Kemal Tahir - Damaas

AIKLAMA Yazarn en ok merak edilen, sabrszlkla eklenen romanlarndan birisi olan Damaasn emal Tahir, bilindii gibi, tamamlayamadan ara-zdan ayrlmt. Bu kitaptan, elimizde, 1948'den alayarak tuttuu notlar, nl sar defterlerindeki az msveddeler, bu msveddelerin tekrar tekrar ele inip ilenmesiyle gelitirilmi baz taslaklar kal-utr. Kemal Tahir'e ait hereyin yaynlanmas ararmda olan yaynevimiz, yazarn ei Sdka Ke-lal Tahir'ce derlenen Damaas dosyasn okur-rna sunuyor. lk bakta grlecei gibi bu dosyada roma-in hareket noktasn oluturan 1948 tarihli 'Not-r', 1949'd'a yazarn cezaevinde iken giritii ilk amanlatrma denemesi, mrnn son yllarnda u denemeye vermeye balad yeni biimin baz lmleri bulunmaktadr. Notlar bir yana bra-lrsa, almalarn hibirisi son biimine kavua-lam, yazarn lmeden eliyle dzeltmeler yapt sm bile yarm bir taslak halinde kalmtr. Ya-nevimiz, almalar, tarih srasna koyarak yanlamay uygun grd, bylelikle Kemal Tahir gi-i bir romancnn kafasnda bir romann hangi oktalardan balayarak doduu, nasl deitii ve elitiinin daha iyi izlenebileceini dnd. Kitap baskya hazrlanrken 'sar defterler'den aktilo edilmi notlara sadk kalnmakla birlikte, Odur

okunamam ya da yanl okunmu baz szck] rin yerini bo brakmamak, ya da tamamlama iin eklenen tak ve szckler ayra iinde gst rildi. Bunun dnda metin btnyle Kemal T hir'in kaleminden kan metindir. Bandan son na okunduu zaman, yazarn bu romann bitir meden gm olmas daha derin bir znt ka na olmaktadr.

Btn bu aada okuyacanz zincirleme meselelerin, gnlerden bir gn, orum Cezaevi'nde, mahsustan yere drlp, krlan bir saatten doduuna inanmak gtr. Amma neylersiniz ki, re-ast bir hikayeci sfatyle, phecileri phelerinde serbest brakarak, hakikati grdmz gibi kaydedeceiz. orum Cezaevi birinci snf gardiyanlarndan Hasan Krat' efendi, iyi kalpli bir insand. Tahtah kurusu urada dursun, mahpuslar bile herhangi bir maksatla ezmek istemezdi. Bir devirde, bizim memleket, iyi kalpli insan korkak ins(an karlmda kullandndan, bu ezmek istememek meziyetini orum Cezaevi birinci snf gardiyanlarndan Hasan Krat efendinin, manasz korkusuna verenler oktur. Hasan Krat, mensup olduu aile dolay-Siyle, korkak bir adam olmamak icabederdi. nk, evvel, kahraman bir Trk zabitinin mahdumu idi. Sonra, askerliinde nce jandarmalk etmi, ihti-yats arlnca sahil muhafaza ktasnda bulunmu, inzibatlk yaparak, belinde tabanca, kolunda krmz pazbant tayarak, Bursa kerhanesinde askerlerin orospularla temasna mani olmak iin saj-bahlara kadar nbet beklemi'J. Yine inzibatl srasnda, alay komutannn muvazaa ile kiralad meyve bahesini cansiperane mdafaa, etmi, tavuklar bile telrgden beriye geirmemiti.

Yzba pedere gelince, onun ahvali btn vi

lyete mehurdu. orum vilyetinin pek garip bi

talihi var. Buras padiahmz efendimize alayl za ------^SJTJ bitler, cahil emir kullar yetitirir. Bunlarn en af aals Yedisekiz Hasan Paa'dr. Abdlhamid'ir

eli sopal, az kfrl Beikta Muhafz, orum lu ldyle yani padiahmz efendimizin en sa dik beldesi ahalisinden bulunduuyle senelerce iftihar ettii gibi; Cumhuriyet inklabndan ok sonra, 1942 senesinde, orum Halkevi tarafndan neredilen orumlu nam inklp mecmuada, mnevver orumlular da, Yedisekiz Hasan Paa' nn orum hemerilerinden oluuyle iftihar etmek iin bir seri makale kaleme aimlarm. orum Cezaevi birinci snf gardiyanlarndan Hasan Krat efendinin merhum yzba pederi, o rum'un korkun zaptiye kumandanlarndan bir alayl yzba idi. ine avulukla balam, Abdlha-mid devrinde jntrk srgnlerine yollarda gz atrmadndan hretlenerek sratle ykselmi; 31 Mart'ta marifet brakmayp kardktan sonra., it-ihatlarca, tabii bir yanl eseri olarak tekade ssvkedilmi; Balkan Harbinde tekrar zabitlii iade olunmu; Seferberlikte, Ermeni tehciri iinde yararl grldnden, rtbesi mlzimisnilikten (imdiki astemenlikten) mlzimievvellie (temenlie) karlm; Mtareke devrinde, kuvvayi milliyecileri takipte ve Geyve basknnda gsterdii maharet sayesinde Liyakat Madalyas verilmi; sonra kuvvayi milliyeciler tarafna geip, Yozgat'ta Kavla Ali nam akinin af numarasyle ele geirilip idam edilmesinde ayrca kendini gsterdiinden; yzbal gelmi, orum Merkez Blk Kumandanl vazifesine geirilmiti. Burada stikll Madal-yasi'n taktktan iki sene sonra tekat edilmiti. Gerek Ermeni tehcirinde, gerek Rum katliamndan para vurduu, omar'daki ba, plk mahallesindeki evi bu para ile ald; bundan baka, ekyaJ-k devrinde, ekyalara el altndan mermi satarak, Sa-ahane'deki dkknn hissesine, kart syleniyor10 u. Tekatlnn ikinci senesinde, Yzba bey, 'aa Hamam'n kiralayp ekmecenin bana kurul[u, be sene kemal-i ciddiyetle hamamclk yapt. !38 senesinde, kk evld Hasan Krat kura as'kerliini yapmak iin gtrldkten iki ay sonra, bir gece Yzba beyi halvette l buldular. Srtn sabunlayan ocuk feryad ederek dar frlad. Kahraman askeri ekemeyenler, her ne kadar, ahir mrnde kulamparala bu derece kuvvet vermemesini ka kere tembih ettikleri halde dinletemediklerini sylemilerse de, byk caminin imam hi kulak almayp, memleket erefi namna bir byk cenaze merasimi tertip ettirmi, zaptiye yzbasnn tabucunu. Vahdettin tarafndan verilen Liyakat Madalyas ile Musltafa Kemal Paa tarafndan verilen stikll llvladalyas ile ssleyerek, bilhassa fesini giydirmek artyle azametle kaldrmt. Hasan Krat efendi tezkere alp yetiinceye ka-dar, agabeysi src Kr Ahmet, dkkn hissesiyle ev hissestfni derakap elden karp, Ala Yusuf'un kah. vesinde kumara bast. Hasan Krat efendi tezkeresinde 'muallim nefer' kaydyle dnnce, kendi hisselerini de evlenmek iin satt. omar'daki ba ikiye blnd. aresizlikten ne yapacan aran Hasa,n efendi eski harfleri, yeni harfleri, bildiinden efendilii hak etmiti Yzba evld olmann icap ettirdii yoksulluk karsnda hie sayarak Ebniyazade-ier'in hurda demir ambarna, .mahiye on iki lira maala, yardmc girdi. Tuttuu i ne olursa olsun, gayretle almak, Hasan Krat efendiye babadan sirayet etmi bir meziyetti. Hurda eya arasnda, kendisini o kadar paralad ki, orum'da hasislii ile mshur olan Ebniyazadeler bile prensipleri haricine karak, delikanlnn maan dokuz ay sonra/ on iki liradan onbe liraya karmak mecburiyetini hiss^t-tiler. Fakat talih yine yr olmad. Kime kar olduu pek bilinmeyen askeri hazrlklar. Hasan Kra,t efendi, yi, ikinci defa erefli vatan vazifesine ard. On-drt ay sren ihtiyatlktan geri gelince, Ebniyalar'da 11 artk eski i kalmam, dier bn byk tccarlar gibi bu firma da, krn mal satmakta deil, mal satmamaktai olduunu anlamt. Binaenaleyh, mteriyi memnun den hizmetkr^ aftk ihtiyalar yoktu. imdi bo bir dkknda nargile ierek, zoraki bir kederle kalar atlm oturuyorlar, borcunu

istemeye gelenlere bile az alkanlyla Yok diyorlard. Ticaret ii gndzden geceye intikal etmiti. Yalnz emniyetli akrabalarn eliyle dnecek hle gelmiti. Halsan Krat iyi idi, hotu amma, biraz saft. Karsnn yaren kullandn bile, iki gnlk ahbaplarna, Namus meselesidir, ssr armzda kalacak birader. Ya ben anlatamadm, ya sen anlaya-madn kaydyla hikye ekmekten ekinmezdi. Halbuki artk Ebniyalar, mallar gece vakti satmay det edinmilerdi. orum Mebusu Doktor Mustafa beyle ortak i yaptklar fsldalyordu. Hatta Mustafa beyin yeeni Mteahhit Eref bey tarafndan yaptrlan asri cezaevi mahzenlerine, eker sandklad kahve uvallar istif edildii, vilyete ihbar edilmise de, Vali el altndan haber uurup, da gibi emtiay bir gece iinde Ortamektebe naklettirmiti. Vilyete gelen gazyalar, Ebniyalar'm eliyle, kylye tenekesi doksan liradan satlyor; Emniyet Mdr evinde, ekseri geceler, mum yakmak mecburiyetinde kalyordu. Btn bu ilerde Hasan Krat'n grecei bir vazife kalmamt. Binaenaleyh, ekmek parasn baka kapdan aramak lazmd. Gene Ebniy,iz!ad'eler'in yardmyle o ziamann Mddeiumumisi mehur Kemal Kan'a bu zat sonralar karaborsay ve her trl irtikp ve irtiay nlemek vazifesiyle. Zonguldak Toplu Mill Korunma Mahkemesi Reisliine tayin buyurulmutur takdim edildi. Kema,l bey de Hasan Krat efendiyi ondo-kuz lira cretle cezaevine gardiyan verdi. Maan asl yirmi lira idi. Her ay bir liras vergiye kesiliyordu. Gene o sralarda bu para ile geinmek kabildi. nk damaalndan kalma bir detle, mahpusaneye girenlerden de, kandan da ba alnyor; bu ba, bir elde toplanp, hafta sonu, gar12 diyanJar hissesi iktidar derecesine gre pay olunuyordu. Filhakika Hasan Krat efendinin bu iteki iktidar pek parlak saylmazd. Lkin ne de olsa, gene hissesi vard. Bundan baka n yemei, dier gardiyanlar gibi, mahpuslarn zerinde idi. Haftann ziyaret gnlerinde gelen ziyaretilerin, adamlarna getirdikleri bilcmle yiyecekten mnasip bir miktar da gardiyanlar iin ayrlp bir yere toplanyor, bunlar msavi hisselere blnerek evlere tanyordu. Binaenaleyh, ondokuz lira maatan, para biriktirmek bile kabildi. Hasan Krat pek uzun boylu, pek zayf, ipert-ropi bulunan srt kamburca, bir delikanlyd. Her rastlad yazy, ne kadar acele ii olursa olsun, okumak detiydi. Kendisine dehetli itimad olduu halde, kibirli deildi. Herkese, yaa daha, kk olanlara biie, aabey demekten ekinmez, bu suretle etrafnda meydana getirdii btn anti-p^tileri bir ksa mddet iin de olsa,, giderirdi. Hi kimseye yzyze fenalk etmeye cesaret edemez, faka^t kahraman arkadalar bir mahpusun elini balayp dvmeye baladlar m, aradan ve de(ima arkadan namussuzun kna mkemmel tekmeler atar, elmeler takard. Herifin yz gz kanre-van iinde zindana atldktan sonra, keyifle ay imeye koyulan arkadalara bir hizmet yapyormu gibi, nbette olsun olmasn, anahtarlar ajr, mahpuslar kontrola gitmek bahanesiyle mutlaka zindana iner, dayaktan yar l bir hale gelmi zavallya bir ey isteyip istemediini sorduktan sonra sesini gayet alaltarak, bata Mdr ve Sergerdiyan olmak zere, kendisinden baka btn gardiyanlarn put olduklarn sfyler, su i&-terse su, ekmek isterse ekmek getirerek, kendini temize karrd. Bir huyu da btn iyi ilere merakl olmasyd. Kimde bir gzel mintan, bir g-zel yelek, bir iyi orap, mendil, kundura, apka, gravat, ten fanilas, palto, elbise, tebih, kol dmesi, hal heybe, seccade, semaver, ay ve kahve fincan, bilhassa saat grse, derhal gnl akar, idi gelip tekrar tekrar bakar, btn bu eyalar eller, Ebniyazadeler'de almann verdii selhiyet-!e manifaturaclarn, zccaciye eyalar satanlarn hususi tabirlerini kullanarak metheder, birka gnlne kullanmak iin ister, sahibinden daha iyi giyip, daha itina ile tadktan sonra, iini ekerek iajde ederdi. Dnyada iki tare hakiki emeli vard: Birisi bagardiyan olmak, dieri bir saat satn almak. Bagardiyan olmaya imkn gremedii belliydi. Fakat bu ihtirasn, gece olup el ayak ekilince, bahusus Bagardiyann dier uar arkada-larla beraber, meyhaneye, kerhaneye gittikleri gecelerde pekl tatmin ediyor, byle sralarda tek bana sergardiyan rolne karak, mahpusane iinde sanki gardiyanlar varm da onlar tefti ediyormu gibi azametle dolayor, kaplarn kilitlerini yokluyor, ayet sergardiyan olsa, buralara nasl nizam vereceini uzun uzadya dnyordu. Byle gecelerde bir de telefon almsa derhal nn kavuturup koar, ahizeyi hrmetle alr, Buras Merkez Cezaevi, ben Cezaevi Memuru Hasan Krat! diye kendisini takdim ederdi. Buna o kadar almt ki, artk gndzn kalabalnda da byle sylyor, 18 seneye mahkm Tuburlulu Deli Bekir tarafndan alaya

alnyordu. Cebi asla saatsiz kalmad, her hafta baka bir saat 'tad, eitli Serkisoflar, Omegalsn, Zenithleri, Arlonafi, Lonjinleri, bunlarn kol ve cep iin yaplanlarnn baka baka biimde olanlarn, riyeten kulland halde, kendisini bir trl tatmin edemiyor, ille bir saat sahibi olmsk istiyordu. nsana saat gibi dost yoktur diyordu, Ya ben anlatamyorum, ya siz anlamyorsunuz! Saat bir kere iyi maldr. Ne zaman satarsan para... Tk tk ilen. Kurarsan iler. karr, bakarsn. Vakti bildin mi, nbete zamannda girersin. zinden zamannda dnersin. Ya ben anlatamyorum, ya siz anlamyorsunuz. Hasan Krat biraz somurtmakla beraber akaya dayankl idi. Yani kundurasn banyo kvetinde yzdrseler seslenmez, gznn kr olduunu, 14 iki adm ilerisini grmediini syleseler aldrmaz, el-yazsn irkin bulsalar, eski harfleri okuyamadn ileri srseler, glp geerdi. Yatandan yn karp satmlar, yastn deitirmiler, evden getirdii peynirli brekleri alp yemiler, battaniyesine tkrmler, apkasna ve ceplerine amur doldurmular, umursamamt. Her akadan sonra, yatan hsjsmyle beraber baka bir keye naklediyor, orada dier bir akaya kadar tek basma yatyordu. Arkadalar olsun, mahpuslar olsun, kendisinden bir byk fenalk ummadklarndan, iine nihayet vereoek kadar ileri gitmiyorlar, arada srada, "birbirlerine dp karlkl gardiyanlktan koula-cak iftiradr 'lertip ettikleri, baz yolsuzluklar hakknda istidalar yazp ifadeler verdikleri srada, Hassan Krat efendiyi akllarna bile getirmiyorlard. Bu sebeple gardiyan oldu olal, orum Cezaevinde, mdr, ktip deitii, mddeiumumi gelip gittii, bilhassa, dokuz kiilik gardiyan kadrosu, kendisi mstesna, bagardiyandan kar gardiyana kadar, yukardan aaya birka kere yenilendii hade, Hasan Krat efendi yerinde kalabilmi, hem zorlamadan harp dolaysyle ykselen ve muhtelif snflara ayrlan gardiyan cretlerinden krk liralk birinci snf gardiyanla kadar terakki etmiti. Gnlerden bir gn, hkmetin ayn yardmlar, alt ayda toptan verecei haber alnd. Ayn yardm harp iinde icad edilmi bir acaip dermand ki memurlarla halkn arasn amaktan, bu suretle parala) hkmedersin sznn doruluunu isbat etmekten baka, pratik ve ekonomik yarar grlmemitir. eker otuz kuruken evine bir kilo eker adamayan kk memura, ailesinin nfusuna gre, 9 kilodan 49 kiloya kadar, hem de be kilosu 125 kurutan eker datmak, nfus bana metresi 99 kurutan basma vermek, ne gibi iktisadi faydalar temin eder, anlalr bir ey deildir. Kk memur, bu toplu paray bir gnlne alr, ekerin iki kilos(unu kendisine ayrp, geri kalann kilo bana 25 kuru krla be bakkala 75 tlan ekeri bakkal yzelli kurutan temin etmi olur, memurun elinde 10 kilodan 250 kuru kr kalr. Ahval byle olmasna ramen, halk Tanr uludur, Tanr uludur; / memurlar smet'in kuludur, / smet'ten baka yoktur, tapacak! diye ltife etmeyi h smme h det haline getirdi. Nihayet mal sevkiyatnn bir i yaramad Ankara'da bile sezilerek, ve bunun mklt, bilhassa trenlerdeki alen soygunculuktan sonra anlalarak, ayn yardm ismi bak kalmak artyle, ibu yardmn maktuen onbe lira zerinden nakit halinde denmesi kararlatrld. Bu suretle maalar ve cretler, birdenbire onbeer lira ykseldi. Bir mddet bu ekil mnasip ve mkemmel grld ise de, gerek Perihan Altnda meselesinden gayr insan iine kmaya yz kalmayan, gerek Reisicumhurun Hrszl ok kr byk makamlarda oturanlar yapmyor tesellisine ramen memleketin umum balarn ayrmaktan Bakanlar Kurulu iinde barnmas nihayet imknsz grlen. Maliye Vekili Fuat Aral beyin istifasndan (sonra) yerine geen yeni Maliye Vekili, selefinden geri kalmamak, ve mutlaka bir nmayi etmek gayretiyle, ibu maktuen onbe lira tahmin edilen ayn yardm paralarn her alt ayda bir kere toptan vermek davasn kard. Bu suretle, her ay elli be lira ksur kuru cret alan Hasan Krat efendiye ve emsali misill aylardan bir ay, galiba mbariek bir yl banda alt ayl doksan lira tutar ayn yardmla beraber, tam krk be lira ksur kuru veriverdiler. < Btn arkadalar gibi, gazeteler aylardanberi bu yem borusunu ald halde, Hasan Krat efendi de,

paralar eline almadka meselenin hakikat olabileceine inanmajmtt. Cezaevi Mutemed Muavini kk Rza bankonotlafi nne saynca Hasan Krat efendi bir kere sarsld. Yutkundu, o anda derhal bir saat almaa art etti. 16 ____ -----....wirum pauu L/^K ay Ol-duU halde henz bir palto uyduramam, haftalardanberi Eer gazeteler yalan yazmyorsa, paray alr ajlmaz paltoyu srtmza sardk aabey... Ya ben anlatamyorum, ya siz anlamyorsunuz. diyen Hasain Krat efendi, maann' yz krk be lira ksur olarak dald gn, bagardiyan odasnda, palto artn tamamiyle unutup niyeti saat almaya nasl evirdiini, aylardan sonra bile bir trl anlayamamtr. Soba pek iddetli yanyor, insa,n terletiyor, ondan m; yoksa Cezaevi Mutemedi Muavini kk Rza, hesapta ajlta karp tarn aim drt lira ak verdii iin bar bar baryordu onun iin mi, ite her nedense saat karar verildi. Dnyada hi bir kafar, hatta Mareal Fevzi akmak'n komnistleri mahkm etmek iin, kurun kalemle onbe seneden ea olmamak zere diye havale buyurduu mahut ve melun kararlar bile bu kadar kati nkabili temyiz olamamtr. Karsnn alamas, kendisinin paltosuzluktan titremesi, ve gece nbetlerinde, buz dolabna benzeyen beton binann, mtemadiyen ceryan yapan koridorunda, dizleri arasnda bir mangal ve srtnda yorganla oturmas, Yahu oldu olacak, saatlerin fiyat der... Sen delirdin mi? diyenlerin baba 'Jeri dahi para etmedi. Hasan Krat efendi bir mnasip saat tedarikine giriti. Evvel orum'daki btn saatileri gezdi. Cezaevinde, Adliye Saraynda, saatli adamlara birer kere bavuruldu. Hibirinde gnl ekecek bir saat yoktu. te bu srada Ebniyalar'n kk kardei istanbul'a gidiyordu. Hasan Krat efendi, stanbul' oep .getirilmesinin saate elbette bir baka eref vereceini dnerek eslki patronuna kotu. stanbul'dan bir mnasip saat alarak dier emtia ile bereler, fakat kendi namna maazaya yollamar sini, burada parasn pein vererek alacan syledi. Bundan sonra gnler feci bir bekleme heyecan iinde geti. Her postada Hseyin Krat efendi, bir kere maazaya kouyor, saatt soruyordu. 17 tonyaar m \uvu\ \au^p, satr almayci gitmiti. Apartman almaya uraan bir zatn, Hseyin Krat'a ait saati ne derece aklnda tutaca kolayca; kesftirilir. Hasan Krat efendi gdk kaleme kt. Birisi eski, birisi yeni trke olmak zere, haftada iki mektup deniyor: Velinimetim efendim, ya ben anlatamyorum, ya siz anlamyorsunuz. diye balayp, Velinimetim " (efendim) ya ben anlatamyorum, ya siz anlamyorsunuz! diye biten istidanameler donatyordu. Bu aylarda Hasan Krat efendinin cebinden mektup, pul, zarf, kt su gibi akt. Bu nasl bir bel idi? Hasan Krat efendi mrnde bir kere, ya derdini anlatamyor, ya karsndaki derdini anlayamyord. imdi tutsa, bir Arlon saati alp gsne soksa... iyi amma, stanbul'dan gelecek mbarei ne yapmad? Koca Ebniyazadeler'in kk kardeine, Ben saat aldm, yaj ben anlatamyorum... denir mi? Paray da( evde kardan, Cezaevinde arkadalarn muzipliklerinden saklamak iin helak oluyordu. Saat bedeline ayrlm bu yirmibe liray, iki onlukla1 bir belik , mahpuslardan emniyet ettii ka kii varsa hepsi, birer hafta mddetle ve sra ile emanet olarak sakladlar. Nasreddin Hoca'mn parasn yere gmp sonra bir k^ adm geri ekilerek, Ben hrsz olsam, elimle koymu gibi bulurum... diye tekrar geri almas gibi, hafta sonunda manasz bir phe ile Saat gfeldi, paray verir misin aabey? diye geri Bu cehennem azab da, kitabn kavlince mrnde bir kere Lilhe illallah diyenlere mjde-tendii gibi, nihayet sonuna vard. Bir gn leden sonra, Krat efendi Cezaevine gelip en gvendii mahpusu yari hikyenin muharririni bir kenara ekerek kulana: Saat geldi. Aldm. Eve koydum. dedi. Eve koymasnn sebebi, arkada-, larnn akasndan korktuu iindi. Bunlar hep cahil ve grgsz ve serseri gruhundan idiler. Ne olacak, birisi gardiyan olmadan evvel leblebici kalfas (idi), birisi balta oumuzunda odun kesicilii, 18 larda su satt, lam temizlediini herkes biliyordu. Hasan Krat efendi, hi kimseye gylememek

artyle, bir gn saati gizlice getirip gstermeyi vaadetti ve yarm saat sonra, bu hi kimseye sylememek artyle yapt vaadi o kadar ok mahpusa tekrarlad ki, daha aaya inmeden btn gardiyanlar saat kssasn duydular. Cezaevi Mu-temed Muavini kk Rza, pek kurnaz bir herifti. Alaydan evvel kr dnerek arkadalarna lzm gelen talimat vermiti. Hepsi birden cidd bir eda ile saati tebrik ettiler. Ha(san Krat efendi hipermetrop gzlerini krptrarak herkesin yzne ayr ayr bakt. Alay tabiatnda olmad iin bir eyden phelenmemi-Xi. Sevindi ve bu sevinle Haydi kahveleri smarla bakalm, teklifini kabul etti. Kahveler iildikten sonra, ertesi gn saati getireceine yemin verdirdiler. Ertesi gn saat lcivert bir abadan kese iersinde, henz mnasip bir kordon bulunamadndan kordonsuz olarak cezaevine getirildi. ^ Bu Tissot marka, kaln ve kuvvetli bir sa-gtti. Maallah fabrika gibi iliyordu. inde tam on-be tane ta olduu kapanda yazlyd. Hem de mesel Lonjin saatlerinde ka tane madalya resmi varsa, bunun da o kadar madalya resmi vard. Her ne kadar Corum'da henz Tissot marka (s) duyulmamt amma, Hasan Krat efendinin iddiasna gre bu fabrika pek eski bir fabrikayd, zerine saat yapan bulunmaz bir fabrika... Bunun mallar daha stanbul'dayken kap kap satldndan Ankara'dan beriye tabi gemiyordu... Hikyenin muharriri franszca bildiinden, derhal idareye cel-bedilerek, markann altndaki frenke yazy tercme etmek vazifesiyle devlendirildi. Hikyenin muharriri Non-Magnetique ibaresini aziz: Trke-mize keme kelime eviremedi. Yalnz bunun ne manaya geldiini ylece izah etti: Efendim saa,t ksm nazik bir alettir. Souktan scaktan mteessir olur. Bilhassa miknatsl cisimler bunun sihhatine 19

tsm, yldrmm, elektrik ceryan imi hi aldrmaz. Tkr tkr iler. Non Magnetique demek bu demek. Scaktan souktan mteessir olan bir saati orada mevcut bulunanlar mrlerinde duymamlard. Alay vesilesini boazndan yakaladlar. kk Rza, Aman souk almasn! dedi; Bagardiyan Muavini Deli mer, Terlemeyecek, duydun mu? diye Hasan Krat efendinin omuzuna hoyrata vurdu. Latifeler bu mevzuda o kadar uz-ed, Har san Krat efendi o kadar bunald ki, hikye(nin) muharriri giderek hakareti kendi zerine almaya balad. Tren yolu demirlerinin bile souktan ve scaktan uzayp ksaldklarn anlatmak mecburiyetinde kald'. Tren yolunda alanlar bu sz tasdik ettiler. Hasan Krat efendinin saati sayesinde btn manyetik denilen fizik meselesi bir gn iinde btn mahpuslar tarafndan reniidi. Bu reni saatin itibarn birdenbire o kadar ykseltti ki, gardiyanlarn cmlesi Hasan Krat efendinin saejtine dman kesildiler. Baka bir hususta olsayd Hasan Kra1; efendi, etrafn .saran kskanlk emberini fark bile etmeden ferah ferah elli sene yaard. Fakat saat meselesinin ne demek olduunu biliyordu. i hemen sezdi. Senelerdir iinde biriken karma kark akleri, hi farkna varmadan meydana vurdu. Onlarn zddne basmak istiyormu gibi, saati elinden drmez oldu. Her dakika karp bakyor, kulana gtrp dinliyor, camna hohlayp elinin ayasyla silerek Saat deil... Alman fabrikas! diye zevkle iini eskiyordu. Saat balar, nerede olursa olsun, cmle kapsna komay det edinmiti. Orcjda bulunanlar skta davet ettikten spn-ra, saat elinde, vcudunu sol tarafa doru biraz ksykltar^k, parman akan?) dayayp ite vuracak! diye bekliyor, Yedisekiz Hasan Paa ta,ra-fndan kulesi krmz tatan yaptrlp mavnas Av-rupa'den getirtilen saatin1 sesini dinliyordu. Hasan 20

gidiyordu. O kadar doru gidiyordu ki bizzat Hassan Krat ve dier gardiyanlar, bu saatin ona stanbul' dan yirmi

liraya geldiini unutarak, baha biilmez bir mertebeye ykseltiyorlard. Kskanlk alm yrmt. Mahsustan stne hcum ediyorlar, saatin resm ceketin sol gs cebinde durduunu bildiklerinden, oralm yumruk-luyorlar, kazajya getirilip krek saplarn, mahpuslara yemek getirilen bakr bakralar oraya vurmak istiyorlard. Byle hareketlerde. Hasan Krat, kalbi durmu bir hspta gibi azn ap elini gsne gtrerek sendeliyor: Dikkat! Burada senin evinin deeri var! diye baryordu. Bu sz arkadalar bsbtn ileden karmaktayd. Nihayet Bagardiyan Muavini Deli mer'in pervaszlna gvenerek kurtulmak iin bir are dndler. mer, gnlerden bir gn, saat talar zerinde mnakaa aacak, kendi saatinde Hasan Kra(t efen. dnin saatinden, daha fazla olduunu iddia edecekti. Coar da saati eline verirse, Allah kerimdi. Vaka bir Cumartesi gn leden sonra vuku buldu. mer iddiaya giriti. Btn arkadalar, ayarl ypmsik kavliyle, saatlerin talarn tetkike karar verdiler. Makinalar ald. Krmz, krmz, mayi mavi parlayan minimini talar saylp dururken, bir kaza (!) neticesi Hasan Krat efendinin saati Bagardiyan Muavini Deli mer'in elinden kurtulup betonun zerine dt. Hasan Krat kalbinden kurun yemi gibi kendini yere att. Saatini kapp kulana koydu. Yan dtnden mi nedense, am bile krlmamt, ama, artk ilemiyordu. Geceleri yatnca yastnn altndan bile duyduu sevimli tiktaklar kesilmi, saat lmt. Hayr lmemiti, onu u namussuz Deli mer katletmiti. Hasan Krat efendi kazaya sebep olan herifin, yarm azla Yirmi lira deil mi, derim, kolay! 21 SOZUriU IIUIIGUI U1IC... Luaum yu.-. --------T

yzne ayr ayr bakt ve kararn derhal verdi. Pciito yerine saat almaya da, gene bu odada, aa yukar bu durduu yerde, bu kadar kafi olarak karar vermiti .. Vallaha da, billhs da... art csun ki... Hepsinden intikam alacakt... hepsinden... II Hasan Krat bu ie nereden balayacan dnmeye giriti. O sralarda orum Ceafeevindeki vaziyetin iyzn anlamak iin biraz tarihi malmata ihtiya vardr*. Yeni yaplan beton binaya tanmadan evvelki envali y8(detmek, hem mevzuumuzun dnda kalr, hem de Hasan Krat efendinin devrini hikye etmediinden, lzumsuzdur. u kadarn syleyelim ki eski mahpusane, tahan ve depo diye iki ayr binadan ibaretti. Depo esjki cephanelikti. Tshan da bir han harabesiydi. Kk odalara- kapatlan mahkmlar, geceleri, kap diplerine konulan tenekelere pislerler, ayaklanma olduunda jandarmalar, yakn minarelerin erefelerine kp avluya kurun yadrrlard. Yeni yaplan bina, kocaman bir avlunun, daha dorusu tarlann ortiasndayd. Harp patladnda etrafna ihata duvar ekilmemiti1. orum Cezaevi tarihinde ok mhim bir yer igal eden Sar Mdr yeni binaya birtakm yeni nizamlarla, beraber girdi. Bir kere duvarlara kp ivi ivilemek, yani bir ey asmak yasak. Koularda mangaJ, tencere, sandk, sepet bulunmayacakt. Mdr bey gelip giderken pencereden bakmak, seslenmek, trk sylemek, byk sulardan saylyordu. Btn bu lzumsuz tazyik Mdr beyin aptal bir hrsz olduunu meydana koyar: 22 yepyeni, gcr grr, bir binaya tanan mahpuslar, evvel sevindiler. Bina, iinde oturmaya, kylamayacak kadar yeniydi. O kadar ki ilk gnler ap-desthaneye korka korka gidildi. Mdr bey, defter srasyle, herkesi rantlarna ranza: alt st tahta karyolalar altl stl

yerletirdikten, aylardanberi kararlatrd yasaklar saydktan slonra, tanma telayla yorulan mahpuslar, ikindi zeri olmasna ramen derhal yataklarna girdiler. Ertesi gn kuluk zamanna kar dar, ksrmeden, saa sola dnmeden, uyudular. Btn akarn, yats, sabah namazlar kazaya kald. leye doru yemek yiyip namaz klanlar tekrar yattlar. Ancak yatsya doru, azlarnn ii bir ho, kafalar kabak gibi kalkld. Yahu temiz havaya ktk, Yarabbi kr! diyorlard. Fazla uyku ve tembellik daha iki gn devam edip, gitike berbat bir ekil alnca, bata 30 seneye mahkm Terzi erke Hoca, Aman ocuklar, beton bizi arpacak, yatmayalm! diye feryada baladn. Mahpuslarn yreine lm korkusu dt. Bu sjefer volta vurmaya giritiler. an kaygsyle, dizlerinde derman kalmayncaya kadar, duvardan duvara, gidip geldiler. eizaevi, drt ayr koutan ibsretti. Drt kou yle tertiplenmiti; Arceza Mevkuf Drt senelik ki senelik. Hep i ie yaamaya alm mahkm ve mevkuflara;, bu hal acayip geliyordu. Kumarbazlar fena halde armt. Gardiyanlar, eski aza yeni taam fetvasnca, anahtarlar para kesesi gibi en salam ceplerine yerletirmilerdi. Kumar erbab kap atrp yeni bir koua girebilmek iin maktuen elli kuru vermek mecburiyetinde kald. fena deildi. Gardiyanlar devlete millete dua. ediyorlar, yeni binann uurunu metli ede ede bitiremiyorlard. Bu fani dnyann bizim hissemize den Anadolu ksmnda, maalesef, mill eflerden ve mill rejimden baka hi bir ey ebed deildir. Sene isimleri bile... Takvimdeki rakkam 1939 Hazirannda 23 ifaline kaplp, her sene bir ucundan deierek kahraman, feragatkr, arsilam, mert, namuskr, dayankl, cesur, gz tok, misafirperver, erefli, muzaffer, efendi kalabala birtakm kt huylar retiyordu. Her ne kadar jandarma, gardiya,n, demir parmaklk ve zulm tarafndan muhasara edilmi olsalar da, orum Cezaevi mahpuslar da bu kt huylardan haberdar almlard. Artk veklete istida veriyorlar, hak diye bir ey aryorlard. Har-' bin bir fenal oluyor, insanlar muharebe devirlerinde lm o kadar ok duyuyorlar, okuyorlar, gryorlar ki, artk kanksyorlar, bir edepsiz cesaret peydahlyorlar. Sar Mdr'n ikenceleri artk eski tesirini yapamaz olmutu. Sen Mdr urada durdun, mahpus, Mddeiumumi'yi, hkimleri bile saymyordu. Dsdo Kahraman denilen tek gzl kurt, mteaddit istidalarla. Vekleti o kadar iz'a etti ki, tren ilemedii, yani yanakl ve lokantal vagonlar o-rum'a kadar gelmedii halde, Veklet mfetti gndermeye kalkt1. alk Hakim'in foyas meydana kt. Halk, Trk milleti namna icra-y adalete, itay hkme mezun mahkemelerin burda nasl soyup soana evirdikleri, arklarnda ip brakmar yncaya kadar nasl szdrd anlald. Seneler-denberi paray veren dd alm, keyf adam vuran sene ile kurtulmu, parasz olanlar kanunun en iddetli maddelerine arplarak gz; yldrl-mt. Mevkuf olarak gelenler, iki gn sonra. Bagardiyan Hasan Pehlivan tarafndan huzura getirilerek, iktisad vaziyeti bir gzel 'tahkik ediliyor, gcnn yetecei bir mebl zerinde uyuuluyor. alk Hakim'in tavsiyesi zerine yalanc ahit tedarik edilerek, arabasn dadan aryordu. Mfettiin gelmesinden sonra alk Hkim baka bir memlekete yolland. Mddeiumumi bey yukarda bir mnasebetle sylediimiz gibi Zonguldak Mill Korunma Mahkemesi Reisliine tayin edilcH. Aalar gidince vaziyeti beenmeyen San Mdr ve Sergardiyan, balan kaygsna d24r cezaevlerinden birisinde idare memurluuna kendilerini naklettirdiler. Mdrsz kala,n orum Cezaevine Ktip veklet etmeye balad. Ktip polislikten istifaya mecbur edilmi. Ltf bey isminde, uzun boylu, sert bir adamdi. Polislikten atlmasna bir cinayet sebep olmu, Samsun'da bir mesire mahallinde, sarholukla birisini vurup ldrmt. Bundan dolay 27 ay kader mahpus yattktan sonra beraat ettiini syler, memlekette adalet bulunduunu iddia ederdi.

orum'un mehur kerhane patronu Yann Hadm'n evinde bir dos'iu vard. ki ocuklu bir aile baba-sf olduundan, her gece de itiinden, krk elli liralk mahpusane ktiplii ma&iyle geinmesi imkniszd. Sar Mdr ve Bagardiyan gzleri ya iinde, yz ksur inekli bir gzel iftlii b-rajkp savuunca, Ktip Ltf efendi, Bagardiyan Muavinini bavekil tayin ederek, merkezden davul ve ilim beklemeksizin istikllini iln etti. orum Cezaevinde bir yeni devir ald. Bu devrin bir hususiyeti vard ki, eski devirden daha iyi idi. O d\, haralarn maktu olmas idi. Mesel yksek Veklet, tifs illetinden korkarak milletin $hh selmeti namna, mahpusanelerde on be gn karantina deti karmt. det phesiz pek faydal idi. Dardan gelen bir adam mikrop tayc olabilirdi. Kapal bir yerde i ie yaayan insanlarn arasna birdenbire sokuvermek, mazallah felketlere sebebiyet verirdi. Tp kitaplarnn yazd gibi tecrit etmek, eyasn etvden geirmek, ykamak, san sakaln byn falan kaztmak lzmd. Fakat yeni cezaevi yaplrken karantina ihtiyac akla bile gelmediinden, ortada hsnniyet vard amma, vastai yoktu. aresizlik karsnda, toprak seviyesinden iki metre aadaki zindan ksm tec-rithane yapld. Belki hastadrlar dncesiyle vatandalar, ancak cezaevinde bir su ileyenlerin doktor feporu ve mddeiumumilik kararyla muayyen bir mddetle kapatlacak bir yeralt ksm25 olan, asker bir millet olduundan ackmamaya, -memeye, uyumamaya, hic' bir vaziyet karsnda asla ikyet etmemeye, hatla Hasta olmayacaksn, lmeyeceksin, esneyip ksrmeyeceksin gibi emirlere bil itaat etmeye mecbur bulunan Trk milletinin, hi bir iktisad faydas olmadka hastalanmas bir eit vattan ihaneti, kan bozukluu demekti. Cezay mstelzim bir hareketti. Zindan deil, cehenneme atlmak icabetiirirdi. Lkin bundan bile, bir kr karmak mmknd. Radyoyu biz icat etmedik amma, byle aprak vaziyetlerde meru kr temin etmenin phesiz stad olduumuzdan Mdr Vekilf Ltf bey ie giriti. Evvel tra meselesi geliyordu. htiyerlar sakallarn, aleviler byklarn, delikanllar salarn kestirmek istemezlerdi. Binaenaleyh bir kere bunlar birer maktu tarifeye tbi klnd. Filhakika salar, sakallar kestirmek iin deil, kestirmemek iin birer cret almak, eytann bile aklna gelmezdi. Fakat Trkiye'mizde senelerce polislik etmi bir dam eytana, pabucunu ters giydirecek marifetler renmitir. Sakal kestirmemek elli kurutu, sa kestirmemek 75 kuru. Aptal alevler ise byklarn ancak bir lira mukabilinde dudaklarnn stnde ve burunlarnn altnda muhafaza edebileceklerdi. Krmz bir tevkif mzekkeresiyle ayan bu gzelim beton binadan ieri atanlar, Mdr Vekili beyin huzuruna karlrlar, crmne gre bir mkemmel halanrlar, iinde mahpuslara efkatle ve mlyemetle muamele etmeyi emreden tamimlerin de durduklar masaya yumruklar vurularak savrulan tehditlerden sonra, Kesin unun sakaln yahut byn, yahut san narasyle Bagardiyan Muavini'ne devredilirdi. Bagardiyan Muavini Berberi arn! kumandasn (verir), ya-.hut (o) ortadan kaybolunca nbeti gardiyan kesilecek olan ey her ne ise yazk vallaha, ne gzel se!.. Yazk... ya'zk! diye lf aar, nihayet berberi kandrmak, trl akbeti gze alacandan biareye bir ka para vermek suretiyle ii idare edebilece26 cavlak, parallar salarn sakallarn byklaryla boylarlard. Orada onlar Canknl mer karlard. ankrl Deli mer bu dnyada* herkesle. Reisicumhurdan, da kylerinin henz karpuz yememi obanlarna kadar herkesle, serbest serbest konumasn bilen bir adamd. Hrszlktan yatyordu. Afyonketi1. Ufak tefek olduu iin yan gstermezdi amma, bulunduu mahpusaneleri saymaya balaynca bunlarn ka tane olduu deil, bulunmadklarnn ka tane olduunu aklda tutmann daha doru olduu anlalrd. Bu suretle hepsinde onar gn yakm saylsa bile ya ferah ferah krkn boylam demekti. Kald ki, yalnz iki sene tmar-' hanede kaldn bu mnasebetle Mazhar Osman', Fahrettin Kerim'i yekinen tandn iftiharla kendisi sylerdi. Cezaevi'nin zemin katna indirilen bir yabanc adamn ilk duyaca his, bu histe yalan yoktur, nk hikyenin muharriri ayn yerde tornam onbe gn yatt bir kaybolmak, bir daha dnya; yzne asla kamamak duygusudur. Burada drt tane kap (!) grlr. Bunlara kap demek iin, bizde diktatrlk yok demek kadar hsnkuruntu lzmdr. Genilii ve ykseklii 60 santim olam bu drt ke deliklerden darack birer koridora geilir. Bu koridorlarda sra sra hcre kaplar vardr. Hcrelerin pencereleri toprak seviyesinden aada olduundan betondan bir olua alr. Bir insann kollarn ap gerinemeyecei kadar darack ola^ bu hcreler, merdiven altnda duran ve nereye gideceini kestiremeyen yeni gelmi bir

zavall iin adeta cennet kk gibi i ferahlatc grnr. nk Canknl Deli mer, misafiri srtnda iterek aptesthaneye slokmutur. Burann aptesthanesini tarif etmek u sebepten mmkn deildir ki, hi bir tarafndan penceresi olmadndan, elektrik de yanmadndan bir ey grnmez. Yalnz ilk admda su ile dolu su lfn muharrir ilk akla geldii iin kulland, dorusu sidik bir ukura baslr. Bu su derhal iskarpin27 lzm geldiini bu suretle anlatr. Malm koku grtlaa sarlmtr. Gayr- ihtiyari azan bir nefis mdafaas hasebiyje misafir geriye teper. Bu hareketi bekleyen Ddli mer'e arpm olur. Deli mer1 in feryad hazrdr. Etinden cmbzla et koparlm gibi bir nara vurur. Bu naray bekleyen gardiyan svp sayarak merdivenden iner. Daha gelir gelmez gdam m ldreceksin, adam m boacak-' sm, adam m keseceksin, adam m ldreceksin? Buras da ba m? apkan kar rezil! Kar m geliyorsun? Sen mirini tanmaz msn. Kes sesini.. Bunlar gardiyann szleridir ki Deli mer'in Bo brme, vurdu Rza efendi! Beni zedeledi... Nefesim tkand benim... Ameliyatl yerim ald! Bittim! feryatlarna karmtr. Derken bir alayc peydahlanr. Sayhciar alalr. Deli mer'in halbuki yrei acm, Orta yerde durduunu grse Mdr bey Muavini dayann altna yatrrm... urada beklesin de, akama Bagardiyan kendisine bir yatak yeri gstersin diyerek... urada beklesin diye iaretledii yer aptesthane.... te tam bu srada bir bakas zuhur eder. Yeni gelenin nereli olduu za^-bit varakasnda yazl ya... Artk memleketine gre, orum'un iinden ise, Marangoz brahim, Alaca'dan ise, Alaca'l Hasan, Sungurlu'dan ise, Berber Deli Slk, skilip'ten ise. A Hasan, Osman-cikl'lara ise Kk Ahmet taraftar karlar. Canm bizim hemeriye kerem et Rza efendi! Yahu biz ldk m? Bizim adammz... Birader hele durun... Sen kimlerdensin koum? falan derken, i yatak bulunmadna, burada herkesiin msavi olduuna, nne gelen hi kimsenin uradan uraya git diyemeyeceine, Sungurlu'lu Mal Mdr beyin bile tam on gn meydanda kaldna getirilir. Yalnz bir are kalmaktadr. O da fkarann birini para kuvvetiyle raz edip yerinden kaldrmak... Misafirin st arand iin, mal kudreti malmdur. Elli kurutan iki buuk liraya kadar bir helllik kah rarlatrlr. Deli mer yerinden kaldrlacak fka-ray raz etmeye koar. Birisini deliklerden birin28 rak karr, misafiri o delikten koridora geirerek, ir hcreye yerletirir. Bu ar kovan gibi uuldayan binann birok ihtiyalar vardr ki, en mhimi sprgedir. Mahpus milleti pisiik iinde oturacak deil ya... Buralar hep sprlmek ister. Binaenaleyh yeni misafir hcresine henz yerlemeden karsna elinde tabakla iki babayiit dikilir. Yar rica, yar tehdit sprge parasjn alr. Gnler ne kadar uzun olursa olsun, nihayet akam st, ortaln kararmas mukarrerdir. Akam vakitleri her tarafta, her insann iine bir b-keslik, bir mitsizlik drmez mi? orum Cezaevi zindanlarmdaki biareye gelince, bu hisler onda halat dmleri gibi kat kat, ajgla zlmez bir hcldedirier Bre aman klar yanmayacak m? Bre aman dertleecek bir can yolda bulunmaz m? Hani her taraf dolu idi? Koridor zerindeki sekiz tane hcrede canl mahlk neden yok? Deliin kilidi ite tam bu esnada ngr ngr elr. Deli mer grnr. Misafir Deli mer'i kardeini grm gibi sevinle, bir yere tutunuyor gibi karlar. Nasl, rahatsz ettik mi hemeri?... Allah raz olsun!..., Bir eye ihtiyacn var m? Cgara falan. Ekmek..., Ekmek..., Neden daha evvel sylemedin? imdi bakkal kapatt. Hele paray ver. Bakkalm bir ey uydurabilir miyiz?. Yirmi kuruluk cgara, yirmibe kurutur. Elli de olsa misafir raz... Bulunan eyleri getirdikten sonra, Deli mer kurt kurann aar, mrl mrl okumaya balar: Bak kardeim, seni benim ruhum sevdi. Hep din kardeiyiz! Kaza kader kurbanyz! Felket arkada-;yz! Burann arsa1! vaktiyle kabristan imi. Karanlk knce mbarekler dolamaya karlar. Iksz yatanlar rahatsz ederler. Sakn korkma! Bana yorgan ek, Kulvallah bir Elham oku... Yatver. Allah muinin olsun!... Allah muinin olsun ne demek? Bire aman!.. Bire medet! Misafir yutkunur, dudaklar kuruyuverir. Gzlerini yukarya, Allah'a deil, tabi elektrik ampulne kaldrr7. Bu 29 rader? yleyse... yleysesi... Lmba var amma ge yamz yok. Yani misafir parasna acmazsla bir lmba uydurmaya Deli mer alacak. O da, in- " saniyet namna...

Ve ertesi gn, gene bir gn evvel kendisini keneften kurtaran hayrl hemerinin yardm ile, tem onbe gn yataca bu cehennemden, yukar klmak mzakeresi balar. Fiat kesilir. Yallah mevkuf kouuna!... Oh! Dnya varm. Buras Cennet-i l. Birka gn gemeden ii misafir de anlar amma, bandan geenler, herkesin urad bir dert olduundan, artk aka haline gelmitir. Kendisi de, daha sonraki misafirler tadn tatsn diye, adeta pusuda bekler. yrr. Bundan baka tayn kmak, karavanaya yazlmak, muayyen tarifeye tbidir. Ziyaret gnleri adamla rehat konumak iin de mnasip bir bedel denecektir. Velhasl insana baka hibir ihmal bu kadar bol kr getirmez. Gardiyanlar, hkmetin mahpus milletini neden gaz dkp yakmayarak byle beslediine ancak bu kr dnerek akl erdirirler. Sar Mdr'n ve Bagardiyann gitmesinden sonra Ktip Ltfi efendi ite byle bir iftlik tapusunu stne yrttn zannetmi. Hazr mddeiumumi de yoktu. Yerine muavinlerinden birisi veklet ediyordu. ler tkrnda idi. 1943 senesinde, cihann atee yand aylarda, dnya zerinde, Trk hkmeti, Meclis, karaborsaclar, bir de orum Cezaevi Mdr Vekili Ltf zbalc'dan daha keyifli insanlar bulmak imknszd. Ankara'daki velinimetler ile muhtelif vilyetlerdeki karaborsaclarn bu keyfi nasl kardklar tabi oralarda yaa-yanlsrca malmdur. Ltf zyaln'a gelince, onun neesini btn mahpusane hergn pencerelerden kahkahalarla glerek seyrediyordu. Ltf efendi daireye gelir gelmez apkasn portmantoya asar, kap nne kard. lk i olarak eski tenekeleri babo sokak kpeklerinin kuyruuna balatr, hayvanlarn deli gibi komas30 malarn emir buyurur, orada bir koltua kurularak gre yaptrrd. Gece olunca, orada rak sofrasn kurup, karlar kouundan aziye hanm da kararak kafay ektii, kulaktan kulaa sylenmekte idi. Mdr Vekili Ltf efendiye bu kadarck keyif ok grlr m? Karlar kouunun hesab da bir baka hesap. Kapnn stndeki kk delikten, oynak karlar pmenin bile maktu creti vard. Parasna ecmayanlar, orum Defterdar'nn hrszlktan yatan ahretliini delie arp, dilini emiyorlard. Kumar serbestti. Kazanan her yerde olduu gibi, yzde on miktarnda mano veriyordu. Asr Cezaevi'ne gitmek artk mhim bir mesele olmaktan km, bir kilo leblebi almak kadar kolaylamt. Nizamname mucibince cezann altda bir yatlmas mecbur deildi. Sabkal falan olmak, inzibat ceza grdnden iki sene beklemek gibi mecburiyetler hamdolsun bertaraf edilmiti. Herey uydurulup kaydrlyordu. Btn bu ileri bildiinden markl arttran ve bir gn nedense Bokluklar meydana koyarm ha! diye idareyi tehdide kalkan orta hizmetisi bi'i Mdr Vekili Ltf efendi, geee vakti koutan karp, tabanca kabzasyla bayltana kadar dvm, sonra da< sesini duyarsa geberteceine yemin edip, arce*zaya atvermiti. Bundan sonra sesini karan da bulunmad. orum Cezaevi Mdr Vekili Ltf efendi, her postada mdrle asaleten tayini emrini beklerken, gnlerden bir gn, bir acayip mektup ald. Mektup Uak'tan yazlyordu. Altnda Mehmet Kayahan diye bir de imza vard. Yksek Veklet tqrafindan orum Cezaevi'ne mdr tayin edildiini bildirdikten sonra, harcrah beklediini, onbe, yirmi gne kadar vazife-i memuriyeti bana hareket edeceini, maaile geleceinden Cezaevi'ne yakn bir mahalde, elektrikli, akar sulu, ocuklarn oynamalna msait baheli, iki kat zerine, rutubetsiz, yenice bir ev tutulup, kadn gardiyan vastasyle m31 telgraflayacandan, eyalarla uramak zere birka gardiyann kar karlmas ve bilhassfa kendisi gelinceye kadar Cezaevi muameltna ve mah-puslarn durumuna zami dikkat sarfolunmas emir

buyuruluyordut. Alman malubiyeti hkmetimiz iin ne kadar beklenmedik bir facia olmusa, bu mektubun getirdii kara haber de orum Cezaevi Mdr Vekili LJ z (balc) iin o derece byk bir inksar- hayal ve mitsizlik dourmutu. O zamana kadar Halimize bin kr... Aman kfirler bize deme-sinler, bous>un gebersinler! Allah devlete millete zeval vermesin! Vatan uruna canm kurban olsun! diye gsn yumruklayan Mdr Vekili, birdenbire lisann deitirerek, bu memlekette hamiyetin zerresi kalmadn, suyu getirenin de, testiyi krann da bir olduunu, hak adalet denilen eyin erbab namusa verilmediini, kars gzel olmaya-na|, days bulunmayana ekmek dmediini, rejimin dayanamayp yklacan yeminle temine balad. stifadan, ikyetten, nakilden dem vurdu. Her tarafa yazd mektuplarda, Cezaevi Mdr sfatn oktan kullanmaya balam, bilhassa kerhanedeki dostu Mdrn Dostu unvann oktan kabullenmiti. Ltf zbalc'ya en fazla ar gelen de bu cihetti. orum'a yeni bir mdr tayin olunmas, dorudan doruya kendisinin kabiliyetsizli-ini iln etmek deil mi idi? Vilyetin yerlisi olduundan, dost dman sahibi bulunuyordu. Btn bunlar Ankara'dakiler neden dnmezlerdi yarab-bi! Halbuysa,, onu mdr tayin etseydiler. Cezaevi bahesine kocaman bir ha,vuz yaptracakt. Daha neler de neler yaptracakt. nsanda nee brakmyorlard. lerimizin yrmemesine baka bir sebep yoktu. Bir sebep vard. nsanda; nee brakmyorlar... Haber mahpuslar da dndrmt. Sar M-dr'n hrszlna mukabil, Ltf efendi de, evet, yiyordu. Zaten yemeyen kim ki... nsan az olur da hi yemez mi? Yalnz Allah iin sylemeli, Lt32

yzl, babacan bir adamd. Sar Mdr gibi lanet, yz glmez bir herif deildi. Haydi bakalm, imdi yabann garibi ile kim uraacak. Her yeni gelen bir yeni usul nizam karr. Hitamnda o da yola gelir amma1, yola gelinceye kadar ekilenler abaya gider. Ltf efendiyi mdr tayin etmemek, dorusu hakszlk... Lkin olan olmu, olana lmden baka are kalmamt. Ltf efendi, vaziyeti gerek ierde, gerek darda kurtarmak iin, yrei yana yana baz sahtekrlklara teebbs etti. Bir gn makinada gizlice bir tezkere yazd. Tepesine Adliye Vekleti Sicil Mdriyeti diye bir antet kondurdu. Altma mstearn imzasn taklit etti. Bunu hatr saylr mahpuslara gstererek, onlar vastasyie herkese veklete icraatnn pek takdir edildiini. Corum Cezaevi Mdriyeti'ne asaleten tayin olunmamasnn memleketin yerlisi bulunmasnn sebep gsterildiini, kabul ettii takdirde, be lira terfien Kastamonu Cezaevi Direktr-l'nn; uhdesine verildiini yayd. Ayn mzekkereyi bir kere de gtrp Yann Hanm'n kerhanesinde okudu. Dostu evin en gzel kz olduundan. Yann Hanm, sermayesini kaybetmemek iin telland. Kzna, Kastamonu karlarnn dnya, gzeli olduunu, btn Anadolu'da orospularn en makbulnn orada yetitiini, arkasndan oraya gitse bile bir aya varmadan Ltf denilen hovarda herifin krmz yanakl bir Kastamonu kz bulup kendisini urada brakvereceinden at, fikrini eldi. Ayrca Ltf'ye yabanc memlekette Cezaevi Mdrl maayle geinemeyeceinden balayarak birok diller dkt. Lfn en hakl yerinde kza bir iaret ekti. Kz da kararlatrdklar zere hngr hngr bir alama tutturdu. Bu suretle Ltf Efendi, dostunun hatr iin istikbalini tekmelemi oldu. Vaziyet bir para kurtulduktan sonra hadige-ye muntazr kalmay ve frsatlardan gerei gibi istifade ederek gelecek adamn ayan ilk frsatta caydrmay kararlatrd. 33 dman kazanan Mehmet Kayahan, bir yamurlu gecede otobsten indi. Ltf efendi ii gardiyanlara emanet etmeyi mnasip grmediinden arkasnda Sergardiyan olduu halde, Mdr beyi karlamaya komutu. Tantlar. Maalesef, Cezaevi'ne yakn bir ev bulunamamt. Hdrlkta bir yerde imdilik muvakkaten oturacakt. Evde akar su bulunmad gibi, elektrik de yoktu.

Ertesi gn, Mddeiumumi Muavini beyle g^ rtkten sonra Mdr bey Cezaevi'ne geldi. Ltf zbalc tarafndan mahpuslara takdim olunup makam koltuuna kuruldu. Mehmet Kayahan bey, Uak Adliyesi'nde dolamadk daire brakmam, icra Dairesi, Sulh Hukuk M&hkemesi, Sulh Ceza Mahkemesi, Arceza, Asliye Hukuk Mahkemeleri Zabt ktipliklerinde bulunmu, her yerde, alngan tabia't yznden mirlerine darlarak, nihayet vilyetin btn kazalarn birer sene, ikier sene gezdikten sonra, barnamaz hle gelip, ahir vilyet cezaevlerinden; birisine mdr tayin edilmesini istemiti. Bana gelen felketlerin bir tek sebebi vard. Kendisini alkadar eden her sze inanr, inannca top gibi patlard. Corum Cezaevi Mdrlne tayin olunduu bildirilince, ilk i olarak, elden dme bir brovning tabancas ald. Kanaatnca sanki harbe gidiyordu. Kanl katillerin arasnda hayat her an tehlikedeydi. Bu fikri o kadar benimsemi, muhatarasn yle korkun bir ekilde hikyeye balamt ki, biare karsnn alamasndan konu komu bizar olmutu. Makam koltuuna kurulduu gn, nbeti gardiyana ieriye kimseyi koymamasn iddetle tenbih ettikten sonra Ltf zbalc'y karsna ald. Vaktiyle Uak'ta mahpusane ktiplii ederken, yeni gelen mdrlerin kendisine syledikleri nutuklardan aklnda; ksle.nlar sralad. Terik-i mesai edeceklerini, birlikte ve kanun dairesinde, hak ve adaletten ayrlmadan, ktye kt, iyiye iyi muamele ede34 j.u lysi^ y l9>cocMt;nill, S|KI

bir adliyeci olduunu, bilhassa hapisanecilikte tecrbeliliini, insan sarrafl kendisine verildiinden bir lfta karsndakinin deerini anlayacan, ona gre muemele yrtceini, kendisinin krk para yiyemedii iin bakalarna da on para yedirme-yeceini, gardiyanlara yz vermemek icab ettiini, bu gibi dairelerde disiplininin ehemmiyetini anlatt. Sonra ierdeki casuslarn adedini, szlerine ne kadar gvenebileceini sordu: Byle casusflar yoksa, derhal her kouta bir iki tane peydahlanmasn, ayrca gardiyanlar arasnda da sz getirecek bir neferin, sadk bir arkadan seilip vazifelendirilmesini emretti. Daha sonra nne bir beyaz kt ekip kalemi mrekkebe batrarak, kumarbazlar, esrarkeleri, gemalmazlar, velhasl hapisane nizam ve disiplinini bozanlar, adl adnca tesbit etmeye kalkt. Bu kabil rezillere zinhar gz atrmayacana, kendisine Usk'ta Deli Mehmet denildiine, errinden btn Uak Adliyesi'nin yldna, zaten bu sebepten orum'a gnderildiine, yola knca dmanlarnn mevlt okutup Allah'a kr eylediklerine yemin etti. Ktip Ltf efendi, her sz tasdik ediyor, Mdr'rf cgarasn yeniliyor, kibrit tutuyordu. Mahpussnenin ahlkszlarn kaydetmek zere hazrlanan kdn en bana Sungurlu kazasnn aalarndan Rza Kahraman'n ad yazld. Rza Kahraman, soyad kanunundan sonra 'Kahraman' adn almadan evvel de eer kahramanlkta gaddarlk da varsa, hakikaten kahraman bir actemd. Ayrca Erzurum'un asilzade bir ailesine mensjup olduu iin, slleden beydi. Bu taraflara Rus istilsndan kaanlarla beraber muhacir gelmiti. Rza beyle kabilesinin Corum toprana geldikleri zeman, orumlu, bir mal bir kyden alp teki kye gtrmek, orada buna ihtiyac olanlara ufak byk bir krla satmak gibi bir iin mevcut olduundan bile haberdar deildi. Erkekler kamilen askere gittiinden kyler ihtiyarlara ve kadnlara 55 kalmt, ozunu DuaaKtan sa^ vaziyelen istifade ettiler. Birka sene iinde Orta Anadolu ovasnn bu uyuuk, manda gibi zor kmldar ve zor fkelenir insanlarn sindirdiler. Elli haneye kar, bir tek Krt evi ky zaptetti. Ekyalk, hrszlk, bilhassa erilik ald yrd. Kyl iin Krtie kurdun fark yok, Krtten evliya, koma kapya, Allah Krd, Krt Allah' bilmez, Dokuz keili Krt, bir kk hkmet szlerini orumlu, Erzurum muhacirleri geldikten sonra rendi. Srler adeta yama edildi. En mehur yaylalar, tapuda zerlerine yktrlmadan, Krdn yedd-i tasarrufuna geti.

Rza bey, hrszn, ekyann domuzu idi. Ellerin mavzerle vuramadklar hedefleri, Rza bey onlu tabanoa ile ortasndan deler, be alt tfeklinin stne bir sopa i!e seirtir, etrafn kasp kavurut-du. Kumarbazd, rz dmanyd. Kumarbaz olduundan para tutamam, rz dmanlndan kabilesi onu adeta: afaroz etmiti. Bu sebeple arazi alamad. Sungurlu'dan nne yirmi otuz sr katar, bunlar Ankara'ya gidene kadar krk baa karr, orada: sjatp, ana sermayesiyle beraber kumara ve kerhanelere yatrp, ip zengi tah'ia kl geri dnerdi. Kahraman ailesinin en nl adam aabey ayn sralarda, da ta namna tapulatrken, Rza bey, vurduunu zara, karya yatrarak dolayor, ha-oislere girip kyor, rezillik brakmayp yapyordu. Cumhuriyet idaresi kuvvetlenince iler kesatlat. Amoa olu Aabeye dehalet etti. iftliklerinden birisine khya oldu1. Aabey, Sungurlu'nun szn taa geiren bir derebeyi olmutu. Houna gitmeyen kaymakamlar arkasndan teneke aldrarak def ediyor, ipten adam alyor, Akakoyun iftlii'ndeki konanda orum Valisine ziyafetler ekiyordu. Bu ziyafetlerde, sofraya oturulunoa, Aabey ortaya drt be kutu getirir, hepsini aar, Hangisiyle yemek istersiniz? diye sorar; bu suretle, altn suyuna batm olandan balayarak, gm, fakfon, pek sanatk36 lara kadar poker oynarlar. Aabey kaybederken neelenir, czdann gstermekten, parasn oriaya samaktan zevk duyard. Ankara'ya gidiinde, Ta-barin Bar'da her gece beyz Iira< yedii mehurdu. Yzyirmi ortaks, beheri beyz koyunluk on-be srs, halis Arap atlar, iyi silhlar vard, amma, hi ocuu yoktu. Aabey, Sungurlu kazasnn kylerinde nasl hkm yrtyorsa, kaza merkezinin eli basjtonlu hkmdar da Emirali Mustafa beydi. Emirsli Mustafa beyin hayat, tfekle, tabanca ile dolu olmad halde, Aabey'in silhorluk hayatndan daha enteresan, daha heyecanl idi. Emirali Mustafa bey ie pek kk yata kendi syi ile balamt. Ondrt yanda Sungurlu kasabasnn Kran Harman denilen mevkiinde, be kiinin taarruzuna urayarak rzna geildiini bilenler hl "sadr. Bu felketten sonra Mustafa olan haftann bir ok gecelerini hamamda geirir, bu yzden babas Hac Hasan efendinin olunu evltlktan reddettii sylenir. Biraz daha byynce Mustafa olan, kumarbaz tellll yapmaya, gizli kumar oynatlan evlere kumarbazlar gtrmeye, onlar oynarken balarnda ayakta durup saatlerce k tutmaya balad. Rak tkenirse rakya kouyor, szanlarn ceplerini kartryor, kumardan artan ufaklklar, yazma mendilleri, eizlk ve tabakalar aryor, kapananlardan bahi alyordu. Seferberlik patlad srada askere gidecek yata deildi. Babasnn hac lkabndan istifade ederek bana bir sark dolam, erilie balamt. te o srada Ermeni katlim Hac Mustafa olann imdadna yetiti. Karakolun yannda Mgr-d gvura ait ta maazay kiralam gibi cebren at. ine yerleti. Geceden geceye, kepenkleri ka-pat'jktan sonra, ra nda her taraf kazd. Nihayet iki gaz tenekesi dolusu altn buldu. Altn bulduundan alt ay sonra Hac Mustafa olarv, Emirali Mustafa bey oldu. Kuvvayi Milliyede Cihet-i 37 teahhit ileri, Emirali Mustafa beyin inhisarna verildi. Sungurlu arsnda yle gnler oldu ki, beyin satn ald buday uvallar geecek yol brakmadndan Kaymakam bey bile, arka sokaklardan dolaarak makamna gidiyordu. Ordular! lk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri! emri zerine lenler (bir yana),-dp kalanlarn bir ksm hastahanelere, bir ksm zmir'e girdikten, Lozan'da Trk kurtuluu altn kalemle tarihe kaydedilip cumhuriyetin ilanyla memleket hrriyet ve istiklle kavutuktan sonra, Sungurlu gzn anca karsndaki iki muazfcam kudreti grd. Bunlardan birisj bizzat ekyalk eden ve btn gelmi gemi ekyalara yataklk yapan Krt Aabey, dieri macerasn ksaca hikye ettiimiz Emirali Mustafa beydi. Bu iki bey hamdolsun dmandan kurtarlm bir vatanda bulunuyorlard. Gerek Rumlarn, gerek Ermenilerin

emlki ortada kalmt. Farz fevt etmek mill hamiyete yaramazd. kisi iki taraftan paalar svadlar. Biri bir deirmen ald, birisi maaza tapulattysa, teki de maaza tapulatt. Aabey'in usuz bucaksz iftliklerine, yz yirmi hanelik esirlerine karlk, Emirali Mustafa bey muazzam buday ardiyeleri ve Sungurlu iin hakikaten byk ve eitli bir manifatura maazas amt. Dier kyller de muhtelif vesilelerle kz karmak, tarla sanrlarn tecavz etmek, su sulamak, hayvan srmek, vurumak meseleleriyle hkmete ileri dtke Aabey'e koarlar. Aabey onlarn namna jandarmay, Mstantii, hkimi grr, ald parann yars ile ilerini dzeltir, dier yansm cebine atard. Sungurlu kyllerinin geri kalan mallan da, harmanda denmek artyle Emirali Mustafa beyin: defterindeki borca karlk tutulurdu. Bylece seneler geti. ki taraf da Halk Parti-si'nin halk iin, halkla, beraber prensibinden faydalanarak git gide itiler. Mukabil istikametlerden gelen b^k seller gibi, araziyi, insanlar, hayvanlar, aalar, hatta, otlar ve karncalarna kadar 38 miyarlar, kmldadka birbirlerine arpp, birbirlerini rahatsz ediyorlard. Evvel iki taraf da kabadayl e'lden brakmad. Belediye kahvesini herhangi birisi iki bin liraya pekl kapatacak iken, kar karya iddialap 12 bin liraya kardlar. Emirali Mustafa bey daha tccar olduundan, Aabey'in izzetinefis meselesi yaparak, icabnda; yz oniki bin liraya kadar arttracan da kestirerek mzayededen ekildi1. Sra dierine gelince el altndan haber yollad. Mnasip bir komisyon vereceini, bu sata hi karmamasn Aabey'den istedi. Aabey bunu hakaret sayd. Mustafa bey'i sokak ortasnda bastonlad. Deirmen mzayedesi daha beter oldu. Arada sekiz bin lira oynad. Zafer gene Aar bey'de kalmt. Emirali Mustafa bey vaziyetin fenalatn grr grmez baka bir plan dnd. Kz kardei Fadime hanm Aabey'e musallat etti. Fadime hanm, enine boyuna-, tkz, etli canl bir kzd. Sungur lu'da kfv bulunmadndan yirmibe yana geldii halde, evlendirilememiti. Kara gzleri erkeksizlikten akmak akmak parlyor, kocaman memeleri kineyen bir ksrak sars gibi bngldyordu. Aabey genliini, at zerinde, ekyalkta, hayvan srleri kovalayarak geirdiinden kadna kar mukavemetsizdi. Derebeyliin bir art da, pehlivanlkta ve ekyalkta olduu gibi, ukuruna salam olmaktr. Ortak ve hizmetkrlarn kars ve kz de-rebeyin baba. ana bir baclar saylr. Bu hususa dikkat edebilen mtegallibeler kylnn yalnz maln deil, derisini bile kolayca soyarlar. Karlnda isyan yerine hayr duas alrlar. Aabey krkbe yana kadar bu kaideyi asla bozmam, harama ukur zmemiti. Ankara ve stanbul barlarnda, hetta randevu evlerinde yksek memur ahbaplarna en pahal ziyafetleri ektii gecelerde bile, onlar ifter ifter yatrdktan sonra, bastonunu aavu-rarakan sokaa kar, akrabalarndan bekiba Sleyman'n Kaleba'ndaki evinde tek bana^ yatard. 39 git bir Erzurum kzyd. Senelerce, en muhta zamanlarnda, kocasna yalnz karlk deil, her trl arkadal yapmt. Yaylada ekyalarla beraber kurun atmlar, muhacirliin ilk senelerinde beraberce a kalmlard. imdi artk iki gz trahomdan kapanm, dizleri romatizmadan tutmaz olmutu. Evde bir sr yeenler, akraba ocuklar vard. Ama, ne de olsa eski bir derebey ailesine mensup olan Aabey sllesinin kendisiyle beraber kaybolup gitmesini de istemiyordu. te gerek bu dnce, gerek karsnn kadnlk vazifelerinden hibir ey yapamamas, hovardalktan mahrum geirilmi bir genliin yrekle brakt gittike faz-lalaan teessf ve bilhassa. Emirali Mustafa bey'-le artk tehlikeli bir ekil alan iktisad atmalar, Fadime hanmn kazanma ansn arttrdlar. Ne kadar zengin olursa olsun, evde kalm bir kz saylmamn hacaletinden artk usanan Fadime hanm, aabeysi Mustafa beyin fikrini kabul etti. El altndan cad karlarla Aabey'e yanp tututuunu bildirdi. Aabey evvel bu ite rakibinden alnacak umulmaz bir intikam frsat buldu. Kurnazca yumuad. Yakn tarihe rastlayan bir eker Bayram da imdada yetiti. ki dman sureta bartlar. Emirali Mustafa bey, mstakbel damadn haftann drt gn evine davet etti. Nihayet araya haclar hocalar mftler kararak Fadime hanm Aabey'e aldlar1 Balay seyahati stanbul'da geti ve ay srd. ay sonra Sungurlu'ya sanki baka: bir Aabey gelmii. Yklmaz zannedilen bu iki metre boyundaki adam, derisinin iinden okkalarca et karlm gibi porsumu, yanaklarndaki renk solmutu. Fadime hanm erkee doymak bilmeyen isterik kadnlardand. Dayak yemekten zevk ald kadar, etrafndakilere madd eziyetler vermekten byk bir zevk duyuyordu. Yani hem mazohist hem de sadistti. En umulmadk sralarda kocasn kzdrr, kzdrdka edepsizlii arttrr, etrafna hkmetmeye alm bu korkun adam korkutarak

kendisine doyasya dayak attrrd. Her dayak fasl, 40 ler iin, korka korka takib edilen bir oyundu. Kadnn feryad dnyay tutar, sonunda dileri kilitlenir, az kprr, vcudu simsiyah, yz gz imi, der; akl bana gelince stba yrtk prtk aabeyin ierden kilitledii oda kapsna koar, yalvarr, alar, kapy atrr, kendisini dnyann en cilveli orospusu halinde onun koynuna verirdi. Kavgalarnn hemen akabinde yal kocasn artan bu kzgn kadnl olmasa, Aabey Fadime hanm oktan defedecekti. Belya attk ya-rabbi! diye, bylece sevildiine marur, tahamml ediyordu. Dayak tayn Fadime hanmn vcuduna tam on. be gn dehetli bir rahat(lk) verirdi. Onbe gn evinde herkeste kar nazik, terbiyeli, bu kadar zengin bir ailenin kz olup hoyrat, kadir bilmez kocas tarafndan dvlmekten ikyeti gezer, sonra birdenbire deiirdi. Bu sefer ruhunun ikinci perdesi alyor(du). Etrafndakilere, insan olsun, hayvan olsun, ez etmeye balyordu. Hizmetilerin etlerini rtecek derecede burar, onlar cyak cyak bartr, kediyi tekmeler, her eline geen tabaklar bardaklar krar, gizlice eeklerin, ineklerin sarsna ak ile yaralar aard. Kzn dourduktan sonra, btn hncn ondan almak istiyor gibi, hem de sever grnerek ocuun butlarn kan karn-caya kadar srr, gsn siyahlatncaya kadar emer, sonra alamasna fkelenerek, salarn yola yola kendisi de alard. Artk Aabey'in krkalt yandaki erkeklii onu doyurmatz olmutu. Kocasnn kifayetsizliini herkese, hizmetilere, uaklara, akrabalarna, memur kadnlara sylyor, areler aryordu. Halk arasnda dilden dile gezen macun reetelerini yaptlar. Fakat dnyada tama suyla dnmeyecek iki deirmen versa, birisi de birdenbire yorulmu erkein kuvveti idi. Bu hal Aabey'i karsna kar bsbtn mahcup, bsbtn mukavemet edemez hle getiriyordu. Kabahat kendisinde idi. Bu kahpeyi on sene evvel alp iyice doyurmadndan... 4( bey bir eit ehvet klb olmutu. Artk Fadime hanmn elinde kocaman bir oyuncaktan ibaretti. Evde yle bir hayat balamt ki, iki sene evvel Sungurlu Kaymakam byle yayor deselerdi, Aabey memleketin ahlk namna birok zararlar gze alarak herifi bir gecede temizletiverirdi. Ook sarho olduu bir gece, btn gayretine ramen vazifesini yapamam, utancndan hngr hngr alamaya balamt. Byle bir frsat gzleyen Fadime hanm, onbe yandaki hizmetisini ard. Beye yardm etmesini syledi. Kk hizmeti ile beraber Aabey'i ortalarna aldlar. Ertesi s|abah, geceki rezaleti hatrlayarak insan iine bir trl kamayacan dnen Aabey, bir haftada; buna da alt. Artk hizmetkrlar, ortaklarn oynak karlarn, krpe kzlarn kocasnn koynuna! Fadime hanm koyuyor, karlarna geip, az bir kar arplm, gzleri szgn seyrediyordu. eni deitirmek erkein yorgunluunu ancak teki kadnlar iin biraz gidermi, Fadime hanmn hibir iine yaramamt. Bunun zerine gerek Allah, gerek insanlara kar kendisini yerden ge kadar hakl karan Fadime hanm nne her rast-gelen erkekle yatmaya giriti. lk zamanlar oban ocuklarn koynuna alr, yabanc erkekler ararken, giderek beyin uzak yakn akrabalarna da el att. Hatta bunlardan daha baka trl daha acayip bir zevk almaya balad. lk zamanlar bu azgn karnn hcumlarndan kurtulduuna sevinen Aabey memnundu. Sonra sonra, biraz phelendi. Nihayet gnlerden bir gn karsn yeeni Rza beyin koynunda yakalad. kisini birden vurmaynn sebebini ihtiyar bir ahbabna ksaca sylemitir: Karnn oros|puluk etmesi, dmanlarn 'karsn orospulukta yakala<fi' demesinden daha hayrldr. Mustafa bey ite bu sray bekliyordu. Dmannn maddi ve manevi kuvvetleri mahvolmutu. Damadnn en tehlikeli silhoru Ri2a beyi de el altndan raz ettikten sonra drt tane erkes ge42 vel, kahveden, eve dnen Aabey'i kapsnn nnde pu,s(uya drp yirmiyedi yerinden kurunlayan rak ldrtt. Aabey son bir gayretle ifade vermeden lmemek, dmana meydan serbest brakmamak iin diini skt. nsan st bir kuvvet gsterdi. fade verdi. Vuranlar tanmt. Vurduran da kaynbiraderi Emirali Mustafa beydi.

Sungurjlu Jandarmas, Sungurlu Mstantii, Sungurlu Mddeiumumisi, hatta Adliye ile hibir alkas olmayan Sungurlu Kaymakam frsat kar-madlar. Emirali Mustafa bey, aylkl katilleriyle beraber tevkif edildi. Derhal kesenin az ald. Bir taraftam Sungurlu Adliyesi Mustafa beyin byk servetinden ve byk zaferinden hisselerini alrlarken, bir taraftan da Fadime hanm bol bol kullanan akrabalar Aabey'in mevcut servetini yamalyordu. ki taraf da olan iten memnundu. Sungurlu hissesini alnca ii orum'a havale etti. orum Adliyesi de hissesini alnca davay bilmem hangi kanun maddesine uydurup Ankara'ya naklediyordu. Ankara Adliyesi de byle bir i bekliyordu. Aray biraz soutmak iin celseler celseleri, keifler keifleri, ahitler ahitleri takip etti. Nihayet Emirali Mustafa bey ve drt tane aylkl katili delil bulunmadndan beraat ettiler. Rza bey bu mddet iinde beyini vuran herifi mahkm ettirmek gayreti gdyormus gibi yryen mailleri, yani btn srleri, atlar, srlar satarak Ankara'ya yerlemi, kumar oynamaya girimiti. Davann beraatla neticelendii tarihte, o da spn elli liral bir ikibirle kaybetti. ki taraf da Sungur'luya dnd. Fadime hanm, kocas vurulduktan sonra btn altnlar alarak aabeyinin evine yerlemiti. Raz bey, Emirali Mustafa beye vaadini hatrlatt. Fadime hanm bana verecekti. Dnr ne zaman gndereyim? diye sordu. Mustafa bey bu haberi getiren kary bastonla kovalad. Sungurlu'nun btn davavekillerini maazasna ararak, kz 43 yar deli kz namna vekletnameler verdi. Miras davas at. Bir taraftan yeenlerinden birisini verip kendisine damat ettii Sungurlu Mddeiumumisi, Rza bey vasitasyle krtleri s(iktrmaya balamt. Artk her gn sral srasz evler taharri ediliyor, kahveler baslp krtlerin zerleri balar aranyor, silh var ihbar yaplm gibi delikanllar karakollarda ikenceye tbi tutuluyordu. Az vakitte Sungurlu'ya yerlemi ve Aabey'in hkm srerken btn kazaya bir igal kuvveti gibi hkmetmi ikiyz kurt ailesi ne yapacan armt. Rza bey suyu bandan kesmek iin Fadime hanma bir haber yollad. ksn karaym dedi. Kedin raz olmaynca, ldreceine yemin etti. Evin avlusuna birka gece adamlar atladlar, silhlar attlar. Nihayet vaziyeti vahim gren. Rza beyin kendisine Aabey'den daha ie yarar bir koca olacana emin bulunan Fadime hanm, evlenmeye raz olduunu, yalnz aabeysi hayatta iken bunun imknszln bildirdi. Ayn sebepler heryerde ayn neticeleri meydana getirdiinden Rza bey derhal paalar svadr. Artk Krt evlerinde gizli gizli i-timalsr yaplyor, delikanllar: Aabey'in kan yerde kaJacak. Bizde erkeklik yok mu? diye soruluyor, daha sonra evlerin arandn, namusun ayak alanda kaldn, kimsenin silh tayamadn, daha beteri, eer buna yak^ vakitte bir are bu-iunmazsa cmlesinin Trakya'ya srgn edilecei ileri srlyordu. Yaplacak iin neticesinde, bilhassa Fadime hanm Rica beye alnrsa* Aabey'in btn emlki yabancya gitmemi olacaku. Bu miras zerinde Sungurlu Krtlerinin aas Osman Aa, Aziz Aa, bir de Rza bey, anlatlar. Kr e blnecekti. Bu bimeye mani olacak gzn budaktan saknmaz ka delikanl varsa, bazs para kuvvetiyle, bazs namus bels ie srlecekti. Plana, meselenin iyzn bilmek urada dursun, byle bir karardan hi phesi olmayan kocakarlar bile yardm ettiler. Gelinlerin tumanlar, gen kzlarn eyizleri, jandarma aya altnda kalmt. Her44 olan ihtiyarlar, Trakya'ya srlmekten pek korkuyor. fard. Uzun mzakerelerden, gayretlerden, propagandalardan sonra Vahit Kahraman, Dedo Kahraman ve bir de Sleyman Seluk namndaki delikanllar ie raz oldular. Vahc Kahraman askerliini jandarma olarak yapm, 1927 Dersim harektna itirak etmi, orada Krt kardelerinden 50-60 tanesini bizzat ldrp, bir o kadarnn da rzna gemi, iki ocuk babas bir adamd. Ankara Bankas'nda kavaslk ediyor, bankay soymak deil, tana kol sreni bir iaretle ldrecek kadar sadakat gsteriyordu. Mdrler, mddeiumumiler Vahid'i bastracak yer bulamyorlard, adeta balarnda tayorlard. Rza bey Vahid'in hasisliini iyi bildiinden, bunlar iten sonra kendisine vereceini vaadederek, nne birka bin liralk

desteler koymu, Yienim, malm mlkm senin olsun yienim. diye hitamnda en zengin yerden bir de kz alacana yemin basmt. Be bin lira vaadedilen Sleyman Seluk, Ankara Bekiba's Osman Aa'nn vey oluydu. Bir Trk ana ile bir Krt babadan domutu. Anas gen yanda* dul kalm, kyde epey ceviz krm, nihayet fettanl sayesinde gen bir oban olan Osman'n akln elip kendisini ona nikhlatmt. Osman, Ankara'ya ilk g edenlerdendi1. Ankara, ilk payitahttk zamanlarnn insanszlk devrini bir trl atlatamadndan bu ekleme hemerilerine her zaman byk ehemmiyet ve imtiyaz vermiti. Osman' in fazladan Krt patrtlar srasnda Mill Emniyet'e v Emniyet Umum Mdrl'ne byk faydalan olmu, Krtl sayesinde birok Krtleri hkmete kolayca teglim etmiti. Btn Ankara'y terbiye ettim, vey olumu terbiye edemedim diye Sleyman Seluk'tan daima ikyeti idi. Sleyman kafasnda byk bir (okunamyor) tayan, esmer, ufaktefek bir ocuktu. Kumar oynar, hrszlk eder, dvmeyi severdi. Osman Aa bir tala iki ku vurmak, hem S45 ganimetten hisse koparmak iin. Rza beyin verdii tabancay beline bizzat balayarak Seni greyim, namn buraya senden evvel gelsin! Yzbir sene verseler, seni mahpusta fstk zmle besilerim demiti. Sleyman'a i bittikten hemen sonra, peinen iki bin lira ile ikiyz altn da verilecekti. lerinde heyheye giden yalnz Dedo Kahraman vard. Tek gzn cicek hastal sndrdnden yznde biralz opur, bir tane kocaman, pek gzel mavi gz vard. Btn mr Aabey'e hizmetkrlk etmekle gemi, ona bir baba gibi balanmt. Parann lfn bile ettirmedi. ntikam alacakt. Bir arife akam, Emirali Mustafa beyi vurmak iin Sungurlu arsna kt zaman, evde iki aylk karsn alar brakmt: Emirali Mustafa, bey, maiyetinde iki tane erke silhor, yannda Mddeiumumi damad olduu halde, maazadan kp evine gelirken, iki kurunla vurulup ldrld. Bu arada Mddeiumumi Recsi bey de kalasndan yaraland. Katiller, karakola gidip tesjlim oldular. Sleyman'la Vahit, byklerinin aylardanberi ezberlettii ifadeyi verdi. Aa-bey'in katilinden intikam almak iin hareket etmilerdi. Kendilerini bu fiile Adliye Vekili, kapp koy-vermekle tevik eylemiti. kisi de Aabey' nasl sk sk ryalarnda grdklerini, onun nasl bana yeil bir sark sarm olduu halde Benim kanm hl yerde mi kalacak? diye sorduunu anlatrken alyorlard. Yalnz Dedo Kahraman kimseyi ldrmeye kasdetmediini, Emirali Mustafa be. yin ve yanndaki Mddeiumuminin maiyetindeki er-keslere unlar vurun demesi zerine silhlar atldn, kendisinin de bu arada cann mdafaa iin silhn havaya boatarak karakola katn sylemiti. Rza beyi de teviki diye tevkif ettiler. te Ktip Ltf efendinin Mdr'e hapishanenin en edepsiz adam olarak1 takdim ettii Rza Kahraman bu Rza Kahraman'd ki, daha bir gece 46 Mdr Vekili Ltf efendi ile karlkl rak iiyor, kouda gardiyanlarn getirdii iskambil kdyle kl ekiyordu. Msipusaneye maiyetiyle gelmi bir kurt beyi gibi hkmetmekteydi. Ltf btn Mdr Vekillii srasnda Rza beyin bir szn ikiietme-miti. Kendisinden bor nam altnda ikiyz yirmi lira da para almt. Rza beyin ismi altnda yazlan ikinci ahs Yzba beydi.

Yzba bey o kadar ufaktefek bir adamd ki, insan, mrnde byle kk bir yzba grmediini dnerek, bunun herhalde ordudan tard edildikten sonra dert ile kldn zannederdi. Surat iki tane gayet kaln, gayet siyah, gayet atk katan ibaretti. Omuzlar darack, bacaklar bi. raz arpk, elleri insan artacak kadar kocaman, yamru yumru idi. Derisi a,ncak kmrclerde grlen esmerlerdendi. Bu kavruk vcudun btn erkeklii yalnz sesine toplanmt. Belki de askerliinde

yzbalkta: kalp oradan tekat edilmesinin sebebi de sedasnn akl almaz kocamanl olmalyd. Tefti veren bir alaya tek bana kumanda ettiini, sesinin ovay kaplayp uzaktaki dalara arparak tekrar geriye geldiini sylerdi. Kou uyuduktan sonra byk bir mecburiyet duymadka konumaz, nk fsldamay bilmezdi. Birisinin kulana bir sz syleyecek olsa, en uzak ranzann en derin uyku sahibi zplayp kalkyordu. On-be sene hapse mahkmdu. Niin mahkm olduunu anlayan bir tek kii kmamt. Krtlere, alev-lere bu hikyeyi baka trl syler, Trklere, Laz-lara, erkesi ve Arnavutlara baka trl hikye ederdi. 1937 Dersim harektna blyle beraber itirak etmi, aslen kurt olduundan ve asln inkr edene ingene denileceinden yaplanlara dayanamayarak teki tarafa kamt:. Dersim'i nasil drt cepheden kuattklarn, as47 plm postallarn dalp neferlerin tekmil yalnayak dolatklarn, ayaklarnn paralandn, bir ift ara haiis fransz ksele verilse ele gemediini, cgaraszlktan imanlarnn nasl gevrediini, Hizan' daki seyyar frn ekmeini iki saatlik mesafeye iki gnde getirtemediklerini, getirilenlerin de kamilen kl ufak olup efrada avu avu datldn, binaenaleyh bu vaziyette bu hkmetin buuk milyonluk Suriye ile demeyeceini sylerdi. Dersimlilere yaplan hakarete gelince, bunu sylemek bile dile kolayd. Bir kere teslim olan erkeklerin zenginleri, aalar, beyleri seilip srldkten sonra, fukarann cmlesi Kutu Deresi kenarnda iplere balanarak snglenmiti. Ky yakmak cgara yakmaya dnd kardeler diyordu, Sabiha Gken bile kyleri bombalad diyeyim de gerisini artk sen tasavvur et. Asjker a plak, Dersimli pireyi gznden vuran keskin nianc... lm korkusuna dm a plak asker ne demektir ben bilirim. nk gzmle grdm kardam... Eek herifler sanyor ki burada srnmelerinin kabahati Dersimlide... Halbuki Dsrsimli kendi topranda uslu akll oturuyor... Gel de bunu askere anlat... Tarama emri veriliyor. Kyl asker eviriyor. Kylerde erkek bulunsa canm yanmaz, karlar, ocuklar var. Avc hattna yaylp kye doru muhasara hattn daraltyorlar. Yaklanca bir yaylm ate... Trklere gelince bu hikye baka bir ekil alyordu. Yzba bey Tabur Kumandannn hasedine kurban gitmi, kendisi krde benzediinden, uzun mddet o taraflarda vazife grp krteyi bildiinden, aslilerin ahvalini renmek zere bizzat General Kzm Orbay tarafndan airetlerin iine casus gnderilmiti. Bizim Trkmz neden ilerlemez, diye iini ekiyordu. Yola karken Kzm Paa srtm svazlad. Aptullah Paa alnm pt. Ayamzda* bir beyaz don, srtmzda bir beyaz gmlek, sa sakal birbirine karm, kafada bir kee klah, dan yolunu tuttuk. Krt msn? Lo..., Alev misin? 48 ' nu..., graiK aralarna... Herifler da yabanisi arkada, aydan bir farklar yok... Lkin atc teresler! Tfengi omuza dayamak, sol gz kapatp gez, gz, arpack demek ne siktirir. Kurunu sanki gtrp bi'dm askerin kafasna ekile mhlyordu. Tfengi bir kaldrdn gryorsun. Bereket topulua, mitralyoza akllar ermiyordu. Mitralyoza geveze diyorlard da pek korkuyorlard. Bir de da keisi gibi herifler... Dz kayaya trmanp kyorlar Dersim kadar cenabet yer olmaz. Safi maara,... Bir geidi bir kii tutsun bir alaya kar koyar. Bereket versin tayyarelerimize: verdiler bombay, verdiler bombay... Cebel toplar da ok i grd. Yoksa halmz dumand. Erkekler urada dursun, karlar grdm uara atyor... Hepsi de alev bunlarn... Allah Muhammet tanmaz).. Alev ne demek? Gvurdan beter... Malm ya bir alev mslman olmak istese evvel gvur dinine girecek de, sonra ihtida edecek, isllm olacak... Bir trk aryorlar, h sitime h... Gnah vebali boyunlarna, dinle arkada... Hi byle bir trk duyulmu mu Trk ilinde... Dalan bana idem taknr Kzlar eline kna yaknr Hiddetinden yedi dvel saknr Allahtan kavidir beli Dersimin. Tvbe yarabbi, tvbe! lerine girdim. Biz Erzincan mahpusundan kam oluyoruz. Aslen Kemahlyz. Bize inandlar. Lkin ben erkekliimle uta-nybrum. imdi gece oldu mu, cmlesi bir yuvarlak yorgenn altna giriyorlar, anadan doma soyunup... . ite o yorgann altnda artk eline geen eline geceni uyduruyor. Amma kzn rastgelmi, amma z anan... Kzlba dedik ya... Kzlban da domuzu... Geceleri

baskn yapyorlar. Ellerine geen Tr'k askerini kesiyorlar. Bu gzlerim neler grd... imdi Tunceli Vilyevi buradan iyi. Altunu tepsiyle bana koy, bir bandan bir bana git... Zafer kazanlnca Yzba bey binbalk bek49

ummu... Alay Kumandanna ne sylemise sylemi, Alay Kumandan, Tmen Kumandann, Tmen Kumandan Kolorduyu, Mfettilii iirmi, herkes Yzba'dan Dersim haizinelerinin yerini renmek istiyormu. Adamcaz vatana hizmetten baka bir ey dnmez, bu uurda Dersim'lerde srnrken altn m dnm sanki... Velhasl derdini anlatamam, iki tarafa alt diyerek, on be seneyi srtna sarakomular... Szn burasnda Yzba bey, iki diz stne gelip, Yavrum Alman! Yavrum Almaj! Ha seni greyim Fhrer! u Rusu abuk tepele de, bizim namussuzlara yklen... Bir devran da biz srelim sayende.. diyordu. Yzba bey de, ufak tefek insanlarn yzde doksan bei gibi, enmek ylmak, yorulmak nedir bilmzdi. Kocaman, yamru yumru elleri, son derece hamarat, ie yatkn, hezarifen eylerdi. Saat, gramofon, kilit tamir eder; elektrik tesisat yapar, her eit yn rgleri becerir, amar ykamay deme kadnlardan daha iyi hak eder, yamar tlerdi. Bilhassa marangozluu dillere destand. Kylmz sanki: Ta,htadan eytan arabas yapar da susa yoluna doru koturur gezer! szn Yzba bey iin sylemiti. orum Cezaevi'nin atlyesi, Yzba gelmeden evvel ryasnda bile grmedii eyleri, onun marifetli ellerinde grd. eitli kutular, insann bir bakla muhabbetini kazadan komodinler, konsollar, orta masalar, alr kapanr iskemleler yapt. Hele kilitli bir ekmece meydana getirdi ki, gnah raklarn boynuna, yediyz paradan ibaretti. Dnyann en akll adamlar, yz yl dnseler, nereden alacan bilmezlerdi. Yzba bey ite bu akl durduran ekmecenin iine bir af istidas koyarak veklet' yollemt da, af verilmese bile, hi deilse beyz lira beklerken, Adliye Vekili Halan Epiolu'ndan bir kuru teekkr ve tebrik tel-grafyla, on lira evet yalnz on liracik alabilmiti. Mahpusane bir hafta Vekil'in hasisliine svd, nihayet ikinci hafta ekmeceyi orada bir trl aamadklarna karar verdi. 50 .------T. ,, yvum uotqcvi ne uu Kuca sandk dolusu marangoz takm getirmi, geldiinin ertesi gn ceviz1 tahtas teminine girimiti. Sergardiyan, gedikli baavuluundan istifaya mecbur olmu eski bir askerdi. Yzba'y grnce yeniden esas vaziyete gemek ihtiyalar duyuyordu. Zaten bizim kylmz iin bir adamn mareal olmasndan yzba olmas yedi. nk aklnn ald en yksek makam buydu). Askerlikte konuabildii biricik Allah. Sergardiyaj evvel samim olarak ceviz tahtas arad. O gn ele geirebilseydi madur olmu bir yzbaya hizmet etmekten baka ey dnmeyecekti. Fakat aradan birka gn geip tahta bulunamaynca fikri biraz dalgaland. Dersim hazinelerine tek bana konmu olan bir adamd, velev ki bir yzba da olsa be on parasn vurmak hi de ahlksz bir hareket saylmazd. Bu fikre gelir gelmez, bir baka trl paalar svad. Tahta alp devretmek n de olsa yalnz sefil bir komisyon brakacakt. En iyisi tahtay bizzat ektirmekti. Derhal Cezaevi bakkal Kevk'nn Faili nam ahs^-la istiareye oturdular. On dakika iinde anlatlar-Akama doru iki tane manda kadar ceviz tomruu mahpusane nndeki aygr deposunun duvarsz avlusuna, yuvarland. O gece hzarc kahvesine gidildi. Usta hzarclar kimbilir hangi cehenneme sa-vumulard. Meydanda yalnz acemiler vard. ki tanesiyle pazarlk uydu. Hemen ertesi sabah tomruklar harl harl biilmeye baland. Ameliyeyi Yzba bey Arceza kouunun pencerelerinden seyrediyordu amma, hazrln kendisi iin olduundan haberdar deildi". Hzarclarn manzaras, kendi tah-taszln her an aklna getirdiinden gnde defa Sergardiyan odasna inip tahta soruyor Aratryoruz cevabn alyordu. mrnde bir kere bile Corum'a gelmemiti. Burada kimseyi tanmadndan kendi bana sipari vermesine imkn yoktu. Gnlerden bir gn unutulur gibi deil bardaktan boanrcasna yamur yad bir sonbahar gn. Yzba beyi aaya ardlar. Tahta gel-

5/ di. Mjde! dediler. Sergardiyan, Kuag Diraz y iittiinden filhakika bu zr mahpusaneciler iin bulunmaz bir mazhariyettir. nk mahpus ksm da oban ksm gibi ba daralnca nne gelene alenen ser glmseyip duruyordu. Yzba birka kere teekkr edip heyecanla cmle kapsnn nne kt. Tahtalar gprr grmez, sevinci dudaklarnda dondu. Marangozlua balad balayal, ceviz tahtasna hi rastlayamamt. Bir kere tomruk ta(ze kesilmiti. Senelerce suda kalm gibi slakt. Sonra hzarclar acemi olduundan 'tahtalarn bir taraf drt santim ise, bir taraf iki milimetre idi. Hem de bu marifet boyda boya devam edememi, birer kar ara ile drt santimlik taraf iki milimetreye, iki milimetrelik taraf drt santime kmt. Bunlarla ceviz mobilya imal etmek deil, Yunus Emre gibi tekkesine dncesiyle ve yrekten merbut bir dervi iin tekke mutfana, odun yapmak bile imknszd. Yzba bey, kendisi uruna bir haftadr bol bol sarfedilen hsnniyet ve gayreti dnerek, Sergardiyan'n gnln almak istedi. Tahtalarn maalesef hibir ie yaramayacan, bir kere slak olduklarn, slak tahta ile bir-ey yaplacak olsa, yaz gelip de kaba yel esmeye balaynca, her tarafn atr atr alacan, aznn yznn bir tarafa gideceini, byle malzemeden bireyler yapp mteriye vermenin Bir daha semtime urama! Mahalleden, kyden kimseyi sakn ha yollama! demek olacan, kald ki hzarclarn bunlar muntazam bimediklerini, byle yamr yumru, arpk urpuk keres'Leyi buraya satcnn ne yzle getirdiini anlayamadn, bunlarn tanesini sekiz liradan deil, sekizer kurutan verseler, hatta para istemeseler de bedava balasaiar, atlyeye gtrmeye kendisinin ahsen hicap edeceini syledi. O kadar hakl idi, o kadar katiyetle tasdik bekliyordu ki karsndaki sar zatn glmsemeyi birdenbire kesmesi, kalarn atmas, ellerini outurmaya balamas acayibine gitti. Bakkal Faz-l aaya da birden bir ha! oluvermiti. Dipleri rm esrarke dileriyle cgarasm ot gibi iniyor: 52 i! lyiK yaramaz demedim mi? diyordu. Sergardiyan nihayet kendini toplad. orum'da ceviz tahtasnn pek kt olduunu, hatta fenerle arensa bulunamadn, yle pencerelerden baklverilse etrafta illk iin, bir ceviz aacna gzn iliemeyeceini, zaten baz melun tccarlar yznden bu memlekete henz trenin gelmediini, tren gelmeyince o memlekette hayat, medeniyet, ticaret, ziraat velhasl hi bir ey bulunamayacan, kuru ceviz tahtaskn kendisi yirmi senedenberi grmediini, buradaki bilcmle marangozlarn byle ya tahtalarla altklarn, buna mterilerin alk olduklarn, hem bunun sanatkr ksm iin byk krlar temin eylediini, nk yapt bavul, sandk, ekmece, konsol, komodin, iskemle gibi eylerin senede drt kere tamir istediini, bu vesileden isfade edilerek fazla para; kazanldn, tahtalarn gayr- muntazam oluuna gelince, buna bu derece ehemmiyet vermenin manasz bir hareket saylacan, zira 4 santim geniliinde bir tahtann da nihayet marangozlar tarafndan ortasndan kesildiini, buna hacet brakmamak iin hzarclarn Allah raz olsun bunlar byle inceli kalnl kardklarn, ince yerini ince, kaln yerini kaln olarak kolayca kullanabileceini, fiyat meselesine gelince, beher tahtaya her ne kadar sekiz lira isti-yorse da, herif yakn arkada olduundan yedi yz doksan be kurua hatr iin kapatacan, bir de burada sesini alaltmt her ay ba bit temizlemek iin etv yaktka bizzat bata durup bir kenara ate ayrtacain, bu atelerle tahtalarn pekl kurutulacam, buna namusu rerine sz verdiini, maksadnn eski bir kumandana yardmdan ibaret olduunu, bu ide Cezaevi Atlyesinin enlenmesinden gayri bir gaye gtmediini syledi. Btn bu szler, tahtalarn arzettikleri feci manzaray zerre kadar deitirecek mucizev bir kuvvete malik deillerdi. Yzba bey imknszlk karsnda Bana yaramaz cevabndan baka bir kelime daha ilvesine lzum grmedi. Fazla da 53 ta olduundan kl kadar phelenmeden geri dnd. Daha merdivene yetimeden arkasndan kotular. ki gardiyan eflerinin imdadna itap etmilerdi. c onlar, bir de mahpusane bakkal, sonradan mnakaaya karan birka mahpus. Yzba beyi ortaya aldlar. Her kafadan bir ses kyor, konuanlarn ou meselenin iyzn tamamyle bilmediklerinden birbirini asla tutmayan lflar ediliyordu. Gardiyan1 kk Rza, bu mahpushanenin bildii mahpusanelere benzemediini, adeta kz mektebini andrdn, kavga grlt kamayacan, birisi bir edepsizlik yapmsa gece olur olmaz zindana indirip terbiyesini pekl verebileceklerini sylerken.

Bagardiyan Muavini Deli mer, orumlularn kl yutmadn, adamn gzlerini padatr insanlar olduklarn, kendisine Hidrlkl mehur Deli mer denildiini, Yann Hanm'n kerhanesinde ne adam olduunun kolayca tahkik olunacan, u kadar tar_ lay, u kadar ba baheyi, drt be bap haneyi, iki ift atla bir durgun, bir de yayl arabasn yok pahasna sattn, c tane dostu olduunu, buraya Mddeiumumi bey 'tarafndan umum mahpuslar slah iin gnderildiini tafsil ediyor, mahpuslardan birisi eer ranzasnn yerini beenmediyse iin kolayca hallolunacan, bunun iin de bir usul mevcut bulunduunu, mesel be lira verildii takdirde bunca senelik ranzasn kendisine hatr iin terkedeceini, ranzann hem pencere nnde olduunu, hem de iinde yatanlar gece uyku arasnda, cinlerin, perilerin, karakurularn rahatsz etmeyeceini ballandryordu. Nihayet Sergardiyan bu hayhuy iinde esas meselenin mzakeresine im kn gremedi. Bir nara ile herkesi datt. Yzbann koluna girerek onu atlyenin nndeki arala cekt. yle umulmadk bir srada fiyasko vermi, u kadar kazanc cepte farzedip sevinirken birdenbire yle bir zarar karsnda kalmt ki, artk mukaddimeye falan lzum grmemesi haklyd. Kendisini vallaha billaha mahpus saymadndan, adeta, kulaklar nlasn, 63. alayn ikinci tabur beinci b54 sun diye bu tahta meselesine giritiinden, bulamaynca bizzat tomruk satn alp bitirdiinden, temam 160 lira sarfettiinden, bu parann yarsn kendisi, yarsn bakkal Fazl verdiinden, ayn 18' inde memur bir adamn seksen liras olmayacana gre, hissesini sikilip'li Mustafa Yldz aadan on gnlne bor aldndan, hatr iin oyun bozan-lk etmemesi lzm geldiinden, zarar da olsa rza gstermesi lzumundan ve bilhassa ilerde bu acy yz kat kartacana ite askerlik evki zerine sz verdiinden yank yank bahis) at. Gel Yzbam! Senin akln ermiyor. Bu tahtalar gibi tah'ta bulun-maiz. unlar alverelim gitsin! diye yalvard. Yzba bey, yalvarmaya mrnde kulak asmadndan, Olmaz diye kestirip att. Glmseyerek yukar Cikt. Ranzasnn stne kuruldu. Pijamasnn pantolonunu, slk alarak, tamire devam etti. Buraya geldi geleli kumar oynamad ve kumar oynamaya hi de niyeti olmad halde yeni gelen Mdr Mehmet Kayahan beye mahpusanenin en edepsiz, en kumarbaz adam diye takdim edilmesinin sebebi ite bu tah'ta meselesiydi. En fenas, pek kumarbaz; bir adam olduu halde, Yzba bey bu iten zrnk kadar phelenmemiti. IV Mehmet Kayahan bey, makamna kurulduunun ikinci gn, mahpusanesinde mevcut yz ksur mahkm hakknda esasl malumat sahibi olduuna kanaat getirdi. nne srlen esrar listesi pek ie yaramt amma, bunu Ktip'e belli etmek istemedi. Katip'in gerek Rza beyden gerekse Yzba beyden bahsetmesi tuhafna gitmiti. Biarenin bu rezillerden korkuyor gibi bir hadi vard. yleyse ite tam bu noktadan balayacak, mahpusanenin asayiini bozan, idareyi zar alatan bu erirlerin hadlerini bildirecekti. Suyu batan kesmek lzmd. Bir 55 yueiu. Mahpusun baheye karld arada, nbeti gardiyanndan, elini azna siper ederek, Rza Kahraman ile Yzba'y kendisine, kimseye farkettir-meden gstermesini istedi. Rza Kahraman bey ite u uzun boylu, ne zayf ne iman, krl bykl herifti. Cam yarmas gibi bir Kr1.:... Vay anna! Demek ki Yzba dedikleri zkkm da u yerden bitme kerata! Tevekkeli bir kulp takarak ordudan dehlemiler! Yzba deil ya-, bu klkla dmen neferi olamaz. Karamrsel sepeti gibi bir herif! Bir tokatlk can var. Dnyada, Karamrsel sepeti gibi herif olmann pek ok mahzurlar grlmtr. Bunlarn en berbat kimin olursa olsun birdenbire gzne kes-tirilmektedir. Mdr Mehmet Kayahan bey de Yzba'y it byle bir bakta gzne kestirmi, ilk icraatnn en mnasip mevzuu, diine uygun bir para saymt. Hemen ertesi gn sabahleyin Ba-gardiyan' ard. Talimatn verdi. Bu talimat yle bir plana istinad ediyordu. Corum Cezaevi'nin Arceza Kouu bir koridor zerinde iki byk odadan ibaretti. Koridorun d kaps dajma kapal durur, odalarn kaplar ise, daima, gece gndz ak dururdu. Mahpuslar, baheye

kmadklar zamanlarda koridorda volta vururlar, odadan odaya gezerlerdi. Hatta o kadar ki San Mdr gittikten sonra, h'er isteyen, her anda yatan omuzlsyp, cadde stndeki odadan bahe stndeki odaya, bahe stndeki odadan cadde stndeki odaya tanabilirdi. Mdr Mehmet Kayahan bey, Sergardiyan' arp yle buyurmutu: Yukar kat nbetisine der. hal emir ver. Yzba yatt odadan kp teki odaya giderse bana bildir! Yalnz dikkat edin, ben yukarya knca onu yatmad odada bulmalym! Vakit galiba onbir buuk sularnda idi ki, Yzba beyin teki odada Konyal denilen bir mahkmun ranzas zerinde ay imekte olduu mjdesi Mdr Ahmet Kayahan beye ulatrld. Mdr 56 vein oiqugu iin Bagardiyan Muavini Deli Umer siarak, yola revan oldu1. Fazla ihtiyatl davranm olmak iin, tabancasn, arka cebinden karp yan cebine sokmutu. Arceza Kouu'nun d kaps nnde mrl mrl nnafetahnaleke duasn oku. du. Sa eli silhnn kabzasnda, kalar atlm koridora girdi. Celdete sahne olmas evvelce mnasip grlen odann kapsmi iddetle at. Gezinen mahpuslar durup balarn atlar. Oturanlar ayaa kalkt. Yzba bey de misafir bulunduu ranzann zerinde dorulmutu. Kouun yegne mnevver adam; olmak haysiyetiyle Buyurun Mdr bey! diye seslendi. Bu sesleni Mdr beyin iini kolaylatrd. Lanet bir yizJe: Senin yatan nerede? diye sordu. Benim yatam m? Evet. Trke anlamaz msn? teki odada. Burada ne aryorsun? Oturuyoruz. Cay iiyoruz. Sen onu babana yuttur. Ben enayi deilim. Bana Uakl Deli Mehmet derler... Rica ederim . Mdr bey... Bir de rica ederim diyor. Zaten doru bir adam olsan anl ordumuzdan tart edilmezdin. Buralara srlmezdin... Ne demek? Bunlar sizi alkadar etmez. Alkadar etmez mi? Ayaa kalk bakaym... Burada kumar oynayacak... Bir de bizi alkadar etmezmi... Kalk ayaa... Senin karnda daire mir* var! : Bu nasl bir daire miri? Sen itin mi? Mdr bey? Ne demek istiyorsun? Bir daha seni burada grmeyeceim. Ya nerede greceksin? Yatanda oturacaksn. Yzba kendisini ancak imdi toplayabilmiti. Gk grltsn andrr bir sesle grledi: 57 vermi... Ben anmn istedii yerde otururum. Elinde benim ih'tilttan memnu olduuma dair bir karar

var m? Yok... Lkin mahpusanenin, dahili inzibat benden sorulur. Eski devirler oynadn devirler... Ne kumar yahu? Dalga m geiyorsun hem-eri! Terbiyeli ol... Terbiyeli mi? Vay anasn avradn... Mdr vay! Yzba lastik top gibi ranzadan atlad. Yakn-da duran mahkmlar onu, gardiyanlar da Mdr' tuttular. Mdr Mehmet Kayahan bey, plan buralara kadar dnmemi, meselenin byle bir hale geleceini tahminlememiti. imdi ne yapacan arm bir halde duruyor: Yaaa... Demek diye tekrarlyordu. byle ha! Yaaa... Demek byle! Ben namussuzum ki... Ben alam ki... geti. Senin kumar

Elbele namussuzsun Mdr! Elbette alaksn! Ulan bana kumar oynad diyenin gelmiini gemiini bellerim... Ulan siz kendi halnde duranlar delirtecek misiniz? Bak Mdr, ite uraya yazyorum, ben bugnden itibaren kumar oynayacam, sen de yiit isen mani ol... Oyna... Hele oyna!.. Oynayacam.. artolsun oynamazsam... una bak!:. Kumar kdn senin gardiyanlarn getiriyor. Yzde on hara alyorlar. Bir de gelmi... Fesuphanallah... te bu kadar sylyorum... Bir de gardiyanlara iftira ediyor. Hakknda zabt tutarm ha... Vicdanm raz gelse... Bana Uakl Deli Mehmet derler... artolsun... Namussuzum ki... Yzba fkesinin son perdesine km, daha beter fkelenemediginden glmeye balamt. Mdr bey bunu da beklemiyor olmal ki ararak sustu. Sonra ban sallad. ekildi gitti. O dakikadan itibaren b'cn mahpusane yeni 58 ru gardiyanlar da artk bu isme almlard. Biarenin ad orum Cezaevinin tarihinde bundan sonra Deli Mdr olarak kald. Sar Mdrden sonra Deli Mdr lisana da> kolay geliyordu. Daha Mdr kouun dkapsndan yeni km, kilit akr akr yeni kapanmt ki. Yzba bey kumarbazlara seslendi: Ulan reziller! Hey Konyal... Hey Ankaral Hafz... Hey bana bak Siverekli Kenan, Lz Ali... Buraya gelin kpolu kpekler! Gsn yrtacak gibi paralanarak zm, kocaman bir czdan karmt. Bunun iinden ellilik, yzlk bankonot-lar tutamla ekip havada sallad: Bunlara para derler olum! Hodri meydan! Hemen ortaya bir minder atld: ki buuun biri nne... diyerek orum Cezaevinin o zamana kadar hi grmedii kadar byk bir kumar balad ve geceli gndzl tam gn srd. Yzba bu ide de itolu it olduunu ispat etmiti. Barbute dehetli zar tutuyordu, klta kimseye sezdirmeden kt dzp kapaktan kz karyordu. gnde yz lira kazand. Kumarbazlarn birisinde bile yatak yorgan, yastk, ceket, pantolon, bulgur, soan, nian yz, sustal bak brakmad. Hepsini anadan ryan edip uraya koyuverdi. Seyredenler lhi Deli Mdr, ocuklara edecein bu mu idi senin? diyerek leyazdlar. Lkin Yzba gene de c alnm saymyor, Mdrn lf getike suratn asyordu.

Mehmet Kayahan bey, suyun ban ilk krekte istedii gibi kesip kesemediinin pek farknda deildi. Kendi yreine kalsa i ummad bir ekilde neticelenmiti. Halbuki ald raporlar yani Sergardiyan'n ve Ktibin raporlar msbetti. ki59 denilen habisin ka gndr baka ranzalara gtmeK deil, yatandan bile kalkmadn sylyorlard. Fazladan mahpusaneye bir korku km, mahpusun gz ylmt. Bilhassa Ktip efendi, kendisini buraya Allahtalnrt yolladn, eer bir haftaya kadar gelmemi olsayd, istifasn vereceini, herkesin mahpusaneciliin hakkndan gelemeyeceini ancak imdi anladn, mahpusanenin btn insanlarnn dua ettiklerini sylyordu. Ne haber? diye sorduka Sergardiyan deta eline davranyor, Sayende rahatz Mdr bey! Yalnz u Rza beye de bir are bulsanz! diyerek yalvaryordu. Batan yanl hareket edip Rza beyi fena anlatmlar, fkesinden, deliliinden, kuvvetinden bahsetmilerdi. Mdr beyin onu Yzba gibi kolayca gzne kes-liremedii meydandayd. Ktip'le Sergardiyan bir gece rakya oturup, mkemmel bir plan kurdular. Hemen ertesi gn Mdr bey gelir gelmez tatbike karar verdiler. yi bir tesadf eseri olarak Mdr o sabah refikasyla bir az dala etmiti. Suratndan den bin para oluyordu. Koltua oturup zile bast. nn kavuturarak hfurunda elpene divan duran Sergardiyanna: Ne haber? diye sordu. Saln Mdr bey! Biz bu gece sabaha kadar uyuyamadk. - Sebep? Kavga m oldu? Keke kavga olsayd. Mevkuf kouunda sabaha kadar kumar oynadlar. Yakalayp zindana atsaydn ya... Rza bey... Rza bey oynuyordu. Gardiyanlar gittiler. stlerine yrd. Siz karamazsnz, ben inadma oynuyorum, Mdr gelsin kaldrsn! Ben matrut Yzba deilim! diye bard. Vay bu ne kstahlk... Ben artolsun ki... Ulan ona Krt Rza derlerse, bana da Uakl Deli Mehmet derler... Namussuzum ki... alam ki... arn u hergeleyi huzuruma... 60 tsausftune vuaur oey... ^agram aa Dir-ka lf syleyin. Malm ya buras mahpusahe... Birisi byle yaparsa tekileri nasl zaptederiz? Ulan ne yapabilirmi?... Mahpusun hrriyeti elinden alnmtr. Sen beni bilir misin, benim adam vurmaya salhiyetim var. Adam vurmaya... Getirin u rezili... Derhal getirin... Bagardiyan dar frlad. Biraz sonra iki gardiyan Mdr'n huzuruna sklm pklm girdiler. Yukar kat nbetisi olduunu syleyen kk Rza: Mdr bey, dedi, Rza beyi artmsn. eri girdim. Hl kumar oynuyor, Ver be liraya bir kz diye baryor. Biz koua girdik, karsna dikildik de kpek mi geldi, insan m geldi!... Rioa ederim Mdr bey, bizi byle itin hergelenin ayaklar altna verme... Biz canmzdan bezdik. Burada hem hayat tehlikesi... Hem de hakaret... Biz de ana baba evldyz Mdr bey... Sen bizim baba-mzsn... Mdr aryor demediniz mi? > Yakasn tutacak oldum,

Dedik. Haa huzurundan, ben yle Mdrn anasn avradn... dedi.

baklasam bir damla kan akmaz. lsem daha iyiydi ya... Sen darlrsn diye sesilenmedim. Arkada da kolumdan ekti... Bana svd ha? Evet, kouun ortasnda svd bey baba! Bana svd... Ulan ben put muyum? Ulan ben... Ulan bana svecek daha anasndan domad. Beni buraya yksek Veklet slah iin gnderdi... Getirin u rezili... Getirelim amma... Bunlar drt kii... Yukarda grlt karmayalm. Buraya insin... Mdriyet tarafna bir kere gesin... Belki zerinde pak da vardr. Birdenbire arkasndan dalarz. Yere yatrr kelepeyi takarz. Arkadalar fena kzm bey baba... Mdr bey isterse bizi kovsun, biz bu acy alacaz. Biraz tmar edeceiz diyorlar. Elbette... Dayak cennetten kma... Biz an61 iz. Getirin u haydudu. Buraya sokmadan yere yp kelepeleyelim mi? Kelepeleyin. Biraz da okayacaz. cabna bakn. Hay Allah senden raz olsun bey baba! kk Rza byle syleyerek Mdr beyin eteine vard. Darya knca kapya kulak veren Sergardiyanna: Oldu. Arkadalar hazr et! diye gld. Btn bu szler edilir, haizrlk yaplrken Rza Kahraman bey, yeni uyanm, yatakta kahvesini iiyordu. Mddeiumumiye geen hafta bin lira ulatrlm, nmzdeki celsede gayrmevkuf braklaca mjdesine kavumutu. Ka gndr o kadar memnundu ki, en azl dmanlarn bile u anda affedebilirdi. kaca iin artk kumar da oynam-yordui. Allann kendisine yardm ettii kanaatna vard iin namaza balam, dn gece yatsdan sonra bir iki saat kadar sallanarak Kuran okumutu. Okik Rza glerek koua girdi.

Merhaba. Rza bey! diye haykrd. Yaklap yanan okad. Birka dakika soytarlk brakmayp yapt. Sonra: Mdr bey seni aryor! dedi. Rza bey acele giyindi. Ankara'dan para bekliyordu. Herhalde gndermi olacaklard. Yienle-rine: Siz yemei hazrlayn! diyerek, bireyden habersiz aaya indi. Mdriyet'in caml kapsndan geti. Karlar kouuyla. ocuk kouu arasnda, apansz, arkadan taarruza urayp yere ykld-Tekme, yumruk arasnda elleri kelepelendi. Barmay bile ancak ayaa kaldrldktan sonra akl etmiti ve ilk feryad rerine mahpusaneye bir hal oldu. Sanki merdiven basamaklar, sesleri birka mis. li bylterek yukarya karmlar, kar karya bu62

maz haberi bir anda ulatrmlard. Mahpusanenin yepyeni binas, koa koa yorulmu bir muazzam hayvan gibi, bir derin nefes ald. Ve bu nefes, bir azdan, muazzam bir feryat halinde pencerelerden darya ve orum Vilyetinin zerine boaltld. mdat!... Adam ldryorlar! mdat! Kaplar rezelerinden frlayacaklarm gibi sarslyor, pencere demirleri yumruklanyor, feryat her saniye birka misli artyordu. BLn elerin zerinde Yzba beyin havsalaya smaz derecede kaln ve yksek sesi inim inim inliyordu. Atatrk!... Atatrk! Bizi kimlere braktn da gittin Atsm?... Burada adam doruyorlar! On yaral yedi l var. Ben de yaralym... Ben Yzba... Ben de yaralym.:. mdat! Mslmanlar! Gvurlar... insanlar! mdat! Haykrma arzusu aa koular da nihayet sard. Artk yalnz imdat istenmiyor, trk arlyor, nara atlyor, svp saylyordu. Cezaevi Karakolu derhal silhba yapt. Aygr deposunun samileri don gmlek darya urad. Mahalleli Cezaevi'ne doru koar adm yrd. Nihayet Corum Vilyeti Merkez Jandarma Bl, tam mevcuduyla, balarnda yzbalar olduu halde, grnd. Derhal binay muhasara edip mevzi almak kumandas verildi. Arkadan polisler, bekiler yetitiler. Nihayet iki muaviniyle beraber Mddeiumumi, daha sonra da borusunu ttrerek Vali gelip dayand. Darda kalabalk toplanr, mirler seirtir, koular nee fkeyle kark korkun haykra gayret verirken, dare ne yapacan armt. Mdr elinde tabancas, yerden alp masasnn stne koyduu incecik kt sepetinin arkasna iltica etmi, ylece duruyor, gardiyanlar elleri kelepeli Rza beyi brakarak, kaacak delik aryorlard. Rza bey, bereket versin, Mdrn odasna girmeyi akl edememiti. Yoksa dayanlmaz bir korkuya kaplm olan Mehmet Kayahan bey, belki de silhn kullanr, insanlar islh etmekten ibaret olan 63. mukaddes va'ziesn icra eaerKen ouyu Karmann cezasn senelerce ekerdi. Mddeiumumi de, Yzba bey de ak kapdan ieri geremediler. Polis komseriyle Jandarma gedikli avuuna meseleyi anlamak emri verildi. Onlar arnaar, tabancalarn kaldrarak hayatlarn tehlikeye attlar. lk karlatklar adam, hepsinin pek iyi tand Rza bey oldun. Krt beyinin ellerindeki kelepe ve oralarn tenhal korkularn biraz datt. Bir ey sormalarna meydan kalmadan Rza bey: Neredeniniz: yahu? Artk kanun kalmad m? diye kendisini onlara doru frlatt. Mahpusanede sesinin kuvvetini denemi, memleketi buraya topladndan marur, hl kkryordu: Atatrk! Atatrk!.. Bizi kimlere braktn Atatrk? Meseleye bu suretle ok tehlikeli bir siyasi vaziyet de karm oldu Mill efin karsna Ebed efi karmak istiyorlard. Yani mill birliimizi paralamak iin kullanlacak en dehetli silh... bilmeden atelemilerdi. VI Mddeiumumi bey, ceza kanununu, bu kanunlarn binyz ksur maddesini bir ka kere tadil eden saysf yalnz Allah tarafndan malm ve kk kk kit paralarna baslan maddelerini pheste biliyordu da, galiba maann bu fukara milletin bu fukara insanlar tarafndan verildiinden, yani gs cebinde, czdannda saklad pa-racklarnn, bitli, frengili, veremli kylerden, o kylerin bitli, frengili, veremli halknn pis alnterinden ktndan zerre kadar haberi yoktu. stnde mill ve ebed eflerin

arslan gibi resimleri basl rengrenk bankonotlarn herhangi bir Berlin matbaasnda basldn zannediyor, Avrupa mamlat olduu iin bu cicili bicili ktlara itimat ediyordu. Eer 6i ------- ------ ~.*. uzunlun yamucm atmas olduundan zerre kadar phelenseydi, kimbilir ne kadar arr, ne kadar zlrd. Bunu mahpuslar ite byle dnyorlard. Gnk Mddeiumumi bey iki ayda bir kere Ce-zaevi'ni tefti mecburiyetinde kalnca. Mdr odasna iner, orada birka kahve iip vakit geirdikten sonra, asl Cezaevi'ne girip ksm kaplarndan geer, koridorlarda, insan kanna ve insan cesetlerine basmak istemiyormu gibi kunduralarnn burnu zerinde ihtiyatla yrr, kou kaplarnda dururdu. Buraya gelince, sol elinde tuttuu mendili bir gaz mas|kesi gibi azna burnuna bastrr, gzlerinin nefretli bir bakyla en yakn mahpusa Ne var, ne yok? diye sorard. Mahpuslar bu bakn manas kadar, mendilden intiar eden kolonya kokusuna da alktlar. Kendilerinden bu derece nefret eden ve bu hissini saklamaya asla lzum grmeyen, kar elli elleri uzun ve beyazd adam hi sevmezler, ondan daima fenalk greceklerini sanrlard. Zaten mendille tkal azndan bir sz kmazd ki... Bre Mddeiumumi bey! Bre gzmn nuru! ek elini... Sen bize namahrem misin, sultanm? Arkasimda Mdr ve Bagardiyan dururdu. Dostlarndan bakasyle yzyze konumasn hi sevmeyen Trk milleti, ikyeti olduu adamlarn huzurunda, hafalardanberi takviye etmeye alt cesareti bir anda kaybeder, ilk hzla birka sz syleyecek bile olsa, arkasn getirmeyip, haksz derdi. Amma, Mddeiumumi beyin de bir yapaca var. B'r&z yz verse byle Trkesini unutan a-rkl erkn harpler birbirini tutmaz, salhiyetinden hari neler istemezler kil... Mesel: Elazizli Krt Ali, ziyarete gelmeyen kardeini ikyet eder, Nar-ll Bekir cezas oktan tasdik edildii halde, Bey. bana cezay ok verdin! diye yanp yaklr. Alacal Ceil: Vak'a mahalli ylece el ayama benzeyen bir yer olup... ahitler iki kilometre mesafede falan diyerek ancak mahkeme reisine anlatlacak bir nok65 tay, sakz gibi yarm saa gne, nnn,=UD ..^ edii belli olmazd. lm kasdyla ceza giyen marangoz Salim'e neden 8 sene ceza verilip kendisine niin 12 sene verildiini Alaca Kartal Ahmed'e bir senedir izah etmek aresi bulunamamt. Btn bunlar, hayvan heriflerdi. Mddeiumumi -bey, bu hayvanlklarna ramen mahpusaneyi niin sevmediklerini anlayamyor, buna da ayrca fkeleniyordu. Durup dururken o kadar sk sk, o kadar byk fkelenmiti ki, bu grlt gnnden daha fazla kzmaya imkn gremediinden, mrnde yabanc bir erkek tarafndan ilk defa plm bir gen kz gibi armt. Mendili burnunda, ihtiyatl admlarla ieri girdi. Mevkuf Kouu birdenbire susmutu. Burada olup bitenlerin farknda olmadklarndan dier koular var kuvvetleriyle syledikleri ikyet trksn kesmemilerdi. Biraz uzaktan duyulan ve ta kesilmi insanlar karsnda daha rpertici bir ahenk alveren feryat srp gidiyordu. Mddeiumuminin nsra yukar karlan Rza beyin elleri aknlkla henz zlememiti. Bey, demirli bileklerini uzatarak nne dikildi: Halime bak Mddei bey... u halime bak... Bizi vurdular! Vurdular m? Kim vurdu? Nah u pezevenk! Mddeiumumi bey, kaba etine ine batrlm gibi, pezevengi grmek iin dnd. Mdr bey skt ederek yere bakyordu. Krt beyi artk comutu: Bu namussuza hey Mddeiumumi bey, sen bizi toptan m hibe ettin? Bunlar bizi ldrecekler yahu!

 Ne oldu? Bilmem? Bilmem beni bignah olarak aa ekip dvdrd. Bir ey yapmsndr. Ne yapmm bakalm? Ben bilir miyim, sebepsiz adam dvlr m? Dvlr, ite bizi dvdler. 66 sonra... Karmam diyecekti. Vali bey ieri girdi. Arkasnda iki sivil, iki resm polis vard. Senelerce jandarma yzbal yapm, sonra stanbul Polis Mdrlne tayin edilmiti. Sarayda nfuzlu akrabas olduundan terfian Corum Valiliine tayin edilmiti. Burada Mustafa Kemal gibi hkm yrtyordu. Cezaevi'nin grltsnden evvel rkm, sonra buna memnun olmutu. Yzlerce kanl katilin zerine krbacyle yrdn le yemeinde Sevgilisine anlatacak, kz gene korkutacakt. Ne olmu? diye sordu. Rza. bey Vali Paa'y tanmyordu amma, Mddeiumuminin telndan, bilhassa mendili aa indirmesinden bunun byk bir adam olduunu anlamt: Bey bunlar bizi ldryor! diye bard, bizi bunlar yediler tekmil. Ne oldu? Bizi dvdler! Bir ey yapmsnzdr. Haa!... fe Mdr bey... te Bagardiyan... Bir suumuz varsa sylesinler.

Vali bey, Cezaevi Mdrnn yzne bakt. Mdr, elleri gbeinde namaza durmu gibi konutu: Beyefendimiz... Bu adam bir kere Kurttur. Rejim dmandr. Haa... Ben bir vakit kabul Hayr,. Kurttur. Krdz. Lkin Krtle Trkn ne fark var? kisi de ms|lman... Biz Trkz... Krtlk akl demektir. Ne demektir, ne demektir? Rza bey Krtlyle alay edenlere byle cevap vermeye altndan bu sz azndan karmt. Kendisini derhal toplad: Yani, demem o deme deil... 67 Bz akll etmem... Biz Trkolu Trkz bey.

Kurauz Deyim... 90yu w> .*------

a____

Krtsek bizi dven gardiyan da Krt... Allah Allah! Oralar brak... Ne yaptn? Kar m geldin? Kimseyi grmedim ki kar geleyim... Bu ne dernek Mdr bey? Beyefendi hazretleri... Kumar oynuyor Gardiyanlar mani olmak istediler, kar geldi. Daireye ardm. Bana kouun iinde ana avrat svm. Neiice aa indi. Orada da Svp saymaya balad. Eline kelepe vurduk. Cezaevi Nizamnamesinin... Amann yalana bak... Amann yzme beraber... Yalan m sylyor Mdr bey? Yalan sylemiyor da ne bok kartryor... Ben kumar nerede oynamm? Kumar nerede oynam? Burada... Kouta... Efendimiz! Gardiyanlar bana nerede mani olmak istemiler? Nerede mani olmak istemiler? Burada kouta efendimiz! Ben onlara nerede kar gelmiim? Nerede kar gelmi? Burada kouta efendimiz. ki... Dur Mdr bey, tel etme... Ben sana. nerede svmm? Nerede svm? Namussuzum ki burada svm efendimiz. Burada... 87 mevkufun nnde... yleyse hap yuttun Mdr bey... te kou halk burada... Hepsine sor! Ben kumar oynadm m? Buraya gardiyan geldi mi? Ben sana svdm m? Haydi sor. Ve bey kou halkna bakt. lerinde beyaz sakall bir ihtiyar vard. Ona sordu: Duydunuz mu siz? Hayr beyim... ki elimiz yanmza gelecek... Biz. duymadk. Rza bey namaz kld. oturdu, Kuran okuyordu. Hizmeiisi Seni dare'68 kp gitti. te bak, ranzasnn zerinde ak duruyor Ivlushaf- erifi! Abdesti ile Namussuzum

Bu esnada sarholukla hkmete vmekten tevkif edilmi Sleyman bey kalabal yararak Valinii karsna dikildi: Merhaba beyim! diye gld. Merhaba Sleyman bey! Siz de burada msnz? Bunlarn hangisi doru sylyor. Rza bey doru sylyor. Vak'a Rza beyin anlatt gibi cereyan etti. Ne kumar oynad var, ne de gardiyann geldii... Mdr beyi, kendi maiyetinin aldatt meydanda... Tabi aada neler olduunu bilemeyiz. Vali bey, Cezaevi Mdr'ne hmla dnd: Duydun mu? Duydum efendimiz... Bunlar... Aman yarabb... Namussuzum ki... Ulan Sergardiyan... Pardon... Huzurunuzda... artolsun... Vilyetin huzurunu idaresizliiniz yznden ihll ettiniz... Bu hususta ayrca takibat yapacaz. Tabii Mddeiumumi bey de ii tahkik eder. Size gelince Rza bey, bir istida ile Adiiye'ye bavurun... Ben vilyetimde byle rezillik istemem... Adamn boynunu koparrm Mdr... Mahpuslara dnd Siz de arkadalar sakin olunuz. Adalet yerini bulacaktr. Siz sz veriyorum. Saol! Vali bey, arkasnda polisleri, daha arkada Mddeiumumi, en arkada Sergardiyan olduu halde, koutan kt. teki ksmlar, her ne kadar, ksm kaplarn sarsarak: Bizim de maruzatmz var! Bizi de dinle Vali bey! diye feryat ettilerse de Vali bey iin kuru grltden ibaret olduunu, oktan anlamt. Geip gitti. 69 Mdr bey, dairesinde yalnz kalnca, dehetli bir mitsizlie kapld. Artk mahpusaneden t bile kmyordu. Sanki bir frtna elektrik ykl ar bulutlar dalardan aa yuvarlayarak, bu beton binann tepesinde patlam, Sonra, alnndaki terleri ve srtndaki souk rpermeyi brakarak defolup gitmiti. Skt, pusu gibi idi. Pusu gibi deil, ssz bir yolda arkadan vurulup ylece terk edilmi bir l gibi. Aman yarabbi! Aman yarabbi! diye fsldayarak terlerini sildi. Parmaklar birdenbire sanki imitiler. Hibir ey duymuyorlard. Adeti olduu zere yeleinin koltuklarna sokup bir aa bir yukar doamaya balad. nce ayaklarn srklerken admlar gitgide hzlanm, nihayet betonu balyoz gibi tiur-meye balamt. Nihayet: Sergardiyan! Sergardiyan! diye grledi. Sergardiyan da nn ilikleyerek ieri girdi. Ksa boyu daha ksalm, yz daha esmerlemiti. Duyamamaktan korktuu iin ban biraz bkp uzatyor, bu haliyle acnacak deil, insan fkelendirecek bir zavall oluyordu. Sergardiyan bu nasl i? Efendim biz... Ben Sizi sormuyorum. Bu nasl i?... Ulan Sergardiyan! Ulan rezil...

 Efendim... Efendinin avradn eekler bellesin Sergardiyan! E-ek-ler... Anladn m? Anladm efendim. Bir de anladm diyor... Ulan ben kimim? Ulan bana dalavere olur mu? Bana kim derler? Bana Uakl Deli Mehmet derler... Deli Mehmet... Evet efendim... Herif Kuran okuyormu... Evet efendim... Kuran... 70 yarabbi! Namaz klyormu herif! Evet, namaz klyormu... Ulan siz uyuyan ylann kuyruuna neden bastnz? Vali beyin dediini duydun mu? Duydum... Bir de yalan syler... Sar kulana balarm... Ulan siz benim ekmeimle oynadnz... Ekmeimle... Gardiyanlar... Gardiyanlara dedirme... Ykl karmdan... Ykl... jstifan yaz... Bastne... Sergardiyan kurtulduuna sevinerek gumeye davrannca fkesi yeni yeni son haddine yaklaan Mdr, sanki Bagardiyan dar kmyormu da stne hcum ediyormu gibi gerileyip elini arka cebine att: Dur!... Dursana... Dur dedim... Dur dedim. Arka cebinden kk brovniini deil de adeta uzun bir saldrma karyormu gibi bklerek koca-man bir hareket yapt. Silhn ekmiti: Nizamname bana hak veriyor... A azn Sergardiyan!.. A azn, yum gzn... Yum dedim... Azn a-sana namussuz! Bagardiyan dilini doktora muayene etiriyor-mu gibi gzlerini yumup azn at ve dilerinde namlunun sertliini duyar duymaz geri srad: Aman beyim! Aman yok... Ben nasl olsa ldm... Seni de geberteyim de dnya temizlensin! Bana Uakl Deli Mehmet derler. Deli Mehmet... Bagardiyan ilk defa Deli Mehmet'in hakikaten Deli olduuna inand. Deliye kar en mkemmel mdafaa her szn tasdik etmekti. Dur beyim, dedi, benim bir suum yok. Bu ii gardiyanlar yapt. Onlar da iyi olsun diye yapt. Lkin su benim saylr. Dur kanm hell olsun! Uakl Deli Mehmet hakikatte son derece merhametli bir adamd. Kk bir ocuk grse, bu ocuk isterse pek keyifli olsun, slk alarak, zplaya71

sebepsiz yere gzleri yaarrd. Sergardiyanin teslimiyeti, birdenbire, dorudan doruya kalbine dokundu. oluk ocuk sahibisiniz, diye bardr. Git karimdan Kzm... Seni bugn gzm grmes|in... Defol... Bana Rza beyi arsnlar... Mdr bey rica ediyor desinler... Rza bey, dayaktan yld da gitmedi demeyeceklerini bilse, yerinden bile kmldamayacakt. Dorusu islenirse, onun da gz ylmt. Ya kemalini bulduundan, artk yrei ne kadar da hkmetse, bacaklar eski talar atlayamyordu. Merdivenleri rkek rkek indi. Azametle gerdann iirmiti ama siyah gzleri etrafa fldr fldr bakyordu. Mdr Mehmet Kayahan, Rza beyi ayakta karlad. Glmseyerek: Grdn m bamza gelenleri bey! dedi. Rezil olduk Vali Paaya...

Daha rezillik geride... stida vereceim... Adliye Vekletinden mfetti isteyeceim. Baveklete Sungurlu mebusu yollamazsam namerdim... Aman kardeim... Benim ne auum var. Namussuz gardiyanlar!

Ben gardiyanlara kzmadm. Sana kzdm. Neden? Ne mnasebet? Ben, ne yaptm ki kardeim... Dinim hakk iin... Sizde ne din var ne iman! Rica ederim Rza bey... yle otur. Sana meseleyi anlatacam.

Oturmam... Haa! Bana anlatacak mesele de yok. Yarn Vali Paann huzurunda grrz. Vali Paann huzurunda m? Rza bey vazge... Neden vazgeeyim? Davadan... Sen ocuk musun Mdr? Sen beni baldr plak m sandn? Btn Sungurlu kazas.. Keskin kazas... Alaca kazas... orum Vilyeti bizi tanr... Rza Kahraman deyince on dakika dne72 amenna... Vermezlerse ben almasn bilirini... Ben adamn cann alrm Mdr. fkelenmisiniz haklsnz... Ben de fkelendim. Az kalsn Bagardiyan dairede vuracaktm. Vazge, senin vurduun adam be dakika s;onra dirilir... Bana syleyecein bu mu? Hayr! Biz bir su iledik. Sana dehalet ediyorum. Benim de oluum ocuum var. Yedi sene sonra tekatlm gelecek... Vazge... Ekmeimle oynama... Senin ekmeinle ben oynamadm, maiyetindeki deyyuslar oynad. Zarar yok... Sen bey adamsn. nsanlk sende kalsn... Ne dersen ben oradaym, emret!

Estafurullah Mdr bey... Bak sonra kahpelik olmasn. Ben davamdan vazgemem.. Beni iten atarlar... Biliyorsun... Budayn okkas 16 lira... Alktan lrz. Evde iki klen var.

Sa bitmemi yetimler... Bana acmazsan onlara ac... Mdr bey, dehetli bir alama tutturdu. Rza bey hi de yrei yufka adamlardan deildi. Fakat o da ard. ldrtt Emirali Mustafa beyin Sungurlu memurlarndan iine gelmeyenlere yapt mehur teklifi hatrlad: Bir artla yakan brakrm Mdr, dedi. stifa eder buradan defolursun!

Olurum. stida vermez misin? Vermem. Pekl. Teekkr ederim. Yalnz bana msaade edeceksin. Yarn izin isterim. Vermezlerse rapor alrm. Ankara'ya yksek Veklete giderim. Orada nazrlardan, sizden iyi olmasn ahbaplarm var. Baka bir cezaevine becayi ettirirler. Raz msn? Razym! Allah senden honut olsun! Teekkr ederim. Haktaal seni evltlarna balasn. Hasretine kavutursun! Buras ne biim memleketmi yahu? Sen ne sandn Mdr? t 73 orumlu haindir gein solundan/Sohbet aln aptal ata dilinden/Hatip boazndan Gre belinden/Dnmez bir diyara gein yoloular. Haklsn bey, orumlu hain olurmu. orumlu hain amma, sen de avanakmsn Mdr! Bir kere sormadn m? Neyi? Rza beyin burada ka sjene yattn, bu kadar zamanda ka kere dayak yediini? Sormadm:. yi yleyse... Yarn ben hastalk bahane eder ifadeye gitmem. Sen izin alamazsan br gn Allah izin verirse Valinin huzurunda grrz. zin alnmaz olur mu? Vallah billh... Eyvallah Mdr bey. Mdr bey, ertesi gn izin ald. Bir daha da orum'a dnmedi. VIII Ltf efendi Mdr Veki olarak makama kurulmutu. Lkin hi beklenmedik bir hadise keyfini gene karmt. Sar Mdr'n mehur Bagardiyan Hasan Pehlivan, tekrardan Bagardiyanla talip olmu. orum Adliye Encmeninden tayini bile kmt. Bu ide bir uursuzluk vardi vesselam. Sinirli bir adam olan Mddeiumuminin baka bir yere tayin edilip, bekr ve hovarda Muavin Rfat beyin buralara karaca bir srada, Hasan Pehlivan belsna ancak uursuzluk denebilirdi. Hasn Pehlivan, Sar Mdr'le Mddeiumumi Kemal Tan beyin gitmesinden sonra, orum'da taban tutturamayacan anlam, Karabk Asri Cezaevi dare Memurluuna mracaat ederek oraya gitmiti. Burasna orum

Buradayken maa 40 lira idi. Orada, yz lira alyordu. imdi yz liray brakp tekrar 40 liralk 74 iyzne vkf arifler anlamlard. Pehlivan eski hesaplara gidiyor, yiiz kiiden gnde onar kuru arpsa yvmiye otuz lira toplayacan hesaplyordu. iman, kara yaz, kendisine gre samimi, ho sohbet bir adamd. Gen ocuklara mptel idi. Hatta San Mdrn zamannda, orta hizmetiliine kard Osmanckl Yusuf'u kulland, uzun mddet dedikodu halinde kulaktan kulaa dolam, nihayet mah,pus)!ar tarafndan o sralarda Adliyeyi teftie gelen mfettie mesele gizlice duyurulmu, ocuk bizzat Mfetti bey tarafndan Bagardiyann yatanda uyurken yakalanp bera-y muayene has-tahaneye sevk olunmutu. Doktor raporu delikanlnn bakir olduunu meydana koyunca mtekiler iin iyzn birdenbire kestirdiler. Mfettie yleyse bagardiyann kendisi mstameldir, biz bu hususu da ispata hazrz,. Herkes sylyordu da bu kadarna ihtimal veremiyorduk. Meer doru imi. Allah Allah! dediler. ingene olan, Arnavut olan ifadeye ekildi. Hepsi de utana skla balarndan geenleri hikye ettiler. Sergardiyann yatak halini, yatak halinin acayip hususiyetlerini, uydurmaya imkn olmayacak bir sadakatle mbayenetsiz anlattlar. te orum Merkez Cezaevi'nden dare Memurluuna gemesinin, yani 40 liradan 140 liraya terfi etmesinin hikmeti bundand. imdi aradan iki sene bile mrur etmeden Pehlivan geri geliyordu. ikyetilerin bir ksm asri cezaevlerine gitmi, bir ksm beraat etmiti amma, bir ksm hl burada bulunuyordu. Bunlar bir tel ald. Fakat asl tellanan Mdr Vekili Ltf beydi. Tam a kurtarp bana kecei srada, bir korkun ortak geliyordu. Derhal paalar svad. orum Adliyesi Baktibi, Mddeiumumi Ktibi, iki tane Zabt Ktibi akrabasydf. Cezaevi Mdrln kendisine daha 75 raber hazrlamlard. imdi hereye yeniden balamak iktiza edecekti. lk tedbir olarak, mnhal bulunan Bagardiyan Muavinliine yeenlerinden Deli mer'i tayin ettirdiler. Yeni Mddeiumumi beyin gelip ie balamasndan bir hafta sonra, uursuz bir Sal gn Hasan Pehlivan orum Cezaevine girdi. lk emri yle verdi: Mahpuslar salona toplayn, kendilerine birka lkrd syleyeceim. Mevkuf ve mahkmlar koularndan kartlp salona dercolundu. Pehlivan bir eli pantolon cebinde, teki eli Napolyon gibi ceketinin ilikli dmesinin zerinde, merdivenleri ar ar, azametle kt. Merhaba! diye grledi. Merhaba... Durup drt tarafna fena fena, pheli pheli bakt.

 Beni tanyanlar vardr, diye sze balad, ne adam olduumu onlar bilir. Bilmeyenlere anlatsnlar. Serserilikten, kumarbazlktan, terbiyegizlik-ten holanmam. Namuslu adama namuslu, namussuza namussuzum. Terbiye olursanz ne l, olmazsanz sonunu siz dnn. Bir ka adm yryp tandklarndan birisinin nnde durdu: Naslsin ulan Recep? yiyiz Pehlivan aa! Naslsn Rza bey? Saol Pehlivan aa! Sen naslsn rezil? yiyim. Salarn neden kestirmedin? Sen de kestirmemisin Pehlivan!, Ben de mi? Bir hareket oldu, bir acayip ey patlad: Al yleyse... zaktakiler balarn uzattlar. Vurdu ulan! Tokad yaptrd! Yok canm? Gelir gelmez mi? 76 Mahpuslarn iine bir korku dmt. Pehlivan aa, bu ilk cretten sonra sk sylemeyi lzumsuz saym olmal ki, ayn azametle merdi-vefnleri inip makamna gitti. Herkes Bekir'in bana toplanmt. Ankaral Deli Bekir, kaynanasn vuracana yanllkla karsn vurduundan 19 seneye mahkm bir adam glyor: Vursa> ne lzm gelir develer... Bugne bugn atamz saylr... diyordu. Aklllar, Pehlivan'n da burada duramayacan bu hareketinden anladlar. Koca Mddeiumumi ilk geliinde koular ayr ayr gezmi, herkese glmsemi, dertlerini sormu, teselli vermiti. Mdr Vekili Ltf bey de, milleti byle itimaa ekip terbiyesizlik istemem demiyordu. Pehlivann terbiyesizlik etmemelerini ihtar ettikleri aracnda, tane tahsildar, bir tane malmdr, iki muallim... IX Corum Merkez Cezaevinin Sergardiyan Hasan Pehlivan, btn anormal insanlar gibi anlalmaz bir adamd. Bir kere hem cesur hem korkak, hem sinsi hem cmert, hem yumuak hem sert, hem mert hem kanck, hem dost hem de dmand. Otuz senelik mahkmlar, kelepesiz falan. bshe sulamaya' gnderir, buna mukabil, birisi gznn iine dikkatle baksa. Mdr odas(na kendisine derdini anlatmadan giriverse yrei hoplard. ki eyree tenezzl eder, halbuki ayn akam nne gelene onbe liralk ziyafet ekerdi. En kaba akalara glmsedii halde, ayn adam kapy vurmadan huzuruna girse, kprrd. Bir mahkm sabahleyin sustalsn gsterse almaz, akam zeri ayn adam gizli bir emirle aratarak, stnde kan bir jilet bandan dolay zabt tutard. Ailesine ait 77

CI I

I I Id I If

karsndakini dostlua kabul eder, birafz sonra bir hi yznden biareyi btn kou halknn nnde rsvay ederdi. Nargile tiryakisiydi. Marpuou eline alp ayak ayak stne atp koltua kuruldu mu, makamn fazlasyla doldurduuna emin, lf ataoak adam arard. Byle sralarda, baldzn nasl sevdiini, yirmi senedir bu ak yznden neler ektiini, maniler komalar dzdn, bir yatakta yattklar halde nikh dmediinden el srmediini, kars sene-leroe dul olduundan buna dayanamayp hastalklara, sinir illetlerine giriftar olduunu btn tafsilatyla renmek kabildi. Sar Mdr zamannda nasl rvet aldklarn, hkimlere zarf iinde hisselerini nasl gtrdn, falanca aann evine iki koyun, filancann bir samal inek baladn, olann rzna geti iftirasndan nasl kurtulduunu, biare ocuun Ben fikaraym, benim namusuma demen Pelvan aa! diye yalvarmasn, bu yalvarmaya da-yanamadndan elini srmediini gene byle nargile ierken hikye ederdi.... Koulara girince btn mahpuslar belli belirsiz bir korku alyordu. nk ne yapaca, kime saldraca, kime hakaret edecei belli deildi. Bazan Gcrl Ali'yi ranzann stnden indirip alt katta yatrr, bir ka gn sonra da ona kelerden birisinde, en gzel yeri verirdi. Btn rvet alan memurlar gibi, kendisine yaplan iyilii!!)' daha Savc k&pdan kmadan unutuyordu. Mesel birisinin getirdii bir sini yemei henz bitirmeden herife att, namusunu ykp eline verdii ok vakiydi. ki yetimi kz vard. ocuklarn son derece seviyor, onlar Valinin kzlar gibi, k ve temiz gezdiriyordu'. Evinin deme mddeiumumilerin evinden daha dayal deli olduuyla* iftihar ederdi. Eskiden iyi pehlivanm1. Bir grete beli zedelenmi, tam on sene iinden kan gitmi... Bu dnyada, diyordu, 78 dim. Ben onsekiz yandayken bir karya gz atm herif deilim. Onlar benim nme karlar yakam tutarlard. Kahpe karya benzerdim efendi! Bir yatm u kadar mecidiye idi. Maktu fiyat!... Hele beni Sultan Readin maiyet avuu iken grmeliydin... Yakup Cemil'i biz kuruna dizdik. Enver Pa--atitan aferin aldm. Otomobili amura sapland. Yallah deyince srdm kardm. Otomobil ksmna kulak verme. Bir kere bataa batt m, uyuz eekten beter olur. Kuvay milliye harplerinden hepsine itirak etmiti. Gardiyanlar askerlikten bahis aarlarsa nefretle dudan bker: Hele unlara bak! diye somurturdu. Hele bak! Harbe girmemi herif asker mi olurmu?... Bunlar siornun askeri... Biz sng hcumlar grdk. Top atlsia bunlarn benzi geer... Olum sizin gibi avular, eteini al tuttu mu, Vallah biz gelmedik Yunan emmi, Muhtaryoilad diye ryorlard. Sakarya boyunda... Deli Mdrn bana gelenleri dikkatle dinledi. Vazifeye baladnn nc gn, Ktip Ltf efendi, onu huzuruna arm mahpusane ahvalinden hikyeye balamt. Rza beyle Siyasi mahkmun gznn kurdunu krmak lzmd. Bunu becerse becerse kendisi becerirdi. Hasan Pehlivan byk altndan glmsedi: Sen polislikten yetimisin Ltf efendi, dedi, mahpusanecilii bilmez misin? Sizdeki usul baka! Sizte misafirler birka gnlne ger, burada ise herkes yerli... Biz iimizi biliriz efendi! Evvel hizmetileri batanbaa deitirmekle ie balad. Kou hizmetiliine tayin edilmek, bu hizmetiler kou mevcudundan her ay onar kuru toplarlar "be lira idi. Orta hizmetileri bunlar da hereyden nasibimi

bakkaldan alveri, ziyaretilerin getirdiklerini tamay temin ediyorlard onar lira verecekler, ayrca Bagardiyann sabah, le ve akam yemeklerini mahpuslardan isteyip getireceklerdi. Salonda gezmek isteyenler birer hindi, baheye 79 nuacaklar bir defaya mahsus olmak zere ve bor kaydyla yirmier lira takdim edeceklerdi. Paralar tenhada verilmek detti. Hediyeler Cezaevi bakkalna braklr. Gardiyan opur Mustafa tarafndan akam karanlnda eve gtrlrd. Hediyeden yana Bagardiyan alak yrekli idi, iki kilo bulgurdan balayp bir testi araba, yirmi yumurtaya, bir tek pilice, yarm kilo peynire, kelee, kara pekmeze, iki kak yaa, velhasl akla gelir gelmez hereye raz olurdu. Gardiyan ksm mahpusun eline bakar, Gardiyan yemeli ama ye-dirmemeli, Mahpus demek domuz demek, kln koparmak sevaptr efendi!, Umum mahpuslar na-mussfz olur. Yz verme, yzne ier!, Mahpus avradma ssn de, sonunda bir kahve smarlasn!, Gardiyann d patlam gerek, Olur olmaz ikyetten korkmayacak, Mahpusu adam ede. cek sopa!, Mahpus utanr, sen utanma!. Bunlar Bagardiyan Hasan Pehlivan'n keyifli zamanlarnda etrafna (gardiyanlar) toplayp, tekrardan bkmad hususi nizamname maddeleriydi. Hepsi de bu nizamnameyi asl nizamnameden daha ok seviyorlar, daha akta yakn, daha 'realist' buluyorlar, azlar sulanarak dinleyip ezberliyorlard. Lkin bir felket vard: Pehlivan yalnz mahpuslardan deil, gardiyanlardan da bir eyler umuyordu. Aklns esince Haydi bize bu akam bir rak iireceksin! diye tuttururdu!. Olmaz deyince gardiyann vay haline!... Artk o gn ii yoksa angaryaya kosun! Hakaret grsn! Ltf efendi idarede ve mahpuslards kendi sine bir sr mttefik bulmutu. Bir kere eski Bagardiyan ae Bagardiyan olup mahpusane il iliiini kesmiti. Erzak ileriyle urayordu. Kadrodan 75 liralk maa alyor, 85 liralk maaa tayin edildii iin, hakkn yemi sayd Hasan Pehlivsn'a kzyordu. Bagardiyan Muavini Deli mer, hem eski harflerle yazmay okumay bildiinden, elifi grse mertek zanneden Hasan Pehlivan'a Bagar-diyanl bir trl yaktramamt. Zaten oray ken80 geldikten sonra, sra gardiyanlarnn mahpus nazarnda it kadar deerleri kalmad. Hi birisine gz atrmyor, bir sz syleseler inadna aksini yapyordu. Herkes hkmn Pehlivan'da olduunu anlamt. Kr ona doru gidiyordu. Toplanp tehlikeye kar birletiler. Lkin Pehlivan daha atik kt. Deli mer'in deliliinden derhal istifade etmeyi dnd. mer'in hem Mdr Vekili Ltf efendi ile, hem de Baktip Servet beyle akraba oluu hi iine gelmiyordu; Mahpusane idaresi Bekta srr gibidir. Her i ierde kalmal. Halbuki mer, t olsa gider syler... \ Binaenaleyh onlarn Deli Mdre muvaffakiyetle tatbik ettikleri ve imdi de kendisine mnasip grdkleri oyunu, aynen onlara tatbik etmeyi tasarlad. Baka birisi olsayd, daha yeni bir ey uydurmaya alarak vakit kaybederdi. Halbuki o adamlar tanyordu. Deli mer'e iki kere rak iirdi. Sofrada herifin kabadaylk damarlarn tahrik ederek onu evvel Dedo Kahramann stne evketti. Bir gn mer bahede Dedo'yu yakalayp bizzat stn arad. Bir ey bulamaynca, ban derhal teslim etmesini emretti. Ertesi gn, koular gezip btn sandklarn yemekhaneye tanmasn ileri srd. nc gnn gecesi saat dokuzda gene koulara girdi. Herkesin derhal yataklarna yatmasn ferman etti. Bu arada Gardiyan opur Nuri'yi Mdr Vekiline takarak biareye Ltf efendiden bir temiz dayak yedirmiti. Mahpus homurdanarak ayaklanmaya davranrken Ltf efendi felketi sezdi. Deli mer herkesten af diledi. Samimiyetini is-> bat edebilmek iin dmanlarna birer bak datt.

Gardiyan opur Nuriye Mddeiumumiden habersiz on gn izin verildi. Her ey yeniden hazrland. Ve gnlerden bir 81 istida birden yolladlar. damlk Vahit'in istidas bir hindi meselesinden bahsediyordu. Bu hindi karsyle 'hususi surette grtrlmek vaadiyle' Alacal Bekta tarafndan getirtilip Gardiyan opur Mustafa tarafndan Bagardiyan Hasan Pehlivan'n hanesine braklmt. kisi hindinin baaa sallanarak mahpusane bakkalndan alnp gtrldne, ikisi de Bekta'n hindiyi zkkmlanacak domuz dediine drt tane de ahit vard1. Trkerli Rza'nn istidasnda, eski bir pak meselesi hikye ediliyor, Mutullah(?) isminde bir mahpusu 300 lira mukabilinde vurup ldrmeye kimlerin karar verdiini, bu kararn icras iin iki tane pan ieriye nasl sokulduunu, yaplan ihbar zerine Hasan Pehlivan'n vazifesini ihmal ederek pa,klar meydana karmadn, nihayet mahpuslarn gayretiyle bunlarn Mdr Vekili Ltf efendiye nasl teslim olunduunu anlatyordu. Ali Sunkan'n istidas bir bakma daha beterdi. ki sahifeyi tutan biz kaza ve kader kurbanlar olup Cumhuriyet Hkmetimizin efkat ve merhameti sayesinde diye balayan bu dileke bir gn tevan getirildiini, bu tavann iine Hasan Pehlivan tarafndan hlis bir ngiliz sustals koyulmu olduunu, tavann mahzende yzlrken ban ark diye betona dtn gzyle grd ihbar edilmekteydi. Sungurlulu Deli Hasan da bir kocaman ariza kaleme aldrm, olanclk yznden bu Bagardiyann evvelce nasl koulduunu, byle ahlksz bir adamn tekrar memur yaplmasnn yakkszln yazmt. Yine Sungurlu'lu Deli Kemal daha ileri giderek ksa bir istida ile namusunun tehlikede olduunu, Bagardiyann kendisini hizmet grmek bahanesiyle idare ksmna arp yukarda banyolu-u s;ildirirken aniden stne ullandn, kendisini kullandrmak istediini bildiriyor, acele imdat istiyordu. 82 dan iki uval bulgurun, bir uval soann, bir teker kavurmann, evvel bakkala arlp, sonra Bagardiyann evine yollandn gzyle grmt. erke Bekir, zabtaya hakaretten mevkuf Tev-fik aann gece vakitleri koutan dar karldn, daha nce getirttii araplar, Bagardiyan odasnda Bagardiyanla beraber saatlerce itiini, ko-us zilzurna sarho dndn sylyordu. ankrl Deli mer, be lira veren mahkmlarn geceleri sra ile dar karldna, karlar kouunun kapsndaki delie yanatrldna, orada zinadan aya mahkm ve yeil gzl Aye namyla maruf fahie makulesi bir hatunun dilini saatlerce emmesine msaade olunduuna resmen ahitti. Nihayet Destereci Salim, nam-i dier Ekinci Salim ise, feryatnamesine srasyle Bagardiyann ierde ttn, garay, kibriti, posta ve istida pullarn Katlarndan birer ikier kuru fazlaya sattrdn, kou anahtarlarn birtakm mahpuslara teslim edip kapy strmak isteyenlerden bunlar vas-tasyle adeta bilet paras tahsil ettiini, yeni gelen mevkuf ve mahkmlarn stlerindeki paralan mak-buzsuz olarak alp ihtiyacatna sarf eylediini, ranzalar sattn, ala geirdii erke Recep adndaki mahkm eliyle ya ve kavurma aldrp bunlarla nefsine ziyafetler ektirdiini, bahede almann muayyen bir bedele balandn, bu bedelin de adam bana on lira olduunu, on liray veren isterse otuz seneye mahkm olsun serbest dolatn, rvet vastalarndan birisi olan Deli Nuri'yi, bir sabah gn domadan evine gnderip karsyle iftletirdiini, her ay hamama gtrlen mahkmlardan onar kuru fszla para dercedip bu fazlal cebine attn, baz koulardai kahve oca kurdurup kendi hesabna alveri yaptn, fakir fukaray devletin verdii karavanaya iki buuk lira mukabilinde yazdn,' para vermeyenlerin anasn avradn S. K. edeyim diyerek kovduu-

55

nu, SUpuryeo va-"y"". -.>._.

._,____

aya topladklar be kurutan yzde on komisyon aldn, dairenin resm bayraklarn arp bunlarla kzlarna! don diktirdiini, pranga zincirlerini, kelepeleri hurda demir fiyatna sattn, Cezaevi demirba gaz tenekelerinden maltzlar yaptrdn, bunlar ahbaplarna hediye verdiini, nne gelen mahpuslara nargilesi iin tmbeki aldrdn, cezaevi bakkalyle ortak olduunu ve bundan dolay araba ile mahpusane nne getirilip kilosu on kurua satlmak istenen kiraz candarma kuvvetiyle defettirdiini, buna mukabil bakkaln kurtlu kirazn yirmibe kurutan mahpusa yedirdiini, mahpusun gndelik ekmei zerinde turuncu ile anlatn, amur gibi gelen ekmee gz yumup, karlnda hergn evine be okka birinci undan somun brakldn, uradan uraya nakil ve srgn suretiyle cezaevine gelenlerin yatak denklerinden kan ipleri kangal kangal zimmetine geirdiini, atlyeleri beba iftliine dndrdn, satlandan alnandan ba aldn, berberlie kard her mahkmdan maktuen yirmi lira vurduunu, nhisar daresinden mahkm namna alnan aylar istihkak sahiplerine datmayp fiek halinde gene mahkmlara kilosu iki yz liradan sattrdn, hangi mahpusta iyi palaska, yn kazak, frenk gmlei, yelek, ceket, palto grse, birka gn kullanmak vadiyle g. trp bir daha getirmediini, geri vermesi iin srar eden olursa biareyi zindana attrdn, asr cezaevine gnderilmek iin fi doldurtacak olanlar her ay sonu huzuruna arp hakknda hsnhal varakas vermezse fiini doldurmayacaklar tehdidiyle kudretine gre hakladn, fii Ankara'dan gelip esri cezaevine gidecekleri ise Sizi abuk sevket-tiririm, yalnz Baavua rak paras vermek lzm diyerek ayrca soyduunu, iki ayda bir kere srgn rivayeti karp, listeden adn silmek bahanesiyle biarelerden beer lira kopardn, kumsr oy- V-nattrp mano kestirdiini, hatta gece vakitleri baz gardiyanlar vastasyle mahpuslarn erzak sandklarna anahtar uydurarak teberiyi insafszca, bl84 fendi ile sayn Ar ceza Reisi beyefendinin mbarek namlarn telvis ederek, ucuz kurtarmak vaadiyle mevkuflarn (evini) tarlasn sattrp paralarn Bankasndaki hesabna yatrdn yazm, ibu ihbarat ahitlerle ve madd delillerle isbata hazr olduunu, isbat edemedii takdirde her trl ukubete hatta idama raz bulunduunu ileri srmt. Grlyor ki Mdr Vekili Ltf efendi ile onun tabi mttefikleri acele ediyorlard. Haklar da vard. Her geen gn keseden byk zararlara, sebebiyet vermekte, gvensizlik dzeni bozmakta idi. Dokuz istidann iine tam 37 tane ayr madde yerletirilmiti. Bunlardan herhangi birisi isbat edildii takdirde, herhangi bir Bagardiyan iten karrlard. Lkin Mdr Vekili Ltf efendi ile'tabi mttefikleri iin psikolojisini hesaplamamlard. Hepsi de mmkn olan bu 37 maddenin byle bir arada sunulmas Cumhuriyet Mddeiumumisi beyefendinin midesini bulandrd. Demek bir ksm insanlarn Hasan Pehlivan' uzaklatrmakta menfaati var diye dndrd. Bu menfaatin ne olduunu kendisine aka anlatp hissesini tayin etmezlerse, bir kere de Hasan Pehlivan'la grecekti Asl Cumhuriyet Mddeiumumisi tayin edilip vazifeye balayncaya kadar birka bin lira vurmak fena olmazd. Fazladan Bagardiyann kk kz da pek eker eydi, ve babasnn miri olmas sfatyle onun zerinde elbette bir hakk- mktesebi bulunmalyd. Cok iman, ok esmer ve biraz da eblehe olan Mddeiumumi Muavini bey byle dnerek tela kaplmad. i bir cezac gibi serinkanla dnmek, ngiliz usulyle hkm nakden koparmak lzm geliyordu. Bir cihet daha nazara alnacakt. Bir memurdan millet byle ikyet ederse, o memurun mutlaka bir kymeti bulunmak iktiza ederdi. Kymet mevzubahis edilmezse bile devlete sadakati meydanda idi. Ciddiyetle tahkikata giriti. Hindi meselesi, hindiyi takdim eden herif mer. 85 dede kaybetti.

Mutullah' ldrmek iin bak getirilmesi iinde Pehlivan'n itiraki sbat edilemedi. Zaten vak'a eski devre aitti. Bu da geildi. Tavann iindeki bak kavl-i mcerrette kald. Eski olanclk meselesinde doktor raporu da gibi ortada duruyordu. Sungurlulu Deli Kemal'in bir hafta evvel Bagardiyan tarafndan kumarda yakalanp inzibati ceza grdn, zaten istidasn can acs ve intikam kaygsyla zindandan yazp yollad anlald. Ankaral Deli Bekir'in istidas zerine Mddeiumumi Muavini bizzat cezaevine gelmi, anbar baskl banda durup bizzat tarttrm, bu hususta kabuj edilen tabi fireden baka noksan bulamamt. Yeil gzl Aye, kapnn stndeki delikten balarn uzatarak dilini emdiklerini, buna mukabil kazand be liray Bgardiyania bltn red ve inkr eyledi. Hatta zavall kz, asker ailesiydi ve Malmdr be lira yardm bahanesiyle batan karmt yani zanaatnn henz yabancsyd, namus edip hngr hngr alad. sar defter DAMAASI 86 Birinci Ksm KTAPLI CASUS I tPanait tstrati, bir romanm boydan boya bir veremliden dinledii iin, 'iyi veya kt btn veremlilere' ithaf etmi. Ben bu romanda yazlanlar mahpuslarla beraber yaadm. Fakat hamdolsun hibir zaman Panait strati kadar yufka yrekli deilim. yi veya kt diyemem! Ben kitabm, sadece, btn dnyadaki namuslu mahpuslara, bilhassa Bayat nahiyesinin Pnar kynden Tablaba olu Mustafa Yldz'a ithaf ediyorum. K. T. Casusf!) nihayet geldi. Unutulur gibi deil, bir mbarek cuma gn idi. Saat onbirdi. (Esasna baklrsa casus(!) orum'a gece saat onbirde ayak basmt ama, kimseyi rahatsz etmemek iin, iki jandarmasyla beraber Deli Paa Oteline inmi, ancak sabahleyin daireler aldktan sonra Mddeiumumilie teslim olmutu. Binaenaleyh yukardaki sast ve gn orum mahpusanesi tarihine aittir.) Not: Dam'a Anadolu'd t hem Mahnusane, hem de ahr; bazan 'mahpus dan'da denir. Damaas mahpusaneyi soyan azl haydut demektir. 89 ay evvel bir gizli mzekkere ile bildirmiti. Bir buuk aydanberi Corum mahpusanesinde herkes kendi hayal kabiliyetine gre cas;usa(!) ekil vermekte, zararn, krn gzelce hesaplamakta idi. Dorusu aranrsa orum mahpusanesi casus meselesinde pek de cahil saylmazd. Birbirine hem benzeyen, hem de zerre kadar benzemeyen iki adet casus grm geirmiti. Bunlardan birisi Bulgarya' l t Koo idi. Ksack boylu, kollar deta uzun, gzleri bir ho olduundan renkleri bilinmez, sefil, tkara bir adamcazd. oban imi de sry otlatrken bir yere gemi... Oras da Trkiye'nin onda dokuzu gibi cihet-i askeriyece memnu mntka iln edilmi imi... Alman, ngiliz, Frensiz, Rus, Yunan, Acem erkn harbiye zabitleri serbeste girebilirler de Trk milletinin hangi cins ve mezhebine mensup bulunursa bulunsun, obanlar, ky. lleri, ameleleri giremezler. t Koo, biraz da akldan noksan olduu iin, mukabil caslus tekiltmzn arayp da bulamad bir av yerine gami... ifreler gitmi, ifreler gelmi... Senelerdir (sren) cidd ve devaml takip neticesinde mhim ebekenin elebalarndan birisini yakaladk demiler. Askeri mahkemenin, esrarke nefer, onba, avu, gedikli mahkm etmekten

bkt bir sraya da rastlam. Koo'ya be sene ceza kesmiler. orum'a srlsn bu casus gvur! demiler. Gelmi. Yatak yok, yorgan yok, dr- dnyada bizzat kendisi de dahil olduu halde, hi kimsesi yok... Yalnz bir tek byk mahareti var. Kpekler gibi uluyor. Bu Ktpekler gibi uluyor sz dile kolay gelir ve mill emniyetimizin can feda ederek yakalad, hem de delilleriyle birlikte yakalayp (hapsettii) casus Koo dinlenmedike, hi bir mana ifade etmez! Koo, ksa konuur bir adamcazd. Mahpus milleti, faistlerimizin anlad manada rkt-turanci milliyetperver deildir. Cezas be sene olduundan, be senelik koua attklar zaman, kou aha90 sun! dediler. Elleri belinde, yle bir etrafa baknd. Terifat gardiyann gsterdii yeri, kap dibindeki ranzalardan birinin altn, eliyle 'salam' manasna yoklad. ulu uval olmad iin, iine geip bada kurdu. Sanki selm iitmemiti. Ahraz m bu? Yni dilsiz mi? dediler. Deil. Bulgarya'l imi. Dil bilmez. unu ca,-sus diye adam tutar m? Casus mu? Tamam! Casus byle olur Rza efendi, sen nereden bileceksin? Olum ben askerlikte avutum. Casusun lsn grdm. Byle casus olmaz. Olur vzr vzr... Bizim oralarda da bir takm yakaland idi. Otomobili oda gibi yapmlar. Mahpus dam gibi kapsn penceresini demirlemiler. ine bir canl arslan koymular. Ee? Arslan gezdiriyoruz bahanesiyle memleketin tekmil haritasn karmlar da.. .Bereket... 'T

Ulan Sungurlu'nun haritasn casus ne yapacak? Dere yok tepe yok... Allahn kra l... Yahu casus bizim Sungurlu'nun kra l olduunu nerden bilecek?... Yolu dm gelmi. Bereket Pjre Mehmet Merkez Karakol Kumandan idi. Pire'yi bildin mi? Bilinmez mi? Hrszn basl Tamam! yi tandn anlald. Herifleri toptan karakola dolduruverdi. Bre kardeim arslandr, bakmsz, a kald m sana... Bulat brmeklie. Sungurlu kasabas uyuyamad bir vakit... Arslan gnde bir kz yermi... Attn namussuz, gn ile beraber mi? Orasn bilmem. Bir kz bana msn demiyor dediler. Peki seni neden devirivermemiler? Senden l kz m olur? Rza efendi sen bu 91 Bakmlar ki kafesleri paralayp urayacak... O zaman Krtler daha Musta'bey'i ldrmemilerdi. Musta'bey, bastonu alp Kaymakama dayanm. 'Ben kazam tehlikeye brakmam! Herifler casus ise, mahkemesi burada m grlecek? stemem!' demi. lkrdy neden byle syledin imdi? Biz, bizim Muhtar Halil Aa'nn yalancsyz.

 Der, Musta'bey... Demi. 'Hem bunlarn casusluunu Pire nerden anlam bakalm? Pire yoksa casus ba m?. Kimbilir gvurun gen karsna m gz koydu, yok-sama para m szdracak! stemem!' demi. Pire1 dir herifin kundurasndan nah boyum kadar haritay karmaz m? Yallah casuslar Erzurum'a, Drdnc Ordu Divan harbine yolladlar. Yollarda herifler bir rezillik ekmi. Motorlar bozulmu. Alaca taraflarnda kamyona km komular... . Arslan? Arslan Kayseri'ye varmadan, sizlere mr. Cas',uslar? Drdnc Ordu Divanharbine gider de br adam kurtulur mu? Kzm Paa huzuruna istetmi, bir kere bakm, 'Anladm hepsi casus! lerini bitirin!' demii. Derhal sallandrmlar. Gazeteler yazd m? Yazmad. Byle eyi gazete yazar m? Gizli. Peki. Sen Sungurlu'da oturup.. Drdnc

Orduda olan ii nereden rendin? Bizim avuu'dan birisi askerde, Divan-harpte yazc, ite o syledi. 'Divanharp, divanharp...' diye oturup anlatyor. 'yle astk, byle sallandrdk...' derken, bir gece aklma arslanl casus geldi, Sprdum. Sordum... Biraz dnd. 'Evet, yle birilerini astk emmi, dedi, imdi aklma geldi. Arslanl casus dedilerdi Astk'. 'Peki arslan da m astnsz?'. 'Arslan vurdular da, postunu Kzm Or-bay dalatp evine ald dediler. Bilmem yalan, bilmem doru!' Arslan postu ne olur ki acep? Bu bir hatra... htiyarlaynca, 'Falan zaman, yle bir i olduydu, ite o arslann postu budur' 92 ten biz casus ksmn biliriz. Dur bakaym! Tamam! Bu adam doma byme casus! Mahsustan ahrazla vuruyor. Dilsiz oyunu oynayacak... Hele rezil! Kou ahalisi de t Koo'yu gzlerini ksarak bir mddet seyrettiler. Trk gibi bada kurmu, Sungurluluyu glerek dinliyordu. stba o kadar periand ki, bizzat kendileri de asrlar boyu ayn perianlkta yaadklar halde, yine yadrgadlar ve acdlar. Gardiyan Rza efendi, verilen cgaray ald. Uzatlan paketten bir tane de casus Koo'ya verdi: Gnahtr uak, diye iini ekti, dili yok dii yok... Casus olmakla bir insan insanlktan kmaz. Bizim dinimiz hamdolsun mslman! Yaktrverin! Meraklanma, aondan gebertecek deiliz ya... O da bizim bir felket arkadamz!

t Koo'nun azndan ilk sz ancak ertesi gn alabildiler. Ben sry kpeksiz gderim, kpeksiz, dedi.

Trkeyi bir ho sylyor, lf pek anlalmyordu. Gvur olduu belli bir eydi. Bu sebeple 'Ulan bakalm snnetli mi, kabuklu mu?' diye oyun karmaya kalkan at hrsz Rezil Mehmet Ali'yi terslediler.

Fkara, akadan da pek anlamyordu. Pek mi dvmlerdi, neydi, alk Deli erke arkasndan yavaa yakla'p apansz stne kerek it gibi tepinmee balaynca, yle bir feryat koparmt ki apdesthane aralnda apdest alanlar 'ehed.'y yarda brakp komular, dil bilmez casus it Koo'yu alk Deli erke'in altndan g kurtarmlard. Frengiden yan inmeli olan, konuma yerine yalnz salya saarak homurdanabilen alk Deli erke'in herkesle byle akalatn da casus it Koo'ya anlatmak kabil olmad. alk Deli erke, birisi yel-lemese (tevik etmese) hatta para y?hut cgara vermese, kimsenin stne apansz kp it gibi gerin-mezdi. Tek gzl kurt Dedo, byle ileri hi sevmediinden, ranzasnda dikilip alk erke'i her kim 93 dan byle her kim yellerse, btn mahpusane ile gene anasn evradn... deyip ii kknden hallediverdi. Fakat daha gn gemeden casus-ahraz it Koo'nun akadan iyi anlad, kendisine yaplan muamelenin altnda kalmak da istemedii meydana kt. Gene bir le zeri yetmi kiilik kouun isizlikten ne halt edeceini ard, durgun, fkeli, tehlikeli bir srasnda, dehetli bir kpek sesi ortal velveleye verdi. Kpek, belli bir ey, tam kurtu bir cinsti. u anda kurda hi insaf etmeden dalm buluyor, biare kurdu, hamur hamur yuuruyordu. Kurdun perianlad sesinden belliydi. Kotular. Bu sefer de casus-ahraz t Koo, alk Deli erke'i iki ranzanm arasnda yere ykm, duvara sktrm, ti. Tpk bir kurtu it gibi uluyarak, havlayarak adeta paralyordu. Bre bu ne? Kudurdu mu uak? Demek gelirken kuduz it dalam fkaray... Aln! Kuduran adam kpek gibi ulur mu? Tastamam itten ayrdedemezsin. alk Deli erke'in bir taraf inmeliydi ama, kollarnn dehetli kuvvetli olduu biliniyordu. Bir yere yapt m, parmaklar kopmadan brakmazd. O sebebe Mdr Vekili Ktip Ltf zeli arada srada erke'i aa takmna saldrtr, piyangoya ura. yan biarenin deli ile boumasn, yznn gznn salya smk iinde kalmasn glerek seyrederdi. alk Deli erke'in crnana denler, ancak on kurula canlarn rezaletten ve pislikten hals edebilirlerdi. Artk huyunu almlard da, ilerde zerlerine doru akntya tutulmu salapuryalar gibi yanpiri yanpiri koar grnce, bay Ltf zel-i'nin yannda olduunu anlarlarsa ona doru s:eyirtip: te on kuru bey... Durdurt unu rica ederim! (diye) onluu atp canlarn kurtarrlard. 94 da skilip barda klkl oasus-ahraz Koo'dan kurtulamadna' atlar. Neticede domuz gvurun kol kuvveti cihetinden iki Deli erke'e bedel olduu anlald. Ve tek gzl Krt Dedo, o dakikadan itibaren casus-ahraz it Koo'yu kendine 'pehlivan' iln etti. Derakap ay kaynatp ranzasna oturttu: Biz sry kpeksiz gderiz. Anladk bamzn bels!... Burada s:r-ler kpeksiz gdlr. Buras Drdnc Ordu taraflarna benzemez. Kra olduundan srler kurtu kpei doyuramazlar. O sebepten burann adam kurda ba

vererek sr besler. Anladk. Biz sry kpeksiz gderiz. Anladk be kardeim! Nerdensin, kimlerdensin? Bu i bana nasl geldi? Sry kpeksiz gderiz. Bu sebepten aa bizi sjever. Kurt gelirse it gibi rr de mi karrsn rezil?

Koo bu sze yle sevindi ki az kalsn Dedo' yu kucaklayp pecekti. Evet... Evet! Peki bu mahkmiyet ii nasl oldu? Srye kpek istemez. Kpek ben... Kendini methetme namussuz! te o anda Koo itliini enine boyuna meydana koydu. Tek gzl Dedo'nun ranzas zerinde btn hnerini meydana- koydu. Dnyada ka eit kpek varsa, bu kpekler ilk doduklar andan lm snlarna kadar ka eit ses karabiliyor-lara, hepsi t Koo'da tekmildi. Alk sesleri, yiitlik sesleri, kancklarn erkek arayan, erkeklerin kanck arayan kzgnlk sesleri... Kpek matmazellerin bekretlerini verirken kardklar nazl, mustarip sesler... Rya grrken karlan sesler. Taznn av alrken, aldktan sonraki sesleri... Kubay-lann iz srme sesleri... Kk ev finolarnn bisiklet kornasn hatrlatan incecik, kesik sesleri... 95 be sesleri... lle bu korkun sava naralar... Mahpusane ehrin kenarnda ve aygr deposunun karsndayd. ehirden srlen bilcmle itler ve kyden kap gelenler aygr deposunun gbre dolu avlusuna yerleirler, byk bir sr tekil ederlerdi. Bu sr arada srada, kpek zehirleyicilerin gayretiyle yzde doksann kaybetse de, bir haftaya varmaz, kadroyu naslsa tamamlard. t Koo gelip marifetini gstermeye baladktan sonra kardaki etenin rahat kamt. Arada bir dii sesi duyan erkekler, hep birden mahpusene pencerelerinin nne toplanyorlar. Sonra birdenbire peydahlanan byk kpek sesiyle il yavrusu gibi dalyoriard. Eer gece yarsna, doru kk bir kpek her nedense korkup rmee balar ve galiba kendisinden gittike daha fazla rkerek susmak bilmezse, koca be senelik kou, it Koo'yu pencereden darya bir kere havlattrrlar, fkara ve korksk finonun sesini p diye kestirirlerdi. Giderek yle oldu ki st koularda, ekserisi ar ceza i!e mevkuf, uzayp giden kpek sesiyle uykusu tedirgin olanlar, norms! gardiyanlar vastasyle gecenin bir vaktinde tek gz kr Dedo'ya bir selm sarktarak geveze iti susturmay det edinmilerdi Byle bir ricac geldii zaman, Dedo, kou hizmetisi vastasyle t Koo'yu yavaa uyandrr, parmayle d-ardaki biare sesi gsterirdi. t Koo don gmlek pencereye gelir, uzun bir feryatla terbiyesize haddini bildirerek ranzasna dnerdi. Kou helk, iyi k_ t iki minder, bir de eski ul vermilerdi. Koo artk yatak sahibi saylrd. Aklllar Koo'yu ar hantal adml 'plak ayak-Icrn tembel tembel srklerken grrlerse, balarn sallyorlar: Rabbimin bir hikmeti can'm, diyorlard, demek it gibi rmek de ie yararm! u fkaray itlik doyuruyor vesselam! Mahpusanenin grd ikinci casus eski bir yzba idi. Zahir dnya zerindeki btn casus96

ki bu casus yzba da tpk t Koo'ya benziyordu. Yzde doksan bei askerlik etmi mahpuslarn bir tanesj bile byle ksa boylu bir yzba grmemilerdi. Bu, her halde, yakalandktan sonra 'dert ile' byle klm olmalyd. Surat gayet kaln, gayet siyah, gayet atk iki katan ibaretti. Omuzlan daj^ck, bacaklar biraz arpk, fakat elleri insan artacak kadar kocaman ve yar yumruydu. Yzbann derisi ancak kmrclerde grlen siyah esmer cinstendi. Bu minimini kupkuru vcudun btn erkeklik kudretleri yalnz sesinde toplanm denebilirdi. Btn mrnde mlzmlkta kalmayp orada tekat edilmesinin sebebi de, sedasnn akl almaz kocamanlndan olsa gerekti. Alay tefti verirken kumanday her daim kendisine yaptrdklarn, evelallah, sesinin ovay bir tamam kapladktan sonra kar dalara arparak tekrar geriye geldiini syler, 'bir feryatta top katanalarn yere kerttiim ok olmutur' derdi. Bundan dolay kou uyuduktan sonra byk bir mecburiyet olmadka, konumaz, nk fsldamay bilmezdi. Birisinin kulana bir sz syleyecek olsa, en uzak ranzada uyuyan en derin uykulu adam zplayp kalkyordu. Casusluktan onbe soneye mahkmdu. Bizi Erzurum Divanharbi nallad diye gjler, gvendiklerinin kulana ilve ederdi: Kuruna gidiyorduk. Bir bak srt kaldyd... Bereket paraya! Ne demiler, 'ltimas, dilek ve temas, maden-i has' demiler. Bizde iltimas yok. Dilek temas da yok. Maden-i has var. Haybeye gidiyorum. 'Ya Allah' diye zplayp ayaa kalktlar. On be seneyle kurtulduk. yi ama* ne yapmt da onbe sene ile kurtulmutu. Bu casusluk nasl bir zanaatt. Bir yerin haritasn m karm, birisine askerin saysn m bildirmi? Yzba bu cihetlere hi yanamyor. Siz anlamazsnz' manasna bir iaret yapyordu. Arada srada asl marifetinin yakalanmad ile n r, arada srada, bignah olarak hapse atldn, sebep olanlarn erge cezalarn bulacaklarn sy97 hikye syler; Trklere, Lazlara, erkeslere bir oa-ka masal anlatrd. Bu muhtelif hikyelerin mterek taraf: yzbann bana her ne hal geldiyse 1937 Dersim Harekt srasnda gelmi olmasyd: Bu harekata. Blk Kumandan olarak blnn banda itirak ettii muhakkakt. Szn burasjn-da, eer karsndakiler Krt ve Alevi iseler, kurnaz kurnaz gz krpar, asln inkr edenin ingene olduunu, yaplanlara dayanamayp Dersimlilere iltihak ettiini sylerdi. Konuurken azna baktrmasn bilenlerdendi. Dersimi drt cepheden nasl kuattklarn, askerin haftaya varmadan nasl a kaldn, hilekr mteahhitler yznden i deriden yaplm postallarn nasl derakap paralandn, a,na baba kuzularnn yalnayak kaldn, tabanlarnn nasl iip patladn, bu ordu ile Suriye'yi bile yenemeyeceimizi anlatr: Hele cgaraszlk, diye devam ederdi, izmarit ne geziyor ki hemerim msr pskl ne geziyor. Biz zabit iken, bir tek cgaray esrar eker gibi dolandrarak nefes nefes ierdik. Kimya oldu canm...lal asker cigaras gitti de kimya oldu. Gvur seyyar frn icad etmi, Gvur icad etmi ama bizde kullanacak herif ne geziyor? Daha iki saatlik mesafeye varmadan ekmekler uvalda k-lufak olmuyor mu? Neferlere avu avu datyoruz. Bu vaziyette biz bir haltedemezdik ama, dua edelim ki Dersimli kur'a askerlii etmemi, topu mitralyzc bulamad. Dinim rabbena hakk iin bizden ald toplarla mitra.lyzleri bir iletebilseydi... Trklere, bilhassa memur takmna gelince, mecliste Bagardiyan gibi bir de vazifedar bulunursa Dersim hikyesi baka bir ekil alyordu. Bizi Tabur Kumandan olarak namert yakt, diyordu. Allah bilir ama herif galiba kurdun domuzu idi. Benim nasl cansiperane altm grnce her hal dokundu. Fazladan Kzm Orbay beni severdi'. Dersim'i benden soracaksn, seneler 98 v cm \ getuen e olmaynca ii ha-ketmek imknsz, bir g;n beni ard. Yaverinden bile gizli bu i. 'Airetlerin iine gireceksin, Vatan millet uruna cann feda edeceksin' dedi. Ayamza bir beyaz don, srtmza bir beyaz gmlek geirdik. Armalar kuandk. Tamam 250 mermi! Bir de filinta! Yallah, bir gece vakti, daa kverdik. O gn tra uzatmtk. ki gn sonra silere kartm. yi krte bildiimden, 'Krt msn,' 'La;' 'Alevi misin?', 'Hva!.' Herifler da yabanisji arkada. Ayrca hibir farklar yok desem, ayya kurban olsunlar. Ayda edep vardr, haya vardr. Bir atclklar var tereslerin... Nian almak filan hakge-tire... Mavzeri, tabanca atar gibi kaldrp kaldrp atyorlar da tam 12'den vuruyorlar. Vuruyorlar lf gelii, sanki kurunu gtrp askerin alnma

ekile mhlyorlar. Bereket mitralyze akl erdire-miyorlar. 'Geveze' diye pek korkuyorlar. Bir de da keisi gibi herifler... Dz kayaya trmanp kyorlar. Dersim kadar cenabet yer olmaz, safi maaradan ibaret bir yer... Geitler kap darlnda... Beher geidi bir kii tutsa bir alaya kar koyar. Bereket versin Trk hava kularna... Arsianm erkei arslan da diisi arslan deil mi? diye bir lf ederler. Ben bu lfn manasn Dersim'ds grdm anladm. Atatrk'mzn bir evld- maneviyesi var. Bayan Sabiha Gken! Kendisi tayyarecidir, ite bizim askerin cann kurtardysa o dii arslan kurtard. Ne yapt? Ne yapacak? Dersimli kurunu nasl atyorsa bizim Sabiha bac da bombay yle atyor. Eliyle konduruyor sanki... Cok yaasn, Allah mrne uzunluk versin! Lkin Dersim'in kars da atc haa... Erkeinden bir fark yok... imdi hak yemeyelim. Bizim cebel toplar da ok i grd. Ordumuzu eski orduya benzetmeyeceksiniz1 Ben grdm. Yedi dvel bir olsa bize gayr g yetitiremez. Allah devlete millete zeval vermesin! Dersim'i vasfediyordun Yzbam? 99 Muhammed tanmazlar. Alevi gavuraan oeer Kardeim. Malm ya bir Alev mslman olmak isterse nce gvur dinine girecek de sonra slama alnacak. Bir trk aryorlar, haa smme haa, gnah vebali boyunlarna. Dinle arkada Trk yurdunda byle bir trk duyulmu mudur? Dalan bana idem taknr Kzlar eline kna yaknr fkesinden yedi dvel saknr Allahtan kavidir beli Dersimin Dinleyen hoca takm tvbe estafirullah diye gs geirir, beddua ederken Yzba bey-. te byle bir insanlar, diye devam ederdi. lerine girdim. Biz Erzincan mahpusundan kam oluyoruz. Aslen Kemahlyz' Bize inandlar. Srlarn bir tamam atlar. Bu gzler neler grd birader, hepimiz hamdolsun erkeiz. imdi sylemee utanyorum. Gece oldu mu cmlesi bir yuvarlak yorgann altna giriyorlar. Hepsi de anadan ryan plak... Tuh Allah bellarn versin! Kesjmeli namussuzlar canm! Hkmet iini bilmez mi hay yavrum, iini! Eh durun da anlatsn! Ne diyordum, anadan ryan yorgann altna girdiler mi, birisi fleyiveriyor. te o zaman anababa gn. Evvelce bu mum sndy sylerlerdi de inanmazdm. Namus ehli insann inanaca. ey mi kardeim? Orada gzmle grdm. Kzlbalk canm! Kzlbaln domuzu. Herifler askerlik uslnden de bihaberler... Bir gece baskn biliyorlar. Ellerine geen askeri doruyorlar. Bu gzlerim neler grd. Lkin, tuttuunu kolay getire, hkmetimiz ii salam kavrad. yi siyaset kulland. Dersim umum 36 kadlk itibar olunur. Esasta drt airettir. Bunlar ikier ayr ba ekerler. Yani iki airet beraber, iki airet beraber... Ve de birbir100 leme uumci.. esiz e du aumanlktan istifade ettik. 927'de airetlerden ikisiyle beraber olup dier iki aireti temizledik. 941'de de geri kalann hakladk. Hamdolsun o pislik imdi yundu, ykand. imdi oralar eminlik... Altn tepsiye koy, bana al, Dersim'i bir batan bir baa ge... 'Nereye hem-erim?' diyen bulunmaz. Peki bana bu mahkmluk nasl geldi? Nian alacak yerde...

 Doru bir lf daha syledin Topal Muhtar!.. Nian ajacaz. Hayatmz ortaya koyduk. Gel gelelim, Tabur Kumandan namussuzluk etti. Para ummutur. Bre Muhtar, bu gece cevahir sayorsun Yanmzda m idin mbarek! Evet, para umdu. He-sapa biz Dersim iine girdik ya... Herifler il yavrusu gibi dalrken orada bulunmadn m? Seyitlerin hazinesi bize kalm oluyor. Hem de kalmtr. te burada haltettin Muhtar! Sen anlat. Ben bilirim. Haltettin... Sen de haltettin, bizim ordu kumandanlarna kadar cmle kumandanlar da hal-tettiler. Biz iki tarafa alm sayldk!. Onbe seneyi akacktan srtmza sardlar. Szn burasnda Yzba bey her zaman iki dizi stne gelir, ynden rme klahn bir amarda kalarnn zerine drerek duaya balar: Yavrum Alman! Greyim seni arslanm! u Rusu abuk tepele de, stmze dnver. Sayende bir devran da biz srelim! Gne bir kere atmn altna vursfun... gerisini ben bilirim!... Ne oica;k? Ben bilirim dedim ya Muhtar! Ata binmesini iyi rendim ya, bir kere daha gelin olsaydk... Defterde bir bir yazl... Divanharp usuln de ezberledim... Yalnz Allah u Hitler kuluna tkenmez kuvvet ihsan etmeli. Yzba bey ufaktefek insanlarn yzde dok-sanbei gibi enmek, yorulmak, usanmak nedir bilmezdi. Kocaman, yamr yumru elleri son derece 101 hamarat, alacak kadar ie yatkn, hezarfen idiler. Marangozlukta ei menendi olmad bir hafta iinde anlald. O zamana kadar gayet kaba. iler yaplan orum Cezaevi atlyesine girmesiyle ustalar artmas bir oldu. Kylnn 'tahtadan eytan arabas> yapar da susada koturur!' lf, sanki Yzba iin sylenmiti. Geldiinden bir ay gemiti ki, bir gr evvel gardiyanlar, sonra hatrl mahkm ve mevkuflar: Gel Allasen! Gel hele bir! Gel de bak! diyerek atlyeye gtrm, tezghn zerinde duran, yarm metre kadar ykseklikte, yarm metre genilikte acayip bir kutunun nnde durdurt-mutu. Koca mshpusane, bunca aalar, efendileri, tah. sildarlar, mal mdrleri, gedikli avuluundan gelme gardiyanlar ile arakaldlar. Yzbann kav-lince bu bir kilidi gizli ekmece imi... Krk tane gz varm, yediyz para tahtadan yaplmm... Peki a unu! Yama yok! Ne olacak? Grrsnz. ki gn sonra, bir gardiyanla, beraber c tane hatrl mahpus koular gezdiler. Meseleyi anlattlar. Yzba beyin kilidi gizli ekmecesi Adliye Vekletine gnderilecekti. Krk gzl yediyz paral ekmece Adliye Vekilinin ahsna gidiyordu. ine bir de yank af istidas konacakt. Mahpuslar ve mevkuflar bu akl beendiler. Herkes gnlnden ne koparsa tepsiye att. Bu suretle krk lira kadar para birikti. Yzbaya teslim ettiler. Yzba gn urat, istiday yazd. Kimseye gstermeden ekmecenin bir yerine gizledi. Sonra bir tahta kutuya koyup postaya verdi. Mahpus: Bu sefer af salam! demee balamt ki, onbe gn sonra Vekil Hasen Necmi'den Yzbaya

bir teekkr mektubu ile 10 lira, geldi. Yzba kilidi ekmecenin iindeki af istidasndan birey kmayacan biliyordu, ama, en azdan be-yz lira bahi umuyordu. Ma,hpusane birinci hafta 102 at. kinci hafta kadir bilmeziine svd. nc hafta akln bana devirip, ekmeceyi orada aamadklarna karar verdi. yie ya Adliye Vekili olacak biarede o ekmeceyi aacak feraset ne geziyordu. Ve nihayet yz mahpus ve on gardiyan mttefikan u kanaata vardlar: Bu memlekette akll adamlar ekemiyorlard. leri gitmek iin, banda bir torba samann olacak vesselam! Yzba, bu lf ne zaman alsa.' Oras yle ya, diyordu. Mektuba nal a:-lacan yazmadk da... Yahu bizi batrd bu herif! Dinim rebbana hakk iin yz elli liraya vermezdim. On liray geri gndersem diyorum... Anasna svmekten beter olacak... Bu suretle orum Cezaevi 'casus' denilen heriflerin ne mal olduunu iyi biliyordu. Gelecek olan de,, ya casus-ahraz t Koo gibi havlamakta menent-siz, yahut Yzba gibi hezarfen, fakat mutlaka; ikisi gibi ksa boylu bir herifti. Tevekkeli 'K yere yakn olann errinden el aman!' dememiler... Tevekkeli 'Gel ksr lfetine!' buyrulma,m... Casus ksm ister kpek gibi havlasn, ister kilidi gizli ekmeee marangozu olsun, ksa boylulardan yetiiyor, bu bir... Bir de mahpusanecilii hak edemiyor, muhakkak rezil rsvay oluyor. Topal Muhtar, gelecek casustan lf alnca, kkr kkr glyordu da: Rezil olmaya mutlaka rezil olur ya... Bele ki it Koo gibi, Yzba gibi rezil olmasa, da bir baka casus! oyunu daha, rensek uak! diyordu. O sralar bir idamlk katndan, onun gibi kamadklarndan olmal, btn mahpuslar cezal idiler. Baheye tam ay karlmamlar, on gn-denberi, gn ara ile yarmar saat salverilmilerdi. Her defasnda Bagardiyan kapda durup ihtar etmiti. Ha,k ettik sanmayn haaa... Mdr Vekili Ltf efendi mesuliyeti stne alyor da brakyor... Jandarma raz deil... Hak ettik sanmayn haaa... 103 Is saa,tn da kouta geiren mahpusane halk pencereleri bo brakmyor, gelenden gidenden saniyesinde haberdar bulunuyor, ille de casusun yolunu gzlyordu. Ne are ki, ayn gn Bamddeiumumi de ilk defa mahpusaneye gelmiti. Koular dolayordu. Binaenaleyh casusun paltoyla geldiini gren olmad. Mdr Vekili, Ktip, Bagardiyan, kap nbetisinden masda dier gardiyanlar, Mddeiumumi bey. le beraber koularda bulunduklar iin, casusu, cmle kaps nbetisi kk Rza efendi karlad. Bagardiyan odasna ald. Evvel jandarmalara kt: Mddeiumumi ierde... Elini zn de tesini berisini tayversin! Casus Malatya'dan geliyordu. Muhafz jandarmalardan birisi Malatya Valisinin emirberi idi. o-rum'un Osmanck kazasndan olduu iin, frsattan bilistifade izinli geliyordu. Kelepenin kilidini aarken bu sz zerine durdu. Gardiyana nefretle bakt: Eyalarn Cemal Ya kim? bey mi tayacak? Vekilin hasisliine

 Sen ne gne duruyorsun efendi? Ben mi? Ben mi tayacak mm? Ulan gardiyan ne demek? Hizmetkr demek... Sen bunun kim olduunu biliyor musun? Mahpus deil mi? orum, orum olal byle mahpus grd m, divane... Vali Paann bana emri var... Bana smarlad... Hpngi Vali Paa? Koca Malatya Valisi... Ve de Cumhurreisi-nin en yakn adam... Haydi bizim arkadala beraber teyi beriyi getirin... kk Rza, byle kuru grltye pabu brakr adamlardan deildi. Askerlikte mekkre avuluu yapm, 1940 senesinin vatan tehlikesi srasnda Amasya'dan teslim ald 20 adet katr arabasn acemi neferlerle bir tamam Krklareli'nde 104 ,_ -,-. uy. u.ar\m , , y. u.ar\m uu luysuz |anaar-

ma adamcaz amansz yerde. Mddeiumuminin mahpuslaneyi gezdii sraca bastrmt. kk Rza buna da metelik vermezdi ama, Mddeiumuminin ne mal olduunu bilmiyordu. Lahavle ekerek dar kt. Dier jandarma arabac ile beraber eyalar ieri tayorlard1. Bu eyalar bir yatak den-ginden, sandk ve bir de bavulda(n ibaretti. Tvbe, bir de eski sepet vard. kk Rza efendi, sandklarn pek ar olduklarn, tayanlarn yznden anlad. Ne var ki ola? Marangoz takm m? diye dnmt. Marangoz takm fikri giden casus Yzbadan kalma idi. kk Rza efendi de dier arkadalar ve mahpuslar gibi yeni gelecek casusun ksa boylu olacana emindi. Halbuki yle bir bakta herif ksa grnmemiti. Eyalar tandktan sonra, odaya dnd: Getirdik, dedi, araba, parasn verelim de savalm. Casius: Dursun! diye cevap verdi. Anladm! Beklemesin fkara! Biraz fazla para veririz. Arkadalar ehre gtrr. stemez beyim... bunu jandarmalar bir Gzdian sylemilerdi: Bizi buradaki karakolda kalacaz. Biraz dinlendikten sonra yryerek gideriz. Siz bilirsiniz. Kaa buraya kadar araba creti? kk Rza ksa bir tereddt geirdi. ki lira dese mi? Birisini cebe ativerir! Sonra iinden: Git eytan! Tvbe yarabbi! dedi. Bir lira elverir. Buyurun, Zahmet olmazsa veriverin. Bir de teekkr edin!

kk Rza ban sallayarak kt. attk belya diyordu, pek de kibarlnyor. Bylesi yumuak diken olur. Orta boylu, adeta herif, bu nasll casus olmu? Arabacy gnderdikten sonra kapy kilitleyip geldi. 105 Oh iimiz var. Herif oturmu bile! Makam falan tanyor mu? imdi Ltf efendi ieri girmeli ki... Adnz ne? Cemal! Neden mahkmsunuz? ftiraya uradk. Olur, dnya bu, ne kadar? Onbe sene! ok vermiler. Epey oldu mu? Alt sene... Vay canna! ok olmu. Sizin asr'niz falan yok, yle ya... Hayr! Ne yaparsn, baa gelen ekilir. oluk ocuk? Bekrm. te bu iyi... Buna sevindim. Peder sa m? Sa! Oh buna da sevindim. Memleket neresi? istanbul. Buraya stanbul'dan m Malatya'dan. Srgn demek. Ne oldu? dare ile mi geinemediniz? geliyorsunuz? Arkadalar Malatya dedi de.

Hayr! dare ile geindik. Hkmet yle mnasip grm. Hkmet bizden iyisini dnr. Hakknzda hayrls bu imi demek. Pekl! Burada rahat edersiniz. Bakn bizim mahpusanemiz saray gibi... Beton bina... Yeni bina... Biliyorum. Malatya'daki de tpk buna benzer Nasl tpk buna benzer? Bu binann bir ei daha yoktur. Var, bunlar on tane kadardr. Bir ksm tek katl... Bir ksm da byle iki katl.

 Malatya'daki iki katl m? Tpk dedim ya! Buras Bagardiyan odas deil mi? Evet. Kars Mdriyet. 106 Evet. Bunlarn zerinde bir revir var, bir banyo-luk var. urada bir de kk oda var. Ben Malatya'da o odada otururdum. Nssl o odada otururdun? Biz yatyoruz. Orada gardiyanlar revirde yatarlard. Revir dediin burada, ambar, erzak ambar. Burada, fkaralara karavana veriyoruz. Malatya'da, da verilir. kk Rza, efendinin akl dolat. Bir kere Trkiye'de orum'un yeni cezaevine benzeyen bir disr bina bulunmadna yemin edebilirdi. Bunu buraya bir Bulgar gvuru yapmt. Sonra, srrmz ele kyler diyerek Erzurum'da asvermilerdi. imdi bu yabann easusu on taneye karyordu. YSlan olmaya, yalan... Bir kere ustas aslm bunun... Sonra bunu yapan Birolu'nun Eref... o-rum'un yerlisi... tekileri de yapmak lzm gelse Birolu yapacak... Birolu yapt m, kk Rza nn duymamas mmkn deil. Lkin bir taraftan da herif ga,ipten haber veriyor... Binann altn stn evi gibi vasfediyor. Bu ne bel yarabbi! Demek tpk byle bir bina m? Ayn! Deil mi Mehmet? Jandarma da kk Rza efendi i!e alay ediyormu gibi sknetle cevap verdi: te tamam! Erzurum'a gitmek iin Majat-ya'dan mutlaka geecek. Geerken bir tane de oraya kurmutur. yle de zira... imdi aklm yatt. Fakat, tam a,kl yatarken, bir ey hatrlam gibi duraklad: Peki, Birolu'nun orada da m evi var? Kimin? , Bizim Birolu Eref beyin? O da m Erzurum'da asld? Yok canm! Burann mteahhidi. Bu binay yapt. Artan tesinden berisinden kendisine uraya bir ev kondurdu. orum'da emsali yok. Not : Beklenen casus nihayet geldii zaman Yzba bey bir baka cezaevine nakledilmi bulunuyordu. ekmece gndermeden evvel ve sonras oama gelenler Byk Mal isimli bir romanda anlatlmtr. 107 nayi, i^m muectn uiaya yciio^, uia-

da da bir baka mteahhit bulmular. O da elbette artan tesinden berisinden bir ev kurmutur. Malatya'da emsali yok. yle de zira... Fakat kk Rza bir kere ikillenmiti. Dnyada kurnazlk bitse icad edeceine kani olduundan aldatlmaa hi gelmezdi, ihtiyatla, sordu: orum'a nce hi geldiniz mi? Hayr! Burada kimseyi tanyor musunuz? Hayr! Daha, iyi... orum'da rahat edersin. Biz birbirimizi sevmeyiz ama yabancya meftunuzdur. Heryer yle... Casus; bir kyl paketi kard. Bir tane azna ald. Rza'ya sonra jandarmalara uzatt. Srtnda, ak kahverengi bir iyi elbise vard. Kundura, gravat, apka dzgnd. Paltosu da kolunda... Gz-ikl herif... Byklar da epeyce... yle memur ii badem byk deil... Zayf... Salar biraz beyaz-lam da seyreklemi... Belli bir ey epey srnm... kk Rza darya kulak vererek: Mddeiumumi de amma uzatt ha! dedi. Ad nedir? Bilmem. Biz de bilmiyoruz. lk gelii... Of dan gelmi dediler. Mstakil kaza mddeiumumisi imi. Bakalm vilyet yerini hak edebilecek mi? Giden nasld? Kemal Tan bey mi? yi adamd. Biz iyiliini grdk... Bizi mahpusun aya altna bir vakit vermedi. yi adam yleyse... nallah bu da byledir. Ranza var m sizde? Olmaz m? Karyola gibi ranzalar... Altl stl... Tahtadan ama., yal boya... Neden sordun? Malatya'da yoktu da... Ka;ryolay getirme-dim. Eer ranza yoksa bir tane alacaz... Var... Kyamet gibi... Mdrmz de iyidir. Vekil ama, esas mdrden dirayetli. . Size bir 108 SM* Mevcut ne kadar? kiyzelli... Bazan yze yazlyorlar. yaklar, bazan da ikiyze iner... Asriye gnderiyoruz... Her ay Asriye

Malatya'da da yledir. Hem Malatya'da asri cezaevi de var. iyi imi! Bak ne iyi! Bir yolunu bulup atamadn m?

 Atlayamadm. Atlamalydn... gzn krpt.- Bir ka lira veriversen...

Veremedik... Kabahat Mahpusane Mdrnde... Bir kere korkak herif... Sonra beni senelerce ktip gibi altrd. Bunca adamn fiini doldurdum da... yi etmemisin... Burada, yolu varsa bir aresi bulunur. daremiz iyidir. Biz kumarda yakalanp zindana atlanlar srverdik Asriye... imdi mektuplar gelir, dua ederler. yi... Oract-a iki sene geri brakrlar. nsan ayor birader... Hep din kardeiyiz. Bizce idaremiz iyidir. Greceksin ya!.. Gardiya,n kk Rza efendi kederli kederli sustu. nsanlara duymadklar, bilmedikleri eyler anlatmaa baylr, fakat geveze olduu iin kimseye sz sras brakmadndan byle imknlar da eline ender geerdi. imdi bu yeni gelen herife mahpusane binasn yle geni geni vasfedemediine zlmt. Bizim idaremiz pek iyidir! diye iini ekerek devam etti, tabi kendisini bilenlere... kk lkabn burnundan dolay tayordu. Burnu firengiden ieri km, ayrca sesine bir sertlik vermiti. Ayn hastalkla mall olanlarn hemen hepsi gibi sevimli bir gevezeydi. Burada rahat edersiniz, dedi. Burada kendisini bilen rahat eder. Herifi omar balarna yolladk... Bir crac Hikmet bey vard. Ba, bahe, mal, mlk sfahibi bir adam ve de orum'un ileri gelen 109 adamlktan kmad ya... Orada vazifesini gzelce icra edermi. Yani hep biliyoruz ya, varsn devlete, hkmete asker yetisin diyoruz. Sen ne yap? Kapya tarihini dr. Ben falan tarihte idarenin malumat altnda buraya geldim diye yaz. Altna imzay da kert... Hitamnda bir ey oldu. Mah-pusane dalgasn bilmez deilsin ya... Bir ka gn gitmeyiver bey dedik. Sen misin diyen... Oturmu, istiday denmi... Mddeiumumi gidiyor bakyor ki, tamam... Tarih kap tahtasnn arkasnda yazl. arn u namussuzun karsn diyor. Kary getiriyorlar. Ebeye muayene ettiriyorlar. Yahu sen cinci misin? O gn karnn p diye ocuk tuttuunu ne bildin de tarih drdn? Kar yedi aylk gebe zuhur ediyor. Kocas senedir mahpus! Buyurun bakalm! Ortalk velveleye gitti birader. Tam o srada bir tane de idamlmz kat... Azmzn tad kalmad. Sonra, Hikmet beye sordum: Nasl bildin Allasen? dedim. te Rza efendi, ben bilirim. Doacak ocuun erkek olacan da bilirim. Alayc bir heriftir. Aldrmadm. Dokuz ay on gn sonra, bir de sahiden erkek evld dogmasn m? Yine byle kap nbetisiyim. Mjde getirdiler, kotum, pek kurnazd Allah selmet versin! Beni tell grnce: Nahak yere kotun hay Rza efendi, olan olacan ben eskiden biliyordum. Adn Yusuf koysunlar. Malum ya mahpu-sane mahsuldr. Mahpushaneye de Hazret-i Yusuf makam! denmez mi? Sonra sktrdm. Bizim ocuumuz olmaz beyim... Olmadndan arkadalar bizimle elenirler. Tohumsuz' diye. Hemirenizin neden gnahn almal... Su bizde... Biz sahiden tohumsuzuz: nk hemirenizin evvelki kocasndan arslan gibi bir kz var. Boyuyla beraber bir kz... Biz hazr evlt sahibiyiz. Dul aldk. Lkin ben honudum. Allah da honut olsun... yle yaren fa!an bilmez hamdolsun... Ne bilmez? 110 Ne gibi? Yava yava renirsin abeyim... Hele sabr... Bizimkinde hamdolsun yle marifetler yok... Tutumlu dersen tutumlu... Fazladan kar da, kz da tezghta alyorlar. Bizim aldmz oep harl... Pek iyi imi... yi olmaz m? Yoksa geinmek ne mmknd... Onu diyordum. Ben Hikmet beyi sktrdm. -Biraz nazland. Hitamnda syledi. Karya o gn mahsus bol bol kebap yedirmii. Kar ocua kalsn

istersen, kebab o gece bol yedireceksin. Hatta gzn kapa: iki bardak da arap iir. erbet niyetine... Kzgn kedi gibi gzleri darya urar Ailah gstermesin! te o tatl oldu mu, olan dourtmazsan gel yanma! Bilmem ki doru mu? Dorudur herhalde... Tecrbe etmi olduu anlalyor. imdi burada Hayr! Sungurlu'ya gnderdik. Kazaya... Tuhaf adamm. Ne diyorsun? Tuhaf olur ama byle mi olur? m bu Hikmet efendi?

Yalnz istida meselesini iyi yapmam... Mdre kzd da... Mdr de Deli Mdr... Haz Deli... Olslun... Bir kere kendisine iyilik edilmi... Sonra karsnn erefini hi dnmemi... Sahi! Kar alad fkara... Bizimkine syledim de 'Bana yapsa u yemin, u and olsun ki mahkemeye gider boanrdm' dedi. Hem de yapar m, yapar. Ben dorusu... Bir kilit sesi duyuldu, sonra ar bir demir kapnn almasndan ileri gelen gcrt iitildi. kk Rza efendi, szn yarda brakarak, dar frlad. Kalabalk ayak sesleri yaklat. kk Rza efendinin atlak sesi irret bir eda ile emretti: Jandarma, evrak getir! Mddeiumumi bey istiyor. sus da arkasndan dar kt. Mddeiumumi bey orta boylu, topluca, beyaz, tepesindeki salar iyice seyreklemi, matru bir zatt. Evrak, alk bir hareketle telasz kartrd. Bir yerlerine ayrca dikkat etti. Sonra ktlarn zerinden dmdz, ne dost ne dman bakt: Cemal bey siz misiniz? Evet! jstanbul'lu musunuz? Evet. Tahsiliniz? Galatasaray. Bitirdiniz mi? Evet. Sonra? Biraz Hukuk'a gittim. Mesleiniz. Gazeteci idim. Pekl. Edebiyat fakltesini de bitirdim.

Glmsedi. Mdriyet odasna girdi. Gardiyanlar casusun etrafn sardlar kk Rza efendi, daha evvel tanm olmann verdii samimiyetle: Has gazeteci misin arkada? diye sordu. Gazeteci idim. Yani Krolu gazetesinde falan m? Evet. Hep merak ederim, o yazlan nereden bulur, yazarsnz diye... Bana naklediverir misin? Hay hay! teki gardiyanlar sra ile: Ho geldin! dediler. Mddeiumuminin arkasndan Mdriyet odasna giren jandarma Mehmet elinde teslim ilmhaberiyle kt. Bize msaade beyim, 112 sl^aiip vczod didinil* dedi, daha burdayz,

Zahmet etmeyin, arkadalar da alrlar. Sen ne zaman gideceksin memlekete? Kamyon bulursam, bu gece... Bulamazsam, yarn bir kolayna bakarm. Dnte urarsam da, Malatya'ya mektup verir misin? Olur. Haydi selmetle arslanm! Jandarmalar gittikten sonra, Mdriyet odasndan ksa boylu, gene matru, esmer bir adam kt. Tereddtl bir konuma tarz vard. Salarn alabros kestirmiti. Bu da ona sivil giyinmi bir asker hali veriyordu1. (Hakikaten de Baavuluktan tekat edilmiti. Sergardiyand.) Eyalarn arayn! diye emretti. Evvel yatak dengini zdler. pleri dikkatle kangallayp: Ambara koyulacak! diye bir kenara ayrd1 lar. di: ilteyi mncklayan gardiyan kk Rza efen Yn m? diye sordu. Hayr. Pamuk! Sahi! stanbul'da hep pamukta yatariarm. Biz yapamayz, o saat hasta oluruz. Yorgan?

 Yorgan, yn. stanbul'da yorgann da pamuunu kullanr-larm. Benimki de pamuktu ama, buraya gelirken kaynvaldem 'r' diye deitirdi. Hani bekrm dedinizdi? Gene bekr saylrm. Nianlym. Suphanallah... On sene cezam var demediniz mi? Onbe siene... El onbe ayda kocasn brakyor. Bu nasl kzm? Dnyada aptal m ararsn! Dinleyenler gltler. kk Rza efendi, iltenin altnda byk bir yatak arafna sarlm amarlar birer birer aI iki kazak, yarm dzine orap, yatak yorgan yzleri, havlular falan vard. Bir slk ttrerek: Amma da amar ha! dedi. Bir mangaya yeter... Sandklardan ilk atnda da gene bir ksm i amarlar ve eskice iki pantolon, bir ceket grnce hayreti bsbtn artt. Bu hayrete biraz da hrmet karmt. Fakat dier iki sandn azna kadar kitapla dolu olduunu grnce hayretle hrmet adeta korkuya inklp etti. Bir kan karp hecelemeye kalkt. Bunlar ne yahu? Bize sylemiyor! Franszca romanlar... yle de zira!.. Yoksa birden mu? Hayr! Getrmedim. cabederse alrz. Bulunmaz m? oook... Sen paradan haber ver... imdi bunlar hep mi kitap birader? Dier gardiyanlar da melip ciltleri dar almaa gayret ettiler. ki sandn tkabasa kitapla dolu olduuna kanaat getirince kk Rza efendi: Bunlar ka senede okursun? diye sordu. Okudum. . Okudun mu? Yalana bak. Okudunsa yannda ne gezdiriyorsun? Lzm. Bunlar da, benim aletlerim. Zanaat meselesi... Ne zanaat... Muskaclk, bakclk desem, gvur kitabyla olmaz. cahil mi olduk dedimdi... Aman hep mi kitap? Bulgur, ya yok

 Biz de kitap yazyoruz maz. lana!

ya Rza efendi... Bunlarn herbirinden bir akl almadan kitap yazl-

Aman sen de mi kitap yazyorsun? yi val Yazyorum. Burada da yazacak msn? Elbette. 114 Bakalm, icabederse... kk Rza, aadan yukarya alay m ediyor diye, baktf. Sonra inanp inanmad anlalmayan bir hareketle ban sallad. stn aratmadan evvel, casus, kapy siper alarak gzetliyor gibi seyreden Bagardiyana bir kk ak uzatt. Ucunda bir de zincir sallanyordu. Bunu buyurun Baefendi, dedi. Benim avadanlklardandr. Kalem yontarm. tanynca verirsiniz. Orada, msaade ettilerdi. Hay hay! Merak etmeyin, kaybolmaz. Olsa da deerli bir ey deil. Ucu da zaten biraz zedelenmitir. Kalemtra vazifesi grr, a,dam ldrmez. Sepette, yol iin hazrlanm yiyeceklerden artanlar vard. Kese ktlarna konulmu eitli Malatya pestillerine, kuru yemilere hi el srlmemiti. Casus bunlardan hepsine birer para datt. Bu srada. Mdriyet odasndan uzun boylu, krpk siyah bykl, kuvvetli yapl, altn dili birisi kt. Aradnz m? diye hmla sordu. Aradk aabey! Aa aln! yi bir yer verin... Mddeiumumi bey icabn dnecek. kk Rza efendi gardiyanlardan birisine kt: Bakar kalrsn Hasan! Bir ie yaramazsn. ar surdan Cankr'ly... ki kii daha getirsin... Gardiya,n Hasan efendi, ok uzun boylu, ok zayf, bylelerinin ou gibi kambur, fazladan gzleri miyop bir delikanlyd. Byk bir tella seyirt-ti. kk Rza efendi, bu sefer stn ban aramak iin ellerini uzatarak casusa yaklat. Batan savma yoklad. Czdan kard. Paray dareye brakalm m? Deerli bir ey yok... Ne kadar? Krk lira sanrm... Birbirimizi iyice

115 n idi. 40 lirann sahiden deeri yoKtu. bu y sizlii, bu kadar amar ve iki sandk kitaba ya-ratramam olacak ki, kk Rza, efendi inanamad. Czdann dikkatle tetkik etti. Herif sahi sylemiti. Daha eyalar aaya ta,mamiyle tanmadan, orum Cezaevinin drt ksmnn drd de, beklenilen casusun nihayet geldiini, ksa boylu olmadn, kpek gibi ulumadn, marangoz takmlar da getirmemi olduunu, buna mukabil drt sandk bu da bir misli mbalaa pay kitab bulunduunu, gvurcay blbl gibi konuup Mddeiumumiyi bir kelmda zaptettiini duyup rendiler. Topal Muhtar: yi yleyse, dedi. Bu da Kitapl Casus! Oyunu daha oktur. Seyreder de eleniriz. 116 Kitapl Casus, 'Tecrithane'nin nerede olduunu nce sorup renmiti. Gardiyan kk Rza efendi ile beraber yrd. Acemi mahpuslarn demir skaray grr grmez; geirdikleri rpertiyi, ya hissetmedi, ya belli etmedi. Daha acayibi herkes mutlaka merdivenden yukar zorlayp Rza efendiyi iinden gldrr, sonra da fkelenmi gibi: Hst olum! Anandan evvel yataa girme! Babann eline geersin! diye kaba kaba akalamasna sebep olurken. Kitapl Casus sola kvrlarak karanlk bodrum merdivenini tuttu. kk Rza efendi, iinden: Sahi biliyor yahu dedi, Malatya Cezaevini vasfetmeseydi de, 'Ben gaipten ha,ber vericiyim' deseydi, inandk g,it-tiydi... Kitapl Casus merdiveni dnp ikinci parasn indikten sonra, keskin bir sidik ve rutubet kokusuyla azna kadar dolmu olan bodrum meydannda durdu: uras zindan! uralarda da hcreler var. Kars heladr ya, siz hi mi su dkmezsiniz? Dklr, dklmez mi? Yeni gelenler pis herif olduklarndan hemen batryorlar... Ulan Deli mer!

Deli mer dehetli zayf, dehetli esmer, nnden birka dii noksan olduundan bodrumun loluu ile ya inanlmayacak kadar ihtiyar grnen 117 dan: Kelolan! Hey kel yiit! diye seslendi. Sol tarafta, ayr bir koridor zerinde, iki sra mnferit hcreleri vard. Burada, bunlarn koridor kaplarn gayet kaln tahta parmaklkla kapatmlar, geit olarak, ancak eilerek istifade edilebilir iki murabbaa delik brakmlard. Bu deliklerden birisini, herhalde Kel Yiit olmsl, iki bklm geti. stnde ky bekilerinin giydikleri bir ceketle bir kilot pantolon, ayanda, alt kauuk d lastiinden yaplma eski yemeniler vard. Ba da, akaklarna kadar, eski bir kelliin ale,ca bulaca izleriyle parl parld (!). Yatan delikten sokulmasna yardm etti. Sandklar da ieri a,ldlar. Nihayet Gardiyan kk Rza efendi, Kitapl Casusa: Buyur, dedi, bizim Deli mer iyidir. Sana mnasip bir yer uydurur. Bir hacetin varsa onu da gr. Bize de dilersen haber yollarsn. Haydi kal salcakla! Eyvallah!

Kitapl Casus (!) eilip mnferitlerden yine sol-dakinin darack koridoruna geti. Buras ancak iki kiinin yan yana yrmesine msait, alak tavanl bir uzun yoldu. Tam karsnda adam boyu yksekliindeki biricik pencereden k alyordu. Esasnda buras (bunlar) mahpusanenin inzibatn bozanlar "teker teker kapatmak iin yaplm zindanlard. Toprak seviyesinden bir buuk metre aada idiler. Beher kk odann dardaki beton olua alan birer penceresi vardr. Yere bir kiilik bir yatak serildii zaman kenarnda bir karlk yer kalacak kadar dard. Ancak yere melince, pencerenin zerinden parmak kadar gkyz grnr, ayaa, kalkld m o da kaybolarak, beton oluun bir taraf pencereyi simsik kapard. Yanyana dokuz hcreden u anda hemen hepsi yahut mhim bir ksm bo olmalyd ki, ortada, Kel Yiitten baka kimse grnmyordu. Deli mer kaplandan birisini ap ieri bakt: Yaramaz! Cam krk, diye sylenip kapatt. 118 cak ki: Tamam! diye daman aklatt. Gel bakalm, gel yiit, u yata serelim. Kitapl Casus ieriyi gzden geirdikten sonra: Sprmeden olmaz arslanm! dedi. Sahi! Bir sprge vursak iyi ya... Bakalm s,prge bulalm. Dsli mer alkantl bir yryle koridordan kt. Kel Yiit yalnz kalmalarndan istifade etmek istiyormu gibi acele konutu: Gemi osun beyim... Hogeldin safa geldin! Ho bulduk aa! Nereden bu geli beyim? Malatya'dan. Malatya m? Krt msn? Deilim! yle ya zira... Haa huzurundan Burada kurt ok mudur? oktur, Allah bellarn vergin! Neden? Szm meclis harici, kurt demek, hayvan gibi bir mahluk beyim... Bizde iyi saylmaz. Krt-ten evliya, koma avluya derler. Memleket nere? stanbul! Byk ky yleyse... Bu seferberlikte gittik. Bir tamama gezemedik ya. Bizi atalcaya geirdiler. Tahkimata... Kenarndan kesinden grdm. Aklda kalacak bir marifet deil ki... kurtluk makbul zanaat saylmaz da*..

Deli mer sylenerek, svp sayarak geri geldi. Elinde her taraf yolunmu da, yalnz ubuklar kalm bir sprge eskisi vard. Yiyorlar namussuzlar anm, diye dert yaj-d, her birisi bir dadan gelmi... Ay olu aylar! Mahpusaneye daha yerlemeden, Beyolu lokantan snn moner beyi kesiliyorlar. Yemekten sonra azlarnda birer sprge p olmadan yapamyorlar . Neden? 119 ^B^ uern KarrauaMa. <~>yun ycuyu. bulgur a! Bulgur a midede bile durmaz... Et yemi gibi di kartrmak da bu oruma vergi bir numara... Hele aylar. Gayet hamarat, yatkn hareketlerle hcreyi bir rpda sprd. Kel Yiit davrannca: Hst! diye tersledi. Pencereyi aalm! Toz dalsn! Orman yanm... unu beyim ky yerinde adam ktlnda beki yapmlar. Bir kere kelden beki makbul deildir. Sonra u dangalaa bak! Tozu bilmez, mikrobu bilmez. Anestezi kelimeyi duyunca Kitapl Casus kulak kabartt, iyice ard bilmez. Var gel hesab et! Bunu beki yapan kyn dier adam ne biimdir. u hajde, bunlarn kynde kabuklu ceviz yenilmez! Necasettir. Sen de bizi ktlettin mer aa! Ben ktletmedim. Allah ktletmi. Kitapl Casusa dnd: Hamdolsun biz orum'lu deiliz! Eee orumlu olacaksn demiler de, bir hafta, arpa saman yememi. orumlu deil mer aa, Krt olacaksn demiler... Meseli doru syle... Dorusu bu... Biz hamdolsun ankrlyz! ankrl m? Ben ankr'da da bir buuk sene yattm. ankr'nn adam iyidir. Heryerin adar m iyidir ya... Daha dorusu iyisi de var, kts de! Bizim adammz gurbeti olduundan insancldr. Ben dnyay gezdim. Bir Rusya kaldysa, kald diyeceim... Batumda iki ay elendik... Tam iki defa da stanbul'da Bakrky'de tmarhanede bulunduk. Mazhar Osman bey beni pek severdi. Bilmem grdnz m? Hastahanenin nndeki baheyi tekmil ben yaptm. Hayr grmedim! Neden gittinizdi? almaa m? Herkesin bir derdi olur. Bizimki de afyon! imdi afyon atmasam ben byle konuamam! Dilim diim kitlenir! Biraz daha bulamasam, candan geerim, stm bam paralamaa balarm. Biraz daha bulamadm m, elime i mi geti, jilet 120 m ycyu, yu\oc \cima aaurma m geil, sokarm karnma Allah gstermesin! Yallah Hastaneye! Tbbadlide dolaptan belki yz tp morfin ardm. Morfini arnca kendimi cennette sanmm. Ya rnga? rngaya ne hacet! Ben ie kryla cildin altna geiririm. Sersene yata Kel Yiit! Durup dinleyiine bakarlar da morfinden anlyor bellerler. Biz anlamayz mer aa.

 Eek geldik eek gideriz desene... Yata ser! Morfin diyordunuz! Evet, ie kryla yaparm. Kendimi Cen-net-i lya dm zannetmiim. Doktor gitmi gelmi uyuyorum, gitmi gelmi uyuyorum. i merak etmi. Bir de yokladm ki morfin ielerinin ortasndia yatyorum). Yallah tmarhaneye gnderdiler. Ceza? Bizimki deersiz! Allah byk Neden mahkumiyet? Bizimki? Sirkat... Birey kalmad. Drt ay var yok... Bitti saylr. yi imi... Dardan: Deli mer! diye seslendiler. Geldim... Yahu iki lf ettirmezler ki namussuzlar... Bakkalda yoksa arya adam yollarm. Teekkr ederim. Kitapl Casus kilimi Kel Yiitle beraber yere serdi. Yata stne yayd. Yalnz yorgan katlayp pencere tarafndan duvara dayad. Yast zerine koydu. Kitap sandklarn kapnn yanna sts-te koydu. amar sandn da ilteyi ba tarafndan bkp ekmece gibi yanna getirdi. Kel Yiide: * Artk otur aa, dedi, birer cgara ielim! cezallara kolaylk versin!

Sen keyfine bak beyim! Daha ok ieriz. Otur hele... Yak unu! 121 Tecrit onbe gn m? Ne? Yani buraya yeni gelenleri ka gn burada tutuyorlar. Kel Yiit, byk altndan glerek ban sallad. Sanki sylemek istemedii birey vard1. Kitapl Ca^us: Malatya'da onbe gn bekletirler, dedi, yalnz oradaki tecrithane yer altnda deildir. Bunun stne atelye diye yapmlar. te o atelyelerden birisi tecrithane diye kullanlr. Burada onbe gn kalacaksak, iimiz var. Sen kalmazsn beyim, ne mmkn... Sen derhal karsn. Sen? Sen bana bakma! Senin gibi efendiler, feraha, kar. Fakat kyl ksm be on gn demeden kurtulamaz. Neden efendi, mihnette hastalk olmaz m imi?

 Hastal bilmem Tvbe de!

ya... Para olur! Paray sen bilir misin? Allann kapcbas para!

: Tvbe desem de, demesem de kapcba olmu bir kere... Kitapl Casus sesini alaltt. Kaa bilet? Ne bileti? Haaa... birinci mevki bileti mi? Tutturabildiine... Cebindeki paraya bal bir i. Bir de yukarda hemerilerin olur. Onlarn ileri gelenleri araya girerler. Hi paran olmasa da, onlar bor verirler. Sonra kyden paran, adamn gelince dersin. Fena usl deil, fena usl deil ya... Adn ne bakalm? Ahmet! Ahmet efendi, bu iyi usl de yaknda kalkar grrsn. Ne bileyim ki beyim... 122 solua geldi: Yahu bir saa,ttir seni aryorum. Kel Yiit! Hemen kersiniz... Cgaray yakarsnz!. Herif ban m dinleyecek demezsiniz. Bitini dktnse bak keyfine... Gel haydi... Ben 'Rahatna bak' dedim ama, efendi 'lle oturalm' dedi. O nezaketen sylemitir. Haydi yallah! imiz var. Kitapl Casus bir kan yukar kaldrarak: varm Ahmet aa, dedi, sonra gene gelirsin. Ben bitten korkan efendilerden deilim. Sen mer aann aka,sna aldrma. Onlar gidince ayakkablarn kard. Sepetten terliklerini ald, srtn yorgana dayayarak uzand. Yol yorgunluunu iyice hissediyordu. Altbuuk senedir devam eden mahpusluk vcudunu iyice ham-latmt. Dehetli yorgundu ama mezara benzeyen bu darack yerde bir trl istirahat edemeyeceini de anlyordu. Toprak seviyesinden aa olan btn mahzenimsi yerlerde, insann iine, bir toza msruz kalm hissi gelir... diye dnd. Bu dncesiyle grnmez bir toz tabakasnn cierlerini sanki kapladn hissetti. Malatya Cezaevinde kumar veya baka hususlardan buralara kapatlanlar yoklamaa geldii zaman hep bu i skntsn ve iliklerine toz halinde ileyen souu duymutu. Para isterlerse... Verilemez! Burada onbe gn... Bu da kabil deil! Para prensip itibariyle verilemiyor, burada da vcudunun dayanamayacan anlayarak kalamayacan kararlatryordu. Daha imdiden ak havay, gnei, aalar zlemeye balamt. Bu esnada Kel Yiit ak kapnn nnden hzla geti. eriye bakmamak iin cehtettii gayri tabi bir ekilde kzarm ensesinden belliydi. Kitapl Casus konumak ihtiyacn duymadndan buna aldrmad. Belki can skntsndan, belki yorgunluktan, belki de byle mahzene kapatldndan d. Paltoyu srtna ald, sigaray koridora 123

"l: frlatt. Okumay: denese miY uyua nur vaat. <-..-bucuk, nihayet onbir... Akama dnya kadar zaman var. Akama, belki de onbe gnn sonuna... attk vallaha! diye glmsedi. aresiz bir kitap ald. Eline ilk gelen kitab... Agatha hristie'den bir polis roman... unu okumam olsaydm diye ban sallad. Okumam da olsayd, bu art iinde bu kitap bir gn, nihayet iki gn dayanrd. Mamafih gene de balad. leden sonraya doru, hem iddeti ibir alk, hem de are bulunmaz bir itahszlk hissetti. Yine bunun gibi, hava hem scak, hem de pencere ile kap kar karya olduundan, cerya,ndan pek souk geliyordu. Sepette bir Amasya ekmei, biraz reel, kuru meyve kalmt. Yemeyi denedi, iki lokma ald. leden sonralar uyumaya alkt a,ma, gece de ge vakte kadar otururdu. Tepesinde ampul yeri vard ama, bo duruyordu Ceryan var m, yok mu diye dnd: Olsa bu darack, 'mezar gibi' yer, pek aydnlk olacakt. Yoksa; yine (byle) darack ve bir insann ruhuna kasvet verecek kadar lo kalacak... oktanberi de lmba kullanmyordu. Byle yerlerde rastlanan, tenekeden yaplm, iesi ekseriya, krk ve mutlaka isli bir lmba;, pislikten ibaretti. Malatya'da kendisini koulara vermemiler mahkmiyetini nazara alarak ayr oturtmulard. Orada da ilk gnler baz skntlar ektiini hatrlad. Bunu Mdre sylemek mi lzmd. Mddeiumumi hazr burada iken niin anlatmay akl edemediine zld. Bir sr eya lzmd. Mangal, iyi kt bi tencere, hasl bir eve lzumlu teberi, adlarn hi bir ev kadn atlamadan, unutmadan sayama? da, yine de hepsi lzumludur. Yolda tahmininden fazla para harcamt. Cebindeki para ile hi bit ey yapmak mmkn deildi. Alt senedir paraszlk byle devam ettii halde, buna bir trl ala124 ijioo yu at \aua^:/'

Soyunup yatmaa eniyor, ayn zamanda, fazla uyursa gece sabaha kadar uyuyamayacan. rahatsz olacan hesaplyordu.. Bylece paltoyu ekip yatsa, yol yorgunu vcudunun bir mnasebetsizliinden korkuyordu. Ufak bir grip bu darack yerde kepazelik demekti. Mamafih boynuna bir boyun atks dolayarak, alk olduu zere paltonun altna kvrld.

Uyand zaman, gne bina,nn te tarafna devrilmi hcre akam zerlerinin loluunu almt. Ar zehir gibiydi. Kapnn, kendisi uyurken hi almad, terlikle yapt iaretten belliydi. Bu, iine biraz emniyet verdi. Palto srtnda koridora: kt. Kel Yiit grnmyordu. Drt ke delikten eilerek merdiven altna, kt. Kar tarafta direklerin arasnda gezinen birka kii, kendisini grr grmez, gezinmeyi dur-durttular. Gzlerinin btn grme kabiliyetlerini bir anda kullanmak istiyorlarm gibi byk baklarla baktlar, sonra tella, o taraftaki deliklerden iki bklm kayboldular. Kitapl Oasus, meseleyi biraz anlar gibi oldu. Tarih tekerrrden ibaret, doru diye glmsedi, Drt buuk sene evvel, ankn'daki numara! Bizimle konumak yasak! Sidik kokusu, gidecei istikameti hi armadan gsteriyordu. Kapda durup ieriye gz altrmaa alt. Deme temiz gibi parlyordu ama, ondan ilerisi zifir gibi... Bir adm atnca irkefe bast. Hemen geri ekildi. Hcreye dnp gzln gzne takt. Kibriti eline ald. Paltoyu brakt. Pantolonun paalarn dikkatle kvrd. Halbuki bina, beton vcuduyle dardan ne kadar yeni, sjihhatli hatta heybetli grnyordu. Neden hereyi kendi hrpaniliimize benzetiriz... Bir taraf derhal yaranr? diye dnerek, bu sefer, iyice silhlanm olarak, sidik kokusunun zerine yrd. Birka 125 lan manzara, ile aptesthaneyi kefetti. Buraya ancak gece vakti, lamba, ile girilebileceine kanaat getirdi. Musluk akmyordu. Asl aptesthaneye karanlk o derece kmt ki, insan ayan atar atmaz dipsiz bir

kuyuya yuvarlanacan zannederdi. Buradaki karanlk, yle bir ka tane deil, birka kutu kibritle, hatta kuvvetli bir elektrik feneriyie bile rahatsz edilemez cinsinden gibi geliyordu. Belya attk yarabbi! i bitirip karken, merdivenlerden uar gibi inen Deli mer'le karlat: Sen misin arkada? Benim! u aylardan birini sandm da, apla, atacaktm. Mdr bey yask etti, ayak altnda dolamasnlar dedi. Grrse kemiklerini kracak! Bir kere dayaa balad m, Allah yaratt demez! yidir, hotur, gayet merhametlidir. Lkin dayaa b^t-lamamal! Elimi geri alamyorum diyor. Sesini alaltt: Polislikten yetime olduu iin deyai-na zorlu... Mamafih, hakl da canm! Bu dangalaklar lftan m anlar! Helaya m gidecektin? Girdim. Burada sular her zaman akmaz. Sana bir ibrik uydurmaj. Kolay, uydururuz. Deli mer, beraber hcreye kadar geldi. Kapda durdu. Yznde her zamanki yeilimsi mahzunluk, kederli ciddiyet vard. Senin yznden az kald Deli Sikle d-yorduk, dedi. Birbirimize giriyorduk az kalsn. Sebep? Deli birader... Bylesini Mazha,r Osman bey grse bir vakit rapor vermez. Ebedi yatrr. Burann berberi... Divane olduundan kusuruna bakmaklar! O da yz bulduka astarn istiyor. lle geleni tra edeceim diye tutturmaz m? Benim jilet takmm var! Aman sus! Yasaktr. Alverirler. Ben duydum, bakas duymasn! 126 Mddeiumumi bey oradayd da, o sebepten almamlardr. Mddeiumumi bey jiletin yasak olduunu bilmiyor mu?

Daha yeni geldi. Huyu malm deil... Koular neyse ne, idare ediyor ama, burada vukuet hi yok... Tra iktiza ederse bana sylersin berberi getiririm. Kavgay anlatyordunuz? Ha evet! ille tra edeceim diye tutturdu. Tecride aJnanlarn salar, kaztlr. Vekletin emri. Lkin ben gizin salarnza-, byklarnza acdm. Teekkr ederim ama, eer usul byleyse, bozulmasayd... Aldrma! Usl imi... Bir de bozuluverse ne lzim gelir. Biz hep gurbet uayz. Birbirimizi byle yerde kollamazsak, nerede kollayacaz? Hitamnda Sle dedim ki: Sen ne merak ediyorsun olum, dedim, o senin biidiin efendilerden mi baksana, dedim, berber bahiini verir! dedim. yi demi miyim? Gayet iyi demisin! sakallan, byklar dipten

 Eline yirmibe kuru veriveririz. O da bugn fkara! Lkin fazla isterse, kulatk asma! Da banda adam m soyuluyor? Hi kulak admam! Yabanc diyerek... Fazla para, koparmak isterler... Ay gibi bir adamlar. Senin efendilik ettiini bilmezler de... Bir de yiitlik taslarlar. Ben de olsam taslarm. Yirmi be kuru yeter. Bakalm, tra beenirsem belki de elli veririm... Beenmezsem bahi vermek adetim deil-dir. Doru bir sz... Deli mer gzlerini kr-^ptrarak Kitapl Casusa bakt: Doru ya.:. Evet. Bozukluk yoksa ben verivereyim. 127 CU... IMUbll U1SU CUCUI uuuuu ivuiukuiy uua,,,,.,

Sen bilirsin. Bizden insaniyet! Hep gurbet uayz da... Saol... Birazdan bakkal kapatr. Bir diyecein va,r m? Bir paket cgara... Bir de kibrit! Cgaray Kolsuzdan da alrdk... Cgara her zatman bulunur. Sen bunca mahpusane gezmisin. Usul bilirsin. Bir Kolsuz var. Biare mall... Bir kuru krla satar. Geinir. Kt, zarf, pul falan bulundurur. Daha iyi ondan alalm. Grp tanyacaksnz ya... Fena delikanl deildir. Tek kollu ama. Kk Ahmet dedin mi, Osmanck'ta alayan ocuklar susar... Sesini alaltt: dare de hatrn sayar. Onbe sene yatm ver. Devaml deil... Girip kmacasna... Mdr Vekili bir dediini iki etmez. Hatrldr. Grrsn ya... Grrz. Bir ey soracam! Baheye karmazlar m? Kimi? Bizi. Sen ne diyorsun birader! Bizi karmyorlar da, nerde kalm ki tecrittekileri... Bir kere Sar Mdr, mevkufu lm Allah karmazd. Yeni geldiler, analarnn piirdii orba, ikembelerinde duruyor diyerek... Hakk da var ya... Avlunun etrafna hisar ekmemiler de... Bir de idamlk kat. Jandarmalar Ben mesuliyet ka,bul etmem diyor. Bugn koular Mddeiumumiye hep alatlar. Bir kolayn bulacam! Jandarma Kumandanyla greyim dedi, ama hi ummam... Yenidir, meseleyi bilmiyor. Mdr Vekili istese her gn karr. Bazan can skkn oluyor da, Gebersinler, teresler diyor. kand m ben sylerim, tecridi de karr. Lkin bahe de bahe! stanbul'un Glhane Park! Yalnz aalar eksik. Varsn eksik olsun... u taraf Comarbalarna, kadar ak... u taraftan 128

__

_______,. ~~,.w... v^u.

yaynnn ar aa in-

san ferahlar. yi ya karsalar... Duvar ekilmedike kulak verme. karsa-lar da ylesine... yi olur inallah... Hi ummam! Veklette metelik yokmu... Tabi bu kadar deveyi hamuduyla yutuyorlar.

Esjki yemenilerini srkleyerek gitti. Kitapl Casus, bo koridorda ve darack hcreye bakarak bir an dnd. Sonra mahpuslarn volta vurmak' dedikleri yryle gidip gelmeye bsle,d. lk yabanclk geinceye kadar baz ilelerin ekilmesi, her yerde, bilhassa kanun ve nizamlarn keyf ve adama gre yrd her yerde muteberdi. Hrriyet zaruretlerin idrakidir. szn hatrlad. Zaruretleri idrak edince, insan o hadi selere kar filhakika hr oluyordu ama, bu gene ele zor iti. En iyisi, bir i bulup megul olmakt. Yannda bo msvedde defterleri, kurun kalemler vard. Agatha Christie'nin On Kk Zenci isimli romann tekrar okuyacana, oturup tercmeye balamay kararlatrd. Bu kararla biraz sakinleti. kiyz otuz ks|ur sahife idi. Gnde on sahife evirse, hem avunur, hem de bu beldan kurtuluncaya kadar yni onbe gn yzelli sahifesini olsun atm olur. Deli mer bu sefer delikten ieri gemedi. Arkada! diye seslenip sigara il kibriti uzatt. Kyl sigaras bakkalda, yirmi kuru olduu hejde, burada yirmibe kurutu. Kibrit de alt kuru. Otuz kuru vermiti. Ahmet Aada bozukluk yokmu. lerde deiriz... kuruu kalyor. Unutmasn! demi. # Olur! Zarar yok! Hcreye dnd. Kapy kapatt. Bavulu, pencerenin altna, duvarn dibine gtrd. Paltosunu 129 snma aa^a*, \<a(-n uuuon ^V'."-~ .._ ,_,_..,_,. .... grlmemesini temin ettikten sonra, bavulu at. st tahtalaryla meinin arasndaki hususi yerinden kz gibi parl parl bir ngiliz sustals kard. Bismillah diyerek pantolonunun cebine soktu, bavulu yerine b;rakt. Tevfik'in hakk varm! Galiba lzm olacak, diye gld, Lzm olmasa bile byle bir arkada iyidir. yle grnyor. Gene yere melip bu sefer sustaly mendile iyice sard. Bu, an bir aramada mendili ele almak suretiyle ban bulunmasna mani olan pratik bir usld. Bundan fazla gzlklerine ve kitaplarna gveniyordu. Kitap okuyandan byle eyler umulmuyordu. Bu sefer, daha rahat bir yrekle koridora kt. Zayf bir slk ttrerek voltaya devam etti. Bir mddet sonra yalnzlk yreindeki sknty datt. Ban dinlendirip gzel hlyalar kurmak asabm dzeltmiti. Mddeiumuminin yeni gelmesi iyi tesadft. Bunlar ona alncaya kadar, o da buraya, alrd. Mdrn henz vekil olmas, baka bir anst. Asaleten tayin edilse sevinle bir zaman iyi davranr, bakas gelse, gene bir bekleme devri alr. Dolarken elini ikide bir saat cebine gtryor, zincire rastlamaynca can sklyordu. Gelirken saatini ka.ynbabasna zorla brakmt. Bu defasnda lhi Mevlt efendi! Krk ylda bir kere hakl imisin! diye glmsyordu. Saate alkn edam rahatsz olur. Gtrsen iyi edersin! Yahut da benim saati sen al! demiti. Almamt koca Serkisofu! Mahzende vakti tayin etmek de imknszd. Far kat ikindiyi de gemi olmak lzm gibi geliyordu. Gece elektrik yanmazsa, lmba da bulunmazsa almak kabil olamayacakt. Terin gecesi inadna da

uzundur. Oturup tercmeye balamay dnd lk aklna geldii kadar hevesli olmamakla beraber yatana kuruldu. Defteri, kk lgati ald. Bavulu masa gibi nne koydu. Bir taraftan da dnyor130 u uu c, ounra dit de kpolu kpeklik var. Bizde hl (tercme) bir eit ibadet gibidir. Dehetli messir! Esrarl... Hrmete ayan! Hele Madam Agatha ltfen Trke konumaya balaynz bakalm! u bir kelimesini bile bilmediiniz gzel Trkemizle... Blbl misali... Tercme olsun, telif olsun, muharrir iin bir kitaba balamann, bir de onu bitirmenin zevkine doyulmazd. Zaten bu iki zevk olmasa, belki de muharrirlik denilen mr trps zanaata kimseler katlanamazd. Kitap polisiye romanlarn en sun'isi, fakat ayni zamanda en zekice kurulmu olanlarndan birisi idi.H Ortalk iyice kararncaya kadar, alt. Tam yedi sahife evirdi. Eer k bulursa, bu gidile, gnde yirmi sahifeyi kolaylkla tercme edecei anlalyordu. Lkin bu da balama hevesinin ereti gayretinden ibaretti. Bylece devam edemez bu gayret... Mamafih bir bu balama, bir de bitirip kurtulma gayretinin yirmier sahifesi ile byle batan sjavma tercmelerin gnde on sajifesi yaplabilirdi. Kitapl Casus, yorgun, fakat rahat bir yrekle arkasna dayand. Galiba saat, mahpusluu da, bu yeni evinin yabancln da, zaruri ihtiyalarndan bir ounun hem de k gibi en mhimlerinden birinin noksanln da kolayca unutmutu. Darack hcrenin gariplii de darack oluyordu. Daha geni bir yerde bulunsa, bu ilk gece burada ve otelde geenler saylmaz belki daha da kederli balard. Bu saatte, Malatya'da, sofra kurma srasdr. Bedia yemei oktan getirmiti de, brahim salata fajan hazrlyor, gzel sfesiyle bir arapa ark sylyordu). Dnya ne tuhaft. brahim'le ubattan beri, yani ancak sekiz eydanberi * 1946'da Ahmet Halit Kitabevi tarafndan baslmtr. 131 tanyorlard, tsu muaaeuen cwci u in^,,.^,^......,

kendisi onun yaadndan bile haberdar deildiler. Sabahleyin yola karken, ocuk hngr hngr alamt. Yarn telgraf ekmeli! diye dnd. Karanlk bsbtn bastrmadan, bireyler de yemeli idi. Mahpus oldu olal, altbuuk senedir btn gece, yatt odada sabaha kadar mecburen k yand iin, karanlk mefhumunu tamamiyle kaybetmi gibi idi. Bu sebeple karanlk onu dier uzun zaman mahpusta yaayanla^ gibi herhangi bir insandan daha ok rahatsz ediyor, daha beceriksiz hale getiriyordu. iki bklm alt iin srt armt. Sepeti yanna ekerken koridora bir k dt. Deli mer, elinde iesinin yars krk bir lmba ile grnd. Su lzm m? Lzm, evet... Kap? u sefertaslardan ikisini doldursak yeter! Olur mu? Keke bir testi aldrsaydk!.. Aldrrz.

 I ne yapacaksnz? Binada, elektrik yok mudur? Olmaz olur mu! Lkin burann sigortas atm, bir trl yaptramyoruz. Aklmda bir ey var, diyordum. Unutuvermiim. Dert bir tane deil ki birader! Kolsuz Ahmet aadan yz gram gaz uyduralm m? Ahmet aa gazya da m satyor? Satmyor ya... Byle acele ihtiyalar iin bulunduruyor. Tedbirli adamdr. Siz de greceksiniz ya... ban ileri doru uzatt, sesini, adeti olduu zere, kukulu bir tella alaltt Sylemesen gnah! Bu binann arsas eski kabristandr. Burada nice nice dedeler, ermiler yatm. Bir namussuz Vali hepsini kaldrd. Hepsini kaldrd da kendisine yarad m? Eli aya bkld. stanbul'a yetitiremediler de yolda gebermi. Sen kabristanla ne oynuyorgun? Kabristanla oynanmaz. 132 de Kaa. Hitamnaa cr oaKa vali geldi. Adn belki iittiniz, 'Bardak' diyorlar. Alevi mi idi, kzlba m idi, bir" dinsiz imansz herif! Baka i kalmam gibi, bu sefer de, yar kakm kabristann gerisini de o dzledi. Burasn etrafna duvar ekip mal pazar yapt. Eek alnp eek satlan pazar. Dedeler, ermiler ona da fkelenmiler. Bardak geldii gibi, yallah... Ankara'daki bykleri, gece, uykularnda rahatsz etmiler; ryalarna girmiler, Bu adam gtrn yoksa siz bilirsiniz tesini! demiler. Herif gitti. Gelgelelim orum'un esM\ kabristanna'. Alnan hayvanlar dl tutmamaa baladlar. Hepsi dlleri brak brakverdi. Krt Haffz H-ca'ya okutmadan, bu illet, hayvanlardan def olmad. Vay canna! Eee?.. E'si... bir mddet de yle bo kald. Hitamnda Hzr eyhe dantlar. olur, zira Hazret-i Yusuf makamdr' buyurdu. yi buyurmu. Lkin bizde Hazret-i Yusufluk ne arasn! Alevilerin birisi bile gusul aptesti nedir bilmez. te oj sebepten biraz korkuludur. Jandarmalar da rusvaylk brakmazlar, karrlar. uradaki kulbelere, kar, ola>n getirirler. te byle bir halt ettiler mi, iler fenaya varr. Ne olur? Ne olacak? Sanrsn ki Erzincan zelzelesi kopuyor. Bina temelinden sjarslr. Uzun klhl ocuk gelir... Hele peri kz hi dirlik vermez. Daha geen hazfta, uradaki jandarma kulbesine elinde mumla girmi oturmu. Jandarmann akl kayaz-d. Dili dii kitlendi. Baavu tabancasyla; sesine seyirtmi... 'Mahpus kayor sandm' diye hikye etti. Kardan grnce ayaklar yere ivilenmi... Kurunu skacak... Ne mmkn! Tetik p p gidip geliyor. ne dyor. Ate yok! Ertesi gn baktk ki kapsl yerinden delinmi Bizim Ltf bey aklldr. Hele unu havaya bir sk bakalm. dedi. Sknca top gibi patlamasn m? te orada 133 mslman oldu. Meer hl inanmam imi. Bir de mbarekler, bu mnferitlere merakllar. Karanlk bir hcre buldular m, tvbe yarajbbi, oyun brakmaz karrlar. Ka kiinin boynu boaz iti, o sebepten bir k uyduralm dedim. Kitapl Cas|us glmsemesini saklamaya alarak: Asl imdi ben k istemem, dedi. Lzm deil mer efendi. Mahpusane olursa

 Neden aman? Biz yatkn mahpusuz! Peri kzn pek methettin. nallah bu gece arrr gelir de, ben de ona bir insa,n oyunu oynarm. Hem de alnmdan ptrmek artiyle... Sus bsyim, tvbe de. Vallaha demem! Alay m ediyorsun yahu! Mahpusanede peri kz ele geer de, insan bir de tvbe mi dnr? Sarlr yatarsn, smscak. Arap! Arabi ne yapalm? Arap karanlkta grnmez, yalandr. Sakall Cce? Gzleri kurt gibi parlyormu. O da iime gelir! te dnyadan gelen yok diyorlard. Sakaln ka/vrarm. Grdklerini birer birer anlatmadan brakmam! Dinlediimi de kitaba yazarm'. Dnyaj kadar para kazanrm. Sen keyfine bak! Valtaha sen bilirsin beyim! Benden bir kere sylemesii... Sonunda bir ey olursa:, keyfine. Keyfime elbet... Hele peri kz gelirse... Yalnz sen jandarmalara tembih edebilirsen et, yolunu kesip fkaray caydrmasnlar. Sonunu ben dzeltirim. mer glmedi. Bir aralk lmbay brakacak gibi yapt, sonra vaz geerek hr hr srnen admlarla yrd gitti. Lmba ndan sonra hcreye ve koridora enikonu karanlk kmt. Kitapl Casus, manasn bile bile rperdi. Hani ya hrriyet zaruretlerin idraki idi? diye glmsedi. Her bir evliyann, eyhin, tekkenin, tekin olmayan mezarn yannda, bylece bir mum, yahut ra, ya134 teKin umayauai ua, uu chuu. Kitapl Casus, eskidenberi deti olduu zere, kendi yerine bakalarn koyarak fkelendi. Buraya ocuklar, cahil insanlar geliyorlard. Byle akam alacasnda, elinde isli lmbas, yznde deli deli parlayan gzlerle afyonke mer'in aklatt peri, cin, hortlak masalnn, mahpusaneye girmek suretiyle asab zaten mahvolmu bir insan ne hale getireceini kolayca tasarlad. Bundan daha kk bir sebeple, mesel stanbul tramvaynda, bir kadna sarkntlk ettiinden dolay, hi tanmad herifleri ka kere yumrukladn dnd. Sabrl m oluyoruz? Ahlakmz m bozuluyor? diye dnd. Kurt masal skmeyince suyu da getirmeyecekleri anlalyordu. Bu dnce zihnine gelir gelmez susad. Susuzluu gittike de artt. Fakat korktu da bahane uydurdu demesinler diye mer'i arayp armay gze alamad. lk k iyi idi, ama sonunu getirmedi fkara diye keder-leneceklerdi. Bu iin burada oktanberi yaplmakta olduu, mer'in martaval su gibi pr pr sylemesinden belli idi. Demek her gece jandarma bir peri kz gryor, her sabah Baavu patlamayan kurunu havaya boaltyordu. Diini skt. Yatan dikkatle neden dzeltmediini dnerek can skld. Binay istemeye istemeye dinledi. Birtakm insan grltleri ve gndz nedense hissetmedii sidik kokusunu duydu. imiz var bu kokuyla... dedi. Tarih tekerrrden ibaret, sahi! ankr'da da bu kokuyu bir sene kokladkt! Dnya dnyordu. Lkin bizim memleketimizde henz tekmle doru deildi anlalan bu dn... Sidie... boka doru dnyordu! Kzma birader! diye mrldand. Mklt gitgide fazlalarsa neelenmek adeti idi. Bir fosforlu saat olmal. Tam yeri... diye dnd. ledenberi sesi sedas kmayan Kel Yiidi hatrlad. Kelolan korkmaz m? Kel-rerin bir eit kahraman sayld bir memlekette yaadn hatrlad. Masallarmz azna kadar 135

i ''; ' T-:. .V i* * uegerui! oaKir t^erum Keuen Kuruen... upan da geliyor geriden... Bizim millet akll bir milletti, her eit sakattan fenalk grm, bunu da unutmamt. Elini banda, gezdirdi. Son senelerde dalar bsbtn sleyreklemiti. Yaknda biz de olacaz bir kel yiit diye dnd. stanbul Tev-kifhanesindeki berbere gre tepesinin kalayl gibi parlamaya balamasndan, bugn bir buuk sene gemi olmas lzmd. Halbuki berber o zaman be sene mddet koymutu. Halbuki ite yanld belii... Daha epey ile var! Dklmesi de dert. Can et istedi. Yutkundu. Karanlkta! vakit gemiyor, adeta duruyordu. Herif peri kzyla evli imi meerse... Peri kzyla evli olanlar boazlarna iyi bakacaklar. Bir d baka kar sevmeyecekler. Eer evli iseler, karlarn boasialar gerek... nk peri ksm kskan olur, adam boduruverir. Sonra da bunlar erkee bir vakit doymazlarm. Sabaha kadar durmadan alacaksn da bana msn demeyecek... te o sebepten peri kzyla evlenen boazna: gayetle dikkatli olacak! Bizim bu Aye anann kocas Avcu Mehmet derlerdi, byle bir peri kzyla evli idi. Esasnda bunu kimseye sylemeyeceksin ama, Avcu Mehmet Allah rahmet eyleye biraz delice olduundan (srr) fa etti. Peri kz da, demek safln bildiinden, kusuruna bakmayvermi. Bu bizim Aye ana, o zamanlar bir gzeldi bey, bir gzeldi: Ben bir gzel ders|em, sen bin gzel de! Uzatmayalm, ununja bir yatsam da, Allah canm alsa, ne olacaksa! diyen delikanl kyamet gibiydi. Karda leke vard da, bu bizim Aye anada; leke yoktu. Ceviklii(ni) tadna balkanlara sor da vas-fetsinler. Ben bu yama geldim, samn ty kadar kar ile yattm. ngiliz karsndan ingene karsna kadar her eit milletten kar ile yattm. Bu Aye anadaki beyazl, cilve dktrmeyi, erkek damarna girmeyi bir yerde grmedim. Tvbe! diye gsn yumruklar. te bizim avcu Mehmet emmi, bu dnya! gzeline dnp bakmazd. Baksa 136 madii, incinir diye korktuu karya, Mehmet emmi bir sopa alard beyim, bir sppa alard! Canm adam ksm sopadan gseberse, bu bizim Aye ana geberirdi... Bu mbarek de, sopay yedike bir gzelse be gzel olur, dnyay yakard. Mehmet emmi ava gider, haftalarca gelmez. Gelse de Aye'ye bir sopa atmak iin eve bir urard, o kadar. Aye ana sopay yedi bir tekmil, yle ya... O gn o gece bir urayacaksn. Ertesi sabah bir de bakmsn ki ey olmu domu... Yznde bir pembelik... Gzlerinde bir ate... te o hale geldi mi Malatya alayn ek, korkma! Hep blk blk stnden aeseler, daha var m? der. Avcu emmiye sormular, Bu dnya gzelini brakp, nereye gidiyorsun? demiler. Bir gn meseleyi kahvede aklatm. Peri kzndan ba alamyorum demi. Abdlvahap Gaziden taraf bir pnar vardr. Onun banda buluurlarm. Avcu emmi safa olduundan, hangi iftlie gitse ekmek yourt, kaymak, ya ister Kendisi de keskin atc, dada avu vurur, kebap eder, gvdeye atarm. Bir gn iddiaya girimiler. Drt okka kt kebab il bir okka peynir helvas yemi de kalkvermi. O zaman bizim mahkeme baktibi: imdi inandm, bu herif peri kzyla evli. Aye'yi de peri kznn lfyla dvyor demi. Peri kz kskandndan avcu emminin aklna girer, Aye anay dvdrrm. Sonra b&kms ki kar daya yedike dnya gzeli oluyor, ite bu ylan bann da peri kz musallat etti bizim Aye anaya... Ellerin ban geti, yerinde eyrek kada,r iz kald. Baksana bunun ban geiyor mu? Hitamnda peri kz avcu emmiyi tketti beyim! Kitapl CasusL Malatyal Mazmanolu Hac brahim'in bu 'peri kzyla evlenme' masaln bylece tekrar hatrlad. Arzuyla srt rperdi. Sahi, bir peri kzyla mahpusta pekl evlenilebilirdi. Zaten Jptn masallarn esas beeri yoksulluk, imknszdk ve bunlarn tatminini isteyen iddetli insan arzusundan baka bir ey deildi. Sonra romanlar, 137 sylemi: nsan hayal ettii edebildii Kaaar yayor.

Ik grnd. Kitapl Casus bir tehlike geliyor gibi toplamd. Burann mterisi kalmam! Sahi buras da bana dnm... Adam kessen bilinmez!

Kitapl Casus biraz ferahlad. Gelenin ka ayakl olursa olsun, 'palavrac' olduunu derhal anlamt. Kapda evvel ortadan ksa boylu, zayf, kilot pantolonlu, ince bykl, ba klhl grnd. Burdaym yeni gelen, arkadakine yol verdi. Kitapl Casus ikinci ah grr grmez, bunun, Deli mer'in syledii Kolsuz Ahmet olduunu derhal anlad. Ceketinin sa kolu bo olara-k cebine sokulmutu. Orta, boylu, tknaz, fevkalade yakkl bir erkekti. Elinde bir kk testi tutuyordu. Merhaba efendi! Merhaba! Safa geldin! Saol! Deli mer syledi de yreimiz dayanmad. Ik getirdik, su getirdik. Zahmet etmisiniz. Teekkr ederim. Buyurun ieri... Buyurun canm, birer cgara ielim. Ne dersin, biraz oturalm m brahim aa? Sen bilirsin Ahmet aa! Lmbay pencerenin iine, testiyi kap dibine brakp yatan ayak ucuna oturdular. imdi k kyafetlerini daha iyi gstermiti. Bilhasa Ahmet aa son derece ikt. Lcivert ayaktan kiiot pantolon mum gibi tl, ceketi yeni ve tertemiz, gmlei isko taklidi spor... akaklarna doru salar carms ama, sanki bu aarma kabaday erkek gzelliini bir kat daha artrmaya yaram... Kitapl Casus, tekiyle megul olmaya bile lzum grmeden, byk bir merhamet, hatta muhabbet duyarak, Ahmet Aaya sordu: 138 tiniz? Sorma beyim... Bu kol meselesini hi afma! Namussuz doktor beni ldrd. Bir hata m yapt? Hata ne demek? Bile bile kesiti kolumuzu. Kesme dedim. Ayaklarn peyim dedim. Sonunda baylmm... Uyandm ki... Size ne garaz va,rd? Belki baka bir are bulamamtr. Garaz... Garaz yoktu ama dmanlarm heybeyle para getirdiler. unun kolunu kes, dnyaln bizden iste dediler. Esasnda, Bir ine vur, yuvarlansn gitsin! demiler ama, namussuz cesaret. edememi. Bu it ls deil, kaybedemeyiz. diyerek kolu kesmi. Corum'un ileri gelenleri byle bir babayiide nasl kydn? diye stne yrdler de, duramad, defolup gitti. Gitti ama, bizi ldrd de yle gitti. ldrd lf gelii beyim... Claek daha iyi idi.

 Yok canm. Ne kar? Aldrmayn. Yeni mi oldu bu i? sene evvel. Daha, yeni saylr. Alrsnz. Sanki bizim iki kolumuz var da, bamz ge mi deiyor? Glmsedi: Maallah yakkl erkeksiniz. Bizim gibi salamlarn ou hovardalkta sizinle ak atamaz. Hep bamza! gelen bel ondan deil mi? Boynuzlu gruhu karsna kzna sz geiremedi de, hitamnda, hamlesini bizde denedi. brahim gld: Sen de az can yakmadn Ahmet aa!... Kk Ahmet dedin mi, vilyet gzel kars olanlar yaka silkerdi. topranda

artolsun beyim, ben kimsenin evine kendim gitmemiim. Kims'enin- karsn batan karmadm. Kzna kt bakmadm. Bizi bu kan milleti orospuya, evirdi beyim... Bam alamazdm. Bir gren bir daha greyim derdi. Kocakar evlendirdi, beldan kurtulursun diyerek... Akam eve ge139 misafir var desenize! diye geri ekilmek isterim, anam suratn duvara dnp Bizim misafirimiz deil, senin misafirin der. Falancann gelin kfz... Yahu ben evli herifim, benden ne alabilirsin? diye sorarm. Heps;i de o lf bellemi: Bir tadm-lkda m olmaz Ahmet aa! u halime bak da bana ac derler. Yzlerini averirler. Dnya gzeli... Bizim Osmanckta bir akll Malmdr va/rd. Hazrlardan iyi olmasn, akll adamd. Olum Ahmet bunun usl byle. Kar glge gibidir, sen kasan psin sra kpek gibi gelir. dedi. Dedii doru. Neden mi bilirim? Bamdan geti. Kolunuz? Kolum ite bu uurda; gitti bey... Esas msk-sat canmza idi ama, benim gnlmde fenalk olmadndan Allah yzmze bakt. Yine rz krn birisi gelinini kaybetmi. Nerde olur? Kk Ahmet'in orada... Yanna bir ka kopuk alp kapya dayanmlar. Ben de evde yeni karyla yatyorum. Daha aylk yavru ki kimsenin gelinine bakacak halde deilim. Kap vurulunca, kari: Sen kalkma! Hele ben bir bakaym da... dedi. Olaca,k ite! O gece de iki arkada bekliyorum. Hst! Sen nasl bakarmsn? dedim. Kim o? diye sordum. Ya-bsnc yok dediler. Arada bir de kseajk ttn meselesi var, kapy amamla beraber sanki cehennem ateinin iinde kalmm. Suratma bir alevle kark kaynar bir ey arpt. ki kere dnmm. Bir de gzm hastanede atm. Kol, paz hizasndan paralanm. Mavzer kurunu, iman olmaz. Doktor kesti. Bir de fazladan sizi mahkm mu ettiler? Hayr! Sonraki i!.. Hastaneden ktk! Kol yok! Kyl kasabal Kk Ahmet artk eskisi gibi dolamasn! Sakatlk maskaralk deil... ocuun biri boynuzlarn krar da savuur.. demezler mi? Beni dert alm. Eskiden elli kiiye metelik vermezdim. imdi kar gibi utanr olduk bey. insan iine kamyoruz. Biz ar aldka eski kinliler edepsizlii artrdlar". Bir gn Kafam kzm. Osman140 yanda a/na. dnya gzeli. Drt tane erkek kardei var. Bir orduya kafa tutuyorlar. unu srsem ne lzm gelir? Yiitlik bir vakit kaybolmaz. Zira yrektedir, kolda bacakta deil dedim. Kz gndz gzne, bir siktiriei tabarca ile aldm ktm. Fena etmisiniz! Ben de biliyorum fena ettiimi... Lkin neylersin. Ar yiidin kams. Bir vakit dalarda gezdik. ay kadar. Bu kolla mavzer kullanamaz demiler. Peimize den mfrezeyi bir boazda datverdim. stmze eskisi kadar gelmez oldular. Kz da bize iyice alt. Babas da haber yolluyor. Gelsin damadmdr. Verdim gitti. diyor. nanp teslim olduk1. Kz dakkasnda evirdiler. i

cebriye dktler. Eski sabkalar da meydana knca, bize sekiz sene drt ay taktlar. Temyiz otuz gnde geldi. Dmanlarm oraya da; tesir etmiler. Ellerin temyizi senede gelmez. Ben grmedim. Biz burada grmedik. Ltf bey hl gler de Olum seninki yldrm temyizi der. Kol byle olduundan Asriye de gidemiyoruz. Kz nerde? O da bir ayr roman! Bize alt. Ky yerinde duramad. Bir de ocua kalm. Dourdu. yanda;... imdi Corum'da bir ormancya metres olmu. Arada srada kz yanma salar. Biz de eline harlk veririz. Ckarsam anan alaym m? derim de, Al ya, diye glverir. Belli canm orospu olacak bizim kz. Estafirullah... Kz ksm dilli olur. Dilli olur da bu kadar m dilli olur... Siz bilirsiniz, tashih-i karar falan diyorlar Bilmem. Kanunlara pek a(klm ermez. Lkin tashih-i karar, iade-i mahkeme iin, kanunda yazl baz artlar olacak! Majmdr bey bir istida yazd, yolladk. yi. Pekl! nallah hakknzda hayrl olur. -'Kitapl Casus tekine dnd: Sizin nedir? Bizimki ekavet! Ne verdiler? 141 dmdan, srnyoruz. Bize de yok. Ne yapalm? Metanet lzm. Kk Ahmet ayaa kalkt. Ka senedir yatyorsunuz? diye sordu. Alt senedir. ok olmu. Allah kurtarsn. Sizi de! Siz eski mahpussunuz. Uslleri bilirsiniz. Burada yeni gelenler sprge paras verirler. Gnlnzden ne koparsa... Yiitlik vurmakla, aalk vermekle demiler. Siz de kendinize gre bir asilzade yerin evladsnz4. Biz imdi hep mahpus(uz kerdeim. Asilzadelik dardakilerde. Aala gelinoe, alt senedir mahpus yatan adamda aalk varsa bile tkenmitir. Bizde eskiden de yoktu ya... Sprge parasn, evet, bilirim. Hatrlattnza da teekkr ederim. Hele bir koulara kalm da, elle gelen dn bayram. Arkadalar ne diyorlarsa biz de geri kalmayz. Koulardaki baka! Yeni gelenlerden... yi ama Ahmet efendi, biz yeni gelmedik ki alt senedir srnyoruz. brahim aa lfa kart: Usl bir liradr. Lkin sen dilersen kaldrr iki buuk lira atars'm. Bir lira pek ok bir ey deil ama, hele sprgeyi bir eskitelim. Bakarsnz buradan da 'Yallah

Yozgad'a!' derler. Deil mi? Rahatsz bir skt oldu. Yalnz Kitapl Casus glmsyordu. Nihayet Ahmet aa yarm azla: Allah kurtarsn! dedi. Teekkr ederim. Daha ok grrz. Buradayz.

Kahkahasn ayak sesleri iitilmez oluncaya kadar mklatla zaptetti. Sonra kederle glmsedi: Gaz ve su paras isteseydiler verirdik! dedi 142 len sprge alsa, da ta sprge dolar. Mamafih, iinde Kk Ahmede kar duyduu muhabbet zerre kadar sarslmamt. lk defa 'zampara' namna hakikaten yaraan bir erkek gzeli grm gibiydi. Zampara ksm ekseriya gzellikten behresiz olurdu. Herhalde gzel erkekler biraz kibirleniyorlar, uzanp almaya, cehtetmeye, peinden komaya eniyorlar... Halbuki zamparalk da bir zanaat. Usul erkn var. Bunlardan birisi ihmal edilse, gzel erkee, ancak stne hcum eden kadnlar kalr ki bunlar da ekseriya irkince eylerdir. Yazk olmu Ahmet efendiye ok diyerek ban sallad. Ik gelmeden evvel, Bir mum olsa da tercme yapsam... diyordu. imdi lmba darack hcreyi gne gibi aydnlatt halde, uyku ile alkas olmayan bir yorgunluk hissetmekte idi. Darda rzgr balamt. Kitapl Casus, bunun Gorum'un hususiyetlerinden biri olduunu, her gn ikindiden sonra byle bir rzgr ktn, yatsya kadar devam ettiini bilmediinden 'frtna balad' diye dnd. Malatya'dan ayrld ayrlal, daha Trkesi, o-rum'a gideceini rendikten sonra hissettii ayrlk kederini, ancak imdi birdenbire fakat keskin bir halde deil, evvel hoa giden bir okama iken, sonra sonra deriyi tahri ederek acs yreine ken bir temas halinde duydu. Yani keder yrekten deriye doru deil, deriden yree doru, artc bir seyir takibediyordu. imdi daha iyi anlyordu ki, btn mr, kendisini mert ve namuslu bir insan sayd, buna katiyetle emin olduu halde, birtakm krp dkmeler, strap vermelerle gemiti. Bir rzgr esiyordu. nsan bu rzgrn bir misrada denildii gibi nne de dse, yahut bir dier iirde gururla anlatld ekilde rzgr nne de katsa yry esnasnda kalpler, sevgiler, merhametler, * dostluklar brakyor, yani azap vermek zorunda kalyordu. Nianlsn dnd. Kzda, yatlarnn 143 mazlktan gelse de, ekseriya daha ok strap ekmenin, strap altnda bunajmann almeti olmalyd. Halbuki ortanca kzkardei, henz on yanda bir ocuk olduu halde, boulacak gibi alamt. imdi ne yapar? diye dnd: cda,s(n, evde nasl giyindiini bile bilmiyordu. Hatta, hatta iki buuk senelik nianl idiler de, bir kez olsun, ark sylemesini, byle bir ey mrldanmasn din-leyememiti. Annesinin, kardelerinin, babasnn yannda a-layamaz da... Dertleecek kimsesi de yok.,. Sonra bu beklemek... Daha on sene bilmem ka ay... On sene beklemek... On sone birisini beklemek... Bir arkadan bir amatr air mhendisin hi aklndan kmayan bir beytini hatrlad: Beklemek... Beklemek yri bitsene bari... Bitiyor mu gz krolasca! Bu memlekette bir cins vard ki mr beklemekle balyor, beklemekle ou

tkeniyordu. Yemene gidenleri beklemiler... Srgne gidenleri beklemiler... Avrupa'ya kaanlar beklemiler... Muharebeye gidenleri, esir denleri beklemiler... imdi de mahpusdakileri bekliyorlar... Yemen, srgn, Avrupa, muharebe, esaret falan, bugn bir avu ii kadar ufalm vatanda mahpuslua toplanmt. Ama eskiden de mahpusluk varm... Daa kp da ekya olmak varm... Birden dncesini kesip kulak verdi. Uul-dayan bir rzgrn arasndan, sol tarafta, yukarda epeyce uzak bir yerde, bir zincir akrts duyar gibi olmutu. Ses tekrarlanmaynca, yle .geldi galiba! dedi. Fakat bunu henz bitiremeden betona iddetle arpan zincir sesini bir daha ve bu sefer katiyen iitti. Birisini mi demirliyor(lar)? diye ii yerek sordu. Bir deli mi var? Malatya mahpusanesinde deliren bir mahpusu zincirle balamlard. nsanlar deliriyor, katil, hrsz, rz dman oluyor... insanlar amur oluyor... nsanlar amur oluyor... nsanlar... Demir sesi bu sefer, 144 ..T.....uifiuu neyinin uiuinue tju iui. Kitapl Casus, ilk defa sahiden korktu. Bu korku kendi haricindeki grltlerden deil, bizzat kendi kendisinden douvermiti. Yol yorgunluu, ayrlk, asabn umduundan fazla yormua benziyordu. Demin ikinci grlty o kadar uzakta ve yukarda duyduuna emindi. imdi ayn emniyetle ayn grltnn yanbana sradn anlyordu. uurlu lleri kaybetmekten korkmutu. Ar zincir bir daha sakrdad ve betonu fkeyle dvd. Pek yakndan gelen bu grltnn adeta ara yerinde, biraz evvelki uzak zincir akrtsn tekrar duyunca artk dayanamad. Srayp kalkt. Korku bir anda fkeye dnmt. Eer numara yapyorlarsa rezaleti gkyzne karacakt. Daha sert hareket edebilmek iin omuzundaki paJtoyu bir sallayta drd. Sustalsn sratle ap ceketinin kolu iine soktu. Terliklerinin arkasn kfrederek ekti. Ve koridora kmadan evvel, birer kere betona iddetle srerek icabnda, kaymamalarn temine alt. Alk bir hareketle so' kolunu bkp siperlendi. Birdenbire dar frlad. Koridorda kimsecikler yoktu. Hcrede yanan lmba orta yere bir k dryor, orta yere ms-tatil bir k dryor, iki taraf karanlkta brakyordu. klacak cihete doru ihtiyatla yrd. adm sonra durup dinledi. lerde, merdiven nndeki kk meydanlkta sesler vard. Tahta parmakla yaklap kulak verdi. Biz verdik efendi aa! Kime verdiniz aylar? O olak herife verdik. Yirmibeer kuru topladk da bir tamam verdik. Sprge paras vermisiniz. Sprge paras, evet! Ben sizden sprge paras m Verdik efendi aa! 145 sini aldatmadna iddetle sevindi Bu demiri bize anan kar takmad. Onar kuru... Yok! Olsa verilmez mi? Onluklar meydana... Sizi namussuzlar sizi... Ulan kyl ksmnda krk tane kese vardr. istiyorum d*ngalaklar... Skln ikier eyrei...

Yarn bozduralm da verelim. imdi zerimizde bozukluk yok.

 yle syle ay! Be lira m var? Be liray da byk para m sayyorsun. Ben bozarm, kar. Zincir topland ve iddetle betona arpld. Paray vermi olacaklar ki zincir bu sefer, kardaki hcre kapsna doru, akr akr yerde srnd. Kitapl Casus, Sra bize geliyor! diye glmsedi ve mizanseni pek de fena bulmad. Lkin Ahmet veya brahim olmamal! dedi. Yarn gardiyan efendilere yassya doru nerede olduklarn bir gzel sorarm. Artk daha fazla beklemeden koridorda volta vurmaya balad. Zincirli zat, yeni gelenleri bu suretle doia;p 'zincir harc' onar kuru aldktan sonra sermayesi olan demiri gene yerde srkleyerak bu tarafa yaklamt. Kitapl Casus hibir eyin farknda deil gibi gelip gidiyordu. Zincirli zat, bir mddet kendisini gzetlemi olacak ki, grlt deliin nne oktan geldii halde ieri girmemiti. Nihayet, tefti ne netice vermise vermi, zincir akr akr yrd. Delii geti. Darack koridoru grlts bir anda azna kadar doldurdu1. yi bir tesadfle Kitapl Casus zincirli zatla odasnn ak kaps nnde aydnlkta karlatlar. Daha aralarnda be on adm varken Kitapl Casus gzlerini korku ile kst. Zincirli zat, tasavvur edemeyecei kadar uzun boylu iki metre be santim gl kuvvetli bir herifti. nsan adeta pan146 ,,,,._, u.muucu. nuaeyn Kanminin 'Gulyabani' isimli romann hatrlad. Numaraya bir kat daha fkelenerek ihtiyatla yaklat. Safa geldiniz beyim! Ses o kadar ince, o kadar mark bir ocuk sesi idi ki, maksat ne olursa olsun, insana aka gibi geliyordu. Bir tuhaf lehesi de vard. Herhal Trk deildi. Hobulduk. Zincir boazna bir halka ile balanm, dier ucu sa ayana geirilmiti. Biarenin uzun boyuna ramen, bir ksm da, galiba be halka kadar yerde srnyordu. Anlalan bunu arada srada toplayp kaldrdktan sonra yere arparak o kocaman grlty karmakta, haliyle braknca da tabii yerde srnerek etraf dehete vermekteydi. Sen bugn m geldin? Bugn. Sen ne zaman geldin? Cok oldu. ki ay kadar. Bu zincir ne oluyor? Uslu durmadmzdan arada srada takarlar. Mahpuslukta demir vurulmadka, dayak yemedike, kumar oynayp paranla rezil olmadka tad m kar? Ha u mesele... Geleli iki ay oldu. Bu ikinci demirleniimiz...

 Hepsi ne kadar? Daha mevkufuz. Yz de boyuna uygun olarak kocamand. Uzam kvrck salar bu kocamanl bsbtn artryordu. Fakat boynundaki lleye, gsn iiren el byklndeki zincir baklalarna ve alacak Kadar uzun boyuna ramen, yznde kk bir ocuk ifadesi vard. arm ve marm bir kk olan ocuu hli... Demek mevkufsunuz! Fena balam arsla-nm! nm'z de k, bu halkalar insan kadn gibi stmaz sanrm. * K ge, imdiden donuyorum. Fena. 147 reyim dedim. Burada dettir. Yeni gelenler ceza mnferidinde byle demirlenmi mahkmlara gnllerinden ne koparsa verirler. Bizde de dettir. iyi. Bir cgara paras vereceksin. Hayhay! Lkin sen henz Anlayamadm? Neden? Sen nesin? Mevkufuz ama... Onu sormadm, hangi millettensin? Oerkezim. Bak ite bunu beenmedim1. Ben bir sebepten dolay Oerkesleri severim. mrmde de erke dilenci grmedim. Benim bildiim erke, at alar, kz karr, ttn kaakl yapar, lkin kimseden cigara paras dilenmez. Sonra, sen bak maallah babayiit bir adamsn. Deli manda gibi zincirlemiler. Sahiden erkez isen bu hlinle insan iine kamayacaksn. Marifet deil... Anladn m arsjlanm? Biz dilenmiyoruz ki... Ses artk mark emniyetini kaybetmiti: Biz demir harc istiyoruz. mevkufmusun Hele bir mahkm edil de...

Bir kere demir harc deil, harac diyeceksin. Lkin ben bu haratan holanmam. Sonra demir haracn ben istemeliyim! Baksana, boynun ayan demirli. imdi istesem seni yere ykar, u tkara kyllerden aldn geri veririm. Buras senin bildiin mahpusane deil... Ltf bey adamn gzn patlatr.

Ben de yle grdm. Yarn bir kere daha greceim. Bu demir haracn... Eer cezaevi idaresine veriliyorsa makbuz soracam. Bir kere de Mddeiumumi beye gideceim. Olmazsa Vali beye bir de tezkere yazarm. Kanuna kar bizim boynumuz ince arslanm! Har kanunda yazl ise. hay hay! Amma da akac adamsn haa... Kanundo

yazl olur mu? Gnlnden koparsa dedik... 148 rnaz. Ama istersen bir cgara veririm. Ver bakalm! Amma da lf yapyorsun ha! stanbul'lu musun? Evet! Belli, belli! Biz de Havza'lyz. Admz Mahmut ner. Mahpusanede bize 'Yol Mhendisi' derler. Yolda m alrdn? Yok canm! yle bir lf kardlar. Ogaray sjakin hareketlerle yakt. Umduunu

elde edememek bu koskocaman ocuu zerre kadar kederlendirmemi, onurunu filn krmamt. Eyvallah! diye yrd. Eilip delikten gemeden evvel de: Yarn sylerim de, seni koua karsnlar, dedi. Ne de olsa garipsin. Hemeri saylrz. Biz de ehir kaldrm inedik. stanbul'a seferim var. mrm de hep Ankara'da geti. Bu demir harac nereden kyor imdi anladm. Bunlar Ankara numaras m? iyi bildin. Ankara numaras. Fena deil ama, grlts biraz eksik olmal. angr ungur. Yiitliin yars kuru grltdr demiler aabey!

Has... yle de bir lf vardr. Gecen hayrl olsun erkesolu! Bonni! Kitapl Oasus, iki kere Bonni, bonni! kendi kendine tekrarlayarak, elleri belinde, zincirli zatn delikten kaybolmasn seyretti. Voltasna kald yerden devam ederken dnyordu. Nelere almt. Kpolu dnya!.. Bir aceminin iliklerini donduracak eylerdi bunlar. Bunlar bu gece mahpusaneye yeni gelmi birisi iin isterse Zalolu Rstem olsun, istersje Dartanyan unyjulmaz kbuslard. Lkin alt senelik staj Kitapl Oasusa bu korkunluun arkasnda, bazan lm tehlikesi de bulunmasna ramen, yine de komik bir taraf olduunu retmiti. Bunu bir e149 it elence saymak da kabildi. Hatta daha doruydu. Fkara Kel Yiit kimbilir nasl korkmutur. Korku o kadar iine ilemi ki, burnunu bile karamyor. Ho bir mahpusane! Burada canmz sklmayacak! Yatmaa hazrland. Yatan dzeltti. Soyundu. Kapy rtt. eriye almamasna kederlendi: Jeriye alsayd nne kitap sandklarndan birisini koyacakt her ihtimale kar... Yataa girdi. Lmbay sndrd. Bylesi daha iyi kardeim. dedi. teki trl olsayd. Peri kznn gelecei de varsa kitap sandn itip kapy aamazd! Perilerin, kz da olsalar, kitapla balan pek ho deildir. Sonra, Bir eve fakirlik girdi mi ak bacadan kaar! szn hatrlad. Peri, cin falan da ak saylabilir. Bir eve kitap girdi mi onlar da bacadan yallah... Buras da ev saylr, ad zerinde: Cezaevi... ,

Bunu, bir dengine drp, Cankr'l Deli mer'e anlatmaya karar verdi. Rzgr fkeli fkeli esiyordu. Mahpusanede t kalmamt. pe sapa gelmez dncelerin arkasnda yorularak nihayet uyudu. Son dncesi de u olmutu: lk defa yatlan evlerde grlen ryalar mutlaka karm! yleyse gel beriye af ryas... 150 III Sabahleyin huysrz uyand. Halbuki mahpusanede iyi uyuyanlar ekseriya dinlenmi bir vcutla adeta keyifli kalkarlar. Bu sebepten mahpuslarn yatakta yaptklar sabah keyfine diyecek olmaz. Hcre, gnesiz fakat aydnlkt. Bir mddet ryalarn hatrlamaya alt. Zaten hasta olmadka pek rya grmez, grse de, herhangi bir manya alnamayacan bildiinden hi aklnda tutmazd. Hemen akabinde uyandklar mstesna tabii. Rya grmediini zannediyordu. Herhalde hakikat de bu olacakt. Alk hissediyordu. Bugn yiyecek meselesiyle cidd olarak uramaya karar verdi. Darda, aznn iinden trk syleyerek ses ve makam gzeldi birisi dolayordu. Kel Yiit voltaya km! diye dnd. Kapdaki iaret bu sefer bozulmutu. Gardiyanlar kontrole gelmi olmalydlar. Byle der demez, tembellikten kurtuldu. Srayp oturdu. Pantolonunu beriye ekti. Sustal mendile sarl duruyordu. Alk bir hareketle gene kapya arkasn dnp bavuldaki yerine srd. Giyindi, testiyi alp helaya gitti. Karanlkta yzn bulmas bile imknsz olduundan, merdiven ^ayandaki delikte ykand. Mahpuslar uyuyor olmalydlar ki kimse grnmyordu. dare taraf da, henz pek erken olduundan, davranamamt. 151 Koridora dnerken, teki hcre ksmna doku. O taraf kalabalk grnyordu. Kel Yiit korkup saklanmadysa, iki lf atmal! dedi. Kel Yiit yatt hcrenin kapsnda duruyordu. Tereddt ettii meydanda idi. Ne trksn syleyerek sabah voltasna devam edebilmi, ne de ta-mamiyle inine ekilmiti. Testiyi grnce: Yzn ykayacaksan, su dkeyim mi? dedi. Ykadm, teekkr ederim. Sabahleyin efkr basm. Beni efkr bast m u dilim durmaz. Trkye baladk da yoksa seni uyardk m? Hayr! Ben de uyumuyordum. Ne gzel trk? Ad ne? Bilemedin mi? 'Beypazar' derler. Bizde bir k var. O almai ki... Sen de fena sylemiyorsun Ali aa! Bizim k Hseyin calmal n'olacaksa... Sazna da zorludur. Komu kylere de ossaat istetirler... Demek Alevilik var, yle mi? Say ki var... dede gelse at gnderirler

 Ben Alevileri severim. Malatya taraflarnda oktur. Dedelerden, seyitlerden iyi ahbaplarm vard. O tarafn Alevisi iyidir. Bize biraz su karm... Yzmze bulatrmz beyim, kulak verme! Her taraf bir Kitapl Casus, Kel Yiidi rktp karmamak iin testiyi kapnn dnda brakarak yrd: Biraz dolaalm da ayamz alsnt Yak bir cigara! Birer cigara yaktlar, yanyana gidip Gece Kolsuz geldi, yle ya?... Geldi Ali aa! Allah selmet versin su getirdi, k getirdi. Sana da k veriyorlar m? Biz kylyz bey, a pek kulak asmayz! 152 iyi ama peri geliyormu, evliya geliyormu, korkmaz msn? Peri, evliya delirdi mi ki mahpus damna gelsin? Byk altndan gld Kolsuz bir evliya ise diyeceim yok. Sprgeye merakl bir evliya! Evet, sprgeye merakl. ki gn bize etmediklerini komadlar. Hitamnda paramzn olmadn bildiler " de, yakamz koyverdiler. Sprge paras vermediimizden burada bir bamza kalyoruz. Ceza olarak... Asl su ne? Bizimki eski mesele beyim... Bir kz kardk. Bir mddet babasyle ekitik. Dalara dtk, Allah esirgesin! Sonunda babasnn gnl oldu. Evlendik. Bu sefer de kyn teki taraf... Bizim ky ikiye blnmtr. Muhtarlk meselesinden Corum lular ve kylleri gibi meseleye meseleme diyordu: Biz muhtardan yana saylyoruz. Bekiyiz ya... teki taraf (Ya kk kz ald) diyerek ihbar etti. Az kalsn kzn babasn da ieri koyacaklard ya... Bereket emmim amca demek. orum ve kylerinde kaynbabaya da emmi derler savutu, bizi getirdiler. Sahiden ufak m? Ufak olur mu beyim? Adeta. Ka yanda? Oniki, on var. Pek de minimini imi Ali aa! stanbul'da bylesine 'bebek' derler. Hem ne ie yarar ki? Bitimki almldr. Sonra bizde kz ksmnn evlenme a onikiyi amaz. Ama ocuk olduundan akl bir eye ermez. Gler, oynar. Alr gtrrsnz, bu sefer de karakolda babasn grnce, 'Beni cebr gtrd' der, sizi ykar. Biz bunu bilmez' miyiz, lkin aresi yok. Neden? Biraz bekleeniz, bysfe... Akl erse... O zaman karakolda korkup sznden dnmesef.. Kanun da yakanza sarlmasa... Sylyorsun ama beyim, sen kz babalarn bilir misin? kiyz kaymeyi grnce kz sekiz ya-inda veriyoruz. Eer akl bana gelsin diye bek153 leyecek olsan, eline be ocuklu dul kar da gemez. Tvbe yarabbi! Bebe avutmak kyl ksmnn houna gelmeye baladlar.

m gider belledin? Sahi! Haklsn Ali aa! Kel Yiit glmsedi: Kz babalarn tekmil kesmedike bu bel mslmandan defolmaz bir vakit, dedi. Herifleri cmleten kesmeli... Kzlar ayra salmal... Gertiyi yeillik bir tamam aldrmal... Battk canm! Ne verirler dersin? Yan mahkemede bytrseniz, birey vermezler.

Urayorlar bakalm... Aman sk urasnlar. Neye? Sprge parasna... Daha sprge grmedim ki bankanotu vereyim. akay brak almlardr... Almaya elbet alrlar ya... Daha vermedim. ki bankanottan aa kabul etmezler. Yahu bu kadar sprgeyi bu rezil mahpus dam yiyor mu? Padiah defterleri istetmi. Bakm ki bir kocaman yaz... u kadar bin altun diyor: 'Nedir?1 diye sormu. 'Zift Paras' demiler. 'Nereye bu zift?' demi. 'Gemilere' demiler. 'Yahu gemiler bu kadar zifti neylesin?' demi. Yannda bir szn saknmaz ktibi varm. 'Padiahm demi, arada gemiler ziftlenir, arada bunlar ziftlenir, sen imzay kert bakalm'. yle de Zira... Yoksa bu kadar sprgeyi kullanacak olsalar, beton dayanmaz, anr.

Ciddiyetle konuuyordu. Hem kyl, hem kel, hem de Alev olduu iin Kitapl Casus ltifeper-dazlin yadrgamad. Yalnz her zaman olduu gibi bir iirden birka msra hatrlad: Yeil bir aa gibi glen ve merasimsiz alayan ve ana avrad kfreden ki onlardr... 154 Paran olmad iyi olmu Ali aa! Pek iyidir beyim... Her zaman faydasn grdm. inanrm salarn kesmemiler. Yalnz sprgeye merakl deiller... Saa bya da merakllar.

Berber stme yrynce, Dur aa, dedim, bizi haftada bir Hzr peygamber tra eder. Nah ite! Kafay averdimdi! rt unu rezil! diyerek geri ekildi. Lkin yeni yetime ehir uaklarn urada grmelisin! Berber makineyi gcrdatarak etrafta dolar, olan kanllar gibi yalvarr! Hitamn, da yarm bankanota sulh olurlar... Mdr grmesin diye bir de yn klah satarlar iki kaymeye. Salar iki buuk kaymeye kurtulur. Bizim Alev milleti kadar eek millet bulunmaz. Bykta bir keramet varm gibi... Byn . keseceiz dediler mi, en yiidimizin d yarlr. htiyarlar sakaln kestirmemek iin soytarlk komaz karrlar. Bereket para Hazret-i Ali gibi imdada yetiir de... Alevnin nikh kurtulur. Neden bya sakala bu kadar ehemmiyet veriyorsunuz?

 Aklszlktan a beyim... Sen Mustafa Kemal'den yiit misin, erkek misin? namussju'z? diye-rak alasn sopay! Senin byklan da, salar da ellememiler. Haspaya yarayor diye braktlar besbelli. oktur Hoca Nasreddin'in meselleri beyim... Onu soracaktm, kahve yok mu? Yani kahve satan? Yok. Ben grmedim. Herkes kendi kahvesini piirirse, bilmem... Malum ya, yukarsn biz de bilmiyoruz. Hep mi byle yalnz kaldn? Sen gelmeden kii daha vard. skilipliy-miler. Acele yukar kardlar. * Seni neden karmadlar? Kel Yiit bir tuhaf gld: Biz ky bekisi olduumuzdan... Haa, szm meclis harici, memur saylyoruz. 155 Daha iyi ya, iltimasla en evve sem vhvj-malydlar. Seni ne yapalm? Ben yalnz kalmayaym diyerek mi? . Seni bekleyeceiz. Bu bir. Bir de kimseleri buralara uratmayacaz. Seninle konumak yasak! Sen yine benden duymu olma! Neme lzm! Lkin... yleyse vazifeni neden iyi yapmadn Ali aa? Dn gece Kolsife Ahmet aa ile brahim aa geldi. Konutuk. Onlar da memur saylr beyim... Hem bizden ileri memur... Neci? Tahsildar. Sprge paras tahsildar... Yol paras tahsildar olacak deil ya mahpus damnda... t Peki bir de zincirli yiit geldi. Onu bari defetseydin! Aman, grlt o mu idi? mdat gelemedii iin Ali aa ok utand: Grnd m ylece? Grnmez mi? Aklm alayazd. Dev belledim. Kalbna aldanmayacaksn. Ben on gndr buradaym. Yedii amar biribirine eklesen Badadi bulur. Neden amarlyorlar? Her sze kartndan... Bir geveze herif... mer aa vasfetti. Tevatr hrsz imi... hrszn da asrisi... . Cerkes. At alar mutlaka!

 Ne haddine? At ala m bilir? Ayaklan yere deer de, izi(ni) srp urada yakalarlar. Asl Amasya tarafndan... Havzal imi... te oradan... Hem de hanedan bir yerin evld imi. Babasn yere baktran evltlardan... Burada bir uzak akrabalar varm. Manifatura tccar. Bu da Ankra'da birinin ocan sndrm, evini bana ykm... Kelle kulak yerinde... Buraya gelmi. Merzifona yol mhendisi oldum. Merzifon yotlar bundan byle benden soruluyor emmi! demi. Palduma, semere bakmlar. Lcivert takm, lenger apka, ftr apka palto, kundura.156

bay dkknn nne yanatrm. Hangi arabay? Corum'da at arabas m yok? Birisini evirmi de Alaca'ya mal gidecek demi, eline geeni yklemi. Alaca'da yok pahasna satm da, Amasya'ya atlayvermi. Orada kerhanede tutmular. Paray kumara bastndan kendisini getirmiler Buraya girerken, yeni Mddeiumumi zannedip, gardiyanlar altlarna pislemiler, artolsun! Sonunda ceketi, pantolonu, lenger apkay, kunduray kumara basm da, bu hale dm... Bereket demir imdadna yetiti. Demir harcn dedik ya... Bir cgara verdim. Garip yiittir, sktremezse bir pakete raz olur. Bir paket deil Aliaa! Bir tek cgara.. Bey sen de detleri berbat etmisin. Tevekkeli, gelir gelmez herifler tela dmediler... Olmad. Neden? Gittiin ky kr ky ise bir gzn de sen kapa demiler. Demiler ama Ali aa, bu sz kr kyn soymaa gidenler iin sylemiler. Biz buray soymaa gelmedik. Soymadn m soyulursun! Soyulmam da diyemem Ali aa, el elden stndr. Lkin soyulmamaa alrm. Seni yleyse tez karrlar yukar ...Hem de Arceza Kouuna atarlar. Fena m oras? Bilmem. Aman Arcezaya vermesinler de, ikibuuk lira yerine be lira vereyim! diyen yiitleri ben ok grdm. yleyse tamam! Biz Areezalz. Kalabalk m acaba? * Bilmem! Allah da bildirmesin! te doru doru dosdoru!..

mer aann sesi Kel Yiit diye merdiven 157 Kitapl Casus hcresine girdi. Birka lokma yedi. Yatan dnk gibi dzeltti. Tercmeye giriti. Daha ilk

cmlelerde can kahve istedi. Bu istek her satrda biraz daha artarak, kendisini rahat-sfz edecek dereceye kt. Asl rahatszlk, hen7 yerleememekten, muhacirlik hissinden geliyordu. Malatya'da, cezaevindeki odasnn penceresinden nianlsnn evini grr, icabnda bir el iaretiyle Bedia'y arrd. Sonra sabahleyin, akam vakitleri de iten dnen nianlsn pencerede bekler, onun tek bana, seyredildiini ve sevildiini bilen kzlarn belli gururuyla gemelini gzlerdi. Ayn bikeslii, imdi oradaki oda arkada brahim de mutlaka hissediyordu. Bir eit sakatlk hissi ki, zamanla yara kapanr, insan alr ama, rkeklii zn mddet kalr... Malatya'l! Yeni gelen Malatya'l! Kitapl Casusa, 'Malatya'h' kelimesi, isminden daha yakn, daha munis gelmiti. ararak toparland. Birisi, ikinci 'Malatya'ly hl uzatarak yaklayordu. Burada msn aa? dedi. Baryoruz yahu! Kalk, ziyareti geldi. Ziyareti mi? Yanllk olacak). Benim burada tandm yok... Jandarmalar hatrlad: Jan_ darma m? Mdr beyin yannda oturuyor! Ne haddine? abuk! Kitapl Casus kunduralarn giymee lzum grmedi. Terlikleriyle yrd. mrnde orum'a ilk defa adm atyordu. Sahiden tand yoktu. Tvbe! Malatya'da iki sene oda arkadal yapt Yzba Nuri bey Corum'lu... Sakn biraderine yazm olmasn! Yazm olsa, dn geldiini nereden bilecek? Hem niin geliyor? Mdriyet kapsn vurdu. Cevap beklemeden 158 tanmad birisi... Mdr Vekili: te dn Malatya'dan gelen Cemal bey budur! dedi. Adam, kibarca kalkt. Elini u'zatti: Ben fotoraf Hasan Basri... Siz miydiniz? Mektup brakmtm. Hemen rahatsz m oldunuz? Bilseydim sonra gnderirdim. Ben zannettim ki... Mektup yazan arkada sizden acele bir yardm istiyorsa demitim. Tosya'ldr. Ben de Tosya'lym. Hayr! Yardm istemiyor. Kendisine orada yaptnz iyilikleri yazyor. Derhal sizi mahpusanede bulmam, neye ihtiyacnz varsa temin etmemi sylyor. yi sevi\ iriz de... Oturun ltfen! Vah vah! Hem zldm, hem de ok sevindim;. Demek benim iin zahmet ettiniz. Estafirullah... ocuk eve haber verebilirdi. Bir ay ierdik. Ltf beye dnd: Sabahleyin geerken mektubu ocua brakmlar. Ben biraz ge iniyorum. Cemal'e gld: Ev dkknn zerindedir. Teekkr ederim. Ne kadar eezanz? Onbe sene?

 Vah vah! Nedir? Cinayet mi? Hayr! Siyaset! yleyse zarar yok... Bari ok kald m? Dokuz sene kadar... Pek zldm. Bireye ihtiyacnz olursa, rica ederim Ltf Jpeye syleyin, o derhal haber yollar. Hi ekinmeyin. Mustafa efendiyi ok severim. Bana o i nasl geldi, hl anlayamadm. iftiraya uram. ki kilo esrar bir torba iinde bavulunun stne brakmlar da. Hayret... Cok zengin adamdr... Eskiden byk mikyasta kaaklk yapard. Ama son zamanlarda vazgetiydi. 159 I mur. Bereket o kazada ahbaplarmz vardr, mektup yazd m Yardm da etmisiniz. Deersiz birey... Aslen Malatya'l msnz? Hayr! stanbulluyum. Lkin Malatya'da buuk sene mahpus yattm. buuk sene az vakit deil. nsan adeta yerlisi oluyor. Olur, evet... Hibir eye ihtiyacnz yok mu? Rica ederim... "

Bu esnada ieriye postac girdi. Mdrn masas zerine bir deste mektupla bir telgraf brakt. Telgiraf makbuzunu imzalatt. kt. Mdr Vekili telgrraf at, okudu. Hayretle ban kaldrd: Bir ziyaretiden sonra, bir de telgrafmz var azizim, dedi. Nereden efendim? Sinoptan... Esasen bana ekmiler. Yz kuru da cevapl. Cemal'in shhatini bildirin diyor. Bir kt kard: Cevab sz yaznz. Derhal gardiyanla gndereyim. Teekkr ederim. Kim bu Nuri? Biraderim. Kk m byk m? Kk. Sinop'ta ne yapyor? O da mahpus!

 Yok canm? Neden? Bizim gibi siyaset. Onunki ka sene? Onsekiz. Fotoraf Hasan Basri bey dudan srd. Neden bir arada bulunmuyorsunuz? diye sordu.

Bir kere ayrldk. Sonra da bir araya getirmiyorlar. Cok istedim. dari mahzur var dediler Burasjn siz mi istediniz? 160 /v

idar mahzur grd galiba! Bu arada Corum'a misafir olsun dedi. Fena olmam. Burada rahat edersiniz. Deil mi Ltf bey? Tabii... Biz elden gelen yardm esirgemeyiz... Tabii burada, adamna gre muamele edilir. Bey pikin bir adama benziyor. Okumu, yazm... itle kpekle bir tutulacak deil ya... Bir an durdu. Mektuplarn zerini okuyordu: Allah Allah, bir de mektup. Bravo, buraya gelmeden dnyay haberdar etmisiniz. Hayr! Kimseye yazmadm. Daha Malatya'dan... Allah Allah! Zarf yrtt. Mektubu okudu. Sonra Cemal'e uzatt: Buyurun! mzay karamadm. Nianlsnn imzasn grnce Cemal'in sevinle yz kzard. Ksa mektubu bir solukta okudu: Sevgili Cemalciim, elikliden attn mektubu aldm. Pek meraktaydm. Allah senden raz olsun. Gittin gideli deli gibiyim. Elim ie gitmiySr. Ama kaderimizde ayrlk da varm. Sen hi zlme. Ben de sen buradayken nasl hareket ediyorsam, gene yle hareket edeoeim. Sen yalnz beni mektupsuz brakma! Bir eye ihtiyacn olursa hemen bildir. Kazaklarn boyatyorum. Bu hafta postaya atacam. imdi ben bu mektubu sana acele yazarken Trkn hanm bana bakarak glyor. akadan glmsiyor ema, hibirine aldrmyorum. Kendini tme, has-talanmamaya al. orum'u Yzba bey ok methediyor. Bana dorusunu yaz. Mahpusane binas naslsa bildir. Baka ne yazaym. Ellerini perim. Bedia M Kimden? diye sordu. Nianlmdan. Nianl msnz? Ka senedenberi? dorusu cevap gelecek kadar zaman gemedi, Nereden?

 kibuuk sene oluyor. yleyse... Anlayamadm. Cezaevinde nianlandk. O zaman oniki s;ne cezam vard. imdi dokuz buuk yl kald.

Bekleyecek mi? Galiba! Fotoraf Hasan Basri bey pek katiyetle konutu: Kadnlar bizden metin olur. Neden beklemedin?.. Kocas ldkten sonra mdr? Oras doru... alyor galiba. Evet. Malatya Mensucat Fabrikas kooperatifinde daktilodur. Babas anas? Sa. Drt tane kardei var. Allah Allah! alacak bir mesele... yleyse nakil ii zor olmutur. Orada daha rahat ederdiniz/. Ayrlk bir bakma iyidir de. Malum ya gzden rak o!an, gnlden de rak olurmu demiler. Eer bir yanllk yaptksa abuk meydana kar. Dzelir. Dert uzun srmemi olur. Kendisiini toplad, ziyaretisine glmsedi: Gevezelik ederek sizi tuttum. Rica ederim rahatsz olmayn. iniz vardr. Bilakis... Tam iyi zamanda gelmiim. Bir sene geseydi hakknzda bu kadar malmat sahibi olamazdm. Bireye ihtiyacnz olur da bildir-mezseniz, beni kederlendirirsiniz. Gayet samimi sylyordu. Sz syleyiinden az vaadeden mutlaka tutan insanlardan olduu anlalyordu. Gzlerinde ayn dostluk, yznde ayn glmseme ile kalkt.. Cemal, mahzendeki hcresine, bu suretle, bir 162 ,, evlenmeyen az

anlsnn mektubuyla beraber dnd. Deli mer'i merak iinde bekler buldu: Hasan Basri beyi tanyor musunuz? Evet! Mektubu bir daha okumak iin deliyi bandan savmak istemiti. mer, bilakis, srtn duvara dayayarak meldi: Sylesene birader! Hasan Basri bey sz geer adamdr. Vali, Mddeiumumi tanyorsunuz? Tanrz. hep ahbab. Nereden

 yi yleyse. Bir derdin oldu mu kt yaz-verirsin. Yapar, atar. yle dedi. Bu ktlar o mu verdi? Hayr! Kardeim telgraf ekmi Mdr beye... Mdr beye mi? Kardei* Mdr beyi tanyor mu? Kardein nerde? Dur, bildim. Polis yleyse... Demek Ltf beyin polis arkada. Hayr! Kardeim de mahpus. Shhatimi soruyor. Cevap istiyor. Mdr bey de, Allah raz olsun, telgrafla cevap verdi. Deli mer, eleniyor mu? diye gzlerini krptrarak yzne bakt. Birey anlayamamt. Mektubu grnce bir kat daha hayret etti: Mektup da m geldi beyim? Evet. Bu nereden? Malatya'dan... Evden... Allah Allah! Sen yola kmadan evvel mi atmlar? Herhalde... Hi grmediim iler... alacak iler... amak sras bu sefer Kitapl Casuga gemiti. Sahiden... Kz mektup aldndan bahsediyordu. Halbuki mektubu evvelki gn Amasya'dan postaya vermiti. ki gnde gitti bile denilse, cevab bu kadar sratle gelmemeli idi. Kd acele kard. Gz gezdirdi. Deli mer'e sordu: 163 elikli Corum'un istasyonu! Oradan gelmediniz mi?

Biz Amasya'dan kamyonla geldik. yleyse elikli'ye uramadnz. Durun hele... Malatya deil mi? Siz Sivas zerinden geldiniz. Sivas'tan, Amasya-Samsun hattna aktarma oldunuz. Evet. Amasya'dan Malatya'ya mektup attm. Bu mektup elikli'ye uramaz m? Hayr! elikli batda kalyor. Amasya'dan, Sivas'a, oradan da baaa Malatya'ya gidecek. Amasya'dan mektubu Ankara'ya atarsanz Sivas'tan Kayseri'ye, Kayseri'den elikli'ye gelir. Sizin anlayacanz elikli, Kayseri ile Ankara arasnda... Neden sordunuz? Hi! yle sordum... Mektup ii anlalr ey deildi. Kendisi elikli' ye uramad gibi, Deli mer'in anlattna gre mektubunun elikli'ye uramasna da imkn olamazd. Corum'a gitmek meselesi meydana ktktan sonra ziyaretine gelen orumlu Yzba Nuri bey, Celikli'yi haritada gzelce tarif etmiti. Geli yoluna gre sapa dyordu. Mektup oralar dolat denilse, bu sefer de Malatya'ya henz varmam bulunmas lzmd. Neyse... Anlarz... Anlarz ama, ne olursla olsun, iyi bir i! diye glmsedi.

Yazya iyice dalmt ki, birisi tarafndan gzetlendiini nerdense sezdi, ban kaldrd. Adamn evvel esmerliini grd. Bu zenci olmayan fakat sanki kabilmi gibi zenciden daha koyu bir esmerlikti. (Bu tesiri herhalde siyah gmlei ve siyah yn bal brakyordu.) Az yan ak durmakta, gzleri emniyetsiz emniyetsjiz bakmakta idi. Kitapl Casus istemeden topland. Buyurun! dedi. 164 ma! Zarar yok. Birey syleyecektiniz? stanbullu dediler de. Doru demiler. yleyse hemeriyiz. Daha iyi ya, buyurun! Byle demiti ama, hemeri olduklarna hi de inanmamt. Herif pek belli bir Rumeli ivesiyle konuuyordu. Srtnda mahpuslara pn zamanlarda verilen muambaya benzer ketenden bir elbise vard. Ayaklarna aba terlikler giymiti. Elleri arkasn-dayd. Kitapl Casus Biraz akldan noksan galiba! diye glmsedi. Mektubu kenara koyarak elenmeye hazrland. Girin eanm! Mademki hemeri imiiz. stanbul'dan konuuruz. ^ ,

Herif ieri girdi. Tpk Deli mer gibi srtn duvara vererek meldi. Uzatlan paketten iki sigara ald ve: Lle ieriz de! diye izah etti. Keyfinize bakn! Lleyi d cebinden ald. Bu toprak bir lle idi. Uouna kiraz aacndan uzun bir azlk taklmt. Kirli ellerinin hamarat hareketleriyle egara ktlarn yrtp ttnleri lleye bast. Kibriti akt. Esrarkelere mahsus iki nefes ekti. Yzne bakmadan sordu: Neredensin? Sesi pheyle doluydu. Sanki aldatlmaktan korkuyordu. Kitapl Casus1, 'meozup' tahminine daha ok emin olarak: Beyazt tarafndan... diye cevap verdi. yidir Beyazt. Cok mu oldu aynlal? Be sene kadar oluyor. Be seneyse... Eminn Meydannn aldn grmediniz, yle ya? Hayr! Taksim Meydann da grmediniz mi?

 Hayr! Cok gzel olduunu sylyorlar. 165

UIIIIUZ. bet! Bilirim.

Ill

Orasn falan hep kaldrdlar. Yeni kpry grdnz m? Hayr. yleyse gidince arrsnz. Hey istanbul, lafn ettike burnumun direi szlyor. Ben as|l denizi zledim. Denizi fena zledim. Siz ayrlal ne kadar oldu? ki sene... Mahkmiyet? Katillik. Oniki sene verdiler. stelik de buraya srdler. stanbul'u boaltyorlarm. Laf!

(Asriye yazlmadnz m?) Yazldk. Fileri bekliyoruz. Erken gelir mi? Bazan onbe gnde gelir. Bizimki bir ay, bir buuk ay oluyor. Burada drt be ay bekleyenler kyamet gibi. Asri cezaevlerinde kadro boalmasn gzlerler de ondan... Sizin zamannzda tevkifhanede kimler vard? ok... Bahriyeli Salim vard. Kk Ali vard. Topal kr vard. Dur bakaym Rahmetli Ferikyl vard. Marmara Hasan vard. Lz Yusuf vard. Daha ok... Bahriyeli Salim, Nzm'dan spnra tekrar m girdi? sene ald.

Girdi ya... Karsn vurdu da oniki ( Karsn m?) Kars dedim ya, dostunu imdi stanbul'da m?

vurdu. Bardaki dostunu!

Zonguldak'ta Asriye km... Eer ksmet olur da gidersek, grrz. nallah... Dostu hangi bardaym? Garden barda... Bende resmi var. Gstereyim. Belki bilirsin. cebinden bir mektup zarf kard. inden bir resim alp uzatt. Bu 166 kalabalk bir fotoraft.

... Kurulu iki sofras... Kitapl Casus biraz dikkatli baktktan sonra: u ndeki Benli Eleni deil mi? dye sordu. Vay sen Benli'yi nereden tanyorsun? Barda falan galiba... yi de tanmam. Barda almad. Bir yerden tanmmdr. Beyaztlym demedin mi? Evet. Dur hele... Adn neydi senin? Cemal... Gazeteci Cemal olmasn! Dur bakaym... Yahu biz bitmiiz, tuuu! Biz bunadk desene... Vay benim Cemal bey evldm... Beni bilemedin mi? Cemal byk bir tel iinde zihnini aratrd. Gzm sryor ama... Ne de olsa zaman? Zaman olur mu canm? Ben Salim Aka deil miyim? Galatal Aka Salim? Vay Arap tuuu... Asl ben bunamm yahu! 'Sen buralarda ne aryorsun?' demedim de, inallah bizim Kara Aka deildir dedim. Ablam nasil? yidir... Hay Allah! Vay Cemal beyim vay! Hele u kavanoz dipli dnyaya bak! Tanyamadm, ne dersin. ok deimisin! Nerde o Galata'nn Mektepli Cemal'i, nerde karmdaki... Salar dkld... Beyazlat... Btn deimisin canm! Zaten oktanberi semte uramaz olmutum. Benli her daim seni syler. Benli iyi kzdr. Yrekli kzdr. Yrekli kz. Arada rastlar konuurmusunuz. 'Her konumada yeniden tutuluyorum!' diye gler fkara! Eh daha daha naslsn? Vay Cemal olum vay! Neydi o gnler? Gnler geiyor, namussuz gnler... Aklna geldi mi? Bir gece Rknettin efendi, Hristina, sen, Eleni dosjtunuz. Kar, dizboyu... Ben de oca sndrdm... 167 yollamadk da ablam terlikle aramaya ktyd. Kar amma da kzmt ha... Seni grnce yelkenleri suya indirdi. Yoksa... Daha nikh kymadn m? Bir trl elimiz varmad. Lkin ben sana bir ey syleyeyim mi? Kar bizi utandrd. Rum falan ama, kar bizden erkek kt. Zaten erkekti. Yeni rendinse ayp!

 Erkekti ya, ben bu kadarn bilmiyordum. senedir san sprge etti. Bizi kimselere muhta brakmad. Sen sakn stme bama bakp kumara dm, kar baksa da faydasz deme! Asriye gideceimden sattm. Orada nasl olsa teberi veriyorlar. Para yaptm. Para iyidir. Hakl mym? Haklsn... Hl elinde tuttuu resme dalgn dalgn bakt: Nerede karmlar? Mecidiye-kynde mi? Mecidiyekynde deil, Balklda. Ben hapse girdim. Kar iki sene Balklya gitmedi. Hitamnda geen sene Eleni mektup yazd: una syle de, bu sene bizi Balklfya gtrsn diye... Ben de yazdm. Yemin verdim. Komular toplam gitmi. Haberin var m? Kar kahveyi bile kapatmad. Kendisi iletiyor. Yamandr canm! Eleni hl yie mi? Hl deli... Bir baltaya sap olamad. Tiyatrolarda srnyor. Eski gzellii de yok. Birey iiyor mu? Eroin falan? Ne haddine! Ablas san ban yolar. Sen bizimkini bilmez misin? Bana bile esrar iirmez-di. Salim Aka beton demeye bakarak uzaklara dalmt. Kendi kendine konutu: ok eyler brakt... Ne kadar sirnsek yeridir. Allah bizi hi kurtarmamai. Ban kaldrd, yeni grm gibi Cemal'i tepeden trnaa szd: Evlendin diye duyduk bir aralk... Galata'ya gelmez oldun. nandk. Kulak verme... Birisiyle oturuyorduk. Kim? Bir gece getirdiin esmer kz m? Neydi ad? Ablan beendiydi. Ar kz dediydi. 168 yiv v. . .

Nerede imdi? Bre Salim Aka, sen hepsini beklese de ben raz olmazdm. ablanla bir mi tutuyorsun? Onbe sene bekleyecek deildi ya... Hem o

Senin razlna m bakard evlt! Demek ki kalbnn adam deilmi... Eh yahu eskilere daldk... Sahi onbe yl m senin cezan? Onbe... Altsn yattk. Alt buuunu yattk. ou gitmi diyelim de... Peki ah evldm, gl gibi yayordun. Senin casusluk neyine? Ne neyime? Caqusluk? O halt da kim kartrm? Hangi halt? Casusluk haltn? Salim Aka Cemal'in yzne hayretle bakt. Akln toplamaya alt. Teker teker:

Casus geldi dediler de... Ka gndr, Casus gelecek lf. dnyor. Casusluktan mahkm deil misin? Ktta yle mi yazyormu?

 Kd nereden bilelim yavrum! Burada evvelden iki casas vard. Crm katillik deilse, burada casus diyorlar. Seninki ne? Komnistlik... Deme! Nzm beyin suundan yle mi? Nzm beyle beraber mahkm edildik... Dur bakaym... Tuu sahi yahu! Kk Ali sylyordu. yle ya... Askeriyeden tevkifhaneye geldiiniz gece sizi localara vermiler. Birisi tepsi tutmaya kalkm. Nzm bey Ben senden ar cezalym, demi ama, gzn sevdiim diretmi... skemleyle beriye almsn da az kalsn gebertiyor-musun. Kk Ali anlattysa inanma! Bilmez misin biraz uydurur. Peki Salim'i ne yapalm?... Malm bilmem mi ben? Bir gece Eleni'nin yknden Marmara Ha169 I l^>\ uwyi"w

san';n bogazKesenaeM basmam gibi... Genlik Aka! Cesaretten deil o, delilikten Biz deliyi de, cesuru da grdk, biliriz, imdi bize mi reteceksin lhi Cemal bey... Da daa kavumaz, inslan insana kavuur demiler. Ablana yazacam. zlr. Seni severdi. Yazarsan bir ka satr da ben yazarm, i Hem sever, hem bana iyilikleri vardr. Bir gece... fi Neler canm... Serholukla tam sizin kapnn nnde vurumaya balamz. Hani bir terzi kz Eftalya vard. Onun dostuyla beraberiz. Krt stmze yrynce olan savutu. Ben arka arkaya duvara doru ekildim. Tam kapya srtm vermiim. Kedeki fenerden ablam grm. Sinema gibi canm! ememeydanl Memo tarn soldan dalyordu ki bir kil vn diye aramza dt. Meer ablamn sprge sopas imi. Beni ieri ekti. ocuklar biraz kovalad... Krt Sleyman'n araya girdii mesjele... ite o yiittir ablam... Yahu!.. Bu komnistlii nereden kardn? Biz karmadk. yle dengine drdler. Aldrma. Nzm bey de mi hapis? Otuzbe seneye mahkm. Vah vah! Ama ortalk dzelirse sizi brakrlar. Ben Nzm beyle beraber drt ay yattm. Esrardan dtm zaman... Aklnda m? Bilemiyorum. O sralarda ben Galata'ya pek inemiyordum!

Hey gidi gnler! Sen buraya Malatya'dan m geliyorsun?

 Malatya'dan... Oras fena m idi? Mahpusun iyisi fenas m olur? Hepsi bir. imdi biz buraya bakalm? Buras eh! stanbul'a benzemezse de gn geer... sesini alaltt: Yalnz insanlar pek kaba... Biz garipler aramzda bunlara deve diyoruz, 170 ^

uuu. di/: uuraaa msanr saylrz, hy sahibi nasl misafiri sayacaksa, misafir de ev sahibine kt sylemeyecek... Sanki istanbul'un adam iinde deve, katr, eek, hele namussuz olan yok mu? Kyamet gibi... Lkin ne de olsa... stanbul... lnecekse d stanbul'da lnmeli... stesen yollamyorlar m? Yollamyorlar. Ne olurmu? Srr bey orada... Nice adamlar, siyasiler orada... Bize yasak! Aldrma! yidir memleket... Oras da yle ya... Ahbaplar gelir... Vakit geer... Kk Ali bir iini daha anlatt. Tevkifhanede eroini onbegn yasak etmisin de millet btn tmarhaneye dklm. Gene kn iftiras... Sen o bacaksz pek seversin de szne hemen bana ykletiyor. inanrsn. Kendi marifetini

Bana meselenin esasn anlatt. Hac Af da oradaym... O da anlatt. Lz hsan'n zamannda... Bir ey hatrlam gibi durdu: Dn gece senden toprak bast ,paras istediler mi? Hayr! Misafir olduumuzdan hatr saydlar.

Kolsuz syledi de inanmadmd! Eer para aldlarsa bel hazrdr... Para iin mi? Sen eskiden paraya metelik vermezdin? Hasis olmusun. Lfa bak! Biz burada olalm da... Salim Aka ld m yahu? sesini alatt: ...Keski lazmsa... Lazmsa ne demek? Bir insana bir tane iktiza... Burada zarf falan yok ama, hapisane dalgas /belli mi olur? Krk yl olmaz, bir dakikada olun Bende iki tane Bursa ii var, gayet birinci elikten... stemez... Akln ermiyor. Yine isteme sen de yannda bulunsun! Grsen aman dersin. Ya kleinin altna huspsi yer yaptrdm. kisi de koyun koyuna duruyor. Lzm olursa bir iaret et... Dakikasnda 171 getiririm. (jiaerKen ae tsunu umumh..... ^u, ___ mez desen de brakrm. Ablan vallaha beni eve komaz! Gene bir ey hatrlad: Bir de ben deve deyince yle byle dersin. Herifler komonisti bilmez, casusu bilmez. imdi 'kornonist' diyeceim, 'yenir mi yenmez mi?' diyecekler! Tvbe es-tafirullah! Bilmemek ayp deil, renmemek ayp. Ablam byle sylerdi, hatrnda m? Benim karda lf oktur. Dur hele... ive-rekli Kenan, Ankaral Hafz komonist olduuna

sevinirler. Onlar Ankara'da Sen ortal velveleye

komonistlerie beraber yatmlar. Hem de iyi delikanllar...

verme... Hem rica ederim eski divanelikleri ama..

Hele yavrum hele... Bir de Salih Aka'ya oturup lf retsen bari... Galatadan Yeniehire kadar bir memlekete lf yetitirmi Salim Akaya... Zplayp kalkt. Teltan bir eye karar verdii anlalyordu. Cemal her ne kadar Dur, otur! dediyse de sz dinletemedi. imdi gelirim! diye savutu, Salim Aka, Galatanm ahlkn pek bozamad- faydal insanlardan biri idi. Fakat asl yiitliin, 25 genelik dostu Madam Fofoda olduunu bilmeyen yoktu. leri gitmemek artyla toptan esrar ii yapar, pek ayak takmndan olmamak artyla yataklk ederdi. Plan eviren, polisi idare eden hep Madam Fotoydu. Tophaneye yakn kahvesinde, ekmece banda oturuu gznn nne geldi. Siyah ingiliz kumandan kamal pantolon, siyah filsekos ten fanils, bej rengi ipekten frenk gmlei... Salim Aka... Sznn eri olmakla vnen eski kopuk... Grmeye ancak on sene olmutu. On sene iinde henz eliisini yeni am bir adam demek bu kadar deiebiliyor mu? Cemal aynaya bakmak ihtiyacn duydu. Salim Aka da kendisini tanyamamt. Demek stanbul'a gitse eski dostlarndan bir *ou kendisini tanyamayacak, kendisi de onlar bilip karamayacaktGalata'nn 'Mektepli' dedii, 20-22 yandaki 172 daki, baldrmdaki bak yaralar sanki yeniden alp zonklamaa baladlar. Salim Aka'nn resmi orada kalmt. Cemal adeta korkarak yerden kaldrd. Benli Eleni, baz tabasma kahve resimlerinde olduu gibi yere uzanm, sa kolunu kvrp bana destek yapmt. Bu haliyle elinde bir nargile marpucu ols(a, frenkiere harem kadn diye yutturulan ablak yzl modellere benzeyecekti. Ne tatl kzd. Biraz pelteke konuurdu. Cok erkeklerden cesurdu. Bir de vcudu vard, o zamanlar... imdi bozulmutur tabi. Denize girdii zaman Cemal seyrine doyamazd. Resmi acele yere brakp zr diter gibi sratle mektubu nne ek. Daha imdiden hasret balad sevgilim,.. Sanki yreimi Malatya'da brakmm gibi iimde usuz bucaksz bir boluk hissediyorum: Bunu sana... Burada ban kaldrp Salim Aka'ya bakmt. Bunu sana anlatamam sanyorum. diyecekti. Mektup kontrolden gemeseydi yazmak bu kadar zor olmazd. Bu zorluu yle iddetle hissedeli mtemadiyen u cmle aklndan geiyordu: Karaborsaclar milleti daha kolay soysun diye, sevda mektuplar dikkatle kontrol edilmi vatanperverleriz! Salim Aka ancak bir buuk sat sonra grnd. Elinde bir yemek tahtas, arkasnda iki uak vard. ocuklardan birisi zerinde tencere bulunan bir mangal, teki bir tasla bir srahiyi tayordu. Cemal iki gndr scak bir ey yememi olduu halde aln tamamiyle unutmutu. Hazrl grnce sevinle topland: Neden zahmet ettin Aka? Zahmet ne demek? Sen ablan bilir misin? Ben imdi dnyorum. Karya yalan sylemeli... Peki' der 'mahpusaneye bir yabanc gelmi' der, bizim bu dnyada hi mi ahbabmz, dostumuz

173 I Biz diyeceiz ki... Gece geldi, kaplar uzermzaen kilitli idi. Mahpusane usullerini sen bilmezsin!' diyeceiz. Et yemeini bir temiz bakr sahana boaltt. Atein zerine bir temiz aydanlk koydu. ocuun elindeki tabakta da pirin pilav vardf. Yoruldun Aka! Birisi elverirdi! Sen eskiden benim iime hi karmazdn! 'iroz salatas isterim' diye tutturduun zamanlar unuttun mu? te ne olduysa bu yemek piirme esnasnda ofmu, Salim Aka, Kitapl Casusun iyzn hemen btn mahpusaneye mutfakta mangal banda anlativermiti. Siverekli Kenan'la Ankaral Hafzdan baka, Amasyal srgnler de 'komonist'i biliyorlard. Onlar hem de eitli komonist grmlerdi. Evvel Doktor Hikmet bey denilen uzun herifi, arkadan Fevzi bey denilen topal herifi iyice' tanyorlard. Fazladan en tane bolevik komonistiyle de senelerce beraber yatmlard. Kafkasya'dan gelmi Trk komonisti... Bolevik tabaas da, kendileri Trk... Topal Muhtar dikkatle dinledikten sonra: Komonist ne demek? diye ihtiyatla siormu-tu. Komonist? Hey muhtar, bunlar hkmetle urar bir millet. Hele muhtar milletine ok dman bunlar! Aman u muhtarlar asversek, dnya dzelir o saat diyorior. Fena deil. Benim de aklm yatt. Demek bu komnistlerin zanaat muhtar asmak m? On-be sene verseler idare etmez mi imi? lle asacaklar! Bir kere akllar o yola yatm. Muhtar kalmaynca siz memleketi grn diyorlar. Dinleyenler hasretle ilerini ektiler. nler gibi: 174 vanu! Bu herifler akln oca imiler... Demek bir ular kyl bunlarn... Kyl olmasalar muhtarn domuzluunu nereden bilecekler? Durun kardeler!.. Salim Aka! Buyur. Bunlarn el almak, el vermek deti var m? Ne gibi? Yani eyhler gibi. eyhler el verirler de... Lyk olan kendilerine dervi, halife yaparlar. Ne olacak? Hani byle bir huylar varsa, imdi gidip el alacam! Ee?

y E'qi kardeim, neden beklemeli canm? Bir ucundan hayrl ie balamal. Ben bu topal namussuzunu burada bir gzel keserim... Mahkemede Komonist olduumdan kestim derim1. Belki beraat ettirir koca reis! yi akl! Hem de beraat ettirir. Salim Aka glerek: Sen bir ey demiyorsun Muhtar? dedi. Muhtarlkta usl byle... Bunlar ky yerinde de bu biim rrler... Hitamnda yorulurlar. O zaman muhtar konuur: Hem de muhtarn dedii olur. Yani komonistler sizi artk kesemez mi? Ben bu yaa geldim, kesilmi muhtar grmedim. Dinleyenlerden birisi: Ya bu ayak? Ayaa ne olmu koum? Bir ucundan pekl balamlar ama, yarsnda vazgemiler nedense... nallah kalann da istanbullu komonist tamamlar! Yeter ektiimiz ya- hu! Muhtar ciddiyetle sordu: Bu komonistlerin, kemonistlik her ne ise, ondan baka bir ileri yok mu imi? Bunlar hep yaz kitap 175 di: Cemal bey gcfeetecidir. Gazete muharriri... imdi anladn m? Ben daha dn akam anladm hay Salim Aka, yasjsya kadar bekledim, baktm ki herif it gibi rmyor, Aman uak! Bu casus deil! Casusum dese bile kulak asjmayn! Sahtedir. dedim. Gardiyanlar, Marangoz takm da yok, kitab var dedilerdi. Demek gazete muharriri imi! Hay kuvvetine kudretine kurban olduumun Allah! Neden? Neden olur mu? Bizim mahpusane idaresi tahsildar Halil efendinin istidasna g yetiremiyordu... Buyur bakalm gazete muharririni... te ben mahpusane diye bundan sonrasna derim arkada! Allah mr vermeli, Koca Reis de cezaya acma mal... Kanun on sene yazyorsa yirmi ihsan etmeli, ben oturup orum mahpusj dammdaki oyunlar birer birer grmeliyim. stiday da Krolu gibi yazarsa, birer istida da biz yazdralm kardeler. Tevekkeli gardiyanlarda bir hal var... Kulana kar suyu kam rdek gibi dnyorlar! zerine alrlar.

Muhtar byle syleyerek ellerini krdatp tek ayann zerinde donuverdi. 176 ikinci Ksm GAZETE MUHARRR Gazete Muharriri akam iin et aldrd. Salim Aka'nn mangalnda piirirlerken iki hemeri stanbul'dan ap, dalmlard. Gerek kendilerine, gerek mterek ahbaplarna ait maceralar, sra sra hatrladlar. Henz birisinin can alacak yerine gelmeden, tekine geerek, bir sr kadn, erkek, slemt, meyhane

isimleri sayarak devam eden bu gemii hatrlay, ikisini de kolayca avuttu. Yalnz Gazete Muharriri bu arada, Salim Aka'nn alacak kadar deitiine dikkat etti. Adamcaz km, sersemlemi, adeta rkek bir hale gelmiti. Bir ayak sesi duysa irkiliyor, birisine seslenseler, Bana m? diyerek szn kesiyordu. Halbuki bir vakitler Galata'nn hatr saylr klhanbeylerindendi. Sz dinlenir, hem de dinlenmeye deerdi. neslin kopuunu kahvesinde arlamasn becerirdi. Bilhassa yeni yetienleri, ufak tefek yaramazlklarndan, kabahatlanndan dolay ka. rakoldan kurtaran birka efeden birisjiydi. imdi (ise) ihtiyar, hastalkl, bir hizmetkr haline gelmiti. Btn mrnde bir kere olsun kendi hesabna konumam, silh tamam, mindere zar atma-n&, her zaman horlanarak yldrlm bir fkara adamcaz gibiydi. Gazete Muharriri, bilhassa eskilerden anlatr-' ken biareye hayretle bakyor, 777 gzlerini ksarak,

sahibi Kara Salim AKa ne yanyunu yom meye Vu-lyordu. ekmecede kendisine mahsus oturuu, gelenleri deerlerine gre bir selmlay, bir ar kopuk edasyla gl ve fkelenii vard ki, genler adeta taklide alrlard. Demek unsurunu kaybedince, bu hale gelivermi... diye dnd. stanbul mahpushanelerinde kalm olsayd, gene de bu kadar deimezdi herhalde... Yahut da ya gidip kemalini buluyordu. ...K kucaklayp dar attm. Sonra kapya dikildim. Ayp oldu Hasan'aki, dedim. Biz misafir geldik. Senin de erkekliin bu kadarm. Olan utand. Fena ocuk deildir Hasan'aki... Lkin pii bilmez deilsin ya... Katr gibidir. Ne kadqr da sevimlidir deil mi? nsan, o kpolusuna hic ksemez. Ksemez, evet! O da bilir de, marr etti. Allah marr:.. ii iyi... Eroin nice delikanly rezil etti ama, Kk Ali'yi vezir

Marmara rezil olanlardan... stanbul tevkifhanesinde grdm. Koca Marmara gitmi de glgesi kalm... Eroin bir bel canm! Lz: Yu^uf baklaynca zaten Galata'da hz indiydi. Sr git dememiler be Aka, gr ge! Sen demez miydin? yi aklna geldi. imdi Galata ne olmutur? Karya o kadar 'Yaz' diyorum da unutu unutuveri-yor. Geen sene buradayd. 'Kz neden olup bitenleri yazmyorsun?' diye sordum. 'Unuttuun iyi' dedi. Yazsaym, garipsermiim de kamaya falan kalkarmm. Dorusu aklm arada bir bozuyorum. Bir hafta kalsam da gene geri gelsem diyorum. ki sene verirlermi, yle mi? ki sene verirler. Asriye yollamazlar, eder alt sene... Drt de var, on iki... Oniki sene demek, As|riye girenlere bakarsan yirmidrt sene demektir. Bir hafta kaarsan cezay yirmidrt seneye karm olursun. 775 asver gitsin. Dorusu bu Aka! Gazete Muharriri kendisini merak etmeye balad. Acaba kendisi de hi farkna varmadan Salim Aka gibi deimi, bambaka bir adam m olmutu? inden yle bir davrand. Hibir acayiplik gremiyordu. yi ama Salim de hi bir acayiplik grmemektedir. Biraz phelense... Hi belli etmez mi?

 Ablan attm taksiye, ek bakalm, Arnavut-ky! Bir de ne greyim? Bir de ne greyim, bizim gazeteci Cemal olumuz da oraya postu sermemi mi? Aklnda m? O hani sesi gze! Yahudi kzyla beraberdik. Hranti aldk sandala bindikti. Ablan hl syler: 'O gece yaadk saylr Salim Aka!' der. Sahiden yaadkt. Yandyd Boaz canm! Rabbim kza ses vermi. Ne oldu fkara. Evlendi. ki de ocuu var. Cezann bir senesini yatyordum ki mahpusaneye beni grmeye geldi. Yaknda kyorum. Seni kocandan boatp alacam! diye akalatm. Ne kadar oldu? diye sordu. Bir sene dedim. Biraz dnd. Benim ahmla bir sene yatacaktn. Tamam! Lkin sen bakalarndan da ah almsn. yleyse kamazsn! dedi. Hele ft! Doru da syledi Aka! Bak kamadk. Brak, kpek havlamakla deniz mundar m olur? Alahm ii yok da Yahudi kzlarnn ahm m hesaplyor? te nmzde da gibi af var. Harp biterse af salam! diyorlar... Sen daha iyisini bilirsin ya! Salam! yleyse davransn Galata... imdi Sulh oldu! Paydos! demeliler, buradan beraber kmalyz. Doru eve... Ablan neye uradn arr... Salim Aka, yaaran gzlerini saklad. Sonra llesini hmla doldurdu. Neden durdun? Ben mi? Yahu bari alam kymak detim 179 man elimin terazisiyle ovunurdum. Oolua ocua bu hususta ders bile verirdim. Bilmez deilsin ya, bizim ekmece bak doludur. Arama olur, brakan savuur. Ablan, Beni Fndkl'ya deniz gazinosuna gtr dedi. imde de bir sknt var ki sorma! Denemiim, iim skld m, bana yatmak der. Lkin kar bir aydr bir yere kmyor. Hi belli etmedim. Peki dedim. Riz iki moruk! Kim ne yapsn? Akla bak, akla! ... lm bir biak aldm, belime soktum. Kar grse raz gelmez ya... Ban taryordu. Beraber yrdk. Kimi lf atar, kimi elenir(?) Balk ihtiyar Mihran, elini gznn stne s|iper etti, Vay bu bizim Salim Aka olmaya Salim Aka! Lkin yanndakini bilemedim. Peki ben imdi Foto Ablama haber vermez miyim? 'Davran kadn, senin moruk bir pili alm yemeye gidiyor' demet miyim? diyerek takld. Hot! dedim getim. lerde ofrler: Aka! Buyur uuruverelim! dediler. Biz uarz tosunlar, siz keyfinize bakn! dedik. Uzatmayalim, Fndkl'ya geldik. Orasn, o sralar, Kk . Ali'nin aabeysi tutuyor. Mehmet mi, smail mi birisi! t srs kadar aabeysi var. hangisidir ne bileyim! Yer gsterdler. Yerletik. Kar bira istedi. Ben de bir kk ie atrdm. Denize bakyoruz. Denizde ykananlara bakyoruz. Dana edenlere bakyoruz. Arada srada, gramofona alaturka plk koyduruyorum. imdeki sknt, geti jgjtti. Ulan iyi, aferin kar! diyorum kendi kendime... Derken ieyi bitirmiim. Bir tane daha syledim. Kan, Bu sondur, ben serholarla uraamam! dedi .Peki, peki! dedim. Onu da yanladk yarlamadk dans yerinde bir grlt koptu Garsonlar koutular. Kzlardan ikisi yanmza geldi. Birisi yanan tutuyor. Hangi sebeptense olan amar yerletirmi. Olur! Aferin! Kar dediin iroza benzer, ne kadar dversen o kadar yumuar! Biz byklerimizden byle iitmiiz! Afetini Ellerin dert grmesin Kz o zamana kadar ya hic grmemiim, yahut da alc gzyle bakmamm. Bizimkini tanyorlar. Korkmular da... Masaya otur180 gzm alacak diye seviniyorum, meer bel gelmi oturmu... Anladm, sprho yiit balta oldu... Hay canna rahmet! Bir fslt dt ortala... Garsonlar yalvaryorlar. Salim Aka'dan ayp! dediklerini bir aralk duydum. Cvan yavrum ne dee beenirsin? Ben Salim Aka'nn da... Ona arka

kann da... gemiini geleceini... Ablan bilmez deilsin! Yzne bir ate dt. Edepsfzlii benden beterdir. Sakn ha! dedim. ime karrsan bam derde sokarsn. Sarholuk arabaclk deil! Delikanl ksm serhoken saymal. Olan stmze kopacak. Brakmyorlar. Derken ellerinden kurtuldu. ahin gibi saldrd. Kzlar arkama sjaklandlar. Hi kmldamadan: Otur arslanm dedim. yle ge de iki lf edelim. Yavrum dedim .Svmenin bir faydas yok! Marifet kzn gnln etmekte... Bak amarlamsn, yumua-sayd derakap yumuard. u halde bugn yumuama gn deil. Gel bo ver! Yarma Allah kerim!. Bir kfr daha! Garsonlar araya girdiler. Elinde ie varm, yallah etmez mi? Az kalsn ablann suratn datyordu. Aklm bamdan gitmii. Ayaa kalktm. Ayaa kalknca aklm bama geldi. Yahu zpr, ak gibi garsonu dut silkeler gibi silkeliyor. u ba gstereyim de kasn! dedim. Eski kalmlardan bir nara vurup ba syrdm. Garsonlar huyumu bilmez deiller. Naray duyunca olan brakp savutular. Delikanldr boynuzuna rak srlm kei gibi kurdun zerine gelmez mi? Kaba etini biraz kanataym dedim. Artk ben mi iyi nian alamadm, o mu zplad, namussuz gidip kasna sapland. Hem de vallah billah ucunu dokundurdum. Bir santim, nihayet iki santim! ahdamara rastlamtr. ahdamar m, padiah damar m bir yere rastlam. Yatverdi. Fazladan bak da pasl imi. Hastanede gn yatp lmesin mi? Merkez Memuru imdi rapor gelir, koyuveririz! deyip dururken oniki seneyi srtmza yklediler. 181 I Vah vah, pek zuiaum pisi pisine Hem de nasl pisi pisine! Ablan Kabahat benim diyor Ben gidelim demesem bir ey yoktu. te o sebepten galiba, kan san sprge etti. Canm say ki cezay biz yemedik de o yedi... Aliah raz olsiun! Gazete Muharririni daireden ardlar. Paltosu omzunda yrd. lk geldii gn omle kapsnda nbeti olan gardiyan kk Rza efendi bugn orta kap nbetisi idi. Cameknn yannda bir koltukta azametle oturuyordu. Gazete muharriri geerken ona glmsedi. ki adm ilerlemi ilerlememiti ki: Hey hemeri! diye seslendiini duyarak dnd. Sesi beenmemiti.

Paltoyu indir omzundan. Bana m dedin, Rza efendi? Sana dedim ya... Gazete muharriri iki adm geri geldi. Kann birisini kaldrmt. Sakn bir daha bana terbiye dersi vermeye kalkma olur mu Rza efendi? Daireye... Daireyi maireyi bilmem, derhal bozuuruz. Dnd yrd, paltosunu Mdr odasnn nndeki portmantoya ast. Kapy vurup ieri girdi. Sa pazs hl seriyordu. Buyurun! Size bir havale var...

 Nereden? Birader yollam. Elli Lzm, tebsri lira! Lzm deilse emanete kaydedelim.

alacam Mangal filn... Tencere...

Peki, uray imzalayn. mzalad. Mdr Vekili elini para destesinin zerine koyarak konutu:

Sqlim Aka ile tanmsnz. Fena adam deil. Biz de elimizden gelen yardm esirgemedik. Eksik olmayn. Hep iyiliinizi sylyor. Dua 182 . luyuu u!\u BKiuen taaua nn eie-lerinden idi. yleymi... Ben Galata'y bilirim. Yldz'da-l<i polis mektebinde okudum. Ne l! Paray sayd. Bir kere de siz saynz. Lzumu yok! Bir eye ihtiyacnz olursa, haber yollayn! __Sesini alcaltt: Yeriniz iyi deil, biliyorum.

Mddeiumumilie tekrar syledim. Ben dneceim dedi. Herhalde Ankara'ya danacak. Zannetmem. nallah... Ama ben zannederim. Bir ey rica edecektim. Buraya her Hayr. Nasl yapacaz? Gardiyanlar getirsinler. leri ne? Her sabah zor olur. En iyisi gazeteciye mnasip bri ey versek, getirmez mi? Bir kere greyim. Ltfen grn. Her gn Ulus alacam. Bir ayln pein veririz. Biz ocukla yollarsa, ona da mnasip bir ey veririz. Gardiyanlar her sabah mutlaka giderler. Tahliyeleri, karavana bordrosunu, ekmek defterini (gtrmek) iin daireci gardiyan mutlaka gider, gidince alp gelsin. Ama ben erken istiyorum. Saat ona, onbire doru... sabah gazeteci gelir mi?

 Ge... Bu da bizim iptilmz Mdr bey, kusura bakmayn. Acaba mahpusane bakkal sabahleyin gelirken urayp alamaz m? Fazl aa m? Alr... Bakn bu daha mnasip. yleyse ltfen u liray aln... Kendisine verin. Tembih de edin. Bugnden itibaren. Yani Varn, bugnk gazeteyi de getirecek. Zaten posta gnde bir geliyor. 183 yan, even ^aruy vtuoin, uuum yu<.uMUM,, Posta gnleri alr gelir zahmet olmdzsa...

Ne zahmet? Gardiyanlara da getirtirdik... Ne ise Fazl daha iyi oldu. Baka bir eye ihtiyacnz olursa yine de Fazl'ya syleyin. Eski kula kesiklerdendir. Mahpusluun halinden anlar! Glmsedi: Mahpusluun halinden ben de anlarm: 17 ay yattm. Vah vah! Neden? Bir katil meselesinden... Samsun'da... Buradasnz daha ok konuuruz. Bizim de bamzdan byle bir felket geti. Ne ise, atlatmsnz ya, ona bakn! Teek kr ederim Mdr bey. Gle gle... Darda paltoyu yine inadna omzuna ald. Ne are ki kk Rza efendi yerinde bulunmuyordu. Salim Aka ile ge vakte kadar oturdular. Yukarda grl grl yass ezan okuyordu ki Sairn Aka, Bana msade diyerek kalkt. Kapda bir ey unutup unutmadn anlamak istermi gibi hcreyi gzden geirdi. Sonra: Kel Yiit! diye seslendi. Buyur Salim Aka! Yattn m yiit? Yatmadm. Oturuyorum. Kendi bana bu nasl oturmak? Gel de beye arkada ol. ki lf atarsnz. oktan koup gelmi olan Kel Yiit, anlamayan baklarla Salim Akann yzne bakyordu. Konuursunuz, dedirm Konuuruz ya, gardiyanlar ekiir. Balarm keyfine. Cemal: Benim hibir iim yok! diyecek oldu. Salim Aka azametle tekrarlad: 184 -UUIUIIOCUi;_ /AHUM gardiyanlarn elifinden... Salim Aka syledi dersin. Beyin her iini greceksin. Bak ;

evldm! Allah kurtarsn Salim Aka. Muhtara selm ederim Hi olur mu? Topal Muhtarn dilinden kurtulamayz. Olsun. Anlattklarn pek houma gitti. Salim Aka gidince. Kel yiit kapnn rahat olmad belliydi. Cemal: yle otur Ali aa, dedi, birer cgara yakalm. Yarndan itibaren kahve alaeaz. Karlkl ieriz, tttrrz garay... keyfimize bakarz. Saol beyim... Byle iyi idi. Biz ttnn tiryakisi deiliz. Sen i! pervazna srtn dayad. Hi

Bak hele... Yak anm! Yeni mteri geldi mi? Nereye? Bizim mahzene. Gelen var, giden var. Gene sprge harae, demir harac olacak m diye sordum. Bu akam grlt kmad beyim. Her akam, halbuyse, burada seyir olur. Sinema anm. Nasl seyir? Oyun komaz, karrlar. Yalvaran hangisi, 'Param yok' diye yemin eden hangisi? Bazsnn zerini ararlar, para kar, amarlarlar; kmaz, yine amarlarlar... Ama bu fena! Fena olmaz m? amar ben hi sevmem. Ne grmeye yreim dayanr, ne de sesini dinlemeye... Dayanmaz ama, aresiz dayanacak! Kolsuz Ahmet aa da amar atar m? Asl Kolsuz atar. Kolsuzda bir amar var beyim, yzbalarda grmedim ben... Halbuki ne de yakkl delikanl... Ben hi o kadar babayiit, yakkl erkek grmedim. Yazk olmu. Yazk, evet... 185 Cemal gzlerini kirptra. \e yiuh dinini pc* gnlsz ekmiti. Yere bakyordu. phelendi. lmediine mi yazk dedin Ali aa? Kimin Kolsuzun mu? Neden Demek o derece rezil mi? lecekmi... lmek kolay m beyim! Herkesin eline gei mi verir?

 Rezile kurban olaym! Kk Ahmet dedin mi, on dakika dneceksin. Ir'z dman m idi? Irz ne bilecek u pis? Yaaa! Nasl olsa reneceksin, benden ren daha iyi. Beyim bu namussuz bizim Osmanck'ldr. Bizim Osmanck fkara bir kazadr. Topra adamn beslemez bir kaza. O sebepten bizde namus pek fazla yetimez. Yani demem u ki, namusjsuz da olsa, gl namussuz olmadndan, yedi kye zarar dokunamaz. Yani, senin anlayacan, biz a milletiz. Kalkamadmzdan otururuz. te bu kazann umum namussuzluu bu kk Ahmet'te toplanmtr. Deme? Hi de gstermez! Gstermez! Neden gstermez, ben ite buna aarm. Be Allah desem, unun alnna yazver bir 'Namussuz' da mslman errinden aman bula! Yazmaz. Pisliini una buna srdrecek... Bir i canm. Hrsz m? Hrsza kurban olsun! Bunun zanaat kar zerine beyim... Gzel delikanl olduundan karlar Oh derler de paralarn

Karlarn parasn yiyorsa helldir. yedirirler... Ahmet'in ne kabahati var?

yle mi ya? Bu imdi beyim, kyleri gezer. i gc olmadndan, bir de acndan geberse stne bana dikkatli olduundan ky yerinde Mustafa Kemal gibi grnr. Yetim dmandr namert! Nerde erkeksiz ev varsa onlar kollar. On, ondrt yanda kz olan erkeksiz evleri... Ne yapacak anlayamadm? 186 r\r< dulum iKurr. Mir Kaar. Bizim Koyu-mzn erkei kendi aklyla kendisini gezdiremez, nerde kald ki krpe kz. Bir cad kar bulur. Kza evvel bir yzk, sonra bir kpe... Sonra altun yollar. Yzk, kpe altundur. Altunlar da alndkta... Anasn bulur. Hatta bir iki de amar eker! Kznz gtmezsiniz, bir de eyi kanp olana kanca bize gelirsiniz! diyerek... Ahmettir kz nikhlar beyim. yi ya ite... yi olmaz m? Nikahlamak iin fkarann yan bytrler. Sonra Alt ay kadar kullanr. Alt aydan sonra bir gece eve memur takmn toplar. Rak sofrasn kurar, karsna rak dattrverir. C9 Ertesi akam, aa takmna bir rak ziyafeti... Daha ertesi akam kopuk tayfasma... Sonra kary balar kiralamaya... Hitamnda da srtndaki entariyi, kulandaki kpeyi, elindeki yz, altn alr, deper biareyi orum Kerhanesine, yahut Amasya Kerhanesine... Ne diyorsun? Hay Allah belsn versiin! Veriyor mu? Sanki kabahat kolunda imi gibi, kolunu alyor.

Kyasya atmlar ama, tutturamamlar. Yl uursuzun... Tutturamadlar. Byle byle belki yedi sekiz evi berbat etti. Yedi sekiz kabileyi yere baktrd. Dnya canm! Bir de orum damna geldim ki... Ahmet aa aa, Ahmet aa yukar... Mdrden ileri... Szn Mdr bunun kadar geiremez!

 Yanndaki? brahim? O da bir baka trl yiit beyim... 0 da hamamlarda naml imi... Bizim orum'umuz-da huy oktur. brahim gibilere gbek tanda yirmi yama kadar staj grdrrlermi... Acemi talimi... Sonra? Sonra byk teftii yz Rtbesinin sonu bu mu? 187 Narasn Dur bakalm! Utanmaz da ondan Ali aa! Adamn utanmaz hem ok yaar, hem de iyi yaar. Sana ne sebebe yattn dedi mi? ekavet! dedi. ekavet! Doru... Peinde yirmibe askerle daa kt idi. Hey yavrum! Eski ahbaplarndan bi-risjiyle bir gece Hzrla doru gitmiler. Karanlkta, eski gnleri, lemleri yadedecekler besbelli! te orada herifin onyecii bankcnotu kayboluyor. Nasl? Ceketini bunun altna sermi. in arasnda, bu gzn sevdiim paray yrtm. Ne o yle diyebildi, ne de bu byle diyebildi. Demek polisler de buna ierliyorlarm. Herif Beni bakla cebr soydu' diye dava ediverince, para da bunun zerinde zarf iinde bir tamam kverince yedi seneyi dayamlar. te sana ekavet... Sen yiidi sakn akc Efe, ullu falan m sandn? Hay Allah belsn versin! dare bu pistleri nasl kullanyor? Canm beyim, biz akamdanberi neye nefes tketiyoruz. Onlar kullanmayp seni beni kullanacak deil ya... Herifler her hususta ie yatkn! Anlatamadk m? Gene demir sesleri iitildi. Kel Yiit srad: Geliyorlar beyim. Iskarann kilidi ald. Ben gideyim de tekrar gelirim. Sen bilirsin. Oturuyorduk. Merak etme sana bir ey yapamazlar. tle dalamaktansa aly dolamak yedir beyim. Kel Yiit gitti. Cemal, tercmeyi nne aldr. Ayak sjeslerini duymam gibi dalgnla vurdu. Kolay gele beyim! kk Rza efendi glmseyerek kapda durmutu. Buyur Rza efendi, alyorduk. korkuyla akyla geti mi, yiit' oluyor. Hem de yiit ba!

 Ne almas byle? 188 (jan urKeye evryurum. Deme Allasen! Hani bakaym. Nesine bakacaksn? te dmdz yaz. Rza efendi ieri girdi. Deftere bakt. Aman eski harflerle yazmsn. Sen eski harfleri de mi biliyorsun?

Yahu biz kan kurasyz Rza efendi? Rza efendi kapda duran arkadana dnd: iten geti Eke olum... Oturacaz. Ben bu ileri renmezsem uyku uyuyamam. Eke krmz suratl, kz gibi utanveren, bu sebeple de pek konumasn bilmeyen bir gardiyand. As^l ad Mustafa idi. Byle soyad ile aryorlard: Efendiyim rahatsz etmeyelim! dedi yama, tere de batt. \ Neden rahatsz olacakm? Bugn et de aldrd. Bizi belki davet de eder. Cemal kalarn belli belirsiz att: -=- Rza efendi, dedi, orum'lular pek beendim. Allah raz olsun, misafir dediniz, akam zeri bir tepsi yemek gnderdiniz1. te tencerenin iinde olduu gibi duruyor. ndir de hem ben yerim hem de sen... kk Rza efendi aldanarak tencereye bakt. Bir ey gremeyince ltife pek houna gitmi gibi gld: Vallaha yaman adamsn arkada! Ben ok yer dolatm. ok adam grdm. Biz burada koca# yzbalar, malmdrleri grdk. Lkin senin gibisi hi gelmediydi. te ben oturdum. Bir cgara verirsen yakarm. Kendi kendime de ierim. Sana'da bir sr sual sorarm. Sen de bana cevap verirsin. Aklmn yatt cevap olursa, yreime bir tamam yazarm. Gittiim yerlerde satarak gezerim. Nasl fikrim? Dehet! Pek beendim. te buyur Rahatsz... Brak rahatszl... nsan insan 189 ---INUtlll UCUM!.' IIC UUyu Ull ^^-: -tu^crahatsz edemez. Olmaya ki kendisi rahatsz edilmek isteye... cgara! Sen de ge arkada!

dim gitti. Tamam! Ee merhaba dedin mi karda? Dedik saylr. Mustafa cgara kullanmyordu. Cemal ona Malatya pestili verdi. Ayn byklkte dier bir paray da havada sallad: Sen de cgara tiryakisi Cgara ile beraber olsa... Hi zarar vermez ama, sana mahsus deil. Zira, ben biliyorum ki sen mide rahatszl ekiyorsun! olmasaydn Rza efendi, bu da senindi!

Bu sz 'hi tanmadn kimseden yemek istiyorsun, pis boazsn!' manasna sylemiti. Fakat gardiyan kk Rza efendinin zerinde yapt byk tesiri grnce ard.

Gardiyan Rza efendi glerken birdenbire ciddilemi, gzlerini korkuyla amt: Kim dedi? diye yavaa sordu. Neyi kim dedi? Bizim mide rahatszln? Yahu birisi mi syleyecekti? Ben bu kadar-ck bir eyi bilmez bir adam mym? Etme ayan pem beyim... Sesinde dehetli bir yalvar vard. Yz allak bullak olmutu: Derdimi bildin, dermann da bileceksin. Etme ayan peyim! birdenbire o kadar feci bir ciddiyet almt ki Cemal aka ettiini syleyemedi. Tuh Allah kahretsin, imdi bir de Dahiliye Mtehasssl m yapacaz? diye zld. Bir kere aldn illar grmeliyim! Reeteleri... Yannda m? Yanmda olmcf m? llar da yanmda, reeteler de... Ceketinin i cebine saldrd, neredeyse cebi delecekti. Bir tomar kt kard: Nah, bu bir! Denizde kum bizde reete... Bavulun stne brakt ve muhtelif ceplerinden muhtelif illar karmaya giriti: 190 Gazete Muharriri hi enmeden reeteleri birer birer tetkik etti. Bunlar ondrt tane idiler. Bir ksm katlanm yerlerinden bzlp yrtlmt. Ner. deyse kopacaklard. Bir ksm daha taze grnyorlard. Nane ruhundan balayarak kmre kadar, karbonatl karbonatsz harp iinde bulunabilen ne eit mide ilc varsa, Gardiyan kk Rza efendinin sra sra. kullandf anlalmakta idi. Bazsndan fayda grm olacak ki birka kere yaptrlmt. Gazete Muharriri reeteleri tetkik ederken gardiyan kk Rza efendi de derdini yanmaya devam ediyordu: orum'da doktor yok! orum'da doktor ne arasn? Bir Memduh bey vard. te grdn m? Doktor diyerek ben ona derim. Bir il verdiydi. Pembe pembe haplar... te o iltan fayda grdm. ekerli deil mi? Aman bildin mi? Hmla gardiyan arkadana dnd: te sbatn buldum'. Nerede o Kara krdn brahim ays? Pembe eker keyif ekeridir. Memduh bey seninle elenmi diyordu, ite o il. Aman beyim ad aklnda m? yi ama, o il barsaklar iindir. Mshil. Sen mideden ikyeti deil misin?

Mide barsak hepsi bir bok! Syle Alllasen! Ad ne unun? ki lira olsa verip alacam! Eczaclar bilir. Mshil ekeri diye sor. Lkin reete olmadka vermezler. Doktordan byle bir reete istesek, o da. Sen benden l dok-tormusun! Bana ne diye geldin? der. Bilmem ki... Aman beyim bir are dnelim... Bardaklarn nasl? Bizim mi? Nasl olsa iyidir.

 anm mesel peklik var m? Peklik? Yani kabz msn? Sorma! mrmde bir kere h huzuru191 der otururdum aa Kan Tener emue ucm uumU|u kar. ldn m herif? diye gler. O kadar oturmaya ne olur yarabbi, bir kerecik doyasya aptest etsem ya... Bazan tarla kenarlarnda grrm, herif tepe gibi yakomu, imrenirim ne dersin? Mustafa mevzuu beenmedi: Ayp olum! Efendi senin huyunu bilmez. Ben dorusunu sylyorum. Derdini syle-meyen dermann bulamaz. Bak beyim, pastrmal yumurta yedim mi, berbat... Lkin pastrmal spanak olurca dokunmuyor. Sonra bende fazladan basur da var. Yani mayasl... Doktora! Mutlaka doktora mracaat etmeli! yi ya, nerede doktor? Hkmet doktorumuz, kanlara mahsus... Haftada bir kere mi, iki kere mi, Tepecik mahallesindeki yiitlerin makinalarm ayna ile gzden geirir. Sonunda Vatan vazifemizi yaptk, hamdolsun! diyerek memurinler kulbne gider. Gelsin poker oyunu... Ancak Vali armal ki dnp baka... Hasta gtrr msn, hasta arabada can veriyor. Yalvarrsn, kapya kadar yalvara yakara getirirsin, orada birden cayar... Hastaneye... Hastaneye yetitirin! Kardeim ben ne yapaym burada... Arabac sarsmadan hzl srsn! der, koar pokerin bana... Belediye dersen, stma mcadelesi, iek as, tifo as, tifs as... F-kara bildiini de unutmu. Hastahanede doktor yok mu? Hastahanemiz iyidir. Yani bina cihetinden... Park da yakn... imdilik pek hasta deilgen gider tedavi olursun, dnte parka urar, Erefin gazinosunda kafay eker, nara atarak ehre dnersin. Pek iyiymi! Lkin Sertabibe grnmeyeceksin. Herif bir kere sar. Sen 'Midem' dersin, o fkara gz ilc yazar. Esasnda gz doktoru, lkin gzleri de pek farketmiyor. Karlar erkeklerden ayrdedemiyormu, soyunmu yatan imanca heriflere 'Sende gebelik var hatun!' diyormu. 192 uuKieruen Dinsnn^aaam. ununu dolduramam, u kadar sene olursaym, u kadar maa alacakm. Varsn o kadar maala tekat olsiun demiler. Peki, nerenin adam mal gibidir, hakkn aramay bilmez? Nerenin olacak? Bu Osmanl mlknde ylece bir orum var, bir de Tunceli... Tunceli'nde adam kalmadndan, gnderin gitsin orum'a demiler. Senesi dolacak gidecek de, eer yine bir baka senesi dolacak doktor gelmezse gardiyan Rza Topal Topal soyad imi midesini muayene ettirip o pembe haplardan bir kutu alacak! Sen hastaneye kulak verme beyim! Bir ey syle! Bence fazla tuzlu, baharl yemekler yemeyeceksiniz. Mmknse bol bol ayran iin, yourt yiyin! te imdi derdimi bildiine phem kalmad. Yourt yedim mi o gn rahatm... Anladn m Mustafa efendi? Ben ite bu sebepten mahpuslardan birisine yourt geldi mi, bir tas uydurup koarm! Gazete Muharririne gld: Mahpuslarmz iyidir beyim, bir ey geldi mi gardiyanlarn hissesini veriverirler. Peki ama Rza efendi sbnra banz belya girer. Nizamname bunu yasak ediyor.

 Nizamname kendi gnlyle verilene kar-maz. Karr. Ben senden be lira bor alsam, aybana desem, buna da m karr? Vzr vzr! Sen benden deil, ben senden be lira bor alsam da aybanda geri versem, bu da isbat olsa, seni iten karrlar. Nizamname Gardiyanlar, mahpusdan hediye kabul edemezler. Kendileri de mahpusa hediye veremezler der. Alaya bak! Duydun mu Mustafa efendi... Bey bizimle eleniyor. Elenmiyorum. Dorusu bu! Malatya byle mi idi? 193 de byle... Aman beyim sen o nizamnameyi bana syledin, bakasna syleme... Biz burada mahpuslarmzla geinip gidiyoruz. Geinip gidiyorsanz kim ne der? Ben kts gelirse demek istedim. Tabii, kts gelirse, kt olur. imdi ben ayrana yourda kuvvet mi vereyim? Evet! Birka zaman byle yap! Bakalm neticesi ne olacak?

Hem de yle yaparm. imdi gider, bir tas ayrani kafama dikerim. Bugn kime yourt geldi Mustafa efendi? Mustafa efendi dalm gitmiti. Suali duymad. Bunun zerine kk Rza Topal efendi, arkada- J snn derdine de are bulmay akl etti. ' Sen, dedi, yerin altndan stnden haber veriyorsun beyim... Nizamnameye kanuna akln eriyor. u bizim opur olann yarasna da bir merhem sr! Ne olmu? Efendim bunun derdi ailesi tarafndan... Dourmuyor mu? Dourmuyor ama, ksrlndan Anlayamadm. Anlayamazsn elbette. Bizim orum'umuzda bir yaren usul var. Bunun kars yren seviyor. Olur. ankr'da da dettir. Yren yaparlar. Ne olmu? Aman ne mi olmu? ankr'da da kanlar yren mi severler demek? Yahu biz bunu orum'a mahsus bir marifet bellerdik. Orada erkekler de yren yaparlar! deil... Bir kere denemiyor ki namussuz!

kk Rza efendi gzlerini krptrarak anlamaya alt. Bu hareket gazete Muharririni phelendirdi. htiyatla sordu: Nedir bu yren? Yren ite... Kar kary sever, olur yren! ankr'da da bu byle deil mi? 'Erkek' deyince i 194 bina gre, oktur ya... Kar, kary m sever? Yani sevicilik mi? Zurafalk?

Tamam! Babana rahmet! Biz 'yren' deriz. Mustafa efendinin kars... Emin misiniz? Emin ne demek? Kinat biliyor. Lkin mahkeme reisine bir trl dert anlatamyoruz... Kanuna sokamyor besbelli. yle ya kanunda 'zina' maddesi var da, bunun maddesi yok. ahit? ahit neye ahitlik edecek? Kary erkekle beraber bastrsan yatakta, i banda tutup rapor almadka kanun zinadan saymyor ki... Acayiptir, belki karde kardee oturuyorlard demiyor mu? Biz neden battk beyim? te rz gevekliinden battk. Eskiden ne lyd, Bo ol dedin mi, kar defolur giderdi. Mustafa efendi meseleyi nasl anlam? Gzetlemi mi?

Bizim Eke, Allah selmet versin biraz saf-cadr. Almadan evvel baba dostlar, Gel etme, sen bu kzla dirlik edemezsin demiler. Bu mbarek Ben kimle olsa geinirim demi alm... Demek o zamandanberi mi? Yani kzln-danberi... Burada oniki yanda altrrlar. Byle alanlar bir vakit evlenmek istemezler. otuzu bulurlar. Mustafa efendi sen aldnda ka yandayd? Vard 25-26 yanda... Eh anlat birader... Nesini anlataym? Aka sylemediler. Laf dokundurmular. Ben byle bir yren laf duyarm. Lkin islm dini aikre, inanmazdm.. Git iine, kar karyla ne yapabilirmi ki? derdim. Ne yapabilirmi? Ben hl bilmiyorum) Gazete Muharriri bunu mahsus sormutu. Mamafih meselenin bu kadar tabii konuulmasn da hl anlayamad sahi idi. Beyim madem ki atk, batan hikye ede195 Etli, butlu... Allah yalan sevmez, gnlm holanm. Aldm gitti dedim. Hazrda bircfz param? var, dklp saldk. Babadan kalma eve biz bu namussuzu getirdik. Birka ay iyi geti. Adeta kar gibi? kk Rza gld: Bu, 'adeta kar'y ne bilecek, a beyim? lk gryor. Yirmibei,

 nanmam! Askerlikte falan? Askerlikte falan namaz klarm! da tebih duas. Allah Allah! te o sebepten, karya gnlmz kaplm. Bir de dili var, ylan deliinden kartr. Hepsi de yle ya... Derken eve gidiyorum, bir misafir bolluu var. Beni yandaki odaya alyor. nme yemek bir ey koyuyor. Geiyor misafirlerin yanna... Baz yorgun oluyorum. Uyuyorum, uyanyorum. Yok. Kulak veriyorum, bir fsltdr gidiyor. Bir mddet sabrettim) Sonra dayanamadm sordum. Bir para naz etti. Nihayet: Biz Hzrlk eyhinden el aldk. Dervilie alyoruz, arada toplanp zikir ekiyoruz dedi. Baya sevindim. Neden? yle ya, din zerine bir i. Kar gen... Bizde kocakar yok. Tebihle falan olur dedik. Ha! u mesele! Sonra? Sonra bizimki dervilii artrdka artrd. Zaten ilk gecesi gnlszd beyim. Bir iki arkadaa dantm. Krpe kz kerhane karana m benzeyecekti? yle olur. dediler. Giderek hi yanamaz oldu. Oynamaya oynuyor, lkin o ie geldi mi, yok. Neden kz?, Apdestliyim, Olsun, gene alrsn, Hi olmaz, tebihimi bitirmeden abdesti-mi bozamam!, Bu oynamaya abdest mi dayanr?, stersen oynamayalm? Sahi bak abdestim bozulduysa oynamayalm... aka m ciddi mi derken i azd. Bir de bakyorum babiniveriyor. Bir de 196 rmeden kazak aldm, srtnda yek. Nerede? diyorum, Ablama verdim eliyor. Ablas da yreni imi. Duvar duvara bitiik komu! Zaten kz bana bulan, bana gizliden gsteren, beendiren o... Byle bir huyu olduunu duymadnz myd? Benim karlarla iim yoktu ki beyim... Sabah gider, akam gelirdim/ Bir gn le zeri eve gittim. Kapy vurdum. Almad. Ablasnda m ola? dedim. Avluya baktm. Bizimki entariyle sayvanda duruyor. Kzz.. dedim. Beni grnce, Aa... dedi, demesine alnd. te o srada ablas odadan seslendi. Bizimki bireyler syledi. Ne dediini anlayamadm ama, Benim herif... dediini anladm. Birdenbire ablas dar frlad. Balarm heriften... dedi. Bizimkini srd ieri... Karda bir hal vard beyim... Cad kar gibi... Duvarn zerinden bakyorum, beni bile grmyor, o eit gz dnm. Oyun belledim. Hi phelenmedim. Biz o gne gelinceye kadar karanlkta yatardk. Btn karanlk olacak... Sabahlar kar benden evvel kalkard- Bir kere gsnde bir rk yer grdm. Bu ne kz? dedim. Hem yaparsn, hem de niye sorarsn? dedi. Dndm, yaptmz bir ey deil. Belki de yaparm ama, yaptrsa ah... O gn ablasndan tell geldi. Bir de baktm ki gerdannda iki emik yeri. Nedir bunlar? diye direttim. Yzme bakt bakt da Sen sahiden mi soruyorsun? dedi. Sahiden olmaz m, kz?, yleyse... Glverdi. Baheye kt, ablasyle fsl fsl konutu. Aye, komu karnn ad Aye'dir Mustafa diye seslendi. Buyur Abla dedim. Bu akam bize gel, dayn ka akamdr gelsin diyordu dedi. Olur dedim. Kocasyla m greceksiniz? r Kocasyla... Bekir namussuz, karmn o halini bilirmi. Bize birka bardak arap iirdi. Sonra at lkrdy... Sade bizim bamzdaki i deil ki... dedi, Cmle lemin kars byle, dedi, Erkekle bir i olacana varsn birbirleriyle vakit geirsinler, dedi, Ben hocalara dantm, bunda 197 urar da... iyi Harama ukur zmeden yarabbi beni memleketime kavutur! Bu

niVDII

IjUMUll

yuixinuy,

Uv~..,

bir adamsn, ablan ona gz atrmaz. Brak Badat'a git, gelince braktn gibi bulursun dedi. yi vallaha! Sen ne cevap verdin? Ben byle eyleri istemem. Ablam bana bunu bu sebepten mi ald? Braksn benim karm day, dedim, Braksa iyi ya, brakmaz ki hay olum!.. dedi. e bak! e bak ki ie bak! Bizim kar ben ne alrsam, onlarla blyor. Neyse, biz derde dtk. una buna dantk. Bre babam, bir biz bilmiyor-muuz: kinat haberdar imi! Ne rezillikler, ne rezillikler! Bir dne gitseler, o dnde drt saat otursalar, birbirlerinin gzne bakarlarm. Hangisi gzn yanndakine, yahut ilerdekine kaydrrsa kyamet koparm. Bir keresinde hamamda, Aye abla, bizimkini az kalsn baklyormu. Kskanlk m? Kskanm. Ellerde det olmu bu i beyim... Karlar ierdeki odada yatarlar, kocalar beride ierlermi. Ne yaparm karlar? te yatyorlar. 'Zbk' kullanrlar derler ama, ben bi'zim karya bir iyi zamannda sordum, yalan imi? Seviiyorlar kudretlerince... Hay Allah bellarn versin! Doluya koydum, almad, boa koydum dolmad. Ben hoca oluyum beyim. Bizim evimizde biz byle eyler grmedik. Yalvardm, yakardm. Dvdm. A koydum. stne kapy kilitledim. mknsz. Gene sana tebih numaras yapyor mu? Tebih numaras yapmyor. Aye abla, Arada sfrada azna bir parmak bal alver... demi. Arada srada o i oluyor ama, kulak verme. Hep gnlsz. Yzn koluyla kapatyor. Birka kere de Oh Aye... Beni mahvettin! dedi. Bizi Aye belliyor. Akl fikri Aye'de... te bu tertip mptels olmu o iin... Gayr anla! Mahkemeye mi verdiniz? 198 Kabul etmem! diyorum. Onlar ftira diyorlar. Herkes biliyor da, bir kii bile Allah iin ahitlik etmiyor. Evi dattm, Ayelere yerleti. Benden nafaka kesiyorlar. ki senedir davadayz. Daha on sene de bitmez. Ben lsem daha iyi beyim... kk Rza, arkadann bandaki mitsiz dertten kibir duyuyormu gibi azametle: jte buna bir are dn bey, dedi, sevaptr biiin mi? orum'da bu i ok mu dediniz? Esasna bakarsan, eskiden bizim orumlu erkekler biraz mahbupperest idiler. Bir zaman buraya bir ebe hanm gelmi. Onda yren sevmek illeti varm. Birka karya alam. Onlardan da etrafa serpildi. Gayr ayp bile saylmaz. Bir Refik bey vard grsen.

 Neci? Kar da, adna Refik bey derler. Erkek elbisesi giyer. Atta gezer. Karlar sever. Tabancas belinds... Resmen beraber oturduu karlar var. Bir de Alaca'da vard. O da erkek elbisesi giyer. Herifin karsn sevmi. Herifi evinden atmlar. Herif bu dert ile gurbetlere dm. oluu, ocuu, mal, mlk brakm, Eskiehir taraflarnda sr-nyormu. Evinde karnn yreni padiah gibi ferman okuyor. yi vallaha! yisi kts... Bu bizim Mustafa'ya bir re bulmal! -- aresi: Hi beklemeyin! Yren lfn aradan kaldrn. ki yalanc ahit bulun. 'Ruhi imtizasizlk' var, dersiniz. Ne deriz? Ne var? 'Ruhi imtizasizlk'... Yani ruhlar birbirlerinden hazzetmemi, olur. Sen ne dersin beyim, herif Yren seviyor diye bar bar baryor da derdini anlatamyor, ruha kim bakar, huya kim bakar! Kanunda yren meselesi yok da, ruh imti-zaszlk meselesi var. Esasda yzde yz ruh imti199 Zubtzy:... Duyt; u y

nin altnda, erkek tarafndan olsun, kar tarafndan olsun, sizin yrene benzer yahut bertzemez, bir yren ii vardr... Siz benim dediime bakn! Olur mu ki? Olmazsa masraf bana... Olursa sen beye ne vereceksin Mustafa? Dilesin, dilediini... Bize bir ziyafet varm. Bey de beraber. Bir culuk... Baklava...

ki ziyafet istesin... ziyafet istesin... Yalanc ahit dedin yle ya beyim? Yalanc ahit... Yahut da komulardan iki ahit... Yren meselesine rzas iin 'geinemiyorlar' derler. Komular demezlerse de kymeti yok. Yarn Krek Fahriye gidelim ii tuttuu gibi koparr. Aklm yatt. Gardiyanlar gayet memnun ayrldlar. Kel Yiit kilitlerin angur ungur kapanmasn beklemi olacak ki, ayaklarnn ucuna basarak geldi. Yattn m beyim? diye Sordu. Buyur Ali Aa! Bir yama daha girdim. ahitlik edemezler de, belki Allah Mustafa efendi... Krek Fahri bu

 Hayrola? Yren meselesi... Ha... Onu mu vasfettiler? Mustafa efendi dertlidir. Bi resini buldunuz mu bari? resi... boanacak. Mahkeme neden boanma karar vermez, aklm ermedi. Kimbilir? Hakime giren kan olmadktan sonra kalbini bozmayverir dimesin? Hem de orum'da bu marifet ok, diyorlar. stanbul'da yok mudur? Vardr. Bir memleketin aptesthanesi kirli olup camileri temiz olmaz. Hasrlar kaldrp baksan altlarnda necaset vardr. Lkin bu kadar fazla deil sjanrm. Yahut da byle det gibi konumazlar. 200 uu im usn omasm Deyim... Bizim Corumumuz eskidenberi mehurdur. Ne cihetten? Bir k gelmi... Ne yapmlarsa yapmlar da bak, ne demi: orum muhanettir, geme ilinden / Hatip boazndan, Gre belinden / Doru bir diyara gidin turnalar... demi. k ksm ermi olur, szne inanacaksn. Her yer byle... Bizim Corumumuz biraz daha fdzladr. Tarihte okumusundur... Bir topal Timurlenk varm, padiah Timurlenk? Evet! te o Timurlenk'in btn askerine bir hal olmu. Ne gibi? Asker, bir hacet iin attan indi mi, araya gelir, Yahu yeter etti bu Topal bize... Yurdumuzdan ayrlal hanidir, unu gebertelim, basp slamza gidelim! der olmular. Atlara bindiler mi, Aman tvbe! O deminki lflarmz nasl bir lft? Bu bizim padiahmz gibi bir padiah ele mi geer? derlermi. Hitamnda topal Timurlenk'e duyurmular. Srn kalm! Bu toprak muhanet toprak! Durulmasn zinhar! demi de, ann kurtarm. Sen ne belledin? Her yer iin sylyorlar. Malatya iin de ayn beyiti sylemiler. O da m Topal Timurlenk'in zerine? Hayr! Bir zengin bezirgan varm. ki tane hizmetkr bytm. Hizmetkr dedimse evltlk. Oullarndan ileri... Bir gn kervan srmler. zollu denilen bir nahiye var, onun nnde Murat rmana varmlar. Vakit ge, akam olduundan, bezirgan, Suyu yanp gndz gzyle geeriz demi. adrlar kurmular, develeri ayra vurmular. Gece vakti bezirgann uykusu kam. Evltlklar da aa uyurken muhakkak adrn kapsnda nbet beklerlermi... Bezirgan bakm ki, konuuyorlar, kulak vermi. unu ldrelim de kerdrelim?, Boalm!, Keselim!, Suya deh edelim gitsin! En iyisi... Bezirgan bakm ki elden kyor, silhn hazrlayp ksrm. Hey orada msnz evltlar? diye kalkm oturmu. Sabaha kadar askeri svari imi. orum'a gelmiler. Corum toprana girince, Topal'n

da bir daha yatmam. Lkin iin sonunu renmek iin onlara da bir ey sylememi. Ertesi gn suyu gemiler, biraz gidince evltlklar gelip ayana kapanmlar, Aa, dn gece bize bir hal oldu. Fikrimizi bozduk. Kanmz sana hell olsun! demiler. Konutuklarn bir bir anlatmlar. Bezirgan bakm ki doru sylyorlar. Dnm. Aldrmayn evltlar, oras Malatya topra, adam bahtsz eder o toprak demi! Evet, ayn misl! Demek bu Osmanl mlknn her taraf m muhanet bey? O sebepten srnyoruz desene! Pek o kadar deil... Her yerde iyiler de var, fenalar da... Bunlar ktler iin sylenmi. orum'da bir lf daha var beyim... Trk yapmlar da alar sylerler. Nedir? Bu orum'un iinde gn grmemi gzel var diye bir trk! Malatya'nn da byle trkleri var m? Duymadm. Demek orumlular byle mi diyorlar? Bu szleri essah beyim... Tevatr gzel olur bu orum'un kars... Eti beyaz da ka ,gz kmr gibi kara, fazladan yanaklar da krmz... iyi imi... yi olmaz m? Besbelli o sebepten karlar birbirine yanyor. yle ya erkek ksm bir ahmak kii, bizim gzelliimizden ne anlar m derler... Kimbilir? Sizde yok mudur? Biz kylyz beyim... Ky yerinin kanss byle ilere pek akl yatramaz. Malla, canla, fka-ralkla uratndan, bir de fazladan kocas san zinhar kurutmaz. Bizde de bir sz var: Karnn ya gcz yal olacak, ya sa ya! 202 Ya dveceksin, alayacak... Yahut da bir kenara bastracaksn, su iktiza edecek... Kolayn bulmusunuz yleyse... Bulunmaz m? te biz neden buradayz beyim?... Hep kolayn bulduumuzdan... Demek sizin kylerde hi mi fenalk yok? Dnya bozulmu... Sen benim szme hemen kand:n m;? Elli hanelik kyn otuz hanesi perian... Arkan dnsen bir de bakarsn ki kary gtrmler. Eskiden bizim alevlerde byle bir i yoktu. Birisi birisinin karsna ters baksa, Dede gelince hesabn grrd. Maln sra katmazlar, merhaba demezlerdi. imdi levlik de bozuldu. Biz snnlerden beter olduk. Eskiden kar boayana kar, kocasndan ayrlana koca bulunmazd. imdi 'Aman boasa da ben alsam' diyerek nbet bekliyoruz. Dede? Dede eski Dede ya, kitab deiti besbelli. Oluversin diyor da Dede hakkn ykletip gidiyor. iler fenaya vard beyim! Araya Hazret-i Ali'nin Zlfkr, yahut da Ebu Mslim hazretlerinin biri girmedike biz iflah olmayz1. Sen ne zannettin? Yahu bundan beter, bundan l Zlfkr olur mu? te be senedir kan gvdeyi gtryor. yi ya bize gelmedi ki... Gvurlar vurutu...

 Gvuru mslman olur mu Ali aa? te beterin ls tayyare bombas! Bakalm kfirlerin memleketleri bir tamam dzelecek mi? Oras da yle... Hele bakalm... Bu Almann bir aynas var diyorlard. Aynay daha meydana karmad m beyim? Aynas falan hep bu! Yenildi Ali aa! Deme! Geri ekildii pln zerine dediler... Yenildi. Pln miln bizim lfmz... Biz Almann yenilmesini istemiyoruz. stemeyiz. Bize bir vakit fenal dokunmam. Seferberlikte berabermiiz de... Beraberdik. Az kalsn elden kyorduk. 203 I, ngiliz Kotuem u\a. Muhaverenin bir safhasndan sonra hep bu laf dinledii iin Gazete Muharriri birka zamandr hissettii usanmay tekrar ve iddetle duydu. Yarm azla tekrarlad: ngiliz ktletti. Bu Alman kazanacakt ya, ne oldu, anlayamadk. Kazanamad. Lakin yenilse de yiitlikle yenilecek. abuk yenilse de yiitlik yine onda kalsa... Sen Alman'dan yana deil misin beyim? Deilim. Kimden yanan? Hakldan yanaym! Kim hakl? Rusl mu? Rus hakl. nk Alman ona att. Sahi! Bir gn duyduk ki Aiman Rus'a vurmu dediler. Biz Trakya'da tahkimatta alyorduk. Zabitler bayram yaptlar. Bize helva verildi. Alman Rus'a vurmasaym, Rus bize vuruyormu. Biz Rus'a bir ey mi yapmz? Rus bizim evvel eski dmanmz beyim... Eski dman dost olmaz derler... ngiliz? ngiliz de dman. Amerika? Gvur deil mi, hep dman?

 Yandk yleyse Ali aa? Allah byktr beyim... Byk olmaz m? Nah u kadarm. Tvbe de! Neden? Grenler sylyor! Hem u Kadarm, hem de sakal gbeindeymi.. Tvbe yarabbi! Gnah btn... Resmini ekmiler de sinemaya almlar. Sen daha duymadn yleyse... Gsnde alt oktan bir bayrak varm. Srtt srtveriyormu Ali aa! lhi bey, bizim Topal Muhtar gibi... Topal Muhtar da yle der! 204 tn cr yan .guer^ Dr yan kzar. Yorulmaz m? Bu dnyay alt gnde yaratm, yedinci gn istirahate ekilmi. Gvurun ncilinde Alt gnde yaratt, yedinci Pazar gn istirahat etti diye yazar. Yahudilerin Tevrat'nda De-ii, Cumartesi istirahat gn diye kaytl. Bize gelince, eskiden 'Cuma' derdik, imdi biz de 'Pazar diyoruz. u halde dnyay yaratrken yorulan Allah, onu bunca sene nasl idare edeceim diyerek bs|btn tokattan kesilmitir. Bakar ki hepimiz bir tarafa ekiyoruz. Allah, Topal Muhtarn dedii gibi yorulup gevemsse, gardiyan Mustafa'nn kars yren sevebilir mi? Aman beyim eytan ii... yle iler eytandan olur. Allah neylesin? Dzeltsin! Gardiyan Mustafa'nn raz olmad rezillie o nasl raz olur? Hikmet... Namussuzluun hikmeti mi olurmu Ali aa? Bir de Alev geinirsin, sabahtanberi sofu yobazlar gibi lf geveledin, durdun. Kel Yiit Ali Aa, kurnaz kurnaz, glmsedi: Seni ruhum svdi beyim, dedi, hem de dosdoru syledin... Rezillik bu Allann ileri... Rzgr balamt. Gazete Muharriri kulak kabartt: Her gece eser mi byle? diye sordu Her gece. Daha dorusu ikindi zeri ba-lar. Yassdan sonraya kadar eser. O sebepten ikindiden sonra orumlu sokaa kamaz. Neden? Tozdan beyim... Toz, Allah gstermesin, adam gmer. k ne demi, orum'u toz ald, Yozgat' duman! demi. Yozgat'n duman mehurdur, burann da tozu... Bir de bal mehurmu. Bal, evet... Baklavas da mehurdur. Bir de Yank'n hanm mehurdur. O da m tatl? Yorulmu bu Allah gaV1

 Tatl olmaz m? 205 nallah beyim... Gazete Muharririne ses bir tuhaf geldi. akay neden sonra anlamt: Kim bu? diye sordu. orm'un asl valisi beyim. Tepecik Mahallesinin kral... Hemen yandndan m 'Yann hanm' demiler? Hayr, yaktndan besbelli... ok mu gzel? Patron olduu iin gzelliine kulak asma! Evi bir tane... Bu dnyann cenneti! Bizim Mdr beye sorsana... Nesini soraym? Yldzn gneini soruver... Erbab mdr? Polislikten yetimi... Polis ksmnn bir vazifesi de oralarda asayie dikkat edecek... Girene kana bakacak... Demek 'Yann hanm' da en batan m belleyeceiz? orum'da oturacaksan baka are yoktur. Sen bellemesen de o sana kendini belletir. yi yleyse... yi olmaz m? Bir de Allann bir hikmeti... ite geldik eski lafmza... Bylece Gazete Muharriri v Kel Yiit Ali aa gece yarsna kadar orum'dan, orum'un mehur eylerinden konutular. DAMAASI (Son alma) 206 yaztsvyie auzeltbinitir. (Tarihsiz) I KTAPLI CASUS Davran kk Gardiyan, i iden getiiii... Hst! Balatma kr gznden! Mbarek Pazar gn, n'olmak ihtimali var! Sra kalk demekteyim, aklsz Karata... \

 Ulan domuz Kr, Karatay'n ye'sini anann daarcna m sokmaktasn rezil?... Simden geri ister kalk, ister kalkma Karata gardiyan, nah Veli Paann stanbul Paytonu kpry geti, kapya bile dayand, hemi de canalc Ankara Mfettiini getirerekten... orum Cezaevinin birinci snf gardiyanlarndan bay Hamarat Karatay, yaygn adyla kk Hamarat, bir an kalkacak gibi davrand. Sonra Kr De-do'nun oyununa gelmekten korkarak vazgeti. nk bu Dedo namussuzunun (Tanr tek) dediine her kim inanrsa, onun dininden phe etmek gerekir! Olum Amasyal! Gerek mi payton mayton? Arceza Kouunun pencerelerinden btn orumlu mahpuslar, bu soruya tutuldu: Bunu bu kpek neden Amasyalya sordu? yle ya bunca orumlu dururken?... Bilemediniz mi uncack eyi, tuh... 209 bakan

mi ki... Kimdir o? Kuru Muharrem namussuzudur Evet, seslinden bildim! orumda krpelii yz aky la kurtarmak Ded soymaya benzemez. Alrm ba ban olacak kart dmbn krpe avradn ortaya.. Ah nerdeee? Bunca iinirsin de yreksiz skip aldn hani? Hay Allah beln vere... Grdnz m hayr l olu kardalarm! Bunu kurunlayann hacca git mi kadar sevab yok mudur imdicik? Kr Dedo bard: Mjdeler olsun arkadalar!.. Cezaevimiz ido resi, koca Tanrnn izniyle belsn bulmutur, nk bu gelen Ankaranm avanak mfettii deildir. Mah-pusdam srgndr. Ve de srgnn gizlkls\ dr. Bakaca g ardsra payton ykyle^gezinen bir gzlkl srgndr ki, gardiyan celld br herif olduu gzlnden bellidir. Aman Dedo kardam, bu nasl mahpus) g? Ne sandn Kuru Muharrem, gzlkl mahpusla sen gnl m elendirmektesin? Allah Allah... ki sandk... kisi de, demir kuakl... Bildiiniz padiah hazinesi sand... Bun larn iinde nola ki dersin Kuru? Bunlarda... ngiliz sustallar, iki yzl erke kamalar doludur benim grdm... Herif ayann tozuyla koularda bak sergileri yapmal ki... Bu srada kap meydancs Kolsuz Arslanin ba, rts duyuldu: Bay Hamaraaat! Srgnmz geldi, cmle kapsna... Bay Hamaraaat... Vay ki essahm... unu bi yere yaz Amasyal... Bu namussuz Kr Dedo anasndan etti, resmen kyamet belirtisidir. doal bi doru lf

Fincandaki ay birka yudumda bitirip hoplad. ou zaman yapt gibi ban rartzann st ko-tna vurdu. Kr Dedo'ya, Kuru Muharrem'e, o zo mana kadar lafa hi karmadna bakmadan nl 210 seslendiler: Kimin, nesiymi? Nerden srlm? Srlmesi neden? Demir kuakl sandklarda ne var? Ah dakkas dakkasna haber uurtmamal-sm ki, Rezil kk, avrada nasl svlr grmelisin! orum Cezaevinin Arceza Kouu, belli etmek istemese de, tellanmt. Bei otuz, bei yir-midrt, geri kalan yirmi ikisi de ondan onsekize kadar drcezaya arptrlm otuz iki kiinin ou gerekten yrekli olduklar halde bu byle... nk cezaevlerinde rgne gitmek de korkuludur, srgn gelmesi de... Srgn ksm, ardnda on kar-da olsa, yitti yiter. Ne denilmitir? Gzden rak, gnlden rak... Bakaca, yaban yerde kim kime olduundan Padiahn eHzadesi olsa, mahpusun paras pul, kars dul saylr. Kouun alt penceresi vard. Ranzalar altl stl olduundan btn Arceza darya bakabiliyordu. Herifte demir kuakl sandk iki... Sandk iki ama, yatak dengi halya sarlmam, ne haber? Cbl yoksulsa, yand saylr gzlki srgn bizim Cezaevimizde... Dur efendi! Ne denilmitir? ul altnda ko-yiit yatar, denilmitir. Ben bu herifin bileklerinde kelepe grmemekteyim. Gremeyince? u demektir ki... Geldii yerin hatrl adam demektir. Mahpus damnda hatr, ya boi paradan gelir, ya da kyclktan... Git iine Kr Aa... Bu gzlkl herifte kyc kvrakl n'arasn? Allah vere de dediin gibi ola, Kuru Karda... 211 moz. Nedenmi yahu?... Elin ince kesim yaban... Ya biz lm myz? Bulaklk kesim ii deildir Uzun skender... Kendin bilmez deilsin mesele... Senin de kesimin var ama, hani yrek? Halt ettin ki Kuru Domuz... Tatl canla oynamaya baladn. ekimeyi kesin uak... Bu demir kuakl sandklara ben dikkat isterim. Pelvan gibi ccndar-malar zorg aldlar arabadan aa, zorg srdler ieri... Altun dolu deillerse nah u byklan ya... Bandaki bi

kaztrm. Madenlerin altun mudur ne ar? Sorduuna bak, elbette... Aman uak, koca bavul indi... Bakaca iki sepet indi. Bak dediydi dersin Uzun Aa, bu gzlkl her nerenin srg-nyse, bildijmiz mahpusane dkkncs... Mala hiy. le katm... Milleti soymu... bakmlar ki zapol-maktan kt. Dkkn srtna sarp dehlediler orum'a... orum milleti avanaktr. Soyulduunu bilmez demelisin ki... Vay sen bizim Osmanl Uzun Aa... Ya orumlu adam napar, uncack sezinleyince?.. Bizde bunun sezintisi var da, ho mi? Aman akay brakalm ihvanlar, kendini bilen mahpusa srgn korialuuu... Bunu, adam ldrmekten on iki yla hkml Alaca'nn Gcr kynden Topal Ali G-cr Aa sylemiti. Aleviydi, biraz da Dedelik bula olduundan, babas alma cezaevlerine yollamamt. Sekiz yldir yatyordu. Gvdesi tkz, kmltlar evik olduu halde, sesi biraz ince, biraz yakarlayd. Olum Gcrl, yabann el kadar srgn bir dam dolusu yiide napabilirmi, sen sana gel! Aman tvbe ek skender Aa... Hi kimss 212 minin vardr bir bulakl yzde yz... Hele yreksiz Gcrl... Azmzn tad kamasna yreksizim, sen ne sandn! uncack akln olsa, hey Sungurlu'nun Uzun Aas, korkarsn ki yrein yarlmacasna... Gzlkl heriften... Bana sorarsjan srgnn surat gzlkls beli baklsndan yaman olur. spat... Nah sen de beli bakl geinirsin ama, cierin be para etmez bizim Alaca parasyla... Hele rezil... Hele una hele... Olum... Ksm kapsndaki koca asma kilit angrdaymca eski ekyalardan Uzun skender susup kapya dnd. skender Aaaaa... Uzun skender Aaaaa... Bre kimdir? olak Arslan deil mi bu namussuz?.. Elen vardm. Uzun skender Aaa... Kulandan balatma... Devlet katndan haberlerim var ki gr nelerim var! Gcrl Ali Aa suratn asp dargn dargn konutu: Desenize uak. Devlet de maskara oldu... mlkne bylece nam saldmz sakn hi duymadn m, imdiyecek,

Uzun skender ince uzun gvdesine hi yaramayan apaul rpnlarla ranzadan inmi birka adm atmt. Durup Gcrl'ya dnd: N'olmu Topal olum? Devlet bizim Devlettir, dediimde glerdin. Yalan mym dnbCk? Gcrl'nn karlk vermesine meydan kalmadan clak Arslan'n sesi yeniden duyuldu: Baskda msn kt iskender? Yatimedin mi, beni gitti bil!

Aman elen rezil olak!.. Aman elen vardm! Uzun skender birka admda kapy tutup arala kt ki, Hindiya filiyle Mekke devesi de yle deil... Kimdir ziyaretimiz olak aa, orum kumarclarndan ve de orum nl vurguncu gmenlerinden biriyse... 213 na... Ksa bir zaman bart kesildi. Ardndan Uzun skender'in her zamanki lflar duyulmaya balad ard ardna: Deme aman... Aman olak aa vay bama... Dur olum... Ulan senin karnda Gcrl Ali avana m var teres... Sandklarda... Tm... Azna beraber he mi? Hay anan le, derbeder olak Ars-lan... Biraz fsldatlar: Etme olum, yalanna tkrtme... Biri ellerini dizlerine vurarak rpnd: Haydindi ordan teres... Ulan karnda Krt ocuu yok... orum Cezaevinin Arceza Kouu Kulak kesilmiti. Fsldama, glme, diz vurarak rpnma uzaynca ldrmeden oasekiz yla hkml~Bekta Aa, gdzocann memesiyle uraan kahve; Krt Sadk'a kt: ldn m, Krtlerin yz karas... Deminden beri, kenef aralnda, batasica namn sylenmekte... Ko yeti... Neyin nesiymi, anla gel! Krt Sadk ters tersi bakt. Bekta Aa hem aleviydi, hem pelvand, hemi de gvdesini dipten dorua romatizma kitlemi hastayd. Lahavle anlamna ban sallyarak yrd. Admlar gnlszd. Sa ayan eikten dar atnca daha fazla gitmeyi gereksiz grm olmal ki seslendi: Uzun skender Aa... Bekta emmi, Nedir? demekte... Nedir? Elini kulann ardna koyup kafasn uzatt: Annamadm... Neymi neymi?.. Ne hatab?... Kasap?.... Annamadm aa... Kaldr sesi... Knnap m? Eski ekyalardan Uzun skender'in barts aral doldurdu: Krt kulana balatrsn, Krt kulana... Kitap demekteyim namussuz, kitap... ofurlarndan ve de orum'un

Kitap neyin nesi? Bekta emmi demekte ki Yalanndan balatmasn demekte... Biz de durduk elin kitapsz Krdne kitap demekteyiz... Bildiin kitap olum Sadk... Maraai Fevzi akmak generalimizin ordusunda kitab mita214 dklar kitap doluymu azna beraber olum... orum Cezaevinin temeline tkrdm Arceza Kouuna benden mjde... Bakaca btn kitapsz tereslere mjde... Sadk omuzu stnden koua bildirdi:

 Gzlkl srgnn sandklar Ne kitab?

kitap doluymu arkadalar, silme kitap...

Ne stne bir kitap demekteyim, tbeee... Brak herif! Cenk kitabndan baka kitap n'arasn mahpus srgn sandnda?

Tamam! Cenk kitab deilse, okul mektep kitaplardr. Vay Kr Dedo vay... Geende gazetenin yazd hocanmi vuran renci talebesini bilemeyince... Aman senin teki gze de perde merde... . Hey akl... Gcr'n Aa olu akl... Geen hafta Yozgat'ta kar retmeni vuran itolunu, sorgusu morgusu yaplmadan, buraya nasl srerlermi yallah edip... undan srerler ki, bizim Corumumuzun Arcezas nam salmtr Osmanl mlkne, adam nallamak iinde... Bu olan Hoca muallim ve de Trkesi retmen vurmad m, bunun sorgusu morgusu olmaz. Buyur, dilediin gibi bitir beendir diyerekten saldlar bizim gvur dnmesi keke yargca... Lafa toplam tut aklsz Gcrl... Payton arabasnda grdm herif otuzunu am da otuz-beine sokulmu... retmen vurduysa, geende vurmamtr, en azdan onbe yirmi yl eskisinin iidir. Hey aklsz Kor, onbe yirmi yl nce, kz retmen vuran babayiit n'arasn bu Osmanl mlknde... Kz muallim retmenleri vurup ldrmek ileri, dnya durduka duras Mill efimiz smet nnmzn devri yiitliklerinden deil mi? skilip'te iki kiiyi vurup ldrp hafifletici nedenlerle ipi kraraktan otuz yla hkml bulunan mer al araya girdi: 215 miz smet nnmzn devri rezillii deildir, daha es|kilerin yadigrdr. Bilgisizlikten unun bunun hak, kn yemeyelim, arkadalar! Baktlar ki Uzun skender Aa oktan dnm eikte durup ekimenin durulmasn beklemekte... Gcrl Ali Aa elini kaldrp barty kesti: Bouna ekimekten hi bir fayda hasl olmaz. Nah arslan Uzun skender aamz koptu geldi, hemi de bir uval havadisi srtlad da yle geldi. De bakalm Sungurlu'nun dedesini soyan tavuk hrsiz geende kz retmeni vuran densiz mektepli olan neden dehlemiier bizim Corumumuza Veli Paann payton arabasna bindirerekten, kelep, esiz melepesfz? Yozgatl olan; m? Hangi kz retmen l-** drlmesi... Uzun skender evresine rkntyle bakt: N'oldu bu topala uak... Kardan iki avrat geti de akln m sratt sakn? Birden ii anlam gibi davranp rpnd: Anan le kt Gcrl... Vay anladm! Sen bu bizim gzlkl srgnmz geende kar retmen hocay vuran Yozgatl lise okulu rencisi sandn he mi? Nesini nesine benzettin de yanldn derbeder? Kitap... Hazine sndklar dolusu kitaplar... Hay anan le!.. Kitaba m aldandn... Bunlar bildiin okul kitab m ki, herif kar retmen vurucusu olsun!1.. Bunlar bildiin bulak kitaplar ki, biraz Kemal Paann yasaklad eski yaz kitaplar... Biraz yeni yazmzn akl kartrr korkulu kitaplar... Biraz da, ben namussuz kkle olak Arslan rezillerinin yalancsym, gvur dili stne yazlm kitaplar... Attn ki imdicik ekyalarn yz karas... Bu herif canna m susam ki, gvur kitaplarn

sandna doldurup orum toprana ayak basabilirim spnm? Ya n'aparz Yozgatly biz? Olum bu Yozgatl lf neyin nesi? Senin yaktrmansa... Halt ettin ki... alevliini berbat ettin. Herif Yozgatl deil mi'dir? Yozgatl olma216 u ve uc sup neyin nebidir? Yozgat topra verimsiz olduundan adam okumaya vurup memur olmaz m, memur olduundan rvet mvet, ba derde girdiinden mahpuslua dp sonunda srgnle tekerlenip... Yahu arka'dalar u Gcrly aldatp maska. ra ederekten kanna ekmek dorayan kimdir? Sakn u ks ks glen Krt Sadk imansz m? Beri bak olum Gcrl, Arceza Kouu penceresinden kar seyrine dalp akln yele vermene ok bir ey kalmamtr. Sk dur ki, krpe kar ellere nasip olmaya... Gelen srgnmz Malatya Cezaevinden gelmektedir ve de doma byme stanbulludur. On be yla hkml olup bunun sekiz buuk yl kadarcn da Allann emriyle yatmtr. Elen avanak skender... stanbullu olup Malatya'dan gelmesi?... orum'un Alacal

Hkmat ii olmakla yle olur ve de Gcrl gibilerin akl erdirecei bulaklk deildir. Suu neymi, suu? Kar m vurmu? Yahu neylesem netsem!.. Bu herif kar di-yerekten... Olum ne kar vurmas... Herif siyasetten yemi ki onbe yl, bildiin hkmat dalgalarndan yemi... Ulan Allah beln vere derbeder Uzun Aa, lf bunca uzatacana 'Casusf desene una ksadan... Aman... Elbet... imdi anladm, bu herif bildiimiz Kitapl Casustur arkadalar ve de orum Cezaevinin bundan byle ekecei vardr. orum Cezaevi, 1947 yllarnda bile bir ok orumlularn inancna gre, Trkiye'de bir benzeri daha bulunmayan beton dondurma bir ceza-eviydi. Hitler savann kyameti ortasnda, hk-matn, orum'a byle bir cezaevi dikmesi. Mill efimiz smet Paamzn maan deyemezken taa topraa bunca para dkmesi avanaklndan deildi. orumlunun yiitliini bildiinden, beribenzer 217 ! ta auvara, neits Mspv uuvunu nice nice meselelerde ka kere denediindendi. Sava yoksulluuna bakmayp u kadar Msr hazinesi, bakaca Osmanl gms harcam, nk bu namussuz; Hitler sava sonunda Qorumlu yiitlerin azacandan, deme mahpus damnda zaptolmayacaklarndan phelenmiti. Evet, Saraolu Bavekil Paraya baklmasn, salamla baklsn... Koca Tanrnn izniyle tana betonuna g yetiririm. Elverir ki orumlu arsay bedavadan uydursun demesiyle... Bu Corum'da yabandan gelmi besmelesiz memur ne hikmetse gayet bol olduundan... Bunlardan bir imansz, Dndnz balon bre avanak orumlular! Nah, surda, Aygr Deposu karsndaki kabristan hangi gne durmakta? deme-iin mi? Encmende bunu duyan orumlunun stne damla ine yazp akl srayp Dur herif hangi kabristan? Hi olmaz. nk buralar batrrz ki, gn yzne hi kmam gibisine batrrz. Sen yaban olduundan orasn bilmezsin. Peygamber ann ehit kabristandr ki, peygamber bayraktar ve de peygamber davulcusu ve de peygamberimizin ddks, koskoca kl dvcs nice nice cennetlik yoldann yatt bir kabristandr. Bu temeline tkrdm rezil Corumumuzun batmamas bu mbarek mezarlara her gece sabaha kadar, nah kolum kalnl nur inmesindendir. Kangal kangal bir nurlar ki, sjenin gibi bir imanszn belsn bile savuturan bir nurlardr! Tek dur bilmediin sz azna alma... Bak gr ki neler olur! diye rtlarsa da, meer herif

gvur-farmason olmakla ve de Ankara'da salam yerde arkas bulunmakla... Gnlerden bir gn fkara orumlu onu grd ki, Lyk kalmamtr diyerek l gmmeye kyamad peygamberin ehit kabristanna uzaktan uzaa bir deprem yumulmu gelmektedir, yeri g zngrdataraktan gelmektedir. Aman neyin nesi? diyerekten orum'un yediden yetmii kar kz, olan herif, yal bebe, sokaklara dkld. Onu grdler ki, alelacayip, karman orman bir alamet inileyerekten homurdanaraktan bakaca fkeye bin. 218 tedir. n sra bir demir az ki iine sap ykl bir kan feraha sar. Alt enesinin kazma iriliindeki dileri gke dikilmi atr atr gevileyerek paralayacak adem olu arar. Fkara orumlu buldozer denilen namussuzu o gn ilk kez grmekteydi. Salt dev cinsi bir namussuz olduunu kestirip ne ie yaradn sezemediinden rkntye kaplarak yanna katiyyen sokulmad. Her ne kadar askerden yeni gelmi bir divane olan Yahu korkmayn! Bildiiniz kazmadr. Amerikan icaddr. Biz bununla askeriyede ok yollar atk, bakaca, u Kse Da gibi dalar bile, Koca Tanrnn izniyle dmdz ettfk dediyse de, orumlu Bilmediinden saknmak peygamber snnetidir diyerek sokulmad, Kapar mapar yere batsn diyerek geriden ardna takld. Bunlar bylece sre sre varp peygamber ehitliini tuttular. Namussuz Amerika'nn askeriye kazmas mezarlk kapsnn yanndaki kaln duvara sokulup dilerini titreterekten san solunu koklayp bir ba vurmasyla bunca yln horasanla kaynatlm kabris)tan duvarn grre-dek ykp tozunu ge savurdu. Aman nedir? demeye komadan Hdrlk eyhinin Gayr ly kalmamtr, buraya zamane adam gmlmez diyerek gz gibi koruduu, gc yetse stnden ku geirmemeye abalad peygamber yoldalarnn ehit kabristanna kuduz canavar gibi saldrd. orumlunun nce dili dii kitlendiinden ve de ayrca eli aya katla kaldndan Geri dur namussuz haykr bir kulun azndan kmayp bunca adamdan biri de ehitlik yoluna ba koyup nne dikilemedi. Neden sonra Amerika'nn domuz kazmas duvar dzleyip kabristann beyz yllk belki de beyz elli yllk mbarek talarna doru pertav (pervaz?) edince gzleyenler soluklarn boaltp Tamamdr, bu gvur kazmas imdicik belsn kendi bulmutur, gr neler olur diyerekten sevindiler. Buldozer makinas denilen namussuzun srcs tpatp Alman gvuruna benzemekteydi. Kesimi Hitler'in Alaman gvurunu hk demi 219 burnunaan uufuu^^,,,v ..____ lerinin gk'l, tynn sarya dnk bozukluu da aynen Alaman gvuru... Bunun aznda bir pipo ubuu eksik, bi de kafasnda mantar apkas... Bu veledizina aznn kysna bi agora kondurduundan gznn birini ksmakta... Sanki mavzer tfeinin arkasna sinmi de gz uydurup niana kmtr. Bu domuzlukla altndaki cenabeti peygamber ehitliinin duvarna vurmasyla, vay ki msjlmanlar, evet, ne duvar kodu ne kap... eriye gemesiyle hrldyaraktan tepinerekten bi doland, mezar talarn yere almasyla peynir gibi ezip savutu. Bunu grmesiyle orumluya dehet elverip gkyzn bir lm rmas tuttu. Adamn biraz taa alnp ele geiremedi, biraz beline alnp silhn stnde bulamad. Bre ko-\ man narasna karysa, her bulak ide olduu gibi serho Madanolu dikildi, Geri durun derbederler... Yahu si^ kimin davasn gtmektesiniz. Temeline tkrdm bu es|ki kabristann kuytusunda ka yldr oynak karlar yats ezan srasi azgn hovardalarn rahatlayp (rahatlatp?) savuturmakta deil midir? On yldanberi u karki aygr deposunda, arslan hkmatmzn damzlklar gndz gzne inek ksrak dii eek yklemekteyken biey olmayp... diye bard, itfan aklna tkrdklerim, siz kimlikleri belirsiz llerden yana msnz, yoksa, deppoyda ve de byk camide birbiri stnde yatan fkara Corum mahpuslarndan yana misliniz? Geri durun! Size zararm dokunur diyerekten elini beline atp dikildi1. Btn orumlunun silhn evde unuttuu karmak durumlarda serho Madanolu'nun silhn stnde bulundurduu bilindiinden orumlular, pek se'zdir-meden Serhoa uyulmaz diyerek geri geri bastlar. Bakaca, halkn homurtuya balad candar-ma merkezine yetitirildiinden Arnavut baavu yannda (yanna?) iki zaptiye alp, kz sinirinden krbacn izmesine ak ak vuraraktan gelip yetiti. Buldozerin koca ehit kabristanna Allah Ya' ratt demeyip gvur fkesiyle daldn, ta toprak 220 keyiflenip Ha babam more, nasl gbek attttrt-vo-r be mbarek diye sevinince, araya karm baz besmelesizler de, Yahu nedir! Bufta can dayanmaz. Allah hkmatmza gszlk vermesin diye

laf hemen deitirdiler. Bylece Amerikan buldozeri iki gne brakmadan peygamber ehitlerinin gmld mbarek kabristan srp dledi. Bir yandan iiler mezarta krklarn bir yana yyorlard. Dzleme bitince bu kz buldozer topran barn yrtmaya giriti. Girime-siyle de stikll Marmzn dedii gibi ehit kemikleri yerin yzne fkrakodu. Aman orumlu kudurmadan berbatl silip yoketmenin kolay diyerekten Vali Paa Mill ef korkusuyla vilyeti ve de belediyeyi seferber ederek topran yznde illk iin uncack ehit kemii brakmadan hepsini toplatp kasabann dnda bir yerlere gizlice gmdrd. Allann iine bakmal ki, bu ehit kabristan arsas| cezaevi yapclarna oyun brakmayp karacaa benzemekteydi. Amerikan kazmas: koca buldozer uray buray keyfince ve de kolayca kazp dururken apansz kopasca kafasn gtrp bir kara kayaya vurmasn m? Birka kez cepheden birka kez1 sadan soldan yekinip zorladysa da g yetiremeyecei anlald. Lz taaron bir zaman tnel amelesi peydahlayp kara kayann evresini kazdrd. Bykln derinliini sezmeye abalad. Namusuz' kara kaya kazdka genilemekte, kazdka derinlere kk salmaktayd. Grntye baklrsa fkara cezaevi mteahhitlerinin btn krlarn gtrdkten baka, babadan kalma miraslarn da alp gidecee benziyordu bu kara ta... Herifler kafalarn yumruklayarak Vay ki Hdrlk eyhinin bedduasna uradk, bakaca peygamber ehitlerinin uursuzluuna tutulduk diyerekten yakalarn yrtmaya baladlar. Bereket versin lz taaron byle peygamber mezarl da, byle karata bels da ok grm, ok savuturtuu. orbaclarn, Bunun aresi koca Tanrya kr bizde vardr. Paradan haber verilmelidir de22! ta, al dnyaln dediler. Lz taarondur, ossa-at ii paydos) edip iiyi slasna savdn yayarak Stmamz oynamtr deyip Veli Paann hanin-daki odasna girdi, yorgan kafasna ekti ki o eki... orumlu, peygamber ehidi kabristann kur-calyan dinsiz farmasonlarn bana neler geleceini uzaktan gzetleyip bir halt olmadn grnce llerin fkesinden umudunu kesmi, Zamane mteahhidine Mill efimiz smet Paamzn gc yetmemekte... Nerde peygamber ehitlerinin gc deyip yeni cezaevi yapmyla ilgisini kesmitr. Arada bir kahvelerde mahpusdam lf aldnda seferberlik art birka yal herif genlere, ille de retmenlere duyurmadan Mahpus kdmn camiden karp beton cezaevine tamak hayr getirmez ya, hele grelim n'olur? diye ilerini ekiyorlard. Gnlerden bir gn, sava mayna olal beri vurma krma haberlerini, yldan bu yana da Demokrat Parti patrtsnn dedikodusunu yitirdii iin can skntsyla ne halt edeceini bilemeyip debelenen orum'a hi beklenmez bir velvele dt: Aman kardalar! Mjdeler olsun! Knca yl bi fabrika yaplmayan Corumumuzun bana devlet kuu konmutur. Bundan byle Corum'un yoksullua tvbe ettii bilinsin de Corum ad azlara yle alnsn! Bakaca bundan byle bu Arslan Corumumuz nc snf vilyet deil, stanbul'un nne gemi birinci snf vilyettir, bu da kitaplara byle yazlsn! Git iine herif kudurdun mu? stanbul kim, biz kim? stanbul he mi?.. Ya topranda gazya kan vilyete ne demeli? Gazya da neymi... Partalndan balarm...

Olum uyuma! Sakarya savanda Yunan komutann yesir almal deil... Corumumuzun olaylarndan haberli olmal... 222 uccMeyrri!... Bildiin Hasan emmi... Batum toprann ve de Kerkk toprann, bakaca Romanya toprann gazya...- Neft dedikleri ki, yerya...

 Bizde... Arslan Corum Ne sandn?

topramzda, yerya?

Kse Danda bulunmutur yleyse... Dan doruunda... Adam aya ilemez yerlerinde... Yahu emmi, da banda gazya nefti n'arasn? Corumumuzda demekte deil miyim?

Kasabamzda m skn? Hemi de senin Cpl mahallesinin iinde... Aman deme... Kimden bu haber? Yalan malan olmasn... nanaym m?

nanaym m derken, on paran m aldk bre aban emmi? Corumumuzun gazya, peygamber kabristan topranda kmtr, hemi de kitaplarn yazmad biimde, topramzn yzne fk-raraktan kmtr. Yerya? Bizim topramzda... arradak grleyip...

He ye! Nah bunlar tank... Ben demedim miydi? Bu peygamber ehitliini besmelesj'z mteahhitlere ve de bunca su ilemi tutuklu ve de hkml rezillerine kaptrmaz, benim bildiim, koca Tanr koca Tanrysa... demedim mi? Hele ki kara ta grnce uncack kukun kalmadyd. nk yeryann birinci belirtisi kara tatr. Ne kadar iriy-se altndaki gazya gl o kadar byk olur. Gl m? Yalana bak... Benim duyduum... pnar gibi kaynamaz m bu yerya? Hey olum! Pnar gibi kaynayan ka para... On varil, diyelim ki yz varil, ya doldurur ya doldur. maz. Gazyamn glne atmak hner... Bizimkisi?... Senin kestiriminle?... Bizimkisi... Bu kara tan yiitliine bakarsan arkada... Gl bile deildir, bildiimiz neftin gazya deryasdr. Ben askerlii nerde yaptm? Karsta, moskof snrnda yaptm. Moskofun gven223 I kuda... Bu yzden bizim Karsnmz sinin doktorudur. Sorup anladn m? Gazya deryasna ner-den, nasl yanam yere batas moskof?... Yanamas yolunu, s|ordum. Yanamas yolu arkada... Usul usul kaza-raktan... Azdrp mazdirmayacaksn ki, kprp ta. masn, dnyay batrp ayrca bi yerden kvlcm alp harradak parlayp yedi vilyet topran yakmasn... Vay vay!.. Yakmas da m var?.. uramaz... Ben atm! Yahu bu bizim fkara orum topramza hayrl bi ey hi mi

Topranda gazya fkran orum, eskinin Corumuna benzer mi ki sen bu lf byle dedin emmi? Gazya fkrd m, sen de ack gzn aacaksn! Eskisi gibi uraya buraya ate yakmak, uraya buraya izmarit atmak, cgara bastrmak yok. tur. Benim duyduum, Batumda, Mantar kleyim n'olacaksa diyen derbeder oban moskof zago-nuyla asakorlarm ki, leini gnete kpek pastrmas yapmak kavliyle... Dur olum, Batumun aklsz oban benim ne umurum... Bu gazya, dediin gibi, grler karsa, orumluya nasl bltrlecek? Bizim elimize bir kandillik gazya geebilecek mi? Korkarm, yabann memur askeriye takm el mel koyup... Beylie alnmtr, parman batran aslr deyip... ankmnn tuz maaras gibi... Kendin bilmez deilsin ya, ankrnn tuz maaras evresinde kyl ksmna davar

sulatmazlar, Suya devlet tuzu karmtr diyerek... Biz gazya demekte deil miyiz bre emmi? Biz imdicik sana tuz mu demekteyiz? Ne ilintisi var! Bunun zagonu baka, tuzun zagonu baka... Cumhuriyetimiz kurulal beri bu orumlu bir yaban g-ravatl herif grse kimliini sormadan Aman bizim buraya bir fabrika dikmenin kolay, her ne fabrikas olursa diyerekten yalvarmaz m? Nah ite bunca yakar yerini buldu, fabrikadan daha zorlusu koca Tanrya kr gelip topramza ayak bast. 224 gn domutur, yoksullua tvbedir. Bu orum, cumhuriyet kbemiz Ankara'mza pek rak saylmazsa da, ne hikmettir bilinmez, sesini bu kbeye, szgelimi be on kat u'zaktaki vilyetlerimiz kadar kolay ulatramaz. Mersiin'de iki oban kulbesi depremden yklsa, Erzurum'da birka saman yn yansa, Ankara'mz ossaat duyup akamna komadan radyoya kard, gecesinde de radyo gazetesine geirdii halde, orum batsa, ya da yeryznden sprlse haberimiz Ankara'mza bir hafta sonra, belki onbe gn sonra giderse gider, gittiinde havadislii bayatladndari radyo surda kalsn, kt Krolu gazetesine bile yazlmaz1. Bunun nedeni stne orum'da herkes kendine gre lf eder. orum'un eski handanlarndan (hanedan?) Madanoluna bakarsan, bartmz uracktaki Ankara'ya ulatramadmzm nedeni, katr tutkumuzdan, daha akas katrseverli-imizden, bsbtn Trkesi, resmen katrlmiz-dandr. Hkmatmz Samsun'a tren yolu derken Topranzdan gesin mi? diye sorduunda, neden, bize hi gerekmez deyip kopasca kafamza konmu alacal devlet kuunu kendi elimizle kladk bakalm? Katr kervanclarnn iine aman kesat gelmesin diye kladk. Peki biri ksa Ulan orumlu, senin yediden yetmie katrn m var bu Samsun kervannda kirac alan? dese... Bre avanak dese, katr kervanclarnn iine diyelim ki kara tren gelmez, ya senin binip gitmelerine, binip gelmelerine n'olmu? dese! Bakaca, bu bizim Corum'umz, mebusandan yana, eweieski bahtszdr. Duyduumuz doruysa, Amasya'nn avanak adam da Bize tren hi gerekmez. Ve de topramza katiyen bastrtmayz. Tokat'tan dolandrmaya bakn demi ama, akll mebusanlar diktiinden yar banda bunlar, nlerine gerilip Hele geri du-run, bu tren yolu iine mebusanlar karr, sizin aklnz ermez demiler, bakaca, bu yere batas 225 I u kadar bin lira, belki de, u kadar torba altunla rvet bahiini ulatrp Aman haaa... Aman bilir misin? Bizim topramzdan geirmenin kolay... imdilik dzmz oa tut! lerde bizim avanak milletimiz demiryolunun yararn grp akl yatrrsa, gr neler olur demiler. te byleoe, Cerikli'den topramza giren imendifer bir yandan baaa indi gitti Zonguldaa... Bir yandan bayukar kt gitti Amasya stnden Samsun'daki Karadeniz deryasna dayand. Bizim elimiz brmzde kald. undan ki, tren yolu komu vilyet toprandan geinoe bizim Merzifon - Samsun siusas battal olmadysa da battal olmasna ok biey kalmad. ' Kira katrlarmz yk bulamaz olup deerlerini yitirdi. Sonunda Kayseri'nin imansz pastrmaclarna satld. O gn bugndr bizim bart im iz Ankara'mza ulaamaz iken peygamber ehitliinde gazya fkrmasyla, kooa Tanrnn hikmetine bakmal ki, bunun haberi pl mahallesinden Hdrla daha inesi olmamt ki, Ankara'mzn le radyosu ve de ikindi radyosu bakaca akam yats radyolar, daha nemlisi Radyo Gazetemiz orum'da gazya ktn Trkiye'mize mjdeledi. Ardndan Milli efimizin bildirisini, Babakanmzn aklamasn, Marealimiz Fevzi akmak Paamzn kutlamalarn. Gazya Bakannn teekkrn yaynlad. niversite okullarmzda, askeriyenin Harbiye okullarmzda tren toplantlar dzenlendiini, esnaf demeklerinin ve de iilerimizin sendika derneklerinin, ticaret odalarnn, sanayi odalarnn, tekmil otel odalarmzn gsteriye ktn bildirdi. Bunlar olurken uyank ve de vatansever bakent halkmz tek duramayaca iin vali paasnn emriyle ve de belediye reisinin ne dmesiyle gece fener alaylarnn dzenlendiini haber verdi. Bunun byle olduunu orumlu ne zaman duydu denilirse, ancak ertesi gn ikindiye doru kargaalk, bouma yatnca duyabildi. nk Peygamber ehitliinde gazya pnar grlemitir, yetien kabn kaan doldurur lfn bir besmelesiz ortayo 226

____. v.uunu ouynu ki Amerika'nn atom bombas dt. Millet yediden yetmie barp ararak, dili dnenler tekbir ekerek, rezil takm 'Karakolda ayna var' trksn 'ehitlikte yama var' azna uydurup trk syleyerek yollara dkld. Koan hangisi, srnen hangisi, ayak altnda kalp tatl candan olayazan hangisi... Gzbebei evldn yitiren mi istersin, krpe kary kyamet kargaal frsat gzleyen imansz hovardaya kaptran m?... Aman beyliin gaz-yadr. Hkmatmz bize bir mskaln sorar, dahas, detir haaa diye hoplayan Valimiz her ne kadar polis kordonu, candarma baraj kurarm sandiysa da, hibiri orumlunun saldrsna g yetiremeyip yarlp dald. Etmeyin kardalarm, Vali Paa emridir. Hkmatmz bunu sizden sorar. stemezlerin kkrtmasdr, orum'umCzu Ankara'mzn gznden drmek isteyen dman komonist aldatmacassdr derim sanan Emniyet Amiri davulcu yellenmesi gibi toza gbre karp kayboldu, gzlerini hastanede at. Kurtulduuna sevinip bir horoz kurban kesti ve de Ben ok dalga grdm, orumlunun gazya pnarna saldrmas gibi bely hi grmedim. Bunu bylece moskofa yneltebilsek Moskova'y iki gnde alp antaya attk bilin diyerekten merkeze gayet ayrntl bir rapor yazd, bir kademe yksfeldi. orumlunun saldrsna Karadeniz olsa dayanamayacandan ve de hrsjile kap doldurmasna yetmiyeceinden peygamber ehitliinin gazya pnar ilk yumulmada tkenmesiyle orumluya aknlk elvermiti. Kaplarn dolduranlar kalabalktan kmaya abalarken kaptklar gazyalarn dktklerinden evlere birer avu gcfya zor yetiti. Geri kalanlar, biraz amur topladlar, daha arkadakilerse kuru topraktan baka biey ele geiremediler. Vali Paann emriyle petrol yatann bana gelip halkn dalmasn bekleyen Vilyet Bayndrlk Bamhendisi, Lisenin Kimya retmeni, orum Eczanesi sahibi, ellerinde kt kalem, ilk tutana tutup raporu Vazmak iin frsat gzlyorlard. Halk bir zaman 22T ooguup unu...... u^,.v.__T..-. , cuu yaralayp bereleyip ortada kabristan toprandan baka biey kalmadna kesin inanp svp sayarak dalnca, grevliler kara tan yannda bsbtn derinlemi ukura yanatlar. nce bir candarma indirip biraz toprak karttlar. Avularnda uuturup baktlar. Hibir slaklk, slaklk ne dem'ek, uncack nem yoktu. Bu derinlie hibir rahmet ulaamad gibi, alttan petrol zorlamas da sanki hi olmam gibi gibisine... Kokladlar. Evet, uzaktan uzaa biraz gaz kokusu sezilmekte... Bunlar Nedir hey Allah, bu ne beldr? diyerek-ten, elleri brlerinde evrelerine ve de biribirlerinin yzlerine bakarken, kasabadan bir cp arabas katar kt ki, orum'u ate sarsa byle ol. maz. Her bir arabann iki yannda iki imanslz p... Ellerinde birer sopa, hayvanlara calmaktalar ki, Allah yaratt demeden calmaktalar... Ayrca Ha vardk haaa... Ha tuttuk haaa... Savulun dokunmasn. Vali Paa fermandr barmalar var ki, gkyz gm gm tmekte... Balarnda Belediye Meclisinin en krpe yesi, bir cpc beygirine binmi, ndeki arabaya yetimek abalamasnda... Bunlar bylece, gayya kuyusu gibi alm ukurun bana yetitiler. Encmen yesi, hayvan stnde olduundan elini gzlerine siperliyerek evresine bakt, biey gremeyince ilerde, gkle topran birletii yere kadar orum ovasn tarad, Nedir kardalarm... Bu ns beldr Allah lil-lah akna... Hani topramzn gazya gl? Sakn bizim rezil milletimiz damlasn komadan yamalayp savutu mu? diyerekten dvmeye giriti. Berikiler, Dur herif, kendine yazk etme... Elen bakalm diyecek oldularsa da, encmenin krpe yesi kendini kaldrp hayvandan aa atp, Trkcesi, yere calip, Yahu dur elen ne demektir... Radyodan haberiniz yok mu? orum'umuzda kan petrol damarnn boyunu, enini, derinliini, rezervesi-ni Etbank uzmanlar oktan lp bimilerdir ve de iletilmesi iin Amerika'dan u kadar milyon dolar bor istemilerdir. Bakaca orum, Yozgat, an228 Sivas illerimizin katlmasyla yerli bir irket kurulacaktr, iletmeye ortak olunacaktr. Hani burda gazya kuyusu... Ben biey grememekteyim diyerekten vatanseverlii grleyip kendini kuru gazyann kurumu ukuruna atacakken tetik davranp yakaladlar. Biraz nce ukur bana gelmi olan Madanolu iin alaynda olmakla Ya bu cop arabas(! katar neyin nesidir? Amerika'dan makineler gelene kadar, bizim pler mi karacak gazyamz? diye sormasyla en krpe encmen yesi hoplayp dikilip Bre avu geberdin mi? Vali Paa'nn emrini duymadn myd teres?.. abuk boaltsana arabalar, yksana ykleri demesiyle

p arabalarndan eski tahtaperde tahtalar, iskele kadranlar, surdan burdan sklm dikenli tel kangallar yklp hemen orum'un petrol kuyusu evresini skca evirmeye giritiler. Madanolu Lisenin Kimya retmenine bir cgara verip radyoda duyduklarn anlatmaya balamt. Ankara Radyos|u gnlk programn yarda kesip zel yayna geince orum topranda yeryzne fkran petrol rezervinin u kadar tirilyon belki de katiril-yon ton olduunun il incelemelerden anlaldn, daha nemlisi, bu petroln, baka topraklarn petrolleri gibi olmayp Allann bir hikmeti olaraktan aynen rafinerinden yeni kmasna bildiimiz ak petrol halinde bulunduunu, yani, ayrca bir muameleden geirilmesi gerekmeden doruca lambalara, motorlara koyulup yaklacan sylemiti. Evet, radyodaki uzmanlara gre baz soylu topraklarda byle bir rafineri zellii bulunmakta, ordan kan petroller dupduru olduundan... orum ise ztrk topra olup, bakaca, petrolmzn fkr-d yer peygamber ehitlii gibi bir mbarek makam... olmakla... bunun karlmas iin birka kuvvetli tulumbann elvereceini... yeterince varil uyduruldu mu, artk ihtiyacn yalnz hazine sandklarna kalacan nk bir yandan varilleri satp bir yandan hazine sandklarn altunla doldurmaktan baka bir i kalmayacana bu uzmanlar din229 m toll IIMUllIKl yv.v.__. __

tikten baka, hepsinin Amerika'da okuyup geldikleri de yalan yanl sylemeyeceklerinin ispat olduunu ileri srmekte... Lfn burasnda Madanolu i ekip ba sallayarak kupkuru ukurun kav gibi dibini gsfterdi: Ne fayda ki... Bu bizim densiz orumlumuz, fkara petroln her fkrnda byle seirtip uyuza alacak petrol komaz, kuyular byle kurutursa bilmem ki n'olur? Encmenin en krpe yesi hm gibi araya girdi: Ne m'olur, ne m'olur? Vali Paamzn yemini var! Bundan byle petrol kuyumuza yz adm sokulan babozuklar ku gibi avlayacak... Ben vatan devimi yapaym, hkmatmz isterse beni petrol kuyusunun banda assn! diye and iti. Vay vay... Benim bildiim... orumlu, belki belkime yasak dinler ama... Gmen Mahallesini ne yapacak Vali Paa? Gmen Mahallesi zati silme demokrat... Gazlayp yaklsa, Hkmat kuduz it hesabna almaz. Krpe ye Demokrat Partiyi tutan Madano-luna aklnca lf dokundurmaktayd. Madanolu anlamazdan gelip ban sallad: Annamadm. Kim Demokrat?.. Yahu, Gmen Mahallesi nasl bir avanak olmal ki, orum topranda petrol kt sra Demokrat kalmal. Grrsn arkada... uraya iki teneke petrol toplansn... Gmen Mahallesi alt oklu Halk Partisi bayraklarn ap yrmez mi?... Vay ki tamam... Heyvaaaah! Bu gazya kuyusu meselesinden fkara orum, ihya oldum sanrken aznn tadn kard ki olursa o kadar olsun. Hereyden nce, sanki bu cenabet 230 njm'un suundand, daha beteri, orum'un yrek-Sj2liindendi. Kasabann onuru zedelenmiti ki,

dnyaya metelik vermez Madanolu bile sezdirmeden kvranr olmutu. Ne demekti, bir ucundan yz1 gsterip ters yz cehennemin dibine ekilmek?.. Kaplan cenabetin yzdeyz gazya olduu bilinmese, ne gzel! Evet biraznn gaz lambalarnda bir kez czlayp snmt. Daha dorusu hi yanmamt ama, kimilerinin lambalarnda czrdya mizrdaya yanmt namussuz. Czrtsn beylik olduuna, bakaca szlmeden kullanldna verdiler. uras gerek ki, peygamber ehitlii, orum'a, bilinen gazyandan bir tadmlk verdi savutu. Arada peygamber bulunmasa, eytan oyu-nujp gelindi, orum'lunun -rahat kasn iin bir bel esti geti denilecek! N'apahm ki Ankara f-* keye binmi, fke ne demek, bildiin tepinmeye binmi... Miil efin sarayndan Babakanla on dakkada bir yaver koturulmakta, Hani ya... orum petrolnn varili gelmedi mi? diyerekten sktrlmakta... Derbeder Babakan n'apsn? Varili bakkaldan doldurtacak deil ya... Leylek kuu gibi ayann birini indirip birini kaldraraktan kvranr olmu ki, dudak uuklamasndan ve de boaz kurumasndan tkrn yutamaz olmu... Beride Vali Paa abalamakta ki lesfiye abalamakta... Dur durak kalmad gibi, yemek imek, uyku oturak da hi yok... Gndeliki kazmasyla hibir ey olamayaca anlalnca, andarma Binbasnn akhyla Merzifon Hava Birliine meseleyi batan sona anlatan ifreli telgraf ekilip yardm istendi. Hava .kuvvetleridir, ossaat tam avadanlkl, tam ara gereli bir takm bindirip sald. Takm' akamst, ktk ak alnlay syleyerekten Corum'a bir giri girdi ki, sanrsn orum'un dman igalinden kurtulma bayramnn milis giriidir. Hava Kuvvetlerinin istihkm takm peygamber ehitliini eviren tahtaperdenin nne gelince kamyonlardan Allah Allah diyerek yere dkld. Balarndaki Yzba gsndeki drbnne iki eliyle 231 n alarak kapdan geip ukurun bana gitti. Bakt makt, burnunu uzatp biraz koklad. Hi biey anlayamam olmal ki, avua emretti: Atla, surdan bana bir avu toprak getir... avu Hava Kuvvetlerinin namusu bels kendisini ukurun dibine kapp koyverdi, topra da yeterince avulad ama, gel gr ki, bu kez olgrp kendi gvdesini kendi gcyle gerisin geri yukarya alamad. Her ne kadar zorlattysa da faydasz... avuun ukurda kald kesinlikle anlalnca. Yzba: Ulan ldnz m stihkam Bl (Takm?) una bir kuak sallamak yok mudur? diye barmasyla, Krt erlerden biri ossaat frlanarak kua zp sald, derbeder avu ucuna yapp bu kez rmcek gibi kp tatl cann ehitlik ukurundan kurtard. Askerler alaarak aferin dediler. Yzba avuunu alnndan pp Nasl bu arslan yavrusu bylece? diyerekten evresindekilere iinip topra ald. Biraz koklad, biey anlayamaynoe biraz inedi, sa avucunu kulana kapatp sa gzn ksarak gke bakp bir zaman soluunu kesti. Sonunda yere tkrd: Bu toprakta gazya var diyenin ben dininden kukulanrm. Aman Yzbam! Kukulanrm, nk bu toprakta petrol damar yoktur. Olsa olsa buraya gazya dkmtr. Buraya... Peygamberin ehit susad Yzbam? namussuzun biri biraz

yoldalarnn yatt kabristana?... Ya bu herif her kimse, canna m

Orasn bilmem. Bildiim, bufda ne petrol var, ne bi bok... Aman ha... Kaldr aradan bu petrol yok lafn... u saat hkmat konamzda uzmanlarmz hangi ie yumulmulardr senin haberin var m? Babozuk hkmat kona ve de babozuk uzman beni ilgilendirmez. lgilendirmez de, Merzifon'dan buraya, tak232 bam, yoksja, binbalk tehlikeye der ki gr nasl der. Dinleyenler Yzbann aptesti bozulduunu ossaat sezip byk altndan gltler. Yzba debelenip Ankara'dan gelmi

kvranp Hayr bizim binbala hi biey olabilemz koca Tanrnn izniyle filan diyerek biraz pepelediyse de aldran olmad. Koca Tanrya kurban olaym Yzbam... u dakka vilyette yaman toplant vardr. Corum petrol ve de peygamber ehitlii rezervi stne bir toplantdr ki Ankara'dan zel seilip zel trenle buraya yetitirilmi uzmanlar toplantsdr. Aradklar, burdan kan petrolmz d lkelere en ucuzdan nasl satacamzdr. Moskof petrolundan \/e de Romanya petrolundan, bakaca ran'n kzl-bandan ve de Musul Kerkknn Arap elinde kalm petrolundan daha ucuza nasl mal edilecei meslelesi incelenmektedir. nceleri Samsuna boru demek akla gelmise de yere batasca Mos-kof'un Karadenizi kesip ald dnlp vazgeilmitir. Git iine herif ne kesmesiymi, kurban olduum Hitler Alamam moskofta Karadenizimizi kesip alacak g m koydu ki... Alaman kardamza braklsa, evet, g m brakaca yoktuysa da ne fayda ki, ngiliz oyununa ve de kt Amerikan kahpeliine gelmitir, tam yenerkene yenik dmtc. Benim bildiim ngiliz namussuzu bu oyunu bize bikez de Krm Sava srasnda oynamtr. an byk mer Paamz ki, Macar dnmesi mer paamzd, Kalafat Boaznn kelek mevkiinde moskofu sktrp bire kadar krdnda, Rus'un ar pes dediydi. Bunlar stonunda ayy masa bana kerttiler. kerttiler dedimse on yerinden, belki yz yerinden kurunla-yp, say ki lsn kerttiler. Elinden oniki imza aldlar. Birincisi: Moskofa bundan byle Karadeniz yasak... Sava gemisi surda kalsn, tccar gemisi bile dolatrmak yasak... 233 mas?.. Biraz bizim yreksizliimizden... ou da ngiliz'in tavana ka tazya tut oyunlarndan... Bana sorarsan arkada suun by Sleyman Padiahndr. Yalana bak, hangi Sleyman? Vay aklsz... Belkis Anamzn hovardas kurda kua hkmeden mhr sahbs peygamber Sultan Sleyman demeye getirmekteysen, yanlmaktasn ki ne kadar... nk Sleyman peygamber zamannda Rusya musya moskof filan hi yoktu yeryznde... Biraz ecinni biraz peri kzlar varsa vard. Kaf Da ardndaki yecc mecuc n'apa-lm? Bunca devi, dev anasn?

Yecc mecc, dev, dev anas baka... Benim dediim mosSkof... Moskofun yze kmas dnk meseledir. Petro adnda bir deli tmarhaneden uramakla, bu dnyann az tad kamtr. Bizim Baltac Paamz kar fendine uyup Deli Pet-ronun kafasn burup almad da halt etti. Ulan avanak Baltac desem... Karya kesildin, Peki kocan olacak dmb baladm, yat uraya de... ini grnce Benim haberim yokken yenieri ahbazlar senin herifi bitirmiler. Aldrma keyfimize bakalm diyerekten karya bi daha sarl... Oras yle ya... Sleyman padiahn suunu aniayamadm. Bu Slk padiah Baltacnn padiah m? Yok arkada... Buna Kanuni derler. Osmanlda ilk kanun kitabn yazan budur. Mimar Sinan gibi bir usta gemi eline... Bre aklna drttm desem, cami yaptracana fabrika yaptrsana... Fabrika m? Ne fabrikas? , j

Aybettin! Fabrikann ne fabrikas olurmu...] Fabrika... Bildiin... Bildiim, he mi? Diyelim ki tomofil pavli-j kei? Eh... Olum, sen bu aklla... Elektrik olmaynca tomofil fabrikasn, yeri cennet olas koca Mimar

234 nin yerine? Orasn ben mi bilirim, Mimar Sinan m bilir? Kuramaynca ka paraya alrm ben o herifin mimar baln? Demek Mimar Sinan ustamz vaktin birinde tomofil fabrikasn kurayd? Bir tomafil pavlikas m demekteyim? Hayr, her eit pavlika demekteyim... Buzdolab pavlikas... Biraz da amar ma-kinas pavlikas... Ge yahu... Ben bunlara pavlika m derim, avrat ksm vara aputlar dere boyunda tokala ykaya... Moskofa Karadeniz deryasn dar getirecek pavlika ister. r- Anladm1. Deniz papuru pavlikas gerek sana... Bildiimiz sava gemisi yapan bir pavlika... Bir deliinden elik demirini sok, te deliinden Misuri zrhls ddn ttrerekten ksn... Tamam! Adam madam... Kaptan pasaparulas da birlikte mi, yavrum Uzun mam... Sen bu aklla bu Osmanl mlkne en azdan tulu vezir olmalydn ya, bilmem neden gittin de rezil Narlca'ya imam oldun? Brakn ekimeyi yahu! Karadeniz yeryamzn ilgisi nedir? deryasnda moskofun gemi gezdirmesiyle bizim orum

udur ki, biz gazyamz burdan Samsun limanmza gtrp dkememekteyiz... Neden yahu? Moskof'un bels... Gecenin birinde gelip glleleri yadrd m n'olur?

Ha ha hay!.. Geti o gnler. Yadrabile-mez, nk Amerikan day belini krar ossaat... Hay akl... Amerika dayn belini, evet, krmaya krar ya... Ne fayda ki, Amerika buraya ne kadar uzak... Gelip yetene kadar i iten geer ve de biz bizden geeriz. Beni bitirdikten sonra, Moskofun beli krlm, ya da kopasca kafas krlm ka para... 235 I Ankara uzmanlar n'aramaktalar orum'un hkmat konana birikip iki gecedir gz krpmc-dan... Bunun yolunu aramaktalar. Dur arkada... Sakn ilerde birka varil yer-yan belki satarz diyerek, koca Alamam ktle-ten moskofa sava mava amasn Ankara'nn bu uzmanlar her kimlerse? Yanarz ki, petrol yamzdan kt yanarz. Gerekirse sava da alr. nk kuyusu bulunmak aka deil. yledir aa... Benim bildiim, yerya bulundu mu, o topran bana ok i gelir, en ucuzu inenip hartadan silinmektir. Kim demi... Dman szdr ve de istemezlerin akl artma szdr. Bir toprakta gazya kt m, o toprak adamna bundan byle almak yok... Sen yediden yetmie kahvelerde otur, ba aralarnda kar gcfzya

oynat... Elektrik makinas varilleri kendi bana doldursun, yklesin, satsn, parasn bi tamam toplayp kasaya biriktirsin, hafta ba millete metelik sektirmeden letirsin. Askeri-yeninkini askeriyeye, babozuunkini babozuklara versin... Belediyeninki ayr torbada... Adliyenin-ki ayr torbada... Aman ne gzelmi... Azndan bal bylece mi yrmekte? Tam bylecene... Ah ne kadar iyiymi... Ne faydaki moskof dumuzu Samsun'u kesti, n'olacak bunun alnd m kulana? alnd... Burdan yeryamz varillere dolacak... Variller Ankara'y tutacak... Kamyon ister. Nerde bunca kamyon? Kamyon gerekmez demi, Ankara'nn uzma. n... Meerse burdan aas yokumu, hartalarn yazdna bakarsan... Olmakla... Yeterince amele tutulacak... 236 mkr ver elini Ankara... Git iine avanak... Susa boyunca varil ksm Ankara'ya kadar yuvarlanr gider mi? Keyfine braksan gitmez ya, bandaki amele taburunun elindeki kancal demirleri n'apalm? Yoldan kaym diyeni yola sokacak bunlar gerisin geri... Yavalarm diyeni drtleyerekten hzlandracak... Ankara'ca bunlarn mterisi hazr m bakalm? Yahu, gazya ksm deniz; kysna indirilmeyince mteri mi bulabilir? Ankara'ya deniz mi getirdi mr uzun olas smet Paamz? Dilerse getirir ya, daha yok yle biey... orum gazya, burdan mu, trene bindirilecekmi... Anladm. Ver elini stanbul... Ne kolay... Tren navlunu binince orum'un gazya mteriyi nerden bulsun? Benim duyduum, gazyamz Eskiehir'e trenle gidecek. Gerili? Gerisi... Eskiehir'de Porsuk rma vardr. Srasnda fili kapan fkeli rmaklarmzdandr. ner baaa Sakarya rmamza katlr. Sakarya rmamz bildin, gaSi bir rmamzdr. Yunan'n ordusunu kendi bana yenip bitirmitir. Bu Sakarya rmamz Adapazar yaknnda Sapanca glne sokulun. Gle katlmazsa da katlmasna cok biey kalmaz. Tarihin birinde padiahlardan biri, u kadar on bin ii biriktirip bu Sakarya'y Sapanca glne kataym dediyse de, moskof sava yznden bu hayrl i yarda kald. imdi Vali paamzn konana biriken Ankara uzmanlar Sakarya rmamz bu Sapanca gln kavuturmann ka kurua kacan hesaplamaktadrlar. Dnya durduka duras smet Paamz paray oumsjamazsa Sakarya rma Sapanca glne kavutu bil... Kavumakla? Ankara'y yuvarlanarak buldu Variller susa sonu? Biey akttn teres... imdi bu dzen kzlba Acem iinde tam

 Hey yavrum, kavutu mu, orum'un gazya237 l'Zm umunun mmu*.......___ n'olur bakalm? Moskofun errinden kurtulur. Mterisini ucuza bulur. Trk yaar ki, gel keyfim gel!.. Taoron, stihkm Yzbasn koltuklayp kardaki Aygr Deposuna sokmutu. Bir zaman g-rnmediler. Sonunda Yzba azn yumruuyla si-lerekten ve de gek gek geyirerekten, bakaca, az biraz yalpalayaraktan peygamber ehitliinin yerya- km ukuru bana geldi. Yaknda bulunanlar, kendi bana srtaraktan ve de kafasn iki yana sallayaraktan Demek bu byle haaa... Demek bu bylece dediini duyup meraklandlar. Yzbadr avularn, onbalarn yanna biriktirdi, nerden girip nerden geerekten nereye kacaklarn askeriye diliyle fsl fsH bildirdi. Bir cgara yakp elini sallad: Haydindi! Greyim sizi... Yzm kara etmeyin! Ossaat, orum'un askerlik yapmlar, Merzifon Hava Komutanlnn gnderdii bu takmn igtihkmc olmayp bildiimiz lmc birlii olduunu; anlayarak Tamamdr, kara ta hap yutmutur diye rpnarak birka kez hopladlar. Birikenlerin iinde lamc birliinin n'olduunu bilmeyenler bulunduundan, krpeler glerekten kafalarn u yana evirdilerse de seferberlik grm, dahas Enver Paann elinden avu nianlan taknm birjgmen meseleyi aklad: Ulan kopuklar! Bu lam, kenef lam deildir. Ok yay zamanlarnn kale savalarndaki lamclktr. Lamc takm dedin mi, eski ordularn gzbebei dedin! Bugnn tanks uaks neyse odur. Lamc takm olmazsa kaleyi alamazsn, kaleleri alamadn m, dman yenemezsin. Senin lamclar beriden kstebek gibi topran iine gmlr gider. Karnn lamcs kardan topraa girer. Bunlar yerin altn kazaraktan biribirine sokulur. Sokulur dedimse, iki kazacaksn dinleyeceksin ki, dmann kucana dmeyesin... Yok238 gar, ya da, barut fs hazrlayp atelemekle her-bir paran bir daa uurur. Dman yanlttn da, kale altna sokuldun mu, bu kez dman gaflette basmak sana dmtr. Barutu yar, fitili yakarsn. Grredek patlamasyla ne kale kalr, ne de kaledeki dman... Ben bu arslanlar grmemle bildim. Lamcnn yannda istihkama ka para... Hele unlara hele... Hele u yiitlere... Evet, lamc yiitleri ara gereleri, nice nice grlmemi avadanlklar burgular, makkaplar kara tan yaknna biriktirdiler. Yzbaya tekmili verdiler. Yzbadr, cgaray dikkatle bastrp 'Bismillah' diyerek yanat. Kara ta, gre tutaca bir pelvan gibi evresinde dolanarak gzleriyle lp biti. Nerden dalp hangi oyunla yere alacan sanki kestirmeye alyordu. Sonunda bunu sezinlemi gibisine ellerini uuturarak sevindi. Buldun mu Yzbam domuzun damarn? Gerek... Domuz ki arkada, hi rnei grlmemi kara domuz... Evet, Allah sayesinde ve de bilgi sayesinde ve de bakaca sezgi gcmzle biz bu dmann ek yerini bulduk taoron... Ya-lansam, nah bu byklar kaztr kar diyerekten... Elini sallad: Ulan Krt olu... Makkab yetitir, bizim sekiz milimlik makkab... Gs cebinden bir tebeir karp kara kayann bi yerini zarplad. Elini bi daha savurdu: Haydindi Krt olu... Sal makkab u kara dmann bo brne... Sal ki grelim n'olur? Askeriyenin lamc takm bylece Yzbann zarplad bi ka yere sekiz milimlik makkap salp iki kar

kadar ieri iletti. nce deliklerden birine dinamit lokumu yerletirip fitilini hazrladlar. Mahalleye bekiler salp, milleti, 'N'olur n'olmaz' diyerekten evlerden dar kardlar. Seyre toplanm orumluyu geri pskrtp fitili atelediler. orumlunun tren yolunda alm ii takmndan bi ka kii vard. Bunlar salnan makkabn at delii, buna yerletirilen dinamit lokumunun 9cn bildiklerinden pek tellanmadlar. Gs239 I lerinden iterek Kenaueinu u.v..x._T___ kerlere direndiler. lk patlama, ocuklarn iirip duvara vurduklar kesekd gibi ok gevek, daha dorusu dpedz cvk bieydi. Kara kayadan ancak el kadar bir paray koparabilmiti. Uzaa srlen orumlular nce biribirlerine baktlar, sonra ellerini dizlerine vurarak rpnp Hay anan le Krt olu! diyerek askeriyenin lamc avuunu knadlar. Bunun zerine Krt avu fkeye binip ve de ayrca namus edip Hava Kuvvetleri lamc takmnn gcn u densiz orumlulara gstermek iin, bu kez iki dinamit lokumunu bir edip delie srd, orumluyu bu kz bsbtn uzaklatrd. Fitili ateledi. Gen bildiimiz cvk patlama, gene el kadar para... Bu kez Yzba onur etti. Lokumlar, fitilleri yanna istedi, bir zaman nem alp almadklarna bakt, koklad, pheli bir ey gremeyince fkeye binip kudurdu. Mahalleye bekiler askerler koturup milleti uyard. Evinin damna temeline gvene-miyenlerin dinamit atm son bulana kadar evlerinden darya kmalarn, kundaktaki ocuklarn da yanlarna almalarn, dilerlerse, deerli eyalarn da ierde komamalarn, bakaca, ocaklar, mangallar, varsa yemek sobalarn sndrmelerini emretti. Bunu duymasyla pl mahallesine ve de orum'un teki mahallelerine bir barma dt ki, Hatap Boazna moskof dayand haberi gelse byle olmaz. Uzatmayalm, askeriyenin lamc takm, Osmanl lkesine gazya kuyusju aacam diyerek u kadar bin liralk dinamit lokumu, kapsl, fitil harcad, nice nice makkap krletti. Koca Tanrnn iine bakmal ki kara ta kum gibi ufalad, bakaca, yakn mahallelerde salam cam atlamadk duvar, korkudan ocuunu drmedik gebe kar ko-mad. Ne are ki, peygamber ehitliinin barnda cehennemin gayya kuyusu gibi alan hendekten gazya surda kalsn, bir damla su kmad. Oysa orum'un kuyu kazclar ve de orakta bir saata vardrmadan su bulucular, buralarda iki arna varmadan saldklar kuyularn nasl dolacan 240 lemeyip atk Allah atk diye kvranmakta idiler. orumlu bunu bildiinden ehitliine el vurulmasn Peygamberimizin gnlne ho varmadndan hi birinin phesi kalmad. Yallar, Naslm bu bylece? diye gizliden sevindiler. Buralar mekn edinmi mezarlk hovardalar Yektir Allah yek! diyerekten parmaklarn krdatp tenhada iki kez gbek alkayp ptler. Kara kaya paralandktan sonra Yzba durumu bildirip Alaydan talimat istedi. Alay Tmene, Tmen Kolorduya sordu. Hi kimse orum'a lamc birliinin neden yollandn bilmiyordu. Robert Koleji bitirmi bir yedek subay tercman Amerika' llara sormay salk verdik. Amerikallar ki Trkiye'de pire zpladndan haberli idiler, alacak bir i, bu lamc birliinin orum'da ne aradn bil-miyorlardf. Fakat iin nemli olmas ihtimali vard. Vaington'a burdakilerin iyice esrara dtkleri hakknda rapor verilmiti. Amerika'l zenci avu, alnlarndan bu lekeyi silmek iin, Pantegona gayet ayrntl bir rapor yazd: Aman dikkat! Durum hi bozulmasn, uzmanlar gelene kadan olduu gibi korunsun. Libya'dan, ran'n Abadan'ndan uzmanlar yola karlmtr diye karlk geldi. Bakaca orum Valisinden Ankara, bu petrol kuyular iin sabah akam gayet ayrntl raporlar istedi. Vali Paa bu ii Bayndrlk Mdrlnn su mhendisine aktard. Savsaklayan Arceza'ya verilir diye bir de ayl gizli emir yollad. Mhendis bir zaman kendi gitti geldi, sonra tavsatp ktibi, daha sonra odacy, biraz daha geince de, odacnn ilkokula giden olunu gnderir oldu. Olan sabah akam gidip bakacakt. Biraz geince ocuk da usand, oralara hi gitmeden, Tahta perdeler yerli yerinde duruyor diye haber getirmeye balad. Askeriye ciddi olduundan Merzifon ii daha salam tutmu, biraz incelemi, kara tan paralanmasn yeter grmeyerek, biraz da toprak kazlmasn emretmiti. Kamyonlarla aznlklardan kurulmu amele taburundan birka manga gnderildi. Bunlar, 241

yirmi gunae y...... nu...IU,, ____ . boyuna dktler. Emirde her kamyon topraktan biraz rnek alnp bir torbaya koyulmas, torbann az mhrlenerek Vaington'a yollanmak zere Ankara'ya postalanmas yazlyd. Yaplyordu. Gnlerden bir gn, daha dorusu gecelerden bir gece, lamc takm amele mangasn (mangalarn?) alarak savutu gitti. Bunun nedenini Vali Paa epey aratrdysa da hibir ey renemedi. Biraz daha steleyince Devletin askeriye galisini niin renmek istedii rktc bir dille soruldu. Zati Ankara oktandr bu orum petrol rezervi iinden bezmiti. Bir uygun sulu bulup ykleyip kurtulmak istiyordu. Fkara Valinin arkas olmad-anlaslnca, aranan sulu bulunmu oldu. Adam hemen merkeze alnd. Vali apar topar merkeze alnmca, o zamana kadar ortada, grnmeyen taaron elinde bir dileke olduu halde meydana kt. u tarihli, u numarayla yaplan ak arttrmann konusu olan inaa. tn kanunsuz olarak durdurulduunu, inaat alanna hibir gerei olmad halde tahtaperde ekildiini, resm kiilerce alacak iilerin alana sokulmadn, bundan gelecek zarar ziyann bundan byle yasaklayanlardan isteneceini, dileke tarihiyle talar altrmaya balayacann bilinmesini diliyordu. Ertesi sabah peygamber ehitliine talarn altnda alaca adr kuruldu. st taze dallarla kapatld. Talar glgeye yerleip akaka baladlar. Taorondur beriden birka kamyoncu dolaarak herbir yke bir lira vermek artiyle binbeyz kamyon toprak ektiklerine dair makbuzlar toplad. Bunlar hkmata gtrp binbeyz toprak kamyon toprak atm gibi onbe bin liray ekti. Corum yeni cezaevinin yapm bylece gerekten balam oluyordu. Yapm, biraz demir biraz imento karabor. sasyla srdrld iin ikidebir darboazlara girip kyor, bunaltya dp kurtuluyordu. Gerek yapm, gerek adam, gerekse topluluk veya memleket olsun, bir yerde darboaz laf insanlara biey 242 _ . __ ,_...-. umu, i\rv uu-

milik krl i haline gelmi demektir. Bunalmn her eidi ise soyguna tekerlenmi memleketlerde alkln alp yrdnden baka hibir eyi sbatla-maz. stemezler byle syledilerse de darboazlara gire ka, bunaltlara de kalka orum'un 'yeni cezaevi peygamber ehitliine da gibi kuruidu. Kurulurken yakn mahalleli olduka sebeplenmi, garip ustalara oda kiralayp bekr amar ykayanlarn elleri biraz para grmt. Bakaca, Ankara hkmatnn defterinde orumlu yiitlerin ne kadar zorlu ydzddi da bu sralar cezaevi yapmnda belli oldu. Demirin kara-borsalmda bilek kalnlndakini duvarlarn iine koyulduu, drt yanna da gene karaborsada kimya gibi satlan imentonun yarmar arn dondurulduu grld. Temele gelince, deil fkara hkmller, gazya rezilliinde buraya gnderilen Merzifon askeriyesinin lamc takm gndz gzne dinamit ataraktan alsa, kymk koparmak mmkn deildi. Bylece orum'un demir iskeleti betonlrs sarlp dktrlm yeni cezaevine girenin kmas gnn bitirmeye balyd. Arcezaya arplan gitti gider demekti. Bundan baka, bu cezaevi Osmanl lkesinde ei bulunmayan tek cezaeviydi, salamlktan yana Sinop kalesi zindannn pabucunu dama atm bir Hazret-i Yusuf makam, bir cenabet mahpus damyd. Bir ok dar geitlerden gemi ve de bir ok bunalm ukurlarna girmi km bir cenabet mahpus dam olduu iin de yaplal ok olmad halde ok ey grm, hakas grmedii rezillik, alklk, hner kalmamt. Bunlarn arasnda kitaplsl yoksa da, elbet casus da vard. Bunlar biribirlerine Pek benzemeseier de gerekten casustular. Bunlardan birincisi Bulgaryal t Koo idi. Ksa boylu, elleri yrrken yere deecek kadar kollan uzun, grmekte zorluk ekiyor gibi her zaman ks243 t iin gzlerinin rengi u>......., -.. __

Bulgaryann kral Boris hazretlerinin oban vatandaym... Snr kylerinden birinde... Sry otlatrken snr tan beriye geen cilveli bir koyunu kzgn ko kovalam... Krpe koyun, rzn kurtarmak abalamasyla bizim snra can atm... Gz dnm ko bgrerek saldrp bastraym derken t Koo deneini vnlatarak gospodinin maln kurtarmaa atlm... Bunlar ard arda koarlarken bizim snr koruyucu devriyeye rastlamlar. t Koo'ya baklrsa birden yakalanm, karakolun avuuna baklrsa, ko mo koyun moyun grmemiler, herif srnerekten snr gemeye abalamaktaym... Tutmular, gerisini komutanlar bi-lirmi, nk akllar ermezmi... Baka memleketlerde olduu gibi, bizde de askeriyemizin casus ya-kalayc takm vardr. Bu takm ald maa hak etmek iin, arada bir casus* yakalamak zorundadr. Yakalayamad m, cieri be para etmez saylr ve de akranlar iinde yz kara olup surat yerde bulunur. Casus yakalamak iinin zorluu, bizim gibi yedi dveli sava alanlarnda yenip vatan kurtaran toplumlar yedi dvelle bark olduklarndan, ksacas Yurtta Sulh cihanda sulh dediklerinden her dvelin casusunu, sust de bastrsalar tutamazlar. Hele bu casuslar ngiliz'in Fransz'n Alama-nm casuslar iseler hi dokunamazlar. nk bunlar bizim ruh gibi dostlarmzdr. Rus'un casusunu da tutamazlar, nk Rus da dosttur ama, dorusu can dmanmz olduundan casusunu tutmak bsbtn korkuludur. Amerika zorlu olduundan ve de uzaka olduundan vaktiyle casusunu yakalamak hi gerekmezdi ve de yararl saylmazd. talya, Mus. solini'nin zamannda zorlu dman sayldndan, domuzu kkrtmyalm diyerekten casuslarna katiy-yen el srlemezdi ve de casusluu srasnda zorlua urad grlse, casus yakalayclarmza ilerinin kolaylatrlmas emri verilmiti Bakaca, bi. zim kurtulmamz batlamaya bal bulunduundan bu casus besler milletlerin hepsi de batl olduundan, hocamz ve de yol gstericimiz saylan bat-244

rekmez saylrd. t Koo, her ne kadar yakalanp casus yakalama rgtmzn ele gne ve de dosta dmana Kar yzn aarttysa da orum Cezaevine geldiinde klk bakmndan adam iine kacak grntde deildi. Knn ayak pantolonu ki Bulgaryann milli ayak kumandandr, her yanndan iyicene incelip delinmi, fkara Koo'nun edep yerlerini zor kapatr duruma gelmiti. inin Amerikan bezinden gmlei ykanmadndan ryp dklm olmal ki, srtnda bir kar bezi var yoktu, bunu da boynuna sarl bask yerMutuyordu. Cekete ceket diyenin aklndan phe edilirdi. Kollar dirsekte, etekleri belde bir rezillik ki, orumlu bunun Bulgarya aya olmadn anlaynca birinin ba olduunu bildi. Herifte mendil yok ki, yatak yorgan sz konusu edilebilsin... Bakaca bu herif orum Cezaevine gelene kadar kimbilir ka mah-pusdam grm de, hibirinden bir eski aput uydurup iine birka bo cgara kutuslu, kullanlm sarg bezini bile, malmdr diye koyup koltuu altna alamam... Bu sebeple orum mahpus damnn st katndaki arcezaiiar kouuna girince ellerini koyup evresine pek umursamadan bakt. Getiren gardiyan kk Hamarat efendi koua seslendi: Bu yiide Bulgaryal Koo gospodin derler. Sucu casusluk, cezas be yldr. Arcezaya gelmesi nedeni, cezas tutarndan deil, as(usluk suunun korkulu olduundandr. Bilin de ona gre... Yuf olsun Hamarat efendi! Be yl anma yaramaz, istemem! unu onbee karmaynca hi olmaz diyerekten dikilmemi mi bu yiit hemerim, kendisini nallayan Koca Reise? Hele sefil uzatmal... Ulan namussuz! Sen bizim Corumumuzu Osmanl lkesine maskara m edeceksin? Merhaba... Allah kurtarsn demeden elin Bulgarya garibine laf bindirmek neyin nesi? Adam casus olmakla hi adamlktan kar m sizin Osmancnzda? 245 Hamarat garuyumu ...*..___ _ zi byle konuurken Bulgaryal Casus Koo kap dibindeki ranzalardan birinin altnda gsterilen yatak yerini Salam m? Bizi eker mi? anlamna bi kac kez yoklam, ulu uval bulunmad iin kuru tahtaya geip bada kurmutu. nce yakndakiler, sonra daha uzaktakiler, ellerini enelerinden alnlarna gtrdler:

 Ho geldin arkada... Safa geldin... Allah kurtarsn... -t- Gemi olsun! Aldrma... Yiit bana i gelir... Memleket nere? Host, avanak Yozgatl... Bulgaryalya, memleket nere ne demektir? Yerde bulsan memleket nere diye soracak-,, sn dostum! Zagonu budur mahpus damnn... Sen bakma bunlarn zeklenmesine Bulgaryal... Gemi olsun! Bulgaryann casusu Koco gospodin yumuk gz. lerle aadan yukar demirli pencereden darya bakyordu. Sanki ne sylenenleri duymu, ne de el sallamalar grmt. Durun uak... Dilsiz mi bu herif sakn?... Evet... Bana kalrsa bildiimiz sar dilsiz... Peki... Bir herif sar dilsiz olunca casusluu nasl hakedermi bakalm? Olum gardiyan Hamarat ikinci askerlikte avu nianlarn sahtecilikle taknmal deil, bunun burasn bilmeli... Vah ki senin Yozgatl akllarn... Yahu buna tapu ktnde sahtecilik etti diyerekten be yl on ay ceza kesen Yozgat hakimine ben imdi-cik... Olum, bir adam Bulgaryal olunca, Trkcenin merhabasndan ne anlasn! Biz bunun adn azndan alana kadar, Mdriyet odasnda senin gibi nice ' nice katrlara hendek atlattk... O sizin kendi katrlnzda, orum gardiyan kk bey... unu casus diye tutann... diyerekten kfre kp boyunca sevaba gireceine... Yavrum Yozgatl Mmin tapucu... olmadndan nerden bileceksiniz... 246 Bizim Corumumuza geldi mi... Ne sandn, padiah zamanndan bu yana bu bizim Corumumuz srgn yatadr. Devletimiz hkmatmz, nice ni- ce zaptolmazn buraya dehler. Salt padiah maman belleme... Kuvvay Milliye cumhuriyeti dneminde de bizim bu Corumumuz srgn yatayd. En naml srgnmz de, gazeteci Hseyin Cahit bey idi ki, kaleminden kan damlar bir Hseyin Cahit < beyimizdi. imdinin Halk Partimizde birinciye deilse de tam ikinciye gelen mebusanlarmizdandr1. Duyduum doruysa, Mill efimiz smet Paam;za bi ha! olursa postuna oturacak mebusanme ite - bu Hseyin Cahit beyimizdir. Dur olum! Cumhuriyet dneminde bu Hseyin Cahit'i bu orum'a srgn sren yoksa smet Paamz deil midir? Olmakla! Sen siyasetle oyun mu oynamaktasn? Bugn bakmsn ba tac etmiler... irkefe salmlar, yarn bakmsn GereK casus byle olur. Sizin oras adam barnr yerler

Demek irkeften ekip karp bu Mill efimiz smet Paamz... Ba tacn... Brakn 'irkef lafn da biz casusumuza gelelim. Sen imdi ne demektesin Yozgat!;, byle casus hi mi oimaz demektesin? He ye... Hi olmaz Dervi aa... Dur bakalm! Ya sen ne demektesin Hamarat gardiyan?... Ve de neye dayanaraktan demektesin?

 Ben demekteyim ki, Dervi emmi... Bu Koo yiit, tam drt yz dirhem casustur. Ve de casusun gerei, hnk demi bunun burnundan dmtr. Nerden mi bilmekteyim? Askeriyenin kdemli avuu olduumdan bilmekteyim, Erzurum'da, fkara Kzm Orbaymzm perde avuluunu yap- < tmdan bilmekteyim. Kzm Orbay paamzn perde avuu? Elbette... yleyse arkada, seninle casus stne cede! olmaz. nk sen nice nice nl casus; gr-mdrsln, belki de casus bile yakalamdrsn. 247 I I dksa da, yakalamamza ok biey kalmadyd. Gazetelerde okudun belkime... Savan kzt srada... Hitler arslanm Fransa'y bir vuruta kerttii gnler... Sivas dolaylarnda grldyd ilk kez bu arslanl casuslar... Neli casuslar anlayamadm? Bildiin arslanl... Olum kk senin karnda Krt ocuu mu var? Hadi ykl... Ykl dedim, sana bugn zararm dokunur. Vah ki aban avu, koca bir Kurnal kyne muhtar olmusun ama heyvah adam olama-msfn. Bu arslanl casuslarn Krolu gazetesinde resimleri bile kt. Duyduum doruysa, buniar Sungurlu'ya uramlar, Pire Memet avuun orda karakol komutan olduunu bilmediklerinden, uramlar! Pire Memet'in aralkta ii ne? Pire bunlarn oasus olduunu grmesiyle bilmi... nk mal meydanda... Demir parmakl kl bir arabada bir koca arslan ki, fil gibi bir arslan... Casuslar, bir kar bir herif bi de cin gibi olan... Hay senin anan le sefil kk, unlara ars. lan oynatr cambaz destene... Cambaz he mi? Bunlar da bu bizim Osmanl lkemizde senin gibi aklszn bol olduunu bilip cambaz donuna girmiler ya... Olum kk, rezil Pire Baavuu kendin bilmez deilsin, cambaz karya itahlanp... yolunu , bulamaynca... Biraz casusluk bulatraym da, koca Tanr bir kolaylk verir mi, diyerekten... Orasn ben bilmem... Senin gibi yrei m-levves bilir. Benim duyduum, Sungurlu'nun krpe Kaymakam, Ankara'daki arkasna gvenip bastonunu yere vurarak, Pire Memet Baavua km... Topramda katiyen casus lf istemem. Karya gz koydunsa bunun baka yollan vardr diye barm... Hayle... Yreinin fesadn krpe Kaymakam bilince sefil Pire hi utanmam m? un-248 atmaz m?

 Ah, Pire Baavuta, yle vicdan ne arasn? Az biraz direnecek olmu... Aman Kaymakam bey ben bunlarn durum vaziyetini beenememekte-yim. Biz Yunan savanda ok dubara grdk. Bun-lar arslan gezdirmek bahanesiyle vatanmzn hartasn boydan boya karp almlardr diyecek olmusa da... Krpe Kaymakam mebusandan kaynata sahbs olduu iin hi kulak asmayip... Kuj-durma Pire Baavu... Bir adam nasl bir casus olmal ki, bu temeline tkrdm Sungurlu'nun hartasn karmal... Ben gerekeni gereken yerlere yazarm... Sen bunlar tez vakitte kazamz toprandan defet hayrlsyla deyip kesmi... Bunlar, arslanl casuslar yola koymular. Erzurum'un Dou Emniyetinde yazclk eden Bursal olann dedii doruysa, kar casus herifine diyesiymi ki... Bu iin tad kat. Balkandan bu yana bunca milleti uyuttuk. Trk' uyutamadk. Tatl can kurtarmak istersen, arslan daa salp savualm demi Herif olgrp raz gelmemi... Trk ka paradr! diyerekten kaslm, bakaca Biz nasl bir adam olalm ki, Hitler efendimizin verdii bir devi, kt Trkten korkumuza yarda brakalm demi... Demek bu herif canna susam bi teres... Haunu bileydin ama, gzn sevdiim Dou Emniyetini n'apalm? Evet onu duyduk ki, Dou Emniyetimiz, koca Tanr eksikliini gstermesin, Sivas'la Erzincan arasnda birilerini kavram kapm ki, tam domuzluk stnde, badeten, basp kav. ram... Kavramasyla da, herifin kunduras iinden koca hartay ekip karmaz m? Bizim Dou Emniyetimiz? He ye, Dou... Ne hartasym? Yol mol mu? Alamanda yok muymu o zamana dek bizim yollarmzn hartas? Benim bildiim bizim kara yollarnda, demir yollarnda hep Alamann mhendisleri altyd, ba. indanberi... Yol ka para karde... Bu hartada toplar249 j leri varm... Aman buras gayet kt... Peki bunlar yakalannca hi utanmam m, kaymakam? Sungurlu'nun tfl

Utannca n'olur? Ben ne zamandr sylerim, bizim Sungurlu'nun kaymakamdan yana baht karadr. Tfl kaymakam da ie yaramaz, sakal gbee brakm bunak kaymakam da... Arslan Pire Baavuumuzun arslanl casus kerameti meydana knca n'apm nian mian, bahi mehi vermemi mi, oktan azdan? hkmatmz? Pireye

Olum nian hani? Nian m kodu Gazi Paa, Osmanl zagonunda? Nian yok ya, eski nianlarn taknmas da yok... ini ekti: Evet fukara Pireye hi bi ey vermediler arkada, duyduum doruysa... az kalm ki, ba derde gire... Ne gibi? Sen bunca zamann Pire Baavuu olasn, arslan gezdiricilerin casusluunu sezesin, tfl kaymakam lfyla bunlar mlkn yzne salp... Az kalsn ki, vatan elden gitmez miydi? demiler. ki mfetti gelmi ki, her bir sorulan adam asar iki mfetti... Sonunda fkara Pirenin emekliye ayrlmas bundanm arkada, hkmat iiyle sen oyun mu oynamaktasn! Vah oldu gitti Pire gibi Baavua... Bover herif, arslanl casuslara gelelim... Evet, bunlar, Allahn izniyle Dou Emniyetimiz kavrayp ayaklarn yerden kesince, fkara

arslan Erzincan ehrinin ortasnda a kalm m sana... Ne yer bu arslan? Ekmek yer mi? t gibi yal m yer? Yerse ne kadar yer gnde? Ekmek he mi? Anan le Muhtar, sen bu aklszlkla nasl kaptn bilmem! Uzatma rezil, ziftin pekini yesin... Nedir yedii? 250 f_____ ,.... u^u _ oullf I Mt3f kynze oban duramayacaktn ya. muhtarl

gnk tayn bir ba su sr... Annamadm. Evet, bildiin manda km... He mi de etten dm zebun km belleme, fstk gibi be-sili km boas... Pelvan km boas diyeyim de sen anla... Etme kk Hamarat... Bu arslan ka okka eker ki, her gn drt yz okkalk su sr tayn ola? Byledir bu... nk kitaplarn yazdfdr. Ben de kitaplarn yalancsym. Casuslar Dou Emniyetimiz Erzurum'un Drdnc Ordu Harp Divanna al:p gidince arslandr Erzincan'da a kalm... Erzincanl o zamana kadar arslan grmediinden ve de grmedii arslan beslemediinden, rezillikten habersiz arslan seyrine dalm... Kafeste bir arslan... oluk ocuk birikmi... Denek sokan hangisi, ta atan hangisi... Buuuuuvv diye bararak-tan arslan kkrtmaya kalkan besmelesiz hangisi... Gece bastrnca arslan kafesiyle meydanda koyup bu Erzincanl evine ekilmi... Gece yarlaynca n'oisa iyi? Bir kkreme s'arms ki ortal, Erzincan kurulal bylesini hi duymam... Byk depremde yer alt topunun patlamas da byle deil... Yatandan uram Erzincanl fener yakp velveleye doru seirtmi ki hey koca Tanr... Gasus arslan azm kudurmu arkada, zaptolmaktan k. m... Bileim kalnl demirleri ha krd ha kracak... Valiye komu Gandarma Komutan... Validir, Dou Emniyetinin Erzincan'daki gizli adamn istemi... Bunlar kafay kafaya vererekten n'apacakla-nn bir zaman sylemiler.' Belli biey ki bu brt arslan, al brts... Ahsrlardan avlulardan ille de yakndaki allardan gelen feryatlar da ars-!an brts duyan davarn srn eein katrn inemegi... nileme dedimse, ayakta duraraktan bir inileme sanlmasn, nce az biraz direniriz sanm bizim buralarn tek trnakl ift trnakl hayvanat. Sonunda dizleri gvdelerini ekemediinden yere Y'kilp yattklar yerde iniler olmular. Bir yanda ars. 251 korkusu szlamas, gkyzn gecenin bi saatnda inim inim inletirken, kar milleti hi durur mu kardalarm... Bir yandan da balamasn m, Erzincan'n ykl kanlan ocuklarn brakmakla. Etme kk Hamarat, ii kartrdn ki bin-bir gece meseline benzettin! Ulan bu Erzincanl, ya moskof basarsa n'apacak olum? Hey Muhtar, sen arslan kkremesiyle oyun mu oynamaktasn. Evet, kasabay hayvanat velvelesi alp kanlar ocuklarn drmeye giriince Vali Paann akl bandan sram... Aslnda Erzincan'n yerli kanlar yznden hoplar m? Hayr! Bunca memurun, ille de askeriyenin ykl kars var... Yarn olup mesele Erzurum'a, Kzm Orbay Paamza yazld m, Kzm Orbay Paamz adam n'apar? ocuklar salam isterim diyerekten makine banda babozuk valinin imiine kmez mi? Validir bunu dnp Aman bu arslan doyurmann kolay. Belediye Reisi bey kardeim diyerekten dnelemeye, unun bunun eline ayana sarlmaya balamasn m? Belediye Reisi gecenin bir vakti, eti nereden bulsun? Surdan bana birka sokak iti tutup getirin demi... Vay ki akl... lle de Erzincan Belediye Bakan akl... Ulan aferin...

 Evet... Belediye avular gecenin bir vakti, Geh gen kuu kuu! diyerekten kasabaya dalp, kurnazlar ellerine biraz ekmek paras olaraktan, birka iti kandrp boazlarna birer ilmek atp... nk itlerin arslan kkremesinden ekmek grecek gzleri kalmamtr. Bylece Erzincanl arsrtann kafesin be it attysa da, yabann ac arslan bunlar birer sokumda yutup... Kse Muhtar lfn yarsnda at: Canl manii... Erzincan'n itlerini birer sokumda he mi kk Hamarat, partalna tkreyim! Vay ki avanak Muhtar ya sen bu casus 252 n bilmez misin? Su sr... Helbet... Bildiimiz... Ne sandn? Derisp'yle gerisiyle... Boynuzlu moynuzlu? Evet arkada silip sprmecesine... Gcrl Ali aa baka bir noktay merak etti: Ya bu yabann casuslar yanlarnda Msr hazinesini neyin iinde sokup tamaktalar ki, bu namussuz arslan hergn byle bir su sryla bes-leyebilmedeler? Yahu casus ksmna para da ta para deil midir? yoksulluu mu olur ki sen bu lf byle dedin, aklsz Gcrl! Casus ksmna yetimiti. ok

Kendi yurdunda evet, da ta para diyelim, ya bizim buramzda? Bizim buramzda bunlarn elisi mi yok, pankas m yok?

Oras da var ya karda... Yere batsn... Demek bizim deprem art fkara Erzincanmz yabann casus arslann gnde bi su sr boazlaya-raktan beslemekte midir o gnden bu yana? Vali Paaya kalsa, Hkmat bunu bizden bi tamam ister, aman arkadalarm, beni severseniz gayret gndr diye ok yanp yakldysa da Erzincanllar Belediye Reisinin stne urayp, Ha. yr olmaz. Hi bir tarihte byle bir zulm grlmemitir. Vali besleyecekse, nah ite casus arslan, nah da Bafra lazlarnn siu srlar... Cebinin parasndan harcanarak beslesin! Hi bir diyeceimiz yoktur. Bize geldi mi, olmaz. Bu Erzincan vakti birinde adam kellesinden kale diken Topal Timur namussuzunun fillerini beslemeyip bir yoluyla Akehir'in Hoca Nas/reddin'inin bana bel yollam deil midir? diye barmaya baladklarndan, ba-koca Valinin hazinesinde sava yznden para bulunmamakla casus arslan alktan gebermitir. Duyduum doruysa derisini Erzincan'n debba es(-naf kurtulmasevinciyle debbalayp, Dmanmzn 253 Orbay Paamza saldlard. Geldiinde askere gsterdi Ordu Kurmay Bakan... Bir maskara Krt avu vard. Hayr, hiylesi var m yok mu, yoklamaynca hi olmaz diyerekten sokulup yoklad, bakaca

utanma bilmez bir Krt olduundan arslan burnu ucundan kuyruu ucuna kadar karlad, aklmda yanl kalmadysa. Kse Muhtar, koca kurdun krek kadar karsyla, yetmi kar gel. diydi arkada... Ya herif merif kar man n'oldu? Aybettin imdicik... O zamann kargaalnda Dou Emniyetine yanlp Buras Tapu Dairesi midir? diye gireni, imansz Harp Divan ossaat asmakta deil miydi? Demek astlar? Ya olan? Bana sorarsan olan yanlla kurban gitti. nk, bir Dou Emniyet binbas vard ki, 'Ylan yer l bedevisi belinden inme' derlerdi. Bunlar Kzm Orbay Paamzn yanna domuzluk olsun diyerekten olanla birlikte karm... Belkim de olan iin Bu da kumpanyann ccesi dedi. Sa olsun Kzm Orbay Paamz ylecene bir bakm... Anladm. Hepsi oasus... caplarna baklsn demi. Ya Divan Harp? Her casusun eline Harp Divanna kmak nerden gesin, Hitler efendimizin sava srasnda?... Anladm! Hepsi casus demedi miydi komutan?.. Bundan geri, Harp Divan neymi? Ertesi sabah baktk ki arslanl casuslar hi yaamanva dnm... Heriflerin elisi o> gn bugndr Adamlarm nerde? diyerekten aramaktaym ki, taban yanm it gibi aramaktaym... Btn mr hi olmayacak eyleri merak edip soruturmakla geen, karlk atabilmenin yolunu da bireyler ikram etmekte bulmu olan Hamidiye mahacrndan Avratbaz aylar yetitirdi. Bulgaryal Koo casus, Bulgaryada ky kahvesinde kendi keyfine smarlam gibi hi duraklamadan alnca kou, nce at, sonra sevindi: 254 deil, dpedz bizden... Elbet... ay nasl kapt? Trk gibi kapt. Ulan iyi... Ulan aferin Bulgaryann Koo casus efendisi... nk, vaktin birinde, bilinmez nerenin, bilinmez ne i stne mhendis bir gvur, bi haftalna ieri dm, Hamidiye mahacr kynden Avratbaz Muslunun koturduu ay grmesiyle burnuna zehirli kara ylan uzatlm gibi Hhhhhh! diyerekten gvdesini geri alp elini ossaat belinin silh yerine atmt. Sakn Avratbaz... Aman ha... Silh olsayd zmbaladyd kardalar... Neyin nesidir? Olum Avratbaz... Senin bu herifle azdan oktan bir vazgetin? ark mark almaktan... Camilerden kilim milim... Hst namussuz, cami hrsz senin gibi kt Aleviden olur. Allann bilecei ilere kartn ki, sefil Avrat, baz, halt ettin boyunca... Vazgeldiniz yok da bu herif Buyur bi aymz i diyen avanck Trke kar, neden silha davrand? Vah ki Posalnn kr lyas... Yazk senin Paallk adna! Bilemedin mi unaack eyi... Bu gvur milleti, domuzdur. Bunlarda birbirlerinin yarasna bir damla iemek arama... Bunlar z babalarna etin yerde 'Merhaba' demezler yavrum... Ya?...

 Bu firenkjerin zagonu yandm allah taburu zagonudur. Seninki benim, benimki elbette benim hesab... Soluun tkansa da, yol stne yklsan, kardalarn stnden hoplayarak geerler de Kim kaldrrsa kaldrsn diyerekten suratlarn u yana evirirler. Cgarasna ate tutsan, gvur ksm, Ne. den tuttu? Ka paraya tuttu? diye tellanr. He-e ki, byle ay vereceksin durduun yerde pazar-lksz mezarlksz... Nah gznzle grdnz... ekip vura yazmad m? Kudurmu mu bu teresler?.. Bunlar byle de 255 Jft yakalar? Bir araya gelmesi kendi yiitliklerinden mi? Hayr, mslmann ve de Trk'n avanaklndan... Bunlar bizi soymasalar arkada, bu huyla ekmek bulamazlar ya, suyu bile bulamazlar. orum Cezaevi nice nice alas adamlar, olaylar, akllar, aklszlklar grmt. Bulgaryal Koo casusun ay Trk gibi almas Arcezallar Kouunun houna gitti. Koo casus, Avratbaz'n demli ayn tadn kararak iiyor, bu kez evresine adam gibi glmsyordu. Ulan aferin Avratbaz... Elin Bulgaryal aysn adama altrdn, bir fincan ay ile... Avratbazmz altrmayacak da, ya kim altracak... Bunun ad stnde deil mi?

Dalarm ki, bildiin eek ars gibi dalarm... Edebini bil mundarn Kse... N'olmu koca Tanrya kr... Asln inkrdan gelen ve de zenaatn inkrdan gelen bu Osmanlnn kafa ktne ingen diyerekten ge. mez mi? Yoksa, Avratbaz deil misin namussuz ve de avratbazlkta retmen grev deil midir? Gardiyan Hamarat efendi, ay bitirip kalkt. Avratbazn uzatt paketten bi cgara ald, bi tane daha ekip Koo casusta verdi. ok kederlenmi gibi gzlerini szerek Koo casusu gsterdi: Gnahtr uak! Dili yok, dii yok... Casus olmakla bir adam, adamlktan kmaz. Dinimiz ham-dolsun mslmanlktr. Baktrverin. Birden hzlanp yrd. Eii atlad atlayacak, savutu savuacak. Bikez idareye kapa att m, gitti gider. Ele geirene akolsun ve de Hamarat Efendi! bartsn ulatrana akolsun! Avratbaz Aman diyerekten hoplayp atlp yandan yetiip syrlarak Hamarat gardiyan kouun eiini hoplarken nledi. Elini gsne dayayp durduttu: Elen Hamarat Aa... Elen herif, zrpadak nereye? 256 .. ~..,.^.y... nuuuuu mu e ijer dur! Olmaz! Hi olmaz1. Postun gerisini demeden hi olmaz. Neyin gerisini?... Allah ekber? Arslan postunun...

 Arslan?.. Ne arslan?.. Hamarat gardiyan gerekten rkp yardm ister gibi koua bakt, biraz da gerileyip kendini sipere almaya abalad-: Yol ver Avratbaz... iim var! Arsiann postunu demeden olmaz. Casus arslann postunu debbalar debbalayp Kzm Or-bay Paamza verdiler dedin. Koca bir ordu komutan Kzm Orbay Paamz casus arslann postunu n'apacak ki? Hey akn bunu kendi bana karamadn m? Ne kadar yazk! Arslann postunu masasnn nne serdirdi kyamete kadar yaayas- Kzm Orbay Paamz. undan ki, hey aklsz avratbaz, gelen giden ahbabna gsterip iinecek... Vaktin birinde, yle bi casuslar yakalayp astmd ve de bu postu arslanlarndan syrp aldmd diyecek... Askeriye sava olmamas gibi rezillik hi yoktur. Hst! Bu nasl aykr bi laf!... Hey yavrularm! Sava olmaynca, s(ubay ksm rtbesini ne yoldan hak edecek bakalm? Askerliin zagonunu bilmediinizden mal gibi srtarak yaarsnz teresler. Askeriyede, meydan sava kazanmayana maraal paal hi yoktur. Belki Orgeneral paal bilem yoktur. Byle casus tutup arslannn postunu ayann altna serersen o baka... Birden hoplayp elini iki kez azna vurarak Koo caslusa dnd. Bo bulunup askeriyenin srtarn Bulgaryalya duyurdum sand, bundan d koptuu belliydi. Gzlerini ksarak Koo casusa bakt. Bu baktan, bir ssz yerde olsa, herifi hi bakmayp geberteceini anlayarak rperdiler. Bulgaryal Koo casus, tepesinde vnlayan Ez-ril trpanndan habersiz, glmseyerekten ay ii257 yor, arada bir cgaradan ekip Durun ukumh bilek kalnl duman savuruyordu. Sylenenleri din. lemedii, dinlediyse de hi bir ey anlamad p-heaizdi. Hamarat gardiyan da bunun byle olduuna inannea sevindi. Sevincini rezil mahpus takmna sezdirmek istemediinden enesini ieri ekerek kasld: Dediim gibi Muhtar... Baktrverin! Arada Corumluluk nam vardr. Ferah ol! Acndan gebertecek deiliz ya!., O da bizim bir felket arkadamz! lk muzurluu at hrsz erke Mehdi kard. Bulgaryal Koo casusun geldiinin nc gecesiydi. Yatsdan sonra kouu bir fslt dola, ti, ranzadan ranzaya atlayarak koyulat: Deme uak... nanaym m? Eslsaaah... Yahunedir! Olur m'olur! Vay gidi kavanoz dipli dnya... Vay ki vay... Demek uncack casus aklyla... Bunca orumluyu... Kafese koydu gittiydi... Hele domuuuuz! imdi n'olacak! N'olaca var m? Cezasdr ekeeek... Durun arkadalar! Lfn nerden kt bilinsin! yle ya... Nereden bu lf? Lf salam arkadalarm... Lf demir...

 Demir deil demekte deilim, Nerden demekteyim. Byle bi lf nasl yalan olabilirmi? Gvursa gvur^mslmansa mslman... Ya aradaki casusluu n'apalm? Olmakla? Ne demektir olmakla?... Bir mslman nasl bir namussuz olmal ki, dnk obanmz K258 tu ouyuryaya casusluk edebilmeli! Hayr, bilinmeden hi olmaz. Bilinmesinin yolu? erke demekte ki... Ap bakalm karda-lar, grelim, snnetli mi, kabuklu mu? demekte... Kim bu? Hangi erke? Bizim Memdali... Memdali erkes... u at hrsz namussuz... Vay sakn bu lf Memdali lf olmasn... te ben buna glerim... Yahu, Memdali ala ne zaman adam srasna girmi ki, gvuru mslmandan ayrr olmu... Bir bakm gerekse, nce o besmelesizin takmlarna bakmal ki snnetli mi, kabuklu mu? Halt ettin imdicik Avratbaz... Bitirdin ki, dipten kesmeeesine! Arkadalar, doru sz, erkes'den gelmekle eri olmaz. Ben bu Bulgaryaly pheli gdm. Bunda dil yok... Dil olmaynca kulak da olmayacak. Oysa bu herif pire zplasa duymakta... erkes Memdali, at hrsz olduundan, bakaca hrsz ksm tetik yaadndan ve de uan kutan hiyle sezinlediinden... Evet, bu at hrsz Memdalinin sezgisini biz yabana atmayacaz. Atmayacaz da, at hrsz Memdali alann ardna dp adam donu mu zeceiz? Bir de herif kabuklu Bulgar kt m. n'olur bakalm? N'olur? Aferin! Daha n'ossun! Bunlar nasl orumlular, adam Memdali gibi bir rezilin ardna der de don iinde gvur mslman arar m? diyerek bizi trk etmelerini n'apalm? Aman essflh... Aman olmaaaaz! Evet, Memdali namerdinin lfyla hi olmaz. Hemi de bunun cebri ukur zmekten baka yolu hi mi yokmu? Baka yolu mu? Aman essah... Essahm... Ulan Avratbaz, bu sralar sen avratbazl da iyicene maskara ettin arslanm... Bu herif hi mi immiyecek... Meraklsna gzleti-riz. gizlisini tutar ortaya atarz vessalm! Byle eriat ileri, ne zamandr, din iman bilmez at hrsz259 (arna kalmakta bu bizim tkara yorum lujuy....^ da, bakalm orumluluk yoksa tm ld m? Ar cezallar kouu at hrsz erke 'Memdali' yi tersleyip rezillii durdurdu, bylece Bulgaryal Koo casus muayeneden kurtuldu. At hrsz erke Memdali biraz ierlemiti ama psk belli etmemiti. Maskaraln yolunu deitirip Koo

casusun gvenini kazanmaya alt. Arada bir cgara veriyor, avluda volta vururken yanna koulup hi konumadan belki bir saat gidip .geliyordu. Geveze erke Memdali iin, hi konumadan saatlarca gidip gelmek gerekten zor katlanlr bir fedakrlkt. Herkes bunun sonunda ne kacan merak etmeye balamt. At hrsz Memdali iki metre boyunda, geni omuzlu, kalpl bir adam azmanyd. alacak yn, bu iri kym gvdenin stne, ancak ondrt yanda gsteren krmz yanakl bir ocuk bann kondurulmu olmasyd. Bu ocuk ba, herifin otuz yllk kseliini saklyor, koca gvdeye on ondrt yandaym gibi artc bir gariplik veriyordu. Bu gariplik yznden okuyamam, bu yzden evlenip ev bark sahibi olamamt. Cidd iler iin yz ok krpe, ocuk davranlar iin iri kesim gvdesi ok yalyd. At hrslzln da yaradl sebebiyle yzne gzne svatfmt. Suratn gren azna vurup at ksra elinden almaya kalkyor, gvdesini deme hayvan tayamad iin bi cgara iimi yola varmadan kovalayanlarca tutuluyordu. Camilerden kilim pabu, trbelerden rt mrt arsayd daha iyiydi ya, serde erkeslik olduundan, yni baba zenaat bulunduundan at hrszln bir trl balayamamaktayd. Ne fayda ki erkeslii de, at hrszln da maskara etmi, epeydir, yllarn yardan ounu orum, ankr, Amasya, Tokat cezaevlerinde geirir olmutu. Kylden, can-darmadan yedii sopann hesab bellisizdi. Birka kez Geberdi, ne gzel, pislik temizlendi diyerek braklm, birka kez, Hay Allah belsn vere diyerek hastanelere srklenmiti. Hasl herkesin bir derdi olurken, fkara at hrsz erke Memda-260 vara. msu ok Dunaraan ner Dirinin onaa birine g yetiremezken, iftesiyle bouuyordu. Bereket versin, cieri dala, barsa ikembesi salamd, bakaca parmaklarnn ac kuvveti grlm ey deildi. Ne are ki yreksizdi mlevves, tabanszlk, ta en kt hrszlarn yz karasyd. Yanna yaprak dse dizlerinin titremesinden ker, iki katr Koulsa kalkamazd. Oysa dnya deimekte, da, bayr, ky, kent, hrsz dnyas kesilmekteydi. Daha birka yl ncesine kadar cezaevlerinde hrsz ksm, koularda kap dibinden beriye katiyen gelemez, hibir sze karamaz, sorulmadan konuamazken, dahas, Suun nedir? sorusu karsnda ellerini gbeine kavuturup, gzlerini yere eerekten, duyulur duyulmaz ftira diye inilerken, namussuz Hitlerin namussuz savann sonlarna doru n'olmusa olmu, hrsz zagonu deimi, hrs(zlar, Mill efimiz smet Paamzn ve de onun arayp bulup seip karp bamza diktii emsi Hoca adl babakann dneminde ark hrszlar ve de tavuk hrszlar, h-kmatn defteri stnde kalem oynatan sefil memur hrszlar, cami, okul hrszlar, koca dul avrat ve de yetim ksz bebe giyimi hrszlar, yze kp, nice nice adam ldrmeden otuz yla hkml ve de yol kesmekten u kadar yllara hkml babayiitleri dirgekleyip, yana ekip, atlayp nlerine gee-rekten sz hi kimseye brakmaz olmulard. Bylece eri darnn aynasdr sz dorulanmt. Bu durumda, at hrsz erke Memdalinin yreksizlii btn hrszlarn oktandr cann skyordu. Bunlar damlarn yeni hrsz zagonunu bu yreksizin bozacandan korkuyorlard. Buna boverir grnmeye almaktaysa da, Memdalinin, de can sklmakta, stesinden gelecei bir yoldan hrszln namusunu kurtarma aresini aramaktayd. Kimsiz kimsesiz, azsz dilsiz, garip Bulgaryal Koo casus tam bu bunaltnn stne gelmiti. Memdali Snnetli mi, kabuklu mu? lfn, frsattan yararlanp yiitlenmek iin ortaya at261 manlar, Memdali gibi rezilin era iim uy^mu u..H elence etmesini beenmediler, Hst, geri dur! diyerek nne gerilip hevesini kursanda kodular. Buna gerekten can sklan Memdali durumu gidip Mdr Vekili Cvan bret efendiye at. orum Cezaevinin Mdr baka yere gnderilmi, iki aydr, yeni Mdr de gelmemitt.-Mdrl-e polislikten ayrlma Ktip Bay Cvan bret bakmaktayd. Bay Cvan bret'in ayrlmas bir rvet iini yzne gzne bulatrmas sonucu zor altnda meydana gelmi, Emniyet Mdr emniyet memurunu Adliyeye kar kurtarmak iin ii kapatp herifi Ykl gzm grmesin diye deflemitr. Orda ipi ucuza kran Cvan bret buraya gelip herkesin ikinci askerlie gitmesinden yararlanarak Cezaevi Ktipliini sevinle kavrad. Hesabna gre vilyet cezaevlerinde her zaman ortalama drtyz beyz kii yatyordu. Bunlardan herbiri ayda iki lira s-klse yuvarlak hesap bin lira gelecek, birka paraya da blnse, Ktip efendinin pay gene de ayln Aylk otuz lirayd, kesilip yirmi alt kalyordu birka katn, belki de be on katn bulacakt. Byle iler srgit olmasa da, yadnca kpn doldurana akolsundu. Mdr Vekili oldu olal kvranyordu. Kvranmas, bu temeline tkrlesi orum Cezaevinde eweleski

damaal yoktu. Bu sebeple soymakl-n neresinden balayacan bi trl kestiremiyor-du. Arada srada be on para dmyor deildi ya, hi tad yoktu. nk, kurduu dzen sonucu gelmediinden, Trkesi kendi kendine gjeldiinden tad yoktu, bakaca srekli gelip gelmeyeceinin bilinmemesinden tad yoktu. Bir phesi de vekil olduundayd. Mdrl ele geirse belki hi umulmaz yerlerden yaman akllar gelebilirdi. Polis eskilerinden Mdr Vekili Cezaevi Ktibi Civan bret efendi Ankara'daki tandklara, ncelikle rahmetli Gazi Mustafa Kemal Atatrk'n Ba-oforu Dadal efendiye yazm, mdrle geirilmesi iin destek istemiti. Saray oforu Dadal 262 yayd. Bakentte Mill ef kadar deilse de, ondan beriye sz geen heriflerin birinciye deilse de ikineiye gelenlerindendi. pten adam ald ve de Millet Meclisinden mebusan kovduu mehurdu1. Civan bret efendinin mdrl antada keklik saymas Dadal efendinin payandasna gvenmesinden geliyor, mdrlk de Allann izniyle uar gelir baa konarsa, cezaevinin haracn yemeye bir dolap da elbet bulunur diye umutlanyordu. imdilerde evirdii plan bu rezil mahpus milletinin gzne girmek abalamasyd. Sorumlu dmeye mmeye hi aldrmadan aklna gelen delilii yapyordu. Bunlarn banda duvarsz baheye ipten kazktan kurtulmu drtyz haydudu kapp koyuver-mesiydi. Hele ilerinde drt tanesinin idam cezas altnda bulunduu gznne alnrsa polis eskisi Civan bret efendinin canna susad bile sylenebilirdi. Her ne kadar bahenin evresi birka kat tel rgsyle evriliyse de, fazladan cezaevi can-darma karakolundaki btn erler, balarnda onbalar ve de avular bulunduu halde silah ba edip belli aralklarla tel rglerin arkasnda namlulara fiek srm olarak atee haz:r duruyorlarsa da, bakaca Civan bret efendi polisken i edip vesikasz tad parabellumunu beline takyorsa da, yapt i gene yrek isterdi. Ayak bileklerine herbiri ikier okkalk otuz baklal zincirler perinlenmi drt idaml iki yanna alp ardsra tattrd mdrlk koltuuna her kuruluta, Yahu nedir? Bu dnyada bizim her dileimizi hop diyerekten yerine getiren sen deil misin hey koca Tanr! Bunca zamandr, temeline tkrdm u orum Cezaevine bir fotoraf gnder; yakarmza kulak vermemek ya ne demektir! Duymazdan gelmek olur ya, bu kadar m olur? Bu fotoraf milleti hi mi su ilemez. Bunlardan karsn kesen, baldznn bana ken, olan rzna geen, ya da altunla-nn syrmak iin komu kocakary dorayp uva263 ! yflanyordu. Byle sralarda ba elencesi at hrsz erke Memdaliyi yeni gelen mahpuslardan kasntl birinin stne haylamakt. At hrsz erke Memdali vaktiyle Hdrlk tekkesine nerden gelmise _ gelip kaplanm Deli Dervi Ko Dumrulun oyununu karmakta, ipini koparm kzlrmak sal gibi yampiri yampiri giderek adam bana kk it gibi kerkinmesini Deli Dumrul rezilinden ok daha kyak becermekteydi. Mahpusdamna yeni gelip Mdr Vekili Cvan bret efendinin Deli Dumrul kerkin-mesi oyununa dm derbederler kardan at hrsz erke Memdalinin hrldyaraktan ve de kuduz it gibi salya saaraktan dercesine yanlayp stlerine doru koptuunu grnce Cezamz hemey-se ceremesine razym diyerekten Cvan bret efendinin ardna snmaya seirtirlerdi ki seyrine doyulmaz. Anadolu adam Hrsz olduundan m kanck? Kanck olduundan m hrsz? neden demitir? Deneyip bildiinden demitir. Evet, Bulgaryal Koo casusun geldiinin drdnc gn at hrsz erke Memdali fkarayla ylesine dost olmutu ki bir itikleri ayr gitmek-teyse gitmekte... Denilecek ki, yabann Bulgaryal-s dil bilmekte mi, ya da Memdali hrszn Bulgar-cadan haberi var m ki, bunlar iki gne kalmadan ruh gibi ahbap olmular? Olmular nk dilsiz imar diye bir dil vardr ve de erbabna yeter de artar bir dildir. Parmak maryla, yetmezse el kol maryla, daha incesi gz ka maryla, arada bir piik miyav, ya da it inilemesiyle yrtlr bir dildir ki mebusanlarmzn Millet Meclisimizde okkal nutuklar bile ekecei bir yaman dildir. Bunlarn kar karya geip marlamasn grmeli, srtmalarn, kafa sallamalarn, grtlaktan eitli hrltlar salmalarn grmeli, ksas Radyo Gazetesi gibi dnyadan haber alp vermelerini

grmeli... Bulgaryal Koo casusun orum Cezaevine geldiinin drdnc gn sabah Arceza Kou-264

nn Konaor kaps nnde kuyrua girmiti. Skanlardan ge kalanlar, bir yandan leylek kuu gibi ayaklarnn birini kaldrp birini indirerekten kvranyor, bir yandan sz geer umduklarna kanllar gibi yalvaryordu: Aman Abdullah kardeim aman bilir misin? len Trnaksz Allah beln vere... Bittim namussuz... k hadi...

Kazklandn m, anan le. Gvur Hoca, bu neyin inilemesi sabah beri? k pezevenk... Nah kapya tepme geldi ki gr nasl geldi. Olum Dalaksz, balarm top kkM avradndan... Bi saattir nerdesin, ldn m teres? Smkrdn ki, beynini kusmacasna sefil rf, ekil musluktan, inerim! Yeter ettiniz alaklar, nah altm pisledim. Bundan byle keneften kann avradn, Hamidiye olaylaryla... Yuf be! Bu nasl mslmanlk, rezil orumlu... Kenefe yerlemek olur Bre keneftekiler bu kez, kardalarm duvar delip... Herhalde Savutular diyecekti ki, koutan bir haykri koptu. nce koridoru sildi sprd, tavanlar gmletip btn ksm deprem gibi rgalad. Aman uak nedir? Durun yahu!. Heyvah... Laplap mamn Semiz Trnaksza bel istemenin sras myd rezil!... Hayhay! Bittik! Haykr brtye dnp hrltda karar kld1. Koanlar kap nnde glmeye baladlar. - Dedimdi ben ama... At hrsz erkez Memdali alann dostluu buraya kadar... Aman arkada, yoksama, Bulgaryal Koo casusta bir ince zanaat vard da bu bizim arslan at hrszmz ossaat sezinleyip... 265 II im debelenir mi? Koo casus, Denm guruuyum, bu meselede kz olan kz ki el dememi... Koo casus apanszdan saldrya uram, n'ol-dum demeye kalmadan alta dp ranzann kesine Skmt. stne ken at hrsz erke Memdali kzana gelmi it gibi kerkinmekteydi ki, iin akasnda mdr, yoksaya, kouun tenhalndan yararlanrm sanp ciddisinde midir, kestirene akolsun ama, bu kadar m olur?

Koo casus, Mdr Vekili Cvan bret efendinin Memdaliyi yeni mahpuslara saldrdn grmt ama, bu kez iin aka m ciddi mi olduunu kendisi de pek kestirememiti. Bu sebeple depren-di, ssndeki da gibi arl atmak iin var gcyle zorlatt, g yetiremeyeceini anlaynca birinciden daha korkun bir haykr koyuverdi ki, bu kez orumlunun gzbebei beton dondurmas yeni cezaevinin duvarlarnn yarlmasna ok biey kalmad. Bu ikinci bart zerine keneftekiler donlarn kavrayp, ykananlar petemallarma sarnarak, aptest alanlar Ehed enlaaaalarn yarda brakarak seirttiler. Bayndrlk ambarnda defter karklndan yatan lise ikiden belgeli Muhiddin Kafkas durum vaziyetini grnce gerekten kzd. Brak ulan rezil! diye grledi. Ayn zamanda at hrsz Memdaliyi omuzlarndan kavramt. At hrsz Cerkes Memdali dorul-masyla Muhiddin Kafkas'n ayaklarn yerden kesti. Az kalsn bandan arp yere alacakt. Ulan ay!.. Ulan rezil!.. Ya ben senin kemiklerini krmaz mym? Brak... Brak dedim... Memdali sesi benzetmi olmal ki, Bulgarya'l-y rkntyle brakp geriledi. Omuzu stnden bakp Muhiddin Kafkas grnce kekelemeye balad: Aman Muhiddin abi... Sen miydin? art olsun... Ulan Kse, surdan benim sustaly yetitir... Bu namussuzun kulaklarn kesmeyince hi olmayacak... 266 ki... BaKalm bunlarn orada... Daha konumakta: Muhiddin Kafkas koutakilere dnd: Th size... Yabann garibini u namussuza ayaklatmak var mdr? Adam unun kafasna bi testi yetitirmez mi? Yazklar olsun! Bunlar ruh gibi ahbab olduklarndan Muhiddin efendi... Alan raz, veren raz sandm. Bakaca, Mill efimiz smet Paamz efendimizin anda hrsza demek yasaklanm olduundan... Kendin bilmez deilsin ya! Hele una,.. Kse maskaral he mi? Senin korkun smet Paa zagonundan m? Hayr, ksje yreksizliinden... Tkrr gibi yapp ayan yere vurdu: Daha durmakta... Hi utanr m? Ykl! Ykl dedim at hrsz... Sana zararm dokunur ki, sabah sabah, gr nasl dokunur. stne yrynce, hrsz ksm mecburi korkak olacandan, at hrsz Memdali kendisinin yar cssesindeki Muhittin KafkaSa kar direnemedi, hoplayp tepmeyi yemeden kapy tuttu, ardna bakmadan kp savutu. Muhittin Kafkas yzne bakan Koo casusun omuzunu okad: Aldrma arkada! Hrszdr bu... Hrsz... Hrsz bildin mi?

Bilinmez mi? Hrsz... Canavar... Kouun grlts bir anda kesildi. Arczallar soluklarn tutarak duyduklarnn gerek olup olmadn anlamaya altlar. Birden soluklar boand. Keyifli bir haykr koptu: Aman uak... Allah ekber kebiraa... Grdn m Topal mam naslm bu at hrsz erkesimizin kerkinme derman... Allah Allah... Demek bu Bulgar gvurlarnda dili almak iin...

 Olum siz Koo casusla gn! m elemektesiniz? Bulgarya sonra kurulmu hkmattr ama, boynuz hesab, ngiliz'i oktan gemitir. Bulgarya casusu dedin mi, on dakka dneceksin. Bu herif dilsizlie duymazla vurdu ki... 267 bunca orumlu olup ve de orumlunun manpus-dam yiitlerinin etvazlarndan olup buncack kpoluluu bilemeyip... Hay anan le kt Kse... Kseliin kurnazln da batrdn mlevves... Durun, yahu... unun enesi almken kimdir nedir, nerelidir, renilsin! Bana sorarsanz bu yiit resmen Trk iftirasna uram Bulgar komumuzdur. Bizi inleten Mill efimiz bunu da komuluk hakkna az biraz inletmemi olmaz. Koo casus konuulanlar anlyor gibi herkesin yzne ayr ayr bakp glmsjyordu. Sz anlama bunun yzne baka bir sevimlilik vermiti. Yahu adam gibi una, hele una... Adam gibisi neymi... Hay anan le... Olum bu herifin Trkesi senden zorlu... Ayptr. Durun kardalar, biz bunun yannda dil bilmez diyerekten orumluluun ek yerlerini akla-dksa, sen belya bak!. Dediydi dersiniz ihvanlarm, bu kt Bul-garyal deil mi ki drt gn diini skt, dil bildiini meydana vurmad, ok oyun vardr bunda ve de oyunlarn gayet yenicisi vardr. Bulgaryal Koo casus, o gecenin yats vaktini gjeirmederv Topal Kseyi dorulad. Herifin geldii sira evvel bahar aylarna rastlam. orum balarndan yeni cezaevine doru esen yeller alp geldikleri eitli iek kokularyla cezaevinde dur durak, uyku muyku brakmamt. Damlarda kzgn kedilerin rezillii yetmez gibi, merkeze bal kylerin, belki de komu vilyet topraklarnn en gl, en gz pek itleri kasabann evresinde, ille de mahpusdamnn nndeki plkte aralksz hrldayp uluyor, kancklar kaptrmamak iin, gece gndz bouup biribirlerini paralyordu. Yerler mhrlenip orumlu evine ekildi mi, yollar meydanlar itlere kalmakta, ulumalar eitli perdelerden uzanp gidip ard arkas kesilmeden sabah bulmaktayd. Hele son bir haftadan bu 268 yunu unfju n apacan iyice arm, en vurdum duymazlar uykuyu yitirdiklerinden hi yoktan fkeye biner, dalaa girer olmulardr. Geceleri sabaha kadar ahin ofun arasna dar tanesi smyor, yataklardan srayp voltaya kanlarn says gittike artyordu. Para verip it srlerini gardiyan-lard klatmak istemiler, bu uurda kk Hamarat gardiyan yabann kzanlanm oban itlerine paralatayazmlard. Topal Ksenin aklyla para toplanp be on mavzer mermisi uyduruldu, bunlar Krt candarmaya verilip kzana gelip dnya grmezlenmi it srleri kurun yamuruna tutturuldu. Gedikli Baefendinin aklna yatan bu tedbir yaylm ateini, pokerde ok nemli bir rest srasnda duyup hoplayan gen Valiye hi de uygun gelmedi. Buraya atannca yeni cezaevinin yapmnda byk rvetler dnd, fsltsyla kulaklar doldurulmutu. O dakikadanberi orumlularn enikonu ndkleri, Osmanl mlknde bir benzerinin daha bulunmadna yemin ettikleri, bakaca onbe-lik datopu bataryasyla gn gece dvl-$e yklmayacana kalplarn bastklar betondan dondurulmu yeni mahpusanenin durduu yerde yarlp kp mahpuslarn dalaca korkusundan kendini kurtaramyordu. Kurun sesleri uzaynca, Ettiniz mi bana edeceinizi orumlular! Nah ite yeni mahpusunuzun duvarn deldi hkmller, her-biri bir yana savutu. Mesleimi yktnz, geleceimi hatrdnz! diyerek dvnmeye balad. Bir yandan da oka yutulduu iin artmla vurarak, fileri katlar kartrarak nne ekiyor, Yandm, Allah da sizi yaksn orumlular diye rpmyordu. kiyz liraya yakn krla oynayan Belediye Reisinin can bana sramt. Sol eliyle tfl Vali Paann sa bileine yapm, sa elinin ahadet parman tavana kaldrarak baryordu: Kim demi yeni mahpus damnn temelini deldi-'er? Kim demi, duvarn yrttlar? Olmaz yle i... Nah boynum... Kldan ince... Hkmatmz gtrp asar! diye debeleniyordu. nk cezaevi mteahhidinin oluna kz

vermekteydi. Nian geen hafta 269 taklmt. Demir penen mh eni* uuncnmuc, gecenin bir zaman, karanla bunca kuburu ska raktan sokak itlerinin iftlemelerini yasaklamak Bat uygarlna yetimeye, belki de bir yolunu bulup bu bat uygarl herneyse onu gemeye abalayan Ankara'ya kolay anlatlr mesele deildi. Aratrma soruturma, sust kanununca hemen balad. Candarmann gedikli baefendisi, akl kimden almsa alm, sorguda verecei karl oktan ezberlemiti. Evet, karl, karlklar deil... nk bin soru sorulsa, herif bitek karlk veriyordu: Ka kez yazdm. Komutanma da ayrca arzettim. Kzana gelmi oban itlerine ben erlerimi paralatmam. Askeriyede bir tek nal mhnn sorgusu yz yl srer. Yz kez Belediyeye yazlmtr. Dosyada suretleri durmaktadr. Cezaevi evresinde patrt tehlikelidir. Bunlar Belediye aula-sn dedik, dinletemedik! Belediye ile tfl Vali Paa yaka yakaya gelmilerdi. Bu arada Gedikli Ba-efendiy den, taraflardan birine yaslanp tatl can Milli efliin demir penesinden kurtarmaya bakmakt. Ne are ki, alar Hitler namussuzu sava sralaryd. Akl, fikir, hesap kitap, mantk muhakeme kalmamt. Gedikli Baefendinin banda ate yanyordu. Yanan ate, kocas askere gitmi krpe gelini u kadar cad kan koup u kadar paralar dkerek, iki beibirlik bozduraraktan ancak yola getirmiti. t dalamasndan mahalle uyuya-mad iin duvardan hoplayp gidememekte, krpeye skca sarlp paracklarn acsn karamamaktayd. Bu yzden, fkara Baefendi, ate emri vererek tfl Valiyi hi istemeden karsna alm, kpekleri zehirlemedi szyle de bulak Belediye Reisini kendine bakaca dman etmiti. Krpe gelin ise bu kargaalkta, kendinden daha krpe kaynyla mercimei frna verdiinden Aman it patrts var. Komular hep ayakta... imdilerde gelmesi hi gerekmez. Ben srasn bildiririm demekteydi. lmeli mi, ldrmeli mi? Devletin koca bir Gedikliden Baefendisi bl silahba edip bu ie bi are 270 uiHuou indin Kesilmiti. Amanszlk sinirleri bozduka bozmutu. Gece uyuyamayanlar gndz uyuduklarndan gece uykularn bsbtn yitirmilerdi. Bir baka zaman olsa, ya da herkes bu iin stne byle dmese, koularn ezici ounluu belki hi aldrmayacak, ba yere atp yorgan ekerek dalp gidecekti. Grltnn iftlemeye dayanmas da bahar st, u kadar zamandr kansz kalm bunca erkein belini bkyor, dalamay duymazdan gelmeyi hemen de imknszlatryordu. Bulgaryal Koo casusun geldiinin drdnc gin ki, at hrsz erke Memdaiinin kerkinme akasnn gecesi, vakitler yatsy epey gemi, kouta ounluk yataklara girmiti. Soyunanlar, gidip gelenler, konuanlar grlt etmeye abalyorlard. nk ortalk karardktan bu yana. Allann hikmeti, it ulumas, dalama hrlts yoktu. Sanki orum Cezaevinin arcezallar kouunda grlt edilirse uyuyan itler uyanacak; daldlarsa, gerisin geri toplanacakt. Topal Kse yatsy bitirdi. Saa sola selmlar verdi. Ellerini yznden geirdi. Yanndaki ranzada yatan Avratbaza fsldad: tler hani, itler... Hss... Balarm ks sakalndan Yama yok!.. Yok mu? Ne demek? u demek ki... Kse evresine bakt, sesini bir perde daha alaltti: Gayet gizli... Yemin verilmitir. Aman gizli... Olum bunun gizlisi de neymi... Tozutma! Gizlisi arkada... Para topland, Hdrlk tekkesine yeni gelmi Ankaral Pilavolu derviine ulatrld. Herif itlerin azn balad ki... Bunlarn bundan byle... Ksenin sz bitirmesine kalmadan, uzaktan, pek ok uzaklardan bir ince havlama duyuldu. Topal namussuz... ti an sopay hazrla denilmi deil midir? bulamaynca

Kseyle Avratbaz biribirlerinin kollarna yaparak dikildiler. Bir bakyorlar, bir soluklarn kesle-rek dinliyorlard. Sesten belli ki, bu it fkara itiydi. 271 OUVUJp yjliu i ucoras t _

seilip avluya atlvermiti. ok ufak olduundan ister istemez korkakt; ister istemez yaprak litrese inileyerekten havlayacakt. Tam namussuz fino, ya da enik susacakken daha beriden daha irice bir havlama kopup yetiti. Bundan sonra da orum Cezaevine ka zamandr olanlarn en beteri olmaya balad. Yetmi iki cinsi itin yetmi iki eit sesi birbirine kararak nce kalkp gk kubbeye arpt, grlemeye dnp orum'un evresini bir doland, frlanp geldi, mahpusdammn stne kt. Bre Kse... Neyin nesi? Hsss... Yahu nedir? Ben imdicik... Bu senin Pilavolu derviine... Olum iparalar bouna m kaptrdk! Ya sen yarn nereye savuacaksn sefil Kse? Evet, bu geceki cmb bsbtn baka bir cmbt. Herhal itler Pilavoiu derviinin yazd muskayla aka gelmiler, edepsizlii bsbtn arttrmlard. Vay ki darda, yeni cezaeviyle Aygr deposu arasnda kyamet kopuyordu. Bu kez salt orum'un ve de evre kylerinin itleri deil, belki Ankara'ya kadar nice nice vilayetlerin itleri seirtip yetimiti. orum Cezaevinin Arcezallar Kouunda kfrn bini bi paraya gidiyor, gene kuaklar kat kat kulaklara dolanyordu. Nedir Allah lillah akna bu nedir? Hey kambur felek ettin mi bize edeceini... Yahu biz burdd koca reisin kestii cezalarla m bouacaz, kzana gelmi it ulumasyla m bouacaz? Bu orum'da hkmat yok mudur? Nerde burann valisi belediye reisi? Hey vah bu gece de bize uyku haram... Bana koca Reis Yat da k dediydi. Yi-itse gep kendi yatsn bakalm! Yahu, bunlar duymaz m bu rezillii... Bi ey yapalm demez mi hi biri? Surda u kadar mahpus var! Gnahtr! demez mi? 272 unlara bir yaylm telli kurun serpelese ya! Tam bu srada Topal Kseyle Avratbaz Allah! diye var sesleriyle bararak hoplayp ayaa kalktlar. nk yattklar ranzalarn arasndaki pencereden uzun bir uluma bouan it srlerinin stne doru uzanp gitmeye balamt. Bre heyvah! tler mahpusdamn bast kar-dalar! Aman essah... Gardiyanlarmz paralayp... Vah bize... Aman nedir? Bu nasl oyun... Namussuz Kse... Nedir demekteyim? Kouun grlts birden kesildi.

 Yahu Kseeee... Amandr haaaa... Th Allah beln vere... erdeki it susmu, darda grlt kkten kesilmiti. Alt kattaki be yllklar kouu demeyi gp gp dvmeye balamt. Arceza Kouu meseleyi anlaynca evvel at, sonra glmeye balad. Gardiyanlar paralayarak mahpusdamna dalan it Bulgaryal Koo casustu. En halisinden kurtu it sesiyle ulumu, di-ardaki palavrac zamparalarn yreklerini yarm-t. Kendini ilk toplayan at hrsz erke Mem-dali oldu: Aman arkadalar... Bu bizim arslammz Koo casus deilmi, t Koo imi... Kendisini ilk toplad ama, belasn da ossaat buldu. Koo casus1, yeni adyla t koo, at hrsz Memdalinin kerkinme akasn unutmam, daha beteri balamam olmal ki, sesini duymasyla dnm, uzun bir kurtu it ulumas salarak, tkara Memdaliye ayrca kurda dalar gibi dalmt. Bir yandan kurtu itlerin kurt boarken kardklar sesleri karyor, arada boulan kurdun iniltilerini de gsjteriyordu. Bunu gstermesi aslnda hi de gerekli deildi. nk ilk dalta dev gibi at hrszn el kadar t Koo devirip altna alm, cvk hamur gibi yuurmaya girimiti. Derbeder Mem273 dali salt Doguiun i\u.t_____ , hayvann ve de her milletten insann boulma hrltlarn koyuveriyordu. st ranzadakiler aa sarkm, alttakiler uzam, dolaanlar ortada debelenenleri evirmiti. Aman uak... Vay bama... Alta den mi bizim heddini bilmez at hr szmz, erke Memdalimiz? Haunu bileydin... Peki! Ya imdicjk bu kt Bulgaryaly bu bizim arslan erke yiidimiz bir savuruta tavana vurup, belki de tavan deldirip... Dur olum... Bu hner baka hner... Essah... Yahu el kadar Ehed... Bu kez Bulgaryal kurt boan it ulumalarn kesmi, altta debelenen at hrsz erke Memda-lide boulan ksrkl kei melemeleri balam-. ti. Adem azman, yumruk kadar Koo casusun altnda manda boas gibi kvranmaktayd ama, ne fayda... Bu Koo casus, herifi hangi pelvan oyunuyla olduu bilinmez bir hnerle sarm, sanlr ki ift boyunduruu, ift sarmay, demir kaz, hep birden vurmutu... At hrsz Memdali debelenmenin faydaszln, bakaca kollar bacaklar bile krmas ihtimalini sezmi olmalyd ki kurtulma abalamasn brakp yakara geti: Aman Bulgaryal... Aman bilir misfn... Petir pes... Olum Memdali! Dil bilmez Bulgaryal orum aznn peinden n'anlasm derbeder? Aman Kse emmi, unu stmden almann Bulgaryal bizim adem ejderhamz ufalayp...

kolay!.. Bittim yahu! Senin adem ejderhalnla skemediin pen eleri de el kadar Topal Kse nasl skecek bo kalm... ki zorlat, yreksiz... Ayptr ayp! Ulan Avratbaz emmi ufalad ki... Un ufak... aypsa bana ayp-Beni u itin elinden almaya bakn! art olsun Kemiklerimi

Vay bama!.. Demek ihvanlar Balkan sava 274 tnn stne yere vurmas bu it oyunundanm! O Can akldaneleri atlard kardam, Neyin nesidir? diyerekten arttlard. Brakn Balkan savan... Yere batsn!.. Adem ejderhas erkesini kurtarmaya bakalm ki, yansra orumluluun namn da pislie dmek ten kurtarmaya bakalm... Yiit yok mu yiit... u kt Bulgaryaly skp alacak yiit... Darda tektk it seslerf balamt. Bunu duymu olmal ki Bulgaryal Koo casus at hrsz erke Memdaliyi bir skp kemiklerini atrdatt, Aman aman aman! diye bartp brakt. Pencereye gidip bir kurtu it ulumas daha koyuverdi. Bu ikinci uluma o kadar korkuntu ki salt cezaevinin nnde deil, btn orum kasabasnda ryecek it brakmamt. Koo casus dary bir zaman dinledikten sonra, iini yz akyla bitirmi naml bir usta gibi ellerini birbirine srp Topal Kseye dnd: Biz obanz! Sry itsiz gderiz! Etme!.. Byle hner olunca... te mite ne hacet... Biz sry itsiz gezdiririz. Gospodin bizi sever.

Gospodin? Avratbaz araya girdi: Gospodin, bunlarn dilinde aa demektir. Aa he mi?... Ne gzel... Topal Kse Koo casusa bir cgara verdi: Buyur yak... Demek sryle sen... Ben kpeksiz... Koo casusf parmayla gsne vurarak iindi: Ben kpek... nme namussuz, Allah beln vere! Anlalan bu Bulgaryann t Koo casusu ciddi adamd. Szne inanlmadn anlaynca namus etti. ki elini kaldrp grlty bastrd, s; rad Topal Kse'nin ranzasna kt. Ortasnda it oturumuna gelip hner daarcn orta yere boaltt. Herifte ylesine itlik vard ki, deme karaba, 275 I nun yannda itten bile sylmazd. t milletinin ka eit sesi, sz, yalvarp yakar, iinip yiitleni-i, yldnda kuyruu omuzlayp inileyerekten savuma sedas, kanck itlerin erkeksemesi, erkek itlerin kancksamalar, kart kancklarn rahatlama iniltileriyle, krpe kancklarn bozulma basks haykrlar, uykusunda kemik dleri grp hayalle-nen ac itlerin az aprtlar ve de uyandklarnda heyvah ekileri, minik itlerin vakvaklan, ille de kurtu kpeklerin korkusuz yreklerinin derinlerinden

kardklar kaln sava naralar... it Koo on gne kalmadan iki minder, iki ul Sahibi olup yata dzd, ranzalarn kuru tahtalarndan kurtuldu. Yemek artklaryla doyuyor, cgara tiryakiliini otlaklkla srdrp gelip geenin nne att beer onar kurula tra parasn, hamam parasn, mektup zarf kd pulu paralarn dorultuyordu. Artk mahpusanenin nnde itler toplanmadndan btn yapt arada bir it ulumalaryla koular elendirmekti. Buna Topal Kse bir trl alamamt. Bul-garyal t Koo casusu, ar hantal admlarla ne zaman betonu hrdatarak dolar grse, ban sallyordu: Koca Tanrnn bir hikmeti canm... Ky yerinde itliin ie yarad grlmtr ya, bu kadar da hi grlm mdr? 276' CASUS YZBAI Bir kii gelse hakkndan gelirsin, iki kiiye kii gelse... diyelim ki hakkndan yine gelirsin! On kii gelse... Hayr, hakkndan gelemezsin. Seni yere atar ezerler, seni yere atar inerler. Ezerler. Enayi haddini bilmedi, tatl can caba verdi derler. Diyelim zalolu Rstem kesildin de on kiiyi de tepeledin! Sonu nedir bunun bakalm Zebun olu? amz kahpe avratl a ise, nn kim tar gleceklere? Hani sana trk yakacak yiit k? Hani bunun sazn alp kahpe avratlla-nn karsnda calip gezecek yrekli sazc? Olmaza zorlamaktasn, nk yiitliin baka biimlere girmitir bu dnyada, senin hi akl erdiremeyecein biimlere girmitir. orum orum olal grmedii bu bel, karidG-ki Aygr Deposunun kesinden Genelev Patronu Olanbazn Doymaz hanmn Ankara'dan yeni getirtip yeni dosftunun altna ektii Avusturya Elisinin padiah paytonu halinde grlmt. Paytona koulu aygrlarn birbirine benzemesi iin Doymaz hanm Ankara'nn Hergele Pazarna nl cambazlardan kii sald, btn masraflarn deyerek, bunlar tam iki ay Ankara otellerinde yatrd, meyhanelerinde iirdi ve kerhanelerinde arlatt. Sonunda iki hayvan bulundu ki Hint Padiahnn fil damna smayan topeker filleri de 277 beslemekteymi ki ahra saman surda kalsn arpa bile uratmyormu. Nah Mfetti bey geldi sonunda... Han Pravann Mistik beyin dilekeleri ilemez olduydu, demirkrattan bu yana... Vay ki Pravann Mistik beyin ekip getirdii mfetti... Olum mfetti nasjil bir sz! Benim grdm bu arabadaki yiit bamfettitir. Belki de bamfettiin ssnde bir balar mfettiidir. Hele kasntya hele... Durun yahu! Tamam bu kez Pravann ars-lan Mistiimiz dilekesine bilmem ne yazd ki bu mfetti incelemeye denetlemeye ve de eletirmeye gelmedi, resmen tutuklamaya geldi. nk yan sra getirdii silhl zaptiye gcnden belli... Zaptiye nasl bir yaraksz szdr! Koiluk-ular demiyecek miydik bundan gleri diyecek deil miydik? byle... Kolluk

Kolluk da nesiymi? Corumumuzda zaptiye biliriz... Candarmadr ya bunun dorusu, bizde eskiden beri zaptiye gider. Hap yutmutur Allahma kr orum Cezaevinin idarecileri, nk bu mfetti tutuklama ktlarn, elindeki kara antada birlikte getirmitir. Yalanm varsa u atee kr bakaym! Getirmese ayp! Yahu bu bakentimiz An-karamz nasiil bir Ankara bakenti olmal ki harp zarp yokken orum Cezaevi boala diye yazmaktadr ve de can tap kkll fatileri eken herkes bir pencereden atlayp savumaktadr. Osmanly adam hesabna almamak olur ya, bu kadar m olur?

 Olum senin bir lfn bir lfn hi tutmad. Tutuklama ktlarn kara antasna doldurup neden gelmektedir yleyse bu mfetti? Neden ne demek? Cezaevlerimizden sa-vuanlar n'apalm?

Vay aklsz! Cezaevlerinden adam savumakla Ankara'nn mfettileri gardiyan, belki de 278 mahpusdamlar memursuz kalmaz m? Yer n'olacakt? Bir yandan mahpuslar hoplayp kaacak da, bir yandan gardiyan denilen reziller.. Bu zamana kadar lkrdya karmam olan birinci snf gardiyanlardan kk Hamarat* aza metli itii ay bardan azndan indirip bard: Hst! Babandr! Rezil lfna ses geldi. Nereden geldi? Vay ki vay kdemli gardiyanlarmzdan, belki d bagardiyan yardmcs vekilimiz arslan kk Hamarat geldi. Azn yrtarm azn... Parmam takmamla caaart yrtarm! Benim... Doru syleyen azlarm... Sen... Sefil kk gardiyan.. Bu mbarek demirkrat dneminde yrtacaksn he mi? ki parman takarak-tan caaart... Ya sonrasn dndn m? Sonrasnda bana gelecekleri? Terbiyesiz az yrtmakla insanolunun bana hi bir korkulu i gelmez! Evet insanolunun bana gelmeyecei do. rudur! Hani nerde dediin insanolu... Ben hrlts duymakta deil miyim inil inil... Bu srada ksm kapsndan bir bart duyulup aral doldurarak kapdan ieri girdi, pencere kapaklarn arparak kapatt: Gardiyan kk Hamarat beeey! Hop dedik! Askda, ille de baskda deilsen ve de gardiyanlk sana lazmsa kop yeti! Buyur bakalm kt kk, hepsi yaland ya bu da m yalan? Hst! Biz demli aylar brakaraktan her it remesine hoplayp kalkarsak bu can bu gvdede * Msveddenin bu blmnde gardiyan kk Hamarat, kk Ki. za adiyle gemektedir. Birinci Blme uygun dmesi iin ilk biim muhafaza edildi. 279 bu kolsuz teresin derdi nedir? Gardiyan kk Hamarat! Bu sana son s-zmdr, koptun geldin ne iyi... Gelmedinsa yata eve gnderildi bil ve de srtndaki anl gardiyan rubalarn Savc bey syrp ald bil! Kudurmu bu namussuz olak ya durduu yerde neden kudurmu... Yahu nedir bizim bu namussuz Batakky rezillerinden ektiimiz? unu meydanc dikenin ben anasn avradn... im-dicek... Allayp pullayp yeni batan yann Hanmn sulu bankasjna sermaye yatrsam hak deil midir? bir it

 Artk dilersen gel kk Hamarat, dilersen gelme! Nah ben gittim. Elen alak vardm elen, grelim bakalm neyin nesiymi? kk Hamarat ieri girdii zaman ufak kesimli bir herif, Bagardiyan odasnda, Bagardiyann makam masasna kurulmutu1. nndeki nbet kdn incelemeye dalm ki, ieriye Basavc deil, Mill efimiz nn Paamz girse umurunda olaca yok... kk. Hamarat efendi byle haddini bilme-mezliklere ok kzard. imdi de az kalsn, fkesi kk burnuna srayp gk gibi grleyecekti ya, kendisini iki yandan tutup Tvbe tvbe! diye ini-leyerekten zaptetti. Dur olum! Bilmediine sa-lai it az yaar! Merhaba! Herif ban kaldrsa da ieri giren it mi pisi mi baksa ya... Hayr! La havle! Aman kooa Tanr... Sabr! Nereden bu geli? Malatya'dan... Ceza ne kadar? Onbe yl! Kalann sordum? 280 ... _yyun c(jeyur oeyme diyeyim! Epeydir demek! Memleket nere? stanbul! kk Hamarat efendi suratn ast. attk :<i ok kt attk! Hayr, unun edebini yakp eline vermemek hi olmayacak! Bir adam bir yalan sylemeli ama sapn ortasna denk getirmeli deil mi? Bu dil resmen kurt dilidir, hemi de Zaza Kurdunun kaba Trke dilidir. Yahu n'etmeli? Bizim Corumumuzun avanakl kaynad tat, yrd indi de Drdnc ordular, Krt ilerini mi tuttu, belki de daha ileri mi geti? Zenaat? yidir! yi midir? Zenaat sormaktaym arkada, zenaat...

yidir demekteyim, hem de iyidir ki gayet iyidir! Gayet iyi... Bizim buralarda yoktur bu zenaat da... Bilmeyiz! Duymuluum bile yoktur. Neyi duymuluun? Sen askerlik etmedin mi? Corumumuzdan askere ,giden hi olmad m?

Asker mi? Askerlik bizde kyamet gibidir! Ben iki kere gittim geldim! Allah devlete millete bozukluk vermeye... Askerlie n'olmu? Zenaat nedir dedin de kurban, biri iyidir dedi mi bileceksin ki herifin zenaat askerlik... Demek sizin zenaat... Eli kolu bal vatan hizmeti?

 Evet, Yzbaym ben... anl ordumuzun mmtaz yzbalarndan... Ar makineli takm komutan... Aman Yzbam! Nedir bu baa gelenler? Ne gelmi, hamdolsun! Siz burada bilmez misiniz? Yiit bana i gelir.

Oras yle ya, bizim burada bu i Yzba bana hi gelmez, hep babozuk bana gelir. Bizim burada Yzba olunca... bely yrtp tatl can kurtarr yzdeyz... Onbe yl nasl bir ce281 kemesi mi? Hele soruya, hele! verebilirmi bakalm! Olum orumlu, koca bir yzbaya babozuk mahkemesi cezay nasl

Olmaz diyerekten dikilmedin mi yzbam, hi olmaz diyerekten... Dikildim! Avukat mavukat tutsaydn. Tutmadk. Neden? Elin mi dard o sralar? Bir arka-dotan alaydn birka yz bangonot... Huyum kurusun! Bir kere istemem dedim direttim. Yanl yanl ki ne kadar... Siz bu orum'da bilmez misiniz? Can kar huy kmaz denilmitir. Bizim burada da vardr yle bir lf ya... Biz pek kulak asmayz. Neden dersen, akll sz saymaz bizim orumlumuz byle lflar Yzbam! nk Yzbam oan kt m, huy dilerse hi kmasn! Ne halt ederse etsin lein iinde kendi bana... . Essah kurban! Hi aklma gelmediydi. Vah ki ne kadar yazk! Bana dedin, aman ierde syleme Yzbam, bizim orumlular, Olum herbir eyi aklna getirmisin gibisine diyerekten sarakaya alrlar seni... Bu neyin vnmesi bylece derler de g-lverirler avularna... Ne kadar gzel!.. Vah ki orumlu desene... Ya senin adn nedir Bagardiyan Yardmcs? Allah Allah! Admz duymadan Bagardiyan Yardmcs olduumuzu bilince... Bizim buralarda buna resmen keramet derler Yzbam, dahas bizim buralarda Yzbadan keramet ehli hi grlmemitir. . Baknd kurban! Ne kddar1 iyi... Vay ki akl! Ne ok akl! Hemi de parlak bir akl...

Akl ya... Nasl bu bizim iimiz ofum'da? Hangi i? 282

------ .r .,,, ,^,% im ocu uuu uuye sormaKtas)n Yzbam? ... Evet, i vardr, iilik vardr. Biz burada gerekten hayrl ilere mi yapacaz, yok-so dipsiz doruksuz boktan ilerle mi uraacaz? Dipsiz doruksuz ii bu orum damnda hi gpren olmamtr Yzbam! Bizim iimiz Allahma kr yamandr gayet! Ne denilmitir Huydur eker ve de alkanlktr, hi brakmaz denilmitir. Oras yle ve de oras ne kadar kyak! Kyak olmaz m? atm... Seni grmemle yreim sevdi gayet! Aoep nedendir? Yiit yiidi gznden tanr da ondan... Epeyoe konutuk. dmcs... Adn ve de soyadn gelsin! Admz Hamarattr, soyadmz kk... Nasl bu bylece? Kyak! Sen de bala bakalm adn soyadn Yzbam? Adn bala Bagardiyan Ycr-

Ali Zeynelabidin akmaker... Ali Zeynelabidin dedin mi, bu mesele doruca alevilie kar ki gayet kestirmeden aievilie ular! Nasl bu bendeki sezinti? Olum gardiyan... Ali deyince, fazladan Zeynelabidin'i de ardna ulaynca, bunun sezinti-si mi kalm? Bir adam ne kadar avanak olmal ki uncack ii kendi bana karamamal? Ah ki ne kadar zor... Ah ki imdilerde Hitler savalarnjn bunalts millette sezinti mi brakt bire Yzbam, millet srtaraktan dolar olmad m, akamdan akama evinin yolunu una buna soraraktan dolar?... Allah Allah, herif lf etmekte deil, azndan bildiimiz cevahir ta samakta... uncack duralasa pepelese ham hum etse ya... Hayr belli ki kimslsden korkmadan, kimseden ekinmeden, un-cack bir ey saklamadan, uncack yalan katmadan, bildiini, duyduunu, Allah namusu dini ima283 ermekte ki eytann yatt yeri bilmekte... nk akll kurnaz olmasa... Akl dedimse delifiek deil kendiniz bilmez deilsiniz ya, akl kararnda gerektir. nk amzda akln gem almaz zarardr ha... Akl yeterinden ok oldu mu, srasz yerde dalr, ha deyince toplayamazsn. nk akln ou sere kuu gibidir, hindi tavuu gibi gdlmez. Akl dediin terazi inesinin dengesinde olacak... Ben herifin akln dengeli grdmden kulak kesildim. Dediklerinin bir harfini karmadan aklma yazdm. Yahu herif bu kadar akllym da oruma neden dehlemiler? Yahu akll olduundan demekte deil miyim?... Millet cbl herifi, bakaca bu herifin sand sepeti koynu moynu dolu gibime... Sznn dinlenir elmas bundandr. nk millet cbl herifi neden dinlesin? Cbl ksmnn ilac olsa kendi keline uyuzuna almaz m? Parasn milyona karmam herifin akl ne ki szlere ker? Hayr olmaz! Yahu dn gelen herifin milyon variyetini nereden kestirdin? Bu i kestirilme ii deildir, grnt iidir, ne demi ok yaayas Kprl Fuat Paamz? Oluru olmaz sesi yank diye meydana srmeyelim, krslere yanatrmayalm demi, hele radyoya hi karmayalm demi... Bakaca Millet szlerine, ille de eskinin ataszlerine kulak verelim demi... Zen,ginden zarar gelmez dememi midir yiit atalarmz, demi, nk evel eski zengin

meraklsdr bizim milletimiz. Karsndaki iyice zengin oldu mu, stne bir utangalk gelir bizim milletimizin... Karnm a demeye edep ettii gibi pazarla mazarla da hi giremez... Yz kuruluk maln yirmi kurua braktktan baka, peinat meinat da isteyemez; yirmi kuruu bir ylda vermesen, Bir hesabmz vard aa diyemez. Karnda elini gbeine balar da leylek kuu gibi ayann birini kaldrr birini indirir. Kvranr durur ama suratn azdraraktan deil ha... Sjrtaraktan 284 jrmekteyim, herif bardaa biraz su aktt, iki yudum iti. Ohh canna desin... Yeniden lf eline ald ki brakt yerden milim kaydrmadan ald. Neymi neymi? Hadi Yzbadan casusu ola!.. git iine yahu! Bir lf etmeli ki lfa benzemeli! Krt ka paralk adam Ki

Vay! Sen Krd beenemedin mi? Ya bu casuslu Krt, be alt bin kei sahibi bir kocaman Dersim aasysa?... Bakaca seyitlii meyitlii bulunup Peygamber belinden inme yeil sarkl krt-lerdense?... Peygamber beli... Ne demektir peygamber beli? Yahu casusluu batrdn, hadi diyelim insaf etmedin Yzbal da beraber batrdn! Bu batakta fukara peygamberin ii nedir? Sende hi iman insaf yok mu? Sen bizim orum aleviliini rezillie mi vereceksin? Hayr! Benim szmde aleviliin hi bir etkisi olamaz1. Herif casustur, yzbadr ve de Resmen Krt casusudur. Krt casusu olduundan, Kzm Orbay Paamz kusuruna bakmam ki asmamtr. Asmamtr da pislii temizlememitir, bu yzden de srp getirip fkara orum'a bulatr-mtr. Elen arkada anlayamadm! Ya demir kuakl sandklardaki nedir? Sakn casusluk avadanl olmasn? Tamam! Dediin gibi bacanak, resmen casusluk avadanl imi ki, Savclkta Candarma Komutanmz, bakaca Askerlik ubesi Bakanmz ve de babozuk polislerimizin bakan bakormseri. miz, grmeleriyle az kalmlar ki akllarn srata-iar ve de Bunlar nasl bir avadanlklar hey Allah! Dou Emniyetimiz nasl bir gte olsun da buna akl yetitirsin diyerekten parmaklarn dilemiler ve de dizlerini rtmler rpnaraktan... Sonunda Dou Emniyetinde vazife vermi, emekli ba285 rup renmiler. Hadi iine herif! Bu nasl bir casus olmal ki tutulup kazklandktan sonra avadanlklarn ya-nsra tayaraktan orum mahpusdamna sryp getire... Getirir getirir. Avadanlk kendi bana su mudur? Nah bende de avadanlk var ya, Savc bey bizi zinadan sorguya m ekmekte? Sende de... Avadanlk... Bir adam iinmeli ama, az biraz geree dayanp iinmeli... Olum sende yle avadanln oktan kalmad... Bende... yle avadanlk... Allah Allah! Ben kimin yalancsym namussuz, ben senin krpe avradnn yalancs deil miyim? Halt ettin ki imdicik, ezrail peygamberin trpanna getirip kuyruunu srklemeye baladn. Uzatmayn yahu, yere batsn! Bu herif bu avadanlkla burada nileyecekmi renildi mi? Neden emmi? Sen bunu bylece niin sordun imdicik? Ya bu bizim Corum topramzda yzbadan casus altracak naml Krt aas hi mi yoktur? Aman!

 Aman elbette!... Bir lf sylemeli ama ucu ortas nereye dokunuyor bilmeli de yle sylemeli! Demek imdi bu bizim Krt casusu Yzbamz, demir kuakl sandklar dolusu avadanlklarn ykleyip gelmitir. nce zenaat iletecek yarar Krt aas m aramaktadr? Hayle... Aramaktadr ki erde Krt var m, ka kiidir, keseleri nasldr, soylusu soy-quzu ne kadardr? diye sormalarn grmeli ve de sylenenleri defterine yazmalarn grmeli... Dur olum! Yzba olmak az i deildir, bakaca casus olmak az i deildir. Hele ki yzbadan kurt casusu olmak bsbtn az i deildir. Herifi greniniz var m, herifi? Kesimini kalbn, aznn nasl lf yaptn sordum! 286 rat garayanmzaan aneyen Die varar. Bover kk Hamarat gardiyana... Allah bir dediine inanlmaz ki casusu anlatnca inanlsn! Neden? On paramz m ald? Almadysa da, bu yoldan bizi arpaca belli bir ey... Hell st emmi, spylu yerin adamndan tann var m sen bize onu syle... Hell st emmi... Soylu yerin adam... Vay ki orum'da sen beni bacanak bataa srdn ki, kelolan masallarndaki snavlara srdn! Hell st emmi ve de soylu yerin adami yere batsn! u lf bitirin yahu, biz bittik!

Bitirmesi, Ali efendi kardam, bu Krt casuslu Yzba bildiimiz Krte konuup, herbir sz nnde ve de arkasnda gerek ki... bam stne aam! Bele ki... Gzm stne kirvene diyeyim... Ola ki kurban! diyerekten konutuu halde bizim fkara kk Hamaratmz Memleket neresi diye sorunca stanbul demez mi? Dur olum Hangi stanbul? Belki de Dersimin bakaca bir ky olup... Adn Krt beyi stanbul arp... kk Hamarat efendi irkilip Bir adam bir yalan sylemeli ama, geerini kestirip sylemeli, bu ne terbiyesiz bir i diyeyim demisie de, sonra akln bana devirip Dur hele, imdilik yz-lenmesin, nk herif resmen Krt dilleri hemi de Krdn Zaza dilleri konumaktadr, Krt dilini saklamaya abalamakta deildir, nazik stanbul dillerinden lgat paralamaa girimemektedir, grelim bunun gerisi ne olur? demi, Evet bu herif atmaktadr ya nn ardn kollamadan ve de hi dnmeden atmaktadr, ya kendi avanaktr, ya da bir dmanmz orumluyu buna avanak bildirmitir! Senin dilin dangul dungul Krt dili olup hemi de Dersimin halisinden Zaza dili olup stanbulluyum yalan kvrmakta ne halavet vardr ve de eline neyin geecei umudu vardr? Bakaca sen buraya stanbul'dan gelmekte deilsin, anan le derbeder, Malatya gibi Krt iinden dorulam gel287

im ae iarn zoriaiaraK yaayp y yuimuiur. sonunaa Savclktan haber gelip 'sandklar kalsn, yata, gi-

yimlerini verin, karantinaya atn' denilmesiyle bizim aslan kk Hamaratmz, Buyrun Karantinaya diyerek herifi nne katm, bir yandan da imdi ben senden stanbullu olmann cn aidim, hele grelim ne olur? diyerek avcunun iine glm...

 Nasl alacak kt kk? Kendin bilmez deilsin ya... Buraya ilk gelenler, Buyurun Karantinaya denilip yola ktkta, ortadaki merdivenlere gelir gelmez yerin altna inen basamaklar grnce Vay bama diyerekten yukar kan merdivenlere zorlatmazlar m, kk namerdi bu durumda ne demeyi huy edinmitir: Hst olum! Anandan nce yataa girme, babann eline geersin diyerek gnl elemez mi? Evet. .

Eveti, bizim Yzba casus Karantina szn duymasyla ellerini beline koyup ne dese iyi: Sizin Karantina nerdedir, arkadaki atelyelerde midir, yoksa yeraltndaki hcrelerde midir? diye sormaz m? Bizim fkara kk Hamarat orum mah-pusdamnn Osmanl lkesinde tek olduunu, belki dnya yznde bir benzeri daha bulunmadn bildiinden Elen hemerim senin buraya ilk geliin midir, yaksa Temenliinde stemenjliinde yolun dt myd? diye sormu. Yzbadr Neden sordun? demesiyle bizim kk, Hele soruma karlk gelsin! diyerekten direneyim dediyse ele casus Yzba Hi yolum dmemitir Allah-ma kr! karln vermitir. te imdi bu kez bizim kk fkeye binmi, elini kaldrm, te imdi bunu vurduramadn Krt azl stanbul Yzbas beyim. Corumumuza Allaha kr yolun dmedi de Osmanl lkesinde bir rnei bulunmaz orum Oezaevimizin girdisini ktsn, ardndaki atelyemizi, yeraltndaki hcrelerimizi, Karanti namz nereden bildin? demesiyle, Yzba bir zaman glp Olum Hamarat gardiyan bu odann s 288 ____ . uu,Uuuu, yum uanyoaur. Beride doktor odas vardr! st katlar iki tarafl ksmlardr. Her bir ksm giriinde kenefler, iki yanda koular, ilerde mutbaklarla yemekhaneler vardr. Buras ite byle bir benzeri bulunmaz orum Cezaevidir! demesiyle kk Hamarat'n bir zaman dili dii kitlenip Hele dur bakalm Yzbam! Sen bu kerametleri, casusluumdan karmaktaym demeye getirmekteysen burada bunu yutacak avanak hi yoktur! dediyse de. Yzba bizim k katiyen adam hesabna almayp, Haydi yerimize gidelim de biraz uykuya varalm diyerekten ne geip yryp kendi eviymi gibi yeralt merdivenini tutup hcrelere geilen delikten girmesin mi? Vay ki ite buna atm! Neyin nesiymi, peki anlald m? Herif orumlu morumlu olmasn, orumlu Krtlerden bir yzba ki bunca hkmat adamn aldatp asker okuluna girmi, oralarn bitirmi bir besmelesiz! Orasn bilmem! Aada gardiyan milletini tel kavram! Her biri, Yitirmedikse bulduk, gre. lim bakalm sonu ne olur bunun bylece diyerek kvranmaktaymlar! nk 'Allah kurtarsn'a gelen ola az kalm ki tepeleye... Bir barm, olan akl sram... .'Ulan Allah kurtarmay senden mi renecek teres, inerim ha...' diye tepinmi... Sprge paras istemeye kalkan Meydancya 'iine git herif! Hele pisletelim de temizlik paras kolaydr' diye elini sallam ki, bir deseydi ii tamamd dediler. Eline bir gazete alp yataa bir yanlam ki sanrsn baba iftliine yan gelmi krk yllk aa oludur ve de hizmetkrlarn biribirine katan ayan eraf tohumudur. Bunu duyan kk Hamarat 'Bir dolaaym bakaym herifin abdesti bozuldu mu bozulmad m? Yeraltna girince kuyruu dik tutmas nasl bir oyun?' diyerek aaya inmi, biraz dolam, sonunda hcrenin kapsna dayanp sormu: 'Nasl Yzbam? Bir eksiin gediin var "i?1 Yzbadr ban kaldrp bakm: 'Eksiim kk aa. Mdr eksikliidir. Buraya geldik bir 289 gun uezaev vuuuu ucy yu yoksa izinli midir? Yoksama ki bir baka zr m vardr? Ve de ad nedir? Var ise lkab nedir?', 'Ad resmen Cell Kartal beydir, lkab dnyaya nam salmtr, Kara Mdr'dr', 'Kara Mdr m? Duymuum gibi gibimedir. Merkezden mi geldi? Geleli ok oldu mu?', 'Eh epeyce oldu. Arada bir bakentimiz Ankara'ya gider. Gider dedimse, Veklet ister de gider. Gittiinde yerine Ktibimiz Mdr Vekilidir. Gayetle iyi yrekli ve de gayetle yiit olup... nk polislikten emekli bulunup... Emekli dedimse, istifa edip ayrlmadr. Biraz daya boldur ama, kendini

bilmezleredir, hele yzbadan nahiye mdrnden, tahsildardan adamlara kar deildir. nk byleleri, cezalarn yatmaa bakarlar, suya sabuna hi karmazlar. Yanlarnda adam kesilse, duymadk, bilmeyiz, grmedik, haberimiz yok, diyerekten keyiflerine bakarlar. Geri kalanlarna kzd m bizim Cvan beyimiz babasn dinlemez, aslna bakarsan, Corumumuzun polisi olduundan kzmasa da babasn dinlemez. Lf aramzda, Mill efimiz kalksa gelse, onu bile dinlemez.', 'Olmad kk efendi! Demirkrattan bu yana Mill ef mi kalmtr? Sen bize aba altndan sopa gstermek niyetindesin ama, yanl kap almaktasn! nk Demirkrat Partisi srasnda sopa atmak, babay dinlememek yoktur. oktan gemie karmtr.', 'Bizim oralarna pek aklmz ermez, benden sana hemerilik d istersen, Kara Mdrn de, bizim Cvan ktibin de gzlerine girmeye bakmal, gnllerini almaya aba'amal', 'Saol, var ol kk Hamarat efendi kardeim! Ben adam-sam bu d kyamete kadar unutmam ve de altnda kalmam! De bakalm, ben tavanda ampuln yerini bo grmekteyim! Bu sizin Corumunuzda gne devrilip dalarn ardna geip ortalk kararnca damnzn Karantinasnda mahpus milleti karanlkta m eleir', 'Aman Yzbam! Aman yahu, nereden aklna geldi de sen bu lf bylecene ettin! Aman durmayalm! Bakkal kapatmadan seirtelim, mum, gazya, kibrit filn uydurmaa bakalm! 290 rm v4iouo uuy bm

kabristan yeridir ki eskinin ehit kabristan yeridir. inde nice nice gazi ehitleri, yenieri ermileri ve de sipahi sekban sarca evliyalar, levent ulular yatan bir kabristandr. Bakaca ecinni cadlar gelin donuna girmi peri kzlarnn harman yatadr', 'Peri kzlar m? Deme Hamarat efendi, gren mren var m sakn?', 'Hay hay salt gren ka para stne urayp uraaym derken tatl ca-. n araya veren kyamet gibidir. Bu sebeple burada karanlkta kalmaa hi gelmez. Buras, buras dediim bizim Karantinamz, derin ukurdur, bell geittir, maln cana kalkan edilecei bataktr', 'Yahu sen ne demektesin arkada! Biz be yllk yatkn mahpus olup, bunca yl kar abazan bulunup... Byle bir yerde, gelin donuna girmi azgn peri kz ele geecek olmakla... Bana bak sen, aana bak! Bende" ra yakp baht kstrecek avanak surat var mdr? Gzel miymi bu peri kz? Sen ondan haber ver ve de az biraz verimkr mym?', 'Aman Yzbam! Vay ki olmaz! izgiden kmaktasn ki gayet kt yerde ve de Corum'un ehitler kabrisjtan arasnda kmaktasn!', 'Demek biz izgiden kmaktayz da bizi eytan aldatmacasna getirecek oynak peri kz izgilerden hi mi kmakta deil! stne vurduramadin gardiyan Hamarat efendi kardam! Verimkrlndan, alkanlndan gelse bu peri kz iimiz itir ve de ya heya'ir! Bilmezliinden urasa, gz almam kz olan kz peri kzdr ki tutup gzn amak ve de dnyann lezzeti neymi tattrmak sevaptr! Buna burada yatan fkara ehitlerin ne demeye haklar var! Kemikleri ktrdeyince 'Ha beline kuvvet!' demekten gayri!', 'Aman Yzbam olmaz! Bizim bura perilerinin vurup arpmas vardr, az yz tersine dndrmeleri vardr', 'Aman sende Hamarat efendi kardam, bunlar biz ok dinledik! Bana sorarsan, bu peri kz adamn belini bker karalamas, krpe kar alp g yetiremez olmu koca heriflerin yalandr!', 'Dur efendi! Sen imdi ne demektesin? Bu korkulu boazda sana mum, lamba, 291 ampul mampui gereKimez mi, nyu yuicym HU>U^... salarsa diyeceim yoktur. Eer para senden dersen, hi istemez! Bana kalrsa kardama diyeyim! Bu orum kenti bir naml Corum kenti olsa gerektir ve de ad tarihlere gemi bir orum kenti olsa gerektir.', 'Gemekle? Ne olmak ihtimali var?', 'udur ki Trkn aalk zagonunda ve de konuk kondurma zagonunda bir konuu dilenci ap-dal da olsa, karanlkta komak azksz komak v de atn yemsiz komak yoktur. gn ekmei kmal, orbas pimeli, mumu akamlan baucuna dikilmelidir. Yok tremiz oktan bozuldu, bu a Halk Partisinin Mill ef adr, zagonsuz bir uursuz adr dediniz mi, bu da bilinmeli ki ona gre davranlmal... Vay casus vay, vay Yzba vay! Bizim k eekten dme evirmi ki... oh ne gzel evirmi! Dur bacanak, kk Hamarat efendimiz krpeliinden bu yana ok zorlu basklar altnda kalmtr da, Allahma kr lf altnda hi kalmamtr. Ne dese iyi? 'Bu ie at yemi katmasay-dn ne kadar iyi idi Yzbam, imdilerde mahpus damlarna mahpus milleti atl gelmekte deildir. Bu sebeple zagon bozulmutur.'

 Buna kar casus Yzba ne mi demi? Evet, casus Yzba biraz glm... 'Vah vah' anlamna ban sallam! 'Yahu demi siz bu orum' da iyicene kr kalmsnz ve de dnyadan gemisiniz!. Sen imdilik bu lf atl mahpus olmaz stne getirmeye abaladn ya, kk Hamarat efendi kardam, baaramadn!' demi! Bizimki meraklanm, 'Neden ki hele grelim!' demi, 'undan ki bizde at vardr ki kurban deme arap atlarn soluan eden yrk atlar vardr! Hemi de her yana seirtip can kurtarr atmzdr ki kovduunu tutar katndan kurtulur ecereli atmzdr. Sen bugnn arslan kratn salt orum'da m belledin! Ya biz Malatya'dan neye bindik geldik?' demesiyle... Bizimki bakm ki lf yetirilecei ve de lfla birka kuru arplaca yoktur, edebiyle lf dei292 ynuu uuruuu n Dr ey anlayamadk. Nedir, neyin nesidir Allah lillah akna?' demi... Bu kez herif ne dese iyi bacanak? Demi ki 'Hey yavrum' demi, Demirkrat kargaal gibi hi yoktur ve de Osmanlya bundan daha yararl hi bir oyun imdiye kadar oynanmamtr' demi, 'Vah ki siz orumlular bunu sezemediniz mi? Sezip kertesini karmadan koyulamadnz m? Ne kadar yazk!' demi, 'Demek size burada Aman Yumulun! imarn veren bir dini btn mslman kmad m?' diye rpnm ve de az biraz dvnm... Bizim kk az aramaya vurup... 'Bilinemedi heyvah ki akl erenler de sezinleyemedi... Adnn duyulmasyla bizim orumlumuz, suya uram inat katr gibi drt ayan bir yere biriktirip geri durdu ki ne kadar sopalndysa bana msn demedi! Katld kald bsbtn!' demi. Beriki bu kez rpnmay brakp kafa yumruklamaya girimi: 'Vah ki vah! N'olacak imdi peki? Demirkrat Partisini daha amadnz m sakn? Kadn erkek oluk ocuk seirtip kapsna birikip yaasn demirkrat deyerekten sesiniz kt kadar armadnz m? Bize de-mirkrattan bakas gerekmez, geti halklarn alt kazkl gnleri, geti oktan diye diretmediniz mi?', 'Aman Yzbam orumluda byle yrek ve de byle akl ne arasn! Birka kendini bilmez biz demirkrat olduk dediyse de akl erenler hi kusurlarna bakmadlar. Olur byle densizlik! Vaktin birinde selbest partide de grlmt haddini bilmeyen diyerek, suratlarn uraya evirdiler.', 'Ne demektir yahu, bu kratn selbeste benzer yeri var mdr ki bunu byle demiler! selbest bildiin ismet Paa oyunu idi ve de evinde rahata oturan fkaralarn ban atee yakmak iin dzlm kurulmu tuzak idi! Bu yle midir? Hayr deildir! Bunun temeli salamdr. nk bana Cell Bayar beyimiz ve de Emin Sazak aamz, tarihi Kprl efendimiz birikmitir, bunlarn herbiri ipten adam alr yrekli kiilerdir.' Bizim kk az arama srasnn tavnda olduunu iyice sezmesiyle sormu: 'Bu efendi293 aman Yzbam! Msimana bir sakatlk erimesini' demi. Yzbadr iki dizi zerine gelmi: 'Yahu siz burada uyumakta msnz? Bu demirkrat aan can kurtarclarmz, iki dakka ge kalaydlar gr neler olurdu. Hitler sava sonunda, sava Hitler kazanacak sanp ii ona gre tutanlar. Hitler' in teker meker gittiini grmekle akllarn artp Amerikan'a Rus'a ne deseler iyi: 'Buyurun memleket sizin! steyene krpe avrat, dileyene krpe olan, nah bedava! Bakaca gtrebildiiniz kadar mal... Eer eya, eer canl... Ksas sindirebildiiniz kadar sloygun! u namussuz Osmanlya koyulun ki tarih kitaplar benzerini yazmam olsun...' dediler. 'Aman Yzbam! Nedendir? Bunlarn bize dmanl?', 'Hitlere arka kmadmz iin... Kars'tan svanp Rus'u arkadan vurmadmz iin...', 'Yahu akn Hitlerin kendisine hayr kalmam! Fkara Trk nasl vurabilirmi? Bu nasl namussuzluk? Olur mu bu kadar?', 'Olur ki ne gzel olur.', 'okluk mu bunlar, zorlatarak birey hasl edebilirler mi?', 'okturlar gardiyan Hamarat kardam! Dnyay tutmuturlar!', 'Demek de-mirkrat?', te bu derdin derman olmala sk yapmak btn mslmaniara farzdr ve de bu dnyada dnyal, te dnyada cenneti kurtaraym diyen, demirkrattan dnmeyecektir! Var gc pazya getirip abalayacaz Hamarat efendi kardam, bele ki koca Tanr rastgetire... abalayacaz dedimse biz asjkeriyede adam sarraf olduk, demolu alrm demeden bir de yreine danacak. Yrek ierden, alalm diyerekten grlemedike fkara demolu ne yapsa botur. undan ki dem-oluna alkanlkla tembellik yar yarya verilmitir. Cann skldnda bileceksin ki tembellik yakana yapmtr. abalamak bounadr! Duvar dibine melip cgaray yakmal, az biraz soluklanmal... Eerleyim gnahtan korkmayp gelene geene, olmua olacaa, dosta dmana ana avrat ser-sen, yreine ken sknty kolay deflersin! nk sp saymak yiidin yreinin yelpazesidir.' 294

 Olmaz m? Baka ne demi? Demi ki: 'u kadarn da aklna yaz ki kyl ksmnn yumuak bal olmasna aldanan zarar eder ki boyu beraber belya batar. undan ki kyl sky grnoe ba eer. Bu ba ei direnmedir ama tanmyan bunu katiyen sezemez. Se-zemeyince kendini gevemeye brakr, bizim kylmz zora ba edi mi iki yoldan birini tutar, birinci yol kaytarma yoludur. Kaytarmann frsat varsa hi bir ie stkyle yapmaz, hayda bire nara-lansa da, yava alr, hi almaz, frsatn drrse iteleyerek dzdeki ii bataa yuvarlar. Kaytarmacla meydan yoksa, bu kez ok alr gibi debelenmeye vurur, bakarsn kendini paralamaktadr ama on kii akama kadar bir kiilik i karamamaktadr. Bakarsn aralar sk sk bozulur, gereler yiter gider, eytan saklar ki bulunuru kalmaz. Baskl durumlardaki kaytarmaclkta, uzun yllardr srp gelen kt beslenmenin kuvvetli yiyecek bulamamann, hastalklarn etkisi de vardr. Sen bizim kpolu kpek kylmzle bre gardiyan Hamarat kardam, gnl m elendirmektesin? Bizim kylmz, kyde olsun, kentte olsun, ille ki gurbet yerde ve de en yaman askerlik gurbetinde olsun, yabanlardan kendine az biraz yar olacakla dpedz alak olanlar ilk grte ayrr, ylesine ayrr ki bir daha ldm Allah acep yanldm m demez! nk kylmzn tatl can namert elinden kurtarmas ibu yaman sezgiye baldr ve de Adem Babamzdan bu yana kyl milleti tatl can rezil takmndan bu sezgi gcyle kurtarabilmitir. Bu arada unu da Hamarat efendi kardama diyeyim ki sen ikinci askerlii de yaptn m Allahn izniyle?' diye sormu, bizimki 'Coktaaaaaan' diye kaslnca teki vah vahi ekmi, 'Oldu mu ya demi, ya ikinci askerlii de yapan herif atlayp Bagardiyanl kapmaz m?' Vay aman! 295 sonraY Sonras, bacanak demi ki: 'Bu dnya da, ba ol da, dilersen soan ba ol' demi, nk demi, bir ba oldun mu namdr torununa srer Bagardiyan filan efendigiller. Baavu filancalar. Bagedikli filanca, Kavasba filanca..' Aman sakn az alkanlyla ve de bizim kmzn yz gstermelii ile 'eribali' demesin! Onu bizimki sylemi! Casus Yzba hi bozmam yidir, o da iyidir yoklukta...' diye ban sallam, 'Senin gibi eline ba gememi derbederlere oktur bile ingenlerin eribali' dememi mi? Vay demek ki arasna denk getirip bizim avanak kk Rza'nn azna bir parmak bal alm... Bagardiyanlk bal! Yahu bu nasl beldr ki kerhaneci karnn payton arabasna kurularak gelmi, mahpus dammzn yeralt hcresine yanla-mtr, Allah errinden koruya... 296 111 KARA MDR Ekmeksizin Mbarek aa orum Cezaevinin Tutuklular Kouu mutfak penceresinin dibine melmi, evresine yayd eitli kaplar kl heybenin gzlerine sayarak koyuyor, yansnda hesab ardndan Ulan avrat! Ulan kahpe, ettin mi bize edeceini diye hrldyordu. Beraber piirip beraber yiyecekleri ahret kardei aslnda tarikat yolda kyden kasabaya gm Mslim ca bir lf etmi, Aman ha ahrat kardam, bak'rla-rn birini ikisini gardiyanlara kaptrrz! Bakrnda deilim, kyn ad berbat olur! diyerekten akln bandan almt! Kyn ad Mbarek aann umurunda deildi. Ad batsn kyn! Bre kahpe, unlar bakra koymak neyin nesi? Biz batakhaneye gelmekte deil miyiz? Adliyede sersemlemisti. Saylar ard ardna getiremiyor, drdnc beinci kapta aryordu. Aman aman! Aman yahu! Kimindir bu fka-ra avrat yahu?

Mbarek aa alttan yukar bakt, karakuru bir herif. Adam hesabna almadndan yarm az sordu: Hangi avrat karda? 297 sin, benden bu Kaaar... Bir slk tutturarak, halayda ba eker gibi r-galanaraktan kt gitti. Mbarek aa nce kablar kurcalad bir zaman, sonra birden hoplad. Kablar iki yana pskrterek, pencereye ykseldi. Avrad, kuru sel yatann karsnda, Mslim aann dedii kara tata oturuyordu. Kar oturmakta olsun! Ya bir adm gerisinde, ayann birini indirip birini kaldrarak, mrl mrl bir eyler diyen namussuzu ne yapalm? Hey kar! Kimdir? Ne demektir, ne demektedir? Kar rperdi ama ban kaldrmad. Elindeki ta kundurasnn stne koyup alyor da tekrardan kunduraya brakyor. Kimdir demekteyim avrat! Ulan kemiklerini krmaz mym senin... Herif mrl mrl demektedir? neler

Kar kafay ap arasna edi ki aka dertop oldu. Mbarek aa elini kulann arkasna siper etmi, surat demirlere iyice yaptrmt. Daha basjtmrsa duyacan sanyordu. Ne demekteyim kahpe! Kimdir bu herif? Herif sesini ykseltti: Sormaktaym sabahtan beri hangi kydensin, kimlerdensin? erdeki neyin olur? Mbarek aa gibi, teki pencereye abananlar da karnn verecei karl duyabilmek iin soluklarn tuttular. Kar ya bir ey demedi, ya da herifin: duyaca kadar dedi. Kertme mi? Sen de mi Kertmeli malsn yavrum? Kertmeden mahpusdamna den grlmemitir. Neyin olur bu yiit? Anlamadm! Erin mi? Hele arslana... u298 rulad... Yaralamaktan m? Oldu mu ya imdicik! Vay ki zaman... Kahpe felein evirdii kt zaman... Kertmeliden yaralama... Ya siz, erlerinizi yo. gurup ezerekten yumuatm deil miydiniz Kertmenin avratlar... Hani siz bunlarda fkelenecek soluk brakmadnzd? Mbarek aa aresizlikle tepinmee balad: Ne demektedir? Yahu nedir? Yahu bu nasl bel? Olum iine.. Olum hadi yoluna yavrum! Herif elinin tersiyle pencereden gelen iniltiyi kladi: Hst! Senin kusuruna baklmaz! Mahpus damna dm birisi canl bile deildir. Sen aktan ryp bclere yem oldun! Beri bak yavrum... Karya dnd: Kimi kesti senin bu avanak herifin Kertmelide... Neden kesti?

 Yoluma m gideyim? Ben... Yahu sen benim gibi yiidi... Mahpus dam nnde bulup... Bende gnl eleyen adam surat var m, baksana yavrum! Herifin surat gerekten korkuluydu. nk bu herif resmen kseydi. Bir herif kse oldu mu ona eytann g yetiremeyeceini bilen Mbarek aa bsbtn telland. Yoluna git oh koum! Biz senin bildiin kiilerden deiliz! imiz acele... Bize Kertme'den mbarek aa derler. Ekmek sahibiyiz ve de dman karalamasiyla ve de rezillere uramlkla bi? buralara dtk! Bakaca benim tarikat yollarn-a hizmetlerim vardr ve de eyh tekkelerinde abaiamalarm vardr! Sen mslman deil misin? teki penaeredekiler araya girdiler: Tam buldun lf anlayacak adam! 299 sen bu lf byle dedin mbarek agac Kse olmakla... Hi bir ey lzm gelmez! undan gelmez ki, mahpus milletinin paras pul kars duldur! Halt ettin namussuz! Senin avrat brakp katndan bu lf byle demektesin ya, her bir avrat senin altndaki kahpeye benzemez! Ben bu Kertmelinin hanmn yiit Osmanl grmekteyim ki gayet yiit Osmanl grmekteyim! Birisi mutfaa Savulun, yol verin! diye bararak girdi. Kertmeli Mbarek aann bakrlarm tangr mangr uraya buraya yuvarlayp pencereye asld: Tamam! Yahu ne bel! Bu namussuz yine burada... Bu namussuz kse... Heyvah bu avrat kimin? Avrat alc Kse yanam ki kuzuyu kucaa ekercesine yanam... imdi iman ettim kardelerim bu namussuz Ksede eytan ty var! Bu kary ardna alp kyne gtrmezse... Nah byklar kaztr... Dur ulan rezil! Neye ben ne yaparm? Sen kimsin? Haralann uak sesine bakaym! Allah Allah ben bu herifi hi grmedim, nereden kt? Sana neler olmakta yavrum, elin Ksesi elin karn srtlayp gidince sana nedir? Elin kars nasl bir sz! Yahu bizim avrattr, bizim avrat! Sizlin mi? te imdi buna yandm! Elini ha. vada pervane gibi sallad: Dur arkada... kary u namussuz Kse ya yolundan aztt, ya da aztmakta ok bir ey kalmad. Hele ayak deitirmelere, hele sor bakalm gelinime neler demekte u rezil Kse? Kz neler demekte sana bu namussuz? Kz dedim kz kahpe... Kse bir zaman pencereye bakt, ban sallad: Yavrum beni iit! Sana bu heriften hayr kalmam. nk mahpus damna bir girenin bu dgtrmektedir? Ya

300 toprana basaraktan gelmediniz mi? orum adliyesine girip kmadnz m? Yahu orum adliyesine, benim bildiim bu cenabet orum mahpus damna uramayan en az elli altm, belki de yz tane kaamak yo|llar vardr, herbifinin sapan pangonotlar iaretlemitir, heyvah ki bunu bilemediniz, vah vah ki bir bilene de atamadnz. Yahu sizi bizim nl Alman iine, in taraflarna sarkm Pravann Msta attran hi mi olmad. Yoksama senin pinti herifin paraya m kyamad? Yz pangonot verseydi tutulmaktan kurtulduydu. Yz pangonot vermezlendiinden seni darda koyan herifi, onbe yl, belki de yirmi yl bekleyecek avanak kar suratn ben sende grmemekteyim. Civanm, hayvanm surda akldr, gel arkamcik, seni terkime alaym da yallah! Bounadr bu ba sallamalar nk mahpus ksmnn nikh kalmaz! Halt etmisin namussuz! Aman mslman-lar... Nikh kalmaz, bakaca adam yaralayan herifin koynuna giren kar resmen cehennemliktir.

Mbarek aa hrldamaa, atr atr demirleri dilemeye balad. Arada bir: Ey Hseyin aa, ahrat kardam Hseyin aa, yeti yahu! diye haykryordu.

teki pencerelerdekinden biri gerekten fkelenmi gibi bard: Hey hey, nbeti! Zaptiye nbetisi... Yahu hey dedim, cmle kapsn bekler nbeti... Aman olum zaptiye... Herifin feryadndan bu meseleye ok fkelendii, bakaca Mbarek aaya yrekten acd anlalyordu. Hele sonunda iki kez st ste Nbeti! Bre nbeti! diye naraland ki din karda-na yardm olursa, o kadar olur. Candarmalarn ou ikinci kez askerlie alnm allahlklard. Hele bunlarn bazlar canlarndan usanmlar, ekmeklerini inemekten gemilerdi. 301 bekleyen zmitli gmen Nuri aynada kendini

grse tanmaz bir derbeder... Feryada kt ama, dalgsn dalgn bakt, o kadar... Aman Nuri can! Sen misin zmit gmeni? Aman mjdeler olsun Mbarek aa, mslman evladna rastladk. Beri bak Nuri can, u Kseyi grdn m uradaki avrad azdran Kseyi... Mahpuslarn avratlarndan her ay ba birini alp giden u namussuz Kse bizi bitirdi. una bir kurun yetitirmenin kolay oh Nuri can! Paras bizden hi korkma! Bir kurun ne demektir pinti Gcrl, th senin aalna... Paras pein... ki kurun yetitirsin, eer zerinde fazla varsa yetitirsin! Ulan zmit gmeni u rz dman Ksieyi kevgire evirmelisin ki ben sdna mahpustan kapela dolusu parsa toplamalym! Ne are ki ikinci askerliini yapan zmit gmeni Nuri Candan neden sonra, Bakkal yok, bakkal karl geldi. Bu srada kse herif ayaklarn iyice gerip karnn yannda alc ku gibi sallanmaktayd: Bana Mundarn Kse derler, yavrum! Ben aynalsn rt altnda tanrm! Aslnda benim tanmam gzle deildir, koklayaraktr! Heyvah! Ulan Hseyin aa dedim namussuz ahret karda, nerdesin yeti! Barma olum ekmeksiz aa... Byle civelek mal, mahpusa dm avanaa b.rakmaz-lar. Yahu bu dnya nasl bir dnya olmal ki, unu stne kmesinler de...

 Yeter ettin namussuz! Yahu bu nasl bel.-Yahu Hseyin aa demekteyim pezevenk! Nerde burann gardiyan mdr? Mslmanlar, lemin avrad rz namusu burada sebil midir? Biraz srad, kaplar uraya buraya yuvarlad, sonra birden akl bana gelmi olmal ki, pencere demirine yapp barmaya balad: Ulan kan! Ulan kahpeL. Daha durmakta msn? Ya ben seni kesmez miyim? Savu ulan na302 sunuyu uum nure no-cay bul... u namussuzu... unu kesmeyince ben Halil hocaya... Seyirt orospu daha durmakta msn, Allah beln vere... Kimdendir bu telgraf? mza pek okunamyor beyefendi! Trke deil mi? ...sanrm ki beyefendimiz, evet, Trkedir. Trkeye benzer sanrm efendimiz! Orda kimse yok mu senden baka okuma yazma bilir? Cumhuriyetimizin kbesi, bakaca kurtuluumuzun beii ve de istikllimizin dayana Anka-ramzn Yenehrinde, bakanlarla mstearlarla her eit niformal niformasz byklerimizle, gece gndz alverite bulunduu iin yakn tarihimize nam safm, vatan kurtarc ve de millet sevindirici telgraflarmn en nlleri almakta, ille gece nbetine birka kat cretle byleleri braklmaktayd. Senden bakas yok mudur? Okuma yazma bilir birisi? hakaretini tam kalbinden ve de tam alnnn ortasndan yiyerek lh diye sarslan krk yllk Muhabere Bamemurunun dili dii kitlendi: Bendeniz beyefendiciim... Bendeniz... diye pepelemeye balad. Durunuz! Bakn bakalm: Pravann Mistik olmasn elinizdeki telgirafn imzas?... orum kl olmasn? Pravann... Prava... Evet evet... Mistik... Evet efendimiz, tamam efendim, orum mahreli bu telgrafname... Diyorlar ki Pravann Mistik bey... Mahpusaneden kama ii mi? Ka... Evet, evet efendim! Allah Allah! Drdnc defadr ki diyorlar...

Anlald. Bir kenara koyunuz. Yarn Genel Mdrle gndersinler. Gecikmesin. Savsaklayan ceza grr. Adalet Bakanl Ceza ileri Genel Mdr be303 evlerine, mahpuslara, bunlarn kamaya kalkanlarna, Pravann Mistik gibi jurnalclara, altm vilyet iinde orum gibi bulaktk yata, rahatsz, gem almaz vilyetlere, dilerinin arasndan svp, yzne bakan hanmlara glmsemeye alarak masaya dnd, zr dileyip yerine oturdu. Kd kestirip datt. Dalgnln geitirmek iin el ktlarna bakmadan 'Pas' demek adetiydi. Hukukta okurken edinmiti bu adeti, pokerdeki kazancn geimine katmay hner sayd eski zamanlardan. Ceza leri Genel Mdr eldir ki sar olan beklemi, bulamamt. Sar olan diyordu, kr valesine, kupa olanna... Hangi rfntnn ardndaysa, gelememiti bir trl kpek, dinegri baca..

Bacak gelmedi ama, orum'dan ald kt telgraflarm karl olarak al sana vekletin gzbebei ve de yzak ve de zorluklarn silip kaldrcs, ayrca zorluklar silip kaldrmay uncack grlt patrd karmadan becereni... Gittii yerlere Kara Mdr adn n sra srp gtrp en yaman karklklar daha el koymadan bastran Cell Kartal ki kuvvay milliyenin milisi yzbalarndan nl Cell Kartal... stikll madalyasnn yeil kordelas, Von Papen davasnda trl hnerler gsteren, Hitlerin demir ha niann kazanm Cell Kartal... Pas... Evet! Pas efendim! Yahu nasl oldu da bunca aydr hatrlayama-dm teresi... Nerede vazife grmektedir acaba? Az kalsn kalkp telefona sarlacak, Vekletin Zat leri Mdrn arayp soracakt. Saata bakt bire geliyordu! Hrtlama mdrn yreine mreine iner, getim. Kendisini onbe gn toplayamaz ki Cell Kartal'n nerde vazife grmekte olduunu bulabilsin! ki valr m? ki kart ltfen... evet... dokuz. Yarn ola, hayr ola! 304 gavcnn sunduu ktlar imzalamak iini yeni girmi, telgrafa el atmt ki Mbair girip patay akt: Mahpusdam mdrmz gelmitir efendim... piler konumak! Mahpusdam denilmeyecek demedim miydi? Cezaevi diyecek deil miydik bre Bayram efendi?

Deriz kapda efendim cezaevi, gireriz ieri huzurunuzda unuturuz yere batas cezaevi lfn efendim, mir heybetinden... Peki peki, derdi neymi pis herifin? Benimle konuacana mahpuslara mukayyet olsa da, ka-rmasa... Deildir efendim bu mahpusdam mdr fkara cvan bey... Yenidir bu mdrmz... Nah ki heybetlidir cihan pehlivanlar gibi, karayaz ki... Delirdin mi herif?... Neler sylyorsun? -Savc bey. Baktibe destek ister gibi bakt: Nedir?

Bilmem efendim. Bir bakaym... Baktiple Mbair ktlar. Savc bey elinde telgraf bekledi. nee ayak sesleri duyuldu uzaktan uzaa gp gp... Bilinen fil yry... Fil yry ki de meleri gertici baba fil yry... Yaklarken sanki duvarlarda tavan kirilerinde atrtlar balad. orum'un nice nice yer deprenmelerine, kaleler sken frtnalarna, belki de dnyay dzleyen Nuh Tufan sellerine dayanm Hkmat Kona, ha kt ha kecek, ha kaykld ha kayklacak... Kap ald. Kara Mdr girdi ki orum'un Kse Da yryp gelse yle heybetli olmaz. emsiyeyi ve de gamseleyi atm sol koluna ve de ii-ne adam sar kara antay kavram sa eliyle... Hzl ve de zorlu yrdnden az biraz ter y-rtim alnndan... Solumakta fil gibi mbarek.. Fakat zrnk tela yok! Sanki dorulam gelmi, krk yllk baba evine girmi... antay koydu yere, 305 'ft Ben Cell Kartal... Kuvvay Milliye yzbalarndan... Milis mi? Milis...

 Kuvvay Milliye? Kuvvay Milliye... Rahmetli Cumhurbakanmz... Evet... lmez... Ayakta elele duruyorlar, birbirlerine dalacai iki pehlivan gibi, sanki rk yerlerini yokluyorlar, aratryorlard. Anafortalarda beraber... Rahmetli Albay, biz onba emireri... Bitlis'te beraber... Ulu nderimiz taze paa, biz emir avuu... Sonras lmlerine kadar hep beraber... Gece gndz ayrlma yok! Orta parma ile ceketinin sol yakasna iki kez vurdu: stikll madalyas... Yeil kordela... Vatan hizmetinden bakaca aylk... Cumhuriyetten bu yana mahpushaneci... Omuzu zerinden kapy gzetleyip sa elini aznn kystina siperliye-rek fsldad: Bakaca Savc bey, Milli Emniyet fahri mfettiliimiz de vardr ama otuz yllk karm bilmez! Gayet gizlidir, sadece mirlerime aklayabilirim, o kadar. Nerdedir u anda eski Cezaevi Mdr? Eski mi? Elbette, oktan yrd. var? Savc bey can skntsyla saatna bakt. Vekletten apansz gnderilen byle kk memurlarn palavralarn ok grmt. Bunlarn ou, Adalet bakanlarndan birinin nasl bir rastlantyla bi linmez, sz gelimi iyicesinden kalamata zeytin alp beendirmi. Bakan tarafndan birka kez den isltediler, zeytin almsnz .galiba ltfen... Zan met olacak ama diyerek zel hizmete yollanm olursun. Sonra herifin koca vekletteki mnasebel 306 veklette bulunmu, byle birisini grmt. Zeytin uzman Kayt Memuru, Bakann evine zeytin bulmay ylesine ciddiye almt ki, bir gn daha. iyisini salamak iin Ankara'dan kalkp Trilya'ya gitmi, meseleyi oradaki Hkimle Kaymakamla grp, en iyi zeytinin onbe gn sonra bulunabileceini renince, kahvehane peykesine postu sererek beklemeye balamt. Ankara'da hanm kyametleri kopardyd. Kocasnn kt kadnlarla ilgisi olduuna emindi, parasna tamah edilerek mutlaka ldrlm, ls kuyuya atlmt. Paras? Evet, birka kez boynuna ast pehlivan muskasnn iinde altun para olduundan phelenmiti. Hayr, gzyle gremedi, nk kurnazd gayet kocas, gstermezdi, fakat kitap arpsn ki phesiz yzdeyz gerekti. Biz Kartal soyadmz, sayn Savc bey, bizzat Saraolu efendimiz takmtr. Takmas da, grevlere kara kartal gibi apansz ktmzden, kmemizle hakkndan gelmemizdendir. Mahpusha. necilii her adamn harc sayan yanlr. Mahpushane on yl stlimandr, bir anda karr; kart m, kan gvdeyi gtrr. Ben ona mahpushaneci derim ki bunu ay nceden, sezmeli, meseleye el koyup durumu nlemeli... Gerek mahpushaneci-nin demir penesinde her cezaevi kz okuluna dner... Savc gzlerini ksarak bir cgara yakt, usandndan; vekletin kendisine sormadan, haber vermeden bana bir Mill Emniyet endikatrn Cezaevi Mdr olarak gndermesine can sklmt. Bu can skntsnn cn nl Mahpushaneci Kartal efendiden karmak iin cgara vermemiti. Byle zorla kabalk ettii zamanlar, zlr, bsbtn rahatsz olurdu. Kz orta teydi. Gecen yldan beri daha dorusu u namussuz Demokrat kargaal kal kza bir hal olmu, kaltan resmen nevri dn mt. Her ne kadar hanm, Bu orta birden beri 307 peydahlad, evin dzenini Deym lflarm hep yanlm... Oturmasn kalkmasn, yemekte Yrmedi atlad gitti Gen Osman! u anda nerede olmak ihtimal Atatrkmi)* Gazi Mustafa Kemal efendimiz hazretleridir... |. mez

atal bak tutmasn bilmiyormuum. ki laf frt diye okumay beceremediimden yabanclarn iinde utanyormu... (dediyse de) Savc glp gemi, dahas hanma belli etmemeye alarak, haspaya hak bile vermiti. Evet hanmn, evlendiklerinden birka yl geince, byk olana gecelendikten sonra, kendini kap:p koyverdii bir gerekti. O zamana kadar roman okur, filimlerde duygulanr, bulunduklar yere stanbul'dan tiyatrolar gelse mutlaka gider, kendisini de srklerdi. Sonra filimler yava yava Avrupa fiiimlerinden yerli gbek havalarna dnd, onlar bile steyrek-leti. Gazetenin romanlarn izleyen, okumadka yemee bulaa giriemeyen kadn, bir zaman balklara bakt geti, sonunda bunu da bolad. imdi Cumhurbakanmz kimdir? diye sorulsa Atatrkle Abdlhamit arasnda bocalayaca phesizdir. Kzn anasn beenmemesi karsnda uzaktan uzaa kederlenerek bunlar dnmt. Kederlenmesi de bir garip... Uzaktan uzaa bir keder ama, oh olsuna yakn bir keder, gizli ,ve kyc bir keyiflenmeyle karka... Bu gizli ve kyc keyiflenme kzn kendisini de beenmediini, ok alaturka bulduunu renene kadar srmt. nce Halt etmi haspa! dedi gld. Sonra can evinden vurulmu gibi elini kalbinin stne kpyarak irkildi. Neymi? Ne demek ayak parmaklarnn arasndan kirleri bura bura karp kok-ladktan sonra yere serpelemek... Ne demek burnunu derin derin kartrdktan sonra haplar iki parma arasnda dakikalarca yuvarlayp oturduu koltuun bir yerine svayp kimse grd m diye evresine bakp oh ekivermek... Ne demektir bir sayfay oktandr sonuna kadar okuyamaz oldu benim babam, bilmem ki byk cinayet davalarn-daki iddianameleri hangi ktip yazyor? -lf... Vay yreksiz miymiim ben? Ben Adalet Bakanlnn yrekliliiyle en nl savclarndan Cafer Ba308 uuyy uoy mym r dc imi uuc ne?&i uuu-

nn yannda Demokrat Parti iin baka syleyip, Arceza Mahkemesi Reisli olacak pinponun yannda baka sz syleyecek?, Hele haddini bilmez kpek! Az biraz hak m yermiim? Korkmasam rvet de mi alrmim? Beni biliyor mu beni.., Tuttuum gibi bacaklarndan ikiye ayracam biliyor mu? Sana sylemi... Bakasna sylediini duymayaym! Dur hanm, Allah beln versin! Bir daha sefer sana da sylediini duymayacam! Savc bey agorasn bastrd. Ne diyor, bu geveze herif yahu... Ne olmu Kuvvayi Milliye zaman... Kuvvayi Milliye zaman biz ok dar boazdan getik Savc bey, ok vartalar atlattk biz, az kald ters dyorduk. Biz bu vatan kurtarana kadar anamzdan emdiimiz hell stler burnumuzdan geldi pr pr... Lkin dorusunu istersen Kuvvayi Milliye zaman da hani kyak zamand efendim! Ortalrk az biraz karka olduundan adamn uval kaayd. Adamn dedimse kylden, ameleden esnaftan ayak takm adamm deil, beyden paadan, ayandan eraftan yedi gbee kadar ceddi soyu belli adamn uval kaayd. stikll mahkemelerimiz adam asmaktan usand m, j bizlere derdi. Bizler dediim oniki milis temeniyiz! Her birimiz Ermeni krm, Rum krm, Alev krm her eit pheli vatan haini krmlarndan yz akyla km gelmiiz. Aslnda Enver Paamz kdemli avulardan sietiydi bizi, uurlu saydr diyerek krk bir kii setiydi. Eer amcas Halil Paa hazretlerinin dedii doruysa, peygamberlerde yalan olur Halil Paa efendimizde yalan olmaz, krkmz bulmu krkbirimizi olgrp bulamam... Bulamamas, avu ok ya kendi lsne uygunu yok... Herbirimizi bir ktadan seiyor rahmetli, knyelerimize bakaraktan ve de mirlerimize soraraktan seiyor. Bizim iimiz vatan dmanlarn mahkemelere brakmadan temizlemek... Temizlik imandan dememi miydi peygamberimiz?... i uzatmann sakncas varsa, yallah bize kamana ediyor byklerimiz... Gelir misiniz az biraz sor309 i1' ft gu var! diye gece vakti evinden alyoruz. Yallah gitti gider. Ya da yolu balyoruz yiit akrcal hesab... Graaav graaav gravvv! Nallyoruz gidiyor. Kolay sanan yanlr! Bir bakma gayet netameli i... Netamesi, azn sk olacak. Surda burda Biz emniyetiler diyerek iinmeyeceksin, bir de kapc, hademe, p, beki takmna gereksiz yere bulamayacaksn! Yaramaz. Bilakis hi de gerekmez. Hi unutmam seim yapyoruz, Savc beyim, seim dedimse ilk seim, rahmetli Atatrk Ankara'da Millet Meclisi topluyor. Bu dediim ilk dnem! lk dnem Millet Meclisi lf aramzda surdan burdan derlemedir. Akl erenler Ne olacak bu direnti... Bu yandm Allah bl? Yetmez mi Atatrkmz diyerekten fsldamaktalar. Ata-trkmz dedimse o sra Atatrk matatrk yok... Anafartalar kahraman Gazi Mirliva Mustafa Kemal Paa... Tvbe Gazi mazi de yok... Bildiimiz Mirliva... Aslna bakarsan Erzurum'da livalktan mi-valktan da soyunmu... ortada bir Mustafa Kemaldir dnemekte... nk Anafartalar kahramanln da kendini saymazsan biz bilenler

be alty gemeyiz! Bir ben anakkale'de emir avuu idim, biri Recep Zht bey, ister istemez bilecek yaveridir. Biri Cevat Abbas, bilecek, nk o da yaver! Baka? Vallaha Savc beyim bana sorarsan bu kadardr bu takm... Evet bizler Millet Meclisli hi gerekmez demekteyiz. nk bizim milletin almad a ban artr. Dedelerimiz de Millet Meclisi mi grd? Hayrl bir matah olsa dedelerimiz1... ...Yahu desem teresler siz mi bilirsiniz koca Gazimiz gzbebeimiz Ebed efimiz Mustafa Kemal Atatrk paamz m bilir? Millete bundan bir hayr olmasa, hi durduu yerde bun-,ca adam bana toplar da tatl cann skntya sokar m? Yaz der yazdrr, boz der bozdurur. leri yrtr. Sanki Millet Meclisini toplad da maslahat baka trl m yrd. Hayr! Biz iindeyiz! Gene yaz izgi boz izgi ipi rahmetlinin elinde... Beenmedi mi, ekip dryor, beendiriyor! Evet ne demekteydik, telgraflar yazd, yazd dedimse ken310 di yazmaz, syler yazdrr! evresinde adam hi [fli yok, it srs kadar... Ben gzmle grdm, Al kalemi ge uraya... Yaz bakalm! Bir harfini yanl geirirsen kt sylerim ve de hatrn krarm diyerekten Rauf beyleri. Kzm Karabekir paalar, hadi sen yabanc deilsin, bugnn Mill efi smet Paamz masaya oturtup yazdrp ter-leterekten canndan bezdirdii ok grlmtr. Eski zamann devlet yazs Arapa stne ve de batan sona Faris sttne... Yahu sen bunca Arap /\cem lfn aklna hangi zaman, ne sebebe topla-dn biriktirdin? Hadi biriktirdin diyelim, imdi u kargaalkta, bildiimiz can pazarnda birer birer bulup karp, bir yanlsz syleyip yazdrmak iin u fkaralar neden imletirsin? Hele smet Paamz, saolsun biraz pireli olduundan ve de yedi dvelle bark bulunmaya abaladndan, rahmetli Atatrkmzn Makedonya dobraclna ayak uyduramazd. Netameli lf geldi mi Haaa? diyerekten eli kulaklara atmasn grmeli, ban uzatp Anlamadm... Ne buyurdunuz? yle mi buyurdunuz? diyerekten sormalarn, Trkesi inili-yerekten yalvarp yakarmalarn grmeli, aklsra yumuatacak... Hayr smet derdi rahmetli, glerdi bir zaman, bir cgara yakard. Yakard dedimse ayrcana kibrit akaraktan yaktn hi grmedim. Rahmetlinin cgara imesi, birbirine ulamayd. Sabah uyand m uyand, kalkt yataa oturdu, gecelik entariyi Allah bismillah diye toparlayp kavuturdu mu, ilk cgaray kibrit akp yakard. Sonra geae sabaha kar yatarken tablaya bastrd. son cgaraya kadar hep birbirine ulama... Yahu desem, birini de ar da be mbarek tablaya brak unutup sndr. Hayr! Ben beklerim Nah bu kez snd, n'olacak pekl! diye kvranmaya dururum. Rahmetli neredense bilir, Meraklanma Kartalm snmez o snmez. Allann izniyle diyerekten alr frt frt ekip tazeler. Evet biz neyi anlatmaktaydk, smet Paamz azarlamakta braktkt. yle mi dedimdi, yazklar olsun sana smet bunca emeklerime yazk... Hayr! yle dedimdi di311 yerekten yazdrrd. Emeklerim dedii lf gelij deil... smet Paamz, rahmetli Atatrkmzr, kurmay bakanlndan yetimedir. Kurmay bakam demek bildiin emir eri demektir. Yetenei olar, kendi gcn de az biraz kullanr da yetiirse ye. tiir. Yetiti mi, hocalk hakk komutanndr. 3y sebepten dilerse azarlar, daha dilerse tenhada en. sesine hoca apla bile eker. Kalabalkta ekme. si de olur ya, kalabalkta bunlarn dostu kadar dman da bulunduundan icab etmez. KapyQ bakarak esini alaltt: Nerde kald bizim Cezaevi Mdrmz? Gelir imdi nerdeyse... Belki balara falan gitmitir. Gelir. Gelmeliydi. Ayana abuk olmayan mah-pushanecilie svanmamal. nk mahpushanedir, gecenin bir saatnda, gndzn bir saatnda karr. Yldrm gibi yetieceksin! Bana Ankara Basavcs bey, kartal gibi dnerekten kersin kargaaln bana senin bu daln severim derdi Demek gelir yava yava, bekleyeceiz demek... Ne diyorduk? Evet, rahmetli tutturdu efendim, ille de bir Millet Meclisi toplayacak! Yazlar yazld. Biz telgrafhanelere seirtmekteyiz ki Savc beyim, uyku muyku hi arama... nk yazy telgrafla-nn suratna suratna arpp dnemezsin! Bando durup ekmesini bekleyeceksin, gzn maniplede, kulan tiktgklarda, bir elin ise parabellumda... Evet parabellumda... nk emri var Atatrkmz rahmetlinin, uncack hile sezinlediniz mi kurunu kafaya yaptrp, teki herifi sryp makine bana oturtacaksnz) diye tembihliyiz. Bana rastlamad ama, bizim arkadalar o sra ok telgiraf yediler, bo yere kukulanp, 'dur, aman' demeye kalmadan, gitti gidersin! Diyeceksin ki Savc bey, o zaman yleydi de imdi Tanr korusun, Douda durum vaziyetlerimiz baka eit mi? Deil! Emniyetimiz kukuland m, yallah! Kalkar m kalkar tantun otobs... Evet ne diyorduk? phelendin mi lveri skacaksn. Peki durduun yerde, telgraf' melgraf deilken, neden kukulanmaktasn?

312 undan ki, dediim gibi, kad atp savumak, kahveye yanlayp pastraya kmek yok... Karnn tamam alp almad beklenecek! Kardaki tel-grafnn banda da eli silhl nbeti var. Sen burdan yle yazdrdn da, teki bunu bir tamam aldm demedi mi, buradaki derbeder dediim gibi, gitti gider. Kardaki de aylk maylk dnerek bir kelimeyi atlad m, biz beriden deitir iaretini tklatrz! Orada herif kurunu ensesine yer! Bu ileri biz kardeim byle sk tutmasak bu millet Kuvvay Milliyeye koulurdu da rahmetli Atatrkmz Yunan' denize dke mi bilirdi? Biz bu lf neyin stne getirecektik? Vay kr eytan! Evet, tamam! Millet Meclisi topluyoruz. O sra Mustafa Kemal Paay tanyan kim? Koca Osmanl mparatorluu yklm, ordu dalm... Paa ne demek, Maraaln uval kaa? Bakaca bu bizim kaltaban milletimiz, ncelikle hr kylmz savatan ylm ki, ayakta duras kalmam... Aslnda ben onu bunu bilmem rahmetli Enver Paamzn aslnda paa, bu Osmanl mlkne hi gelmemitir. Atatrkmz bqka... Neden mi? Savc bey undan ki... Yani siz, benden iyi bilirsiniz, savaa girdi Enver Paamz ya, sonunu bilmeden mi girdi? Hayr! Gayet iyi bilerekten girdi. Bu nedenle nce bizim Tekilt Mahsusay kurdu. Tekilt Mahsusa bildiimiz Mill Emniyettir, ksacas MAH dediimiz gzmzn , mill gven kurulumuz-dur. Bakaca gerekirse Mustafa Kemal Paamz ve de smet Paamz yatak odasnda gzetleyip raporlar alan bir Mill Emniyetimizdir. Enver Paa savan sonunu bilmese Tekilt Mahsusay kurup* bana Sleyman Asker beyimizi neden getirsin? Bakaca Anadolu'nun urasna burasna nice nice hazineler gmdrd ki Enver Paamz, sonunda cepheler zlp dman yurda doldukta bu hazineler birer birer karlsn da yaralara merhem edinilsin! Bakaca Ermeni krmn dzenleyip, yzne gzne bulatrmadan baa kan Enver Paamz, sava sonu Trk ktleyip pes edip silh elinden braknca, Ermenistan Ermenisi313 nin din kardelii gayretiyle yukardan haydalayp Trk kesmek iin yryeceini dini gibi bilip, Erzurum'a bir tam sayl sezme kolordu koyup bana da gzbebei Kzm Karabekir paay getirdi. Kzm Karabekir paamzn gzbebei olmas da bouna deil... Bunlar byle sram sram dizmi ki, sonumuzun ktye varacan bilerekten dizimi... Kara Mdr birden hh diyerek irkildi, darya kulak vererek soluklarn tuttu. Meydann koca saati vurmaya balamt. orum'un gzbebei, tarihte tek vnc Yedisekiz Hasan Paann kasaba meydanna diktii saat ki Alaman'dan hell parasyla satn alp Samsun'a gemiyle getirttii, oradan beriye de on iki ift su am koulmu zel arabayla getirttii saat... orum'da vursan Merzifon'da dinle bir saattir... Aman nedir? Tarmn davran an mdr? Ne tarm? Neye davranlacak? Vay hey vay! ekirge an bu... Demek burann ekirgesi apanslz m basar bylece? Gkten mi yaar, yoksama yryerekten mi gelir? ekirge mekirge yok... Sakn siz saat vurmasn benzetmeyesiniz? Saat m? Nasl saat? Saat m bu imdi-cik?... Da ta inim inim inleterekten vuran meret! Saattir. Kasabal kapkacak vurmaya balad san-dydm. Saatsa ne gzel! Susup saatin vurularn sonuna kadar dinledi. Gzel sesli bir hafzn okuduu kuran duymu gjibi derin derin iini ekti: Saatler vurmaz m yreime bir ac ker Savc beyim. undan ker ki rahmetli Gazi Mustafa Kemalimiz, lmszmz, efimiz Atatrk-mz, ruhunu teslim ederken son sz ne oldu bilirsiniz? Saat ka? demek oldu. Saati soruyor! 'O kargaalkta can verip can ald lm pazarlnda saati ne yapacak?' derseniz, staatsz hi bir i grmezdi rahmetli... imdicik urada oturmu

314 kahvesini mi imektedir hprdeterek tatl tatl, gz saata demesiyle, ya da byle densiz bir saat ilerde vurmaya balamasyla srtn melekler svazlam gibi rpererek davranrd. Meer memihaneye gitme saatym, kahve dalgnlna dp iki dakika geciktirmi. Bakarsn eli ukura ataraktan seirtiyor, savulun vardm diyerekten yetimeye bakyor. Evet adam bakomutan oldu mu saata dikkat edecek ister istemez ve de her iini saata Dalayacak... Bir gn bana saati sordu. Bakp unu u kadar gemektedir komutanm dedim. Tuh yznze, bunca abaladm size u saati saniyesi saniyesine sylemeyi retemedim. Saniyesini de deseydin gr bak neler olurdu? dedi. Biz orada gaflete dp p diyerekten cebe girecek on pan-gonot bahii kaybettik saniye demediimizden... Diyeceksin ki havuz banda kahve imektesin be adam senin saniyeyle grlecek bir iin mi var ki benim yreimi yakarsn bahi kardmz syleyip... Ne gibi? Kimbilir var olmasa der mi? Sen ben mi biliriz, o mu bilir? O bilir. Demek o sra bir iine ktiza etti saatin saniyesi... Say ki Tarm Bakann defleyecek de yerine bir bakasn dikip sevindirecek... Kestirmi kendi bana ki 'u teresi alatp u teresi gldrme saatimiz on sekizi yirmi yedi dakika ondrt saniye ae olsun' demi. Buyurun bakalm, buyurun bakn bakalm buradan vekletimize ekilen Bunu, buradan, Pravann Mistik adnda biri ekmi. Tanr msnz? ihbar telgrafna...

Eh... Tanrm. Tanrm dedimse, resm iler dolaysyla tanrz. Burada ne kadar pis i varsa hepsinin iindedir. Hi bir pis i olmasa... Bunalr gn geirmez, kendisi birini icat eder. Yoktan var eder. Bilirim byle herifleri... Bakmayn namus-s^ rezil olduklarna... iftira etmelerine, uyduma315 larna da bakmayn! Devlet-millet iin ok yurari. drlar. Rahmetli Gazi Mustafa Kemal Atatrkmz Namuslu adamlar casusluk etmediklerine gre namussuzlar kullanacaz Cell ocuk derlerdi sk sk. Bakn yararl olduu yalan m? Cebinden para vererek ekmi bu telgraf... Hem de yldrm ekmi... Adresle beraber yzotuz kelimeye yQ. kn... Bundan ne kazanacak? Kazanaca... Buralar, ille de tabansz memurlar, bask altnda tutacak... Srasnda bu basky kar iin kullanacak... Diyelim ki ben kanunsuz bir i yaptm, ya da yapmak zorunda kaldm. Yakam kavrayp bana istemediim bir ii yaptrr, bana vermi gibi, adma rvet alr! Vay kpolusu vay! Sonra bama bir i gelir diye hi mi korkmaz? Korkmaz, nk bana gelebilecek kt ilerin en kts vaktiyle krpeliinde gelmitir. Durun Savc beyim... Anladm gibi mi? Evet, bir blk herif bunun stnden gemitir. O gn bugndr daha beteri oldu. Bana sorarsanz... Savc bey sustu. Cgara davranarak dar bakt. Bylelerini bilirim. Bellarn arar bunlar.., Aradklar bel da lmdr. Erge birinin elinde lp kurtulurlar. Keyifli, candan gld: bakn neler yazm Velinimet, nc firar vakamz da Allahma kr dn gece meydana gelmitir ve de herifler tuzsuz yadan kl ekilir gibi mahpus dammzdan syrlp kavumulardr ve de beriden gardiyanlar kesin u patrdy diye barp ilerden herifler bir dakka kesmekteyiz diye karlk vere-rekten hdrellez dnne getirip meydan krlerinin ifte iftesini, ingen dmbeleklerinin drdn beini birden gmbrdetip, bu arada birka gazocan harlatp hrldataraktan ve de iki kii iki demir testeresiyle pencere demirlerini peY' nir gibi dorayp, avluda yatan gardiyan rezillerinin nerdeyse stlerine basaraktan geip da1"' imeye dalm gibi

dan el peydahladklar iin ar bekisini arap 316 y savumulardr ki orumluyu aknla drmlerdir ve de kasabaya aknlk elvermi-tir, herkesi Yahu nedir, devlet hkmat kalmad !!? diyerekten hayretlere gark ederek gark olmulardr, byle savumulardr. Durum vaziyetimiz budur, bizden bildirmesi... Kulunuz Pravann Mistik. Gz elindeki telgrafa her ilitike Savc iinde neler yazldn merak ederek aacak oluyor, her defasnda karsndaki sezip enikonu zellikle yaptrr gibi lf ok nemli bir noktaya getiriyordu: Biz vatan bir elimizde tabanca br elimizde idam sehpalarmzla abalayarak kurtardk! dam sehpalar aklnza stanbul'un padiah hkmetince kartlan fetva gelmesin, kanun d iler gryoruz. Tel geldi mi, ip... Hatta Allah beterinden saklasn kazk! Savc bu sz nerede duyduunu hzla aratrmaya balamt. Bu sz bir yerde duyduunu ya da okuduunu Trkl gibi biliyordu ama nerede? Hele ki hi byle bir anlamda deildi... Kanun d iler ne demektir, Allah gstermesin! Telgraf brakp cgara paketine sarld. nc defa karsndakine ikram etti. Kara Mdr de nc defadr ki ald, gene ayn kelimelerle ayn szleri syledi: Biz bunu oktan boladk Savc beyim, boladk ya, hadi gzel hatrnz iin geri evirmeyelim, yakalm! kinci defada tellendirelim demiti. Save; bu 'tellendirelim' szne hep sinirlenirdi: Baladmz iin ate de tamyoruz! Cgaray Savcnn tuttuu kibritten yakt. Sanki sigarayla dorudan ilintisi varm gibi, yine ayn soruyu sordu: Nerede kald sizin sabk Mdr? Hep byle 9e mi gelirdi grev bana? Yok hayr! Sanmam! 317 kyanlardan hi kimse de ieri girmiyordu, -(Gelip bu cvkla bir are bulsun! Bu sra kap tklatld, Savc bey cankurtarana atlr gibi bard: Geeeel! eriye gardiyanlardan Hasan Krat efendi gir. di. nce masaya doru iki bklm eildi, sonra dary gzetleyip kapy. Gzleri uzaktan iyi grmyor, gardiyanlktan atarlar korkusuyla gzlk de almyordu. Dnp yanap yabanc birini grnce ard, duralad. Nedir? Efendim! zel bildirilerim vardr Savc beyim! Yeni kelimelere meraklyd. Bunlar okuma yazma bildiini karsndakine kestirmeden anlatmak iin, seip kullanyordu. ou zaman yerli yerinde sarfetmediinin farknda deildi ama, karsndakiler de ok kr farknda deillerdi. Ne stne? Cezaevi stne efendim! Savc bir an Ykl! demeyi geirdi aklndan.. Sonunda kendini toplad. Syle bakalm, neymi? Bu sefer gardiyan Hasan Krat pirelendi. Yabancya bakarak kvranmaya balad. Syle arkada syle, bey yabanc deil!

 Efendim, bir yeni cezaevi mdr gelmitir Ankara'dan. Yeni cezaevi mdr m? Yok canm! Cell Kartal bey, bouk bir sesle sordu: Ankara'dan geldii nereden belli? uradan ki efendim... zel gelmektedir. Nasl zel? Mahpushane mdrlnn zellii ne demek?

Efendim, firarlar oldu ya... Firarlarmz... Bu firarlarmz Ankara'ya kt bildirmiler. Bu yzden zel gelmektedir. 318 - T -.

nna inmitir. nemlisi hviyetini gizlemektedir efendim, kimliini gizlemektedir... Ne gibi? Kendisine tahl teftii ss vermitir. Kimilerine arda hkmetin eribas olduunu sylemitir. Madem gizli imi, sen nereden rendin? Bir yanllk olmasn! Kesindir efendim, hi yanl yoktur. Haber ok salam yerdendir. Nerden sz gelimi? Benden de mi gizli Hasan Krat efendi? Ne haddimizedir efendim? Telgrafhanedendir haber... Size de Ankara'dan bildirilmitir ve de telgraf yarm saat nce elinize ulatrlmtr. Yok canm, sakn bu mu? Glmseyerek telgraf at: Taa kendisi... Deminden beri aaym aaym dedim... Okudu: Syle bakalm Hasan Krat efendi, ne yazyormu bize veklet? Hasan Krat biraz kvrand, sonra suratna can skntsyla bakan u yabana Hasan Krat gardiyann nasl bir yiit olduunu anlatmamazlk edemedi: Demekte ki telgrafta... Yeni mdrnzn ad Cell Kartaldr. Evrak postadadr demektedir.

Tamam! Telgraf budur! Teekkr ederim Hasan efendi... Bizi apansz basacaklard, nle-din. Haydi imdi de git bana eski Mdr beyi bulmaya abala... Yolun mahpushanelerimize dersje meydanclarn kulan bkver ki ortal biraz temizlesinler, yeni mdr beyimize kar mahcup olmayalm. Hasan efendi kacakken durduttu: Kim haber vermi firarlarmz Ankara'ya, bunu da rendin mi? Hasan Krat efendi bu soruya ok at. Fakat aknl ok srmedi. Savc bey ihbarc teresin Pravann Mistik olduunu dini gibi biliyordu. 319 h raz kapayarak, su gibi anlatt: Jurnalcimiz Pravann Mistiktir Savc beyim. Telgraf yldrmdr. Tam krkbe kayma saym, gazete gibi yazmtr. Sonunda bu kez ne dese iyi? Demitir ki 'Gerekirse beni Ankara'ya isteyiniz! Kalkar gelirim. Yol paras da istemem' demitir.

Savc bey 'k' anlamna elini sallad. Kap kapannca Cell Kartal ok korkulu bir haber alm gibi sesini alaltp titreterek adeta yalvard: n alnamad m, aman Savc beyim, bu rezilliin... Nasl rezillik? Burada, memur takm... Amirleri hakknda... Bilmemeleri gereken...

Vallaha pek ilgilenmedim. Geldim byle buldum. Postanede her dairenin adam vardr. Ona karlk daireler de postaclara haber yetitirirler. Haberler bylece dolar. Amirlerden nce memur laf arasjnda gider gelir. Bu yzden hi kimse hi bir yeni habere amaz! n... nn almak iin... Brakn canm! imdiye kadar hi zararn grmedim! Ben as! baka eye atm... Nedir? Gardiyann zerindeki hal... Anlayamadm! Sanki mahpushaneden mahpuslarn stste kere kamas mahpushanecilik iin nlecek bir olaym gibi... ok erefli bir ii birileri nlemeye alyormu da buna ok can sklm... Evet... Birinci firar iine bunlar hemen hi umursamaz grndler, 'Mahpustan kamak, gardiyandan karmamaktr ya, byle damlar iin deildir dediler. kincide biraz debelendiler. Aslnda gstermemek istediler utanlarndan... Irzlarna geilmi gibi kzdlar ama... Bunda biraz da kaanlarn ok rezil takmndan olmasjnm da etkisi var320 Kaaar toptan ooaimalydlar ya... Camiden, redif taburlar debboylarndan cezaevi yaplrsa hakas ben de aarm. imdiye kadar bir umudu vard hepsinin... Hitler paratleri yollayp mahpushanelerin kaplarn atracak... Btn mahpuslara silh datp salverecek... Nereden yaylm byle bir propaganda? Bir marangoz Osman ala vardr... Irk Turanc geinir. Bakaca dervi geinir... Siz duymadnz m? Duydum ama aldrmadm! Mahpuslar Hitler affn bekleyerek uslu uslu dokuz ta, dama, satran oyunuyla, ah mat oyunuyla vakit geiri-yorlard. Alman gerilemeye balaynca iler yava yava deiti. Marangoz Osman rezilinin palavralar herifleri zaptedemez oldu. Yaz gelsin yle' olur, k byle olur, bu baharda aln gzmden laflar bo knca... Ardndan Rus stalingrad geri alp ngilizler Elalemeyni kazannca...

 Arkada, ok mesele grmtr bu kuru kafa! Byle diyerek Kara Mdr sa elinin iaret parma ile akana iki kere dokundu: ok korkunlu iler grmtr. Diyelim ki Babli basknn grmtr, bakaca Mahmut evket Paann Beyazt Meydannda haa huzurdan domuz gibi kurunlandn grmtr. yle kurunlanma ki herifler arabaya aslmlar, kurunlar Paamzn gbeine doldurmular, koup gelen polislere Biz doktoruz, doktor, sen uraya doru kaan katili tutmaya bak, tosunum deyip alay etmiler! Bakaca harp meydanlarnda insanlarn glleler altnda nasl kym kym kyldklarn grd bu (gzler... Bakaca Ermeni krmnda, Rum krmnda, Krt krmnda krmlar grd ki gayet zerafetli krmlar grd. Krmlar arkada, kalabalk itir, surdan burdan adam kesmeye merakl herifler koup gelir. Her birinin yrekleri mangal kadar herifler... 321 'l Kan dkc ve de Kan c nenuc.....vm. ,^v,, kesmeye, kimi krpe kesmeye merakl herifler... Bazs gl babayiitleri isterleri kollarn arkaya bkp bacaklarn balayarak teslim edeceksin ki rahata ardna gesinler, satrla, baltayla, eski kllarla vuraraktan kafay drsnler. ylesine rastladk ki yedi yan bulmam olan merakls, ya da bu yata kz ocuu merakls... Dnyada eitli insan gayet oktur ve de birinin huyu brne hi benzemez! Ermeni krmnda birini grdm hi aklmdan kmaz, yakalam bir yatalak kocakar, yatalak kocakar iin az kala da gibi arkadan gebertecekti. Meerse Dur onu bana brak demi de, beriki bu lftan bir ey anlamayarak kary az kalm kesecekmi... Neden kestirmemekte? undan ki, ya karda yetmii amadka bu namussuzun nefsi uyanmazm. Buyur bakalm gel de buna inan gzle grmedike... Grdnz m gznzle Mdr bey? Hem de ka kere... nk merak sardm bu herifin ilerine... Sonra bir doktor ahbaba dantm. Sinir bozukluundan olurmu... Ya da krpeliinden kalma bir alkanlktr dediydi. Bylele-rini ou byk nineleri filan altrrm bu ilere... Allah Allah! Allah evet! Aslnda bizim yedi yanda bebek dediimiz, Arabistan'da everilecek ya tutmu saylr. Bu sebeple hi bir yerin aknl teki yeri tutmaz, heryerin artc ii kendine gredir. Vaktiyle, biz imparatorluk sahbsyken durum vaziyetler byleydi arkadam, vatann bir ucunda olan iler, teki ucundaki vatandalar artrd. Neyse ki, kargaalk ucuzuna defoldu da biz bu aknlktan kurtulduk, Atatrkmzn sayesinde... Diyeceim ok yerlere, ok ilere seirttik biz, vatan millet uruna ve de devletimiz komitamz uruna... Ardnda Kuvvayi milliyelerimiz, Byk Millet Meclislerimiz, frkalarmz, ille de kurtarclarmz uruna... Neler canm, neler de neler, ne may322 Iduundan, bakaca karda yryp iz belli etmemek gereken iler olduundan, amirlerimiz bizi olura olmaza srmezler, boktan meselelere solmazlard. Bu yzden, aslna baklrsa, bizim vaktimizi bo geer grnrd. Aznif maznif, pastra mastra oynayaraktan, arada bir kafalar ekerekten, uzun oturaraktan geerdi bizim vakitlerimiz... Arada bir gre tutardk, arkadalar arasnda parmak glendirme idmanlar, bilek bkme yarmalar dzenlerdik ki hamlamayalm da gerektii yerde tuttuumuzu koparalm. Bakaca zora dtk m, dmanlarn kafasn ba satra drmeden vurup alalm! Arada srada tenhalara krlara ormanlara ekilip eitli silahlarla talim yapmak da var'. Bizim ite attn vurmadn m on para etmezsin! Arkadalarn kimisi bo zamanlarda kumara oturup gnlerce bandan kalkmazd, kimisi de roman okumaya meraklyd. Okur babam, okur! Ben oyun sevmezdim, okumay da srdremezdim. ki satr okudum mu bama ar girerdi nk... Neymi okumak... Roman... Herif oturup uydurmam m bunlar? Diyeceksin ki essah gibi uydurmu. Olsun! Ben biliyorum ya dpedz uydurma olduunu... Kar

dalgasna geldi mi, nah uncacktan bize biey sylemez kar dalgalar, sevdallklar, filan falan, falan filan... Bir arkada dediydi ki genlikte... Anan vey miydi Cell efendi, bakaca ktek atar myd sana? diye sorduydu. 'Ne olacak?' de-dimdi. 'Kar ilerinde senin byle rkmekliin ou vey ana korkusuna dm ksz ocuklarda grlr' dediydi. Doru gibime... Ben pasa dnrdm. 'Dnrdm' dedimse, hocamzdan tl yzdr biz, stmze elzem olmayan ileri, hele ki byklerimizin ilerini hi dnmeyiz! Bizim dnmemiz, insan olunun avanakl zerinedir... Yahu sen kudurdun mu desem, herkes bir yol tutmu..-Sen de ko, katl aralarna... Gle oynaya yr, bir baltaya sap olmaya, bir ekmek paras peydahlamaya cabala! Baz yle olmayacak da byle olacak, yok, benim aklm ermedi, ermeyecek! Ermeyecek elbet323 erse, ok aaam nas aymaca* Ben dnrm, eceli gelmeden insanolu neden kendini ldrr? yle ya kardeim herkes) lse... Diyelim yer depremi! Tamam! Aklm erer. Beldr, Allahtandr. Tepeden inmedir, giden gider. Ellege-len dn bayram. Ya peki, herkes kendi iindey-ken, sarhou surda arap ier, olancs beride ocuk kovalarken, sen kendini hangi aklla tutup lmlerin penesine atmaktasn? Adam nasl bir avanak olmal ki... Ben dnrdm. Arada bir yksek sesle konuurmuum da ok daldrdm m Etme birader! Yapma karda, geri dur bacanak! falan diyerekten elimi sallar, glmseyerekten sy-lenirmiim. Bu yzden az biraz ekinirdi arkadu-lar bizden... Kendi kendine konuan atlak olur, uymaa gelmsz derlerdi. atlak! Elbette... Doktor Mazhar Osman bey ne demi? Deli doktorlarnn padiah Mazhar Osman bey? Dnyada deli olmayan yoktur, herkes bir gn delidir, bunlarn en yaman da bendenizim efendimiz demi. Kime demi? Gazi Mustafa Kemal Atatrkmze demi. Ne demektir bu? Sen de resmen delisin arkada demektir. Yrek isterim, yrek... Yrek dedimse, bununki demolu yrei deil, aslna bakarsan, bildiimiz deli doktoru yrei... Gvur parasyla bence kapik etmez! Biz yrekli adam ok grdk! Gerek yrekli grdk ki yaman her birinin i zerindeki grnts bildiimiz ezraildir. Alana kadar dudaklarn uuklar. Alalm rahmetli Yakup Cemi! bsyi, alalm rahmetli Sleyman Asker beyi, alalm, rahmetli bizim Patriyot mer'i, alalm rezil mezil bizim Silhy... Atf'... Saymakla tkenmez bunlar-Herbiri bir alaya bedel babayiitler ki salmalar, saldrmalar, silh ekmeleri, pene atmalar deil, uyku sersemliiyle uraya melip kahve imeleri deme yrekli adamlarn dizlerinde ba brakmazd. nk ne denilmitir, Yiit yiidi gznden tanr denilmitir. Her birinin yiitlii, vurup krmas kendilerine greydi bunlarn... Yakup Cemil rahmetli elini bulatrmay sevmezdi, ii tabancaylay324 avye eKip aogrutmas, boaltp bitirmesi bir olurdu. Bir bakas bakla kasap i damarlar sinirleri ayr ayr blp olaraktan eti kemikten zerafetle syraraktan... Baka biri boyun vurarak, hava yollarn ufaktan ufaktan skp brakp bunaltaraktan ve de sonunda cierleri para para kusturaraktan... Bana sorarsan bunlarn nemi hi yoktur. Adam bir kez adam ldrmeye alt m ldrmek kolaydr, hele ki altn biimde ldrmek fndk krmaktan, gbek atmaktan kolaydr. ldrmeye alan adam ldrecek adam bulamad m, ite buras gayet zor... yle ya, altn! Ne demektir almak, kudurmuluktan beter demektir. Bulamamaktasn! N'apacaksn? Tutup olunu kzn, karn bacn, anan baban m ldreceksin? Olmaz! Konuyu komuyu mu temizleyeceksin? Hi olmaz. nk sen adi sulu deilsin! Senin iin vatan kurtarmak. Durum izgi vaziyetleri skmaa dtnden sana amirlerin Hayda bre diyorlar. Trkesi Aport! demektir. Sen de vatan dmannn grtlana yapacaksn mecburi! 1921 yl geldi girdi. 1921 dedikse bugnn Atatrk'mzn takvim yldr. Aslnda o sralar bu yla 1337 denilmektedir. Hi unutmam bir gn yaman bir k gstermekte Ankara... Kl gibi bir k ki tkrdn yere at diye buz olup dmekte... Nereden mi bilmekteyim? Emri aldmz sra, sa sobada bizim Arap izzet... Arap laab esmerliinden stnde kalmtr, kk zabit okulunda... Yoksa Trktr ki su katlmam Kerkk Trklerin-dendir. Bakaca gebe Trkmen soylularndan-dr. Arap zzet sa sobada cin msr kavurmakta ata pat... Haber geldi ki hazrlanacaz, hi vakit geirmeden Erzurum'u tutmaya bakacaz. Erzurum'u tutunca da, nce dosdoru vali Hamit Beyi bulacaz. Sonras, ne emrederse onu ileyeceiz. lle ki Vali Hamit bey grlmeden hi kimseyle grlmeyecektir. yle ki Kzm Karabekir Pa325

grmezden gelinecektir. Silh? dedi Arap olu... Silh elbette... Silhsz ne yapsn sizi Vali Hmit bey? Arap olu gld: OrasJ da var ya! dedi. Vali Hmit bey, bizim ittihatlarn adam kran valilerinden ki en ba valilerinden... stanbul hk-matmn eline geince, ossaat tantunu boylad. Beya. zt Meydannda yallah ayaklya kt gitti. Ben onu bunu bilmem, eitli krmlar ve de kyclklar bizim Ankara'da vatan kurtarmamzda ok ie yaramtr. Kargaalk sralarnda ie eli yatkn, beli tutar, yrei syler herifler stanbul hkmat korkusundan Ankara'ya biriktiler, Gazi paamzn evresine toplandlar ki bildiin kilit... Sabaha kadar beni uyku tutmad. Yahu nedir? demekteyim. Bu i nasl bir i? Bizp dtne bakarsan, birileri candan olacak ya, kimler olacak? Ne yoldan olacak? Sonunda bizim elimize birey geebilecek mi? nk byle ilerin aynals, eti senin kemii benim hesabna girdiktedir. Kemik herifin lei, et stnde banda bulunan dnyalklar... Sabahleyin erkenden uraya buraya daldk. Girdisini ktsn soruturduk. Her zaman, iin gizlisi bir ucundan aralanr, nedir, nasl eydir, duyulur. Yalan yanl da olsa, eh, bsbtn bilinmezse zorlatmazsm! B^ ite kardam, nah uncack lf yok! Ne ii? Er-zurum'daysa sakn Kzm Karabekir paamz temizleyecek olmayasnz namussuzlar? diye akalaan m istersin, Olum sen dn gece arab fazla m kardn yahudinin evinde? Sakn sizi mi bitirecekler Erzurum yoluna srp? diyerekten gnl eleyen mi istersin? Bir yayl uydurup araba katarna katldk. Arap. olu her tutumda tedbirlidir. Battaniyeler uydurmu, unlar sarnn bakalm kpekler, titremesini bilmeseniz donacaksnz! Takrt istemem! diye sjtmze att. Arabann yanna iki hasrl damacana koydu, bir tahta sandk iinde... Nereden uy-durduysa tavuk smeleri, kat yumurtalar peynir zeytin knlam... Bize de yirmibeer oangorot verdi, Aln unlar... Benden uzak derseniz ac326 ben yar donmutum. Dilim kaskat kesildiinden dilerimin arasnda takrdyor. Mlzm Cell Dzce dediim anlalamyordu1. Anlalmasna anlal-mamasna kim bakar! Bizim ilerde savsaklamak yoktur. Birini temizleyeceksin, savsakladn, yerine sen gidersin! Usulyle haber saldk, Vali Hmit beye... 'Usulyle haber saldk' u demektir ki hi kimseye hibir ey sezinletmeden Geldik, emrin demektir. nk durum vaziyetleri gayet skdr. Vali Hmit bey, Kzm Karabekir Paamz gece gndz kollad gibi, Kzm Karabekir Paamz da Valiyi gz hapsine almt. Gz hapsi lafn gelii... Bunlar birbirlerinin her dakka nabzn saymakta, aklndan geenleri kestirmeye abalamakta... Bir yandan buna abalayacaksn, bir yandan el tabancann kabzasnda, parmak tetikte olacak... Hile-lendin, gez gz arpack filan yok... nce kurunlar haynn karnna dolduracaksn, sonra nian alacaksn. Daha sonra da u sebepten temizledim, pislii kaldrn diyerekten ifreyi salacaksn. Oh biraz ferahladk derim sanma! Bu ii bitirdin, daha buna benzer onbe i var! Birini temizledin, dnp tekinin bileine yapmal! Tak tak tak! tekini temizlemeli! Bir kez temizlik balad m, kolayna tezberi sonu alnmaz! Biz bu vatan nasl kurtardk? Ter dkerekten, ille de kan dkerekten kurtardk. Vali Hmit bey, bizi ortalk karardktan sonra evine arka kapdan ald. Geldiniz mi iyi! diyerekten sevindi ki ellerini birbirine srterekten ve de surat hi glmez herif srtaraktan sevindi. Niye geldiinizden haberiniz var m? diye sordu ama, bunu nasll sordu? kez kapya koup, ap, iki yana bakp, kez zile basp, hademenin kapdan dinlemekte olup olmadn denedikten sonra fsl fsl sordu. Hayr, haberimiz yoktur dememize bsbtn sevindi. Tamam, ne kadar iyi! diyerekten parmaklarn krdatt. Bekledik ki sylesin! Bu konuya katiyen yanamad. Dinleniniz, dinleniniz, keyfinize baknz! Gerektiinde ben sizi arar 327 m! imar ekti. Dar karken ben beni topladm. Etekledim, Aman efendim! Biz buraya Ankara'dan gelmekteyiz! Ankara'da bizim dostumuz varsa, kyamet gibi dmanmz da vardr! Yola ktmz gzetlenmitir, belki de konak konak izlenmitir! dedim. Vay Cell can, bu gayet ktdr ha, imdi halt ettin ki bsbtn! diye hoplad. Suratn asmasndan keyfinin katn bildim. Biraz dnd, Ya sen bu lf neden ettin? Sen bu tatsz lf ha? dedi1. undan ki efendim, yarn, belki de yarna komadan bu gece, bizi tatl uykumuzdan uyarp ya Kzm Karabekir Paa arrsa... N'olur? dedim. Kzm Karabekir Paamz m? Vay buras daha kt! diye kapya seirtti. nk, dedim, bu bizim Kzm Karabekir Paamz Enver Paamzn birinci adam idi, dahas adamlarnn ba idi. Nice yllar unu bunu izleyerek, azlar arayarak, hizmetler edip, sonunda Habera'ma Servisi efliini kaptyd. Sen buralar benden iyi bilirsin! Bakaca, bu kadar ferik paann, hatta m-r paann arasndan seilip ordumuzun biricik ie "yarar kolordusu bana getirilmesi rastlant deildir. eitli ilintilerin gcyledir dedim. Dur aklm kartrdn! Ne demeye getirmektesin Cell yavrum? Aman akl isterim! diye ba sallad. Akl bizde ne arasn Hmit beyim! Akl senden zorlat-mas bizden... Budur bunun zagonu bandan beri... dedim.

yleyse bak ne yapalm Cell yavrum! Biz bu Karabekir Paaya diyelim ki, 'Biz buraya resmen aknlktan geldik' Diyelim ha ha hay, nasl bu akl bylece?, Akl iyidir ya. Kzm Karabekir Paamzn yutaca akl deildir. Buna kar n'apar benim bildiim Karabekir Kzm Paa? 'Demek aknlkla m geldiniz? Oh ne kadar gzel' demez mi? 'Hele unlar kolordu zindanna doldurakoya-lm bakalm' demez mi, nah bunlar kaztrm, Ermeni kollamaktan aman bulduumuz gecelerde bunlara az biraz sopa ekelim de bu aknlk nasl bir aknlk anlayalm' der vallahi billah ve de bizim kemiklerimizi krar! nk asln bilsjek, bil328 neyi syleyip tatl can Karabekir Kzm Paann elinden, belki de Deli Halit Paann lverindei ekip alacaz? dedim. 329 IV (?) Bir Mahpushane Hikyesi Bizde bir lf edilir: Deveciden ahbab olan, kapsn byk yapacak derler. Deveciyle kap lf geliidir. Bunda ok hikmet var. Dengi dengine, demeye getiriyor. Bakaca, soylu kii, ayak takmnn tuttuu ii tutamaz, davrand gibi davranamaz. Demek istediim udur ki biz, Allahma kr, soylu yerin oluyuz. Babamz, dedemiz, buralarn sz geer sllesidir. Byle bilinir. Szn geirmeye gcn yetti mi, szn gelir, en nden seni balar. Bels budur bunun... Bizi rahmetli babamz evermeye kalkt sra yalan mundar, onbei-mizdeydik demiyeyim, onaltdaydk demiyeyim ya, belki onaltdaydk, onalt(y) bitiremediimize yemin etsem bam armaz. Diyeceksiniz ki yahu bu herif kudurmu mu? Onalt yandaki krpecik olan evermekten ne olur? Evet, Er kan yol alr, er evlenen dl alr denilmitir ama, buradaki er evlenme, yirmiye yakn, belki de yirmiden sonradr. Senin hizmetkra, ortakya muhtaln m var ki gelin getirip ie sreceksin? dese biri... Olan ykn altna srp krpeliinde ezmek nasl bir gvurluk! Yldrmak nasl bir imanszlk! Cici mamadan nef-retlik getirmek nasl bir dmanlk! Ya bizim o avanaklk sramzda, gvey giyimi giyineceiz, gvey silahlan, srmalar, oyalar kuanacaz diye sevinmemize ne demeli? Evet, babamz rahmetli330 zim dede srmesi ahmaklmz ne yapalm? Evet, babamz sevinir, olumuz yetiti, everme srasn tuttu diyerekten; biz seviniriz, dnmz kurulmaktadr, gelinimiz gelmektedir, sad mad, gvey hamamlar, knalar falan diyerekten... ii-niriz ki o kadar olur. Bu ie bir olmaz diyen, babamn o yllarda getirdii yeni krpe kar... Anamdan sonra gelen, lnce getirdi rahmetli bunu... Osmanl kar ki szn katiyen saknmaz bir domuz kar... Gel beni iit olum! Bu yata bu i, i deildir. Krpe kar seni saknamaz, sana geldi mi, ssn seni bu yalarda hi koruyamazsn, Baban olacak zebun kpek bunu bilmez mi? Domuz gibi bilir. Bandan getiinden bilir. Bak bakalm bunlar ne haldeler? Anan olacak kahpe otuzuna varmadan neden kocad? Baban olacak belsiz, benden nceki kary neden ldrd, isizlikten, vay vay diye diz dvdrerekten ldrd. Ya benim of-laym ahlaym nedendir1, hep o sebeptendir. Gel yavrum! Baban olacak buruuk sana garazlanmak-tadr, kendine edilen ktln cn senden karmak niyetindedir., Ykl git kahpe dedim, una hangi avanak inanr. Kald ki sen anamn kumas, benim vey anam deil misin? Bunca masallar, hikyeler, romanlar vey analarn domuzluu stne uydurulmu deil midir? Sen benim onduumu neden isteyesin ve de benim nme derek, beni ktlkten kurtarmaya neden abala-yasn? Hassittir! dedim. Vaaaay benim avanak kumamn avanak gbe... Ulan olum, gren ky klavuz ister mi? Nah bu iin ba sonu ortada... Buraya, vay bama gelenler, aldatmaca kandrmaca nereden girebilirmi! Aman sen sana gel! Yol yaknken, onbe yanda gerdee gireceine, katr kervanna karp Yemen gurbetine asker yazlp yitip gitmeye bak! dediyse de bizim ngiliz uhasndan gveylik rubalarmz oktan kesilmi, fazladan herbir yanna srmalar kaytanlarla ilemeleri oktan ekilmi olmakla, bakaca gerdek yataklar depilip, yorganlar dikilip, istanbul ii aynal konsol 331

iS oktan yerletirilmekle bizim gayr geriye basacamz kalmamt. Aklma yanl gelmekte deilse, ruh gibi ahbaplarmdan Apdi olan bile oktan sadlma dikilip, daha gelin gelmeden mahalleyi tutup dem geirmez olmutu. Desene: Yahu on-be yandaki olann ban balamak nasl bir yolsuzluktur ve de nasl bir vicdanszlktr. Olan ksm yirmisine kadar urada burada gezinip otla-yp nice nice kz oynaklarn ve de gelini dillilerin avlu itlerinden atlayacak deil midir? Bu yollan gereince renmeyen herife bu dnyada hi dem denilmi midir? Bakaca bu yollar salamna grmeyen ve de bu yollarn snavlarn frt frt gemeyen, geemeyen herif kendi rzn bu kadar rezile, soysuza ve de fedvaza (fendbaz) kar gereinde nasl savunacaktr? diyen bir baba dostu ve de hell st emmi komu kmamakla babamz, Calin dn olsun! havasna kaplp bize el kznn nikhn kyverdi. Aslna baklrsa, cehennem demirinden dklm, dvlm, lanet halkas, in-gen ocanda kpkzl kzdrp boynumuza geire-kodu. Biz belnn farknda olmayp ortada srta-raktan ve de iinerekten gezinmekte olalm, bir yandan bizim eve hediyeler yamakta ki bildiin armaan yamurudur. nk neden? Olu kz olanlar imdi bize hediyeler yadracak ki, keik bize geldikte biz de kesenin azn ap yadracaz. Yahu bu nasl bir i? Demek onalt, onyedi-sinde olan ksm tm avanak olmal ki bsbtn adamlktan darda bir avanak olmal... Babam olacak teres, neredense bir defter peydahlam, elinde bir gdk kalem, arada bir yontar, arada bir aka gelip hzl bastndan krar, ille de her bir rakkam dtke ucunu bir kez diline dedirip eker emer gibi daman aklatarak gelen armaanlar bir bir yazar, kim ne salm hepsini altalto dizer. Filancadan Krt kilimleri... Falancadan u kadar ba koyun... uradaki ahbabm iki dana... Beriki Arap krmas binek tay... Alacadan dek pamuu... Osmancktan eer takm... Besbelli bi332 uiu|jcnm uuuu yuuuimaK iin geraek odas duvarna kundandan arpacna kadar her yan gmle ilenmi kapakl Martin, ki Alaman Mavzeri ikalberi resmen antika olmutu, yanna altpatlar dedikleri kakmal Smith-Vesson, soluna sap som gml olup mavi, yeil, krmz cevahir ta sokulu erke kams ki sapnn iinde keli elik i vardr ve de can alc bir zehirli i olup herbir yzne Arapa cenk ayetleri yazlmtr, kazlmtr. Bunlarn altnda gml Osmanl eeri ile gml yular takm duruyordu1. Bizim gerdek odasn grmeye gelen mahallenin azgn karlar eeri grmeleriyle ne deseler iyi? u Osman olan gayet hazrlkl, grdn m bacm?

Ne gibi kz? Ne hazrl? , Bunun babasn da byle anlatrd benim rahmetli daym, bunlar ev ocak atlayp binmeye, binip domuzuna srmeye, bakaca ii iftesine getirmeye gayet meraklymlar. Olann da merakl oluu nereden belli? Nah eer takmna baksana karda... Bakaca duvardaki silah armasna baksana... Ne olmak ihtimali vardr? Yerdeki eerle duvardaki silahn u ie desteini sordum? geyle cebriye

Destei... Diliyle raz edip tava getiremezse, grrsnz, 'bu Osman olan silah dkp fkara gelini armaansz konutursa gerek...

Vay bama! Eski kye yeni det mi karacak bu zibidi? Desene orum'umuzu trk edip u yanda stanbul'a, bu yandan Badat'lara, Basra'lara rezil mi edecek? Dur kz! Ne demektesin? Gelini parasyla syletmeyecek de bu dayayarak m syletecek demektesin? Ben mi demekteyim? Nah bu hazrlklar neyin nesidir? Syletmeyi brakn aklszlar... Eere dikkat isterim, dikkat. 333 namussuz, karnna lveri Martini

 Ne olmuu var mdr? Hoca Nasreddin re zili ne yapm bakalm, vaktin birinde? Hangi Hoca Nasreddin? Vaktinin birindeki Hoca Nasreddin de mas kara Hoca Nasreddin, lf cebinde bir Hoca... Ne yapm? Kyden krpe bir kar alm, gerdek gecesi yataa vurup Allann emrini adam gibi yerine getireceine fkara kz eere dayayaraktan... Git iine bacm! Bir lf sylemeli az biraz tutturmal... Yatak surda dururken kudurmu mu bu maskara Hoca Nasreddin her kimse... Yahu sen Hoca Nasreddinden iyisini mi bileceksin? Gz almam yavruyu eer altrmas... Komu delikanllardan hoyratlar araya girerse farkna varacak... Nasl bakalm? Okunmu eer miymi Hocann eeri? Okunmuluu... Gemi aradan birka ay... Hoca yine bir gece haydi avrat getir u bizim eeri deyince, kar ne dese iyi?.. Eer de neymi avanak herif... Yumuack yatak surda dururken dememi mi? Vay bama! Ya Nasreddin Hoca denilen dmbk hi mi utanmam, domuzluu tutulunca... stnde

Hoca yere batsn... Demek sen imdi bu lf neyin stne getirmektesin? Osman olanda gerdek gecesi surdaki yumuak yata komu de-likanMlarn hoyratlklarna brakp Hoca hesab eere mi altracak? Heyya! Dur aman... Bu akl avanak Osman olan akl m, yoksa babas olacak Kara Papazn akl m? Yahu bunlarda ayr akllar ne arasn? Dededen srme bir akldr bu ki babadan evlada kalan bir akldr. Karlar eeri bir zaman elleyip yumuaklna sertliine bakp geline acdlar. 334 yok mudur elin krpe yavrusuna? Durun kzlar, yahu, imdilerde eer stnde ie altrlacak krpe yavru mu kald? En k kan krmz deil midir ve de en bilgisizi anasna yeni yollar, yeni yeni oyunlar retir ustala ayak basmamlar mdr? Hayr, bu eerle Osman olan hibir ey elde edemez ve de el kzn yanla altramaz. Geline ok krpe demekteler... Gz ala-sya kalmadan bana kerse bu canavar? Kimin gz almam? Rfat aann Osman oluna ald gelinin tarihlerde almsarlar diye ad vafrni bacm, gelinimiz ya k deilmi kesim kym... Ad nedir? Hr... Bunlar iki bac olup birine baksan tekini unutursun, tekine baksan berikini... Bunlarn cins avratn baskn cinsi... Analar da far-mamtr bunlarn... Geende kna hamamnda grdm, olunu sen everecek olsan kzlar brakr anasna sarlrsn. Vay ki vay! Fkara Osman olann yk gayet ar desene komular... Kk kzn ad neymi?

 Kn ad daha debdebeli... Zeynep ama lgab var. Krpe kzn lgab Lgab gelsin. Halli Zeynep... Halli nedir? u ki arada bir dalmalar varm... Gzlerini yzne dikip dalp gitti mi, yrein bir ho olurmu ki o saat tepeden trnaa gnaha batar-msn. Boy apdesti almadka kurtulu yok. Host rezil! Bu nasl bir bel! Bunlar ka yanda bylece... Halli halsiz? Eh... byk onaltysa, k de onbe... Analar yallah yallah otuziki otur ... Babalar olacak dmbk? 335 nna Koymu Koymam, leKerenm gm... imdiki herif nc herif ki bunun da tkenmesine ok birey kalmad demekte yaknlar... imdiden alamaktalar... Onaltsnda kza krpe diyenin ben dininden phe ederim. Onaltsna girdi mi kz ksm evde kald demektir. Anasnn minderine pire dolmal ki kart kahpeyi, hizmetkr, yarc birini bulup dayanmal gitsin! nk bizim zamanmzda evlenme a oniki deilse de on katiyen aamazd. Bre bacm onndeki bebein akl m erer? Ermese de ne fayda? El uanda acma ne arasn! Vay ki Himmet daym da zorlu anlatrlar grenler... Seni zorlatmtr ki paralamtr. Hele geberesi desem... Bunun kocaml-n dnmek yok mudur? Dur aman demeye brakmad, Allah yaratt demedi. Alayamadn m? Kim? Alamaktaym ki gvur papaz imana gelir! Gld canavar, Ben hem alar, hem giderim! hesab yle mi glm demesiyle bizi yataa ald. Bo brme bir de muta vurdu: Balarm haaa diyerekten tersledi. Burada alamak fayda vermez. nceleri dnp baba evinde olmaz denilecekti kahpe demesin mi? Doru canm... Sras mdr? Millet byle lf dokundurarak bizimle elenip glrken, biz rezillii ksa keseceimize uzattka uzattk arkada. Babam rahmetli eski kafa olduundan Gelin benim evime, hayr, gvur icad payton arabasyla akta gelemez, hele ki Veli Paann edepsiz olu paytonuyla hi gelemez diye barrken, bizimkinin babas Kemal Paann kongrecilerinden olmakla Payton olmaynca benim kzm eee mi binecek deli drz? diye sormasyla bizim rahmetli Eek de ne aykr szdr, eskinin kadifeli taht-ravanna ne olmu? Tahtravan isterim tahtravan! Hemi de Merzifon yaps tahtravan isterim! ki yanna da Osmanl sanca ekilmi tahtravan ol336 fnu. bu tantravan imdinin delikanllar pek bil-rnez. nden arkadan iki ok arasna iki at eker tahtrevandr ki eskinin sultan hanmlarn ve de vezir karlarn tar tahtravan idi. Srmal perdeler uuur, kafesine yaldzl ssler vurulmu bir tahtravan ki bildiin saray cumbasndan farksz... Arkasnda eyiz ykl be ak katr... Bunlarn arka-siinda iki ingen davul dvmekte ki yeri g g-mletmekte... da neymi? Dman szdr.

Gelin evin kapsna dayannca, yzlerce tfenk bir telden ekilircesine patlayp, gmbrtleri dalara vurup yanklanp, orum'u depreme ve de velveleye verdi. Kasabada adam kalmam birikmiti. Bizim avrat olacak perdeyi aralayp adam deryasnn alkandn grmesiyle az kalm ki akln srata... nk o zamana kadar tenhalardan dolanp hamama gittiyse gitmi, birka kez de akraba dnlerine gtrlmse gtrlm... Biz hanedan yerin evld olduumuzdan bire gelecek kar gn grmemi olacak, ste sokulmam ak kakl kesinlikle bilinecek... orum gibi yerler, kk yerler olduu iin yalanc hanedanlk skmez. Elde ecereler, soy ktkleri, eskinin ferman ktlar ister. Rahmetli babam derdi ki: Ne fayda ki bizim sllemiz st temiz, bilgisi derin bir kadya atmad. atayd, Osmanl sllesinin indirilip tahtna bizim oturtulacamz phesizdi. nk, eldeki ktlara gre bizim soyluluumuz Osmanldan baskndr ve de Osmanlnn orum'a gsterdii dmanln sebebi budur! Bizim karnn tahtravan kapya dayannca evre tresine uyularak bir bo testiyi yere alp krdlar. Gelinin suratna gn vurmasn iin ve de sann bir teli namahremlere grnmesin iin iki yanna karlar ve araflar tutuldu, bizim kar bunlarn arasndan geerek eve girdi ama yere serilen okunmu Mekke seccadesine basarak girdi. Sa ayan bastnda bir hoca min diye bararak camlar zngrdatt. Duay ksa kesmesine sevinip kar milleti ellerini yzlerine aldlar. Anamz ve de analklarmz, araflarn dna avularla para serptiklerinden biriken bebekler bararak ve de itl337 V yrtila, ipek araflar... Ya bu srada sen neredesin derbeder? Bize geldi mi? Biz tenhalarda dolanmaktayz, taban yanm it gibi. Arkada, beni sadcm olacak rezil bir elebi Gazi trbesine sokmakta, bir oradan karp koturaraktan Sheyli Rum efendimizin trbesine sokmakta... Gitmem desem gcn yetmez;. nk bizim sad resmen cihan pehlivan Kadir pehlivan... Aslnda ben gnlmle gezinmekte deilim, herif beni savuraraktan, sr-yerekten, itekleyip havada uuraraktan dolandrmakta... Korktuu, gze gelirim, bir uursuzlua urarm, dmanlkla bizi bir balayan olur. Tl-smla balanm, byye drlm gveyi ne demektir? Beli kitlendi, eli aya gevedi, i iten geti demektir. Geline rezil olmas vardr ki mahallelere, kasabalara, vilyet topraklarna gr nasl rezil olmalar vardr. Aslna baklrsa rezillik belsiz gveyin boynuna deil, gveyi yeterince savunamayan avanak sadcn boynunadr. Yahu kavat pehlivan Kadir'in sadl yere batsn! Bunca vasfettiin on yandaki kahpe nasl bozuk km? Bozuk mu? Ne bozuu? Bozuk kmak yok namussuz! Demek farkna varamadn! Olur. Byle eyler yiit bana gelir. Nasl anladn sonra peki? Hangi baba dostu iin gereini fslad kulana i iten gese de? Yahu unu ben imdi yatrp kessem... Ayrca satrla beriye alp kyma eylesem, barsaa de-pip asp kurutsam da eek sucuu diyerekten stanbul'un kibarlarna satsam hak deil mi? Hs rezil! Eek diye yedi yandan bu yana kullanlm kahpeyi, kz ehli kz olarak sarp yatan Osman reziline derler ki hemi de marsuvan eei derler. Ne fayda! Sen bu lf, bana Hacnn meyhanesinde demeliydin! Vara byle akadan bir laf olayd, gr bak bakalm ne olurdu? 338 - -. uyiuini _aiiAi nun um. gen aaiK. bay ki bizim eeimiz kanck. Diyelim ki kz ehli kz kt ki tertemiz ve de yepyeni ve de kutusu un-cack kurcalanmam... yle olunca, ya sen bu sapsalam yavrunun hakkndan nece geldin? Sakn pelvan melvan hep bir yere birikip dini bir uruna hcum edip ahbapa zorlatarak m zafere ulatnz? Yunan sava hesab...

 Olum, ben senin gibi otuzunda Allah evine girmedim. Seferberlik dn... Beli yedi yerden krlm... Onalt yandayz demekteyim, onalt ya ne demektir? Demire zorlaan teye geersin de daha da var m diyerekten yenge hanmn yakasna sarlrsn. Demek bu byle... Ne kadar iyi... Ben bugne geldim, baka eit syleneni hi grmedim! Gerdee krpe girmi yiitlerin hepsi o geceyi aln akyla atlatmtr, fazlas kendini tutamayaraktan komu avlusuna bile hoplamtr! De bakalm, hamlene nasl kar kt gn grmemi ve de babasndan baka er grmemi yavru? Az biraz yardm etti mi? Sen bilmezden ve aknlktan ve de rezil olmak korkusundan gbee zorlattka... Dur herif... Bizim hizmetkr uradan yol bulduydu diyerekten... Tuh Allah beln vere... Olum sana Hac diyenin dininden ben phe ederim. Bunca yemin imekteyim namussuz? Karda hile yok demekteyim. Ya ben var m demekteyim? Bizimkisi derinine renmek abalamasdr. Diler sylersin, diler sylemezsin! Gerdekten birka hafta getikte sen az biraz dellenmisin derler de... Orasn aramaktaym. Kim demi? Ne demek birka hafta geende? Yahu aradan dokuz ay on gn geip rahmetli olan domad m? Bizi artan olann kzamk salgnnda lvermesi deil midir? Oras da var. Evet, olann ldne az biraz yand ya, aslnda bunun dedilerdi. Ben de sizin mahallenin ya339 lancsym! Onlar da senin doymaz avrattan auy-mular. Avrat alamaynca byle rezillik mahalleye, kasabaya, kasabadan kylere kolayna yaylabilir mi? Allah beln vere, Hac gibi beln... Th., Th yzne rezil! Ya nasl olduydu bu senin kar yanna varamamaklarn... Karnn ban ap gsn yrta-raktan alatklar... Konu komu erkeklerine, delikanllara alatklar... Hst! Yahu bunu ben mi uydurmaktaym? Bunu ingen Abdi trk yapp sazlara almad myd? urada alp sylemeye kalkmad myd? Senin elinden derbederin leini oktan geberdi diyerek ekip almadlar myd? Hadi hadi inkrdan gelme, olduydu yle rezillikler az biraz... Yabancmz yoktur hamdolsun iimizde... Hep hemeriyiz... O sralar kahvelerde meydanlarda pazar yerlerinde eme balarnda bu senin meselen sylendi de Glnp keyfe gelinmedi miydi? Vay gidi baba dostu! Yahu senin gibi baba dostu olduktan sonra ben dman ne yapaym? Demek biz Savcda, sorguda, arcezalarda, baka, ca deppoy mahpusluunda ve de eski cami damnda debelenirken... Aman bize tank... Allah rzas iin gerei bilip diyecek tank diyerekten rpnrken sizler kelerde melip ve de kaz srlerini nnze katp Geh geh geh... demek bizim Osman kardamz, krpeye g yetiremeyip diyerekten, ve de Ben dedimdi kardama diyeyim, olmaz dedimdi... diyerekten... Uursuzdur bu pel-van Kadir'in sadl demedim miydi? diyerekten... He mi namussuz ! Hakas kardam, o sra ok laf edildi. Aslna bakarsan, istemezler baka dedilerdi. Neymi bakas? Sen yavruyu, komu olunun altnda tutup... Dilin diin kitlenip elin kolun tutulduundan lvere alnamayp... Hoyrat olan, Hassittir! diyerekten gsn mutalayp, seni uraya savurup... 340 bel gc tkendi tez vakitte

bakaoak krpe komu olu kahpe anasndan domu mu ki? Ya komu olu, yok da, sen bunca zorlat-tn kary babasnn evine de dehleyip, destan, mani, varsa kaya ba okuyarak, yazya, yabana, dalara neden dtnd? unun urasnda kendi bana durup dururken? Dmemiz, ka kez anlattm alak... Olann lsne baldz gelmedi mi? Biz baldz grmemizle aklmz sratmadk m? Baldz! Essah! Bir baldz laf da araya ka-rtyd o sralar... Bunun baldzla bir ii var denildiydi. Olum, bu dnyada baldzla ii olan rezil epeycedir ya, baldza sevdalanp akln sratan avanak hi yoktur. Neden? undan ki rezil, enitenin baldz havas baldzn rahatlna bakar. Kahpe raz gelirse i yrr, raz gelmezse enite edebini bilip baka kapya gider. Bizimkini roman kitaplar, ve de tarih kitaplar, bakaca masal kitaplar hi yazmamtr kardalarm! Meer ben baldza bir kez alc gzyle bakmamm, aslnda o gn de alc gzyle bakt, mn farknda deilim, uncack farkndaysam koca Tanr imdicik canm alsn! Ben dalm bakarm-im! Baldz da dalm bakarm! O gne kadar bac karda gibiyiz. Enite baldz ne demektir, resmen karda demektir ya, bizi birden kavrayan cehennem atei neyin nesi? Biz gzgz gelip dalp kalmz, ocakta fasulya suyunu ekmi, takr takr yanmaya balam, sonunda kokusu mahalleyi sarm, komular koup gelmiler. Beni mindere ylm, karmda baldz elinde kak ylece kalm bulmular. Nedir demeleriyle, bizim baldz akllyd arkada, kendini toplayp, glp, Eriteme unu biraz kartr dedim, bulgur sermeye gittim, geldim ki dalm, yemei yakm demesiyle karlar glp: Osman aamza yemek braklr m? 341 elim. Bize ne oau Daaz nanmr aye s Yok bir ey, olur byle eyler, nazara geldik biz enite! dedi. Baktm baldz rahat... Demek ki bir ey yok dedim. Bamdan kara duman ekildi. Ekmek yedim, bir ey yok... Kahveye gittim, kt oynadm, bir ey yok... Eve geldim, yattm, bir ey yok... Bir de uyandm ki yanyorum Allah beterinden esirgesin, gsmn urasna bir alaf dm harlam... Bre su! dememle kar hoplad kalkt, suyu koturup yetitirdi, ierim kardalarm, bakrlarla su ierim, su biter, hayr benim yangnm un-cack bitmez! Bre aman, bre medet! Bir yandan karya sezdirmemek abalamasndaym, bir yandan bal. dizi istemesem, bir dakka grmesem, geberdim gitti. Dilerimi skmaktaym ki atr atr ufalamaktaym! Sabah oldu, ate yreimde... Kuluk oldu, ate yle... Ekmekten atan kesildim! Geti byle birka gn. Yahu nedir? Doluya koymaktaym almamakta, boa koymaktaym, dolmamakta! Baldz grnce yangnm ferahlamakta az biraz... Ardn dnd m, yeniden harlamakta... Bir zaman kendimi ikiye de vurdum. Raky iiyorum tenekelerle... Maraba dolular kafaya dikmekteyim ki srf rak kesildim. Kibriti tutsalar, harradak alp kl olacam! Braktm araba dktm! Vay ki benim itiim arap... Damacana hesab geip gitti, bildiin f hesaplar geldi. Ben aslnda arab imekte deilim, iinde yzmekteyim. Ne demeli arkada, bunca arap, bunca kebap... Bir gn dediler ki: Sana ne oldu Osman aa, gn gnden kurumaktasn? Bir de aynaya bakaym ki ne greyim, biz balamz zayflamaya... Bizden et gider olmu... Seksen okkalk babayiit, onbe gne kalmadan yarya inmiiz! Bamdan gemi bir meseledir bilirim! in alacak yan kardalarm, dem olunu dengesinde tutan, et gcdr. Eti eritmeye baladn m, dizginler elinden kar, sen seni zaptedemezsin! Evet biz bir yandan lop lop et brakmaktayz, bir yandan kar alna dmekteyiz... Eskilerde kary bir ekerse, bu sralar on ek342 drsem de kurtulsam m? derken, bir de bakmm seirtmekteyim. Nereye seirtmekteyim? Doooru karya seirtmekteyim, tuttuum yerde kertip bastrmacasna... Bir bastrmayla braksam ne kadar iyi... Yok yle ey! Kar syrlp tatl cann kurtarrsa ne gzel... Yoksa ben de geberdim, fkara kary da geberttim bil!

 Atma namussuz! Bu camlar mahpus dam camlar olmakla beyliktir. Dedim ya, ne desem bo... Karya dtmzden, bizim kar bacsna baktmz seze-memekte...

Seninkine edepsizlik derler. Yangn herif, yandndan bakasna nefis uyandramaz. nk yandndan bakasn gzleri grmez. Kim demi? Hi olur mu kardam? Asl hepsine uyanr da yandna uyanmaz. Bunun terslii de ite budur. Vay sendeki byle mi oldu? Desene derbeder, fkara baldz yanm aslnda... Sen rezil olup kurtulmusun! Hey yavrum! Bilmeyene laflamak ne kolay... O sralar ben beni ldrmeye her sabah karar verip lveri doldurdum da, akama kadar dolanp akam karardnda Hele yarn ola, hayr ola, dedim. Evet, ben bir yandan kendimi ldreyim demekteyim, bir yandan karya saldrmaktaym., Baldz meerse geriden gzlermi, bakm ki enite elden gitti gider, Buna aman bir are? demi... Koca Tanrya krler olsun ki vakit yaz st... Herkesler balara gitmek hazrlnda... Derken bizim avratta yeniden yeniye ykllk belirtileri grnd. rmek bunda, bulant bunda... Can unu bunu istemekte... Bakaca benim hamleme de kar duraca kalmam... Baldz ne yapt yapt, kary babasnn bana ard. Hay gzn seveyim! K mdr gelinimin, by mdr? 343 Demek bunlar anadan usta... Evet baldz ii yoluna koymu... Bunlarn babalarnda bir ba evi var say ki Sultan Harhit'in yazlk saraydr. Kaynatam havaya merakl olduundan baa herkesten nce ger. Bizimkini alp gitti. Kaldk m evde baldzla beraber... Oh oh, baldz senin hzn gne brak-madan almtr. Sen de baladn m biz de baa gsek demeye yreksiz? Nerde senin aklna gelen kardam? Ben bsbtn delirdim, delirmek nasl bir sz, kudurdum. Meer bizim avrat bizi az biraz rahatland-rrm hzmz alp... Kprp kkremekteyim ki Allah beterinden saklasn, dalara kmaktaym! Daha ktsn kardama diyeyim, iememekteyim, nk azm ikiye srdm m ben beni yitirmekteyim! Baldz? Baldzda bir ey yok... Baldz rahat! Evin iinde salnmakta... Bir gzelken on gzel grnmekte... Arada bir ocak banda yank trkler armakta... Biraz baktm, dur hele... Bunlar benim duyup iittiim trkler deil. Ne demektir bu? Biz bunca yln kopuu, kpolusu olalm... Ulan bizim duymadmz trky ingen oymaklar stanbul'dan sryerek alp gele mi bilir? Baktm tamam, bunlar yoktan yakmakta bizim baldz, nemi de bizim stmze yakmakta... Ne gibi? Kavumak yoktur kyamete kalmtr diyen bir trkler ki dem ldrr bir trkler... Ben yandm, baldza el srememekteyim, ikiyi de iememekteyim eskisi gibi, nk dellenmekteyim! Bu kez vurdum kendimi kitap okumakla... Kuran kitab m? Vah ki seni arpmadysa... Kuran kitabna baklacak sra mdr behey Hac day... Bizim okumaa giritiimiz kitaplar, kendi derdimiz stne kitaplar! Bir gn kapda melmiim, Aman koca Tanr bana sabr... Dur

344 _____...-..... umu;u un umu mcye, uman derken, baktm bir kitap girdi sokaa... Say ki Darendeli kitap deil, bildiimiz Hzr peygamber girdi. Evet, o sra aklma neredense Hzr peygamber geldi. Dur aman diyerek hoplamm! Kara sakal bir Hzr peygamber ki srtndaki kitap torbasna ak ateinin dermann doldurmu bir Hzr peygamber. Ben bu herifi grnce. Allann iine bakmal ki, lm dedemi grmm gibi sevindim. Yreimden bir evk grledi. Koca torbay nme devirdim. eit eit kitaplar... eidi adam akl:na smaz. yleyken ben, Aman eit! ok eit... Daha eit! dermiim. Demek aklm az biraz sratmm! Darendeli bakt ki ben eit me-raklsym. Handa eit ok, getireyim mi? dedi. Aman durma kardam! Hi aman verme! Ayaklarn peyim! dedim. Sanrsn ki uradm belnn derman bu kitaplarda... Hemi de kitabn eidinde... O gn orada tam yz elli eit kitap almm... Ak kitaplar... Masal kitaiplar... Roman kitaplar... Ben beni vurdum ki kardam okumakla, giritim ki eski zamanlarn aynal ilerine... Vaktin birinde ehzade yle olmu, bh- sultan hanm byle olmu... Kerem yanm, Tahir dm... derken ben bunlarn kolayn almm... Leb demeden leblebiyi anlar olmuum. Yap-raklann evirmemle altta ne yazdn yukardan bilmeye balamaktaym. Su gibi aktmaktaym ki yaprak dayanmamaktadr. Frt frt... Hayr, bu hza kitabn dayanmas kalmad ihvanlar, balanmasyla tkenmesi bir olmakta, Allah beterinden esirgesin, biraderin kaldramayaca kitap erimekte ki gne grm kar gibi erimekte... Kitaplar yarladm, onu grdm ki ben bunlar okumakta deilim, resmen ezberime almaktaym. Yahu desenize elin k kitaplarn ezbere alp boyunca gnaha batacana, Kuran hafz olmaya abalayp cenneti keseye atsana... Gnlerden bir gn da'm-m okumaktaym, bir de baktm kitab uraya koymuum, girimiim kitapsz mitapsz okumaya... 345 t kpek! Senin karnaa Miri ocuyu yurv Vallah billah yalan deilim Hac day! Kitab uraya atmm, Avaz ile mi, trk hesab? Avaz da var trk hesab... Bakaca dzme de var. Hst, terbiyesiz! O nasl bir sz? Dzmek dedikse... Hele temiz yree hele... Mani, koma dzmeye bulamm arkadalar... k mer'in ve de k Krolu'nun ve de k Seyraninin deyileri ka para? Ben o sralar dzdm maniyi komay bir deftere eksem, bir koca kitap olurdu. Byle frsat ele gemiken adam saz almay olsun keseye atmaz m avanak? Aklma gelmedi deil... Srayp bir de saz peydahladm ya, tngrdatmaya meydan vermeden baldz yetiip elimizden ekti ald, tepikleyip, krp, ocaa tkakodu. Eyvah, ben olmasam, sen bizi dnyann yzne yayp maskara edeceksin diye azarlad. Ulan kandaki akla bakmal uak... u aynal akllara bakmal! Evet, baldzn akl bizi kemihal olmaktan ekti ald. Lanet kr eytana deyip saz braktm'. Aslna bakarsan dediim bunca maniyi komay deftere almadmn sebebi de budur. Derken yaz ilerledi, herkes balara gt. Benim kary grecek gzm kalmam... Bir yalan bulup kasabada kaldm. Maniyle, komayla, k kitaplaryla boumaktaym. Bir ikindi st kap alnd atm ki baldz... Baldz? Derdi neymi ikindi st? Bizim avrat yollam... Eniten yamzdr, git bak, hizmetini gr birka gn demi. yrekten demeye girimiim!

 Vay ki akll avrat... Vay ki vicdanl kar... Hizmetini dedii neymi acep? Evde baka kimse var m? 346 aan saylmaz Aman sk duracak dar boazdr. Sen seni zaptetmedin mi, Osman bsbtn... Bugnk aklm olsa rezalete bakar mym? Vay sakn baktn m sefil Osman! orum' un erkekliini pislie mi drdn? Arkada, biz resmen byye bulamz ve de resmen tlsmlara, kt muskalara boulmuuz. Bu kez beni bir utanmaklk sard ki kardalarm kan tere batmaktaym, terden kurtulup yeniden terlere dmekteyim, say ki bizim evin duvarlar birden cama kesmitir, orum durmu bizi gzemektedir, hemi de herbiri birer topu drbn kurmu onunla gzlemektedir. Baldz bana bakt, bendeki utanmakla bakt, sonra dnd kitaplara bakt, sonunda Bunlar ben batan sona okudum enite ve de bildiin hesap ezberime aldm diye glvermez mi? Benim bir gcme gitsin! Nedir gcne giden? Glvermesi mi? Bilir miyim Hac day, gcme gideni bir bilsem... Bely yrtp kmaz mym? iki hykrdm, iki sarsldm, say ki, beni bir yer depremi kapt. Aman demeye kalmadan bir alama kopardm ki duvarlar rgaland. Dilerim takr takr biri-birine vuraraktan bir alama... Ayptr aman! Dur olum Osman diye kendimi sktka yreim atlayacak! Soluum azma smaktan km... Elden ayaktan dmm. Bana bir kurun skn! Bana bir kurun! diye brmekteyim. Baldz su yetitirdi. Bir yandan yzme sular serpelemekte, bir "yandan: Dmanlarmz gelsin telli kurunla-a... Kurun da neymi! Bizim yaamamz bundan sonra deil midir? demekte... Ardndan bir kahve piirdi. unu enite... Meraklanma, kocakar uyuyunaa beni koynunda bil! demesin mi? Th Allah beln vere sefil Osman... Sonunda rezil ettin ya erkeklii... Vay sen buna rezillik mi demektesin Hao day, bu rezillikse ya gerideki nedir? 347 daha beter rezillik mi olurmu ki... Olur ki day. gr nasl olur! Ben o rpn-mada demek aklm bsbtn sratm deilim, laf kaptm, kapp anlamakla hykrty hemen kestim. Nedir, ne dedin? Aman baldz inanaym m? diye dikildim. Gld bir zaman, Hay hay enite, sen yle mi belledin? dedi, kahve fincann alp kt. Evet arkadalar, ben onu bunu bilmem, benim bama gelen bu dnyada hi bir demolu-nun bana gelmemitir, gelecei de hi yoktur. Ben o gn ikindiden akam nasl tuttum, bir bana sormal, bir de koca Tanrya sormal! Debelenmekteyim ki minderleri yrtmacasna debelenmekteyim, bakaca alvarn ardn yrtmacasna debelenmekteyim! Delirdim gittim, gerisin geri akllandm geldim! ldm gittim, gerisin geri dirildim geldim! Yandm kl oldum, gerisin geri kemik dondurup et baladm geldim. Sonunda akam indi, yerler kitlendi, kocakar uyumaz... Yatslar okundu klnd, kocakar uyumaz. Hayr bu kocakar bu gece uyur kocakarlardan deildir, iyisi bunu htrp kesmelidir. Ben, bir zaman yorgan kafama ekip yektir Allah yek diye inemekteyim, bir zaman kafay dikip dardaki ayak patrtsn dinlemekteyim. Arada bir, iki diz zerine gelip Ya fettar, ya haydar, ya kahhar diyerekten tespih dndrmekteyim Bu debelenmelerin arasnda gr etti kap acildi. Baktm baldz... Baktm girdi... Baktm kapy yavaa kapatp... p, srgy srgledi. Yaa Osman olum, bundan geri cennetliksin! Cennetlik!... Vay day vay! Yanat: Uyudun mu enite? diye sordu. Bende diler birbirine vurmakta ki karlk Alaha kalm... Baldzn srtnda brmckten bir gecelik ki beriden bak ilerden dnyay seyret! Ayaklar plak... Gsler plak... aa, sonu rezalettir ki

 Onu sormadk Osman olum, kz ehli kz 348 mar, evar ae Kavai Kocas gunaeie mar/ tok-sa boanm da dul mudur? Kavat kocas gurbette dediin tam stne vurdurmadr! Anlald. Meseleye gelelim. Geleceimiz Hac day, yorgan aralad. Ben Olmaz diye barmm!

Ne halt ettin? Th yzne deyip savuma-l ki... Yava enite! Kar duyar dedi. Olmaz neymi, bac karde gibi sarlp yatnca diyerekten tumba yatak koynuma girmesin mi? Bac karde... Baldz enite... Ev adam toptan balara gitmi iken he mi? Evet! Koynuma girmesiyle boynuma sarld. Oh! Dnyada cennet varm enite, cennet! dedi, Konumak yasaktr, kpranmak yasaktr dedi. Yanan pecek oldum. Hayr! Hele pmek bsbtn yasak diye irkildi. Ya N'olacak kahpe? dedim. Bylecene yatlacak! dedi. Bu nasl itir? Buna can olup nasl dayanmal? dedim. Ben bunun ryasn grdm, aksakal Hzr peygamber bana dolu iirdi, size kavumak vardr ya, gnaha girmek hi yoktur dedi enite, buna dayanrsan ne iyi, dayanamazsan beni yitti bil dedi. Baktm zor-latsam savuacak, asln ararsan Hac day bende de soluk alacak g kalmam... Ne halt ettin namussuz, hi olur mu? Oldu ki ne kadar gzel, sabaha kadar ylece durduk kaskat... Yalan... Olum Osman yalan kvraym dedin ya, enini boyuna denk dremedin! u atee kr bakaym yalanm yok! Bu bylece Hac day tam bir hafta! Her gece sabaha kadar... kimiz de anadan plak... Kpranma yok, sylenme yok, pme kokma kurcalama yok... Olum gel bize kyma, senin karnda avanak m var? Sen bize kendini Eyp peygamber gsi-termek niyetindesin ama, biz bunu yutar deiliz. Yahu Hac day, Eyp peygamber ka para... Ben atee dm, yangnda deil miyim? 349 /AOIIMUU ildir, gndz nasl akama yetirmekteyim sen onu bana sorsana... Akama kadar dnelemekte-yim, Hayr olmaz! Hi olmaz! Ba geceyi baldz alsn gznden... lm bir mi, ikhmi? Keser bierim, derisini yzerim! Ya murat olr ferah'arrn, ya bu pis can bu uurda yele verir, savuurum diye yeminler imekteyim ki dem karn yarlr yeminler... Sonunda Hac day, hi bir nane yiyemedik, baldz nedense ferahlayp Oh bu da varm! Bilene ve de tadn alabilene bylesi ne mutlu diyerek geti gitti. Dur olum, nereye gitmektedir bu kudurgan kahpe! Nereye olur emmi? Baa gitti. Bizi eskiden bir yangndayken on yangnda, belki de onbe yangnda koyup savutu. Ben artmm! Baktm ki gitmi... Saa sola alndm. Az biraz seslendim! Dolaplara yklklere baktm! Sonunda kitaplara ktm. Hi unutmam gayet scak bir temmuz gecesi... Belki de austos gecesi... Saatin ka olduunu Allah bilir. Ben gaz lambasna sokulmuum, okumaktaym.

 Nedir yere batsn, efsun mudur? Efsun ne arasn emmi? apur Celebi kitabn okumaktaym. Roman kitabdr. Bilmem okuyannz var mdr? yi bir roman kitabdr ki deme gz yalar dktrr, gayet yaman bir roman kitabdr. Okudum! apuru asarlar. Tamam, asarlar, ite tam apurun boynuna cellt yal ipi geirdi. Altndaki iskemleye tepmeyi vurdu vuracak... Koca koyiit apur gitmekte ki kt kar fendiyle... Tam bu srada kulama bir ses gelmez mi? Elbette baldz halt ettiini anlayp bir yolla dnd. Ne arasn bizde byle baht bre emmi! Bir de arandm ki bildiin dem hrlts ve de aslan demolunun as;lma hrlts... Bre nedir? diye hopladm! Ev temelinden sarsld. Haaay! diye bir 350 diye snmez mi? Demek hayalienmisin Osman olum! Oras bana karanlk... Ben kendimi karanlkta bulunca bir nara daha saldm. Baktm narayla kurtulu yoktur, bir salvat ektim. Baktm faydasz... Nereden belli? Ne olmaktadr ki? Hrlt emmi... apur'u resmen asmakta bu namussuzlar... Ben bu sefer salvat yarda kesip ezana ktm! Allah ekber diye var gcmle barmaktaym ki da ta inletmekteyim! Karanlkta sam solumu artmm emmi! Pencereden Mslman yok mu? diye baraym dedike, ben beni duvara almaktaym. Bu kez, Aman kap! Ulan eiine kanadna ettiimin kaps ner-desin? diyerekten pertav ettiimi grmeli. Ben evet iyice artmm, meer ben kafam kt kt duvara vurmakta deil miyim? Vuraraktan Hac-ayyt diye barmay ne yapalm? Birden onu grdm ki duvar ortasndan yarld. Meer kocakar lambay yakp, kavrayp, yetimi. Beni kan iinde grmesiyle, nk ben beni duvarlara arpa ar. pa yle perian etmiim ki kafay birka yerinden, belki de be alt yerinden yarp ben benden gemiim! Bakaca kafay duvarlara vurduumuzdan biz aklmz az biraz sratmz ki kocakar geldii halde, ben beni geri tutup, durup, kafay kurtarmaya bakmakta deilim, duvarlara kafay pasa arpmaktaym. Kocakar lambay koyup, beni zaptederim sanp, koluma yapmakla, g yetiremeyip, kendini yere arptm grp, can korkusuyla barmaya baladndan, komularmz seirtip, yetiip, kapy omuzlayp, ieri dolup, beni tuttular. Hoca, imam, muhtar, beki, beni kavrayp, yataa bastrp, okuyup fleyip az biraz yattrp, sz anlar olduumu sanp, nedir diye sor-dularsa da, bende anlatacak mesele bulunmamakla, artp, hocamz bir derin hoca idi, evresine bakp, kitaplar grp, alp, kartrp, Kadn bunlar ne kitaplardr ve de bu evde bunlar oku35/ yun iMiu : uys ov/uu, iwvunui , WOIIIUM uylUIIIUza ne olmu. Okumas yazmas yoksa yok mudur? demesin mi? Hoca ossaat yanar ate kesildi. te sebep bunlardr. Bunlar roman kitab olup hangi eve girdilerse orada rezillik brakmaz) karr bir kitaplar, yasaktr. Belki okulda bebelere okutulan kitaplar dr. Ele geirildikleri yerde yaklmalarna eyhlislm fetvas vardr, bakaca kad hkmleri vardr, belki de padiah fermanlar bile vardr, nk dinimizde Kuran kitabndan baka btn kitaplar yasaktr. Belki okulda bebelere okutulan kitaplar bile yasaktr. Yasa dinlemeyen rezillerin hli ite budur. unun suratna baknz! Adem grntsn deyken hayvan benzerlii balam deil midir? Kitaplar hemen yakacaksn kocakar, bu olan kurtaraym dersen dakka geemeyeceksin demesiyle ben kitaplar kurtarmak gayretine dp zor

latnca, Tutun uak, aman salmayn ha, kudurmutur, dalar ha diyerekten stme kp, tutup gsme ve de karnma iki kii oturtup zaptetme- nin yoluna baktysa da ben zaptolmaktan km olmamla, karnma gsme oturan doksan okkalk herifleri her bir zorlatda iirme ayak topu gibi tavana vurup geri drmeye baladm. Bir yandan da Haaaayt, kitaplara deenlere, grr neler olur! diye brmekteyim. Sonunda, bsn farknda deilim ama, azmdan bir sar su yrm, odann yzn gle kesip, milleti boayaz-m. Aslnda bomas dediimiz, bildiimiz su bomas deil, pis koku bomas... Akl erenler: Mjdeler olsun, kefeni yrtt bu namussuz bu kez... Gelecek sefere bilmeyiz ne olur diye rahmetli babama mjdeci koturmular. Evet gvurluu ve de muzurluu kustu. Durulur ar ar diyerekten beklemiler. Dorusu bizi bir rahatlk kavram yavatan... rpnma, debelenme, nara, svp sayma kesilmi gide gide... Bizi bir uyku kavram. Hoca baucumuzda Kuran okumaya km... Sabahleyin uyandm ki Hac day, ite o kadar... 352 savuturmu musun sakn, yavrum yazk? Nereye savuturmaktayz yahu?... Biz bir hale dmz, tam alt ay azmza st pamukla damlatmlar aa! Uykuda, uyankken, koma mani varsa destan dzmekteyim ki duyanlarda can dayanmamakta... Alaaraktan kamakta ar ki biz byle bir bel grmedik hey Allah diyerekten savumaktalar. Altnc ayn birinci gn, uyandm ki ensem kanmaktadr. Neren, neren hele edepsiz? Ensemiz kanmakta demekteyim... Bizim Allahma kr, bugne kadar ensemizden baka /erimiz kanmam:tr emmi! Hi ince hastalmz /oktur. Elimi attm enseye... Biraz yokladm, baktm ki parmamn ucunda birey kabarmaktadr, ucunu tutup ektim. Boynuma dolanaraktan eski /erine geldi, kurtuldu, a tuttum ki bir parmak enliliinde derimizi soyup almz. ncesi deri olduunu bilemedim, Hoca okudu da yaptrd besbelli dedim. Birazdan ensemiz kand bir daha! ektim aldm, baktm derimiz... Yalan mundar... Ben ilk kanan yer belledim! Kat kat yaptrnr, bu her ne ise, bizim hoca dedim. Kand, ektim, dolandrdm aldm. Derken boynumdan gsme doru indi. Aman bre demeye kalmad, arka-ia biz akama kadar, dolandra dolandra btn derimizi soyup aldk. Meer yaptrma deil miymi Osman o-um? Ylan gibi deri brakmakta mymsn? yi bildin day, tpk tpksna ylan gibi... Tatl tatl kanaraktan, tepemizden trnamza cadar bizim derimiz kabarp soyuldu, erit gibi zld, eski deriden uncack para kalmamacasna )iz yzlp, yeniden deri baladk. Suratn? Suratm da... Tamam! te buna surat kasap sngeriyle ilinme derler ki utanmann arlanmann uncac kalmam demektir. Th yzne... Salarn da folundu mu, bu kellik o zamann kellii midir? 353 Day... Biz o gn akama kadar cascavlak oldu! o!up ktk say ki hamam otu tutunup suyu dkn dk, tertemiz ktk. Buna derin hocalar bir zaman atlar. Bir zaman kitaplar kartrdlar, sonunda Gnahlardan arnmadr, cennetliksin dediler. Sen? Bildiimiz cennetlik? Baldz res sarp yattktan sonra he mi? Vay imansz Hac day! Bunca yemin imek teyim bizim yatmamzda ktlk yok diyerekten.. Brakn ekimeyi be Sonu, kardama adam! Sonu baland bu pis iin? Haberimiz memlekete yayld.

diyeyim, ben yzlm davar gvdesine dndm.

Duyan geldi. Allah ekber! Nasl i? Bu olan bu yata bu kadar gnah nereden biriktir mi? Sakn babas olaeak dmbk!e anas olacak kahpenin mi sular toplanp bana kt? dediler. Tokat taraflarnda Mekke srgn bir Et siz Hoca varm. Kmr karas bir hoca ki, gz lerinin akandan baka yeri gece vakti gze grn mez bir hoca... Duymasyla ak eeine binip sr m, iki kona, belki de bu kona bir ederek yetimi! Beni soydu, uram buram elleyerekten muayeneden geirdi. Hohlatt, soluklarm koklad sonunda g'erekten enseme bir aplak ekti: Yal lah Trk olu, kefeni yrtmak olur ama bu kadar m olur! Bak gr, bana senin bu gelen nasl bi itir dedi. Bir tas getirtti, kuyu suyu doldurttu Kuandan bir ie karp buna yedi damla kr mz bir ey damlatt. Soyulan derilerimden bir tu tam alp bu suya bast. Bizim kuyunun buz gib suyudur, balamasn m fkr fkr kaynamakla.. Derimiz kaynamakla bulamasn m erimeklie?.. Sonunda onu grdk ki, tastaki su, erimi deriler duman olup havaya ekilmekte deil midir? Heps gitti, tasn dibinde kara bir kl birikti. Kara k dedimse say ki kurumu mrekkeptir, tasn dibine tutkalla yaptrlmtr. Babam bu tas lene ka dar saklad. Ne yapacak? 354 as;n dibinde bir yaz grnd, kara zerine ak yaz ci bildiin Kuran yazs... Ne diyor? Ah minel ak okundu. Kara Hocaya haber uurduk. Tamam bildiim gibidir. Ah minel ak yazmen lndan oian kefeni paralamtr. Ah minel mevt azayd gr bakalm lokman hekim kurtarabilir niydi? demi. Mevt Arapada lm demekmi yazmasyla demolu hrkadak ger gidermi... nereyelHasl biz bu deri deitirmek rezilliyle ferahta-ik. Aslna bakarsan bizim ferahlamamz, kar kinci ocuu doururken cavla ekti, biz baldza nikh kydk dd yle ferahladk. imdiki avrat eskinin baldz mdr? Hey ye! oluk ocuk? ocuk yok... Not : 'Bir Mahpnsane Hikyesi* balkl bu son blm, dorudan oruya nceki blmlerle ilgili grnmekle beraber, ana dosyada bulundu-u, ayrca yazarn son almalarndan olduu iin son ve drdnc bir lm olarak ilvesi uygun grlmtr.