drt kii mi olacaz? Ne demek? Ayn eyi teklif ederim. Nianlnz getirebilirsiniz... Deil mi? Msy Yordanidis? Matmazel Reina'nn nianls da sizinki ile yat sanrm. Eer dndenberi birdenbire bymediyse... Kz, ciddiyetle: Yemekte drt kii olunacaktr, diyerek kt. Msy Yordanidis grltyle daman aklatt: Ne kz!.. Haydi kahveyi syleyin bakalm! Beni sabahleyin insafszca soydurduunuz iin mi? (Bir sudan iki kere ykanlmaz!) derler.

Bu kadar aptal olduumu iki gn iinde ner-den anladnz beyefendi! Ne kadar bedbahtm! Estafurullah... yle ya... Hem Reina gibi bir prenses tantyoruz, hem de ikyet ediliyor. Ben bunun deerini takdir edemeyecek adam mym? Af buyrun! Henz lykyle tanamadk galiba! -Azametli bir hareketle czdann kard. Bir kart alp uzatt:- Ltfen sizde kalsn... uraya bir yere ivilemenizi tavsiye ederim. Hakkmda hkm verirken bir gz atarsnz! Murat kart ald : Yordanidis Dr. d'Amour 209 F. : 14 Fevkalde! Byle bir meseym uou. .--------Tekrar merref oldum! Ne zannettiniz! -Bu esnada gazeteyi grd. Gzlerini ksarak bakt:- Dehet! diye bard. Sizi tebrik ederim aziz meslektam! Elinizdeki kart benden ziyade size lyk. Neden? Bir liray verirken bu gazete... Hay Allah! Bizim yarmkan ngiliz duymasn! Sam ban yolar! Kim?

 Benim patron! Anas ngilizdir. Neden? Trkler akllanyorlarlar, diye.. Demek ki matmazeli bir bakta ltnz. Puvason Davril'e raz oldunuz! O biare de kandrdm diyerek sevinir! Syleyeceim! Rica ederim. Tamamyle ters dnyorsunuz! Bu gazete bilkis, benim dalgn bir adam olduuma delildir. Kendime gvensem nne koyar m idim! Sanki nme koydum da bir ie mi yarad... Nefis adamsnz azizim! Anlaacaz. arlot sizi sever! arlot'a meseleyi anlataym da, aptal yahudi ile gizlice elensin! Matmazel arlot hangi milletten? yle kark ki... Evvel, gbek evvelki dedesinin hangi milletten olduunu bulmal... Bir kt ister... Yazarak aaya doru ineceiz: Byk babasnn babas Polonya'l imi. Babas Rus, anas Yahudi bir melez adam... Olu bir Alman'la evlenmi... Onun olu bir Fransz kars alm... Gelelim kadn tarafna... Byk anann anasnn anas talyan, Yahudi ana bir sveli'den domu... Olunun ald karsnn anas bir spanyol'mu... arlot'un annesi olan Franszn annesi Maltz... Ka oldu! Bilmem! Ben birgn enmeden saymtm. Galiba sekiz millet... Zaten arlot gibi hne bir kz ancak sekiz ayr milletin karsyle erkei bir araya gelip gayretlerini 210 ileyi senedir nasl ekeriz arkada! Yordanidis'i, Karadal hademe ard. Delikanl: Patron! diye kalkt, birazdan sizi gtreceim! Nereye? Bizim patronla tanrsnz! dettir. Rahatsz etmiyeyim! Dnyada rahatsz edilemeyecek birisi varsa, o da benim patrondur. Niin? Her eyi evvelden dikkatle hesaplar. Sizi tanmak iin be dakika ayracaktr. Mhlet biterse...

 teki odaya geer... Siz Sonra... gelmesini isterseniz tam gn beklersiniz! Sarman! Deil mi? Yordanidis glerek kt. Murat, onun kadar derbeder bir sevimlilii asla olamayacan biraz da hasetle dnd. Kart nnde duruyordu. Doktor d'Amour! Ak doktoru! Dikkat etti. Hayr daktilo ile yazlmam. Bir matbaaya smarlanmt. nsanlar nelerle urayorlar, nelerden zevk alyorlard? Beyhude gibi geliyordu ama, insanlardaki hususiyetleri meydana getirip, hayat yeknesaklktan karan da bu mini mini budalalklar deil mi? Artk hibir faydas kalmad iin gazeteyi bir kenara koydu. Ajandasn at. O gnk davalar bir kk kda yazd. Dolaptan dosyalar karmak iin patronlarn brosuna geerken Yordanidis'e istedii kahveyi smarlamadn hatrlamt. Adeta kederlendi. lk gelen mteri, uzun boylu, deta kanbur, altmlk, fakat drt gnlk trana ramen din bir ihtiyard. Salar ve sakallar oktan beyazlanm olduu halde, yznde gene de bir esmerlik vard. Bu esmerlii, galiba geni kenarl eski ftr siyah apkasiyle, rengi gneten kr-mzlam perian paltosu veriyordu. Ceketi, pantolonu da siyaht. Ayana mest-lstik giymiti. Bu sene scak211 M i 3 h o ro ro a Ii r-f

=r. co q II. > It

cd a CD < Q CD 3 i i x- a Q r* CD 5' (Qt CD = > CO X" CD x1 co < Q Q> O CD (Qc -r^' Q- nT z^ Q -co 3 CD 03 35 _ Q S. O < O" 3 CD Q N X-

CO Q 3 a co CD CD N < CD CO C-Q. -CO CD ^ O CD ^ 3 CQ<(Q 3 CT C: Q 2. Q- N Q. D 3 5T CT O C 3 S CQ<-< u X- 3 Q. q_ q =: 3< -w x- q ^ ct s | =: 3 o--O ? c. CO xj-* 3 \

^,(0 Co q -L- 3 =: X- 3 CD -Q __i i- -CO rt jj CT " 3 c ~ CT Q ^ X-CD _. Q

s = :. (Q < 5' O ^ Q O O Q =. Q. Q CQ< 3 3 3 < 5 =i 2 ~ Q.-C0 -co m ? Q "q CD ' 2 CD is N Q3 9CD 3 a3 CD 3 CT CO T3 Q CT 2;

3 3 C: -CO CO c CO a 3 I l&li I. l CD < <_ Q ^ CD CD 3 CQ 3. _ Q. mi I I: I I S " I CD -CO o g3 Q CD - 9: -CO | CD q CO . cd : Q OQ C

5 o

cp_ 3 -S f g.cd a 3 CD 3" Q. .* CD CD 3 7T a. c o co" 3 3 ^ S D 3" Q. q 9. CT aQ < a 2. 3 cd 5 n 3 3 < 5 3 2. 3 S o ~ < < H 3 ""^ Q CT 3 9. CD 3 i CD O CD Q. CD 3" CQ; a c?

CT

Z*

E! ^> 3 "5' CT CD a. CO 5' CD ? 3 ^ CT Q. O Q. C= Q CQ CD 3 CD c3 Q a X o' S-a$R = Q CT Q " a-g i-g! n> r> 5- ; C:" 2. O CD X" CQ <5 , CD g. CTS

x- & N ?.Q. ^- CD 9

 ! CQt S q--co 3- _; 5- 3 Q 5 -J Q ^ "2 >CDdcdcdcq2ct3 2 9R 3-S' 9. F^c7?CTg 3 co' Q = ct -o 3 - - a a85 -co Q -CO Q -03 ro a CO -i 3 3; < cd ~ 3 _, Q

C: CD i,3 CD CD 3 S- 3"< 5 3 x-3 5 5- 5- w

CD 3" N - > 3, C Q, -<' ' Q CD

O X- S Q Q C ^<-2 Q Q 9. 23 S-< 9- g ct q -a a o a 55 5 rt Q 3 2. CD -T CQ cp_ CD O CD

D o en QI 7> a CD CD s 3-: Q 3 g 9t :

Q. Q CD Q3 o "CO i Q 3 Q i

Q 3 Q "CO f 3 Q "CO l~r ST CD CT CD ^; -i CO

_ CT CD "~\ 0 (Q 3 '03

OOQ CQ ^? n- Q> tiff CD CD if CD 3 C 3 X Is Q

< C | if 3 -co o I Q P_ 3 2q CD -co -Il Q CT x- cr -CO ^ 3

3 cd !.3 cd-55' f 8:cQ.a x? Q. O; "' c Q <. q_ 3 D CD Q O X- c = Tf, u: = O O _. Q 2. E-3 CO 3 -i" =: Q q "^ o q -co CD 5 t- ,X -*- l~t-

5 9-3 =o 5 g _ ! 2 2_ e - 5 S. _ __, ^ ^ X" Q O: C: 0 Q -t CO CD ffl 3 3"

g 3 3--' Q Q -^ O" CD ^ 3 ==.Q Q

9-CT -" ci x- 5" 3Q CD ^ 3 -CO -CO CD = 3 qa 3 C CD -< xO Q- 05 T^- C CD 2N 3 CD Q

^ 5! ^ : _o Q Q 3' s s< X" X" T" a -I' ro 3" S

ro 3 ro ro 3 Cp 3" - 3" 3 Q Q_ Q. ^a~ -CO g- C: *^ O i-

Q 3 C! "2 q q Q. rn D S Q 3. Icfllo-o- 3 2 "" 3 C-ffl Q< 1 E S 2. 3 CT . ~S CT CT - CD lara girdim desenize -Durun bakaym! tsuraaa un kas vard. Siz yeni mi geldiniz? Evet! Selim efendi askere gitti! Ne sylyorsunuz, o babam yandaki herif daha askerliini de mi yapmam? Ben kendisini tanmyorum efendim! Beyefendi tanyorlar! Msy Samoil, gazetenin zerinden kadna bir kere bakt, duymamazlktan geldi.

 Bir yama daha girdim. Hastalkl falan olmal... Geri kalmtr. Ferah otuzundayd ayol! Yerinden kmldamaa takati yoktu. Askerlikte ne yapar zavall! Murat, halbuki selefini byle dnmyordu. Kadnn sraryle hayalindeki arkadan birbirine uyduramad. Yadrgad. Bizim dava leden sonra m? Evet! Hep kartrrm. Bazan leden evvele koyuyorlar. Buraya gelmezsem unutulur, gidilmez sanyorum, iim iime smyor. Cehennemin de bir ucu. Biz Ayvansa-ray'da oturuyoruz... Ablam orada iskele memuru Raif efendi ile evli... Tanr msnz? Hayr! yleyse Hali'le alkanz yok. Vapurla gidip gelirseniz mutlak tanrsnz. Kse Raif derler. Rabbim dana gre kar verir. Tevekkeli herifi kse yaratmam... Bam atelere yakt. (Gel enite? stme varma! stemem!) diye az m ayak direndim. yi adamm... Kmil adamm... yi adamm, kmil adamm da, iki kars neden oturmam... Kse'yi bizim ahlksz herifin tatl dili ile iki dkkn aldatt. Dili de tatldr. Bilmeyen (Ne halk adamcaz) der. Bir de gelip bana sormal... Beni bu taze yamda avukat yazhanelerine drd. Mahkemelerde srndryor. Biz grmedik... Benim babam, Ayvansa-ray'n Baimam'yd. Yirmi be sene muhtarl var. Babam, gbeine kadar sakal varken bir kere bile karakola girmi kul deildi. Zahir nazara geldik... Bu kapy rendik. Allah beterinden saklasn! 214 ama, bu ikyet bizim, evlilikte bedbaht olmu orta halli stanbul kadnlarnn acl dert yanmasna da benzemiyordu. Bir bakasna, pek candan acmad birisine, batan savma tercmanlk yapar gibi bir hali vard. Gergin pembe yanaklar ona her zaman utanm bir gen kz hali vermese, insan bsbtn arr, acaba seviniyor mu diye tereddde derdi. ahitleri getirmedim, dedi, lzm myd? Hayret bey (Ben size haber veririm!) demiti. Ben bilmiyorum efendim. Birey sylemediler. Evvelce ahit dinlettik. Hayret bey (Daha iki tane olsa iyi olur.) dedi. atm kaldm. stemiyorum efendim! Bir halini grmezsem istemez miyim? apkn m yoksa? Kim? Murtaza denilen hmbl m apkn? Keke apkn olsa... Herkesin bandaki bir hal... Elbet birgn gelir, uslanr dersin! Horoz benim deil mi, diledii plkte einir de gene gelsin! dersin! Ban iki tarafa edal edal sallad:- Benim derdim kimselerinkine benzemez. Allah gvura, fta vermesin... -Murat, msy Samoil'i dnerek telland. Lkin gazete kmldamad bile.- Benim derdim... i beni yakar, d seni... Hesab... Oturup kimselerle dertleemiyorum. Sabr ta dayanmaz!.

Murat, yava yava merak etti: Kumarbaz falan m? Kumar erkek ii kardeim... Benimki ahlksz... Sylenmez ki... Murat: Olan m yleyse... diye dnerek belli belirsiz kzard. Ka senelik evlisiniz? Drt sene... lk zamanlar iyiceydi. Sonra sonra azd. Dalara talara Yarabbi! Kap iddetle ald. Hepsi de avukatlar geldi zannederek baktlar. ki hanm mteri ieri girdi. Gayet ktlar. Bir rnek giyinmelerinden hemire olduklar anlalyordu. Murat: Skn etti nisa taifesi!.. diye dnerek: 215 buyrun eTenum: ucu. Kadnlar evvel yanl gelmiler gibi durakladlar. By -Otuz yanda kadar olan KneYirmi, yirmidrt gsterene- Franszca: ardm! dedi. Sonra Murat'a dnd. Trke sordu: - Yeni ktip siz misiniz? Evet efendim, buyrun! Eer ge kalacaklarsa beklemeyelim. Gelirler sanrm. Daha gecikmezler. Birisi nci hanmn yanna oturdu. teki bir iskemle ald. Murat, bugnk davalarn iinde bunlar alkadar edebilecek dosyann hangisi olduunu bulmaa alt. Gen hemire: iniz uurlu olsun! diye glmsedi. Teekkr ederim efendim! Adnz ne sizin?

 Murat efendim! Hukuk'a m gidiyorsunuz? Hayr efendim! yleyse ahadetnameniz yok! Yok efendim! Vah vah! Byk hemire Franszca: Braksana ocuu rahat! dedi. teki: Ya anlyorsa!., diye cevap verdi. By gayet pikin Murat'a Franszca sordu: Bu lisanla gryor musunuz? Murat, baz baz yapt gibi, anlamazla vurdu. Efendim? diye Trke sordu. Franszca bilir misiniz demitim. Ben mi? Hayr! Neden sordunuz? Sordum. Hi... imdi asansrcler bile konuuyorlar da... Murat' insan hesabna koymad belliydi. Delikanl: Almak lzm! diye kendisine cesaret vermee a216 aey nunp yuzunu gstermiti. Yeni gelenler onu ayn zamanda szdler. Beenmeyerek burun kvrdlar ve anlayan bulunmadna tama-miyle emin olarak gayet gzel, gayet ilek bir Franszca ile serbest serbest grmee baladlar: Kk hemire: Benim burada hemen canm sklr. Kuyu gibi! dedi. Senin erkek olmayan her yerde hemen cann sklr. Neden? Erkek yok mu?

 Hani? Gazete okuyan m sylyorsun? Kk ktibi... Ne tuhaf kalar var... Ne varm kalarnda... Bilmem. Birisi yukarya kalkk gibi... O imdi moda yavrum! Hepsi yle yapa yapa kalarnn birisine yer deitiriyorlar. Az da fena deil... Neden azna indin? Byklar daha houna gitti. Dorusunu sylesene... Hemen alnrsn. Ben byk merakls deilim! Biliyorum... Dilerine bak kazma gibi... Sapsar... Sarl cigaradan... -ini bir tuhaf ekti:- imdi gene kzacaksn! Bu cigara ien erkeklerin yle bir tad oluyor ki... Aifte seni... Vaaha!... Halbuki ttn esasta o kadar tatl deil... Neden bilmem. Senin salarn yolarm... Kk kz glverdi. nci hanmn Frenkce'den can sklm olmal ki, ne olursa olsun diyerek sordu: Sizin de boanma davanz m var hemire? Sual daha ziyade byk hemireye sorulmutu. imdi asansrcler bile Franszca. demesine ramen, gene de dnya zerinde bu lisan kendisinden baka bilen yokmu gibi davranan hanm, hakarete uramasna suratn ast: 217 kurtarsn! Amin kardeim... Bir daha m tbeler tbesi... Birincisi miydi? Hayr... -Bir an tereddt etti:- ncs... ncs m? -Gld:- kurtulamayacanza bahse girerim. Siz evlenmeden yaayamayan kadnlardansnz... Nafile (Amin) dediniz! Vallaha aklmda fikrimde yoktu. Kse enitemi siz bir bilseniz... Aklna koyduu ii mutlaka yapar.

Az m yalvardm. (Beni dertli halime brakn! Vallaha kendimi kuyuya atarm!) dedim. (Rahmetliden sonra bana erkek yz haram olsun!) dedim. Kk hemire Murat'a bakarak glmsedi. Baz Meryem tablolarndaki o ince, o sarn gzellie benziyordu. Kelebek gibiydi. nsan dokunsa, hususiyetini tekil eden yumuak bal ve ipek gibi renkler elinde kalr zannederdi. Ablas, iman kadnn derdini hi merak etmemi ^olacak ki kurtulmak iin tekrar Franszca'ya bavurdu: Gitsek te sonra m gelsek... Ben merdivenleri bir daha kamam... Peki! Kahve ier misin? Hayr! Ben ieceim. -antasndan kk yass bir tabaka kard. Tabaka altn kaplamayd. Cgara ald:Ktip bey, kibrit bulunur mu? Var efendim! Murat, kibarca ate verdi. Az kalsn: Kahve syliyeyim! diyecek, Franszca'y anladn belli edecekti. Kadn: Mmkn olsa da bir kahve syleseniz! dedi. Hay hay! Zile bast. Gene ajandas ile megul olmaya balad. Kk kz: Kibar ocuk! Grdn m? dedi, bundan evvelki pek budalayd. 218 tcuo uuui cmc: Bilmez miyim? Fazla kibarsa... Ben dnrm. Bakalm buraya bunu kim alm... Eer Hayret bey getirsiyse... Lzumundan fazla kibar olmal...

 Ne diyorsun? Sahi... Kk kz Murat'a bir eit hakaretle, hatta irenmeyle bakt. Murat, kendisini var kuvvetiyle zorlayarak zaptedebildi. Sz gayet feci bir man tayordu. lk frsatta bu korkun pheden bu terbiyesiz kadnlar kurtarmaa karar verdi. mrnde bir daha bildii bir lisan bilmiyor grnmee de yemin etti. rak gelince, kk kza: ekerli mi olsun? diye sordu. Ben imeyeceim? Sizinki efendim? ekerli olsun! Siz imez misiniz? nci hanm sadece su istedi. Msy Samoil iini eker gibi yavaa: mem! demiti. Ancak bu kelime zerine, Murat onun yahudiliini ve bu suretle de Franszca bilmesi ihtimalini dnd. Hemirelere kar duyduu fke bir misli artt. in iinden nasl kacan, pheye den namusunu nasl temizleyeceini dnyordu ki, kapy Yor-danidis at: Bir dakika gelir misiniz ltfen! dedi. Murat az kalsn kalkyordu. Yalann bu anda meydana karmaa cesaret edemiyerek aptal baklarla baka-kald. Byk hemire: Franszca bilmiyor, msy! dedi, ne istiyorsanz bize syleyin. Bilmiyor mu? Evet! Yordanidis gzlerini kst. Yutkundu. Sonra gze! g-lmsemesiyle dilerini gstererek: 219

 Sahi nerden bilecek zava, aea, ninen ne syleyin. Biz bitiik yazhanede oturuyoruz. Patronum kendisiyle grmek istiyor. Patronunuz Trke biliyor mu? Orta bilir. Peki! -Murat'a dnd:- Bitiik yazhanede oturu-yorlarm. Patronu sizinle grmek istiyormu. Ben bilmem... Ne yapalm?.. Orada bir Trke bilen varm... Pekl imdi oldu. Dar kp kapy ekti.. Yordanidis: ' Bunlar ne numara! Arkada! diye fsldad, sende i okmu... Sorma! Bir kere (bilmem) dedim. (Ne konuacaklar bakalm!) diye... Bir daha tbeler tbesi... Seni beenmediler mi? Bilkis pek kibar buldular. Daha ne istiyorsun! Efendim, almak meselesi... Ben bu kadar kibarl ne becerebilirim, ne de becermee kalkarm... Kibar demee de kzyor Allahm! Daha evvel bilseydim, patrona sylerdim. Haydi gel! Seni bir methettim ki... Patron merakland. Elini su bardana gtrnce msaade ister kalkarsn. Usulmz byle. Su bardana m? Evet greceksin ya!.. Murat, bitiik yazhaneye ilk defa giriyordu. Kap, kk, darack bir koridora alyor, bir bekleme sras, burasn bir kat daha daraltyordu. Yordanidis'in kitabet odas sadayd. Koridorun tam karsnda bir kap, bir de solda baka bir kap vard. Kardaki kap asl patronun yazhanesine alyor, bu yazhaneye Yordanidis'in odasndan ikinci bir kap ile de girilebiliyordu. Yordanidis. ite bu ikinci kapy vurdu. Cevap beklemeden at. te! diyerek Murat'a yol verdi. Oda bir blme ile ikiye ayrlmt. Arada kap kanad yoktu. Koyu kahverengine boyanm blmenin nnde

220 __ ___,.-,v,ww. muinli u rv

bakta nedense, ngiliz tebaas oluu yalan gibi geldi. Zayft ama, sanki btn ngilizler ve onlarla tebaalk alkas bulunanlar uzun boylu olmaa mecburmular gibi, bu adam bilakis ksayd. Yeil kirpiksiz gzleri, salar tamamiyle dklm yuvarlak kafasiyle bir yerli insana benziyordu. Bonjur msy! diye elini uzatt, Franszca grtnz sylediler. Evet! Ltfen oturunuz. Memnun oldum. Bizim ufak tefek ilerimiz oluyor. Yardmnz esirgemezseniz seviniriz. Becerebilirsem hay hay! altnz ilerin ayndr. Baz vekletname suretleri isteriz. Baz diplomatlarn tercmelerinden de suretler karlr. Hay hay! Urarm Msy! Teekkr ederim. Yordanidis ileri yle hazrlar ki sizin yazhanenin i srasn bozmam oluruz. Zaten Hayret bey dostumdur. Bir mahzur grmez sanrm. Ayrca ben kendisiyle greceim... Bu srada telefon ald. Adam telefonla konuurken Murat etrafa bakt. Kede ince ktlara kopye karmak iin kullanlan siyah kollu bir sktrc vard. Bundan baka, gerek oda, gerek patronun masas alacak kadar botu. Masada bir yaz makinesi duuyordu. Bu makine, herhalde, yaz makinelerinin ilk icadnda yaplm numunelerdendi. Murat bir eini henz hibir yerde grmediine emindi. te yalnz bu yaz makinesi, sahibinin ngilizliini meydana koyan bir madd anane delili saylabilirdi. Masada makineden baka yarsna kadar dolu bir su barda duruyordu. Bu yarm bardak su, Murat'a, eczal imi, yahut, burada, bir tehlikeli hasta varm da, ldrc krizler geldii zaman bu suyun yardmyle bir mehul hap yutar, kurtulurmu gibi bireyler dndrd. Patron ngilizceyi, dilerinin arasndan, tane tane ko221

uuyuuu. __ yapm gibi dnerek: Yes! dedi. Telefonu kapatt, pardon, diyerek Murat'a glmsedi, sonra... Vilyette yabanct diplomalarn, vekletnamelerin mhrlerini.tasdik eden bir makam var. Yordanidis size orasn gsterir. cabnda vekletname, diploma asllarnn mhrlerini oradaki numunelerle karlatrp tasdik ettirirsiniz. Bunlar iin sizden evvelki arkadalara birer kk cret

veriyorduk. Deersizdir bilirim. Fakat bugnk imknlar daha fazlasna msaade etmiyorlar. Rica ederim... Komuyuz! Biribirimize yardm etmee mecburuz. cret olmasa da ben elimden geldii, kadar faydal olmaa alrm. Nerede okudunuz? Galatasaray'da... yi mektep. yi talebe... Teekkr ederim efendim... Grtmze memnunum. -Elini bardaa uzatt.- Hayret beye sevgilerimi syliyebilir misiniz? Hay hay! Msaadenizi rica edeyim. Bir sr mteri var ki... Gle gle... Yordanidis kapy kapattktan sonra Murat'a sevinle elini uzatt: Ortak olduk, diye fkr fkr gld. Patron sizi beendi. Nerden belli? Cok eyden belli. Bir kere mektebi sordu ki ben yedi senedir yanndaym, bu nc sefa vuku buluyor. Her halinden anladm canm... yi... Murat, Yordanidis'in odasn acele gzden .geirdi Patronun makamna nazaran buras on kere daha kt. Hele son sistem Amerikan yaz makinesi, ierdeki korkun eskiliin sebebini bsbtn anlalmaz hale getiriyordu. Yordanidis, Murat' kapya kadar, kolu omuzunda getirdi. Kapda kulana fsldad: Aklnda bulunsun! Pazar gnleri buras senin 222 yer... Ne demek? Anlamadn m? Pazar gnleri bizim patronlar olmaz, Cuma gnleri seninkiler... Sahi! Birader msy Yordanidis, kadn meseleler rinde hakikaten doktor imisiniz! Operatr - Doktor!

 Evet! imdi bir imtihan daha kald. Nedir? le zeri bira imtihan... Oradan da tam numa-, ra alrsanz... Gayret ederim. Bir art var m? Benim bilmediim!.. eceiz. Sarho olmayacaz. Pek zor ama, urarm... Pek zor! Zor tabi... Allah yardmcnz olsun! Amin!.. Msy Samoil, gazeteyi bitirmiti. Eski perian bir deftere, tutulmasna imkn kalmam gibi grnen mini mini bir kurun kalemle bireyler kaydediyordu... Rakamlar, tabi... Murat henz yahudiden bir air grmemitir ki... ki hemire Celil beyin mterisiydi. Tesadfen evvel Celil bey geldi. deti olduu zere: Vay efendim! diye haykrarak ieri girmi, haykrmay hi kesmeden, mterilerini hemen gndermiti. stida ve lyiha msveddelerini evde hazrlad, avukatlkta henz konsltasyon usul pek yerlemedii ve tez-canll yznden mterileri byle ayak zeri savd iin Murat, Celil beyin akama kadar ne ile megul olduunu bir trl anlayamyordu. Zaten yazhanede pek oturduu da yoktu. Arayan olursa ieden sonra Adliye'ye gelsin, ya223 I I du. Zaten pek mecbur kalmadka celse saatlerini ikisi de leden sonraya koyduruyorlar ancak, stanbul Ad-liyesi'nde olmayp mesel Beyolu, Beikta, Kadky, skdar mahkemelerindeki ilerini sabahlar gryorlard. Hayret bey, drt gn iinde Murat'a iki lyiha dikte ettirmiti. Celil bey, yazhanede on dakika dursa, saatlerce ta tam gibi yoruluyor, sanki dinlenmek iin

mterilerinden ve kendi tabiriyle Dkknndan firar ediyordu. Buna mukabil, Hayret bey, yazhaneye adeta btab gelmekte, kapdan girer girmez, zerindeki yorgunluu naslsa atp zindelemekteydi. Onu da aksine, yazhanede bulunmak, mvekkilleriyle uzun uzadya grmek dinlendiriyor gibiydi. (Bunun iki istisnas vard ki Murat az zamanda rendi.) O gn Hayret bey, Celil bey gittikten sonra geldi. Bekleyenleri bayla nazikne selmlayp geti. Bylece ktibini herkesten evvel grr, telefon bekleyenler varsa evvel onlarla grr, sonra mvekkillerini geli srasyle kabul ederdi. Murat, patronunun arkasndan yazhaneye girdi: Ne var ne yok? sualine: Telefon eden olmad efendim, dedi, bitiikteki avukat arkadanz sevgilerini sylememi bildirdi. Teekkr ederim. Bir ileri olursa yaparsnz. Bizce bir mahzuru yoktur. Tabi bizim ilerimizi aksatmamak artiyle... Tabi efendim. Ve tabi cret mukabilinde... Zaten cretsiz yaptrmazlar. Sra kimde? O fkara yahudide efendim. Hangi fkara yahudi. Samoil mi? Evet efendim! Hayret bey, gzlklerinin zerinden ktibine sahici :bir hayretle bakt: 224 Bir insann sizce zengin saylmas iin servetinin hangi rakkamla balamas lzm? diye ktibini rktme-mee alarak sordu. Murat, derhal phelendi ve maksad anlamam grnerek: Mesel: 100.000 lira! diye zenginlik balangc sayd hakiki rakkamn on mislini syledi. yleyse azizim, bizim Samoil efendi, sizin hesapla sekiz, dokuz misli zengin.. Aman efendim! Yani milyoner mi? Evet! Tam rakam bu civardadr...

 O kyafet... O hal... Bir tek simit yedi. Acdm da... Cay smarlama akl etmediime zldm. Ismarlasanz ierdi ve size bir ok da dua ederdi. Mehur madeni eya fabrikasnn, Beyolu'nda tane muazzam apartmann, mteaddit 'dkknlarn sahibidir! imdi oluna bir kontrplk fabrikas amay dnyor. Baz ecnebi irketlerde de mhim sermayesi iler. Evet, acnacak bir adamcazdr. 35 lira maala alan bir ktibin merhameten smarlayaca aya bile muhta!.. Sakn bir daha iin esasn renmeden merhamet etmee kalkmayn. Haydi getirin u mendeburu! Pardon! Mendebur sz kendisine aittir. Bizim iin en kymetli mteri! creti dolgun ve pein verir. Garaz ahsnadr. Murat, dar kt: Buyrun msy Samoil! diye yol verdi. Mersi olum! erde az durdu. Hayret bey, bu klksz milyoneri kapya kadar getirdi. Onu selmetlerken, nci hanma da: Buyrun! demiti. Samoil efendi, ktiple yalnz kalmasndan bilistifade, kurnaz yahudi gzleriyle delikanlnn yzne baka-rak Franszca sordu: Kadnlarn gevezeliine ne dersiniz yavrum? Terbiyesizliine deyiniz! Bence gevezelik terbiyesizlikten daha byk bir sutur da... Aldrmayn! Bir daha da bildiiniz bir lisan 225 R: 15 bilmiyor grnmeyin. Eer size fena sylenmesini istemezseniz... Peki, siz nereden anladnz? Franszcay bildiinizi mi? Onlar konuurken bizzat kendi yzne bakm olsaydnz siz bile bu lisan bildiinizi anlardnz. Biraz phe bile kalm olsa, sizi aran delikanlnn tabii hitab, ii meydana koyard. -htiyar adam glerek iini ekti:- Ne are ki byle gevezeler bakacaklar yerde konuurlar... -Gzlerinden bir tebessm geti:- Lkin kk yosma fena deil... Sizi beenmemi de saylmaz... Mutlaka c alacaksnz kabil gibigrnyor... Hayr! almay dnmedim ama... Bir donabildiim lisan bilmiyor grnmee tbe ettim.

 i elence olarak kabul ederseniz tatl bir eyden kendinizi mahrum etmi olursunuz. Size biraz evvel verdiim nasihata kulak asmayn. Ben de ayn suretle davrandm. Sz bana dnseydi, benim iin kimbilir neler sylerlerdi. Bereket versin, genlerin bulunduu yerde, kadnlar ihtiyarlarla velev ki, elenmek iin de olsa megul olmuyorlar. Genliimde tarketmedim ama, bu da bir fkaralk imi... Bu macerann nasl bittiini merak edeceim! Eer almaa karar verir, bir neticeye de varrsanz, srrnz bu ihtiyar adamcazdan saklamayn! Ama bilmem ki, buna almak kadar sevap ilemek de; denir mi? Elini birisine fkelenmi gibi sallayarak kt. Msy Yordanidis, Matmazel arlot'u ilk tand adama gyaben Ba bels diye takdim ettii halde,, onunla ndn de saklamaa ICzum grmyor, bunu her szyle belli ediyordu. Murat, hele sekiz ayr milletin birlemesinden meydana geldiini hesapla kardklar kz pek merak etmiti. Grr grmez, gerek giyiniini, gerek hareketlerin 226 ve gerekse kusursuz gzelliini pek beendi. ariot sahiden melezdi. Esmerliini spanyollardan, saf bakl mavi gzlerini svelilerden, vcudunun en kk kmldannda hissedilen kadn hassasiyetini Franszlardan, hsl, san, ellerini, sesinin ahengini bir baka milletten alm, hepsini birbirine hi yadrganmayacak ekilde kaynatrarak insann nefesini kesecek bir terkip meydana getirmiti. Murat'n elini eski bir ahbap gibi skt. Kederlenmi gibi: Demek yenildiniz msy! dedi. yle memnunum ki matmazel! Yenildiinize mi? Evet! Baka trl sizinle tanmak saadeti kimbilir ne kadar gecikirdi. Mersi! gndr bizim efendi... -(Efendi)yi Trke sylyordu.- Sizden bahsediyor. detidir de kulak asmam! Herkesle hemen samimi olur. -Yordanidis'e dnd:- Rica ederim, dedi. Murat beyden baz eyler renebilirsiniz. Mesel, herhangi bir hususta olursa olsun yenilmei bu kadar centilmence kabul etmei mutlaka ren... yi ama ruhum! Bu yenilmedi ki... Hile yapt! Matmazel Reina gzel gzlerini merakla krpty-d. Kime? Nasl hile? Kime olacak! Size elbette! Murat:

 Rica ederim! nanmayn! dedi. Yordanidis hi umursamadan izahat verdi: Halbuki yahudiler akgz olurlar, diye duyarm. Siz sakn valdenizin oyununa kurban olmayasnz Rai-na! Ne gibi? Olur ya pederiniz megulken... Bir ufack kabahat... Siz neler sylyorsunu... Baksanza ariot! 227 I Hele bir qnlayayim da bakarm elbette!... Ne olmu? Bu liray kazandm diye seviniyor sevgilim. Bir de baktm ki Murat beyin nnde bir gazete... Hem de dikkatle katlanm bir gazete... Katlad yer ne yazyor bilin bakalm! (Bugn Nisan'n bir'i. Aldanmamaa gayret edin!- te byle birey! Reina Murat'a bakt: Anlayamadm. Hayr! matmazel! Uydurur... Siz beni yere vurdunuz! Gelecek sene acsn mutlaka karacam! Olmad. Eer byleyse... Masrafn elli kuruuna itirak edeceim... Yordanidis keyifle gld... Fena etmezsiniz... Dorusu bu! Sizin elli kuru biralara bir baka lezzet verecek... Az kalsn unutuyordum. Baknz arlot, sevgilim... Bugn bira imekte ta-mamiyle serbestim! Neden? Msy Murat'la iddiaya girdik! Ne olacak? Hangimiz daha evvel sarho olacaz diye... Yok canm! -Murat'a dnd:- Bizim efendiden evvel sarho olabilmeniz iin bir kahve fincan bira ile masann altna devrilmeniz lzm... nki bizim efendi, iki kahve fincan le tamamdr!.. Yordanidis: Grrz! diye kabard. Murat zr diledi:

 Maalesef, bu keyifli ma bugn kabul edemiye-ceim. Saat birbuukta Adliye'de bulunmaa mecburum! te bu olmad! Durunuz bakaym! Sakn u mesele mi? Kzlar: Hangi mesele? diye sordular. Yordanidis, bir mhim ey kefetmi gibi ciddileti: Bunun bugn bir marifeti daha var matmazeller, dedi, esasn renemedim. Dnyordum. imdi bizi hemen brakp savumak istemesinden galiba bir netice 228 Neymi? Nasl yardm? Efendim! Bu (Bey), bugn bir numara daha yapt. imdi ltfen sualime dikkat edin. Dnerek cevap verin. Murat bey denilen bu emsalsiz sahtekr Franszcay nasl gryor? Franszcay nasl m gryor? ok gzel! Sizce Matmazel Raina? Fevkalde... Peki! Eer size dersem ki Franszcay bu kadar gzel, bu kadar fevkalde konuan adam, gene bu sabah Fransz lisann bilmediinden benimle anlamak iin bir tercman aradysa... Siz neler sylyorsunuz kuzum? demedim mi? te ikinci bardakta serho oldu. Hayr sevgilim serho deilim... Hani bir kadn var. Bir kere Garden Barda rastlamtk. Seninle biraz konumutu da ben (Gzlerini hi beenmedim) demitim. Sen de kahkahalarla glmtn. Hatrlyor musun? Hayr! Olmaz! Hatrlayacaksn... Gzleri houma gitmeyen kadn... Bir Trk kadn... Yannda o gece de sar sal bir kz vard. Erkek gibi bir kadn. Durunuz! Sakn Adalet hanm olmasn! Tamam! Adalet hanm... O gece de sylemitiniz.

 Peki! te Adalet hanm bunlarn mterisidir. Yannda bir sar sal kzla beraber gelmiler. Bu nedense Franszca bildiini saklam. Ben kendisini bir i iin armaa gittim. Franszca syleyince kadn bana ne dese iyi? Franszca bilmiyor. dedi. Sonra da aramzda tercmanlk etti. Bundan ne kar? te imdi de bizi hemen brakp gitmek istediine gre... Hayr! Msy Murat'n hangi sebeple yle hare229 hanm iin olamaz. Neden? nk... Olamaz. -Bir tuhaf gld. Raina'ya gz krpt:- Adalet hanm sen de bilirsin dedi. Murat bey de bilir belki... Onu tanmayan yoktur. Mehur randevucu Adalet... Bir ad da Zanpara Adalettir. Murat merakla sordu: Nasl dediniz efendim? u halde bilmiyorsunuz! Randevuculuu kadar sevicilii de mehurdur. imdiki dostu Kadriye... Sar sal bir kz deil mi? Adn bilmiyorum. Sar sal. Evet! imdi onu seviyor -Yordanidis'in yanan okad:- te bu sebepten onlarn Murat beyle bir alkas olamaz anladn m? Peki ama... Daha kendisi de pek gzel... O kadar yal da saylmaz! Zevk meselesi tontonum! Bir de mazereti var. Diyor ki: Nasl olsa ihtiyarlayacam. Bir gn erkekler beni brakp gidecek. O gn param olsa da, param sayesinde kendime erkek bulsam, bulduum olan, (Aman u kocakary atlatsam da sevgilime gitsem!) diye kvranr! yisi mi, erkek denilen hodgm mahlku imdiden unutaym! Bir fikir! Ne dersiniz? Murat tereddtle konutu: Hastalk... imdi biraz rahatladm. Raina: Benim byle aprak fikre aklm ermez! dedi. arlot: Benim de, diye gld, mamafi mesele sade fikir meselesi deil... Kendisi daha pek krpe iken

Aryeta'nn eline dm. Senelerce onunla dost yaadlar. rendiini satyor. Aryeta'y bilirsin deil mi? Bilmez miyim? Raina bu cevab Yrmei bilirim der gibi sylemiti. Murat, Adalet hanmn mahiyeti ile beraber arlot'un 230 renmi olduuna sevindi. Saat biri eyrek geiyordu. Msaade istedi. O senenin 1 Nisannda Murat iin enteresan eyler renmek mukadder olmal ki Adliyede kendisini bir ba-. ka acaiplik bekliyordu. nci hanmn ii basit bir boanma davas olduu halde, tpk cebren rza gemek celselerinde yapld gibi. Reis salonu boaltm, dinleyicileri dar kartmt. Murat, bundan birey anlayamad. Kadnn gerdan iirerek derdini yanamamaktan ayrca ikyet etmesini tatrlad. Bsbtn merakland. Nihayet dayanamad. lerini bitirip karlarken Hayret beye bu ciheti sordu: Avukat, gayet tabi bireyden bahsediyor gibi: Sahi, sen bilmezsin, dedi, kocas mahbubperest galiba... Gayr tabi tekliflerde bulunmu... Boanma sebebidir. Davay kazanacaz! Doru yazhaneye gidersin. Benim biraz iim var. Temyiz lyihas bugn biter mi? Evet! Ayasofya Camiinin minarelerinde mezzinler Al-fah'u Ekber! diye kyameti koparyorlard. IV Cuma gn yazhane kapal olduu halde, Murat Yordanidis'lerin baz ileri iin, leden sonra Han'a urad. Odabann yandaki oluna bir kk teneke otomobil ald alal kattaki itibar artmt. Adamcaz anahtar koturdu: Kahve arkandan gelir Murat efendi! diye glmsedi, ekerli yle ya? ekerli... Bizim arslan ne yapyor? Otat m? Ellerini per. yidir.

 Dediim gibi... Olan ksmna fiske vurulmaya231 I edersiniz... sonra Kymu^e... Yazhanenin kapsn at. Yordanidis'e geldiini haber vermeden evvel, patronlarn masalarn dzeltmee karar vermi, bunu, dn kendilerine de sylemiti. Tetkik iin karlm dosyalarla kanun ciltlerini yerlerine koydu. Lzumsuz ktlar desteledi. Okunup cevap verilmi mektuplar ekmecelerdeki yerine yerletirdi. Daktiloyu da hazrladktan sonra Yordanidis'e bakt. Rum delikanls harl harl yazyor, alrken bir kat daha sevimli oluyordu. Geldin mi karde! yi! diye dalgn dalgn glmsedi: Burada m oturalm, sizde mi? Sen bilirsin! Burada oturalm. Gelen giden olur. Peki! Kahveleri syledin mi? Hayr. te bunu beenmedim... Marko! Karada'l ihtiyar hademe, her zamanki gibi beyaz byklarn aa ekerek -Bu onda bir eit nn ilikleme hareketiydi:- grnd: Bize iki kahve syle... Dur, nereye? Bir de kendi-ne syle... Haydi! Eyvallah! imdi uraya otur bakalm... te gazeteler... Daktiloyu getirsem de bir taraftan balasam. Sahi! Ben byle eyleri hi dnemem! ini bitirince ne yaparz bilir misin? Hayr!

 Nereden bileceksin? arlot gelecek. Sana bir srpriz var. Ne gibi? Sylememee sz verdim. Sana bunun kolayn reteyim mi? Belki birgr mhim bir yerde lzm olur. 232 Sylememee sz verdin! Cann da ille sylemek: istiyor. Hem szn tutup hem de cannn istediini yapmak, pekl, kabildir. Nasl? Mesel: syleyecein eyi be ksma ayrrsn. Drdn sylersin. Bir tanesini alkoyarsn. yi vallaha!.. Hi aklma gelmemiti. Deil mi? Yemin etsen ban armaz! Mamafi mademki matmazel arlot ille srpriz yapmak istiyor, syleme... Esasn ben de bilmiyorum. Bilsem hi duramam... Sen o gn lokantadan kalknca arkadan bir mddet konutuk. Kzlar seni elenceli adam buldular. Yalnz benim arlot korkakln ayplad. Neyimi? Anlayamadm? Korkakln... Nereden anlam. O kadar da gayret ettim. Korkak olmasa, bizi brakp acele gitmezdi. u halde patronlarndan pek korkuyor! dedi. Doru sylemi. Keski gitmeseydim... Beni mdafaa etmedin mi? Cesaret meselesinde lf syliyemem. Kz benine patronlardan korkmadm iyi bilir. Lkin grlty sevmediimi de bilir... yleyse, bana bir ceza m tertip edildi. Yoksa cesaret vermek iin tecrbe edilmi bir usul m tatbik edilecek?.. Bilmem! Yalnz, u kadarn syliyeyim! Yalnz kalnca (Murat bey Reina ile arkada olsalar, nasl?) de--dim. te o zaman (Benim bir srprizim var. i berbat edersen sonra karmam! Yahudi kzlar erkeklerle paralarnn hatr iin konuurlar. Sonra Reina'nn huyunu* ben sevmiyorum.) dedi. Pek ho! Elin kz sanki raz oldu da... Bizim taraf beenmiyor!

 Neden raz olmayacakm. Yalnz, sonra dn-.. 233 .ildir. Neden? Bir kere abuk usanrsn. Baz kaamak yapmak , lzm olur. Buraya birisi gelir. Hsl, tatszlk kar. Murat, Yordanidis'in ciddiyetine uzun uzun gld. aka ediyor gibi: Zaten olmaz msy Yordanidis, dedi, benim byle ilere girieoek zamanm deil... Anlayamadm. Byle ilere krk yanzdan sonra m girieceksiniz! Hayr! O manda sylemedim. Hibir surette lzumsuz masraf etmek istemiyorum. yi ama, azizim, bu senin elindeki bir i saylmaz. Daha imdiden ben Reina'nn niyetini beenmiyorum. Reina yaban kzdr. Bir kere aklna koyarsa hap yutarsn! Hi te yutmam! Sana devrederim. Operatr doktor olduun iin... Sakn ha! Sakn bana gvenme! -Bir an tereddt etti. Sonra kederle iini ekti:- Bir kere denemedim mi sanyorsun! Bir tokat att. Kooa han tepeme ykld zannettim. Yok anm! Sarman! Hem de ne sarman! Bir de stelik, (arlot'a sy-sliyeoeim!) diye tutturdu. ki ift ipek orap aldm da vazgeirdim! Arkada olduklar iindir. Arkadalklarna sanki ne zarar gelirdi? -Kapya >,bakarken sesini alaltt:- Patronlar gidince eigaralar getirteceim... Olmaz. Yazhanede ioap etmez!

 Yahu sen de yazhaneleri kiliseye, camiye ben-iZettin! Benim patronun ekmecesinde halis sko viskisi hi eksik olmaz. Onun patronu yok! Vay eanna! u kadnlar, bizim ruhumuzu nasl rkolayca kefediyorlar! Sen hakikaten korkuyorsun! 234 htlar. Murat, frsat bulduka dnyor'du. Sahiden herkesin bir grte anlayaca kadar korkak m olmutu? u halde, hsan hakl! Her zaman (sizlik insan dlek eder. Fenal burada!) demez mi? Her eit ahlakszln ba da korku... Tvbe estafurullah!.. Birer kahve daha!.. stemez! stemez olur mu? yleyse bu sefer benden... Birader, nasl bir sz! Geen sefer sanki benden miydi? Dayansn patron! Sen karma! Yordanidis bir aralk bir yere telefon etti. Evet! Burada, beraberiz. Bir saatlik iimiz kald! demesinden arlot'la grtn Murat anlad. Gene korku meselesi aklna geldi. Bu mnasebetin ald ekilden korktuu hakikatti. Hem kzlarla gezip tozmak houna gidiyor, hem de bu suretle verdii karar tatbik edemeyeceinden rkyordu. Bir hesapla, yz liraya ihtiyac vard. Bir kk odac okumay yazmay seven bir insana lyk bir surette demek iin belki bu bile az gelecekti. Bir karyola, bir komodin, bir elbise dolab, iki iskemle, yere bir kk seccade. Kitaplar iin ya bir do-iap daha, yahut raflar... Onbe, yirmi gn evvel, elbise derdi ekiyordu. Pr-tllar irenerek karp irenerek giyer, soyunmak ta, gi-ginmek te kendisine dert olurdu. imdi iki kat kostm vard. Kahvenin zerindeki berbat odada bunlar nereye, koyacan armt. Duvara asyordu. Lkin duvarlardan birisine gne karyd. Elbiseyi bu suretle berbat edecekti. teki biraz yamur yasa slanyordu. VekJetname suretinin bir yerinde durarak: Bak hesapta perde yoktu. Perdesiz olmaz! diye dnd. Gene yapaca masraf bir kda yazp ka lira tutacan cemetmek arzusuna kaplmt. Perdesiz olarak (80) lira hesap ettiine gre, perdelik basmalara da gitsin gitsin be lira gitsin... Neye daldnz beyefendi? , 235

Kadn gelmitir. Baksana ilkbahar! uuunauKe iime keder doluyor. Bir taraftan da inanmyor, benimle eleniyorsun sanyorum.

 Hangi hususta?.. Hibir kadnla alkam yok diyorsun! nsan nasl yaar? Ben lrm. Sen operatr - doktorsun... Biz avukat ktibiyiz! arlot ta inanmad. (Bu zamanda byle ey olmaz.) dedi. (Seninle elenmi) dedi. Ben yemin edince (Bama gelenler!) diye elini yanana gtrd. yle yapmas bir irindir ki... Evvel, yerli Rum patron gitti. Babayan, gler yzl bir ihtiyard. Buras bir yolmu kendisi de yabanc bir yolcuymu gibi sessiz ve alkasz gelip gidiyordu. Asl patron, kmadan evvel Yordanidis'i arm, bir mddet grmt. apkas banda grnce Murat hayret etti. Sanki plak yazhanesinin arkasnda, su bardayle beraber oturan yorgun adamcaz bu deildi. Yana gre ok kt. Bastonunu ve eldivenlerini gayet kibar kullanyordu. Bonsuvar efendiler! demiti. Yordanidis rahat bir nefes ald: Artk patron benim! diye bard. te ispat! Murat'n daktilosunun zerine yedi lira brakt. Nedir? Seni bedava m altracaz! Buras ngiliz messesesi ama, sen ok kr Hintli deilsin. Cebine sok! Demek pein mi? Her zaman! Patronun bir bu huyu iyidir. Bir de stne lzm olmayan ileri hi grmez! Evli mi? Anasndan bekr doanlardan... Fena da yapmyor. O suratla deil mi? Karsn bakalarna muhta etmekte bir zevk yoktur... Hey Marko! Neredesin ihtiyar kurt! Marko, bir eli bynda, glmseyerek grnd. Serbestsin. Ben izin veriyorum. Yarna kadar! Ge236 erken kiliseye ura. Babamn canna bir mum yak! Zaten akam oldu msy Yordanidis!

 Tabi... Her zaman le vakti kulacak deil ya... Yani, izninize teekkr ederim demek istedim. . Birey deil... Giderken bize Hseyin aa'y gnder! Unutma! Bir kda yazaym m? Gene keyiflisiniz, Msy Yordanidis, unutur muyum? Ne bileyim? Ben olsam unuturum. Hatta imdi bile senden ne rica ettiimi unuttum... Elektrii de yak-ver! Eve! Tamam! Mersi Msy Marko! Murat, okunakl olsun diye kopye karyordu. Sona iki tane kalmt. Bu gidile zengin olacaz! diye hafif bir slk ttrmekten kendini alamad. Nedir? Hi! Bir ses geldi de... Severim ben o sesi! Burada bir neeli adam var! demektir. Her eyi biliyorsunuz. Sizden birey gizlemek kabil deil! En fena tarafm! Bu dnyada rahat etmek iin, bilmemek lzm halbuki... -Kap vuruldu:Buyrun! Ooo! Siz misiniz Hseyin Aa! Ne o? armsn msy! Ben mi armm! Ne diyorsunuz? Sizinle kim elendi! Marko dedi ki... Ah! Demek btn Srplar akac insanlar... Haydi doru syleyin! Ziyafet olduunu sezdiniz de kendiliinizden geldiniz deil mi? Ne ziyafeti? Bfr de sorarsnz! Baya ziyafet! Biz Murat beyle bir iddiaya girdik. Hatta bu iddiaya baladk bile... Lkin bir sebepten dolay yarm kaldyd. imdi ben (Msabakaya Hseyin aa da karsn! Bakalm hangimiz kazanacaz?) dedim. Neye karacam? 237 Ma var. eceiz. Hangimiz daha evvel yklrsak paralar ondan. Var msnz? Hseyin aa'nn gzleri parlad.

 Bizim krat her tarafa iler msy Yordanidis, dedi ve de bizim kratn lm arpadan olsun! Bira m, rak m? Siz bilirsiniz! Sen drt ie bira al... Bir kenara koyarz. ki ie de rak... Raklar acele ieriz. Bizim matmazel gelecek. O gelirken biraya eviririz. Her zaman yle yapmyor muyuz kuzum? Bastne! Meze? Salam, peynir, turu! -Murat'a sordu:- Siz birey istemiyor musunuz? Elverir! Yahut biraz tuzlu badem de alalm. -Demin yan cebine sokuverdii banknotlar kard:Ben vereyim de sonra hesaplarz! Yordanidis gzlerini kocaman kocaman aarak hayretle sordu : Nedir? Para m? Neye? teberi iin... yi ama azizim, Karaky'de bizim alacaklarmz-parayla satlmaz ki bedavadr, deil mi Hseyin aa! Oda-ba'ya gz krpt:- Haydi, hl burada msn, Trk! Scak birey de yaptralm, diyorum. Buras senin evin saylr. Yaptrrsan kendi asilzadeliindir. Yalnz madam bize kzarsa, karmam! Ne haddine! Sen sopay uzak bellersin ya, o kafanda gl glverir. Hseyin aa mehul bir hasma efelenerek kt. Yordanidis : yi adamdr, dedi, iyi de ier... Hovarda canm!" Kary da bakasndan karm. Kar da kar!... Bir giy-dirsen!.. Sus yahu! Ayp! Methediyoruz. Hey Trkler! Birisini methetmek te mi gnah! Dorusu karnn yzn iyice grmedim. Lkin kk kzkardeinden belli! 238 1 Ka yanaaY Grmedin mi?

 Hayr! yi vallaha! Sizin yazhaneyi kim temizliyor. Kk madam temizlemiyor mu? Bilmem! Hem kk diyorsun, hem de madam diyorsun! Hem kk, hem de madam olmak kabildir. Hem de iyidir. Kz ufak tefek! Lkin ablasndan daha akll! stanbul'a kkken gelmi. Burada evlenmi. Sonra boanm. stanbullu saylr. Yzn rtmyor. Bana glyor. Lkin bir kere elini tutaym, dedim, atee demi gibi ekip kat. Bir daha ben buradayken ieri girmiyor. Sizin-kadnlar sizden daha mslman! Sen de herkese satayorsun birader! Bir gn bana bir bel gelir ya... Bakalm! Aman arlot'tan daha beter bir bel m gelebilir? Bunu da ben matmazel arlot'a sylerim. Lfa' tutma da iimi bitireyim! Yordanidis ile Hseyin aa, sofray hazrlayncaya1 kadar Murat ta son vekletname suretlerini makineden kard. Yorgunluktan srt armt. Arkasna dayand. Rak kokusunu lezzetle koklad. alarak yorulmak, creth pein almak, ikiyi hakettiini bilerek, dinlenmek ve neelenmek iin imek... Yumuack bir keder hissediyordu. nsanlar ne kadar kolay bahtiyar olabiliyorlar.. Gene yleyken dnyada ne kadar isiz Murat var... Sktrlm-a av hayvanlar gibi ay nn, deniz kenarnn, gzel kzlarn sevincini tadarak yaayamayan srlerle Murat'lar... % e balad balayal, daha dorusu, srtna rabtal bir elbise giydi giyeli, Necip'in kendisini, bir gn kzlarn yanna gtrmek iin ne kadar srar ettiini hatrlyordu. O gn pek farkedememiti ama, yreinde birey krlmt. Bu krlan ey her neyse,, daha uzun mddet tamir kabul etmeyecekti. Buna emindi. 239

Haydi beyim! Geliyorum Hseyin aa! Handa kimse kalmad m? Bizden baka kimse yok! Kap kapal m? Yengen bekliyor. Matmazel gelecek... yle deil mi msy Yordanidis! Gelecek, acele edelim.

Pek az konuarak nc kadehleri itiler. Hseyin aa, bir Anadolu hovardas gibi raky zorla iiyor, itike arlaarak sofraya bir i ciddiyeti veriyordu. rete alkl, ieyi biribirine msavi dokuz kadehe pay etmesinden belliydi. kinci ieyi de arkasna vurarak kolayca at. Bu srada kap tkrdad. Hseyin aa : Kim o? diye diklendi. Cevap yerine tkrdlar tekrarlannca: Gelsene kz! Yabanc m yar? diye seslendi. eri giren olmad: Tvbe Yarabbi! nsan rahatsz ederler. Bunlar insandan hari bir insanlar! Hayvan gibi bir insanlar... Kk bir tepsi ile dnd. Tepsi parl parld. tane bembeyaz peetenin zerine tane tertemiz atal koyulmutu. Ortada yada yumurta... Haydi, unu soutmadan yuvarlayalm... Misafir umduunu deil bulduunu yer... Yordanidis, kurnaz kurnaz sordu: Yenge neden girmedi? Yenge deil... Bizim baldz. Bir de stanbullu geinir. Murat beyden utanyormu... Bunu o mu hazrlad? O hazrlad. stanbul usullerini biliyor. Bizi beenmiyor haspa... yi servis! Aferin! -Saatine bakt:- Vay! Yedi olmu. Doldur Hseyin aa! Matmazel nerdeyse gelir. Murat gittike neeleniyordu. Hele Yordanidis'le Hseyin aann Trke konumalar tuluat kumpanyalarnda grlecek manzaralardand. Yordanidis, duraklyor, d240 nyor, byle kendisini skm farzettii zaman tombul delikanl sevimlilii artt iin Murat yardm etmiyordu. Asl garibi, hemen her Trkte grlen haldi. Sanki cmleleri berbat ederse Yordanidis daha kolay anlayacak-m gibi Hseyin aa da lisan perian etmekte ondan ,aa kalmyordu. Kap bu sefer grltyle ald: Bonsuvar efendiler! diye glerek Matmazel ar-iot girdi. te buna darldm. Beni beklemediniz mi? Yordanidis ayaa kalkmt. Beklemez miyiz? Biralar soutuyoruz.

 Bu rak? Hohla bakaym! Hohla diyorum. Ben, bir kadehik itim... Bir kadeh bile deil. Yarm kadeh... Birdenbire midem armasn m? Midemin arsn bilirsin ya, diime vurur. (lle diiye gideceim! unu ektirip kurtulacam!) dedim. Murat brakmad. Rak iyi gelirmi. Ne gevezedir gryor musunuz? stersen bir f dolusu i! Yusyuvarlak oluyorsun. Seninle beraber gezmee utanyorum. Neden ekerim, hl nasl olmu ta zayflatama-m derler diye mi? Terbiyesiz! Seni yiyecek deilim ya... Bilmem ki... arlot apkasn, Kovboy filmlerindeki svariler gibi, arkasna att. Tayyrnn kollarn, aka olsun diye yukarya kvrd. Haydi! Nerede souk biralar! dedi. Hseyin aa ieleri meydana karnca gzel bir Trkeyle konutu. Sizin madama sz verdim fazla iirmeyeceim! Karamaz. Yalan! * Karamaz m? Bizim yanmzda kazaklk ediyorsunuz. (Cok ierse keyfine... Ben yapacam bilirim) dedi. Benden sylemesi... imdi, deli gnl ne diyor? Git, iki ie rak getir, diyor! Bir baka yol var m? 241 F.: 16 Ne yolu? Kapdan baka bir yol! Hayr. yleyse gidemezsiniz. Kapda karnz oturuyor... Canm matmazel, Murat bey sahi zannedecek. Sen de bizi bsbtn berbat ettin. Eekten dme evirdin! Haydi erefinize. Murat bey de sizden daha cesur deil. Hatta o sizden bile korkak...

 Neden belli? Sizin hi olmazsa karnz var. Korkuyorsunuz ama, gene de evlenmisiniz. Eer duyduum sahi ise, Murat bey, kadnlarn glgesinden bile korkuyormu. Korkarm matmazel! Neden? Size birey mi yaptlar? Dinler misiniz? Hani bir Azrail var. nsanlarn cann alan Melek! Evet! te o Azrail, bir gn Allah'tan izin istemi. (Ben yoruldum. Yerime bir mddet birisi alsn! stirahat edeceim!) demi. Allah da ona on sene izin vermi. Azrail dnyay dolam. stanbul'u her yerden fazla beenmi... Buraya yerlemek istemi. Bir orta yal adam eklinde Fatih'e gelmi. (Nalbant Hac Mehmet aa) ismiyle bir dkkn ap yerlemi. Aradan bir iki ay gemeden mahalleli yakasna sarlmlar. (Biz seni sevdik. Evlendireceiz) demiler. (Durun! Etmeyin!) demesine meydan brakmadan, evlendirmiler! Bir kadn almlar. Bir seneye varmadan bir de oullar olmu. Kadn kavgac, geimsiz bir mahlk imi ki Azrail'in anasndan emdii st burnundan gelmi. Brakp gidecek lkin evlda kyamyor. Nihayet olu on yana basm. zni de bitmi. Giderken olunu bir kenara ekmi. (Ben annenin errinden savuuyorum. Sana bir iyiliim dokunsun! Doktorluunu iln et! Nerede bir hastaya gidersen, beni orada grrsn. Ayak ucunda duruyorsam, hasta iyi olacak. l diye bir ka damla su ver! Ba ucunda duruyorsam, hasta mur hakkak lecek. Ona gre konu! Beni de senden baka242 s gremez!) demi. Savumu. Olan babasnn nasihati zerine doktorluunu iln etmi... Murat (Doktor) kelimesinin her geiinde Yordani-dis'e bakarak glmsyordu. Nihayet Trkeyi iyi anlayamayan delikanl Franszca sordu : Ne oluyor? Meraklanma kendimizi mdafaa ediyorum. arlot: Sonra? dedi. Sonras efendim! Olan mehur doktor olmu. En mitsiz hastalar iyi etmee, bir eyi yok gibi grnenlerden bazsnn leceini sylemee balaynca nam dnyay tutmu. Gnlerden bir gn bizim padiahn kz hastalanm. Padiah mehur doktoru arm. (ki damla illa en mitsiz hastalar tedavi ediyormusun. Kzm kurtaramazsan vallaha billha kafan keserim.) demi. Olan kzn odasna girmi, bir de bakm ki babas ba ucunda duruyor. Balam yalvarmaa... Lkin Azrail Allah'tan emir ald iin (Care yok!) diye ban sallyor-mu. Doktor bir aralk dar km. Tekrar ieri girmi. Aradan bir dakika gemeden darda bir grlt kopmu. Azrail: (Ne oluyor?) diye meraklannca doktor kapdan ban uzatm. Sonra Azrail'e dnm: (Birey deil baba, demi.

Annem burada olduunu haber alm da ieri girmek istiyor!) Azrail bu sz duyunca pencereden atlam kam. O sultan hanmn hl yaadn sylerler. Bana gelince: Hibir zaman Azrail'den daha cesur olduumu iddia etmedim. Pek k! Anladn m Panayotaki? Hayr! Ne olmu? Neye glyorsunuz! Ben gene bir pot mu krdm? 4 Deil canm! Murat bey kadnlardan niin korktuunu anlatt. Lkin ben hi de merhametli bir insan deilim! Bana gelecei bilse... Ne gelecek. Bilsin daha iyi! Murat bey, elinde anta, antann iinde ruj ba-tonundan baka bir ey gezdirmeyen matmazellerden kor243 T kuyor. Bu gece kendisini birisiyle tantracam. Kimle? Gece gndz silhla oynayan bir kzla... Anlayamadm. Daha iyi. Grnce anlarsn! Ne dersiniz Murat bey? Elence uzun srmez derim. Neden? Ben eskidenberi silhtan korkarm matmazel. Hele bir kadnn elindeki silhtan dm kopar. Bizde bir lf var. (Bo silh eytan doldurur) derler. ekinirler. Bir de (Kadn da eytandr.) lf var. Hem eytan tarafndan doldurulan, hem eytann elinde bulunan bir silha Al bile kar koyamaz. Yreime iner de... Uzun mddet zevk alamazsnz! Siz alay edin bakalm! Grrz! Yordanidis gzlerini krptrarak dnyordu. Nihayet : Sarman! diye bard.

arlot'un ne yapmak istediini kestirdii anlalyordu. Murat'a ban sallad: Mahvoldunuz azizim! Maalesef size ancak bir suretle yardm edebilirim. Bir kt veririm. urackta vasiyetnamenizi yazarsnz! Pek mi fena vaziyetteyim? Her hususta... Lkin arlot pek insafsz davranyorsunuz! Bizi brakp gitmesinin bir cezas olacaktr. -Murat'a ciddiyetle sordu:- Tfek atmasn bilir misiniz? Atmak denilen eyin hibir eidini bilmem! Hi tecrbe etmediniz mi? Hayr! Ondan bilemiyorsunuz. Herkes de sizin gibidir. Tecrbe etmeden evvel demek istedim. Grrz! erefinize yeni avc! Murat'n srar zerine erkekler iin iki ie rak, arlot iin de bira getirttiler! * Hseyin aa'nn kars vakit ok getii iin kapy 244 yalnz gozer grnyor, du surene Kocasmu fkelenmedii pek belli olmuyordu. arlot birka Rumca tango syledi. Hseyin aa'nn gayet kuvvetli bir sesi vard. Mahpusane havas, deveciyi falan ard. Bir aralk sz naslsa randevucu zanpara Adalet hanma gemiti. Murat, o gnlerdenberi merak ettii bir ciheti sordu : Adalet hanm da, yanndaki kzcaz da Fransz-cay gzel biliyorlar. Nerede renmiler. Pratikse alacak ey! Hayr! Adalet hanm Fransz rahibelerinin mektebinden mezundur. Aryeta'ya dmeden evvel staj rahibelerden grm. Bu evlenmeyen dindar kadnlarda marifet oktur. teki? teki de ayn mektepte okuyor. Zaten Adalet hanmn evine ekseriya mektep kzlar gelir. Rahat bir ev! leden akama kadar alrlar. Gece ekseriya kimse bulunmaz! Sonra herkesi de almazlar. Kulp gibi canm! Kaytl zanparalardan iki tanesi tavsiye edecek... Kzlar piyasa mal olmadndan, tandklara rastlamak ihtimaline kar tedbirli davranyorlar. Mteriler evvel salona alnrlar. Sermayeler gzetleme yerlerinden bunlara bakar. Tandk olmadna iyice kanaat getirmedike ieri girmezler. Kadn ok para kazanyor. Lkin hovardal da brakmaz! Bazan bara gitti mi, etrafna belki

10 tane kz toplayp onlara konsomasyon yaptrr. Fazla serho olursa ampanya atrr. Aynalar falan da krar... Biraz iftetelli oynar... Biraz alar... fkesini alamazsa elbisesini paralar. Otomobile koyup gtrrler. % Biraz sert grnmt ama, byle amur olduu belli deildi.

Siz nerden bileceksiniz? Murat glmsedi. Sahiden bilmiyordu ama, kendi cahilliinden arlot'un limlii daha alacak bireydi. ar245 ilot, kapal kelimelerle kini eyc u...___ paraya, Murat da bunlar kzararak dinleyen bir mektepli kza benzemiti. Handan saat ona doru ktlar. ki tarafl yazhanelerle dolu bu dar sokaklardan Murat, geee vakti hi gememiti. Bir ortaa ehrinde dolayorlarm gibi tuhaf eyler hissederek arlot'un yannda yryordu. Serin bahar rzgr serholuuna, tatllk katmaktayd. ki sevgilinin seslerini duyduu halde ne konutuklarna dikkat bile etmiyordu. arlot'un iki kere ve katiyetle: Olmaz! demesi zerine alkadar oldu. Ne var? uradan bir otomobile binelim diyorum. Raz gelmiyor. Nereye gideceiz? arlot cevap verdi: urackta... Tophane'ye varmadan... Yz admlk yol... Bu benim erkeim korkuyor. Korktuunu da itiraf etmiyor. Neden korkuyor? Ge olmu. Galata'da uygunsuz adamlara, sarholara rastlarrmzl Biz de serhouz! Serho insan iyidir. Zddna basmazsan glp geer, deil mi? Evet!

 Neye (Evet!)? Siz de mi otomobile taraftarsnz? Hayr! Ben size tabiim! Nasl isterseniz yle hareket edelim. Siz Galata'daki serholardan korkar msnz? Korkarm ama, gene de yayan gidebilirim. Yani dizlerim kesilmez, dudam atlamaz! Yordanidis keyifsiz bir sesle: Beyhude inat! dedi, bir otomobile binsek kyamet mi kopar? Binmeyeceiz. stemiyorum. Siz isterseniz otomobile bininiz. Bizi orada bekleyiniz. Murat bey benimle beraber gelecek! yle deil mi? Tabi! 246 un... ner lara apalarla doludur. Serho herifler... Ne lzum var? yle istiyorum. Canm skyorsun! Tramvay caddesine ktlar, Yordanidis, arlot belki fikrini deitirir diye cigara alma bahane ederek kar kaldrma geti. arlot: ocuk gibi bir adam! dedi. Ben bylesini sevmem cima, bir ho taraf var. Hi olmazsa korktuunu saklamyor! Evet samim arkada! Ben pek beeniyorum. Hemen acele etmeyin. Bir eit hainlii vardr. Neden yle hainlik yapar anlayamadm. Nasl hainlik? Anlatlmaz ki... Bir mddet sonra rastlarsnz. Yapt hareketin hainlik olduunu mu bilmez!.. Hsl garip... Yordanidis arkalarndan yetiti. ocuk aldatr gibi: Aklma bakn, ne geldi, dedi, Beyolu'na ksak... Bir yerde otursak! Sizi bara davet ediyorum. Otomobille Boazkesen'den dolarz. Gelirse Safo'yu alrz. ini bi-tirmemise ben tekrar dner getiririm. Otomobille... '

 Otomobili bu gece aklnzdan karn! Yayan gideceiz! Sarman! Her zaman keyifle saklayan kelime bu sefer, bir yenilgi halindeydi. Murat gizlice gld. Yordanidis beyhude tel ediyordu. Bir kere Galata, tramvay caddesi demek deildi. Sonra herhangi bir mnasebetsizlie uramak iin buraya devam etmi olmak, burann kzlaryle alkalanmak lzmd. arlot'un nerede oturduunu sormamt ama, Galata'da olmadna nere-dense emindi. Mamaf Yordanidis'e (hain) diyen bu kz, imdi gznn nnde sevgilisine lzumsuz bir surette hainlik ediyordu. (Niin insanolu, kendi zfn mutlaka bakasna maletmek ister!) diye bireyler dnd. 247 Abdullah efendi lokantasnn m/.uo..^-.. ... , rma gemilerdi. Birka zararsz insan burda tramvay bekliyordu. ki tarafl dkknlardan bir ikembeci ile bir iki manav ve bir iki meyhaneden baka hepsi kapalyd. Bu hal, aydnlk caddeye emniyetli bir hal veriyordu. Murat, arkadalarn belli etmeden Ne olur ne olmaz! diye dnerek sustal aksn ceketinin d cebine ald. apkasn geriye att. Yannda kadn bulunduu sralar, birisinin en ufak terbiyesizliine tahamml edemiyordu. Bu terbiyesizliin kendi ahsna yaplmas da art deildi. Yannda kadn bulunanlara hakl haksz demeden ka kere yardma girimiti. Kanaatnca bir kadnla beraber gezen erkek, ne kadar kavgac olursa olsurt kimseye atmazd. (Siyah Gl) barna be on adm kala, arlot: te geldik, diyerek, bir nianc dkknnn tezgh nnde durdu. Bonsuvar Safo! Bonsuvar arlot Seri! Oo, bonsuvar msy Yordanidis! arlot Murat' gsterdi: Size bir avc getirdim! Avc deil! Bu akam, birdenbire tfek atmaa merak sardran bir arkada! Ad Murat'tr. Yordanidis'le beraber alyorlar! Lkrd naslsa tfekten ald. Pek srar etti. (Yarna kalsn) dedimse de dinletemedim. Kolay! -Safo, Murat'a gzlerinin ii glerek bakti:Hl fikrinizi deitirmediniz mi? >

 Hayr matmazel! Mutlaka bu gece atcl sonuna kadar ren~ mek mi istiyorsunuz? Sonuna kadar. Sz m? diye arkadan lfa kart. Murat bir pusu sezerek arlot'un hainlik bahsini hatrlad. Sz elbette! Arka arkaya on tane vuruncaya kadar atacaks~ nz! 243 Durunuz! Bir ey syliyeyim! Bunu da matmazel Safo'dan iittim. yi bir atc olmak iin, bu tfeklerden^ birisinin namlusunu altndan yaptracak kadar para ver-meliymi. O hesaba aklm ermez. Cebimdeki kadar atacaCebinizdeki kadar deil msy! reninceye kadar. yle zannederim ki derhal reneceksiniz! Neden matmazel! Bir gznz, hem de sol gznz biraz kstnz. Bu nianclk almetidir. Cigararin duman kamt. Ben farknda deilim. yleyse evvel cigaray brakn! Sonra tavsiye ederim, tetii ekeceiniz zaman nefes almayacaksnz! te size tfeklerimin en doru atan! Bir dakika! Baknz! -Durduu yerde dnd. Pek nian almadan att! Tavan; dt:- te ispat! Haydi! Murat, tfei acemi acemi tutmutu. Bir mddet hedef beendi. Sonra srasyla atmaa balad. yle derirr derin nian alyor, yle itina ediyor, fakat yle vuramyor-du ki, yirmibeinci, yahut otuzuncu atta seyirciler nasf olup ta tesadfen bir kere bile vuramadna amaa baladlar. Safo bir aralk : Bu gece bu kadar idman yeter! diyecek oldu. Yordanidis: Sz verdi! Paras bitinceye kadar atacak! diye bard. Gelip geenlerden iki kii seyir iin durmulard. Murat, tfei her gze alta muhakkak bir kere

ar-lot'a soruyordu : Hangisini vuraym Yenge! Tavan! Hay Allah kahretsin! Peki imdi hangisini? Trompetiyi... Hay Allah! imdi? rdei 249 demekte bo bir ses karmaktaydlar. Yordanidis korkusunu unutmu, sevin sesleri karmaa balamt. Btn mr aknlk ve bir nevi bunalma iinde getiin-deh bir bakasn o halde grmek houna gidiyor olmalyd. Arada srada : Kanc? diye soruyordu. Safo, tfekleri gittike daha mtereddit doldurarak: Artk sayamyorum. Baksanza bir avutan fazla sama birikti! dedi ve arlot'a Rumca birey syledi. ar-lot omuzlarn silkti. Seyirciler de, bu beceriksiz fakat inat atcya glmee balamlard ki, Murat dolu tfei elinde tutup yorulmu gibi alnn kayarak yavaa sordu : Peki! urada parlayan delikler nedir? Onlara bakmayn! Siz tavan avcssnz! Nedir rica ederim! Onlar m? Arkasnda k var. Cam kranlara bir paket cigara veriyoruz. Beher at be kurutur. Vurursanz be kurua bir Yenice cigaras alrsnz! Daha evvel neden sylemediniz matmazel? teessf ederim! Seyircilerden birisi: Hele arslan hemerim! diye sevindi. Murat, bu sefer tfei pek gzne almadan, tpk Sa-fo'nun att gibi att. Cam krlm, k snmt.

Deminden beri keyifle glmseyen tra uzam patron bir snen a, bir de Murat'a bakt. Murat ondan daha ok arm olarak -. imdi Yeniceyi kazandm m matmazel? diye sordu. Tabi kazandnz! Peki yanndaki da sndrrsem! Bir Yenice daha alrsnz! Yarabbi! Sen yardm et! kinci da sndrd. Bu sefer Yordanidis sevinle ellerini rpt. 250 Murat tfei indirdi. Hayr bu akam bu kadar yeter! Ben bu ii reneceim! Patron bu fikirde olmamal ki: Bir kere daha atnz bakalm! dedi. Nereye ataym? Gene camlara... Murat gld. Tfei eline ald. Amerikan filmlerinde-,ki herifleri hatrlatan bir tavrla dirseini tezgha dayayp patrona doru hafife uzatt: imdi atacam. Vursam saylmayacak! Neden? Saylsn! Saylmayacak! nk patron, yz defa atsa m vururum. Hele siz atnz! Yordanidis te : At! Hi aman verme! diyerek tevik etti. Seyircilerden deminki adam da : Hak oyunu tr! diyordu. Murat, nc defa sndrd. Patron fkelenmi olmal ki: *

 Devam edeceiz! dedi. Tfei bu sefer kendisi doldurdu. Bir dakika klar yakacam! Camlar takacam! Siz bilirsiniz! Patron hedeflerin arkasna geince Murat Safo'ya fsldad: Atacam ama saylmyor matmazel! Neden? Saylsn! Fena m kazanyorsunuz! Hayr saylmyor! Benim cebime bir ey girecek deil! Biliyorum. Lkin fkaralarn fkaralar soymasn iyi bulmuyorum. lk yanan derhal sndrd. Patron artk geri gelmee vakit bulamamt. Cam koyup yaknca Murat atp vuruyordu. Yordanidis'in keyfine diyecek yoktu. 251 I YOSSO! aiye uuymyu, yum mu: U)u ~..-----------ryordu. Nihayet Murat, oyundan usanm gibi: Mersi matmazel, diye tfei kabul etmedi. Sizi biraz elendirdimse sevinirim. Gel artk patron! Biz hesap ettik. Attmla vurduum denk geldi! Yeniceler sizde; kalyor! Olur mu delikanl? Bari ilk tanesini alsanz... Ben bunca senedir bu sanattaym. Byle atan grmedim. dman meselesi... Deil mi matmazel arlot? Hayr idman meselesi deil! Yalanclk meselesi! Teessf ederim. Sakn ha... Elenesiniz diye byle hareket ettim. Emin olun baka bir marifetim de yoktur. Bu marifet t& pek mhim saylmaz. nk matmazel! Safo da fevkalde atyor. arlot yalanc somurtkanln brakarak elini uzatt:

 Tebrik ederim Murat bey, dedi, ho oldu. Artk bunun erefine patron da bu gecelik Safo'yu bize yarm saat erken verir. Olur! Peki! Haydi kzm! Ben geerken eve sylerim. Bilmem ki... Pek yorgunum! Sizi rahatsz edersem... Hl syleniyor! Nerede bunun beresi? Safo, beresi elinde dar kt. Tezghn arkasnday-ken bu kadar ufak tefek olduu anlalmyordu. imdi, yanlarndayken bir orta mektep talebesine benzemiti. arlot Yordanis'e dnd: Demindenberi otomobil diyordunuz, dedi, haydi imdi bir tane eviriniz bakalm! Siz benim kadar uysal* kz zor bulursunuz. Nereye gideceiz? Herhalde uyumaya deil! Amavutky kimbilir ne> gzeldir. 252 Geri dnp Karaky'den bir otomobile bindiler. Yordanidis ofrn yanna oturmutu. Kzlar bir md-<det Rumca konutular. Sonra arlot, Murat'a : Marko'ya gidelim, olur mu? dedi. Ben oraya hi gitmedim. Sahi mi? Evet! itirim. Bana gre bir yer deil! Neden? Zengin harc! Ben fakir bir insanm matmazel... Q kadar ok para harcayamam. Ayda ne kazanyorsunuz? 35 lira... Maam budur. Gene akalamaa baladnz. Baksana Yordanidis! Efendim! Arkadanz gene bizimle eleniyor! i *;

 Szne inanmak yok! Geti! Allah bir dese nafile... Ayda 35 lira ile alyormu. Ha bakn bu doru! Doru mu? Haydi canm! Ya siz yalan sylyorsunuz yahut Murat bey! Neden? Siz de avukat ktibisiniz, 150 lira alyorsunuz. Aktan 50-60 lira kazandnz sylyorsunuz. Evet? yi para aldnz harcaynzdan belli. Nasl oluyor da ayn ii yapan Murat bey bu kadar az alr? Evet? yi ama sevgilim onun patronu Trk! Trk olsun! Ayn i bu kadar fark edemez! Eder! Trkler, kr, yanlarnda altrdklarnn maandan keserek karmak isterler. Bilhassa ngilizler, tersine yanlarnda altrdklarna ok vererek kr etmei biliyorlar. Baka meseleler de var tabi... 253 f imdi, Murat beyin 35 liraya alt sahi mi? Evet! 35 lira alyor. Aktan da bireyler kazanyor ama, ayl 35 liradr. Kz biraz dnd, sonra kederli bir sesle zr diledi: Affedersiniz Mfrat bey! Ben sizi de Yordanidis. kadar kazanyor zannetmitim. Maanz o sebepten sordum. Kusura bakmayn. Rica ederim. Bir de ak yrekliliinizi tebrik ederiz. Bunu Safo sylemiti. Murat, sokak fenerlerinin nda sratle girip kan arabann loluunda kzlarn yzne bakt. Mersi! dedi.

arlot: yleyse Marko'nun gazinosuna gireceiz, diye lf deitirmek istedi, orada iki gazino vardr. Buradan giderken birincisi Marko'nun... Daha kktr ama, servis daha iyidir. Sonra Marko ut alar. arklar da yapyormu. Siz bilirsiniz! Pekl! Allah vere de tenha olsa... Henz erken... Belki tenhadr. Neresi erken matmazel! Saat geceyarsna geliyor! Amavutky iin erken saylr. Oraya ok defa Beyolu kapandktan sonra giderler. Akntburnu'nu dnecekleri srada, arlot ofre: Marko'ya gidiyoruz, dedi, tam kapda durmayn. Biraz beride ineriz. Bakalm kimler var. ofr, arabay gazinoya be alt metre kala durdurdu. arlot evvel indi: Canm o kadar istridye istiyor ki, diye yrd. Aydnla girmeden camdan bakt. Ve bakmasyle geriye ekilmesi bir oldu. Murat, Safo ile beraber yaklamt. Kzn yzndeki sahici korkuyu grd: 254 Ne var? diye sordu. abuk, arabaya! Ne var canm! Girmiyeceiz! Ben girmem! Neden? Feyzi bey var. Kim bu Feyzi bey? olak Feyzi derler. Arabaclar khyasym... Duyamadnz m?

 Hayr! yleyse bilemezsiniz! Pek edepsiz bir adamdr. Bir kere serho oldu mu, bir memleketin polisi zaptede^ mez. Beyolu'ndan iki kz gtrd de, iftliinde aylarca hapsetti. Sizi tanyor mu? Bir alkam yok! Lkin alkal olmaa bal deil... Sonra benim kasap oyunumu pek beeniyormu. imdi girersek mutlaka beni oyuna kaldrr. Kalkmasam olmaz. Neden? Korkarm. Yordanidis yanlarna gelmiti: Ne duruyoruz? diye sordu. arlot'un anlattklarnn yarsn dinlemeden: Dnelim! dedi. Murat: Samalyorsunuz, diye sesi biraz sert konutu, yalnz m bu herif? Hayr! ki kii daha var. ki de kadn getirmiler. Murat, camdan bakt. olak Feyzi bey, yannda Turucu ile Edimekap'lr arabac kr mer, oturuyordu. Haydi birey olmaz! Gireceiz! dedi. Dnyada girmem! Sonra ben kzarm! Hem byle klhanbeyleri yannda erkek olan kadnlara ters bakmazm. Ben byle duydum. Bilmiyorsunuz da... 255 !s Olsun! Bir bakalm... -Safo'ya dnd:- Siz de kor-;kuyor musunuz? Ben korkmam! Neden? Bana istemediim bir eyi hi kimse yaptramaz.

Evvel ldrmedike... yi! Haydi yleyse... Geliniz arlot! Greceksiniz bu gece size kasap oynatmayacaklar! Neye gveniyorsunuz? Bu i sama tfekle cam krmaa benzemez! Ben iyi taliime gveniyorum. Sezar kaykya ne demi: Korkma! Sezar' ve taliini tayorsun! demi. Haydi girelim. arlot delikanlya bir an bakt. Onun sakinlii sinirine dokundu. (Ya, peki!) mnasna ban sallayarak ve belli belirsiz glmseyip ne geti. Yordanidis: Bu gece eve sa selmet girebilseydim... diye homurdand. Safo, Murat'n koluna girdi. Murat bu harekete ararak yan gzle bakt. Hayr! Korkmutan ziyade, birisine meydan okumaa hazrlanm gibiydi. Yaman bu kk! diye sevgiyle dilerini skt. arlot, ierdekileri grmemezlie gelerek bfe tarafna doru yrmt. Aksine onlardan baka da mteri yoktu. Garson dipteki masann iskemlelerini ekti. arlot, arkasn Feyzi beyden tarafa dnerek oturdu. Murat Safo'ya sordu : Ne iersiniz? Rak tabi! Siz matmazel! Ben de! Murat somurtmu oian Yordanidis'e keyifle gz 'krpt: Yaadk ahbap! Bilmem ki... Bana kalsa ben arlot'un szn dinlerdim. O hepimizden iyi bilir. Onu da dinleriz. O sizi nasl dinledi. (Otomobile ,

256 jo, aaea nea: yle barmayn canm! Barmadm ki... Seslendim... Ne bileyim! mdad isteyerek Safo'ya bakt. Kz kendisini tetkik ediyordu. Murat bu ii rahata yapsn diye ban evirdi. Feyzi beyin masasnda ut ve ark balamt. Murat : te ne gzel dedi, tenha bir yer... Hem alg, hem tenhalk ekseriya bir arada bulunmaz! Haklsnz! Gzel! Safo, byle sylenerek, dilerini gsterip glmt. Byle glmek ona pek yarayordu. Pek yarayor ne demek, fevkalde... Murat biraz daha dikkatle baknca kzdaki acaip gzellii birdenbire sezdi. Bu ancak baz Rum kadnlarnda rastlanan hareket gzdllii idi. yle ki en mini mini hareketiyle, mesel gzlerini krpmasiyle sanki hudutsuz bir lde gzellik, daha dorusu cazibe istihsal ediyor, denebilirdi. Murat ilk hayranlnn hemen arkasndan sebepsiz bir korku hissetti. Safo yalnz hareket cazibesiyle deil, heykel olarak da kusursuz bir vcude malikti. Ufak tefeklii ilk bakta bu kusursuz heykel gzelliini saklyor, fakat dikkat ettike her azasnn ayr ayr ve bir arada mkemmel olduu anlalyordu. Yan tahmin etmek te mkld. Bir haliyle ondrt, onbe yandayd, bir haliyle onsekiz, on-dokuz... Murat, ayn zamanda korku ve hayranlk duymaktan memnun: Nefis bir kz diye keyifle dnd. Kadehleri doldurdu: Hele leyelim... Adet yledir deil mi? dedi. yi olur! Kk kz, raky da gzel iiyordu. Kl kprdamadan... Yordanidis, daha imdiden Saryer'de brek yemekten bahsetmee balamt. Murat duymamazla vurdu. Safo'ya doru eilerek: Sahiden rahatsnz ya? diye sordu. 257 F. : 17 Rahat olmanz istiyorum...

 Rahatm! Ben arlot'a benzemem. Aramzda fark var. Biz ikimiz de doma byme Galata'lyz. Lkin o son zamanlarda Beyolu'na geti. rkeklii bundan ileri geliyor. Galata'llar korkmaz m? Korkar! ok defa korktuklarn belli etmezler. te ben bunu istemiyorum. Ben de u anda hi bir eyden korkmuyorum. nk baktm, siz korkmuyorsunuz! Benim korkmadma demek eminsiniz? Tabi... Teekkr ederim. imdi yreim ferahlad! lk defa gzlerini biraz ksarak, arlot'u korkutanlarn; masasna bakt. erkekte de kibirli bir arlk vard. Feyzi ile Turucu tam karsna dmlerdi. Kr mer'in arkas dnkt. Glmsedi. arlot: Rica ederim, bakalaryla megul olmayn! diyeyalvard. Ne yapaym bilmem ki?.. Haydi falnza bakacam! Veriniz bana elinizi arlot. Olmaz canm! Baka birey zannederler. Hani bakalaryla megul olmayacaktk! Veriniz! -Adeta zorla elini tuttu:- Ne gzel! -diye gzlerini kltt:- Bir kere mrnz gayet uzun! O kadar uzun ki yz yandan fazla yaayacaksnz. Senet veririm! htiyar olacaksnz! Yznz burumu muambaya benzeyecek te torunlarnzn torunlar bugnk resimlerin size ait olduuna bir trl inanmayacaklar! Safo, bir ocuk gibi kahkahalarla glmee balad. arlot korkuyla elini ekti. Kza Rumca kt. Kahkahalar durmad iin Feyzi ile Turucu bu tarafa baktlar. Bir eyler konutular. mer de ban evirince Murat gzlerini indirdi ve bu sefer Safo'nun eiirjl tuttu: Bu akam talihli eller grmek varm, dedi. te 258 bir matmazel ki, aktan yana ans pek parlak! Ne gibi?

 Kendisini birisi seviyor. Yahut sevmek zeredir. Bu matmazelin ans sevgiden yana ak. Yalnz sevgiden yana... nk kendisini seven daha dorusu sevmek zere olan delikanl yle pek sevilecek bir matah deil, vah vah! Nasl? Bir kere zaif! Sonra fakir... Sonra dedim ya, irkin... Kalar siyah m? Evet! Salarndan bir tutam alnna m dklyor? Tamam! Tfek atmakta mahir mi? Yeni balam kendisi yle sylyor. Sonra ey mi?.. Cesur mu? Kendisi sylyor. Bilmem! Biraz da yalanc... Deil! yleyse irkin de deil... Yrei de yz gibiyse iime gelir... Murat avucundaki kck eli sevgiyle skt. Kz bu hareketi sezmemi gibi davrand. Elini ekmeden ciddiyetle devam etti: Bu (ime gelir!) szn ben ilk defa sylyorum. Delikanl buna emin olmaldr. Emindir. Eilip bu kk avucu pmek lzm m diye dnrken garson bir ie rak getirip masaya koydu: mer Aa gnderiyor, dedi, ehzadeba'l Murat beye... Murat ban kaldrd, glmsedi: Eyvallah mer aabey, diye keyfiie bard. Grdm ama, grmemezlie geldim. Bir de bana sofuluk satarsn! Ben gene bildiin gibiyim. Bunlar gryor musun? Zorla getirdiler.

\, I Sen zora gelir misin, gelmez misin, benden bakas pek bilmez. Teekkr ederim. Birey deil. alg ister misiniz? Keyfinize bakn. Hep bir aradayz! Eilip Safo'nun avucunu yavaa pt. Kz: Mersi! dedi. arlot, bir ba hareketiyle san salarn datt. Bir anda ii anlam ferahlamtt. Dargn dargn bakt: Demek onlar tanyor muydunuz? dedi. Neden daha evvel sylemediniz? Hayr! Feyzi ile tekini tanmam! Siz de bana mer aadan bahsetmediniz! Feyzi bey maiyetinde bir sr koyun gezdirir hepsini nerden bileyim! Yanl efendim! Bakalarn bilmem. Yalnz bu gece sizin Feyzi dediiniz mer aann maiyetinde saylr! Ne demek? yle olmazsa, bize kendi namna rak yollayabilir miydi? Klhanbeylikte de usuldr. Masaya da trafa da en hatrls hkmediyor. O masann en hatrls mer aadr. Feyzi beyden hatrl klhanbeyi olduunu hi iitmemitim. Birka tane var. Onlar da, Feyzi bey klhanbeyi oldu diyerek evden kmyorlar. Ben esasnda, mer aay iyi tanmam! Benim tandm mer aann da aasdr... Yok anm! Kim bu? te yle deil mi ruhum? Safo : ;

 Evet! dedi. Murat, kadehini doldurdu. Bir yudumda iti. Yumruunu efece azna srd. Oh! Ne mesudum! diye iini ekti. Bu hareketin ve bu szn kendisine pek yaratn biliyordu. Kza rol kesiyoruz! diye kalarn att. 260 Be gn sonrayd. Hayret bey skdar'a 11 vapuruyla getii geceler yapt gibi hi ii olmad halde hava kararncaya kadar oturmutu. Murat yazhaneyi kilitleyip aa indii zaman saat yedibuua geliyordu. Anahtar Hseyin aaya verirken olu Mehmet koarak dizlerine sarld. Ne o Mehmet? Baban sana para vermedi mi? Vermedi! yleyse ben vereyim. Neden yukar gelmedin. Hani kavlimiz byle miydi? Gnde bir kere gelecektin ya... -ocuun nne melmiti. Be kuru verdi:- imdi beni kucakla bakalm... Murat bey bu para vermek huyunu sevmiyorum. Neden aa? Olmaz. ocuk ksmi paray ne yapacak? Eer senin sylediin gibi olsa, Mehmet'in paray almamas icap eder. Birey yapacak ki alyor. Hem sana sylemedim mi? Yeenlere amcalar karr! Bana hep amcalarm karrd. Hem de ne amcalar... -Aklna birey gelerek gld:- Hl da karyorlar da, iimi bozuyorlar. Ge kaldm bak... Nereye! Gel gitme! Bu gece biz bize bir papaz uuralm. Taraaya sofray kurduraym. Musa avutan gramofonu da aldrrm. Ne gzel! Dedim ya... Birisini bulacam. Birisini bulacam da bir yere yetieceim. Sz veriyorum bir gece taraada biz bize eleniriz... Bu gece olmalyd. Ka para eder. Murat kalkt. Elini oouun bana koydu. Yumuak tylere byle dokunmak ve aadan yukarya kendisine bakan bebek yz seyretmek houna gidiyordu. Allahsmarladk! diyeoei srada, kar kede duran siyahlar giymi kza gz iliti. Hayal grm te korkmu gibi: Safo! diye bard!

261 I Kz orada msn? Tvbe Yarabbi! Hseyin aa merakla bakt. Tvbe Yarabbi! diye Murat'n szn tasdik etti. Bir saattan fazladr orada duruyor. Sakn seni mi bekliyordu. Bilmem ki... -Murat hzla yrd. Elini tuttu:- Gel-sene... Seni aptal seni! nsan haber vermez mi? Belki istemezsiniz dedim, patronunuz birey syler diye... Ne mnasebet! Epidir bekliyor musun? Hayr! imdi geldim. Yalanc seni... Gel buraya... -Elini brakmadan Hseyin aann yanna gtrd:- te aa, dedi, bunu arayacaktm. Allah gnderdi. yi bak bir daha ke balarnda grrsen kolundan tut getir... Biraz vahidir: Demek matmazeli bulmaa m gidecektin? Evet! t Hay Allah raz olsun! Ayana geldi desene... Matmazel ok yaa e mi? Sofray hazirlyaym... Taraada otururuz! Olmaz! Bu gece bir baka yere davetliyiz! Gelecek hafta sz veriyoruz deil mi Safo? Evet! te grdnz m? Gelecek haftaya hazrol... Kzn koluna girdi. Bu ince kolu gsne skca bastrd. -Ne iyi ettin?., diye sevinli bir sesle konutu:- Ben de sana gelecektim. nanmam! gecedir nerelerdesin! Anlatrm. Ben ne haltlar ettim. Hem gece u-ramadm, sana haber de yollamadm. Hem bu gece ziyafet hazrlattm. Sanki seni evde bulmamak ihtimali yokmu gibi... Neden gelmedin? Anlatrm, dedim ya... Teekkr ederim ne iyisin? Nasl da dnmedim. Geleceini tahmin etmeliydim. Nereye gidiyoruz? 262

yor! omu noufi seni oeK Hibir ey anlamyorum. Ben de... Byle aptallklarm vardr. Taliime gvenirim. Taliime de deil... Dorusu sana gvendim. Umdum ki evden kmazsn, beni beklersin! Doru mu dnmm? Kprba'nda bir otomobile bindiler. Murat: Doru ehzadeba! dedi. Safo: stanbul tarafna m? diye korkuyla sordu. Evet, ne var? Bilmem ki... Ben mrmde belki drt defa gemedim. -Delikanlya sokuldu:- Kusura bakma! Korktum onladn m? Murat, sevgilisinin, boyasz ocuk yzne muhab-betie bakt. Parl parl siyah gzlerine bakmaa doyam-yordu. Boya kullanmad gibi koku da srnmyordu. Lkin vcudunun bir temizlik kokusu vard. Dinle beni. Eve biraz ge dnsen olur mu? Sen bilirsin! Mersi! Bak ne yaptm? e girmeden evvel ok sknt ekmitim. Bu sknt zamannda bana her hususta yardm eden arkadalara bir ziyafet vermek icap etmez mi? Doru! te bugn, daha dorusu dn akam, bu ii hazrladm. Seni de pek merak ediyorlard. (Siz hereyi tamamlayn getiririm! Peki) dedim. Zaten ziyafeti, sen izin-Jisin diye bu gece veriyoruz. Dn, evvelki gn, daha evvelki gn neredeydin? Anlatacam! Rica ederim somurtma! Hayr. imdi yalan m soyliyeyim: Somurtmak sana dehetli yarayor. Sana glmek te yarayor sevgilim... Sana herey yarayor. Neredeydin diyorum? Acele iyi deil... Biraz sabret! Ziyafette Kimlerin olacan merak etmiyor musun? Hani ikinci defa bulutuk ya... Ertesi akam, bu263

I dala gibi sslendim. Saat onbiri iple ektim. Patron aay ediyor. Ben gizlice seviniyorum. Garsonu bekliyordum. Gecikince canm skld. Ama, (Olsun, dedim, her zaman beni birisiyle davet edecek deil ya... Giderim) dedim. Kotum (Siyah Gl)'n kapsn atm. Masamz bo! Garsona sordum. (Gelmedi.) dediler. Dkkna dnmek, patronla beraber eve gitmek lm oldu. Ertesi gn fkeli kalktm. (Ben ona gsteririm!) diyordum. Fakat buluma saati yaklatka fkem azald. Nihayet hi kalmad. (Kim bilir ne ii kmtr! Ne kadar yorulmutur.) diyordum. Gene garson gelmedi. Gene o perdeli kapy atm... Sen fena bir adamsn anladn m? Bir yalan olsun uydur. Neden gelmedin? Sen cevap ver! Bizim yazhanenin orada olduunu nereden rendin? Yrdanidis'in hann biz biliriz. arlot'la iki defa gitmitim. arlot bir zamanlar orada alt. Bir daktilo tamirhanesi var ya... Evet! te orada... imdi ayn yerde Reina alyor. Sen Reina'y da tanyor musun? Tanmaz mytm? O da Galata'ldr. Zaten onu da oraya arlot yerletirdi. arlot iyi kzdr ama, biraz eydir... Nedir? Anlamam gibi... eydir ite... Peki peki! imdi syle bakalm! Cann ne istiyor! Seninle bir tenha yerde kavga etmek istiyorum. Bir haber gnderebilirdin? Kavga kolay sevgilim! Ziyafeti rica ederim ihmal etme. Asl senin erefine verilen bir ziyafet! Dost gecesi mi demek? Hayr! Bak, ne biim oldu. Ben arkadalara bir ziyafet verecektim. Aramzda yabanc kimse bulunmayacakt. Dorusunu istersen ziyafet aybanda verilecekti. Sen araya girince, bir hafta evvele aldk. hsan izin gecesini bir defaya mahsus olarak deitirdi. Onlar henz seni tanmadklar iin ziyafeti sana hazrlam oluyorlar... 264 Ka k oacagzy Bir hesapla... Dur bakaym! Nesibe abla, kocas, Nuri... Erturul Hikmet, Zekiye, ahap, bir de hsan, bir de seninle ben... Ka oldu?

 Bilmem! Bir dnlk... Murat isimleri tekrarlad. Safo, parmaklaryla sayd. Sekiz kii! Bir de Hamdi bey var. Lkin gelmiyor! Ona da ayr bir ziyafet borcumuz var. Aklnda bulunsun! Eer her ziyafet verdiinde gn grnmeye-ceksen.. Bozuuruz... Murat, narin vcudu kendisine doru ekti. Salarn derin derin koklad. Ama gene de seviniyorsun deil mi? diye sordu. Hi cevap verir miyim? Seviniyorsun! te belli birey! Murat, arabay ehzade camiinin kesinde d urdur--du. ofr kahveye yollad. Garson hsan efendi var, dedi, onu bulunuz! Beklediimizi syleyiniz! Olur mu? hsan, Erturul Hikmet ve ahap ofrle beraber geldiler. Erturul Hikmet: Nerede kaldnz? Bu zaman ne zaman? diye kt. kisi ofrn yanna oturduu iin ierde skma-mlard. imdilik Safo'ya birer ihtiyatkr (Merhaba) ekmilerdi. Murat: te Ninem, seni gn zen adam bu kurt suratl airdir! dedi. Kz da, Erturul Hikmet de birey anlayamadan baktlar. air: Dur hele.. Aman Abo! ofrn yanndan ahap homurdand: Babandr. Evldm! Niin kendinden bir lf bulamazsn! 265 bunu bir yerde okudun. Dn ki senin okuduunu bir bakas da okumutur. Meclis-i Mebusan'da oluyor. Ba-banzadelerden birisinin adn yoklama srasnda ktip (Yaban) diye haykrm. Adamcaz: (Bdban'dr, Baban!) diye cevap vermi. yle deil mi matmazel!

 Anlamadm efendim! Sanki ben anladm m? Yalnz u kadarn sylenmeliyim! Ben sizi u anda tandm. Buna olsun ahitsiniz ya... Daha dorusu henz tanm bile saylmayz deil mi? Evet! yleyse bu Fakir-i Prtaksir bize bir iftira hazrlyor matmazel! Rica ederim salam durunuz! Sizi ben tanmadan nasl zebilirim. ahap nden sze kart: Mutlaka zmsndr! Fenal naslsa yaparsn! yilik olsa, inadm yok! Fenala geldi mi, tanmana falan hacet kalmaz! Biz senin ne domuz olduunu biliriz! Matmazel (Salam durunuz!) dememde nasl hak-lymm! Grdnz m? ki oldular. teki ince uzuna gelince: Ses karmadna aldanmayn! O bu Murat olacak iftiracnn ba yalanc ahididir. Murat, elli yanda olsa, "bu bizim hsan- b iz'an onbe yanda bulunsa, yirmi sene evvel Murat'n bandan bir i gese de ahit iktiza etse bu herifi gsterir. Bu herif de Kur'an'a el basarak gzleriyle grdne yemin eder... Aman salam duralm... hsan kendi kendine konuur gibi: imdi iyice kanaat getirdim, dedi, domuzluk airde... Neden? Sende olmasa burada sessiz sedasz oturan adama arkasndan iftira etmezsin. Ne yapm Murat bey? Mhim bir eyse, fazla srdrmiyelim! Atverelim darya.. Bktm canim! Matmazel sk duralm.. Safo Muratla bulutuktan beri ilk defa sahiden gl--d. 266 uuvuu: Bre air! Nereye? Eyvah! Akln karm. Matmazel zaten kendi bana iken bunun akl yetimezdi de, ben benimkinden biraz verirdim sevabma... Bylelerine sevdalanmak hi yaramaz. Bir senedir gidip geldii evi unuttu. Ben unutmadm mendebur! Zekiye yengeyi alacak deil miyiz? Pardon! O ciheti sylemedim! Kavga ettik! Fahieyi defeyledim. Talk- selse ile boadm.

 akay brak! Bu gece byle eyler istemiyorum. Dneceiz! ahap lkabna yakan bir homurtu ile: Nafile, dedi, yemin ediyor. O kadar yalvardk. Raz edemedik! Bir oyun var ya, Allah beterinden saklasn! Nasl oyun? Bu herif, o arsz kzdan ayrlsayd, imdi oktan kfelik olurdu. Kafasn duvarlara vururdu. stn ban paralard. Bakyorum akl banda... Bir taraftan da yemin brakmyor ediyor. Safo: Ne olmu? diye yavaa sordu. Bilmem! Anlarz. Erturul Hikmet beyin sevgilisi de gelecekti. (Darldk) diyor. Ltfen bu gecenin erefine barsnlar. Kabahat beyde ise iyi olur. Kabahat matmazelde ise daha iyi olur. Hayr matmazel! Bizim dinimizde bir (Talk- Selse) vardr. Erkek ksmnn azndan bir kere kt m bitti! ahap : Nerede o erkek? Kimden bahsolunuyor? diye ordu. hsan'n tarifiyle yryen ofr, nihayet Langa'da bir taraf bostan olan toprak bir sokaa sapm, iki katl bir tahta evin nnde durmutu. Murat: Borcumuz! dedi. hsan, ofrn syledii miktar dedi. 267 I I vetiyle eviriyor bir taraftan da : Vardm baktm demir kap srgl Benim yarim annesinden grgl diye mrldanyordu.

Kapy misafirlere Zekiye at. Nerde kaldnz siz? diye somurttu. ahap, kuvvetli pehlivan kollaryla Erturul Hikmet'e sarld: Geri! Namahremdir. Giremezsin! Bre Abo! Salver! Hayr sen cehennemliksin! Ben Zekiye yengemi severim! -Kza kt:- Ban rtsene aifte! Bunun de-mindenberi ne haltettiini bilsen? Murat, Safo'ya yol verdi. Talkta Zekiye ile tantrd. Kucaklamanz rica ederim, dedi, haydi Zekiyebac, unu benim yerime p! Zekiye, kz bir an tepeden trnaa szd: Ne cici yenge! diye sevinle barp boynuna sarld. Sonra elinden tutarak merdivene doru gtrd ve yukarya seslendi: Nesibe abla! Bir grsen!.. yle gzel ki bebek, gibi... Murat, ahap'a yksek sesle : Bu kzn akl, iz'an, zevk-i selimi olmasa, bizim air bir tek msra bile yazamaz! dedi. Erturul Hikmet: Ah benim Zekiye diye mrldand, ne yalancdr. Bu huyunu deitiremedim gitti. Nafile... Erkekler merdivende itiirlerken Nesibe'nin sesi duyuldu: Sahiden cici bu kz! Beklettikleri iin kzmtm! ya... Buna baladm... Ne eker ey! Murat: Nerede Nuri efendi? diye sordu. Kaln bir ses : .

268 cevap verdi: Nuri efendiyi grr grmez erkekler hep birden kahkahalar koyuverdiler. nne bir petemal ekmi, kollarn svayp omuzuna bir havlu atmt. Bana, herhalde bir beyaz torba geirmi olmalyd. Elinde bir delikli kepe tutuyor, ancak l-i Osman sllesinde grlen kemerli burnu, incecik dudaklar ve azametle atlm ka-laryle (Aba) rolne km bulunuyordu. Nesibe hanm : te bylece sizi bekliyor, diye ikyet etti, lp gidecek hl oyunu brakmayacak! Nuri sadece : Mayonezi abd-i ciz yapt, dedi, hanmlar (Biz yaptk diyelim) dedilerse de, bizim ev merhum pederden kalma, hac evidir, yalan girmez... -Safo'ya glmsedi:-Mayonezden anlar msnz? Severim. Keke Allah'tan bir baka ey dileseydim. Bunlar azlarnn tadn bilmezler. (Emeklerim boa m gidecek Yarabbi) demitim. yleyse... Haydi! Sofra bana! Sofra, bostana bakan odaya yuvarlak bir masa stne kurulmutu. Nuri efendi, -Bahriye muzikasnda Gedikli Baavu-iskemlelerin arasndaki biricik koltuu Safo'ya gstererek : te makamnz! dedi. -Sonra hmla Murat'a dnd:- Bilirsin ki insanlara adlaryle hitap etmeyi severim. nsan insana takdim ederler. Sahi! smi (Safo) dur. -Kza gld:- Bunlar sra-siyle saymak lzumsuz. Sen hepsini birdea aklnda tutamazsn... yi insanlar sevgilim. Hepsi de namuslu insanlar... Ablamn ad Nesibe'dir. Bu da Zekiye yengem. Sy-Je bakaym! Safo: Oraya Nesibe ablam otursun, dedi. Olur mu cici gelin! Sana hazrladk. Bir gecelik ben yerimi sana veriyorum. 269 I Teekkr ederim. Aldm kabul ettim. Lkin siz otursanz pek sevinirim. Biz de hemiremle... Zekiye...

 Zekiye hemiremle beraber iki yannza otururuz. Erturul Hikmet ii kestirip att: Bu kk dehetli kurnaz! dedi, dikkat edin arkadalar... Bizi harap edecek. Maksad anladn m kadn? (Kadn) Yani Nesibe gzlerini krptrd: Neymi? Ortaya otursa iki yanna mecburen siz oturacaksnz? Murat'tan ayr kalacak. Halbuki sen ortaya geersen Murat belki bunun yanna der! -Birdenbire Safo'yo dnp sordu:- yle deil mi kk iblis! Tabi yle... Safo bunu o kadar gzel sylemiti ki Nesibe hanm onu tutup pt: Peki ekerim dedi, kuvvetli mazeret! Haydi, ben ortaya oturacam! Benim kocam hasretime bir mddet dayanr. Siz sa tarafa geiniz. Zekiye sen de soluma... Murat'la Hikmet yerlerini armazlar. -Kocasna gz krpt:- Sen de ekerim, tabi karma oturursun! hsan'la ahap serbesttirler. Erturul Hikmet kendi kendine sylendi: Tabi yleymi... u herifin de Allah iin sevilecek yeri var ya... Nuri, bandocu olduundan resm ziyafetlerde ok bulunmutu. Sofray gzel idare ederdi. lk kadehleri Safo ile Murat'n erefine ikincileri, Nesibe ile Zekiye'nin adna iirdi. nc kadeh umumiyetle Sfat lh Apollo'nurt erefine kaldrlrd. Murat, kadehler fazlalamadan Safo'ya bir meseleyi izah etmek istedi: imdi arkadalar, diye ciddiyetle sze balad, birisi birisinin iine lzumsuz yere karrsa... Bu karma, dier biriki insana zarar verirse... Ne olur? 270 yc un ub^u tenp olunur ki.. Mnasebetsizlik, eden mahere kadar unutmasn! imdi size meseleyi ksaca anlatacam. Hkmnz verirsiniz... Ben bu grdnz matmazeli, alnmn teri, elimin hneri ile kazandm. Anlayalm... Ne demek? Ak konuulsun!

 Pekl! Hani, tfekle nian atlan yerler var ya... Bu matmezel onlardan birisinde alyor. Geiyordum. Baktm ki orada tek bana duruyor. Baktm ki pek te fena deil... Biraz karakuru ama, neylersin... Koyunun bulunmad yerde... Sen onu affetmisin! Aldrma ekerim eski mnasebetsizliidir... mrnde hi byle kz grmemi ki... Safo: Peki canm! Hele bitirsin! diye yalvard. Elbette bitireceim!.. Tezgha yanatm. Baktm-ki bir budalaca adam duruyor. Patron! Baksana arkada, dedim, u kadar hedefe u kadar sama isabet et-tirirsem, bana u kz verir misin? dedim. Erturul Hikmet: Sakn herif raz m oldu, diye hayfland, senin samacba olduunu bilmedi mi? Eyvah! Bilmedi ne dersin! Raz oldu, ben de hedeflere vurdum. Neticede bu bizim oldu. Artk bizim malmz ya... Ertesi gece gittim. Dkkna urasam iime gelmiyor. yeri daima kendi kaideleriyle alr... Bu matmazel de biraz asabi imi... Bir terbiyesizin kafasna tfein dipiini vurduu oralarda mehur... A, kim syledi? Safo bunu hayretle ve biraz da utanarak sormutu. Byle bir hdise vard. Galata bir senedir syleye syleye bitiremiyordu. Serho herif: Hele bir ver! demi, sonra bir daha Hele bir ver!, bir daha Hele bir ver! Drdncde kz cinas anlamad diyerek: Hep mi byle vere271 II gzn uydurup eilmi... Hayr bylesi de van aye-rek dier bir tfein dipiini kafaya indirmi... Biareyi . eczanede ayltmlar. Murat gld : Sizin dkkndaki tavan! derken efendim! Biz bir tenha meyhaneye oturduk. Garsonla haber yolladk. Bir de baktm. Koa koa geliyor. Beenmedim. Neden? Neden olacak? Kz ksm biraz nazlanr! (Olmaz) der! Hemen komal m? Filhakika biz bunu patronundan kazandk ama... (Neyse biraz arszca ama, ilerde dzelir inallah) dedik. te yz... Belli bile ettim mi Allah iin sylesin... Uzatma!

 Peki ablacm! Ertesi gece gene yle yaptk. Tam birer duble itik imedik ki kap ald. eriye Galata'nn en mehur efeleri, hatrl klhanbeyleri, Krt Sleyman, Topal kr, Pi Ali girmesin mi? Korktun mu yreksiz? Tuu Allah beln versin, bari kadnlarn yannda syleme... Grdnz m mslmanlar ehzadeba'lln namn berbad etmi... Korkulmaz m? Deniz ar... Gurbet eli... Ben toplanmaa vakit bulamadan yiitler doruca zerimize geldiler. Bizim masaya oturdular. Neden sonra ii anladm... Neymi? Birisi, demin sylediim mnasebetsizlii yapm. Benim Galata'da bir nianc dkknnda bir kz kazandm Kerim bey amcama sylemi... Kerim beyi siz bilirsiniz ya, matmazel bilmez. -Safo'ya dnd:- (Binba Kerim bey) derler. Eski Bahriye Binbalarndan... Rahmetli babamn en aziz ahbaplarndandr. Hem de stanbul'un en hatrl klhanbeyi!... Hani ilk gece Arnavutky'nde bir kr mer gsterdimdi. Evet! te onun aas... Bizim kaptan amca meseleyi 272 yujuHou Huyuu ovum. \u senear uramad uaia-ta'ya inmi. Eski tandklar bulmu. Bizi tavsiye etmi. Zaten Galata'da ka tane delikanl varsa bu karakuru kzn peindeymiler. Ne kazanyorlarsa (ille bunu belki nianda sol brnden vurur alrz!) diye patrona veriyor-larm. Bizim zerimizde kald duyulmu. (Vay! Ne demek olsun! Bir mektepli zppeye biz Galata'dan kz m kaptrrz.) demiler. Kaptan amca zamannda yetimi desene... Yoksa seni Galata'llar paralard alimallah! Deil mi? Amca yetimi... Efelere syledikten baka: Merkezde kim var hele bir bakaym! demi. Bir de ne baksn! Merkez memuru Naci bey de eski omuzdalardan... Hsl her taraf smsk balam. -Safo'ya dnd:- nanmazsan bunlara sor sevgilim, diye ciddiyetle konutu. Ben himaye altnda gezmeyi sevmem. Halbuki kaptan amcama gre daha kollanacak ocuum... Canm skld. O sebeple gelemedim. Beni affedersin de il mi? Safo Murat'n yzne upuzun bir bakla bakt. Sonra glmseyerek ban evirdi: Ayp oldu, dedi, anlayamadm. Deil mi ablac-m? Dur hele bunu Erturul Hikmet yapmtr. Cezay ona vereceiz!

Erturul Hikmet: Elbette yaparm, diye fkelendi, herifi biz avukat ktipliine verdik. Galata caddesinde keklik avcl hesapta yoktu. Bir gece bekledik gelmedi. kinci gece ortada grnmedi. nc geee gene kmaynca, hsan'-la vaziyeti grtk. Bu hsan azn arad. Duyar duymaz, can bama srad. Sen olsan ne yaparsn. Nuri karde? (Hele urada bir ihtiyar adamcaz var. Bakalm ne der bu ie?) dedim. Cat kap Kerim beye... nce kzd. (Ben ona gsteririm!) falan diyordu. Sonra yapt tahkikat nasl netice verdiyse... (Zarar yok! Buyurdu. yi yerden aldm. Yrekli kzm. Bizimki turnay gznden vurmu!) dedi. Bir de fazladan srtverdi. Bilmez misiniz, 273 F. : 18

ne kadar talilidir. beyaza vueinuei uouu UIun,u....... zerine der. Ben Murat'a birey demem! u kz Kerim bey nasl beeniyor, ona aarm... Sus! O nasl lkrd!. Haketti... Deil mi Zekiye Yenge! Zekiye: Pek beendi de ondan, diye krtt, bana da byle yapar! Hoppala! Bre ielim. Bunlar hep ortaoyununa kmlar. Nuri byle syleyerek kadehleri doldurdu. Sonunda ut'u duvardan indirip karsna uzatt: Haydi karcm, dedi, bakalm bizim ut bu ie ne diyor? Ceza? Mzevirliin1 burada hi mi cezas yok? Ceza sonra tayin edilecek... Havaya gre... Haydi sen karcm! Nesibe hanm ut'u fevkalde alyordu. Ksa bir taksimden sonra: Yeter ey gzleri sevda dolu esmer gzeli arksna balad. Halbuki sarn bir kz olan Zekiye'yi ilk getirdikleri gece: Sar salarn srma telleri... arksn almt. Nesibe hanmn ut'u, ite byle akll bir ut'tu. Nitekim, Erturul Hikmet'in cezasn da: Biz Heybeli'de

her gece mehtaba -kardk! trks ile gene bu ut tayin etti. Yemekten sonra Yenikap'da sandallar tutuldu. Dnyann en gzel mehtabnda iki sandal yan yana uzun uzun dolat. Nesibe evden darlmazlarsa kaydiyle misafiri gece yatsna alkoymak istedi ama, Murat: Merak ederler... diyerek raz olmad. Safoyu otomobille evine gtrd zaman saat biri geiyordu. Sokan karanlnda tantklarndan beri nc defa ptler. 274 Murat: Artk yazhaneye gelirsin, olur mu? dedi. Peki! Nasl bizim arkadalar... ok sevdim. Onlar da beni sevdiler deil mi? ok. Peki yleyse... Haydi git... Beni ryanda gr e mi? Ah elimde olsa... Bekleyen otomobile binip arkaya yaslannca ilk dncesi: Sahiden seviyorum! demek oldu. Sahiden sevmesem aklma yatmak gelmez mi? Ve (Yatmak) kelimesinden sonra, kck ve tama-miyle mdafaasz gibi grnen Safo'ya kar usuz bucaksz bir merhamet duydu. Hibir manas olmad halde: Peki! diye mrldand. Peki ama, birader sen milliyeti genlerimizden-sin! Bu nasl olacak? Hangisi? Anlayamadm. Erturul Hikmet, mnakaaya hazrland zamanlar yapt gibi ban iki kere sallad: Neden be birader! Seviyorum diyorsun? Sevginin sonu, senin gibi adamlarda evlenmee gider. Bir

kere kz olduuna emin misin? Eminim! Nerden geliyor bu emniyet! uradan... Bir kere kzlar iin, kadnlar iin bir sr dedikodu yaplr. En kk vesileden istifade edilir deil mi? Evet! Hi alkas olmayanlar da, varm gibi konuurlar. Mill huylarmzdan birisi de bu! te Safo'da aksine... Hi kimse, hibir sz sy- lemiyor. Deil kzlk kadnlk meselesi... Birisiyle arkadalk ettii vaki deil... Zaten beni grr grmez Galata ite bu sebeple hop oturmu, hop kalkm... Kerim 275 amcama hem Galata'llar, hem de merkez memuru sylemi. Peki! N'olacak? Hep dnyorum. Dnmek zorlu milliyetilere pek yaramaz! Milliyetilik baka milletten kz almay yasak m ediyor. Bana ne zarar dokunabilir? Sana bir zarar dokunmaz. Lkin ocuklarna dokunur. Hele bir de geimsizlik olursa... Ben de hep ocuklar hesaplyorum... Bir tuhaf olurlar... Hele kkken ister istemez annesinin tesirinde bulunacaklar... Ama sevilmee lyk deil mi? doru syle... Bence yalnz sevilmee deil, evlenilmee lyk... Hele Zekiye bir sevmi ki... Syleye syleye bitiremiyor. Ne yapacaksn? Hi! Henz ortada ne var? Henz ortada birey yok da sen gndr ayn szle benim kafamn etini neden yiyorsun? Ben hemen evleneceim diye mi?.. una bak! Oda tutmaktan eya almaktan dem vuruyormu-sun. Bunlar hayrl haberler saylmaz. nsanolu kendisini atee atarken tpk byle davranr. Biraz sabretsen iyi olur sanrm. Bir kere yerine iyice yerle... Yer de bir yer olsa... Seni hi kimse, hatta -kendin bile- benim kadar bilemez!

 Deli misin! O sefaletten sonra... Sefaletin hibir deeri yok. Hem oktan unutulmutur. Doru syle. Sahi! Giderek rya haline geliyor. Sanki akaym gibr... Cnki gayr tabi idi. Gayr tabi olan btn hayat paralar hemen unutulur. Zaten unutmasan bamza bir ay iinde bu Safo belsn karmazdn? (Bel) diyorsun. O seni bir seviyor ki... Benim (Bel)lann her eidini hem de ok ok sevmediim ne malm? Sanki Safo hanm (Bel)da, Zekiye hanm (Bel) deil mi? Bunlar hep ayn mal.. Biz de 276 __, ..,____ larn zerimizdeki kepaze tesirini... Neymi? Hemen dikenlerini kardn? Evlenme ekli, devam, neticeleri daha insanca olsa, sen de, ben de u anda ne kadar mesut olurduk. Kzlar da mesut olurlard. Gene olaoaklar? Peki neden tereddt ediyoruz yleyse? Bilmem!.. Emniyet istiyoruz. Emniyet neden yok? Canm hesaplamadan emniyet nasl olsun? Hesap meselesi deil aslanm! Para meselesi... Para herhangi bir hatay bugn pekl tashih edebiliyor. Vicdan azaplarnn falan eklini deitiriveriyor. Paral adam kendisini de, kendisine balananlar da, yapaca bu kabil ileri de, emniyette hisseder. (Bir bel gelse, eline ikibin lira veririm! Yallah!) diyemedii iin... Ne mnasebet? Bir kere byle gaddarca hesap olmaz. Byle gaddarca hesap yaplsa bile, o birlemeden hayr kmaz! Sonra, eer zenginler senin sylediin gibi hareket etseler, sk evlenip boanmalar ve nihayet aradklar kadn bulup mes'ut olmalar lzmdr. yle mi hepsi... Gene ayn meselenin baka cephesi geldi! Biz imdi fkara olduumuzdan zenginleri kendi fkara hesabmza vuruyoruz. Halbuki zengin olsak evlenmei de zengince dneceiz. Yani dengimizi arayacaz. Araya, byle Safo'lar, Zekiye'ler karsa, o zaman hesabmz evlenmek zerine

deil, elenip, elencenin bedelini demek zerine kuracaz! bizim iin emniyetli bile grnse, Zekiye ile Safo iin ayn emniyetin mevcut olduunu iddia edemezsin sanrm... Ne karmakark bir sz! Fikirlerin bu kadar karmakark olduu iin bir trl gvenemiyorum. Aldatlyorum gibi bir hisse kaplyorum. Zor yayorsun air! Bu kadar ayr cepheli bir kafayla insan daima sknt iindedir. Hibir ey sende kati deil... 277 kati deil... Ben ne haiteaeym Herkes senin gibi? Ben neden daha rahatm? Sen (Daha rahatm) zannediyorsun! Korkak olduun iin (Acaba bu hissim doru mu?) diye aratramyorsun! Ben mi korkam? Bir manada elbette korkak deilsin! te gene geldik atal yola... Bir insan hem korkak, hem cesur olur mu? Yani (Hi korkmam) demiyorum. Lkin (Cesur adam) deyince bu en az, (Cesareti korkusuna galip adam) demek olmaz m? Mevzua gre... Bizim Sadri (Dnyada hi bir ey mutlak deil!) der. Bu basit grnen sz bkp usanmadan da tekrarlar! Bak aklma geldi. Sen bu hatun iin Galata'nn btn kopuklaryla -netioesi lm bile olsa-dvmekten korkmazsn! Lkin Safo'yu doludizgin sevmekten, bu sevmenin tabi neticesi olan evlenmekten daha lf alr almaz korkuyorsun! Birinde lm var. Birinde yok... Bilkis. Daha beteri var. erefsizlik... Geldik eref bahsna: -Erturul Hikmet iini ekti:- Hep bylesiniz zaten sizinle konuurken kk kafesinde bir kanarya kuu seyreder gibi olurum. Frl frl dnersiniz... Brak da cevap ver! eref lmden de mhim bir i ise, senin Safo iinde yzde elli, yahut yzde bir erefsizlik ihtimali varsa bu ie neden giritin? Neden devam ediyorsun. Kz mutlaka almayacaksan, onunla gezip dolaman biarenin erefini az da olsa lekelemez mi? Bakasnn -bilhassa seni seven seni sevmekten baka gnah olmayan bir kzcazn- erefini dnmeyen adamn erefi lmden ileri tuttuuna beni sen deil, senin paa baban da inandramaz!

 yi ama ben yalan sylemiyorum. Seni u anda bu eref szyle aldatmak istemediimi pek al biliyorsun. Ben bir hali izah etmee alyorum. Bilmez miyim? Keski aldatmaa alsan... O za' 278 ,,,u um mum, ur maKsaan olur. uurla hareket ediyorsun demektir. imdi yalan sylyorsun. Hem yalnz kendini aldatyorsun. Bunun bile farknda deilsin! O kadar feci ki sylediim halde anlatamyorum. Sylediin doru gibi... Lkin milyonlarca insan benim gibi dnyor. Milyonlar bilmem! Bildiim bir ey var: Safo'yu seviyorsun! Tpk milyonlarca insann birer Safo'yu sevdikleri gibi... Sevdiin Safo iin vazifen bu olduu halde, mesuliyet kabul etmee yanamyorsun. Bahsettiin milyonlar da kendi Safo'larma kar byle hareket ediyorlar. Sonra birisi sana bunu anlatt m? Ya vazifeyi merte omuzlamak yahut Safo'yu sevmek zevkinden kendini mahrum etmek gibi iki kafi karar zarureti hasl oluyor. te burada, sen ve seninle beraber olan milyonlar kallelik ediyorsunuz... yleyse sen Zekiye'yi neden almyorsun? Ben de kallelik ediyorum be birader!.. Yalnz aramzda minimini bir fark var. Ben bunu syleyecek kadar cesurum, -ki bu cesaret de nlecek bir matah deil. Sen ve milyonlarn bunu itiraftan korkuyorsunuz! nlecek bir matah halinde bulunmasa da cesaret cesarettir. Korkunun her eidinden iyidir. Ne dersin? Dneceim! Peki! Neye gldn? Dnmek burada hi bir eyi halledemez! Neden? Mesele sana bal deil... Sistem meselesi... O bahsettiin milyonlardan ayrlp, yani onlarn temsil ettii sistemden ayrlp bir baka sisteme balanmak meselesi ki... Erturul Hikmet mitsizce elini sallad. Kurta benzeyen yznde kederli bir glmseme vard. Murat: Hayr! hakl olamaz! diye dnd. Byle neticesiz mnakaalardan sonra birbirlerine ksa bir mddet iin de olsa bir mddet iin de olsa gizlice krlacaklarna bilakis sevgileri daha ok artard. Zaten aralarndaki ba, ekimelerin para para getirip 279 I farkna vardrmadan kuvvetlendirag samu uuonu^.v.

dand. Erturul Hikmet: Hele bir cigara ver! dedi. Saat onikiyi vurdu. Garson hsan, kahve ocana dayanm ayakta uyuyordu. Yz bembeyazd. Kat gibi... Murat, birden rperdi. Erturul Hikmet haklyd. Sa-fo'yu tandktan sonra evvelce verdii oda tutmak ve bu/ oday rabtal bir ekilde demek fikrine bir de kz alp o odaya gtrmek tasavvuru mphem bir surette karmt. Kz gtrmek ama... Nikhsz falan... Hani cigara yahu? Daldn deryalara!.. Cigara... Evet! Paketi kard. Bir tane de kendisi yakt. hsan, ba nne eildikten sonra birden uyanm, utanarak etrafa bakyordu. Bir insan alak olsun... Alak olduunu bilmesin! Acaba kabil mi? Murat bunu kendisi iin dnmt. Hamd bey, hava pek scak olduu halde deti zre pardss kolunda, ieri girdi. Pardsy sanatn kolaylatrmak iin tadn Murat biliyordu. Sanat yankesicilik! Gene de iyi adam... Hem de nasl glyor! Tertemiz! Yankesici Hamdi bey sevimli tebessmyle yaklat. Merhaba! dedi, prafaya var msnz? Ge deil mi? Onbe kasa oynarz. Hey kahveci! Getir uradan prafalar... Bana da bir ay yap! Parmaklarnn insana zevk veren usta hareketleriyle ktlar datyordu. Murat korkuyla dnd: Belki demin bu parmaklar iki tane kalem almtr! Hani hi belli deil! Erturul Hikmet: Pas! dedi. Murat da:

 Pas! dedi. 280 L Kupaya oynayn beyler! diye fkr fkr gld. Oynamadlar ama, tabi, oyun gene devam etti. VI Murat, ilk maayle hemen bir masa takvimi alm, bunun zerine gerek mahkeme celselerini, gerek telefonla verilen randevular kaydetmee balamt. Elli kurula temin edilen bu basit vasta, yazhane ilerini birdenbire ktibin gz nne koymu oldu. Patronlar, ilerin intizam peyda ettiinin hemen farkna vardlar. Yeni ktip, kendilerine hi bir ey teklif etmeden, meslein hususiyetlerini nazara alarak, hizmetleri dzenlemiti. Artk lyihalar son dakikaya kalmyor, bu yzden ayrca car sknts ekilmiyordu. Celil bey msveddeleri zaten evinde hazrlamaktayd. Murat, onun dosyalarn bir gn evvelden karmaa balad. lk defa sabahleyin, Celil bey: Yanl olum! Yarnki ii bana bugn yaptrdn! dedi. Murat: Hayr efendim, diye cevap verdi, baknz nasf dndm. Lyiha ve istida yazmak hususlarn akama brakacam! Mteriler gittikten sonra ben oturur, bunlar rahata hazrlarm. Bazan ge olur. Yorulursun! Bilkis... Gndz hafif getii iin yorulmam. Yalnz yazhaneden ge km olurum. Kahvede oturacama burada almak daha iyi. Sizae bir mahzuru yoksa byle yapalm. Hem iler aceleye gelmez. Bazan tekrar okumaa vaktiniz olmuyor. Bir ka kere, ben lyihalar arkanzdan yetitirmee altm. Peki! Bana gre hava ho! Bir tecrbe edelim de... Baknz ne gzel olacak. 281 BU i, nayre ueye uu nuuu \->uy um^u.. . ,o7,~-bey, her zaman zaruretlerin cebriyle alyor, herhangi bir vazifeyi zamanndan bir saat evvel yapmak sopa yemek gibi zoruna gidiyordu. Murat, gn stste, brgnk dava dosyalarna ait msveddelerin yaplmasn teklif etti. Meseleyi anlatt. Neden anm? (Bugnn iini yarna brakma) demiler. Bunu diyenler ayn zamanda (Yarnn iini de bugnden yapma!) demilerdir de, dedelerimiz ikinci maddeyi

unutuvermiler. Hayr! Greceksiniz! pek rahat olacak. -Glmsedi:- bu suretle nnzde daima bir bo gn bulunacak. Kendinizi pek yorgun hissederseniz, bu aralktan faydalanrsnz. te imdi faydalanaym diyorum. Hayhay! Ben size bir kahve sylerim. er dinlenirsiniz. Arada gelen olursa savarm. Telefonlara (Yok) cevab veririm. Zaten o kadar kolay dikte ediyorsunuz ki... Arada birisi lfa tutmasa yarm saatte bitiririz... Faydas?.. Hi bir ey aceleye gelmez... Ben msveddeleri makineden geceleri karacam. Gndz, pek mstacel bir mesele zuhur etmedike yaz ile uramayacaz. Ben beceremem ama... Bir deneyelim. Haydi kahveyi smarla! Allah Allah bu delikanl beni yeniden avukat stajiyeri yapacak... Murat birey sylemedi ama buna ikisinin de ihtiyac vard. kisi de her gelen davay karmadan alyorlar, bunlar kabul ederken yalnz creti vekletin pein ksmn hesaplyorlard. Sanki davay kazanmak imknszd da, kazanmak imknsz olduu iin cretin mtebaki ksmn hesaba katmak sama bireydi. Belki de bu sebepten dava dosyasn tetkik etmek, tevhid-i itihat kararlarn kartrmak, kanun ve tefsirleri tekrar tekrar gzden geirmek, erhleri okumak ancak birka byk davaya inhisar ediyor, dierleri Allaha emanet braklyor, 282 racaat olunamyordu. Abone olunduu iin muntazam gelen resm cerideleri gzden geirmee bile sanki vakitleri yoktu. Murat bunlar, kendisinden evvelki ktiplerin naslsa akl ettikleri ekilde aylk olarak biriktiriyor, her ay sonunda sicimle balayp dolaplardan birisinin alt gzne yuvarla-yveriyordu. Zenaat, feci bir surette klie haline gelmiti. O kadar ki, dava arzuhallerinde ou kerre, (Delail-i kanuniye) ksmna -Mevzua gre- Ceza Kanunu'nun yahut Ticaret Kanunu'nun yahut Kanun-u Meden'nin mevad' mahsusas denilip geiliyordu. Murat ie balayal krk gn olduu halde, patronlarnn btn srlarn renmiti. Celil bey, maruf tabiriyle (Keskin zanpara) idi! (Keskin zanpara) tabirindeki hususiyet, kadn sememek, dolaysyla kadn sevmemekten ibaretti. Keskin zanpara hibir kadn, gzel-irkin, gen-ihtiyar, cahil-okumu, k-derbeder diye ayrmadndan -Hele Celil bey gibi ebed bekr ve zengin ise- o kadar ok kadnla ayn zamanda mnasebette bulunmak zorunda kalr ki, ilerinden birisini ayrp sevmesi deta imkanszlar... Yazhaneye drt tane mehur randevucu devam ediyor, bunlardan baka tek balarna alan (Kokot) denilen birka hanmefendi uruyor, bunlardan baka kendi tabiriyle Elleri altnda daima gz almam ev pilileri bulunan bir iki bohac kadn gelip gidiyordu.

Birini veya bir kan birden peyledii iin koca deitirmek ihtiyacn duyanlar da, emsallerinden aldklar tavsiyelerle Celil beye komaktaydlar. Bunlarn yirmi senedir faslasz devam eden bu hayat neticesinde, mevcut unutulmu tandklar, eski gzarlarn da ilve edince Celil beyin ne kadar ar, fakat Murat gibi gen bir delikanlya gre ne derece tatl bir yk altnda bulunduu anlalyordu. Adamcazn cepleri, antas, hatta baz dalgnlna geldii iin dava dosyalar, yazhane gzleri, irili, ufakl, kadn fotoraflaryla doluydu. Bunlarn iinde 283 4 beis grmeyen profesyonel hanmlara kadar her eit kadn vard. Ayrca mahut pis iftleme resimleriyle dolu iki kocaman albmle, yaldzl defterlere, herhalde bir hattat tarafndan itina ile temize ekilmi (Bahname), (Kaymak taba), (Zanbak) suretleri gzlerden birisini doldurmu bulunuyordu. Celil bey, iin hlyasna muhta olacak is-tirahati asla bulamad iin bunlara senelerden beri el srlmeiTii olduunu Murat, zerlerine birikmi tozlardan anlad. Celil bey, babasndan kalma, gayet byk gayet eski bir konakta (Dad) dedii bir ihtiyar kadnla beraber, oturuyordu. Arada srada, bu Konaa her milletten muvakkat hanmlar getirmiti ama hibirisi, beyin -kendi tabiriyle- bamtelini bulup yakalayarak yerleememiti. Celil beyin bir gn bir arkadana syledii u szler, Murat'a bu keskin zamparann neden evlenmediini biraz anlatm oldu: Samn teli kadar kadnla yattm. Hepsinin muayyen bir tarifeye uygun bir creti vard. yle rahatt ki bu hal... Artk ustas da oldum galiba... Bakar bakmaz'. Baremin u derecesinde diyorum. Ekseriya da yanlmyorum. Hi olur mu? Hep o yollarda gezdiinizden... cretine baha yetimez namuslu kadnlar da vardr. Varm evet! nanlacak dostlardan duyarm. Merak da ederim. Ben henz rastlamadm. Evlenmediim de belki bundandr. Eer byle bir kua tesadf etsem, para ile raz olmazsa, deli olurum, tesi yok! Kendimi ldrecek deilim ya... Derhal izdiva teklif ederim. Lkirv rastlamadm. Bizimkisi kuma beenir gibi... Tutuyorsunuz, ovucunuzda skyorsunuz... Bazan dkknn loluundan kap nndeki gnee karyorsunuz! ki metre seksen santim kestiriyorsunuz... Hayatnzda bir derbederlik... Bir boluk hissettiiniz olmuyor mu? ocuk ihtiyac gibi... Asla! Boluk mu? Bilakis... O kadar doluluk hissediyorum ki bakaca bir kadna neden lzum olacan 284 r -anlayamyorum. gocuKiara gelince: Bir ok var. lerinde zabit olanlar, mhendis mektebine

gidenler... Arar msnz? Hoca biz erkekleri en sonunda anamzn adyla a-.rr? Ben bunu unutur muyum? Celil bey yalandka kadn ihtiyac artan garip tiplerdendi. O kadar yorulmuyorum ki, diyordu, bir gn vazife banda, alnmn akyla ehit olacama eminim! Bir an uyanp kzcazn yzn grmek, grp glmek isterdim. Temennim odur ki bir fakir kzcaza tesadf etsin! Malm ya, czdanmda her zaman bin liradan fazla para gezdiririm. -Burada hznle glmsyordu:- Bilmem ki uzanp cretini almaa cesaret eder mi? Hani (Ben ehit badeyim dostlar demim yad eylesin!) diye balayan bir iir var ya... Bakalm bizim Hayret vadetti. Byle erefle geberirsem, bir tane de bana yazacak! Ben ehit zanparaym. diye mi balar dersiniz!.. Son zamanlarda az iiyordu. Murat buraya gelmeden evvel, sokakta kalp krizi geirmi. Birka hafta hastanede kalmt. Bunu hatrlattklar zaman: Halbuki ben bu meredi hi te kullanmadm. Oyunbozanlna ne dersiniz? diye glyordu. Hayret beyin yazhane gzlerinde de meslee ait olmayan eserler ve ahs srlar vard. Nedm dvan, Sru-r divan, Mahrupname'den baka birinci sayfasnda gzel bir talik yazylaairiz n veririz anmza - Giremez fahie dvanmza beyti yazlm henz baslmam kendi divan bulunuyordu. Byk bir san zarf, yakkl delikanl resimleriyle doluydu. Yazhanenin en alt gznde Murat, bir acaip muhaberat dosyasna rastlamt. Bu dosyadaki mektuplara baklrsa Hayret bey, Trkiye Masonlar Locasnda olduka yksek mertebede bir (Karde)ti. Bir sr itima davetiyelerinde Murat'n anlayamad noktal iaretler ve unvanlar bulunuyordu. Murat bunu rendii zaman, merak ettii ve bir man veremedii bir baka hususu da anladn zannetti. Bu husus, .mahkemelerde hi bir davalar, yazhaneyle 285 hibir i alkas bulunmayan ziyaretilere aitti. Bunlar, imdilik, birisi mebus, birisi mahkeme azas, dierleri muhtelif serbest mesleklere mensup olmak zere, 6-7 kiiydiler. Hepsi de istisnasz kibar adamlard. Hayret beyle byk dostluklar bulunduu halde, eer geldikleri zaman yazhanesinde deilse Murat'la otururlar, edebiyattan, iirden bahsederler, alak gnlllk gsterirlerdi. Yalnz bir tanesini Murat bunlara katmyordu. Bu zat, otuz yanda olduu halde, daha gen grnmee alan, ekseriya malm delikanllardan bir iki tane getiren, grltc, herkese tepeden bakmaa alr. Hayret beyle olan hususiyeti ile ndn her hareketiyle belli eder birisiydi. Murat, onun, azametine ramen grmekte olduu ii daha ilk grte tahmin etmi, sonra da yanlmadn anlamt. Hayret beye ocuklar Cemil isminde olan bu herif bulup getiriyordu. Sanatnn incelii ve erefiyle de hakl olarak marurdu. Lkin gururunu Hamdi bey de ekemez olmal ki pek az sk bir adam olmasna ramen bir lkrd srasnda: Kendisini de az kullanmadk! Kibirlenecek? Hakk mdr? demi. Murat'a iin bir trl kendi kendine tahmin edemeyecei bir dier cephesini de anlatmt. Ve gene bir aya varmadan Murat anlad ki, dier kellifelli ziyaretilerin zannettii gibi masonlukla bir

alkalar yoktu. Mason bile olsalar, hi deil, buraya gelileri Merk- azam'n emriyle, Locann hizmetleri iin vuku bulmuyordu. Bu olanclar, zanparalarn aksine takm halinde alyorlar, zevk ilerinde birbirlerine yardm ediyorlard. Hangisi eline yeni bir para geirirse tekilere derhal haber yollamakta, cemiyeti toplantya armaktayd. Murat bunu anladktan sonra bir mddet Hayret beyin ocuklar adeta kskanmasna mana veremedi. Lkin nihayet ii sezdi. Kskanlk, kulp azalarndan gay-rsna karyd. Aralarnda mtekabiliyet esas car olsa gerekti. Murat'n akl erdiremedii dier bir nokta da, kullanlan malzemenin pek krpelerden intihap edilmemi* 286 mv a yu9 uiuouu uuunmuurru

dikkat olunmas idi. (ok sonralar bir gn Hamdi bey bu hali, kanunen gayr mmeyyiz ocuklar batan karm olmamak gayretiyle izah etmee almtr.) Hayret bey, kskanlna ramen zenaatnda, orta Celil beyin prensibini kabul etmi grnyor, mahbup-perestliine ramen gelip gidenlerin iinde bir tanesine bir baka muamele yapmyor, hususiyet tesis etmi grnmyordu. Murat, bir dier hususa daha dikkat etti. Celil beyin, evi msait olduu halde, gelen hanmlar bitiikteki bekleme odasna almaktan, orada uzun uzadya kalmaktan herhalde zevk alyor olmalyd. Buna mukabil Hayret bey, delikanllar asla yazhanede kabul etmiyor, buraya hangi sebeple olursa olsun geldiklerini hatta istemiyordu. Byle sralarda, derhal telalanmakta, kendisine hi yakmayan sinirli bir aceleyle: Ne var? Evet! Bir ey mi dediniz? Peki, bir dakika... Efendileri -yahut hanmlar- greyim! der, sz ksa keser, mterileri savdktan sonra: Evet! Buyrun gidelim! diye delikanly n sra dar karr, Murat'a, bakmamaa alarak: Bir irkete urayacam. Adliye'ye ge kalrsam, davalar talik ettirmee alnz! emrini verirdi. Krk gn iinde drt kere byle syledii halde bir kere bile davalarn talikine meydana vermemi, biraz ge te olsa celselere yetimiti. Patronlarn husus hayatlarna ait olan bu haller, ister istemez iin ciddiyetini bir mhim miktarda sulandryor, ktibe, ne de olsa biraz havailik veriyordu. Zaten aradan bu kadar az bir zaman getii halde, Murat, bir avukat yazhanesindeki iin de nihayet bir nalbant dkkanndaki i kadar kaba ve yeknesak olduunu anlamt. Bir kere btn mterilerde bir mterek taraf vard: Dertli olmak. Filhakika herkes derdini kendi kltr ve mizacna gre yanyordu ve herkesin derdi birbirine hi 287

3 oenzernyuuu umu, ^^ a~..^__,_______ dertli adamlarn ldrmekten bahsettikleri sralarda dahi, bir yalvaran taraflar oluyordu. Zaten avukat yazhanesine gelmek bal bana zaaf almetiydi. Zaafn da manzaras insan abuk usandryordu. Murat, ilk zamanlarda deiik maceralar, deiik tipler grerek hi sklmayacan zannederken bu kanaatn-da yanldn anlamt. Hele patronlarn ahvali, iin ciddiyetini bozunca, usanma daha abuk geldi. Celil ve Hayret beylere muhta olan, onlarn yardmn para ile temine alan, bilhassa, saatlerce sknt iinde bekledikleri, ikyet etmedikleri halde, kapdan grnr grnmez, mitle ve hrmetle srayp selma duran bu barelere eskisi kadar acmaz, dertlerini ciddiye almaz oluyordu. Bu hal, kira otomobilinde gidenlerin, yayalara, tiyatro localarnda oturanlarn parterdekilere tepeden bakmalarna benzemekteydi. Hediye hanmn -Sska bir Bonak kars- gsterdii bir fotoraf zerine btn ileri yzst brakarak savuan Celil beyi hasta gstermek, olan tellal Cemil'in Haydi abuk Vallaha gider haaa... Bir nazl ki... diyerek iki ayan bir pabuca soktuu Hayret beyin bir irket meclis-i idaresinde olduunu sylemek Murat'n nazarnda, mteri (Mvekkil) denilen bare insanlarn itibarn dehetli kryordu. Darda iler de evvel pek kark grndkleri halde, yava yava basitlemiler, nihayet kaba bir hale gelmilerdi. Usuz bucaksz Adliye binasnn avu ii kadar-l, memur kalabalnn esasta kalabalkla hi alkas olmad bir aya varmadan anlald. Avukatlar gurup guruptular. Her gurubun her dairede bir mutemedi vard. , Bu mutemet, baz baz yazhaneye urar, patronlarla husus grrd. Bu sebeple ktibin ii pek kolaylayor, girdii her dairede mutlaka bir Kap yolda bulunuyordu. Bu sebeple cra Reisine deme emri havale ettirirken Ltfen nc icra memurluuna. demek bile garip bir hareket deildi. Buna gre Mstantiklik, Ceza mahkemeleri de ksm ksm ayrlmt. Hatta avukat ktipleri bile 288 vura yumz: uu Kaaey kodu etmemi, eskidenberi her yerde imdadna yetien kolay dost olmak ve emniyet kazanmak kabiliyeti ile btn avukat ktipleri ile ayn zamanda ahbap olmutu. Adliyedeki ilerinde ahap'n pederi Tahir beyle, Hamdi beyin dostlarndan da yardm gryordu. Hasl, yeknesak ta bulsa, ii kavramt. Rahatt. Drt gndenberi de yeni bir elencesi vard. Mehur randevucu Zanpara Adalet hanmn dostu Kadriye hanm, le vakitleri muntazaman geliyor, Murat' terbiyeli ve asl bir ba hareketiyle selmladktan sonra ciddiyetle soruyordu: Beni telefonla arayacaklard efendim? Bir keresinde, saati hangi taraf ardysa aramlard da... Bu kaln sesli bir ecnebi erkekti. Murat'n btn srarlarna ramen adn sylememi, stste zr dileyerek biraz sonra tekrar rahatsz edeceini bildirmiti. Dier defalar, Kadriye hanm orada bulundu. Murat, onun yannda Franszca bildiini belli etmemek iin adamcazn:

 Matmazel Kadriye oradalar m? sualine, sts-te Efendim! Anlamyorum. Trke syler misiniz? diye cevap vermi, kz sabrszlandrm, neden sonra: Evet! Sizi aryorlar! diyerek telefonu brakmaa raz olmutu. Kadriye hanm, patrondan iltifat grd bir yazhanede, bare, dil bilmez bir ktibe ne kadar ehemmiyet verilirse ancak o kadar aldr ediyor, ilk gnn insiyaki ekingenliini kaybederek muhavereyi st ak bir hale getiriyordu. Dn bsbtn aztm: Hayr! Olmaz! Beni btn yemisiniz! Ablam boy-numdaki rkleri grd de... Halbuki siz Franszlar, ka289 F. : 19 mutuk! demiti. Herifin dkt diller zerine de: aka ettim canm... Size acemi bir erkek demek hakszlk olur. imdi bile gzmde ttyorsunuz... diye cilvelenmiti. ok gzel kzd. Franszca'y ok gzel konuuyordu. Kendisini, bilhassa lisan bilmedii iin erkek yerine koymuyor gibi davransa, bir baka erkekle aralarnda geen en mahrem hadiselerden byle ak ak bahsetse de dinlemek Murat'n houna gidiyordu. Zaten bu sebeple: le zeri burada msnz? diye sorduu zaman: Her zaman! Saat birbuua kadar buradaym, cevabn vermiti: Yemee kmaz msnz? Burada bireyler yerim. N'olacak! Peki! Beni bir arkadam arayacak ta... Burann telefonunu verdim... olur mu? Hay hay! te bugn de beinci ziyareti bekliyordu. Hesabna gre Kadriye hanm merdivenlerde olmak lzmd. Nitekim kap ald. Sarn ve harukulde bir iek gibi grnd. Ayn hesapl bas iareti... Ayn lakayt,

hatta insihfafkr glmseme... Bonjur efendim! Beni aradlar m? Henz aramadlar hanmefendi. Buyrun! Sizi rahatsz etmiyorum ya... Hayr! Gryorsunuz ki hibir iim yok... Nedense, bu sefer, kz izahat vermek lzumunu hissetmiti: Bir ev almak istiyoruz, dedi, tapu muameleleri de pek uzuyor.. Sabahlar kmak zorunda kaHyorum. Bu telefonla grtm adam emlk tellal ihtiyar bir erme-nidir. Mzmzl ablamn cann skt iin benim bama att. yle mi efendim? Hayrls olsun da... 290 ........ ,... /-Mum ucum. oen istemiyorum. Ablam fsrar ediyor. Ablanz hakl. Mal, maldr. Bir mddet sustular. Burada bylece usanmyor musunuz? Ben atlarm dorusu... Vazife... N'aparsmz? Evli misiniz? Hayr! Ben de aptal gibi.. Kusura bakmayn... Telefon ald. Murat dinleyiciyi kaldrd. Beklenen herifti. Gene Franszca olarak sordu: Kadriye hanm oradalar m efendim? Murat bu sefer, en gzel Franszcasyla cevap verdi: Af buyrun... Kimi istediniz... Buras avukat Hay-! ret ve Celil beylerin yazhanesi... Ben ktipleriyim... Kadriye hanm aryorum... Anlayamadm efendim. Celil bey yoklar Nakli-yat- Hariciye Trk Anonim irketinin -Uyduruyordu ve mahsustan lf uzatyordu- Meclis-i idare itimana gittiler. Ltfen adnz sylersiniz ben kendilerini telefonla haberdar ederim, yahut geldiklerinde bildiririm. Sizi ararlar efendim? Kadriye hanm...

 Kadriye hanm mi dediniz? Bin defa affnz dilerim msy... Evet buradalar efendim. Veriyorum. Birey deil... Memnuniyetle... Kza dnd. Aadan yukarya bakarak glmsedi: - Sizi istiyorlarm. Emlk tellal ermeni olacak. Buyrun! Kadriye'nin nnde lm bir adam dirilseydi bu kadar armaz ve rkmezdi. antasyla eldivenlerini masaya brakt. Tekrar ald, tekrar brakt. Telefonda ksaca: Akam buluuruz dedi. Szleri uzatmadan dinleyiciyi yerine koydu. Gzlerini aarak: Franszca biliyordunuz yle mi? dedi. 291 Hayr bilmyoraum. vj yun ... -------gelmitiniz ya... Konuuyordunuz. Pek houma gitti. renmee karar verdim. Burada gazete okuyan bir ihtiyar vard. Hatrladnz m? Evet! Onun ad msy Samoil'mi. Ben de bilmiyordum. Fikrimi ona atm. Ders vermei kabul etti. O gnden beri alyorum. -Franszca konutu:- Becerebildim mi? Ne de olsa insan acemi olunca korkuyor. O kadarck lkrdy syledim ama bir de bana sorun. Alay ediyorsunuz! Bir ayda imkn yok... Rica ederim... Bana cesaret veriyorsunuz! Mama-ti bizim cinsimizde lisan renmek bir istidattr. Babam Trkeyi iki haftada renmi. Annem erkeseyi bir ayda... Hi olur mu? Beni budala yerine koyuyorsunuz! Teessf ederim. Neden canm? Babam Trkt. Annem de erke... Siz de mutlaka Fransa'da bulundunuz. Byle grme pratikle olmaz. Fransa'da deil, Galatasaray'da hanmefendi.... Oturmaz msnz, bir ay ielim... Hem de biraz pratik yaparm. Bana iyiliiniz dokunur. Hi oturabilir miyim? -Birey hatrlamt. Sahiden mahcup olduunu Murat anlad:Gevezeliimizden dolay zr dilerim. Ablamn mnasebetsizliini ltfen affeder misiniz? Madem ki siz emrediyorsunuz. nsan sizden hibir ey esirgeyemez ki...

 Pek tuhaf... Sizde kabahat var. Neden sakladnz?.. Sonra bu kadar lisan biliyorsunuz avukat ktipliinden baka bir i bulamadnz m? imden pek memnunum... Anlalyor. nsanlarla elenmek hounuza gidiyor .olmal. Hukuk'a m devam ediyorsunuz? Hayr! Doruca burada alyorum. Maam da 35 lira... 292 unu: uy r\uun m: -cuvcc lye cumasn, Murat elini tutacakm gibi ekinerek ald:Gideyim ben dedi, msaadenizle... Yarn le st bekleyeyim mi? Hani bizi affettinizdi... Rica etmitim. Affedilecek bir hadise olmad. Ben ev alm satmnda ermeni tellalla yaplan grmelerin her eidinden zevk alrm... Kadriye parman tehdit eder gibi cilveyle sallad: Varamaz sizi! Unutun bakalm... Beni rezil ettiniz! Franszlarn (Mezar gibi sr saklar) diye bir szleri vardr. Bana da arkadalar yle sylerler. (Murat'tan sr kmaz!) derler. Adnz Murat m? Merref oldum. Evet... Sadk hizmetkrnz... Yarn gene gelin, e mi! Sz veriyorum. O srada darda bir iim olacaktr. Kadriye bu sefer ciddiyetle elini uzatt: Kibarsnz... dedi, arkada olalm, olur mu? Murat hemen ayaa kalkt. Uzatlan eli bir erkek arkada gibi skt: Pek ereflenirim. Siz de benim kusuruma bakmayn. Sonuna kadar sabretmeliydim. Franszca bilmeyen bir Trkn sevime dilini, hangi lisanla olursa olsun, anlamayacana kanaatiniz var gibi geldi. Halbuki ben, bu dnyada, Trkler kadar sevimesini bilen bir baka millet yok diye nrm. Yoo. Hani arkada olacaktk. -Elini ekti:- Beni meraklandrmayn bakalm... Tecrbe etmek istersem, bir belya atacam seziyorum... Bu esnada, kap terbiyeli terbiyeli vuruldu. Murat:

 Buyrun! diye bard. Safo, her zamanki gibi rkek baklaryla aralktan bakt. Murat: Gelsene ruhum! diye sevinle bard, gir canm! Bak sana yeni arkadam takdim edeyim... Kadriye'ye 293 dondu:- ite sorunuz, dedi. Bitarar Dr ant benim Dir-ck sevgilim. Sevme kabiliyetimden memnun mu deil mi? -Safo birey anlamadan bakyordu:- SorsanzaL Kadriye: Pek eker ey! diye samimiyetle beendi, insan bunu oturup yer. Hayr okar... Sahiden - sever. Ad (Safo) ama, tarihteki o yaramaz kadnla hibir mnasebeti yok. Kuzu gibidir benim sevgilim... Kuzu gibi de deil... Arslan gibi... Kadriye kendi adn syleyerek Safo'nun elini skt. Tebrik ederim matmazel, dedi, elenceli bir arkadanz var. Sr sakladn da iddia ediyor. Yarn, le zeri buraya gelir misiniz? Neden? Gelirim! Geliniz de efendinizin sahiden sr saklayp saklamadn anlayalm. Nereden? Gzlerinizden canm... kisini de bir el hareketiyle selmlayp kt. Safo: Ne oluyor? dedi. Murat, maceray bandan sonuna kadar anlatt. Safo glmeden: Kim bu? diye sordu. Belki bilirsin. Mehur bir randevucu zanpara Adalet hanm varm. Aklnn ermeyeceine emin olduum bir ekilde bu kz severmi. Biliyorum. Bilmez miyim? Bundan evvelki dostu (Eleni) idi. Ya, biliyorsun demek? Daha iyi! zah kolaylat. Sonra, bu kk hanm o iten usanm olmal ki bir delikanl bulmu... Buradan telefon etmei de tehlikesiz saym! Baz lisan zor renenler, o lisan kendilerinden baka bilen bulunmaz zannederler. Aptallklarn kolayca meydana koyarlar.

Anladn m? Sen byle gzel aptallarn, aptallklarn meydana karmakla uramasan, daha iyi edersin. 294 . Vay kskanlk m? Elbette kskanlk... Ben sahici kadnm... Byle sokak sprgesi deil... Sesinde sevimli bir iftihar vard. Murat onu skca kucaklayp pt. Haydi, Arnavut piyazcya gidiyoruz, dedi, sana bugn beyin salatas smarlayacam. Bugii ben hem zengin, hem de bir koca kuzuyu tek bama yiyecek kadar am... Belli gzlerinden... Kt adam... Koluna girip gsne yasland. Seni bir seviyorum ki! dedi. Ya ben? Sen sevmesini ne bileceksin? Murat kapy kilitlerken Matmazel Reina sabun kutusu elinde dar kmt. Safo'yu grnce evvel hayretle durdu. Sonra hafif bir sevin l ile kollarn at. Kucaklap ptler. Reina: Murat beyi nerden tanyorsun? diye sordu. Tanyorum. oktan... oktan da benim neden haberim yok? Bilmem ki... Dur bakaym... Sen buraya geen gn de geldin. Bir arada merdivende grm gibi oldum. Yukar knca Yordanidis'e gittim. (Hayr! Buraya gelmedi) dedi. Bizim yazhaneye baktm. Belki bana gelmisindir, diye. Orada da grmeyince (u halde benzetmiim.) dedim. Meer kk kzn sevgilisi sa kolumuzun altndaym ta, haberimiz yokmu... Hele anlat! Murat lkrdnn uzayacan sezerek Reina'y da yemee davet etmesini Safo'ya syledi. Kz biraz nazlandktan sonra: klar rahatsz etmemek lzm ama, ben, ii, benden gizlediiniz iin size ceza olsun diye kabul ediyorum! dedi. Ellerini ykayp hazrlanmasn bekleyerek parmakla dayandlar. Bu esnada, merdivenden kan garip kyafetli bir de-

295 I Ukanl Murat'n tahmini hilfna Safo'ya bir kere bile bakmadan doruca kendi yazhanesinin kapsna dayanmt. Demir kapy kapal grd halde bir, iki kere tartaklad. Sonra yumruuyla dmee balad. Murat ses karmadan, glmseyerek seyrediyordu. Delikanl, ierden cevap bekleyerek durduu zaman, yksek sesle konutu: Ak dediler! Nasl i... Hey ktip bey!... Ktip adam!.. -Tekrar yumrukland:- Avukat bey... c-> &l(Wf Murat, daha fazla zmemek iin: '-*' ,------x

Bir ey mi istediniz? diye sordu.. Delikanlnn hareketlerinden ziyade ruhunun tell olduu neredense belliydi. Evvel birey anlamam gibi gzlerini krptrarak Murat'a bakt. Gm ereveli demode gzlkleri vard. iman krmz yz matrutu. Tkz voudyle tepeden trnaa siyahlar giyinmi olduu halde, ksa boylu grnyordu. Kyafetine acaiplik veren ey, siyah krayat idi. Bu kravat dnk papyon eklinde balanmt. nsana 19. asrn Fransz bohem airlerini hatrlatyordu. Kapc yukarda adam var, dedi, Hani yoklar! Ben varm... Gidiyorum. le yemei zaman... Acaip delikanlnn yzndeki usan ve alkaszlk hemen kayboldu. Siz mi? diye at, bir baka ktip olacak nerede? Askere gitti. imdi ktip benim!.. Sylesene kardeim... -Bu kelimeyi, kaim, diye sylyor zaten dier kelimeleri de yuvarlyordu ki, ruhu tell tesiri yapmas da belki bundand:- yi yleyse... Hayret bey yok mu? Murat, yzn belli belirsiz buruturdu. Adalet han/ mm bir gn kendisine kibarlk (!) izafe etmesine ne kadar zldn bylece unutuyor, bilhassa delikanllar karsnda gizli bir nefret hissediyordu: Ne yapacaktnz efendim? Ben onun arkadaym! YaaL 296 Evet. Belki benden bahsetmitir. Ben de airim... (airim) derdemez, Murat:

 Hay Allah kahretsin! diye keyifle haykrd. Delikanly ancak imdi tanmt. Bu kadar gecikmekte hakk vard. Zira kendisini ancak iki kere grmt. ki keresinde de gzlkszd ve srtnda Bahriye Gedikli Baavu elbisesi tayordu. Siz galiba air brahim Rza beysiniz? Evet ama... Nereden tanyorsunuz? Mterek dostlarmz var. Sonra bizi bir kere tantrdlar. Ondan sonra da bir kere daha bulutuk. Lkin aradan zaman geti. Hatrlamazsanz da haklsnz... Nesibe hanmlarda... Dnn... air gzlerini tekrar ve ceht sarfettiini meydana koyarak krptrd. Sonra yz saf ocuk glmsemesiy-le ald. Aklma geliyor. Size iirlerimi okumutum. Adnz... eydi... Durunuz bulaam! Murat... Sahi! Murat! demek imdi buradasnz! Pek memnun oldum. Hay Allah raz olsun... -Anoak imdi Safo'-yu grmt:- Affedersiniz! dedi, pek dalgnm... Berbat bir i... Peki nereye gidiyorsunuz? Yemee. yleyse sizi davet ediyorum Rica ederim. Biz sizi davet edelim. Olmaz. Dnyada olmaz. Benim davetlimsiniz... Sonra da bana Hayret beyi nerede bulacam sylersiniz. Kolay! Beraber Adliye'ye gideriz, Adliye'ye nasl olsa gelecek... Sahi! yle ya... Hi aklm bamda yok kardeim... Gemiden geldim. Bir sr i... Bir sr inanlmaz macera... Bir koca kitab dolduracak felket... Hayd buyrun... Bize misafirsiniz! Hayr! Gcenirim. Beni krarsnz. Pek kederliyim... Pek... Byle diyordu ama tombul vcudunun her eit ke297 deri byk bir inatla ieriye sokmadna gene de insan emindi. Zaten sesinde de kederli bir aire mahsus ahenk-ten zerre hissedilmiyordu. Murat, sz misafirlik mevzuunda uzatmad, Safo'ya dnd:

 air brahim Rza beyi size takdim ederim, ded, misafiri olma kabul eder misiniz? Bastne ama, bizim bir misafirimiz daha var. Msy bunu bilmeli. Daha memnun oldum... nerede. imdi gelecek hazrlanyor. Murat, takdime devam etti: Arkadam matmazel Safo! Memnun oldum matmazel. Trkeyi ne gzel sylyorsunuz. Adnz duymasam sizi Trk zannederim. Teekkr ederim... yle mi? Murat: Hatrladn m cicim, dedi, hani bir gece Nesibe hanmlara gitmitik. Hatrlamaz mym? te, brahim Rza bey, onlarn en iyi dostlarndan-dr. Ben kendisiyle ancak iki kere grebildim ama, Franszlar ne derler: Dostlarmzn dostlar dostlarmzdr. Beyefendi airdirler. Yani poet! Yok canm! Pek sevindim. Bir poet'le tanma eskiden beri isterdim. brahim Rza, hi te tevazu gstermeden: /

Mademki yle ben de size bir akrosti yazacam! dedi. Reina'y da aire takdim ettikten sonra drd beraber lokantaya gittiler. air evvel: Rak! diye kkredi. Fakat Murat, Adliye'de aznn kokacan ileri srerek mani oldu. yleyse bize bira getir, garson adam! Souk bira... Benim iim yanyor... Bunu gene derdinden mtevellit bir yanklk olarak 298 ileri suruyorau ama, sabahtan beri imekte olduunu da saklamad. Yznn detinden fazla kzarmas da bunu zaten meydana koyuyordu. Bereket versin, derdini sofrada amama akl etmiti. Yahut da yeni yazd birka iiri Murat'a okumak istedii iin frsat bulamad. Nesibe hanmlarda dier bazlarn dinledii bu iirler Murat'n zerinde gene o zamanki basit ve bo tesiri yaptlar. .- /<?. ."/.<> ' .- . ,'--

Vezin, lisan, cinas, hatta his tamamiyle eskiydi. Hele Dokunma cigarama, kk ellerin yanar, O benden de talihsiz bir dakkalk mr var!.. diye balayan uzunca bir manzume bu ilk beyit iin yazlma benziyordu. Nitekim airi de ayn zamanda iirin ilhamn da anlatm olarak byk bir teknik hatas irtikp ederek bunu saklamamt. Bir yere misafirlii gitmi. Bir cigara yakm. Tabloya koymu. O srada, bir kk ocuk gelmi. Cigaraya dokunmak isteyince, air iirin birinci msran irticalen Vezinli olarak drm. Daha dorusu doduunu grm... iirin ad (Cigara dumanlar) idi. Hazrlanan kitaba -Kitabn ismi (Zindan) olacakm- bir ayr fasl olarak ilvesi lzm gelmiti. Erkekler deta kabalk yaparak kzlarn cann skacaklarn dnmeden btn yemek boyunca edebiyattan bahsettiler. Murat, airin Reina'nn gzelliiyle arszca alkadar olmamasn beendi. Yemein sonunda krk yllk dost haline gelmilerdi. Belki de bu dostluk hissiyle, Murat ilk kitabn bastrmaa hazrlanan bir airi gnlerden bir gn bir le zeri bir avukat yazhanesine koturan (Dert)i sahiden merak etti. Kzlardan ayrlnca, dnyada iirden baka bir ie asla ehemmiyet vermediini anlad iin bunu sormakta bir mahzur grmedi. Ne are ki iirlerinde sade - basit olan air, (Faciat!..) diye vasflandrd muazzam der299 dini yanmakta ayn sadelii ve Dastg g^ biribirini tutmaz birka kelime ile Ailev bir mesele... deyip tekrar (Zindan)a dnmt. Murat Zindan'n kacana da, kmadan evvel msveddelerin batan sonuna kadar bizzat air tarafndan kendisine okunacana emin oldu. nki daha imdiden brahim Rza bey : Bu akam beraberiz kardeim, diyordu, bir kenara oturur, birka kadeh eker, edebiyattan konuuruz! Nuri bey de izinli mi? Bilmiyorum. Dertten bir tarafa bakamadm. Belki gelmitir, belki gelmemitir. Onlara gidelim mi diye sormutum. Hayr! yi ocuktur. Lkin havadir. lle karsna ut aldracak! Ben iirle megul olmak istiyorum. iir okuruz. Sonra da istersen Nesibe'lere gideriz. Bir Fransz airi (Her eyden evvel mzik!) demi. Ben (Her eyden evvel iir!) diyorum. Hayret beyi grnce size izin alacam...

 Sakn haa... Rica ederim... imiz zaten abuk biter... Hibir mahzur olamazd. air adamdr. -Birbuuk saatten beri ilk defa iirden baka bir mevzua geti:- Biraz olancdr ama, ahlkszl bizi alkadar etmez, -Tekrar iire dnd:- (Zindan) ona okudum. Beendi. Hatta bir de iir itham ettim. Size de bir tane ithaf ederim. Bu kadar ltfa. kendimi nasl lyk greyim?.. Hayr. iirden anlyorsunuz... Sahi matmazele de bir akrosti vadetmitim. smi de pek ho. Yunan mitolojisine kadar gidiyor. air Salih Zeki bey pek beenecek... Bu gece yazar, yarn yazhaneye getiririm. Ben iiri pek kolay yazarm... Bir oturuta be alt tane yazdm olur. Baz arkadalar lisan renmemi tavsiye ediyorlar. Halbuki dnyorum. Lisan renmediim daha iyi... Tesir altnda kalmyorum. lhamm, serbest ve bakir bulunuyor. Yedi Meale'ciler nedir yle... Frenkeden tercme edas veriyor... Abdullah Cevdet bey benim iirlerimi ok se300 gn stada gtreyim. Kabul gnnde gideriz. Olur mu? Tanmyorum. Ben tanyorum ya... Pek ho adamdr. Pek ho... Ona da bir iir ithaf ettim. Ne iyi... Efendim? Siz hi borlu kalmazsnz... Oras yle... iir yazmadan duramam. (iir ruhun gdasdr.) demiler. Gayetdoru... (tihat)'ta bir sr iirim kt. Dier mecmualarda da intiar ettiler ya... tihat'ta devaml nerettim. Bilmem grdnz m? Maalesef, bir ay evvelisine kadar stanbul'da deildim. Zarar yok! Bende her nshadan birka tane vardr. htiyat severim. Size bir seri vereyim... Zaten kitaptan da vereceim... O kadar ok arkada var ki... Koca bir liste oldu. airlere yollamasam icab etmez. Biz airler biribirimize kitaplarmzdan vermee mecburuz... Tramvay ahalisi onlar dinlemee balamt. Zaten air brahim Rza bey konumasa da, dkk papyon kra-vatyla derhal nazar- dikkati ceibediyordu. Ve bilhassa ilk eserini karmaa hazrlanan bir air iin yle olmas icap ederdi... Her yerde halkn nazar- dikkatini celbetmek belki de bir saadetti. Halbuki, zilini ttrerek Sultanahrned'e doru koan bir tramvaydaydlar. air, (Facia) diye tavsif ettii ailev bir derdi avukata anlatmaa gidiyordu?

Dnya garipti vesselam! Nasl garip olmasn! Mesut adamn gmlei, dileri salam ihtiyarn yiyecek bir eyi bulunmuyordu. vn air brahim Rza ile kars Mzeyyen hanm, evlendiklerinin nc aynda boanmaa karar vermilerdi. Bu nc ay sz, baka insanlar iin tadklar belli 301 kasnda Gedikli Baavu olan brahim Rza efendi, eve ancak haftada, yahut onbe gnde bir gelebilmiti. Bu suretle btn evlilik hayat, onyedi gnden ibaretti. airin lf aras: Bunca senelik aile yuvasn temelinden ykyoruz. Kolay deil! sz, herhal bir seneye bile yakn sren ve mtemad ayrlklarla getii iin delikanlya olduundan da daha uzun grnen nianllk devresinden kalm olmak lzmd. Mzeyyen hanm, ak kumral sal, yeil gzl, mtenasip vcutlu. -Bacaklar pek az arpkt ama, bu ona kuvvetli bir kadn hissi veriyor, deta gzelliini tamamlyordu.- Cidd bir kzd. Bir bankada daktiloluk ediyordu. air brahim Rza beyle bir dnde tesadfen tanmlard. Byle iler ekseriya airlerin bana gelir olmal ki, brahim Rza, hi farknda olmadan tutuldu. Yahut, araya giren bir kocakar hassas delikanlya bunu ustalkla telkin etti. Mesele uydu ki, kzcaz vey baba elinde bulunuyordu. Hayat cehennem gibiydi. Yetim bydnden ba yumuak, daima bask altnda tutulduundan etei tertemizdi. brahim Rza gibi okumu -kmil, bilhassa, mr Donanma'da- yani evinden uzakta- geen ve dnya zerinde bir tek akrabas bulunmayan bir insan iin, byle boynu bkk, sessiz, dnyann bu bozuk devrinde adm sokak ilerine sakz etmemi bir kz, ele gemez bir devlet kuu, bir piyango, bir Allah'n nimeti saylrd. Artk bilinmez, esmer ve ksaca boylu bir delikanl olan air, her tip zddna mptel olur, kaidesine gre, uzun boylu sarya yakn tipte olan Mzeyyen'e sahiden k m olmutu, yoksa, erkeklerin yzde doksan dokuzu gibi evlenmeden duramad iin (Nasl olsa birisini alacaz! te bunun nesi var?) m demiti. Her ne hal ise, aka gibi balayan bir sz, bir haftann iinde ciddileti. . brahim Rza beyi, ertesi hafta tatilinde kzn da tesadfen (!) bulunduu bir ahbap toplantsna ardlar. Yenildi, iildi. Byle bir maksat iin hazrlanm toplantlarn, ba gz edilecek delikanlya tatl gelen bir taraf 302 4. s... nuu, peK ya Kocakarlar tarafndan salar, yz okanmak, her szne glnmek gibi cihan deer iltifatlarla, insana, bir daha bir daha evlensem dedirtiyordu. Mzeyyen hanm, bu toplantda da dnde olduu gibi bir tarafa oturmu, arada srada tebessm ederek, lkrdya hi karmadan, hatta, verilen yiyecekleri de inatla kabul etmeyip, usluluunu, kibarln brahim Rza'ya ispat etmiti. Kzcazn bu ekingenlii kadnlardan deta korkan, onlara ne yapacan sahiden aran brahim Rza beyi bile cesarete getirmi, deti olmad ve hi beceremedii halde ltife olsun diye:

/ Hanmefendi galiba dilsiz! Vah vah! demi, hz-rnu krm geirmiti. ibrahim Rza'ya kalsa, hazr toplanlmken orackta sz kesip ii bitirmee dahi kalkacakt ama, Nesibe hanmn dehetli bir ka atmas, bu pek orijinal ve candan harekete mani oldu. Ge vakit, dilsiz tazeyi yol zerinde bulunan evine teslim edip kendi kendilerine kaldklar zaman, Nesibe hanm lf doruca mevzua getirip : Fena kz deil, dedi, bir yerde alyor, diye duydum. Nerede? Bankada! yi! Oradan tahkik ederiz. Ne lzumu var abla! Gzel kzn dman ok olur. Birisi bir iftira etse!.. N'olacak? Ben dakikasnda anlarm. Daha iyi! Be saat kadar bir arada bulunduk... -Kocasna seslendi: Nuri efendi be saatte ka dakika var? Be saatte mi? Dur... Olsa 600... Tamam 300 dakika var... Teekkr ederim... -brahim Rza'ya gld:- Senin hesabnla kz yz defa anlam olman lzm. Haydi anlat! 303 dim. Tenhada... u mesele... Herhalde yeni bir usul olmal... Tepeden trnaa soyunmas... Bir divana falan uzanmas da lzm gelecek mi? Hep alay edersin. Ben bak nasl anlayacam? Ertesi gn brahim Rza bey, bir yahudi doktordan kap kadar rapor alp bunu bir istida ile beraber Donanma Kumandanlna gnderdi. Bu suretle onbe gn kazanm oluyordu. Paalar svad. ki akam bankann nnde gizliden nbete girdi. Kzcaz, kz arkadalaryla bile nsiyet etmeden, ba nnde tp tp evine gidiyor, ne vitrinlere, ne de lkrd atan terbiyesizlere dnp bakmyordu. nc akam, kat' kanaate gelmi bulunan brahim Rza bey (imdi) bunun yanna nasl sokulmal? terslerse, rezil ederse...) diye dnerek on adm gerisinde yokuu karken, yz sene yaasa, eline geecei umulmaz bir tesadf imdadna yetiti. Bir bahriye askeri -ibrahim Rza biraz dalgn olduu iin bunlar birbirinden ayrdedemezdi ama, iyi tesadfle tanyordu:- Kza musallat oldu. Omuzu bana sokulmu, ban uzatarak -burnunu deta salarnn arasna sokarak- mrl mrl birey-ler

sylemee balamt ki, brahim Rza dayanamad. le; ri atld. Defol! imdi seni tepelerim! diye kkredi. airin binde birinde bulunmayan dehetli bir bilek kuvveti vard. (Galiba btn kuvveti de bundan ibaretti.) Bunu askerler de arkadalar da biliyorlard. Zaten kuvvetli bile olmasa, bir Gedikli Baavuuna, bilhassa, ahsan tantklar takdirde, bir neferin kar gelmesi pek nadir vukuattand. Delikanl: Pardon Baefendi! diyerek uzaklat. brahim Rza, sivil iken asla apka giymez, sk kvrck salarn arkasna tarayp sokaa yle kard. Ba eip selm vermesini de bilmiyordu. Affedersiniz Mzeyyen hanm... diye kesik kesik sylendi. Aksi gibi aklna esasl bir lf da gelmemiti. 304 ne are ki ancak kzdan ayrldktan sonra kabul etti. Mzeyyen hanm, glmsedi. Yardmna teekkr etti. Dnyada ne terbiyesiz insanlar var! Meobur olmasam, krk yl sokaa kmam... dedi. Sesinde keder vard. brahim Rza'nn air kalbi paraland. Tepesine bir duman kt. Nasl olduunu hl bilmez, on adm m dese, bin adm m dese, ite byle mphem bir mesafe iinde evlenmei kararlatrm oldular. Daha dorusu, bir karanlk tnele girdiler... Oradan szl ktlar. brahim Rza, ertesi gn icap edenleri annesine yollamak kavliyle kz mahallesinin snrnda brakt. Bir otomobile atlamasiyle Nuri'lere dayanmas bir oldu. (Murat'la ite bu sralarda tantlar.) Nesibe hanmn: Hele dur! Sen delirdin mi? Olmaz! demesine ikisi de -Yani hem brahim Rza, hem de Nuri beylerferyad ederek kar geldiler. Sen ok oluyorsun? Nesi var? Vallaha ablacm melek. Canm ben melek deil mi diyorum... Kar, kafam kzdrma. Biz kan kur'asyz! Bize Bahriyeli derler. Ocakdan yetimeyiz. Vallaha ablacm, ben anladm. yi ya, olmaz ki... Her eyin bir usul erkn var... Bir kundura almaa gidiyoruz da birka dkkn

dolayoruz. Bre hatun! Bu kundura m ki... Biz hayat arkada alacaz! Ben kz geen gn aktrmadan tetkik ettim. Olursa bu kadar olur. Vallaha ablacm! gndr peindeyim. Allah'n kulu bir kere sa tarafna dn de bak... Ban nne eiyor da... Bylesine yere bakan, yrek yakan derler diye korkuyorum! Nesibe! Eer usuln byle olduunu bilseydim, ve hem de bu usul tatbik etseydim ben seni almazdm. 305 F.: 20 I evlenmek iinden vazgeeceim... Usandm. yleyse ben karmam. Bana ne demee bir de danyorsunuz! Ne haliniz varsa grn. Bu benim kocam zaten haftada, bir ka dn grmezse can kar... Kzla ne konutunuz? Vallaha ablacm! Ne konuulur. Ben neler syledim farknda deilim. Sonunda Allah takdir ettiyse n'a-palm? Birisini yollar annemden istersiniz! Ben annemin sznden kamam! dedi. Otomobile atlamamla buraya seirttim'. imdi birisini yollasak da... Hemen istesek mi? Gecenin bu saatnda... Hi de fena olmaz! Vallaha ablacm... Ben grc m yollasak diyorum. Ben birisini yollasak da birka ie rak aldrsak... Nian erefine urada iiversek diyorum. Nuri keyifle gld : te doru bir sz! Haydi ko Rzacm! Biraz da buz getir... Ben de mayonez... Nesibe kkredi: Mayonez istemiyorum... Vallaha alr bam giderim... Peki, peki! O geoe kararlatrdklar gibi Nesibe ertesi gn yanna bir baka arkadann karsn da alarak grc git-t.i Annesi kzndan daha sessiz, daha kadn kadnckt. Nesli yava yava mnkariz olmu, ar pazar bilmez ev kadnlarndan... Krk metelii avucuna doldur, uzan-ver, liray elinden ek al... Saymaktan haberi yok, aklnda tutmaktan haberi yok.

 Bir kere efendiye danalm! vey mvey ama, ne de olsa evin bir erkei, dedi. Bunu da belki on kere tekrarlad. Evin erkei biraz yalyd ama, gz plkte hovardalardand. Hem de' raky kz gibi iiyordu maallah... Nuri'nin ahbaplarndan Mavnaclar khyas Hzr Reis'le cancier ahbap olduu anlalnca, Divanyolu'ndaki kftecide bir akam oturdular. Hesapta kaynbaba hatr sa306 .,./ | yMluyu^Ml\IUIUI. 1 UI\Ul

birinci binlik devrilip ortal samimiyet tufan kaplaynca. Hzr Reis, Nuri'nin (Aman!) demesine meydan vermeden, ra yakndaki kahveye koturup brahim Rza'y getirtti. El pld, aln pld. Bardaklar tokuturuldu. Otomobile dolunup Beyolu'na uzanld. Gecenin saat ikisine kadar girip kmadk yer kalmad. Daha muhabbetin yar yerinde, damat hangisi, kaynpeder hangisi Nuri ayrt edemez oldu. brahim Rza, hem ikiye dayankl, hem de gayet ciddi ocuktu. tike ciddiyeti artar, bilmeyenlere sknt bile verirdi. Halbuki kaynbaba aksine itii her bardan birka misli cvyordu. Bahriye ocandan yetime uar delikanllarla, dnyann kna parmak attn her cmlede tekrar eden Sefer Reis bile herifin pei sra ye-tteemez oldular. Soluk solua koarken: Yaman herif! Kopuun domuzu! Yaadn Rza olum! Byle kaynbaba dostlar bana!.. Gayr karlkl ekersiniz kafalar... Krmadk ceviz brakmazsnz!.. Kaynbaba bu pohpohlar duyduka couyor: Bizim ansmz her tarafa iler. Vay siz bizi gz almam srck yavrusu mu bellediniz? u sokakta da bir ev olacakt? Asl maln gzleri, Sidikli'nin evindedir... te u krmzl yok mu? Bir iftetelli oynar... Bir oynar.. Bakarken iliklerin gever, Nuri bey kardeim... nsan gc tahamml etmez! Nuri gzn sabaha kar, bir otomobilde aabildi. Ormanms bir yerden geiliyordu. Hzr Reis, kaynbaba oktan hap yutmular, le gibi serilmilerdi. Yalnz brahim Rza, dimdik oturuyor, bunca senelik tiryaki olduu halde nedense, acemi hareketlerle cigara iiyordu. Sokan kesinde, kaynpederi zorlukla uyandrdlar. Bir mddet mehul kimselere svp sayd. Nihayet, yurda geldiklerini farkedince, Nuri ile Sefer Reis'in yakalarn toparlad: Dinim Rabbena hakk iin olmaz... Brakmam! Ne 307 II1

demek olsun!.. Yoo buraya Kaaar bi/xieyu\... uun^u,. sonra bizdeyiz! Deil mi damat! yle efendim! Bizdeyiz! imdi bize gireceiz! Bir sofra kurduracam, sofra adna lyk... ivi iviyi sker demiler. Deil mi damat! Sker efendim! Yahu! Hay Allah! te ben byle bir damat isterim. Allah sizden raz olsun! Damat ksm itaatkr olmal! Deil mi damat? Evet efendim! ok sz edildi. Yeminler, artlar, su gibi akt. Mahalleliden ayp olur, dediler. Kaynpeder: Mahallelinin gemiini, geeceini!... diye dikildi. Evden ayp! dediler. , Evdekilerin bilcmle sllesini... diye kkredi. brahim Rza beraber olmasa, gene neyse ne... cap etmez! dediler. : imdi balarm brahim Rza'nn damatlna, diye ayakland. Nihayet, nedense birdenbire yumuad. Yalpalayarak evin kapsna kadar kendi kendine gitti. eri girdi. te o zaman, akamdan beri, mnasebetli mnasebetsiz her sz konutuklar halde, evlenmek bahasna temas edemediklerini Nuri ile Hzr Reis anladlar. Bir an, serholuk kuvvetiyle kapjy alma dndler. Bereket brahim Rza'nn akl bandayd. htiya yok sanrm, dedi, kaynpeder, bana vra (Damat) dedi. Bu sz raz olduuna dellettir. Ne demek? Ak konuacaz! (Olur) demeli! Sz almadan brakr mym? Benim Hzr Reisliim nerde kalr? stemez canm... Hele kaynpeder bir uyusun, uyansn... Kahvede buluruz! Ge ekilmeyecek ya bu adam! Serholarn akl biraz yatar gibi oldu. Nuri'nin Nesi-be korkusu balam, keyfi kaar gibi olmutu. 308 remiyordu.

Hzr Reis, kesin kes sz alamad iin erefini pay-mal edilmi sayyor, kfrn birini bir paraya savururken arada: Olmaz! Kfteciyi atrp yeniden balayacaz (Sil batan! Hesab!) Tuu namussuz Hzr... Tuu Allah beln versin! Seni bir adam bellediler de... Seni nne drdler. Ben senin ne bok olduunu bilmez miyim? Ben o herifin yerinde olsam, kz vallah billah vermem! Lkin o herifte byle vicdan ne gezer. ek olum! ofr birader, ek kfteciye! 4- Kftecide gn domadan ne var ki... Biz imdi dor/ca hamama gideriz. Siz ikier soda iersiniz! Ykanr biraz uyuruz! Sabah ola hayr ola! Ne mmkn! Bilmez gibi Rza! Akolsun! Senin yznden biz evde seferberlik mi iln edeceiz. Nesibe'-nin huyu malm! Hl uyumamtr. Yemek te yememitir. Doru bize gidilecek... Kfteciden baka yere gitmem. Kfteciye giderim. ra gnderir, herifi artrm. Kz isterimi Verirse ne l! Vermezse yapacam ben bilirim. Ben size gidemem! Nesibe ablamdan korkarm! Nihayet, Nuri'nin yalvarmalarna dayanamadlar. Otomobil yryebildi. brahim Rza hem yetim hem kszd. Darleytam'-da okumu, oradan Gedikli Kkzabit mektebine gitmi, Mzkac olmutu. Dnya zerinde dikili aac olmad gibi, bir bakasna ait dikili aacn altnda biraz nefes almaa oturmak iin serecek eski hasr da yoktu. Btn eyas, bir kat siyah elbise -bu da zenaat iktizas, baz konserlerde sivil bulunmak mecburiyetinde kald iin yaptrmt.- ki tane beyaz gmlek, bir rugan pabu, drt tane de dkk papyon kravattan ibaretti. Beyliin verdii gmlek ve donu giyer, ok zaman da gemiden ayda bir kere kard. Buna ramen boazna dkn bir air309 di. KazlQuan renn umiMiemc uy p dknd. Bunu temin edebilmek, yani iirlerini dinleyecek adam bulabilmek iin her nne geleni yemee, imee davet eder, bir kere (Haydi!) dedi mi eline geen adam ancak brahim Rza msaade edince, yani krktk serho olunca kurtulurdu. Bir oturuta, elli kfte yemesi d vukuattan olan airin birikmi on paras da yoktu. Nian merasimini husus mahiyette kk bir toplant halinde yaptlar. ki tarafn pek samim birka ahbab bulundu. Yzkler takld. Taklr taklmaz, kzn bir fazileti daha meydana kt. Mzeyyen yalnz sakin, terbiyeli, silik bir hanm deildi. Bankada altndan olmal hesaba falan dehetli akl eriyordu. brahim Rza'y bir kenara ekti. Vaziyeti renince kalem kat almasn, syleyeceklerini yazmasn emretti. On dakikada bir koca liste meydana getirdiler. Bu. kocaman liste (Aile yuvas) denilen messesenin demirban tesbit ediyordu. Baa, iki kiilik, somyal, kesme bronzdan bir karyola yazlm, nne bir hal atlm, iki koltuk bir kanape, alt sandalye, bir orta masas, bir komodin, bir gardrop, aynal bir tuvalet takm, bfe, hsl aile yuvasna mutfaktan aptesaneye, aptesaneden yatak odasna kadar ne lazmsa alt alta sralanmt. Karlarna tahmin fiyatlarn da kondurdular. air eldeleri unuttuu iin bir mddet terleyerek muvakkat yeknu bulmaa alt. Nihayet sevgili nianlsn sabrszlandrd. Kz

kad kalemi ekti, elektrikle iler bir hesap makinesi sratiyle yz ksur liralk mtevazi bir hasl- aemi meydana getirdi. O sralar brahim Rza, dier arkadalar gibi ayda 47 lira ksur kuru kazanabiliyordu. Acem Kral'nn Bunlar yahi ddk alyor, diye beenerek adam bana datt bir tek Aeem altnndan baka biriktirilmi paras da yoktu. Gzn, diini, kemerini, ne kadar sksa, messeseyi kurup aabilmek iin bir sene gemesi lzm gelecekti. 310 umua. uzu-medi de: Evet, ben de yle dnmtm, dedi, bir sene... Ayda 30-35 lira biriktireceksiniz! Bir kere izinli geldike bir pansiyonda kaldnz sylediniz. Buna lzum yoktur. Eyalarnz bize getiriniz. Sonra erkekler savruk olur. Her ay biriktirmei kararlatracanz paray bana teslim edeceksiniz! Sevin, brahim Rza'nn boazna scak bir nefes halinde tkand: Olur sevgilim... Bastne! diye kekeledi. Bu mddet zarfnda ben de ie gideceim. Tabi biz buraya yalnz sizin alacaklarnz yazdk. Ayrca ben de birok eyler alacam. Sonra dn iin sakn masraf dnmeyin! Nian gibi yapacaz! Ben grltden hazzetmem! Hele bana sormadan gazetelere iln ettirme-, e kalkarsanz karmam! Biz babayan insanlarz. O iler kibar, zengin takmnn marifeti... te byle... Bu liste bende kalsn. Para toplandka birer ikier alrm. zinli gnlerinizi burada geirirsiniz! Olur mu? brahim Rza'nn saadetten gzleri yaard. Hemen eevap veremedi. Demek ki Haktai, dana gre kar veriyordu. Bin yl arasa -byle binlerle anlan rakkamlar air lsdr,- elinden yzbin kz geirse, bylesine rastlayamazd. Tam istedii gibi... Artk kendisini gnl fe-rahlyla iire verebilir... Deryalar gibi iir yazar... Dnden sonra gene para biriktirilecei anlalyor. Her ayda bir cilt iir neretti mi, Babli, neye uradn arr... Varsn sasrsn... Ve hem de gz krk ylda bir air grsn! Hemen mjde vermee Nesibe'ye kotu. Lkin daha ilk szde yanl kap aldn, herkesin saadetini nedense kskandn anlad. Nuri'nin kars biraz dinlemi, sonra: Hibir ey anlayamadm! Sen, igveysi girecek bile olsan, eyalarn kendin alp, kendin gtrmelisin! Ayrlmak icap ederse... Ayrlmak m? Sen ne sylyorsun abla!.. 311 uanm, nemen ayrauunamz., ucmyuum. uuuju bu... Neler olur... Ben seni dnyorum. Beni dnyorsun! Lkin Mzeyyen'i tanmyorsun! Sen bu kz sevemedin gitti.

 Ne demek? Koynuma alacak deilim ya... Senin karn! Evime gelirse hogeldi, safageldi. Ben gidersem, iyi muamele ederse bir daha giderim! Etmezse uramam.. Lkin senin iin sylyorum. Teekkr ederim. Sen ne diyorsun Nuri? Nesibe Grmcelik ediyor. Aldrma... Kz iyi kz!.. Ben Bahriyeliyim! Ocaktan yetitim... Bize numara skmez... Brakn imdi bo lf. Bir mayonez... Nesibe kalarn att: stemem!.. Yeminli olduumu bilmiyormu gibi... Bayrama kadar mayonez yasak bu evde.. Peki neden bayrama kadar?.. Cnki bayramda elenmek hakkndr. Terleyeceksin, rpnaoaksn. Madem houna gidiyor, pekl! Ben de seni seyreder elenirim!.. brahim Rza, o gnden sonra dnyay terketmi deli keiler gibi perhize girdi. Gemiden mmkn olduu kadar az kyor, asker cigaras iiyor, asker karavanas yiyordu. Alacam kz memnun edeceim! derken az kalsn btn gedikli arkadalarn darltacakt. lk gnler aypladlar. Fakat yzne kar birey sylemediler. Sonra araya en aziz dostu Nuri'yi soktular. Kulak vermeyince kzdlar. Bir mddet konumadlar. Sonra alaylar balad. ocuklar zabitlerden birisine yalvarsak da unu emirber alsa... N'olacak? Orada kemik yalar. Erzak iden kar. iden kan erzak satar da, evine bir divan yast alr... Saf ocuk olduu iin daha bir hafta gemeden neden byle davrandn herkese sylemiti. imdi onun cezasn ekiyordu. Bereket versin airdi. Muhiti ile bu 312 ^yuu om -uruz ua nianlsna Kar duyduu sev- gi- imdadna yetimi, Rza'y gerek delirmekten, gerek elinden bir kaza kmasndan bunlar korumutu. Bir oturuta 50 kfte az pilv yiyen air asker kara-vanasyle ilk zamanlar biraz szlmedi deil, fakat veut buna nsiyet peyda edince tekrardan eski tkzln elde etti. Ve ayn mddet iinde sabahtan akama kadar iir yazd iin rekor yapt sylenen Viktor Hgo'dan daha fazla ll kafiyeli iir yazd. Bunlar hep, sevda zerine, nianllk zerine, evlilik zerine nasihatlar, dualar, methiyelerdi. u devre birok arkadalarn zararna devam etti. Bunlr yazlan iirleri dinlemek, bazan da beenmek ba-hastia ikili ziyafetleri kaybedenlerdi. Fakat asl mahvo-lan Nuri oldu. nki bu sefer, btn yazdklarn ondan baka dinletecek bulamam, stelik raky da ona aldrr olmutu. Nesibe, bu aylarda, iirin kendisinden de, lkrdsndan da, ahenginden de yle usand, kadncazn

asab o derece bozuldu ki bir gn bamya ayklarken gayr ihtiyar yksek sesle : Evlilik lemi bir baka lem Ne keder var, ne ztrap ne elem! dediini farketti. ard, korktu. Var kuvvetini toplayarak bunu brahim Rza'y dinlerken mi dalgnlkla ezberlediini aratrd. Yoksa kendisi mi uyduruyordu. Nihayet kendisinin uydurduuna kanaat getirince bamyalar yere sap sinir nbetiyle hngr hngr alamaa balad. Ve o gnden sonra da evde her trl iir okumay katiyyen yasak etti. brahim Rza hayatnda bu iir okuyamamak mecburiyetinde kald sralarda ektiinden daha mthi bir ztrap hatrlamyordu. Bir kere apandisitten ameliyat olmu, kendisini operatr bana kuzu gibi teslim ettiren kr barsak krizi bile bu derece feci olmamt. Filhakika aresizlik bagsterince iirlerini nianlsna okumaa 313 Daam. /luvu uwoi^c u^ ^.v... a zn tamamyle baka eyler dnerek bir alkasz dinlemesi vard ki, hassas bir airi deil, en kaba bir inam bile ileden karrd. Bereket ki, bu aylar, macerann son perdesine rastlamt. lk kararda tesbit edilen demirba miktar nihayet tamamland. Nfus tezkereleri bir gn besmeleyle jra- halle imamna verildi. Tarafeyn zhrev hasalklardan^yc- <; na muayene olundu. Vesikalk fotoraflar ektirildi. Kat-tar bir yerlere asld. Mddet tamamlannca sessiz sedasz nikh dairesine gidildi. Aldn m aldm, vardn m vardm denildi. mzalar atld. Formalite tamamlanp air brahim Rza beyle bankac Mzeyyen hanm -air (Daktilo) demee namus ettiinden, soranlara (Bankac) demeyi det edinmiti:- evlenmi sayldlar. Sevimli adamlar olan bahriyeliler en mtevazi bir toplanty ahane bir ziyafet haline getirmenin srrna her devirde vakf idiler. Bu devrin bahriyelileri de meslekda-larndan aa kalmadlar. Hele damadn mzkac olmas ii daha kolaylatrd. Sessiz sedasz olacana iyice karar verilen nikh merasimi birdenbire sakin mahalleyi velveleye uratt. Btn alaylara, fkelere ramen, arkadalardan birisinin, galiba Hamdi'nin! (Deli utanmaz, hac utanr! Davranalm yoldalar! feryad da tesir etti. leye kadar horoz sesleriyle nazl nazl dinlenen Kasmpaa'nn bir ahap soka birdenbire sanki ordu basksna uramt. Tam alg, kyametleri koparyor, eline ilk geeni bana atan kadnlar, sokaklara uruyorlard. Ev bir anda maherden numuneye dnd. Bizim brahim Rza'nn dn var. Haydi basalm! diyen, gveyin hangi sebeplerle masraf etmeyi istemediini de bildiklerinden raklarn mezelerini sepetlere doldurup, oluk ocuk kapya dayandlar. Evin bu maheri kabul etmesine maddeten imkn yoktu. Bitiik komular da, mzka sesiyle muhabbete geldiler. Hi hazr olmadklar halde sofalar atlar Bahelerin aralarndaki tahta havaleler -ki baka bir srada bir yongasna doku314 ..u.^v" *--. n..<-v,u rvyumtn Kupura- Dizzat sahipleri tarafndan gz yaartacak bir gayretle alaa edildi. Eli ie yatkn birka delikanl, bata her dem taze kaynbaba olduu halde oktan

bellerine birer futa dolayp hizmete girimilerdi. Kalabalktan hazzettiini kendisi bile o gne kadar bilmeyen mahalle karakolunun Komiseri de apkay basp kapya dayand. Krt bekiyi gizlice bir kenara ekti. Dilek gvura bir selm uurup halisinden birka gaz tenekesi kaak rak yaratt. Hasl, semtin hl vasfn ede ede bitiremedii koca meydan dn Allah tarafndan kuruluverdi. Kocakarlar bunu olann, saflna, kzn namusluluuna/ anasnn evcmentliine) babasnn delidolu ama, temiz kalbli olduuna verdiler. Herkes bu orbada bir tutam tuzu bulunsun istedi. Hele kafalar ttslenince kendi keselerinden otomobilleri Sulukule'ye koturup kek getirtenler, ayrca zurna ile zilli maa, darbuka temin edenler zuhur etti. Daima fkeli olduundan yanna salvatla varlanlarn kr kr gbek att iki kiinin yannda adn sylemee utanan sklganlarn st perdeden gazel ektii, mrnde mantar tabancas kullanmamlarn hele komiserden yz bulunca peder merhumdan kalma Karada altpatlarn sandklardan karp havaya havaya boalttklar grld. Benim kz an hreti ne yapacak? sznn boluu anlald. Ricalin himmetiyle dalarn devrildiinden, milletin elbirlii sayesinde olmaz olmaz olduundan, en ikillilerin bile zerre kadar phesi kalmad. Heyheyler o derece gemi azya ald ki, kadnlar tarafnda gelini erkekler tarafnda gveyi gren tanyan kalmad. Belki de, dnn bu hale gelmesinin balca sebebi de bu oldu. Herkes bizzat kendisine ait bir cemiyet varm gibi cann diine takm, erefini ortaya atmt. Bereket Nesibe, geceyarsna doru akln bana devirdi de, btn bu grltnn asl maksadn, monolog sylemee hazrlanan kocasna anlatabildi. Bir taraftan gmbrt gkyzne karken oktan unutulmu olan gelinle gveyi birer ke bulup bir senedir trl mahrumi315 I yetlerle dayanp denen geraeK oaasna sotuuur. rsu-py bir gzel kapattlar. Dn ehli o kadar kendi lemine dalmt ki, ayrca kapya bir nbeti koymaa' lzum dahi grlmedi. Nuri, karsn kolundan ekerek, deta cebren, syleyecei KayseriT monologunu - hani u plklara almam eyi- dinleyebilecei bir yere gtrd. algya iaret edip susturduktan sonra, omuzunda meddah mendiliyle ortaya kt. Kayseri'den bir eek yk pastrma sardk... diyerek cana can katmaa giriti. brahim Rza, btn heyecanlarn samim olarak iire vermi bir delikanlyd. Byle bir eyin -bu ey ne olursa olsun- Fenafili olanlarn, o eyden hari dier btn hususlarda gsterdikleri temkin, arlk, kendilerini kymetlendiren itidal, brahim Rza'da bol bol vard. En uar erkeklerde bile nikh defterini imzalarken balayan ve el titremesi gibi tecelli ederek gerdein malum ve basit hususiyetinin bir safhasna kadar devam eden heyecana, air olduu halde ve apansz koca bir dnn damatln yklendii halde, zerre kadar kaplmamt. Zaten hayatnda iirlerinden baka yerde kzlara, kadnlara kur yapmasn, kur deil, bireyler yaparak kendisini bir baka trl beendirmesini beceremezdi. Binaenaleyh Mzeyyen'i artan, bir

soukkanllk gsterdi. Sakin bir sesle : Haydi sevgilim soyununuz! dedi! Bir gen kz iin bu sknet ve bu emir, ayrca ve yepyeni bir korku oluyordu ki brahim Rza bunu aklna bile getirmemiti. Nitekim, tamamiyle baka sebeplerle gelin alamaa balaynca bir an ard. Bir senedir bu gece iin hazrlanlmyor muydu? Trl mahrumiyetlere bu gece iin katlanmamlar myd? Hatta u anda bile dardaki muazzam grlt, onlarn bu odada, yalnz demirlerine 42 316 uru vcruiMtjr u Kuryouaa yapacaKiar taDi Dr i, bir vazife iin deil miydi? yleyse, imdi, son dakikada, gsterilen bu arifane tecahl veya cahilane ariflik ne demekti? Rica ederim alamann sras m? -Biraz bekledi:-ocukluk vallaha... ocukluk -akasnn bile kyametleri koparacana emin olduu halde ve gaddarlk ettiine biraz da zlerek devam etti:- Beni sevmediini zannederim sonra Mzeyyen!.. ......4 ^^'V.v i-i^tpna/v Seviyorum... Seni sevmez olur muyum? -Dnyada en ok kullanlan bu fersude kelime kzn imdadna ye-timj gibiydi:- Sevmesem bu azab eker miydim? Sen beni... Sen beni -bir hkrk...Sen beni... / _ Evet! Mahvettin! Ben lmeliydim. Sen beni yaattn! lmeli miydin? Ne demek bu? Ben lmeliyim! Ben... -Bir hkrk ve mindere kapan!- Ben sana lyk deilim! air evvel, kzn imdiye kadar gstermedii, ar ball yznden gstermedii bir sevda tezahr karsnda bulunduunu zannetti. Ne de olsa basit bir daktiloydu. Bir koca airle... Deil mi efendim?. Bana lyk olup olmadn ben takdir edeceim... -Hi alk olmad halde byle st perdeden konumak hem garibine gitti, hem de houna. ksrd:- Zaten seni lyk bulmasam evlenir miydim? Hayr! Bilmezsin... Ben alan biriyim... Ben lmeliyim! brahim Rza, belki kt bir airdi, bu nc defa sylenen (lmeliyim) sznn feci bir ekilde hanere-den frladn sezmeyecek kadar da, mna ve cmle selikasnn yabancs deildi. Tella cigara paketini arad. Bir yerde unutmutu. Hay aksi eytan... Syle bakalm bu tmek lkrds ne demek? Bunu artk deminki marur air, birisini kendisine ltfen lyk gren byk sanatkr sormuyordu. Tel-lanmt.

317 yle asl, yle yksek... Omuzlarn sarsan hkrklar olmasa kz derdini dkp ferahlayacak ya... brahim Rza, aresizlikle, can dehetli cigara isteyerek ve Nesibe'yi imdada armak arzulan duyarak nne meldi: Syle ama... Bitir ki... Hibirey anlayamyorum. Ben d bir kzm... Sana lyk deilim... Senin yaptn bykle lyk deilim. Beni ldrmelisin. Beni ldr... nk, efendim, vaktiyle bir cahillik etmimi... Birisi kendisini namussuzca ifal edip... Falan, filn... Haydi beni ldrsene... Beni ldr artk... Bana azap verme... brahim Rza stste yutkundu. Dn grlts bir beyninin iine girmi gibi yaklayor, bir, Okmeydam'na doru uzaklayordu. Yaklat zaman, pencereyi ap var kuvvetiyle: Sizin iten haberiniz yok! Dne paydos! diye barmak arzusuna kapld. Kendisini mkltla zaptetti. te bu esnada, komodinin zerindeki Yenice paketi ve kibrit... -Cigarann Yenice olduunu nasl farket-tiine hl aar- grd. Srayp kalkt. Hayat arkada, bu sramadan dehete derek: Ay! diye hafif bir lk koyuverdi. Cigara!.. Bir cigara yakaym da... Konuuruz! Of! OOf! Oh Yarabbi kr! Mzeyyen'e arkadalarndan birisi -byle bir gece, byle bir odada, bylece lmek arzular duyan tecrbedde bir arkada- Of ekmee ba-.' larsa korkma! demiti. J^ Mukavva hrdad, kibrit saklad. Derin i ekilere

benzeyen nefeslerle akn gvey ninemi ttnden almaa balad. Neredense Hamdi'nin sz hatrna geliyor biteviye tekrarlyordu: Deli arlanmazsa Hac arlanfr! Deli arlanmazsa Hac... Deli arlanmazsa... Deli... Kim bu? 318 Onu elime vermeliler de... Kim? Nasl oldu? Neden onunla...

 Neden mi evlenmedim. Sevmiyordum. Sevilmee deil, selm vermee lyk deildi. Hemen anladm. Lkin o zaman da i iten gemiti. Bir zaaf nmdan namussuzca istifade etti. Daha pek de ocuktum. Annemi dndm. Kendimi ldrsem kadncaz helak olacakt. Sonra nme sen ktn! nme kmasaydm ben lnceye kadar evlenmeyecektim. Seni sevdim. Btn kuvvetimi kaybettim. Tam bir sene dndm. ki yol kalyordu. lp kurtulmak, yahut senin mertliine gvenmek... lmek zor deildi, senden ayrlmak imknszd. Hele se-nj/bir bakasyle nianlanm, sonra da evlenmi dndke deli oluyordum. Beni affetmeni isteyemem. Buna hakkm yok... Beni hizmeti diye kabul et... Cariye diye.^. Sana lnceye kadar, lnceye kadar deil, benden usanp beni kovuncaya kadar hizmetilik edeyim... N'olur... Bu kadarn Mzeyyen de mit edemiyordu. Kendi szlerine kendisinin de alayas gelmiti. Demek kul skmaynca Hzr yetimiyordu. Karsndaki ta olsa buna takat getirmemek lzmd. Zaten air olduundan yrei yufka hesab da vard. Hakikat brahim Rza, byle bir yalvara dayanacak kat kalbli heriflerden deildi. Sonra, kza -pardon kadna-kar hissettii sevgi de, airden arta kalm bir acaip nesneden ibaretti. Mesel bir gzel otomobil, bir gzel sandal da belki byle arzu edilirdi. Zaten bir akll adam ne demi? Kz ksm bir defack kz olarak kullanlr! Sonras hep duldur. Bir ey syle... Bana hakaret et... Razym... Efendim! Kimdi bu herif... Neciydi? Gvey raz olmu grnyordu. Kimin artn yediini renmek istemesi herhalde bundan ileri gelse gerekti. Mzeyyen, yzn kollaryla saklad iin rahata dnd: (Ad bir adam) dese kocasnn erkeklik erefini belki de krabilirdi. 319 bir zaDii! ueu. Karsnda ayn zamanda bir air deil de sahici bir Gedikli avu bulunsayd, bu i bu byk hata yznden, dzelmee yz tutmu bir haldeyken berbat olabilirdi. Bahriyeli mi? Nizamiydi mi? Nizamiyeli... . u dangalaklardan birisi desene... imdi nerede? Bilmem! Ka senedir grmedim... arka gitmi galiba... nallah geberir... nallah... Peki... Nasl oldu? Mzeyyen bunu soran yz grmek ihtiyaciyle kvrand. Neyi grmek istediini de bir trl

kestiremiyordu. En iyi cevab alamak olacakti. Balad. Bu sefer, dilerini de takr takr birbirine vuruyordu. Cigarann bitmesi ite bu sraya rastlad: Sen drst bir kzsn. Buna eminim! Bir ahlksz tarafndan aldatldna da eminim... Artk alama!.. Benim erefim ikimize de yeter... Hayr! -Bu bir zafer l halinde kmt. Korkarak miyavladi:- Olur mu? Ben lyk... Brak imdi. Haydi kalk... O, yapt alaklkla kalsn... Bak bakaym bana... Hayr! Yzne nasl bakabilirim?.. Bak diyorum. mkn yok... Bana merhamet et... Yalvarrm sana... u sndr... Sndrecek mi? diye nefes keserek bekledi. Oh! Ya-rabbi kr! Oh! Kuvvetine, kudretine kurban olduum Allah'! Elektrik dmesi ne gzel bir sesle saklarm!.. Karanlk ne gzelmi... Sinema tevekkeli bu kadar tatl... te bylece karanlkta, sanki Mzeyyen hanmn kocas bitiik odada uyuyormu gibi sessiz sedasz yattlar. brahim Rza, gsterdii byk civanmertlii, merhameti, insanl hesaba dalmasayd; bir kerecik aldatlm olduunu syleyen karcnn, giderek, ustalk brakmayp kardn farkeder, (Ustas acemisinden iyidir) diyerek belki ansna da hayran olurdu. 320 UUUUncr uyunug anaa, gecenin kepazeliini gsne ine batrmlar gibi ac ac hissetti. Bir hata m ile.miti? Korkarak karsna bakt. Taptaze, dalgal kumral salariyle karn doymu bir ocuk uykusuyla uyuyordu. Rahatsz rahatsz kmldannca Mzeyyen gzlerini at: Uyandn m ekerim, dedi, rica ederim cigara yakma! Sabahleyin cigara ien erkeklerden holanmam!.. Anlalan kpry geinceye kadar ayya day demek Mzeyyen hanmn izzeti nefsini fena halde yaralamt. O geceki zelil yalvarlarn, -bunlar rol icab da olsalar- brahim Rza'ya bir trl balayamad. O za- . mana kadar kendisini gaddarca terkeden zabite -bunu doru sylemiti:fena halde kin tuttuu halde, gerdek gecesinden sonra bu hissin tamamyle deitiini hayretle grd. Giderek, ilk gz ars eski tatlln alyor, hatta, budala kocasna, peinen oynad lezzetli oyunda, kendisine yardm ettiinden dolay minnet hisleri bile duyuyordu. Bu hislerin giderek hafif hafif zlemee, sonra deta hasrete, sonra dayanlmaz bir iddetle gzde ttme-e, (Gebe kalrm) korkusuyla yaplm yarm yrtk eylerden baka trlsn bir de onunla denemei ihtirasla arzu ettiren kemikleri szlatc, sinirleri gerici bir delilie dnd. brahim Rza fizik bakmndan kuvvetli erkekti. Daha kzken zaaf anna den ve ilk geceki

marifetleriyle kabahatini affettiren karsndan zevcelik vazifelerini istiyordu. Mzeyyen'in bandan byle ackl bir serencam-^ gememi olsayd, air, bu vazifeyi bu kadar serbeste, belki de istemezdi. Fakat kendisini her cihete hakl g-ren bir vaziyet vard. lk gnler, tkrnda giden iler.. Da-ha bir hafta gemeden bozulmaa yz tuttu. Arkadan-da bir gnlszlk balad. Bereket alnan 15 gnlk izin bitmiti. kisi de bir mddet alp para biriktirmedii, ancak; cierpareden bir iaret peydahlanrsa, hanmn evde oturmasn kararlatrdlar. brahim Rza yeni evlilik hzyle her hafta izinli k321 F. : 21 ma beceriyordu. te bu haftada Dr geer, yemi nu-nma daha ikinci ay pek ar grnd. Ayba sanclar, ba arlar, sinir nbetleri, birbirini kovalad. Nihayet bunlar yle bir hal ald ki; evlenmeden evvel bana felket getirenin hangisi olduu anlalmaz bir ekle girdi. Sanki hanmefendi, kocasnn bana gelen byle bir felketi o zaman ltfen af buyurmutu da dndke nefretini yenememee balamt. air koca, buna bin trl hiss, ruh, asab mnalar veriyor, bizzat Mzeyyen'in bile kendisini mazur gremedii yerlerde, bir mazeret uydurup iin iinden kyordu. Lkin, fedakrln da bir hududu ve bir ie yararl olmak lzmd. Haftada bir gece evinde kalan yeni evlenmi gen, kuvvetli bir erkek ayn karyolada yatan gen karsndan istifade edemezse, velev ki air bile olsa, aklna bin trl phe girmek mukadderdi. Gsterdii licenapla kar filhakika ihanet mevzuu bahsolamazdi. Lkin sebepler herhalde kendi bulduu psikolojik saiklere uymuyordu. (unu kefedeyim de dermann bulaym?) diye karar verdi. Bir gn hafta aras izinli kt. Tebdile soyundu. Bankann kapsnda nbete girdi. Kars iki dirhem bir ekirdek grnd. Kedeki pelerinli zabitin koluna girmesiyle yallah Tnel istikametini tuttu. Gzleri dnen licenap koca, ilk gayretle savlet edecek oldu. Yaklanca karsnn konumakta olduunu duyarak: Hele ne diyor? diye dinledi: ok geciktim mi ruhum, diye akyordu, dn de sen beni beklettin! ':e<t Demek bana mukabele-i bilmisil mi yapyorsun! Ben imdi sana gsteririm. Ne gstereceksin? Hele eve gidelim. Tvbe deyinceye kadar... air kalbinin derununda muazzam bir boluk hissederek duraklad. Bir tek yumrukta, insanlara tvbe ettirmekle nen boz pelerini ivi gibi topraa geirerecek kadar kuvvetliydi. Lkin bunun beyhudeliini de ayn zamanda ezmek arzularyla olanca kuvvetiyle beraber hisr setti.

322 w av ~.~ unut yov yun. rvuns aa yeni gelmie benziyordu. Sabahtan akama kadar bankada, eshab- mesa-lihin ilerini grp paydostan sonra da drt saat fazla mesai yapan bir gen kadn ne kadar harapsa Mzeyyen de o kadar harapt. Kocasn grnce kendisini pek zorlamadan somurtuverdi. Hemen hastalndan bahis at. Bana bir earp sarp bir de asprin yuttu. Nerdeyse sol yanna devrilip kendinden geecekti ki (Boanma) kelimesiyle zembereiboanm oyuncak maskara gibi zplad. Gzleri parl parl, rya m, hakikat m? Allah bu muradna da nai! mi ediyor? diye bakt. Neredense bu duasnn da kabul edildiini anlayarak bandan earp syrd,. Dnya apnda muahedeler mzakere edecek bir kaarlanm diplomat edasyla ayak ayak stne att. air, gene insanl elden komayp kulan ensesinden gstermee kalkmt ki Mzeyyen hanm, oktan hazrlanm olduu anlalan boanma projesini burnuna dayad: Bir kere kendisi hayatndan memnundu. Lkin mutlaka boanmak istiyorsa, buna da olmaz demeyecekti. Ben nafakadan vazgeerim, siz de eyalardan vaz geersiniz... dedi. yi ya ben mahkemeyi dnyorum... Kary boamaa karar verdikten beri, Hayret beyin yazhanesine boanmak iin gelen kadnlarn rezaletlerini hatrlam, yrei szlamt. Ne de olsa boanncaya kadar kadn nikh altnda saylrd... Pek mi zordur? Avukat tutmak lzm. Benim avukata verecek param yok. Kendi iimi hamdolsun kendim takip ederim. Adliye'de elbette bir ahbap bulunur. te onu dndm. Benim bir avukat ahbabm var. Sana onu tutarm. Siz? Bana avukat istemez. Hayret bey ii abucak bitirir! 323 Benden parq istemesin de, isterse uuuk. uunosin... brahim Rza o gece, -Saat onbire doru- ilk geldii gibi, bir kenara atlm eski bavulunu alarak Madam Ka-tina'nn pansiyonuna dnd. Bunlar airden renmi olan Murat, bugn brahim Rza ile karsnn gelmelerini bekliyordu. Dehetli kederliydi. nsanlndan nefret ediyor, insanlndan nefret ettii sralarda alttan alta kabaran dehetli fkelerinden birisini de ayn zamanda bekliyordu. Byle fke nbetlerinde tamamyle baka bir adam

olduunu bilirdi. Daha imdiden okuduu kitabn -okuduu deil, nnde ak tuttuu ve zaman zaman sayfalarn geliigzel evirdii kitabn- her tarafn imzasiyle doldurmutu. Bereket versin, geveze mterilerden kimseler yoktu. Samoil efendi deti olduu zre bir tek susaml simitten ibaret kahvaltsn lezzetle yapm, gazeteyi aralarna perde gibi gererek kendisini yalnz brakmt. brahim Rza ile karsn Notere gtrmek, kadndan Hayret bey namna bir boanma vekletnamesi almak icap etti. Her mvekkilden istedikleri bu ii Murat nedense dnmemiti. Her zaman da vekletname iin lzumlu iki ahitten birisi kendisi olurdu. Noterdeki daktilo bu sefer de adn ve adresini hi sormadan yazd iin ayn kad bu kadnla beraber imzalamak bsbtn azap oldu. Frsat bulduka farkettirmeden bakyor, bu kadar basit bir kzcazn bir koca kitab dolduracak hayaszl, bu kadar kolay, zerinde hibir pislik brakmadan nasl becerebildiine ayordu. Bir mddet de, kendi bana gelse ne yapacan tahmine alt ve kendisine byle bir i yapamayacaklarna, bunun imknszlna deta emin olduunu grerek at. brahim Rza da tuhaft. Maceray bilmese, kar koca olduklarndan haberdar olmasa kz kardeinin ileriyle megul bulunan bir aabey zannederdi. O kadar tabi g324 . rnyordu. Acaba, bylece fedakrlklara devam etmekte bir tamir midi de mi vard? Sabahtan beri ektii azabn, kadndan nefret etmekten ziyade, artk sevmee balad brahim Rza'dan irenmek korkusu olduunu anlad. Evet! Benden baka trl dnyor. Tamamyle baka trl dnyor. Belki bu dnyada herkes birbirinden tamamyle baka trl dnr, dedi. bitince Murat'n her eyi bildiinden zerre kadar phelenmeyen Mzeyyen kendisine ar bir kadn -daha beteri namuslu bir kadn- hali veren cidd baklaryle Murat'a bakt. / Teekkr ederim. Zahmet verdim efendim, de* mi^ti, baka bir i kalmad ya... Hayr efendim! Peki. Bankaya gidiyorum Rza... Siz gelmeyebilirsiniz... Teekkr ederim. Gle gle... air, karsnn elini skt. Resm kaytlara gre daha bir mddet kar koca grnen bu iki insan orackta ebe-diyyen ayrlm oldular. Murat: yleyse... Orospuluk kolay! diye dnd. Akam, patronlar gittikten sonra, msveddeleri makinede yazmaa oturdu. Bunlardan bjr tanesi de Mzeyyen hanmn zevci brahim Rza bey aleyhine at boanma dvasnn arzuhaliydi. Meden Kanun ahkmna uysun diye sebep olarak (Ruh imtizaszl) gstermilerdi. Arzuhalin bir sureti mahkemede kalacak, dieri brahim Rza'ya tebli edilecekti.

air, u anda, Murat'n masasnn bir ucunda bir iiri defterine temize ekmekle meguld. Adres? Hangi adres? Size bir adres lzm. Bu pis eyi gemiye gndert-mek istemezsiniz ya... Pansiyona gelsin... Murat, adresi yazd. Hl iirle uraabilmesine kz325 mal m, glmeli mi? Acaba, hdise karsnaaKimn na geldii iin mi kendisine bu kadar feci grnyordu. Kendi bana da gelse, byle tabi mi karlard? Bak, burasn deitirdim. Oku! Sen ocukken daima Yzkoyun derdin. imdi hep arkast dyorsun, ne tuhaf! Nasl olmu? Bir daha oku!.. Eli enesinde ibretle ve korkuyla dinledi: Durunuz bakaym... te bu fevkalde brahim Rza... Bu gzel... Hi bunu bu kadar gzel anlatan iir duymadm. Sahi mi? -air btn yreiyle mesut gld:- Ben de daha gzel olacan anladm da... Evvel: Sen eskiden daima... demitim. (ocukken) daha manal... Fevkalde tebrik ederim... -Msralar yavaa tekrarlad:- Evet... Dndenberi nasl defedeceini bilemedii aknl -demek hissettikleri nefret, acma falan deildi:lk defa ve birdenbire dalmt. inin temizlendiini, bir sabah uyannca, irkin yarann tamamyle kapandn grr gibi hissediyordu. Bereket versin, insanlarn adilikleri, faziletleri gibi mrl deildi. Anormal olduundan herhalde... Halbuki fazilet normaldir. Karsnda izzet-i nefs imknnn son boumuna kadar yaralanm bir erkek vard. Bu erkek ayn zamanda fena airdi. Fakat arada demek byle gzel iirler de syleyebiliyor, daha fevkaldesi, en mkl zamanda sanatna ilticay beceriyordu. Hele kr birader! diye glmsedi. Bu esnada telefon ald. Murat dinleyiciyi ald.

 Alo! Oras neresi? -Bir kadn Franszca gryordu.Kim var? Buras avukat Hayret ve Celil beylerin yazhanesi. Kimi istediniz efendim? 326 Ben ktipleriyim? Adnz yok mu? Murat. Murat bey siz misiniz? Evet efendim? Ltfen kim gryor? Bfrisi... N'apyorsunuz? Rica ederim! -Murat gld:- Telefonunuzu bek.i-yordum. yleyse ben kimim? imdi duyduum sesin sahibi... Dnyann en gzel sesinin sahibi... / nanmam... -Gld:- Ho adamsnz. Hayr! Demek, yapayalnz msnz? Yapayalnz... Allah gibi... Susunuz canm... Ben korkarm... Demek yalnzsnz. Evet. Yannzda olma isterdim. Kolay. Hemen geliniz! mkn yok. Neden? Yannzda kimse var m?

 O kadar uzaktaym ki... Hemen yola ksam, ancak yarn sabah gelebilirim... yleyse emrediniz ben geleyim! Sizin iin mesafelerin baka bir ls m var, korkun adam! imdi anladm. Beni tanmyorsunuz! Neden? Tananz kuzu gibi olduumu bilirdiniz! Beni size ekitirmiler. nanmamanz rica ederim. Olur mu? Madem ki yle istiyorsunuz... Sizden hibir ey esirgenemez... yi geceler ruhum... Durunuz... Bir saniye... Telefon kapand, ibrahim Rza: 327 N'oiuyor yanu.' ucu, u*. nugm girecektin? Sahi! Bu arzuyu biraz duydum. Kimmi bu kfir? Ne ister? Ne istedii malm ama, kim olduu mehul.. Birisi bizimle akalayor air! Erkek mi, kadn m? Kadn! Bizim askerden birisi bir lf etti: Erkekle aka edersen fena olur, kadnla aka edersen zina olur. Bunu bu kefere hatun bilmiyor mu? Murat, baka birey dnyordu. Nihayet: Buldum! diye elini havada sallayarak parmaklarn krdatt. Zinadan korkmayn bu akac hanm, muhakkak, zan-para Adalet hanmn melek kadar gzel dostu Kadriye hanmd. Murat Ne ses! Bal gibi! diye iini ekti. VIII Avukatlar Temyiz murafaalarnda bulunmak iin iki gnlne Eskiehir'e gitmilerdi.

Murat ie baladktan sonra ilk defa yazhanede yalnz kalyordu. Mahkemeler buna gre talik edildii iin Adliye'de; umum vekili bulunduklar bir iki irkete ve devaml mterilere evvelce haber verdiklerinden, yazhanede i yoktu. Murat, dn gece balad bir iiri bitirmee alyordu. (Ak soneleri) serisinin nc iiri olacakt. Dn gece tamamn yazd halde, sabahleyin beenmemi, ata kara ortada, bir kafiye ile msra kalmt: Ve sevda ruhumuza akan deredir kzm! .................. baka kimse, Benim kadar inanmaz sendeki aka kimse, nmde kalbin ak bir penceredir kzm! 328 uuuu, munisin r\uutuu o yu^liym IBKrar tekrar temize ekti. Sonra daktiloda yazma denedi. te nmz sra omuz omuza glgemiz te yeil ve beyaz, ite kzl ve sar! te deniz ye dalar ve mart kanatlan te Allah ve sevda ve ite sen tertemiz! Dur sevgilim! Bir tanem! Ruhum! Bir dn hele Sevmek ebediyyet mi? Rya m, bir anlk m? Saadet mi, ac m, hayat m, karanlk m? Neyi tketiyoruz byle alelacele?.. Halbuki byle bir ey yazma ne dnm, ne de istemiti. inde bir kendini ayplama hissi vard. Murat, phenin hi bir eidini sevmiyor, bunun pimanla eri yakn duygu olduunu biliyordu. Pimanlksa ne kadar msbet olursa olsun, mkemmel bir yenilmeden baka birey deildi. Telefonla yaplan kk bir ahbap akasnn kendisini byle artmasna da kzyordu. Nerdeyse Fakirlikte bal bana bir fazilet var. diyecekti. u anda 35 liraya alan, fakirin fakiri bir insan olduu halde, bir iki ay evvelkine nazaran ne kadar deimiti. Kadriye denilen karmakark ve terbiyesiz kzla Sa-fo'ya ihanet etmeye hazrlanyor, bunu bizzat kendisinden bile saklamak iin uydurma ak iirleri yazmaa kalkyordu. Bereket versin kim, ilham denilen, kuvvet namusluydu. Edepsizliini ite ack aa yzne arpmt. Bir an, katlar yrtp kurtulma dnd. Bu da kendisine ayr bir konaklk gibi geldi. Kederli bir slk ttrerek yorgun bir hareketle arkasna dayanmt ki kap vurulmadan acildi. eriye birisi gayet zaif, hastalkl, birisi gayet tkz ve salam iki kadn girdi. Bir rnek giyinmi olmalar hemen nazar dikkati celbediyor, birisinin srtndaki zengin biarelik, teki329 nin USXUriUtJ UN yu^ciim v^^.-. ----------

Murat katlar eliyle kapayarak, kapy vurmadklar iin biraz dargn sordu: Bir ey mi istediniz efendim? Sska kadn, Murat', srden kurban seen bir usta. celep.gibi, gzden geirdi. Yeni ktip sen misin? Evet! yi yleyse... -Yanndakine dnd:- Burada m oturalm? Neden ieri girelim! -Gzel kadn, her gzel kadn gibi lzumsuz yere somurtma sevmiyor olmal ki Murat'a glmsedi:- Ablam, Hayret beyin refikalardr efendim, dedi. Ben de baldzlarym tabi... Murat, ayaa kalkt: Safa geldiniz efendim, dedi, buyrun... Hayret beyin Eskiehir'de olduunu elbette biliyorsunuz... Ara kapy at:- Buyrun! -Arkalarndan yrd:- Kahve syleyeceim. ekerli mi emrediyorsunuz? Evvel su isterim. Lkin bardaklar temiz olmal. Aadaki pis rak getirecekse burada ne kahve iilir, ne de su... Siz efendim? Ben de kahve isterim. Murat, odasna dnp zili ald. Tekrar ieri girmek istemiyordu. Sonra beyhude yere fkelendiini anlayarak glmsedi. Bizim kadnlarmz... Hele irkinseler, hele patronunun kars bulunuyorlarsa... Maiyetlerine niin (Sen) demeyeceklermi?.. Yordanidis'in odasna gitti. Merakl patronunun yarm dzine su barda olduunu biliyordu. Bunlardan iki tanesini hademe Marko'dan istedi. Bizzat sabunlad. Bir tepsiye koyup ieri girdi. Buyrun, dedi, ben elimle ykadm. Temizdir. Sakn musluktan m doldurdunuz! Evet! Sska kadn pek fena birey grm gibi yzn bu330 uouuu. uy&j uuuuy uuy iv"' LJir UUKIia OflU

dehetli ayplayp Murat'a emretti: Bana Tadelen getirteceksiniz. Terkostan bir yudum isem, bir ay hasta olurum. Bastne... Bilmiyordum. Derhal... Bir yudum terkosla bir ay hasta yatan bu kocakary bizim Hayret bey, bir bardak terkos iirip neye ldrmez ki... diye kendi kendisiyle ltife ederek ra bekledi. Fincanlar gzden geirdi. Tepsiyi ald. Bir ie Ta-delen smarlayarak gene yanlarna dnd. Kahveleri verdi. igara paketini kard. / Kullanrsanz!.. Patronun hanm eliyle sinek kovar gibi defetti. Hemiresi ayn ii/nazik bir tebessmle yapt. antasndan gmten zarif bir tabaka kard. Bundan ince bir kadn cigaras ald. Alk bir hareketle -Bu harekette yalnz gzelliinden gelen bir sevimli kibir vard:- Ate bekledi. Mersi! dedi. Bu mddet iinde, Hayret beyin kars, buraya hi istemeden girmi, pheli bir yer olduunu biliyormu, imdi neredense birileri saklandklar yerden frlayp stne atlacaklarm gibi korkulu baklarla etrafna bak;-yor, tehlike sezmi, sska bir kpek gibi havay deta kokluyordu. Murat, ne diyeceini merakla bekledi: Buralar pek bakmsz kalm... Hayr. Dediim gibi... Biz bir ktip bulduk! O da rahmetli Abid efendiydi. Hatrladn m? u hoca bozuntusunu mu sylyorsunuz abla! Rica ederim... Nedense o bare ile senin yldzn barmad. Lkin sadk adamd bu bir... Bir de deme ev kadnndan titizdi. Ne zaman gelsem, elinde bir bez, buralarn tozunu alr rastlamtm. Yeni harfleri bilmiyordu. Bir trl de renemedi. Daktiloya gelince: Galiba gvur icad diyerek, el srmek bile istememi... Gnahtan korkmu. Beye syledim. Hi deilse emektardr. Burada, 331

hademe giDi munaiazu bucuh, ucunu. y dim. Hangi szm dinledi ki... Aksine, zddma basar gibi zavallya yol vermi... -Murat'a birdenbire sordu:-Siz nerede oturuyorsunuz? ehzadeba'nda? Anneniz, babanz var m? Hayr!

 kisi de mi yok? Hayr! Patronun refikas: te grdn m? mnasna kz kardeine bakt. Kz kardei: Vah vah! diye ablasnn yerine de teessf etti. irkin kadn, bu sefer, Murat'a, sorguya ektii maznunu apansz yakalamak isteyen bir Mstantik tesiri veren garip ifadesiyle gene birdenbire sordu: Bizi nasl buldunuz, bakalm? Murat evvel anlayamad. Kann birisini kaldrarak ar bir sesle: Anlayamadm? dedi. Gzel hemire izahat verdi: Ablam, sizi enite beime kimin tavsiye ettiini soruyor! Hamdi bey isminde birisi... Tanyorlarm.. Selim efendi askere gidinoe, o Hamd bey beni tavsiye etmi... Hamdi bey!. u ahlksz herif deil mi? Ben onun-buraya gelmemesi iin kyametleri kopardm. Hem geliyor, hem de adam getiriyor yle mi? Murat, fena halde telland. Herhangi bir hususta Hayret beyle refikas hanmefendi arasnda tatszlk mevzuu olmay aklndan bile geirmemiti. D kap alp rtld iin, krd pota da bir are dnmek frsatn karmamak isteyen Murat dar frlad. Tadelen iesini ald. Fakat artk bunlara hizmet etmei can hi istemiyordu. Bardaa boaltp -inde birka damla Terkos kaK masna dikkat etmiti:- ieden doldurdu. Yrrken de: 332 yapar acaba? diye glyordu. Buyrun! Temiz mi? Kapal ie... Kimbilir... -antasndan bir kk mendil kard. Bardan kenarna gerdi. Biraz sola dnp yzn saklayarak birka yudum iti:- Pek soukmu... Daha yaz gelmeden bunlar neden byle soutuyorlar? Murat, tepsiyi brakmak bahanesiyle odasna dnd. Yerirfte oturdu. Oturmak, asabn m dzeltti

nedir, hem Hayret beye, hem de karsna birdenbire hak verdi. Oelil bey de ortann aile saadetini yakndan bildii iin evlenmemi olmalyd. Demin yazd iirden bir msra gzne iliti: te Allah ve sevda ve ite sen tertemiz! Acaba bu sinirli, dertli kadncaz da bir zamanlar, birisine, byle bir msra ilham edecek gzellik ve tazelikte bulunmu muydu? Gler yzl olduu bir hayat paras yaam m? Kadriye hanm ve daha beteri, Safo, birok hakl haksz sebeplerden dolay mesel yirmi sene sonra bu hale gelebilirler miydi? Zil ald. Murat somurtarak ayaa kalkt. Patronun kars da ayaktayd. Murat'n aklna teyi beriyi mi kartrd? suali geldi. Gzel hemiresi, herhalde, hazrlanan konumaya taraftar bulunmamal ki eline bir Dstur cildi alm, bunun arkasna deta saklanmak istemiti. Murat, ksrerek kendisine cesaret vermee alt. Birey olursa kabahat Hayret beyindi. Evde byle bir tehlikenin mevcut olduunu insan tlatamaz m? Haydi kendisi tlatmad, diyelim, Hamdi bey vastasiyle, yahut babacan elil bey vastasiyle... Buraya kimler gelip gidiyor bakaym? Nasl kimler? 333 Yan minici : ocu Siz kimi soruyorsunuz? Buraya bir takm uygunsuz ocuklar geliyor. Ben biliyorum! Evet! ,

te bunlar soruyorum. Geliyorlar m? Ka kiidirler? N'apyorlar? Beni bu yazhaneye (Avukat ktibi) olarak tuttular hanmefendi! Bana dediler ki... Buraya her eit insan gelir. Kadn, erkek, gen, ihtiyar, ahlk sahibi, ahlksz... Bunlar bizim mterilerimizdir. Sana verilen paray biz bunlardan kazanyoruz. Sen mteriler arasnda fark gzetmeyeceksin. Hepsine ayn muameleyi yapacaksn. Fazla merakl olmana da raz deiliz! Avukat yazhaneleri... Maallah, siz bizimkinden daha baskn avukatmsnz. Dersinizi iyi yerden almsnz!..

 yi yer!.. Evet! Hayret beyle Celil bey byle sylediler. Siz istediiniz kadar inkr edin. Ben hereyi biliyorum. Yalnz u kadarn syiiyeyim ki benimle iyi geinmezseniz burada ekmek yiyemezsiniz!.. Kz kardei: Abla rica ederim... diye araya girmek istedi. Sinirli kadn, onu bir el iaretiyle susturdu: Ben bunlarla nasl konuulacan bilirim. lk zamanlar bit olacak miskin de beni aldatmak iin Kur'-an zerine el basp yemin etmee kalkt. imdi bana bak olum! Benim kocam ahlksz bir adamdr. Ben yirmi se-nedenberi neler ekiyorum. Belki de hakikatte ahlksz deildir. Lkin (Kii refikinden azar) demiler. Fena insanlar kocam batan karyorlar. Bir kere Hamdi bey dedikleri serseri, sonra Cemil denilen, namussuz, daha birka tane var... imdi isimleri aklma gelmiyor. Bunlarla konumasn yasak ettim. O da bana sz verdi. Senden istediim, bunlar her zaman geliyorlar m? Yalnz m geliyorlar. Telefon edip bizimkini aryorlar m? Bana syleyeceksin? 334 _.-, . .ufiv. uur uuyull IOIUIIUUI UU DU-

lunsayd, sizinle tamamyle baka trl grecektim; Fakat yoklar. Gelince bir defaya mahsus olarak gene kendileriyle bu hususta konuacam. Hayr! Onun haberi olmamal... Ben yle demek istemedim! Ben sizin ne demek istediinizi anlamayacak adam deilim. Ltfen bir dakika... Ben buraya ayda 35. liraya muhta olduum iin geldim. Bukadarck bir paraya muhta olmasaydm, sizinle tanmak erefinden belki ebediyyen mahrum kalacaktm. Sze evvel, buralarn bakmndan baladnz! Bana pencerelerin, masalarn tozunu alacam vazife olarak verilmedi. Teklif edilseydi, belki kabul ederdim, belki de etmezdim. Bugn acaip bir hal alm bulunan sevgili dnyamzda, hereyin para ile alnp satldn, hereyin para ile lldn de biliyorum. Gene biliyorum ki iyi bir garson bugn ayda 70-80 lira kazanyor. Ben ktip olacam diye 35 liray 80 lira ile deitim efendim, yoksa, 80 lirann iinde iki tane 35 lira ve bir tane de 10 lira bulunduunu hesaplamaktan ciz deilim. Ben o maksatla sylememitim. Bilmez miyim? maksatla sylemediinize emin olduumdan bunlar anlatyorum. Kahveleri bizzat veriim, su beendirmee ahm da Trk olduum, sizi misafir saydm iindi. Pek azametlisiniz... Azamet olur mu? Kk bir insanm. imdilik haysiyetimden baka da mdafaa edecek bir eyim yok. Ben de, kk bir insan olduum halde, bir tek eyi, herkese kar her trl vaziyet iinde mkemmel mdafaa edebilirim. Gene o Abit efendi misaliyle bana burada olup bitenlerden sizi haberdar etmem lzm geldiini anlatmak istediniz. Celil beyi ka senedir tanrsnz?

 Ne demek? Kocamla yirmi senedenberi ortaktrlar. Yirmi senedenberi tanyor musunuz? Tanyorum. N'olmu? 335 fair o kadar zamandanberi tanmaktasnz. Burada olup bitenler hakknda en doru malmat bu iki zattan ok daha mufassal olarak alabilirsiniz! Ben geleli henz iki ay bile olmad. Onlar bana sylemezler ki... Onlar sylemezlerse ben nasl syleyebilirim? Yalan sylemediimi, hounuza gitmek, tevecchnz kazanmak gayretiyle bireyler uydurmadm nereden, nasl tahkik edersiniz? Ne zorunuz var? Belli mi olur efendim? Sonra bir noktay daha arzedeyim de bitsin! Szlerinizden burada olup bitenlerden haberdar bulunduunuz, bunlar beenmediiniz de anlalyor. Bu haberdar olula beenmeyisin tarihi eski olmak lzm! O zamandanberi nasl olup ta dzeltemediinizi ve benim yardmmla neyi, nasl dzelteceinizi bir trl anlayamadm. Siz ne enesi kalabalk adammsnz... Ben aklma gelenleri doruca sylerim. Bir n-dm tarafm da budur. Siz Hayret beyin refikalar hanmefendisiniz! Sizi Abit efendi denilen o bare ile fsl fsl konuur, zevcinizi ekitirir hayal ettike messir oluyorum: Ben henz pek tecrbeli bir yata saylmam. Fakat bir kadn iin kocasn istemedii yoldan evirmenin aresi bu olmasa gerek... Gzel hemire szn yarsnda alkadar olmu, kitab kapatp Murat' seyre balamt. Nihayet: Cok doru! diye lfa kart, adnz ne sizin? Murat! Doru Murat efendi! Ben bunlar bunca senedir ablama sylerim. Belki de byle anlatamadm. Dinlemez, kendisini helak eder. Hakikatte aramzdaki ya fark ikidir. Baknz, kendisini yiyerek ne hale geldi! Murat, patronunun karsna bakt. Baktna da piman oldu. Bare nerdeyse alayacakt. Yirmi senedir enine boyuna dnp bir trl halledemedii bir ie tek336 Sesini yumuatt:

 Ben babam ok kk yata kaybettim efendim, dedi, o sebepten Hayret bey yandaki btn insanlara, baba nazaryla bakarm. Hatalarna zlrm. yilikleriyle iftihar ederim. Annemi kaybettiim zaman pek te bebek saylmazdm. Lkin anne kayb iin ya mevzuubahis olamyor. Bu felket krk yamzda da bamza gelse, bizi bir kk ocuk gibi vurur. O sebepten, -Glmsedi:sakn yanl anlamayn! Benden yal hanmlar da, onlar beni evltl ister lyk grsnler, ister grmesinler, anne sayyorum. Size her hususta hizmet etmee, yardmda bulunmaa hazrm. Fedakrlk etmesini hem severim, hem de beceririm. Lkin yapacamz i, beni ve bilhassa sizi asla kltmemeli... Sizin bir trl anlayamadm bir hissinizi tatmin etmek iin ben adnza kavga mevzular gnderecek adam deilim. Bravo Murat bey. Grdnz m abla? Ne kadar ayp oldu? Ben fena m syledim. Ben yle demek istemedim ki... Bir ktle elbirliiyle mani olmak... Hayr! Siz fena sylemediniz! Aile yuvanz mdafaaya urayorsunuz. Bu bir kadnn en erefli, bence seyrine de doyum olmaz hareketidir. Lkin hareketin erefli, vastalara dikkat etmei icap ettiriyor. Aklma geldi. Siz, bu konumamzdan Hayret beyi maazallah haberdar etseniz. O da daha sorsa, ben de size sylediklerimi ona tekrarlamak zorunda kalsam... Bu hal, mdafaa etmek istediiniz aMe birliini herhalde kuvvetlendirmez. Ktlklerden temizlemez. Babam, yirmi senede muharebeye giderek elde edebildii biricik evimizi yangndan kurtarmak isterken yaralanp ld. Annem, beni okutmak iin asker amar dikerken verem oldu. Ben size kar Hayret beyin hareketlerini mdafaa etmiyorum. Onu ben de ayplama gcmn son haddiyle ayplyorum. Lkin, dnmelisiniz! Madem ki braklp gidilemiyor. Katlanmay, daha ulvi bir hale getirmei olsun becermeli. Size 337 F.: 22 Ifl medi. Biraz insafl dnrseniz, n DugunKu nae ge-mesinde belki kendi kusurunuza da raslarsnz... Hayr! Benim ne kusurum olabilirmi? Var demiyorum. Haa! (Kii refikinden azar) dediniz. Refik, muhit, sonra, iyzn bilmiyoruz, bir sr ruh, irs tesirler... Hayr affedin... Hi kimseyi mazur grmediimi bir daha hatrlatrm. Ben size dayanma ve dayanmay ulv bir hale getirme yollarn aratrrsnz diye anlatyorum. Beceremediimi de biliyorum... Bilkis ok iyi becerdiniz! Bu gn o kadar syledim. (Gitmeyelim abla!) dedim. Beni dinlemedi. Kabaday bir hareketle elini sallad:- Erkek ksmnn stne o kadar dmee gelmez... Hem gelmez, hem demez... Abla, gnl rahat, olduu anlalan hemiresine dnd: Bulmusun Allah'n baresini de... imdi geni

geni, akl veriyorsun!.. Neden bareymi. Ben de az m ektim? Bilmez gibi... Rica ederim... Sa yanna inme indirinceye kadar srtt. Ben de senin gibi davransaydm, imdi oktan verem olmu lmtm. Ne yapaym, elimde deil... Ben istiyor muyum? stemiyorsun ama, bir aresini de bulamadn! Murat bey sanki yanmzdaym gibi syledi. O Abit olacak yobaz eskisinin zamannda az kalsn bunca senelik eviniz yklacakt. imdi o gnleri unuttun! Yeniden balamak istiyorsun! Peki, bir are dnmeyelim mi? Canm Abla! A deilsin, plak deilsin... Enite beyim de artk k olunacak kadar gen saylmaz... Brak bakalm. ou gitti az kald. Yaknda yorulur. Deil mi efendim? Murat, ciddiyetle Hayret beyin karsna taraftar kt: Bize basit geliyor ama, hanmefendiden istediimiz fedakrlk ta kolay deil. Sonra bu mesele, af buy-run bana kskanlkla alkadar grnmyor. Hanmefendi 338 M 3 Tabii... Fenama gidiyor! Bilhassa ben o sebepten syledim. zzetinefs meselesi yaparken izzetinefsi tekrar tekrar zedelememee dikkat etmeli! Sonra u kadarn temin edebilirim ki hdi-se nihayet bir vakit geirme, muayyen bir muhite devam eklinden ibaret sanrm. Bazs kulbe gider kumar, oynar, bazs avcdr, bu ie merakl ahbaplaryla yaz-k, da-bayr gezer. Hayret beyin muhiti de, bir manada airler muhiti... Peki, yle olmasa da mesel Celil bey gibi olsa raz mydnz? Brakn u ihtiyar apkn... O benimkinden daha rezil! Grdnz m? Her damn altnda byle, ufak byk bir facia saklanyor. Orasn da dnyorum. Bu dnya lml dnya Padiahlar sknt ekmiler, (Sana n'oluyor. Yedi ocukla maarada m kaldn?) diyorum. Baz baz ferahlyorum. Bazan da btn cinler tepeme toplanyor. te asl, cinler tepenize topland zaman kendinize hakim olacaksnz. Deil mi efendim? Murat, bunu kk hemireden sormutu. nmeli kocasna ramen kyafetini, yzndeki shhatli neeyi byle muhafaza edebilmesi marifetti. Bo szler! Ablam bunlar ancak be on gn dinler, sonra tekrar mzmzlanmaa balar. Mamafi burada iyi bir mttefik buldum. Elbirlii edersek ii her zaman tehlikesiz bir halde tutabiliriz. Gelirken bir korkuyordum ki...

 Neden efendim? O Abid olacak rezil gibi birisine rastlarsak, diye... pek metin davrandnz. Gzel de konuuyorsunuz! Hu-kuk'a devam etmeniz kabil deil mi? Deil. Hem de Hukuk'la gzel konumann hi bir mnasebeti yok. nk bizim mahkemelerimizde mdd-faa bir baka trl cereyan ediyor. Sahi! Ben Enite beyimin nasl avukatlk ettiine aarm. airdir. yleyken parlak konumaz. Acaba bi339 ra baka avuKauaru uu u^ gibi... Bunda mahkeme usullerinin tesiri olduu kadar memleketin iinde bulunduu artlarn da tesiri var. Ne gibi? Sz tehlikeli... O heyecanla azdan birey kaarsa... Bunu nereden mi biliyorum... iir yazarken kalemim ok zaman... imdi anladm. airsiniz de... Tebrik ederim. Hayr efendim! yle birey demek istemedim. Yani (airler yazarken...) dedim. Anlald. yi konuuyorsunuz ama, yalan kt sylyorsunuz! Haydi abla! Gidelim mi? Daha bir sr yere urayacaz!.. Gidelim. -Hayret beyin kars ktibe ilk defa glmsedi:- Burada konutuklarmz kendisine sylemeyeceinize eminim! Deil mi? Terif ettiinizi de bildirmeyecek miyiz? Hayr! Geerken uradmz bize kahve ikram ettiinizi sylersiniz... Teekkr ederim. Sizi bir an bile zdmse zr dilerim... Beni affettiniz deil mi? Ne mnasebet? Ben sizi zdm! -Kzkardeine

dnd:- Ne ho ocuk! Murat onlar koridora kadar geirdi. Orada birden hatrlad: sterseniz bir araba arsaydk... Telefonla... Hayr! Tnel'le karz. Mersi! Murat parmakla dayanp arkalarndan bakt. Kk hemire, merdivenin dnemecinde ban kaldrd. Kendisine pek yaraan erkeke bir el hareketiyle veda ederek ktibin bu alkasn mkfatlandrm oldu. Murat: Lzumundan fazla m akll, ne? diye glmsedi. Bir cigara yakt. Bir byk zafer kazanm gibi ii ferahlamt. Belli belirsiz kibirleniyordu da... Annesi lmeden evvel de kadnlarla az konumutu. Sonra ka340 maktan kovalamaa vakit bulamam, yatlarnn kz peinde kotuklar sralarda, ekmek kavgasna atlmt. Anadolu'da geen birbuuk seneyi de dar bir kasaba muhitinde bu ihtiyac en basit, en kolay, daha dorusu en kaba ekilde tatmin edivermi, ba ve sonu kopmu bir hayat paras zerinde daha derli toplu birey dnmemiti. stanbul'a dner dnmez, i aramak gayretiyle -ilk gnlerde bunu kolay zannederken birdenbire kapld korkuyla- gene kzlardan, kadnlardan uzak kalmt. Hele paras bitip, kl, kyafeti de, insan dehete drecek bir sratle perianlanca (Kadn) lfn azna bile almaktan ekindi. imdi, iki ay iinde, bu tehlikeli cinsle olan mnasebetini dnrken gururlanmakta kendisini hakl buluyordu. Kadnlar eskiden de Murat'tan hazederler, bunu sak-lamazlard. Lkin Murat bu hali, bir eit psrklk sayd huyuna vermiti. Kimseye rahatszlk vermek istemez, bundan iddetle kanrd. Herhalde tehlikesiz bir insan olduunu anlyorlar, ona gre samimi muamele ediyorlard. Bir yerde, bir Entelicens Servis ajannn (Alman casuslarnn en tehlikeli taraf insann yzne dimdik, gzlerini hi kptrmadan, ileri glmseyen masum baklarla bakabilmeleridir) diye bireyler yazdn okumutu. Esasnda znparaha zenmedii, erkeklerin bir ou gibi kendisiyle alkadar olan her kadndan birey istemek hakk olduunu aklna getirmedii iin galiba Alman casuslar gibi hareket edebiliyor, ilk tant dakikada, hangi tabakaya mensup bulunursa bulunsun, kadnlarn yzne ileri glmseyen masum baklarla dikedik bakmasn beceriyordu. Kendisini zorlad taraf Buna ekseriya Rol kestiimiz diyordu: -onlarla bir erkek arkada gibi konumaa almasyd. Baz baz tabiiliini kaybederse kendisini abuk toplar, hemen karsnda mesel Erturul Hikmet varm gibi davranr, birden ta-biileerek, uydurma incelikten -hakikatte bir ekingenlik341

ten, hatta bir eit korkudan ibarettir- vazgeerdi. Bunu ona, sevgi ilerinde pek acemi olduu halde, bir erkek arkadatan daha tok szl davranmasn ne-redense renmi bulunan Safo da bir kere anlatm: yle hosun ki, demiti, bilmem, teki erkekler de byle midirler... Ama sanmyorum. En klhanbeyi... Bizim Galata kopuklar bile kadnlara kar bir arrlar. Ya bsbtn tutuk, yahut, bu tutukluu saklamak iin olmal, bsbtn kaba olurlar. Sen hatrlyor musun? lk gittiimiz gece ovucumun iini pmtn. Pek zanpara-ca olmas lzm gelen o hareketi bile ben hi yadrgamadm... Adet olsayd mesel arlot da, ayn tabiilikle yapard. Ama ben budalaym! Sen bunlar elbet bilirsin! Hayr Hi bilmiyorum. Teekkr ederim. te imdi, gene yle davrandn! Bu cevab bakas da belki byle syler. Lkin insan, yalan m sylyor diye phelenir. Sende buna hemen emin olunuyor. Ben hi mi yalan sylemem! te bu olmad. Bugn byle adam hi yoktur. Mesele yalan sylemekte deil... nandrmakta... Sana insan hemen inanr! Murat biraz duraklad. Sana insan hemen inanr.. sznde korkun birey vard. Btn mnasebetlerinde, dier insanlarn suu, kendisine hemen inanlan insana geiyordu. Safo'ya iir yazarken, Kadriye'yi dnmek... Sonra da, samimiyetine nedense herkesi inandrmak!.. Pis i! Telefona can sklarak bakt. imdi tekrar o mehul sesi duymay ne kadar istiyordu. Kadriye olduuna yzde yz emindi. Bir sevici kadnn dostu olan ve hi sklmadan bir Fransz delikanlsyle sevien bu tamamyle mahvolmu kadnla, Sana hemen inanr! diyen gen kz gene yanyana dnd. Kadriye ile alp veremediinin ne olduunu bulmaa alt. Galiba gayrtabiiliini merak ediyor, bireyler tahkik etmek istediini... 342 A Bizzat kendimizi de mi aldatacaz!.. Tuu... Yzmze! Yrt unlar... Haydi! Katlar yrtaca srada, telefon ald. Murat, mutlaka birey yapmas lazmm gibi tereddtle dudaklarn yalad. Dinleyiciyi kaldrd: Alo! Alo! Neresi?

 Hayret beyin yazhanesi! -Telefon eden Kadriye deildi!- Kimi istediniz? Celil beyi... Ben arkadalarndanm. Canakkale-den geldim. Nerede bulabilirim. Eskiehir'e gittiler. Ancak yarn akam dnecekler! -Bu esnada kap acildi. Murat arkas dnk olduu halde, eliyle grlt edilmesin, manasna bir iaret yapt:- Ltfen adres braknz... Bilirler mi? Adnz Hamit... Vahit... Evet Hamit bey... Gelince sylerim efendim. Estafurullah gle gle... Hayal inkisarna uram olarak dinleyiciyi yerine koyup dnd. kisi ayn zamanda: Vay Ali! Vay Murat aabey! dediler. Ne o? Buyur? Hayrola? Ali, onalt yalarnda gzel bir ocuktu. Murat onu garip tesadfle ehzadeba'ndaki kahvede tanmt. Nerede oturduunu bilmiyordu. Ama ehzadeba'l olmadna emindi. Bu sebeple her zaman kahveye geliini de bir mddet yadrgamt. Sen burada m alyorsun? Burada!.. -Bir an durdu. Kendisi iin gelmediini cmlamti: Ne istiyorsun? Hayret beyi grecektim. Sen Hayret beyi nereden tanyorsun? Tanyorum. Bir iimiz vard da... Neydi iiniz! Yok mu? Yok. Syle bakaym... iniz ne? 343 Hi! Bana bir yerde bir i bulaoakt. u mesele... Bugn gelmeni mi syledi? Hayr! Ben geerken uradm. Gelmez mi? Bugn gelmez. Eskiehir'de... -ocuun yz kederlendi:- Yahut brgn dnecek...

 Peki... Ben gene urarm. Hoa kal... -Kapya doru yrd. Tekrar dnd:- -Bana kzmadn ya Murat aabey? Neden? Hayr! Ben biliyorum kzdn! -Glerek masaya yoklati:-Vallaha aklna gelen gibi deil. Nedir benim aklma gelen? Murat, yava yava fkeleniyordu. Kann birini hafife kaldrd. Sylesene!.. Ben biliyorum. Lkin vallaha yle deil... te sana yemin... Ya, nasl? Bunu hi dnmeden sormutu, sorar sormaz do piman olmutu. Edepsizlii deip durmann ne lemi vard? Zaten bu sualin kendisini inandracak cevabn, bu hayasz olan deil Haktal bile veremezdi. ey! Bu Hayret beyde ince zenaat var! Ne var? Ne var? nce zenaat... Anlarsn ya... Kar tabiatl bir adam. teki trls deil... Vallaha... Tuu Allah belnz versin! Defol rezil... te grdn m? Bana kzdn!" Defol diyorum... Yallah! Demek inanmadn m? Hamdi beye sor da bak.... Sen gider misin, kafana birey ataym m? ocuk hemen kt. Fakat arkasndan, oday azna kadar dolduran, tahamml edilmez bir irenlik brakmt. Bir gn, kahvede cimdall oynarken... yi hatrlyordu. Bu rezil yanna oturmutu. Oyun aras Murat bir ekime 'farketti. Birisi, ticaret mektebine gittii sylenen, 344 her zaman serho ve daima kstah bir talebe, bunu bt-lardo oynamaa davet ediyordu. Murat evvel aldrmad. Lkin szler gittike tuhaf-lanca ister istemez alkadar oldu.

 Kalksana ulan! Kalk diyorum. Ben bilmiyorum Mehmet aabey... Kalk! Nasl bilmiyorsun? Ka kere oynadn! Param yok! Biz vereceiz... Kalk haydi. Hayr! O herifler seyrediyor. Adama lf atyorlar... stemem! Murat, baz adamlarn, bilhassa gen ocuklar bilardo oynarken yapkan ve inat baklarla onlar seyre daldklarn bilirdi. Yan gzle kar sralara bakt. tanesi oradayd. Mehmet'in ocuu getirmesini bekliyorlar, daha imdiden gevie benzeyen hareketlerle enelerini ve grtlaklarn oynatyorlard. Kalksana haydi. stemiyorum. Seyrediyorlar. Lf atyorlar. Sanki namussuz! Ne kar. Gze yasak m var?.. Olmaz. E, uzattn... Sonrasn sen dn serholuuma rastlarsan... Vallaha aabey... Baka birey syle bamla beraber. Murat, ocuun korktuunu anlar anlamaz, ktlar brakp ban evirdi. Fena bir sesle sordu: Serholuuna rastlarsa n'olurmu? Mehmet bir an ard. Fakat Anadolu delikanllarnn ekserisi gibi stanbul ocuklarn nazik kibar sayyor, ehemmiyete almyor. Aa olu olduu iin de henz el yumruu yememiti. Kendisininkini Bozdoan armudu sanmaktayd. Bana m, dedin diye sordu. Sana ya? Sen serho olursan n'olur? Ben mi? Ben serho oldum mu? E serho olmalym da grmelisin! Oiddiye almayan bir ifadeyle gld. Bu mdahaleden 345

sonra ocuu mutlaka kaldrmak izzetinefis meselesi olmu gibi bileini tuttu:- Kalk... Uzattn... Ali, bileini kurtarmaa uraarak Murat'a adeta iltica etti. Murat: Baksanza oynamak istemiyor! dedi. Sen karma! Oyununa bak... Neme lzm! Lkin ben karmadm ki birader! Ben karsam byle karrm! Ve oyun yazlar yazlan bycek arduva-21 Mehmet'in suratna yaptrmasyle yumruklar pei peine indirerek bunaltmas bir oldu. Karsnda oturan Er-turul Hikmet de -det olduu zere- ayrmak bahanesiyle araya girmi, Mehmet'in kollarn tutmutu. Saniyenin iinde bilardo merakls delikanlnn surat kpkrmz oldu. hsan da bir taraftan Ayptr! diye barrken bir taraftan pirinten yaplm kaln ayakkab ekeceini ensesine birka kere indirmiti. Nihayet bareyi onlara teslim ederek Murat, seyircilere doru yrd. Bilrda seyretmek istemisiniz, dedi, ben oynar-sam, seyreder misiniz? Biz mi? Kim sylemi... Haltetmiler! Sen beni bilmez misin Murat bey... Defolun!.. Gzm grmesin!.. Allah belnz versin!.. Herifler kuzu gibi gidinoe, Memet yanl yere arptn anlamt. Birka gn (Ben bu c alrm!) diye dolat. Taraftar arad. Lkin en gvendikleri: Murat iyidir yahu! Sen de gittin kime attn? dediler. Sonunda ii, bilardo seyircilerinin yabanclndan istifade ettiine vererek evvel tantlar, sonra da bartlar. O gnden sonra Ali kahveye girince Murat'lar bakar, oradaysa glmseyerek yaklar, edeple selm verir, yanna otururdu. Her lfa karmamas, arada birey almaa komas, cigarasna kibrit tutmas Murat'n houna gidiyordu. 346 Her sene mbarek (Ramazan) aynda her tarafa kangal kangal (Nur) yaar! Mbarek (Ramazan) ay geince, (Nur) ksm duracak deil ya... ekilir geldii yere gider. te bu mbarek ayda, her sene, yalnz ehzade-ba'na (Nur) yerine, haa huzurunuzdan, (Orospu ocuu) yaar. in garip taraf, (Nur) ksm gibi, mbarek (Ramazan) defolup gittikten sonra geldii yere dnmez... Bizim ehzadeba'mza yerleir, kalr! Bunu Erturul Hikmet sylerdi. Ali iin de, kavgadan bir mddet sonra gene ayn sz tekrarlam, yalnz: Bu bir acaip orospu ocuu ya Allah encamn hayra tebdil eylesin! Amin! demiti. Murat fkeyle glmsedi. Sonra Ali'nin Hayret bey iin sylediini hatrlayarak etrafna akn akn

bakt. . Bulunduu yerde, ltife tarznda dahi szn ettirmeyecei bu namussuzluklarn ite, gelip orta yerine kurulmutu. Yava yava bir baka mesele dnd. Seneler getii, zerinde uzun uzun dnd halde, hayatn belki on kere anlayamad iler dolaysyle lm tehlikesine hi dnmeden atm olan Mahir efendinin, evini yangndan kurtarmak isterken can vermesinin sahici sebebini bulamamt. (Mal canlsyd desem... Ne zaman boru alnmsa komu... stne elzem olmayan yerlerde ileri atlm...) Sakn, ayda kazanlan otuzbe lirann, bu kadar mthi, bu kadar namussuz, bu kadar kanck birey olduunu gene bu kadar korkun bir sarahatle anlad m acaba? Ayda 35 lira annesini belki veremden kurtarrd. Ayn 35 lira, kendisine de bu irkefe srnmeden yaamak imknn verebilirdi. O zaman elbette bu iler olmayacak deillerdi. Fakat asrlardr aresizlik ekmi, aresizliin btn hacl edici eitlerini en sahici insan ztrabn ekerek denemi Trk milleti Gz grmeyince gnl katlanr! rahatln, bu pis aldan belki de, daha msbet iler yapmak iin elde ederdi. 347 i zerine iir yazd katlar yava yava yrtp sepete att. Babasn hakl bulmasnn garip sevinci, bu hakl buluun imdi hi bir ie yaramadn mitsiz mitsiz hissetmesiyle btn manasn kaybetmiti. Tpk kendisi gibi, bir trl brakp gidememi olan bir kadn -Hayret beyin karsn- takdirle hatrlad. O do kendisi gibi, belki de ekmek paras iin brakp gidememiti. Onun ekmek paras ls 35 lira deildi de, mesel ayda 150 lirayd. Fakat bu ikisinin de ayn zaruretlerle ayn bataa saplanp kaldklar hakikatini deitiremezdi ki... Yalnz burada bir mhim nokta vard. Kadn yirmi sene sonra da, faydasz olduunu, bile bile tekrar tekrar mcadeleye atlyordu. Bakalm, bu mahvedici, alaltc gidiin iinde, yirmi sene sonra deil, iki sene sonra Murat, ayn mcadele gcn, u anda daha iyi anlad bu sahici kahramanl, kendisinde bulabilecek mi? Korkuyla etrafna bakt. Dudaklarn yalad. Telefon alnca anlamadan bir an bakt. Dinleyiciyi ylan tutar gibi ekinerek aldr. Alo! Alo! Siz misiniz Murat bey? Murat, ksrd: Kimsiniz? Pekl biliyorsunuz? Biliyorsunuz da gene soruyorsunuz? Murat bu kark halet-i ruhiye iinde kendisiyle ka gndr elenen hanma hazrlad tuza apansz kurmaktan kendisini alamad. Trke olarak: imdi karmda kim oturuyor biliyor musunuz? diye sordu. Anlamyorum. Ltfen Franszca...

 Pekl anlyorsunuz!.. -Byle demiti ama, telin br tarafnda, umduu tereddd bile bulamamt:- sminizi tekrar rica ederim... znt verdiinizi biliyorsunuz. Size gaddar diyeceim ama, bu zntnn bile beni ne kadar sevindirdiini tahmin ettiinizi dnyorum... Kelime haksz olacak... Orada olup bu cmleleri nasl sylediinizi sey348 yor. tsen Diraz sevsenz Kim olduumu derhal kefederdiniz! te bu kalpsizliinizin cezasn ekiyorsunuz!. Sakn gene yalnz olmayasnz... Tabi yalnzm... Yazk! Dnyann en gzel frsatlarndan birisini daha karyorum desenize... imdi orada olmalym!.. Ne yapardnz? Tahmin edemiyor musunuz? Hayr! Hi! Pek de safsnz sevgilim... Sizi yle perdim ki... Bir tek pte btn pmek kabiliyetinizi tketirdim. Baka hibir kadna bir zerre bile kalmasn diye... Allahasmarladk... Durunuz... Rica ederim... Baknz ne diyeceim! Yalan! Allahasmarladk. Telefon kapand. Murat, artk btn scakln kaybederek bir anda len kendi telefonuna dnyann en b- , yk aresizliklerinden birisiyle bir mddet bakt. Ve bu <; sefer, tamamyle baka bir manada dudaklarn yalad, Bu ile ciddi suretle megul olmalym! diye keyifle dnd. Telefon irketinde alan birisini bulup kendisiyle biraz evvel grenin kim olduunu nasl reneceini sormalyd. Santraldaki matmazel, son defa o kadar rica ettii halde, bilemediini sylemi sonra: Yoksa memnun deil misiniz? diye glerek muhavereleri dinlediini de anlatmak istemiti. Bir kadn, dier bir kadnn srrn mutlaka saklamaa karar verince, buna hibir are bulunamayacan Murat biliyordu. Bugn aksi gibi, bir i bahane ederek Safo da gelmeyeceini sylemiti. Yordanidis... diye bireyler dnmee henz balamt ki, Rum delikanls ieri girdi: Bir dakika uradm, dedi, hemen gidiyorum. ok dndm azizim Murat! ki tarafl vicdan azab ekiyorum. Bu mnasebetsiz azab iki tarafl ekmektense bir

349 I I te ati li bul hisse bir k kend misti sel le a^ di ki sene s. mcadeU gidiin ii rat, ayn ' sahici ka Kork' T ylan su g ma 1 m n rr iv nuuauu \u birbirimize yardm etmekle mkellefiz. Zaten baka trl da haklarndan gelemeyiz ki... Murat mide kaplarak szn kesti: Bitirecek misiniz? Meraktan atlyorum... Brakmyorsunuz ki... Ne diyordum: Haklarndan gelemeyiz. Yalnz rica ederim... Siz de elbette bir frsatta size kar gsterdiim bu dostluu unutmaz, bana yardm edersiniz. Neymi canm? Telefon... Brakn telefonu... Kzlar bize, bize deil yalnz size byk birey... Hazrlyorlar. Ne? Bir srpriz! Ne gibi? Bir byk gezintiye karar verdik... Perembe akamna kadar... Nereye? Safo ile matmazel arlot mu? yi bildiniz. kisi... Ne oyunlar canm! Ne plnlar!.. Bir sr karacaklar... Sizi tellandracaklar. Mamafi, benim srlarn ele verdiimi bilmesinler diye siz gene yle davrannz...

 Nasl davranaym? Onlarn istedii gibi... Onlarn ne istediini bilmiyorum ki... Kadnlar ne istediklerini bize kolayca anlatrlar. Meraklanmayn. Nereye gidilecek... Boaz'a... Gece Boaz'da m kalacaz? Evet... Asl srpriz burada... Otelde odalar oktan tutuldu. Yalnz hanmlar vapuru karm olacaklar... Tellanp nazlanacaklar... Falan... te bilirsiniz... Murat: Acaba telefon eden aifte arlot mu? diye dnd. Sonra bu dncesini, Yordanidis sanki anlayabilmi gibi telland. Zaten bu anda, kendisini sevin350 yz gznn nne geldi. Ondan baka hereyi unutarak sevinle gld. Mjdenize teekkrler... Kahveyi hakettiniz, dedi. Yalnz kahveyi mi? Ben sizin kadar soukkanl bir Trk daha grmedim. Yordanidis byle syledi ama, garsonu armak iin zile de bast. Birinci Cildin Sonu Kemal Tahir _ Hr ehrin nsanlar Cilt1 BRNC BLM KR UU I Murat o gn ngiliz kumandan kostmn ilk defa giymiti... Perembeye hazrlanan gezmeden evvel, birka kere kullanp yabancln bertaraf etmek istiyordu. Adliye'de dier ktipler kyafetini pek k buldular. Hayrola! Bir i mi var Allasen? Bir i mi var olur mu? olduu belli birey! Aman ocuklar peini brakmayalm...

 Ya, birer erbet smarlarsn, yahut parmamz iinde... Sonunu sen dn! diye takldlar. Boanmaa uraan, bu sebeple hi deilse mahkeme bitene kadar erkeklerden nefret etmeleri icap eden hanmlar, bir kocakarnn tabiriyle Maallah fidan gibi olan dedii delikanly gz hapsine almlar, evlenmek iin yalarn tashih etmekle megul nianl kzlar, beendiklerini saklamamlar, hele daktilolar, kuman fiyatn soracak kadar ileri gitmilerdi. Tesadf te bir hayli frsat verdi. Topu topu dva vard. c de on dakika iinde talik olunmu, belki de, o gn iin dnyann en k avukat ktibi, akama kadar serbest kalmt. Kibirli olmamaa alan ar bir yryle Alemdar sinemasnn nnden geiyordu ki, yar 357 manav, yar ttnc dkknnda birey alan uzun boylu birisi, kendisine dikkatle bakt. Sonra da: Murat sen misin? diye ciddiyetle sordu. Vay Necip! Merhaba! Yahu anlalmaz bir adamsn. Bir bakyorum, hamal gibisin, bir bakyorum Prens d Gal'e dnmsn! Beendim! Ook beendim. Daima dalgn olan ve daima dnyaya ait olmayan eyler dnerek bizzat kendisi de dahil olduu halde, insanlara asla dikkat etmeyen Necip'in bu iltifat, kyafetini yadrgayan Murat iin pek kymetliydi. Bu garip ta-biatli mektep arkadana bu alkasndan dolay mutlaka birey smarlamak ihtiyac duyarak: Nereye? diye sordu. Necip, kederli ve mitsiz omuzlarn silkti: Bilmem ki... Ne demek? Bilmem... -enesiyle ileriyi gsterdi:- Bu ba bellarna sormal... -durdu. Mkiltla birey hatrlad:- yi tesadf! Beni canmdan bezdiriyorlard. Gel seni takdim edeyim de kurtulaym. -Hemen koluna girdi:- Rica ederim gel... Dur, kime takdim edeceksin? Beyazlar giyinmi kz, yokutan aaya iniyordu. te... Buradalar!.. Bamn etini yiyorlar... u ktz hayrlsyla evlendirseler de, derdi zerimden defol-sa... Kimi? Bizim hemireyi! Ben usandm... Gel...

Kzlardan birisi, kavalyelerinin dalgnln, bu refakati pek gnlsz kabul ettiini biliyor olmal ki kaybetmemek iin dnp bakt. Birisini kolundan ekerek gelmekte olduunu grp durdu. Aralarnda be adm kalmt ki, Neoip, muzaffer bir sesle: te buyrun hanmlar! dedi, o kadar istiyordunuz!.. Size Fakir'i prtaksiri takdim ederim. 358 Necip'in kzkardei Muall: Yok canm! Ne saadet! diye eldivenli kk elini kaldrd. Sarnd. Kanarya kuuna benziyordu. Kumral olan, -Anket defterine (nci) diye imza atan hanm- inanmadn saklamad. (Fakir'i prtaksir) in her zaman derbeder gezdiini, kyafetine itina etmediini duymutu. nc kz, esmerdi. Bu esmerlik, geni kenarl hasr apkasnn altnda tarif edilmez nshalarla yle tatl bir hal almt ki, durup bir pastel portre seyreder gibi hayran hayran bakmamak elde deildi. te hanmlar! Buyrun! Size teslim. Kaarsa mesuliyet kabul etmem! de, gzleriyle delikanly yokladlar. Bu yoklay. elle temas kadar dorudan doruya olmutu. Nihayet Muall: Sahi mi? diye Murat'a sordu, Necip aabeyim dalgndr. Onu aldatmyorsunuz ya... Hayr efendim! nci: Pek tuhaf bir fkarasnz! diye glmseyerek elini uzatt, defterimi kymetlendirdiiniz iin teekkrler... Biraz ge kaldm ama, kabahat sizin! Akll sualler soran bir defterin ciddiyetini bozduum iin zr dilerim. Ve esmer kza gzlerini krptrarak bakt. Sonra korkmu gibi durdu: Fatma! Siz misiniz? diye sordu. Benim elbette... Muall: Demek sahiden tanyordunuz! dedi. Fatma o kadar syledi de inanmadmd. Artk tanyorduk, denemez! imdi yeniden tantk. Baka bir yerde grseydim mmkn yok karamazdm. O kadar m bym?

 Hi ummadm kadar... Ben onu her zaman o k359 k. huysuz, bir trl memnun olmaz fakat gene de haar kz ocuu kalacak sanrmm! Grmeyeli ne kadar oldu? Be sene... Siz beni tanr mydnz? Bilmem ki... Bir bakma tanrdm gibi geliyor... Yznzde byk deiiklik olmam... Byk sizi fazla deitirmemi... Yryelim mi efendim! Fakir'i prtaksiri de beraber srkleyerek... Elbette! Biz, Saraybumu'na gidiyoruz! Necip: Belki ii vardr hanmlar! demei naslsa akl etti. Hi bir mazeret dinlemiyorum! diye Muall ayan yere vurdu. nci: Onu bir gzel imtihan edeceiz! Buna oktanberi karar verdik! diye gld. Beraber yrmee baladlar. Murat, Fatma'ya: Valdeniz hanmefendi, nasldrlar? diye sordu. imdilik size dehetli ksm bulunuyorlar... -Sonra Murat'n annesi Canseza hanmn ldn hatrlam olmal ki, yz kederlendi:- bizi dost saymadnza ayrca zldk, dedi, insan byk zdraplara rastlad zaman, eski dostlarn ararm. Belki bu sz hakikat deil, belki biz sizin byle sralarda arayacanz dostlardan saylmyoruz. Beni ne kadar sevdiinizi bilerek mi, sizi dost saymyorum. imdi ceza olarak adnz syliyeyim de siz de grn! teki kzlar, srar ettiler. Murat kkken Fatma'y (Kara Fatma) diyerek alatncaya kadar kzdrrd. Evvel bu (Kara Fatma) szn, Anadolu harbine itirak etmi bir kadndan bahsedilirken duymu, Fatma'y zeceini aklna getirmeden sylemiti. Ayn yataki btn ocuklarda olduu gibi

karsndakinin kzdn anlaynca, srar etti. Fatma darld. Annelerine ikyet etti. Canseza olunu sahiden paylad. Murat hi aldrmad. 360 imdi Fatma, gene o zamanki gibi alt dudan hafife srmt. Sanki alamaa hazrlanyordu. Neymi? Haydi! Bize byle bir baka ad olduunu hi sylemedi... nmek istememitir de ondan... Fatma hanma kkken biz, (Hanm Sultan) derdik. O kadar nazlyd. Kime naz ederdi? Herkese nazlanrdi ama, galiba nazn en ok ben ektiim iin bana bir etmediini brakmazd. Mesel? Mesel, en gaddarcasn syliyeyim: Fatma hanm gelince, ben hemen tavanarasna kardm. Oralarn canm karak sprr, temizlerdim. Minderler tardm. neyi ellerime batrarak sinemann perdesini tamir eder, ekici parmaklarma vurarak gererdim. Elektrik yerine kullandm kk lmbaya gaz koyacam derken bir kere, ieyi krmtm. Hi unutmam, arya kadar koarak gittim, hi durmadan koarak geldim. Nefes nefese... te bu kadar fedakrlklardan sonra, (Fatma Sultan)! bin yalvarmayla sinema salonuna karrdm. Mahallenin dier ocuklar da, bu elenceye kimin sayesinde nail olduklarn bildikleri iin Hanm Sultan'a nasl yaltaklanacaklarn arrlard. Fakat gene de kendilerini memnun edemezdik. Neyi beenmiyor? Filmi? Benim boyal filmimi... nein sahici inek gibi ban sallad akl almaz derecede harukulde filmimi... Gala msamerem iin itina ile sakladm harika-yr... nek n'apyordu bakalm? nek n'apabilir ki efendim... Filmin boyu topu topu be alt metre idi. nekceiz, ban ahrndan karp ancak bir kere sallayabiliyordu. imdi dnyorum da, belki bu biricik sailay bile tamamlanamyordu. Muall: Ben Hanm Sultan'a hak verdim! dedi. 361 nci:

 Hayr! diye ciddiyetle itiraz etti, mesele inein ksack grnnde deil, bir misafiri memnun etmek iin sarfedilen samimi gayrette... Fatma Sultan hakszm. Sizin kalbiniz sahiden inci! Baksanza, Fatma hanm, hl eski kanaatlarnda srar ediyorlar ki... Bir ey sylemediler... Hayr! Bana Hanm Sultan demezdi. (Kara Fatma) derdi. Beni alatrd. imdi ne zaman etraflarna keder veren gaddar erkeklerden bahsolunsa ben bu Murat' hatrlarm. Daha garibi nedir bilir misiniz? Buna benim harap olduumu bir kere anladktan sonra... ekitiimiz zaman bir kere olsun yanlp ta sylemedi. Daha ne istiyorsunuz? Dinlesene ekerim, benim kendisine en ok sokulduum, onu en ok sevdiim srada sylerdi. Kendisini sevdirmesini bir bilirdi ki... Byle arkada hi grmedim. Yemilerin en iyilerini seip size verir. Hizmetinize koar. nsan kkken bunlara ok seviniyor. Her eyi unutur, tatl tatl glmee balardm ki: Kara ey-ciim, derdi, Fatmacm! buyrun! ki tane kiraz yanya-na getirmi uzatyor. Hani byle bir ocuk fal vardr. Annemizle babamz tutarz. Kalbim vurmaa balar, yalvarrm: Hani sylemeyecektiniz Murat? sz vermitiniz!, Ben mi Kara Fatma'cm! Aldrma!.. te tuttum. Beeniniz bakalm Kara Fatma hanm!, stemiyorum!, yi ama siz sahiden karasnz! Ben uydurmuyorum ki... Bir ayna getireyim mi? Hele unlardan birisini beeniniz de..., stemem! Canseza teyzeme syleyeceim! Bir daha evinize gelmeyeceim!, Ben size gelirim Kara Fatma hanm! Hem siz giderek daha fazla kararyorsunuz. Arap Bac'ya dnerseniz hi amayacaz! Peki sinema iin syledikleri? Onlar dorudur. Beni elendirmek, gldrmek, sevindirmek iin her fedakrl yapard. Fakat sonunda (Kara Fatma) diye zddma basmak iin. Zaten Sheyl, -nci'nin ad buydu:- mstear defterine verdii cevaplar362 dan da ne kadar ey olduu zaten belliydi. Ne olduu? Merhametsiz olduu... -Murat'a ocukluk gnlerinde olduu gibi kibirli baklaryla bakt: Sonra gld:-Ben de onu (Merhametsiz) diye kzdrrdm. Buna nedense pek kzard. Sonra hatrladka aardm. O yata garip deil mi? Hal kzyor musunuz? Hl!.. (Merhamet) insann ayaklan zerinde yrmesi kadar asl maddelerden birisidir. Olmad m, o ahs bir ucube saylr. Reat Nuri, Acmak'ta bunu ne gzel anlatmtr...

 Evet! Ne gzel! diye Fatma tasdik etti. Glhane Park'nn, ehrin kaldrmlaryla iice duran ve bu sebepten insana biraz suni gibi gelen byk aalarnn arasnda denize doru gidiyorlard. Murat, ocukluk gnlerine dalm, adeta bu rabtasz hayat paralar arasnda kaybolmutu. Kendisini ne kadar kurtarmak istiyorsa o kadar ok maziye gidiyordu. Fatma'y kzdran iki kelime daha vard. Murat'n ona (Nianlm) demesi, bir de (Kz!) diye hitap etmesi... Sheyl: Sizi annem pek istiyor, dedi, bilir misiniz? Annem ressamdr. Ne iyi! ki misli annedir. Bilkis, ben tersini dnyorum. Sanatkriar hodgm olurlar. (Yarm Anne) desenize daha doru! Sakn ha... Annenizi sahiden kederlendirirsiniz! Byle dndnzden hatta phe bile etmemeli. Sanat, hisleri inceltiyor. Annelik te yle... kisi bir arada ise, insan yaamaa doyamaz. Valdeniz Hanmefendiye hrmetlerimi takdim etmek isterim. Ellerini ptm ltfen syler misiniz? Ne kadar sevinecek! Mersi! Muall: te (Deniz) diye ben buna derim! diye adeta sevindi. Necip: 363 Bunda yzlmez, insann azna su kaar, diye karlk verdi. Yzmek iin deil... Yelken iin... Kzlar, Fakir'i prtaksiri sahiden imtihana karar vermilerdi. nci yani Sheyl: Siz ne fikirdesiniz? diye sordu. Ben de Muall hanmn kanaatindeyim, deniz araf gibi olursa deniz bile deildir. Deniz denize benzemeli... Avukat yazhanesinin plak ktip odasnda te deniz ve dalar ve Mart kanatlan msran nereden bulup kardn dnerek sustu. Fatma, dncesini sezmi gibi...

 Denizi en iyi anlatan iir? diye sordu. Muall, Yahya Kemal'in bir iirini hatrlatt. nci Fikret'ten Mavi Deniz'i syledi. Murat, sratle dnd? halde, iinde bulunduklar halet-i ruhiyeyi ifade eden bir-ey hatrlayamyordu. Aklna gelenler, hep kederli eylerdi. Halbuki u anda, btn boyalar, hatlar ve hareketleriyle tabiat ve bu tabiatn iinde beyaz elbiseleriyle iirler dnen kzlar insan yoracak kadar mitliydiler. Fatma, biraz kaln, fakat ok ahenkli sesiyle, minidendi: Ufuklardan ufuklara... Ordu, Ordu! Kpkl mor, dalgalar kouyordu. Hazer rzgrlarnn dilini konuuyordu. Bal'm Konuup couyordu Nasl? Murat, kalarn hafife att. Bu komnist airi sevmemek iin epi zamandr var kuvvetiyle kendisini zorlamaktayd. Deniz, iin deil, dedi, gl iin yazm! Bilmem ki... Bu gl iin yazlm, yoksa (Mehtab srkledin sularda) msra m? ; Efendim? yle ya... Seslere bakn... Viktor Hgo'da ayn seslere rasladm. Bir msra yle bitiyordu galiba... 364 ...Les flots vers naus (*) Sonundaki kelimenin deniz *ie gzel. Nazm Hikmet de bu sesin bize daha mkemmeli var: Devrilen br atn srtndan inip ahlanan bir ata biniyor kayk! Bir kere dalgalarn kvrakln veriyor. Sonra (Kayk) kelimesini (Kaykhh!) diye okunacak ki... Trkmenistan'l dmencinin yanndaymsnz gibi suyun kpeteye hmla srnmesini dinleyeceksiniz! Murat, demin hatrlad msraa gvenerek bir bakasna aitmi gibi kendi iirini okumaa

hazrlanmt. Fena halde utand. Bu Nazm Hikmet ne zaman araya girse, vezinli iirlerin hepsinde bir kifayetsizlik, tknefeslik. nsan fkelendiren bir aciz balyordu. Denize dnmek istiyorum. Mavi aynasnda sularn Boy verip grnmek istiyorum. Burada da (Boy verip) sz var. airlerde bir ilh kuvvet olmal. Bunu akl bulup buraya koyamaz gibi... yi iirde kelimeler, artk her zaman kullandmz aletler deil... Mesel buradaki (Boy verip) bir baka varlk... iirin tamamn biliyor musunuz? Tabi... Haydi yleyse... -Azkalsn Kara Fatma diyecekti. Sz sratle deitirdi:- Ltfen... Fatma, delikanlnn iinden geenleri anlam gibi glmsedi: Boy verip grnmek istiyorum. Gemiler gider engin ufuklara gemiler gider. Gergin beyaz yelkenleri doldurmaz kader Elbet mrm bu gemilerde bir gn nbete yeter! () Dalgalar bize doru geliyor. 365 Ve madem ki bir gn lm mukadder Ben sularda yanan bir k gibi Sularda snmek istiyorum. Denize dnmek istiyorum, denize dnmek istiyorum! Bizim airler denizi imdiye kadar bir baka eye dekor olarak kullanmlar. Ekseriya aka... Hem de mitsiz aka... Nazm Hikmet'in denizi de elbet bir sembol... Fakat dekor deil... Madde-i asliye... Burada bilkis bizzat air kendisini dekor haline koymu... yi okuyorsunuz! Tpk byle okuyor dediler. Siz dinlemediniz mi? Maalesef. Bir arkada pek merakldr. O hep okur. Neredilmilerden baka iirlerini de okur mu? Evet! Hangisini... Bir (Karma mektup) varm.

 Var. Biliyor musunuz? Fatma bunu heyecanla sormutu. Murat sakin cevap verdi. O kadar ok tekrarland ki galiba ezberledim... Bunu lf olsun diye sylemiyordu. Hakikatti. Rica ederim, okur musunuz? Ben sizin gibi duyarak okuyamam. nk airini hi sevmiyorum. Ne diyorsunuz? Bu air sevilmez mi? nanmam! Kendisiyle hi bir alveriim yok. Fikirlerini sevmiyorum. Fikirleri beni de alkadar etmiyor. Birey anlamyorum. iirleri gzel. Haydi okuyun bakalm! Bir tanem! Son mektubunda yreim szlyor, bam sersem diyorsun, Seni asarlarsa, Seni kaybedersem diyorsun Yasayamam! Yaarsn kancm, 366 Dalr bir duman gibi kederin rzgrda Yaarsn NaznVn kzl sal bacs Ancak bir yl srer, Yirminci Asrlarda, lm acs!.. lm, bir ipte sallanan bir l! Bu lme bir trl Raz olmuyor gnlm Bir seher vakti Bir ingenenin kll bir rmcee benzeyen eli Takacaksa ilmei boazma Mavi gzlerinde korkuyu grmek iin Beyhude bakacaklar Nazm'a! Ben alaca karanlnda son sabahmn Siz dostlarm dneceim Ve yar kalm bir trknn azabn Topraa gtreceim Karm benim, yi yrekli. Gzleri baldan tatl arm benim Neden yazdm istendiini idammn Daha dva ilk admnda Ve henz

bir algam gibi koparmyoriar kafasn adamn Bunlara aldrma bover Paran varsa eer Bana bir fanile don al, Tuttu gene bacamn siyatik ars Unutma ki Daima iyi eyler dnmeli bir mahpusun kars... tekiler akn bakakaldlar. Fatma yaaran gzlerini saklamak iin ban evirdi. Neden sonra : Bunu bana ltfen yaznz! dedi. Siz ok gzel okuyorsunuz. Ne de olsa erkek sesi daha iyi gidiyor. Biliyorum; nk erkeke yazlm. Murat da Erturul Hikmet'i tpk tpksna nasl olup da taklit edebildiine amt. nce bir kere bile byle 367 yksek sesle okumad halde, bu nasl mmkn olabilmiti. Lf olsun diye: Evet, bir acaiplik var, dedi, baka hibir tarza... benzemiyor. (Bover) szyle (Siyatik ars) ve (Fanile don) hi deilse byle bir iire giremez sanlr. Bazan da bilkis ne kadar sade yazar. Galiba asl cesareti de buradadr. Mesel: Gece gelen telgraf Drt heceden ibaretti. Vefat etti. Bir eyler renmee mecburuz. Anlyorum. Her yeni ey gibi, bu da eskinin hatalarn birdenbire nmze kard. nci hanm ihtiyatla konutu: Hele bir de, o (Hatal) dediiniz eskilerden dinleyelim... Hayr! Onu hep ezber biliyoruz. u Fakir-i Prtak-sir'den bireyler olsa... u Fakir-i Prtaksir diyorsunuz... Ve de (Birey olsa...) Birey olsa Fakir-i Prtaksir olur mu? Galiba pek yumuak itiraz ettii iin, Fatma yzne korkuyla bakyordu. (Karma mektup) tan sonra hangi airin eski tarz iiri okunsa mahvolmaa mahkmdu. Byle bireyin Murat'n bana gelmesini istemedii anlalyordu. Murat, bu gizli himayeyi minnetle kabul etti. Fakat hibir ey belli etmeden : Bastne! dedi. Bu da bir mektup! Sana ne meneke gnderdim, ne gl!

Sana gnl verdim Birden, ki plak ayakla bir gs pupa yelken yol ald iimde. 368 Gece mehtaba bakp sarmas rdk, Kaak mal karr gibi yi gnler tardk Srtmzda. Sen benim ilk gzarmsn Hani ocuk kalbimizin yalnayak gezdii zamanlardan... Ay derdin, Oy derdin Beni soy derdin A kzm! Bak ben yine yalnzm! Sen sallandn beikte imdi ikinci yavrunu sallyormusun Gitti gelmez o gnl gitti diyormusun Gitti evet! Ve hepsi bitti evet! tekilerin alklar arasnda Fatma gzlerinde daha byk bir korkuyla yavaa sordu: Bu sizin mi? Benim olur mu eski dost! lhami Bekir'in... Ama, pek seviyorum. Pek... Okuyuunuzdan belli! te Nazm Hikmet'te olmayan budur. O kocaman eyler yazyor. iir mi sahiden byk, yoksa, iire o bykl vren kendisine gre mhim olan mevzular m insan kestiremiyor. Bunu grp Nazm Hikmet'e sylemelisiniz? Ya Bursa'ya gitmeliyim! Yahut daha drtbuuk sene beklemeliyim. Malm ya alt buuk sene hapse mahkm! kisine de deer... Evvelce grmediniz mi? Hayr! Frsat dmedi. Yazk! Onunla ayn zamanda yaamakta olmak insana gurur veriyor. Murat, zddna baslyor gibi rahatszlk hissetti. Bo 369

F. : 24 bulunarak Peki Kara Fatma! Size yle arpuk urpuk satrlarla iirler yazacam! Yanldnz anlamak iin... diye dnd. Rahmetli pederinizle benim babama bir mnada atyor ama, dedi. Dedim ya... O taraflar beni zerre kadar alkadar etmiyor. Ben edebiyatym. Yalnz edebiyat bilirim. Pederinize sven bir edebiyat olsa bile mi? Beni korkutamazsnz! Evet... Sizi korkutmak imknsz Fatma! Ben korktum. Bir de yle dnyorum. Byle bir air, bilmeden sylemez. Babam sahiden iyi adamsa Nazm Hikmet onu mutlaka sever. Buna sanat bakmndan mecburdur. Sanatta bir seviye var ki... Bundan hep phelenirdim... imdi daha sarih anladm. Size bu yardmnzdan dolay teekkr ederim. Evet... Bir seviye var ki, oradan sonra sanatkr, fenalk edememek lzm... yilerle beraber olacak... Siz bu mevzuda pein hkmlerle hareket ediyorsunuz... Biroklar da sizin gibi... Haksz olmanzdan hi phelenmediniz mi? Bunu dneceim... Dnmeden evvel, iyi air olduunu kabul ettiimi sylemeliyim. Bugn Yordanidis'in kzlarn srprizine ihanet etmesi, Murat'n iine yarad. Yoksa, Fatma'nn Perembe akam yemek davetini, nci'nin Cuma gn kendisini annesiyle tantrmak isteini kabul ederek ii karmakark bir hale getirecekti. Necip vastasyle kararlatrp bir gn bulumak zere parkn kapsnda ayrldlar. Perembe gn yedi vapuruna nefes nefese yetimiler, ancak kalabalk gvertede bir yere sknca bi-ribirlerinin yzlerine bakabilmilerdi. Safo, belli belirsiz tuvaletiyle bu akam, bir baka trl gzeldi. alrken giydii mektep nlne benzeyen koyu renk entarileri ve boyasz yzyle pek ufak gs370 terdii halde, imdi, hafif pudra, hafif ruj, bir de omuzlarn olduundan daha geni, gsn daha kabark gsteren tayyr, bilhassa geni kenarl hasr apkas ve eldivenleri onu yeni evlenmi bir gen kadn haline getirmiti. Naslm? diye yavaa sordu. Bilmem ki... Neden?

 Gzlerim kamayor sevgilim... Bir daha bu kadar gzel olma e mi? Yalanc! Ben hi beceremem! Bunlar arlot'un marifetleri... Beenmezsin diye korktum. Sen zaten byle eylere dikkat de etmezsin deil mi? Ben senin yreine dikkat ederim. Nasl? Onu da bilmiyorum ama, sen yanmda olunea, iim rahatlyor. Bir emniyet hissi... Ben de.. -Eldivenli elini kolunun zerine koydu:-Sana birey syliyeceim. Biraz gel! -Murat ban edi:-Bu gece beraber kalyoruz haberin var m? Bunu birdenbire sylemezler... Sen beni sevinten ldrecek misin? Vallaha! Senden saklayacaktk. Vapuru karm gibi davranacaktk. Bir vasta bulalm diye tellanacak-tk... Sus... arlot duymasn... Sevindin mi sahi! ook... Ama ne fayda ruhum, gene de sana doyamam... Tabi... Bilmez miyim? Murat, bir an, kolundaki eldivenin kendisini, btn Safo'dan mahrum braktn zannetti. yle, (Ay) kadar tenha bir yerde bir namtenahi gnler ve geceler, hi kmldamadan, bu kzla beraber bulunmaa hayal etti. Bu kalabalk dnyada, ne kadar bir arada hatta ayn yatakta yaasalar u anda arzu ettii yaknl bulamayacan anlyordu. Gz arkada kalmak!, Gz ak gitmek szleriyle halkn neler anlatmak istediini ancak, yeni seziyor gibiydi. arlot'un (R) leri hafife peltekletirip () haline ge371 tirdii gzel Franszcasn, kelimelerin manasn anlamadan ve anlamak istemeden bir ark gibi dinliyor, Safo'yu boylu boyunca ruhunda hissediyordu. Biletleri Yordani-dis ald iin hangi iskelede ineceklerinden haberi yoktu. ini ekti. ok mu yoruluyorsun? Murat, anlamadan bakt. Glmsedi. Ben mi? Neden? Yazhanede diyorum! Hayr! Ondan deil!.. Sana da yle mi olur. Ben ok mesutsam, bir tatl yorgunluk duyarm.

 Elbette... Herkes yledir... Vapurun sratiyle apkasnn n sarslyor, salarndan bir tutam Nazla kmldyordu. Bir aralk, ellerini ustalkla kullanarak bir eyler anlatan arlot'a bakt. Onu Safo ile mukayese etti. Pek de farkna varmadan yapt bu mukayese pek hotu. Birok milletlerin hususiyetlerini alm olan gzel kzn cilveli hareketleriyle, eski bir milletin tek hatl gzelliini temsil eden Safo nasl da biribirinin taban taban zddydlar. arlot, Yordanidis'e syleyeceklerini tamamyle syledikten sonra Murat'a dnd: Ayn vapurla dneriz enite bey, -(Enite bey) szn Trke sylyordu:- Olur mu? Neden? Bir yere oturmal da baka bir vapurla ' dnmeli... Ge kalrz diye ekiniyorum. Bu gece saza gideceiz! Deil mi msy Yordanidis? Evet. Saza... Olur. Bakalm... Ben mehtab dnmtm. Ay erken douyor. Boaz'da seyrine doyum olmaz. Baka bir gece... Sen hi konumuyorsun Safo? Dinliyorum... Beni boyadn ama, bak Murat beenmedi! Sahi mi? Bunu yzne kar sylediyse, pek kabalk etmi... Hem de sana kar deil, bana kar! Neden masr? 372 Murat, arlot'a aka olsun diye byle hitap ediyordu. nk sevgiliniz krk ylda bir kere boyand. Biz her zaman boyalyz! Demek yzmze az bakmanz bundan... Murat, birdenbire mehul telefon muhaverelerini hatrlad. Bir mnasip srada, kimseye belli etmeden bu srr renmee karar verdi. Uzaktan konuma imknndan bilistifade kendisine cmerte iln ak eden ifte eer arlot ise ona bu gece insanla alay etmesini retecekti. Hemen ie balayarak doruldu. Safo'ya: yor musun? diye efkatle sordu. Hayr! Hava sert... Dur bakaym... -Kolunu beline do-layp ince vcudu kendisine ekti:- rsen ceketimi veririm.

 Hayr! Byle iyiyim... -Ancak seven bir kzn becerebilecei iki mini mini hareketle delikanlnn gsne yasland:- Byle... te grdn m? msn. Sen ne bileceksin? Evet! Sen beni dnrsn tabi... Sen bilirsin! Oigara vereyim mi? Sonra... Bir tane ierim... imdi rahatm karr. Bu gece ark syliyeceiz... Rica ederim. Ben hi bilmem! Hl... una bakn! Ben duymadm m? Sesin pek gzelmi. yleyse grrsn. Sylediine de piman olursun. Horoz gibi bir ses... Mahalleli yalvarr... Syliyeyim diye deil, (Aman susaym!) diye... arlot eldivenlerini kard. Ayak ayak stne att. Bir cigara yakt. Dumandan muhafaza etmek istiyormu gibi gzlerini ksarak bakt. Sol bacann diz kapa eteinden darda kalmt. Balrengi orabnn iinde bu diz kapa effaf gibi duruyordu. Murat, telefondaki ses iin (Bal gibi) dediini bu manzara karsnda hatrlad. Siz geen gn bana telefon ettiniz mi arlot? diye birdenbire sordu. 373 Ben mi? Hayr! N'olmu? Hi! Birisi telefon etmi. Bana olduunu da bilmiyorum ya... Onba ortal temizliyormu. Kadn sesi mi? Pek anlayamam. (Gvurca bireyler syledi. Bir Murat dediini anladm.) dedi. Hayr! Doru sylyordu. Murat'n hi phesi kalmad. Hatta bir aralk telefonda konuann arlot olabileceini zannettii iin kendisini ayplad. Kadriye olduunu neden bir trl kabul etmiyordu!.. Anlalmaz birey... arlot, dirseiyle Yordanidis'in karnna dokunup Sa-fo'yu gsterdi: Baksana, yerini nasl bulmu! Bir de kk dersin! Bizim milletin erkei budala olur. Hangi millet sevimesini bilmiyorsa budaladr. Hangi milletin hangi cinsi sevimesini daha iyi biliyorsa o en akll saylr. (Yunan medeniyeti! Yunan medeniyeti!)

diye tarihleri dolduran marifetler bizim kadnlarn sevme kabiliyetlerinden domulardr. Bir kere sevmeyi akllarna koysunlar... Yunanistan gibi kck bir toprak parasn dnyann mihveri yaparlar. Erkeklerinde bu marifet neden yok? Neden yok? una baksana... Birey brakyor mu? Safo, yar mahcup, yar marur gld. Murat'n yzne aadan yukarya doru bakarak sordu: Siz ne dersiniz efendim? Operatr - Doktor msy Yordanidis hakldrlar. arlot, ciddi bir sesle: Teklifinizi bir artla kabul ederiz Murat bey! dedi. Hangi teklifi? Baka vapurla dnmek teklifini! Nedir? art m? Gayet basit. Bu akam, ikiniz de bizim misafirlerimiz olacaksnz. 374 Nasl misafir? Masraf bize ait. Yordanidis'le bana... Siz bir kere kendinizi araya katmayn. Almanya'da deiliz. Masraf ii erkeklere ait! Peki, yleyse bu vapurla dneceiz. Masraf ii erkeklere aitse istedikleri yerden, istedikleri zaman, istedikleri vastayla dnmek de kadnlara aittir. Sonra ben gene insaflym! Sizin bu kk sevgilinize kalsayd, yalnz ikimize verdiriyordu. Kendisiyle bana... Bu da yeni icat m? Efendim? Davet bizim olduu iin... Bereket versin, benim Yordanidis'im kyametleri kopard. Ya, enite bey, bu kz, byle masum grnr ama, iinde ne eytanlklar vardr. Ben sizin yerinizde olsam ona hi gvenmem. Gvensem onu byle smsk tutar mym! yi ediyorsunuz! Pek iyi... Mektepte de byleydi. Acaip fikirlerle bare srleri artt. Hele bir ihtiyar sr Jeanne vard. Biz ona ksack boylu, tombul tombul olduu iin (Jandark) derdik. Aklnda m Safo, hani birisi aabeysine bir de resim yaptrmt. Resim deil, bir fotoraf hiylesi... iman bir

valye vcudne sr Jan'n ban yaptrp tekrar ektirmiti. Brak u pis kadn! Neden seni pek severdi. -Murat'a dnd:- Bunu yere bastrmak istemezdi. Brak dedim ya... -Yzn Murat'n omuzuna srd:- Ahlksz bir kadnd sevgilim, bana satard. Nasl? Baya... ey gibi... Adalet hanmn huyundan... Hem de Sr yle mi? Banda da o beyaz klah var myd? Olmaz m? arlot gld: Bu Safo anlalmaz bir kz! Kadn seni seviyordu. Dikkat edin! Enite, bunun kktenberi huyudur. Kendisini fazla sevenlerden hazmetmez! 375 BHiyorum. Bunu mutlaka ok fazla sevmek lzm. Benim gibi! Deil mi? Sofa, glerek arlot'a ban sallad: Ne cevap! Aferin Murat bey!.. te byle... Tarabya'da vapurdan indikleri zaman ortalk kararmak zereydi. (Yeniky)e doru yava yava yrdler. Kk bir otelin nne geldikleri zaman Yordanidis: Bir dakika matmazeller! dedi, urada bir iim var! Nedir? stemiyorum! Bir mini mini i... Rica ederimi... Hayr! -arlot mahsustan itiraz ediyordu:- Biz acktk. Bir yer bulup yemek yiyelim. Olur. Bir dakikada dnerim. Gayet mhimdir, gayet! Kapdan kayboldu. Biraz sonra, alt kat pencerelerinden birisinde grnd. Ceketini karmt. apkaszd: mdat! diye bard, beni soydular! Beni mahvettiler! mdat! arlot tella bard: Kim? Ne haddine? Murat bey... Silhnz var m? Veriniz... abuk...

 Ekya inini mi basacaksnz! __ Hi durur muyum? Damarlarmda Malta valyelerinin kan var. Haydi... Beni seven arkamdan gelsin! htiyar otelci tpk Yordanidis'lerin hadamesi Marko efendiye benziyor, Trkeyi ayn surette konumas bu benzerlii bsbtn arttryordu. ok eskiden kalm bir reveransla mterileri selmlad. Buyurunuz efendim! Otelimize eref verdiniz! arlot: Anladm, diye fsldad, bunlar Sicilya'l haydutlar. Hep byle nazik olurlarm. Hele kadnlara kar... Ben imdi n'apayim? Murat: Beni dinlersen, dedi, kll muharipler basamaklar tutmadan u merdiveni kalm. 376 kinci kat sofasnda, kendilerini daha geni bir reverans bekliyordu. Yordanidis, ngiliz Kral'na takdim edilen akadan bir Lord kars gibi iki bklm olarak denize bakan bir odann ak kapsn gsterdi: Prensler sofra hazrdr! Teekkr ederiz! Pisi bal var m? En tazesi... Istakoz! ls! .. Bira!.. Buzlu! Ak! lme kadar... te bu eidini pek severim. Bir de canm istiyordu ki... Mersi msy! -Safo ile Murat'a yol verdi:Deil mi? Safo cevap vermeden, byk bir fedakrlk yapyormu gibi ban kahrama/ca kaldrp en ne geti.

Oda, dardan tahmin edildiinden daha kk grnyor, bir otelden ziyade zengince bir evin kk salonuna benziyordu. Eyalarda otel havas veren hi bir-ey yoktu. Sofra geni balkona kurulmutu. Takmlar da ancak zevk ehli bir ailenin kulland cinstendi. Sonra harikulade Boaz akam... Harikulade bahar renkleri... Harikulade canll ile deniz... Ve sessizlik vard. Murat, evvel ceketini karmak arzusu duydu. Etraf kendisiyle beraber gzden geiren Sofa'ya glerek sordu: Ceketi karmama msaade eder misiniz? Rica ederim! Evvel bana yardm etmeyecek misiniz? Eldivenlerini, antasn uzatt. Sonra, vcudu plakm gibi arkasn dnerek tayyrnn stn kard. Yakas ilemeli bir beyaz bluz giymiti. apkasn da kaldrnca gene o irin kz ocuu halini ald. Yordanidis, fkr fkr glerek izahat veriyordu: 377 Bazs avclyla nr. Ben av kpeklii ile -nrm. Daha yirmi admdan yreim iki kere hoplad. Bu yaknda hazr bir sofra bulunduuna delletti. Byle sralarda, gzler adamn bana beldrlar. nsan artrlar... Hemen onlar skca yumdum. Burun yordamyla burasn buldum. Siz de ayn eyi hissetmediniz mi? nsan buraya girer girmez, evine girmi gibi soyunmak arzusu duyar. nanmazsanz. arlot'a sorunuz! lk geldiimiz gn... Bundan iki sene evvel... Etekliini de.:. Susar msnz? Banza srahiyi frlataym m? Ne diyordum. Evet! Bu arzuyu veren demelerdir. Ev gibi... Servisi de ev gibidir. Sknet de. Bazlar ieri girince (Yatak yok mu?) diye korkarlar. Lzumsuz bir korku! Yatak! te! -Kaln bir perdeye doru yrd. Bunun kordonunu ekerek iki tarafa at. Geni bir karyola duvarn iine yerletirilmiti. -Buyrun banyo! O da hazr... -Parmayle sol tarafta bir baka perde gsterdi:- Buras! Fevkalde bir daire... atm ey, bunlar ka senedir, bir Karada'l nasrl berbat etmeden kullanr? Herhalde, hesaplarn ve hkmetle olan muamelelerini msy Yordanidis isminde bir akll adam idare ettii iin olmal. Nutuk bitti mi? Alklayacaz da!.. Bitti. Alka lzum yok! Bu nutuk alk isteyen bir nutuk deil matmazel! Bunun mkfat... arlot'u tutup dudaklarndan skca pt. Oh! te budur! Alak! Irz dman! Zaafmdan istifade ediyorsun deil mi? Ver! geri ver! Vallaha polis arrm! eyimi geri istiyorum. Bir daha ptler. Yordanidis:

 Acrm o insanlara ki hemcinslerinde iyi bir hareket grrler de onu derhal ve aynen taklit etmezler! Murat glerek sordu: Incil-i eriften mi bu ayet? Btn sevgi anlar ncil'dendir. sa insanlar severdi. Isa insanlar severdi. Bizim Muhammed bilhassa kadnlar sever... 378 yleyse yaasn! Otelci kapy vurup girdi: Gramofonu buraya m getireyim? diye sordu. Buraya... Balk hazr m? Hazr... Derhal!.. Biz kendimize hizmet ederiz. Garson istemez. -Arkadalarna dnd:- Sofra bana! Mar mar! Kzlar daha birer ie bira imeden, bu ikinin hi de yeri olmadn anlayarak, evvel Murat'n raksna ortak ktlar, sonra arpa suyunu, bin trl faydasndan bahseden Yordanidis'e brakarak rakya baladlar. Hava, kuyuda soutulmu bir desti suyu gibi serindi. nsana rahatlk veren bir karanlk vard. Canl cansz herey sanki bir hadise bekliyordu. Derken, suyun tesinde, tam karlarna rastlayan tepenin st yava yava kzard. Sonra keskin bir yaldz izgisi toprakla gkyzn ayrd ve nihayet erimi altna benzeyen koskocaman bir Ay dodu. Bu, inanlmaz bireymi gibi ses karmadan bakyorlar, kanayan byk bir yara karsnda duyulan aresizlii hissediyorlard. Orada olsam uzanp tutarm gibi geliyor... Bunu, Murat'n kulana Safo yavaa sylemiti. Nefesi rak kokuyor, sesinin ahengi yree serholuk veriyordu. Dnyamzn eski bir arkada... Vefal bir arkada... Senin gibi sevgilim... Murat birey daha syleyecekti. Kz, manzaraya pek yaraan ar bir sesle, bir arkya balamt. Evvel, yalnz kendisi iin sylyor sanlrd. Sonra bunu Murat iin sylediini hepsi de anladlar. Gnlm gzndeki mehtaba dald. Sen m Ay'dan, Ay m senden nur ald... nc satrda Murat ona cesaret vermek istemi gibi elini tuttu. Eli buz gibi... nsan, bazan birisine, elini

379 tutarken bile hibir ey veremiyordu. Sevmek bazlar iin zor i! Pek mi ciddiye alyorlar ki... Murat da meyann tekrarnda beraber sylemee balamt. Byle seslerinin iice bulunuu, bir eit pmee benziyordu. ark bitinoe ikisi de ayn zamanda: Mersi! dediler. Gltler. Murat: Fevkalde sylyorsun! diye kolunu omuzuna koydu, haydi bir tane daha.. Yoruldum... Ben de yoruldum. Beraber syleriz. Haydi... Yeter ey gzleri sevda dolu esmer gzeli! diye biten bir ar ark daha sylediler. Sonra Murat, piyasada pek tutmam bir baka trkye geti. Bu trk ile: Bozmadm ettiim byk yemini, Kalbimin iine izdim resmini. Dudam anacak her an ismini Ben seni bir trl unutamadm! diyordu. Ben bunu duymadm... Bir daha syle... Hele ielim de... Sonra bu iin bir nizam vardr. Srayla sylenir! imdi sra arkadalarda... Sahi! Onlar ne iyi sylerler... arlot, ban, Yordanidis'in gsne dayad. ki sesle bir Rum tangosuna baladlar. Bir mddet sonra onlara Safo da itirak etti. Murat da, parmaklarn masann kenarna vurarak tempoyu tamamlad. Ay'n kzll yava yava kayboluyor, denize den gittike alyordu. Bu renk deimesi, manzarann ve manzarayla yreklere ken mannn kederli taraflarn gtrd. Yordanidis, zaten beyhude yere kederlenmeyi hi sevmezdi. Gzel ve kuvvetli sesiyle oyun havalarna ger ti. Murat Anadolu'da rendii bir marifeti gsterirki iki bo bardaa kurunkalemle vurup oynak zil sesleri kard. Bu hal Yordanidis'in o kadar houna gitti yerinden 380 kalkt. Elektrikleri yakt. Gramofona Kasap havas pln koydu. Kzlar da srkledi. Murat bu oyunu eskiden de seviyordu. Fakat Safo'yu seyrederken, sevmekte acele ettiini, bu kk ayaklar, glmseyen gzel yz, manal mendil sallayslar grmeden buna hakk bile olmadn anlad.

Yordandis pl bir Arjantin tangosyle deitirince Safo, Murat'n nne geldi. Kabul ederseniz beraber oynayalm! diye nazik bir kavalye gibi eildi. Bu tango, Murat iin, ibdete de benzeyen sahici bir dans oldu. Kz, ty gibi hafifti. Ban gsne skca bastrmt. Bir leylk bahesi gibi kokuyordu. Yava yava balayan serholua ve bir otel odasnda bulunmalarna ramen yaamakta olduklar zamann ehvetle hibir alkas yoktu. Biribirlerinin hararetini bu kadar yakn hissettikleri halde, aktan baka hibirey istemiyorlard. Ne diyor, bilir misin? Hayr ama, iyi ve doru birey diyor elbette! Sevmek gnah deil sevgilim! Sevmek kahramanlk! diyor. Demedim mi? Safo, msra, ban iki yanna hafif hafif sallayarak -bu hareketiyle yanan Murat'n omuzuna sryordu:-Dilerini amadan msra inler gibi tekrarlad. Yordanidis elektrii birdenbire sndrm, odaya yava yava Ay dolmutu. Edvar d Biyank'nun Grup tangosu balad. arlot, bunu lezzetli birey iner gibi syledi. Sonra: Of! Usandm! diye bard. nsan deli oluyor.. Ner-de rak? Tekrar imee baladlar. Ay ykselmi, gkyznde, seyredenlere yorucu gelen yolculuunu tutturmutu. imdi deniz, yalnz mehtapla dolu bir cam tekneye benziyordu. Pe peine iki sandal geti. Gzel bir erkek sesi: 381 Ne hole girdim bilsen, zehirmi meer busen rpnarak lrken bir zehir daha versen! diye yalvarmaktayd. Yordanidis: Dur! demelerine vakit brakmadan, buna bir Rum tangosiyle cevap verdi. Sesi o kadar bykt ki, adeta kar sahile vurup geri dnyor zannedilirdi. Sandallar evvel yavaladlar, sonra kreklerini prdatarak yaklatlar. Yordanidis susunca, bir alk koptu. ki kadn sesi bu hatrnaz mdahaleyi karlksz brakmak

istememiler gibi Moris vaiye'nin bir arksn sylediler. arlot, Yordanidis'in yeniden davranmasna meydan brakmad: Rica ederim, diye kt, senin iin mutlaka kalabalk m olmal? Murat onlara Yahya Kemal'in ses iirini okudu. Baz msralar izah etti. Safo: Bir daha syleyin! dedi. Murat bu sefer, Faruk Nafiz'den (Kskan) a balad. Bitirdikten sonra: Anladn m? diye kzn salarn hnla tuttu, ne diyor? Hayr! Ben arksna dikkat ettim. Diyor ki... Sevgilisine (irkin) demiler. Btn gzellere dman olmu... Sevgilisine (Dinsiz) demiler. Allah'a di bilemi... Sen kahbelik' bile etsen, ben sana deil, ahlka kzarm. Diyor. Sen de byle mi dnyorsun? Ben hi dnmeden seni seviyorum. Seni byle sevdike anlyorum ki sevgi zerine sylenen szler tekmil kuru kalabalk... -Sonra kz yavaa kendisine ekip kulann memesini pt:- -Haberin var m? dedi, senin iin de byle eyler yazmlar. Kim? Hani? Birisi... Bak ne diyor: 382 Benim kadar sevemez seni bir baka kimse nanmaz benim kadar sendeki aka kimse nmde kalbin ak bir penceredir kzm! Anladn m? Anladm. Bunlar senin szlerin... Ne demiim? Beni sahiden seviyorsun! Zaten baka trl olmaz... Hakszlk edersin... Yordanidis, Volga kayklarnn rumcasna balad.

Kocaman sesi, manzaraya da, arkya da hepsinden daha iyi uymutu. Murat, byk bir nehrin bazan denizden daha heybetli olduunu anlad. Yahut da her nehir byle deildi ve Volgaya bu bykl veren biraz da Maksim Gorki idi. Rus milleti bir azametli millet olduu halde, bole-viklii nasl kabul etmiti? Sonra Gorki, o Rus milleti kadar byk yreiyle, nasl armt? Bu biraz hava, biraz dalgn, hsl pek saf Rum delikanlsna, bir koluyla sevgilisinin belini tutarken, Vol-gay hatrlamak nereden geliyordu? ark, mahkmlarn ayak sesleriyle beraber uzaklat. Hepsi de ayn yorgunluu duymu olmallar ki Safo birdenbire, doruldu. Arkasna dnp krmz bir kla dolu olan odaya bakt. Murat onun nedense korktuunu anlamt. Bir mdafaa insiyakiyle kolunu tuttu. Kz utanm gibi dilerini gstererek gld: Biz nerede yatacaz, Panayot aabey? diye sordu. Nerede mi? Yatmak zaman geldi mi ki? oktaan... Ben yoruldum. yleyse... sterseniz burada yatnz... Biz kar odaya gideriz. Hayr! Kar odaya biz gidelim. Hazr m? Hazr... Peki! Haydi Murat! Murat, ararak, hemen ayaa kalkan kza bakt. 383 Bu yatma iinin bu gece nasi cereyan edeceini arada srada dnmt. arlot da, Murat kadar arm olmal ki: N'oluyor? diye sordu, Safo? Ey! arlot rumca bireyler sylemee balamt. Safo onu durdurdu. Kime numara yapyoruz ekerim? yi ama... Gelirken ne sylyordun? Sen kz deil misin?

 Ben mi? Amma da i... Galata'da, benim yamda kz kim grm! Bilmez gibi... Dokuz yanda ba!a: maz myz? Eer vey babamz, vey aabeyimiz, eritemiz yoksa, bu ii bize sevaplarna komular yapver-mez mi? Bilmem... Kendin diyordun!. Hibir ey demedim halbuki... Deil mi Murat? Yzne dikkatle bakyordu. Murat, byk bir sevine duydu. Glmsedi. Kz sordu: Sylesene... Ne syliyeyim canm... Haydi. Herkes yerine... -Belinden tuttu.- Biz gidiyoruz! diye muzafferane haykrd. Odann ortasna geldikleri zaman Yordanidis'in sesini duydular: Tam kardaki kap... Zaten bizden baka da mteri yok. yi geceler!.. Koridoru, kollar birbirlerinin bellerinde getiler. Murat kar odann kapsn at. Safo'ya yol vermek iin biraz ekildi. Kz bir an tereddt etti. Sonra ieri gireceine delikanlya sarld. Dudaklarn deta fkeyle pt. Kollarn boynuna smsk dolam, sa eliyle sol bileini kavramt. Murat, azn kurtarmaa lzum grmeden boynuna aslan bu incecik vcudu kucana ald. Kz ihtirastan titriyordu. Oda, bahe zerindeydi. Aalara vuran Ay buraya denizdekinden baka trl aksettii iin tekinden daha ho grnyordu. 384 Murat, bu sevgili yk, nereye koyacan bir an tasarlad. Sonra gtrp yavaa kanepeye brakt. Kapy kapa! Hemen yatalm! Hemen! Murat kapy rtt. Hrtlardan Safo'nun soyunmakta olduunu anlamt. Dnmeden sordu. I yakaym m? stemez. Hayr! Kzn iini eker gibi soluduunu duyuyor, Ne ihtirasl eyler bu Rum kadnlar!.. diye zevkle dnyordu. Karyolann somyas gcrdad. Dileri biribirine vuran bir ses: Gel artk! dedi. Murat, bir mddet sonra ancak akl bana gelince, tammyle yalnzm gibi bir hisse kapld. Bunu

evvel aka zannetti. ylece dinledi. Ve derhal telland, sonra korktu. Safo! diye fsldar gibi seslendi. Bitti mi? Dehet iinde cevap bekledi. Bir taraftan da (Bitti mi?) szndeki garip ahengin hangi manya gelebileceini bann iinde sratle aratryordu. Ayn zamanda yle armt ki yaplacak biricik hareketin pmek olabileceini zannederek yzne uzand. Safo'nun yz ter iindeydi. Yumruuyla azn kapatm olduunu sezer sezmez: Sen ne yaptn hayvan! diye adeta bard. Kzdn m? Ben ey olursun... demitim. N'olurmuum? Memnun olursun diye... Dndm ki... Sana bir hediye vermeyi ka zamandr istiyordum. Bunu verebilirim eledim... stemez miydin? Rezil seni... Bunu, namuslu bir erkek bir kzdan deil, anoak o kzn annesinden ister... yi ama... Demin kz olmadm duyunca neden sevindin? Kim? Ne demek?.. 385 F.: 25 Murat kpkrmz kesildiini hissetti. Sevindin sevgilim! Sevinmeseydin belki de sonuna kadar cesaret edemezdim... Aldrma... Bir ey deimedi... Nasl olsa... Sen beni almazdn! diyecekti. Murat sz bitirmesine meydan brakmadan, elini azna kapatt. Evet! dedi, sevindim. Bazan birdenbire ne dehetli birer alak oluyoruz. Bilmem ki beni affeder misin? Kz, ovucunun iini pyordu. Murat onun yar kalan szn tamamlad: Peki! Nasl olsa olacakt. Byle olmasayd belki daha iyiydi ama. Senin bu kadar budala olduunu nasl kestirebilirdim. -Okar gibi yanaklarn, gzlerini, boynunu, omuzlarn, sonra da ellerini pyordu. Hayvan sevgilim benim!.. Budala sevgilim... O kadar alalmm ki kabadaylk yaptn bile anlayamadm...

Nihayet elini ellerinin iinde smsk tutarak meydan okur gibi: Lkin ben, karmn benden daha kabaday olmasna tahamml edemem! dedi. Cevap bekledi. Safo, mesut bir sesle: Biliyorum! dedi. Murat, icabedeni vaadetmekle her iin tamumyle yoluna girdiine yzde yz emin olmutu. Bu sefer kz, baka trl pmee balad. Safo'nun da, korkusu gemi olmal ki, gerinir gibi kmldad. Artk iki kii idiler... Gece azna kadar zevkle dolu geti. II Murat, be gn sonra, Safo'yu Galatasaray Lisesi binasnda alm olan Yerlimallar Sergisi'ne gtryordu. Tnele binmilerdi. Araba henz hareket etmiti ki, Murat'n arkasndan bir ses : Bizi niin ihmal ettiini imdi anladm, dedi. 386 Bir bakas da: Ama deer kardeim, ben Murat beyi mazur gryorum! diye cevap verdi. Murat, dnp bakt. Fatma ile Sheyl'y grnce ayaa kalkt. Buyrun hanmlar, diye gld, hanginiz daha ya-lysanz... Onun iin bir tek yerim var.. kisi de: Ben! dediler. Fatma oturdu. Safo'yu bir bakta tetkik edip glmsedi: Affedersiniz!.. Murat bey benim nianlmdr da... Onunla byle akalamaa hakkm var. Murat, kzlar biribirine tantt. Fatma onlarn sergiye gittiklerini renince, Ne iyi tesadf, dedi, biz de bir dolaalm demitik! Rahatsz etmeyiz ya matmazel?

 Hayr efendim! Memnun oluruz! Sakn nianllk meselesini sahi zannetmeyin! ok eskiden tanrz. Karde gibi bir arada bykdk. Ben kkken, Murat'a (Nianlm) derdim de onu kzdrrdm! Murat: Hayr, tersi! dedi, bilkis ben ona (Nianlm) derdim de hngr hngr alard. Fatma, mahsustan iini ekti: ocukluk budalalk... yle deil mi? -Birdenbire sustu:- Cuma gn Murat'la beraber olan hanm sizdiniz? Uzaktan grdm. Evet! Nerede grdnz? Murat, byle kurnazlklar sevmezdi ama, suratn ast halde Fatma'ya yardm etti: Vapurda grmsnzdr... Boaz'dan geliyorduk! Evet vapurda... Murat, Sheyl'nn ardna dikkat ederek: Ne demek bu? diye dnd. Safo: 387 Keski yanmza gelseydiniz, dedi, o zaman tanm olurduk. Murat'n erkek arkadalarndan bazsn tanyorum ama, sizi hepsinden evvel tanmay isterdim. Bana ocukluundan, bilhassa annesinden hi bahsetmiyor. Canseza teyzemden mi? ok gzel kadnd. O kadar gzeldi ki... Ad ne dediniz? Canseza! Safo, bu ismi iki kere tekrarlad. Murat, annesinin adn sevgilisinin aznda birka misli daha beendi. Murat' ok severdi elbette! ook tabi... Kkken de byle miydi? Nasl mesel? Byle... te bu halde... Baksanza nasl bakyor...

Fatma, dimdik ve uzun uzun Murat'n yzne bakt: Hayr! dedi, sizden sonra daha manl olmu. Malm ya ak adam hassas yapar, derler. Deil mi Sheyl? Bilmem! Ben Murat beyi daha evvel tanmyordum. Tandm zaman da matmazelle arkada idiler sanrm... -Safo'ya ban sallad:- Geen Sal tantm. O kadar yalvardk da Cuma gn bize gelmedi. imdi sizi grnce hak verdim. Lkin sizi de pekl getirebilirdi. Yahut byle gzel bir mazereti olduunu syleyebilirdi. Teekkr ederim. Gzel olan sizsiniz. Ben hi te gzel deilim. Murat da bu fikirdedir. Bunu bakas sylediyse iftira etmi, kendisi sylyorsa yalan... Siz gzel olmaz msnz? Fatma: Madem ki bizden gizledi, kendisine bir ceza tertip edelim! dedi. Nasl? Cuma gn bize matmazeli getirsin. Biz de onlar hi yalnz brakmamaa alrz. Beraber dans etmelerine frsat vermeyiz. Olur mu? 388 Safo, glmsedi: Murat fkelense de, ben her zaman kendi cinsimden tarafm. Haberiniz olsun! Dans etmekten zaten holanmyor. Bir baka ceza bulmalyz! Siz Cuma gn gelmeyi kabul edin. Cezay bizde de tayin ederiz. Deil mi Sheyl? Hem byle tatl bir gelinimiz olacak, hem de ceza m dneceiz? nsana ne demezler... stemiyorum. Dorusu ben o kadar yufka yrekli deilim... Ceza lzm. Byk Fransz kitaphanesine uradlar. Murat hanmlara istedikleri mecmualardan veya kitaplardan almalarn rica etti. Safo, yolda giderlerken daima Murat'n koluna girip kendisine sokulurdu. Bu sefer, Sheyl ile Fatma'nn arasnda bulunmaa dikkat etti. Mektebin bahesine yan kapdan girdiler. Murat, sabahlar burada adlarn nasl yazdrdklarn anlatt. Aradan henz drt sene getii halde, talebelik hayat, ne kadar uzakta kalmt.

 Hatrlamas bile insan yoruyor! diye kederle gld. Bahriye Bandosunu grnce brahim Rza ile Nuri'yi hatrlayarak sevindi. Safo'ya: te merak ediyordun, dedi, Nuri aabeyin sazn imdi greceksin.- Sonra dierlerine anlatt: Bandonun davulcusu arkadamdr. Evinde kendisine her zaman taklrz. (Ne olur, sazn bir gn getir de, yle tenhada biz bize al. Dinleyelim.) deriz! Snf bahelerini biribirinden ayran demirlere bir an hasretle bakt. Bir eliyle tutup vcudunu bunlarn zerinden ne kolay arrd. Eer ortalk biraz tenha olsayd. Byle bir marifetimiz de vardr. En az pilvmz kadar mehur! diyerek kzlara bunu gsterecekti. Evvel baheyi gezelim, dedi, arkadalara da bir grnrz. leri bitinoe bizi beklesinler. Safo Nuri aa389 beysini pek sever. Ben de bu frsattan istifade ederek size sahici bir air takdim ederim. Sahi mi? Siz sahici air deil misiniz? Ben mi? Bunu da nerden kardnz? Geen gn Necip aabey kahveye geldii zaman arkadalarnza iir okuyormusunuz! Necip bey hi anlamad halde, (Ben beendim!) dedi. Eer ilhamn matmazel Saf o veriyorsa iyi olduklarna ahit istemez... Sizin bu iten haberiniz var m matmazel? Hayr! Ben anlamam, diye, haber vermiyor! Anlar, yalan! marmasn diyerek sylemiyorum. Sonra bana etmediini brakmaz, diye... Siz politikay nerden bileceksiniz? Orkestra iin yaplm balkona yaklatlar. Bereket versin, Bando kk paralar alyordu. Eer bir opera icra etmekte olsayd, Murat, kendisini arkadalarna zor gsterirdi. ki para arasnda, her zaman kalabalkla alkadar olan Nuri, kendilerini grd. Hemen davulun arkasndan. brahim Riza'ya iaret etti. Sratle aa indiler. Evvel Safo'dan baka kimse yok zannetmilerdi. Dierleriyle beraber olduklarn anlaynca bsbtn kibarlatlar. Nuri:

 Size yukarda yer buluruz, dedi, yarm saat sonra da serbestiz! Nesibe'nin gelmemesi ne fena oldu: Hep seni sylyor, cici gelin! Bir de hakikatszmsnz ki... Efendim! Ben her gn gelmek istiyorum. Murat (Olmaz!) diye kalarn atp beni korkutuyor. Neden olmazm? Bir kere de ben sizi davet etmeliymiim! (Trk usulnde pek ayptr, pek!) diyor. Bilmem ki... Duydun mu brahim Riza? air her zamanki gibi dalgnd. Mhim birey mi var? diye sevinli bir merakla sordu. Bir insan, bir yere bir kere gitti mi, mukabilinde 390 gittii yerin insanlarn davet etmeden bir daha oraya ayak basmayacakm... Sebep? Trk usul byleymi! Sen Trk deil misin ki, bizi bir defa bile davet etmeden her zaman evimize gelirsin? Bunu da kim uyduruyor? Nuri, muzafferane Safo'ya bakt: te cevab, cici gelin! dedi, Siz Murat' yle mi sandnz? Hem uydurur, hem de sahi gibi uydurur, tehlikeli adamdr... Serp tehlikelidir. -brahim Riza'ya emretti:- Kosana drt iskemle bul... Yoksa bunlar bu maherde bir daha ele geiremeyiz! Murat: Baknz. Ne yapalm? dedi, ben hanmlara baheyi gezdireyim. O zamana kadar da sizin iiniz biter. Kuleden inmezsiniz. Ben ayn zamanda kulam sizin grltnzden ayrmam! Ses kesilir de millet hals olursa koar geliriz! ersini de beraber dolarz. Otursaydnz! Bizde det byle... Nesibe Ablan olsayd, imdi urada otururdu. Zarar yok biz dolaalm... Bak, sonra karmam! -Safo'ya parman sallad:- Cici gelin sana gveniyorum. Bilmem bilir misin? lerde bir yol bulur da, vallaha savuur. Bizi iki gn iki gece kulede bekletir! Geliriz mutlaka... te o kadar...

En bataki Di macunu pavyonundan baladlar. Er-turul Hikmet buray ilk gezdikleri gn- te! Yar ms-temlekelikten kurtulmu bir acemi burjuvazinin kanat altrmalar... demiti. Franszlar bunu 1800 bilmem kata yapmlar... Herhalde yz ksur sene evvel... Di macunu yapabiliyoruz diye ne kibir yarabbi! Btn sergilerde olduu gibi, pavyonlardan ziyade, insanlar, bizzat tekil ettikleri kalabalkla eleniyorlard. Murat, ayn zamanda ksack mektep hatralarn da anlatmaktayd: 391 u aac grdnz m? Bir gn burada futbol oynuyorduk. Milli takm beki Ali, bir t ekti. Tam suratma... Kendimi kaybetmitim. Beni kucana alp eczaneye karm, eczac Saffet bey vard, Allah selmet versin! Kim gitse... Ver u bizim arslana bir Kordiya! der iin iinden kard. te bu peronlarn altnda kk talardan Fut-bul toplaryla dehetli malar yapardk. Leblebi Mehmet, Muhlis, Rebii, Necdet hep buradan yetitiler. Nihayet bir nian pavyonunun nne geldiler. Murat, Haydi hanmlar kendinizi gsterin! dedi. Sheyl: Ne gzel! diye ellerini rpt. Fatma: Ben beceremem! diye adeta ekindi. Safo'nun grd ii gren sar sal kz: Atacak msnz? diye sordu. Murat: Tabi, dedi, doldurun bakalm! Evvel Sheyl denedi. Hi vuramad. Vuramayaag da, tfei tutuundan belliydi. O kadar acemilik ediyordu ki nihayet ncde Safo, tahamml edemedi, vcudunu elleriyle dzeltti. Fatma iki defa att, ikisinde de vuramad. Sra Safo'ya gelince-. Hangisini vuraym? diye sordu. Misafirler aka ediyor sandlar. Ve onlar gsterdiler Safo vurdu. Onlar gsterdiler Safo vurdu. Nihayet Sheyl dayanamad:

 imdi anlald, dedi, Murat beyi avlamak iin hi deilse bu kadar iyi avc olmak lzm. Safo, tfei, erkeke tutup cevap verdi. Bilkis efendim, o beni byle avlad. Siz neredeydiniz? te urada... -Hedeflerden birisini gsterdi:- Tam burada... aka ediyor diye gltler. Fakat Murat para ve392 recei srada, kenarda oturan patron mdahale etth stemez dedi, matmazel Safo, sanattandr. Gle gle... Olur mu canm? Pekl olur! Yoksa Pandeli usta etmediini D>-rakmazl Safo teekkr etti ve Fatmaya dnerek: Grdnz m? dedi, yalan mym. Ben de byle bir nian dkknnda alrm. Bir geceydi... Ne hayrl bir gece... Bu geldi... Ben mrmde bu kadar oyuncu adam grmedim... Hem o kadar rol kestiini grp, hem insan bununla iddiaya girer mi? Bizi az kalsn bastryordu. Vak'ay ksaca anlatt ve kzlara rastladklarndan beri ilk defa Murat'n koluna smsk girdi. te o geceden sonra... O gece, nki, beni kazand. Bir gzel atyor ki... Hani filmlerde vardr. apka-sib ensesine eer de kovboy... Yorgun bir glmsemeyle... te yle... Bu marifetini bilmiyordum. Kimbilir, daha ne marifetleri vardr. Lkin meydana karmaz. Sabrl olup beklemeli... Mesel, ben sabrettim bir marifetini daha grdm. Nedir o? Franszcadan anlamaz gibi yapt da, dnyann en gzel kzn az kalsn kandryordu. Bereket versin, ben tam zamannda yetitim. Ne ekiyorum karde! Ben bunun yznden neler ekiyorum. Kimbilir belki Ingiliz-ceyi de en az ngiliz Kral kadar konuur da, imdilik meydana vurmaz... ok fena... Murat, arkadaki havuzlu baheden mutfaa yrd. Ekseriya imtihan gnleri buras talebeye serbest olurdu, diye anlatt. Byk talebeye tabi... Biz de

burada sereserpe uzanr, hanmlardan konuurduk. Sheyl birey hatrlad: Necip daima yle dalgn, yle usanm gibi miydi? Tpk... Hi deimedi. Artk bilmem, ya pek a393 touk ihtiyarlayacak, yahut da Doryan Grey'in portresinde olduu gibi asla ihtiyarlamadan yz yana basacak... Evet! htiyarlamaz... Aklnda hi bir ey tutamyor. Ne kadar ferah bir hal deil mi? Haklsnz! Belki de bizi hatralar ihtiyarlatr! Dnerken bir yerde ivilere halkalar atldn grdler. Bir denesek mi diye sordu. Murat Safo'ya: Kz, gzlerine dikkatle bakarak: Bilir misin yoksa? dedi. Biraz beceririm. Unutmadmsa... Peki... -Halkalar attran ihtiyar grnce kolunu tuttu:- Hayr! Memet aa'ya yazk! Kim Memet aa? te Memet aa! Be tane ocuu var. Hepsi de her gn atrlar. Zarar yok ieleri geri verirsin! Murat, be halka ald. Beini de eliyle koymu gibi geirdi. Demindenberi beyhude yere para verenler, intikamlarn alveren bu delikanly gayrete getirmek iin: Hele gayret! unlar da kardeim! Bizi bitirdi yahu! Aferini bellesin! Memet aa, arm, Halkalar uzatarak: Hele at... Aferin! Hele bir yol daha! diyordu. Safo: Bu sefer, birer defa da biz atacaz! diye araya girdi. Kz kara eytan! Sen misin? Dur, atarsnz! Efendi olum cmlesini snasn... Brak efendi olunu... Bize ver onlar bakalm!.. Seyirciler:

 Matmazel! Dur, aman... diyorlard. Kzlar srayla beer halka attlar. Hibirisini de hedefe geiremediler. Nihayet Safo: te bu kadar Memet aa, dedi, Hanife teyzeme 394 selm syle... ieleri sana brakyoruz. Bunu bilemedin mi? Nianc Murat efendi... Hani bizim usta anlatyordu. Hey Yarabbi! O mu bu? Bunun on parmanda on hner var desene... Baka bir iin mi yoktu hay olum! Sen Mehmet'le Pandeli'ye bel m geldin? Bereket bizim kara eytan'a... Ne demiler, Dinsizin hakkndan imansz gelir! demiler. Bu da sana elverir! Eer benim bildiim Safo ise... Dndkleri zaman orkestra dalm, kulede yalnz Nuri ile brahim Rza kalmt. Mterek pavyon haline getirilmi yemekhaneleri, alt kat snflar dolatlar. Sergi bir kk Kapalar halindeydi. O kadar hviyetsiz ufak-tefek vard ki, hibirine ayrca dikkat etmek mmkn deildi. Hele erkekler, ancak satc hanmlarla gezen hanmlara, o da, pek batan savma, pek geerayak bakabiliyorlard. Fatma bir ipek tezghnn nnde durup earplar grmek istedi. Krmzs ve lciverdi bol, gayet k bir tanesini beendi. Nasl olacan grmek iin Safo'nun banda bakma rica etti. Kz derhal beresini kard. Salarnn zerine hafife ariyeten att: Fatma, byle koymay kfi grmemi gibi, eliyle dzeltti. Sonra enesinin altndan dmledi. Bir adm geri ekilip bakt. Sahiden gzelmi! dedi, ok gzelmi bu cici gelin! Sonra Safo'nun elini tutarak kibarca rica etti: Bir kk hediye... Kabul etmezseniz ok zlrm! Safo Murat'a bakt. Murat, bir an dnd: Bir artla kabul ederiz Fatma! dedi, aynndan birer tane de siz alr, hem de burada balarsanz... O da size Safo'nun hediyesi olur. Bula bula bunu mu buldunuz? Bir de size air diyorlar. O zaman benimki hediye olmaz. Al veri olur. Hem de krl bir alveri. Bire iki... Beenmedim Murat bey... 395 Sheyl: Zaten bizim birer tane var. Geen gn aldk. Tpks!., dedi.

 Peki mahcup oldum. air! Birey sylesene.. Fatma hanma bir iir yazarz. Akrostii! Yahu bir akrosti bellemisin! urada iirin sras m? Fatma: ki akrosti isteriz! dedi, bir de Sheyl iin... stediiniz akrosti olsun efendim!.. Nuri: Kyamet almeti! diye iini ekti brahim Rza'nn-iiri ie yarasn! Birisi sylese kavga hazrd birader! Safo: Teekkr ederim, dedi, hi unutmayacam... Ne kadar iyisiniz! Haydi yryn canm. O kadar gzelletiniz ki, Murat nerdeyse kk dilini yutacak... Darda dondurma yemek iin bir masa bulup oturdular. Hanmlarn srar zerine brahim Riza byk bir ciddiyetle defterini ekip kard. Msaade ederseniz Murat okusun, benden iyi okur! diyerek Murat'n nne srd. Nuri: imdi anladm, diyordu, bu olan kendisini zorla air srasna geirecek... iirin yeri mi uras mslman-lar!.. Kyamet kopuyor... Hakikaten Sergi'nin gramofonu, son boumuna kadar alm oparlrnde Komparsita'y haykrmaktayd. Fakat kzlar, Nuri'nin fikrinde olmadklarn dikkatli dikkatli dinlemek ve yer yer beenmekle ispat ettiler. Cuma gn iin air ve Nuri de davet edildi. Nuri her zamanki gibi gene bir dn iiyle meguld. zr diledi. brahim Rza: 396 Cumaya Murat bey, beni de getirirse, akrosti'ler hazr... diye kahramanca sz verdi. brahim Riza, vadettii okrosti'leri, bkp usanmadan ve yksek sesle okumakta srar ettii iin Murat,

tramvayn tenha oluuna krediyordu. Tramvay tenhayd ama, ta n srada oturan iki kadnla, bileti nihayet bu arknn ne olabileceini merak ederek cemiyete aktan aa itirak ettiler. air, hibirinin farknda deil: Hele bir daha dinleyin! diyerek balad: Akrosti: faydasz diyorum air gurbetin Asil bir gzellik sfattan yce! Tekmil varlnla tekmil kudretin Mjazzam bir iin nnde cce! A|(l baka bir ey, his baka bir ey! Ferhad baka bir ey! Yiitlik susmak! Artk yeni bir ey sylemiyor ney! Tamamdr bu fasl yalnz dinle bak! Maz ryalarla dolu bir lem! Ancak bu lemde bahtiyar glgem! - Nasl? Cok gzel! Bu kadar olur bu! N'apalm? e dorudan doruya ak getiremiyoruz. Ayp der! Benim sevgilim olsaydlar, yz kere daha ateli yazardm. Tabi.. imdi bir de tekine bak! Akrosti: Skn gzlerinde bir bak gibi derin mid bir gl gibi doar dnyaya sizden Her gn bize bir bak ve bir tek gl verin! Erisin btn eski kederler kalbimizden! 397 Yepyeni bir dnyann geip bahelerini Leyl'y bulan Mecnun gibi lmek isterim. Akn sanat yolunda en byk zaferini Rab'be giden bu yolda tasn aln terimi! - Kzn ismi yedi harfli olduundan, kt'ay tamamlamak iin sonuna kendi admn ilk harfini koymaa mecbur kaldm. Bi-imsiz olmad ya... Fevkalde! Ne yapabilirdin ki?.. Ben kzlar merak ediyorum. Dorusu ben onlarn yerinde olsam, zor tahamml ederim. Ne demek? Yani derhal ak falan olurum! Rica ederim... Baksana Safo hemire! Bu senin adamn hep byle edepsizdir. El birliiyle unu tashih etsek... Fena m diyor?

 u sebepten fena diyor? Ben matemdeyim! Benim kadn kii yzne bakacak zamanm deil... Uradm felket yz sene aka tbe ettirdi. Tbe! Hayr! Sen, rica ederim, bir mnasip srada, hanmlara felketimi an-latver. Akllarna byle birey gelmesin!.. Ne diyeyim? Karsyla boanyorlar. iir bile yazamyordu ama, sz verdii iin mecbur kald, dersin! Peki, onlara yazdnz da bana neden yazmadnz? brahim Riza, saf baklaryla Safo'nun yzne bakt. ok mkl vaziyete drlm bir ocuk gibi boynunu bkt: Sen bu adam daha bilmiyorsun? Neye kzar, neye kzmaz, belli deil!.. -ini ekti:- sana da bu yazsn! yi birey yazversin! Safo, Murat'n koluna skca girdi. Birey syleyeceim, diye mard, Fatma hanmdan seni yle kskandm ki... Bana earp hediye edinceye kadar. Earp hediye edince tehlike geti mi? 398 Geti elbette... Aynada kendime baktm. Earp* bana pek yakm. Mslman kzna benzemiim. Aklnda fenalk olsa bile beni gzelletirir miydi. Deil mi? Benim budala sevgilim! Hani sen beni hi ks-kanmayacaktn? Gene de, arlot'tan, Reina'dan kskanmam! Onlar baka! Hangiler? Fatma hanmla Sheyl hanm! Bizimkileri ben bilirim... Marifetlerini falan hep bilirim. Onlarla bouurum. Kendime gveniyorum. Lkin sizin kzlardan hi haberim yok. Tnelde, nianlm deyince az kalsn lecektim. Senin ne haber olacak! Yava syle... Bunlar bu air duyarsa bizi iire koyar ki... Tefe koyulmaktan beterdir. Koysun! Byle dedim ama ben gene de korkuyorum! Bir ok kz olursa... Gzel kzlar... Ben karakuru birisiyim! Beni artk beenmezsen... Ne yapsak bilmem ki... urada inip geri mi dnsek... Byle boynunu bkme! Vallaha seni ailemin iinde perim! Hani keski... Biri karakola gtrrler...

 Orada bir araya m hapsederler? Galiba! Haydi p! Haydi rica ederim!.. Biliyorum, yafvar-dklar zaman nazlanrsn... Ne kat kalpli insan! Ah imdi Erturul aabeyim olmal ki... Sana haddini o bildirir! Haltetmisin... Ben Erturul aabeyinden korkar mym? yle korkarsn ki... Sana bir bakyor! Kurt gibi... Ben bile korkuyorum. Halbuki Erturul aabeyim beni seviyor. Bana hep (Bac) diyor! Ne gzel! brahim Riza, ar bir silhm gibi, ayr katlara itina ile yazlm akrostileri tekrar kaldrd. Hele bir dinle yahu diye yalvard. uray bir kere daha dinle de kafiyeye dikkat et... 399 Brak birader! (Olmad) dersem geri dnp tekrar makineden mi geireceiz! Pekl! Sanat uruna niin dnmeyelim! Otomobille bir solukta gider geliriz! Sen artk ok oluyorsun. Benim canm skld. O hanmlara ben (Fakir'i prtaksir) namna ne sama sapan eyler yutturdum... Sen yutturursun kardeim, ansl bir adamsn... Bakalm bizim tali nerelerde geziniyor! air bunu gayet ciddi sylyordu ve byle ciddi ciddi konuurken gayr tabii bir surette byyvermi be yanda bir ocua benziyordu. Fatma'nn annesi Aliye hanmefendi, bilhassa Safo1-yu -Murat'n sebebini ok sonralar anlayabildiiumulmaz bir sevgiliyle karlad. Murat'a elini ptrdkten sonra ahane gzlerini biraz ksarak bakm: Pek deimisiniz! demiti. Mamafi, yznzn hatlar gene yle kalm... Deien bu deil... te erke elmack kemikleri... Trk enesi... Melez gzler... Sonra derhal Safro'ya geti: Bu k nerede buldunuz. Kuzum, diye gld, Fatma methede ede bitiremiyordu. Sahi gzel! Biraz daha toplamyor mu? Bilmem ki... iyi yemelisiniz! Bilhassa kahvaltlarda kuvvetli eyler alnz... Sonra da az dans ediniz...

Fatma sze kart: Anne! Murat aabeyim onunla hi dans etmezmi! Sen de hemen inandn m? -Artk aire dnd:-Geliniz bakalm olum! Siz, bizim kzlar uykusuz braktnz... Hani defteriniz? Yanmda efendim! Vadettiim akrostileri de getirdim! Bilmem ki bu yata bunlar byle ciddi iltifatlara lyk mdrlar? marrlarsa, size beddua edenler olur. brahim Riza, her zamankinden daha beter bir cid400 diyetle defterini uzatt. Akrostileri ayrca teki elinde tutuyordu. Murat, manzaray zihnine iyice naketmek iin dikkat kesilmiti. Gayet pahal denmi bu salonda, eskidenberi burada bu hissi duyard:- gayet iyi giyinmi Aliye hanmn karsnda, siyah elbiseli, dkk kravatl air, 18. asrn mutlaka bir salona yamanan mehur sanatkrlarndan acaba hangisini andryordu? Murat, bir taraftan byle dnrken, bir taraftan Aliye hanmefendi teyzesinin ellerine dikkat etmekten kendini alamad. Bu eller, yalnz bu eller deil, bu balk etinden biraz daha iman, son derece beyaz, ve ahane denilen cinsten gzel kadn kendisine daima ok eskiden annesiyle beraber ziyarete gittikleri Naile sultan hatrlatyordu. Yan gzle Fatma'ya bakt. Bu parl parl, kar gibi annenin yannda bu kz, nasl olmutu da bu kadar esmer kalmt. kisini bir arada her grte, rahmetli Selim amcasnn pek esmer mi olduunu sormaa karar verirdi. te resmi!.. O kadar esmer grnmyor ama, resme gvenilir mi? Rtu falan... Bir gen Rum hizmetisi kahveleri getirdi. Fatma: Bizim salon hazr m Kalyopi? diye sordu. Hazr kk hanm! Mersi! Murat, Safo'yu gizlice tetkik etti. Hi te rahatsz, sklm grnmyordu. Bu sakin grnne ramen ekindiini ve bu hissi saklamak iin ne byk ceht sarfet-tiini bildii iin ok yaa benim kahraman sevgilim! diye glmsedi.

Aliye hanm defteri, hareketleri daima ll bir salon hanmefendisi gibi ne fazla merakla, ne de ehemmiyet vermemi grnmeden biraz evirdi. Mesel, unu airden dinlesek! diye sayfalarn zerinden bakt! Bastne efendim! Muratm bey benden iyi okuyorlar. Msaade ederseniz... 401 F.: 26 Aliye hanm, glmsedi. airinden dinlemek istemiti. Yeni genlerin airleri bile szlerin mnasna artk dikkat etmiyorlard. Defteri Murat'a verdi. Gzlerini yere indirerek sonuna kadar yle tuttu. Pek ho, dedi, tebrik ederim. imdi birde bizim Fatma'ya yazdklarnza baksak! Murat, onu da okudu. Aliye hanm, airin bir gen kza kar azam hrmet ve itinayla hareket ettiini derhal anlayarak bsbtn memnun oldu. Murat'a teekkr eden baklarla bakt: Bu kadar iyi bir airle... Bir de bu kadar gzel bir gelinle beraber gelmeseydiniz, sizi dnyada affetmezdim, dedi, insan byle deiinceye kadar bekler mi? Sokakta grsem tanmazdm. Ben sizi tanrdm! Sahi mi? Halbuki Fatma beni ok ihtiyarlam buluyor! Hayr! Babamla ilk geldiim zamanki gibisiniz! ite imdi inandm. Fatma sizin de iirle uratnz sylemiti. Bu mbalaa anoak airlerde bulunur. Sahi! Onu soracaktm. Neredesiniz? Darlfnun'a gidiyor musunuz? Hayr! Liseyi bitiremedim. Avukat ktiplii yapyorum. Avukat ktiplii mi?.. -Bir an dnd. Yznden bir memnuniyetsizlik geti. Murat, Aliye hanmefendi teyzesinde bunu ok grmt:- Biraz daha rabtal bir i bulabilirdiniz! Neden bana gelmediniz? Fena deil. Geiniyorum. Geinmek baka, istikbal baka... Fikrinizi deitirince bir kere bana urayn! Olur...

 Haydi, artk, sizi daha fazla skmyaym... Bir ihtiyar kadnla beraber bulunmak genleri her zaman usandrr... Kalktlar. Kapdan kacaklar vakit Aliye hanmefendi seslendi: 402 Gelin hanm, sakn bu szmden baka mana karmayn! Bu ihtiyar kadn grltnzden rahatsz olmaz. Bilkis holanr!. Kabil olduu kadar fazla grlt etmee alnz! Safo, darda, Fatma'ya bir daha sarld: Ne gzel anneniz var, dedi, insan seyrine doyamyor... Evet! Ailemizdeki kadnlarn btn gzelliini annem almtr. Bize hi birey kalmad. Siz ne diyorsunuz? Eminim, anneniz de sizin iin byle konuur! -Sonra uzanp bir sr verir gibi kulana:-Asl gzel olan bizleriz, dedi, esmerler... Beyazlara kulak asmayn! Bunu Murat m syledi? Murat syledi, evet! Murat hi bir zaman yalan sylemez! Demek sizden sonra huyunu da deitirmi. Eskiden pek yalancyd. Bunu Murat'a syliyebilir miyim? Halbuki artk yksek sesle gryorlard. Murat: Grdnden baka eye sakn inanma! Peygamber bile sylese!., diye kendi kendine sylendi. Fatma: Ben Fakir'i prtaksir iin syledim, dedi. Safo, merakla sordu: Nedir o? Fakir'i prtaksir mi? Hele sorun beyinize bakalm! Murat durdu. Parman havaya kaldrd. Gnah ok... Gnaha batm bir fakir! demektir. Sen misin bu fakir? Benim! Neymi gnahn? Canm Safo! Bir de Erturul Hikmet aabeyini sevdiinden bahsedersin! Ne diyordu, unuttun mu?

 Sahi! Fakir adamn kudreti nedir ki gnah olsun! demiti. Hakl benim Erturui aabeyim!.. Sonra 403 Fatma'ya, surat kurta benzedii halde gene de pek iyi adam olan Erturul aabeysini methe balad. Necip kzkardei Muall ile onun arkada, Leyl'yi getirmiti. Biraz sonra da son davetli grnd. Bu, gayet sade giyinmi, belki de gayet sade giyindii iin gayet gzel grnen kumral bir kzd. Fatma: Doktor Ltfi beyin kz Aye! diye takdim etti. Aye, (Safo) isminde bir an duraklamadan baka bir fevkaldelik gstermedi. Hatta (air) szyle de pek alkadar olmamt. Necip'i evvelden tanyordu. Sheyl: te bizim mehur Fakir'i prtaksirimiz! deyince akll gzleriyle Murat'a bir bakt, glmsedi: Siz muhalefeti temsil ediyorsunuz, dedi, bizim bir riyaziye hocamz vard. Derdi ki: Bizde muhalefetin en yaman ekli iir halindeki Hiciv yahut hmordur. Nasrettin Hoca bile ite bu tarafyle yazar. yle mi? Muhalefetin ekli hususu, hatta zerinde hi dnmedim ama, Hoca'nn muhaliflii belki dorudur; bana gelince, ben asla muhalif deilim. Ben Mustafa Kemal Paa'ya taparm. yle ki, gzmn nnde bilerek hata yapsa da, (Bu hatadr.) dese, ben (Hayr! Senden hata sadir olmaz.) derim. Neden? te buras canm skyor! Neden olduunu pek de bilmiyorum. Yahut pek eski bir tesir... ocukluumu alkadar eden hatralardan... Ne gibi? Ben babam ok severdim efendim, her zaman da babamdan ayr yaadm. Son ayrlkta, biraz daha aklm eriyor olmal ki, babamn bana tekrar geri gelmesiyle bu Mustafa Kemal ad pek biribirine kart. Giderek mantkszln anlamadm deil. Lkin yle dnmek hl houma gider. Arkadalar... Hele bir tanesi, beni ayplyor. Diyor ki: Bugn Mustafa Kemal Paa'nn senin 404 yardaklna -Af buyrun kelime onun burada pek sevdii bir kelimedir.- hi ihtiyac yok. Arabas maallah gzelce gidiyor. Sen beyhude kouluyorsun. Farknda bile olmadn da biliyorsun. Eer arabas bir sebepten do-iay byle gzelce gidemez olursa, o zaman sen ve senin gibiler o arabay, Paa'nn arzu ettii gibi sremezsiniz. Bu muvafklktan bir krn da yok! Anlamyorum! diyor. Kim bu?

 Bir arkada. Erturul Hikmet... airdir. Bir kere son derece fena bir air olmaldr. nk bu kadar kt dnen, ahlksz bir adam iyi air olamaz. Safo, Murat' artan bir fkeyle atld: Grseniz byle demezsiniz... yle iyi bir adamdr ki... -Fatma'ya dnd:- Demin size anlattm Erturul aabeyim... Aye, evvel Rum kznn Trkeyi bu kadar gzel sylemesine am gibi kalarn att. Delidolu fikirleriyle kendilerini gldren Fakir'i prtaksirin bir Rum kzn sevdiini Sheyl'dan haber alm, buraya sanki kavga etmee gelmiti. Mektepte tok szl olmasyle ve Mustafa Kemal'i deli gibi sevmesiyle mehurdu. Her eye bir kulp takan Fakir'i prtaksir ile ilk azda takacan beklerken, Murat'n Mustafa Kemal sevgisinde, Aye'den bile ileri gitmesi keyiflerini tam karyordu ki, Safo imdada yetimi oldu. Aye gayet dik bir sesle: Siz Rumsunuz deil mi? diye sordu. Evet! Biz Rumlar yendik! Nasl oluyor da bir Trk delikanls ile seviiyorsunuz? Murat, byle bir milliyet mnakaasnn bilhassa Sa-fo'ya kar alacan zerre kadar ummad iin gafil avlanmt. Kendisini toplamaa alt. Kza fena fena bakt. Bereket versin, bir tesadf olmu, sual aynen bir baka yerde, fakat tamamiyle aka tarznda Safo'ya bir daha sorulmutu. O zaman orada bulunan Erturul Hik405 met'in verdii cevab kz aklnda tutmu olmal ki, gayet sakin cevap verdi: Bir kere siz fena Rumlar yendiniz! ki taraf d-rken bir taraf haksz olur. Trkler yenilmilerdi, silhszdlar. Bizim fena Rumlarmz bu frsattan istifade etmek istediler. Size saldrdlar. Buna iyi, namuslu Rumlar raz olamazlard. Hakl taraf kazand. Her zaman hakl taraf kazanmaz ama, bu hakl olmadn da gstermez! Ben iyi Rumlardanm! Anlayamadm! Sizin iin (Millet) diye bir ey yok mu? Her milletin iyisi var, kts var. Ktler bir tek millet, iyiler de bir tek millet... Baka trl olur mu? Sheyl:

 Aferin cici gelin! diye ellerini rpt, oh olsun Aye!.. Aye, dedii dedik bir inatla sakin sakin cevap verdi: Bir de Murat beyi dinlesek! Ben mi? Hi birimiz, Rumlar u tarafa brakalm, Yunanllara Mustafa Kemal kadar kzamayz! Bugn Venizelos'la dosttur... O siyaset meselesi... Siyaset olur mu? Hakikat! Ben tek bana Mustafa Kemal sevgisini pek anlayamyorum. Mustafa Kemal demek Kuvay Milliye demek, Kuvay Milliye demek, cephede lenler demek... Cephede lenler demek, haksz bir taarruza kurban gidenler demek... te bir tanesi bizim Fatma... Babas Sakarya muharebesinde ehit dm... Ben onun yerinde olsam, Mustafa Kemal-Venizelos dostluundan hi bir ey anlayamam... brahim Riza, ekseriya dalgn olur, iirlerini dnrd. Bugn naslsa vaziyeti birden iyi grd. Aye'nin yalnzln hissederek, pek byk tesir yapan bir sadelikle: te pek hakl bir sz! dedi. Murat, nasl olup ta bu kadar hakl olduu halde, 406 kendisini ve kendisiyle beraber Safo'yu lzm geldii gibi mdafaa edemediine, at. Aye: Milletlerin biribirleriyle byle sevimeleri iin ok zaman ister, diye ayn zamanda yeni bir ey dnyormu gibi tane tane konutu, bugn ngilizlerle mesel Mustafa Kemal'le Venizelos'un dost olduklar gibi dost deiliz. Bir delikanlmz da karmza bir ngiliz yengeyle ksa, yahut daha fecii var, mesel ben size Londral bir enite getirmee kalksam... Murat, yreine vurmular gibi nefesini kesti. lk defa Erturul Hikmet'in yokluunu hissetti. Yapmakta olduu ile dnd, inand ey biribirini tutmuyordu. Kendisine Safo'yu sevmek hakkn veren her ne ise, Aye'ye bir ngiliz delikanls sevmek hakkn nasl vermez? Bereket air imdada yetiti. Mantkla zerre kadar alkas olmayan bir katiyetle: Olmaz! Ne mnasebet! O baka bir hal... Raz gelmeyiz efendim! dedi. te bunu anlayamyorum! -Safo'ya glmsedi:-Sakn matmazel, sizi sevmedim, beenmedim zannetmeyin. Murat beyin size galip gelmesi gururumu bile okuyor. Biz umumiyetle konuuruz. Bizim erkeklerimiz bir tuhaf... Rica ederim beni ayplamayn! Hayr! Neden ayplayacam! Ben fena bir i yapmyorum. Murat' sevmee hakkm var. Bunu yaparken hi kimseye zararmz dokunmuyor. Siz bireyler dnyorsunuz! Belki de

haklsnz! Dorudur. Ama, ben severken dnmeyi beceremem... Bu ite tecrbem var, zannetmeyin. Bunu nmek iin de sylemiyorum. Severken dnlmyor. Yeni denedim! Siz de severseniz belki dnmezsiniz! ngiliz delikanls severseniz demek istedim. Allah gstermesin! Bana da dnmeden sevmek olmaz gibi geliyor. uursuz hi bir ey doru gitmez. Doru olup olmadn nerden anlarz, deil mi efendim? Murat yava yava kendisini toplad. Bu toplanta 407 Erturul Hikmet'le yaptklar usuz bucaksz mnakaalarn imdi tesiri olduunu anlyordu. Bu Ukal dnbe-lei -bunu iki kere aklndan geirmi hem beenmemi, hem de kendisini Aye'ye kar da ciz, pek haksz bulmutu- kza kar, kendi, fikirleriyle deil, her zaman kifayetsizliini bile bile itiraz ettii, Erturul Hikmet'in fikirleriyle kmaktan baka are yoktu. fkelendii zaman kulland yorgun ocuk glmsemesiyle, glerek: uur buyurdunuz, dedi, uur ie karnca his kalmaz. His kalmaynca anlamak daha kolay olur. nk ben byle hissediyorum, n'apaym? denemez! Siz hakl gibi grnen bir milliyet ls ileri srdnz. Hakl gibi grnen deil... Hakl! Bakacaz!.. Misal olarak bir ngiliz delikanls ile evlenmi bir Trk kz var. Bu bizim airi... -Yalnz airi deil, u anda mnakaaya karamamak vaziyetinde olan beni- tellandrd. Acaip bir hodgmlkla bunu asla kabul edemiyoruz. Siz bir ngiliz delikanlsndan bahsedecek yerde mesel: Bir Arap, yahut Arnavut, yahut erke delikanlsndan bahsetseydiniz! Anlayamadm. Ne mnasebeti var? Niin efendim? -Kz sktrmaa baladn sezdii halde, bu zaferinden bir kat daha utanyordu. nk getirdii misal, Erturul Hikmet'e aitti. Ka zamandr buna kar ikna edici bir cevap aratryordu:- Biz Trk mil-letindeniz! Bunlar baka milletten... Bir kere mslman... Din ayr ey! Ben hem Trk olurum. Hem de Hristiyan olurum. Bu benim Trklme zarar verir mi? Sonra biz bunlar kendi kltrmzle, ananelerimizle, harsmzla eritmiiz!.. Bir ngiliz tccarnn olu da burada dosa, bizim mekteplerimizde okusa... Hi ngiliz'e benzemese sizin btn facia gene bir anda ortadan kalkacak m? Aye, sahiden zld. Bunu Murat anlad ve byk bir vicdan azab hissetti. Kz yavaa: Benim ne demek istediimi pekl, anlyorsunuz,

408 diye adeta yalvard, olmayacan biliyorsunuz! Bu kadar hakl gibi grnen bir baka haksz daha olamaz... Bizzat (Hak) buna tahamml edememeli... Cehaletimize u anda zldm kadar hi bir zaman zlmeyeceim! Murat, bu ak yrekli kzn salarn okamak; onu kzkardeiymi gibi martp ferahlandrncaya kadar teselli etmek arzular duydu. Fakat bir kere amaza dmt. Kendisini ve bilhassa Safo'yu iddetle mdafaa etmek mecburiyetindeydi. Kederli bir sesle: Bir Petkof amca tandm, dedi, Bulgard. O zaman da ben galiba 8-9 yamdaydm. Baz meseleler iin dkknna giderdim. Annem namazda bu Petkof amcama da dua ederdi. Artk alay ediyorsunuz rica ederim! Hayr! Vallaha deil... Petkof amcam Kuvay mil-liye'ye alrd. Yoksa siz de, yedi yanzdayken bu ilere kartnz m iddia edeceksiniz? Bunu elbette ben bilerek yapmadm. yle icap etmi. Babam, Adil amcam, Durmu efendi amcam... Sleyman amcam... Daha bir sr amcalar... Bazan bir kk ocua da ihtiya oluyor. Aye, gzel gzlerini var kuvvetiyle aarak, sylenen szlerin hakikat m, yalan m olduunu anlamak sanki kabil olurmu gibi Murat'n yzne bakt. Bulgar da m Kuvay Milliye'ye alyordu? diye yavaa sordu? Evet! Hint mslmanlarndan Mustafa Sagir'in asld, erke Ethem'in isyan ettii, iki tarafl on gbek sllesinin btn kanlan yzdeyz Trk olan apanoul-lar ayaklandklar, en asil Trk ailesi olmas lzm gelen Osmanoullarnn son Padiah Vahdettin dmanla beraberken, Afyon'da baz Yunan tabyalarna. Yunan komnistleri, yarmann en tehlikeli gnnde Trk bayraklar ekmiler... Ayn gn Ali Kemal burada neler yazyormu... Neler -Elini uzatp Aye'nin elini tutmamak iin kendisini zorlukla zaptetti:- Ama, birey daha itiraf etmeliyim Aye Bac, diye kederle glmsedi, demindenbe409 ri size kar deil, bizzat kendime kar konuuyorum. Safo'yu sevdiim gndenberi, hakikatte hata ettiimi anladm halde, imdi bile aynen sizin gibi dnmekteyim? Beni affetmenizi rica ederim... Durunuz, Safo'yu sevdiim iin deil, haa! Sizi, daha dorusu ikimizi tatmin edecek hakikati henz bulamadm iin... Amerikan'hkmetinin resmi niyeti Trkiye'yi bir manada paralamak iken, burada Amerikan mandasndan bahsolu-nurken, baz Amerikallar, iki Trk insan vastasyle, Anadolu hkmetine o zaman pek byk bir para saylan 50 bin Dolar iane vermiler. Tayfasnn yars ve kaptan Rus olan ve bir Fransz kumpanyasna ait bulunan 6>yXbir ilep... Bizzat Trklerin dolandrclk ithamlarna ramen Anadolu'ya cephane gtrm... Ben bu ilep iine de bir aralk karmtm. Herhangi bir arafl teyzeyle beraber. Bu iler bizim kesip attmz kadar basit olmasa gerek... Kuvay inzibatiye taburlar Geyve zerine yrrken benim Safo'm, iki, yandayd. Byk babam, z byk babam, z daymla ayn Geyve boaznda biribirlerine sahiden kurun attlar! Ben bunu Reat Nuri'nin piyesinden okumuyorum. Hakikat bu! Ama, bir kaide bulmaa mecburuz deil mi? Bu byle olamaz ki...

 atm nokta bunu akll olanlar neden hl bulamadlar? Bizi tatmin edecek ekilde demek istiyorum. Adil amcam sylerdi. ahs geimsizliinden dolay en tehlikeli srada Rafet Paa, Mustafa Kemal'e ksm te, Aydn ormanlarnda istirahata ekilmi. Ayn gnlerde Sovyet Generali Frunze yeni tekil edilmekte olan Kuvay Milliye Ordusunun en kk birliklerini tefti, teci etmekten bkp usanmam... alacak iler!.. Aye bir an dnd. Gene kederle gld: Neden ayoruz? dedi, hepimiz bir ucundan kendimize gre tefsire giritik. Nerdeyse, dp lenlere (Aptal) diyeceiz! -Sert bir hareketle ban kaldrd:Pederiniz Anadolu'da dm. Fatma sylemiti. Fatma'nn pederiyle cephede tanmlar yle mi? Evet! 410 Birey soraym! Lkin rica ederim deminki gibi, kendinize ramen cevap vermeyin. Klc, Apoletleri, stikll madalyas u anda nerdedir? Nesi? stikll madalyas m? Evet! Mesel, Fatma'nn babasnn stikll madalyasn birgn tesadfen grdm. Bir ekmecenin dibine atlmt. zerinde Fatma'nn artk hibir deeri kalmayan birka mektep defteri ile terzi faturalar duruyordu. Az kalsn alayacaktm. O kadar rica ettim, hl da rica ederim, bir basit ereveye koyup uraya! -Parmayla duvarda bir yeri gsterdi-: u suluboya pis Venedik manzarasnn altna olsun astramadm sizinki de yle mi durur? Murat, (Ne ho kz bu!) diye sevgiyle dnd. Sonra ciddiyetle cevap verdi: Apoletleri zaten yoktu. Kuvay Milliye Ordusu apo-letli bir ordu deilmi. Bit icindeymiler. Klarna yama vuracak el kadar birey bulamazlarm. st yetlerle dolu, bir yaman klc vard. Maalesef Muharebe klc deil, yaverlik klcyd. Mahir efendinin, yani evld bulunmakla eref duyduum adamn yenisini almaa paras da yokmu. muharebede onu srklemi. Sonra... -keyiflenmi gibi glmsedi:- Parasz kalnca sattk. Abdl-hamit'in verdii bir sr nianla beraber... Sattk gitti. imdi, o kl, belki de, av merakls bir beyefendinin armasnda boynuz sapl bir av ba halinde durur. Aye, alt dudan srd. Alamaa alt belliydi. Gzlerini karmaa alarak, Murat'a fkelenmi gibi: Peki! stikll madalyas? diye yavaa sordu. O mu? O mevcut efendim? Baknz anlataym: Evvel, gene kendimden bahsetmek zorunda kaldm iin sizden -bunu yalnz ondan olduunu anlatacak surette sylemiti - zr dilerim. Bir aralk bu stikll madalyas meselesi beni de iddetle alkadar etmiti. Adil amcama syledim, dedi ki: Aklna geliyor mu? dedi, hani Durmu efendi amcan hastalanmt da, sen bir mddet bir mescitte kara sakall amcayla beraber bulunmutun? Evet! dedim. Bunu zaten iyi

hatrlyordum. Dur411 mu amcamn hastal dolaysyle, mekteplerin tatil bulunmasndan istifade ederek beni gtrmlerdi. Basit bir mahalle mescidiydi. inde bir kara sakall hoca amca oturuyordu. Buraya baz baz dier amcalar gelirdi. Bilhassa bir kokucu amca gelirdi. Byle birisi geldi mi, ben lstik topumu elime alr, etraf kollardm. Avluya giren olursa bu lstik topu mescidin iine frlatacaktm. Onlar da stlerinde eer mhim evrak varsa evvelce hazrlanm olan bir yere saklayacaklard. Adil amcam: Orada bir tfek alm satm meselesi geti. Aklnda m? diye sordu. Burasn pek hayal meyal hatrlyorum, yahut hi hatrlamyorum da sonra yanmda birka kere konul-duu iin bundan teferruatn sanki o yata aklmda tu-tabilirmi gibi hatrlyorum sanyorum. Bir ngiliz mteahhidi Vrangel Ordusuna 50 bin ngiliz mavzeri gtryordu. Gemi stanbul'a gelince Vrangel Ordusunun yenildii haber alnmt. ngiliz mteahhidi ne yapsn? E\ altndan bu silhlar Kuvay Milliye'ye satmak istedi. Araya bir Yahudi ile bir Trk Bahriye zabitini koydu. Tfekler 10 liradan yarm milyon lira tutuyordu. Yahudi ile Trk zabiti bu bedel zerinden yzde yirmi komisyon alacaklard. O zaman Anadolu'da nerdeyse tahtadan tfek yaplyor, askerin yars silhsz dyordu. Teklif mescitteki kara sakall amcaya geldii zaman, kara sakall hoca amca, az kalsn sevinten kr kr oynayacakt. O anda o kadar paras bulunsayd, karp verirdi. Buna eminim! Lkin bir yerlere yazmak, para istemek lzm geliyordu. ki gn geti. Haber getiren kokucu amca, Terkos tahsildar amca, az kalsn teltan, aceleden has-talanacaklard. Biz bu tarafta yle urarken, tede Ya-hudinin komisyon orta olan Trk zabiti de, karsn ta-lk- selse ile boam, hazrlk yapyormu! Ne hazrl? Macar kapatmasyle Avrupa'ya atlayacak. Orada yaayacak! Bu sralarda, (ek hazr) deniliyordu ki, kara sakall amca, (Hele biraz duracaz!) deyiverdi. Gelip gidenler, deliye dndler. Yahudi komisyoncu san ban yolmaa balad. Tfeklerin fiyat onar liradan iki412 er liraya kadar indirildi. Nihayet benim- kara sakall amcam, hi unutmam, kokucu amcann telna glerek (Bir liraya da iimize gelmez! dedi, nk bedava tfek bulduk!) Akllar varsa denize dksnler! Meer, Vrangel Ordusunu yenen Bolevikler, bize silh yardmna balamlar. O Bahriye zabiti, i srncemeye binince intihardan bahsetmi, aile saadetinden bahsetmi... hanetten bahsetmi... Nasl ihanet? Yani benim kara sakall amcalarm Anadolu'ya ihanet ediyorlarm. Nihayet Adil amcam bulup yalvarm. Karsn talk- selse ile boadndan, tekrar alabilmesi iin Hlleci yazm. Bunu bilmem ki bilir misiniz? O zamanlar bir erkein azndan (ten dokuza boadm) lf kt m, kadn bir bakasyla evlendirilmedike tekrar eski kocasna nikh kylamazm. Bu aralktaki marifer kocaya (Hlleci) derlermi. Bu zenaatla geinen insanlar bile varm. Hasl bizim zabit efendi, byle birisini bulmu, neye uradn, hl anlayamayan iki ocuklu karsn bu zata nikahlam. kisini kendi eliyle gerdee koymu. Ertesi sabah hlleci kadn boam, bizimki tekrardan Halile'sine kavumu. Sonra da paraszlktan Anadolu'ya gemi... Ne diyorsunuz?

 Bir de stikll Madalyas kazanm. Adil amcam bunu bana bylece syledi. (Onda var olum! dedi, lazmsa, kolay, bir de sana alalm! Lkin ne yapacan merak ediyorum! Sen biraz dnsen, stikll madalyasn bulursun... Sizde bu madalyadan, birka tane olacak! Hele bir dn de gel!) Gittim, dndm, sahiden stikll Madalyasn da buldum. Gene o gnlerdeydi. Yani benim mescit avlusunda lstik top yuvarlayarak nbet beklediim gnlerde... Son gn. Artk ertesi sabah Durmu amcam iinin bana gelecekti. Bana ihtiya kalmamt. Silh iini kkten hallettiimiz iin kara sakall amcam keyifliydi. Bana bir takm sualler sordu. Darda olup bitenleri evde anlatyor muydum? Annem, benim byle sabahleyin kp akam geliime ne diyordu? Meraklanyor muy413 du? Kendilerine fkeleniyor mu, beddua ediyor muydu? Ben de olduu gibi cevap verdim. Annem, evet alyordu, fakat beni korkutmamak iin aladn bana gstermiyor, Adil amcam, Sleyman amcam. Durmu efendi amcam zmemek iin de zerre kadar ikyet etmiyordu. Beni her zaman pencerede beklemekteydi. Koup kapy kendisi ayor, beni smsk kucaklyordu. -Murat, burada kederle glmsedi, yutkundu:- Sonralar anlatt. Bana bir korku mahlkmuum gibi bakarm. Bym te klmm gibi... ine kartm ileri bilmiyordu. Hi birimiz syleyemezdik! (Kadn ksmnn byle eylere akl ermez! Erkek ksm darda olup bitenleri evde sylemez!) te bunlar benim ilk rendiim erkeklik kaideleriydi. Fakat seziyordu. Bunlar, 8-9 yanda bir ocuun arl altnda sinek gibi ezilmemesine ihtimal verilemeyecek kadar byk ilerdi ki, ben her dnte sanki birka ya birden byr, deta korkun derecede akll, korkun derecede tecrbeli bir ocuk haline gelirmiim! Bunlar annemin dnceleriydiler. Bana gelince: Ben tabi ii oyun halinde gryordum. te bunlar kara sakall amcaya anlattm. Annemin beddua deil, dua ettiini, Petkof amcaya bile dua ettiini syledim. Hi unutmam! Kara sakall amcam oturuyordu. Ben nnde' ayakta duruyordum. Ellerimi tutmutu. Gzleri bir tuhaf oldu. ocukken insan her eyi bir baka trl kolay anlyor... (Dinle beni Murat! dedi, eve gidince annene benden selm syle olum! Annene ellerini ptm syle) Bu szdeki deheti imdi size anlatamam! Kara sakall amcam, kocaman bir adamd. Yani boylu bosluy-du. Sonra ucan kua hkmediyor, kokucu amcam emsi-yeli amcam, teki amcalar gelip ellerini pyorlar, ba-zan da emirber neferi gibi karsnda hazrol vaziyetinde duruyorlard. O da onlara: N'apyorsunuz! Rahat! diye glerdi. Ben kara sakall amcamn annemin elini ptn anneme bir trl syleyemedim. Lkin o gnden sonra, ufak tefek, gen bir kadn olan annemin ellerine ne zaman baksam, kara sakall amcamn szleri oouk-luum iin ayn korkun, ihata edilmez mnasyle aklma 414 gelir. Kara sakall amcam kimdi bilir misiniz? M. M. eflerinden bir arknharp miralay... O zamanlar, byle er- '* keklerin bugnk gibi, kadn eli yalamalar henz det olmamt. Annemin elleri, ok sonra, beni okutabilmek iin asker dikii dikmekten, para para oldulard. te o para para olan ellere, Kuvay Milliye kavgasnn en mhim mevkilerinden birisinde bulunan sahici d ve sahici kahraman kara sakall amcamn gnderdii p benim stikll Madalyamdr. Hangi ereveye koymam emrediyorsunuz? Aye'ye glmseyerek, akalayor gibi bakyordu. Safo, elini tutmutu. Aye, bir an gzlerini krptrd. Elini azna gtrd. Peki, dedi, (Fakir-i Prtaksir) imzasiyle o maskaralklar nasl yapabiliyorsunuz?

 N'apalm? Bana stikll Madalyasn sormuyorlar ki... Herkes (Fala inanr msnz?) diye soruyor. Herkesin de cebinde Mustafa Kemal'in resmi yerine, Pol Neg-ri'nin fotoraf var... Aye, yere bakarak glmsedi. Sonra Safo'ya dnd : imdi anlyorum matmazel, dedi, Murat aabeyim sizi sevmekte hakl... Ama benim, ngiliz delikanlsn sevmee hakkm yok... Herkes haddini bilmeli... Sahici stikll Madalyas olmayanlar bilhassa... Sizi yordum Murat aabey, anneniz sa m? Hayr! Mezarna giderken bir gn beni de gtrr msnz? -Safo'ya gld:- Haydi beni davet edin yenge! Murat annesinin mezarn bilmediini syleyemedi. Anlatt hikye ile herkesin kederlendiini anlayarak derhal mevzuu baka cephesinden ald. Babasnn muharebede deil, evi yangndan kurtarrken ldn syledi. Hakik kahraman olan Selim amcasnn, Fatma'nn muharebede len babasnn stikll madalyalarnn imdilik olduu yerde kalmasnn doru olacan ilve etti. Bir 415 ara da Fatma'nn konuulanlardan dierlerine nazaran az mteessir olduunu hayretle anlad. Sonra piyano aldlar. Dans ettiler. iirler okundu. Necip btn dalgnlna, patavatszlna ramen baz salon oyunlar biliyordu. Ayrlrken, herkes, Aye bile neeliydiler. Gelecek Cuma Sheyl'larda buluacaklard. Gece Safo'yu evine brakrken, sokan kesindeki karanlkta son defa ptler, Safo boynuna sarlm olduu halde: En ok o Aye hanm beendim haberin var m? dedi, beni evvel korkuttu... Hem bana earp ta hediye etmedi ama, o yrekli kz... Ben de annenin ellerini perim. Ryanda grrsen syle, e mi? Murat sevgilisini, nefesini kesinceye kadar pt. Safo deti olduu zere azn inleyerek kurtard. Ve deti olduu zere : Oh! Bittim! Ne gzel! dedi. Ill Telefonla akalamakta devam eden hanm Murat'n artk cann skmaa balamt. Konuma gittike sa-mimileiyor, ancak yatakta cereyan edebilir bir hal alyordu. Murat, mehul sevgilisinin bir mddet gnlerden bir gn (te ben geldim!) diyerek kapdan girmesini bekledi. Hesabna gre bir kadnn bu kadar uzun zaman sabredememesi, ya usanp brakmas, yahut gelip grnmesi lzmd. Telefondaki muzip hanmn Kadriye olduundan artk phesi kalmamt. Bu kat' kanaat iki sebepten ileri geliyordu. Fransz'la da buna yakn ekilde konumas... Muhaveredeki ak saklk... Ve en mJhimmi, iinde bulunduu vaziyet dolaysyle erkek ihtiyac duymamas...

Merak arttka, bir are aram, nihayet Adalet hanmn adresini renerek bir gece uramay kararlatr416 mt. Kzla iki dakika konusa, ri anlayacana emindi. Scak bir ikindi zeri yazhanede bombo oturuyordu ki kap ald. Kadriye, ablas Adalet hanmla beraber ieri girdi. Gene bir rnek giyinmilerdi. Gene insan hangisini .beeneceini aryordu. Adalet hanm : yi! Kimseler yok! diye somurtarak sylendi. Sonra Murat'a bir tuhaf bakarak: Gene bir icat karmayn rica ederim, dedi, baka mteri yok diye syledim! Bonjur! Buyrun efendim! Kadriye gidip elini skt. Sonra ablasna: Biz Murat beyle arkada olduk, haberin var m? dedi. Sen hemen arkada olursun... Bakp anlamadan... Nerede arkadalk kahve bile sylemiyor! Murat zile bast. Yalnz kahve ile kurtulacanz sanyorsanz hayal olur, dedi, zorla dondurma yiyeceksiniz! Nerede Celil bey... Erken gelmezse hi beklemeyelim. Ben telefonla sormay dnmtm. Kadriye (ille kalm!) dedi. Sonra sizinle de bir kk hesabmz vard... Nasl hesap? u Franszca meselesi... Ben her zaman geveze deilim. O gn nasl da bo bulundum. Bunlar, size zannettiim adam olmadnza iyice kanaat getirdiim iin sylyorum. Kusura bakmayacanz da Kadriye temin ediyor. Estafurullah... Sayesinde mit-Ji buldu! Franszca reniyorum. Kadriye hanm beni Silber'den imtihan etti de

Haydi! Samalyorsunuz! Murat, raa dondurma syledi. Adalet hanm, ayak ayak stne att. Cigara kard. Murat koup kibrit yakt. Kadn bir taraftan atee uzanrken bir taraftan: 417

F.: 27 Beyhude yavrum, dedi, beyhude zahmet! arlot isminde bir kz tanyor musunuz? arlot mu? Evet! Bir arkadan arkadadr. Geenlerde bize gelmiti. Onun bu handa bir hovardas varm. Kadriye oradan lf aarak sz size getirdi. Ben de kulak verdim. Hikyesi inanlr ey deil... Meslek iktizas baz hususlar bilmee mecburum. Hele bu benim salak kzm, arkada peydahlamak sevdasna kaplrsa deil mi? Bana gvenebilirsiniz! Hi te tehlikeli bir adam deilim... Bir fkara avukat ktibi... Haddini bilir bir adam-eaz... Beyhude demedim mi oanm! Bir de biz anlatalm; Halen Galata'nn en gzel kznn -dikkat edin (karsnn) deil- dostu imisiniz! Akntburnunda mehur Kr mer, size rak smarlam. olak Feyzi, ariot'u bir o geoe herhalde hatrnz iin kasap'a kaldrmam... Galatallar Siyah Gl'de sizi grmee, tanmaa gelmiler. Safo'yu batan karmanza... Hayr! Yanl... Biliyorum canm lf gelii!.. Seslenmemiler. olak Feyzi'ye lf arasnda sordum. (Ben tanmyorum! Bulak bir herifmi...) dedi. Baktm, sizden konumpy sevmiyor. ehzadeba'llardan sordum. (Allah kimseyi onunla tabanca, bak, yumruk oyununa drmesin!) dediler. (yidir ya zddna basmayacaksn!) dediler. Dmanlarm... Btn iftira!.. Ben yumuack bir adamm... nanmazsanz Kadriye hanma sorunuz! Kadriye ne bilecekmi! kide bir, (Kadriye! Kadriye!) demeyin. Sinirime dokunuyorsunuz! te asl bu sebeple sizinle konumak istiyorum. te ikinizin de yz. Ben sizin arkada olmanza taraftar deilim... Durunuz bitireyim: Bildiimiz klhanbeylerinden olsanz ehemmiyeti yok. Yahut bildiimiz zppelerden olsanz gene aldrmam... Siz aklmn ermedii bir adamsnz!.. Kadriye'yi rahat brakacaksnz! Buna karlk sizi bir gece bize davet ediyorum. Beni her zaman bu tavda bulamazsnz! Davetinize teekkrler... Acaba sizinle arkada 418 olmaa kalksam, Kadriye hanm da ayn eyleri mi syler? Demindenberi bir kz anas gibi davranan Adalet hanm, hayretle gzlerini at. Kadriye kahkahalarla glmee balad: Grdn m abla! diyordu, ben sana (Aznn tadn pek biliyor.) demedim mi? Bu nasl sz? Her aznn tadn bilenin ben yourt ka mym? Pek akgzsn delikanl... O kadar gzelsiniz ki fazla akgz olmaa ha* cet bile yok... Rica ederim... Benimki basit bir merak... Btn artlarnz, bunlar benim iin ne kadar azapl olurlarsa olsunlar, peinen kabul ediyorum. oktan beri erkeklerin sizden hi bir ey esirgeyemeyeceklerini tabi denediniz! Bu szme

hayret etmezsiniz... Kalkp garsondan dondurma tepsisini ald. Bizzat takdim etti. Adalet hanm : Siz Fransz zanparas cinsindensiniz, dedi, biz o eit zanparaya erbetliyiz olum! Aksarayllar pek a srrlar... Bir de benim aptal kzm, aldanmaz ama, aldan-m gibi davranmaktan holanr. Size bir ceza tertip edeceim. Evin adresini Celil beyden renin. Bir miktar terlersiniz... Hangi evin efendim? Tarlaba'nda 12 numarann m? Yoksa Gmsuyu'ndaki apartmann nc dairesinde... Zannettiimden daha tehlikeliymisiniz delikanl... Bitti. Kadriye bir daha buraya ayak basamaz! Kadriye, dondurmay, ehvetli bir hareketle aznda eriterek peltek peltek konutu: Beni niye kartryorsunuz? Son (Pey) size srld. -Murat'a gz krpt-.- Hep byledir bu benim ablara! Suu bir trl kabul etmek istemez! Bu esnada telefon ald. Murat, msaade isteyip dinleyiciyi ald. Daha ilk kelimeyi duyar duymaz, gayr ihtiyar: Hay Allah kahretsin! diye yksek sesle sylendi. Mehul akac konuuyordu. 419 Alo! Murat, sevgilim! Evet... Alo... Kimsiniz? Yeniden mi balyoruz ruhum! Pekl biliyorsunuz. Gene yapayalnz msnz? Allah gibi... Ben mi? Evet!.. Durunuz bakaym! te bu olmad sevgilim!.. Bu (Evet) her zamankine benzemiyor. Sakn yalan sylemi olmayn... Neden yalan syleyecekmiim? Yalnzm, tama-myle... Tuhaftr. (Ak insanlar kr eder) derler. Ben de aksine... Pek ak gz olurum. Kilometrelerce uzakta, duvarlarn arkasnda olup bitenleri grrm... Doruyu syleyin gzmden dmek zeresiniz! Murat Lahavle... diye ban sallad: Peki! Doruyu sylyorum, dedi, iki tane mteri var! Nasl bakaym? Erkek mi, kadn m?

 Erkek... kisi de mi? Evet!.. Olmuyor efendim! Bu (evet) gene... ey... Deminki (Evet) ten... Darlrm ama... Pardon, yanlmm! Kadn diyecektim. Olur. Dil srmesi... Nasl kadnlar... htiyar m? kisi de ihtiyar! Adalet hanmla Kadriye de alkadar olmaa balamlard. Murat onlara gz krpt. Pek ihtiyarlar... Peki! Neden byle tekrarladnz! Az kalsn inanacaktm. Siz yalan sylemesini hi beceremiyorsunuz! Karnz, eer biraz akllysa, sizinle pek mesut olur. Yahut ta pek bedbaht... Yalan beyhude azizim, ben gryorum. Sizi belki bylesi daha memnun eder diye... Benim hangisinden memnun olacam sonra anlarsnz! Misafirlerinizin yalarn syleyin! Yalar. Bir tanesi (16) yanda... teki de. yirmi... 420 Adalet hanm: 35 diye sufle etti... Yirmisekizindeymi... -Adalet hanm tekrarladt: 35 diyorum.- Pardon! Yirmisekiz sene yedi ay... -Telefonu eliyle kapatt, Adalet hanma cevap verdi:- te gene bir (Otuzbe) rakam elde ettik. Bana ait bir kadn olsaydnz kendinize byle gaddarca iftira ettiiniz iin kulaklarnz ekerdim.. Telefona dnd:- Hayr buradaym! Yirmisekiz... Gzeller mi bari? Gzelliklerini nasl tarif etmeli meleim! kisi de mesel sizin sesiniz kadar gzel... kisi de galiba en az sizin kadar insafsz... Adalet hanm, dondurma taban brakp hzla kalkt: Bizimle eleniyor bu musibet! -diye telefona geldi. Dinleyici ekip ald. Franszca sordu:- Alo! Kim var orda... Polis mdriyeti mi? Hayr madam! Bir merakl kadn!

 Tahkikat yapyordunuz da... -Murat'a sordu:- Sa-fo mu bu? Hayr! Ben de bilmiyorum. Bu byle bir aydr devam ediyor! Btn tandklarmn gnahn birer kere aldm. O kadar yalvardn halde adn sylemiyor! Ses sahiden gzel! Size kk bir yardm: Bu henz yirmi yana girmemi bir kadn... Buyrun! Hayrm grn! Amin! Telin br tarafndan: Orada neler oluyor? diye soruldu. Beni pyorlar sevgilim! mdad! Siz onlar pmezseniz yalnz plmenin hibir zarar yoktur. Metin olunuz! Metanet para etmeyecek... Yardma gelmezseniz, i iten geiyor... Murat, bunlar yle tuhaf, yle yalvararak sylyordu ki Adalet hanm da artk zoraki somurtkanln brakt, glen Kadriye'ye uydu. ki kahkaha arasnda: 421 Numara anm! diyordu, bylece tuluata karmal... Mehul sevgili: Gelemem! dedi, Allah muininiz olsun! Mamafi bu imdat istei pek de gnlden deil... Teekkr ederim... Yarn bir arkada da ben bulaym da, burada, kulanz duya duya kendimi ptrp mahsustan imdat isteyeyim! Bir de bu eidini tadnz! Naslm? Sakn haa... Hi lezzeti yok... Hi... Telefon kapand. Murat, dinleyici ylece tutarak, hl glmseyen kadnlara bakt: te bu bir aydanberi byle hanmlar! dedi, af buyurun, birka dakika evveline gelinceye kadar, KGdriye hanmdan pheleniyordum. Ne diye? Benimle eleniyorsunuz diye... Ne mnasebet? armm! Anlayn artk... Peki, ben imdi ne yapaym?

 Santrala sormadnz m? Santraldakilere de ayroa elenoe olmuum. Muhabereyi dinliyorlar da, (Kim telefon etti?) diye, sorarsam, glveriyorlar. Sakn santralda alan matmazellerden birisi olmasn? Byle bir tandm yok... Ben dedelerimizi konforsuz sknt ekerler sanrdm. Meer asl bahtiyarlklar konforsuzlukmu... Televizyon diye bireyden bahsolunuyor. Sizin dtnz bu ekle benzer bir hale maruz kalm biarenin biri ioat etse gerek... Biare! te bu anda bana (Murat)tan daha uygun den isim budur. Adalet hanm, deminden beri dnyordu. Makyajna ramen dnmek bu kadna yarayor, ona akll bir yz veriyordu: Telefon eden, burasn gryor, diye ar ar ko422 nutu, grmesin kabil deil... u kar binalardan birisinde araynz! Kar binalarda m? Hay Allah raz olsun! Sahi! Nedir? Her zaman beni yalnzken yakalyor. Daha dorusu patronlar burada deilken... Bir aydanberi bu kadar tesadf olamaz! te ne kadar budala olduumu artk anladnz! Sizin bir dakikada kefettiinizden ben bir aydan beri hatta phelenemedim bile... Artk Kadriye hanmla arkadalma da bir tehlike grmemeniz lzm... Budala bir kuzudan byle bir ceylna nasl zarar gelebilir, deil mi efendim? Peki, bir dakikada bir ey kefetmek kabiliyetimi n'apalm? te ben o kabiliyetle sizinle arkada olmasn menediyorum. Kuzuluk bahsna gelince: Kolarn her eidi kuzulardan azmadr. -Pek kzm gibi Kadriye'ye dnp kt:- Deminden beri glyorsun! ki lkrd da sen sylesene ifte! Kz, masum bir tavrla boynunu bkt: Murat beyle sizin arkada olmanzda ben hi bir tehlike gremiyorum. Deminden beri hep ikinize baka boka hayal ettim. mrdnz dorusu. Murat, elinin tersini masaya hafife vurdu: Ben arkada diye ite bu Kadriye hanm gibi davrananlara derim, dedi, ne yapsam, bir dondurma daha m sylesem... Yoksa, Melek sinemasnda (Sensiz lrm!) filmi oynuyormu. Saat matinesine davet mi etsem!

Adalet hanm: Dur kzm, hemen zplama! dedi, saat e epey vakit var. O zamana kadar ayakta durursan helak olursun! -Murat'a dnd:- (Sensiz lrm) filmi bizi amaz evldm, dedi, sonra ben meseleyi Safo ile konumak mecburiyetinde kalrm. Derim ki: Bir film varm. (Sensiz lrm!) diyormu. Geen gn Murat beye uradk da... O haber verdi! derim. Sonra bu acaip telefondan da bahsederim. Bizim iki evin adresini de daha imdiden ezberliini biliyor musun? diye sorarm... Galata'423 nn kzlar, telefon makinesini adamn banda paralarlar... Halbuki ne kadar yanl... imdi bunlar sylerken aynada kendinizi seyretmenizi isterdim. Harikuladeliinizden ne ok kaybediyorsunuz... Ve byle glmserken nasl da baka trlsnz? Deil mi Kadriye hanm? Adalet hanm kalkt: Gidelim biz, dedi, bu gevezeyi nerdeyse merak etmeye balayacam. Haydi d nme... Mutlaka el skmak lzm myd? Peki -Elini uzatt:- Bir gece buyrun! dedi, eleniriz! Teekkr ederim! Celil beye bir ey mi diyecektiniz? Evet... Lkin sizin sylemeniz icap etmez! Buraya gelen hanmlara dikkat etmesini tavsiye edecektim!.. En iyisi size yol vermesidir. Lkin azn aradm. Pek ',, memnun! Erkekler mutlaka boynuzlanmak arzusuna ka-[\ vazgeirmek imknszdr. Hoa kaln! plmlarsa, onlar bundan

Murat kapya kadar arkalarndan gitti. Sonra zevkle gerindi. Bu gevezeyi merak etmee balayacam! demiti. Ne olgun kadn! Ne ho!.. Birdenbire telefondaki mehul kz hatrlad. Bir aydr yapt hesaplar altst olmutu. Yahu! Bu nasl bel? diye glmsedi. arlot'un Adalet hanmlarda ne ii olabileceini dnd. Bu dncenin ortasndayken... Tamam! dedi, telefon eden kaltak matmazel! arlot! Zaten gzlerini beenmemitim! Tamam! yi ama! bunlarn burda olduklarn nerden biliyor? Hay Allah kahretsin! diye deta bard. Koarak dar kt. Yordanidis'in odasna, kapy vurmadan girdi. Hademe Koo efendi, bir Makedonya havas syleyerek pencereden bakyordu. Murat, ihtiyatla sordu: Matmazel! arlot, gene gelecek mi? Kim?

 Matmazel arlot! 424 Anlamadm... imdi buradayd da... Eer gelecekse, istedii-kitab aldm. Matmazel arlot burada deildi. gndenbert de gelmiyor. Kim syledi? Hi kimse... Bugn iin (Urarm) demiti de... Yordanidis nerede? Beyolu'na kt. i var. Bre hey Murat bey!.. Bizim oralar hatrladm bre Murat bey... Bizim oralar hatrlaynca trk sylemeden edemiyoruz!.. Yamandr sizin trkler... Ben severim... Gayda olmal ki... Kzlar oynamal ki... htiyar Karada'l kederle iini ekti. Murat dnerek yazhaneye dnd. Pencerenin nnde durup kar binalar gzden geirmee balad. Herhalde bunlardan birisinde, arlot'un bir arkada bulunmalyd. yle ya! siz, gsz, serseri bir kz... akac da... Birdenbire Tuu Allah kahretsin! diye elini yanana gtrd. nsan gzndeki p grmezmi de... Hay ok yaa Adalet hanm! Bu sefer telefon edeni yzde yz bulmutu. Alacan olsun matmazel Reina! diye parman sallad. Ayn binann ayn katnda bitiik yazhanelerde oturuyorlard. Telefon makinesine fkeyle bakt. Ve ilk defa, bu makinenin insana nedense uzaklk hissi verdiini anlad. Bir an oraya gidip kz kontrol etmei lnd. Sonra tekrar telefon etmesini beklemee karar verdi. Reina gzel kzd. Onu bu kadar ihmal etmek pek kaba bir hareket olmutu. Budalalmzla elenmee hakk var! dedi. Alt dudan dileriyle bastrarak bam sallad. ki gn daha geti. Bu mddet iinde Murat Rei-na'ya dikkat etti. Kzda hibir fevkaldelik gremedi. Hsr zamanki gibi karlatklar zaman, saf bir tebessmle ban eerek selm veriyor, bir an duraklarsa Safo'nur shhatini soruyordu. Murat tahmininde hata ettiini san425 maa balam, phelerini gene arlot'a evirmiti. Cuma gnyd. leden sonra dn gece enip makineden karmad bir cevap ltihasn bitirmek zere yazhaneye geldi. Yordanidis'le biraz ene aldlar. Gvur'un -Murat yzne kar da byle sylyor, o da (Trk) diye cevap veriyordu-.- gene tenbeli zerindeydi. Plajlardan falan bans ayor, Murat' da srklemee

alyordu. yle erkek erkee bir dolap balarn dinleseler, hi te fena olmayacakt. Baz baz canndan bile usanan insan olu velev ki gvur, yahut Trk olsun, kzdan da pekl bkard. Otomobil paras benden. Var m bir diyecein? dedi. Tayyare paras olsa bana bakma! Safo istese gidersin! Sen de arlot istemese gitmezsin! kimizin de akl var m? Denize girerdik... Sana o kadar rica ettim. Dn gece beni erken -karmasaydn, bugn istediin yere giderdik. Birader, anlamyorum, bizim patronlar gvur olduklar halde Cuma gn ite almyorlar... Eskiden babam sylerdi, sizler de Yahudilere benzermisiniz! Cuma gnleri hi i grmezmisiniz! Eskiden bir Trkn banda senin gibi pskll bel yokmu. Dn gece... Dn gece, dersin! Fena m oldu? Elenmedik mi? Gene de elenebilirdik. Sekize kadar sabredemedim! Atl kovalyor gibi... Aklma birey koydum mu, yapmadan yapamyorum. Mesel bugn mutlaka plaja gideceim. nallah bir Harao yakalarm da, (Keski gideydim) diye salarn yolarsn! Ben yolmam. arlot duyarsa, sa yolmak nasl olurmu, bana senin kafanda gsterir! Telefon ederse bak ne diyeceksin. Beni burada 426 bulamazsa belki sende arar... (Patron gtrd. Bir mhim ileri varm. Sana da sylemi!) Bu kadar yalan syleyeceime... Bir otomobile atla! Florya plajna git! desem... Umarm ki bu iyilii de yaparsn! Lkin bana birey olmaz. Eer Harao bulamadmsa sana bir de dua ederim... Sahi! Biz (eytan azapta gerek) deriz. Var git! O kaynar kumlarda srn! Harolar akllarn kayp

m ettiler ki, sana raz olacaklar. Hepsi de oktan birer delikanl bulmulardr. Kumda m? Hi zannetmem... ansm bilirsin! Bre gvur! Cuma gn gvurda ans m olurmu? Yazhanede lyiha yazan Trke bakyorum da, bare Trk anslar Florya'da benim gibi akll gvur bekler, diyorum! Byle dedi ve gld ama, Yordanidis gene de keyifsiz gitti. Hava pek scakt. Murat kapy ardna dayad. Makineye kad koydu. Cevap lyihas pek de uzundu. Eer Safo'nun gelmesi ihtimali olmasa, bu scak gnde bunu bir trl gze alamayacan anlyordu. Kz gelirse... Her zaman yapt gibi kapy arkadan srmeler... Giderek, ne ateli bir kadn olmutu. Rumlarda bu hal bir baka tabiat gibi dediklerini hatrlyordu. Yalnz Rumlarda m? Bizim kadnlar da yle... Ayn cins... Akdeniz milletleri... almaa gnlsz balamt ama, yava yava hzlanmt. kinci sayfay tamamlad zaman, srtnn ardn, hafife terlediini hissetti. Zile basp kahve sylemee bile eniyordu. Bir cigara yakarak arkasna dayand. imdi gelse.., Merdivenden ban grecek... Bir tuhaf glmser... Kabahat yaparken yakalanm gibi Canm sevgilim! diye iini ekti. Bu esnada hafif bir kadn l duyarak, dikildi. Hann sessizliini dinledi. lk iittii muhakkak m? Yoksa birisi mi glmt? 427 Odaba Hseyin'in baldz ocukla akalarken ba-zan byle garip sesler karyordu. Kald yerden balayaca srada, bir kap hzla ald. Sonra camlar kracak gibi iddetle rtld. Reina'-nn patronu, bir felketten kayor gibi ban ileri doru uzatm olduu halde, merdivenleri sratle indi. Murat, ksa bir mddet sonra, bu firara benzeyen gidile deminki l birbirine ekledi. i bir tuhaf... Kalk-tt. Grlt etmemee alarak kapya yaklat. Kulak verdi. Bir kadn hkryordu. Hkrtyor, deta bouluyor... N'apacan bir an dnd. Kapya parmayla hafif hafif vurdu. Cevap alamaynca yavaa aralad. Buradan gene buzlu camla rtl kk bir antreye giriliyordu. Asl broya geilen kap aralkt. Murat, d kapy ak brakarak buna yaklat. Reina, yere melmi, ban kanapeye dayam alyordu. Bu alayta garip olan taraf, kzn perian kyafetiydi. Bu perianlk hissinin nereden geldiini Murat evvel kati olarak bilemedi. Galiba beyaz kollarna dklm dalgal salar bu tesiri veriyordu. eri girdi. N'oluyor matmazel? diye sakin bir sesle sordu. Ses sakin olduu halde Reina, dehetle dnd. Murat' grnce yzn tekrar kollarna saklad. Yz ya iindeydi.

Murat, yanna yaklaarak sualini tekrarlad. Kz, gene sarsla sarsla alyordu. Yalnz diz kt. N'oluyor? Bu Rus!.. Bu haydut! Bu canavar!.. Size ne yapt? Bir terbiyesizlik mi? Haydut... Namussuz!.. Murat teselli iin gzel sar salar okad. Baknz bakaym Reina! Ne var canm? Beni ldryor Murat bey... Baksanza... Hzla dnd, sol omuzu entarisinden darya kmt. Hafife kanyordu. Murat evvel hibir ey anlayamad. Yaralanmsnz... Ne demek? -Biraz dikkat edin428 ce bunlarn di yerleri olduunu deta dehetle grd.-Ne yapt bu yamyam sylesenize... te byle... te... Tekrar ban evirmiti. Tekrar hkryordu. Murat, bu aglamadq bir miktar isteri farkederek yutkundu. Hele kalkn! diye belinden tuttu. yle oturun da anlat/n!.. Hayvan herif... Barbar... Durun canm... Bir bakaym... Bakaym diyorum... -Btn vcudunu brakan kz kolaylkla kaldrd. Kanapeye yatrd:- Durunuz... Allah Allah! Sizi srm... Evet! Demin siz mi bardnzd? Evet! Murat, Reina'nn shhatli yznde zorla tecavze uram bir kzn heyecan sarln gremeyince, N'oluyor ikuzum? diye dnd. Salarn toplad. Bakaym! diye bouk bir sesle konutu, pek mi acyor canm!

 Pek... Etimi yedi! O kadar deil... Durunuz... -Bembeyaz omuzu yavaa, okar gibi pt. Arada:- Bunun ilc budur! diyordu. Yapmayn Murat bey!.. Rica ederim... Birey yapmyorum ki sevgilim... imdi geecek... Yapmayn iim bir tuhaf oluyor, baylacam... Sakn haa... Yahut, hele kalknz... Bizim yazhaneye gidelim... Baylacaksanz da orada baylrsnz... Neden? Patronunuz gene gelir... Artk gelmez... Hi gelir mi? yleyse daha iyi... -Kapya bakt:- Siz bir dakika durunuz! Ben imdi il getireceim! Sratle yrd. Evvel d kapy, sonra araln kapsn srmeledi. Bu mddet zarfnda Reina, ban kanapenin kolluuna dayam, ylece beklemiti. Murat yutkunarak yaklat. Yzn, gzlerini kapatp sk sk nefes alan kzn 429 73 << y-> o o O 5 UDZ C J 8 I 1 2 S <0 3 3" CD a . 1 =* 1 1 0. 1 3 1 ' ' H> Q " >n

2 S CD 1 1

9 = 1 l E l s?

co 1 1 1 1 u! ""iLi 1 1 g 1 i o s . -. -C X c 03 3" ?T -2" 5. grrs Ben de !) derim. Neden Telefon p --1 S. 1 1 3-CD O ki " 1 7T ordu S2 . 2."< -1 Q 9 33 1 O f .. I oz: < o ct^ 3" < c evme Sev Def . Kol -s q =; o a -OT a 7r.s 3 =: &2J

J 3. O= 3 -; OT & w CD ned "< 0 <

o 2 3 oS 3

5^ 0 -a ?j ? q cd

7~ CD 3 O 3 (D ^' 7? O CO ' : to D Q % ^ rr X-CQ Q 3 - CD CD O: o. Q mu iyon ,. A< ann akla yle 3D~ ry o 32,^ 3r+ q9^'9-39; Its gl lilisfi

4p- ederi biraz2".

i| Senin rim! yorrr S 2. Q -R seni j ote lar. ( d L 3 Q

2-0 W 0 _ -* n E d.: Poj

' w 3 S< > a 3< OT3 o 5"Cleg udalc . Se 3| CD CQ (Beni luunr Sen 3 o&s -ederiz 3 P3 1 Q. elmiyo beni ^ gn fo'yu

3 < *. 3 "<. Q co c -a O N -o >_ his ft S' S S Sen Belki lnda n sem d Nede to N 3 3 0 | O ?O (Q Q Q: 3 . o. c. o - o : #"5 ^ - Q o H. CD 3 Z ^ 3 3 Q 2 ^ 3 3" 2". o s^ 33 n a -< (Q< 5' CD " 33 er Q onun c o c: 9oca 3 < O 3O

CD 03

> r 9. ffi-

o. 3" 3 Q Q C .0 e rdu 0 ald

pt. bir lm nele Q CD ^ 3|

3 :-Q OT 3 O Si =: o m X OT 7T Q Q. Q ld -^ * Q^ D &-g o q a. 9. ^- tc 5 -a cdo. 0 V -^

olsun... Ben tekrar hisse;aym! Patron jefedersin!3 2 c q ^ R < r co ^ ro e o. o c 3 3 c q 5. ' edin? sin diye... bylemedin? 3 ordu bu ban Murat'v 1 sesler diyeaebile CT? cd 2T -OT C < X = CD S" CQ O i S ' -t- 3' _ 1 "^ 3 O= 9.

' CD -7 a. nsz. Ben C a. a a

X"

CQ N Q.

T - C n' N 3 D CD 3 M' 9- Q ^Sr Q -M Q If < O CD ?cfl : m is! Il?$*? :C? &g S S O: ^ cF'3 fS > y j -* 3 q 1 I ~ 0 Q< ~ 9 , SQ g Sa>5'Sg5 Kars Kars CQ< 1 - C: _ s 3 -a CQ CD CT ^ I 9:3 2 rIIf:i 9- 3 =! Q x- 3 < f ~-^S ! t 3 "< 3P- O-Q 5^ O 3 Q <Qc T = 3 3 3 5' " 055" : c" " ' 0 Q<9. S"< roQc3 2- = ylill < < Q Q a : a O |P Evveli nrsn. r... Sc e bitir smek?cd - =; 9. -0 -co a ^ O: F is- : 3.5 S ' '3 L eselc lk hi SE : co<^ 0 32 g) ^ CD Q O CD (To r _ o. Q c ^ 3 5 9.^3 yle sS Q -1 5 a? <Q - tt> < 3 Q T" 3 S co^Q <9<^ _^ ~ ~ ' >9 . ; n 3^' 3 c?a cd - S - i SSoQ 3 X a a - = coQ> :

_ ~ r* Q.X-C' rleri na!.. m c O- ?' CO a a3 'f: ?r O > ^ CD -

bir tesa< mi Saf 15 3-2. (t 0 5

3 _ < 3T " ' O 3 : 3 Q 3 X- q 0 3 o co ;

2 Q. < Cr f- : 3c1 D :" 2V D" 3 " q3nw

O" C: CQ Q r - o N

38 if <

^- CT _ " 3-

03 5-CD

CD 3

^ CD 3 Q Q 3 O 9j?ra ' E N O meselesin CO C: C N C 3 CD > ?! 1 . ?r n >a fa 3T CD ^ CD ;S c? : rr ~' CD CD X" o3 3 cd" ?r-< 0 a < -^ *n Q 'kuyormu Q . **s . Q. = C 3 y- -1 Q. OT = _ C Q -1 3 C =S -W T O < o -i gi 3 | o co 7f< OT U. ^" *^ 9CD rr 3- V3 S S-c o3" X- Q Q 3 3 r-t> T <* v^ = =f-Q ~ _ 3 -_ O: =E 5- o3 5-S ^ co 0 O: " O CD a 3~ Q I P CD

~ cd 3

Q3 S? S1 S o 2.

Artk ) y-by-

CD -^ Z /> 3 Q t 3

= N CO O: iii C: CO C Q I3f CD O %I o - o. k O W o ca< N 3 CO r1. . DII*I5 Q. n 2 (D """ S CD

-co a S*I2Fl I I Et 3 CD O s. CD (0 N e-rrSOZro 3S ^ 3 <2. Q. Q Q C CO CO CD HH ^ co 3 F. 2 F < UHl!ltlii|Hliflii!illU?!l!il1 K t i? I |*SH!!Iilir ;il!l!lil llililt! i! llStlll * 5CD N CD N O <J> D 3

2aS^ _. < o. 5- CD CD 3 Q. ~-cq'< ? < 2. "<. <n ^iffgiflifi &S CD cd a 35m r* m -CO Q 2. =r 3 Q; CD CD 2. S. -CO QF 2 CD ^-. X rf X CO cr 9. a> 3

3 9. 2 3 -co c

CO ^ Q _. 7C Q CD

-o ox*

'"

cp_ cr S. co_t" =j. o 5. Qcr 9-,

S? S* ? I 1 15 - 2 CD m CO N CD < Q. O - 2 3". CD -cocdSiI < 2, 2 bg o CD 3E "oj -*. CD CD " Q .

Q -CO

5" "8 O

S CD

O, "S. T ac CD O CD TI Matmazel kontrol eder. Alelhesap birey ister misiniz? Hele ii bitirelim de... Ka gne kadar bitmi olmas lzm! imdi lzm... Yarn lzm... Ne kadar acele olursa o kadar iyi... Peki! Hemen balar msnz? Bu akam! Makinemi darya veremem. Burada sizi bekleyecek bir adamm da yok... Ben bizim makinede yazarm. Celil beyin eridini ne hakla kullanacaksnz. Makinesinin anma pay iin kendisine mnasip birey vermeyi mi dnyorsunuz? eridi ben alrm... Anma pay iin Celil beyle uyuurum. Meraklanmayn. Kimseye zarar vermek istemem... Murat, Reina'nin kanayan omuzunu hatrlayarak yzn buruturdu. Herif pek kuvvetli grnyordu ama, u anda midesine bir direkt indirse de, herif iki kat olurken eneye bir de aparkat yaptrrsa, tabanlarn gkyzne dikeceine de gveniyordu. Bunun yerine glmseyerek selm verdi: Msterih olun. Kimseye zarar verecek deilsiniz! , ellier mektup, ellier zarf yazmak artiyle drt gece srd. Reina, yeni sevgilisine mutlaka yardm etmek istedii iin pek de zevkli geti.

Akam olup handa el - ayak ekilince bir ie rak ve yiyecek eyler aldrmlar, karlkl itikten sonra, bi-ribirlerine yardm ederek keyifle almlard. Her yir-mibe mektupta, Murat, kza Celil beyin gzel mvekkillerini bitiik odada nasl kabul ettiini, orada onlarn dertlerini nasl dinleyip nasl teselli verdiini gstermiti. Son gece, kz evine brakrken: Yarn paralan alyoruz, sevgili ortam, demiti, bakalm bana ne hediye vereceksiniz! 434 Hem siz kazanyorsunuz! Hem beni bedava altryorsunuz... Hem de bir hediye... Aman yarabbi! Olur mu? Paray yar yarya bleceiz. Sen deli misin? Darlrm... Sus bakaym!.. Hayr! te ikisini alnz desem kzmaya belki hakknz olur. Yar yarya diyorum. On para almam! Ben para canls kz da deilim... Elini ceketinin altna sokup Murat'n etini tuttu:Ben seni istiyorum. Ben baka... Bizde kadnlar byle eylere karmazlar. Haydi imdi yat da... Ertesi gn patron'un hizmetten memnun olup olmadn Murat bir trl anlayamad. Gene ayn emniyetsiz baklar, somurtkan yz... Kontrol ettiniz mi matmazel? Evet canm! Veriniz msynn hakkn... Bir yanllk olursa sizin cretinizden keserim. Veriniz dedim ya... Olur. Herif pantolonunun cebinden bir deste bankanot kard. Altm lira ayrd. ki kere sayd: Saynz! diye Murat'a uzatt. Murat, desteyi cebine sokarak: nc defa saymak uursuzluk olurmu, diye gld, teekkr ederim. Saynz! Sonra eksiklik kabul etmem... yleyse fazlas da bana kalr... Btn fkeli grnnze ramen sizi beendim msy! Allahasmarla-dk... Herif bakakald ve Murat karken Rusa bireyler homurdand.

Murat koridorda, daha fazla gld: Amma da tip haa, dedi, bunlar Bolevikler tevekkeli siktiretmemiler... le tenhalnda Reina'y var kuvvetiyle zorlad. Yahudi kz, lacak ey, ciddiyetle para almak istemiyordu. Murat aresiz kalnca: yleyse bu akam sizi davet ediyorum, dedi, beraber gezeriz! 435 Bir artla... kimiz... Saf o gelirse ben gelmem! Peki! Murat Adliye dn bir manifatura maazasna urad. Bir kombinezon, bir i pantolonu, bir sutyenden ibaret iki takm ipekli amar ald. Birisini geerken nianc dkknna urayp Safo'ya verdi. O akam bir ii kt iin saat onbirde gelemeyeceini syledi. Kz. paketi yoklayarak : Nedir? diye sorunca, sk sk tenbih etti: Sakn burada, ama! Evde bakarsn! Ayp olur. Karmam! Nedir? Evde bakarsn. Yarn da bunlar ltfen giy... Olur mu? Patronlar gittikten sonra Reina'y yazhaneye ald. Kapy ierden srmeledi, soyup hediyelerini giydirdi. Bu pembe i amarlaryla kz o kadar cici birey olmutu ki, Murat, bir an, k olmaktan korkarak gzlerini yumdu. Yerdeki amarlar aoele toplayp: Haydi sevgilim, diye bouk bir sesle rica etti, alktan lyorum. Ben de... Evvel eve urarz. Bu gece gelmeyeceini sylersin.. Seni bu gece annene bile brakmam... Haydi... Bilmem ki... Kzarlarsa... Hayr! Hayr! Gideriz! Novotni'de aalarn altnda bira itiler. Murat, bu geceyi nerede geireceklerini dnrken, Tarabya'daki oteli hatrlad. Bir aralk rehberde adresi buldu. Telefon ederek, denize bakan balkonlu oday hazrlamalarn emretti. lk aylarda olduu gibi artk para arttramyordu. Aktan kazand bu (60) lira kendisini o pis kahvehane odasndan kurtarmaa pekl yardm edebilirdi. Fakat Reina'nn sayesinde kazand para

ile, iinde her zaman oturaca -Belki Safo'yu da gtrp oturtaca- bir yeri demek istemiyordu. Safo'yla ilk defa kaldklar bir otele ondan gizli bir baka kadn gtrrken zerre kadar hicap duymad halde, para hususunda byle garip he^ 436 saptar yapma hi yadrgamyor, hatta pek ciddi, pek erkeke buluyordu. Otomobilden otelin nnde inince Reina burasn hemen tand. in tuhaf: Yordanidls'in oteli! dedi. Buraya Rum delikanls ile beraber geldiklerini, bu suretle anlatm oldu. Murat, buna kzacana ayrca sevindi. Reina, Safo'ya ihanet ediyor bile saylmayacak bir basit elence arkada olduunu, bylece her frsatta har trlatmakla Murat'n yreini rahatlatryordu. Gene balkona kk bir sofra kurdurdular. Bu sefer gramofona falan ihtiyalar yoktu. Kapy daha imee balamadan srmelemiler, dnya zerinde babaa kalmlard. Reina, byle sralarda yarn sabah dnmeyen, mnsz mevzularla insan yormayan nefs bir krpe kadnd. Hele biraz daha yumuak olsa... lle cannn yaklmasn istiyor, bunu dpedz syleyeceine, arkadann cann hi insaf etmeden actarak mukabele mecburiyetinde brakyordu. Mamafi, bu tatl didimeler arasnda Murat, birok acaip eyler de renmedi deil... Bir kere, kendi yazhanesiyle Reina'nn yazhanesi arasnda tahmin edilmez bir akrabalk vard. Patronun karsnn kk kzkardei iki sene evvel, bir mddet Ce-lil beyin metresliini yapmt. Reina bu metres hayatnn maddi artlarna vakft. Evvel, bin lira pein, sonra her ay yz lira.. Bu kadar gzel mi? Sen ne diyorsun seri!.. Ben bile sevdalanyorum... yle gzel kadn olmaz... Hem gzel, hem akll... u halde bizim patron, senin patronun bacana oluyor. Bacana m dersiniz... Durun bakaym! Evet. Sizde, kardeinden sonra ablasna nikh der mi? Hayr... 437 Der... Dmese Celil bey bizim madama ey eder miydi? Hay Allah mstahakknz versin... Bunu da nerden biliyorsunuz?

 Veklet cretini byle demiler... Hangi veklet cretini... Bizim madamn husus ileri vardr. Patronun ilerinden baka. Patronun ilerine de yardm eder. Eer madam yardm etmese, biz c tane bankann daktilo tamiri ve daktilo temini konturatolarn nasl elde ederdik... Ama madamn ileri daha salam... Reina'nn anlattna gre madamn fikri icad vard. Piyasay her gn yoklar, uzun vadeli hesaplar yapar, mevzuu tayin ettikten sonra, etrafndaki mklt bertaraf edecek, iin seyrini kolaylatracak vastalar hazrlar, sonra giriirmi. Halen, sermayesi az fakat kr ok iki tane fabrikas varm. Birisi makara, dieri, krek kazma fabrikas. imdi de bir baka iin peindeymi. Reina: Madam yamandr, diyordu, o kadar ok erkekle yatyor. Baka kadn olsa, parmaklarn sayma arr. Bu sanki akllar yatakta buluyor. Her erkein aklndan biraz alyor. Zevkini bilir. Lkin akln hi kaybetmez... imdi bir Bulgar mhendis peydahland. Gzel adam... Lkin biraz saf... Tam bizim madamn istedii tip... Kz kardei? Kz kardei madama hi benzemez. Hovarda kadndr. Madamla elenir. Ablam donunu kardka akllanr. Ben tersine aklm kaybederim... diye gler. Patronun haberi yok mu? Olmaz m hi? Lkin madam beni kskanmaz, msy de, madamn iine karmaz... Geiniyorlar. Fena deilmi... Madamn kz kardei beraber mi oturuyor? Hayr... Ayr... Nasl bilmiyorsun? ili'nin en mehur paras... Gecelii iki yz lira... te ondan bilmiyorum ekerim... Seni buraya arlot mu yerletirdi... 438 Evet... arlot'u nerden tanyorsun? Adalet hanmn evinden... Haa, u mesele... arlot hl devam ediyormu.

 Ediyor. Sen? Ben oktan beri braktm. yleyse patron aylktan baka birey de veriyor. Doru syle... Fazla mesai yaptn zaman... nanmyorsun ki... Ben para eanls deilim. Patron iin de mi? Patron baka... Lkin o huyu olmasa kibar adamdr. Eli ak... Anlyorum... Sizin madam dorusu merak ettim. Geenlerde gelmiti. Yannda Mhendis... Bir ev rak tetkik ettiler. Bir eyler yazdlar. Senden gizli mi? Gizli deil... Madam beni sever... Kardei bize gelmiyor mu? Bu yaknlarda gelmiyor. Bir ii olursa urar... Ama grmelisin. Biz onun kestii trnak olamayz... Hele yalane... Senden gzel kadn m olurmu? Reina, serholukla daha baygnlaan gzlerini kibirle szd. Murat, ertesi gece, vcudndeki muharebe izlerini Safo'dan saklyabilmek iin akla karay seti. IV Tesadf Murat' daha fazla merakta brakmad. Bir hafta sonra Reina'nn patronunun karsyle tantlar. Kadn, Reina'ya gre krk yandayd ama, en insafsz bir insan bile otuzdan fazla tahmin edemezdi. Gzleri ilk bakta siyah gibiydiler. Halbuki bu siyahlk uzun, kvr439 ck kirpiklerinin glge oyunuydu. Hakikatte kadnn gzleri koyu ini yeili renkteydiler. nsan, onlara bakarken srtnda korkuyla kark bir lezzet rpermesi duyuyordu. Gnete hafife yanm gibi esmerdi. Fakat en dehetli taraf, ciddiyetle bir kan kaldrp konumas, bir sualden sonra ayn ciddiyetle cevap beklemesiydi. Murat, ilk his olarak: Bu kadnda zaaf namna hi birey yok mutlaka... diye dnd. Yannda, Reina'nn (Bulgar mhendisi) dedii uzun boylu, biraz kamburumsu bir delikanl vard. Delikanl o kadar psrk, yorgun grnyordu ki, bu kadn, bareyi bir kerecik arzu ile pse cann alverir dememek elden gelmiyordu.

Murat, bu frsattan istifade ederek kocasn, karsnn yannda bir daha tetkik etti. Msy Aleksi Petro Ka-razof, henz rtu edilmemi kabataslak bir heykel gibi oturuyordu. Kendisine ait olmas lzm gelen bu harikulade kadnn mevcudiyetinden bile haberdar deil denilebilirdi. Yalnz iki kere lfa kart. kisinde de acaip Fransz-casyle Murat'a sonuna kadar gvenebileceklerini temin etti. Reina'nn sonradan sylediine inanmak lazmsa bu tezkiyede, mektup iinin memnuniyetinden ziyade, daktilosunun sinirlerini teskin etmesinin teekkr borcu varm. Madam Karazof, Murat'a bakmyor, yahut grmyor gibi, birka kere bakt. ki ay i var msy... dedi, birisi bir tescil muamelesi... Dieri bir bor senedi... Evet madam... Madam Franszcay herhangi bir Fransz kadnndan, hem de yksek tahsilli bir Fransz kadnndan daha iyi konuuyordu: Bir kk imalathane ayoruz. Mhendis efendiyle ortak... Herey tamam. Mukavelede tamam... Her-ey... Mahkemede tescil ettireceksiniz. Ticaret odas ga440 zetesiyle iln ettireceksiniz. Masraflar bize ait ne istiyorsunuz? Usul Msy Karazof biliyor... Braknz msy Karazof'u... O hi birey bilmez... Msy Karazof homurdand. Ne dersiniz... Bu fena bir usul... ark usul... Pekl... Geen sefer, bir baka efendiyle bu i iin 40 lira vermitim. inize gelir mi? Ben otuz diyecektim... Yanl... Bilmiyorsunuz. Ben de fazla verdiim (10) liraya zlecek insan deilim. Balarken karsndakini zmemee uramak iyi tezghtarlk saylmaz. te size bu da bir ders... Mersi Madam... Senet iin de ayrca 20 lira veriyoruz. Noterde hazrlanm bir bor senedini Noter ktibi ile vereceimiz bir adrese gtrp imzalatacaksnz... Bir hanma... Ofur mu? Olur.

 Pekl, yarn saat kata serbest olabilirsiniz? Murat, not defterini kard. ten sonra... , nihayet buuktan sonra... Icabederse Celil beye benim iimi grmek zere ayrlacanz syleyebilirsiniz. Ahbabmdr. Lzum yok. buukta serbest olacam. Notere gidiniz. buuk iin randevu alnz... -antasn at. Evvelce hazrlad pek belli olan bir miktar para kard:- Buyrun... Masraf iin... stemem madam... Ben derim. Sonra hesaplarz... Madam Karazof ilk defa Murat' tepeden trnaa szd. Bu sze inanm olduunu belli eden bir hareketle ban sallad: Mamafi, alnz, dedi, prensip meselesi... Benim iime benim param... Masraflar yazarsnz. Gene de hesaplarz. 441 Peki... imdilik bu kadar. Senet ii olduktan sonra tes-oil iine geeceiz. Mersi msy. Franszcay gzel konuuyorsunuz... Ya, siz madam?.. Evet.. Ben de iyi konuurum... Orvar msy.. ll bir glmsemeyle grmenin bittiini anlatt ve derhal mhendise dnp galiba Rusa bireyler sylemee balad. Murat: Dehet mi dehet... diye mrldanarak dar kt, Bolevikler bunu siktiretmekle sahiden iyi yapmlar... Bir kere insana dman oldu mu Vallaha bitirir... Ertesi gn saat te, Noter ktibi ile beraber Kurueme'ye gittiler. Ellerindeki adresle aradklar kk bulmak kolay oldu. Kapy smkl bir ahretlik at. Ziyaretileri uzun uzadya pheli pheli szd. Beyefendiye haber vereyim de... deyip kanad suratlarna arpt. Murat, psrk Bulgar mhendis ve dehetli beyaz Rus kadn ile ahretliin beyfendiden bahsettiine baklrsa evli bulunmas icap eden bir Trk hanmnn ne mnasebeti olabileceini dnd. Biraz sonra kap tekrar ald. Alt katta bir bekleme odasna alndlar. Oda pek fakir denmiti. Burada, fakirlikten ziyade, bir pasakllk, savrukluk, hatta pislik gze arpyordu. Nihayet ieriye:

 Safa geldiniz... diyerek bir kranta adam girdi. Srtnda kirlice bir pijama vard. Matrutu. Kr salarn alabros kestirdii iin insana bir zabit yahut asker mtekaidi hissini veriyordu. Senet hazr m? diye sordu. Evet... Verseniz de imzalatsam... Buraya terif edemezler mi? Yahut biz yanlarna gitsek... Binba Rfk bey -Murat sonra rendi- bir an dnd. Noter ktibine, akalayor gibi: 442 Vallaha birader... Peki... diye mansz bir surette glmsedi. Biraz sonra, ieriye bir kadn deil devanas, bir de-vanas deil esans dengi girdi. Murat'n pek te alk olmayan burnuna ayn zamanda birka eit baygn koku arpmt. Kadn o kadar uzun boylu, o kadar iman, o kadar azametliydi ki bu vcut ve bu azametle hibir erkekle yatmaa raz olamaz gibi geliyordu. Veriniz bakalm... diye hmla katlara saldrd. Her admda tahta evi zangr zangr sarsyordu. Pencereye gidip okumaa balad. Ar imanl, okumn bilmesine imkn yokmu zannn uyandryor, seyircilere kad ekip almak arzular veriyordu. Murat'a grnen sa elinde kocaman tal iki yzk vard. Okumay bitirince, baheye bakarak, kad sol eline hafif hafif vurarak bir an dnd: Kark bir i... diye sylendi. Rica ederim Semra... Bunu grmedik mi? Hi birey grmedik... Ciddi deil bu... Rica ederim!... Anlattm ki... Ne anlattn? Sanki akln erermi gibi... -Kocasna dnd. yle bir bakla bakt ki, Murat, bu kadnla evli olan her erkein o erkek Koca Yusuf Pehlivan bile olsa byle baka dayanamayp eriyeceini korkarak dnd:- Kadn ok gzel... i kartran da budur... Canm kadnn gzelliinden bize ne?. Kadnn gzelliinden mi? Budala... Btn gzel kadnlar ahmak olurlar... Hepsi...

 Rica ederim... Peki... imzalyorum. Lkin sonra ziyan gelirse karmam... Zarar senin olur. Hesapladk ya... Sen karar vermitin... Ben karar verdim. Evet... Kadnn o kadar gzel olmas hesapta yoktu. Neden orospuluk etmiyor anlamyorum. Rica ederim... Rica ederim Semra... Peki, peki... -Ortadaki masaya yaklat:- Neresi imzalanacak? 443 Gayet gzel gayet ilek, bir Banka direktr kadar alk hareketlerle imzalad. Halbuki Murat, byle kukulu insanlarn asl imza atarken tereddt geirdiklerini grmt. Bu kadn bir kere (Peki) dedi mi, demek bitti... Efendilere kahve iirelim. Teekkr ederiz. Hemen gideceiz... Kahve... imdi... Olmaz... -Kocasna herhalde bir Balkan lisanyle bireyler syledi:- Anladn m? Murat'la Koca da ahit olarak imzaladlar. Kadn: Bana msaade efendiler, diye glmsedi. Pas-yans ayordum yarm kald. Ciddi bir mazeret saylmasa da hi olmazsa yalan deil... Demeleri inleterek kt. Murat, fal amak iin kulland iskambil katlarna acyarak, rahatsz rahatsz iini ekti. Kahvelerden sonra evin efendisine (!) veda ettiler, Adamda bir tereddt, bir tel seziliyordu. Nihayet cann diine takarak Murat'a yaklat. Kulana birey syleyecek gibi uzanarak, gizlice iki zarf uzatt. Nedir? Alnz rica ederim... Kusura bakmaynz... Madam grecek misiniz? Zannederim... Hrmetlerimi ltfen sylersiniz. Ltfen... Bu hrmetleri sylemekle, gizlice verilen zarflarn ne mnasebeti olabileceini dnerek Murat, ald. Erknharp Binbas Rfk bey yalvarr gibi: Kusura bakmayn, dedi, birisi size, dieri efendi

kardeime... Niye zahmet ettiniz... Biz cretimizi almtk... Biliyorum... Lkin hanm yle istiyor... Gle gle... -Sonra birden dikildi galiba mutfaa doru bardi:-Veli... nerdesin eolu eek... Sesi artk sert ve dikti. Belli ki emirbere hitap ediyordu. Murat'n glmesi tuttu. 444 Tramvay caddesinde zarflarn ikisini de kard: lerinde ne olduunu ben de bilmiyorum arkada, dedi, been bakalm... Noter ktibi gzyle kararlayp daha iman gibi duran ald. Bahsa var msn? diye sordu. Neye? Bahsa,.. Ne bahsi? Bunlarn ikisinde de ayn miktar para var. Hangimiz tam adedi yahut, en yakn sylersek ikisi de onun olsun... Teekkr ederim kardeim... Ben hisseme razym... Seninkini alamam... Efendim? Alacan ne malm? ans meselesi... Ben de gvenirim... Daha iyi sylediniz ya... On lira var. Beer duble birasna... Beer lira vermilerdir... Biz Noterciyiz... Byle neler grdk. Kabul... Beer dublesine... Onar lira vard. Noterci, zarftaki btn paray, zarftaki btn paray deil, cebindekileri de beraber kaybetmi olsayd bu kadar zlmezdi. Ben duble ieceim, diye tvbe eder gibi ko^ nutu, siz sekiz duble iiniz... Neden canm?

 Bu kafa... -akana sert sert vurdu:- be duble imee lyk deil... Bu kafa eek kafas... Haa huzurunuzdan... Eek... -Murat'n koluna dosta girdi:- Lkin ne kadn karde, dedi, kocasyle yatarken hovardasn teki tarafna alsa heriflerin biribirlerinden on sene ha-ber olmaz... Karyolada m? Demelerin ekecei pheli... Bunun somya tellerini henz haddehaneden ekmemilerdir. Byle mahlk olduunu bilmezler de... Lkin madam Karazof iin sylediine bayldm. Sahi o kadn niin? deil mi? 445 Bunlar oniki bin lira bor mu alm oluyorlar? Bir oniki bin lira var... Ne bileyim.. Karaky'de tramvay'dan inince Tokatl'ya girdiler. Noter ktibi szne sadk olduunu ispat etti. Murat'a sekiz duble bira iirdi. Mesele, Muratn, zannettii kadar kark deildi. Bir papye karbon, makine eridi, stampa atlyesi alyordu. Atlye esasta ortakt. Bulgar mhendis. Madam Ka-razof, bir de Erknharp Binbas Rfk bey... Binba Rfk bey Binba olduu iin kendi tabiriyle aa soyuna-myordu. Bir senetle kars -ok zengin olduunu Murat sonradan renmiti:- 12 bir lira borlanyor, dier bir senetle Rfk bey, atlyenin 12 bin liralk hissesine ortak oluyordu. Bu atlye, Erknharbiyey-i Umumiyede Levazm mdr olan Rfk beyin yardmyle ordunun bilom-le popye karbon, makine eridi. Istampa ihtiyacn karlayacakt. Reina'nn kanaatna gre madam, koyduu sermayenin muayyen bir mddet zarfnda, tasarlad krnt alr almaz bir hissesini dier ortaklara satacak yahut, dier ortaklarn hissesini alacakt. te bu ikinci al verite, Semra hanmn niin kullanmadna at asl tatl sanatn ortaya koyuyordu. Kadnl sayesinde alacam ucuz almakta, satacan pahal satmaktayd. Murat, sicil-i ticaret muamelesini ksa zamanda ikmal edip sicil-i ticaret gazetesinin ilnlar ihtiva eden saylarn getirdii akam, madamla hesaplatlar. Masraf parasndan Murat'n zimmetinde (780) kuru grnyordu. Madam buna hem at, hem de gld: Masraflar biraz iirebilirdiniz, dedi, bunu eritip, farkna vardrmamak iin bizi be on lira borlu karabilirdiniz... Acemisiniz? Dolandrclk m? lnceye kadar da acemi, kalacamdan korkuyorum madam... Pek irinsiniz? Deil mi matmazel Reina? Bunu sorar sormaz kza, el gzleriyle dikkatli dik446 katli bakt. Reina da budala gibi hem kzard, hem de gzlerini kard. Tasdikinize teekkr ederim matmazel... -antasn at:- te size vadettiim 50 lira msy.

 40... Rica ederim. Bir kadn nasl oluyor da, yalanc karabilirsiniz... Ben dn sylediimi bugn unutacak kadar bunamadm. Pardon... Dediniz ki... 50 dedim. te size elli lira... 780 kuru... Onunla da bizim matmazele bir kk hediye alrsnz. Bunu sylediim iin ayplamayn. Erkeklerin fazla irinleri byle kk itinalar bilmezler... Ve apkn bir hareketle Murat'n enesine parmj-n vurdu. ini ekerek: Ah, her zaman byle bakabilseniz yavrum... dedi. Msy Karazof, bu sze kahkahayla gld. Murat msy Karazof'un gldn bu suretle ilk ve son defa grm oldu. > Madam Karazof'un iinin neticelenmesi PeremD gnne rastlamt. Reina akama doru bir aralk Murat' koridorda tuttu: Bu gece gene o otele gidiyoruz... dedi. Bu gece mi? mkn yok... Neden? Safo gelecek? Perembe gecesi mi? Hastaym, diye bugn dkkna gitmiyor. Peki, ben... Sen de yarn gece ekerim. Hayr... stemiyorum... yleyse... Bak n'aparz. Ben imdi izin alrm. Savuuruz. yi ama, byle bir eyi sana yapsam ne dersin... 447

 Bana m? Bana yapmazsn ki... Deil mi? Sana yapmamak iin bakasna yapmamalym. Zaten biliyorsun... Sz verdim. Safo'yu yaknda defedeceim. Hani nerede? Yaknda... Canm skyor... Bu sz doruydu ama, Safo iin deil, Reina iin... Murat hakikaten sklyordu. Ne yapacan da bilmiyordu. Eskilerin (Komuda zanparalk olmaz..) szyle neler demek istediklerini ancak bu haftalar da anlamt. Kz pek srnakt. Belki esasnda bu kadar srnak deildi ama, patronun gayr tabii hareketleri zavally rndan karyordu, kurulmu bir bomba gibi Murat'n tepesine musallat ediyordu. Bu gidile mnasebetlerini Sa-fo'dan saklamann imkn kalmayacakt. Hele yrtcl bsbtn tahamml edilmez bir hal almt. yle ki, Murat bu scak havalarda, yakas mmkn olduu kadar kapal, uzun kollu fanileler giymek mecburiyetini hissetmiti. Gece, Safo'yu Nesibe'lere gtrd. brahim Riza boanma davasn henz bitirmeden yeniden yenice evlenme projeleri kuruyordu. Esasna baklrsa olann pek kabahati de yok gibiydi. Vaktiyle bir mddet beraber yaad ve adna ksaca (Sar kadn) dedii bir hanmn ilk mi, nc m, kanc kocasndan olan kz artk bym, evlenme ana gelmiti. Kadn bu kz brahim Rza'ya vermee raz grnyordu. Nesibe ablay: Daha neler? Sen kzlba msn kfir?., diye sahiden rkten bu kusur, kocas Nuri'yi bilkis fkr fkr gldryordu: te akll anne diye ben buna derim diyordu, yle ya, cierparesini gz kapal vermiyor. Herifi bir gzel denemi. Kusurunu, marifetini renmi... brahim Riza, evvelce ballandra ballandra anlattklarn oktan unutmu, yz kpkrmz itiraz etmekteydi: Yahu... Sen mslman deil misin? Kadnla ara448 mzda birey yok diyorum. Yemin ediyorum. Canm... Ben var m diyorum... Klbk olduum iin karma kar gelemiyorum da... Abla... Vallah billh, bizimki arkadalk... Haydi oradan... Hseyin'in dnnde ben grmedim mi? Ne gzel arkadalk... Kadn yiyecektin neredeyse...

 O beni... Tvbe yarabbi... Arkadalk diyorum size... Kz ka yanda? Onu... Nuri atld: Bir de mrebbiye tutacaz... Fransz mrebbiye-si... Bilmem, Murat'a sorarsan (Stnine ister...) diyor. Sen tandn zaman kz ka yandayd? r Ben mi abla? Sen elbet... Nuri efendi deil ya... Allah gstermesin... Bilmem ki... u kadarckt. O nasl l... Ya yok mu bunun? te kkt. Bir gn (Annemi boacaksn..) diye alamaa balamt. Hay Allah mstahakn versin... Utanmaz... Canm... akalayorduk biz... Brakn... Ben kzyorum... Siz hep delirmisiniz... Murat'la Safo, dnte ekseriya kaldklar Galata otellerinden birisine gittiler. Otelci artk onlar tanyor, her gelilerinde yatak araflarn deitiriyor, Safo'ya Rumca taklyordu. Safo, bu gece pek neeliydi. Nee ona yarayor, ol duundan daha krpe adeta kk bir kz haline getiriyordu. vey babas artk iyiden iyiye pheleniyormu. Neden? Benimle konutuundan m? Seninle konutuumu biliyor... yleyse... Baka mesele... Geen gn sarhotu. Kz, dur bakaym... Senin bana bir i geldi mutlaka... dedi. 449 F.: 29 Nerden anlam?

 Gzlerimden. Ne varm gzlerinde... Baksana altlan simsiyah... O baka trl sylyor. Gzlerin deli gzne dnm orospu... diyor. Annen... Annem, byle eylere aldrmaz... Annem kocasndan ihtiyar... Kocasnn dayan yer... Hizmetini grr... Sonra da sabaha kadar durmadan... Hele edepsiz... Yoksa gzetliyor musun? Nesini gzetliyeceim. Bilmediim birey deil ki... Odalarmz yan yana... Duvar da ince... Hi te ekinmezler... Komular bile duyarlar da sabahleyin anneme taklrlar... Pekl... Demek byle... Olsun aldrma sevgilim... Biraz daha sabredeceiz. u oda meselesini halledemedim. Eya alacam. Pek fenasn ben beenmiyorum. Pek iyisine de gcm yetmiyor. Hi zlme... Ne dedim? Gebe kalncaya kadar byle yaayacaz. Gebe kalrsam o baka... Haydi gebe kal artk... una bak... Benim elimde mi? Ne bileyim?.. Kalmadm iyi... Beni gtrsen, orada artk altrmazsn. Tabi... O zaman da 35 lira bizi zor geindirir... Ben stste 50 liradan fazla kazanyorum. Maatan bakas hesaba katlmaz. Ben sana ba bels olmak istemiyorum ki... Ben sana zevk vermek istiyorum. Benden usandn Allah bana gstermesin... Ben senden lnceye kadar usanabilir miyim? Usanma sakn... Erkein kadndan usanmas berbat ey... Ben vey babamdan biliyorum... Annemi ald zaman, annem daha genti. Bir szn iki etmezdi. imdi nasl dvyor.. Ben anlyorum. (lsn..) diye yle dvyor. Hem de kskanlk numaralarna getiriyor da vuruyor sopay!.. Annem eskiden Galata'nn en gzel ka450 rsyd. Btn Galata peindeymi. Babam kskanlktan verem olmu da lm. Annem arada srada

alar... (Babana yaptm ekiyorum...) der. Herifin kendisinden usandn bilmez mi? Bilir. Kskanlk numaralarna getirip dmesinin (lsn) diye olduunu bilmez mi? Bilir. Lkin bunu ak aa syliyemiyor. (Erkektir kskannca der kzm...) diye hem beni hem de kendisini aldatmaa alyor. Sen sakn benden bkma olur mu? Senden mi? Hem benden bkma, hem de beni kendini hasta edecek kadar kskanma... Zaten ben seni kskandracak birey yapmam ki... Murat, bir an Reina'y hatrlad. lk defa vicdan azabna benzer birey hissetti. Tpk Safo'nun biare annesi gibi hem Safo'yu, hem de kendisini aldatmak iin kza smsk sarld. Ve oda iini biran evvel halledip bu sadece aktan, samimiyetten ibaretmi gibi insana, biraz da korku veren kk kz karanlk Galata'dan ekip gtrmei, ayn zamanda kendisini de Reina denilen o sar sal budala beldan kurtarma tekrar kararlatrd. Bir defetsem... Tvbe... Bir daha bakasna da bakmak yasak... Madam Karazof kadar gzel bile olsa... Yasak... Ancak sabaha kar uyumulard. Onbirde kalktlar. Onikide yemek yediler. Birde Safo dkkna gitmee mecburdu. Murat onu. Galata caddesinde, camekn da olmad iin kendisine pek mdafaasz gibi gelen, nian dkknna brakt. det ettii zere, patronuna: te sana bir tamam teslim... dedi, akam parmaklarn sayp geri alacam... Noksan karsa keyfine... Bunlar parmaklarndan noksanlanmazlar olum... Benim kz da yreinden noksanlanmaz eminim... Ayaklarn srkleyerek, yorgun, uykusuz dnd. Bir mddet nereye gideceini tasarlamaa alt. Gene en iyisi yazhaneye kmak, Celil beyin misafir odasndaki yumuak kanapede akama kadar uyumakt. 451 Byle de yapt. Ceketini kard. stne rtt, ban iki Dstur cildine dayar dayamaz uyudu. Birden sramak istedi. stne birisi abanmt. Gzn anca, evvel Reina'nn krmz dudaklarn grd. Glmsedi: Rya gryordum. Kimi? Seni? Haydi yalanc... l gibiydin... Biraz seyrettim de iime korku geldi. Seni ldrm Saf o...

Orospu seni bitirmi... Yok canm. Evine braktm. Dalmm... imdi grrz bakalm... -Omuzlarn skca bastrarak, pt:- Bitmisin, baksana... Dur kz... Bir gelen olur... Kim gelecek... Cuma bugn... Dur da kapy kapataym... Ben kapattm... Yalan... Vallaha... Sen mslman deil misin? Bunu yle ho sylyordu ki!, Odaba'nn kzkarde-inden renmiti. Murat, evvel nefes kesen arl yava yava hissetmez oldu. imdi zerinde, renkten, kokudan tkz yumuaklndan ksaca ehvetten ibaret bir tatl masaj temas vard... Kapy... diye bireyler sylemek istedi. Kz, azn azyla smsk kapatt. te tam byleyken oda kaps birdenbire ald. Reina, (Ay) diyerek ban Murat'n gsne saklad. Murat ne yapacan ararak ister istemez bakt. Bir kadn... Aman yarabbi... Safo... Kolay gelsin... Keyfinize bakn... Ben beklerim... Hayr... Safo'nun sesi deil... Cok arzu ettii halde, zerindeki rezillii bir hamlede frlatamyordu. Bereket versin kap kapanmt. Ben sana demedim mi namussuz? Ne bileyim? Bizi greni... Ne ayp.. 452 Kimdi? Bilmem.. Dur hele... Dur diyorum... Tokat oktan haket-tin.. Hayr, aman.. Grdyse grd... Murat, nihayet dorulunca pekok sonralar ayn iddetle hatrlayaca bir aknlk duymutu. Kyafetini dzeltti. Elini salarnda gezdirdi. Aynaya bakmak arzusu da nedense yakasna yapt.

Ayaklarnn ucuna basarak kapya yaklat. D kap kapalyd. Kendi odasnda da kimseler yoktu. Mnasebetsiz ziyareti ya gitmiti, -ki bylesi daha mantkl olurdu,-yahut da patronun odasna gemiti. Kapy yavaa, hi grlt etmeden at. Cok kr.. Patronlarn odasndaysa bile gene de kibarlk etmi oluyordu. Reina'ya eliyle dehetli bir iaret yapt. Kz, ban sallayp, kvrck sar salaryla yzn kabil olduu kadar rtt. Birisini, sahiden batan karmann zevkini duymu bir fenalk ilahesi gibi -Ama olduundan da yz kere gzeldi:glmseyerek, Murat'n o kark annda bile iini rperten atik bir szlle kapdan kt. Murat, hafife ksrd. Yar yarya kendine gelmiti. Tekrar salarn svazlad. Byk bir ceht sarfederek patronlarn oda kapsn at. Hayret beyin baldz, ayak ayak zerine atm, koltukta rahata kurulmutu. Cigara iiyordu. Murat'a muzip bir kz ocuu glmsemesiyle bakt. Rahatsz etmedim ya! diye alay eder gibi sordu. Hayr.. Matmazel bana yeni bir dans figr retiyordu diyeceim. nanmazsanz o zaman sahiden rahatsz olurum. yi ama, bari (Yeni) demeseniz... Sakn size (Yeni) diye mi yutturdu... -ini mahsustan ekti:- pek eskidir halbuki... Pek eskidir. Neyse... Geiyordum da uraym dedim. Nereden de aklma geldi byle mnasebetsizlikler... ans... Haydi canm... Bu dnyada yalnz sizin 453 banzdan geen bir i deil ki... Terziye kacaktm (uradan telefon edeyim, bakalm, hazr deilse... Beyhude zahmet...) dedim. Halbuki Cuma olduunu, yazhanenin kapal bulunduunu da biliyordum. Kapc yukarda olduunuzu syledi ama... Yeni ey... Figr, dans figr reten muallim hanmn da beraber bulunduunu sylemedi. Affedersiniz... Murat yere bakarak susuyordu. Kadn enitesinin yazhanesini fena bir yere benzettii iin, bu suretle avukat Hayret beyin meslek erefini leke eder... Falan filn gibi eylerden de pekl bahsedebilirdi. te byle aka tarafndan almas Murat' biraz daha ferahlatt: Kahve?., diye bireyler sylemei denedi.. Hayr... Nasl kabul edebilirim. Bunu, beni grmekten zevk duyduunuz iin smarlamyorsunuz ki... Murat hayretle ban kaldrd. Bilkis ben yle dnmedim... Biliyorum canm... Bugn de aksi gibi siz somurtuyorsunuz, benim de ltifeperdazlm tutuyor. Evvel telefon edeyim de. Bakalm elbise hazr m? Deilse kahveyi elbette ieceim.

Kalkt. Telefona doru yrd. Vcudu ilk bakta iman grnyordu ama, artk gnah boynuna korsa m kullanyordu neydi, gene de kendisine gre bir gzel tenasb vard. Murat, geenlerde, ablasnn buna sylediklerini hatrlad. nmeli kocasndan bahsetmiti. Bu kadar... Tuhaf bir kadn. Alo.. Madam Maryan m? Ben eziment hanm. Entarimi soracaktm. Hazr m? Provaya m bekliyor? Peki geliyorum.. Mersi madam.. Telefonu brakt. imdi size bir ceza ekmek dyor efendim, dedi, cannz da sklsa katlanacaksnz.. Buyrun.. Bastne.. Beraber Beyolu'na kacaz.. Hayhay.. Bir otomobil... Fena olmaz... Daha evvel, dans profesrnz... 454 Riea ederim... oktan... Gittiler mi? Vah, vah.. Onu da beraber alabiliriz diyecektim. Rahatsz ettiime samimi olarak zldm. Kap akt. Evvel buraya baktm. Sonra neredense aklma geldi. Halbuki komu yazhanelerden birisine gemi olmanz da dnebilirim. Haydi gidelim... Aada ilk rastladklar otomobile bindiler, bu terziye giditen hi birey anlamyordu. Garip bir ceza.. diye dnd. Ve yan gzle aziment hanma bakt. imdi yakndan krk yann yzndeki izleri farkediliyordu. yi bir makyaja ramen bunlar, gz kenarlarnda buruuklar, enede ince bir hat halindeydiler. Lkin gs, bilekleri, bilhassa etli dudaklar daha gen gibiydi. Esanstan baka birey, olgun bir kadn kokusuyla kokuyordu. Kadn yzne bakmad halde glmseyince Murat phelendi. Gzleriyle aratrd, ofrn bycek dikiz aynasndan kendisini grd. aziment hanm: Adeta dman gibi bakyordunuz, diye fsldad. Mamafi ben byle baklar tekilerden daha ok severim. Hangilerden? Hani erkeklerin gzlerini alatran bir hayran baklar olur. Onlardan... -Sonra iini ekti:mamafi profesr hanm, belki de o baklar sever... Ya meselesi... Rica ederim, hanmefendi.. Siz yle profesrlerden... Daha m eyim... Vazgeiniz canm... Mutlaka byle konumak mecburiyeti nerden kar anlamyorum... -Gzlerini ksarak Murat'n yzne bakt:- Yorgun grnyorsunuz, dedi, sizi ben mi

yordum? Hayr.. Deilim? Bazs utancndan hemen yorulur. Sakn ha.. Hakikaten ehemmiyetli birey deil... Sizi temin ederim. Ben oktan unuttum. Teekkr ederim... Buna bile lzum yok... Ablama verdiiniz dersi 455 beye anlattm. Gle gle bir hal oldu. Sizi tanmak istiyor. Bilmem ki bize birgn gelir misiniz? Sonra air missiniz de... Hayret enitem yeni airleri pek sevmedii halde sizi beenmi. Bizim bey de iiri sever... Adnz Murat deil miydi? Evet.. simleri zor renirim. Ama, bir kere rendim mi hi unutmam.. Taksim'de ofre sapacaklar soka tarif etti. Bir apartmann nnde arabay durdurdu. Beklesin deil mi efendim? Hayr.. Bir kadnn terzisinde ne kadar kalaca hi belli olmaz. Nedir borcumuz? Bu ie de kadnlarn akl ermemeli... -Bir lira uzatt:- st kalsn ofr arkada.. Olmad Ben cezay- nakdiden bahsetmemitim. Bu mu cezay- nakdi? Affnzn ok daha kymetli olduuna emin olunuz... Merdivenleri arka arkaya ktlar. nc katta kapsnda kk bir kart yaptrlm dairenin zilini azi-ment hanm evirdi. Kapy yana pskrme benli ellilik bir ermeni kadn at. Buyrun hanmefendi., diye kibarca glmsedi, buyrun kk bey.. te size bir moda mtehasss... Elbisemi beenmezse almyorum. Bizde beenmemek yok... Siz bilirsiniz.. Benden sylemesi... Kalabalk m? ki mterimiz daha var. Siz ltfen uraya buyrun.. Peki..

Madamn nden gidip at kapdan girdiler. Buras orta halliden daha iyi denmi bir odayd. Yarya kadar inik perdelerle biraz lotu. Ve bu loluk zevkle intihap edilmi koyu renk mobilyeye uyuyordu. Madam: Biraz bekleyeceksiniz, diye glmsedi, pek titiz 456 bir mteriyle urayorum. Birey alr msnz? Murat bey o gzel likrnzn tadna bakarlar... Bastne... aziment hanm antasn eldivenlerini ortadaki masaya brakt. Birdenbire zerine bir gen kz aknl gelmiti. Otursanza.. dedi. Buyrun... Brakn apkanz canm... yle buyrun... eysiniz... -Gld:Unuttum dedim ama, galiba tamamiyle unutmamm... Kusura bakmayn... Murat, gsterilen divana oturdu. Oda, perdeleri inik olduu iin mi nedendir, dardan daha scak geliyordu. Gayet k giyinmi, gayet gzel bir hizmeti kz, gm tepsi iinde kk kristal srahiyle koyu yeil bir iki getirdi. Kadehler de fevkalde zariftiler. Hizmeti kapy rtp knca, aziment hanm: ki kullanmyorsanz bile bu hi zarar vermez, dedi, pek hafiftir. Hem de tatl... Yeil renk nedense Murat'n iini rpertmiti. aziment hanm srahiye uzannca, Rica ederim., diye davrand. Hayr canm.. Brakn.. Ben ev sahibi saylrm... Kadehleri doldurdu. Fondan ister misiniz? diye sordu. Hayr.. yle ya... airsiniz. airler bizde ekseriya bira ierler. Murat, kadeh elinde bir an bekledi. Manzara birdenbire utanmasn datmt. Artk kendisini kuvvetli

hissediyordu. Buyrun.. diye bir hareket yapt. aziment hanm, kadehini iti. Murat' bsbtn ra-hatlatran babayan bir hareketle daman da aklatt. Likr naneliydi. Tatllna ramen gayet sertti. Murat, scakln midesine kadar kuvvetle hissetti. apkanz karsanza.. diye glmsedi Tamam.. Aklnz banza geliyor demek... yidir 457 bizim madamn likrleri demedim mi? nc kadehleri imilerdi ki Murat: Ne gzel terzihane., diye adeta taarruza geti. Buras m? Evet. Pek rahattr. imdi siz bana syleyin bakalm.. Orada uyuyor muydunuz? Efendim? Orada m? Evet, iyi bildiniz uyuyordum. Demek uykudayken taarruza uradnz.. Sylese-nize canm. Meru mazeretiniz de varm... Birdenbire korkmusunuzdur. Rya zannettim evvel... Size hi oldu mu? Bana m? Ne garip sual bu? Hayr.. Nereden bama gelecek... Evimin kapsn yle ak brakr mym? Ak brakmak meselesi mi? nsan mutlaka girmek istedikten sonra kilitli kaplardan da pekl girer. Mesel siz, bir kilitli kapdan, bir yabanc yere korkmadan girer misiniz? Yabanc ne demek? Bsbtn yabanc bir yere elbet girilmez... Lkin bir hanm eer kendisini beenmenize msaade etmise... Bunu nasl anlarsnz?.. Amma yaptnz haa.. Bunun eskiden beri tek usul var... -Tutar persiniz... Byle- Sylediini gayet tabii bir hareketle yapt:- Deil mi? Sahi... Evet... Murat, deminki (Yorgun) szn tekzip etmek isteyerek kollarnn btn kuvvetini gsterdi. aziment hanm, bu kuvveti bir menejer ustalyla bir anda lm gibi:

 Kemiklerimi kracaksnz., diye gld. Hi te profesr tutup ders alacak kadar acemi deilmisiniz.. Yeni bir figr., demitim. Ben de yeni deil demitim.. er misin? Tabi canm... Ona da byle mi diyordun.. Birey demediimi grdnz? Demesen de gzel kzd... Hem de akll... Neden? 458 n. Seni hemen brakmad. Severim hakkn alanla-Hem de kimsenin hakkn yemek istemem. Murat bo bulundu: Zevciniz beyefendinin... Onun da hakkn yemiyorum. Sizi anlatacam... Elinden birey gelmemee balad balayal hikyelerinden holanyor. Ne diyorsunuz? Vallaha.. Hele byle orijinal vakalara baylr... imdi syleyecek misiniz? Yalan.. Sylemesem de ossaat anlar... Nasl? Gzlerime bakar makmaz. Biz kadnlar mesut olduumuzu bir trl saklayamayz... -^- Demek imdi mesut musunuz? Coook... Murat, dirseine dayanarak bu mdafaasz byk kadn vcudne zevkle bakt. Elindeki bo kadehi

hovarda bir hareketle yere atp aziment'e a bir hrsla sarld. aziment ancak on vapuruna yetiebilmiti. Murat'n iki gn sonra gece yatsna misafir gelmesini de kararlatrmt. Murat, Kprba'nn gece tenhalnda, N'oluyor yahu., diye artk zevk bile hissetmeden dnd, Reina'-y defedelim derken bir yenisine attk... Galiba daha beterine... Hudutsuz bir yorgunluk hissediyordu. Lkin Safo'ya gitmemek te olmayacakt. lk defa vcudunun tamamyle harap olduunu, bu harapl, bu gece Safo'nun muhakkak farkedeceini korkuyla anlad. Marifetin kendisinden olmadn biliyordu. Kadnlarn balarn byle dndrecek kadar parlak, usta bir zan-para deildi. Mesele, iin zincirlenmesinden ibaretti, o kadar... Safo'yla balam, Safo, Reina'y Reina da a-ziment'i getirmiti. Bu gidile byle devam ederse... Her yeni macera, Safo'yu biraz daha geriye itiyordu. Mu459 rat. bunu bir trl itiraf etmek istemiyordu ama, hakikat de bundan baka birey deildi. Az zehir gibi olduu halde bir cigara yakt. Yapayalnz yatmaktan baka hi bir ey istemiyor, ie girdi gireli her gece biraz daha irendii kirli, berbat bekr odas u anda gznde ttyordu. Birka kadeh rak isem kendimi toparlar mym? diye dnerek nianc dkknna doru yrd. Hi keyfi olmad halde her zaman yapt hareketleri gene aynen yapt. Dkknn hizasndaki kaldrmdan yryerek birdenbire tezghn nnde peydah oluyor, kz sevindiriyordu. Yasso.. diye elini apkasna gtrd. Sen misin? Yasso.. Tamam m? Evet. Bir dakika... Salarn parmaklaryla arkaya itti. Beresini yumruu ile smsk tuttu. Tezghn altndan geip caddeye kt. Bu hareket, Murat'a daima kz srtndan koca dkkm indiriyormu tesiri yapard. Hemen koup koluna girmiti. Patronu selmlayp yava yava Tophane'ye doru yrdler. Kede duran seyyar pilavc, sevgilileri grmemi gibi davranarak: Rabbim muradm ver, -lene dek saraym.. diye gene malm trksyle lf dokundurdu. Murat, keyifsiz keyifsiz glerek her zaman verdii

cevab verdi: YarabbL unun dkknna bir elme taksam m? Aman kz.. Duydun mu.. ahitsin.. Bir mddet konumadlar.Murat, nereye gideceklerini sklarak dnyor, kadna kanksam erkeklerin ekserisi gibi, o an iin, kendisini insafszca oyuncak haline getirmiler ve didik didik paralamlar hissini duyuyordu. Nereye gidelim? Sen bilirsin.. Canm sylesene... 460 Bana bira iir... Olur mu? Peki.. Bir bo otomobil durdurdu, ofre Fndkl'da sahil gazinolarndan birisine gtrmesini syledi. Yrseydik... Yorgun deil misin? Sen tenha yollarda yrmeyi severim dedindi de... te geldik. Mesele yok... Herkes -Bilhassa aileler- oktan gitmee balamlard. Denizin tam yannda bir masaya oturdular. Su inadna siyaht, rm sebze ve yosun kokuyordu. Daha oturur oturmaz sanki rutubetin iine girmilerdi. Ceketimi vereyim mi? dedi. yi edersin.. im d. Rak i.. Peki.. Ben bira ieceim. Olur. Birann hi tad yoktu. Safo ikinci kadehten sonra:

 Birey mi oldu, diye sordu, dnyorsun.. Yorgunum. Bilmem.. Bir de u oda meselesini dnyorum. Oda meselesi iin sana sylemitim. stersen 25-30 lira da ben bulurum. Sonra yava yava deriz. Sz ilk gndenberi Murat'a imknsz ve sama gelmiti. Tekrar yorgunluunu ve can skntsn arttrd. Para meselesi deil.. -Hi hazr olmad halde, birdenbire mevzuyla alkaland, konumak kuvvetini buldu:- Sen nerden bileceksin? sizlik pek zor. O kadar zor ki.. Ben hibir eyden perva etmem sanyordum. Meer beni bile yldrm. imdi alyorsun.. Hl alamadm m ne? Gnn birinde tekrar isiz kalacakmm gibi bir korkum var. Bir trl cebimdeki paray sarfedemiyorum. Ama diyeceksin ki, (Aldklarn tekrar satarsn..) te bu Tekrar satmak beni a kalmaktan daha ok rktyor. Ne zor bir bilsen... Birisine sattr.. 461 I Olmuyor. Alamadm. Halbuki neler sattm... Babamn takmlarn... Marangoz takmlarn... Babamn atn satyormuum gibi geldi. Zenbili hl durur. Eski bir zenbildir. Zenbil nedir bilir misin? Hayr.. Hani hasrdan rerler. yle... ki kulpu var. Evet.. te o... zerine ayrca yelken bezi kaplatm. imdi eskidir pek... Durur. Zaten bir o durur, bir de... Annemin yatak takm diyecekti. arya gtrd g-treli de onun tlsm da sanki bozulmutu:- te byle sevgilim., diye akn ve kederli gld. Safo, bu yorgun ocuk glmsemesi karsnda byk bir fedakrlk arzusuna kapld. Mmkn olsa, yani bir ie yarasa imdi yreini karp verecekti. Bilir misin ne istiyorum, diye ihtiyatla konutu. Hep senden ayrlnca aklma gelir. Bu gece haydi beni odana gtr... Odama m? mknsz.. Neden? Bir canm istiyor ki... Orada seni biraz daha fazla severim sanyorum.

 mknsz dedim ya... Neden ama? Oda yok... Oda deil.. Grsen, benden nefret edersin.. Ben bile kendimden nefret ediyorum. Olsun.. Muhakkak grmek istiyorum... Nasl ey? Tam drt ke... mrnde silinmemi... mrnde iinde insan yatmam. Bir sr krk dkk kahve eyas... Hrdavat... Yatam iki tane masann stnde serili... ki masa., krk dkk... Sallanr da... (Somya mbarek..) derim. Zaten ikimizi ekeceine de emin deilim.. Olsun.. Haydi i de gidelim.. Murat gzlerini ksarak bakt: Anlatamadk galiba... Kahvenin iinden geilecek... Geilsin... Ben utanmam. Ben utanrm. 462 Utan. Olmaz Kahve kapannca gidelim... Uzatyorsun beyhude... Kahve ekseriya kapanmaz. Malsahibi taharri komiseri olduundan devriye polisler, bekiler sabaha kar ay imeye gelirler. Sonra' benim odann yannda baz baz kumar olur. Sonra sabahleyin nasl karz. mknsz.. Neden istemiyorsun.. Grmyor musun, merak: ediyorum.

Rezalet merak edilir mi? Benim bile canm gitmek istemiyor. -Kendisini hemen toplad:- Bu gece tuhafsn.. Kz, duygularn anlatamamaktan zlm karanlk denize bakyordu. Yzne uzaktan bir k vurmutu. Murat acd. efkatli bir sesle: ^- Haydi i de gidelim., dedi. Size mi? Peki.. Brak canm.. Yaknda bir oda bulacam. Mnsz ey benim iim. yi kt birtakm eya uydurmal.. Oday ne tarafta tutacaksn?

 stanbul'da. Neden buralarda deil... Bilmem... Kapal yerlerden usandm. Bir kk ev olsun diyorum, penceremden baknca ya deniz grnsn, yahut bir yeillik... yle bir yer tut ki, ben gelince sylenerek cann skmasnlar. Tabi, bunu da dnyorum. Haydi gidelim. Yorgunsun.. Peki.. Cadde bombotu. Murat, srtnda yorgunluktan gelen o hafif szy hissediyordu. Beni ille odana gtr.. diye tutturan bir kza hi olmazsa dn gece yattklar otelde kalmak teklif edilmeliydi. Bunu iki sebepten gze alamad. Bir kere yalnz yatmaa ihtiyac vard. Sonra o darack otel odasndan, hele uyanr uyanmaz pen463 cereden gzne arpan kar evin svalar dklm duvarndan nefret ediyordu. Boazkesen'e doru konumadan ktlar. Safo'nun oturduu evin kesinde, her zamanki glgede pmek iin durdular. Kz, iini ekerek boynuna sarld. Azn kulann altna koyarak: N'olur? diye sahiden yalvard. Efendim? N'olur bu gece beni odana gtr... Samalyorsun... Sanki ben istemiyormuum gibi... Peki, peki... Hi can istemedii halde kz gene de istekliymi gibi pmesine at. Herhalde sinemalardaki pmeler de byle rezil birey olacakt. Oh.. Bir daha.. Bir daha pt. Bir daha.. nc pte kz tekrar yalvard: Haydi fena adam olma... Gidelim... Canm skyorsun.. Sabahtanberi ayak zeri harap oldun... Haydi doru eve... Uyu.. Beni de

ryanda gr... Olur, peki... Murat' pt... Her zaman yapt gibi, evvel gsn ayrd, en sonunda delikanlnn elini brakt. Bu hareket ondan kendisini zorla koparyormua benzerdi. BonnvL Ama, ben seni seviyorum... Ne sevimli geveze yarabbi.. Murat, kzn kapdan girmesini bekledi. Caddeye knca rahat bir nefes ald. apkasn ensesine devirdi. Acaip deil mi, yorgunluu da gemi gibiydi.. Ertesi gn yazhaneye dipdiri geldi ve hele kendisini bekleyen ii renince, dn gece Safo'nun arzusunu yerine getirmediine sevindi. 464 Kahveyi henz imiti ki telefon ald. Celil bey konuuyordu, buna konuuyordu denmez, deta kkryordu. Sze: Orada msn? diye hmla balamt. Evet.. Bir yere ayrlma... Beni bekleyen var m? Henz... Hepsinin Allah belsn versin.. Merhum Talt Paa gelse siktiret. Hay hay.. Cevap ver demedim. Dinlemesini bilmezsiniz ki.. Bir sivri sakall namussuz var ya... Tanyorsun elbette.. irketin mdr... Evet.. te o pezevenk gelecek. Bekleme odasna alrsn. Bakalarna da Celil namussuzu hastalanm, gebe-riyormu, doktorlar kafasna buz koymular... dersin. Kimseyi gzm grmesin... Bankadan telefon... Balarm bankasnn kasasndan... stemiyorum. Benim bamda ate yanyor.. Yahu.. Siz adam deli edersiniz.. Ben ne haltedeceim? O sakall kodou iyi muhafaza et. Frenktir. Falan yerde randevum var, falan diye savuur. Artk sonrasn sen dn..

 Cebren mi alkoyacam.. Tabi cebren... Bir yere kaybolma... Ben keferenin dilinden anlamam. Tercmanlk edeceksin.. Bastne... Sivri sakall gvur, bir byk Felemenk irketinin direktryd. Bir irket byk vilyetlerden ikisine su tesisat yapm bitirmi, muvakkat kabuln tamamlam, sra kabul- kafisine gelince ileri sarpa sarmt. Vilyetteki cyzbin liraya yakn depo akasn kafi kabulden sonra alabilecekti. Aylarca uramlar, muvaffak olamaynca Celil beye mracaat zorunda kalmlard. Celil bey meseleye evvel gerei gibi ehemmiyet vermedi. An-kara'daki dostlarna gvendi. Umulmadk dvalar ald. Celil bey evelallah hepsinin hakkndan geldi. Nihayet An465 F.: 30 kara'da btn dostlar da ayrca Celil beye sz vermi, vdetmilerdi. Geen defa Temyiz'deki murafaalardan istifade ederek Ankara'ya gemesi, bu i iin yapt on-birinci seyahatti. Kolay deil ihtiyat akasn ektikleri gn Celil bey 30 bin lira alacakt. Bu otuzbin rakkam uykularn karyor sevinle nne gelene vaitlerde bulunuyordu. Bir kere Murat'a aktan yz lira ile bir kat elbise vard. Umum Adliyecilere ziyafet ekilecek, hatta kendi nefs-i nefisine de Avrupa yollar grnecekti. Onbirinci seyahattan dnd zaman, gene etekleri zil almakta: Domuzdan kl kopardk ktip.. Yaadn olum.. diye ellerini outurmaktayd. Murat'n kendi hesaplarnda bile bu ihtiyat akasnn mhim bir yeri vard. Oda eyas iin bu iin neticelenmesini bekliyordu. imdi kapattktan sonra meseleyi sormadna piman oldu. Mamafi ortada sorulacak bir hal de grnmyordu. Vaziyet meydandayd. Gene bir yere taklm olduklar phe edilemezdi. Yoksa Celil bey, bizzat kendisine (Namussuz), kei sakall kfire de (Pezevenk - Kodo) iltifatlarn sabah sabah neden lyk grsn? Kocasnn ahlkszlndan dolay boanmaa karar vermi tombalak ve geveze mahalle karsn derhal defetti. Dier iki mteriyi mnasip surette atlatt. Nihayet, pek uzun boylu pek ince sivri sakalyle tuluatta yahudi doktora kma benzeyen Direktr' bekleme odasna ald. Kahveyi syledi. Herifin elindeki anta, gene azna kadar evrak doluydu. imdiye kadar bu ite Murat'n tercmanlna lzum grmemiler, her zaman irketin ermeni tercmann kullanmlard. u halde yeni bir vaziyet olmalyd. Murat, yz glmeyen Direktr', icabnda cebren nasl zaptedeceini, byle bir harekete girise bu ask suratn ne hal alabileceini hayal ederek glmserken Celil bey ter iinde grnd. erde mi deyyus? diye telefondaki fkeyle sordu. Deyyus mu? erde... Evet... Gel arkamdan...

466 Mdr- umum olacak rezil para umuyormu. Celil bey de ahdetmi vermeyecekmi... Zaten aresini evvelden hazrlamm ama, erkeklik brakmyormu... Syle una, diyordu, bana avukat deli Celil demiler. Bir ii tuttum mu koparrm.. Lkin namuslu davranalm.. Edepsizlik bizden olmasn demitim, pekl onlar namussuzsa ben katbekat namussuzum... una syle... Yahut, dur bakaym.. Odadan kt. Murat'n masasndaki telefonla bir yeri arad. Bir i iin Ankara'ya gideceksiniz., dedi, cret istediinizden l.. Btn muamelt ben tamamlayacam. Kabul m? Canm, kabul m? beceremeyeceiniz bir i olsa teklif eder miyim? kabul m? cret kolay. u su irketi ii 1000 lira veriyorum. Az m? Uyku sersemi galiba anlayamadnz 1000 lira... On para veremem... Eski vadim de vait... artolsun veremem... Ne? 2000 mi? Peki biz yazhaneyi kapatalm da, kpr banda dilenelim mi? Aklm bamda yok... Gelirsiniz konuuruz. Ben birazdan sizi tekrar ararm. Rica ederim, evde olunuz.. Murat'a ban sallad: imdi gel bakalm evlt, dedi, bre yahu.. Ne bel. Direktr, birisine kendi namna ahz-u kabza selhiyetli bir vekletname verecek, parasn bir hafta iind9 alacakt. Raz myd? Elbette.. Tahsildar ayrca 2000 lira istiyor. Onu siz verirsiniz. Kendi hissenizden... Yar yarya... Messese zaten zarardadr. Kabil deil.. 467 Kime yutturur bu namussuz. Kabil deil de, u kadar yz bin liray brakacak m? Dur, byle sual olmaz. Peki, diyor dersin.. Peki.. Var m bir diyecei.

Direktr kimi vekil tayin edeceini de bilmek istiyordu. Celil bey: Patlamasn.. imdi aracam. mrnde yle vekil grd m bakalm? Syle.. Ayan sk bas., de. tantuna gider haa... Akl kar... Bir de tmarhanelerde srkleniriz. Telefona kotu. Geri dnd zaman biraz sakinlemiti. Bre ktip.. dondurma syliyeyim de, u herif biraz serinlesin demezsin, diye kt. Dondurmalar henz gelmiti ki, kap tkrdad, sonra ald. Murat ieri gireni grr grmez bir kere Hiii diye iini ekti. (Buna kk dilini az kalsn yutuyordu da denebilir.) Bu kadna bakar bakmaz, Bundan daha gzeli artk olamaz.. dememek imknszd. Her tarafyle ve bilhassa hareketleri ve konumasyle gzeldi. Murat, ilk aknlktan sonra (Ben bunu nerede grdm, yarabbi?) diye dnd. Kei sakall, zplam kalkm, iki kat olmutu. Celil bey, marifetini gsteren bir sanatkr gibi elleri belinde manzaray seyrediyordu. Nihayet: te yeni umumi vekiliniz, Madam Tamara... diye muzafferane takdim etti. Murat, bu Rus ismini duyar duymaz kadn grm gibi olmasnn sebebini derhal anlad. Bu kadn herhalde Madam Karazof'un kzkardei olacakt. .Mabehet umumi hatlarda mevcuttu. Hakikatte bu kk hemi'e ile o hesaplara boulmu, durgun abla arasnda baka bir mterek taraf olamazd. Bunun yannda Madam Ka-razof deta irkin saylrd. Kadna meseleyi anlattlar. Ankara'dakiler inat ediyorlard. Erkekler bir i becerememilerdi. Celil beyin tc-biriyle, kendisi oraya bir Dalila gibi gidecek, kafa kesmek bahasna paralar karacakt. Dnya zerinde kendisine 468 dayanacak bir erkein henz anasndan domadn, gene kendisi herkesten iyi bilirdi. Sylemee hacet yoktu. Kadn bir mddet dnd. Yalnz gidemem., dedi, yanmda birisi olmal. Neden?

 te... Pek acaip der... Sonra sadece vekil tayin edilmekte bir garip.. Mesel, irketin mhim memurlarndan birisi gibi hareket etmek daha doru deil mi? Hay aklnla yaa Tamara'cm... Grdnz m? te paralar imdiden skt saylr. Tuu.. Vay kavanoz dipli dnya bizi hirinde pezevenk etti kt yahu? Direktr: Ne diyor? mnasna Murat'a bakt. Murat kekelerken Celil bey atld: Hst.. Bunu bilmeyiversin. Peki, sor bakalm... Bizimkinin yanna katacak kimsesi var m? Sordular. Ermeni tercmandan baka Trke bilen memurlar yoktu. O zaman Celil bey Murat'a bakarak kahkahalarla glmee balad: Buldum, diye bard, ite bizim Murat.. Madam Tamara ile beraber giderler. Nasl? Kei sakall, deminden beri Franszcasn beendii Murat'a bir an bakt omuzlarn silkti. Hepsi bir imi. Hay hay., diyor. yleyse olum.. Derhal hazrlanrsn. Evden benim kk bavulu al... Belki bir hafta kalrsnz.. Madama dnd:- Seni buna deil, bunu sana teslim ediyorum, dedi, sakn bir a tarafna gelir de... Rica ederim... Bilirsiniz ya byle akalar sevmiyorum. Bilirim. Bilirim. yleyse Murat olum.. Madam sana teslim edeceim. O iinin erbabdr. Sen yalnz daa kaldrmamalarna dikkat edeceksin. Tabancan zerinde mi? Noter'i ardlar. Direktr, bir aralk Celil beyle asl broya geti. Murat', da arp ayrca konutu. Vekletnameyi Murat'la ikisine birden verecekti. cabnda ikisi 469 birden imzalayacaklard. Murat da irket memurlarndan gibi davranmalyd. Celil bey: Hele kfirin zeksna bak hele., diye fkr fkr gld, ne l.. Olum Murat., uradan telefon et.. Noter takmn taklavatn toplayp gelsin.. Vekletname derhal tanzim edildi. Madam Tamara saat yedide Murat'la Haydarpaa'da bulumak zere gitti. Murat, bir taraftan Ankara'y ilk defa grecei in seviniyor, bir taraftan bu kadar gzel bir kadnla beraber seyahat edeceinden dolay gurur duyuyordu. Ankara'da otel vesair masrafa karlk Direktrden beyz lira almt. Eer i uzar da baka para

lzm olursa telgraf ekecekti. Murat, Celil beyin evinden kk bavulu ald. Odasna gidip amarlarn yerletirdi. Yazhanede Celil bey kendisini bekliyordu. Greyim seni olum., dedi, oradaki andavalllan Tamara'nn karsnda akllarn oynatrlar... Lkin, arada ii klhanbeylie dkersen... Berbad edersin... Seni biz, orospulua yardmc gnderiyoruz. Ar yl deil, kr yl... Ayrca Direktr'den de bahiini alacaksn.. Ben imdi Polis Mdriyetine gidiyorum. Madamn Ankara'ya gitmesinde bir mahzur karmasnlar.. Sen de yataklda iki yatak ayrt. Sakn ayn kompartmanda olmasn.. Tamara kafan krar... Benden sylemesi... Murat, akama doru ikinci defa nianc dkknna urad. Safo gelmemiti. Patrona 15 lira verdi. Bununla kendisine bir emprime entari diktirsin., dedi ben iki gn iin Ankara'ya gidiyorum. Geldiim zaman entari hazr olmazsa karmam.. Selm syle. . Yazhaneye geldi. Daha oturmadan telefon ald. Modam Tamara konuuyordu: Siz misiniz Murat bey? 470 Evet efendim? Baknz ne dndm. Vapurda grnmek istemiyorum. Haydarpaa'ya motorla gesek. Ba stne... Daha iyi olur. Tren 7.30 da kalkacak. Biz tam yedide Karaky'de bulualm. Peki.. Baknz size misafirim.. Neler aldnz? Lokanta vagonu emrinize mde bulunuyor.. Votka isterim, viski isterim. imdi acenteye soracam. Eer bfede yoksa ben istediiniz kadar temin ederim. Sakn, imiyorsanz da kendi hissenize ayrca almay ihmal etmeyin. Ben o kadar zevkli ierim ki, yar yolda bana imrenirsiniz. O zaman da bir yudum olsun vermem... kramnza teekkrler... En iyisi, ben altbuukta size urarm. Yani on dakika sonra... Sahi... Hemen geliyorum... Murat, yrei vurarak telefonu kapatt. Madam Tamara'nn gzelliini gznn nne getirdi. ini bir

mitsizlik kaplad. Demek ki gzelliin bir muayyen dereceden sonras insana mitsizlik veriyordu. mitsizlik ise delilie en yakn hislerden birisiydi. Ar gzellik yalnz karsndakini deil, bizzat sahibini de rahatsz etse gerekti. Pek kymetli bir elmas muhafaza etmenin zorluu gibi birey... Otomobil hann kapsnda durduu zaman Murat, byle ipe sapa gelmez eyler dnyordu. Madam Tamara Trke : Merhaba arkada, diyerek elini uzatt, ite hazrm... Murat'a yannda yer verdi. Karaky'de bir motora bindiler. Kadn bir byk bavul gtryordu. Herey tamam mym? diye ciddiyetle sordu. Her istediiniz... yi bakn ne dndm. Lokanta vagonuna git-ineyiz. Yemei kompartmanda hazrlasnlar. Hay hay.. 471 Grlmek istemiyorum. Bir tanda rastlarsak Ankara'da rahatmz kaar. Malm ya, bir ciddi irketi temsil ediyoruz. akas yok.. -Bir an dnd:- arkanzda alayan bir gen kz brakmyorsunuz ya?.. Murat bilhassa Madam Tamara'y tekrar grr grmez, karar vermiti ona kar zerre kadar yapmack yapmayacak, bir erkek arkada gibi davranacakt. Bilmem., dedi iki kere aradm. alt yerde yoktu. Ben de bir entari parasyie selm braktm. yi yapm mym? Nerede alyor? Hani tfeklerle nian atarlar... Byle dkknlar vardr. Grmsnzdr.. Biliyorum. yi bir yer... Oyuncakla oynayan kadn lan dare etmek kolay olur. Zaten pek kk. Daha acuk bile saylr. 17 yanda... Ne gzel ya... Ne gzel yata kadnlar, kymetini bilmezler. Ho erkekler de bilmezler ya... O yata hepimiz, bize lzm geldii kadar ehmmiyet verilmeyecek diye harap oluruz. Ciddiye almazlar diye korkarz deil mi?

 Sahi. Evet.. Madam Tamara denize bakt. Bireyler kaybederek yayoruz, diye tane tane konutu. nsan arsz mahlk.. Hep bireyler kaybediyoruz. Hi de umursamaz grnyoruz.. -Gld: aresi de yok ki... Biraz daha dnseniz, domam olmak lzm geliyor. O zamanda kaybetmenin zevkinden bile mahrumuz... u stanbul ne gzel, deil mi? Evet.. Neden Mustafa Kemal Paa burada oturmuyor da Ankara'y tercih ediyor? Bilmem.. Baz ben de dndm. Herhalde Ankara'nn ona mahsus htralar vardr. Her zaman mitliv-di ama, insann midi pek uzaktan grd zamanlar da olur. Bir de zaferi orada kazand. Bir eit vefa hissi sanrm. 472 yi tahlil.. Siz Mustafa Kemal Paa'y seviyor musunuz.. Coook... Pek yakkl bir adam.. Bir kere olsun dans etmei isterdim. Bu arzunuzu hissetse, sevinle kabul ederdi. yi asker olduu kadar da, iyi sanatkr diyorlar. Bilhassa gzellikten anlyormu.. Ama bu sizin iin mevzuubahis deil... Neden? Sizin iin, deil... nk sizin gzelliiniz sade anlayanlar deil, en anlayszlar bile bunaltacak derecede... Affedersiniz Madam, bu seyahat mddetince size kar bir erkek arkadamsnz gibi samimi davranmaa karar verdim. Szlerime, rica ederim, baka mna vermeyin. Ne gzel.. kimiz de rahat ederiz. O kadar yal deilsiniz ama... Grndnz kadar da budala olmadnz anlalyor. Mersi.. Sakn kzmayn.. Ben de latifeyi severim. Haydarpaa'ya yaklatklar zaman, Madam Tamara boynundaki earp alp bana sard. imdi bu ba rtsyle o kadar krpe ve o kadar Trk oluvermi ki, Murat ihtiyarsz elini dizine vurdu. Bir anda ne deiiklik., dedi, az kalsn nefesim kesiliyordu. Byle bir resminiz var m?

 Hayr.. Neden? Olmad isabet. Yoksa kendinize k olurdunuz. Ak ltfen denize drnz.. seyahatinde ar ve lzumsuz bir yktr. Yatakl vagon pek tenhayd. Madamn yataca kompartmana girdiler. Murat: Sofray benim odamda hazrlatalm, dedi, iki kokusu rahatszlk vermesin.. Hi rahatsz olmam... Dehetli ayyamdr. A, ci-gara aldk m? Yenice iiyorum... 473 Murat birka paket cigara istedi. Yemei burada yiyeceklerini syledi.. Madam Tamara ancak tren hareket ettikten sonra earpn kard. Ban nazl bir at gibi sallayarak sar salarn omuzlarna brakt. Murat, yutkundu. Tamara glerek : O nasl bak? diye sordu. Birey itiraf edeyim mi madam? Buyrun.. Sizden korkuyorum. Beni affedin... Sahi demin-denberi dndm. Duyduum his korkudan baka birey deil... Bundan sonraki hareketlerimi ltfen bu itirafla mnalayn ve sizden korkmama olsun msaade din... Peki, yavrum.. stediiniz kadar korkabilirsiniz. imdilik hele birer cigara yakalm.. Akama hazrlanan kklerin nnden geiyorlard. Baheye masalar kuruluyor, bir yemek - imek hareketi grlyordu. Kadn iini ekti: Anneniz var m? diye sordu. Hayr.. Babam da yok, annem de... Bir bakma rahatlktr. Bir bakma berbat.. Yetimler sevgililerini bir baka trl severler. Ackl bir sevgi... Evet.. Ackl olmayan hi bir sevgi yoktur. Sevmek uyumaa benziyor. Uyurken nasl mdafaasz

oluyorsak, severken de yleyiz. Ama, yzde bir miktar hakikat varsa. . Russunuz deil mi? Rsum.. Siz vatannz ok seven milletsiniz. Vatan kszl, dier kszlklerin hi birisine benzemez. u halde, dehetli seversiniz... Severseniz... ok iyi konutunuz delikanl.. Denemedim ama, haklsnz.. Rusya'y zlyor musunuz? ok... Daima zlyorum... Hani sonradan sakat 474 olanlar ilk zamanlar sakatlklarn nasl mtemadiyen his-sedelerse... Bolevikler yaknda yklr diyorlar inallah o zaman memleketinize dnersiniz. nallah... Nerde oturuyordunuz? Petrograt'ta. imdi Leningrat m? Oras her zaman Petrograt'tr. Gzelmi diye duydum. inden bir nehir akar-m... K sertmi ama... -Murat, darya bakarak iini ekti:- Ben de dnyay gezmek istiyorum dedi, vallaha, corafya kitabnda okuduum yerlerin, vatanmm gibi dasslasn ektiim olur. - Rusya byk memlekettir. Onu haydutlar mahvettiler. htillde neredeydiniz? Petrograt'ta... htill bizde balad. Sanki mah-pusaneler boald sandk. Bahriyeliler diye duymutum. Haydutlara bahriye elbisesi giydiriniz.. Haydutluklar deiir mi?

Bir arkadam var. Bolevik ihtilline pek merakl. airdir... Btn bir millet haydut olamaz. Rusya'da btn Rus milletinin fkaras dt.. diyor.

 O da kzl yleyse... Hayr. Yalan... Bir avu haydut dt. tekiler?.. Evvel ardlar, sonra korktular. ar gevek adamd. Mavirleri hainlik ettiler. Bir film grmtm. Raspotin'e dair... Bir cahil papazn o kadar nfuz sahibi olmas bir idarenin yklacana dellet edermi. nallah... Bolevikler Raspotin'den daha lim deiller... Hi esasl havadis alyor musunuz? Esasl havadis.. ler gittike beter oluyor. Dnn bir kere: Yksek tahsil grm mhendis olmu 475 bir insann iini, kara cahil bir adam becerebilir mi? Orduda erknharp yok. Fabrikada mhendis yok. Boleviklik en ufak bir darbeye dayanamaz. Bekliyoruz. Dnya bu rezalete bakalm daha ne kadar tahamml edecek. Japonlar hazrlanyorlarm... Memleketinize yabanclar taarruz etseler, zlmez misiniz? yle dnyorum. Annemin apandisiti Olsa, doktor karnn yard diye kzar mym? Ama bilmem... Facia udur: Eer Rus milleti bir lgna kaplr 6a, uzun mddet drse... nsan dayanamaz, deil mi? Murat, gzel kadn istemeden kederlendirdiini o anda farketti. Lkrdy deitirmek gayretiyle: Sofray hazrlasnlar m? diye sordu. Bireyler getirsinler. eriz... Sakn serho olma-yasnz.. Merak etmeyin. Son kadehten bir evveline kadar ierim. Son kadeh ikinci kadeh midir? Belli olmaz. Lkin mutlaka son kadehten bir evvelkinde brakrm. Grrsnz.. Zile bast. Gelen garsona mezeler ve votka emretti. Tren yavaa akam loluuna giriyor, kck kompartmann dnya ile alkasn kesiyordu. Murat, deminki hazin mevzular tamamyle deitirmek iin, Pukin'den lf at: Seversiniz tabi? dedi.

 Ne diyorsunuz... Ezber bilirim, btn... Ben Rusa bilmediim iin iirlerinden zevk alamyorum. Lkin Rus edebiyatndaki tesirine baknca kuvveti anlalyor. Aklmn ermedii neresi bilir misiniz? Nasl da ocuk gibi yaam... Ne gibi? ocuk gibi... Hayatna ait bir kitap okudum. nsann fkeden kuduraca geliyor. ar'la esas itibariyle geinememiler. Zaten bir trl ilerini yoluna koyamam. Sonra o evlenme ne biim ey... O evlilik hayat... Kars sarayda trl tehlikelere maruz bulunuyor, ken476 dii diyar diyar dolayor. Mektuplarnda yazdklarn okurken erkek olarak yzm kzard.

Siz neler sylyorsunuz kuzum? te byle... Bir erkek karsna mutlak surette hkmetmeli. Hem kskanyor, hem de: Ltfen madam evinizden dar kmayacaksnz. Ayaklarnz krarm.. demiyor. ok enteresan.. Demek bir Trk paas gibi hareket etmedii iin kzyorsunuz. Karsn hareme kapatmad iin. Mutlaka hareme kapatmak lazmsa kapatmal... Hem kskanlk azab ekmek, hem de kadn hangi dnceyle olursa olsun serbest brakmak... Vay kk Kazak vay... Kadn esir deildir. Esir deildir. Evet.. Lkin beni lme gtrecek bir bel da olmamal... O nasl sz: ar Aleksandr iin yazd... Ne yazm.. Bir Hsar Mlzm gibi karmn peinde kouyor.. diye yazm, dnyorum da havsalam almyor. Bir mazeret olabilir. Belki de dhl'erin hdise karsndaki lleri, bizim gibi fanilerin basit llerine benzemez.. O zaman da bir dah iin karsnn bakaiaryle yatmas bile deersiz bir mesele olmal, diyeceim... Bu sefer, delloyu izah etmek mklleiyor.. Durunuz bakalm.. Fena tahlil deil... Hi dnmemitim. nk siz, iirlerini okuyorsunuz.. iirleri sizi a't ediyor. teki meseleler ehemmiyetlerini kaybediyorlar. Bilir misiniz Pukin'in hayatndaki tezat nereden gelmi? Nerden? Hangi sebeptense, gittii yolu brakm. O elbette braktm demiyor. Belki de (Taktik yapyorum..) demitir. Toprakbentliin ilgasyle Avrupaper est Rus m-nevverleriyle umumiyetle ar istibdadiyle bouurken hayat dz gidiyormu. Tezat yok..

Bir ucundan gevetince, iler arap sana dnm... Cezasn da elbette ekecekti. Hem arln temeline dman olmak, hem de ar'n 477 maiyyet zabitliini kabul etmek... Bizim Trkede bir sz vardr: ki karpuz bir koltua smaz.. derler. Evet.. Belki de bundandr. Lkin byk air... ok byk... Madam Tamara birka kta okudu. Sesinde Rusa deniz gibi derinleiyor, orkestra gibi gklere kyordu. Murat, gzlerini yumdu. Ne o? Hemen uyudunuz mu? unlar doldurur bakalm, kk eytan.. Murat kadehleri doldurdu. ! Byk millet... Byk sanatkr., dedi. Dostoyevs-ki'yi sever misiniz?

Siz ne diyorsunuz? Ezber bilirim... Belki yz kere okudum. Size gaddar gelmez mi? O barelerin... Baknz nasl dnyorum: Sahiden anacak banl insanlardan bir tanesini nne yatrr... Kendisinin de st ba perian, trnaklar uzamtr. Gzlerinde akmak akmak sara nbeti uzun pis trnakl parmayie derin yaralardan birisini insafszca kurcalar. (imdi brakacak... Artk merhamet edecek..) dersiniz.. Yeni bir kurt, yeni bir irin damlas kefettiine sahiden sevinerek devam eder. O ne inat gaddarlktr. Sahi... Tpk yle... Ne kadar doru... Aferin size arkada.. Murat, gzel kadnn sahici takdirine sevindi: Ama, dedi, geelim Tolstoy'a... O ne harikulade, temizlik, byklk ve parlaklktr. nsan Yunan heykellerinin gneten korkmayan plak gzelliini bulur. Halbuki hayat da bir mnada ne bedbaht gemitir. Ben ona (Baba) derim. Kitaplarn okurken sayfalarn arasndan sanki ellerini uzatr, yzm okar. Dayan kzm.. Yavaa ve kuvvetle teselli verir. Murat, gzlerini krptrarak, imdi bir lise talebesine benzeyen kadna bakt. Madam Tamara: Gene mi korktunuz? diye gld. 478 Hayr.. Kzkardeim olmanz istedim. Ablam olmanz... Hele bak... -Kadn parmayie delikanlnn burnuna dokundu:- Pekl ite oldum.

 Teekkr ederim. -Birden hatrlad:- Ablanz madam tandm biliyor musunuz? Yok canm... Sakn yatakta olmasn... Hayr... Bir imalthane ileri vard. Bana yaptrdlar. Enetenizi de tanyorum. Tuhaf bir adam... Tam Dostoyevski tiplerindendir. Ablam da yle... Ben de yleyim tabi... Zaten Dostoyevski uydurmam, ki... Hep bizi yazm. ' Hayr... Siz muvazenelisiniz... Mamafih, Dosto-yevski'de kadnlar erkeklere nisbetle muvazeneli ve fedakrdrlar... Ablam yananz okad m? Evet... Bu size kan kaynad manasnadr. Eer o esnada para ileriyle fazla megul bulunmasa, sizi kapt gibi eve gtrrd. (ki karpuz) diye birey sylediniz. Ablam bu szn istisnasdr. O iki ayr ii bir arada pekl tar... Demek az kalsn byle bir bahtiyarla m naif olacaktm? Neden alay ediyorsunuz. Ablam fena m? Bilkis... Sizi grmeden evvel, (Ondan daha gzel kadn olmaz...) demitim. Lkin ben, bana, kle imi-im gibi muamele edilmesini sevmem... Halbuki, yavrum, erkeklere kadnlar her zaman yle muamele ederler. Mini mini bir farkla ki, biz alnz da, size, siz alyorsunuz zannettiririz. Zaten baka trlsne imkn m olur? Neden? Alta yatyoruz bebek... Buna baka trl katla-namayz... Murat, pek uzak bir tedai ile Ankara'da kendilerin? bekleyen ii dnd. Hi ekinmeden sordu: irketin ii iin bir hcum pln hazrladnz m? 479 Hi? N'olacak? Gayet kolay... Karmzda bir erkek bulunacak deil mi? Evet...

 Ben rica edeceim. Biraz evvel sylediim mesele... Asl ben isteyeceim de, karmdaki budala kendisi istedi ve muvaffak da oldu sanacak... Ne o? te gene korktum... Sakn bu itiiniz sondan evvelki kadeh olmasn? Deil sanrm... Daha sondan bir evvelki kadehe ok var. Ben korkak bir ocuum ama, iyi ierim. imdi artk syliyeyim efendim... Benim sondan bir evvelki kadehim, sizin son kadehinizden bir sonraki kadehtir. te imdi imknsz birey sylediniz.. Ben sabaha kadar ierim. Serho olduumu kimse bilmez. Ben bir ay ierim, iki dmanym zannederler Greceiz... Tabi greceiz... Fransz, ngiliz, talyan edebiyatndan konuuldu. Madam Tamara, birka Rus halk trks syledi. Murat da Trk halk trkleriyle karlk verdi. Gece yars souk etlerden ibaret hafif bir yemeK yediler. Murat msaade istedi. Yenildim, efendim, diye ayaa kalkt, beni ma^ lp ettiniz... Pek kibarsnz... Teekkr ederim. Elimi pmek ister misiniz? Bu, bir el iin sahiden israf edilmi bir gzellikti. Murat, kadnn (Kibar) kelimesini haksz karmamak iin bu gzel elin zerine terbiyelice eildi. Fakat gene de yatana fevkalde bir hediye ile dnm oldu. Yatakta bir mddet aziment ile bu Rus kokotunu mukayeseye giriti. Esasta hibir ey deimemekle beraber, bir kadn iin kendisini vermenin ne kadar ok eitleri vard. Bunun parayla alnp satlan en kaba eklini bile akll bir kadn isterse ne kadar gzelletirebiliyord'j. 480 Halbuki, yol arkada muayyen bir cret mukabilinde tutulmutu. Ankara'da bir memura yem olarak gnderiliyordu. yleyken bir yatakl vagonun darack kompartmannda uzun sren bir iki leminden ne temiz kabilmiti ve byle davranmak, byle davranarak isteiy-Je yatmak, mesel aziment hanma ne kadar daha yarard. Kadnlar kendilerini gzleriyle verirler. Eer yatr-madnzsa zemin ve zaman msait olmadndandr, diye bir sz duymutu. Sahi... dedi, Madam Tamara, akamdan beri gzleriyle bir an olsun kendisini vermedi. Belki birisiyle para iin yatarken de byledir.

Burada kendisini deerli grerek byle dnmyordu. Lkin, onunla ba baayken, elbette erkeklii tems etmekteydi. Tamara, akamdan beri ve pek de budalaca olmayan szlere ramen mcerret erkeklie yenilme-miti. Murat, Acaba ben ne haltettim? diye merakla kendisini aratrd. Herhalde kusuruma bakmamtr. Mm-knm ki ona btn gece Erturul Hikmet'e baktm gibi bakaym... dedi. Tabi canm... diye glmsedi. Trenin sarsntsna teslim oldu. Ertesi sabah daha samimi bulutular. Madam Tamara kahvaltda, Safo'nun resmini grmek istedi. Uzun uza-dya tedkik etti. Pek ho, dedi, deta ocuk... Bununla ne yapyorsunuz? Bir tuhaf ocuk ki... Az kalsn, ilk defa otele gittikleri gece, nasl hareket ettiini anlatacakt. Gece olsayd, belki de anlatrd. Fakat iy kl gndzn, macerann kederli tarafn vermesine imkn brakmayacan sezdi. te Ankara'ya geliyoruz... Ne yapacaksnz? diye tekrar sordu. 2000 liray mutlaka kazanacam... Hi merak etmeyin... 481 R: 31 Buna eminim. Ben ekli merak ediyorum... ekli... -Masaya brakt Safo'nun resmine par-mayle yavaa vurdu:- Bu kk size istedii eyi nasl kabul ettiriyorsa... Bunu biz kadnlar annemizin karnnda reniriz. Dnn bakalm... Enseniz kanrsa kanan yeri parmanz gznzden daha iyi grr. Bunu ona bir reten mi oldu? te byle... Siz beni hangi Veklete gidilecekse oraya kadar otomobille gtrrsnz... Orada siz arabada kalrsnz... Ben yukar karm... Vaziyeti bir kere grrm... Sonra size n'olacan hemen sylerim. Murat, Madam Tamara'nn bu kadar emniyetle konumasna evvel memnun oldu. Bir mddet mphem eyler dnerek iinde kotuklar plak araziye bakt. Giderek evvel kederlendi, sonra sahiden korktu. Hayatnn ilk annda seyahati hi de byle dnmemiti. Bunu ekseriya hayal ederdi: Byk bir iir yazi-yor. Yahut birinci iir kitabn nerediyor. Kitap da dehetli beeniliyor. Az zamanda drdnc beinci basks kyor. Nihayet Mustafa Kemal, alkadar oluyor. Bir gn polisler kendisini buluyorlar. (Neden polisler de dier memurlar deil?) Aoele Ankara'ya gideceini mjdeliyorlar. Ankara'ya kar kmaz bir saray otomobili kendisini doruoa ankaya'ya gtryor. Orada, Yahya Kemal, Ahmet Haim falan da var... Paa iirlerini bir kere de airin azndan dinlemek istiyor... te byle bir edeb zaferle... Halbuki imdi, bu ne i! Aman yarabbi... diyerek elini azna gtrmemek iin kendisini mkiltla

zaptetti. Nerenin airlii rezil... Dpedz pezevenklie gidiyorsun... Karsnda sknetle, sknetle deil, emniyetle oturan kadna gizlice ve dehete derek bakt. Dnden bari bir de bunu takdir ediyordu. Bu rezili.. Mesel bir Eyp-sultan oyuncaksnn btn mrnce kazanaca ve oluk ocuunu namus dairesinde geindirecei parann belki de yz mislini bez paralar halinde gardrobunda 482 saklyordu da, gene utanmadan orospuluk ediyordu. He.-n de ne kadar tabii bir halde... Bu gzellik, bu bilgi... Hatt bu efkatli grnmek kabiliyeti, nasl isyan etmez...: Haydi kendisi muhtat... Mecburdu... Burada, korkusu ve ahsna kar duymaa balad nefret birka misli artverdi. Erturul Hikmet'e bir gn tenbellik ettiini sylemi, gazetecilik gibi erefli bir meslei ciddiye almamakla hat ettiini ileri srmt. Ne dedi: Nerenin ciddi meslei? Dndn yazamamak m? Yapamam... Bana hi kimse de imdilik yaptramaz... lerde belki ahlkm bozulur alalrm ama, imdilik yle bir ey yok... O sebepten avukat ktiplii etmez... Yanna bir orospu alp, bilmem hangi irketin bilmem hangi dalaveresi yznden bir yere taklm parasn kurtarmak iin pezevenklii becermee gayret edemez... Kahvede oturur. ki liraya boks yapar. Yz, gz kanar, rr. Fakat Zekiye'-yi erkeke sever... Yankesici Hamdi beye minnettar deildir. Belki o sebepten de, zppe kzlar, ona anket defteri gndermee cesaret edemezler... Ne dnyorsunuz bakaym? Ben mi? Hi... Yznze baksanz byle demezdiniz? Hi Madam... Babam dnyorum. zaman burada hastanede yattyd. O yarayla m ld? Hayr... Bir yangnda kazaya urad. imdi onu bu hatrladnz? Evet... Ne diye? Bilir miyim? Byle sorduum iin bana kzmyorsunuz ya? Hayr... -Murat glmee alt:- Baz eyleri baz yerlerde hatrlamak istemeyiz. Aksi gibi de Kurtulu harbinde Ankara'da bulunduydu da... Yaraland

hatrlarz. Belki de ona kzdm. Madam Tamara aratrc baklarla bakyordu. Murat, yzn saklamak iin ban darya evirdi: 483 Geliyoruz... diye mrldand. Hi grmediniz miydi? Hayr... Nasl acaba? Ankara m? Eski bir kasaba... (Yeni binalar da yaplm) diyorlar. Halbuki Ankara'dan byle mi bahsederdi. Ankara, Kuvay Milliye'nin Osmanl imparatorluunun malp payitahtna kar kard yoksul fakat muzaffer ehir deil mi? Bir cigara yakt. Ancak birka nefesten sonra kadna kar byle somurtmaa hakk olmadn dnd. Affedersiniz... diye hzla dnd. Cigara paketini uzatt. Ate tuttu : Babam severdim. Bir marangoz - zabitti. kisini de iyi bilirdi. kisini de yzne gzne bulatrmamt. Benim gibi sska, tysz, budala deildi. Hayr... Siz bir eye zldnz Murat bey... Sebep bu deil... Hani arkada olacaktk. ki erkek arkada... Olduk bile... Ben byle kabul ediyorum. sterseniz siz etmeyin... Kadn, sesindeki mnay derhal anlad. Bir an hayretle bakt. Sonra glmee alt. Ve derhal ciddileti: Bana baksana arkada, dedi, imdi sezdim. Sahiden budalalk ediyorsun... Bu i o mnaya gelmez... Hangi mnaya?.. -Murat dehetli telland:- Ne diyorsunuz? O senin verdiin mnaya... Hayr... Biz gayet cidd, gayet namuslu bir i yapyoruz. Rica ederim... Orospuluk nedir bilir misin olum? Sevmedii adama sevmediini bilerek varmak... Yahut, sevmediini anlad anda Ben bu irkette yokum... demeyip kendisine bir oyna bulmak... Pezevenklik te... Affedersin... fkelendim mi, kelimelerin iyisini, ktsn arayamam ayn pazarlkta erkein mzklk etmesi... Yoksa ikimiz de memuruz, lora memuruyuz da hacze gidiyoruz. O zaman

484 elimizde haciz karar olurdu. imdi ben kadnlm kullanacam... Sizin yaptnz da, benim yaptm da yapamayanlar var. Hkm onlar verecek. Onlarn verdii hkm hakl... Onlar da size ve bana ey derler... Yapamayanlar da, baka eitlerini yapyorkr. Bunu biz icat etmedik. Gryorsun ki bizi parayla tutup gnderenler de, karlarna dikilecek olduklarmz da hi yadrgamayacaklar... Babam niin dt? Siz, memleketinizi neden terkettiniz? Babann ne iin dtn sen de, ben de bilemeyiz... Memleketi neden terkettiimi de ben henz kestirmi deilim... Yaamaa mecburuz. (Olmaz) dediimiz anda, ellerini czdanlarndan ekiyorlar. Bolevikler de, ite bunun iin dmler... Byle olmasn, diye... Boleviklie ben de dmanm, siz de... Bakalm Bolevikler buna mani olabildiler mi? Olacaz demiler ya... Elverir... Feci ey... Berbat... Deil mi? Berbat ama lzm... Buraya geldiim zaman otuz lira aylkla bir kolac dkknnda alyordum. Patron beni zorla perken kars grd. Derhal beni defettiler. Sonra senin patronuna ayl 300 liradan metres oldum. Ayn kolac, amarlar kendisine vermem iin gn kpek gibi yalvard. Kzla yatyor musun? Hangi kzla?.. Resmini cebinde tadn ocukla... Evet... te o da orospuluk ediyor. Orospuluk tek bana yaplr bir zenaat deil. Sen de bu ite ona erik olmusun. Onunla neden hl evlenmedin? Evleneceim... Tuhaf ey... Eskiden evlenirlemi de sonra ya-tarlarm. Bunu da benden mi reneceksin... Haydi somurtma... Bir iin k, by olmaz. Bulunduumuz yerde baka insanlar pezevenklik ediyorlarsa.. Onlar o 485 ie tahamml ettikleri gibi biz de onlarn bu tahammllerine tahamml ediyorsak, aramzda pek de fark yok saylr. Mesel, senin bu ii, devaml ekmek paras vastas etmemenden ibaret. Orospuluk da ayn hal...

Tren, byk bir marifet yapm gibi ddn ttrerek Ankara garna girdi. Bir otomobile binip otele gittiler. Murat, burada bir dakika fazla kalmak istemiyordu. Madam Tamara elbisesini deitirdi, makyajn tazeledi. Veklete gittiler. Murat, kararlatrdklar zre aada, otomobilde bekledi. Madam Tamara yarm saat sonra geri dnd. Glmsyordu. Murat, dikkatle bakt halde makyajnda bir deiiklik farketmedi. nk Mdr- Umumi beyefendi merhc-ba derdemez, bunun suratn yalamaya balayacakm gibi... N'oldu? diye gzlerini kararak sordu. Tamam! Bu akam dnyoruz! Sahi mi? Hay Allah raz olsun! Pek ho bir adamm. Meseleyi de biliyor. Niin rahatsz olduuma at. Ben burada kalmaktan deta rktm hissettirdim. O da, beni galiba- Vekil beye kaptrmaktan korktu. ki gne kadar ta emrini stanbul'daki apartmanma getirecek... Nasl? ihtiyar bir adam m? Ellilik... Bir de irkin ki... Murat fkeyle cevap verdi: Celil bey de Rudoif Valantino kadar gzel deil... Elbette... Ama sana da patronluk ediyor. Senin iini satn alm. Benim etimi... Haydi somurtma... Dn ki bu dnyada, uzun uzadya, yle keyfince somurtmaa bile hakkn yoktur. Dnyay dzeltmek lzm! Hi olmazsa bunda mutabkz sanrm! Ah bu erkekler! Ne bebektirler... Memleketinizde karmakarklk olaldan beri ka sene geti... Galiba sekiz sene evvel, Sultanlar vard. Her sabah m yeniden 486 balayacaksnz? Murat'n elini dosta tuttu. Beni yemee davet eder misin arkada, dedi, a-Jktan lyorum! Sen al bilir misin? Murat ciddiyetle : yi bilirim! dedi. yleyse merhamet etmesini de bilirsin! Aferin! Rusa bireyler mrldand. Galiba kfrediyordu.

VI Haydarpaa'da trenden inince Madam Tamara'n'P arzusuna uyarak, otomobille skdar'a gittiler. Oradan Beikta'a gemek iin kaya bindiler. Murat, bu dolamann sebebini sorunca kadn glyor: Pek de budalasn arkada! diyordu. Ancak sandalda konutu: Kim olursa olsun, para veren iin grlen i, denen crete gre daima az gibi gelir. Bana beyz lira verecekler. Beyz lira da masraf ediyorlar, ok para.. N'olacak? imdi ben doru eve gideceim. Daha iki gn soranlar iin Ankara'daym. Sen de, kz bulur, omuzlar, bir yere kapatrsn. nc gn sabahleyin bana telefon et. Ben sana nerde buluacamz sylerim. Ankara'dan dnyormu gibi yazhaneye gideriz. Yorgunluktan falan bahsederiz. Glmsedi:- Zaten esasta yalan da yoK. henz bitmedi. Eer benim kel kafal sevdalm, yarn-br gn kalb sektesinden lrse, tediye emri ikinci bir seyo-hata bal kalr. Baka bir umum mdrle anlamaa... Sahi! Haydarpaa'dan vapura binmemek istememin sebebi de grnmemek iin. Sen imdi defterini kar bakalm... Murat defterini kard. 487 te... Yaptn masraflar altalta yaz! Bunlar ikiyz lira kadar tutuyordu. Madam Tamaro: imdi altna ilve edeceksin: 120 lira otelde verilen ziyafet... iftlie gitmek vesaire... Yazdn m? Tahkik ederlerse... Yaz diyorum. gnlk otel masraf (60) lira. Bu gn zarfnda bizim masrafmz... 60 da ona... Baz kk memurlara bahi. (80) lira... imdi topla... Yekn bu suretle 500 liray bir hayli geti. Madam Tamara gld : Pekl! Byle byk bir ie lyk hesap da budur. Zaten onlar bize (500) liray asgar bir tahminle verdiler. Faturasn yapar, cebinden harcadn o sakal msyden alrsn. Sakall ne k deil mi? Murat, defteri kapatmadan bir an dnd. Masraf parasn czdannn ayr bir gzne koymutu. Be tane elli liralkla birka tane on liralk... Ksa bir tereddtten sonra bunlar kard. Drt elli liralk ayrp

katlad. Ko ykya belli etmeden Madam Tamara'ya: Buyrun madam! diye uzatt. Kadn rktc birey grm gibi, biraz geri ekildi: Nedir o? Sizin hisseniz! Ne hissesi? Masraftan... Ortak deil miyiz? Sahiden budala bu ocuk! Ben bu hesab senin iin yaptm ayol! Senin iin bile deil... O resimdeki kk iin... Sok cebine... Olmaz. Almazsanz gcenirim. Bana da bir sr para kalyor. Cebine koy diyorum. Ne tuhaf eysin. Murat tereddtle glmsedi. Adeta zengin olmutu. Size bir hediye olsun almalym! diye kekeledi. Ben hediyeyi Celil beyden ayrca alacam. Sonra Mdir-i Umum beye vereceim ziyafetin faturasn da ayrca derler. Ben senin gibi kanaatkar deilim. 35 liraya almyorum. -Suya bakarak kederle glmsedi 488 Zaten beni kimse 35 liraya altrmak da istemiyor ki... Beikta'ta bir otomobile bindiler. Madam Tamara, Murat' Tophane'de brakt. Elini skarken : Obur gibi seviiniz, dedi, ben bu yata nasl se-viildiini iyi bilirim. nc gnn sabah telefon bekliyorum. Numaray yazdrmt. Son defa elini sallad. Murat, antasyla bir mddet ne yapacan dnd. Kzn dkknna gitmesi iin vakit erkendi. Cebinde beyz ksur lirayla Erturul Hikmet'i bulmak ne gzel olacakt. Zekiye ile ikisini alp o kk Boaz oteline gtrmek... Hemen bir taksiye atlad. Son sratle ehzadeba'na ahbap! dedi.

Bann iinde hl trenin sarsnts vard. nsan yolculukta ceplerinden mtemadiyen bireyler dklyormu gibi mphem bir rahatszlk hissediyordu. Sznden, fikrinden, hatta ekimelerinden holanaca dostlarla denizi seyrederek kaygusuz imek... Tuttuunu koparm, muvaffak olmu bir adam gibi... Zavall Erturu> Hikmet... Hi belli etmez ama, her akam biri 49 luk rak iesinin derdindedir. Fincanclar yokuunu karken, sar - krmz iekli emprime entari giymi bir kza gz iliti. Uzun etek, bazsna ne kadar da yarayordu. Bunu tenbih etmediine zld. Eer Safo'nun entarisi hazr deilse deta cam sklacakt. Bir aralk, bavulu kahveye brakma dnd. Sonra ^glmseyerek vaz geti: Nafile olum, dedi, minareyi alsan da klfn hazrlayamayacaksn! Kk meyhanelere bakmak iin arabann yava gtrlmesini emretti. Saat henz dokuzbuuk olduundan Erturul Hikmet'in evde bulunduunu biliyordu. Bylece kapya otomobille dayanmak da ayr bir kabadaylkt. Kendisini byle sevindiren cebindeki para olduunu hatrladka somurtuyor, fakat kendini ayplamas gayet az sryordu. 489 ofre : u kapy aln da, Hikmet beyi arn! dedi. Pencereden biraz ekilerek siperlenip bekledi. Hayrola! Ne var? Beni mebus mu tayin etmiler! stemez! Otomobildeki bey bekliyor! Kadri Ekrem bey olacak! Hele buyur... Meydana k! Meydana diyeceine, bitarz kudem Meydne diyordu. ofr Murat'a bakt. Yeni robalarn giysin de yle gelsin! Yeni robalarnz giyip geleceksiniz. Emir bu yolda, Uar stanbul ofr de akay hemen kavram. kudretince araya girmiti. Erturul Hikmet pencereden Karagz gibi sertlendi: O senin arabana saklanan maabeyi her kimse, benim yeni robam olduunu nerden biliyormu bakalm? Daltaak istemem! Kna bir don uydurup yle gelsin!

 Mayo kabul etmiyor. Smokin olacakm! Yahu bu ofr deil, Nait'in yamaym... Geldim! -Annesine dnm olmal:- Bre hatun! Nedir telnz! Biz sana hir zamanda bir zorlu dem oluruz. Sayemizde sayeban olursun demedik mi? Yirminci asrda devlet kuu kanat rparak gelecek deil ya, koma aarak gelir... Bugnden itibaren ite dnyal ve de bu hanenin kapsn Hac Kaps misali yeile boyama... Fermanm budur. Nerde benim yamal ceketim... Sokaa knca, ufuklar seyreden bir gemici gibi elini gzlerinin stne siper edip arabann iini teftiten geirdi. Amman! Her Ankara'ya giden... -Ankara'ya da (Engr) diyordu- byle kalaylanup mu avdet eyler!... -ofre pheli pheli bakt:- Olum, sakn bir eytana uyup banka falan soymayasnz! Ben sizin halinizi beenmiyorum... 490 ofr, Murat'n hangi taksiden indiini, taksinin iindeki afetin elini nasl sktn grmt: Banka m bilmem, dedi, lkin aabeyin soydua mal grseniz baylr kalrsnz da gn aylmazsnz! Erturul Hikmet: Hayrola! diye kapy at. eri gir... Sen artk ok oluyorsun? Nerede Zekiye bac? Bizi Nikh dairesine mi gtreceksin? Demek bacn ylece, ruhsatiyesiz kullanmam houna gitmedi. Aferin! Lkin ayak kiras isterim... k papelleri... Kz evden bir usulla alaksn. ki gece gelmemek artiyle... Bana davetlisiniz!... ki gece... Bunun iki de gn olur... Dur bakaym? Sen kiiyi bu kadar zaman nasl davet edermisin? Ben Ankara'dan geliyorum! Pes! diyeceim kalmad. Ta, topra altn diyorlard. Demek doruymu. Ne paras bu? Kodoluk paras! Bsbtn aklm yatt! Dalar devirirsin! Deviro-mezsen deler de geersin. Kz almal bari... Peki! Zekiye'nin annesi ite olduu iin ekinmeden kapya dayandlar. Bare sa, ba, karmakark ortalk s-pryordu. ki ayan bir pabuca sokarak hazrland. Bu nasl i? Kelle mi gtryorsunuz? Ben ne haldeyim? Baksana Murat aabey! diye nazland.

 yle gzelsin ki... nanmazsan u Hikmetin yzne bak! Gzleri nerdeyse fincan gibi dar urayacak. . Ne var? Nereye gidiyoruz. Seni Ankara'da diyordu bu? Yalan! te grdn m? Bunun ileri btn dubara!.. Ben Ankara'da olsam burada bulunabilir miyim? Neden yalan sylyor? Beni neden aldatyor? Huyudur ekerim! Yalansz edemez! Bir eytan da bu! O gn birisini aldatamazsa, kollar svar da kendisini aldatr. Hibir ey bulamasa Olum! Kendine gel! Sen Erturul Hikmet falan deilsin! diyerek kendisine madik atmaa kalkar. Ne domuzdur? 491 Zekiye, Erturul Hikmet'in ofre sylediini duyarak telland: Cibali mi? Cibali'de ne iimiz var. Annem grrse beni ldrr! Yahu! Ben bu kzdan usandm! imdi annen seni grmese de ldrr. Ne yapalm? Ne demek? Bu gidie baksana...Sen benim ihtiyatsz davrandma m aldanyorsun? Herif koca bavulla gelmi.. Sylesenize... Gene Karagz oynatmaa baladnz? Efendim! Bizi iki gnlne misafir gtryor. Gece yatsna misafir! Annene urayacaz! Benimle ene yartracana kocakarya bir yutulur yalan hazrla! Kocakar m? Sen onu affetmisin. Hani anneme bir daha (Kocakar) demeyecektin? Ya ne diyeceiz? u kadn nerdeyse onbe yanda peri-i peyker edip kacaksn! Annem beni gece yatsna yollamaz! Boynumu koparr! Hep byledir, beni mitlendirirsin. Bir gn de kopardn grmedim. Kaynanama benden selm eyle sznde durmamak iyi deildir. Bak! Dilin kopsun! Benim boynumu neden koparacak-m! una baksana Murat aabey! Bir arkadan evleniyor da... Seni yardmc ardlar. Annene byle syle Zekiye Bac! Erturul Hikmet kahkahay koyuverdi: te buyur! Hani! Benim Murat aabeyim yalan bilmez! diyordun! Bre kz! Ben senden aptaln hi grmedim. Herif yalan beraberinde bavulla gezdiriyor, yavrum!

 Haydi oradan... Buna yalan bile denmez! Bana yardm ediyor. Benim bu kadar arkadam var. Birisi tesadfen bugn evlenebilir, beni de acele gelip alabilirdi. Yalan m? Tvbe! Ben sizden korktum... imdi bu sz yn-lan deil mi? 492 Haydi oradan sen yalan nerden bileceksin! Bj iir yazmaa benzemez! Deil mi Murat aabey? Ttn fabrikasnn kapsndan baklnca grnmeye-cek bir yerde durup Zekiye'yi beklediler. Kz biraz sonra yz sevin iinde geri dnd. Az kalsn anahtar bile vermeyi unutuyordum, dedi, baksana Hikmet kalbim nasl vuruyor. Artk bilmem anlad m? Sen bu yaknlar havalandn ya, kzm Allah encamn hayreylesin! dedi. Daha da syleyecekti. Bereket iba zaman da... Kontroldan korktu. Sahiden dne gideceksek benim kyafetim pek berbat! Erturul Hikmet, sevgilisinin san kavrad: una ben imdi ne yapaym yahu! diye dolu bir sesle sylendi. Kendi uydurduu yalana gene kendisi nasl da inanyor. Salak sevgilim benim! Brak sam! nanrm, Murat aabeyim sylemedi mi? Murat, iini ekti. nsan olu, dedi, bir kere yalana bir ueundan srnmesin! Perianlktr. Mesel alalm Zekiye baem! Bugn defa ayn yalan syleyecek... ncil'de ne demi Isa Peygamber: Horoz tmeden sen beni kere inkr edeceksin! dememi mi? te yle. Gne batmadan Zekiye bacma kere yalan sylemek decek... Sr ofr cn-kada! Doru Galata'ya... Zekiye sevinle ellerini rpt: Anladm Safo'yu alacaz! Ne iyi! dedi. Dkkndaysa evvel patrona, sonra annesine. . Dkknda deilse evvel annesine, sonra patronuna ayn yalan syleyeceiz! Sonra!.. Sonra doru cennete gideceiz kzm! imdi i deiti. Cennetin anahtar iki para: Birisi yalan, birsi para... Tvbe desene... Ben byle akalar istemiyorum. Siz de bu gvura dndnz! Erturul Hikmet parman sallad. 493

 Bana gvur dediini ben Safo kardeime demez miyim? De, Safo gvur deil ki... Ya ne? stme iyilik salk! Ben onu" gvur bile saymam... yle iyi ki... Murat: Peki, dedi, le yemeinde ne olsun bakalm. Kz ard: Bir de gideceimiz yere: u yemei isteriz mi! diyeceiz? Cann ne istiyorsa sylemene bak! Ayp olur. Ben utanrm! Erturul Hikmet fkeyle geldi: undan utanacak ne var Allaseniz... Biz hamdol-sun inklp yapm bir memleketin evltlaryz! O Misafir umduunu deil bulduunu yer! lf mrteci, inklp dman yobazlarn uydurmas... Sen Ankara'l Murat aabeyinden daha iyisini mi bileceksin! Hem dur bakaymr Senin zaten akln da ermez! Sen cannn ne istediini bil-sen bile syleyemezsin... Bir kere efendim: lsndan balk olmal... Beyin salatas olmal... Ayrca kebap bulunmal ki... Ben bugnk le yemeine le yeme diyeyim... yleyse, ofr arkada, ltfen ilk rastladmz eczanede duralm! Erturul Hikmet telland: Hayrola! Benim eczann her trlsyle bam ho deildir. Hamdolsun durumum da salam! Ya, ben! Ben efendi, Ankara'dan geliyorum. Yediim nane, birka trl illa erimez! Ankara nanesi! Zordur! E? E si? Geldik mi? Tamam! Bir dakika... Murat, otele telefon ederek le yemei iin mayonezli stakoz, pisi tavas falan syledi. ki oda ayrmalarn da tenbih etti. Geri dnd zaman mahsustan yzn buruturuyor, elinin tersiyle azn siliyordu: l ac! dedi. Ankara nasl? 494 Dnyann en nankr ii yeni ehir kurmak! Ben bunu bilir, bunu sylerim! Her taraf, toz - toprak iinde, kark olur. Ne kadar bina oturtsan gene bir sr arsa bombotur, de:l mi? Boluk sanki binalar yutuverir...

 Sahi yle... Mustafa Kemal Paa'y bir kat daha takdir ettim. Ben de... Ankara'nn arsalar bir para etmi ki, diyorlar... Tapular kimde ola acep? Ben stepin ortasnda yeni bir ehir kurulmasndan bahsediyorum, sen arsa tapular ileri sryorsun. Tabi birader, bu ehir denilen cenabet gkyzne kurulmaz ya... Tapulu arsa ister... Metre murabban bir kurutan almlar da, yz liradan nazlanarak devre-divermiler, diyorlar! Diyenlerin, senden hari, gzleri kr olsun! Tabi kr olsun! diyenler de kendileri. Ben beraber miyim? Bunun pek zarar da yok! Nasl olsa millete kalacak! Cebinde tapu senedi olan millete... Sana bana deil ya... al da kazan! Yama yok! Ben imdicik yama m var, dedim? Tabi haberim olsa ben de alrdm. Hi bir eye aklm ermese krk paraya alp yz liraya satmakta bir ufak kr olduunu biz de kestiririz, gzm! Safo henz dkkna gelmemiti. Murat, ustasna vaziyeti anlatt. Adamcaz ister istemez: Hay hay! dedi. Lkin kzn dkknda bulunmamas ii aksatyordu. Eve Zekiye'yi yolladlar. Gene bir dne davet edilmek yalan kullanld. Safo, yeni entarisiyle geldi. Murat' grnceye kadar sanki Zekiye'ye inanmamt. Bir kere daha deil, on kere daha sevindi. Caddenin kalabalk olduuna aldrmadan, ofrn yanna gemek isteyen Erturul Hikmet'i durdurdu: Vallaha olmaz aabey, dedi, kserim! Ben kG495 ck olduumdan bak nasl sacaz! Murat'n dizlerine oturdu. Boynuna smsk sarld. Alar gibi sesler kararak uzun uzun pt. Murat, kendisini kurtararak afre: Bizi Tarabya'ya brakacaksn birader! dedi. Bu uzun sefer, ofr de keyiflendirmiti. Araba dahi sanki sevindi. Virajlar daha kvrak dnmee balad. Safo, Zekiye'ye anlatyordu: Bu hain, bir haftaya kadar ancak dnerim diye haber brakm, kardeim, ben imdi tam bir haftalk

hasreti karyorum kusura bakma e mi? Erturul Hikmet: Kusura bakacana, usul - erkn rensin, diye somurttu, una bir sor bakalm! lsem de bir asr sonra dirilip zplasam, yle bir muamele yapar m? Yapar! Yapmaz olur mu? Vallaha yapmaz! te yemin! Zekiye sevgilisinin koluna girdi: te imdi gnahm aldn, diye krtt, vicdansn! Murat, Safo'nun kendisine mahsus kadn kokusunu lezzetle kokluyordu. Entarisini uzun etekli yaptrmt. B'r de yakm ki... Ban biraz geri ekerek bakt. Kz yavaa : Gzel miyim? diye sordu. Kedi yavrusu gibi... Yumuack... Entari iin ok sevindim. Ne kadar sevindim. Yakm m? Ben hep sana bakyorum. Entari falan umurumda deil... Ankara'ya neden gittin? Bir i iin... abuk bitti. abuk dndm. Patron mkfat olarak iki gn izin verdi. Sen dn gece uslu usfj ve gittin mi? Tabi. Sen de dn gece uslu uslu uyudun mu? Trendeydim... Sahi! yleyse yorgunsun! Deil! Yatakl vagondaydm. nsan dinleniyor. 496 Ne de olsa sarsar. Ben senin yorgunluunu a!i-rm... ki ark sylesem yeter mi? ok bile.. Seni grr grmez zaten dinlendim. Ama, arklar da isterim... Otelin arkasnda kocaman aal, bol imenli kat bahe vard. Karada'l buraya drt tane hamak kartm halden anlar bir adam olduu iin hamaklar ikier ikier ve her iftin biribirini grmeyecei ekilde kurdur-mutu. le yemei bir'de bitti. 'e kadar uyudular. Sonra otelcinin teklifiyle baheyi dolamaa ktlar. nc katta hamaklara rastlamak tadna doyulmaz bir srpriz oldu. Bunlara uzanp denizi, renkleri,

hatta bizzat yaamak saadetini madd bir eymi gibi seyretmek tadna doyulmaz ve unutulmaz bir htra oldu. Bahe, zaten ormana benziyordu. Safo : Akam yemeini burada yiyelim! diye teklif eli. Sonra elini uzatt:- Haydi elini ver de gzlerini yum! Sana baksam! Ben senin bann iinde, olduumdan daha gzel deil miyim? Sahi! Ama, sen benim iin, yle deilsin... Biraz teye ekil!... htiyatla yanna geti. Koynuna sokuldu: te byle efendim, dedi, bir tanesi fazla bunlarn! Zaten grr grmez anlamtm. Otelci ihtiyar olduundan... Unutmu... Murat, ikinci defadr ki Ankara'ya niye gittiini sylemee karar verdii halde buna cesaret edemedi. Halbuki kz, yzne de bakmyordu. Artk bu ikinci cesaretsizlik phe brakmamt: Biz Ankara'da utanlacak bir i yaptk... dedi, ayp bir i! fkesini Safo'dan almak istiyor gibi kza hnla sarld. Yava! Ne var? Seni zlemiim... Sylesene... O zaman kemiklerimi krsan da haklsn! Haydi!.. 497 F. : 32 Gkyznde, seyrsefer kaidelerinden zerre kadar haberi olmayan krlanglar deli deli kouuyorlar, daha yukarda, uzaktan geldii iin kanatlar sanki eskimi bir leylek ar ar dolayordu. Sonra gne... Deniz... Mavilik... Yaprak yeili... Yeile alan serin aa glgesi.... Kollarnda, nefesini kesmi bekleyen sevgili... Ve bunlara ramen ayp bir i yapmaa mecbur olmak... Hem de nerede? Babasnn htrasyla dolu zannettii Ankara'da... Mustafa Kemal Paa'nn memleketinde... Hakikatle arasna birey koyabilmi olmak iin So-fo'yu uzun uzun pt. lerde Zekiye'nin biraz kaln fakat pek gzel sesi: Bu gece amlarda kalsak ne olur? arksn sylyordu. Murat da bir yerinden arkada oldu. Burada zaman, hafif rzgr gibi stlerinden geiyor, hatrnaz bir merhametle sevien delikanllarn mrlerine zerre kadar dokunmadan yoluna devam ediyordu.

arknn arasnda Zekiye birdenbire : Sallamasana... Deceim! diye bard. Erturul Hikmet: Dmek etraf grmemektendir! diye cevap verdi!

Grmemekten olur mu? Grsem de derim! Murat aabey una birey sylesene... Bakalm az serbest mi senin Murat aabeyinin... Herkes bizim gibi enayi deil... Terbiyesiz!.. Bu kz, her nedense benim her doru lfma (Terbiyesiz!) diye cevap veriyor! Bir bo zamanmda unun sebebini dnsem gerektir. ark nerede kald? Syler miyim? Cann isterse... Vallaha imdi ben sylemee balarm... Neye uradn bilemezsin... Sus, rica ederim! Peki! Zekiye'nin sz hrnd ama, arkdaki sesi mesuttu. Murat'n kederi yava yava dald. 498 Dnyay dzeltmek ona dm deildi ya... Sat anasn!.. imdi size birey anlatacam! Evvel syleyin bakalm... Pardon! Zekiye Bac, bu bahisten darda... Safo bilir. Erturul Hikmet de bilir. Hani liman kahve'eri var. Ekseriya motor kaptanlar, komisyoncular, ayak tellllar, Gmrk muhafaza ve muayene memurlar devam ederler. Kk tccarlar da gelirler. Ekserisi lo, derinlemesine dkknlardr. Bildiniz mi? te onlardan birisi... Aklnzda tutun rica ederim... yle bir kahvehane... Bu kahvehaneler piyasayla beraber alr, piyasayla beraber kapanr. Aldklar saati hi bilmem, hi!.. Kapandklar saati maalesef biliyorum... imdi buraya bir mim koydunuz! Geelim bir baka mevzua... Benim bir arkadam vardr. Erturul Hikmet iyi tanr! Fena ocuk deil... Biraz zppe, biraz zppe dedim mi, bunun iinde neler olabileceini tasavvur edersiniz... Biraz ukallk... Biraz kibir... Birok da aptallk... Bir muharrir efendi, zppelii yenilik arzusuyla, insanlarda ftratan mevcut bulunan k-ranlar arasnda teferrd gayretiyle izah etmee almtr. (Teferrd) ne mi demek matmazel Safo? Teferrd, efendim, akranlar arasnda sivrilmek, kendisini gstermek arzusu... Zppe salarn bundan uzatrm. KoIj-rva altn suyuna batrlm ince zinciri bundan takarm... Modasna gre en ince belli ceketle en paas dar ve ksa pantolonu, yahut en bol ceketle, en geni ve uzun paal ariston kyafeti bu sebepten giyermi... Neyse uzattk! Bizim arkada tam zppedir. yi dans eder, iyi konuur, iyi giyinir, hatta yannda gvenecei birisi varsa ve skrsa iyi de yumruk atar. Komisyoncudur, iyi para kazanr. Gzel kzlarla gezer ama, kzdan yana taifi iyi saylmaz. Bunu da o bilmez, ben bilirim... Neden mi matmazel Safo! Ben bilirim ekerim! te bu arkada... Ben o sralar, bu arkadaa lzmdm. Bir kz seviyor. Belllar var. Yannda feda gezdirecek. Hem feda, hem de bir eit dalkavuk! nsan birisine neden (Feda) ve (Dai-

499 kavuk) olur. sizlikten... sizlik ne demek? Babasndan harlk alanlara isiz demezler. Daha pederin glnrie imiyor! Peder frn has ekmek karyor! derler. Zengin olup isiz gezenlere de (Mirasyedi) derler. Dorldur. siz gezdiine gre almam ki kazansn! Miras yemi. Benim arzettiim isizlik asl isizlik... Kazanamyc-rum. Para yok! Para yoksa insanda birey bol bol vard.: Alk! Bendeniz am! Hem midem, hem gzm a! H' doymuyorum, doyamyorum. Daha sofradayz mesela! nerdeyse midem patlayacak... (Yarn ya?) suali aklma geliveriyor. Tekrardan ve ruhan ackm oluyorum. Bunn bir eit kokain mptell da denebilir. Bulur ierrrvs de daha zkkmlanacak bir sr varken (Yarn bulamaz-sam!) diye tasalanrm. Ben de ite o sralar o haldo-yim. aka m ediyorum Safo hanm? Hi akaya benziyor mu? Serholandm m Zekiye Bac? Tabi... Neden iiyoruz bakalm? Serholuk iyidir. Serho olmaa iiyoruz. Serho olmaa ihtiya duyan insanlara acmal... Hee sevgililerinin yannda neden serholuk ihtiyac duyarlar? Biz, efendim, alk sebebiyle hem (Feda), hem de (Dalkavuk) olduk. Beraber dolayoruz. Bir kavga olursa atlayacaz! Koltuumun altnda koca bir bak! Parmak* larmda muta! Sahiden mi atlayacaz. Vallaha, sahiden atlayacaz. armasak... Deil mi? le yemekle-iri beraber yiyoruz. Akam da beraber iiyoruz. Bazan berc-ber sinemaya gidiyoruz. Eer bizim lks lokantalarda fedaye lzum gsterecek tehlike mevcut bulunmadndan, bizim elimize otuz kuru sktryor. Biz, en yakn kfteciye gidiyoruz. Gayet ar ar yiyoruz. Bir mddet de krdanla megul oluyoruz. Eer bey, iini abuk bitirmez, bir ahbabna rastlar, uzatrsa, kftecide sittin sene oturulamayacandan biz dar urayp kebana dikiliyoruz. Karnmz doyduu iin Allah'a kretmekle megulz. inde bulunduumuz rezalet gzmze bile grnmyor. Otuz kurutan oniki buuk kuru bile arttrdk. Bey, cigara alma unutur, biz de kzn yannda syle-yemezsek, onlar da o gece otelde kalacaklar da, bize (Uurlar ola!) derlerse tramvay paras olmadndan kah500 veye kadar yayan dneriz ama, bir paket eigara alrz. (Kibrit?) diyeceksiniz! Yolda ate bulur da yakarm c'-garam! Hey air! Dndn cihete bak!.. Patron nmz sra biz arkasndayz! Bazan gemilere gideriz, bazan atanalara bineriz! Mal indirilir, mal ykletilir. Muayene memurlarna aklabanlk, muhafaza memurlarna aalk yaplr. Komisyonculuk elenceli zenaat!.. Bazan da nedense, bir bo vakit araya girer, kahveye otururuz. Bizim patron tavla merakls! Fena da oynar. Allah selmet versin! Yenilir pisi pisine! Ben surda helak olurum! Be kardeim! Se-yek kapsn insan grmez mi? nsan sallama bilmez mi? te ak verdin! Ve de ite herif (p) di/e vurdu! Bazan tavla partisi yerine, yarenlik partisi dli'. Patron esip frr, asp keser! Rabbim Rabbena hakk iin... Yumruu kondu mu? Burun kulak dlger yongas halinde savrulur. Ben de ahit! Deil mi? Bak sor ki!.., Yaa... yle olduydu o geee... diyeceksin. Bazan an pek ender olarak beni metheder. Uar, kaar zerine yokmu... Bir dalarsa bitti. Bir dakikada bitiriyorum! Halbuki elenesiniz diye anlataym demitim. Gnlerden birgn, kuluk zaman bulutuk. Dn akam yediimie duruyorum ben... Dn akam da, birey olmu, ne c-musa... Patronun can pek skntlyd. Be kuruluk pastrmayla be kuruluk francala almt da asl yazhane sahibi gittikten sonra masa banda bir ie rakyla bur.-lar yemitik. U misli olsayd da yalnz yeseydim gene doymazdm. te ylesine... Bizim patron hann odabc-sndan da korkuyor. Asl patrona burada iaret ettiini ve de serserileri bana topladn syler, diyerek biraz ge kaldmzdan karken yzn bile okad. te bsn o kadar birey yemiim! Gece de kary bulacaz diye srttk. Bulamadk da ya... Yayan dndk. Sabahleyin yorgunlukla uykuda kalmm! Simit-ay faslna yetieyim diye ok kotum ama, bizimki azn oktan silmi. B'ijyorum dalkavuk ksm utanmayacak! (uradan be kuru ver de bir simit alaym!) diyecek! Gelgelelim biz ylo usta dalkavuk da deiliz. Biz bir pis dalkavuuz! Bir kepaze dalkavuk ki... Patron yazhaneden

inip beni, oda501 bann ilettii kahve oca aralnda grnce pek sevinmedi. (Ah u dalkavuklar! Bir eya gibi bir yere bra-klsalar da lzumunda ele alnabilseler...) dediini gzlerinden anladm. Mahcup oldum. Glmsedim. Burada msn? dedi. Can skld. Dnyor. Peki gel bakalm! dedi. Sevindim. Beni gtrd. Demin bahsettiim liman kahvelerinden birisine oturttu. una bir cay yap! dedi. Sonra da: Benim biraz iim var kardeim! imdi gelirim! dedi. Gitti. Bu liman kahvelerinde fazla gazete almazlar. Demek okuyan bulunmaz. Bir gazete var: Cumhuriyet.. Tvbe! ki gazete daha var ama, birisi Rumca Apoye Matini! Dieri Ermenice. Ben bu lisanlarn ikisini de bilmem. ay itim. Cigara da drt tane... Gazeteyi aidim. O sralar gazetelerin bana verecek hibir havadisleri yok! Dnya bir tarafyla yklsa umurumda deil... Ayakkabnn alt deliniyor. Pantolonun paalar salkm saak! Ben eskiden de byle miydim! Ne yersem ceketimin yakasna dkyorum. Fra grmediinden, silinip tler-mediinden elbise sratle elbiselikten kyor. Farkndaym! Lkin stme kondurmak istemiyorum! Klk kyafet cihetinden pek dersem belki de patron eski elbiselerinden birisini sevabna veriverir... Gazeteyi evirdim. H!-kyesi var. Rportaj var... Tarih roman, ak - edeb roman var... Makaleler, resimler, deta bir gazete... Biraz okudum. Bir kenara ittim. Kahve lo, adam az... Ben olmasam belki de garson, kollarn bir iskemlenin arkasna ve ban da bunlarn zerine koyup bir para dalar... Yanma yakn masaya iki lz efendi geldi. Pikete baladlar. Kfredip akalayorlar... Keyifli herifler. Biri biraz kzyor ama, kendisini kolayca topluyor. leri i... Ne fayda ki ancak iki parti oynadlar. Kalktlar. Ben birazdan gene gazeteyi beriye aldm. Okumadm yerlerini okudum. Canm skld. Siktirettim. Saat yok ki vakti bilesin! Ho vakti bilsem de n'olacak? Dalkavuun vaktini patron bilir. le olmu olmal ki kalabalk bast. Yahudiler k'i-k sefer taslarnda yemeklerini getirdiler. Ermeniler, ezmeni lokantalarnda bol yal sarmsakl yemiler, geyire-rek kahve iiyorlar. Rumlarla bizimkiler... Biz bu iki mii502 let biribirimize benzeriz. Peynir - ekmek, yahut pastrma -ekmek, yahut zm-ekmek yiyorlar. Ben bir vakit yutkundum. nc cigaray yaktm. Gazeteyi hmla aldm. Hi unutmam! Aa Han isminde bir pezevengin macerasn ballandryorlar. Bilmem hangi namussuz mezhebin ba-kodouymu da, vakti saati gelince, bir teraziye bu Aa Han' oturtur, altnla tartarlarm. Bunu bildii iin kurnaz kerata, yedike yer olmal ki, seltin meyhanelerindeki arap flarna dnm... Yz kilo salam var. Hindistan'a gitmimi. Tartlm. Dara kadar altn alp bitekrar ngiltere'ye dnm. imdilik bir ngiliz kzyla seviiyor-mu. Bundan evvelki madamas hangi millettense dva am boanm, bu heriften u kadar yzbin ingiliz altn tazminat almm... Herifin bir de resmi var! Suratna baksan iin bir sene ters gider. Bir de hayvancazn yularna yapm. Meerse, at yarlarna merakly-m. At besliyor. Kazanm da, sebepten hayvanla birlikte fotoraf kartm. Sonra romanlar okudum. Orta yerden birka sayfa... Aye'yi bilmem Fatma'y bilmem! Belki de, o kitap iin gayet ehemmiyetli bir paradr. Neme lzm! kindi oldu. lerini abuk bitirenler geldiler. Tavlalar sakrdyor, dominolar krdyor, katlar keyifle mermere vuruluyor... Ve akam oldu efendim, ben al da cigaraszl da unuttum. Buralarda bir kul tanmam! Be kuru kahve parasn vermeden gittiini iyi biliyorum. zerimde be kuru edecek hi bireyim yok! Hi bir eyim! Eski bir mendil bile... Ortalk karard. Kahve de boald. Garson evvel fkeli bakyordu, sonra ard, imdi acyor. Ben de kendime evvel acdm, sonra ardm, imdi fkeleniyorum. Bir de baktm, pencerenin nnden beni de, patronu da tanyan bir arkada geiyordu. Kotum deli gibi. Arkasndan seslendim. Kimbilir nereye gidiyordu. Can sklm dnd. Meseleyi anlattm. Nasl anlatabildiimi hl bilemem! Biraz dnd. Bocalad. Meer o da btn parasn bir yere yatrmm. da, imdi patron yazhaneden savumadan yetieyim,

diyormu. Sen bekle, dedi, ben gelirim! Yahut bizimkine telefon eder, seni hatrlatrm! Gitti. Ne geldi ne de teie-fon etti... 503 Erturul Hikmet nihayet dayanamad: Beni patlatacak msn rezil! diye kkredi, u namussuzluun sonu hic mi gelmeyecek? Murat sevimli bir glmsemeyle arkadana bakt: Geliyor! dedi, nihayet garson iskemleleri toplad. Masalarn zerine koydu. Spryor. Elektriklerin bazsn sndrd. Ben olsam: (Var git hemerim! ay pjras kalsn! Yarn bulur getirirsen stne havale.) derim. Demedi. Tam ben bireyler yalvarmaa hazrlanyordum ki patron glerek ieri girmesin mi? Sen olsan ne yaparsn? Ne mi yaparm? Ayamn altna alrm.. te belli birey, dalkavuk deilsin! Sen ne yaptn? akadan anlar, akaya dayankl olduumu gstermek iin glmsedim. (Yahu seni unutmuum! dedi, bizim kz sylemese brakp gidecektim. Kalk haydi!), (ay paras?) dedim. (Bende bozuk yok, veriver!) demez mi? Bu namussuz Cemil deil mi? Ulan alacan olsun ingene dl... artolsun burnunu kracam... art olsun... Kahvede rehin kalmaktan kurtulduuma sevindim. imdi cebimde ka para var bilir misiniz? O gn sabahtan akama kadar bana azap veren, beni rsvay eden, beni insanlktan kolayca karp akn bir hayvan haline getiren be kuruun onbin misli... Bunu iki ay iinde kazandm. Beni yokluu onbin defa haysiyetsiz bir mahlk haline getirecek kadar paray... alacak birey... Peki, diyorum, o zaman bu paralar nerdeydiler, ben ner-deydim?.. Peki, bu hikyeyi sen neyin zerine getirmek ih syledin? Murat, deta tehditkr bir ifadeyle dikildi. Bir an E,-turul Hikmet'in yzne bakt. Sonra malp olmu gibi ban eerek : Hi! dedi, elenesiniz diye... Haydi ielim!.. Bu kadar serho olduu, ve bu kadar da cehdettii 504 halde, Ankara'ya pezevenklik etmee gittiini gene itiraf edememiti.

nsanlar asla affetmeyeceini zannederek byk b<r mitsizlie kapld. Halbuki insanlar sevmek istiyordu, buna mecbur olduunu da hissediyordu. nc gnn sabahnda Madam Tamara'ya telefon etti. Buluup yazhaneye gittiler. ta emri bankaya dn leden sonra gnderilmiti. elil bey Madam Tamara' yi herkesin gz nnde kucaklayp yanaklarndan pt. Oh! eker kadn! diye kna bir de akadan amar indirdi: Sakall gvura telefon ettiler. Ayn sknetle geldi. Madam'la Murat' kibarca tebrik etti. arkta ilerin bylece yrdne alk bir hali vard. Murat, hesap pus-lasn uzatt zaman yekna bir bakt. Bir yz liralk karp : Ust tarafyla bira iersiniz! dedi. elil bey, gsterite aa kalmamak iin, czdanm aratrarak ayn renkte rakkam tayan bir kat buldu. te bu da benden evldm! dedi. Elbiseyi ds unutmadm. Yarn aklma getir. Terziye telefon edeyim! Bir de ziyafet vereceiz... Dehetli bir ziyafet! Greceksin ya... Para yayordu. Murat, baz insanlarn -mesel o kadar gzel bir kadn olduu halde... Adalet hanmn- neden pezevenklie katlandklarn anlar gibi olduunu zannetti. Belli birey! Para ediyordu. Orospuluktan daha ok para ediyordu hem de... Dehetli para ediyordu... Boynuz, moynuz, urada duradursun! Haktaal'nn bir hikmeti oanm!.. Avukat elil beyin bilhassa stanbul Adliyesi'ndeki ahbaplarna, bu i dolaysyle ektii mkellef ve muazzam ziyafet uzun zaman unutulmayacak bir itina ile hazrlanmt. Davetliler dikkatle seildi. Reislerin tekmili arli1. 505 Azalardan maazallah birisinin bile unutulmamasma gayret olundu. Davetiyelerden baka bizzat Celil bey daire daire dolayor, bo kald zamanlar telefonun bandan ayn;-myordu. Bfeyi ve yemekleri Abdullah efendi lokantasna havale etmiti. Koca Abdullah efendi, Celil beyin telna karlk iki kere yazhaneye geldi. Herey bir muharebs pln gibi tekrar tekrar gzden geirildi. Arada Murat'tan bile gizlenen srprizler de hazrlanyordu. Yalnz kaldklar zaman patron, ktibe gz krparak: Gzleri pezevenk grsn yavrum, diyordu, ben bu ie bu yatan sonra balamayaym dedim. Bir kere baladktan sonra en bynn karsna kodoluk etmezsem namerdim! Sen ne sanyorsun! Estafurullah! Ulan! Estafurullah! m kalm! Bal gibi kodoluk... Bal gibi... O gece yeni elbiseni giyeceksin!

Kodo Celil'in ktibi fiyakal olmal... stersen birka arkado da ar! Senin karakz da gelsin diyeceim! Lkin icao etmeyecek... -Ellerini outuruyordu:Rezillik canm! Greceksin ya... kepazelik... tesi yok! Bu sebeple kadn davet etmiyoruz! Szn burasnda Hayret bey lfa karyor: Pek ar giderseniz, aksi tesirden korkulur, diyordu. Yahu! Ne sylyorsun? Canm neden skyorsun.. yle bir i yapacam ki... Ticaret Mahkemesi Reisi (Yarn tccardan birisini davet et. On bin liraya mahkm edeyim! Byle bir ziyafet daha ver!) demezse ben de Kodo Celil deilim! Rica ederim kardeim! Kodoa m bu rica!.. Kodoa ya! Ne belledin?.. Hem de ne kart kodo! Celil bey, Fndkl'yla Dolmabahe arasnda, set zerinde byk bir konakta oturuyordu. Buras ona babasndan kalmt. Babas zamannda onbe yirmi halayk, ifte uak, a ve yamaklaryla dopdolu olan binada imai 506 {Lala) dedii Ahmet aa ile (Dad) dedii Canfeza hanmdan baka kimse bulunmuyordu. Ziyafet gecesi davetlilere Abdullah efendinin mehur garsonlar hizmet edeceklerdi. Evin orta kat tama-myle davetliler iin hazrlanm, eyalarn yerleri deitirilmiti. Bir acenteden ariyet alnan tane buzdolab daha imdiden eve tanmt. Celil bey: (Ku stnden maada) lfn istemem! Ku st dahi bulunacak! diyordu. Ziyafet bir perembe akam balayacak, sabaha kadar devam edecekti. Murat' artan cihet, patronun btn kuvvetini yemee imee verip algdan oyundan hi lf amayyd. Bir aralk bunu hatrlatacak oldu. Celil bey : Patladn m arkada, diye mahsustan kt, hepsini sana syliyelim de, bize ne kalsn? Mesele velveleli bir ekil aldndan, sann teli kadar gzel kadn tanyan Celil bey bir aralk sitem bombardmanna maruz kald. Eski gzarlar gerek telefonla, gerek bizzat gelerek Akolsun! diyorlard ama, Celil beyin cevab yamand: Bamla beraber! Lkin bir artm var. Belki yze yakn babayiit gelecek. Bizim evde ben o gece istikll iln edeceim. Hepsi srayla ey etmee kalkarlarsa... Beki, polis karmayacak... Bu nasl sz? Ne ahlksz lkrd! Dorusu bu! Terif ederseniz bilhassa memnun olurum. Allah gstermesin! Ben koca konakta bir oda bize ayrrsanz dye dnmtm.

 Ayrmas byle... Bu sizin bildiiniz ziyafetlerden deil... Bir iddia zerine yapyorum... Ben de cidd birey zannettim... Hl uslanmad-nz gitti!.. te bu son ekerim! Bundan sonra passo! Deniz ar yerlerde oturan davetliler iin iki tans tenezzh motoru peylenmi, dierleri iin ofrleri iki507 ye tvbeli taksi tutulmutu. steyeni istedii saatte istedii yere brakp gidecekti. Murat, baz sipariler dolaysyla konaa urad halde ziyafet gecesi burasnn alaca ekli henz anlam bile deildi. Bilhassa servisi lokanta garsonlarnn yapacak olmas, aklna hep kk tertip bir meyhane manzaras getiriyordu. Sonra algsz, oyunsuz mkei-lef elencenin de ne biim birey olacan kestirmek te zordu. Lkin, Murat' dndren bu noktalara ramen Adliye daireleri daha imdiden -yani bir hafta evvel alkan-makta, davetliler, Celil beyin ktibini memnun etmek iin ellerinden geleni esirgememekteydiler. Patronun hovardal dier avukat ktiplerince de malm bulunduundan, Murat'a: Felekten bir gece alacaksn karde! Bize de bir davetiye yok mu? diyende geilmiyordu. Celil beyin cabadan yaptrd halis ngiliz kuponundan nefti kostm de hazrd. Murat, bununla beraber giymek iin bal rengi bir ipek gmlek, lcivert bir papyon kravat, podsetten iskarpinler almt. Hasl herkes perembe gecesini iple ekiyordu. aziment hanm iki kere telefon etmi, ziyafette k -dn bulunmadna dair Murat'a, stste yemin ettirmi, nihayet, gelecek hafta iinde mutlaka onlara gece yatsna gidip maceray hikye etmek vadini almadan yakasn brakmamt. Murat, Perembe gn leden sonra yazhaneyi kapatp konaa gittii zaman Celil beyi btn teln tketmi bir halde, tavuklaryla megul buldu. Srtnda bu ile megul olurken giydii en eski elbise vard. Gel bakalm ktip! dedi, hele.. Aferin gvura... Terzi canm! Pek ksn azizim! Pezevenk yama olduuna bin tane ahit ister... Bin tane... Hem de kaarlanm yalanc ahit... Rica ederim. Bir vakit kabul etmem... Hem kendi namma, hem de patronum namna... yle mi? -Celil bey iini ekti:- Bizim kabul el508 memiz fayda vermez evldm! El-lem meselesidir. E!;n azn sen bilir misin? -Kurnaz kurnaz gz krpt:- Bj gece evelllah btn dnyadan cmz alrm... Hi merak etme... Onlar deli Celil'in yzne beraber (Kodo!) diyemezler ama, bakalm deli Celil ne haltedecek?.. Nasl benim yeni horoz?

 Maallah!..

'^

'

"'

Bakyorum da, gzmn nne delikanllm geliyor. Sen yata kz gibi Mlzm'dm. Selanik'te gzel kz olanlar beni tekmil tanrlard. Byle karnmz, dokuz aylk kar gibi imi deildi ya... Fidan gibiydim. Tpk horoz canm! yi demez, kt demez atlardm! Zanpara-lktan art: Her kadnn ad birdir. -Karanlkta tad bildir! hesabna gideceksin! imdi dnya gzellerine eniyorum. -ini ekti:Bir zaman geliyor ki insan yalnz htralarla yayor evlt! Yani tersine doru yayor. Ala-rtor mu derler, ne karn arsdr, ite yle... Bir ya yukar gidiyorum, sonra getiim yerlerden bitekrar yzgeri... Say ki Napolyonun Moskova seferi! Dnte Lir malbiyetin dikls var... O sebepten beni seni ayplyorum... Bir tek esmer kzla, bir tek sar kz... Rica ederim, bir de sar kz karmayn! Vay kk beyim vay! Ihtiyarladka gz yakn grmez ama, uza iyi seer! Ben Hayret gibi budala mym? O ifte, bizim zavall Selim efendiye de az srtn-medi! Lkin herif odun! O kzla odunlar bile harekete gelir. Bizim Selim efendi ta kesildi. Nerdeyse arkama saklanacak! Sar kz yamandr. Hl o dantell siyah donlardan m giyiyor! Hayr! Pardon anlayamadm. Peki, peki! Deitirmi demek! Geen gn bir paket iinde bir takm amar grdm de... Murat kpkrmjz kesildi. Reina, yeni amarlar orackta deitirmi, eskilerini eve gtrmek zere bir gazeteye sarp dolabn iine sokuvermiti. Celil bey, ktibinin teln farketmemi grnd: Eski itolu it olduumuzdan, mbarein kokusunu alrz! Sana bir avc hikyesi nakledeyim: Bir avc k509 peini methediyor: Bir gn yolda yryorlar. Hayvan duraklad. Kuyruunu sallamaa balad. Bu av grdne dellet ya... Etrafta avn saklanaca bir yer, bir a!', bir kaya yok! Canm skld. ki amele arp gsterdii yeri kazdrdm. Birbuuk metre aada bir tafur tabaka kmasn m? zerinde tavan resmiyle... te ben o cins kobaylardanm... Kzn hali deiti canm! zerine bir incelik geldi. Eskiden, zahir komuluk vazifemizi yapamadmzdan, bize deta surat asard. imdi merdivende falan rastladka, bir pembelemek, bir kibarlamak... Ban le eiyor ki... nsann tutup... Tvbe ya-rabbi! Gelin saylr... Akama hazrlk yapmayacak msnz? Bre ktip! Daha m hazrlk yapalm? Onbe gndr anamdan emdiim st burnumdan geldi. Bu kyafet? Bir dakikada deiim. Rahatsz oluyorum. alg iin ne dndnz?

 Nafile! Benden sz alamazsn! Yaayan grr! demiler. Son dakikada birey olur... Bir eksiklik diye dndm de... cabnda bir ihtiyat dnelim diyerek... Lkin hanmlar hep darldlar. Bu gidile bir ziyafet da onlara ekersiniz sanrm... Ne dediler? Cok... Bir sr lf... Hele Adalet hanm kolay affedecee benzemiyor. aziment hanm da... Celil bey ban birdenbire kaldrd: aziment de mi? Ne abuk tosunum! Hayret beyin baldz hanmefendi duymular da... Dn telefon ettiler. Siz yoktunuz. Sylemei unutmuum? u mesele... Ne buyurdu? Sahiden kadnlar gelmiyor mu? diye sordular. Sakn kadnlar iin ileri srdm art haber vermeseydin... Hangi art? Btn davetli erkekler stnzden geer ha... Yz kiiden de aa deiller, diyorum. Haberin yok mu? 510 Byle bir sz ben nasl syliyebilirim? sabet. sabet! Bunca yllk Adalet hanm gze alamaz ama, aziment bu art duyarsa mutlaka gelir... Ne aziment'dir o?.. Bilirsin ya.. H... Ben kendilerini... Dur yahu! Hele bak! Ben de kim, kim? diyordum. Aptal Madam Haygano benim de terzimdir. Ne llerimi ald? Geen gn tarif ediyordu. Meer sizmisiniz".... Nasl Menta likr? Anlayamadm efendim? Zanparalkta, evet, az sk olmak art... Lkin bizden de sr kmaz evldm! Peki, peki! Eve de davet etti mi? Git de kocasn bir gr. Kadna hak verirsir! Mamafi, o hali grdkten sonra bir delikanlnn evlendiini duyarsam, cesaretine (Bravo) derim! Biz tevekkeli mi evlenmiyoruz... Tevekkeli mi? Saat ka? Benim saatim yok efendim!

 Pek ayp! Saatin olacak. Tabancan olacak. Siz nasl delikanllarsnz... Sonra cebinde her zaman en aa elli lira bulunacak! Zanpara adama arttr. Bir elli'ik yaptr, czdann en derin yerine yerletir. Bozdurmaa mecbur olursan ilk fsatta tekrar tamamlayp btn pn-ra yaptrrsn! Sen deli Celil'in ktibisin, cebinde elli lira mutlaka bulunmal, ben deli Celil'im, cebimde muhakkak be yz lira olacak! kr Kaya'yla Kl Ali denilen herifler de eer hergn ceplerinde be bin lira gezdirmiyorlarsa yuf olsun ervahlarna... imdi saati nerden reneceiz? Murat hzl hzl eve gidip geri dnd. Ikibuuk efendim! dedi. Bete ancak gelmee balarlar. Ben biraz uyuyacam... Sen de bir kenara uzan. Kolay deil, bu gece muharebemiz var. Meydan muharebesi.. Herey tamam m? Hl o tel! Bre olum! Bu sabaha kadard o sualin kymeti! Bitti, tamam! Eksik, fazla bu, budur. Zaten onbe gnden beri farkna varmadksa. imdiden son511 ra birey yapamayz! Gcn yeterse ilk misafirler gelinceye kadar uyu... Murat talkta dayal duran ezlonglardan birisini arkadaki baheye gtrd. Koyu glgelerin arasna kurup uzand ve hemen de uyudu. VII Orta katta, herbirinin mobilyas ayr stilde oday'a gayet byk bir sofa vard. Oda kaplarnn kanatlar ziyafet gnne mahsus olarak karld iin sofa bir ka daha geni grnyor, odalar, ilk bakta sofayla berabe1" hissini veriyordu. Davetliler yava yava gelmee baladklar halde, ortada ne sofra, ne de alg gremeyen Murat, Celil beyin misafirlere hazrlad srprizin ne olabileceini anlar gibi oldu. Sinilerle, eski usul, yemek karlacak, yemek arkasndan da bir mevlt okutup zevketmee gelen bareleri birka damla glsuyu, birer klah ekerle savacakt. Celil beyin mahere kadar syleneceini iln ettii dillere destan ziyafeti de herhalde byle birey olmalyd. Murat, iin bu ekline de razyd. Hatta daha da memnundu. Sal, sakall, akll uslu ihtiyarlarn, stanbul Adliyesi'nin en yksek basamana km adamlarn ortasnda velev ki kendi yat ktipler bile gelecek olsa, uzun mddet kalmak zevkli saylmazd. En yallar, en yksek makamda oturduklar, daireyi istedikleri zaman terketmek hakkna mlik bulunduklar iin en evvel geldiler. Celil bey, caketatay giymiti. Terifatl bizzat yapyor, her misafiri, talkta karlayp, kendince tayin ettii yere oturtuyordu. Bylece reisler, kdemli azalar bir odaya, gen za mlzmlar, mddeiumum muavinlen, dier bir odaya alndlar. Asl Adliyeyi ekip eviren, da-

512 ha dorusu bir milyona yakn nfuslu bir sabk payitahtn adaletini kr-topal asl tevzi eden emektar baktipler, iera memurlar, mukayyitler, ihtiyar zabit ktiple:!, hatta en hatrl reislerle oktan laubali olmu mbairler, hademeler ve gen ktip efendiler de nc odaya buyur edilmilerdi. Murat' artan bir sessizlikle ileyen eski usul bir dolaptan, kahveler dne dne geliyor, bunlar, ortada baka kimse grnmedii iin Murat bizzat datmaa urayordu. Nihayet ktiplerden bir iki delikanl da, bo oturmaktan usanm olacaklar ki ev sahiplerine yardma giritiler. Saat yediye doru Merkez kumandan Paa, Kolo'-du Kumandan Paa, mddeiumum, polis mdr, defterdar, stanbul Tapu Mdr, hasl ii yolunda bir avukatn muhta olduu btn dier daire mirleri de gei'p Celil beyin evvelce takdir ettii odalarda yerlerini ald.-Jar. Ortalk kararrken Celil bey odalar dolat: Namaz klaoak dini btn mslmanlar! diye brd, haydi var m gnlls!.. Kazaya kalyor! Karmam! Bir ksm alkanlkla davranacak oldular. Bunlar-dan bir miktarn bnamazlar: Dur yahu! J3ktk senin sofuluundan... Buras neresi? Divanenin evinde klnan namaz kabul m olur? diye drttler. Dierlerini de Celil bey sofrada evirdi. Vay beylerim vay! diye yzn buruturmutu. u kadar insann iinde sizden akgz yok galiba... Hem de Celil'in ziyafetine gelirsiniz, hem de cennetteki kklerden vazgeemezsiniz! Geri... Yallah. Sabahtan bri buz paras vererek souttuum sular pisletemem! Tvbe! Tvbe estafurullah... Siz sylemitiniz de... Ben sizinle elendim hocacm! Peder merhumdan sonra yeminliyim! Fkaraya ne ettiyse namaz etti. B -zim Dad ile Lala hep yakndaki mescitte klarlar. Azm513 F.: 33 dan byk yemin, byk kfr kt... Parl parl olursunuz karmam! Sonra : erbet iin! diye bard. Halbuki su gezdiriyordu. Su ien diye bard zaman da destide halis ra vard. Ortalk karard halde, elektrikler de bir trl yanmyordu. Birka tezcanl dmeleri kr kr evirdiler. Herhalde cereyanda bir bozukluk olmalyd. Alaca karanlk ziyafetin acaipiiini bir dereceye kadar mazur gs teriyordu.

te bu srada, Abdullah efendinin usta garson! ti -bunlar smokinli delikanlydlar- ortaya ktlar. Byk sofrada masalar biribirlerine ekleyerek (T) eklinde bi*" sofra kurdular. Elektrikler birdenbire yanp ortalk gz kamatrc bir kla dolunca, sofrann ahanelii gze arpt. Hi-kikat burada ku stnden baka herey mevcuttu. Hatt Celil beye inanmak lazmsa, mevzuu bahis szdeki ku st, rak mnasna geldii iin bilhassa bu mbarek st dier btn nevaleden daha boldu. Ya ve rtbe srasyla davetliler sofra bana getiler. Celil bey: Herkes diledii ikiyi iecek! Balama iaretini ben vereceim! diye bard. Kadehler, iftar sofras lokmalar gibi hazrlannca ev sahibi ayaa kalkt-. Naiz ahsmn davetini, alak gnlllk edip kabul buyurduunuzdan dolay minnettarm, diye balad. Ve Islmiyetten giriip mmet-i Muhammed'in gi ve gh bir araya toplanmasnda gerek dnya ve gere* ahret iin ecr-i azm olduundan, evvelce aznn tad;-n bilmeyen msliminin mescide toplandklarndan lkin zamann tebeddl ile ahkmn tegayyr inkr edilemi-yecei cihetle kupkuru mescid-i mbarekte toplanmaktan hibir hayr kmayacan sezen akldanelerin bu 514 itimalar ihmal etmek mecburiyetinde kaldklarndan... Hsl, hir zaman mmetini cem'edebilmek bir emr-i asr grnd iin ibu sofray gerei gibi donattk! Yiyp imeyene lanet! Amin! -Hzirun bo bulunup (Amin!) diye inlediler:Yiyip iene rahmet! min! Al-lahmme salli al... Medreseden yetime kulampara Hukuk Reisi: Nesteizbillh, bu zndk irazesini tecavz eyledi ya, koman! diye haykrarak kadehe sarld. Arkandan dua gelecekti. Gnah bu sakall m-nafkn boynuna! lk kadehlerde, sesler alak kyor, herkes yanndn-kiyle edep dairesinde fsl fsl konuuyordu. Galiba drdnc kadehte, kuyruk tarafndan bir delikanl kahkahas ykselip derhal snd. Lkin bu kadar iaret de, byy bozmaa elverdi. Birisi yerinden kalkp en byk reisin yanma gitti. Kulana bir eyler syledi. Onun da : Mnasip! Pekl dedii iitildi. Bu kalkp bireyler hazrlayan zat Arceza Mahkemesi Baktibiydi ki, her toplantda yengelii kimselere brakmamakla mehurdu. Ferman koparnca, kalarndan itibaren yznn btn izgileri aaya doru ekilmi olduu iin

denizde gemileri batm, dnya yklm da altnda kalm kadar kederli grnen esmer bir adamcaza musallat oldu Gene fslt halinde grlyordu ama, etraftakiler, b"!-hassa, yabanclar, iman yengenin bu bareden ne alp veremediini birtrl anlayamadklarndan skldlar. Adamcaz, delikten urayan barsan yerine yerletirmee alan bir ftkl gibi bir mddet kvrand. Bu kvranma daha da srecekti, byk Reis : Haydi mer efendi, bekliyoruz! diye muvafakat-n bir de alenen beyan etti de, adamcaz dorulup d5-kildi. Daha ilk sznde Murat gzlerini krptrarak: Bu da ne? dedi. Herif, birdenbire Hukuk Reisi oluvermiti: Demek geinemezsiniz... (yi be hanm kzm! Bes 515 sene sonra m gelir aklna bu i... Trk msn yoksa! Anladm. Trk'n akl gelirmi sonradan bana... Sen ne diyorsun olum! stemiyor nah! Sen ister misin? Olau mu canm imdicik bu apraz! Tuu!... Beyahu! Buna Reis ne haltetsin be yavrum? Ge uraya otur biraz da sen hkmet! stemez... Neden istemez! Kzm kanl-canl grnr. Yoksa aklma gelen gibi midir haa? Boanma davasn bylece orta oyunu haline getiren Reis de dahil olduu halde, herkes kahkahadan krlyordu. Rumeli lehesiyle (Sonra) kelimelerini (Sura) diye sylemesi, gzlerini devirmesi, kei sakaln svazlamas tpa tipti. Bir perde arkasnda bulunsa, bizzat Hukuk Reisinin de akl karr, (Biz bir yerden konuuyoruz ya, Allah hayra tebdil eylesin!) diye aprd. Sonra sra, Ticaret Mahkemesi Reisine geldi. Bunun ba daima sallanyordu. Olmad Arif bey olmad beyim... U celsedir ev-rak- sbutiye ibraz buyuracaktnz! Bizi megul ediyorsunuz... Pek fena, pek!.. Ar ceza reisinin grd dva firaklsyd. Reis elini kulann arkasna gtrerek btn vcudyle uzau-yor, kapal celsede cereyan eden cebr-i manev ile r?:a geme davasn aydnlatmaa alyordu: Anlayamadk... Ben anladm., diyelim... Yanmdaki hanm kz acemi... O anlayamad... Yksek syle gzm, yavrum, daha yksek... Ne dedi buyurdun? Haa!... Allah, Allah! Bu mu? yi bak, gzm yavrum! Demek ylece... Peki iki gzmn elifi! Oraya neden gidildiyd'? (Gezmeye mi gidelim?) dedi. Yo?.. Peki, a benim gzel szl, gzel gzl kerimem, unun gzlerine bir kere-cik olsun bakamadn m? Baksana velfecri okuyor. Gitme-sen ok iyiymi. Keski gitmeyiverseydin... Haa... Nassl benim aklm? Baba nasihati... Gitmemeli... imdi oraya gittiniz... Dur, ben soraym sen tane tane cevap ver... u nmdeki delikanlyla: Ktip! Yavrum - gzm... Bunlara devlet maa veriyor ki sen azndan (Hoh!) desen oraya yazacaklar... imdi oraya gittiniz! Kaymak donduran rr. dedindi? Haa... Tadelen... Tadelen'e gider mi kz ks516 m! Cahil yavrum? E? Ne dedi: Nasl olsa alacam! m dedi! Herkes de yle sylyor. Hemen inanvermek olur mu? Inanmamalydn gzm - yavrum! Peki sonra?.. Sonra ite

yle! mi? Hayr, asla! Ben anlyorum, lkin solumda oturan aza hanm anlayamyor. (Cahil) diyeceksin. (Bu kadarck eyi anlayamyorsa oraya neden gemi kurulmu!) diyeceksin... Haklsn!.. Lkin imdi n'a-palm? Bandan gememi. Glme yavrum - gzm! Ayp deil ya... Herkes mutlaka Tadelen'e mi gitmeli? Na-rede kaldk? Evet! Ne yapt? Buyurdun? Arzedemedim mi? Anlayan var, anlamayan var! Dur. orasn birazdan, Allah'n izn-i keremi ile anlarz! O bulunduunuz Kaymak donduran... Tu, Tadelen mevkiinde, sizin dibine oturduunuz alln civarnda baka kul, baka mahlk yok muydu iki gzm? Cok muydu? yi... Yaznz... Cokmu! Peki, seslenemediniz mi? Nutkunuz mu tutuldu. Olmaz olmaz ki... Ba sallamak sz deildir. Yazlamaz. Bar-madnz! Keski barsaydnz... Barp oradakileri banza toplasaydnz! Peki! imdi bu seni Allah'n emriyle almaa raz! stemez misin? Birdenbire kestirip atmak !yi deil... Arslan gibi maallah... Bir i de olmu madern ki... Biraz dn. Efendim! Pederiniz mi raz gelmiyor? Yavrum gzm, pederin raz olup olmadn Tadeler.'-den evvel dnseydin de, sen de burada boncuk boncuk terlemeseydin... Ben de nefes tketmeseydim... Neden istemiyorsun? Sence bir mahzur yoksa biz pederi belki raz ederiz. Sana yalan m syledi? Buras pek mhim! Ne gibi bir yalan! (Zabit'im!) dedi demek, biz de baktk ki gedikli baavumu! Bu cihet de Tadelen'e gitmeden, biralar imeden evvel arz amk tahkik edilecekti. Yavrum - gzm! Bak ben de senin pederin yerndeyim! Vallahlazm, Billhlkerm bu meselede zabit Ue gedikli baavuunun hibir fark yoktur. Bahusus, u gzleri velfecri okuyan besmelesiz, evkinin hkmn de gerei gibi icra ettikten sonra... Gel beni dinle cierparem... Olan mahpusanede yatacana, sizde yatsn... Ben bu iin ilerisini karanlk gryorum. Aras bir miktar uzarsa, soursa, eyvah denilmek ihtimali var... te 517 bu hususu benim solumda oturan hemcinsiniz iyi biiir. nanmazsan sor... Gel beni dinle... Dn iyidir. Bizi de orbaya arrsnz! Durunuz! Skt etti, bitti. Kanun-cas ikrardr. arn unun pederini... Mbair, olum! Sana diyorum! Arkasn galiba sen de duyamayacaksn, ben de... slm dini aikre, merak etmiyorsam namerdim... ar pederi... ar ki... Yavrum - gzm... Ar ceza reisi: Hay Allah mstahakn versin! diye elini sallad. Sonra srayla: Memuriyetimizce... diyerek kalkp oturan ve kalkp oturduka byk marifet yapm gibi kendi kendine bbrlenen mddeiumumi muavinlerinin Mekki-lim diye bar bar baran avukatlarn, Kaleme bir gzel kadn girince salarn svazlayan ktiplerin ve nihayet Cebeci Hamdi beyle bir ka eski avukat ktibinin do taklitlerini yaparak alklar arasnda yerine oturdu. Yenge bey sray monologlara verdi. Nait, Kel Ha-san'. Meddah Ak'yi, Hayal Srur'yi aynen canlandrd grld. Birisi, Adliye erknnn yrylerini, su imek, ter silmek, di kartrmak, evrak tetkik etmek gibi baz hareketlerini kalkp gsterdi. Sonra gzel sesliler trk sylediler. Bunlarn ifn-de piyasa hanendelerine ta kartacak kadar usta olanlar vard. Yenge beyin talebi zerine bir utla bir keman aranl/, ama maalesef bulunamad. Marifetler bittii zaman saat da onbire yaklam kafalar da iyiee ttslenmiti. ok-tanberi imeyenler mzklk etmee birka da gitmee kalktlar. Lkin Celil bey bazsn sevinle kapya koda, geiriyorsa da, dier bazsn, bilhassa kodamanlardan olanlar ldm Allah brakmyordu. Lkin servis de tavsamt. Ev sahibi bunu farke-mi gibi -.

 Odalara gesek de biraz serinlesek... dedi. te bu (Odaya gemek) hengmesinde ne olduysa oldu. Ev sahibiyle biraz fsldaan Yenge bey, delikanl guruplarnn arasna kart. Karmasyle beraber o cep518 frede, Murat' rkten bir znt, bir panik balayver-di. Davetlileri istedikleri yerlere gtrmek iin kapda aleste bekleyen taksiler, bu gurup gurup genleri bir kou gtrp bir yere brakyorlar, tekrar dnp Yenge beyin o zamana kadar nereye gitmeye ikna ettii bilinmez delikanllardan birka gurup daha savuturuyo'-lard. Murat, bir aralk Oelil beyin nazar dikkatini celbede-cek oldu: Farkndaym! Cevabn alnca bsbtn at. Nihayet, ev sahibinin sahiden gndermek istemediklerinden bakalar gitmilerdi ki, garsonlar, masalarn yerlerini deitirip yeni bir sofra kurdular. Bu sefer, davetli azald iin, masalar pencerenin nnde hill biimi sralanmlard. Btn takmlar, mezeler, hatta ikiler tazelendi. Artk rak fasl bitmi hafif araplar, likrler, buzlu biralar meydana kmt. Bol meyve, erez vard. Bir yenilik olarak, sofraya drt demet iek getirilmiti. Bir, iki air gzel iirler okudular. Baz zeki fkralar tekrarland. Gln maceralar anlatld. Misafirler, tam glmekten yorulup ikinci mahmurlua kendilerini kaptracaklar srada, garsonlardan birsi Celil beyin kulana bireyler fsldad. Celil bey: . Yok canm! Ne saadet! Mjde beyler! Mjdemi isterim! diye ayaa kalkt. Merdivene doru sahiden seirtti. Nedir? N'oluyor? Aldrmayn domuzluu tuttu!., demee vakit kalmadan, merdivende omuzlarnda beyaz krk, elinde devekuu tynden byk yelpazesiyle ahane bir kadn grnd. Murat, kadn grr grmez: A, Madam Tamara! diye deta inledi. Kadn, merdiven banda bir an durdu. Derin bir re519 veransla melike grm gibi apan serho misafirleri selmlad. Nefis Franszcasyla :

 Evimize ho geldiniz beyefendiler! dedi. Celil bey, elini tuttu. te efendiler, dedi, size evimin bu geceki sahibini takdim ediyorum. Artk sizi elendirmek kendisine der! -Kadna dnd:- te dnyada mevcut dostlarmn hepsi! dedi ve tekrar davetlilere dnerek: -Madam Ta-mara diye- ilve etti. Evvel tek-tk, sonra pencere camlarn zngrdatacak kadar umum bir alk koptu. Madam Tamara, tekrar eildi. Dorulduu zaman Celil bey omuzundaki beyaz krk ald. Kadn, etekleri yere srnen koyu mavi ipekten bir elbise giymiti. Bu harikulade mevzun maviliin zerinde yer yer irili ufakl yldzlar vard. Bylece kuvvetli elektrik altnda semav bir mahlku deil, bizzat semay temsil ediyor gibiydi. Celil bey: Orta yere bir iskemle Murat! diye bard. Murat, bir paayla bir reisin arasna, patronunun ioret ettii kenarlar yaldzl ve dier sandalyelerden biraz ykseke koltuu koturdu. Madam Tamara, buna oturmadan evvel Murat'a : Mersi, dedi ve enesini okad. Manzara birdenbire deimi, biraz evvel can sklmak zere olan serho erkek kalabalna bir ruh ge'-miti. Madam Tamara, uzun bir tebessmle, gzlerini mi-yopmu gibi ksarak, hill eklinde oturanlara ayr ayr glmsedi. Sonra ahane bir edayla : Nerde servis? dedi, hani neden iilmiyor? Ve saat onbir buua geliyordu ki, bundan sonra iilmee baland efendim!.. Krl salarn albros kestirmi olan byk rtbeii Paa, boazn skan kapal yakas iinde domates gibi kzarp, patlcan gibi morararak galiba Kardinal Riliy'-nn kullanm olduu eski Franszcasyla blbl kes'1520 misti. Sol yanndaki Reis beye gelince nerdeyse kadim gzleriyle yiyecekti. tekiler de, en hafifi Gzele bakmak sevaptr! emr-i peygamberanesiyle -bunu medreseden yetime hukuk reisi, byle sylyordu:- temaaya giritiler. Murat, ilk aknlk iinde Kadn kendiliinden mi geldi? diye dnyordu ki Celil beyle baktlar. Avukat, Nasl? mnasna ban sallaynca Murat srprizin bu suretle balam olduunu anlad. Akamdan beri gayet az imi, iin neticesini bekleyerek ev sahibi olduunu hi unutmamt. imdi,

kendisini azna bir yudum iki koymam kadar rahat hissediyor, Madam Tamara'nm hrika gzellii karsnda men olmak iin ayrca birey imek ihtiyacn duymuyordu. Artk her eyin bir muayyen talimat dairesinde cereyan ettiini anlamak kabildi. kinin her eidine ayan- hayret derecede dayankl olan Madam Tamara, kadehleri durmadan deviriyc, misafirleri de yle hareket etmee mecbur ediyordu. O kadar ki, zaten akamdan beri imekte olan ve hemen hepsi, oktan beri bu kadar uzun zaman iret meclisine itirak etmemi bulunan beyler, saptmaa baladlar. lk almet, paa hazretlerinden noktasz, virglsz tam bir sayfa tutan zr dilemesi sonunda yakasn amas suretiyle belirdi. Sonra kadnn trke bilmediine iyice emin olanla': Mirim bu ne bu? Meryem anamz desem... Fotorafisini grd n, sska bir bare... deil... Bilemedi mi? Abhayat! Hay Allah mstahakn versin Celii! Bununla hembezm olan bir dahi fena bulmaz erenler! Bu Celil domuzu ayet bunun visaline erdiyse... Bitti... Ne diyor? u anda ne ferman etti? Bre eyvah! Frenke renmeliymi. Nasl etsek, neresinden balasak! 521 Ak babndan kardeim... Sevmek babndan... Madam Tamara, paa hazretlerinin Franszcasna ramen, sofrann en ucundakilerle bile megul oluyc, kendisini yar baygn, gzler kaym, az arpuk seyrs dalanlar bir tebessmle gkyznden dnya zerine indirip kadehini iveyle kaldrarak imee tevik ediyo'-du. Pusu yle gzel tertip edilmiti ki, ekserisi gzel ve krpe kadna yabanc olmayan misafirler, Celil beyin uj-r zanparaln dnerek ziyafeti Hurilerle dolu bulacaklarn umarken dalma zamanna kadar tamamyle kadnsz kalnca deta inkisar- hayle uramlar bu hayal krkl sanki aylarca kadnsz kalmlar gibi on'a-r susatmt. Btn bu karmakark halet-i ruhiye de olmasa ikiden sonra mahmurluk iindeyken grnen bu hakikaten gzel, tek kadn gene ayn tesiri yapard. Murat, byle eyler dnp dalmt ki, merdivende bu sefer, byk bir grlt koptu. Herkes (Ne var?) diye o tarafa dnd. lk grnen ba : Ooo! diye bir sevin feryad kopartt. Sonra dierlerini daha byk hayret ve evk karlad. Salona bir anda kadnl erkekli 20 - 25 kii

dolmutu. Erkeklerin hepsinin ellerinde saz kutular vard. Bunlar, Beyolu'nun en byk saz salonunda o geceki vazifelerini bitirdikten sonra ziyafet iin tutulmu heyetti. Garsonlar, hill eklindeki sofrann bir ucunu derhal biraz uzattlar. Takm yerini ald. lerinde be tane arkc hanm vard ki aylardan beri stanbul'da cana can katyorlard. Erkek hanendele.'a sazendeler de emsallerinin en namdarydlar. Hay sen ok yaa deli! Kim demi deli diye!... Dhi-yi zam budur! . Neymi o tabut... Mbt lkrdsn geveleyen tek gzlkl zppe! yi bildin budur! Safa geldiniz evltlar! Madam Tamara'ya bu suretle ikinci takviye de gelmi oldu. ilk arkda, misafirlerin ekeri olan da, tansi522 yonu olan da, resi, daha bilmem nesi olan da ly pusulay kaybetmiti. Yaa! Nurol! Hatta arada srada hangisindense bir de : Heyhat! naras ortala velvele vermee balad. Heyet, fasldan fasla geiyor, ar aksakta (Ah) ken misafirler curcunada yerlerinden kalkmamakla beraber deta kr kr oynuyorlard. Felket'e en yakn oturduundan olmal paa hazretlerinin gzlerini kan brmt. Berideki hukuku, ne de olsa daha ince zeksiyle gzlere kan doldurmaktan-sa, Madam'n kolunu arada srada ps etmenin daha akl kr olduunu sezmiti. Manzara, arkc kzlar fkr fkr gldrecek ha'e geliyordu. Bunlardan bir tanesi, etli, canl bir sarn taze, ihtiyarlar arasnda edeple oturan Murat' oktan gzne kestirmi, usta baklaryla (Nedir bu rezalet?) demee bile getirmiti. Her cins iki su gibi akyor, saz cana can katyordu. Bu hengme ne kadar srd? Klbeldan beri bj-rada bylece oturuluyor ve bu gece sabah olmamakta inat ediyor gibi bireyler dnlmee, dnlmek deil, sezerek sevinilmee balanmt ki garsonlardan birisi, C3-lil beyin kulana bireyler fsldad. O da ona cevap ve--di. Garson ald cevab saz heyetinin ak sal seremoniye hacet grmeden herif defini koltuklayp: Bize msade! diye ayaa kalkt.

Tamamiyle erimi zannedilen davetliler bu inan!-maz oyun bozanl mterek ve canhra bir feryatla protesto etmee giritiler. Lkin Celil beyin kendinden emin sesi: Rica ederim arkadalar, dedi, yorgundurlar istirham ediyorlar. Meclisimiz elencesiz kalacak deildir. Sz veriyorum! Bre yaa! ster misiniz Denizkz'n getirsin! 523 Getirir getirir... Ad zerinde deli Celil! Dnyada bir akll herif var. Ona da deli deyip, haltetmiler... algclardan hibir iz braklmak istenmiyor gibi masalar derhal yok edildi. Yerlerine, dalgnlkla ve tesadfen imi gibi birka ipek yastk drld. Aada azimet grlts yeni kesilmiti ki, merdivende eskisi kadar olmamakla beraber gene kalabalka bir ayak sesi peydahland. tane nemrut suratl kara herif grnd. Bunlarn balarnda kasketler vard. N'oluyor? Haydut mu bast? demee vakit kalmadan, meydana krmz ipek alvarn savurarak bir fet kt. Lacivert yeleinin altnda sar ipek gmleinden memeleri nerdeyse dar urayacakt. Ayanda en son moda ylan derisinden uzun keli iskarpinler giymi, bana, en pahalsndan bir earp sarmt. Madam Tamara ile msabakaya km gibi esmerdi. Yananda iki (ben) grnyor, kaln dudaklar karanfil gibi can yakyordu. Terbiyeli bir eski zaman temennasyle meclisi selmlad. ingene takm, minderleri grnce yerini tanm olacak ki karaolanlar hemen oraya bada kurdular. Kadn, ancak, usta bir sinema artistinde grlebilo-cek bir tabilikle omuzunu duvara dayayp ayakta kal-mtt. lk sz Madam Tamara syledi: Ne gzel kadn! Paa hazretleri, bir anda, iki ak olmaktan baken are kalmam gibi inledi: ok gzel! htiyar Reis, enesini titreterek:

 Safa geldiniz evltlar! diyebilmiti. Garsonlar, bada kuranlarn nne bir kalayl bakr tepsi iinde iki koturdular. 524 Madam Tamara, ev sahibeliini hatrlam olmal H, tatl bir sesle: Murat bey! dedi. Buyrun Madam! Neden kavalyelik vazifenizi yapmyorsunuz? Madama iki versenize... Emredersiniz!... -Kendi kadehini doldurdu. ingene kzna hayran hayran bakarak sordu:Rak degl mi? Siz bilirsiniz... -Kadehi bir yudumda bitirdi. Dilerini gstererek vahiee glp uzatt:- Tatlym. Bir daha verin! Madam Tamara, merak edip ne dediini sordu. Cevab renince, masadan bir krmz gl alp hovarda bir hareketle kadna frlatt: Tebrik ederim, diye Franszca syledi, aznzn tadn biliyorsunuz! Murat, ikinci kadehi verirken bunu da tercme et'. ingene kz, alt dudan srarak ban iki kere sallad. Murat'n gsne vurmular gibi, nefesi kesiliverdi. alg keman, klarnet ve dnbelekten ibaretti. ylesine serhotular ki, yirmi kiilik fasl heyeti ile bu fkc-ra takm arasnda en kk bir fark grecek halde bulunmuyorlard. Kadn, kuann arasndan zilleri kard. Parmaklarna yava yava nazla takt. Murat, bu ii tamamyle bitirmesini bekliyordu. Elleri artk megul hale gelince, gzleriyle kadehini gsterdi. ingene kz: Peki, olsun delikanl! diye glmsedi. Murat, bu sefer kadehi uzatmad. Kendi eliyle azna verdi. Kz, bunu yle alk, fakat yle hususi bir tavrla iti ki bitirdii zaman azndan plmesini istediini anlamamak imknszd. Murat dilerini skp gzlerini hafife kapatarak kendisini zaptetti. Madam Tamara : Yazk! diye bard. Murat kpkrmz: 525 Meze ister misiniz? diye sordu. ingene kz gayet sakin : Geti! dedi.

imdi, kalabalkla zerre kadar alkas olmayan m*-ni mini, belli belirsiz hareketlerle, duruunu bozmakszn zil vuruyordu. Koca salon mu klmt yoksa ziller, nazl, ehev seslerini kaybetmeden elli misli mi bymlerdi, imdi yalnz bunlarn sesi duyuluyor bu sesle arzulu bir kadn vcudu kvrm kvrm kvranyordu. Nihayet, bir iki admla ortaya kt. Murat, iftetelli denen oyunun neden asrlardan beri memleketin biricik raks halinde yaadn o gece o ingene kzn seyrederken anlad. Bu oyunun, baz mesire yerlerinde gene ingene kzlar tarafndan oynanlan zevzeklikle hibir alkas yoktu. Bu oyun haremlerinde cins cins kadn kalabal bulunduran Osmanl erkeklerinin, tokluktan gelen incelmi ehvet hislerinin yzbinlerce-sinden szlm hlsasyd. nsan seyrederken, hi bir kadnn bu anlatlan eyi hibir erkee, hibir zevk nnda veremeyeceine zlerek inanyor, tatmin edilmez bir mahrumiyetin kederini de beraber duyuyordu. Murat, dalmt ki, ortada bir felket halinde dnen; mahlkun kendisine yaklatn, birdenbire dnerek d'z-leri zerine ktn grd. ingene kz tersine evrilmi bir resim haline gelmiti. Murat onu bilir karmaa urarken Madam Tamara : Earp alnz! diye seslendi. Murat titreyen elleriyle gerdandaki gevek dm, acemi acemi zd. Simsiyah salar, akl almaz bir ekilde canlanverdiler. Murat, kadnn plak memesim tutuyormu gibi elindeki earp merhametsizce skt. Misafirler, artk tamamyle aomulard. htiyar gn-laklardan przl naralar, ate alm avulardan tempo akrtlar duyuluyordu. Kadn tekrar ayaa kalkt zaman, beklenmeyen bir baka hdise vuku buldu. Bir yerden ortaya, fesini sa kana efece ykm, beline alev renkli ipek bir futa do526 lam bir baka oyuncu daha kt. Bunun da zilleri vard. Neden sonra ve hepsi birden avukat deli Celil beyi tandlar. Yal adam sanki birden genlemi, otuz yanda olgun bir delikanl haline gelmiti. Kabaday bir tavr'o duruyor, durduu yerde zilleri vuruyordu. Kadn evve, pek ehemmiyet vermedi. Sonra zil sesleri ne dediyse dedi ki, kalarndan birisini kaldrarak evvel hayretle, sonra da takdirle bakt. Murat, gittike hzlanp mnlaan bu ifte oyunu da grmemi olsayd, yalnz kadnn oyunuyla raksn gene de tam manasyla anlalmam olacan sezdi. Celil bey, sevmei hak bilen, bu hususta hibir kc-yt tanmayan uar stanbul delikanls kesilmiti. Topuk vurmalar, omuz oynatmalar, sratle dnp durulmala-ryla dehetti. Celil var ol!

 Tevekkeliii... Namussuz! Hay Allah mstahakn versin! Kadn gzmzn nnde... Oyun gittike hzlanyordu. Murat, nihayet bir yerde, bir eye arpp paralanmas icap edecek diye dnr ken sahiden bir hal oldu. Kadn raz olmu gibi sindi. Mo-rat'n nce hibir mna veremedii munis hareketle le cepkenini kard. Ve gene srasnda zilleri vurduu halce artk madd varlk olmaktan kp gecenin son ve sahiden mthi numarasna balad. Cepkeninden sonra san gmleini atm, belinden yukars sutyenlerle kalmt. Seyirciler nefeslerini keserek seyrediyorlard. Yalnz Celil bey oyunun icab olarak si hareketlerle daha baka eyler emretmekteydi. Kadn sutyeni de syrarak gslerini serbest braknca, misafirler bir azdan: Hm! diye ilerini ektiler ve sanki sonuna kadar artk bir daha bu nefesi cierlerinden boaltmadlar. ingene kz bir mddet erkee yalvard. Sonra mukavemeti kesilmi gibi alvarn kard. Murat, olacaCi hissederek kaamak bir bakla Madam Tamara'ya bak527 ti. Gzel az hafife aralk, sanki erkekmi gibi seyrediyordu. Manzara zaten hayvanlar bile hslandracak kadar tek manalyd. alvardan sonra paalar dantelli kj-cck bir kilot kalmt. Kz, oyun arkadana tekrar ya'-vard. Tekrar ayn insafsz cevab ald. Nihayet kilotunu da brakp hafife terlemi plaklyle... Celll bey, birdenbire zilleri susturdu. Koup kadn tuttu. Umulmaz bir kuvvetle kollarna ald. Davetlilere meydan okuyor gibi bir an ylece bakt. Oyun esnasnda kyametleri koparan saz da birdenb'-re susmu salonu korkun bir skt doldurmutu. Celil bey: Paydos! diye bard. Haydi imdi defolun pe/8-venkler! Kadn tayarak merdivene doru yrd. Murat'n bu harikulade manzaradan en son grd ipek oraplar iinde gergin ve effaf bir bacak oldu. En kk ampul mstesna elektrikler birdenbire sndrld. Sahiden paydos! En son misafiri otomobile bindirip defedebilmek iin Murat'la Madam Tamara bir saat uratlar. En byk vakti, her birinin Madam'la ayr ayr vedalamak istemesinde, bu vedan da szbirlii etmiler gibi belki be dakika kadnn kolunu yalamak tecellisinde sarfetmilerdi.

Herkes gidince Madam Tamara : Kolumu sabunla ykamadan mantomu giyemeru! diye yorgun ve usanm gld ve sonra gayet ciddi bit sesle: -Biz arkllar ne tuhafz dedi. Btn bu grlt deer miydi? Demek Celil beyin maksadndan onun da haberi vard. Murat cevap olarak patronunun son szn tercme etti. Kadn: Biliyorum, dedi, ite asl bu deer mi? Ellerini ykad. Bir aynada salarn biraz dzeltti, 528 Haydi mantomu bulalm! dedf. Murat nde olduu halde alt kattaki odalardan birisine giriyorlard ki, delikanl: Durunuz! diye Madam Tamara'y nledi. Ne yar? Bir sedirde, Celil beyle plak ingene kz bayg n yatyorlard. Yerde iki bo rak iesi vard. Madam Tamara Murat'n omuzundan bakt: Ne tablo! diye hafif bir slk ttrd. Murat, eline geirdii ya lekeleriyle dolu bir sofra rtsn uyuyanlarn stne rtt. Madam'n krkn dier odada, bir iskemlenin zo-rine atlm buldular. Murat bunu omuzlarna koyduktan sonra : Tamam m? diye sordu. Tamam! antasz gelmitim. Siz? Ben de gideceim? Nerede oturuyorsunuz? stanbul tarafnda... Fatih var... Bilir misiniz? Bilmem! Sizi otomobilimle gtreyim! Haberiniz var m? Bir otomobil aldm. Sahi mi? Tebrik ederim! Lzmd. Hem de takside alacak. Byle husus plkayla alnca daha iyi kazanyor. Haydi! Rahatsz etmiyeyim! Haydi canm! Bu bir zevk! lk defa araba alanlar

ahbaplarn byle minnet altnda brakmadan yapamyorlar. Avluda zaten bir tane otomobil kalmt. htiyarca bir ofr, ar bir hareketle kapy at ve Murat'a alkayla bakt. Madam Marta Rusa konutu. Murat, oturduktan sonra: Hemeriniz mi? dedi. Evet! Sizi tantraym: Petro... Eski bir Kazak Binbas. -ofr homurdand:Ben ona Hatman diyorum. Bu da benim arkadam... yi arkadam Murat Bey... smini olsun imdiden seversiniz Hatman! 529 F.: 34 Tramvay caddesine ktklar zaman ortalk iyiden iyiye aarmt. Hatman arabay iinde hasta varm gibi yava yava sryordu. Kpry vapurlara geit vermek iin yeni alm buldular. Beklemek lzm geldi. Tamara yan gzle Murat'a bakt: Bu gece pek ktnz arkada, dedi yalnz pek d korkaktnz! Murat, neyi sylemek istediini bir an dnd. Sonra hakik bir teessfle : Evet! Sizden korktum! dedi. Hl m bu korku? Her zaman galiba... ok kt... Madam Tamara gayet tabi bir sesle: Bu ingeneler, her memlekette byle ate gof insanlar, dedi, Pukin bunlar ne gzel anlatr... ini ekti:- Bir yorgunum ki... diye kk bir ocuk gibi ikyet etti:- Halbuki yorulacak birey de yok... Bilmem ki. Murat, ona merhametle bakt. yle bana yaslann, diye ekinerek teklif etti: Biraz uyumay deneyiniz!. Kadn hi tereddt etmeden delikanlya sokuldu. Ancak bir kedi yavrusunda grlecek cici kmldanlarla kendisini yasland vcude uydurdu. Murat, neden sonra kolunu aradan kurtarp omuzuna atmay akl etf:.

Sar salar gne gibi -gne gibi de'I, bir baka k gibi- yreini kamatryordu. Vcudunun nerettii kokunun ilerinden ktklar serho kalabal ile hibir mnasebeti yoktu. Marta, nereden olursa o-sun, tertemiz kan cinsi ender kadnlardand. Sayklar gibi: te byle iyi! dedi, ne iyi... Murat saadetle yutkundu. Hi mnasebeti olmad halde, belki de mutlaka birey sylemek lzumunu duyarak : Birey iseydiniz! dedi. 30 Ne var ki? Burada salep satarlar. Salep bilir misiniz? -- Bilirim. Severim de... -Ban evirip aadan yukarya bakt:- Salep itikten sonra gene uyurum olur mu? Gene mi? Uyumadnz ki... Ne budalasn! Kadnlar hi yalanc karmamay ren... Nerde salep? Piman oldum. Bakalm bardaklar temiz mi? Samalyorsun Murat arkada... -Bir kere daha (Tavari) demiti. ofr bir kere daha homurdand:Ben sana bir zamanlar otuz lira aylkla bir kolacda alt-m sylemitim. Kolac demek, amarc demektir. Salep isterim. lerinde birka tane de gen kz bulunan amele kalabal da kprnn almasn bekliyordu. Murat, hibir i kanunu hibir merhamet tarafndan himaye edilmedikleri iin hesapsz uzunlukta alan bu her zaman yorgun ve gittike daha yorgun kalabala ilk defa ekinerek bakt. u anda, onlara kimbilir nasl grnyordu. Kendisi de isizlikten komisyoncu arkadayla bazan gemilerde sabahlamaktan dnerken byle otomobillere rastlamt. Basamakta durup : Ben de iten geliyorum kardeler! diyebilse. Kapy hmla ap dar kt. Elleri belinde slepiyi arad. Kar kaldrmda bulunca kaln sesiyle: Hey, slepi! diye bard. bardak salep istedi. Erkekler Tamara'nn gzellii ile pek alkadar olmadlar. Kzlar bilkis Murat'a bakacaklarna onun, daha ziyade kyafetini szyorlard.

Scak salep, yorgunluklarn azaltacana arttrmt. Murat tekrar yerine oturdu. Haydi uykuya? diye rica etti. Peki, Sana birey syliyeyim mi? Syle. Bu kalabala acrsn sanrm! Ben de o kalabalktan birisiyim! Acrm. 531 Beni memleketten bunlar kodular... Ama, gens de onlara hi kzmyorum. Ben bazan ne dnrm bilir misin? Orada olsaydm derim... Bir Kolhaz'da amele olsaydm. Ayamda yrtk izmeler... Ama. zerimde baba Rusya'mn gedik yz... Srtmda onun topra... onun topra bana erkekmi gibi geliyor. Hani sevilen bir e> kek... Ona skca dayanrsn... Bizde, kk derecikler bile, baka yerlerin byk nehirlerinden byktr. Yahut biz yle zannederiz... Bizim memleket devlerin memleketi... nsan orada kendisini dev gibi hisseder... Anladn m? Anladm. Evet! Bir hikye okumutum. Gorki'-den... Bir Yahudi ocuunu anlatyordu. Canbazm, trapezden dm. Babas da beraber dm de lm m, yoksa hastanede miymi? ocuk evdekileri geindirmek iin yaralarna ramen marifet gsterir, para toplar. Hikye bu kadarck... Ancak Gorki, bu kadar kk bir eyden bir unutulmaz hikye karabilir. Sonra diyor ki imdi byk yaralar halinde kanayan vatanma baktik-a bu cesaretli yahudi ocuunu hatrlarm... Affedersiniz Madam... Ben hayvann birisiyim... Affedersiniz... Hayr! Sonra!.. Bu kadar, nasl da dnmedim... yle ferahladm ki... Ben size teekkr ederim. oktanberi byle alamamtm... Birok baka trl aladm ama... Gorki'yi biz de severiz, deil mi Hatman! Evet! Biz galiba giderek Boleviklii de seveceiz? Hayr! Peki, peki! Gorki'den, baka hikyeler de biiir misiniz? Birok... Size nasl geliyor yabanc m? Hayr! ok zaman bizi anlatyor sanrm... Ayn mezhepteniz!

 Ne demek? O da insanlar seviyor. Ben de insanlar sevlyo532 rum. Btn insanlar... Fenalarn da... Byle sylerim de bir arkadam var bana fkelenir... O ne istiyor? Lyk olanlar sevecekmiiz! Kimdir bu lyk olanlar? Murat, az kalsn: Namuslu insanlar! diyecekti. Btn iyi yrekli insanlar! dedi. Tamara biraz dnd. Galiba hakl, dedi kendisi nasl adam! Kendisi, iyi yreklidir. Evet! Tamara dorulup krkne sarld. yorum! Neden? diye safiyetle sordu. Vezneciler'i dnerlerken Murat'n aklnda byle brey yoktu. O ksack mesafede sratle dnd ve arabay kahvenin nnde durdurmad. Halbuki Fincanclar yokuunu karlarken bu gzel arkadan Ihsan'a uzaktan olsun gsterebilecei iin sevinmiti. Yavaa : Ben size yalan syledim, dedi. Ne? Yalan... Nasl yalan? Ben stanbul'da oturmuyorum. Beyolu'nda oturuyorum. Sizinle beraber... Biraz daha fazla bulunabilmek iin... Sahiden korkarak bakt. Tamara dnceli baklarn ar ar evirdi: Ne gzel! diye gld, iyi oldu. Haydi dnelin Hatman! Sratle Beyolu'na... ok aceledir anladnz m? Dnte sabk Kazak Binbasnn ne kadar usta bir ofr olduu anlald. Henz kalabalklam yollardj, sanki uuyordu.

ihane yokuunu karken Murat: Beni Taksim'de brakrsnz, olur mu? dedi: Mademki beraber bulunmaktan hazzediyorsunuz neden mesel ili'de deil?.. 533 Rahatszlk veriyorum. Yorgunsunuz... yorsunuz!.. te gidiyoruz. Bakalm... Otomobil Taksim'i ayn hzla geti. Hibirey konuulmadan Osmanbey'den Bulgar ars'na sapld. katl bir apartmann nnde durdular. Tamara, Murat'n elini tuttu. Korkma! diye glmsedi, gel! Korkma! nc katta bir kapnn ziline bast. Bir ihtiyar kadn at. Tamara, Murat' hl elinden tutarak ieri girdi. Kadna Rusa bireyler syleyip yrd. Yatak odasnda dileri biribirine vurarak: Perdeleri indir de gece olsun! dedi. Sonra gel, beni st! Donuyorum... Murat, bir tkrt ile uyand. Birisi kapya yavaa vuruyor, bu suretle uyuyanlar uyandrmaktan ziyade, hl uyuyup uyumadklarn kontrol ediyordu. Sesini karmadan yannda yatan Tamara'ya hayran hayran bakt. Nerede gecenin biricik ahane kadn, nerede yanan avucuna koyarak rahata uyuyan plak k;z ocuu... Uykusuzlua, ikiye, sonra da uzun bir didimeye ramen yznde yorgunluktan eser yoktu. Bilkis canlyken biraz iy olan renkler daha hafiflemi, yzne vah bir gzellik veren yeil gzleri kapal olduundan, uzun kirpikleriyle olmas daha taze bir hal almt'. Soluklar, sakin ve muntazamd. Bir yabanc erkekle, kazara kalvermek, bu kadar deersiz bir hale nasl gelebiliyor, nasl deriden bir milimetre ieriye ileyemez oluyordu? Murat, oday gzden geirdi. Hi bir fevkaldelik gremedi. Yalnz yerde kooaman, krmz gllerden demetler vard. Tamara'nn ziyafette byle bir gl ingene kzna frlattn hatrlayarak: Demek en kymetli hediyesi! diye dnd. Kadn kmldannca, yalnzlktan gelen -daha doru534 su gelmee hazrlanan- sama fikirler yerini hemen, b/-le yeni bir kadnla uyanld ilk sabah duyulan aptal k'-bir'e brakt. Can cigara istemiyordu. Tamara'nn salar ne gzeldi. pek de byle deildi. Pekl! Umum mdr de bu yatakta, bu, imdi, bulunduum yerde mi yatt?

tina ile kalkt. Acele giyindi. Cigara yakmak in akt kibritin sesiyle kadn uyand. Hi uyku sersemlii ekmeden : Kalktn m? yi! dedi. Kapy tkrdattlar. yle mi? Saat ka? Bilmem... Cekmeaede kol saatim var. Murat, bulup kalkt. 'e gelmi! dedi, dinlendiniz mi? Tamamiyle... urada bir penyuvar olacak... Ltfen... Murat ince hrkay yuvarlayp frlatt. Tamara kalkt. Neden banyo yapmadan giyindin? Bilmem, canm skld. Sizi uyandrmamak iin hi kmldamadan yatmaktan usandm. Pek kibarsn! Hem de yanl dnmm! Ne zannettiim kadar kkmsn, ne de merhamete lyksn!... Anlamadm! Seni acemi sanmtm. raklk, kalfalk, urada dursun pek ustaymsn. Rum kz ne kadar sevinse azdr. Bir de (Korkuyorum) diye beni aldatrsn! Hal korkuyorum... Vallaha! Ondan deil sevgilim! Sabahleyin demek yorulmuum! Sonra o garip oyun asabm bozmu olmal... Bakalarndan esirgemediimi Murat'tan niin saknmal? diye dndm. yi mi dnmm? Ben de dndm -Murat somurttu- Mdr- Umumi de burada m kald acaba? diyerek... Evet, burada kald... Stei sevdiinizden de bahsetti mi? 535 I Zannetmem! Erkekler yalandka makl olurlar. Budalalk senin gibilere mahsus...

 Teekkr ederim. Birey deil... Budalalk evet... Baz eyler olmasa da, pekl zevkle yaanr olduunu hepimiz ok sonra reniyoruz. Kibar adamd. Ben olgun erkeklerden haz zederim! dedim. Bu ona kfi geldi. Bana byle birey de sylemediniz? Sahi! Konumaa vakit bulamadm ki... Dilerim birbirine vuruyordu. Murat'n yzndeki dalgnla merhametle bakt. Yanna geldi. Bir koltua oturttu. Kendisi de kenarna iliti. imdi beni dinle, dedi, grdn ki bir fevkalde'ik yok... Zaten hi birinde fevkaldelik yoktur. Fevkaldelii biz uydururuz. Ben sana (yorum) dedim. Kk Rum belki de (Yanyorum!) der. Taban tabana zt gibi grnseler de, bunlar nihayet ayn kapya kar. Beraber yaayamayacamz biliyorsun! Sen bir kere kskansr. Kskanlk iyi ey... Lkin vatana bal birey sanrm. Buraya geldim geleli bizzat kendisini deil, uydurmasn bile hissedemedim. Ben senin iin geici bir sevgili bi.e olamam. Byle birey istedim mi? Canm neden derhal fkeleniyorsun? Konuuyoruz. Bu konuma seni kaybetmek istemediim iindir. Bir kere daha gelsen, belki seninle tekrar yatarm. Sonra hizmeti evde olmadm syler. Bir miktar zlrsn. Beni grmee alrsn. Sonra Rum kz seni teselli eder. Senden sonra hi kimseyi, hi kimsenin teselli edemeyeceini sanki bilmiyor musun? Vay canna! Ne dehetli sz! Yalan halbuki... Yalan deil... Daha imdiden usandn... etsem... Et... Haydi! Ben senin ablan olacam. Sen de benim kardeim... 536 Sahiden beni bu kadar budala m sanyorsunuz? Dinle biraz! Gryorsun ki, insan adm banda sevgili buluyor. Dn gece benim seni, senin beni bulmandan daha ad ekli de olamaz. Nasl kolayca bulutuk. tekilerle de eminim, hep ayn kolayl hissetmisindi. lnceye kadar da, bunun, insan can skntsndan atlatacak kadar kolay olduunu greceksin. Halbuki, ksack bir gezinti esnasnda, benim asl neye muhta olduumu pekl kestirebilirdin.! Sen de eminim, bir ablaya iddetle muhtasn. Sus, sus! Benden deil! Byle konumaktan... Sana birey teklif

 Doru!.. Hep dnrm... Neden sylemiyorsun? Haydi, bak bakalm, yzme pek fena bir abla saylmam! Abla saylmazsn! -Murat gzlerini kamamlar gibi krptrd:- Hi olur mu? Benim gibi bir abla, seni kk sevgililerinin gzlerinde ykseltir. Birey daha syliyeyim mhimdir. Bu teklifi imdiye kadar hi kimseye yapmadm. Bana neden yapyorsun? Seninle Rusya'dan konuulabilir. Murat, n'apacan ararak ve kendisinden ok yukarda grd bu gzel kadna kar ayn zamanda usuz bucaksz bir merhamet duyarak hzla dnd. ylece halsiz duran gzel eli tuttu. Parmaklarn sayar gibi okad. Evirip evirdi. Sonra ovucunun iini iki kere pp yanana bastrd. Teekkr ederim Tamara! diye fsldad. Bu teklifi minnetle kabul ediyorum. Anlyorum da... Yalnz benim de bir artm var... Baz baz... Ancak sen istedii zaman... Gene birgn dn geceki gibi sek... Hayr! Bir daha senin yannda asla meyeceim. Kabul etsen de, etmesen de... Peki! Peki... yleyse... Bir insan ablasn pekl pebilir... Bu da m yasak? Neremden?.. Murat ban kaldrd. Yznde pecek bir yer aratrd. Sonra boynunu bkerek : Tabi azndan... dedi. 537 Dur bakaym!.. Mnasebetsiz birey olmasn! Neden sizde azdan plrm. Erkekler bile... Neler de biliyor. Haydi, dediin olsun... Bayraklarda... Bir seyahata giderken... Yahut dnte... yle ey olmaz. (Baz baz!) dedik ya... Haydi (Olur) de, Tamara abla. Olur. Murat, kalkt. Kadna smsk sarld. Azndan uzun ;tzun pt. Tamara kendisini zorla kurtararak : Hayvan seni! diye elinin tersini azna kapatt, bu nasl ey! stemiyorum!

 Dnyada bu kadar insafsz bir abla daha yoktur! Hayr! Bu art olmayacak... Sizde de el pmek deti var. Sahi! Az kalsn unutuyorduk. -Murat tutup elini pt, fazladan bir de alnna gtrd:- te... Bak nasl sz dinliyorum! Kap tekrar tkrdad. Tamara seslendi. htiyar kad n -aralktan ban uzatp Rusa bireyler syledi. Tamara : Yemek hazrm? dedi, bireyler yersin! Tabi... Alktan lyorum. Sen git... Ben giyineyim... Olur mu? Ne var ki... Bir hamlede kucana ald. Kapya gtrd. A unu! diye kt. Tamara korkmu gibi itaat etti. Tokma evirdi. htiyar hizmeti, manzaray beenmemi gibi suratn asmt. Tamara ona bireyler anlatt. Murat, szn bitirinceye kadar onu kucanda tuttu. Sonra, hizmetiye glmseyerek Trke: Ya ite byle dadcm! dedi. Tamara (Dad) kelimesini Celil beyle otururken renmiti. Rus kadnna bunu tercme edince, kadnn somurtkanl dald. Yanaklar ukulatran bir glmse538 meyle kabul etmek mnsna yorgun gzlerini krptrat. Tamara : Daha imdiden bu haylaz olan, evimi casuslarla doldurdu, diye ikyete balad, kadn derhal satn ald. Hem de bir kapik vermeden... Yemekten sonra bu sokakta bulunmu kocaman erkek karde erefine Madam Nezvanda votka getirdi. K }-dehleri doldurdu. Fakat imelerine msaade etmedi. Bir aralk kayboldu. Nihayet elinde bir kk gm tepsiyle grnd. Bunun iinde iki mini mini tabak, tabaklam birinde tuz, birinde ekmek lokmalar vard. Tamara bunlar grnce ellerini rpt: Haydi Murat, dedi, u iyi dady bir kere p J-nz! Murat, ihtiyar kadn rpnmalarna aldrmadan yanaklarndan ayr ayr pmeden brakmad.

Tuza batrp birer lokma ekmek yediler. stne er kadeh votka itiler. Murat, msaade istedi. peyim abla! diye glmsedL Bugnk tayn tamam! Her pazar gecesi sen:n iin evde olacam. Teekkr ederim. Kk Rum kzyla beraber gelmezsen kap a i-maz. Baka arkadalarn da getirebilirsin. Bilhassa bahsettiin airi grmek isterim. Olur. Ne iyisin! Kapdan karken elleri gbeinde duran madam Vanda'nn : Dadcm! diye yanan okad. Sokaa knca derin derin nefes ald. Kymetini henz takdir edemediine emin olduu bir dehetli ey kazand iin mesuttu. Tramvaydan Galatasaray'da indi. Bir iekiye urad. Krmz gllerden kocaman bir buket yaptrd. Adresi rehberde bulup derhal gnderilmesini emretti. Yazhanede kimse yoktu. Ertesi gnk dosyalar hazrlarken Safo: 539 1 Bonsuvar! diyerek ieri girdi. Geldin mi? Akolsun! Dn gece nasl geti? ok itin mi? Bakaym yzne... Dn gece fevkalde geti ruhum! Sana bir abla kazandm ki... Boynuna bir kere sarlsan bir daha ayrlmazsn? Nasl abla? Greceksin... Pazar gecesi davetliyiz. Seni bekliyor. Otursana... unlar bitireyim karz! Dosyalar antaya yerletirdi. Sevinle ellerini o-turdu. Oturup uslu uslu bekleyen Safo'nun yanaklarn iki eliyle tutarak ban kaldrd. Alt dudayle enesinin arasn hafife, koklar gibi pt. Bu geee beraberiz! dedi, annene haber mi gnderirsin.

 Olur. Zaten biliyorlar. Sana sakn kzmasnlar. Evvel biraz kzdlar. Sonra baktlar ki aresi yok... Murat, kz tekrar ve ayn surette perken telefon ald. te umulmayacak bir hayrl haber! - kere daha pt:- Beklesinler efendim! una bak eanm... Madam Tamara telefon ediyordu. Sana demin ne kibarsn!., dedim ama, bunu li olsun diye sylemitim. Sen, halbuki, asla kibar grnmezsin! Bilkis serho bir mujik kadar kabasn. Ama ruhun kibar sevgili Murat! Gllere ne kadar sevindiimi tasavvur edemezsin! Seni telefonda bulamasaydm bilmem ki ne yapardm! Krmz glleri sevdiimi nereden kestirdin? Rus mitleti deil misiniz? Beyaznz bile kzldan, holanr bilmez miyim? Yanl tahmin ederek bu kadar isabetli davranmak sana mahsustur. Mersi canm... . .... 540 -

Peki! imdi bizi burada kim dinliyor bil baka-m? Dur! Bileceim!.. Bilinmez mi? Benim kk gei-nimdir mutlaka! Aferin Tamara abla! Ver unu telefona... Ver u ifteyi... Safo korkarak yaklat. ekinerek: Alo! dedi. Ah, ne ses! Seni eytan yumurcak seni! Byle nazh nazl konuarak m benim tosun gibi kardeimi batan kardn! Ben karmadm efendim! imdi anlarm! Syle bakaym! Kimim ben? Siz mi? Siz dn gece Murat'n bulduu gzel ablasnz! Sahiden eytan! Hereyden haberi var. Peki (Gzel abla) olduumu nerden biliyorsunuz?

 Murat syledi. Zavall kzm! imdi anladm ki sen Murat' de, Murat seni batan karm. Ben ne gzelim, ne birey! Bir ihtiyar kadncazm. mkn yok Murat yalan sylemez! Pazar gecesi geliyor musunuz? Evet! te o gece grrsn! Bakalm mrnde byle bit kocakarya rastladn m? Murat'n azn benim yerim9 p! Teekkr ederim efendim. Haydi oradan terbiyesiz!.. Safo telefonu glerek kapad. Murat: Ne dedi? diye sordu. Safo: Bir emri var. Gel bakaym!., diyerek Murat'n boynuna sarld. 541 KNC BLM BATAK Murat, cra memuru ile Mbair'i otomobile bindirdii srada yamur da balamt. cra memuru -daha dorusu icrada staj gren yeni hukuk mezunlarndan birisi- Tufan bey: Oh be birader, dedi, biraz serinleriz. Neydi bugnk cehennem! htiyar Mbair, Ahmet efendi: Temmuzdur hkmn icra eder, diye cevap verdi. Biz insan oluyuz bir vakit kretmesini bilmeyiz! K olur (Souk) deriz, yaz olur scak... Canm Ahmet efendi, ilkbahara birey dediimizi" duydun mu? Duymaz olur muyum! Onun ikyetisi bizim Kr-olu! (Aman bu nasl gne! Aldanyorum. Srtm stacana, ayam donduruyor.) diye alar. Murat, eskidenberi dnd bireyi syledi: nsan pek zengin olmal. lkbahar dnya zerinde hep takip etmeli... Tufan bey baka birey dnyor olmal ki: Anlayamadm! dedi.

 Ka yakn Msr'a gitmeli... Tam karakta Afrika ilerine... Bahara doru skandinavya'ya geersin. yle ki... Btn mrn baharda... 542 Mbair Ahmet efendi iini ekti: Ondan da bklr Murat efendi! Sen insan bilir misin? Haktaalnn her iinde bir hikmet var. K ks yaratm, yaz yaz... Hepsi lzm... Sokaklar, binalarn cepheleri kararm, ke hatlan keskinlemiti. Tufan bey: Polis ister mi? diye sordu. Mbair Ahmet efendi: Polis her zaman lzm, dedi. Polis ksmn Rab-bim (Maa) hesab yaratm. Pislie srnmemek istersen polisi yanna alacaksn. Mzekkereyi unutmadn ya?.. Mzekkere hazr... Lkin kar gelemezler sanrm. ki tane karym. yle deil mi Murat bey? Ben grmedim. Mal sahibi syledi. ki tane karym. Mbair Ahmet efendi: yleyse drt tane polis lzm, dedi, iki kary iki, polis zaptedemez. Biz neler grdk bu meslekte... -Sesini alaltti:- Rey karlara geceli kar milletine g m yetiyor? imdi rey karlarda m? Bilmez gibi, hay Tufan bey. Beni gene kt syleteceksin! Tvbe estafurullah... Bizim genliimizde kar milletinin birisini bir ie ahit gtrdler mi kocas bir kere ten dokuza artedip board. Bir daha da kimseler almazd. (Herifteki surat mahkeme duvar!) lfn sen hi iitmedin mi? Kar mahkemeye girdi mi? a'm damar atlad saylr. Biz byle duyduk. Lkin sen zaman gryor musun? Bacak kadar kzlar, Adliye memurj oldu. Hele bizim sar daktilo arada bir: Ahmet efendic-im acele bir i var. Bir bardak su ltfeder misin? demez mi, bir kere lr tekrardan dirilirim. Vaktiyle (Kardan hakim varm bir lnz de) deselerdi Haydi iine! Ltif gerek! Sen beni o derece akn m belledin? diye kserdik... Demek ki Rabbim Ya, yle mi? madem 543 siz erkekliinizi bilemediniz! Size ben bir bel vereyim ki... dedi. Bizden iyi alyorlarm... yle diyorlar! Elbette.. Sen onlarn yarad ie yarayabilir misin? Tvbe yarabbi! te grdn m? Benim szme ne abuk ge1-din... -Tufan bey Murat'a sordu:- Bari karlar gzel eyler miymi?

 Bilmiyorum. Mbair Ahmet efendi somurttu: Gzel olsalar, Hac Hsamettin efendi zengin papaz icraya verir mi? Fkaradrlar... Fkara olduklar kiray vermediklerinden belli. Ben gzelliklerini sordum. Ben de fkaral, irkin olduklarndan syledim. yi... Zira,, ben gzel kadn oldu mu vazifeyi bir trl yapamyorum. Dizlerinin ba m zlyor? Yalvarnca dayanlr m Ahmet efendi... Hani geen ay Kurtulu'taki haciz... Aklnda m? Ne karyd Rum kars... Rum karsna acya m bildin!.. Dedim1 ya kyamet almetleri... Arslan gibi bir babayiit uraya yklsa da bir yudum su istese veren bulunmaz. Behey namussuzlar! Nasl da haber aldnz. Bizim memlekette kel akbabalar da lee byle kouyor. Daha karyolann topuzuna el uzatmadan evin ii, bizim icra dairesine dnd. Bykls, sakalls.. Czdana davranan... Keseye hamlo eden.. Karnn borcunu dakikasnda dediler. Alak kan! O kadar oynan varm kiray zamannda neden vermezsin? Sonra, senin kapna iora memurlar dayanm, adam, ele kar, gsterie giderek biraz alar, utanr! Neye geldiniz? dedi. Haciz karar var! dedik. Haciz deil ya Isa Peygamberden kitap getirtse o kzl suratyla trnamn ucunu koklatmayacam! yle mi zannediyor! dedi. Bir de malsahibine amur atacak! Biz yani efendiyi biliriz! Yama yok diyecek oldum. enemi okad da: Sen nerden bileceksin babacm?.. u duvarn 544 dili olsa da nasl yalvardn, ayaklarma nasl kapand.-n sylese... dedi. Kpeklere veririm de... Mal benim deil mi? diye hitamnda bir de glmesin mi? Polis, beki, gtrdmz yed-i emin, bu Tufan bey, bel bel bakmaa baladlar. Sanki orospu eyas deil Peygamberin miras... Bereket zanparalar yetiip hesab grdler de... Bugn gene yle olur. Grrsnz! Devir kahpe devri! Dii kelbi boan bulunmuyor... Tufan beyin babas Sivas'ta iftlik sahibiydi. Lkrd arasnda, ald maana hamdolsun bakmadn syler, Yoksa alktan lrdk aa! Arkadalar nasl geiniyor ben dorusu ayorum. Allah muinleri olsun! derdi. Murat'a glmsedi: Lkin dii kelp diyor ama bir grmeliydiniz Murat bey... Madam da hani madamd. Zaten herifler koup gelmeseydi Sonra grrz! diyerek ben karp verecektim. ylesine mal... Zaten bir kere bamdan get>. Gittim baktm ki bir ana, bir kz! Anas ihtiyar... O ihtiyar kar o kz ka yanda dourmu. Aklm ermedi. Gnah boynuna... Kz on yanda ancak var... Sylesene Ahmet efendi nasld? Evet... Fena deildi.

 Hey yarabbi! Afet canm... Karacaolann petekte bal dedii... aresiz bir araba arttk. Eyalar bizim pansiyonda bir odaya attk. (Siz misafirim saylrsnz! Buyrun u on liray aln da akama teberi hazrlayn. Kapkacak lazmsa madam verir) dedim. Akama bir sofra kurmular. Sofra namna lyk... Ge vakte kadar Ai-lah ne verdiyse demlendik. Ne dersin? Ayakta duramayacak gibi grnen kocakar rak faslnda az kald bizi devirecekti. Bereket sonunda insafa geldi besbelli. (Ben yataym siz keyfinize bakn!) dedi. te ben Rum millet'-nin marifetini o gece o on yandaki kahpede grdm. Lkin ne kadar zorladysam raz olmad. Gnah boynuna! (Kzm) dedi dayatt. Elini tutsan gzlerini kaydrp keyfinden baylyor. Lkin o ie geldi mi de zplayp kalkyor. Sabaha kadar uratm. Yalvardm. Paralar kardm. Nuh, dedi, peygamber demedi. Nianls varm. Ba'545 F. : 35 ki imana gelir diyerek bir ay misafir ettim. Pansiyoncu karya para vadettim. O da, Allah raz olsun urat. Ne diller dkt. Aah! Sabaha kadar koynumda yatyor da... Peder mutaassp olmasa nikahlayp gtreceim... Bizi vilyet snrna uratmaz. Harl keser. in yoksa it gibi srn... Maa gzle ki karn doyurasn... Aradan u kadar zaman geti. O tad bulamadm... Tufan bey, gzleri biraz ehllam olduu halde, kaln dudaklarn yalad. Murat, bir tahliye meselesinin bu kadar akla gelmez cepheleri olabileceini hi tahmin etmemiti. Avukat ktipliine balayal drt ay getii halde ancak bir kere hacze gitmi, (Haciz) denilen kanun meyyedenin hayal ettii kadar feci olmadn grmt. Baz eyalar yazlyor, birisine yed'i emn sfatiy-le szde teslim edilerek gene yerli yerinde braklyordu. Gittikleri yer bir garajd. Sahibi, ks dinlemi, cenkden km bir herif olduundan adeta geldiklerine sevinmi denilebilirdi. Kahve bile smarlamt. Hayret beyin eski mterilerinden olan Hac Hsamettin beyi de gznn nne getirdi. Hac lkab kendisini tanmayanlar evvel aldatyor, aya poturlu, lpn kundural, srt cppe bozuntusu pardsl ba mo-Ion apkal bir tip dndryordu. Halbuki, son derecs kibar, mtevazi, gayet k giyinen, gler yzl bir adamcazd. stanbul'un muhtelif yerlerinde irili ufakl 30-3S mlk olduunu hayret beyden iitmiti. Bunlarn getirdii icar bedelinin onda birisini dahi harcayamayaco belliydi. Bekrd. kere evlenmi, nden de ocua olmamt. Emlk adedinin byle kabarmas yardan fuz-la kar mirasndand. Kalyoncukolluu'nda karakola urayp bir polisle bir beki aldlar. Kahveden mahalle muhtarn da arttlar. Ayrca eyalar tamak zere iki de kfeci bulundu. Yeniehir'in ilk bakta kmaza benzeyen dar sokakla; n-dan birinde drt katl kagir bir binann nnde inip otomobili savdlar. Binann kaps ak duruyordu. Her katta iki daire vard. Tahliye edilecek ksm nc kattayd. 546 Mbair Ahmet efendi (Bismillah) diyerek zili evirdi. Neden sonra rkek bir ses, bir stanbul hanmnn tadna doyulmaz Trkesiyie: Kimdir efendim? diye sordu.

 A! Kap ald, ince uzun bir yz kalabala evvel hayretle, sonra dehetle bakt. Kimi aradnz? Cahide ile Sacide... ki kzkarde... Buras e-il mi? Buras... Evet!.. Ne var efendim? Biz icradan geliyoruz. Tahliye karar var. Evi ta-liye edeceiz.. Aman yarabbi! Muhtar ksrerek araya girdi: Ben size vaktiyle sylemitim. Olaca buydu! Bir are bulalm demitim. Riza efendi.. Siz biliyorsunuz... N'apabilirdik. Bekliyoruz. Mutlaka para gnderirler... Kabil mi efendim? aresi kalmad. Baksanza beyler gelmiler. Ei-lerinde usul dairesinde karar mevout... erden hrn bir ses: Nedir o Cahit? diye sordu. Aman yarabbi! Aman yarabbi! Nedir o canm? Hibir ey... Muhtar Riza efendi gelmi... O zamana kadar, erkeklerden saknyordu. Artk saknacak birey kalmam gibi kapy brakt:- Bir are bulmalyz Riza efendi... Biliyorsunuz!.. Srtnda, hava pek scak olduu halde, ynden rme kaln bir entari vard. Baz yerlerinin hav dklm, baz yerleri ayrlmt. Salar akaklarnda krllayor-du. Yz, Murat'a, urad dehete ramen munis ve kibar geldi. Neredesin Sacide? Geliyorum abla! imdi n'olacak? -Sesi kslm,. Hepsinin yzne biraz korku, biraz yalvar ve biraz da 547 nefretle bakyordu:- Riza efendi daha bir hafta beklemeli... Bir haftack... Biliyorsunuz... Ablam hasta... Biliyorum. Kanc bir hafta Sacide hanm...

 Evet... Haklsnz... Evet... Telgraf ektik... Olmazd byle... Hasta mdr? ld m? Murat bireyler aratrarak, aresizlik iinde Tufan beye bakt. cra memuru: Vaziyet udur Hanmefendi, dedi, u anda yaplacak hibir ey yok! Mesele kiray vermek meselesi deil, gayrimenkulu tahliye meselesi... Bu hususta icra karar km. Biz infaza mecburuz,. En iyisi, bir araba getirtelim... Muvakkaten Araba parayla gelir beyefendi... Biz ka gndr yalnz kuru ekmek yiyoruz. Ablamn illarn bile yaptramadk. Sabaha kadar beni uyandrmamak iin yorgann altnda kvranyor. ki ayanda da filibit var. Gene hrn ses: Saaide! diye bard. Geliyorum abla! Tellanmayn!.. -Sonra sesinin efkatli tonunu deitirerek yalvard:- Bir dakika... Kendisini hazrlamalym... Kendisini bu hacalete... Deil mi efendim? Peki! Bekleriz. Lkin daha fazla ge kalmayalm. Sizin iin sylyorum akam oluyor. Ak kapdan antre grnmt. Buras rlplakt. Su stld belli olan isten simsiyah olmu bir gaz tene-kesiyle bir sprgeden baka hibir eya grnmyordu. Erkekler, -Byle ilere oktanberi kanksam olan mbair Ahmet efendi bile- cenaze bekler gibi balarn nlerine emilerdi. Neden sonra Muhtar Riza efendi: Dmez kalkmaz bir Allah, dedi, insan (Ne oldum? dememeli, Ne olacam? demeli. Bunlar da vaktiyle hanedan yerin evldymlar. Yatalak olan hi evlenmemi. Berikinin kocas nedense intihar etmi. Bir erkek kardeleri var... Anadolu'da bir yerde memur gali548 ba... Onun gnderdii ile bir de Sacide hanmn rd dantellarla geinirler. u zamanda dantely kim ra-recek? Para da gelmez oldu... -Muhtar birden fkelendi:- Yahu ne olmuuz? Yezit, Firavun olmuuz! Gvuf bakkal hatrmz sayd da krediyi kesmedi. Hac beye o kadar yalvardm. (Etme! Birka zaman daha otursunlar!) dedim... Var bizim bamza gelecek ya... Hasta hemirenin sesi birdenbire bir lk halince duyuldu: Nasl olabilirmi? Nasl? Buras daba md!'? Buras!... Yava rica ederim sinirlenme... Bunlarda birey yok ki... Bunlar da emir kulu...

Bu Emir kulu sz Muhtar'n akaklarna sanki ekile vuruldu. Kemikleri atlatarak gmld. Ve bir daha hi oradan kmad. Ne zaman, kimin iin olursa olsun duyar duymaz, hep bu tahliye gnn hatrlad. Hayr byle bir kanun yoktur! Senin akln ermeze. Hereye hemen inanrsn. O hao olacak namussuzun bir dzeni!.. Muhtar Riza efendi... Allah hepsinin belsn versin... Nerde benim deneim? ar unlar... ar diyorum. Sacide hanm, oda kapsn at. zr dileyen bir glmsemeyle: Ltfen gelir misiniz? diye yalvard. Murat: Hepimiz dolmayalm, dedi. Muhtar efendi. Tufan bey geliniz... Odada ilk gze arpan demirleri arpuk, boyalar dklm bir lake karyola oldu. zerindeki yorgan lime li-meydi. Ortada bir yuvarlak masa vard. Bunun zerinde -Elektrik cereyan oktan kesildiinden olmal- bir bes numaral lmbayla bir diki sepeti duruyordu. ki pencereden birisinin iki cam yerine gazete kad yaptrlmt. Karyolada, hemiresinin aksine iman bir kadn kalkmaa davranyordu. Murat: 549 Rahatsz olmayn rica ederim, diye mansz bir surette lfa balad. Bey icra memurudur. Byle bir kanun olur mu? ki muinsiz kadn hangi kanun, ne suretle, on parasz sokaa atabilirmi? Buna kim ne cesaretie karar verebilir. Size usul dairesinde tebligat yapld, mhlet verildi. Bize mhlet verildi. O namussuzun evinde isteyerek mi oturuyoruz zannedilir? Bize mhlet verildi, para verilmedi. Biz burada iki senedir oturuyoruz. Paramz olduu mddete ayban bir gn geirmeden kiray verdik. imdi yedi aydr veremiyoruz. Dier odalara kiran aradk. Bulamadk. Biz dolandrc myz? Mhlet veni-mi... Peki bunca sene evinde namus dairesinde kiraclk edenleri o namussuz cebren karyor da, bizi kim kn-bul edermi? Bunu hi dnen olmad m? O karar her kim verdiyse... Kanun hanmefendi... O kanunu yapanlar bunu nasl yazdrabilmiler! Hayr! Bir yere gidecek deilim... Bizi ldrmee de karar vermediler ya... Verdilerse... Pekl... ldrnz... Hanmefendi! Biz emir kuluyuz. -Sivas aasnn olunda azamet namna birey kalmamt:Aldmz emir sizi buradan karmak. Yerine getirmezsek mes'ul oluruz. Bu sebeple icabnda zabta kuvveti de kullanacaz.

 Bize kar m? ki, kimsesiz, hasta kadna kar yle mi? Ne yapalm? Kanun kadn-erkek ayrmam. Benim hibir selhiyetim yok. Bana (Git u hkm yerine getir!) dediler. Selhiyetiniz yok demek? Bunu sylemee utanmyor musunuz? unlara bak! Hepsi de szm buradan dar, erkek! Tuu Allah belnz vermesin! Murat, byk bir aknlk iinde, adeta sevin duyduunu hissetti. Kadn doru sylyordu. Dnyada hibir erkek en ar hakareti u anda onlarn -Bilhassa ken diinin- hakettli kadar hakedemezdi. 550 Sacide hanm: Abla! diye yalvard. Kalbnzdan utannz! Hepsi de bir olmular. Hani bakaym? Belki de silhlanp gelmisinizdir. Affedersiniz hanmefendi! Kanuna kar hepimizin boynu kldan ince. Bize hakaret etmee de hakknz yek. Bir bakasnn evinde onun rzas hilfna kira da vermeden oturulur mu? Herkes byle yapsa... Bunlar bo lf! Biz n'apacaz? Siz asl nu syleyin. Oras beni alkadar etmez! Sizi Hac Hsamettin olacak namussuzun evi boaltmak alkadar ediyor da, bu evden sokaa atacanz insanlarn ahvali nasl alkadar etmiyor? Bir de... Murat: Baknz Hanmteyze! dedi, btn bu szleriniz hakl. Hakaretinizi ahsen bir nevi minnetle kabul ediyorum. Hepimiz namussuzluk ediyoruz. Bunu u andaki kadar katiyetle hayal edemezdim. Sizin hakl oluunuz gibi benim hakknz teslim ediim de hibir ie yaramyor. Bir teklifim var. Ben Hac Hsamettin dediiniz namussuz herifin avukatnn ktibiyim. Sizi sokaa atmak kararn kartabilmek iin drt aydr cra dairesinin eiini andryorum. Bunu ayda 35 lira verecekler diye yapyorum. Emin olun bu paraya sahiden muhtacm. Ben sizi sokaa atacak muameleyi bitirmeye nasl mecbursam, kap daki polis de... Polis mi var? Deli olacam! Evet, kapdaki polis de bu ii cebren yapmaa mecbur. u anda mevcut kanunu da deitiremeyiz! Bu ileri biz yapmazsak, ayn miktar paraya muhta insanlar sryle dolatklar iin yerlerimiz bo kalacak deildir. Nitekim, ben bu kapy buluncaya kadar a, sefil, bU-buuk sene dolatm. imdi size unu teklif ediyorum. Affedersiniz! nanmanz rica edeceim, bir cihet daha var ki ben ancak

drtbuuk aydanberi avukat ktibiyim. Bir kahvenin stnde pis bir odada otururum. Yatam, ayaklar gevemi, iki eski masann zerine serilir. Eer ba551 m sokacak bir tek odam olsayd, iinde bulunduumuz bu sefalete -ki baka biroklarnn da u anda balarn-dadr- esasl bir faydas olmamakla beraber, size memnuniyetle, memnuniyetle ne demek? minnetle verirdim. Yok. Odam da yok, dnya zerinde akraba namna kimsem de yok... Size on lira bor verebilirim. Bunu ltfen kabul ediniz. Bir araba bulalm. Bu rezil i sizi daha fazla zmeden burada bylece bitsin! imdilik bir ahbabnzn evinde birka gn kalrsnz... U drt liraya bir odo bulunur. Hemireniz hanmefendi dantel yapyorlarm. Baz zengin tandklarm var. Onlara bahsedeceim. Benim annem de asker dikii dikerdi. Beni okutabilmek iin gece gndz byle lmba nda alrken verem oldu. ld. Sefil teklifimi kabul etmenizi tekrar istirham eae-rim. Zaten akraba saylrz... Asl akraba... Kadn akn akn baka kalmt. Sacide hanm sakin bir sesle alyordu. Riza efendi: Allah senden raz olsun! diye gzlerini kurulad Murat'n on lirasnn yanna be lira da Tufan bey koydu. Acele bir araba getirttiler. Murat, mrnde bir daha byle tklm tklm sefaletle dolu bir baka araba daha grmeyeceine emin olarak arkalarndan bakt. sten simsiyah olmu teneke son defa tngrdadi. Yaysz araba zerindeki kadnlar, onlara fkelenmi gibi sarsarak keyi dnd. Kayboldu. Apartman kapsn insafszln zerine dikkatle kilitlediler. Anahtar malsahibine vermesi iin Muhtara teslim ettiler. Bir kanun hkm yerine getirilmi bir sr emir kulu vazifelerini yapmlard. Otomobille dnerken Murat, iki defa stste ve yksek sesle: Bu ne bizim i? diye sordu. Vak'ann esasndan habersiz olan mbair Ahmet efendi: Yok! Dorusu kibar kadnlarm, dedi, ite hane552 dan yerin evltlar diye bunlara derim. Lf ikiletmediler. Hatta, daha evvel tahliye edip ii bu kerteye getirmese-ler daha iyiydi ya... Kar akl ite... Gittiler selmetle... Hac Hsamettin beyden bahii hakettik. Greyim sen Murat efendi... Biraz eli ardr. Sonra keyfine! dersin. Korkar. Hac'y ben bilmez miyim?

Keyifli keyifli glyordu. Tufan bey neden sonra: Arkada sen bu gidile sermayeyi kediye abuk yklersin, dedi, ne olacak! stanbul ocuusunuz! Yreiniz yufka! imdi bu i oldu gitti! Hell olsun! Lkin o kehpaleri bir gzel arasaydm, kirli kn iinde nice kfl altnlar karrdm... Biz nelerini grdk... On yanda Rum kznn kirli kn var demezsin! Yahu! Kiminin paras, kiminin duas demiler. Ne yapalm imdicik? -Birey hatrlam gibi duraklad. Krmz yanakl ablak yzn ast:- O fkeyle azndan gnah kt. Tvbe et de kpeklere ekmek dorayver... yi hatrlattn, sahi! Murat, cigarasn paketin zerine fkeyle vurdu. Memurlar Adliye'ye gtrecei iin ofrn creli-ni Sultanahmet'e kadar hesaplayp verdikten sonra kendisi yazhaneye gitmek zere Karaky'de otomobilden indi. Daha ilk admda, iki mhim hususu unuttuunu anlayarak suratn ast. Boazkesen'den dolap Safo'ya uramay, mahalle bakkaln ran yollayarak shhatini sordurma kurmutu. Kz, drt gndenberi apansz hastalanm yatyordu. Ustas, mhim birey olmadn, souk aldn sylemiti. Zaten son zamanlarda shhatinin iyi olmad yznden de belliydi. Benzi uuk, itahsz, somurtkan grnyordu. O kadar ki bir aydanberi portresini yapmaa balayan Sheyl'nn annesi bir aralk Murat'a: Halini beenmiyorum! Eski renkler, eski mana yok! almak bile zor oluyor. Bir doktora baktrsanz iyi edersiniz demiti. 553 Dn az kalsn kapya dayanacak: Ben Murat'm! Safo'yu grmee geldim! diyerek ieri girecekti. Kz hasta dnmek cann skyor, yannda bulunamad iin, kendisini kabahatli sayyordu. bulur bulmaz defalarca karar verdii halde, mnasip bir evde, mnasip bir oda bulamam, nihayet ahap bir gn kendisine haber vermeden eyalar eve gtrmt. Orada bekr erkek de pek rahattlar. U de yemeklerini darda yiyorlar ancak yatmaktan yatmaa eve geliyorlard. Bir komu kadn ufak bir cretle temizlik yapmakta, aydan aya bir de yardmc bularak amar ykamaktayd. nde de birer anahtar vard. Bazan gnlerce karlamadklar oluyordu. Tahir bey de karsnn lmnden beri gzle grlr ekilde kmt. Eski akaclndan eser kalmamt. Murat: Dnya kederli! Halbuki bazan da ne kadar neeli oluyor! diye dnd.

Unuttuu ikinci nokta: Demin sokaa attklar kadnlarn adresini almak, yahut onlara yazhanenin adresini vermekti. Dantel iinde, Fatma'nn, Sheyl ile Mu-all'nn, aziment hanmn hatta Adalet hanmla Kadri-ye'nin, arlot'un, Tamara ablann belki yardmlar dokunabilirdi. Bir lkrdy frlatp atyoruz, dedi, sonra arkasndan gitmei unutuyoruz. Palavrac olduk galiba! Hem de samimi bir palavrac ki alaklklarn en tehlikelisi... Patronlar henz gelmemilerdi. Klksz ve hasis milyoner msy Samoil, Odaba Hseyin aann altna verdii bir arkalksz iskemleye sabrl bir yzle oturmu bekliyordu. Ayann dibinde tane bycek paket vard. Her akam bylece evinin ihtiyacn yklenmek adetiydi. Her eyin en iyisini toptanc fiyatna alabilmek iin mutlaka Balkpazar'na kadar gider, sonra oradan yaya olarak Kuledibi'ne kard. Evindeki demenin deme saraylardakinden daha kymeti olduu syleniyordu. Murat: u halde, herifin garaz kendi canna! diye karar vermi, gnden gne mahedeleri bu kanaatini kuvvetlendirmiti. 554 Merhaba Samoil efendi! diye zorla glmsedi. Merhaba Murat efendi? Nerede beyler? Kimbilir! Ben Adliye'den gelmiyorum. Buyrun yukarya... Bekleriz. Hseyin efendi bize iki tane ekerli kahve yap! stemezdi be kuzum! Hep zahmet edersiniz... Bir kahve borcumuz! Can kahve istedii halde, hasislii imesine msc-de etmeyen bir milyonere bylece kahve smarlamak, onu ksack bir mddet iin bile olsa mahcup etmek Murat'n houna gidiyordu. Mamafi Samoil efendi ile iyi ahbaptlar. Birbirlerini seviyorlard. Murat, yazhaneyi ap misafirlerine yol verdi. Kahveler gelinee bir de cigara uzatt. nne bir kat ekip imzasn atmaa balad. Bu onda en byk can skntsnn en kestirme deliliydi. Samoil efendi bir mddet sustu. Sonra yavaa sordu. Bir eye annz sklm! Nedir? Murat, evvel batan savma bir cevap verecekti. Sonra Samoil efendinin Hac Hsamettin beyi tandn, bizzat kendisinin de Hac Hsamettin bey ayarnda emlk sahibi bir adam olduunu dnd. Meseleyi, bitaraf olmaa alarak, pek de ehemmiyet vermemi gibi anlatt. Sonunda: Ben yapamam sanyorum, dedi, o kadar emlkm olursa... ki odasnda da iki fkara barnsn derim. Hi deil, onlar sokaa atmak iin icra memurunu, yani ceb'i vasta edemem. Ne dersiniz? Samoil efendi, her eyi ekinmeden herkese syleyecek kadar zengindi. Fakat etraflca bilmedii bahislerde glmseyerek susmasn da iyi beceriyordu. Bu meso-leyi derinlemesine tahlil etmi gibi,

elini masaya koyarak konumaa hazrland: nsan acr! dedi, herkeste merhamet vardr. Lkin gzyle grmeyince acmak baka trl oluyor. Hac Hsamettin bey, vak'ann byle cereyan edeceini bii-

555 mez mi? Bilir elbette... nsan, tahliye kararn kiray h>r ay trnk veren kirac aleyhine kartmaz. sterse randevj evi iletsin. Nitekim iki apartmann iki katnda da mehur randevucular otururlar. Oturduu evin kirasn vermeyen bahusus iki tane ihtiyar kadn tahliye etmek, onlar sokaa atmak demektir. Hac Hsamettin bey bunu bilerek yapar ama, gz grmedii iin zerindeki tesiri sizin zerinizdeki kadar iddetli olmaz. Belki de bu sebeple bu kadar kk bir ii avukata veriyor! Benim de birka para emlkim var. Kiraclar hakknda tahliye karar alp icra marifetiyle karttm olmutur. Ne yapalm? Murat, kendisini, o kadar hakl buluyordu ki, lkrdy atna piman olmutu. Yorulmu gibi: Ne yapalm olur mu? dedi, parasz insanlar, hibir gidecek yerleri olmadn bilerek sokaa atmak bu kadar basit karlanmasa gerek... Ben de onu soruyorum. Ne yapalm? Btn emlkime kira veremeyecek adamlar doldursam... Bunu demek istemedim. Her zaman da byle bir-ey olmaz. Oldu mu biraz insafl davranlabilir. Pekl ben insafl davrandm farzedelim. nsafl davrandm da kiray veremeyen kiraclardan birisini karmadm! Kiray veremediinden dolay icra marifetiyle sokaa atlan hibir insan kalmaz m? Tabi kalr... Bir baka sual, btn emlk sahipleri byle bir^r kirac barndrsalar, size pek tesir eden bu sokaa ot-mak ii biter mi? Bitmez! yleyse, neticesiz bir fedakrl siz benden ne hakla istersiniz! Sonra olum, madem ki gnlerden bir gn, sizin demin sylediiniz gibi, hem de yamurlu bir gn, baz insanlar gelip, baz insanlar sokaa atyorlar. Bu det mevcut. Kolayca da nne geilemeyecek. Ben niin, sokaa atanlardan olmayacakmm da, sokaa atlanlardan olacakmm? Anlayamadm! Apartmannzn bir tanesinde bi556 risi birka ay bedava oturunca siz derhal fakir mi dersiniz? Mesele, ii bandan yle veya byle tutmak meselesi... Siz sadaka verelim istiyorsunuz. Bu iler

sadakayla halledilmez. Bir kere balarsam, her muhta olana yardm etmeliyim. Buna mecburum. Servetim ne kadar byk olursa olsun buna dayanmaz. U, drt ayda, nihayet bir senede sermayeyi kediye ykletirim. Ne olur? Kiraclar, apartmanm, harap ederler vergi mddeti gelir. Hkmet sahipsiz mal zapteder. Kendisi iletecek deil ya, mzayedeye koyar. Kiracsn cebren karmaa devam eden Hac Hsamettin efendi talip olur. Alr Kiraclar derhal sokaa atar. Buyrun! Aklma yle birey geliyor! -Murat, telalanm-t. nki Samoil efendi de bir bakma hakl grnyordu:- Baknz! Normal bir gen erkein kadn ihtiyac tabi ve zarur midir? Evet! Bunu, cebren benim karmda tatmin etmee kalksa?... Haksz m olur? diyeceksiniz! yi ama bu misal sizi deil, beni tasdik etti. Ne demek? Basit yavrum? Kadn benim malm... Murat gzlerini krptrd. Yrek yorgunluu kalmam, mesele ile alkas birdenbire artmt. Canm Samoil efendi, dedi, size anlattm vak c-da Hsamettin beyin zerre kadar hakl taraf var m? Hakl taraf... Bu deti kendisi icat etmemi. Kendisi yapmazsa ortadan kalkacak deil... Bir baka tarafndan dnelim: Hsamettin bey parasn emlke yat<r-mam olsayd, yahut emlkini kamilen satsa da parasn mesel Ziraat Bankas'na yatrsa, insafl bir faiz'e, kimseye atmadan, kimseyi evinden komaa mecbur kalmadan yaasayd... Evetl Ona gene u andaki ffeyi duyar miydin? Onu gene ayplar miydin? 557 Neden ayplayacam. Ben deli miyim? yi ama kuzum! Banka Hsamettin beyin parasna faizi cebinden vermez. Bu paray iletecek. Nerede iletecek. Say ki bir kundura fabrikas aacak... O zaman kk kundurac esnafn dkknlarndan atacaklar. Yahut byk byk apartmanlar yaptracak. O zaman da Hsamettin beyin parasyle yaplan apartmanlarda, bankann avukatlar kiray vermeyen kiraclar gene byle bir gn, bir Murat efendi vastasyle kartacaklar, . Evet... Sahi... Murat, iyiden iyiye telalanmt. Samoil efendi, ihtiyar yahud istihzasyle gzlerinin ii glerek, fakat dudaklar gayet ciddi rahata devam etti:

- imdi baka bir cephesine bakalm! Farzedelim ki Hsamettin bey de byle dnd. Yani (Benim param fenala alet olmasn! Ben faizden vazgetim. Oturur anaparay yerim!) Parasn evinde tuttu. Azar azar yiyor. O zaman hi gnah kalmaz m? Tabi kalmaz! Biriktirilmi para ne demektir, bilir misin? Biriktirilmi para m? Fazla kazanm. Arttrm. Yani nereden toplanyor? Uzun mesele.. Biriktirilmi para, insan emeinden meydana gelmi bir kym ettir. Bir kuvvettir. Onu piyasada krl ilere yatnr-sam hem bana yeniden dourur, hem de az ok, dier insanlar kr eder. Ekmek paras karr. Benim byle bir kuvveti yalnz kendime saklamaa hakkm var mdr? Bu da bir eit vebal deil mi? Peki nolacak? Dnya iki taraf olmu delikanl... Bir ksm: (He-kes bann aresine baksn.. Alta kalann can ksn) diyor. Ben elimde para olduu iin bu fikre taraftarn. (Al!) diyorum. Dier ksm: (Hi byle i mi olur! Herkesi keyfine brakmayalm. Zenginlerden alp fakire verelh! diyor. Bunlara (Bolevik, Komnist, Sosyalist) falan diyorlar. Sen bu ikinci ksmdansn... H! Ben o maksatla sylemedim. Merhamet edelim... Bu kadar gaddar olmayalm! dedim. 558 ok sevdiim bir misal var. Bir memleket drt ki, herkes eline iyi-kt bir silh geirmi. O memlekette adamn adam ldrmesi hibir cezaya tabi deil... fazladan geim de, rz, namus, haysiyet, eref falan da, bu boumada tepelenmemee bal. Sen benim yanma dosta yaklayorsun. (Samoil, diyorsun, u tabancay biraz da komuna ver!) Yahut: (u seferlik komunu ldrme! Bala!) diyorsun. Bu manaya gelir mi? Zannetmem! Daha beterine gelir. Bu yumua evldm. Madem ki yaamak iin mutlaka ben seni ldreceim, sen beni ldreceksin. Baka bir yol tutmamz. Bir an evvel lmm, yahut bir an evvel ldrmm. Bir an sonrayla ne fark kalyor? O ev, o iki kadnn olsayd da, Hsamettin bey kirac bulunup aylarca kiray vermeseydi size tekiler mracaat edip berikini attracaklard. Bylece de olsa bu ite hi mi hakszlk, gaddarlk yok! Bu ite gaddarlk var. Lkin teklif ettiin are yani (Merhamet) ii halletmiyor. Gaddarla kar bir baka gaddarlk teklif etmee mecbursun! O zaman ben de kendimi mdafaaya mecburum. Deminki, silhl mcadeleye ite geldik. Evimdeki kiracy sokaa a tmaktan belki bir artla vaz geerim: Byle bir deti dnyadan kaldrrsn. Yani, ayam srerse benim oluumun, ocuumun sokaa atlmayacana emin olmalym! yleyse... -Murat imknsz birey sylemee mecbur kaldna utanarak gzlerini edi:-

Herkese br ev temin etmeli... mi? Herkese bir ev!.. Bu belki mmkn... Lkin iimizde yzde u kadar kumarbaz, serho, zanpara... Yaptmz evleri haftasna varmadan elden karsalar... Hay Allah kahretsin!.. N'olacak? Murat, akn akn gld. Samoil efendi, gznde birka misli bym, birka misli daha sempatik olmutu. Kymetli adamd. Demek zengin olmas da by'G bir kymeti olduunu isbat ediyormu da Murat farknda deilmi... htiyar yahudi, delikanlnn baklarndaki ma559 nay anlam gibi bu sefer sahiden ve efkatle glmsedi: Baz kitaplar okurum, dedi, baz baz da dnrm. Sana bir yarm ekonomi politik dersi verdim. Yani smarladn kahveyi bugn alnmn teriye itim. Pek de sevindim. Patronunun suratn artk grmesem de olur. Yarn urarm... -Kalkt, paketlerini koltuunun altna ald:- Hayrl akamlar, delikanl, dedi, ok aptal fcir olansn... Kapkara da cahilsin... Teekkr ederim... Murat, siyah, lekeli bir kanburun arkasndan bu teekkrn manasn aratrarak bakyordu ki, Yardanidis tella grnd. Elini sallad: Gelsene... Gel bir dakika... Hayrola! Gene bir domuzluun... Gel, arlot istiyor. Murat, alk bir hareketle elini salarnda gezdirdi. Sahi mi? diye glmseyerek yrd. arlot arkas kapya dnk oturmutu. Murat, ieri girerken: Nerede bu dnyann en gzel kadn? diye keyifle sylendi. Bize dargn m sakn!., -deti olduu zre, nnde Bonsuvar Prenses! diye eilecekti ki, ylece duraklad:- Ne var? Hi... Otursanza... -Kz, feci bir ekilde glm-syordu. Gzleri kpkrmzyd:- Oturun! Ne var arlot? Yoksa bu alak Yordanidis... -Byle diyerek Yordanidis'e baknca bsbtn ard. Koca olan alenen alyordu:- Size ne oldu? diye yavaa sordu. Otur... Murat; uzak bir ihtimal halinde, ka gndr hasta olan Safo'yu dnd. Kelimeleri arayarak: Nereden geliyorsun? dedi. Safo'ya uradm.

 Nasl? Hastal artt m yoksa... Biraz ey... Doktorlar... Doktor diyecektim... -Birdenbire dnd masaya kapand:Allahm! Allahm! diye alamaa balad. 560 Murat, kza elini srmee cesaret edemeden Yordanidis'e dnd. (ok sonralar Yordanidis Bu bir bakla mmkn olsayd birisini ldrebilirdin! demiti) Olan yumruuyla gzlerini outurarak ban edi. Murat, zor iitilir bir sesle: ld m yoksa? diye sordu. Birdenbire buna o kadar emin olmutu ki cevab dahi artk merak etmedi. Halbuki bir taraftan da btn dnya sylese, bizzat lsn elleriyle yoklasa buna ihtimal veremiyordu. Ugn evvel... Daha gn evvel Tamara ablasna Reina'nn taklidini yapan... Neeli kz oouu... Baknz bana arlot... Hemen gidelim mi? leden sonra gmdk. Oradan geliyorum. Gmdnz m? Yalan... aka ediyorsunuz... Gmdk evet... mkn m var? Nesi varm... Aman yarabbi! Bana neden haber vermediniz? Size sylyorum... Yordanidis kocaman sesiyle: Kahrolsun... Kahrolsun... diye bireyler homur-danyordu. Murat arka cebinde cigara paketini arad. Yordanidis acele kendisininkini uzatt. Kibriti akt. Hl hkran arlot'un omuzunu tutarak: Yeter artk! diye yalvard baksana Murat fena! Kz ban kaldrd. Acyarak glmsemee alt: Zavall Murat! dedi, onu sahiden severdin... Murat, iskemleye oturdu. nnde dnya kopup bir yere dm, artk bir adm atacak yer bile kalmamt. Karanlk vard. Ortalk buz gibiydi. nsan akl banda olarak lme gese ancak byle bireyler hissedebilirdi. Neden arlat zaman bana sylemediniz? Siz yannda mydnz? Arlamad ki... Yanndaydm... lrken deil... Pek sakin lm... Neden? Hastal? Ustas nezle demiti.

 Deil. ocuk drd. Drlen ocuun lsyle annesinin cesedini hi haberi yokken Murat'n nne atverselerdi bu kadar deh561 F.: 36

sete Kaplmazd, uemnaenuen yc\ u^mu ma^uy v^,.. O incecik kza kar sz verdii halde insanlk ve erkeklik vazifesini hi bir mazereti olmadan savsaklamasndan gelen azap. Makiniste itaat etmeyen bir tren gibi stne geldi. Kolunu yzne kapatmaa meydan kalmadan gsne arpt. Niin benim haberim yok! Gebe olduunu bana niin sylemedi? Biz onunla kararlatrmtk... Gebe kalrsam, evleniriz! dediydi... Neden? U aylkm. Doktora gittik. Krtaj iin... Zaif buldu. Yapmaa cesaret edemedi. ok syledim. Sana haber verecektim. Yemin ettirdi. Sonra kendi kendine il yapmaa kalkm... gndr kan dindirememiler. Bu sabah... Neden ama... Ne istiyordu hayvan... -Kendis'ni hemen toplad:- delirdi mi? -Sanki lmemiti de ona skyordu. Cigara parmaklarn yakmaktayd:- Bana bu fenal neden yapt? Ben onu sevmiyor muydum? Yordanidis gene alamaa balamt. arlot ikisin de kocaman gzlerle bakt. Murat'n yz bembeyaz, fakat kupkuru. Yordanidis'in yz kpkrmz, fakat pslak... Sevdiini biliyordu. O da seni seviyordu... dedi. ki... Murat, nefesini keserek bekledi. arlot devam etmeyince korkarak sordu: Evet! Hi... dedi ki... -Bireyler uydurmaa altr belliydi.ocuun sras deilmi! Kabahati kendisinde buluyordu. (steseydim yapmayabilirdim!) dedi. Sen neler sylyorsun kuzum! Bilkis... Gebe kalmaa urayordu. kimiz de istiyorduk... delirdi mi? D<v li mi bu? Susar msn rica ederim Yordanidis!. Glerek iki mteri ieri girdi. Murat, frsattan istifade ederek hibir ey sylemeden dargn gibi derhal kt. Koridorda, kaplara akn akn bakt. Yazhaneye girecek yerde, helaya geti. Yzne avu avu su arpt. 562

Annesinin lmne bile bu kadar yanmadn hayretle anlyordu. Ben isteseydim onu bahtiyar edebilirdim! diye dnd. Ne alaklklar yarabbi!.. Birisinden birisini mi rendi? Farkna varmadan usanm gibi davrandm. Bana hereyi o kadar cmerte veren bir ocua kar... elil bey yalnzd. Kalarn atm masann kenarna dikkatle bakyordu. Haa... diye ban kaldrd, ne var? Hasta msn? diye sordu. Murat, sesini dzeltmee alarak: Evet efendim, dedi, bam dnyor. Hsamettin beyin evini tahliye ettik efendim. Yarnki dosyalar antada... Brak be yavrum! Hastaysan hemen git yat! stersen geerken bizim doktora bir ura... Yarn iyile-mezsen gelme... Tkrmm ilerin ortasna. lm yok ya, yahu! Teekkr ederim. Hayret beye... Balarm Hayret beyin zlfl ahbaplarndan... Dediim gibi... Murat kimseye -Bilhassa Reina'ya -rastlamamak iin acele merdivenleri indi. Sokaa kt. Ve kar kmaz demin, felketi dinlerken hissettii, gidecek yeri kalmamak duygusunu daha beter duydu. Gene cigara paketini arad. Yukarda brakmt. Dnyann belki en kk dkknnda -Genilii 70, derinlii 80 santim- Pul ve cigara satan yahudiye gitt\ Kaln gzlkler takan ihtiyar ttnc, onu bazan Reina, bazan arlot, bazan Safo, ve bazan Tamara ile beraber grd iin bir Fransz ataszyle taklmay adet edinmiti. Gene istedii paketi verirken: Dnyann en gzel kadn size malik olduundan baka birey veremez! dedi. Murat da farkna varmadan her zamanki cevabn tekrarlad: Kimbilir! Bakacaz! Karlkl gltler. Aman yarabbi! Demek bu kadar tabii idi. Herif hibir ey sezemeyecek, sezemeyecek ne 563 demek, gremeyecek kadar... Kalabalk Tnel'e dorj sratle geiyordu. Murat, herkese yol vermek iin sind;. Elini yznde gezdirdi. Nereye gitmeli? Kime? Aklna birdenbire Tamara geldi. En mnasibi oydu. nsan onunla derhal sakinleir... Biraz alasa bile... Bir eczaneden telefon etti. Tamara evde deildi. Ne zaman geleceini de Vanda bilmiyordu.1 Ne syliyeyim?

 Tekrar ararm. Mersi! Gle gle... Kadn bunu her zamanki gibi Trke sylemi, Trke syledii iin de sevinmiti. u halde sesinden de bir-ey belli olmuyordu. Safo'nun Erturul Hikmet aabeysi-ni hatrlad. Kpr'ye doru hzl hzl yrmee balad. Evet! Bir oda tutup k gtrseydi... Her zaman yannda olurdu. Gebeliini byle saklayamazd. Sheyl'-nn annesi doktora gtrn dedii halde... Felkete bir tek sebep vard: korkakl... Korkakl bile belki bir mazerettir. Alakl... Cebinde duran paralar harcamaa cesaret edememiti. te imdi o pis katlar... O iren... O pezevenklikten kazanlm... Boazna kat birey takld. Yamurdan sonra akam gnei, stanbul tarafnn kubbelerine vurmu onlar bakr taslara benzetmiti. lmn bu kadar gayr- kabil-i mdahale oluu dnyann en byk hakszlyd^ nsanolunu bylece denemee hi kimsenin hakk olmamak lzmd. Kpr'nn kntlarndan birisinde durup her zaman seyri houna giden talyan Sefareti'nin sratli motoruna dikkatle, fakat iinde olmaa dair en kk bir arzu duymadan bakt. Denizden sanki rm balk kokusu geliyordu. Deniz... Ne tuhaf! Zavally kendisine ilk defa veren vasta bir Perembe akam... Vapurda... Erturul Hikmeti mutlaka bulmal... Muhakkak... Sonra da Safo'yu hatrlatacak olan. Safo'yu deil, Safo'-ya yapt ihanetleri hatrlatacak olan btn kadnlardan, 564 bata Reina ve aziment olmak zere hepsinden kat surette vazgemek lzm! Bir mddet Tamara'nn bu guruba dahil olup olmayacan ciddiyetini zerre kadar yadrgamadan dnd. Ve srasyla Sheyl'nn, annesinin, Muall'nn, hatta Fatma'yla annesinin, hatta Zekiye'nin, Nesibe'yle Nuri'nin, ahap'n ve imdi iltica etmeyi tasarlad Erturul Hik-met'in kendisine ayr ayr ve hep beraber Safo'yu hatrlatacaklarn, hepsiyle alkasn muvakkat bir mddet iinde dah kesemeyeceini anlad. Dncenin burasnda, Erturul Hikmet'e gitmenin de mnasip olmayacan kestirdi. Bu gece, bir bakasnn kaderine tahamml edemeyecekti. Erturul Hikmet de kederlenmesin olmaz. Bilakis, en aa budala Yordanidis kadar da m acmayo-cak?.. Safo'nun lmne, ikinci defa yenilmi gibi, maksatsz admlarla geri dnd. Fakat iinin iinde, taa uzak bir yerde, hibir kimseden yardm gremeyecek bir halde bulunmann sefil kibrini de hissediyordu. Bireyler demekteydi. dedike -Yahut dediini zannettike,- kederin ekli deiiyor, ac bir serholuk, hayalde daralma iki halinin szmaya yakn srasn duyuyordu. Erturul Hikmet: Biz ayyalar tuhaf milletiz! derdi. Kederlenssk (Yahu birka kadeh ielim!) deriz. Sevinsek gene yle. . Bizde iki zt hadise ayn kapya kar! Acaba felsefedeki ztlarn vahdeti bu mudur? derdi. Murat, bu dnceyi bann iinde mrnde hic duymad yepyeni ve tuhaf bir neeyle evirip evirerek Bankalar caddesini geti. ihane yokuundaki geni meyhaneye girdi. Burada mezesiyle

beraber dublesi ot kurua ineir raks satlrd. Mterilerin ekserisi duvarc ustalar, dlgerler.. alma saatlar denk den birkao vatmand. Eer seyyar algclar uramaz, o esnada birka lz gemicinin bulunup horona kalkmazlarsa, tenha ve sakin olurdu. Szmak iin imeye oturduunu gayet iyi bildii, buna gayret de ettii halde ve deti hilfna raky yudum 565 yudum iiyor, sanki zehirin ilk defa tadn karyordu. tiraf etmee utand halde, szncaya kadar imek arzusuyla meyhaneye girmekle Safo'nun hatralarndan kurtulmak istemiti. Halbuki tamamyle unuttuu iin imdi hatrladka at deersiz eyler, stne hcum etmekteydi. Mesel: eytan sz geerse ince parman mutlaka bir tahtaya vururdu. Bir eyi anlayamad zaman gzlerini bir tuhaf krptrmas vard... Hele perken... Murat elini azna gtrd. Kza kar, bereket versin, asla farkna varamayacak surette, rezillikler dnmt. Otele ilk gittikleri gece kendisini yle, habersizden teslim ediine bile ne manalar vermi, bunu yeni usul bir kurnazlk saymt. Eskiden kendilerini nikahlatmak iin mukavemet ederlerdi. Bu ekil daha kestirme... Birka gn az m skld? (Dava ederim!) diyeceini dahi hesaplayarak... Ceza Kanununu byle bir hdise karsnda kalrsam, diye kartrmas... Merak etmi ue renmek istemi gibi Celil beyin azn aramaa kalkmas... Aradan zaman geip umduklar kmaynca bu sefer de, kz bizi kocala lyk grmyor! dememi miydi? Hatta bu dnceye kapld sralar, mnsz soukluklara kalkmad m? Sonra bir gece, (lle beni odana gtr!) diye tutturduu halde iki lira otel kirasn m gze almad acaba9 Yoksa Safo'dan bktn m zannetti? Kokore ister mi beyim? Tabi... On kuruluk kes... Hem de syle bizim kadehi doldursunlar canm! Gebe kalrsam beni evine gtrrsn! demiti. yleyse ocuu neden drmee kalkt? Acaba ayk ocuun erkek mi kz m olduu belli midir? Mteriler birer ikier gitmeye baladklar zaman hs-sap kadna bakt. Bir sr izgi... Saylacak gibi deil.. Dnyay imi... Kad nne ekti. Hayret! Ancak yedi tane... Yedi duble... Hi demek! Sakn bir yanllk olma566 sn! Yalpalayp yalpalamadn anlamak iin abdeste gitti. Hayr! Hi! Sanki yedi dubleyi de imemi... Vcudu serho deil! Akl serho! stedii de zaten bu! Hesab grp kalkt. Tenha yokuun bir yukarsna bir aasna bakt. n yok, cin yok... yi ama, bu

geceyi nasl geirmeli? Fok balklar ahtapotlarla drken havaya fnc-tr, bylece denize arparak ldrrlermi. Buna mukabil ahtapotlar da ellerinden ikisini fokun burun deliklerine sokmaa alrlarm. Bylece burnu tkanp havasz kalan fok, ahtapotu srkleyerek en yakn insana doru koarm... Kendisini kurtarsn diye... Murat da, serho olamayacan dehetle anlad bu gece, btn klarn sndrp yatm bulunan stanbul tarafna gemee cesaret edemedi. Yokutan yukarya Beyolu'na doru yava yava kt. Drtyol azna gelinoe bir an durdu. Ve ite orada nefesi tkanm fok gibi insan bulunan tarafa, Perapalas'n arkasna rklk zerinde ireti yazlk kahveler cihetine sapt. Ak'n-dan gene Tamara'ya telefon etmeyi geiriyordu. Muhtelif yata 7-8 kzdan ibaret bir gruba raslad. Dnya yzndeki kadn cinsi iersinde kendi hissesini artk lnceye kadar tketmi, buna da oktan raz o! mu gibi bakmaa tenezzl bile etmeden geti. Tamara'ya telefon etmeli! Evet, diyordu, iyidir Ta-mara... Iztrab tanr... yi kadn! Kahvelerden birisinde bir gramofon moda arklardan birisini sylemekteydi. Gecenin matemini akma rtp saraym! Murat durup dinledi ve bu arky bir daha hi unutmad. Demek, bylece baz insanlarn iinde bulunduklar haleti ruhiyelere uyduu iin, baz arklar tutuluyor, ezberlenip syleniyordu. Otele gittikleri ilk gece... ark istedikleri zaman, aklna evvel bu gelmiti de mnasebetsizlik bularak sylememiti. 567 Gittin artk seni ben nerde bulup yalvaraym! imdi ben tpk ifasz kanayan bir yaraym! u halde, hisler deilse bile hisleri anlatmak iin kullanlan vastalar gitgide dileiyordu. Nerede bu Tpk ifasz kanayan yara Nerede Ben Yunusu' bareyim -Ak elinden vreyim - Batan ayaa yareyim sz? Ne gzel: (Batan ayaa yareyim!) Halbuki byle clk yara pek kolay iren olur. Yunus'ta bilakis azemetli birey olmu. Yrd. kinci kahvenin hizasndayd ki: Murat bey! diye heyecanl bir ses iitti. Dnp kalabal aratrd. Reina elini sallayarak parmakla doru geliyordu. Murat, birdenbire sevindi. Murat bey! Ne tesadf! Byle yalnz m? Dolayorum. Siz ne yapyorsunuz? Annemleyiz. Gelin sizi tantraym!

Murat'n biraz can skld. Fakat etraf o kadar kalabalkt ki bir i bahane edemedi. eri girdi. Reina'nn annesi -Beyaz sal olduundan daha ihtiyar grnen ufak tefek bir kadn- dier iki kamu kadnla beraber oturuyordu. Murat glmseyerek selmlad. Ayn yata olduklar iin nn de ellerini pt. te anne! Murat bey. Bizim yazhane komumuz, size bahsetmitim. Evet! Buyrun msy! Bir kahve iin! Rahatsz etmiyeyim. Geiyordum. Matmazel Reina ltfettiler. Sizi tandma memnun oldum. Zaten merak da ediyordum. Matmazel Reina sizi o kadar seve;, sizden o kadar ok bahseder ki... yle mi? Halbuki babasn daha ok seviyor. Oturun rica ederim. Baka iskemle olmadndan Murat, bo yeri Reina'-ya gsterdi: Matmazel otursun ben bir iskemle bulaym! Reina: 568 Ben imdi bulurum! diye gitti, biraz sonra da bir iskemleyle dnd:te... Buras bizim evimizin bahesi saylr. Ne iersiniz? Kahve... Durunuz canm! Garson gelir!.. Burada pek det deildir. Vakit de geti. Saat ka? Onu geiyor. Grdnz m? -Seslendi:- Baym! Baksana!.. Murat kahveyi ierken dnyordu. Reina duymamt. u halde bu gece kendisini pekl elendirebilir-di. Elendirebilir mi? Hi deil denemee deer... Masada, bir yrtlm kese kadnn iinde ekirdek kabuklar vard. Byle kabak ekirdei yiyip kamu komuya konuulacaksa evde niin kalnmaz? Reina anlatyordu: Murat bey, ok hotur. Elenceli adamdr. Lkin imdi sizden ekiniyor. Yazhanede grseniz, bizi hep gldrr. Eminim u anda bile iyi bir aka dnyordur. aka olur mu? Bakn ne dnyorum. Ben bu yola saparken ahtettim. Bir tandma raslarsam, alp Tepeba bahesine gtreyim, dansedeyim! dedim. in> di drt tane ahbaba rasladm. Hangisini gtreyim, diye dnyorum. Valdenizi gtrsem, pederiniz gcenir. Dier madamlardan birisini sesem, anneleri merak eder. imdilik kocas tarafndan azarlanmayacak,

annesi tarafndan da merak edilmeyecek bir kii kalyor. Anlatabildim mi? Murat, nasl olup da byle konuabildiine aarak ve lkrdnn yarsnda, kendi szlerini bir bakasnn lf-larym gibi dinleyerek bitirdi. Reina: Ben size demedim mi? dedi, ite buyrun! Hep byledir. Hep byle olduu iin de kendisini herkes sever. Gideyim mi anne? Bu kyafette mi? Sahi! Kyafetim berbat... Baksanza... Murat, bakt. Hi birey de grmedi. te tamam! dedi, o kadar ksnz ki... 569 oraplarm yok... Eski pabularla... Daha iyi... Ben dikkat ettim, eski pabular dc-'ha iyi dans ediyorlar; yeniler, ne de olsa alncaya kadar zahmet ekiyorlardr. Kadnlar gltler. Reina, Yordanidis'in taklidini yaparak : Sarman! diye elini kaldrd. Murat: Demek , lenle lnmez diye buna diyorlar!.) diye dnd. Kadnlara cigara!.. miyorlard. Reina'nn annesinden msaade isteyip bir tane yakt. Kza: Valdeniz msaade etti, unu bitireyim gideriz! dedi. Nerden bildiniz? Cigara almadndan. Beni sevmese, zarar zara"-dr, diye bir tane alrd. ki tane de misafirlerine verirdi. Madem ki zararm istemedi. Beni sevdi demektir. Madem ki beni sevdi, sizi bana emanet eder. Grdnz m mant! Bunlar avukatlardan reniyor. Kocaman kanun kitaplarndan... Annesiyle biraz yahudice konutular. Kadn lakayt cevaplar verdi. Murat, baka bir zaman olsa, tanr tanmaz byle bir teklif yapamayacan anlayarak, yleyse serhc muyuz? dedi. Halbuki can dans etmek deil, kmldamak istemiyordu. Her zaman pek houna gittii halde, Reina'nn Yordanidis'i hatrlatmasn da hi beenmemiti. Bilmem ki gidip giyinsem mi?

 Canm, n'olacak? Oras da buras gibi... Esasi-na bakarsanz dans pisti daha da lotur. Hem baka trl de raz olmam. Sslenirseniz sizi birisi kapp gtrr. Benim gibi sska, kanburca bir adama lyk grmez de... Duyuyorsunuz anne! Buna hi lf yetitirilmez: Haydi cigaranz bitirin... Dans etmei de canm o kadar istiyordu ki... Annesini, ge kalmayacaklar hususunda temin et;. 570 Murat'tan evvel kalkmt. Murat, kadnlarn tekrar ellerini pt. Teekkr ederim anneciim, dedi, size bu yaramaz bir saat sonra getiririm. Ge kalrsa babas zlr. Kabil mi? Semt delikanllarnn hasetli baklar arasndan getiler. Reina kapda smsk koluna girerek: Ne tuhaf adamsn, diye fsldad, sanki gkten dtn... Patlyacaktm. Bu gece Tepeba'nda cazbant var m? Ben seni hi baheye gtrr mym? Garden-bar'a gidiyoruz. Yok canm!.. Hay sen ok yaa! Ama dur! yleyse mutlak giyinmeliyim... O kadar gzelsin ki, ayrea giyinmee muhta deilsin. Bunu pekl da bilirsin! Olur mu? Dilenci gibi... Olur. te ben de kravatm karacam. (Bunlar herhalde kar kocaymlar. Evden iddia ile kmla) derler. Sahi! yle derler... Murat, barn antresindeki aynada Reina'ya, hay -tnda ilk defa gryormu gibi hayretle bakt. Kurun bir eteklik zerine ince ynden alev renginde bir kazak giymiti. Bu krmz kazak, dolgun memelerini iddette germiti. Sar salar rzgrn datt haldeydi. Demin-denberi bir erkekle glerek boumua benziyordu. Boyasz yz, bu iki renk arasnda daha manal, daha gzel olmutu. orapsz baldrlarnn biraz kalnca pembe gzellii ise fevkaldeydi. Kz, aynadaki delikanlnn neler dndn gzlerinden anlam gibi hafife kzard. Burun delikleri arzuyla geniledi. Baklar szld: Haydi canm! diye nazla rica etti, korktum gzlerinden...

 Ben de... 571 Yalanc seni!.. Bizim madamn kzkardeini ben bilmiyor muyum sanki... Madam Tamara'y m? O benim ablam! Yatakta tabi... Vallaha deil... Sen onu... Galiba Safo'ya anlat! diyecekti. Murat bir felkete mni olmak istiyormu gibi azn kapatt. Koluna girip ieriye doru itti. Reina'nn derbeder kyafeti bar kzlarnn ve pek az olan mterilerin zerinde umduklarnn aksine iyi tesir yapt. Herkes, yataktan kp elyordam ile giyinmi gibi duran bu gzel kz beendi. Hatta bunda biraz ileriye bile giderek bir mddet kendilerini gz hapsine alanlar da oldu. Baka bir zamanda Murat muhakkak dr-d. Lkin imdi zerre kadar umursamyor, bir taraftan bira ierek, bir taraftan yorgun dmek iin var kuvvetiyle dans ediyordu. Bir defasnda Reina, gsne iyice yaslanm, ceketinin i cebinde tad tabancann sertliini merak etmiti. Nedir sevgilim? diye sordu. Hangisi? Bu kat ey! Haa... Tabaka... Tabakan masada duruyor. Bu ihtiyat tabaka... Yerlerine oturduklar zaman Reina, bu ihtiyat tabakay merak etti. O kadar srar etti ki Murat, elini cebine sokmasna izin verdi. Kzn, parmaklarn dokundtir-masyle ylana srnm gibi ekmesi bir oldu: Tabanoa! diye hafif bir lk kopard. Sahi mi? te gene dalgnlk etmiim! Tabaka yerine u aldm eye ne dersin? Dolu mu sakn?

 Bilmem! Celil beyin... Alay ediyor. Ben korkuyorum. Benden mi? 572 Senden elbet! Amerikan gangsterlerine benziyor-sun. Tevekkeli o kadar eesur deilsin! Yanl sevgilim. nsan silh tadndan eesur olmaz. Cesur olduundan silh tar! Dur bakaym... -Biraz dnd:- Sahi! mesel ben silh tayamam. nk korkam... Evet... Parman azna gtrmt. Serholuk bu gzel yzde, yle tatl bir mna almt ki Murat, iini ekti. Ne yapacan dnd. Bu gece, bunu brakmayacan gittike daha iyi anlyordu. Dans dn, bo kaldklar iin canlar sklan artistlerden birisi, tam masalarn getikleri srada, belki de Murat'a iittirmek iin : Bunu neden gtrp yatrmaz? diye sordu. Murat dnp glmsedi. Arkada: Belki eydir... dedi. Hi zannetmem. Nerdeyse ocuu gzyle yiyecek... Eer kz bile olsa... Bu gece, bu havayla hap yuttu saylr. Murat: Artk gidelim mi? diye sordu. Efendim? Gidelim mi? Peki... Serho mu oldun? Deil... Bilmem... Nereye gidelim? Ben eve gideceim. Annem merak eder. Ya, ben? Madam Tamara'ya gidersin! Sen Madam Tamara'yla artk canm skmaa baladn...

 Cannz skmaa balayan ikidir. Bilkis gzmde ttyorsun... Birisi dinlese aramzda okyanus var zannedecek.. Bir caml kapy amaa enecek kadar yorgunsun... Ben mi yorgunum? Sen grrsn bak... Haydi! Eve gideceim. Olmaz. Otele gitmem. Neden? 573 KorKarm. Bir de baslrz, istemiyorum. Ne yapacaz? Hele bize gidelim. Babam uyuduysa... Talkta... Konuuruz... Biraz... Anladn m? Anlayamaz mym... Haydi... Murat kzlarn masasnn yanndan geerken : Hap evvelden yutmu hanmlar, dedi, artk hep il iiyor! Kz deil! diyen sakin bir sesle : Mal meydanda! dedi. Reina ban evirmeden : Birey mi dedin? diye sordu. Tabii... Bu gece yle gzelsin ki... Dnp bakt. Her zaman yapt gibi alt dudan hafife srarak ban sallad. Biribirlerine smsk dayanarak tenha caddede hzlo yrdler. Reina, zaman zaman rpermi gibi delikanlya bir kat daha sokulmay deniyor, iini ekiyordu. Btn isterik kadnlar gibi bir yerden sonra artk kendisini zaptetmesinin imkn yoktu. Gene birok isterik kadnlarda olduu gibi cokunluu karsndaki erkee kolayca geiriyordu. Murat: Kapy kim aacak? diye sordu. Anahtar annem pencerenin iine koymutur. Sen nerde yatyorsun?

 En st katta. Hizmetiyle... Ayn odada m? Ayn odada olur mu? Daha neler? Demek senin odan ayr! Ayr, evet! N'olmu? Pek merak ediyordum. Bu gece iyi tesadf! Bir bakaym! Odama m? mkn yok! Neden? Alt katta kiraclar var. Sonra babam pek hafif uyur. Benim ktm muhakkak duyar. ki ayak sesini bilir. mknsz canm! 574 Odaya kamazsn! Talkta bir sedir var. yle mi? Dur, elimi acttn! Bu gece yle tuhafsn ki... Naslm? Tam istediim gibi... Saptklar sokakta elektrik yanmyordu. Evlerde oktan uyumulard. Reina, kapnn yanndaki pencerenin iinden anah tan arayp buldu. Yava! Dedikten sonra kilidi ihtiyatla at. Kapkaranlk bir ev altna girdiler. Kap kapannca karanlk bsbtn artt. Murat, kz hrtl soluklarndan bulup var kuvvetiyle kucaklad. Reina : Gel bu tarafa!., diye fsldad. Hayr! Yukar kacaz! mkn yok... Olsa istemez miyim? Bak nasl olur? -Kz kucana ald. Bireyler syleyecei zaman azn perek susturdu:- te byle karz. Baban duyarsa sen kyorsun zanneder.

 Olur mu? Mkemmel olur! Yarn nasl inersin? Kimse uyanmadan... Gene byle... Oyun, serho Reina'nn da houna gitmiti. Kollarn boynuna daha sk sard. Erkee eza etmek iin, mahsustan vcudunu gevek brakarak: yleyse abuk! dedi, haydi beni gtr... Elektrii bir kere yak ki... -Yere brakt- bir yak,, gene kapa! Reina dmeyi evirdi. Murat, merdiveni hizalayp ykn tekrar kucaklad. kinci katta sofa penceresinden: yldz alacas vurduu iin elektrie hacet kalmad. Bylece drdnc kata ktklar zaman Reina daha-fazla yorulmu gibi Murat'tan sk nefes alyordu. Brak artk! dedi. 575 Ayaklarnn burnuna basarak yryp bir oda kaps at. Murat, girdikten sonra elektrii yakt. lk sz : Ne kadar kuvvetlisin! demek oldu. Ka kilo geliyorsun ki... Mesele kiloda m? Kuvvetlisin ite... Buras, basit denmi bir gen kz odasyd. Kede, rtleri bembeyaz kk bir karyola duruyordu. Reina, Murat'n oraya baktn grnce: Soyun! dedi, abuk ol! Baylacam! Kendisi hemen soyundu. rlplak kapya kotu. Anahtar iki kere iddetle evirdi.

Haydi tamam! diye deta bard. Murat! Murat! Murat gzlerini at. Gne oktan domu, Reina sokaa kacak gibi giyinmiti. Saat ka?

 Dokuza geliyor! N'olacak? Hi! Annem kapy vurdu. Seni uyandrmaa kyamadm. Artk inemezsin. nemez miyim? Hayr! imdi ben merdivende duracam. Apteste gidersin. Sana teberi getirdim. Su da var. Akama kadar yalnz kal da anla! Sen de gitme! O zaman buraya birisi girer mutlaka. Ben giderim. Sen yorgunsun. Rahat uyumadn... Sakn ksrme... Grlt etme... Uyurum. Sen Hseyin aa'ya sylersin: Patronlara, (Murat hastaym haber yollad!) dersin!.. Akama sana ne getireyim? Kendini getir... Baka? Bilmem ki... Rak m getirirsin. 576 Getiririm. eriz. Haydi kalk... Reina, merdiven banda nbet bekledi. Murat tekrar odaya dnd zaman bir daha kucaklatlar. Kz zerinden kapy kilitleyip anahtar ald. Murat, hibirey dnmee vakit bulamadan tekrar uyudu. Uyumadan evvelki son dnce paras... Yatan pek rahat olduu, yumuaklnda Reina'dan bireyler bulunduu gibi bir eydi. O gece de ancak sabaha doru uyuyabilmiler, gene Reina'nn annesi tarafndan saat dokuza doru uyan-drlmlard. Murat, o gn de mahpusta geirdi. nc gn gne doarken uyand halde bu sefer de Reina brakmad. Safo'nun lmn yeni duymutu. Murat'n birgn sonra duymasn istiyordu. Hasl, bir gece serholukla girdii odadan Muat ancak nc gnn akam, kzn babas kahveye, annesi komuya gidince kabildi. Bir tramvaya atlayp ehzadeba'na indii zaman kahvede arkadalarn tel iinde buldu. O gn yazhaneye uramlar, hasta olduunu iitince bsbtn meraklanmlard.

Mazeret olarak Safo'nun ldn syledi. zldler. Nerede kaldn sorma bile akl edemediler. Murat, utandrc azgnln saklamak iin bare k1-zn lmnden rezilce istifade ettiini fark bile etmeden, sahici kederini herkes gibi biraz da mararak tamaa alt. Dnya ile alkasn kestii gn iinde zaten ak! almaz birey olmu, (Serbest Frka) ismiyle bir siyas parti kurulmutu. Herkes harl harl bunu konuuyor, memleket velveleye dm bulunuyordu. 577 F.: 37 II Top... Top beyler, lstik top... Yumruum kadar bir lstik top ama cami avlusunda oynayan veletler iin dnya kadar byk... Dnya kadar kymetli... Topu bana valde yeni alm... zerinde arslan resmi, kurt resmi olduu gibi, parl parl duruyor. Duruyor ya bu toD denilen cenabet, ayakla oynanr bir oyuncak! Haydi yeniliine hrmet, ayakla vurmayalm. Duvara alacaksnz! Duvar aks-i ada gibi size iade buyuracak. Yahut, cazibe kanunlarn inkr eder gibi, ovucunuzun bir yz arasnda zplayacak... Neden uzatmal efendiler. Topun ne cins mahlk olduunu bilirsiniz! Valde topa o gn ald, ben de derhal Sleymaniye Camiinin avlusuna kotum. Kotum sz gelii... Ayam sryorum. Ksebalarnda durup topumu tekrar tekrar gzden geiriyorum. Topum pek de gzel... Canmn iine sokasm geliyor. Keyifle bir slk ttrp, bir byk ocuk grr de elimden alr m ola, diye etrafa bakp, yreim hele canda. Yeniden yola revan oluyorum. Cami avlusuna cmle kapsndan azametle girdim, hi unutmam, top cebimde, yumruum topun zerinde kouan arkadalara yaklatm. Tamam! Bayramdan haberleri yok! O p's bez topun arkasnda, kana, tere batmlar seirtiyorla.. Beni grnce, Ge kaleci dur! Haydi! dediler. Omuzlarm oynattm.-Bizim takmda ihtisas aranmaz! Peki, bek dur! dediler. Gene omuzlarm oynatnca, ocjk ksm hassas olur, phelenip etrafm evirdiler. Topu kardm gnee tuttum... Hepsi bir azdan Aaaa... dediler. Malm ya dul kadn ocuuyuz. Bizde okluk oyuncak bulunmaz. Ne demiler: Zengine gle gle giy, fakir nereden buldun? Yere vurunca inandlar. Birsi (Pas ver ulan! yle bir havalandraym da bak!) dedi. Verir miyim? zdm arkadalar, canlarndan bezdirdim. Neticede beni santrfor oynatmaa raz oldular. Biz de imdi olduk bir Zeki Rza... Kvryoruz. Ofsayt dyoruz. St ekip avt yapyoruz. Arada srada gol bile atyoruz. Derken bilemem nasl oldu. Benim yepyeni top, 578

ayamn tam stne oturdu. Ku gibi havaland. Kalecinin zerinden at, nianlamm gibi sra aptesaneler-den birisinin kapsndan ieri girdi. Arkadalardan birisi: Bak iki gol saylr! dedi. Bir bakas: Neden bizim kaleci kenefi de mi bekleyecek enayi! dedi. Kenefi de ya! Ne sandn? derken biz, mal cann yongas, hesabm-oa yeni topumuzun arkas sra kotuk. Girdii kenefi biliyorum ya... Gz kapal m komuum nedir? Darack, kokulu yerde, topumu gremeyince beynimden vurui-mua dndm. Yan taraftakine baktm, yok... Kalbim kt kt vurarak tekrar gol olan kenefe dndm. Uzandm, ieriye baktm ki benim,

yepyeni, dnyalardan kymetli, dnyalardan gzel lstik topum ierde duruyor. erisi yle: Tabi mrnzde bir kere olsun girmisinizdir! nsan denilen mahlkun lzumsuz bulup kard renkli kokulu matahlardan kkl bykl tepeler peydahlanm. Aralarndan ince bir nehir akyor. Top bereket bu nehire isabet etmemi. Yoksa beraber akar, teki keneflerin altndan geerek, ana lama giderdi. Ben mahere kadar yanardm. ocuklar da kapya gelmiler. Bir denek bulun uradan! dedim. (Nereden?) dediler. (Oynarken iyi miydi? Osuruk aacndan bir sopa koparn hele') dedim. Osuruk aacndan, Kayyumu kollayarak bir sopa kopardlar. Koparan olan (ekil! Alvereyim!) dedi. (O-maz. Alabilir misin? Ver bana) dedim. (Ben alrm gr de bak!) dedi. (Kafam kzdrma! Zaten senin uursuzluun malm. Ben bilmez miyim? Nazarn dedi topuma!) dedim. Denei bir aralk hi vermeyecek gibi arkasna gtrd. Sonra ne dndyse dnd. O yata, hepiniz yaadnz insan olunun aklndan bin trl domuzluk geer. Herhalde (imdi bulamayalm! Topun sahibi! Bir de bizi oynatmayverir!) mi dedi, ne dedi! Denei elime aldm. Bismillah deyip mahut delie yanatm. ok kr, osuruk sopas gzel topuma yetiiyor. Yetiiyor ama, o ine olmal, elimdeki miknats ubuu olmal ki deer demez p diye kapsn da, salvermeden yukarya karsn! Ben topuma dokunuyorum. Bu da bir mesele. Adeta bedenimden osuruk dal vastasyla sevgili topu579 ma bir cereyan geiyor, topum bana ait oluveriyor. (Bir sopa daha olsa...) dedim. (E, sen artk ok geldin! Ver de bak!) dediler. Veremedim. Sanyorum ki benden bakas karamaz. Maazallah, birisi sopann ucuyla dokunmak deil, gzleriyle bakverse top kaynayp gidecek. Ayaklar germiim... ki tarafa yaylanyorum. Top biraz kmldyor mu, gmlyor mu, arada akan mini mini dereye doru mu kayyor? Yoksa bunlarn hepsi birden mi oluyor? Keskin amonyak kokusu... Dier eit kokular.. Ben denei dedirip dedirip ekmekteyim. Derken aklma geldi. Bu byle olmaz. unu duvara doru srmeli, duvar yznden yavaa yukar almal... Sonra m, diyeceksiniz. Sonra, kolumu uzatr tutarm. Ama, o hareketi yaparken topu duvarn dz ortasnda canbaz muva-zenesiyle tutacak olacak osuruk dal nerede bulunacak? Bin trl ilm mesele ki birisinden bile haberim yok! Duvar yosun kaplam. Top filhakika bazan drt parmak, bazan bir kar miktar ykseliyor. Bana mitler veriyor, lkin bir hata irtikp ediyorum. Tekrar dyor. Ben urayorum. Terlemee balamm... Bir aralk ne greyim? Talarn zerinde diz zerinde deil miyim? Sradm kalktm. Top dt. Bu sefer, sradmdan olmal, duvar dibinden orta yere geldi. Hem de ne tehlikeli bir yere... Bu cennet-i lnn glsuyu rmann tam kenarna... Birey olursa... Allah gstermesin akntya kaplp bitiik kenefin altndan yallah... O zaman, iin yoksa yan mahere kadar... Dizlerini rt!.. Yahu! Yok mu birey! uradan birey verin! Siz mslman deil misini? Oynarken iyi idi ya namussuzlar! diyorum. Kimisi glyor, kimisi: Nedir? de ki bilelim! diyor. Bilir miyim? Ben sadece topumu istiyorum. Bir kere u berzahtan kurtarsam, bir daha tvbeler tvbesi... Cami avlusuna ayak m basarm! Bektainin hesabi: Hayvandr bilmeden girmitir. Bak ben hi giriyor muyum? dedii ekil... Topum, zplayp elime gelmei geciktirdike, hi hareketsiz yle durduu halde, ben bir takm tehlikeler sezinlemee baladm. Her i gibi bu i de uzarsa fenaya dner! Birey olur! Belli mi olur? Olmaz, olmaz! Bir de bak580 msn, ilerden doru bir sel sker... teki helalara giren olur. Koca destilerle geliyorlar. Boca eder destiyi, uslu akan dere coar topumu toparlar... te bylece eek alp at satarken birisi arkadan m teklif etti. Yoksa aresizlikten zekma bir ileklik geldi de beni mi akl ettim! in kolayn ossaat buldum.

 Evden kepe mi getireceksin? Hayr beyim kerem buyur! Cami keneflerinin kubur deliklerini elbet bilirsiniz? Nedense, mbarekleri geni - uzun aarlar. Herhal, oluk ocuk lstik top drd m kolayca alversin diye olmal... yle dirseklerimi iki taa muhkemce istinad ettirip ayaklarm aaya sallasam, iki ayamla topumu kstrp kendimi aziz malmla birlikte yukar eksem!.. Yaz gn olduu iin ceket yok. Mintann kollar hazr sval. Ayamda orap da bulunmuyor. Bir aralk Sandallar ihtiyaten karaym dedim. Sonra dedim ki: Neden dedim, ayam bir yere srnmeyecek, ki... Usuletle, ikisini birletirip arasna sktrp... falan. Ben bir gazete parasyla talar batan savma sildim. Birisi, iimizde en aptal onu biliriz: Ne var, ne yapacaksn? dedi. Grrsn! dedim. B'r ey olursa ben karmam! dedi, zehir gibi baktm. Almayaym da, sonra sen gelip kendin iin karasn yle mi tereya? Herhalde, olann akhna bu ihtimal hi\, gelmemi olmal ki, ben hatrlatnca Bu da m olabilir ki? diye dnceye vard. O ilerdeki ma! iktisap imknlarn dne dursun, ben dirseklerimi kuburun iki yanna skca dayayp ayaklarm sarkttm. Elbette, mrn?de birka kere byle yapmak zorunda kalmsnzdr! Oturmaktan rahat gelir. te o kadar kolay vaziyette aaya bir gz attm. yi dnmm! Topumla ayak burunlarm arasnda drt parmakck bir mesafe var. te o mesafeyi katedivereyim de i bitsin dedim. Gene ne delmisinizdir, dirseklere dayanp vcudu bir bolua sar ktmann kolayl, bir muvazene kaidesinden gelir. Bu muvazene milimetre ile mukayyettir. Vcudun muayyen bii ksm bir milimetre alta dt m, dirsekler artk hi birey ekmez. Tepenize gk kubbe yklm gibi kaynar gi581 dersiniz! Ben de ite byle oldum. Topa ayak burunla, rm ya temas etmiti, ya etmek zereydi ki vcudrr, bir zincir paras gibi kolaylna, o kadar gvendiim dirsek istinatlarmn haberi bile olmadan kubur deliinden lmn iine kayd. Hay Allah beln versin! Deil mi? Bir mnasip feryatk kopardm m, yoksa buna da m frsat bulamadm. Hasl ilk hamlede omuzlarma kadar gmldm. Oldu olacak aklm fikrim topta ya... Dnp topu aramaa baladm. Nihayet e!i-me de geirdim ama, bu kadarck bir hareket beni grtlama kadar batrmaa yetti. Anlyorsunuz ya efendim, alt taraf teressbat neticesinde biraz katlamm... Yukarda kyamet kopuyor... Ben iin yarsn hallettiime bir taraftan sevinirken bir taraftan (Artk ksam!) demee baladm. ocuk zeks realisttir. Derhal emeye gidiyorum. stm bam ykyorum. Pr pk ou-yorum. Eve gle oynaya... Bre medet, gzmn nnden koskocaman bir karalt (Vnnnn!) diye gemez mi? Gzlerin mi karard! Fena gazlardandr... nsan maazallah boulur bile... Gaz falan deil iki gzm! Koskocaman bir lm san... iddet-i seyrinden deryay dalgalandrd. Zaten yleydi ki, okyanustan gese transatlantik gibi dalgaya sebebiyet verir. Bizim azmza tuzluca birey kamasn m? Yeter, rezil! Ne haltediyorsun? Doruyu sylyorum. Asl rezillik geride beyim... Tukurdum. an havliyle bir daha kmldadm. ine ku rulduum cvk ey, alt dudama dayand. Gidiyorum, elveda!.. Naray basp,

zpladm. Sen misin zplayan! Yallah, Bismillah! Bir kere battm m size!.. Bam kayboi-du. Yeter yahu! Nedir bu? Macera gzmn bebei! Dnya gzelini aldatp yatrsam, gevi getirerek dinlersin. Marifet bunu dinlemeli... Top elimde kendimi duvara doru atmm. Bo elimle bir yere ttndm. Oh! ok kr! Bam kur582 tardm. Derin bir nefes... Dnya varm. Lkin bir taraftan da, fena kokmu olacam ki... Ciyak ciyak banyo-rum! Feryadm asuman titretiyor. Olanlar il yavrusu gibi dalmlar. Neyse ki birisi akl edip eve komu. Valdeye serencam haber vermi. Valde gayet tedbirli hatundur. (Osmanl kar) derler ya, ite ben (Osmanl kar) diye benim valdeme derim!. Lmclara m haber vermi? Hayr! Daha basit. amar ipini hamilen, tabii bedduann binini bir paraya savurarak canndan bktn, ban alp gideceini, Allann neden ruhunu kabzetmediine atn syliyerek, yel yepelek, yelken krek... ocuklar etrafnda, birka merakl kom u kars da peinde, cami avlusuna girmiler. Biz aada, yosunlu duvara tutunacaz diyerek sol elimizin be trnan da tersine evirmiiz! Arada bir boulmayalm gayretiyle dudaklarmz yalayarak feryad ayyuka karyoruz. Derken Valdenin mbarek sesini Hay yetimeyesi-ce... Emeklerim, emdirdiim stler haram olsun... Ne iin var orada! derken iittim. Sanki tamamyle kurtulmuum gibi asabm bir boansm! Bir alama tutturaym... Sonra alarsn... k uradan be birader! Kolay m? Dmeyen bilmez... pi sarkttlar. Tutuyorum. Hep tek elle... teki el topla megul... Hl m top? Bugn hl top! Ne sandn! Bir, iki hamlede, ipin o ksm da mlemma oldu. Kayyor. Biz tekrardan batp kmaa baladk. Yutkunmann bini bir paraya... E! ok oluyorsun? Adamn boktan irenecei geliyor! Vallaha brlmem! Benim o sra, irenmek aklmda bile yok... kurtulmaa alyorum. Nihayet valdem akl etti. (pi beline sar!) buyurdu. Trl meakkatle belimize doladk. Bizi hayamoia yukar aldlar. Dnya yzne kar kmaz, npsam beenirsiniz? Kurtulduun iin Rabb'e secde edeceksin! Hayr! (Anneciim!) diye hatunun zerine yrmm! Sarlp da alayacam. te o anda iinde abala 583 dm pis dehetten daha byk bir dehete kapldm.

 Nedir? Annem, ceylan gibi geri srad. Surat karmakark! Sanki ben birdenbire ylan olmuum! stme gelme rezil! diye nefretle bard, gelme... Geri dur! akas yok birader, iki adm atsam, bir vuruta beni : i-nek gibi ezecek... Ben bu hikyeyi neyin zerine getirecektim! Haa... Evet! (Anne efkati) derler. {Evlt muhab beti!) derler ya... Bunlarn hepsi arta muallk eyler. Bir annenin evldna sarlmas iin olann lstik top alacam diye boka batmamas lzm. Murat, gzlerini tella krptrarak: Gene anlayamadm! dedi. Hikyenin kahraman Erturul Hikmet, mahsustan yumuatt sesiyle-. Neden iki gzm? dedi. Ben Mustafa Kemal'i severim. Lkin partisinin kubura dmemesi de art... Kanaatmca oktan dt. te bu sebeple Serbest Frka'ya taraftarm. ahap'larn evinde mkellef bir rak sofras hazrla mlar, hikayeci ve gazeteci Kadri Ekrem beyi de davet etmilerdi. hsan ve air ibrahim Rza ile beraber alt kiiydiler. Bir haftadan beri devam eden yarm-yrtk mnakaalar, bilhassa muharrir Kadri Ekrem beyin hakemlii ile bir neticeye balama dnmlerdi. air brahim Rza: Biz askeriz, fazladan airiz, siyasetle uraama-yz! diyerek kenara ekiliyor, hsan, Murat' ok sevdii iin pek belli etmek istemeden Erturul Hikmet'le ahap gibi yeni partiye sessizce taraftar grnyordu. lerinde yalnz Murat, dehetli Halk Partisi taraftar kesilmiti. Sebebini kendisi de pek izah edemiyor, skt yerde, (Mustafa Kemal ne taraftaysa oras hakldr) diyerek Erturul Hikmet'i dinden imandan karyordu. Sofray, denizi gren byk odaya kurmular, nc kadehleri de yuvarlamlard. Erturul Hikmet'in kaba hikyesi, Serbest Frka taraftarlarnn hazrlkl geldiklerini gstermekteydi. 584 Muharrir Kadri Ekrem bey, ksack boylu, gler yzl, imanla yakmayacak kadar heyecanl bir insand. Erturul Hikmet'in dostlarndand. Murat' da seviyor, baz hususlarda beendiini de saklamyordu. Lstik top hikyesine ksa ksa glerek, sz bir bakla Murat'a geirmiti. Murat, imtihandaym gibi ihtiyatla konutu. Lstik top nedir? -Yani misaldeki lstik top hakikatte neyi temsil ediyor? Erturul Hikmet ciddileti:

 Bu kadar eyi anlarsn ya dnmek iin vakit kazanmaa alyorsun. Bir hikye daha anlatacam: eker irketi kurulduu zaman Aaolu Ahmet beyi, hani eski adyla Agayef beyi de meclis-i idare zas tayin etmiler. Aaolu birka ay gidip gelmi. Kanaati u : Byle mill irketler lzm! Asl istikll: ktisad istiklldir. Bu da mill sermayenin terakm ile olur. Sermaye terakm iki ekilde vuku buluyor. Birisi liberal sistemin babo ticarette, sermayedarlarn biribirlerini didiklemesi, yemesi, bir ksmnn mahvna karlk birkann kodamanlamns suretiyle, dier ekli de bu boumann neticesini beklemeden devletin yardmyla, yani devletilik ile yrmek... Agayef'in kanaatna gre eker irketi, devletiliin bir kolu... Msbet i... Paalar svam, girimi... U ayn sonunda, bir gn meclis-i idare itima-ndan karken eline bir zarf tututurmular. Zahir, bize nme geldi bir yerden! diyerek am. Bir de ne grsn! Oil il banknotlar! Bre bu neyin nesi?, Sok cebine Aazade! Hakk- huzur! Anlamadm!, Neden yahu! cat m karacaksn? Bedava m alacaz?, Haa.. u maslahat! Aaolu il banknotlar saym, bakm ki bini oktan geiyor... Ikibine dayanyor. Mebus maa da var, profesrlk maa da var. Gidi, pupayelken dnyalk toplamak gidii... stikbal parlak! Divane Aaolu... Salak Aaolu! Bizim Aaoullarndan olsa... Bu ka-darck myd? Biz ki vatan millet uruna gecemizi gndzmze kartryoruz! Helak oluyoruz! diyerek surat asarlard. Herif yaban yerin mahsul... Millet sevgisin585 den, vatan muhabbetinden ne anlar, bayrn Kafkasya'l-s... Eve varnca kad, kalemi ekmi. Evvel bir gzel istifaname eker irketi'ne... Akay da iade ediyor tabi... Sonra bir koca lyiha Paa'ya... Hangisine? Sahi! Srsne berekettir. Mustafa Kemal Paa'ya... Maceray hikye ediyor. Bu gidiin hayr getirmeyeceini, inklp yapmak davasnda olan insanlarn (ahs servet) denilen beldan korkmalar, nefret etmeleri icap -ettiini her eit inklbn anasn bu yolun alattn, her bir eyin banda inklp rehberlerinin zengin olmamasnn birinci madde olarak bulunduunu bir dili dnd kadar sayyor. Buna are bulmasn, nn almasn ellerini perek yalvaryor. Sonra ne cevap verilse beenirsin? Ne? Haklsn ama, denilmi bizim de bir baka byk politika dncemiz var. Mamafih bu lyihanzla, sizin eker irketi meclis-i idare zalnda gerei gibi faydal olamayacanz da anlald. stifa etmekle l ettiniz! Profesrlkte memleket irfanna yardm etmee devam ediniz. Bilmukabele gzlerinizden perim... O byk politaka dncesi neymi acaba? Yeni birey deil... Talt Paa merhumun, Ziya Gkalp beyden. Ziya Gkalp beyin Drkhaym'dan, Drk-haym'n, maan pein deyen bilmem hangi milyonerden ald akl... Mill servet. Mill zengin demektir. Elbirliiyle mill zengin reteceiz ki... Sosyalizm, Bolevizm, Komnizm, memlekete girmesin... Girmee yeltenirse, rettiimiz mill zenginler, kar koysun! te boka den top, bu top! Biz ayaklarmz salladmz zaman srtmzda, yrtk gmlekten baka birey yoktu. yleyken ilk dalta omuzlara kadar gmldk. Onlarn ceplerinde il il banknot desteleri mevcuttu. lk syrlta gark-nbedid oldular. Altalta duyduun gurultular,

gargaralar bunun neticesidir avukat ktibi! Peki, yeni frka bu dertlere are mi buluyor? Yeni frkaya gemeden bir noktada mutabk ka586 tacaz! nklp hareket demektir. Hareket etmee sz vermi insanlar, her hususta hareket serbestliine sahip bulunmaa mecburdurlar. Sen hi srtna apartman, iftlik, altn torbalar sarlm yz metre koucusunu grdn m? Beiki grmsndr? Birinci geldiine, rekor krdna rastladn m? Olamaz! Halk Partisi inklp vasfn oktan kaybetti. Tepedeki aalar, imanladlar. Yemii altn olan filizler salverdiler. Tekrar icabetse daa deil, iskemlenin zerine kamazlar. kamaynca da, idare-j maslahattan baka are kalmaz. Idare-i maslahat geldi mi, inklp gider. nklp gitti mi, partinin hik-met-i vcudu yok olur. Doru mu? Doru... Lkin Halk Partisi'nin byle olduunu kabul etmiyorum. lerinde, evet, bazlar zenginletiler ama... Ben umumiyetle (fikir doru) dedim. Yeter, biraderim, ben Halk Partisi'nin oktan byle olduunu biliyorum. Yeni frkaya gelince: Beni gz almam srck yavrusu zannetme! Frkann program na! yapld bilir misin? Frka nasl kuruldu? Paam, baloda kafay bir gzel ttslemi. Aklna gelmi. Yahu! demi, baka memleketlerde frkalar var. ntihabatta rekabet yapyorlar, rey almaa gayret ediyorlar. Oyun oluyor. Mllet avunuyor! Biz de hele bir deneyelim! demi. Ahmet, Mehmet, Hasan, Hseyin, Ali, Veli, siz u dakikadan itibaren Halk Partisi'nin prensiplerini inkr ettiniz. Serbest Frka'l oldunuz! demi. (Medet, Paa hazretleri! estafurullah!) yani, (Az arar... Serholukla aklndan birey geirir... Sonra fena olur!) diyerek tvbenin arasna dar tanesi smam. Nihayet Paam, kendilerini teskin etmi. (Fethi beyi frka reisi yapsam gerek! Siz de o frkadan oldunuz, bitti!) buyurmu. (O frkadan olduk ya, o frka neyin nesi? Bre nerede u Fethi bey? diyerek tellanmlar. Fethi bey apar topar Yalova'ya gtrlm. (Atn m?), (Ferman Paamn! Atm gitti!), (Ad?), (Ayn isabet! Tamam), peki diyeceksin bu serbest teki bal m? Yiitsen sor!.. (Peki, fermann bam, gzm zerine... Biz bu serbesti tek bamza m aacaz?), (Yok canm! Nah sana unu, unu, unu ayr587 dim. Bu dakikadan itibaren hepsi Serbest'e getiler. Gazeteleri haberdar et! Tekilt kur. Icabeden paray Halk Partisi sekreterinden makbuz mukabili alrsn!) Atyorsun artk! Ne bileyim? Bu en hakikata yakn ekildir. Gazetelere haber verilir. Lkin mesele ilham- kemli ile vuku bulduundan henz Cebrail de nizamname suretini getirmediinden iki ayaklar bir pabuca giriyor. Bizde herey byle olagelmitir. stim kssas... (Sen varver, istim arkadan yetiir!) hesab! Merutiyet de yle olmu ya... htill vuku bulmu. Kanunu Esas falan... Ortada Ittihad-t Terakki hkmeti yok... Gene, bunak Kmil Paa, gene Crksulu, gene kenef ibrii, gene kz Memet Paa... Falan... Vaziyet bu hal alr da deli Nizam durur mu? Kim ?

 Kara Davut muharriri. Ona ne? O da m partiye... Yok be canm! Parti olunca muhalif ceride olacak! Arif Oru'la birlikte, (Yarn) gazetesini Serbest Fr-ka'ya grnrde pr akna peke ekmiler. Deli Nizam baka muharrirlere benzemez. Bir parti oldu mu, nizamnamesi olmas icabettiini bilir. Herkes bir (Serbest Frka) lfn duymu, aradan , drt gn gemi... Gerisi gelmiyor. (Yarn) gazetesi ne yazacak! Delidir, oturmu, artk gnah boynuna, o (Aklmdan kardm) diyor y, bu Kadri Ekrem efendi, (Bilmem hangi liberal partinin nizamnamesinden adaptasyon yapt!) buyuruyor ki benim de aklm yatt. te bu nizamname deli Nizam'n gayretiyle arkadan apansz yetiiyor. Yani Yalova yrn ne partisi atklarn bir sabah (Yarn) gazetesinde okuyup reniyorlar. nanmam! Atyorsun! Nah, sor da bak! Deli Nizam'n bir iyi huyu vardr. Yapt ii saklamaz. Btn deliler de yledirler ya... Fethi bey, o kadar mebuslar... Allah Allah! Evet, biraz arr gibi olmular. Sebep te, bizim deli, btn deliler gibi bir ie akll akll balar, yarsndan sonra tozutur. Yarsndan sonra tozutmu. Nizamna588 meyi Kara Davut romanna evirmi. uras, burasn tutmuyor. Buna da cevab Yalova'da dnp bulmular. Demiler ki: Eldeki nizamname, esas nizamname olmayp msveddedir. Asl nizamname parti kongresi kurulduktan sonra madde madde grlp kararlatrlacak! ok tuhaf! Btn bunlar biliyorsun da. Serbest Frka'y ciddiye alp nasl taraftarlk ediyorsun? Bir kere bunlar renir renmez kararm bir dikkat daha daha kat'leti. Evvelce milletin yry ediine bakmtm. Kalabalk her zaman hakl olmaz ama, bu sefer haklyd. Deli Nizam'n uydurma nizamnamesini benimsemekte deil, Halk Partisine n'olursa olsun muhalefet etmekte... Lkin iyzn duyar duymaz, (Olum Er-turul! Sva paalar!) dedim. nk bir sofrada, (Yarn bir frka daha aalm. N'olacaksa...) diyerek hzrundan bir ksmn yeni frkaya tayin etmek, nnde oturan bir bareyi de Frka Reisi nasbetmek, en sonunda deli Nizam'n uydurduu nfzamnameyi (Bundan l msvedde olmaz. Aferin!) diye kabul etmeyi bu memleketin, bu milletin ve bizzat kendimin erefine yediremedim. Diktatrl ben de anlyorum, millet de anlyor. Korkuyoruz, seslenemiyoruz. Lkin hrriyet oyununa gelince n'olursa olsun diktatre kar kmaa mecburum. Ama, dankl dm, sonunda bir bok kmazm. Frsat zuhur etti. Yutmadm meydana koyacam arkada! Anladn m? Anladm! Bu senin iin de, nihayet byle frka atrmak ii kadar sama! Sama bireye, dier bir sama eyle mukabele etmek eidd olamaz. Asl dnlecek ciheti hi aklna getirmemisin. Mustafa Kemal Paa bu ikinci frka'y amaa neden lzum grd? Sadece elenmek iin demek mnsz ya, demin sylediim mahzurlar o da anladysa... Yani, zenginleen kadroyu bertaraf etmek iin byle bir yol tutturduysa...

 Daha iyi syledin ya... Yeni partiyi kabul etmemekle ben de ona yardm ediyorum. Sen bilkis eski ve kt ekle sarlyorsun! Murat, biraz dnd: Mustafa Kemal Paa'nn asl cephesini renme589 dike ben esasl bir eye karar veremeyeceim. Bu sebeple de Halk Partisi'ni tutacam, dedi. Mustafa Keml Paa, bu partinin 1 numaral zasdr. Henz istifa etmediine gre... Delikanllarn mnakaasn glmseyerek dinleyen Kadri Ekrem bey: yleyse Mustafa Kemal Paa'nn vaziyetini geliniz tayin etmee alalm Murat bey! dedi. Ltfen! Gryorsunuz ki esas burada... Evet, maalesef esas burada... imdi adm adm gidelim: Mustafa Kemal Paa kimdir? Ben soracam, siz cevap verin! Noksan ve yanl olursa dzeltiriz! Syleyin bakalm Mustafa Kemal Paa kim? Mustafa Kemal Paa kurtarc... Dah... Muzaffer bakumandan... Oraya da geleceiz? Evvel Mustafa Kemal Paa, Selnikli bir zabit. Evet mi? Evet! ahs serveti de yok. Daha dorusu yoktu. Evet! Binaenaleyh Mustafa Kemal Paa ahs serveti olmayan bir muhacir zabitti. Sonra! Anadolu harbini idare etti. Evet! Oldu Muzaffer Bakumandan... Ve nihayet Cumhurreisi... Deil mi? Evet! Aklma yle bir sual geliyor! Bu Muzaffer Bakumandan! Daha gen yani daha enerjik olduu yata, fazladan Almanlar da mttefikimiz iken, cihan muharebesinde Muzaffer Bakumandan olmad da, neden Anadolu harektnda Muzaffer Bakumandan olabildi. O muharebede, ona byle bir frsat verilmedi. Yani daha umum konuursak, cihan muharebesinde, artlar ona msait gelmedi mi? Evet, tabi!

 Demek, Kuva-y Milliye kavgasnda, artlar Mustafa Kemal Paa'ya msait geldi!. 590 yle... yle ama, yalnz artlardan birey kar m? Elbette canm! Msait artlardan istifade etmeyi, hatta artlarn msait olduunu sezmeyi bilecek. Onu dierlerinin arasnda ef mertebesine karan ahs hususiyeti budur. imdi tamam! imdi tamamsa, msait artlar yoklayalm. Yani bir evvelki muharebede kabacas daha msait gibi grnen artlar -Alman ittifak falan- neden msait dmedi de, malp olmu, ordusu datlm, yer yer igale uram bir memlekette, daha yorgun bir milletle artlar msait dt? Bu seferki mcadele hakl idi. Artk kaacak yer de kalmamt. Mkemmel! yani, millet, asker kaaklarna, mteaddit isyanlara, padiah'n igalcilerle beraber olmasna ramen milletin yzde mhim bir ekseriyeti, bu yeni muharebeye taraftar m oldu? Evet! Taraftar oldu. Mustafa Kemal Paa onlar taraftar klmakta da dehasn gsterdi. phesiz! imdi hlsa edelim: Fakir bir zabit Bir evvelki muharebede, mensup olduu orduyla beraber yenilip vatan dmanlara aresiz teslim ettii halde, bir mddet sonra son nefesini veriyor zannedilen bir milletten neticede kat' bir zafer kazanacak bir kuvvet karabilmi. Bunu da msait artlardan istifade ederek, yani dmek lzm geldiine milleti ikna ederek, yahut buna kani olmu milletin kuvvetini msbet tekiltl sayesinde kar yollardan msbet hedefe dorultmu... Unutmayalm! Millet deyince Mustafa Kemal Paa'ya bazan isteyerek, bazan zor altnda yardm edenleri konuuyoruz. -Bylece zafer kazanm... Yani zaferi milletle beraber olup kazanm. Milletin bir ksm tutmasaym ne olurmu? KazanamazmL yle mi? Tabi... imdi en ehemmiyetli noktaya geldik! Millet dediimiz topluluk kimlerden mteekkildir? 591 nsanlardan... Pardon ailelerden mi diyeceiz? Hayr! Ben daha ziyade ekonomi politik bahsine geeceim: Ana hatda millet fakirlerden ve zenginlerden mteekkil oluyor. Evet! Ben pek kaba bir tasnif yapyorum. Bir sr baka unsurlar da var. Lkin datmamak iin ksadan gideceim! Mustafa Kemal Paa. milletin mhim bir ksmn arkasna ald, yahut milletin mhim bir ksm Mustafa Kemal'i bana kard zaman, bu mhim bir ksm milletin zenginliiyle fakiri, mterek dmana kar m-tereken arpyorlard. Deil mi?

 Evet! phesiz! yleyse bu mterek dman kimdi? Yunan! Biraz dnn! Yunan'dan evveli yok mu? Biz yle perian bir hale gelmeseydik belki Yunan zmir'e kmazd. ngiliz... Fransz... Tabi bunlar da var. Siz de bulursunuz ya, ben ksaca syliyeyim: Bizim bir tek dmanmz vard. Yalnz bizim dmanmz deil, bizim vaziyetimizde olan btn geri milletlerin bir tek dman (Emperyalizm!) Yani mstemlekecilik. Nitekim biz de bir yar mstemlekeydik... Mutabk myz? Evet! Emperyalizm bir memlekete sokulup yerlemek iin birtakm usuller kullanyor. Bunlarn en kabas silhl istildr. Belki de uzun srmezse en tehlikesizi de budur. nki dman niformaldr. Kardadr. Nitekim Mustafa Kemal de, erke Etem ve avenesini Yunan cephesine srnce rahat bir nefes alarak: Aynen-, eridekileri temizledik, sra dardakilerde der. u halde Emperyalizmin en tehlikeli ekli harple girenden ziyade, hulul yoluyla girendir. Yani istismarc dman, memleket dahilinde birtakm yerli unsurlardan istifade eder. Mesel Padiah'tan ettii gibi mi? Evet. Mesel Padiahlk messesesinden istifade 592 ettii gibi... Birtakm mollalar, hatta eyhlislmlardan, yani ilmiye dediimiz din zmreden istifade ettii gibi... Kuvay Inzibatiye'yi tekil eden baz asker zmreden istifade ettii gibi. Padiahlk etrafna skm bir sr vezirlerden, yani yksek politikaclardan, yani bir memleketin rehber kadrosunun bir ksmndan istifade ettii gibi... Anladm! u halde, dman yalnz mstemlekeci devletler deildi. Onlarn yerli yardaklar da vard. Yani dman iki balyd. Birisi yabanc, birisi yerli... Mustafa Kemal Paa Nutku'nda genlie hitap ederken bu ciheti ehemmiyetle syler... Hatrladnz m? Ezber bilirim! Ne iyi! imdi, asl mevzuun kaldmz yerine dnmeden evvel bir sapma yapacaz! bir memleketin yerli ahalisinden demin saydmz derecede yksek muhtelif makamlara kabilmi adamlar nasl olur da, yabanc istismarclarla kendi memleketleri aleyhine birleebilirler. Daha fecii, bu birlemeyi hatta, mensup olduklar millet trl yoksulluk iinde arpmay gze ald zaman dahi yapmaktan ekinmezler?

Murat, gzlerini oehtle krptrd. Bunun cevabn doru olarak vermeyi ne kadar istedii bu gayretten anlalyordu. Muharrir Kadri Ekrem bey sempati ile glmsedi: nk, dedi, demin Mustafa Kemal bahsinde sylediimiz msait artlar kaybetmilerdir. Temsil ettikleri messeseler, kuvvetler rmler, dalmlar, milletle milletin esas menfaatyla alkalarn bir daha yeniieye-meyecek ekilde kaybetmilerdir. Bunu hissederler. Hissettike, ierde bir takm mstebit hareketlerle kendilerini nihayet alaa edecek kuvvetleri datmaa, sindirmee, ifale alrlar. Buna gleri her zaman yetmedii iin de, dardan mttefik ararlar. Bu mttefikler de ancak kendileri gibi haksz cinsten olabilir. Yoksa, dardan mttefik aramaa lzum kalmazd. Milletin yolundan ekilirlerdi. Gayet mhimdir: Yani msait artlar kaybeden muteberan bizzat kendi milletlerine kar k593 F. : 38 yorlar. Kendi milletlerinin zararna dmanlarla birleiyorlar... Bu dmanlar, tekrar edersek: ki trldrler: Birisi dahilde, birisi harite... Anlatk m? Evet! imdi kaldmz yere dnyoruz. Mustafa Kemal Paa, Kuva-y Milliye hareketinin banda, onu zafere gtrrken bu konumada ksaca (msait art) diye adlandrdmz eyle, yani milletle beraberdi. (Millet) yani iki esasl ksma ayrlm insan topluluu... Yani zengin ve fakirden mteekkil topluluk... te zafere kadar, yani gerek d dman yurdumuzdan koup Lozan' imzalayncaya kadar, gerek d dmanlarla mtereken hareket eden yerli dmanlar silhtan tecrit edinceye kadar... Buradaki silh bildiimiz silh deil, onlarn istinat ettikleri messeseleri krletmek, ideolojilerini sindirmek falan... te buraya kadar Mustafa Kemal'e zahir olan milletin zenginleriyle fkaras beraber yryordu. Yani Mustafa Kemal Paa'y Muzaffer Kumandan yapan msait artlar devam ediyordu. Evet! Milleti mteassp sanrdk. Meer yobazn iftira-sym. apkay giydi. Biraz homurdand ama giydi. nk yz sene evvel fes iin de bilmeden homurdanmt. Yeni harfleri kabul etti. Biraz homurdand. Lkin kabul etti. nk eski harfleri zaten bilmiyordu. Din kitab ise zaten arapa olduundan bilse de okuyup anlayamyor-du. Tekkelerin kapanmasn umursamad. nk tekke denilen messese oktan iktisad - itima fonksiyonunu kaybetmiti. Kadnn araftan kmasn yadrgad ama, isyan da etmedi. nk memleketin yzde seksen ksuru kylyd. Kylde, bizim kasaba esnafnn anlad mnada tesettr zaten yoktu. Aarn kaldrlmas, mte-gallibenin yer yer sindirilmesi, kylye biraz nefes aldrd. Hasl, sular akarna balanmt. Olup biten iler, Mustafa Kemal'in msait artn tekil eden fakir ile zengine ayn zamanda uyuyordu. Bu sebeple Krt isyanlar tutmad. Bu sebeple halifelik kolayca defedildi. Bu sebeple tepede vaki ksack ekime izmir stikll Mahkemesi 594 kararlaryla bertaraf ediliverdi. Fakat bir baka cihetten de hayat yryordu. Zaruretlerini ister istemez

kabul ettirecekti. Nihayet asl mhim meseleye, hayat meseleye vasl olundu. Zaferin kr nasl pay edilecek, kimin cebine girecekti. Daha dorusu yklan eski messeselerin yerini kimler kapacakt? Yani, Mustafa Kemal Paa'y Bakumandan yapan msait artlar artk yol ayrmna gelmilerdi. Zengin - fakir dvas meydana kyordu. Yani Mustafa Kemal Paa fakiri brakp zenginlerle mi beraber olacakt, yoksa zenginleri brakp fakirlerle beraber mi olacakt? kisiyle beraber olsa... kisi de bir millet deil mi? Bakacaz! Yaplan ileri Mustafa Kemal Paa kendisi uydurmuyordu. Bizden evvel baka memleketler de, kendi husus artlarna gre ayn sebeplerden geerek ayn neticelere varmlard. Farkl gibi grnen ey, temelde deil haric manzarayd. Mesel: Bizim gibi daha geri bir sistemi defedip yerine daha ileri bir sistem kuranlarn nne kyl meselesi diye bir mesele kmt. Buna iktisatta derebeylikten sermayedarlk nizamna gemek diyorlar. Biz de ayn eyi yapyorduk. Kyl meselesi vard. Olacakt. Kyde esasl zmre gze arpyordu. Aa - Orta kyl Topraksz kyl... Bizde buna hizmetkr, azap, yanama, rgat, yarc, maraba... falan derler. Kylye toprak vermek bu inklp'n zarur neticesiydi. Lkin evvel kyl deyince kimi kastediyorduk?. n birden? Demek birden mi bizim (efendimiz) idiler? Bakacaz? Birinci yol u olabilirdi: Aalarn mallann, mlklerini msadere edip hi topraksz, istihsal vastasz ekseriyete datmak, bunu yaparken orta kylnn de bulunduu halde kalabilmesine yardm etmek. nk orta kyl, orta esnaf... umumiyetle kk burjuva denilen snf gibi her kmldantan zarar gryor, azim ekseriyetle toprakszlara karyor ilerinde devede kulak kabilinden birka, zenginleebiliyordu. u halde, ak595 a fkara kyl tutulup zenginlerin zararna m gelitirilecekti? Bir kere kyller, snf olarak gayet kark bir unsur tekil ediyorlar. Bilhassa fkaras, son derece cahil, hurafelere bal, krn, zararn bilmez bir kalabalkt. Byle olmalarnda ve byie kalmalarnda eski sistemin kr vard. rsen de fena halde zedelenmilerdi. Verem, frengi, belsoukluu, trahom nesillerini tehdid ediyor, istihsal hayatnda ilerine tesir yapyordu. Bu sebeple kyl snf, bana uurlu amele kitlelerini almadka kendisine hibir i baaramyordu. yleyse Mustafa Kemal Paa inklp mele snfn tekiltlandrman, onun bana gemeli, ksacas, biraz daha yumuak, biraz daha sert, fakat mutlaka Sosyalizme gitmeliydi. Ne mnasebet stat! i nereye getirdiniz? Deil mi? Zaten bunu istese de Mustafa Kemal Paa yapamazd. nk istinat ettii asl kitle bu yolu kabul etmeyecek derecede zengin tabakadan ibaretti. u halde, geriye (Kyl bizim efendimiz!) diye umum bir lf atmak, aann, yani mtegallibenin nfuzunu mmkn olduu kadar devlet nfuzuna kalbetmek... Bir taraftan da kyly kalkndrmaa uramak. Evet!

 Evet, ama, bu ite biraz inklplk noksan deil mi? Malm ya, inklpta tekml aranmaz. Gidilecek hedef tayin eddi mi, oraya sranr. Maksat btn kylleri olamaz ya, orta snf haline getirmekte, bu aalar haliyle brakmak, hizmetkrn gaz lmbas bile ya-kamayan nevinde yar a ocuunu okutmaa kalmak bizzat kendisini yarandrmalarna msaade etmek deil de nedir? Sonra gelelim ehir zengini ile fkara bahsine... Devletilik yapacaz? Para lzm. Zenginin servetini k-miien alalm. Olmuyor. Vergi ile topladmzdan bir ksmn devletilie verelim. Pekl! Vergiyi ekseriyet fakir olduundan ve zenginler ekseriya asl kazanlarn, usta maliyeciler avukatlar tarafndan sakladklarndan, Millet Meclisi'nde kendi mmessillerini bulundurduklar iin daima ilerine gelen kanunlar karttklarndan, fakirler der. Fakirlerin parasyla devleti messeseler kurduk. 596 Altna bir de madde ilve ettik. (lerde yerli zenginler yetiirse bu fabrikalar onlara devredeceiz!) Bu madde, kimin lehinedir? Herhalde fakirlerin lehine deil. Kanun karyoruz. (Herkes kanun nazarnda msavidir) diyoruz. Halbuki avukat tutamayan bir dul kadnla iki, mehur avukat tutabilen bir zengin bir meseleden dolay mahkemeye gitseler, hangisi kazanr? Diyelim ki netice itibariyle dul kadn kazanr. Avukatlar hukuk bilgileri sayesinde hi olmazsa davay , be sene uzatmazlar m? Bakalm dul kadn bu kadar mddet dayanabilir mi? Hasl Mustafa Kemal Paa, fakirlerle beraber olmaktansa zenginlerle beraber olmay tercih etti. inde bulunduu artlara gre de baka trl hareket edemezdi. nk dayand esas kuvvet zenginlerdi. Bir kere zenginlere dayand m, asker zaferi kazandktan eski messeseler, yerlerine geecek yeni messeselerin hayatn tehdit edemeyecek kadar sindirildikten sonra, bu eski messeseler bakayasyla anlamak zaruriydi. te bu sebeple Krt isyanlarna ve bu isyanlarn olduk a kanl bastrlmasna ramen bugn ark'ta hl, yetmi seksen kye btapu hkmeden aalar, eski devrin art mtegallibeler huzur iinde yayorlar. Bugn mdafaa vastalarndan mahrum olduu iin rgat yevmiyesi aadr. nsanlar deta boaz tokluuna -bu da bizim memleketimiz lsnde bir boaz tokluu- alrlar. Binaenaleyh makine kullanmak insan kullanmaktan daha pahal der! Bu sebepten de memlekete ziraat makinesi girip yerleemez. Yerlemedike ky iktisadiyat iin esir insan srleri -bunlar boaz tokluu dediimiz buka ile esirdirler.- Mevcut olacaktr. Hal byle olduu iin de, Mustafa Kemal Paa, bir Halk Partisi kurup bu parti hem zenginin, hem de fakirin hakkn arar diyecek, yani soyanla soyulan, soygun devam etmek artyla bir arada barndrmaa alacaktr. Yani bizzat kendisini meydana getiren msait artlara bizzat kendi kar kacak, giderek kendi zddna, kendini yok edecek olana yanaacak, bizzat kendisi kendi hikmet-i vcudunun kalma597 masna yardm edecekse temenni edelim ki, ben yanlm olaym, yahut da temenni edelim ki Mustafa Kemal'in mr bu feci akbeti grmee yetimesin! Mbala ediyorsunuz! mkn var m var? Meydanda birey! Partisinin nizamnamesi Serbest Frka denilen maskaraln nizamnamesinden kitap zerinde on misli ileridir. Byle olduu halde, Mustafa Kemal Paa, msait artlarn kaybolmas karsnda telland iin bizzat kendisinden daha geri bir teekkl zorla yoktan var etmekten baka

bir are bulamyor. Bu are neyi hallecek bilmem! Bildiim birey varsa, bu gece burada olduu gibi, msait artlarn artk tamamyla ifls ettiini, msait artlar tekil eden iki zmrenin de, yani fakirlerin hakl olarak, zenginlerin, zenginlerin tabi haksz olarak ve baka baka maksatlarla, -bu maksatlar azim ekseriyette uurlu deil ki daha fena- Mustafa Kemal'i artk o byk dah saymadn gsterecek. Br-nu byle madd bir surette, inkr ve tevil edilmez bir katiyetle niin grmek istedi anlayamadm! te grdnz m? Bizim bilmediimiz bir takm sebepler vardr? Ben byle dnerek Mustafa Kemal Paa'ya krkrne inanyorum. Haklym da... nk imdiye kadar yapt iler ona hl gvenmemizi hakl karr! Muharrir Kadri Ekrem bey kederle glmsedi: Mustafa Kemal Paa, dedi, henz kendisinin isteyerek meydana getirdii bir uydurma Parti tarafndan alaa edilecek kadar rm bir ahsiyet deildir. Ona bu aknlk annda sizin byle itimat ettiinizi bilse... Bu belki de istikbalinizi garanti eder... Durunuz canm! Hemen kabarmaynz! Byle bireyi asla dnmediinize eminim! Kendimden ziyade eminim! Ve sizin iin en byk tehlikeyi de burada gryorum. Anlayamadm! Anlatacam delikanl! Sizi iyi tanrm. Yani sizin tipi! Bir mddet ben de kendimi sizden zannettim. Buna yzde yz emindim. Birisi itiraz etse, hi detim olmad halde belki de onu dmee falan kalkardm. 598 Bylece inanmak itiyak beni sosyalizme, neden sakla-mal, komnizme gtrd. Beni asla gtremez! Yanl tamamyla... Ben kendimi anlatyorum. Komnizme gtrd. Size yukardariberi biraz kark da olsa, yaptm tahlil komnizm denilen ilmin, metodu sayesinde varlm neticelerdir. Buna yzde yz inandm halde, bugn Halk Partisi gazetelerinden birisinde, uydurma olduunu, kendi adm gibi bildiim bu yazy mdafaa ile megulm. Neden mi? nk ben korkak bir adammm! Korkak olduumdan br an bile phelenmemitim. Bu hakikat, karma yle bir yerde, o kadar apansz kt ki... Hemen yere serildim. Bilmem Erturul Hikmet size syledi mi? Birok dier arkadalarla beraber komnizm thmeti altnda stikll Mahkemesine sevkedilmitik. Ortada bir hayat tehlikesi de grnmyordu. Byle dndm zannetmeyin. En evvel hayatmdan vazgemeyi sanki, ciga-ra yakmak haline getirmitim. Hak bellediim bir yolda lm hatta zevkli birey sayyordum. Nasl oldu, hl anlayamam! Birdenbire ktm. Halbuki Rusya'da muazzam bir ihtill, fikirlerimin doruluunu tarih iinde ebe-diyyen, hi bir fikre nasip olmam bir azametle payidar klm bulunuyordu. in'de arkadalarm erefle d-mekteydiler. Bir air arkadan dedii gibi: Her kilometrede, her mil-i bahrde dostlarm vard. Lkin, akllarna da, grdkleri ie de zerre kadar deer vermediim drt insan karsnda birdenbire tkendim. Korkudan dizlerim kesildi. Hayasz bir can kaygusu iinde hngr hngr alayarak af diledim. Kpekler gibi yalvardm. Bu hareketin bir tek faydas oldu. -Kadri Ekrem, tekrar kederle glmsedi:- Bana haddimi bildirdi. imdi tamamyle aksi

eyler dndm, beraber olduum kalabala zerre kadar inanmadm halde, onlarla beraber yryorum. Verdikleri rezil sadakay her ay muntazaman alyorum. Halime krediyorum. Gldm, elendiim, hatta kzlarn beendiim Trk milletine hikyeler yazdm oluyor... Normal bir adam gibiyim. Buna hi alamam zannediyordum. Bakyorum da, yle deil... Ama sana gelin599 ce: Erturul Hikmet'in anlattklarna gre sen, bulunduun yerde duramazsn! Mustafa Kemal'i daha ok sevmek iin, arayacaksn, aradka ondan, belki de farkna varmadan uzaklaacaksn. Nihayet yle bir yere geleceksin ki, karndakiler, yanna gitmek istediklerin olacaklar ve onlarn arasnda, bu seni artan hatta fkelendiren fikirlerimle ben, belki de elimde alt oklu inklp partinin bayran tutarak ben de bulunacam! Dece-iz! Sonunda siz kazanacaksnz. Murat, sahici bir fkeyle: H! diye bard. Ben bu memleketin ocuuyum. Babam bu topraklar iin muharebede dt. Kann aktt. Babam Mustafa Kemal'in bayra altnda zafer kazand. Ben o zaferi, sizin sylediiniz mahzurlar varsa, onlardan temizleyeceim. Btn bu szler beni daha ok hakl karyor. Byle dnmesen de futbol malaryla megul olsan, sinema artistlerinin resimlerini biriktirsen, belki inanrdm. Senin gidecek baka yerin yok! Grrz! Tabi greceiz kardeim! -Ellerini outurdu. Ne ho olacak! Byle bir kehanette bulunduum iin beni imdikiyle kyas edilmeyecek kadar fazla seveceksiniz. Bana dman olamayacaksnz! Ben de, sizde, benim cesur nsham seyrederek avunacam!.. Bir iyi yeri, kahbece bo brakmak ne demektir? Hibiriniz bunu hissetmeyiniz isterim delikanllar! Siz ne fikirdesiniz air? brahim Rza, gzlklerinin arkasnda akll gibi bakarak insan aldatan baklarla glmsedi. Son kt'ay bitirdim, dedi, iki msra noksand. imdi buldum. Siz konuurken... Dinler misiniz? Tabi! Sevgilisi ocuk da ona oyuncaklar teklif ediyor. En sonunda : A btn camlar grnsn dnen kre Ko Arz'n kenarna salla ayaklarn! 600 Nasl? Kadri Ekrem bey glmseyerek cevab Murat'a brakt. Murat, bilkis somurttu: Evvel annesiyle yattn kza m bu mani? dedi, ben bu kadar hayasz olsam, kendimi ldrrdm. Neye kzyorsun kardeim? Ben iir yazyorum!

 Ben de doru sylyorum! Bunun onunla ne alkas var? Murat hayretle bakt. brahim Rza alay etmiyordu. Samim idi. Glmesi tuttu: Bu samimiyet de artk halt ediyor! diye dnd. Ayn zamanda bu gnn pazar olduunu, birbuuk aydanberi ilk defa pazar gecesi Ta-mara ablaya gitmediini hatrlad. Safo'nun lmn haber ald gn telefon ettikten sonra kadn bir daha aramam, onun kendisini aramayna deta gcenmiti. imdi, bunu zihninden geirirken somurttuu halde, gn, gece Reina'da kapal kaldn unutuyor, hefe bu akam hi deilse bir telefon edip gelemeyeceini bildirmek lzm olduunu fark bile etmiyordu. Fena bir evlilikten yeni kurtulmu, bekrln tadn karmaa balam bir erkek halindeydi. Safo varken, byle ondan uzakta bulunsa, bir eza hissederdi. (Tuhaf deil mi? Bir kadnla beraberken byle birey duymuyordu.) Pek mphem bir surette, Tamara ablann fkesini Safo'nun lm haberiyle kolayca karlayacana gvenerek yreinde bir baka eit rahatlk daha vard. Yazhanede ilerini bitirdii zaman, akamn saat yedisinde, Tamara'ya bir telefon etmek iin dinleyiciyi kandryordu ki zil ald. Alo! dedi. Tamara'nn dargn sesi: Kimsiniz? diye anlamam gibi sordu. Benim Murat! Ya! lmediniz mi? Ben de cenaze in... Haberin yok Tamara abla! Sana bir felket ha601 ber vereceim... Bunu nasl syleyeceimi bilemediimden... imdi anladm. Drt gn evvel aramsnz! O zamandan beri bu fena havadisi nasl vereceinizi mi dnyorsunuz! Pazar gecesi de henz formln bulamadnzdan gelmediniz? Evet... imdi bile bulmu deilim... Son derece kederliyim abla! Safo... Nasl anlatmal... Drt gn evvel id. Ne diyorsun? Byle aka istemiyorum. O keiboynuzu imdi karnda m oturuyor, dizlerinde mi? Vallaha! Hi byle aka olur mu?.. Pek fenaym, pek... O gn hemen seni aradm. sabet ki evde deildin... Sahi mi Murat? Neden? Nasl? Kaza m? Bin beteri... ocuk drm. Anlyor musun? Kendimi bir mnada katil hissediyorum. N'apacam sahiden ardm. imdi derhal bana gel! Ben otomobili hemen gnderiyorum! Orada bekle...

 Ne iyisin! Teekkr ederim! Telefonu brakt. Kendimi katil hissediyorum: Sz drt gndr bann iinde dnp dolayor olmalyd. Bunu uzaktan uzaa sezmi, bir trl kendi kendisine bile itiraf edememiti. Demek u anda Marta ablay kendisine, kendisinden daha yakn m hissetti? Bazan akll bir kadna snmak nasl da bir ihtiya oluyordu! Bu, kk ocuklarn, haklarndan gelemeyecekleri her hdise karsnda (Anne!) diye barmalarna, alamalarna benzemekteydi. Dn pazar olduu iin Reina yazhaneye gelmemiti. Bugn de sabahtan beri deta saklanba oynam, kzla karlamamak iin btn kurnazln kullanmt. Safo'nun ldn duyduu nc gn kendisini bir erkek arkada gibi samim olarak teselli etmee almasna ramen ilk iki gn ve iki gece, Safo'dan intikam almak isteyen bir hali vard ki, bunu asla affedemiyor, san602 ki, bu ite kendisinin hibir suu yokmu, ifal edilmi gibi Reina'ya fkeleniyordu. imdi ieri giriverse: Rica ederim yakam braknz! diyeceine emindi. Bu emniyetle tamamyle rahatlad srada, Reina'-nn sar salaryla erevelenmi renkli yz aralktan grnd: Yalnz msn? Cok! Kederli misin? Cok! Sylesene... -Kapy dikkatle kapatt. ki adma kadar yaklat. Ellerini dolgun kalalarna aresizlii ifade eden bir ekilde koydu:- Sana ne yapsam? Ne istersin? Hi... Yorgunum... Yreim yorgun... ki gecedir pekaz uyudum. Bilmem ki... Kz yaklat, kollarn boynuna dolad. imdi yz, scak nefesini derisinde hissedecek kadar yzne yaknd. Murat bir pertavszdan seyrediyor gibi, ona hayretle bakt. Pembe derisinde en kk bir prz, bir leke yok... Sanki ebediyyen taze kalmas ve plmesi iin yaradl-m. Biraz evvelki kat' kararnn nerelere savutuunu bir taraftan aratrarak, belinden tutup dizlerine oturttu. ok kr ki sen varsn, dedi, sen lmden evvel de varsn, lmden sonra da... Bu gece yemei bizde yer misin? Annem seni pek beenmi. Babama anlata anlata bitiremiyor. Bu gece imknsz... Bir yere davetliyim? Yarn gece olur mu? Bu gece istiyorum. Biraz ge kalkardn... Kapy aar, rterdik. Beni gene kuoana alp yukar tardn! Bunlar bugn dnp hazrladm. ki ie de likr aldm.

 Ne gzelmi! Biraz evvel sylemeliydin? Yarn gece muhakkak... Haydi gl bakalm... Ama, byle de ok gzelsin!.. 603 Evet! O kadar gzelim ki... Sana yatam vadet-tiim halde, edepsizce reddediyorsun! Daha yirmi drt saat hasret ekmek, yirmi drt saat sonra seni yirmi drt misli fazla sevmek iin... Reina, byk bir arzu ile Murat'n boynunu pt. Yzn bylece saklam olarak: Sana altm, haberin var m? dedi, kocam gibi... Benim iin yeni birey... Hatrladka uykum kayor. Benim de... Kap vurulunca Reina srayp kalkt. Murat tella elini salarna gtrd. ofr Hatman, selm verdi. Siz misiniz Hatman? Geliyorum. Adam, Reina'ya bakmad bile. Her zaman tamamyle bir baka dnyada gibi yayordu. Murat Tamara ablann bir szn hatrlad: Seni, bana memleketimden bahsediyorsun diye seviyorum, demiti, biz de kendi aramzda hep memleketten bahsederiz ama, hepimiz de kin duyarak konuuyoruz! Bu da insan kolayca bktryor. Sen bizim memleketi bildiin kadar biliyorsun ama, szlerinin kinle alkas yok! Ben de meer buna muhtamm! Murat, Tamara ablasnn bylece ne demek istediini, Hat-man' grr grmez bir daha anlamt. Byk kin, tayanlar iin de etrafndakiler iin de ar, yorucu, harap edici bireydi. Bir cigara Hatman! diye glmseyerek ve acyarak paketi uzatt, hemen iniyoruz! Matmazeli de geerken evine braksak! Olur! Haydi sevgilim, birey alacaksanz! antayla apkam... Derhal... Kapy kilitledikten sonra koridorda beklediler. Murat, cigarasn ierken: Ben eskiden de mi idaresiz bir heriftim, yoksa giderek mi byle kardan beter oldum! diye dnd. Fakat Reina kk hasr apkas, eldivenleri ve krmz antasyla grnnce idaresizliini deta beendi. Murat, arabann kesine bzlm olan Tamara'y 604 grmesiyle, ne byk bir hata yaptn anlad. Bunu pekl kestirebilirdi. Demek ki ztrap ekiyor diye dnp bizzat komu... te ektii ztrap!. Haydi bakalm Reina'ya bu geceyi neden

reddettiini nasl anlatmal! Tamara abla, Reina'y tanyordu. Buyrun! diye biraz ararak yer verir gibi kmldad. Matmazeli de mi getirdiniz? Geerken evine brakalm, demitim. Az kalsn: Sizin geleceinizi tahmin etmediimden.. diye ilve edecekti. Teselli iin, iki kii bir kiiden iyidir. -Glmsedi:-Yalnz bama nasl baaracam dnp duruyordum. -Kurnazln Murat sonra uzun mddet anlayamadi:-Matmazeli bu gece brakmam! Bu sz, somurtmak zere olan kz evvel hayrete drd, sonra sevindirdi. Murat'la kadnn arasnda... Herhalde byle karlamamas lzm gelirdi. i daha iyi anlamak iin daveti derhal kabul etti: Teekkr ederim... Rahatszlk verirsem... Hibir ey vermezsiniz! Giriniz kzm! Murat: Biz Hatman'la beraber gidelim! dedi. yi edersin. Hava bir scak ki... Ben matmazeli rahata tetkik ederim. Brodayken alc gzyle bakmamtm. Galiba gelinim saylr. kisi de tekzip etmediler. Tamara gzlerini utanarak yere een kza bir kere bakt: Evvelce balam! diye dnd. Bunu da len gibi len kadar seviyor mu? Ne karmakark hale gelmiiz! Kadnlar Tepeba'na kadar pekaz konutular. Orada, Tamara abla, Murat'a seslendi: Bizi nereye davet ediyorsun delikanl? ampanya istememeniz artyla... Neresini emrederseniz... Evvel, bir kk lokantada bireyler yeriz. Sonra dnrz. Deil mi matmazel! Siz bilirsiniz Madam! Tamara ofre bir isim syledi. 605 Otomobil Meiek sinemasnn sokana sapt. Buradaki bodrum lokantasna girdiler. Marta : Ben rak ierim, dedi, siz matmazel? Matmazel Reina, diye Murat takdim etti. Ben de rak ierim. te imdilik ampanyadan kurtuldunuz!

U kadeh rak ile hafif eyler yediler. Karnlar doyduktan sonra Tamara: Artk birer tane de votka emredin, dedi, sonra yavaa Murat'a sordu, tanyor mu? Tanyor! Pek zld. Arkadatlar. yi yleyse... imdi bana anlat nasl oldu? Murat, kolayca anlatt. Tamara biraz dndkten sonra : Peki, neden? dedi, ocuk istiyordu. Sakn, sen mi zorladn? Zorlayabilir miyim? Bana hi haber vermedi. Son gnlerde shhati bozuk gibiydi. ok sktrdm. Hatta bir gn (ille doktora gideceiz?) dedim. Gitmemek iin alad. Anlayamadm bir nokta var: Madem ki aldra-cakm, neden ay beklemi. Madem ki ay beklemi, neden birdenbire fikrini deitirmi? -Yzne hayretle bakan Reina'nn yanan okadBu kklerle insan ne yapacan bilemez, deil mi meleim? Reina, bu gzel kadnn iltifatndan mesut, yanaklar kzararak: Ben dz insanlardanm, diye cevap verdi. Safo kark insanlardand. Bireylerden korkar, fakat korktuu eyi de mutlaka yapard. Bireyi sevmez, fakat sevmediine sevmedii halde ihtirasla talip olurdu. Anlyorum. Az yaamaa mahkm kadnlardan-m. Hi de farkedemedim. -Murat' gsterdi:bunun arkasna deta sinmi bir hali vard. Ben de onu hep bununla beraberken grdm. Yalnz grseydim belki bir-eyler sezerdim. -Mevzua hi de fena gitmeyen, insana gaddarlk hissettirmeyen tabii bir sesle devam etti:- l606 mei istemi. lmei isteyenleri rahat brakmal. Ne dersin Murat! (Bu i burada bitti!) diye kesip atmaa cesaretin var m? Cok zlyorum. Kendimi sulu gryorum. Ama, bana fenalk etmi gibi bireyler de hissetmiyor, deilim... Hayr! Ne o ne bu! Matmazel, gzel tahlil ediyor. Byle kark insanlar var. -Glmsedi:- Seni bu geceden, itibaren matmezele teslim edeceim. Olur mu? Seni bu kadar irin bir arkadala beraber dnmek houma gidecek. Bir daha amamak zere sz deitirdi. Kizm ekingenliini gidermek iin bildii bir mev7.ua ^eti. Enis tesi ve ablasn ekitirmee balad. Dedikodunun her zaman en iyi teselli ve en kolay samiyet vastas olduunu biliyordu. Enitem nasl? diye sordu, ablamla kavga odiycr-lar m?

 Hayr! Bilkis... Madama hrmet ediyor. Tamam! Onlarn kavgas bu ekildedir. imdi ikinci enitem kimdir? Anlayamadm! O kadar mini mini deilsiniz matmazel... Murat'a sorun da bakn! Ben samimiyeti hereyden fazla severim. Onu mu sordunuz? Biraz karka gibi. Bulgar mhendis hl duruyor. Bir de o gbekli zabit var. ki kii varsa ayn zamanda yeni bir i de vardr. Murat, yaplan senetleri ve irket mukavelenamesini anlatt. (Gbekli zabitin) evini, karsn gittike elenceli bir hal alan cmlelerle hikye etti. Farkna varmadan nc votkalar da itiler. Tamara: Ablam yamandr, dedi, imdi ile megul olduundan gz dnyay grmez! Fakat para meselelerini yoluna koyar koymaz, uzun Bulgari da, gbekli zabiti de derhal defedecektir. O sralarda bilmem ki Murat' nasl saklayacaksnz? 607 Ben mi? Ne demek? Karmam! kinizi de bir arada grd anda meseleyi hemen anlar. Anlar anlamaz, Bir bakaym nedir? diyeceine hi phe etmeyin! Az sever ama, ilk gnler fena inhisarcdr. Murat' ikimizden de alp gider. Reina, aadan yukarya Murat'a bakarak: Bilmem ki, dedi hemen beni brakr m demek istiyorsunuz? Yavrum, erkekler iin brakmak diye bir ey yok. Onu biz kadnlar yaparz. Erkek sizin iin lrken, mesel u kede oturan kocakaryla gene de yatar... Murat'dan ummam! Ne iyi kalplisiniz!.. Acaba sizin yanzdayken ben de mi byleydim. Siz mi? Siz benden byk deilsiniz ki madam... Ben yalnz ablanz iin konutum. Siz hesaba giderseniz, yenileceim muhakkak... Hele yumurcak! Bu yahudiler her memlekette byle oluyorlar... Korkun mahlklar... Murat, ikisini zevkle dinliyordu. Tamara'y abla saymann rahatln oktan anlamt. Reina'nn arkadal da, mesel Safo'nun arkadalna benzemiyordu. Biare Safo'da insana arlk veren,

insan rkten birey vard. Halbuki Reina bahar havas gibiydi. Hibir mesuliyet hissi vermiyordu. Safo'dan yz defa daha gzel olduu halde insan buna k olamazd. Reina sahici ak tatmadan lmee mahkm kadnlardand. Murat, kendisini hibir tehlikeye maruz grmediinden gelen bir i ferahlyla: Peki nereye gideceiz, Tamara abla? diye sordu. Bu gzel kzla iftihar edeceimiz bir kalabalk yere... Taksim bahesinde Fransz artistleri varm. Franszlar iyi artist deillerdir ama, tatl kadnlardr. Matmazeli bilmem, bana her defasnda bir yeni zarafet rettiler. Malm ya, biz Slavlar arklyz! Kaba oluruz. Siz mi Tamara abla! ftira ediyor sevgilim! Siz de pekl gryorsunuz! 608 Reina: Elbette iftira ediyor, dedi, yahut da nezaketle bana ihtar ediyor. Tamara: oeuklarla konumak ne mkl, diye mahsustan iini ekti, Fransz kzlar bizi utandrsnlar do... Grrsnz... Otomobili eve gnderip yrdler. Yaz olmasna ramen cadde olduka kalabalkt. Erkekler Murat'n bahtiyarln, kskan gzlerle szyorlard. Tamara, Erturul Hikmet'ten bahsetmee balamt: Bir daha evimde yle Bolevik istemediimi ltfen kendisine syler misiniz? dedi. Syledim bile. Somurttu mu? Hi somurtur mu? Glverdi: Yalana bak! Yama yok! dedi. Hi de yalan deil deseydin! Dedim! Ne dedi? Bizim Tamara abla o kadar gzel ki, dedi, bir insan o kadar gzel olunca Boleviklik dman olamaz! dedi. Ya, n'olurmu?

 Onun kanaatnca Bolevik olurmu. Hayr! stemiyorum... mknsz birey! Bir daha evime ayak basarsa... Bana birey atacam! Sylerim! Ama, yle bir ekilde syleyeceksin ki, bana birey atlmak bahasna da olsa, peine taklp gelmeli... Anladn m sen? Erturul Hikmet'in nesini ho bulduunu Reina'ya anlatmaa balad. Bir tuhaf samimiyeti varm! nsan onu derhal Murat'n kardei zannediyormu... Bu suretle akraba olduumuzdan pek ksa zamanda tantmz halde, nazm geiyor, diye gizli bir 609 F. : 39 gururla konutu. Birok iyi insandan akrabas olmak ne rahat ey! Reina da ayn kanaattayd. Murat, on dakika grmekle, pek mkl-pesent bir yahudi olan Bilhassa (Yahudi kelimesine sevimli bir surette basyordu. Annesini fethetmiti. Hatta bu akam, kendisine sz vermemi olsayd, babasyla beraber yemek yiyecekti ki, evlerinde senelerce sylenecek bir hadiseydi. Sonra, annesiyle tant gece, kendisini ev kyafetiyle bara nasl gtrdn anlatt. Bereket versin tarihini sylemeyi akl edemedii iin Tamora, bunun, pek insafsz bir avunma aresi olarak tatbik edildiinden phelenmedi. Taksim bahesinin varyete ksmn da umduklarndan daha kalabalk buldular. Ancak, kapya yakn ve yol zerindeki masalardan birisine oturabildiler. Biralar yeni gelmiti. Murat kadnlarn bardaklarn doldurmakla meguld ki arkasndan tandk bir ses: Anne, baksanza Murat bey de burada! dedi. Murat, bira iesi elinde olduu halde dnd. Fatma, annesiyle Aliye hanmefendiyle beraber iki adm mesafede duruyordu. ieyi derhal brakp ayaa kalkt. Buyrun, dedi, iyi bir yer deil ama... Bunu bulabildik!.. Sonra pek acele davrandna zlerek sustu. Fatma'nn arkasndaki pelerinli zabit'i onlarla beraber zan-netmemiti. Aliye hanmefendi de, kz da, Murat'n arkadalarn dikkatle szdler.

Sonra Aliye hanm: Rahatsz olmayn! dedi, bir yer buluruz! kiiyiz! Kadn elektrik nda, olduundan ok daha gen grnyordu. Bilmeyenler Fatma'nn birka ya byk ablas zannederlerdi. Murat, sratle, zabitin kim olabileceini dnd. mrnde bu kadar gzel erkek ok az grmt. apka610 snn yannda dalga dalga altn parltl salar vard. Pembe beyaz yzyle zabit kyafetine girmi gen bir aktris denebilirdi. Marur bir bakla Murat'a bakm sonra: Yryelim! demiti. izmelerinin mahmuz krtlaryla nlerinden getiler. Murat, bu kadar gzel bir delikanlnn nasl olup da frsat varken Marta ile Reina'ya bir kere bile bakmadna at. Yerine oturunca Aliye hanmla Fatma'nn kim olduklarn sylemek istemedii halde: Ne yakkl zabit! dedi. Belki de Fatma'nn nianlsdr. Yahut nianls saylr! diye dnd ve kederlenmemek iin glmse-mee alarak, szn tekrarlad: Ne gzel erkek, deil mi? Tamara, arkalarndan bakarak sordu: Kim bu kadnlar? Bunlar m? Ana - kz. Kadnn kocas babamn muharebe arkadayd. Sakarya harbinde ehit dt. Selim amcam... Kz da Fatma... Beraber bydk saylr. Biribirimizi pek fazla grmezdik ama... Gene de beraber bydk... Delikanl ne gzel! Onu tanmyorum. Matmazel Reina iyi tanr! Murat, hayretle dnd. Evvel Tamara'ya sonra Reina'ya bakt. Tamara abla yzn belli belirsiz buruturmutu. Reina glmsyordu. Nereden tanr? Emin misiniz? Emin olmaz olur muyum? Sorun da bakn! Reina:

 Evet! Dedi. Nerden ama?.. Tamara kzn teredddn grnce: Yazhaneden canm, dedi, benim saysn artk unutmak zere olduum enitelerimden birisi... Mamafi, doru sylemedim. Enitelerimin saysn unutmak ze611 reyim ama, bu sevimli bebei galiba hi unutamayacam! Neden? Ablamn kolleksiyonunda bir istisnadr. Bakn anlataym: O sralar, ablacm, ata binmee merak sardr-mti. Bizim slleye neredense bir Kazaklk svamtr. At merak ald, yrd. Ablam, kilot pantolon, rugan izme, krba, falan... Amazon kyafeti kendisine yarayordu. Kadnlar otuzbir yalarna basnca tellanrlar. nk hakikatte otuzbir ya, atuz alt ya demektir. Ablam da, aynada suratn tetkik ede, tetkik ede yznn hatlarn ihtiyarlar bulmu olacak ki erkekleri kadn kyafetinde teshir edemeyeceine inanm, kaleyi ierden fethedebilmek iin erkek kyafetine girmeyi dnm. te o sradayd. Bu kk beyle tantlar. Ablam, erkek gzellii karsnda mesel sizin kadar bile Eksite olmaz. Neler karyorsunuz? Biliyorum canm... aka ediyorum. Ablam Sipahi Oca'na gitti. Ata biniyordu. Bu yavrucuk da. Zabit. Bir gezinti esnasnda tanmlar. Ablam, sevgi ilerini gayet pratik bir hale getirmesini bilir. O gn tanmlar. ki saat sonra yatmlar. Bazs iin bu safhasn ne kadar uzatrsa o kadar zevk aldn zanneder. Ablamn huyu tersine... Holanm olmal ki mnasebeti biraz uzad. Sonra birdenbire kesildi. Sana bir sr syleyeceim Murat, matmazel belki kzar, kadnln ehemmiyetli bir tarafn bir dmana ayorum diye. Lkin ben senin ablan olduum iin buna mecburum. Biz kadnlar, gzel erkekleri hi sevmeyiz! Onlar bize ait bir eyi gaspetmi gibidirler. Sinemada oynayan Rudolf Valantino'yu bile kadn gibi sevmeyiz de, bizden birisi erkek kyafetine girmi, bana dertler geliyor diye acyarak seyrederiz. Yahut da ben byleyim. Herneyse... Ablamn iine, balangtan amtm. in uzamas daha garibime gidiyordu. Birden kesilmesi artk merakm iyiden iyiye artrd. Birgn hi adetim olmad halde sordum. Bir tuhaf tad vard evvel, dedi, gzm kapasam da asam da bir gzel kzla ya-tyormuum! Sanki erkek benmiim gibi bireyler duyu612 yordum. Bu duygu yabanc ve yeni bir duyguydu. Hotu. abuk bklr birey! Lkin gene de lezzetli... Derken bir de baktm, yavrucuun niyeti fena! Meer benden evvel davranm! Defettim! Derhal... Murat: Anlayamadm, dedi. Basit gayet... Ablamdan para ekmee kalkm. Bunu da tuhaf bir usulle yapmaa yeltenmi...

Poker oynamay teklif ediyor. Birgn evde bakalar da varken pokere oturuyorlar. Olan kazanyor. in felketi neresinde bilir misin? Ablam, buraya ilk geldii zaman bir mddet bir gizli kumarhanede alt. Rusya'dayken de, kumara meraklyd. Mptel deil... Merakl... Bir eser ya-zaoakm gibi tetkik ediyordu. Buradaki staj da iine yarad. Kumarda soyulmaz haldedir. Delikanl gidince k-atlara bakm. i ossaat anlam. i anlaynca soukkanll birka misli artar. Hi bir ey belli etmemiti. Ertesi gn ocuk gene gelmi. Gene poket teklif etmi. Ablam: Hani kimse yok! demi. kimiz oynayalm! gibi gayet kaba bir teklifle karlam. ki kii tad kmaz! diye cevap vermi. yleyse piket oynarz. Elencesine... Partisi on liraya... Bakalm, ansmz! Szn bitireme-mi... Ablamn bir gzel glmsemesi vardr. Erkek olmadm halde ben bile korkarm: Baksanza Mlzm efendi, ben henz birisiyle yatarken cret deyecek halde deilim! Bunun da ayrca bir zevk olduunu, bu zevki tatmak iin hi ihtiyalar yokken baz kadnlarn randevu evlerine devam edip sermaye rolne ktklarn bilirim. Lkin ben henz, hamdolsun, tabii surette sevimekten usanmadm. Yaptmz iin birbirimizi memnun ederek tamamyle demee giden bir doru yol olduunu sanyordum. Siz demek ki bu kanaatta bulunmuyorsunuz! Lzumundan fazla gzelsiniz! Bu gzelliinizin belki de bir ikinci bedeli vardr. Lkin bu bedeli benden hi ummayn! Dosta ayrlacamz iin, isterseniz size birka kocakarnn adreslerini vereyim. Bir de (Bop), (Valr), (Rest) falan diye skntya dmemenizi temin etmek zere aramzda kararlatracamz ikinci bedeli de kendilerine ha613 ber vereyim... Pardon canm! Tellanmayn! Bu hizmetten dolay ayrca komisyon isteyecek deilim! Sizin pisliklerinizden kurtuluum, her trl komisyona deer... Adres lzm deil mi? Biliyorsunuz yleyse... te imdi kederlendim. Bana ne kadar pis bir artk yedirmisiniz! Ltfen defolur musunuz! Ltfen derhal... ocuk kendisini toplamaa vakit bulamadan, iskambil kutusundan o poker destelerini karp masann zerine koymu. Cill trnaklarnza yazk olmasn demi, buyrun! Bunlar zaten iaretli... Belki iinize yarar! imdi neden Matmazel Reina'y ve beni tand halde grmemezlie geldiini anladnz m? yi... yleyse Fatma'yla ne alkas var? Fatma hangisi? Kk m? Evet! Fatma'yla alkas olmadna bahsa girerim. Mektep ocuklarn gezdirip avutacak kadar budala deildir. mkn yok! Siz ne sylyorsunuz? Neyin imkn yokmu? O kadnla yatmasnn m? Kadn bir kere pek yal deil. Sonra kendisini iyi muhafaza etmi... Kzyla beraber olmasa krpe bir dul sanrdm. Ka yanda? Murat, Aliye hanmn yan hatrlaynca ard. Otuzbe yanda... Belki de otuzalt... diye kekeledi. Tamara, kendisine pek yaraan sahte bir kederle iini ekti:

 Pek kaba bir adamsn Murat, dedi, bana ihtiyar olduumu bundan daha gzel anlatamazdn! Rica ederim... Hibir mnasebeti yok! Nasl da dnmemitim? Onsekiz yanda evlenmiler. Bir sene sonra kz domu. imdi Fatma onyedisindedir. Kadn bu kadar gen olduu halde bana neden annem kadar yal geldi? Anneniz pek ihtiyar myd? Dikkat edin ikinci defa pot krarsanz cezaya arptrlrsnz! Bizi bu gece de Gardenbar'a gtrmek, orada ikimizle stste terleyin-ceye kadar dans etmek zorunda kalrsnz! 614 Murat, bsbtn ararak dnd. Annesi de 38 yanda lmt. Tamara'nn ablas yanda... Tamara'-nn ablas halbuki, henz kendisinin k olaca kadar gen grnyordu. yi ama, dedi zannetmem! yle birey olsa kzyla beraber kar m? Bu da bir usuldr. Eminim ki senin aklna kzn nianls, yahut talibi falan diye bireyler gelmitir. Mal tanmasak, bizim de aklmza gelecek olan buydu. Belki akrabalardr! Sen bunlar kkten tanyorsun. Olu deilse benim tahminimden hi birey deimez! Canm bsbtn insafsz oldunuz? Vay Kandit efendi! Gzel zabit, sizin pek gvendiiniz kadncaz kuzusuyla beraber nne katp varyete seyrine getiriyor... Sonra evde kimbilir neler yapyor, (nsafsz) olmuyor da... Ben mi insafszlk ediyorum. Doru sylediim iin... sterseniz bahsa gireriz. Bir gece elentisine... Lkin tahkikat acele yapnz. nk baka meseleler de var. Belki delikanly uzun mddet, eski ahbabnz hanmn yannda gremezsiniz? Neden? Belki iftiradr. Yahut bir baka meseleyi saklamak iin uydurmulardr. Duyduuma gre, delikanlnn baka marifeti de var. Eroin, esrar kaakl falan diyorlard. Pek kulak asmamtm. Eer- bu zenaatla da urayorsa belki yakalanr da tahkikatnz yarm kalr. -Birden Re-ina'ya dnd:- Size de satat m, ablam iin yazhaneye gelip gittike? diye sordu. Evvel evlenmek teklif etti. Sonra da pmee kalkt. Ben jigololardan hazzetmem! Fena kelime! Ablam duymasn! Mamafi burada pek de uygunsuz olmamakla beraber, baz parlak delikanllarn fena taliidir. lk bakta insanda bu tesiri yaparlar ki... Ackl ey... Murat, Fatma'nn, kendisini grr grmez bir imdad bulmu gibi konutuunu, sesinin ahengini hatrladka anlyordu. 615 Dikkatle bakt. Aliye hanmefendi iki gencin arasna oturmutu. Bu kadarck ey bile vaziyeti belki de

ispata kfiydi. Onlar da dikkatle buray tetkik ediyorlard. Murat, nedense daha ziyade Tamara ile megul oldu. Neesi kamt. Fransz artislerinin zarafetini far-ketmedi. Gece yarsna kadar somurtmamaa urat. Babasndan ve annesinden kalm son dost evine bir felket kmek zereydi. Belki de oktan kmt. lk frsatta Aliye hanmlara gitmee, Fatma'yla tenhada grmee karar verdi. Ill Zaten, yazhanede ka gndenberi mahkemelerle alkas bulunmayan bir tel, bir gidi geli, bir fslt seziliyordu. Hayret beyin adeta hi uramamasna mukabil Celil bey masasnn bandan ka gndr kalkmam, mahkeme celselerini talik ettirmiti. Murat geen hafta gn gelmediinden, bundan baka gerek Safo'nun lm, gerekse Serbest Frka'nn zuhuru ve gerekse mahkemedeki ilerin stne kmesi yznden yazhanedeki gayrtabiilii evvel yeni bir iin hazrlanmasna verdi. Ya mhim bir i alnacakt, yahut bir yeni irket kuruluyordu. Belki de, mhim bir firmann umumi vekletini deruhte etmek zereydiler. Celil bey, kendisini arayanlarn yannda kim olursa olsun derhal bildirmesini, emretmiti. smini bildirenlerin hemen hepsi bekleme odasna alnyor, kahveler aylar smarlanyordu. Murat, eskidenberi kendisine ait olmayan ileri merak etmekten bir eit hicap duyard. Bu kalabalk fslty da zerre kadar merak etmemiti. Gelen insanlar kendisince tasnif etmee, bu yoldan ziyaret sebebini kefetmee de lzum grmemiti. 616 Yalnz ister istemez farkedilen bir cihet varsa, o a Hayret beyin memnuniyetsizliiydi. Murat, umumiyetle kalender olan, insanlar -Herhalde kendi vaziyeti dolaysyla- mazur grmee hazr bulunan Hayret beyin memnuniyetsizliine, nihayet, ne mana vereceini dnmee mecbur kalmt ki, ka gndenberi, pek yorgun, pek tereddtle grnen Celil bey, o akam, son ziyaretiyi yolladktan sonra, keyifli zamanlarnda yapt gibi, zile var kuvvetiyle ve aralksz basarak Murat' huzuruna istedi. Ktip nne kadar geldii halde, zil teki odada kyametleri koparmaa devam ediyordu. Celil bey, glmsedii zaman belli belirsiz ehlala-an baba baklaryla Murat'a bakt. Evvel, beni affetmeni rica ederim Murat Reis, dedi, beni peinen affedeceksin! Estafurullah beyefendi! Bir kusurum mu var? Bir kere peinen Dediin gibi olsun! De bakalm! Rica ederim. Peki! Peki! Teekkr ederim. Biz hereyi bilir geinenler, ite byle burnumuzun ucunu grmeyiz!

yi ama birader, ben zprn aklna eseceini nerden kestirecek-tim... Deil mi ya?.. Anlyamadm efendim! Anlarsn da benim gibi mahere kadar yanarsn! Bak olum, biz acele ettik. Para hrs gzmz perdeledi yavrum, (Para hrs gzmz perdeledi) lf gelii bir sz! Demek cibiliyetimiz bozukmu! Pardon! Bunu yalnz kendim iin sylyorum. Bizde de bu domuz bakrlk varm. Ne derler: Kr atn yannda, ya huyundan, ya tynden derler. Kodoluk bize de svam... Cezamzdr ekeceiz... Yeniden mi Ankara'ya gidilecek?.. Tkrmm Ankara'nn temeline... Onu syleyeceim... Nasl syleyeceimi bilemiyorum. Biraz sabrl olsaymz, tosunum, deftere bir de (Kodoluk) yazlma-yacakm... Serbest Frka'dan haberin vardr inallah... 617 Var, evet! Eer bu cenabet Parti bir ay evvel alsayd, sen Ankara'ya gitmezdin.. Murat, bu iin Celil beye, tahmininden ok fazk dokunduunu bir daha anlad. Ziyafet gecesi, muhterem misafirlere syledii son sz, o tiyatro finaline yarar, Bal-zak'vr hakaret bile fkesini giderememiti. Ayn zamanda bizzat kendisine de beraber acyarak: Aldrmayn efendim, dedi, (Olmu iin kts olmaz.) derler. Bunu kodoluk iin demezier ya, neyse... Bana ok dokundu. (ok dokundu) diyorum ama, bu da lf... ok dokunsa byle kar gibi nazlanr mydm? Sonunda olum biz de gzmz kapattk, meydana ktk! Bu dakikadan itibaren Serbest Frka'danz! Allah hayrl etsin! Arkadalar zorladlar. Bizim ittihatlk'ta bir usul var, arkada hatrndan kamazsn: Ulan reziller. Beni siz, ahr vakitte neden astracaksnz? Elinize ne gee-.cek? dedim. Dinletemedim. Sen ne taraftasn? Ben Mustafa Kemal Paa'nn tarafndaym! Celil bey, gzlerini krptrd: Anlamadm! Efendim, dndm. Btn arkadalar yeni partiye taraftar oldular. Benim iimden gelmedi. yi haltettin! imdi n'olacak? Esasta benim bu ie aklm da ermiyor. Ben burada, yazhanenin ileriyle urayorum. Zaten ancak buna gcm yeter... Deil mi? Vallaha benden akllsn! Aferin kopuk! Tu Allah

kahretsin! Bizi kndeden attlar Murat efendi! Hakkn hell et! Birey olacan da zannetmiyorum. Mustafa Kemal Paa mnasip grm... te beni asl kukulandran da buras... Sen onun ne olduunu bilmezsin! Arkadalar yemin, art ettiler. Bu sefer i ciddiymi. Fethi beyi evvelden bilirim. Aaolu'-nu severim. Dierleri de hep Merkez-i Umumi arkadala618 r. Silh yoldalar... Sonunda rahmetli Cavit gibi ayaklarmz yerden kesilirse? dedim. (Kesilmez) dediler. Hasl biz imdi bu iin tam gbeine dtk. Hayret de senin fikrinde. (Karma be adam! Sen hl uslanmadn m!) drye yalvard. Dinletemedi. Komitaclk ruhumuza ilemi. ekimeden duramyoruz. (Herifleri alaa edersek, bize yaptrdklar kodoluun cn de alrz!) dedim. Sana bu mjdeyi vermek iin ardm. Olmad. Haydi, keyfine bak! Bir szn m vard yoksa... Murat, yeni Partinin nizamname projesini kimin nasl hazrlayp eflere emrivaki yaptn anlatt. Celil beyde bir tereddt sezmiti. Bu hikyenin zerinde tesiri olacan umuyordu. Bilkis, avukat hadiseyi ok elenceli ve tehlikesiz buldu. O bizde her zaman yledir yavrum, diye fkr fkr gld, bunca senelik partide sanki Halk Frka'snnki baka eit midir? Mesele Nizamnamede deil, muhalefette... Skmez bilirim. Biz de kazansak sktremeyiz!.. Herif ne demi: ark milletlerinin tarihi siyas cinayetlerin hikyesinden ibarettir. demi. Abdlhamit, Fizan'a gnderirdi. nsanlarn ayaklarna demir balayp denize atttrrm. Biz buna isyan ettik. Samimi idik. Memlekete yle bir hrriyet verecektik ki, sittin sene bitmeyecekti. Daha ilk azda beceremedik. Herif o rezillikleri istibdat-name yapard, biz hrriyetname yaptk! Bana Abdlhamit daha erefli gibi geliyor. -Celil bey artk ktibiyle deil, sanki kendi kendisiyle konuuyordu. Kederlenmith-Iimizde hrszlar eskiden mi varm, yoksa sonradan m bize yamanmlar... imizde pezevenkler eskiden mi varm, yoksa, sonradan m gelmi katmlar... Hepsi de baktm ki ttihat! Merutiyetten evvel olsa, Merkez-i Umumi evvel bunlar temizlerdi. Byle gelmi, byle gider... Peki milletin hep birden yryne ne demeli? Asl buna ayorum. Oda yle yrmese, Celil akln m oynatt. Herkes sanki Serbest Frka'y bekliyormu... Bir aralk akn619 tya kar gidiyorum zannettim. Kime (Merhaba!) diyorsam, Serbest'i! Hayret hibirine karmyor. Sen Halk'-tan ayrlmyorsun! -Yorgun yorgun gld:- Biz de birine girelim bakalm! Bu gidile yazhanemiz hangisi kazansa zarar etmeyecek!.. Ben de seni aza kaydedeyim, demitim. Kalsn, pekl! Murat dnerek yerine dnd. Akl fena halde karmt. Bu olan iin ciddiyet neresindeydi? Mustafa Kemal Paa, bylece neyi elde etmek istiyordu?

O akam, Reina'lara yemee davet edilmiti. Orada olsun, memleketi birdenbire kaplayan politika dedikodularndan kurtulacan zannediyordu. Lkin fena halde yanldn anlad. Reina ile beraber eve gittikleri zaman, hi ummadktan bir dier misafirle -Samoil efendiylekarlatlar. Reina'nn babas Haym efendinin aziz arkadalarndan olduu iin baz yemee davet edilirmi. Aile, pratik Yahudi zeksyle bir yabanc misafir iin yaptklar hazrlkla, ok zengin dostlarn da arlama dnmler. Sofra, orta katta tertemiz, sade deli salonda kurulmutu. Samoil efendi, Murat' grdne memnun oldu. Sen miydin evlt? diye ev sahibinden evvel sze balad, bizim Reina soytars bu sefer iyi bir arkada getirmi. Aferin! -Haym efendiye dnd:- Tanrz, dedi, bizim avukatn ktibi! Murat, ihtiyarlarn ellerini pt. Reina, delikanlnn getirdii iekleri bir vazoya koyup sofrann ortasna brakt. lk kadehlerden hemen sonra, lf politikaya geiverdi. Samoil efendi Murat'a glerek sormutu: Serbest'de misin. Murat efendi? Hayr! Halk'taym! Yahudi sahiden at. Bunu da gizlemedi: Ne alveriin var? Bilmem? Ben Mustafa Kemal Paa'y severim. Halk partisi de onun Partisi... Siz neredesiniz? 620 - Biz Yahudiyiz! (Yaasn) diye barrz kim yaasn diye sorarlarsa Daha belli deil! deriz. Olur, biter! Byle hareket etmek her zaman kazandrr m? Az kaybettirir. Kumara girmeyen cebindeki paray kazanm demektir. Allah bin bir bereket versin! Biraz dnd:- Bu sz, cebinde paras olanlar iin. Cebinde paras olmayan en batak kumara da girer... O sebepten sormutum. O sebepten atm. Anlyorum! Evvel, ben bu ide asla kr dnmyorum. Milletin selmetini dnyorum. Aklm da ermiyor? Ne lzum vard? te gl gibi gidiyordu... Gl gibi giden nedir? ler...

 Millet bu kanaatta deil. Baksana herkes Serbest Frka'ya taraftar. Aklmn ermedii bir nokta da bu! Neye taraftar olduunu bilmeden insan taraftarlk eder mi? Samoil efendi, gzlklerinin zerinden Murat'a, bu sefer, asl hayretiyle, mrnde pek az kulland, pek az insana gsterdii sahici hayretiyle bakt: yle ya, diye belli belirsiz bir istihza ile tasdik etti:- Bilmeden taraftarlk eder mi? Murat, gene, parti nizamnamesinin kimler tarafndan, nasl rptrldn syledi. Samoil efendi, Celil beyin aksine bu ciheti ciddiye ald. Nereden rendiini dikkatle sordu. Ald cevaplar zihninde evirip evirdii anlalyordu. Bir mesele var, diye dnr gibi konutu, diyorlar ki memlekete ecnebi sermayesi lzm! Bu parti, Halk Frkas'nn devletiliine karlk kurulmutur. Kontrpuva olacak iki ecnebi sermayesi burada kendi menfaatini mdafaa eden bir parti bulunduuna gvenerek gelip yerlesin. Halbuki ie byle balamak ciddi saylmaz! Fethi bey nasl raz oldu bilmem? Klah kaparm demitir. Bir de Bavekille aralar iyi deilmi... Daha baka rivayetler de var. Elbette siz de duydunuz! 621 Klah! Pekl! Olur mu bakalm? Bir kere Mustafa Kemal Paa var! Ayr bir kuvvet halinde grnyor. Partili hayatnda ayr kuvvet olmaz. Paa kimden yana?.. Bak neresi bozuk, sana anlataym: Halk Partisi (devletiyim!) diyor. Bu bir iktisad sistemin addr. Baz prensiplere dayanr! Esas u: Devlet, vergi ile elde ettii parann bir ksmn, buna devlete ait gayrmenkulleri de katp tccar, fabrikatr, mteahhitmi gibi i yapacak! Hasl olan temett hazineye alacak! Bu temett miktarn-ca ya vergileri indirip milletin ykn hafifletecek, yahut programn tamamyla tatbik iin yeni tesisler kuracak... Bir nevi sosyalizm. Sosyalizm'in esasn bilir misiniz? Hayr! Zarar yok! te byle... imdi bu partinin efi, bir gece, dier bir parti amaa niyet ediyor!. Bu parti tekinin devletiliine kar liberal gibi. Yani ecnebi sermaye gelecek... Yeni sermaye daha emin, daha geni imknlara kavuacak. yle mi? Evet! Baka memleketlerde byle partiler mevcuttur. Hi de yadrganmaz! nk orada parti amak, bir kiinin bir gece aklna yle gelmesine bal bir i deil. Kanun msaade etmi. Sen de aarsn, ben de aarm! Zaten partiler birisinin msaadesiyle alrsa, gene onun arzusuyla da kapanr. Bu art yoksa, o zatn msaadesi diye bir ey de olmamak lzm gelir. Mustafa Kemal Paa ite bunu dnerek, kendisine icabnda karacak, parti amasna, yahut kapamasna mdahale edecek kimseyi brakmad ya... Doru! Hem de iyi yapt!

 Tabi. Aklnda evrilecek iler olan adam byle davranr. Bu hal Mustafa Kemal Paa iin gayet doru olunca, Fethi bey iin neden doru olmayacak? yi ama, her memlekette partilerin zerinde bir Cumhur Reisi var! Hatta ngiltere'de Kral olduu halde partiler programlarn tatbikte serbestmiler. Tabi ekseriyeti kazanrsa... yledir. u halde, bizim Reisicumhur da partile622 rin zerine kyor. Milleti reyde serbest brakyor! Kimf isterlerse sesinler i bana getirsinler, diyor? diyeceiz! yleyse neden herkes diledii partiyi ap diledii partiye rey vermekte serbest brakmyor da, (lle bir tek Parti daha alacak! Ad Serbest Frka olacak! Esasl bir program da bulunmayacak! Bana u u arkadalar geecek!) diyor? Sahi! Murat, demindenberi kanaatlarndan hibirey deitirmeyecei iin lzumsuz sayd mevzua, kendisine Er-turul Hikmet'i zaptedecek fikirler vermee baladn grerek birdenbire alka duydu. Sahi! diye tekrarlad. Bunu yle yapsa gene makl grlrd. Deseydi ki: Ey millet! Halk Partisi'nin programn biliyorsunuz! Ka senedir biz bunu tatbik ediyoruz. Kanaatmca iyi netice alamadk. Ben parti efi sfatyla hata etmiim. Memlekete fayda getirecek program. Serbest Frka'nn programdr. Ona iltihak ediyorum! Beni seven arkamdan gelsin! deil mi? Tabi! Ne gzel! Ama vaziyet yle olmad. Nasl oldu? Bir misalle anlatmaa alacam! Mustafa Kemal Paa bir sahici ipek sanayiinin sahibidir. Bu sanayiin iptidai maddesini kendi vastalaryla elde ediyor. Kendisine ait fabrikalarda iliyor, kendi inhisarnda bulunan bir pazarda da satyor. Gnlerden bir gn, bu sanayiin biricik sahibi, ayn pazar iin, bir sun'i ipek sanayii kurulmasna kendi arzusuyla muvafakat ederse, bundan ne mana kar? Efendim? Durunuz! yle ya.. Bundan bir tek man kar! Yeni kurulan sanayi de kendi maldr. Onun kr da kendisine gelecektir. Yahut, artk pazarn yegne hakimi deildir. Eski hkm kalmamtr. Byle birey mevcut olmadna gre ilk ihtimal doru! lk ihtimal doru olunca eski dzen zerre kadar deimemi demektir. Yalnz bir mhim nokta var: Bu yeni vaziyet, eski dzenin nedense, iyi ilemediine, milleti bir yenilik oluyor fikriyle ey etmee... -Samoif 623 efendi, burada sylenmesi lzm gelen kelimeyi, yahudi ihtiyatyla durduttu. Glmsedi:- Oyalamaa lzum grldne dellettir. Yoksa, bahsettiimiz zat, bizzat kurduu ve iyi ilediine kani olduu bir kr mevzuunun karsna durup dururken bir rakip karacak kadar... ey... deildir... Dncesiz... Mevzuu bu kadar plak bir hale getirmeyi doru bulmam olacak ki, ustalkla deitirdi:- Mamafi,

yeni parti benim daha ok iime geliyor, diye gld, malm ya devletilik ahsi sermayeye kardr.. Murat'a bir an bakt:- Siz de Halk Partisi'ni tutmakla, iyi ediyorsunuz! O da hi deilse ve programyla sizinle beraber... Bunu uurla yapmadnz gryorum. Bizde uur bazan arkadan gelir... Zarar yok... Murat, sratle bir baka mesele dnyordu. Evvel pek sade gelen sz son cmleyle gene etrefil bir hal almt. Fakir-fkara Serbest Frka'ya krkrne taraftarlk ediyordu. Milyoner bir adam olan Samoil efendi de imdi, ayn frkay daha ok menfaatine uygun bulduunu sylemiti. Bu suretle de Kadri Ekrem'in (Msait art) bahsnda zengin-fakir diye ikiye ayrarak yapt millet tarifi yalana kyordu. Buna sevinmee vakit bulmadan da son cmle ii gene kartrmt. Murat dorudan doruya ka gndr kendisini megul eden meseleye girdi: Bir parti, yahut hkmet ayn zamanda hem zenginin hem de fakirin hakkn mdafaa edebilir mi? diye sordu. Samoil efendi, artk konumamaa, konuacaksa da, elenceli eylerden bahsetmee karar vermiti. Lkin sualin rlplakl houna gitti. Tamam, be kuzum? diye gld, gzel bir mevzu! Siz ne kanaattasnz? Ben iyi bir hkmetin, inklp bir partinin milleti ikiye blmeyeceini, zenginle fakirin menfaatini ayn zamanda koruyabileceini iddia ediyorum!. Aksini syleyen kim? Bizim bir arkada var. Bir de deil... Birka ta624 neler. Hep mnakaa ederiz. Ben onlar ikna edemiyorum. Onlar da benim aklm yatramyorlar!. yi ama, olum! Ben zengin bir adamm! Bu hususu bilmi dahi olsam, sana doruyu syleyeceimi ner-den kestirdin? Neden dorusunu sylemeyecekmisiniz? Murat bunu o kadar tabii sormutu ki, Samoii efendi uzun uzun gld. Peki! dedi, insanlar yere vurmann en iyi usul budur: Onlara itimat etmek... Maalesef delikanl, arkadalarnz hakldrlar. Bu iin sahici aresi henz kefedilmedi. Yani! ki tarafn menfaati ayn zamanda kanunlarla emniyet altna alnamaz m? Hayr! te Halk Partisi. Mustafa Kemal Paa, senelerdir pekl yapyor... Bu nedir? Yapyor! talya'da Musolini de yapyor. (Yapyoruz!) diyorlar. Bu yle bir i ki, ancak yaplabildii mddete yaplyor gibi grnr. Sonra birdenbire bakarsnz... Hi birey yaplmam. akalayorsunuz!

 Keski... Gene bir misl vereyim: Mesel bizim Haym efendi, Pehlivan... Siz de Pehlivansnz! Lkin Ha-ym efendi, yz kiloluk bir pehlivan siz ancak elli kilo geliyorsunuz. Vaziyet bir kere nedense byle olmu... Biz imdi mevcut vaziyeti gzden geireceiz. Sebeplerini brakalm. Siz iki Pehlivan gre ederken hayatnz kazanmaa mecbursunuz! Haym efendi bir gn ortaya beni getiriyor. Size diyor ki: te Samoil dost bir adam! Bize Allah iin hakemlik edecek. Panayra gideceiz! Greeceiz! Er meydannda hiylesiz, hud'asz bouacaz! Beni yenersen toplanacak parsann yzde doksann sen alacaksn! Ben seni yenersem, o zaman tabi yzde doksan bana decek! Haydi! Byle ey olmaz. Kabul eder miyim? O yzden ona da muhtasn. Baka kazancn yok. ster istemez kabul edeceksin! imdi bu vaziyet kar625 F. : 40 snda senin bir kerre bile yzde doksan hisse almana imkn var m? Tabi hayr! Bunu aranzda hakem olan bana anlatmaa alyorsun! Diyorsun ki: Semoil efendi! Bu vaziyet dorudan doruya benim mklde bulunmamdan hayaszca istifade etmektir. Ben elli kiloyum! Haym efendiyi mrmn sonuna kadar bir kere bile yenemem! Kald ki, o yzde doksan ald iin benden daha iyi besleniyor. Buna bir care bul! Elbette! Hkmetin vazifesi de buna care bulmaktr! yi ama, beni Haym efendi arm. Kendi zararna almaa balarsam defeder! Edemez! Ne haddine! Mustafa Kemal Paa'y hangi tccar defedebilir? Bakalm! Haym efendi, beni defetmee kalkt. Ben de hakarar bir adam olduum iin kulak asmadm. lle, bu muvazenesiz vaziyette zayfn - fakirin hakkn arayacam! dedim. Tamam! Tamam ya... O zaman da Haym gre etmez? Eskidenberi yzde doksanlar ald iin biriktirdii paras var. Akll da... Yani bizim ona muhta olduumuzu biliyor. Gremiyor. Sen zaten gn gnne yiyordun. O gn gre olmad. Akama asn. Bu sefer ne diyeceksin? Haydi beni gretir! diyeceksin. Kald ki benim ge-Cimim de sizin greten kyordu. Gre olmasa, hakeme ihtiya olmaz... kimiz de mkle dtk! N'olacak. Haym efendiyi gree mecbur edeceiz! Haym efendiyi gree mecbur ettiimiz dakikada, ben btaraflktan kyorum. Derhal sizden taraf oluyorum! Haym efendi, (beni soyuyorlar, bana ikence ediyorlar. Hayat hakk, hrriyet vermiyorlar!)

diye banyor. Hakldr. Son care bir baka Haym efendi bulalm! Evet! Btn dnyadaki yz kiloluk Haym efendiler, ayn oyunu yaparak geinmektedirler. Oradaki yzde dok626 san brakp burada yzde elliye neden raz olacaklarm! Bir de u ciheti syliyelim: Evvelki usulde... Yani sizin gre ettiiniz sralarda. Haym efendi yzde doksan alp size yzde on verirken ben mesel yol paras namyia Haym efendiden yzde doksanndan da be lira, sizin yzde onunuzdan da be lira alyordum. Haym efendiler az, Murat efendiler cok olduklarndan bu be liralarn yeknu sizin verdiklerinizle kabaryordu. Ben imdi bu tatl dzeni bozar da, sizin hakknz arayacam diye ii tatil eder miyim? Zaten byle bir yol tutmam ihtimali olsa Haym efendi beni hakem tutar m? Murat, sorduu sualle Erturul Hikmet'i asl gvendii yerde yakalayp haklayacan sanmt. ok zld: Misale gre doru gibi, dedi, lkin hamdolsun bir millet iki tane panayr greisinden ibaret deil... Beni kimse yz kiloluk bir adamla gre edip onun verdii sadakayla iktifaya mecbur brakmyor. ime gelmez gidiyorum! Tabi... inize gelmezse... sizlie gidiyorsunuz... Yan asl msavata... ki sefalettir. Hosunuz Murat efendi, ictima-zarur i gcnn pazarda ne ettiini, bunu Kimin, neye gre hesapladn, yani (Okka nereye gitsek drtyz dirhem!) Sznn ne manya geldiini tabi bilmiyorsunuz! Hayr! te size bir kocaman teekkr daha... -Sonra sofrann zerine biraz eildi. Meydan okur gibi:- Bu da benim kumarm, dedi, bana her zaman neyecan verrr. Anlamadm! Zarar yok. Madem ki aryorsunuz, birgn muhakkak bulacaksnz! O gn size bir nc teekkr borluyum! Murat yzne y'e akn bakyordu ki az kalsn: Size birka kitap getireceim! diyecekti. Hakikaten korkarak dilerini skt. Tella kadehini ald: elim! diye gld, samalyoruz! Baksanza Re-cina kzm nerdeyse uyuyacak... Haydi gramofona baknz. Genler biraz dans etsinler! 627 Murat, bu szde, asl mhim meseleyi rtbas etmek isteyen bir kurnazlk sezdi. Herif ikidir, cahilliini yzne vuruyordu. Hem de hangi mevzuda?.. En ok emin okJu-u, emin olmaktan asla yorulmayaca bir bahiste:

Deminki meydan okumaa karlk verir gibi, kadehini kaldrd: Mustafa Kemal Paann erefine! dedi. Samoil efendi: Madem ki srar ediyorsunuz! Pekl! diyerek kadehi sonuna kadar iti. Davette Samoil efendinin de bulunmas Reina'y'o kurduklar pln altst etmiti. Murat mecburen ihtiyar zenginle beraber tramvay caddesine kadar yryecekti. Bereket versin bir aralk kz: Ben seni beklerim! Islk al! diyebilmiti. Murat, Samoil efendiden yokuun bandan ayrld. Geri dnd. Valansiya fokstrotundan daha iki nefes fle-memiti ki kap yavaa ald. Yattlar m? diye sordu. Aldrma! Annem biliyor! Haydi al beni! Murat, gze! yzn kucaklad. Merdivene balamadan bir kere pt: Sabahleyin uykuda kalmak yok! dedi. Annem biliyor, dedim ya... Sen mi syledin? Hayr! Tamara ablamla beraber olduumuz gece grm.. Ben utanrm.. Haberim olsa... Gelmezdim! Ayp! Babamla beraber yaptklarndan baka birey yapmyoruz? Haydi abuk kalm! Koarak.. Serbest Frka ii ciddiletike Murat, sanki kendisi yeniliyormu gibi sinirleniyordu. Millet, amelesi, esnaf, mnevverleri, hatta talebeleriyle, daha birka hafta evveline kadar ad bile oktan unutulmu olan Fethi beyin arkasna dmt. 628 Yazhaneye, artk her zmreden partililer geliyor trl dertlerini Celil beye dkyorlard. Murat, her frsatta bunlarla konumutu. lerinde birisi bile olup bitenlerden haberdar deildi. enmeden, bkmadan Parti programnn deli Nizam tarafndan nasl hazrlandn, bu iin hangi sebeplerden dipsiz olduunu anlatmaa alyor, baka baka kelimelerle u cevab alyordu: Aldrmaaaa... Alt stnden belki iyi kar! Bu sz, usanma, halden memnun olmama, deiiklik isteme almetiydi. Korkun taraf, istenilen deiikliin ekli ortada yoktu. imdilik (Mustafa Kemal) ad pek ileri srlmyor, hi kimse ona kar olduunu sylemee cesaret edemiyordu. Halbuki, en aptallar bile bu ayaa kalkn dorudan doruya onun ahsn kastettiini

anlard. Cumhu-riyet'tenberi olup bitenlerden memnun kalmam kim varsa cmlesi muhalefette birleivermilerdi. Arada Fes geri gelecekmi! Tekkeler alacak, tabi!, Canm Arap harfleri! Az kalsn cmlemiz kapkara cahil olayaz-dk!, Nedir bu kadnlarn ak sakl? Daireleri karlar tutmu, erkekler isiz dolayor! szleri de dolayordu. Murat, kurtulutan beri 8-9 sene ancak getiini hesaplad zaman adeta korkuya kapld. Bu kadarck bir mddet iinde, bu millet, Mustafa Kemal'i, btn inklplaryla beraber nasl, neden inkra kalkyordu? Hele bu sabah, artk korkmaa da, sinirlenmee de frsat bulamam, armt. eri birdenbire bir sr klksz, kyafetsiz, tralar bir parmak uzam, ter kokan, gzleri fkeyle kararm herif girdi. Parti merkezinden Celil beye yollamlar. Siz nesiniz? Kasmpaa odun iskelesinde hamalz bey! Ne istiyorsunuz? Bizi iten kardlar. Kim kard. 629 Hkmet! Neden? Serbest Frka'danz da!.. Ne yaptnz? Frka'ya kaydolduk! Daha m iyi? Celil beyin kendilerinden olmas, Murat' da yle far-zettiriyordu. Kapya korkarak bakp akldaneleri olan -Tepesini usturayla kaztp kenariarnda ereve sa brakm- karayaz Krt: yi olmaz m? dedi. Yere batsn namertler! yi olduuna iyioe kanaat getirdiniz mi? Bunlardan beteri olmaz! Din yok, iman yok bey... Merhamet yok!.. Gvur bunlardan iyi...

 Demek Serbest Frka kazanrsa... Yaayacak myz? Biz fkarayz bey!.. Biz, bizi semerden kurtarmayacaklarn biliriz. Senin gibi efendilerin masasnda gzmz yok... Lkin (Halk)tan ok ektik. Biraz da bu hkmetsin! Grelim bir... Deisin yahu! Bu da Allah'n emri deil ya... O paa olmasn da biraz da bu Paa olsun. Celil bey, bir haftann iinde belli belirsiz zayflamt. Gene tella ieri girdi. Kalabal grnce, duraklad: Hayrola! diye sordu. Oturanlar zplayp kalktlar. (Hazrol) vaziyetine getiler. Akldane meseleyi anlatt. Merkezden buraya gndermiler: Bizi alacakmssn da Vilyete gtrecekmisin! Vali bizi tekrardan ie koyarm! Merkezden byle mi sylediler? Evet! Kendileri neden gtrmyorlar? Onlar da gtryor. Biz elli kiiden fazlayz. Sana ondrt kii geldik... Celil bey Murat'a, aresizlikle bakt: Ben ardm yahu! diye fkelendi. Bu nasl Par630 t Hasmn Valisi bize rahmet mi okur? -Fazla sylemi gibi sustu:- Hele gidelim! Peki! dedi. Dnd zaman bsbtn fkelenmiti. Karagz oynuyoruz tesi yok, dedi, herifleri tekrardan ie aldlar. Peki neden karyorlar? Deli Celil be lira otomobil paras versin diye mi? Otomobille mi gtrdnz? Manga koluyla gtrecek deilim ya.. Serde ittihatlk var. Bir de Babali'yi tekrardan basmaa gelmi mi desinler. Ne belya attk bilmem ki... Beni arayan... Parti merkezinden sordular. Uramanz rica ettiler. Hoppala! Tamam! Biz bu yazhaneyi kapatsak gerektir. Mahkemelere de yzm kalmad. -Sesini alaltti:-Bereket hepsi Serbest'e taraftar. Gizli din tayoruz. Yoksa hi byle talik ederler miydi? Davalar tekmil kaybederdik maazallah... Celil bey gidince, oktanberi grnmeyen Hamdi bey geldi. Murat onu grr grmez evvel telland, sonra sevindi. Telalanmasnn sebebi: Btn tandklar ve

sevdikleri gibi Hamdi beyin de Serbest Frka taraftar olma-sndand. Buna karlk kendisinin Halk Partisini tutmasnn makl bahanesini , drt gndenberi nihayet bulmutu. Babam Kuvay Milliyeciydi! Kuvayi milliyeci olarak kann dkt. Ben babamn bu en erefli iini n'olursa olsun takibe mecburum! diyordu. Her ne kadar Erturul Hikmet olacak lf ebesi, buna da cevap bulmu: Rahmetli Mahir amcam! lerin bu hal almasna raz myd bakalm? Bir de lm adamlara iftira etme muvafk! demiti ama Murat'n yrei eskisinden daha feraht. Hamdi bey elini uzatt: Bu senin patronla geinemiyoruz Murat bey, dedi, galiba seninle de artk geinemeyeceiz! Neden? Zannetmem! Neden olur mu? Buras Serbest Frka oca olmu. Bizse Halk Partisindeniz! Murat evvel anlayamad, sonra inanmad: 631 Halk Partisi'nden mi? Sahi mi? Elbette! Murat, mitsiz mitsiz bakt. Biraz phelendi. Ve nihayet Hamdi beyin ciddi sylediini anlayarak sevinle davrand: Sahi mi? Halk Partisi'nden misiniz? Hay Allah raz olsun! Ne var? Ben de Halk Partisi'ndenim. Yahu! Bir sevindim ki... armak sras Hamdi beye gelmiti. O da karsndakinin alay edip etmediini aratrd. Halk Partisi'nden yana olmak bugnlerde o kadar inanlmaz bir haldi. Peki Patron? Patrondan bana ne? Patronluk baka bu i baka... Oras da doru ya... -Gld:- yleyse Erturul beye ekiirsiniz! Hi sorma! Herkes onunla beraber. Canm sklyor. Aldrma! -Sesini alaltti:- Bu bir oyun! Yaknda greceksin. Biz kazanacaz! Kurulmu bir dzen kurulmu dzendir. Dorusu ben de evvel (Ne biim i!) dedim. Sonra bizim merkez memuru arm. yi adamdr. Grtk. Meseleyi at. (Sakn haa!..) dedi. Benim siyasete aklm zaten ermez! O gelmi, bu gitmi. Sonra mahallede ileri gelen klhanbeylerini topladk. imdi intihabatta hepimizin vazifesi var... Sen hi merak etme... Evelallah, haklarndan geliriz.

 Merak etmiyorum... Lkin insan kzyor. Kzmaz m? Birey bilseler canm yanmaz! Hepsi de benden beter!.. Dn parti reisi arm, konutuk. Mahallenin ahvalini sordu. (Kendinize gveniyor musunuz? dedi. (Sayende gveniyoruz! Reyle olursa reyle, zorla olursa zorla...) dedim. Gld. Masraf iin bir miktar para verdi. Kazanrsak ellier lira var. ehzadeba-'nda naslsnz? 632 Bilmem. Ben yatmaa gidiyorum. Sabahleyin de buraya geliyorum. Oras da iyidir. akr Mehmet, Krt Recep, kr falan hazrlar... Hele bizim mahalleyi grsen, ne kadar yrekli delikanl varsa kahvede toplanyoruz. Ser-b&st'iler domuz gibi bakyorlar. Houma gidiyor bir taraftan da... Vakit geiyor. Herifler de bo oturmuyorlar. Nafi bey arm gittim. (Hamdi bey, olum dedi, biz senden eminiz. Lkin arkadalar Halk' olduunu syledi- ler. Ben inanmadm!) dedi. (nan efendi baba, dedim, ben Mustafa Kemal Paa'dan ayrlamam!) dedim. (Biz de Mustafa Kemal Paa'yla beraberiz!) demez mi? Kr d deta... Mustafa Kemal Paa hakknda parti reisi ne syledi? Ne syleyecek? Mustafa Kemal Paa, Halk Partisinin 1 numaral zas... dedim ya... Bu bir oyun... Hayret bey (Ben ikisinde de yokum) diyor, doru mu? Evet! O karmyor! Bilirim. Zaten karmaz. Sormama sebep: Btn ocuklar bizden taraf. Onu da Halk yaptlar m? diye... Bu akam kahvede bulualm da Erturul Hikmet beyi kzdralm... yi olur! Hi korkma, iddiaya gir... Belediye intihabatnt mutlaka biz kazanacaz. Ben yerinden haber aldm. Erturul beyin bir raksn ielim. Fena fikir deil... Nasl iler? Altn ya artk! Altm. kisi de senden memnunlar. Ka kere teekkr ettiler. Eksik olmayn! yiliinizi hi unutmayacam! Ne iyilii. Vallaha darlrm... -Aklna birey gelmi gibi duraklad:- Hani senin bir Ali vard. u gzef olan!.. Rica ederim... Yok canm namuslu diyordun... Galata kpr-

633 s'nden betermi. Hayret beye kadar dtkten sonra , artk gerisini hesapla! Geen gn bir yerde rastladm. Konutuk. Seni burada grnoe neye uradn arm, Bir aralk Murat aabeyimin boynuna sarlmak aklma geldi. Dver diye korktum! dedi. Sakn haaa... Vallaha dverdi! dedim. yi demi miyim? Murat: O da m Halk Partisi'nden... O da m bizden? diyecekti. Somurtarak sustu. Peki! Babas Mahir efendi ( ile btn bu adamlarn, Hamdi beylerin, mahalle kopuklarnn uzaktan yakndan ne mnasebeti olabilirdi? Mustafa Kemal Paa, kala kala bunlara m kalmt? Byk bir tel iinde, Hamdi beyin sylediklerini anlamaa alyordu. Yarn gazetesini talayacaklarm da, parti reisi msaade etmemi. Arif Oru'un maiyetinde de be-alt tane klhanbeyi bulunuyormu. Herif muhalefetten kazand paralar barlarda, kerhanede su gibi sarfediyormu. Halbuki, eek, diyordu. Bu sel her zaman byle akmaz! Otuzbin satyorsun! Gnde en az braksa yedi-yz, sekizyz lira brakr... Bir, iki apartman demek... Sonunda lzm olacak! Bir baka mnasebetsizlik daha vuku bulmutu. Burhan Cahit denilen rezil, Halk Partisi'ne ait Karagz gazetesini kartyormu. Serbest Frka zuhur edince ne yapsa iyi: O aramba Karagz' karmam. Yerine (Kr-olu) isminde bir baka gazete karm. Karagz'n bayi listesi elinde ya... Onlara yolluyor. Birer de mektup. Bundan sonra (Karagz) yerine (Krolu) baslacak diyerek... imdi Karagz' karmak iin muharrir aryorlar. Duyduuma gre Ankara'dan Aka Gndz gelecekmi... Murat'n keyfi kamt. Hamdi beye belli etmemek iin akla karay seti. Adliye dn tramvayda gene etrafa kulak veriyordu. Bu suretle efkr umumiyenin temayln gn g634 nne, hatta saati saatna rendiine kaniydi. Peki, millet ne kazanacak? Hep put kavgas! Millet mi? Becerebilirse ok ey kazanr! Ne, mesel? Birader, dman yekpareyken mi daha kolay yenilir, paralanmken mi? Benee, imdi ikiye ayrldlar. lerde, drde, bee, yze ayrlrlar. arpr, ekiir ypranrlar. Aralkta belki boynumuzdan bu boyunduruu -karrrz.

 Baba cennetliksin! demi. Olum hi umamyorum! demi. O hesap, hi umamyorum. N'apacaksn? te baka are yok!.. Ayakta duran iki delikanldan birisi, tramvaya yeni binen bir gen kadn gstererek gld: Nah bu da sizden? Neye bizden oluyormu? Canm neyesi var m? Serbest Frka'dan olmasa gsn memelerine kadar aar m? Demek sen ona m aldandn? Hay aklna aaym. Tam sizden... Halk Partisi'nden... Sebep! Yrei yanyor. Yakasn ekip yrtm... Eyvah! Bir hal oluyorum, diyerek... YaktramadnL yle bir yaktrdm ki... Sonra baksana az da. trnaklar da kan iinde... Milletin derisini yzm, cierini yemi... Halk Partisi, tamam! Sus yahu? Yava syle! Sen de bu ii iyioe ciddiye aldn! Murat'n can sknts bsbtn artt. Siyas dedikodunun, parti mcadelesinin ne bell ey olduunu yeni yeni anlyordu. drt gndr her sabah niyet ettii halde. Aliye hanmefendilere gidememiti. Reina'dan kurtulursa kahveye kouyor, lzumsuz, neticesiz, karmakark bir mnakaayla gece yarsn edip hastalanm gibi yataa dyordu. Kendisine bile henz itiraf edemedii bir kanaata doru gitmekteydi. Erturu! Hikmet de, kendisi de, hi635 bir esasl netice elde edemiyorlard. nk ikisinin bulunduu yerde de ciddiyet yoktu. Ciddiyetle hibir alkas grnmeyen bir meselenin nasl olup byle ayn zamanda bir millet hayatnn istikbalini, bekasn, hatta her eyini tayin edecek mertebede ehemmiyet kesbettii-ni bir trl anlayamyordu. (nsan muharebede akadan ir!) diye bir sz okumutu. (Muharebe) ve (lm) bile, ok defa (aka) haline geliyorsa, (Ciddi) denilen ne idi? Bir aralk brahim Rza'ya hak verdi. En iyisi, kendine bir megale bulup dnyadan, elini, eteini ekmek! diye dnd. Zaten eski adamlar ne demiler? Ayan scak tut... Falan, filn!... Erturul Hikmet, bunu da, hatrladka beendii fakat yzne kar pek de kabul etmee yanamad bir cevap bulmutu:- Ah onlar da seni braksalar. iir yazmaya oturursun! Harbe davet ederler. Brakmazlar ki... Hann kaps nnde uzun boyu, kederli, usanm yzyle Necip'i grnce ard:

 Hayrola dedi. Senin bizim sokakta ne iin var? Ne iim varm?.. Yahu sabahtanberi bam dnd. Bir mddet avukatnzn adn hatrlamaa altm. Bana kalsa hatrlayamam! Zorladlar. Kim? Zorladlar. Bu sefer de telefon rehberinde adresini aradk. Telefon ettik. Cevap kmad. Bu sefer de beni yolladlar. Yarm saattir bekliyorum. Kim canm? Fatma hanm! Nerede kendisi? Muhallebicide oturuyor? Ne var? Birey mi olmu? Bilmiyorum. Bana sylerler mi? Biz deli glltti-cisiyiz! Haydi yr! Bir dakika... Siz buraya gelseniz... Gelmiyor. Ben de syledim. Utanyormu. Sizi mutlaka grmeliymi... Bireyler efendim? 636 yleyse, sen haydi git... Yalnz kalmas icap etmez! Ben imdi iimi bitirir derhal gelirim. Ge kalma! Benim canm sklyor. Kalmam... Dursana! Nereye? Hangi mahallebici olduunu sylemedin! Poaacnn bitiiinde... Allasen bekletme... Ben lf bulamyorum. Benimle alay ediyorlar. Sana ayorum! O lkrdlar bir yerden mi ezberliyorsun? Tabi! (Adb- Muaeret) kitabndan... Bilmem ki bir tane de ben mi alsam! Bsbtn m arrm! Murat arkadann arkasndan sempatiyle bakt. Fatma'nn kendisini byle uzun uzadya bekleyerek neye aradn merak etmei aklna getirmeden, bu ie memnun olmutu. Kac gndr kalkp gidemeyiinin sebebi imdi aka anlalyordu. Taksim Bahesindeki tesadften sonra Aliye hanmn teyzesini grmee utanmt. Yukar kt. Celil beyden izin istedi.

Adamcaz, iyice bunalm bir tavrla : sabet, isabet, dedi, kapayalm da gidelim... Deli olacam... -Bu szne kendisi de gld:- sanki deiliz de... Mamafi, bu akam martaval dinlemee de, martaval sylemee de takatim yok... Haydi abuk savualm: Murat, (Martaval) dan ziyade, Recina'ya taklmaktan korkuyordu. Bu sz ikiletmedi. Fatma her zamanki gibi pek k ve pek ciddiydi. Bu ciddiyette Murat daima bir para gurur sezer, beenirdi. Nitekim hi beklememi gibi: Boniur! diye elini uzatmt. Ge mi kaldm? Ne vard? Bonjur! Hi! Sizi gtrmee geldim. Baka are bulamadk. Annem grmek istedi. Hay hay! Bastne... Ben de ka gndr gelmek istiyordum. 637 yle mi? Msaade ederseniz Necip beyi gnderelim! Nerdeyse can skntsndan lecek! Necip (Estafurullah) mnasna bireyler mnldan-d. Yz mkle dt zamanki sevimli halini almt. Evet, gitmeliyim, diye kalkt. Muall'ya, Sheyl'ya selm ederim. Mersi! epey yoruldunuz! Murat bey de selm eder mi? Tabi... Hrmetlerimi sylersin! Sheyl hanmn valdelerinin ellerini perim. Bir taraftan da Necip'le beraber neden kalkmadklarn dnyordu. Birer dondurma yiyelim mi? diye sordu. Peki! Dinlenirsiniz! Pek yorgun grnyorsunuz! Ben mi? Neden? Bilir miyim? Annem, sonra piman oldu. (Acaba kabalk m ettik?) diye zld. Anlayamadm O gece masanza oturmadmz iin... Bize gcenmediniz ya... Hayr! -Bir an dnd:- Sesinizi birdenbire duyunca bo bulundum. Sonra... Yannzda erkek olduunu da ilk bakta anlayamadm. -Gzlerini indirdi:- ok gzel bir zabit!

Sanki pek mhimmi gibi nefesini keserek cevap bekledi. Fatma her zamanki kibirli sesiyle: Bu sizin fikriniz mi? Yoksa o geceki ahbaplarnzn fikri mi? diye sordu. Murat, ban sratle kaldrd. Hayretle bakt: Hangisi? -Kendisini ayn sratle toplad. Zabitin gzellii sz m? Benim fikrim! yi yleyse... Ben arkadalarnzn zannettim de... Hayr! Benim arkadalarm, ben yanlarndayken baka erkeklerle bu kadar megul olamazlar. Neden? Yasaktr. Ben sizin her zaman tuhaf bulduunuz adamm! yleyse... Sizin de gzel bulduunuz zabit anne638 min pokerci ahbaplarindandir. O sizi benim gibi tuhaf bulmad. Herhalde arkadalarnz tanyor olmal. Bize bunu aka sylemedi ama... -dedi ki:- Ben bu Murat beyi neden tanmyorum? dedi. Ben bu sz arkadalarnza baknca sizi mutlaka tanmas lazmm mnasna aldm. -Gld:- Mamafi o gece halinize gpta edenler oktu. Erkekler bunu hi de saklamadlar. Yanmzdaki masada oturanlar hep sizden bahsettiler. Onlar tanyorlar mym? Onlar arkadalarnz da tanmyorlard. Birisi : Bu gece, dnyann en mesut erkei u nefti elbiseli delikanldr, dedi. Bir mddet sonra Mustafa Kemal grmesin! diye mnsz grnen bir lf ortaya att. Arkadalar sordular: Baksanza dedi, nefti elbiseli delikanl iki tane dnya gzelinin ikisini birden seviyor. Deminden beri dikkat ettim. Muamelesinde zerre kadar fark yok! Onlar da bundan memnun! yleyse bu hal dpedz (Ta-addd- zevcat) oluyor ki... Mustafa Kemal raz gelmez! Dierleri gldler. Artk Serbest Frka var. Kabildir, dediler. ok iyi grmler. Birisi ablamd. Birisi yazhane; arkadam... kisi de benden bir baka muamele bekliyorlard. Ablanz m? Rahmetli Canseza teyzenin kz olduunu bilmiyordum. Hem yle bir kz ki kendi yanda; var. Murat, gld. Evet, dedi, rahmetli Canseza hanm byle bir kz olduunu bilemezdi. nk Tamara ablam Rusya'da domutur. Memlekete geleli on sene oluyor. Bir Rus ablay Aye'ye pek zor anlatabileceksiniz. Aye'yi hatrladnz m? Doktor Ltfi beyin kzn... Evet!

 Matmazel Safo'yu beendii, mdafaanz da kabul ettii halde, hl yadrgadn zannederim... Matmazel Safo nasldrlar? Sahi! Haberiniz yok! ld... Biliyor musunuz? 639 / li! Fatma gzlerini krptrd. nanmayacak gibi oldu. Sonra : Sahi mi? ok zldm, dedi, neden? Hi de hasta grnmyordu. Birdenbire... Tifodan... Kurtaramadlar... Vah vah! Ben de bizi tamamyla baka sebeplerden ihmal ettiniz diye darlmtm. Banz sa olsun Murat aabey!.. -Elini Murat'n eli zerine koydu:- ok zldnz m? ok! Deerdi... -Bireyi hatrlayarak yzne bir tuhaf bakt:- O gece... Pek kederli grnmediniz yani ben bir-eyden phelenmedim. Ne bileyim? Bazs buna (Kat yreklilik) der. Bazs (Kuvvet almeti) sayar. Ben (Asl zaaf budur,) diyorum. Tamara abla ile matmazel Reina, felketi duyup toeni teselliye komulard. Onlar da kederlendirmemek iin cehdetmitim. Demek becerebilmi miyim? ok gzel becerdiniz! Hatta bir aralk, annem: Peki bize getirdii kk esmeri n'apm? diye sordu. Gzel dediiniz zabit de: Bunlarn arasna hibir esmer yaramazd diye cevap verdi. Murat, esmer bir kz olan Fatma'nn yzne dimdik bakt. Sahi! Byle mi syledi? Aynen! Evet! Halbuki ben, Safo'yu bilmem ama, sizi o gece arkadalarmn arasnda pek yarar bulmutum. Teekkr ederim. Herkesin kanaati bir olmuyor ki... Bahusus... imdi baka parti de var. Rica ederim... Bir de sizinle parti meselesi amayalm! Kabii mi? Mesel, imdi bonjurdan evvel bir sual var? Hangi partidensiniz? diyorlar. yleyse ilk ve son defa bitirelim: Ben Halk Par-tisi'ndenim! Ciddi mi sylyorsunuzl yleyse siz ikincisiniz! Ne ikincisi...

640 Halk Partisinden olduunu syleyen ikinci insan... Btn millet ya (Serbest) diyor, yahut (Benim alkam yok!) Birincisi kim? Terbiyesiz zabit mi? Hemen kzmayn canm! Terbiyesiz deil, haki-katperest... Birincisi bizim Aye. O Mustafa Kemal Pa-a'ya tapar!.. Hakldr. Ben de taparm! Siz Fatma? Kimseye hamdolsun tapmyorum. Partiden bahsettim. Hi aklm ermiyor, erdirmee de almyorum. Tantm tanal Necip'le mutabk kaldmz biricik fikir bu... Demin konuurken byle olduunu anladm da atm. Gidelim mi? Bir yere telefon etmek isterseniz ben beklerim. Hayr! Nereden aklnza geldi? Yemekte bizde olacaksnz da... Bir artm var. Annenizden izin alp Taksim bahesine bu sefer beraber gideceiz! O gece erkeklerin haset ettikleri delikanly bir misli daha kskanlr hale getirmek iin... Olur mu? Bunu sylediine derhal piman oldu. Fatma glmseyerek bakt. Mersi! dedi, baka bir geceye kalsn! Bana kar her zaman byle efkatliydin Murat aabey! kinci defa sylenen (Aabey) sz Murat' bir kat daha mahcup etti Rezil bir zanpara olup ktk! diye dnd, ahlksz olduk! Hayallah! Fatma (Tramvay'la gidelim!) diye srar ettii halde. Murat bir otomobil evirdi. Kazancna gre ok para sar-fetmee, ie balar balamaz iyi giden talii sayesinde biriktirdii ve eya almaa bir trl kyamad birka yz liray da harcamaa balamt. Byle lzumsuz masraf yaptktan sonra piman oluyor, bir daha ihtiyatl davranmaa karar veriyor, hibir zaman da bu kararnda dura641 F. : 41 myordu. Eer byle devam ederse bir, iki ay sonra yalnz maala geinmek zorunda kalacak, bu da pek skntl olacakt. Yan gzle Fatma'ya bakt. Profilden bir erkek ocua benziyordu. Ona bu benzerlii veren ey, herhalde, eski-denberi yznde grmee alt bu gizli keder olsa gerekti. Sahi! Fatma'y hibir

vakit, dier yatlar gibi bol neeli, kahkahal hatta heyecanl grmemiti. Eskidenberi annesi, tombulluundan gelen bir serbestlikle, girdii odalar doldurur, hibireyi umursamaz zannedilirdi. Anne ile kzn birbirlerine zerre kadar benzememelerine de at. Galiba Fatma babasna ekmiti. Bunu ben mi kederlendirdim? Neden dierlerini kolayca gldrdm halde, Fatma'y neden neelendiremi-yorum? Sizi iki tane sahici airle tantrrsam, memnun olur musunuz? Bunlarn sahteleri de mi var? Bana var gibi geliyor. Baknz nasl? aire eskidenberi derlitopluluu, muvazeneli yaama yaratram-yoruz. Bizimkiler hibir zenaatta o zenaat erbab arasnda raslanamayacak kadar birbirlerine zt tiplerdir. Mesel, birisi uzun, birisi ksa! Birisi tombalak, birisi zayf, birisi barut gibi sert, birisi pamuk gibi yumuak, birisi bizde henz pek derbeder olan gazetecilii bile istiklline, hrriyetine uymayan bir disiplin sayar, teki aylkl askerdir. Birisi iirlerini ufack katlara, gazete kenarlarna, cigara paketi arkalarna yazar, ezberleyince bunlar da derhal defeder, teki kenar yaldzl defterler kullanr. Btn ii iirlerini mtemadiyen bir defterden dier deftere zenerek temize ekmektir. Birisi ok kere, kendi iirlerini bile bakasnn imiler gibi okur. Byle hareket etmei de bir kflet sayar. Dieri yalnz tamamlanm, eserlerini deil yeni bir kafiye bulduunu dahi, sylemek iin zmit'-den stanbul'a gelir. Arkada mdrlar? Onlar ekseriya ben bir araya getiririm. kisinin de an sklmaz. Bunu arkadalk m sayarsnz? 642 Eh Saylabilir... Evet! Tanmay isterdim. Ama daha evvel iirlerinden birkan grmeliyim! Size bunlardan birisinin bir gen kz iin yazd akrostii getiririm! Fatma isminde bir kz iin... Oldu mu canm? aka ettiinizi evvelce sylese-nize! brahim Rza bey mi bunlardan birisi?.. Ben ondan pek holandm. Dierini de tanmak isterim. Ad nedir? Erturul Hikmet! iirlerini bir yerde neretmiyor mu? Hayr! imdilik ezberliyor. Durunuz hatrladm. Matmazel Safo'nun (Erturul aabey!) diye bahsettii zat m? Evet! lm onun zerinde nasl tesir etti? Cok sert... Sanki kabahat bendeymi gibi, benimle c gn karlamamaa alt. Karlatmz zaman da bir trl gzgze gelmee tahamml edemedi. Sonra da zr diledi: Bazan dnyorum,

dedi, birisini ok seversek onu lme vermeyebiliriz. Hi deilse bir mddet! te bu sebeple l sahibine deta kzyorum! Vazifesini yapmam sayyorum da.. Lirik bir air olmal! Bilkis... Heccavdr. Aruzla insan yle gzel hicveder ki... teki iirlerinde de bilkis benim ok houma giden bir erkeklik var. Neden kederlisiniz Fatma? Ben mi? Hi de kederli deilim! Hayr! Kederlisiniz! Size ben mi znt verdim diyeceim? ok eskiden, ok kkken de byle bir haliniz olduunu hatrlyorum. Kendinizden rahatszlk hissettiiniz olmuyor ya... Hayr! ey istiyorum. Bir kk ev... Sakin bir ev... Kapy hi kimse almamal... Ne postac, ne bakkal ra, ne dilenei... Yahut da herkes gelmeden evvel bana bir usulle haber vermeliler. te bu usul bir trl bulamadm. Telefon da olmuyor. Zil sesiyle bir felket haberi alacakmm gibi derhal heyecanlanyorum. Budalalk ama... Deil... Asl insan gibi yaamak istiyorsunuz. He643 pimizin byle bir skneti zlediimiz zaman olur. Lkin bizlerde bu arzu, yorgunlukla beraber geliyor. Sizde tabii mi? ok... O kadar tabii ki... Gayrtabii dahi denebilir! Murat: Orada kendinizi birisiyle bir arada m dnrsnz? diye soracakt. Kendisini zaptetti. Zaten de eve yaklamlard. Eskidenberi ok ekindii Aliye hanm teyzesiyle karlamaa giderken bilhassa Taksim Bahesi'ndeki tesadften sonra bu kadar sakin oluuna hayret etti. Bu sakinlik herhalde Tamara'-nn belki de kskanlktan syledii fena szlerden geliyordu. Aylardan sonra brahim Rza ve Safo'yla gittikleri gn hatrlad. Aliye hanm teyzesi hep o neesine ramen daima marur, hibir vaziyette gururunu unutmaz, kendisine mutlaka hakim gzel kadnd. Murat onun yzne hibir zaman dikedik bakamamt. Zaten Aliye hanm teyzesiyle Naile Sultan, hayalinde ekseriya birbirine karan iki yksek, eriilmez, anoak ltuf beklenir kadnd. Aliye hanm teyzem beni neden aryor? Bilmem. Bir i konuaeakm. Sakn, ey iin kulaklarm ekmesin... Ne iin? Taksim bahesinde bira itiim iin... Biz de bira itik... Korkmayn... Deil sanrm!

 Beni mdafaa etmenizi rioa ederim. Orada olunuz... loap ederse arkanza saklanrm. Fatma glmsedi. Yanaklar ukurlamt. Murat: Baknz, Fatma! dedi, size bir nasihat! Rica ederim, ok ok glmee alnz! yle iyi glyorsunuz ki... nsan iinin ykandn hissediyor! te geldik... Aliye hanmefendi, kesik kumral salar, uzun etekli ipek robuyla gene eskisi gibi ahaneydi. Murat'a asla 644 ihtiyarlamayacak gibi geldi. Koup elini pt. Kadn : Nihayet birisini mi yollamal? diye gzlerini ksarak bakt, mamafih neden bu kadar hakikatsiz olduunu artk anladk! Fatma : Kederi varm anne! dedi, bu seferlik feci bir mazeret. Hani Matmazel Safo'yu hatrladnz m? Bize beraber gelmilerdi. Bir de air arkadayla... Evet! N'olmu? lm. Murat aabeyim pek kederli.. Baksanza!. Vah vah! zldm. Oturunuz Murat! Pek mi seviyordunuz? Hastal neydi? Ama, Taksim Bahesi'nde neeli gibiydiniz! Ne tuhaf matem tutuyorsunuz! Fatma, uzak bir sesle : Bu da bir kahramanlk, diye alay etmeden konutu, yanndakilere azap vermemek iin... Anladnz m? Yanndakiler! Onlar nerden buldunuz bakaym! Size doru birey syliyeyim mi? O geceye kadar buraya sevgilinizle beraber geldiiniz halde sizi hl ocuk sayyordum. O gece dikkat ettim. Murat' kkken ta-nmasaydm, bu karmdaki delikanly nasl seyrederim! diye dndm. Kederlendim. Bana iyice ihtiyar olduumu anlattnz. Hayr! O kadar gensiniz ki... Ben de size ayn dncelerle baktm. Sizi tanmasaydm Fatma'nn birka ya byk hemiresi zannederdim. Zaten arkadalarm da evvel yle sandlar! Sahi mi? te buna sevindim. O kadnlar nerden tanyorsunuz? Yazhaneden... Refik bey iyi tahmin etmi...

 Refik bey mi? Yanmzdaki zabit... O kadar ok insan tanyor ki... Bunda bir i var! dedi. Ben de sizin pek uslu bir ocuk olduunuzu syledim. Fatma avukatnzn adn bildirince, i anladm! dedi, Celil bey mehur kadncdr. Madamla matmazel onun ahbaplarndan olmal. De645 mek i kt. Ktibiyle yollad. Ya birazdan kendisi de gelir, yahut delikanl bunlar evlerine kadar gtrr!.. yi bilmi mi? Tastamam! Fatma : Hi de bilememi, dedi, gzel madam Murat aabeyimin ablas... Sen ne sylyorsun? Vallaha, ite sorunuz, deil mi? Murat yere bakt: kisi de doru, diye glmsedi, Tamara ablay Ce-lil bey vastasyla tandm. Bana acd. Yalnzlma acd. (Benim kk kardeim olur musun?) dedi. Minnetle kabul ettim. Sahioi ablam olmad iin her zaman bunun yoksulluunu hissetmiimdir. teki matmazel de yazhane komumuz! Fatma : Arada bardanz dolduran, cigaranza kibrit akan matmazel mi? Kederli olduum iin... Merhamet duyuyordu. Kibar kzdr. Aliye hanm, yzn ast: Uygunsuz kadnlarm... Byleleriyle ahbap olmanz doru bulmuyorum. Refik beyin sylediine baklrsa (Abla) dediiniz kadn... Altn gibi yrei var Aliye teyze... -Glmsedi -Murasyedi deilim ki, beni soyacak diye korkaym! Hi bir tehlikeye maruz bulunmuyorum. Refik bey o kanaatta deil, Ben bu Murat efendiyi tanmyorum. Beyolu'nda gezen birisi olsa mutlak tanrdm. Acemi herhalde biraz dedi, byle kadnlarn bin tarakta bezi olur. Zavallnn ban derde sokar. Madem ki tanyorsunuz... Sevaptr, syleyin! dedi. te syledim. Teekkr ederim! Beyolu'nun hakikaten acemi-siyim! Lkin Beyolu'nda da hi dolamyorum. Tamara abla ile pazar geceleri buluuruz. Arkadalarla beraber giderim. Bize piyano alar, ark syler... Memleketinden 646

bahseder. Mehtap olursa gece yarsndan sonra Hacios-man bayrna doru biraz gezeriz! Hepsi bu kadar... Ma-mafi tekrar teekkr ederim. (kaz edilmi adam iki misli kuvvetli saylr) diye bir sz var. En ufak tehlikede... Bilir misiniz, ben her zaman korkak bir adamm. Korkak adamlar da ok yaarlarm... Fatma deimek iin kyordu. Annesi arkasndan seslendi: Ltfen bira aldrnz! Bizim Murat kederini yle datyor. Adetini bozmasn! Rica ederim... Yoksa arap m isterdiniz! Sizinle byle konumak bir tuhafma gidiyor ki... Sofrada kiiydiler. Murat, buna memnun oldu. Taksim Bahesi'nde Fatma ismini syledii zaman kadnlarn bardaklarna bira koymakta olduunu hatrlad iin, soutulmu ielerden kadehleri doldurmak istedi. Fatma msaade etmedi. Ben o sar sal matmazelden... Ad neydi? Reina! Bir eit zamk! yle mi? Rejinadr. Biz aka olsun diye byle diyoruz! Kzmyor mu? Hayr! Zannetmem. Ne iyi! Evet matmazel Reina'dan daha kat kalb-li deilim... Madem ki byle bir teselli usul kefedilmi... Bir mddet sonra Aliye hanm: Bakn sizi neden istedim, dedi, avukat yannda altnz sylediiniz zaman aklma gelmiti. Belki urarsnz diye bekledim. Bizim biliyorsunuz, birka para emlkimiz var. Verdikleri sknt getirdikleri kiray kat kat geiyor. yle birey ki... Durup dururken yabanclara m terkedeyim. Bir zaman avukata braktm, bsbtn iinden klmaz hale geldi. Bir mddet, bir eski emektarmz urat. Adamcaz az kalsn deli edeceklerdi. Zaman pek fena... Bunlar da Beyolu'nun bir yerlerinde ki, oraya benim de, Fatma'nn da sk sk gitmemiz icap etmi647 yor. Bir sr asl fasl belirsiz insanla karlayoruz. Kapclar el adam! Gvenmek olmuyor. Bir keresinde kontu-rato sahtekrlna bile rasladk. Baz kiraclar, kimsesir olduumuzu sezdikleri iin aylardr on para vermiyor. Allah raz olsun, bir mddet Refik bey bakt. Lkin onun da vazifesi mani oluyor. Bir de niformayla istedii gibi dolaamyor. Aklma geldi: Madem ki Murat, avukat ktiplii yapmakta... Kanunlar, nizamlar, muameleleri bilir, dedim. Bize de yardm etmei ister...

 Teekkr ederim, iyi dnmsnz! Sizden ricamz... Kapclarla tanrsnz. Kiray savsaklayan kiraclarla grrsnz! Kapclarmzn bir ksm eskidirler. Emindirler. Onlar topladklar kiralar bana bizzat getirirler. Bazlarnda kapc yok. Dierlerin kapclar aybalarnda dolar kiray toplarlar. stste ayda sekiz yz lira kadar birey tutuyor. Tabi, senelii pein denenler bu hesaptan hari! Ben size aydan aya toplanan parann yzde beini... Rica ederim... Hi olmad. Deminki szm geri alyorum... mkn var m? Hemen somurtmayn canm! Bu cret deil! Masraf... Gideceksiniz, geleceksiniz... Mamafih, zor itir... cret kabul etmemek bahanesini iyi buldunuz... Avukat olmusunuz iyice. Hayr! O maksatla sylemedim. Hangi maksatla sylediniz! Sizden zarur masraflarnz dnmeden byle bir yardm isteyemem... Bu biraz dolaka ama, basbaya bizi reddetmek... yleyse baknz, nasl yaparz! Siz bir defter alrsnz. Benim zarur masraflarm ona kaydedersiniz! Ne zaman paraya ihtiyacm olursa gelir alrm. Bu suretle bir-eyler de biriktirmi olurum. Ne dersiniz? Fatma: O zaman hesab yzde yedibuuktan yapmal! dedi. Aliye hanm kzna gcenmi gibi bakt ve kendisini 648 hemen toplad. Hakikatte dierlerine yzde yedibuuk vermilerdi. Refik beye gelince... Aliye hanm onunla hesab oktan ard iin kendisine yeni bir yardmc aryordu. Murat, Fatma'ya hayretle bakarak: Siz yzde be ile yzde yedibuuk arasndaki fark yoksa biliyor musunuz? diye sordu. Fatma sadece : Bu sene liseyi bitireceim efendim! diye cevap verdi. Demek lisede byle hesaplar retmee baladlar! Ne iyi? Bizim zamanmzda cebir falan okuturlard. Bunlar da pratikte bellersiniz! derlerdi. Rakkamn ehemmiyeti yok. Yalnz ben hakkm istediim zaman toptan alacam!. Aliye hanm, onun ayda 35 lira aylkla altn hatrlad:

 Aldnz para yetiiyor mu? diye sordu. Hi kimseye muhta olmuyorum. Ne iyi! Hem de hanmlara Taksim bahesinde bira ziyafeti veriyorsunuz! Bereketli bir para... Fatma ksrd. Annesinin byle patavatszlklar vard. Bunu da her zaman kk grd insanlara kar yapar, hislerini saklamaa gayret etmezdi. Murat, bir kan kaldrd: Sormayn, dedi. Gld. Az kalsn, ampanya iirmee mecbur olacaktm. Bereket versin bahsi kazandm da... ampanya m? te grdnz m? Refik beyin syledii tehlike... Sizi acemi buldular... Ben de o sebepten yzde hissemi siz saklayn dedim ya... Bunu ak syleyebilirdiniz! Peki! Ben saklayacam... Elbise falan yaptracanz zaman sylersiniz... Deil mi Fatma?.. Fatma cevap vermedi. 649 i M IV Babas Mahir efendi, zaferden sonra pekaz yaad mddet iinde, ayda bir kere mutlaka Fatma'lara urar -ekseriya Murat' da beraber gtrr- her trl ilerine komak isterdi. Bu ziyaretlerden dnerken oluna her zaman sk sk tenbih etmiti: Aliye teyzene hizmet etmee mecburuz. lnceye kadar... Ben lrsem bu evi hi unutmayacaksn! Aliye teyzen evlense... Fatma evlense... Erkekleri bizi istemeseler... Biz gene Selim amcann ailesini kollayacaz Murat, bo gezdii sralarda, hele kl kyafeti perianken bunu aklna bile getirememiti. e girdikten sonra kendisini toplamakla geen ilk aylarda, gene ekingen davrand. Eer Refik bey denilen adam hakknda Tamara abladan duyduklar olmasayd, hayatn karma-karkl iinde babasnn vasiyetini daha uzun zaman ihmal edecekti. Aliye hanmn teklif ettii hizmet, bu evde olup bitenleri daha kolay anlamasna yarayacandan Murat' pek sevindirdi. Sevincini biraz bulandran cihet Fatma'nn ii iyi karlamamas, memnun olmadn saklamaa lzum gstermesiydi. Mamafi bu da Murat'n gsterecei gayreti ayrca arttrmaa yarad.

Aliye hanm, bir mnasip zamanda, yazhaneye urayp umum vekletname de vereceini, imdilik, kapclara ve kiraclara yeni vekilinin Murat isminde birisi olduunu bizzat bildireceini sylemiti. Bu sebeple Murat, emlki gezmee ancak gn sonra kt. daresine terkedilen emlk, biri kk, dieri byk iki apartman, iki dkkn ve herbiri oda oda kiraya verilen iki evden ibaretti. Apartmann k Kallavi sokanda, by Tnel bandayd. Evler, Kalyon-cukulluu'nda, dkknlar Galata'da bulunuyordu. . Murat, iini bizzat kendisine kar ciddi tutmu olanak iin bycek bir defter ald. Bunu antasna koya650 rak yola kt. Evvel dkknlardan geip konturatolar tetkik etti. Kira mddetlerinin balangcn, sonunu, kiraclarn adlarn, kefillerini deftere geirdi. Konturatolarna gre adamlarn borlar yoktu. Aybalarnda urayacan syledi. Kallavi sokandaki kk apartmann ermeni kapcs bare, hastalkl bir adamcazd, Murat', byle deiikliklerde, kendisine ltfen hizmet verildiini zannedenlerin hepsi gibi korkarak karlad. Altna iskemle koturdu. ay smarlamaa kalkt. Bir taraftan da : Hamdolsun, bugnlerde iyiyim! diyordu. Hastalm geti, gitti. Kn biraz nezle olduk. Hanmefendi, Allah selmet versin! Sen artk bizim iimizi gremeyeceksin Dikran diye taklr. Bu kirac milleti namussuz oluyor beyfendi! Kendin bilmez deilsin ya... Ben al-mammf Ben tam 17 sene Badat Demiryollarnda Ba-kontrolluk yaptm. Cumhuriyet olunca bizi Kumpanya tekat etti. ler kart. Elimde resm vesikalar var. Bir mnasip zamanda sana gstereyim de bak... Paris'te avukat tutabilsem, birka ay iinde u kadar yzbin frank alacam! Dn bir kere... Beceremedik... Kirac milleti, bu zamanda bir ho olmu... Sanki evin tapusuna hissedar. -Sesini alaltti:- Hepsi iyidirler. lle ikinci kattaki herif... O nargilesine tkrdm... -Etrafna bakyor, gzleri korkuyla alyordu-.- Edepsiz, rezil! Szn bilmez. Allah selmet versin. Refik bey de biraz yumuak davrand. -Gz krpt:- Belki sen de yumuak davranrsn! Neme lzm! Ben pikin adamm! Genliin halinden anlarm. Apartmanmz da bir o var. Ust taraf kuzu gibidir. Ayba, trnk! Para pein! Peki! O zatla grrz... Konturatolar sende mi? Hayr! Hanmefendide... yleyse imdi kiraclarn adn kaydedelim! Bunu yaptktan sonra. Evlerin kiralarn da sen mi topluyorsun? diye sordu. Evet! Oras fakir, fkara yata... Lkin fakir olmakla hepsi de namussuz deil... O iki evde iki kirao 651 var. Ne karabiliyoruz! Ne de kira alabiliyoruz. Hanmefendi kzyor. Paa kznda sekiz aylk birikti. O asilzade bir hanm... imdi asilzadelii de, hanml da kalmam ya... Benim lfm, eski vaziyet zerine... Paa kz, kiray paraszlktan veremiyor. Paraszlk dediysem... Allah'n baresi... kiye para

buluyor. Evet bir gn bu fakire alad. (mezsem deli olacam!) demesi var ki insan dertli olur. Lkin Arap karsna geldi mi? Paras var! Gel gelelim! Allah verdii can alamaz! greceksin ya... Hanmefendi, bana kzar, sylenir. (Koacam seni!) diye taklr. Bilmez ki... Ben istemez miyim? Her ay tekmil kiralar bir tamam toplayp Hanmefendinin karsna aln ak kmay, istemez olur muyum? te bu ikisi.. Bir de bizim Nur aa efendi, yzmz kara ettiler... Siz de greceksiniz ya... Murat, evlerin adreslerini alp byk apartmana sapt. Burada, tek gz cam, kurt kapc hibir eyden ikyeti deildi. orbaclar - Gvur kiraclar olacak- dinlerine eri ama, paralarna doru heriflerdi. Hak bereket versin! Kendisini zmyorlard. Lkin alttaki geni dkkn can skyordu. Allann izniyle onu da bir mnasibine kiralasa, keyfi tamam olacakt. Hem de kiralayacakt. On-be gndr, iki efendi polisle. Hkmetle urayorlard. Niyetleri, aasn bar yapmakt. Krt kapc: ster bar yapsnlar, ister gar yapsnlar, diye gld, bize kiray bir tamam versinler de... Sen bana adresini brak bey... Gelirlerse gnderirim. Konturatoyu kesersiniz. Ben gayr adam sarraf oldum. Kiray verecek kiracyla dolandrcy ossat bilirim. Hanma sor da bak!.. Ylanl herife bizim hanm numaray vermeyecek oldu. Ben (Verelim!) dedim. senedir oturuyor. eytan kulana kurun bir vrltsn duymadm. Bre beyim, bu ylann da stanbul'da ne kadar ok sevdals varm? Ne ylan? Basbaya ylan! Herif ylan besliyor. Ku besliyor, tavan, beyaz fare, balk besliyor. Nah, bizim apar-tmann mermer merdivenlerini o moskoflunun mterisi eskitti. Ylan alyorlar, ku alyorlar, fare, kpek kedi, 652 balk alyorlar. Sevinerek gidiyorlar. Bir i canm! Murat burada da kiraclar kaydetti. Dier malmat Aliye hanmdaki konturato varakalarndan doldurmak zere ayrld. Kalyoncukulluu'ndaki evlere daha gitmeden, orada kendisini nasl bir manzarann karlayacan anlamt. Zaten Hac Hsamettin beyin tahliye iinden de tecrbesi vard. Ermeni kapcnn kanaatna gre paras olduu halde keyfi iin kiray demeyen Arap kars da dahil olduu halde, bu kiralar kendisinden sorulduka hi kimseyi sokaa atmamaa oktan karar vermiti. Evlerin ikisi de kagirdiler. Daha eikten atlar atlamaz, insann yzne irkef kokulu slak bir loluk arpyordu. Her oda azna kadar sefalet doluydu. Koridorlar o kadar pisti ki, buraya aydan aya kira toplamak iin gelmek bile bir mesele saylrd. Yan yana olan evlerden birincisinde, nc katta, bir odada yalnz bana oturan Paa kz, eer kendisini : Cariyeniz Mir efik Paa kerimesi Emine Perihan! diye takdim etmeseydi kabil deil tahmin edemezdi. Odada eski, berbad, iinde nasl yatldna alacak kadar arpuk urpuk ve pis bir karyoladan baka hi-birey yoktu. (Pardon! Bir de Zavall Necdet roman). Kadnn srtndaki basma entari, bulak bezi kadar kirliydi. Yrtndan zerinde amurlar kurumu bir dizkapa grnyordu. Buna mukabil harap yz, dikkatle boyanm, salar slatlp yeni taranmt. Kadnn alkolik gzlerinde, -gzlerinde deil, sanki bu gzler birer geni meydandlar da, bunlarn pek uzaklarnda:- arada bir kmldanan eski ve usta bir uhluk vard. Murat'a biraz baygn bakarak, stanbul'un en gzel, en kvrak Trkes'i ile:

 Sizi bilmem ki nereye oturtmalym? dedi. Murat, bu sefaletten kendisi mesulm gibi rkt. Verdii rahatszlk iin zr diledi. Aliye hanmefendinin emlkine nezaret vazifesini stne aldn, bu sebeple uradn, kira iin asla merak etmemesini, ne zaman kabil olursa o zaman verebileceini deta rica ederek 653 syledi. Kadncaz iin, kira demek diye bir mesele zaten kalmamt. Kalmadndan olmal ki sokaa atlmaktan da artk korkmuyordu. Bunu bir ltuf gibi, deil, kendisini biraz sevindiren hatrnaz bir hediye gibi deta gururla kabul etti. Pek sevimlisiniz beyim! dedi. Yznz grnce yreim ferahlad. Bu szlerle hem ackl bir dert yan, hem de gayet d, pek belli bir orospuluk vard. Murat bir mddet sonra, kadnn artk insanlk namna hibir kaytla bal olmadn rendi. Civar bakkallarn raklar, mkl zamannda -raksz kald sralarda- belki de ustalarndan gizli birer kk ie veriyorlar, sonra canlar istedike: Haydi borcunu skl bakalm! diye kapya dayanyorlard. Mir efik Paa'nn kerimesi Emine Perihan hanmefendi de, her defasnda, bakkal rana kapy sr-melemesini iaret ediyor, bu mini mini borcu yarna brakabilmek iin, karyolaya arka st uzanp teslim oluyordu. Bu hal artk o kadar tabiilemiti ki, ok zaman borcunu dedii, hibir verecei kalmad halde, yolu oraya urayan raklar sanki hl borcu varm gibi, artk klie haline getirdikleri o meret kelimeyi syleyip, ihtiyalarn bedavadan defetmekteydiler. Murat, bu hikyeyi duyduu gnden sonra bir daha Paakznn odasna girmedi. Eve uramak icap ederse rastlamaktan korktu ve bir mddet, Aliye hanmefendinin evindeki lks, Fatma'nn giydii entarileri yadrgad. kinci bell kirac Arap kars insann zerinde tpa tp Paa kznn tesirini brakyordu ki bunun nereden geldiini anlamak ilk bakta mmkn deildi. Bir kere odas iyi denmiti. Siman vcudne giydii entariler muntazam ve kt. Beyaz shhatli yznde pskrme benler, simsiyah kaln kalar, etli krmz dudaklar vard. Tatl bir arap lehesiyle konuuyor, dnyann en pervasz gzleriyle bakyordu. Murat, vazifesini burada iddetle hatrlad. Paa kzna gsterdii yumuakln aksine kalarn att. ift dekli, beyaz rtl kar654 M yolaya, kar duvarda stne ipek hal rtlm divana bakarak kendisini takdim etti. Bir kk hesap bakiyesi kaldn hatrlatt. Arap kars, aynen Paa kznn szlerini tekrarlad. (Belki mabeheti yapan da bu olmutur.)

 Pek sevimlisiniz beyim! Yznz grnce yreim ferahlad. Bu szn Paa kzndan iitilip ezberlendii belliydi. Lkin burada, tamamyla baka tesir yapyordu. Murat, glmsedi: Hi de sevimli deilimdir. Yreinizi ferahlattma memnun oldum. Oturmaz msnz? Bir kahve iiniz. Teekkr ederim. Daha dolaacak yerlerim var. Hanmefendi selm sylediler. Kira bakiyesini rica ettiler. Kira... Bu kadn da hep kira dnr. -Bembeyaz dilerini gstererek gld:- Bana da selm yollamaz. Tenezzl etmez! Neden acaba? Halbuki meslekta saylrz. Efendim? Anlayamadm! Anlarsnz efendim! Evet! Yedi aylk borcumuz var. am'a yazdm. Henz para gelmedi. Mamafi yarn bir yerden bir alacam tahsil ederim sanyorum. Yarn leden sonra mutlaka geer misiniz? Bilmem ki... Bilmelisiniz! Bekleyeceim. Benim de ilerim var.. Peki, geerim! Saat kata? Birde. Olur mu? Hay hay. Murat, ertesi grr saat tam birde Arap karsnn oda kapsn vurdu. erden keyifli bir ses: Buyrun! Diye bard. Kadn bugn bir baka entari giymiti. Adeta genti. Onu yal gibi gsteren ar imanl olmalyd. Odann ortasna zerinde kooaman koeaman gller olan bir basma perde ekilmiti. Murat selm verdi: 655 Rahatsz etmedim ya! Bilkis... Buyrun! -Divanda yer gsterdi:- Bugn kahvemizi ieceksiniz. Zahmet etmeyin. Hemen gitmeliyim...

 Gidersiniz canm! Oturun ltfen! Perdenin tesine geti. nsann Kur'an okuyor zannedecei tatl bir Arapayla bireyler syledi. Sonra bir gazoca horultusu duyuldu. Murat, bunlarn ka kere tekrarlanm numaralar olduunu, parann yedi aydanbe-ri yapld gibi bu sefer de verilmeyeceini anlamt. Ama, aldatld iin fkelenmedi. Kadnn gler yz, bir eski dost karlyora benzer hareketleri hep ayda liray dememek maksadyla yaplyordu. Hazindi. Tertemiz bir tepsi zerinde prl prl fincanlarla kahve getirdi. Msaade ederseniz ben de ieceim, dedi, dnyada bir bunun tiryakisiyim! Bilmem ki am kahvesi yapsaydm daha m severdiniz? Hayr. Teekkr ederim. Mahcup oluyorum. -Perdenin gerilme sebebini ilk defa dnd:- Zevciniz var m? Hayr! -ini ekti:- ld. Bizi gurbet yerde brakt. lerimizi bir trl dzeltemedik. Hal tccaryd. Orta meer dolandrcnn biriymi. Bugn gemeniz iin rica ederken ona gvenmitim. Gene trl bahanelerle atlatm. Size yalanc ktm. Zarar yok! Ben tekrar geerim! ok ltufkrsnz! Sadiye! Efendim? Gel kzm! Bak aabeyine... Perdenin arasndan 8 - 9 yanda kocaman siyah gzl, gayet gzel bir kz kt. Glmsedi. Yaklat. Serbest bir hareketle Murat'a elini uzatt. Safa geldiniz efendim! Murat, fincan acele brakt. ocuun grnmesi odann btn havasn sanki birdenbire deitirmiti. Kzn zerinde beyaz yakal bir mektep nl, banda beyaz kurdeldan fiyangosu, ayanda lstik ayakkablar, 656 ksa beyaz oraplar vard. Bu haliyle o kadar sevimliydi ki, Murat, onlar rahatsz ettii iin hemen zld. Gel bakalm yavrum? Adn ne senin? Sadiye efendim? Ne gzel isim! Mektebe gidiyor musun? Evet efendim!

 Kanc snftasn. nc snftaym... Bu sene getim. imdi tatil... Anneniz sizi gezdiriyor mu? Evet efendim? Ne iyi... -Kadna dnd:- Pek eker ey ne kadar gzel!.. Bunu ben oluma alsam... Bilmem ki... Baksana aabeyin ne diyor? Kz utanarak gzlerini yere indirdi. Annesi iini ekerek kalkt. Fincanlar tepsiye koydu. Aabeyine anlat, dedi, para iin gittik te sana o alak herif ne syledi! Olur mu? -Sonra Murat'a glmsedi:- Bir dakika... Siz konuunuz. Hay hay! Murat, eskidenberi ocuklarla konumasn sever, dostluklarn kolayca kazandyla nrd. Sadiye'nfn elini tuttu. Kz munis bir hareketle sokuldu. Syle bakaym Sadiye hanm... stanbul'un neresini seviyorsun? Beyolu'nu mu? Yoksa Boazii'ni mi? Ama, bakalm siz Boazii'ni grdnz m? Anneniz sizi gezdiriyor mu? Hele baknz... Snf da gemisiniz... Gezdirmeli deil mi? ararak, ararak deil, d koparak sustu. Mini mini Sadiye, bacaklarnn arasnda o gayet malm hareketlerle kmldamaa balamt. Murat, bir an bu kk mahlkun, insan deil de baka birey, bir ucube, bir iren... Bir tarif edilmez alaklk oluverdiini zannetti. Ksk bir sesle : Ne yapyorsunuz? diye sordu. Kz, akll gzlerle yzne bakt. Dnyann en tabii bir szn syler gibi: Hounuza gitmiyor mu? dedi. Ne?.. Nasl!. 657 F. : 42 Benim houma gidiyor... Pek seviyorum. Hem sizi de beendim. Annemi hemen armam bu sefer... Haydi... Murat srayp kalkt. ocuu omuzundan itti. Duvara dayad antasn el yordamyla arad. Sadiye:

 Anne! Gidiyoruz! diye seslendi. Kadn perdenin hemen yannda durmal ki, derhal grnd. kisine de bakt. arm gibi: Neden oturmadnz? diye sordu. Hayr! Ben kapcy yollarm. Siz borcunuzu ne zaman cannz isterse ona verirsiniz... Kalsaydnz! -Gld:- Pek mi kk buldunuz? stanbul iin kk ama, biz am'da bu ie iki sene daha evvel, yedi yanda balarz! Anlamadm hanmefendi! Ben am- erf ahalisinden deilim... Allah, allah! Bereket versin burada herkes sizin gibi dnmyor.. -Byk bir insanm gibi kzna gz krpt:- Sakn zlme ekerim! Bu aabeyin ne yiyeceini daha bilmiyor! Krpe eti tatmam... Murat, kapdan frlad. Dnyann btn murdarlklarna batm gibi yutkunmaa bile cesaret edemeden merdivenleri indi. Sokakta derin derin soludu. Aman Yarab-bi! Aman Yarabbi! diye mrldand. Kadnn doru sylediini, Arabistanda daha kklerinin sermayelik ettii mehur kerhaneler bulunduunu duymutu. Ama her zaman duymak baka, grmek baka eydi (Grmek) deil... Daha berbadi: Srnmek... te bu fkeyle zaten (koulacam) diye d kopan bare, hasta ermeni kapcnn zerine dt. nsanlk haysi-yenin urad hakaretin acsn, ermeniyi o kadar rkten iki numaral dairenin kiracsndan karmaa katiyen karar vermiti. Kapc genlikten bahsederken yumuayaca-n sylediine gre burada da gene cins bir rezalet 658 mevcut olmalyd. Fazladan: Szn bilmez! Terbiyesiz! bjr heriften de bahsedilmiti. Murat, antasn gelip geenlere arparak, iinden: Grrz! Grrz bakalm! diye yryordu. Demek bazlarnn Birka para emlkimiz var. diye vasfettikleri rezillik bundan ibaretti. Akar sahibi!, Es-hab- emlkten... yle mi? Akar sahibi deil, kerhane sahibi... Eshab- emlkten deil kodo! Babas Mahir efendinin de kiraya verilecek bir ev sahibi olmak iin btn mrnoe ne kadar didindiini hatrlar hatrlamaz fkesi byk bir mitsizlie dnd. Sekiz yandaki Sadi-ye'nin orospuluk ederek kazand paradan, her ay lirasn Fatma'ya nasl gtrebilirdi? Bereket versin, kzn byle enaatlardan haberi olamaz. Haberi olmak urada kalsn, hayalinden geiremez... Bereket versin!.. Ermeni kapc, kapkaranlk odasndan inleyerek kt. Murat' grnce yerden itibaren bir kandilli temenna evirdi. Buyur beyim... Bir emrin mi var?

 Emrim falan yok... u ikinci kattaki kirae! N'olmu? Ka aydr kira vermiyor? Vallaha esasn bilmiyorum. Ona Refik bey karr... Ne demek? Refik bey kim oluyormu. Bak bozuacaz kapc efendi. Geen gn de lf aznda geveledin... Sen o Arap karsnn yedii naneyi bana neden bildirmedin? Bildirmedin? nanlacak bir kepazelik mi ki... te grmsn... Biz eski adamz beyim... Hem de terbiye ehliyiz. Dilimiz varmad. stersen yatam sokaa at... Peki bu ikinci kattaki? Dorusunu ister misin? Randevuculuk yapyor. Mehur Kel Enver... errinden Beyolu rker... Polis elinde, zaptiye elinde, mahkeme elinde.. Refik bey bugne bugn devletimizin koca bir zabitiyken baa kamad. Tvbe yarabbi Ne yapt? 659 Enver mi? Hay beyim, grmeliydin? Refik beye de byle rica ettim. Dinlemedi. Biraz da keyfti galiba... Yukar kt. Kapya dayand. Usulyle ieri aldlar. Bir on dakika sonra bir feryat, bir grlt... Kotum ki zavall Refik beyi, karyla bir olup bir gzel slatmlar, ban yarmlar. Palaskas, apkas ierde kalm. Yalvarmaa balad. Nasl yalvarmasn, kel herif (Merkez Kumandanlna gideceim!) diye ayak diriyor. Refik beyi grmeliydin beyim! Zabit ama, yle acar zabit deil... yalvarmasna ancak kel Enver olmal dayansn! (Beni zabitlikten kovarlar ocanza dtm!) diyor. Nihayet araya girdim de... apkay, kay alverdim. Sonra iyiletiler. Gelir gider oldu. Murat, eski klhanbeylerinden olan Kel Enver'in namn iitmiti. imdi ihtiyarlamakla beraber gene de sert herifti. Zaten genliinde de daha ziyade kancklyla mehurdu. Ustasna arkadan bak attn hl sylerler, bir de yere tkrrlerdi. imdi yukarda m kendisi? diye sordu. Hayr! Kadnla beraber gittiler. Akama gelirler. Zaten ben syledim de... (Hele bir grelim yeni vekili) dedi. Para istemezsen eker gibidir. Elinin altnda dnya gzeli kzlar var beyim... G yetmez bir vakit!. Murat, ihtiyar kapcnn (Karsyla beraber gittiler.) Szne pek inanmad ama, aklna bir baka i geldii iin stelemedi. Ben gene urarm! diye yrd. Tepeba'na kt. Kanunuesas kraathanesine urad. erde aradn bulamaynca kahveciye:

 Arap Hulusi bey gelmiyor mu? diye sordu. Hergn buradadr. Birey mi diyecektiniz? Kendisini grecektim. Ne zaman gelir? Belli olmaz. Bakarsnz, imdi gelir, bakarsnz ge-ceyars... Mutlaka urar m? Mutlaka... yleyse... Bir kat yazacam. Kendisine muhakkak veriniz. Unutmayn rica ederim. 660 Hi unutulur mu? Bastne! Murat, bir kada ertesi gn saat onikiyle bir aras bulumak istediini yazp brakt. Arad adam Kasmpaa'n mehur klhanbeylerden Arap Hulusi beydi. Mteaddit katillikleri ve stanbul mahpushanesinde senelerce dam aal vard. Bir zamanlar Beyolu'nun bilcmle kumarhanelerinden hara almt. imdi de hatrn uan kular sayard. Babas Mahir efendinin iyi arkadalarndand. Kendisi de oullar bahriyeli Zeki ile mektepli Ziya'y tanyordu. Ertesi gn tam onikide kahveye girdii zaman Arap Hulusi beyi, kesinde kemal-i ciddiyetle nargile iiyor buldu. Elini pt, oturdu. Arap Hulusi amca: Nerelerdesin? diye yzne bakmadan sordu k-adn alnca merak ettim. Hayrola! Hayr... Evet! Konuuruz, bir ricam var. Teyzem n'apyor? Hi utanr m? Teyzesi n'apyor mu? Sana fkeleniyor! kide bir olanlar lfn ederler. (Nerede bu?) diye dertli dertli sorar. Bir mddet Anadolu'daydm. Yeni geldim. Peki! Artk sen bu martavallar teyzene anlatrsn. Syle bakalm derdin ne? Kel Enver'i bilir misin? E? Tanyorsun elbette? Bu nasl sz? Ben Kel domuzu tanmaz mym? N'olmu?.. -lk defa yzne bakt, ayplam gibi ban evirdi:- Dur anladm rezil! Bir sen eksiktin yle ya... Ze-ki'nin derdi, Ziya'rin derdi bana elvermiyordu da bir sen eksiktin...

 Hayr amca bildiiniz gibi deil... Sus!.. Sus diyorum... Sen yatayken ben de ok Kel Enver'ler aradm. Rahmetli Mahir efendi az m sylenirdi. Byle ilerde yoktu. (Hele dur! Olan yetisin, yollarn tekmil renirsin!) derdim de, (Allah gstermesin!) derdi. E? Syletmiyorsunuz ki... 661 Neymi olum? Kel domuz ii ilerletti. Sonunda keranecilie de verdi. imdi keyfinde... Ona kalsa evi-remez ya... Kpeli Eleni'ye dua etsin... Lkin Eleni de vaktiyle karyd haa... ehzadeler ayaklarna kapanrd... Orada birisine mi tutuldun? Vallaha amca, hl aklnz tutulmakta... Ben bunlar teyzeme sylemez miyim? Eleni derken cieriniz grnecek... Vay mzevvirlik de mi var? Bu huy sana rahmetli Mahir efendi'den olmamal... Yeni mi peydahladn kopuk? Bunu bizim deli Celil bey mi retti? Biz ekmek paras derdindeyiz! Tvbe yarabbi! Ne paras? Bak dinle amca! Bu Kel Enver her kimse urada Kallav sokanda bir apartmanda oturuyor. Evet! O apartmann sahibini ben tanyorum. Bir kadndr. Bir takm emlkinin idaresini bana verdi. Aylklar bir tamam toplayacam, yzde u kadar alacam. Bu kel herif kac aydr kira vermiyormu. Kadn bir zabit yollam. Zabiti ieri almlar. Sonra ne yapmlar yapmlar, don gmlek dar atmlar. O da gn sonra gidip dehalet etmi. Hasl, haa huzurundan, senin kel pezevengi anlalan martmlar. Yamandr kel.. Pistir. Ya ben? Sen ne demek? Ne demekki var m? Be kuru kazanacaz diye ben Kel'den sopa m yiyeceim?.. te sana sylyorum. Delirdiim zaman pire iin yorgan yakmak bana sizden miras. Kel'i bana geberttirirsiniz! Dur yavrum! Kel dedimse, kel yle usul-erkn bilmez cinsinden deildir. Hem de adam sarrafdr... Artk gerisini siz dnn! (Karlarm var ektirir kurtulurum) der. Polislere falan gvenir. Bakn ocan sndrrm. Zaten bu kadarcn Zeki aabey de iit-se tamam! Ben sizi bir de mehterhanelerde srndrmeyelim, dedim. Beni kim arar? Siz ararsnz!

662 Bre bunlar dn cin olmadan bugn adam arpyorlar!.. Benden gnah gitti. Hesabnza bakn! ->- Tabi bakacam! Kel deil mi? imdi araym dur sen!.. Garson olum! __ Hayr! Burda olmaz. Ayptr. Yalnz rastlam gibi yapn! Beni syleyin... Numaraya gelmez olduumu bildirin! Hay gzn seveyim! Bize usul de retiyor! Doru! Doru! Aferin! Ben sylerim. Ayrca deyin ki: Ben bu ie senin iyiliine kartm! dersiniz. Yoksa bir akam Zeki aabeyimle beraber, icabna bakarz! Bizi zppe zabit bellemesin! Arap Hulusi bey, Murat'n efelenmesine geyifle gld. Bu gene horozlarn mahmuz gstermesine baylyordu. Murat da bunu bildii iin esip grlemiti. Tekrar elini pp im acele! diye kalkt. Dur nereye? Celil beye selm ederim. Deliyle naslsnz? Geiniyoruz. yidir... Deliderya iyidir... Bize gelmezsen teyzen bsbtn darlacak... Bunu syleyim de... Murat, hafta sonu Perembe geoesi Kasmpaa'ya, Arap Hulusi beye gitti. Teyzesine bir kutu eker gtrm, elini pm, boynunu bkerek kendisini affettirmi-ti. Kadncaz Murat' ne zaman grse annesi Canseza hanm hatrlar, sulanan gzlerini gstermemek iin yzn dndrerek, ba rtsnn ucuyla yalarn kurulard. Zeki aabey, Ziya evdeydiler. Ortada gzel bir ilingir sofras Arap Hulusi beyi bekliyordu. Kapdan girince: Kopuklar buradalar m? diye soran sesini duydular. Murat' grnce sevindi. te bu byle, kar, dedi, bunlar zamane evld. 663 ileri dmese bize metelik vermezler, lsek leimizi de srmee gelmezler. Murat olum, onlara benzemez!

 Eyvah! Hemen aldatt m? Bre kar tuu... Dtn gzmden... Ne syledi? Yalandr. Bana kutularla eker bile getirdi! Hay Allah kahretsin! Ulan rezil! Ben de seni on yandayken ekerle aldatmam mydm? Eek bile bir dt ukura bir daha der mi? Kutuyu kafasna arpmadn m? Haydi oradan geveze... Geceliini giy de sofra bana ge... ocuklar a! eker kutusunu kafasna neden arpacakmm? Hanginiz beni dnyorsunuz? u sebepten arpacaktn ki... Bir kere akln bana alrd. Sonra da belki utanrd... -Kocaman kocaman gld. Evltlarna, karsna son derece dknd. Evde olduu geceler, uyanr uyanr, Zeki'nin gelip gelmediine bakar, kalbine vesvese derse giyinip Yeniehir, Ziba. Feridiye arar, bulur, geriden geriye kollard. imdi, azametli bir airet reisi gibi, masada alm satyordu. Genler edep eder karsnda rak imezlerdi. Arap Hulusi bey de iy insan olmadndan iini, can pek istemedii halde, abuk bitirir, kahve bahanesiyle kar, karken de karsna: Coouklara meydan ver! Biraz il isinler sevaptr htn! diye tenbih ederdi. Kendisi artk pek az iiyor: Bizden geti, diyordu, eskiden binliklerle devirirdim. (Bana msn) demezdi. imdi kadehi atk m, sabaha kadar uyuyamyoruz. nc ve sqp kadehte Murata bakmadan, fena bir-eyden bahsediyor gibi somurtarak konutu: Kel domuzu grdm. Ne keldir? O da fitili alm. Kapcdan m duydu nedir? Ben lf aar amaz: Kim bu ehzade Murat! Ben tanr mym? dedi. Sen tanmazsn yukarda pek grnmez. Karlarla da alkas yoktur. dedim. yi demi miyim? 664 Murat'n cevap vermesine vakit brakmadan Ziya atld: yi demisin baba! Geen gn birisi, Murat' Taksim bahesinde iki kadnla grdm dedi de, ben de (Yanl! karlarla pek dolamaz!) dedim. Murat, tella Ziya'nn yzne bakt. Masann altnda da ayana bast. Ziya can acm gibi: Of! diye srad. N'oluyor? Nasrm acd... te bu sebepten bana da bir ekme rugan fotin yaptr diyorum. Kolay olum! Bu lkrdya da karacak m bu ekmesine dkrdm rugan pabu? Biz iki lf

edemeyecek miyiz? Ediniz! Benim birey dediim mi var? te aklm kart. Ne diyordum! Evet! Kel'e dedim ki: Ufak tefek grr Karamrsel sepeti sanrsn,, sonra keyfine, dedim. Homurdanmaa kalkt. Kzarsa berbattr, dedim, u da var ki, o bir kere kzd m, ben de kzarm, Zeki de kzar. Ziya da, biz hep beraber kzarz! Huyumuzdur dedim. Aman bu nasl i? Siz adam m boacaksnz? diye gld. Kel iy deildir. Kendin de greceksin ya... (Bir aralk urasa da tansak ben romatizmalarmdan bir yere kamyorum. ksam yazhaneye giderim!) dedi. Yolun derse urar msn? Kapcya haber brakm. (Ayn birinde gelirim!) dedim. yi grrsnz... Katrlk etmedii zamanlar tadna doyulmaz arkadatr. Hey gidi eski gnler... Arap Ferhat beyle birgn... Artk, o usturpal, saldrmal, alti|*tlar! hikyeler balad ki bunlar ancak, Arap Hulusi beylerden ve dier arkadalarndan dinlemek lzmd. Ertesi gn leden sonra Fatma'lara Erturul Hik-met'le beraber gittiler. Murat, Aliye hanma iler hakknda ksaca malmat verdi. Fatma'nn arkadalaryla oturduu salona geti. Sheyl, Muall, Necip, Doktor Ltfi 665

beyin kz Aye, Muratn henz tanmad dier iki kz vard. Aye, Murat' grr grmez yerinden kalkt. Gayet samimi, bir glmsemeyle yaklap elini uzatt. ok zldm Murat aabey, dedi, kederinize pek de istemediim halde galiba aynen itirak de ettim. Ne sevimli, ne irin dmand. Ne kadar gen ld... Teekkr ederim. Emin olun dman deildi. Kendisi ahsen belki dman deildi. Lkin mensup olduu millet bize yabancdr, hem de ebediyyen yabanc kalacaktr. -Erturul Hikmet'e dnd:- Beyfendi bu kanaatta deiller ya... Beni ikna edebileceklerini sanmyorum. Erturul Hikmet, sktrlm bir sahici kurt gibi gzlerini sertletirdi. Dilerini gstererek zorla gld. Bir insan arzu etmezse, iki kere ikinin drt ettiine de ikna ediiemez, dedi, siz hele gene karmdaki yerinize oturunuz bakalm... Hayr! Mnakaadan kamadm. Murat aabeyimi karlamama byle bir mna vermenize teessf ederim. Murat, ksack yokluu iinde meydana gelmi bu samimiyeti pek beendi.

Sheyla annesinin ne kadar zldn anlatt. Mu-all da kederlenmiti. Necip bile mehur dalgnlna ramen: Yazhaneye geldiim zaman bana niin sylemedin? diye somurttu. Erturul Hikmet: Anadolu harbine Yunan milleti rey vermi deildir, diye balamt, nitekim, seferberlie girerken de bize sormadlar. Hatta iki karakteristik vak'a anlatrlar. Alman zrhllar Boaz'dan ieri alnp onlar kovalayan donanmaya bu hak tannmaynca Enver paa, kabinenin Sadrazam riyasetinde itima ettii odaya girmi de ki olumuz oldu! demi. Msrl Sadrazam'n cevab u imi: Babalar kimdir? te, atee atldmzdan, emikezek'deki Mehmetik namyla maruf Sar izmeli Mehmet aa deil, Sadrazam bile bhabermi. Sonra ar666 tk malbiyet yz gsterip (Sulh-u mnferit) lflar dnmee balad zaman da Bykada'da, cephelerde akan kanlara nazire olarak aktlan ampanya tufan arasnda efendilerimizden birisi: Trk milleti sz verdi! Trk sznn eridir. Sonuna kadar deceiz! buyurmu da, refikay- hayat olan phesiz Alman istihbaratna alan madamn bu vefakr dostluk tezahr karsnda gzleri yaarm... Btn muharebeler biraz byle deil mi? Belki de btn muharebeler biraz byledir. Onlarn arasndaki fark ekseriya maksatlar tayin ediyor ve btn muharebeler biraz byle olduu iin de rahmetli cici gelinimizi dman saymyorum. Onun ahsnda dier bir milletin mevhum dmanln grmekten daha kolay birey teklif edeceim! Dmanlna dair bir almet grmemitik, ama, Murat' hakikaten sevdiine ben emindim! yleyse Safo yengemin ahsnda Yunan halkn, Murat'n ahsnda da temsil edilen Trk halkna dostluunu deil, dostluktan bir bakma ok daha derin olmas lzm gelen akn meydana koymu bulunuyordu. Yani, bu iki insann mnasebeti pekl byle de manlandrlabilir! Sheyl elini rpt: Bravo Erturul bey, dedi, ite bizim Aye'yi byle yenmeli... Biz bir trl hakkndan gelemiyoruz! Hele bir de air Nazm Hikmet bahsnda yere serseniz! Bir de air Nazm Hikmet bahsi m var? Olmaz m? Fatma'yla mtemadiyen ekiiyorlar. Fatma, Nazm Hikmet'i pek seviyor. Biz de holanyoruz. Bu Kuvay Milliyeci onu derhal asmak taraftar... Erturul Hikmet, elini salarnda gezdirerek Aye'ye sknetle sordu: yle mi efendim?

 Evet! Belki byk airdir. Lkin Mustafa Kemal Paa'ya inanmyor. Ben bu memlekette Mustafa Kemal Paa'ya inanmama ihanet sayyorum. Hainlerin cezas da lm olmal. Bu ii de, asla uzatmamal! Dehet! Baknz bu sz bence nerelere gidiyor? 667 Ben mesel: Bulgar milletinden olsam, desem ki stanbul'da bir Aye hanm var. Bizim Kral Boris'e inanmyor. (Kral Boris'e inanmamak hainliktir. Hainlerin cezasr lmdr. Bu ii uzatmamal!) desem hakl m olurum. Bulgarsanz hakl olursunuz! Ingilizsem... Gene byle dnsem. Kral Jori hazretleri namna... Haklsnz! O zaman btn ngilizler byle dnerek aniden zerimize hamle etseler ve bizi de yenseler, iimizden keyf iin bir sr Aye'leri, hakaretle, ha-caletle ldrseler... Siz onlara demek ki hak vereceksiniz! Trk olarak hak vermem! ngiliz olarak hakl mdrlar? Evet! yleyse sizce hak ve hakikatin daima iki cephesi var! Tabii... O zaman da dnyadaki btn sizin gibi milliyetiler lme mahkm demektir. nki millet btn dnyaya hkmedemez. Hkmetmee kalksa, bu hal dier milletleri ya birletirip ona kar durmaa yahut aynen onun gibi hareket ederek dnya hakimiyetini elde etmee, elde etmek arzusuna sevkeder. Neticesi bir seri muharebelerdir ki, en sonunda galip dahi gelince bu zafer Pirusvari bir zafer olur. Avucunda kalan feci neticeyi grnce bizzat kendi milletiniz, size bu hayrl marifetinizin mkfatn, sizin yabanclara bitiiniz llerle bier... Yani gc yeterse derhal ldrr. Hem de ldrmelidir. Ben milletseverlii baknz nasl anlyorum. Trk milletini severim. Ekseriyet itibariyle iyi yrekli, mert, eliak, merhametli, haydi pek kullanld halde ben de tekrarl-yaym, misafirperver millettir. Henz ilim ve fen, edebiyat kollarnda zeksn gstermek frsatn bulamamtr. Hal (Trk gibi kuvvetli) diye nrz. Halbuki (Trk gibi akll), (Trk gibi vicdanl) falan diye nmek bu mevzularda, bilhassa dmanlara bunu kabul ettirmek daha houma gider. Ben eer milletimde bu hasletlerim 668 sahiden mevcut olduunu bilirsem, teki milletlere neden doruca ldrmee giden bir kin besliyeyim. Bir sz ederler. (nsann olmad yerde Allah da yoktur.) gibi bir sz. Dnya insansz yani, baka milletsiz kalsa, benim kahramanlm, iyiliklerimi kim takdir edecek... O ne skntl bir dnyadr! Hi tasavvur ettiniz mi? Zaten anlamyorum! Dnyada iki milyara yakn insan var. Bunlarn yalnz 15

milyonunu sahiden sevip, dierlerine srasna gre az, srasna gre ok kin tutmak fakat hepsine kar ayn yabancl hissetmek nasl bir sevgi kabiliyetidir? Yannda alan bir ocuk raa lzumsuz yere eziyet eden bir adamn kendi evldn insana lyk bir ekilde seveceini bana kabul ettiremezsiniz! Nazm Hikmet, bu memlekete fenalk etmiyor mu? Fenalk etmese, Mustafa Kemal Paa onu hi hapse koyar m? te ben de onun bu memlekete ok faydal olduunu iddia ediyorum. Sizin fikirlerine ok kymet verdiiniz Mustafa Kemal Paa da bir tek insan, ben de bir tek insanm. u anda Nazm Hikmet'in faydas ve zarar birdenbire yzde elli oluvermedi mi? Yok canm! Siz Mustafa Kemal Paa'y-la nasl bir olabilirsiniz? Onun fazladan nesi var? Bir kere dah! Sonra cesur bir reis... Tabi bilir... Evvel unda mutabk olmalyz! (Deh) her yar mutlaka kazanan bir at deildir. Markoni de dah, radyo zerinde, (Edison) dah kendi brannda... Ayntayn de, Pikasso, Mikelanj, Bethofen, Nevton, Farab, bnisi-na, hatt bizim komik Nait'le komik arlo, ne bileyim: Galile, Kepler, Sokrat ekspir... Arimet, Pastor, Balzak, Tolstoy... Hepsi bunlar birer dah! Hem de dnyann btn meden insanlarnca kabul edilmi dahler. Lkin dehalar btn ilim ubelerine, btn itimai hadiselere, btn iktisadi meselelere uzanmyor. Bir insan, ancak bir bahiste, ufack bir bahiste dah olabiliyor. Dehann hususiyeti de burada... Mustafa Kemal Paa'nn dehas bir 669 komnist airin 1931 senesinin Austos aynda Trkiye'ye fenalk ettiine mi mahsus? Hi olur mu? yleyse Mustafa Kemal Paa'nn dehas kanaa-tnzca hertarafa ileyen bir grlmemi deha! Acaba kak yapabilir, bunun sapn da orta yerine getirebilir mi? Neye gldnz? Olmad grdnz m? Kak yapmakta, kan sapn orta yerine getirmekte beceriksizlik etmesi ihtimali varsa Nazm Hikmet meselesinde neden bunu hesaba katmamal! Sonra mevzuumuzun tarih iinde bir hususiyeti daha var. airler her zaman tekin olmayan insanlardan kyor. Onlara dokunan dahilerin hemen de yzde doksan dokuzu maalesef sonra bunun acsn dehetli bir surette ekiyorlar. Koca Fransz inklbnn hakl olarak mtemadiyen ileyen giyotini, gene hakl olarak bir kere de, bir air ban, eniye'nin kafasn koparm. Belki ben de iirle urayorum da ondandr. htillin hakl, airin haksz olduunu bildiim halde bu bir kafa da koparlmasa olmaz myd sanki? diyorum. airler her zaman hakl deillerdir. Fenala alet olanlar da olur. Lkin sylediim gibi bir hususiyetleri vardr. Onlar ancak dier airler, devrin edebi muhitleri, milletlerin ve umum insanln edebiyat tarihi ancak ve tam olarak muhakeme ve mahkm edebiliyor. Kald ki airlerin, bilhassa mahpuslara girip kan airlerin ekserisi devirlerinden ok ilerde bulunduklarn sonradan eserleriyle is-bat etmilerdir. Bir akll adam air iin (Ruh mhendisi) demi. Ruh mhendisi, bir Muzaffer Bakumandan tarafndan dahi ok ihtiyatla tenkit edilmelidir. Ruh mhendisi urada dursun bir su mhendisinin iine bile zenaat-tan olmayan birisinin karmasn havsalanz almamaldr. Hem eminim: Bunu almaz da, tekini gayet tabii grrsnz...

Baknz bir nikbinlik iirinde: yi gnler greceiz ocuklar Gneli, iyi gnler greceiz Motorlar engin maviliklere sreceiz ocuklar 670 Sreceiz! Hele atk m bir son vitesi vuruyor motorun sesi Ooy ocuklar! Kimbiiir ne harukuldedir, 160 kilometre giderken pmesi... diyebilen adam, imdi mahpustadr. Af buyrun, buna karlk Beyolu'nda, u, pencerenin nnden geen sokan kaldrmna smsk yapk Beyolu'nun muhtelif evlerinde bu anda drtyze yakn kerhane icray sanat etmektedir. Herbir odasnda bir Trk kz... Bir Aye... Bir Fatma... Bir Zekiye... Kederle glmsedi:- Ben de bir dahi istiyorum. (Nikbinlik) iirinden deil, kerhanelerden rkeeek bir dahi... Murat, ii sklarak Hikmet'in sz artk bitirmesini bekliyordu ki Mlzm Refik bey kapda grnd. Ba akt. Darnn loluunda kvrck sar salar aziz resimlerindeki haleler gibi parlyordu. Murat efendi bir dakika gelir misin? diye seslendi. Murat ararak sordu. Ben mi? Sen, evet! Bir dakika... Fatma, mani olaaak bir hareket mi yapmak istedi, yoksa hi bir hareket yapmad da Murat byle bir hisse mi kapld. Bir an tereddt etti. Sonra kalkt. Erturul Hikmet'in yabanclardan gelen (Sen) hitabna ne kadar kzdn bildii iin (Birey yok) mansna glmsedi. Koridorda iki adm yrdler. Refik bey elleri cebinde, cigaras aznda durdu: Bizim hanm seni emlk ilerinde kullanyormu, dedi, imdi haber aldm! Evet! Beni dinle: Kallav sokandaki apartmanda Enver efendi isminde birisi oturuyor. Evet!

671 yi adamdr. Benim himayemdedir. Kendisini ki-ra iin sktrmayacaksn! Hanmefendi... Brak Hanmefendi'yi--- Canm skma! Sen benim dediime bak! Paras olduu vakit o kendisi verir... Bir de Kalyonkulluu'ndaki evde bir aml hanm oturuyor. Hani uramsn! Evet! Onu da rahat brakacaksn! Hanmefendi... Canm skma dedim ya... Burada ekmek yemek istersen beni dinlemelisin. Avukat ktiplii yapyorsun deil mi? Hayret beyin yazhanesinde... Evet! Oraya bir Hseyin bey gelir bildin mi? Hangi Hseyin bey? Hayret beyin iyi ahbab... Murat, az kalsn: Haa u olan pezevengi mi? diye soracakt. Glmseyerek: Hatrladm! dedi. yi dostumdur. Icab ederse Hayret beyle de grrm. Sana yardmm dokunur. Fena ocua benzemi-yorsun! Teekkr ederim! Murat, byle derken: Rugan pabucunun burnuna sol ayamla bassam, kadn azna benzeyen azna bir sa yerletirsem, acaba burada m aylr yoksa hastaneye gider mi? diye dnyordu. ... Geinir gidersin... Anladn m? Baka bir emriniz? Hayr yok! Bu kadar... Bastne... Glmseyerek salona dnd.

Erturul Hikmet'le Fatma ayn baklarla kendisini bekliyorlard. air: Ne var7 Ne istiyor? Kimdir? diye sordu. 672 Bir ahbap! Bir mesele vard da... Hayrl bir mesele mi? Cook... Ne gzel delikanl... Sakn Hayret beyin ahbaplarndan olmasn!.. Murat az kalsn kahkahay salverecekti. Erturul Hikmet bunu o kadar sevimli bir aptallkla sormutu ki... Ahbaplarndan... Ahbaplarnn ahbaplarndan -Yzne soruturan baklarla bakan Fatma'ya dnd:-Erturul Hikmet beyden iir istemediniz mi? Hayr! Onu en zevkli sraya sakladm. Bana ithaf ettii bir iir vardr. (Mataralar) isim-Ji bir iir... Askerlikte beraberdik... Gzeldir. Erturul Hikmet'in her zaman herkes tarafndan kolayca farkedilen kendine itimad birdenbire kayboldu. Telland: Ezbere hi bilmem, dedi, beni mkl vaziyette brakmak istiyor. Hanmlar rica ederim bana yardm ediniz! Grdnz ya, beraberinde yakkl bir de ordu var. Buna karlk ben sska bir adamm... Kimsesizim... steriz! diye grltye baladlar. Bir bakasn okusam... Aklmda yok... Hayr (Mataralar) isteriz. Vallaha, onu benim kadar siz de artk biliyorsunuz. Benim aklmda yalnz bir ad var. Fatma grlty, ev sahibi, sfatiyle yattrd. Evet! Bir bakas olsun, dedi, hangisini isterseniz! Teekkr ederim. Minnettarm... Tabi canm... Madem ki ezberleyemiyorum... -Hemen ksrp balad:- Sahraya baharn daha ilk indii... Durunuz! Sahtekrlk ediliyor! Bu Faruk Nafiz'in (Suda halkalar) isimli iiridir.

 Aman yarabbi! Hepsini de biliyorlar... Mataralar' isteriz. Hakknz kaybettiniz... Tamam! Necip bey siz de birey sylesenize... iir mi okuyaym?.. Aman... 673

F.: 43 Hayr! u sahtekr aire... yi baladyd... Sahra... diyerek... Brakmadnz ki... Aabey, sen de tuhafsn! Bakasnn iirini okuyor. iir deil mi? Okusayd... Sahra... diyerek... Houma gitti... Erturul Hikmet elini kaldrd: Peki! Mataralar' okuyacam! ki artm var! Allah rzas iin hi kimse (Gzel) demeyecek... Bir de arkasndan herkes sevdii bir iiri syleyecek... -Murat'a dnd:- Benim yerime brahim Riza'y neden getirmedin alak? iirde, yepyeni bir l-step havas vard. Bittii zaman alkladlar. arta ramen (Gzel!) dediler ve Murat'n muziplii yznden (Dolap beygirijni ve (Esir ars-lan) da okutmadan yakasn brakmadlar. Kzlar Faruk Nafiz'den birer iir okurlarken Murat da ne syleyeceini dnyordu. Sra Necip'e gelmiti. Delikanl imknsz bireyden dolay srar eden ocuklara -Mesel annesinden aydede-yi isteyen bir ocua- bakar gibi sknetle etrafn szyor, olmaz demee bile lzum grmyordu. Nihayet sahiden srar ettiklerini anlaynca: Peki canm! dedi, ben akalayorsunuz sanmtm. Hemen ayaa kalkt. Sol elini hazrol vaziyetinde durmu bir asker gibi pantolonuna smsk yaptrd. Dierini her msrada iki kere kaldrp indirerek, ilk okuldaki manzume ahengiyle balad: Merhum peder gler yzl, tatl szl kahraman! Rus engini anlatrd Zabit imi o zaman... Bir gn gene kavga olmu... Birisinin Viktor Hgo'dan tercme ettii bu kraat kitab iiri ve okuyann hareketleri o kadar hoa gitti ki, az

674 kald Murat'n srasn unutacaklard. Aye buna msaade etmedi. imdi Murat aabey, sizi dinliyoruz! dedi. Murat deminden beri nedense kederlenmi olan Fatma'y memnun etmek iin Nazm Hikmet'in Salkms-t'n okudu. Bunu yalnz Fatma iin okuduunu da kolayca ihsas etti. Nitekim bitince, kz, hakiki bir minnetle. Mersi! dedi. Murat gene yalnz ona sordu: Bir baka ey daha ister misiniz? Hani parkta sylemitiniz... Bir mektup... Nazm Hikmet'ten... Peki... (Karma mektup)u bitirdikten sonra: Bu da cabas! diyerek llhami Bekir'in mektubunu da syledi. iirin yarsnda ieri girmi olan hizmeti, bitmesini beklemiti. Murat susar susmaz: Murat efendi, sizi Refik bey istiyor! dedi. Fatma hmla dnd: N'apacaklarm? Bilmiyorum efendim! Hanmefendi de orada.. Neden bizi rahat brakmyorlar.. Murat derhal kalkt. Bir dakika! imdi dnerim... Erturul Hikmet sze Namk Kemal'in Hrriyet kasidesine Eref merhumun cevabn okusun! dedi. Bir gzeldir ki... Beeneceksiniz... Murat' aranlar ikinci kattaki kk odalardan bi-risindeydiler. Refik beyle Aliye hanmdan baka bir de Mlzm doktor bey vard. Refik bey, kendi evindeymi gibi, ceketinin nn tamamyla zm, bir kanapeye srtst uzanm. Bir meemua okuyordu. Murat, kapda durup Aliye hanm resmi bir reveransla selmlad. Bekledi. Geldiniz mi Murat! Sizi rahatsz ettik... -Kadn zorla glmsyordu:- Girsenize... Refik bey, mecmuann arkasndan konutu:

 Ben arttm. Sen poker bilir misin? 675 Murat bir an tereddt etti. Sonra: Biraz, dedi, katlar tanrm... O kadar deil.. Daha iyi ya... -Bu latifeye kendisi de gld. Mecmuay arkasna doru frlatp oturdu:- yi, pekl! Bir seans poker yapalm, dedik. Drdnc yok. Oynayacaksn! Bastne... Aliye hanm: Bilmiyorsa Refik... diye bireyler sylecek oldu. Refik bey: te biliyormu ya... diye tersledi, rica ederim avukatlk istemiyorum. Haydi Murat efendi, u masann stndekileri kaldrver. Sen de Rt, sandalyelerle katlar getir... Kalkt, gerindi. Murat'a glmsedi: Elenmek iin oynayacaz! Hanmefendi de kredin olmal... Patronun saylr! Paran var m zerinde... Var, evet! Daha iyi ya... Rt sen uraya sa tarafma ge... Aliye siz de soluma buyrun. Murat efendi karma oturur. Kat ekmee hacet yok. Her zaman oynadmz gibi... Onalt tur. Almak art... Son pot Kudgras, Ku-jue... Haydi Rt katlar yapnz! Haaa... Beher Kav iki lira... Valr yirmibe kuru. Bop be kuru. Aliye hanm: Pek byk olmuyor mu? Murat bey belki de... Haydi canm! Patronu sizsiniz ya... Dekave olursa hesabna mahsuben verirsiniz! Murat, daha ilk elde, iskambillerin tamamyla tr-ke -Yani iaretli olduunu grd ve datmak sras ancak bir kere dolat zaman Refik beyin kat dzdn ve kpr denilen usulle, sana oturttuu ortana istedii yerden kestirdiini anlad. Kad kendisi datrken iinden syleniyordu: Rt beye bir Papaz... Refik beye bir kz... Aliye hanm teyzeye bir As, bendenize bir As... Bylece verdii katlar srtlarndan grerek oynamak ne kolayd. Refik bey datrken, hele istedii yerden kestirirse, Murat eline bakmyor: 676

 Pas... Sanvuvar! diyordu. Bir mddet sonra Refik bey buna dikkat edip sordu: Neden sanvuvar oynuyorsunuz? Bilmem. Bir arkada bylesinin insana ans getirdiini sylemiti. Oynamayaym m? Siz bilirsiniz... O arkadanz her kimse, sizinle elenmi! Poker grme oyunudur. Aliye hanmla Rt bey kaybediyorlar, Murat'la Refik bey kazanyorlard. Zarar olanlar, daha imdiden er kav karmlard. Murat'n nnde alt liralk fi vard ki, -Katlar aksine kendisi datrken- Refik beyin yekn yapmak arzular kabard. Murat, verdii katlar bildii iin hi ekinmeden rlnsa girdi. Refik bey: Rest! dedii zaman, elinde iki Ruva, bir As, bir Dam, bir de Vale bulunuyordu. Murat, birdenbire: Grdm! dedi. Neyiniz var? ,J

Benim mi? Ful Dam... A, paf-bn! Valeyi de Dam gibi grmm... Eyvah!.. Damdper... phesiz iyisiniz! yiyim elbette.. te Ruvadper... Murat, cr'ete hayran olarak uzanp bakt: Hani? diye safiyetle sordu... Dper yok... Vay canna! Ben da Dam Vale grmm... Durunuz... nnzde ne var? Altyz yetmibe... Seksen... Altyz doksan. Buyrun... Bir daha da elinize dikkat edin! Ya, peki... dm koptu! Refik bey on lira kard. Hepsi gidiyor! diye homurdand. Aliye hanm: Oyun pek bymesin! diye yalvard. Karma rica ederim... Gene beni kzdracaksn... Kad yapsana Rt... Aptal aptal ne bakyorsun? Doktor Rt, arkadann evvelce verdii nasihat zerine, onun at katlara ekseriya rlns yapyor. Refik bey tereddtsz gryor, bylece iki ortak ekseriya 677

reste kadar giderek dier oyuncular korku iinde tutmaca alyorlard. Aliye hanm, oyunu bilmeyen merakllardand. Zengindi ve akt. -Murat'n artk bundan phesi kalmamt- Rt de kra ortak olduundan ve arkadann kazanacana emin olduundan serbest davranyordu. Murat, o kadar sevdii halde, kat file etmekten vazgemiti. Kendisini acemi gstermek iin katlar altmalt oynar gibi ayor, fakat oyun kaidesinin art kld srati de zerre kadar kaybetmiyordu. Yalnz bir defasnda bo bulundu. Elinde aacak kat olmad halde, fkeyle: Valr! diyen Refik beyin yzne bakarak: Neyle atnzd? diye sordu. Ben mi? ki ey ile... Dper'di de... kat istediniz! Yedilileri attm... te buradadr. Katlar tella kartrd. Murat hemen kendisini toplad: Tabi oradadr. Zahmet etmeyin... Ben de yle dnmtm de... Ondan sordum. Bana pokeri reten arkada... (Dper'i bozup 'e giden mutlaka iyi oyuncudur.) demiti. Kad datnz... Hi gelmiyor... Bugn ne pis ansm var! Ortaklar tellandka Murat sakinleiyor, oyun brakmyor karyordu. Rt oktan dekave olmutu. eldir, Refik'e kar kaybettiklerini verir gibi yapt halde vermiyordu. Nihayet nndekileri Onlu ile Murat'a kaptrd. Kvranmaa balad. aresiz: Bozuum kalmam, be lira verir misiniz Refik bey! dedi. Aliye hanm, Murat'n kazanmasna memnun oluyordu ama, fkesi burnuna sram olan Refik'ten ekindii iin azn bile aamyordu. Daha imdiden Murat'n nne elli lira toplanmt. ehzadeba'nda bildii her oyunda katlarn hakkn tam vermesiyle mehurdu. Pokeri gayet dikkatli, atik, tabia678 tna ramen heyecansz oynard. Bylece sabaha kadar devam etseler, binlerce lira yutacana emindi. Zaten tehlikeli olan Refik'ti. O da acemiye yeniliyorum dncesiyle oktan ambale olmutu. Turlara balamlar, oyun iyice bymt ki salon--dakiler ieri girdiler. Fatma : Akolsun Murat bey... derken birdenbire sustu. Murat hayretle dnd.

Erturul Hikmet: Ooo! Poker varm. Seyrederiz! Buyurun hanmlar! dedi, sonra oyunculara sordu-.- Msaade ediyor musunuz? Bunalm olanlar cevap vermediler. Murat sakin bir sesle : yi olur! Buyrun! dedi. Zaten bitiyor!.. Fatma el sonra, mcadelenin Refik beyle Murat orasnda cereyan ettiini ve bu mcadelede Murat'n kazanmakta olduunu anlad. Yzndeki fke dald. Pas... Valr. Peki... Hayr. Evet. kat. ki kat... . Yok. Bop. valr. Peki! Hayr! Neyiniz var? Dper As. Gene mi? Bugn bunun dper asn geemedim. yisiniz! Mersi! Murat, ancak sinemalarda grlen kumarbazlarn g-lmsemesiyle fileri ekti.

679 Kalabalk Refik beyi bsbtn heyecanlandrmt. Murat'n kat verdii ellerden birisinde gene bir byk blfe kalkt. Henz nne kard 30 liray yarm dakika bile gemeden kaybetmi oldu. Czdanndan bir elli liralk kard: Hepsi! Meydan okur gibi bard. Erturul Hikmet daman aklatt. Refik bey ona dnd. Kibirli bir bakla biraz szd : Birey mi dediniz? diye sordu. Pek anlamadm da... atm. Neye? Bu oyuna hep aarm... Para verirler. Para alrlar... Oyun bittii zaman Murat, Refik beyin elli lirasn bozdu. inden 37 lira daha ald. Mahcup mahcup glmsedi: Afedersiniz! Acemiye kat ilk zamanlar pek fazla gelirmi. Bana bu oyunu reten arkada, byle de-diydi. Dorudur. Acemi ile oynamaa ka kere tvbe ettim. Duramyorum. Haydi! Bir seans daha!.. Olmaz! Hanmlar bizi bekliyorlar. -Fatma'ya dnd:- zr dilerim Fatma hanm! dedi, bu oyun drt kii olmazsa oynanmaz. Siz de orada elenebiliyordunuz... Durunuz canm! Suumu biliyorum. te bir sr de kr ettim. Valdeniz hanmefendi msaade ederlerse sizi B-ykdere'ye kadar otomobille gtrp getireyim!.. Aliye hanm : Gidiniz! yi olur! dedi. Refik bey mitsiz bir gayretle, gzleri kpkrmz: Bir seans daha... Bir saat srer... Bir saat sonra gidersiniz! diye yalvard. Murat, paralar ceketinin yan cebine saymadan koydu. Baka bir gn gene oynarz! dedi, bu oyunu bana reten arkadam! (En ustalarla oynayacaksn! O 680 zaman iletletirsin!) demiti. Siz de ustasnz! Her zamans oynamak isterim... imdi msaadenizi rica

edeceim. Olur mu efendim! Kalkt. Yorgun bir ocuk gibi iini ekti. Koridorda Fatma'ya : Kumarda kazanan akta kaybeder ama, dostluktan krl kar! diye keyifle fsldad. Az kalsn! Az kalsn azma geleni syleyecektim. Erturul bey kolumu skarak mani oldu. Neden? Benim iin... Pek rahat olduumu grd de... kiniz de eksik olmayn bugn herkes eksik olmasn! Ne kazandnz? Bir saatta doksan ksur lira... Size ampanya bile iiririm. Hayr! Otomobil gezintisi elverir! nsan, birisinin yenilmesini ister de onu yenilmi grrse pek seviniyor. Siz de yle misiniz? Tpatp... En beer bir histir. -Sesini ykseltti:-Ka kiiyiz? Yedi. Bir arabaya smayz. Bize iki yeni taksi arsnlar... Ereften iirler dinlediniz mi? Aye : Dinledik, dedi. Namk Kemal'le alay etmesini nasl ho gryorsunuz? imdi hereyi ho gryorum. Birey soracam? Matmazel Safo'yu sevmiyor muydunuz yoksa?.. Murat'n yz durgunlatr. Neden sordunuz? lmnn zerinden bu kadar az bir zaman getii halde deta keyiflenebiliyorsunuz da... Murat bir an dnd: Bilmem ki... diye mrldand, sahiden, insan gibr seviyordum sanrm... Pek mi tuhafm? Tuhaflk asl bende... zerime elzem olmayan eyleri byle hep sorarm. Tok szl olmak istiyorum ama,, istediim tok szllk de bu deil herhalde. Patavatszlm affedersiniz? 681 Otomobilde syleyeceiniz arkya gre... Sesiniz ok gzelmi...

Her zaman pek az konuan Muall: Dans edilebilir bir yere gidelim Murat aabey, dedi, siz artk ok oluyorsunuz! ki otomobile pay oldular. Arkadaki otomobilde ofrn yanna kurulan Erturul Hikmet'in : Grsn bizi grmeyenler yahu! diye deta bard duyuldu. Bu sz airin pek keyifli olduuna delletti. Murat, kurnaz kurnaz gld... zmir ehri, -daha kurtuluunun zerinden on sene bile gemeden- Fethi beyi, Mustafa Kemal'e dahi gstermedii bir sevgi ve heyecanla karlam, muhalefet partisi efini, Bavekilin resmine kurun skp polisleri denize atarak barna basmt. Bunu stanbul yapm olsayd, Murat'n o kadar gcne gitmezdi. stanbul Bin kocadan arta kalan bir nevi bakir di. Dileri dm srtan azyla tarih boyunca nicelerini nasl pme vesilesiyle delirtmi, sonra bu ptklerini yzlerine tkrerek nasl yerden yere vurmutu. Fatih diye barn bast hain delikanl, daha on sene evvel (Hain) diye kovalanan bir sllenin ekber evltlarndan deil miydi? zmir'e gelince: Ona bu vefaszl Murat bir trl yaratramyordu. Mustafa Kemal'i dnya unutsa, zmir unutamazd, unutmamalyd. Erturul evket, bu ikyete kar: Milletler her zaman, Mustafa Kemal'lerden daha ok birey sevmilerdir: O da (Hrriyet) dir, diyordu ama, bizim memleketimizde hrriyet bile ancak Mustafa Kemal'le beraber olduu zaman bir mna ifade ederdi. Mus682 lafa Kemal'siz hrriyet... Fethi beyle beraber idrk edilecek hrriyet Murat'a, tamamyla sakat, salyalar akan, yar deli, vcudu banlar iinde bir ayya kadna benziyordu. Murat, byk apartmann altndaki maazay bar yapmak iin kiralamak isteyenlerin tekliflerini Aliye hanma gtrrken tramvayda ite bunlar dnyordu. Kederli deil, fkeliydi. Mustafa Kemal Paa'nn tahammlne ayor, akay uzatmasn ayplyordu. Bu bir msamaha ise, yanlt, zaaf ise aypt! Milletin hemen hemen topyekn Serbest Frka'y tutmas, Murat'a, oyundan darda kalm hissini vermee balamt. Zorla bastrd bir atl, onu da zaman zaman kalabaln gittii istikamete dndryordu. En beteri, artk, akntya kar, Mustafa Kemal'le beraber olmann kahramanla benzer tarafn da kaybetmesiydi. Acaba hata m ediyorum? suali daha sk sk, aklna gelmekte, daha zor uzaklamaktayd. Babas Mahir efendi, o kadar sevdii halde, Abdlha-mit'i en mkl zamannda hi farknda olmadan terke-divermiti. Durmu efendi amcasndan ka kere dinledii bu hazin ve inanlmaz macera, kendisini bir kat daha korkutuyordu. Mustafa Kemal iin, Mustafa Kemal'e ramen bireyler yapmas lzmken, birilerine bar kiralamakla uramak, rezaletti. Yazhaneden karken :

 Allah vere de zppe olan orada olmasa!., demiti. imdi, bunu tekrarlad. Bugn Refik beyin deil, babasnda bile olsa cahil azamete, kstah lubalilie tahamml edemeyecekti. Tekrar cigara yakmak istedi. Tekrar tramvayda olduunu hatrlad. Niin byle yasaklar koyuyorlar. Byle lzumsuz yasaklar koyarak m, bu milleti kendimizden souttuk? Osmanbey'de indi. Sinirden ii titriyordu. Fatma'y evvel grse, Fatma'y evvel grmek belki de yreine rahatlk verirdi. Murat'n kalbinde Fatma her zaman. 683 btn tand kadnlardan ayr bir yerde durmutu. Kederli bir kz! diye dnd, yle ki, hzn gzelliine bir-eyler ilve ediyor. Yahut da insan bu kederi yenip onun gzelliine bir trl eriemiyor! Bedbaht u halde... Bedbaht olmaz m? Onu o kadar bedbaht etmi... Annesi olacak ey... Dudaklarn srd. Aliye hanm iin kendi kendisine kar bile asla bu kadar cesur olmamt. Bir dkkn aynasnda yzn bir an grd. Anas lm... Ablas daa kaldrlm gibi... Somurtkan bir surat...Anas daa kaldrlm... Bu da imdi nerderv aklna geldi. Nazm Hikmet'ten bir msra... Kim syle di de... Halbuki Ne anam var, ne karde! Glmsedi. Kapnn zilini evirirken asap bozukluu tamamyla gemiti. Hanmefendi? Yukardalar efendim. Bir dakika haber vereyim? apkasn engele ast. Bir aralk antay asma dnd. Halbuki ciddi bir i adam gibi grnmek iin bir kada bireyler yazmt. Hep numara! Hep... dedi. Buyrun? Fatma hanm burada m? Hayr! Kim var? Refik bey... Yoldaki kadar telaland. Delikanlya bir an hak verdi. Bu da bir geim yoluydu. Baz insanlar yolmak lzmd. Kendisi nasl antay engele asmadysa... Deil mi?

 Buyrun Murat bey!... Naslsnz? Hrmetler ederim hanmefendi... lerine bakmaa balad balayal artk bu kadna (Teyze) diyemiyor, bilhassa Refik beyin yannda bu kelimeyi kullanmamaa dikkat ediyordu. Refik bey gene kanapeye yatar gibi yaslanmt. Bu haliyle zabit elbisesi giymi akac bir gen kza benziyordu. Her yerde bylece kendisini emniyette gren insanlardan olmalyd. Murat, bir bakta, krmz atlas ka684 nape zerinde, sar sal kz yzyle meydana getirdii ehev manzaray gene elinde olmadan beendi. Ve birdenbire onu, geen gn Kara Cemil'le beraber grdn hatrlad. Onlarda kendisini grmlerdi. Murat, anlalmaz bir hisle ban evirip savumutu. Byk maazay kiraya veriyoruz, diye akl tamamyla baka yerde olarak sze balad, bar yapacaklar-m. U senelik konturato imzalayacaz. Onlar be senelik diye srar ediyorlar. Dndm. Eer bar tutarsa dkknn kymeti artar... Siz bilirsiniz!... Olmad. Ben size danyorum. Be senelik konturato bir baka eydir, senelik bir baka ey... Beyolu azna kadar bo dkknla dolu... Siz nasl isterseniz... Baksana bana Murat efendi!... Buyrun! Siz Kara Cemil isminde birisini tanyor musunuz? Kara Cemil mi? Tanyorum! N'olmu? Hi... yle sordum... Madam Tamara'yi nereden tandnz? Murat, gzlerini klterek bakt. Refik beyde bugn bir bakalk vard. Kendisine hi de yaramayan bir tereddt... Dost olmak isteyen bir hal ki... Murat yzn buruturdu: Bir tesadfle tandm! Pahal kadndr da... Aliye hanmn sonra sylediine gre Murat'n suratndan insan dehete dren birey gemiti.

 Baz erkekler tanrm Madam Tamara'dan daha pahaldrlar. Pardon! Erkeklikte deil, orospulukta... Anladnz m? -Hemen Aliye hanma dnd- Affedin, dedi, bitirelim mi? Refik bey: Kinayeden anlamam! diye zorla gld, size birey tenbih etmitim. Aksini yapmsnz... Biz askerler bir kere syleriz. Dii lftan holanmayz! Nedir o tenbih ettiiniz? 685 Kiraclardan bir am'l hanm pek sktrmamanz sylemitim. Siz zavallnn iki ayan bir pabuca sokmusunuz. Ben mi? Ben kendilerini grmedim bile... Allah raz olsun mterakim kiralar bir arkadamla yollamlar Yedi aylk birikmiti!. -Aliye hanma glmsedi:- Hatrnzda m? Kalyoncukulluu'ndaki evin kiraclarndan... Kadnn cevap vermesine vakit kalmadan Refik bey: Bir de yalan sylyorsunuz, dedi, bare kadnn zerine polisleri musallat etmisiniz... Polis deil efendim! Komiser! Ahlk zabtasndan... Tanrm da... Tesadfen oraya gidecekmi, hatrlatmasn rica ettim. Bana kadncaz rica etmiti. Ben de sz vermitim. Kadncaz m? Yoksa kz m? Hani dokuz yanda bir ocuu var! Sen ne demek istiyorsun? Ne demek? Ak konu? yi ama, birader, benim sizinle ak yahut kapalr konuacak hibir eyim olamaz. Hamdolsun... Ben buraya i iin geldim... Terbiyeni taknmazsan... Beni fkelendirirsen... Aliye hanm aresizlik iinde araya girdi: Rica ederim Refik... N'olmu?... -Murat'a kar baka trl konuan adam imdi gzel yzn irkinletirerek dehetli bir hal almt:- imdi bamza bir de Murat efendi mi kt? Bir de mdahale etmee kalkyorsun... Pek holandnsa, kk hanm, biz aradan ekilelim... Refik bunu nasl sylyorsun... Biz enayi deiliz... Biz adamj gznden anlarz... Senden cesaret bulmasa ne haddine... Ben ortak mal kullanmam... Murat, szn bitirmesine vakit brakmad, elini kaldrarak bir kere:

 Kes! diye bard, sonra yumuak bir sesle fakat katiyyen emretti:- Derhal pilini prtn topla defol... Derhal... 686 Bana m? Sen... Derhal diyorum. -Gene elinin balta gibi bir hareketiyle Aliye hanm susturdu:- Bana ehzadeba'l Murat derler, sana da (Pamuk olan!) Pamuk olanlar benim leimin nnde bile kadnlara hakaret edemezler... Bir kelime daha sylersen seni ayamn altna alr inerim. Sonra da sryerek Merkez kumandanlna gtrrm. Kara Cemil belki anlatmtr. Sylemektense yapma severim ama, seni srtndaki niformaya balyorum. nk onu babam da tad... Bir kk fark elbette var... Lkin ne are... Haydi yallah! Refik bey. Kara Cemil'i dinledikten sonra zaten rkmt. Ve zaten de pek korkak bir adamd. Yardm ister gibi Aliye hanma dnd: Siz mi rettiniz? diyecek oldu. Murat ayaa kalkt: Gidiyor musunuz? diye kkredi, aneak sr'atle gitmee vaktiniz var... Yoksa dilerinizi dkerim... abuk... Peki! Ben size gsteririm... Grrz! Askerlik erefim... Braknz canm... Hamdolsun yle eylerden haberiniz yok -Kapdan kyordu ki seslendi:Dursanza az kalsn unutuyordum. Bu akam Pi Ali sizi mutlaka grmek istiyor. Refik bey hzla dnd. Surat dehet iindeydi: Pi Ali mi? Ne demek? Pi Ali!.. Bak tosunum! Bedava yenilmiyorsun! Ben polise telefon etmesini de bilirdim. Tarlaba'ndaki pansiyonunu bastrr, seni ellerinde kelepeyle defederdim. Bu eve balyorum. Aliye hanmefendiye... Anladn m? Bir daha ayaklarmn arasnda dolatn grrsem keyfine!.. ' Aliye hanm, ancak imdi Refik beyin nasl korktuunu anlad. Zabit kt kt yutkunuyor, bir trl brakp gidemiyordu. Kadn, mutlaka birey syleyeceini anlad ve ne syleyeceini var kuvvetiyle merak etti. Pamuk olan, dudaklarn yalayarak: 687 Teekkr ederim kardeim! diye mrldand.

 Sus rezil! Ben senin neden kardein oluyor muum! Defol! Yalnz kaldklar zaman yapmacksz bir mahcubiyetle Aliye hanmdan zr diledi: Beni mazur grebilecek misiniz?.. eye demezdi... Vallaha... Tevecchnze... Kadn dimdik yzne bakyordu. Yz biraz sararmt. Murat ararak bir an sustu: Belki karmaa hakkm yoktu... Birdenbire... Aliye hanm dnd, oturduu kanapenin arkasna kapanp alamaa balad. aknl bsbtn artan Murat biraz dndkten sonra: Seviyor... ok seviyor... Tuu Allah kahretsin! diye dnd. Aliye teyzesinin omuzlar sarslyordu. Btn kadnlar gibi alamaa balaynca mdafaasz, aciz bir kk kz ocuu haline gelivermiti. Murat usuz bucaksz bir merhamet hissederek sessizce yaklat. Alamayn ama, diye dolu bir sesle yalvard, bakn bakaym bana... zleceinizi hi dnmedim. O kadar d bir adamd ki... Oyunda hiyle yapyordu. Kadnlarn parasyla yayordu. Eroin kaakl ile urayordu. Tehlikeli bir adamd. nsan lekeleyecek bir adam... Onunla beraber kmak erefinizi lekelerdi... Baknz diyorum. Belki baka trl de konuulabilirdi. Sizin yannzda olmadan anlaabilirdik. Hayvanlk ettim. Rica ederim... sterseniz, imdi gider bulurum... Bu kadar sevdiinizi dnemedim... Aliye hanm hzla dnd: Kimi seviyorum? diye ksk bir sesle bard, onu mu?.. Ne adam olduunu oktan anlamtm. Lkin ayrlmaa korkuyordum... Kimsemiz de yok... Ne kadar iyi yaptn Murat! -Oturduu iin aadan yukarya bakyordu. Yzne gzyalar acaip bir parlaklk vermiti:- Sen ne kadar cesur bir erkeksin!.. Gayet tabii bir hareketle delikanlnn beline sarld. Yzn karnna srerek ii titreyen bir sesle: 688 Yzme yle bakma! dedi, utanyorum... Pek mi adi bir kadnm?.. Rica ederim... Murat sesini hi beenmedi. Bir yerlere doru dtn mbhem surette hissettii halde, kendisini kurtaracak en kk bir harekette bulunamyordu. Benden nefret etmiyor musun!.. Doru syle... Az yar ak, ylece uzanm, cevap bekledi. Bu olgun kadn yznde, hain bir ifadeyle dilerini gsteren az erkek cinsini, kadn cinsine eken ebedi cazibenin btn kullanlm ve kullanlmam kudretini bu anda temsil ediyor gibiydi. Murat, nefret etmediine onu ancak bir surette inandrabileceini insiyaklaryla sezdi. Hi hazr olmad halde, bu

aralk az hnla pt. Ve dehete kaplarak ekilmek istedii anda artk i iten gemiti. Murat, Aliye hanmla, z annesiyle yatar gibi yatt. On dakika sonra antasn da brakp apkasn kaparak sokaa kt zaman, bir aralk duyduu dehet birka misli fazlasyla zerine hcum etti. Yazhaneye kadar yalnz birey dnd. Bu dnce de duyduu deheti mrnde hi hissetmedii bir mitsizlie evirdi. Fatma'y ebediyyen kaybetmiti... Ebediyyen... Fatma'y ebediyyen kaybetmek yaamak gcn, kendisini hayata balayan ve muvaffak olmak iin mcadeleye zorlayan biricik ba kaybetmekti. Benden namusuz insan yoktur... Benden daha namussuz! diye iini derin derin ekerek dnyordu. Yazhanede bereket versin kimse yoktu. Masaya oturdu. Bir yere dimdik bakarak ne yapabileceini tasarlad. Gene Anadolu'ya iltica etmek icabediyordu. Bir lmden sonra, annesinin lmnden sonra, sanki bir yapk kardei varm da onun cesedini de beraber gtryormu gibi Anadolu'ya gitmiti. imdi gene ite o souk ve artk yabanc cesedi hissediyordu. Annesi Canseza hanm... yi ama Canseza hanmla Aliye hanmn arasnda hibir fark yoktu ki... Buna nasl cr'et etmiti? Peki! Kendisi byle bir rezil... Ya Aliye ha689 F.: 44 nm?.. Dnyadaki btn kadnlarn yksekliini, gururunu tayor zannettii insan... Fatma'nn annesi... Oturduu yerde bir bataa doru kayyordu. Bir aralk baka bir dnceyle (Hh) diye bir ses kararak ve kalbini ten deheti, iine saplanp kalm bir bak namlusu gibi hissederek dikildi kald. Selim amcas, nihayet bu ileri byle olsun diye mi orada ld? Sakarya'nn kenarnda... Sakarya'nn... Resimden tand mert yz imdi karsndaym gibi gzlerini yumdu. Bu kbus'tan artk lnceye kadar kurtulamayacakt! Bitti! Selim amca tabancasn klfna koyup geriye dnd zaman vurulmutu. Demek ona orada asl dmann geride kald malm oldu. Tabancasnn belki de son kurunlarn bu sebeple yakmamtr. Aman yarabbi! diye hafif bir lkla ellerini yzne kapatt zaman kap hzla ald. Celil bey glerek ieri girdi. Burada msn ktip? Evet efendim?

 Bugn mahkeme yok. Hayret nerede? Bimiyorum. Ben de imdi geldim. Yznde olmas ve herkese grnmesi izm gelen irenlii avukatn grmemesine ve kendisinin sylenenleri anlayp mnasip cevaplar verebilmesine aarak ayakta duruyordu. Okudun mu gazeteleri ktip? Okudum evet! te byledir bu... Millet ksmnn sanki hafzasr yoktur. Unutuverir... Bu sefer iyice inandm. Sizin parti artk hap yuttu!.. Gel yol yaknken bize ge... Murat, hatta glmsedi. Bazan insan ldkten sonra refleksleriyle ksack mddet yaarm... Celil bey ieriye geip yerine yeni oturmutu ki telefon ald. Murat, bir mddet anlayamadan bakt. Sonra dinleyiciyi kaldrd. Aman yarabbi! Aliye hanm konuuyordu: 690 Alo! Murat! Efendim! Bak ne syleyeceim. Hemen bir otomobile bin... Derhal buraya gel. Ben mi? mkn yok efendim! Asl gelmemenin imkn yok! Ne halde olduumu bilemezsin... Derhal diyorum... Kabil deil... -Yutkundu:- ey var. Patronla beraber mahkemeye gideceiz... Olamaz. Deli olacam... Patronunu ver. Ona rica ederim. Haydi... Durunuz! Hi kabil mi? Artk bilmiyorum. imdi... imdi geleceksin. Yoksa ben gelirim... Bak yalvaryorum. Murat, salar ter iinde: Peki! Bir dakika... Diye mrldand: Telefonu ak brakarak ara kapya doru yrd. Artk birey dnmyordu. eri girdii zaman, patronunu, elinde dinleyiciyle grd halde bunun marvasn bile anlayamamt. Celil bey, aletin konuulacak tarafn kapatarak:

 Ne var? diye gz krpt, bir de nazlanyorsun yle mi? Olum byle telefonlar almak ebedi deildir. Bir zaman gelir... Eyvah dersin! Bir tandk efendim... Acele bir i... Hl syleniyor! Kosana serseri! Ykl!... Ben o akraba sesini iyi tanrm... Vaktiyle bize de akrabalarn byle ileri derdi. -Murat'a (defol) manasna elini sul-ladktan sonra en nazik sesiyle telefona:- imdi gnderiyorum hanmefendi, dedi, bir ey deil birey deil... Akama kadar da salvermeyin... Hibir ii yok... Rica ederim. Vazifemiz... Murat, apkasn bir mddet evirip evirdi. Merdivenleri koarak indi. Otomobilde yalnz birey dnyordu: Fatma'ya rastlarsa... Fatma'ya rastlamaman... Artk Fatma'ya hi rastlamamak lzm... nk Fatma yzne bakar bak691 maz her eyi bir anda anlar... Onun her eyi bir anda anlamas kyametin de kopmas demektir. Aliye hanm Murat' oda kapsnda karlad. Hizmetinin duymasna bile ehemmiyet vermeden: Beni nasl brakp gittin? dedi, ne hainsin... Boynuna sarld. Delikanly nefesini kesinceye kadar pt. Sonra kesik kesik konutu: Birdenbire kendimi dnya zerinde yapayalnz zannettim... Rya m diye bakyorum. antan burada... Sonra ierimde birey var. Senden birey... Otursana... Yavaa iterek yumuak bir yere oturttu: Gryorsun ya... Deli gibiyim... Kapy rtseniz... Neler dnyor... Beni nasl brakp gittin? Hi mi acmadn.. Sabahla benzeyen ince beyaz ipekten, yakas dantelli bir entari giymiti. Kumral salarnn ereveledii yznde, sesinin ikyetine ramen mesut bir k vard. Gzleri, gzleri deil, asl az... Bu az en akll, en hassas gzler kadar manalyd. Murat tekrar hibirey dnememee doru kaydn hissetti. Bir korku... Bir loluk... Ve bu kokuyla bu loluun iinde kmldayan beyazl krmzl birey ki... Cinsi cazibenin de, zevkin de ta kendisi... Bu zevk, sevdii kzda, sarholukla deli gibi arzu ettii baka bir kadnda asla duyulmam birey... Uruna cinayet ilenir bir iptil... fkeden daha srkleyici... Beni hi mi sevmiyorsun? Bana acmyor musun? Seni sevmemek olur mu? Senin iin insan kendini ldrr! Allah gstermesin... Benim iin yaayacaksn... Hep yaayacaksn... E mi? Murat, gzlerini saadetle yumdu. zerinde hisetti-i maddi arlk sanki saadetin kendisiydi. Neden

sonra kadn: Hi byle olmamtm, diye inledi, sana lnceye kadar dayanamam diye korkuyorum... Murat anlamak gayretiyle gzlerini krptrd. Bu ha692 reket gzlerinin kamatna da delletti. Aliye hanm: yle yapma! diye yalvard... Sen ne tuhafsn. Aklma geliyor. ok evvelden de bir gn bana byle bakmtn. Odada yalnzdk da deta korktum. Evet biliyorum! Krmz bir entari giymitiniz! Kadn, dehetle srad. Elini yanana gtrd: Nasl biliyorsun. Dokuz yanda yoktun?.. Biliyorum. Siz dokuz yanda deil beikte de sevilecek kadnsnz... . Aman yarabbi! tevekkeli deil... tekilerin hibirisine benzemiyorsun... Sende herey erkek... Ben mah-voldum. Niin? Beni brakrsan lrm... Seni brakr mym? Deli misin!.. Senin iin ben bir hayat braktm. diyecekti. Vazgeti. inin rahatln yadrgayarak, Aliye'nin salarn ylece, bir mddet okad. Bireyler seziyordu. Gayet mbhem, gayet uzak, uurla asla alkas olmayan bir eyler ki... Bir eyler her neyse. Aliye ile kendisini dnyann dier eyleriyle katiyen ayryorlard. Bu ayrlp uzaklaan eylerin banda Fatma da yard. Salar daha sk, daha hoyrat tuttu. Hl aralk duran, ve byle durduu iin de dnyann en tatl aptalln temin eden krmz az, tketmekten korkuyor gibi kendisine yava yava ekti. Beni iyi ki ardn, dedi, armasaydn ne yapardm. Deil mi? Kadn, gzlerini yumup kendisini hibir akln le-meyecei bir vs'atle -Baz kadnlarn hayatnda sr sr erkek olduu halde bir an bile hisetmeden ihtiyarladklar bir serholukla -teslim ederek buna cevap verdi. Murat aybanda tahsilat gtrd zaman aralarnda baka bir mnasebet yokmu gibi defterini am, ki693 sa bireyler anlatm, sonra paralar dikkatle sayarak kk masann zerine brakmt.

Ancak o vakit, Aliye hanmn szlerini dinlemediini, hareketlerine zerre kadar aldrmadan yzne biraz da hayretle baktn farketti. te bu kadar sevgilim, diye gld, yalnz kk apartmann mahut ikinci kat kiracs bizi gene atlatt. Ancak yarn le zeri bu ayn kirasn da, bakiyelerini de deyeceini vadetti. Onlar da yarn alr, kapcyla yollarm. Siz de u hazrladm makbuzu ancak o zaman imzalar, kapcya verirsiniz! Olur mu? Ne sevimlisin... Bakyorum da... Sade bu kadar m? ok zldm. Artk i bitti. Beni neden pmyorsunuz? Aliye hanm boynuna sarld. Bu hareketi yaparken, Murat'n masaya brakt paralardan bir ksm yere dklmt. Kadn anlatmaa balad: Biraz ge kaldk ama... Bir deniz kenarna gitsek diyorum... Tenha bir yere Fatma da istiyor. Orada sen bizde kalrsn olur mu? Pek istiyorsanz... Ama, hep dnyorum. Fatma'y zmeyelim. Kzlar annelerini pek kskanrlar. Bir-ey sezdi mi dersiniz? Zannetmem! Sezmi olsa mutlaka anlardm. Hrnlayor mu? Derhal... Bazan houma gider, bazan asabm bozar. Bir tuhaf kzdr. Onu hi zmemeliyiz... Nasl yapsak? Ben kendisine syliyeceim... Senden de bahsederim... Neresini daha ok seversin? Boaz m? Ada m? Tenha olsun... Seni dnrken tenhal pek zlyorum. Bsbtn insansz bir yer... Teekkr ederim. Geri ekildi. Yere dklm paralar grd. Eilip ald. Bir ksmn kapclar getirdii iin buradakiler yz lira kadard. 694 Hepsini masaya karmakark brakt. Sonra byk bir dikkatle ve glmseyerek, ikiye ayrd. Gzlerini kapat birisini intihap et bakalm! dedi. Neyi?

 Bunlardan birisini... Sonra sayarz. ansmz denemi oluruz. Ben ansmdan memnunum sevgilim. Ayrca denemee hacet yok. Siz eer pheliyseniz, hepsini saynz. Enaz bir misli fazla ansnz olmu olur. Hayr beni dinleyeceksiniz. Sonra ok kederlenirim... te ben bunu alyorum. Bu da sizin... Murat, ban edi: Teekkr ederim hakkm muhafaza edeceinize sz vermitiniz. yle ey olmaz. Seni yalnz 30-35 lira iin sabahtan akama kadar uradan uraya kouyor dnmek beni hastalandracak... Rica ederim... Bak gcenirim Murat... Beni sevmediini zannederim... Manasz bir dnceyle beni zmek istememelisin. -Paralar avulad. Murat'n cebine koymaa davrand:- Rica ederim... Murat, bileini tuttu. Bir ocua nasihat veriyormu gibi kalarn atarak: Baknz, dedi, bu bir cret demek olur. Zor bir i. Satlk kadnlar var ya... cretleri maktu kadnlar. Ben, onlara bile para verirken son derece sknt ekerim. Annemi esirciler, kynden alp Saraya sattklarndan mdr, nedir, byle paral alverilerden nefret ediyorum. Sonra ben kendimin satlk olmadm iyice hissetmeliyim. Sen neler sylyorsun budala? Benim param olmasa senden istemeyecek miyim? Onu imdilik tabi sayyoruz. Sonra beni de eye... benzettiniz diye pek kzarm. Ltfen elinizdeki kirlilii braknz da, ovucunuzun iini peyim... Aliye hanm, bir an Murat'n yzne bakt. Gzlerinden, gzelliine ve kadnlna pek yaraan bir gurur geti. Paralar brakp, elini, Murat'a, canszm gibi terket-ti. 695 Murat, pembe avucu kk kk perken: Teekkr ederim! diyordu, itaat size ne kadar yakyor... nsan sizinle her zaman mesut olur. yleyse ben ne dndm. Sana bir kal saati alacam. Dakika banda bakar, beni hatrlarsn! Hayr! Mersi! Sizi hatrlamak iin hi bir eye ihtiyacm yok. Sevginizden daha kymetli bir hediye olamayacan nasl dnemiyorsunuz. -Bileini pt:- te bir saat!.. Bir de sz vereyim: Paraya ihtiyacm olursa muhakkak size sylerim. Sahi mi? Sz veriyorum...

 Para iin sknt ekmeni istemiyorum. Bunu duyarsam, yahut sezersem seni artk eskisi kadar sevmem... Hi sevmem!.. Tabi... Elbette... Sonra bu ilerle kendini zmene de raz deilim... Sonra... O kadnlar istemiyorum. Kadn yok ki... Hep bunu sylyorsun... Bir siz varsnz... Seni Fatma'dan bile kskanyorum... Pek ayp! Murat, somurtarak sevgilisinin salarn okad. Fatma'yla karlamak umduu kadar mkl olmamt. Bir aralk ebediyyen kaybettii iin lnceye kadar azap ekeceini dnm, ne yapacan armt. Sonra, beklenmedik vakann ertesi gn. Akam yemeinde, kza dikkatle bakt. Yreinde mahvolmu bir adamn kederini bulamad. Yalnz utanyordu. Bu utanma, byle vaziyetlerde gen vey babalarn hepsine den bir vazifeydi. Tabii idi. Daha balangta olduklar halde, macerann sonunu da merak etmee balamt. Aliye hanmla evlenmesine imkn olmadna nedense emindi. Bu emniyet, kadnn kendisinden enaz 15 ya byk olmasndan gelmiyordu. Mnasebetleri o kadar uursuz bir iddetle balamt ki, bunun fazlalamasna da byle devam etmesine de imkn olamazd. Bu gibi alkalarn hepsinde oldu696 u gibi, gzlerini yummak, kendini kapp koyuvermek, hibirey dnmemek, hesaplamamak icap ediyordu. Buna da Safo'nun hazin hatras pek meydan verememekteydi. Safo, yreinde, sz verdii halde bir trl yerine getirilemeyen, yerine getirilmedike de, zntsn arttran bir vazife gibiydi. Reina'ya da iyiden iyiye almt. Ekseri geceler, Perapalas'n arkasndaki kr kahvelerinden birisinde oturuyorlar, dnte yukar kyorlard. Aliye ile gece kalmalarna imdilik imkn olmad iin, Reina'ya misafir olduu zamanlarda boynunda, kollarnda kalan bouma izlerinden de bir kskanlk mevzuu meydana gelmiyordu. Yazhanede de adeta yalnzd. Hayret bey yaz mnasebetiyle hemen hemen hi uramyor, Celil bey on dakika grnp savuuyordu. Murat, Aliye hanmla hesap grmekten dnnce, adet ettii zere bekleme odasna geti. Kanapeye uzand. Bazan Reina'nn azgn basknlarna urad halde, hergn bir iki saat uyuyordu. Tam dalaca srada, telefon ald. Beddua ederek" kalkt. Yaryolda Tamara ablay hatrlayarak sylenmei kesti. ki haftadr gene kadncaz ihmal etmi, uramaa vakit bulamamt. Bir yalan uydurmaa hazrlanarak dinleyiciyi ald: Alo! Murat bey mi?

 Evet! Kimsiniz? Ben Fatma!.. Sahi mi? Ne iyi? Neredesiniz? Bir bakkaldan telefon ediyorum. Benim iin iki saat vaktiniz var m? Akama kadar... Gee yarsna kadar... Ne kadar isterseniz... ki saat... Nerede buluuruz. Siz neredeyseniz derhal gelirim... Tnel banda... Mondiyal'de bekliyorum. Derhal mi? Derhal... Ku gibi... 697 Telefonu kapatt. inde hi bir heyecan yoktu. Buna biraz at. Lkin akl banda bir kzn, annesine ait bir mnasebeti uzun mddet fark etmemesine imkn olamayacan oktan kestirmiti, inallah... Bu ii de bugn bitiririm! diye dnd. Soukkanllna hayran olarak, Tnel'e kotu. Fakat yukarda, karanlktan aydnla knca, yrei yava yava bir baka trl arpmaa bdld. Bu hal gitgide yle rahatsz edici bir ekil ald ki, Mondiyal'e be, on adm kala, geri dnmei, savumay bile dnd. Fatma, her zamanki ciddi yzyle mecmualar kartryordu. Murat' grnce elini uzatt: Rahatsz etmedim ya... Hayr! Yalnzdm... Bilkis... Bugn canm skld. Beni bir sinemaya gtrr msnz? Peki... -Murat armt:- Grmek istediiniz bir film var m? Hayr! Sinema olsun da, hangisi olursa olsun... Bu scak havada.. Ne biim ey! Murat byle dnerek bir tehlike karsndaym gibi kendisini toplamaa alt. Vaziyet normal deildi. Fatma Elhamra sinemasnn nnde: te mesel buraya girelim, dedi, kalabalktan sklyorum. Loca'da otururuz olur mu?

 Elbette... eri girdikleri zaman, film oktan balamt. Karl dalar zerinde bir tayyare uuyordu. Murat, kzn ceketini karmasna yardm etti. skemleyi dzeltti. Kendisi de yanna oturdu. Yreinde hl, Tnel'de balayan arpnt vard. Gzleri karanla alnca gizlice yzne bakt. Yz sakin... Gsne dikkat etti. Hi bir heyecan almeti yoktu... Hatta dalgn bile deil... yleyse benden ne istiyor! diye tella dnd. Bu sakinlik Murat'a daha tehlikeli geldi. Bana birey mi syleyecektiniz Fatma? Bunu gayr- ihtiyar sormutu. Sorar sormaz da hemen sustu. 698 Evet! Nedir? Bir an alaca karanlkta gzgze durdular. Kz yorgun bir sesle: Beni per misiniz? dedi. Efendim? Fatma yzn uzatmt bile... Tpk annesi gibi... Dudaklar biraz aralk... Ayn kadn kokusu... Korkun benzerlik... Murat, uzanp tadn iyi tand bu aralk az pt. Kz, gzleri kapal olduu halde, bekledi. p tekrarlanmaynca, fkesiz ikayetsiz, dmdz bir sesle: Byle deil, dedi, annemi ptnz gibi... Ban biraz evirmi yan bir bakla bakyordu. Murat, darbeye ayn kuvvetle mukabele etmek iin biraz geri ekildi. Ka gndr saklad en byk kozu ll bir suretle ortaya att: yi ama ekerim, ben sizin (Khyanz) deilim ki, annenizin khyasym... Fatma sadece bozuldu. Bunu Necip mi syledi? Demek siz bakalarna da sylediniz?

 Hayr! Yalnz Necip'e syledim. Niin yalnz, Ne-cip'e sylediimi de bilmiyorum. Bana bunun sebebini bulmak iin yardm eder misiniz? Murat, galiba inkr beklemiti. Kmldamaa balayan fkesi gene aknla hatta korkuya dnyordu. Yardm m? Anlayamadm! dedi. Evet! Ben neden o kadar terbiyesiz oldum?.. Neden hl piman bile deilim!.. Siz, Necip'in nazarnda haysiyetsiz bir insan olsaydnz bundan ne kaybederdiniz! Ben ne kazanrdm? Beni artyorsunuz Fatma! Size baz hususlarda izahat vermee belki mecburum. Lkin bu mecburiyeti, ister misiniz... Basitletirelim. Akll kzsnz... Hi bir kz akll deildir. Bunu hep siz vehmedersiniz... Baknz nasl oldu. Necip byle eyleri dnp sylemez sanlr deil mi? Bir ara siz dar kmtnz! 699 Ben arkanzdan, naslsa bakmm... Yavaa ne dese beenirsiniz! Fatma hanm, dedi, Murat iyi bir erkek... Onunla evlenmei hi dnmediniz mi? Siz de, derhal: Ne mnasebet! dediniz deil mi? Kala kala annemin khya'sna m kaldm? Tastamam, byle deil... Ama, bu manada 6lr sz... Halbuki sizi severim... Tandm erkekler iinde en ok kymet verdiim de sizsiniz... Bunu bilirsiniz... una (siz idiniz!) diyelim mi? Hayr! Gene de sizsiniz. Bir kere annemin khyal meselesinde ne kadar haksz olduumu kimse benim kadar bilemez... Siz bize bu hususta sadece eski bir dost gibi yardm ediyorsunuz... cret iin ileri srdnz art, benim gibi, emsali arasnda pek de budala olmayan bir kzn gzlerini yaartmalyd. Nitekim de yle oldu. Sonra o pis adam evimizden defetmeniz... Ben defetmedim. Kendisi gitti. Yalan! Hizmeti hepsini dinlemi. Sizden hl korkarak bahsediyor. Biz erkeksiz yaayan kadnlar, erkein her eidinden sizin havsalanza smayacak derecede korkuyoruz. Hele palaskal, arka cebi tabancal olursa... Ben o pislii evimizden bir blk asker karamaz sanyordum. Sizi de o kadar cesur bilmiyordum. Kalyopi: Aman kk hanm, burada olup da duymalydnz, dedi, Murat beyim bir cotu. (Seni ayamn altna alrm) diye bir bard. Refik beyin yzne baknca glesim tuttu. Ben kadnlmla o kadar korkmam! Pek tabanszmf Pek de uydurma erkekmi! dedi. Bize yaptnz bir iyilikten dolay size teekkr edecek yerde... Teekkre de lzum yoktu. Olmaz m? Nasl zldm tasavvur edemezsiniz. Annem, pek dncesiz bir kadndr. ocuk kadar da saftr. Byle mnasebetlerine canm sklmyor deil... Lkin bunlar facia haline de

getirmiyorum. Gen bir kadn. Benim annem olduu iin yaamayacak m? Lkin d insanlarla ahbaplk ettike kendisi de farkna varmadan adileiyor... Murat, hi istemedii halde, garip bir ses kard. 700 ok oluyordu artk bu anlalmaz sersem!.. Hayr! Hayr! Vallaha onu demek istemedim. Bilkis, sizden sonra ummadm kadar deiti. Siz onu birka gn iinde adeta ykselttiniz. Bundan dolay da size teekkr ederim. Rica ederim Fatma... Bana hakaret etmee kendinizi hakl buluyorsunuz. Belki de sahiden haklsnz. Lkin tekrar rica ederim, hakaretleriniz hi deilse, size yakmal. Birisini alaltmak isterken kendi seviyenize zarar vermeyin! yi ama, demin, daha imdicik... Beni pmenizi rica etmedim mi? Btn seans boyunca pseydiniz, hi sesimi karmyacaktm. Annemi nasl ptnz bildiim halde... Anlamyorum... Bana inanasnz diye... Baka are bulamadm. Ben de sizden rica ederim. Szlerimden baka manalar karmayn. Konumaa mecburuz. Belki tam anlatamyorum. Ama, sizin anlaynza gveniyorum. Bana yardm etmenizi biraz da bu sebepten istedim. Sizi annemden, annemi sizden kskanmyorum. Annem, mnasebetinizi bildiimden henz phelenmiyor bile... Halbuki bakalaryla olduu zaman, ortada birey balamam bile olsayd huysuzlanrdm. Sorunuz da baknz. Evde ne kadar iyiyim. Hatta onu iki kere de ptm.. -Fatma iini ekti:- oktanberi hi pemiyordum. O pis adamlarn bir-eyleri bana da svaacak diye... Halbuki sizden sonra. Byle bir irenme gelmedi... Murat, byk bir pimanlk hissetmee balayarak, ne yapacan ard. Kz okamak, teselli etmek, ona bireyler sylemek, hakkndan gelinmez dehetli eyler vadetmek lzmd. Boaz kurumutu. Kendisine eza vermek istiyor gibi grtlan actarak stste yutkundu. Bereket Fatma, sesinin kederli ahengini birdenbire deitirmiti. Adeta keyifli keyifli: kimiz de yanlmz deil mi? diye yavaa sordu. Neden? 701 Siz de beni seviyorum zannetmitiniz, ben de sizi seviyorum sanmtm. yle deil mi? Murat, sratle dnd. Gayet doru sylyordu. Ka gn, mphem olarak sezdii fakat bir taraftan da katiyetle emin olduu hakikat bundan ibaretti. Nitekim, demin, kz perken bunu artk hibir pheye yer kalmayacak surette anlamt. Fatma'ya kar duyduu hislerin hepsi, Aliye'ye kar ocukluk gnlerindenberi besledii arzudan baka birey deildi. Fatma annesine benzesin benzemesin, ona ait birey olduu iin Murat'n gznde hi kimsenin tutmad bir yeri tutmu

kalbinde eriilmez bir emel olarak bunca sene yaamt. Halbuki ite belli birey, btn bu hisler, ahsen ona ait bulunmuyorlard. O ancak bir vastayd. kinci temasta yreini kaplayan vuzuhsuz rahatlk da bundan ileri gelmiti. Hakikat buydu ama, bunu imdi, umduundan daha aca-ip bir insan olduu anlalan Fatma'ya nasl syleyecekti. Fakat, uzayan cevab daha fazla beklemedi. yle, evet! diye emniyetle tasdik etti, sizi hep kocam olacaksnz diye dnrdm. Hele tekrar bulutuumuz bu birka ay iinde bu dnce hi aklmdan kmad. Sizi arkadalarma gstermek istiyor, sizinle iftihar ediyordum. Konumaa baladnz zaman iim ferahlanyor, dier insanlarn, bilhassa kzlarn zerindeki tesiriniz houma gidiyordu. Bu, mstakbel bir koca iin belki byledir. Lkin Safo'y grnce biraz phelendim. Kendi tasavvuruma bakarak size kzmam, Safo'yu kskanmam lzmd. Halbuki iimi didik didik yokladm halde, byle bir hisse rastlamadm. Safo'yu, bir trl sevimli bir yenge halinden karp mesut bir rakibe haline getiremedim. Hatta birdenbire earp hediye etmeme Shey-l ok at. Bunu ben de ona ok zor izah ettim. Size, beraber olduumuz zamanlarda da, sizden uzakta da adeta tasarruf ediyordum. Bunu arkadalarmdan da hi saklamyordum. Sheyl'y artan da bu oldu. O Refik olacak terbiyesiz, sizi yanmzdan kstah bir tarzda kaldrnca, mrmde sahici fkeyi ilk defa hissettim. Haka702 reti nasl olup da sezmediinize, sezdini2se neden tahamml ettiinize bir trl akl erdiremedim. Hele sizi cebren oyuna oturtmalar karsnda bizzat bana o zaman ve imdi hatras bile dehet veren bir hiddete kapldm. Sanki hakarete uramtm. Sizin ahsnzda benim gururum krlmt. Bereket versin, Erturul Hikmet bey orada, da, sonra otomobilde de beni teskin etti. Beni iyi anlad iin kendisine hl minnettarm, dedi ki: Bunda bir i var Fatma bae, dedi, greceksiniz, dedi, bizim deli byle eylere dikkat etmez deildir. Sabrediyorsa bir sebebi olacak! Biraz diimizi skalm. Hepimizin ve kendisinin cn bakn ne gzel alacak! dedi. Siz de hakikaten gzel c aldnz... Teekkr ederim... Brakn canm... Evet! Pek seviniyorum. Bunu anlamyor musunuz? Sonra... Ne diyordum. Evet... Btn bu his karkl beni ok artt, ok zd. Neticede sizi asla bir sevgili gibi sevmediimi, sizin bana asla, benim istediim koca olamayacanz anladm... Bunu artk siz de anladnz iin izah etmek kolaylayor! Biz kadnlar, bu ilerde, sizden daha evvel davranabiliyoruz. Bu kanaata gelir gelmez ne kadar sevindiimi anlatamam. Annemle olan mnasebetinizden evvelsini sylyorum. Neden mi sevindim. nk kendimee uygun dmeyen taraflar vard. Bir kere ben dehetli kskancm. Sizi sevgiliniz, karnz gibi kskanmyordum. Bu dpedz sevmemek demekti. Halbuki sizi seviyordum da... Meer, sevgili gibi deil... Artk biraz acaip olacak ama, aabey gibi... Bir uzak fakat pek sevilen, hrmet duyulan, iftihar edilen bir akraba gibi seviyordum. Hatrlyor musunuz? Size iki kere (aabey) dedim. O gn, bence yeni olan bu dnceyi deniyordum. Deneme pek muvafk netice verdi. Siz, ancak o kelimeyle benim iin asl yerinizi almtnz. Murat, o kadar sevindi ki, kzn btn bunlar mitsizlikten syleyebileceini bir an aklna getirmeden, ellerini tuttu:

 O kadar mesudum ki Fatma, dedi, Allah senden raz olsun! Bir de kendine (Aptal) dersin. Asl aptal be703 nim! Bu dnyada benden daha budala adam bulunmaz! Hayr! Ben de aptalm. Hepimiz biraz aptalz... Beni pmenize kadar tamamyla emin deildim. pmek hereyi meydana koydu. Siz henz aramzdaki sevginin mahiyetini bulmu deil dnmee balamken aznz bir an bile yanlmad. Beni (Aabey) gibi ptnz. Bir kz, benim kadar budala ve acemi bile olsa bunda asla hata etmez! imdi iim rahat Murat aabey... Icim buraya kadar tamamyla rahatlad. Buradan sonras iin <te sizden yardm bekliyorum. Nedir? Hayhay! mknsz olan bile senin istediin hale getireceim. Sana peinen sz veriyorum. Mersi! Sen hep bu kadar kuvvetli miydin? u anda pek kahramansn. Evet! Bireyler yapabilirsen, ancak sen yaparsn... imdi ikinci safhaya geiyorum. Seni kocam gibi dnrken... Ekseriya kalabalkta, gizlice tetkik ederdim. stste (Hayr! Olamaz!) derdim. Sebebi de: Sen evik adamdn, hem vcuta, hem de zekca... Byle olunca seni smsk kendime balamaa, senin hayalini bile bakalarna kaptrmamaa, ve bakalarn senin hayaline sokmamaa gcm yetmeyecekti. Bana baka trl bir arkada lzmd. te bu dnceyle seni ancak ve yalnz Necip'in gznde alaltmaa altm. Bunu da dnerek yapmadm. O seni bana koca olmaa mnasip grnce... Hakarete uram gibi birey hissettim. O na kadar, emin ol, tasavvur ettiim kocann Necip olabileceini bir an bile dnmemitim. Tahteuur ne tuhaf iler bilir misin? Meer gizli gizli bana bu oyunu hazrlyormu. Sevdiim bir erkek beni bir bakasna peke ekiyormu duygusuna kapsidm. Bunun ne demek olduunu imkn yok anlayamazsn. imdi, syle bana, Necip benim istediim bir koca deil mi? Tamam! Silik bir adamdr, ama namusludur. O kadar merttir ki... Ayrca gsteri yapmaa tenezzl etmez. Ne kadar da sevimlidir deil mi? Bilmem! Byle hesaplar yaplamyor. nsan kendisini apansz sevmi buluyor. Tutuk bir delikanl. Sanki bu devrin insan deil. ok eskiden unutulmu, kalm... 704 Eminim, o khyalk meselesini de yle benim istediim manada anlamamtr. Anlasa sylemezdi. Sahi! Evet! Glerek syledi. imdi daha iyi hatrlyorum... Hay Allah kahretsin! Ne kadar beyhude zlmm... Sonra da (Kz korkutma birader!) demiti. te grdn m? Yani (Her iimize daha imdiden karyor.) diye baz kzlar yapmacktan ikyete kalkarlar ya... te yle zannederek... Sana yardm etmek istedi. Ne saftr yarabbi! Melek gibi... Son szleri sylerken yrei titriyordu. Murat'n phesi kalmad. Dolgun bir sesle: O rezili, ensesinden tutup srkleyeceim... Ayaklarnn dibine atacam... Yahu biz erkekler

ne hayvanz! Ne kadar budalayz! -Kz saclarndan tutup kendine ekti. Ban gsne dayad. Yanan okayarak baba gibi konutu:- yi ettin Fatma kz! Erkeklikte bizi getin. Seninle asl ben iftihar ediyorum. Necip'i benden iste... Onu sana oktan verdim. Yalnz bir ricam var. Beni ve anneni... Brak canm... Sevimek hibir zaman sue deil. Bahusus kimseye zarar vermiyorsa... Bunlar ne gzel szler!.. Ne mitli... Mersi canmn... Mersi birtanem... Necip'i fazla artmana raz deilim. rker. Bir tuhaftr. Bilirsin ya... Yava ol... Ona her zaman bol bol acmmdr. Biz bu ii Muall ile de konutuk. Haberin var m? Mutabkz! Sizi maskaralar... N'apalm? Herkes kendi iini yrtmee mecbur oluyor. Ben ister miyim... Necip'e (Seni seviyorum!) desem... Belki brakp Msr'a kaar... Utancndan.. Onu sen smsk tut. Ama, birey daha syliyeyim! Eer seninle evlenmemi kastetmemi olsayd, sana kar bile bu kadar haysz olamazdm. Bilmez deilsin Murat aabey, mit olmaynca insan sevmiyor... Bilmez miyim? Tabi... O sz bana ne kadar zor sylediini grmeliy705 F.: 45 din! Say ki bir kere ld de tekrar dirildi. Sevgilim benim... Fatma, yzn Murat'n gsne srerek: Ya, Murat aabey, ite byle bu ler... diye rahata, mark mark iini ekti. Peki seni baka trl sevdiimi anlam olsaydn? Sahi! O da var. Biraz garip olurdu? Nasl izah edebilirdik bilmem ki... Mesel: Benim annemde senelerdir devam eden bir (Zaaf n) var. Her kabahati ona ykletir. Sen ne yapacaktn? nsan yle aprak mahlk ki... lesiye sevdii halde gene de ihanet ediyor. lesiye sevdii halde... Dnyada hi namuslu kadn bulunmamak icap eder. Halbuki ben bir sr tanyorum. Onlar hamdolsun lesiye sevmemiler. hanet daima bir eyi ispat etmektedir: Ortaya sevgiye benzer bir-ey olmadn... Pek insafszsn! Burada insafsz olmaktan baka are yok. Elbet birgn sen de bunu deneyeceksin ve bana da hak vereceksin! Sen beni ok seviyorum zannetseydin, ben gene Necip'le evlenirdim ama, saadetim tam olmazd. Kabiliyet meselesi. Bazs kalpleri krp gemekten bir eit nme pay bile karr. Ben o

kanaatta deilim! Herkes mesut olmal. Bunu o kadar iddetle dnr, arzu ederim ki... Dnyada insanlar kendilerini mesut etmemek iin o kadar urarlar ki... Hemen nazar dikkatini celbeden kederim, galiba bundan ileri geliyor... Beni bir sinema locasnda bir kere ptn Nceip'e syler misin? Ne mnasebet! Delirdin mi? Ben sylerim. Necip'in yerinde olsam, ben bu itiraf zor anlarm. O senden daha iyidir. Hemen anlar... Peki! Bu lzumsuz sz neyi halledecek? mrmn sonuna kadar artk kendimi kocam706 dan baka hi kimseye, hatta Murat aabeyime bile ptrmeyeceimi!... Necip'i yava yava kskanacam. Yok! O kadar da deil... Sen arkadalarna ancak gpta edersin. Sevgililerini kskanmazsn. Uydurma... Haydi, kalm! Necip'i bana ne zaman yollarsn? Yarn! Bu gece uyuyamam! eri nasl girecek? Nasl konuacak? Bak, sakn ona lkrd belletme! Olduu gibi... Ne sevimlidir. Daima akn... Daima can sklm yzyle, ne hotur. Necip, gece vakti Murat' kapda grnce, deti olduu zere can sklm gibi sevindi. Murat: ay imee geldim arkada, dedi, yle tenhada iki bardak iyi ay ielim... Bastne... Buyur... yi bir tesadfle kzkardei Muall, annesiyle beraber komuya gitmiti. Necip bu kocaman eski zaman konann biricik erkeiydi. Sefir mtekaidi olan babas iki sene evvel lmt. Zengindiler. Bu suretle Fatma'yla denk deceklerdi. Necip'in bahe stndeki odas o kadar derli topluydu ki, insan bu oda sahibinin bizzat kendisine kar bile ekingen davrandn hissederdi. iekler saylmazsa herey sadeydi. Murat kapy ald zaman, Necip'in Pul koleksiyonuyla megul olduu ortadaki albmden ve muhtelif zarflardan anlalyordu. Delikanl: alyordum, dedi, karkl mazur gr...

 ay! Syledim. Hazrlayacaklar. Hangi rzgr att seni? Bir kk hesabmz var. Onu greceiz! Nasl? Bor mu? Ben hi hatrlamyorum. Hatrlamazsn ya... Sen bana baksana Necip efendi, ben ne zaman sana evlenmem hususunda vekletname verdim. Sen benim ilerime burnunu ne demee sokuyorsun? 707

Necip hatrlamaa alarak gzlerini krptrd. Sahiden tellanmti: Vekletname mi? Ne diyorsunuz? Fatma'ya sen ne dedin bakalm? Benimle evlenmesini syledin mi? Syledim! Bir de (Syledim!) diyor! O da bunu ben sana retmiim manasna alm. Bugn yakam toparlad. Bana bir etmediini brakmad. Ne dedi? Dedi ki: Senin gibi on parasz haddinr bilmeden beni azna nasl alabiliyor! dedi. Sonra dedi ki: Hem ne biim i? Kendiniz sylemee dahi cesaret edemiyorsunuz! Demek bunun imknszln da anlamsnz kstahlnza atm! dedi. Yerin dibine getim! Aman kardeim!.. -Necip aresizlikle ellerini outuruyordu:- Ben iyilik olsun istedim. Bilirsin byle, ilere karmak bari adetim olsa... Birdenbire ben de hayrette kaldm. Syleyivermiim. Arkanzdan bir tuhaf bakt da ylece... Murat, arkadan daha fazla zmemek iin gld: Samimi olduuna ben eminim! Lkin samimiyet insan her zaman kurtarmaz. Ben de bilmukabele sana bir ceza tertip edeceim! ok kederlendim. Hayhay! Ben ey olsun diye... Bamla beraber... Gider Fatma hanmdan zr dilerim. Sizin haberiniz olmadn sylerim. Yemin ederim. Gideceksin... zr dileyeceksin... Yemin edeceksin... Bamla beraber... Vah vah! Grdnz m? Beril affedin... Etmem! Ne mmkn? Dur, hele... Bana oynadn oyundan dolay deil... Erkekliin namn berbat

ettiin iin... Bilmez misin birader, bu kz milletinin en umulmayan yamandr. Hani ne demiler: En ummadn kefeder esrar- derunun - Sen herkesi kr, lemi sersem mi sanrsn? demiler. Buradaki (En ummadn) umum kzlar, demektir. (Alemi kr, herkesi sersem sananlar) da 708 biz erkekler. Kz ossaat iin farkna varm. Necip, hafife kzard ve korkuyla sordu. Hangi iin? Hangi iin olacak? Senin kendisini sevdiinin... Rica ederim... Hayr... Vallaha bilmem! yle syledi. (Ben zaten evselden biliyordum!) dedi. ) Neyi biliyormu? Senin kendisini sevdiini... Lf aramzda, buna da pek zlm grnmedi. Sahi mi? -Bir an durup bakt:- Benimle elenmiyorsun ya Murat? Gece vakti?.. Hayr! Hakikat bu! Arada benim namusum paymal olduu iin, imdi sana merte sylyorum. i bir trl temizleyebilirsin! Yarn erkenden yeni bir kravat tak, doru Fatma'lara git! Fatma'y kendisinden, kendin iin iste... Aman! mkn yok! Ben hi yapabilir miyim? Yapacaksn! Sonra karmam bak! (Kazma kuyuyu, kazarlar kuyunu!) demiler. (alma kapy, alarlar kapn!) demiler. Bunlar hep doru sylemiler. Ya-nn! Anladn m? Ben beceremem ki kardeim... Ne haddime... O lkrdlar syledim ama, bir de bana sor. Hl pimanm! Sahiden bana darld m? Sen ne sylyorsun? Meseleyi Muall hanmla da grmler... Biz iki aptal en geriye kalmz... Yarn ne kadar ge sen ne bileceksin? Fatma hanm... Beni kabul eder mi? Ben... Biliyorsun... yle bir kabul edecek ki... Sen kapdan kar kmaz, sevincinden kr kr oynayacak... Bu da, erkeklik tesand namna sana vereceim en mhim srdr. Haydi, aylar gelsin... Fatma hanm... ey... Ben ona bir kere bile bakamadm. Yani gzlerine... Baz kzlar, gzlerine bakmadan da karlarnda-kilerin yreklerinde olup bitenleri anlyorlar. N'apalm! 709

Necip adeta yalvard: Sen bunu ciddi mi sylyorsun Allah akna... Vallaha! Kz seni seviyor. Aman Yarabbi! Evet! Yarn kendin de greceksin ya... Teekkr ederim kardeim... Allah senden raz olsun... Saat kata gitmeliyim? ok ge kalma... Dokuzbuukta... Ne syleyeceimi de syledi mi? Sen sahiden aptalmsn Necip. Bu nasl sz? Peki ben ne syliyeceim? Murat iinden: Elinin krn! dedi. Bir taraftan da sklgan haline acd. Bak, dinle... Diye balad. Ge vakte kadar ay ierek konutular. Adeta bir hcum pln hazrladlar. Halbuki kale oktan teslim olmaa karar vermi, anahtarlar bile ipek yastn zerine brakmt. Erkekler daima romantik mahlklard. En basit hadiseleri bile kark bir hale getirmekten holanyorlard. Necip yazhaneye urad zaman saat onbire geliyordu. Murat kmak zereydi. Arkadann yzne bakar bakmaz ii anlad: Mjdemi isterim! Naslm? diye elini arkasna saklad. Ver u elini! Allahn seversen... Hi unutmayacam kardeim... Bu iyiliini lnceye kadar. yle heyecanlyd ki, Murat, meselenin nasl cereyan ettiini bugn asla renemeyeceini anlad. srar etmedi. Necip sadece: Nasl konutuumu, neler sylediimi ben de bilmiyorum, dedi, rya da yle deildir. Yalnz u kadarn itiraf edeyim ki... Fatma hanmdan eskidenberi korkar710 dim. Bir ciddiyeti var ki... nsan ngiliz Kraliesinin karsnda bile o kadar armaz.

 Ne dedi? Peki! dedi, -Necip kzard:- Boynuma sarlmaz m? Ne kadar mesudum. Hele Muall ne kadar sevinecek... Yoksa benden sonra Muall hanmla da konutun mu? Konuulmaz m? Kabil olsa bir kere de Fatma hanmla konuacaktm. Ne diye? (Ben gelip seni senden isteyeceim? Ne diyeyim? Sen ne diyeceksin?) diye mi? Hay sen ok yaa e mi? Annemi bugn yollayacam. Bugn yzkleri smarlayacam. Nereye koydum ly... Ben gideyim. Yoksa evvel kendimi, sonra yzk lsn kaybedeceim Teekkr ederim kardeim... Allah raz olsun... Peki... Murat bu son (Peki) nin manasn dnp glmseyerek Tnel'e bindi. Kel Enver'den mterakim kiralar almaa gidiyordu. lk karlamalar fena olmamt. Kendisini atlatmaa kalkmayacana emindi. Necip'le Fatma'nn iine gittike daha sevinerek ve slk ttrmek arzular duyarak Kallav sokana sapt. Kapcya uramadan doruca ikinci kata kt. Zile bast. Kapy Madam Eleni gler yzle at. Buyrun Paam! diye yolverdi. Enver efendi burada m? Burada. Sokak zerindeki kk odada Enver efendi, sabahtan akama ve geee yatma zamanna kadar mtemadiyen yapt gibi, kabaday bir eda ile nargile imekteydi. Nargilesi ve kafasndaki beyaz takkesiyle o kadar burann sahibi, hakimiydi ki, insan bir bakta teferruatyla beraber bu Enver efendi olmasa bu apartmandaki iin birdenbire znkkadak duracan, bir daha da yryeme-yeceini anlard. Murat' grnce hafif kmldad: 711 Gel bakalm Murat efendi olumuz! dedi. Sesinde bir kibir, bir kendine gvenme vard. Madam Eleni'ye kt: Hemen bakarsn! Birisi grse ben misafire selm vermei bilmiyorum da reteceksin zanneder. Kahveleri yetitir... Haydi! Yok! Ablam zorlama! Kahve istemez! Onun do vakti var.

 Vay! Kahvenin vaktini de mi bilmiyoruz! Yahu ne olduk? Biz bunadk m? Cebinden bir cigara paketi kard. Murat'a uzatt. Kahveler gelinceye kadar geim zorluundan, ilerin kesatlndan, eski devrin mumla arandndan, bu Serbest Frka meselesinden de birey kmayacandan konutular. Kahveleri henz bitirmilerdi ki, kap ald. Murat arkasnda tandk bir ses duydu: Evet! Enver aabey! Benim dediim Murat, bu Murat! Murat dnd: Vay matmazel arlot! diye hayretle bard. Evet ya... Bonjur! -Kz elini uzatarak yaklati:-Naslsnz? Enver aabeyim syledi de... Srtnda bir entari vard. antas, eldivenleri olmadna gre ya, geleli epey olmutu, yahut da yaknda bir yerde oturuyordu. Murat onun nerede oturduunu hl bilmeyiini ilk defa farkederek at. Kel Enver: Kz, dediydi de ben inanmamtm, diye somurttu, seni bana bir methetti ki evlt! Olursa o kadar olur!.. Eksik olmasn! Beni sever. Bir arkadan... arlot szn bitirmesine vakit brakmad: Sana birey syliyeceim, dedi, biraz gelir misin? Murat, Kel Enver'in yzne rahatsz rahatsz bakt. Eski kopuk: Varver! dedi, yabanc yerde deilsiniz... Bakalm derdi ne? 712 Murat, kzn arkasndan koridora kt. arlot ka-ranlktaym gibi elini tuttu: Yr bakalm! diye gld. Ne diyeceksin? Yr canm! Bir oda kaps at:- Buyur! Konuuruz! Byle evlerin hemen hepsinde olduu gibi, odann btn mobilyas bir tek karyoladan ibaretti. Murat bir bakta rtlerin temizliini farketti. arlot kapy kapadktan sonra orta yerde duran Murat'n boynuna sarld. Boynunu perek:

 te seni ele geirdim! dedi, evvel bir cm alaym da... Ne c kz! Dur... Hl dur diyor... lyorum ben... Ka zamann hasreti sen bilir misin!.. Murat, Safo'yu, Reina'da, aziment'de, Aliye'de hi duymad kadar iddetle hatrlad. Fakat arlot'a mukavemet edemeyeceini de ayn zamanda anlad. Beraber ierlerken ka kere malm dalgnlklarla dizdize oturmular, birbirlerinin ellerine dokunmulard. arlot delikanlnn ceketini sker gibi kard: Murat, bir taraftan da, bu oyunun hazrlanmasndan Kel Enver'in ne umduunu dnyordu. arlot'un cilveli gzelliine, istinasna ramen Murat, durgundu. Nitekim bunu bir mddet sonra arlot da farketti. Delikanlnn kalkmasna frsat vermeden gsne sokularak sordu: Safo'yu hl unutmadn m? Brak!.. -Mevzuu hi beenmemiti. Kirli bir pimanlkla kurtulmaa alt:- Brak! Ayp! Hayr! Sana syleyeceklerim var. Safo'nun vasiyeti... Tam yerini buldun... Kalkalm artk... Dursana bak... ocuu neden drmek istedi biliyor musun? Halbuki ocuk diye geberiyordu. (ocuk olursa beni alacak) diyordu. 713 Murat, alkadar olarak kurtulma gayretinden vazgeti. Neden peki? Bir gece sana yalvarm... (Beni odana gtr!) demi. Aklnda m? Murat yrei nedametle doldu. Bir su itiraf eder gibi: Evet! dedi. te o gece... O geceden evvel... vey babas vard ya. Eskiden Safo'yu kemiklerini krasya dermi. (Sonralar, dedi, memelerin byynce, artk dmeme-e balamt. Bu sefer de, tenhada etimi skyordu. Murat' tandktan sonra kz olmadm anlad. Beni sktrd. Doktora muayeneye gtreceini, dava edeceini syledi. Ben de vadettim. Her gece kapm yokla! Hangi gece srglemezsem, gel! dedim. O gece Murat beni g-trmeyince kapm srglemedim! Her gece yokluyordu. Annem de szmt. Geldi... Sonra da her gece geldi. Murat' deli gibi seviyordum ama, ondan da holanyordum. te o sebepten...) dedi. Anladn m? O sebepten ocuu drm. Murat, inanmak ihtiyacyla arlot'un yzne bir mddet dimdik bakt. Sonra bu gzel yzde grdklerine inanm olmal ki, derin bir solukla cierlerini boaltt. Hoyrat bir hareketle kolunu, kadnn ince beline geirip:

 Daha evvel neden sylemedin? Neden sylemedin! diye hnla skt. Sylemedim. Bana yaptklarnn acsn karmak iin... Ben Reina'ya, Safo'ya deiilecek kz mym? Kim diyor onlarla deitiimi!.. Ben Yordanidis'-in... Hatrn saydm! diyecekti. arlot bu szn de kendisine bir eit hakaret olacan anlayarak bir hamleyle Murat'n dudaklarn kapatt. te byle canm!.. Neydi deminki!.. Adeta benimle alay ettiler sanmtm! 714 _' Kimler? Reina'yla Safo! Seni bir methettilerdi ki... Az kalsn meraktan lecektim. E? Ho adamsn... Aferin! Sus rezil... Bir de eleniyor. Bilmem. Her hafta aramba gecesi geleceksin... aramba gecesi... Gelmedin mi? Gzlerini karrm... te o kadar. Sonra elini brakmadan odaya getirdi. Hl ayn azamet ve ciddiyetle nargile ien Kel Enver'e: Dediiniz kadar sertmi ama, ite yumuattm, dedi, kuzu gibi oldu. aramba gecesi dost gecemiz... Allah mbarek etsin! Hayle yahu! Murat, arlot'a bakarak glmsedi. Kz: Aylklar haftaya vereceiz! dedi, olur mu? Boynunu bkmt. Murat, yutkundu. Ayp ettin, dedi, ne kymeti var! te... Nasl? Yumuatmam mym? Kapya kadar getirdi. Yordanidis'in Hele bir pmesi var... Onu bir trl unutamyorum! dedii cinsten bir ple yeni dostunu selametledi. Murat kapcya grnmemee alarak ba nnde hzla sokaa kt. Safo'nun meselesini dinledii zaman yapt gibi bir daha derin derin soludu. Sanki yreine, incecik tellerden bireyler takld, bunlar derisini mtemadiyen yrtyordu da, birdenbire ondan kurtulmutu. Safo'nun lmnn zerindeki tesirinin ne dehetli birey olduunu yeni anlyordu. Bu kendisine bile itiraf edemedii bir azapt.

te ondan kurtulmutu. Artk tamamyla hrd. Hrriyetine sarlm olan cenazeyi ok kr frlatp atmt. Dnyada hibir insann olamayaca kadar hrd... Bu dnceyle bir mddet maksatsz yrd. Sonra duraklad. Hrd evet! Randevuevlerindeki kzlarla yatmak iin... Ancak bunun iin hrd... 715 Elindeki bu anta... Ayda 35 lira iin srkledii bir baka ceset, bir baka bokluu olan bu anta bir gidiverdi mi, kendisini gene kahvenin zerindeki pis oda ve alk bekledii halde bir de utanmadan... Hrriyetten bahsediyordu. Murat, fke ve hicaptan kpkrmz kesildi. 14.7.1949 CORUM CEZAEVl SON Bu romann yayn hakk Kemal Tahir'in temsilcisi ONK COPYRIGHT Ajansndan satn alnmtr. STANBUL L HALK KTPHANES DN VLRM1-:. LOLV Kayt No Tasnif No : j 716 TEKN YAYINLARI Kimsecik Orta Direk Yer Demir Gk Bakr lmez Otu . Demirciler ars Cinayeti . Yusufuk Yusuf -

Bu Diyar Batan Baa Bir Bulut Kaynyor Baldaki Tuz . Allann Askerleri . Teneke . Kular da Gitti . Ar Da Efsanesi . Trkiyenin Dzeni 1 . Trkiyenin Dzeni 2 . Trklerin Tarihi 1 . Trklerin Tarihi 2 . Trklerin Tarihi 3 . Trklerin Tarihi 4 . Trklerin Tarihi 5 . Mill Kurtulu Tarihi 1 . Mill Kurtulu Tarihi 2 . Milli Kurtulu Tarihi 3 . Mill Kurtulu Tarihi 4 . Devrim ve Demokrasi zerine . El Kz . Yalanc Dnya . Mfettiler Mfettii . Kt . Sokaklardan Bir Kz . Vukuat Var . Hanmn iftlii . Sulu . Dnya Evi . Kt Yol . Eskici Dkkn . Yamur Ykl Bulutlar Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Doan Avcolu Doan Avcolu Doan Avcolu Doan Avcolu Doan Avcolu Doan Avcolu Doan Avcolu Doan Avcolu Doan Avcolu Doan Avcolu Doan Avcolu Doan Avcolu Orhan Orhan Orhan Orhan Orhan Orhan Orhan Orhan Orhan Orhan Orhan Orhan Kemal Kemal Kemal Kemal Kemal Kemal Kemal Kemal Kemal Kemal Kemal Kemal 5o0.00 500.00 500.00 500.00 700.00 800.00 500.00 550.00 500.00 300.00 200.00 s 150.00 200.00

650.00 650.00 600.00 650.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 600.00 500.00 450.00 350.00 350.00 400.00 500.00 450.00 400.00 300.00 300.00 450.00 350.00 . Krmz Kpeler . Oyuncu Kadn . Grev . Serseri Milyoner ki Damla Gz Ya . Gurbet Kular . Evlerden Biri . Kaak . Kanl Topraklar . Arkada Islklar . Devlet Kuu . Cemile . Baba Evi . Bir Filiz Vard . Ekmek Kavgas . Sarholar . Avare Yllar . Sokaklarn ocuu . Aca Dosyas . Terrsz zgrlk . Sulular ve Gller . Bir Pulsuz Dileke . Tfek cat Oldu . kmaz Sokak . Byklerimiz . Sz Meclisten eri . Sakncal Piyade . Silh Kaakl ve Terr . Yamurlar ve Topraklar Etiler, Mektuplar . Ayl Bak . Revizyonist , Zeli Yamurlar ve Topraklar . Ac Ttn . Ay Byrken Uyuyamam . Yakubun Koyunlar . Susuz Yaz . Senin in Ey Demokrasi . Nalnlar (Oyunlar 1) Mine (Oyunlar 2) Orhan Kemal Orhan Kemal 350.00 300.00

Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Uur Mumcu Uur Mumcu Uur Mumcu Uur Mumcu Uur Mumcu Uur Mumcu Uur Mumcu Uur Mumcu Uur Mumcu Uur Mumcu.

300.00 350.00 450.00 300.00 300.00 450.00 300.00 300.00 200.00 150.00 300.00 200.00 200.00 150.00 350.00 225.00 200.00 500.00 500.00 200.00 200.00 225.00 150.00 150.00 300.00

Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal Necati Cumal \

500.00 200.00 200.00 225.00 300.00 500.00 300.00 225.00 ...... 200.00 200.00 250.00 250.00

.....A lkyaz Devrimi ...... Garipler Soka ...... =Car Kylar ...... stinye Sular

Oktay Akbal150.00 Oktay Akbal175.00 Oktay Akbal200.00 Oktay Akbal175.00 Oktay Akbal200.00

...... Atatrk Bir Gn Gelecek ...... Bdr Mlkiyet Kalesi ....... A or gun Sava ....T. Devlet Ana ...... Kurt Kanunu ...... Namuscular

Kemal Tahir600.00 Kemal Tahir600.00

Kemal Tahir600.00 Kemal Tahir300.00 Kemal Tahir500.00

...... Kadnlar Kouu ,..... Enflasyon

Kemal Tahir500.00 400.00

A. Baer Kafaolu

...... Trk Devrim Tarihi ...... Trk Anayasalar ...... Atatrk ve Laiklik

Prof. Dr. Suna Kili 350.00 Prof. Dr. Suna Kili 200.00 Prof. Dr. zer Ozankaya 400.00 160.00 450.00

...... Uygulamal Kolay Dilbilgisi ...... rneklerle Edebiyatmz ...... Edebiyat Bilgileri

Muammer Yzbaolu Muammer Yzbaolu 200.00

Muammer Yzbaolu

...... Yunus Emre Av. Yusuf Ziya nan 250.00 ...... Trkiyenin ktisad ve tima Tarihi 1 Mustafa Akda 550.00

...... Trkiyenin ktisad ve tima Tarihi 2 Mustafa Akda 550.00 300.00 300.00

...... Bir Srgn Ana

Alain Bosquet

...... Gn Ola Harman Ola 2 ...... Bir inin Gnlnden ...... Duvar Yazarlar ...... Kente ndi dris ...... Byk Usturalar ...... A Ay Oynamaz

Mustafa Ekmeki

Mahmut Makal125.00 300.00 200.00

Talip Apaydn Talip Apaydn

akir Balk200.00 akir Balk125.00 Blent Ecevit Blent Ecevit 125.00 200 00

...... Atatrk ve Devrimcilik ...... Bu Dzen Deimelidir ...... Serbest Faiz Politikas ...... Trkiyede Bankaclk

Tuncay Artun150.00 Tuncay Artun......

...... Kara Para Faik Y. Babu -

Mustafa Ko20000 ...... Klelik Dnemeci ...... Memo Kemal Bilbaar 600.00 300.00 200.00 650.00

Kemal Bilbaar

...... Cevizli BaheKemal Bilbaar ...... Harran-Berlin Bekir Yldz

Kemal Tahir _ Hr ehrin nsanlar Cilt2