BRNC BLM

ORTAM

I at De bakalm, 275 Malak lyas, bura nere? Kutsal Bakentimiz Ankara'dr retmenim! Ya siyim siyim yaan? Ahmak slatandr retmenim! Gl bir esinti bu pislii srp gtrmezse n'olur? oa varmaz btn ateler sner, ta toprak, mal davar, adam odun birbirine karr. Ulan aferin Malak lyas! imdi beri baksn da, 319 Namk Atmaca, bunun ne demee geldiini bize aklasn! Beklemekteyiz! Bekledik! Bilemedi, nk dinlemedi. abalamakta ki, 404 Selim Aktay'n kuyruuna kt ineleye Kyametin cv demektir aklsz Atmaca! Srtmayalm, snftayzdr, kinemeyelim, toplum bilim dersidir bu! Somurtkan herif aklndan geirdiklerine glecek yerde, suratn bsbtn ast. ok uzun boylu, kamburca, kara kuruydu, klkszd. Ulus meydannn Zafer Ant karsnda, ahmak slatann altnda, kafas dik duruyor, bir alm, Donkiot'a benziyordu. Lise kasketli bir kz herifin bileklerindeki kelepeyi, yanndaki silhl candarmay grnce rkt, bunu gzelliine yaratramam olmal ki gslerini hmla gerdi, her admda topuklarn yar evirerek ak yamurluuna skca sard kalalarn ana bir ustalkla alkalaya alkalaya uzaklat. Kelepeli herif, okula gitme saatini oktan getiini dnm, Lahavle anlamna ban sallayarak Anta dnmt. Antn glle tayan kyl kars da ahmak slatana metelik vermiyordu. Suratnn atknl srtndaki onbelik merminin arlndan deil, angaryann yz yllardr bitmek bilmemesindendi. Bu nasl Bat uygarl, efendim Atatrk'm! Sen atlsn, avrat yaya! Beygirin tayaca yk de ona vurmuuz!

Bir gn retmenler odasnda yapt bu akay, yargda fiziki bayan Karakoyun, sua delil gstermiti. Sayn bakanm! Kutsal varlklarmzla yerli yersiz elenirdi felsefeci arkadamz! Sz gelimi: Rejim... Bykler... Aile dzeni! Herif bu kez srtt. Ar ceza bakan bay Yunus tersleyip oturtmasayd, fiziki bayan Karakoyun'la yakkl cimnastik retmeni Bozkurt'u, okulun ayakyolunda prken grdn anlatacak myd? Biri karsna, teki kocasna sylerim diye korkup dzenlediler bu komonist iftirasn diyecek miydi? Bakan: Niin sana dmanlk etsin arkadalarn? Evine de onlar koymad ya bu iir kitaplarn... Sayg isterim yarg yerine... Ne var glecek? diye elini krsye vurmutu kt kt... Ne mi var? ki yl ar hapis! ki yl srgn! Ne kadar sevdiimizi, ancak cezaevinde anladmz yirmi yllk retmenliin tantuna gidii... Daha nossun, 275 Malak lyas, nossun ha? Islandn hocam! Islandk evet! Bir snak bulmal... Yitirir ay bizi!

Ay tirende unuttuu matarasn aramaa giden ikinci muhafzd. Karya geelim! Ordan gelecek naslsa... Tamam!

Saa altna sndklar yapnn kaps akt ama, girip kan, odadan odaya gidip geleni yoktu. Hoca iersinin temizliini nce beendi, sonra yadrgad. Bu temizlik neden rktc? nsanszlktan m? diye dnrken tabely grp meseleyi anlad. Ahmak slatandan kurtulmak iin Tek Partinin Genel Sekreterlik ats altna snmlard. Buras mebus, milletvekili, saylav fabrikasyd. Devletinden yksek srlar gibi, bu garip retimin de gizlilii olmal! Kaplarnda dolaplarnda ikier er krmz ay akldr bunun... Girip kan, gezip dolaan o yzden yok! Kara emsiyeli, karayaz adam hzla yaklat, geti, duralad, dnd: Nedir? Naryor burda bu?

Hoca, karayaz adamn bakmadan kelepeyi nasl grdne at. Kelepeli adam geirilir mi buradan? Hastaneye... Hst! Yatacak...

Hst dedim! Bura nere ay? Gtr ne cehenneme gidecekse, ykl! Matarasn unuttu arkada... Daha sylyor! Gtr dedim, defol!

Arkadan kaybetmek korkusuyla ne yapacan aran muhafzn hoca, kolundan ekti, be on adm sonra dnp bakt: Karayaz adam, parti genel sekreterlik binasnn paspasnda ayaklarndaki ahmak slatan silmee alyordu. Kara emsiyesini kapatt iin, birden klm, parmak kadar kalmt, yleyken kaslarak ieri girmesini hoca beendi: Yrekli adam! Hell olsun bu kzgnlk tosuna! Tosun byr, kz olur. Kara kapl kitabn yazd doruysa, dnyay boynuzunda gezdirecek yiitlerden biri de bu... Tek Partinin Genel Sekreteri, arkas pencereye dnk oturmu, nndeki bo kda, canndan bkmlarn acl baklaryla dalmt. Bir yandan sa dizkapandaki romatizma szsn kolluyor, bir yandan zenerek sivriltilmi kurun kalemleri, canlymlar da kmldanacaklarm gibi garip bir rkntyle gzetliyordu. Kap vuruldu, Gel demesine kalmadan, kara giyimli adam girdi: Merhaba! Ooo! karayaz

Yalnz dediler inanmadm! Tombul ellerini sasz bandan geirdi, Mill efin portresi altndaki koltua oturdu. Genel Sekreterin ap nne srd kutudan bir akide ekeri ald: Gitmiyor musun Meclise? Hayr! Genel Sekreter, Karayaz Milletvekilini szd: Cann sklm bir eye senin? nemi yok! enesiyle telefonu gsterdi: zin verir misin? Rica ederim!

Karayaz Milletvekili telefonu ekti, birine iftlik balyor gibi, kaslarak numaralan evirmeye balad. Tek Partinin ileri gelenlerindendi. Orta Anadolu'da geni topraklar vard. Hukuku bitirmi, svirede doktora yapmt. Franszcay anadili gibi konuur, Yunus'tan Nzm Hikmet'e kadar btn byk airlerin en iyi iirlerini ezberden okurdu. Doduu blgenin tarihinden, ekonomisinden, toplumsal zelliklerinden gndelik politikada pratik sonular karmasn baaryordu. Partide grd sayg, vekil olmak iin unu bunu dirsekleyip elmelemeye kalkmamasndand. Diledii yerde, kendisini hi zorlamadan, yzde yz batl grnd, doma byme istanbullu gibi konutuu halde, diledii yerde taralla, kendi deyimiyle kaba trkle vurur, byle

yapmakla zeksn daha dorusu kurnazln yeterince gizlediine inanrd. Alo! Kimsin? Sen misin komutan? Sensin...

Ya ben kimim? Sesimi aldn! Demek unutulmamz! Saol varol! Kz iyidir ellerini per. Olan da ellerinden per. Hanm iyidir gayet! Beri bak! imdi neredeyim, niin telefon etmekteyim? Bilemedin Biz o yollardan vazgeeli haniiii... Basar msn i stnde? Bizi basacak zaptiye daha domad anasndan, koum! Genel Sekreter glmsedi. Her zamanki resmi iziyordu: Bir usuz bucaksz Bozkr... Ortasnda rlplak, umutsuz bir aa... Sayn Genel Sekreterimizin yanndaym!

Sayg kolay! Milletvekili arkadalar senden ikyeti... Aman ya! Ve de hakllar! Aman ki nasl! Ana caddelerde kelepeli serseriler grlmee balam gene! Nerde mi? Genel Sekreterliimizin tam nnde... Hayr, yrr vaziyette deil, at altna snm! Yok devenin ba! Bir de candarmasz m olacakt? Ne halt ettiklerini ne bilirim ben! Tam srasnda yetitim, az kalsn telefon ediyorlard Candarma Genel Komutanna... Bu kez bana baladlar! Aman gzmz aalm, art olsun boylarz Dersim'i Evet, devriye kart, dolasn teresler, ileri ne... yisi, gece gtrp getirmeli! Olmazsa, geirmemeli ana caddelerden... Rica ederim, devimiz! Aslnda minnet genel sekreterimize... Saol varol! Telefonu kapatp gz krpt: Akl bandan gideyazd herifin! Tanrsn eski emniyetilerden. Baladlar kuyruuna tenekeyi!.. ok iiyormu... er amma burnuna m, azna m? gn gece eksin kafay, sanrsn ki camiden geliyor! Profesr Milletvekili haber veren hademeyi iterek girdi: Merhaba! Vay efendim, ne zaman dndnz geziden?

Karayaz Milletvekili elini uzatt: Dn!

Ya biz neden duymadk? Karlk beklemeden genel sekretere sordu: Hayrola! beni aramsn? Paa mebus grmeye gelecek! Bulun, istedim. Neymi derdi? Bilmem! stasyondan telefon etti, berberden...

Profesr Milletvekili de irikymd. Mill efin gren gz, dinleyen kula, syleyen dili saylyordu. Oturdu, gbeini dizlerinin stne

yerletirdi. Cgara karrken pencereden bakt. Ahmak slatann tesinde, Bakent, eski gazetelerin boyas umu fotoraflar gibi silik grnyordu. Suratn asarak paketi Karayaz Milletvekiline uzatt. Saol! eker yiyorum! Gittin mi dn gece Macar'larn kokteyline? Uradm yle bir! Atabilmiler mi stlerinden Stalingrat yenilgisinin sersemliini? Yok! Ya, seninkiler nasl, rk turanc yiitler? belli belirsiz rkt, glmsemee alt:

Profesr,

Vaktiyle sizindiler, bizim mi oldular imdi? Bizim sizin... Nasllar?

Bet beniz kl... Dil di kitlenmi... Bitik! Aralksz toplant yapyorlarm geceleri... Sava kazanmann yolunu gstermek iin mi Hitler'e? akay brak! ok sktryormu Alman Elilii... Ne diye? m

Bir eyler yapn! Zorlayn hkmetinizi... Frsat kardnz yandnz diyorlarm... Neymi karlacak frsat? Kafkasya'dan savaa girmek... Biz?

Evet! Eer baskya dayanamazlar da gsteriye msteriye kalkrlarsa... Kapya bakarak sesini alaltt: Korkarm, Hitler'den nce, bizim bavekil yuvarlanr teker meker... Yok canm, deli mi bunlar?

Bizim Enver'le Talt deli miydi? Neden tehlikelidir yabanclarla o kadar ili dl olmak? Farkna varmadan am bulunursun bamszlk izgisini... Dizginler elinde sanp aslrsn... kt dersin srt st... Ks ks gld: Kokteylde azn baklar amyordu bizim bavekilin. Napalm! Syledik vaktiyle, Bunlar urdan burdan gelmi dknt... Dnya tutusa iinde hasrlar yok dedik. Dinlemedi, yz verdi tereslere... Politikada gereinden ok gven aradn m, hap yutarsn!

 Evet, Var m bana yan bakan diye efelenen adamn d kopuyormu, Mill Eitim Bakanndan... Amma yaptn ha! Benim bildiim Mill ef diyenden, bavekil karmaz! Solda sfrm

Valla ben o inanta deilim! Bugnn gzde ii: Eitim! Gzde vezir: Eitim Bakan... Adamlarn yerletirdi kilit noktalarna... Bakanl gerektii zaman kendi yararna kullanmak niyetinde! diyorlar, Ky enstitlerinde yetitirdii retmenlerle, nce halkodalarn, sonra Halkevlerini tutacak, aadan yukar partiyi ele geirmee alacak diyorlar. Karayaz Milletvekili gzlerini ksarak sordu: Ne dersin Genel Sekreter?

Genel Sekreter bir baka kda bir baka bozkr resmi iziyordu. Birisine ok acm gibi iini ekti: Ne kadar tehlikelidir verilenle alnan birbirine kartrmak! Vekil baba! Bilmem ne baba trk artr m rencilere adam? Osmanlnn, her zaman, babas tektir. kincisi babalktr ki hi gelmez gvenmee... Duyduum doruysa Sol demeye balamlar adamcaza imdiden... Yaknda komonist diyen vicdanszlar karsa hi amam! Profesr elini kesinlikle sallad: kt bile oktan... Sac eitimciler Bakanl Solda sfra, enstitleri, onun mezi kesilen, eski arkadalar lk retim Genel Mdrne kaptrma' aptalln sindiremediler bir trl... Suun kendi tez canllklarnda olduunu kabul etmiyorlar. Mihverin yeni dnya dzenini yklmamacasna kuruldu sanp genlik kollan rgtlemee kalkmak aptallkt. Ky retmen okullarndan kacaklar ky genlik kollarna bakan yapacaklard. Bakanln ileri gelenlerinden biri anlatmt bana o zamanlar... Giydirirsin ketenden birer kilot pantolon ham deriden birer izme... Takarsn bellerine birer kk kasatura... Kollarn doldurursun krmzs bol rtbe eritleriyle... Kapelalarna takarsn kurt kafalarn, kartal balarn... dediydi. Byleymi spanyadaki ky retmenleri... mtiyazlym hepsi... Hem de Franko'dan deil, Napolyon savalarnda gsterdikleri vatan severlikten kalmaym bu imtiyazlar... Franko rejimi, nce aylkl orduya, sonra kiliseye, daha sonra da ky retmenlerine dayanyormu... Bizde tarihsel gelenei de var dediydi herif, Eskinin tmarl sipahisi, devletin kyde ekilmi klcdr diye kasldyd. Genel Sekreter gzlerini krptrarak Profesrn laf dokundurup dokundurmadn anlamaa alt. Onun da yreinde bir zamanlar byle bir Nazi aslan yatp kalkmt. Hitler'in kazanma umudu kalmayal, bir baka aslan almt, yenik denin yerini... Ziya Gkalp merhumun, halka ramen aydnlar despotluunu getirecek alaturka bir aslan... ok deil Batda okumu otuz be, krk milletvekili uydurmak... Ar saclarla

kaam kuvayi milliyecileri birbirine drp Partiyi ele geirmek... Yarm yzyldr pusuda, hi tehlikesi olmayan, byle bir frsat bekliyordu. Ellerini birbirine srdn fark edince rkerek durdu. inden geenleri, karsndakilerin fark edip etmediini, soluunu tutarak, aratrd. Profesrle Karayaz Milletvekili bu geitte kimlerin dp kimlerin kalacan kestirmee dalmlard. Kapnn vurulduunu duymadlar, hademe ieri girince sust yakalanmlar gibi rktler, Paa Mebusu grnce hemen ayaa kalktlar. Paa Mebus, Genel Sekreterle yalnz grmeyi tasarlad iin, belli belirsiz duraklamt. Karayazd, ortadan uzuncayd, tknazd, mr, her yeni durumda, hak ettiinden fazlasn almaya abalamakla gemiti. Onun da hesab, hi bir eyi tehlikeye atmamakt. Gerekten hak ettiklerini hep bu yzden kaybetmiti. Rahatsz etmedim ya? Rica ederim!

Genel Sekreterle Karayaz Milletvekili ellerini gevek uzattlar. Profesr, tersine, yrekten sevgisini anlatmak istiyormu gibi, Paann gvdesini birka kere sallad: paacm! Urayacanz renince, vazgeemedim grmek zevkinden

Genel Sekreter Ebed efin portresi altndaki koltuu gsterdi: deil mi? Buyurun! Nasl olsun kahveniz? tekine dnd: Biz de ieriz,

Profesr tekrarlyordu: Aslan gibisiniz paacm, demir gibi! Acele cgara verip ate tuttu: Biz yalanyoruz, siz maallah, genleiyorsunuz! Paa, sevinecek oldu, Mill efin portresine gzleri iliince hemen somurttu. Resimdeki baklar, aklndan geenleri okuyormu gibi, her zaman, yreini rpertiyordu. Nasl deneceinin yolu bir trl ' bulunamam ar bir borcun tedirginliiydi bu... Kendisi generalken beriki albaylktan gelip ef olmu, zmir suikast srasnda da cann balamt. Bunun byle olduunu bir kabullense her ey dzelecek, ekime filan da kalmayacakt. Ahmak slatann camlardaki hrts, ierinin cgara soluklarna karyordu. Genel Sekreterin nndeki ktta, usuz bucaksz bozkr... Bunun ortasnda oraa teslim olmu gibi, clz dallarn, iki yana am tek aa...

Kaln yaldz ereveli portrelerinde Ebed efle Mill efin, oturanlar makasa alm, aratrc baklar... Bama ok garip bir i geldi stanbul'a bu gidiimde... Paa Mebus biraz bekledi, yavatan ksrd: Pazar sabah, yani dn sabah, evde oturuyordum! Kap alnd. kii, klksz herif... ieri girer girmez ayama kapanmazlar m? Paa, ayarlayamad sesinin konutuka artan bozukluunu nlemek istemi, herkesi neden kabul etmediini, bunlarn nasl yanllkla ieri alndn anlatmaya girimiti. Genel Sekreter gzlerini ksp ban saa sola bkerek izdii resme bakyor, can skntsyla byklarn diliyordu. Profesrn her eyi yukarya yetitirdiini bilmez mi bu adam? Bilirse neden ksa kesmez? Bir an araya girip sz konuya getirmeyi dnd, dilerini skp kendini tuttu. Kurtulu Sava'nn banda eri byk kuvayi milliyeciden biriydi paa mebus... 1939'da yeniden milletvekili seilmi, ksa bir sre, nemli bir yere de getirilmiti. Fakat zmir suikastnda aslma tehlikesi atlatmas, yllarca gzaltnda tutulup yazd anlarla baz belgeleri ele geirmek iin evinin birka kere baslmas, her eit arkalamay bugn bile tehlikeli klabilirdi. Vaktiyle ittihad Terakki'de beraber alm olmalar, durumun nezaketini bsbtn arttryordu. Tank nnde konumak istemesi de bundand. Kes artk birader! Patavatszlk olur ama... eskiden beri yzde yz gerekli deilken birine pusu kurmay sevmiyordu. Bir denek izdi, iki ucunu karalad. Epeydir memleketin kaderini etkileyecek politika gcne sahipti. Yllardr zledii gvene, kendisini kendi gznde yceltecek onur izgisine bu gle ulaacan ummu, Genel Sekreterlik masasna oturduu an yanldn anlamt. Beceremedi kovuldu diyecekleri korkusuyla kvranyor, her geen gn, biraz daha kalle, biraz daha dlek olduunu seziyordu. Oysa buraya gelebilmek iin nelere katlanm, ne bataklklara isteyerek grtlana kadar gmlmt. Kt kalem bulur bulmaz izmemezlik edemedii usuz bucaksz bozkr, hayat; ortasna diktii umutsuz tek aa da kendisiydi. Paa Mebusla beraber gemi ilk genlikleri, sonralar gln bir hale gelmi de olsa lkye benzer cici bir eye yle bir srnmt. Omuz omuza atlatlm tehlikelerin anlaryla birbirlerine bal olmalar gerekti. Oysa araya giren olaylar, anlar bile ayrc hale getirerek, btn balar koparmt. Bu olaylarn iinde en yakn dostlar ele verip lme yollamak, en kutsal inanlar, en iri yeminleri, minimini karlar, sefil korkularla inemek gibi, hibir zr krnts tamayan, byk alaklklar vard. Bunlarn pimanl, teki anlar gibi, zamanla uzaklap hafifleyecek yerde, kar durulmaz yalln sinirlere verdii gszlkle bsbtn arlaan gsne kyordu. Ben ekiyorum gecelii, herifler ekiyor! Yrtld yrtlacak... Vaktiyle u "kadar altna km sadakor entari... Pazarda bulunsa, nemi

yok... Yemin istiyorlar bizden... Asln bilmediim bir i yapmak iin yemin edecekmiim! Olmaz yle ey diyorum, kurtulamyorum! Baktm elden gidecek bizim sadakor entari... Paa Mebusun, biraz alay kartrp akl sra olayn arln azaltmaya abalad belliydi. Birden paal stnden dm, kyll meydana kvermiti. Genel Sekreter, kendini klterek beldan syrlmaa abalayan kyl kurnazln iyi tanyordu. Kendisi de, Paayla Profesr gibi kyl aslndand. Okumular, yabanc dil renmiler, srasnda insanlarn lm kalm sorumluluunu yklenmilerdi ama, hi biri kyllkten kurtulamamt. Ar sevince, mal hrsna, kzgnla, hele korkuya kapldmz zaman, amarlarmz, suratlarmzn aydn yontulmuluunu bir yana iterek btn gszl, kukular, kyclyla dar urar kyl kurnazlmz! Bilmem nerde gecekondular nlememi yalvarmaya gelmiler! varm... ykyor belediye...

Profesr deminden beri elinde tuttuu kibrit pn kutuya hmla vurup krd. Bununla Hay Allah mstahakn versin Paa! Bu muydu, bir saattir gevelediin? demek istemiti. Genel Sekreter, iki ucu pis denei, bana kna iki eri ekip kotra teknesine evirdi. Direi dikip donatt, kpkl iziyle engine sald. Eski arkada fkara Paa Mebusa kurduu pusuyu, bir trl sonuna kadar merdane gtrememi, yar yerde tela kaplmaktan gene kurtulamamt. Adam olmayacakt vesselam! Suratn asmaa alarak Hikyecilii atamyorsun stnden kaltaban seni! diye biraz kasntyla yalandan azarlad kendini... ttihat Terakki Genel Merkezinin kanl ilerinde, kefeyi, belli belirsiz, Kk Efendiden Kara Kemal'den yana eerek, hep iki ynl oynamt. mparatorluk knce Kafkasya'da ttihatlara m, Mustafa Kemal'e mi altn artk kendisi bile kestiremiyordu. Efendisi Kara Kemal'i lme gtren zmir suikast srasndaysa, kimin yannda bulunmas gerektiini semek iin sadece ar aptal olmamak yeterdi. Biraz kederli, ama gene de kurnaz glmsedi. Sz verdiniz paa baba! Evimizi bamza ykacaklar! Sz verdin! uradan bir telefon... Ayaklarnz peyim diye steliyor herif! Anlatamyorum byle ilere karmak istemediindi... Kanuna kar yaplamaz bir ey diyorum, zlmeyin, brakn yksnlar, verin bir dileke Byk Millet Meclisi'ne, gerisi kolay! diyorum. Birinin babas m, amcas m, benim kolorduda avumu... Hi zapt olmuyor. Derken, diz st yere kp kafasn yumruklayarak avaz avaz alamaya balamaz m? ardm. Yanna meldim, yalvaryorum. Komular ne der arkada! Benim durumum grnd gibi deildir, Barma be adam! Yaz dilekeni... diyorum. Grltden bizim kadnlar da rkt, kapy yumruklamaya balad. Herif bryor, Bir telefon paa baba! ya telefon et ya ek vur! Baktm kurtulu yok, uzatmak daha kt... Anlyorsunuz deil mi rezillii?

Paa Mebus durup karlk bekledi. Dnyada hi bir canl yaratk kalmam gibi, uzayp giden sessizlik gerekten kycyd. Sonra... Atnz telefonu?... Durumu anlattnz valiye... Kanuna kar gelinmez, biliyorum dediniz, benimki rica... Bir yolu bulunur mu? dediniz. Hay hay emredersiniz dedi vali... Paa, gzlerini alabildiine aarak, enesi biraz sarkk, Profesr Milletvekiline bakakalmt. Herifler gidince... tedirgin oldunuz! Byle ilere karmanzdan ters anlamlar karlabilirdi. Valiyi aradnz! Niyetiniz durumu aklamak... Bulamadnz! Dtnz ardna... yere telefon ettiniz, ancak drdncde yakalayabildiniz! Biraz safadr bizim stanbul valisi... Gecekondu szn duyunca, bitirmenize meydan brakmyor, O mesele tamam! Baka emriniz? diyor. Bir trl anlatamadnz meseleyi... Yukarya nasl duyurulacan... Orann nasl anlamlandracan... dnerek... Skldnz! Paa srayp kalkacakm gibi koltuun iki yanna dayanarak yar dorulmutu: Allah Allah! Duyuldu mmkn m? anlamna baktlar. misiniz? demek! tekiler Duyulmamas hi

Dediler mi biey? Skld m canlar sakn? Hayr! Emin misiniz kardeim? Elbet... Anlatrken yanndaydm nk... Ne buyurdular, rica ederim, kelime kelime tekrarlayabilir

Profesr syleyeceinin nemine yarar bir kasntyla kabarp gzlerini tavana dikti. Paa Mebus yaamas duyaca szlere balym gibi soluunu kesmiti. Buyurdular ki... Glmsediler nce... Paa hazretleri fkara babasdr eskiden beri buyurdular. Paa Mebus lafn gerisini bekledi, gelmeyince inler gibi sordu: Baka? Bu kadar...

Demeyin! Hani, canlar sklmadyd? Sklm... Paa hazretleri demezlerdi yoksa... Fkara babas resmen sulamadr. Yoktur onda fkara babal diyemedin mi Hoca, Tersinedir diyemedin mi, yazklar olsun!

 Canlar sklm olsa, derdim! akalayorlard. steledim. Brite yendikleri iin keyifliydiler. Paa Mebus, imdat ister gibi, Genel Sekretere dnd: Siz ne dersiniz? Emin olabilir miyim?

Karayaz Milletvekili sabr tkenmi gibi atld: ocuk gibisin yahu! Can sklsayd yukarnn... enesiyle Genel Sekreteri gsterdi: Sen bunu burda bulup konuabilir miydin? Paa Mebus, anlamsz baklarla bir zaman bakt, sonra durumu yava yava kavrad. Vartay atlattna inanmann sevinciyle, bir an, pelte gibi yld. Kara elbisesi, bir lastik mankenin srtndaym da havas boaltlm gibi sarkmt. Genel Sekreter, ahmak slatann camlardaki hrtsn, e! pompasnn alma sesine benzetti. Paa Mebusun ablak kyl surat gibi, kollar da, inmeli sarsntlarla iiyordu. Soluunu keserek karsndaki adamn bitkinlikten kasntya nasl getiini gizli bir keyifle izlerken Karayaz Milletvekilinin son szlerini hatrlayp somurttu. Bir fren tt asfaltta... Paa Mebus gzlerini hemen kard Mill efin portresinden, saygyla bakt nne... Profesr kafasn ksp grltnn gerisini bekledi. Genel Sekreter, Bozkrn ortasndaki tek aac hemen karalad, bir su delili saklar gibi... Telefon ald. Bakt drd birden... Paa Mebusla Profesr atlmamak iin kendilerini zor tuttular, sonra glmsediler biraz utanga... Genel Sekreter artk hi bir yerden, hi bir sevindirici haber beklemeyenlerin can skntsyla ald dinleyiciyi, eki ta kaldrr gibi, dilerini skp... Karsndakiler!' gzetleyerek dinledi: Gelsin dedi. Her gn bu masada ondrt saat oturuyordu, le yemeklerini iki elma, ya da bir kk sandvile geitirerek... Bozkrn tek aacn izip karalamaktan baka hi bir ii yok gibi... Paa birden kalkt, vartay atlattna inand anda sklmt buradan... Kollarn kabartp kalarn kibirle atarak Profesre sordu: Gidiyorum... Sen kalyor musun?

Profesr de kalkt, yol verdi Paa Mebusa... Kap kapannca, Karayaz Milletvekili, Genel Sekretere gld: Sevindi, farkettin mi? Vartay kendi kurnazlyla atlattna inand. Kimdendi telefon? Mill Eitimden...

Allah Allah! Ne istiyorlar?

Geende sylediim, deneme enstits meselesi... Yer bulmaa gittiydi Genel Mdr... Dnm! Grmeye gelecek! Yanlmamm! Klstr cipten inip Mill Eitime giren oymu demek.. Bsbtn koyvermi kendini... Dlger kalfasna dnm... Biraz dnd: Eh bana da izin yleyse! Otur canm, tanmak istiyordun ya!

Sinirlenirim! Yukardan desteklendiklerine inandklar sralarda bsbtn ekilmez olur bu zibidiler! Kalsan iyi... Yakndan grmekte saylamayacak faydalar vardr, frsat eldeyken... Karayaz Milletvekili Frsat eldeyken sznn garipliini biraz ge farketti: Frsat eldeyken ne demek? Niye glyorsunuz? Yok biey... Hayr! Tanrm ben bu gl... Niye gldn?

Telefon ald. Genel Sekreter gnlsz gnlsz dinlerken ilgilenip ban sallamaa balad. Her ba sallayta, Evet, Hayhay, Peki diyordu Karayaz Milletvekili Polisle konuuyor diye geirdi aklndan, kimi insanlarn, hangi yksek yerde olurlarsa olsunlar, niin polisten korktuklarn gene merak etti. ileri Bakanl... Halkevi yaynlar o kadar geniledi ki, denetlemek mesele oldu. zel bir komisyon kuralm diyoruz. Var m, uygun grdn biri?... Be on para kazandrmak istediin? Bu srada klstr bir cip, Genel Sekreterliin nnde durmutu. Karayaz Milletvekili ineni tanynca, konuulanlar dardan duyulabilirmi gibi Sus anlamna elini kaldrd: Geldi herif! Kim? Senin Bulgaryal Genel Mdr... Mill Eitim Bakanl lkretim Genel Mdrnn banda kasket, srtnda ksa kollu gmlek, ayanda tsz keten pantolonla sandallar vard. Cipten ald ceketin ceplerine birka paket cgara koydu. Ahmak slatann farknda deilmi gibi telsz, ceketini yrrken giydi.

Kapya bakarak beklediler. Hademe haber verince Genel Sekreter gzleriyle eker kutusunu arad. Karayaz Milletvekili, birden deimi, aklar kanl gzlerine dmana atl sralarnn kyc oynakl gelmiti. patlaka

lkretim Genel Mdr girdi, Prusya subaylar gibi topuklarn vurup enesini indirerek selm verdi: zr dilerim! Yoldan geliyorum, deiemedim! Aldrmayn, yabanc yok! Tanyorsunuz beyefendiyi elbette? Evet! abuk dndnze baklrsa, buldunuz

Gein yle! enstitmzn yerini?...

Bulduk. Hem de umduumuzdan iyi! ok yaayn! eker kutusunu ap srd, Almaz msnz?

ilkretim Genel Mdr biran duralad, sonra elini cebine gtrd: zin verirseniz, cgara ieyim!

Karlk beklemeden paketi kard. Gvdesinde Balkan kyllerinin kalnca pehlivan kesimi, ellerindeyse hamarat bir incelik vard. Karayaz Milletvekili baskn yapar gibi sordu: Kanc bu?

On drdnc! Ama tekilerin srasna girer mi bilmem! Belli bir ekingenlikle biran sustu, Genel Sekreter ban sallaynca anlatt: Bu kez bir deneme yapacaz! Fikir Genel Sekreter beyefendinin... Ne gibi?

Bilirsiniz, enstitlerimizin ilk drd, ky retmen okuluydu. Hazr binalarda almt. Hele zmir Kzlullu Amerikan kolejindekinin kaloriferi bile vard. Kasaba, hatta, ehir ocuklar da alnyordu. Verilen eitim, klasik retmen okullarndan farkszd. Bu yzden, retmenlerin kylerde barnmalar gene mesele oluyordu. lk noksanl demek istemiyorum. evreye hemen uyamyorlard. Bunu nleyebilmek iin enstitlerde bir baka yol tuttuk. Kasaba yaayn bile tanmamlardan seiyoruz rencileri... Yaplar kendileri yapyor. Enstit says arttka ie alm renci says da artt. Yeni kurulanlarn yaplarnda ustalam kalabalk renci ekipleri altryorduk. Bu kez usta ekipler kullanmayacaz! Bakalm, dediler sayn Genel Sekreterimiz, ky

ocuunun katksz cevheri nedir? zellikle dayanma gc... Doayla yapt boumaya kendisinden neler katabiliyor? Nerde yeni enstitnzn yeri?

ankr, Kastamonu orum topraklarnn tam birletii noktada... Kyller Kei Dz diyor. Genel Sekretere dnd: renci alacamz kyleri de dolatm! Konutuumuz gibi... Da kylerinden, sulak ovadan, bozkrn orandan alacaz rencileri... ok iyi! Kurucu ekip iin bir eyler tasarladnz m?

Evet, mdr bulduk sanrm! Halim Akn arkadamz. nsan deitirmeye deil, madd eser vermeye dayanr enstit anlay... Doayla boumay nemli sayar! Genel Sekreter ekmecesinden bir kt karp uzatt: Bakn bakalm tanr msnz? Gazi Terbiye'de retmen yardmcs Emine Gle... Sosyolojiden doktora yapacak... Tez konusu aryormu... Bizim deneme geldi aklma... Katverin kurucu ekibe saknca grmezseniz! Notlarndan belki yararlanrz ilerde... Genel Mdr tanyp tanmadn arayarak biraz dnd: Olur! Hi bir saknca yok! Mjde vereyim de sevinsin! Yola ne zaman kabilirler dersiniz?

Belli olmaz. Takvime bakt: Bugn hazirann bei... En ge temmuzun ilk haftas... Adresine bildiririz nceden... Daha ocuklar seilecek, yoklamadan geirilecek... Salk raporlar, kayt belgeleri, taahht senetleri, kimlik ktlar tamamlanacak... Genel Mdr elileri retmenliinin verdii alkanlkla, kd tam drde katlayp not defterinin arasna koydu, geleliberi sndrmedii cgarasn tazeledi. Bu enstitlerin umulan baary salayacana musunuz? inanyor

Genel Mdr belki yz defa duyduu bu soruya bir trl alamamt. Gene kzmamazlk edemedi. Snava eker gibi kasntyla konuan Karayaz Milletvekilinin damarna basmak iin inadna sakin, karlk verdi: Bunun stnde hi durmuyoruz, efendim! Ya?

nmzde iki yol olmadndan seme sz konusu deil nk... Bilirsiniz lk retim Kanunu 1912'de kabildi. Bugn hl okuma

yazma bilmeyenimiz, yzde seksen... Yirmi milyona yaklaan nfusun drtte kylerde yayor. Bir hesaba gre krk bin, bir baka hesaba gre altm be bin kyden, yalnz be bininde retmenli okul var. Eitimli okullarsa drt bini ancak tutabildi. Otuz bin ky retmen bekliyor. ehir retmen okullarndan aldmz retmenler imdiye kadar ylda alt yz geemedi. Her yl, trl trl nedenlerle yz retmen meslei brakyor. Her kye bir retmen" amacna, bu gidile yz milyon Trk liras harcayarak yz ylda varabileceiz. Oysa enstitler bizi, yirmi yedi milyon lirayla, en ge on ylda ulatracaklar bu amaca... altrlan ocuklar edecek? diyor kimi arkadalar? iyi okutulamyor, nasl retmenlik

ehir ocuuna gerekli retim baka, ky ocuuna baka... Enstitlerde yeterince genel bilgi, meslek bilgisi veriyoruz!. stediimiz, ky yaaynda nc, sz geer, saygl, kendine fikir sorulacak, akl alnacak insan yetitirmek... ncelik tanyoruz pratik bilgilere... Bunun da belkemii, almaya gidecekleri yer ky olduu iin: Tanrm... Ya bunlar da teki retmenler gibi kyde durmazsa? Duracaklar! nk kyden bozulmam kyl ocuu alp zel eitimden geiriyoruz. ocuun kydeki yaay enstitde, enstitdeki yaay kyde sryor. Baka garantisi? ehirlere gmek isterse? Bunun garantisi? Ky ekonomik sosyal bakmdan ehre hi benzemeyen bir nitedir. ocuu burdan alp buras iin hazrlyoruz. Geimleri de ayr yasalara balanyor. nce kylerin yaama, geim zellikleri incelendi. Kyl ounluunun, imdilik, geim anlay, ls: Bir ev, alacak tarla, almas iin gerekli aralar, ncelikle ift hayvan... Bunlar ky retmenine salayacaz. Vereceimiz yirmi lira aylkla kyde tutaca geim izgisini kasabada, hele byk ehirde kesinlikle bulamayacak. Bu yzden ky brakp gidemez. Kald ki, yirmi yl mecbur hizmet var. Biz kanun tasarsnda Otuz yl demitik. Encmen yirmi yla indirdi, vekilim yeter buldu. 1912 lkretim Kanunu encmen mazbatas yle der: Bizim ilkretimle elde etmek istediimiz ama, en ok pratik okumu, yerinip de kalan kyl millet yetitirmektir. Bu mazbatann yazar o zaman da milletvekili olan Yunus Nadi beydir. Gryorsunuz ki, biz 1912de konulan amac deitirmedik hi... Ky, bugn de yurdumuz yaay birliinin kk ama, btn rnei olarak alyoruz. nk kyde ortak ve toplu olarak yaamann btn safhalar vardr. Bu kendine yeterlii gzden uzak tutmuyoruz. Kyl ocuklarn kyllklerini kaybetmeyecek biimde yetitiriyoruz, iki devleri olduuna inandryoruz: ocuk okutmak... Gerekirse vatan savunmasna komak... Buraya kadar gzel ama, geende bir arkada, Kylerde yeni bir snfn tremesinden korkarm diyordu.

 mknsz! nk partimizin tz, imtiyaz da kabul etmez, snf da... Enstitler, bu amac zel titizlikle gz nnde tutmaktadr. Olsa olsa memur imtiyaz sz konusudur ki, devlet anlaymz bakmndan sakncas yoktur. Bir mebus arkada, baka bir noktaya dokundu: Eitmen denemesini izlemi... dare amirleri yeterinden ok arkalyorlarm bunlar... Her kyde bir Mustafa Kemal zentisini kaldramaz bu memleket diye dert yand. Evet, idare amirlerinin gsterdikleri ilgi sayn Mill efimizin ltfen gsterdikleri ilginin sonucudur. Genel Mdr, inanmlarn gveniyle glmsedi: Her kyde bir Mustafa Kemal... Nerde o mutlu gnler! Oras yle ya, baz mfettilerden duydum: Bykler gelince ayaa kalkmyorlarm sizin rencileriniz... Ayaa kalkmak meselesi, evet var!... Kyllerimizin her gravatlya el pene divan durmas geleneini sarsmak istiyoruz! Enstitlerden birine, bir gn yeni bir renci geldi, gravat vard. eri girince btn snf birden ayaa kalkt. Kime sayg gsterecei bilinmezse, gsterilen ey, sayg saylmaz diye dndk! Hele ar iler grrken, bu ilerden sonra dinlenirken, biri gelirse ii brakmay, dinlenmeyi brakarak ayaa kalkmay uygun bulmuyoruz! Klklar da pek hrpaniymi. El kol sallamalar, kaba saba, retmene yaramayacak arlkta diyorlar. Sorduklar sorular dpedz tehlikeliymi... Ucunun nereye varacan dnmeden atyorlarm en uygunsuz fikirleri ortaya... ocuklar biraz tok szl yetitirmee altmz dorudur. Buradaki l, bilerek terbiyesizlik mi ediyorlar, yoksa takldklar noktalar renmek mi istiyorlar? Hatrlarsn, sayn Mili! efimizin ak direktifleri var: lkretimi olmayan memlekette ortaa idaresi btn ekilleriyle srer buyurmulardr, Resm kanunlar ne derlerse do sinler, ne haklar vatandalara tanlrsa tanlsn, hi deil, lkretim derecesinde bilgi olmazsa, haklar ve vazifeler canlanmaz, gnllere ve yreklere sinip yerlemez buyurmulardr, Bilmeyen siyas ve ekonomik kudret sahiplerinin elinde ortaada olduu gibi kle hayat srer buyurmulardr, daha nemlisi, buyurmulardr ki: Asl ackl olan tarafta kendi dkn ve kle hayatna kar duygusuz ve kaytsz kalrlar... ilkretim Genel Mdr szlerinin etkisini aratrmadan Mill efin portresine bakarak konuuyor, karsndakilerin lkclkle ilintileri var m, yok mu hi umursamyordu. Doru yolda olduuna, srtn ok salam yere dayadna kesinlikle inand belliydi. Karayaz Milletvekili N'oluyoruz! anlamna gz konumaa hazrlanrken Tek Partinin Genel Sekreteri araya girdi: krparak

 Mecliste baz arkadalar enstitlerimize sevinilecek ilgi, yaknlk, hislilik gsteriyorlar. nk , daha iyisi olsun istiyorlar. Hi lekesiz olsun... ; Mill Eitim Bakanmza gveniyorlar, yakn arkadalarnn gayretlerini deerlendiriyorlar, nk nemini biliyorlar kyn... Trk ky, yurdumuzun ' biricik dayana, biricik gvenidir. Geleneksel safl, ana cevherindeki zellik bozulmamaldr. Bunu salamak iin almtr ky enstitlerimiz... Bozulmam ky ocuklar alnacak, tresel kymzn yksek ahlaksal deerleri hrsla savunulacak... Byklerine sayg, kklerine sevgi, vatan iin duraklamadan, gz kapal lmek!... ilelerden yksnmemek millet yolunda azla yetinmek... Daha da nemlisi: Urad hakszl bile kutsal saymak, er ge dzeleceine inanmak... Bu inanc bir an yitirmeden sabrla beklemek... Kye, sapk fikirlerin ; girmesini gerekirse can pahasna nlemek... Bir Kubilay, be Kubilay deil, ordularla Kubilay karmak. Kyde devletimizin, partimizin, hkmetimizin gren gz, duyan kula, syleyen dili olmak yetmez! Gerekirse rejimin ekilmi klc kesilmek .. Rejimin dmanlarn tepelemek... ite sonulara varabilmek iin onlar zel eitimden geirmek gerekiyor... Yzne akn bakakalm Karayaz Milletvekilinden gzlerini kararak lk retim Genel Mdrne dosta glmsedi: Aklma ne geldi! Yl 1917... Savata yenileceimiz artk gzle grlyor. Tek bamza bar arayalm laf km ortaya... Yakup Cemil azm! Buna kar, Bakomutan Vekili, rahmetli Enver bu laf duyunca deliye dnyor. Bir akam, Cemiyetten kyorum, rahmetli mer Seyfettin tella Hocay sordu. Rahmetli Ziya Gkalp'a Hoca derdik. Hoca da iniyormu... Sizi aryorum diye atld mer Seyfettin, ocuklar ieri tkm merkez kumandan... Hoca, sakin sordu: Hangi ocuklar? airleri... Niin leri geri konuuyorlarm kahvelerde... Hafiyeler curnallam... Konutuklar ne? Tek bamza bar yapmak meselesi Bakn bakalm Talt Paa burada m? mer Seyfettin koarak gitti, soluk solua dnd: Yok! Kk Efendi? Kk Efendi derdik rahmetli Kara Kemal Beye... mer Seyfettin O da yok deyince Ziya Bey biraz dnd: Nereye gittiini sylemeden mi km? Sylemeden... Hoca, her zamanki gibi yumuack glmsedi. Hepimiz biliyorduk, Kk Efendi bir ie karmak istemezse, ya da, o i kendi bann altndan kmsa nereye gittiini sylemez. Hoca, biraz daha dnd, Bakomutan Vekilini arad. Yalsna gitmi... Telefonu da yok... Hemen bir araba istedi. Ben ardm. Enver'in yalsna ya bikez gitmitir, ya da hi gitmemitir. ocuklarn hrpalanmayacaklarn biliyoruz. Yarna kadar beklenebilir. Talt'la Kara Kemal'in savumalarndan belli ki beklemek daha doru.. Hoca arabaya atlad. Sonradan rendim., Bakomutan Vekili, geldiini duyunca, ilkten am, sonra sevinmi. Hoca Bizim ocuklar dedike, Ltfettiniz buraya kadar geldiniz, orbay birlikte ielim, emirlerini sonra alrm demi... Bizimki hi oral deil! Salverme kdn hemen istiyor. Byk altndan glm Enver, Tellanmaynz efendim! Tutmayacaz uzun boylu... Burunlar biraz krlsn... Hoca atlm. Ben de bunu nlemek iin geldim ya! Burunlar hi krlmamal... Burnu krlm adamdan hayr kmaz! Ltfen salverme kdn yaznz da gidip alaym! Kd kapmasyla arabaya komu...

lkretim Genel Mdrnn yz kpkrmz olmutu. Artk bundan sonra, bundan daha nemli, daha sevinli hi bir sz edilemezmi gibi hemen kalkt. Yeni enstitnn kurulma ilerinden sk sk bilgi vereceini syleyip izin istedi. Sesinde ad gnlk emre gemi gen bir temenin mutluluu, yrynde yalnz kendi gleriyle baarabileceklerine inandklar kk lklere saplanm, kk lkclerin kasntl gveni vard. Kap kapanp ayak sesleri duyulmaz olunca Karayaz Milletvekili hakarete uram gibi davrand. Bu nasl brakp gidi! Bu nasl oturup kalk! Cgaray sndrmedi hi... Bir kald, ayak ayak stne atmad... At yan, krtpil elii retmeni... Sen de yle bir hikye anlattn ki akolsun, Yangna benzin dkmek buna derler. Nah yazdm uraya arkada! Yaknda ok byk ktlklerini grrz bunun biz... Genel Sekreterin kurnaz kurnaz glmsemesinden ikillendi: Ne var allasen? Hayr, var birey... Gizli mi yoksa bizden? Alnrm artolsun! Senden gizliyeceiz de nasl Neyi? baaracaz?

Geen akam grtk enine boyuna... Syleyeceklerinin tadn karmak istiyormu gibi duraklayarak konuuyordu: Karar verdik... kapatacaz ky enstitlerini... Kapatacak myz? Ne diyorsun! Gerek mi? Hay Allah sizden...Elini dizine sevinle vuracakken durdu: yle de, bu herifi enstit kurmaa yollamak neyin nesi? Bover! Kapatacaz!

Karayaz Milletvekili bir an dnd: Peki, nasl yola getirebildiniz yukary? Haberi yok daha!

Karayaz Milletvekilinin gzlerindeki sevin parlts birden snd: Hay Allah mstahakn versin! Ben de cidd bir ey gibi... Sinirli sinirli burnunu ekti: Sezmeliydim akalatn... ok ileri gitti bu ite bizim ef! Dnemez artk! Geende bak bana ne dedi: Nihayet on yl iinde, ilkretim meselesinin halledilmi olacan ak ve kesin olarak grebiliyoruz dedi, Trk milletinin yeni ve yksek cemiyetini kurmak iin beslediimiz btn umutlar retmenlerimizin deerine, karakterine ve gcne dayanyor. Biz retmenlerin byk lkye ehil yaradlta olduuna inanyoruz dedi. Hayr kolay kolay dndrlemez artk bu iten...

 Kim diyor kolay? Biz her ynn dndk. Zor mor dnlecek! Anlatsam akln yatar, senin de... Hi umudum yok ya, anlat bakalm! kar deil

Neden azizim? Serbest Partinin kapatlmasna da miydi? N'apt kapatlnca? Hi... lintisi?

Ak.. Devlet adamdr nk... Devlet adam, toplumun kabul etmedii, ya da pek yaknda kabul edecei kesinlikle belirmeyen hi bir eyi, srgit tutmaz. Arada bir, denemeler yapmaz demiyorum, ama gelecei zorlamaz uzun boylu... Mill eften, kimileri ihtillci davran bekler. Kimileri de bulduunu sanp kendini aldatr. Oysa, nn, temenliinden beri devlet adamdr. Atatrk'le fark da buradadr. En parlak dncelere kar, smet Paa' dan ilknce u karl alrsn: al, millete kabul ettir de getir. Nitekim, imdi sylediklerin beni doruluyor. Mill ef, lkretim Seferberliini retmenlerin davranna balamtr. Greceksin direnmez! nk kyl tutmad bu ii... Ne demek tutmad? Ya okutulan binlerce ocuk?

Akolsun! Sen mi soruyorsun bunu? Okuyan kyl ocuu ne ister? Kyden kurtulmak... Yirmi yl mecbur hizmeti n'apalm?

Evet, byle bir ey var ama, bir de ataszmz var: Osmanlnn yasa gn... Yzde yz eminim, enstitlere girenlerin hepsi: Ayasnz aylkla hele bir bassn, Allann izniyle gerisi kolay! demilerdir. Karayaz Milletvekili bir zaman dald, yava yava glmsedi: Haklsn evet... Neden aklma gelmedi imdiye kadar... Duraklad: Peki, ya maazallah tutmayd? Kyl m? tutsayd? Mihver de kazansayd, yrtecektik gzel gzel... Kyn gelecei ssndeki grmzle Mihverin dnyaya getirecei bin yllk yeni dzen atmayacakt hi... O zaman kyl tutmasa da zorlayacaktk! ini ekti: ok da iyi olurdu. Kyn deimesini durdurmasak da geciktirirdik epey... Modern teknikten mmkn mertebe uzak tutarak kendine yeterliini srdrrdk bir zaman... Kylnn nahiyeden bile, ayan kesecekti bu enstitler... Ayda ylda, hayvan nallatmaya gidenler de, bu i retmene grdrecekti. Ky deitirmek gelmez bizim iimize... Dzenimiz bozulur. Batda kan gvdeyi gtryor. nk teknik geri tepti. Ya bizim gibi kandan uaa atlamak isteyenlerin bana neler gelir? lerde bu belya bulaacak; sak bile mmkn mertebe ge bulamalyz! Onlar gibi kandan yaylya, yayldan buhar kazanl demir tekerlee, ondan da otomobile geerek... ktisat Vekletinin sergisini

geziyorduk geende Alaman elilik mstearyla... Kylere dattmz krklarn, dokuma tezghlarnn on binleri atn grafiklerde grnce herifin gzleri yaard, Ah eski alar! Makine bizi berbat etti. Halinize kredin diye yand yakld. Arkadan Kaliforniyal profesr Everhart geldi, safiyeti bozulmam Anadolu kylerini dolat, insanolunun teknik yznden kaybettii mutluluu sapasalam bulunca, Ah kafa! Yitirdiimiz cennet budur. Aman sk tutun. Mutluluunuzu bilin diye ban yumruklad. Ky deitirecek her davran tehlikelidir, cinayettir dedi. Birka gn sonra, Mareal Hazretlerine anlattm. O herifler, gvur aklyla biliyor da ben bilmiyor muyum? diye szland, Asl hela, teknik denilen rezilliin nce ordulara bulamas! dedi, Yani silh almazsan yenilirsin, aldn m subaylar, erleri ister istemez eiteceksin dedi. Hele imdi? Yukardan uak, aadan tank yklenip datacak, yarmadan ieri bindirilmi birlikler dalacak! Gnde yz kilometre ilerleyecek... Bunun, akaryakt ikmali, yedek paras, bakm, haberlemesi okumu adam istiyor dedi. Bunlar belimi bkmese, ky enstitsnn lafn m ettiririm, o zibidilere! dedi, Ne are kannn stnden aldm herif kamyonla yarm saat gitse, tat tutmasndan iki saat kusar, gn yatar, bir hafta toplayamaz akln bana dedi, Bunlar uydurma deil, manevralarn verdii sonular dedi. Alaman milleti gereinden fazla okutulduu iin, Hitler yaknrken, gzmze ne grnd, kudurduk mu biz? dedi. Hakl... Hay ok yaasn tonton marealimiz! Glp dururken birden hoplad: Dur yahu! Ya getiyse i iten, ya olanlar durduramazsak dilediimiz izgide? Genel Sekreter aarak bakt: Ne demek! oyun!

yle ya insandr bu... Direnir. oktur bizim kylde stediimiz yne eviremezsek?

Hadi canm, hamdolsun daha bozulmad kylmz o kadar... Kald ki okuttuklarmz kavga aramyor, tersine aylk olup bize katlmaya abalyor. Szmz ikiletmezler, izimize basarak gelirler gtrdmz yere... Bugn Vekil baba! Bilmem ne baba m diyorlar, yarn, yaynla birka bildiri veriver, hepsini, szgelimi, bizim Paa Mebusun patentine... Hi duraklamadan balasnlar hepsi Paa Baba trks armaya... Kalr birka dik ba aklsz... Aslnda bunlardan her yerde tek tk bulunur ya, sen suu btn ky enstitleriyle retmenlerin stne ykarsn, yldrrsn gzlerini... Ne suu?

ocuk gibisin yahu! Tarihimiz boyunca, Allaha kr, el ula bir su, hep olagelmitir. Kzlba, Celli, Zndk, Con, Mrteci, Farmason, ttihat, Millci, Mtegallibe, Tarikat, imdi de, Komonist!

 Olmad! On binlerce kyly komonistlikle damgaladn m, astar yznden pahal kar! Hap yutarsn! Ortada gerekten komonistlik olmaynca neden hap yutuyorum? alarm karay mimlediim birka densize... Aslnda karay kendim hi yoktan karacak deilim. Okuma yazma olan yerde bunun karas kendiliinden karlr. Ne demi herif? Bir satr yazsn getirin! Asvereyim yazarn demi! Yok azizim! Yanlyorsun! Aktan aa komonist sulamas yaptrmaz Mill ef! Bunun zararn bilir. Hele Ruslar kkrtmaya hi yanamaz bo yere.. Yanlyorsun! Kkrtma balad bile... Sac gazetelerde, sac yazarlar oktan baardlar bu i... Hayr! Bir baka eyi nlemek iin, olmayan bir suu yaymak akl deil! buna dkld m bilirsin, kimin eline geer ipin ucu... Ksa zamanda rezillik alp yrr. Kimse de yutmaz. Daha kts, herkes dmann bu yoldan haklamaya bakar. stnn ayan kaydrp yerine gemee abalar, btn astlar... Evet, byle ilerin vardr zorluklan... Kimileri be on para arpar, kimileri dmann haklamaya kalkar. Aarsn gzn... pleri kaptrmazsn ellerine bsbtn... Namuslu birini geirirsin baa... Hrszlkla mrszlkla lekelenmemi, her gn vatan yeniden kurtardna inanan birini... Niye gldn? imanl dedim, akll demedim! Nerde bulacaksn byle drt ba denk avana?

Amma yaptn haa! Krk yl bir kazanda kaynasa ya birbirine karmaz adam biz neden toplayp biriktirmiiz partimize? Osmanlda tredir, sknca, yapan da bizden olacak, ykan da... Yalnz yapan bir ey yapmakta olduunu bilmeyecek, ykan da bir ey ykmakta olduunu... Bir dolapt dnecek, suyun nerden gelip nereye gittiini ekenler deil, onlar dolaba koanlar bilecek! Doru muyum? Eh skmez deil ama yukars direnmezse!

Direneceini sanmam! Olaylar beklenmedik ynlere dnd. Demokrasilerle beraber Sovyetler de kazanacak sava... Yeni durumda, ky kurcalayanlayz! Komonist sulamasnn karsndaysa, kimse kimseyi savunamaz! Ferah ol, bitmitir bu i burda! Syle bakalm, nerde imdi senin arslan bacanak? Hangisi?' Cemal Avar m? Samsun'da... N'olacak? Yeni enstitye eitim ba verelim! Eitim balnn gelemez stesinden...

 Zarar yok!... Bu enstit deneme iin kurulduundan usta eitmen ba istemiyoruz. Yaz, romatizmalarna dokunmu olsun deniz kys... Yer deiimi istesin! Peki!

Karayaz Milletvekili, oktandr midesini bulandran Esdd belsnn atlatlacana inanmt. Pencereden bakarak cgarasn keyifli keyifli vurdu tabakasna... Bakente ahmak slatan yayordu, hep yle inat, bulank, pis! Bir bo kt ald Genel Sekreter, kurnaz, babacan glmseyerek izdi usuz bucaksz Bozkr, plak aac dikti ortasna...

II Taban Bin! Veresin paracklarm gvur Zeynel, hocalara, bulamayasn derman!... doktorlara, Boazladn bizi hepten. Domuzlar eelesin mezarn babann... Hot! t rmekle deniz mundar olmaz! Sekiz yz... Dokuz yz...

Hst sefil gmen! tin yakar yerini bulsa gkten kemik yaar. Zeynel sayd desteyi oturduu minderin altna sokup Cinci Nezir'e sordu: Bin mi dedik? Paralara a kurt bakan Cinci Nezir gzleri donuk, enesi yar ak, dalmt. Sana sordum alak Cinci! mrendin, hemi, da gibi kazancn Kara Dervi'in? Zeynel on liralklar destelemeye balamt: Ne dediydim, mahpustan ktnda? Dileke dkkn bir ey brakmaz dedim, Toprak verelim sana Kei Dz'nden yeterince dedim, Ek biraz kendir, sat Sinobun madrabaz Apti Aasna, paray nereye dolduracan ar dedim. Gzn yemedi toprakla boumay... Kei Dz'n esddcler almal ki, ben glmeliyim Cinci Nezir azn bkp elini havada evirerek iindi: Ferah ol! Cinci dilekeye kt m, esddcler Kei Dz'nn lafn edemez! Orasn bilmem! Parmaklarn tkrkleyerek saymaa balad: On... Yirmi... Otuz... Krk... Ky tresinde, para saylrken bakmak aypt ama, Durali de Cinci gibi, hem inatla bakyor hem de iinden sayyordu. On yandayd. Kara kalar anadan atk, baklar sertti. ocuu olmayan Zeynel, elli be evlik irin kyn adamn yediden yetmie titrettii halde, babas vakitsiz len yeenini Aalm srdrecek, gz pek yetisin diye marttka martyordu. Korucu Hseyin Karaba srtndaki yamal asker ceketinin demir dmesini ilikleyip zerek duvara dayal martinin yanna brakt esrar dolu hal heybeye dalmt. Bir deri bir kemikti. Yllarca ekyalk etmi, mahbuslarda yatm, karlarndan ikisini dve dve ldrmt. Zeynel'in irin kye sald ylgnl kyclyla kat kat arttrmaktayd.

Aa ylgnlarnn banda gelen Muhtar Topal Osman, her zamanki gibi, boynunu bkt iin, sanki pencereden birini gzetliyordu. Zeynel'in evi kyn st bandayd. Davar says arttka avlu geniletildii iin, on iki ylda yer deitiren aa odas, evden yz adm uzaa gelmiti. Yz seksen... Yz doksan... ki yz... iki yz on...

Topal Muhtar, azndaki arap burukluunu ii bulanarak yutkundu. Aa korkusundan iiyordu bu zkkm... imeyiz desek, olmaz bir ey ama, hadi syleyebil bakalm! ini ekti. kard sesten rkerek soluunu tuttu. Aada Kzlrmak, ay yla, yeni bilenmi pala ba gibi parlyor, irin ky, rmaa doru karmakark iniyordu. Yats klmal ok olmamt ama kyn btn klar snmt. Topal Muhtar, pirin tarlalarnn dizlere kan amurunda yryor gibi rperdi, nasrl elini yanann bir haftalk trandan geirdi. akr gzlerinde yllardr srp giden ylgnln usanc vard. Can cgara istedii halde kendi paketinden uzanp almaa eniyordu. ki yz altm... ki yz yetmi... Zeynel, yamal banknotu gaz lambasna kaldrd: Vay teres gmen! Yardan uuracaktn bizi yle mi, bulgaryal aklnla? Paray Apti'nin nne att: Deitir unu abuk! Nolmu? Apti paray evirip evirdi: Noksan mdr paras, gemez midir yoksa temeline tkrdm irin kyde devlet babann paracklar? Devleti milleti kartrma azn bklr. Ben bilmez miyim, bunlar yzde on eksiine topladn genelevlerden... Dei hadi... Deirmene kokmaz Kara Dervi zlm paray... arktan yeni "km ister. nk harcanmaz; basar istife... Kalmamtr, h, on paramz! Olsun borcumuz efendim, veririz br gelite! Ya Kara Dervi?

Apti krlacak bir ey gibi banknotu yavaa sedire brakt: Sdrme Kara Derviin boyal sakalna... akn dnd:

Zeynel, Topal Muhtarla Cinci Nezir'e

Aman, Boyal dedi, Kara Derviimizin mbarek kara sakalna... Anladm!... Canna susam bu aklsz Gmen... Dua et ki, stma ktletti fkaray... Abe, nolurdu ktletmeyince...

 Ka para eder! Stmaya yklmayayd, can kaygsna dmeyeydi... Hey olum, ne desem bo... Buralarn yirmi bir para ky, Kara Derviimizin duas gcyle barnmakta... Ne demektir bu? Ermi midir bu kpek?...

Gvur Gmen, imanla parann kimde olduu bilinmez. Hal sahibi Dervi abdal ksmnn d grntsne aldanmayacaksn. Arada bir dalar gider bizim Kara Derviimiz, say ki, denizlerin diplerine yumulur. Geer bir zaman, Hak destur diyerek hoplar ki, kabasna uvaldz batrlm sanrsn, Bakar evresine akn akn, bir ah eker, azndan alaf uram gibi, sann sakalnn harlamasna biey kalmaz. Arkadan Heyvah diyerekten bular gsn yumruklamaya gm gm... Nedir? dersin, Filan vilyet, yer depremine gitti, ta ta stnde kalmad, yazk haberini verir. Nereyi su bast, sildi sprd, kimin kiral geberdi, hangi padiah savaa girdi, Kara Derviimiz bildirir bize, dakkasnda... Ya nasl sdrr bunca derinlie, esrarcl bu kodo?

Demek akl erdiremedin mi, buncack ie, bunca zaman?... Vah ki ne kadar... Keyfinden mi tutmakta esrar iini bizim Kara Derviimiz? H! Allah aramann bir yolu da bu... Kendiri, kendi srer, kendi eker. Neden bakalm? Bir yolunmasyla harmanna adam ister. Neden peki?.. Canavardr bu... Buna ham ervah eli deebilemez. erbetli olmasak biz de dokunmayz der. Ensesini dalayan sivrisinee bir tokat aklatt: Gidi Domuuuz!... Hele una... Ortaya sordu: Ka dedikti? Durali atld: iki yz yetmi

Tamam... Ulan aferin... ki yz seksen... ki yz seksen be... Ensesine bir tokat daha ekti: Ulan avradna svdrme sivri gibi! Ulan, Allah beln vere, Karaba, elinde hkmatmzn koca martin tfei olup... Korucu gibi korucu, uncack sivrilerin stesinden gelmez mi? Th yzne! Yieni Durali'ye kt: Glersin kpolusu! Yabann gmeni sivrilerle bir olup emmini bitirecek... Surdan bir tas arap kavuturaym demezsin! Aman yavrum yeti! Durali, bo tas, korucu Hseyin'in ty gibi kaldrd arap testisinin altna tuttu. Sinobun nl esrar kaaks gmen Apti bir an Zeynel'in arap imesini yalanarak seyretti, sonra byk bir tehlikeye dm gibi birden davrand: Uyur musun bire kapk azl Temel! er kuvvet urubunu can dmanmz. Neden bo koyarsn tasmz bizim? Apti'nin fedaisi Laz Temel dnyann en gevek badanda otururken bile pusudaym gibi tetikteydi. Ellerini bileklerinden yelpaze gibi sallayp

omuzlaryla gerisini rgalayarak davrand, arap tasn testiye yetitirdi. Bunlar yaparken, ceketi alp sa brne balad kocaman parabellomu grnmt. Topal muhtarla korucu Hseyin sivrisinekleri komak iin ellerini enselerine vurdular. ki akrt arasnda Zeynel para saymay bitirdi. Bu da bylece yz! Netti toplam aslan

Cinci? Durali'yle Cinci bir azdan karladlar. Bin yz!

Zeynel iini ekti: Bin yz amma, bakalm Kara Dervi ne der buna! Bre ne diyebilirmi Kara Kodo? Pazar olur mu dnerekten?

Dnme yok! Biz aracyz gmen olu! kinci maln kilosu yz yirmi kaymadan aa olmaz dediydi. Yz verdin. Razlanmazsa, gelecek sefere tamamlarsn stn... Emri midir Allann yz yirmi? Banka m amtr Dumanl Boaz'a bu pezevenk? Otuz kayma deil miydi bu cenabet otun ekstras, sava tan nce? Yalvarmaz mydnz kpekler, ikinci maln okkasna on be kayma? Bindirdiniz bir kat, dedik olsun! Bindirdiniz iki kat, dedik olsun! Bindirdiniz kat, dedik peki... Geti be kat tuttu alty... Tutacak ister istemez... Kt ekin kurutan yz yirmi kurua frlad nk... Ne demektir bu? Yuvarlak hesap, yzde drt bin demektir. Trkesi bire krk... Kaa alrdn eskiden bu sar kz? Esrar dedin mi, ekini kovalar. Ekin hesabna vurursak, ikinci maln kilosu, alt yz pankanot... Biz ne istemekteyiz? Bire alt... Sen kaa vereceksin... Bire on be, bire yirmi... Yoktur more vallah billah bire yirmi... Fkaradr efendim bu cenabeti ien, fk iesi... Hs!... Esnaflkta mteriye smek tre deil... Azn erilir.

Erilir miymi efendim, mslmann az doru sz ile?... Hepten senin domuzluundur bunlar... Ne bilsin, Kara Domuz bu oyunlar?... Ulan gvur dl! Ulan, iliiim yok demekteyim ka yldr, imansz! Bunca yemin itim! Alan sen, satan Kara Dervi... Bizimkisi Allah iin araclk... Yalanm varsa nah u atee kr bakaym!

 sana?

Uyy gvur Zeynel! Nasl atarsn bu ktr? Kalr m bu devran

Napalm olum! Su senin! Alaman'n sava at sra, ne dedim? Avanak Kara Derviin elindeki mal gel sana alverelim ucuza, kazanrsan dua edersin, kts gelirse sv anama avradma dedim. Otuzdan birinci mal kapatacaksn, on beten ikinciyi... Her marazn bir doktoru olur, ben de seferberlik illetinin doktoruyum! Geenki seferberlikte nasl tuttu ykn tutan? Kylnn maln ucuza kapatp pahalya sataraktan tuttu! Bu avanak kylmz, onlar unutmasa iyi deil mi? Ulan olum, geen seferberlikte bir krmz altna kmad myd ekinin inii? ttihat farmasonlar ekine el koymaynca, Cumhuriyet Hkmatmz kudurdu mu? Alsa alsa, r alr eski hesap dedim, r de eline " geebilenden alr dedim, Gerisini sat okkas bir kaymadan, doldur paralar bakr kazana, gm ocan nne, at stne minderi, yak ubuunu keyfine bak! dedim, dinletemedim! Noldu peki? Git bak Ilgaz pazarnn dkkncs yok satmakta... Yok'a altlar ki Irz namus, din iman desen, az alknlyla Vallah billah yok demede dmbkler! Sen nerden bileceksin, u Korucu Hseyin heybeyi getirene kadar, elim yreimdeydi benim... Deli Dervi Mal yok deyip satmazlanrsa diyerek. .. Bre n'olur satmaynca? gideriz ba aa Bursa'ya kadar, alrm yar bedele, ahn... Yanlmaktasn aklsz gmen! Bursa'da mal hani? Ne demekmi mudur kyamet? hani? Tkenir mi Bursa'da mal? Kopmu

Cinci Nezir, ok acm gibi iini ekti. Ne sandn Aa! Savatr bu... stanbul'un kars, herifi vurmu esrar tutkunluuna! uncack bebeler, iki nefes ekmeyince, okula gitmez olmu... Zeynel Aa hakl! Kilosu yaknda be yz bulur bunun! Kimya mdr kkne tkrdm, can ilc mdr?

Tutkununa kimyadan deerlidir ki ne kadar... Gemen Apti aalayan baklarla Cinciyi dipten dorua szd, akr gzlerini irenir gibi kst, cgaradan kna rengi balam krl byklarn bir zaman diledi. ncecik kzl damarlar, suratnn buruukluuna garip bir tazelik veriyordu. Sorarm size bunun hesabn kpekler, gelir zaman... Yakndr barmz inallah! Der orainin okkas yz elli kaymaya... Kaa alrm sizin kt kendiri o zaman? Bar m? durmutu: Ne bar? Zeynel duyduuna ok am gibi ylece

Bildiin bar... Varmaz bu yln sonuna pes eder kapk azl Alaman! Kalmamtr dizlerinin derman!

senin

Benim Alaman... Zeynel gzlerini var gcyle ap Cinci Nezir'e dnd: Duydun mu Cinci! Hani akllyd bu senin gmen olu? Akllar getirmi Bulgarya'dan, tonla derdin? Valla bilmem! Akllyd ya, n'oldu? Bu rezil cinci midir topranzn mft efendisi, hey babam! Gidilir mi bu kpein aklynan, szm burdan dar, memianeye? Zeynel, ikinci desteyi de minderin altna sokup arap tasn ald. Ortadaki sinide tulum peyniri, kaymak, kat yumurta vard. Scak bir ey isteyecei zaman, kap vurulurdu. Durali uzatlan sahan siniye koyup kapan anca oday kavurma kokusu kaplad. Zeynel Yaa kpolusu! diye naralanp arab dikti, kavurmay kakladktan sonra bir cgara yakt, ne eilerek laf lamaya hazrland: Hele beri bak, Apti Aa kardeim, yakn m grmekte bar, sizin yal boyunun okumular? Sorar msn buncack eyi? karamaz msn kendi aklcnla? Yenilmedi mi Alaman neresidir oras? Vay bama! stalingart meselesi mi artt seni avanak! Temel'e gz krpt: Vah vah, bu aklla slasn bulamaz senin Apti Aan! Gtrmezse yularndan ekip yitiktir bu derbeder! Dinle bak Apti aa kardam, diyeceklerim baba tdr ve de bilirsen cevahir tadr. Osmanlnn ii Bulgarya'nn hesabn tutmaz! Bu savan ucu uzun Aa! Neden mi? nk Trk svanp girmeyince Alaman'n savalar baslabilemez! Zeynel yeeni Durali'nin srttn grnce yalandan parlad: Bu srtma neyin nesi kahpe kar gibi? amar gelmekte ki gr nasl gelmekte! Paamz? Baslabilemez de, niin, Sava dyz, demekte bizim smet Ona yle demek der! Alaman yenilmez dedindi, nah yenildi ne gzel, stalingrat'ta...

Topal Muhtar olana bakakalmt. Ulan, Bilmediin lafa karma demedim mi sana rezil! Zeynel yeenine kmaktan vazgeerek ban sallad: Ulan Hitler! u Pavlos avanandan baka komutann yok muydu senin?

Ulan, kt, Rus'a, adam, eli tutarkene ve de silh ilerkene, peseder mi? Eder de bizi byle itlere... Derin derin iini ekti. Gecenin yapkan scanda sivrisinekler vzldyor, kyn alt banda, kk bir kpek tembel tembel ryordu. Havada rmak boylarnn rm ot kokusu vard. Bebe ksmnn akl ermez! Bunlar eitmen retmen rezillerinin halt etmesi hep... Sen eskinin Seferberliini grdn Apti aa. Biz ok aynal iler grdk! Glersin gvur dl, Allah beln vere; ulan namussuz Hitler! irinli Zeynel'i Bulgarya, ingenelerine maskara ettin, yr! Olum Apti aa, de bakalm, geenki Seferberlik kimin savayd? Alaman'n... Ya bu? Bu da Alaman'n kodoluudur efendim hakas Tamam! Nolur peki yiit Alaman sava anca?

Yatar kar gibi srtst, gelir gbei havaya en sonu... Kar gibi mi? Ya Polonya'y n'apt vurmasyla? Sayar msn Polonya'y hkmattan?

Sayarm ki ne kadar... Nah bunlar tank! Bizim hkmat, o sralar, daha ingilizci... Radyo gazetesine bakarsan, Polonya'nn atls, Alaman'n tank tmenini bozmu, bakentine girdi girecek... Tavuk civcivi gibi toplanm millet evreme, Aman Zeynel Aa, aman bilir misin, durum vaziyetler nasl? diye kvranmakta... Ne dedim o zaman, ! Topal Aa, dinin gibi doru syle, Korkmayn yavrularm, Alaman, Allahn izniyle, kt Polonya'y yemitir demedim mi? Topal Muhtar gzlerini tavana kaldrp Dedin Aa, Allah var! inler gibi dorulad:

Tamam! Geelim Norve iine... Alaman Norve'e vurdu. Bizim Radyo gazetesine bakarsan, Alaman'n paratsn bire kadar krm Norveli... Ne dedim ben? Korkmayn yavrularm, yavuz Alaman, Allahn izniyle, kt Norve'i bitirmitir demedim mi? Dedin Aa, Allah var!

Tamam! Geelim Fransza... Radyo gazetesi, Macino'yu aamaz Alaman! derken ne dedim? arpmasyla yrtar demedim miydi, Topal dmbk, Nah uraya yazdm demedim miydi? Allah var! Dedindi Zeynel Aa!

 arpmasyla yrtmad m? Balkan'a yneldi, Bir haftaya vardrmaz kt Yunan' temizler dedim. Vardrd m? ngiliz'i bombalamaya bulat. Bizim yalanc gazeteler, ngiliz'e vuracak demekteyken, ya ben ne demekteydim, ngiliz'e vurma yok! Dnecek Rus'a dedim mi, demedim mi? Dedin aa, yukarda Allah!...

imdilik de nah, yazdrmaktaym uraya... Doru kmazsa sakal kaztr, keklie balarm! Dinle, aklsz gmen! Sava olup Osmanl'nn girmemesi kanun deil! ille Alaman'n at sava, Trk girmeyince lm Allah, baslmaz. Yreini ferah tut, bak yaknda neler olur! Cinci Nezir deminden beri kvranyordu. Salam yerlerden, ok nemli eyler renmi, btn olacaklar kesenkes biliyormu gibi laf kapt: Evet Apti Aa, Trk svanmaynca hi olmaz! Neden mi? Hitler efendimiz katksz Trk kanndandr ve de Mslmandr sapna kadar... Sava amadan nce, Badat'tan Basra'dan, Mekke'den Medine'den derin hocalar topland bana... Ne bulduysa Kur'anda buldu! Kafkasya Trk'n, Mekke Arab'n ekip evirmee hazr olun diye haber sald Ankara'ya... Bunlar bizim buyruumuza verecek amma art var: Tekkeler selbes... Ezanmz Arapaya dnecek ters yz, karlar rtlecek! Ksas: Ya eriatya lm! nk Mslmana dnecek dolaplar, gvura fta ekmek yok. Kars kz dilerse cariye girer slm evlerine... Olu, kocas hizmetkr durur yanmzda... uncack ekmek atarsak atarz akamdan akama nlerine o kadar... Yoksa lmlerden lm beenirler! Gvur cizvit gvdesi, zndk ft kellesi tepe gibi ylmaynca Mslmana dur otur yok bu kez! Bu kez, dleri grnd olacaklarn... Dini btnler kevser arabndan ecel dolular iti, ehit donu giydi peincek... Gayret kemerlerini kuand ko yiitler! Hind'e in'e frtna gibi dalnsa gerektir ve de inlilerden Moskoflardan eskinin leri alnsa gerekir. Mslmana Uyan borusu alnd. Yar bana geldik! Uan kutan, sinek vzltsndan, pire zplamasndan Tetik dur haberleri ulat. Kllarn bilemekte dillerine srerekten, ura erleri hr hr! Ermeni'yi krmad ttihat gvurlar yeterince, krsak gerek. Rum'u tketmedi Halk farmasonlar, tketsek gerek... fta hi demedi Selanik dnmeleri, kavim kabile gayretiyle, biz bire kadar bitirsek gerek... islm iinde gvurluk m'olur? Olmaz. Nerden alp geldiler bunca gvurluu, Apti Aa? Lozan'dan alp geldiler! Bil bakalm, Lozan dedikleri nere, din kardam ve de aziz kandam? Rimpapann taht kenti deil mi? Onlarn yedi kalem verdiini yetmi kalem ald geldi bizim gvurumuz... slm sz yazlr m gvur yazsylan? Boyal kardan memur oturur mu eriat evlerinin peygamber postlarna? Zina edeni saldlar da Allah diyeni tuttular. Olmaz, dayand pak kemie, Trk savaa girmeyince hi olmaz! Apti, buraya kadar Cinci Nezir'in bartsna kaptrmt kendini, Sava szyle toparland. Dur bre kt Cinci! Yedi dvelin gelinemez stesinden kl ile bugn! Krdrmayasn fkara Trk ara yerde bouna palavra skaraktan...

Cinci Nezir irenmi gibi suratn buruturdu: Gvurun ua var demeye mi getirmektesin? Ossun! Tank var demeye mi getirmektesin? Ossun! Topu tfei... Ossun! Ya bizdeki iman gc? Ya Trk'n, katksz, al kan? Allah Yr deyince Trk'n durulur m'nnde? Tatar Han, duymadn m, ne demi, Hitler efendimize? Hangi Tatar Han? Ne zaman demi? Yeni desen yoktur Tatarn han dnyada... Eski desen, yok idi eski zamanda bu Hitler kodou... Aman! Hansz durabilir mi Tatar? Han olmaynca Tatar zaptedilir mi? Tatar bir gn hansz kalsa dnyann ivisi kar ki, Tanr korusun, olmadk olur! Var ise neden yazmaz gazeteler?

Yazmaz! nk bolevik Moskof'un tuzana dt fkara ele geldi. Hitler efendimiz Krm' alnca Tatar Handr zindanndan urad. Bir yandan takm dzerken, bir yandan sava, kollad stalingrat'ta, Maman az biraz duraklaynca Bouna yorulma dedi, ekil nmden, alvereyim sana iki gnde hrpadak dedi. herif? Hey kuzum! man gcn n'apalm? Vah yazk! Haberi ulamad sizin oralara demek? Syleyecekleri ok gizliymi de aklamann doru olup olmadn kestirmeye abalyormu gibi biraz duralad. Skntyla soludu: Burda yabancmz yok! Dinle Apti Aa! Duyduun gibi anlat! akas kalmad bu iin... Serdengeti bayraklar alsn! Mslmana ferman var! Kurulu tfek gibi beklenecek... Tut denilince tutulacak, Al denilince alnacak, Yak yk denilince yaklp yklacak... nk Mehdi Resul buyruudur bu... Son kertedeyiz Allahma kr... Erzincan depremi ve de Yozgat depremi ve de Alaca depremi ve de Torbal depremi ve efe Rumeli'nin anakkale depremi, bunca su basknlar, bunca kuraklar neyin belirtisi? Mehdi Resuln ilerden skp geldiinin belirtisi... Uyuma gmen Apti, Zlfikar klcn ba stnde dndrerekten gelmekte... Topuu yerleri, tac gkleri rgalayaraktan gelmekte... Kurdu kuu, ini cini nne kataraktan gelmekte... Tespih ekerekten, huu diye naralanp da ta rgalayaraktan gelmekte... imam tazelemeye soluk kald kalmad Dilin dnd, tbeyi ekebildin, ne gzel! Korku elverdi, dilin iti, evirmedin mi, yandn! Glersin, Allah beln vere sefil gmen! Yirmi bete gelmem, krk bee kalmam! ne demektir? Krk yarlamadk m? Glersin, alayacana ne mi? Benden gnah gitmitir, tanksn Zeynel Aa! Ate yok Tanrnn cehenneminde Herkes odununu bile gtrr demi Hak klar vaktin birinde... Gl bakalm, cehenneme odun tarken sorarm sana! Hay babam kapk azl! Desene tayacaz, te dnyada, senin gibi ktkleri cehenneme... Birden rkerek durdu: Nedir bre? Nasl alacak, alamadn! Alaman'n, kendini kurtaramayan

Alt kattaki ahrda, hayvanlar direklere srterek kanmaya giriip eday deprem gibi sallamaya balamlard. Apti, rktn rtmek iin hemen saatine el att, bakar bakmaz, Temel'e yabandan kt: Teheyyy! Geirmiiz vaktimizi bouna! Hoplamazsn bre Temel! Uyuklarsn pasa... Zeynel'e '<Jnd: Veresin bize izin Zeynel Aamz, yolcu "yolunda gerek! Zeynel yanmaz nlemee alt: Kalaydnz! Gece yolculuu iyi deil bu malla... iyidir, n'olmu Allahma kr! Osmanc. Bakalm tutmaya ar ar

Temel esrar dolu heybeyi alp karken Zeynel'in maryla Durali idareyi yakp koturmu, korucu Hseyin de yardm iin kalkmt. Zeynel steledi: bouna... Kalaydnz! Sabah ola hayr ola! Saolasn! Gidelim serinlikte... Ezmeyelim fkara hayvancklar

ki atl kyn iinden geip rmaa doru I indikleri iin irinin itleri ulumaya balamlard. Zeynel elleri belinde, arkalarndan bakyordu. Kara Dervii yellemeli kr eytan... Gemeli unlarn nne, mavzeri gbeklerine dayayp mal geri almal! Zeynel, arkasndan ate edilmi gibi hzla dnd, srtndan Cinci Nezir'e kukuyla bakt. Aklndan geirdiklerini, rezil Cincinin tpatp sylemesi, yreini rpertmiti. Suratn asarak sedire oturdu, arap tasn ald, yava yava azna gtrrken Cinci Nezir'i, stne atlmak iin toparlanrken bir yrtc ? hayvanm gibi, kolluyordu. Zp diye ieri giren Durali'ye kt: Utan, bu ne biim Nezir emminin arab? hizmet! Eek gibi bir adamlarsnz... Hani

Durali seirtti. Uyku zaman epey gemi olduu halde gzleri ra gibi parlyordu. Eti az ama bu olann can gr diye dnen Zeynel Cincinin tasn iki yandan skca kavram ellerine bakyordu. Ufak tefek Cincinin elleri kar eli gibiydi. Ancak yatarken kard domuzluunu kat kat artryordu. Bu herif dipten dorua rezillikti. Bulak ki dmbk! kara lenger apkas suratnn

Kim?

Ne kimi? Zeynel iinden geirdiini saklamaa alt: u Apti... Ulan ne i!... Ulan aferim, Cinci Aa, vurduk Bulgaryaly bo brnden! Gze alamazdm sen olmasan kendirin kilosuna ikiyz kayma istemei! ok kyc grdm, senin gibisini grmedim! Cinci kasld! nne gerilmesem, bin yz altyzelliye verdin gittiydi!

Altyzelliye mi? Zeynel kendini hemen toplad: O kadar uzun boylu deil! Hakas Halis mala yz elli, ikinciye yetmi be isteyecektim ben! Cinci Nezir iinden hesaplad: Eh, yz yirmibe kayma kazandrdk sana aktan.. Oras yle!

Zeynel gzlerini Cinciden karp para destelerini istemeye istemeye kard: Kapya bakarak bir an, tedirgin durdu. Muhtar, gzlerini gene pencereye evirmi, Korucu Hseyin de tavana dikmiti. Zeynel sayp ayrd paralar kuana soktu: yzden yandn! Durali yere bakp gvenle glmserken Cinci Nezir elini dizine vurdu: Doru art olsun! Dokuzyz yetmi be... Bu yz yirmibe, bizim arac bahii... Ne kald, geriye, arslan Durali? Dokuzyz yetmi be Zeynel Emmi! Doru karsa alnndan perim kopuk! Doru kmad m bin

Aklm yatt imdicik, bu kpolunun aalkta seni geeceine... Evet, seni geecek ya, artk bilmem, tarih kitaplarnn yazd apanolunu da geer mi? Zeynel, Topal Muhtara, Korucuya, Durali'ye beer lira att: Aln, bunlar da sizin bahiler! Ksa gnn kr az olur. Kara Dervi duymasn haa! Durali'ye parman sallad: Kahpelere mahpelere yedirirsin, deiiriz klahlar... Cinci Nezir'in dizine elli lira koydu: Buyur, azmz oa tut! Esdd dilekesinin paras da iinde... Cinci srtrken suratn asverdi:

 yars...

yz yirmibe kazandrdk aktan... Yz , atm u kadar eder Yans ne demek, olum, ortak myz?

Aklm kesti Zeynel, sen aal srdremeyeceksin! Aalk vermekle denilmitir. Sen almaya bakmaktasn hep! Esdd belsn atlatrsak elli panganot dedindi! Hani bizim araclk hakk? Atlattmz hani? oktaan...

Hkmat iidir olum, belli m'olur! Esdd, Ilgaz yaylasna kurulmadan, Kei Dz kurtulmu saylr m? Ben elli kaymay, aslnda, sokaa atmaktaym! sen! nceleri... Hani ncelerin gidiat? Milletin ii bozuldu arkada... Bozan da yabann eitmen retmen rezilleri... Krolunun olak naspa iyi? Gitmi eitmene sormu: Esdd kondurasym hkmat Kei Dzne neyin nesi? demi. ' Sayki devlet kuu konmakta banza demez mi ' senin Yamrenli Murat! Ya topa! muhtar neden I;.' ky mazmatas dolatrmakta? demi olak... ? Akl ermediinden, demi Muhtar rezili, Kynzn toprana bin u kadar kii konacak! Etiniz yanz, yumurtanz, pirinciniz para edecek. Sevineceine stemeyiz mazmatas m dzenlemekte? delirdi mi? demi. olaa bir sopa ekti bu senin Korucu Hseyin Aan, leini gle aldlar elinden... '.';' Eitmeni ardm, Sen de kylsn Murat efendi, ky ilerini bilirsin, bunlarn nne dmek iyilik getirmez. Bebeleri okutup ayln almaya bak! dedim. Baban Kulaksz Yakup aann hatr var, kardein Mustafa le atlam ve de mahpus damnda yatmtr, hatr var. Asln ararsan rahmetli Eri Ahmet enitenin hatr var dedim, Bize esdd mesdd gerekmez... dedim. Kendi bama karmam, ama bir soran olursa dorusunu derim ben! demez mi? Ya ben ne dedim? Doru sz ben de severim Murat efendi, hemi de ok severim dedim. Doruyu demek yiitlikse ardndan geleceklere dayanmak da yiitlik dedim. Bu i ktye gitmekte arkada, ky yerlerinin bu retmen eitmen ii ktye gitmekte... Eskilerde Bas uraya parma dedin mi, bir parmak yerine, be parmak basard bizim avanak adammz, birbirini ineyerekten... ste para istersen, verirdi. Bukez, senin haberin yok, Neyin nesi bilmeden parmak m baslr? diyerek direndi deyyuslar! ok urat bu senin Topal Muhtar Aan, ol grp, mazmatay parmaklatamad heriflere... Hep Murat zibidisi yznden mi? Yok... Ya? Ulan Zeynel, gvenirdin bizim dilekelerin gcne, nceleri

 Bunlar bizim admza gazya, eker, sabun, prt alacaklar demi namussuz olak... Bunu duymasyla sanki dellendi irin, yediden yetmie... Yemin kasem, ant art para etmedi. Ya ilmeiniz, eline gemedi mi Zeynel Aann? Tahsildarn, candarmann sopasndan kim alr sizi? dedi bu Muhtar... Bizim rmak boyunda yatrsn, kessin! Denek atladk, parmak basabilemeyiz! demezler mi? Baktm, gitti gidecek gz gre Kei Dz... Haber saldm Kara Dervie. Cumadan sonra camide hutbeye kp lafa kt... Yanlmaktasnz din kardalarm, bu dileke hkmatn mal datm stne deil diye bararak kitaba el bast, Esdd gvurluu kondu konacak topramza... Olan kz bir dekte yatp kalkacak kzlbakomonist tresince... Uursuzluktur! Deniz gibi kprp akan Kzlrmamzn suyu ekilir. Pnara yuunaa, tarlaya, deirmene gidemez kendi balarna kzlarmz, karlarmz, batan kar tm... Dzenimiz bozulur ki ne kadar. Parann tadn alr , uncack bebeler, byn saymazlanr. Saz alar davul dvermi esddnn gvur dlleri... Pinlerde ,"tavuk yumurta, aalarda yemi, balarda zm brakmaz bunlar! Bir kt eitmene g yetiremezken, beyz, bini gelmekte... Yetikin kzlar retmenli okula salmayan tkar mahpus damna i:bunlar... Kuran yazs okutamaz imam! ehimiz gelemez ki ktl uursuzluu bu topraklardan 'srp kara mbarek aya... Kolu budu ak karlar orular zedeler... Nah ite kitap! Gvurlua kar kmayann yatacak yeri yoktur te dnyada! Tanr evinde sylemekteyim, gk gzl deccala direneceksin! Toprana bel bulamasn ,'?diye abalayacaksn! Bu yolda len ehit, kalan gazi... Aman kaptrmayalm bebelerimizi imansz bolevik zagonuna... Bunlar hnzr eti yemekteler hpr hpr... Esdd kondurmaz toprana Trkm diyen bire kadar krlmaynca... Moskofbolevik manat gcyle girmitir Osmanl lkesine bu Esdd... Maln davarn dl, st kesilir haa! Ekine kran der, toprak tohumu geri vermez ;haa!... Evimize, samanlmza ate urar. Karlar bebeleri brakr, ksrak taylar... Esddy Osmaneli iine sald ki farmasonlar, birbirini kra avanak 'Trk... Bu esdd bize yarar i deil. Hey din karkaslarm, gelin birikin, yaz bilen imzasn atsn, .mhr olan mhrn bassn, olmayan, parman... .Nah ben bastm, nah Zeynel aamz da basacak! Fi kara Deli Dervi, byle diyerekten dilekeyi bana verdi, bastm parma, Buyur diye dndm ki yanbamda hkr hkr alayanlar bile srayp, savumamlar m? Cinci Nezir birden hoplad: Aman... Ya dilekedeki parmaklar?

Zeynel bu teln nedenini anlayamamt. Kurnaz kurnaz gz krpt: Biraz bast, gerisini klfeti, kar kz, tamamladk! muhtar korucu... Bu Durali, bizim ev

Cinci Oldu mu ya, oldu mu? diye dizlerini dverek rpnrken, aklna bir domuzluk gelmi gibi duralad. Yazd dileke skmezse ileri srecei zr bulmu, gzleri lamt. Yalancktan biraz daha dvnd:

 benden!

Olmad Aa! te bunu yapmayacaktn!! vah vah, gitti su

Zeynel keyifle gld: Ulan, senin karnda kurt ocuu mu var? Bir yalan syle ki yalana benzesin Dmbk. Birbirinden ayrnts m'olurmu kyl parmann! Yazk, yazk senin Zeynel aalna, buncack eyi renemedin mi bu yaa gelip? Ayrnts yok da, hkmat, neden, parmak bastrmakta ille? Babann parma olun parman tutmaz da ondan... Cinci tas ald, dikti, Yarabbi kr diye yumruunu azndan geirdi, parmak izi zerinde mahbus damnda rendiklerini anlatacakt, endi. Zeynel, kyl parmaklarnn benzemezliine inanmamt. Cinciye kasntyla bakarak, Bizi oyuna getirecekti ya, bakt yutmadk edebini bildi diye dnp srtt, desteden beyz lira ayrd, bir zaman dalgn bakt, sonra yz lirasn daha alp kalan korucu Hseyin'e uzatt. Al u drtyz yarn erkenden gtr, Kara Dervi dmbne Veri ,Sekiz yz koparabildi dersin. Bizim bahileri, Kei Dz dilekesi parasn da cebinden verdi dersin. Kendiri kaa sattmz duyarsa keserim sizi... Deli pezevenk canm skar. Cinci Aaya, Kei Dznden toprak verileceini de kyl duymayacak... Bundan byle efendiden, memurdan tanmadnz biri gelirse kylyle konuturmak yasak! Alrsnz odaya, seslersiniz beni, yoksam, Muhtar nne gerilir, sende oluru olmaz almazsn odaya... Eitmene gelen kttan mattan da haberimiz olmal. Bugn kt geldi Murat eitmenime, Zeynel Emmi, hem de telgraf kd... Zeynel, Cinci, muhtar, korucu hep birden Durali'ye dndler. Telgraf kd m? Nerden bildin telgraf kd olduunu?

Atl postac getirdi, tozu dumana kataraktan... Telgraftr, aman, yitip mitmesin dedi. Hani nerde? kar unu... Niin demedin bu zamana kadar? Gtrdm Murat aama oktan... Ulan benden habersiz... Mektup telgraf ksm, sahibinden bakasna verilebilemez. Neee! Ya ben seni kesmez miyim? Nerden gelmekte? Ne yazl? Bakmadm. Elin kdna hi baklmaz dedi Murat eitmenim...

Ulan, Eitmen, demeyeceksin itmen diyeceksin demedim mi? eitmenime itmen denilebilemez! Zeynel vuracak

Murat bir ey arad:

Ya ben seni... Th kansz... Ulan ben... Th Allah beln vere! Ulan telgraf ne demek? Kuruldu kurulal hi telgraf geldi mi bu kye? Namussuz Yamrenli yeni dzen mi karmakta? Ulan, ben bu kyn aas deil miyim? Aa ksmndan habersiz kyde pire zplasa n'olur? N'olur dedim kpolu kpek! Ulan sen bu kyn bunca yllk dzenini mi bozacaksn? Azmzn tadn m karacaksn drz? Cinci Nezir araya girdi: Brak Aa, brak da u telgraf anlayalm!

Zeynel yeenine ters ters baktktan sonra hmla korucu Karaba Hseyin'e dnd: Ulan gzn kr ola kt Karaba! postac gelip... angr ungur atl postac? Karaba Hseyin, korkuyla dudaklarn yalayp yutkunuyordu. gzlerini Sen neredeydin kye atl krptryor, st ste

Onun yerine Durali hi korkusuz karlk verdi: Hseyin Aam Kara Dervie saldnd ya, mal getirmee!

Mal m? Ulan reziller! Ulan nedir? Zeynel birden hoplayp it oturumuna gelmiti. Parman topal Muhtara uzatt: Ya sen Topal Dmbk? Ben seni yatrp kesmez miyim? Bu temeline tkrdm irin ky, Zilli Zbeyde'nin kerhanesi mi? Sana dedim muhtarlarn yz karas, kerhane mi ki giren kan belirsiz olmu? Aa, artolsun, ben grmedim. Kata gelmi postac?

Bir de sorar! Th... Hele una hele! Ulan sana adam diyenin ben dininden kukulanrm! Ulan yazk emeklerime... Muhtar Topa! Geitiririm sand: Osman telgrafn nemini pek kavrayamamt.

Anlarz, kimden gelmi, ne yazl! Ucuzlar yarn!

Zeynel gsne vurulmu gibi arkaya dayand, muhtara gzlerini ksarak bakt: Anladm! Sen bu kyn iini eviremeyeceksin Topal Osman! Biz kendimize yarar muhtar arasak gerek... Hs! Hi susar m yahu! Ulan sizin gibi kansz mym ki ben, kyme telgrafn nereden geldiini, iinin yazsn bilmeden, kafay vurup yataym!

 Aman Aa, grmeyince, Taslamaynca... Biri demeyince... Ya ben ermi miyim, ben? Hst! Hepsinden haberim var. le namazndan sonra yatma huylar peydahlayan ben miyim teres? Ulan gndz yatmalar senin gibi rezillerin ii mi? Hayr muhtar gibi muhtarlarn ii... Hs! Hs dedim! Yeenine doru grledi: yanndam at kd eitmen olacak rezil, yannda m okudu, bir ey demedi mi? Yanmda okudu. Yaramaz bir haber mi eitmenim? dedim, Yok dedi, soktu cebine Sen de ardn boladn he mi? Sorup anlaym demedin! Zeynel el yordamyla cgara tabakasn aryordu: Eveeet, aklm kesti Cinci Aa, bu olan avanaklkta babasn geti. Yazk! Aldrma Aa, bebedir, akllanr ilerde... Hi umudum yok! Brak imdi bo laf! Nasl reneceiz, nerden gelmi? Ne yazl?

Korucu Hseyin elini yere dayayp kalmak iin davrand: Kolay Aa! Kopar gider, anlar gelirim.

Zeynel grledi: una hele una! Krk ylda bir, telgraf gelsin kye, farkna varmayn! Gidip sorunca der mi dorusunu? Ulan ne dedim sana ben Karaba Hseyin? Sk tembihle demedim mi, Bu ky baka kylere benzetmesin demedim mi? Bizim buras Trkistan deildir, Zeynelistandr, burada Zeynel Aann zagonu yrr diyecek deil miydin? Dedim!

Dedin de hani? Muhtardan habersiz bu irin kyde asker mektubu okumak yasaktr demeyecek miydin? Dedim artolsun!

Hani Zeynel Aay baka yerlerin aalarna benzeten yanlr demeyince... Zeynel Aayla bu irin'de takan, yakasn candarmadan, mahpus damndan hi kurtaramaz denilmeyince... Dedim Aa! Saydm dktm ki birem birem!

Vay! Demek bizi adam hesabna almamakta kt eitmen! Biraz dald, byklarn ekitirerek dnd: Ulan alak Topal, ne dedimdi sana ben? Bu derbederi Esef kopuu yellemekte demedim miydi?

Muhtar Topal Osman baka eyler dndnden toparlanmaya abalad: Esef olan m? Kasabaya gt ya Esef; Cinci Aann dkknna rak girdi ya... Adam laf m u? Ben bilmemekte miyim itin nerde olduunu? Gitmeden ncesi, ahbapt eitmenle... Yelledi avana... Aldrma demitir, Bu irin'de ba-k bellisiz demitir. Babasnn hatrn saydk da halt ettik. Allah vurmu, yetim yoksul komu, bir tekme de sen vur! Haddini bilmez, bir de yiitlenir! Ulan kopuk, sker mi cbllkta efelik? Durali gene hi korkmadan lafa kart: Yellemeye gitmez Murat eitmenin! Esef aam da adam yellemez!

Bu kez Zeynel gerekten kzd. Atmak iin arap tasn kapnca Cinci Nezir atik davranp bileine yapt, glmseyerek bakan Durali'ye elini sallad: Ykl ulan! Git yat rezil! Durali telsz knca Zeynel'in elinden tas ald: Esef yenememitir. Ben olan yumuak bal grdm. Kasaba yerinde ayran durulduysa bilmem! Bana sorarsan Yamren aasz kydr, aa zagonu bilmez. Fazladan Kulakszn Yakup kabilesi yiittir. Eitmen Murat'sa, Kurunlu'da inat bilinir, dobra bilinir, yrekli bilinir. Zeynel dalmt. Dinlemiyordu. Neden sonra elini kaldrarak Cinciyi susturdu: Nerden gelir bu herife telgraf? Esdd meselesi desem... Bir kt eitmene, koca hkmat, ne yazar yahu! Muhtarla korucuya irenerek bakt: Ulan Allah belnz vere! Ulan yazk! Ulan Muhtar... Ulan namussuz... N'olacak imdi? N'olacak dedim Topal drz! Beri bak Aa! Sultan'n eitmende gz var dedindi, yle ya? Brak Allasen... Sras m yahu?

Elbet sras... Erkein eytan kar denilmitir. Benim bildiim Sultan, dilerse hak peygamberlerini syletir. Karaba Hseyin'e bakarak biraz dnd: Olum Hseyin, senin bu ilerden haberin vardr. Sultan kahpesi gerekten tutkun mu herife? Tutkun ki Cinci Day, duman tepesinden kmacasna... ki altn yoldu boynundan, Kara Dervie, muska paras verdi. Eitmeni imam nikhna raz eden Irmak boyundaki tarlaya kondum bilsin deyip dolanmakta... Tutkun kar ok grdm ben ama, bu kahpedeki yankl kimselerde grmedim. Karnn dedii essahsa, herif yaknlk vermemekteymi... Kz olan kz olsa byle saknmaz! demekte... Sakn erkeklii kta olmasn! dedim, yleyse taa zorlayan boa zorlar Kahpe Sultan dedim.

Zeynel birden, gk grlts gibi, glmee balaynca, korucu Hseyin rkerek sustu. Herifin fkesi, geldii hzla geip gitmiti. Yava yava kasld: Bizden korkusuna beli orospusu da stne varamamtr, gevemi alan desene! Sultan

Aa duyar da beni keser, diyerek... Tembihledim nk... Yaknlk vermeyeceksin dedim. Cinci Nezir elini kaldrd: Tamam Aa! ar kahpeyi, unu yle yaparsan Eitmeni aldm sana diyerek sal gitsin, telgraf kimden, ne yazl, anlasn gelsin! Durma yalm hadi! Beni de uyku tutmaz bu gece... Zeynel biraz dnd: Eveeet, iyi buldun Cinci!... Salalm, kzana gelmi kanck kurdu yabann itine... Vay gidi Yamrenli! Sk dur, attm yal kemendi boynuna! Okumu aklnla, bize he mi? Kar lafn brakp gidemeyen Karaba Hseyin'e kt: Hele domuuuz! Srar m hele una... Korucu Hseyin, dman saldracakm gibi kaslarak tfei kapp knca, Cinci Nezir'e gz krpt: Senin Yamrenli, akl sra, gzmzn nnde kar sevecek de bize sezdirmeyecek! Ulan zibidi, irin kyde Sultan'dan baka yok mu prt ykatacak? Hadi biz, Sultan ykasn dedik, ya sen niin he dedin p diye? Bir zaman gld, sonra yeniden kzd: Neymi retmen! Neymi eitmen! Bezdik yahu! Millet bu zamana kadar, malna sahip deildi, bunlar kzna sahip olmaktan kt. Okutmam, keyif benim deil mi? Okumak da neymi? Eskilerde, haddini bilirdi retmen ksm... lk geliinde az biraz avurt zavurt etse de, Osmanldr, byle olur derdim, ya kuyruunu ksar otururdu, tavuu yumurtay gvdeleyip... Ya barnamaz savuurdu... Sava ald, azd bunlar temelli... Yere ge sacaklar kalmad. Eskilerde candarma onbasna kamayan zibidiler, imdi vali paann katn memihane yapt. Kapy tklatmak da yok! Girmekte harpadak, unu byle, bunu yle isterim... gne kadar olmad m, yazarm Ankara'ya, gerisini kendin bilirsin! demekte... Ne zagonudur bu? Bildiin moskofbolevik zagonu... Niye gldn kt Cinci? Yok biey...

Var! Ben bilmez miyim senin yreindeki domuz pazarln? Aalkta avadanln diisine erkeine baklmaz olum, iinin bittiine baklr. Gnah benim mi? Ben mi istedim dileke yazp, eitmeni kyme? Otursa edebiyle, yese ayln, bozmasa aznn tadn, kimin ne dedii olur? Ky yerinde kudurmuu n'aparsn? Erse, atarsn oynak avradn stne, alr kudurganln rgalayarak... Yumuatr ki cscvk... Aygrsam avratsa, verirsin zorlu boann altna, krar belini ktr ktr... Hst, kt Cinci! Topla azn, dilerin dklecek! Cinci Nezir, bulank baklarla pencereden darya bakyor, slak slak yutkunuyordu.

Zeynel cgara yakp tabakay Cincinin nne kasntyla kaydrd. Kyde kendisinden habersiz pirelerin zplayamad ile vnen herif, Sultan kahpesinin Murat eitmeni oktan yola getirdiini, iki kere gnaha bile soktuunu daha duymamt. Topal Muhtar yllardan beri horlanmasnn sanki bylece c alnm gibi kurnaz, ama gene de rkek glmsedi. Kyde gezen olduu iin, itler aralk aralk ulumaa balamlard. irin kyn eitmeni Yamren'den Kulakszn Murat, Kyde bu gece amma gezen var diye dnd. Ay aynadan yere vuruyor, kar duvardaki kitap raf rahat seiliyordu. lk ulumalarla uyanm, bir daha uyuyamamt. Kalkp lamba yakmaya, bir kitap almaya eniyordu. leye kadar ocuklarla uram, akama kadar pirin tarlasnn amurunda debelenmiti. Bu yorgunlukla l gibi uyumas gerekirken t olsa hopluyor, sonra da saatlerce uyuyamyordu. Eli yananda sanki birini bekliyor gibi ky dinledi. Kastamonu Eitmen Kursunun eitmen bass Halim Akn, Bat uygarl, her gn tra olmakla balar derdi. Kursu bitirip Yamren'e eitmen gidince, her gn tra olarak nce babasyla kars Feride'yi, sonra btn Yamren'i artm, buraya geldiinde iki ay kadar srdrd bu ii, nedense ertelemeye balamt. Demek buraya kadarm bizim Bat uygarlmz! diye dnerek isteksiz isteksiz gld. Kars Feride nc ocuunu be aylkken drm, kendini toparlayamadndan buraya gelememiti. Srekli can sknts, uykularn karan bu tedirginlii yalnzlna vererek kendini aldatmaya abalyordu. Gten dp gzleri kapanana kadar okumaya vurmak istemi, grp gelen Karaka Hseyin'e maskara olmutu. Erkek ksmnn uykuyu yitirmesi avratszlktandr Eitmen! Gel beni iit! Seni everelim: Bak gr, Yamren'in karsna benzer mi, bizim burann mal? diye taklyordu herif pis pis ylarak... Cgara yakt, kibriti hemen sndrd. Yamren' de olsayd, k yakmaktan ekinmezdi. Kimse srp gelmez, gelse de ktye ekemez, taklamaz. Adamn kendi ky gibi neden yok? te bundan... Gecenin sca yapkan, ttn acyd. Dizleri ekiliyor, can sknts bastrdka bastryordu. Bir testi arap alvereyim Zeynel Aadan... Uyku tutmaynca dikersin bir iki tas... Bakalm kalr m uykusuzluk muykusuzluk demiti Korucu Hseyin... Eitmenlikte araba, rakya vurma yoktu srekli... Sultanla olanlar olmasayd, gelirdi stesinden bu sinir bozukluunun... Yreini gittike daha s;k yoklayan rknty, pimanl, utanc iinden skp karmak istiyor gibi, derin derin soludu. Asl cann skan, bu duygularn Feride'ye acmakla kark srmesiydi. Durali, telgraf uzatt zaman, ld m sakn fkara? diye sallanm, istemeden adam ldrmenin aresiz sululuuyla soluu kesilmiti. Ky dinlerken terli derisine buzlu su atlm gibi rperdi, elini iki kere dizlerine vurup telgraf aldndan beri drdnc yemini etti: Kansz gebersem, buluma yok Sultan kahpesiyle... Feride hastalandktan beri, Yamren'de iki ay, burada ay kan yz grmemi, son yirmi gnden beri Sultanla iki kere yatmt. lkinin nasl

olduunu bir trl karamyordu. Uykuda eytan aldatr gibi, kark pis bir ey! Kahpe aka kkrtp sonra olmazlannca, kzmt apansz, dmana salar gibi ullanmt stne... Akl bana geldiinde, Aman Sultan! Aman demeyeseksin kimseye! Dedin mi, bitti! diye yalvarmasn hep duyar gibi oluyor, sesini Yamren'in hrsz Topal smail'in alayc, kanck sesine benzeterek kendisinden ireniyordu. Bu rezillikten sonra, rencilerinin yzne nasl bakacan, daha kts Sultan'n penesinden nasl kurtulacan sabaha kadar cgara ierek dnm, bir ara istifa edip savumay bile geirmiti aklndan... Ertesi gn, irin'den baka yere gnderilmesini istemeye karar verdi, dilekesini bile yazd ama postalamay gze alamad. Bakanlk burda Zeynel'in yznden yllardr retmen barndramyordu. Kendisini, buraya, blgeyi tanr, yrekli ukuruna salam, diye seip yollamlard. Hele Zeynel, Kei Dz'nde kurulacak enstitye kar knca, yer deiimi istemek rezillikti. Cgaray bastrrken, Tam buldular salam adam diye hrsla sylendi. Aalan edepsiz kylerde retmenlerle eitmenlere alnan en tutarl karann, kar ii olduunu biliyordu. Ortada hi bir ey yokken ka namuslu arkada lekelenmiti bu yzden... Birden rkt, dirseine dayanarak darya kulak verdi. Her ne kadar Yok yle ey! Geti diyerek kendini aldatmaya abalyorsa da, en kk ptrtyla sramas, Sultan'n geleceini ummasndand. lkinde kardan kusacak gibi irenmiken ikincinin tadn bir trl unutamamt. O gece, inceden, siyim siyim yamur yayordu. Uyku tutmamt gene byle... Kap tklatld apansz... Koup, at, kary grnce ne at, ne korktu. Sultan, suya dm de tepeden trnaa slanm gibiydi. Gelme dedin Kara Eitmen! Gelmemek olur mu imansz! diye yumruunu iki kere yavaa Murat'n gsne vurmutu. Tkz gvdesiyle ok yiitti, ama, etli azndaki titremeyle, korkudan alamaya balaynca kk bir kz ocuu kadar gszd. On iki yandayken kyn en yakkl delikanls Kara Zlf'yle evlendirilmi, bir yl sonra, kocas Kzlrmak'ta boulunca bir zaman akln sratp Nerdesin Kara Yiit! Vardm elen! diye dvnerek dalarda bayrlarda gezmiti. Bu sebeple kyde hi kimseyi, Zeynel'i bile iplemiyordu. Dediklerine baklrsa, Kara Derviin muskasyla toplayabilmiti akln bana, ama delimenlii bsbtn atamamt stnden... Adama biraz rknt, biraz acma duyurmas, bunlarla badaamamas gerekirken, kar durulmaz bir yatma istei vermesi belki bundand. Murat cgaray vargcyle ekti. Odann alaca karanlnda, sanki Sultan'n etinden kalm, yrei yakan, kan kzdran kkrtc kokusu vard. Feride' yle evlenmeden nce, topu topu karyla yatmt, ilk ikisi, Yamren'e, Yarende oynatlmak iin getirilmi kahpeler... Biri yal, biri inadna krpeydi bunlarn... yleyken hi bir fark bulunmamt aralarnda... ncs Selim'in aziye, koynuna hemen de zorla girmiti, askerden izinli geldii gece. . Boham alr kapna kerim diye balta olduundan, drt kere de kendisi gitmiti karnn evine... izni bitince kurtarmt yakasn... Evlendikleri zaman Feride, onbe yandayd ama yatlar gibi dl gderken olanlarla boumay, Gelinkadn oyunlarnda kendini ptrmeyi hi sevmedii iin, yatak ilerinde ok utangat, ayrca anadan oynak, erkek

canls olmadndan yatknl da yoktu. Murat, Sultan' denedikten sonra anlamt bunu... Feride yumuak koyunsa, Sultan aygrsam azgn ksrakt. Anack ldm, Kara Murat, Allah beln vere gvur! Nah ldm! derken alyor mu, glyor mu anlalmaz! Murat cgaray hrsla bastrp uzand srt st... Bu uzanta, kadere teslim oluun amansz gszl vard. Ky yerlerinde kar ilerinin uzun boylu saklanamayacan, adamn ban, nasl belya soktuunu biliyordu. Korucu Hseyin Karaba'n, neden, amarlar Sultan ykasn dediini, kary grr grmez anlam, kendine gvendii iin Peki demiti. Niyeti irinlilerle biraz gnl elemek, byle pis ilere pabu brakr takmdan olmadn Zeynel reziline gstermekti Bu yollarda deneysizliini unutarak atele oynamaya kalkm, alta dmt. Erge yakalanacan bildii halde, kary brakmaa g yetiremeyeceini seziyordu. Tatl uykularn yitirmesi, bunalp kvranmas, karnn penesinden nasl kacan dnp buna bir yol arayacana, u anda olduu gibi, gelmesini hrsla istemesindendi. Ayak seslerini! kerpi duvarn hemen tesinde duyunca hoplayp kalkt, soluklarn keserek bekledi. Gelenin Sultan olduunu kapnn vurulmayp tklatlmasyla anlamt. Bir an sevindi, bir an saklanacak bir yer aryor gibi evresine aresizlikle bakt. Sanki bir faydas olabilirmi gibi uyumulua vurup duymazdan gelmeyi tasarlad biran... Sultan bu... Gelir mi gelir, Deli Kahpe! diyerek sevinle yrd, yar yerde, Ya biri grdyse, izlediyse ardna dp... diye dnerek boaz kuruyuverdi. Bakalarna duyurulmamak isteniyormu gibi hep yle yava vuruluyordu kap... Hay Allah beln vere orospu! stnde uzun paal dondan baka bir ey yoktu. Byle aamazm gibi, gmleini almak iin alnd, vazgeerek, kapya gitti yabansad bouk bir sesle sordu: Kimsin? Ne var? A Murat, benim! Kimsin? Murat sissi hem tanm, hem tanmamt: Kimdir o? A kz... Alamadn m sesimi? Sen misin? Ne var gece vakti? Aar m hele una! durdu:

Murat srgy tutmuken ylece Git Sultan! Olmaz gece vakti...

Th yreksiz! Hovardayla baslm kar gibi... A yavrum, ktle gelmedik. Nikhn zedelenmez, korkma! Gren olur, oh Sultan, yakarsn beni...

 Aar m una bak! Asl amaynca grrler! Murat kapy tella at, Sultan kedi gibi hi grltsz, ieriye girince srgy hemen srd. Tuttuu soluu brakm, karnn kokusunu almasyla srtndan beline kzgn bir rperti inmiti. Kekeleyerek tekrarlad: Ne var gece vakti! Gren olduysa Haber salmadan hani gelmeyecektin? Ktle mi geldim? yilie geldim. Yarn prt ykamaya gidecek komular, amarlarn alacam! Sras m? Ya grp izledilerse?

Sultan'n gzleri alaca karanla almt. Murada bakp gld: Hseyin! Vay bama! Doncak m yatlr sizin Yamrende? tler ulumakta oh Sultan! artolsun gelir neredeyse Korucu

Gelsin... Canm ekti derim! Yaklat. Skmasn iyice geren iri gsleri kalkp iniyordu: Canm ekti. Sen gvur musun? Avcunun sertliiyle Muradn yanan okad, farknda deildi ama, bu okayta skntya dm kk ocuuna g vermek isteyen ana acmas vard. Gvur Eitmen! Gvur!

Sultan hrsla sarlp yanan Muradn yanana srd. Kollarn plak beline dolayp var gcyle skt. Dur kz! Dur dedim, kahpe!

Durmu! Oyluklarn srterek arada: Sen dur ack! Erkek misin, deil misin, bakalm hele bir... Yataa itildiini anlad halde direndi, karnn erkein karnna sryor, kalalarn iyice bastrarak sadan sola eviriyordu. Azyla Muradn boynundaki atardamar arayp buldu. Soluklar slak hrtlarla sklam, gsleri sertlemiti. Bacaklarnda balayan titreme yava yava btn gvdesini sard, sonra dilerini gcrdatarak, eki bir ey emer gibi, gc yettii derinlikte iini ekip Muradn boynuna asl kald, duyulur duyulmaz bir sesle Oh ldm diyerek ksa ksa, bitik, haince gld. Hadi Sultan! Hadi kz, gn d yacak.

Issn! Sultan bayla Muradn plaklna sokuldu: Alacam dedin ya... Brak Alma lafn...

Yemin itin gvur!

Hadi, kudurdun mu kahpe? Saat e geldi. Hoca ezana kalkt kalkacak... Kalksn, Alacam dedin, Oh Nuri Hoca! Kyver sununla nikhm derim... Korkma, paras benden! Ulan rezil! Rezillik bende mi? Yemin itin!

O srann yemini yeminden saylmaz. Eitmen kursunda kitaba el bastk biz, denek atladk! Eitmen ksm iki evlenemez! olur. Ulan dinsiz imansz, Hasta demekteyim! Karn olacak kahpeden mi ylmaktasn, yreksiz! Kes, dedim Sultan! Salt onun bandaki bir i mi? Kes bu laf... Geyin hadi! Taoluk'taki eitmen iki evli! Orasn bilemem... Bize yasaktr iki kar... Yasakm. ki kar derken hani senin karn? Karnn lafn etmek yok demedim mi? Yokmu... Kar gibi kar, in iinde olsa gelir erinin yannda

Hasta karnn derman er... Buncack eyi belleten olmam m, senin avrada, ne kadar yazk. Allah beln vere! Murat doymu erkein isteksizliiyle glmee alt: Burda olsa, hey aklsz, zarar sana! Hadi Sultan, kalk savu, belya sokacaksn beni, artolsun! Kz sen, kar ylgn olduundan m okumulua vurdun, okumulua vurduundan m kar ylgn oldun? Ulan rezil... Muhtarn Ummahan abla

Rezillik bende mi? ini ekti: dediydi... Aklm yatmakta ar ar... Ne dedi?

 Bouna abalamaktasn aklsz Sultan dedi, Okumu herif, kar iinde yufka olur dedi, Kar kakn bu senin Eitmen dedi. Allah belnz vere! unlarda hi utanmak var m? Neden? slm dini ak... Vay benim kara bahtm! elini

Yaknda bir horoz tnce Murat irkildi, sesini alaltmak iin azna gtrerek yalvard: Hs! Hs dedim!

Yrein yarlayazd yle ya! Hopladn ki, ayak topu ka para... Erkek ksmna korku hi yaramaz, beli gever! Gel beni iit! Kyalm imam nikhn, bakalm keyfimize. Bouna zorlamaktasn Sultan, bizde imam nikh yoktur. Hele bakalm, Allahtr bu...

Bouna abalamaktasn! Eitmen milletini tutmaz Kara Derviin muskalar... Yedirme paran yok yere! Sudan'n kollarndan kurtulup yataktan indi: Kalk dedim kahpe, ekerim sopay... Sultan doruldu, kemiklerini ktrdeterek gerindi. plakl aynda sanki parlayp snm, Muradn gzlerini kamatrmt. Karn olacaktan myd bugn aldn tel kd?

Murat nce bir ey anlayamad: Ne tel kd? Atl postacnn Durali'ye verdii kt? Kim dedi sana? Kimse kim! Gel mi demekte karn? Can m ekmi? Yok! Ktlemi mi bsbtn? Geberir inallah!

Bak Sultan, artolsun arparm amar... Kalk hadi, halk dedim namussuz! Kd demeyince hi kalkmam, hemi de kmam yataktan bebeler gelene kadar... Zorlarsan barrm... toplarm yedi kyn adamn bana... Ne yazl tel kdnda? Para salsn m demi yoksa hanmn? Ulan rezil! Akln fikrin karda... Eitim memuru Ilgaz'a istemekte beni sal gnne

 N'apacakm? Yalan! Dorusunu demeyince... Keyfin bilir. Sen inatsan ben de inadm. Keyfin bilir. Ulan namussuz, artolsun, eitim memuru ekmi... Ky yerinde teli nerden bulsun fkara? Esdd kurulacak ya Kei Dz'ne... Tamam! Nah aznla tutuldu yalann... Esdd konmayacak bizim Kei Dz'mze. Zeynel Aam Olmaz dedi. Demekle? Zeynel Aam Olmaz dedi mi, olabilemez!

Bak hele! Essah m! Esddlere de, sizin Zeynel Aanz m karmakta bundan byle? Karr ki ne gzel! Kondurmaz Zeynel Aam, gvur esddsn topramza... Bakalm! Murat biraz dnd: Kimseye deme, telgrafn eitim memurundan geldiini... Kalk hadi, kalk da yiitlik sende kalsn! Elleri belinde biraz bekledi, Sultan oral olmaynca kalasna sk bir tokat ekti: Kalk dedim alak! inerim seni! Tadn karma! Elin krlsn domuz! Sultan nazla inledi Acs yreime vurdu. Krmz tmana hasret gidesin inallah. Keyifle glerek yataktan kt, amarlanan kalasn biraz kad, krmz tmann frlatt yerden almak iin salnarak yrd.

III evre Lokomotif, krmz kayalarn arkasndan km, ar yk altnda yoku dizleyen mandalar gibi kzgn kzgn soluyarak rampaya sarmt. retmen Nuri evik, vites deitirip gaza bast, Dumanl Boaz Enstitsnn Kurucu Ekibini Kei Dz'ne gtren klstr cipin hzn daha da arttrabilirmi gibi, direksiyona gvdesiyle aband. Yannda oturan tazeliyordu. Takld: inliyor. Mdr Halim Akn, tabla arand, yerinin bo olduunu hatrlaynca, sezdirmemeye alarak izmariti darya brakverdi. Ba eitmen Cemal Avar'la Emine Gle bakp fsldatlar: Bir tabla olsayd... Uzatsaydm? ok sevinirdi. Ne kolaydr bylelerini mutlandrmak... Enstitnn Mdr Halim Akn cgarasn

Aman Nuri Yazktr. Kime? Marandize... Niyetin devirip gemek ama, bereket korkuluk

Kk istasyonun akasyas altna kmelenmi kyller, trenin ddyle davranmlar, knlarn savurarak komaya balamlard, iki karlk su arkn, yksek korkuluklu geni bir hendei ayorlarm gibi, var gleriyle srayp geiyorlar, yapy dnerken hzlarn ayarlayamadklar iin, tkezleyip harmanlyorlard. Tulumbada avcuyla su ien kyl doruldu, tren ddyle ilgilenmemi olmal ki arkadalarnn kotuunu grnce, hemen arkalarndan atld. Drt be adm gitti gitmedi, kollarn havada evirerek durmaya abalad. Aacn altnda brakt torbasn alp yetiemeyeceini anlaynca dizlerini yumruklayarak rpnd, torbay, bir an gzden karacak oldu, yapamad, umutsuz bir atlla koup kapt, savrularak dnd. Karatren durmadan geince elini yanana kapatarak aakald. Yol almt ama, Nuri evik kendini dalgnlktan kurtaramamt. Kara gzlerini krptrarak kyllere bakyor, elinin iiyle hafif hafif direksiyona vuruyordu.

Ba eitmen Cemal Avar, omzuna dokundu: Hadisene! Dalmm...

Cip hrldad, sarsld, teneke grltleriyle demiryolunu at. Susa, yeil tarlalarn arasndan dmdz geip tepenin doruunda mavi gkyzne dayanyordu. Gurbeti deiller miydi, onlar Nuri Bey?

Dimdik ileriye bakan Nuri evik hi duraklamadan karlk verdi: Hayr, yedek asker... Nerden bildiniz? Yorgan yoktu hi birinde...

yle ya... Emine Gle biraz dnk suratn bsbtn ast: Neden karamadm bu kadarck eyi kendi kendime? basal. Anadolu deil mi Ankara? Durun bakalm... Daha be saat bile olmad Anadolu'ya, siz ayak

Yaadnz yere bal... istanbul'dan geldiniz, Yeniehir'e yerletiniz. Girdiniz kolayca Gazi Terbiyeye... Sinemalar, tiyatrolar... Her sabah gelsin gazete... Radyo dinleyin; pikapta klasikleri aln! Sosyetede dansl aylar... Biraz iir, biraz sosyolojik tartma... Birka iri szle memleketin en aprak meselelerini zvermek... Sonra, vicdan rahatlyla derin uyku... Tez konusu ararken bir Esdd deneyi ksn nnze... Hele bakalm, neyin nesiymi? diye, atn bir retmen yardmcl, mteahhit Beybabann zel arabasndan inip lkretim Genel Mdrlnn binin klstr cipine... Be saat sonra da, Anadolu'nun tan topran, insann, hayvann tanyn! Yama var m? Nuri evik bir zaman karlk bekledi, Emine Gle ses karmaynca, akay brakp sordu: Neden kzdnz adamlara? Kzdm m? Nerden kardnz kzmay? Sorunuz dosta deildi.

Kzmadm, yadrgadm biraz... Daha dorusu, zldm. kinci askerlie gidiyorlarsa... En ok birka yl nce talimden gemi bunlar... Oysa, komalar, yerinde saymaya benziyordu. Yerinde saymak bile denmez. Adal bir batakta debelenir gibiydiler. Ne kadar dengesiz dzensiz sallyorlard kollarn bacaklarn... Yapt ile harcad gc denkletirememektir bu... Kk ocuklarla yeni domu hayvanlarda

grlr. Bunaldm bakarken... Hele tellarndaki tabanszlktan utandm enikonu... Nasl oluyor da askerliin sk talimi, biraz olsun alamyor hantallklarn? Sk talim!... Saa dn sola dn. Yat kalk... Sng tak, biraz ko... Kurtaramaz bunlar adam hantallktan... Ya?

Nuri evik aslnda elileri retmeniydi. Biimli parmaklarn pene gibi bkp sa elini havada sallad: nce ilere alacak eller... nsanbilimcilerin birtakm, maymundan insana atlarken,, hatalarmzdan nce, ellerimizin akllandn ileri srerki, doru bence... Eller bir yata kafadan daha akll olur. Szgelimi, aza yemek gtrmekte... Sonra, grmeyi de, baz gzlerden daha iyi beceriyor ellerimiz... Amma yaptnz! Kanan yeri gz m bulur, el mi?

Mdr Halim Akn'la Cemal Avar bir azdan gldler. Kpeklerin ard ayaklar da akll yleyse..

Tamam, doruladnz beni... Kafa eviklii gibi gvde evikliimiz de ellerimizden geliyor. Enstitye alacamz ocuklar da bunlar gibi mi? Aa yukar... Desene iimiz i...

ukurda seller susay bozmutu. Cip devrilecek gibi yalpalad. Nurinin vites deitirmesine meydan kalmadan bir taa srnen sa amurluk kaynak yerinden koptu. Ilgaz Kaymakamlnn nnde durduklar zaman saat on bire geliyordu. Halim Akn inip amurlua bakt: Kaynak varsa, tutturmaya alalm bunu...

Nuri evik suratn buruturdu: Olmaz tutturmadan... Bitirdi beni teneke grlts

Bu srada, Kaymakamln kapsndan Eitmen Murat ren kt, koarak gelip Halim Akn'n eline davrand. Halim Bey bir an elini kurtarmak istedi, tanynca ptrd: Merhaba Murat Eitmen!.. Telgrafm ald eitim memuru demek? Ald Mdrm... Bana da hemen haber sald. ok sevindim, tekilere dnd, hazrola gelip bayla selmlad: Ho geldiniz!... Mdr Halim Akn tantrd: Kastamonu kursunun en baarl eitmenlerinden Murat Murat ren. Bizimle alacak enstitde... Murat ren utanga utanga glmsedi. Srtnda kl renkli ulakiden avc biimi ceket, banda ayn kumatan apka, bacaklarnda yarm kilot vard. Hepsi de yamaszd, temizdi. Bak Murat, ite Emine Gle retmen... Bu Nuri evik... Bu da Eitim bamz Cemal Avar... Tanma ii tamam... Hazr m ktlarmz? Yukar kmam gerekiyor mu? Hayr Mdrm... Araya baka bir i girmeseydi, oktan bitecekti. Bu ay memurlara teberi veriyor hkmet... Liste yapyorlar. Para bulmak derdine dtler. Kylye de gazya datlacak. Ayrca tccar depolarndaki ayla kahvenin tutarn sormu Ankara... Bir teltr gidiyor. ok bekler miyiz? Tosya'y tutalm, diyorum bugn...

Tutarz Mdrm! Baz ktlarn kopyas kacakm... Onlar yazyordum daktiloda... Motor sesi duyunca kotum. Emine Gle hazroldaki Murat Eitmenle kk istasyonda grd kyller arasnda benzerlik olup olmadn aratrd. Tatl esmerdi Murat Eitmen. nceydi, orta boyluydu. Halim Beyi grnce ok sevinmiti ama, glmsemesinde garip bir yorgunluk, baklarnda belli belirsiz bir tedirginlik vard. Mdr Halim Akn, not defterine bakt bir zaman... Cemal sen eitmenle belgeler iini bitirmeye al! Nuri arabann onarmyla urasn! Emine retmenle ary dolaalm biz... Bakalm alacaklarmzdan neleri salayabileceiz! Nerde bekleyelim sizi Murat? Belediye kahvesinde... Hayr! Paa Han daha iyi... naralt serin olur. Nah surda... Kaynak ustas bulunur mu? Var ama ince ise...

Deil... u amurluu tutturacak...

Yapar o kadarn... Dkkn caminin ardnda... Ahmet Usta diye sorsun retmenim, biraz terstir, Yamren'den Murat Eitmen yollad beni desin! Nuri, cipe atlad. Cemal'le Murat Kaymakamla girdiler. Cipin evresinde toplanan kyller dalmamlard. Garip bir ilgiyle bakyorlard. Mdr Halim Akn, bu ilgiyi, Emine retmenin pantolon giymi olmasna verdi. Pazar olduu iin ar kalabalkt ama, alveri tatszd. Esnaf, tamtakr dkknlarda dalgn oturuyor, kyl, elleri ceplerinde, biraz tedirgin, biraz rkek dolayordu. Mdr Halim Akn'la Emine Gle, sergilerle dolu kk meydana saptlar, evrelerine bakarak ar ar yrdler. Bycek bir dkknn nnde durdular. Tabelsna gre adnn Emir Atabey olduu anlalan dkknc, banda kara takke, ileri geri sallanarak Kur'an okumaya dalmt. erde tavana kadar ylm kil tandan baka mal yoktu. Darya yarm uval fasulye, bir uval bulgur, biraz mercimek, kaya tuzu konulmu, uraya buraya arklar, lamba ieleri, katr boncuklar aslmt. Kaa bunlarn toptan fiat Emir Aa?..

Emir Aa, elini kitabn stne koyup yarm azla sordu: Toptan m?... Sorann yabanc! olduunu grnce birden irkilip gzlerini krptrarak toparlanmaya abalad: Toptan?... Toptan yok... Kitab kapatp hemen yere indi: Toptan n'arasn... Emine'nin pantolonlu kar olduunu anlar anlamaz nedense bsbtn rkm, yalanp yutkunmaya balamt. Bir ey aranarak alnd: Buyur otur beyim... Askeriye iin mi sordun? Yok... Niin ya? Enstit iin... Ne esdds?... skemle verdi: Buyur... Diki esdds m? Hayr, ky enstits...

Ky... Bir iskemle daha bulup Emine'nin nne koydu: Burada m almakta bu esdd?

 Burada saylr. istediimizi, yeterince?...

Kumanya

alacaz.

Bulabilirmiyiz

her

Emir Aa, kirpiksiz gzlerini krptrarak, yardm ister gibi, Emine retmenin yzne bakp yalancktan iini ekti: pein... Herif gene ok zlm gibi iini ekti: Para, ka para... Allahma kr, bende hell para ok ama, haydi bul bakalm aradn?... Almadan vermek Allann ii... Meydan dolduran kyl kalabalna dman dman bakt: Bu sava, say ki Almann kiral amad, bizim alak kylmz at. Oyunlarmz varm ki eytan artacak bir oyunlar... Bunca dzeni dubaray, neremizde saklamz, bunca zaman hey Allah! N'apyorlar, teberi getirmiyorlar m pazara eskisi gibi? Nerdeee? Nasl nerde? Sen Toptan demektesin, biz perakendeyi yitirmiiz... Neden? Burada kmyor mu bunlar? Korkma, bizim paramz

Getirmek nerdeee... Karaborsaya dkld, stanbulun ft dkkncs... diye yazmakta Krolu Gazetesi... Kurban olduum, kratna bin gel de, kara pazar bizim rezil kylmzde gr!... Vaktiyken bunlarn ou kendi kasabalarnn yolunu karamazlard beyim, Ilgaz pazarnn gnn bilmezlerdi. imdi, askerliini yapmam bebeler, Ankara'dan beriye mal ykmamakta... Gerek bir kinle soludu: Hele unlara hele!... Ellerini koltuklarna sokup... Ulan sana, dkknc maln zorla m verecek namussuz?... Bakmas parayla m? Nerde, unu bunu tuttuklarn, burnuna gtrp kokladklarn, tadna baktklarn?... Bekleyin bakalm, kavatlar, umudunuz kursanzda kalsn da ben size soraym... Hey aman, kt zaman... Aklna ok korkulu bir ey gelmi gibi birden hoplayp rkek baklarla bir Mdr Halim Akn'a, bir Emine retmene bakmaya balad. st ste yutkunuyordu: Aman Beyim, sen ambar teftii misin, yoksa? Nasl ambar teftii?

Ambar teftii gelecek Ankara'dan... Bizim haberimiz var. ay, kahveyi yazacak... Surat gittike karyordu. Sesine dilenci yalvar gelmiti: Ge, buyur otur oh koum!... Olmaz art olsun, bir aymz imeyince hi olmaz! Biz Emir soyundanz ve de ocak oluyuz. Yalan yoktur bizde... stifilik yoktur bizde Beyim... Nah kitap... Taze aptesimle el basmazsam... Buyur! Oturmam olmaaaz. Biz malmzn tutarn yazdk hkmatmza... Sana bizi anlatan dmanla anlatm... Otur, oh Beyim!... stemez Emir Aa... iimiz var.

 aymz... Bir aymz oh Beyim Ellerini gbeine balam, mestli ayaklarnn burunlarn birbirine yaptrmt.. leri geri sallanarak, boynu bkk, gzlerini yandan tavana dikip aklarn belerterek konuuyordu: Ambarm bile yoktur benim!... Ambarm yoktur da, dmanm pek oktur. Bize kara bulatrdlar geende... Bulatran kim? Mahpus damlarnda bunca yl yatm, Cinci rezili... Cinci sor bak, btn arlya dman... Geenlerde bizi mahpus damna tktlar. Hkmatmzdan gizli ekin satmm... Satmadm. Ekinimden sadaka verdim sevabma... Ambarm yok ki benim, neyine bakacaksn oh Beyim, biz ambar oktan boalttk. Cumhuriyetimize kar boynumuz incedir bizim... Ben ambar teftiisi deilim Emir Efendi, vallaha deilim! Enstit Mdrym ben... Yeni enstit ayoruz Dumanl Boazda... teberi alacam. Yiyecek yakacak mutfak eyas... Kap kaak... Esdd... Esddc olduuna inanaym m oh Beyim?... Bak, yemin ettin, Vallah dedin. Bu yemin Mslman yemini... Dinine salamln yznden belli senin... Esdd iine dua etmekteyim ben, gece gndz... Hkmatmzn tuttuu altun ola bu esdd meselesinde, hey Allah! diye yakarmaktaym. Bizde yoktur aradn mallar... imdi deil savatan nce de yoktu bizde... Sen bakma dkknda oturduumuza... Aslnda, biz esnaftan bile saylmayz. Dede kalntsdr bu dolap bize.. Nerde buluruz, peki? Zaman

Nerde mi? Gzlerini ge dikip biraz dnd. kazanmaa abalad belliydi: Her birinden ne kadar lzmd sana?

Eh... imdilik pek fazla deil ama, ilerde artacak... Be yz renciye, bin renciye yemek vereceiz n... Bin renci... Vay babam!... Hazr yemek mi dayanr, bizim rezil kylmze?... N'olacak bunca esdd?... Bunca retmen... Birden topland, ilk defa, gerekten korktu, yalvarr gibi gld: Varmtr bir gerei... Senin akln m erer, bire buruuk desene Beyim! yle ya, gerekli olmasa, hkmatmz bunca paray saar m yaznn yzne?... Demek bin kiiyi bulacak sizin esdd?... Ne iyi!.. Adam krpe olmal da, kafay vurup okumal... Ya, peynir, st, yourt nasl?.. Yeterince bulabilir miyiz?

Emir Aa, oktandr, ne sorulsa, Nerdeeee demeye azn altrm olmal ki, buna da bir yaman Nerdeeee ekti. Bural yayla saylr. St yourt, niin bulunmasn?...

Dedim ya, beyim, bizim kylmz eskiden bir rezilken, imdi be rezil oldu. Nah denemesi parasz, ilerde kar pazar var. Kar pazar dedimse, aarty burda okluk, kylnn kars getirir pazara... Ayana yksnmezsen var git, deneyiver. Karnn birine yana, yourt bakracnn

sapna yap... Kaa? diye sor. Szgelimi, Bir panganot mu dedi? Pazarlk etme, Pekiyi bastr, sonra da, Bana iki bakra yourt daha lzm de... Evet...

De ki bak bakalm evet, nasl bir evet... Aman bu herif pazarlksz mal almakta, fazladan iki bakra daha istemekte... Yourduma zam gelse gerek... diye eker elinden, iki panganot versen satmaz. Derin derin iini ekti: ncesi de bozuktu ya Trkn ii, bu bez, bu Alman sava, tm bitirdi. Kk gbrede olmak olur ya, bu kadar m olur! Peki Emir Efendi, nerde bulabileceiz aradklarmz? istemi

Emir Aa elini enesine att, iinden geeni sezdirmemek gibi gzlerini yumdu:

Bilmem ki... Ne desem bo... Hac Zekeriyya Efendiye bak desem... ki yanna rkek rkek gz att: yisi... Evet, bizim Hac Zekeriyya Hocamz... Hac Zekeriyya Efendiye gideceksin! Nerde?

Hkmat caddesinde... Cumhuriyet Maazas Zekeriyya Kulluku yazar dkknn banda... Bulursan orda bulursun aradklarn... Bulamazsan... Saol Emir Efendi...

Halim Akn'la Emine retmen tam yryorlard ki, Emir Aa kabasna ine batrlm gibi hoplayp nledi: Aman arslan Beyim!... Dur elen, aman bilir misin? Kurbann olaym, benim yolladm bilmesin, Hac Zekeriyya dmb! Bizim llgazmz ktdr, oh Beyim... Yrei fesattr bizim adammzn... Syleme sakn... Hkmat adamn bama sard, Atabeyin domuz Emir diye kzar bize ki, zaptolaca kalmaz Kaymakamdan aldm adresini deyiver. Kzsa da Kaymakam Beye di geiremez. Mdr Halim Akn'n olur peki demesine kalmadan bir bart koptu: Et getirdim pazara alar! Kz eti gibi, gevrek et getirdim.

Atabeyin Emir, bo bulunmu olmal ki, Allah beln vere, emi kr pezevenk! diye hoplarken, Halim'le Emine retmen bartya dndler. Baran, gbekli, enseli bir herifti. Sol gz krd. Bandaki kara apka, beline sard ak petemal lekelerden alacaya dnmt. Gmleinin n karnna kadar akt. Bir elinde, dumanlar tten sa mangal, tekinde, kesilmi ekmek dolu koca bir sepet vard. Sesi inse keskin, hadm sesiydi:

 Et getirdim pazara alar! t eti gibi yutkunmal deil, etimi yemeli benim... Besili et benim etim... Anas ksr toklu eti... Stnen besledim adamlar... Elimin iiyle zm yedirerekten besledim kyl! Ocak banda besledim ben etimi, komularm tank... Koca teke eti deil buu... Kuyrukya saldm kymama ben, iya, donya deil... Eti, gelip dkknn nnde durmutu. Bir yandan baryor, bir yandan Emir Aay kolluyordu. Aann oral olmadn anlaynca gzne bakarak var gcyle haykrd: Eek! Benim etimi yemeyen, eolu eek!...

Hst rezil... arparm amar... Bura gvur ky m ki senin etini yiyen bulunsun, domuz!... Diin yok, kuun tok Atabeyin Emir, sana yle demek der. Biriktir bakalm sar kzlar... Elbet kk karnn koynunda bir yiyen bulunur. Emir Aa, Hst rezil... Ben seni ldrnce... diyerek kepenek sopasna yapnca eti, savuup kalabala kart. Halim Akn'la Emine retmen, sergilerin en sk olduu yere doru yrdler. Biri, at arabasyla yeil erik, sar kays satyordu: Tosya'dan kays getirdim kardaaaa... Irmak boyundan aldm geldim. Bal istersen kays... Eki istersen erik... kaysm ball gzel... Eriim canl gzel... Son szleri, trk gibi makamla sylyordu. Sesi, barmaktan kslmt. Serginin biri saat doluydu. Satcs boynuna hazr papyon kravat takm, salarn sarya boyatp maayla kvrtmt. Sesi kasntlyd. Belli ki, pazarn en soylu maln satt iin, kibirleniyordu: in ii, Cabon ii... ngrakl saat... evriye fosforlu da benim saatim deil mi? Mmin yreidir bu saatlar... mam aar, bu saatlar amaz. Vaktimizi bilelim Mslmanlar! Namazm kardm diye yanmyalm! Boyumuzca gnaha batmyalm. Gvur ii deil bu saatlar... Capon Mslman ii... Saatim yok szn yasak ettim, Ilgaz'da, yasak... Vaktini bilmeyen tanrsn da bilmez Mslman kardalar... Bu ne bu? Cep saati... Tak takl saat... Bak bakl saat... Gece kurt gz gibi ldayan saat... Gndz trenin erkei gibi flayan saat... Canl saatlar bunlar... insan gibi fikri var bunlarn... stnden kamyon gesin, yay, cam krlmaz saatlar...

Tekirdal Hseyin pelvann elinde direi mili bklmez saatlar... Yirmi drt tal saatlar... Tan say da al arkada, say bilmesen bilene saydr al!... Birisi tepe gibi yd prtlar iki eliyle bandan yukarya kaldrp salkm saak yere brakyordu. Emine retmen merak edip yaklat. Bunlar her eitten, her boydan kadn giyimleriydi. Renk renk sutyenler, dantelli kilotlar, kombinezonlar, pazenden, basmadan, emprimeden, yapma ipekten, ketenden entariler, bluzlar, hatta uzun konlu suvare eldivenleri, teklerini oktan yitirmi ipek, tire, merserize oraplar, Amerikan bezinden tikoza, ipekten brmcee kadar kadn i amarlar... Adam bunlar, harmanda ekin savurur gibi havaya atyor, evresine yaydka yayyordu. Yayd yer, hayvan pislikleri, rk sebze, meyva sprntleriyle kaplyd. Rzgr bunlarn kurularn, toz anaforlaryla bura bura kaldryor, eek eriinden yaplm, manda gnne benzeyen karapestil kirli amura benzeyen sar bulama, dut kurusu, bayat leblebi, boyal eker sergilerinin stne svayarak meydanda dolatryordu. Karasinekler rzgrla savrulan kara yazmalar gibi, arada bir kalkp sonra gene her eyi kapkara rtmekteydi. Pazarn karkl, pislii, sanki kendiliinden deil, insan aklyla uraarak yaplmt. Kasabann tek katl kerpi evlerine, bu evlerin kararm kiremitlerine, meydan dolduran kadnl erkekli kalabaln durgun umutsuzluuna, uyuz eeklerin, eek kadar atlarn, gszlkten km kzlerin, odundan oyulmu yamal kanlarn hantallna uygundu. , Kzgn, gne, plak gkyznn btn maviliini, bir daha hi geri vermeyecekmi gibi syrp alm, bu kasaba pazarndaki insanlar, hayvanlar, her eyi, kav gibi kurutmutu. Nerdeyse her eyi, stne bol benzin dklm gibi parlatacakt. Emine retmen, Ankara'nn gezginci pazarlarnda da sk sk tutulduu a deitirme yanltsna kaptrmt kendini... Sanki, 1943 Trkiyesinin bir kasabasnda deil, on ikinci yzyl Avrupasnda herhangi bir derebeyi atosunun glgesine snm, herhangi bir panayrdayd. Eski kadn giyimleri satan adam, sanki, bozuk Latincenin oktan lm kelimeleriyle baryordu. Yzndeki anlam, elkol sallaylar bile, ortaand. Yalnz eski kadn urbalar satcs deil, btn bu dnya, usuz bucaksz tozlu yollarda alktan, taundan krlarak, saysz ekya pusularn, engizisyon zindanlarn, saysz kurbanlar vere vere ap bugne ancak yedi yz ylda ulaabilecekti. Adam, l evlerinde, lks apartmanlardan, gecekondulardan, kerhanelerden toplanm bu eski giyimleri havaya salkm salkm atarak baryordu: Murada ermemi ergen kz eyizleri bunlar... Gerdek gecesi kocasndan kam oynak gelin eyizleri... liklere bakn, baclarm, ipek iliklere bakn! Padiah koynuna girip km ilikler bunlar... Herif stme

evlenmesin dersen, alacaksn bunlar gzel abla... stanbul karlarnn kolonya kokular sinmi bunlara, babam!... Yksek keli ak atlastan bir pabu tekini, sandaki eski pabu ynna kaslarak att: Pabulara gel hemire... Kendi bana oyuna kalkan, kendi bana topuk vuran saray kars pabular bunlar... Civelek pabularma gel!... Kendi bana salnp, sana yrme reten pabulara baak... yle mi sefil Cinci?.. Halim Akn'la Emine retmen Cinci adyla ilgilendiler, ama, herif bu sz, havaya att amarlara bakarak sylediinden, ilk aratrmada Cinciyi gremediler. Prtc barmay srdryordu: Boy uzatan pabular... Soy uzatan pabular... Kel kz hanm eden oh ne gzel pabular!... Yz Cinci mskasna, vallah bedel pabular... Yeter ettin namussuz!... Partalna svdrme!...

Adam sesin geldii yne dnd, iren bir ey grm gibi, bir zaman suratn ekiterek bakt: Yaaaa... Demek yle Sefil Cinci!... iki eliyle giyimleri kavrad, renkli bir bayrak gibi bir zaman saa sola sallad: Yavukluma kavuaym derken Kzlrmaa tekerlenip canndan olan kz olan kz eyizi bunlar... On parmanda n be hovarda dolatran ksr gelin avadanl bunlar... Herifleri ksraksam aygra eviren prtlara gel!... Kt Cincinin scaklk mskas ka para... Hst rezil... Ta gelmekte ki, gr nasl...

Ta ataraktan gerei krletemezsin, Sefil Cinci!... Senin belgc haplarn kamaz bu mallara... Cincinin ipini kesmeye getirdim bu mallar baclarm... Kaam halalar, gevemi teyzeleri aygrsam ksrak taya eviren bir mallardr bunlar!... Emine retmen, duvara srtn vererek kk bir iskemlede belmi gibi oturan Cinci'ye dalmt: Ksa boylu, kara kuruydu Cinci... Krl salar eski kara ftrnn her yannda al gibi uramt, cn alacana yzde yz gvenmenin rahatlyla istifini hi bozmuyor, dmann kmseyen kasntl bir glmsemeyle gazozcuya bakyordu. Emine retmen nce dkkanndaki camn NEZR CNC adn, sonra teki yazlar okudu: Zorlu dileke yazlr, Her eit dva kovalanr, zinname doldurulur, Asker mektubu dzlr, Vesikalk resim ekilir, Boy resim Benzemezse para yok... eride klksz bir kyl ocuunun, iki parmayla duraklaya duraklaya daktiloda yaz yazdn grnce bsbtn ilgilenip yannda duran yal kylye sordu: Cinci dedikleri, u ufak tefek adam m?

 Grnts ufak ama, domuzluunu n'apalm? Bu Cinciden bezdik ki, canmz usand. vilyet topranda btn ktlklerin kaynadr bu domuz... N'apar?

Birinciye, yaknlk muskalar satar ki, peygamber karsn batan karmazsa para almaz. Yasak deil mi muskaclk?

Cinciye hkmat yasa nasl ilesin bre Efendi? Bunun, Allaha, bir can borcu var, fukara Allah, biimine getirip alamamakta... Salt muska m? Esrar satar, recinin ttn hesab, aktan... ki lafla, bakmsn, seni Ylanl eyhe dervi yapm... Laf dii bunun nk... Ama neme lzm, dilekeye geldi mi, Ankara'y stanbul'u bilmem, bizim buralarda gcne kacak dvvekili yoktur. Elli kuru ver, bir candarma gider dmannn kyne... Bir kayma ver, iki atl gnderir, yaz makinesinin yanma iki buuu indirdin mi, ky at gbresiyle doldurur ki, minareyi gmmecesine... Cinci, hep byle yalanarak gazozcuya bakyordu. Gazozum gazoz... Ak sabun gibi kpkl bu gazoz! meyenin, ya akl yok, ya paras... Bilmeyen imez ya, bilen neden imez? Ulan teresler, para iilmez, gazoz iilir. Olum kyl, bouna saklamaktasn elini cebinde... Bouna debelenmektesin elin koltuunda, leylek kuu gibi bir ayan kaldrp indirerekten... eceksin nasl olsa, erge... Tatl canna bu zulm neyin nesi avanak?... Yrek soutur nk benim gazozum... Dmann yemisin gibi yrek soutur. Cinci, arkasna bakmadan Esef diye bir kaln nara sallad. Daktiloda yaz yazan ocuk, srtna sopayla vurmular gibi zplad: Buyur usta!

Kap gel surdan bir gazoz kopuk... iyi bak, aznda eksii meksii hi olmasn, tepelerim! Esef kotu. Gnee kaldrp bakarak ielerden en dolusunu semeye giriti. Yz ondrt, onbe yanda gsteriyordu ama gvdesi kalplyd. Srtnda, tepeden trnaa yamal mavi bezden ceket, bacanda ceketinden daha yamal zpka vard. Rengi oktan umu gmleinin yrtklarndan tysz eti grnyordu. plak ayaklarna otomobil lastiiyle peneli ar pabular giymiti. Kollar gvdesine gre biraz uzunca, bacaklar biraz kalnd. Setii ieyi getirdi, bir elini gbeine koyarak Cinciye verdi. Cinci, gazoz iesini alp gnee tuttu, bir zaman sallayarak kprmesine bakt. Az sulanm gibi stste yutkunuyor, birini imrendirmek istercesine ii uzatyordu. ieyi dikti, yarsna kadar iti.

Geyirdi. Konuur gibi dudaklarn oynatyor, karlk alr gibi ieyi kulana gtryordu: Demek byleee... Bu itolu bize dmanlndan seni seti, he mi gazoz Aa? ki parmak eksik grp seti seni... Biraz iti: Tatsz grp seti bu rezil Esef. ti: Kezzab ok kamndan seti ki, bizi alayp geberte... Th... ieyi uzatp kt: Al unu, Allah beln vere Esef gibi.. Esef prtcya dalmt. Ustasnn ne dediini anlayamadndan, rkp irkildi. Al dedim rezili... Hi tetikte durup kaparm?... Yazk benim emeklerime... Gittiin yerde ok sopa yersin olum, sen bu kaltabanlkla... Sopa yemek ka para, babann mezarna svdrrsn ki, fk ydrmacasna, tepe gibi... Esefin ablak yanaklar birden sarkm, akr gzlerine ac dolmutu. Cinciye, grmeyen baklarla, dalgn bakyordu. Neye baktn ulan, koca kzn boyundurua bakt gibi!... Al dedim. Kafana vursam unu, haksz mym, kuru kafana?... Esefin stnde dkkndan karken gsterdii abukluk kalmam, yryne bir gnlszlk gelmiti. Cinci, at balayanlarn kaslmasyla arkasndan seslendi: Cann ektiyse bir gazoz da sen i!...

Esef duymazdan geldi. Sana laf sylenmekte, hey eek!... Cann ektiyse, i! Kesmem gndeliinden, korkma! Esef karlk vermeden gazoz iesini brakp dkkna dnd. Cinci Nezir, yardm arar gibi evresine bakarak sylendi: Adam m bunlar? Deil... Eek dl bunlar... Dkkna hi uratmayacaksn byle inat domuzu ya, ne fayda, Zeynel Aann szn ineyemedik! Byklarn yumruuyla svazlayp Allah bismillah diyerek yandan umulmaz bir eviklikle srad kalkt. Ellerini beline koyarak prt satcsnn yere satklarn szd. Avularna tkrp yksek bir sehpada duran niyet kutusunun arkasna geti: Hepsi yalan bu essah kardalarm... Peygamberimiz ne buyurmutur? Ekmeksiz kal, falsz kalma buyurmutur. Falsz adama ben adam bile demem. Askerde olu olanlar gelsin! Askerde eri, askerde karda olanlar gelsin! Askerde yavuklusu olanlar, hovardas olanlar gelsin, sokulsun! Utanmann sras deil... Doktordan utanmayacaksn bir...Hocadan utanmayacaksn iki, falcdan utanmayacaksn ... Yana bacm, korkma, cennet kuudur bu, et yiyen sahan kuu deil... Cennet

kuudur bu ku, evet, kurban olduum, Cennet balarnda ter bu ku... Askerdeki nden, gurbettekinden salam haberi bundan alacaksn! Yoksul mudur? Kumandana perde avuu olmutur da rahat mdr?, Sa-esenmi, dala imi hasta m? Haberi cennet kuundan al!... Pulsuz asker mektubu, seni gelir bulurmu? Bulmaz. Bulsa da doru heber verir mi? Vermez. Kafesin kapsn at, zplaya zplaya kp kirli parmana konan kuu enesiyle gsterip bard: Esef! Dar dedim rezil... una dar gelsin! Esef koup avcundaki darlar kua uzatnca kt: Th Allah beln vere!... Avula yedir demedim. Bir tek vereceksin azna... Senin gibi km ikembeli mi o? Ulan Tosya'da pelvan km m beslemektesin Yusuflu alak Esef!... Ykl... Elimde bu mbarek olmayayd da, apla greydin, ne fayda!.. Cennet kuunu kafesine koyup kapsn rtt: Krk paradr bunun bir ekii... Krkl bastrn, falnz eksin kandalar, yavuklu mendiline mani koma eksin, asker mektuplarna yank deyiler eksin!... Falmza baksn bu cennet kuu Mslman kandalarm... Geceleri Kur'an okur namaz klar bu cennet kuu... Kz mevldu syleyerekten tespih eker. Yzn skca rtt iin ya belli olmayan bir kadn, caymaktan korkuyor gibi, krk paray hzla verip yere bakarak bekledi. Fal m? Deyi mi, arslan bacm? Deyi de neymi?

Anlald... Kuu kafesten kard, ektii kk kd kadna uzatrken sordu: Okuyalm m sevabmza? Yok...

Kadn, kd alp yrd. Cinci arkasndan bakt bir zaman, dnp orta yal bir erkee gz krpt: arp okutayd, karn yrtlrd utancndan... Eer uncack utanc varsa... Nasl bildi, yreindeki fesatl cennetkuunun ortaya dkeceini...Komular basnadr byle anlayl kar, arkada... Ellerini birbirine vurarak bard: ekmece gelsin: Esef, cennetkuunun kafesini ald, cevizden yaplm, mahpushane ii bir byk ekmeceyi sehpaya koydu. Cinci gene yumruuyla byklarn svazlayp hazrland: Hepsi yalan bu gerek kandalarm... Er, avrat ayrdetmez bu tlsml ekmece... Yetmi yedi derdin dermann biriktirdim ben buna... Kur'anla kapanr. Kur'anla alr ekmecedir bu... Dua eder gibi ge bakarak bir zaman dudaklarn kprdatt, bitirince ellerini yznden geirdi, ekmecenin kapan, ok arm gibi, zorlayarak at. Bir yanda muambaya sarl muskalar, te yanda mukavvadan yaplm yuvarlak hap kutular vard:

 Canavar az balayan tlsml muskalar... Kukulu kocalarn gzlerini balayan muskalar... Yetmi yedi derde derman muskalar... Mekke erifine smarlayp yazdrdm ben bunlar kardam... Hkmat izniyle yazdrdm! mansz gelinlerin yreklerine acma damlatan muskalar... Allah beln vere namussuz Cinci, bu nasl bir sz, gndz ortasnda?... Yavrum Cinci Nezir sen bu rezillikte...

N'olmu babacm, n'olmu Allahma kr... slm dini ak deil mi? Geenki pazar aldnda, bu lafn byle deildi. Hst, yalanc! Senden muska m aldm ben?

Aldn ne gzel!... Alp boynuna taknca, tl deve gibi kaslan ben miydim? Dinin gibi doru syle! Trklkte yalan mundar! Eline, diline, ille de beline yedi manda gc vermedi mi? Bu nasl bir ? diyerekten, ablam, alnndan pmedi mi? Ulan gzlerin kr ola...

Benim... Bunca iyilikten sonra he mi? Cinci Nezir uzaklaan adamn arkasndan, byk hakszla uram gibi, kederle bakt: Evet, iyilik yaramaz bu bizim avanak milletimize... Evet millet deil, illet... ini ekerek ban sallam, bu ba sallama, suratndaki kederi silip, yerine keyifli glmsemesini getirmeye yetmiti: imize bakalm kandalarm, muskalarmza gelelim! Nah bu pelvan muskas... Kurtdereli, Adal, Makarnac, Pomak Alio gibi cihan pelvanlarmzn ve de pervalarn piri Hazreti Hamza pelvan efendimizin boyunlardaki muskann eidir bu muskalar... Yenilmeyeyim dersen, Kendi oynumla gbeim ge dnmesin kar gibi dersen, bu muskadan uyduracaksn pelvan karda... G yetmez muskalar bunlar... Padiah Sultan Hamit Efendimizin boynuna aslm bir muskalar... Sleyman Peygamber mhrleri baslm muskalar... Kurun ilemez, it dilemez muskalar... Gretikleri tkzlklarndan belli iki delikanl, pelvan muskas lafndan beri, deimiler, yerlerinde duramaz olmulard. Kalabalktan utandklar iin, kt kt soluyarak kvranyorlard. Sonunda kara yaz olan dayanamad, arkadann brn dirseiyle Hadi anlamnda drtt, teki irkilip geri basnca, hazrlad paray karp uzatt. Emmi! Cinci, delikanllar tepeden trnaa szd, beenmi gibi gld: Bize iyisinden iki pelvan muskas ver, her ka kurusa Cinci

 Tamam... Ben pelvan muskalarn, gerek pelvanlara satarsam keyf olurum. Hadi bakalm pelvan muskalar!... Sevinin yavrularm, marazl boynuna gitmediniz! Pelvanlar, dikkatle muskalar seerken araya biri daha girmi, iki yirmi belik uzatmt. Bir eyler sylyordu ama, en az Cinci kadar yaknda duran Mdr Halim Akn'la Emine Gle bile, anlayamyorlard. Cinci nc defa, bu sefer herifin gerekten sar olduuna inanarak, var gcyle bard: Pelvan m? Belgc muskas m? Scaklk m?

Herkes kulak kesilmi, gelecein dnya pelvanlar bile muskay semeyi brakmt. Muska m? dedim kulana drttm?

Adam umutsuz umutsuz ban Deil anlamna sallad. Cennetkuu fal m, bamn bels? Yok? Ya? Derman hap...

Allah ekber... Dilsiz sar deilmi kandalarm... Derman hap dedi! Kara hap m, ak hap m? Adam evresine umutsuz umutsuz bakt. Boncuk boncuk terlemiti. Ne gibi daycm? Srgn m gitmekte, kanl? Deil! Katld, beton kesildi, kamamaktasn, nerdeyse karnn yrtlacak? Deil! Satlcan? Deil! Stma dala? Deil! Karn ars, yrek ars, ba ars, di ars, boaz ars? Deil! Allah Allah!... nce ksrk, souk alma? Tkrn yutmaktan kesildin! O da m deil bamn bels? Ulan olum, derdini demeyen dermann bulamaz, ebediii... Dur, bildim alak! Peki, nasl bildim? Bu benimki keramet deil de nedir? Biz imdicik, yreimizin temizliiyle feraseti geip kerametin doruuna adr kurmadk m? Evet, bu yiidin arad derman, belgc derman... Gzlerinden belli ki, bu koyiit, vaktiyle ok komusunun avlusuna atlam... Etme Cinci Emmi... Biz ylelerden deiliz. Gnahmz almaktasn ki, bsbtn almaktasn! Beni bilemedin mi? Geen ay kara haplardan vermedin mi sen bana? Tamam... Geen ay, kara hap sattm herif bu... Demek yararn grdn? Demek, ablam, Ooooohhh... Canna salk herif dedi.

 Yanlmaktasn Cinci Emmi, kt yanlmaktasn. Biz kara haplar, kendimize almadk, unuttun mu? topunu... Ya? Dur bildim. Ablam aptan dt... Rezillenme alak! Biz o haplar olana aldk. Olana... Tamam!... Erken everdin. Tfl olan kard kantarn Allah beln vere... Benim olan sekizine girdi girmedi.

Aman... te bu kt... nk hap fayda vermez oncack bebeye... iyisi, daycm, biz olan niyetine vereceiz, kpolusu gelip yetiene kadar, be alt yl, sen yutacaksn. Bir kutu uzatt: Buyur, al hayrn gr, daycm! Nasl edeceini unutmadn ya geen aydan bu yana? Unutmadk! Adam bo bulunmutu. Amaya urat kutuyu drd. Eilip alrken syleniyordu: Allah beln vere kt Cinci... Kutuda, kara hap kmamal ki, ben sana, zevklenmeyi sormalym! Cinci, adamcazn arkasndan, bu kuru gvdenin nereden kard bilinmez, bir yaman kahkaha brakt. Sonra evresindekileri ayr ayr gzden geirerek anlatt: Herif yolu tuttu ki, ardndan mavzer kurunu yetimez. Bana kalsa, bu herif, yedi saatlik ky bu yanklkla saate vardrmaz bulur. inizde bileniniz var m? Eski kary gebertti de, iki yz kayma sayp fukara yerden krpe kz m ald? N'olmal olmal, bu dmbk, bir kara hap yerine, iki kara hap yutmal... N'olur o zaman Nezir Aa?

Ne m'olur? Ne desem bo, Gllcenin Eri boyun Memii... Ne desem, sen imdicik, Maln vmekte diyerek gnahm alrsn! yi dinle, yaknda sana da satacam ben bu kara haplardan... Birini atacaksn azna... Azna atacaksn dedimse, boyal eker gibi emecek deilsin! stne greceksin bir tas suyu... ine iki topak eker atarsan daha iyi... Ya da, su yerine ayran dikersen, kuyruk deil tu!... Sonras, Eriboyun Memi, skacaksn diini yarm saat... Gerisine, sen karmazsn, hap karr... Deminden beri bir ey demek isteyen Esefe birden kt: Neymi?... ki laf edilmeyecek mi, senin Usta demelerinden... Neymi? ki oldular al gzmcler usta... Szlanmakta bebeler... Szlanmaktaysalar... almaynca alr m Algzm kutusu? olacakt ya... Biri usanp savutu.

Vay... Savutu mu? Bir de utanmadan. Ulan ben sana Mteriyi karmak yoktur. Baktn duras kalmam, ek lveri gsne daya

demedim mi? Hey kurban olduum Allah!... Adam kullarna iki kulak verdin ama, u eek kullarna neden iki kulak verdin? Benim, bu olana dediklerim birinden girip, tekinden kmakta, kandalarm!... atm ben... Yazk emeklerime benim. Vay vah... Bouna m beslemekteyim ben seni, on be gndr rezil Esef!..Bouna m doyurmaktaym kz! stelik yedi buuk kuru da gndelii var bunun kandalarm!... Nasl bu bendeki Cinci Nezir vicdan bylece? Emine Gle, elini kaldrd: Cinci Bay, bouna ekimeyin Esefe.. Benim nc mteri... Bekliyorum ne zamandr... Cinciyle Esef gibi Mdr Halim Akn da, Emine retmene arak bakt. Emine retmen, iri gzlerini utanla krptryordu: Son defa, ben bu AIgzm, Beykoz ayrnda grmtm, Mdr Bey, yedi yamdaydm. Onbe yldr hasretini ekerim. Bir de, en ilkel sinemadr bu... oktandr aryordum. Nasip, Ilgaz pazarndaym... Kaln dudakl azndaki glmseme, gzel yzne, bebek safl vermiti. Algzm kutusuna gitti, bekleyen ocuklar omuzlarndan tuttu: Hadi gelin bakalm arkadalar!...

Cinci, yeni mterinin kar m, erkek mi olduunu anlayamadndan biraz armt. Kendisini hemen toplad, Algzme, ehirliden mteri kmas houna gitmiti. Kutunun bana dikildi: Algzm kutusudur bu... Biz bunun tasvirlerini yeniledik kandalarm, yeniledik ki ankr'nn sinemas ka para... Sinemay kartrma Cinci, nndeki ie bak!

Vay, gvur icad sinemalarn haddine mi dm ki, Mslman Algzmyle ak atabile, kt Memi! Biz buna sarp bkp dnyay doldurmu deil miyiz? Bu mbarek, z dedesi deil midir sinemann? Elleri ocuklarn omzunda sabrla bekleyen Emine retmene can ok sklm gibi ban sallad: Bunlar adam dinden imandan karrlar efendi... Bunlara Trk diyenin ben kanndan phe ederim. Uydurun yavrularm gznz deliklere... Vay babam vay!... Bu sinema gvur sinemas gibi be kuru deil kandalar. Cinci Nezir'in sinemas, Allahma kr, bir kuru... Buyurun efendim! Dnyay seyredeceksiniz ki, dnyay ine deliinden greceksiniz! Kutunun k deliini ap iindeki resimleri eviren kola yapt: Allah adyla balarz efendim... te Allah addr bu, kurban olduum, kuran yazsyla... Okumann sevab varsa, grmenin de vardr sevab... Algzm, geldi, seyredin stanbul... Seksen bin mahallesi, doksan bin kesi, seyredin! Algzm, alt minareli Sultan Ahmet Camisi geldi, seyredin! Al Efendim, yal

meyhaneleri... Yal kahvehaneleri... Beyolu duvarlar... Beyolu kprleri, seyredin! Al efendim, geldi sarho alay... Atalm m anam babam atalm m vayyy Ballar da ekerlere katalm m vayyy!... arablan raky da ierek aman Flarn diplerinde yatalm m vayyy... Paraszdr bunun trks, kardalarm. Cinci Nezir cabasdr. Al Efendim geldi Berlin ehri... Alt aylk yol denilen memlekettir buras, seyredin! Gllk glistanlk... Zeytinlik... lle de incirlik... Balk bahelik... Gayetle nezakette... Alamann ba kenti denilen lkedir buras, seyredin! Al gzm ite geldi Londra... Londra'nn ngiliz kzlar, berber dkknlarnda tra eder erkekleri... Her bir bahi be kurutur, seyredin... Belikleri ceplerine atmalarn seyredin! Al Efendim geldi Zalolu Rstem pelvan... Olur olmaz, beri benzer pelvanlara yenilmez bir pelvandr, seyredin! Al Efendim dnya gzeli... Gzellerden gzel... Al yanak, kiraz dudak... Ben seveyim, sen bak! nci dili, samur kal... Salar srma, gzleri hurma... Krolunu alatan, Sultan Sleyman' gldren bir gzeldir bu, seyredin! Al Efendim geldi gsleri kardan ak ve de alaman bombas gibi topalak kzlar taburu seyredin! Grnmelerine bakn, salnmalarna bakn, deniz kysnda, balk tutmalarna bakn, glp oynamalarna, koku yalar srnmelerine, taraf taraf aynen grnmelerine bakn! Algzm, dnyann ortas Paris memleketi... Paris memleketinin bir kulesi vardr, adna derler Eyfel... Pahas, ngilize, Amerikaya bedel... stne km dostumuz Alamann anl kiral Hitler... Yenmitir gvenir, sana bakar gler, soluna bakar gler. Algzm Alamann tanklar top atar gmbr gmbr... Uaklar desen, mitralyozla yeri sprr. Algzm Alamann paalar... Gzlerinde gzlk, bellerinde lver... Srtlarnda srmal kaputlar, topuklarn dver. Algzm, bizim Ahmet Muhtar Paamz, Damat Rza Paamz, Hristiyanlardan Maliye Nazr Agop Paamz... Algzm geldi, Pilevne kahraman Gazi Osman Paamz, seyredin! Algzm, Gazi Kemal Paamz, Gazi smet Paamz, gaziler babas Fevzi akmak Paamz algzm, seyredin Bavekil kr Saraoludur bu, babozuk Paamz... Algzm, seyredin, Yavuz Donanma gemimiz... Top atar batan ktan denizin yznde... Algzm, kalelerin kalesi anakkale Maydos... Krklklar yand, yavrularm, Cinci Emminin sinemas burda oldu paydoooos... Emine retmen, meldii yerden dorulup gzlerini outurdu. Ellerini indirdii zaman, yznde mutluluunu yitirmi ocuklarn yar dalgn rkeklii vard. Kalabalktan knca Mdr Halim Akn yavaa ';! sordu: resimler? Naslm Algzm?... atm. Vaktiyle insanlar neden ilgilendirirmi bu l

Byk adam grmek istei.

Cincinin sz ok garip... Sinemann dedesi... dedi Algzme... Kullanacam yzde yz tezimin bir yerinde...

 yi olur. Halim Akn cgara yakt: Baka ne grdk biz bu Ilgaz pazarnda Emine retmen? ok ok pislik grdk Mdrm! Mdrm szn, aka olsun diye, Eitmen Murat gibi sylyordu: Gerilik, bilgisizlik grdk. Baka?

Emine retmen duraklayarak konutu: Hemen her eyi kolayca cinsel meseleye balyorlar. Bunu ayp bir ey gibi de yapmyor hi biri... Cinsel istekleri, ekmekten nce geliyor demek bile pek yanl olmayacak... Kylerde de byle midir bu? Kasabalar kyleri tamamlayan en yakn evre... Bunu hi aklndan karma tezini yaparken... Kyl ocuunu yakn evresinin dnda incelemek yanltr bizi... Kyn dnyaya bakt ay kasabalar belirliyor. Tezin ana izgisini deilse de, giriini buradan, karacaksnz. Aslna bakarsan, bizim en byk ehirlerimiz bile, iinde yaayanlarn ezici ounluu bakmndan, kasaba saylr. Bu yzden, hemen btn aydnlarmz, kyllklerini stlerinden bsbtn atamazlar. Ky sevmemeleri, unutuvermeleri, kyl olarak yaayp ldklerindendir. Cinsel meselenin nemine gelince: Soyun tkenmesi korkusuna balyorum ben bunu yar yarya... Anadolu'da, bugn yaama ortalamas 20 24 deniliyor. Yok canm!

ocuk lmlerinin yzdesini dn! Bykler iin, genellikle, yiyecek yetersizlii, eitli hastalklar, ilkel aralarla ar iler yapmak zorunluu, shhate zararl yerlerde yatp kalkmak, kadn erkek ilintisini, var olmak yok olmak meselesi yapyor. Hayvans bir sertlik, hatta bir eit kyclk veriyor bu ie... le ezan okunmaya balad. ounluuyla hac hoca olan kasaba esnaf hemen hemen tamtakr dkknlarn ak brakarak camiye gitmilerdi. Dman geliyor diye boaltlma benzeyen bu eski psk kasabada, Emine retmen, birdenbire kmldanan, konuan, glen bir gen kyl kadn grmek istei duydu. Bunu grrse, Halim Akn'n szn ettii cinsel ilere dknln kadncasn hemen anlayacak, tezi iin, ok nemli bir noktay kolayca aydnlatacakt. Oysa grnrdeki btn kadnlar, duvar diplerine melmiler, sanki ta kesilmilerdi. Minareden gelen Tanr uludur sesini bile ya hi duymuyorlar, ya da namaz diye bir eyin dnyada var olduundan habersiz grnyorlard. Hayr, heykel bile deildi bunlar, prt ynlaryd. Hkmet Caddesine knca, Halim Akn, Cumhuriyet Maazas Zekeriya Kulluku tabelsn gzleriyle arayp buldu:

 Siz, grmediimiz yerlerini de bir dolan isterseniz Emine... le yemei iin bir eyler bulmaa aln! Arkadalara da bakn bir... Ben u Hac Zekeriya Kulluku'ya urayaym! Maazada drt kii vard. Bunlardan biri, on iki yalarnda elimsiz bir ocuktu. Adamlardan opur suratlsyle, etsizlikten avurtlar km krl bykls oturuyor, ufak tefek asker klkls ayakta duruyordu. Mdr Halim Akn, ieri girince krl bykl hemen ayaa kalkt, asker klkls topland. Buyur Beyim! Buyur, emret! kalkmay biraz ardan alm, ellerini de gbeine

opur balamamt.

Merhaba Aalar! Hac Zekeriyya Efendi hanginiz? Hac Aa yok... Buyur otur! Nerde? Camiye gitti. Ge otur Beyim!... leyi klmaya gitti Hac Aa...

Mdr Halim Akn evresine bakt. Dkkn pek bykt ama, tavana kadar yl kil talar saylmazsa hemen hemen tamtakrd. Tozlu raflarda, bir top erkek kumayla bir top basma, yerde, birka uval kuru sebze, bir uval kaya tuzu, bir f katran duruyordu. uraya buraya kadn kunduralar, arklar, ocuk pabular, al benzetmesi kuaklar aslmt. Mdr Halim Akn, kedeki kap kaak ynn gzden geirdi. Hepsi bu kadar m bunlarn? Karlk bekledi: Daha yok mu, Hac Efendinin ambarnda?... Ambarnda m? Biz bilmeyiz Beyim, Hac Aa bilir. Biz de senin gibi alverie geldik. Muhtarz Beyim biz... ok uzar m Hac Efendinin namaz?

Bilinmez. Bakarsn uzatm, bakarsn farz klp ksa kesmi... Bekleyeceksen buyur! Bekleyeceim ya... Kardaki diyorum. Taze ay bulabilir miyiz? narn glgesinde beklesem,

Hay hay Beyim, ne demek! Yamandr bizim kambur aban'n ay, topramzda n vardr, buyur!... Muhtarlar iki yana ekilerek yol verdiler. Szleriyle davranlarndaki tutukluktan, buraya dkkanc Emir'in haber uurduu anlalyordu.

Halim Akn, yalan sylemek zorunda kalmadan, kendisini ksa bir zaman, mfetti saymalarnn tadn karmaya karar verdi. Kaslarak karken asker klkl ufak tefek adamn nnde durdu: Eitmen misiniz?

Adam bsbtn hazrola geti: Eitmenim Mfetti Bey.. Eskiehir kursundan? Eskiehir... Yl? 1938... Nerdesin imdi? Adn? Taoluk Kyndenim... Admz mer... mer Akpnar...

opur Muhtar aklad: Bizim eitmenimizdir Mfetti Bey... Kycek memnunuz mer Eitmenden... yi okutmakta bebeleri... Hadi buyurun! ki laflayalm Hac gelene kadar...

irin kyn Topal Muhtar Osman, yrrken gvdesi alalp ykseliyor, alkantl grn insana yorgunluk veriyordu. Yznde ou sakatlarn ac yumuakl vard. Halim Akn nar glgesinin en koyu yerindeki masaya oturdu, muhtarlara yer gsterdi. Eitmen, nedense gelmemiti. Gerekten serindi narn alt... nsann derisini biber gibi yakan karasineklerle handan vuran yllanm eki gbre kokusuna aldrlmazsa, dinlendirici saylabilirdi. opur Muhtar, hatr gnl tanmazln meydana koyan dik sesiyle hann kapsna doru bard: aban Aa... Servi boylarna Nerdesin, cihan pehlivan kesimlim?... aban dedim, namussuz, yetiii! Hann, kesme tatan rlm kaps alacak kadar yksekti. Bir alm, Romallardan kalma zafer taklarn, bir alm, Orta Asya kervansaraylarn hatrlatyordu. kurban olduum, abaaan!

Neden bu kadar byk yapmlar bu kapy?

opur Muhtarn karlk vermesine meydan kalmadan devler iin yaplma benzeyen kapda, kk bir ocuk kadar ufak tefek biri grnd. Hem gs, hem srt kamburdu. Bana yn rmesi kara bir klah geirmi, gmleinin kollarn svamt. Suratnda tilki sivrilii vard. Ban biraz saa bkp aadan yukarya aratrc, kurnaz gzlerle bakyordu. Oturanlardan birinin yabanc olduunu grnce, ellerini pantolonuna silerek yaklat. Anladn m imdi Beyim, neden bu kapy byle rm eski zamann Ermeni kalfas?... Bu bizim, pelvan kesimli aban Aamz rahat ilesin diye... Kambur aban, elini byna atarak Topal Muhtara sordu: Bir anrt duydum Osman Aa... Marsvan anrts... Grememekteyim, senin yeni eek, yular krp savutu mu yoksa?... opur Muhtar umursamad: Ben sesledim, boyuna pouna kurban olduum...

Kambur aban, opur Muhtar tepeden trnaa szd: Adamn surat byle olunca, unun bunun boyunu pounu azna niin almal, hey Allah?... Bendeki surat sizin gibilere ok bile... ndir kollarn alak! Kulukalam kart tavuk gibi kabarmak neyin nesi? Hele una hele! Allah bakm ki, Beyim, bu herif dnyadaki gnahn adam gibi tayamayacak... nne ardna birer ekmece balam... Bana sorarsan, hesabnda yanlm kurban olduum Allah... ekmeceler silme doldu imdiden... Biz bu rezilin gnahlarn kara tirenin kara vagonu olmadan tayamayz mezarna... Geti. Kambur aban karlk verecekken, opur Muhtar elini kaldrp susturdu: Kes! Kes dedim! ayn var m, taze ayn?

Bugn baka gnlere benzetme! Bey Erzurumlu ve de ayn tiryakisi... Kambur kahveci Halim Akn'a glmsedi: Ho geldin Beyim!.. Ho geldin ya, bu rezilleri bana nerden biriktirdin de geldin? Hst deli pezevenk... Th rezil...

 Olum, saray maskaralnda grdn terbiye hep buysa, seni gezdirmeye yetmez. Kambur aban kapda durup, az yar ak bakan yanamasna kaslarak emretti: ay demleyeceksin! ay demle! Saatiyle beklemeden kotur. Ve de gerisini kendin dn! demlendir, emir

Kambur aban, Halim Akn' bili karmaya alrken opur Muhtar: Bak, Ankara'dan Mfetti Bey salt bu mealeyi sormaa gelmi kambur aa... Diyor ki, Bu kapy neden bu kadar byk rdrd?. Bildiimiz kaplar elvermez miydi, girip kmasna? diyor. Kambur aban, ellerini beline koyup iyice kaslarak han kapsna bir zaman bakt: Hann kaps m, Beyim? Ne demiler? Deveciden dostu olan kapsn byk yapar demiler. Bu han, deveci han olduundan kaps yksek olacak, mecbur... Bil bakalm, bu mecbur ne demektir, opur Aa?... Taolua muhtar olmal deil, buna karlk vermeli... Hst... Kes dedim, adam gibi dinle do, akln artsn!... Mecbur, Arapa lgattir. Trkesi: ster istemez, demeye gelir, Evet Beyim, ben bu aylar adam edeyim derken... Ulan deli kambur... Rezillendin ki, bsbtn...

Evet, adam edeyim derken, kendi adamlm az kalsn ki yitirem... Ne diyorduk? Deve hannn kaps yksek olacak mecbur... Buraya vaktiyle deve katarlar konard ki Beyim, her bir devesi fil gibi... Fili bildin mi? Ben ok fil grdm Basra Valisi rahmetli Hac Haydar Paa Efendimizin kapsnda gezerken... Evet ben fili ok grdm ya, Hindiyann filleri baka... ksren opur Muhtara dnd: N'oldu opur? nce ksre mi yakalandn inallah?... Yaknda bize lokma m yedireceksin Glm?... Balarm h hnden... Ulan imansz, benim Hindi, Sindi gezdiime da gibi tanm yok mu? Tann, Zeynel Aann deirmen bekisi

Deli Dervi Mansur Halife olmasn? Alakl az kalm ge yetecek deli pezevenk?... Olmakla?... Beenmedin mi, sen benim, velilik katn tamamlam da nebilik mertebesine ayak basm Deli Derviimi? Gler. Ne fayda, kurban olduum Deli Dervi, bir gn tebihe kp unun karnn, kuru daarck gibi, yrtmal ki... Brak Beyim, bunlar adama az tadyla iki laf ettirmezler. Ben canmdan bezdim. Szn neresindeydik biz? Evet...

Vaktiyle deve katarlar konard buraya ki, her bir deve fil gibi... imdi, szm burdan dar, kei ola kadar eek balamaktayz. enesiyle opur Muhtar gsterdi: Kei ola dedimse, bu marsvan baka... Hani nerde? grememekteyim ben!.. Seninle zlfl randan baka mal

t rmekle deniz mundar olmaz! Evet Beyim, bizim hann kaps, vaktin pelvan develeri iin rlm... Byle ta rmesi kemeri bir de Basra'nn bezirgn hannda grdm. Beinci snfa giden yeni yetmeler, bu kapya bakp bakp, sormadalar, Kambur Emmi, koca Trk dedelerimizin boyu, byle minare gibi miymi ki bu senin kapy bu kadar yksek balamlar? diyerek... Sen de He demektesin, yle mi, yalanc?

Elbette... ocuk ksmna, dedesini yaman bildireceksin ki askere alp savaa srdn zaman dmandan ylmasn!... Peki, ya bebeler, hann yatma sedirlerini grp, Bu nasl i, kt kambur demezler mi? Ne varm yatak sedirlerinde?

Yatak sedirlerine adam gibi adam smaz, Uzanaym dese bacaklarnn yars aaya sallanr, Deme kaplardan girmez dedelerim, bu sedire gelince ufalr mym? diye sorarsa bebeler? Buralarn bebelerinde yle akl olsa, retmen takmnn ii uzaa varrd opur Aa... Sen Benim szm iit! ocuk ksmna, dedesini az biraz gl tantmam olmaz... ini ekti: Benim derdim oralarda deil... Artk eski zamanlarn zorlu develeri kalmad. imdinin develeri uyuz marazl... Iht yerden kalkas yok fukaralarn Eskiden deve ksmna da yklesen bana msn demezdi ve de brp zorlatmasyla, srar kalkard. imdilerin devesine heybe yklesen aya dolamakta... Deve de neymi bu zamanda? Dehlesinler gitsin!

Dehlesinler, ne kolay! Kapsna deve altran, Ben usandm, deve beslemeye paydos diyemez... Neden?

Deve damn krlettin mi, nce, ocan yakacak erkek tohumun kalmaz. kinciye, uursuzlua batarsn! Deve, aslnda, Arabistan hayvandr. Burda doan bile Mekke hacs saylr. Deve besleyenler surda dursun, deve hann tutanlar bile, mbareklerin yerine, kamyon mamyon konduramazlar. Burann benden nceki kiracs ingen Ali'ye n'oldu? N'olacak... araptan atlad.

 araptan... Her gn bir kp arap ien herif, o gn birinci testiyi tketmeden, niin atlam bakalm? y Niin?

O akam, buraya Dalakszn kamyonunu kondurmu... Ulan uyuz deveden gelecek bel tonla gelsin demi aklsz ingen, araba km... Niyeti, rknty, arap gcyle bastrmak... Sabaha kadar szamam... Sabaha kadar, dnyann biti, piresi bana birikmi... Dalaksz anlatsn da bak... Kanm ki, ingenolu sabaha kadar derisini yolmacasna... Trkesi, hart hart kanarak gt gitti ingen Ali bu dnyadan arkada!... Bir ey sylemek iin davranan opur Muhtar'a, sinek kovar gibi elini sallad, bir iskemle ekip oturdu: Ho geldin beyim! Temelli mi geldin Ilgaz'mza, geici misin? Temelli saylr! Aslnda ben yeni kurulacak ky enstitsnn mdrym! O zamana kadar, ta gibi duran Topal Muhtar enstit szyle hoplad: Esdd m? Aman Beyim sen ambar teftii deil misin? Yok canm! Enstit mdrym.

Kambur aban atld: m? Ilgaz'nzda saylr. Dumanl Boaz'da... Aman Beyim, nerde kuracaksn esddy? Bizim Ilgaz'mzda

Kambur aban, Topal Muhtara dnd: Senin Zeynel Aann kurdurmak istemedii esdd... Demek skmedi Cinci rezilinin dzeni bu kez... Topal Muhtar Kamburu tersledi: Zeynel Aay katma... Cincinin domuzluu... yalvard: Gerekten ambar teftii deilsin he mi oh Beyim? Halim Beye

Yok dedim ya... Ambar teftiini de nerden kardnz?

e bak... Peki, Ambar teftii geldi, sk dursun Zekeriya Efendi kardeim diyerek Emir Aann sald haber?... opur Muhtar elini sallad: Brak mlevvesi...

 Desene, bouna tellanm Hac Zekeriya Emmi... iki yanna bakarak arand: Nereye savutu senin eitmen!... Salaydk da bulayd Hac Zekeriya Emmiyi... Durum vaziyet byle byle deyivereydi Sevaptr... aylar getiren raa emretti: Ko abuk, Hac Zekeriya Emmiyi bul... Tefti deilmi diyeceksin! Korkmasn gelsin! Nerde Zekeriya Emmim, evde mi? Eve bak... Camiye bak! Hadi hopla!

opur Muhtar, koarak uzaklaan raa bakarak sordu: Yeni esddnn Dumanl Boaz'da alaca demek kesin?

Almayacak m dediler? Dumanl Boaz'dan vazgeti hkmat diye duyduk da... Size yakn m Dumanl Boaz?

Yakn saylr. Aslna bakarsan... enesiyle Topal Muhtar gsterdi: Bunlarn topradr oralar... Komu olacaz yleyse... He ye!

Neden istemedi Enstitnn Dumanl Boaz' da kurulmasn Zeynel Aa? Topal Muhtar rkerek evresine bakt. Azndan uygunsuz bir ey karmaktan korkarak syleyeceklerini kafasnda evirip evirdii belliydi. stemez mi? stememek yok... Duyunca ok sevindi bizim Zeynel Aa... N'olmalyd, bizim kyn okulu da be snfl olmalyd, esddye salmalyd olanlardan birini ikisini dedi. Ne fayda Beyim, bizim okulda snf ... Dileke kurulsun demiler: vermiler, duyduum doruysa... Baka yerde

Topal Muhtar yutkundu, imdat ister gibi Kambur aban'la opur Muhtara bakt: Dman lafdr Beyim... Baka yerde kurulsun sz yok... Bizim irin kyn dman kyamet gibidir. Hkmatnz esdd kurup ve de topramza kondurup... Ne demek olsun... Akl erenlerin bazs, bu laf knca, diyesi ki... Dumanl Boaz bir amansz balkandr. Kei Dz'ne geldinmi, bildiin kra... orak ki, bsbtn... Kara Kei gitti gideli... Sapan demiri grmedi topra... Ayrk kitlemitir ki, Beyim, sklmesi kyamete kalmtr. Bu yzden, akl erenlerin biraz Madem dediler, Hkmatmz bunca para dkecek... yle amansz yere, dkmesin! dediler,

Ilgaz'mzn yaylasna kondursun esddmz! dediler. Bizim sulak yaylalarmz vardr ki Beyim... Alaman'n Paas Seferberlikte grm de Trk'e Padiah olsam stanbul'u bolar, saray buraya kurardm demi... Suyunu, soukluundan avcuna alamazsn ki yzne alabilesin... Neden Kei Dz demiler, bizim Kll kei otururmu nk... Tek bana m? enstitnn kurulaca yere?

Bu mesele bizden eski... Tek bana... Tek bana otururmu da, boaz beklermi... Bilen kalmad imdilerde... Bizim kyn yallar, benim krpeliimde anlatrlard bu keii... ok can kurtarm kll kei? Sis yapar, nk imansz Dumanl Boaz, Beyim! Biz Krduman deriz. Sis yapar ki gz gz grmez. Kurdun Allah Allah dedii hava... demolunu canl canl yuttuu bayram gn... Krdumann da ta kaplad amansz gnler, uluyarak dolanrm bu kll kei... Yolunu yitiren sesine gelir, cann kurtarrm... Yontma tatan barna varm bu keiin, Ceneviz kaleleri gibi... knts durur daha... Topra nasldr dzn? Keiin vaktinde iyiydi derler. Ba dikmi kll kei... Ekin kaldrrm ki, bire yirmi... Kei gidince krelmi... O zaman bu zamandr yoz... Motor komadan almas etin bana sorarsan!... Kei neden gitmi?

Gitmi nedense... Bir gn bakmlar ki yok! iini ekti: Bir deli oban vard bizde... Ben yetitim. Bilenler, Bu deli pezevenk yz yanda vardr ya, artn Allah bilir derlerdi. Bu deli obann dedii doruysa, bozduman iyice kp da ta, dnyann yznden sildii amansz gnlerde, kll kei, dumann iinde grnrm apansz... Belinde adam boyu kl... Srtnda yeri spren kara cbbe... Banda kara keeden kei klah... nne der, seni karrm selmete... Aman eline davranaym demeye kalmadan karrm dumana... Kambur hanc iini ekti: Bir adam kei olmakla adamlktan kmaz Osman Aa... Benim bildiim, bu kll kei, gizli din tayan bir kei... Krklardan olmad ne belli? Bana sorarsan, kayplara karmad, Deli Dervi donuna girdi, gelip Zeynel Aann deirmene kondu... ini bir daha ekti: Tarih kitaplarnda yazldr byle iler... Sar Saltk Sultan da, krk yl maarada keilik etmedi mi? Benim aklm yatyor azar azar, Cinci Nezir'in dediklerine... opur Muhtar tersledi: imdi haltettin kambur pezevenk... Cincinin Allah bir dediine inanrsan, ben senin dininden phe ederim.

 Edersin ama, yanlrsn... Evet, Cinci namussuzdur, ama biz ona bakmayacaz, o laflar syletene bakacaz. Mamann kiral Hitler, gizli din tamaktadr ve de dini btn mslmandr diye barmaz m Cinci rezili, sesi kt kadar?... Neden Alamann kiral der de, szgelimi, ngilizin kiral demez?... Dikkat isterim. Muhtarlar, Cinciye hi inanmyorlard ama, belli ki Alaman'n kiral Bitlerin Mslmanlndan da holanyorlard. Kambur aban aylar tazelemek iin kalkmt. Fincanlar toplarken uzun bir bart, birden btn grltleri bastrd. Herkes yol azna dnmt. Kambur aban fincanlar brakp elini dizine vurarak rpnmaya balad: Heyvah... Zilli Zhre dellenmi, ipini srkleyerekten dar uram... Aman savualm, arkadalar!... opur Muhtar keyifle gld: Biz neden savuacakmz? Zillinin ii seninle... Oh, beln buldun dmbk... Zilli Zhre, hep yle bouk, atlak sesiyle bararak grnmt. Lap lap srayarak geliyor, yaklatka, bana boynuna, kollarna, beline, dizlerine, ayak bileklerine takl her boydan her cinsten deve anlar, sr, teke ngraklar, araba atlarnn eitli zilleri kyameti koparyordu. Hele una hele!...

Bunu bir azdran olmu yahu?... Heybe, uval, torba, harar brakmam yklenmi namussuz!... Evet, biri gene fukaray kandrm, Datclar geldi, sen uyu bakalm, zilli kahpe diye drtklemi... Ilgaz pazarnda oyun var ki... Oyunu yere batsn! Sese bak! Ulan, bunca mslman vakitsiz gitti de, bu kahpe gebermedi. Kambur hancnn son szleri Zilli Zhre bartsna karmt. Kar, at azyla yanp yaklyordu: Nerde ekmecesi boklu gvr?... Nerde o kara dman?... Szmz byle miydi, Dmbk?... Yemin imedin miydi Papas?.. Hkmatmzn datclar gelince, bana, kuun kanadynan, yellerin esintisiynen haber uuracak deil miydin? Bana kahpelik etmez dedim bu kahpe dl... Gll kahpesini bedava getirdim. Benli orospuyu parasz aldm geldim.

Kambur Hanc yardm ister gibi muhtarlara bakarak yalvard: Aman kardalar, bunu savuturmann kolay... Aman opur Aa, seni dinler, aman karda, aman bilir misin? Aman he mi? Aman haaa?... Bunlar nasl iler, aban Kambur, Deliden al haberi denilmitir. Demek sen, bu Zilliyi araya koyup... Yahu deli lafyla... Yahu, deli kar lafna bakarak, adam...

Zilli Zhre, zil sesleri arasnda yeri g inletiyordu: Hkmatmzn datclar gelmi gitmi... Domuz Hac Zekeriya'nn ambarlarn letirmi de gitmi... Domuz Emir'in ambarlarn letirmi de gitmi... Gelini doymaz Hafz'n ambarlarn letirmi de gitmi... Sana haber salarm diye art ettiydi bu Kambur pezevenk... Hani ya? Ben bu gn beklemekte deil miydim llgazl?... Ben bu gnleri beklemekte deil miydim, yere batasca Ilgaz?... Tatl uykulardan uyanp beklediim gn bu gn deil miydi, orospular?... uncack tlatan olsa, ben hoplayp seirtmez miydim, yele binip erimez miydim? Ocan ykld kara dman... ldm!... Omuzlarndakileri yere ald, dalan uvallara, torbalara bir an bakt, sonra biri tutuyormu da kurtarmaya abalyormu gibi birka kez hoplad, attklarn toplamaya balad: Zeynel Aamdan baka dostum yokmu benim bu gvr Ilgaz'da... Eski dost dman olmaz derlerdi, hakm... Hac Gvrn ambarlarn Hkmat cbl takmna letirmekte, sen uyu bakalm, kahpe dedi, Zeynel Aam... Hacca gitmi, hac olmu Zeynel Aamn yalan yok... Gazi Paam, pantollu kz Sabiha Gken hanm yollam, llgazl cbl kullarma letir, Hac Zekeriya alann ambarlarn... demi... mr uzun olsun, Gazi Atatrk Paamn... Bir onun yanar yrei, Zillinin yoksulluuna... Torbalar, uvallar toplad. Da yklenmi gibi, iki kat oturanlara yaklat. Birden Kambur Hancy grd: Hep letirmediler yleya, oh aban Aa? Atatrk'mzn pantollu gzel kz Sabiha Hanma Zilli, bunca yldr beklemekte dedin, deil mi? Hep letirip tketmedi, paym saklad yle mi? Oh Kambur Aa kardam?... Saklad Sabiha Gken Hanm... opur Muhtar at: Bugn nenden aklna takt, Sabiha Gken

Hanm bu derbeder? Halim Akn glmsedi: Bizim bayan retmen pantolon giyiyor, ondan olmal... Nedir bu datc meselesi kuzum? Sorma Beyim!... Bir bel ki, ka yldr bizde, dirlik dzenlik komad... opur Muhtar enesiyle, utanga utanga yere bakan Topal Muhtar gsterdi: Nah, ilk arplan budur! Anlatsn da bak... Zilli Zhre, zil sesleriyle uzaklayor, barmay iniltili yalvarmaya evirdiinden, ne dedii pek anlalmyordu artk...

IV

Pazar

Allahn bildiini kuldan niin saklamal Beyim... Dorudan prtlar, ben nce hi stme almadm. Oturduum yerde tetik durmaya abalamaktaym. nk herif, bizi kolumuzdan ekip dkknna soktu, altmza iskemle srd, ra ekerli kahveye koturdu. Harman zaman gemi olmasa, Bor demeye geldim sand! diyeceim. Peki nedir? Bedavadan kimsenin tarlasna siymeyen bu herif, bizden ne istemekte?... Neyimizi, nasl alacak?... Ben bunlar dnp kvranmaktaym, saolsun Hac Zekeriya Aam, habire arnlayp kesmekte, kestiklerini uraya atp raftan rafa hoplayp birka top daha indirmekte, Otuz metre... Elvermez... Krk olsun! Hadi yuvarlak hesap elli... diyerek koca makas, ketene, uhaya tutmakta... Arada bir glmekte ki, Ezrail peygamberin, can alma srasnda bynn altndan glmesi gibi... Arada bir suratn asmakta, kapkara... Kahve getiren ra Nerde kaldn itolu it? diye halad. unu indir. Yanndakini de ver diyerek baka toplar istedi. Ald nne, biraz da onlardan dorad. Kestii paralar, eski kestiklerinin stne att, Sar unlar diye raa emri bastrp makas brakmadan, elleri belinde, maazay gzden geirdi. Bu kez de bulat surdan uraya seirtmeye, hldayarak hoplamaya... u hevenkten drt ift bebe pabucu alp yere ald. Maazada frlanmakta ki, kafes kuu ka para!... Meerse Beyim bunlar bizim iin kesmekte deil miymi, Hac Zekeriya Emmim, peinatsz meinatsz... Kt m?

Kt ki, ne kadar... nk bizim Hac Zekeriya Emmimiz, on kaymalk mal iki hafta yalvartmadan vermez ve de elli evlik ky, birbirine yeminli kefil balamadan vermez! Nedenmi peki, bu cmertlik?

Meerse Beyim, Alman sava ap Polonya'ya yklenince Hac Emmime Ankara'dan byk yerdeki casusu telgraf ekmi... Demekte ki, Alman Allann izniyle sava amtr, ambarlan az biraz hafiflet demekte... Anlamadm...

Tamam... Fukara Hac Emmim de anlamam. Daha dorusu, sava laf ortaya dt deli, Maazalardaki, ambarlardaki mallara hkmat el koysa gerek diyerekten Hac Emmimin yrei kukuda... Gelen telgraf bunun haberi sanmam m? Niyeti, kimseye duyurmadan, varlkl alclarn, borcuna salamlar ekip mallar elden karmak... Meerse,

Ankara'daki casusu mal sebil et, dat dememi, Hepsi bir yerde bulunmasn, Osmanlya gven olmaz, salam akrabalarn evine mevine sakla demi... Hay Allah!...

Biz bunun ilk hzna uramz! Hac Zekeriya, koup hoplamaktan gk tere batt, koca makas tezgha koydu, derin bir ah ekti. Ettin mi bize edeceini kahpe felek, yr deyip kara kapl defteri ald nne... Bulat, gdk kalemi diline dedirip rakam dktrmeklie... Ben frsattr dedim, Eh bize izin Hac Aa, hkmat kapanmadan yetielim ki, bir i grelim diyeyim derken, Hac Emmim ban kaldrd: Tamam Topal Aa dedi. Ben, Tamamsa ne iyi dedim. Yzyetmi yedi kayma tuttu bunlar bylece... dedi, Evet tutmutur. Dn sahibi kimlerden? Ben tanr mym? diye sordum. Eski hesaptan yirmi dokuz kayma seksen kuru borcun vard senin demez mi? Bunu duymamla, yreime ineyazd. Yirmi dokuz seksen olmayacak oh Hac Emmi, Yine alt seksen... diye yalvardm. Gld bir zaman... yle dedikti ya, sonradan iki kayma daha kt. Hi kymeti yok.. dedi. Aman Hac Emmi... Sana kymeti yoktur ama, bize vardr demeye getireyim, dedim. Haltettin muhtar, nk gerisini dinlemeden konutun. Muhtarlkta laf bitmeden konuulur mu?... dedi, Evet eski hesaptan yirmi dokuz seksen, yz yetmi yedi daha, iki yz alt seksen... Alt sekseni, nah sildim gitti. Yuvarlak hesap iki yz kayma... Al hayrn gr, elin bolaldka verirsin! dedi. Birden kavrayamadm, Neyi veririm? dedim. Borcunu... demez mi? Bunu duymamla az kald ki yreim yarla... Kalkp eteine varacam, kendimi yere alp, Aman Hac Emmi diye yakaracam, etim kemiimden ayrlm, korku boazm tkam... Neden korkuyorsunuz? ok mu pahal veriyor?

Pahalsnn ucuzunun daha farknda deilim! Kendimi, oturduum iskemleden koparmaya abalamaktaym. Koparr koparmaz Hac Aamn eteine sarldm. Etme eyleme diyerek yalvarmaktaym ki, adam gvur olsa imana gelir. Ben, Aman Hac Emmi, aman bilir misin? dedike, sa olsun Hac Emmim, Bunlar bana m gitsin? diye sormakta... Ben iyice armm, Amandan baka laf edememekteyim. Hac Aamsa, aralksz, Ne olmak ihtimali var! demekte... Takm takm yapnsnlar da salcakla giysinler oluk ocuk... demekte... Srtnda paralansn! Bu dkkn benim deil senin, hey Topal Aa, siz beni yanl bilmisiniz... demekte... Baktm, akas makas yok... Allahn bildiini kuldan niin saklamal, soluk alam kalmad. Bi yekindim, bi daha yekindim. Savumaya yekinmekteyim, az biraz soluumu ap canm kurtarmaya yekinmekteyim. Glersin imansz opur! Buna mal korkusu derler, srasnda can korkusundan baskndr. Belli bir ey, Hac Emmim, her nedense, bizi borca gmmek niyetinde... ki yz kayma bor ki, tarlalar versen, btn hayvanlar braksan, Hac Emmimin yannda hizmeti girip kyamete kadar urasan, yakan kurtaramazsn! Derken, Beyim, mal korkusu gitti, bu kez can korkusu kapt beni...

Neden?

Nedeni var m? Dinim gibi bildim ki Hac Emmim akln sratmtr. Bir adam dellendi mi n'olsa yapar. imdi makas kapar da yanarsa... Prt dorad gibi, karnmdan yukar, Yallah bismillah diyerek bizi paralamaa kalkarsa... Hepsini bu harmanda deyecek deilsin Topal Aa demekte Cann ektike vereceksin! Ylda on kayma ver, baktn olmad, be kayma ver derken, metre tahtasn ekip bel bel bakan ran kna bir iki ald: Bunlar Hana gidecek denilmedi mi? diye kkredi. Olan paketleri kucaklayp karken ardandan seslendi: Topal Muhtar Aann diyeceksin, irin'in Muhtar Osman Aann!... Baktm paketler yolu tuttu tutacak, i iten geti. Ben alamaya baladm. Aladm grnce at. Ulan rezil, ben alayacama... Bu neyin nesi? diye kzd. Sana ceza m verilmektedir, hayr, kz gibi mal verilmektedir. dedi, Kye gidince komulara syle, isteyen gelsin, diledii kadar alsn! Peinatsz, diyeceksin dedi, Yakn kylere telll art, onlar da gelsin dedi, Hac demekte ki demeli. Eski borlarn silinmesine hi bakmakta. Bunlar duyunca fukara Hac Emmimin akln srattna hi phem kalmad. Yreime bir acma vurdu ki, telli kurun dese yle yanmaz! Kime acmaktasn? Hacya m?

yi bildin opur Aa, Hac Emmime acdm. Sen sevmezsin. Ktlk ge ekilse, yeterince yeniden bulur buluturur, Osmanl mlkne serpeler dersin... Yalan m? Yalan olmasa da... Hemeri bulunmu...

Hemeri? Bu bizim Hac Zekeriya?... iki metelik iin z babasn keser mi, kesmez mi bu senin Hac Emmin? Bilmem...

Sen bilmezsin ama, ben bilirim, keser. Hem keser, hemi de, Allahtan kurban sevab umar! Bana oralar karanlk... Benim bildiim, Hac Zekeriya, topramzn birinciye gelen zengini ve de birinciye gelen soylu kiisi... Bunlarn elinde, Sultan Mahmud'un Hayriye Tccar ferman vardr ki, Beyim, adam boyuncadr. Dilerse gemi donatr da, firenk iine salar. Sen bizden iyisini bilirsin, fermanl Hayriye Tccar olmayan mslmana, gemi donatp firenk iine salmak yoktur. Odun kay, kmr kay iletebilirse iletir. Ayrca, benim Hac Emmimin, her tezghta, ince mekikleri gidip gelir ki, eytann akl ermez. Ormanlarda kesimleri, tren yollarnda keseneleri iler. Say ki hkmet gibi para basar, bizim Hac Emmimiz... Peki, ne demitir ayrca Atalarmz: Zenginden ktlk gelmez. Hac Emmim olmasa, biz bugn, kylnn gazyan ala m bilirdik?

 Sevabna m almakta, hey olum?... Bizim yalanc mazbatamzla paras olmayan fkarann gazn hkmat fiyatndan ambarna alp, harman demesi, on katna verecek deil mi? Olsun... Hac Emmim, Ben karmam dedi mi, memur takm bile, u kadar paray nereden dercedecek de hkmatn verdii teberiyi alabilecek?... Bunlar hep iyiliktir bilene... Evet, benim yreimi acma kaplad. Akln sratm ya, neden ki ola? demekteyim. Sonra dnp, Dur Topal olum, sen bu Hac Emminin gnahn almaktasn... Bunda delirme belirtisi yok... Hani gzlerini kan brmemi, hani, elinde ayanda titreme, azndan kpk... Delirdi de, neden salyas sm birbirine karmad? Grn neden adama benzemekte? demekteyim. Apansz aklm bama geldi, Hay anan le Topal pezevenk dedim, Ulan, deli doktoru mu kesildin? Davran savu, tatl can kurtar dedim. Tam hoplayp savuacam sra, tuttum ben beni... nk deliye uradn m, dikine gidilmez. Saol! Senin dediin doru diye etekleyeceksin! Deliye surat asmak yoktur. Kendini zorlayp srtacaksn! Kn duvara srerekten kp, savuacaksn! Dediim gibi, etekleyerekten, srtaraktan, saol diyerekten syrlp anm dar attm... Topal Muhtar elini iki kere bana vurdu: Bundan sonras beyim, bizim bu llgazmza bir karklk dt ki, tarihler yazmamtr. Bizim burann esnaf, aslnda Hac Zekeriya Emmimi sevmez ama eskinin lonca tresince, izine basarak yrmeden de hi edemez. Bu meselede de, btn esnaf bulat, tandn bildiini paz gcyle dkknna ekip veresiye mal datmaya... Topal Muhtar derin derin iini ekti: ler, bu sulardayken, Cinci Nezir ala geldi yetiti... Cennet kuuna fal baktran algzmc... Resim eker, muska satar bir namussuz ki tanmaynca, ne desem bo... Demin pazarda grdm.

Evet, bu Cinci, cincilikten, bakclktan, az biraz da hrszlktan, en ou bir deli kzn rzna gemekten, ankr mahpusunda yatmaktayd. Meer gnn tketmi, karaylann deliinden uramas gibi, kp gelmi. Baktm ki Hac Emmim, mal datmakta, Cinci de kuyrua girerim sanm... Gnn birinde, Hac Emmim, veresiyeye mal lerken, biri dikiliyor karsna zrpadak, eline davranyor. Hac Emmim bakar ki, bildii Cinci Nezir... Nereden ktn ulan Cinci Nezir, ankr'nn koca reisi sallandramad myd seni? diye sorar. Cincidir, Asamad sayende... der. Hac Emmi! Eee... Peki? der. Cinci srtr da, Pekisi... Biraz mal da bana vereceksin, harman demesine... demez mi? Hac Emmim bu lafa gler bir zaman, sonra sorar: Senin harmann var m ki, harman demesine mal verilebilsin? Uzatmayalm, Hac Emmim der ki, Olum, Cinci, der, biz her ne kadar dellendikse de, senin gibisine parasz mal verecek kadar dellenmedik, ykl! Cinci uzatnca, kol demirini kapar. Grenler anlatt. Hac Emmim naralanp demiri yallah etmi ki, hoplayp savumasaym, Cincinin pis can orasndan kacakm ve de pislik temizlenecekmi... te n'olduysa ondan sonra oldu Beyim, Cinci Nezir, eteklerini beline toplad, kollarn svayp meydana girdi. Kyleri bir bir dolat, panayrlara kotu, pazar yerlerinde bana milleti biriktirdi. Dedii u: Ilgaz tccarlarnn oyununa gelmeyelim, aman kandalarm! Bedava verseler zarara girersiniz ki bataa batarsnz. nk kyamete kadar varolas, hkmatmz, tccar

maln bizlere, letirecektir. Eskinin Seferberliini grenler, Allah lillah akna geri durmasnlar, ileri gesinler. Grdklerini, grdkleri gibi anlatsnlar. Hkmatmz, Seferberlikle tccar mallarn millete bedava datmad myd? Ermeni Krmlar neyin nesiydi, bakalm, bildiimiz tccar mal yamas deil miydi? Evet, savata hkmatlarn, tccar mallarna el koymas kanundur. Bu aksatada peinat yoktur, harman demeleri sava sonrasna braklmtr. diye bard gece gndz... Ne dersin beyim, bizim avanak milletimiz, Cinci Nezir alana bir inansn! Milletin, Beyim, yrei bozuldu ki, laf dinlemesi geti. Suya atm katr gibi drt ayan bir araya getirip akld. Dn sahipleri bile, dkknlara girmez oldu. Tekel mallarn pazarlkla almaya kalkt. Bata Hac Emmim, btn esnaf, Ulan, Allah beln vere Cinci Nezir, ettin mi bize edeceini kodo! diyerek, balad gslerini yumruklamaya... Kasabada, kylerde insan, birine acrken, Herif yand ki, ambar mal dolu tccar gibi der oldu. Muhtarlar ilerini ektiler. opur Muhtar, neden sonra, elini kafasna vurdu: Nah kafa, kuru kafa... Atmzn alnna bir kez gne doduydu, Beyim, Hac Zekeriya gibilerini, bitirmemize ok biey kalmadyd ya... Bitiremedik. O gn bugndr, arly paralama frsatn karttndan, kyl kentli, Cinciye svmekte ki, ana avrat dmdz... Bana sorarsan Beyim, Datc gelecek... ary millete letirecek laf kt kal, bizim Ilgaz topramzda, ie gce sdkile sarlan da pek kalmad. Hepimizin kula kirite... Bize bir oyun etti ki Cinci Nezir namussuzu, olursa o kadar olur... opur muhtar ban sallad: Ne demiler, Ambar yand, fareler de yand ya ya... imdi Datc geldi lafna inanp seirtenlerin banda iki kii var! Biri grdn, eski kahpelerimizden Zilli Zhre, tekisi, Cinci Nezir kavat... Yok canm! Kendi uydurduu yalana Cinci neden inansn? Ne gibi?

demiler. Bize frsat kartt ama Cinci namussuzu de belsn buldu

Aln terlemeden geinme huyunu n'apalm! Gizlemeye abalamaktaysa da, dinim gibi bilmekteyim, Olur mu olur demesi, Zilli kahpesinden ileri... Gecenin bir vaktinde, bir grlt duysa, yataktan pire gibi zplayp, Aman datclar m geldi? diyerek pencereye komaktaym... Grlt kesilmezse, Osmanlda oyun oktur. Hele bir dolanp geleyim kar deyip pantolonu sokakta ilikleyerek seirtmekteymi... ini ekti: Bizim Datc geldi iimiz budur Beyim! Namussuz Cinci, yedi vilyet toprana trk etti bizi... enesiyle Topal Muhtar gsterdi: Ben aslnda bylelerini knamam, kendime kzarm! Bunlar yreksiz olacak ister istemez, ya biz, neden korktuk?

Bunlar neden yreksiz?,

Aas imansz olan kyn muhtar yreksiz olur Beyim! Gerekten korkuludur Zeynel rezili... Yedi kiral parmanda oynatan Sultan Hamit, g yetiremedi namussuza, Sultan Hamidi alaa eden Enver Paa, g yetiremedi, Kemal Paa bile g yetiremedi. Bana sorarsan smet Paa'nn g yetireceinden de umudum yok!... G yetirmek istediler de mi yetiremediler?

istediler ki ne kadar..'. Yakas da ellerine gemedi belleme! Geti ama, penelerinden syrld gzelce... Bunlarn aas Zeynel, krpeliinde ky hrszyd, Beyim, az kald ki, buralarda tavuk, rdek, hindi mindi koymaya... Millet Ne olacak hey Allah! Biz bu bely nasl savuturacaz? derken duyduk ki rezilin kuras km, Tamam, buldu belsn... Yemeni boylad, kendi gelmeye gelmez ya, dur bakalm ehitlik kd gelir mi? dediler o zamann akl erenleri... Meerse, askerlik ubesi, bunu Yemen'e sreceine, az biraz kalpl grp gvur zmir'deki avc taburlarna yollamam m? Allann iine bak ki, o sra Rumeli'de Contrk patrts var! Fkara Sultan Hamit, Avc taburlar gitsin, ylann kafasn ezsin! buyurmu! Nereden bilecek Zeynel itinin araya kartn? Avc taburlardr, gemi Selnie, Beyim, gemesiyle Contrk kracana Contrk kesilmemi mi? Hrriyet istemi bu avc taburlar yle ya Beyim?... Evet! stemesiyle alm yle ya?... Ald!

stanbul'a gelmiler bunlar... Bir zaman, Hrriyet taburlaryz diye epey kaslmlar. Bizim Zeynelimiz de ok oyunlar gstermi... Hrriyete canm kurban... Hrriyet olmad m, hi olmaz! diye bararak, milleti yediden yetmie alatm... Derken, avc taburlar bu kez Contrklere kzm nedense, bulam okullu subay kesmee... Bizimki bu kez, Hrriyet diyeni bitirmi ki, kudurganln koca eyhlislam nleyememi... Derken bakm, Hareket Ordusu kopmu gelir. Dumanl Boaz'n seli gibi kprerekten, ii kt... Bu Zeynel Rfa dervii donuna girip cann Tosya'ya atm... Gemi bir zaman, bakm ki tekkede zrva yiyerek srnmek avanaklk! Cppeyi atp giriiyor ayngacla... Biz ayngac deriz Beyim, siz ttn kaaks dersiniz. Az vakitte kykenti Samsun ttnne bodu herif, Rejinin gvur mdr bakt ki, hakkndan gelemeyecek, araya alaybeyini koyup bunu kolcuba ald yanna... Seferberlikte Askersin dedi ube reisi... Bu kez ne oyun karsa bu Zeynel... Koluna bir avu nian takt, Ben avuum dedi direndi. Baklm deftere... Hayr, bildiimiz er... Gel olum, etme eyleme, sen Osmanlya grlmemi oyun mu karacaksn? demilerse de sz geirememiler. Askerliin zagonunda avu olan, ere dndrmek yok... Bir zaman ktkleri aramlar, o zamann ktnde padiahn adn bulamazsn! Allah beln vere, peki demeleriyle olmu mu sana, Smklnn Zeynel'i, bir Zeynel

avu... Cepheye sokulmu ilk gnlerde az biraz, denlerin kemerlerini, koyun ceplerini yoklam... Sonunda bakm ki pabu pahal... Bir Alman mavzeriyle yz mermi yklenip sram daa... Olmu sana bu kez de asker kaa... ok yol balad bu herif, komu vilyet topraklarnda, Beyim, ok ocak sndrd. Baktlar ele gelecei yok... Ylanlarn syrlamayaca pusular yrtp kmakta... Af getirdi sakall vali, bu rezili tuttu zaptiye avuu, ald yanna... Bir zaman bu da srd byle... Derken Kuvayi Milliye kt. Kimdir, nerden gelmitir ve de istedii nedir? diye ok laf oldu bizim buralarda Beyim... Kimi Bolevik dedi, kimi ttihat gvuru dedi, kimi Paa, Kimi ekya dedi, Deli diyen oldu, Veli diyen oldu. Bu kez bizim Zeynel zaptiye avuluundan padiah milisi yzbalna hoplad. Bana biraz adam biriktirip bayrak aarak apanoluna deliba gitti. orum'u basaca sra, erkez Etem Paa yetiti. Yakaland dediler, Asld dediler, sonunda duyduk ki 101 yl krek cezasyla Sinop zindanna atlm... Derken, Yunan bozuldu, Kemal Paamz srayp Cumhurbakan oldu. Kuvayi Milliyede alanlara af dediler. Onu grdk ki bizim rezil, mahpus damndan kurtulmu Nasl kurtuluyor?

Kuvayi Milliye ete reislerinden biri bunun elli altnn alp Benim askerimdi ve de apanolu patrtsnda ok yararlklar grld dive kt vermi.,. Zplad kt zindandan... Dnyal kendisine yeter. Kuyruunu altna alp otursa ya... Hayr, bu kez baktk, Ankara'ya dilekeler yadrmakta... Niin? yararla karlk, Rum ky

Kuvayi Milliye'de gsterdii ister, aylk ister, istikll madalyas ister! Yok canm!...

Sonunda aylk balamadlar, Rum ky de eline gemedi ama, istikll madalyasn sktrd namussuz... Etmeyin...

Etmesi etmemesi bu... stikll madalyasn gsne taknca buna bsbtn g yetmez oldu. Halk Partisi kurulunca gitti defterin bana yazld, bir zaman onun ddn ald. Serbes parti kt. Baktk onun defterinde de birinci ye bu... Serbes kapand, geti yeniden Halk Partisi'ne.. imdi, Belediyede Encmen yesidir. Bir yandan kaaklara, hayvan hrszlarna yataklk eder, bir yandan candarmaya ulaklk... imdi anladn m Beyim. Heriften bu fukara Topal niin korkar? opur Muhtar iini ekerek glmserken suratn birden asp Topal Muhtarn omuzuna vurdu: Davran Topal Aa!... Kymzn nl Zeynel Aas, keyi kvrld. Gelmekte ki, Mekke erifi de yle deil!... Topal Muhtar, nce Hani? diye irkildi, korkuyla dolaarak kalkmaya abalad. eli aya

Hani... Nerde?

Osmanl canm!... Osmanlnn da, yere ge smaz... Hele unaaaa!... Zeynel, Ilgaz kasabasyla eleniyormu gibi, spa kadar bir eee binmi, bana da gayet byk bir kara emsiye amt. Epeyce uzun olduundan, bacaklarn biraz bkmese, mest-lastikli ayaklar yere srnecekti. irin'in nl Zeynel Aasn gren kyl kentli, hemen toplanp selma duruyor, Zeynel de, sinek kovar gibi elini sallayp hi bir selm karlksz brakmayarak resmen gnl elendiriyordu. Eein yan sra yryen kk sska olan saray ccesine benzediinden opur Muhtarn Mekke erifi laf hi de aykr dmemiti. oktan ayaa kalkp ellerini gbeine kavuturan Topa! Muhtarn, kk yanaklarn, yar ak azn, sivri grtlan, aralksz, bir titreme yokluyordu. Zeynel yaklanca duramad, kotu, eein yularna yapt: Buyur Aa!... Gel, buyur!

Zeynel, Topal Muhtara bakmadan emsiyeyi uzatp eekten indi. Gvdesi kalnd ama, gevek deildi. Sert, krl sakal iki kat gerdann rtyor, eski kasketini gzlerine ektiinden gergin ensesi gnete kzl et gibi parlyordu. Halim Beyi yeni farketmi gibi, kaslmay brakp birden edeblendi: Ho geldin Beyim!... Halim Akn, kalkar gibi yapt: Eyvallah Aa... Buyur!...

ay demlettiler mi bunlar sana?... Memur takm demli aydan anlamaz diyerek oyuna m getirdiler yoksa?... opur Muhtar da kalkmt. Zeynel'e dik dik bakarak karlk verdi: Bizde senin oyunlar ne arasn Zeynel Aa?

Hele rezil opur!... Kendini hsn zan gsterecek... Bir iskemle ekip oturdu, yaklaan kambur aban'a emretti: Bize demlisinden ay gelsin aban... Greyim seni.. Ilgazmz yere baktrma... opur Muhtara oturmasn iaret etti: Bunlar muhtar olduklarn dediler mi sana Mdr Bey?... Dediler Aa... Nasl olmu da demiler?... Neden? Ayp m?

 Bilene ayp ki, ne kadar... nk Beyim, bizim buralarda, yedi yl muhtarlk edenin namaz klnmaz ve de gidecei yer, cehennemin meyil deresidir. yle deil mi, arslan Durali atk kalaryle, bir alm, elli yanda kse bir cceye benzeyen Durali yzn irinletirerek, ok bilmi glmsedi: Bizim cehennem iine aklmz ermez Zeynel emmi?

Neden yeenim?... Buncack eye akln ermeyince, sen okula neden gitmektesin? Mdr Halim Akn'a dnd: G ile zaptetmekteyim ben bu kopuu Mdr Bey! ille esdd diye paralanmakta bu rezil... Kata?

te ama, buna kalsa gece de gidecek de iki snf bir edecek... iinerek iini ekti: Sor bak! Zeynel Emmini mi seversin, Murat Eitmeni mi? de... Eitmeni sevecek akl varsa...

Aman Beyim sus!... Buna hi gcmz yetmez sonra... Yabann eitmenini, adam, z emmisinden ok sever mi? Bir de gler alak.. Cebinden biraz bozuk para kard: Simit dedindi, al gel de, aya batrp ye... Durali, uzatlan paray grmezden gelip Param var diye yrd. Arkadan grn bsbtn elimsizdi, ama, yrynde artan bir eviklik vard. Zeynel bir zaman ocua beenerek bakt: imdiden yiitlikte bizi geti ya, rahmetli babasn ne zaman geer bilmem... Bunun babasn grmeliydin, Beyim, nah bunlar tank... Beni seven pek yoktur bu temeline tkrdm Kastamonu ankr topranda ama, Durali'nin babasna kyl kentli yand ki yakasn yrtmacasna... Beikteydi babas ldnde bu Durali... Bizim byk kar bytt fndk ezmesiyle... Salt bizim kyde deil, evrenin yedi kynde bir dedii ikiletilmez rezilin... Ardma dp gelmesi, benim ,iin mi? Deil! Murat Eitmen iin... Szm buradan dar, eek onundur. nadna bindim. Yazk gnah demesine bakmadm da, fkesinden almad paray... Akl sra kst bize... Gzlerini ksarak biraz gld, sonra yz yava yava sertleti: Ne diyorduk? Evet, yedi yl muhtarlk edenin namaz klnmaz buralarda Beyim! opur Muhtar yavaa sordu: Ya zaptiyelik edenin? insan

Zeynel kaslarak bakt:

 Adamna gredir zaptiyelikte ilediine gredir.

opur aa!... Zaptiyesine gredir, bir de,

irin'dense, ad Zeynel'se?... Cennetlik... bo yere

Bunca rezillikle senin eline cennet geebilemez, umutlanma Zeynel Aa!

Yanlmaktasn opur! Geer ki ne gzel! nk, sevap gcyleyse sevap bizde tonla, rvet gcyleyse, onun da stesinden geliriz. Ne denilmitir, Para, Allann perde avuu denilmitir. Halim Akn'a dnd: Namazdan sonra Belediye Reisiyle oturmaktayken... Zilli Zhre'nin bartsn duyduk. Ambarlar saymaya mfettiler gelmi denildi. Kasaba dkknclarn grmeliydin Beyim, balarnda kara ku dneleyen tavuklar gibi dald herifler... Meerse gelen senmisin! Sizin Dumanl Boaz'da alacak esddnn Mdr dediler. Duymamla, binip srdm!.. Topal Muhtar, eei hana ekip dnmt. Hep yle elleri gbeinde ayakta duruyordu. Zeynel Aa enesiyle gsterdi: Nah bunlar tank... Yollarnz gzlemekteydim ka zamandr. Hayr, adam olmamz geti, Mdr Bey, bana sorarsan... Ulan reziller desem, Cinci alann ardna der de, bana konan devlet kuunu, adam hi klar m? Ulan esdd ne demektir? Esdd, bilene, kylnn bir can kurtaran... Sizin byklerden biri geldi geende Kei Dz'ne... Duymamla binip yetitim... Topal Muhtara bakmadan sordu: Neydi ad, sar yaz efendinin? Topal Muhtar, bu soruyla, kavak dal gibi ileri geri salland: Ad... Ad, bir hotu Aa...

Brak! Ben de sorarm, adam sayp... Evet, yetitim Aman Beyim, ayaklarn peyim, sen istemezlerin szne hi bakma! Esddy buraya kondurmazsan, kyamet gn on parmam yap kandadr diye bararaktan eline davrandm. Esdd ne demek? Esdd, bilene, cennetin anahtar... nk peygamber snnetidir okumak... Ne demi kurban olduum, Muhammed Mustafa? Bilim in'de olsa varp reneceksin demi... Baarana ne mutludur. Burda m, o sar yaz arkadan? Yok!... Genel Mdrmzdr. ok sevmi seni... Selm syle Zeynel Aaya dedi. Aleykm selm! Getiren gnderen sa olsun! Ne denilmitir? Yrek yree kar... Ve de yiit yiidi gznden bilir denilmitir. Ne zaman balayacaksnz yaplara?.. Bilmem... Aradklarmz bulursak hemen?.. Nedir aradklarn? teberi... Kap kaak... Yap iin tula, kiremit...

 Ne demek?... Ya biz burda neciyiz? Hmla Topal Muhtara dnd: Beye teberi lzm da, Hac Zekeriya Efendiyi bulmadn m? Th... uncack eyi de biz mi syleyeceiz? Kamburun ran saldk Aa...

Tamam... Hepsini bulur bizim Hac Zekeriya Efendi... Bulmasn da bak neler olur? Hemi bulmal, hemi de ucuza bulmal... Bak Beyim, zora dersin, bana birini salp unu unu isterim demezsin, art ettim, kyamet gnnn arasat meydannda on parmam yakandadr. Ne demek? Sen o Esddy, kendi oluna m kurmaktasn? Hayr, benim yeenime kurmaktasn! Ne denilmitir? Sana bir harf retenin, klesi olacaksn denilmitir. Ol grp anlatamamaktaym, bizim avanak milletimize ben bunu... Topal Muhtara kr gibi sordu: Dkknda yok mu Hac Zekeriya efendi? Yok Aa... iyi tembihledin mi? Sr getir dedin mi raa?,. Dedik!...

Gnlyle gelirse, nne kat getir deyeydin, natlarsa, sryerek al gel... deyeydin! irinin muhtar olmak yle deil... Topal Muhtar dipten dorua kmseyerek szd: Hayr, adamlk gemi bizden Beyim... Gemesini bugnn ii belleme h... Kambur aban'n getirdii ay kaldrp a tuttu: Ehhh... Dediim kadar deilse de, adam utandrmaz! Evet... 31 Mart patrtsnda, eyh Saidi Krd Efendimiz dediydi, Olum Zeynel dediydi, bu dnyann bozulmas, Sultan Mahmut zamannn ii dediydi. Tanyor musunuz eyh Saidi Krd'yi?

Zeynel, Halim Akn'a, aratrc baklarla bakt: Sen nereden bilmektesin, eyh Saidi Krd Efendimizi?... Yan bilesi kadar olmayacak... Okudum... Okumak ka para?... Gzle grmeyince... stanbul'da mydnz 31 Mart'ta?

stanbul ka para?... Avcu taburlarndaydm ben... zmir'den Selnie geti bizim avcu taburlar Mdr Bey, biz Selnie getik ki, Contrk ylannn kafasn ezmee... Baktk, Contrk paalar azlarndan bal aktmaktalar. Bundan byle gm kakla millete pirin pilv yedireceiz diye barmakta Vehip Paa... Vehip paa dedimse, o zaman daha Paa deil! Ulan iyi! dedik, Sultan Hamit'in anasn eek kovalasn

dedik, yrdk, hrriyeti Sultan Hamit'ten aldk. Aldk ya, almamzn haftasnda aptestimiz bozuldu. Neden?

Contrk subaylar stanbul'a giderken bize ne dediler? Gvurluk stanbul'un tan topran sarmtr. stanbul milleti yediden yetmie zndk olmutur ve de farmason olmutur dediler. eriatmzn kavlince, bir memleketin adam farmasonlua yatt m, onun can, mal, rz mslmana hell dediler, stanbul'u gvurdan alan Sultan Fatih Mehmet Efendimizin kanunudur, kasabay gn talan edeceksiniz dediler. Avcu taburlarn grmeliydin beyim, hepimizin n sra, fil gibi Rumeli katrlar gitmekte ki, yz batman yke bana msn demeyen katrlar... Rumeli'nden hararlar peydahladk ki, her biri, yz batman ekin alr. N'olacak?

Ne demek? eriatn kavlince talan edeceiz ya stanbul'u... Derken baktk, talan borusu almaz Allah almaz. avularmza gittik, Neyin nesi?... Hani kavlimiz nasld? dedik. Bugn yarn diye bizi savsaklad avular... Aslna bakarsan, onlar n Contrk subaylarnn yalancs... Baktk subaylarn her biri, bir gvur evine girip yanlam... Duyduk ki, Sultan Hamit'in hazinesini blmler, Saraydaki cariyeleri beer, onar paylap keyfe balamlar. Rahmetli Hamdi avu sonunda, bakt ki, askerin duraca kalmad, Benden gnah gitti kardalar... te siz, ite Contrk gvurlar... Turpunuzu bln deyip aradan kt. Askerdir oktan gemini gevelemekte... Bir sabah, uradk klalardan, koca stanbul ehrine koyulduk... Koyulduk dedimse, daha talan yok... Hamdi avuun emri. nce okullu subaylar bire kadar krlacak... Sonrasna Allah kerim... Allah kerim dedii Hareket Ordusuymu galiba Zeynel Efendi?

yi bildin Beyim, Hareket Ordusu... Aslna bakarsan, biz, Srp, Bulgar, kt Yunan derintisi Hareket Ordusuna yenilmezdik ya, Sultan Hamit, Hamdi avuun dne gitmedi. slm kan dklmesine fermanm yoktur dedi. Yirmi ylda bikez kan dklmeyince, bu bizim avanak milletimiz zaptolur mu ki, sen bu laf byle etmektesin bre Sultan Hamit? desem... Zeynel Aa ok byk frsatlar karm da, ok byk zararlara uram gibi derin derin iini ekti. Halim Bey'in verdii cgaray yakt: Ankara'dan bu sabah ktnz yle ya Beyim? Evet... yi... Ne var, ne yok Ankara'da? Neyi sordunuz? Savan gidiatn... Bizim de bildiimiz radyonun dedii, gazetelerin yazd...

 Brak radyoyu, gazeteyi... Zeynel, kurnaz kurnaz gz krpt: Hkmatn iine geleni syler radyo... Meselenin gerei ne sularda?... Siz ne diyorsunuz?...

Biz mi? Zeynel bir an duraklad, sonra bu duraklay opur Muhtarn hkmat adamndan ekindiine vererek diline dolayacan dnp Ne olursa olsun demi gibi kaslarak konutu: Bana sorarsan... Biri doar, biri lr, bu dnyada demolu ne artar ne eksilir denilse de kulak verme! Bizde byle deildir. Alalm bizim buralar. Bizim buralarda, Beyim, iler azd ki, ok korkunlu noktalara vard. Her ky evinde, eskinin padiah saray gibi, iki beik sallanmakta... Millet oald, odalara smaz oldu. Adamn bu kadar oalmas iyilik getirmez. nk, demolu tarlasn, kt yerden srtna sarp gelmekte deil! Sava olmal ki dmandan yer alp askere letirmeli... Ben onu bunu bilmem, sava iyidir ve de savan srasdr. Ne demi, yiitler yiidi, arslan st emerek bym Krolu Huruan Ali Efendimiz? len lr kalan salar bizimdir demi... leceklerimiz lmeli, kalacaklarmz da, Oh diyerek bir devran srmeli sere serpe yahu! opur Muhtar birden kkredi: Hay Allah beln vere irin'in avanak Zeynel Aas... Laf getirip balad yere bakn komular!... kasca gzn, savaa nasl doyurmal senin? Evet Beyim bu alan gzn, savaa, ttihatlarn Enver Paas doyuramamtr. Hst, dedim, iki laf da biz edelim! Contrk patrtsna kartn, doyamadn, Balkan'a gittin doyamadn, arada zaptiyelik ettin, doyamadn! Yozgat'n apanolu patrtsnda erkez Ethem Paa seni asmad da iyi halt etti. Sen bu seferki ii, Halifeciyken stikll madalyasn, telli kurunlara gelesi gsne taktn ilere benzetme! Evet, sen bu sava eskinin Seferberlik savana benzetmektesin ama, kt yanlmaktasn aklsz!... Ayrnts neymi?

Ayrnts... Bu kez soygun yok... Denlerin koynundaki kefen paralarn toplayp kemer doldurma yok! Neden olum, Sava, ganimet demek deil midir? !, paray nidecek? Kefene geldi mi, ehidin kefeni olmamak kanundur. Doru cennete gider, nk, tkr mkr... Tuh yzne... Grdn m Beyim ganimet haktr diyerek, bunca ehidimizi, cennete, allak mallak gndermi bu rezil... Hey olum... konuursun ya, bildiinden mi konuursun? Cennete Amerikan bezinden gmlek olmaz! Bunlar hep, Hac Zekeriyya Efendinin dolaplar... Kefen gerek diye her birimize yedisekiz arn prt daha satacak!... Yama m yahu! Kurban olduum Allah, ne biim Allah ki, mbarek cennetine, gvur dokumasndan kefen soka... Cennet bahesinde, terzilerin pri, dris Peygamber, cennetliklerimize hlle donu biip

giydirmekte deil midir? Evet, ben onu bunu bilmem! Savan kanunu: len planr gider, kalan sebeplenir. Sen gideceksin, evin barkn ban bahen, hele top kkll avradn bana kalacak... Hay alak... Yahu nedir? Ben imdi kalkp bunu bitirsem hak deil mi? Ben bunun karnna bir lverlik kurun doldursam... Bu savan balarnda, bu herif bize ok yalanlar syledi Beyim, yalanlar ki, her biri, akl kartrr yalanlar... Yalan dedin mi, opur aa, boyunca gnaha batarsn. Benim dediklerimde yalan yok, yanl var. Bu savan, frlanp dolanp erge bize de bulaacan ben, dinim gibi, bilmekteyim! Gecikmesine canmn sklmas bundan... Su bende deil, Alaman'da... Bandan, Polonya'y brakp Bulgar stnde gelecekti. Gelmedi mi? Geldi. eki, Macar, Srp, Bulgari, kt Yunan ineyip geldi ama ne fayda ki, dnd bu kez, Kafkas urada brakp ba yukar Rusa gitti. Ayrca ilerden dolanp le dt. len desem, sen bizim hevesimizi kursamzda brakmaya yeminli misin? Gelseydi, ekini, mal alp gitseydi, ben sana sorardm kodo!...

Bunlar ngiliz laf olum!... Dnyann kurulduundan bugne, Alaman bize dosttur ve de dnya kuruldu kurulal Alaman'dan bize ktlk gelmemitir. Bu Hiter, deccallk iznini, rahmetli Atatrk'ten almad m? Nah sor da bak, Bey bizden iyisini bilir. Ne dersin, kalkaym m? diye sormu bizim Gazi Paamza bu Hitler... Kalksn ama, geri oturmann yollarn tasarlasn da yle kalsn demi Hitler'in elisine, bizim rahmetli... Bilene bu lafta mesele var. Geenki yenilgiyi aklndan karma, karmam demeye getirmekte Gazi Babamz... ini ekti: Ah n'olayd olayd, Gazi Paamz, az biraz daha diini sikayd da lmeyeydi. Savaa m girerdi hrpadak?

Hi aman vermezdi. Sen yle mi belledin? Girerdi ki, beriden vurup ilerden kmacasna... smet Paaya geldi mi? Bir an duraklad: smet Paamz da... Evet, savadr. Atatrk'mzden yukar deilse, aa da saylmaz. ok savalara girmi kmtr, ok dman cepheleri bomutur. Oyunlar oktur ve de yenicidir. imdinin anl anl Cumhurbakanmzdr ve de mill efimizdir, fazladan deimez efimizdir. Halife postunda oturduundan bizden iyisini de, elbet, bilir. Allah mrn uzun etsin ve de benim mrmden alp mrne katsn. Halk Partimizin burada bir numaral yesiyim, diye sylemekteysem gvur dininde can vereyim. Glme namussuz, kimse bilmese, benim yreimi sen bilirsin! Evet yiittir smet Paamz ama az biraz pirelidir! Dnya u yana m yneldi, bakarsn smet Paamz te yana dnm... Yallah bismillah diye kalksana bir sabah... oluunla ocuunla hellleip izmeleri eksene, yedi yerden gayret kemerini perkitip Hazreti Ali Efendimizin atal Zlfkrn kuansana... Moskofun snrnda besili Arap at gibi, gk kpe batm, imarn bekleyen Salih Paamza... Ne imar beklemekteymi, bu Salih Paa, her kimse?

 Bu Salih Paa her kimse nasl bir sz!... Bilemedin mi Omurtak Salih Paamz?... Temenliinden bu yana klahn sa kandan yukarya kaldrmam bir babayiit ki, Bende apkay doru giymek yoktur. inize gelirse diyerek dayatm da, rahmetli Atatrk buna, Serbesttir, diledii gibi giyer diyerek zel kanun karm... Ne istiyor, bu yan klah Salih Paa?

Ne istiyecek? Saldm salam casuslardan salam haberler aldm. Alaman Rusu ktletmistir ve de iin kvam gelmitir. 24 saate brakmadan Rusun taht ehrine girmezsem, boyum cellt demedi mi? Ve de gn gnden arslan Mehmetiklerimi zaptedemez bir haldeyim. gne kadar sava asan gerektir. Yoksa istifam hazr. demedi mi? Beriden ne karlk verilse iyi? Ne sava, ne istifa... Sk diini... Burda benim de elbet bir bildiim var demi smet Paa... Hay ok yaasn... Demek Salih Paaya kalsa, yandk. Nerden mi belli? Senin aklda olduundan... Neyle gidecekmi Rusun bakentine Salih Paa? Vaktin birinde ngilizin Napolyon adnda bir kral varm... Bir gn buna, sadrazam gelir, Hazrlm tamam padiahm... Sava amann sras demi... Napolyon: Askerin durum vaziyeti nasl? diye sorar. Avanak sadrazam: Yars atl, yans yaya... der. Silh? Urubalar gk demir... Kllar Dastan Dimiik... Mzraklar zal... Ya paranz? Hazine durumlar ne sularda? Vezir bu kez yere bakar, Aman padiahm, hazinede para olsa, ben kudurmu muyum ki sava isteyim? der. Napolyon elini petahtaya vurarak barr: Ykl derbeder! Bunca yl uratm, sana savan neyle yapldn retemedim! Sava ey ister: Birincisi: Para... kinciye: Para... ncye gene para... Bizim akll smet Paamz, buncack ii, Napolyon kiralndan iyi bilmez mi? Direnmekte... Yedi dvele buday satp sar altnlar, hazinesine istif etmekte... Nereye kadar bu istif?

Bu istifin uraya kadar yok... Benim bildiim smet Paa, kendi gnlyle bu savaa giricilerden deil... Biri, durduumuz yerde bize bulat m, o zaman, kadere krk be... diyip haylar. Benden gnah gitti der svanr. Hazinesinde istifli sar kzlar ekip harcanr. Skk srada, frenk sarrafn nerede bulacaksn da borlanacaksn? Hadi Buldun diyelim, sava yangn arasnda, herifin deftere yazd faizin dorusuna erisine, nasl bakacaksn? Bakmadn m, yazdn nasl deyeceksin? Sen urada can alveriine gir, sonunda parsay faizci frenk toplasn! Yama m yahu? Gemedi mi o gnler?... Maymun gzn amad m?... Zeynel, opur Muhtar kasntl bir glmsemeyle dinlemiti. Belki karl da hazrd ama, mesele gidip Mill ef smet Paaya dayannca, memurdan bir herifin yannda ekimeyi uygun bulmad. Laf deitirmek iin, skntl skntl esneyerek evresine bakt.

Yeeni Durali konuulanlar byk adam ilgisiyle dinliyordu. Simidin yarsn yemeyi bile unutmutu. Birden Ph diyerek ocuu rktt. ok elenceli bir i yapm gibi bir zaman gld: yi aklma geldi Beyim... Bu kopuk, bizim bilmezliimizden yararlanp kaslmakta ki nasl kaslmakta... Ne gibi?

Dedii doruysa, nc snf okurken drdncnn kitaplarn ezberine alm ki hafz ka para... yle mi, ulan eitmen? derim, bizim Murat Eitmen, Dorudur. Yalan, iirmesi yoktur der. u rezili bir snava ek,, oh Beyim... ki sor da unu eekten dme dndr! Mdr Halim Akn, Durali'ye glmseyerek bakt: Doru mu delikanl?... Drdncnn kitaplarna da altn m?

Durali simidi arkasna saklayp gzlerini yere emiti. Ceketinin eteini bkyordu. Doru mu dedim? Eh! Eh, ok nemli bir laftr Durali... Tarihten sorsam? ... Eh!... Anlat bakalm, Knossos ehri nerededir?

Knossos mu Eitmenim?... Durali gzlerini kapamt. Dudaklar belli belirsiz titriyordu: Knossos ehri, Girit adasndadr Eitmenim! Bu ehirde, krallar iin yzlerce odal saraylar yaplmn. Knossos ehrindeki byk sarayn harabeleri zamanmza kadar kalmtr... Durali artk biraz sallanarak hi duraklamadan sylyordu: Bu saraylarn ortasnda byk bir avlu bulunuyordu. Anladm! Aferin!... imdi ikinci soru: Mete kimdir?

Mete mi Eitmenim!... Mete... Dur, aklma gelsin! Mete... Gzlerini yumarak sallanmaya balad: Hunlarn en byk ve en mehur hkmdar Mete'dir. Mete ilk deva kuvvetli bir ordu hazrlad. Askerlerini hi durmadan talim ettirdi. Svarileri uan kulara nian aldrarak yetitirdi. Mete Trk lkelerini geniletmek, Trkleri rahat yaatmak iin ok alt. Birok savalar yapt. Kitapta yazlan, hi deitirmeden sylyor, yandan ok daha kk grnd iin, ilkokulun drdnc snf kitabnda kullanlan Arapa kelimeler Durali'nin aznda hokkabaz hneri gsteriyormu gibi insana aknlk veriyordu.

Mdr Halim Akn, gerekten beenmiti. Elini, ocuun yanandan geirdi: Tamam Durali... Aferin! ok yaa! Enstitye gitmek ister misin?

Durali'nin gzlerinden nce bir rknt, sonra umut lts geti. Amcasna yalvarr gibi bakt: stenmez mi?.. yi... Byle alrsan, gelecek yl Enstitdesin!... Zeynel elini dizlerine vurarak sevindi:

Yaadn kpolusu... Ulan nedir? Bunlar, dn cin olmadan bugn adam arpmaya m baladlar, opur Aa?... unun, eee atlayp ardma taklmas neyin nesi? Yreine dodu desem, keramete mi yneldi bu alak?... Kederle ban sallad: Ne fayda ki, kuran yazsna hi merak yok! Biraz da o yne zorlatmal deil mi Beyim?... Durali birden frlaynca ard: Dur ulan kpolusu!... Durali, Eitmen Murad'n elindeki kt torbalar almaya komutu. Emine retmen yannda ufak tefek, kei sakall bir adamla geliyordu. Onlarn ellerinde de yiyecek teberi vard. Biraz yaklanca, kei sakall adam, boncuk mavisi gzlerini belerterek opur Muhtara kt: Hoplar da Emine kzmn elindekileri alr m?

Hele opur dmbk... Vardm Hac Zekeriya emmi, ferah ol!

opur Muhtarla Halim Bey beraber kalktlar. Emine retmen ellerindekini masaya koydu, borlularn alak yrekli glmsemesiyle Hac Zekeriya Efendiyi Mdr Halim Akn'la tantrd: Hac Efendi ok yardm etti bana, Allah raz olsun... Yourdu, peyniri de evinden getirdi. ok direttim, sz geiremedim. Hac Zekeriya Efendi, Mdr etekler gibi selmlad: Ne demeeeek?... ld m insanlk?... Muhtarla Zeynel'e kmseyerek bakt: Biz u Ilgaz'n adam, birbirimize hi tutkun deilizdir ama, garip dostuyuzdur... Birden kzm gibi kt: Mal gibi bakarsanz, size bir ey demem, sizi muhtar yapann, eitmen yapann gz kr olsun!... unca yerden konuumuz gelmi... Sramak yok mudur? opur, sen a Receb'e ko, yeterince atal, kak, tabak anak kap gel... Temiz olsun...

Sabunla ykatsn Recep... Hac Emmim sabunla dedi dersin, Sabunu benden dedi dersin... Daha durmakta msn opur? Hani srahi iesiyle souk su, Murat Eitmen? Yahu, nerde bu hann kiracs olacak kambur aban dmb?. Vay benim emeklerime... Ate saan surat, Emine retmene dner dnmez, birden gleleti: Otur sen!... Bundan gerisi bizden sorulur! Halim Akn'a gz krpt: Kara demirciyi haladm, nah, Hocanm gzyle grd, Kemiklerini krarm ingeneolu, kayna iyi tutturamadn m, Ilgaz'dan gmeyince penemden kamazsn diye bardm. Hi merak etmeyeceksin! Bundan byle hep benim boynuma ileriniz... Emret, gerisine karma! Saolun Hac Efendi... Hi yorulmayn!... istediklerimi nerde bulacamz sylerseniz yeter. Ne demeeek... Ya biz burada neciyiz? Ankara gibi yerden gelip ve de topramza esdd kurmaya bulap... Byle bir iyilii yarn ahrette, biz nasl deriz? Karmayacaksn! Emredeceksin! Ele bee sana iki... Bilemedin ... Bilemedin buuk... Benim dkkndakilere geldi mi hepsini maln bil! Para dersen kserim ki, yzne bakmam. Bunu byle bil, iini ona gre tut! Ban iki kere yumruklad: Hay gidi dnya! Ah n'olmalyd da, sen buraya Zekeriya dmbnn bedava mal datt zaman gelmeliydin... Halim Akn, Emine Gle retmenin yzne bakt. Emine glmsyordu. Rastlantyla da olsa ileri kolaylatracak birini bulduu iin sevindii belliydi. Orta byklkte drt bakr kazan... Kazan... Orta byklkte... Bakr... Tamam... ieri yaz! Kaadr, aa yukar?...

eri yaz dedik ya... Hac Zekeriya Efendi, ok ayplam gibi yzn buruturdu: Bizde olanlarn fiatn, bana brakacak deil miydin bre Mdr, hi karmayacak deil miydin? Nuri evik' in yazd kda bir zaman bakt, daman aklatt: Kurban olaym eskinin kuran yazmza... Ellerin dert grmesin Nuri Bey olum!.. Evet, kazanlar ieri yazdk. Bo brak fiat yerini... Mdr Halim Akn'a dnp iftlik balayanlarn kasntsyla sordu: Daha?... Daha ok... Mdr, not defterindeki listeyi iaretledi: On iki dzine, torna ii bakr tabak... Kalayl... Torna ii bakr... O bizde... ieri yaz Nuri Bey olum! Ellerin dert grmesin! Fiat bo... Kalayn biz mi yaptracaz, siz mi? Siz yaptrn! Kalaycdan bir makbuz alalm! Makbuz elbette... Hkmat ii makbuzsuz yrmez. Baka?

Mdr, listeye bakp syledike Hac Zekeriya Efendi, Enstitnn btn isteklerini bedava salayacakm gibi takma dilerini takrdatarak kimini ieri, kimini dar yazdryor, ierinin de, darnn da fiatlar zerinde hi durmuyordu. Yalnz bir ara paray nereden alacan sormu, malmdrlnn deil, Mdr Halim Akn'n pein deyeceini renince, gzlerini yere eerek Ne gzel demiti. Liste hem uzun, hem de adamakll yklyd. Kyma makinasndan, kevgirlere, leenlerden sofra takmlarna; karpit, lks lambalarndan byk varillere kadar, dabanda kurulacak kalabalk bir kamp iin gerekli hi bir ey unutulmamt. Mdr Halim Akn ayrca, yastklar iin pamuk, yataklar iin yumuak kuru ot, 150 kilo eitli boyda ivi, 40 ton kire istiyordu. Yerli mallardan alnacak kaput bezinden velenseler, yatak araflar, yastk yzleri diktirilecekti. Zekeriya efendi satlk bir diki makinas bulmay, ya da uygun cretle terziye diktirmeyi zerine almt. Bu i ok acele, Hac Efendi!.. En acele iimiz bu... nk bunlar olmaynca, rencileri Dumanl Boaz'a getiremeyiz!.. Evet bunlar olmaynca, getirebilinemez. Acele dedin mi, demedin mi?... Tutarnz ka kii yuvarlak hesap? imdilik yirmi sekiz...

Yirmi sekiz mi? yleyse, yanllk var senin aksatada Mdr... Yirmi sekiz kii, on iki dzne atal ba nidecek?... Birka ay yirmi sekiz kiiyiz. Sonra yz geecek renci says... Yava yava bini bulacak... imdi tamam... Hac Zekeriya biraz dnd: Az biraz fazla isteyeydin, yerli mallardan kaput bezini... Artn n'apalm... renci geldike alrz.

Belli mi olur hkmat ii?... Bakarsn yok derler. Elin brnde kalr. imentoyu da oka istemedin mi yoksa? Hayr yeterince... Oldu mu ya... Benden demesi... Beylik iidir bu... N'olsa olur.

Mdr Halim Akn deftere bakt: var m? Tula m? ok... Sana ne kadar lzm? Eh... Lzm, imdilik yz bin tula... Burada Bayndrlk bakanlnn lsne uygun tula karan

 Yz bin mi? Epeyceymi Mdr Bey... Dediin iyi oldu. Soralm bakalm, hazrda mali var m Tombakolu'nun? Bu kadar tulay, ne zaman verebilir? Evet soralm Hac Efendi... Kiremit de ister bize.. On iki bin kadar Marsilya cinsi... On iki bin... Marsilya cinsi... Yaz Nuri Bey olum! Bunlar darya... Tula yz bin... Kiremit on iki bin... Yazdn m? Ohhh... Ne vard bunu frenk yazsna evirecek? Diyeceksin ki Hkmatmz bizdan iyisini bilir... Dorusun ama... Eskinin Kur'an yazs da bakayd canm... Bu savan sonunda, eskinin Kur'an yazsna dnlse gerektir dediydi geende bir akl eren... Sen ne dersin, Mdr Bey, olur mu byle bir i? Halim Bey'in yz asld, Hacya uzun uzun bakt. Hac bu baktan tedirgin olarak glmeye alt: Ben de ellerin yalancsym! Bizim aklmz m erer!

Halim Bey Nuri evie dnd: Tamam m?

Eh, imdilik tamam... Unuttuumuz varsa, ekleriz. Kaadr tulann bini burda? Hac Zekeriya, bu sorunun karl ok zormu gibi biraz kmldad: Bilmem ki... Ne desem bo... Bu kadar olmasa... Kolayd. Tombakolu'nu skboaz eder, binini on kaymadan, bilemedin, on iki kaymadan alrdk. ok olmas da iyi deil mi?

yidir ama, Ankara'ya stanbul'a gre... Bizim Anadolu'muzun adam, kendin bilmez deilsin ya, terstir. Nerde ne halt edecek, bilinmez. Gremez miyiz? rensek aa yukar bir ey...

Elbet... Ben grrm. Baktm hk mk etti, toparlarm yakasn... Sen Ilgaz'n altn adn, bakra m evireceksin, rezil! diyerek sarsalarm ki, kemik uvalna eviririm gvdesini, ferah ol! Nuri evik listeyi Hacnn nne srd. Hac bunu hi beklemiyormu gibi, gvdesini geri alverdi. Sonra bu rkekliine kendisi de gld. Kur'an yazs yazmaktaki ustaln bu kadar vd halde, Nuri evik'e kan kaynamamt. Bu soukluk belki de, Nuri'nin bandan beri gsterdii uzaklktan geliyordu. Hac, kd ald, bir an Ha bereket diye sakalna srecekti. Kendisini zorla tutup glmeye alt:

 Allah iinizi rasgetire Mdr Bey... Bizden dua, sizden abalama... arl bilir. Uurluyumdur ben... Ne demiler yi olacak hastann ayana gelir doktoru demiler. Namaz dn... Taze aptestimle... Emine Hanm kzma rastlayacam da... ay kahveyi vesikaya balayacakm hkmatmz doru mu? Siz tccar ambarlarn yazmaya m geldiniz diyeceim de... Tanacaz da... Topramza kondurulacak esddde bizim de tuzumuz bulunacak... Allahn bir ii canm, kurban olduum Allann bir ii... ki kere elini dizine vurdu: Ah n'olayd olayd da, benim mal dattm sra, olayd. Bakaydn Mdr Bey, neler olurdu. Bunlar kefilsiz, peinatsz, harman demesine, vermez miydim ben... Hac, mine benzer bir ses kararak iini ekti. Listenin yazm balad balayal yalnz iri saylarda biraz kmldayarak dinleyen Zeynel'le Muhtarlar da i ekmede Zekeriya Efendiye kouldular; Han kiracs kambur aban Uuru yamandr bizim Hac Aamzn ve de Ilgaz topranda ka kez denenmitir derken, Murat Eitmen koar adm geldi, Mdr askerce selmlayp masaya byk bir zarf koydu: gelecek... Ktlar tamam Mdrm!.. Eitim memuru da yemek yiyip Sen? Bana bakmayn.

Olmaz! eride peynir ekmek var. ay syle! abuk doyur karnn.:. Cibin ii uzad. Bakver bir ara... Sonra, bak bakalm, Cemal Bey bir ey yemi mi? Zeynel, kynn eitmenini donuk baklarla szyor, Murat'tan gzlerini karmaya abalyordu. Emine retmen durumda bir apraklk olduunu sezmiti. Halim Akn zarftan ktlar kard. Yazlarla ilgilenmiyor, resimleri dikkatle gzden geiriyordu. Yz ciddilemi, baklarna ar keskinlik gelmiti. nc resimde biraz fazla durdu. Brakacakken vazgeip yazlar okudu. Sonra kd, glmseyerek Emine retmene uzatt: tand: Aaa... Esef... Bizim ocuklardanm yle mi? Esef adyla Zeynel de ilgilendi: Hangi Esef Beyim, Yusuflu Esef mi? Evet, tanyor musunuz? Bakn bakalm tanyacak msnz? Emine retmen hemen

Tanmaz mym? Cinci'nin yanna ben koydum. Bizim Dumanl Boaz'n ilerisindeki Yusuflu kyndendir bu olan... Babasz byd fukara... Yiitti babas akrn Kadir... Anasna kalsa, bunu ky okuluna da

salmayacakt. nattr bu kpolusu... Srtnda u kadar sopay paraladlar da, kd, kitab buna braktramadlar. Dada bayrda dl gderken ezberledi dersleri bu olan, snavlarna girip snflarn gei geiverdi. Esdd iine de ok alad bunun anas, ok urat, olgrp sz geiremedi. Baktm, kasabaya gelmi kendi bana... Bir yanllk olur da, esddy karrm korkusuyla gmen olmu... Kvranmakta ki it gibi inleyerek kvranmakta... Yreim acd, Cinci'ye rak verdim. Bu olan gnde kez Benim ktlarm ne oldu? diyerek eitim memurluuna koar, Beyim! Durali tella atld: aralm m Esef Aam Mdr Bey, alp gideceksen koup araym! Halim Akn, ocuun tell dostluunu beenmiti. Biraz dnp ban sallad: Haber ver... Enstit Mdr gelmi, seni gtrecek dersin!

Sevinir alak! Zeynel biraz geride duran Eitmen Murat'a emretti: Hopla Eitmen, rezili kap gel! Murat yrynce, Durali nledi: Mjdeyi ben vereyim oh Eitmenim!

Zeynel kt: Hst Kpek!... uraya buraya it gibi seirtme demedim mi? Zeynel'in yeeni olduunu unutma!, demedim mi? Elini Murat'a sallad: Duydun ya, Mdr Beyin dediini... Murat Eitmenle Durali yanyana yrdler. Zeynel Aa umutsuz umutsuz ban sallad: Hayr, aklm kesti muhtar, bu olan, Aalk ocan yakamayacak... Aaln stesinden gelemez bu gnlszlkle... Aaln zagonu: Her sese klmaz, her yere seirtilmez. uncack bana ekse ne vard? Gitti, rahmetli aklsz babasna ekti! Emine retmen rahatlamt. ok mutlu olduu zamanlar yapt gibi bir cgara yakt. Mdr teki resimlere dalmt. Bakyor, dnyor, dnyor bakyor, daha grmedii rencilerinin kiiliklerindeki zellikleri kt vesikalk resimlerden karmaya alyordu. Emine retmen cgarasn bastrrken Esef akr koarak geldi, masaya adm kala durdu. Kasketini kard. Bayla selm verdi. Sk sk soluyor, geni gs krk gibi kalkp iniyordu.

Esef geldi Mdr Bey...

yle mi? Mdr Halim Akn ktlar masaya brakt: Merhaba Esef!... Enstitye girme ilemin tamam... Bayan Emine retmen, Esefi yanmza alalm dedi!... Saolsun!... Eyalarn?... Eyamz yok!

Peki! Halim, Esefin kirli ellerine bakt: En nemli eyleri unuttuk Nuri, ltfen ekleyelim!... Yz havlular... Di fralar... Sabun... Di macunu.Baka... Szn bitirmesine meydan kalmadan Cinci Nezir'in crlak barts duyuldu: ldrnce ne lzm gelir, ldrnceee... Adam m soyacak, bu kahpe dl? Sus deme on ba... ekil nmden Kulakszn Murat!... Bana Sus deme! Mdrse mdr... Esdd okul mu, ekiya etesi mi? Yaklaanlara umursamadan bakan Mdr Halim Akn, son sz zerine birden irkilip tetiklemiti. Esefe dnd. ocuun gzlerine dolan rkeklik ok srmemi, yzne gl erkeklerin kararl sertlii gelmiti. Gndz gzne adam m soyacak bu kahpe dl, Ilgaz arsnda?... Cebri param ald bu itolu it... Acdk, karnn doyurduk. Kanm akt benim... Ben kanm yerde koyacak pezevenk miyim, onba? Brak kolumu... Sr karakola u iti!... Yatr sopann altna... Davacym yahu... Param ald cebri...Brak ne demek Murat Eitmen! Hayr, getiii! unu inememi hi olmaz! Cinci Nezir oturanlara yaklatka irretleiyor, her admda candarma onbasnn elinden kurtulmak istiyormu gibi, yalandan debelenerek gittike atallaan sesiyle bar bar baryordu: Ben le atlam herif deil miyim onba?.. Benim yatak, ankr'nn mahpus damnda, ar cezallar kouunda serili deil mi? Kan imeden susmaz Cinci Nezir... Getiiii. Mdr Halim Akn, eliyle iaret edince Candarma Onbas, Cinci Nezir'i brakm, Cinci, bunu beklemiyormu gibi bir an ararak duraklamt. st ba karma karkt. Gmlei pantolonundan km, esmer gbeinden yukarya syrlmt. Aznn ucunda biraz kan vard. Halim Akn yumuack sordu: Cinci bir an, Esefe saldracak gibi yapt, sonra ksa gvdesini ayaklarnn ucunda ykselterek meydan okurcasna karlk verdi:

Bunu alamazsn esddye Mdr Bey! Getiii. Alamazsn! Enstit iini bize brakn da olan anlatn!...

Alamazsn!... nk ekiya tohumudur bu... Babas ekiyalkta vuruldu bunun... Yama yok! Okul mu amaktasn, ekiya oca m?... Oralarn bana brak dedim ya... Derdini anlat!

Esdd iini brakmam ben... Ben bu iin ardndaym Mdr... Yedi vilyet topranda bilmeyen yoktur beni... Ben birazdan telgraf bandaym Mdr Bey... Bunu mahpus damna tkmasnlar da, bak bakalm, Ankara'y telgrafa bomaz mym ben?... Buraya mfettileri doldurmaz mym?. Halim Akn, Cinci'ye metelik vermediini gsteren bir sakinlikle Esefe dnd: Nedir?

Param istedim... Gndeliklerimi... nce, Yalanc dedi, Esdd gvurluu kurulmayacak topramzda bizim dedi, sonra, Yarn... br gn dedi, direttim, bu kez vermezlendi. stme yrd, vurmaya kalkt. Bileini tuttum. Bakt can yanacak... karp verdi, gzelce... Cinci tepindi: Yalan!.;. Sen ka paralksn ki, canm yakacaksn benim? Ulan senin gibi itler bizim bileimizi tuta m bilir? Yalan! Bu Murat geldiinde, ben bunu, ekmeceyi kurcalarken yakaladmd. Param arrken... Esef, hrszlk sulamasn hi umursamad, rahata anlatt: Paray cebinden kard. Bozuu yokmu, yz on be kuru verdi. stnn yz parasn Durali'den denkletirdim. Halim Akn, Durali'ye bakt. Durali dorulad: Esef Aann dedii gibidir, Mdrm! Yz paray ben verdim. Gnde yedi buuktan onbe gnlk, yz on iki buuk eder. Yz on be verdi bu Cinci, yzl de alp cebine koydu. Demek bilmekte ki, Neden yz on iki buuk? diye sormamakta... Cinci, bir an ard, sonra bahtn bir daha denemek iin Onbaya dnp bard: Neyi soracakmm? Bura nere Onba? Bura mahkeme mi ki, tank dinlemekte bunlar? uncack bebein tankl m olur?... Mdrse, mdrl okulda... Mdr yarg m? Zorla param aldlar, davacym... Hrszm savcya gtremezsen, gerisini kendin dn!... Bak bakalm, Genel Komutanla telgraf ekmez miyim?.. Senin devin, tutana tutup, bizi savcya vermek...

Onba, Cinci Nezir'in ne bulak herif olduunu biliyordu. Tutana tutup ii savcya aktarmay daha tehlikesiz bularak Esefe iaret etti: Yr bakalm karakola... yzne bakmadan

Esef, yardm istemek iin, kimsenin yrmt ki, Mdr Halim Akn, ayaa kalkt:

Durun! Ben de geliyorum... Esef ayrca iftira davas aacak ya, ben de davacym! Cinci biran rkt, hemen kendisini toplad: Senin yzn imdi grdm! Adn bilmem, adm bilmezsin! Ne davasym? Niyetin bize iftira etmekse, yama yok! evresine bakt: Tanksnz llgazllar, bizi boacak bu elin yaban... Kasaba meydannda, falclk ettin, muska sattn. Eczac olmadn halde una buna uydurma il verdin. Hadi karakola!... Sakn kamasn onba, kimseyle de konumasn! Dkknda arama isteyeceim. Bakalm, neyin nesiymi o haplar?... Kata ka afyon! Candarma Onbas kolundan tutunca, Cinci Nezir, hi sklmadan hemen yelkenleri suya indirdi. Dkknnda yarm kilo esrar bulunduu iin, arama sz iflahn kesmiti. Alamal bir sesle yalvarmaya balad: Hemerilik byle midir Zeynel Aa?... Elin yabanlar bizi, gz gre bitirecek... Bu itolu it, az kald ki kolumu kopara... ki laf da sen etsene Hac Zekeriya... Biz imdi... Hac Zekeriya, Cinci'nin szn kesti: Hemerilikmi... Ulan senin gibi rezil var m? Ulan, senin yznden, biz insan iine hi mi kamayacaz? Ulan Allah beln vere... Ulan sen hi tek durmaz msn namussuz? Hakas araya girmemektir ya, Deli utanmaz, sahibi utanr denilmitir. Mdr Halim Akn'a yalvard: Bu kez, bize bala bu ala Mdr Bey... Bu kez bu dmbk, bilmezden, zorlu yere arpt kopasca kafasn... ok kzm gibi yumruunu masaya vurarak bard: Daha durmakta, Savuaym da, tatl canm kurtaraym demekte mi hi? Ulan Salih Onba... una bir candarma amar yetitirmek yok mudur, herif? unu yere ykp kemiklerini krmak yok mudur? Birka kii, Cinci Nezir'i ite kaka uzaklatrrken Hac Zekeriya da Mdr Halim Akn' oturtmu, Cinci'nin rezilliklerini anlatmaya balamt. Emine retmen, dargn bir sesle Esefe sordu: Sen mi kanattn, adamn azn?

Biz kanatmadk, Sopay ekti ki bize vura... Murat Aam araya girdi. Kurtulaym derken kendi yrtt azn...

 hakkn...

Okulda retmediler mi? insan, kanun yollarna bavurup arar Yurt bilgisinde okuduk!

Okudunsa bsbtn kt... Bir ey olsayd, hapse gireydin, enstitye de almazlard seni... Almazlard. Yz on iki buuk kuru yznden...

Para iin deil... Bu Cinci, yanna girdik gireli, bize, iki lafta bir, itolu it... Kahpe dl dedi durdu. armaya Murat Aam gelmeyeydi de, greydin bakalm, Cinci'de, cincilik kalyor muydu?... Mdrle konuurken bir yandan da Esefe kulak veren Zeynel Aa, birden, kahkahalarla glmeye balad. Cinciye yarm kilo esrar, sabahleyin kendisi getirmi, dkkn aranp mal bulunursa, rezil Cinci'nin ilk sopada kimin getirdiini syleyeceinden korkmutu. Emine retmen kesilmek bilmeyen bu kahkahalarn sebebini merak ederek, herifin morarm suratna aratrc baklarla bakt, hi bir ey anlayamad.

KNC BLM DENEY

nan

Mill Eitim Bakanlnn klstr cipi, bu kez Ilgaz'dan Yusuflu Esefi de olarak ikindiye doru yola kmt. Nuri evik hem arabay sryor, hem de arkada oturan Esefi enikonu sorguya ekiyordu. Kasabaly gzm tutmad benim Esef Aa!.. Ne dersin, burann kylleri de byle mi? Kasabal az biraz dzenci olur ya retmenim, hi bir yerin kasabals Cinci'ye benzemez. Zekerya Efendiyi de pek beenmedim! Gzleri fldr fldr... Belli bir ey: Kazk... Adam retmenim! ksm kazk olmaynca dkknclk edebilemez

Sen bu savaa ne dersin Esef Aa? Bizim o kadarna aklmz ermez, retmenim! Erdii kadar...

Alaman yiit retmenim!... Bunca hkmat bir uurdan sald fkaraya... Yenseler de deeri yok! nk yiitlik battal olmaz bir vakit... mi? Neden retmenim? Haltettin imdi Esef Aa... Haltettin ki boyunla beraber... Neden

undan ki... Bir adam, silh gcyle senin evi apansz bassa, kadna, kza dokunsa, Yiit, neme lzm der misin? Demem! Denilir mi? Denilmez! Peki!

 Alaman bize salmad ki retmenim... Gvur gvuru krmakta... t dii domuz derisi denilmitir. Bize demesinler de, krsnlar birbirlerini... kt! Orasn ehirlinin adam dnsn retmenim! eker yemez evvel-eski... Emine retmen kederle glmsedi: geldi. Yokuu yarlamlard ki, arkadan aralksz ten korna sesi duydular. Bo bir kamyon hzla yaklap sollad, kaln bir toz bulutu brakarak geti gitti. Dorukta rzgr kamyonun toz perdesini aralamasayd, bycek bir sr srsnn iine dalacaklard. Hayvanlar Nuri'nin kornasna hi aldrmyorlard. Mandann biri susann tam ortasnda durup ban yava yava dndrd. Cip burnuna iki metre yaklat halde, akr gzlerini krpmadan dimdik bakyordu. amur iindeydi. Derisiyle kemikleri arasnda sanki hi et yoktu. Byle yakndan grn tarih ncelerinin soyu tkenmi canavarlarn hatrlatyor, yree rperti veriyordu. Srnn kpei havlayarak komu, cip yavalaynca ararak durmutu. Av kpeiyle fino krmas, garip bir eydi. Ard ayaklarndan birine basamyordu. oban hi istifini bozmadan geldi, manday yalancktan sopalamaya balad. Memeleri aparalarna iyice yapm ineklerle gdk boynuzlarn tayamayacak kadar gsz grnen kzler insan artacak kadar kavruktular. Emine Gle, yola kal beri toza bir trl alamyordu. Utanlacak bir ey sylyor gibi, Cemal Avar'a alak sesle yalvard: Sorar msnz Cemal Bey, yaknlarda eme var mym? Aldnz m karl Nuri Bey! Kyl ksm Demesinler oluyor mu? Her ey pahaland. eker be kaymaya

Nuri evik vites deitirmee dalm grnerek soruyu duymazdan

Cemal Avar sordu. oban nce anlamam gibi biraz bakt: Olmaz m? Var. Yakn m?

Yakn... Bir cgara iimi... Sizin makinayla ne eker bilmem!

Cemal Lahavle der gibi ban sallad: Beendiniz mi ly?

Nesi var? Halim Bey'in sesi akac deildi: Bence her l, lszlkten iyidir. Ayrca cgara iimi pek de eski bir l saylmaz. Demek, korkulacak kadar geleneki deil bizim kylmz... Ttn memlekete girmeden nce, neyle lyorlard acaba? yilikleri,

Uzaklar admla, arnla Derinlikleri kulala... verimkrl endazeyle... Ykseklii adam boyuyla, minarelerle... Nuri evik alayc, sordu: olmakla... Ya ktlkleri?

Onlar llmez, onlar snrsz... Alk gnle, sevgi sayg kurban

Srnn son hayvan susadan inince, Nuri kontak anahtarn evirdi. Emine Gle hayvanlardan birini gstererek gerek bir kederle konutu: Peki, ya bu inei nasl kltmz byle, kei kadar... Dnyann en nl bilginleri, en modern laboratuvarda yllarca urasalar, elde edemezler bu baary... Ne dersin buna? Yamandr aln laboratuvar derim... Sabahleyin Nuri Kafalardan nce aklland eller dedi. Yok yle ey!... Hepsinden nce, mide akllanr. Bin yldr et yemiyor bizim kyl... Kafaca, gvdece durgunluu, erken kocamas bundandr. Gizli alk vardr bizde... Daha dorusu yalanc tokluk... Bozkrda bu hayvanlar yzlerce yldan beri toprak yiyor. Bozkrn her eyi tersine dnmtr. Topran gbresini ocaklar yer, hayvan yemini insanlar... Bu kadar ky getik kadndan, erkekten bir tek iman grdn m, illk iin!.. Sahi...

Ilgaz toprandayz. On iki yana geldii halde, hi et tatmam ocuklar vardr burada... Dan ekini, ovann ya kt olur. Ovada elli evlik bir kyn otuzbe evi, yln sekiz ay, hi ya yiyemez. Geri kalandan onbei nasl yer, bilir misiniz? Kaynayan yemek suyuna, kaln bir beze sarlm, ocuk yumruu kadar bir ya topan, sokmasyla karmas bir olur kadnn... Halim Bey gzlerini ksarak uzaktan bakt:

 Motora su koyduumuz kyde, adamn, bakrac yava getirdiine sinirlendi de, Cemal Avar, Tembel bizim milletimiz dedi. Orta Anadolu'da, aa olsun, hizmetkr olsun, btn kyller, ttkleri unun yars kadar da, bulgur kaynatr. Ne demektir bu? Ekmei, ekmee katk ediyorlar demektir. Her kyde, herkesin eline bu mutluluk da geer sanma!... Elli evden otuz evi, bir harmandan teki harmana ekinini yetitiremez. Gurbete kmasa, acndan geberir bizim oran kyls... Halim Akn cigara ierek biraz dald, yavaa sordu: Ka yandasn Emine? Yirmi ikiyi yeni bitirdim. Niye sordunuz?

Ben Anadolu'ya ktm zaman on dokuz yamdaydm. Erenky'den, Bakrky'den baka da ky grmemitim. Yl 1924't. Sen imdi neler duymaktasn bilmem ama, duyduklarn benimkilere hi benzemez. Neden?

stanbul Erkek retmen Okulunun kard ilk cumhuriyet retmenleriydik biz... Tkabasa rezillik doluydu bizim kuan ondokuz ya... Anadolu zaferi yetimeseydi, ne halt ederdik bilmem? Trablus yenilgisinde, yedi yandaydm. Da gibi bir subay olan palabykl daymn, kafasn yumruklayarak nasl alad gzmn nnden hi gitmez. Balkan yenilgisini iyi hatrlarm. Parampara gmenler, inleyen yarallar, meydanlarda sralanm idam sehpalar, k suya batm Hamidiye gemisi resimleriyle dolu bir pis yenilgiydi bu... 1918'de gz kestirimiyle askere alnabilecek kadar iriyar bir olandm. Kurtulu Sava zaferine, bu yenilgilerin alaltc utancyla ulatk biz... Zafer bizi bu ynden deliye evirdi 'Kabmza smaz olduk. Sanki dman ben yenmitim tek bama... Yalnz Yunan deil, grtlandan tutup dnyay dize getirmitim. Dahas var: Bunu, milletten herhangi biri gibi dnmyorduk biz retmenler... Kurtuluun temeli bizdik. Hak etmediimiz bir eyi kendimize yaratrdk sanma!... Kurtuluun kendisi, hatta kendisinden bile daha kendisi olan kurtarclar sylyordu bunu... insanlarnn yzde doksan okuma yazma bilmeyen bir lkede biz bilgisizlikle bouacak ordunun subaylarydk. Kurtulu Sava aslnda Yunan deil, Milletin ters bahtn yenmiti. Biz, bilgisizlii, gerilii mi yenemeyecektik? imknszlk diye bir ey tanmyorduk. Ayrlmas olmayan bir sarholuktu bu... Dnyann en bo sz, en olaan ii, millete kar, lafta bile kalsa, herhangi bir alakgnll davran gzlerimizi hemen yaartacak kadar duygulandryordu bizi... Okullarda sra yokmu, ders arac diye bir ey yokmu, kimin umurunda? Okuttuumuz kitaplardaki deerler, Batdan basmakalp alnm, bize uymaz maskaralklarm, kim bakar? Eitim Bakanlnda hemen hi bir ey deimemi... Aylklar gene yetersiz... Gene zamannda kmyor. Hava deiimi, yer deiimi ilerinde, yaadmz lk ann yzn kzartacak gecikmeler, haksz arkalamalar sryor. Bu konularda yanp yaklmay yaratramyorduk kendimize... Bunlar iin firesi, geici przleri diyorduk. nk umutsuzluu, gszlk belirtisi sayyorduk. Ancak lk dmanlar yanp yaklr diyorduk. Kurtarc ile

gen Eitim Bakanlar bizdendi ya... Kurtulu bizdendi ya... Baz baz, yukardakiler az nce Ak dediklerine az sonra kara diyorlar, bizi artp biraz bunaltyorlard ama, hi stnde durmuyorduk. Onlar iyisini bilirler, yanlmazlar. Eer byle davranyorlarsa elbet bunun gerekten zorunlu, memlekete yarar byk nedenleri olmal! Halim Bey, cgarasn tazeledi, bir iki ekip biraz dald, ksrmekle glmek aras, ksk bir sesle konutu: Aklmz pek almad, Terakkiperver Partinin alp kurtarclarn ikiye, blnmesini... eyh Sait ayaklanmasna nce atk, sonra kzdk. Sersemletti bizi, izmir'de tasarlanan suikast... Kurtarcdan deil, kurtulutan ne istiyorlard bu herifler?... Serbest Partinin almas, biz lkcleri hi sevindirmedi. Galiba hrriyetle yapacak hibir iimiz yoktu. nandklarmzdan bir milimetre ayrlanlar hain sayyorduk... Kurtarclarn her szne de, ne kadar elimeli olursa olsun, hemen inanyorduk: Edilen laflarn millet yaayndaki sonularn izlemeye lzum gren yoktu. Serbest Partinin kapatlmas, doru inanlarmzn zaferi gibi geldi bize... Bende ilk sarsnt Kubilay'n kiiliinde kafamzn kesilmesiyle balar. Esrarke Dervi Mehmedin yeil bayrakl gnderine geirilen kafamz. Menemen camisinin avlusunda yatan gvdemize bakakalmtr. Ben bu aknl son yllara kadar stmden atamadm. Byk bir kzgnlk gsteremeyiimiz belki de bu aknlktandr. lkc retmenler olarak, bu alak saldrdan sanki, biraz da biz sorumluymuuz gibi, utan bile duyduumuzu syleyebilirim... ini ekerek biraz dald: Bilmem hatrlar msn? ktk ak alnla trks ararak atladk onuncu yla... obann Bir cgara iimi dedii eme grnmt. Sere parmak kalnlnda akan souk suda. yzlerini ykadlar. Nuri motora su koydu. Biraz da bujilerle urat. Emine Gle, Mdr Halim Akn'n kyl yaay stnde sylediklerinin doru olup olmadn Esefe sormutu. Tekrar yola knca Halim Bey'in kald yerden anlatmasn bekledi, sessizlik uzaynca rica etti: Onuncu yl diyordunuz Mdr Bey... Onuncu yl m? Hangi onuncu yl?... Haa evet... Bu onuncu yl, ok nemli bir dnemetir, biz lkclerin mrnde... Bizim kuaklar, bu dnemeten sonra duydular ilk tketici yorgunluu... lkc arkadalardan bazsnn ikiye, bazsnn pokere, bazsnn da ilkokul son snf kzlarnn yeni serpilen gslerini grmeye balamalar bu onuncu yldan sonradr. Daha otuzuna varmadan lkclkten yorulmutuk. Sava grmemiti bizim kuan ounluu... yleyse, bu yorgunluk neyin nesiydi? Yorgunluk diyorum amma, aslnda, yaamaktan usanmakt bu... Ayaklar yere basmayan, gzle grnr rn vermeyen lk yormutu bizi... Bir bakma hibir ey yapmadan yorulmutuk. abalamadk demiyorum. Olaanst byk iler yapyoruz sanmtk. Birden, herhangi bir aylk gibi, gn gn etmekte uratmz anladk. Avuntu ile gerek, meer uuraltmzda oktan beri bouuyormu... Bizi yoran da buymu... Bir gn evde okuyacak bir ey ararken Aristo geti elime... Sevmem herifin karaku mantn...

Efltun daha yakn gelir bana... Ne kadar eletirilirse eletirilsin, hele o sralar, Aydnlar Devleti benim iin, kar yollarn en kestirmesi grnyordu. Aristo'yu okuyorum! Sama! eviriyorum, evet, deli samas!... Klesiz olmaz diyor, kle ortadan kalkt m, ivisi gever dnyann, kyamet kopar. Klesiz dnya ancak bir artla dnlebilir, dokuma tezghlan, kendi balarna Adamsz alrsa diyor. eviriyorum, corafyaya balyor toplumun kaderini herif... nsann oluunu corafya belirlermi... Birden durakladm... Soluum kesildi. Zorlatarak bakyorum. Hayr yanl yok... Herif aka yazm... Kle insan, nne geilmez bir corafya rndr, ispat: te Anadolu! diyor, Anadolu topra kle yetitirir diyor herif... Biz cumhuriyetin tek parti lkcleri kolay kzarz. Glp dururken bakarsnz fkeye binivermiiz. Ksa srer, kine de pek balanmaz ama, bu byledir. Kitab kapattm yavaa, pencerenin iine braktm. Oysa yere almam gerekti, ana avrat svmem... Birini bulup esip kkremem gerekti. Bir Orta Anadolu kasabasnda beinci snf okutuyordum. Bir kan geiyordu, toprak yoldan... inde bir hasta kadn yatyordu. Yorgan lime limeydi. nsan elinden km bir eye deil, korkun irilikte bir kbus kuunun yzlm derisine benziyordu. Yannda yryen adamn giydikleri de yorgann tpksyd. Her akam nasl karp her sabah nasl giyebildiine akl ermez. kzlerin derileri de adamn giydikleriyle yorgana uygundu. Bakp dururken Ahmet Haim'in bir benzetmesini hatrladm, kzlerin srtlarna yapm bir dev kene demiti kan iin... Hayr, kan bu kzlerden ayr bir ey deildi. Bunlar, hep birlikte, bir canl ey meydana getiriyorlard. Adam... Hasta kadn... Yorgan... Hatta btn kasaba... Hatta ben... Kene soyundan br korkun yaratk, bir yaklap bir uzaklayor, klp byyor, uzaklap klmesi bile verdii deheti hi azaltamyordu. Biz yllardan beri bu kany yceltmitik kurtulu destanlarnda... Bu iren namussuzlua katlanmz belki de bu yceltme yzndendi. Belki yalnz bunun iin, kurtulutan on yl sonra bile kan denen bu yzkaras bizi, hi mi hi rahatsz etmiyordu. Onu kendimize, kendimizi demek ki ona yaratryorduk. Milletin efendisi kyl dememi olsaydk, Aristo1 gibi doutan kledir, bundan kurtulmak isterse, dnyann dzeni bozulur deseydik, bu kan, bu kzler, bu yorgan, bu kadar iren gelmezdi bana... Kafka, bir hikyesinde kendisini bcek olmu hayal eder. Ben o gn kendimi, birden kene olmu buldum. Hortumlarm bu topraa yaptrmm, mlkiyetsiz kle kyclyla kann emiyorum. Topran stnde ne var, ne yoksa silip sprmz. Ormanlarn kl edip yele vermi, derisinin yeilini, ayrklarna kadar, smrm, suyunu tketmiiz! imdi sra, en ince damardaki son kan damlalarna gelmi. Buralar, byle bozkr yapan bizdik. Son kan damlas da tkenince, topra yiyeceiz, gcmz yetmedii iin, yalnz yaln kayalar brakacaz! Evet, tarihte hi bir insan, hi bir toprak parasna byle dmanlk edememitir. Kan, beni pencerede brakp di gcrtlaryla uzaklat. O gnden sonra, eski, yeni btn deerler benim iin tepetaklak oldu. Dalgndm. Artk hi bir eyi umursamyordum. Tralar geciktirir olmutum, evden karken biri stm fralamak istese, birden rkp; irkiliyordum. Pantolonun tszlne aldrmyordum artk, potinlerimi hi boyatmyordum. Neden ikiye, kumara vurmadm, bilir misiniz? Paraszlktan... Annemin uzunca sren hastalnda borlanmtk. demeye abalyordum... mrmn

nc sarsntsn bir gn snfta duydum. Krsde dalmm. Gazetenin kysna bir eyler iziyorum. ocuklar verdiim yaz devine alyorlar. Deiiklii birden farkettim. Eskiden benim snfmda, renme sevincinin gerek dzeni hi bozulmazd. Ben konuurken renciler gzlerime sevgiyle, saygyla bakarlard. Neden tedirgin olduumu hemen karamadm. lk bakta, her ey eskisi gibiydi. Biraz dikkat edince, deimenin nerde olduunu anladm. ocuklarn oturmalarna, yazmalarna, kmldamalarna bir kendini brakmlk, bir babozukluk gelmiti. Sanki ben krsde yoktum. kisi pencereden darya bakyor, biri, ne kadar kzdm bildii halde, rahata burnunu kartryordu. 244 Cevat esnedi, gerindi, kitabn iinden, bir tavus ty ald, evirip evirdi, sonra, nnde oturan 87 Sait'in en, sesine srtmeye balad. Sait nce elini sallad, sinek kovar gibi... teki ty hemen saklad. Evet, ben snfta yokmuum gibi davranyordu 244 Cevat... Krsnn stndeki cetveli grdm. Cevat' ardm, ldrme kzgnlna kapldm, yzmden, anlalmyor olmal ki, hi duraklamadan, rkmeden geldi. Pazsna var gcmle vurdum. O gnden sonra da, benim snfmda gene sarslmaz bir dzen srd ama, bu dzen artk, eskinin sevgiden, saygdan gelen dzeni deildi. ocuklarn dleri kopuyordu benden... O kadar ki, artk bildiklerini de unutuyor olmulard. Eitmencilikte bir retmen, buraya kadar dt m, retmenlii hemen brakmaldr. Ben de bunu artk gerekten dnmeye balamtm, nce bir kitap dkkn amay tasarladm. Nerdeyse de giriecektim! Topladm kendimi... Neydi kitap? Dpedz dolandrclk arac... Doruluk yazar, mertlik yazar, insanlk, kardelik, sevgi, acma yazar. Btn tutamadmz, inediimiz, alay ettiimiz eyleri yazar. Oysa ben, kitaptan kayor deil miydim? istidaclktan mhr kazclna kadar, ok zenaat dndm o ralar... Sonra farkettim ki, btn tasarladklarm yaz stne... Ne kadar zorlasam, tebeirle evreme izdiim kck yuvarlaktan dar kamyorum, iinde debelendiim amazn, bilincine varnca, son gcmle zorlattm, bakkal dkkn amay kararlatrdm. Pirin, bulgur, fasulye, ivit, katran, fare kapan, ttn, rak, lamba iesi satarak geinmeyi deneyecektim. te bu debelenmenin anaforunda frl frl dnerken Genel Mdrden bir mektup geldi Kk tepeyi anca kendilerini toza boan kamyonu yolun kysnda grdler. Birisi altna girmi, urayordu. Nuri dilerinin arasndan homurdand: Arkadalar makina cmz ald. Kamyonun arkasndan ftr apkal bir adam kp elini kaldrnca daha sevindi: Basp gesem hakl deil miyim? Mdr Halim Akn gld: Duran kamyonu yle mi?... Ne rekor! Birden elini uzatt: Dur yahu. Bu bizim efik! Hangi efik?... Aaa... efik Ertem, sahi!

Cip durunca, efik Ertem yaklat: Beni kasabaya kadar gtrebilir misiniz efendim?... Birden eilerek Halim Akn'a bakt: Halim... Hay Allah... Ne gzel raslant... Yaya m kaldn efikcim?

Her zamanki gibi... efik Ertem cipe aratrc baklarla bakt: Bizim Bakanln boz olanlarndan deil mi bu? ilkretime yeni verilen klstrlerden?... Halim Akn indi. Kucaklatlar. Ne kadar zlemiim... Arkadalarn gsterdi: Emine Hanm tanmazsn! retmen yardmcmz... Gazi Terbiyeden... Nuriyi sormak ayp... Gnaydn Efendim!... Merhaba Nuri... Cemal'e bakt: Vay Cemal Bey siz de mi esddc oldunuz? Samsun'dasnz sanyordum! Esefi szd: Ta bu delikanl? Yeni Enstitnn 1 numaral rencisi Yusuflu Esef akr... Emine'ye dnd: lkretimin Ezrail mfettilerinden efik Ertem... devde babasn dinlemez. efik Ertem glmsedi: oktan... Geti ezraillik filn Halim'cim... Duruldu bizim ayranmz Hadi hadi... Bavul mavul yok mu? Var ufak bir ey... Nerede?

Kamyon ofrnn yardmcs bycek bir evrak antasyle kk bir bavul, bir de yaz makinas getirip arkaya koydu. Mfetti efik Ertem biraz direndi ama, Halim Akn bindi. epeydir... Nerden geliyorsunuz byle takm taklavat? Ankara'dan... Benim bildiim Nuri evik, Glky'deydi. Senin izini kaybettimdi Aksu'daydm bir yldan beri... steleyince ne

 Yolum dmedi oralara... Dorusunu ister misin? Evlenmitir dedim, lkcl lkclne denk bir kak dman bulmutur oktan... dedim. Bulamadk! lkc kadn yok deil! Su yalnkatlmda... Evet, biz bylece drt lkcyz efik Ertem... benim

Kendilerini esddlere adam drt babayiit desene una... Seni anlyorum... Emine'ye gld: Kk Hanm bilmem. Yeminliyim de hanmlarn ilerine karmaya... Nuri'yle Cemal Bey neden svanmadlar bunca yl? Nuri gld: Hele askerlii bitirelim! Nuri gitti askere vermiyorlar tezkere...

Bunu makamla sylemi, cip de trkye uymak ister gibi birka kere srayp titremiti. Nereye byle? Dumanl Boaz Ky Enstitsn kurmaya.

Dumanl Boaz m? efik Ertem gzlerini ksarak biraz dnd: Tosya'da m bu Dumanl Boaz?... Eh... Aslna bakarsan ankr Kastamonu orum topraklarnn birletii yerde... Gidip grdn m sen daha nce?... Yok... Genel Mdr gezmi, beenmi... Bir ey mi var?

Aklmda yanl kalmadysa, bir dileke olacak... Mfetti arkadalardan Abdullah bakt. Adam barnamazm bu Dumanl Boaz'da... Batakm... Stmalk... Gzlerimden kanl yalar dkerekten yazyorum bunu yksek bakanlmza diyormu herif... Ayrca, Yeil Ilgaz yaylalarnda, souk sular akan pnarlar banda kurulmasn isteyen ikinci bir dileke ekliymi bu uyarc yazya, tam altm imzal... Biliyorum. Nedense enstit istemedi en yakn ky! Uydurma km deil mi, baslan parmaklar? Evet! Anladnz m, istenmeyiinizin sebebini? Yok... Yapacamz deneme iin iimize geldi, bu davran!...

'Ne denemesi? Halim Akn ksaca anlatt. Mfetti pek ilgilenmedi. Cipin kard teneke sesi Emine Gle'i gene sinirlendirmeye balamt. Kesilen sz amak uygun mu, deil mi pek umursamadan sordu:

Mektupta ne yazyordu Mdr Bey?... Hangi mektupta? aldnz mektup... Anlatyordunuz ya...

Genel Mdrden Mektup geldi dediniz!

Mfetti efik Ertem, merak etti: Ne mektubu?... Mdrmz biey anlatyordu da, Efendim... Gizli olmal ki ben araya girince kestiler!

Neden gizli olsun!... Anlattm kadarn sen de bilirsin. Hocal brakp bakkal dkkn amaya kalkmtm hani... Evet...

te o sralar, bizim Genel Mdrden bir mektup aldm. inde debelendiim bunaltdan haberi vard. Hi unutmam yl 1938... Puslu bir ilkbahar gn... Bunalyordum. Yamurlu havadan diyordum ama, gne aacak diye de dm kopuyordu. Zarfn stndeki yazy tanmtm. Bir zaman, evirip evirdim galiba... Gene eski yazdklarn yazm olacakt. Yaama kaynaklar kurumam insanlar iin gerekten glendirici tler... Bouna debeleniyorsun Halim Akn, bouna, nk, aslnda biz retmenler, hayal krkln bile hak etmedik, nk devlerimizden baka hi bir ey yapamadk. , yalnz devini yapmaya kald m, retmenin, herhangi bir esnaftan ne fark olur? Herhangi bir zanaatkardan stnl nedir? diyor olmalyd gene... Oysa, milletleri kurtaranlar yalnz ve ancak retmenlerdir denilmiti, retmenler, Cumhuriyet sizden fikri hr, vicdan hr nesiller ister. denilmiti. Kabullenmitik kaslarak... Kendi fikirlerimizin, kendi vicdanlarmzn ne durumda olduunu bile aratrmay gerekli saymadan... Bu szlerin ie yarayabilmesi iin arkamzda, devletin olaanst kanunlarla durmas gerekti. Oysa, arkamzdakiler oktan kendi havalarna dalmlard. Normal bir memleketteymi gibi yayordu herkes... Sanki geri deildik, sanki aray kapatmak iin, bakalarndan yz kat fazla almak zorunda deildik. Onlar byleydi de, biz lkc geinen retmenler nasldk? Biz de bir baka hava tutturmutuk. Hibir gerek dayana olmad halde, misyon yklendiimize inanm, bunun tafrasyla kasldka kaslp gerekleri oktan yitirmitik. Daha korkuncu, bizden hi kimse galiba hibir zaman misyon filan istememiti. Bizden istenen: Dipte hibir ey deimedii halde, bo laflar yaldzla parlatmakt. Zarf enerek yrttm. Artk en doru szler bile beni etkilemiyordu. Baktm... Nedir o? Bu mektup baka... Bu mektup, tekiler gibi, doru da olsa, yalnz laf deil... Ksa... Ak... Halim Akn diyor, Kastamonu Eitmen Kursuna atandn. Yol paran Vilyet Eitim Mdrlnde, aramba gn Kastamonu'da bulumak zere sevgiler diyor. Hemen ayaa kalktm, kalkar kalkmaz, oktandr, kendimi ldrmenin kysnda dolatm dehetle anladm. Bu mektup yetimeseydi, ben belki, o gnlerde; yal havann gidip gnein

gelmesini bekleyemeyecektim. Eitmen kursu zerine hi bilgim yoktu. oktandr, eitim ileriyle btn ilgilerimi kesmitim. Yol parasnn Vilyet Eitim Mdrlnde beni beklemekte olmas da imknszd. Bunu gidip sormu gibi biliyordum. oktandr, bizim Bakanlkta, hele para ileri, akl almaz savsaklama rekorlar kryordu. Yol paras deil, cebimde kahve paras yoktu. Birinden bulabileceim de pheliydi, yleyken, hemen yola ktm. Yol boyu, Ya bu mektup bugn gelip yetimeseydi... dedim durdum. Vilyette Yanllk var deseydiler, gene de bam alp Kastamonu'ya gidecektim. Para hazrd. atm, biraz da rktm. lerin byle tkrnda yrmesi bizim Bakanlkta oktandr insana kuku veriyordu. Paray cebime koyuncaya kadar, hep aksilikler bekledim. Hi bir aksilik kmad... Halim Bey, ksa ksa glp sesindeki acl iyimserlikle deitirdi: Anladnz m Emine!... Biz gerek enstitcler iin, bu eitmen kurslar, bu enstitler neden ekmek parasndan da, adam yetitirmek kasntsndan da baka bir eydir? Kursta ounlukla asker avular vard. Ben orada, o zamana kadar ok iyi tandm sandm Anadolu insann yeniden tandm. Tandka da yitirdiim umudu buldum yeniden... Hem de eskisi gibi, geliigzel, hak edilmemi, uydurma umut deil... Aln teriyle kazanlm, bitmez tkenmez, yceltici gerek umut... yle Aristo gibi kle ruhlu kaltabann iki cmlesiyle tuz buz olacak, nanemolla umut deil, sapna kadar erkek umut! Cip sarsla alkalana gidiyor, gkle yerin kavutuu izgiye kadar, gz alabildiine uzanan, kimi yeermi, kimi yeni srlm tarlalar, dnyay, yamal ama, sklp yrtlmaz salam bir rtyle rtyordu. Gzn zor kavrad usuz bucaksz genilikte, ta uzakta, bir kyl, tek bana ift srmekteydi. O kadar kk grnyordu ki, ift srmenin ne olduu bilinmese ne yapt kestirilemezdi. Halim Akn parman heyecanla uzatt: una bakn!... Demin srde grdmz sska hayvanlardan ikisini komu kara sapana... km ortaya... Toprakla gree girmi... Yiit isterim, arkadalar, onun gze aldn, gze alacak yrek isterim... Size korkun gelmiyor mu, bu usuz bucaksz orakta, bu tek adam? Acma bilmez topra yrtacak... Yetersiz yiyeceinden ayrd ekini atacak stne, hibir gven aramadan... Sonra aylarca havalar kollayarak bekleyecek yar a... st alt, drt yan toprak bir kovuun iinde... Neyi? Topran bire vermesini... Ne diyor Mehmet Akif? Bire be ald gn kyl emin ol kudurur. Har vurur bitmeyecekmi gibi harman savurur. Bire almak... Sonra, glmeyi, trk armay unutmam olmak... Osmanlnn buna niin idraksiz dediini karamadm bir trl... Kap kulluunu, kendisi gibi beceremediinden besbelli! Kle mi? Haltetmisin Bay Aristo... Sadece laf etti diye, Sokrates'e, baldran iiren Atina sitesinin sefil vatandalar hr de, Anadolu insan m kle? D grnlerimizin hantall bizi aldatmasn. Emine kzm, glerini ayarlayamaz olular da aldatmasn bizi... Ruhlar hrdr aycklarmzn, hamdolsun! Bu topraklarda, derebeylii, bu hrlk barndrmamtr. Anadolu insannn gerekten ne kadar hr olduunu, biz

aydnlardan ok, onun iinde yetimi aalar bilir. Evet, aktif bir hrlk deildir bu, pasiftir. Gerekten ie yaramas iin, stnde bilimle ilemek ister. nk, aktan aa bakaldrp birleip, bir amaca ynelerek arpa arpa elde edilmi, yasalar kitaplarda yazl hrlklere benzemez. Biraz dnd, sevgiyle glmsedi: Hrlnn hi anmayan iki ana da yana vardr: ile ekme gc... Azla yetinebilme alkanl... Bu iki zenginliini hibir kumarc, hibir oyunda kaybedemez. Geleceimizin umudu bu iki zenginlie baldr, Emine kzm, bunlardan baka her ey palavradr, bu toprakta... Halim Akn uzaklara bakarak sustu. Cgara verip ate tutan efik Ertem'e, biraz utanga, biraz yorgun glmsedi: Yldnm sylevlerine mi benzedi? zr dilerim! Soramadk, oktan beri mi buralardasn? Yok... Yeni geldim. Kalacak msn epi?

i bilir. efik Ertem, yan gzle bakt: Seni dinlerken hi phem kalmad, Esddc olup ktn Halim Akn, boladn iyice eitimcilii... Halim Akn'n gzlerinden bir an, can skntsna benzer bir donukluk geti. Sonra gvenle glmsedi: Eitimci saymyor musun, esddcleri?

Bilirsin ya, eskiden beri, geici eylerle kkl ileri birbirine kartrmay sevmem. Enstitler GEC EY mi sence, bugn bile... Evet! Bugn bile... Ondrdnc Enstity kurduumuz halde mi? Evet! Ka kiisiniz Bakanlkta, siz daha imana gelmeyenler?

Beni bakalarna benzetme! stanbul erkek retmenden bildiin, 305 Mehmet efiim ben... Pek deimedim, iyice lp bimeden, kimsenin dncesini, ne iterim, ne de kabullenirim! efikiim, retmen okullarnz kylere yeterince retmen yetitirdi de, ESDD belsn keyfimizden mi karnza kardk? Kestirmeden gitmek zorunda deil miyiz? Ben oktandr bu kestirme sznden sdm Halimciim, iyice bezdim. nk bizde kestirmeden gidi, her zaman istim arkadan gelsin alklna dayatlmtr.

yledir diye, yava gitmeyi mi savunacaz, tngr mngr?... aldatmayacaz. Hzlanmakla kaytarmay

Yok! Kendimizi birbirine kartrmayacaz!

Ama, enstitleri hzla kurup retmensiz kylere hzla retmen ulatrmak... Kaytarmaclk neresinde bunun? 1943'deyiz! Cumhuriyet kurulal 20 yl olmu. lk enstit 1940'ta ald. Bu hesapa, ky retmeni yetitirmekte tam on yedi yl gecikmiiz. Sen imdi bunu bana hz diye yutturacaksn. ok daha nemli iler vard. Okuma yazmaya sra gelmedi desen. 1928'de aldk alfabeyi... Hem de eskisi zordu, bu kolay diye... Deil mi, sakn?

San, alay etmek iin sordun ama zarar yok! Ben bu konuda, gcm yettii kadar alaya koulmayacam! Kime gre kolay? Eski yazy bilenlere greyse, deil! Halk hzla okutmaya greyse, 1928'den bu yana 20 yl geti, okuma yazma bilmeyenler, yzde yetmi... Yeni harfler kolayd da, niin okutulamad millet? nk, kylnn okuma yazmayla grlecek hibir ii yok... O kadar yok ki, renenler bile ksa zamanda unutuyor. Sen imdi kyl ocuunu alacaksn, yarm yrtk okutup kye salacaksn! Yok, yarm yrtk! Ky iin yeterince...

Ky iin yeterince demek, okuma iinde ehirden, kasabadan ayryorsun ky demektir ki, yarm yrtk szn dorulamak olursa ancak bu kadar olur. 1908'lerde de bu mesele tpk byle konuulmu. O zaman, Bulgar ky okullaryla lkc retmenlerine azmzn suyu akm... Ben o sralara yetitim iei burnunda retmen olarak... Kyleri canlandrp yaatacak ky okullardr fikrine kim olmaz derse, mrteci vatan millet haini damgas vuruluyordu. ok arand ky ihya edecek okul tipi... Sonralar anladm ki, byle saman alevi gibi parlaylarmz, hep kolaya kama huyumuzdanm... Kaytarmaclmzdan... Kye bir bina yapp bir de retmen gndererek btn zorluklardan kurtulmak. Akl erenler olmaz yle ey dediler. Drt sngl ile koca bir istibdad deviren inklplar bilmiyorlar ki, ky yaatacak okul deildir, okulu yaatacak kydr, yleyse kyl bizden nasl bir okul istiyor? diye dnmeliyiz. Yoksa hkmet zoruyla kurulan okul da mekanik olarak dtan kurulan her messese gibi byle dayanak noktas bulamaz, er ge batar. Yahu sen ne diyorsun? Kara cahil mi kalsn kyller? okusun, ama ky okulu okuma istei

Hayr Halimcim, duyulunca ie yarar.

Peki nasl duyulur bu istek ?

Grdn m, mesele hemen eitim ii olmaktan kt. Memleketin ekonomik, sosyal, hatta politik zelliklerine dayand. Maarifilerin toplum

karsndaki asl devleri, kanunlar gibi, toplum steklerinin ardndan gidip onlar karlamaktr. Bunun dna kmaya abalamak, eitimden, kendi i dnda kendi iiyle badaamayacak devler istemektedir. Bunu dnyann her yerinde, sadece kolaya kaanlar ondan ister. Btn kyleri hep bir, hep ayn. artlar iinde yayor saymak kaytarmaktr. Byle bir samal galiba ancak maarifiler yutuyor. Kyler, ayn yaama, retim artlar iinde olmadklarndan, ayn geliim izgisinde de deillerdir. Nahiyeden byk, gelimi kyler olduu gibi yaama artlarn bitirmi, dalmaya mahkm kyler de vardr. Kyler vardr ki, okul diye yanp tutuur, her grd sorumlunun yakasna sarlr, fakat snf kurup yaatacak gc yoktur. Aslnda, ille okul istemesi bu gszlndendir, dalmak zere olduundandr. Bu sebeple okullar kyden kye deimek zorundadr. Biz her ky okulunu ayr dnmek zorundayz. Yoksa, yaamann dnda, cansz messeseler kurmu oluruz. unu hi aklmzdan karmayalm ki, hi bir milleti, sadece ilkokullarla retmenler kurtaramamtr, ehirde olsun, kyde olsun, ilkokullar, neyse odurlar. Bizim parlak laflarmzla bunlar deimez. Arada bir, ilkretime sarlmamz, arada bir fkara retmenleri gklere karmamz, asl kurtarc ileri yzst brakp kaytardmz sralardr. Biliyorsun, benim fikirlerim deil bunlar, Baltacolu'nun dnceleri... Hem de adam bunlar 1918'de yazm... Burada bence nemli olan sylenenleri hemen unutmamz, her yeni durumda, keifte bulunmuuz gibi sevinmemizdir. Daha beteri de: Kaslmamz... Glmseyerek biraz sustu: Bir sorum var Halimcim! Bunca yl esddclk ardndasn, bakalm, ocuklarn da, kyn de, gerekten deitirilmek istendiine inanyor musun? Ne demek? Karagz m oynatyoruz efik? Bilmem!... Bakalm ister misin? Neye? Sizin ana kitaba... Hangisiymi bizim ana kitap?

Canlandrlacak Ky... yice taradm... Ana kitaptaki ana prensibin zeti u: Rejimi yar aydnlarn suikastinden koruyacak tedbirleri almay hi ihmal etmemek lzmdr. Bunun iin de ky kaynandan, hayata daha kuvvetli balarla bal, amz uygarlnn ilerini baarmaya daha yatkn, taze eleman, bol bol alarak ve onlarn karakterini bozmayacak messeselerde yetitirerek, bu kabil insanlardan Cumhuriyeti besleyecek ve grbzletirecek, memleketi saadet yuvas haline getirecek, hakik ADAMLARINI yetitirmek lzmdr. Ne demektir bunlar Halimcim? Birinci planda, rejim meselesi var, hem de bugnk tek parti rejimi... Yar aydnlar, her kimselerse, aralksz suikast yapyorlar rejime... Bunun iin bu suikasti aydnlar tepelemek gcnde taze elemanlar yetitirmek lzm... Senin dediin gibi ky iin yeterince deil, gerek aydn; daha beteri: Rejimor! Biraz bekledi: Bunlar ky kaynandan alnacak bol bol... nk hayata daha kuvvetli balarla bal, amz uygarlnn ilerini baarmaya daha

yatkn taze eleman ancak orada bulunur. Nedir bunlar hayata balayan daha kuvvetli ba? lkellikleri mi? Hele nedir bu amz uygarl? Kitap 1939'da yazlm... amz uygarl laf o zaman da iinden klmayacak kadar etrefildi. imdi 1943'deyiz! Dnya en azdan e blnp birbirinin grtlana sarlm... Kurtarc fikri olduunu sanan akldaneler, sanki amzda uygarlk tekmi gibi, amzn uygarl lafn nasl kullanrlar, sipsivri? Gelelim, meselemizin can alacak noktasna... Onlarn karakterlerini bozmayacak messeselerde yetitirecek diyor sizin kara kapl kitap... Deitirmek kesinlikle sz konusu deil demenin bundan daha akas olur mu? Halim Akn, enstitlere kar ileri srlen btn eletirmeleri oktandr sama sayyordu. Bunlarn hepsi, dne dolaa Enstitlerden kan kyl ocuklar klasik pedagoji, yani kitap bilgisi, yani retmenlik zenaati bakmdan yetersiz fikrine dayanmaktayd. Buna verilecek en doru karlk da glp gemekti. Nitekim, konu ald alal, efik Ertem'in sylediklerine pek kulak asmam, byk altndan glerek gnl elendirmiti. Patronun kitabn okuyarak stne yryen birisiyle ilk defa karlayordu. Gzlerini krptrarak, gvensizliini kendisinin de yadrgad bir sesle sordu: Sylediklerinin Canlandrlacak Kyde olduuna emin misin? Hatrlayamadm! Oysa kitap ezberinde deil mi? Toplum olaylar gibi Halimciim, kitaplar da, neyi bulmak iin bavurmusak, bize ona gre karlk verirler. Bu sebeple bizi kitaplarla olaylar yanltmaz. Onlara bakmadan ok nce, biz kendimizi yanltmzdr! Srp gider bu yanlg... Bir farkla ki Baktk, diye artk bsbtn aklmza getirmeyiz yanlm olabileceimizi... Biraz sustu. Ceplerinde bir eyler arayarak Halim Akn'a sz sras verdi: Yak bir cgara... Yak Efendim! Ate tuttu: lk frsatta Canlandrlacak Ky' ap bakacaksn da ne olacak? Hi!... Kapatacaksn! Bu kez yanlma deil, kendini aldatma srecek... Byle ileri neden hep retmenlerle yaparlar bitir misin? Dnyann hi bir yerinde hi bir retmen, misyon yklendii fikrinden vazgeemez de ondan. Senin gibi, bu fikirle yllardr alay edenler bile... ini ekti: Evet, vazgeemeyiz! Gene biraz bekledi: Evet, kyn deimesi dnlmedii gibi, ocuklar deitirmek de hi dnlmyor aslnda... Kylere odundan dokuma tezghlar dattk, Pazarda paketi 90 lira olan pamuk ipliini 15 liradan veriyoruz! Yarm yrtk okuttuumuz ocuklardan, biraz dlgerlik, kaba demircilik, biraz nalbantlk, biraz duvarclk, nemlice renberlik istiyoruz! Kyn bunlarla kalknamayacan sen de benim kadar bilirsin! Ky ancak kendi kendine yeterlie zorlar bu... Sanki bin yldr Anadolu ky baka bir ey yapyormu gibi... Aralarda bu kadar geleneki olduumuz halde, retmen yetitirmekte bu kadar devrimci oluvermemiz seni hi mi dndrmyor? Bu enstit einde bir elime var! diye hi mi kukulanmadn? Evet, nceleri elime yoktu pek... Sonra birden, durum vaziyetimiz bozuldu. Neler uyduruyorsun?

 Bilmem ki... Enstitlerde saflklar bozulmadan yetitirdiimiz ocuklar, bin yldr deimeyen kyde ne yaparlar? Ya bizim retmen okullarndan kanlarn ezici ounluu gibi barnamazlar, savuurlar, ya da mizalarna gre ky imamna dner, bazs iini yrtp aa-mtegallibe olur. imdi haltettin efik!

ok kr, nihayet kzdn! Kendi kendime konuuyor gibiydim deminden beri... Senin patron kara kitapta ne diyordu, parlak prensibin sonunda? Bu kabil insanlardan diyordu, yani hayata kuvvetli balarla bal, amz uygarlnn ilerini baarmaya yatkn, taze elemanlardan Cumhuriyeti besleyecek ve grbzletirecek, memleketi saadet yuvas haline getirecek... Saadet yuvasn yadrgama, bu kadar cvk edebiyat da olacak artk... Evet Saadet yuvas haline getirecek HAKK ADAMLARI yetitirmek lzm! diyordu. Bu gnk kyde yetiecek hakik iadam, aadan, mtegallibeden baka bir ey olabilir mi cancazm? Kitaba bakmadan bir ey diyemem!...

Olur! Bana kalrsa iin bandaki tutum, bu sonuca ok uygundu. Sanki bizde de Japon samoraylarna benzer, yoksul ky aristokratlar varm, onlarn ocuklarndan her kye kk apta birer EF yetitirilecekmi gibi alml tutuldu bu i Kzlullu'da... Evet, mdr de bu alma uygun geilmiti. Okula mfetti sokmayacak kadar bamszlk taslyordu. Nerdeyse, apa yaptrrken ocuklara ak ellikler giydirecekti. Hele okul duvarlarn kaplayan palavralar... Ky yurdun kalesi., Kyl, sen milletin temelisin, Kyl vn, gven, Kyl sen topraktan renip kitapsz bilirsin! Yok yle ey!... Tam bunlar deilse, bunlar bile aan maskaralklar...

Mdr Halim Akn, son bir atlmla, efik Ertem'in fikirlerini ciddye almaz grnmeye abalayarak alaya vurmak istedi: Peki, Mahmudiye'ye ne diyelim?

efik Ertem bu soruya bir zaman gld: Evet, ikisini karlatrnca nemli bir zelliimiz daha meydana kar. lk ky retmen okulunu zmir Amerikan Kolejinin saray gibi yaplarnda kurduk, ikincisini ahrda... Amma, palavralar gene deimedi. Kyl yle soylu, byle boylu... Yok tuttuunu koparrm da kopardn tkrksz, gene yerine yaptrrm... Bir pohpohlama ki rezillik... Neden rezillik olsun! Yz yllar boyu ezilmi insanlara ruh gveni vermek, kiiliklerini glendirmek su mu?

 Ruh gc vermek baka, olmayan eyleri var sayp pohpohlamak baka... nsanlar neden pohpohlarz Halim? Ya elenmek, ya da aldatmak iin... Ben ikisini de sevemedim bir trl... Tepeden trnaa yanl bu i... ocuklar, yalnz doayla bouacaklarm, evredeki insanlardan hep yardm, hep iyilik greceklermi gibi yetitirmek yanl... Gze alnmyor nk kar kacak insanlarla bouma eitimi vermek... Bunu gze almadan soyut bir kyl ehirli elimesi olabilirmi gibi yetitirmek ocuklar, ikinci yanl... Bunlar, ky retmenini evresiyle bouturma hazrl... Hem de onlar yapmak zorunda kalacaklar korkun savaa silhsz srerek... Bandan yenik dmeleri isteniyormu gibi... Mfetti efik Ertem, omuzu stnden Halim Akn'a glmseyerek bakt: Ne dedin biraz nce... Ne demiim? arkamzda devletin

Bakkal dkkn amay dnrken olaanst kanunlarla durmas gerekirdi dedin! Evet!

Oluyor bu olaanst arkalama imdi... Ama bilmem, umduun sonucu verir mi? Nasl oluyor? Bizde ok nemli saylacak kadar... Szgelimi?

Szgelimi... Bir eitmen, kylyle geinemeyince, kyor kaymakama, hatta valiye... Kaymakamdr, validir, merkezin imdilerde bu ie ok nem verdiini bildii iin, bir baka trl dinliyor, eitmeni... Kylye de, bunca fedakrlkla ayana getirilen okuma frsatn teptii iin pein pein kzyor. Bunun ka eit ktln sayaym! Adam asker avuluundan eitmen olmu... Arkasnda hkmeti grnce kendi yetersizliini zart zurt rtmek istiyor. Kyl eskiden beri, hkmetle karlamaktan ekinir. Hkmet adamndan rker, Devlete srt vermii sevmez. Hele bunun, kendi iinden km bir yeni treme olmas, anlamazl birka kat arttrr. antada byle ekimeler stne tam onbir i var. Karlkl karalamalar, uydurma sular, vurumalar, hatta pusudan vurmalar. Dn gece bir kyde yattm. Eitmenden yaka silkiyor kyl... ocuklar bahesinde altryormu kle gibi... obana yardmc gidenleri, okula gelmedin diye dvyormu, yzn gzn rtecek kadar... Ayrca ocuunu okula yollamad diye babasn anasn cezalara arptryormu... Bu kadar sert, davranmasnn sebebi nedir bilir misin? Marangozlua merakl adam... Sabahtan akama kadar iliinde teberi yapp pazarda satyor. Bu sertlik, ikyetleri nlemek iin... ocuklar oktan yzst brakm... Balarna mzakereci dikmi ilerinden birini... Bu kez, baka ktlkler

km, mzakereci bizi eitmene ikyet edip dvdrmesin diye olana rvet vermee balamlar. Yok canm, iftiradr bu kadar!

ftira edilmiyor demiyorum. Ama, burada iftira yok... Eitmenin yardmc diktii olan, biraz sktrnca hepsini syledi. Birinden yirmi be kuru alm, baka birinden be yumurta, bir ncsnden de bir tavuk... Daha kts, tavuk komudan arlm. Az kalsn bu yzden cinayet kacakm... retmen okullarn bitirenlerin iinde bundan daha beterleri yok mu? Binleri buldu bunlar... Bir iki dengesiz elbet kacak... Tamam Halimciim... imdi geldik olaan llere... Deil miydik olaan llerde?

Ne gezer. Bu ie mucize diyenler gittike artyor. Seni bilmem ama, ben usandm, MUCZELER MEMLEKET vatanda olarak yaamaktan... HEM MUCZEDEN MUCZEYE hopluyoruz, hem kmzda donumuz yok. Brak u dalkavuk takmn...

Hadi, dalkavuklar nemli deil... nemlisi, skmedi ilk balangtaki parlak fikir, evirdik rotay yavaa baka yne... Bu kez Anadolu kylsnn ile ekme gcyle, azla yetinme alkanlna sarldk! Bugnk toplumsal artlarmz iinde bu da kolaya kamaktr Halimcim! Btn kolaya kamalar gibi bunun da kmazl grlecektir yaknda... nk ana fikir, bugnk kyn kendi kendine yeterli kalmasndan ayrlamamtr. Bugnk kyn kendine yeterlii demek, insan toplumunun sosyal iblm anlaynn en ilkel retim anda yaamaa abalamas demektir ki kar yoktur. Bugnk enstitlerde renciyi ezer gibi altrmak bir artla hakl olur, btn memleket, belli bir amaca varmak iin i seferberliine atlmsa... Emine retmen, Halim Akn'n karlk vermesine meydan brakmadan atld. Zengin mteahhit kz olmann arttrd kolejli markln nleyememiti. Sesi biraz sinirliydi: Enstitlerle memlekete ok byk bir ktlk edilmekteymi gibi konuuyorsunuz Beyefendi! Gerekten byle mi dnyorsunuz? Hi mi faydas olmayacak bu iin? Sz gelimi kyly tanmakta... Sylemitim biraz nce... Neyi niin aradmz bandan kesinlikle bilmezsek, kylnn nesini tanyacaz? Kim diyor bilmediimizi?... Biz Bozkrdaki ekirdein ham cevherini aryoruz!

efik Ertem bir an dnd, ilk defa gerekten ararak gzlerini krptrd: Bozkrdaki... ekirdein... Ham cevheri...

Ne demek bu? airlik de mi var yoksa, Emine Hanm? Mdr Halim Akn, yeni deneme dolaysyla kendi buluu sand bir szn alay konusu yaplmasna gerekten sinirlendi. Emine retmenin konumasn nleyerek arkadalarna eskiden beri biraz rknt veren ar sesiyle sordu: airlik neresinde bunun?

efik Ertem, Halim Akn'n gzlerine bakt: Yoksa bu sz senin mi 119 Halim?... Evet yzde yz senin... Nesi var diyorum? Nesi yok ki? Szle bir gz ataydn samaln hemen anlardn! Hangi szle? Trke tabii... Bozkra da bakmamsn, ekirdeke de... Nesine bakacakmm bunlarn?

Bakacaktn esddc Halim... Bakaydn, belki karabilirdin kendi bana... ekirdei olsa, Bozkr kalr myd, Bozkr?

II

Kaynak

Bekir Ozan, vurmak iin atmamt ama, ta, az kalsn llo'nun kafasna deecekti. Bekir buna, nce at, sonra kzd: Balarm elinin terazisinden rezil! diye azarlad kendisini... llo da kulan syrp geen taa, Bekir kadar amt ama, gene de kap gitmemiti. Yirmi adm ilerde derin bir acyla bakyordu. Bekir elini yznden aresizlikle geirdi: Olum llo, yanlmaktasn ki, bu kez, kt yanlmaktasn! Ulan rezil, tuzaklar yoklamaa gitmekte deiliz. Ku avlamaya da gitme deil bu gidi... Ulan, Bu gidi baka gidi dedim alak! Bir an soluunu kesip, uzaklar dinledi: Bana kamyonu kanmalsn ki... Hadi kye... Hadi oh yavrum... Hele namussuz! Elindeki ta atacakken vazgeti. llo, hep yle, acl, biraz dargn bakyordu. Bekir, attk belya anlamna ban sallad: attk ki... Tm attk. nsan gibi fikri var bu itolu itin...

llo, gerekten itolu itti. Anas, Niyazi avuun Akbey... Babas, yldr, her k, Ankara'dan ava gelen, taz kafal, sar yaz Alamann alaca kopay... Bekir bu llo'yu hak edebilmek iin bunlarn, u kadar zaman, u kadar okkal yiyinti torbalarn, vurduklar avlar, yorulduklar zaman ifte tfeklerini tam, amurda, karda, on parasz, hizmetlerine komutu. Gndeliklerini, gvurdan alp cebine att, Niyazi avu namussuzu, akll ol, avanak Bekir diyordu ya, kke Yiit, o da baka... Dnyann yzndeki btn avclar gibi, bir aya stnde, adamn gzne bakarak krk yalan syleyen Niyazi avua inanlrsa, bu rezil llo'nun teki kardelerini, Ankara avclar, tanesi yirmi kaymadan kapmlard. Bekir'in yrei skt, gene, boaz kuruyuverdi. Durduu yerden, Dervez kysndaki Taoluk kynn yetmi evi, okulu, kprs grnyordu. Nah ite Niyazi avu, dam stnde iftesini temizlemekte. Alt mahallenin karlar, amara girimiler ki, adam

dmann yle tokmaklamaz. Dervez'in baharnda azgnl baslm ama, yiitlii kendine yeter. Bouna m, eskinin adamlar Taoluun nl kprsn, byle yksek kurmular? ok kpr alp gitmi, burada, bu domuz Dervez... Kye dald bir zaman... Evet, yedi vilyet topranda bu bizim Taoluumuzun benzeri yoktur. Buraya gelen yabanclarn amalar bo deil... Evet, her eyi yuvarlak kayadr kymzn! Say ki, bu Dervez, bu Taoluun be yz yl stnden gemi de, her sivrisini andrp yuvarlam... Allahn bir ii, canm! Yuvarlak tatan duvar olur mu? Evet Taolukta olur ki, vzr vzr... Bekir birden irkildi. Dalm, susay dinlemeyi unutmutu. Ufak tefek, elimsiz gvdesini ayaklarnn burnunda ykselterek kulak verdi. Kulak verirken ince boynunu, eski gmleinin geni yakas iinden tospaa gibi uzatmt. Yelken kulaklar, kak kadar suratn bsbtn kltyor, bu kck yzde gaga burnu bsbtn iri grnyordu. Gzleri de kkt ama kara boncuklar gibi yusyuvarlak, parl parld. Susadan yana gr bir ses duyuldu: Bekir!... Ulan Bekir!... Bekir Ozan, cierlerinin gcn meydana vuran gr sesiyle karlk verdi: Heeeeyyyy!... Gel olum! Brak u it obanln...

Bekir, ban sallayarak llo'ya bakt. tolu it, ok sevildiini bilen evcil hayvanlarn sessizliiyle yaklamt... Yavrum llo, sen byle aklsz deildin! Bouna zorlatmaktasn ki, bsbtn bouna... tlen mi konumaktasn, Kuru erife'nin Bekir?...

Bekir sese dnd. Niyazi avuun kars Asiye abla, torununun beiini srtna sarm, tarlaya gidiyordu. 'iyi bildin Asiye abla... Demekteyim ki, buna ben... Senin dediinin hi deeri yok, llo ne demekte?

Beni de al git, oh Bekir Aa... Beni bu temeline tkrdm Taolukta brakma! demekte! Hakl... Sen bunu burda kime koyup gitmektesin, aklsz?..; Anan olacak erife, llo yznden yedii dayaklar unuttu mu? Hi

unutmad. Bu esddye gidi gerekleince, alamay yarsnda kesti de llo'dan aldm cm, oh ne gzel diyerek dnd parmaklarn krdatarak... Benim bildiim erife kar bunu, dama, avluya yanatrmaz. Benim de, Asiye Abla, korkum odur. Yemin iirdim ama, farkndaym, bouna... Niyazi aam Bize brak dedi ama... Ama's?

Dinim gibi bilmekteyim, satar benim llo' mu Ankara'nn gvur avclarna... Hi aman vermez. yisi... Bunu alp gideceksin yann sra, Bekir olum... Ulaklarn Yldz kopuundan... Ozanlarn domuz Bekir'inden, Yiitlerin kke dzenbazndan sonra... Kuzularn Hanmla Elvanlarn Petek ardndan, llo da esddl olsun! iti bile esddl Dnyaya n salan Taoluk diye Krallar trk yakar. Kt m? Bekir Ozan'n boncuk karas gzlerinden bir umut lts geti: Aman, Asiye Abla, aman dedim! Bizi byle, kavm-karda alrlar m esddye? Neden almayacaklarm? Sahibinin olduu yerde iti de olur. llo yiittir. Yiyeceini karr kendi bana... Srasnda seni bile besler. Aman Asiye Abla, inanaym m?

Hele una hele!.. Beri bak, ben senin gzndeki lamay kt krdm. Yoksa aklma gelen gibi mi, Alak Bekir!... Bekir gzlerini rkek rkek krptrmt. Bir yandan da llo'nun koca kafasn mncklyor, kulaklarn ekitirip boynunu kayordu: Neymi aklna gelen?

Ben bilmez miyim kymn adamn? Yldn yle ya? Gitmesi gerekleince, yldn esddden... Anan kar dediydi ama... Son gn cayar, bu benim zebun olum dediydi, Ulaklarn Yldz'a Av kuu brakp nereye gidebilirmi?... Gidebilemez dediydi, Geberesice itini brakmaz batan ... llonun hasretine dayanamaz, gitse de vermeyin komular, kaar gelir gerisin geri bu benim kopuk olum dediydi,. Haklym grdn m? Hst!... Nasl hakl olabilirmi, benim aklsz anam?... Ulan kanlar, siz bu temeline tkrdm Taolukta beni adam hesabna almamaktasnz ama, kt yanlmaktasnz. Ulan size kalsa, biz be snfl okulu da hak edemiyecektik de yarsnda usanacaktk. Utanmadnz m stesinden gelince? stesindenmi... Sana kalsa, utanmazdn bolardn ya, mer Eitmenin inadna dua et! Asiye Abla birisine ok acm gibi yalancktan

iini ekti: Gitmesi kolaydr ama, gelmesi gayetle etindir Bekir Aa! Esdd ksmn ky yerinin eitmenli okuluna benzetme! Duyduum doruysa, esddde okumalar varm ki, llgazn Ylanl eyhi baa kamazm... Gel beni iit, yol yaknken hi gitme! Ban sallad: Ah Kafa... Kuru kafa... Baban da senin gibi, her lafa aldanrd, boynuzuna rak srlm kei gibi, meleyerekten, kurdun stne giderdi. Gel, Bekir olum, sen Ulaklarn Yldzla Yiitlerin kke' e bakma! Onlar esddye ekip gtren, kz tutkunluu... Kuzularn Hanmla, Elvanlarn Petei mer Eitmen esddye yazdrmasa, Yldz zibidisiyle kke aklsz, esddnn nnden mi geerdi? Byle bir iin olsa, canm yanmaz. Seninkisi... Bildiimiz sad emei... Fukara anan alamaca oh yavrum, Yiter gider benim aklsz olum, Ky bulup gelemez diye salarn yolmakta top top... Osmanlnn rubalarn giydin de karavanasndan bir lokma yedin mi, yakan kurtaramazsn! Bekir heyyy!... Hey dedim Bekir!...

Asiye Abla sese dnd: senden? Yldz m, anran bu eek?... Neyi alp verememekte bu olan

Neyi alp veremeyecek... Bensiz edemez. Ellerini boru yapp bard: Elen arkada! Vardm. Vardm namussuz!... Beikteki bebek bartyla uyanm, alamaya balamt. Asiye Abla birka adm yryp dnd: Nasl olsa dayanamaz dnersin... Hemi gece gel, ele gne ayp, hemi de sakn beyliin giyimini alp gelme... Osmanlnn akas yoktur, tarlay marlay satar haa... Asiye Abla yrd gitti. Bekir Ozan, kasketini ensesine ykarak arkasndan dalgn, bakt: Anam yanda var ya bu kahpe... Ypratamad bunu Niyaz Aam... Hele u salntya hele!... "Asiye karnn zorundan Niyazi avu avculua vurdu" diyerek kylnn glmeleri bouna deil!... Peki, bu karnn geip giderken, bize "Ph" demesi neyin nesi? llo'nun esnemesine dnd. Kpek denilen hayvan mrnde ilk gryormu gibi, ararak bakt. Bekir beee... Nerdesin arkada? kke Yiit, yolun bandan el sallyordu. Geldim Aa!... Yrd. Hani kapamamsn iti?... Kapadk ya kt gerisin geri...

e bak!... Yldz dedi ki, Kamyon beklemez dedi. Beklemez gerekten...

Kata gelecek, dediydi mer Aam?... 'Sekiz buuk, dokuz... Saat kam imdi? Sekiz buua geldi gelecek... Yr hadi!

kke ince uzundu. Konuurken adamn yzne bakamaz, gzlerini sust yakalanm gibi krptrrd. Kerpi dkt, ta yonduu, eli biraz keser testere tuttuu iin ky yerinde harln kolay karyordu. Babas, Yldz Ulan babas kadar deilse de, kyn ileri gelenlerindendi. Okumak, kyl ksmna iyilik getirmez diyerek, okumaya merakl arkadalarna taklan kke, Elvanlarn Petek enstitye gider olunca hemen ardna dmt, Bekir Ozan, Asiye Ablann dediklerini hatrlayarak suratn ast: Grdn m Asiye zillisini?

Grlmez mi? Susada bize demediini komad kahpe... Sana da takld m? Seninle Yldz'a bulaan, bizi bo mu kor? Hakas arkada, kar bizi, eekten dme evirdi. Bekir ok kzm gibi kalarn att, aslnda kpeinden ayrlacana, hayvann bakmsz kalp horlanacana zlyordu: Ulan u Taoluun kars... manszlk, dedin mi, bitirmi... Susaya indikleri zaman Asiye'yi karlarla konuur buldular. Tarlada alan geline bebesini emzirmek iin gtrdn oktan unutmutu. Bir yandan beii frt frt sallyor, bir yandan frtna gibi laflyordu: Vay bizim Taoluun kopuklar... Bacm, bunlar gmen oldular durduklar yerde... Bu bizim yeniyetmelerimiz, bakn bakalm, yedi vilyet toprana, bizi trk etmez mi? Ama hakas, su bu olanlarda deil, kahpe kzlarna sz geiremeyen kz sahiplerinde... Kt Eitmen azyle, adam, yetimi kzn, taksiye bindirip esddye salar m, oca snesice esddye... Delikanllara, aalayan baklarla bir zaman bakt: unlar adam m, unlar? Bizim krpeliimizde, byle rezillik, olabilir miydi? Ben geberesice Niyazi avuun korkusundan, kaplara kabilir miydim, pnarlara gidebilir miydim, desene, kz erife?... Gidebilemezdim, nk, herif kudurmu, Allah gstermesin, yere ge sas kalmam. Bizim krpeliimizde, esdd mesdd yoktu ya, olsayd da, bizim herifler, taksiyi evirip, lverleri gsmze dayayp ve de salarmz bileklerine dolayp bizi srmezler miydi? Sana gnll kahpeyi, gndz gzne brak gitsin, sonra Esddde bulacam diye kyden ura, yollara d!... Asiye son szleri, melimde cgara ien, Yldz Ulaa bakarak sylemiti. Yldz, attk anlamna ban sallad. Bir zaman, iri gzleriyle, Asiye Ablay, Bekirin anas erife teyzeyi, kke Yiitin analyla byk bacsn szd:

 Bre Asiye Abla, bunca yemin ettim. Sizde din iman yok mudur? Anas, rtsnn altnda srdrd sessiz alamay, sesliye evirince kzd: Yahu, savaa lmeye mi gitmekteyiz? Hayr! Okula okumaya gitmekteyiz! Bamz gn yakmasa, ayamz amur kapmasa kt m? retmen olacaz, askerde subay olacaz! Tokat atacaksn, tokat yiyeceine... Aylk alacaksn, kyden harlk bekleyeceine... Sz geen adam olacaz, kt m? Efendi giyimi, st ba... Bildiin memur! Bu okullar kyl iin am deil mi hkmatmz?... Kyl adam gitmeyince, nasl yrtecek bu ii, hey Allah!... Anas, olunun alttan almasyla cesaretlenip hngrty at azna evirdi: Baban kocad senin, aklsz olum... Senin buruuk baban, gz aylarnda oturur oldu, odamzn sedirine, abrul gnei kzdrana kadar... Baba ocan yakacakken, tarlalarmn banda, ortaklarmn stnde, alc ku gibi dolanacakken... Sana m kald, Osmanlnn esdd mektebini enletmek? Yiter gider, kyl ksm, Osmanlnn esdd okulunda, sefil Yldz! Osmanlda oyun oktur oh yavrum! kan olmasa, okul aar m, Osmanl kyl ksmna?.. Kt verdim, dnmek olmaz dedi bu benim aklsz olum, Asiye! Boynumdan sar altnlar yoldum, Al gtr, mamrn cebine koy gizliden, kd kap gel dedim. Olmaz demekte bu benim avanak olum, komular!... Ana bak, kt derim. Yahu delirdiniz mi?

Kap gel dedim. Altunu grmesiyle, geri vermez mi kd Osmanl, hrpadak?... Verir. Altuna dayanamaz Osmanl... Vazge yol yaknken, oh yavrum, baban uyumad sabahacek... Herif, sabahacek ttn iti, baca gibi, ksrerekten, hkr hkr... Vay bama komularm, evim ykld, ocam snd! Kar, syledike, kendini kendi adna kaptrm, salarn top top yolmaya, gslerini yrtmaya balamt. Yldz Ulak, cgaray yere alp srad kalkt., kke Yiidin analyla, Bekir'in anasna yalvard: Aln gidin unu, oh teyzeler... Bekir'in anas, yardm edeceine, alamaya katlnca, Yldz biran, aresiz baknd, sonra ayan yere vurdu: Susun kahpeler! Azmdan kt yemin kacak... artolsun ki... Gelmem bir daha, bu kye, Ulaklarn Fadime... Yahu, Azmdan yemin kacak demekteyim! Yemini basalm da, kyden, ocaktan m olalm, bu avanak kar yznden?... Yldz, sznn sonuna doru, iyice azp tepinmeye, ayrca, sesi kt kadar barmaya baladndan, alayanlar susmu, Asiye bile rkmt. Ama hemen pes etmeyi de Osmanllna yediremedi, dargn dargn sylendi:

 Cierleri yanmakta koum! Ana yreidir bu... Dokuz ay on gn karnnda tad seni... yl stn emdin! Emdiysek... Ben canmdan bktm, ka aydr, Asiye Abla, senin haberin yok! Gz kestirimiyle askere alnsak m, iyiydi?... Dnya, harlam yanmakta... Esddye gidenler askerlikten af... Acem snrna m gideydik Kurunun Cafer gibi?... ki metre kara m gmleydik? Scak orbay, haftada bir mi ele geireydik? Nereye gitmekteyiz? Nah surdaki Dumanl Boaz'a gitmekteyiz. Nere ora?... Esdd Okulu... Vah benim aklsz anam... una iki laf edeceine, bre Asiye Abla, aarsn eskilerden... Salarsn, ortaya, kzkar ilerini... Olmadk ileri, olmu gibi... Yalan bir iler... Yahu kar milleti, siz u una yanm, bu buna vurgun, beriki tekine tutkun lafndan baka laf bilmez misiniz, alaklar? Aslmaya m gitmekteyim ben? Hayr okumaya gitmekteyim, kendi topramzda... Kendi kylmle... Ruh gibi ahbaplarmla... Akll yerin kylerinde bayram gndr bu... El kylerinde, Adammz okula gitmekte, Memur olacak, ayla geecek diye ifte davullar dvlr, meydan dnleri kurulur. Anas, son gayretle bir daha davrand: Senin hkmat aylna muhtaln m var? Babann kan deer tarlalar itin, kopuun elinde... Baban kocad senin, hizmetkr ortak rezilleriyle bouamaz oldu. Gel gitme, oh yavrum, gidip de gelmemek var, gelip de bulmamak... Osmanl kantara vurdu seni aklsz... Etini kemiini tartt gzelce de yle ald. Yandm komular! Da gibi olan yitirdim, vay bama! Yldz anasnn nne meldi: Ana! Kz ana, dedim Allah beln vere... Babamla konutuk biz, seni alp gelecek, bayramda... Bayramdan nce de alp gelecek... Bize, subay giyimleri verecekler orada... Yayl karyolada yatracaklar. Sabah ekmei, tuzsuz ya... Reel... Reeli bildin mi, Alaman'n kaz kafa avcs getirdiydi kn, Niyazi Aam tattrdyd. ay verecekler bize her sabah, tarhana orbas deil! le ekmei, etli pilv... Buras gibi, ekmek iki n deil, n... Okumas, yazmas, adam olmas caba... Bizim okuma nemize oh yavrum, bizim yazma nemize?... Ky ktibi mi olacaksn, ky ktibi olup muhtardan kfr m yiyeceksin, gece gndz? Gel vazge oh yavrum!... Rvetini versin baban, al kd geri... Eller, bir verirse, biz be verelim! Adama, tuzsuz ya m yedirir bedavadan Osmanl, avanak olum, seni alp gitmeyince... Osmanl dzencidir. Bedavayla yere alar kyl ksmn... Kyl ksmnn bedavaya dayanamadn bilir. Bedava diyerek koar da bizim kylmz, tarlay mal kaptrr Osmanlya... Gel gitme, oh yavrum, vazge! ,; enesiyle nce Bekir'i, sonra kke'i gsterdi: i Bunlar gitsin bir boy, essah m bakalm, kurunlara gelesi, mer Eitmenin dedikleri... Yahu ana, mer Eitmenin hangi yalann tuttunuz ki... Yahu bu nasl bir laf... Sana, bey kz alrm dilediin yerden... Gel vazge, aklsz, esddlere girmi kar, Ulaklara, gelin gelemez, getiii.

 Ana bak... art olsun... Kuzunun Rza Aam duyunca... Gelip samanlmz yaknca hakl deil mi? Hss... Hs dedim, Allah beln vere! Benim kzla, karyla iim yok! Ulan siz mslman deil misiniz?... Ulan siz... Kzgnlkla, sz bulamaz olduundan sustu. Bu kez Bekir Ozan'n anas erife, llo'dan tutturarak, olunu caydrmak istedi: tini gremem, bunu bil!... Bu itin derdi kocatt beni... Bak sonunda, demedi deme! Ellerin tavuuna, rdeine salar, vurup ayan krarlar. Sahipsiz iti talayan oktur. Komularmla beni, kt kii eder kymde bu Alaman dl... Demedi deme! Gelince iti bulamazsan, su bende yok... Karlar ky yoluna bakarak susunca, delikanllar da, biraz rkek dndler. mer Eitmenin kars Nazl srtnda alt aylk ocuu, elinde bir kilim torbayla yokuu hzl hzl iniyordu. Admlar her zamanki gibi sert, yz her zamanki gibi gleti. Yaklanca bsbtn gld: Gittiniz diye korktum! Beri bak, Bekir! Buyur Abla...

Petek kzn kitaplar, defterleri varm burda... Bekir alp gelsin dediydi giderken mer Aan! Asiye, anlamazla vurarak yalancktan at: avadanlklarn m unutmu?... Demek acelesinden akl dalm?.. Ya senin mer eitmenin tel neden? Nazl, Asiye Ablann neye dokunmak istediini anlamt. Yalancktan suratn ast: Erkek milleti deil mi, Asiye Abla, bandaki bir Krpe kzlar grmesiyle... Krpenin karsnda napsn?. mesele...

Essah kz... Senin mer, yavrular cipe atmasyla... Uur ola dediimi bile duymad. Seninkini duymad da benimkini duydu mu, bre Asiye Abla?...

Onu dedim erife Ablaya sen gelmeden... Bizim krpeliimizde ky yerinin byle oyunlar var myd, hi? dedim. u Nazl aklsznn kulan bksem gerek dedim... Salnr m, herif ksm, bunca knal kekliin arasna oturtulup gz gre kz... Erine sahip olmak byle midir? Nazl, ciddileti: Erkek ksmna gzn grrken gvenmeli deil, kzlara katp salnca gvenmeli...

 olurmu.

Duydunuz mu komular, deli bu Nazl! Ak don giyene inan m nan denemeyledir Asiye Abla, bir de, stne brakmayladr. Sen denedin de stne mi braktn? Denedim ki, ne gzel... Naslm bunun deneyi? Yularn boynuna atarak m? yi bildin...

Senin herif, mer eitmen olmamalyd da, ben sana, denemeleri sormalydm... Hadi, bir ye de Allanma bin kret! Karlar bunlar konuurken, Bekir, Nazl'nn getirdii torbay elden geirmiti. yice arm gibi parman azna gtrd: Petek Kza iki yal ekmek yapvermez mi adam, yumurtal drm sarvermez mi? Nasl anaym bunun anas? Nazl, bir zaman, Bekir'e bakt: Ona kalsa yapp drecekti ya... Ya's neymi?...

stemez dedim, kke'le Yldz olsa neyse ne... Bekir yer tketir gidene kadar... dedim. Asiye sevinerek rpnd: Aldn m, karl kt Bekir?... Bu da sana, esddye kadar harlk olsun! Bekir, uygun bir karlk ararken kamyonun kornas duyulunca, Ulan aman!... Ulan namussuz llo! diye sylenerek iki kere dnd, sonra ka gndr aklnda evirip evirdii kpeini de alp gtrme iine apansz karar vererek elini beline att. Aptesti skm gibi kvranarak kuak ban zmek iin debelenmee balad. ofr, Taoluktan binecek rencileri uyarmak iin kornay aralksz alyordu. Kadnlar, kendilerini yerden yere arpp bsbtn rpnacaklarna, aresizlikle donakalmlard. nce kamyonun ovaya doru yaylan toz bulutunu grdler.

Yldz Ulak, bir ey drp drmediklerini anlamak iin durduklar yere bakyor, kke, tella kasketini dzeltiyordu. Bekir'in kuak bayle llo'yu baladn grnce at: Nedir o, arkada? Hi... llo da gelmekte bizimle...

Aman... Gelmekte ne demek?... Yldz! Yldz dedim, yahu dellendi bu... Beri bak! Kamyon nlerinde grltyle durduu iin, kke'in dediini Yldz duymamt. Ak kamyonunu dolduran ocuklardan birine Petein torbasn verdi, ellerini birbirine srerek hazrland: Haydi atlayn bakalm! Hopla kke! Bekir'e baksana yahu...

Brak da hopla! Bekletmeyelim, ayptr. kke, yukardan uzatlan eli tutup Yldz'n tkz omuzlarna dayanarak kolayca kamyona karken Bekir'in yalvaran sesini duydu: Al unu kke... Kamyondan biri sordu: Bu it, neyin nesi Taoluklular?

Taoluun iti Ankara'da bu kadar nl m ki, Esddde olmaynca olmaz denilmi! Yldz, aknlktan kurtulmaya alrken Bekir soruyu rahata karlad: Esddnn av itidir bu, arkada! Aman, bir yan zlmesin, aman haaa, bunun pahas yz panganot! Isrp msrr m?

Pahas yz panganot olan itin srmas ne devlet! Tut unu! Nezaketle tut yahu! Alaman'dan gelme av itidir ki, aslnda kan pahasdr... Kuak bayle bal llo'yu verip tekere basarak srad, kamyonun teknesine ayak topu gibi dt: Aln kardalar, aman, ayana kuyruuna basarsnz... Yldz, ofrn yannda oturan Cemal Avar'a adlarn yazdrp binince, kamyon yola km, bylece, llo meselesinde, i iten gemiti. Bekir oturup kpein kafasn dizine ekimesini nlemek iin hemen sze giriti: Yolumuz imdicik?.. ak olsun arkadalar! bastrd. Ka kiiyiz Yldz biz Ulan bylece

Drt Taolukluyla on sekiz ba...

Bekir hem sesteki oynaklktan, hem de Ba lafndan pirelenmiti. Yavaa sordu: Taolukluyu ka saydn arkada, duyamadm! Ka ne demek? Siz drt deil misiniz?

Bekir, llo'nun ban okayarak alttan yukar bakt. Olann gvdesi iri kemikliydi ama etsizdi. At surat gibi uzun yznde stmallarn yeile alan sarl vard. Konuurken arada bir sa gzn krpyor, burnunu eker gibi gerizinden glyordu. Kamyon bozuk yolda, alkalanmaya balaynca ayaktakiler birbirine sarldlar. Glmeler kesilince Bekir yumuack sordu: Nerelisin yiit? Yusufludanm Allahma kr... Tosya'nn Yusuflu kynden... Adn bala karda! Admz Hdr! Soyadmz Molla!

Demek Taoluklunun drt ba olduunu bildin! Molla ksmnda bu kadar hesap olmayacak ya, bu senin ki neyin nesi? Esddnn dersini de byle bilirsen, gezici baretmenliini cebinde say! Neden olum! Senin it, yz panganotsa, Taolukluya deer! Hanginize otuz kayma verirler sizin? iki deil,

Demek sizin Tosya'nzda adamn pahas bu kadar! Oralarda param kt, siz mi metelik etmezsiniz! Hst Taoluklu, karndakiyle konu Tosyaly katma!

Vay! Tosya'dan ses geldi. Tosyal doldurmu bu kamyonu desene... Esdd kamyonuna herkes biner ya Tosyal neden biner! Ilgazlnn desteye soyunduu yerde, Tosya'l baa greir de ondan... Gurbet kamyonunda it obanl etmeli deil, haddini bilmeli! kinci Tosyal orta boylu tkzd. Kuana bir Krt kaval sokmutu. Bekir kavala bir zaman bakt: Olum Yldz! Bak el ua tedarikli km... Kiminin arac dilinde, kiminin belinde... llo'yu srtlayp gelmemiz aykr deil! Ne arac?

 Nah, Hdr Aa dil ehli... Fazladan Molla ki imdiden Bursa'ya kad olsa, hi bir ey lzm gelmez! Beriki hemerim de kaval flemekte ki gvdesinden belli, Kara aban'n deve gnnden davulunu bastrmacasna... ingen Kara aban'n davulu nerden aklna geldi it oban? Hsmlk msmlk var m anadan babadan?... Olum Tosyal, sen az biraz teklemektesin ya, bu azla, aklm yatt, kaval kt fler deilsin! Byle hnerli adam, esddye neden gitmeli, radyonun yurttan sesleri urada dururken!... Kamyon yeniden zplamaya, alkalanmaya baladndan kaval belinde keke Tosyalnn verdii karlk grltye gitmiti. Susann bozuu geilince, Bekir, nce ankrllarn saysn, hangi kazann, hangi kynden olduklarn sordu. Yoklamann sonunda ankrlnn tutar dokuz kt. Geri kalanlarn bei orum iskilibinden, Kastamonu Tosyasndand. Eksiimiz gediimiz yok inallah!

Hdr Molla mjde veriyormu gibi srtt: allalem! Var! Bizim kyden Esef akr... Ilgaz'dayd. Kamyonu kard

Kard ne belli... Bekir ks ks gld: Kamyonda sallanaraktan saatte varacama, keseden yarm saatte esddy tutaym da Mdr Beyden aferin alaym dediyse... orumlulardan Ali Can alay anlamazdan gelip sordu: zorludur. Kaar bu kadar zorlu mudur bu Kastamonu uann, Aa? Kaar zorlu deildir bu hemerilerimin, efendi, bunlarn soluu Anlamadm.

Sepetiolu havalar var ya, bunlarn... Bunlar Sepetiolu, say ki, bizim Krolumuz... Eee?

E'si... Ermiin ekiyas da, ekiyann ermii... Kastamonu'nun ekiyas zorludur, bir de ermi olursa bsbtn zorludur. Benim bildiim, Kastamonu yatrlarnn topu, ekiyalktan azma olduundan... Ona bakarsan Taoluklu, btn yatrlar, az biraz ekyalk etmitir. Sen laf nereye getireceksin, onu anlayalm! Adn Ali mi senin, yiit, adn bala?

Ali Can gerekten at, kylleri Dedo Sarp'la Cimit Tok'a Fsladlar m? diye pheli pheli bakt: Nerden bildin admn Ali olduunu, ankrl?

Hemi orumlu olup... Hemi de dnyann evliyasn ekiya yapnca, adn Ebubekir olacak deildir. Burnuma alevi kokusu geldi, Ali'dir bu yiidin ad, gnah boynuma... dedim, ankr'nn adamna Fetvaz derlerdi ya... Sendeki fetvazlk yamanm, yiit! Benden pes! Lafn sonu gelsin!... Lafn sonu... Bunlarn Sepetiolu, yolunu yitirip bir balkana dt de, iyicene artt m, ossat tebihe kermi, Yassl dalar yassl havasn tutup, k Kerem hesab, bir zaman alarm... Allahtr, Sepetiolu Kulunu yeterince alatr, sonunda, koca dalar, bizim ankr'mzn bozkr gibi dmdz edermi... Kastamonu'nun Esefi de, kamyonda rgalanmamak iin, byle etmesin dedim... Gnah boynuna... Biri saati sordu Yldz Ulak'tan, bakasnda saat yoktu. Enstitye gidenler de, askere gidenler gibi, en eskilerini giyinmiler, yanlarna deerli hi bir ey almamlard. Yldz Ulak, saatin dokuz olduunu syleyince Camili'den Cengiz Uslu ka saatlik yol kaldn merak etti. ankrllarla orumlulardan hi biri, enstitnn kurulduu yeri bilmiyordu. Tosya'nn Yusuflusundan Hdr Molla Dumanl Boaz' anlatmaya balad: Dumanl Boaz'n aznda bu bizim esdd Kei Dz'nde... Kei ne demek? Papas... Gvurun cami hocas...

Attn ki Hdr Aa, bsbtn... Gvurun cami hocasyle ne ilintisi olabilir bizim esddnn? orada... Anlamadm. Ceneviz zaman desene una... Kei, eskinin ii... Vaktin birinde, Kll kei elenirmi

Bilmem. irin'in yallar anlatr, Kll keii... Yakndr irin, Kei Dz'ne... Yakn dedimse bsbtn deil... Irmak boyundadr bu irin... Kzlrman dirseinde... eltikidir irinli... Pelvan km beslenir ki bu irin'de, fil gibi... Neden irin demiler acaba? Avratlar boyal eker gibi tatl olduundan m?

Bunu Virankale'den Musa Korkut sormutu. Kasketini sa kana ykmasndan, konuurken de sk sk peremlerini svazlamasndan hovardala merakl olduu anlalyordu. Avratlar boyal eker gibi tatl kylere, sizde

irin ky m derler? Kendi kylleri demeseler de, komular der.

Ne kadar iyi... irin kye irin denmesi... Vaktin birinde, nl bir beyin topraklarym oralar... Bu beyin, irin adnda bir kz varm... Allah Allah kendi azyle tutulmad m, bu Hdr Aa imdicik?... Beyin kz, ballym ki, adna irin denilmi... unu aklna yaz, Hdr Aa, bir yerin avratlar ball olmaynca, orann kyne irin ad verilemez... Virankale'nin hovarda kopuu Musa Korkut dudaklarn yalayp, eker emer gibi yutkundu: Yreim sevdi esddnn irin kye yaknln... Sevdi ki ne kadar... Benim bildiim irinli, kzn karsn gder ki, gznn bebeinden ayrmaz. Musa Korkut, gvenle kaslp yiitlenerek yaman bir ph ekti: Kar milleti tavuk gibidir, ard gdlmez Hdr Aa, stne brakacaksn. irinlide sizdeki akl yok besbelli... irinli, densizleri tepeler ki, Eri Boaz'n meesini, pelitini srtnda paralamacasna... Brak herif u laf... irin kza bakalm... irin kza, Ferhat adnda bir pelvan sevdalanm...

Bekir Ozan gld: Bildim! Bey demi ki, Dadan suyu ovaya indir, kz al. demi. Ferhat Pelvan, ellerine tkrp, u kadar batmanlk klngne yapmasyla, Ya Hak, ya irin... Ya hak, ya irin diyerekten kayalar yarp suyu ovaya indirivermi arradak... Hdr Molla, Bekir'in szlerine ok at: Aman Aa!.. Nerden bilmektesin bizim oralarn Ferhat Pelvan meselini sen? Hey olum! Biz kimiz? Nerden bildin, allasen?

Kerametimden... Biz Taoluklular, az biraz, keramet sahibiyizdir, Hdr Aa! Okul, yatakhane ilik var m Kei Dz'nde? Onu anlayalm!

Soruyu Hdr Molla duraklamadan karlad: Yok!... Ne zaman getin oradan? Geen yl... O zamandan bu zamana yapmadklar nerden belli?

Yaplsa duyardk. Bizim ky dan bandadr ama, adamnn yedi vilyet toprandan haberi vardr. Musa Korkut kt kt gld: Tamam... Yitirmezsek bulduk haberciyi arkadalar! Dnyann altndan, stnden haberi var bu Yusuflu'nun... Syle bakalm Hdr Aa, kzlarn tutar ne kadar, bu bizim Dumanl Boaz esddmzde? Hdr Molla kt kt srtp yalanarak karlk verecekti ki, beli kavall renci Boranl'dan Paso Ayvaz Virankaleli kar meraklsna donuk bakt, daha da bakacakt ama, dnemete kamyon savrulanca sendeledi. Kz habercisi deiliz arkada biz, haber soracaksan bize erkekten soracaksn! Senin yreinde domuz pazarl var besbelli, kavalc! Sorumu neden ektin ktye? Bilmem orasn... Bildiim, senin azn kt alm bu karkz lafna... Bu gidile sen ok bunalrsn, Allah bilir ama, cann epey zlr senin... Sopadan kemiklerin yumuar. Musa Korkut evresine bakarak arka arad: Bunda ne ktlk var yahu Okuma arkadalarmzn tutarn bilelim demenin su neresinde? Bekir Ozan bu kez bir baka sesle lafa kart: Tutar, arkada... Benim bildiim, imdilik drt bayan... kisi Yamren'den... ikisi... Kra'tan Timur Arslan at: Yamren'den mi? Yamren bizim Kurunlu' ya bal... Benim bildiim Yamren, yaban yere kz vermez ama, bu i nasl olmu? Yamren, Murat Eitmenin ky... Murat

Eitmen ald. Kaval merakls Paso Ayvaz araya girdi:

 Murat Eitmen irin'de elemekte imdi... Kulakszn Murat derler... Yakup Aann Murat... Kardei Mustafa adam vurup damda yatm... Tamam!... Bildiin Murat Eitmen... Murat

Aam bakm ki, bizim burann adam kzn esddye gnderici deil... Taoluklular mer Eitmenin zoruyla ENSTT demesini renmilerdi. Bekir'le arkadalar, kylye uyarak, alay olsun diye, esdd diyorlard: Svad paalar... Bir adamn sz nereye geer? Kendi kyne geer. Dediim, saylan adam iin... Sayarlar Yamren'de Murat Eitmeni.. Direk gibi doru bilirler. ekti ald, Murat Aam, kzlardan ikisini... Be snfl mym okulu Yamren'in?

snf iyi okumulardan kz olur demi Ankara... Gerisini de biz verdik! Kamyonun teknesine ar bir sessizlik dt. Tosyallar Virankaleli Korkut'a, merakla baktlar. Musa Korkut, kaslmakla sinmek arasnda bocalyordu. Taoluklu Yldz Ulak'la kke Yiit ondan daha ok bunalmlar, bu boboaz Bekir'in bu arpak laf nasl balayacan gerekten merak etmeye balamlard. Bekir llo'nun ban okayarak glmsedi: Bizim Taoluk da, yaban yere kz vermez, Virankaleli... Bana sorarsan Yamren de vermez vermesine... Murat Aama gvendiklerinden bir... Bir de imdi okuttuu irin kyn esddye yakn olmasndan... Bu kez ESDD lafna inatla basmt: Kursta beraber okumular bizim mer Eitmenle... Aklnz yatt m, imdicik, arkadalar? Biri ekinerek sordu: Demek sizin eitmen de, hatrl m?

Hatrl ki ne kadar... Biraz dnd: Biz bu laf neyin stne getirecektik? Tamam, bayanlarn saysn sordu biri... Ayptr diyen oldu. Namusa kara almadka bunda bir ktlk yoktur. mer Aam der ki, ehir okullarnda, diz dize okur kz erkek der, Yllardan beri bu byledir, kimse ktye ekmez der. Ky esddlerine geldi mi, gz gtrmyormu bazlarnn... Hemi de, kzn olanlarla birlikte okutan kodolarm bunlar... Neden? Aklnca kyly adamdan saymamakta dmbk. .Kendinin rz var da, bizim yok! Bekir kzm, ban okayarak konuurken llo'nun, dalgnlkla cann yakmt. Hayvan nazla inledi. Virankaleli Musa Korkutun kyls Dursun Alver, sz deitirmek iin kollad frsat buldu:

Alaman iti dedin buna, yle ya? Alaman evet... Av iti? Av... Fransz' bununla m avlad, Alaman sakn? yi bildin, bununla... Edermitir yleyse yz kayma... Bin kayma bile edermitir.

Kamyon bu kez, her zamankinden daha kt sarslm, herkes birbirine girmiti. Sz koptu. ofr yerinin damna dirseklerini dayayan Kastamonulular, Sepetiolu havasn tutturdular." Yldz Ulak sarsntda Bekir Ozan'n omzuna tutunmu, bir daha da elini ekmemiti. Eilip yavaa sordu: Kzarsa Mdr Bey! Neye? ti getirdiine? Aman Mdr Bey, aman bilir misin? diye yalvarrm.

Yldz bir zaman szn gerisini bekledi. Bekir'in surat gerekten kederlenmiti: Olmaz derse... Brakr savuurum. Babam rahmetli de, ESDD kmas retmen deildi ya... m? tin yoluna m brakmaktayz Aa? Bu llo, benim ruh gibi ahbabm deil mi? Ben onsuz ederim ama, o bensiz edemez. Erkeklikte, arkada zorda koyup savumak var m? Kamyon, dnemeleri kvrla bkle, derelere devrilip tepelere dikilerek gidiyor, att kany, yayly, eekliyi, atly, ille de yayan yapldaklar toza gmyordu. Kastamonulular, Sepetiolu havasn, Kroluna evirmiler, Mert dayanr, nmert kaar diye yazy yaban gmbl gmbl gmletmeye balamlard. Hst rezil! Bir laf et ki lafa benzesin! t yoluna enstit braklr

Saat ona doru, kamyon, inii yokuu tketip, bozkrn, amansz dzne dt. Gne artk domuzuna kzdryor, hzn verdii esintiyi bile samyeline eviriyordu. Uzaktan mor bulutlar gibi grnen sra dalara yaklanca Keke Paso, trky kesip bard: Geldik arkadalar... Nah ilerdeki burun, Kei Dz..

Kei Dz, bozkrn kysnda, koca bir gemi gvdesine benziyordu. st el ayas gibi plakt. Ne aa, ne al, ne de, ev ocak... Anan le Keke Paso! Hani bunun, anl anl esdds? Ben bir ey grememekteyim! Bu soruyu Keke Pao'nun yerine bir bakas karlad: Yaznn yznde mi olacakt? Geridedir. Boazn serininde... Suyun banda... yle de, karda... Durun aman! Kamyon devrilmi... Hani? Nah! Dzn dibinde... Hani kamyon? buraya dalm denkler,

Kamyon seilmiyordu ama, uraya sandklar, balyalar iyice belli oluyordu.

Biraz daha yaklanca, yklm denklerin yannda insanlar fark ettiler. Bunlardan biri, oban izinden dze kyordu. Herif artmtr aalar, susay brakp yokua vurmasndan bildim!... Devrilen kamyonun tccar olsa gerek... akn tccar glerek, alaya alarak izlediler. Herif yokua sarmt ki, ardndan kurun yetimez. Niyeti ne ki?

Akln sratm adamn niyeti m'olur? Mal yangnyla kmakta bylece ba yukar... Adam, dze kt zaman, kamyon da epeyce yaklamt. Bandaki mantar apkay, bacandaki ksa ortu, srtndaki ksa kollu gmlei seince herifin can yanm tccar olmadn anladlar. Tccar mccar deil uak! Bildiimiz gvur mhendisi...

 Hayr bu herif, ymatepe definecisi... Bunlar, ldm Allah, balarna mantarl apka giyerler. Nah drbn gzne ald. Nasl bildim p diye... Hyk kazclar, bir yerde, glerini yktlar m, bir tepeye kp evrelerine drbnle bakmadan edemezler. Durun yahu!... Sakn, esdd mdr olmasn! Tamam!... Bu denkler esddnn teberisi... Yukarya kamyon yolu olmadndan buraya yktlar. Peki?...

Pekisi kalm m, bre Virankaleli? Bir adam, esdd mdr olmaynca, mantar apkay giyip ve de Kei Dz'ne kp evresini drbnle taraya m bilir? Camili'nin nl erisi Alio'nun yeeni Cengiz Uslu da, btn bilgilik taslayanlar gibi yanlmt. Dze kp evresine drbnle bakan mantar apkal herif esddnn mdr deil, retmen yardmcs Emine Gle'ti. Kamyon varncaya kadar da denklerin yanna inmiti. ocuklar yere karmakark atladlar, evrelerine rkek rkek bakarak birbirlerine sokuldular.

III

Kei Dz

Emine Gle gzlerini skntyla krptrd, rencilerin hepsi de szlemi gibi en eskilerini giymilerdi. Meydana getirdikleri kme, ilk bakta ne olduu bilinmez bir canl eyin stn rten paavra ynna benziyor, kmldan insann yreini rpertiyordu. Kamyondan inen Cemal Avar yoklamaya girimiti. Sesi subay sesi gibi dik, grn yiitti: Taoluktan Bekir Ozan!

Bekir, arkalardan, duyulur duyulmaz karlk verdi: Burdaym Eitmenim! ksana ortaya... Burdaym!

Yldz Ulak'la kke Yiit birer adm yana ekildiler. Bekir bsbtn klm grnd. Kuan balamaya alyordu. Bu srada, Taoluun kzlarn tanyan llo keyifle havlayarak ileri atld. Cemal Avar avcyd. Kpei grmesiyle deerini anlamt. Sevindi: Kimin bu? Ad ne? Dizine srnen hayvann ban okad: Merhaba! Kimin diyorum! Bekir, inler gibi karlk verdi: Bizim eitmenim! Dt arkamza... Olgrp... ok iyi etmi... Grnd kadar avc m? Avc ki, eitmenim!.. Ne gzel!.. ok gzel... Ad ne? llo... Ne demek?

 l adam anlamna gelirmi eitmenim... mer Eitmen dedi... Bir de... Kuvayi Millye zaman Kayseri dolaylarnda bir ekiya varm, ad llo! Cemal Avar enesinden tutup ban kaldrarak llo'nun yzne bakarken Nuri evik, kamyoncunun parasn verip geldi: Nasl kpek Cemal?

Hrika... Ne iyi etmiim de seni dinlememiim! Yoksa dizlerimi dvecektim! Neye? Tfei bouna alyorsun dedindi.

llo burnunu kaldrarak havay koklad, sonra keyifli bir ses kararak kzlara doru kotu. Taoluk' tan Hanm Kuzu ile Petek Elvan'n dizlerine srnerek yaltaklanmaya balad. Yoklamadan sonra Mdr Halim Akn, elindeki kda yazdklarn bitirip yaklamt, rencileri ksaca gzden geirdi: Merhaba arkadalar!

ocuklarn kimi kpee, kimi glgedeki cibe, kimi de ortlu bayan retmenle kzlara dalmt. Bu yzden, Mdr Halim Akn'n ilk merhabas az kalsn boa gidecekti. Yldz Ulak, kke Yiit'in kolunu dirseiyle drterek ekingen bir sesle bard: Saol!

Mdr Halim Akn, Yldz Ulak'a bir zaman bakt, glmsedi: ki kii gelsin bakalm!...

nce hepsi davrand, sonra, hepsi birden duralad. Mdrn bir adm gerisinde Nuri evik, Hadisenize diye iaret edince Yldz'la Bekir hemen ileri ktlar. Mdr, boylu poslu Yldz'n yannda bsbtn elimsiz grnen Bekir Ozan' beenerek szd: Aferin arkada! Gayretlisin! Adn ne?

Bekir retmenim... Bekir hep mantar apkal Emine'yi mdr sanyordu: Bekir Ozan... Mdr biraz bekledi: Bekir bir an arm, sonra birden kendisini toplamt:

ankr vilyetinin Ilgaz kazas... Taoluk kynden...

Tamam! urada uvallar var. Getirin onlar, serili brandalarn yanna.. Gster Murat! Yldz'la Bekir uvallar arkadalarnn arasna girdiler. getirdiler, brandalarn yanna koyup

Dumanl Boaz Enstitsnn drt kz rencisi Emine retmenin gzetimi altnda, uvallardan yeni postallar, yeni i amarlar, yeni ceketler, pantolonlar, kasketler karp brandalarn stne ayr ayr ydlar. Mdr Halim Akn ocuklara eyalar gsterdi: Birer ceket, birer pantolon, birer kasket, i amarlar, birer de gmlek seeceksiniz. timeyin, ekitirmeyin. Giydikten sonra pek kk, pek byk gelirse deitireceim! O sebeple yanlln nemi yok. Bouna vakit geirmi olursunuz! Haydi bakalm! Bu kez, Hdr Molla ile Virankale'den Musa Korkut hepsini dirsekleyip seirtti. Ceketleri iki elleriyle tutup gvdelerine lyorlar, kasketleri balarna geiriyorlar, asker postallarn, tabanlaryla karlatryorlard. Semeyi bitirenlere, Emine retmenin iaretiyle kzlar birer torba vermekte, Nuri retmen de onlarn stne, ie boyasyla rencinin adn, soyadn, kyn yazmaktayd. Herkes giyimini torbasna doldururken kzlar da kendi giyeceklerini semiler, geri kalanlar gene uvallara doldurmulard. Cemal Avar ocuklara torbalar toplatt, bir brandann stne yayd: Drt kii tasn bakalm, unu cipin yanna abuk...

Branda cipe konunca Mdr elindeki kda bakarak seslenmeye balad. Yannda yarm kalp yeil sabunla dolu bir sepet vard. Ad okunan, kouyor, Cemal Avar'n verdii yarm kalp sabunu alarak saa geiyordu. Erkekler gibi, birer birer ortaya kp sabunlarn alrken Hanm Kuzu'nun yz kpkrmz olmu, Petek Elvan'n decek gibi ayaklar dolamt. Elif nce'yle Gll avu gzlerini yerden kaldrmadklar iin uzatlan sabunu yere drdler. Herkes sabununu alp saa birikince Mdr, kd katlayp yan cebine soktu. Sol eliyle enesini kayarak, sanki suluymu gibi yumuak bir sesle konutu: Ykanmaya gideceksiniz! imdilik size scak su bulamyoruz. yenler ok durmasn. meyenler sabunlar tkenene kadar ykansn! Elini Hadi der gibi sallayacakken durdu: yenler de hemen kmazlarsa sabunla gvdelerini hzl hzl uutururlarsa, pek mezler. Hadi bakalm,

Eitim banz Cemal Avar retmenin komutas altnda Yedi Gllere ykanmaa... Mar! ocuklar Cemal Avar'n arkasndan karmakark yrdler. Bekir birka adm gidince llo'yu hatrlayp tella durdu: llo!... Ulan nerdesin rezil! Yldz kolunu ekti: Brak; llo yarlad bile yolu olum! Aman arkada, hangi yolu?

Hanm'la cipe atlayp gitti. Bana sorarsan, buraya gelen Taoluklularn en aklls llo... Deme! Ulan aferin kpolusu... Ulan ne i canm! Ne aynal i... Gzne Yusuflu'dan Hdr Molla iliince, seslendi: Senin hemeri gerekten karm kamyonu arkada! Bizi de yalanc kard. Sepetiolu'nun duas gcyle dalar yasslatp keseden gelememi... Hdr Molla, gizli bir sevinle srtt: Gelememi ya... Kyden kasabaya gmesi Aman esddye gitmeyi karp marmayalm diyeydi, oysa... Yldz Ulak biraz dnd: yi ya Eitmen ba neden okumad adn?... Okumaynca?

Okumaynca, ne demek Yusuflu? Yoklamay neden yaparlar? Eksiimizi bilmek iin... Hayr, okuyacakt ve de okuduu adn sahibi ortaya kmaynca Nerde diye soracakt. Gerek... Peki neyin nesi, bu Esef akr'n ii?

ocuklar bir hamlede Kei Dz'ne kmlar, Dz geip tepeye doru gittike sklaan fundala girmilerdi. Yldz Ulak cgara yakt. Bekir Ozan, bu Yldz' in akllarna dalmt, yle ya Neden eksiimizi aramad bu yoklamac retmen? Neden mi? Yusuflu avanan, kamyonu kardn rendi toplayc retmenden... Ulan Yldz, uncack eyi kendi bana karamaynca, neden fikre dalmal da, fosur fosur ttn imeli?... Birden duraklad, sa yan ilerisinde, Boazn yamacndaki tatl meyle uzanm kendir tarlasn grmt. Elini gzlerine glge ederek bir zaman bakt. Kimin ki bu kendir ola? Elli altm adm kp dorua yaklanca tarlann ilerisindeki meenin altnda deirmeni seti. Tamam! Deirmencinin bu kendir... Ulan aferin deirmenci!...

Buradan Dumanl Boaz'n en sarp yeri grnyor, grnts yree gerekten rperti veriyordu. Domuzuna etindi Boaz... ki yannda ormanlk yamalar dimdik ge ykselmekte ki, bakann apkas der. Boazn iinde erkek bir su, hmla akyordu. Gzne dt m yal havalarda, fili toparlar. Zorlu ki, bizim Dervez kadar deilse de, Dervez'den aa da pek deil! Hdr Molla yanbanda hrl hrl solumaa balamt. Bekir, alay ettiini saklamaa almadan sordu: Nereye kmaktayz bayukar Hdr Aa?.. Sizin burada gller dorukta m'olur? Yere batsn! Neyin nesi, gndz gz immek... Bizi eytan m aldatt yahu? Daha ok var m? Aanh... Doruu devirdik mi ukurda... Grnr m doruktan? Grnr! Hep mi? Hep... N'olmu?

Hep grnmekteyse... Duralad: Haber vermeli retmenimize... Hep grnmekteyse... Kzlar da planp suya girdilerse... Nerde bizim yiit retmen? Dur arkada hoplama!... Kzlar birinci gle girmemilerdir. Ka gl var?

Drt... Burann ad Yedi gller... Eskiden burda gl yediymi... kurumu, drt kalm... Birbirine baldr ayaklar... Doruktan drd de grnr ama, sk aalktr. Kylar hi grnmez. Dorua knca gerekten ayaklar birbirine bal kck gllerin drdn de grdler. Burada da ormanl yamalar ok dik olduundan gller ukurda, insan eliyle yaplm sulama havuzlarna benziyorlard. Yokuta iyice yorulduuna bakmadan Bekir, keyifle bir slk ttrd: Yamanm Aa... Yorulduk ama, serinlemeyi de ele geirdik!... Derin mi bu gller... Derin ki ne kadar... Bal var m, alabal?...

Var ki ne kadar... Nerde bizim cip? Ben grememekteyim!

Hdr Molla'nn karlk vermesine meydan kalmadan, gr bir ses, birden parlayarak, gln ukurunu gk grlts gibi doldurdu. Eitim ba Cemal Avar'dan baka herkes bo bulunup duraklamt. Ses belki o kadar gr deildi ama, gl evreleyen tepeler hem ok dik, hem de ok yakn olduundan zorlu yanklanyor, barty kat kat ykseltiyordu. Balarn uzatarak dinlediler. Yassl dalar yassl... Arslan Efem de geliyor aman!...

En ok Kastamonulular am, en nce de kendilerini onlar toplamt. Yusuflu Hdr Molla ellerini dizlerine vurarak rpnmaya balad: Amann... Bizim Esef rezili mi bu? Yahu, nasl ineyip geldi kamyonu bu alak? Trk bir an, Molla Hdr' duymu gibi, kesildi, sonra batan ald: Sepetiolu bir anann kuzusu Hi gitmiyor efem, kollarmn da szs, yandm... Molla Hdr kskanlktan bilebilirmi gibi sordu: bouklaan sesiyle, sanki, Bekir

Esef mi essahtan?... Biraz durup soruyu gene kendisi karlad: Hadi iine olum!... Ne arasn fukara Esef buralarda?... Cemal Avar'n hi oral olmadna aarak, ardsra hzlandlar. Gle yaklanca Yusuflu kynden Esef akr grnd. Anadan plak suya girmi, kafasn pamuk balyas gibi kprtmt. Gelenlerden habersiz trk aryor, da ta inlettii iin, keyiflendike keyifleniyordu. Bekir ellerini dizine vurarak rpnd: Ezdi geti bizi bu Yusuflu... Dalar yassltt ki... Sepetiolu ka para diyecekti. Cipin yannda iki katr grnce elini yanana gtrd: Vay bama!.. Biz itimizi getiremezken, herif katrlarn katm nne, alp gelmi... Asker gibi sralanm gaz tenekelerine bsbtn at: Eer katr ykleriyle gazya sataraktan geldiyse bu yiit, paray vurmutur ki, tayas kalmamtr, Hdr Molla! Bekir Ozan'n son szleri, Esefin Yassl dalar gmbrtl yanksna kart, tepelere doru ykseldi gitti. bartsnn

ocuklar yeni klklaryla Kei Dz'nn ortasnda sralanmlard. Kz erkek hepsinin giyimi bir rnekti. Haki asker keteninden kasket, avc biimi ceket, golf pantolon, ayaklarnda asker postallar... irinky'n berberini getiren Yamrenli Murat egitmen erkeklerin balarn numaral makineyle tra ettirmi, Emine retmen de kzlarn salarn enselerini ak brakacak biimde kesmiti. Mdr Halim Akn, geldi. Dumanl Boaz Enstitsnn drd kz, on sekizi erkek yirmi iki rencisi yeni klklaryla alacak kadar deimiler, ilk bakta gven veren salam bir insan topluluu oluvermilerdi. Mdr Halim Akn gzleri mutlulukla parlayarak saatine bakt: Saat tam on bir buuk arkadalar!

Taoluk'tan Yldz Ulak da, kimseye belli etmemeye alarak saatine Bakt. Yldz'n saati buuu yedi geiyordu. Dzeltmemek iin kendisini zor tuttu. Ban hzla dikerek Mdrn szlerini kard yerden yakalamaya alt: Yl 1943... Temmuzun 4'... Gnlerden sal... Saat on bir buukta, Ky Enstitleri dnyasna adm attnz. Aslnda bu: retmenler ordusuna katldnz demektir. Bunun anlam stnde yllarca konuacaz. Ky enstitleri nedir, niin kurulmutur, bunlar da ilerde reneceksiniz. imdi unu bilmenizi isterim: Siz burda, yalnz bir yeni Ky Enstits kurmayacaksnz, ok nemli bir denemeye de girieceksiniz. Bu nemli denemenin, neyi aradn, ilerde retmenleriniz yeterince anlatacak. imdi dikkat! Size, Dumanl Boaz Ky Enstitsnn Mdr, retmen Halim Akn olarak, ilk dersi vereceim. Bu ders, ky enstitlerinde btn teki derslerin temelidir. Bunu reneceksiniz, hi unutmayacaksnz, ayrca yryp yrmediini her gnk yaaynzda kendiniz izleyeceksiniz. Doru gitmiyorsa, hi kimseden korkmadan, hi kimseden ekinmeden, bozan kim olursa olsun, hemen karsna dikilip dzeltmeye kalkacaksnz. Ana deviniz, namus borcunuz budur. Dikkat! lk dersi veriyorum. Dikkat! Burda insann deeri iteki baarsyla llr! Benimle birlikte syleyin bakaym... Biraz bekledi: Burda... insann deeri... iteki... baarsyla... llr. ocuklar, ilk dersin ortasna doru daha ok barmaya balamlard. Bu yzden son kelime, frtnal bir deniz uultusu gibi, Boazn iinde bir zaman uuldad. Uultu kesilince Mdr Halim Akn elini selm verir gibi omuzuna kaldrd: Saolun arkadalar! Saol!...

Mdr gene saatine bakt:

 On ikiye eyrek var... lk i ocamz yakmaktr. Bunu imdilik, Emine retmenle kz arkadalarmz, stlerine alsn! ki kii aralksz su tayacak katrlarla... Drt kii, kuru al toplasn ocaa... Oduncularmza dahralar Nuri Bey verecek... al da olsa, yaa dokunmak yasaktr. Kurunun yan sra ya yakmak bizde yok nk... Geri kalanlar adrlar kuracak! lerde bu ileri sraya kendiniz koyacaksnz! imdi syleyin bakaym, iinizde iimize yarayan zanaatlar bilenler var m? Kaba demircilik bilen... Balyoz sallamay, krk ekmeyi, kzgn demiri kancayla rste tutmay... Demire su vermeyi?... Demir testeresi, ee kullanm? Yok? dlgerlikten anlayan? Keser testere tutannz?... Hzarda alm?... Yok! Yldz'n kke'e bir ey bekleyerek baktn, kke'in bu bak grnce belli belirsiz sarsldn farketti ama grmezden geldi Yok! Kerpi, tula amuru karmadnz m? Yok... Peki, nalbant yannda bulunmu biri... Yama yamamak, yn eirmek?... Ben Mdrm! Yn bkerim! Ben de Mdrm!

skilip'in Durak kynden Yahya Sarp'la Tosya' nn Boranlbel'inden Paso Ayvaz parmak kaldrmlard. Mdrm szyle Emine retmenin konumasna zeniyorlard. Mdr adlarn kda yazd: Dokuma tezghnda almnz var m? Duvar reniniz, ta yontannz? Yldz, bu kez kke'e bsbtn ararak bakm, kke gzlerini bu kez daha byk bir tella karmt: yok... Pekiy! Bahecilik... Yani a, ilalama, budama ileri? Arclk... Hayvan bakm? Hastalklar anlamak... Dourtmak... Krkma, idi etme!... Yok!... Peki! Sras gelince renirsiniz! lk zaman acemilikten burda sknt ekeceksiniz! reninceye kadar retmenleriniz yannzda bulunacak. imdi Cemal Avar retmeninizle beraber al kesmee gdecekleriniz ayrlsn bakalm!... ocuklar byle bir eyin ne srleceini hi beklemiyorlarm gibi irkilmilerdi: Mdr Halim Akn biraz bekledi: Hadisenize!

skilip'in Durak kynden Yahya Sarp elini kaldrd: Ben Mdrm!

Arkasndan teki skilipliler de el kaldrdlar. Drt demitim, be oldunuz!... Mdr ocuklar lt biti: Neydi senin adn? evki Pelvan, Mdrm!

 Grdn m? Maallah soyadn, gvde kesimine uygun! Sen adr kurmaa kal! Senin adn? Cimit Tok, Mdrm!

Tamam, sen de adrda alrsn Cimit... Cmit'in arkasndan yrmek isteyen Ali an' durdurdu: Sen kal! Bekir Ozan'a iaret etti: Adn Bekir'di deil mi? Bekir Ozan Mdrm: ankr'nn Taoluk...

Her zaman knyenizi sylemeyeceksiniz Bekir!... Sen de al kesmeye... Tamam m? Saol!...

Dahralar, bir de kk baltay aln!... Size ip de versinler! Unutmayn ki, ackmaya baladk bile... Btn umudumuz sizlerde... imdi gelelim sakalarmza!.. Kim su getirme iine gnll? ocuklarn ilk duraklamas, ilerden en az yorucusunun hangisi olduunu kestirmek iindi. al kesecekler seilirken dnmeye vakit bulan kurnazlar suculuu gze kestirmilerdi. Bu sebeple nde Hdr Molla olmak zere, alt kii birden el kaldrd. Ben Mdrm! Ben... Beni yaz!

Hdr Molla ocukluundan beri kskand kyls Esefin ykandktan sonra katrlardan birine binip birini yedeine alarak trk ara ara geip, gittiini grdnden beri suculua gemeyi kurmutu. Yalvarr gibi deil, hakkn ister gibi, tekilerden bir adm ileri karak bard: Ben dnlerde su ekerim hep Mdrm!

Ben su ekerim ki... Mdr, Ne dersin? anlamna Eitmen Murat'a bakt, Murat elini kaldrarak Hdr Molla'y susturdu. etindir burda sakalk etmek Molla!... Neden mi? Katrlar beylik... Yollar sarp... Ayaklar mayaklar krld m, enstitye geldiiniz gnn akam, babalarnza, tarlalar, evleri, mal davar sattrrsnz... Bu sz duyar duymaz, Molla Hdr'la Cengiz Uslu kollarn indiriverdiler. Hemen yz geri etmeyi onuruna yediremeyen Musa Korkut elini indirmeden kekeledi:

Ben bilirim hayvan yedemeyi Eitmenim..

Ben evvel Allah... Murat sngleri den olanlarn omuzlar stnden birini aryordu. Bulunca seslendi: Esef!... Hey Yusuflu Esef!

Esef, ellerini gbeine balam, arkadalarnn telna dalmt. arldn duyunca toparlanp kotu: Buyur... Buyur Eitmenim... Sakal boladn m? Boladk iznin olursa... Az biraz zebunlarmz alsn... Kim? Bul bakalm!...

Esef nce yakndan olanlar gzden geirdi: Nah bu Hdr Molla bir... Bunun babas katr besler eveleski... Alktr bu, katr hayvanna... Molla Hdr, korkuyla atld: Laf m bu imdicik... Biz buraya katr obanlna m geldik?

Esefin surat birden asld: Benim ektiim suyla, demin suratn ykadn, ben senin katr obann mym? Yahu Esef... Yolu izi bilmem... Beylik hayvann ayan kraym da, evi oca m batraym? Bunun kar arkada... Krmadan gidip gelmektir. Bunu da senden iyi baaran olmaz... Yanna, Mistik Anasz da katalm.. Esef utanga utanga glmsedi: Bize sorarsan, uygunu budur. Eitmenim... Murat, mal korkusuyle suratn buruturarak yalvarmaya hazrlanan Molla'y susturdu: sizinle... Uzattn Molla, tadn kardn iyice... Ferah ol, ben de geliyorum

Molla glmeye alt ama, korkusunu bsbtn bastramad da, seyrek kirpikli iri koyun gzlerinin prprlanmasndan belliydi. Emine retmen kzlarla yemek piirmeye, Cemal Avar aralar almak iin al kesicilerle beraber depoya, Murat Eitmen de sucularla

birlikte Boazdaki kaynaa gittii Mdr kalmt.

iin

Kei Dznde on iki renciyle

Mdr Halim Akn, kalanlar evresine toplad: On iki adr kuracaz arkadalar. Sekizi n srada... Yedisi erkeklerin, biri hanmlarla Emine retmenin... Biraz yukarya retmenlerinizin iki adr. Biraz daha yukarya benimkiyle revir adr... Susa boyuna kuracamz depo adrn saymyorum! adr kurdunuz mu imdiye kadar hi?... ocuklar birbirlerine baktlar, Esef hepsinin adna karlk verdi: Yok Mdrm?...

Peki... renirsiniz!... adr kurmak iin aranacak ilk art: Rzgr kollamaktr. adrn kaps rzgra kar olmaz. Bir de, yerin akarn hesaplayacaz ki su basknna uramayalm! Buna gre uygun neresidir sizce?... ocuklar aslnda hi bir ey dnmedikleri halde, bir eyler hesaplyorlarm gibi evrelerine aratrc baklarla baktlar. Mdr Halim Akn, yeterince bekledikten sonra nceden setii yeri gsterdi: te buras en uygunu... Sekiz adr buraya... tekiler, yirmier adm arayla daha yukarya... Bu srada susa boyundan Nuri evik retmenin arma dd duyuldu: Nuri Beyin dddr bu... Hadi Esef! Ko bak ne istiyor! Gelirken de biraz ince tahtayla bir keser al gel! Esef kotu. Mdr kald yerden anlatt: adrlarn evresine su yollar kazacaz ki yamur yaarsa kolayca akp gitsin! Bizi slatmasn!... imdilik yerde yatacaz ksa bir sre... Ismarladmz keresteler gelene kadar. Gelince, sedirler yaparsnz kendinize, topraktan kurtulursunuz! Esefin getirecei ince tahtalarla, adrlarn kurulaca yerleri iaretleyeceim! Her adr iin iaret denei gmlr yere... Bu genin ortasna dikilir adr direi... Esef koarak geldi. nce tahtalarla keseri Mdrn nne brakt: Ne istiyormu Nuri retmen?

Ocak iin Mdrm... Esef soluk solua konuuyordu: Ocan talar iin, iki kii istemi Bayan retmen... Bileine gvenir iki arkada. Mdr, sray gzden geirdi:

 Bir sen gidersin Esef... tekilerde istekli hi bir davran olmam, yalnz Taoluklu Yldz, belli belirsiz kmldamt: Bir de sen... Neydi adn senin? Yldz... Ta... Yldz Ulak... Haydi sen de beraber...

Esefle Yldz yan gzle birbirlerine bakarak hzl hzl yrdler. Nerdensin? Ilgaz'n Taoluk kynden... Kzlarn ikisi sizin kyden yle ya?

Yldz nce suratn ast, nasl karlk vermesi gerektiini dnerek gzlerini krptrd. Esef elenceli bir ey hatrlam gibi, ks ks glyordu. Az kalsn Mdr Beye yollamaz dedin, lafn gerisini yuttun! Dz bitirip inie devrilmilerdi. Yldz Yok yle ey... derken kayd, k st oturdu. Esefin uzun uzun glmesine meydan kalmad, yeni postallar kaydndan, o da Yldz'n bir adm ilerisinde yere dt. Unuttuk postallarn yeni olduunu arkada... Taoluk'tanm diyecektin, Belki

Yldz kalkt, arkasn eliyle sprd: Ta ekilecekti, al kesilecekti de, neden kardlar eskileri srtmzdan? Biti yava n'apalm? Bikez deimeyle, bitin kk m kesilebilir? Bilmem... Biti kesmek iin mi adra konduruyor Mdr Bey bizi?.. Yok! Akta yatmayalm diye... Ne demek, akta?... Yok mu esddnn yaplar?

Esef alay m ediyor diye Yldz'a biraz sert bakt: Ne yaps arkada?... Yap map yok... Biz konduracakmz kendi yaplarmz, Murat Aamn dedii doruysa...

 Nasl kondururmuuz bunca yapy? Gerekten rkmt: Yap iiliine mi geldik buraya, retmen olmaya m? Demedi mi size, bu esddlerin zagonunu Eitmeniniz?

Dedi ama, ben kulak asmadm! Olur mu yapz? Dikebilir mi, kyl ksm, da gibi hkmat yaplarn yaznn yzne? Diker ki, ne gzel! Ne demiler, Beylik ide bir yumurtay dokuz kii tar demiler. okluk oldu mu abalamak ezmez adam... Yldz biraz dnd: yle ya... Adam oksa, baktn usandn, deliin birine girer, biraz uyursun! Harlk da verilecekmi yeterince... Baktn i ar, cbl takmndan birini tutarsn gndelikle altrrsn! Yeter miymi, yerine adam altrmaya, burda verilen harlk? Yetmezse kye haber salar, para isterim...

Dze inmilerdi. Emine retmen, ocak iin setii talar gsterdi. Bunlar, bir kiinin tek bana zor gtrecei iri talard. En byn iki yanndan tutup birlikte tadlar. Kzlar saa sola bakmadan soan soyuyorlard. Yanlarnda iki sepet dolusu da patates vard. Yldz ta dzlemek bahanesiyle meldii yerden, belli etmemeye alarak Hanm Kuzu'ya bakyordu. Hanm, gzndeki soan yaartsn elinin tersiyle ilince gl'd: Kz Petek... Ky m zlemi bu?... p gibi ya dkmesi neden? buruturarak

Petek Elvan'n da gzleri ya iindeydi. Suratn glmeye alt: yi bildin... Ky zlemi...

Esef, Yamrenli Elif nce'ye dalmt, ince ama bu Elif, incenin tkz da, tkzn incesi... teki renciler gelmeden iki kez Esef karde demiti bu Elif... Sesi de nazl ki, baleker... Hadisenize Esef!... A kalacaksnz bu gidile...

Esef yalanrken, Emine retmenin sesiyle frlad. Bu kez talar, arkalarnda getirdiler. Oca attlar, stne skara demirlerini uzatp koca kazan bindirdiler. Kzlar soan soymay bitirmiler, patatese girimilerdi.

Nuri Bey, tenekeden kard bir karavana kavurmay tatt. Yldz yokuu karken stste yutkunuyordu: Neydi depoya bakan retmenin ad? Nuri Bey... Nuri evik... Kym Nuri Bey kavurmaya... Ym tepe gibi... Kym yok... Tartyla...

Kzlar yaad arkada... At atverirler azlarna reziller, gizliden kavurmalar... Atabilemezler. Emine retmen necilik?... byle

ksrd, ekinerek sordu: Sizin Taoluun kzlar konukan mdr hep, Petek Elvan gibi? Yldz kalarn att: Bize hsm olur ana soyundan bu Petek... Desene karda... Ben de atm!

Esef, skntl skntl sustu. Elif nce'den laf ap amamay dnd biraz, Gerekmez diye vazgeti. Can skntsyla iini ekti: Saat ka Yldz Aa?

Yldz camn sa koluna srerek parlattktan sonra biraz kaslarak, saate bakt: On ikiyi on drt gemekte... Yemek kata kar? sen? Hangi kamyonu?... renci toplayan?... Karmadm. Kim dedi? Senin hemeri... Hdr Molla m? Molla... Koca gz olan... Keyf oldu mu, bizim kamyonu karmamza? On ikide ama, bugn baht ii... Ne zaman pierse... Yandk... Bir ey hatrlam gibi durdu: Kamyonu neden kardn

Eh... Oldu biraz...

Olur. Ulan Molla Hdr! Ulan rezil! Ya biz kamyonu karmz da, buraya sizden nce nasl gelmiiz? Ben de ona atm.

Bu kez de Esef kasld: Biz buraya retmen cipiyle geldik Yldz

Aa, biz kamyon karacak aklszlardan deiliz. Birden ikisi de Aman diye irkildiler. Vard haaa... Savulun! bartsyla Kei Dz'nden sanki ev kadar bir kaya kopup havaya frlamt. Frlayan eyin kaya olmayp kocaman bir al demeti, barann da, skilip'in Durak kynden Alev Ali Can olduunu anlaynca ikisi de svmeye baladlar. Kurnaz Ali Can, toplad allar, susa boyuna srtnda indireceine, yoku aa, yallah edip yuvarlant. Ulan domuz Alev... Alacan olsun... Yahu nedir? Bu rezil kzlba, yreimizi yarayazd, arkada...

Aman kara al... Aman bilir misin olum!... Yuvarlanarak dibi bulma da, u rezil skilipli gelsin arkandan teker meker... Esefin duas yerini bulmam, al dze inmiti. Ali Can, elini dizine vurarak seviniyordu: yavrum? Ulan aferin, Kei Dz'nn kara als... Motorlu musun Ali an'a uymular, topladklar allar tepeden

tekiler de yuvarlamlard.

Bunlar nerde buldular da banda bunca ipi arkada?

Ben grdm... Sarmakla balamlar allar... Bu Alev milleti bu kadar akll olmayacakt ya... Bu herif, bu akl kimden yamalad? Dze ktklar zaman, Mdr Halim Akn, yere bir ey akyordu. Kalkt, bacaklarn aabildii kadar aarak adm gitti, yan sra koan rencinin elindeki ince tahtalardan birini alp akt, iki tahtann ortasna geldi. Bu kez yana doru deil de, gerisin geri, daa doru adm lt. nc tahtay akt.

Yanatlar. imdiye kadar yedi adr yeri iaretlenmiti. Mdr Bey sekizinciye balamadan durup evresine bakt. irin'in dl gden kk ocuklar gelmiler, biraz geride durup seyre dalmlard. Mdr Halim Akn, Zeynel Aann yeeni Dural'yi tanynca elini sallad: Merhaba Durali! Ho geldin yok mudur sizin irin'de?

Ho geldiniz, Mdrm! Diyecektik ya, baktm uramaktasn!... Deriz ileride yava yava dedim. varsnz! Bizde ho geldin sipsivri olmaz! mece bilmez mi irinliler? Bilinmez mi? Hani ya tutsanza bir ucundan... Bak maallah, bir manga Buyur Mdrm! Buyur, ne demek?

adr kurulurken grdn m sen hi? Aanh...

adrn direi altna dz bir ta konur. Hadi bakalm, her adr iin birer dz ta bulup getirin! ok byk istemez! ki elim kadar olsa yeter! Greyim sizi irin'in arslanlar... Burann tan, topran tandnzdan, bize talarn iyisini bulursunuz elbet... ocuklar il yavrusu gibi daldlar, kke Yiit, Yldz'n yanna geldi, Esefe duyurmamak iin fsldad: zaman... Okul mokul yokmu burda arkada... adrda oturacakmz bir Sonra? Bilmem! Sonrasn da ben rendim. Biz yapacakmz okulu mokulu...

Biz mi? kke, rkek rkek evresine bakt: Buncack adamla m yaplacak, da gibi okullar?... lrz yahu? Buna can m dayanr? Neden lrmz? Baktk Dnyann avana biz miyiz yahu? durumlar etin, basar gideriz.

Gitmek vardysa bu beylik urubalar hi giyilmeyecekti arkada... Bikez giyimi giydin, karavanasndan yedin mi, dokuz araba ot yoldurur hkmat, otsuz yerden adama... adr yerini evkle admlayan Mdre

umutsuz umutsuz bakt: Yanl izdik biz bu izgiyi Yldz Aa... Niyazi avuun szn dinlemek varm... Hocann szn dinlemedik, Muhtar Nazmi Emminin szn dinlemedik. Anan kar bunca alad. Halt ettik! mer Eitmenin laflarna kanmak yoktu. Yldz Ulak sinirli sinirli gld: mer Aann lafyla m geldik biz buraya ki, sen bunu byle sylemektesin? Haltettik. Kar yoluna esddye gelmek mi olurmu? diini sktn da bitirdin diyelim... Hadi

Sonu? Yirmi kayma aylk... Bir yandan bebeleri okut, bir yandan karnm doyuracam diyerek toprakla bou! Gittiin yerde, kyl sana sulak yerden toprak m verir? Toprakla bouacaktn da babann bunca variyetini neden koyup geldin? Evet, yanl izdik biz bu izgiyi arkada. Yol yaknken... Mdr n sradaki sekizinci adrn yerini iaretlemiti. Durali elinde tuttuu saya tan genin ortasna koyarken kaba bir ses duyuldu: Hey Durali! Nedir o? Brak gel...

Durali'yle beraber herkes sese dnd. Baran irin'in korucusu Hseyin Karaba't. Omuzunda kapakl martin tfei vard. Durali'ye bakyordu: Ta Hseyin Emmi! adr ta... Mdr grmemi gibi

At elinden... Ne tenbihlendi size? Mallar salmnz babo... Hadi, brak dedim! Durali, ta Mdr beyin gsterdii yere telsz brakrken Mdr sordu: Efendi... Bu Hseyin Aa kimdir, Durali? Kymzn korucusu Mdr bey... Tamam! Ben de korucuyu bulsak diyordum. Merhaba Hseyin

Hseyin gzlerini rkek rkek krptrd: Merhaba Beyim! Yz verme bunlara... Rezildir bu kopuklar... ocuklara kt: Tembihlenmedi mi size! Kei Dz'ne kmak yok, denilmedi mi?

Neden? Biz memnunuz! Faydalar dokundu. Ta buldular.

Olmaz Beyim! Yz verirsen, rezillik brakmaz karr bunlar, ba edemezsin! Ba edemezsek seni arrz imdada... Tuzsuz ya, st, yourt, yumurta lzm bize... irin'de dkkn var m? 'Yok beyim... Bulabilir miyiz? Bilmem! Durali korucu Hseyin'i yalanlad:

oktur Mdr bey, istediin kadar... Hseyin tavuk ksalar gibi ayan yere vurdu: Hst! Sana m soruldu alak!... Savu dedim, yersin amar... Biz bilmeyiz beyim. Zeynel Aa bilir! , eltik ekermi sizin irin, lzm olursa pirin bulur muyuz?

Zeynel Aa... Brak Zeynel Aay... Kaadr?

Zeynel Aa bilir beyim... Bir ey soran olursa, karmayn dedi Zeynel Aa! Nerde bizim Murat Eitmen? N'apacaksn? Hi... Grmedim de... Suculara ime suyunu gsterecek! yi... gerileyip kendisini gvene aldktan sonra barmaya

Durali balamt:

Pirin de var Mdr bey... Tuzsuz ya var. Km inei kaymamz bile var! Sultan ablaya diyeyim de alsn gelsin mi? Hst rezil!

Korucu Hseyin, yerden ta alacakm gibi dneleyince, Durali koarak kayalarn arkasna geiverdi. Korucu Karaba Hseyin, Mdrn karsna gelip ellerini gbeine balad:

 Sana selm var, Zeynel Aann, Mdr Bey!... Topramzda tredir dedi. Beyler buyursun, orbay bu akam bizde ielim! dedi, Arabaylam gelirler, hayvan m salalm! dedi. Mdr Halim Akn nce bu arya olmaz diyecekti, hemen vazgeti: Saolsun Zeynel Aa! Olur, geliriz ama, yemekten sonra... Orasn aa keyfin bilir!

Korucu Hseyin asker patas ekip savutu. Mdr arkasndan bir zaman bakp ban sallad, rencilere dnd: Hadi arslanlar!... Getirin bir yandan adrlar... Her genin yanna bir adr... Kazklar mazklar drmeyin sakn tarken... renciler patikaya doru yrdler. On iki kiiden ancak be tanesi hzlanmt. Gerisi, gz gre ayak sryor, pimanlkta, Yldz'la kke'e oktan katldklar anlalyordu. Gne iyice dikilmi, dedii yeri dalamaya balamt. kke, domuzuna susadn birden farkederek dudaklarn yalayp yutkundu: Yanmm esddmzn? ben arkada... Suyu var m'ola, bu bizim

Bilmem... inince, Petek kzdan iste bakalm... Frsatn da bulursan, Vazgein bu oyundan kahpeler... Sizin niyetiniz bizi ldrmek mi? deyiver. Benim Petee kalsa, gelicilerden deildi ya, fukarann eytan senin domuz Hanm... mansz olur ama, bu kadar m olur? Kuzuymu... Hanm Kuzu... Kuzuya kurban olaym... Bildiimiz katr bu... Yokutan yuvarlanr gibi inen zebun olana bakt bir zaman, Bekir'i hatrlad: Evet, fukara olduundan, Bekir'e bu esdd yakr. Zebun olduundan, stesinden gelemez ky ilerinin... Zorlatacak unun gibi, ister istemez! Anas karnn alamasna ne demeli? iftlii ubuu, Arap atlarn brakt da m, sen byle yolunmaktasn be kar? retmenlii hak ederse, bir iki okutur bebeleri... t besler, avakua gider... Bekir'e benzeyen ocuk tekerlenip kst kaymaya balaynca Yldz gld, kke buna gerekten kzd: Bir de gler... Hi utanr m hey Allah? N'olmu olum? Ne var utanacak Allahma kr?

Hep senin yznden deil mi, bu ektiklerimiz?... Bir de laf aras Adamolu be dnp bir ileyecek dersin. Bunca syledim: Bu Kuzu kabilesi, delidir, bunlarla oyun olmaz dedim, Bunlar iyilikle yola yatrrsan yatrrsn dedim. Yok, biz yle dememiiz, Kzn nne k, bileine yap,

sr demiiz... G yetireydin neyse neydi. Yzne gzne bulatrdn ki, bsbtn... Aasna syler diye korktuk bir zaman, ekiya Eri Ahmet gibi silhlara burunduk... ini ekti: Vara syleyeydi kekeme... syleyeydi de kozumuzu kymzde blp Kei Dzlerinin gurbetine dmeyeydik bylece... Syleyeymi... Kolay m sylemek? taln, duvar rdn Mdr Beyden?... Sen neden sakladn,

Niyazi avuun bana sk d var arkada... Gurbet yerin, bir de askerliin yasas: Durum vaziyeti renmeden, bildiklerini ortaya dkmek yok... Ne denilmitir? Yksek olup aslma, alak olup baslma denilmitir. Seni ie srerler ki ezmecesine... Hele una! Adam Niyazi avua uyup... Kendisi, nalband dkknda grmemiken askerde, Nalbandm diye ortaya kp avuluu takm ya koluna?... Takm ama nasl takm? Zenaati renene kadar yedii ktei n'apalm? Katr tepmi ki, az kalm karn yrtla... Biz bu d neden tuttuk? Bandan gemi, bilir diye tuttuk. Hay aklsz kke! Peki mer Aam senin duvarcln, taln, elinin kesere, testereye yattn Mdre demez mi?... Diyebilemez! nk Esddye gelirken artlatk biz... Kimseye demeyecek! Dnyann avana ben miyim yahu! Biz buraya okumak iin gelmedik mi, okuyup efendi olmaa... Tala, amurla boumak neyin nesi? Alama olum, davran!.. Millet adrlar srtlad, yokuu yarlad oktan... Hst! Kahpeler bizi gzlemekte... Davran dedim... Nuri Bey'in anlatmas zerine, adr bezlerini yere serip kazklar, direkleri ortalarna koydular, skca sarp nl arkal tutarak yrdler. Yokuta ayaklar kaydka kke svyor, Yldz'n glmesine bsbtn kzyordu. Btn adrlar, genlerin nlerine braklnca, Mdr Halim Akn n srann ba adrn genin ortasna getirtti, direin st parasn alt paradaki boruya geirdi, ucunu adr bezinin tepesindeki yuvaya takt, Hadi arkadalar, hepinize baarl olsun! diyerek kaldrmaa balad, Nuri evik retmen de yardm etti, ilk adrn direi ortadaki saya tana oturdu, Nuri retmenin gsterdii gibi drt kii yan ipleri ekerek adr amlar, kazklarn balyozla akp ipleri balamlard. Bylece, Emine retmenin adr, srann bandaki yerine kurulmu oldu. lk barnan ayaa kalkmasna, renciler apansz o kadar sevindiler ki, Esefin ardna taklarak hep bir azdan Hoooo diye bardlar. Hele

urasn burasn ekitirip adrn gerekten salam olduunu, beri benzer esintiyle yklmayacan anlaynca hem am, hem de kibirlenmilerdi. nc adrdan sonra, Yldz Ulak, Nuri evik retmenden, drdnc adr kurmay kendisine brakmasn istedi. Nuri retmenin Olur dediini duyunca Yusuflu Esef de beinci adr kurmak iin ortaya atld. Hay hay, aslan Esef ama, dediim gibi, ne ok gereceksiniz, ne de ok gevek brakacaksnz... Bakn benim yaptma... Kurulu adrlardan birinin nce bezini, sonra kazk balarn yaylandrd: Hadi greyim sizi tosunlarm, yemekten nce bitirelim bu ii... Nuri evik, ne kadar terlediini ancak uramay brakt zaman anlamt, amarlar, gmlei suya batm gibi slakt. Yaprak oynamyor. Kei Dz'nn nnde, plak bozkrn havas, topran altnda dev ocaklar yanyormu gibi, ttyordu. Yemek piirmek iin aada yaklan allarn duman, gkyzne minare gibi dmdz ykselmekte, bu dumann grn, topran altnda dev ocaklarn yandna insan bsbtn inandrmaktayd. Dumanl Boazn arkasndaki dalar, neftiliklerini oktan kaybetmiler, buzlu camdan grnr gibi, ak kl rengine dnmlerdi. Nuri evik, birini yollayarak biraz su getirmeyi geirdi aklndan, ocuklarn da, terli terli suya saldracaklarn dnp vazgeti, hafif bir esinti bulabilmek umuduyla Kei Dz'nn burnuna doru yrd. Burada, Kei Dz, bozkrdan yirmi metre kadar yksekti. Ilgaz'dan gelen susayla Dumanl Boaz'a sapan toprak yol burnun tam ucunda birleiyor, pltyoyu, denizi yararak giden byk bir gemiye benzetiyordu; Tten havann tesinde kmldyor gibi grnen, rlplak bozkr da, hani bu haliyle denizi andrmyor deildi. Nuri eviin suratna umduu esinti yerine, iyice kzdrlm bir tandrn stne eilmi gibi, harl alev kzgnl vurmutu. Cgara yakt. Dumanl Boaz'dan kp irin kye bklerek hemen gzden kaybolan dere, sanki cam krklaryla dolu bir hendekti. Serinlik vereceine, insann iini bsbtn kurutuyordu. Nuri evik, ok uzaklardan geliyor duygusu veren yorgun, gnlsz bir Hop sesi duydu. ocuklar, direini dorultup iplerini kazklara balayarak bir adr daha kurmulard. Dnp bakmaya endi. Byle sralarda, hep aklna gelen bir fikri uzaklatrmaya abalyordu: Evet, almak deil bu bizimkisi aslnda... Yorulunca, Yoruldum bile demeyi gerekli grmeden, bas yr! evrene bak bir zaman, cgara yak!. Cgaray att. Gerek alma, ite yorgunluk baladktan sonra, brakp yryemeyecek durumdayken srdrlen itir. Katrlar kayalarn arasndan apansz ktlar.

Molla ndeki gen katrn yularn koluna takm, Paso yal katrn kuyruunu tutmutu. Murat Eitmen pnarda kalm olmalyd. Nuri evik, Boazn kuytusunda, serin glgelikteki pnar ban, hele glleri, iddetle zledi. Yzn ykarsn bol bol... Yzne arparsn suyu buz gibi... Daha dorusu, soyunur dalarsn gle... eitli amlarla kapl dik yamalarn evirdii gller yemyeildi. Hem de yalnz bir yeilin silmesi deil, dnyada grlmemi btn yeillerin iice sokulmas... yle ki orada serinlik bile yeildi. nsan sanki suda deil yeilin derin ruhunda yzyordu. Nuri evik, gzlerini bir hayal dnyasndan, geree at. Molla Hdr, bacaklar dizlerine kadar yapkan bala batyormu gibi, her admn zorla att halde, katrlar da insanlar da, tten havann tesinde, ayaklar yere basmyormu gibi, serap duygusu veriyorlar, bir bakma, drder gaz tenekesi ykl sandklaryla altun arayc filmlerinin Klonik yolcularn hatrlatyorlard. Biz, altun yerine, Bozkrdaki cevheri aryoruz!. Altundan bin kat deerli, insan cevherini... Nuri evik insan cevheri szyle yolda mfetti efik Ertem'in sylediklerini hatrlad: ekirdei olsa byle plak kalr m bozkr? Yreini korkuya benzer bir rperti yoklad. Bozkr, kzdrlm bir demir levha gibi korkun plaklyle gnein altnda cansz yatyordu. D grnne bakarak hibir canl ekirdek saklamadna yemin edilebilirdi. Orta Asya'dan insanlar, bu geni umutsuzluun itilimiyle yerlerini yurtlarn brakp gm olmasnlar! Dayanlmaz buna evet... Buna kar direnmek olmaz! Arkadan gelen Hooo... Hop! bartsyla irkildi. Hoooooo... Hop!... ki hop arasnda yarm dakika aralk var yoktu. Kmeler, yarmann hzna kaplmlar, yakc gnei, yorgunluu, daha nemlisi, al unutmulard. Nuri evik gzlerini yumdu. nsanolunun, ortada hi bir ey yokken, ou zaman, kendi zararna olduunu bilerek yara girmesindeki soylu gce biraz kederle glmsedi. Bu yceltici g, ounlukla, krpeliin iyimserliinde doup geliiyordu. Doksanna geldii halde zeytin aac dikebilmek... Trkesi: yalanmamak, bu gc yitirmemekle olur... Bozkra bakmaktan gzleri yorulup arkasna dnd zaman, ocuklar, n sradaki sekiz adr kurmular, yirmi metre kadar yukarda, retmen adrlarnn evresine toplanmlard. Midesinde aln keskin kazntlarn stste duyarak saatine bakt. On yirmi geiyordu. Biraz odun almadna, Halim Bey imdi ne kadar fkelenir diye yutkundu.

Ayaklarn srkleyerek yrd. Belki yz yldan beri saban yz grmemi bu. toprak, ancak bir baka yldzda duyulabilecek, rktc bir yabanclkla yorgunluunu kat kat artryordu. Kendini zorlayarak hzland. Mdr Halim Akn ilk kurulan adrlarn birinde, topraa bada kurup rahata oturmu, defterine bir eyler yazmaa dalmt. Nuri evik, Mdr Halim'in esddc olduktan sonra da kendisi gibi, arada bir, ylgnla kaplp kaplmadn merak etti. Kaplyorsa bile hi belli etmemeyi beceriyor. Gerek dayanma gc de bundan baka bir ey deil!... Mdrle, u anda, ne stne olursa olsun, iki kelime konumay ok istedii halde, niin olduunu aramadan, grnmemeye alarak geti. Mdrn adr on ikilik on iki para bezden yaplm olduu iin, tekilerden daha ard. Ayrca nnde, iki direkli bir de glgelii vard. Kendisi bu kadar yorulduuna gre, ocuklar kimbilir nasl bitiktiler? Bunu dnnce, kaytarmaclndan utanp kendisini de artan bir gayretle hzland. Yusuflu Esef, direi kocaman elleriyle kavram, bir araya getirdii dizlerine skca dayamt. Dilerini vargcyle skarak yava yava kaldryordu. Ceketi, gmlei, postallar atmt. Zorlarken boyun damarlar, baparmak gibi, iiyor, pazlar halat dmlerine benziyordu. Yardm edenin Nuri evik retmen olduunu fatketmedii iin, iki derin soluk arasnda kt: ok aslma ulan.... Aslma... Dengesi kaar!

adr bezinin drt yandan kazklara balanmasn sabrla bekledi, glmseyek dnd: Tamam arkada... Nuri retmeni grnce rkt, sonra utand: orumlu sandm seni retmenim... skilipli evki Pelvan sandm... yi...

Yendik sayende Taoluklu Yldz' retmenim... Ezip getik Taoluklular... Nasl tututunuz?.. Onlar m istedi?

Onlar! Sonunda Mdr Beyin adrna biz yetitik nce! Ellerini beline koyarak, on be metre daha yukarda, revir adrn kurmaa uraanlara bir zaman bakt, sonra, gene Nuri evik retmenin yannda olduunu dnmeden bard: Revir adrn, kurmuken, iine gir de yatver, Taoluklu Yldz!... Yatver gzelce!... Yldz Ulak direi dikmi, iplerin kazklara balanmasn bekliyordu. Drt yandan Tamam sesleri gelince direi brakp dnd:

Bir ey mi dedin, Bay Esef?

Esef, Bay szyle bir an ard, sonra kendini toplayarak gld: Yok, bay Yldz, yok biey... Nesine tututunuzdu?

Esef, az kalsn, bo bulunup Bir paket kyl cgarasna diyecekti. Dilini aznn sa yanndan karp dileyerek sustu. Koymadnz myd biey? Koymadk retmenim...

Yldz'la yanndakiler yaklatklar iin Esef son sz ok acele sylemiti. Nuri evik anlamazdan gelip ocuklar, alr kapanr masay, iskemleleri, karyolalar getirmeye yollad. Onlar gelene kadar adrlar yoklad. lk birkan iyi kurmular, sonrakilerde, ekimenin telayla ipleri ok germilerdi. O kadar ki, son adrlarn bezleri hi esnemiyordu. Nuri evik biraz gevetilmesini syleyince, buna en ok Esefle Yldz atlar: Gergini yapraklanmaz! daha iyi deil mi retmenim?... Yel estike

Bunlar yeni adr... pleri de yeni ...Yeni bez, yeni urgan, yamurdan sonra gnei yerse n'olur, bakalm? ' Kurur. Kurudu mu n'olur? bulmak iin gzlerini N'olur? Yldz'la Esef yardm ister gibi birbirlerine baktlar:

iki delikanl, bu sorunun karln krptryorlard. Nuri evik, akadan ayplad: ksm? Daralr az biraz...

Yazk sizin okuduunuz be snfa... Ykannca daralmaz m'bez

Yldz, meseleyi anlayp atld: Bildim retmenim... Yamuru yiyip gnete kurudu mu, gerilir bunlar bsbtn... Yarlr karpuz gibi... kotu. Esefin iyice anlamasn beklemeden dnd, ipleri gevetmee

Mdrn adrn dedikleri zaman, Cemal Avar'la alya gidenler, alktan karnlar belkemiklerine yapm dndler. Sakalarla Murat' eitmen de, daha iyi durumda deillerdi. Dumanl Boaz Ky Enstitsnn ilk yemei utanlacak kadar ge kalmt. Mdr Beye adrnn hazr olduunu Esef haber verdi. Mdr Halim Akn, adra girmedi, ieriye bir gz att, Esefin umduunun tersine kimin kurduunu sormad gibi, Aferin de ekmedi. Saatine bakt: Yemek pimedi mi? Yarm saat

Pimedi Mdrm... Suyu kaynad kaynayacak... ister dedi, Emine retmen...

Mdr can skntsyla bir zaman yere bakt, sonra, karsnda yarm yuvarlak biiminde duran rencileri gzden geirdi. ocuklarn ou yar bellerine kadar planmlard. Yzleri gibi, gvdeleri de toz toprak iindeydi. Mdr Halim Akn'n suratndaki aklk, yava yava silindi, eserini ok beenmilerin vntl sevincine dnd: yi altnz a ana, bu scakta... Saolun arkadalar!. Yarm saatlik bekleme zamanndan yararlanp sizi kmelere ayracam. Sonra yemee kadar, adrlarn glgesinde dinlenirsiniz! Defterini karp okumaya balad: Birinci kme: Kme ba Nuri evik retmen... Adn okuduklarm saa geecek... Kastamonu'nun Tosya kazasnn Yusuflu kynden, Esef akr, Mehmet Uyar, Hzr Molla... Boralbel kynden Paso Ayvaz... orum'un skilip kazas Durak kynden Ali Can, Dede Sarp, Cimit Tok, Gnlk kynden evki Pelvan, Mistik Anasz... Dokuz kii... Tamam... imdi okuyacaklarm da ikinci kme... Kmeba Cemal Avar retmen... ankr'nn Kurunlu kazas Camili kyden Recep Erdoan, Cengiz Uslu... Virankale'den, Musa Korkut, Dursun Alver... Ilgaz kazasnn Kra kynden Timur Arslan, Hasanck Alaba... Taoluk'tan Bekir Ozan, kke Yiit, Yldz Ulak... Enstit kanununda kme ok nemlidir. Kme arkadal, bilene, hemerilikten, hatta kardelikten ileridir. Bundan byle, almada erefi, tek tek deil, kmeniz adna kazanacaksnz! Biraz sustu. ocuklar gibi Nuri evik retmenle Cemal Avar retmen de sz bitti sanmlard. adrlara doru yryecekleri anda, elini kaldrp durdurdu:

 Kmelerin adlarn sormadnz? Birinci kmenin ad: SAKARYA... Biraz bekledi: kinci kmenin ad: KUBLAY... Bu adlara, lyk olmanz isterim!... Hepsinden nce kendisini gene akl'dan Yldz Ulak toplamt. Topra kaynatan ar gnein altnda boucu havay hafife sarsan bir sesle bard: Saol!...

tekiler bir azdan haykrdklar iin, ikinci Saol havadaki bunalty yararak Boaza kadar gitti, kayalardan kayalara bir zaman yankland.

IV

Dumanl Boaz

Kuru ot balyalarnn stne serilen rtye, yarm taynlar ylm, bir karavanaya da, soyulup drde blnm soanlar doldurulmutu. Bunlarn banda, Yamren'den Elif nce, kazann bandaysa kocaman bir kepeyle, akl'dan Hanm Kuzu duruyordu. Kzlarn ikisi de, padiah hazinesinin kapsn bekleyen kll nbetiler gibi, arbal, sert kibirliydiler. Delikanllar Nuri Bey'in ddn duyar duymaz yoku aa sevin bartlaryle kotuklar halde, kzlar yle grnce A it gibi salyor dedirtmemek iin, kendilerini tutup durmulard. Nuri evik Her kme iin bir karavana gelsin dedii vakit, birinci kmeden pek gnll kmamas bundand. Esef karavanay, Nuri retmen Hadisene diye iaret ettii iin almt. Kmenin karavanasn Bekir Ozan'da grnce Yldz Ulak'n akl bana geldi, nndekileri iterek ileri geip karavanay tuttu. Bir yandan kimseye belli etmemeye alyor, bir yandan, fsl fsl, Brak unu... Brak oh Bekir! diye yalvaryordu. Bekir ya gerekten, Yldz'n niin byle yaptn anlamamt, ya da bunaltmak iin anlamazdan gelmiti. Brak aa!.. Ben alrm, sen benim tabamla kama bak!... nasl oyun!... Nuri, ekimeyi

Brak, dedim, alak... Bu kesmek iin araya girdi:

Sen de bizim karavanay al, Yldz Ulak...

Mdr, retmenleri dnmek hi mi yok?... Surdan bana, bir tabakla bir de kak getir. Yldz, karavanay tella kapt, Cemal retmene bir tabakla bir kak koturup sraya girdi. Saat ikiyi geiyor, etli patates delikanllarn azn sulandryordu. yemeinin tten duman, a

Nuri evik, kazann yanna gitti, kepeyi Hanm' dan ald: Bugnlk ben gstereceim, sonra siz kendiniz yapacaksnz. Yemei, aslnda Alk ba datr. Alk ba hafta nbeti tutan kmedendir.

Alk ba datma balamadan ence, kazan yle bir kartrr, var gcyle... Kepeyi kazana soktu, ar ar kartrd: Kartrr ki, eti, ya eit gitsin karavanalara... Dalgn bakan Esefi ard: Gel bakalm birinci kme... Ka kiisiniz? yerinizi? Dokuz retmenim! te sana adam bana ikier kepe Kestirdiniz mi yemek Kestirdik retmenim! yi...

ocuklarn ellerine birer ukur sahanla birer kak verilmiti. Sahanlar bakrd. Yeni kalaylatldndan gnete parlyordu. Karavanas yemek yerine giden kme, teker teker kazann yanna gelip sahanlar Elif nce'ye uzatt. Elif nce, her birine yarm taynla bir ba soan koydu. Karavanaclar kendi kmeleri iin, susann kysnda, birer kaya glgesi kestirmiler, karavanalar gtrp orada yere brakmlard. Her kme kendi karavanasnn evresine oturdu. Esef, arkadalarnn tabaklarna, nce dolu dolu birer kepe yemek koydu, geri kalan, dikkatle letirdi. Bir zaman, hzl solumalardan, flemelerden,az aprtlarndan, kak seslerinden baka bir ey duyulmad. Aln ilk hrs biraz baslnca ikinci kmede tek tk konumalar balad: Bir adam, dokuzu onu bilmeyince, neden karavanaya yapmal da kazan bana komal?... Az aprtlar, kak akrtlar srd bir zaman... Sen bu laf neyin stne dedin, Cengiz Uslu?

Neyin stne var m, Musa Korkut, Taoluk' tan Bekir Aa stne... Sence, dokuzu ondan ayrt edememekte mi, Bekir Aamz? He ye... Ka kii bizim takm? Ka?

Bu Taoluklular drt karde deiller mi, yahu? Gereeeek... llo hemerisini unuttu, bu aklsz Bekir, desene!

Bekir Ozan, laf buraya kadar duymazdan gelmiti. Ka azna gtrecekken durdu. Camili'nin Cengiz'ini adam saymam gibi kke'le konutu: Taoluk'ta adamn unutmak yoktur. llo"nun yemei ambardan tartyla kt. Ayrca, kepenin, Taoluklu elinde olduuna da dikkat isterim! Vay canna! Buncack eyi dnemedin mi, aklsz Cengiz?... Bunlar suyu bandan kesmiler arkada... Su lafyla hepsi birden susuzluklaryla, sofrada su olmadn farkettiler. Hani bu sofrann suyu, karavanac?... Yahu nedir?... Lokma boazmzda dmlense... Ko olum... Su bul, bir de kap uydur!

ki sofradan da, ikier er kii frlad. Kzlar, ime suyunu hazrlamlar, her bir tenekenin stne birer de alminyum marapa koymulard. Suyu, getirenler, marapalar doldurup doldurup dolatrdlar. Bekir bir marapa su daha istedi. Virankaleli Dursun Alver uzatt: Haklsn Bekir Aa, llo'yu grdm, kalayl tabaktan yemekte, etli kompiri, senin gibi tpk tpksna... Benim szlerime Taoluk'tan yalanc kmaz. sz? kart. Bekir Ozan, byle syleyen Musa Korkut'a suratn buruturarak bakt: Akln var da he mi? Doru... Brak imdi Taoluun yalancsn Cengiz Aa, benim aklm hep inanacaksnz yavrularm, nk

kmaz da, ya bu sz, neyin nesi? Taoluk tan yalanc kmaz

Bu kez de Musa, duymazdan geldi:

 Aklmn karmas undan.,. llo'nun kumanyas, ambardan tartyla kmaktaysa... Bu Taoluun yiit llo'su resmen karavanaya girdiyse... Esddl saylr. ya... Dnyann bir avana o mudur? Hi yedirmez. Sayl fazla.. Esddl... Tamam... Buna hkmatmz ekmei bouna yedirecek deil

Tamam! Bu Taoluun llo'sunu, bizim hkmatmz, ileride, ky itleri stne retmen dikse gerek... Ulan aman! Essah uak! Tuuu... Rezillik ki diz boyu... Yahu nedir? Virankalelideki bu akl nasl bir akl!...

Hst olum, bunlar eytann yatt yeri bilir. Virankaleli deyip gemekte misin? Tamam! Bizde akl gayetle oktur ve de eytan yellemezse g yetecei de yoktur. Bekir kzm gibi bard: melere hele melere!... Szn gerisi gelsin!..

Szn gerisi koum, sonunda bu senin llo hemerin, resmen hkmatn aylk defterine yazlsa gerektir ve de her ay u kadar pankanot aylk alsa gerekir. Kts... Buna sen. bundan byle, Hot kpek... tolu it,... Kpekolu kpek dedin mi, yandn, Memura hakaretten boylarsn mahpus damn ki, kemiklerin rr. Ya ne diyecek bunca yllk Alaman itine bu sefil Bekir Ozan?

Ne mi? llo efendi diyecek... Bay llo dese de olur. Hele daha yara: llo karda!... Kahkahalar, ancak, Cemal retmen gelip yanlarnda durunca kesildi. Cemal neye gldklerini sormad. Tabaklara bakt: Bitirdiniz mi? yi... Tabaklar kaklar, biri toplansn, bulak, bulak kazannn yanna gtrsn... Oturanlar gzden geirdi: Yldz... Bekir... Bir de... Hasanck... Gelin bakalm siz benimle...

Ad sylenenler hemen kalktlar: Geri kalanlar, dinlenecek yarm saat... timeyin, gremeyin! ilerimizin etini leden sonra! Esef, Yldz'n Cemal retmenle beraber gittiini grnce lafn yarda kesmi, gidenlerin ie gtrldn bildii halde, arkalarndan can sklarak bakmt. Bu Cemal retmen iltimas m etmekte, kendi kme adamna sakn! diye geirdi aklndan, kme arkadalarna belli etmeden gidenleri gizlice gzledi. Taoluklu Yldz, Halim Bey'in gsterdii, koca bir direi yklenmi, Bekir Ozan biraz tel, Hasanck iki kar boyunda, ar bir ey almt. alya gidenlerden Bekir Ozan anlatyordu: Fundalk etin arkada... Boaza doru korkunlu ki, olursa o kadar olsun! Tetik durmadn m, tekerlendin bil! Tekerlendin mi, uraya dp srtarak kalkamazsn. Boynuz kulak bir yana gider ki, Allah beterinden saklasn, anan kar gelse, tanyamaz seni... Amansz yerleri var ki... Da keisinin geecei pheli... Av, kyamet gibi buralarda diye sevindi, Cemal retmen... ifte tfei olmaynca ka para?... dedim, ifte tfei olmaynca, av laf neden edilsin, olum Bekir! dedi. Aman, tfek var m retmenim? diye bardm sesim kt kadar... Cemal retmen bizim telmza gld bir zaman... Var ki, Osmanl lkesinde grlmemi bir tfek dedi. Nasl aman retmenim! ifte mi, tek mi? dedim. Ne ifte, ne tek, bizim silh l dedi, l demesiyle abdestim bozuldu benim... nk Cemal retmenin Ankara gibi yerden alp geldii silh, Fransz ls sandm. Deil miymi?

Deil kke aa! Cemal retmen benim donukladm grnce at: Var mdr sizin oralarda l tfek? dedi. ook... Kyamet gibi... dedim. Olmaz yle ey... Bunu bana Fransadan armaan getirdiler. Nasl bakalm sizin oralardaki ller? dedi. Bizimkiler de Fransz lsdr retmenim! mermi alr bunlarn yata... Namlular uzun olur! Deerli saylmaz bunlar bizde... Ky yerinde baa green silh Alman mavzeriyle Osmanl belisidir dedim. Gld bir zaman, Yanldn Bekir Ozan! dedi, Benim tfek aslnda bildiin ifte... ki gz sama atar, domuz kurunu atar. Bunlarn altnda nc bir namlu vardr. Bununla da mavzer mermisi atar. imdi anladn m? dedi. Demin geldiimizde gsterdi. Tfek yaman arkada... Gerekten namlusu mu var olum Bekir? Bizimle gnl elendirmekteysen bak keyfine... Gerekten arkada tfek bildiin gibi deil1 Kaa bu bylece oh retmenim! diye sordum. Ne eder senin paranla? dedi. Yz kayma dedim, k dedi. Yz yirmi kayma dedim, k dedi. Bilmem doru, bilmem eri, Cemal retmene bunu armaan eden herif, be yz kayma saym...

Partalndan balarm, kt Bekir!... Yava savur...

Ne fayda... Tfei grmeyince, ne desem bo!... Bekir ac ac iini ekti. Buruuk surat kse gibiydi. Yedi yandan beri, Ya bymz, sakalmz kmazsa diye korkuyordu. Parmaklarn st dudandan geirdi: Kll Keiin hann grdk... Cimit Tok atlp bilgi bilgi dzeltti: Han deil denilmedi mi sana?... Ne dedi,

Cemal Avar retmen? Bekir Ozan, skntl skntl soludu, gzlerini krptrd. Cemal retmenin dediini hatrlayamaynca kzmakla kendine acndrmak aras sylendi: kt aklmzdan ite... Olum, kar gibi bu srtmalar neyin nesi? Ben grmedim mi, Cemal retmenin dediini, sen fsl fsl ezberine aldn! Cimit Tok kasld: Ezbere almak diye bir hner vardr bu dnyada, Bekir Aa!.. Ona Kll Keiin Han demezler, Manastr derler. Nedir bakalm bu manastr? Ne bileyim, yere batsn! Gvurun eletii yer... Lkin Kll Kei, gvurmu, mavurmu ama, arkada, yiitliine yiitmi gayet... Yiit olmaynca, fil gvdesi kadar kayalar, yle yonabilir mi? Hadi Dzde oturdu, yondu diyelim, srtlayp oralara nasl kard? Bana sorarsan, iki ift km komadan g yetirememitir. Dam duvar gmeseymi, Ceneviz kalesinden farkszm, Kll Keiin, her neyiyse... evresine bakarak sesini alaltt: Laf aramzda arkada, kalbnn adam deil, bizim Cemal retmenimiz... Nereden belli? nce girecek oldu, Kll Keiin ykna. Vazgeiverdi sonra...

Bekir Ozan'n bu yreklilik lsnden Esef, bir ey anlamad: Girmemekle? ekmemitir. Gndz gz... Neden korkacak? Can

Sanmam Esef Aa... undan ki, bu Kei, adam gibi lp topraa karm bir kei deil... Boranl havalarda, dolanp frlanrm buralarda kurt gibi uluyaraktan... Ykn, karanlk delikleri var ki says bellisiz... Hayr, adam yrekli olmaynca, gndz gzne de girebilemez. Neden uzatmal? Giremedi, pelvan kesimli Cemal retmenimiz... Bakt ki, her yan srganlar, devedikenleri sarm... Ben ylandan bcden korkarm dedi. Ben girecek oldum. Hst diye nledi.

Hele arslana hele!

Ben de korktum ya, benimki, hayr, ylan korkusu deil, Kei korkusu... Surat birden deiti. Keyiflendi: Cemal retmen bu rezil Ali an'n kyl akllarna da ok at. Olum Kyl akllar... diyerek, bizim akllarmz pisleme... Bununki kyl akl m, avanak Alev akl... Ali Can, Esefin szn hi umursamad, elini sallad: Yrein yarlayazd deil mi, yreksiz Yusuflu, al demetini tepeden aa yuvarlaynca... Kei Dznn yars koptu sandnz, Taoluklu Yldz'la, az kald ki erkekliiniz dkle... Kaslma olum! Tepeden aa, al yuvarlamak vnlecek bir akl deildir. Bizim Yusuflu'da, bunu, koru yapra toplarken karlar, her gn yapar. Ali Can, yalancktan iini ekti: Desene... Yusuflu'da btn akllar kanlar aldndan size bir ey kalmam... Hst...

Bekir Ozan, sz brakt yerden ald: Evet, bu skiliplide akl az biraz fazlaca, Esef Aa, biz buna ister istemez, byle diyeceiz. Bu Ali Can bakt ki, aly kesip yk hesab balamak, getirip yardan aa yuvarlamak uzun i... N'apsa iyi? Biraz kuru dal buldu uzuncasndan... Biraz ya dal kesti, Cemal retmen Keiin Hann... Hst... Yeter ettin Cimit... Her neyse orasn gezerken... Bunlardan iki sal yapt, allar yd tepe gibi... Birine Dedo Sarp'la kendi kouldu, tekine, bu Cimit alayla bent kotu. Srdk geldik kolayca... Yuvarladk ocan yanna... Kzlar korktular ki, karnlarnn yarlmasna ok bir ey kalmad... Birden anlattklarndan ok daha nemli bir eyi hatrlam gibi irkildi: Baka bir i oldu aalar... Bir i ki, benim aklm ermedi. Neymi? al kesip dururken, baktm, biri gzme ayna parlatmakta...

Bunda akl erdiremeyecek ne var, sefil Bekir? irin kyn karlarndan birini yaktm desene... Biz senin gibi pelvan olmadmzdan al toplarken yaban kyn karlarn yakabilemeyiz, evki Aa! Byle aynal iler, bizden ok sana atar. Hadi iine olum Bekir dedim, Balkanda ne aynas?... Pelvan evki Aa gibi hayallenme! dedim. Getim u yana...

 Getim ne demek, sefil Bekir, Yanna yrene bakmadan m gemektesin?... Bekir Ozan, kar ilerine ok merakl olan, elinden hi bir i gelmedii iinmesinden anlalan Pelvan evki'ye kt dedirme anlamna, bakt: Getim, evet, bakmadan getim, al krmaktaym. Canavar gibi... Derkeeen Bu kez, hi yanlmas yok! Evet, ayna latmakta gzmze biri... Bildiiniz ayna... Esef, Kastamonululuk gayretiyle bu kez gerekten ilgilendi: Ne aynasym, dan banda?...

nce, yalan mundar, bu Alev, bir kuytuya sindi, bizimle zevklenmekte ayna tutaraktan, sandm, Ulan kar myz biz? Hele una! diyerek baktm drt yanma... Hayr... Bunlar, yumulmular al kesmekteler ki, dnyay gresileri kalmam... Ali Can, iini ekti: Yreime sevin damladyd da, Neden ki ola? dedimdi. Yezidin biri gnahm ald m, benim yreime byle bir sevin damlar. Tn diye... Cengiz Uslu, keyifle glerek sordu: Aklna Kll Kei geldi de korktun mu yoksa yreksiz Bekir?

Yalan Mundar, Cengiz Aa, Kll Kei geldi aklma... Yreim yarlayazd. Glersin Cengiz Uslu, Keiin hortlana dahra ilemez ki, yallah edip, kopas kafasn alasn!... Ya klcn ne yapalm, Kastamonu topra Keiin zal klcn? Bu yreksiz, aslnda, Keiin klcndan ylmtr arkadalar, arpp boynuzunu kulan budamasndan... Bekir Ozan, bu kez Cengiz'i duymazdan geldi: Baktm, Esef Aa, hayr, bu ayna oyunu, l elentisi deil, bildiin diri elentisi... Grdn demek, irin'in azgn kahpesini sonunda?...

Diri oyunu olduunu bilinceee... Olum, sen tilkiysen, ben de kuyruuyum dedim. vnme rezil!. Hi ksa keser mi, uak?

 Elen Pelvan, elen ki, bak neler oldu?... Kolladm biraz, sonunda anladm ki, bu ayna, Deirmenden yana lamaktadr. Hangi deirmen?...

irin'den Zeynel Aann, Dumanl Boaz deirmen'i... Herif, deirmeni boazn kuytusuna kondurmu ki, arkada, oluunun arlts olmasa, stne basar geersin de, deirmene uradn bilmezsin. Dur anladm!... Deirmenin cam lamakta deil mi, gne vurduka?. Deil, Esef Aa!... Ben de cam Sandm, nce... Baktm, hayr, ben u yana getike, lama da gelmekte ardmsra, gzme girerekten .. Eee?

E'si arkada... Biri bizi askeriyenin topu drbnyle izlemekte ki, cierimize bakmacasna... evki Pelvan inanmad: Askeriyenin topu drbn, Dumanl Boaz deirmeninde n'arasn olum Bekir?... Hem bu Taoluklu, nerden drbnn, askere maskere gitmeyince?... Bekir Ozan darlm gibi suratn ast: Biz gitmedikse de, aamz gitti. Bizim Taoluk'ta asker kaakl yoktur ve de bizim adammz, askerde tm topuya ayrlr. Bu sebepten, biz topunun drbn nedir biliriz, Allahma kr... Esef sze kart: Sakn bizim Deli Dervi olmasn?... Kim? Nasl Deli Dervi? Drbnle ne ii vardr yahu dervi ksmnn?.. bilmekte, askeriyenin topu

Dervi gibi derviin drbnle ii olamaz ama, bizim alak Deli Derviimiz baka... Bizim Deli Dervi gnde iki saat, evresini drbnle taramad m, uykuyu kaybeder geceleri... Aklm at Esef aa... Neyi taryor bu herif?

 Geleni gideni... Olmazsa uan kular... Tavan, tilkiyi... Ad stnde: Deli Dervi... Kara Dervi derler, Mansur Halife derler. Peki, Bekir Aa, baktn askeriyenin topu drbn?... Evet! Cemal retmen yk dolanp gelince, Durum vaziyet byle byle dedim. Kendini biraz kuytuya alp bakt, Evet, drbndr bu... Biri bizi merak etmi... Varsn baksn dedi. Herif, boazn derininde, kale gibi deirmene yaslanm, geleni geeni drbnle taramakta... Gel de aldrmayabil bakalm Aman aldrdn m yoksa, arslan Bekir? Hi aman vermedim. Eee?

E'si arkada, sokuldum ar ar... Sokuldum dedimse, burnumun dorusuna sokulmakta deilim! Asker zagonuyla aldan alya sramaktaym. Sayki, tazya artma veren tavan... u benzetmeye getirdii pislie bakn! Allah beln vere!...

Olum tavan yemez, tavan size mundar ama, bize anamzn ak st gibi hell... Th...

Evet, yanatm, herifin sa omuzu gerisinden. Herif, Cemal retmenimizin yiitliine, yakkllna iyi bakaym, derken, sokuldum. Eee? E'si Esef Aa... Sokuldum iyicene... Hoh diyeydin de yreini yaraydn rezilin... kara ylan srnerekten...

Olmaaaz... Hi olmaz. Yaklatm, Siperlenip baktm. Bakmamla... Eee?

E'si arkada, yalan mundar... Bakmamla yreim yarlayazd.

Sakn Kll Kei mi, aman Bekir? Herif mezarn yrtm km da, bize domuzluklar m dzenlemekte, gndz ortas, drbn gzne alp?... Deil arkada... Kara Dervi... Olsun! Yana sezdirmeyerekten... k stne! Temizle pislii...

 Aklmdan gemedi mi? Geti. Ama, yalan mundar, evki Aa, gzm kesmedi. nk herif essahtan yiit... Boy, nah, Ilgaz'n minaresi kadar... Kelle kulak dersen, deme pelvan g yetiremez. Hele kafasna bir kara klah geirmi ki, olursa o kadar... Fazladan sa sakal karm birbirine Her bir kl diken gibi dikilmi... Eee?

Esi... Herif drbn gzne alm, bizi taramakta ki can almacasna... Nasl etsem hey Allah... Neyleyip netsem? diye kvranrken akl arayp... Hoplasana er gibi sefil Bekir, akl arayacak sra mdr?

Akl aradmz iyi olmu Ali Can, Ya Allah diye nara salarak hoplatmadmz ne kadar iyi olmu... Neden yreksiz?

undan ki... Tam, tekbir getirerekten atlayacam sra... Ne grsem iyi? Ne grrsen gr, atlamadktan sonra, hi deeri yok... Brak orumlu, yreksizmisin ki, kardan ktymsn... Kim demi? Ya aa gvdesine dayal mavzer tfeini n'apalm Aa, kz gibi Alaman beli tfeini?... Attn imdi... Attn ki, boa attn...

Boa m? Ne fayda, grmeliydin, dudan yarlmalyd ki... O dakka, Ali an'n kamyonda dedii geldi aklma... Ne dediydi kamyonda bu aklsz Alev? Yatrlar az biraz ekya bula olur dediydi. Anlamadm!

Btn yatrlar az biraz ekya bozuntusu olur ne demektir? Bu herifler yatr olduktan sonram, ekyala soyunmaktalar? Hayr, canlyken ve de elleri ayaklan tutarken... Ekyalkta sktn m, hoplayp srayacaksn, srasnda kaacaksn ki, ardndan taz iti eriemeyecek... Fazladan arkada, benim bildiim, yatrln yolu dervilikten geer. Eee?

E'si... Yatrln dervilik mertebesindeyken bularlar bu herifler soygunculua... Nereye gtrmektesin, bu laf san bylece?

 uraya arkada... Grdm herif yatrln dervilik mertebesinde soygunculua svanm bir herif... Yoksa, amansz bir boazda, deirmene arka verip ve de askeriyenin topu drbnne yapp neden gzlesin drt yan, Mareal Fevzi akmak Paamz gibi... Aaca Alamann beli mavzerini neden dayasn? Eee? Tam bu srada n'olsa iyi? llo grnd ilerden... aly dikeni, ta tmsei koklayarak, arada bir, ard ayan kaldrp siyerekten gelmekte ki, dorulam stme gelmekte... Aman... Essah uak... Aman ne akllar?... Yahu bunlar nasl bir akllar?

Aman ki, nasl aman?... Herif de, koca drbn evirip llo namussuzunu izlemeye girimez mi, gzelcene... Tamam... Seni grmeli... Avucuna tkrp tfei kapmal, gez gz arpack diyerek kna kurunu yaptrmal... Ben seni getirip revir adrna kan iinde yatrmalym... Bunun byle olaca meydana kt ki, hi phesi kalmad. Ulan alak llo, sen benim itim misin, Deli Dervi rezilinin iti misin? t ne bilsin yahu? Ad belli: t...

it, kimden yana olduunu hi bilmez, evet... nk hayvan ksmnn akl vardr da, fikri yoktur. Baktm bizim it, fikirsizliinden bizi bitirdi bitirecek... Geri attm kendimi, aly dolandm, Krt obann srsnden koyun armaya yumulmu koca kurt gibi, sinerekten savutum. Ulan aferin Bekir... Kendini yedirmemisin bou bouna.. Cemal retmene, tekrardan durum vaziyet byle byle... demedin mi, tatl cann kurtarnca... Demeye aman brakt m, bu senin imansz Alev... aly kzaa da gibi yklemi... Nerdesin yahu? diyerek stme hoplad, az kald ki, canm ala... Dur demeye komad, beni kzaa kotu, babasnn manda kz gibi... Birden sustu. Hepsi, balarn kaldrarak, biraz rkek, iyice akn kulak verdiler. ankr Kastamonu orum topraklarnn birletii yerde, Dumanl Boazn Kei Dz'nde, belki dnya kuruldu kurulal duyulmam bir garip sesti bu... Dumanl Boaz Ky Enstitsnn kampanas ar ar iba vuruyordu. ocuklarn hi biri, nce bir ey anlamad.

nce demir ubuun diree asl ray parasndan kard ses, Dzde nlayarak yaylyor, kydan kurtulunca, susaya yuvarlanr gibi iniyordu. Bekir Ozan'n, Kara Dervi'e basldk, davrann arkadalar demesine kalmadan, Nuri Bey'in sesi duyuldu: Hadi ocuklar iba...

nce iki ekipten, hi kimse kmldamad. Sonra, Yusuflu Esef, birden davrand, ellerine dayanarak, Yallah bismillah diye srayp kalkt. Mdr Halim Akn'n hazrlad programa gre, btn ikinci kme, balarnda Cemal Avar olduu halde toprak iine girecek, birinci kmeden Ali an'la Cimit Tok akama kadar al rp ekecekti. Molla Hdr'la Paso Ayvaz eskisi gibi, sakalkta kalyorlard. Bu kmenin teki be arslanna den iler o kadar nemli deildi. Ciple kazaya gitmek zorunda kalnrsa, Cemal'in yerine kme bal Emine retmen yapacakt. Mdr Halim Akn kd katlayp, Hadi arkadalar! Greyim sizi derken hi kimsenin beklemedii bir i oldu. Hdr Molla parman kaldrp can yanm gibi bard: Aman Mdr Bey... Aman bilir misin? Mdr kadar, tekiler de ararak baktlar. Ne var, Molla?..

Beni al suculuktan oh Mdr Bey... Ayaklarn peyim al beni... Beni suya salma!.. Mdr, suratn asp gzlerini kst: Bir daha istemem, Ayaklarn peyim istemiyorsun suya, onu syle adam gibi? lafn... Neden gitmek

Salma oh Mdr Bey... Kurbann olaym! Biz... Mdr elini kaldrp susturdu: Bu kurbann olaym da pis laf Molla...Doru konu... Erkeke, yiite... Nedir? Arkadanla m geinemiyorsun? Bir ey mi yapt sana? Herkes, fukara Keke Pao'ya dnmt. Paso, hepsinden daha aknd. Bu rezil Mollann, kendisine kara alaca birden aklna gelmi, d kop: mutu. Gzlerini rkek rkek krptryordu. Birey yapmad Paso bana... stesinden gelemem ben suculuun... Dedim ilk batan... Bu Yusuflu Esef kulak asmad. Huylu hayvan bu Akar Doru... Kim? Anlayamadm...

Akar Doru... enesiyle Pao'yu gsterdi: Ad koydu, benim katrma bu... Can tez Akar Doru'nun... rkek... Ba sert...

 indirdi:

teki?...

Molla Hdr duralad. Hep havada tuttuu kolunu yava yava teki de huylu az biraz... Katr ksmnn huylu olmayan olmaz. Ben stesinden gelemem. Bebeyken katr tepti beni... O gn bu gn... Sesi titremeye balamt. Neredeyse alayacan anladlar. Mdr uzatmad: Peki, k sen suculuktan... Kim ister bu ii?

Huylu katrla uramak, bir hal olursa demek korkusuyle, birou, suculuu yrekten istedii halde, Ben diyemiyordu. Yusuflu Esef elini kaldrd: Bekir Ozan bir bana stesinden gelir suculuun Mdr Bey... Huylu, huysuz hayvanlarmz eker evirir bir bana... Mdr Halim Akn, Bekir Ozan' arad. Bekir Ozan, Esefin lafna tekilerden daha ok amt ama, korkmamt. Katr bakmn hi bilmiyordu. Yetimdi, akr kynn ortadan aa evlerinden birinin ocuuydu. Katrlarn ikisini de gebertse hkmat, bir kuru alamazd. Canmz alacaksa o baka! Genellikle hayvanlar seviyordu. Rezil Molla, Fukara Akar Doruya huylu diyerek resmen kara bulatrmaktayd. Katrlarn ikisi de huylu deildi. Yemekte Molla, bu huysuzluk lafn ap szlannca yalanlam, kendisinin iki katr bir bana ekip evireceini ileri srmt. Ayrca yayalktan binicilik iyi lafnn doruluuna da inanyordu. stesinden gelir misin sakaln bir bana

Bekir? Bekir saka lafn anlayamadndan hemen karlk vermeyince Esef, kendisinden konumuyormu gibi kestirip att: Gelir ki, Mdrm, ne gzel gelir! Kendisi sylesin!... Dili yok mu?

Bekir Ozan, akl hep saka lafnda olduundan kekeledi: Geliriz sayende Mdr Bey...

Sayende laf da kt! stemem bir daha... Peki Bekir, katrlar sana teslim!... Yitirmeden, sakatlamadan gtr getir... Gvenle yere bakan Bekir Ozan' biraz szd. elimsiz bulmutu: On alt tenekeyi, doldurup ykleyeceksin... Gcn yeter mi?

Bu soruya Bekir'le Esef birden karlk verdiler: Vzr vzr...

Mdr glmsedi. Hadi anlamna elini sallayacakken durup sordu: Bana bak Molla!... Gen katrn ad, Akar

Doru... Bunu anladk. Ya tekinin?... Molla baka eyler dndnden dalgnd. Soruyu gene Esef karlad: tekinin ad, Filozoftur Mdrm... Filozof mu? Kim takt bunu? Nuri Bey takm Mdrm... Neden yaktrm?...

Hep dnrm fukara... Nereye braksan dururmu, balamak bile istemezmi... nsan gibi fikri var, benim katrn diye vd, bu Paso, demin yemekte... Laf bile anlamakta dedi. Yklerken, Gel deyince gelmekteymi, adam gibi... Mdr glmseyerek dnd, adrna doru yrd. Bekir Ozan kendisini yeni toplamt. Sevindiini belli etmemek iin, kzm grnerek Esefin nne dikildi: Sen ne yaptn arkada?... Kylm beldan kurtaraym derken, bizi belya salmak na! bir vicdan? Hst... Gider Mdr Beye derim haaa... stesinden gelemezmi, bu zebun Bekir, tenekeleri ykleyemezmi... derim... Bekir Ozan hemen pes etti, glerek Esefin omuzuna vurdu: aka be Yusuflu... Sizin orada aka bilmezler mi?

akaym... Hele una... Esef, Taoluklu Bekir'i tepeden trnaa szd: Ozan'n saz alp deyi syleyeni ok grlmtr ama, katr obanlna girieni hi grlmemitir. Demek bu rezillik de, Taoluk'tan yaylacak dnyann yzne! kinci kmedeki dokuz ankrl, yar bellerine kadar planm, kazma krek topraa girimiti. Bunlara verilen i, yz ykama yeriyle adrlarn evresinde yamur sularnn akmas iin arklar amak, daha ar, kzlarla erkeklere ayr ayr, olduka derin birer hela ukuru kazmakt. yorucuydu ama, kylle yabanc deildi, ayrca koup seirtmesi de yoktu. Fazladan Nuri evik retmen sk sk mola veriyordu.

Bu yzden, toprak iinin ikinci kmeye dtn duyar duymaz kaytarmaya karar veren Molla Hdr'n iki hesab da yanl kt. Bunlarn birincisi Molla iin en safals, birey uydurup ciple kazaya gitmekti. Yalan iyi dzenlemiti. Az kalsn yutturacakt da... ne are ki, Mdr raz olmuken, Cemal retmen yetiip ii bozdu. Bozmasyla de Molla belsn bulmu oldu. nk, birinci kmenin alt arslanna den dev, grnte ok kolay gibiydi, ama, aslnda, tm rezillikti. nce, kart km lei kadar ar,, byk varili susadan dze kardlar. Meyil, hem dik, hem de yamr yumru olduundan, ayaklar kaydndan, karanlarn kimi glp kimi ah oh ektiinden, daha kts, hi kimse Ha ysaa... Hadi! Beraber... Hayda Hooop... bartlarna kulak verip beraber almadklarndan, bu varil az kald ki, Mollay bitire... Molla Hdr: Aman arkada... Bu neyin nesi? dedike, gvur Esef, kar gibi glyor, Haydaaa Molla Hdr!... Katrcl brakmal deil, bu varilin hakkndan gelmeli!... diye keyifle naralanyordu. Variller, hayrlsyla dze knca, altlarn beslemek iin, u kadar uzak yerden yeterince ta ekmek ii balad, iki hela iin, yelken bezleri, yk yk kadran, bunlarn demeleri, damlar iin yk yk tahta tand. Kesilip biildi, ivilendi. Yelken bezinden, hela duvarlarn yel skp almasn diye, drt yanlarna kaln payandalar vuruldu. Yere batas Kei'in Dzne susa boyundan on tane direk karld ki, Mollann lsyle, her biri, ambar mertekleri kadar, hem uzun, hem kaln... Bunlardan onu adrlarn, ikisi helalarn nlerine dikildi. Ayrca birine bir kara tahta mhland. Variller delindi, deliklere prmzle sardan musluklar kaynatld. Molla Hdr tere batm, canndan bezmiti. Bitti ok kr... Analarnn eyi mi kald? diyemeden yeniden yeniye, daha zorlu iler kyordu. Gaz tenekeleriyle sular tanarak helalarn, da gibi varilleri dolduruldu. Mollay asl dinden imandan kartan, kendisi koca tenekeyi, bandan yukar kaldrp varile boaltmaya abalarken, kt Bekir Ozan'n, elleri ardnda, srtarak seyretmesiydi. Yeniyle suratnn terini silerken, kendi kendine, Nah kafa... Kuru kafa... Ulan ben senin, Molla gibi gemiini... diye dpedz svyordu. u Mdr Beyin kdndaki yaz hi mi bitmez, hey Allah? On iki dilimli deppoy adrn kurdurmu, nne de koca direklerden birini diktirmiti. Yetise ya gayri... Hayr, ne mmkn... Patlayc maddeler tanacakm bu deppoy adrna... Nedir patlayc maddeler?... Dinamit lokumlar... Kapsller, barutlu fitil... Ayrca, Cemal retmenin ifte tfei fiekleri . Tenekelerle gazya, benzin, motor ya.. Patlayc maddeleri de attk deppoy adrna... Tamam m? Ne tamam? Hadi yavrularm greyim sizi, u branday ekin u ynn stne... Skca balayn ki, gece vakti rzgr mzgr aralamasn... Hayr, o iki balya kuru ot, rtlmeyecek... Lzm onlar... demeleri n'apalm?

Brandann skca balanmas biterken, iki balya otun almas emri gelmiti. Arkasndan, bu otlar, ilte yzlerine kararnca dolduruldu. Her biri karlarn ayana tand. Bunlar, bunlarn azlarn dikerken, bir pamuk balyas kt ortaya... Bu da yastklara depildi. bitmiyor, gn kavumay bilmiyordu. Sanki, Mollaya dmanlk iin Kll Kei tlsm gcyle, mbarek gnei tutmu, bir demir kaza km zincirleriyle balamt. Cip de gitti gelmez vesselam... Gelse belki bir ey olur. Ankara'nn bu Emine retmeninde yrek acmas, evet, yok ama, bu kadar m yok? Ya peki, kyls olacak domuz Esefin arada bir, Uyumayalm Hdr Molla... abalayalm ki, az biraz, iin sonunu alalm sayende diyerek zevklenmeleri... Nedir yahu?... Rustan esir mi aldlar bunlar bizi... Aman uyumayalm Molla... Mdr Beyi iit. Lambalar... dedi. Molla Hdr, Esefe uzun uzun bakt. Gne devrilmi, dadan aa serin bir esinti balamt. Teri kuruduka yor, beli kopacak gibi aryordu. Hi mi yorulmaz bu namussuz Esef? Ulan, kydeyken bu herif kendi iine bu kadar abalar myd? Hayr... Peki, ya burda? Ne grnd bunun gzne yahu? Glersin, Hdr Molla... in bittiini sezdin... Etli bulgur pilvnn kokusunu aldn, srtrsn kendi bana... Her direk iin, birer gemici lambas temizlendi, dolduruldu. Yalnz Mdrn adrnda lks yanacak... Kzlar, koca bakr tavada pilvn soann kavuruyorlar. Akam havasna ya kokusu yaylmakta ki, yutkunmaktan adamn boaznda tkrk kalmamakta... Molla Hdr derin derin soludu, birine ktlk edecekmi gibi Halim Beye rkek rkek bakp dilerinin arasndan hain hain, Biz bittik ya, senin ktta da yaz kalmad! lafn tamamlayamadan Mdr yeniden emretti: imdi tosunlar... Geldi sra, Nuri retmenin ataca yemek masasyla oturma sralarnn tanmasna... Biraz ardr ama hep birden omuzlarsanz, ku gibi uurursunuz... Bylece, en azdan kan yk, kalas, tahta, kadran da dze karlnca Molla Hdr, belini tutarak bir zaman kvranp bkld. Artk yalan, oyunu yok, parman kmldatacak gc kalmamt. Emine retmenin hazrlayp kara tahtaya ast haftalk yemek listesini, boazna ok dkn olduu halde, merak bile etmedi. Yarnki sabah yemeinin ay deil, pirin orbas olduunu okuyabildi, o kadar... Herkes, yemek listesinin yannda asl nbet cetvelinde adn arayp saat kata uyandrlacam renmeye alrken, yemee olduu kadar uykuya da dkn Molla Hdr hi umursamad, o kadar mal canlsyken, hele bedavaya baylrken, Halim Beyin datt, yarmar kalp el sabununa,

di frasna bile sevinemedi. Etli bulgur pilvn, toprak iner gibi tatsz yedi. marapa su iti, ucunda lm olsa kalkmamak zere Esefin gsterdii ot yataa soyunmadan uzand. Uzanr uzanmaz da, kaya gibi uyudu. Lks lambas aralksz zrdyor, ak n evresinde pervaneler aralksz dnyordu. Akamn serince esintisi kesilmi, kzgn topraktan tten scaklk arttka artmt. nsan, durduu yerde, hi kmldamasa da, aralksz terliyor, iilen su, sanki mideye inmeden ter olup deriden fkryordu. Mdr Halim Akn, cgarasn tazeleyecekken vazgeti, izmariti tabla olarak kulland teneke kutuya bastrd: Arkadalar! Dumanl Boaz Ky Enstitsnn adrl kampnda, retmenler kurulunun ilk oturumunu ayorum... nndeki kdn stne 4/7/1943 Sal yazd: Buyurun Emine retmen... Dediim gibi hazrladnz deil mi raporunuzu?... Ksa, mmkn mertebe, ksa... Emine retmen glmsedi. Bu glmsemede esnemeye benzer bir ey vard, nndeki kda bakarak konutu: nce stlerinden kanlar: En nemli ey: Bit... Kzlarda, olanlarda gayet bol... Sonra, erkeklerde: Yedi tane yorgan inesi... Her birinde iki sap kadar kaln iplik... Hepsi de bu ineleri, kasketlerinin siperlii stnde tayorlar... Drt tane azlk... aatan, biri krmz plastikten... Alt tane tebih yalnz biri doksan dokuzluk... (Tosya'nn Yusuflu kynden Molla Hdrn)... tekilerde tane says otuz ten az... Renklerini kaybetmi ok eski, ok pis on be mendil... On yedi cep aynas... ou yuvarlak, kapaklan renkli tenekeden... Sekizinde tarak... Hepsinin dileri krk... Yalnz birinde bir tek fotoraf kt. Askerdeki aabeysininmi... Be kitap... Parti tarafndan baslp ky odalarna bedava gnderilen kitaplardan Kyclk... retmenin Armaan... (Yapraklar, kesilmemi)... Bir pelvan kitab... Yazar Sami Karayel... Ad: Kel Alio... ncs, ok ypranm, yapraklar epeyce eksik, Ferhat'la irin... (Ky odasnda bunu Avazla okurlarm)... tekiler Petein okul kitaplar... Petee arkasndan gnderilen iki defterden baka hi birinde defter, kt yok... Drdnde gdk kurun kalem... Birinde gm yzk... Yalnz birinde (akll Yldz Ulak'ta) kol saati... Cemal lafa kart: Saati getirmemiler! olanlar da krlr mrlr, alnr malnr diye

Mdr, Cemal'in dediklerini de yazd. Sonra efendim?... Emine retmen Mdre glmseyerek bakt, notlarn skmeye alt: Sonra... Be akmak....drd rme fitilli, biri kavli...

nde ok eski, yer yer pasl, ttn tabakas... Birinde, yuvarlak teneke kutuyla el kremi... (Bir yeri kanad m srermi... Kzlarda drt yuvarlak cep aynas, iki azl kemik taraklar, drt gm yzk... Drdnde yz otuz kuru para... Torbayla boyunlarna asl... Erkeklerin hemen hepsinde, eski rme keseler, meinden eski czdanlar... Esefle beraber, on sekiz kiinin paras 487 kuru... (Bunun dnda, Molla Hdr'n iki gm mecidiyesi var. Byk anas vermi gelirken...) En ok para Cengiz Uslu'nun... 215 kuru... kincilik Esefte... Cinciden zorla ald yz on iki buuk kurula tutar: yz krk iki buuk kuru! (Paray n'apacaklarm, gerekirse, yazarlarm gelirmi kyden...) Erkeklerin on birinde ya muska, ya pazbent, ya da nazarlk katr boncuu var. Kzlardan birinde muska... Birinin bileinde pamuk ipliinden stma ba... Drdnde de iliklerine nazarlk katr boncuu dikilmi... Kzlar kendi aralarnda konukan... Kelimeleri ok iyi deerlendiriyorlar. Kendilerine gre de alayclar... Erkeklerle olaanst ilgili hepsi... Sezdirmek istemediler ama, Hanm Kuzu ile Yldz Ulak'n, Petek Elvan'la kke Yiit'in arasnda bir eyler olacak... Emine retmen soru sormu gibi bakt. Mdr Halim Akn dorulad: Murat Eitmen anlatt: Yldz, geen yl, karmak istemi Hanm' zorla... Becerememi... Petek Elvan, Yldz'n akrabas olurmu ana ynnden... kke'in gz varm Petek'te... Yldz'dan gizli deilmi bu... Yldz istiyor kke'in Petei almasn... Bu sebeple Hanm iinde, kke yardmclk etmi Yldz'a... Hanm, karma olayn sylememi aabeysine... Gnl var demektir. Nazlanyor biraz... yi kzm. ok direnmi enstit iinde... nat etmi, raz olmak istemeyen aabeysini yenmi... Anasndan geliyormu inatl... Osmanl kadnm anas... Babas, tersine yumuak balym... Yldz'la kke, biraz da kzlarn yznden gelmiler enstitye... Bilelim ama bilmezden gelelim! Baka? Evet... Yamrenli kzlar, imdilik daha ekingen... Taoluklu Murat Eitmene gvenip gelmiler, leden sonra grnmeyince hem atlar, hem de rktler! Ben de atm sakalar suya gtrdkten sonra buraya uramadan kye dnmesine... Mdr Halim Akn kalemin tepesiyle burnunu kad: Murat' ok deimi grdm! Yrtcyd, ok rahatt kursta... Eitmenlik sicili de yle olmal ki, burada bize, evreyi tanmak bakmndan yardmc olacan dnmt Bakanlk... Kasabada farkettim deiiklii... ekiniyor bieyden... Ylm akas... Oysa, pabu brakmaz diye yollamlar irin' e.. ok zorda olmasa byle davranmazd. Anlarz bakalm! Bu kadar m notlarmz? Biraz daha var: Bizim Yusuflu Esef, bugn kere i uydurdu, nde de yalnz Elif nce'ye yaklat. kere Bayan Elif dedi. Nuri gvenle ban sallad:

 Skmez benim grdm Elife! Bir ey kmaz... Biraz dnd: avuun Gll'den korkarm azck da, Eliften hi korkmam... yi... Emine retmen, kdn yerini deitirdi: Gayretli altlar kzlarn drd de... Gk demedi hi biri... Kavraylar ortann stnde... Kendiliklerinden bir ey kalmyorlar ie ama, bildiklerini, gsterileni duraklamadan yapyorlar. Sevdim hepsini... ok sevdim... Biraz sustu, kdna bakt: Bu kadar, imdilik... Pardon... Kzlar yokladm laf aras... Sz gelimi corafyadan, hi biey bilmiyor hibiri... Amerika, byk hkmatm... Nerede? Kim bulmu? Habersizler... Halim Akn sulu sulu yere bakt: Bu byle! Hepsi snavda, numaray hakl alr bunlarn, sonra bir hafta gemeden btn rendiklerini unutur. lerde bize hi lzm olmayacak diyedir bu... retmenlik edeceklerini kabullensinler, bak unuturlar m... Ktlardaki notlarna bakt: Yn rmekten baka zenaat bilen kmad. Gerekten bilmiyorlar m, yoksa sakladlar m? Zenaat... Emine Gle bir an duraklad: kke ta kalfasym efendim... Ayrca kerpi dker, iyi duvar rermi, Biraz da kesertestere tutar dedi Hanm! Neden saklad anlayamadm! e srerler de ezerler... diye korkmutur. Daha dorusu kydeki akldanelerden biri byle tlemi, Dnyann avana sen misin? demitir. Hanm sz ald benden... Sylemeyeceim size... Sylememi mi oluyorsun imdi? Evet!... ok srmez, iler sknca kke'in kendi syler, duramaz... Bilmem!

Mdr Halim, bir eyler yazp Cemal Avar'a bakt: Siz?

Cemal Avar, toparlanmaya alt. Yorgundu. Enstitclkle hi ilgilenmiyordu. Buraya enitesinin zoruyla geici olarak gelmiti. Gzlerini, gnlsz krptrd: Saygl hepsi... Gayretli... Yorgunlua kendilerini nerdeyse kaptracaklar diyorsunuz, birden silkinip sanki, ie yeni svanmlar gibi taptaze giriiyorlar... Alkanlklar glendiriyor diyebilirim...

Hayr, kaderci bir katlanlar var almaya denebilir. Emine retmenin parmak bastna ben de katlacam: aka etmesini iyi biliyorlar, kendi anlaylaryla, kelimeleri alacak kadar iyi deerlendiriyorlar. Bilmem artk, benimle al kesmeye gelenlerin bazs Aleviydiler de ondan m? Mdre bakt: Byk ayrnt var mdr, Alevlerle Snnler arasnda?... Eh... Alevler, lafta daha toleransldrlar. Yobazlklar pek yoktur. Bundan ilerilik anlam karmak yanl olur. u kadar milyon Alev, hi bir zaman, bu memleketin ileri atlmlarn fazla desteklememilerdir aka... Osmanllk zaman ar basklar altnda kaldklarndandr belki de bu... Sk sk toptan krmlara uradklarndandr. Kelimeleri iyi kullanmalarna gelince... Bu hemen hepsinde grlr ama, biraz dikkat edilirse, ou laflarn, deyimler, msralar, ataszleri, ksacas, ok tekrarlanan kalplar olduu anlalr. Bu da dnya grlerinin yzyllar boyu, pek az deitiini, bir eit, gereki gerilik olduunu ispatlar... Halim Akn kendisini ilgiyle dinleyen Emine retmene gld: Neye karar verdikti, Emine retmen?... Hani ksa kesecektik, gevezelik etmeyecektik?... Rica ederim... Yararlanmakla, arasndaki fark olsun biliriz. Saol... Evet... Siz Nuri? Takmn en kpolusu, llo deil, Molla Hdr... Kaytarc... Tembel... Ama, sonuna kadar urat. Kendi kendine etti, nettiyse... Kurnazla vurduka, iki kat yoruldu, biri iten, biri kaytarma abalamasndan... Bylelerini ok grdk deil mi, Halim'cim? Bunlardan aradabir, ok alkan adam kar. Ne demiler, i.adamn mihengi demiler. Bakarsn, en gayretli grnenler, ylar... Bir ey soracam sana Nuri. Esef iin ne dnyorsun? bouna zaman kaybetmek

Nuri evik her zamanki gibi dalgn grnyordu ama, gene her zamanki gibi hi duraklamadan karlk verdi: Esefin durumu baka... Buraya bizimle beraber geldi, tekilerden nce... Bu yzden, hem bize sahip kyor, hem de enstitye... ster istemez daha ok abalyor. Rastlant bu dpedz... Baka bir artla geleydi, balangta bir eye can sk layd belki Molladan daha ok kaytarmaya kalkrd. Hep o eksii gryorum, Halim, nne ok belli, iyice ak seik, bir ama almamak... Bu amaca varmak iin, yola hrsla kmamak... Gsterie daha yakn bizim ilerimiz... Kylmzde de, ehirlimizde de... Uzun mesele, bilirsin, yz gece konutuk, daha bin gece konusak bitmez. Toprakta alanlar leden akama kadar gnein altnda, evet, gk demediler. Dahas, akalatlar da birbirleriyle... Keyifliydiler. Emine ekinerek konutu: Yalnz.. ok kt bir kfr yerli yersiz kullanyor hepsi

Nuri gld:

 Anladm! oktan beri stnde durduumuz kfr... lk iki harfini azlarnn iinde ezerek sylyorlar deil mi? Emine gzlerini kararak yarm azla dorulad: Evet...

Dikkat edilirse anlalr: Onu pek az kullanrlar kfr olarak... ou zaman vay canna... yle mi? e bak... Hele hele... Yok canm... Ne gzel... ok iyi... anlamlarndadr. Duymazdan geleceksiniz! Sonra sonra... Gnlsz gld: Efendi olduklar zaman brakrlar. Daha dorusu onu brakp bizim gerekten pis kfrlerimizi alrlar. Mdr Halim Akn, Cemal'e dnd: ilgi ekici zellikler grdnz m al keserken?

Cemal hatrlamaya alt: allar sarmaklarla sarmay akl ettiler. Yoku aa yuvarlamalar, i stnde, yeni bulular saylmaz m? Dallardan kzak yapmalar?... Deil! Kylerde hep yaplr bunlar...

yle mi? Sormalydm! Bir ey daha var! Aralara kar umduumdan daha az krp dkc davrandlar, daha az hoyrat... Ama, bsbtn de titremiyorlar stlerine... Bir de ok az srd yeni giyimlerine kar ilk anlarda gstermeye altklar kirletmeme dikkati... Mdrn not almasn bekledi: Az kalsn unutuyordum: Bu akam Zeynel Aann ziyafetindeki Kara Dervi, al kestiimiz sra bizi gzetlemi drbnle... Bekir Ozan sokulmu, inanmak gerekirse, Dervi'in mavzeri varm... Mdr Halim Akn, Nuri evik'e, Ne dersin? anlamna bakt. Hi tutmad gzm bu pis herifi... Madrabaz... Kaltaban... Kurnazn aptal... Kak iyice... Ama Emina'nm, benim gibi dnmyor sanrm. Emine Gle dorulad: Evet, bana baka trl grnd. Da balarnda ileye giren keilere benzettim. Bylesine Tekin deil derler. Cemal Avar ban sallad: Hak veriyorum Emine arkadama... Eskiden beri rkerim byle adamlardan... Byye, muskaya inanr mym, hayr... rkerim nedense... Fanatik olurlar, nerde, napacaklar kestirilmez. Nuri evik, suratn ast:

 Tamam!... Heriflerin istedii de buna inandrmak bizi... Yar yarya da baardlar, gryorum. Kara Dervi, alak Zeynel'in silhorluunu vd, Zeynel de rezil Dervi'in kerametini... Aba altndan sopa gsterip gzmz yldrmaya kalktlar. Amma yaptnz Nuri Bey... Adam kibarlk etti, yemee ard bizi... Koyun kesmi... Pilvlar, baklavalar... Soylu kiiler gibi mi davrand Emina'nm? Senyrce... Batnn baronlar gibi... Kyde otururlar belki de yoksuldurlar ama, bin be yz yllk soyaalaryla kraln z yeenleridirler. Ksas: Bizim Feodalimiz bu Zeynel mi demek istersiniz? Evet, niin olmasn?

undan ki, bizim arslan feodal, belki de bir ortaknn olu candarma onbasndan, dayak yer eek sudan gelene kadar... Ertesi gn, kyde dolar srtarak, eriatin kestii parmak acmaz diye... Yanlalm istemezsek, Emina'nm, girmemeliyiz Bat kalplarna... Benzetmelerin kolaylna sapmamalyz. Ne bu pis herif feodaldir, ne de kara sakall serseri, Tais'in keii... Nuri bitirince, Halim Akn notlarna bakarak sordu: Kanda bak vard rencilerimizin? Emine retmen elinde olmayarak telland: Nasl bak? Bildiimiz...

Mdr Halim Akn, Nuri'ye bakarak bekledi. Vard birka tane... Biliyorsun, baksz olmaz gibi geliyor bu kopuklarn bazsna... Be alt kadar, sanrm! Ykanmadan nce sakladlar uraya buraya... Yenilerini giyince aldlar. Ben imdilik nemli bulmuyorum! ienler? Evet... leride, ylgnlk, usan balaynca toplarz! Epey... Bilmezden gelelim imdilik... Ya esrar?... Ttn

Emine elini yanana gtrd: Ne diyorsunuz? Bu yata Kyl ocuklar...

Bulunur buralarda tek tk... nk kendir yapar burann topra... Anlarz var m, yok mu? Saklayamaz kendisini esrar tutkunu, yakay hemen ele verir.

Lks lambas, pompalanmad iin, gcn kaybetmi, yorgun yzlerdeki izgiler glgelenip derinlemiti. Cemal bugn leden sonra kasabada kovalad ileri anlatt: Orman Blge Amiriyle konumu, yakacak meselesini yoluna koymu... Yemein artk yaknda ge kalmayacan, yarn biraz taze et bulacan da umuyordu. Kasabadaki frncy hi gz tutmamt. Mdr bunu dorulad: Yarn, irin'in Zeynel Aasyla konuurken biraz pirin bulmaya al! St, yourt, yumurta iini de konu! Notlarna bakarken, Nuri elini kaldrnca yorgun yorgun glmsedi: Haaa... yle ya... Musluklarn ak braklmamasn sk sk tembih edeceiz ocuklara... Bundan daha nemlisi: uraya buraya bykaptest etmemelerine bakacaz. Eden olursa, stlerini kapattracaz kendilerine... Evet, ilk iimiz, p ukurlar amak... Dikkat edeceiz yere smkrmesinler Sonra da ellerini stlerine ' silmesinler... Aslnda kla merakldrlar hemen hepsi... mrenirler. Salarn tararlar sk sk... Bu eilimlerinden tutup yola getireceiz. lk zamanlar, enstity smrmeye abalar ou... araflar gizlice yrtp mendil, boha yapmaa kalkarlar, yastk klflarn torba diye kullanrlar. Krp dkerler beylik eyalar... Kuakba iin, kordonlar, ipleri kaylar keserler. Ufak tefei cebe atanlar, kye gndermek isteyenler olur. Denetlemenin hafiflediini sezerlerse, arkadalarn kendi yerlerine altrmay denerler. Bunun iin paz gc kullanmaya yeltenenler grlr. Deirmende un satmay, alverilerde hesab iirmeyi olaan sayanlar vardr. Arkadalarndan aldklar borlar demek istemeyenlere, inkra sapanlara rastlanr. ten sonra aralar toplamak zorlarna gider. Bunlar, ilk gnlerde umutsuzluk verir insana Daha kts hainlik gibi gelir. Deildir oysa... Okumak iin geldikleri yerde ar ilere srlmeyi yadrgamalardr. Enstitnn yabanc kalabalndan, tell grltsnden rkmtr ou... Ortak almaya alk olmadklarn da hesaba katmak gerek... alyoruz ama, kimin iin? Her hal, emir verenler iin diye dnrler, yleyse emir verenlerin nnde alrsn, arkalarn dner dnmez kaytarrsn. Bir eit kendini bouna yorulmaktan korumaktr bu... Dinlenme zamanlarn arttrmaktr. Yz yllardr sren bu yetersizliin olaan sonucudur bu... Bir de kurnazln, ak gzlln yeniden denemek zevki... Baka gszlkleri de vardr. Utangatrlar. Bu yzden bildikleri sorular da, ilk gnler karlayamaz ou... lidirler, ar akalara hemen alayacak kadar... te, yeni arkadalarm iin, gelii gzel saydm bu nedenlerle, rencilerimiz ilk gnlerde, kalc deil, gidicidirler, piman olmulardr. e sk sarlmazlar. dare de bunu bildiinden kukuludur. nk enstitclkte, ocuklar tutamayp karmaktan daha beter maskaralk olmaz. lk i, karlkl gvensizliin yenilmesidir. Akranlar arasnda, genellikle nemli kii saylmaya baylr kyl ocuu... Bunu hak edip etmediini pek aramaz. Kiiliiyle ilgilenilmesini ister. Bunu salayabilmek iin, ou sinirlendirici arlklara bavurur, retmenler kitap okuyanlar severler. Kendisi de okuyacak ama, neylersiniz ki, biraz okuyunca ba aryor. N'apsn peki? Vurur okuyorlua... Bir kitap alr, yola yakn oturur, biri gelirken aar, geince kapar. ster ki, retmen soru sorsun kendisine... Kestirme yolu? retmene sormak... Svanr. Gelii gzel sorar, hi stnde

dnmeden... Yeri mi, konuyla ilgili mi, umurunda deildir ama, retmenin verdii karlk cidd mi, batan savma m bunu hemen sezer. ok zlr, ilk zamanlar ok yanltr renciye sert davranmak... Hele haksz yere... Direnmezler, susarlar ama, kinlenirler. En tehlikeli ynleri reaksiyon vermemeleridir bence... nk hemen kamakla sonulanr bu durum... Bu sebeple onurlarna sayg gstereceiz, davranlarn anlayla karlayacaz, alacaz abuk kzmamaya, sabrl olmaya... Nuri'ye bakarak glmsedi: Evet, Nuri'ciim, ncelikle, gnde er tane atabirin almalarn salayacaz... Var m baka bir diyecein? Var m? Nedir? Hayvanlarn gbreleri...

Tamam, belli bir yerde biriktirilecek... Gelelim yarnki ilere... Bata: Susadan Kei Dz'ne kamyon yolu... Odun gelene kadar al ekmeyi srdrmek... p ukuru... Cemal bir aralk irin kye inecek... Tamam m? Biraz bekledi: Oturumu kapatyorum. Hepinize dinlendirici uykular, umutlu dleri... Saat yirmi ikiye geliyordu, retmenler nbetinin ilki Cemal Avar'nd. Emine retmenle beraber ktlar, renci nbeti tutan kke, Emine retmenin drd kd Cemal'den nce alp verdi, ellerini gbeine balad. Saol! Adn ne senin? kke retmenim, kkes Yiit... Taoluk' tan! Kim depo nbetisi? Bekir Ozan! Kata uyandracaksn senden sonraki nbetileri? On ikide retmenim, hayr retmenim, yirmi drtte...

Tamam... Sakn unutma beni uyandrmay... Birka adm atp dnd: Saatin var m? Yok retmenim... Nasl bileceksin saatin yirmi drt olduunu? Yldz Ulak'n saatine bakacam retmenim. Nerde saati Yldz Ulak'n? Kolunda retmenim... Anlamadm... Uyandrp da m bakacaksnz her iki saatta bir? Yok... Kolunu darda brakacak...

Uyurken mi? Uyurken retmenim... Assayd ya bir yere... Akl edemediniz mi? Yusuflu Esef syledi retmenim. Olmaz dedi Yldz Aa... Raz demek uyandrlmaya, saat ba?...

Yok retmenim... Kolunu ieri almazm... Ben almam, sen ferah ol dedi, Esefe... Neden asmyor? Korkuyor mu aldrmaktan? Demedi ama, bana sorarsan korktuu meydanda...

Emine. Gle bir insann kolunu darda brakmaya karar vererek yatt zaman nasl uyuduunu merak etti. Yldz'n adrn sordu. Kapdan bakt. Gemici fenerinin sar ; adrn iine ke vuruyor, direin dibini aydnlatyordu. Lolua gz alnca Yldz' grd, tekiler gibi o da giyimlerini katlam, yastn altna koymutu. Kolu dardayd. Yumruunu inatla skmt, ama saat altta kalmt. Bakmak iin, ya uyandrmak, ya da kolunu tutup biraz kaldrmak gerekecekti. Ayak ucunda yatan llo da ok yorulmu olmal ki, yar uyanp inilemiti. Emine glmseyerek Cemal'e fsldad: Hakl m, saatinin alnmasndan korkmakta?

Cemal yldz alacasnda Emine'nin gzlerindeki anlam semeye alyordu: Mal canls oluyor kyl ksm... Ayrca, saat ok deerlidir gzlerinde... Al fiyatyla ilgili deil bu deer... stlerinde bir fabrika tayormular gibi geliyor sanrm! Fabrika m? ok yaayn Cemal Bey! Hi unutmayacam bu aklamay... Hemen yazacam defterime... Yataca adrn nne gelince bir an dnd: necek misiniz aaya... Evet! Hi uykum yok! Ben de geliyorum! Ne iyi... ok sevindim!

Patikadan inerken, Emine iki kere Cemal'in omuzuna tutunmak zorunda kalm, cimnastiki erkein etindeki tkzl avucunda tutar gibi olarak, hi hazr olmad halde heyecanlanmt. Bu kadar yakkl

olmasayd, girerdin adra, nbeti teftiine kmazdn deil mi utanmaz! diye kendisini azarlarken aya kayd, Cemal gl parmaklaryla kolunu tutup kmesini kolayca nledi, sonra dze inene kadar da brakmad. Yk oldum size... Rica ederim!... Ne mutlu...

Sesi titriyordu. Emine byk bir tehlikeden kamak istiyor gibi, kolunu kurtararak, depo adrnn nnde yanan l a doru hzland: Merhaba Bekir Ozan! Merhaba retmenim! Buyur retmenim! Uyumadn ya?... Uyumadk retmenim! Biz uyumayz. Nbette uyumak olmaz.

Aferin!... Cgara da imiyorsun deil mi? Depoda patlayc eyler var nk... Anlatt sana, Nuri Bey! Ne kadar kapal olsa, tenekeden uar benzin... Uan benzine ate deerse n'olur? Parlar harradak retmenim! Tamam! Canmz sana emanet, unutma!

Ben ttn imem retmenim. Kydeyken de imezdim. Ayptr bizde, yeniyetmelerin ttn imeleri... Aferin! Sormann doru olup olmadn kestirmediinden, biraz duralad: Korkmuyorsun ya? Biz mi retmenim?... Korkmayz sayende... Korku de neymi? Ky yerinde, msr bekleriz, bostan bekleriz. Herk vakti, mallar yeile salarz geceleri... Herk... Bildiin, tarla srmek... Yeil, bildiin taze ot... Mallar, kn hep kuru yediinden, baharda yeile salacaksn ister istemez... kzlerin yularn koluna balar yatarsn. Islak mslak yatarsn. Alktr kyl ksm, retmenim, gece vakti, krda yazda yatmaya... Bizim kyn yiit karlar bile korkmaz retmenim... Krpe kz olursa o baka... Cemal Avar, glerek katrlarn baland yere doru yrd. Bekir Ozan, Emine retmenin bir adm sol gerisinde elleri edeple gbeine bal, geliyordu. Yaklanca, Akar Doru, kulaklarn dikti, tedirgin tedirgin soludu burnundan... Filozof, srtndaki kaim brandann altnda, hi istifini bozmadan uyukluyordu. Yem verildi mi bunlara?

 Verildi retmenim... Torbalarn astm boyunlarna, yem kesince aldm. Tmarladk bile az biraz... Adam, kendi malndan iyi bakacak, deil mi retmenim, esddmzn malna? Bu soruyu Cemal'in yerine Emine Gle karlad: Kendi malndan iyi ne demek! Asl kendi maln bunlar... Neden mi? Hkmet mal millet mal demektir de ondan... Millet kim? Sen ben... Demek senin maln... Dorusun ama retmenim... Bekir ekinerek konuuyordu: Her adama gre deil bu laf, er adama gre... Biz aklsz olduumuzdan hkmatn malna acmayz okluk... Dker saarz gvur mal gibi... Sz gelimi, orman da hkmatn... Ormanclar olmasa, keseriz ki, Allah yaratt, demeyiz. Bir sapan sap karmak iin, drt be krpe aac ldrr bizim ky adammz... Bizim oralarda Hkmatn mal deniz, yemeyen domuz derler. Yanl yle ya retmenim, domuz yiyeyim dese de, hkmatmzn mal, deniz olabilemez? Bekir Ozan kurnazlk ediyor, boyuna laf uzatyordu. Susmaktan usand belliydi. Gsteri iin, katrlarn yere akl demir sikkelerini, tutup var gcyle ekti: Zorlu aklm sikkeler retmenim! Boanp savuamazlar, meraklanma! Bu srada, ocuk alamasna benzer bir ses duydular. Emine retmen enikonu korktu: Nedir o? Hangisi retmenim? Bu ses? Hi retmenim... akal... Byle ocuk gibi mi barr akallar?

Hvesi hvesine ocuk gibi barr bu reziller... Krpe gelin ksm ky yerinde, akal sesi duymasyla, Aman bebe uyand diye zplar tatl uykusundan... Hrsz olur bu akal milleti gayet... Hrszl, salt canlya deildir. Papu mapu, ark mark, ne bulursa, srtlar savuur. retmenler yrynce, arkalarndan yetiip tella sordu: Sizin Ankara'da akal var m retmenim? Emine durdu: Bilmem! Ne dersiniz Cemal Bey?

Balarda filan varm... Ben epey dolatm ama ne grdm, ne de sesini duydum.

Bekir Ozan iini ekti: Evet, varmtr ama, kasabaya giremezmitir, Ky yerinde, gece olmaz m, itlerin uyuduunu kollayp dolanrlar frl frl... Tavuk pinlerinde uncack delik ararlar ki, gireler de, fukaralar boalar... avclar... Tavuun asl dman tilki deil mi? Tilki baka retmenim! Bizim oralarda tilkiyi vurmazlar

Neden?

Gnah nk... Tilki de, evet hrszdr ama, Uru Abbas gibi, insafl hrszdr. Fazladan, gnah sevab, deme adamdan iyi, bilir tilki... Grenler var: Ezan okunurken, n ayaklarn kaldrrm da dinlermi gzelce... Kim bu Uru Abbas?

Aman, Uru Abbas' hi mi duymadn sen retmenim? Peygamber vaktinin, ermi evliya hrsz Uru Abbas?... Hem hrsz, hem ermi evliya... Nasl oluyor bu i Bekir?

Kitab var retmenim... Bizim kyde geen ramazan tuttuumuz hoca okudu, Himmet Aann odasnda... Peygamber zaman, bu Uru Abbas, kylerde yakmadk can brakmam... Sonunda lr Abbas Uru. Peygamber: Oh pislik temizlendi, Allahma kr demeye kalmadan bakar ki omuz banda Cebrail melek... Cebrail melei bildin ya, retmenim?... Allann kur'an tatar... Allah, peygambere haber yollayacaksa bu Cebrail melekten bakas getirebilemez. Peygamber, Nedir? diye sorar. Allah diyesi ki: Benim, Uru Abbas adnda cennetlik kulum bugn lp ve de l tana konup... Namaznn klnmas beklenirken, hak peygamberim neden seirtip yetimez? diyesi... Peygamberin ossaat can bana sram retmenim, hoplayp komu ki, ne grsn, l tann evresinde ayak basacak yer yok... Kalabalk m?

Kalabalk ama, adam kalabal deil, retmenim, bildiin melek melike kalabal... Gkte melek melike kalmam, ylm Uru Abbas efendimizin ls bana... Alayan hangisi, ekip yakasn yrtan hangisi... Nedir hey Allah, bunun gizlisi? diye am fukara Peygamber... Uzatmayalm, Uru Abbas'n l namazn, Peygamber, bir aya stnde klabilmi. nk tekini bassa, Allah beterinden esirgesin, melei melikeyi ezecek... Sakatlk olacak ki, bombok... Peygamberdir, dnp evine gelmi... Fikre dalm ki, retmenim, ok derinlere dalm... Gz, sa omuzu banda... Durdurak, uyku muyku arama... Gz Cebrail melein yolunda nk... Aradan gemi birka gn, Cebrail melek, gelmi, koynu kuca Allah haberi dolu... Peygamberin habere mabere bakacak sras m?

Toparlam Cebrail melein yakasn, Nedir bu Uru Abbas meselesi yahu? diye balam sklamaa... Meerse retmenim bu Uru Abbas hrszla karken dualar edermi ki, her bir duann arasna dar tanesi smazm... Ayrca, kyasya yapmazm uruluu Uru Abbas, kararnca yaparm... Senin anlayacan, bakarm ki, sandkta, kesede, szgelimi, yz kuru var, ellisini alr, ellisini brakrm. Trkesi yarn geimine ne kadar gerekse o kadar alrm... Naslsa biz bu yola dkldk. Bei de bir onu da bir... Gnah deimedikten sonra... demezmi... Ba kes insaf brakma, laf, bu Uru Abbas'tan kalma derler bizim gn grm yallarmz... Tilkinin piri Uru Abbas'tr, beyim... O sebepten tilki, akala hi benzemez ve tilki ldrmek avclkta kanun deildir. Emine Gle, ne kadar yorulduunu, yokuu karken anlam, Cemal'in koluna girmesi teklifini kabul etmediine piman olmutu. Bekir Ozan'n konuma dilindeki alacak gten, ok istedii halde, laf amaya endi. Cemal'e iyi geceler dileyip adra girdi. Kzlar derin soluklarla uyuyorlard. Soyunmadan karyolasna uzand, uzaklaan ayak seslerini, artc bir ilgiyle dinleyerek dald. Emine Gle retmenim! arsyla uyand zaman, nerede bulunduunu bulmaya alt. Kendini toplaynca merakla sordu: kt. Mdr Halim Akn'n lks lambas yanmyordu. Dzn kysnda Depo adryle hayvanlara, nbet yerine gelirken teki adrlara ksaca bakt, retmen adrnn nndeki alr kapanr iskemleye oturdu. Cemal'in kendisini beklemeden yatmasna, Nbet deitirmek yok mu? bahanesiyle biraz can sklmt. Arkasna kulak verdi. Hi ses duyulmuyordu. Yatar yatmaz uyudu galiba! diye somur tarak dnd. Gece bol yldzlyd. Lciverde alyordu. Kei Dz'nn tesinde Bozkr, bu lcivert gecede bsbtn denize benzemiti. Hi bir gemi gemeyen bir deniz... Kaynaya kaynaya adalam bir deniz... Bir filmde grd kum batan hatrlayarak rperdi. Ne cesaretle basabiliyorlard srtna Bozkrn, stnde ne cesaretle cip sryorlard? rm toprak bile deildi bu Bozkr, soumam, cvk lavd. Bir de ocuk gibi, denize benzetiyorum derken denizi zledi apansz... Bu zleyie, Ankara'dan alkt. Boaz'n, sert denizini hatrlad, gece serinliiyle rperen derisinde... Bu sertlik Marmara'ya greydi. Marmara'nn ortalarnda bile, suyun yz, bir metreye kadar, enikonu lk olur. Baz baz, golfstrim gibi, scaklk sarar insan Marmara'da... Savatan beri, deniz zlemini, dnya denizlerindeki ldrmeleri aklna getirerek yattrr olmutu. Saat ka? Uyanmadm m hemen? Uyandn retmenim! Saat yirmi drt... Peki... Saol kke... yi geceler!

Kalkt. Uyuyan kzlar gzden geirdi. Yzlerini seemeyince adrdan

nnde, biraz aada, gemici fenerlerinin gvdeleriyle sralanm adrlar, savaa ekiyordu kyasya vuruuluyordu kinci Dnya Sava'nda?... artk ne kazan hesab kalmt, ne yenilgi hesab... dlyordu artk ..

isli nda, prsk dncelerini... Nasl O kadar kyasya ki. Yalnz dmek iin

Birden, gazetede okuduu bir olay hatrlad: Alman Nasyonal Sosyalist ii Partisi genlik kolu gnllleri, Leningrat savunaklarnn stne gsteri saldrs yapmak iin yar bellerine kadar plak, silhsz yrmler, parti mar syleyerek kendilerini mitralyzlere bitirmiler. Emine Gle, gzlerini yumunca bu krpe Alman ocuklarnn yerine bugn buraya paavralar iinde gelen, bir eit niforma giydirildikten sonra kzgn gne altnda ie srlerek yar bellerine kadar soyunmaya zorlanan rencileri grr gibi oldu. ki olay arasnda, krpe insan acmadan kullanmak bakmndan korkun benzerlie dehetle at. Parmaklarn, tarak gibi geirdi salarndan, can birden cgara istedi, tiryaki olmad halde... Paavralar giyinmi ocuklarn karsna kolonyal apkamla nasl kabildim hi utanmadan... Ne demilerdir bu maskarala?... Kzdlar m? Alay m ettiler? Daha beteri, hi mi umursamadlar adamdan saymazcasna... Merhaba arslan nbeti! Bozkr cephesinde var m yeni bir ey? Nuri

Emine rkerek sese dnd. Cemal Avar sanp sevinmiti. evii grnce glmeye abalad: ekledi: Uykunuz yoksa... Buyurun! Canm cgara istemiti. Var m? Hay hay. Yok yeni bir ey, evet... Uyumadnz m?

ki saat nce Bekir Ozan'da sezdii konumak ihtiyacyle hemen

Nuri bir iskemle alp geldi. Cgara verdi. Kat uykum! lk gece yadrgarm yerimi...

Kei Dz'nden ileriye bakarak bir zaman sustular. Bakn ne dnyordum siz gelmeden nce... Alman ocuklaryle renciler arasnda apansz bulduu benzerlii anlatt: Yanldm deil mi? ocuklar lme yollamakla yararl bir ite altrmak arasnda hi bir benzerlik olamaz! Vallaha, bu altrma ii benim biraz midemi bulandrmaya balad. Emin'anm! altrmak da, her ey gibi sipsivri alnrsa ok su gtrr! Bir memlekette herkes belli bir amaca ynelip belli bir tempoyla

almaya girmi deilse, i blmnde yalnz bir kolun bedava altrlmas nasl yararl saylacak? Hatrladnz m, Mfetti efik Ertem sylediydi bunu... Dnyorum o zamandan beri... Okuyacaklar okullar btn Trkiye'de, btn renciler kendileri yapmakta iseler, diyeceim yok!... Hatta, kimi rencilere okul yaptrp bteye konulan paray yaplan okula kar gene bunlara harcamak, tam doru deildir ama, gene de bir eydir? Neden tam doru deil?

nk renci burada yerli deil, geici... Bu sebeple btede ayrlan para, buraya harcansa bile, arkadan gelip almadan okuyacaklara bakarak hakk yenilmi, emei denmemi olur. Kald ki bizde bteden vurmak, biricik iadaml, hatta biricik vatanseverlik sayldna gre, ocuklar burada en ar ilerde altrmak, bunun karl olmas gereken paray madrabazlara arptrmak; en faydal, en doru ide altrmay bile ok korkun bir dolandrclk haline getirmez mi? Doru. Evet!... ..

Boazn derinlerinde akallar uluyordu. Bir gecekuu geti gemici fenerinin sar nda, bir ey yitirmi gibi tell, m gibi rpere rpere, kr gibi sarsak... Uykum kat bunlar lp bierken... Sonra sizi dndm! Emina'nm dedim, ocuklar bugn yle yrtk prtk kirli pasl grnce... Neler duydu acaba, toplumbilimci olarak?... Anladnz m? Ne dndnz deil, neler duydunuz? Siz gelmeden az nce, ben de onu aratryordum! Bir eyin farkna vardm da utancmdan yerin dibine getim! Nedir?

Nasl ktm kolonyal apkamla karlarna? Kyl bizim efendimiz sz kylnn gerek durumunu grmezden gelmemize yaram imdiye kadar... Nasl olabilmi bu... Ne kadar ayp! Evet! Douda, sz her zaman aksiyonun yerini tutmutur. Yazdan da ok etkilidir. Gereki olamadmzdan m? Bat llerine vurursak evet... Bizim llerimizle?...

Bilmem! Bizim llerimizde, gereki olmamak bile deil... Bambaka bir ey galiba... Korkarak sylyorum, bizimkisi bu dnyada olamamak...

 Bu dnyada olamamak. Doru!... Biraz dald: Sahi, ne duydum, o paavralardan meydana gelmi giyimleri karsnda... Kelimeleri arad iin duraklaya duraklaya konuuyor, cgarasn itike yzne vuran kzl k sesindeki dram duygusunu arttryordu: Yadrgamadm, inanr msnz! Kendimi onlarn yerine koymay akl etmediimden olmal. . Onlar paavralaryla kendi unsurlar iindeymi gibi geldi deil mi? Aynn postunu, kuun tylerini, ylann derisini tad olaanlkta... Evet, yle bir ey... Buna yakn...

Emine Gle iri gzlerini ksp alt dudan dileyerek neler duyduunu deil, bu uyarmadan sonra olsayd, neler duyabileceini gerek bir merakla aramaya balam, bu brakla, birden anlatlamayacak kadar gzellemiti. Hep yle, kendisini iinden doana brakm gibi duraklayarak konutu: Bakyoruz da grmyor muyuz? Gryoruzda duymuyor muyuz? Bu ne mthi yabanclamadr! Paavralar balanm Yatr parmaklklar gibiydiler! Onlarn altnda bile demir, odun gibi tandk eyler vardr. Bu paavralarn iinde... imdi daha iyi anlyorum, tandk hi bir ey yoktu sanki... Ne deri, ne et, ne kemik... Nasl anlaabileceiz peki? Hep mi srecek bu koparlmlk... Nereden aklma geldi kolonyal apka?... Alaklk bu, utanmazlk dpedz... Nuri acr gibi ksa ksa gld: Aldrmayn! Bereket sizin gibi, daha dorusu, bizim gibi, dnmezler! Smrgeden, smrgeciden haberleri yoktur nk... imrenmilerdir apkanza! Yalnz gne iin yapldn bilmediklerinden, bir de arm gibi grndnden k iin zlemilerdir. Paavralarla giyinmek de, bereket bizim anladmz adan onursuzluk vermez onlara... Vermez mi? Vermemesi imknsz... istemezler mi yeni giymeyi? Yrt olmasn? sterler ama, her gnk klklar da en nemli savunma aralardr. Yz yllarca, apulun biricik hkmet etmek sistemi sayld bir memlekette imanla paray, saklamaya almlardr. Bu sebepten kyde aalarn kl bile hizmetkrlarn giyiminden pek de baka trl olmaz. Meydan nbetisi Paso Ayvaz kalkm, dolamaya balamt. Emine saatine bakt: Bire on var... Taoluklu Yldz Ulak'n uyurken bile darda tuttuu saatli kolunu hatrlad. Kendisi neden vermemiti, saatini nbetiye? Kurcalar... Bozar. Altn benim saatim! Babamn armaan... Dndklerinden kurtulmak istiyor gibi ban sallad. Paso Ayvaz, fener klarna girdike grnyor, bunlardan ktka kayboluyordu. Ayak sesi duyulmadna gre postallarn karm olmalyd.

Emine'nin bundan phesi kalmaynca, kzlarn adrn m gzetliyor, acaba? diye geti aklndan... Hayr... Kzlarn adrna Varmadan dnmt Paso Ayvaz... Emine Gle bu gece bir kez daha utand; Ne dnr acaba, Paso Ayvaz imdi? vermesine meydan kalmadan lcivert

Nuri evik'in karlk gkyznde bir yldz kayd.

Yldzn aktn grdyse... Biri ld diye dnr. rker biraz, lm Allahn emri! diye iini eker, len herifse avrad ellere kald, fukarann diye gler, eminim! Emine son szdeki kyclktan rperdi. Birisine duyurmamak istiyormu gibi ekinerek sordu: Ne dnerek geldiler buraya bu ocuklar? Ne umarak? Ky retmeni olacaklar ya...

Ne demek ky retmeni?... Enstitlerin kurulu amacna gre, bir yandan iftilik edecek, kaba zanaatlardan birkan yapmaa abalayacak... ocuklar okutacak... Zeynel Aalarla bouacak... Nasl tanr bu kadar ar yaama yk, lene kadar? Ayda yirmi lira aylkla... Daha dorusu nasl teklif edilir? Edilir! nk, buna kar, srden yapyorsun. Anlamadm!... alp koyunken kurt

Hi unutmam! Enstitye renci aryorduk Mara dolaylarnda... Kimse ocuunu vermek istemiyordu. ok ocuklu babalardan birini sktrdk, daha fazla direnemeyeceini anlaynca, ne dese beenirsiniz? Hadi bakalm! Bizden de iki kurt karsn Osmanlya! dedi. Nereden kyor bu kadar korkun benzetme?

ocuklarnn bir daha dnmemek zere srden ayrlacan ok iyi biliyor. Merak edip baktnz m szle... Nedir REAYA'nn karl? Hayr!

Sr..., Otlatlan hayvan srs", Bir obann gtt hayvanat... Son Osmanl Padiah Vahdettin'in Millet srdr, ben onun obanym dediini okuduum zaman, dehete dmtm. Oysa ne kadar uygundur Osmanlnn millet anlayna bu sz... Osmanlnn millet anlay budur, .vatan anlay da MLK... En byk gc, Anadolu kylsnden aldn p diye kul yapabilmesidir. Evet, Mfetti efik Ertem hakl,

kendimize benzettiklerimiz barnamaz kyde... Ky biz olduu gibi braktka barnmas da alklk olur! Hl Osmanl m sayyorlar bizi? Ne mthi bu!

Hi pheniz olmasn! Ky iin bir kere, hepimiz yabanc konuklarz! Bir kar umarak geliriz, srtlarn svazlar, yzlerine gleriz, sonra fertii ekeriz! Bilirler bunu... Leylek senin ne kuun Gelir yazn, gider kn diye de anlatrlar! Hi bir eyi bilmeseler, bugnk haliyle kyn ne demek olduunu bilmezler mi? Ky temelinden deimedike, orada zor emriyle alkonmayan ehirlilerin bir dakika duramayacan neden bilemeyeceklermi?... Faydasz m bsbtn enstitler? Faydal ama kye deil, biz hayalci lkclerin fantezilerimizi doyurmaya... kar yolu nedir bunun?

Bence kyn insan gereini renmeye almak... Bunun ilk adm da kendimizi onlardan saymak ama lafla deil uuraltyla... imdi saymyor muyuz?

Sanmam! Dndm, hakl efik Ertem! ok pohpohluyoruz. Duvar ryor, keser tutmay hemen reniyor diye pohpohluyoruz. Oysa, evveleski biz olmadan da yapar bunlar kyller... Yalnz bunlar m? lerine yarayan her eyi bilirler. Biz de onlarn bildiklerinin kara cahili deil miyiz? yleyken niin tepeden bakarz kyllere?... Byle tepeden bakmakla bile ihya ettiimizi sanrz, niin? Gereki olamadmzdandr bu...1 Bence ilk kurtulu adm gerekilik... Elini kaldrp Emine'yi susturdu: Anadolu'yu kurtarmak istiyorsak onun eskiyeni gereini, iyice bilmek zorundayz. Kendimizi aldatmadan... Erkeke... Kaytarmaclk etmeden... Bize inanarak almalarn zorlatracak btn maskaralklarmzdan, alkanlklarmzdan, palavralarmzdan vazgeerek... Tezinizde biraz dndm, siz gelmeden nce... ilk gnden iyi bakn, iyi grn! Yani doru... Grdklerinizi de olduu gibi yazn, Allah akna! Balamak iin gerekleri olduklar gibi almak zorundayz. Baka memleketleri bilmem, bizim memleketimizde gereki olmadan namuslu olmak imknsz! Ve de hangi byk fayda iin olursa olsun, gerei grmezden gelmek, hele deitirmeye yeltenmek en byk namussuzluk! Hakl mym? Karlk beklemeden kalkt: Siz bekleyin nbetinizi... Ben yatacam! Biraz nce Dumanl Boazn derinliklerinde uluyan akallar kampa yaklamlard. Nuri evik adrn kapsnda durup dnd: Sakn burnunuzu akallara yedirmeyin Emina'nm, sakn da akallardan korkmayn! Emine yalnz kalnca, Nuri'nin tezi stne dediklerini unutmamak iin tekrarlarken minnetle glmsedi. Bunlar Nuri'nin yerine Cemal Avar

sylemi olsayd, minnet yerine sevin duyacan anlayarak, birinden bir ey saklyormu gibi elleriyle azn kapatt.

NC BLM

BOZKIRDAK EKRDEK

Kara Deirmen

Deli Dervi, Yukarda Kara Meenin dibi eser dedii halde, yaprak kmldamyordu. Kzgn gnein altnda hava gittike puslanm, Dumanl Boazn kar yamalarna sanki kl renkli bir tl perde ekilmiti. Boazn derininde kendini kara kayalara arparak akan Erkek suyun savrulan kpkleri bile kl rengiydi. Bodur amlarn, sert mee fidanlarnn, fundalarn da yeili umu, yapraklarn sanki ince bir kl rtmt. Deirmen, yzyllk kara meenin otuz metre kadar aasndayd. Kaln ta duvarlar, toprak damyla bask bir kazamata benziyor, Nuri evik'in kaps nnde brakt cip bu benzerlii birka kat arttryordu. Arkn suyu akmyor sanlacak kadar durgundu. Bu durgunluk, tahta olukta kzgn bir alt haline geliyor, kaln duvarlarn yardmyla deirmen talarnn hrltsn bastryordu. Emine retmen bluzunun ilk dmesini at: Ne skntl hava... Yamur ncesi mi dersiniz Nuri?

Nuri evik terini kuruluyordu. Dorua bakt: Sanmam... Hi bulut yok... Ne dersin Esef?

Belli olmaz retmenim... Bunca yldr gelir gideriz, bu kara meenin dibi eserdi hep... Neyin nesi, bugn... Yldz Ulak deirmene kulak verdi: Talar dnyor ya, biz ona bakalm!

Emine retmen cgara yakarken sordu: Yamur yasa, bozar m senin frn kke?

kke, Emine retmenle rahat konumaya daha almamt. Ne zaman bir ey sylemek zorunda kalsa, gzlerini karyor, byle kzaryordu: Yamuru bilir retmenim... Serpeler geerse bir ey olmaz. yice bindirirse kurumadndan, datr, hi bakmaz! N'aparz ekmek iini o zaman?

Bu soruyu Esef karlad rahata: Sa ekmei yeriz retmenim... Yedin mi sen sa ekmei hi?

Yedim... ok da sevdim. Ne kadar zamanda vtr bu deirmen bizim drt uval ekini? ki saate brakmaz... Susup dinledi: vtr evet!

Emine retmen de kulak verdi: Su sesinden baka bir ey duymuyorum! Dnmyor mu talar? Dnyor retmenim. arltnn gerisinden akan sesi var.

Yumurta kraym diye ok steledi Dervi efendi, piirmeye kalkmasn Nuri Bey! Sultan tel geldi, girdi, bir daha da kmad. Sultan'a piirtme sin! Nuri evik, Esefe iaret etti: Atla Esef... Grlt etmeden bak!... Bir ey piirmeye hazrlanmyorlarsa, yemek laf etme, sakn... stemem, yan cebime koy anlamna gelir. Tamam retmenim...

Esef frlad. Nuri ardndan seslendi: Gzetlediini fark ederlerse, Su istediler dersin. Gerekten de istiyoruz. Souk olursa, kzp ksmeyiz... Esef, deirmenin ak kapsnda siperlenerek bakt, ierisi iyice lotu. Kzm buday, taze un kokuyordu. Girdi. Deli Dervile Sultan' gremedi. Talar hzla dnyor, akak denei, akr akr tyordu. Havay un zerreleri doldurmu, duvarlar, direkleri, odundan yaplm kaba saba dilileri, ince kar gibi kaplamt. Sultan kar ekin getirmedi. Demek ulak geldi Zeynel Aadan... Evet, bunlarn yaza kmaz ileri oktur!...

Esef, nimeti inemenin rkntsyle merdiveni ayaklarnn ucuna basarak kt, ster misin, Kara Dervi, Eliye deilmez lafn uraya braksn da Sultan karnn, ksn stne, gndz gz? Odann karanlk kapsndan bakt. Sultan grnmyor, Deli Dervi, it oturumunda, hrl hrl soluyarak cgara saryordu. Az yar akt. Biraz da arplmt. Kaln dudaklar kan yemi gibi krmz... kasca gzleri parldamakta ki, karanlkta layan canavar gz ka para... Salar yrm omzuna inmi... Sakal gbee dayanm... Gvdesi kara meenin gvdesinden farksz Yayla havasnda, bunca yldr srtst yattndan, kendini ie ezdirmediinden ve de km mandas gibi boazl olduundan, farmad bu namussuz... Ayrca, yedi kyn oynak kars, ksr kahpesi, kocalarndan, aalarndan gizli, ya bal bu Deli pezevenge tamakta oldum olas... Avanak kanlar m salt? Hayr, herifler tamamakta m? "Ylanl eyhin ba halifesi" diyerek, nice aklsz bunu beslemekte, oluunu ocuunu a yatrp... Esef suratn buruturdu. Adama yumurta m krar bu rezil?... "Hep bana" deil mi, dervi ksmnn zagonu? Tam ieri girecekti ki, herifin ne cgaras sardn anlayp vazgeti. Deli Dervi, it oturumunda hrldayarak ifte ktl esrar cgaras saryordu. Demek diledii esrarm alan?... Th yzne, bok iesice dmbk... Bardak, anak grltsyle Esef gibi, Deli Dervi de rkp sramt. Homurdand: Hst! Hst dedim, kahpe Sultan! Sultan'n nazl sesi duyuldu:

dm yarlayazd kara domuz! Km boas gibi brme neyin nesi? Hst! Cilvene svdrme Yann Sultan... Kz o nasl bakmalar... Can alc bakmalar... Bizde senin cann alacak bak narasn yalanc kpek, senin iin krpe kahpelerle deil mi? Krpe ka para... Krpeler sann klna m yetiebilir senin Sultan hanm! Hst! arparm kafana ay bardan...

Deli Dervi, cgaray dolad, gzlerini szerek yaptrd. Kalnca bir ktla ucuna, zvana soktu. Kibriti karrken elleri titriyordu. Ka zamann harmanym bu bylece... Tam harmanlnn stne gelmiiz evrede kopuklarn hemen hepsi esrar itiinden Esef bu iin girdisini ktsn biliyordu, Bizim kt Molla Hdr da imekteydi bu zkkm, bereket Emmisi Rufat avu tuttu sopalad da vazgeirdi, kitaba el bastrp... Deli Dervi ba kaln ucu ince, ifte ktldan st ste drt nefes ekti. Kaarlanm esrar tutkunlarnn yapt gibi, her nefesin dumann

dar brakmadan ard ardna iiyordu, sanki byle yapan kendisiymi gibi Esefin soluklan kesilmiti ki, Deli Dervi hem azndan, hem burun deliklerinden, esrarn koyu dumann baca gibi brakt. Bir yandan da, Oh ldm... Ohh ldm! diye syleniyordu. Bir zaman gzlerini ksarak Sultan'a bakt. Kibrit kutusunu yere koyup cgaray buna dayad, hazine saklyormu gibi, rm9 klahn stne kapatverdi. Birden rahatlam, suratndaki donukluun yerini hain bir srtma almt. Esef, Demlendirmekte zkkm grdn m? diye geirdi aklndan... Deli Dervi, unuttuu bir eyi hatrlamaya alyor gibi dalgn dalgn sordu: Yand m iyice semaverimiz Sultan Hanm? Yand.

Yand demek... yi... Biraz dnd: Ne dedi Zeynel, imdi anlat ki aklma girsin! Zeynel Aam dedi ki... Aman ge kalmasn dedi, Krt srekiler beklemez haaa! dedi, yatsdan bir saat sonra yukar harmanlara getirsin hayvanlar dedi. paras? Parasn demedi! Demez alak! Hey ulan Smklnn Zeynel! oka m bu kez hayvanlar?... Hayvanlar!... Hayvanlar getirmek kolay... Paras pein miymi,

Hst! Adamn salam, stne vazife olmayan sormayacak... Hst dedim! Biz abalayalm, paray Zeynel atsn keseye... Yama m? Biraz sustu:Yama m dedim? Yama elbet... Tohumuna para m verdiniz? Can yanan dnsn!... Deli Dervi kaba kaba gld. Esef, Zeynel Aann hayvan hrszlarndan yok pahasna aldklarn kurt srekilere sattn biliyordu ama, bu ie Deli Dervi'in kartn hi duymamt. Vay namussuz! Ulan dervilikte hrsz yatakl var m? diye ban sallad. Can yanan kim Sultan Hanm? Can yanan ben... Aslnda can yanmasnn hi deeri yok! Bizim yreimiz yanmakta!... Yemin mi itin, ulan sen bizi ldrmeye? Herkese var da bize geldi mi? Kafan yararm... Herkeseymi... Bizi kimle futtun ki elinle?

 Tutarm. Tutarm ki canavar gibi... Bunca muskay Allah yoluna m istemektesin rezil? Bunca scaklk muskasn... Muskaym! Hani nerede senin muskalarn yanklk gc?... gelsin! Aln

Kz, beri bak! Sorduuma karlk bastramamakta m yabann marazl eitmeni?...

Esef Eitmen szyle gzlerini krptrd, Vay vay! Murat aam gze mi kestirdi bu kahpe Sultan? Heyvah, batan karr yleyse!.. Hele domuz! Hi utanmas var m unun?... slm dini ak... Dervi'ten sakl gizli olmaz!... Bak giderim haaa... Kes dedim!

Hst! Konuklarn ay verilmeden nereye gitmektesin! Emine Hanma ay verilmeyince... Ankara'nn retmeni yaman... Baleker! Tadm bin altn! Bin altn ne demek deli kodo desene; paha yetmez! desene... Bunca kyn krpe kahpeleri yetmedi de bu kez Ankara'nn avradna m yneldin? Beni iit, kt Mansur! Bouna yalanmaktasn. Yel kayadan kymk koparamaz! Benim grdm Emine Hanm, Osmanl kar... Biz Osmanl deil mi dedik? Nasl Osmanl? deneyelim dedik bir... Bakalm tad nasl? Ne desen bo aa! Sevdal kar, Yusuf Peygamber gelse aldanmaz! Benim grdm Emine Hanm yakkl Cemal retmene sevdal... Deme! Yakkl retmense, yan sra getirdii zebun kara olan neci! Nuri Bey dedikleri? Hi. Nuri Beyle ii yok! Kendi mi dedi?... Der mi hi Ankara'nn okumu kars? Ben sezdim!... Nasl sezdin, Yann Sultan? Aman bilir misin?...

Sezdim ne gzel. Kar karnn eytan... Geende st gtrdm. Emine Hanm ky ilerini sormaya durdu. Konuurken bir de baktm, surat al atlas kesildi durduu yerde... Soluklar azna smaz oldu. Gzleri ldad ki kasaba yerin elektrik lambas ka para... Baktm, ilerden Kele Cemal retmen gelmekte... Sezdim ossat! Sen bouna gevilemektesin, bouna ki ne kadar... Ne demek kz? Karnn sevda bilmeyeni etin... Bir zaman yere bakarak dald, gzleri klp byyor, enesi takr takr ses veriyordu: yi

Sevdalysa ne iyi! Tamam... Ben karnn hamndan korkarm Sultan Hanm... Sevdal ne demek! Byle kar, erkei grd m yrei yapraklanr ki, elini tutsan hi direnmez! Glersin kahpe!.. Esef ellerini pantolonuna srerek bir an, atlacak gibi yayland. Bebekliinden buyana bu kara domuz, yreine rknt veriyordu. Da gibi kesimini gene gzne kestiremedi. ifteyi domuz kurunuyla sklasam... unun srtna, ikisini de aksam!.. Bunu geberten boyunca sevaba girer ki... Birka adm geri ekilip var gcyle bard: Heyy... Dervi aaaa!.. Uyy! Anam!.. Kimsin?...

Btn esrar ienler gibi, Kara Dervi de, beklemedii grltler karsnda ok rkekti. Esef bunu bildiinden byle barm, Sultann korkacan hesap etmemiti. Deli Dervi, srayp kapya dnd. Sa sakal birbirine karm, ilk bakta Esefi tanyamad iin gzleri, deli gz gibi yuvalarndan uramt. Sultan, Anan le e mi akr'n Esef, dm yardn domuz diye beddua ederken, Deli Dervi. boyun damarlar parmak gibi imi, st ste Kimsin? Kimsin haaa? diye soruyordu. Beni bilemedin mi Dervi emmi? Ben Yusuflu'dan Kadir'in Esef deil miyim? akrn Esef! Esef sen misin?... Tamam, akr Kadir'in Esef. Eee peki, sen Esddclerle birlikte gelmedin miydi demincek? Tamam... Kim sesledi bizi yleyse? Kim? Sesi karamadm.

Sultan kzd: Daha sorar! akrlar gibi rezil var m bu dnyada?

akr'n Esef mi? Yemin et! nanmam gibi evresine bakt: Peki neden alamadm sesini? Cgaray hatrlam olmal ki frldak gibi bir dnd, eilmiken bylece durdu: Srasnda geldin, akr' in olu, tam srasnda... stnde ay bardaklar, eker kutusu bulunan mahpushane ii tahta tepsiyi gsterdi: unlar kap gtr kara meenin dibine... Ocan iinde yanan semavere bakt.: Su kaynad m kz Sultan? Sultan karlk vermedi. Esefin ne zamandan beri kapda olduunu, muska iini, alnm hayvanlar iini, Emine retmen iini duyup duymadn anlamaya alyordu.

 Suyu sordum kahpe... Bir ay demleyelim ki akr'n Esef, senin avrat retmen baksn bakalm, feritah grm m?... Esef, Deli Dervi'ten birka keredir duyduu bu feritah lafn kyde myde hatrlaynca ne demeye geldiini sormadna zlrd. imdi tam srasyd. Tam soracakken, bu soru deliye sanki iyilik olacakm da, bunu istemiyormu gibi hrsla vazgeti. Sultan, cierini grmek istercesine yzne bakyordu. Deli Dervi, Esefe gz krpp esrar cgarasn bitirdi. Bask tavanl, lo oday kekremsi esrar kokusu kaplamt. Haftalardr sprlmediinden, oda pislik iindeydi. Ocakta bulak kaplar, yemek artklar, yerlerde kemirilmi tavuk kemikleri, eftali, kays ekirdekleri duruyordu. Demlii tepsiye koyarken, Kahpeler bu herife, bakmazlandlar m? O sebepten mi yola getirmeye abalamakta Yann Sultan'? diye dnd. Duvarda asl Alman mavzeriyle Dastan kamasna her zamanki gibi imrendi. Bunlarn yannda mein klfl drbnle mavzerin fieklii, dervilik klc, hu ekerken azp kudurduu sralar suratna gvdesine soktuu iler aslyd. Ad ne avrat retmenin? Ad... N'apacaksn adn Dervi emmi?

Ad da kendi gibi aynal m, diye sordum... Esdd esdd diyerek bunca zorlatmann nedeni anlald kopuk, Kur'an okuluna git, Hafz ol tlerimizin neden tutulmad... Bizim yreimizde, sendeki domuz pazarl yoktur, Emmi, bizim niyetimiz okuyup adam olmak. Adam olmak, he mi?... Deli Dervi, sal kafasn kar gibi sallayp kahpe kar gibi kkr kkr gld: Domuuuz... iiniz i, yeniyetmeler... Ne fayda, erken doduk. Yetiemedik ball ekerli, avrat retmenlerin okutmalarna... Aklna girmekte mi. dersler kolaycana?... Yoksa' bakp dururken eytan m aldatmakta?... Sana Mslman diyenin Dervi Emmi...

Neden olum?... temeline tkrdm Kastamonu topranda siz doruya He demenin yeminlisi misiniz alaklar? Hs... Krmadan gtr. Semaveri ben alr gelirim... Bir kahkaha patlatt, Esef bo bulunup rknce bir kat daha keyiflendi: Semaveri Kara Dervi emmim getirecek dersin... Yakacak da getirecek, yreini yaktn gibi demelisin ki, ben senin yiit olduunu bilmeliyim... Haksz mym Sultan Hanm? Hele domuz! Bizi yalanc tank m tuttun?

Esef hldayarak suratn asm, ince Bursa bann stnde olmayna yanmt. una ekerdik akaya getirip... Kara domuzu snardk! Dolu mu senin am bardak?.. Suyu souk mu?

Ulan avanak dal... ay demlenmi... Souk su aramaktasn! Ben sizi adam edemedim gitti... Ykl!... Esef merdiveni inerken, Bu kadar rezillenmezdi ya bu dmbk, n'oldu buna? diye dnd. Birden aklna gelenle az kalsn tkezleyip tekerlenecekti. Tuuu... Tamam... Ulan namussuz kara papaz... Ulan ben seni... art olsun... Ya ben seni... Emine retmen her sabah kzlar alp Yedi Gllere ykanmaya gidiyordu. Gzledi mi ola, bizim Emine retmenimizi, askeriyenin topu drbnyle bu namussuz... Hemi de gzledi. Yoksa, aklna takmayacak Emine retmeni bu kadar... Peki, krk yl yerinden kalkmayan drz... Gelene gidene kuduz it gibi srtaran herif, demek bundan dneledi frldak gibi... Demek bundan koturdu meenin dibine yata kilimi... Vay kara dmbk, ya biz ldk m? Ya ben seni, bitirmez miyim?... Meenin altna gelip Emine retmenin plak ayaklarndan sandallarn da karm olduunu grnce ne yapacan ard. Emine retmen, fazladan gsnn bir dmesini daha zmt. Esef, retmenine ilk defa erkek gzyle bakt. Gerekten yakc gzeldi bu Emine retmen... ehir karlar gibi zebun-marazl deil... Yrk gelinleri gibi boylu poslu, tkz... nadna tkz ki... Yutkundu, aklndan geenleri Emine retmenle Nuri retmen bilebilirlermi gibi, gzlerini rkek rkek krptrd. Hani su, Esef?

Su mu retmenim?... Dedi ki, Kara... Deyyus diyecekken lafn hemen yuttu: Dervi... ay demlendi, su gerekmez dedi. ay istemez demedin mi? Dedim ya, sz geiremedim. . kke Yiit sordu: Baktn m unumuza... Esef yalan syledi: Baktm.

Azna ataydn da bakaydn, Talar yeni dilemedik dedi ama Dervi, belli m'olur? Emine retmen merak etti: Nedir ta dilemek?

 Ta srtne srtne krelir, retmenim, ekile vurup entiklersin! Hemen ardndan kimin buday tlrse un tal olur gacr gucur... Kt... Aaa... Semaver yakm adam..,. Zahmet oldu. Ko Esef, yardm et... Deli Dervi ayrca yal ra doldurduu iin. semaver, trenin erkei gibi, ate sayordu. Esef yardma gitmeyi yavatan alnca Yldzla kke kotular. Kara Dervi, semaveri ocuklara vermedi. Getirip meenin dibine koydu. Koltuundaki ralar da yanna brakt. Yldz'a emretti: Arada bir iki atver... Emine retmene gld: Kaynad hoca'nm meraklanma! salardm. Yoruldunuz. stemezdi hi... Yorulmak da neymi... Geleceinizi hileydim, deirmen rei Nerde Sultan Hanm? Sanda ekini koyup gelecek!

Deli Dervi san sakaln taram, bolca da koku ya srmt. Ellisini akn olduu halde, hakas, atk kalaryla iri kara gzleri, dzgn burnu, kaln dudaklaryla yakklyd. Baklarnn sert parlakl, aznn artc krmzl, kaln boynu glln meydana vuruyor, Sultan'n deyimiyle, evredeki oynak karlarn kanck it gibi, ardndan ayrlmadklarnn nedeni anlalyordu. Harman sonu eyh hakkn toplamaya ehirden halife geldii zaman, hu ekme toplantlarnda giydii ngiliz uhasndan cppesini, sadakordan iliini, dilimli kara klahn giymi, bu klkta yiitlii birka kat artmt. Emine bakp dururken Sultan'n buna tutkun kadnlardan anlattklarn, Keilerle Dervilerin cinsel isteklerdeki ar azgnlklar stne okuduklaryla iice hatrlayarak garip bir rperme duydu, bu duygusundan utanarak yzne yiyecek gibi bakan Deli Dervi'ten gzlerini kard, yanaklarna basan atei saklamak istiyor gibi elini azna gtrp, stste gizlice yutkundu. Deli Dervi, inat bir cinsel arszlkla Emine'nin dmeleri zk gsne bakarak yaland: Kalmad eskinin Hindiya Seyhn aylar... imdilerde itiimiz Rize'nin otu... ok utanlacak bir ey sylyormu gibi yavaa sordu: Bitti mi, susadan Kei Dz'ne atmz araba yolu retmen Bey? Biter bugn yarn...

 Ne iyi... Dinimizde yol yapmann sevab oktur. Bu esddlere, kendini bilmezler, Moskof zagonu der. Yol der mi, yaznn ku umaz yerine Moskof zagonu?... Allah yreimi bilmekte... Kazmay omuzlayp gideyim de, biraz da ben kazaym, bu orbada tuzum bulunsun dedim ama, buray bekleyecek uygun biri atmad... ok nemli bir ey hatrlam gibi, alnarak kuandan koskocaman bir fakfon tabaka kard, yere serili kilimin stnden Nuri evik'in nne kaydrd: Sar bakalm, halis Samsun'un srma salsndan bir duman... erse, bir de Hoca'nma sar... Syleyecei laf ararken kulland uydurma ksrkle ksrd: Neydi geen gn Mdr Bey'in lp bitii... Meraklandm. Neyin nesi? dedim, tam srp gelecektim, seslediler. Bilmem... Ben yoktum!

Elinde ktlar... Askeriyenin cephe haritas gibi... uraya buraya kazklar aktrd, yzlk eritle lt, biti. Evet... Enstittnn topran snrlad. Tapu kaydndaki snr iaretleri kaybolmu... Bir ara, size sormay dndk, vazgetik. Bilir misiniz Kara Keiin Manastr snrlarn siz? Manastr snr?... Kara Keiin topran m aramaktasnz, demek? Biraz dnd, gzlerini kst: Kara Kei, bizim buraya konmamzdan eski ... Aslna bakarsan, bilen kalmad bu ileri... Zeynel Aaya bir sorsun Mdr Bey... Kendi bilmese de, bir bileni bulur belki... Ka kii olacak bu esddnn tutar?... rencilerin saysn, sordum? Eh, olacak bin renci...

Deli Dervi nedense amaktan ok rkt bu sze, elini sakalna att: Vay bamaaaa... Da ta renciye kesecek desene... Trkesi bize g grnd burdan... Th!... Bu sze Nuri evik'le Emine Gle atlar, Deli Dervi, sylediine piman olmu gibi dilini dudaklarndan geirdi, bunu da belli etmek istemediini ortaya vuran uydurma bir tella davrand: Th... ay unuttuk! Demi gemeli, ot tad balamal ki, ben sana sormalym alak Esef!... Srayp kalkarken Nuri evik nlemek istedi: Brakn siz... Delikanllar koysun! Deli Dervi semavere doru iki adm atmken durup dnd: Bunlar m? Bunlara Delikanl dedin mi, delikanllk senden davac olur, retmen bey... Baksana, marazl tavuk gibi kekalm bunlar... Yldz'la kke'i gsterdi: Bu yeenlerimi bilemedim. Esefe geldi mi, elimde bymtr bu kopuk... Th yzne!... Olum, senin rahmetli baban byle kansz deildi. Konuk hizmetine koard ki yel gibi... Bunun babas ok

yiitti, retmen Bey, buralarn birinciye yrekli erkeiydi. Kydlar namussuzlar, bir gece pusudan atp vurdular. Buralarda bileini bken yoktu bunun babasnn... Nedense babasna ekmedi bu olan... Bebeyken koard uralarda it enii gibi, Ben de senin hesap dervi olsam gerek Dervi emmi, byle sa sakal salsam gerek derdi. Hani ya?. Esdd neymi, git Kur'an Kursuna haliz ol dedim, dm neden tutmadn, rezil?.. Semaverin nne meldi. Esef aylar koymasna meydan brakmadan, hizmeti, enikonu zorla alm, Deli herifin sertelmesine hi aldrmamt. Deli Dervi glmseyerek dnp yerine oturdu: Yrekten deil haaa... Gsterie abalamakta bu kopuk... Seni bilmem, yeniyetmelerden benim hi umudum yok retmen Bey... Her kuak kendinden sonrasn beenmez. Byledir bu...

Beenmem elbet... Ben bunlarn yandayken, hizmet demezler mi, kprr dalara kardm ki, ayaklarmn yere dedii grlmezdi. Neden? nk hizmet Allah iin denilmitir... Bir zaman susarak aylar itiler. Hep yle, yaprak oynamyor, havadaki sknt gittike artyordu. Deli Dervi cgara sard, yakt, derin derin nefesleyip sanki deminden beri onu konuuyorlarm gibi savatan at: N'olacak dersin retmen Bey bu savan sonu? Alamanlar yenilecee benzer...

Deli Dervi, ok inanlmaz bir ey duymu gibi birden ban kaldrd: Babana rahmet!... Kurban olaym akll adama... Alaman kazanacak demekte, bizim avanak milletimiz bandan beri... Siz?...

Arada ngiliz olmasa, kazanrd belki... Alamann yiitlii Fransz'adr. Ben Amerika'y da hkmattan saymam. lle ngiliz... Otuz yl dnyay parmanda eviren, yeryznde, Allahn glgesi, Sultan Hamit Efendimizi kim devirdi tangr tungur?... ttihatlar...

ttihatlar m? Deli Dervi Nuri eviin bilgisizliine gerekten zlm gibi suratn ast. Emine retmene kederle glmsedi: Bildiinden mi syledin bunu, retmen Bey, yoksa, okuduundan m?

Okuduumdan... yle deil mi, yoksa?

Deil evet... iki buuk ttihat Contrk'nn ne azna, Sultan Hamit'in paasna erimek?... Sultan Hamit efendimizi deviren ngiliz'dir. Yanlp Alamann palabyk kralna gvendi, kurban olduum, t dinlemedi. Nasl t! Din askeri derleme d Din askeri ne demek? Bey... Bilmediini

Din askeri yaman meseledir retmen ayplamam... Gizlidir nk... Girmeyen bilmez. Siz girdiniz mi?

Biz... Srm gibi bir an duraklad: Girdik ki, boylu boyunca... Ne zaman?

Contrk hrriyetinde... Ben o sra, Cinkranlarn hazinesini aramaktaydm spartada... ini ekti: Bulmaktan umudumuz kesilince aklmz bamzdan gitti bizim retmen Bey. O aknlkla ver elini stanbul dedik, yrdk! Cinkran hazinesi nedir?

sparta'dr bizim vatanmz... Bize sparta'da Cinkran derler.. Ocaklyz, Cinkran tekkesini bekleriz. Nerden geliyor Cinkran ad? Trbenin avlusundaki emeden... Cin mi kryor eme?

Hemi de tm ordusuyla... Eskiden daha zorlu krarm. sparta'nn byk depreminde, suyu kat. Kol gibi akarken, ince parmak gibi kald. Gene iini ekti derin derin: Bize ne ettiyse byk zelzele etti. retmen Bey, byk zelzelede evimiz ykld, ocamz snd. Cinkran'dan 37 l kardlar. Bir biz kurtulduk. Kurtulduk dedimse te dnyaya gidip gelmesine. Yedi gn toprak altnda kalmm ben... kardklar zaman az kalm ki bizi de Cinkranlarn arasna katp gmeler... Byk depremde Cinkranlar bire kadar krlmasayd, yada ememizin suyu kamasayd, bizim, Rum gurbetinde imiz neydi? Dededen kalma Karun Peygamber hazinesi toprak altnda kalmasayd. Kald, nk, hazineyi, bulunmaz yere gmmek Cinkran kanunudur. Etaba bilir, bir de byk kars... Bizde ikisi birden ld. ok abaladm, aradm. Tekkenin temelini, duvarn altst ettim, iki dnmlk bahenin yzn tam iki metre kazdm, topra srtmla

ektim. Kuyulara inip ktm, su yollarn eeledim. Ispartal nce acd, sonra at, daha sonra bulat hkr hkr glmeye... Ben gece gndz aramaktaym. Uykuyu kaybetmiim. nk Biz uyurken biri bulur alr gk der, diye kukudaydm. Deli Dervi yalanp yutkunarak Esefe akacktan kt: dald. Neden sonra kendine gelip

Doldurmak yok mudur aylar? Hep mi sylenecek?... Herkes dinler ya sen niye az aralk bakarsn Dal Esef?... Babann adn sorsam akr' in Kadir diyecein pheli... Bardaklar gtren Esefin ardndan bakp ban umutsuz umutsuz sallad: Bunlar adam etmek etin, retmen Bey, uramaktasnz ama, bana kalrsa bouna uramaktasnz. Adam olmaz bizim ky adammz... Neden olmaz? nk, adam olacak adam az biraz abalayacak adamla... Bunlar tersine, cudamla zorlar! Birisine ok acm gibi, yzn asarak bir zaman sakaln kartrd: Ne diyorduk? emenin suyu kat azbiraz...

Evet, kat. Katndan cinli marazllar gelmez oldu. eme bizi alktan ldrmezse de, yeterince doyurmaz oldu, Nedir bunun sonu hey Allah! derken, gnn birinde biri girdi kapdan... Salarn omuzlarna indirmi, sakaln gbeine yaslam bir Rufa dervii... Merhaba Cinkranlarn kara Mansur! dedi! Grdm adam deilsin! Benim Cinkran olduumu nasl bilirsin? dedim! Sen beni bilmezsin ama ben seni iyi bilirim! deyip evresine bakt bir zaman, dnd, say ki tekkenin avlusuna vaktiyle gm gmm de yerini karmaya abalamakta... Neden sonra Tamam! dedi, Okuduklarm doru.. Buras Cinkran adyla Rum lkesine n salm Hoca Nizamddin-al-Kse Efendimizin makamdr? dedi. Sen kimsin? Nereden gelip nereye gitmektesin? diye sordum. Bana irazl Kasm derler. imdilik Osmanl lkesinde gezginim! dedi. Boynundaki muskann gm kutusundan bir kk anahtar kard. Heybenin bir gzn at, mein kapl bir cnk ald. Cng evirdi biraz, arada bir durup okudu. Parman uzatp emeyi gsterdi: Git bak bakalm, eme tann yazs altndaki tarih 830 mudur? dedi. Ben bunca yl buradaym, eme yazsnn tarihine bakmamm. Kotum. Evet, Acem Ahund'un syledii tarih, bizim emede yazl... Herif aknlma bir zaman gld. Bil bakalm kara olan, yaplal ne kadar olmu? diye sordu. Ben hesabn yapp karl veremeyince suratn ast: uncack eyi bilemedin, yazk!... Yazk ki ne kadar... Biz imdi, Frenk tarihiyle 1907'de deil miyiz? Osmanl tarihiyle 1323' karlamaz m? Demek Cinkran emenin yaplmasndan bu yana tamam 493 yl gemi... Sende ya ka? Yirmi!

 Vah vah! mr yolunu epeyce harcamsn bo yere... Suyu ekilmi Cinkran emesini beklemekten eline bir ey geemez derbeder Karaolan! Davransan gerektir ve de bir yandan bu dnyay, bir yandan te dnyay kurtarmaya svansan gerektir. Yolu?...

Yolu.. Cnge kp kp vurdu: Yolu burada yazl... Srayacak zamandasn Karaolan! Deme!

Dedim ki nasl!... Srayacak zamandasn Karaolan, gayret kemerini yedi yerden sklayp hoplayacak kertedesin! Yoksa din elden gider ki yaman gider. Hst! Din elden nasl gidebilirmi, biz bire kadar krlmadka?...

Gider, ne gzel gider!... nk Osmanl Krm alaym derken borca batmtr. Faizli borca ki Kalacandan artt iin altndan kalkamaz! nk siz borcu fabrika amaya almadnz! Osmanlnn gvur kazanr, Mslman yer zagonunca oturup yemee aldnz! Yedikse inanrm, faizli borca g yetmez!..

Durum vaziyetinizin gn gnden ktye gitmesi nedenmi, akln yatt m imdicik?... Allah Allah! Bizim sparta'mzda, Mslmann i bozulmas, Sultan Mecit'in tahta kma sevinciyle akln sratp, Bundan byle gvur Mslman ayrnts yok! ferman karmasndan bilinir! Zora dmese, fukara Abdlmecit, o ferman karr myd bre Karaolan! karmazd. kard da tuttu mu? Hayr! Neden? nk gnlyle karmad derbeder, yedi dvelin zorlamasyla kard. Allah Allah ne iler yahu! Ne bulak meseleler... Bulaktr, iyi bildin Karaolan!.. N'olacak peki? Kolay!.. imdiye kadar sen hi ktn m sparta'dan!...

Yok... Aklna gelmedi mi, u sparta'nn ilerisinde gerisinde ne var ne yok?... Neyi kim alr, kime satar? Dnyann ucu nerde?... Gelmedi.

 Ayp... Oysa bu sizin sparta eski alarn Hindiya susas stndedir. Vaktiyle buradan krmz tarn, karabiber, ak ipek getiren kervanlar geerdi ki ba kuyruu bellisiz... nsan gnn birinde, Ya Allah deyip Hindiya susasn ele alp yola kmaz m? kmadk nedense Molla Kasm... Ama, hakas, niyetlenmedim desem yalan... Bizi bu zamana kadar burada tutan Cinkranlarn yitik gmdr. ok uratm ele geiremedim. Umudum kalmad. Niyet ettimdi gelen yl, Allah izin verirse, Mekke, Medine haclna... Brak imdi Mekke hacln... Benim dediim yolculuk Mekke haclyla bitmez Karaolan!... Ya? Ya's Karaolan... Cnge vurdu: Bunun ya' s burada yazl ... Kolay m? Kolay ki ne kadar... Neymi? Derim ama, yemin isterim! Ne yemini? Kimse bilmeyecek... Bir sen, bir ben, bir Allah...

ok yalvardm, nce ii anlayalm oh Dervi Aa, yemin kolay! diye szlandm. Fayda vermedi. Dndm, Olum Mansur! dedim, bu dnyann bir avana sen misin? Bilinmeden edilen yemin ba m artrm! Bu Acem derviinin aklszl bundan belli... Ediver de, iin iyzn anla! Meraktan karnn yrtlacak derbeder! dedim. Kitaba el basp istedii yemini itim. Yakam toparlad. Beni ekti yanna, evresine bakarak fsldad: Bunun yolu arslanm! Din askeri yazlmak...

Ben de atm senin gibi retmen Bey! nk, islm dini ak, biz o zamana kadar kurra askerliinden baka askerlik duymamz! Bir de redif biliriz! Evet, Acem'in Dervi'ine Din askerlii her ne ise, bizim buralarda yoktur dedim. Ah kafa... Vah kafa!.., diye gld.

Nedir peki? Neyin nesi? De ki biz de anlayalm!... Sultan Mahmut'un Yenieriyi krmas gibi, Sultan Hamit de kurra askerini bire kadar krp ocan sndrecek de, yerine din askeri mi derleyecek! Hayr Karaolan, bu mesele nce yrek ister, sonra bilek... Ayrca diline de salam olacaksn. Ba vermek var, gizliyi aklamak yok... Tarihte okudunsa benden iyisini bilirsin, Osmanl mlk, sava dervilerin

abalamasyla kurulmutur. Sava dervi ne demek Karaolan, resmen din askeri dernek... yleyse, Osmanly bugnk ukurdan da Allann izniyle, din askerleri karacaktr. Bu byledir, inanmayan gvurdur. Sana gn izin... Dn tan, evir evir! Unutma, yemin itin! Bundan byle, kendinden bakasna danmak yoktur. urasn aklini yaz: Adam, bu dnyada kazanr cenneti ama, abalamakla kazanr! Bu yolda etin geitler geeceksin Yreini bozdun mu, rezillik elverir ki bsbtn... Bu kadarn bil ki, gnden sonra He dersen, dnya donunu soyunup Rufa hrkasna brneceksin! Bunu duymamla irkildim: Ya bizim, bunca yllk halvetliimiz? diye bardm.

Halvetlik mi kalr hey Karaolan?... Rufalik yoluna sapmam olur mu? Snavlar geireceksin ki ok zorlu snavlar aacaksn!... Yreini imdiden bozdunsa ayp iledin, az biraz da gnaha battn. Bundan byle aklna gvenip dipsiz kuyulara dalaym deme ki, bataa batmayasn! Din askerliinin yolu rufalikten geer! nk rfalik gvde aclaryla bouma ve de onlar yenme yoludur. Kendin bilmez deilsin ya, rfaliin ilk adm, ii avurduna sokmak... Yreine uncack vesvese gelirse avurdundan kan boanr! Kukuyu atacaksn ki, kann akmasn! Ardndan karnna kl saplamak, daha ardndan ate yemek, kzgn demir yalamak vardr. Bu snavlar yz aklyla basardn m, gvden okka ekmez olur. ne deliinden geersin! Bu kesimle yeni domu bebeklerin stne kp tepinirsin de, haberleri olmaz! Din askeri rfa gerek ki, dmana kavuunca sngden, kurundan ylmaya ve de srasnda her bir beden acsna dayanp islmn srrn azndan karmaya... Baktm doru... Doru ya, bizim sparta'mzn adam, dnmeden He demez! Her ne kadar, Osmanl bizi Hamit Trkmeni diye aalar, az biraz avanak sayarsa da, Allahma kr, Ispartalnn akl, kendini gezdirmeye elverir. sparta'mzda dnmeden, bir bilene skca danmadan freye aykr iler tutmak, bilinmez yollara sapmak kanun deildir. Bizim sparta'mzda ba baa, ba Allaha baldr. spartalda akl olmasa, Karaaacmzn Gelendost ky adamndan Eek Ahmet Aann olu, Malak Hseyin, teki adyla Spa Hseyin, vaktin birinde stanbul medresesine varp, biraz okuyup asker okuluna atlayarak subayl alr, Sultan Aziz'e CHAN SERASKER olabilir miydi?... Olabildi, diyelim, Padiah, sonunda, alaa edebilir miydi? Edebilir. nk, Ispartal dedin mi, on dakika dneceksin! Aslna bakarsan, Kayserilinin ad kmtr,, sparta'nn yetitirdii kpolusunu, hi bir yerde, analar aputa sarmamtr. Ben aklma gvenirim ama, pirime danmadan surdan uraya kmldamam. Ertesi gn kalktm, eyhime gittim: Hal keyfiyet yle yle, efendim, Medet senden! dedim. Elini sakalna att mbarek, bir zaman kurcalad: Hemen "Olur" demek olmaz... "Olmaz" demek de olmaz, dedi, eele bakalm Karaolan... Yreinin gizlisini sezmeye abala! dedi. Acemde olanc oktur. Sakn haa... dedi. Dndm geldim, baladm tilki gibi kollamakla... Uzatmayalm, Molla Kasm, yol tresince bizi korkunlu yeminlere ekip meselenin gizlisini at: De bakalm Karaolan eyh

Cemaleddin-al-Efgani efendimizi duydun mu? dedi, Yok dedim: Yazk... ok yazk... Ve de heyvah!... Duymak gerekti, bilmek gerekti, seirtip varp eteine dmek gerekti" dedi, Sultan Hamid'in bycs alak Eblhda, ngiliz parasyla eyhimizi alamasayd bak neler olurdu! dedi. eyh Seyyit Cemalddin-al-Efgani hazretlerinin ingiliz'e oynad Alicengiz oyunlarn sayd dkt. Kabilde ir Ali'yi ykp Muhammet Azam' emirlik postuna nasl oturttuunu, Hindistan' kartrp ve de atee verip Kahire'yi dolaaraktan stanbul'a atlamalarn, anlatt. Her ne kadar, Msr'da Arab Paa ayaklanmasn, durduu yerde kkrtt, skenderiye'nin topa tutulmasna sebep oldu. Msr'n ngiliz'e gemesi bu herifin yzndendir derlerse de... spat iin Sudan'daki Mehdi ayaklanmasnda ngiliz'in bundan destek istemesini gsterirlerse de ngiliz'den yana olsa Acem'in Nasreddin ahn vurdurur muydu, Mirza Muhammet Rza'ya, gndz gz?., ingiliz'den yana olan din askeri toplamay tler mi Sultan Hamid'e? Evet, ferman kmtr. Osmanlnn yarar yiitlerinden din askeri toplanmaktadr, yedi yldan beri gizlice... Bildiin giyimli nianl asker deil. Babozuk asker!... Bunlar dervi donuna girip dalacak Hind'e-Sind'e... in'e-Buhars'ya... Sudan'a-Habe'e, Zalolu Rstem pelvan gibi. Bana sorarsan i iten gemediyse de gemesine ok bir ey kalmamtr, Karaolan, nk Rumeli Kara kazan gibi kaynamaktadr, adalar birer ikier elden kmaktadr ve de Yemen'den bu yana Arap, Yezit, Ermeni, maroni, ille de drz, ha ba kaldrd ha kaldracak... Senin gibi gzn budaktan saknmaz; bileine, yreine salam, i erleri toplansa gerek... Sevin Karaolan, Kadir gecesi dourmu anan seni... nk bundan byle, resmen din askerisin... Noksann tamamla, stanbul'a gitsen gerek vs de, vereceim ktla skdar'n Bulgurlusunda Okular tekkesini bulsan gerek... u kadarn bil ki, ngiliz iine dalacak yiitlerin basndasn? dedi. Bunu duymamla Aman demiim! nk, ngiliz'in zagonu, iine casus girdin mi, yal kazk... iraz'n Molla Kasm', Ne o Karaolan aptesin mi bozuldu sakn? diye gld. Toplandm, Senin aptesin bozulmam da, bizimki o kadar rk m, arkada?... sparta'mzda "Douran ksrak utansn denilmitir!" diye efelendim. nk, ya yirmi... Ta ge atp, kafamz altna tuttuumuz sra... Kalktnz gittiniz mi stanbul'a?...

Deli Dervi, anlattklarnn bandan beri kendini verken yapt gibi, Emine retmene nce baygn baygn, sonra kasntyla bakt: Hi aman vermedim. Srdm vardm, stanbul'un skdar'nda, Bulgurlunun Okular tekkesini buldum. Tekke dedimse, say ki askeriyenin Selimiye klas... Ucu buca belirsiz... Yenieri zagonunca, ezanla yatp ezanla kalknlan bir tekke...Talimleri var ki, redif askeri surda kalsn nizamiyenin eline gemez. Testiye kurun skmak bizde, keeye pala almak bizde... Keeye pala dedimse, Ya hey diye rasgele almak yoook... Yedi kat keeden katn, drt katn ya da iki katn keseceksin. Onba, diyelim ki, kat dedi, ustura gibi palann az, drdnc kata, uncack demeyecek... Dedi mi, hi deeri yok... Elinin terazisi ylesine dengeli olacak! Kuruna geldin mi, pireyi gznden vurmadka, hi... Evet, Okular

tekkesine yanladk. Az biraz talim, sonras, yanpala... Kazanlar kaynamakta ki, iindeki etten, mercimei, fasulyas, nohudu, kompiri grnmez. Ya dersen, drt parmak... Akama kadar sana sakalna srsen, elinin ya bulan, giderememektesin! Ben Ulan iyi... Ulan kyak diye sevinmekteyim ve de irazl Kasm Molla'ya dua etmekteyim... Gryor musunuz arada bir... istanbul'da m?

Yok canm... Bizden sonra, sparta'dan Konya'ya gemi, birka din askeri de orda yazm... Sonra atlam Hindiya'ya... Deli Dervi, Esefe bardaklar doldurmasn, iaret etti. Anlatlanlarn banda, biraz somurtkan, kmser dinleyen Esef de giderek Yldz'la kke gibi, kendisini kaptrm, hatta, toprann adam sayd Deli Dervi'le vnr gibi belli belirsiz kaslmt. Dalgn dalgn srtyordu. areti neden sonra farkedip davrand. retmenler kesinlikle artk imeyeceklerini sylediler. Deli Dervi kendini eski ilere vermi olmal ki, stelemedi, bardan uzatt: Tazele unu... Demli olsun... Gerisini de siz ziftlenin kopuklar... Gerisi, dedimse, Ilgaz'n Kambur aban'nda bulamazsnz byle ay haaa... Biraz gld, sonra yeniden kasld: Evet... Yeyip iip yatmaktan az biraz semirdik ve de ar ar usandk! Bu kez bulatk, Ne olacaksa olsun bir ayak nce demeklie... Ne istiyorsunuz?

Bizi ngiliz'e koyuversin artk, Sultan Hamit demekteyiz. Yal et yiyerekten azdk ki efendim, yere ge sasmz kalmad. Bir gn arkadalarla sz bir edip Selmla gittik. Selmlk, padiahn Cuma namaz... Aman da padiahm izin de ver bize, ah aman Allah zin de vermez isen dk bizi denize diye baladk Krm savann trksn armaya... Yaverler kotu. Susun yahu... Kudurdunuz mu? dedike, biz, Padiahm devletinle milletini ok yaa diye barmaktayz, arada bir, ok kaslma padiahm, senden byk Allah var diye rmaktayz. Meerse bugn gzlermi mbarek Sultan Hamit... Glm de, Brakn, ben ii bilmekteyim, demi, tava geldi demek, benim arslan yrekli sava dervilerim, demi, sksnlar dilerini az biraz, grlt edip uyur ylan uyarmasnlar demi. Uyur ylan dedii: ngiliz... Sen Allann iine bak ki retmen Bey, bu bartya, Sultan Hamit, Ferman ettim, srasdr, salsnlar drt yandan din dmanna deseydi, bittiydik! Neden? ngiliz pusuda mym sakn?

Sorma Meer, biz burda ngiliz... Kahpe ingiliz!... Vaktine hazr ol! diye tepinirken, ngilizdir, tede, Osmanlnn bana rd orabn son lmiini dmlemekte deil miymi?... Evet biz beride haylama sras gzlerken, onu duyduk ki, ngiliz'in kkrtmasyla imansz contrk takm Rumeli'nde bakaldrm, askerin birazn yanltp daa karm... Beriden, fukara Sultan Hamit, emsi Paay gnderip haklarndan gelirim

sanm Bu kez, contrk gvurlarndan biri, ordulara bedel emsi Paay vurup ldrmez mi? Derbeder Sultan Hamit' n gvendii dalara kar yam m gzelce... Buna ok canmz skld bizim... Tekkemizin eyhine ktk: Gerek ngiliz, contrk donuyla Osmanl mlkn basmken, bizim Hind'e in'e, Hayve'ye Buhara'ya gitmemiz dinimizce haramdr. Halifemizden buyrultu al, Rumelinin Rum tohumu imansz contrklerini kralm bire kadar... dedik. eyhimiz, hemen cppesini toparlad, kavuunu bastrp seirtti. Biz giritik kllar bilemee. Kurunlara dumdum entikleri amaya... i yarladk yarlamadk, balamaz m stanbul'dan toplar atlmaya gmbr gmbr... Saydk, yz bir top! Mjde uak... Padiah ferman verdi. Ya imdi sizi elimizden nasl alabilecek bakalm ngiliz, ey contrkler?... demeye kalmad, duyduk ki, yreksiz Sultan Hamit, gvur dllerinin istedii hrriyeti karp verivermi... eyhimiz saraydan geldi ki, fkesinden ak kpe batm ve de aznda tkr kuruduundan laf edesi kalmam..? Nedir bu i? Bu nasl bel? dedik. ok yalvardm, olgrp sz geiremedim, kendi etti kendine ve de ayana baltay kendi vurdu dedi. Ya imdi n'olacak? dedik. Aklsz Sultan Hamit diyesi ki: Beklesinler az biraz, arslan sava dervilerim, bakalm ne olur? Son gvenim onlardr ve de gn grmemi Osmanl dzenlerim, daha tkenmi deildir diyesi... Biz baladk beklemeye Keeye kl alaraktan, testiye kurun ataraktan, geceleri arkadalar saz alaraktan, demlenen demlenerekten ama, tatsz... Derken, geti bir zaman... Ben geti, dedim ama, ya gibi geer deil, delerekten geer. nk imansz contrkleri edepli durmakta belleme... Bundan byle, hrriyettir, dileyen dilediini syleyip yazar, kimse kimseye karamaz diyen herifler, baladlar yava yava, unu isteriz, unu hi istemeyiz demeklie... Olmaz diyenleri gndz gz, kpr stnde, ya da Sirkeci'nin drtyol aznda kurunlamaya... Bre nedir? Bunlar ortada Mslman komamak niyetinde mi, hey Allah? diye kvranmaktayz, biz tekkede Arada bir, Teberi ekip koyulalm, n'olacaksa olsun derken, geti aradan biraz vakit daha... Bir gece baktk, Tekkeye biri gelmi.. Kimdir? dedik. Volkan gazetesi sahibi Dervi Vahdeti Efendimiz dediler. Bizi toplad evresine, ok laf etti. ngiliz yle yapt, Alman tuttu byle yapt dedi, Bu oyun, belli bir ey, din dman oyunu... dedi, yleyse bu Contrkler ngiliz tohumu... Tetik durun din kardalarm, bu i Osmanlnn bana yeni gelmekte deildir. Vaktiyle Sultan Mahmut zamannda, Rumelinin Rum tohumu taklar da byle kudurup yrdlerdi. Bugnk gibi sadrazaml ele geirdilerdi. Ya sonras n'oldu? Arslan yenieri, yediden yetmie sz bir etti, denek atlad. Urumelinden geldi bir tak Bayram ertesi ya kl oynayacak ya bak fsltsyla ayaklanp Bayraktar Mustafa denilen gvur dln cehennem ateiyle sarp kebap etti, kln havaya savurdu. Bunlarn olaca da budur dedi. Kulanz kirite, gznz gelecek adammda olsun dedi. Baladk beklemeye... Beklemek dedimse, trk ararak beklemekte deiliz, can pazarnda beklemekteyiz. Tfekler baucumuzda dayal... Kllara sarlp yatlmaktadr. nk, Selmla gidip Sultan Hamid'e sylediklerimizi," iimizden birka besmelesiz, gtrp Contrklerin bakaptan ingene dl Talt Paaya bir bir duyurmu... Bakaca bir korkunlu mesele daha var! imizden bazlarnn kk gbredeymi... Contrk gndz gzne adam vurmaya balaynca, yrekleri bozuldu,

baladlar birer ikier savumaya... Olum ayptr. Kts gelince savumak erlik deil diyenlere ne deseler iyi? Osmanl kendi tahtn vaktiyken korumaynca, dnyann avana biz miyiz? demolu bu dnyaya bir kez gelir, Allann verdii can saklayacaksn... Gz gre atelere atlmak, arada harcanp tantuna gitmek densizliktir. Bir zamann Hazreti Alileri, Hamza pehlivanlar saylan yenieri yoldalarmz, sky grnce Kazan kazanc yapar diyerek, her biri Ayasofya kubbesi kadar kutsal kazanlar dmana brakp savumazlar myd? Sky grmekse bu kadar olur. Bu Contrk gvurlarnn hi akalar yok demekteler. Az biraz utanp, Korktuk diyemeyenlerse, Her birimize ellier altn gelecekti. Haniya? diyerek srayp savumakta... Durum vaziyetlerimiz bu sulardayken, bir gece, Dernektir, beklenen haberci geldi fslts dolat tekkeyi... Toplandk. Ortaya biri kt. Kafasnda bir arn Krt klah, srtnda avc biimi ceket, bacaklarnda kilot pantol, krkl sar izmeler... Belindeki kuakta gml Dastan kamas, Altpatlar Karada lveri... Boyu kaplardan smaz bir yiit ki, byklarna adam aslr. Tanmayanlar, Aman bu nasl bir babayiit... Aman hey Allah, bu aslan kt gzden sakn diye imrenirken, tanyanlarmzn, grmeleriyle aptesleri bozuldu. Neden? Dervi, Vahdeti'nin ula, eyh Saidi Krd efendimiz

Meer, deil miymi?

O zaman da var m bu?

Her zaman, her karklkta bulunmutur, kurban olduum ve de ok oyunlar karmtr. Arkadalarnzn aptesi niin bozuluyor?

Bozulmas, retmen Bey, bilenler, Yahu bu herif resmen ngiliz casusudur ve de Contrklerin ba kaptan Talt'n ruh gibi ahbabdr. Koca Osmanl lkesinde gvenilir bir Mslman kalmad m ki, Dervi Vahdeti pezevengi bize, en gizli haberini bu herifle yollamakta?... Geri durun kardalar, bunlarn niyeti bizi, yediden yetmie krdrmaktr dediler. eyhimize koup durumu bildirdik. eyhimiz de ard, Olmaz yle ey... Ben Dervi Vahdeti'ye dinim gibi gvenirim, ne demek? dediyse de, tekiler nal dediler, mh demediler. Ayana abuk kiiyi hemen Dervi Vahdeti'ye saldlar. Bunlar olurken, eyh Saidi Krdi efendimizi bir hcreye buyur etmiiz. ay may koturmuuz. Durumu belli etmemek abalamasndayz. Ama, sezmez mi, mbarek, kan kurras... Sezdi ya, hi sezdirmedi. Glmekte bynn altndan, Olur ve de olmaldr, nk, dar bir yerden geiliyor dediini dinim gibi bilmekteyim. Gidenler geldi. Dervi Vahdeti glm bir zaman, Evet, ngiliz casusluu, Talt dinsiziyle ahbapl vardr ama, din urunadr. Meraklanmasnlar, et trnaktan ayrlmaz. Krt olu bizdendir demi... Sz szmdr, getirdii habere gre hazrlansnlar buyurmu... Yreksizlerimizin biraz da bu yzden o gece savutu. Kaldk biz dini btnler, birbirine kenetlenmi yz yirmi gerek din askeri... eyh Saidi Krdi efendimiz, onbalarmzla halvete kapand. Nerden, nasl

vuracamz; nereye yklenip ne biim gerteceimizi bir bir anlatt. Her bir soruya hi duraklamadan karlklar verdi ki, en pirelilerin yreklerine buzlu sular serpti. Hele beer altun datnca, hi birimizde kuku kalmad. Giderken bizi toplad: Bu ii baa karalm, size yok yoktur. Dileyin dileinizi, aln istediinizi dedi. Saol diye bartk. Hi unutmam, 29 Mart gecesi tekkeye arabalarla denkler geldi. Atk baktk ki, asker urbalar, hoca sarklar, cppeler... Ertesi sabah, 30 Mart, bunlar giyinip stanbul'a daldk. Kimimiz asker iine, kimimiz medreselere gitti, fsltya koyulduk. Ne diyorsunuz?

Ne'si var m? eriat elden gitti demekteyiz. Yarn "eriat isteriz" diyerek ayaa kalkmayan gvurdur ve de kars botur. Namaz klnmaz demekteyiz. Uzatmayalm, 31 Martta, askeriyenin tam algsn nmze katp havaya kurun skaraktan mebuslar meclisinin kapsna dayandk. Ne fayda ki, Sultan Hamid bu kez de yreksizlik etti. Paalar koyuvermedi. Mslman Mslmana krdramam demi dayatm... Biz baktk ki, eyh Saidi Krd efendimizin dedii gibi bamza irisinden birka paa gemekte deil, kukulandk. Bilmez deilsin ya, byle derneklere kuku hi yaramaz. Askerin yrei bozuldu ossaat... Baktk savuan savuana gitmekte... San delii bin altn... Hele Selanik'ten Hareket Ordusu'nun yola kt duyulmasyla iler bsbtn ktledi. Toplarnn, makinelilerinin says belirsiz denilmekte, Rumu, Bulgari, Srb, Ulah toplanmlar, Mslman bire kadar kracaklarm denilmekte. Contrktr, krar m krar. Can korkusu sard Mslman beyim... Daha kts: Biz bunca abalarken, stanbul'un kaltaban milletinden biri ortaya kt m?... Hamdi avu rahmetli, ikide bir komakta Dervi Vahdeti'ye, Hani senin Muhammediye partinin u kadar yz bin ihvan?... Szmz byle miydi? Buna kancklk demezler mi? diye sklamakta... Evet, stanbul milletinden biri kp katlmad bize... Benim bu milletten soumam o gnn iidir. Kzdm ki, o kadar... Kudurmuum ki. tutulacam kalmam... Bana Contrk bulun, din kardalarm, yeminim var, kanlarn imedike benim fkem baslmaz diye brmekteyim. Meerse, Zeynel Aa, bizim bamz talara almalarmz beriden gzlemekte deil miymi?... Tanyor musunuz?

Yok... Askerin iinde, beni yiit grm... Analar nasl aslan dourmu yahu? diye ok beenmi... Ben Contrk ararken, baktm, biri kolumu tuttu. Beri bak molla... iten geti ve de kudurmann zaman geti, bilmi ol dedi. Senin haberin yok, Hareket Ordusu'nun treni Sirkeci'ye girdi girecek dedi. Girmekle... dedim, Bouna geberip stanbul itlerine manca olmann sras deil, atla u kaya, Anadolu topran tutmaya bakalm, gerisine Allah kerim dedi. Direnecek oldum. Hamza pelvan gibi beni yerden kesmesiyle kaya att. Laf aldka syler Zeynel Aa, Babayiitliine kyamadm sefil Kara Dervi, yoksama, kardasn kardaa bakaca sra deildi o sra... diye gler. skdar dan aldk ele Badat susasn, gece yryp gndz gizlenerek Tosya'y tuttuk. N'apalm derken, haber aldm ki, sparta topran, karnca yuvalarna kadar

aramaktaym Contrk casuslar. Fazladan Vur emrimiz km ki grlmemizle bizi kalbura evireceklermi besmelesizler... Ben, zorlattm az biraz... Emine retmene gzlerini bayltarak bakt; sonra, kalarn atarak yine kasld: Yiidin alnna yazlan gelir ve de insanolu defterime yazlmndan artk yaamaz. Ne olmak ihtimali var dedimse de, saolsun, Zeynel Aaya sz geiremedim. Aln yazs evet, aln yazsdr ama, belnn stne gitmemek de kitabmzn emridir dedi. Baktm, hakl... Oras Mslman lkesi de bura deil mi? dedi, baktm doru... Hasl tuttu eteimizi, brakmad. Kaldk gurbet ellerde... Yorgun yorgun glmsedi: ngiliz dedin mi, on dakika dneceksin retmen bey, oyunu oktur ve de en kt oyununun stne yoktur. Bana kalrsa, bu din askeri ii de, biraz gvur oyunu...

Deli Dervi nce bu szden pek bir ey anlayamam, baka eyler dnyor gibi dalmt. Nuri eviin ne demek istediini farkedince birden irkildi: Din askerlii gvur oyunu mu?.. Ne demek!... Hayr... Din askerliinde gvur parma olabilemez. Zor bozdu bizim oyunumuzu... Hangi zor? mansz Contrklerin Hareket ordusu...

Bana kalrsa, 31 Mart' karan da o ngiliz gvuruydu, Hareket Ordusu'nu karan da... Abdlhamid'i, Alamanc diye tepeletti Contrklere ingiliz, sonra, bu dersten yararlanmayan Contrkleri de Alamanc oldular diye bitirdi. Arada ne olduysa Anadolu milletine oldu Dervi Aa... Deli Dervi tam karlk verecekti ki, arkadan kurun yemi gibi Hhhh diye inleyerek irkildi. nce, elinin stndeki kocaman yamur damlasna, sonra gkyzne bakt, bakar bakmaz da vargcyle zplayp kalkmak iin yekindi... Aman hey Allah!... Nedir?... Aman beyim... Bir trl toparlanp kalkamyor, debeleniyordu: Rahmet... Yamur dt elime... Dizlerini dvmeye balad: Afattr bu, aman beyim, afattr! Deli Dervi titreyen parmayla oturanlarn balar stnden bir yeri gsteriyordu. Baktlar, Boazn doruunu kapkara bulutlar iyice kaplamt. Doruk neredeyse alalan kara bulutlarn iinde kaybolacakt. Afat bu.. Yandm!... Ocam snd Mslman kardalarm... Aman durmayalm, oh Beyim koalm... Drt aya stne gelip iki kere dnd, beli krlm gibi bir trl dorulamyordu: Hey vaaah... Aman akr'n Esef, seirt aman, aman yavrularm!.. Nerde benim dirgenim?.. Dirgen dedim, Esefi... Aman bilir misin. Ocam snd... Evim ykld, yandm.

Enstitller Deli Dervi'in anlattklarna daldklarndan havann deitiini farketmemiler, adamn olaanst telayla de gerekten armlard. Birden, ilk gkgrlts, Dumanl Boaz, ar bataryalarn aralksz grlemesine benzer derin gmbrtlerle doldurdu, milyonlarca tonluk bir kaya yuvarlanyor gibi geldi, yamalarn sivriliklerini budayarak indi, deirmeni sanki ezdi. Ayaa kalkan Deli Dervi grltyle iki bklm olmu, ylece kalakalmt. atrt, Bozkr depreme vererek uzaklanca, iki kere zplad: Yusuflu Esef!... Davran oh yavrum... Hemerilik byle midir? Davran!... Sesinde gerekten dehsete kaplmlarn yalvar vard: Davran dedim, din iman yok mu sende? Tarlam battm... Evim ykld. N'olur kendir tarlasna rahmetten?...

Ne mi olur?... Kara Dervi bunu soran Yldz'a zehirli ylana bakar gibi bakt bir an, trnaklaryla yanaklarn trmalayarak yalvard: Kendirimi kurtarn!... Suratna iki iri damla dnce ban gkyzne kaldrd, kaldrmasyla gene bir Hhhh sesi karp harmanlayarak dnd, deirmene doru koarak inmeye balad. Ayaklar birbirine dolanyor, decek gibi sendeliyordu. Birincisinden daha korkun ikinci gk grlemesi tam tepesinde atrdaynca yere kverdi. Grlt geene kadar, elleriyle topra trmalayarak ylece bekledi. Grlt azalr azalmaz, grtla yrtlyormu gibi atallaan bir haykr koyuverdi: Sultan!... Oh Sultan, dirgeni... Dirgeni yetitir kahpe Sultan! Yetiin Mslmanlar! Acma yokmu sizdeee... Gvuuur... Dirgeni dedim, gvur Eseeesf! Esef, Deli Dervi'e kzgnlndan umursamyordu. Yldz, herife acyarak kalkt. Telsz yrrken seslendi: artma Kara Dervi... Kendire bir ey olmaz rahmetten...

Deli Dervi umutla dnd. Yldz'n dediini anlaynca, surat insana rknt verecek gibi kart: Olmaz m, gvur dl?... Gitti kendirim... Bunca emeim gitti. Canm gitti, ldm!... Birka adm kotu: ldm. Yetiin oh kardalar! Kendirimi kurtardnz m, size yok yok... Esef!.. Dirgeni oh Kadir'in Esef! Yandm Allah!... Allah naras, deirmene girinceye kadar uzamt. Emine retmen, sandallarn giymeye alyordu. Nuri evik, Esefe bakp Nedir? anlamna ban sallad. Esef, can skntsyla konutu: Brak retmenim... Esrarcdr bu rezil...

Satar m?

Hem satar, hem ier. Esrar kendiri, yamuru yedi mi bitti. Gelirken yanndan getik, kendir tarlada... Gne yiyecek daha be on gn! Havaya bakt: Bastracak bu gidile... Bastracak ki, hi aman vermeyecek... Kurtaramaz Deli dmbk kendiri... Bouna debelenmekte namussuz... Yamur hep yle iri damlalarla seyrek seyrek attryordu. Emine retmen, teberiyi gsterdi: Tayalm unlar deirmene... Yazktr. Esrar tarlasna yardm edemeyiz ama... Gk grlts szn bitirmesine meydan brakmad. Dorukta imekler ard ardna akyor, topra sarsan atrtlar birbirini kovalayarak gibi iniyordu. Deli Dervi elinde bir dirgenle deirmenden dar urad: Esef!... Kadir'in Esef!... Nerdesin domuuuz?... Dirgeni dedim... Kap gel... Yetielim oh yavrum!... Kurtar kendirimi sana be kaymaaa... On kaymaaa... Yeti... Komaya balad: Yandm Allah, ldm! Yeti Yann Sultan! Yetisene kahpeee!... Koca gvdesinden yandan umulmayacak kadar hzl kouyor, ardsra dalgalanan kara cbbesiyle soyu tkenmi korkun bir kua benziyordu. Nuri evik, bu yar deli herifin, tutkusundan yakalannca var fkesiyle bastraca anlalan yamur gibi bir fetle tek bana nasl, nereye kadar bouabileceini birden merak etmiti. Koacakken durdu: Ben gidip bakacam Emine... Siz kaln!.. Ben de merak ettim ne yapacan... Geliyorum. Kara

Biri kalsn ama burada... Kim ister kalmak? Esef, namussuza yardm etmekten kurtulmak iin, hemen atld: Ben retmenim...

Koar gibi yrmeye baladlar. Yamur gitgide artyor, gk, yklacak gibi grlyordu. Kara kayay kvrlnca, elli adm ileride Kara Dervi'i grdler. Artk de kalka gitmesinden soluunun kesildii anlalyordu. Kendini lesiye zorlad belliydi. Tkanp decek adam diye dnerek Emine retmenin cierleri skt. Kara bulutlar iyice alaldndan ortal sanki akam alacas kaplam, artk imekler Boazn iinde akmaya balamt. Gk

grltlerinin her atlaynda, Deli Dervi bir kere hopluyor, sonra insanst bir gayretle yeniden ileri atlyordu. Dirgen sol omuzundayd. Deirmenden karken kunduralarn att iin ayaklar plakt. Klahnn bir mee dalna taklp dtn fark etmemiti. Yokuu debelenerek kt. Koyu' kurun gkyznde, bir an, armhn tayan dev gvdeli bir sa gibi grnd. . Sa yan ilerisinde bir imek aknca hemen iki bklm kt, emekleyerek gzden kayboldu. Yldrm arpmasn, kke? Yok retmenim... Oraya yldrm dse, buras depreme giderdi. kendir

Enstittler tepeye ulatklar zaman, Deli Dervi de, tarlasna girmek zereydi. Dirgeni,

iki eliyle ko ba gibi tutmutu. Sanki, tek bana bir kale kapsn ykmak iin atlmaya hazrlanyor, bu haliyle, buralarn eski sahibi Kll Keii hatrlatyordu. Tarla yedi sekiz dnm kadard. Fundal yakarak ald belliydi. Kesilmi kendir saplan demetlenecek ekin gibi tarlann yznde kurumaya braklmt. Deli Dervi beklerden birini dirgenle ileri doru itmeye balaynca Emine retmen sordu: Ne yapmak istiyor, Yldz? Akl sra yn yapacak ama... Gke bakt: Bouna. Islanrsa n'olur?

Bu soruyu kke karlad: Hi bir ie yaramaz. uncack nem demeyecek retmenim, demeyecek ki, yapra tohumu syrabilsin de elekten geebilsin... Tamam, bindirdi rahmet, ohhh batt herif!... ilk sanak, stlerinden geip Deli Dervi'e arkadan arpmt. Adam dirgeni atarak dnd, yklan bir eyi tutmak istiyor gibi, ellerini uzatt. Sonra gerekten delirdi. Kafasn yumruklayarak, salarn yolarak, tepinerek tarlann iinde kouyor, arada bir durup ayaklarnn burnunda ykselerek gkyzne doru boazlanm hayvan hrltlaryla Allah ekber Allah ekber diye enikonu uluyordu. Salar sakallar dikilmi, gzleri yuvalarndan uramt. Nasl korkun bir umutsuzluk iinde abalad belliydi. Kendini oradan oraya atarak demetleri toplamaya giriti. nc demetten sonra, ald kaardan ounu drmeye balam, Allah ekber Allah ekber diye barmas, gittike yavalayp bouklamt. Yorgunluktan soluk soluayd. Toplaya dke biraz daha kotu. liklerine kadar slanm, kaln uhadan uzun etekli cbbesi rme zrhlanm gibi sarkmt. yice gten kesilmi olmal ki, bir an durdu,

kucandaki kendirleri, a tutuyormu gibi kaldrd. Srlsklam olduklarn grnce, brakt, gkyzne bakarak kzgn kurt ulumasyla haykrd: ldm Allah... ldm. Kahpe Sultaan... Yank kahpeee... ldm... Birden enstitcleri grd, nce karamad, tanynca enikonu kudurdu: Nerden bu uursuzluk dedimdi Mslmanlar, gndnmnden sonra... Esdd gvurlarndanm bildim .. Vuracak bir ey bulmak iin arand: Kendiri batrd gvurlarn uursuzluu... Ben bunlar ldrnce Allah... ldrnce... Kollarn kaldrp kartal gibi penelerini aarak bir iki kere hoplad, sonra gsn yumruklayarak gergin davul gibi gmletti: unlar srp karmadn da Kara deyyus... unlar kara hddamlara bodurmadn da... Birka dm kotu. Enstittler, stlerine gelecek diye enikonu rktler. Birden dnd, dizlerinden trpanlanm gibi yere kt. Islak kendir saplarn nce yzne srd, koklad, yiyecek gibi srd. Sonra yavatan balayp gittike hzlanarak zikretmeye balad. Sesi derin bir kuyudan gelir gibi gmbrdyor, koca gvdesi sadan sola, soldan saa, adal bir tempoyla gidip geliyordu: Yaaa Hak!... Ya Rahman! Yaa hay! Ya hannan! Ya kerim! Ya Kuddum Ya vehhap! Ya Rahim! Ya hafz! Ya Allah! Allaaaah! Emine retmen, acyan bir sesle sordu: mi? bunun! lk sanakta srlsklam olduklarndan flardan boalr gibi yaan yamura aldrmyorlard. Yamur o kadar iddetliydi ki, tarla hemen amur denizi haline gelmi, kendini yerden yere atan Deli Dervi balktan bir heykel taslana dnmt. Gkler atrdyor, imekler ard ardna akyor, yamur, kaln su duvarlar halinde yere arpp tozarak insana toprak fkr fkr kaynyormu duygusu veriyordu. Nuri evik, Emine retmenin kolunu tuttu: Hadi gidelim! Islandk enayi gibi... Bulmasna bulur. Asl kaybettii paraya yanmakta... Sz gelimi ne kadar?... Epeycedir retmenim! Aa yukar, be, alt bin liras yand Esrar tiryakisi olduundan m delirdi byle?:.. Bulamam diye

Yamur kudurmutu. Arka arkaya sralanm tonlarca su boaltan alayanlarn altndan geiyorlarm gibi, soluklar tkanacakt nerdeyse... Emine rkt:

Nedir bu Nuri Bey? Yr... Yok biey...

Bata ka giderlerken anlalmaz bir bartyla duraladlar. Esefin sesi, sanaklarla savrulduundan, blk prk duyulmakta, syledikleri anlalmamaktayd. retmenim! Ulan kke! Heyy Yldz! Heyyy!...

Esef yamurun tesinde, birden ok silik bir resim gibi grnd. Var gcyle kotuu halde, tutkalda yryormu gibi debeleniyordu. Nedir Esef? abuk retmenim! Gidelim hemen... Unumuz nd m?

Brak unu... Boaz gemeye bakalm... gideceiz! Sahi... Biraz gayret Emine... Unumuz? Hepsini tmedik retmenim! uvaln birini Olduu gibi alp Beklesek... Srd kadar srmez ya bu?

Olmaz retmenim! Sel dere boyundaki yolu alr giderse, un kalr buralarda... Haklsn!...

Deirmen grnmt. Sultan kapda duruyordu. Nuri evik, biraz daha yaklanca ocuklara bararak emretti: Koun! Tayn uvallar cipe... Bir ey bulabilir miyiz stlerine rtmee Esef? Tadk uvallar biz retmenim! Kiminle? Sultan Abla yardm etti, Allah raz olsun! yi... Hadi atlayn! Sultan Hanm da geliyor mu? Geliyor!

Emine elini sallad: Haydi Sultan Hanm!

Yann Sultan da iyice slanm, rts omuzlarna yapmt. Koarak geldi. Diri gsleriyle iri kalalarndaki dalgalan, kaln bir kuakla sard halde plakm gibi belinin nceliini gsteriyor, yamur altnda, birisine cilvelenir gibi komas, ruhundaki gl diilii meydana vuruyordu. Abuuu!. Batmn Emine Hanm! Hanm! Yardm etmisin

Battk ya!... Sen de slanmsn Sultan Esefe... Saol!

Emine retmen daha ok slanmasna artk mkn kalmad iin korkun yamurun altnda rahata konuuyordu. Haydi Emine atla! Emine glerek Nuri'nin yanna bindi: Tamam myz Esef? kt. Batt m kara domuzun kendiri? Ya Nuri Bey? Tamamz retmenim!..

Cip, biraz ksrd, inledi, sendeler gibi birka kere sarslp yola

Sunu Emine retmen dehetle sormutu. Nuri retmenim de atlar savuur! Hadi, atla sen...

Nuri evik gaz pedaln demeye yaptrd halde, tekerlekler ou bota dnd iin cip bir trl hzlanamyordu. Atla Emine!... Hayr! Atla diyorum! Esef hakl... Atlamazsan, ben de atlayamam...

Emine'yle beraber arkadakiler de hemen atladlar. Grlt gittike yaklayor, artk konuulanlar duyulmuyordu. Tekerlekler amur satndan ilk anda hepsi birden amur iinde kalmlard. Ha babam! Dayann uak!...

Hayda bre!

Sam yeli gibi kzgn bir esinti arkadan yetiip hepsini alev gibi kavrad. Aman retmenim gazla!...

Nuri evik, eli vites kolunun drt parmak stnde dikkat kesilmiti. stlerinden slklanarak geen kzgn esintiyi sanki kavrulan derisiyle kolluyor, Okyanusta grlmemi bir tayfuna atm tecrbeli bir kaptann sorumluluunu duyuyordu. Yoku bittii zaman, tuttuu soluu Hhh diye brakt. Motor da kendisi gibi, gcnn en son parasn harcayp tketmi gibi hrlyordu. Neden olduunu pek bilmeden anahtar evirip gaz kesti. Hepsi de gzlerini Boazn dnemecine dikmilerdi. Bastklar toprak, derinlerinde binlerce ton dinamit patlyormu gibi, atrdayarak sarslyordu. Sakin sakin akan derenin iki yanndaki fundalar, kzgn rzgrla yere yapacak kadar eilip dalgalanmasa, sanaklar, yumuam cam levhalar gibi savrulmasa, deprem grltlerine ramen, tehlikeyi insan gerei gibi anlamayabilirdi. Nitekim dnemeten frlayan eyin ne olduunu hi biri ilk anda kestiremedi. Cipten iki kat byk bir kaya paras direini paralam bir trbin gibi dnerek, yerden bir metre kadar yksekte uuyordu. Kar kyda ne var ne yoksa hepsini syrp topra clk yara gibi at, kendisinden on kat iri bir kayaya arpt, kulaklar sar edecek bir patlamayla sekti, yarm dakika nce cipin stnde kotuu yolu hmla yalad, insan gvdesi kalnlnda iki am devirip yumuak topraa yarsna kadar gmlp kald. Arkasndan dere yatana, paralanm gemi lelerini, depremde dalan ahap evleri andran sklm aa kalabal karmakark frlamt. Bu yuvarlanan ynn stnde iri iri kayalar topa gibi vnlayarak dne dne uuuyordu. Sonunda, dnyadaki btn boucu, tuz buz edici, silip sprc gleri bir araya getirmi olarak Dumanl Boazn seli grnd. En ucunda kpe benzer bulank, pis bir ey vard. Kzla alan sar gvdesi, akl almaz irilikte bir ylan, daha dorusu, masal canavarlarn hatrlatmaktayd. Sanki yerde srnmyor, yaralanm da, can ekiiyormu gibi lap lap hoplayarak debeleniyordu. Kendini nce kar kyya vurdu, paralanmasna meydan kalmadan, cvk gvde, yirmi metrelik kayann keskinliinde hzla ykseldi, birden, lastikten bir eymi gibi geri srayp, bir anda, yolun ukurdaki parasn yuttu. Aman ya Rabbi...

Emine retmenin ln duymadlar bile... Dnyann sonunu haber veren bitirici patlama bile bundan daha korkun olamazd. Cvk amura benzeyen su, insann kann donduracak bir hzla ykseliyordu. Nuri evik bir an, durduu yksekliin kurtulmaya yetmeyeceini sand.

Elini vites kolundan, Kontak anahtarna att. Anahtar bir trl bulamyor, korkulu dlerin, btn umutlar kesen gszl iinde rpnarak aranyordu: Atla Emine! Atlayn! Sar canavar ykseldi, ykseldi, yolun ancak iki metre aasnda nce duralad. Bir an bacaklar stnde toplanp yeniden atlacakm gibi yayland, sonra yava yava, belli belirsiz alalmaya balad. Nuri, tkanmak zere olduunu, cierlerini boaltnca farketmiti. Bir an ba dnm gibi gzlerini kapatt, sonra Emine'ye glmsedi: Yok biey!...

Su, anafor yaparak alalyordu. Selin kzgn grlts, Bozkra knca, birden kesilmi, Boazda, artk dere gibi deil, en azndan Kzlrmak kadar gl akan, suyun rlts kalmt. Nuri evik, eli kontak anahtarnn stnde, dnd: Saol Esef... Tellanp zorlamasaydn hap yutmutuk!

Aslnda motor oyun edeydi de cip yokuu kmasayd retmenim, kurtulu yoktu. Yiitlik cipte... biraz dnd: Selin toparlamasna yanmazdm... yaa Namussuz Kara Dervi nam salard yeniden Tosya toprana... Niin?

Duam gcyle geemediler Boaz diye kaplrd ki retmenim, resmen Musa Peygamber kesilirdi buralarda... Gerek! yi oldu kurtulduumuz... Hadi atlayn bakalm...

Cip yola knca Esef iini ekti: aam! Kim evket? Deli Dervi'i mi vurdu? Deli Dervi'i retmenim... imdi mahpus damnda... Niin vuruyor? Ne fayda! u Kara domuzu vurunca gebertme! iydi ki evket

kinci askerlie gitti evket aam geen yl! Olu olmadyd birinci kandan... Varsn olmayversin, arslann erkei arslan da diisi arslan deil mi? diye ok direndi fukara evket aam, anasna olgrp sz anlatamad. Ova kylerimizden bir kar ald bu evket aama anas kar,

yz kaymaya... Kar dedimse, kzolan kz... Allann iine bakmal ki retmenim, ocua kalp bu da kz dourmaz m? at evket aam... Anas ne yapt?

Kar milletinin rezilliini kendin bilmez deilsin ya, retmenim... Esef birden sustu. Emine retmenin de kadn olduunu unutmutu. Tella dzeltmeye alt: Benim demem, ky yerinin avanak karlar stne retmenim! Anas, suunu bilip edepleneceine, kudurdu bsbtn... Muskadr, ttsdr derken, ikinci askerlie gitti evket aam... Evde herif basks olmaynca n'olur? Bulatlar eski karyla yeni kar dalamaya... Bu sra evket aam, yolunu bulup kye geldi birka gnlne Gelmese iyiydi ya retmenim, geldi artp... Neden?

undan ki... Askerdeki herif, bir zaman gidip, arada izinli geldi mi, st bozuk karnn nn am olur. Byle oldu evket aamn ii... Araya bir iki cad kar da girdi, benim kestirdiim... Esef akr duraklad. Laf dokundurduunu saklamaya alyor gibi ksa ksa gld: Sultan abla bizden iyisini bilir ya... Nerden bilirmiim domuz Esef?

uradan ki Sultan abla! Biz dal olduumuzdan irin'in ilerine aklmz pek ermez! Ben de irinlinin yalancsym! Evet retmenim! Ovann avanak kars Olan douraym da, kumam olacak kahpeyi atlataym dedi besbelli... Kary bu Kara namussuza gtrmler. lk niyetleri, okutmak, muska alvermek... Byle canavar, yle krpeyi grr de, penesine dmken bo brakr m?... Bunlar aray bulmular. Kar bu herife yanm... Bir zaman gizli gizli bulumular. Sonunda byk kar sezinlemi... Ky yerinde byle rezilliklerin gizlilii biri sezinleyene kadardr retmenim... Byk kar kt yazdrm evket aama ossaat... evket aam bu kez kat geldi. Vurdu bu kara domuzu... Kary boayp vursayd, on iki yl vermezlerdi, yle ya retmenim? Boamad m?

Boamad ne dersin, Krpedir benim karm, krpe ksmn ne yana eksen alr gidersin, su batan karandadr dedi. Ne gzeli... Tfekle mi vurdu?

iftenin iki gzn domuz kurunuyla sklam, Bismillah deyip bu Kara namussuza pusudan skm... Allann iine bak ki, yumruum gibi domuz kurunu, kafes kemiinden sekip omuzunu syrd. kinci gz hi ate almad m sana!

Kadn nerde imdi?

Kar ksmna n'olur? Babas alp gitti, bakasna satt. Alan herif de bunun gibi dervi... Kara Dervi'te rz dmanl yoktur. ftiradr diyesi dmbk... Esrar ekip bitiini amad m, mahkemede, karakolda evket? Aaym demitir ama, aamamtr retmenim... Niin?

Aabilemez... Esef bir an belli belirsiz duraklad: nk, bu esrar iinde Zeynel Aa da ortak... Para Zeynel Aadan, ekip korumak, biip kaldrmak, kts gelirse, hapisdamna girmek Deli Derviin stne... Buna ortaklk demezler, klelik derler.

Yok retmenim... Kazancn ou Deli Dervi'in nk... Szgelimi, herk edilecek ya, kendir tarlas... Biz herk deriz, siz srme dersiniz. Kendir leme ister. leme... Tarlay kez srersin. Gbre ister, apa ister. Kendir ayaa kalkt m, erkeini kesmek ister. Bunlar hep gndelikle... Kara Dervi, gndelikleri, Zeynel Aadan alr bi tamam. Gbre parasn da alr. Atar cebine... Kendi yaparsa bir bana? Cebine atmak saylmaz ki bu...

Kendi hi yapmaz. Eline ara aldn bugn grdm, insan urarken, yasa sedire, gnese kara meenin glgesinde yatar srtst bu rezil... bedava uraanlara Allah raz olsun dese ya, hayr, sver de fazladan... Surda, yasz bulgur balasa da, nlerine atsa ya it yal gibi... Hayr rgatla gelenler ekmeklerini de getirecek... Neden? Deli mi bunlar?

Deli deil retmenim, dervi... dervi oldun mu hn halifesine parasz alacaksn ki, boyunca sevap kazanacaksn!... Esrar tarlasnda sevap m kazanlrm?...

ou esrar ier, bizim burann dervileri... imeyenler de, Varsn esrar olsun. Gnah, ienle satann boynuna... Ben hmn iinde almaya bakarm. Hizmet Allah iin der urar. Sizin stanbul'u, Ankara'y bilmem, avanaktr bizim burann dervi milleti... Hadi, kendileri gelip alr, diyelim, karsn, kzn, esrar ufalamaya, elekten geirmeye gndermesi nasl bir aklszlk?... Elekten mi geiyor?

Elekten... Kendir iyice kurudu da kav gibi oldu mu, atarsn kuru bir yere, bu kez de balarsn ya beklemeye... K st yalar balad m,

kaparsn, cam kapy skca... Odaya adam boyu yksekliinde sark tlbentleri gerersin, glgelik gibi... N'olacak?

Kendirin yapra, tohumu sapndan syrlrken, esrarn z, toz gibi havaya kalkar, gider bezlerin stne konar. Yere inip pise gbre karmasn, ziyan olmasn, diye gerilir sark tlbentleri... Bu mudur esrar?

Bu olur mu? Yolunan yapraklar nce 45 numaral elekten geer. Arkadan, bir de 119 numaral elekle elersin. Has mal budur... Bunlar yaparken, karlar kzlar, esrar kokusundan der baylr. Bacaklarndan ekip Deli Dervi'e gtrrler. Ayltmas Deli Dervi'in devi... Gnah diyenlerin boynuna beyim, bu ii grrken esrar tutkunu olan karlar da varm... Ben grmedim, duyduum doruysa, bunlar ambarlar kocalarndan gizli eriye satp paray Deli Dervi'in esrarna verirmi... Nah, Sultan abla burda... Bizden iyisini bilir bu ilerin... Hst rezil! Beni katma!

Emine retmen, Sultan' korumak iin sordu: Btn ekip bitii esrar burada m satar bu

Deli Dervi... O kadar tutkunu var m? dnd: Yoktur retmenim! Dardan alcs gelir! Emine biraz da

Bilmiyor mu senin bildiklerini karakol? Nasl oluyor iitmiyor? Resmen ekip biiyorlar, harman edip kilolarla satyorlar?

Bilir, bilmez mi? ou karakol komutanlar takmak istemez Zeynel Aayla... ounun kar da olur bu iten... Hi mi dman yok Zeynel Aann?... Haber vermediler mi, elaltndan dilekeyle?... Verdiler bundan iki yl nce... Reci mallar satclndan taktlar Zeynel Aayla Camili'nin erisi Kel Alio! Biz Reci Mal deriz, Tekel mallar, rak, cgara, ttn, u bu... Kel gitmi mahpus damnda yatan Cinci Nezir'e bir dileke yazdrm ki, yaman... Bunlar dilekeyi Kastamonu'ya vermemiler. nk, Zeynel Aann eli vardr Kastamonu hkmatnda... ankr Valisine de verilmemi... Cinci' nin aklyla Kel Alio dilekeyi doruca Bakanla gndermi... Ankara'dan, esrar toptancs donuna girmi memurlar geldi retmenim, Zeynel Aay sust yakalad. Yatt bir ay kadar Zeynel Aa damda... Baktk ki, zplayp km...

 Nasl kar sust yakalanan adam? Para kefaleti yatrm olmasn? Sonunda ceza yedi elbet!... Yemedi retmenim. Esrarlar Ankara'ya gtrm memurlar, orda n'olmusa olmu... Bunlar esrar deil, kna diye kap kadar rapor gelince kurtuldu Zeynel Aa... cn almad m, Kel Alio'dan?...

Ald az biraz ama kulak asma... Harmann yaktrd, bir iki byk ba maln kurunlatt. Sonunda araya girdi, sz geenler, bartrd bunlar... O gn bugn, kylerin tuz recilii Zeynel Aamda kald, ttn, rak, arap recilii Kel Alio'da... Savatan bu yana, gazya, kaput bezi, dokuma iplii stne yeniden almaktalar... Bilmem sonu nereye varr.... Yusuflu Esef iini ekti. Yz, bu anda, anlatlamayacak kadar sinirlemi, ablak ocuk suratna, grm geirmi, namuslu bir devlet adamnn, yorgun ciddlii gelmiti.

II

Snak

Yamur aralksz yayordu. Cip iki kere, dingillerine kadar amura gmlm, salam topra bulamadklar iin, boa dnen tekerleklerin altn talarla beslemek gerekmiti, inmesini enikonu zorla nledikleri Emine'den baka hepsi, tepeden trnaa amur iindeydiler. Boazn az geni olduundan, yol ok bozulmam, susay da iki yanndaki derince hendekler biraz korumutu. Allahn izniyle dze kmak ocuklar keyiflendirdi. Derenin yata bozkra doru alacak kadar genilemi, korkulu bir batakla benzemiti. Esef uzun bir slk ttrd: ft... Bekir kendini suya kaptracak aklszlardan deildir, Yusuflu, sakalk sizin Molla'da kalsayd, bak ona diyeceim yoktu. Domuz Molla bilmez mi iini?.. Neden brakt suculuu bakalm, sonunun korkunlu olduunu sezdi. kke bir ey kokluyor gibi burnunu iki kere ekti: Deirmene erken gitmeseydik retmenim, iimiz yamand. ster misin, Yldz, senin marazl Bekir'i katrlarla alp gitsin bu

Neden?... Deirmeni toparlad m sence?... Bizi de alr gider miydi beraber?... Deirmen ksm, kaptrmaz kendini deme suya... Bugnk ft, sk grlr deilse de, deirmeni alamamtr. Oluu moluu paraladysa, bilmem. Benim bildiim, erken bindirseydi, temezdik unumuzu... Bu gece, millet kavurgaya kalrd. Esef gld: Senin frn salam da he mi? Bu gece, kavurga ele gese, dn adr kke Aa! Evet, gitmitir bizim frn... Yarn atarm yenisini... Benim merak ettiim, Dze kan yolu bitirdiler mi arkadalar?... Sabah biz gelirken ne diye bardyd ardmzdan Cemal retmen?... Dnte yk susa boyuna ykmak yok... Dze kacaksnz ciple demedi mi?

 Dedi ya, byle rahmet yazl deildi, hesapta... Ben, arkada, dorusunu istersen, susay bulacamzdan da pheliydim azbiraz... On be gndr, var gleriyle dzelmesine abaladklar toprak yolun, bu sabah susaya kavuan son on be metresi kalmt. Bunun yedi sekiz metresi ok bir ey istemediinden, bu akam cipi Dze kartacaklarn umuyorlard. Susay Kei Dz'ne, kamyon tekeri dner ham yolla balamadka, kum, akl, imento, kire, direk, tahta ekmek imknszd. Bunlar da ekilmedi mi, ilk i olarak ele alnacak, iki yz kiilik yatakhaneye balanamyor, gnler geiyordu. Oysa, Mdr Bey Bakanla, u kadar gnde yatakhane tamam... O gnn sabah gnderin rencileri demiti. u kadar adamla, u kadar iin ka gnde bitecei hesabn Bakanln mhendisleri yapm ki, saat aksamaz. Aksad m, su Dumanl Boaz esddsnn kurucularnda... Rezillik ki ne kadar... lmeli adam, yok tesi. Sultan, brakmad: Boazn aznda inecek oldu ama, Emine Seni retmen gndeririz,

Gidelim meraklanma!

kampa...

Sular

biraz

yatsn!

Ben skerim amuru Emine Hanm! Olmaz. Susa hep byleyse Nuri Bey seni ciple gtrr.

Kei Dz'nde yola bakan gzc yoktu. Buna biraz canlar skld ocuklarn... Dzn burnunu kvrlnca yolda alan da gremediler. Paydos etmi Mdr Bey... Bu rahmette kazma krek ilemez! Yamur bastrmadan bitirdilerse?...

Esef, Olmaz yle ey diyecekken kayalar kurtulup, ambar adrn eski yerinde grdler. Drt direk dikilmi, katrlarn stne, yle byle bir branda gerilmiti. Grnrde kimseler yoktu. Cip durunca, ambar adrndan akll Bekir Ozan kt. Cipi grmesiyle, nce sevinerek atld. Drt be adm kounca yavalad, ayaklarn srterek gnlsz yaklat. Tepeden trnaa amur iindeydi. Bana bir uval geirmiti. Adamakll d morarm dudaklarndan belliydi. Bitti mi yol Bekir? Srp kalm m?

 Cipi bilmem... Senin ayakla kacan pheli Bay Esef!... Batt buralar... Sesi hrtlyd. Her soluk alta cierleri szlyor gibi yzn buruturuyordu: Dokunmad m bu ft, Kara Dervi'in deirmenine? Duas gcyle Dervi Aa da batt Allahma kr... kke cipten hoplayp tella sordu: Kurtardnz m frn, Bekir?

Bekir Ozan, baka bir dille konuuluyormu gibi biran anlamadan baknca Esef gld: Ceneviz kalesinin horasan imentosuyla m dondurdun frn ki, sen bunu sormaktasn, derbeder kke! Buray rahmet alm ki, Kei Dz'n temelinden skp gtrmesine ok biey kalmam... kke Yiit, lafn gerisini dinlemeden frna doru hzl hzl yrrken Nuri evik cipten atlayp seslendi: Yldz!... Esef... Bir salam branda aln gelin ambardan... ekin unun stne imdilik... Bekir'in klna bakp acyarak glmsedi: Seni su toparlamtr diye korktular bunlar... Aklsz olduundan, katrlar da yansra gtrmtr te dnyaya bizim Bekir diye elendiler. Bekir, branda getirmeye koan Esefle Yldza bakarak glmsemeye abalad. Emine retmen kayalarn ardnda zorla ykselen duman grnce, Sultan'n koluna dokundu: Hadi, kzlara bakalm Sultan Hanm!

kke sevdii birinin lsn seyreder gibi katla kalmt. Arkadalar dinlenirken tek bana urap gnde yapt frnn yerinde kk bir tula ynndan baka hibir ey yoktu. Elifle Petek, Emine retmeni grnce sevinle kotular, yanna gelince, ne yapacaklarn bileme yerek ylece durakladlar. Geldin mi retmenim?... Korktuk!... Batrd bizi rahmet... Hanm, senin bavulu kurtard. Aklna geldi karyolann altnda olduu, seirtti. Saolsun!... Islanmsnz. myor musunuz? Yok retmenim...

mek de neymi?..

Nerde Hanm?... Gll yok mu? Emine yryp kayay doland: Merhaba ocuklar! Gll'yle Hanm melmiler atei flyorlard: Bavulu kurtarmsn Hanm, teekkr ederim. Hanm meldii yerden kalkt: Korktuk, Derede bastrdysa rahmet diye... aklma geldi, karyolann altnda... Yolda mydnz sel

Bavul bastrnca?

Emine retmen Elife bakarak glmsedi: Arslan Esef kurtard canmz... Esef ii vaktinde sezmeseydi, sel bizi toparlamt... Ocan stne gerilen brandaya bakt. Ortasna su iyice gllenmiti. Elini srecekken vazgeti: Yakabilecek misiniz atei?... Bekir Aa, biraz ra buldu bize... Bir alrsa, snmesine meydan vermeyiz retmenim... Un getirdiniz mi? Getirdik.

Hanm, parmayla ocan yannda, bir yeri gsterdi: uraya irisinden ta getirsin arkadalar... Yerin amurunu da syrsnlar biraz... Bir ate de burada yakalm da, ekmek san kzdralm. Delikanllar, yan retmen, iaret etti: gzle kzlara bakarak dinliyorlard. Emine

uraya ta... Un da getirin... Hamuru da bunlar yuursun isterseniz bayanlar... Sultan delikanllar kmseyerek gld: Oca atsnlar da hamur geri kalsn! Hemi yuururum ben, hemi de piiririm! Nuri eviin sesi duyuldu: Emineee... Bayan Emine...

Geliyorum... Sultan'a dosta bakt: Saolun Sultan Hanm! Yorulmayn siz... Srsklamsnz! Benim adra gidelim de kurunun biraz... Kurunmak da neymi yaz ortas?... Emine yryecekken kzlara bakp durdu: Kuru bir ey bulamadnz m giyecek?

Yok retmenim! Sel gitmekteydi adrmzdan... Senin bavulu kaptm. Aklma gelmedi karyolann stne koymak... Karyolay alr gider

demitim besbelli... Bavul elimde dneledim bir zaman, gtrdm Mdr Bey'in adrna koydum! Aklm topladm ki, bizim yataklar batm... Torbalar hep sland. Vah vah! Nerde yatlacak, bu gece peki? Biraz dnd: Ben size birer gmlek yollarm imdi birisiyle. Kendinizi tmeyin!... Bakn Hasanck sz dinlemedi, hastaland... Nuri Emine diye sesleniyordu: Geliyorum! Emine yanna geldii zaman Nuri evik, un ykl cipi brandayla rtmt. Yeniden yamaya balayan yamur gittike hzlanyordu. Nuri bir adm geri ekilip cipi gzden geirdi. Bekir soluk solua anlatyordu: Yataklar selin azndan g ile kapmlar!

Atatm bizim buraya urayan rahmet... Apansz bastrm... ok srmemi Allahma kr! Emine retmen, sicim gibi yaan yamura kimsenin aldrmamasn yava yava yadrgad. Dudaklar mosmor olmu Bekir'e, Yldz'a, Yusuf'a, kke'e, Nuri evie bakt. Hepsinin gmlekleri gvdelerine yapmt. Yamur slak amarlarndan, duun altnda duruyorlarm gibi akyordu. Bir an rperdi. Scak bir oda olsa... Ykansam, deisem... Bir bardak demli ay... Bir aspirin... Belki, birka damla konyak... Emine, Nuri evik'le beraber birka adm atmken durup ambar adrnn kapsndan bakan Bekir Ozan'a sordu: Yedek i amar balyas slanm m Bekir? Yok retmenim...

yi... Aman dikkat et... Sakn dmesin amura... Yryecekti ki, Bekir'in ksrn beenmeyip dnd: Neden ksryorsun, byle? Hi retmenim, kulak asma! Kuru kuru ksrrken elleriyle gsn bastryordu: Kulak verme retmenim! Islandn m sen? amar deimedin mi? Islandk az biraz... Deeri yok, alz biz... Yolda m yakalad seni yamur?

Yok! Akar Doruyu ykledim, getim, Filozofa... Birinci tenekesini doldururken, llo bulat rezillie... evremde dnd frland bir zaman... Bakt, oral deiliz, bu kez dald paamza... Az kald ki, bizi devire... N'oldu, bu kpolusuna? derken ne greyim, kara bulutlar, doruktan yrm inmi... Nerdeyse, bizi basp yolu izi dzleyecek... Durum

vaziyeti anlamamla bo tenekeleri ykleyip atladm Filozofa... Krba zengi srdm. Susay tutunca Boazda kyamet koptu. Esef de bizi byle kurtard Bekir, tpk senin llo gibi... Dal Esefin llo kadar akl yok mu belledin retmenim!

Bekir Ozan kendi szne glerken gln gene bir ksrk nbeti kesince Emine retmen tella yaklap, elinin tersiyle ocuun nce yanan sonra alnn yoklad: Atein var senin... Dur hayr. Hastasn sen budala... Yok retmenim... Souklamz nceki gnden... Hay Allah! Srsklam duruyor! Hadi yr! Gel benimle...

Olmaz retmenim! Mdr Bey, dedi ki... Deppoy sana teslim dedi... Gsn tutarak ksrd, byk bir ac duyuyormu gibi yzn buruturdu. Bunu glmsemeyle geitirmeye abalad: Yok bir ey... Gel diyorum! Beni de slatacaksn! Hayvanlar, retmenim...

Yr dedim... Kzyorum ama... Nuri seslenince ayan yere vurdu: Hadi!... Bekir Ozan gnlsz yrd ama yokua varnca soluu kesiliverdi. Susay dze balayacak yolun son on be metre kadarn dzleyememilerdi. Dokunulmam paray de kalka, kaymamak iin tutunarak ktlar. Yeni dzeltilmi ham yol, sellerin at izgilerle kabartma harita gibiydi. Her admda ayaklar, buzda yryor gibi kayyordu. Dze ktklar zaman, adrlar yerli yerinde grnce, ummadklar iyi bir eyle karlamasna sevindiler. Branda helalar bile olduklar gibi durmaktayd. ocuklar kk gruplarla adrlarn evresindeki su yollarn geniletip derinletirmeye alyorlard. Mdr Halim Akn', Cemal Avar', Murat Eitmeni seemediler. Gelenleri nce llo grd. O da amura batmt. Koarak geldi, Bekir'in dizlerine srnmeye balad. Molla Hdr krein sapna dayanm bakyordu. Yamurun aralksz yadnn sanki farknda deildi. Biraz yaklanca deiiklii grdler. adrlarn ileri bombotu. Bu slak boluk, onlar, yle byle birer barnak olmaktan karm, ie yaramaz hale getirmiti.

Emine retmen arkasndan Bekir'in ksrn duyunca kamp dnmeyi brakp sanki duran kendisi deilmi de Bekir'mi gibi kt: Hadisene Bekir...

Revir adrna doru hzla yrdler. Emine retmen, kerpi kurutulan yerin yanndan getiini nce fark edemedi. Yamurun topra nasl olup da bu hale getirdiine aarken, amur kabarklarnn bu kadar emekle dklen on binlerce kerpi olduunu anlaynca yrei szlad. ocuklar bu kerpileri, btn gn yolda altktan sonra, ekleme i olarak, geceleri, karpit lambalarnn nda lesiye abalayarak kesmilerdi. Evet, doa denilen hayvan, hi acmyordu insana... Kycyd, krd. Hayvan bile deil... Evcil hayvanlarn sahiplerine yrekten ballklar olur. Enikonu dman bu... Aya kayd. Az kalsn decekti. Doa dman szn dorulam oluyordu. Glmsedi Emine retmen, insana acmadan, hi bir namuslu, akll i yaplamayacana inand. Hasanck Alaba, Nuri eviin alr kapanr karyolasna yatrlm, stne branda rtlmt. Branday kafasna ektii iin Hasancn dertop olmu elimsiz vcudu, bsbtn klm, bebek kadar kalmt. Emine retmen adrn tabanndaki cvkl slak sandallarnda bir baka trl duyarak karyolaya yaklap rkek rkek sordu: Naslsn Hasanck?

Hasanck branday zorla at. me gemi, ate balamt. Yanaklar kpkrmz, gzleri akmak akmakt. Bir an tanmadan bakt. Emine retmeni karnca yutkunarak glmeye alt: Ykt bizi kt stma retmenim. Aldrma, bir eyin kalmaz yarn... Bakaym atein nasl?

Elini ocuun alnna koydu. Hasanck cayr cayr yanyordu. Dudaklar atlamt. st ste yutkunarak gene glmsemeye alt: il verdi Mdr Bey... Azarlad bizi... Neden? San hap yutmadk vaktiyken...

Emine retmen hrltyla soluyan Bekir'e dondu ocuk gzlerini kapam, titriyordu. aresizlikle evresine bakt. Cemal retmenin buraya tanm karyolasna kotu. Acele dzeltti: Haydi soyun abuk Bekir! Hemen gir yataa... Sakn sallanma! Ben imdi size ay yaparm, il getiririm!

llo'nun ban okayarak kt. Revir adrndan biraz uzaklanca keyifle glmsemekte olduunu fark ederek duralad. Bekir'i, karyolasna yatrmakla, rahatna ok dkn Cemal'e muziplik etmiti. Yamur siyim siyim yayordu. Emine retmen geceyi nasl geireceklerini ilk defa byk bir kaygyla dnerek rkek rkek gkyzne bakt. imdiye kadar yalnz le yemeiyle ekmek iinin n'olaca stnde durmutu. Yamur denilen ok olaan bir eyin biraz apansz, biraz sert de bastrm olsa, yaamay byle nasl imknsz klverdiine amamak elden gelmiyordu, insann, yzbinlerce yldan beri, isteklerden yeni isteklere atlayarak meydana getirdii aralar olmaynca, dnyada yerinin kalmayaca bilinmekteydi ama, bunu elle tutulur gibi, hi bu kadar amansz grmemiti, insanolunun insan olma izgisini asal beri duyduu, yzbinlerce yldr, unuta hatrlaya tad en mthi korkuyu, doa karsnda arasz kalma korkusunun dehetini ancak imdi anlyordu. Aslnda ok byk bir deiiklik de olmam, yamur gelip yakn evreyle birlikte yatacaklar yeri slatmt o kadar... Ellerinde, ok deil, yirmi metre karelik bir kuru toprak paras olsayd, yamur btn nemini yitirecek, serinlii bakmndan, belki de keyiflendirici bir ey saylacakt. Geldiniz mi retmenim?.. Kimseye belli etmek istemedim ama, ok korktum! Emine retmen, Murat Eitmene anlamadan, dahas, biraz da tanyamadan bakt. Murat tepeden trna amur iindeydi, surat bile... Bu yzden, sanki bir heykel tasla glmseyip konuuyormu gibi insann yreine rperti veriyordu. Arada bir, Esef yanlarnda dedim, Bilir buralarn huyunu... Dnr seli dedim ama... Rahatlayamadm olgrp... Ya bastrrsa apansz dereyi kmadan.. Olmadk yerde, motor bir halt ederse... Emine retmen Esefin kendilerini gerek bir lmden kurtard stnde ilk defa gerek deeriyle durdu. Gazla retmenim derken ocuun sesi nasl deimiti?... Bu deimenin dehetini de ancak imdi fark ediyordu. Evet, insanolunun doayla alveriinde sezgisinden yararlanacak pek az yer kalmt. Esef kurtard bizi evet... Gzleriyle Esefi arad. Sanki duymasndan ekiniyormu gibi, sesini neden alalttna bir an at: Siz ne yaptnz? Nerde Mdr Bey? Murat'n buraya Zeynel'den gizli geldiini hatrlad: Nasl gideceksin kye? Ya sezdilerse Kolay... Basar giderim! Rahmetten aman bulup bizimle ilgilenememilerdir, Mdr Bey adrnda... Biz, nce Ahmak slatan diye akalayorduk. Siz darda mydnz bastrd zaman?

 Dardaydk... Deli Dervi'in yaptklarn anlatmaya endi: Dardaydk. Tam zamannda getik yolun ukur parasn... Selin nasl geldiini grdk... amur olmu kerpilere, kerpi kesmek iin kazlan su dolu ukura bakt: Nasl kurtaramadnz bunca kerpici? Hi mi yolu yoktu? Yoktu retmenim! Apansz bastrmasayd... Biraz hazrlkl bulunaydk... Adam da ok olayd, belki duvar gibi istifler, kiremitle, sazla stlerini rtp nemli ksmn kurtarrdk. Dediim gibi, apansz bindirdi. Yazk... Gkyzne bakt: N'apacaz bu gece?... ocuklar nerde yatracaz? Bulunacak bir yolu elbet...

Bulalm vakit geirmeden... Birden ararak sustu. Sonra elini sallayarak seslendi: Durali... Gelsene... N'aryorsun burada sen? Zeynel Aann yeeni Durali utanarak yaklat: Buradayz retmenim! Murat Aamla yol imecesine geldik ya... Emine ocuun nne meldi. Srsklam! Ellerini tuttu: Donmusun! Bover retmenim! Durali'nin sesi kasntszd ama gvenliydi: Biey olmaz bize... Alz biz... Emine aadan yukarya bakarak Murat'a sordu: yi alt m bu arslan? ok abalad. Mdr Beyden aferin bile ald. Nerde altn Durali?...

Krekte altm biraz... Sonunda bize su tamak dt. Arabayla toprak ektirmedi Cemal retmen... Sapann sapna gcmz yetmekte bizim. dedimse de kulak vermedi. Nuri evik'le Cemal Avar yaklayordu. Emine retmen kalkt ama Durali'nin elini brakmad: Seninle beraber ocan yanna gidelim. Kurunursun biraz... stemez retmenim! ay piireceiz hastalara... Yardm edersin! Olur retmenim!

Nuri evik Emine'yle Durali'ye glmseyerek bakt: Ne diyor bu arslan Durali? Ylm m rahmetten?

Yok retmenim, biz ylmayz!

Bak sen!... Durali'yi gsterdi: Ackmtr bu yiit! Bilmem hanmlar sata bir eyler yapabilirler mi? Yapabilir mi ne demek? Sultan Hanm svand ki?

Durali at: Burada m Sultan Abla, retmenim! Burada Durali Gidelim. Hadi! Sultan Ablay da grrsn! Sultan ablam da imeceye mi geldi esddye? yi bildin, imeceye geldi.

Nuri arkalarndan seslendi: Su bir zaman bulank akar Emine! ll kullansnlar! Dur bir dakika, bana bak!... Donacaksn! Niin deimedin? Srtna bir kuru ey geir de gel! Halim bekliyormu bizi... im var benim! Hastalara ay yapacam! Bekir ok kt souklam... Hasan'ck ate iinde... Dnyorum, aslnda, bizi yamur deil, hi deimeyecekmi sandmz yaz scaklar aldatt. Bakaym kzlar ate yakabilmiler mi? ay suyunu koyar gelirim. Durali'nin elini brakmadan yrd. Yrynde, saatlerdir stlerinde aralksz su boaltan kr, duygusuz dman gklere meydan okuyu vard. Ksacas arkadalar, para bakmndan kaybmz samana verilen on be, yirmi liray gemez. Buna karlk, el emeinden, i gnnden kaybmz olduka ar... Bunu da biraz zorlayarak kapatabiliriz! nk yamurun uzamas ocuklarmz iin dinlenme olur. Kald ki, bu mevsimde uzayacan da ummam. Bunun dnda, ar ilerde almak, ocuklarmza gittike sknt, usanma, ylgnlk veriyordu. lerde ykacamz bile bile, aevi, yunak, bayanlara yatak evi, ambar yapmamz, bunlar iin, binlerce kerpi kesmemizi, ocuklar yararsz gryorlard. Yamur, enstit idaresinin ne kadar hakl olduunu gsterdi, nmzdeki gnler karlaacamz su zorluu da, eme iimizi kolaylatracaktr. Mdr Halim Akn, sz isteyen Cemal Avar'a ban sallad: Evet Cemal... Nedir? Cemal, kollarn iki yana aarak, amurla sval gvdesini gsterdi: Tufanda bocalyoruz. Su zorluunu anlayamadm!

 Gndelik ekmek iin, hele ime suyu iin, temiz su gerek... Ykanmak iin, yemekler iin... Bu gidile, sular bir haftada durulmaz. Yemekten sonra, rencileri toplayp su meselesini aacam, eme yapmaya, deirmenin stndeki kaynaktan su getirmeye karar aldracam! Emine retmen, ayakta duran arkadalarna acyarak bakt. Mdr adrnn taban o kadar yumuamt ki, iskemlelerin bacaklar ilk oturuta birer kar batt iin, toplanty ayakta yapyorlard. Nuri eviin on gndr urat, Dumanl Boaz Ky Enstits maketi, kat kat muambalara sarlarak yamurdan zorlukla kurtarlabilmiti. Emine, saatine gz att. Saat e geliyordu. orba, sa ekmei grnrde yoktu daha... amura batm ocuklarn ne halde olduklarn, kmldadka vcuduna souk souk yaparak derisini rperten gmlei hatrlatyordu. Bir ey mi diyeceksiniz Emine?

Evet... Hepsinden nce, yatacak yer dnsek... Yatlmaz bu amurda... Dinecee benzemiyor bu ya... ki hastamz var. Tehlikeye decek, diye korkuyorum ocuklar... Kuru bir yer bulmalyz. Deimeliler. Evet! Bir ara, kii cipte yatsn buray beklesin, gerisi irin kye konuk gitsin demitim. Cemal, manastr ykntsn hatrlatt. Yemekten sonra gidip bakn! Barnabilirsek, ocuklar temizlensinler. al keserken, bir de maara grmler. Birinden birini kullanrsak iyi olur. Kye snmay istemiyorum. Emine retmen, Cemal'e dnd: Hemen gidip bakabilir miyiz, yemee kadar?... A msnz ok? Hastalar, en ksa zamanda esintisiz, kuru bir yere tamalyz. Zatrree gibi geldi bana Bekir'in hastal... Korkuyorum. Cemal Avar cgara yakyordu. Avularnn ukurunda tuttuu yanar kibritin stnden konutu: Yok canm! Souklam... Alktr bunlar stmaya, souk algnlna... Emine retmen, akalayor mu? diye aratrarak bakt: ksrrken gsn tutuyor, suratn buruturuyor. Keke savsaklamadan doktora gtrseydik. Halim Akn, akl baka yerde, glmsedi: Eitimcilik yasasnn ilk maddesi neydi?...

Hi bir durumda, eitimci tellanmaz... Deil mi? Nuri evik sinirli sinirli gld:

 Tuhafsn Halim Aa... Emine retmen, eitim yasalar iin deil, slak brandalar stnde krk atele yatan ocuklar iin tellanyor. Ne var bunda glnecek?...

Nuri birden ciddileti. Mdre kann birini kaldrarak bakt. Tam karlk verecei zaman, glgeliin iinde Yusuflu Esefi grd: Ne var Esef? Yemek hazr m sakn?

Hayr retmenim! orbann suyu yeni kaynamaya balad. Murat Eitmen yollad beni... Durali'yi kyden merak ederlermi, Yoklayalm bakalm, Erkek Su, yol verir mi? demekte... Mdr, biraz dnd: Peki... Geliyorum ben...

Esef uzaklanca arkadalarna dnd: O kadar syledim, Murat Eitmene sz dinletemedim. Yld, korktu dedirmek istemiyor. Bende kylyle atmak istemiyorum! Dereyi geemezlerse, kalrlarsa n'aparz? Bir de Sultan Hanm kt. Cip ie yaramaz m acaba Nuri? Nuri evik hayr anlamna ban sallad: Yaramaz. En iyisi katrla deneyeceiz suyu gemelerini...

Tamam! Katr sezgilidir. Kendini toparlayacak suya vurmaz. Kimi gnderelim beraber? Esef bir... Nasl olsa tanr buralar... Bir de ben... Anan alad sabahtan beri...

Alaya dursun! Dnte katrlara bineceiz nasl olsa.. Durali'yi merak etmiti Zeynel! Kyly ayaa kaldrp aramaya ktlarsa, buraya geldikleri gizlenemez! Konumutum Murat'la... Sezilirse, atabirin almak iin gelmi olacakt. Yamura yakaland, gecikti deriz. Kye datacamz atabirini de alalm yanmza... Yol bitti saylr. Bir daha da, gelmesin Murat... Tamam! yi dndn. Atabirin de gtr.

Ama dediim gibi, ne Zeynel edepsizine verilecek, ne de topal muhtara... Enstit adna datacak kylnn gerekten yoksul olanlarna Murat Eitmen kendi eliyle... Ayrca, yumurta, yandan kurusundan sebze, st, yourt istemitik. Hatrlat Zeynel'e, benden selm syle... Bilmezden gelelim enstitye dmanln, kpry geinceye kadar ayya day diyelim! Nuri evik gene gld:

Osmanl tresinceyi unuttun Halimcim!

Evet... Osmanl tresince ayya day diyeceiz! orbay ier imez hemen yola karsnz. Karanlk basmadan dnmeye aln! Biz de, bu gece iin bir barnak bulmaya bakalm! Emine retmen, sinirli zamanlarnda yapt gibi, ban meydan okurcasna sallayp slak salarn arkaya att: Yemee kadar bitirelim bu ii. Mdr Bey, arkadalar olur derlerse, hemen bakp gelelim. Manastr yknts da, maara da barnmaya uygun deilse, kyde gecelemekten baka are kalmaz. En iyisi, Nuri Bey biraz beklesin de, biz dndkten sonra ksn yola... nc gider, yer hazrlatr. Eer Zeynel Aa, Ben dman kyme sokmam derse, kendimize bir baka barnak ararz! Tamam! Bekleyin Emine Hanmn dnmesini Nuri! Atabirin gtreceinize gre, iin gizlisi kalmyor. Kyden saat kata ktklar da bilinmedii iin, yok ekinecek bir ey... Ktlarna bakt: Ne kald baka? ocuklara hemen i amar datlacak...

Yamur diner dinmez... Durun Emine... Sizinle giden ocuklarn yolda, deirmende nasl davrandklarn yazdnz m? Daha yazmadm. Bu gece yazar veririm! Nuri evik'e sordu: Geliyorsunuz deil mi, siz de bizimle? alakt. Emine retmen, gmleini deitirmi, Cemal'in yamurluunu almamak iin arkadalarna sz geirememiti. Yamurluun etekleri, kollar ok uzundu. inde Emine'den baka, bir kiilik daha yer kalyordu. Ayn kumatan apkas, plak bacaklaryla Emine, elimsiz bir balk miosuna benzemiti. Arkalarna taklan llo'yla fundala girince Nuri sordu: Saat tuttun mu Cemal, ne kadar ekiyor manastr yk? Tutmadm ama, yirmi, yirmi be dakika... Bir buuk iki kilometre mi? O kadar yok... Sarp biraz yolu... Barnlr m? Elbet!...

Yamur birden kesilmiti ama kara bulutlar, elle tutulacak kadar

 Dorusu, girmedim. Sevmem ykntlarda gezmeyi Dam km ama mahzeni var. Pencereler grdm! Gvur yaps... kinciye papaz yaps... Hem de Katolik papaz... Bizim yerleme anlaymzla onlarn yerleme anlaylar arasndaki fark... Daha dorusu, mlkiyet anlaylarmz arasndaki benzemezlik... Otuz gndr burdayz, adrla idare ederiz dedik. Yirminci yzylda, gebelikten, daha kerpi yapya bile geemedik mi, nedir? Fundalk kaygan olduu iin yrmek epeyce zordu. Manastr yknts grnd zaman, yamur gene iyice bastrmt. Yap tek katlyd ama, hem duvarlar yksekti, hem de kapsna be basamakla klyordu. Btn manastr, bir koridor zerinde, yan yana iki odayla bir ile hcresinden ibaretti. Odalarn damlar bsbtn gm, diye doru, koridorun ancak yars rtl kalmt. Emine retmen bunu grnce umutsuzlua kapld: Nasl barnacaz burda?... Dardan fark yok!

Nuri yapy dolap geldi: Var!

Cemal'den elektrik fenerini alp ne dt; otlar aralayarak yerin altna inen ta basamaklara tuttu: Mjde! Aas kuru...

Birka iri kertenkele duvar yarklarna kanca, Emine'yle Cemal rkntyle duraladlar. Emine zr diler gibi konutu: renirim ben bunlardan...

Nuri evik, acyarak bakt: Korkma, yedirmeyiz seni... Biz gelirsek, savuurlar nasl olsa... Elverir ki, sabilelim! I arkasna doru tuttu: Dikkat edin, altta birka basamak bozulmu. Emine, dokuz basamak sayd. Solda, kanatsz bir kapdan odalarn altna giriliyordu. Burann mazgal deliklerine benzeyen, tek dilimli, dar uzun iki penceresi vard ama, otlar kapattndan ierisi lotu. Nuri, elektrik fenerini, koua benzeyen mahzenin duvar diplerinde, tavannda gezdirdi. Tamam!

Emine eilip demeyi yoklad:

 Kupkuru... Hay Allah sizden raz olsun Cemal!... Sylemeseydiniz gelmezdi hi aklmza... Kurtardk geceyi... Bundan sonra istedii kadar edepsizlik etsin yamur... Yemekten sonra gelip temizleriz... evresine bir eyler hesaplayarak bakt: Evet... Yatmaya korkulmaz burada... Korku da neymi?... Nuri eviin sesinde yar aka, yar ayplama vard: lkc retmen hi korkar m ? Ylandan, iyandan korkarm ben...

Cemal ekledi: Ben de... Sinir meselesi bu... lkclkle ilintisi yok! Yaa arslan!... Hadi gidelim de Murat Eitmen gecikmesin!

Ayann dibinden kara bir ey geince, Emine retmen hafif bir lk atarak Cemal Avar'n koluna snd. Kll Keiin mahzenine yerlemek, Emine retmenin umduu kadar kolay olmamt. Yamurun Kei Dz'ndeki kampa apansz getirdii dnda, imknszl, yatacak kuru yer bulmann dnda, basksn srdryordu. Mahzen sprlm, temizlenmiti ama, hastalanmak tehlikesi ortadan kaldrlamamt. Kuru yatak yz, kuru ot yoktu. Bir are bulunmazsa slak ilteler, amura deil, taa serilmi olacak, ocuklarn hastalanma imknn artracakt o kadar... Bir ara, brandalardan hamaklar yapmay dndler. Yeterince ip, bunlar asacak ivi, balayacak direk, daha nemlisi bu kadar hama alacak yer yoktu. Bekir'in son defa getirdii on iki teneke su, yemekte, ekmek hamurunun yurulmasnda, bulakta, imede kullanlp hemen bitmi, dere amur gibi aktndan ime suyu, ok nemli bir mesele olmutu. Byk bir iyi rastlantyla amar balyas slanmadndan ocuklara birer gmlekle iamar datlmt, ama slak amurla sval pantalonlara hi bir are bulunamamt. Susuzluktan ykanlamad iin de, amurlu eller, yzler, herkesi rahatsz ediyordu. Doa karsnda yaama dzeni bozulmu, aralar ilemez olmu, kamp Robenson yasalar kavramt. Herkes, kendi aklnca, bir eyler bulmaya, yapmaya, yoktan var etmeye abalyordu. Yaplar iin alnm kalaslar, tahtalar tand. Bunlarn hepsi slakt ama, shhat iin Kll Keiin mahzenini deyen kaln talardan daha az tehlikeliydi. Yukardaki kaynaktan ime suyu getirmenin zorluu karsnda, dere suyunu durultup imeyi daha uygun buldular.

Hastalar Nuri evik retmenle Taoluklu kke'in acele attklar uydurma sedyelerle tayp, yemek masasnn stne yatrmlard. Bekir Ozan'n atei dmyordu bir trl, hrltlarla soluyor, soluduka yznden belli ki gs szlyordu. Hasancn gn ar tutan stmas yarn geecekti. Yukarya yeni ocak yaplp bulgur pilv kazan atein stne koyulduu zaman, akam olmak zereydi. Bulutlar paralanm, Bozkrn urasna burasna akam gneinin kzla alan klar vurmutu. Esef, Yarn aacak... Atlattk gzmz aydn diye arkadalarna umut vermeye abalyordu. irinli yediden yetmie, bizim gibi, amura bulandndan, Murat Eitmenle Durali'nin yokluunu sezememi, arkadalar!... Atabirini grmesiyle, Hzr Peygambere uradm, sand, dua etti ki yoksul cbl takm Mdr Beye, olursa o kadar olur. Zeynel Aa da slanm m, Yusuflu?

Zeynel Aa, kendir tarlasnda sland, bana kalrsa... Yamuru grmesiyle at eerlemi... Az kalm ki, yola kapana... Hst, geri dur, bu rahmeti baka zamanlarn rahmetine benzetme, Deli Dmbk demiler akl erenler... Sele atarm, mal ararken candan olurum diye tepikleyip srememi yreksiz... Sel savuup Erkek Su geit verene kadar, evinin sayvannda, taban yanm it gibi gezelemi Zeynel Aa... Kolay m, benim hesaplan , drt bin kayma kayb var o kendirden... Esef! konutu: Sen? Ben de dnmekteyim olum!... Esef, akll Yldz'n bu szne bir Ph ekti. kke, tek tek Elin kendirini dneceine, gece yatacan yeri dn derbeder

Skca ate yaksak u keye Esef Aa... Ysak ral am odununu... Git iine aklsz... Duman ekecek baca hani?...

kke rpererek ellerini koltuklarna soktu: Burann her yeri baca... u esintiye bak...

Gerekten, mahzeni, nerden geliyorsa, souk bir esinti aralksz yokluyordu. Bu srekli esintiyi kesemezlerse, mahzenin bir kesinde deil, drt kesinde, ral am ktkleri yaklsa, iltesiz yatlamazd, talarda...

Cemal retmen, cipte beklenecek ambar nbetini yazarken, iki retmen Mdr Halim Akn'la babaa vermi, yatma iine kar yol aryordu: Kalaslarla tahtalardan kerevetler aklamaz m, geici olarak? aklr ama, onlar da slak... Olsun... Tatan iyidir.

O zaman ivilemek istemez. Kalaslar alta koyup tahtalar tatan kurtarrz. Tamam!

Nuri evik biraz dnd: Hayvanlarn saman var Halim, slanmad.

Mdr Halim Akn, sevindi: Hay Allah! Nasl gelmedi aklma... Durun...

Tamam!... Oldu bu i... uvallar da slanmad. yi ki yapmamm aklma geleni... Emine retmen merakla sordu: Neydi aklnza gelen?

Gemilerden kfelerle slak kum boaltan iiler, uvaldan balk yaparlar ya kendilerine... Dataym da, adrlarn su yollarn geniletirken balarn rtsnler demitim. Sonra, uvalla filan kar durulacak yamur deil diye vazgetim. Evet... Hemen getirsinler bo uvallarla samanlar... Haydi Cemal bitir o ii... Tahtalar, kalaslar uzatsnlar uraya... Kurusundan birer de branda getiririz samann stne... Kapya bakt: Buraya da ekelim bir branda, esintiyi keselim! Kazasz belsz tutarz sabah... Unlar tatalm buraya, n'olur n'olmaz!... Tatacam ister istemez. nk nbetiler cipte yatacak...

yi... Mdr Halim Akn, ellerini keyifle birbirine srd: ok iyi... Greceksin Emine Hoca' nm, yararlanacaz, bu kyc yamurdan... Emine, biraz krptrd: kukuyla bakt, Mdr Halim Akn'a, gzlerini

Ben yararl bir tarafn gremiyorum.

Enstitclkte hner: En umulmaz durumlar, hele kt durumlar, yararl klmaktr... Dar kmakta olan Cemal Avar'a seslendi: Neredeydi bizim bayramz?...

Cemal, kapda durup anlamadan bakt: Bayramz m? Enstitnn byk bayra... N'olack?... Onun serilmesi gerekmez sanrm. Brandalar yeter.

Sereceiz demedim. Bayra sar bir eye, uvallarla birlikte yolla gelsin!... Emine'yle Nuri evik, N'oluyor anlamna baktlar. Mdr Halim Akn bu bakmay yakalad: Yemekten sonra anlarsnz. Hani benim masa?... Yukarda...

ndirsinler onu buraya Nuricim! Kelerden birini gsterdi: uraya koysunlar. Bir ey olmad ya, Dumanl Boaz Enstitsnn maketine? Maket mi?... N'apacaksn maketi yahu, bu kargaalkta?

Grrsn! Ara kapdan uzanp yerde muambaya sarl duran makete bakt, yine ellerini birbirine srerek sevindi: Tamam!... Bekir Ozan bouk bouk ksryordu. Mdr Halim Akn'n yzndeki sevin hemen silindi, yerini, ocuuna acyan baba kederi ald. Hzla yryp elini Bekir'in alnna koydu: Naslsn yavrum?... imdi hlamur yapacam sana... Aspirini de yuttun mu, bir eyin kalmayacak yarn... Kavurma versinler mi, soanl kavurma?... Yok Mdrm! Saol Mdrm!... Karnm ackmad. Ihlamur ay elverir. Mdr Halim Akn, elini yavaa Bekir'in yanandan geirip yar baygn yatan Hasanca gitti: Naslsn Hasanck?...

yilik Mdrm!... Ykt bizi domuz... Su bizim... Yutmadk da vaktiyken sar hap... Sz dinlemenin cezas... Hastann altnda serili branday, slak m, deil mi anlamak iin, gizlice yoklad: Yarn kalmaz bir eyin... Kyde de tutar myd sk sk?...

 Zorlatrsam zorlatrsam...

tutard

Mdrm...

Sapanda,

harmanda

Zorlatmakla iliii yok... San hap, stmacnn dedii gibi yutmadndan... Bir cgara yakt. Yzndeki keder hemen gitmi, gzlerine dnceli bir dalgnlk gelmiti. Kede, brandayla rtl alr kapanr masann iki yannda iki lks lambas yanyordu. ocuklar, kalaslarn stne tahtalar koyularak yaplm alak sedirlere diz km olduklarndan, Kll Keiin manastr mahzeni, eski zamanlarn mahalle okullarna benzemiti. Mdr Halim konumaya balad: Akn, sesini dzenlemek iin hafife ksrp

Dumanl Boaz Ky Enstits kurucu ekibinin olaanst toplantsn ayorum arkadalar!... Bugn, doann kr glerinden biri, baskna uratt bizi... Olduka nemli kayplarmz oldu. Kayplarmzn birazndan, biz suluyuz. Yapabileceimiz ileri dnmedik, aklmza gelenleri de adamsendecilikle, inallah bir ey olmazla savsakladk. Szgelimi, yataklarmz sland. Oysa, geceleri ek almalarla, yataklar topraktan kaldracak sedirler atabilirdik. kke Yiit arkadamzn gn emek verdii farnn stne bir branda ekebilirdik. Yamur serpelemeye balaynca, havaya bakp fet halini alacan kestirebilirdik. Biraz ardmz aka sylemeliyim! Buna karlk, bastran yamur altnda, yol yapmn brakmamazlk edemezdik. Kestiimiz otuz bine yakn kerpici kurtaramazdk. u kadarn syleyeyim ki, paraca kaybmz nemli deil... Yalnz emek kaybettik. Ama bu arada, baka bakmlardan kazanlarmz oldu saylr. Szgelimi, saka arkadamz, Bekir Ozan, hasta hasta ie gitti, orada akln kullanarak, ne yapacan kestirerek zamannda kampa dnmesini bildi. Hem bize iecek su getirdi, hem de, zlmemize meydan vermedi, aramaya karak zaman kaybmz nledi. Esef akr arkadamz da, deirmen dn, selin bastracan tam zamannda sezerek hem arkadalarmz, hem de en deerli aracmz, cipimizi byk bir tehlikeden kurtard. Burda, ikisine de, enstitmz adna teekkr etmeyi bor bilirim. Kz arkadalarmz, imknszlklarla bouarak yemek iini dzenlediler. Ekmeimizi yetitirdiler. Sa olsunlar! Geri kalanlarmz ilk aknl atlatnca ellerinden geleni yapt. Yamur altnda, adr hendekleri geniletilip derinletirildi. imentomuz kurtarld. Eyalardan bir ksmnn slanmas nlendi. Yorgun olduumuz halde, yeni barnamzn temizlenmesi, yerleme ileri aksamad. Bylece Dumanl Boaz Ky Enstitsnn kurucu ekibi, ilk snav yz akyla vermi saylr. Hepiniz, byk Trk milletinin, ileke Trk kylsnn, kl gelecee ynelmi, lkc, ylmaz ncleri olduunuzu ispatladnz. Varolun! ..

ocuklar bu varolun karln artk renmilerdi. Var gleriyle bardlar: Saol!.

Siz de saolun arkadalar! nc demek, bana gelen ktlklerden, yararl sonular karmasn bilir, gl insan demektir. Biz de bugn uradmz baskndan yararl sonular karmaya alacaz. uras, kesinlikle anlalmtr ki, susay Kei Dz'ne balayacak ham yolu en ksa zamanda tamamlamak en nemli iimizdir. Ancak bunu baarrsak, ilerdeki almalarmz iin gerekli ar teberiyi motorlu aralarla dze karabiliriz. Yol yapmnda Sakarya ekibinden de, Kubily ekibinden de memnunum. Kazmaclar, krekiler, el arabalarn srenler btn gleriyle altlar. Daha ok i karmak iin, erkeke yara girdiler. Tketici yorgunluu alt edip ek i olarak yirmidokuz bin sekizyz kerpicin amurunu kardlar, bunlar kestiler. Bu ite karmza dikilen en byk zorluk akarsuyumuzun olmamasyd. lk srada, yapmaya karar verdiiniz alk, frn, yunak kz akadala;rmza yatakevi iin yeniden kerpi kesmeye giritiimiz zaman akarsu noksann her dakika duyacaz! Bu sebeple, yol iimiz biter bitmez, kampa su aktma iini programa almanz ileri sryorum! Uygun mu? Uygun! Uygundur. Hay hay!

Mdr Halim Akn, karsnda, gzleri zevkle ldyan ocuk yzlerine saygyla bakt. Arkalarna koyulmu yastklara dayanarak toplantya yataklarnda katlan hastalarn ikisi de Evet anlamna ellerini kaldrmlard. Mdr Halim Akn, buulanan gzlerini krptrarak eliyle onlar ayrca selmlad: Saolun arslanlar!... Gryorsunuz, yamurun kk bir oyunu, bizi iecek temiz sudan, hatta yzmz ykamaktan yoksun brakt. Yirminci yzylda, Trkiye gibi amz uygarlna ynelmi bir memlekette, gerekten utanlacak bir durumdur bu... Alk iinin de ne kadar nemli olduunu bugn gznzle grdnz. Yamur yad, ocan st ak olduundan yemek saatlerce gecikti. Kasaba frnclaryla ekmek iimizi bir trl yola koyamadmz biliyorsunuz. Unumuzu aldlar, iine baka eyler kattlar. Kendi ekmeimizi, kendi frnmzda yapmay bu yzden kararlatrmtk. Ne kadar doru bir dnce olduunu, gene bugnk yamur meydana koydu. Yuunak ii shhatimiz bakmndan ok nemlidir arkadalar... Yuunamz yaparsak her zaman bol scak suyumuz olacak, yemek ileri, hele bulak ileri kolaylaacak... Ne dersiniz, eme iine girielim mi? Girielim! Hay hay...

Girielim elbet...

yleyse... Ayrd kd a kaldrd: Suyu dze indirmek iin kaynan stn kapamak, be kilometre hendek kazmak lzm! Hendein derinlii krk santim olacak!... Kayalara rastlarsak, bunlar dinamitle atacaz! Borular tanacak. Balanp gmlecek... Kei Dz'ne depolu bir eme yaplacak, lp bitim, onbe kii vargcyle alrsa bu i onbe gnde biter. Soruyorum size! Bu ii baarmaya gcmz yeter mi, yoksa ltk bitik! imdiki ekiple baaramayacamz anladk. Yardm isteriz! diye yazaym m Bakanla?... Yok! Yaparz biz! stemez yardmc!.. Baarrz.

Mdr Halim, elini kaldrp grlty kesti: On be gnde suyu dze indirebilecek miyiz? ndiririz! Daha tez de indiririz... On be gn yaz! On iki gn...

En sonra Molla Hdr'n sesi hepsini bastrd: On gn yaz!

Aferin Molla Hdr. Saol Bir daha soruyorum! yi dnn! On gnde sz m? Sz! Vallah billh! artolsun!

Osssuuun! Mdr Halim Akn uultunun dinmesini bekledi, sonra ellerini aadan yukarya sallayp, kalkmalarn istedi. Cemal'le Emine'ye iaret etti. Branday dikkatle kaldrdlar. Bin renci barndracak Dumanl boaz Enstitsnn maketi, bayrakla rtlyd.

Yere kadar inen kocaman bayrak, mukavvadan yaplm boyal oyuncaa, mahkemeler iin kara cppeler, yaldzl klahlar, korkutucu dvizlerle aranan heybeti vermiti. Gocuklar maketten haberliydiler. Nuri evik, Mdr adrnda buna alrken uzaktan uzaa gzlemilerdi. Ama bayrak saygyla alnrken gene de, Halim Akn'n beklediinden daha ok etkilendiler. Mahzeni, sinek usa duyulacak kadar derin bir sessizlik kaplamt. te arkadalar, getireceiniz suyla bu eserin temel harcn kuracaksnz! Baaracanza inanyorum! Saolun! Saol! Saol!

Suyumuzu ememizden akttmz gn, Enstitmzn adn yazmak, anl Trk bayran direine ekmek hakkn kazanacaz! O gnden sonra Kei Dz'nn ad Dumanl Boaz Ky Enstits olacaktr arkadalar! Yaasn! Saol!... Yaasn ky enstitlerini... ...asnnn... Yaasn Dumanl Boazn kurucu ekibi... Yaasnnn...

Verdiiniz bu yiit kararn erefine... Trk aracaz! steyenler katlsn! ekinmeyin bozarz diye!... Arkadalarna bakt: Hadi, Toplandk ba iftinin... Cemal Avar'la Emine de renciler gibi enstit trklerini daha pek bilmiyordu. Bu sebeple Halim Akn iaret edince Nuri'yle baladlar: Toplandk ba iftinin ziraat cephesine... Atatrk'n sesine Toprakla sava iin

Arkadan, srasyla enstitler iin yaplm Biz yurdun z sahibi efendisi kylyz, Kurda sormular ensen niye kaln Kendi iimi kendim grrm demi paralar sylendi. Bitince renciler, retmenlerini alkladlar. Saolun... imdi de, hep beraber, ktk ak alnla... Halim Akn ellerini havaya kaldrp bir an bekledi, sonra keskin bir hareketle indirerek balad: ktk ak alnla...

Trkye balayan ocuklarn suratlar, yava yava deiiyor, kendilerini kutsal bir duygunun heyecanna kaptrdklar anlalyordu. Yldz'n kaln kalarnda meydan okuyan bir atlma, Hanm'n inat yznde, baz Meryem tablolarnda grlen, acya boyun emi yumuaklk vard. kke gzlerini hafife yummutu. Boynunda damarlar hrsla iiyordu. Petek, utanlacak bir ey yapm gibi, biraz mark yere bakyor, Bekir Ozan daha ok barmak istiyormu gibi azn vargcyle ayordu. Esef, her zamanki gibi, d grnnn kaba umursamazl altnda kararlyd. Kimseden geri kalmayacana gvendiinden, yemine katlmam, zaman ksaltma yarma da girmemiti; Trky istekli syledii ileri srlemezdi. Biraz dalgnd. Birden tetikleti. Mahzeni dolduran inceli kalnl seslerin iinde Elifin sesini naslsa ayrdetmiti. Sezdirmeden bakt. Kz, azn ku gibi ap kapyor, hrsla sylyordu. Esef inanlmaz eymi gibi buna ok at iin, farknda olmadan trky kesti. Molla Hdr, yumruklarn skm, sol ayan bir adm ileri atmt. Bu duruuyla tahtadan Msr heykellerine benziyordu. Nuri evik biraz dikkat edince, Molla'nn aladn grd. ri damlalar, gliserinden makyaj iin yaplmlar gibi, hep ayn irilikte, dzenli aralklarla, ablak yanaklarndan yuvarlanyordu. Kaltaban dedii Molla'y birden sevdi. Bakp dururken, bu sevgiye biraz da acmak kartn anlayarak yutkundu. Onuncu yl trksnn itenlikle hi bir ilintisi olmayan palavra kelimeleri, bu ky ocuklarnn aznda, yava yava, derin, byk, uruna kolayca lnr anlamlar alyordu. Nuri evik, neden olduunu o sra pek kestiremeden enikonu rkt. Cemal Avar, cipte yatp ambar nbeti tutacak drt renciyle yokuu inmi, geceye karp gzden kaybolmutu. Nuri evik, elleri pantolonunun ceplerinde, yorgunluunu, skntsn, gecenin serinliini i ie, karmakark duyuyor, fundal, ok aadaki susay, gndzki frtnada bir yllk grltsn harcam gibi sessizlemi Dumanl Boaz, hi bir ey beklemedii halde, aradabir soluunu keserek dinliyordu. Gkyznde bulut kalmamt. alacak kadar parlak bir tek yldz, evrenin hesaplara smaz uzaklklarnda hi bir ey hayal ettiremeyecek kadar yabanc, yrei umutsuzluktan donduracak kadar yapayalnz, bouna ldyordu. Havada slanm toprak, aa, ac kekik kokusu vard.

Nuri evik, avucuna esnedi. Bir an gidip yatmay tasarlad. Vazgeti. Biraz nce de Cemal Avar'la susaya inecekken enmiti. Dalgn dalgn cgara arad. Manastrn ykk duvarna oturup yakt. Kafasnda, hi bir ey dnmemenin akll boluu, buna karlk sinirlerinde, yorulmuluun aptal tedirginlii vard. Merdivenden kan ayak sesleriyle suratn ast. u anda hi kimseyle hi bir ey konumak istemiyordu. Kim oradaki?... Emine retmenin sesi rkekti: Siz misiniz Nuri, neden gitmediniz nbetilerle?... Gitmedim.

Emine retmen derin derin solukland: Ne temiz hava... Ne tatl... Yannzda m cgaranz?...

Nuri, paketi uzatt, ate tuttu: Tatl evet...

Emine retmen sinirli sinirli gld. Nuri dnp yzn semeye, neye gldn anlamaya alt Neye gldnz?

Hafim Beyin maket iine... Niin stne dyor bu kadar diyordum. N'apacak maketi bu karklkta? diye sordum kendime ka kere... Evet, ok garip! ocuklar yokken getirip yerletirelim, aman sezinlemesinler diye, greydiniz nasl rpndn... Yaplardan birinin bacas kopmutu yar yarya... nce Mutlaka yaptr. Olmaz byle ireti... Hi olmaz diye diretti. Bakt yapmyor, bakt nerdeyse ieri girecek biri... ekti kopard. Byle kopmu grnmektense, olmamas iyi... Orda baca bulunup bulunmad bilinmez ama, byle kopuk olmas gvensizlik verir dedi. Brandayla rtnce mukavva oyunca, ellerini birbirine srterek bir sevinsin! Kurnaz, ok bilmi, hatta biraz hainceydi bu sevin... Cgarasn tazeledi. Gzledim. Akl baka yerde olduu halde izmariti bastracak tabla arad, bulamaynca duvarda sndrp cebine koydu, Kastamonu eitmen kursunun plak meydannda da byle yapard. Birden merak ettim! Acaba evinde yalnzken nasl davranr? Nasl davranacak? Cgara tablasna bastrr elbet! Hayr. Halya atar da stne basar gibi geldi bana bir an...

Ne diyorsunuz! Hi dnmemitim! imdi saygm daha artt mdrmze...

 Benim de... Evet, biz, Doulu lkcler, garip adamlarz. Mdr Beylii tutmad zaman ok baka bir insandr Halim Akn! O maket... Masay bayrakla rtmesi... Arslanlarm, kaplanlarm! pohpohu... Namus sz alp vermek... Hele sonundaki mar... Merak ettim bir ara... Ben mdr olsaydm doru bulur muydum byle yapmay? Sanmam! Evet! ef davran bu... Biraz sahtecilik ama, baka yolu da yok gibi... dev yklenmek... Sorumluluk... nsanlar belli bir amaca yneltmek... Kestirmeden ulamak iin, onlar aralksz altrmak zorunluu... Sahtecilik, dediniz! Daha beter! Dpedz duygu dolandrcl bu bizim yaptmz!... Hem de kimleri dolandryoruz? Grgsz, bilgisiz, bir anlamda bsbtn gsz ocukcazlar... Hangi iyi niyetle olursa olsun, ayp gelmiyor mu size? Emine retmen cgarasndan st ste ekerek bekledi. Cgaray her ekite, krpan gzlerindeki yumuaklk yp snyordu. Gelmiyor, hayr! Gelmiyor mu? Neden?

Sahteci sz yanl... Sahtecilik yok bu ite... Kimseyi kandrmyor nk... Nasl demeli? Galiba kendisini kaptryor en batan... Bilirsiniz, kendimizi aldatmaa baladk m, evremizi de aldatmaa balarz! Farkna varmadan yaparz bunu ounlukla... Farkna vardmz zaman da i iden gemi olur! Dn imkn kalmamtr; gemileri yakmak dedikleri ey, budur belki... Bu kadar ar ilerin arasnda, Maket diye sizi neden sktrdn anlayamamtm nceleri... Anladnz ya bu akam!

Hayr! Yalnz ocuklar zerinde etkiyi artrsn iin deildi! Enstitnn kurulmasn ne kadar hrsla istiyor ki, her geciken dakika mutsuzluunu arttryor kat kat... Yolunu kesen zaman bu maket yenecek... Mukavva paralaryla de olsa gelecee atlyor. Bizdeki lkclerin, gerek anlay byledir. Bir zaman Halim Akn'a kar ayn acmal saygy duyarak, gkyznn derinliklerinde tek tek parlayan yldzlar kadar birbirlerinden uzak, ama gene de, ayn eyi bekler gibi, yapyakn cgara itiler, nce, ikisi de bu yaknln farknda deildi, ilk tedirginlik, daha dorusu, tehlike sezisi, Emine'de balad, ama, Nuri de ayn anda irkildi. Karanlkta, canlarna susam silhl bir dman kolluyorlarm gibi soluklarn tuttular. Neden sonra Nuri evik, alacakaranlkta Emine'nin yzn semee alt.

Emine'nin cgarasn tutan eli enesindeydi. ileriye doru dimdik bakyor, gs olaandan daha ok, daha sk kalkp iniyordu. Nuri evik kendisini Emine'ye doru iten duygunun bugn, yan yana atlattklar lm tehlikesi olduunu birden anlad. Sel, cipi kapacak gibi ykselirken, kolunu tutmutu Emine... Trnaklarnn tatl szsn yreinde duyarak yutkundu, dam oktan gm dar koridorun ucundaki donuk a ' Kaamak bakt, kendisini itildii mutluluktan erkeke bir sabrla ekti, Seni seviyorum der gibi, yrei rpererek sordu: Ne dnyordum bilir misiniz, geldiiniz zaman? Ne?

Yolda kendisini anlatmt ya Halim bize... Aklnzda m? Memleketin kurtuluunu, Anadolu kylsnn ile ekme dayankllyla azla yetinme gcne balayp, gerisi palavra demiti, kesenkes?... Aklmda olmaz olur mu?

Bir de, mfetti efik Ertem... Durun bakaym.. Evet... Bizim ky enstitclmz eitimcilik saymadyd. Evet...

Dnyorum bunlarn stnde ka gndr... Bir an duraklad. Yazacanz tez asndan... Yldz alacasnda, Emine'nin sevinle parlayan yzn okamamak iin kendisini zorla tuttu: Byk ehirlerin cinsel sapkl altrlm kk yata sululua girmi, serseri ocuklar var ya... Onlardanmlar gibi davranyoruz, bandan beri, biz bu enstitlerde rencilerimize... Durun! Anlayamadm pek... Serseriler gibimi?

yle ya... Ar ilere sryoruz. Sanki bu ocuklar yedi yalarndan beri dnyann en ar iine koulmamlarm... Sanki on iki yalarna varnca babalarnn yapt ar ilerin hepsini yapmazlarm... On beinde evlenip otuzunda kocayan bunlar deilmi... Bir de ile ekme gcyle azla yetinme geleneine gveneceiz kylnn... Bunu kullanacaz! Kullanmann sonucunda meydana gelen deerleri bakalarnn yamalamasn kesinlikle nleyemezsek, sker mi bu i? Bouna zorluyoruz gibime geliyor, ya bilerek domuzluumuzdan, ya bilmeyerek alklmzdan, dpedz bouna zorluyoruz! Hi kimse ne kadar geri, ne kadar bilgisiz olursa olsun, ile ekme gcyle azla yetinme alkanln, yoksulluk iinde, umutsuz yaamak iin kullandrmaz, uzun boylu... Bunu srdrmeye hi bir marn gc yetmez! Teziniz iin, geen gn doru bulduumuz temel, yanl galiba N'apacam peki?

Emine bunu bo bulunarak sormu, hemen de piman olmutu. Nuri eviin kolunu tuttu: zr dilerim!.. Bilmiyordum, u dakikaya kadar, bu lde bencil olduumu... ok utandm!.. Nuri, kolundaki eli, ekinerek okad: Aldrmayn! Hepimiz, domuzuna bencilizdir, biz okumular... Tezinize gelince Sevgilim diyecekti. Kelimeyi hemen yuttu: Gelince, arkada... Pedagojinin herhangi soyut meselelerinden birini eker alrsn. Oturur evirirsin. evirmeye de enirsen, evrilmilerden birinin dilini deitirir kopya edersin... Ksa ksa gld: z Trkeciliin de, grelim artk, bu kadarck yararn... Dktrrsn. Hele arkasna, yirmi otuz.gvur eitimciden kitap adlar da sraladn m?... Hele, byle dehetli rkek, dehetli tedirgin, dehetli de gzel bakarsan heriflerin suratlarna... Cebe atarsn sosyoloji doktorluunu... Ne kadar kycsnz baz baz...

Nuri, Emine'nin elini tuttu, avucunu evirdi: Tezlerimize kendi meselelerimizi alamayz, daha biz... Neden mi? Daha bunu hak edemedik de ondan... Eildi, kzn avucunu pecekti. Cemal'in ksryle hemen dorulup dnd. Grp grmediini aratran baklarla gzlerine bakarak sordu: Geldin mi? Geldim. Yatmadnz m daha siz? Hayr... Konuuyorduk. Ne stne?

Emine atld: Nianlanmaya karar verdiimizi mjdeledim Nuri Beye... yi etmisin! Sevindi mi?

Bu kez de Nuri bey, Emine'den nce davrand: ok sevindim! Ne zaman dnmz?

Ben Hemen .diyorum, basp gidelim... Cemal kolunu Emine'nin beline dolad: Olmaz diyor bu kkhanm... Aypm, buray bu haldeyken brakp savumak... Notlar da yeterli deilmi tezi iin...

III

Tka

Esef ayakta, Yldz Ulak melimdeydi. Kedinin ciere bakt hrsla bakyor, ban Esefe uyarak yava yava soldan saa eviriyordu. Yok mu grnrde biey Esef Aa?..

Esef drbn gznde, batan savma karlk verdi: Yok!... unu ver biraz da biz bakalm, imansz Yusuflu...

Hot olum!.: Sen bakabilir misin? Drbn aynasyla bakan Taoluklu nerde grlm?. Edepsizlenme, kt Esef!... Dallnla sen bakp... Biz Allahma kr... Ver unu... Ver dedim, ta geliyor beline... Ulan, kimin aklna geldi, Cemal retmenden drbn alp yolu gzlemek, rezil?... Hepimizin aklndayd ya demeye utandk. Sendeki utanmazlk herkesin eline mi geer? Dur aman... Esef sa elini havaya kaldrp ayaklarnn burnunda ykseldi: Gelmekte artolsun!.. Mjde Yldz efendi, kamyon katar, susann dnemecini bkld. Tamam... Bir iki Hadi ko, Mdr Beye mjdesini de sen ulatr! Ver unu oh Esef!... Gzmle grmeyince...

Senin gibi rezilin lafyla... Mdr Beye koula m bilir? Esef kurnaz kurnaz glmseyerek drbn uzatt:

Al bakalm!... Biey seeceinden umudum yok ya...

Yldz Ulak drbn tella kapt, nce bir ey grememi olmal ki, ayar yuvarlan evirmee balad: Hani olum nerde?... Hani biey grmemekteyim! Ulan dal, yalan sylemeli ama... Dur aman...Grdm!... Esef ayaklarnn ucuna basarak geri geri gitmi, yeteri kadar alnca komaya balamt. Yldz gittike keyiflenerek syleniyordu: Gelmekteler ki arkada, dev gibi... kamyon... Her birine say ki, ayna yklemiler! Demek byle mi parlar galvanizli boru?... Al bak! Ben...

Esefi oktan uzaklam kouyor grnce gerek ten ard: Yahu nedir? Bu domuz dal, bizi oynatmakta ki... kke Yiit, erden pten yaplm bir ardan altnda, byk bir kasntyla eme iin ta yontuyordu. Esefin koarak yaklatn fark etmedi bile... Uyuma kke! Kamyonlarmz grnd. kke Yiit ban kaldrd, dalgn sordu: Ne kamyonu?

Anan le emi kke! Mdr Beyin dnden beri yolunu gzledii boru kamyonlar... kke Yiit, ta yonmaya yeniden balamt: Grnmekle hi bir ey elde edilemez. Bkalm, bizim ham yolu skp kacak m ykl kamyonlar... kacak ki, vzr vzr...

kmamal da, borular srtta ekmek gerekmen de, ben sana sevinmeyi sormalym! Tempo tutar gibi, eki vurmay aralksz srdrrken sylendi: Hele avanak Dal! Esef koarak uzaklatndan son szleri duymamt. Yarm adam boyu kerpi duvarla evrilmi ocan nnde uraan kzlara da uzaktan seslendi: Kamyonlar grnd Baaayan Elif!... Mjdeler olsun!...

Kzlar nce bir ey anlamadan baktlar. Elif ince, gzel yzn akadan ast: Neden barmal ky telll gibi, yoluna giderken adam?...

avuun Gll, koarak gelen Yldz Ulak' grnce at: N'oldu seirtmedeler?... bunlara kz bacm?... Bvelek dalam dana gibi

Yldz Ulak, sinsin oyununa km da, atein evresinde, pertav edecek oyuncuya meydan okuyormu gibi, drbn tutan elini havada evirdi: Grnd kamyonlarmz, Allahma kr,

Gll hanm, mjdemi isterim... Hele una... Deliiii... Neyin mjdesiymi?...

emenin duvarn renler kamyon mjdesini alnca, malalar ellerinde dikilmilerdi. Ta tayanlar arabalar brakp susadan Kei Dz'ne kan yolun azna dndler. Mdr Halim Akn'la Emine retmen, aylk hesaplara dalmlard. Esefin ayak sesiyle balarn kaldrdlar. Kamyonlar mdrm...

Eseften ok daha hzl koan Yldz Ulak da yetiti: Kamyonlarmz gelmekte retmenim... kamyon... Ykl ki imanna...

Kamyon kornalar umduklarndan ok daha yaknda tmeye balaynca, Mdrle Emine de ayaa kalktlar. Dzdeki btn ocuklar yolun bana bakyorlard. lk kamyonun nce ofr yeri, sonra motor kaputunun krmzs, bakanlara naz ediyormu gibi biraz zorlayarak dze kt. Hzlanp ilerledi. emeye yakn durdu. Nuri retmen yere atlaynca, btn ocuklar bir azdan Hoooo! diye sevinle bardlar. Mdrle Emine, selm verir gibi ellerini kaldrmlard. ocuklarn yapt ham yolun ykl kamyonlar tayabileceine, gvenememiim, garip deil mi, Mdr bey!... Oysa, cip ka kere kt ar ykle... Cip baka...

Mdr Halim Akn, ktlarn toplarken emretti: Ko Esef... Haber ver hendek kazanlara...

Hemen gelsinler... Bekletmeyelim kamyonlar... Esefle Yldz birden koptular, bir zaman yanyana kotular. Sonra Yldz Ulak, Dal Esefi yava yava geti. Esef biraz dayanp yetiemeyeceini anlayarak durdu. Arkasndan bakp elini sallad: Ulan nedir? Taolukluda kaar olur ama, bu kadar m olur!...

Biraz somurttu, yava yava beenerek glmsedi. Ayaklarn sryerek birka adm att. Mendilini karp terini sildi. Mendili yznden indirip Molla Hdr'la Mistik Anaszdan bakalarnn kzlarla birlikte kamyonlarn nnde toplandklarn grnce hzland. Molla Hdr, her zamanki gibi, yorgundu, usanmt. Srd el arabasna ayan dayam kundurasnn balaryla urayordu.

Esef yanndan geecekken durdu: Bana bel oldu, postallarn balar Hdr Aa... Baktm, sabahtan beri, bu beinci zp balayn... Molla Hdr, Esefe aadan yukar, biraz krgn, biraz kederli bakt: A it gibi her grltye seirtmek hayr getirmez, akr'n Esef!... Sen bunun ktln grrsn ya, hele bakalm!... Dorusun Molla Hdr, dorusun, ama ne demi atalarmz? Yatan arslandan gezen tilki yiit demi... varsn!... Ben arslan olaym da bu dnyada, yiitlikle tilkiler nsn

Olum, dilin kadar elin de oynasa iin i ama, ne fayda ki, bo laf karn doyurmaz... Esef kamyonlara yetitii zaman, kzlar ocak bandaki ilerine dnmler, Boranlbel'den Pao Ayvazla Memet Uyar imento kamyonunun stne kmlard. ofr, ekile vurarak ivilerini karp arka kapa anca Esef yaklap srtn dnd. Yukardakiler ilk imento torbasn yklettiler. Esef torbay silkip teraziledii zaman, borular iin hendek kazmakta olanlarn ayana abuklar mee koruluundan kmlard. ki kayann arasndan, Deli Dervi Mansur Halife'nin nce karmakark salar, sonra, kzgnlktan, kinden ate saan gzleri grnd. Uzak bir yere dike dik bakarken el yordamyla de, klahnn altna kapatt ifte ktl esrar cgarasn aryordu. Kayaya dayal ince uzun, biraz erice rufa klcn drnce rkek dnd; bir zaman akn bakt, sonra kfrederek cgaray ald. Ellerini ukurlatrarak vargcyle st ste ekti. Gzlerini yumarak duman bir zaman cierlerinde tuttu, sonra, burun deliklerinden boru gibi brakt. ki kere hohlad, gzlerini anca birden yayland: Drbn... Drbn dedim kahpeee... Sesi slakt, hrltlyd: Drbn... Sultan drbn tella uzatt. Herif dnp bakmad iin pene gibi ap kapad kocaman elini bolukta sallyordu: Drbn reziiill... Nah kurban olduum... Hsss... Deli Dervi drbn hemen gzne gtrd: Hsss...

 Geldi mi demek, Ankara'nn anlanl retmeni Emine hanm, kasca gznn yaylmna... Hsss...

Geldi. Gelmese it gibi hrlamazdn, durduun yerde... Soluun azna smaz oldu kara papaz!... Hssss...

Geldi ne gzel!... Debelenmektesin ama, bouna debelenmektesin! Senin kt muskalar, skmedi ehirli karya... Ky yerinin kahpelerini yakan muskalarn skmedi. Hss dedim... Tepme gelmekte bobrne...

Skmedi. Gel gidelim falna baksn bizim Kara Dervi senin Emine hanm! dedim. Fal da neymi, Sultan bac, fal adamn akl... diye gld. Muska yazversin, yreindekini Badat'tan, Basra'dan eksin getirsin eline, ayana drsn. dedim gld, Ankara'nn krpe retmeni... Ohhh... Sana gelmezse, Sultan bac, dervi muskasna hi gelmez, gelse de hayretmez! Sizi aldatmakta Kara Dervi! dedi ne gzel... Kara Dervi el yordamyla esrar cgarasn arad: Cgara... Cgaray ver kahpeee... Cgaraym... Zkkm iesi...

Deli Dervi Mansur Halife drbn gznden indirdi. ok ar bir yk srtndan atm gibi derin derin soluyup cgaraya a a yumuldu. ekti st ste gene duman iinde tuttu biraz, sonra, derin derin soludu: Bu esdd bize uursuz dedim Zeynel kodouna... yle rahmet mi yaarm gn dnmnden sonra dedim. Bunca kendirin batmas nedir? u kadar bin lirann sele gitmesi, haaa, Smklnn Zeyneeel! dedim, Afat Allann ii... Ya Sinoplunun mal satarken tutulup mahpus damna dmeleri... yz kayma alacamn batmalar neyin nesi? dedim, Atlan herif, git vilyete, parti bakann gr, Biz topramzda esdd gvurluunu istemeyiz deyiver dedim, olmazlanrsa, geri dur! nme gerilme! Bu uursuzluk baka uursuzluk... dedim. Uursuzluk esddde mi? Deil!... Senin rz dmanlnda... Yandn Emine hanma, ra gibi... Skmedi efsunun, frn... kahpe... Hs dedim Sultan... Kineme aygrsam ksrak gibi... Kineme

Ne yaptn kendisi de pek bilemeden, elinin tersiyle Sultan'n glen azna vurdu. Sultan bouk bir lkla azn tutarak inledi:

 Elin knla kara domuuuz! Eline bakp kan grnce alamaya balad: Dilerimi dktn, erliin dkle... Azma vurdun, kt Mansur! Oh ne gzel, Sinoplu mahpus damna dt, gitti u kadar yz kayman, oh ne iyi... ini bilmez mi, kurban olduum Allah... Yerde kalr m belledin kanna girdiin bunca karnn ahlar... Sahipsiz deil yerler gkler... Ah ekmekte evket'in kar ki gslerini yrtmacasna... Hs dedim, Sultan!...

Salarn yolmu, Oh Allah, gzel Allah diyerekten... Azn koluna sildi: Dilerim dkld benim... Niin vurdun, elin knla, suum yokken... ehirli karnn yangnyla vurdun! Deli Dervi birden glmeye balaynca Sultan rkerek sustu. ehir karsnn yangnl deil... O kary biz erge yola getireceiz. Kahpe Sultan... Hepsinden haberim var benim... Aman koru sen seni, eteini kaptrrsan, kurtulu yoktur diye tlediklerinden... Gnlsz olsa, neden sorsun sana bizim bel gcmz... O ideki hnerimizi... Neden incelesin dipten dorua... Yzne baktmda yanaklarnn al atlasa kesmeleri... Gzlerini yere emeleri... Hr hr yutkunmalar, neden? Ben bilmem mi, gnll kary?.. Deirmene yalnz dr gerisine karma dedim, drdn m? Tenhada stne ksem, demez kimselere, yalayp yutar dedim, Alr bize anasz kalm kuzu gibi, gelir inimize basarak koynumuza... Denemesi bedava dedim, denedin mi? Aman tetik dur, sakn kendini diye tleyen ben miyim kahpe? Ben mi tlemiim? Tvbe yalan!... Yalanm ne zaman tuttun sen benim? Bunca kz kary, koyun gibi gderekten getirip koynuna sokmadm m? Vay bama... Cad karlkta hovardaya yalan olmaz! Yolsuz karya yollu deyince heriflerin vurutuunu bilmem mi ben? Paran m aldm? Sende hevesim mi var ki, gzm gtrmeyecek?... Tutmad dokumalarn Emine Hanm... Hs... Cad kar atyla biey gemez eline... Kurtaramazsn Ankara'nn yollu karsn penemizden... Ba koymuum ben bu yola... yicene doyup usanmaynca baslr m benim kar alm! Hamlemize direnen kt m imdiye dek Allahma kr? Anadan plak imerken gzledim! Alnma yazmasa grmeyi nasip eder miydi kurban olduum Allah! Dur durak m kald bizde kahpe Sultan... Tatl uykular hani? Uurumu kesmektesin orospu, yanlmaktasn! Hs! Molla Hdr olan neden karalasn durduu yerde seni?... Yemin iti. Dinlemi gzelce... Yourt gtrdnde dinlemi, st yumurta gtrdnde hep dinlemi... Vay, Molla domuzu mu senin tann?... Pis dal... Veresiye mal almak iin dedi bu yalanlar bok iesice... Harman kalm esrar tutkunu lafyla vurdun bu tokat bana he mi?... Ya ben o kahpe dln... Ya ben... Bir ey aklna gelmi gibi bir an sustu: Bildim! Vay bamaa... Nedir? demedeydim hey Allah... Babas te dnyadan gelse parasz mal vermeyen

kara drz. dedim! Gzc koymu Molla rezilini, bu aklsz, Osmanlnn retmen karsna... O yzden verirmi esrar parasz... Paraszm... Hs! art olsun geldi kar... ne doru decek gibi eilmiti. Sonra derin derin iini ekerek doruldu: Deil!... Yamrenli kahpeymi... Cgaray ald: Parasz m? Parasz yok... Sebil mi bu kahpe?... Para pein!... Karya gzc koymuuz! Esrar tutkunu olan kahpelik edebilemez bize, szmzden kamaz nk, harmanla dayanamaz! Hkr hkr alamal deil, bunu bilmeli... Verdik ki, ok iler yaptrmaa verdik! Osmanlnn esddsn Molla altracak benim otuma... Bin kopuktan yzn kapsak n'olur, kahpe Sultan? Kastamonu uandan balayacak... Ba ars ilc, karn ars ilc, stma derman diyerek balayacak... tah aar diyecek, ksr keser diyecek... Konutuk biz, para bulacak ki, eek ykyle... Para hazr Dervi emmi... Paray cebinde bil! diyerek yemin iti Molla... Esrar tutkunu esrar parasn bulmadan olmaz? Yemeyecek imeyecek, babasn soyup anasn kesecek, paray bize koturacak... Birden telland: Hss! Drbn... Drbn elinde olduu halde teki eliyle alnp yaylanyordu. Drbn dedim kahpe!... Drbn sende ya, deliii... Sultan, bo bulunup gld, elini kapatnca aznn arsn duyup somurttu: arttn yle ya... Ayp deil, Ankara kars tutkunluudur bu... Hsss... Herifler yanat tarlamzn snrna kahpe... Hani Zeynel olacak namussuz?... Hayr... Ben bunlar doramaynca... Hayr... Klc kavrayp kalkmaya davrannca Sultan kolunu tuttu: Dur... Dur aman... Dellenmesin dedi Zeynel aam! Akll olsun! Dalamak hner deil, tarlay Osmanlya satmak hner! dedi. Beni beklesin! geldiimi grmeyince nlerine kmasn dedi. Bak bakalm, koca narn altnda m Zeynel aam? Deli Dervi drbnle bir zaman aratrd: Ulan kar... Zeynel dmb, kavil yerine gelir mi? Kahpeliini bilmez misin Zeynel itinin? Nerde hani? Yok! Gzne alamad hkmat adamn... Binip yetiecekken Neme lzm dedi oturdu. Peki, oturmakla, kar m benim crnamdan smklnn Zeynel? Kurunlamaz mym, namussuzu domuz niyetine... Hsss... Nedir o? Dur kz... Tamam... Zeynel!... Nah biri daha... Tamam... Topal muhtar da alm gelmi kt Zeynel... Ulan iyi... Ulan geldi senin ko yiit Smkl aan... Tamam! Bastrsn Osmanl u kadar bin panganotu! eksin kendirin zararn... Bastrmad m, n'apar Deli Dervi? Kz ben n'aparm dellenince kahpe?... Verecek... Vzr vzr verecek ki, biz kendir tarlasnn yenisini aacaz Boazn teyzne... u kadar gndeliki ister, funday kklemeye... Kts gelirse, rvet verilecek ormanclara u kadar yz

panganot... Bin be yz, bini bilmem ya, bu tarla yedi yzden bir kuru aaya olmaz, sen yle mi belledin, kahpe Sultaaan?... Drbnle biraz bakt: Kazmala bakalm Kadirin kt Esef! Ben bunun hesabn senden sormaz mym! Kz Sultan... Kz dedim orospuuu... Paray saymad m Osmanl, n'olur bil bakalm! Klcn sapna tkrd: Kafay alr, bu mbarek rufa klc... Ben Hazreti Ali gibi naralanarak uradm m... Klc kafamn stnde evirip frtna gibi vnlatarak... Aklsz! Mahpus damlarn n'apalm, kanszlktan leyazdm dediin mahpus damlarn? nmzde duracaklar da he mi? Bizi, elde kl, yumulmu grmesiyle, altn pisleyerekten savumayacak m, u pis byk Nuri retmen? Aramza girecek Zeynel kpei, biraz bunaltmaya brakmaz ki, ne fayda! Birden iki dizi stne gelip pabularnn arkasn ekmeye giriti. Gerekten kavgaya hazrlanyormu gibi, surat iyice kararm, soluklar sklamt: Tamam... Arkaladk postallar... Cenge soyunduk ki, Horasan yiidi Kesikba Sultan ka para... Kl elinde iki bklm yrd birka adm: Yol ver kahpe Sultan, inerim!... Bak bakalm analar ne arslan dourmu! sparta'nn Cinkran olu kopmu gelmekte, esdd! Kayann ardndan sinerek meeye girecekken hzla dnd: Aman drbn... Sen drbn al git deirmene... Drbn dedim kahpe... Drmelisin ki... Su borular iin hendek kazanlar duyabilirlermi gibi hrl hrl konuuyordu: Bir yere vurup aynasn krmalsn ki, ben de senin kopasca kafan almalym Hazreti Rufa klcyla... Hss... Hs dedim... Biraz bakt, yava yava gzleri szld: Hss... Bunlar nasl bir baklar kahpe?... Can m alacaksn?... Ykl namussuz, hele una hele... Bizi gnaha sokacak, iimizin arasnda gndz gz... Ykl!... Deli Dervi kalalarn cilveyle rgalayarak yryen Sultan'a bulank baklarla bakp itahl itahl yaland: unun hakkndan gelebilir mi Yamren'in kt Murat'. Hayr, gelebilemez! Yksam m uraya unu hey Allah, alsam m, hzm? Sultan gzden kaybolunca klahn kafasna iyice bastrp ellerine tkrerek sine sine kayay geti. Tarlann st bana doru yrd... Dze kt zaman, hendek kazanlar ilk defa gryormu gibi, akn duralad. Hendek alak srt dmdz inmiti. Bu gidile, srlm topran be alt adm stnden geip tepeye saracakt. Deli Dervi Mansur Halife, ksrp grtlan ayarlad. Sa eliyle klc arkasna saklayarak sol elini azna boru yapp stma grmemi gr sesiyle bard: aradlar. Heyyyy... Kimsin?... Nedir o dedim!.. nedir Oooo?... alanlar dorulup sesi

Krekle toprak atan Yldz'n bir adm nnde, Esef kazmann sapna dayanp bakt. Deli Dervi'in aradaki aklk yznden kendisini tanyamadn sanmt. Benim ben, Dervi Emmi... Yabanc yok!... Kimsin?... Nedir kazdn?... Beni bilemedin mi? Yusuflu'dan Kadir'in akr Esef! Esef, neyi kazmaktasn benim topramda?...

Senin topran kazmakta deiliz Dervi Emmi... Meeden gemekteyiz... Yok biey... Boru denecek, su borusu.. Ne?... Boru... Bildiin boru... Su indireceiz ememize...

Olmaz ve de razlm yoktur, rtn atnz gibi akr'n Esef!... Buralar benim tapulu malm!... Meeden inecek su...

Mee de benim malm! lerdeki Akta'a kadar benim buralar... Doldurup savuun, ktlk kmasn... Nuri evik, krek elinde Esefin yanna geldi: Tapusu stnde miymi sor bakalm! ar gelsin konualm!

Yok retmenim... Konuulmaz bu alakla... Deli deil nk bu, bildiin rezil... Ky yerinin oyunlar bunlar... Vay kara domuz vay!... Anladn m imdi retmenim, neden anlatt bu alak geende bize, din askeri iini... Aba altndan sopa gsterdi bize... Gzmz yldrmak istedi. Rezil takm rezillie vurunca laf anlamaz. Anlamasn! Biz bir kez anlatmaya alalm! ar gelsin! Bunun ilc sopadr ama, sen bilirsin... Esef gnlsz seslendi: Beri bak Kara Dervi... Bak ne demekte bizim retmenimiz... Demekte ki, Gelsin konualm demekte... Kim? retmenimiz... Bay Nuri evik

retmenle konuacak iim yok benim... Hadi uzatmayn, kapatn atnz da kn topramdan... Esef, Nuri evie bakt. Nuri evik biraz dnd:

Syle ben geliyorum! Esef seslendi:

Elen emmi, biz gelmekteyiz! Deli Dervi birden ayann dibinde bomba patlam gibi hoplad: Vah!... Nasl girermisin tarlama benim... Bak, Kadir'in Esef, beni bu yabanlar bilmez ama, sen iyi bilirsin!... Benim iim yok esdd retmeniyle. Vali paa gelse anlamam... kn topramdan, kapatn atnz yerleri... Krt ocuu yok sizin karnzda... Cinleri bama toplamayn!... kn dedim... kn... Tapulu malm buralar benim!... Dellenme Kara Dervi!... Toprana birey olmaz. Elen ki...

Vay... Ulan ben sizi bire kadar krnca, gvur dlleri!... Klc birden kaldrp kafasnn stnde dndrmeye balad: Krnca!.. Ulan Eri Ahmet ekyas m kesildiniz? Ulan ben sizi... Hayyyt! diye korkun bir nara sald, klc evirerek kasrga gibi saldrd. Gnete parlayan ince klc, etekleri savrulan kara cppesiyle kara Dervi >. gerekten korkuntu. Allah Allah diye bararak f; kara bel gibi iniyordu. ocuklarn bazlar Ana diye dehetle rtlar. Hepsinden nce Molla Hdr zld: Keser art olsun!... Hi bakmaz!... diye uluyarak kamaya balad, tekiler de ardna takldlar. Ortada Nuri retmenle kazmay hazrlayan Esef, bir de kree davranan Yldz kalmt. Bunu fark eden Nuri evik hemen ocuklarn nne geti: Gen durun! Sesi telszd: Ben Hadi demeden karma yok! Kaanlar, soluklar kesildike birer ikier durmular, geri gelmeyi gze alamadan bakmaya balamlard. Deli Dervi Nuri retmenle, iki ocuun kamadn grnce belli belirsiz arp biraz yavalad. Pertav edince, hepsinin sere kular gibi dalacan, kovalarken Zeynel Aann rastlantym gibi yetiip araya gireceini tasarlamt. aknl ok srmedi. lk gnden Emine retmeni kskand zebun herife zati kzyordu. Haddini bilmez aklsz klcna krekle kar kmaya yeltenmesi, cinleri bana toplatm, yalancktan parladn unutturup Deli Dervi'i kudurtmutu. Klc kafasnn stnde, bu kez gerekten vurmak iin evirerek naraland: alnca... Seni gebertince ne lzm gelir, marazl... Senin kuru kafan Kafa almak kolay... Barmadan konu da anlayalm derdini...

Deli Dervi, Nuri eviin rahata glmsediini farkedince ilk defa rkt. Atlacakken tepinmeye balad.

 kn topramdan... kn dedim! artm var! kmayan bitiririm! ki kere hoplad: kn! Ulan gvur musun sen?... arttan anlamaz msn? art ettik biz... art bozmadan klc kna koyuculardan deiliz!... Barma be... Sar yok senin karnda... indir u pisi.

Pisi mi? Rufa klcna pis dedi... Kendin ettin kendine pis byk... Al bakalm... ' Deli Dervi vurmak iin mi, korkutmak iin mi, kendisi de pek bilemeden klc savurdu. Kl oyununda bsbtn acemi deildi, ama yllardr idmanszd. Bu idmanszlk hesapl vurma ustaln unutturduundan tehlikeli olabilirdi. Bereket Nuri evik de sopa dn iyi biliyordu. Krek sapn iki yandan tutup kaldrd. Kafasna inen klc karlayp ikiye bld. Kopan paras vnlayarak uup gidince bo bulunup decek gibi sendeleyen Deli Dervi, nce ne olduunu pek anlamamt. Klcn krldn grnce bir an Allah Ekber diyerek bakakald. Sonra kendisini toplamaya alt. Surat aptallamt. stste yutkunarak kekeledi: Vay!... Seyidi Ahmet Rufa Efendimizin bin yllk klcn... eytan oyunuyla he mi? okunmu

Nuri evik krei kaldrarak stne yrynce gzleri yuvalarndan uram olarak geriledi. Nuri adm adm yryor, Deli Dervi adm adm geriliyordu. ki taraf da bu iin nereye varacan dnrken boazdan yana kaln bir ses duyuldu: Dur Kara Dervi!... Nedir?... Dur dedim!...

Kara Dervi Mansur Halife sendeleyerek dnd: Zeynel Aa kr atnn stnde, zengilere basp kasntyla ykselmi, yumruklarn karnna bastrmt, iki adm ardnda, kk boz eekte, ayaklar yere deen topal muhtar duruyor, grntleri, Donkiot'la anso'yu hatrlatyordu. N'oldu retmen Bey?... Sen mi azdrdn bu kara domuzu?...

Yok Zeynel Aa!... Kendi azgnl... Ben azdrsam, bu kadar kprmesine meydan vermezdim. Biz burada iimizle urarken, stmze sald. Vay bize haa... Sald laf bize he mi?

Zeynel Aa, Deli Dervi'i irenmi gibi szd: Hss... Hs dedim... te, it derler. iziden ktn ki, beln arar oldun. Yazk bu kadar okumuluuna... Her kuun eti yenir mi, sefil Kara Dervi Oh ne gzel!... Boynuzunu krm gzelce retmen Bey!... Hsss... Anlayalm neyin nesi?..

 Yahu bunlar benim mlkm basp... Tarlama ift koup... Tapulu malm gz gre blmeye kalkp... Uzattn ki, Kara Dervi, iyice tadn kardn.

Ya bizim elimiz kanda m kalsn?... retmen Beye bir ey dediim var m benim!... Bilmez ky yerinin ilerini... stne yryecek gibi yumruunu kaldrarak Esefi gsterdi: Benim kzdm bu kpek dl... Tuh yzne utanmaz!... Ben seni elimde bytmedim mi uncacktan?.. Kazmay omuzlayp, bunca adam ardna takp... Benim tapulu malm... Kazlan hendek gzne iliince yeniden fkeye binmi gibi hoplad: Bakn yahu... Buralar benim tapulu malm deil mi Muhtar? Bre Osman Aa gel, iki laf etsene... Vali postunda oturmakta deil misin herif?... Kuzeyde Yank am, Gneyde Akkaya deil mi benim snrm?... Muhtar Osman, aresizlikle bir Nuri evie, bir Zeynel Aaya bakyordu. Zeynel Aa ok nemli bir eyler dnyor gibi, diliyle byklarn yakalamaya alarak biraz dald: Neye amaktasnz bu ark siz retmen Bey...

Enstitye su gtreceiz Zeynel Aa... Zeynel Aa, byklarn kemirdi bir zaman, kalarn atp zd: Tapulu topran yememiler... Dinimizde su iine yardm etmek farz... Bunlar sana biz retecek deiliz Kara Dervi... Esdd ne demektir? Bizi eeklikten karp adamla ulatrmak abalamasnda deil mi, bu esdd? Toprandan su yolu gemekle kyamet mi kopar?... Bilmez gibi, bre Zeynel Aa... Ben, Toprama kimseyi bastrmam diye yemin imedim mi geenki meselede? Su yolu gemekle neler olur?.. Bu retmen beyler burann yerlisi deil... Hkmat iidir bu... Bakarsn bunlar gemi gitmi, bir stbozuk gelmi... Toprak esddnn mal olmasa geer miydi, su yolu? dedi mi, n'apalm? Vurup ldrelim de, boynumuza aslma ipini mi geirelim? Mahkemelere delim de, mrmzn sonunda srnelim mi? Ky yerinde, tapulu maln savunamayann bana neler gelir? Hayr... Baka yerden, baka su indirsinler esddlerine... Kara salgn salsnlar, payma deni vereyim! ki katn vereyim, katn vereyim... Suratn alamakl bir titreme almt: Dnyann bir ucundan kalkp geldik. Glgenize sndk, Bizi ite kpee ayaklatmaz bunlar dedik.. Cppesinin geni yeniyle gzlerini rtt: Adamlk byle midir? Beni kimsesiz grp... ve de bu yamda... Dur herif... Allah Allah... lme are yoktur bu dnyada... Brak hngrty... Brak dedim... Bu srada Kei Dz ynnden sesler duyarak dndler. Mdr Halim Akn, yannda Cemal Avar, birka da renciyle hzl hzl geliyordu. Yaklap selm verdi, Nuri evie sordu: Ne var? N'oluyor?

 Su yolunu geirmiyor Dervi aa... Buralar benim tapulu topram diyor... Duraklad: Nasl haber aldnz da geldiniz? Molla Hdr'dan... Birbirlerini ldryorlar diye ortal grltye bodu. Mdr Halim Akn, karsndakilere bakarak konuuyordu. Topal Muhtara apansz sordu: Tapulu mal m Dervi efendinin buras gerekten?... Muhtar Osman Aa, hemen karlk vermedi. Gzlerini rkek rkek krptrarak, imdat ister gibi, Zeynel'e bakyor, yutkunuyordu: Tapulu evet... Tapu kartt Dervi Aa... Mdr Halim Akn, Nuri evie dnd: Gsterdi mi sana? Hayr... Tam isteyecektim...

Buralar Dervi efendinin tapulu mlkyse, izni olmadan su yolunu geiremeyiz! Bir cgara yakt. Paketi, nce Zeynel'e, sonra Muhtara, daha sonra Kara Dervi'e tuttu: Neden istemiyorsunuz, su yolunun gemesini Dervi Aa? Syledim retmen beye... Ky yerinde, mlkn savunamadm m, her tyn bir dada kalr Mdr bey... Biz dabana konmuuz. Malmz savunmadk m, yandk! Yeminliyim ben... Zeynel Aa, ok zlecek bir eyi doruluyor gibi iini ekti: Yeminlidir evet, Mdr Bey, nk maln koruyamayan ky yerinde barnamaz... Bir eyler dnerek Kara Dervi'i bir zaman szd: Gel baka bir i yapalm Kara dervi... Geenki afattan sonra da, yemin itin sen, benim duyduum... Uursuzluk bast bizi... Dmde grdm. Bu tarlay srmesen gerek demisin!... yle mi Muhtar? Muhtar Osman gzlerini Mdr Halim Akn'dan karp boynunu bkt: yle. Nah yz... Yemin itik ne kadar...

Tamam... Bak n'apalm Mdr Bey... Bin kiiye kacak deil mi, senin esddnn tutar? Evet...

Tamam... Nasl olsa, yetmez esddye Kll Kei'ten mill emlke geen topraklar... Dervi satsn sana burasn... ster su yolu geir, ister tren yolu... Mdr glmedi bu lafa, eli bynda biraz dnd: Olur. Anasnn nikhn istemezse... Gcmz yeterse...

Hkmat deil misin? Yeter de artar bile...

Deli Dervi, korkmu gibi ellerini kaldrd: Olur mu bre Zeynel Aa!... Hkmata mal satmann belsn bilmez misin? Ben bu yata git gelle uraabilir miyim? Hst! Gitgel de neymi?... Gitgel yok... Yazp paray getirmek kavliyle... Ka gn srer bu i Mdr Bey, senin hesapa? ok istemezse, demek kolay! Bizim iimiz dner sermayelidir. Almz veriimiz Malmdrlnden gemez!... Grdn m, Deli Dmbk... Sevin kpolusu... Anan seni kadir gecesi dourmu ki, byle Osmanl bir mdre attn. Yok Zeynel aa... Kendin bilmez deilsin ya, ben yarm akl bir herifim... iyisi, ben tarlay sana sataym, sen ver benim param... Dilersen hkmattan fazlasn al!... Hst... Fazlas da neymi? Gvura m satmaktayz? Hayr, esddmze satmaktayz! Benim araya girmem yakk almaz. u kadar ki, gecikirse, ben sana derim, hkmatmz, sonra bana verir eli bolalnca... Kald m bir diyecein alak? Deli Dervi, boynunu bkerek, hem utanm hem de kederlenmi gibi, byk altndan glmsedi. Muhtar Osman, ilk defa snepelii stnden atp keyiflenmi, Hayda babam diyerek eekten toplayp inmiti. Harmanlayarak kotu. Mdrle Kara Dervi'in sa bileklerine apansz yapt: Pazarlk kesmenin sevab byk... Ver elini Kara Dervi... Ver avanak, her zaman bu tavda bulamazsn Mdr Beyimi... Ver dedim derbeder!... Dur Muhtar aa!... Dur herif, iki dnmeyence toprak m satlr? Kei ola m bu? Ver aklsz... Mdr bu tavda...

Mdr Halim Akn, suratn asarak bileini kurtard: Nedir pahas burann Zeynel aa?... Ne olabilir?

Vallaha beyim... Pahas... Yahu kan deeri deil ya... Uyuursunuz aa, iki yukar... Mal sahibi burda olunca, bize halt etmek der ve de ne desek botur. Topal Muhtar, Deli Dervi'i dut dal gibi silkelemeye balamt: Pahas gelsin Kara Kodo... Pahas...

 Ne diyeyim dnmeyince... Kendin bilmektesin Osman Aa, ben buraya arlnca para dktm... Ben burann ayrn skene kadar... alsn kkleyene kadar... Zeynel Aa birden kaslp, kt: olunca? Uzattn iyice... Ne istedindi, Yukar Kay'dan Veli Aa almkr Verimkr olmadm ki...

Ne istedin, dedim! Mdre dnd: Buras aslnda dokuz dnmdr Mdr Bey... Bu herif, drt dnmn srebildi. Bu hesapa... Atalm iki bin kayma unun nne... Geirelim su yolumuzu... ki bin kayma ok Zeynel Aa!... Bakanla yazamam bu fiyat... Osman'dan

Deli Dervi, can korkusuna dm gibi, Muhtar bileini kurtarmak iin debelendi:

ok dedi. Hayr olmaz. Brak bizi, Topal bacana dedirme... Brak yahu!... Adam m boacak bunlar gndz gzyle... Brak... Zeynel Aa, hi istifini bozmadan elini kaldrd: Hss... Brakma iti... Pazarlktr bu... Sen bin istersin, alc bir verir. Hs dedim. Sen bakma ona beyim... Ver bir ey... ki bin deyince ne vereyim? Burda topran dnm, kaa?

Bakma topran dnmne... Bende toprak var dnm elli kayma, toprak var dnm be yz kayma... Buras sulak... Su alt oldu mu, topraa paha yetmez. Ver hadi... Ne demiler, Hi bir ey bilmezsen yarsn ver demiler. Deli Dervi iki kere hoplad: Brak yahu!. Bre dman msnz bana siz? Hayr, satlk malm yok benim... ksnlar mlkmden... Kapatsnlar atklar arklar... Ben kazaya gidip keif kaldrmaz mym? Sen ne demektesin Zeynel Aa, birinin mlkne girmenin cezas be yz pankanottur. Ben kan kurasym?... Hs dedim. Kafam kzdrma! Keif kaldrrm... Esddsne su vermeyen avradn bellediimin topra diyerek sen bizi trk m edeceksin kodo?.. Geri dur! Sen satmamaktaysan ben sattm gitti. Bak Mdr bey, biz istedik iki bin, sen yarsn verirsen, dinimizin yolunca, pazarlmz yanamtr ve de aramzda ok biey kalmamtr. Ben verdim gitti. Bir artla... Masraflar senin! Deli Dervi atee dm gibi haykrnca Zeynel Aa, ok keyiflendirici bir sz duymuasna gld: Brmenin hi faydas yok aklsz Kara Dervi... Evet, ben verdim ve de pazarl baladm! Tapu masrafna karmayacaksn! Halim Akn'a elini uzatt: Ka paran var

stnde Mdr bey, kar, peyini unun cebine sokalm da, domuzu bobrnden vuralm! Deli Dervi gerekten, kurunlanm bryordu. Zeynel Aa, steledi: domuz gibi abalayp

Peki verelim ki, Mdr bey... Aman peki kavuturalm, kertesi gelmiken... Peyi verdik mi bitti. Pek kolay aa... Tapu senedini grelim hele bir...

Tapu mu?.. yle ya... Th Allah beln vere, Kara dmbk, kar tapusunu... kar, dedim. Kara Dervi, birden sakinlemiti. Bilei Topal Muhtarn elinde, uslu uslu karlk verdi: Tapumuz deirmende Aa... Buyursun grsn!...

Buyursun, ne kolay!. Kesilmi pazarl ispatlaynca... Hele kansza hele.. Koup seirtip semaveri ateleyeyim, der mi? Deli Dervi telland: Semaver kolay... Buyurun!...

Mdr arkasna toplanm ocuklara bakt: Siz burda kaln Nuri... Hendek iini hzlandrn... Hadi Cemal!...

Kara Dervi, koar gibi gittiinden aray ayor, cppesi enikonu dalgalanyordu. Acelesinde, insann yreine dokunan bir zavalllk vard. Elinden brakmad krk kl, gne vurduka arada bir parlyordu. Zeynel aa ikinci defa teklif etti: parlayan? neyim de biraz da sen bin Mdr Bey... stemez. Saol! Oturuyoruz btn gn... Nedir o, Dervi'in elinde

Zeynel Aa, kapmay grmemi gibi bilmezden geldi: Parlayan m? Gerek... Nedir o?

Cemal Avar anlatt: Kl ekip yrm arslan Dervi Aa, bizim Nuri'nin stne... Yok canm!... Alay etme retmen bey, olmaz yle i... Yrm...

 Vay deli dmbk vay! Duydun mu Muhtar! Zeynel Aa ellerini dizlerine vurarak bir zaman gld: Sonra? Krek varm ortasndan krm klc... bizim Nuri retmenin elinde... Karlayp

Aman essah m? Aman inanaym m? Duydun mu, kulana drttmn Muhtar! Topranda dnya sava patlam da haberin yok... Ulan ne i!... Demek retmen bey, sizin arkada vurmasyla he mi?... Bildiimiz krekle, okunmu klcn karsna kp... Th, grlmesi varm... Seyir ki, Kastamonu'nun sinemas ka para... Vay Kara dmbk... Hani bunun klc nnde durulmazd? Sana dedim topal pezevenk, okunmu Rufa klc deil miydi bu? Hani bunun, stanbul Tekkesinde grd bunca pala talimi? Evet, Mdr Bey, imdi iman ettim, yallk gibi rezillik yoktur. Th... amtr ki, Kara domuz, eekten dme dnmtr. Anlald. Bunun kzgnl kolay baslmayacakt ya, neyin nesi? dedim. Pazarla hrpadak yatmayacakt, n'oldu buna? dedim. Ohhh, eli yeil olsun Nuri beyimin... Demek, bildiimiz toprak kreini tutmasyla... Zeynel Aa, deirmene kadar bu laf kapamad. Kara Meenin altna ilte, yastk, kilim koturan Deli Dervi'e takld: Getir bakalm, Rufa sultann okunmu klcn da Mdr Bey grsn! Dmana salnca bu kl, yedi arn uzamakta dedim, inandramadm, kapgel unu... Deli Dervi elleri gbeinde, ayaklarnn burnuna bakarak edepli edepli glmsyor, byle glmserken suratndaki deli irretliin yerini sevimli bir yumuaklk, ackl bir gszlk alyordu: Kocadk Zeynel Aa... Kocaynca, elindeki Rufa Sultan'n klc deil, Hazreti Ali'nin Zlfikar olsa, bo... Yedi bizi hakas Nuri bey... Hayr, yrekli yiit ok grdm ben, Nuri bey gibisine rastlamadm. Gzn uncack krptrsa ya... Hayr... Kl depremedi. Osmanlda yiit kar aa, kendin bilmez deilsin ya, Osmanldan yiit kt m, drtyz dirhem kar. Hell olsun!... Yaktn m semaveri?...

Ne demiler? Saolacak hastann ayana gelir doktoru demiler. Biz tarla snrnda bouurken kim gelse iyi buraya, bil bakalm?... Senin Yann Sultan hanm gelmi... Semaveri yakt oktaaan... ekti: Allah adamdr bu kara kodo... Yreinde uncack ktlk yoktur. Bakma esip grlemesine Mdr Bey, yreinin saflndan... Akl olsa, atarm kuru ban gurbete... Baba yurdunu bolayp...Ocakoludur ki, yi... Hadi getir tarlann tapusunu da, bitirelim bu ii...

Deli Dervi yoku aa seirtti. Zeynel Aa arkasndan bakp iini

soyu tarih kitaplarna yazlmtr. Ne fayda!.. Aklszlk gibi bel olmaz. Derindir okumuluu... Bakarsn, yerin altndan stnden haberi var. Bakarsn, arada bir yapt ii bebeler yapmaz. deli Dervi gittii gibi koarak dnd. Elindeki kd Mdre uzatt. Resimli mesimli, pullu mullu bir tapu senediydi bu... On yl nce, bo topraklar onarmaktan, zel kanunu gereince verilmiti. Buna kalsa, almkr deildi tapu mapu... Bana kim bular, bu da banda dedi bir zaman... Benim zorumda kartt. Nah Muhtarmz tank... Olmaz Deli Dervi... Akln ermediinden direnmektesin katr gibi dedim. Naslm? Senin dervi kitabnda yazl m bunlar? Tapunu al, koynuna koy da ilerde dilersen bana sv ana avrat... dedim. Tarlay aldna sevindim, Mdr Bey! Su altnda toprak sahibi oldu ki esdddz, can eksen kar. Bakma gzme hasta koyun gibi, Kara Dervi, dediim gibi, peyini verecek mdr beyim... Hkmet iidir, uzarsa, ben derim senin paran, ilerde hkmatmzdan alrm. Saol Zeynel Aa!... Mdr Beyimiz de saolsun!...

Mdr Halim Akn, defterini karm, senedin numarasn, tarihini, tarlann snrlarn yazmaa balamt. Deli Dervi, Zeynel Aaya kukuyla bakt. Zeynel Aa Cemal'e sezdirmeden yok birey anlamna gz krpt: stne para almadnsa ferah ol Mdr Bey. Ben vereyim, dnte urarz Kei Dz'ne... Hzl hzl gelen Nuri evii grnce at: Buyur retmen Bey!. Nuri eviin surat askt. ok nemli bir ey olmasa ii gelmeyeceini bildiklerinden Halim Aknla Cemal Avar baktlar. brakp

Nuri evik, Topal Muhtarla Kara Dervi'in srayp kalmalaryla ilgilenmeden sordu: Grdnz m tapu senedini Mdr Bey? Tapu senedini mi? Grdk.. Ne var? Bakabilir miyim ben de? Elbet... Al bak!

Nuri senedi ald. Dikkatle gzden geirdi. Ayaklarn iki yana am, skca durmu, ya meeden kestii kaln sopay kolunun altna sktrmt. Senede baktka kalar atlyordu. Tamam!... Senedi katlayp nce Muhtara sonra Zeynel'e, daha sonra Deli Dervi'e kzgn kzgn bakt: Evet...

Ne var Nuri?

Kestirdiim gibi, Halimcim... Senedi i cebine soktu: Para mara vermediniz ya... Nedir canm... N'oluyor?

Sahte bu senet... Gene srayla Muhtara, Zeynel'e, Deli Dervi'e bakt: On yl nce alnm olamaz, bir kere... Deli Dervi kendini ancak toplamt. Hemen kollarn ge kaldrp edepsizlii ele alarak bard: Senedime sahte dedi, bu pisbyk... Hayr!... Satlk mal yok bende... Ver senedi... Senedi ver, dedim! Bu muydu bana edecein Zeynel Aa? Senedimi ben senden isterim. Satlk malm yok benim. Geti. Doldursunlar atklar arklar... art olsun bak.. Zeynel Aann surat da, ilk defa, korkulu bir de girmeye hazrlanan insanlarn yzleri gibi donuklap ekilmi, ellerine ldrme hrsnn belli belirsiz titremesi gelmiti. Bouk bir sesle sordu: Nedir Mdr Bey? Mdr sen misin, bu mu? Nuri, hi bir ey olmam gibi szn tamamlad nk, o tarihte bu pullar yoktu. Bir de, bu senedin kd da, mrekkebi de yeni... sterseniz Ankara'ya gnderip kimyahanede baktralm. Satlk malm yok benim... Ver senedimi!... Elbette yok pis herif!... Kimin maln kime satyorsun? Senedimi...

Senet deil artk o....Su delili... Bu ie uzaktan yakndan kim karmsa hapse girecek sahtekrlktan... Devletin maln satmaya kalkmaktan... yl nce alm tarlaya, on yl nceki tarihle senet kartrsnz haaa... Durun bakalm, u Topal Muhtarla, bu senedin altna imza atan tapu memuru nasl kurtulacak elimden... Senedimi isterim Zeynel Aa... Elim kanda m kalsn benim...

Hadi oradan itolu it... Kanm... Kan grsen, on gn akln bana toplayamazsn! Vay! Bana haa... Bu ehir olan...

Zeynel Aa, birden kkredi: Hs... Hs dedim, rezil yeter ettin! Allah beln vere... Ben de yrei saf diyerek... Hs... Hs dedim bak, Deli Dmbk, kzmaktaym ki, kt kzmaktaym... Balatmay yalvaran bir yzle Nuri evie dnd: Sen

bunun kusuruna bakma, oh Beyim, bunlara adam diyenin ben dininden phe ederim. Doru dediin... Bu tarlann almas drt yllk... Bu rezil, az biraz kurnazlk edeyim demi, on yl ncesine senet kartm Evet, sahteciliktir ve de cezas vardr. Ama uras da var ki, bu namussuzun, bu tarlay yoktan at, bunca tan ayklad, temizledii de ortada... Dilersen senedi savcya verir ileme koyarsn, sulular cezalarn grr, dilersen, balarsn. Ama kanundur, biri bir yoz topra yl... Biliyorum Zeynel Aa, bayndrrsa, stne geirir. Ne faydaki, bu kanun, senin dervii tutmaz. Neden? Devletin topran ap oraya Kanabis Endika ekerek... Ne ekerek?...

Pardon!.. Hint keneviri ekip esrar yetitirmek bayndrna saylmaz. Bana bak, Zeynel Aa, sen avanak bir adam deilsin, ii uzatp canm skacak msn, yoksa tadnda kesip... Hint keneviri de neymi?... Zeynel Aa yalanc bir hmla Deli Dervi'e dnd: Neymi dedim deyyus... Birden hoplayp bu kez Muhtara saldrd: Sakalnn dibinde olanlardan haberin yok!... Allah beln vere... Ulan nedir? Bunlar nasl bir adamlar? Bunlar eek gibi bir adamlar... Bouna grlt etme Zeynel Aa... Ksa keselim!... Bu i burda kapanyor mu? Yoksa candarmay bekleyelim mi? ocuklardan birini saldm, karakola, katra bindirip... Deli Dervi amansz yere sktrldn, huyunca edepsizlie vurup diledii gibi kuduramayacan anlaynca, bir an katld, sonra sarsld. Dizleri, am yarmas gvdesini tayamam gibi, kuduz canavar ulumas salarak yere kt, yumruklaryla gsn derek Allah, Allah! diye barp arka st devrildi. Gz bebekleri kaym, baklarna heykellerin ak boluu gelmiti. Kollar bacaklar bkld. Sakal havaya dikili olarak katld kald. Herifin kzgnlktan baylmasyla tarla ii Nuri evik'in istedii sonuca varm, Zeynel aa, sahte senedi istemeyi bile gze alamamt. Enstitcler selm vermeden iitilmez olunca Halim Akn sordu: yoldan?... yrdler. Deirmenin arlts

Nasl kestirdin senedin sahte olabileceini bir kilometrelik

Amma yaptn haaa!... Nuri evik keyifle gld: Esddcyz dedikse, keramet sahibiyiz demedik. Allah raz olsun, Eitmen Murat koup gelmi... Seni kampta bulamaynca, Molla Hdr' yollam...

Ne diye?...

Dzendir. Aldanmasnlar. Senet menet yok demi... Bu kadar uyarma yetmez mi, rezillii anlamak iin?... Mdr Halim Akn bir zaman dnd: Sahtecilii de yzlerine gzlerine bulatrmlar! Ne gibi? pullarn kullanlmadn bile keyifle glmee balamasndan

On yl nce bugnk dnememiler baksana... Nuri'nin phelendi: Neye glyorsun?

Artk o kadar yalan, izin ver de, biz uyduralm Halimcim! Hay Allah! Grdn m Cemal?... Dolduralm u herifleri cezaevine...

Mdr iini ekti: Dorusu odur ama... Sk emir var, kylyle atmayacaz! kincisi: Muhtara acrm! Fukara topala... Nuri hem at, hem sinirlendi: zoruyla... svlr! Neden? Yutturamad sahtecilii diye mi? Bu ie istemeden srklendii belli Nuricim... Zeynel'in

Bylesine acnmaz arkada, kfre acmyorsan ana avrat

Deme yle... Ky artlarn bilirsin! Zeynel gibiler, kimi muhtar yapar? Hi dayana olmayanlar... Ayrca ilerde glenip karsna kamayacak kadar aklszlar... Kes yahu, alatacaksn beni nerdeyse... Bir cgara yakt: Ulan ne herifler... Bu Allah verisiyle gidip aktr olsalar, nam salar dnyaya hepsi... Cemal merakla sordu: Niye aldn bu sopay eline?... Dvecek miydin kts gelse?... bak... Akln varsa bir sopa da gezmek yok... Kemiklerini aldk misiniz? Kampa gider gitmez, adrn direine... Hatta birka sen' uydur. azlarndan ifteyi kar gn tfekli

Sorduun eye Bundan byle bize sopasz itlerin... Daha iyisini ister sandktan, yz fiekle as grnmek daha iyi...

 Haklsn! iyi getirdin aklma... Bu Kara Dervi deli dpedz... Delinin nerde, ne halt edecei bilinmez. Tabancam da ayrmam yanmdan artk! Cemal kampa dnnce, hemen depo adrna gitti. .

Sandn kilidi kanrlarak krlm, tfekle mermiler alnmt. O zamana kadar, yiitlii, soukkanll, lkcl kimselere brakmayan, cimriliini, ar malcanlln baaryla saklayabilmi olan yakkl cimnastik retmeni deliye dnd. Bir yandan, Bin liralk mal bu, dile kolay, bin liralk diye baryor, te yandan, Silh namustur, benimki armaand fazladan... Manev deerini dnyalara deimem diye tepiniyordu. Kamptan kimsenin uzaklamadn, hi bir yabancnn buraya gelip gitmediini, grltye bomadan aratrmann daha doru olacan, Nuri anlatmaya altysa da, sz geiremedi. Cemal, btn depo nbetilerini sopadan geirmek iin toplamaya giderken, aklna ok nemli bir ey gelmi gibi durdu. Taoluklu Bekir Ozan'n ikidebir, Hadi unu snayalm bakalm, oh retmenim diye yalvardn hatrlamt. Elindeki sopay frlatp Emine'nin daktilosuna saldrd. Hastalnn zatrree olduu anlalarak on gn nce hastaneye kaldrlan Bekir'in sorguya ekilmesi tfei karmazsa candarmaya verilerek syletilmesi iin dileke yazacakt. Nianlsnn durumunu bandan beri zntyle, utanla izleyen Emine Gle artk buna dayanamad. Bekir'i, yar baygn cipe tatan, yatrp rten kendisiydi. Mal iin bu kadar tell, bir retmene yaratramadn, ok ardn, akas aypladn syledi, Cemal Avar'n dileke yazmasn glkle nledi. Ertesi sabah arklarn yanna tanm borulardan on tanesinin vidal balarn ezilmi buldular. Bunu Deli Dervi'in yapt belliydi. ocuklar, Kara Domuzun, meydan okumasna ok kzdlar. unun damn bana yknca ne lzm gelir sz, ortala yeni dmt ki, Taoluklu Bekir Ozan'n lm haberi, kampn iflahn kesti.

IV

Sank

Esef iki saattir nbetteydi. nc defadr gzleri kapanyor, ba nne dyordu. Uykusunu karmak iin, terli yznden, elini sert sert geirdi, Nbetimiz gizli olmasa, bir trk salversek gkyzne, "Sprgesi yoncadan" diyerek... Ne uyku kalr, ne bi bok... Bekir Ozan'n lmn hatrlayarak somurttu. Unutamyordu bi trl Taoluklu zebun Bekir'i... lm haberi gelince Emine retmenin aladn da unutamyordu. Trk zamanmzm bizim?... Gitti fukara yok yere... Rahmet gn slanmasayd, kurtulurdu belkime... Ulan nedir, Allah da m bize dman! Tbe tbe! Bekir ld leli hi bir eyde tat kalmamt. Gizli nbet, su borularnn aralksz ezilmesi yznden tutuluyordu. lk gece on boruyu ezen namussuz, iki gn sonra, takm yemekteyken, gndz ortasn,.' da, sekiz boruyu daha bozmutu... Kara Dervi drtsnden bakas yapamaz, ebedi... Gelgelelim, Mdr Bey sust yakalamadan yakasna yapclardan deil, "Gnahn almaktan korkmakta Kara domuzun" desem... Sevap yazar, kurban olduum Allah, bunu ldrene... phesi bakasndansa onu bilmem! Havada karnca soluu kadar esinti yoktu. leden sonra scak bastrmt ki, gayet kt... Yalan 'f mundar, nbeti mbeti iplemeyecek, herifin btn borular ezeceini bilse, gtrp kendisini gle atacakt ya... Ne fayda!... Emine retmen, kzlar immeye gtrd, demincek... Suratn asp, cgara paketini arad. Tkenmi olduunu grnce buruturduu kd yere ald. Ulan ne istemektesin bizim borularmzdan namussuz? Hkmat, topranza okul kondurmakta saray gibi, bebeleriniz okusun da adam olsun iin... Allahtan beln m aramaktasn?... u herifi sust tutunca, Mdr Bey, kollarn balayp Tosya'nn mahbus damna salmazsa yuf! Su yolu drde blnm, her blme bir gizli nbeti dikilmiti. Dikildi ya, gece nbet mbetyok! Neymi... Vuruma olurmu... Olmakla?... Bulunduu yerden su yolunu Kei Dz'ne balayan para grnyordu. Kampta nbetiyle hastalardan baka kimse kalmam, herkes hendek kazmaya gitmiti. Ulan bizi zora srd ki, boru bozucu bu dmbk her kimse... ki karlk ark, adam beline kadar kazdrr myd, yoksa Mdr Bey? Birden sevinle davranp it oturumuna geldi. Kamptan biri kmt. Hadi olum, dorula gel... Hem de cgara olsun stnde... Alnnn terini sildi elinin tersiyle... Bu kadarck kmldamayla ter yrmt gvdesinden... Geleni tanr tanmaz nce kzd, sonra at. Bizim rezil Mollamz deil mi bu? Stmadan gebermekte deil miydi le ekmeinde? Pilv hoaf yemeyen herif... Molla Hdr, cgara tryakisiydi ama, kendine tiryakilerdendi. uraya yatp lsen cgara deil, dumann vermez adama... Gzlerini ksp, ablak suratn asarak bir zaman bakt. Nereye gitmekte bu

Molla, scan gznde?... Allah, Allah! Hovardala niyetlenmi gibi drt yanna bakmakta ki, ayaklarnn ucuna basaraktan ylan gibi amakta... Dur aman!... Aklma gelen gibi mi sakn? Ulan kt Molla ben seni, o rezillikte bastrmalym ki... Emekleyerek yer deitirdi. Molla, meeye karnca, sine sine yrd. Namussuz Molla'nn glde imen kzlar gzlemesi gelmiti aklna... Yapar m yapar arkada... Bundan her rezillii umarm... Molla, gle giden oban izini brakp Kara Dervi'n deirmene bklnce, Esefin akl kart iyice... rencilerin, deirmene gitmeleri deil, yoluna sapmalar yasakt. Peki... Neyin nesi, bu alak Molla' nn deirmenden yana sapmalar? Epeyce geriden grltsz izledi. Molla Hdr, Kara domuzun deirmenine dayanm, babasnn evi gibi, seslenmeden, ieri girmiti. Nedir hey Allah, bu Molla'nn, Kara Derviten alp veremedii? Sakn bu namussuz yeniden esrara m giriti? Ya emmisinin iirdii tbe! Gzlerini ksarak biraz dnd: Git iine olum... Boynunda bunca muska, hemayil gezdiren herif... Kur'an' yarya kadar ezberine almken... Tbesini ineyebilemez! Neyin nesi bu? Biraz dald, elini dizine vurdu: Tamam! Muskaya gitmekte aklsz... Evet, kzlardan birine yand, scaklk muskasna davrand. Tamam! Hemi de yzde yz yle! Bir zaman, kzlardan hangisine tutulmu olabileceini bulmaya alt. Dnp dururken ellerini karnna koyarak keyifle glmeye balad: Bizim Hanm Kuzu'yu kestirmeli ki, kasca gzne.. Yldz Ulak'tan meydan dayan yemeli, asker klas tresince, tam alg.. Gene cgaraya davrand. Olmadn hatrlaynca somurttu. imdi dellenmeli Kara Dervi... "Ulan sen esddl olup, benim deirmenime nasl ayak basarsn?" diyerek una almal sopay, Allah yaratt dememeli... Szn bitirmeye kalmadan Molla deirmenden yalanarak kt. Hazr myd bunun arad scaklk muskas?... nceden smarlad da farkna m varamadk? iki bklm bekledi. A gzn avanak Esef, elolu kz ayartacak muska gcyle... Sen uyu bakalm! Birden ard. Molla, Kei Dz'ne dnecekken tepeye vurmutu. Nereye gitmekte bayukar bu alak peki? Molla hzlandka hzlanyordu. Scan gznde n'oldu bu marazl Molla'ya hey Allah?... Nereye zorlatmakta bu bylece?... Kendisi de ister istemez hzland iin, be on adm gitmeden, suya dm gibi tere batmt. Ulan alacan olsun Kt Molla... Ulan ben senden bunun hesabn... Ulan soluum azma smaz oldu namussuz, ne grnd senin gzne? Molla yokuu hzl kmt ama, dorua yaklanca hem yavalam, hem rkeklemiti. allara siperlenerek, bir zaman Yedi Gl' gzetleyip aa gvdelerinden yararlanarak kendine yer seti, melip srtn ama verdi. Esef, ii anlamasyla, Hele namussuz! Peki, ben seni bitirmez miyim? diye ban sallad. Vayyy kt Molla... Demek it gibi seirterek gelmelerin namussuzlua he mi? Ya ben seni... Ya ben... Tuh Allah beln bere kahpe dl, adam retmenini gzler mi, imerken? Vuracak bir ey ele geirmek iin evresine bakt. Sopasn nbet yerinde braktna hayflanarak kendisine svd. Yerden geliigzel bir denek alp hazrland. Durduu yerden gl grnmedii iin, kzlarla Emine retmen suda m, deil mi bilemiyordu. Kar ayayla geldiklerinden giresileri olmad. N'etsem hey Allah?.. Rezil Molla, kopasca kafasn iki yana ylan gibi

uzatarak debeleniyordu. Bir ey gremedii belliydi. Aalara, allara siperlenerekten, kurdun srye sokulmas gibi biraz daha indi. Kzlardan birinin, Souk retmenim. Uyyy... Buz gibi dedii duyulunca Molla yere kverdi. Biraz arand, gzleri glde, tabakasn karp cgara sarmaya balad. Ulan biz burada ttnsz bunalrken... Dur aman. Esef soluunu tutarak bakakalmt. Ne haltetmekte bu itolu it... Resmen ifte ktl esrar cgaras bkmekte... Hay Allah beln vere kpek!.. Molla gerekten, Kara Dervi'e tpatp benzeterek esrar cgaras saryordu. Suratnn derisi ekilmi, enesi biraz sarkmt. Belli bir ey, epey zamann esrar tutkunu bu rezil... Epey zamann da esrar a... Hele yutkunmaya hele... Az kald ki, dilini yuta domuz. Glden nazl bir kadn l gelince, Esef de bo bulunup Molla gibi irkildi. nce grmek iin ban saa sola, sonra kendi kendinden utanarak sylendi: Tbe... Tbe... Molla cgaray acele drp yakm, stste ektikten sonra, tpk Deli Dervi gibi, kasketinin altna koymutu. Kzlarla Emine retmeni imerken yeni gzlemedii, kt yere alk olduu belliydi. Esefin fkesi gene bana srad: Peki... Sonunu dnmemek neyin nesi?... Bu iin sonundaki mee sopasn? .. Kzlar i gmlekleriyle gln kysnda oynayorlard. Emine retmen, krmz deniz giyimiyle kendini suya brakmt. Yzgelik olur ama bu kadar m olur?... Balk ka para!... Emine retmen gerekten ok usta yzcyd. Gln yemyeil suyunda krmz mayosuyla masal kitabnn peri kzndan farkszd. Azkalsn Esef bile, retmenini imerken gzetlemenin aypln unutup dalacakt. Molla cgaradan ikinci duman ald. Bir yandan v kzlar gzlyor, te yandan, kendini yava yava esrar dalgasna brakyordu. Ulan kahpeler..; Hele unlara hele... Ak kazda leke var, unlarn gvdesinde leke yok... ini ekerek yutkundu, Av tfeini ekmeli... Yanap "kpranmayn" diye kkremeli... Birini nne katmal, srmeli kuytuya, tfein dipiini beline beline vuraraktan... Yannda birinin belirdiini anlaynca, burnunun ucunda kl vnlam gibi irkildi: H anaaa...

Hs bitmektesin! Hs dedim... Esefin sesi , ylan sl gibiydi: Ses yok! D nme... art olsun bildiin gibi deil... D dedim, sopa gelmekte ki... kasketini aryordu,

Molla Hdr el yordamyla

Bulup kaldrnca, altndaki esrar cgarasn hatrlayarak hemen rtmek istedi. Esef atik davranm, cgarann stne ayan koymutu. Molla, suratn alar gibi buruturarak aadan yukarya bakt: Ezdin nefesi Esef! u kadar para verdik. Hs... Esef, cgaray ald, cebine soktu:

Kalk hadi!... '"Bizim cgara... Hele Mdr Be grsn ki, bakalm n'olur?...

Molla birden dehete kapld: Aman Esef!... Aman bilir misin! Hele una!... Yr!

Esef ayann burnuyla kabasna dokununca, Molla apkas elinde, birka adm emekledi: Esef! Dorulmutu. Esef, parman azna gtrerek sus imar verip doruu gsterdi. Molla Hdr direnmeden yrd. apkasn kafasna koyup iki kere evirmiti. Gvdesi tkzd ama, belli ki koftu. Pis bir herifti bu Molla Hdr; yemesi imesi, glmesi sylemesi, gezinmesi yatmas pisti. Bir cvklk vard ki stnde, bakp dururken adamn karn bozulur. Esef byle dnerek Molla'ya karlar gzetledii iin deil, byle cvk olduu iin fkelendi. Doruu ap Glden duyulmayacak kadar uzaklamlard ki, Molla Hdr, hi gstermedii bir eviklikle birden, Al ulan namussuz! diyerek imek gibi dnd. Esef aklyla deil, igdsyle hem geri sram, hem de sopay aadan yukarya savurmutu. Vnlayp giden eyin ince bir Giresun ba olduunu anlaynca bir an donakald. Korkuyla yava yava iki bklm olan Molla'nn boynuna elinin keskinliiyle vurdu, derken de sa baldrna tekmeyi yetitirdi. Molla, kalkmak iin debelenirken amal bir sesle svd: Ulan kahpe avratl Esef! Aman Esef!... Tbe olmaz. Mdr Bey duydu mu, hi olmaz, oh

Hst... Esef, dorulmaya alan Molla'y, diziyle srtna vurarak yeniden drd: Bir de bak ekersin he mi?

N'oluyor arkada, kolay gele!

Esefle Molla, rkerek sese dndler. Taoluklu Yldz, elleri arkasnda beenmemi gibi, ask suratla bakyordu. duruyor, grdn hi

Molla Hdr yardm geldi sanarak birden umutlanmt. ki dizi stnde, ellerini uzatt: Beni bitirdi bu Esef rezili Yldz Aa!

Ne iin var senin burda?... Hastaydn ya hani?... Stma bindirdi, karnmn barsa koptu demekte deil miydin? Esefe dnd: Sen nbet yerini niin braktn arkada! Esef biraz dargn, biraz da meydan okur gibi, karlk verdi: Sen neden braktn bakalm Taoluklu?.. Baktm, ardarda getiniz, Nedir dedim. Nedir?

Esef, suratn asarak Molla Hdr' gsterdi: Kzlar gzlerken tuttum bunu... Deirmene gitti nce... Deirmene mi? Hangi deirmene?

Ka deirmen var burda Taoluklu?... Kara deyysun deirmene gitti bu rezil!... Ne ii varm?

Ne ii olduunu bilemedin mi, kendi bana?... Elini cebine att: Nah ii bu... Yldz uzatlan esrar cgaras eziini ald. lk bakta bir eye benzetemedi: Neymi bu?... Cgara deil mi?

Cgara ama, esrarl cgara... zmaritin ucundaki zvanay grnce Yldz'n surat karard: Hani yemin iti dedindi, boladyd, bu pisi?... Ben yeminimdeyim oh Yldz! Bu Esef beni sopalad ki...

Esef susturdu: Dur bakalm, sopa sonrann ii... Daha balamadk!

Adamn stne arkadan gelmek yiitlik deil!

Hs rezil... Alma yiitlii azna... Yiitlikte retmeni imerken gzlemek var m? O halt da m yedi yoksa Esef?

Yedi ne demek... Yedi de teye bile geti. Fazladan bak da ekti bize... Az kald ki... Ulan namussuz, sen bizim buralarn altn adn... Yeniden kzmt. Srayp yetiti, diz st oturan Molla'nn srtna yeniden diziyle vurdu: Bakra m karacaksn... Yldz Aa!.. Yiitlik bu mudur? Beni bu rezil..

Yldz araya girecek olunca Esef diklendi: Dur arkada!... Biz kendi rezilimizin terbiyesini veremez deiliz... Molla'nn ensesine koruyu inleten yaman bir tokat ekti: Nah bu, Yusuflu olduun iin... Bu, retmenimizi gzlediinden... Bu da esrar imene karlk... Nah bu, yemin bozmann cezas... Bu da bak ekmenin... Esef, kyls Molla'ya iyi girimiti. Her vuruta dryor, kalkmasn sabrla bekleyip yeniden vuruyordu: Ellerin knla domuz Esef! Ulan Kadir'in Esef, alacan olsun... Ulan ben bunu... Hss... Hs dedim, nah bu da Kadir'in Esef ten...

Ulan kahpe dl Esef!... Ulan peki, ya ben kye gidince... Bir tokat daha yiyip yere kapand, kapanmasyla, elini yzne atp uvunmaya balad: Gzm... Vay gzm!... Gzm gitti, dmbk Esef!... Gzm... Kahpe avratl Esef! Yldz, vurmaya davranan Esefi tutup ekti. Molla'nn nne melip gzn rten yumruu kaldrd. Gzn alt, taa deip biraz izilmiti. Tuttuu bilei hrsla itip kalkt: Yok biey... Yeter bu dayak bu kez bu alaa, Esef... Adamsa bu dayaktan sonra uslanr. Mdr Beye duyurmayalm bu ii... Gel rtelim burda... rtelim, dersin Yldz! rtp de biz bu rezili...

rtelim... Ben bunu savunmakta deilim! Emine retmenden ayp... Topramzn adam bulunmu... Ne denilmitir, Rezil utanmaz, sahibi utanr denilmitir. Molla Hdr kt yerde, uvunmay kesip konuulanlar dinlemeye balamt.

 Tbe eksin!... Dinine imanna tbe ekmedike... Hayr, surda denek atlamaynca hi olmaz! Duydun ya, rezil Molla!... Brak tilki uykusunu... Hadi tbe ekeceksin kitabn yazd gibi... Ayrca, denek atlayacaksn! Ensesinden tutup tavan gibi kolayca kaldrd: Dikil uzatma... amar gelir aklayaraktan haaa! Molla Hdr, karlar bir daha gzlemeyeceine, iten kamayacana, esrar imeyeceine, Kara Dervi'in deirmene gitmeyeceine tvbe etti. Bundan sonra, Yldz Ulak, Esefin elindeki sopay alp yere koydu. Hadi atla bakalm unu Molla... Tbeyi bozmamak kavliyle...

Tvbeyi duraklamadan ien Molla denek atlamaya gelince bir an ileri geri sallanm, dilini dudaklarndan geirerek yutkunmaya balamt, tekiler de denek atlamann ne kadar ar bir yemin olduunu bildiklerinden bu duraklamay pek yadrgamadlar. Molla'nn sallanmas biraz daha uzaynca, Esef rkek bir sesle gizli bir ey sylyormu gibi fsldad: Hadi!

Molla Hdr, bir an katld, sonra kendini uurumdan atyormu gibi, gzlerini kapatarak denein stnden geti. Yere kp alamasn beklediler. Biey demeden, arkasna da bakmadan yrd meeye karp kayboldu. Denek atlanrken soluklarn tutmu olan delikanllar birden hrtyla cierlerini boaltmlard. Yldz meldi, elini yemin deneine ekinerek uzatt. Dokunmaya korkuyor gibiydi. stnden atland iin kutsallam sayd denei ekinerek ald. per gibi yapp bana gtrd. Sonra, Allah bismillah diyerek vargcyle meelie doru frlatt. Bu srada Esef ba bulup Hele naamert diye kuana sokmutu. Esef, kamp meydannda 4-6 nbetini tutuyordu. Tanyerini sabah ncesinin karanl kaplam, serinlemiti. Hibir eyin sesi, hrts duyulmuyordu. hava biraz

Esef, kemiklerini ktrdeterek gerindi, azn alabildiine aarak esnedi. Haftalardr sabahn al tsndan gecenin yirmi ikisine kadar aralksz koup abaladndan bitikti. Gndzleri, kendini ie kaptrp zorlarken, arada bir durup byle gerindii, Trkesi, yld sralar, bu aralksz yorgunlua nasl dayandn anlayamyordu. Hakl u namussuz Molla!.. Adam kynde urasa bu kadar, oa varmaz zengin olur. Nedir peki?.. Elektrik fenerini gnlsz gnlsz evirdi. Yemek yeri olarak kullanlan sayvann yanna, sralardan birine biraz oturmak iin gelmiti. imdi, burada ne aradn bulmak iin kendini zorluyordu.

Kampn gemici fenerlerinden birka bsbtn snm, tekiler de snecek gibi fersizlemiti. Say ki askerdesin olum... Askerliin boynuzu yok.. Nbet-angarya... Angarya-nbet... Cgara arad. Yava yava dnerek adrlara bakt. Nbeti yarlayp yarlamadn kestirmeye alarak yrd. Denek atlad bu itolu it bugn... stndeki esrarlar atacana yemin iti. Tutarm'ola?... Nbete kalkt kalkal, Molla Hdr'n, stndeki esrarlar atp atmadn yoklamak istiyordu. Yatt adra iki kere ynelmi, ikisinde de girmemiti. Atmadysa, art, ettim Mdr Beye dememi olmaz. Dersem kovarlar bu rezili... Hi bakmazlar. Gene Molla Hdr'n yatt adra ynelmiti. Ayaklarn sryerek yavalad. Evet, rezil utanmaz, sahibi utanr... Durup cgarasn yakt. Kibriti hemen sndrp birka nefes ekti, atei avucunda saklad. Ya biz bolayabildik mi, u cenabeti, Mdr Bey brakn demekteyken?... Kolay m? Deil! Gene, Molla'nn adrna girmekten vazgeti. Birka adm yrd. Birden kzd. Cgaray yere atp inedi. Sonra eilip izmariti ald, cebine koydu. Mdr Beyin, yerden teberiyi toplayp p kutusuna attn grd greli, yerleri kirletmekten ekiniyordu. Adam olmann yolu: Oturduun yeri batrmamak... Kendini tutkulardan kurtarmak... Tutkularn en kts cgara... Mdr Beyin laf bunlar! Peki, neden bolamamakta kendisi, ttn? rkek durdu: Olum, o koca bir Mdr! Keyfi misin; kt Esef? Ayaklarn sryerek birka adm gitti, dnp geldi, Molla Hdr'n adr nnde durdu. Elektrik fenerini yakp ieriye tuttu. Nbetiler yerli yersiz yaktklarndan pilin gc azalm, apakken, kirli sarya dnmt. Tutulan yeri sanki aydnlatmyor, sarartp lekeliyordu. Feneri gezdirerek yatanlara bakt. Paso Ayvaz arkast yatm, kollarn iki yanna amt. Soluduka, geni gs krk gibi kalkp iniyordu. Mehmet Uyar her zamanki gibi rty kafasna ekmiti. Pao'nun tersine, sanki soluklanmyor, nefesini tutmu, bir ey dinliyordu. Molla Hdr'sa, yumruklarn gsne bastrm, dizlerini karnna toplayp dertop olmutu. Uykusunda bile, yld bir eye kar kendini savunmaya abalyor gibiydi. ten yld bu rezil... Dayanmaya dayanamaz ya, hele bakalm; 600 gram ekmek doyurmuyor bu domuzu... Esrar ien doymaz! en doymaz da imeyen doyar m? Esddnn zagonundan da bezdi! Esef byle dnerek, Molla'nn ceketini bulmak iin asl giyimlere tuttu. Direkte pantolonla iki ceket vard. Tamam... Ceketi drm bkm bann altna koymu... Neden peki?... Ayptr demedi miydi Nuri retmen?... O gn bu gndr, herkes asmakta deil mi giyimini? Bunlar aklndan geirirken Esefin ocuk suratna, ok yaam, ok ac ekmi insanlarn, her eyi ktye yoran, balamaz sertlii gelmiti. Hele domuuuz... Atamad esrarlar... Peki, ya ben seni... Evet, hakas bizden gnah gitti arkada... Ayaklarnn ucuna basarak yaklap meldi. Yastn altndaki ceketi, Molla'y uyarmamak iin, yava yava ekmeye balad. Ceket geliyordu kolayca... Buna sevindi. Denek atlamakla sen oyun mu oynamaktasn domuuz... denek atlamakla?... Kolun yarsndan sonra, ceket gelmezlenince ard. Biraz zorlad, zorlamay uzatrsa rezil Molla'nn uyanacan anlayp durdu. Elinin style alnnn terini sildi. Bunu yaparken fenerin adr epevre dolamt. Neyi alp verememekteyiz bu rezille biz?... Harmanmz m yakt yahu?.. Top

kkll yavuklumuzu mu srd? Artk uyanacan hi umursamadan Molla'ya tuttu. Bugn attmz ktei onursamad. Neden? Bir adam esrara dt m onursuz olur da ondan... Bunlar dnrken acma deil, tiksinti duyuyordu. Kalkaca zaman, Molla Hdr'n boynunda kara bir ey gzne arpt. Tahtabiti olduunu anlaynca Yesin domuzu dedii halde, uyanacana hi aldrmakdan bcei hrsla ezdi. Molla Hdr tedirgin uyuyor olmal ki, srayp elini boynuna atmt. Parmana scak bir ey srlnce uyku sersemlii hemen dald: Sen misin Esef? Ne var? Bunu sorarken parman a uzatmt. Kan grnce dehete kapld: Vurdun mu beni kahpe Esef?... Kan bu... Vurdun uykumuzda bizi yle ya?... Sesinde yalvarma, yakn kzgnlk deil, nne geilemez olduuna yzde yz inand bir ie boyun bkerek katlan vard. Esefin yrei, ilk defa acmayla burkuldu. Bunu belli etmemek iin, fkeli grnmee alarak kt: Tandn Mollalarn kann deil mi ossaat?...

Pis kokusundan bildin! Molla Hdr, bir parmana, bir Esefin suratna bakyor, syleneni anlamaya abalyordu. Elini burnuna gtrnce, Esefin umduu gibi sevinmedi. Tersine suratn derin bir ac kaplad: Saol Esef!... Sen bizim tahtabitimizi ldrmsn... Bizim aklmz nerede?... ini ekti: Biz adam olmayz. Geti bizden adamlk... Dmde ne grmekteydim? Duymu Emine retmen, imerken gzlediimizi... Suratmza tkrm... Utandm ki, kurunlasalar kanm akmaz! Esef, bir an esrar iini amay geirdi aklndan, bunu nlemek istemi gibi, dnp hzla kt. Fenerlerden yalnz biri yanyordu. Kei Dz, sanki, yasslam, Bozkrn karanlna karmt. Kibrit sesinden Molla Hdr'n cgara yaktn anlaynca, ttn istedi can... Cgaray azna koydu. Kibrit kalmamt. Bo kutuyu kzgnlkla yere ald. Bir an, Molla'dan ate istemeyi dnd. Sonra, susa boyunca ambar nbetini Taoluk'tan kke'in tuttuu aklna gelince o yana doru yrd. Molla'nn Hdr dizlerini gsne toplayp yatan iine oturmu, cgara ierek dardaki karanla bakyordu. Yannda yatan Mehmet Uyar', ya da Krtolu Paso Ayvaz', ldrp ldrmemeyi tasarlyor mu gibi, suratna rktc bir donukluk gelmiti. Cgaray esrar ier gibi ekiyor, duman dayanabildii kadar cierlerinde tutup geceyi dinliyordu.

Mdr Halim Akn'dan alnd belli bir zentiyle cgarasn tazeledi. zmariti bastrrken ceketinin toprakta duran kolunu grd. Gzlerindeki dalgnlk hemen dald. Tella davrand, elini i cebi, ne sokup bir deste parayla bir kk paket kard. Birden irkilip adrn kapsna dnd. Bir zaman ylece durup darya kulak verdi. st ste dudaklarn yalyor, st ste yutkunuyordu. Tuttuu eyin para destesi olduunu grnce, gerekten ard. Paray yataa brakp paketi at. Biraz yer deitirerek fenerin lgn nda esrar paralarn avucuna koydu. Yalanmas hzlanm, suratna a hayvanlarn kycl gelmiti. Mehmet Uyar anlalmaz bir r eyler sayklaynca, rkerek sindi, Pusuya dm de drt yanndan kurun atlyormu gibi, kafasn ksarak iyi yana bakyor, gzleri fldr fldr dnyordu Yava yava kalkt, baklarn arkadalarndan ayrmakszn el yordamyle acele giyindi. Kunduralarn ayana geirdi, balayacakken vazgeip kartt. Esrar paketiyle paray yan cebine soktu, emekleyerek kapya gitti, darsn kollad, karken dnd Bu haliyle, korkaklklarndan baka savunma aralar olmayan, ama gene de yalnz et yiyen kk yrtclara benziyordu. Hep emekleyerek direin yanma geldi. Asl elbiselerde bulduu paralar, mendilleri, cgara paketlerini, her eyi ne olduklarna aldrmadan, ceplerine sokuturup adrdan kt. Fundala ynelmiken durup bir eyler tasarlad. Yldz Ulak, saati bir haftadr, geceleri nbet tahtasna asyordu. Kararl admlarla gidip ald. Fener na tuttu, hatif bir beeni sl ekti. Birden Hhhh diye srad. llo baldrna yzn srmt. Hst ulan! dm atlattn namussuz! diye bir tekme savurdu. Hayvan akn gerileyince saati kulana gtrd: Pavlika canm! skilip'in un pavlikas mbarek! Koluna takmaa alarak yrd. llo'nun arkasndan geldiini sezince durdu: Bel msn ulan! Bir pala ba olmal... Kamna yallah etmeliyim ki, senin! diyerek ta bulmak iin dneledi. llo art ayaklar stne oturmu, olup bitenlere akl edirmee alyordu. Molla Hdr koca bir tala dorulduu zaman Kei Dz'ne kan yoldan ayak sesleri duyuldu. llo hemen dnd, ban kaldrp havay koklad, sevinle atld. Molla Hdr Esefin geldiini anlam, ne yapacan armt. Saklanacak bir yer arayarak evresine umutsuz umutsuz bakt. llo kesik kesik havlyor, bu havlamalar esintisiz yaz gecesini top gibi sarsyordu. Molla Hdr, bo olduunu bildii halde, revir adrn sinerek geti. Dorulup koaca zaman katld: Gidip bakarsa... Bulamazsa yerinde saati, vay bama! Saati karp atmaktan baka kar yol kalmadna inanarak kay zmek iin meldi. Hrl hrl soluyor, parmaklar titrediinden tokay bir trl aamyordu. Ulan kay gibi... Ulan hay Allah! Ne kadar

Yorgun olduunu birden anlam, dizlerinin gvdesini tayamayaca korkusu birden yreini kavramt. Kampana iini gren ray paras gecenin sessizliini inleterek almaya balaynca vargcyle zorlatarak kendisini melimden kurtard, iki bklm kotu. Fundala girecei srada, bir eye taklarak yzkoyun yere kapand. Kalkmak iin debelenirken alamakl bir sesle, Ulan Esef! Ulan ben seni... Ulan hemerilik byle mi? diye syleniyordu. Fundala girdii zaman kamp ayaklanmt. Masann stnde para destesi, Yldz'n kol saati, teki ocuklarn ceplerinden alnan teberi, bunlarn biraz anda da, esrar paralar vard. Molla Hdr rencilerin meydana getirdii yarm yuvarlan ortasnda, tek bana duruyordu. Mdr Halim Akn, Emine'yi sana, Nuri'yle Cemal'i soluna almt. Kendi yanlyla yenilmi bu yenilgiyle bakalarna byk zararlar vermi gibi, surat acl, utanga, sesi dargnd: Bu kadar paray nerde bulduunu sorduk. Geen yl Zeynel Aaya tiftik satt anam, alacamz kaldyd. Geen gn gittim aldm dedi. Kamptan kymetli bir tfein kaybolduunu biliyorsunuz. Bu kaybolu, hepimizi hrszlk lekesi altnda tutuyordu. Bence, bu i aydnla kmtr. Tfein sahibi Cemal Avar retmeniniz, Emine retmenin ricasyla bu iin stnde durulmasn istemedii iin, aratrmay derinletirmedik, bu parann tiftik alaca olduuna inanm grndk. Bu kadar paras olan biri, giderken adr arkadalarnn cebindeki ufaklklar da alyor. Kampn biricik saatini de gtrmekten ekinmiyor.,Bu davran dne kadar arkadamz olan bir insann nerelere kadar alalabileceini ortaya koymaktadr. Bence Hdr Molla'y bu duruma dren, esrar imek gibi kt tutkusudur. Emine retmeniniz bu toplanty yapalm, istemedi. Eer karn bulsaydm, ben de buraya getirmezdim. Ama sizin de isteyerek, istemeyerek bulaabileceiniz bir ktl nnze sermemek olmazd, retim kurulunuz, Hdr Molla'y aramzdan uzaklatrmaya oy birliiyle karar verdi. unu da bilin ki Hdr zaten enstitye gelmek istemiyormu. Bunu kendisi aka syledi. Amcas zorlam, kyde kopukluk yapyor, diye... stnde esrar bulundurma suundan kouturma yaptrmay gerekli grmedim. u dakikadan sonra Hdr Molla artk arkadamz deildir. Alaca, verecei olan var m? Byle bir soru beklemeyen ocuklar bir an karlk vermediler. Sonra, aralkl aralkl bardlar: Yok... Hayr... Hayr... Yok...

Mdr, Cemal Avar'a eliyle iart etti. Cemal ayaklar dibindeki amar torbasn alp yrd. Molla Hdr'n yanna gelince srann banda duran Yldz'la Esefi ard: A unu Yldz!..

Yldz melip torbann azn zd. kar ceketiyle kasketini...

Yldz istenenleri uzatt. Bala azn... Hadi Esef, enstitmzn kasketini, al unun bandan... Ceketini de soyunsun!... Esef kasketi ald. Molla Hdr, Cemal Avar'n dediklerini sanki duymamt. Dimdik duruyor, dimdik ileriye bakyordu. Nuri retmen, mar sylerken alayan Molla'nn imdi neden alamadna at. Esef, derin sessizlii bozmamak iin, Ceketi kar diye fsldad: Molla, syleneni duraklamadan yapt. Yldzn uzatt eski ceketini de, hep yle uykuda gezer gibi giydi. alacak kadar yamal, alacak kadar yal kasketi bana koyulunca, birden dnyada enstitlerin varlndan bile habersiz herhangi bir kyl ocuu oluvermi, bu deimeyi, belki de ayaklar plak olduu, iin Mdrn geri almak istemedii enstittn golf pantolonu bile bozamamt. Cemal Avar, para destesini Yldz'n ak tuttuu torbaya att: Ver gitsin! Defolsun!...

Molla Hdr, torbay ok ar bir eymi gibi omuzlayp yrd. Hazrol'da duran ocuklar, gvdelerini deil sadece balarn evirerek Kei Dz'n Susya balayan yolda, yava yava inip kaybolana kadar Molla Hdr'n ardndan baktlar. nlerinde iri bir hayvan kesiliyormu da, seyre zorlanyorlarm gibi, Mdrle retmenlerin yzlerinde kan kalmamt. Emine Gle, yanna melip yzne rkntyle bakan Yann Sultan'a glerek sordu: Demek son umudu bu ncirlerde mi senin Dervi'in? Tbe ek aman Emin'anm! Oyun olmaz bu rezilin tlsmlaryla...

Tutar m p diye!... Emine kucanda duran kttan bir kuru incir ald. Yanaklar biraz pembelemi, soluklar sklamt. Byle eylere, samaln bildii halde inanyordu. nciri gnee kaldrd. Gzleri itahla szlmt. Bouklaan bir sesle sordu: unu imdi, atversem azma, yanmaa m balarmm!... Byle mi dediydi evket'in kk kars?

 Byle dedi... Yemesiyle akl sram... Duras kalmam... Brak oh Emin'anm! Tekin deil bu namussuz Kara Dervi!... Gelirken unlar atverecektim ya, zorlu yemin iirdi dmbk! kamn yrtlr dedi, sevdiine kavumazsn kyamete kadar dedi, kavusan da bo! Aln artar eksilmez, doyamazsn, Muradna eremezsin dedi. Vazge oh Emin' anm, yemin yerini buldu. At unlar, brak! Yemezsem yeminin yerini bulamaz ki... Yedi, gzmn nnde hepsini demeyecek misin? Emine, inciri evirip evirdi. Daha yemeden Dervi'in kendisine kar duyduu vah istein rktc etkisinden bir trl kurtulamyordu. Dur aman!... Etme oh Emin'anm!

Emine, Sultan'la elenmek iin inciri azna gtrr gibi yapmt. Elini ylece tutarak sordu: evket'in kk kars, gn madan m komu deirmene?... Hi utanmam m? Akl banda olmaynca nasl utansn! Ne demi adama? te geldim, buyur mu demi?

Yok... arap ierekten beklemekteymi Kara Dman, sabah sabah... Demek bilmekte geleceini ki, beklemekte... Glm kahpeyi grmesiyle... Geldin ya, neden er gelmedin? demi, Drdn yemedin incirlerin nk... Yeseydin sabah beklemez, gece gelirdin demi... Gerek mi yemedii? Gerek ki nasl... Sora?

Soras, a kurdun kuzuya dalmas gibi dalm... alm kary dee... Ezmi yourmu ki, soluunu tketmecesine... Kemiklerini krm krm, yeniden saaltm... ldrm ldrm, diriltmi, gerisin geri... Elen oh Kara Dervi, yreim tkendi, sende yok mu diniman? diyerek yalvarm ki, gvur dayanmaz. Kar dedi ki, Yedi etimi kuduz it gibi, kurban olduum dedi. Brakmad bayltmaynca... Baka herif bana haram bundan byle deyip yemin iti. nk... Varm ya bakasna? Gnlyle deil... Kara Domuzun zorlamasyla... Alan da Dervi Gene buluuyorlar m?

 tah ekince, Prtm ykasn, ekmeimi yuursun diyerek herifinden istemekte, aln bastrp salmakta... Emine dalmt. nciri farkna varmadan azna gtrnce, Sultan soluunu keserek bir an bekledi, sonra yarm az yalvard: Dur brak oh Emin'anm, oyun olmaz okunmu erezle... At u pisleri... Byle diyordu ama, bir yandan da, yedirdim diye ettii yalan yeminlerin korkusundan kurtulmak iin, Emine'nn bunlar gnlyle yemesini istemiyor deildi. Aka sylediinden, gnaha da girmeyecekti. Emine incire, Sultan Emine'nin yzne bakyordu. Kara Dervi'in erkeklik gcn, neden sormakta, inceden inceye?... Kitaba yazacakm... Ph... Kitaba yazacak ey kalmad m? Gizlemekte ama, belli biey, oynaka az biraz, Ankara'nn bu retmen Emine Hanm... Kara Dervi'e bakarsan yollu... Gllerde immeleri de kzgnlndan... Essahm, Hey Allah, bunun verimkrl?... ehir yerinin okumu retmenini de yakar m, bizim Kara Dermiimiz, soluu gcyle, avanak kyl karlar gibi Sultan'n aklndan geirdiklerini dorulamak 'istemiesine, Emine derin derin iini ekti, yalanp yutkundu. Kadnlar dalgnlktan silkinip ayak sesine dndler. Esef koarak geldi: retmenim... glmsemeyle uzatt:

Emine elindeki inciri, bir garip

Al bakalm, Esef, atver azna...

Saol retmenim... nciri alp soluk solua konutu: Bir yayl sard bizim yokua retmenim... Nasl yayl? Biz yayl deriz... Bildiin atarabas... Kim var iinde? Ka kii? Kyl m, kentli mi?

Bir kii retmenim, memurdan bir herif... Seemedim uzaktan... Hani Herif demeyecektik Esef!

Denilmeyecekti retmenim! yi. Git anla bakalm, kimmi, haber getir. Emine Gle, Yann Sultan'a dnd: Unutmadan soraym! Ne kadar oldu st, yourt borcum? Sultan, yalandan somurttu: Bor da neymi?

 iim...

Kserim dedim!... Sylemezsen bir daha almam!

Seni iim sevdi Emine Hanm!... Yiit Osmanl olduundan sevdi Borcumuzu Murat eitmene yazdrp getirmezsen bir dahaki sefere Beni sevdiine inanmam!... Tuzsuz ya bitiyor ama almayacam, hesab grmeyince... Hesab getirmezsen, yemin ettim, hi bir ey almyorum!... Hesap kolay Emine hanm! Bende samal ;km yok, ne fayda!... Rahmetli babamn zaman f,olmalyd ki... Ne desem bo!... Getirdiin ne devlet, da bana... Bunca yolu tepip... nlerinden geen bir renciyi arp yourt bakracyla st kabn gsterdi: unlar gtr, Hanm Kuzu'ya ver! Yourdun azn ak brakmasn! Kaynatsn hemen st... Sultan gitmek iin kalkt: Ben geerken brakrm! Salkla Emine Hanm! Gle gle Sultan Hanm!...

kisi birden ngrak sesine dndler. Sska beygirler yokuta bsbtn ezilmesinler diye arabac arabay yandan itiyordu. Emine retmen, gzlerini ksarak dald. Ne zaman yayl grse, subay amcasn hatrlyordu. Atarsn ilteyi, geersin dirsek keyfine... kiciysen aarsn hasrly... yakarsn ubuu... Filintay uzatrsn yanna... Gel keyfim gel, diye kk kahkahalar atard, rahmetli! Yayldan el sallayana, akl uzak gemite, gzlerini krptrarak tanmadan karlk verdi. Merhaba Emin'anm!... Oooo merhaba efik Bey... Hangi rzgr att sizi?...

Mfetti efik Ertem, arabadan inip elini uzatt: Niin efendim?.. Sz vermi deil miyim Tosya'da o gece?... Vermitiniz ya...

Mfetti szdr deyip inanmadnz, galiba... evresine bakt: Yamanm sizin kamp.. Bundan sonra Askerlik etmedim diyemezsiniz Nerde bizimki? Halim Bey mi? Su borularn dzeltiyor. Tam vaktinde geldiniz, yaknda su bayrammz var.

 Bir su bayram eksikti Hocanm, bu bayram bolluunda... Bunca sudan bayram elvermiyor mu Halimcime? Keke btn bayramlar byle olsa... Su getiriyoruz buraya... Ayrca o gn Enstitnn ad aslacak, ilk defa bayrak ekilecek direine trenle Bayram ekilmedi mi imdiye kadar?...

Hayr! Halim Beyin kanunu: Enstit, vnlecek bir i yapmadan bayrak ekemez. Emine retmen birden davrand: Buyurun! Geldiinize sevindim de, akna dndm. Oturun! Hayr valla olmaz. skemleye geeceksiniz. efik Ertem oturdu. Cgara kard. Emine Gle, Sultan'n getirdii okunmu incirleri glmseyerek efik Ertem'e uzatt: Buyurun!

efik Ertem bir incir alp Emine'yi dost baklarla szd: yi grdm... Yaram kamp yaay... Biraz yanmsnz...

Bilmem ki... Evet, iyiyim, ok iyiyiz. ocuklar da bizi korkutacak kadar hastalanmadlar... Bir elinde kk bavul, tekinde tanr yaz makinesiyle yaklap soruturucu baklarla yzne bakan Esefe dnd: Nedir?... Beyefendinin eyalar m? Gtr Mdr Beyin adrna brak. Dikkat et, drme... efik Ertem'e sordu: Gn birliine gelmediniz ya inallah... yle de olsa, gelmek elinizde ama, gitmek deil... Valla bilmem! Ilgaz'da birka i var. Yorulmuum da... Biraz kr havas alaym, dedim. Trkesi, zledim sizleri... evresine bakt: yiymi buras... Evet, yarn giderim. Emine'nin elini baklaryla gstererek glmsedi: Nerde nian yz? Emine biraz skld. Sonra ban gvenle kaldrd: Nasl duydunuz? Ne zaman?

Sylemedi mi Cemal Avar? Yzk yaptrmaya geldiinde karlatk Tosya'da... ok sevindiimi, mutluluklar dilediimi, sylemedi demek!... Bu srada arabac gelip izin isteyince Emine atld: Olur mu? Yemek yersin... Atlar biraz dinlenir!

efik Ertem gld: Ben de syledim ama istemedi. Getiimiz kyde karsnn hsmlar varm... Biz erkekler, bilmem bilir misiniz, kadn yn hsmlara sayg gstermemezlik edemeyiz

efik Bey arabacya para vermek iin uzaklanca Emine retmen, elleri gbeinde merakla bakan Esefi ard: Ko Hanm'a syle, kahve piirsin. Bir dakika... efik Ertem'e seslendi: Nasl olsun kahveniz Beyefendi? Kahve mi? 1943 yl... Da banda?... Hay siz ok yaayn!... Grdn m, Sleyman aa, ben demedim mi, Emine Hocanm, yaratr kahveyi... Esef kala gz aras merakla sordu: neydi? Aferin Esef unutmamsn! Mfetti... Ad efik Ertem! Nedir mfetti bilir misin? Deneti nedir? Bilinmez mi?... Mfetti... Abovw... Gelirken cipe aldmz Mfetti Bey deil mi retmenim? Ad

Esefin ektii Abov rkntden deil, akadand. Hanm'a kahve sylemek, bir de, kampa mfetti geldiini yaymak iin frlaynca Emine arkasndan seslendi: Dursana! Kahvenin nasl olacan renmeden nereye?

Esef, topa gibi dnd: yle ya retmenim... Nasl ier Mfetti ksm kahveyi?

Bu soruyu yaklaan efik Ertem de duymutu. Gld: Mfetti ksm, byk adam olduundan, arkada, kahveyi, istesin istemesin ekerli ier. Oturmadan Esefi yokuta kaybolana kadar seyretti: Ad ne bunun? ya... Hepsi de evet... Ara sra hatrladm tezinizin konusunu... N'aaptnz? ilerledi mi epeyce?... Zorluk kard m zaman zaman?... Bilmem... Emine, efik Ertem'in teziyle ilgilenmesine hem sevinmi, hem zlmt: Hi alamadm efik Bey... Tosya'daki konumalardan... Daha dorusu, cipte balayan konumalardan sonra, aklm kart iyice... Ankara'dan karken her ey hazr sanyordum. Aradm her eyi, Anadolu insannda hi ayrntsz, eksiksiz bulacama emindim!... Bulamadnz m? Acayip! Esef! Hani cipte bizimle beraberdi... Ate gibi... Hepsi de ate gibi

 Bulamadm deil, arayacam eye gvenim kalmad. Ne demitiniz? ekirdei olsa, Bozkr hi yeermez mi? dediniz! Burda, Bozkrn karsnda bu sz bsbtn korkunlat. artt beni... efik Ertem, cgara yakarak bekledi. Emine'nin daldn grnce gler gibi, iini ekti: O gn, bu sz, geliigzel sylemiim, laf aras... Daha nce stnde durmu deildim hi... ekirdein yeerme zorunluuyla Bozkrn orakl arasndaki elikiden kvermi bir... Paradoks... Ama sonra, ben de dnmeye baladm zaman zaman... Emine retmen dalgnlktan kurtulup ilgiyle sordu: Neye vardnz?... Buldunuz mu karn?...

Valla, karn aramadm ben... yle para para... Blk prk bir eyler... Biribiriyle ilintisiz gibi... Bulank... Ama gene de ilgi ekici... Durun bakalm, toparlayabilecek miyim?... Evet, ekirdei olsa yeerirdi bozkr dedik. Bu szle, Bozkrdaki ekirdek hi yok inancna gidebilir miyiz? ekirdei insan anlamna kullandmz iin...

Gidemeyiz, deil mi? Bozkrda elbet var ekirdek ama, yaama kanunlar baka... Btn salam ekirdeklerin amaz kanunu: YEERMEKTR. rkse yeermez, yeermezse rr. Bozkrdaki bizim ekirdein salaml, YEERMEMEYE doru ilemesin? Anlamadm...

Evet, anlalr gibi deil... nanlmaz bir ey... Yeermedike salam bir ekirdek... Canl olarak varolmas hi yeermemesine balanm... Savunmas yeermemek... nk denemi bin yldr, yeermesini nlemek iin pusuda bekleyen gler var. Bu gler akl almaz bir kyclkla en umutlu filizleri hemen ezer, tomurcuklanmaya yeltenen btn kkleri imanszca sker. nk onun da varoluu, rahat yaamas, bozkrdaki ekirdein yeerip serpilmemesine baldr. Biz bize benzeriz sznn kayna bu TERS gerek... Ataszlerimizi tararsak, tarihimizdeki olaylarn temel gereklerine inersek, yalnz Batya deil, Doudaki Araba, Aceme de pek uymayan garip zellikler buluruz. Bozkrdaki ekirdek, yaamasn YEERMEMEYE balam dedik. Yeermek ortaya kmaktr. Bizimki kayor, saklanyor! Dnyann her yerinde yiitliin biricik art DRENMEKTR. Bizde Yiitliin on art var: Dokuzu kamak, biri hi grnmemek... Anadolu insannn MAL'la, hatta CAN'la olan tarihsel ilintisini, bu adan deerlendirmeli... Pasiftir Anadolu insan... Yiitlenilecek yerde kaan, becerebilirse hatta hi grnmeyen adam, niin ok alsn, neden biriktirsin? Allahn mal olan topraklarda urayor binlerce yldr, kirac olarak... Ne demi Frenk atasz? Topran varsa savan var demi... Topra yok ki sava olsun...

Tapulu deil mi topraklar?...

Tapu... Gneyi: Dere... Kuzeyi: Panayot veledi Yovan tarlas, Dousu: Yol... Bats Kara aa... Al sana tapu... Kafa kdnn bir ad da Hamidiye kd olan, yani kimlik kd Sultan Hamit zamannda kan, soyadn, ancak, on yl nce, kanun zoruyla seen insan, kendinin sahibi deil ki malnn sahibi olduuna inansn. Neden daha ok alsn da, biriktirmeye urasn? Cgarasn ierek biraz dnd: Bozkrdaki ekirdek, yeerirse ya kopuyor Bozkrdan, ya da eziliyor. Bylece, Bozkrn, Bozkr kalmasna kyor, sonu... Anladnz m, neden ciddye almyorum, esddleri?... Sa elinde cezve, sol elinde tepsiyle yaklaan Esefe bakp iini ekti: Evet, zora att teziniz, Emine Hocanm... Allah yardmcnz olsun!... Esef fincanlar doldurdu: Su getireyim mi retmenim?

Emine retmen, efik Ertem'e dalgn bakt: ster misiniz? Hayr! stemiyorlar! efik Ertem, Esefi biraz szd: Bekir Ozan'n kynden misin Esef? Hayr!

Rahmetlinin kpeini hl hkmatmzn karavanasyla m besliyorsunuz? Esef, llo'yu Emine retmen anlatmtr diye dnerek bu soruya hi armamt. Srtt: Beslemekteyiz sayende Mfetti Bey... Mdr Beye uurdun mu Mfetti geldi haberini? Uurduk sayende... Kahveyi de byle becerdinse...

Kahveyi biz piirmedik, Hanm piirdi. efik Ertem, Emine retmene dnd: Hanm dedii kim?

rencilerden biri... Ad: Hanm! Emine retmen, efik Ertem'in, llo'dan laf etmesine dalmt. llo'yu nereden biliyor? Cemal m anlatt acaba?...

Drt gn nce kovulan ocuk, Esefin kynden mi?

Kovulan m? Emine retmen dalgnlktan kurtulmak iin gzlerini krptrd: Evet! Esefin kynden! efik Ertem'in bir eyler soruturmaya geldiini artk anlamt. Birden topland, belli belirsiz donuklat: artalm m Halim Beyi? Evet... Bir ey soracakt. Ayak seslerini duyarak dnd, Mdr Halim Akn' grnce hemen kalkt: Merhaba aydn geleceklerin yiit akncs... Merhaba!... Karanlk gemilerin ylgn uyuklayan!

Arslan gibisin!... Kucaklatlar. Emine Hanm gibi, sen de inanmadnd geleceime deil mi? Emine, biraz somurtkan araya girdi: nanmamakta haksz mymm?... Bizi zlediklerinden gelmemiler Mdrm, soruturmaya gelmiler. Yani Mfetti olarak... Mdr Halim Akn gibi, efik Ertem de bu sze hi aldrmad. Halim'in bileklerini brakmadan glmseyerek konutu: Soruturmay sever Halim!... Bakanla iini en iyi byle dker!... Mademki, Emine Hanm foyam meydana kard Halimcim, u kahveyi ier imez, ok byk cinayetlerden zanl olarak, sorguya ekileceini bil! Sen de kahvenin rvet olduunu unutma!

Tamam... Emine'ye gz krpt: Kahvenin rvet olduunu syleyebilirdiniz... ip imemeyi dnrdm! Halim Akn szn kesti: Maskaral sorgu srasnda yaparsn! Kitap getirdin mi, sen ondan haber ver!... Getirdim ama, bilmem sevecein bir ey kar m?... Tek perdelik piyesleri soruyorum! Getirdim elime geenleri...

Halim, Mfetti efik Ertemin kahve imesini ayakta bekledi. Mdr adrna doru kol kola, glerek yrdler. Mfetti efik Ertem, grevi gereince soracaklarn sormu, notlarn tamamlamt. Dosyay kapatt:

 Bu kez, Halimcim, aslmaktan kurtuldun umarm. nallah, gelecek sefere sallandrmak mmkn olur. Vatan kaygsyla uyku uyuyamayan anl curnalclarmzn desteiyle defterini dreriz. nallah!... Bunca yldr iindeyim bu ilerin, aklm ermedi gitti. Curnalclktan biey kazanm yoktur. Neden direnirler? Yaratltan m kt hepsi? Sonradan m byle olur insan? Neden, nasl olur? Aylaklktan, derim kimi zaman, lkszlkten, derim. Yaranmak iinse kime yaranacaklar bu sra? Yryor bu i... Hi kimse kamaz nne... Durdurmaya gc yetmez hi kimsenin... bakt: Ne demek? Dndm elbet... Eminim yzde yz... Nerden geliyor bu gven?... Emin misin? Dndn m her ynn? arkadann sesini beenmemiti. Aratran baklarla

Halim Akn,

Yryor bu i, dedim ya... Yryor.. Herkese, hepinize ramen... Yeni yeni enstitler alyor, daha da alacak... Rayna girdi bikez. Sanmam!... ok deiti Bakanlk... Birden deiti. Bilirsin, bu enstitleri hi umursamadm, bandan beri ben... Bakanlkta, benim gibi dnenler, her zaman ounluktayd. Direndik ara sra... Ama, bu seferki yle deil... Halim Akn, hemen telland: Mill ef yitirdi mi umudunu sakn?

Hayr, sanmam! Mill ef, Vekil, Genel Mdr eskisi gibi... Hatta, baarl sonular alnd iin, bir bakma, daha da umutlular... Halim Akn, telland hzda keyiflendi: Ben de biey var diye korktum. Onlar umutluysa, geri kalan molozlara bo ver! Veremem. Moloz ii deil yeni durum. Bir yerlerden bir eyler esiyor. Asln sezemedim ama, var biey... Ne gibi? sizin enstitlere... Hazrlanyorlar.

Kyasya yklenecekler Nerden, nasl bilmem. Hi bir halt edemezler.

Birdenbire ihbarlar balad btn enstitlerden... hbara ge borusu alnmasna... antasndan bir dosya alp at: ilgilenirsin diye,

birka rnek getirdim. Al ite, su delili olarak rapor edilen bir iir: Dostu dost biliriz Dman dman Ve aktr her zaman Kapmz ardna kadar Dostlara Olmuu dost azna elmann Ham dman bana... Halim, aka ettim sz'n bekleyerek krptrd, sonra yavaa, biraz rkek sordu: bir zaman gzlerini

Ne var bunda? Ne demek bu? Anlalr gibi deil.. Evet... Bir rnek daha: Bir ark uuralm Drtnala olsun.

Arkas gelmeyince Halim Akn, aabileceinin en son boumuna kadar at: Sora? Soras bu... Niin tehlikeli oluyor bu sz? ark m yasak, hzlanmak m?

Sama oluu daha tehlikeli gelmiyor mu sana? imdi buna bak: u benzi gz elmas gibi renkli Lcivert ceketli sevimli ocuk Neden byle de Bu saz benizli yalnayak, bakabak ocuk yle deil? Tamam!... Buna aklm yatt. spiyona gre, saz benizli ocuk, elma yanakl olursa dzenimiz bozulacak... Kyamet kopacak... Hay Allah bellarn versin... Deli samas bunlar... Bizi bunlarla ykmay umuyorlarsa ok bekler bu namussuz takm... Bizim Esefin dedii gibi ok ki ne kadar... Btn memleketi tmarhane mi sanyor teresler? Orasn bilmem... Bir fsltdr balad. Milletvekili arkadalar, soruyorlar st ste: Nedir bu enstitler?, N'oluyor enstitlerde?, ie yarar m bunlar?... Her zaman sormazlar myd? Mill ef tutuyor. Bilmek faydaldr. ylesi deil... Bir garip... Yok canm... Kimse ileyemez bu cinayeti... Hi kimse...

Benimkisi sezgi imdilik... Kuku balad balayal dnyorum: Biimine getiremezlerse, Mill efe ramen bir ey yapamazlar. Ama biimine getirdiler mi, sizi Mill ef de kurtaramaz Halimcim!... Kim kurtarr o da kurtaramazsa? btn teki retmenlerle btn

Siz enstitcler, hatta renciler ayaklanrsa umut vardr.

Olur mu yle ey... Hi kimse hazr deil buna..

 Anladn m imdi, ocuklar sadece, doayla bouacak gibi yetitirmek niin yanl... Sanki karlarna hi insan kmayacakm gibi yetitirmek... Kolaya kamak, derim, kzarsn. te, kolaya kamak budur. Srasnda insanla da bouulacam hesaba kattn m, korkunlu yerlere gider iin ucu... Vurdunuz kolaya bandan beri... Cezasn ekeceksiniz. Kolaya kaan her eyin durum vaziyeti tehlikelidir, Halimcim, alt ylda, kyl ocuklarndan, eyrek retmen, eyrek ifti, eyrek zenaatkr, eyrek esnaf yetitirmek iin kurulmu ESDD bile olsa... Kzma bana. Dikkatli ol, diye sylyorum bunlar... Neye? Szlerine... Davranlarna... Nuri'nin de kulan bkver. Bizden de haberler mi uuyor, demek istiyorsun? Uar, haberdir. Sanmam. Yok ki ortada biey...

ok yaa... Deminki sorular, ortada bir ey' olduundan m sorduk? Bekir Ozan'n lmnde kk bir ihmal var dedin. Cemal ihmal etmi, Eitimba olarak... Belki de ihmal bile saylmaz. Seller yollar kesmeseydi, daha erken gtrlrd, kurtarlrd zavallck. Emine Hanm, kukulanm zatrreeden deil mi, daha ilk gn? bunu? Burada olup bitenlerin hepsinden gn gnne haberi var Bakanln... Hi deil, tefti heyetindeki bir grup arkadan... En deersiz olaylar gn gnne yazlm da, bir rencinin lmne sebep olan savsaklama neden bildirilmemi? Halim, eli enesinde, biraz dald: kendini.,. Emine mi sakn? Bilmem. Emine'yse, nianlsn savunmak istemitir, Cemal'se Emine'den ummam. Yatkn deil... Ertem glmeye alt: Kesin biey diyemez doktor olmadndan... Nereye balyorsun

yleyse Cemal'dir... Mfetti efik Aradabir kzarsn, sylenirsin ileri geri...

Saol!.. Cgara paketini arad: Nerden kt, bu yakkl Eitmenba? dedim, ama durmadm stnde... Sk sk kasabaya gitmesi... Mektuplarn bakasna hi attrmamas... Birey renmeye almay enstitclk stne... Enstityle uraacana dt kzn ardna, zengin

olduunu renince... Glmsemesi yava yava aclat: Yazk olacak Emine'ye... Nasl etsek de tlatsak?... Hay ok yaa Halim Akn, hep koyduum yerde otluyorsun. Evlenmelerde, e seerken aldanmann pay, anlatld kadar yer tutmaz, devede kulaktr. bilsin?... Bu kadar aldananlar?... nsann alacas iinde... Krpe kz ne

Aldanmalarn hemen hepsinde dolandrclk yasas yrr Halimcim. Taraflar biribirlerini domuzuna tartm, alveriten kendisinin kazanl kacana inanmtr. Bir arada alan iki retmen, birbirinin kiiliindeki zelliklerde srgit aldanr m? Aldanrsa, ya dpedz alktr, ya da hesabna ok gvenmi, kazan ummutur, trkesi, aldanm grnmtr. Rahat brak, Bozkrdaki ekirdek stne sosyoloji tezi yapan Emin'anm... Bizim Nuri dururken, Cemal'i seen akgz kk bayan, saflna gldrme!..

V Kara Deirmen

adrda lks lambas yanyor, Nuri evik, Enstitnn susaya koyulacak kk tabelsn bitirmeye alyordu. Bunda yalnz: (Enstitye kar yazsyla bir ok vard. Kei Dz'ne dikilecek (M.E.B. DUMANLI BOAZ KY ENSTtS) yazl kocaman tabel bitmiti. Kendisini ie kaptran Nuri evik, byk ressamlarn dalgnlyla Mert dayanr, nmert kaar diye trk mrldanarak alyordu. Azndaki cgara snmt. Meydan gmbrder gmbrder... Eveeet... eper kalkana deende... Merhaba! Nuri evik adra giren Cemal'e bakp glmsemeye alt: Merhaba! Bitiyor mu?

Eh... Can konumak istemedii halde kendisini zorlad: ster istemez... Yarn saat onbirde aklacakm yerine... u oku doldurunca bitti. Fraya krmz boya ald: Ne demi Krolu?... Ok atlr kalasndan demi... Bizim ok, kaleden aaya deil, susadan yukarya atlyor! Gzlerini kararak sordu: Anlayabildin mi, kim vermi dilekeyi? Cemal kukuyla bakt: Yok! Ne soruyormu ocuklara? renemedim, birazdan Esef gelecek... Bunlar asn diyor muymu dileke sahibi?

Bizi okutuyorlar, Allah beterinden saklasn, bir cimcik adamla yaklamamz ihtimali var. mdat! diyordur her halde... Zeynel'in mi bu marifet, yoksa Deli Dervi denilen maskarann m? atm efik Bey gibi akll bir adam, bu ii nasl ciddye alr? Bilmez mi, ky yerlerinin girdisini ktsn... Ban sallad: Asl Bakanlk bilmez mi? Herkes bilir ama, bizde bir kt bir kez yola kt m, durdurmaya hi kimsenin gc yetmez... lerde mesele olur. ilem grmemi bir kt, baa beldr. Cemal gvensiz konutu: Bana kalrsa... Mesele, daha ok, bir uyarma ii... Bakanlk, evrenizde sizi istemeyenler var. Dikkatli olun demek istiyor.

 Aferin Bakanla!... Merak ettiim, eskiden beri yaplagelen sulamalarla m yetindiler, yoksa, orjinal, sanatkrca bir ey uydurabildiler mi? Cemal karlk vermeden gitti, yatana uzand. Nuri bakt omuzu stnden tehlikeli bir dman gzetler gibi... Mfetti efik Ertem'in Mdre tlatt doruysa ispiyonmu bu Cemal Avar hergelesi... Buraya gelirken cipte konuulanlar rapor etmi Bakanla... Akl ermediinden hepsini de birbirine kartrm... Halim'in anlarn rejim dmanl sanacak kadar hayvan olduunu nasl sezemedim bu gne kadar?... Hadi ben sezemedim, ilgim yok... Bu itolu itle YUVA kuracak Emine Gle Hanfendi, nasl olup da sezemiyor pislii? ksrd. inadna sulamt, biraz nce Bakanl... Samsun'da bir retmen arkadan iki yl hapsine sebep olduunu rendi reneli bu Cemal Avar itinin suratna tkrmek geliyordu iinden... Emine'ye durumu amak isteyen Halim NAkn' niin nlediini de bilemiyordu. Niin mi? Yok ilgisi, bayan Emine'nin retmenlikle... Elence sayyor bu ii... Babas zengin... almasa da olur! Dilerse kocasn da altrmaz! Bir emniyet mfettilii bulurlar buna, kurtarrlar yiidi, retmenlik erefinden, rahatlatrlar! Sert sert soludu. Bir ey mi dedin? Yok...

Yorulmuum!... Yediden yediye on iki... sekiz buukta bitti borularn rtlmesi... On buuk saattir alyoruz! Karlk bekledi. Kendine acndrmak istedii belliydi: Gne'in alnnda... Ben ellerim arkamda dolarken ylyorum! Nasl dayanyor ocuklar! Yarm saati yemek paydosuna k... On saat aralksz kazmakrek ii... Eil kalk... Ko buraya uraya... Alt metre boyundaki demir borular ta kilometrelerce... Yldz'la Cimit yumruklaacaklard az kalsn... Grmyorum sandlar. Yorgunluktan... Adam yoruldu mu fkesini gemleyemez. Halim'e syledim. Yarn suyun akmas treninden sonra, gn dinlendirecek... Ksa ksa gld: Ben bir hafta dedim, suratma bakt. ince sylemeye balamsn gibi bakar ya, ite yle... Her toplantda, toprak ileri kalyor diye yanp ' yaklyorsun dedi, Biraz da bala, baheyle uraalm, ktk yerleri aalm, zaman gelen fidanlar dikelim, diye sktryorsun beni, dinlemeye geldi mi, gn yetmez diyorsun, yeter, ok bile... Enstit yasasnda, dinlenmek, almakla olur, diye kes, ti att. Ben bilirim, duramaz Halim, gn de bekleyemez. Kylerine gitmeyen ocuklarla, ya ala balar, ya yatakevine... Karsnda dayal duran byk tabelya bir zaman dald: Tabelc olmuum adamakll... Esef ieri girdi. Kasketini karp bayla selm 'verdi. Suratnn aklndan, bir eye ok cannn skld anlalyordu. Yalanarak glmsemeye alt:

 kadar...

Yaman olmu esddmzn yazs retmenim!... Yaman ki, ne Beyin derdi?.. Neyi nerde yitirmi de, burada

Neymi Mfetti aramaktym?..:

Rezillik bu bizim ilerimiz retmenim... Rezillik ki dizboyu... Sezebildin mi dilekeyi kimin verdiini?..

Kim olur?... Zeynel alayla Kara Dervi namussuzu... Diyesiler ki... Gzlerini utanla kahrd: Mdr Bey atabirin satmaktaym kylye i Deppoydaki atabirinleri sayn, ayna gibi meydana kar hrszlk diye yazm, hangi dmbk yazmsa... Molla Hdr'n suunu rtmek iin rvet istiyesi Mdrmz... Vermediinden kovmuuz rezili... Tarla alveriinin bozulmas da... Mdrmz diyesi ki, Gel Kara Dervi, sen bu tarlay esddye u kadar bin liraya vermi ol... st yanna karma diyesi... unlar laf gibi bir laflar m? Adam nasl bir adam olmal ki... Baka?...

Bakas... Siz bizi, gece bastrnca irin kye salp tarlalardan msr, bostanlardan kavun karpuz artmaktaymsnz. Fazladan bunlarn pahas, deftere yazlmaktaym da, esddnn kasasndan alnp ceplere atlmaktaym... Domuz niyetine kurunlaynca unlar, adam sevaba girer yle ya retmenim! Esef yere bakarak sustu. Nuri sessizliin yeterinden ok uzadn grnce, kr gibi sordu: Sonra?... Sonras... Soras bu...

Olum Esef, benim bildiim, bu dileke, bu kadar olabilemez. Gerisi gelsin? Biraz bekledi: Gerisi gelsin dedim, rezil, beni gnaha sokma! Gerisi retmenim, rezillik ki, nasl... Tbe hey Allah! Rakarap iermisiniz, karanlk basp, el ayak ekilince siz... Siz, kim? Mdr, retmenler... Eee?... E'si bu.. Esef olum, aplak gelmekte ki, gr nasl gelmekte...

 Ky adamn kendin bilmez deilsin ya, retmenim, bizdeki rezillik gvurda yoktur. Rakarap iermisiniz de, kzlar dndrrm arap taslarn. Ayrca, kzlara da iirirmisiniz zorla... Nuri evik, boyamay brakarak dnd: Hay Allah bellarn versin! Ne pislik bu yahu!

Bizim toramzda rezil kt m, yaman kar retmenim! Ama benim sezinlediim, bu dilekenin rezillii salt bizim rezilimizin ii deil! Buna ok alnteri katm, sparta'nn sal dervii... Baka? Bakas bu kadar retmenim!... art olsun bu kadar... Hst... Benim hepsinden haberim var. Baka, dedim:

Balk batan kokar diye yazmlar dilekeyeSiz burda rakarap imekteyken, rencilerin biraz da, irin'e inip askerdekilerin erkeksiz evlerine salarm... Birisini ikisini beki kovalam kaplar kurcalarken stlerine varp... Tank?...

Kendin bilmez deilsin ya, her kyde birka stbozuk bulunur byle ilerin tankln yapacak... Ba tank da, hadi bil bakalm, hangi rezil? Senin Molla Hdr olmasn?...

Tamam... Molla ala... Hayr, soyup deflemek yoktu bu namussuzu retmenim. Sopaya ekilip tfei nereye satt syletilecekti. Hrszlktan, bir de esrarclktan, kollar balanp karakola verilecekti. Emine retmenime ok syledim, Senin bildiin gibi deildir, ky yerinin ileri... lmei ele gemiken, bylesinin soluunu biz gevetmeyiz dedim ama, sz geiremedim. Ulan, kt Molla, ya ben ldm m?... Yolun yoluma kmaz m, gnn birinde apansz... Ben sana kahpe anann... Alt dudan srarak birden sustu. Nuri duymam gibi sordu: Hepsi bu mu? Biri daha var ki, beikteki bebeler inanmaz! Neymi?...

arap iirdiiniz gece, kzlar gle alp gitmisiniz, soyup imdirmisiniz... Deli Dervi meer gzlemi sizi. Din gayretiyle kan bana sram, Ya heyyy diye naralanp parlam, Hayr, biz topramzda byle gvurluk istemeyiz ve de bire kadar krlmadka meydan vermeyiz diyerek Rfa klcn ekmi... Az kalm ki, hepinizi doraya... Allahn iine bakmal

ki, aya srp dm, Rfa klc krlm da, siz doranmaktan yle kurtulmusunuz! Ne dedin sen bunlara?..

Olanlar anlattm bir bir... Atabirinlerimizi asl, Zeynel kodou satacakt kylye... Ben yoku yoksulu bilirim dedi, dedim. Ayrca Partimizden geliyor demeli de, partimize sndrman bu avanaklar dedi ama Mdrmz Aklm ermez diyerek tersledi dedim. Hdr'n rezilliklerini anlattm. Aslnda tfeimizin hrsz da bu Molla'dr diyerek yemin itim! Baktm glmekte Mfetti Bey, Ankara'nn haberi var m biz burda rezil takmndan neler ekmekteyiz dedim, nce Ilgaz'n tccar dkkncs Hac Zekeriya ala soymaya kalkt bizi dedim, tulac, frnc, trkesi yedi vilyet toprann yedi yz rezili bamza birikip bizi soymaya kalkt, mfetti Boy dedim, Bunlara uysa paray koyacak yer bulamazd mdrmz... Atabirin satmak nasl bir kara alma?.. dedim! Mfetti ne dedi, buna kar?.. Abukat m kesildin bama, kpolusu? demedi mi? Mfetti... Ph... Ban sallad. Yazd bir zaman, sonra... Yldz'n yan sra tella ieri giren ocuu grnce ard: Nerden ktn akam alacasnda Duraii?... Hayr m, er mi? Zeynel'in yeeni Duraii, komaktan surat kpkrmz, hrl hrl soluyor, rkek baklarndan korkulu bir haber getirdii anlalyordu. Nuri evik Yldz'a sordu: N'olmu? Murat eitmeni basmlar retmenim?... Basmlar ne demek?...

Yldz, Nuri evik retmenden gzlerini kard: Basmlar! Sultanla basmlar... Yann Sultanla...

Nasl?.. Tuuu... Azttlar ii bu namussuzlar! Ulan koca irin'de, hi mi adam yok... Kim inanr, Murat'n Sultan'la ilintisi olduuna... Hep yle, hrl hrl soluyan Durali'ye hrsla sordu: Anlat unu... Nasl oldu bu i?. leden sonra retmenim... ikindiye doru... Adam hep harmanda... Bir kar barts duymular kydekiler!... Sultan kahpesi, yerlere almakta kendini... planm ki, belden yukars, csbl... Namustur bu komular diyerek yolarm salarn top top... Erkek deil misiniz, irinliler, hep mi kodolua vurdunuz yreksizler? diyerek

etini yrtmakta... Yetitik ki, bizim hizmetkrlar, ortaklar, kyn dervi takm, sopalar ekmi oktan, okulu evirmi... Durali soluklamak iin bir an sustu. Cemal dirseine dayanp dorulmutu. Sultan' in Murat'la olan ilintisini Emine'den duyduu iin ok bilmi ok bilmi glmsyordu. Nuri sabrszland: Kim yutar bunu? Eski oyun... Sonra?

Sonras retmenim, herifler az kald ki, Murat aam sopayla ldreler. Anam yetiti, bard az biraz. Gvurdan yesir mi aldnz! diyerek... Yallardan biraz araya girdi, anamdan utanp... Biraz Muhtara kt. Sonunda, Murat aamn kollarn ardna baladlar... Durali nce yavatan, sonra hngrdeyerek alamaya balad: Srdler, odamzn altndaki ahra kapadlar, Biraz su dedi, verdirmedi, Cinci rezili... Cinci de mi kyde?... Kyde... bunu senin yanna komam dedi

Ulan namussuz Cinci, ben Murat aam ya, ka para!..

Hs rezil!... Neyin nesi bu alamak kar gibi.. Candarmaya adam saldlar m? Yok... yarn korucu alp gidecek Tosya'ya eli kolu bal. Okulda m oldu baskn? He ye... Ne aramaktaym Sultan kahpesi okulda? Esdd teberi isteyesi de... , Nasl teberi?.. St, yourt, ya, yumurta... Evet...

Bunlar kyden toplasn diye aras Murat aam... undan u kadar, bundan bu kadar... derken apansz bana kesi... Nuri evik, Cemal'e dnd: Var m byle bir isteimiz Murat'tan? Yok canm!

Nuri, Durali'ye aresizlikle sordu: Yalan demedi mi, Murat eitmen?

Demi ya, dinleyen olmam. Bizim vardmzda, kt sopalamlard Murat Aam... Gz imiti yumruk gibi, az patlamt. Gnah deil mi? Adam bu kadar dvlr m? deyince anam, rezil Cinci, ne dese iyi? Onun yiyecei dayak daha geride, hele millet uyusun dedi. Bunu duymamla, srdm geldim. Nuri evik, elindeki denekle fray yere alp kalkt: Delirdi mi bu hergeleler? Hay Allah bellarn versin! Yldz'a sordu: Nerde Mdr? Cemal isteksiz nledi: Hele dur! Ortal grltye vermeden, anlayalm ii... Aralarnda az dala m oldu Durali?... Kylnn nnde ileri geri sylendi mi Murat, bir meseleden bunalp? Yok retmenim!.. Su Molla Hdr'n! Ne iliii var?

Buradan kovulunca, srd bizim kye geldi Molla'nn Hdr, Zeynel emmime bir bir anlatt olanlar... . Neymi anlatt?

Tarla sat srasnda, haber vermeye geleliydi ya, Murat eitmenim! Allann iine bak ki, Molla' ya rastlam. Mesele byle byle... Ben grnmesem iyj... Ko retmenlerden birine haber ver. Tarlay sakn almasnlar! nk mal hkmatn demi! Nuri evik elini yanana gtrd: Tamam, bana haberi Molla getirmiti. Demek bizim yzmzden dvdler zavally... Eer ben de, bunu... O irin kyn yanma korsam... Hmla adrdan kt: Nerde Mdr? Esef koup yetiti. Nuri'yi kolundan tuttu: ' salar. Aman retmenim, Mdr Beye duyurursak ii yokua sreriz. Neden? Mdr Bey n'apar? Ky basar da, Murat Eitmenimi karr m? Hayr. Yapsa yapsa, seni ciple candarmaya

yi ya...

yi deil... Bu i candarma iiym de neden haber salmam Zeynel rezili?... N'olacak?... Murat' orda dverlerken biz burda yatp uyuyacak myz? Bize iyilik etmek istedii iin girmi ba derde... Tamam... Zeynel bize kyl oyunu oynamakta... Biz de ona oynayacaz bir kyl oyunu... Bakalm irin'den Smklnn Zeynel mi usta, Yusuflu'dan akr'n Esef mi? Yanlarna gelen Durali'ye sordu: Baka biey dememi mi Molla ala? Cinci kydeydi, Molla aann geldiinde Esef Aa! Kapandlar Zeynel emmimle odaya... Esddde yle olmakta, byle olmakta... demi Molla, Cinci dileke, yazm ki, adam boyu... Zeynel Aam, korucuyu ossaat atlandrp sald kasabaya... Elden dolandrm Korucu Hseyin aam dilekeyi, Mfettie ulatrm... Vay ulan Molla!.. Peki! Ben senin yakan ele geirince... ki yanna bakarak sesini alaltt: Bak n'aparz retmenim, alrz yanmza Yldz', Pao'yu, kke'i... irin'e gideriz! Beriden de bir arkada Akar Doru'ya biner, Filozofu da yedekler, tepikleyip karakolu tutar. ki candarma bindirir hayvann birine, ardmzdan yetimeye bakar. Kts gelirse, candarmalar kavuana kadar, durumu lafla mafla idare ederiz! imiz, umduum gibi rasgiderse Murat Aam alr geliriz! Nuri nce bu dnceyi ok beenmiti. Sonra yava yava dalgnlat: Olmaz Esef! ocuklardan birinin bana birey gelirse... En iyisi, candarma gtrmek... Candarma iyi ya, retmenim, Murat Aam, candarmadan nasl alrz sonra... Buralar bizim toprak, girdisini ktsn biliriz az ok... Tanrz adamlarmz... Sesine gizli bir akaclk gelmiti: Mdr Beye duyurmayalm bu ii... Mfetti duyarsa hi olmaz! Murat Aam sopadan kurtarmak yetmez! Kar bana kt karasndan da kurtarmal... Kurtarabilir miyiz? Yzmze gzmze bulatrp bsbtn berbat etmeyelim! Kurtarrz Allann izniyle retmenim! Gr ne gzel kurtarrz! Sen Cemal retmenimden tabancasn al, gerisine karma! Yooo! Silh ekmek olmaz Esef!

Silh ekmeyeceiz! N'olur, n'olmaz! Yanmzda bulunsun! Kts gelirse yarar karz! Candarmalar beklemek zorunda kalrsak ie yarar!

Nuri evik, adra bakarak dnyordu. Esef gvenle konutu: Dorusu budur retmenim! Gr bak, nasl karacaz Murat Eitmeni beldan... Nuri, kararn vererek adra doru yrd. Kk Durali de saylrsa, alt kiilik baskn takm, Esefin dne uyarak, susann dirseinden kraca sapmt. Tepeye ktka, ay nn parlakl artyor, ukurda Kzlrmak susa yolu gibi, pirin tarlalarnn ortasnda uzanp gidiyordu. Hafif poyraz esintisiyle gece, enikonu serindi. Yirmi adm kadar nde yryen Esefle Durali'nin fsldatklar duyuluyordu ama ne konutuklar anlalmyordu. Dorukta toplandlar. irin kyn elli be evi kar yamaca serpilmiti. Yalnz, Zeynel'in st bataki odasnda k vard. Niin durduk, Esef?

Zeynel Aann odasnda oturan var! Odann altndaki ahrda Murat aam... N'apcaz?

Kyn iinden gemek olmaz. Esintiye kar gideceiz ki, itleri uyarmadan kapya varabilirisin! Doru, aferin!...

Odada k yandna bakarsan retmenim, geldiimiz iyi oldu. Niyetleri bozuk bunlarn... Bunlarn niyetleri, Murat aam biraz daha ezmek... Hadi durmayalm yleyse...

Dere yatana inip yukar harmanlar dolanacaz. ksrmek, haprmak yok... Ta ma yuvarlamayalm inerken karken... Konumayalm, cgara yakmayalm. Yldz gld: Hele rezil!... Kurmay albay kesildi bama!..

tler rmeye balarsa, kyde gezinen olduu bilinir. Ne denilmitir, Yldz Aa? Baskn basann denilmitir. Birini apansz basacaksan ylan gibi yanaacaksn, ptrdsz... Olum Esef, uzattn ki...

Benim korktuum... Hizmetkr takm, aasnn nnde, yiitlenirim sanr. Akl sra gze girecek... Elindeki kaln sopay vnlatt:

Apansz basacaz ki, birka avanan boynuzu, kula krlmasn aralkta boyere... Ky odalarnn kaplar k snmeyince ekilmez. te mite atmazsak, merdiveni yarlayana kadar farkedemezler... Sopasn kl gibi kaldrd: Hadi bakalm... Biz biraz nden gideceiz ki, ite atarsak, Durali azarlayp susturacak... Hi bir canlya rastlamadan yukar harmanlar getiler. Esefin dedii gibi, odaya kan merdivenin kaps akt. Yukardan sesler geliyordu. Birka basamak kp kulak verince, esip grleyenin Cinci Nezir olduu anlald: Bu biey mi? He!... Daha ben rezillik daarcm atm m? Hayr amadm. Dileke mileke bebe oyunu... Ferah ol, Zeynel Aa, dilein esdd belsn burdan skp atmak deil mi? Al gzmden... On gne vardrrsam, nah, u byklar kaztrm! Hkmat adam, orduyla gelse, Allahma kr, Cinci'ye di geiremez! Neden? nk, hkmat adamnn elini kolunu, kanun balamtr. Birinci dilekeyi hasralt ederler. kinciyi... hasralt...ncye geldi mi, aptesi bozulur Osmanlnn... Balar, Ate olmayan yerde duman olmaz demekle... Drdnc dilekede, Nedir? sorusu gelir. Beincide mfetti... Araya bir iki de, el perevi, cam krma, svme, sayma girerse, Cumhurbakan z olunu savunamaz... Osmanlnn yasa gn olduundan direnen kazanr. Rezillii ele alan, hep ste kar! Ben niin inadmdr katr gibi, anladn m imdicik?... Osmanl zagonunda inat eden hakldr. Mahpusta nasl yaadm bunca yl, bey gibi?... Bakardm, mdr az biraz nizamc... dare midare bilmemekte... kerdim dilekeye... ki laf bir by denilmitir. alarsn karay, alarsn... Biri yalan, bei yalan... Yedisi, onu da yalan deil ya der Osmanl... Dedi mi bitti. Derin derin iini ekti: Ne fayda, tarla iinde, bana haber uuracaktn ki... yazardn? N'apardn, alak? Osmanlnn ktk defterini, yeniden mi

i kte hi drmezdim. Az var m? Var! Yemeyen olmaz yleyse... Osmanlnn, biri yetmezse biri yer. Yiyen de, yemeyenin akln eler. Szgelimi, Mdr m yememekte... Tamam... Yanarsn Mdr yardmcsna... Nuri miydi pis byk herif?... Nuri...

Tamam... Al unu harlk et de, dzelt tarla iini diyerek zibidinin cebine sokaydn, yz kayma. Cinci doru sylyor Zeynel Aa, koyaydn cebine yz kayma... Aman!...

Nuri evik, eli ceketinin sa cebinde, kapda durup lafa karnca, Aman diye inleyen Cinci Nezir'in az kalsn yreine iniyordu. Zeynel, bir an

srayacak olmu, sonra, arkadaki kalabal grnce, Neyin nesi? diyerek kmldamamay uygun grmt. Odada, korkudan beti benzi atan Topal Muhtarla az ak bakakalan Korucu Hseyin'den baka kimse yoktu. Zeynel, durumu sezmeye alarak kekeledi: Buyur retmen Bey... Nerden bu geli gece vakti?.. Yaramaz bir i mi oldu, sakn esddmzde?... Ge buyur! Ooo... rencileri de alp gelmisin yann sra... ocuklarn ellerindeki sopalar grnce, kalarn belli belirsiz att: Hayr m, er mi, gecenin bir vakti? Duyduk ki, hkmatln iln etmisin... Okul basp eitmen tutar olmusun. Cezasn kesmekte, damlara tkp hapis yatrmaktaymsn... Gidelim bakalm, nasl i? Doru mu? dedik, srdk geldik! Zeynel aann surat git gide kararyordu. Candarma mandarma gremeyince soluu biraz genilemiti. Kasntyla arkasna yasland, nce Nuri'yi, sonra rencileri, hi deer vermiyor gibi szd. Sopalanm da gelmisiniz retmen! yi etmisin... Bura kpeksiz ky deil... Aadaki deiiklii grmesiyle, Cinci Nezir toparlanp doruldu. ki dizi stne gelip kaslarak sz ald: Bunlar, resmen baskna gelmi Zeynel Aa!... Belli biey... Baskn bunlarnki... Aadan seslemek olur. Seslemediler. Merdivenden ptrdsz kt bunlar... Eveeet... Resmen ky baskn... Ka kiisiniz bylece bakalm?... Mdrnz de birlik mi? Birden irretlendi: Ky basmann cezas ka yl retmen!.. ktk ak alnla diyerek trk armal deil, bunu bilmeli!... Kapya bakt. Grd ey ok aypm gibi ban sallad: Bebeleri toplayp gelmisin! Vay vay... Esddy siz, ky basmayam kurdunuz topramzda?... Ya ben lm mym? Ya ben... Grdn m, Zeynel Aa, yedikleri nameleri dilekeye yazp mfettii getirince... izgiyi yanl izdin ki, retmen, ne kadar yanl... Bak bakalm, yarn neler olur! Nuri kalarn atarak Topal muhtara dnd: Kanunda, ev basp adam dvmek var m, Osman Aa, mahkeme karar olmadan adam hapsetmek... Bu nasl muhtarlk? Muhtar yutkunurken, Cinci Nezir atld: Duydunuz komular?... Svd resmen muhtarmza, bu zibidi... Ulan Muhtar, tuh Allah beln vere, yreksiz!.. Muhtar ne demektir?... Bugne bugn kyde cumhurbakan demektir. Aman, eitmeni karmlar Aa... Baskn... imdi hi phem kalmad, baskn bu... Birden korucu Karaba Hseyin'e dnp barmaya balad: Ulan inesene u rezilleri

Kanl Hseyin!... Hi kan yok mu sende? Bunca yl mahpusdamnda bouna m yattn, bunca le atlayp?... ek vursana u yabanlar... Nuri, Murat Eitmenin dayaktan mosmor olmu, sa gz kapanm suratn grnce dehetle irkilmiti. Murat tannmaz haldeydi. Gznden kanl bir ya szyor, btn vcudu stma nbetindeymi gibi titriyordu. Nuri'yle ocuklarn Murat'n bir anlk dalgnlklarndan korucu kanl Hseyin az kalsn faydalanp atlacakt ki, Esef ortaya kt. Elinde, Cemal Avar'n alnan l tfei, omuzunda fieklik vard: Hst... Geri dur aklsz Hseyin! Oda sarlmtr. Kpranan lm bilsin kendini... Zeynel tfei tanynca aknlkla Hhhh diye inleyip arkasna yaslanverdi. Cinci'yle topal Muhtar meseleyi bilmediklerinden kylye barp ii vurumaya dkmediklerine sevinmiti. Tfei tanyan Nuri'yle ocuklarn aknl da Zeynel'den aa kalmyordu. m? Ev basmak sana yarar! Ya bu tfek?... Evi de mi bastn Kadir'in Esef?... Ya bu dnyadan kanun kalkt

Senin evde miydi yoksa?... Esef kunda canl bir eymi gibi okayp karsndakinin azndan laf almak istediini saklamayan bir yumuaklkla sordu: Senin mi bu?... Biraz bekledi, Nereden geldi senin eve?... Gene bekledi, Zeynel, hrl hrl soluyarak hzla dnyor, hem kendi lafyla tutulmamann, hem de tfei kurtarmann yolunu aryordu. Esef hep byle, yumuack sordu: Kimden aldn?... Kd var m?... zin kd?... Zeynel'in gzlerinden, kyc bir kurnazlk geti: Ver bakaym! Bakmaynca ne desem bo... !Tfek tfee benzer.

te imdi halt ettin ki, Smklnn Zeynel, boyunca... Bu tfek, baka tfek Aa, Osmanl lke; sinde benzeri hi yok bunun... nk, bunda namlu ... u grdn alt namlu mavzer mermisi atar ki, adamn elinde, kl amaz. Bu sebeple bakmak gerekmez! Senin mi, deil mi?... Zeynel st ste yutkundu. Ne olursa olsun, ucunda lm yok ya bunun diye dnp, Evet tfek benim diyecei srada, Esef namluyu sallayarak nledi:

 Benim, dedin mi, Avanak Zeynel, gece hrszln srtna sararsn... nk tfek bizim Cemal Avar retmenin... Samsun'un nl ttn aasnn armaan... Yedi yerde yazls var namlu numarasnn... Fazladan bize kahpelik eden Molla rezili sana etmedi mi? Sorguya ekildi karakolda... Beni Smklnn Zeynel yanltt, gece vakti geldi esddye... Benim nbet sramd, girdi deppoydan ald gitti. Bana da sus pay verdi on kayma dedi. Zeynel'in gzlerine birden korku dolmutu. Yardm ister gibi Cinci Nezir'e bakarak sylendi: Hele Molla'nn kt Hdr'a hele!.. Biz almz he mi, kendi getirmemi de... Biz buna iki yz kayma saydk, Esef! Korucu Hseyin'i gsterdi: Nah Hseyin tank!... Bin kaymalk tfee iki yz lira... Seni soymu gzelce... Ya ben Molla rezilini...

Tamam... Yakala htr, paran al gerisin geri... ki de aplak ekmezsen adam deilsin! imdi sorduuma karlk isterim! Neydi suu Murat Eitmenin, Zeynel Aa?... Hkmatn eitmenini sopalamak neyin nesi? Padiahln m iln ettin irin'de? Cinci Nezir kendini zorla toplayp Nuri ret' bakla bakarak sordu: bakt: Hst, kt Cinci, seni adamdan sayan kim?... mene alaltc bir

Sz sana m dt, Esddde, akr'n Esef? Esef irenmi gibi

Cinci it oturumuna gelince tfei kaldrd: k yerine, bittin bil! Bugn baka gnlere benzetme... Gene Zeynel'e dnd: Neydi suu Murat Aamn, ha? Srtn hkmata verdin de bize srtarmakta msn, Kadir'in Esef?... Ya, bugn deimez mi? Srtm hkmata verinceymi.:. Sen bu aal, hkmat adamna kodoluk ederek bulmadn mi? Sana geldi mi iyi de, bana m kt?.. Soruma karlk isterim! Karnn stne kt bu Eitmen... Bartsna yetitik de, elinden g ile aldk. Kyn rzdr bu?... Kanunun penesinden bu rezili Allah alamaz. Hkmatmz, rzmz byle namussuzlara baladysa o baka... Beri bak, Zeynel aa, senin rzn ne zamandan beri Sultan'n apnda gezinmekte?... Yann Sultan' yedi vilyet topranda bilmeyen var m? Hayr, Eitmen Murat aam, Sultan'n bana zorla kt diye

karalayamazsn! Buncack eye senin akln erer ya, bu kez, u Cinci dmbnn aldatmasna uradn!... Kary yellediniz, Baskn yap, nikhn kydralm! diye... Avanak kahpe inand! Cinci, arad kar en sonra bulmu gibi birden bard: Ulan nedir Zeynel Aa! Surdan kye seslenince bunlar adam m vuracak?... Durur bakarsn Muhtar, Allah beln vere... Bar surdan... Kyl yumulsun gelsin! Muhtar Topal Osman nce kalkacak gibi yapt. Kapy gz iliince yutkunarak oturdu. akr'n Esef, glmsyordu: kesenlere

Kyly toplamak ne kolay!.. N'olacak toplaynca?... Bize de sopa m ektirecek bu Zeynel Aa!... Birden Zeynel'e dnd: Ya sonras?.. Ulan Smklnn Zeynel, rahmetli babamn boz eei deil miydin sen? akr'n Kadir, Seferberliin asker kaaklnda, sular senin srtnda gemez miydi? Bilenler ldyse, ya ben ldm m? Bulmusun bir yal kuyruk bir ye, bin kret! Yoook, it kursa ya gtrmez dersen... Bana rahmetlinin, filintasn gmden karttrrsn! Bendeki inat akr'n Kadir'den zorludur. Bikez yemin itinmi, ordunun iine girsen, artolsun, ku gibi avlarm seni.. Rahmetliyi sen vurmadn! Smklnn Zeynel'de byle yrek olmadn kimse bilmese ben bilirim... Ama, kurulan pusuda parman vard. Bana babamn kann aratma! Zeynel gerekten rkm, dudaklarn yalayarak, Tvbe... art olsun... diye yemin edecek olmutu. Esef tfei tetie basacak gibi dorulttu: Hs... Hs dedim, daha bitmedi. Sen aal da maskara ettin iyice... Aa gibi aa, laf sonuna kadar dinleyecek... Anlarsa ne gzel, anlamazsa kzmla vuracak, balayacak barmaya, skeceine akl yatarsa... Zagonu bu deil midir ky yerinde aaln? yi dinle!... znin olursa biz basp gideceiz imdi, Smklnn Zeynel aa! ay kahve imeyince hi olmaz diyerek sen elimize sarlsan da, bo!... Biz gidince akim bana gelecek, Peki, bunlar, u kadar yerden Murat Eitmen iini nasl bilip geldiler? Bu tfei, bu Esef bizim evden nasl kard? diyerek fikre dalacaksn! Bu avanak Cinci sana bunlarn karln verebilemez! Zeynel aldatldn yeni fark etmi gibi, ellerini dizlerine vurmaya balad: Essah uak... T... Ulan namussuz Cinci! Ulan hani eytann yatt yeri bilirim derdin dmbk... Ylmaktan baka kar kalmadn anlam, frsat kolayca bulduuna sevinmiti: Hadi bil bakalm, Esef yeenimin ngiliz plannn gizlisini... Avanak Cinci'yi bo yere sarsalamaktasn Smkl... Sen bunu aslnda evdeki ablama soracaksn. Sorunca, Yeenin Durali geldi herif diyecek, Emmim yeni tfei istedi tezden, dedi diyecek... Durali mi? Vay kahpe dl...

Rahmetli babas sa olsayd, sen bu laf edemezdin ya, oras bize lzm deil... Evet, Durali yeenim kotu esddye, Murat Eitmen iinin

haberini getirdi, demin de, tfeimizi alverdi hrsz yatandan ne gzel... imdi iznin olursa biz yolcuyuz! Murat aam da, iznin olursa, kacak esddye bizimle... Dural yeenim burdadr. Benim bildiim anas ezdirmiiz ya olunu... arr da iki aplak ataym dersin, bak gerisini kendin dn! Kadir'in Esef bundan byle alc ku gibi irin'in stnde... Olana bulaan olursa. Duyarm! Canm sklr. akrlarn can skld m, n'olur, sen benden iyi bilirsin! Dilersen esddde okuyup retmen olalm, dilersen tfei alp uralarda az biraz gezinelim. Hst! Tfekle gezinmek de neyin nesi, kopuk?

Saol Zeynel Emmi! Ucuz kurtulduuna sevindin ama dur bakalm, boynundaki ilmii daha gevetmedik. Sen bu Cinci'nin aklna gittike beldan kurtulamazsn! Yalan dileke dzm bu sana... Mdr Bey namus davas aacak ki, evi oca, tarlay taban sattrmacasna... Hasr stnde kalacaksn desem, eline hasr gemeyecek... imdiden iki yz kayma kaptrdn Mollalarn esrar tutkunu Hdr' na... Murat aama attn sopann diyetidir bu... Mdr Bey dedi ki, Esddmn evresinde kendir ii hi istemem dedi, Zeynel aa, kendirini baka yerde bksn dedi, Beni baka mdrlere benzetmesin. Ben fermanl mdrm ki, adam asarm! dedi. Zeynel nce gsne vurulmu gibi sarsld, sonra, can alacakm gibi bulank baklarla Esefin yzne bakt: Bunlar nasl br laflar Kadir'in Esef... Bunlar bize ileyecek laflar m? Ne karrm benim neyi nereye ektiime Esdd Mdr?... Babann hatr var diyerek... Krpesin, akln ermez diyerek... Biz gene eskinin Zeynel'iyiz, yavrum, bunaldk da rezillii ele aldk m? Tamam!... Mdr Bey dedi ki, Bunalp rezillii ele alrsam, der belki Zeynel aa dedi o zaman, koyup gelmeyin... Candarmalar bekleyip tutana gayetle sk tutturun! Her meseleyi birer birer yazdrn ki, ben o Zeynel derbederinin srgn emrini bir haftaya brakmadan getirteyim Ankara'dan dedi. Hangisini seerse, aa gnln!... Dile, candarmay bekleyelim, tutana tutturalm!... Niyetin, Murat aam, kollar bal kasabaya srmekti, bu kez seni alp gitsinler candarmalar kasabaya kollar bal... Bizim kollarmz urganclar, daha... balayacak ipi, Kopuk Esef, bkmedi

Cinci Nezir, birden top gibi bir kahkaha patlatt. Odadakiler ararak baktlar. Cinci, dizlerini bir zaman dvdkten sonra elini kaldrd: Ne denilmitir sefil Zeynel, Boynuz sonra kar ama, kula geer denilmitir. Bu Esef yeenim, evet boynuzdur bilkis, kula gemitir, ve de geecektir ki, ge yetmesine bir ey kalmayacaktr. Yr, Kadir'in namussuz Esef, at da yarar sana, avrat da... Yanmda bereket be

on gn elendin... Bir ay kalaydn, bize bu toprakta ekmek yoktu. Yr dedim namussuz, daha durmakta... Yldz Ulak, Nuri eviin koluna dokundu: Hadi retmenim. Bu i burada biter! Esef kapda durup konutu: Dediim gibi Cinci Aa... Murat Eitmene demesin bundan byle bu Zeynel Aam, Durali yeenime de hi demesin!.. Kendini, ben yatayken aklna getirsin de hi demesin. Candarmalara biz yolda rastlarsak alr gideriz. Keseden gelirlerse, ister kondurun bu gece, ister yollayn esddye... Hadi eyvallah!... Elini sallayp kt. Yolun alt bana kk tabel, st bana da byk tabel aklmt. Bayrak direi, meydann ortasna deil, Kei Dz'nn burnuna yakn, Bozkrn ok uzaklarndan grlecek bir yere dikilecekti. Direi Orman letmesinin Blge efi armaan ediyordu. Mdr Halim Akn, direin on iki metre olduunu sylemi, ukuru ona gre kazdrmt. ukurun banda, beton karmak iin hazrlk yaplyor, kke Yiit, yass kurun kalemi kasketine, ta ekici kemerine sokulu, getirilen talar gzden geirip bazsnn urasn burasn kryordu. Esef, duyurmazdan yanap kke'in ensesine bir aplak ekti. Hst ulan Esef!... ekici alnna, yallah edersem, anandan doduuna esef edersin ki ne kadar... Koca direk yklmal, hoplayp Bozkr tutmal ki, ben sana, bilir gibi iinmeyi gstermeliyim, sefil kke! Hoplayabilemez Allahma kr... nk kuyruu kke'in eline gemektedir. Betonla sen oyun mu oynamaktasn, derbeder Esef?... kisi birden soluklarn kesip kulak verdiler: Kan sesi... Tamam! Geldi bayramzn anl anl direi.

Kop Esef! Direi getiren kanysa, kolunu kere kaldr. Beton karmaya girielim! ocuklar kan sesine kouyorlard. Esef yolun bana yetitii zaman, fil gibi iki km koulu kan, susadan yokua sapmt. Esef kolunu kere kaldrarak kke'e iaret verdi. Bayrak direi de hani gerekten, al bayran anna yarar bir direk... Evet, kalemde yamukluk var, bunda yok... ral am ki, kibriti tut, harpadak harlasn! Dibi kandan metre km, ucu boyunduruktan be metre... Esef bunlar aklndan geirerek, inceden, bir beeni sl ttrd. Kan dze knca kke Yiit, duraca yeri elindeki alr kapanr metreyle gstermi, betonu karacaklara iaret vermiti. Hi yadrganmayan sevimli kasntsyla teberiyi alp diree yanat. nce drt yannda birer kanca bulunan armhn halkasna bandan geirip inebildii yere kadar

indirerek iviledi, sonra tepeye bayrak ipinin demir makarasn mhlad, tel armhlar kancalara takt. ki kiiyi kanya kartt: Siz kaldracaksnz... Tellerden de ikier kii ekecek... Beriki tellere de gesin bakalm ikier kii... Tamam!... Esefle Yldz, hazr olun! Dibi ukura oturdu mu, gireceksiniz altna!... Bakalm, gcnz yetecek mi, dikilince, tutmaya, somun pelvanlan!... Teldekiler, dengeli eksin ki, stlerine yklmasn, direimiz! Kandakiler, direi kolayca kaldrp ukura yava yava kaydrdlar. Esef altna girerek omuz vermi, Yldz kocaman elleriyle arkadann ba stnden tutmutu. lk yekinmede, koca direin, grndnden ok daha hafif olduunu anladndan Esef keyifle seslendi: Korkma kke!... Tuttuk gitti! Beendiin gibi al...

Kan azar azar geri basyor, kandakiler de daha yukardan kaldrarak, Yldz'la Esefe yardm ediyorlard. Direk dmdz dikilince, kke bard: Tamam!... Doldurun ukuru... Bolca beton koyun talarn aralarna... Bolca... Sklayn... Doldurun be... Bre Paso, th kalbna... Glme Cengiz!... Glmenin sras deil!... Skla... Tamam... Kap balyozu Cimit!... teki tellere birer kii... Gerin... ok ekilmeyecek... adr kurma hesab... Doru mu retmenim?... Bak una!... Doru kke!... Direk gibi doru!...

Tamam... Sklayn betondakiler... Ulan ok ekme denilmedi mi sana rezil Mehmet Uyar... ekme dedikse, azn gibi gevet demedik Dede Sarp!.. Direk dikildi, teller, kke'in istedii gibi sklanp ularndaki halkalardan yere aklnca Nuri retmen armhlar yoklad: Haydi kke, bak bakalm, iyi ileyecek mi?

kke Yiit ellerine bismillah diye tkrp bayran ipini ald. ok ar bir ey ekiyor gibi, yava davranyordu. Surat enikonu kzarmt. Bayrak nce hi almayacakm gibi sarkk, ok yorgunmu da ykselmek istemiyormu gibi rpererek direin ucuna kadar deta drl kt. Sonra birdenbire esintisini bulup saklayarak ald. Seyredenler, bir azdan Yaaaa! diye bardlar. kke, bayra acele indirip toplad. Diree sarp balad, malay alarak ukurun stn rten imentoyu aplamaya giriti. Dumanl Boaz Ky Enstitsnn bayrak direi, Kei Dz'nn barna dikilince, Esef, bir zaman gzlerini ksp tepesine bakt: Dmanlarmza duman attran nl Yavuz gemimizin direi ka

para.Yrei kabarm, hamiyetinden boaz kuruyuvermiti. emeden akacak suyu hatrlad. Kimseye sezdirmeden yrd. Koca emeyi, Mdr bey, nedense branda bezine sarmt. Esef, rkek bir hayvan kolluyor gibi emenin evresinde dolat, kke'in dedii doruysa bir ey akm bunun yzne Mdr Bey, gizlice... Su sesini alabilmek iin soluklarn tutarak dinledi. ster misin Deli Dervi borulara bir oyun oynasn da, trende Mdr bey musluu evirince su akmayversin? Rezillik ki, adam utancndan lse daha iyi!... Glp dururken, bu iin akaya gelmediini anlayp telland, nce Yldz' bulup meseleyi amak geldi aklna, sonra Nuri retmene sylemei daha uygun buldu, retmen adrnda kimse yoktu. Esefin sorusuna hzl hzl geen Yldz durmadan karlk verdi: Nuri retmen, Cemal retmenle depoya indi aa... Yeni giyim karacaklar tren iin... Neye sordun, ky m baslacak yoksama yeniden? Esef, elini sallayp yrd. emenin ardn doland. Birdenbire susaml on kat artmt sanki... Kimsenin kendisiyle ilgilenmediini anlaynca, branday aralayp giriverdi. Branda gevekti ama, ierisi karanlkt. Musluklardan birini tuttu, kt bir i yapyormu gibi hrl hrl soluduundan suyun sesini alamyordu. Bir an soluklarn keserek duvara kulan dayad. ok kr su geliyordu. Borulara bir ey olmamt. Susuzluk bsbtn azarak sard iini, st ste yutkundu. Musluu yavaa ap iki yudum ise kyamet kopmayacan biliyordu ama, trenden nce suyu aktmann Mdr beye saygszlk olacan da kestiriyordu. Biraz debelendi, yreiyle boutu, Hst olum! Trenden nce yakk almaz! Yutkundu. Neden yakk almazm?... Allann suyu... Su vermek sevap... Sevaba girer ememiz, kt m? Musluu evirecekken vazgeti. Kafasn uzatp Gren var m? diye iki yana bakt, hoplayp kt. Susuzluu gemiti. Murat eitmenin yatrld adra grlt etmeden yaklat. Fukara Murat uyanm cgara iiyordu. Merhaba eitmenim, ay gelsin mi?

Saol Esef!... Yldz getirecek!... Hrpalanm suratndan utanga bir glmseme geti: Neye daldm bilir misin? Dn gece irin'i basp beni almayaydnz, imdi kollarm bal kasaba yolunda srnmekteydim... ini ekti: Kar milletine inan olmaz derlerdi. Kulak amazdm. Benden sana t, arkada, bundan byle karlarn Allah bir dediine inanma! Herkes, u Sultan kahpesini, Tosya topranda, Osmanl kar, bilmez mi? Ulan namussuz! desem... Nasl aldn bu karay bize? Yrein uncack szlamad m? Birden irkildi: Neye gldn Esef?... Yok birey!

Murat ararak bakt. Esef deimiti. Akran gibi davranyordu. Buna ok zld. stemedii halde, sululuk duygusuyla steledi:

 kserim!

Gldn! Neye gldn? Sylemedin mi kserim! artolsun

Esef bir cgara yakt, iki ekip avucuna saklad: Kara m ald sana Yann Sultan?

Murat eitmen, sa gz kapanm olduundan sol gzn korkuyla krptrd: Kara elbet...

Kara alan kar, Durali'yi dama ne diye gndermekte baskndan sonra?... Neden Nikh kysn! Zeynel aam brakacak! Ben konutum demekte? Kim dedi sana bunu? Sultan kahpesi mi? Kim dediyse dedi?

Murat nce inkra snmay tasarlad, biraz debelendi, sonra, her eyi bilen Durali'nin sylemi olacan dnerek pes etti: Aman Esef! Aman bilir misin! Mdr bey duyarsa... lle Emine retmen duyarsa, buralarda hi durulmaz! Kim dedi arkada? Brak kimin dediini... Aklmn ermedii, karnn sende gnl varm da bu rezillii neden yapt?... Nikahlayalm diye... Hey kar milleti!... Akl m u!... Zeynel namussuzu, diyesi ki, Bunun nikhlamaa niyeti yok!... Basalm ki zorlayabilelim! diyesi... Ulan kahpe desem, "Ben mi dolandm senin ardnda?... Hayr... Kanck it gibi, gelip srtnmedin mi?" Allah tank... Git bacm... Beln bana srme! Eitmen ksmna byle iler yaramaz. Kursta bize yemin verdirdi Mdr bey, harama ukur zmek bizim zagonda yazl deil! diyerekten, ok yalvardm... Cgaradan derin bir nefes ekti: Ama yreime dodu, inanr msn! Gel alma ieri bugn dedim, Sol gzn seyirmekte, olum Murat! dedim ben bana... Sabahtan balad, kapy srgler de, uyuya kalmm, duymadm tklattn, dersen, keyfine... dedi. leyin geldi. Unutmadn ya, Murat, isteimi kursamda koyarsan gerisini kendin dn diye sklad. kindiyin, yunacak amarlar bahanasna gelecek... Beni her zaman bu tavda bulamazsn koyiit Muradm bilmi ol! diyerek karnmn etini avulad namussuz... Biraz dnd. Mdr Bey sordu mu, Sultan'la arasnda gerekten biey var m, yok mu? diyerek? Sormad! Sormaz! nk vard diyen olsa da inanmaz. Neden mi? Kiiyi kendi gibi bilir de ondan... Tamam! nanmaz evet!... Ulan kar milleti!... uncack akl aramayacaksn, arkada, kar ksmnda... Diyelim en aklls bizim Emine retmen deil mi?

Murat eitmen, lafn gerisini yutuyor gibi yutkundu bir zaman, gzlerini Eseften kararak sulu sulu glmsedi. Byle glmseyip tellanmasa Esef hi ikillenmeyecekti. Biraz eilip merakla sordu: N'olmu bizim Emine retmene? Hi... Kar milletinde akl yok Esef olum! Hi yok!

Emine retmene n'olmu dedim, Murat aa, yere bakp srtarak kamazsn penemden... Senin bu lafn bizim Emine retmen de aklsz demee geldi! Neymi? Siz Emine retmenle deirmene gittinizdi yle ya, yamurun yad gn. Gittik!... kard m ayaklarn Emine retmen? kard. N'olmu? Yakasnn dmelerini de zd?

Dmelerini mi? Esef duraklad. zmtr belkime aklmda kalmam! zmekle? zmekle olur mu arkada! Bura nere? Herif ne demi? Hangi herif?

Kara Dervi dmb... Demi ki, Ankara karsnn plak ayaklarna bakarken... man tahtasnn meme izgisine bakarken bizi eytan aldatmasn m gndz gz? demi. Kime diyor bu laflar, namussuz?

Sultan'a... O gn demi, kendir tarlam batran uursuzluk bu uursuzluk, demi. Tuu Kara deyyus, Allah beln vere!

Ama hell olsun demi, yandm Ankara'nn retmen avradna Yann Sultan demi, yanmam da o gnn yanmas demi. Sultan'n dedii doruysa o gnden sonra, arap sarhou olunca esrar ekince, kafasn talara vururmu ki, tuz kaba gibi datmasna az bir ey kalrm... Dahas... Dahas da m var? Ulan kara papas, ya ben senin sakaln tek tek yolmaz mym? Dahas, bulam bu kez, Emine retmen glde imerken, askeriyenin topu drbnyle gzlemeye... Bilirsin kara domuzdaki tek

drbn... Burdan bak, Tosya'y gr, avucunun ii gibi... Evet, drbnle bakaraktan yangn azm ki bunun zaptolaca kalmam... By dzm, muska yazm, ol grp yola getirememi Emine retmeni... Sultan dedi ki, Ben bunca kar yangn herif grdm, byle harlamm grmedim dedi. Esef suratn ast: Peki arkada! Adam bunlar bilir de, vaktiyken gelip demez mi?

Diyesiye kald m be Esef! Ben de geende duydum. Ulan essah m? diye sklaynca, laf evirdi bu kez Sultan kahpesi, Elendim seninle... Yok yle ey! dedi. Skladm baka gn... Bukez, okunmu incir alp gelmi... Deme!

Dahas... Emine retmen, Beni tutmaz, yle pisin efsunu diye atm azna inciri... sormu... Yalandr Murat Aa... Tamam! Yalanl belli biey... Atm gzelce... Herifin karlar nasl batan kardn

Tuuu... Sultan kahpesi gidip sylemitir. Herife... Kara Dmbk, yollu sanmtr... Biraz dald: Neden aklma gelmedi bu namussuzun karlar imerken gzleyecei?... Bizdeki avanaklk nasl bir avanaklk arkada! Bu ie canm skld ki... Ne kadar... Cgaray yere alp hmla ezdi: Kalk hadi! ay darda iersin! Sen var git! Bizde adam iine kacak yz m kald?

Neden yahu?... Zora beyler borlu... Silhsz milhsz onca adamn hakkndan m gelinirmi?... Fazladan hovardalkta baslmaktasn... Baslan hovarda ktei yiyecek ister istemez. Baslmlkta srtarmak yoktur. Bana gelmi gibi... Hele rezil!... Gelmediyse de, geleni ok grdk aa...

Ktei yedin mi, adamdan gizlenmek olmaz! Utanmay uraya koyup kacaksn srtaraktan... Adam sana alacak, sen adama alacaksn... Geip gidecek... Hadi yr! eme treni patrtsnda utan mutan kalmaz! Hadi! Esef bir bart duyarak kulak verdi: Ne ki bu arkada!... Bayramzn direimi ykld? Ulan kke... Bartnn kar sesi olduunu anlaynca laf kesip frlad. nde Hanm Kuzu, arkasnda srayla Elif ince, Gll avu, Petek Elvan de kalka, bara ara salarn yolup gslerini yumruklayarak kampa doru kouyorlard.

Esef, kzlarn ykanmaya gittiklerini hatrlaynca ellerini Heyvah diyerek dizlerine vurdu. Emine retmeeeen... Gittiiii. Yetiin!... Mdr Beyyy!... Yetiin, can kurtaran yok muuuu?

Gll yere kp dvnmeye balamt. Esef, koarken, Namussuz Yeil Gl, yedi Emine retmenimi... T... Ulan namussuz! diye syleniyordu. Mdr Bey adrndan uram, kzlarn yanna herkesten nce yetimiti. Esef vard zaman, kzlar, gzlerinden ip gibi ya dkerek, arada bir ilerini eke eke, birbirlerinin azlarndan laf braka ala anlatyorlard. Hanm? Ykandk Mdrm... Dndk gelmekteyiz... Kara Domuz meerse... Nasl Kara Domuz?... Biriniz konuun!... Kara Domuz ne demek

Kara Dervi Mdrm... Meer yolumuzu kesmi Kara Domuz... nmze hoplad ki, yreim yarlayazd. Elinde u kadar pala ba Mdrm... Sa sakal dikilmi ki, adamlktan km... kuduz itin... Emine retmenimiz, Nedir

Az kprm istediin? diyecek oldu.

Hoplayp koluna yapt Emine retmenimin Kara dman... Ne diyorsunuz... Emine retmen direnince, vurdu pala bayla... Neee... Ya biz bu namussuzu gebertince...

Mdr Halim Akn, kamp kuruldu kurulal ilk defa ayan yere vurarak bard: . Susun!... Lafa karan tepelerim... Nasl vurdu?

 Beline vurdu Mdrm pala bann tersini... D nme... istediim sensin diye uludu namussuz!... Emine retmen ald tokad rezilin suratna... Ben hoplayp yakasn tutum. Nah burama vurdu pala ban Mdrm... Sandm ki kolum dt. Bunlar yere kp barmaya baladlar Mdrm... Emine retmen direndike kudurdu Kara Papaz. Zaptolaca kalmad. Tuttu sandan Emine retmenini... Emine retmen... Bu kez, Cemal! diye bard. Cemal yok! diye uludu Kara Dervi... seni ordu elimden alamaz! dedi. Yldzlarda grdm, sen bana yazlmsn dedi. Sonra?...

Sonras Mdrm, ald gitti deirmene... Srd gtrd. Bard Emine retmenim. Hs diye vurdu azna iki kez elinin tersiyle Kara Dman..! Emine retmenimin az kanad. Emine retmenim de yanan rmalad domuzun... rmalad ki, bakla vursa yle yarlmaz! Nuri evik bir an yere bakarak kaldrmadan sakin bir sesle konutu: Ko Cemal, tfei al, hemen gidelim! Brak Cemal tfei!... nce dnelim bakalm!.. dnd. Sonra gzlerini

Nuri, Mdre hi bir ey anlamam gibi bakt: Neyi dneceiz?

Vurumak kolay Nuri... Bir baka kar yol aramalyz. Vurumak, Emine'yi belki de bsbtn tehlikeye atar. Adam deli... Emine'ye gvenim var. Meraklanma! Zaman kazandrr bize Emine retmen... N'apacaz kazandmz zaman?

Ne mi yapacaz?... Halim Akn, gzlerini Nuri'den kard. Bulacaz karn... ok kt oldu efik Ertem'i braktm. Diretseydim trene kalacakt. Dn gece ky bastk. Bugn silhl vuruma karyoruz. Anlatamayz bunu 'Ankara'ya... Bandan beri sk emri var! Kylyle hi bir elime istemiyor! Genel Mdr zor duruma drrz. efik Ertem burada olup, gzyle grseydi... Nuri'nin omuzu stnden ilerilere zorlukla bulduu anlalyordu. bakarak konuuyor, kelimeleri iin Koca

ocuklar ta kesilmilerdi. Soluk almadan dinledikleri Kei Dz'nde t yoktu.

yisi, Cemal atlasn cipe... Hadi Cemal, sr git, iki, , drt candarma al gel karakoldan... Kzlar gzlerini vargleriyle aarak Cemal Avar'a bakyorlard.

Cemal, yz sapsar, belli belirsiz duraklamt. Mdr omuzundan dosta itti: Vurumak olmaz Cemal! Herif deli, hem de atc... Ko hadi... Zaman kazanr Emine, sen gelene kadar... Cemal, Nuri'den gzlerini kararak talimle dnd, gittike hzlanan cimnastik admlaryla cipe doru komaya balad. ocuklar hi bir ey anlamam gibi bakakalmalard. Hepsinden nce, kendisini Esef toplad. Surat gittike aslarak candarmann ne kadar zamanda yetiebileceini hesaplarken cip sarsak sarsak gzden kaybolmutu. Kzlar yeniden hkrmaya balaynca, Esefin umutsuz baklarnda fkeli bir lt yanp snd. Geriledi, kimsenin fark etmediini anlaynca, hi komadan retmen adrna doru yrd. Arada bir ardna bakyordu. Mdr adrn siperleyince kotu. Zeynel'den kurtarlan l tfekle yeni fieklik direkte aslyd. Hepsini tek eliyle kavrayp ekti. Herkes konumaya balayan Mdre dnmt. Koarak yanlarna vard zaman Halim Akn, Nuri retmeni yattrmaya alyordu. Bekleyeceiz Nuri... Dorusu budur!... Herif deli... Uzun silh var. yi atc... Vurulursan yazk olur. Vursan bsbtn kt... Bekleyeceiz... Esef nndekileri iterek ortaya atld: Beklemek olmaz retmenim! Nah sana retmenimizi, hadi alp gelelim Kara dmbn elinden... tfek... Emine

Nuri uzatlan silha biran ararak bakt, sonra birden atlp ald: Saol Esef!

ocuklarn gslerinden tkankln tpasn atar gibi, keskin bir soluk Hohh! diye boalmt. Mdr Halim Akn, son bir atlmla vurumay nlemek istedi: Olmaz Nuri! Brakmam! Neye dayanarak Halimcim?

Emrediyorum! Burann Mdr benim!.. Nuri bir an duraklad. Sonra baklarna yava yava derin bir keder geldi: Sen emrediyorsan ben de istifa ediyorum Mdr Bey!

Fieklii omuzuna atp dnd. Biraz ne doru eilerek koar gibi yrd. Tfein dolu olup olmadna bakmay bile akl etmemiti.

Esef, bunu sylemek iin, elini kaldrd. Aralarnda yirmi yirmi be adm olduu halde, sesini Nuri retmene yetitiremeyeceine inand nedense... Kei Dz'nde sanki canl hi bir ey kalmam, gne bile yava yava kararmt. Bu lm sessizliini, birden insan alayna benzer garip bir inilti sarst. llo, olup bitenleri sanki anlam gibi, aresizlikle bir Esefe, bir Hanm Kuzu'ya komu, sonra Nuri retmenin arkasndan atlmt. Yirmi drt insan, soluklarn tutarak baktlar.

llo, fundala girip grnmez olunca Yamrenli Elif, keskin bir lk atarak bard: Esef, Dal Esef! Durmak var m kar gibi yreksiz!... Emine retmeni kurtarmaya gitmemek var m? Erkekler kendilerini toplamaya vakit bulamadan kzlar rmaya baladlar. Hanm Kuzu gsn yumrukluyordu: Ulaklarn Yldz! Tuuu kalbna tuuu...

Petek Elvan'n sesi Hanm'n szlerini bastrd: kke Yiit! Kansz kke!... Yiitlik byle deil!

Esef, Elifin sesleniine nce arm, bir an utanm, sonra yrei atlayacak kadar sevinmiti. Kendisini toplar toplamaz, Ankara'daki zafer antnn takmn saldrya aran onbas gibi elini kaldrarak bard: Hadi arkadalar! Kara Ylan kafas ezmeye!... Durun! Kovulursunuz hepiniz! Durun diyorum!...

ocuklar, Mdr duymamlar, kollarn aarak yolu kestiini sanki grmemiler gibi, koarak iki yanndan gemeye baladlar. Halim Akn kzlar olsun alkoymak istedi: Siz gitmeyeceksiniz!... Hanm Kuzu... Elif... yumruklayarak,

Kzlar bararak, salarn yolup gslerini geldikleri gibi de kalka oktan yrmlerdi.

Mdrlk gcn yitiren Halim Akn, Kei Dz'nde sulu eitmen Murat'la kalakaldn grp n'apmas gerektiini aratrrken, Murat, zr diler gibi sylendi: Gitmemek olmaz Mdrm!

Karlk beklemeden komaya balaynca Mdr Halim Akn'n yzn yumuak bir sevin kaplad. Titremeye balayan alt dudan dileyerek glmsemeye alt. Gzlerinden iri damlalarla yalar aktnn farknda deildi. . Kudurdun mu, anan le!.. Beni iit... dedim kara domuuuz...

Sultan bunlar kap kanadn tutmu sylyor, Emine retmen elleri arkasna bal, kedeki yatakta yzkoyun yatyordu. Deli Dervi her zamanki gibi, it oturumundayd. Arkas kapya dnkt. Salar, sakallar dikilmiti, Gzlerini deli deli ldatarak dileriyle esrar kryor, arada bir, Sultan'a Hayr der gibi kafasn sallyordu. Sol yananda, Emine retmenin trnaklaryla at derin yarada kan phtlam, bu da suratnn deli korkunluunu birka kat daha arttrmt. Beni duy dedim oh Kara Dervi!... Ne dedi

Zeynel aam?... Kara Dervi Mansur biriktirdiklerinin iine koydu. Sultan?... Halife, esrar kopard, sol avucunda

Ne diyebilirmi Smklnn Zeynel dmb bize, kahpe

Kary srsn gtrsn... Dumanl Boazn kuytusunda ekya maaralarna dedi. Sakn dellenip vurumaya kalkmasn, bu i baka ie benzemez diye sk tembihledi. Alalm gidelim unu oh Mansur Aa, kzlar rarak oktan vardlar esddye... oa kalmaz, dnyann adam birikir bamza... Hss... Esrarn kibrit kutusunun stne koyup tabakasn kard. Omuzu stnden szk gzlerle Emine'ye bakt. Emine gzlerini yumuverince, hrsla yaland: Gz yummalar bouna... Yumsan da, benimsin, yummasan da... Yldzlarda grdm yerini... Yazlan bozulmaz... Elini yanandan geirdi. Suratn acyla buruturdu: Kan girdi aramza Emine Hanm. Erle avrat arasna kan girdi mi, bydr. Bozulmas kyamet gnne kalmtr. Deirmen talar dnmedii iin kaln duvarn tesinden yalnzca suyun rlts duyuluyordu.

 Kudurdun mu namussuz, dnyann adam ecek bana... Sana Ankara'nn retmen karsn yedirmezler gz gre... Kzar bak Zeynel aam, sz tutulmaynca... Zeynel... Smklnn Zeynel... Aalk onun ama, akllar benim, kahpe Sultan, yle mi belledin! Bu temeline tkrdm Tosya topran parmamda evirmekte deil miyim? Eer dua gcyle, eer akl gcyle ve de eer muska gcyle... Ben olmasam, senin kt Zeynel, yiyebilir miydi, akr'n Kadir'i?... Yiyemeyince, aalk eline mi geerdi? Ulan kahpe Sultan, Deli Dervi mi Zeynel'i oynatr, Zeynel mi Deli Dervi'i?... Bu esdd belsn, topramzdan srp karmann kese yolu! dedim, Aman dedi senin Smkl... Kolay dedim, Aman, Kara Dervi aman bilir misin? diye kpekledi. Kolay ki bak nasl!... Sryelim karsn esddnn dedim, Nasl dmbk bir esdd olmal ki, karsn ekip srdkleri yerde, ocuk okutmaya durmal dedim. Aman hey Allah! Bunlar nasl bir akllar! diyerekten klahn yere ald senin Smkl... Ya kime srtelim? diye sordu. Ben srr gtrrm Allahma kr dedim. Bizi asarlar oh Deli Dervi diyerekten alamaya balad yreksiz... Kolay dedim, Ben srr, gtrrm, sen gelip elimden alm olursun dedim. Esdd geer gider, kurtuluruz dedim. ki cgara kdn yan yana getirip stne ttn, daha stne esrarlar koydu. Dnd bir zaman... Olur gibime ya, bir artla dedi. Neymi? dedim. Eli eline hi dememeli dedi. Baktm korkmakta senin Smkl... Eli elime deince kurtarmsn ka para Sefil Zeynel dedim. Ulan Deli pezevenk! Ulan sen olmasan bizi akallar boacak Huruan Mansur Halife diyerek eteime sarld. Yarndan tezi yok... Vilyete in, grecein yerleri gr dedim, Bizim topramz, Esdd gvurluunu hi tamaz, dersin dedim, Duyduum doruysa, milletin iine velvele dm... ok yaman iler olsa gerek, yol yaknken, aman bunun aresi, dersin dedim, Azmzn tad kaar, Ankara'ya kar da ok ayp olur demeli dedim. Ulan doru... Evet, esdd belsn savuturacamza imdi inandm. Ulan bunlar nasl bir akllar... Bunlar Halife mer akllar, Allah beln vere Kara Domuz diye gld. Yol yaknken bir i olmalysa olmal Zeynel, herifler da gibi yaplar Kei Dz'ne diktiler mi, Allah sayesinde, gene olur ama, az biraz etin olur dedim. Essah Deli Dervi!... Ne mutlu sana bu itolu itlikle herif diye elini dizine vurdu senin Smkl... Duras kalmad, atlanp srd ...Cgaray bkt, dolad, hayin bir itahla slatp yaptrd: Zeynel danaca yere dant. Baktm aptesi bozulmu azck... Nedir? dedim. Hk mk etti. Sktrdm. Buna diyesiler ki, imdilerde sras deildir. Ankara bu esdd iine sk yumuldu. Osmanlnn yasa gn ve de ilk hzn savuturana kadar... Bu da geer yahu, denilmitir diyesiler. Senin Smkl, baktm, ylm! Geri dur Sefil Smkl, aan belle dedim. Bu kez, Bir danacak yerim daha var, hele onu da grelim. Olmazsa dilediini ile dedi. Meer umudu Kt Cinci Nezir'in dilekesi deil miymi... Dn gece esdd ky basnca aya suya erdi senin Smklnn... Kalnca kttan boru gibi bkt zvanay cgaraya soktu, bynn altndan, kurnaz kurnaz, biraz gld, sonra gene kasld: Alsn gitsin, dedi he mi? Alsn gitsin ama sakn eli eline demesin mi dedi? Srtlayp karacaz ekya maaralarna, gelip kurtarm olacak yiit Smkl... Hkmatn gzne girecek... Ha ha

hayyy... Bak bakalm kim kimi oynatm... Sana He dedirene kadard benim alttan almalarm... Adam nasl bir dmbk olmal ki, bylesini ekip alp srp karp ktr ktr yememeli... Korkmasn ipten alrm m dedi? Hele pis kpek... Tadna bakmaynca, doyasya dilemeyince, ben ipe neden gitmekteyim de, sen beni almaktasn?... Evet ben bu Emine Hanm, Allann izniyle yesem gerektir Kahpe Sultan ve de, senin Smkl Zeynel.. Deli Dervi, cgaray yakt, birka nefes ekti. Bir zaman gzlerini ksarak Emine retmene soluklanmadan bakt. Duman brakrken pis pis yalanyordu. Cgaray kibrit kutusuna dayad. Sultan, Emine retmene, korkma anlamna bir daha iaret etti. Akl yava yava bana geliyordu. Korucu Hseyin, Zeynel Aadan Acele gelsin haberini getirdii zaman, yalan mundar, Murat eitmeni, nikha raz etti sanm, sevinten yrei yarlayazmt. Emine retmenin karlma iini bir zaman anlayamay bundand. Zeynel Aa, sayvanda kafasn yumruklayarak dneliyor, korkudan soluu azna smyordu. Aman Sultan, aman bilir misin? dedi, Dn gece bir halt ettik fkeyle... Deli Dervi'e haber uurduk, bugn Emine hanm kard karacak... hs! Brak imdi, aman... Kard m, kavlimizce. Ekya maaralarna gtrecek... Biz duyunca atlanp izini srm olacaz, elinden alacaz silh gcyle... Kavlimizce eli eline demeyecek karnn... Demincek aklma geldi. Herif karya tutkun... Karya dedi mi asar bizi hkmat! Yele binip yetieceksin. Dellendiyse bir seni dinler, nne kanat gerip karya el srdrmeyeceksin! Ne edip edip herifi maaralara getir. Karya dokunursa, vurumaya kalkarsa yandk. Ele gese, beni syler, "Zeynel'in plan" der hi bakmaz! nk delidir. Deli ksm... Sultan kendini toplayp davranmasa, daha da uzatacakt, aklsz Zeynel... Ben bak... derken dar uram, Alp gitti mi ola? iten geti mi? Kapy demirleyip amazlanrsa... diyerek deirmene nasl yetitiini bilememiti. Deli Dervi, Emine retmene bakp dururken cgaray hatrlam olmal ki el yordamyla demeyi yoklad. Sonra unutup sol elini yere dayayarak sa elini pene gibi bkt. Bu duruuyla, alttan gremekte usta bir pelvann paaya dalmak iin hazrlanmasn hatrlatyordu. Alc ku gibi stne kecek karnn... Fukaray paralayacak... diye Sultan' in akl bandan gitti. Araya girmek iin, korkudan bouklam sesiyle konutu: Dur aklsz Mansur... artmsn bugn essahtan! Bu oyunu kime oynamaktasn, bylece?... Smklnn Zeynel'e mi? Deil... Kendi boynuna takmaktasn ilmei... retmen kary srynce, hkmat n'apar adam, Kara dmbk, bekisinin dmesine deeni asan hkmat?... Seni asarlar, oh Mansur Aa, seni ipe eker ki hkmat, tespih tanesi gibi... Hst kahpe... Hkmat kars olmakla?... Hkmat karsna ayr zagon mu var? Kz ehli kz deil mi bu Emine Hanm?. Yaland: Kz ehli kz srynce... Ve de bana knce ne der, Kastamonu' nun Gzlkl yargc? Ktkteki yana baklsn der, On bei bitirmise, Nikh! der. Kyarm nikh, sararm Emine hanm... Davac olmaz Emine hanm benden... Sor da bak!

 Deliii... Deli ki ne kadar... Yanlmaktasn Dmbk!... retmen kary srynce adama Nikh m dermi hkmat?... Sizin Ispartann akl buncacksa, sopa yermitir ki Ispartal, sabah akam... Gel beni iit, Kara Dervi, Zeynel Aamn dedii doru... Alp gidelim, Emine Hanm Ekya maaralarna... Seni basar esddl nerdeyse... Hsss... Buraya hi kimsenin gc yetebilemez! Atlma duruunu bozmu, parman azna gtrmt. Sultan'n zaman kazanmaya abaladnn farknda deildi: Hsss... Nere bura, Yann Sultan? Bura nere? Bura, Kara Dervi Mansur Halife'nin makam deil mi? Fermanl din askeri deil miyim, ben? Buraya cellt elinden kam vezir gelse, Osmanolu geri alabilemez. Bizim eteimize yapann balanmas kanundur. Sen nerden bileceksin kahpe kar aklnla... Bir zaman ksa ksa gld, yaland, iri bir maymun gibi, melimde, hoplayarak yataa doru gitti. Emine keskin bir lk atnca aarak durdu. Sonra gene ksa ksa gld: Ah samur kalm, el da gzlm, ben senin iin yanarm! Yumruuyla azn sert sert sildi: Yosmam, neye barmaktasn?... Yiitin alnna yazlan gelir. Seni buralara kim sald, Emine Hanm, kurbanlar olduum Allah salmad m?... Ulan kt Sultan... Bunca yln kahpesisin... Byle cilve dktrmeyi grdn m hi? Cilve ki... Adamn iliklerini boaltr. Brak Dervi... Senin bugn akln sram!... Nerdeyse esddl sopa denek gelir. Srtla unu, Ekya maaralarn tutmaya bakalm!... Sonunda Heyvah dersin ya, i iten geer. Davran oh koum!... Akl m u, Emine hanm?... Allann yazdn esdd boza m bilir? Seni kskanmakta bu kahpe! Sana yandmz, yrei gtrmemekte bunun,.. Nerene yandk biz senin bakalm? Tomurcuk gslerine yandk bu bir... Elini uzatnca Emine haykrarak ekilmek istedi: Hst... Ksmetten kamak yok... Kaa alrm almn?... Ksa ksa gld: Tomurcuk gllere yandk, kahpe Sultan!... Bak ki bir... Kar banla sen yanmaz msn? Bak una... Hst oynama Emine Hanm... Oynama ki, canm skma!... Bir ekite Emine'yi arka st evirdi. Dmeleri kopararak bluzun nn karnna kadar at: Allah Allah... Maallah... Nedir bu tomurcuk gller!... Allah!... Ankara bann glleri... Ben bu ay paras gbee yeti krsi yazmaynca, yle mi, kahpe Sultan, yazp gerisin geri yalamaynca... Brak Kara Dervi!... art olsun bak, yararm kafan... Eli eline demeyecek dedi Zeynel Aam! Adam asarlar haa... Memur ksmna dedin mi, bitirir hkmat dedi. Hsss... Parman azna gtrd: Hsss... yanna dnd: Devran sefas

Emekleyerek esrar cgarasnn sarmakta beni, kahpe Sultan...

Cgaray derin derin nefesleyip yere brakt. Bir zaman gzlerini kapayp dald. Sultan, herife rkek rkek bakt halde, Emine'ye korkma anlamna elini sallad.

Kara Dervi iki dizi stnde, ellerini kaldrp, son heceyi gc yettii kadar uzatarak Allah! diye bard. Sultan'la Emine arkaya devrilecek, katlp kalacak sandlar. Tersine debelenerek kalkt. Duvara koup Rufa ilerinden birini ald, bir zaman lap lap hoplayarak, Yaaa Hayy... Ya Kayyum! diye bara bara havaya atp tuttu. Birden durup korkun bir hrsla Emine'nin stne geldi: Yamyamm ben... Et yerim!... Bana kurun ilemez Emine Hanm... Bana bak ilemez... Kanm aktamaz demir benim! Olmaz yle ey demisin, Nasl etsem de grsem demisin! Nah gr ite! Bak bakalm yalan m? Gsn yrtar gibi at, sol memesini tutup ekti. Parmann ucuyla biraz tkrkleyip, topuzundan halkalar sarkan koca ii, yava yava soktu, orada ylece brakt. Emine'nin gzlerindeki dehetten cinsel zevkler alyormu gibi soluklar sklam, gzleri kaymt. Elini vuracak gibi kaldrnca Emine istemeden bard. Sultan, herifin urasna burasna i soktuunu ok grmt ama her zaman olduu gibi gene de korkudan ta kesilmiti. Deli Dervi'in artk syledikleri anlalmyor, ulumaya benzer sesler karyordu. Aslnda, btn bunlar yllardr kylnn karsn erkeini rktp bask altnda tutmak iin delilie vurarak yapmaktayd ama, delilie vurmas da deliliindendi. Elini yava yava indirdi, parmaklarn Emine' nin gbei grnce Allah ekber! diye irkildi. Eminin etekliini tutan kemere geirip hzla ekti, ane keskin bir lkla kurtulmak iin kvranrken Sultan atlp arkadan kavramt: brak! Hst! Brak kary namussuz! Zeynel Aam Elini srmeyecek dedi,

Deli Dervi, bir silkinite Sultan' be metre savurup yere yuvarlamt. Hoplayp kalkt. Sedire dayal mavzeri kapt, mekanizmay hrsla ap kapayarak dorulttu: Hst!... Kpranma! Yakarm!

Tam bu srada ilk ta, deirmenin duvarna arpt. de nce hi bir ey anlamadlar. Talar yamaya balaynca, Sultan gvenle doruldu: Demedim mi Kara domuz!... Basar seni esddl, demedim mi?

Bir cam angrtyla krld. Bir ses duyuldu:

Canna susamadnsa teslim et retmeni Kara Dervi!... Sarld deirmen... iten geti.

Kara Dervi Mansur Halife, gsndeki ii hi tel etmeden kard, pt bana koydu. Odaya bir ta daha dnce uykudan uyanr gibi gzlerini zorla aarak yavaa sordu: pezevenk! Kim bu? Biri mi geldi? Biri mi? dedim kahpe Sultan?... Allah beln vere Kara dmbk! Basldn ne gzel! Buldun beln

Basldm m? Neee!... Birden hoplayp kalkt. ii, hnla savurup demeye saplad. Duvardan fieklii kapp sedire att: Balta... Balta, dedim kahpeee... Mekanizmay ap rtt: Kap baltay! Bittin bil! Ne baltasym, deli? Kapnn ardnda balta var! Al eline, gelenin al kafasna!...

Kapnn arkasndan ksa sapl baltay Sultan'n almasna kalmadan, Kara Dervi ilk mermiyi geliigzel atmt. Oday bir anda barut kokusu kaplad. lk yakt kurunlardan sonra Deli Dervi farknda olmadan deimi, stne kyc avclarn hayvans yrtcl gelmiti. Birisine ok gizli bir ey sylyor gibi fsl fsl konuurken, yandan da tfei dolduruyordu: Baltay kap!... Merdiveni tut!... Korkma, bunlarn silh yok, Sultan hanm! Szn yeni bitirmiti ki, vnlayarak pencereden giren ta tavana arpp demeyi gmletti: Silh yoksa, kaya elvermez mi Kara deyyus? Gel koum, teslim et Emine Hanm edebinle... Yiitlik sende kalsn! Belki Zeynel aam seni kurtarr. Hss... Hs dedim... Baltaya... Sen baltaya bak!.. Baltay dedim Yann Sultan... Ya seni ldrnce... Hzla dnp mavzeri Sultan'n karnna tuttu, ldrnce... Teslim etmek nasl sz kahpe! Sultan, sanki kurunu yemi gibi karnn iki eliyle tutarak geriledi. Kara Dervi buna gld bir zaman, baka bir ta pencerenin pervazna arpnca Emine'ye elini sallad:

 Hi korkma Emine hanm! Seni vermem bu can bende olduka... Sinerek yer deitirdi. Tfei kaldrarak bard: Vardm kahpe avratllar!... Hamleme dayanacak er isterim! Nian almadan atyordu. Mekanizma iletii, tetie bas, silh tutuu ne kadar usta olduunu meydana koymaktayd: girdi. Nuri evik retmenle Yusuflu Esef, fundalarn siperledii bir kayann arkasndaydlar. Bulunduklar yer, epeyce yksek olduundan, yalnz deirmeni deil, teki rencileri de gryorlard. Deli Dervi ate etmeye balamadan nce, askerlik etmemi renciler, siperlenmeyi akllarna getirmemilerdi. Herkes diledii gibi davranyor, hele ta toplayan kzlar, bsbtn akta geziniyordu. Bylece, Dumanl Boaz Enstits rencileri, boz iri maymunlarn meydana getirdikleri dank ' srye benzemekteydiler. akll kke, belindeki asker palaskasyla uruyordu. Esef at: Ne halt etmekte retmenim bu kke? Al bakalm!...

Tfek patlamaynca at. Sonra mermileri tek tek srerek savaa

kke Yiit palaskay kard. ki ucunu bir araya getirip avucuna tkrerek hazrland. Bir eliyle pantolonunu tutmutu. Hanm Kuzu'nun eteinde ta doluydu. Elif nce buradan bir ta alp palaskaya koydu, kke uydurma sapan, var gcyle savurdu. Kurun gibi vnlayarak giden ta, deirmenin penceresinde gmledi. eri girse Emine retmeni de yaralayabileceim akllarna getirmediklerinden btn renciler Yaaaa! diye bardlar. nc ta pencerenin camn krnca Deli Dervi atee balad. Saldranlar nce pek bir ey anlayamamlard. Kafalarn kaldrarak ne oluyor diye saa sola bakyorlard. Murat eitmen var gcyle bard: Bre yatn! Yatsn herkes! Yere yatsn! Barrken biraz kalkmt. Yaknndan kurun gemi olmal ki kendisini hemen alnn ardna att. Biraz srnp yer deitirdi. Ban yava yava kaldrp kke'i ayakta, sapan sallar grnce deliye dnerek topland. Dman siperlerine srayarak yanamak istiyor gibi atlad.

Esef, Askerde renmi byle hoplamay Murat aam! diye dnd, Evet askerlik etmeyen adam vurumay hak edebilemez! Murat eitmenin bana yakn yerde, Deli Dervi'in kurunu toz kaldrnca boaz kuruyuverdi. Titreyen bir sesle yalvard: Aman retmenim! Bir iki de biz skalm!..

Keskin niancdr bu namussuz! Bizde silh olduunu bilmezse rahat nianlar, birini vurur yzde yz!... Nuri pencerenin st pervazna bir kurun skt. ocuklar Nuri retmenlerinin atee baladn anlaynca, Hooo! diye keyifle bartlar. Yaasn! Saol...

Esefin can cgara istedi birdenbire. Tfek atmak, birini sopayla ezmek istedi. Ben kapy tutmaya bakacam Esef! Buradan kmldama sen!...

Olmaz kapy tutmak retmenim! Kapy demirlemitir. Bu deli dmbk!... Deli, evet! Dellenmese, deirmene girer de kapanr m? Gel arkaya dolanalm retmenim... Akln eytan yellemi bu kavatn... Yoksa durmayacakt burada... Belki krlenmesine getirip bineriz srtna... Girecek yer var m arkadan? Deirmendir. Su yolundan, mu yolundan...

yi... Ben ilerideki aacn ardna srayacam. Arkamdan gel ama, dikkatli ol..Kyasya atyor namussuz... Aacn pirelendirmeyelim! ard olmaz retmenim... Geriden dolanalm ki,

Bir zaman srnerek gittiler, grnmeyeceklerine gvenince iki bklm koarak yukardaki kara meenin yirmi metre andan geip ark tuttular. Keke tabancasn da alaydk Cemal retmenin, Esef!... eri girmek hi aklma gelmedi. Tfek dnmez dar yerde. Deeri yok retmenim... Deirmene girsek bulurduk demir memir... Dahra mahra... Benim dediim, kyc bu herif... Gndz gz kar srdkten baka, alp gitmemi Boaza... Kavutuk mu, duraklamayacaksn! Bitirir bizi... Kurunu sk sol memenin altna... Hi bakma, kafas budur de, sk! Kz karan vurana ceza yoktur.

Bunlar alnn dibine sinmi konuuyorlard. Nuri yrmeye davrannca Esef kolunu tuttu: bu alak? Dur retmenim... Kollayalm bakalm... Srtn nasl korumakta

Kasketini kard. Bir dal krp ucuna takt, aldan yukarya kaldrd. Bir zaman yle tuttu, bir zaman saa sola kmldatt: Tamam... Ate yemedik! Evet, dellendi bu rezil, akln sratt. nelim usul usul ark boyunca... yisi ben ineyim... Sen bekle!.. Olmaz! Ben ineceim.

Yanlmaktasn retmenim! Burda sen duracaksn ki, kts gelirse ate edip beni savunacaksn... Biraz sustu: Ya da tfei bana ver. Olmaz! Dolu mu iftenin gzleri?.. Dolu... matarsa,

Tamam... Ben hoplamaktaym retmenim! Atar pencereye dk iri samay... Tek kurundan daha ok i grr.

Esef iki bklm yokuu inmeye balaynca, Nuri evik tfei kaldrarak bekledi. Sonra, gzleri pencerede yava yava yrd. Esef kunduralarn zmek iin duvarn dibine melmiti: Dediim gibi retmenim... Su yolundan gireceiz! Evet, Allahma kr, eytan akln yellemi bunun... Kunduralarn acele karp pantolon paalarn svad: karmayalm, dedimdi ya, patrt eder pabu ksm... karmak doru... Nuri de kunduralarn att. Dizlerine kadar suya girip oluun altndan getiler. Merdiven ayana geldikleri zaman, Deli Dervi st ste kurun skt. Birden korkun bir kahkaha patlatt: Yesem mi, u Kemal Paa gvurlarndan birini, kahpe Sultan!.. Kurunu dehlesem mi iman tahtasna! Hay anan le Kara Mansur?... Bebeler vurulur mu?... Vay bama!... Adam vurma yok diye tembihlemedi mi Zeynel Aam... ben! Hs kahpe... Vururum canm' ekerse. Din askeri deil miyim

Nuri evik, surat kl gibi, tfei, parmaklarn szlatacak kadar skarak, duvara srne srne be basamak kp sahanlkta durdu. Ban saknarak uzatt. Kara Dervi it oturumundayd. Emine grnmyor, Yann Sultan, elindeki baltayla, eikte, arkas dnk duruyordu. Birini vurmalsn ki... Amal ki hkmatmz seni... Glmeliyim!

Hst! Bizi asacak ipi, daha bkmedi urganclar Sultan hanm! Kara Dervi, mavzere mermi srp geliigzel skt: Ulan gvur dlleri! Aln bakalm! Dardan Murat eitmenin barts duyuldu: Kz vurdun Kara pezevenk, Allah beln vere!

Kz m? Yalana bak! Nah kz burda ya... Omuzu stnden rkek sordu: Sesi alamadm! Kimindi? kimin dedim .kahpe! Birden hoplad: Dur aman! alnp fiek ald, tfee hrsla srd: Hey Allah! gelmekte kollarn aaraktan lmne, tarla iinde urumu kesen alak! Atma dur namussuz! Hanm vuruldu!

Kara Dervi itahl itahl yalanarak nian alp tetii ekti: Al bakalm! rkildi: Nedir o? Hss! dmedi... Acele fiek arad: Dizledi ama, yklmad senin kt eitmen! Benim eitmen mi? Aman Kara Dervi!

Sultan decek gibi salland, Nuri nian alrken atlp herifi perdeledi. Nah, ikinci kurun vard, Murat eitmen! Al bakalm! Vurma Kara Mansur, vurma!

Kara Dervi Sultan'n silh sesini bastran lna dnd. Baklarnda, apansz kapld ldrme hrsnn korkun kycl vard. Sultan cierlerini skecek gibi hhlayarak, herifin iki gz ortasna, baltay var gcyle vurdu. Nuri Emine'nin lyla srayp kapya yetitii zaman, Sultan bir ayan gsne bastrm, kafatasndan baltay skmeye abalyordu. G yetiremeyeceini anlaynca brakp doruldu, olup bitenlere akl erdirmek iin kendini zorluyormu gibi, yanaklarn trmalayarak evresine deli deli bakt. Heyvah! gitti Murat aam! bartsn duymasyla, Vay bama! diyerek kollar havada, aresizlikle dneledi, sonra, Elen Murat! Elen vardm diye haykrarak merdivene atld.

Nuri, Deli Derviin kafasnda dikile kalm baltadan gzlerini kararak Emine'nin yanna gitti, nce buluzunu ekip plakln rt, sonra balarn zd. Nerde Cemal? Vuruldu mu sakn?

Nuri'nin susmas uzaynca Emine'nin sorusunu Esef karlad: Brak retmenim! Kalbnn adam deilmi senin Cemal bey... Seirtmedi tfei kapp... yld u pisten... Nuri szn gerisini beklemeden kt. Namlusundan tuttuu silh, yan sra srklediinin farknda deildi. Deirmen kapsnda durup kamaan gzlerini krptrd. Hanm Kuzu, yere melmi, eli yananda uvunuyordu. Gidip bakt, taa deen kurunun sratt kymk deriyi biraz izmiti. Bundan kz suluymu gibi, tuttuu bilei hoyrata iterek Sultan' m haykrlarna doru yrd. Dumanl Boaz Deneme Enstitsnn rencileri saygyla aldlar. Yann Sultan, Murat eitmenin ls nne diz km, salarn yolup gsn yumruklayarak baryordu: Olur mu Kara Murat olur mu? Murat almam olur mu?

Ata kzlarn da katlmas Nuri'yi birden fkelendirdi, Defleyin unlar anlamna elini sallarken tfei buraya kadar sryp getirdiini anlayarak at, sonra nedense utand, ayp saklar gibi yavaa yere brakt, avucunu pantolonuna sert sert sildi. Sultan'n bartlar Dumanl Boaz'da yanklanyor, kayadan kayaya arparak inlerken yaral kurtlarn ulumalarna' benziyordu. Aln! N'oldu? Ne var?

ocuklar hemen hazr ola geldiler. Yldz Ulak'la akr'n Esef arka arkaya konutu: Eitmenimiz vuruldu mdrm! Yedi Murat eitmenimi, Kara dman! Nerde oldu bu i Nuri, nasl oldu?

Nasl m? Nuri evik acyla glmsedi: Nasl olur? Deirmene saldrrken... Dumanl Boazllar ortada srtst yatan llerine bakyorlard anlamaya alarak...

Zeynel aadan yedii dayakla kapanm sa gz, Murat eitmenin avurtlar kk yzne garip bir akaclk vermi, bu akaclk, deirmene salimken dmenin maskaraln silerek, elimsiz lsn, gerekten yiitletirip yceltmiti. SON