AYIRMA KOLONLARININ TASARIMI-1

DSTLASYON KOLONLARININ TASARIMI

Prof.Dr.Hasip Yeniova


NDEKLER:


1. Giri 1

2. Srekli Distilasyon Prosesin Tanm 1
Buhar- sv denge veriler 3
2.1 Geri akma 4
2.2 Besleme noktasnn yeri 4
2.3 Kolon basncnn seilmesi 5

3. Srekli distilasyon- Temel Prensipler 5
3.1 Kademe denklikleri 5
3.2 ileme ve kaynama noktalar 6
3.3 Fla distilasyon 6

4. Distilasyon kolonlar iin tasarm deikenleri 9

5. ki bileenli karmlarn ayrlmas iin distilasyon kolon tasarm 10
5.1 Temel eitlikler 10
5.2 McCabe-Thiele Yntemi 12
5.3 rn deriiminin kk olmas hali 14
5.4 Smoker bantlar 15

6. ok bileenli karmlarn distilasyonu 19
6.1 Anahtar bileenler 20
6.2 Kolon says 20

7. ok bileenli karmlarn distilasyonunda raf says ve geri akma
oranlarnn bulunmas iin kestirme yntemler 20
7.1 Edeer ikili sistemler 20
7.2 Smith Brinkley Yntemi 21
7.3 Empirik bantlar 25
7.3.1 Minumum raf says; Fenske Bants 26
7.3.2 Minumum geri akma oran 27
7.3.3 Besleme noktasnn yeri 27

Ankara niversitesi Mhendislik Fakltesi Kimya Mhendislii Blm
Mart - 2007

H.Yeniova
ii


7.4 Anahtar olmayan bileenleri dalm 28

8. ok bileenli karmlar distilasyonunda kullanlan kolonlarn tasarm iin
Kesin zm yntemleri 42

9. Kesikli distilasyon 43

10. Raf verimi 43
10.1 Raf verimi tahmin yntemleri 44
10.2 OConnel Yntemi 44
10.3 Van Winkle Bants 46
10.4 AIChE Yntemi 46

11. Kolon boyutlarnn yaklak olarak hesaplanmas 50

12. Raf tipleri 50
12.1 Raf tipinin seilmesi 52

13. Raflarn hidrolik tasarm 52
13.1 Raflarn hidrolik tasarmnda izlenecek admlar 53
13.2 Raf alanlar 54
13.3 Kanama hzndan yararlanarak kolon ap hesab 54
13.4 Raf zerinde sv ak ekilleri 55
13.5 Srklenme 55
13.6 Szma noktas 55
13.7 Savak zerinde berrak sv ykseklii 56
13.8 Savak boyutlar 56
13.9 Perfore alan 56
13.10 Delik ap ve delik merkezleri arasndaki uzaklk 56
13.11 Raflarda basn dmesi 57
13.12 Savak kanalnn tasarm 57

KAYNAKLAR 64















H.Yeniova
iii

EKLLER DZN


ekil-1. Srekli akmla iletilen distilasyon kolonu 2
ekil-2. Kademe akmlar 5
ekil-3. Fla distilasyon 7
ekil-4. Bir kademeye giren buhar ve sv akmlar 10
ekil-5. McCabe-Thiele Diagram 13
ekil-6. Raf verimi 13
ekil-7. Erbar Maddox Diagram 58
ekil-8 rn dalm (rnek 6 iin) 29
ekil-9 Kabrack balkl raflar ieren kolonlar iin kolon verimi (OConnel) 45
ekil-10 a) Rafl kolonlarn genel grnm, b) Delikli raflarn grnm 48
ekil-11 Sv ve buhar aktarm nitelerinin saysna bal olarak raf veriminin bulunmas 49
ekil-12 Nokta verimi ile raf verimi arasndaki bantnn Peclet Says ile deiimi 49
ekil-13 Delikli raflar iin performans diagram 53
ekil-14 Kanama hz 59
ekil-15 Delikli raflarda sv ak ekilleri 59
ekil-16 Delikli raflar iin srklenme kesri 60
ekil-17 Szma noktas hesab iin korrelasyon katsays 59
ekil-18 Savak kanalnn alan ile savak uzunluu arasndaki iliki 60
ekil-19 Delik alan ile delik merkezleri arasndaki iliki 61
ekil-20 Orifis katsays 61
ekil-21 De Priester Diagram, dk scaklk blgesi iin 62
ekil-22 De Priester Diagram, yksek scaklk blgesi iin 63


















H.Yeniova
1

AYIRMA KOLONLARININ TASARIMI-1
DSTLASYON KOLONLARININ TASARIMI

1.GR

Bu blmde ayrma kolonlarnn tasarm zerinde durulacaktr. Burada verilen tasarm
yntemlerinin ou her ne kadar distilasyon proseslerine ynelikse de bu tasarm yntemleri syrma
(stripping), absorpsiyon ve ztleme (extraction) gibi dier ok kademeli ayrma proseslerine de
uygulanabilir.
Kimya ve buna bal endstrilerde en ok kullanlan ayrma prosesi distilasyondur. Uygulama
alan antik ada yaplan alkol rektifikasyonundan gnmzde uygulanan ham petroln
fraksiyonlarna ayrlmas proseslerine kadar uzanr.
Tasarm iin gerekli temel prensipler bu blmde ksa bir ekilde rneklerle aklanmtr. Daha
fazla ve geni bilgi iin J.M. Coulson (2.cilt, 1976), Robbinson ve Gilland (1950), Norman(1961),
Oliver(1966), Smith(1963), King (1971), Hengstebeck(1961) in yaynlam olduu kitaplardan
yararlanlabilir.
Distilasyon ve dier denge-kademeli prosesleri iyi bir ekilde anlayabilmek iin buhar-sv
denge verilerinin korrelasyonunda kullanlan yntemleri bilmek gerekir. Bu konu J.M.
Coulson'un yazm olduu "Chemical Engineering" adl dizinin 6. cildinin 8. blmnde basit ve
anlalr bir dille aklanmtr.

Distilasyon Kolonlarnn Tasarm :

Bir distilasyon kolonunun tasarmnda genellikle aada admlar izlenenir.

1. stenilen ayrma derecesinin belirlenmesi. rn spesifikasyonu.
2. letme koullarnn seilmesi. Kesikli veya srekli distilasyon proseslerinden birinin seilmesi
ve iletme basncnn belirlenmesi.
3. Kolon iindeki temas tipinin seilmesi: Rafl veya dolgulu kolonlar.
4. Kademe ve geri akma orannnn (reflux) belirlenmesi: Denge kademe saysnn bulunmas.
5. Kolon boyutlarnn hesaplanmas:ap, ykseklik, gerek kademe says ve benzeri deerler.
6. Kolon i tasarm.
7. Mekanik tasarm.

Kolon tasarmnda nemli admlardan birisi kademe saysnn ve geri akma orannn
belirlenmesidir. Besleme akm ikili bir karm olduunda bu hesaplamalar nispeten kolaydr. Fakat
besleme ok bileenli bir karm olduunda kompleks ve zordur. Bu notlar ieriinde, zellikle ok
bileenli karmlarn distilasyonu iin gerekli kademe saysnn ve geri akma orannn
hesaplanmasna yer verilmitir.

2. SREKL DSTLASYON: Prosesin Tanm

Bir sv karmnn damtlarak ayrlmas, karm oluturan bileenlerin uuculuklar arasndaki
farka dayanr. zafi uuculuun byk olmas ayrmann kolay olmas anlamna gelir. Srekli
distilasyon amacyla kullanlan bir ekipmann emas ekil-1'de gsterilmitir.ekil-1.a'da tek bir
beslemeden dip ve st rn olarak bilinen iki rn akmnn elde edildii bir kolon gsterilmitir.
Distilasyon kolonunda buhar akm kolonun yukar ksmna doru, sv ise ters ynde aaya doru
akar. Sv ve buhar raflar veya dolgu maddeleri zerinde birbiriyle temas ederler.

H.Yeniova
2
Youturucudan alnan kondensatn bir ksm, besleme noktasnn stnde bir sv akm temin
etmek iin, kolonun st ksmna geri gnderilir ve kolonun dibinden alnan svnn bir ksm buhar
akm temin etmek iin, kazanda buharlatrlarak tekrar kolona gnderilir.



Youturucu



Geri akm Geri akm

Girdi Girdiler Yan akmlar






Kazan





a b

ekil- 1. Srekli akmla iletilen distilasyon kolonu.


Besleme akmnn kolona girdii blgenin altnda kalan blmde izafi olarak daha uucu olan
bileen sv ierisinden syrlarak alnr. Bu blme syrma blgesi denir. Besleme noktasnn st
ksmndaki blmde daha uucu bileenin deriimi artar. Bu blme de zenginletirme blgesi ad
verilir.
Kolonlar, ekil-1b'de gsterildii gibi genellikle birden fazla besleme akm verilerek ve kolon
boyunca yan akmlar alnarak kullanlrlar. Bu, temel iletimi deitirmez fakat prosesin analizini
daha kompleks yapar.
Prosesde istenen, uucu olmayan bir zelti ierisinden nispeten uucu olan bir bileenin
ayrlmas olduu durumlarda, tasarm almasnda zenginletirme blgesi ihmal edilir. Bu kolonlara
syrma kolonlar ad verilir.
st rnn buhar olarak istendii baz iletim ekillerinde, kolonda geri akm temin etmek iin
sadece yeteri kadar sv youturulur. Bu tip youturuculara ksmi youturucu ad verilir. Svnn
tm youturulduunda kolona gnderilen sv st rn ile ayn bileimde olur. Bir ksmi
youturucuda, geri akm ile youturucudan kan buhar akm dengededir. Gerekte basit bir
kolon kullanarak iki bileenli bir beslemeden saf dip ve st rnler elde edilebilir. Fakat besleme
ikiden fazla bileen ieriyorsa kolonun stnden veya altndan sadece bir tek saf rn alnabilir. O
nedenle ok bileenli bir girdiyi bileenlerine ayrabilmek iin genellikle daha fazla sayda kolona
gerek vardr.


H.Yeniova
3
BUHAR - SIVI DENGE VERLER:

Birok ikili sistem ve ok bileenli sistemler iin yaynlanm buhar sv denge verileri literatrde
bulunabilir. Kaynaklarda bulunamayan deerleri hesaplamak iin ekstrapolasyon, interpolasyon
veya buhar sv denge verilerini dorudan tahmin etmek iin verilmi yntemler vardr. Bu
yntemler ayrntl olarak aada yazl kaynaklardan bulunabilir:
Null H.R., Phase Equilibrium in Processes Design, Wiley 1970
Prausnitz J.M., Molecular Thermodynamics of Fluid Phase Equilibria, Prentice Hall, 1969.
Prausnitz J.M., et al; Computer Calculation of Vapor Liquid Equilibria, Prentice Hall, 1967

Raoult yasasna gre sv ve buhar faz bileimleri arasnda

y
i
= x
i
P
i
/P bants vardr.

Burada ; xi = i'nin sv fazdaki mol kesri.
yi = i'nin buhar fazdaki mol kesri.
Pi = Saf i bileeninin buhar basnc.
P = Toplam basn.

deal halden sapmalarn kk olduu durumlarda, gerek karmlar iin Raoult yasas
kullanlabilir. deal karmlardan sapmalarda aktiflik katsays ; gazlar iin verilmi yasalardan
sapma durumunda fgasite katsays kullanlr.
Buhar ve sv fazlardaki i maddesinin bileimleri arasndaki bant denge sabiti, K ile belirtilir. ki
bileenin izafi (relatif) uuculuu
ij
ise K deerlerinin oran olarak ifade edilir.

i
i
x
y
Ki =

j
i
ij
K
K
=

deal karmlar (Raoult Yasasna uyan karmlar) iin
P
P
K
o
i o
i
=

o
j
o
i
o
j
o
i
ij
P
P
K
K
= =

i
i o
i i

K K =

i i bileeninin sv fazdaki aktiflik katsays,
i
ise gaz fazdaki aktiflik katsaysdr. Dk
basnlarda (1-2 bar)
i
=1 alnabilir. Ki = Ki
o

i
=
i
Pi
o
/ P

Gaz fazda ideal halden sapmalar sktrma faktrnn bykl ile belirlenebilir. Ayrmadaki
zorluk bileenlerin K deerlerinin birbirine yakn olmas halindedir. Son olarak verdiimiz iki
bant kolay ayrmalar iin geerlidir. Ayrma ilemi iin 50'den daha az kademe gerekiyorsa bu
kolay bir ayrmadr.
Daha yksek basnlarda (yaklak 20 bar), gazf azda ideal karmlar iin verilen yasalardan
sapmalar ihmal edilemez ve ideal gaz yasalarndan sapmalar telafi etmek iin hal denklemindeki
ikinci viral katsaylar olan Bi 'nin de kullanlmas gerekir.
(

= =
RT
) P )(P B (V
exp
P
P
x
y
K
i i m,i
o
i i
i
i
i


Vm,i = i bileeninin molar hacmi. (sv hal)
Bi = i bileeni iin hal denklemi viral hale getirildiinde, ikinci viral katsaydr.
zi =1 + (BiP / RT)

H.Yeniova
4
i, i bileeninin sv fazdaki aktiflik katsays olup scaklk, basn ve sv bileiminin
fonksiyonudur. Bunu tayin etmek iin eitli yntemler vardr. rnein Wilson Denklemi
kullanlabilir. Hidrokarbonlar iin K deerleri ise Depriester diagramlarndan bulunabilir. Bu
diagramlar ekte verilmitir.

2.1 GER AKMA (Reflux):

Geri akma oran: R = (Geri akan akm)/(alnan st rn akm) olarak tanmlanr. Bir
ayrma ilemi iin kullanlacak gerekli kademelerin says kullanlan geri akma oranna baldr.
letilen bir kolonda etkin geri akma oran, kolon cidarndaki s kaaklarndan dolay kolon
ierisinde youan buhar ile artar. yi yaltlm kolonlarda s kayb ok az olacandan tasarm
srasnda, artan akm gz nne alnarak toleransl hesap yaplmasna gerek yoktur. yi yaltlmam
kolonlarda ise, d koullarn ani deiiminden dolay kolon ierisinde, rnein bir saanak yamur
eklinde, i geri akmann deimesi, kolonun iletilmesi ve kontrol zerine nemli bir etki yapar.

Toplam Geri Akma (Total Reflux):
Tm youmun geri akm olarak kolona gnderildii, hi bir rn alnmad ve besleme
yaplmad koullardaki geri akma toplam geri akma denir. Toplam geri akmada, istenilen bir
ayrma iin gerekli kademe says, ayrmay yapabilmek iin teorik olarak mmkn olan minimum
kademe saysdr. Bu her ne kadar pratik bir iletme ekli deilsede, gerekli kademe saysnn
bulunmas iin yaral bir yntemdir. Kolonlar, balangta hi bir rn alnmadan yatkn hale
ulalncaya kadar toplam geri akma ile iletilirler. Kolonlarn test edilmesi de toplam geri akma
koulunda yaplr.

Minimum Geri Akma:
Geri akma oran ylesine kslabilirki, ayrma ilemi ancak sonsuz sayda kademeden olumu
kolonda yaplabilir. Bu istenilen bir ayrma iin mmkn olan minimum geri akma orandr.

Optimum Geri Akma Oran:
Pratikteki geri akma oranlar, istenilen bir ayrma iin gerekli minimum ve toplam geri akma
oranlar arasndadr. Tasarmc, istenilen ayrmann minimum maliyetle yaplmas iin bir deer
semelidir. Geri akmann artrlmas, kademe saysn azaltr ve bylece yatrm maliyeti azalr, fakat
iletme maliyeti artar. Optimum geri akma oran, en dk yllk iletme maliyetinin elde edildii
orandr. Tasarmda, geri akma orannn seimi iin kesin sonu veren ve abuk uygulanan kurallar
verilemez, fakat birok sistem iin optimum geri akma oran, minimum geri akma orannn 1.2 ile
1.5 kat arasndadr. Deneyimlerden yararlanlarak, geri akma orannn saptanamad yeni
tasarmlar iin bu notlarda verilen kestirme yntemler (Short-cut methods) kullanlabilir. Bu
yntemlerle elde edilen deerler kabaca yaplacak bir tasarm iin kullanlabilir. Kk geri akma
oranlar iin hesaplanacak kademe says kullanlan buhar-sv denge verilerinin doruluuna
yakndan baldr. Eer, buhar-sv denge verilerine yeteri kadar gvenilmiyorsa, tasarmn gvenilir
olmas iin daha yksek bir geri akma oran seilmelidir.

2.2 BESLEME NOKTASININ YER

Besleme noktasnn yeri, istenilen bir ayrma iin gerekli kademe saysn ve buna bal olarakda
kolon iletme koullarn etkiler. Genel bir kural olarak, beslemenin kolona girdii yer, beslemenin
bileimi ile buhar ve sv akmlarnn bileimlerinin birbirlerine en uygun olduklar nokta olmaldr.
Pratikte, tasarm hesaplamalarndaki hatalar ve yetersiz tasarm verilerinin neden olduu hatalar
bertaraf etmek ve kolon iletmeye alndktan sonra besleme bileiminde yaplacak muhtemel
H.Yeniova
5
deiiklikleri hesaba katmak amacyla besleme yaplmas dnlen rafn alt ve stndeki raflarada
besleme nozullar yerletirilmelidir.


2.3 KOLON BASINCININ SELMES

Kolon basncn seerken sya hassas maddelerin damtlmas haricindeki dier maddeler iin
youumun ileme noktasnn (dew point) fabrikada kullanlan soutma suyu ile elde edilebilecek
kadar dk olmasna dikkat edilir. Yaz aylarnda kullanlan soutma suyunun maksimum scakl
30
o
C alnr. Eer bu sistem yksek basnlara gerek gsteriyorsa , soutulmu tuz zeltisi ile
soutma yaplmas dnlebilir. Isya hassas maddelerin damtlmas iin kolon scakln
drmek ve nispeten uucu olmayan maddelerin damtlmas iin ok yksek scaklklar
gerektiinde vakum altnda iletme yaplmaldr.
Kademe ve geri akma oranlarnn hesaplanmas istendiinde genellikle kolon basnc, kolon
boyunca sabit olarak alnr. Vakum altnda iletmede kolon basncndaki dme toplam basncn
ihmal edilebilecek bir kesri kadardr ve kademe scaklklarn hesaplarken , kolon iinde yukarya
doru basn deiimine gz yumulmaldr. Kademe says hesaplanmadan nce kolondaki basn
dmesinin hesaplanamayaca iin deneme yanlma yntemiyle hesap yapmak gerekir.


3. SREKL DSTLASYON: Temel Prensipler.

3.1 KADEME DENKLKLER

ok kademeli bir prosesin her kademesi iin madde ve enerji denklikleri yazlabilir.


V
n
y
n
L
n-1
x
n-1





F
n
z
n
n. kademe S
n
x
n



V
n+1
y
n+1
L
n
x
n


ekil-2 Kademe akmlar

ekil-2 de bir distilasyon kolonunun n. kademesine giren ve kan akmlar gsterilmitir. Her bir
bileen iin bu kademeye ktle ve enerji denklikleri uygulanr.

n n n n n n n n 1 n 1 n 1 n 1 n
x S x L y V z F x L y V + + = + +
+ +
(1)

n n n n n n n f n 1 n 1 n 1 n 1 n
h S h L H V q h F h L H V + + = + + +
+ +
(2)

Vn : Kademeyi terkeden buhar akm.
Vn+1 : Kademeye giren buhar akm.
Ln : Kademeyi terkeden sv akm.
Ln+1 : Kademeye giren sv akm.
Fn : Kademeye giren besleme akm.
Sn : Kademeden ayrlan yan akm.
H.Yeniova
6
qn : Kademeye giren veya terkeden s akm.
Z : Besleme akmndaki i bileeninin mol kesri (besleme
iki fazl olabilir.)
x : Sv akmndaki i bileeninin mol kesri.
y : Buhar akmndaki i bileeninin mol kesri.
H : Buhar fazn zgl entalpisi.
h : Sv fazn zgl entalpisi.
hf : Beslemenin zgl entalpisi (sv + buhar).

Akmlar mol/zaman, entalpiler J/mol olarak boyutlandrlr.

Analizler, kademelerin dengede olduu kabul edilerek yaplr. Denge kademesinde (teorik
kademede), kademeyi terkeden buhar ve sv akmlar dengede olup bu akmlarn bileimleri sistem
iin verilen buhar-sv denge verilerinden elde edilebilir. Denge sabitlerine bal olarak;
yi = Ki xi (3)

yazlabilir. Gerek kademelerin performans, rafl kolonlar (plate contactors) iin kademe verimi ve
dolgulu kolonlar iin edeer teorik raf ykseklii ile ifade edilen denge kademesine baldr.
Kolondaki herbir kademe ve youturucu ile kazan iin madde ve enerji denklikleri ve denge
bantlar yazlabilir. Kademeler iin yazlan bu bantlar, kademeli prosesler iin gelitirilen tm
kesin yntemlerin temelini oluturur.

3.2 LEME ve KAYNAMA NOKTALARI

Kademe, youturucu ve kazan scaklklarn hesaplamak in kullanlan yntemler ileme ve
kaynama noktalarnn hesaplanmasn gerektirir. Tanm olarak, doygun sv; kaynama noktasnda
bulunan svdr. Scakln ykselmesiyle buhar kabarcklar oluur. Doygun buhar ise ilenme
noktasndaki ki buhardr. Scakln dmesiyle sv damlacklar oluur. ileme ve kaynama
noktalar, sistem iin buhar-sv denge verilerinden yararlanlarak hesaplanabilir.

Kaynama noktas : yi = Ki xi =1.0 (4)

ileme noktas : xi = yi / Ki =1.0 (5)

Verilen bir sistem basnc iin ok bileenli karmlarda bu denklemleri salayan uygun scaklk
deneme yanlma yntemiyle bulunur.
kili sistemler iin bu denklikleri zmek kolaydr.nk bileenler bamsz olmayp biri dieri
cinsinden ifade edilebilir.
ya = 1 - yb (6a)
xa = 1 - xb (6b)

ileme ve kaynama noktalarnn hesaplanmas rnek 9'da verilmitir.

3.3 FLA DSTLASYON

Fla distilasyonda, besleme akm birbirleri ile dengede bulunan sv ve buhar akmlarna ayrlr.
Akmlarn bileimi beslemenin buharlaan miktarna baldr. Denge fla hesaplamalar iin
kullanlan denklikler aada verilmi ve rnek-1'de uygulamas yaplmtr.
H.Yeniova
7
Fla distilasyon iin yaplan hesaplamalarda distilasyon kolonuna yaplan beslemenin
koullarn ve kazandan veya eer bir ksmi youturucu kullanlyorsa, youturucudan gelen buhar
akmnn koullarn bilmemiz gerekir.
Bir besleme akm ierisindeki hafif bileenleri ayrabilmek iin ilk adm olarak tek kademeli
fla distilasyon prosesini uygulamak yararldr (ham petroln damtlmasnda olduu gibi).ekil-3'de
tipik bir fla distilasyon prosesi gsterilmitir.

V yi



F z
n

L xi


ekil-3 Fla distilasyon

Bu prosesde herhangi bir i bileeni iin

ktle denklii, F zi = V yi + L xi (7)

Enerji denklii, F hf = VH + L h (8)

Buhar-sv denge bants denge sabitlerine bal olarak ifade edilip (7) bants yeniden
yazlrsa aadaki eitlikler elde edilir.
(

+ = + = 1 K
L
V
Lx Lx x VK Fz
i i i i i i


(

+
=
1
L
VK
Fz
L
i
i (9)
(

+
=
1
VK
L
Fz
V
i
i (10)

Sv ve buhar ak hzlar ile denge sabitlerini ieren bu denklikler ayrma prosesi hesaplamalarnda
olduka nemlidir. L/VKi, Absorpsiyon faktr olarak bilinir ve Ai ile gsterilir. Herhangi bir
bileenin sv akm ierisindeki mol saysnn, buhar akm ierisindeki mol saysna orandr.
VKi/L, Syrma faktr olarak adlandrlr, Si ile gsterilir. Absorpsiyon faktrnn tersine eittir.
ok bileenli karmlarn fla damtlmas iin yaplan hesaplamalarda deneme yanlma ynteminin
kullanlmas tercih edilir. Bu yntemle hesaplama iin Smith 1963, Oliver 1966, Hengstebeck 1961,
King 1971, tarafndan rnekler verilmitir.

rnek 1: Bileimi aada verilen bir besleme, 14 bar basn ve 60 C'de distilasyon kolonuna
beslenmektedir. Sv ve buhar fazlarn ak hzlarn ve bileimlerini hesaplaynz. Denge verileri
iin De Priester diyagramndan yararlanlabilir.

Besleme kmol/st zi
Etan, C2 20 0,25
Propan, C3 20 0,25
zobtan, iC4 20 0,25
nPentan, nC5 20 0,25
H.Yeniova
8
zm:
Besleme akmnn kaynama noktas iin Ki zi > 1.0
Besleme akmnn ileme noktas iin zi / Ki > 1.0

olup, nce besleme akmnn koullar daha sonrada eitli L/V deerleri iin varsaymda bulunarak
sv ve buhar akmlarn bileimleri saptanr. Saptanan bu bileimlerden yararlanlarak L/V deerleri
hesaplanr. Varsaylan L/V ile hesaplanan L/V deerlerinin ayn olduu akm bileimleri aranan
sonutur. Besleme akm iin:

Ki Ki zi zi / Ki
C2 3,8 0,95 0,07
C3 1,3 0,33 0,19
iC4 0,43 0,11 0,58
n-C5 0,16 0,04 1,56
1,43 2,40

Bu sonu, besleme akmnn iki fazl olduunu gstermektedir. Fla distilasyon nitesini dengede
terkeden akmlarn bileimlerinin hesaplanmas,


L/V=1,5 L/V=3,0

Bileen Ki Ai=L/VKi Vi=Fzi/(1+Ai) Ai Vi

C2 3,8 0,395 14,34 0,789 11,17
C3 1,3 1,154 9,29 2,308 6,04
iC4 0,43 3,488 4,46 6,977 2,51
nC5 0,16 9,375 1,93 18,750 1,01

V=30,02 V=20,73

L/V = (80-30,02)/30,02=1,67 L/V=2,80

L/V deeri iin nc bir varsaymda bulunurken, Hengstebec ynteminden yararlanlr.
Hesaplanan deerlere kar varsaylan deerler grafie geirilir. Yeni varsaym olarak L/V =2,4
alnrsa aadaki deerler elde edilir.

L/V = 2,4
Ai Vi yi =Vi/V xi = (Fzi Vi) / L
C2 0,632 12,26 0,52 0,14
C3 1,846 7,03 0,30 0,23
iC4 5,581 3,04 0,13 0,30
nC5 15,00 1,25 0,05 0,33
V =23,58 yi = 1,00 xi = 1,00

L = 80 23,58 = 56,42 kmol/st L/V = 56,42 /23,58 = 2,39

H.Yeniova
9
Adyabatik Fla distilasyon:

Bir ok fla distilasyon prosesinde besleme akmnn basnc, fla edilen basntan daha yksektir
ve buharlama ss besleme akmnn entalpisi tarafndan temin edilir. Bu durumda fla scakl
bilinemez, deneme yanlma yntemiyle bulunmas gerekir. Bulunan scaklk, ktle ve enerji
denkliklerini salamaldr.

4. DISTILASYON KOLONLARI N TASARIM DEKENLER

Bir tasarmc, tasarm hesaplamalarn yapabilmek iin belirli saydaki bamsz deikenlerin
saysal deerlerini belirterek problemi tanmlamas gerekir. zmn kolay olmas genellikle
seilecek tasarm deikenlerine baldr.
Bilgisayar kullanmadan yaplacak hesaplamalarda, tasarmc deikenleri kendi insiyatifiyle
seer, daha sonra hesaplamalar ilerledike dier deikenler ortaya kar. Eer problem tam olarak
tanmlanamyorsa daha farkl bir tasarm deikenleri grubunu ele alarak tekrar hesaplama yaplr.
Bu ekilde hesaplamalarn zorluklar gz nne alnarak bilgisayarla zm yaplmas yelenir. Bu
konu hakkndaki aklamalar Tasarma Giri blmnde verilmitir.
Herhangi bir problemdeki bamsz deikenlerin says, toplam deiken says ile bilinen
denklemler ve dier bantlar arasndaki farka eittir. Ayrma prosesi hesaplamalarnda bamsz
deikenlerin saysnn tayin edilmesi iin bu yntemin uygulamal rnekleri: Gilland ve Reed 1942,
Kwauk 1956, Hanson ve Somerville 1963, tarafndan verilmitir.
ok bileenli karmlarn damtld, ok kademeli bir distilasyon kolonunda her bir kademe,
kazan ve youturucu iin ayr ayr her bir bileeni gz nne alarak ktle, entalpi denklikleri ve
denge bantlar yazlabilir. Eer kademe says fazla ise deikenlerin ve denklemlerin
hesaplanmasnda hata yaplabilir. Bamsz deikenlerin saysn tayin etmek iin daha pratik bir
yntem, 'TANIMLAMA KURALI' (Description Rule) olup Hanson ve arkadalar tarafndan (1962)
verilmitir. Bu kurala gre tasarmcnn setii bamsz deikenlerin says kolonun yaplmas iin
gerekli deiken saysna ve iletme parametrelerine eit olmaldr. Bu kuraln uygulanmas iin
tasarmcnn kolonun yaplmas ve iletilmesi iin gerekli tm deikenleri liste halinde sralamas
gerekir. Bu yntemi iyi bir ekilde aklayabilmek iin ok basit olarak iletilen bir kolonu gz
nne alalm: Bir girdi akmnn olduu, yan akmn olmad, toplam youturucu ve bir kazann
bulunduu basit bir kolonun tasarmnda besleme noktasnn altndaki ve stndeki kademe says
sabit tutulacaktr (2 tane deiken) st akmn deikenlerine bal olarak besleme bileimi ve
toplam entalpi sabit olacaktr.

n adet bileen iin st akm deikenleri says, 1+(n-1) dir.

Bunlara bal olarak besleme hz, kolon basnc, youturucu ve kazan, akmlar (soutma suyu ve
buhar akm) kontrol edilecektir (4 tane deiken). Sabit tutulan toplam deiken says,

= 2 + 1 + (n-1) + 4 = n + 6

Bu kolonun tasarmn yapabilmek iin bu deikenler belirlenmelidir.
Tipik bir problem, verilen bir besleme iin belirli bir geri ak orannda, belirli bir kolon
basncnda ve belirli bir rn bileimi iin (iki anahtar bileenin deriimi) ve belirli bir rn ak hz
iin kademe saysnn tayinidir. Problem bu ekilde tanmlanm olur.

Girdi hz, bileimi, entalpisi = 2 + (n-1)
Geri ak = 1
st ve alt rnde anahtar bileenin deriimi = 2
H.Yeniova
10
rn ak hz = 1
Kolon basnc = 1

n + 6

Teorik olarak n + 6 tane bamsz deikenin tanmlanmas ile problem ortaya konmu olur.
Yukardaki deikenleri semek problemi zmemizi kolaylatracaktr. Daha farkl deikenlerin
seilmesi halinde bu deikenlerin gerekten bamsz deikenler olduundan emin olmak gerekir.


5. K BLEENL KARIIMLARIN AYRILMASI iin
DSTLASYON KOLON TASARIMI

Distilasyon prosesini tam olarak anlayabilmek iin ikili sistemler iin tretilmi temel denkliklerin
iyi bilinmesi gerekir. Temel lemler Derslerinde ikili karmlarn distilasyonunu ayrntl olarak
grdnz. Bu nedenle burada sadece en ok kullanlan tasarm yntemlerini ksaca gzden
geireceiz. Ayrca, daha ileride vereceimiz ok bileenli sistemler iin tasarm yntemleri de ikli
sistemler iin kullanlabilir.
kili sistemlerde bileenlerden birinin deriimini belirlemekle dier bileenin deriimide
belirlenmi olur. Dolaysyla kademe saysn ve geri akma orann tayin etmek iin alternatif
yntemler kullanmaya gerek yoktur. Basit grafik yntemleri kullanmak yeterlidir.

5.1 TEMEL ETLKLER

lk kez Sorel (1899) ikli sistemler iin temel kademe eitliklerini tretmi ve uygulamtr. Aada
verilen ekil-4 de bir kolonun alt ve st ksmlarndaki n. raflara giren ve kan akmlarn bileimleri
gsterilmitir.
V
1
qc y
n
V
n

L
n+1

x
n+1

H
n
h
n+1




x
d

1 L
o
D h
d
n

n 1

y
n+1
x
n

V
n+1
L
n
B q
b


H
n+1
h
n+1
x
b
h
b



a) Besleme rafnn stnde b) Besleme rafnn altnda

ekil-4. Kolon akmlar ve bileimleri.

Yukardan itibaren 1'den n'e kadar olan kademeleri ve youturucuyu iine alan sistem iin
aadaki denklikler yazlabilir.
H.Yeniova
11

Toplam ktle denklii ve bileen denklii
D L V
n 1 n
+ =
+
(11)
d n n 1 n 1 n
Dx x L y V + =
+ +
(12)

Enerji denklii
c d n n 1 n 1 n
q Dh h L H V + + =
+ +
(13)

11 ve 12 no'lu bantlardan;

d
n
n
n
n
1 n
x
D L
D
x
D L
L
y
+
+
+
=
+
(14)
11 ve 13 no'lu bantlardan


c d n n 1 n n 1 n 1 n
q Dh h L H ) D L ( H V + + = + =
+ +
(15)

Benzer ekildeki bantlar syrma blgesi iinde yazlabilir :


b
'
n
n
'
n
'
n
1 n
x
B V
B
y
B V
V
x
+
+
+
=
+
(16)

b b n
'
n 1 n
'
n 1 n
'
1 n
q Bh H V h ) B V ( h L + = + =
+ + +
(17)

Sabit basnta kademe scaklklar sadece buhar ve sv bileiminin (ileme ve kaynama
noktalarnn) bir fonksiyonudur. Dolaysyla zl entalpilerde bileimin fonksiyonu olur.

H = f(y) (18a)
h = f(y) (18b)

Lewis-Sorel Yntemi - Emolar ak hz yntemi:

Birok distilasyon problemi iin yaplabilen basit bir varsaymdr. 1909'da Lewis tarafndan yaplan
bu varsaymda kademeler iin enerji denkliklerini zmek gerekmez. Zenginletirme ve syrma
blgesindeki sv ve buharn molar ak hzlar sabit alnabilir. Her kademedeki sv ve buharn
molar ak hzlar sabittir. Bu varsaym bileenlerin buharlama iin molar duyulan slar ayn
olduunda ve kolonun iletildii scaklk aralnda zgl slar sabit olduunda geerlidir. Bylece
karma ssnn nemli olmad ve s kayplarnn ihmal edilecek kadar kk olduuda kabul
edilmi olur. bileenlerin ideal bir sv karm oluturduu sistemlerde bu koullar salanabililir.
Bileenlerin duyulan slarnn ok farkl olduu koullarda, emolar ak olduu kabul edilerek
kademe saysnn hesaplanmasndan gelecek hatalar ok kk olupkabul edilebilir bir aralktadr.
E molar ak iin (14) ve (16) nolu denklikler alt indislerin kullanlmasna gerek grlmeden de
yazlabilir.
d n 1 n
x
D L
D
x
D L
L
y
+
+
+
=
+
(19)
b
'
n
'
'
1 n
x
B V
B
y
B V
V
x
+
+
+
=
+
(20)

H.Yeniova
12

(19) ve (20) bantlarda

L : Zenginletirme blgesinde svnn sabit ak hz.
Lo : Geri akma hz.
V : Syrma blgesinde sabit buhar ak hz olarak verilmektedir.

(19) ve (20) bantlarn tekrar yazarsak
d n 1 n
x
V
D
x
V
L
y + =
+
(21)
b
'
1 n
'
'
n
x
V
B
x
V
L
y =
+
(22)

Zenginletirme blgesindeki sabit buhar ak hz V = (L + D)
ve syrma blgesindeki sabit sv ak hz L' = V' + B dir.
Bu bantlar eimleri L/V ve L'/V' olan doru denklemleridir. Bunlara LETME
DOGRULARI ad verilir. zetle dengedeki bir raf iin, raf terk eden sv ve buhar akmlarnn
bileimleri denge bantlaryla verilebilir.

5.2 McCABE - THIELE YNTEM

(21) ve (22) no'lu eitlikler ile denge bantlar McCabe ve Thiele (1925) tarafndan verilen
grafiksel yntemle zlebilir. Yntem aada basit olarak aklanmtr.

1. Kolon iletme basncnda buhar sv denge erisi mevcut verilerden yararlanarak izilir. Relatif
uuculua bal olarak ;

x ) 1 ( 1
x
y
+

=


: Uucu olan bileenin daha az uucu olan bileene gre ortalama izafi uuculuu.
2. Verilerden yararlanarak kolon iin ktle denklii yaplr st ve alt rnlerin bileimi xd ve xb
saptanr.
3. st ve alt iletme dorularnn kegeni kestii noktalar olan xd ve xb diagram zerinde
iaretlenir.
4. ki iletme dorusunun kesim noktas beslemenin faz koullarna baldr.

q = 1 mol beslemenin buharlamas iin verilen s Beslemenin molar duyulan ss

Eimi (q-1)/q olan ve kegeni zf noktasnda kesen q dorusu izilir.

5. Geri akma oran seilir ve st iletme dorusu uzatlarak y eksenini kestii nokta bulunur.
R 1
x

d
+
=


6. st iletme dorusu; Kegen zerindeki xd deerine ve y ekseni zerindeki deerine tekabl
eden noktalar birletirilerek izilir (AB dorusu).
7. Alt iletme dorusu; Kegen zerinde xb deerine tekabl eden nokta ile st iletme dorusu ile
q dorusunun kesim noktas birletirilerek izilir.
8. xd veya xb' den balayarak kademeler izilir.

H.Yeniova
13


















































H.Yeniova
14

Raflardaki buhar ve sv ak hzlar sabit deilse yani emolar ak koullar olmadnda yine
McCabe - Thiele yntemi kullanlabilir. Bu durumda iletme dorular yerine iletme erilerinden
yararlanlr. letme erilerinin eimlerini yaklak olarak bulabilmek amacyla (yeteri sayda nokta
belirleyebilmek iin) enerji dekliklerinin kurulmas gerekir (Hengstebeck, 1961).
Dier bir seenek olarak daha kesin, hassas fakat zor bir yntem olan Ponchon - Savarit
Diagram kullanlabilir. McCabe Thiele diagramnn yeteri kadar doru sonular vermedii
durumlarda kompleks grafik yntemler kullanmak yerine kesin ve hassas sonular veren fakat zor
olan yntemlerin kullanlmas bilgisayar uygulamalarnn artmasyla yaygnlamtr.

5.3 RN DERMNN KK OLMASI HAL :

rnlerden birisi iinde uucu bileenin deriiminin az olmas halinde McCabe-Thiele Diagram'nda
izilecek kademeler ok kk olacandan grafik zerinde gstermek zor olacaktr. Alt ve st
blmeleri daha byk bir skalada veya log-log katlarda ayr ayr gstermekle bu problem
zmlenebilir.
Logaritmik diagramda iletme izgileri doru olmayacaktr. Bu durumda iletme izgisini, (21)
ve (22) nolu bantlarndan yararlanarak bulunan noktalar grafik zerinde birletirerek izmek
mmkndr. Bunun iin bir yntem Alleva (1962) tarafndan tanmlanm ve rnek-2 de
aklanmtr.
Eer iletme ve denge izgileri bir doru halindeyse (rn deriimi kk olduunda genellikle
doru olarak alnabilir), kademe saysn hesaplamak iin, C.S. Robinson ve G.R. Gilland'n
(Elements of Fractional Distillation, McGraw Hill, 1950) verdii bant kullanllabilir.

Zenginletirme blgesi iin Syrma blgesi iin
(
(

|
|

\
|

|
|

\
|

=
) 1 K ( s
1
log
1
x
x
1
s
K
log
N
' '
b
'
r
'
'
*
s
(25)
) K / s log(
K 1
) K s ( x / x ) s 1 (
log
N
d r
'
r
(

+
= (26)


Ns* : xb'den xr gibi referans bir noktaya kadar olan blge iin gerekli ideal kademe says.
xb : Alt rnde daha uucu bileenin mol kesri.
xr': Daha uucu bileenin referans noktadaki mol kesri
s' : Alt iletme dorusunun eimi.
K

: Uucu bileen iin denge sabiti.

Nr* : Referans nokta xr ile xd arasndaki blge iin gerekli ideal kademe says.
xd : Az uucu bileenin st rndeki mol kesri.
xr : Az uucu bileenin referans noktadaki mol kesri.
K : Az uucu bileen iin denge sabiti.
s :st iletme dorusunun eimi.

Not : Kk konsantrasyonlarda K= alnabilir. Bu bantlarn kullanlmas rnek 3'de verilmitir.

rnek 2:
Bir atk akm ierisinde bulunan seyreltik aseton srekli distilasyon ile geri kazanlmaktadr.
Besleme arlka %10 aseton iermekte olup scakl 20 C'dir. %98 saflkta aseton elde edilmesi
H.Yeniova
15
ve dip rnn 50 ppm'den fazla aseton iermemesi gerekmektedir. Kolon iin ideal kademe saysn
hesaplaynz.

rnek 3:
rnek 2 de verilen distilasyon problemindeki verilerden yararlanarak ve aseton deriiminin 0,01
den daha az oladuunu varsayarak ideal kademe saylarn Robinson-Gilland eitliini kullanarak
hesaplaynz.

rnek-2 ve rnek-3 n zmleri renciler tarafndan yaplacaktr..

5.4 SMOKER BAINTILARI

Relatif (izafi) uuculuun sabit olduu sistemler iin gerekli kademe saysn tayin etmek amacyla
Smoker tarafndan baz analitik bantlar tretilmitir (1938). Bu bantlar her ne kadar,
zenginletirme ve syrma blgelerinde relatif uuculuun sabit olduu problemlere
uygulanabilirsede, zellikle relatif uuculuun dk olduu durumlarda kullanlr. rnein
kaynama noktalar birbirine yakn olan izomerlerin ayrlmasnda kullanlr.
Eer relatif uuculuk, 1'e yaknsa gerekli kademe says ok fazla olacak, bu nedenle McCabe-
Thiele diyagramn izmek pratik olmayacaktr. Bu durumda Smoker bantlarnn kullanlmas
nerilir. Smoker bantlarnn tretilii aada verilmi, kullanlmas ise rnek 4'de gsterilmitir.

y=sx+c (27)
x ) 1 ( 1
x
y
+

= (23)

letme dorusu ve relatif uuculua bal olarak y nin denge deeri aadaki bantlar ile verilir:
Bu iki bantdan y 'yi elimine edersek;
[ ] 0 b x ) 1 ( b s x ) 1 ( s
2
= + + + (28)

Herhangi bir zel distilasyon problemi iin (28) no'lu denklem sadece bir tek gerek kke sahiptir.
Gerek kk, k 0< k <1 arasndadr
[ ] 0 b k ) 1 ( b s k ) 1 ( s
2
= + + + (29)

k, uzatlan iletme dorularnn buhar-sv denge erisini kestii noktadaki x'in deeridir.
Smoker'n kademe says iin verdii bant ;
|

\
|
(
(

=
2
*
o
*
n
*
n
*
o
sc
log
) x 1 ( x
) x 1 ( x
log
N
(30)
2
sc
) 1 ( sc


= (31)

N : Deriimi xn* den xo* ; x=(x-k) ve xo* > xn* deitirmek iin (ayrma yapmak iin)
gerekli kademe says'dr.
c = 1 + (-1)k (32)

s : letme dorusunun xn* ve xo* arasndaki eimi.
: Relatif uuculuk. (xn*, xo* aralnda sabit varsaylacak)

H.Yeniova
16
Tek bir beslemenin yapld, yan akmn alnmad kolon iin, Zenginletirme blgesinde ;
k x x
d
*
o
= (33) k z x
f
*
n
= (34)
1 R
R
s
+
=
(35)
1 R
x
b
d
+
= (36)

Syrma blgesinde
k z x
f
*
o
= (37) k x x
b
*
n
= (38)

) x z )( 1 R (
x ) 1 R ( x Rz
s
b f
b d f
+
+ +
= (39)
) x z )( 1 R (
x ) x z (
b
b f
b d f
+

=
(40)

Eer besleme akm kolona kaynama noktas scaklna kadar ykseltilmeden veriliyorsa, zf
deeri iletme dorularnn kesim noktasndaki x' in deeri ile yer deitirmelidir. Bu deer,

s ) 1 q /( q
) 1 q /( z b
z
f
*
f

+
= (41)

rnek 4 :
Etilbenzen ve stiren karmn ayrmak iin bir kolon tasarm yaplacaktr. Besleme akmnda stiren
mol kesri 0.5 olup stirenin % 85'inin % 99.5 saflkta elde edilmesi isteniyor. Kolon dibinde
maksimum basn 0.20 bar ve geri akm oran 8 olduuna gre denge kademelerinin saysn
hesaplaynz.

zm :
Etilbenzen daha uucu bileendir. Antoine denkleminden Etilbenzen ve Stirenin buhar basnlar
hesaplanabilir. lnP = A - B/T+C

Etilbenzenin buhar basnc, Stirenin buhar basnc,
95 . 59 T
47 . 3279
386 . 9 P ln
o

=
72 . 63 T
57 . 3328
386 . 9 P ln
o

=

Bu denklemlerde P, bar ve T,Kelvin olarak kullanlmaldr.

Ktle denklii : 100 kmol besleme akm temel alnrsa, Dip rnde stirenin % 85'inin geri
kazanlmas iin, girdide 50 kmol stiren olduuna gre dip rnde 50 x 0.85 = 42.5 kmol stiren
olacaktr.
Dip rnde stirenin %99.5 saflkta olmas istendiine gre dip rnde etilbenzen miktar,
42.5 x 0.5 / 99.5 = 0.21 kmol
st rnde etilbenzen miktar,
50 - 0.21 = 49.79 kmol
st rnde stiren miktar,
50 - 42.5 = 7.5 kmol

st rnde etilbenzenin mol kesri = 49.79/(49.79+7.5) = 0.87

zf

= 0.5 xb = 0.005 xd = 0.87 'dir.

Stiren iin Antoine eitliinden yararlanarak kolon dip scakl bulunabilir.
H.Yeniova
17
ln 0.2 = 9.386 - 3328.57/(T-63.72) T = 366 K = 93.3 C

93.3 C'de etilbenzenin buhar basnc,

lnP
o
= 9.386 - 3279.47/(366.4 - 59.95) = 0.27 bar ve
35 . 1
20 . 0
27 . 0
P
P
uuculuk .. latif Re
o
stiren
o
etilbenzen
= = =
dir.

Relatif uuculuk, kolonun st ksmna doru gidildike, kolon basnc ve bileimlere bal olarak
deiecektir. Kademe says bilinmedike kolon basnlar hesaplanamaz; Bylece ilk deneme
olarak, bilinen kolon dip basn deerleri iin relatif uuculuk sabit alnr.

Zenginletirme blgesinde, s = R/(R+1) = 8/(8+1) = 0.89
097 . 0
1 87 . 0
87 . 0
1 R
x
b
d
=
+
=
+
=
[ ] 0 b k ) 1 ( b s k ) 1 ( s
2
= + + + Bants kullanlarak

0.89(1.35-1)k
2
+ [0.89+0.097(1.35-1)-1.35]k + 0.097 = 0 k = 0.290 dr.

58 . 0 29 . 0 87 . 0 k x x
d
*
o
= = = 21 . 0 29 . 0 50 . 0 k z x
f
*
n
= = =

10 . 1 1 29 . 0 ) 1 35 . 1 ( 1 k ) 1 ( c = + = + =
2 2
1 . 1 x 89 . 0 35 . 1
) 1 35 . 1 ( 10 . 1 x 89 . 0
sc
) 1 ( sc

=


= = 1.255


|

\
|
(
(

=
2
*
o
*
n
*
n
*
o
sc
log
) x 1 ( x
) x 1 ( x
log
N

|

\
|
(

=
2
1 . 1 x 89 . 0
35 . 1
log
) 58 . 0 x 255 . 1 1 ( 21 . 0
) 21 . 0 x 255 . 1 1 ( 58 . 0
log



87 . 8
254 . 1 log
473 . 7 log
N = = Zenginleme blgesinde 9 kademe vardr.

Syrma blgesi iin de benzer hesaplamalar aada yaplmtr.

084 . 1
) 005 . 0 5 . 0 )( 1 8 (
005 . 0 ) 1 8 ( 87 . 0 5 . 0 x 8
) x z )( 1 R (
x ) 1 R ( x Rz
s
b f
b d f
=
+
+ +
=
+
+ +
=

sfr x
x z R
x x z
b
b f
b d f
..... 10 15 . 4
) 005 . 0 5 . 0 )( 1 8 (
005 . 0 ) 87 . 0 5 . 0 (
) )( 1 (
) (
4

=
+

=


H.Yeniova
18
[ ]
[ ] 0 10 x 15 . 4 k 35 . 1 ) 1 35 . 1 ( 10 x 15 . 4 084 . 1 k ) 1 35 . 1 ( 084 . 1
0 b k ) 1 ( b s k ) 1 ( s
4 4 2
2
= + =
= + + +



k= 0.702
202 702 . 0 5 . 0 k z x
f
*
o
= = = 697 . 0 702 . 0 005 . 0 k x x
b
*
n
= = =


246 . 1 1 702 . 0 ) 1 35 . 1 ( 1 k ) 1 ( c = + = + =



42 . 1
) 246 . 1 ( x 084 . 1 35 . 1
) 1 35 . 1 ( x 084 . 1
sc
) 1 ( sc
2 2
=

=


=




|
|

\
|
(

=
|

\
|
(
(

=
2
2
*
o
*
n
*
n
*
o
) 2469 . 1 ( x 084 . 1
35 . 1
log
) 42 . 1 x 202 . 0 1 ( 697 . 0
) 42 . 1 x 697 . 0 1 ( 21 . 20
log
sc
log
) x 1 ( x
) x 1 ( x
log
N





[ ]
6 . 24
8 . 0 log
10 x 17 . 4 log
N
3
= =

Syrma blgesinde 25 kademe vardr.

H.Yeniova
19

6. OK BLEENL KARIIMLARIN DSTLASYONU
Genel Yaklam

ok bileenli karmlarn distilasyonunda kademe saysnn ve geri akma orannn tayin edilmesi
ikili karmlara kyasla ok daha kompleksdir. ok bileenli karmlarda bileenlerden birisinin
deriimini bilmekle dierlerinin deriimini ve kademe scakln hesaplamak mmkn deildir.
Hatta besleme ikiden fazla bileen ierdiinde alt ve st rn bileimlerini bamsz olarak spesifiye
etmek mmkn deildir. Alt ve st rnler arasndaki ayrma, ayrlmas istenen iki anahtar bileeni
(key components) belirleyerek spesifiye edilebilir.
ok bileenli karmlarn (BK) damtlmasnda kullanlacak kolonlarn tasarm iin yaplacak
hesaplamalar, kademe denkliklerinin bilinen yntemlerle zmn gerektirir. Kolonun st ve alt
noktalarndan balayp besleme noktasna gelinceye kadar kademe denklikleri her kademe iin ayr
ayr zlr. Bu hesaplamalarn kesin olabilmesi iin aadan yukarya doru giderken besleme
noktas iin elde edilen bileimlerle, yukardan aaya doru giderken besleme noktas iin
hesaplanan bileimlerin birbirine uygun olmas gerekir. Bulunan bileimler, alt ve st rn iin
varsaylan bileimlere bal olacaktr. Her nekadar anahtar bileenlerin deriimleri iin besleme
noktasnda birbirine uygun deerler elde edilebilirsede dier bileenlerin deriimlerinin besleme
noktasnda birbirine uygun dmesi ancak alt ve st rn bileimleri iin yaplan varsaymlara
baldr. Kesin ve tam bir zm elde edilinceye kadar, yani kolonun altndan yukarya doru ve st
ksmndan aaya doru kademe denkliklerinin srasyla her kademe iin zlmesiyle besleme
noktasnda tm bileenler iin (her iki yoldan gidildiinde de) elde edilen deriimler birbirine uygun
dnceye kadar hesaplamalar tekrarlanr. Bileen says ne kadar oksa problemin zmnnde o
kadar g olaca aktr.
Daha nce bahsettiimiz gibi deneme-yanlma yntemiyle hesaplama yapabilmek iin kademe
scaklklarnn da belirlenmi olmas gerekir. Ayrca, deal karmlarn sz konusu olmad
durumlarda bileenlerin uuculuu, kademe bileimlerinin bir fonksiyonu olacandan ve kademe
bileimleri de bilnmediinden hesaplamalar daha da gleecektir.
Daha ileride 9 no'lu rnekte gsterildii gibi, birka kademeden fazla kademe ieren kolonlar
iin hesaplamalarn kademe kademe gidilerek zlmesi kompleks ve skc bir itir. Bilgisayar
uygulamalar bugn bu hesaplamalar kolaylatrmtr. Bilgisayar uygulamalarnn yaygn olmad
tarihlerde ok bileenli karmlarn ayrlmasnda kullanlan kolonlarn tasarm iin gerekli
hesaplamalarn yaplmas amacyla baz KESTRME YTEMLER (Short-Cut Methods)
gelitirilmitir. zellikle hidrokarbon sistemleri iin kullanlan bu yntemlerin bir zeti 1947-1949
yllar arasnda Edmister tarafndan "The Petroleum Engineer" de verilmitir.
Bugn her nekadar bilgisayar yntemleri kullanlyorsada bu yntemlere hazrlk amacyla
kolonlarn n tasarmnda KESTRME YNTEMLER hala kullanlmaktadr. Bu kestirme
yntemlerin ncelikle denenmesi halinde en azndan bilgisayar kullanm sresi ve igc
masraflarndan tasarruf edilmi olur.

KESTRME YNTEMLER K GRUBA AYRILIR :

1. Yukarda aklanan kademe denkliklerinin srayla zlmesini ieren yntem basitletirilerek
hesaplamalarn grafiksel olarak veya hesap makinesi ile zlebilecek hale getirilebilmesi
mmkndr. Hengstebeck (1961) ve Smith Brinkley (1960) bu yaklam iin rnek vermilerdir.

2. Bugn uygulamada kesin tasarmlarn sonularn veya iletilen kolonlarn performanslarn
temel alarak gelitirilmi olan empirik yntemler kullanlmaktadr. Daha ileride aklanacak olan
'Gilliland bants' ve Erbar Maddox bants bu yaklam iin birer rnektir.

H.Yeniova
20
6.1 ANAHTAR BLEENLER:

Kolon tasarmna balamadan nce, ayrlmas istenen bileenler arasnda iki tanesi anahtar bileen
olarak seilmelidir. Hafif anahtar, dip rnde olmamas istenen bileen, ar anahtar, st rnde
olmamas istenen bileen olarak tanmlanr. Spesifiye etme, alt ve st rn ierisindeki anahtar
bileenlerin maksimum deriimlerini belirleyerek yaplr.
Eer anahtarlar, bileenlerin uuculuk sras listesinde birbirlerine yakn iseler "yakn anahtarlar"
(adjacent keys) olarak adlandrlrlar. Eer bunlarn uuculuklar arasnda dier baz bileenlerin
uuculuklar yer almsa "rak anahtarlar" (split keys) ad verilir. Anahtarlar genellikle yakn
anahtarlardr.
Hangi bileenlerin anahtar bileenler olaca kolaylkla belirlenir. Fakat baz durumlarda,
zellikle kaynama noktalar birbirine ok yakn izomerlerin karm ierisinde bulunmas halinde
herhangi birisinin seilmesine karar verilir (herhangi bir kriter olmakszn).
Herhangi bir pheli durumla karlaldnda, ayrma iin en fazla kademe saysn gerektiren
anahtar ifti bulununcaya kadar farkl anahtarlar seilerek hesaplar tekrarlanr. rnein Fenske
Denklemi, bu hesaplamalar iin kullanlabilir. Fenske denklemi Blm-7.3'de verilmitir.
Anahtar olmayan bileenlerden, dip ve st rnler ierisinde bulunanlara "dalm bileenler"
ad verilir. Dip ve st rn ierisinde nemli miktarda olmayan ve yine anahtar bileenlerin
haricindeki bileenlere "dalmam bileenler" denir.

6.2 KOLON SAYISI

BK distilasyonunda tek bir kolon kullanarak saf bir bileen elde etmek yani tam bir ayrma
yapmak mmkn deildir. Eer BK dan birka tane bileen saf halde elde edilmek isteniyorsa
birka tane kolon kullanlmas gerekir. Saf olmayan rnler yan akm olarak alnabilir. nemsiz bir
bileenin konsantre olduu bir kademeden bir yan akmn alnmas o bileenin ana rn iindeki
deriimini azaltacaktr.
Ayrca raf saysnn ok fazla olduu kolonlarda kolon boyunun bykln azaltmak amacyla
tek kolon yerine iki ayr kolon kullanlmas tercih edilir. stenilen ayrma teorik olarak tek kolonda
elde edilebildii durumlarda ve vakum distilasyonu yaplan kolonlarda, kolonda basn dmesini
azaltmak ve kolon dip scakln limitlemek amacyla birden fazla kolon kullanlmas tercih edilir.

7. OK BLEENL KARIIMLARIN DSTLASYONUNDA RAF SAYISI ve GER
AKMA ORANLARININ BULUNMASI N KESTRME YNTEMLER
(Short-cut Methods)

Bu blmde bilgisayar kullanmn gerektirmeyen baz kestirme yntemler verilmitir. Kestirme
yntemlerin ou petrol ve petrokimya endstrisinde hidrokarbon karmlarnn ayrlmasnda
kullanlan ayrma kolonlarnn tasarm iin geerlidir. Bu nedenle dier sistemler iin burada
verilen bantlar kullanrken dikkatli olmak gerekir. Kestirme yntemler genellikle sabit relatif
uuculuk varsaymn temel alr ve ideal olmayan sistemler iin kullanlmamaldr.

7.1 EDEER-KL SSTEMLER (pseudo-binary systems)

Eer dier bileenlerin mevcudiyeti, anahtar bileenlerin uuculuunu nemli lde etkilemiyorsa
sistem anahtar bileenlerden oluan edeer ikili karm gibi dnlebilir. Kademe says, McCabe
Thiele diagram veya ikili sistemler iin verilen dier yntemler kullanlarak hesaplanabilir. Bu
basitletirme, anahtar olmayan bileenlerin karm iindeki miktar kk olduunda veya
bileenler hemen hemen ideal bir karm oluturduklarnda yaplabilir.
H.Yeniova
21
Anahtar olmayan bileenlerin deriimi % 10'dan daha az ise anahtar bileenle birlikte ele alnr.
Daha yksek deriimlere sahip olduklarnda ise Hengstebeck (1946)' in nerdii yntem kullanlarak
sistem, ikili sisteme edeer hale indirgenir. Hengstebeck'in yntemi rnek-5'de aklanmtr.

Hengstebeck Yntemi :

Herhangi bir i bileeni iin blm 5'de verdiimiz Lewis-Sorel ktle denklii bantlar,
bileenlerin deriimleri yerine her bir bileenin molar ak hzlarna bal olarak yazlabilir.

i i n i n
d l v + =
+ , , 1
(42)
i , n i , n i , n
l
L
V
K v = (43)
Syrma blgesi iin:
i
'
i , n
'
i , 1 n
b v l + =
+
(44)
'
i , n
'
'
i , n
'
i , n
l
L
V
K v = (45)

V, L Buhar ve sv fazn toplam ak hzlar
i n,
l
n. kademede i bileeninin sv fazda ak hz
i n,
v
n. kademede i bileeninin buhar fazda ak hz
di i bileeninin st ksmda ak hz.
bi i bileeninin alt ksmda ak hz.
Ki n. kademede i bileeni iin denge sabiti'dir.
(') simgesi syrma blgesindeki deerleri ifade etmek iin kullanlmtr.

V,L Toplam ak hzlar olup, sabit olduu kabul edilmitir. ok bileenli sistemi, edeer ikili
sisteme indirgemek iin anahtar bileenlerin kolon boyunca ak hzlarn hesaplamak gerekir.
Hengstebeck'in bu konudaki yaklamna gre, anahtar olmayan hafif bileenlerden herbirinin ak
hz tipik bir distilasyonda sabit bir deere yaklar. Daha akas anahtar olmayan hafif bileenlerin
her birinin zenginletirme blgesindeki ak hz bir limit deere yaklar ve anahtar olmayan ar
bileenlerden her birinin ak hz syrma blgesinde bir limit deere yaklar.
Her bir blgedeki anahtar olmayan bileenlerin ak hzlarn bu limit hzlara eitleyerek anahtar
bileenlerin edeer ak hzlar hesaplanr.

i e
l L L =
i e
v V V =
' ' '
i e
l L L =
' ' '
i e
v V V =
(46) (47) (48) (49)
Ve Le : Anahtar bileenlerin ak hzlar.
vi li : Zenginletirme blgesinde, anahtar bileenlerden daha hafif olan bileenlerin kstl
(limitli) sv ve buhar ak hzlar.

'
i
v
'
i
l : Syrma blgesinde anahtar bileenlerden daha ar bileenlerin limitli sv ve buhar ak
hzlar olarak verilmektedir.

Limit ak hzlarn hesaplamak iin, Jenny (1939) tarafndan aadaki bantlar verilmitir :

1
d
l
i
i
i

=
i
d l v
i i
+ =

i
b v l
'
i
'
i
+ =

i Lk
i i '
i

b
v

=
(50) (51) (52) (53)
H.Yeniova
22


LK:
Hafif anahtar bileenin relatif uuculuu
i : i bileeninin relatif uuculuu (ar anahtar bileene gre)

Edeer anahtar bileenlerin hzlarnn hesaplanmasndan sonra edeer ikili sistem iin iletme
dorularn izmek mmkn olur. Hafif anahtar iin sabit bir relatif uuculuk varsaylarak denge
erisi izilebilir ;
1)x ( 1
x
y
Lk
Lk
+
= (23)
burada, y ve x hafif anahtarn buhar ve sv fazdaki deriimleridir.
Hengstebeck, relatif uuculuun sabit alnmad durumlar iin bu yntemin ne ekilde
kullanlabileceini de aklamtr. Hatta Lewis-Matheson yntemini temel alarak daha kesin
sonular veren bir grafik yntemde nermitir (baknz 8.blm).

rnek 5.
Btan-pentan ayrcsnda aada bileimi verilen karm ayrmak iin gerekli kademe saysn
hesaplaynz. Kolon 8.3 bar basn altnda altrlacak ve geri akma oran 2.5 olacaktr. Besleme
akm kaynama scaklndadr.

Bileen Besleme, f st rn, d Alt rn, b
Propan C3 5 5 0
i-btan i-C4 15 15 0
n-btan n-C4 25 24 1
i-pentan i-C5 20 1 19
n-pentan n-C5 35 0 35
Toplam, kmol 100 45 55

Not : Benzer bir problem bilgisayar kullanlarak Lyster (1959) tarafndan zlm ve kademe
says 10 bulunmutr.

zm : Kolonun st ve alt scaklklar; st rn iin ileme scakl ve alt rn iin kaynama
scakl hesaplanarak bulunur. Hesapklama yntemi rnek 9'da aklanmtr. Kolonun tepe
scakl 65 dip scakl 120
o
C bulunmutur.

Relatif uuculuklar;
j
i
ij
K
K
=
i
i
i
x
y
K =

j
j
j
x
y
K =

HK
i
i
K
K
=


Bantlarndan hesaplanr. Denge sabitleri ise Depriester diagramlarndan okunur.





H.Yeniova
23


Relatif uuculuklar
st Alt Ortalama
Scaklk,
o
C 65 120
Propan C3 5.5 4.5 5.0
i-btan i-C4 2.7 2.5 2.6
n-btan n-C4 2.1 2.0 2.0
i-pentan i-C5 1.0 1.0 1.0
n-pentan n-C5 0.84 0.85 0.85


Anahtar bileenlerin haricindeki bileenlerin akm hzlar 50,51,52,53, nolu bantlardan
yararlanlarak hesaplanr.

i

i
d

1
d
l
i
i
i

=
i
d l v
i i
+ =


C3 5 5 1.3 6.3
i-C4 2.6 15 9.4 26.4

li = 10.7 vi =30.7



i

i
b

i Lk
i i '
i

b
v

=
i
b v l
'
i
'
i
+ =


n-C5 0.85 35 25.9 60.9

vi = 25.9 li = 25.9


Anahtar bileenlerin edeer ak hzlar:

Le = L - li = RD - li Ve = V vi = D(R+1) - vi
= 2.5x45 10.7 = 101.8 = 45(2.5+1)-30.7 = 126.8

Burada L, zenginletirme blgesinde sabit sv ak hz olup geri ak hzna (Lo) eittir.
V, zenginletirme blgesinde sabit buhar ak hz olup V=Lo + D = D(Lo/D +1) =D(R+1)

Ve = V - vi = D(R+1) - vi Le' = L' - li' =(V'+B) - li'
= 45(2.5+1)-25.9 = 131.6 = (2.5+1)45+55-60.9 = 151.6

burada, V' syrma blgesinde sabit buhar ak hzdr. V' = Lo+D = D(R+1)
L ise syrma blgesinde sabit buhar ak hzdr. L =V +B
st iletme dorusunun eimi Le/Ve = 101.8/126.8 = 0.8
H.Yeniova
24

ve alt iletme dorusunun eimi Le'/Ve' = 151.6/131.6 =1.15 dir.

0.05
1 19
1
HK) (LK
LK
x
b
=
+
=
+
=

0.96
1 24
24
x
d
=
+
=
6 0.5
20 25
25
x
f
=
+
=


x
x
x
x
x
x
y
Lk
Lk
+
=
+
=
+
=
1
2
) 1 2 ( 1
0 . 2
) 1 ( 1

x 0.1 0.20 0.40 0.60 0.80

y 0.18 0.33 0.57 0.75 0.89

Yukardaki hesaplamalarn sonularndan yararlanlarak McCabe Thiele diagram izilir.
1. Denge erisi izilir.
2. Diagram zerinde xb, xd noktalar iaretlenir.
3. Eimi Le/Ve = 0.8 olan ve xd 'den geen st iletme dorusu izilir.

y = ax + b y = 0.8x + b
x = 0.96 iin y = 0.96 olup b = 0.192
x = 0.6 iin y = 0.672

4. Eimi Le'/Ve' = 1.15 olan ve xb'=0.05 noktasndan geen alt iletme dorusu izilir.

y = ax + b y = 1.15x + b
xb = 0.05 iin y = 0.05 olup b = -0.0075
x = 0.4 iin y = 0.4525

McCabe-Thiele Diagram izilildiinde ayrma iin 13 kademe gerektii ve besleme akmnn
dipten itibaren 8.kademeden yaplmas gerektii grlr.

7.2 SMTH - BRINKLEY YNTEM:

Bu yntem, bir kolon tasarm yapmaktan ziyade raf says bilinen kolonlarn performansn tayin
etmek amacyla kullanlr. Tasarm iin, dier yntemler kullanlarak raf saysn tayin etmek ve bu
yntemi kullanarak alt ve st akmlarn bileimlerini hesaplamak daha uygun olur. Geddes
Hengstebeck yntemi bu ynteme kyasla daha kullanldr.
Smith ve Brinkley'in, ok bileenli karmlar iin uygulanan ayrma proseslerinde, bileenlerin
dalmn tayin etmek amacyla nerdikleri yntem, ok kademeli ayrma prosesleri iin
yazlabilecek sonlu-diferansiyel denklemlerin zmne dayanmaktadr. Bu yntem distilasyon iin
olduu kadar absorpsiyon ve ekstraksiyon iinde kullanlr. Burada sadece distilasyon iin
kullanlan bantlar verilecektir. Bu bantlarn kartlmas aadaki kaynaklardan bulunabilir.
B.D. Smith ve W.K Brinkley,1960, AIChE J. 6,446 (1960)
B.D. Smith,1963, Design of Equilibrium Stage Processes, McGraw Hill.

Herhangi bir i bileeni iin (denklem yazln karmak yapmamak iin i alt indisini yazmadan)
aadaki eitlii vermilerdir.
H.Yeniova
25
) S (1 GS ) S R(1 ) S (1
) S R(1 ) S (1
f
b
1 N
s
N N
r r
N N
r
r
N N
r
s s r s r
s r
+

+ +
+
=


b/f : Besleme ile kolon dibi arasnda kalan blgede bileenin ayrlma kesri
Nr : Zenginletirme blgesinde denge kademeleri says.
Ns : Syrma blgesinde denge kademelerinin says.
Sr : Zenginletirme blgesi iin syrma faktr=KiV/L
Ss : Syrma blgesi iin syrma faktr=KiV/L
V,L : Zenginletirme blgesinde toplam buhar ve sv ak hzlar.
V', L': Syrma blgesinde toplam buhar ve sv ak hzlar.
G : Besleme akmnn koullarna bal bir faktr.

Besleme akm sadece sv ise ; Besleme akm sadece buhar ise;

i
s
r
'
i
'
i
i
S 1
S 1
L K
L K
G
(

=
i
(

=
s
r
'
i
S 1
S 1
L
L
G


Besleme raf syrma blgesine dahildir.

(54) no'lu bant, kolon bir toplam youturucu ile kullanldnda geerlidir. Eer kolonla birlikte
bir ksmi youturucu kullanlrsa bulunan raf saysna 1 ilave edilmelidir. Smith Brinkley yntemi
aadaki ekilde uygulanr.

1. Spesifiye edilen, ayrlacak bileenlerden ve geri akma oranndan yararlanarak L, V, L', V'
hesaplanr.
4. st ve alt akm bileenleri iin varsaym yaplarak ileme ve kaynama noktalar hesaplanarak
kolonun st ve alt scaklklar hesaplanr.
3. Besleme giri scakl hesaplanr.
4. Syrma ve zenginletirme blgelerinde herbir bileen iin ortalama K deerleri hesaplanr.
5. Syrma ve zenginletirme blgelerinde i bileeni iin syrma faktrleri Ssi, Sri hesaplanr.
6. Her bir bileen iin ayrma kesirleri, b/f hesaplanarak alt ve st rn bileimleri hesaplanm olur.
7. Hesaplanarak bulunan deerler, varsaym yaplarak ortaya konan deerlerle kyaslanr ve tm
kolon iin ktle denklii yaplarak kontrol edilir.
8. Uygun bir ktle denklii elde edilinceye kadar hesaplamalar tekrarlanr. Genel olarak uygun ktle
denklii elde edilinceye kadar besleme scakl da deitirilir.

Smith Brinkley ynteminin uygulanmas hakknda bir rnek Smith (1963) tarafndan verilmitir.

7.3 EMPRK BAINTILAR

ok bileeni karmlarnn ayrlmas iin gerekli raf saysnn hesaplanmas amacyla en ok
kullanlan empirik bantlar, Gilliands(1940) ve Erbar Maddox(1961) tarafndan verilmitir. Bu
bantlar yardmyla verilen bir geri akma oranndaki ayrma iin gerekli raf says, toplam geri
akma ve minimum geri akma iin gerekli raf saylarna bal olarak hesaplanabilir. Gilliands
bants, Richardson ve Coulson, Chemical Engineering, cilt 2, blm 11, s.418 de verilmitir.
Erbar Maddox bantsndan yararlanarak geri akma orannn veya istenilen bir ayrma iin
gerekli raf saysnn bulunmas amacyla kullanlabilecek bir grafik ekte (ekil-7) verilmitir. Bu
grafiin kullanlabilmesi iin minimum geri akma oran ve minimum raf saysnn bilinmesi
H.Yeniova
26
gereklidir. Minimum raf says Fenske Bantsndan, minimum geri akma oran ise Underwood
bantsndan hesaplanbilir. Bu bantlar hakkndaki aklamalar aada verilmitir.


7.3.1 MNMUM RAF SAYISI; FENSKE BAINTISI

Toplam geri akma oran iin gerekli raf says (minimum raf) Fenske bants (1932) kullanlarak
hesaplanr. kili bir sistem iin Fenske bantsnn kartl Richardson ve Coulson, 'Chemical
Engineering' cilt 2, blm 11 de verilmitir. Bu bant ok bileenli sistemlere de u ekilde
uygulanabilir,

b
(

=
(

r
i
N
i
d
r
i
x
x

x
x
m

LK
b
LK
HK
d
HK
LK
m
log
x
x
x
x
log
N
(

= (58)


xi/xr : Herhangi bir i bileeninin deriiminin bir r, referans bileeninin deriimine orandr.
d : st rn .
b : Dip rn.
Nm : Toplam geri akmada minimum raf says (kazan dahil)

i
: i bileeninin, r referans bileene gre ortalama relatif uuculuu.

LK
: Hafif anahtarn ar anahtar bileene gre ortalama relatif uuculuudur.
x
LK
, x
HK
: hafif ve ar anahtar bileenlerin deriimleridir.

Relatif uuculuk olarak, kolon st ve alt scaklklarndaki deerlerinin geometrik ortalamas alnr ;
Bu scaklklar hesaplamak iin balangta bileimlerin hesaplanmas gerekir, bylece Fenske
bantsndan minimum raf says deneme yanlma yntemiyle bulunur. rnek-7 de bu yntem
aklanmtr.
Eer kolonun alt ve st scaklklarndaki relatif uuculuklar arasnda fark ok bykse, ortalama
deerin Fenske bantsnda kullanlmasyla bulunan raf says, gerek raf saysndan daha kk
olur. Bu durumda, zenginletirme ve syrma blgesindeki raf saylar ayr ayr hesaplanr. Besleme
bileimi, zenginletirme blgesi iin alt rn bileimi ve syrma blgesi iin st rn bileimi temel
kabul edilerek ve her blgedeki ortalama relatif uuculuklar ayr ayr hesaplanarak her blge iin raf
saylar Fenske Bantsndan bulunur. Bu yntemle besleme noktasnn yeride saptanm olur.
Winn (1958), toplam geri akma koulunda raf says hesab iin Fenske bantsna benzer bir
bant vermitir. Fakat vermi olduu bantda relatif uuculuk sabit olarak alnamadndan bu
bant pratik deildir. Eer raf says biliniyorsa, toplam geri akma koulunda (57) bants
kullanlarak kolonun st ve dip ksmlar arasnda bileenlerin ayrlma oranlar hesaplanabilir.
Bylece bileenlerin ayrlma oranlarn daha uygun bir ekilde ifade etmek mmkn olur.
di bi : i bileeninin st ve alt akmlardaki ak hzlar.
dr br: Referans olarak seilen bileenin st ve alt akmlardaki ak hzlar
fi : Besleme akm iindeki i bileeninin ak hzdr.
2 / 1
alt st
) . (
ort
=
(

=
r
r
N
i
i
i
b
d
b
d
m
i i i
f b d = +
H.Yeniova
27
7.3.2 MNMUM GER AKMA ORANI

Minimum geri akma orannn saptanmas iin Colburn (1941) ve Underwood (1948) tarafndan
tretilmi bantlar kullanlabilir. Daha yaygn olarak kullanlan Underwood'un verdii bantdr.

1 R
x
m
i
d , i i
+ =

(60) q 1
x
i
f , i i
=

(61)

i
: i bileeninin bir referans bileene gre relatif uuculuu. (genellikle ar anahtar bileen
referans bileen olarak alnr.)
Rm : Minimum geri akma oran.
d , i
x : Minimum geri akma koulunda i bileeninin st rndeki deriimi.
: Denklem kk.
f , i
x : i bileeninin besleme akm ierisindeki deriimi.
q : Besleme akmnn molar duyulan ss bana 1 mol besleme akmn buharlatrmak iin
verilen s. Besleme akmnn koullarna baldr.

'nn deeri hafif ve ar anahtarlarn relatif uuculuklar arasndadr ve deneme yanlma
yntemiyle bulunur. (60) ve (61) nolu bantlarda relatif uuculuklar sabit olarak alnr. st ve alt
kolon scaklklarnda hesaplanm deerlerin geometrik ortalamas kullanlmaldr.
Her nekadar bu bantdaki bileimler minimum geri akma oran koulundaki bileimler olmalysa
da, toplam geri akma koulunda Fenske bantsnn uygulanmasyla hesaplanm deerlerdir. Daha
iyi bir sonu elde etmek iin, (59) nolu bantdaki toplam geri akma koulu iin verilen raf
saysnn gerek raf says ile deitirilerek kullanlmas nerilir. Bu genellikle, Nm / 0.6 'ya eittir.
rnek-7 de raf saysnn ve geri akma orannn hesaplanmasnda Fenske ve Underwood eitliklerinin
kullanlmas ve geri akma orannn saptanmas iin Erbar Maddox ynteminin kullanlmas
aklanmtr.

7.3.4 BESLEME NOKTASININ YER

Erbar Maddox ve benzeri empirik yntemlerin kullanlmasnn bir olumsuz yan besleme rafnn
saptanmasndaki zorlukdur. Fenske bantsn kullanarak syrma ve zenginletirme blgesindeki
kademelerin saysn ayr ayr tayin ederek besleme noktasnn yerini saptamak bir seenek olabilir.
Fakat bunun uygulanabilmesi iin ncelikle besleme scaklnn hesaplanmas gerekir.
Dier bir seenek ise Kirkbridge C.G. (1944) tarafndan verilen empirik bantnn
kullanlmasdr ;
) (62
x
x
x
x
D
B
log 0.206
N
N
log
2
HK d,
LK b,
LK f,
HK f,
s
r
(
(

|
|

\
|
=

Nr : Zenginletirme blgesindeki raf says (ksmi kondenser dahil).
Ns : Syrma blgesindeki raf says (kazan dahil).
B : Alt rnn molar ak.
D :st rnn molar ak.
HK f,
x : Besleme akm ierisinde ar anahtar olarak seilen bileenin deriimi.
H.Yeniova
28
LK f,
x : Besleme akm ierisinde hafif anahtar olarak seilen bileenin deriimi
HK d,
x : st rnde ierisinde ar anahtar olarak seilen bileenin deriimi.
LK b,
x : Alt rnde hafif anahtar olarak seilen bileenin deriimi

Bu bantnn kullanl rnek 8'de aklanmtr.

7.4 ANAHTAR OLMAYAN BLEENLERN DAILIMI
(Grafik Yntem)

Fenske bantsn temel alan ve Hengstebeck (1946) tarafndan nerilen bu grafik yntem, alt ve
st rnler ierisindeki bileenlerin dalmn hesaplamak amacyla kullanlr. Hengstebeck ve
Geddes (1958) Fenske bantsnn aadaki ekilde yazlabileceini gstermilerdir;


i
i
i
log C A
b
d
log + = (63)
Anahtar bileenlerin ayrlmasn spesifiye ederek denklemdeki A ve C sabitleri tayin edilebilir.

Anahtar olmayan bileenlerin dalm; Anahtar bileenlerin dalmn, relatif uuculuklarna
kar logaritmik (log-log) grafik kadna geirdikten sonra, bu iki noktadan geen bir doru
izilerek ve elde edilen diagramdan yararlanarak bulunabilir. Bileen dalmlarnn hesaplanmas
iin Geddes Hengstebeck denklemini temel alan bir bilgisayar program verilmitir Chang H.Y.
1980 tarafndan verilmitir. (Chang H.Y. 1980, Hydrocarbon Processing, 1980, 59, August, sayfa
79, Computer aids short-cut distillation design)

rnek 6.

rnek 5'de verilen problem iin, Hengstebeck-Geddes yntemini kullanarak bileen dalmn
hesaplaynz.

Bileen
i
Besleme, fi Distilat, di Dip rn, bi
Propan C3 5 5
i-btan i-C4 2.6 15
n-btann-C4 LK 2.0 25 24 1
i-pentan i-C5 HK 1.0 20 1 19
n-pentan n-C5 0.85 35

rnek-5 de hesaplanan ortalama uuculuklar burada kullanlabilir. Genel olarak, uuculuklarn
hesaplanmas iin kullanlacak olan ortalama kolon scakl olarak besleme akm kaynama scakl
alnabilir. Ayrca, st rnn ileme noktas ve alt rnn kaynama noktas, bileen dalm
saptandktan sonra hesaplanabilir ve gerekli olduu srece ortalama relatif uuculuklar yeniden
hesaplanarak iterasyon yaplr.

Hafif anahtar iin, 24
1
24
b
d
i
i
= = Ar anahtar iin, 053 . 0
19
1
b
d
i
i
= =

H.Yeniova
29











































H.Yeniova
30

Bileen
i
fi
i i
b d di bi
Propan C3 5 5 40000 5 0
i-btan i-C4 2.6 15 150 14.9 0.1
n-btann-C4 LK 2.0 25 21 24 11
i-pentan i-C5 HK 1.0 20 0.053 1 1919
n-pentan n-C5 0.85 35 0.011 0.4 34.6
100 D=45.3 B=54.7

Bu ekilde elde edilen di ve bi deerleri rnek-5 iin ileme ve kaynama noktalarnn
hesaplanabilmesi amacyla varsaylan di ve bi deerlerine yakn olduu srece yeniden hesaplanan
relatif uuculuklar kullanarak ilemleri tekrarlamaya gerek yoktur.

rnek-7

rnek-5 de istenilen ayrmay gerekletirmek iin geri akma orannn ayrma iin gerekli raf says
zerine etkisini Erbar Maddox yntemini uygulayarak aratrnz.
zm :
zm iin rnek 5'de hesaplanan relatif uuculuklardan ve rnek 6'da hesaplanan bileen
dalmndan yaralanlr. nce Fenske bants kullanlarak minimum raf says hesaplanr.

LK
b
LK
HK
d
HK
LK
m
log
x
x
x
x
log
N
(

= 83 . 8
2 log
1
19
1
24
log
N
m
=
(

=

Minumum geri akma oran, Underwood bantlar (60 ve 61 nolu bantlar) kullanlarak
hesaplanr. Besleme akm kaynama scaklnda olduu durum iin q=1 dir.
q 1
x
i
f , i i
=

0

x
i
f i, i
=

.
Bu eitlii salayan en uygun deeri deneme yanlma yaplarak bulunur. Bu rnek iin uygulama
aadaki izelgede gsterilmitir.

f i,
x
i

f i, i
x = 1.5 = 1.3 = 1.35
0.05 5.0 0.25 0.071 0.068 0.068
0.15 2.6 0.39 0.355 0.300 0.312
0.25 2.0 0.50 1.000 0.714 0.769
0.20 1.0 0.20 - 0.400 - 0.667 - 0.571
0.35 0.85 0.30 - 0.462 - 0.667 - 0.600

x
i
f i, i


0.564

- 0.252

0.022

Grld gibi sfra en yakn deer =1.35 iin elde edilmitir. =1.35 iin (60) no'lu bant da
kullanlarak;

H.Yeniova
31


d i,
x


i



i

d i,
x

1.35
x
i
d i, i

0.11 5.0 0.55 0.15
0.33 2.6 0.86 0.69
0.53 2.0 1.08 1.66
0.02 1.0 0.02 - 0.06
0.01 0.85 0.01 - 0.02
2.42

1 R
x
m
i
d , i i
+ =

2.42 = Rm +1 Rm=1.42
rnein istenilen geri akma oran R=2 olduunda R/(R +1) = 2/(2+1) = 0.66

Erbar Maddox bants iin verilen diagramdan Rm/(Rm+1) = 0.59 ve R/(R+1)=0.66 iin

Nm/N =0.56 okunur. N= Nm / 0.56 , N=15.7

Geri akma oran, R nin farkl deerleri iin ;

R 2 3 4 5 6
R / (R+1) 0.66 0.75 0.80 0.83 0.86
N = 8.83 (Nm/N) 15.7 11.9 10.7 10.4 10.1

Geri akma oran 4'n zerine ktnda raf saysnda nemli bir deiiklik olmad
grlmektedir. R=4 optimum geri akma oran olarak alnabilir.

rnek-8
rnek-7 deki ayrma iin ve geri akma orann R=3 alarak besleme rafnn yerini tayin ediniz.

zm: rn dalm iin gerekli veriler rnek-6 dan alnr ve Kirkbridge bants kullanlr.

(
(

|
|

\
|
=
2
HK d,
LK b,
LK f,
HK f,
s
r
x
x
x
x
D
B
log 0.206
N
N
log

(
(

\
|
=
2
1/45.3
1/54.7
0.25
0.20
45.3
54.7
log 0.206


Nr / Ns = 0.91 dir . rnek-7 de R = 3 iin N = 12 bulunmutu. Kazan hari olmak zere toplam
11 raf vardr.
Nr + Ns = 11 Ns = 11 Nr Ns = 11 0.91 Ns Ns = 5.76

Syrma blgesinde 6 raf vardr.

rnek-9

Daha nce verilen rnek problemlerin zmleri kestirme yntemler kullanlarak yaplmtr. Ayn
problemi kestirme yntemler kullanmak yerine kademe eitliklerinden yararlanarak zmek de
mmkndr. Deneme yanlma yntemiyle kademe eitliklerinin her kademe iin adm adm yazlp,
H.Yeniova
32


















































H.Yeniova
33
ileme ve kaynama noktalarn hesaplamak iin st rnde ar anahtar (HK) dan daha ar
bir bileen olmad, alt rndede hafif anahtar (LK) dan daha uucu bir bileen olmad varsaylr.
Buna gre rn dalm,


d
x
d

b
x
b

C3 5 0.11 0 -
i-C4 15 0.33 0 -
n-C4 24 0.54 1 0.020
i-C5 1 0.02 19 0.034
n-C5 0 - 35 0.640

45

55


Dip rnn kaynama noktasn hesaplayabilmek amacylan; dip rn scakl iin bir tahminde
bulunarak bu scaklktaki : yi = Ki xi =1.0 olup olmad kontrol edilir.


100
o
C 120
o
C

x
b

Ki
Ki xi
Ki
Ki xi
C3 - - - -
i-C4 - - - -
n-C4 0.020 1.85 0.04 2.1 0.04
i-C5 0.034 0.94 0.32 1.1 0.37
n-C5 0.640 0.82 0.52 0.96 0.61

Ki xi = 0.88

Ki xi = 1.02

120
o
C de Ki xi =1.02 olup 1e ok yakn olduu iin dip rnn kaynama scakl 120
o
C
olarak alnr.
Kolon st scakln (st rnn ileme scakln) bulabilmek iin; st rn scakl iin bir
tahminde bulunarak bu scaklktaki : xi = yi / Ki =1.0 olup olmad kontrol edilir.


70
o
C 60
o
C

x
d

Ki
yi / Ki
Ki
yi / Ki
C3 0.11 2.6 0.04 2.20 0.24
i-C4 0.33 1.3 0.25 1.06 0.35
n-C4 0.54 0.9 0.60 0.77 0.42
i-C5 0.02 0.46 0.04 0.36 0.01
n-C5 - - - - -

yi/Ki = 0.94

yi/Ki = 1.02

60
o
C de yi / Ki =1.02 olup 1e ok yakn olduu iin st rnn ileme scakl 60
o
C
olarak alnr.

Besleme akm, kolona kaynama noktasnda gnderildii iin beslemenin giri scakln
bulabilmek amacyla scaklk iin bir tahminde bulunarak bu scaklktaki : yi = Ki xi =1.0
olup olmad kontrol edilir.


H.Yeniova
34


80
o
C

90
o
C 85
o
C
Xf Ki
Ki xi
Ki
Ki xi
Ki
Ki xi
C3 0.05 2.9 0.15 3.4 0.17 3.15 0.16
i-C4 0.15 1.5 0.23 1.8 0.27 1.66 0.25
n-C4 0.25 1.1 0.28 1.3 0.33 1.21 0.30
i-C5 0.20 0.5 0.11 0.66 0.13 0.60 0.12
n-C5 0.35 0.47 0.16 0.56 0.20 0.48 0.17
Ki xi =0.93 Ki xi = 1.10 Ki xi = 1.00

Besleme akmnn kaynama scakl 85
o
C dir.

Bundan sonra yaplacak i kademe denkliklerini adm adm zerek sonuca ulamaya almaktr.
Denklikler, kolondaki en st raftan balayarak yazlr. Bu raf iin zm yapldktan sonra bir alttaki
raf iin yazlr ve ayn ilemler tekrarlanr.
Kolonda toplam youturucu (kondenser) kullanld ve ar soutma yaplmad kabul yani st
rnn tamamnn youturulduu kabul edilmitir. y
1
= x
d
= x
o


Anahtar olmayan bileenlerin deriimlerininde hesaplanarak kademe denklikleri iine dahil
edilmesi gerekir. Bunun iin rn deriimleri hakknda varsaymda bulunulur. lk deneme iin st
rnn bileimi aadaki gibi spesifiye edilmi olsun;
xd d

C3 0.1 5
iC4 0.33 15
nC4 0.54 24
iC5 0.02 1
nC5 0.001 0.1

45.1

Ayrca, her bir kademe iin yaplacak hesaplamalar iin raf scaklklarnn da nceden hesaplanmas
gerekir. Ancak bu taktirde K deerleri ve sv ve buhar fazn entalpileri bulunabilir. Kolonun st
ksmndan aaya doru inildike kolon scakl yaklak 120-60=60
o
C deiecektir.
rnek-7 de gsterildii gibi kestirme yntemleri kullanarak kolon iersinde yaklak 14 adet raf
olduunu hesaplamtk. Buna dayanarak raflar arasndaki scaklk deiimi yaklak 60/14 =5
o
C
kadardr.

1. Raf: To =60
o
C
Lo V T = ?
xo = xd y

1. Raf

x
1
y
2

L
1
V
2



H.Yeniova
35
Lo = R* D = 2.5 * 45.1 = 112.8 kmol/st V
1
= (R+1)*D = (2.5 +1)*45.1 = 157.9 kmol/st

Raf scaklnn ve raftan kan sv bileiminin , x
1 ,
hesaplanmas iin raf scakl iin tahminde
bulunulur ve yi / Ki =1.0 olup olmad kontrol edilir.


66
o
C 65
o
C *

y
1

Ki
yi / Ki
Ki
yi / Ki xi=yi/Ki
C3 0.10 2.40 0.042 2.36 0.042 0.042
i-C4 0.33 1.20 0.275 1.19 0.277 0.278
n-C4 0.54 0.88 0.614 0.86 0.628 0.629
i-C5 0.02 0.42 0.048 0.42 0.048 0.048
n-C5 0.001 0.32 0.003 0.32 0.003 0.003

yi/Ki = 0.982

yi/Ki = 0.998
Normalize
deerler
* Normalize edilmi deerler. ** 1'e en yakn deer.

imdi 1.raf iin ktle, bileen ve entalpi denkliklerini yazalm:

1 1 2 o
V L V L + = + (i) h = f ( x, T) (iv)
1 1 1 1 2 2 o o
y V x L y V x L + = + (ii) H = f ( y, T) (v)
1 1 1 1 2 2 o o
H V h L H V h L + = + (iii) yi = Ki xi (vi)

Herbir bileenin eitli scaklklardaki entalpi deerleri kaynaklardan bulunarak, daha sonraki
hesaplamalarda kolaylk olmas amacyla, scakla kar grafie geirilir. Bu rnekteki bileenler
iin eitli scaklklardaki hi ve Hi deerleri J.B. Maxwell, Data Book of Hydrocarbons Van
Nostrand 1962'den alnmtr. ekil-b de scakla kar entalpiler (kj/mol) gsterilmitir.
Yukarda 1. raf iin ktle, bileen ve entalpi denkliklerinin yazlmasnn amac bu raf terkeden
sv ve bu rafa giren buhar akmlarnn ak hzlarn (
1
L ,
2
V ) hesaplamaktr. Bunun iin enerji
denkliinden (iii) ve ktle denkliinden (i) yararlanlr. Bu denklikleri kullanabilmek iin de
ncelikle 1. rafa giren buhar akmn bileiminin (
2
y ) ve scaklnn (
2
T ) hesaplanmas
gereklidir. Bu amala, ilk varsaym olarak ak hzlarnn emolar olduu kabul edilir.

1
L = Lo
2
V =
1
V
(i ) ve (ii) bantlarndan
( )
1 o 1
1
o
2
y x x
V
L
y + = 71 . 0
9 . 157
8 . 112
V
L
1
o
= = ( )
1 o 1 2
y x x 71 . 0 y + =


1
x
o
x
( )
1 o 1 2
y x x 71 . 0 y + =

2
y , normalize
C3 0.042 0.10 0.057 0.057
i-C4 0.278 0.33 0.294 0.292
n-C4 0.629 0.54 0.604 0.600
i-C5 0.048 0.02 0.041 0.041
n-C5 0.003 0.001 0.013 0.013

2
y = 1.009

H.Yeniova
36


















































H.Yeniova
37

Enerji denklii
1 1 1 1 2 2 o o
H V h L H V h L + = +
41623 9 . 159 25562 L 43691 V 23950 112.8
1 2
+ = +

Ktle denklii ;
1 1 2 o
V L V L + = + 9 . 157 L V 8 . 112
1 2
+ = +

Bu iki denklik birlikte zlrse,
1
L = 104.8
2
V = 149.9 70 . 0
9 . 149
8 . 104
V
L
1
1
= = bulunur.
Balangta 71 . 0
V
L
1
o
= olarak kabul edilmiti. 0.71 deeri de bu rakama ok yakn olduu iin
ak hzlarnn emolar kabul edilmesi geerli bir varsaymdr.

2. Raf: T =65
o
C
L = 104.5
2
V =149.9

1
x
2
y

2. Raf


2
x
3
y

2
L
3
V

!.raf iin yaplan ilemler Bu raf iin de uygulanr. nce raf scakl ve raf terkeden sv akmnn
bileimi
2
x , hesaplanmaldr. 2. rafn scaklnn 70
o
C olduunu varsayalm.


2
y
Ki
2 2 2
/K y x =
2
x , normalize
C3 0.057 2.55 0.022 0.022
i-C4 0.292 1.30 0.226 0.222
n-C4 0.600 0.94 0.643 0.630
i-C5 0.041 0.43 0.095 0.093
n-C5 0.013 0.38 0.034 0.033
= 1.002 = 1.000

Raf scaklnn 70
o
C olduu varsaym geerlidir. Bu rafa giren buhar akmnn bileimi hesaplanr.
L/V = 0.70 olduu varsaylarak ( )
2 1 2 3
y x x 71 . 0 y + = bants kullanlarak.



2
x
1
x
( )
2 1 2 3
y x x 71 . 0 y + =

3
y , normalize
C3 0.022 0.042 0.044 0.043
i-C4 0.222 0.278 0.256 0.251
n-C4 0.630 0.629 0.613 0.601
i-C5 0.093 0.048 0.072 0.072
n-C5 0.033 0.003 0.035 0.034

3
y = 1.020
H.Yeniova
38

Akmlarn entalpileri, J/mol



2
h (
2
T = 70
o
C)


3
H (
3
T = 75
o
C)

2
x
i
h
2 i
x h
3
y
i
H
3 i
y H
C3 0.022 21900 482 0.043 34600 1488
i-C4 0.222 25300 5617 0.251 41800 10492
n-C4 0.630 27000 17010 0.601 44700 26865
i-C5 0.093 29500 2744 0.072 53000 3816
n-C5 0.033 31600 1043 0.034 55400 1939


2
h =
26896

3
H =
44600

Enerji denklii
2 2 2 2 3 3 1 1
H V h L H V h L + = +
43691 9 . 149 26896 44600 V 25562 104.5
2 3
+ = + L

Ktle denklii ;
2 2 3 1
V L V L + = + 9 . 149 L V 5 . 104
2 3
+ = +
Bu iki denklik birlikte zlrse,
2
L = 105.0
3
V = 150.1 70 . 0
1 . 150
0 . 105
V
L
3
2
= = bulunur.
Grld gibi varsaylan deer ile ayn byklktedir.

3. Raf:
lk iki raf iin yaplan hesaplamalardan grld gibi L/V oran kademeden kademeye
deimemektedir. Bu nedenle 3. ve daha sonraki raflar iin L/V=0.7 sabit alnarak ilemlere devam
edilir.

3
T =75
o
C olduu varsaylrsa;


2
L = 105.0
3
V =150.1

2
x
3
y

3. Raf


3
x
4
y

3
L
4
V



3
T =75
o
C olduu varsaylrsa,
Ki
3 3 3
/K y x =

3
x ,normalize
( )
3 2 3 4
y x x 7 . 0 y + =
C3 2.71 0.016 0.015 0.380
i-C4 1.40 0.183 0.177 0.217
n-C4 1.02 0.601 0.580 0.570
i-C5 0.50 0.144 0.139 0.104
n-C5 0.38 0.092 0.089 0.074
H.Yeniova
39
= 1.036 = 1.000 = 1.036

4. Raf
4
T =81
o
C olduu varsaylrsa,
Ki
4 4 4
/K y x =

4
x ,normalize
( )
4 3 4 5
y x x 7 . 0 y + =
C3 2.95 0.013 0.013 0.039
i-C4 1.55 0.140 0.139 0.199
n-C4 1.13 0.504 0.501 0.515
i-C5 0.55 0.189 0.188 0.137
n-C5 0.46 0.161 0.166 0.118
= 1.007 = 1.000 = 1.008

5. Raf
5
T =85
o
C olduu varsaylrsa,
Ki
5 5 5
/K y x =

5
x ,normalize
( )
5 4 5 6
y x x 7 . 0 y + =
C3 3.12 0.013 0.012 0.038
i-C4 1.66 0.120 0.115 0.179
n-C4 1.20 0.430 0.410 0.450
i-C5 0.60 0.228 0.218 0.159
n-C5 0.46 0.257 0.245 0.192
= 1.048 = 1.000 = 1.018

6. Raf

6
T =90
o
C olduu varsaylrsa,
6
T =92
o
C olduu varsaylrsa
Ki
6 6 6
/K y x =

Ki
6 6 6
/K y x =

6
x ,normalize
( )
5 4 5 6
y x x 7 . 0 y + =

C3 3.35 0.011 3.45 0.011 0.011 0.037
i-C4 1.80 0.099 1.85 0.097 0.095 0.166
n-C4 1.32 0.341 1.38 0.376 0.318 0.386
i-C5 0.65 0.245 0.69 0.230 0.224 0.163
n-C5 0.51 0.376 0.53 0.362 0.350 0.268
= 1.072 = 1.026 = 1.000 = 1.020

Bu rafa giren buhar akm ierisindeki anahtar bileenlerin deriimlerinin oran, yukardaki
izelgenin son kolonundan LK/HK = 0,386 / 0.163 = 2.37 dir.

7. Raf
7
T =97
o
C olduu varsaylrsa,
Ki
7 7 7
/K y x =

7
x ,normalize
( )
6 5 6 7
y x x 7 . 0 y + =
C3 3.65 0.010 0.010
i-C4 1.98 0.084 0.083
n-C4 152 0.254 0.251
i-C5 0.75 0.217 0.214
n-C5 0.60 0.447 0.442
H.Yeniova
40
= 1.012 = 1.000
7 nolu rafa giren buhar akm ierisinde LK/HK = 0.251/0.214 =1.17 'dir.
Besleme akmnda ise bu oran LK/HK = 25 / 20 = 1.25 dir.

7. Rafa giren buhar akm iindeki LK/HK oran, besleme akmndaki LK/HK oranndan biraz
kktr. Bu nedenle besleme akm bu kademeye yaplmaldr. Ancak, anahtar olmayan
bileenlerin bu kademedeki deriimleri ile besleme akmndaki deriimleri arasnda nemli
farkllklar vardr. Bu farkllklar aadaki izelgede gsterilmitir.


f
x
7
x
C3 0.05 0.010
i-C4 0.15 0.083
n-C4 0.25 0.251
i-C5 0.20 0.214
n-C5 0.30 0.442

Bu farkllklar nedeniyle yeniden bir st rn bileimi varsaylarak tm hesaplamalar
tekrarlanr. Bu ekildeki iterasyonlara, besleme akm ierisindeki bileen deriimlerine eitlik
salanncaya kadar devam edilir.



Bu aamadan sonra, kolonun st taraf iin yaplm olan hesaplamalar kolonun dip taraf iinde
yaplr. Kolonun alt ksmndan balayarak yukarya doru herbir kademe iin yazlan denkliklerden
yararlanarak bu raflarn scaklklar ve bu raflardan kan akmlarn bileimleri hesaplanr.
Kazan ve syrma blgesindeki raflarda da ak hzlarnn sabit olduu (emolar olduu) ve
besleme girdisinin kolona kaynama scaklnda girdii kabul edilecektir.



'
V
'
V =
o
V = 157.9
1

'
L =
o
L + Besleme akm
= 112.8 + 100 = 212.8


'
L
'
V /
'
L = 157.9/212.8 = 0.74




ncelikle dip rnde anahtar olmayan bileenlerin deriimlerini belirlemek gerekir. Bunun iin de
bir varsaym yaplr. lk varsaym olarak ;

C3 iC4 nC4 iC5 nC5

0.001 0.001 0.02 0.34 0.64


H.Yeniova
41



Kazan scakl
T =120
o
C T =118
o
C

B
x
Ki
B
B
B
x K y =

Ki
B
B
B
x K y =

C3 0.001 4.73 0.005 4.60 0.005
i-C4 0.001 2.65 0.003 2.58 0.003
n-C4 0.020 2.10 0.042 2.03 0.041
i-C5 0.340 1.10 0.374 1.06 0.360
n-C5 0.640 0.96 0.614 0.92 0.589
= 1.038 = 0.998
Byk uygun



B
y

'
V = 157.9



'
L = 212.8 B = 55
B1
x
B
x



Ktle denklii: B x V y L x
B
'
B
'
B1
+ =
B
'
B
'
'
B1
x
L
B
y
L
V
x + =

B B B1
x
212.8
55
y
212.8
157.9
x + =

B1 raf iin


B
x
B
y
B1
x
( )
1B B 1B B1
x y y 0.74 x + =
C3 0.001 0.005 0.004 0.014
i-C4 0.001 0.003 0.002 0.036
n-C4 0.020 0.041 0.020 0.019
i-C5 0.340 0.361 0.356 0.357
n-C5 0.640 0.590 0.603 0.559
= 0.985

Bu hesaplamalara besleme rafna kadar devam edilir. Eer buhar faz bileimleri besleme
bileimi ile uygun deilse, dip rn iindeki anahtar olmayan bileenler iin yeni bir deriim
varsaylarak hesaplamalar tekrarlanr.

* * *

H.Yeniova
42


8. OK BLEENL KARIIMLARIN DSTLASYONUNDA KULLANILAN
KOLONLARIN TASARIMI N KESN ZM YNTEMLER
(Bilgisayar kullanlarak yaplan zmler)

Kademe denkliklerinin kesin zm iin kullanlan bilgisayar yntemlerinin uygulanmas eitli
ticari organizasyonlar tarafndan yaplmaktadr. Bu konuda detayl bilgiler u kaynaklardan
bulunabilir ;

B.D. Smith, Design of Equilibrium Stage Processes, McGraw Hill, 1963
C.D. Holland, Multicomponent Distillation, Prentice Hall, 1963
C.D. Holland, Fundamentals and Modelling of Separation Processes, Prentice Hall, 1975
D.N. Hanson, G.F. Samerville, Advances in Chemical Engineering 4, 279, 1963
J.E. Mc Cormick and E.C. Roche, Continuous Distillation : Separation of Multicomponent
Mixtures in Handbook of Separation Processes for Chemical Engineers, Schewitzer, P.A.
(Ed.), McGraw Hill, 1979

Kesin zm yntemlerinin uygulanmasnda izlenen temel admlar unlardr:

1. Problemin tanmlanmas; Bilgisayar yntemlerinin uygulanmas iin tam bir spesifikasyon
gereklidir.
2. terasyon deikenleri iin deerlerin seilmesi: rnein raf scaklklar ve sv ve buhar
akmlar (kolon scakl ve akm profilleri) belirlenmelidir.
3. Raf denkliklerinin zm iin hesaplama ynteminin saptanmas.
4. Deneme-yanlmayla yaplacak hesaplarda iterasyon deikenleri iin yeni deerlerin seiminde
uygulanacak yntemin saptanmas.
5. Uygun bir zme ulalp ulalmadn kontrol etmek iin kriterlerin belirlenmesi.

Bilgisayarla zm yntemlerini drt balk altnda toplamak mmkndr.

1. Lewis Matheson yntemi.
2. Thiele Geddes yntemi.
3. Dinamik hal iin yntemler (Relaxation methods).
4. Lineer cebirsel yntemler.

Lewis Matheson yntemi haricindeki dier yntemlerde problemi spesifiye ederken besleme
noktasnn alt ve st ksmndaki raf saylarnn da belirlenmesi gerekir. Bundan dolay bu yntemler
tasarmda dorudan kullanlamazlar. nk tasarmc genellikle istenen bir ayrmay
(spesifikasyonu) gerekletirmek iin gerekli raf saysn hesaplamak ister. Bu yntemler ise
iletilmekte olan kolonlarn performansn tayin etmek iin kullanlrlar. zetle, bu yntemleri
kullanarak verilen raf says iin rn bileiminin ne olaca hesaplanabilir. Bu nedenle burada
sadece Lewis Matheson yntemi zerinde durulmutur.

Lewis Matheson Yntemi :

Lewis Sorel ynteminin bilgisayara uygulamasdr. Son verdiimiz rnekte olduu gibi kademe
denklikleri kolonun st veya alt ksmndan balanarak zlr. Denklikleri kurarken buhar-sv ak
hzlarn sabit olduu varsaylr. Problemi tanmlamak iin aadaki deikenler spesifiye
edilmelidir :
H.Yeniova
43
a. Besleme bileimi, ak hz ve koullar.
b. Anahtar bileenlerin dalm.
c. rn akmlarndan birinin ak hz.
d. Geri akma oran.
e. Kolon basnc.
f. Anahtar olmayan bileenlerin dalm iin varsaym yaplmas.

9. KESKL DISTILASYON

Distile edilecek madde miktar az olduunda, distilasyon ileminin peryodik olmayan zaman
aralklaryla yaplmas gerektiinde ve sadece belirli bir kaynama aralndaki fraksiyonun
alnmasnn istendii durumlarda kesikli distilasyon uygulanr. Kesikli distilasyonda sistem
yatkn olmayan koullardadr. Distilasyon kazanndaki bileim srekli olarak deiir. Kesikli
distilasyonyla ilgili temel kuramlar ok eitli kaynaklardan bulunabilir.
Coulson J.M., Chemical Engineering, cilt 2, blm 11.,(1976), Robinson and Gilliland (1950), Van
Winkle (1967), Treybal (1979), Sherwood (1975), Hengstebeck (1961), Ellerbe (1979), Billet (1979).

10. RAF VERM

Tasarmc, ok kademeli proseslerin matematik analizleri iin uygun olduu varsaylan teorik denge
kademeleri ile deil gerek kademeler ile ilgilidir. Gerek kademelerde dengeye nadiren ulalr.
Teorik denge kademesi ile pratikte kullanlan kademelerin performans arasnda bir iliki ortaya
koymak amacyla RAF VERM (stage efficiency) tanmlanmtr.

Verimin ayr tanm vardr :

1. Murphree raf verimi (Murphree,1925) buhar fazn bileimine bal olarak ;
1 n e
1 n n
mV
y y
y y
E

= (64)



e
y : Kademeyi terkeden sv akm ile dengede bulunan buharn bileimidir.
Murphree raf verimi kademedeki gerek ayrmann, denge kademesinde ulalabilecek ayrmaya
orandr. Bu tanmda sv ve buhar akmlarnn birbirleri ile tam olarak kartklar varsaylmtr.
(64) no'lu bantdaki bileimler akmlar iin ortalama bileim deerleridir.

2. Nokta Verimi (Murphree Point Efficiency)

Eer kademe zerindeki herhangi bir noktadaki bileen deerleri alnarak (64) bants tekrar
yazlacak olursa bu bant yerel veya nokta verimini verir (
mv
E ).

3. Kolon Verimi (Overall Column Efficiency)

Bu tanm bazen raf verimi ile birbirine kartrlr. O nedenle kolon veriminin tanm aada
verilmitir.

E
o
= ( deal kademe says ) / (Gerek kademe says) (65)
H.Yeniova
44

Ayrma iin gerekli ideal kademelerin says bilindiinde gerek kademe saysn bulmak iin
toplam kolon verimine gerek vardr.
Baz yntemlerde, Murphree raf verimlerinden yararlanarak kolon verimi bulunabilir. letme ve
denge erilerinin bir doru olduu ideal durumlarda Murphree raf verimine bal olarak, toplam
kolon verimi aada verilen bant yardmyla hesaplanabilir (Lewis ,1936).
|

\
|
(

\
|
+
=
L
mV
log
1
L
mV
E 1 log
E
mV
o
(66)
m : Denge dorusunun eimi.
V : Buharn molar ak hz.
L : Svnn molar ak hz.

Bu bantnn, bu ekliyle kullanlmas kullanlmas pratik deildir. nk iletme ve denge
dorularnn eimi kolon boyunca deiir. O nedenle zenginletirme ve syrma blgeleri iin
eimleri ayr ayr hesaplamak gerekir. Zenginletirme ve syrma blgeleri iin hesaplanan kolon
verimlerinin ortalamas alnr.

10.1 Raf Veriminin Tahmin Edilmesi:

Yeni bir kolonun tasarmnda kullanlacak raf verimleri, mmkn olduu takdirde benzeri
sistemlerden elde edilen deneysel veriler temel alnarak hesaplanr. Sistemin fiziksel zelliklerine ve
raf tasarm parametrelerine bal olarak raf verimlerini tahmin etmek iin ok yeterli bir yntem
yoktur. Yine de gvenilir deneysel verilerin olmad durumlarda bu blmde verilen yntemleri
kullanarak kabaca bir hesaplama yaplabilir.
Raf ve kolon verimleri normal olarak %30-70 arasndadr. n tasarm srasnda verim kabaca
%50 olarak alnabilir. Vakum altnda iletilen distilasyonlarda verim daha da dktr. Aada
verilen ve ak literatrde bulunabilen kolon verimi tahmin yntemleri ikili sistemler iindir. kili
sistemlerde bir bileen iin elde edilen verim dier bileen iinde geerlidir. ok bileenli karmlar
iin bu yntemler kullanl deildir. nk ar bileenler iin elde edilen verim hafif bileenler
iin elde edilen verimden dktr. Yine de bu yntemlerden yararlanarak kolon verimi
hesaplanabilir.
kili sistem iin elde edilen verilerden yararlanarak ok bileenli sistemlerin verimini
hesaplamada Taor ve Burchard (1960) tarafndan verilen u kurallar uygulanmaldr :

1. Eer bileenler birbirlerine benziyorsa, ok bileenli sistemin verimi, iki bileenli sistemin
verimine benzerdir.
2. Eer ikili ift iin elde edilen verim yksek ise ok bileenli sistem iinde verim yksektir.
5. Eer ktle aktarmna kar diren balca sv fazda ise ikili ve ok bileenlinin verimleri
arasndaki fark kktr.
6. Eer ktle aktarmna kar diren balca buhar fazda ise ikili ve ok bileenlinin verimleri
arasndaki fark byktr.

10.2 O'Connell Bants

Toplam kolon verimini ok abuk hesaplamak iin 'Connel (1946) tarafndan bir bant verilmitir.
Bu bantda toplam kolon verimi, hafif anahtar bileenin, ar anahtar bileene gre relatif
H.Yeniova
45


















































H.Yeniova
46
Besleme akm iin molar ortalama viskozite ;
ort
= 0.03*0.05 + 0.12(0.15 + 0.25) + 0.14 (0.20 + 0.35) = 0.13
2
mNs/m
ort
*
ort
= 2.0 * 0.13 = 0.26 O'Connell diagramndan, Eo = 70 %'dir.
deal kademe says 12 olduuna gre bir tanesi kazan olup, gerek kademe says = (12-1) / 0,7 =
16 dr.

10.3 Van Winkle Bants

kili sistemler iin raf verimini tahmin etmek amacyla kullanlan empirik bir bantdr. Bu
bantda raf verimi; raf verimi zerine etkiyen sistem deikenlerini ve raf parametrelerini ieren
boyutsuz gruplara bal olarak ifade edilmitir. Bu bant kabarck balkl ve delikli raflar ieren
kolonlar iin geerlidir.

0.08 0.25 0.14
mV
(Re) (Sc) (Dg) 0.070 E = (69)

Dg : Yzey gerilim says =
v L
L
u

L
: Svnn yzey gerilimi
Sc : Schimdt says =
LK L
L
D

L
: Svnn viskozitesi,

v
u : Buharn boluk hz (vapor superficial velocity),
L
: Svnn younluu ,

LK
D : Hafif anahtar bileenin sv iindeki yaynrl
w
h : Savak ykseklii [weir height]

(FA)
u h
Re
L
v v w
= = Reynolds says
v
: Buharn akmnn younluu

FA : Alan kesri= (Deliklerin alan) / (Kolonun toplam kesit alan)

10.4 AIChE Yntemi :

AIChE aratrma enstits tarafndan kabarck balkl kolonlar zerinde yaplan 5 yllk bir alma
sonucunda raf verimi iin aadaki bant nerilmitir. Bu yntem ak literatrde verilen en
ayrntl yntemdir. Raf verimine etkiyen tm ana faktrler; Sv ve buhar fazlarn ktle aktarm
karekteristikleri, kademenin tasarm parametreleri, buhar ve sv ak hzlar, raf zerindeki buhar-
svnn karma derecesi bu bantda gz nne alnmtr (Kaynak: AIChE Buble Tray Design
Manuals, 1958).
Buhar ve sv fazlardaki ktle aktarm direnleri aktarm nitelerinin says cinsinden N
G
ve N
L

olsun. Nokta verimi bu aktarm nitelerinin saysna bal olarak aadaki bantyla ifade
edilmitir. Ayrca ekil-11 de verilmitir.
(

+ =

L G mv
N
1
L
mV
N
1
) E (1 ln
1
(70)
m : letme dorusunun eimi.
V,L : Buhar ve sv fazlarn molar ak hzlar.
N
G
: Gaz faz aktarm nitelerinin says

0.5
v v v p v w
3
G
) D / ( / ) L 105 F 0.24 h 10 4.57 (0.776 N + + =

(71)
H.Yeniova
47
w
h
::Savak ykseklii. Fv : Buhar iin F faktr
0.5
v a
u F =

a
u
: Aktif raf alan zerinden buhar ak hz, m/s.
Lp : Raf zerinde, raf boyunca hacimsel ak hznn ortalama tabaka yksekliine oran, m
3
/m.s

Ortalama ykseklik = aktif alan / sv yolunun uzunluu
v

: Buharn viskozitesi, Ns/m

2
v
: Buhar akmnn younluu, kg/m3.
Dv : Buharn yaynrl, m
2
/s
Sv faz aktarm nitesi says
L
N ;
L v
8
L L
t 0.15) F (1.21 ) 10 D (4.13 N + + = (72)
D
L
: Svnn yaynrl, m/s.
t
L
: Sv temas sresi, s t
L
= Zc Z
L
/ Lp (73)

Z
L
: Svnn raf zerinde ald yol, giriteki aaya tayc borudan k savana kadar, m.
Zc : Raf zerinde sv tutulmas (liquid holdup), m
3
/m
2
aktif alan.

Kabarck balkl raflar iin;
Zc = 0,042 + 0,19 x 10
-3
hw + 0,014 Fv + 2,5 Lp (74)

Delikli raflar iin;
Zc = 0,006 + 0,73 x 10
-3
hw - 0,24x Fv hw + 1.22 Lp (75)

Eer raf zerindeki sv iyi bir ekilde karmsa Murphree raf verimi (EmV) sadece nokta
verimine baldr. Gerek bir rafda byle deildir. Nokta veriminden yararlanarak raf verimini
bulabilmek iin karma derecesinin bilinmesi gerekir. Boyutsuz Peclet says sistemin karma
derecesini karekterize eder. Bir raf iin Peclet says ;

L e
2
L
t D
Z
Pe = (76)

De : Eddy yaynrl, m/s

Peclet saysnn sfr olmas iyi bir karma olduunu gsterir. ok byk (sonsuz) olmas raf
zerinde piston ak bulunduunu gsterir. Kabarck balkl ve delikli raflarda Eddy yaynrl
aadaki bantdan yararlanarak hesaplanabilir.

De = (0,0038 + 0,017 u
a
+ 3,86 Lp + 0.18x 10
-3
hw)
2
(77)

Nokta verimi ile raf verimi arasndaki bant Peclet saysna bal olarak ekil-14'de verilmitir.
Grld gibi AIChE yntemini kullanrken baz fiziksel zelliklerin ve raf tasarm
parametrelerinin bilinmesi gerekiyor.

Raf tasarm parametreleri iinde raf verimine etki eden en nemli parametre savak yksekliidir.
Savak yksekliinin artmas ile raf verimi artar fakat basn dmesi ve sv srklenmesi
(entrainment) artacandan masraflar da artar. Atmosferik basncn zerinde iletilen kolonlarda
savak ykseklii normal olarak 40-100 mm arasndadr. Vakumda iletilen kolonlarda ise 6 mm'ye
kadar debilir.
H.Yeniova
48


















































H.Yeniova
49


















































H.Yeniova
50
11. Kolon Boyutlarnn Yaklak Olarak Hesaplanmas:

Ayrma iin gerekli gerek raf says bilindiinde kolonun boyutlar yaklak olarak hesaplanabilir.
Ancak, ncelikle raflar aras boluun hesaplanmas gerekir. Bu tr yaklak hesaplamalar projenin
maliyetini ortaya koymak ynnden nemlidir.

Raflar aras boluk:

Kolonun toplam ykseklii raflar aras bolua baldr. Raflar aras boluk ise kolon apna ve
iletme koullarna bal olup 0.15m'den 1m'ye kadar deiir. Kolon ap kk ise raflar aras
uzaklk kktr. ap 1m'den byk kolonlarda raflar aras uzaklk 0,3-0,6m arasndadr.
Tasarmn balangcnda bu uzaklk 0,5m alnabilir.

Kolon ap:

Kolon apn belirleyen asl faktr buhar ak hzdr. Buhar ak hz ar sv srklenmesine
(entrainment) veya yksek basn dmesine neden olmayacak bir byklkte olmaldr.
Lowenstein, buharn boluk hzn ve kolon apn hesaplamak iin aadaki bantlar vermitir.
(Kaynak: Lowenstein; Sizing Distillation Columns; J.G.,Ind. Eng. Chem. 53 (Oct) 44A, 1961.)


0.5
v
v L 2
v

) 0.047 lt 0.27 lt 0.171 ( u
(

+ = (79)


0.5
v v
w
c
u
4V
D
|
|

\
|
= (80)

v
u : Kolonda izin verilen maksimum buhar ak hz (toplam kolon kesit alan zerinden m/s).
Vw : Maksimum buhar hz, kg/st
lt : Raflar aras uzaklk, m
Dc : Kolon ap, m

12. Raf Tipleri:

Buhar ve svnn raf zerinden apraz akmla akt raflar en yaygn olarak kullanlan raf tipleridir.
Bu raflar arasnda svy bir raftan alttaki dier bir rafa tayan dikey kanallar bulunur. Bu kanallara,
aaya tayc boru veya SAVAK KANALI (downcomer) ad verilir. Bu tip rafl kolonlar basn
dmesinin kk olmasnn gerektii hallerde kullanlrlar ve apraz akm rafleri adyla bilinirler.
Savak kanal iermeyen dier raf tipleri zerinde apraz akm sz konusu deildir. Bir rafl kolon
rnei ve savak kanal ieren raflar ematik olarak ekil-10 da gsterilmitir. Delikli, kabarck
balkl ve yzer balkl olmak zere tip raf vardr.

1. DELKL RAFLAR (Sieve Plate or Perforated Plate)

o o o o o o o o o o
o o o o o o o o o o o o
o o o o o o o o o o
H.Yeniova
51


















































H.Yeniova
52
12.1 Raf Tipinin Seilmesi :

Raf tipinin seilmesinde etkin olan balca faktrler; Maliyet, kapasite, iletme aral, verim ve
basn dmesidir.
MALYET : Kabarck balkl raflar en pahal olandr. Yumuak elik malzemeden imal edildii
taktirde her raf tipi arasndaki takribi maliyet oran yledir ; Kabarck balkl:Vafli:Delikli =
3,0:1,5:1,0
KAPASTE : Verilen bir ak hz iin gerekli kolon apna baldr. Ayn kolon apndaki kolonlar
iin raf tiplerinin kapasiteleri arasnda pek nemli bir fark yoktur.
LETME ARALII: En nemli faktrdr. Buhar ve sv ak hzlar belirli bir aralkta
deitirildiinde, rafnin gvenli bir ekilde kullanlp kullanlamayacann bir lsdr. Raf
tiplerinin kullanlabilecekleri iletme aralklar dn orannn byklyle llr. Dn oran,
en yksek ak hznn en kk ak hzna oran olarak tanmlanr. Yzer balkl raflarn iletme
aralklar dierlerine kyasla byktr.
VERM : Her raf tipin verimi yaklak olarak eittir.
BASIN DMES: Basn dmesi delikli raflarda en az kabarck balkl raflarda en fazladr.

zetle, delikli raflar bir ok uygulama iin gvenilir olup maliyeti ucuzdur. Yzer balkl raflar,
zel bir dnm oran gerektiinde tercih edilmelidir. Kabarck balkl raflar ise buhar ak hznn
ok kk olduu koullarda tercih edilmelidir.

13. RAFLARIN HDROLK TASARIMI:

Distilasyon kolonlarnda bulunan raflarn tasarmnda gz nnde bulundurulmas gereken en
nemli noktalar unlardr:

1. Raf zerinde iyi bir buhar-sv temas salanmal.
2. yi bir ktle aktarm iin raf yeterli sv tutulmas salanmal.
3. Srklenme ve basn dmesinin kabul edilebilir snrlar iinde olmas iin aktif raf alan
ve raflar arasndaki uzaklk titizlikle saptanmaldr.
4. Sv fazn raflar arasnda serbeste akabilmesi iin savak kanalnn alan yeterli byklkte
olmaldr.

Uygun bir raf tasarm, dier tasarm konularnda da geerli olduu gibi teori ve pratiin
birletirilmesiyle baarlabilir. Bu nedenle raf tasarmnda kullanlan yar empirik bantlar, temel
aratrma almalaryla iletilmekte olan ticari kolonlardan elde edilen deneysel verilerinin
birletirilmesinden elde edilmitir. Bu blmde delikli raflarn tasarm iin ksa bir yntem ve
kullanlabilecek yar empirik bantlar verilmitir.

Delikli raflar ieren bir distilasyon kolonu, kolondaki buhar ve sv ak hzlar belirli bir
aralkta bulunduu srece gvenilir olarak iletilebilir. Buhar ve sv ak hzlar istenilen araln
dna ktnda karlalan problemler unlardr:

a) Ar tama (Excessive ENTRAINMENT)
b) Szma, Alama (WEEPING)
c) Tama, Kanama (FLOODING)
d) Ar srklenme (CONING)

Aada ekil-13 de bu problemler gsterilmitir.

H.Yeniova
53


Kanama
Uurma
Ar srklenme
Buhar
debisi Kt faz dalm

Uygun iletme
Srklenme koullar



Dklme Szma


Sv debisi


ekil-13. Delikli raflar iin performans diagram

ekilde grlen ABCD alan uygun alma blgesidir. AB erisinin altnda kalan koullarda
alld taktirde raflarda sznt olur. Buhar debisi, raflardaki svnn deliklerden aaya
dklmesini nleyememektedir. Delikli raflarda sznty tam olarak engellemek olanakszdr. A
noktasnda buhar debisi ok kk olduu iin sznt olur. B noktasnda sv debisi buhar debisine
kyasla artt iin raf zerinde istenmeyen bir faz dalm oluur. BC erisinin dnda kalan alanda
ise savak kanal (aaya tayc boru) ierisindeki sv ykseklii ok artarak kolondaki basn
dmesinin artmasna hatta kanamaya neden olur. AD erisinin dnda buhar debisi sv debisine
kyasla yksek olduu iin sv srklenmesine neden olur. DC erisinin dnda rafta tama olay
ortaya kar. D noktasnda bir st rafa sv damlalarnn tanmas ve sv-buhar temas sresinin
azalmas sz konusudur.

13.1 RAFLARIN HDROLK TASARIMINDA ZLENECEN ADIMLAR

Raf tasarmnda, hazrlanan bir n taslakdan balanarak bu taslakdaki nemli performans faktrleri
uygun bir tasarm elde edilinceye kadar deitirilerek hesaplamalar tekrarlanr. Bu alma deneme-
yanlmay bu nedenlede iterasyon gerektir. Raf tasarmnda genel olarak izlenen admlar aada
verilmitir.

1. Belirli bir dn oran iin buhar ve sv iin maksimum ve minumum ak hzlar hesaplanr.
2. Fiziksel zellikler kaynaklardan bulunur veya hesaplanr.
3. Raflar aras uzaklk iin bir n kabul yaplr.
4. Kanama gz nne alnarak kolon ap hesaplanr (baknz blm 13.3).
5. Raflar zerinde sv ak ekli seilir (baknz blm 13.4).
6. Rafn n tasla hazrlanr. Bu admda; aktif alan, savak kanal alan, delik alan, delik boyutu,
savak ykseklii iin n kabuller yaplr.
7. Szma hz (weeping rate) kontrol edilir. Szma hz istenmeyen deerlere ulamsa 6. adma
geri dnlerek n taslakta deiiklikler yaplr. Szma hz iin blm 13.6 ya baknz.
H.Yeniova
54
8. Raflardaki basn dmesi hesaplanr. Eer istenmeyen byklkte basn dmesi ortaya
kmsa 6. adma geri dnlr ve n taslakta deiiklikler yaplr. Basn dmesi
hesaplanmas iin blm 13.14 'e baknz.
9. Savak kanal ierisindeki berrak sv+kpk seviyesi hesaplanr. Eer seviye ok yksek karsa
6. adma veya 3. adma geri dnlr.
10. Rafn ayrntl ekli ortaya konulur. Bu admda blm 13.11 de verilen kriter test edilir.
11. Daha nce hesaplanan kolon ap temel alnarak kanama yzdesi tekrar hesaplanr.
12. Srklenme tekrar kontrol edilir. Eer ok yksekse 4. adma geri dnlr.
13. Tasarmn optimizasyonu yaplr. Raflar aras uzaklk ve kolon ap iin en kk deerler
bulununcaya kadar 3. ile 12. admlar arasndaki ilemler tekrarlanr.
14. Rafn son ekli izilerek spesifikasyonlar belirtilir.

13.2 RAF ALANLARI:

Ac = Kolonun toplam kesit alan. Ad = Aaya tayc borunun kesit alan
An = Buhar ve svnn temasta olduu net alan. Aa = Aktif alan.
Ah = Delik alan. Aktif deliklerin toplam alan. Ap = Perfore alan (l blgeler dahil).
Aap = Savak kanal ile raf arasnda kalan ak alan

rnein tek geili bir rafn net alan An = Ac - Ad
aktif alan Aa = Ac - 2Ad

13.3 KANAMA HIZINDAN YARARLANARAK KOLON API HESABI:

Kolon ap kolondan akan buharn ak hzna baldr. Kanama probleminin ortaya kmasn
nlemek amacyla kolondaki buhar ak hznn belirli bir deerin altnda olmas gerekir. Dier
taraftan yksek raf verimi iin buhar ak hznn yksek olmas istenir. Bu nedenle ncelikle
kolonda kanamaya neden olan buhar ak hznn dier bir deyimle kanama hznn hesaplanmas
gerekir. Kolondaki gerek buhar ak hznn, kanama hznn %80-85 i kadar olmasna dikkat edilir.

Kanama hz:
0.5
v
v L
1 f

K U
|
|

\
|
=

Uf = Kanama hz, m/s (net kesit alan, An, zerinden)
K
1
= Bir sabit olup ekil 14 de sv buhar faktrne
LV
F ve raflar arasndaki uzakla bal
olarak verilmitir.
ekil-14 de apsisde gsterilen sv buhar faktr,
L
v
LV

V
L
F =
ekil-14 n kullanlmasnda baz kstlamalar vardr. Bu kstlamalar:

1. Delik ap 6,5 mm den kk olmaldr.
2. Savak ykseklii raflar arasndaki uzakln en az %15 i kadar olmaldr.
3. Sistemde kprme olmamaldr.
4. Delik alannn aktif alana oran 0,10 dan byk olmaldr. Delik alan/aktif alan oran farkl bir
deerde ise aadaki verilen dzeltme tablosu kullanlarak ekil-14 den okunan K
1
deeri
aadaki tablodan okunan faktr ile arplmaldr.

H.Yeniova
55
Delik alan / aktif alan Faktr

0,10 1,0
0,08 0,9
0,06 0,8

5. Svnn yzey gerilimi 0,02 N/m olmaldr. Aksi taktirde K
1
yerine

0.2
1
0.02

K
|

\
|
kullanlmaldr.
Kolon apnn hesaplanabilmesi iin net alann bilinmesi gerekir. Net alann hesaplanabilmesi iin
n taslakta; aaya tayc boru alan toplam alann %12 si kadar, delik alan ise aktif alann %10 u
kadar olduu kabul edilir.

13.4 RAF ZERNDE SIVI AKI EKLLER:

Raf zerindeki sv ak ekli, sv ak hzna ve kolon apna bal olarak olarak farkl ekilde
olabilir. Bunlar, Tek geili, ift geili ve ters ak ekilleridir. Sv ak ekline karar vermek iin
Huang ve Hudson tarafndan 1958 ylnda verilen bantnn uygulanmasyla izilmi olan ekil-15
kullanlabilir.

13.5 SRKLENME (Entrainment):

Srklenme kesri; kg sv ak hz bana buharla birlikte srklenen kg sv miktardr. Srklenme
kesri kolondaki kanama yzdesine sv buhar ak faktrne bal olarak ve ekil-16 da verilmitir.
Kanama yzdesi ise aada verilen bantdan hesaplanabilir.
n
u : Net alan zerinden gerek ak hz Kanama yzdesi =
f
n
u
u


f
u : Kanama hz
Srklenmenin raf verimi zerine etkisi
|
|

\
|
+
+
=
1

E 1
E
E
mV
mV
a


mV
E : Gerek raf verimi. Belirli bir oranda srklenmenin olaca kabul edilmitir.
: Srklenme kesri

13.6 SIZMA NOKTASI (Weep point):

Raf deliklerinden aaya doru sv kaaklarnn ar olmas halinde iletme aralnn alt snrna
gelinmitir. Yatkn koullarda iletme iin szma noktasna ulaldnda buhar ak hzda
minumuma ulam olur. Kolon, minumum buhar ak hznn daha altndaki buhar ak hzlarnda
altrlmamaldr. Bu koulu salamak iin delik alanlarnda deiiklik yaplr. Kolonda izin
verilen minumum buhar ak hz, Uh, u eitlikten hesaplanr.

[ ]
0.5
v
h 2
h
) (
) d 0.90(25.4 K
U

=
H.Yeniova
56
h
U : Minumum buhar ak hz, delik alan zerinden, m/s
h
d : Delik ap, mm
2
K : Raf zerindeki berrak sv yksekliine bal bir sabit. ekil-17 den yararlanarak bulunabilir.
2
K sabitini bulmak amacyla verilen ekil-17 yi kullanabilmek iin savak yksekliinin (
w
h ) ve
savak zerinde kalan berrak sv (
ow
h ) yksekliinin bilinmesi gerekir.

3.7 SAVAK ZERNDEK BERRAK SIVI YKSEKL,
ow
h :

3
2
w L
w
ow
l
L
750 h
(

=
ow
h : mm

w
l : Savak uzunluu, m

w
L : Sv ak hz, kg/s
En dk sv ak hzlarnda bile savak zerindeki berrak sv ykseklii 10 mm den daha fazla
olmaldr.

13.8 SAVAK BOYUTLARI:

Savak yksekliinin fazla olmas raf verimin arttrr fakat raflardaki basn dmesinin artmasndan
dolay iletme masraflarda artar. Atmosferik basn ve daha yksek asnlarda iletilen kolonlarda
savak ykseklii 40-90 mm arasndadr. n tasarmda bu deerin 40-50 mm alnmas
nerilmektedir. Vakum altnda iletilen kolonlarda ise 6-12 mm arasnda bir deer alnmaldr.
Savak uzunluu,
w
l , normalde kolon apnn %60 ile %85 i arasndadr. n tasarmda,
w
l = 0.77Dc olarak alnr. Savak uzunluuyla aaya tayc borunun kesit alan, Ad, arasnda
da bir iliki vardr. Bu iliki ekil-18 de gsterilmitir.

13.9 PERFORE ALAN:

Bir raf zerindeki delik alanlar, rafn mekanik tasarmnda kullanlan tama halkalar, tama
kirileri ve l (durgun) blgelerden dolay azalm olur. l blgeler, rafn giri k
ksmlarndaki deliksiz blgelerden dolay oluur. Deliksiz blgelerin, rafn her iki tarafndaki
genilikleri eittir. ap 1,5 metreden byk olan kolonlarda deliksiz blgelerin genilii 100mm,
ap 1,5 metreden kk olan kolonlarda ise 75mm olarak alnr.

13.10 DELK API ve DELK MERKEZLER ARASINDAK UZAKLIK:

Raf zerindeki deliklerin apnn 2,5 - 12,0 mm arasnda olmas istenir. n tasarmda, delik ap 5
mm olarak alnr. Kolon malzemesinin anmas veya korozyona uramas gibi risikler mevcutsa
delik aplarnn daha byk seilmesi gerekir.

Delik merkezleri arasndaki uzaklk, lp, delik apnn iki katndan daha kk olmamaldr.
Genellikle delik apnn 2,5 - 4,0 kat arasndadr. Bu uzaklk, delik alan, perfore alan ve delik
apna bal olarak ekil-19 da verilen grafikten veya aadaki bantdan bulunabilir.

2
p
h
p
h
l
d
0.9
A
A
(
(

=
H.Yeniova
57
13.11 RAFLARDA BASIN DMES:

Raflarda basn dmesinin balca nedenleri unlardr;

a) Deliklerden geen buhar akmnn neden olduu basn dmesidir. Orifis kayb olarakda
dnlebilir ve KURU RAF BASIN KAYBI (hd) olarak adlandrlr.

L
v
o
h
d

C
U
51 h = bantsndan hesaplanr.
h
U : Delik alan zerinden ak hz, m/s
Co : Orifis katsays ekil-20 de verilmitir.
b) Raf zerindeki statik sv yksekliinin neden olduu basn dmesi.
w
h +
ow
h
c) Dier nedenlerden tr oluan basn dmesi,
r
h
Deneysel veriler ile (a) ve (b) den hesaplanan basn dmeleri arasndaki farktr.
L
r

12500
h =
Bir raftaki toplam basn dmesi,;
t
h =
d
h +
w
h +
ow
h +
r
h bantsndan mm akkan
olarak hesaplanr.

L t
3
t
h 10 9.81 P = bantssndan da Paskal olarak hesaplanr.

13.12 SAVAK KANALININ (DOWNCOMER) TASARIMI:

Raflar arasndaki uzaklk ve savak kanalnn kesit alan o ekilde ayarlanmaldr ki savak kanal
ierisindeki berrak sv yksekliiyle kpk yksekliklerinin toplam giri savann yeteri kadar
altnda olsun. Aksi taktirde svnn bir st rafa doru akmas dier bir deyimle kanama olmas sz
konusudur. Savak kanal ierisinde svnn geri akmasna neden basn dmesidir. Dier bir
anlatmla savak kanal ierisinde aka kar gsterilen direntir. Savak kanalndaki sv ykseklii,

b
h = (
w
h +
ow
h ) +
t
h +
dc
h bantsndan mm akkan ykseklii olarak hesaplanr.

dc
h , Savak kanalna giriteki daralmann neden olduu basn kayb olup

2
A
L
wd
dc
m

L
166 h
(
(

= bantsndan hesaplanr.

wd
L : Savak kanalnda sv ak hz, kg/s
Am : Savak kesit alan veya savak aklndan hangisi kk ise o deer alnr, m
2
Hangisi daha kkse o deer kullanlr.

Savak akl;
w ap ap
l h A = mm) 10 (5 h h
w ap
=

Savak kanalnda svnn kalma sresi en az 3 saniye olmaldr. Bu sre,

wd
L b d
r
L
h A
t = bantsndan hesaplanr
.
H.Yeniova
58


















































H.Yeniova
59


H.Yeniova
60






H.Yeniova
61






H.Yeniova
62






H.Yeniova
63






H.Yeniova
64
KAYNAKLAR

AIChE (1958) Bubble-tray Design Manual (American Institute of ChemicalEngineers)
ALLEVA, R. Q. (1962) Chem. Eng., Albany 69 (Aug. 6 th) 111. Improving McCabe-Thiele
Diagrams.
AMUNDSON, N. R. And PONTINEN, A. J. (1958) Ind. Eng. Chem. 50, 730. Multcomponent
distillation calculations on a large digital computer.
BILLET, R. (1979) Distillation Engineering (Heydon)
BOLLES, W. L. (1963) Tray hydraulics: bubble-cap trays, in Design of Equlibrium stage Processes,
Smith, B.D. (McGraw-Hill)
CHANG, H-Y.(1980) Hyd. Proc. 59 (Aug) 79. Computer aids short-cut distillation design.
CHASE, J.D. (1967) Chem. Eng., Albany 74 (July 31st) 105 (Aug. 28 th) 139 (in two parts).
Sieve-tray Design.
CICALESE,J.J., DAVS, J.A., HARRNGTON, P.J. , HOUGHLAND, G.S. HUTCHINSON ,
A.J.L. and WALSH, T.J. (1947) Pet. Ref. 26 (May) 495. Study of alkilation-plant
isobutane tower performance.
COLBURN,A. P. (1936) ) Ind. Eng. Chem. 28, 520. Effect of entrainment on plate efficiency
in distillation.
COLBURN,A. P. (1939) Trans. Am. Ins. Chem. Eng. 35, 211. The simplified calculation of
diffusionel processes.
COLBURN,A. P. (1941) Trans. Am. Ins. Chem. Eng. 37, 805. The calculation of minimum
reflux ratio in the distillation of multcomponent mixtures.
CORNELL, D., KNAPP, W.G. and FAIR, J.R. (1960). Chem. Eng. Prog. 56 (July) 68 (Aug.)
48 (in two parts). Mass transfer efficiency in packed columns.
CZERMANN, J.J., GYOKHEGYI and HAY, J.J. (1958) Pet. Ref. 37 ( April) 165. Designed
packed columns graphycally.
ECKERT, J.S. (1963). Chem. Eng. Prog. 59 (May) 76. A new look a distillation- 4 tower
packing- comparative performance.
ECKERT, J.S. (1975). Chem. Eng. Albany 82 (April 14 th) 70. How tower packings behave.
ECONOMOPOULOS, A.P. (1978) Chem. Eng. Albany 85 (Dec. 4 th). Computer design of
sieve tray columns.
EDMISTER, W.C. (1947) . Hydrocarbon absorbtion and fractionation process design
Methods, a series of articles published in the Petroleum Engineer from May 1947 to
March 1949 (19 parts). Reproduced in A sourcebook of Technical Literature on
Distillation (Gulf)
EDULJEE, H.E. (1958)Brit. Chem. Eng. 53, 14. Design of sieve-type distillation plates.
EDULJEE, H.E. (1959)Brit. Chem. Eng. 54, 320. Design of sieve-type distillation plates.
ELLERBE, R. W. (1979) Batch distillation, in Hendbook of Seperation processes for
Chemical Engineers, Schweitzer, P.A. (Ed.) (McGraw-Hill).
ERBAR, J. H., and MADDOX ,R. N. (1961) Pet. Ref. 40 (May) 183. Latest score: reflux vs.
trays.
EVANS, F. L. (1980) Equipmqnt Design Handbook For Refineries And Chemical Plants, vol.
2, 2 nd ed. (Gulf) FAIR, J. R. (1961) Petro/Chem. Eng. 33 (Oct.) 45. How to predict sieve
tray entrainment and flooding.
FAIR, J. R. (1963) Tray hydraulics: Perforated trays, in Design of Equilibrium Stage Processes,
Smith, B.D. (McGraw-Hill).
FAIR, J. R. And MATTHEWS, R. L. (1958)Pet. Ref. 37. (April) 153. Better estimate of
entrainment from bubble-cap trays.
FENSKE, M. R. (1932) Ind. Eng. Chem. 24, 482. Fractionation of straight-run gasoline.
FREDENSLUND, A. GMEHLING, J. AND RASMUSSEN, P. (1977) Vapour-liquid
H.Yeniova
65
equlibria using unfac (Elsevier)
GEDDES, R. L. (1958) AIChE Jl 4, 389. General index of fractional distillation power for
hydrocarbon mixtures.
GILLAND, E. R. (1940) Ind. Eng. Chem. 32, 1220. Multicomponent rectification, estimation
of the number of theoretical plates as a function of the reflux ratio.
GILLAND, E. R. And REED, C. E. (1940) Ind. Eng. Chem. 34, 551. Degrees of freedom in
Multicomponent absorbtion and rectification.
GLITSCH, H. C. (1960) Pet. Ref. 39 (aug.) 91. Mecanical spesifications of trays.
GLITSCH, H. C. (1970) Ballast Tray Design Manual, Bulletin No: 4900 (W. Glitsch & Son,
Dallas, Texas).
HANSON, D. N., DUFFIN, J. H. and SOMERWILLE , G. E. (1962) Computation of Multistage
Seperation Processes (Reindold).
HANSON, D. N. and SOMERWILLE , G. E. (1963) Advances in Chemical Engineering 4,
279. Computing multistage vapor-liquid processes.
HENGSTEBECK, R. J. (1946) Trans. Am. Inc. Chem. Eng. 42, 309. Simplified Method for
solving multicomponent distillation problems.
HOLLAND, C. D. (1963) Multicomponent distillation (Prentice -Hall).
HOLLAND, C. D. (1975) Fundamentals and Modeling of Seperation Processes (Prentice Hall).
HUANG, C-J. and HODSON, J. R. (1958) Pet. Ref. 37 (Feb.) 103. Perforated trays- designed this
way.
HUNT, C. D. A., HANSON, D. N. and WILKE, C. R. (1955) AIChE Jl, 1, 441. Capacity factors in
the performance of perforated- plate columns.
JENNY, F. T. (1939) Trans. Am. Inc. Chem. Eng. 35, 635. Graphical Solution of problems in
multicomponent fractionation.
KING, C. J. (1971) Seperation Processes (McGraw-Hll)
KIRKBRIDE, C. G. (1944) Pet. Ref. 23, (Sept.) 87 (321). Process design procedure for
multicomponent fractionators.
KOCH, R. (1960) Flexitray Design Manual, Bulletin 960 (Koch Engineering Co., Wichita,
Kansas).
KOCH, R. and KUZNIAR, J. (1966) International Chem. Eng. 6 (oct.) 618. Hydrolic
calculations of a weir sieve tray.
KWAUK, M. (1956) AIChE Jl 2, 240. A system for counting variables in seperation processes.
LEWIS, W. K. (1909) Ind. Eng. Chem. 1, 552. The thory of fractional distillation.
LEWIS, W. K. (1936) Ind. Eng. Chem. 28, 399. Rectifications of binary mixtures.
LEWIS, W. K. and MATHESON, G. L.(1932) Ind. Eng. Chem.24, 494. Studies in distillstion.
LIEBSON, I., KELLEY, R. E. and BULLINGTON, L. A. (1957) Pet. Ref. 36. (Feb.) 127.
How to design perforated trays.
LOWENSTEIN, J. G. (1961) Ind. Eng. Chem. 53, (Oct.) 44A. Sizing distillation columns.
LUDWIG, E.E. (1979) Applied Process Design and Petrochemical Plant, vol 2, 2 nd. ed. (Gulf)
LYSTER, W. N., SULLIVAN, S. L., BILLINGSLEY, D. D. and HOLLAND, C. D. (1959)
Pet. Ref. 38, (June) 221, (July) 151, (Oct.) 139 and 39 (Aug.) 121 (in four parts). Figure
distillation this way.
MCCABE, W. L. and THIELE, E. W. (1925) Ind. Eng. Chem. 17, 605. Graphical Design of
distillation columns.
MCCLAIN, R. W. (1960) Pet. Ref. 39 (Aug.) 92. How to specify bubble-cap trays.
MC CORMICK, J. E. and ROCHE , E. C. (1979) Continuous distillation: seperation of
multicomponent mixtures, in Hendbook of Seperation processes for Chemical Engineers,
Schweitzer, P: A: (Ed.) (McGraw-Hll).
MEHRA, Y.R. (1979) Chem. Eng. Albany 86 (July 2nd) 87. Liquid surge capacity in horizontal and
vertical vessels.
H.Yeniova
66
MORRIS, G. A. and JACKSON,J. (1953) Absorption Towers (Buttereworths)
MURPHREE, E. V. (1925) Ind. Eng. Chem. 17, 747. Rectifying column calculations.
NAPHTALI, L. M. and SANDHOLM, D. P. (1971) AIChE Jl 17, 148. Multicomponent
distillation seperation calculations by linearisation.
NORMAN, W. S. (1961) Absorbtion, Destillation and Cooling Towers (Longmans).
O'CONNELL, H. E. (1946) Trans. Am. Inc. Chem. Eng. 42, 741. Plate efficiency of
fractionating columns and absorbers.
OLDERSHAW, C.F. (1941) Ind. Eng. Chem. (Anal. Ed.) 13, 265. Perforated plate columns
for analytical batch distillations.
OLIVER, E.D. (1966) Diffusional Seperation Processes (Wiley).
ONDA, K., TAKEUCHI, H. and OKUMOTO, Y. (1968) J. Chem. Eng. Japan 1 ,56. Mass
transfer cofficients between gas and liquid phases in packed columns.
PATTON, B. A. and PRITTCHARD B. L. (1960) Pet. Ref.39 (Aug.) 95. How to specify sieve
trays.
PERRY, R. H. and CHILTON, C.H. (Eds) (1973) Chemical Engineers Handbook, 5th ed.
(McGraw-Hill).
ROBINSON, C. S. and GILLIAND, E. R. (1950) Elements of Fractional Distillation (McGrawHill).
ROSE, A., SWEENEY, R. F. and SCHRODT, V. N. (1958) Ind. Eng. Chem.50, 737. Continous
distillation calculations by relaxasyon method.
SHERWOOD, T. K., PIGFORD, R.L. and WILKE,C.R.(1975) Mass Transfer (McGraw-Hill)
SMITH, B. D. (1963) Design of Equilibrium Stage Processes (McGraw-Hill).
SMITH, B. D. and BRINKLEY, W. K. (1960) AIChE Jl 6, 446. General short cut equation
for equilibrium stage processes.
SMOKER, E. H. (1938) Trans. Am. Inc. Chem. Eng.34, 165. Analytical determination of
plates in fractionating columns.
SOREL, E. (1899) Distillation et Rectification Industrielle (G. Carre et C. Naund)
SOUDERS, M. and BROWN, G.G. (1934) Ind. Eng. Chem. 26, 98. Design of fractionating
columns.
SWANSON, E. W. and GESTER, J. A. (1962) J. Chem. Eng. Data 7, 132. Purification of
isoprene by extractive distillation.
THIELE, E. W. and GEDDES, R. L. (1933) Ind. Eng. Chem. 25, 289. The computation of
distillation apparatus for hydrocarbon mixtures.
THOMAS, W. J., and SHAN, A. N. (1964) Trans. Inst. Chem. Eng. 42, T71 Downcomer
stuies in a frothing system.
THRIFT, C. (1960 a) Pet. Ref. 39 (Aug.) 93. How to spesify valve trays.
THRIFT, C. (1960 b) Pet. Ref. 39 (Aug.) 95. How to spesify valve trays.
TOOR, H. L. and BURCHARD, J. K. (1960) AIChE Jl6, 202. Plate efficiencies in multicomponent
systems.
TREYBAL, R. E. (1979) Mass Transfer Operations, 3 rd ed. (McGraw-Hill).
UNDERWOOD, A. J. V. (1948) Chem. Eng. Prog. 44 (Aug.) 603. Fractional distillation of
multicomponent mixtures.
VAN WINKLE, M. (1967) Distillation (McGraw-Hill).
VAN WINKLE, M., MACFARLAND, A. and SIGMUND, P. M. (1972) Hyd. Proc. 51 (July)
111. Predict distillation efficiency.
VEATCHF., CALLAHAN, J. L., DOL, J. D. and MILBERGER, E. C. (1960) Chem. Eng. Prog. 56
(Oct.) 65. New route to acrylonitrile.
WANG, J. C. and HENKE, G. E. (1966) Hyd. Proc. 48 (Aug.) 155. Tridiagonal matrix for
distillation.
WILKE, C. R. and CHANGE, P. (1955) AIChEJl 1, 264. Correlation for diffusion coeficcients in
dilute solutions.
H.Yeniova
67
WILKE, C. R. and LEE, C. Y. (1955) Ind. Eng. Chem. 47, 1253. Estimation of diffusion
coeficcients for gases and vapours.
WINN, F. W. (1958) Pet. Ref. 37, (May) 216. New relative volatility method for distillation
calculations.
YAWS, C. L., PATEL, P. M., PITTS, F. H. and FANG, C. S. (1979) Hyd. Proc. 58 (Feb.)99.
Estimate multicomponent recovery.
ZUIDERWEG, F. J., VERBURG, H. and GILISSEN, F.A.H. (1960) First International
Symposium on Distillation, Inst. Chem. Eng. London, 201. Comparison of fractionating
devices