Politeknik Dergisi Cilt:10 Say: 3 s.

257-261, 2007

Journal of Polytechnic Vol: 10 No: 3 pp.257-261, 2007

Buhar Kazanlarnn Isl Alanlarnn Belirlenmesinde Hcre Ynteminin Kullanlmas

Zekai Kazm TELL*, brahim GL*, Murat ZTRK** *SD Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Aratrma ve Uygulama Merkezi *SD Fen Edebiyat Fakltesi Fizik Blm nr Bat Kamps ISPARTA

ZET
Buhar kazanlarnn stma, kaynatma ve buharlatrma alanlar nemli bir yer tutmaktadr. Bu alanlarn hesaplanmas olduka kark ve zahmetlidir. Bu almada buhar kazanlar genel s hesaplar iin pratik bir yntem olan hcre yntemi tantlm, rnek bir uygulamayla yntemin kullanlabilirlii ortaya konmutur. Anahtar Kelimeler: Buhar kazanlar, hcre yntemi, stma.

Using Cell Method to Determining Thermal Areas of Steam Boilers

ABSTRACT
Heating, boiling and evaporation areas of steam boilers are very important. Calculations of these areas are very complex and laborious. In this study, cell method, which is practical method for steam boilers general heat calculations, is explained. Availability of this method is shown by a sample application. Keywords: Steam boilers, cell method, heating.

1. GR Bir yakcdan maksimum yanma verimi alabilmek iin, yaktta bulunan C, H ve S elementlerinin tam bir oksidasyonun salanmas ve bu oksidasyon iin gerekli olan oksijen ve havann miktarnn teorik miktardan az olmamas gerekir. Tam bir yanma salayabilmek iin en nemli unsurlar yanma havas ile yaktn homojen bir ekilde karmas ve yaktn yanma hzna gre yakcda yeterli srede kalmasdr. Bu iki nemli faktrn yakt cinsine ve kalitesine gre yakma sisteminde karlanmas gerekmektedir. Byk taneli yaktlarn tutuma ve yanmalar daha uzun srede olmaktadr. Bu nedenle istenilen bir gc elde edebilmek iin yakc sistemlerin yakma alan, buna bal olarak hacimsel kapasiteleri yaktn zelliklerine gre boyutlandrlmaldr. Dk kaliteli yaktlar yakabilmek iin yakma sistemlerinin belli artlar yerine getirmesi gnmzde daha iyi durumdadr (1). Genellikle kaynama veya buharlama prosesleri boru tipli s deitiricilerinde meydana gelmektedir. Bu prosesler hem boru iinde hem de boru dnda olabilir. stenilen stma iin boyutsal olarak kk buhar kazanlar birok nedenden dolay avantajldr. Bu avantajlar u ekilde sralanabilir, genellikle kk boyutlu olanlar daha dk maliyetlidirler, eer bileen boyutlar azaltlrsa kurulum maliyeti de azalr, dk sv envanteri hem maliyet hem de gvenlik esaslar iin yararldr ve kompakt buhar kazanlar tasarmlarnn birDigital Object Identifier 10.2339/2007.10.3.257-261

ounda istenilen son scakla ulalabilir. nemli s tasarruflar ile gelitirilmi, s geri kazanm tasarmlarnn fizibilitesi ile kk boyutlu ve dk maliyetli kompakt buhar kazanlar gelitirilebilir. Buhar kazanlarnda istenilen scaklklarna ulalmas iyi entegre edilmi s deitiricilerinin nemli enerji tasarrufu salamalarnn sonucudur (2). Literatrde ki mevcut kaynaklarda buhar kazanlar konstrktif esaslar ve sl hesaplar ile ilgili teorik ve ampirik bantlar mevcuttur (3,4,5,6). Ayrca buhar kazan borular iin gerilme ve bilgisayar modelleme ili ilgili yaynlar mevcuttur (7,8,9). Bu almada buhar kazanlar optimum sl alanlarnn belirlenmesi iin her bir bur borusu iindeki sl olaylar referans alan hcre yntemi tantlm ve bir rnek uygulama yaplmtr. 2. HCRE YNTEMNN UYGULANMASI Hcre ynteminde kullanlan teorik hesaplamalarn tretilmesi iin ekil 1de ematik olarak gsterilen bir buhar borusu referans olarak alnmtr. Buhar borusu iindeki scaklk deiimi ekil 2de diyagram olarak verilmitir.

257

Zekai Kazm TELL, brahim GL, Murat ZTRK / POLTEKNK DERGS, CLT 10, SAYI 3, 2007

n stma blgesi hcresinde buhar borusuna giren su T0 scaklndan TD doygunluk scaklna kadar stlmaktadr. Burada Denklem (2)nin scaklk integrasyonuyla

ekil 1. Buhar borusu iinde iki fazl akmn geliimi

4q T= .x + c .v.c su .d

(3)

eklinde bulunur. Bu ifade TD doygunluk scakl balang ve snr artlar iin yazlrsa,

4q TD = .L I + T0 .v.c su .d
.

(4)

elde edilir. Burada q bir buhar borusuna birim yzeyden verilen s miktarn gstermektedir ve btn buhar kazanlar iin sabit olup aadaki ekilde ifade edilir.
ekil 2. n stc, stc ve buharlatrc hcrelerinin scaklk diyagram

q=

k . M y .H ya
F

k . M y .H ya
n. .d .Lt

(5) kazan

Buhar borusundaki su ekil 2de gsterildii gibi T0dan TDye snyor, buharlayor ve TKBye kzdrlyor. Boru yzey alanna verilen s, boru i hacminde alnan sya eittir.

Burada n kazandaki boru says,

.

verimi, M

yakt debisi, H ya yakt alt sl deeridir

V t . .v.c.

T . = q .Ft X
.

(1)

(10). Bulunan bu ifade Denklem (4)de yerine yazlrsa,

Burada, hcre hacmi V t = yzey alan Ft = .d .Lt

.d 2
4

.Lt ve hcre
.

TD =

4. k . M y .H ya n. .d 2 .Lt . .v.c su

.L I + T0

(6)

eklindedir. Bu ifadeler

eklinde elde edilir. Burada snan suyun debisi

Denklem (1)de yerine yazldnda scaklk grandyann veren ifade aadaki gibi bulunur.

M tsu = n. .v.
.

.d 2
4
.

ve s dengesinden elde edilen ifadeleri

4q T = X .v.c.d

k . M y .H ya = M tsu (hkb h0 )
(2)
.

oranlanarak; n stma hcre boyunun, toplam hcre boyuna oran;

Denklem (2) ifadesi nce n stma hcresine daha sonrada kzdrma hcresine uygulanacaktr. 2.1. n Istma Hcresi n stma hcresi ekil 3de gsterilmitir. eklinde

L I M tsu .c su .(t D t 0 ) h h0 = . = Lt M tsu .(hKB h0 ) hKB h0

AI = .d .L I
ifade

(7)

T
TD

edilir. Burada bir boru alan ve toplam alan At = .d .Lt

eitliklerinden n stma ve toplam alan oranlarn veren ifade aadaki gibi elde edilir.

T0 0 LI x

h h0 AI = At hKB h0
2.2. Kzdrma Hcresi

(8)

Kzdrma blgesinde su buhar TD doygunluk scaklndan TKB kzgn buhar scaklna stlyor.

ekil 3. n stma blgesinin hcre gsterimi.

258

BUHAR KAZANLARININ ISIL ALANLARININ BELRLENMESNDE HCRE Y / POLTEKNK DERGS, CLT 10, SAYI 3, 2007

T TKB

elde edilir. Istma tarafnda s transferi engelleyici olduundan, s iletim katsaylar yaklak olarak k1kBkKBd eklinde alnabilir (10)
Baca gaz k (t=300 0C) Kzgn buhar k

TD LI+LB Lt x

ekil 4. Kzdrma blgesinin hcre gsterimi.

tBG

Denklem (4) ifadesi LI + LB ve Lt iin yazlrsa,

TD = TKB

4q (L I + L B ) + C .v.c B .d
.

^^^^

(9)

Su girii

Yakt girii

4q = .L t + C .v.c B .d

ekil 5. Buhar kazan ematik gsterimi

(10)

elde edilir. Burada L KB = Lt L I L B ifadesinden yararlanarak,

Yaplan dzenlemeler ile transfer edilen s miktar,

. A (18) A A Q = k . At .n.t m = d . At I t mI + B t mB + KB .t mKB A At At t

TKB

4q TD = .L KB .v.c B .d

(11)

eklinde yazlr. Burada At = At .n olmak zere tm s transfer yzeyidir. Ayrca logaritmik scaklk farklar aadaki

bulunur. Kzdrma hcresi boyunun toplam hcre boyuna oran aadaki gibidir.

L KB hKB h = Lt hKB h0
Bu ifade alanlar oran eklinde yazlrsa,

(12)

t mI =

(t

t 0 ) (t1 t D ) t t0 ln t1 t D

(19)

AKB hKB h = At h KB h0

(13)

t mB =

(t 2 t D ) (t1 t D )
t t ln 2 D t1 t D

(20)

elde edilir. Borunun toplam alan stma alan, buharlatrma alan ve kzdrma blgesi alanlarnn toplamna eittir.

At = AI + AB + AKB
Bu ifadeden,

(14)

t mKB =

(t 2 t D ) (t BG t KB )
t t ln 2 D t BG t KB
(19)-(21) arasndaki

(21)

AB A A h h = 1 I KB = At At At h KB h0
bulunur. 2.3. Tm Kazan in Hesaplama

(15)

gibi

t t

yazlr.

ifadelerden

ekil 5de ematik olarak verilen kazan iinde retilen snn stma borular iindeki suya aktarm aada verilen ifade ile hesaplanr.

t BG t A (t BG t ) + t ifadesi elde edilir. ekil 2de t= At

gsterilen t2 ve t1 scaklklar iin,

A0 elde edilir. Buradan scaklk iin At 0

Q = K . M y .H ya = k . At .n.t m
Bu ifade her bir hcreye uygulanrsa,
. . . .

(16)

t2 = t1 =

AI + AB (t BG t ) + t At AI (t Bg t ) + t At

(22)

Q = Q I + Q B + Q KB = k I . AI .n.t mI + k B . AB .n.t mB + k KB . AKB .n.t mKB = k . At .n.t m

(17)

(23)

259

Zekai Kazm TELL, brahim GL, Murat ZTRK / POLTEKNK DERGS, CLT 10, SAYI 3, 2007

ifadeleri yazlabilir. Burada baca gaz scaklk dalm lineer olarak kabul edilmitir. At toplam s transfer alan Q = M
. . su

'

t mI =

(hKB

h0 ) , d ve Denklem (18)

kullanlarak hesaplanr (11,12). Tretilen teorik hcre ynteminin kontrol Denklem (24) ve (25) ile salanr.

t m =

(t BG

t KB ) (t t 0 ) t t KB ln BG t t0

t mB

(24)

t 0 ) (t1 t D ) = 267,86 0 C t t0 ln t1 t D (t t ) (t1 t D ) = 2 D = 608,78 0 C t2 tD ln t1 t D

(t

t mKB =
(25)

(t 2 t D ) (t BG

Q = d . At.t m

t t ln 2 D t BG t KB

t KB )

= 1350,88 0 C

Hesaplarn doruluu bu denklemlerle teyit edilmi olur. 3. RNEK UYGULAMA Termodinamik zellikleri Tablo 1de verilen bir buhar kazan iin optimum s transfer yzeyi hcre yntemiyle hesaplanrsa;
Tablo 1. Seilen buhar kazannn termodinamik zellikleri

olarak elde edilir. Buradan

AI .t mI = 48,21 , At AKB .t mKB = 378,24 At

AB .t mB = 322,65 At

bulunur. Bu ifadeler s ifadesinde yerine konulursa,

. A A A Q = d . At' I t mI + B t mB + KB t mKB A At At t

Parametre t0 P

Deer 30 0C ho=1268 kJ/kg 150 bar

tKB tD d
.

m su
Alan oranlar
'

450 0C hKB = 3160 kJ/kg 342 0C 300 kJ/m2hK 70000 kg/h

h = 1611 kJ kg h = 2615 kJ kg h B = 1004 kJ kg

elde edilir. Bu ifadeden tm s transfer yzeyi,

At' = 5892 m2 ,
olarak bulunur. Bulunan bu ifadeler kontrol bantlar olan Denklem (24) ve (25) ile kontrol edilirse;

t m =

(t BG

t KB ) (t t 0 ) = 732,9 0 C t t KB ln BG t t0

h h0 AI = = 0,18 , At hKB h0
,

AB h h = = 0,53 At hKB h0
'' '

Q = d . At' .t m = 1,302.10 8 kJ h
eklinde bulunur. Bu deer hcre yntemiyle bulunan deere olduka yakndr. 4. SONULAR Buhar kazanlarnda stma, buharlatrma ve kzgn buhar elde etme alanlarnn hesaplanmas nemli bir yer tutmaktadr. Bu almada gelitirilen hcre yntemi sayesinde bu hesaplamalar kolaylkla yaplm, bu hcre alanlar yardmyla tm s transfer yzeyi hesaplanm ve Denklem (24) ve (25) yardmyla bu hesaplama kontrol edilmitir. Yaplan kontrolde denklemin son derece kk relatif hata verdii bununda ihmal edilebilecek boyutlarda olduu grlmtr. nerilen metot pratik hesaplar iin olduka kullanldr.

AKB hKB h '' = = 0,29 At hKB h0

. .

Is miktar

Q = m su (hKB h0 ) = 1,324.10 8 kJ h
bulunur. Scaklk ve logaritmik scaklk farklar,

t1 =

AI (t BG t ) + t = 606 0 C At
(t BG t ) + t = 1507 0 C

A + AB t2 = I A t

260

BUHAR KAZANLARININ ISIL ALANLARININ BELRLENMESNDE HCRE Y / POLTEKNK DERGS, CLT 10, SAYI 3, 2007

5. KAYNAKLAR
1. Acarolu, M., Ouz, H., Biomasn yaklarak enerji eldesinde kullanlan yakclar, Trk-Alman Enerji Sempozyumu, zmir, 301 s., 1995. 2. Kew, P.A. and Cornwell, K., Correlations for the prediction of boiling heat transfer in small-diameter channels, Applied Thermal Engineering, 17, 8, 705-715, 1997. 3. Genceli, O.F., Buhar Kazanlar Konstrksiyon ve Yardmc Elemanlar, Birsen Yaynevi, Istanbul, 1985. 4. Turns, S.R., An Introduction to Combustion, McGraw-Hill Mechanical Engineering Series, Boston, 2000. 5. Senior, J., Boiler Test Calculations, Edward Arnold publisher, London, 1989. 6. Prieto, M.M., Suarez, I., Fernandez, F.J., Sanchez, H., Mateos, M., Theoretical development of a thermal model for the reheater of a power plant boiler, Applied Thermal Engineering, 27, 619-629, 2007.

7. Khajavi, M.R., Abdolmaleki, A.R., Adibi, N., Mirfendereski, S., Failure analysis of bank front boiler tubes, Engineering Failure Analysis, 14, 731-738, 2007. 8. Rahimi, M., Khoshhal, A., Shariati, S.M., CFD modeling of a boilers tubes rupture, Applied Thermal Engineering, 26, 2192-2200, 2006. 9. Gualous, H.L., Mecheri, B., Unsteady steam condensation flow patterns inside a miniature tube, Applied Thermal Engineering, 27, 1225-1235, 2007. 10. Telli, Z.K., Yaktlar ve Yanma", Sleyman Demirel niversitesi, Mhendislik Mimarlk Fakltesi, Makine Mhendislii Blm, Isparta, 141 s., 1996. 11. Telli, Z.K., Termodinamik, Problemleriyle Birlikte, Palme Yaynevi, Ankara, 1998. 12. Telli, Z.K., Transport Olaylar, Baslmam Ders Notlar

261