BRNC BLM

YAPI MHENDSLNDE BLGSAYAR KULLANIMI

1.1. Giri

Yap tasarmnda tayc sistem olarak yksek dereceden hiperstatik sistemler tercih edilmektedir. Bunun iki nemli nedeni vardr; (1) emniyet, (2) ekonomi. Bir sistemin kinematik belirsizlii(hiperstatiklik derecesi) nekadar fazla olursa, mekanizma durumuna o kadar ge ulaacaktr. Elde edilen kesit zorlarnn ise izostatik sistemlere nazaran daha kk olaca aikardr. Dier taraftan tasarmcnn projelendirme aamasnda en hassas zme en ksa zamanda ulamas gerekmektedir. Hassas zm elde etmek ancak sistem zmnde bilinmeyen saysn, daha dorusu sistemin serbestlik derecesini artrmakla mmkn olmaktadr. Ancak bu kez sistemde bilinmeyen says arttndan zm sresi uzamaktadr. Her zaman birbiri ile atan, en ksa srede en hassas sonuca ulama istei tasarmcnn en zorland konudur. Gnmzde zm aamasnda byk kolaylk salayan birok paket program mevcuttur. Bu balamda serbestlik derecesini artrmak mhendise ek bir yk getirmemektedir. Hassas bir zm elde edebilmek iin bavurulan bu yol, ancak sistemde dm noktas saysn artrmakla daha dorusu sonlu eleman an geniletmekle mmkn olmaktadr. Bu yzden, sistem zm iin tasarmc tarafndan oluturulacak sonlu eleman ann (modelin) dikkatli bir ekilde tasarlanmas, hem daha hassas, hem de daha ksa srede sonuca ulamay salayacaktr. Akademisyenler tarafndan onay grm bu programlar arasnda, SAP serisi programlar, LUSAS, ANSYS saylabilir. Tm bu programlar sistem analizinde 2 ve 3 boyutlu elemanlar (Shell, Asolid, Solid) iin Sonlu Elemanlar Yntemini, 1 boyutlu elemanlar (Frame) iin ise genelde Matris Deplasman Yntemi veya Sonlu Elemanlar Yntemini kullanmaktadrlar. 1.2. Paket Program Kullanm

Paket program kullanm, mhendise birok fayda salamaktadr. Aada maddeler halinde paket program kullanmnn kullancya salayaca faydalar sralanmtr. Hesap hatalarn en aza indirger. Daha emniyetli ve ekonomik sonu almay kolaylatrr. Proje retimini hzlandrr. Farkl modeller zerinde farkl yk etkilerinin hzl bir ekilde tanmlanabilmesi ve hesaplanabilmesi sonucu en optimum zme en hassas ekilde ulalmasn salar.

Tm bu faydalarn yannda paket program kullanmnn sakncalar da vardr. Buna en gzel rnek mhendisin hesaplama yeteneini ortadan kaldrmas ve kapasitesini aan problemlerin zmne itmesidir. Bu soruna zm, paket programlarn tasarmcnn uzmanlk alan dndaki mhendislik yaplarnn zmnde kullanlmamas ve en azndan zm sonularnn bir ksmnn bilgisayar yardm almadan denetlenmesi olacaktr. Bunun iin de programda kullanlan zm tekniklerinin kulanc tarafndan iyi bilinmesi gerekli ve yeterli art olacaktr. 1.3. Paket Program Kullanlmasnda Dikkat Edilecek Hususlar

Buraya kadar yaplan aklamalardan da anlalaca zere paket program kullanm, mhendisin hesap problemini en aza indirgemektedir. Gelimi yap analiz programlar sayesinde modellenemeyecek mhendislik yaps yok denecek kadar azdr. Ancak hereyden nce uygun tayc sistemin doru ekilde belirlenmesi, modellenmesi ve son olarak ngrlen ykler altnda sistem elemanlarnn boyutlandrlmas gerekmektedir. Bu aamada tasarmc mhendise byk bir grev dmektedir; hesap sonularnn yorumlanmas ve denetlenmesi. Bu da ancak paket programlarn zm aamasnda kullanlm olan bilimsel yntemlerin ve uygulama snrlarnn tasarmc tarafndan iyi bilinmesi ile salanr. Blm 1.1de deinildii gibi SAP serisi ve benzeri paket programlar sistem analizini genelde 1 boyutlu(Frame) elemanlar iin Matris Deplasman, 2 ve 3 boyutlu elemanlar (Shell, Solid) iin Sonlu Elemanlar Yntemlerini kullanarak gerekletirirler. Blm 1.3.3de her iki yntem de zet eklinde verilmeye allmtr. 1.3.1. Yap Elemanlarnn Oluturulmas Gerek Davranna Uygun Hesap Modelinin

Yapnn ykleri tayan ve bunlar zemine aktaran ksmna Tayc Sistem denir. Bilindii gibi Mekanik bilim dal hacim (Volum) ve zaman kavramlarn idealize ederek tanmlar. Hacim 3 boyutla tanmlanan bir kavram olarak ele alnr. Uzayda her nokta X, Y, Z eksen takmyla tanmlanabilir ve bu ekilde belirlenen uzaya Euclid Uzay denir, E3 ile gsterilir. Yaplardaki tayc sistemi meydana getiren elemanlar da 3 boyutludurlar, ancak bazlarn idealize ederek 2 ve 1 boyutlu olarak ele almak mmkndr. Bunun tek amac hesap modelinin daha ksa srede oluturulmas ve zm sonularnn daha kolay yorumlanabilmesi eklinde zetlenebilir. ekil 1.1de tayc sistem elemanlarnn boyutlarna gre snflandrlmas ematik olarak gsterilmitir. Yaplardaki ubuk sistemleri meydana getiren ubuklar, eksenlerinin geometrisine gre isimlendirilirler: Eri eksenli ubuklar, doru eksenli ubuklar, gibi. Ayrca tayc sistemler de kendilerini meydana getiren ubuklarn, yani elemanlarnn eksenlerinin konumuna gre iki ayr grupta incelenirler. Bunlardan biri Uzaysal ubuk Tayclardr; ubuklarnn eksenleri uzayda, tamamen genel konumdadr. Dier grup ise Dzlemsel ubuk Tayclardr; bu tr tayclarda ubuklarn eksenleri hepsi ayn dzlemdedir; bu dzlem ayn zamanda ou kere kuvvetlerin etkidii dzlemdir.

T A I Y I C Tayc Eleman I

3
z

b
x y

y u

t l u

l a r

b o y u t l u l a r ( u b u k l a r )

ly lz

K Kalnlk nvel enleri,v boylar n a l k e e

yannda ihmal edilir

h l
e k s e n

i h
< <

l e r i , b o y l a r m a l e d i l i r .
1

y a n

<

< ; 1

b l

lx

h b l

y 2 ( Y K b o y u t l u l a r z e y s e l e l e m a n

e k s e n l l a r ) b o y l a r i l i r . y a n n d a

aKalnlk l ve kenleri,r boylar ) , e n l n l a ( h v e yannda ihmal edilir i h m a l e d

h lx

<l <;

h ly

<l <

P Y d

e r d k o

e Y

l a k o r t a y z e y

a b u

k u m d a

r t a y z e y z l e m i n d e

k d i k

Y k g e e Yk genel konumdan e l k o n yzey erisel y Y z e e r i s e l

z
y

x z y

ly
z y
x

lz h lz lx

h lx

h lx

<

<; 1

h ly

<

<

h lx

<

<; 1

h lz

<

<

1
h lx

lx < <; 1
h lz

<

<

ekil 1.1 Tayc elemanlarn snflandrlmas

Yapsal tasarmda en nemli aama tayc sistem elemanlarnn gerek davranlarn yanstan en uygun modelin belirlenmesidir. Bu ekilde elde edilen elenik sistemin (modelin) davran, gerek sistemin davranna yakn olacaktr. Aada uygun tayc sistemin belirlenmesi ve modelleme konusunda dikkat edilmesi gereken noktalar ksaca zetlenmitir: a) Tayc sistem seimi Planda her iki dorultudaki rijitlikler dengeli datlmaldr. Gerektiinde yatay ykleri karlamak zere yeterli miktarda perde kullanlmal ve perdeler dengeli yerletirilmelidir. Planda ve yap ykseklii boyunca sreksizlikten kanlmaldr. Tayc sistemin hiperstatiklik derecesi yksek olmaldr. Blm 1.1de deinildii gibi bunun iki nemli nedeni vardr; emniyet ve ekonomi. Her iki unsur aadaki rnekle aklanmtr:

ekil 1.2de grlen sistem izostatik bir basit kiritir. Mekanizma durumuna ulamas iin tek bir mafsal yeterli olacaktr. ekil 1.3de grlen sistem ise, ekil 1.2deki sistemle ayn boyut ve ykleme durumunu haiz, ancak hiperstatik bir sistemdir. Elemann tama gcn yitirmesi ve mekanizma durumuna gelmesi ancak plastik mafsaln olumas ile mmkn olacaktr. ekil 1.2 ve ekil 1.3de grlen sistemlerin mekanizma durumlar asndan karlatrlmas sonucu hiperstatik olarak belirlenmi sistemin daha gvenli olduu, ayrca boyutlandrma asndan M(1) = ql2/8 > ql2/12 olduundan szkonusu sistemin daha ekonomik olaca anlalmaktadr.

q l l

ql2/12 ql /8 ekil 1.2

2

ql2/24 ekil 1.3

b) Hesap modelinde tm elemanlar gz nne alnmaldr. c) zellikle yksek yaplarn kolon ve perdelerinde boyuna (eksenel kuvvet altndaki) ekil deitirmeleri hesaba katlmaldr. d) Denklem sisteminde stabilite bozukluuna neden olabilecek eleman boyut ve modellerinden kanlmaldr.

Betonarme Perdeler Bu blmde, zellikle depreme dayankl yap tasarmda sklkla kullanlan iki boyutlu perde elemanlarn (levha) gerek davranlarna edeer olarak ne ekilde bir boyutlu eleman (ubuk eleman) olarak modellenmesi gerektii, elenik sisteme ne ekilde geilebilecei aklanmtr.
kiri

EIx , EIy GA , EA

perde

EIx , EIy GA , EA

fiktif kiriler EI,GA

Gerek sistem

kiri

Elenik sistem

ekil 1.4 Perde sistemlerin modellenmesi

Perdenin kayma rijitlii hesaba katlmaldr. G = 0,4E

5 A = 6 bh

Fiktif ubuklarn rijitlii dier elemanlarn rijitliklerinin, stabilite problemine yol amayacak ekilde, 10~100 kat alnabilir.

Perde boyunun uzun olmas durumu ;

EA= 0, EIx= 0 EIy (b1) EIx ,GA , EA EIy = 0 EIy (b2) EI = fiktif ubuk GA = 0

EIy (b1)

b1

EIx ,GA , EA

b2

EA= 0, EIx= 0 EIy (b2)

Gerek sistem

Elenik sistem

ekil 1.5 Burada, EI :Eilme rijitliini, EA : Uzama rijitliini, GA : Kayma rijitliini,

b1,b2 : Perde ularndaki, perdeye dik dorultuda alan blmlerin geniliklerini ifade etmektedir. Perdeler arasnda deyde byk boluklarn bulunmas durumu (Boluklu perde) ; Betonarme boluklu perdelerin yapsal davranlar, ba elemanlarnn davranlarndan olduka etkilenmektedir. Ba elemanlarnn davran ise elemann geometrisine ve malzeme karakteristiklerine sk skya baldr. Yatay ykler perde duvarlarda eilme ve eksenel kuvvet, ba elemanlarnda ise eilme ve byk lde kayma gerilmeleri meydana getirecektir. Geometrik olarak ba elemanlarnn genelde akl kk ve ykseklikleri fazla olmaktadr. Dolays ile yapsal davran asndan sz konusu boyutlar ounlukla ubuk tanmlar dna taar. Perdeliereveli sistemlerin edeer ereve olarak modellenmesinde en nemli husus, yukarda da belirtildii gibi, ba elemanlarnn ubuk olarak edeerinin yeterli dorulukla tahmin edilebilmesidir. Ba elemannn ubuk edeerinin tahminindeki parametre says olduka yksektir; genel bir yaklamda d, b, h, l, L, t geometrik byklklerinin (ekil 1.6) yannda malzeme davran parametrelerinin de dikkate alnmas gerekir. Malzemenin dorusal-elastik davran snrlar iinde yaplacak yapsal zmlemelerde E, G, (elastisite modl, kayma modl ve Poisson oran) malzeme parametreleri olarak yeterlidir [?].
Ba eleman

Edeer ereve

Ba Kirii

Gerek Sistem

Elenik sistem

ekil 1.6 Boluklu perde ve edeer ereve

Bu tip yaplarn deprem hesabnda, elastik tesi davran olduka nem kazanmaktadr. Teorik almalar, boluklu perdelerin son limit dayanmlarnn artabilmesi iin ba elemanlarnn nemli lde plastik deformasyon yapmalar gerektiini gstermektedir. Dier taraftan edeer ereve yaklamnda ba elemanlarnn perde iinde kalan blgelerinin belirli bir ksmnn sonsuz rijitmi gibi kabul edilerek hesab (ekil 1.7), teden beri sk bavurulmu bir yaklamdr [?.
Fiktif ubuk

f = (0,3-0,6) , GA'

ekil 1.7 Edeer ubuk modeli [?]

Bu yaklamda, perde sonsuz rijit paralarnn balang noktas ile boluk kenar arasnda kalan x boyu (yumuama derinlii), Mutonun nerdii gibi [?] d / 4 (kiri yksekliinin drtte biri) deerine yakn bir deer alnabilir. Genelde bu deer h/2 (kiri yksekliinin yars) alnmaktadr [?]. Ba kirilerindeki plastik ekil deitirmeleri hesaba katmak amacyla eilme rijitliinin EIf=(0,3-0,6)EI olarak ve kayma rijitliklerinin de ( GA' ) dikkate alnarak elenik sisteme geilmesi nerilir [?]. 1.3.1.1 Elastik Zemine Oturan Kiriler

Elastik zemine oturan kirilerde p taban basnc, o noktadaki kme ile doru orantldr. Kiri ve zeminin elastik erileri akmaktadr. Burada bir kabul yaplarak elastik zeminin, birbirine sonsuz yakn fakat biririnden bamsz olarak kebilen yaylardan (Winkler yaylar) olutuu varsaylr. Bu yaylarn yay katsays, Ko yatak katsays ve Ai=a.b yayn mesnetlendii alan olmak zere, Ki=Ko.Ai ile hesaplanabilir. Bu tip sistemlere en gzel rnek kme yetenei yksek zeminlere oturtulan temellerdir. Benzer dnce tarz plaklar iin de geerli olacaktr. ekil 1.8de gerek sistem ve elenik sistem grlmektedir.

Gerek sistem

Ki a
Elenik sistem ekil 1.8 Elastik zemine oturan kiri

1.3.2. Sonlu Elemanlar Yntemi Sonlu elemanlar ynteminde, srekli veya sreksiz bir ortam fiktif snrlarla sonlu sayda elemana blnr; gen, drtgen, paralelkenar.gibi. Elemann ekli, sz konusu ortamn ekline, snr artlarna bal olarak seilir. Bu sonlu elemanlarn birbirleriyle balantsnn, dm noktalarnda olutuu varsaylr. Bilinmeyen olarak, dm noktalarnn telemeleri ve eimleri veya i kuvvetler seilebilir (ekil 1.9); bunlara dm parametreleri denir. Dm parametrelerinin artrlmas daha hassas zmler elde edebilmenin bir yoludur.

3 1 2 4

w x

3x

3y

ekil 1.9 Eleman ve dm noktas bilinmeyenleri

Dm parametrelerinin ve alt olmas hallerine iki rnek; w w/ x w/ y ue = 2 2 w/ x 2w/ y2 2w/ yx

w u = w/ x w/ y
e

ve

(1.1)

dir. Burada ue , elemana ait deplasman fonksiyonunu veya daha genel bir tanmlamayla elemana ait alan byklklerini ifade etmektedir (ekil 1.10).
e

ekil 1.10

nce her eleman iin ue alan byklkleri (yer deitirme fonksiyonlar) seilir: ue = N r (1.2)

burada N , ekil fonksiyonlar matrisini, r ise eleman dm noktas yer deitirmeleri vektrn gstermektedir. Sz konusu alan byklklerinden hareketle gerekli trev bantlar kullanlarak eleman ii ekil deitirmeleri ,

= B r

(1.3)

eklinde elde edilebilir. Burada B ekil deitirme matrisidir. Dier taraftan dorusalelastik malzemeler iin eleman ii gerilme-ekil deitirme bants (elastisite bants),

= C
veya

(1.4)

=CBr

(1.5)

eklindedir; C malzeme matrisi olarak adlandrlr. Elemann dm noktalarna etkidii kabul edilen d kuvvetlerin potansiyel enerjisi, f d yk vektr olmak zere,
T V = r f

(1.6)

eklinde ifade edilebilir. ekil deitirme enerjisi ise, U= 1 1 T T T ( )dv = r ( B C B )dv r 2 2

(1.7)

olacaktr. Toplam potansiyel enerji, =U +V = 1 T r ( B T C B )dv r r T f 2

(1.8)

dir. Burada toplam potansiyel enerjinin stasyoner deer prensibi uygulanrsa; elastik bir sistemde geometrik uygunluk artlarn ve geometrik snr artlarn salayan btn konumlar arasnda sadece denge konumu iin potansiyel enerji bir stasyoner (kararl denge) deere sahiptir:

=0 r Ara ilemler yaplr, ifade dzenlenirse:

(1.9)

{ ( B

C B )dv r = f

e veya k r = f

(1.10)

elde edilir. Bu ifadede ke elemana ait rijitlik matrisidir. (1.10) bants, global sistemde, K r = F (1.11)

eklindedir. Burada K, yap sisteminin toplam rijitlik matrisi, F ise global sistemdeki (toplam sistem) yk vektrdr. Rijitlik bants olarak da tanmlanabilecek (1.11) bants, kinematik snr artlar uygulanarak zlr ve deplasmanlar elde edilir. Buradan (1.3) ve (1.4) bantlar yardmyla herhangi bir elemandaki gerilme ve ekil deitirmeler hesaplanabilir.

1.3.3. Matris Deplasman Yntemi ubuk sistemlerin hesabnda sklkla kullanlan bu yntemde, bilinmeyen olarak dm noktas u yer deitirmeleri dikkate alnr. Rijitlik bantsnn karl aada aklanmtr.

10

R R
m 1

m 2

, 2r

, 1r R

m m m 3

v 2i F2
i

F3 v
i 3

F1 v 1i

, 3r

( a )

( b

ekil 1.11 (a) Dm noktas kuvvetleri ve yer deitirmeleri, (b) eleman bamsz u i kuvvetleri ve ekil deitirmeleri

ekil 1.11de grlen byklkler, dm noktas ve eleman saysnn birden fazla olmas durumunda matris zellii gsterecektir. Burada; m : dm noktas says, n : sistemin toplam dm noktas serbestlik says, p : eleman says, p*: eleman says eleman bamsz u i kuvvet veya ekil deitirme says olmak zere, R 1 F 1 v1 r 1 2 2 R 2 r 2 F v R= r= F = v= . . . Rm r m F p v p (n1) (n1) ( p*1) ( p*1)
Dm noktas yk vektr Dm noktas yer deitirme vektr Bamsz u i kuvvet vektr ekil deitirme vektr

Bu vektriyel byklkler arasnda birtakm bantlar yazmak mmkndr; R F v F denge bants R = g F ; g : Denge matrisi

v elastisite bants F = kr v ; kr : ndirgenmi sistem rijitlik matrisi v = a r r kinematik bant ; a : Kinematik matris

Virtel i teoremi gerei, i kuvvetleri ekil deitirme ii ile d kuvvetlerin ekil deitirme ii toplam enerjinin korunmas prensibi gerei sfra eit olacaktr;
* Wd + Wi* = 0 * Bilindii gibi d kuvvetlerin ekil deitirme ii: Wd = r T R T

(1.12) ve i kuvvetlerin ekil

deitirme ii: Wi* = v F dir. Buradan (1.12) denge art gerei; r T R vT F = 0 R = g F , v = a r vT = r T aT r T g F r T aT F = 0

T (1.13) eitliinden grlecei gibi; g = a olacaktr. Buna gre;

(1.13)

R = aT F = aT kr v = aT kr a r

(1.14)

11

(1.14) bantsnda aT kr a l matris arpm K = aT kr a olarak tanmlanr. Burada K yap sisteminin toplam rijitlik matrisini ifade etmektedir. K, anlan bantda yerine konulursa; R= K r elde edilir. Blm 1.3.2 ve 1.3.3den izlenebilecei gibi, gerek sonlu elemanlar gerekse matris deplasman yntemi ile elde edilen sreklilik denklemlerinin bir ekilde zm ile i kuvvetler hesaplanabilmektedir. Ancak szkonusu bantnn zmnde kullanlacak K matrisinin yaps ve boyutu nemlidir. Bilindii gibi K matrisi dorudan sistemin serbestlik derecesine baldr. Dolays ile eer mmknse szkonusu matrisin boyutlarn indirgemek (simetri art, bir boyutun ihmal edilebildii dzlemsel zmlemeler) sureti ile bilinmeyen saysn azaltacak daha ksa srede sonu almak mmkndr. 1.4. Serbestlik Derecesi Sistem elemanlarnn bal olduklar dm noktalar 3 boyutlu Euklid uzaynda tanmldr. Dolays ile her dm noktas iin alt serbestlik tanmlanr. teleme (yer deitirme; U) dier ise dnme (asal yer deitirme; R) serbestliidir. Dzlem de ise bu say tr. Mesnet artlar ve dm noktas serbestlikleri tanmlanrken dikkat edilmesi gereken en nemli nokta, sistemin stabilitesini bozmayacak ekilde sz konusu serbestliklerin belirlenmesidir. Tutulan serbestlikler dorultusunda yk, ktle, deplasman gibi byklkler tanmlanamaz. ekil 1.12de dm noktas serbestlikleri ve mesnet artlar gsterilmitir. Serbestlik derecesi (SD); Ux, Uy, Uz, Rx, Ry, Rz U veya R = 1 ise tutulu U veya R = 0 ise serbest
(a) (b) ekil 1.12 Dm noktas serbestlikleri ve mesnet artlar (a) Uzayda (b) Dzlemde

(1.15)

1.5. Rijit Diyafram Modeli Betonarme demeler pratik olarak kendi dzlemleri iinde sonsuz rijit kabul edilebilir ve hesaplar bu kabule gre yaplr. Bu durumda bir diyafram hareketinin
bamsz nokta

varlndan szedilebilir. Bu kabule gre yaplacak hesaplarda bu hareketin sisteme bir ekilde empoze edilmesi gerekir. Bunun iin deme iinde kalmak artyla bir
ekil 1.13 Diyafram hareketi

nokta (bamsz nokta) tanmlanr. Dier tm noktalarn (deme zerinde bulunan) bu bamsz noktaya sonsuz rijit fiktif ubuklarla baland dnlr (ekil 1.13).

baml nokta

12

Bu durumda sz konusu noktalarn hareketleri bamsz dmn hareketlerine uyacaktr. zmlemelerde bu varsayma sk bavurulur; ilgili blmlerde bu balamda ek bilgiler yer almaktadr. zmlemelerde bu varsayma sk bavurulur; ilgili blmlerde bu balamda ek bilgiler yer almaktadr. 1.6. Dm, Eleman, Eleman Eksenleri, Global Eksenler Sonlu eleman ann belirleyecei noktalar, sreksizlik noktalar birer dm noktas, bu noktalarn snrlad sistem paralar ise eleman olarak dikkate alnr. Her nokta boyutlu uzayda yer aldndan koordinatlar global koordinat sistemine (sistem eksenleri) gre belirlenir (X, Y, Z). ekil 1.14de eleman ve sistem eksenleri grlmektedir.

ekil 1.14 Sistem eksenleri ve eleman eksenleri

Dm noktas koordinatlar dnda, dm noktas ykleri, deplasmanlar ve baz eleman ykleri yine global koordinat sistemine gre belirlenebilir. Sistem eksenleri ile tanmlanan dm noktas kuvvetleri ve deplasmanlar ise kt dosyalarnda yer alr. Elemanlar ile ilgili yn ve dorultu, eksen takmlar aras ilikiler bilgileri sa el kaidesine gre belirlenir (SAP 2000 programnda bu ilem otomatik olarak yaplr). Eleman eksenlerine gre belirlenebilecek yn ve dorultu parametreleri; eleman kesit zellikleri ve baz yk ekilleridir. Szkonusu eksenlerde tanml i kuvvetler ise kt dosyalarnda grlr. Elemanda sol uta tanmlanan eksen takmnda 1 ekseni eleman ekseni dorultusunda, 3 ekseni ise genelde hakim eilme ekseni olarak tanmlanr. Dolays ile; 1-2 dzlemi ykleme dzlemi, 1-3 dzlemi ise eilme dzlemi olarak dnlebilir (ekil 1.15).

13

ekil 1.15 Eleman eksenlerine rnekler

Blm 1.7 ve 1.8 de; srasyla ubuk elemanlar (Frame) ve Kabuk elemanlar (Shell veya Area) iin eleman eksenlerinin pozitif ynleri ve bu eksenlerde tanml i kuvvetler verilmitir. 1.7. ubuk Elemanlar (Frame) iin Kuvvetler ve Pozitif Ynleri

Notasyon: P : Eksenel kuvvet T : Burulma momenti V2, V3 : Kesme kuvvetleri M2, M3 : Eilme momentleri Eksenel Kuvvet ve Burulma Momenti

ekil 1.16

(1-3) Dzleminde Etkiyen Kuvvetler

ekil 1.17

14

(1-2) Dzleminde Etkiyen Kuvvetler

ekil 1.18

1.8.

Kabuk Elemanlar(Area) iin Kuvvetler

Kabuk elemanlarda genelde 3 ekseni, 1-2 dzleminde yeralan yzeyin d normali dorultusundadr. Sz konusu eksenlerde tanml olan kuvvet ve gerilmeler iin notasyon aada verilmitir. Ayrca pozitif ynler ekillerden izlenebilir. Notasyon: M11, M22 M12 F11, F22 F12 : Eilme momentleri : Burulma momenti : Normal gerilmeler : Kayma gerilmesi

Birim uzunluk iin eilme momentleri

ekil 1.19

Membran Kuvvetleri

15

ekil 1.20

Burada Fmax, Fmin, kayma gerilmelerinin sfr olduu dzlemdeki asal gerilemeleri ifade etmektedir. Ayrca bu dzlemin yerini belirleyen a da hesalanmaktadr.