EKONOMZERLER VE DK SICAKLIK KOROZYONU

ada YEL Makine Yksek Mhendisi cagdas.yesil@barismuhendislik.com.tr

ZET Enerji geri kazanm, gerek maliyetlerin azaltlarak rekabet gcnn devam, gerekse de emisyon salnmlarnn azaltlarak evre bilincinin srdrlebilmesi asndan gnmzde ok kritik bir pozisyondadr. Ekonomizerler zellikle fosil enerjinin en fazla tketildii alan olan kazan uygulamalarnda enerji geri kazanm asndan nemli yere sahiptir. Burada nemli olan, atk enerjinin, yatrm maliyeti ve geri kazanm optimizasyonu asndan irdelenerek doru yntemin belirlenmesidir. Ekonomizerlerde geri kazanm snrlayc en nemli parametre duman gaz tarafndaki dk scaklk korozyonudur. Bu almada ekonomizerler hakknda genel bilgi verildikten sonra dk scaklk korozyonu temel hatlaryla incelenecek ve geri kazanm arttrabilecek eitli yntemler hakknda temel bilgiler aktarlacaktr. Anahtar Kelimeler: Enerji geri kazanm, ekonomizerler, dk scaklk korozyonu

ECONOMIZERS AND COLD-END CORROSION

ABSTRACT Energy recovery today is in a very critical position in terms of maintaining the competitiveness by reducing costs and sustainability of environmental awareness by reducing emissions. Economizers have an important role in boiler applications which consume the most of the fossil energy in recent years. What is important here is to determine the correct method by optimizing energy recovery and investment costs. The most important parameter limiting the heat recovery in economizer applications is cold-end corrosion on the smoke side. In this study, economizers and cold-end corrosion will be examined in general and basic informations will be given about various methods to increase energy recovery in economizers. Keywords: Energy recovery, economizers, cold-end corrosion

1/13

GR
Ekonomizer tanm olarak; her hangi bir s kazannn duman gaz scakln drerek dk scaklktaki bu sy geri kazanan ve yakttan ekstra tasarruf salayan s deitiricisi anlamna gelmektedir. Scak su kazan ve kzgn ya kazan gibi bir ok dier kazan tipinde de kullanlmakla birlikte, asl yaygn olduu alan buhar kazanlardr. Gnmzde zellikle byk kapasiteli buhar kazanlarnn vazgeilmez nitelerindendir. Hava fazlalk katsays ve yakt trne gre deimekle birlikte, duman gaz scaklndaki yaklak 21 oC d toplam kazan veriminde ortalama 1% art anlamna gelmektedir. [1,2] Bu deer ayn zamanda yakt sarfiyatndaki azalmay gsterir. Hava fazlalk katsaysnn yksek olduu kojenerasyon uygulamalarnda (zellikle gaz trbini uygulamalar) oluan duman gaz debisi daha fazla olduu iin %1lik verim art iin gereken scaklk dm deeri daha azdr. Kazan uygulamalar iin normal hava fazlalk katsaylarna ve yakt trlerine gre yaklak tasarruf miktarlar ekil 1de grlebilir.

ekil 1. Bacagaz Scaklndaki Azalmaya Bal Olarak Kazandaki Verim Art [1] ekil 1de grlen deerler duman gaznn bnyesindeki su buharnn youmamas durumunda elde edilebilecek deerlerdir. Fakat zellikle doalgaz uygulamalarnda duman gaz ierisinde %10 civarnda su buhar bulunur. Eer gerekli nlemler alnp duman gaz rnein 40-50 oCe kadar soutulabilirse bnyesindeki su buhar ksmen de olsa youur ve toplam kazan verimi alt sl deere gre %100n zerine rahatlkla kartlabilir. Youma scakl duman gazndaki su buhar miktarna baldr ve su buhar miktar arttka youma scakl da artar. rnein su buhar orannn fazla olduu bir doal gaz kazannn duman gaznda youma scakl 56 oC civarnda iken, su buhar orannn dk olduu bir gaz trbini egzozunda youma scakl 40 oC civarndadr. Youma scakl belirlenirken su buharnn molar yzdesi hesaplanr, buradan su buharnn toplam gaz basnc iindeki ksmi basnc bulunur ve bu ksmi basnca denk gelen doyma scakl youma scakl olarak belirlenir. Youmal ekonomizerlerde bir dier nemli konu da gaz tarafndaki basn dmdr. Gerekirse cebri ekili bir fan ile duman gazn tahliye etmek ou uygulamalarda karlalan bir durumdur. Bir youmal ekonomizer uygulamas ekil 2de grlebilir. Buhar kazannn evaporatr ksm sabit scaklkta bir s deitirici olduu iin duman gaz scakln doymu buhar scaklnn altna drmek termodinamiksel olarak imkanszdr. Gaz k scakl evaporatr doyma scaklna ne kadar fazla yaklarsa evaporatr sl yzeyi de ayn dorultuda logaritmik olarak artar. Ayrca ekonomizerdeki su taraf scaklk ortalamas daha dk olduu iin ayn sy kazanabilmek iin evaporatre gre daha az sl yzey gerekir. Duman gaz scaklnn evaporatr iletme scaklna yaklama derecesi literatrde Pinch Temperature olarak tanmlanmtr. Dizayna ve iletme artlarna bal olmakla birlikte, brlrl kazanlarda bu deer 20 ila 50 oC arasnda olabilirken, atk s kazanlarnda 10 ila 25 oC arasnda deiir. Dk Pinch Temperature yksek verim salarken ayn zamanda da yksek yatrm maliyeti ve yksek duman gaz direnci anlamna gelir. Bu nedenle zellikle atk s kazanlarnda tm bu parametrelerle birlikte optimizasyon almalar yaplarak sistem dizayn edilir.

2/13

ekil 2. Youmal Ekonomizer Uygulamasna Bir rnek [1] Endstriyel kazanlarda benzer olarak kullanlan bir baka s geri kazanm cihaz da hava stcdr. Piyasada rekperatr olarak da adlandrlabilen bu cihazlar, aada da belirtilecek olan nedenlerden dolay endstriyel uygulamalar iin ekonomizerler kadar cazip deillerdir.

ekil 3. Yakma Havas Istc Dzenlenme ekilleri [2] Hava Istclar ile Ekonomizerlerin Karlatrlmas Hava stclar ekonomizerler kadar yaygn olmamakla birlikte zellikte plverize kmr yakan g kazanlarnda yanmay iyiletirmek iin tercih edilirler. Bunun dnda endstriyel uygulamalarda zellikle kzgn ya kazanlarnn yakma havasn stmak iin de kullanmlar yaygndr. Ekonomizerlere gre dezavantajlar yle zetlenebilir; Gazdan havaya olan s transfer katsays gazdan suya olan s transfer katsaysndan ok daha dk olduu iin genellikle daha byk sl yzey gerektirirler. Bu nedenle ilk yatrm maliyetleri daha fazladr ve daha byk yerleim hacmine ihtiya duyarlar. Isl yzeyleri fazla olduu iin gaz taraf ve zellikle hava tarafnda yksek basn kayplarna neden olurlar. Ayrca havann oksijen younluu azald iin daha yksek hacimsel debi gereksinimi doar. Bunlar da brlr motor gcnn bymesine neden olarak ilk yatrm ve iletme maliyetlerini arttrmaktadr.

3/13

Zayf s transferinden dolay yksek duman gaz ve hava scaklklarnda zel boru malzemeleri gerekebilir. Bu da yatrm maliyetini arttrr. Yakma havas scaklndaki ortalama her 100 oC art alev scaklnda yaklak 50 oC arta neden olmaktadr. Bu durum NOx oluumu arttrr. NOx trevleri ise nitrik asit yamurlar, istenmeyen ozon oluumu ve partikl oluumu gibi etkilerle insan saln ciddi lde tehdit etmektedir. Hava stclarda hava ve gaz taraf s transfer katsaylar biri birilerine yakn olduu iin ekonomizerlerdeki gibi kanatl yzeyler kullanarak kompaktlk salamak pek mmkn deildir.

Ekonomizerlerin Tipleri ve Genel Yaplar Ekonomizerler duman borulu ve su borulu tiplerde retilmekte olup, su borulu konstrksiyonlar daha yaygn kullanlmaktadr. Duman borulu ekonomizerlerde, duman gaz boru iinden akarken su ise boru dnda ok daha dk bir hzla dolar. Bu nedenle s transfer katsaylar dktr. Dolaysyla ayn kapasite iin daha yksek s transfer yzeyi gerekir. Kapladklar hacim fazladr, buna bal olarak yatrm maliyetleri de yksektir. Su hacimleri ok fazla olduu iin zellikle ok fazla durua geen sistemlerde s kaybna neden olurlar. Souk kalktan rejime girene kadar belirli bir sre geer, bu sre su borulu konstrksiyonlara gre ok daha fazla olduu iin boru cidarlarndaki youma sresi de daha fazladr. Buna bal olarak da boru delinmeleri daha erken oluur. Buna ramen gnmzde zellikle kmr ve benzeri kurum potansiyeli yksek yaktlarda ksmen tercih edilmektedirler. Bu almada stnlkleri nedeniyle su borulu ekonomizerler incelenecektir. Su borulu ekonomizerlerde snan su boru iinden stan gaz ise boru dndan akar. Boru ierisindeki su hz gei says arttrlarak yksek tutulabilir, bylece iyi bir s transfer katsays elde edilebilir. Sonu olarak olduka kompakt ve dk maliyetli bir dizayn yaplm olur. Gaz tarafnda da gei says arttrlarak istenen s transfer yzeyi elde edilebilir. ekil 4te gaz taraf tek geili bir su borulu ekonomizer grlmektedir.

ekil 4. Bir G Kazan in Dizayn Edilmi Su Borulu Ekonomizer [6] Istma yzeyleri iin kullanlacak olan borular 1 ile 2 arasndaki aplarda, dikili veya dikisiz olarak seilebilir. nemli olan uygulama artlarna gre doru malzemenin kullanlmasdr. Boru dizilimi kare veya saptrmal olabilir. Saptrmal dizili daha iyi s transfer katsays verirken gaz taraf basn dm daha fazladr. Buna ramen doalgaz gibi temiz yaktlarda genellikle tercih edilen yntemdir. Partikl yk fazla olan uygulamalarda ise temizleme kolaylndan dolay daha ok kare dizili tercih edilir. Su tarafndaki hz kabul edilebilir basn kaybna bal olmakla birlikte, 1 - 2,5 m/s arasnda seilebilir. [10 ] Gaz tarafndaki hzlar ise yine basn dm ve daha da nemlisi duman gaznn korozif yapsna baldr, 10 20 m/s arasnda deiebilir. [2] Dizayn gerekletirilirken, basn dm ve s transferi optimizasyonunun yan sra sl genlemeler, titreimler ve mdahale edilebilirlik gibi etmenler de gz nnde bulundurulmaldr. Su ve

4/13

gaz aklarnn ters istikamette olmas, s transferinin etkinlii asndan en uygun dzenlemedir. Ayrca su aknn aadan yukarya doru dzenlenmesi olas buhar ceplerinin yarataca l noktalar azaltmaya yardmc olur. Ekonomizer sl yzeyleri dz borulardan veya kanatl borulardan oluabilir. Toplam s transfer katsaysn esas olarak belirleyen gaz tarafdr. Gaz tarafndaki bu yksek sl direnci azaltabilmek iin kanatlar yani geniletilmi sl yzey elemanlar kullanlr. Kanatl borular zellikle temiz yaktlarda byk avantaj salar. Ayn boru metraj iin sl yzey on katna kadar arttrlabilir. [2] Maliyet ise orantl olarak artmaz, nk kanat malzemesi ve iilii genellikle borununkinden daha dktr. Kanatlar eitli yaplarda retilmekte olup en yaygn kullanlan tipleri dikdrtgen kesitli helisel ve segmentli kanatlardr. Segmentli kanatlar yksek trblans oluturmalar nedeniyle daha iyi s transferi salarken ayn zamanda basn dmleri de daha fazladr. Kanat hatveleri doal gaz iin 3 mmye kadar inebilirken FO ve benzeri yaktlar iin 12-13 mmye kadar kartlabilir. [6] Maliyeti ciddi oranda arttrmakla birlikte, dorusu kanatlarn boruya temas yzeyi boyunca kaynaklanmasdr. Bylece etkin bir s transferi ile birlikte uzun kullanm mr salanm olur. Ekonomizer borular su ile etkin bir s geii saladklarndan genellikle iyi soumaktadrlar. Boru cidar scakl genellikle ierdeki su scaklndan 5-10 oC fazladr. Bu nedenle korozyon ihtimali grlmedike mukavemet asndan da uygunsa ou uygulamalar iin rnein St 35.8 kazan borusu kullanlabilir. ok yksek basnlarda veya korozyon ihtimali grlen durumlarda zel alaml malzemeler seilebilir. Kanat malzemeleri ise kanat ucu metal scaklnn hesaplanmasyla belirlenir. Burada mukavemet nemli deildir, sadece malzemenin st kullanm scakl, gerekiyorsa korozyon direnci ve souk ilenebilirlii sz konusudur. Normalde 350 oC malzeme scaklna kadar St 37 sa kanat malzemesi kullanlabilir. Daha yksek scaklklar iin ise AISI 409 gibi souk ekillendirme kabiliyetleri de iyi olan ferritik paslanmazlar tercih edilebilir. Youmann sz konusu olduu durumlarda ise kaynak kabiliyeti iyi olan AISI 304L, AISI 316L veya yksek asidik direnci olan AISI 316Ti gibi stenitik paslanmazlar hem boru hem de kanat iin tercih edilebilir.

ekil 5. Ekonomizerlerde Yaygn Olarak Kullanlan Kanat Trleri KOROZYON Korozyon genel itibariyle malzemenin d ortam akkan (H2O, SO3, NOx, HCl, O2 veya CO2in oluturduu asidik akkanlar) ile reaksiyona girerek anmas olarak tanmlanabilir. Ekonomizer ve benzeri ekipmanlarda en ok yaanan problemlerdendir. Genel olarak boru ii ve boru d korozyon olarak gruplandrlabilir. Boru ii korozyon stlan akkan ierisindeki mevcut O2 ve CO2 gibi korozif gazlar nedeniyle gerekleir. Bu amala besi suyu genelde 105 oC mertebesinde degaze edilerek kazana beslenir. Fakat su scaklnn daha dk olduu durumlarda mevcut korozif gazlar ekonomizer borularnda delinmeye neden olabilmektedirler. Bu almada asl olarak gaz tarafndaki korozyon incelenecektir. Gaz tarafndaki korozyon yksek scaklk ve dk scaklk korozyonu eklinde ayrlabilir. Yksek Scaklk Korozyonu zellikle FO gibi ar yaktlarn yaklmas sonucu korozif sodyum ve vanadyum tuzlar olumakta ve bu tuzlar yksek scaklklarda eriyerek boru yzeylerine yapmaktadrlar. Bu durum potansiyel bir korozyon tehlikesi yaratmaktadr. Ayrca duman gaz tarafnda oluacak 1 mm kalnlkta bir tabaka kazan verimini %2ye kadar drebilmektedir. Bunun nne geebilmek iin stma yzeyleri birikmeyi en aza indirecek ekilde dizayn edilmeli ve yakt kl ierisindeki vanadyum miktarnn 100 ppm seviyesini amamasna dikkat edilmelidir. [10] Ekonomizerler ok yksek gaz scaklklarna maruz kalmadklar iin bu problem dk scaklk korozyonu kadar karlalan bir problem deildir.

5/13

Dk Scaklk Korozyonu Yanma sonucu oluan duman gaz eitli molekllerin birleiminden oluan bir karmdr. Bu karmn scakl azaldka iindeki gaz bileenleri youmaya balar. ok dk scaklklarda youmaya balayan bileenler olduu gibi (NOx) ok yksek scaklklarda youmaya balayanlar da vardr. Aadaki tablolarda da grlebilecei zere youma scakl en yksek olan bileen kkrt tri oksittir (SO3). Bu nedenle doalgaz ve FO yakan kazanlarda slfrik asit korozyonu en sk karlalan durumdur. SO3in neden olduu slfrik asit korozyonu, metal scaklnn duman gazndaki SO3in youma scaklnn altna dmesi durumunda gerekleir. Genellikle ekonomizer, hava stc, duman kanallar ve baca gibi dk scaklk blgelerinde grlr. Dk scaklk korozyonu analizi yapabilmek iin ncelikle duman gaz analizine ve mevcut bileenlerin youma scaklklarna bakmak gerekir. Aadaki tablolarda suyun ve dier yaygn korozif gazlarn ksmi basnlarna bal olarak youma scaklklar grlmektedir. Korozyon analizi yaplrken dikkat edilmesi gereken noktalar zetle yledir; Her bir gaz bileeninin ksmi basnlar ve boru metal scakl gz nne alnarak hangi gaz bileeninin youaca belirlenmelidir. Bu bileenin youmas esnasnda ne karakterde bir korozif ortamn oluaca belirlenerek kullanlacak malzemeler belirlenmeli veya youmas istenmiyorsa gereken nlemler alnmaldr.

ekil 6. Su Buharnn Ksmi Basncna Gre Youma Scaklklar. [3]

ekil 7. SO3 in Hacimsel Bileimine ve Gazdaki Su Buhar Yzdesine Gre Youma Scaklklar. [3]

6/13

ekil 8. SO2 in Hacimsel Bileimine ve Su Buhar Yzdesine Gre Youma Scaklklar. [3]

ekil 9. HClin Hacimsel Bileimine ve Su Buhar Yzdesine Gre Youma Scaklklar. [3]

ekil 10. NO2in Hacimsel Bileimine ve Su Buhar Yzdesine Gre Youma Scaklklar. [3] Tablolardan da grlebilecei zere dk scaklk korozyonu asndan en riskli bileen kkrt tri oksittir. (SO3). Temel olarak yakt iindeki kkrt ve yakma havasndaki oksijen reaksiyona girerek kkrt dioksiti oluturur. (SO2)

7/13

(1) Bu reaksiyondan sonra oluan SO2nin ok az bir ksm, yakta ve hava fazlalk katsaysna bal olarak alev ierisindeki atomik oksijen ile reaksiyona girerek korozyon potansiyeli en fazla olan SO3i oluturur. (ekil 11) SO2 + O SO3 (2) Bunun yannda yakt ierisindeki Vanadyum ve Nikel gibi elementler de katalitik etki yaratarak SO3 dnm orann arttrmaktadrlar. [7]

S + O2 SO2

1 SO2 + O2 + Catalyst SO3 2

(3)

ekil 11. Hava Fazlalk Katsays ve Yakta Gre Kkrdn SO3e Dnm Yzdesi. [4] Youma Scakl Hesabna Bir rnek FO yakt iin baca gaznda hacimsel analiz yle kabul edilsin; H2O : 10%, SO2 : 0,08% ve hava fazlalk katsays 10% ise slfrik asit youma scakln belirleyelim. 10% hava fazlal ve FO yakt iin kkrdn yaklak %4nn SO3 formuna dnecei grlmektedir. Buna gre son durumdaki SO3 bileimi 10-2 x 0,08 x 0,04 = 32 x 10-6 = 32 ppmv olarak belirlenir. Bu durumda aadaki tablodan youmann 150 oC scaklkta balayaca grlebilir. [5]

ekil 12. SO3 ve H2O Bileimlerine Gre Duman Gaz Youma Scaklklar. [5]

8/13

FO ve kmr iin olmas gereken minimum dizayn metal scaklklar ekil 13ten alnabilir. Buna gre kaba bir yaklamla, 100 oC besi suyu girii iin kmrn kkrt orannn %2yi FOin ise %2,5 i gememesi gerekir. Eer geiyorsa tedbir alnmaldr. [6]

ekil 13. Yakttaki Kkrt Yzdesine Gre Olmas Gereken Boru Metal Scaklklar. [6] Korozyon Belirtileri ve nleme Yntemleri Dk scaklk korozyonuna urayan metal yzeyler zaman iinde anrlar. Baz durumlarda anma yzey boyunca orantl olabilmektedir. Bu gibi durumlarda ultrasonik yntemlerle belirli periyotlarda kalnlk lmleri yapmak gerekebilir. Baz durumlarda da ekil 14te grld gibi pasa benzeyen bir grnm ve przl yzeyler oluabilmektedir. [7]

ekil 14. Slfrik Asit Korozyonuna Urayan Boru rnekleri [7] Dk scaklk korozyonunu nlemek veya azaltmak iin bavurulabilecek yntemler yanma prosesiyle ilgili ve dizaynla ilgili yntemler olarak ikiye ayrlabilir.

9/13

Yakma Prosesi le lgili Yntemler Slfrik asit korozyonunu azaltabilmek iin yanmay olabildiince dk hava fazlalk katsaysyla gerekletirmek ve dk kkrtl yaktlar kullanmak gerekir. Ayrca fazla nemin youma etkisini azaltabilmek iin dk nemli yaktlar kullanmak, duman gaz yollarna hava szntlarn nlemek ve kurum fleme prosesini olabildiince minimize etmek gerekir. Yakta eitli eklentiler eklemek de ayr bir zm sunabilmektedir. Bu eklentiler, zellikle byk lekli FO yakan sistemlerde kullanlmaktadrlar. Bu gibi kimyasal eklentiler yakma sistemine, evresel faktrlere ve kazan malzeme zelliklerine baldr. Bu eklentilerle birlikte korozif gazlarn youma scaklklar azald iin sistem verimi artar, partikl oluumu azald iin kazan yzeylerinde daha az birikme ve daha az eki kayb olur, temizleme periyotlar azalr. Genelde MgO, AlO, Mn veya karmlar bu eklentilerin en fazla kullanlanlardr. [4] Kimyasal eklentilerin slfrik asitin youma scaklna olan etkisi ekil 15te grlebilmektedir.

ekil 15. Kimyasal Eklentilerin ve Hava Fazlalnn Asit Youma Scaklklarna Olan Etkisi [4] Ekipman Dizaynyla lgili Yntemler Piyasada yaygn olarak bilindiinin aksine dk scaklk korozyonu duman gaz k scaklndan ziyade boru metal scaklna baldr. Gaz scakl ok yksek bile olsa eer boru metal scakl korozif gazn youma scaklnn altndaysa ksmen de olsa cidarda youma ve korozyon grlr. Gerekli formlasyonlarla hesaplamalar yapldnda gaz tarafndaki 200 oClik bir scaklk artnn boru metal scakln sadece 4-5 oC artrabildii grlebilmektedir. [10] Dolaysyla gaz k scakln artrmak yerine boru iindeki su scakln arttrmak daha aklc bir yntemdir. Bu nedenle yakt veya yanmada yaplabilecek iyiletirmelerin yannda ekonomizerlerin ak dzenlemelerinde de bir ok yntem kullanlmaktadr. Sonu olarak asl varlmak istenen, en dk boru metal scaklnn korozif gazn youma scaklndan yksek olmasdr. Bu yntemlerin en byk dezavantaj su tarafnn ortalama scaklklar ykseldii iin genelde ekonomizer stma yzeylerinin artmasdr. Bu dorultuda yaplabilecek birka dzenleme aadaki ekillerde grlebilir. I) Besi suyunu harici bir eanjr ve stc akkan ile n stmaya tabi tutmak; rnein bir eanjr ve kazandan alnacak olan bir miktar buhar ile besi suyuna n stma uygulanabilir. Bylece suyun ekonomizere giri scakl yani boru metal scakl ykseltilerek korozyon potansiyeli azaltlm olur. Yksek kkrtl kmr ve FO yakan byk kazanlarda uygulanmaktadr. (ekil 16)

10/13

ekil 16. Harici Bir Eanjr ile Besi Suyunun n Istlmas. II) Ekonomizer k suyuyla giri suyunu stmak; rnein 90 oC scaklkta ekonomizere giren besi suyu 140 oC scaklktaki k suyuyla bir eanjrde stlarak 100 - 110 oC scaklkta ekonomizere verilebilir. (ekil 17)

ekil 17. Ekonomizer k Suyuyla Giri Suyunun Istlmas. III) k suyuyla giri suyunu kartrarak giri suyu scakln ykseltmek; yksek scaklktaki k suyunun bir ksm sirklasyon pompas yardmyla ekonomizerin giriine verilerek giri suyu scakl ykseltilebilir. Ekonomizer ierisindeki ortalama su scakl artaca iin gerekli olan sl yzey de bir miktar artar. Dolaysyla gaz taraf ve su taraf direnci artarken, iletme ve yatrm maliyeti bir miktar ykselecektir. Bunlara ramen rnein g santrallerinde kondenserden gelen dk scaklktaki kondensin n stlmas gibi durumlarda yaygn olarak uygulanmaktadr. (ekil 18)

11/13

ekil 18. Ekonomizer k Suyunun Bir Ksmnn Giri Suyuyla Kartrlmas. IV) Tm bunlara ilave olarak degazr basncnn arttrlmas, besi suyu scakln arttraca iin dk scaklk korozyonu riskini azaltan ayr bir yntemdir. zellikle byk endstriyel kazanlarda uygulanan bir yntemdir.

SONU VE NERLER
Enerji geri kazanm gnmzde artk yasalarla zorunlu hale getirilmekte ve kanlmaz bir noktadadr. Yasalarn yan sra enerjiyi verimli kullanmak isteyen iletmeler iin eitli tevik yardmlar da sz konusudur. Temel ama ise snrl miktarda olan ve ou ihra edilen fosil yaktlarn kullanmn olabildiince azaltmak, da bamll asgariye indirmek, atmosfere kirletici ve sera etkisi yaratan gazlarn salnmn drmektir. lkemizde fosil yaktlarn ounun s ve enerji kazanlar tarafndan tketildiini dnrsek ekonomizer kullanmnn nemi daha da belirgin bir ekilde ortaya kmaktadr. Basit bir rnek vermek gerekirse; 6 ton/h buhar kullanm olan bir iletme, ekonomizersiz olarak aylk 16 saat ve 26 gn alma durumu iin ortalama 100.000 TL civarnda doalgaz faturas demektedir. Ekonomizer kullanmyla salanacak %5lik tasarruf aylk ortalama 5.000 TLlik bir kazan anlamna gelir. Senelik ise 50.000 - 60.000 TL civarnda bir tasarruf salanm olur. Byle bir ekonomizerin yatrm maliyeti gz nne alndnda kendi kendini 6 ay ile 1 sene arasnda amorti edecei sylenebilir. Bununla birlikte, yakt sarfiyat %5 azalaca iin atmosfere salnan kirleticiler (NOx, SOx) ve sera gazlar da (CO2) ayn oranda azalr. rnein baca gaznda ktlesel olarak %13 CO2 olduunu kabul edersek, 16 saat ve 26 gn alma durumuna gre gerekli hesaplamalar yapldnda ekonomizer kullanmyla aylk 20 ton civarnda daha az CO2 salnm yapld sylenebilir. Azot oksit ve varsa kkrt oksitler iin de ayn mantk yrtlebilir. lkemizde yaklak 6000 civarnda buhar kullanan iletme bulunduu gz nne alnrsa, sadece buhar kazanlarnda bile ne kadar parasal tasarruf ve kirletici emisyon azalm yaplabilecei grlebilir. Ekonomizer yatrm yaparken nemli olan nokta, yakta ve kullanm scaklklarna gre dzgn bir sistem dizayn yapmaktr. Bilinsiz yaplan bir dizaynda problemler oluabilir, bu da iletmede durulara neden olur. Bu durum da tasarruf edelim derken iletmenin zarar etmesine yol aar. Yukarda belirtilen noktalara dikkat edilerek gerekletirilecek olan bir dizaynda, zellikle korozyona dayal problemler asgariye indirilebilir. Tesiste ekonomizerden kaynakl durularn minimize edilmesi yannda, sonu olarak tasarruf ile rekabet gc ve dk emisyon ile de evreye sayg pekitirilmi olur.

12/13

KAYNAKA
1. Mobley, R. K., Plant Engineer's Handbook, 1991, USA 2. Stultz, S. C., Kito J. B., STEAM, Its Generation and Use, 40th. Edition, 1992, Ohio 3. Huijbregts, W. M. M., Leferink, R., 2004, Latest Advances in The Understanding of Acid Dewpoint Corrosion: Corrosion and Stress Corrosion Cracking in Combustion Gas Condensates, Anti-Corrosion Methods and Materials, Say 51, p. 173-188 4. 5. 6. 7. Bennett R. P., Chemical Reduction of Sulphur Trioxide and Particulates From Heavy Oils, Apollo Chemical Corporation, p.35-42, Newjersey Ganapathy, V., Cold End Corrosion: Causes and Cures, Hydrocarbon Prossesing-January 89, p.57-59 H. D. of the Army, Central Boiler Plants, 1989, USA Port, R.D., Herro H. M., 1991, The Nalco Guide to Boiler Failure Analysis, Mc Graw Hill, New York

8. Barreras, F., Barroso, J., 2004, Behavior of a High-capacity Steam Boiler Using Heavy Fuel Oil Part II: Cold-end Corrosion, Fuel Processing Technology, Say 86, p. 107-121 9. Kutty, P. C. M., Dalvi, A., 1995, Evaluation of Chemical Fuel Additives to Control Corrosion and Emmisions in Dual Purpose Desal/Power Plants IDA conference, Abu Dhabi

10. Ganapathy, V., Industrial Boilers and Heat Recovery Steam Boilers, 2003, Basel

13/13