Uzay Kafes Sistemleri

T.C.
HARRAN NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
UZAY KAFES SSTEMLERNN SAYISAL YNTEMLE ANALZ
BLEN ESZOLU
YKSEK LSANS TEZ
NAAT MHENDSL ANABLM DALI
ANLIURFA 2008
Do. Dr. Zireddin MEMMEDOV danmanlnda, Bilen ESZOLUnun hazrlad Uzay Kafes Sistemlerini Sonlu Elemanlar Yntemiyle Hesaplanmas konulu bu alma 22/01/2008 tarihinde aadaki jri tarafndan naat Mhendislii Anabilim Dalnda Yksek Lisans tezi olarak kabul edilmitir.
Danman
: Do. Dr. Zireddin MEMMEDOV
ye
: Do. Dr. Murat KISA
ye
: Yrd.Do. Dr. Recep Kadir PEKGKGZ
Bu Tezin naat Mhendislii Anabilim Dalnda Yapldn ve Enstitmz Kurallarna Gre Dzenlendiini Onaylarm. Prof. Dr. brahim BOLAT Enstit Mdr
Not: Bu tezde kullanlan zgn ve baka kaynaktan yaplan bildirilerin, izelge, ekil ve fotoraflarn kaynak gsterilmeden kullanm, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hkmlere tabidir.
NDEKLER
Sayfa No Z ........................................................................................................................................................... i ABSTRACT ........................................................................................................................................... ii TEEKKR .......................................................................................................................................... iii EKLLER DZN ............................................................................................................................... iv ZELGELER DZN ...........................................................................................................................v SMGELER DZN ............................................................................................................................. vi 1. GR ..................................................................................................................................................1 2. NCEK ALIMALAR ...................................................................................................................5 3. MATERYAL ve YNTEM ..............................................................................................................13 3.1 Materyal .................................................................................................................................... 13 3.1.1 Uzay kafes sistemler .......................................................................................................... 13 3.1.1.1. Genel tanm .............................................................................................................. 13 3.1.1.2. Uzay kafes sistemlerin tarihesi ................................................................................ 16 3.1.2. Uzay kafes sistemlerin mimari kullanm alanlar ............................................................. 18 3.1.2.1. Sanayi yaplar .......................................................................................................... 20 3.1.2.2. Showroom yaplar .................................................................................................... 21 3.1.2.3. Sergi ve fuar yaplar ................................................................................................. 23 3.1.2.4. Ulam yaplar .......................................................................................................... 23 3.1.2.5. Spor kompleksleri ..................................................................................................... 24 3.1.2.6. Alveri merkezleri .................................................................................................. 25 3.1.3. Uzay kafes sistemlerin faydalar ....................................................................................... 26 3.1.3.1. Yap sistemi olarak faydalar .................................................................................... 26 3.1.3.2. Depreme kar faydalar ............................................................................................ 27 3.1.3.3. Maliyet avantajlar .................................................................................................... 28 3.1.4. Uzay kafes sistem elemanlar ........................................................................................... 29 3.1.4.1. Borular ...................................................................................................................... 30 3.1.4.2. Pimler ........................................................................................................................ 32 3.1.4.3. Kreler ...................................................................................................................... 33 3.1.4.4. Somunlar ................................................................................................................... 34 3.1.4.5. Aklar ve Ak Dikmeleri ........................................................................................ 34 3.1.4.6. Cvatalar .................................................................................................................... 35 3.1.4.7. Konikler .................................................................................................................... 35 3.1.5. Uzay kafes sistemin statik asndan incelenmesi ............................................................. 37 3.1.6. Uzay kafes sistemlerinin projelendirme aamalar ........................................................... 40 3.1.6.1. Mimari tasarm .......................................................................................................... 40 3.1.6.2. Statik hesap ynetimi ................................................................................................ 40 3.1.6.3. Montaj ....................................................................................................................... 40 3.1.6.4. Nakliye ...................................................................................................................... 41 3.1.7. Uzay kafes sistemlerinin statik hesap kriterleri ................................................................ 41 3.1.7.1. Ykleme trleri: ........................................................................................................ 42 3.1.7.2. Yk kombinasyonlar ................................................................................................. 42 3.1.7.3. Bilgisayar hesaplar ve neticeleri: ............................................................................. 42 3.1.8. Uzay kafes sistemlerinde lkemizde kullanlan dizayn, malzeme ve retim standartlar 43 3.1.9. Uzay Kafes Sistemlerinin projelendirme esaslar ve teknik artnamesi............................ 43 3.1.9.1. Projelendirme esaslar ............................................................................................... 43 3.1.9.2.Projelendirme hatalar ................................................................................................ 48 3.1.9.3. Teknik artnamesi ..................................................................................................... 50 3.2. Yntem ..................................................................................................................................... 53 3.2.1. Sonlu elemanlar metodu hakknda genel bilgi .................................................................. 53 3.2.2. SAP 2000 .......................................................................................................................... 57 3.2.2.1. Giri .......................................................................................................................... 57 3.2.2.2. Etkileimli veritaban dzeni..................................................................................... 60 3.2.2.3. Dier uygulamalar .................................................................................................... 62 3.2.3. allan uygulama ........................................................................................................... 63 4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA .................................................................................64
4.1. zm ...................................................................................................................................... 64 4.2. Sistemin SAP 2000de oluturulmas ....................................................................................... 64 4.3. Sistemin SAP2000de zm aamalar ................................................................................. 66 5. SONULAR ve NERLER ............................................................................................................79 KAYNAKLAR .....................................................................................................................................81 ZGEM ..........................................................................................................................................82 EKLER ..................................................................................................................................................83 ZET ..................................................................................................................................................105 SUMMARY ........................................................................................................................................107
Z Yksek Lisans Tezi UZAY KAFES SSTEMLERNN SAYISAL YNTEMLE ANALZ Bilen ESZOLU Harran niversitesi Fen Bilimleri Enstits naat Mhendislii Anabilim Dal Danman: Do. Dr. Zireddin MEMMEDOV Yl: 2008 , Sayfa: 108 Dnya'da elik vazgeilmez bir malzeme haline gelmitir. lkemizde de eliin kullanm yaygnlamaktadr. Bunun nedeni ise, gnden gne deien, artan ihtiyalar ve bilinlenen toplum erevesinde, yaplarda zellikle aranan depreme kar performans, imalatta yksek kalite ve uygulamada kontrol edilebilirlik, yap arlnn az olmas, dk temel maliyeti, inaat sresinin ksalmas, mekanda tasarruf vb. gibi vasflara uygunluudur. elik malzeme estetik, ilevsellik, kullanm mr gibi yapnn rekabet gcn artran ynler asndan dnldnde projelendirmeyi yapan mhendise, yap tasarmna, programlamaya zellikle detaylandrma ve uygulama konusunda deiik seenekler sunmaktadr. Bu tez kapsamnda SAP 2000 programnda modelleme yaplrken, maliyeti ve l yk azaltmak amacyla daha kk apl profiller denenmitir. Fakat l yk azalmasna ramen kar ve rzgar yklerinin etkisiyle, sistemin analizi yapldnda kolon ve ubuklarn sistemi tayamayaca grlmtr. Maliyeti minimum tutmak amacyla ubuk ve kolon deerleri bytlerek en ekonomik ve en gvenli boru aplar bulunmutur. ANAHTAR KELMELER : Kafes Sistem, Uzay Kafes Sistem, Sonlu Elemanlar Metodu, SAP 2000
ABSTRACT
MSc Thesis
ANALYSIS OF SPACE FRAME SYSTEMS USING NUMERICAL METHOD Bilen ESZOLU
Harran University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Civil Engineering
Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Zireddin MEMMEDOV Year: 2008 , Page: 108
The popularity of using the steel as a construction material has been increased worldwide owing to its indispensability in the current market today. The utilisation of this construction material is swiftly spreading in abroad as well as in our country. The main reasons of this demand are the conformity of steel's performance against earthquakes, high quality in the production, easily controllable in the application, the lightness of the provided contractions, low cost, shorter period of construction, efficiency in the space etc. The efficiency and the reliability of the steel products used in the construction market are being improved on a daily basis since the needs and awareness of society for this material is increasing. Considering the aesthetics, functionality, lifespan of steel and other aspects, the competitiveness of this material is developing in the market. Steel provides various options to the design of buildings i.e. from the design programming to the project handling especially in terms of detailing and application it is a crucial part of modern building construction. In order to reduce the cost and dead load of the system modelled various elements having different diameters are analysed and comparatively small profiles are chosen in modelling process with SAP 2000. Although the small diameters reduces the dead load, the snow and wind loads however caused instability in the colons and bearing elements whilst analysing the system with relatively small diameters. Because of this reason the most economical and safe pipe diameter is obtained by increasing the size of colons and bearing elements meantime concerning the minimum cost.
KEY WORDS: Frame Systems, Space Frame Systems, Finite Elements Method, SAP 2000
ii
TEEKKR
Bu tezin hazrlanmasnda engin bilgi ve deneyimlerini benimle paylaarak almalarma yn veren ok deerli hocam sayn Do. Dr. Zireddin MEMMEDOV a, uygulamada yardmlarndan dolay sayn Yrd. Do. Dr. Recep Kadir PEKGKGZ e, bilgi, deneyim ve dostluunu eksik etmeyen Aratrma Grevlisi sayn Veysel GMe , Aratrma Grevlisi sayn Zeynep ALGIN a ayrca yazm aamasnda bana yardmc olan sayn Sedat AKa, sayn Ferhat BAYRAMa, sayn Frat PEKe, sayn Mehmet ONATa ve maddi ve manevi katklarndan dolay, desteklerini bir an bile eksik etmeyen aileme sonsuz teekkrlerimi sunmay bir bor bilirim.
iii
EKLLER DZN
Sayfa No ekil 3. 1. Uzay kafes sistem kpr rnei .......................................................................................... 14 ekil 3. 2. lkemizde gerekletirilen elik uzay rneklerinden bazlar ............................................ 15 ekil 3. 3. lkemizde gerekletirilen elik uzay rneklerinden bazlar ............................................ 16 ekil 3. 4. Dr. Max Mengeringhausen (1903-1988) ............................................................................. 17 ekil 3. 5. Uzay kafes sistem hayvanat bahesi su kular kafesi......................................................... 19 ekil 3. 6. Uzay kafes sistem glgelendirme ats .............................................................................. 19 ekil 3. 7. Uzay kafes sistemlerde kullanlan yap trleri .................................................................... 20 ekil 3. 8. Uzay kafes sistem uak bakm iskelesi ............................................................................... 21 ekil 3. 9. Tek cidarl konstrksiyon grn .................................................................................... 22 ekil 3. 10. Tek cidarl konstrksiyon grn .................................................................................. 22 ekil 3. 11. Uzay kafes sistem fuar ve kongre merkezi ........................................................................ 23 ekil 3. 12. Uzay kafes sistem kapal yzme havuz ats ................................................................... 24 ekil 3. 13. Uzay kafes sistem tribn ats .......................................................................................... 25 ekil 3. 14. Uzay kafes sistem al veri merkezleri ............................................................................ 26 ekil 3. 15. Uzay kfes sistem dm noktas 3D modeli ..................................................................... 30 ekil 3. 16. Uzay kfes sistem birleim elemanlar................................................................................ 30 ekil 3. 17. mal edilmi borular .......................................................................................................... 31 ekil 3. 18. Pim 3D modeli .................................................................................................................. 33 ekil 3. 19. Deiik llerde kre rnekleri ....................................................................................... 33 ekil 3. 20. Somun 3D modeli ............................................................................................................. 34 ekil 3. 21. Cvata 3D modeli .............................................................................................................. 35 ekil 3. 22. Uzay kafes sistem birleim detay ..................................................................................... 36 ekil 3. 23. ki boyutlu kafes modeli.................................................................................................... 37 ekil 3. 24. Dzgn drt yzl modeli ................................................................................................. 38 ekil 3. 25. Dzgn 4 yzl mesnetleme ............................................................................................. 38 ekil 3. 26. Uzay kafes sistem elde edilmesi........................................................................................ 39 ekil 3. 27. Nokta yk alan ................................................................................................................. 46 ekil 3. 28. Uzay kafes sistem montaj ve imalat hatalar .................................................................... 48 ekil 3. 29. Uzay kafes sistem montaj ve imalat hatalar .................................................................... 49 ekil 3. 30. Sonlu elemanlar metodu iin rnek yaklak zm ve gerek zm erileri ................. 57 ekil 3. 31. Interactive database input tables ileti kutusu, .................................................................... 61 ekil 3. 32. Etkileimli veritaban dzeni ileti kutusu ......................................................................... 61 ekil 4. 1. Ana modl ........................................................................................................................... 68 ekil 4. 2. Modllerin tretilmesi......................................................................................................... 72 ekil 4. 3. Kafes sistemin oluturulmas .............................................................................................. 73 ekil 4. 4. Uzay kafes sistem................................................................................................................ 75 ekil 4. 5. Sistemin deforme olmu durumu ........................................................................................ 76
iv
ZELGELER DZN
Sayfa No izelge 3. 1. Boru kesitleri ................................................................................................................... 32 izelge 3. 2. elik emniyet gerilmesi .................................................................................................. 32 izelge 3. 3. Cvata emniyet gerilmeleri .............................................................................................. 35 izelge 3. 4. Ykleme trleri ............................................................................................................... 42 izelge 4. 1. (TS 498) Zati karyk (Pko) deerleri kN/m2 ................................................................. 77 izelge 4. 2. (TS498) Ykseklie bal olarak rzgar hz ve emme ................................................... 77 izelge 4. 3. Boru aplar ve et kalnlklar .......................................................................................... 78
SMGELER DZN
SEM ABYYHY TS (TSE) DIN TV EHM DQEM HES P q a b i(t) x(t) u(t) PG PK Pwb Pwe kr maxx t V t A(T) ST TA ve TB A0 Ra(T) Vt I E Sonlu elemanlar metodu Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik, (1998) Trk Standartlar (Trk Standartlar Enstits) Alman Standartlar Enstits (Deutsches Institut fr Normung) Teknik denetim kurumu Elektronik hesap makineleri Diferansiyel Quadrature Eleman Metot Hidro Elektrik Santralleri Dm noktasndaki tekil yk Yayl yk x ynndeki modl boyutu y ynndeki modl boyutu taban fonksiyonlarnn lineer kombinasyonu asl zm fonksiyonunu yaklak zm fonksiyonunu z arlk yklemesi (kg/m2) Kar yklemesi (kg/m2) Rzgar basn yklemesi (kg/m2) Rzgar emme yklemesi (kg/m2) burkulma gerilmesi maksimum sehim deerleri scaklk genleme says Poisson oran Et kalnl Spektral ivme katsays Spektrum katsays) Spektrum karakteristlik peryotlar Etkin yer ivme katsays Tayc sistem davran katsays Edeer deprem yk Atalet moment eliinin elastisite modl;
vi
1. GR
Bilen ESZOLU
1. GR Dnyamzda hzla artan nfusa ve gelimekte olan kentleme olgusuna paralel olarak mimaride yksek, kolonsuz ve geni aklkl yaplara ihtiya duyulmutur. Bu ihtiyalara zm aray elik uzay yap sistemlerin domasna neden olmutur. elik uzay yap sistemlerin inaatnn hzl, estetik, ekonomik ve gvenli oluu bu yap sistemlerini gelime srecini hzlandrm ve kullanm alanlarn arttrmtr. Gnmzde bu sistemler eitli geometrideki geni aklklarn kolonsuz geilerek kapal mekan olarak kullanlmasnda olduka ekonomik zmler sunmaktadr. elik uzay yap trlerinden biri olan uzay kafes sistem yaplar, ana eleri ubuk elemanlar ile noktasal dm elemanlar olan boyutlu hiperstatik yap sistemleridir. Byk oranda at sistemleri olarak anlalmasna ve uygulanmasna karn, uzay kafes yaplar, ok farkl fonksiyonlar da salayabilen, mimari ve konstrktif post-modern yap sistemleridir. Uzay kafes sistemler, birbirlerine dm noktalarndan bal, basit ekmeye yada basnca alan dorusal ubuklar andan kurulu dzenlerdir. Bu ubuklar dzeni, zerine etkiyen d ykleri iki dorultuda mesnetlere ileten ve boluun organize edilmesi ilkesine gre retilen ada sistemlerdir. Balangta dm noktalar geleneksel olarak bulonlar ya da kaynakla gerekletiriliyordu. Aamal olarak, bu sisteme ilgiyi artracak birleim dzenleri gelitirildi. Teknolojik gelime, doal olarak standartlama ve hazr yapma yol at. Hazr yapm; ya dm noktalar ve ubuklar gibi basit elemanlara, ya da ken ve drt yzl gibi bileik elemanlara dayanmaktadr. Modellendirme tayc dzlemlerin biim deiimini kolaylatrmaktadr.
1. GR
Bilen ESZOLU
Statik yararlar asndan uzay kafes sistemler dier bir ok tayc sistemlere oranla ok daha hafiftirler. Sabit yklerin azl sadece atda deil, alt sistem eleri ile temellerde kendini gstermekte, buna bal olarak maliyet nemli lde azalmaktadr. Uzay kafes yaplar, gnmz Trkiye sinde byk aklkl sanayi yaplarnn rtlmeleri konusunda olduka fazla uygulama alan bulmaktadr.
Uzay kafes yaplar olduka geni biimsel olanaklar da salanmaktadr. Dzlem yzeyler ve bunun katlar gelitirilebilecei gibi, ayrca kubbe ve tonozsal biimler ve bunlarn tekrar eklinde de kurulabilmektedir. Uzay kafes yaplar donat yerleiminde de yararllklar salayabilmektedirler. Elektrik, shhi tesisat, havalandrma kanallar, klima, iklimleme sistemleri gibi donatlar, bu sistemlerin oluum ilkesinden doan boluklarda kendilerine kolaylkla yerleim alan bulabilmektedir. Bu donatlar her dorultuda yer alabilmektedirler. Elektrik balantlar ubuklarn iinden geirilerek de yaplabilmektedirler. Gn salanmas ayn boluklarda pencere eleri oluturmak suretiyle kolayca zmlenebilmektedir. Sanayi yaplar, iinde retimin gerekletii ve retim ile ilgili srelerin birbiri ile ilikilendii mekanlardr. retim aamalar bazen ayn yap iinde gereklemek zorunda iken bazen de yan yana ayr binalarda gerekleebilir. nemli olan retimin etkinlii ve bu etkinlii salayabilecek ilevsel yerleimdir. te bu ilevsel yerleim srasnda uzay kafes sistemlerinin byk faydalar ortaya kmaktadr. Kolonsuz ekilde geni bir alan rtebilen bu sistemler retim iin snrsz bir yerleim (lay out) imkann sunmaktadr. Tesislerin hammadde girii ve rn k iin kullandklar lojistik depolarda uzay kafes sisteminin kullanm tamaclk ve depolama ilevinin en etkili ve verimli ekilde gereklemesini salamaktadr (Neru, 2007). Kullanlan uzay kafes sistemlerinin gelimesi, inaat mhendisliinde uzay kafes sistemlerinin analizi, tasarm ve farkl zm yntemlerinin aratrlmasna neden olmutur. Birok zm ynteminin kullanlmasna karn; sonlu elemanlar
1. GR
Bilen ESZOLU
yntemi gnmzde uygulanan zm yntemleri arasnda en kolay ve en kesin sonular veren yntemdir. Mhendislik problemlerinin birounun zmnde kullanlan sonlu elemanlar yntemi, saysal bir yntemdir. Sonlu elemanlar metodunun esas, yap sistemlerinin sonlu sayda elemandan olutuu ve bu elemanlarn sonlu saydaki dm noktalarnda birbirine baland kabulne dayanmaktadr. Bu metot boyutlu yaplarda kullanlrken yaplacak tek kabul deplasman fonksiyonunun iki dm noktas arasnda ve elastik eksen boyunca srekli olduudur. ki boyutlu elemanlarn birleimi ile elastik ortam tekil edilebilir. Yap sistemini oluturan elemanlarn farkl malzemelerden olmas durumunda metot geerlidir. Sonlu elemanlar yntemi daha ok 1960l yllardan itibaren bilgisayardaki geliime paralel olarak birok anabilim dalnda kullanlan bir analiz metodudur. Bu metot inaat mhendisliinde kablo, ereve, levha veya kabuklardan oluan yap sistemlerinin analizinin zmnde nemli lde yararlar salamaktadr. ubuk elemanlarn hesaplanmasnda kullanlan klasik yntemlerin iki ve boyutlu ortamlarn gerilme-yer deitirme problemleri nedeniyle uygulanmas sonucu ortaya kmtr. Uygulamada ok sk rastlanan baz srekli elastik sitemlere ait fiktif edeer ubuk sistemlerinin karakteristiklerinin ve srekli sisteme ait aranan i kuvvet bileenlerinin nasl tayin edilecei aada srasyla gsterilmitir. Burada srekli ortamn izotrop ve lineer elastik malzemeden yaplm bulunduu ve deplasmanlarnn ok kk olduu kabul edilmitir. Sonlu elemanlar yntemi yap mhendislii, zemin mekanii, hidrolik , s transferleri ve elektrik mhendislii gibi alanlarda uygulanmaktadr. Sonlu elemanlar yntemi lineer ve lineer olmayan denklem sistemlerinin retiminde birok matematiksel kavramlar birletirmektedir. Denklem says genellikle ok genitir. Baz yerlerde 20 den 20000 e kadar veya daha fazla
1. GR
Bilen ESZOLU
denklem sistemi ieren bilgisayar gcne ihtiya vardr. Bilgisayarn bulunmad hallerde bu metot ok az pratik deere sahiptir. Sonlu elemanlar metodunun gnmzde farkl uygulama yntemi vardr. Fakat bu yntemlerin elle zm olduka zor olduundan bilgisayar program kullanlmaktadr. Kullanlan programlardan biri de SAP 2000 programdr. SAP 2000 program sonlu elemanlar metoduna uygun inaat mhendisliinde birok alanda kullanlmas ile birlikte, uzay kafes sistemlerin zlmesi iinde kullanlan bir bilgisayar programdr. Bu tez almasnda SAP 2000 programn kullanarak boyutlu kafes at modellemesi yaplmtr.
2. NCEK ALIMALAR
Bilen ESZOLU
2. NCEK ALIMALAR
Turhan (1985), dzlem ve uzay kafes sistemlerin lineer olmayan analizi konulu almasnda lineer elastik malzeme iin verilmi matris deplasman yntemini ardarda kullanarak, kafes sistemlerin lineer olmayan analizini elde etmitir.
Kafes sistemlerin lineer olmayan analiz yntemlerinden sz etmi, dzlem ve uzay kafes sistemlerin lineer olmayan analizi iin deitirilmi matris deplasman yntemi anlatmtr. Ayrca lineer olmayan analizi gerekletirmek iin izlenen yolu aklam ve ilem yapan bir algoritma vermitir. Verdii algoritmann uygulamasn yapan bilgisayar programn aklam, ve sonu olarak baz durumlarda kafes sistemlerin tama gcnn belirlenmesinde gerilmeye nazaran deplasman snrlamalarnn daha fazla nem kazanabildiini gstermitir. zellikle sistemdeki baz ubuklarn orantllk snr zerinde yklenmesi durumunda, sistemin deplasmanlarnn hesab, lineer gerilme-ekil deitirme ilikisi kabul yapan matris deplasman yntemiyle mmkn olmadn aklamtr. Bunun matris deplasman ynteminin ubuklardaki lineer olmayan davranna izin verecek ekilde genelletirme gerektiini ortaya koymutur.
Tan (1996), almasnda uzay kafes ve uzay ereve yap tiplerinin direk matris deplasman yntemiyle analizini yapan bir bilgisayar program gelitirmitir. Direk matris deplasman metodunda, kuvvetler ve deplasmanlar arasndaki bantlardan bir denklem takm oluturmutur. zmn yapt sistemin boyutlu modelini bilgisayar ekrannda izmi, izilen modeli kendi ekseni etrafnda dndrebilmitir.
2. NCEK ALIMALAR
Bilen ESZOLU
Gken (1996), alma kapsamnda uzay kafes sistemlerin hesap yntemleri zerinde aratrma yapm ve matris metodunu gelitirilecek programnn temeli olarak tespit etmitir. Matris metotlar iin yaplan almaya erevelerden balayarak, daha sonra erevenin kelerinin mafsal olarak kabul edilmesi ile kafes sisteme geme yntemini takip etmitir. Ayn zamanda, bu sistemleri destekleyen teknolojiler hakknda bilgi toplayarak, uygulamada ne gibi stnlk ve sakncalarn olduu konusunda fikir edinmeye almtr. zellikle mero tr olarak isimlendirilen ve ubuk boylar ve iki yndeki aralklar eit uzay kafes sistem iin son derece pratik bir data hazrlama yntemi gelitirmitir. Yapt programda elde ettii sonularla daha nce kabul grm programlarn sonularn karlatrp, programn istenilen hesaplarn sonularnn doru neticeler verdiini ortaya koymutur. Titizolu (1996), uzay kafes sistemlerinin analizi zerine yapt almasnda; matris hesab ile sonlu elemanlar yntemini kullanarak dzlem gerilme, dzlem ekil deitirme, boyutlu levha ve plak trndeki problemlerin hesapsal zm yntemlerini aratrmtr. Bu problemleri sonlu elemanlar metodunu kullanan bilgisayar programlaryla zmtr. Ve elde ettii sonular neticesinde, bilgisayar programlar ile zlen problemler daha hzl, kolay ve daha doru yntem olduu yargsna varmtr. yaynladklar makalede
Papadopoulos
ve
Papadrakakist
(1997),
arlatrlm integral metodunu Monte Carlo simulasyonu ile birletirilerek uzay kafeslerin snrl-temel analizinde kullanmlardr. Etkili zm teknikleri ile birletirilmi plastik mod tekniine dayal, adm adm uygulanan homojen olmayan plastik analizi, Monte Carlo simulasyonunun her ksmnda uygulamlardr. Elde ettikleri sonular ile bu yaklam, 3 boyutlu uzay kafes sistemlerinin snrl element tabanl emniyet analizinin gvenli bir uygulama salayacan gstermilerdir. Peker (1998), almasnda uzay kafes ve uzay ereve sistemlerinin analizini yapan bir bilgisayar program hazrlamtr. Bu almay yaparken sonlu elemanlar
2. NCEK ALIMALAR
Bilen ESZOLU
metodunun esasn oluturan elemanlara ait rijitik matrisi ve sistem rijitlik matrisinin kurulmas ile ilgili temel alt yapy anlatmtr. Sonuta da eitli uzay kafes ve uzay ereve sistem problemlerini, hazrlad bilgisayar programyla zmtr.
Demir (2001), genelletirilmi diferansiyel quadrature metodunun kafes sistemlerine uygulanmasn incelemi, yapnn zel noktalarndaki sonular aratrlmak istendiinde en kullanl metot DQEM (Diferansiyel Quadrature Eleman Metot) olduunu belirtmitir. Bu metotta iyi sonular elde etmek iin btn noktalarn kullanlmasna ihtiya olmadn ortaya koymutur. Bundan dolay DQEM baz zel noktalarn kullanm iin kullanl olduu sonucuna varmtr. almasnda, bir eleman yerine daha fazla eleman kullanmtr. Fazla eleman kullanarak Sonlu Elemanlar Metodu ile ayn sonular elde etmitir. Ve iyi sonular bulmak iin Sonlu Elemanlar Metoduna gre daha az hesaplama zaman gerektii sonucuna varmtr. Dzckolu (2004), almada, kafes kiri sistemlerinde belirli dm noktalarna uygulanan kuvvetlerin ubuklarda oluturduklar gerilme ve yer deitirmelerin analizini amalamtr. Bu amaca ulamak iin rnek problem olarak, bir kafes kiri sisteminde belirli dm noktalarna uygulanm kuvvetlerin, nceden kabul edilmi snr artlar altnda, sonlu elemanlar metodu kullanlarak kiri elemanlarda meydana gelen gerilme yer deitirmelerin teorik olarak analizi yapmtr. Buna uygun sonlu elemanlar metodunun kullanld bilgisayar program kullanarak kiri elemanlardaki gerilme ve yer deitirmeleri hesaplamtr. zgr olduu almada, uzay
(2006),
yapm
kafes
sistemlerin
glendirilmesi amacyla deiik biimlerde kullanlan, apraz elemanlarn yap sismik performans zerine etkisini incelenmeye almtr. Ayrca, tm modellerin, kme mekanizmalarn ve periyotlarn da incelemitir. Gne (2005), almada eitli boyutlardaki 4 tarafndan tutulmu (ankastre) plaklarn farkl yklemeler altndaki maksimum deplasman deerleri iin ncelikle sonlu elemanlar yntemiyle zm yapan SAP 2000 paket programyla zmler
2. NCEK ALIMALAR
Bilen ESZOLU
yapm daha sonra problemin Bulank Mantk yntemiyle zlebilirliini aratrm ve bu amala Matlab Programinin Fuzzy Toolboxi kullanarak problem zmtr. zmde Mamdani yntemini kullanm, plak kalnl btn modeller iin ayn kabul etmitir. Uygulamalar da maksimum deplasman plak orta noktasnda oluacandan plak orta noktasndaki deplasmanlar gz nnde bulundurmutur. Kahveciolu ve Karamanncolu (2005), yapt almada; lineer sonlu elemanlarn iki noktal snr deer problemlerinde kullanmn incelemitir. Sonlu Elemanlar Metodu dhilinde incelenen Galerkin Metodunun zayf noktas olarak gzken yksek mertebeden model kullanma yerine birinci mertebeden model kullanmay irdelemi ve aklayc bir rnek sunmutur. Kurt ve eker (2005), almalarnda,kesici takm gerilmelerinin sonlu elemanlar metodunu kullanarak incelemi, bunu iin Al 2007 alminyum alam malzemenin ortogonal (dik) kesme ileminde kullanlan 0.1, 0.2 ve 0.4 mm paso derinliinin kesici takm gerilmeleri (normal, kayma ve von Mises) zerindeki etkileri sonlu elemanlar metoduna dayal ANSYS paket program kullanlarak analiz etmi ve derinlie bal olarak kesme kenarndaki gerilmelerin deiimini incelemitir. Esas kesme kuvveti ve pasif kuvvetin kesici takm zerindeki etkisini, takm-tala temas uzunluunu dikkate alarak oluturduu sonlu eleman modellerinde tala yzeyinde ve yardmc yzeyde normal ve teetsel kuvvet bileeni biiminde uygulamtr. Analiz sonular, y-ekseni dorultusundaki normal ve xy-dzlemindeki kayma gerilmelerinin kesici takmn ucundan takm-tala temas uzunluunun sonuna doru azalmakta olduunu ve dalmlarnn Lee ve Zorevin normal gerilme dalma paralel bir biimde gerekletiini gstermitir. zen ve Trker (2005), glendirme alternatiflerinin dorusal olmayan analitik yntemlerle irdelenmesi yapmak iin; kullanlm araba lastikleriyle glendirilmi olan gerek yma duvarlar gerekse yma yaplarn davran ve dayanmlarndaki deiikliklerini incelemi ve yapsal davran zerine genel bir fikre ulamtr. Dorusal olmayan sonlu elemanlar yntemleri kullanlarak eitli
2. NCEK ALIMALAR
Bilen ESZOLU
modeller oluturmu ve deiik glendirme alternatifleri iin karlatrmalar yapmtr. Kocaba (2005), almasnda, tek aklkl kafes ve dolu gvdeli endstri yaplar ile iki katl bir binann analiz, tasarm ve projelendirilmesini yapmtr. Endstri yaplarnn analiz ve tasarm statik ykler (z ve kar) ve rzgr ykleri altnda, iki katl binann analiz ve tasarm ise statik ykler (sabit ve hareketli) ve deprem ykleri altnda yapmtr. Tm analiz ve boyutlandrmalar sonlu elemanlar yntemine dayal yap analizi yapan SAP 2000 program ile gerekletirmitir. Dosay (2006), almasnda tip temel, iki tip dolgu ve farkl eimin kombinasyonu olmak zere onsekiz deiik geotekstil donatl ev modelinin sonlu elemanlar program PLAXIS ile analizini gerekletirmitir. Dolgu malzemesi Hardening- Soil, temel malzemesi ise Mohr-Coulomb modeline gre dizayn etmitir. Plaxis programnda inaat aamasn daha iyi modellemek amacyla geotekstillerin 50 cm. aralklarla yerletirildii kademeli inaat yntemini kullanmtr. Ayrca gvenlik iin Phi-c azaltma analizleri yapmtr. Tm bu deiik parametrelerin yapnn davrann nasl etkilediklerini incelemitir. ero (2006), almasnda prefabrike betonarme yap elemanlar ve bu elemanlardan oluan tayc sistemlerin statik ve dinamik hesaplarnda kullanlan yardmc bir program gelitirmitir. Bu amala SAP 2000 Versiyon 7.42yi kullanmtr. almasn yaparken hesap esaslar TS 500, TS 498, TS 9967 ve afet blgelerinde yaplacak yaplar hakknda ynetmeliklerden yararlanmtr ve Excel programnda hesaplamalar yapmtr. Bir rnek uygulama yapm ve tasarmn yaparken setii veriler nda prefabrike elemanlarn, gelen ykler altndaki davranlarn, kesit kontrollerini ve gerekli donat hesabn yapmtr. Ayrca sistemin hareketli, l ve deprem ykleri altndaki davranlarn deerlendirerek temel boyutlarn belirlemitir. Seilen n boyutlarn kontrol etmitir. Aratrmas sonunda; prefabrike betonarme yapnn statik zmne yardmc olacak bir Excel program gelitirmitir. Elde ettii hesap tekniini kullanlarak ksa zamanda prefabrike yapnn statik hesaplarnn yaplabileceini gstermitir.
2. NCEK ALIMALAR
Bilen ESZOLU
Ayhn (2006), almasnda; sistemin genel tantmn, teknik zelliklerini anlatm, tam zml ve karslatrmal bir projenin adm adm zmn FrameCAD program ile yapmtr. On farkl blgede yaplan aratrmasnda uzay kafes sistemlerin deprem ve kar ykleri etkisi altndaki davrannn incelenmesi ve sonularn deerlendirilmesini, rneklerle uygulayarak almasn tamamlamtr. Erturul ( 2006), yer ivmesi zellikleri (en byk ivme , frekans) , zemin mukavemeti ve duvar dijitliinin , ankastre istinat duvarlarnn dinamik davranlar zerindeki etkilerinin incelenmesi amacyla modelleme almalar gerekletirmitir. Saysal analizlerde Plaxis srm 8.2 programn kullanlmtr. Deneysel sonular ile sonlu eleman analiz sonular karlatrlmas iin, alan (1999) ve Yunat (2003) tarafndan gerekletirilen 1-g sarsma tablas testlerinin sonularndan faydalanlmtr. Bu dorulama almalar nda, sekiz metre derinliinde kuru kum dolguyu destekleyen ayn ykseklikte bir ankastre duvar modellenerek bir parametrik alma yapmtr. Sonlu elemanlar metodu ile yaplan analiz sonularna gre, maksimum toplam aktif kuvvet, duvar tabanndan yaklak olarak 0.30H yksekliinde etki ettiini bulmu, artan duvar rijitliinin, dinamik hareket esnasnda duvar zerine etkiyen kuvvetlerin artmasna sebep olduunu gzlemlemitir. Yldz ve Gnay (2007), berkitmeli izotropik ince plaklarn sonlu elemanlar metodu ile stabilite analizi hakknda yapt bu almada; St 37 elik dikdrtgen plaklarn yine dikdrtgen kesitli takviye elemanlar ile desteklenmi hallerinin, burkulma analizi zmlemelerini yapm, eksenel basn yk altndaki basit mesnetli plaklar drt deiik boyut iin destekleyerek incelemitir. Bu konuda yaplan son almalar saysal olarak yeniden modelleyerek, ince plaklarn geometrik olarak lineer olmayan burkulma analizleri ANSYS sonlu elemanlar programna makro yazarak yapmtr. Her bir plak geometrisi iin kritik burkulma gerilmesi kr ve daha sonra burkulma sonucu oluan maksimum sehim max deerlerini belirleyerek, plan blgesel ve genel burkulma davranlarnn oluumunu detaylaryla incelemitir. Plaklarn burkulma anlarnda bazen olumakta
10
2. NCEK ALIMALAR
Bilen ESZOLU
olan ve kararl blgelerden kararsz blgelere geileri de gsteren dallanma blgelerini grafiklerle gstermitir. Tutum (2007), almasnda dzlemsel kafes sistemlerin belirli bir ykleme koulu altnda gerilme, yer deitirme, burkulma ve doal frekans kstlarna gre optimum tasarmn incelemi, kafes sistemlerin statik ve dinamik davranlarna ilikin bilgiler MATLABta yazlan sonlu elemanlar programn kullanarak elde etmi, optimizasyon iin ise MATLABdaki dorusal olmayan programlama algoritmas olan SQP (Sequential Quadratic Programming) yntemini kullanmtr. Elde ettii ilk sonular, belirli karlatrma problemleri ile kyasladktan sonra kafes sistemdeki eleman saysn artrmaya almtr. Eleman says arttka srenin stel olarak artmaya balam olduunu gzlemlemitir. zm sresini ksaltmak iin sonlu elemanlar yntemi uygulanrken elde ettii katlk ve ktle matrislerinin simetrik ve de bol sfrl yapsndan yararlanarak LU (Lower Upper) ayrklatrma yntemini kullanm ve daha ksa srede zlmesini salamtr. Solmaz ve Turgut (2007), almalarnda bir dzlem tayc sistemin ANSYS paket program kullanlarak yapsal dizayn optimizasyonunu gerekletirmitir. rnek uygulama olarak almasnda; 47 elemandan oluan dzlem bir g iletim kulesini gz nne almtr. Elastik davran kabuln yapm ve yapnn uygulanan ykleri emniyetli bir ekilde tayabilmesi iin yapsal dizayn optimizasyonunu gerekletirmitir. Son olarak tayc sistemin ve tayc sistemi oluturan elemanlarn optimum geometrik boyutlarn belirlemitir. Optimizasyon ilemi sonucunda dzlem tayc sistemin toplam arlnn %60 orannda azaldn gstermitir. Erdemir (2007), deneysel ve analitik olarak yaplan almasnda, moment aktaran katl elik uzay erevenin elastik olmayan burulmal davrann incelemitir. ncelikle bilgisayar ortamnda yapnn nonlineer statik analizini (pushover) yapm ve sistemin dayanaca maksimum dayanma kuvvetini tespit etmitir. Bu kuvveti, deneyde kullanacak maksimum piston dayanm kuvveti ile karlatrm ve piston dayanmnn snr deerinden kk olduunu tespit etmitir.
11
2. NCEK ALIMALAR
Bilen ESZOLU
Deneysel almasnn zm iin hem SAP 2000 hem de DRAIN-2D programn kullanmtr. almas ile hem ok katl elik yaplarn bilgisayar ortamnda modelleme tekniklerini irdelemi, hem de burulma etkisinin yapnn elastik olmayan davran zerine etkisini incelemitir.
12
3. MATERYAL ve YNTEM
Bilen ESZOLU
3. MATERYAL ve YNTEM Bu alma kapsamnda uzay kafes sitemleri, kullanm alanlar, avantajlar, yap elemanlar, projelendirme aamalar, hesap yntemleri ve bilgisayar sonular ayrntl olarak incelenmitir. Sonlu elemanlar yntemi hakknda bilgi verilmitir, sonlu elemanlar yntemlerini kullanarak zm yapan SAP 2000 paket program hakknda bilgi verilip, uygulamadaki rnek bu program ile zlmtr.
3.1 Materyal
3.1.1 Uzay kafes sistemler 3.1.1.1. Genel tanm Yap teknolojilerinde hafif, hzl ve endstrilemi zmler aray uzay kafes sistemlerin domasna sebep olmutur. Bu sistemler yaplarda byk aklklarn kolonsuz ve hafif bir strktr ile geilmesini salayarak ilevsel olarak yaplarn daha esnek ve kullanl olmasn salamtr.
Uzay kafes sistemler, birbirlerine dm noktalarndan bal, basit ekmeye yada basnca alan dorusal ubuklar andan kurulu dzenlerdir. Bu ubuklar dzeni, zerine etkiyen d ykleri iki dorultuda mesnetlere ileten ve boluun organize edilmesi ilkesine gre retilen ada sistemlerdir. Uzay kafes strktrlerle normal olarak statik, konstrktif zorlamalara gidilmeksizin, yapsal oluumunun verdii olanaklarla, byk alkl yaplarn rtlmeleri konusu zmlenmektedir.
13
Bilen ESZOLU
Statik yararlar asndan, bu sistemler dier bir ok tayc sistemlere oranla aha hafiftirler. Sabit yklerin azl sadece atda deil, alt sistem eleri ile temellerde kendini gstermekte, buna bal olarak maliyet nemli lde azalmaktadr. Uzay kafes strktrler, gnmzde Trkiyede byk aklkl sanayi yaplarnn rtlmeleri konusunda olduka fazla uygulama alan bulmaktadr. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte bu sistemlerle 150mye kadar olan aklklar geilmektedir. Bu strktr sistemleriyle kare, dikdrtgen, poligon ve daire seklindeki mekanlara uygun rt biimleri oluturularak mimari grnm kazandrlmaktadr. En geni kullanm alanlar spor salonlar, uak hangarlar ve endstri yaplardr. Uzay kafes strktrler olduka geni biimsel olanaklar da salanmaktadr. Dzlem yzeyler ve bunun katlar gelitirilebilecei gibi, ayrca kubbe ve tonozsal biimler ve bunlarn tekrar seklinde de kurulabilmektedir. Uzay kafes strktrler donat yerleiminde de yararllklar salayabilmektedirler. Elektrik, shhi tesisat, havalandrma kanallar klima, iklimlendirme sistemleri gibi donatlar, bu sistemlerin oluum ilkesinden doan boluklarda kendilerine kolaylkla yerleim alan bulabilmektedir. Bu donatlar her dorultuda yer alabilmektedirler. Elektrik balantlar ubuklarn iinden geirilerek de yaplabilmektedirler. Gn salanmas ayn boluklarda pencere eleri oluturmak suretiyle kolayca zmlenebilmektedir.
ekil 3.1. Uzay kafes sistem kpr rnei
14
Bilen ESZOLU
Uzay kafes sistemleri gerekli tasarm ve mhendislik hesaplar yapldnda her yk tayabilir. Sekil 3.1de grld gibi srekli ve hareketli yklerin olduu kprde tayc sistem olarak uzay kafes seilmitir (Ayhn, 2006).
ekil 3.2. lkemizde gerekletirilen elik uzay rneklerinden bazlar (Ayhn, 2006)
15
Bilen ESZOLU
ekil 3.3. lkemizde gerekletirilen elik uzay rneklerinden bazlar
3.1.1.2. Uzay kafes sistemlerin tarihesi Deniz kabuklularnn sahip olduu hayranlk verici ekil Dr. Max Mengeringhauseni yap teknolojilerinde yepyeni bir sistemi kefetmeye tevik etmi ve bylece uzay kafes sistemleri ortaya kmtr. ubuk ve dmlerden tasarlanarak gelitirilen sistem; Dr. Max Mengeringhausenin deniz kabuklusunda hayran kald logoritmik heliks bymenin bir etkisi gibi yaplarda byk aklk geebilen sistemler iin devrimsel bir deiim ve hayranlk yaratmtr. Mengeringhausen 1919 ylnda Weimarda kurulan Bauhaus ile yakn bir iliki iindeydi. 1925 ylnda Wassily Kandinsky, Lyonel Feininger, Paul Klee gibi
16
Bilen ESZOLU
sanatlarn yaad Dessauya yerleti. I. Dnya Savandan sonra Walter Gropius ve Mies Van Der Rohe tarafndan ynetilen Bauhaus mimari ve ev dekorasyonu konusunda yeniden yaplanmann ncleri oldular (Sanayi Tesisler, 2007). Bauhausun kurucusu olan Gropius, Mengeringhauseni 1930 ylnda Siemensstadt Konut Alan projesinde ekip yneticisi yapm ve proje iin u ilkesini benimsetmitir: Bizim zamanmzn mimarisinde gerekleen byk deiimleri gsterebilmek iin yeni bir yol bulunmaldr. Bauhausun ortaya koyduu fikir berraklk, gzellik ve ilevselliin birlemesidir. Bu anlay iinde bulunan ve alan Mengeringhausen daha sonraki yllarda gelitirdii ubuk dm sistemler iin Gropiusa minnet borludur diyebiliriz (Sanayi Tesisleri, 2007).
ekil 3.4. Dr. Max Mengeringhausen (1903-1988)
Dr. Max Mengeringhausen uzay kafes sistemleri gelitirmi ve 1940'l yllarda yaplarda kullanmtr. Mengeringhausen "Bauhaus" ekol ile ortaya kan mimaride berraklk, gzellik ve ilevselliin en gzel rneini uzay kafes sistemlerini gelitirerek ortaya koymutur. Mengeringhausenin gelitirdii ubuk dm (uzay kafes) sistem ile ilk yaplar 1942 ylnda yaplmtr. ubuk dm sistemler ksa zamanda byk programlar iinde endstriyel ekilde retilen sistemler olmulardr.
17
Bilen ESZOLU
Uzay kafes tayc sistemlerin birim eleman, alt ubuk ve drt dm noktasndan oluan bir drtyzldr. Byle bir drtyzl her biri ayn dzlem iinde bulunmayan ubukla kolaylkla bytlebilmektedir. ubuk birleimleri, montajda eitli kolayllar salayan patentli dm noktas elemanlar ile yaplmaktadrlar. ok yzl (polyheral) strktrn ynl versiyonunu planr uaklarn kanatlarnda kiri sistemi olarak 1907de kullanan Alexander Graham Bell sistemin ortaya kmasnda nc olmutur. 1940l yllarda ise Dr. Max Mengeringhausen bu sistemi gelitirerek uzay kafes sistemlerin yaplarda kullanmn balatmtr (Sanayi Tesisleri, 2007). 3.1.2. Uzay kafes sistemlerin mimari kullanm alanlar Uzay kafes sistem yaplar, mimarlk ve inaat mhendisliinin bark olduu sektrlerden biridir. Geometrisi tanmlanan hemen her form zlebilir. Bu da mimarideki taleplere statik adan cevap verebilecei anlamna gelmektedir. nsan ve makine ilevlerini d etkenlerden koruyup barndracak yaplar tasarlanrken ilevlerin yap tarafndan her hangi bir olumsuz etkiye maruz braklmamas istenir. Bu istein bir sonucu olarak byk akl yaplara gerek duyulmaktadr. Byk akl yaplarn barndraca ilevler farkllk gsterse de akln salanabilmesi iin zmler snrldr. Uzay kafes sistemleri byk akln oluturulmasnda ok sk kullanlan yap sistemidir (Uzkom, 2007). Uzay kafes sistem at konstrksiyonun kullanld baz yap trleri aada belirtilmitir.
18
Bilen ESZOLU
ekil 3.5. Uzay kafes sistem hayvanat bahesi su kular kafesi (Ayhn, 2006)
ekil 3.6. Uzay kafes sistem glgelendirme ats
19
Bilen ESZOLU
3.1.2.1. Sanayi yaplar Sanayi yaplar, iinde retimin gerekletii ve retim ile ilgili srelerin birbiri ile ilikilendii mekanlardr. retim aamalar bazen ayn yap iinde gereklemek zorunda iken bazen de yan yana ayr binalarda gerekleebilir. nemli olan retimin etkinlii ve bu etkinlii salayabilecek ilevsel yerleimdir. te bu ilevsel yerleim srasnda uzay kafes sistemlerinin byk faydalar ortaya kmaktadr. Kolonsuz bir ekilde geni bir alan rtebilen bu sistemler retim iin snrsz bir yerleim (lay out) imkann sunmaktadr. Tesislerin hammadde girii ve rn k iin kullandklar lojistik depolarda uzay kafes sisteminin kullanm, tamaclk ve depolama ilevinin en etkili ve verimli ekilde gereklemesini salamaktadr.
ekil 3. 7. Uzay kafes sistemlerde kullanlan yap trleri
20
Bilen ESZOLU
ekil 3.8. Uzay kafes sistem uak bakm iskelesi
3.1.2.2. Showroom yaplar Mimari ilev olarak showroomlar rn sergilemek iin en ideal ortama sahip olmaldrlar. Geni bir mekan iinde tm rnlerin grlebilmesi ve mekann etkili tasarm mteri iin ekicilik oluturmaktadr. Mekann tasarmndaki etki firmann imajnda nemli bir etken oluturmaktadr. Uzay kafes sistemlerin showroomlarda kullanm mekan iinde snrsz sergi alan salarken sergi tasarmndaki etkinlik firma imajna katk salamaktadr (Ayhn, 2006).
21
Bilen ESZOLU
ekil 3.9. Tek cidarl konstrksiyon grn
ekil 3. 10. Tek cidarl konstrksiyon grn (Ayhn, 2006)
22
Bilen ESZOLU
3.1.2.3. Sergi ve fuar yaplar Sergi ve fuar alanlar da showroomlarda olduu gibi eser ya da rnn en etkileyici ekilde gsterimini gerektir. Bu mekanlarda uzay kafes sistemlerinin kullanmnn en byk faydas her sergi ve fuar iin farkl yerleim planlarna olanak tanmasdr. Sergi ve fuarlarn sresi birka gnle snrldr. Yap hacmi iinde bu ilevlerin etkinlii iin mekann kolonsuz olmas byk bir avantajdr. Uzay kafes sistemler sklp baka bir alanda tekrar kullanlabilmektedir. Yerleim alanlarnn cazibesini yitirmesi durumunda yapy baka bir alana tama imkan uzay kafes sistemler ile mmkndr.
ekil 3.11. Uzay kafes sistem fuar ve kongre merkezi (Ayhn, 2006)
3.1.2.4. Ulam yaplar levsel eylemlerin sk ve hareketli olduu mekanlardr. Yolcularn ulam firmalar ve tama aralar ile bulutuu bu mekanlarda grsel iaretler ve ynlendirmeler nem tar. Mekann btnl ve kolay alglanmas nemlidir. Son zamanlarda byk ehirlerde ve turizmin canl olduu ehirlerde belediyelerin bu tr kamusal yaplar prestij amal ilevsel ve grsel etki yaratacak ekilde
23
Bilen ESZOLU
yeniden dzenledii gzlenmektedir. Uzay kafes sistemler ulam yaplarnn sahip olmas gereken bu zellikleri salamak iin sklkla kullanlmaktadr.
3.1.2.5. Spor kompleksleri Spor oyunlarnn gerekletii salonlar geni akln kanlmaz olduu alanlardr. Mekanda seyirci ile spor alan arasna grnty engelleyecek tayc bir unsur konulamaz. Bu ilevsel zellik spor komplekslerinin byk aklkl yaplar olmasn zorunlu hale getirirken uzay kafes sistemlerinin kullanmn da yaygnlatrmaktadr.
ekil 3.12. Uzay kafes sistem kapal yzme havuz ats
24
Bilen ESZOLU
ekil 3.13. Uzay kafes sistem tribn ats
3.1.2.6. Alveri merkezleri Gnmzde elence ve alveriin birlikte sunulduu kapal alveri merkezleri giderek yaygnlamaktadr. Bu mekanlarda; alveri, sinema, restoran gibi hizmetlerin birlikte sunulmas mekann toplayc niteliini artrmaktadr. Alveri merkezleri bu toplayc niteliini gstermek ve imajn glendirmek iin byk aklkl hollere sahip olmas gerekir. Geni aklkl bu mekanlarn belli bir ekicilii vardr ve maazalar iin mteri potansiyelini artrmaktadr.
25
Bilen ESZOLU
ekil 3.14. Uzay kafes sistem al veri merkezleri
3.1.3. Uzay kafes sistemlerin faydalar 3.1.3.1. Yap sistemi olarak faydalar Uzay kafes sistemler ile kazanlacak hacim ve tketilen yap malzemesi arasndaki oran dier yap malzemelerinin tketim oranna gre olduka uygundur. Oluturulacak hacim bykl ile yap maliyeti ters orantldr. Bu sistemler, iskele gereksinimini ortadan kaldrmak iin genellikle zemin kotunda kurulmakta ve eitli yntemler ile yerlerine monte edilmektedirler. Sistem prefabrik paralardan olutuu iin, istendiinde sklerek yeni bir kullanma dntrlebilmektedir. Bu nedenle kalp ve iskele masraf ortadan kalkmakta, inaatn sratle bitirilmesi de ekonomi salamaktadr. Elektrik balantlar ubuklarn iinden geirilerek de yaplabilmektedirler. Gn salanmas ayn boluklarda pencere eleri oluturmak suretiyle kolayca zlebilmektedir. Uzay kafes sistemlerin avantajlarn genel olarak maddelersek;
26
Bilen ESZOLU
Uzay kafes sistemler iki dorultuda boyutlu olarak altndan dolay geni aklklarda ekonomik zmler salar. Uzay kafes sistem ile 150 m ye varan aklklar kolonsuz gemek mmkn olabilmektedir. Uzay kafes sistemler mesnet yerlerinin seiminde geni bir esneklik salar, eitli geometrideki alan ve hacimlerin kapatlmasnda uygun zmlere imkan tanr.
Prefabrike elemanlardan olutuu iin imalat ve montaj sreleri ksadr. Yatrmcya bir an nce faaliyete geme imkan salar. Yaplan imalat prefabrike elemanlardan olutuu iin uzak mesafelere ulam kolaylkla salanabilmektedir. Beton prefabrik ve elik konstrksiyon yaplara gre daha hafiftir. Dolaysyla temel ve kolon boyutlarnda ekonomi salayacaktr. Dier tayc sistemlere gre daha hafif olmas, zerine alaca deprem yklerinin az olmas sebebi ile deprem blgeleri iin uzay kafes sistem at konstrksiyonlarn vazgeilmez klmtr.
Dekoratif grntsnden dolay asma tavan ile kapatlmas gerekmez. Elektrik , stma ve havalandrma sistemleri iin ayrca bir ilave tayc sistem gerektirmez. Dekoratif yapsndan dolay aydnlatma yaplarnda kullanlmaya ok elverilidir. Cam yada polikarbonat tr effaf kaplamalara tayclk yapar. Uzay kafes sistem mimari zmleri ok farkl alternatifler sunmaktadr. Piramit, gen,tonoz, kabuk ve silindirik yaplar vb (Uzkom 2007).
3.1.3.2. Depreme kar faydalar ABYYHY'de (1998 Deprem Ynetmelii) "Deprem Blgeleri Haritas" incelendiinde Trkiyenin %90'nn deprem blgesi, sanayinin yerletii bat ve krfez blgesinin ise neredeyse %100'nn de deprem blgesi olduu grlmektedir (ABYYHY, 1998). Yaadmz son depremler bizlere yapm teknolojileri ve sistemlerinde bilinsiz seimler yapldn gstermitir. Deprem kuanda bulunan tesisler iin nerilecek en gvenli yap sistemlerinden biri eliktir. elikte de en hafif
27
Bilen ESZOLU
ve hiperstatik zm olan uzay kafes sistemlerdir. Uzay kafes sistemler yksek derecede hiperstatik sistemlerdir. Ykleri her iki dorultuda aktararak ekme ve basnca alrlar. Uzay kafes sistemler dier yap sistemlerine oranla daha hafiftir. Depremin etkisi yapnn arl ile dorusal orantl olarak artt iin uzay kafes sistemleri depremden daha az etkilenir. Betonarme yap sistemlerine gre daha elastik ve snektir (Doan, 2002).
3.1.3.3. Maliyet avantajlar Statik yararlar asndan, bu sistemler dier bir ok tayc sistemlere oranla ok daha hafiftirler. Sabit yklerin azl sadece atda deil, alt sistem eleri ile temellerde kendini gstermekte, buna bal olarak maliyet nemli lde
azalmaktadr. Uzay kafes sistemlerin ana unsurlar ubuk ve dmlerdir. Bunlar basnca ve ekmeye alan elik malzemelerdir. Geleneksel yapm sistemlerine kyasla uzay kafes sistemleri ile oluturulan ayn miktardaki mekan hacminde kullanlan malzeme miktar ve arl ok daha az ve hafiftir. Yap sistemlerinden gelen sabit ve hareketli yklerin zemine ileten temel sistemleri de yapnn hafif olmas sebebi ile daha az yk tayacak ekilde ebatlar kk olmaktadr. Bu nitelikler uzay kafes sistemler ile oluan yaplarn maliyetini ve yapm sresini azaltmaktadr. elik yap malzemeleri; retimi, datm ve yap sistemlerinde kullanm yaygnlatka ucuzlam ve gnmzde dier yap malzemelerine gre daha ekonomik olarak kullanlabildii alanlar bulmutur. Yap iin gerekli akln bykl arttka elik kullanmak daha ekonomik bir hale gelmektedir.
Uzay kafes sistemleri yapnn olduu yerde deil endstriyel olarak projesine gre fabrikada retilmektedir. Bu da yap bileenlerinin endstrilemi bir seri retim ile hzl ve ekonomik olarak elde edilmesi demektir. Uzun sre antiye kurma ve sabit giderlerin ortaya kmasn bu endstrilemi yapm engellemektedir. Yapm yerinde sadece montaj yaplmaktadr. Hzl yaplan montaj ok ksa srer
28
Bilen ESZOLU
ve antiye ve antiyenin sabit giderleri gibi masraflar ortadan kaldrr. Kurulum paralarn birbirine balanmas ve bir somun anahtar ile sktrlmasndan ibarettir. Sanayi tesislerindeki retimin sreklilii ve srdrlebilirlii nemlidir. Ksa srede inaat bitirilebilen uzay kafes sistemler retime uzun sre ara vermeden tesisini yenilemek zorunda olan iletmeler iinde hzl bir inaat yntemi olarak seilebilir. Geleneksel yapm yntemlerinde yap malzemeleri, yap bileenlerini oluturmak zere antiye tek tek tedarikilerden alnarak getirilir ve antiyede yap elemanlarna dntrlr. Bu da nakliyelerin sk olmas demektir. Uzay kafes sistemde yap bileenleri projesine gre fabrikada imal edildikten sonra yerinde hzla montaj edilmek zere tek defada nakil edilebilir. Uzay kafes sistemleri dier yap sistemlerinden ayran en byk zellik montaj edilen yap bileenlerinin sklerek baka bir yerde tekrar uygulanmaya imkan vermesidir. Byle bir ey betonarme iin sz konusu olamazken elik yaplar iin maliyeti yksektir. Uzay kafes sistemler ise modler olan yap bileenleri ile rahatlkla sklp tanmakta ve baka bir yerde yeniden kurulabilmektedir. 3.1.4. Uzay kafes sistem elemanlar Uzay kafes sistemlerini oluturan elemanlar; borular, konikler, pimler, kreler, somunlar, aklar, ak dikmeleri ve cvatalar olarak sralanabilir.
29
Bilen ESZOLU
ekil 3.15. Uzay kafes sistem dm noktas 3D modeli (Ayhn, 2006)
ekil 3. 16. Uzay kafes sistem birleim elemanlar (Ayhn, 2006)
3.1.4.1. Borular Eksenel basn veya ekme kuvvetine maruz, sistemin ana tayclar olan borular, dk karbonlu ve kaynaklanabilme kabiliyeti yksek olan St 37, St 42 veya St 52 kalitedeki dairesel kesitli elik borular DIN 17100'e uygun olarak imal
30
Bilen ESZOLU
edilirler. Borularn iki ucuna gazalt kaynak metodu ile kaynatlan aparatlarn malzemesi de boru malzemesi ile ayn kalitededir.
Uzay kafes sistem borular TS EN 10255'e uygun olarak imal edilen orta seri dikili borulardan projesine gre aada aplar ve et kalnlklar belirtilen borulardan oluabilir.
ekil 3.17. mal edilmi borular
31
Bilen ESZOLU
izelge 3.1. Boru kesitleri
Anma ap
" 1" 1 1 " 2 " 3" 4" 5" 6"
D ap
26 .9 mm 33 .7 mm 42 .4 mm 48 .3 mm 76 .1 mm 88 .9 mm 114 .3 mm 139.7 mm 165 .1mm
Et Kalnl
2. 65 mm 3 .25 mm 3 .25 mm 3 .25 mm 3 .65 mm 4 .05 mm 5 .40 mm 4 .85 mm 5 .40 mm
Alan
2.02 cm 3.11 cm 4.00 cm 4.60 cm 8.31 cm 10.80 cm 18.47 cm 20.55 cm 27.09 cm
2 2 2 2 2 2 2 2 2
izelge 3.2. elik emniyet gerilmesi
Kalite
Emniyet Gerilmesi (H)
Emniyet Gerilmesi (HZ)
Akma Snr
St 37.2 St 52.3
1.440 kg/cm2 2.160 kg/cm2
1.656 kg/cm2 2.484 kg/cm2
2.400 kg/cm2 3.600 kg/cm2
3.1.4.2. Pimler Cvatalarn ortasnda geerek montaj aamasnda somunun evrilmesiyle cvatann kreye dnerek girmesini salayan sitemin yardmc elemandr. Pimler ve ak cvatalar TS 1715 (Metallerin korozyonla kaplanmas standard)e gre uygun elektro galvaniz yntemi ile inko kaplanr (Ayhn, 2006).
32
Bilen ESZOLU
ekil 3.18. Pim 3D modeli
ekil 3.19. Deiik llerde kre rnekleri
3.1.4.3. Kreler DIN 17200'e uygun olarak Asilelik 1040 malzemeden retilen kreler, proje tasarmna gre 50 mm veya 250 mm aplar arasnda boyutlandrlrlar. Scak dvme teknii ile ekillendirilip kumlanarak zerindeki tufal tabakas alnr. malat projesinin gereksinimlerine gre delme, di ekme, yzey dzeltme ilemleri CNC tezgahlarda yaplr. Aksine bir talep yok ise 25 mikron kalnlnda elektro galvaniz ile kaplanr.
33
Bilen ESZOLU
3.1.4.4. Somunlar Somun tipleri hesaplanan basn ve ekme kuvvetine gre belirlenir. Somunlar iki yzeyine alan yarklardan ve cvatalardan geen pim ile monte edilirler. elik somunlar souk ekillendirilmi hexagonal geometrilidir. TS 914 EN ISO 1461, TS 951 EN 1179 (Galvaniz kaplama standard, anonim) standartlarna uygun scak galvaniz ile kaplanr.
ekil 3.20. Somun 3D modeli
3.1.4.5. Aklar ve Ak Dikmeleri stenilen eimi salamak amacyla kullanlrlar. at kaplamas ve cephe sistemlerinin montajnn yaplabilmesini salayan ara elemanlardr. Genellikle dikdrtgen kesitli olan aklar St 34 veya St 37 kalitededirler. Aklar kullanlacak kaplama cinsine ve uzay kafes sisteminin durumuna gre fabrikada imal edilir. Aksine bir istek olmazsa malzeme temizlii yapldktan sonra bir kat antipas ve bir kat sonkat boya ile boyanr. antiyede cvatalar ile monte edilir. Ak Dikmeleri kreler ile ak balantlarn yapmakta kullanlr. Eer sistemin kendisi at eimini ayn zamanda oluturmuyor ise, ak dikme boylar ile bu eim oluturulur (Ayhn, 2006).
34
Bilen ESZOLU
3.1.4.6. Cvatalar
ekil 3.21. Cvata 3D modeli
Cvatalar sistemi kreye balayarak ekmede rol oynarlar. Cvatalar kullanld borunun aktard yke gre deiik ap ve kalitede olabilir. DIN 13'e uygun olarak retilen ISO dili cvatalar 8.8 veya 10.9 kalitede ve titreimlerden etkilenmemesi iin sk dili olarak retilirler. Cvatalar; titanyum balayc iinde
depolanm alminyum ve inko paracklardan oluan ve yksek korozyon direnci salayan ISO 10683 ( Ts Iso 9227, anonim) standardna uygun kaplama ile kaplanr ve TS ISO 9227/DIN 50021 standardnn ( Ts En Iso 10683, anonim) gereklerini salar.
Cvatalar uygun bulon olup dileri ovalama makinelerinde almaktadr.

izelge 3.3. Cvata emniyet gerilmeleri
Cvata Kalitesi Orantsz uzama gerilmesi (%0.2 kalc uzamaya tekabl eden akma gerilmesi) ekme Dayanm
8.8 64kg/mm2 80kg/mm2
10.9 90kg/mm2 104kg/mm2
3.1.4.7. Konikler Konik paralar ii dolu silindirik malzemenin CNC tornalarda ilenmesi ile elde edilir. Boru ve kre balantsn salamak iin kullanlacak cvataya uygun ekilde konikler zerine di alr (klavuz ekilir). Konik paralarn malzemesi
35
Bilen ESZOLU
kullanlacak boru malzemesi ile ayn kalitede olup alan di ap ve boyu eleman kuvvetlerine gre tespit edilmektedir. Konik paralar kaynak az alm olan borularn iki ucuna gaz alt kaynak ile kaynatrlar (Ayhn, 2006).
ekil 3. 22. Uzay kafes sistem birleim detay (Ayhn, 2006)
36
Bilen ESZOLU
3.1.5. Uzay kafes sistemin statik asndan incelenmesi Uzay kafes sistem yaplar yksek derecede hiperstatik olmas nedeni ile hibir basitletirici kabul yaplmadan bilgisayar yardm ile zlr. Uzay kafes sistemlerin statik zm iin deplasman (stiffness matris) yntemi ile analiz yapan bilgisayar programn kullanmaktadr. Sisteme etkiyen tm d ykler dm noktalarndaki krelere etkimektedir. D ykler, uzay atnn her dm noktasnda kreler vastas ile borulara eksenel kuvvet olarak aktarlp sistematik olarak mesnetlere kadar iletilir. Aksi belirtilmedike uzay sistem borularna elemanlarda moment douracak ekilde (boru eksenine dik ynde) ykleme yaplmaz. Uzay kafes sistemi oluturan elemanlar statik analizden kan kuvvetler altnda elastik teori kullanlarak dizayn edilir (Bedford ve Fowler 1995). Temel olarak mhendislik literatrnde kafes sistemler; en az elemandan (ubuktan) oluur, ikier ikier eleman ilave etmek suretiyle dzlem kafes bytlm olunur, uzay kafeste ise mevcut sisteme z-ekseni dorultusunda eleman daha ilave edilerek en az alt eleman kullanlr, dorusal eksenlidirler, basn ve ekme olmak zere eksenel kuvvetlere maruz kalrlar, aldklar kuvvetleri eksenleri dorultusunda dm noktalarna aktarrlar, moment tamadklar kabul yaplr, dm noktalar mafsall birleimlere sahiptir. ki boyutlu kafes en az elemanl ve dm noktal olmak zere elde edilmitir,
ekil 3.23. ki boyutlu kafes modeli
37
Bilen ESZOLU
Bu elemanllarda ise, Yeni eleman ekleyerek Drt dm noktas [ dm ile ayn dzlemde olmayan ilave bir dm noktas yani boyutlu olacak ekilde] Drt yzl bir sistem
ekil 3.24. Dzgn drt yzl modeli
Alt bilinmeyenli olacak ekilde sabit ve kayc mesnet dzenlenmesiyle [daha fazla olmas durumunda sistem hiperstatik olaca iin zm bu aamada olmaz. Fx=0 F y=0 Fz=0 Mx=0 My=0 Mz=0
(3.1) (3.2)
ekil 3.25. Dzgn 4 yzl mesnetleme
Bytmek iin ilave bir dm tekil edecek ekilde eleman ekleyerek yaplan;
38
Bilen ESZOLU
ekil 3.26. Uzay kafes sistem elde edilmesi
Dm noktalar moment tamayan yani mafsall tayc sistemlere UZAY KAFES sistem denir. Bu kafes sistemde,
m: ubuk says n: dm says r: mesnet tepki says (6) olmak zere, m+6=3n ise sistem izostatik m+6>3n ise sistem hiperstatik m+6<3n ise sistem labil olur. Uzay kafes sistemlerin zmnde, dzlem kafes sistemlerin dm
noktalarnda yazlan,
Fx=0
Fy=0
Fz=0
Mx=0
My=0
Mz=0
(3.3)
denge denklemleri yazlr. Ayrca kesim metodu uzay kafes sistemlerin zmnde de uygulanabilir. Kesim metodunun uygulandnda kesim ile en fazla 6 ubuk kesilebilir (Gen Aratrmaclar Kongresi, 2005).
39
Bilen ESZOLU
3.1.6. Uzay kafes sistemlerinin projelendirme aamalar Uzay kafes sistemlerinin projelendirme aamalarn aadaki balklar altnda aklayabiliriz. Bunlar;
3.1.6.1. Mimari tasarm Mimari projeye uygun olarak tasarlanan uzay sistemi elik atlar, estetik, kullanm amac ve ekonomik parametreler gz nne alnarak dizayn edilir. Ayrca dier at sistemlerine gre hafif ve prefabrik olmas, ok byk aklklar geebilme imkan vermesi ve istenilen renklerde toz frn boya ile boyanmas dolays ile mimaride aranlan bir sistem olmaktadr. Uzay sistem yaps itibar ile yatay yklere kar olduka mukavemetli olduu iin lkemiz gibi deprem kuanda bulunan lkelerde zellikle tercih edilmektedir.
3.1.6.2. Statik hesap ynetimi Yksek dereceden hiperstatik olan uzay kafes sisteminin statik hesaplar tmyle bilgisayar destekli yaplr. Kullanlan hesap programlar matris-deplasman yntemine dayanr. Hesap klarnda, dm noktas deplasmanlar, ubuk kuvvetleri, mesnet reaksiyonlar ve btn eleman kesitleri mevcuttur. Tm ykler dm noktalarna etki ettirilir ve kreler yardm ile ubuklara aktarlr. Bylece borular sadece eksenel ekme basn yklerine maruz braklr. Yklemeler TS 498'e (TS 498, 1987) uygun olarak yaplmaktadr.
3.1.6.3. Montaj Montaja balamadan nce montaj efi uzay sisteminin kurulaca yeri, kolon akslarn, ankraj plakalarn mevcut antiye artlarn kontrol eder ve antiye sorumlusundan teslim alr. Varsa montaja engel durumlar bir rapor halinde antiye sorumlusuna sunar ve dzeltilmesini ister. Uygun koullar salandktan sonra
40
Bilen ESZOLU
projesine uygun olarak montaja balanr. Btn uzay kafes sistem elemanlar zorlanmadan ve serbest eksenel durumda cvatalar sonuna kadar sklarak yerine taklr. Montaj srasnda antiye efinin talimatlarna uygun olarak sistemin geici mesnetlenmesi, sisteme gerekli ters sehimin verilmesi ve yapnn genel gvenlii salanarak, hibir cvata gevek olmayacak ve btn elemanlar tam aksnda olacak ekilde montaj tamamlanr. Varsa cvata takma ve galvanizleme delikleri yamur almayacak durumda braklr. Yapda mmkn olduu kadar kaynakl ilemlerden kanlr. Buna ramen yaplmas gereken kaynaklar korozyona kar korumas yaplarak teslim edilir. En ok kullanlan montaj yntemleri; 1. Sistemin yerde kurularak dey tayclar yardm ile kaldrlmas. 2. Sistemin olduu yerde tekli veya l sistemler halinde kurulmas 3. lk iki yntemin birlikte kullanlmas 4. Sistemi montaj seviyesinde kurup raylar zerinde kaydrarak nihai pozisyonda sabitlenmesi
3.1.6.4. Nakliye Uzay sistem elemanlar tama esnasnda dalmayacak, izilmeyecek ve zedelenmeyecek ekilde zel ambalajlarda montaj sahasna nakledilirler. Bu ekilde montaj srasnda geni stok alan gerektirmeyen, ykleme ve boaltmada kolaylk salayan ve hava artlarndan etkilenmeyen gvenli bir tama salanr.
3.1.7. Uzay kafes sistemlerinin statik hesap kriterleri Sistemin tasarm ve analizi yaplrken hesaplama kriterleri ve ykleme kombinasyonlar aadaki gibi yaplr.
41
Bilen ESZOLU
3.1.7.1. Ykleme trleri:

izelge 3.4. Ykleme trleri Ykleme Numaras Ykleme Tipi 1 2 3 4 5 Uzay kafes arl (l Yk)+ Kaplama arl Kar yk (TS 498) Rzgar yk Rzgar yk Deprem yk Basn -Emme
Ykleme yn
3.1.7.2. Yk kombinasyonlar Uzay kafes yaplarnn trne ve yapm artlarna bal olarak uygulanan kombinasyonlar deiebilmektedir. Bu tezde uygulanan rnekte uygulanan kombinasyonlar ; H=l yk (uzay+kaplama+ak+tesisat)+kar HZ1= l yk (uzay+kaplama+ak+tesisat)+kar+rzgarn basn etkisi HZ2= l yk (uzay+kaplama+ak+tesisat)+ rzgarn emme etkisi HZ3= l yk (uzay+kaplama+ak+tesisat) + deprem yk MAX=(H+HZ1+HZ2) kombinasyonun en elverisiz durumu dur. 3.1.7.3. Bilgisayar hesaplar ve neticeleri: Bilgisayar ile sistemin analizinden elde edilen sonular istenilen dzende oluturulabilmektedir. Bunlar projede istenilen dzende sunulmaktadr. * Dm noktalar ve ubuk elemanlar numaralar * Dm noktalar koordinatlar * Mesnet artlar * ubuk eleman bilgileri * Ykler *Kombinasyonlar
42
Bilen ESZOLU
*Statik ykleme durumlar * Deplasmanlar * Mesnet reaksiyonlar * Eleman kuvvetleri * Max reaksiyon ve deplasmanlar emas * Dizayn tablosu * Mesnet Hesaplar (Uzkom, 2007) 3.1.8. Uzay kafes sistemlerinde lkemizde kullanlan dizayn, malzeme ve retim standartlar

TS 498 (DIN 1055) - Yk analizi Trk Standart DIN 4114 - elik dizayn Alman Standard TS 648 (DIN 1050) - elik binalarn dizayn Trk Standard DIN 17100 - Malzeme Standard DIN 13 - Cvata Standard DIN 267 - Cvata Standard DIN 4100 - Kaynakl yaplar Standard DIN 4115 - Bkme elik elemanlar Standard DIN 2444 - Galvanizleme Standard DIN 18800 - elik yaplar dizayn Standard DIN 55928 - Boya Standard
3.1.9. Uzay Kafes Sistemlerinin projelendirme esaslar ve teknik artnamesi 3.1.9.1. Projelendirme esaslar Uzay kafes atlarn hesaplarnda ykler dm noktalarndan aktarlr. Sadece
eksenel yk alacak ekilde kesitler boyutlandrlr. Bu yzden imalat ve montaj sonras da bu koul salanmal, gerek kaplama detaylar gerekse aksesuar balantlar elemanlara dorudan veya kelepeler ile balanmal, tm bu ykler kre elemanlar zerinde braklm ve di ekilmi delikler yardm ile sisteme aktarlmaldr. Statik hesaplar yaplrken, projenin yapld lkenin standartlar esas
alnmaldr. Yrrlkteki lke standartlarnn kapsamad zel konularda ilgili farkl bir
43
Bilen ESZOLU
standarda bavurulmas zorunlu hallerde, seilecek standart, yntem bakmndan dier hesaplar ile uyumlu olmaldr. Seilecek standart, uluslar aras alanda kabul gren ve yaygn olarak kullanlan bir standart olmaldr. Bu durumda hesaplarda bir standart btnl olmal, bir ka lke normu bir arada kullanlmamaldr. Uzay kafes sistem elemanlar zerlerine gelecek kuvvetleri tayabilecek
nitelikte seilmelidir. Her elemana gelen ekme ve basn yklerinin mutlak deerce en byk olan boyutlamada esas alnmaldr. Bir elemann ekme tama kapasitesi, boru galvaniz delii en kesiti, kaynak, konik ve cvata ekme kapasitesinin en k olarak seilmelidir. Benzer ekilde bir borunun basn tama kapasitesi, boru ortasnda burulmal basn, galvaniz delii en kesitine basn, kaynak, konik ve somun basn kapasitesinin en k olarak seilmelidir. Aklar kaplama, kar, rzgar vs gibi d ykleri dm noktalarna aktarmak
amacyla tekil edilen, eilme momenti de tayabilecek elemanlardr. Tek, ift veya ok aklk geilecek ekilde yaplabilirler. Eik duran aklarn iki eksenli eilmeleri mutlaka gz nnde bulundurulmaldr ve gerekli stabilite nlemleri alnmaldr. Eim dikmeleri ile ykseltilmi aklarn yatay yndeki stabiliteleri mutlaka
salanmaldr. Statik hesaplarda, proje ve szleme artlarna bal olarak gz nne alnabilecek balca yk kriterleri unlardr: Zati arlklar Servis ykleri (aydnlatma, havalandrma. temizlik tehizat) Deprem ykleri Hareketli ykler Rzgar ykleri Scaklk tesirleri
i. ii. iii. iv. v. vi.
44
Bilen ESZOLU
Statik hesaplarda dikkate alnan ykler, standartlarda ngrlen minimum
tasarm yklerinden az olamaz. Uygulamada kullanlacak kaplama zellikleri, statik hesaplarda dikkate alnan
d ykleri, projede belirtilen ak aralnda mukavemet ve sehim bakmndan tayabilir nitelikte olmaldr. Uzay atya komu olan daha yksek binalarn bulunmas veya uzay atda kot
farkll oluturan kademeler bulunmas halinde, bu ksmlarda oluabilecek ilave kar ylmas, hem uzay sistem analizlerinde, hem ak kesit hesaplarnda hem de kaplama seiminde gz nne alnmaldr. Kar ylmalar ve rzgar ykleri iin TS498/Kasm1997 tarif koullar bulunmaktadr. Deprem kuvveti ABYYHY' de belirtilen koullarda olmaldr. Projenin baka bir lkede olmas halinde, bu kurallar o lke normlarna gre dikkate alnmaldr. Statik hesaplarda seilen mesnet koullar, alt yapnn yatay ve dey yk
tayabilme koullarna bal olarak tayin edilmelidir. Statik hesaplar sonucu bulunan yatay ve dey reaksiyonlar, proje alt yap mkellefine mutlaka sunulmal ve tayabilir teyidi alnmaldr. Mesnet olarak seilmi noktalarn yatay veya dey kabiliyetleri, statik
hesaplarda seilen deplasman zellikleri ile uyumlu olmaldr. rnein, tabandan ankastre bir kolonun botaki st ksmda uzaya balanan noktas sabit bir mesnet olarak dnlemez. Ayrca, ereve zerindeki yatay ynde tutulmu bir nokta, sistemde perde yoksa, yatay ynde tutulu kabul edilemez. Bunun gibi, belirli bir aklk geen kiri ortalarna yaplan mesnetlerde kirisin dey reaksiyon altnda dey yndeki telenmesi, o noktann tutulu mesnet olma koulunu ortadan kaldrabilir. Bu tr durumlarda, yap elemannn yapaca yer deitirme statik hesaplarn iine katlmal, uzay at ve alt yap bir btn olarak zlmelidir. Mesnetlerin yatay hareket zellikleri varsa, bu zelliklerinin imalat detaylar ile zorunludur. Reaksiyon kuvvetleri altnda flanlarn, gvdenin,
salanmas
45
Bilen ESZOLU
kaynaklarn
varsa
bulonlarn
tama
kapasitelerinin
yeterlilii
hesapla
gsterilmelidir. Mesnetlerin alt yapya eksantrik yk aktarmasna izin verilmemelidir. Bu tr
durum varsa hesaba katlmal ve altyap proje mellifinin onay alnmaldr. Statik hesaplarda kabul edilen mesnet hareket kabiliyetleri ve snrlandrlmalar,
uygulamada da aynen gerekletirilmelidir. Uzay at hesaplarnda dmlere gelen ykler doru ve tam ekilde
hesaplanmaldr. Yk alan olarak ykleme almayacak blgeler hesaplarda aka belirtilmelidir. Burada: P=dm noktasndaki tekil yk , q=kg/m2 cinsinden birim alana gelecek yayl yk ve a,b x-y ynndeki modl boyutlar olmak zere;
ekil 3.27. Nokta yk alan
Yk alan = a.b P= q (a.b)
(3.4) (3.5)
46
Bilen ESZOLU
Kaynaklarn emniyet gerilmeleri artnamelerde verilen limitlere uygun
seilmelidir. Kaynak kalnl boru kalnlndan fazla olamaz. Kaynak kalnlnn st snr boru et kalnln gemeyecek ekilde standartlarda yer alan koullar ile snrl tutulmaldr. (rnein max. a<=0,7t min. ) Farkl malzeme kalitesinde olan elik elemanlarn kaynaklanmas halinde kaynak emniyet gerilmesi, dk kalitedeki malzeme esas alnarak hesaplanmaldr. rnein St52 boru kullanlarak yaplm uzay atlarda koniklerin St37 imalat dahilinde, kaynak emniyet gerilmesi St37 iin verilen deere gre seilmelidir. Etraf ak yaplarda rzgar basn faktrleri, kapal alanlara gre 3 kat daha
fazla olmaktadr. rnein ak bir uzay sisteme etkileyen rzgar yk emme katsays C=l.2 kapal bir uzay sisteme etkileyen rzgar yk emme kat says C=0.4 olmaktadr, (TS498, 1987). Bu durum hesaplarda ve imalatta mutlaka gz nne alnm olmaldr. Uzay at boru elemanlarnn narinlik hesabnda burkulma boyu hesaplanrken,
kre aksndan kre aksna olan boy esas alnmaldr. Ayrca ubuklarn maksimum olarak seilen narinlik oran standartlarda belirtilen orandan fazla olmamaldr. ubuklara gelen maksimum ekme ve basn kuvvetlerine gre, eleman zerinde
tekil edilen boru, cvata, konik ve kre aplar uyumlu olmaldr. Bu homojenliin sistemin tamamnda salanm olmasna dikkat edilmelidir. Standartlar gn getike daha bilimsel yntemlere dayanan ve deneysel tecrbe
ile bulunmu sonulara gre revize edilir. Statik hesaplarda ve imalatta standartlarn geerli olan son versiyonlar dikkate alnm olmaldr. Eskiyen ve yrrlkte olmayan standartlarn kullanlm olmas, art niyetli ve dk maliyetli zmler bulmak amacyla yaplm uygulamalar olabilir. Uzay model geometrisi tasarlanrken modl geniliinin ykseklie oran 0,8
47
Bilen ESZOLU
sabitiyle pratik olarak hesaplanabilir, TS498. Bu ekilde dm detaylarnda min. llerle geilmi olunur. Bunun dnda boru akslarnda dar alar brakmaktan kanlmaldr. Aksi durumda somun yada cvata akmas sebebiyle byk apta kreler sistemde belirir Montaj her zaman statik hesaplarn bir parasdr. Montaj aamalar tasarmn en
banda dikkate alnmal ve alnmas gereken nlemler tespit edilmelidir. rnein drt aklkl bir uzayn ilk akl komu aklklarn yardmyla hafifletilse bile, montaj aamasnda bu dengeleyici yerleimin olmamas ilk aklkta sorun yaratabilir. Benzer bir ekilde vin ile kaldrlan uzay sistemlerin kaldrma noktalarna yakn yerlerde veya farkl dier bilgilerde, dikkate alnmamas halinde elemanlar tehlike oluturulabilir. Bu yzden montaj yntemi, mutlaka analizin bir paras olarak dnlmeli ve paralel hazrlanmaldr. 3.1.9.2.Projelendirme hatalar Uzay kafes sistemlerde montaj ve imalat hatalar ekil 3.28 ve ekil 3.29da verilmitir.
ekil 3.28. Uzay kafes sistem montaj ve imalat hatalar (Topu, 2006)
48
Bilen ESZOLU
ekil 3.29. Uzay kafes sistem montaj ve imalat hatalar (Topu, 2006)
2006 yknda ken Eskiehir Klolu Anadolu Lisesi spor salonu ats (28.80x43.68=1258 m ) kmtr. kme raporu: 25.01.2006 gn yaklak 35-40 cm kar vard. Biriken kar kmeyi tetikledi. Okullarn tatil olmas faciay nledi. Salon kullanlmaya baladndan beri at alyor, gkyz grlyor, aktyor, tt sesler geliyor, onarlyor fakat olay tekrarlanyordu (salonu kullananlarn ifadesi). Projesinde l ve analiz hatalar vard. Hesaplar ile ina edilen badamyordu. Uygulama son derece gelii gzel yaplmt. Mesnet levhalar kolonlara ankre edilmemi ve mesnet kreleri levha stne levha -yetmemi- bir levha daha eklenerek kolon dnda ireti kaynatlmt. Ksa para borular u uca zensiz kaynatlarak borular oluturulmutu. Somunlarda pim yerine nokta kaynak kullanlm, bazlarnda kaynak dahi yaplmamt. Cvatalar kopmu, ya cvata ya da kre dileri syrm, borular kaynak yerinden kopmu ve burkulmulard. atdaki hasarlar gme anndan ok daha nce kullanma ald gn, belki de montaj srasnda balamt (Topu, 2006).
49
Bilen ESZOLU
Yukardaki rapor incelendiinde benzer rnekleri dnya apnda grmek mmkndr. Dnyada her k yzlerce at kar yk altnda kmekte can ve mal kaybna neden olmaktadr. zellikle byk alanlar kaplayan spor, sergi, kongre salonu, sper market pazaryeri ve hangar tr yaplarn elik ya da ahap taycl atlar kmektedir. kme nedeni ilk bakta kar yk gibi grnmekle birlikte bu doru deildir. ken atlarn hemen hepsi de proje, inaat ve bakm hatalar iermektedir. Kar yk sadece kmeyi tetiklemektedir. Bad Reichenhall/Almanya spor salonunun kmesi sonras Alman Teknik Denetim Kurumu( T V ) geni kapsaml inceleme balatm, 200 den ok spor salonunda yapt incelemede atlarn %24'nde proje ve hesap hatas, %29'nde malzeme ve inaat hatas ve %37'sine bakm hatalar belirlemitir. Kar yk nedeniyle ken at miktarnn sadece %16 dr (Topu, 2006). Kusursuz bir projelendirme bilgisayar ortamnda simle edilse dahi btn bu almalar kat zerinde kalmaktadr. Uygulama hatalar btnyle yaplan almalar hie saymakta ve anlamsz klmaktadr. Genel olarak baarl bir yap btnlnn salanmas iin proje, imalat ve montaj lsnn koordinasyonlu ve hatasz almas gerekmektedir. 3.1.9.3. Teknik artnamesi Uzay kafes sistemler iki ularna konik paralar kaynatlm olan ve ubuk olarak adlandrlan elik borularn, ilerine yerletirilen cvatalar ile elik birleim krelerine tespiti yolu ile boyutlu olarak oluturulmaktadr. malatn tamam atlyede hazrlanp antiyede montaj yaplacak ekilde dizayn edilmektedir. Sistem boru, kre, cvata ak ve mesnet elemanlarndan olumaktadr. Uzay kafes sistem ubuklar : ubuk borularnn malzemesi DIN 17100 (EN 10.025) normuna uygun ST37.2 eliidir (malzeme no.1.0037). Boru aplar tasarm gereksinmelerine bal olarak 42 mm ile 219.1 mm arasnda olabilmektedir.
50
Bilen ESZOLU
Konik paralar da borular ile ayn malzemeden yaplmaktadr. 60.3 mm capa kadar olan konikler dolu malzemeden tornalanarak, daha byk konikler scak dvme yntemi ile ekillendirilmektedir. Konikler boru ularna SG2 tipi kaynak teli kullanlarak ve DIN 8569, DIN 4100, DIN 4115 (EN759, EN 440, EN 758, EN 1668) normlarna uygun ekilde gaz alt yntemi ile kaynatlmaktadr. Her ubuk, montaj srasnda cvatalarn ilerine yerletirilmesi ve sktrlabilmesi iin gerekli delikler ile imal edilmektedir. 60.3mm apa kadar olan ubuklarda bu delikler borulara, daha byk aplarda ise koniklerin yanlarna almaktadr. Kreler : Birleim kreleri DIN 17200 (EN 10.083) normuna uygun 1040 elikten scak dvme yntemi ile yaplmaktadr. Kre aplar tasarma bal olarak 60 mm ile 190 mm arasnda deiebilmektedir. ubuklarn tespiti iin krelere dili cvata delikleri almaktadr. Deliklerin adedi, aplar ve alar uzay sistemin ekil ve dier zelliklerine bal olarak saptanmaktadr. Kreler ile konikler arasndaki temas yzeyini arttrmak iin deliklerin stnde yzey dzeltmesi yaplmaktadr. Cvatalar : Uzay sistem elemanlarnn birleimlerinde DIN 1654 ve DIN 17200 (EN 10.083) normlarna uygun 8.8 veya 10.9 kalitede cvatalar kullanlmaktadr. Cvata aplar 12 mm ile 48 mm arasnda deimekte olup diler DIN 13 ISO tiplerine uygun boyutlardadr. 8.8 kalite cvatalar 34Cr4 malzemeden olup minimum ekme gerilmeleri 80 kg/mm, minimum akma gerilmeleri 64 kg/mm , akmada uzamalar %12dir. 10.9 kalite cvatalar 41Cr4 malzemeden olup minimum ekme gerilmeleri 100 kg/mm, minimum akma gerilmeleri 90 kg/mm, akmada uzamalar % 9dur.
51
Bilen ESZOLU
Aklar ve dier elik elemanlar : at ve cephe kaplamalar ve derelerin uzay kafes sisteme irtibatn salayan ak elemanlar ile kolon, apraz, cephe kua gibi dier elik elemanlar I, U, C formlarnda veya kutu kesitli St37.2 elik malzemeden imal edilmektedir. Mesnetler : Sistemin genel stabilitesini salarken s deiimi ve dier nedenlerden oluacak hareketleri minimize edecek ekilde dzenlenen sabit ve kayc mesnetler St-37 veya St-52 malzemeden yaplmaktadr. Mesnetlerin ekil ve boyutlar sistem zelliklerine gre ok eitli olabilmektedir. Korozyona kar koruma : Mekanik ve kimyasal yntemlerle temizlenen ubuk yzeyleri tercihe gre aadaki yntemlerden biri ile kaplanmaktadr : stenilen RAL renginde daldrma frn boya, stenilen RAL renginde elektrostatik toz boya, Scak daldrma galvaniz kaplama, Scak daldrma galvaniz zerine istenilen RAL renginde elektrostatik toz boya.
v.
i. ii. iii. iv.
Kreler
ve
cvatalar
15
mikron
kalnlnda
elektro
galvaniz
kaplanmaktadr. Montaj : Uzay kafes sistemlerinin montaj basit el aletleri kullanlarak sistem ve antiye zelliklerine gre aadaki yntemlerden biri ile yaplr : Sistemin tamam yerde monte edilip vinle yerine yerletirilebilir Sistemin tamam ksmi iskeleler yardm ile yerinde monte edilebilir Sistemin bir blm yerde hazrlanp vinle yerine yerletirildikten sonra montaja havada devam edilebilir.
i. ii. iii.
52
Bilen ESZOLU
3.2. Yntem 3.2.1. Sonlu elemanlar metodu hakknda genel bilgi 20. asrn balarndan itibaren sanayinin gelimesiyle beraber sistemler projelendirilmesi de karmak hale gelmiti. ri hacimli el hesaplarn basitletirmek amacyla 20. asrn ellinci yllarnda elektronik hesap makineleri (EHM) gelitirilmeye baland. EHM nin meydana kmasyla sistemlerin analiz metotlarna (EHM nin kmasna kadar-klasik metotlarn) yeni talepler eklendi. Bu talepler; eitli sistemlere uygulanabilmesinin genel karakterde olmas, Halledici (zme) denklemlerin yaplma dzeninin nispeten basit olmas, Kullanlacak matrislerin saysal zelliklerinin iyi olmas Bu talepler eitli sistemleri farkl ynlerden analiz etme imkan verebilmektedirler. lk defa olarak R.Clough makalesinde, sonlu elemanlar metodu ismini kullanmtr. Metodun esas sonsuz sayda serbestlik derecesi olan sistemi, dm noktalarnda birbiriyle balantl olan sonlu sayda basit elemanlarla tahmin etmekten ibarettir. Dm kuvvetleriyle dm yer deitirmeleri arasndaki ilikinin (rijitlik veya esneklik matrisinin) kurulmas, sistemlerin analizinde sonlu elemanlar metodunun uygulanmasnn esas mercilerinden biridir (Kasmzade, 2004) . Geen sre iinde sonlu elemanlar metodu Oden J.T., Zienkewicr, R. Gallagher , K.J.Batle ve E.L.Wilson, Strank ve G.J.Fix ve dier mhendislerin esasl almalar neticesinde ok gelimitir. Uygulamadaki mhendislerin byk hacimli kompleks hesaplamalar yaparken; (Ices-intekrated Civil engineering system, GENESY- SAP Structural Analysis program, NONSAP , ADINA, STRUDLStructural Desing Language (Scool of engineering, Massachusetts Institute of
53
Bilen ESZOLU
Technology , U.S.A) NASTRAN (ABD, Uzay ve kozmik sistemler enstits) MARS-STRAS (ABD, IBM firmas), ANSYS, ASKA (Almanya, Stuttgart niversitesi), SESAM (Norwege Teknik niversitesi), FESS-Finite Element Solution Swansea(Divion of civil engineering, university of Wales, swansea, Great Britania), STRESS, ETABS PLUS-Extended three Dimensional Analysis of Building sistems, SAFE- Slab Analysis using Finite Elements, PRONOST-80(KS), PK_85, SPRNG (MT), PARSEK (SNSK), DANA(MMZOPT), STAN, RADUS (MS) LRA (FENKS)MRAJ (Kiev-1984-eski Sovyetler birlii), RALNS
(University of Belgrat), WAT-KM (Warszawa), LUSAS (London, Structurel Analysis for engeering Professional) bu gibi sonlu elemanlar metodu prensibi ile alan analiz programlar oluturulmulardr (Kasmzade, 2004). Sonlu Elemanlar Metodunun amac, verilen diferansiyel denklemi ve snr deer koullarn yaklak olarak salayan ayn zamanda da bilinen basit fonksiyonlar aracl ile ifade edilebilen zm fonksiyonlar bulmaktr. Ana felsefe olarak btn bir aralkta yaklak zm bulmaya almaktansa, tanm araln sonlu eleman olarak adlandrlan belirli paralara blmek, her bir para iin yaklak zm bulmak ve sonra her bir eleman iin bulunan yaklak zmleri belirli kurallar dhilinde birletirerek tm aralkta yaklak bir zm elde etmektir
(Gen Aratrmaclar Kongresi, 2005).
Sonlu elemanlar metodu esasnda yaplm herhangi analiz kompleksi iin, giri parametrelerinin kolaylkla verilmesini salayan sra hizmet programlar (Moskova inaat mhendisleri niversitesinde yaplm MKE-DIALOG, tedris iin GRID ve bakalar) yazlmtr. SEM un ilk nce Yap Mekanii problemlerine uygulanmas ile ilgili gelime gz nne alnarak onun esaslar arlkl olarak Lagrange varyasyon prensibi temelinde (yerdeitirmeler metodu eklinde) verilmitir. ncelenen ubuk ve srekli-plak, levha, elastik esas zerinde plak, kabuk, solid sonlu eleman sistem problemlerinin her biri iin SEMa zg olan analizin aadaki klasik ardkl saklanlmtr (Kasmzade, 2004).
54
Bilen ESZOLU
zm aamasnda verilmi srekli sistem sadece dmleri vastasyla (bir-biri ile birlemi sonlu sayda saylatrlm) sonlu elemanlar ile deitirilir. Bu esnada, dmlerin yer deitirmeleri sonlu elemanlarn yer deitirmeleri ile belirlendii gz nnde tutulur. Snr koullar gz nne alnr. Bylelikle bulunan zm denklem takm zlr ve sistemin sonlu elemanlarnda dm yer deitirmeleri (uygun olarak deformasyon ve gerilmeler) bulunur. Baklan problemlerin statik, geometrik ve fiziki denklemleri, cisimlerin mukavemeti ve elastisite teorisinin uygun konularda etrafl incelendiinden burada direk verilmitir. Bellidir ki, saysal metotlar bilgisayar analizine ynlendirilmitir. Sonlu Elemanlar Metodunda yaklak zm, paral polinomlar olarak tanmlanan sonlu saydaki i (t) taban fonksiyonlarnn lineer kombinasyonu olarak ifade edilir. Yaklak zm fonksiyonu,
x(t)u(t)= i i(t) = 0 i(t)+ 1 1(t)++ n n(t)

i 0
(3.6)
olarak hesaplanr. Burada x(t) asl zm fonksiyonunu, u(t) ise yaklak zm fonksiyonunu temsil etmektedir. i katsaylarn bulmak amacyla gelitirilmi olan ve Sonlu Elemanlar Metodu dahilindeki balca yntemler Rayleigh-Ritz Metodu, Collocation Metodu, ve Galerkin Metodu olup de residual minimizasyonu prensibine dayanr. (Residual bir diferansiyel denklemin sol tarafndaki ifadeden sa tarafndaki ifadenin karlmas olarak tanmlanr). Sonlu Elemanlar Metodunda ama, tanmlanan aralkta R(t) yi mmkn olduunca kk yapacak ai katsaylarn bulmak ve bylelikle yaklak deer fonksiyonu olan u(t) yi oluturabilmektir. Ritz Metodu, deiimler hesabna (variational calculus) ve uygun fonksiyonellerin oluturulmasna dayanr. Verilen her diferansiyel denklem eitlii iin farkl fonksiyoneller oluturulmas gerekir.
55
Bilen ESZOLU
Collocation Metodunda u(t) fonksiyonu R(t) de x(t) yerine uygulanr ve R(t)=0 yapacak uygun katsaylar belirlenir. Bu metotta R(t) nin, tamamlanan aralk dhilinde kalmak zere t l ,t 2 ,---,t m gibi m tane noktada sfra eitlenmesi salanr. R(tha) = 0 i=l,2,...,m (3.7)
Collocation Metodunda yaklak zm fonksiyonu yksek dereceli seilerek, yaklaklk hata miktar azaltlabilir. Ancak, ara deerlere bakldnda yksek dereceli fonksiyon kullanm sonucu zm fonksiyonunda olumaya balayan titreimler yznden aslnda hata miktar artmaktadr (ESC Web Sitesi, 2007). Galerkin metodunda ise yaklak zm veren bir u(t) ifadesinin olduu kabul edilir ve bu ifade aadaki gibi gsterilir: x(t)u(t)=
i 1
i i(t)= 1 1(t)+ 2 2(t)++ n n(t)
(3.8)
Burada i(t) fonksiyonlar taban fonksiyonlardr. zmdeki ai katsaylarnn bulunmas iin gerekli lineer denklem sistemi aadaki ifadeden faydalanlarak oluturulur:
tf
i(t).R(t).dt=0
i=1,2,.,n
(3.9)
t0
R(t) ifadesinde, x(t) ve trevleri yerine yaklak zm u(t) ile onun trevleri yazlr. Bu integral ifadesinin sfra eitlenmesi sonucunda bulunan eitlikler birletirilerek bir lineer sistem oluturulur ve bulunmas istenen ai deerleri hesaplanr. Gerekte ai deerleri, x(tt) deerlerinin yaklak deerleridir. Bu noktalar ekil 3.30 de grld zere uygun bir interpolasyon erisi ile birletirildiinde x(t) gerek zm erisine yaklak zm veren eri bulunmu olur.
56
Bilen ESZOLU
ekil 3.30. Sonlu elemanlar metodu iin rnek yaklak zm ve gerek zm erileri
3.2.2. SAP 2000 3.2.2.1. Giri SAP 2000 yazlm, yap sistemi modellerinin gelitirilmesi, analizi ve boyutlandrlmas iin kullanlan genel amal bir programdr. Program Windows ortamnda almakta ve tm ilemler zel Grafik Kullanc Ara yz (Graphical User Interface) yardm ile SAP 2000 ekran zerinde gerekletirilmektedir. Tamam Windows uyumlu olan bu programn ilk versiyonu 1996 da sap80 ardndan da sap90 ad altnda kullanma sunulmutur. Program yap analizinde sonlu elemanlar metodunu kullanmaktadr. Bu programda yap elemanlarnn boyutlandrlmasnda kullanlan birok yerel ve uluslararas ynetmelikler mevcuttur ve her kan yeni versiyona da yeni ynetmelikler eklenmektedir. rnein elik yaplar iin AISC-LRFD93 betonarme yaplar iin de EUROCODE 2-1992 kullanlmaktadr Bu metoda gre yap kk elemanlara ayrlmakta ve her elemandaki fiziksel parametrelerin davran belirlenerek btn yapnn yaklak denklem sistemi ortaya karlmaktadr. Bunun iin elemanlar dm noktalarnda birletirilerek bu noktalardaki bilinmeyen parametreleri (deplasman) ieren denklem sistemi zlr (zmen, 2004).
57
Bilen ESZOLU
SAP 2000 elik, Betonarme, Kompozit yaplar ayrca tanmlanan dier malzemelere gre yapsal analiz yapan bir programdr. Sonlu elemanlar yntemi ile analiz yapan ve gvenilirlii mhendisler tarafndan kabul gren bir hesap ve boyutlama program haline gelmitir. Mhendisler tarafnda kabul grlen bu bilgisayar yazlm. ubuk (frame) bir boyutlu, alan (shell) iki boyutlu (Kabuk elemen), kat cisim boyutlu elamanlar ile mhendislik problemlerinin zmne katkda bulunmaktadr. Herhangi bir yap sisteminin SAP 2000 yardm ile analiz ve boyutlandrmasnda, genel olarak, aadaki yol izlenmektedir : Sistem modellerinin oluturulmas: Bu ilk aamada, ya dorudan doruya veya SAP 2000 iinde bulunan ablon (Template) sistemler kullanlarak

a)
Kiri, kolon v.b. ubuk elemanlar, Duvar, deme, kabuk gibi yap blmlerini temsil eden sonlu elemanlar, Dm noktalarnda veya mesnetlerde elastik veya lineer olmayan birleimler veya yaylar, eitli tipte mesnetler
tanmlanarak sistem modeli oluturulur. Bu srada, eitli yap elemanlarnn birletii dm noktalar (Joints), Program tarafndan otomatik olarak, tretilmektedir. Baz durumlarda, ele alnan sistemin nce kk (veya kaba) bir blm oluturulur. Daha sonra SAP 2000in Copy, Paste, Replicate, Mesh Areas gibi olanaklarndan yararlanarak sistem tamamlanr. b) Malzeme zelliklerinin tanmlanmas: SAP 2000 iinde standart olarak, tm zellikleri ile tanmlanm olan Beton (CONC), elik (STEEL) ve Alminyum (ALUM) malzemeleri mevcuttur. stenirse bu malzeme trlerine ait zelliklerin bazlar veya tm deitirilebilecei gibi, yeni malzeme trleri de tanmlanp kullanlabilir. Seilen veya tanmlanan malzeme trleri, kesit tanmlamas srasnda kullanlmaktadr.
58
Bilen ESZOLU
c)
Kesit zelliklerinin tanmlanmas : eitli kesit tipleri ayr ktkler iinde verilmi bulunmaktadr. zellikle elik yaplarda bu kesit tipleri, dorudan doruya veya baz zellikleri deitirilerek kullanlabilecei gibi, istenen trde kesit tanmlamak iin, pek ok seenek vardr. Seilen veya tanmlanan kesitler sistem elemanlarna atanmaktadr. Yklerin Tanmlanmas : Tekil, yayl, gen veya yamuk yklerle scaklk deimeleri tanmlanp dm noktalarna, ubuklara veya sonlu elemanlara atanabilmektedir. Ayrca, ktle ve spektrum diyagramlar tanmlandktan sonra, mod birletirme yntemi ile Dinamik Hesap da yaplabilir. ok sayda (Sabit, hareketli, rzgar, deprem v.b.) deiik yklemeler tanmlanabilecei gibi, bunlar eitli sperpozisyon katsaylar ile arplarak Ykleme Kombinezonlar da oluturulabilmektedir. zm (Analiz) : Sistem modelinin malzeme, kesit zellikleri ve yklemeleri ile birlikte tanmlanmas bittikten sonra zm (Analiz) yaplr. zm sonular da SAP 2000 ekrannda grntlenmektedir. Bu grnt zerinde istenen her trl ayrnt ayrca grntlenip incelenebilir. stenirse, zm sonular bir kte yazdrlp orada incelenir veya bastrlabilir. Boyutlandrma : zm ilemi tamamlandktan sonra, seilen bir ynetmeliin kurallar uygulanarak, elik veya betonarme elemanlarn boyutlandrmalar da yaplabilmektedir. Baz zel durumlarda, zellikle sistem geometrisinin tanmlanmasn
d)
e)
f)
dorudan SAP 2000 ekrannda yapmak pek pratik olmamaktadr. Bu durumda geometriyi AutoCAD ortamnda oluturup DXF ktkleri yardm ile SAP 2000 ortamna aktarmak daha uygun olmaktadr. zellikle geometrisi pek dzenli olmayan kafes sistemlerde bu yolun uygulanmas ok pratik olmaktadr (zmen, 2004). Bazen de dm noktalarnn koordinatlar belirli bir formln ardk olarak uygulanmas ile kolayca saptanabilmektedir. Bu durumda da koordinatlar Elektronik Tablo ortamnda oluturduktan sonra SAP 2000 ortamna aktarmak pratik olmaktadr. Ektede bu uygulamay aklayan bir uzay kafes sistem rnei verilmi bulunmaktadr (zmen, 2004).
59
Bilen ESZOLU
SAP 2000 yazlmnn (V8) srmnde, gerek geometri tanmnda, gerekse eitli atamalarn yaplmasnda geni kolaylklar salayan yeni bir olanak sunulmutur. Etkileimli Veritaban Dzeni (Interactive Database Editing) ad verilen bu olanak sayesinde, her trl ilem Elektronik Tablo ortamnda gerekletirildikten sonra SAP 2000 ortamna aktarlabilmektedir. Bylece hesaplama ilemleri, byk bir olaslkla, zaten Elektronik Tablo ortamnda yaplan atama byklklerinin SAP 2000 ortamna aktarlmas hem ok kolaylamakta hem de olas kullanc (giri) hatalar tmyle ortadan kaldrlm olmaktadr. Ekteki rnekte, zlen rnek yapnn yklemeler kar ubuklarn gvenlilii gsterilmitir. Bu blmde Etkileimli Veritaban Dzeninin zellikleri ksaca aklandktan sonra, saysal bir rnek zerinde, Elektronik Tablolar ile etkileimli olarak nasl uygulanaca gsterilecektir. 3.2.2.2. Etkileimli veritaban dzeni SAP 2000 ekrannn st blmndeki Edit mensnde bulunan Interactive Database Editing komutu tklandnda ekrana Interactive Database Input Tables ileti kutusu gelir (ekil 3.31). Grld gibi, bu ileti kutusunda Definitions (Tanmlar) ve Assignments (Atamalar) balkl iki blm bulunmaktadr. Her bir blmde, oluturulan modelin zelliklerine gre, aktif olan ve olmayan kutucuklar bulunmaktadr. Aktif kutucuklardan herhangi biri (veya birka) iaretlenip OK dmesine basldnda, ekrana ilgili kutucua ait Interactive Database Editing (Etkileimli Veritaban Dzeni) ileti kutusu gelir (ekil 3.32).
60
Bilen ESZOLU
ekil 3.31. Interactive database input tables ileti kutusu
ekil 3.32. Etkileimli veritaban dzeni ileti kutusu
61
Bilen ESZOLU
Bu ileti kutusunun sol tarafnda, gelitirilmi olan modelin zelliklerine bal olarak dzenlenmi bir tablo, bu tablonun st tarafnda da File (Ktk), Excel, Edit (Dzenle), View (Grnm) ve Options (Seenekler) balklar ile sralanm olan ekme menler bulunmaktadr. Bu menlerde, alt blmdeki tablo zerinde eitli ilemler yaplmasn salayan komutlar vardr. leti kutusunun sa tarafnda da, ok kullanlan komutlara kolayca eriilmesini salayan dmeler bulunmaktadr. Copy (Kopyala), Paste (Yaptr), Paste Insert (Araya Sokarak Yaptr), Paste Append (Ekleyerek Yaptr), Delete Record (Kayt Sil), Append Blank Rows (Bo Satrlar Ekle), Find (Bul), Replace (Bul ve Deitir) dmeleri yardm ile, sol taraftaki tablo bir Elektronik Tablo gibi kullanlp eitli ilemler yaplabilmektedir. Ayrca To Excel (Excel Tablosuna Aktar), komutu yardm ile tablonun tm Excel ortamna aktarlarak daha geni Elektronik Tablo olanaklarn kullanmak da mmkn olmaktadr. Elektronik Tablodaki ilemler tamamlandktan sonra sonularn tm veya bir blm ileti kutusundaki tabloya aktarlabilir. Tablo zerindeki ilemler sona erdikten sonra, Apply to Model (Modele Uyarla) veya Done (Tamam) dmelerinden biri kullanlarak retilen tm bilgiler modele aktarlr. Bu ilemlerin nasl yapld aada saysal bir rnek zerinde aklanacaktr (zmen, 2004). 3.2.2.3. Dier uygulamalar Bir yap modelinde uygulanm olan tanmlamalarn bir baka modele aktarlmasnda; bir yap modelinde tanmlanm olan, rnein; Malzemeler (Materials) Kesitler (Frame/Cable Sects) Ykleme Trleri (Load Cases) Spektrum Diyagramlar (Resp Spec Func) Superpozisyon Trleri (Combinations) gibi zellikler kolayca bir baka yap modeline aktarlabilir. Bunun iin lk yap modelinde Edit mensndeki Interactive Database Editing komutu tklanarak ekrana Interactive Database Input Tables ileti kutusu getirilir.
62
Bilen ESZOLU
Bu ileti kutusunun DEFINITIONS blmnde, aktarlacak bilgi ile ilgili kutucuk iaretlenir ve OK dmesine baslr. Kutucuklarn tanmlar yukardaki listede parantez iinde gsterilmitir. Ekrana gelen Interactive Database Editing ileti kutusundaki bilgiler seilir ve Copy dmesine tklanr. kinci yap modeline geilip yeniden Interactive Database Editing komutu kullanlr ve ayn kutucuk iaretlenir. Ekrana gelen Interactive Database Editing ileti kutusunda, yeter sayda Append Blank Rows komutu kullanldktan sonra, Paste dmesine tklanr. Baz zel durumlarda bilgilerin nce Excel ortamna oradan da yeni modele aktarlmas uygun olabilmektedir (zmen, 2004). 3.2.3. allan uygulama Bu blmde belirli bir alan zerine yaplm olan yapnn at sistemi uzay kafes sistemi ile tasarlanp , SAP 2000 yazlm ile modelleyip analizi ele alnacaktr. Ele alnan uygulamada; 30m*27m alkl bir salonun atsn uzay kafes sistemi ile tasarm yaplacaktr. atnn kotu 7m, ykseklii 2m dir. Sistemin kolonlarnn 0.2m*0.2m , kalnl da t=0.015m profilden seilmitir. Alt ve st balklarla ke diyagonallerin aplar sras ile 11.43 cm, 13.97cm ve 16.51cm, et kalnlklar da 0.54 cm dir. Salonun bulunduu blge Diyarbakr ili olarak seilmitir. Diyarbakr iin kar yk=75kg/m2, Rzgar yk=80 kg/m2 olarak TS498den seilmitir. zarlk (l yk) hesaplanm ve 42 kg/m2 olarak bulunmutur. rnekte; sistemin tasarm, hesaplanmas, yklere gre analizi ve kontrol yaplacaktr.
63
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA
Bilen ESZOLU
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA Bu blmde 27m*36m aklkl uzay kafes sistemi tasarlanp , statik ve dinamik ykler altnda TS498 ve TS648 ynetmeliklerinden yararlanlarak SAP 2000 yazlm ile modellenip, analizi ve boyutlandrlmas yaplmtr. Blme ait sonular Ekte verilmitir. 4.1. zm Seilen uygulamada; 36m*27m aklkl bir salonun ats uzay kafes sistemi ile tasarlanacaktr. atnn kotu 7m, ykseklii 2m dir. Sistemin kolonlarnn ebatlar 0.2m*0.2m , kalnl da t=0.015m seilmitir. Kullanlacak malzeme elik olarak seilmitir. SAP 2000 programnda kullanlan elik St37 olup akma dayanm deeri 2.48 KN/m2, scaklk genleme says t=12. 10-6 1/C, poisson oran ise =0.30 dr. Kullanlan tm kesitler boru kesitlidir Alt ve st balklarla ke diyagonallerin aplar sras ile11.43 cm, 13.97cm ve 16.51cm, et kalnlklar da 0.54 cm dir. (Boru seimi yaplrken izelge 4.3. referans olarak alnmtr.) Salonun bulunduu blge Diyarbakr ili seilmitir. Diyarbakr iin kar yk=75kg/m2, (Kaynak: TS498 EK1 l ve ilelere gre zati kar yk blgeleri, (izelge 4.1.), Rzgar yk=80 kg/m2 (izelge 4.2.) olarak TS498 den seilmitir. SAP 2000 programnda kullanlan elik standart AISC-ASD89dr (EUROCODE 2 1992). zarlk (l yk) hesaplanm ve 40824 kg olarak bulunmutur. rnekte; sistemin tasarm, hesaplanmas, yklere gre analizi ve kontrol yaplacaktr. 4.2. Sistemin SAP 2000de oluturulmas ncelikle dm noktalarna etkiyecek tekil kuvvetler hesaplanmtr. Bu kuvvetler zarlk, kar yk, rzgar emme va rzgar basn ykleridir. zarlk ykn hesaplamak iin nce sistem hibir yklemeye maruz kalmadan izilmi ve
64
Bilen ESZOLU
boyutlandrlmtr. Oluturulan sistemde mesnet tepkilerinin toplam kuvveti ( Fy=0 ) yapnn zarlk deerine eittir. Sistemin oluturulmas aada anlatld iin ; sistemin arl: 40824 Kg olduu hesaplanmtr. Sistemin maruz kalaca btn ykler dm noktalarnda kabul edilir. Bir modln alan da 3x 3= 9 m2 dir. Aada yklemeler yaplrken, dm noktalarna gelecek yk hesaplamak iin; bir modle gelen kuvvet deeri ile modln alan arplr. Sistemin alan; A=36x27=972 m2 , 1 m etkiyen kuvvet : 40824/972=42 Kg/m z arlk yklemesi Kar yklemesi
2 2
(4.1) (4.2) (4.3) (4.4) (4.5) (4.6)
: PG= 42x3x3=378 Kg : Pk = 75x3x3=675 Kg
Rzgar basn yklemesinde : Pwb = 80x3x3=720 Kg Rzgar emme yklemesinde Pwe = -80x3x3=-720 Kg zmde kullanlan yk kombinasyonlar ; H=l yk (sistemin kendi z arl+kaplama+ak+tesisat)+kar
HZ1= l yk (sistemin kendi z arl +kaplama+ak+tesisat)+kar+rzgarn basn etkisi HZ2= l yk (sistemin kendi z arl +kaplama+ak+tesisat)+ rzgarn emme etkisi MAX= (H+HZ1+HZ2) kombinasyonun en elverisiz durumu Yapya etkiyen deprem yknn hesaplanmas aadaki gibidir; eliinin elastisite modl; E=2x1011 N/m2 Kolonun atalet momenti; I=a4/12 KN/m2 Burada a = kolon uzunluu olup, atalet momenti hesaplandnda; I= (0.24-0.174)/12 = 6.373x10-5 k= (3EI/h3)x8 = (3x2x1011x6.373x10-5)x8/83 = 597492.188 W= 40824kg = 408240 N m= W/g = (408240/9.81) = 41614.68 N w= (k/m) rad/sn = = (597492.188/41614.68) = 3.789 rad/sn T= 2/w saniye = 2/3.789 = 1.658 saniye
(4.7) (4.8) (4.9) (4.10.) (4.11) (4.12)
65
Bilen ESZOLU
Yerel zemin snf 2. Blge kabul edilir ve buna bal olarak T deeri TA ve TB (Spektrum karakteristlik peryotlar) deerlerinden daha byk olduu grlr. Ve ST (Spektrum katsays) deerini hesaplamak iin aadaki bant kullanlr. ST= 2.5(TB/T)0.8 = 2.5(0.40/1.658) 0.8 = 0.80. Bu deere gre A(T) (Spektral ivme katsays) deeri; A(T) = A0.I.S(T) = 0.3x1.2x0.80 = 0.288 olarak bulunur. Vt Edeer deprem yk; Vt = (WA(T)) / Ra(T) = 408240x0.288/4 =29393 N = 2939.3 kg (4.16) (4.13) (4.14) (4.15)
Burada Ra ve TB deerleri deprem ynetmeliin de ilgili tablolardan okunmutur. Sistemde 236 dm nokts mevcut olduundan, her bir dm noktasna etki eden deprem kuvveti hesaplamak iin ; V/Dm says = (2939.3/236) =12.35 kg
(4.17)
Bylece her bir dm noktasna X ynnde 12.35 kg deerinde deprem yklemesi etkisi altnda braklacaktr. 4.3. Sistemin SAP2000de zm aamalar SAP 2000 ekran aldnda nce sa alt keden birim Kgf, cm olarak Yeni bir sistem oluturmak iin;

1. ayarlanr. 2.
File New Model seilir. Alan pencerede grid Only seilir. Alan pencerede Number of Grid Lines X;Y;Z2 ; 2 ; 1 ve Grid Spacing X;Y;Z150 ; 150 ; 200 olarak dzenlenir.
3. Kesit zelliklerin tanmlamak iin; Define Materials STEEL seilip OK baslr. Kullanlacak ubuklarn profilini semek iin;
66
Bilen ESZOLU
Define Frame /Cable SectionsAdd PipeAdd New Property seilir. Alan pencerede; Section Name ksmna; B1 yazlr. t3 blmne 11.43; tw blmne 0.54 yazlr ve OK dmesine baslr.
Tekrar Add New Property seilir. Alan pencerede; Section Name ksmna; B2 yazlr. t3 blmne 13.97; tw blmne 0.54 yazlr ve OK dmesine baslr.
Tekrar Add New Property seilir. Alan pencerede; Section Name ksmna; B3 yazlr. t3 blmne 16.51; tw blmne 0.54 yazlr ve OK dmesine baslr.
Kullanlacak kolonlarn kesit deerlerini tanmlamak iin Define Frame /Cable SectionsAdd box/TubeAdd New Property seilir. Alan pencerede; Section Name kutucuuna KOLON yazlr, Dimesions ksmndaki; t3e : 0.2; t2e : 0.2, tfe : 0.015; tw: 0.015 yazlr ve iki kez OK dmesine baslr. Bylece kullanlacak malzemenin kesit zellikleri tanmlanm olur.
4. Ekrann sa tarafndaki 3 D View penceresi X baslarak kapatlr. 5. Sistemin oluturulmas ;
Ana ara ubuundaki Down One Gridline tuuna baslarak Z=2 konumundan Z=0 konumuna gelinir. View mensnden 3-D Wiev penceresi tklanr, ekrana gelen pencerede Plan:235, Elevatin :20 Aperure: 60 olacak ekilde dzenlenip OKe baslr. ubuklar izmek iin; gelen pencerede Draw Frame/Cable Element dmesine baslr. Ekrana gelen Properties of Object penceresinden Property B2 olarak seilir. Daha sonra nce 1 sonra 2 numaral dm noktalarna tklanarak 1 numaral ubuk izilmi olur. Benzer ekilde dier dm noktalarna da tklanr ve dier ubuklar da izilmi olunur.
Drt adet diyagonal ubuu oluturmak iin, yine Ana ara ubuundaki Down One Gridline tuuna baslarak Z=0 konumundan Z=2 konumuna gelinir Draw Frame/Cable Element Properties of Object penceresinden Property B1 olarak seilir. Sonra nce 5 sonra 1 numaral dm noktalarna
67
Bilen ESZOLU
tklanarak ve 5 numaral ubuk izilmi olunur. Benzer ekilde dier dm noktalarna da tklanr ve dier diyagonal ubuklarda izilmi olunur (ekil 4.1).
ekil 4.1. Ana modl
6. Sistemde kullanlacak ykleme durumlarnn tanmlanmas;
DefineLoad Cases seilir. Ekrana gelen pencerede Define Loads penceresinden Load Names kutusu tklanr ve buraya DL yazlarak 1. Ykleme (z arlk) durumuna verilecek ad yazlm olur. Self Weight Multiplier penceresindeki 1 saysnn yerine 0 yazlr ve ubuklarn kendi arlnn dikkate almamas salanr.
Benzer ekilde Load Names kutusu tklanr ve buraya SL yazlr ve Type penceresinde SNOW seilir. Self Weight Multiplier penceresindeki 0 korunur. Add Load tuuna baslarak SL adl kar yk tanmlanm olur.
Ayn ekilde Load Names kutusu tklanr ve buraya WLB yazlr ve Type penceresinde WIND seilir. Self Weight Multiplier penceresindeki 0 korunur. Add Load tuuna baslarak WLB adl rzgar basn yk
68
Bilen ESZOLU
tanmlanm olur.
Ayn ekilde Load Names kutusu tklanr ve buraya WLE yazlr ve Type penceresinde WIND seilir. Self Weight Multiplier penceresindeki 0 korunur. Add Load tuuna baslarak WLE adl rzgar emme yk tanmlanm olur
7. Sistemde Dm Noktalarna Etkiyen Kuvvetlerin Girilmesi
AssignJoint LoadsForces tklanr. Alan pencerede Load Case Name penceresinde DL seilir. Load blmndeki Force Global Z kutusuna -378 yazlr. Ok dmesine baslr.
Benzer ekilde AssignJoint LoadsForces kutusuna -675 yazlr. Ok dmesine baslr.
tklanr. Alan pencerede
Load Case Name penceresinde SL seilir. Load blmndeki Force Global Z
Benzer ekilde AssignJoint LoadsForces
tklanr. Alan pencerede
Load Case Name penceresinde WLB seilir. Load blmndeki Force Global Z kutusuna -720 yazlr. Ok dmesine baslr.
AssignJoint LoadsForces tklanr. Alan pencerede Load Case Name penceresinde WLE seilir. Load blmndeki Force Global Z kutusuna 720 yazlr. Ok dmesine baslr.
8.Yk kombinasyonlarnn sisteme tantlmas st menden Define mens ve buradan Load Combination seilir. Gelen Define Load Combination penceresine Add New Combo tuuna baslr. Gelen Load Combination Data diyalog kutusunda Load Combination Name penceresine tklanr ve 1. kombinasyona verilecek ad, H yazlr. Load Combination Type penceresinde ADD grlmektedir Title penceresine tklanarak buraya z arlk+tam kar yazlr. Case Name penceresindeki 1.yklemenin ismine(DL Load Case) gelinir. Scale factor penceresindeki 1 says korunur. Add tuuna baslr. Case name penceresinin altnda 1. satrda DL Load Case 1 grlr. Case name penceresinden 2. yklemenin ismine (SL Load Case) gelinir. Add tuuna baslr. Case Name penceresinin altnda
69
Bilen ESZOLU
2. satrda SL Load Case 1 grlr. OK tuuna baslr.bylece birinci kombinasyon (z arlk+tam kar) girilmi olur. Ayn admlar tekrarlayarak ; Add New Combo tuuna baslr. Gelen Load Combination Data diyalog kutusunda Load Combination Name penceresine tklanr ve 2. kombinasyona verilecek ad, HZ1 yazlr. Title penceresine tklanarak buraya z arlk + tam kar + Rzgar basn yazlr. Case Name penceresindeki 1.yklemenin ismine(DL Load Case) gelinir. Scale factor penceresindeki 1 says korunur. Add tuuna baslr. Case name penceresinin altnda 1. Satrda DL Load Case 1 grlr. Case name penceresinden 2. Yklemenin ismine (SL Load Case) gelinir. Add tuuna baslr. Case Name penceresinin altnda 3. satrda WLB Load Case 1 grlr. Case Name penceresindeki 3.yklemenin ismine (WLB Load Case) gelinir. Scale factor penceresindeki 1 says korunur. Add tuuna baslr. Case name penceresinin altnda 1. Satrda WLB Load Case 1 grlr. OK tuuna baslr.bylece ikinci kombinasyon (z arlk+tam kar+rzgar basn) girilmi olur. Tekrar Add New Combo tuuna baslr. Gelen Load Combination Data diyalog kutusunda Load Combination Name penceresine tklanr ve 3. kombinasyona verilecek ad, HZ2 yazlr. Title penceresine tklanarak buraya z arlk + rzgar emme yazlr. Case name penceresinin altnda 1. Satrda DL Load Case 1 grlr. Case name penceresinden 2. Yklemenin ismine (WLE load case) gelinir. Scale factor penceresindeki 1 says korunur. Add tuuna baslr. Case name penceresinin altnda 2. Satrda WLB Load Case 1 grlr. OK tuuna baslr. Bylece nc kombinasyon (z arlk + rzgar emme) girilmi olur. st menden Define mens ve buradan Load Combination seilir. Gelen Define Load Combination penceresine Add New Combo tuuna baslr. Gelen Load Combination Data diyalog kutusunda Load Combination Name penceresine tklanr ve 1. kombinasyona verilecek ad, HZ3 yazlr. Load Combination Type penceresinde ADD grlmektedir Title penceresine tklanarak buraya z arlk+tam kar yazlr. Case Name penceresindeki
70
Bilen ESZOLU
1.yklemenin ismine(DL Load Case) gelinir. Scale factor penceresindeki 1 says korunur. Add tuuna baslr. Case name penceresinin altnda 1. satrda DL Load Case 1 grlr. Case name penceresinden 2. yklemenin ismine (QU Load Case) gelinir. Add tuuna baslr. Case Name penceresinin altnda 2. satrda QU Load Case 1 grlr. OK tuuna baslr.bylece birinci kombinasyon (z arlk+deprem) girilmi olur. Tekrar Add New Combo tuuna baslr. Gelen Load Combination Data diyalog kutusunda Load Combination Name penceresine tklanr ve 4. kombinasyona verilecek ad, MAX yazlr. Case name penceresinin altnda 1. Satrda H Load Case 1 grlr. Add tuuna baslr. Case name penceresinin altnda 2. Satrda HZ1 Load Case 1 grlr. Add tuuna baslr. Case name penceresinin altnda 3. Satrda HZ2 Load Case 1 grlr. Add tuuna baslr. 4. Satrda HZ3 Load Case 1 grlr. Add tuuna baslr. Combination Type blmnden envelope ksm seilir ve OK dmesine baslr. Bylece sisteme etki eden en elverisiz kombinasyon tanmlanm olur. 9. Modler sistem tekrarlanarak sistemin oluturulmas Yan ara ubuunda all tuuna baslr. Bylece tm ubuk ve dm noktalara seilmi olur. st menden EditReplicate seilir. Gelen pencerede, increments blmndeki dx penceresine 300 yazlr. Number kutucuuna 8 yazlr ve OK dmesine baslr. Bylece Z=0 kotunda X dorultusunda 8 modl daha izilmi olunur (ekil 4.2). Yan ara ubuundan all baslr, gelen kutucuuna increments blmndeki dx penceresine 0 yazlr. dy kutucuuna 300 yazlr. Number kutucuuna 11 yazlr ve OK dmesine baslr. Bylece Z=0 kotunda Y dorultusunda 11 modl daha izilmi olunur (ekil 4.3). X Y dzlemindeki ubuklar birbirine balayan ubuklar oluturmak iin Draw Frame/Cable Element dmesine baslr. Ekrana gelen Properties of Object ileti kutusunun Property blmnde B2 seenei tklanr. 5-8 ve 5-2 dm noktalarnn arasna iki adet st balk ubuu eklenir ve ESC tuuna
71
Bilen ESZOLU
baslr. Oluturulan 5-8 arasndaki ubuk seilir. EditReplicate seilir. Increments blmndeki dx penceresine 3 yazlr. Number kutucuuna 7 yazlr ve OK dmesine baslr. Bylece X ynnde 7 adet st balk ubuklar oluturulmu olur. X ynndeki 8 st balk seilir. EditReplicate seilir. Increments blmndeki dy penceresine 3 yazlr. Number kutucuuna 11 yazlr Ve OK dmesine baslr. Bylece Y ynnde st balk ubuklarnn tretilmesi tamamlanm olur. Y ynndeki X eksenine dik olan 11 st balk ubuk seilir. EditReplicate seilir. Increments blmndeki dx penceresine 3 yazlr. Number kutucuuna 8 yazlr ve OK dmesine baslr. Bylece X ynnde st balk ubuklarnn tretilmesi tamamlanm olur.
ekil 4.2. Modllerin tretilmesi
72
Bilen ESZOLU
ekil 4.3. Kafes sistemin oluturulmas
10.Kolonlarn oluturulmas Pencere zerine farenin sa tuuna baslr, ekrana gelen Edit Grid Data seenei tklanr. Ekrana gelen Coordinate / Grid Systems ileti kutusunda Global seeneine tklanr ve Modify/Show System dmesine baslr. Ekrana gelen ileti kutusunda Z radyo dmesi seili durumuna getirilir. Z Locaton yaz kutucuuna -7 yazlp Add Grid Line dmesine baslr. 2 kez OK dmesine baslarak pencere kapatlr. Quik Draw Frame dmesine baslr, ekrana gelen Properties of Object ileti kutusundaki Property kutusundaki KOLON seenei tklanr. Sol alt kedeki dey grid izgisinin Z=-7 ve Z=0 grid izgileri arasnda kalan blmn zeri tklanr. Bylece sol alt keye bir kolon yerletirilmi olur. EditReplicate dx kutucuuna 1500 yazlr. Number 1 yazlr. bylece X ynnde 1500 cm aralkl 1 kolon daha olumu olur. EditReplicate
73
Bilen ESZOLU
dx kutucuuna 2700 yazlr. Number 1 yazlr. bylece X ynnde 2700 cm aralkl 1 kolon daha olumu olur. Benzer ekilde EditReplicate dy kutucuuna 18 yazlr. Number 2 yazlr. bylece Y ynnde 18 m aralkl 2 kolon daha olumu olur. Y ynndeki Y=36m kotundaki kolon seilir. EditReplicate dx kutucuuna 13.5 yazlr. Number 1 yazlr. bylece X ynnde 13.5 m aralkl 1 kolon olumu olur. Ayn ekilde Y ynndeki Y=18m kotundaki kolon seilir. EditReplicate dx kutucuuna 27 yazlr. Number 1 yazlr. bylece X ynnde 27 m aralkl 1 kolon olumu olur (ekil 4.4). 11. Mesnetlerin tanmlanmas Kolonlarn alt ularna tklanarak seilir. st menden Assing Joint Restraints blmndeki Fast Restraints ksmndaki 1. Kutucuk seili duruma getirilip mesnetler ankastre mesnet olarak tantlm olur. 12. ubuklarn sadece eksenek kuvvet tamas iin ; SelectSelect Frame /Cable Sections seenei tklanr. B1, B2 ve B3 seenekleri Ctrl yardm ile tklanp OK tuuna baslr. B1, B2 ve B3 ubuklar seili duruma getirilmi olur. Assign Frame /CableReleases / Partial Fixity seeneine baslr. Ekrana gelen Assign Frame Releases ileti kutusundaki kafes davrann tanmlamak iin Moment 22 (Minor) ve Moment 33 (Major) byklklerine ait Start ve End kutucuklarn seili duruma getirilip OK dmesine baslr. Bylece moment tama zellikleri ile ilgili terimler boaltlm olunur.
74
Bilen ESZOLU
ekil 4.4. Uzay kafes sistem
13.Kombinasyonlar Desing Steel Frame Desing Select Desing Combos ekrana gelen Choose Combos penceresindeki List of combos ile Desing Combostaki btn kombinasyonlar yer deitirilir. Bylelikle kombinasyonlarn etki etmesi salanr.
14. Sistemin analizi Run dmesine baslr. Gelen pencerede Run Now dmesine baslarak sistemin zmne balanr. Analiz tamamlandnda ekrana gelen analiz admlarn gsteren ileti kutusunda uyar veya hata mesajlar bulunmad grldkten sonra ileti kutusunu kapatmak iin OK dmesine baslr. Ekranda sistemin deforme olmu durumu grlr (ekil 4.5).
75
Bilen ESZOLU
ekil 4.5. Sistemin deforme olmu durumu
15. Sistemin kontrol Tasarm yaplan sistemin yklemeler ve kombinasyonlar altndaki ubuklarn ve kolonlarn yklemelere kar kontroln yapmak iin; st menden Desing Steel Frame Desing Start desing / Check of Structure dmesine baslr. ubuk ve kolonlarn kontrol yaplm olur. Ayrca tablo halinde grmek iin Display mensnden Show Analiz Results Tables seenei tklanp, gelen pencerede Joint Output blmnden Displacements kutucuu iaretlenir. Gelen tabloda ubuklarn kombinasyonlara kar analizi yaplr. kan sonuta hibir ubuun deeri 1.den byk olmamaldr. Aksi taktirde sistem doru tasarlanmam olur.
76
Bilen ESZOLU
izelge 4.1. (TS 498) Zati karyk (Pko) deerleri kN/m2 (*) 1 2 3 1 Yap yerinin denizden ykseklii m 200 2 300 400 500 3 600 700 4 800 900. 1000 5 >1000 I 0.75 0.75 0.75 0.75 0.75 0.75 0.80 0.80 0.80 BLGELER II 0.75 0.75 0.75 0.75 0.75 0.75 0.85 0.95 1.05
III 0.75 0.75 0.75 0.75 0.80 0.85 1.25 1.30 1.35
IV 0.75 0.80 0.80 0.85 0.90 0.95 1.40 1.50 1.60
1000 mye tekabl eden deerler, 1500 mye kadar %10, 1500 mden yukar yksekliklerde %15 artrlr. * Kar yamayan yerlerde kar yk hesap deeri sfr alnr.
izelge 4.2. (TS498) Ykseklie bal olarak rzgar hz ve emme Rzgar Hz Emme Emme Zeminden Ykseklik q m v m/s (kN/m2) 0-8 28 0,5 9-20 21-100 > 100 36 42 46 0,8 1.1 1.3
Uzay kafes sistem borular TS EN 10255e uygun olarak imal edilen orta seri dikili borulardan gre aada aplar ve et kalnlklar belirtilen borulardan oluabilir.
77
Bilen ESZOLU
izelge 4.3. Boru aplar ve et kalnlklar Anma ap D ap 1" 1 " 1 " 2" 2 " 3" 4" 4" 5" 5" 6" 6" 26.9 mm 33.7 mm 42.4 mm 48.3 mm 60.3 mm 76.1 mm 88.9 mm 114.3 mm 114.3 mm 139.7 mm 139.7 mm 165.1 mm 165.1 mm
Et Kalnl 2.65 mm 3.25 mm 3.25 mm 3.25 mm 3.65 mm 3.65 mm 4.05 mm 4.50 mm 5.40 mm 4.85 mm 5.40 mm 4.85 mm 5.40 mm
Alan 2.02 cm2 3.11 cm2 4.00 cm2 4.60 cm2 6.50 cm2 8.31 cm2 10.80 cm2 15.52 cm2 18.47 cm2 20.55 cm2 22.78 cm2 24.42 cm2 27.09 cm2
Not: Ek izelge 1.de yer alan gerilme kontrol stunundaki deerler 1in altnda olduundan seilen elemanlar gvenlidir.
78
5. SONULAR ve NERLER
Bilen ESZOLU
elik yaplarn dezavantajlar ierisinde bulunan proje azl ve literatr eksikliini gidermek amacyla bu tez kapsam belirlenmitir. Bu tez kapsamnda; elik ve elik yap tasarm ile ilgili mevcut bilgi dzeyini artrmann yannda, elik yaplarn SAP 2000 program ile analizi ve tasarm hakknda k tutmas amalanmtr. Bu almada elik yap zmne rnekleme yaplmtr. rnein zmnde bilgisayar programnn kullanlmas, zaman kaybn azaltm, projeye uygulanabilirlik ve gncellik kazandrm, verimli ve etkin sonulanmasn salamtr. Seilen ubuk deerleri fabrikalarda retilen boru ebatlardr. Bunlarn kullanlmas bu almann uygulanabilirliine imkan salamaktadr. Ayrca uzay kafes sistemlerin retim ve montaj hatalar anlatlm ve ken bir yapnn, kme nedeni aratrlm ve alnacak nlemler aklanmtr. Kar yknn yapya etkisi anlatlm, proje yaplrken blgenin ve karakteristik yklemelerin dikkate alnmas gerektii sonucuna varlmtr. 4. Blmde 36m aklkl ve 9m yksekliinde kafes sistemin, SAP 2000de modellemesi ve zm yaplmtr. Yapya ait zellikler dikkate alnarak ve TS 498 ve TS648 ve gncel ynetmelikler kullanlarak statik ykler ve rzgarn etkisinde yk analizi iin gerekli olan deerler ilgili tablolardan okunmutur. Ekte verilen tabloda elemanlarda oluan eksenel basn ve ekme deerleri, elemanlarn analiz deerleri verilmi ve gerekli kontroller yaplmtr. Sistemin gvenli olduu gsterilmitir. Bilindii gibi inaat mhendisliinde tasarm yaplrken ama en dk maliyetle ve en gvenli yapy oluturmaktr. Bu rnekte SAP 2000 programnda
79
Bilen ESZOLU
modelleme yaplrken, maliyeti ve l yk azaltmak amacyla daha kk apl profiller denenmitir. Fakat l yk azalmasna ramen kar ve rzgar yklerinin etkisiyle, sistemin analizi yapldnda kolon ve ubuklarn sistemi tayamayaca grlmtr. Maliyeti minimum tutmak amacyla ubuk ve kolon deerleri bytlerek en ekonomik ve en gvenli boru aplar bulunmutur. tip boru kullanmaktaki ama maliyeti minimum seviyede tutmaktr.
80
KAYNAKLAR ABYYHY., 1998. Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik. Deprem Aratrma Dairesi Bakanl, Ankara. 159s. KASIMZADE, A., 2004. Sonlu Elemanlar Metodu. Birsen Yaynevi, 454s. BEDFORD A. and FOWLER W., 1995. Statics Engineering Mechanics. Wesley Publishing Company. 624p. DOAN M., 2002, Depreme Kar Dayankl Tasarm Ders Notlar. Eskiehir Osmangazi niversitesi, 23s. ZMEN G., ORAKDEN E. ve DARILMAZ K., 2004. rneklerle SAP 2000 v8. Birsen Yaynevi, stanbul, 145s. ESC Web Sitesi, 2007 http://www.esc.auckland.ac.nz/teching/Engsci450FC/ FEModule/fembemnotes_2up.pdf. AYHN, E., 2006. Uzay Kafes sistemlerin farkl blge koullarnda davranlarnn incelenmesi ve karlatrmal proje zmleri. Osmangazi niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, Eskiehir, 115s. UZKOM WEB STES, 2007. http://www.uzkom.com.tr/t3.asp. TS 1715, 2002. Metallerin Korozyonla Kaplanmas Standard. Trk Standartlar Enstits, Ankara, 14s ZMEN G., 2004. SAP 2000 yazlmnda etkileimli veritaban uygulamalar. Trkiye Mhendislik Haberleri. 434(1):23-29. ADA S., 2004. Uygulamal SAP 2000. Trkmen Kitapevi, stanbul, 558s. KOCABA S., 2006. elik Yaplarn SAP 2000 Program ile Analiz ve Tasarm. ukurova niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, Adana, 107s. TOPU A., 2006. Kar yk ve ken atlar. Yap Mekanii Semineri, ODT Konferans salonu, Ankara. TS EN 10255, 2007. Kaynak Etmeye ve Di Amaya Uygun Alamsz elik Borular. Trk Standartlar Enstits, Ankara, 20s. TS 498, 1987. Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmasnda Alnacak Yklerin Hesap Deerleri. Trk Standartlar Enstits, Ankara, 24s. TS 648, 1980. elik Yaplarn Hesap ve Kural Hatalar, Trk Standartlar Enstits, Ankara, 51s. TS 914 EN ISO 1461, 2001. Demir ve elikten Yaplm Malzemeler zerine Scak Daldrlm Galvaniz Kaplamalar. . Trk Standartlar Enstits, Ankara, 13s. TS EN ISO 10683, 2003. Balant Elemanlar-Elektrolitik Olarak Uygulanmayan inko Pul Kaplamalar. Trk Standartlar Enstits, Ankara, 13s TS ISO 9227, 1999. Korozyon Deneyleri-Yapay Atmosferlerde Tuz Pskrtme Deneyleri. Trk Standartlar Enstits, Ankara, 20s SANAYTESSLER WEB STES, 2008. http://www.sanayitesisleri.com/ uzaykafes.asp. NERU WEB STES, 2008. http://www.neru.com. ZGR Z., 2006. Prefabrike elik Uzay Kafes at Sistemli Byk Aklkl Yaplarn Sismik Performans. Sleyman Demirel niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, Isparta, 125s.
81
ZGEM 1982 ylnda Diyarbakrda dodu. lkretimini Diyarbakrda tamamlad. Daha sonra Ortarenimine Diyarbakr zel Amid Lisesinde devam etti. 1999 ylnda anlurfa Harran niversitesi naat Mhendislii Blmnde Lisans programna balad. Ailevi nedenlerden dolay 2001 ylnda Dicle niversitesi naat Mhendislii Blmne yatay gei yapmak zorunda kald. 2004 ylnda Dicle niversitesi naat Mhendislii blmnden mezun oldu, 2005 ylnda Harran niversitesi Fen Bilimleri Enstits naat Mhendislii Anabilim Dalnda yksek lisans eitimine balad ve halen ayn blmde renimine devam etmektedir.
82
EKLER
Ek izelge 1. Uzay kafes sistem elemanlarnn kontrol deerleri
Eleman Kesit smi B2 B2 B2 B2 B3 B1 B1 B1 B2 B2 B2 B1 B1 B1 B1 B2 B2 B2 B1 B1 B1 B1 B2 B2 B2 B1 B1 B1 B1 B2 B2 B2 B1 B1 B1 B1 B2 B2 B2 MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -1881.99 -6.46E-11 -1.151E-10 -1880.4 -19010.37 -999.65 -1436.51 -732.27 -2635.49 -3.81E-11 -1197.88 -3796.23 -332.91 -590.96 -1519.07 -2333.98 -1.455E-11 -1665.01 -293.02 -82.5 -81.87 -4955.8 -1350.32 -2.001E-11 -1296.56 -955.94 -575.48 -1267.41 -9256.35 -2524.36 -3805.2 -199.57 -1785.49 -1579.61 -532.42 -19497.53 -2776.19 -3.638E-11 -33.52 Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 9756.65 -9.095E-13 9.55E-12 9748.41 3666.97 5182.41 7447.16 3796.23 13662.94 1.182E-11 6210.08 732.27 64.22 3063.64 293.02 12099.82 1.091E-11 8631.77 1519.07 427.71 424.45 955.94 7000.35 5.457E-12 6721.65 4955.8 2983.4 244.48 1785.49 486.93 19726.97 1034.6 9256.35 8189.03 102.7 3760.95 535.51 -3.638E-12 173.8 Gerilme Kontrol * =/em
Eleman Numaras
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39
0.226797 0 0 0.226572 0.440844 0.069366 0.22012 0.163363 0.284674 0 0.119089 0.094623 0.174693 0.081029 0.024278 0.177821 0 0.12009 0.128063 0.417175 0.012469 0.094777 0.097563 0.569271 0.006961 0.305822 0.92312 0.00475 0.274023 0.088991 0 0.031512 0.945842 0.328813 0.291291 0.025716 0.2038 0 0.195171
83
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Eleman Kesit smi B1 B1 B1 B1 B2 B2 B2 B1 B1 B1 B1 B2 B2 B2 B1 B1 B1 B1 B2 B2 B2 B1 B2 B1 B1 B2 B2 B2 B1 B1 B1 B1 B2 B2 B1 B1 B1 B1 B2 B2
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -19000.82 -97.74 -1483.16 -1658.99 -1171.57 -5.477E-11
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 3665.13 126.69 7689.02 8600.54 6073.69 5.457E-12 4103.72 1658.99 51.43 2653.68 3628.89 9807.79 8.185E-12 4096.91 699.99 2272.21 683.23 368.64 7841.26 7831.85 1.069E-10 1911.12 6181.99 4597.14 2946.41 7320.51 -1.364E-11 15081.07 999.65 419.58 3590.31 272.37 3592.57 3029.38 1099.92 357.84 3469.97 136.99 3506.65 6590.77
Gerilme Kontrol * =/em
40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79
0.448538 0.1763 0.105713 0.061826 0.350901 0 0.250023 0.240493 0.054406 0.014812 0.01496 0.396296 0 0.179897 0.074216 0.18485 0.015982 0.109509 0.28323 0.282943 0 0.135509 0.688955 0.186288 0.266551 0.203921 0 0.362879 0.222846 0.105571 0.111742 0.03689 0.146688 0.058711 0.227815 0.108896 0.111433 0.04328 0.221013 0.137686
MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-791.58 -8600.54 -266.6 -511.88 -699.99 -1891.86 -3.413E-11
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-790.27 -3628.89 -438.29 -131.79 -1911.12 -1512.53 -1510.71 -4.411E-11
MAX MAX MAX MAX MAX
-368.64 -1192.46 -886.76 -15274.82 -1412.08 -1.328E-10
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-2909.04 -5182.41 -80.93 -692.55 -1412.05 -692.98 -584.35 -5702.2 -69.03 -669.33 -710.18 -676.41 -1271.32
84
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -2781.17 -74.81 -403.05 -2280.75 -1373.84 -1606.42 -1127.1 -337.76 -202.71 -4259.41 -3724.67 -1681.3 -2662.21 -447.32 -1937.25 -304.12 -1473.24 -1427.71 -136.93 -681.02 -242.35 -3869.82 -977.72 -916.28 -3552.6 -441.66 -258.23 -2660.3 -1362.65 -391.67 -2265.59 -604.13 -234.13 -4664.71 -2423.18 -4.629E-10
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 536.47 387.82 2089.52 439.94 7122.29 8328.04 217.41 1751.03 1050.91 821.61 19309.48 8716.21 513.52 2319.01 373.68 58.66 7637.61 7401.56 709.85 131.36 1256.42 746.46 5068.7 4750.2 685.27 2289.63 1338.69 513.15 7064.25 2030.48 437.02 3131.96 1213.77 899.79 12562.27 1E-11 424.46 3157.51 1055.57 886.76
80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119
0.130922 0.172485 0.082146 0.048153 0.557505 0.214599 0.188845 0.024674 0.032096 0.04517 0.205231 0.252621 0.014423 0.129791 0.082626 0.094163 0.100687 0.241309 0.205738 0.054528 0.061805 0.036868 0.103731 0.191012 0.110083 0.134853 0.013308 0.074127 0.21263 0.087918 0.034735 0.278129 0.013004 0.124226 0.438378 0 0.069496 0.254118 0.016061 0.12905
MAX MAX MAX MAX
-2200.51 -609.06 -203.61 -4597.14
85
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -2195.73 -1.728E-11
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 11383.12 2.819E-11 15512.81 80.93 606.78 1626.95 124.66 7562.21 3442.06 636.91 373.63 2663.22 1.72 7458.54 8484.35 742.42 228.73 2851.28 77.39 10589.91 12655.44 663.43 29.38 1680.77 129.95 16615.3 14710.16 520.09 579.87 217.55 659.63 11286.46 13215.8 1958.63 314.63 197.67 739.37 9668.96 8576.55 287.02
120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159
0.333268 0 0.393659 0.050322 0.056443 0.063442 0.105442 0.279843 0.096356 0.155025 0.022893 0.095175 0.077577 0.327243 0.246164 0.194801 0.010034 0.090171 0.067556 0.480277 0.380683 0.187361 0.069097 0.012517 0.049635 0.304935 0.425136 0.02346 0.131205 0.021505 0.055799 0.214105 0.367026 0.031799 0.166539 0.007455 0.05874 0.218487 0.246905 0.018887
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-2992.32 -419.58 -3145.66 -313.83 -646.28 -1458.7 -663.95 -3301.87 -1937 -513.72 -76.43 -1438.7 -1636.58 -3848.88 -1185.77 -549.99 -401.2 -2042.72 -2441.15 -3439.35 -152.31 -324.21 -673.68 -3204.98 -2837.49 -2696.25 -111.85 -1127.82 -127.24 -2177.08 -2549.24 -377.81 -60.69 -1024.77 -3833.07 -1865.08 -1654.36 -55.36
86
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -485.25 -1405.44 -3981.78 -2230.28 -650.9 -488.87 -519.84 -1603.63 -3187.04 -2632.69 -2.21E-10
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 2515.63 271.1 768.06 11562.25 3374.42 94.3 2694.98 309.33 614.76 13648.44 1.91E-11 228.43 1818.45 417.27 203.61 11064.08 2.219E-10 12275.95 3145.66 1485.28 251.65 1718.14 9082.49 6478.64 271.61 1052.49 2042.86 2237 10235.75 13448.78 716.49 567.88 2871.6 1202.28 12916.09 18284.17 752.53 175.25 1909.14 316.07
160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199
0.1867 0.058139 0.10121 0.331157 0.100613 0.000912 0.161475 0.094082 0.09589 0.451779 0 0.032303 0.021909 0.152383 0.059328 0.338752 0 0.329164 0.077297 0.05204 0.02142 0.331314 0.317934 0.194744 0.079953 0.08437 0.075674 0.26403 0.372119 0.405499 0.177364 0.07105 0.087412 0.164462 0.456591 0.546527 0.170288 0.04076 0.042101 0.068408
MAX MAX MAX MAX MAX
-1184.23 -350.77 -2163.22 -1055.57 -2134.19 -3.638E-12
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-2367.95 -606.78 -7700.02 -48.54 -331.42 -1751.95 -1249.69 -1408.08 -5456.34 -394.05 -431.5 -1974.41 -2594.18 -3714.45 -2944 -553.91 -231.91 -2491.43 -3526.9 -3901.25 -908.52 -368.26 -60.97
87
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -3043.58 -3935.86 -2576.7 -88.06 -139.93 -324.44 -2473 -3685.25 -219.44 -218.75 -1372.45 -3483.78 -2121.03 -2749.76 -384.42 -476.36 -3396.88 -3650.12 -2272.92 -1322.75 -455.34 -421.62 -5455.23 -1675.71 -2203.33 -3.729E-10
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 15778.54 20404.34 497.03 456.51 26.99 62.58 12820.55 19105.1 1137.63 1134.03 264.74 672 10995.88 14255.32 1992.91 2469.53 655.24 704.08 11783.3 6857.42 2360.59 2185.78 1052.28 323.23 11422.51 4.184E-11 1460.89 635.29 1320.16 2163.22 5708.49 0 4352.7 7700.02 2941.66 208.1 6044.46 8155.22 13558.91 161.99
200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239
0.37189 0.589169 0.016876 0.12434 0.018851 0.010164 0.293993 0.533069 0.010905 0.188928 0.042183 0.066395 0.262934 0.394425 0.042754 0.181031 0.143297 0.10288 0.323113 0.190307 0.07944 0.070409 0.265802 0.074906 0.358572 0 0.061256 0.111709 0.375318 0.01005 0.195127 0 0.126511 0.242879 0.21198 0.036086 0.710059 0.280479 0.398786 0.054354
MAX MAX MAX MAX MAX
-281.8 -122.54 -6843.97 -417.27 -1101.13 -2.183E-11
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-839.61 -1485.28 -15250.21 -1078.83 -1165.94 -1573.09 -2615.42 -839.76
88
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -8616.92 -413.03 -912.56 -2364.05 -3979.64 -3829.76 -2711.83 -410.76 -352.52 -2960.98 -4661.44 -3790.63 -378.65 -276.5 -29.18 -3240.89 -4992.36 -2516.95 -109.83 -93.68 -1122.7 -2690.75 -4875.29 -24.81 -213.33 -478.42 -3340.69 -1880.65 -4222 -432.78 -387.79 -3046 -3792.59 -1316.23 -2711.17 -965.18 -450.12 -8712.79 -1208.99 -844.9
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 1662.15 2141.21 4730.9 12255.74 20631.32 738.73 523.09 2129.46 1827.55 15350.32 24165.88 731.19 73.04 1433.41 151.29 16801.45 25881.44 485.5 569.4 485.68 216.56 13949.43 25274.54 128.61 1105.93 92.28 644.4 9749.67 21887.76 2243.61 2010.4 587.55 731.56 6823.63 14055.29 5003.68 2333.52 1680.64 233.21 4380.12
240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279
0.176915 0.080064 0.42186 0.403212 0.611538 0.180098 0.081609 0.066765 0.147967 0.485502 0.711329 0.162157 0.009006 0.038502 0.028316 0.443017 0.747124 0.059552 0.117433 0.02385 0.013771 0.354032 0.715822 0.000842 0.184484 0.013157 0.051921 0.237784 0.615905 0.063283 0.190413 0.131471 0.08056 0.168917 0.398554 0.169729 0.045328 0.419837 0.079151 0.129003
89
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -2.383E-10
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 5.457E-12 6028.92 158.16 2823.48 6843.97 823.34 34533.92 2187.34 15250.21 6495.03 1581.11 14255.73 7568.06 37787.03 879.59 305.68 226.04 4731.93 14057.32 35372.87 802.69 1172.04 173.76 1305.52 17411.2 33512.62 589.55 905.08 128.68 233.81 18439.2 32130.69 431.43 674.2 53.33 207.45 15525.83 32232.23 99.56 8.98
280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319
0 0.218032 0.275137 0.742059 0.056345 0.107188 0.826237 0.388236 0.520527 0.504397 0.064268 0.955602 0.256777 0.916412 0.23011 0.174917 0.046426 0.087737 0.441599 0.868615 0.199857 0.052835 0.044327 0.034048 0.529118 0.822939 0.134832 0.004398 0.041267 0.032573 0.506239 0.927999 0.077306 0.083711 0.006076 0.03037 0.413202 0.920501 0.01965 0.150195
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-1162.94 -819.95 -14637.51 -1320.16 -4268.35 -6661.37 -11339.64 -2941.66 -33671.62 -304.99 -2749.84 -1459.83 -7288.87 -4559.97 -1584.71 -1171.81 -912.76 -2711.56 -6823.19 -4161.31 -226.08 -900.81 -251.83 -3358.51 -6464.36 -3056.33 -174.58 -667.13 -45.1 -3556.8 -6197.8 -2236.62 -130.05 -10.29 -1075.48 -2994.83 -6217.38 -516.13 -45.21
90
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -152.33 -2812.94 -1739.23 -6530.2 -247.09 -784.36 -286.37 -4565.79 -2985.48 -7119.87 -1018.14 -1483.61 -1432.73 -4946.5 -10681.75 -6552.8 -2792.95 -275.7 -33130.63 -2823.48 -4272.06 -7.276E-11
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 789.71 542.6 9016.54 33853.96 1280.96 151.3 1484.62 880.71 575.88 36910.92 5278.27 286.18 276.36 954.15 2060.44 33971.1 14479.24 1429.31 6390.68 14637.51 824.05 1.091E-10 2189.15 6491.58 15234.18 14254.62 1580.35 7568.29 13557.1 304.14 881.01 4733.86 226.52 14061.71 20627.41 1174.1 802.98 1311.15 174.96 17418.48
320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359
0.02783 0.004558 0.22341 0.966916 0.03919 0.223873 0.060571 0.037878 0.154316 0.898154 0.181343 0.231752 0.058665 0.082621 0.409781 0.996354 0.518971 0.543986 0.969125 0.042953 0.107241 0 0.388392 0.955365 0.064246 0.504393 0.520261 0.256789 0.398774 0.08757 0.046495 0.174966 0.230274 0.441664 0.611509 0.03407 0.044471 0.052935 0.199879 0.529217
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-11349 -33653.71 -2938.57 -2749.62 -304.84 -1459.87 -2615.07 -1576.74 -4567.35 -913.13 -1174.33 -2712.41 -3978.89 -226.48 -4162.79 -252.91 -907.03 -3359.91
91
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -4660.45 -174.14 -3053.94 -46.77 -675.87 -3558.41 -4991.41 -129.01 -2231.74 -1066.98 -8.95 -2995.89 -4874.56 -53.47 -508.23 -2809.2 -151.68 -1739.43 -4221.54 -791.68 -248.43 -4567.05 -286.68 -2989 -2710.97 -1487.23 -1018.82 -4954.85 -1424.26 -10691.98 -1.455E-11
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 24160.74 902.76 589.08 242.48 130.37 18447.56 25876.51 668.8 430.49 205.81 45.35 15531.34 25270.72 10.31 98.03 541.88 786.33 9017.57 21885.33 152.71 1287.94 880.95 1486.22 576.56 14054.24 286.88 5281.77 955.76 274.73 2062.41 2.365E-10 1427.68 14479.09 14619.13 6386.79 5696.06 4.602E-10 4326.84 2938.57 7686.47
360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399
0.711284 0.032522 0.041429 0.004511 0.134754 0.506325 0.747066 0.030252 0.006182 0.083616 0.077135 0.413254 0.715761 0.004428 0.027798 0.15015 0.019475 0.223413 0.615859 0.038004 0.060603 0.223905 0.039274 0.154371 0.398532 0.082674 0.058503 0.231902 0.181373 0.409918 0 0.04294 0.968912 0.54375 0.518956 0.194981 0 0.126165 0.709695 0.036101
MAX MAX MAX MAX MAX
-275.39 -2792.92 -2819.93 -33110.48 -1098.73 -6.73E-11
MAX MAX MAX
-834.62 -15234.18 -1482.67
92
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -1165.58 -1079.48 -1573.22 -1248.87 -8607.78 -844.76 -912.52 -412.26 -2366.49 -2592.21 -2708.32 -3829.73 -353.16 -409.44 -2965.07 -3524.14 -379.84 -3788.36 -30.61 -274.86 -3245.76 -3933.09 -108.85 -2513.48 -1113.65 -92.25 -2693.95 -3682.94 -211.59 -26.21 -3336.61 -480.81 -1881.29 -2748.19 -386.19 -433.83 -3792.31 -3043.41 -1313.87 -1322.12
400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439
0.211963 0.24264 0.280519 0.194705 0.421676 0.079995 0.176938 0.054475 0.403408 0.405402 0.147918 0.066645 0.081687 0.18009 0.485801 0.546385 0.028366 0.038373 0.009111 0.162073 0.443268 0.588999 0.013661 0.023778 0.117367 0.05937 0.354182 0.532899 0.051796 0.013178 0.184441 0.000952 0.237792 0.394304 0.080458 0.131398 0.190415 0.063334 0.16877 0.190257
93
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -449.19 -965.5 -1215.21 -8703.41 -839.28 -1.455E-11
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 2328.69 5005.36 234.41 1678.83 4350.98 1.091E-10 158.33 6027.88 6827.52 2819.93 11044.62 1.346E-10 12236.15 1482.67 3136.92 1715.6 249.38 9083.02 3433.84 1050.74 271.62 2233.64 2037.19 10254.14 8463.59 566.75 715.93 1200.76 2864.36 12948.47 12625.04 174.93 752.13 319.79 1901.68 15820.58 14678.06 453.12 496.89 60.77
440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479
0.079091 0.419653 0.04543 0.169728 0.128698 0 0.056361 0.741737 0.274938 0.218007 0.338518 0 0.328619 0.330989 0.02139 0.052002 0.077126 0.317997 0.096254 0.263845 0.075582 0.08434 0.079972 0.372432 0.245921 0.164376 0.08728 0.071074 0.177302 0.457089 0.380347 0.068417 0.041962 0.04085 0.170213 0.372273 0.424756 0.0103 0.018803 0.124328
MAX MAX MAX MAX MAX
-820.83 -1162.74 -1316.98 -14619.13 -2130.43 -2.001E-11
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-2360.27 -7686.47 -605.09 -330.93 -48.1 -1752.05 -662.36 -5447.25 -1408.15 -430.85 -392.96 -1977.96 -1632.57 -2938.17 -3711.52 -231.62 -552.52 -2497.68 -2435.29 -906.86 -3899.18 -61.69 -366.82 -3051.69 -2831.3 -87.4 -2576.01 -315.07
94
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -146.62 -2478.09 -2543.76 -216.89 -220.67 -3480.13 -1372.8 -2122.07 -1650.4 -474.58 -384.76 -3647.14 -3392.43 -2269.11 -649.26 -420.39 -454.97 -1676.78 -5445.83 -2194.44 0
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 28.28 12846.93 13187.37 1124.38 1143.98 671.29 264.8 11001.24 8556.03 2460.32 1994.68 703.51 654.38 11763.55 3365.88 2179.38 2358.66 323.44 1050.46 11376.44 1.091E-11 633.16 1458.41 2151.37 1316.98 11360.98 -9.095E-12 15464.01 605.09 80.93 125.3 1621.49 7562.29 3014.94 372.08 635.2 3.28 2654.41 7477.48 6555.35
480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519
0.016687 0.29421 0.366666 0.066284 0.042147 0.18889 0.010961 0.26294 0.246659 0.102773 0.143178 0.180975 0.042734 0.322882 0.100516 0.074821 0.265618 0.070413 0.079393 0.3581 0 0.010015 0.375046 0.111579 0.061221 0.332992 0 0.392971 0.105208 0.063359 0.056531 0.050354 0.27992 0.058497 0.077393 0.095035 0.023072 0.154838 0.327621 0.137188
MAX MAX MAX MAX MAX
-122.13 -281.32 -414.99 -6827.52 -2191.46 -1.401E-10
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-2982.91 -3136.92 -419.56 -649.59 -312.77 -1458.72 -581.56 -1928.94 -3293.02 -78.11 -512.02 -1442.36 -1264.48
95
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -1176.53 -3840.7 -410.77 -548.48 -2049.85 -1596.03 -145.01 -3436.79 -678.16 -323.17 -3216.21 -1669.48 -112.04 -2700.06 -128.91 -1133.62 -2183.25 -1416.67 -58.78 -378.72 -3831.9 -1020.72 -1866.32 -908.17 -483.42 -54.07 -3974.3 -1396.77 -2225.77 -388.18 -517.97 -497.77 -3177.78 -1594.27 -2621.46 -2.728E-12
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 226.94 740.85 79.24 2843.44 10626.85 8274.15 27.97 662.93 130.81 1675.39 16673.53 8654.96 580.83 520.82 668.29 218.67 11318.42 7344.34 304.7 1963.35 739.15 196.89 9675.4 4708.12 2506.17 280.33 766.62 269.43 11538.85 2012.42 2685.25 96.02 612.97 307.52 13590.18 1.137E-10 1812.64 229.26 203.95 414.99
520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559
0.067386 0.090035 0.009935 0.194649 0.480967 0.213922 0.049557 0.012374 0.069165 0.187335 0.305372 0.251896 0.055917 0.021521 0.131283 0.023588 0.21433 0.240671 0.058659 0.007307 0.16649 0.031886 0.218488 0.190593 0.101093 0.057952 0.18654 0.019075 0.330895 0.087747 0.095759 0.093919 0.161302 0.001071 0.451199 0 0.059247 0.152207 0.021911 0.032367
MAX MAX MAX MAX
-349.65 -1188.54 -1057.3 -2151.37
96
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -1408.91 -4.457E-11
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 7304.08 -1.91E-11 15032.29 419.56 996.36 273.59 3579.58 3592.73 6183.74 363.02 1095.62 139.92 3457.67 3518.38 8580.07 400.05 533.57 443.58 2081.15 7150.69 6644.36 1766.41 215.97 825.5 1048.23 19381.46 930.86 2329.99 514.96 58.43 374.6 7663.88 72.79 133.03 707.47 746.95 1269.96 5073.68 4035.37 2281.62
560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599
0.203704 0 0.362171 0.036913 0.111551 0.105741 0.222446 0.146747 0.118683 0.043399 0.111224 0.109297 0.227292 0.221324 0.119281 0.048383 0.08203 0.172946 0.130618 0.558358 0.005765 0.045366 0.032265 0.024638 0.188893 0.205567 0.030284 0.09426 0.082789 0.129942 0.014396 0.100826 0.194256 0.036827 0.062031 0.054382 0.206137 0.103733 0.249411 0.074003
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-2899.63 -80.93 -5165.33 -1418.37 -690.48 -693.01 -1192.8 -70.02 -5679.91 -725.35 -666.96 -678.67 -1655.04 -77.17 -2766.15 -2299.61 -401.44 -1379.32 -1281.65 -340.73 -1119.63 -4279.58 -202.2 -3738.56 -179.56 -449.44 -2669.64 -302.94 -1941.98 -1478.31 -14.04 -689.66 -136.47 -3872.34 -244.97 -978.68 -778.4 -440.11
97
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -3575.61 -2645.12 -261.28 -1359.12 -783.65 -601.35 -2285.61 -4638.54 -235.73 -2411.6 -3.138E-11
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 689.71 510.23 1354.55 7045.95 4062.6 3117.52 440.88 894.74 1222.06 12502.23 1.114E-10 3144.26 426.08 882.92 1057.3 1.648E-11 9725.5 9717.2 5165.33 3655.11 3771.07 7427.89 2.456E-11 13605.9 63.58 727.41 296.68 3054.16 1.455E-11 12023.25 437.34 1538.06 960.3 418.44 9.095E-12 6900.5 3000.81 4978.41 1792.14 245.54
600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639
0.013488 0.134556 0.110457 0.212435 0.179585 0.124045 0.013082 0.277687 0.035035 0.437797 0 0.128892 0.016063 0.253781 0.069619 0 0.226334 0.226109 0.16307 0.219758 0.068898 0.550629 0 0.283821 0.024381 0.080839 0.175213 0.093985 0 0.17665 0.095036 0.01264 0.417878 0.128444 0.570109 0.099581 0.274522 0.004748 0.924499 0.306337
MAX MAX MAX MAX
-606.51 -2208.89 -4577.24 -203.95 -2.547E-11
MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-1875.99 -1874.38 -996.36 -18948.86 -727.41 -1432.79 -1E-11
MAX MAX MAX MAX MAX
-2624.49 -329.61 -3771.07 -1538.06 -589.13 -1.417E-11
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-2319.2 -84.36 -296.68 -4978.41 -80.71 -1.637E-11 -1331.06 -578.84 -960.3 -9290.85 -1272.94
98
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Tasarmn Yapld Kombinasyon
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -3818.85
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 19797.73 513.04 8222.16 9290.85 3774.27 102.42 1.091E-11 561.57 126.43 3678.47 8635.7 7723.28 3.709E-12 5974.76 53.11 1665.77 3654.87 2671.59 0 9735.58 2259.15 705 362.49 690.4 7792.29 7801.85 6157.03 1879.25 2931.61 4577.24 2488.15 3051.23 2408.32 576 16294.79 346.59 1850.08 1862.87 2396 3488.74
640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679
0 0.09101 0.025689 0.291777 0.329315 0.947216 0 0.202618 0.061938 0.105969 0.176629 0.449223 0 0.349994 0.01487 0.014955 0.054681 0.240942 0 0.395619 0.109369 0.015913 0.184351 0.074592 0.282568 0.282858 0.266268 0.186041 0.688047 0.135144 0.35313 0.452053 0.352106 0.069114 0.467448 0.111483 0.456749 0.57807 0.471605 0.65695
MAX MAX MAX MAX MAX
-2659.7 -1586 -1792.14 -19566.62 -530.96 -2.183E-11
MAX MAX MAX MAX MAX
-2911.3 -97.8 -19069.97 -1665.77 -1489.77 -3.638E-12
MAX MAX MAX MAX MAX
-1152.49 -275.33 -8635.7 -705 -515.33 -2.64E-11
MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
-1877.93 -435.77 -3654.87 -1879.25 -133.17 -1503.08 -1504.93 -1187.65 -362.49 -15198.09 -882.92 -12899.1 -15818.2 -12485.23 -2986.11 -3143.16 -1796.77 -9591.23 -9657.49 -12421.38 -18086.35
99
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -19061.34 -14002.41 -110.61 -6146.37 -114.29 -13965.35 -19009.54 -18028.34 -12375.22 -4370.87 -10172.34 -12625.07 -10590.58 -5356.12 -3684.98 -5351.12 -10580.91 -12612.3 -10159.94 -4364.81 -3786.03 -8849.3 -11321.43 -11696.94 -11961.07 -14011.38 -11966.96 -11708.75 -11338.13 -8866.82 -3795.48 -9372.05 -11293.88 -11892.91 -12977.33 -14952.78 -17048.61 -14964.76 -13001 -11926.87
680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719
0.690844 0.506254 0.016582 0.910191 0.016808 0.505701 0.69007 0.656084 0.451364 0.084626 0.166361 0.168215 0.217895 0.253194 0.324644 0.283086 0.130673 0.071696 0.202672 0.356603 0.490969 0.460853 0.375093 0.234676 0.08599 0.125784 0.342689 0.55793 0.693608 0.665994 0.536168 0.334427 0.123518 0.243723 0.562644 0.767268 0.865742 0.848718 0.744715 0.544859
100
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -11333.9 -9407.03 -9208.33 -10930.92 -11696.83 -13352.34 -15767.75 -17846.13 -15781.53 -13378.99 -11733.86 -10972.93 -9243.92 -3095.49 -7308.41 -10210.93 -12570.3 -14985.4 -14996.78 -12591.62 -10238.21 -7333.71 -3107.71 -2206.61 -6085.53 -9129.07 -10384.32 -11114.82 -12723.66 -11119.08 -10392 -9138.2 -6093.22 -2210.34 -4139.65 -9408.19 -11485.22 -9302.52 -3968.83 -2462.13
720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760
0.234462 0.64694 0.843681 0.913562 0.934828 0.914033 0.875921 0.815425 0.639845 0.646913 0.843652 0.913527 0.934788 0.913985 0.875874 0.815387 0.639816 0.243694 0.767146 0.865594 0.848545 0.744559 0.544757 0.234424 0.125713 0.342491 0.557617 0.693244 0.665589 0.535821 0.334215 0.123444 0.07154 0.20223 0.355913 0.490199 0.460039 0.374431 0.234281 0.085856
101
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801
0.084293 0.165499 0.166876 0.216387 0.25174 0.323541 0.282402 0.130411 0.352258 0.350633 0.066966 0.469996 0.109307 0.455189 0.576949 0.470921 0.1593 0.370595 0.3838 0.191072 0.136042 0.190998 0.383655 0.459192 0.37041 0.159209 0.138599 0.3242 0.415453 0.42904 0.433623 0.483733 0.433711 0.429216 0.415702 0.324462 0.13874 0.341857 0.413108 0.436462
102
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842
0.476468 0.543617 0.594535 0.543796 0.476821 0.436969 0.413705 0.34238 0.335191 0.397976 0.426036 0.486508 0.574576 0.650325 0.574781 0.486906 0.426588 0.398604 0.11203 0.264348 0.36889 0.454695 0.547662 0.630221 0.547832 0.455013 0.369297 0.264726 0.112213 0.079807 0.220299 0.330433 0.376627 0.408454 0.491452 0.408518 0.376742 0.330569 0.220414 0.079863
103
Ek izelge 1 (Devam)
Eleman Numaras
Eleman Kesit smi B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 B2 KOLON KOLON KOLON KOLON
Tasarmn Yapld Kombinasyon MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX MAX
Elemanda Oluan Eksenel Basn Kuvveti (KN) -10206.37 -12562.26 -13413.18 -9749.62 -5552.59 -1971.94 -3553.62 -7694.9 -8799.86 -6804.58 -5824.33 -4476.25 -4478.01 -2292.23 -12853.38 -15743.19 -12380.76 -2840.46 -26504.48 -10425.8 -46184.79 -45441.02
Elemanda Oluan Eksenel ekme Kuvveti (KN) 1968.74 2423.18 2587.31 1880.64 1071.06 380.37 685.47 1484.3 1697.43 1312.56 1123.47 863.44 863.78 442.16 2479.33 3036.76 2388.17 547.91 5112.54 2011.07 8908.74 8765.27
843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 869 870 871 872
0.151392 0.34429 0.421096 0.343338 0.15121 0.090684 0.151126 0.343174 0.42088 0.344085 0.151298 0.525045 0.726235 0.719585 0.489081 0.062163 0.987505 0.062372 0.52328 0.161681 0.306788 0.307206
104
ZET Dnya'da elik vazgeilmez bir malzeme haline gelmitir. lkemizde de eliin kullanm yaygnlamaktadr. Bunun nedeni ise. gnden gne deien. artan ihtiyalar ve bilinlenen toplum erevesinde. yaplarda zellikle aranan depreme kar performans. imalatta yksek kalite ve uygulamada kontrol edilebilirlik. yap arlnn az olmas. dk temel maliyeti. inaat sresinin ksalmas. mekanda tasarruf vb. gibi vasflara uygunluudur. elik malzeme estetik. ilevsellik. kullanm mr gibi yapnn rekabet gcn artran ynler asndan dnldnde projelendirmeyi yapan mhendise. yap tasarmna. programlamaya zellikle detaylandrma ve uygulama konusunda deiik seenekler sunmaktadr. Kullanlan yntemlerinin uzay kafes sistemlerinin neden gelimesi Birok ile birlikte. inaat
mhendisliinde uzay kafes sistemlerinin analizi. tasarm ve farkl zm aratrlmasna olmutur. zm ynteminin kullanlmasna karn; sonlu elemanlar yntemi gnmzde uygulanan zm yntemleri arasnda en kolay ve en kesin sonular elde etmek iin kullanlan yntemlerden birisidir. Mhendislik problemlerinin ounun zmn elde etmek iin sonlu elemanlar yntemi. saysal bir yntemdir. Sonlu elemanlar metodunun esas. yap sistemlerinin sonlu sayda elemandan olutuu ve bu elemanlarn sonlu saydaki dm noktalarnda birbirine baland kabulne dayanmaktadr. Bu metot boyutlu yaplarda kullanlrken yaplacak tek kabul deplasman fonksiyonunun iki dm noktas arasnda ve elastik eksen boyunca srekli olduudur. ki boyutlu elemanlarn birleimi ile de elastik ortam tekil edilebilir. Sonlu elemanlar metodu srekli ortam problemlerinde zlmektedir. Yap sistemini oluturan elemanlarn farkl malzemelerden olmas durumunda metot geerlidir. Tez almas; sistemin genel tantm. teknik zellikleri. tam zml ve sonlu elemanlar metodu/SAP 2000 program kullanarak gncel bir projenin adm adm zm. kafes sistemlerin rzgar ve kar ykleri etkisi altndaki davrannn
105
incelenmesi olumaktadr.
ve
sonularn
deerlendirilmesi.
olmak
zere
be
blmden
Bu tez kapsamnda SAP 2000 programnda modelleme yaplrken, maliyeti ve l yk azaltmak amacyla daha kk apl profiller denenmitir. Fakat l yk azalmasna ramen kar ve rzgar yklerinin etkisiyle, sistemin analizi yapldnda kolon ve ubuklarn sistemi tayamayaca grlmtr. Maliyeti minimum tutmak amacyla ubuk ve kolon deerleri bytlerek en ekonomik ve en gvenli boru aplar bulunmutur.
106
SUMMARY The popularity of using the steel as a construction material has been increased worldwide owing to its indispensability in the current market today. The utilisation of this construction material is swiftly spreading in abroad as well as in our country. The main reasons of this demand are the conformity of steel's performance against earthquakes, high quality in the production, easily controllable in the application, the lightness of the provided contractions, low cost, shorter period of construction, efficiency in the space etc. The efficiency and the reliability of the steel products used in the construction market are being improved on a daily basis since the needs and awareness of society for this material is increasing.
Considering the aesthetics, functionality, lifespan of steel and other aspects, the competitiveness of this material is developing in the market. Steel provides various options to the design of buildings i.e. from the design programming to the project handling especially in terms of detailing and application it is a crucial part of modern building construction.
The advancement of the space cage systems currently used in the civil engineering practices has provided the analysis which lead to the detailed analysis of designation and different solution methods. Despite the various solution methods used, the Finite Elements Method (FEM) provides the most accurate results in terms of the accuracy of the chosen model. FEM is a well-known numerical method used for analysing the most of the engineering problems. The basic concept of this method stems from the fact that the structural systems consist of finite number of elements and these elements are bound together in the finite number of binding points denoted as nodal points. The single displacement function is assumed to be constant between nodal points and along by the elastic axis in 3D structures. Elasticity is assumed with the combination of 2D elements. The model developed using FEM is solved with the various set problems. The different material types provided for the elements are included in the model developed. The applicability of the model and the solution technique are also discussed.
107
This thesis studies the research areas that are; general demonstration of the systems model, the detailed technical specifications required, the analysis of model developed using FEM, full solution technique and its step by step solution process adopted. The finite element analyses are carried out by using the commercial FEM software named SAP 2000. The behaviours of cage systems under the effects of wind and snow loads are also obtained in these FEM solutions. The results provided are assessed in terms of the variables included in the solution technique.
In order to reduce the cost and dead load of the system modelled various elements having different diameters are analysed and comparatively small profiles are chosen in modelling process with SAP 2000. Although the small diameters reduces the dead load, the snow and wind loads however caused instability in the colons and bearing elements whilst analysing the system with relatively small diameters. Because of this reason the most economical and safe pipe diameter is obtained by increasing the size of colons and bearing elements meantime concerning the minimum cost.
108

Uzay Kafes Sistemleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uzay Kafes Sistemleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

HARRAN NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

UZAY KAFES SSTEMLERNN SAYISAL YNTEMLE ANALZ

YKSEK LSANS TEZ

NAAT MHENDSL ANABLM DALI

: Do. Dr. Zireddin MEMMEDOV

: Do. Dr. Murat KISA

: Yrd.Do. Dr. Recep Kadir PEKGKGZ

ANALYSIS OF SPACE FRAME SYSTEMS USING NUMERICAL METHOD Bilen ESZOLU

ekil 3.1. Uzay kafes sistem kpr rnei

ekil 3.3. lkemizde gerekletirilen elik uzay rneklerinden bazlar

ekil 3.4. Dr. Max Mengeringhausen (1903-1988)

ekil 3.6. Uzay kafes sistem glgelendirme ats

ekil 3. 7. Uzay kafes sistemlerde kullanlan yap trleri

ekil 3.8. Uzay kafes sistem uak bakm iskelesi

ekil 3.9. Tek cidarl konstrksiyon grn

ekil 3. 10. Tek cidarl konstrksiyon grn (Ayhn, 2006)

ekil 3.12. Uzay kafes sistem kapal yzme havuz ats

ekil 3.13. Uzay kafes sistem tribn ats

ekil 3.14. Uzay kafes sistem al veri merkezleri

ekil 3.15. Uzay kafes sistem dm noktas 3D modeli (Ayhn, 2006)

ekil 3. 16. Uzay kafes sistem birleim elemanlar (Ayhn, 2006)

ekil 3.17. mal edilmi borular

izelge 3.1. Boru kesitleri

izelge 3.2. elik emniyet gerilmesi

Emniyet Gerilmesi (H)

Emniyet Gerilmesi (HZ)

1.440 kg/cm2 2.160 kg/cm2

1.656 kg/cm2 2.484 kg/cm2

2.400 kg/cm2 3.600 kg/cm2

ekil 3.18. Pim 3D modeli

ekil 3.19. Deiik llerde kre rnekleri

ekil 3.20. Somun 3D modeli

ekil 3.21. Cvata 3D modeli

Cvatalar uygun bulon olup dileri ovalama makinelerinde almaktadr.

8.8 64kg/mm2 80kg/mm2

10.9 90kg/mm2 104kg/mm2

ekil 3. 22. Uzay kafes sistem birleim detay (Ayhn, 2006)

ekil 3.23. ki boyutlu kafes modeli

ekil 3.24. Dzgn drt yzl modeli

ekil 3.25. Dzgn 4 yzl mesnetleme

ekil 3.26. Uzay kafes sistem elde edilmesi

3.1.7.1. Ykleme trleri:

i. ii. iii. iv. v. vi.

Statik hesaplarda dikkate alnan ykler, standartlarda ngrlen minimum

gsterilmelidir. Mesnetlerin alt yapya eksantrik yk aktarmasna izin verilmemelidir. Bu tr

ekil 3.27. Nokta yk alan

Yk alan = a.b P= q (a.b)

Kaynaklarn emniyet gerilmeleri artnamelerde verilen limitlere uygun

i. ii. iii. iv.

x(t)u(t)= i i(t) = 0 i(t)+ 1 1(t)++ n n(t)

i i(t)= 1 1(t)+ 2 2(t)++ n n(t)

ekil 3.31. Interactive database input tables ileti kutusu

ekil 3.32. Etkileimli veritaban dzeni ileti kutusu

4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA

4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA

(4.1) (4.2) (4.3) (4.4) (4.5) (4.6)

: PG= 42x3x3=378 Kg : Pk = 75x3x3=675 Kg

(4.7) (4.8) (4.9) (4.10.) (4.11) (4.12)

4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA

4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA

4. Ekrann sa tarafndaki 3 D View penceresi X baslarak kapatlr. 5. Sistemin oluturulmas ;

4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA