DENEYN ADI: SABUN

AMALAR
1) ntermolekler kuvvetlerin toplanmas 2) Sabun eldesi

ARALAR
Beher Deney tp Glikol Ya NaOH Cam Baget Erlen Mezr Szge kad Huni Piset Fenolftalein HCl

KURAMSAL TEMELLER

SABUN ELDES VE ZELLKLER

Sabunlarn byk bir ksm zayf organik ya asitlerinin znebilen sodyum ve potasyum tuzlardr.Sodyum stearat NaC18H35O2 en yaygn ticari sabundur.Suda znerek sodyum ve stearat iyonlarn oluturmaktadr:

NaC18H35O2

Na+ +C18H35O2-

Stearat iyonu aktif temizleme kaynadr.yonik uludur ve dolaysyla suda iyi znmektedir.

Stearat iyonu ya molekllerini su molekllerine balayan balantlar olarak rol oynamaktadr.Ayn zamanda ya kk damlalar haline getirerek zeltiye karmasn salayarak temizlenme olayn baarabilmektedir.

Sabunlar NaOH gibi kuvvetli bir baz ile sv ve kat yalarn kimyasal olarak paralanmasyla yaplmaktadr.

Sabunda karlalan en yaygn problem Fe+3,Ca+2,Mg+2 iyonlar ieren 'sert su' iersinde kullanlmasdr.Sodyum tuzlarna kart olarak,ya asitlerinin Fe, Ca ve Mg tuzlar suda znmemektedir. Fe+3, Ca+2, Mg+2 asit anyonu ile reaksiyona girerek znmeyen yumuak bir kat olumaktadr.

SABUN
Bir alkalinin yal bir madde stne etkisiyle elde edilen, amar ykamada ve temizlik ilerinde kullanla rndr.

SABUN SANAYSNN TARH

Eski zamanlardan beri sabunlar, aadaki bantya gre ya asidi ve gliserin esterleri olan doal yal maddeler stne alkali bir iletkenin etkisiyle retilmilerdir. C H - COO - CH - C H - COO - CH - C H - COO - CH + 3NaOH

3C H - COONa + OH - CH - OHCH OHCH Yal madde kaynaklar, her zaman bol olmakla birlikte ( bitkisel yada hayvansal sv ve kat yalar ) alkali etkenler, Leblanc suyunun sanayide retimi ne kadar seyrekti. 1974' e doru sabuncular yalnzca potasyum karbonat ieren kay odunu kllerinden yararlanmaktaydlar. 1823'e doru sabunlama ad verilen tepkimenin yapsn inceleyen ve bulan Fransz kimyac Eugene Chevreul' in ( 1786 - 1889 ) almalar sayesinde sabun sanayisi XIX.yy' da byk bir gelime gsterdi. 1920'ye doru, sabunlarn evre diyagramlarn belirleyen kimyac Mac Bain ve arkadalar dzenli aratrmalara baladlar ve retim bilimsel temellere dayandrlarak gerekletirilmesini saladlar. Marsilya ynetimi, seri halde ( sz gelimi sharpless, monsavon, laval ynetimlerinde ) ve otomatik olarak ( mazzoni, armour ynetimleri ) gerekletirilebilecek bir biimde yetkinletirildi. Sabunla ilgili teknikler, sabun ( uzun sre, kullanlan tek temizleme arac olmutur. ) yapay deterjanlarn zorlu rekabetine kar sava vermek zorunda kald zaman ok yksek bir yetkinlik noktasna ulatlar. A.B.D'nin 1950'de 1.25 milyon sabun ve 0.5 milyon yapay deterjan retirken, 1967' de 0.5 milyon sabun ve 2.3 milyon yapay deterjan rettii gz nne alrsa bu rekabetle ilgili bir fikir edinilebilir.

SABUN ETLER SERT SABUN ( SODYUM SABUNU )

Mutfak sabunu ( Marslya ) sabunu ilk balarda % 62 ya asidi iermekteydi. Kullanm alanlarnda ( ev ileri, tuvalet ) yapay deterjanlarn kuvvetli rekabetiyle karlanca, retimi iyiletirildi. Kehribar renginde yada yar saydam halde olan bu tr sabun yaklak % 62 ya asidi iermekteydi. Buharla stlan kazanlarda yada teknelerde dk nitelikli sv yalarn ( zeytin, kolza, yerfst ) sodyum klorrl ortamdaki alkali zeltiye etkisiyle hazrlanr.

EL SABUNU
Hemen hemen iinde hisu bulunmayan son derece homojen bir hamur elde edilebilecek biimdeki enyksek nitelikli yal cisimlerden hareketle hazrlanr. Bu sabuna boyar maddeler, kokular, bakteri ldrc etkenler ( deodoran sabunlar ) Ve deriyi yumuatc maddeler ( zeytinya, st, lanolin, vb. ) katlr.

TRA SABUNU
Kalplam ve sktrlm sabunlardr.

PAYET SABUNLAR ( PULCUKLU ) SABUN YADA TALA SABUNU

ncelikle ayn yapda olan bu sabun, deiik biimde bulunur ; % 78' i ya asidinden olumutur ve lk ya da souk suda hemen znr : Bu nedenle hassas dokumalarn ykanmasnda kullanlr. Tala sabununda % 73 ya asidi vardr. zellikle toz deterjanlarla birlikte amar makinelerinde kullanlr.

POTASYUM SABUN ( YUMUAK SABUN )

Arap sabunu da denilen bu sabun ev ilerinde ya da sanayide kullanlr. Arap sabunu retiminde kullanlan sv yalar, keten, kenevir, karanfil ve balktan karlan yalardr. Bazl zelti, bir potas zeltisidir. Zayf bir zelti, sonra da sabunlaacak sv ya konur ve ktle kaynama noktasna yakn stlr ve kartrlr. En sonunda kostik zelti eklenir. Yzeyde kpk kalmaynca ve kaynama dzenli bir hale gelirce, pime tamamlanr. Ayrca, tatl badem yandan hareketle bademya sabunu, sodyum silikat ieren sert bir sabun olan silikatl sabun, % 10 15 sert sabun, kum, akl ta ya da toz haldeki snger ta karm olan mineral sabun gibi baka sabunlarda retilir .

ZC SABUN
Bileimine yalar ve yal maddeleri zebilen aseton, butil alkol, heksalin, izopropil alkol, benzen, kloroform, karbon tetraklorr, klisen, terebentin, toluen, trikoloetilin ve kimi petrol trevlerinin katld sabun; yal ve ok kirli maddelerin ykanmasnda kullanlr, kireli sulara kar dayankldr. Cildi uyarmak, yumuatmak ve beslemek amacyla kullanlan tuvalet sabunu (Bu rnler ar yal sabunlar, ar yal madde oran % 1 - 3 arasnda deiir).

DENEYN YAPILII
Beherin iine ya, sodyum hidroksit ve glikol koyduk. Bu karma bir miktar su kattk. Bekin stne koyup ksk atete kaynattk. Ya znene kadar kaynatma ilemini devam ettirdik. Ya zndkten sonra beheri soumaya aldk ve birka dakika bekledik. yice souduktan sonra karma biraz su ve tuz kattk ve en sonunda beherimizde oluan maddeyi syrp aldk. Bir ksmn alp tpn iine koyduk stne su ilave edip alkaladk. alkaladktan sonra tpn iindeki maddenin kprmesini inceledik. kinci ksmda ise bir miktar sabun aldk ve erlenin iine koyduk stne 25 ml su ekledik ve sttk ve sabunu suda zdk. zdkten sonra soumaya braktk. Souduktan sonra stne 25 ml 1M HCl ekledik. Eklenme ileminden sonra cam bagetle biraz kartrdk ve kelme olana kadar bekledik. Bu kelei szge kadn huni zerinde slatp stnden zeltimizi aktarak ayrdk. Bu szntye birka damla fenolftalein ekledik. Bu ilemden sonra zeltimizi bretin altna koyduk ve bretin musluunu hafife aarak zeltimizi 1M NaOH ile titre ettik. En sonunda ne kadar NaOH harcadmz hesaplayp veri kadmza geirdik.

VERLER
Kullanlan sabun rneinin arl = 3.0 g Harcanan NaOH hacmi = 28,5 mL

HESAPLAMALAR
C17H35COO-Na+ + HCl HCl + NaOH H2O C17H35COOH+ + NaCL + NaCl

nHCl = nss + nar

nar = nNaOH = MNaOH x VNaOH =1 M x 25,8. 10-3 L = 28,5. 10-3 mol nHCl = 1 M x 25 mL = 2.5 x 10-2 mol

nss nss

= nHCl - nar = 2.5x10-2 - 28,5 . 10-3 = 0.0035 mol

mss = nss x Ma(ss) = 0.0035 x 306 = 1.071 g m(H2O) = msabun - mss = 3,0 -1,071 = 1,929 g %H2O = [m(H2O) / msabun ] x 100 = [1,929 / 3,0] x 100 = % 64,3

SONULAR
Deneyde 3,0 g sabun rneinde % 64,3 orannda su bulunmutur.

YORUMLAR
Bu deneyde ntermolekler kuvvetlerin nasl toplanacan ve nasl sabun elde edeceimizi rendik ve irdeledik. Normal bir sabunun iinde yzde ka orannda su olduunu bilmediimizden hata hesaplamas yapamadk ama elde ettiimiz sabun rneini tpn iine koyup alkaladmzda kprdn grdk, bu da en azndan sabun elde ettiimizin kantdr; fakat yapabileceimiz hatalar unlar olabilir: titrasyon srasnda yapm olduumuz lm hatalar, hesaplamalarda yaplan anlaml rakam tayinleri, maddelerin hacim veya arlk lmlerinden kaynaklanabilecek hatalar olabilir.

SORULAR
1. NaCl eklendiinde ortak iyon etkisi ile sabun ker.

2. 2 C17H35COONa + CaCl2 (C17H35COO-)2 Ca2+ + 2 NaCl n (C17H35COONa) = [ 2 x 3,0 ] / 306 = 0.02 mol n (CaCl2) = n(sabun) / 2 = 0.01 mol V (CaCl2) = n / m = 1 x 102 / 1 = 1 x 102 L = 10 ml

KAYNAKLAR
Industrial Chemical Products J. P. Heinstell Trke eviri Aydn lkaar Henkel Yaynlar 1996