BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

BLDR ZETLER KTABI

22 - 23 Mays 2012 Ramada Plaza Ankara / Stz
1

NDEKLER

BLDR ZETLER KTABI

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

GENEL OTURUM Biyolojik e itlilik ve Rio+20 Sreci Trkiye Biyolojik e itlili inin Co rafi Bilgi Sistemleri Yardmyla zlenmesi: Nuhun Gemisi Biyolojik e itlilik Veritaban Bozkr Ekosistemleri Biyolojik e e i ikli i Biyoe itlili in Ekonomik De eri ve Biyoekonomik Kalknma Modeline Katks nsan Sa l ve Bitkiler SALON 1 B YOLOJ K E TL L N BEL RLENMES VE KORUNMASI stanbulun Zengin Bitki rts Jeolojik Miras Olarak Ma aralar ve Koruma al malar: nn Ma aras (E irdir, Isparta) rne i Sistematik Koruma Planlamasnn Trkiye Uygulamalar TAGEM Biyoe itlilik ve Genetik Kaynaklar Program Nazife Tuatay Bitki Koruma Mzesinin Biyolojik e itlilik Envanterinin karlmas Ynndeki Katklar Flora Asndan Ormanlarmzdaki Biyolojik e itlili in Tespiti ve Srdrlebilir Faydalanma Kapsamnda rn Kapasitelerinin Belirlenmesi Projesi KARASAL EKOS STEMLER Tuz Glnn Floristik nemi Yanardner (Centaurea tchihatcheffii Fisch.&Mey.) Eski ehir, Afyon Ve Ktahyann Floristik e itlili i GAPn En Nadide iekleri:Geofitler Gller Yresinin Endemik Bitkileri Uzungl (Trabzon) zel evre Koruma Blgesinin Floristik ve Odun D Bitkisel rnleri Bakmndan De erlendirilmesi Peyzaj e itlili i Yaban Hayvanlar retimi ve Do al Ya am Alanlarna Yerle tirilmesi Burdur Gl Havzas Biyoe itlili ine Floristik Bir bak Ba komutan Tarihi Milli Parknn Herpetofaunas Kre Da lar Milli Park Biyoe itlili i: Ekosistem ve Flora Kzlda n Floristik nemi Giresun Da larnn (Ordu-Giresun-Sivas) Endemik ve Nadir Tr le Ekosistem e itlili i Altnbe ik Ma aras, Kprl Kanyon, Olimpos-Beyda lar ve Gllk Da (Termessos) Milli Parklarnn Floristik e itlili inin De erlendirilmesi Ankarann Biyolojik e itlili i ve Karasal Omurgal Hayvan Trleri Uluda n Faunas Zonguldak Blgesi Ku lar ve Koruma Statleri Krkkale linin Memeli Trleri Do u Karadeniz Blgesinde Ya ayan Amfibi ve Srngenler Bat Karadeniz Blgesindeki Bolu, Dzce, Zonguldak, Bartn, Karabk, Kastamonu ve Sinop lleri Kelebek (Lepidoptera) Trleri Zonguldak, Karabk, Bartn, Kastamonu, Sinop llerinin Bryofit Biyoe itlili i Kk Kafkaslarn Yaban Hayvan Zenginli ini Tehdit Eden Unsurlar Gneydo u Anadolu Blgesi'nin Nadir ve Tehlike Altndaki Canl Trlerine Genel Bir Bak Karsn Biyolojik Zenginli i SALON 2 B YOLOJ K E TL L K VE ALAN YNET M Biyoe itlilik Korumann Ekosistem Tabanl ok Amal Orman Amenajman Planlarna Yanstlmas; Do u Karadeniz rne i Sayfa

10 11 12 12 14 16 17 18 18 19 19 20 21 22 23 25 25 26 27 28 29 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44

Sinop Yarmadasndaki Ekosistem e itlili i ve Korunmas ile Ynetim Plan Modeli Yakla mna Gre De erlendirilmesi Yldz Da larnda Biyolojik e itlili in ve Do al Kaynaklarn Korunmas ve Srdrlebilir Geli imi Projesi Biyolojik e itlili in Korunmasnda Korunan Alanlarn Rol ve nemi Marmaris Milli Parknn Floristik Yaps Gala Gl Milli Parknda biyo-e itlili in Uzun Devreli Geli Altnbe ik Ma aras Milli Park Sadece Ma ara m? SUCUL EKOS STEMLER Abant Gl Tabiat Parknda evre Korumas ve Biyolojik e itlili in nemi Mersin Blgesi Deniz Kaplumba alar reme Alanlar Eski ehir, Afyon ve Ktahya Blgesi Sulak Alan Biyoe itlili i zerine Tehditler Isparta li Balk Faunasnn Son Durumu ve Sorunlar stanbul li Su Balk Biyoe itlili i stanbulun Biyoe itlili ine Katklar: Ostracoda (Crustacea)Faunas Kocaeli linin Tatlsu Balklar Sulak Alan Ynetim Planlarnda Hidroloji K Mevsiminin Burdur Glnde Ku lar in Ekolojik nemi Van Gl nci Kefalinin reme G ve Koruma al malar oruh ve Aras Nehirlerinde Ya ayan Balklarda Tr Zenginli i Deniz Atlar (Hippocampus Sp.) Karadeniz Biyoe itlili indeki Yeri Samsun li Tatl Su Balk Faunas Karadeniz Yunuslar ve Balklk Etkile imi Kocaeli Yarmadas Zooplankton Faunas Karadeniz Biyoe itlili i ve Srdrlebilir Ynetimi Karadeniz Balk Faunasnn Gncel Durumu Trabzon Kysal Alanndaki Balk Faunasnn Son Yirmi Yllk De i imi Karadenizde Ya am Tehdit Eden Gncel Etkenler ve Alnmas Gereken Tedbirler Ege Denizi (Trkiye) Kylarnn Denizel Biyoe itlili i Ve Fitobentozun Eko-Turizmdeki Rol ODT Deniz Bilimleri Enstits Yerle kesi Kylarnn Deniz Kaplumba alar Asndan Ekolojik nemi Karadeniz'in Genel zellikleri ve evresel Problemler: Su Kirlili i, Kresel Isnma, Ekolojik De i imler ve Tr e itlili iyle Etkile imleri Gneydo u Karadeniz Ekosisteminde Birincil retim-Fitoplankton Etkile imi ve Ekolojik Etkileri Ka -Kekova zel evre Koruma Blgesi Denizel Biyolojik e itlilik Ara trmas POSTER B LD R LER Mavi Yenge, Callinectes sapidus (Rathbun, 1896)n Zooco rafik Da lm ve Biyoekolojik Durumu Kazda (Balkesir/anakkale)nn Endemik ve Nadir Trleri Baz Amfibi ve Srngen Trlerinin Besin Tercihleri Kumkale (anakkale Trkiye) Deltasnn Avifaunal Zenginli i Zoolojik Ara trma Baheleri zmir'in Ekonomik ve Tbbi De er Ta yan Endemik Bitkileri Bulkaz Da nn(U ak-Sivasl) Floras Afyonkarahisardaki Jipsli Topraklar le Bitki rts li kisi Afyonkarahisar Bitki rts zerine Mahmuzlu Kzku u (Vanellus spinosus)nun Bo azkent (Serik/Antalya) Populasyonu Floristik e itlili in Korunmasnda Bitki Doku Kltr al malarnn nemi Gller Yresinde Floristik Zenginlik Ve Srdrlebilir Kalknma Adana linin Biyolojik e itlili i

44 45 46 47 48 49 49 50 51 51 52 53 54 55 55 58 58 59 59 60 60 61 62 63 63 64 64 65 66 67 69 69 70 71 72 73 73 74 74 75 76 77 78

Sayfa

BLDR ZETLER KTABI

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

Hatay Faunasna Bak Mersin li Biyolojik e itlili i Ni denin Biyolojik e itlili i Osmaniye linin Biyolojik e itlili i Konya (Trkiye) in Endemik Bir Bitki Tl ah (Rhaponticoides iconiensis) Koruma al malar Ormanda Biyolojik e itlilik Merkezleri Olarak l A alar ankr linin Floristik Yaps ankr linin Faunistik Yaps Centaurea tchihatcheffii Fisch.&Mey. Populasyonlarna Etki Eden Faktrler Ankara Kedisi Krkkale linin Ku Trleri Krkkale linin Floristik Yaps Dzce li Faunas Dzce linin Y lca lesinde Farkl Bir Bal Ars (A. mellifera L )Ekotipi:Y lca Bal Ars Kr ehirin Bitki e itlili i ve Endemizm Bat Karadeniz Blgesi sular Balk Biyoe itlili i Sarkum Glnn Sulak Alanlar Asndan nemi Sinop Sarkum Gl ve Tabiat Koruma Alan Avifaunas Bartn li Ku ve Memeli Hayvan Trleri Bartn Floras Bartn linin Polen Takvimi Korunan Alanlarda Envanter ve zleme al malar: rnek Uygulamalar Biyolojik e itlilik Gstergesi Olarak Peyzaj Yaps zerine De erlendirmeler Biyolojik e itlili in De eri ve Biyolojik e itlilik Kayplarnn Ekonomik fadesi Karadeniz Ya mur Ormanlar ve Subasar Ormanlarnn Ekosistem Yaps ve Biyolojik e itlili inin Mukayesesi Bat Karadenizde Ekoturizmin Biyolojik e itlili e Ba mll nn Sebep Oldu u Ekolojik Srdrlebilirlik Problemlerine zmler Samsun Do a Koruma ve Milli Parklar Blge Mdrl ne Ba l llerde Bitki Biyoe itlili i, Etki Eden Faktrler ve Alnmas Gereken nlemler ksin ve Kol ik Zonda Bulunan Geofitlerin Tespiti ve ieklenme Dnemlerinin Belirlenmesi Vezirkpr (Samsun) Yresinin Endemik ve Nadir Trleri ve Ekosistem e itlili i Rizenin Bitki e itlili i Rize linin z De erleri ve Kakarlar Handz ve a rankaya Yaylalarnn (Rize) Floras Do u Karadeniz Blgesi Ormanlarndaki Zararl Bcekler ve Mcadele Yntemler i Gneydo u Karadeniz Ekosistemindeki Jelatinli Zooplanktonlar Gneydo u Karadeniz Makro-Omurgasz e itlili i Akdeniz Midyesinde (Mytilus galloprovincialis) A r Metal Seviyeleri; Giresun Sahil eridi rne i 20112012 Artvin linin Faunistik Acdan De erlendirilmesi Artvin li Bitkisel Tr e itlili i Endemik Bitkiler Asndan nemli Bir Alan: li-Kemah (Erzincan) Arasnda Kalan Jipsli Sahalar Erzincana zg Bitki e itleri ve Tehditleri Dere Alabal nn (Salmo Trutta Forma Fario) Sistematikteki Yeri ve Baz zellikleri Erzurum linin nemli Biyoe itlilik Alanlar Trkiyedeki Sukkulent Bitki e itlili i: Sedumlar (Crassulaceae) Biyolojik e itlili i Tehdit Eden Ana Unsurlar ve I dr

79 80 81 82 84 85 86 87 88 89 89 90 91 91 92 92 93 93 94 94 95 96 96 97 98 99 100 101 101 102 103 104 104 105 106 106 107 108 108 108 109 109 110 110

111 111 111 112 112 113 114 115 115 116 117 118 119 120 121 122

BLDR ZETLER KTABI

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

GENEL OTURUM

BLDR ZETLER KTABI

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

Biyolojik eitlilik ve Rio+20 sreci Ayhan AATAY Orman ve Su leri Bakanl, Doa Koruma ve Milli Parkar Genel Mdrl 24 ubat 2009 tarihindeki Birlemi Milletler (BM) Genel Kurulu A/RES/64/236 kararna istinaden, 20 - 22 Haziran tarihleri arasnda Brezilyann Rio de Janerio kentinde yaplacak olan BM Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi veya ksa adyla RIO+20nin ilan edilmi amac; srdrlebilir kalknmaya olan politik adanmln teyit edilmesi, gemi Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvelerinin ktlarnn yrtlmesinde bugne kadar yaanan sre ve mevcut boluklarn deerlendirilmesi ile yeni ortaya kan konularn tespit edilmesidir. Bu balamda konferans; birincisi Srdrlebilir Kalknma ve Fakirliin Azaltlmas Kapsamnda Yeil Ekonomi, ikincisi ise Srdrlebilir Kalknmann Kurumsal erevesi olmak zere iki temel konuya odaklanacaktr. bu iki konu kapsamnda yedi tane Kritik Konu ne kmtr. Bunlar srasyla istihdam, enerji, ehirler, gda, su, okyanus ve felaketlerdir. Srdrlebilir kalknma; evresel, sosyal ve ekonomik bileenlere sahiptir ve bu kavramlarn entegre politikalar ile ynetilmesi esasna dayanr. Bu balamda srdrlebilir biyolojik eitlilik ynetimi olgusu, srdrlebilir doal kaynak ynetimi olgusu ile birlikte ele alnr ve hem bu yedi kritik konunun hem de genel anlamda konferansn esas konusu olan srdrlebilir kalknmann tesisinde en stratejik unsurlardan birisi olarak belirir. 20 yl nce yine Rioda gerekletirilen zirveden, 5 Haziran 2012 tarihinde emsiye szleme niteliinde olan BM Biyolojik eitlilik Szlemesi (BMBS) domu ve uluslararas biyolojik eitlilik gndeminin esas aktr olmutur. Bu ylki zirvede BMBSnin amalar bir kere daha teyit edilecek ve srdrlebilir kalknma iin gerekli ulusal ve uluslararas kurumsal ereve masaya yatrlrken ne kacaktr. Bu szlemede BM evre Programnn (UNEP) daha da glendirilmesi ve program yapsndan karlarak bir rgt yapsna kavuturulmas da gndem dahilindedir. Bir Dnya evre rgt kurulmas halinde bu biyolojik eitliliin ve evresel kaynaklarn kresel ynetiiminde bir devrim niteliinde olacaktr. Ayn ekilde Devletlerin kurumsal yaplanmasnn da srdrlebilir biyolojik eitlilik ynetimi ile uyumlu olmas gerekmektedir. Anahtar kelimeler: Rio+20, srdrlebilir kalknma, biyoeitlilik.

Trkiye Biyolojik eitliliinin Corafi Bilgi Sistemleri Yardmyla zlenmesi: Nuhun Gemisi Biyolojik eitlilik Veritaban Etem AKGNDZ, Emine Shendan KARAUZ, Erdal ZDORU, Ahmet Ozan EK, Kamile KALAYCI T.C. Orman ve Su leri Bakanl, Bilgi lem Dairesi Bakanl, Biyolojik eitlilik zleme Birimi, Ankara Trkiye; ran - Turan, Avrupa - Sibirya ve Akdeniz Biyo-corafyalar ile bu corafyalarn gei zonlarnda ve ktann birleme noktasnda yer almas, farkl iklimsel ve topografik zellikleri gibi nedenlerden dolay biyolojik eitlilik asndan son derece nemli bir konumdadr. lkemiz, biyolojik eitlilik zenginlii bakmndan tek bana btn Avrupa Ktas ile kyaslanabilir bir lkedir. Conservational International 2006 ylnda kresel lekte yrtt bir almada, dnyada sadece Trkiye ve Gney Afrikann 35 scak noktadan tanesini ayn anda bir arada bulundurduunu ortaya koymutur. Baz bilim adamlarnca lkemizin en nemli doal kaynaklarndan birisi saylan bu zenginliimizin son yzyllarda baz memeli ve bitki trleri yok olurken bazlarnn ise nesli tehlike altna girmitir. Son yllarda birok gelimi lke bitki ve hayvan tr tespitlerini tamamlam ve corafi bilgi teknolojilerinden yararlanarak trlere ait ilikisel veri tabanlarn oluturmutur. Doal deerlere ait verilerin sektrler aras kullanlmasn salam ve karar destek sistemlerini oluturmulardr. Bu lkeler ayrca, doal deerlerin belirlenmesi, kayt altna alnmas ve korunmas konularnda etkin alan ynetimini gerekletirmiler ve ulusal kalknma stratejilerini belirlemilerdir. Buna karn, Trkiyede flora ve fauna trlerinin tespiti ve kayt altna alnmas almalar olduka yenidir. Ancak gnmzde Trkiyede biyolojik eitliliin izlenmesi ve gerektiinde acil nlemler alnmas amacyla bir izleme sisteminin ve veritabannn oluturulmas gereklilii bu konuda alan tm kii ve kurulularca anlalm durumdadr. Biyolojik eitlilik zleme Birimi tarafndan bu koullarda gelitirilen Nuhun Gemisi Biyolojik eitlilik Veritaban; internet tabanl, kamuoyuna ak, yelerin kendilerine zg snrl haklarla verilere eriebildii, biyolojik eitliliin izlenmesine ynelik bir veritabandr. Sz konusu Veritabannda trler, habitatlar ve alanlar zelinde sorgulama yaplabilmektedir. Bu veritaban ile Trkiye biyolojik eitliliinin izlenmesi ile ilgili veriler, ilk kez bir araya getirilmitir. Veri tabanna snrsz sayda biyolojik eitlilik verisi girilebilmektedir. Sistemdeki biyolojik eitlilik verileri; incelenmek istenilen alan, blge, habitat tipi ya da korunan alanlardan szlebilmektedir. Trlerin dalm haritalarna ulalabilmekte, trlerin krmz liste statlerindeki zaman ierisindeki deiimleri izlenebilmektedir. Veritabannda yer alan lkenin btn trlerinin poplasyonlarnn zaman ierisindeki deiimleri ve korunan alanlarn zaman ierisindeki deiimleri gzlemlenebilmektedir. Bitki ve hayvan trlerine ynelik poplasyon ve krmz liste kataloglar oluturulmu durumdadr.

BLDR ZETLER KTABI

10

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Veritaban; ulusal apta lkemiz biyolojik eitliliine ait verilerin bir araya getirildii, izlendii ve sorguland en byk ve gov uzantl tek veritabandr. Gnmz itibariyle veritabannda 400.000 satr biyolojik eitlilik verisi yer almaktadr. Bylece; olduka zengin bitki ve hayvan tr kaynaklarna sahip olan Trkiye, kreselleme srecinde ykselen deer olan evre koruma ve alan ynetimi iin gerekli karar destek mekanizmasn salayarak, biyolojik eitliliin devamn salayacaktr. Bitki ve hayvan trlerine ait znitelik ve mekansal verilerin yer ald Nuhun Gemisi Biyolojik eitlilik Veritaban ile, doal kaynaklara ilikin ynetim kararlarnn, tek elden yrtlmesi, doru ve zamannda gereklemesi evre koruma ve izleme faaliyetlerinin hz kazanmas salanacaktr. Anahtar Kelimeler: Biyolojik eitlilik, korunan alanlar, habitat, corafi veritaban, izleme. Bozkr Ekosistemleri Prof.Dr.Latif KURT Ar. Grv. Ebru zdeniz, Ar. Grv. Ayenur Kayaba, Ar. Grv. Beste Gizem zbey Ankara niversitesi, Fen Fakltesi, Biyoloji Blm, Ekoloji ve evre Biyolojisi A.B.D. kurt@ankara.edu.tr Bu almada, yazn kuruyan, k dinlenme halinde geiren ve genellikle asidik olmayan topraklarda gelien, yastk tekil eden kamefitler ile tek yada ok yllk Gramineaelerin halim olduu, antropojen karakterli sekonder bir vejetasyon tipi olan step (bozkr) vejetasyonunun yurdumuzdaki dal, biyolojik eitlilik ve biyogenetik rezerv zellikleri, kkeni (step vejetasyonunun tarihi gemii), bitki corafyas bakmndan yeri, ykseklie bal olarak deiimi, fizyonomik adan step tipleri, stepin edafik ve iklimsel zellikleri ile step vejetasyonunu tehdit eden unsurlar irdelenmitir. Anahtar kelimeler: Step (bozkr) ekosistemi, biyogenetik rezerv, Trkiye.

11

klim Deiikliinin Biyolojik eitliliimize Etkileri C. Can Bilgin ODT Biyoloji Blm cbilgin@metu.edu.tr Yerkrenin uzun jeolojik tarihi boyunca iklim sisteminde birok doal deiim olmutur. Ancak gnmzde, doal deiim srecine gre ok daha hzl gelien ve insan etkinlikleriyle dorudan ilintili bir klim Deiiklii kavram ile kar karyayz. Atmosfere salnan sera gaz miktarlarndaki artn etkisiyle yzey scaklklarnda ve yalarda nemli deiiklikler ortaya kmaktadr. Sera gaz salnmna, ekonomik gelimelere, evresel zmler retilmesine ve bunlarn uygulanmasna bal projeksiyonlar, Trkiyeyi de ciddi boyutlarda etkileyecek grnmektedir. ngrlen deiimler, zellikle bat ve gney kesimlerde yllk ortalama scaklklarda art ve yalarda d eklindedir. Buna youn anlk ya ve sel basknlar, scak hava dalgalar ve kuraklk gibi ar hava olaylar sklnn artn da ekleyebiliriz. Bu deiimin, ekonomik ve toplumsal etkilerinin yan sra olas ekolojik etkileri de nemlidir. Trkiyenin zengin biyoeitliliini oluturan birok trn yayllarnda, fenolojilerinde, populasyon dinamiklerinde ve genetik havuzlarnda beklenen kaymalar, yok olma riskini de arttracaktr. Yaplan modellemeler baz endemik bitkilerimizin ve asli orman aalarmzn ciddi olarak etkileneceini gstermitir. klim deiikliinin lke biyoeitliliine olumsuz etkilerini azaltmak iin, deiimi daha iyi anlamaya alma, mevcut deiimi dikkatle izleme ve uyum iin aklc nlemler gelitirme balklar altnda bir eylem erevesi nerilmektedir. Anahtar kelimeler: klim deiiklii, biyolojik eitlilik, izleme. Biyoeitliliin Ekonomik Deeri ve Biyoekonomik Kalknma Modeline Katks Prof. Dr. Nazif KOLANKAYA Hacettepe niversitesi, Biyoloji Blm, Biyoteknoloji Anabilim Dal Emekli retim yesi, Biyogvenlik ve BiyoEkonomi Dernei Ynetim Kurulu Bakan knazif@hacettepe.edu.tr Biyolojik eitlilik veya ksa yazlmyla biyoeitlilik canllarn ve bunlarn iinde yer ald ortamlarn (ekosistemlerin) farkllamas sonucu ortaya kan dinamik bir sretir. Biyoeitlilik insan yaam iin nemli ekonomik deerler yaratmann yan sra toprak erozyonlarnn engelenmesi, sularn temizlenmesi, iklimlerin dzenlenmesi gibi ekolojik deeri olan hizmetleriyle yaamn srdrlebilirlii bakmndan da ayr bir nem tar. Yaplan baz tahmini hesaplamalar biyoeitliliin verdii ekolojik hizmetlerin kresel lde dnyada yaratt yllk ekomomik deerin ortalama 33 trilyon A.B.D $ olmak zere 16 - 54 trilyon A.B.D $ arasnda deitiini gstermektedir. Dnya genelindeki yllk ulusal gelir ortalamasnn A.B.D 18 trilyon US$ olduu dnldnde biyoeitliliin yarat kresel ekonomik deerin nemi daha iyi anlalmaktadr. BLDR ZETLER KTABI

12

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Bata bitkisel biyoeitliin dolaysyla da bitkisel genetik kaynaklarn dnya zerindeki varlnn korunmas ve saklanmas gezegenimizdeki yaamn srdrlebilirlii asndan ekolojik bir neme sahip olmakla beraber bu kaynaklardan retilen rnlerin kresel ekonomi temelinde nemli bir pazar deeri (500 - 800 milyar A.B.D $ arasnda deien) olduu da unutulmamaldr. Petrokimya sektrnn kresel ekonomideki paynn 500 milyar A.B.D $, komputer - iletiim sektr iin bu deerin 800 milyar A.B.D $ dolaylarnda olduu dnldnde, biyoeitlilie dayal genetik kaynaklarn ekonomideki yeri ve nemi daha iyi anlalr. Bu bakmdan 1980li yllardan dnya kamuoyunun ilgisini ekmeye balayan biyoeitlilikteki azalmay nlemek zere biyoeitliliin korunmasn temel alan uluslararas dzenlemelerin, evresel olduu kadar ekonomik yan da bulunduu unutulmamaldr. Sz konusu yasal dzenlemelere ek olarak evre ve insan salnn korunmasnda uluslararas kabul gren bir baka etkinlik de evre dostu srdrlebilir ekonomik model araydr. Biyolojik srelerle biyomateryallerden retilen mal, enerji ve hizmet gibi rnlerin ticari dalm ve tketimini ele alan ve BiyoEkonomi olarak adlandrlan modelin srdrlebilirlik katsays petrole dayal kimya konvansiyonel modelden daha yksektir. 1980li yllarn bandan itibaren Molekler Biyoteknolojide (Modern Biyoteknolojide) ortaya kan gelimeler gnmzde modern BiyoEkonominin itici gcn oluturmaktadr. Modern biyoteknolojik srelerin rn maliyeti, rn eitlilii ve rekabet edilebilirlik temellerinde salad avantajlar bu srelerin gelimesinde etkin rol bulunan genetik kaynaklara ilgiyi byk oranda artrmtr. Kaltmsal birimler ieren gerek ya da potansiyel deere sahip biyolojik materyaller olarak tanmlanan genetik kaynaklardan yeni katma deerler retebilecek sermaye gc ve teknolojik birikimin gelimi lkelerin, genetik kaynak zenginliinin de gelimekte olan lkelerin elinde olmas genetik kaynaklara eriim ve bunlardan elde edilecek yararlarn eit ve adil paylam konusunda ulusal ve uluslararas dzenlemelerin yaplmasn zorunlu klmtr; Bu paylamda birinci grupta yer alan lkeler biyoteknolojik bilgi ve deneyim birikimleriyle daha avantajl konumdadrlar. Genetik kaynaklardan yeni ve yksek katma deerli rn retmek zere gerekletirilen biyoteknolojik AR-GE almalarnn gerek sre gerekse maliyet asndan konvansiyonel AR-GE almalarndan daha avantajl olmas bu kaynaklar, bunlar kullanabilme potansiyeline sahip kurulu ve lkeler iin daha nemli klmaktadr. Tr temelinde dnya zerinde 13 - 14 milyon olduu tahmin edilen ancak 1.4 milyonu tanmlanm bulunan biyoeitliliin genetik kaynak olarak biyoteknolojik almalara ve sonuta BiyoEkonomiye nemli kazanmlar salayacaktr. Anahtar kelimeler: Genetik kaynak, biyoekonomi, biyoteknoloji.

13

nsan Sal ve Bitkiler Prof. Dr. Ayegl GVEN Ankara niversitesi Eczaclk Fakltesi, Farmastik Botanik Anabilim Dal, 06100 Tandoan Ankara aguvenc@ ankara.edu.tr Vcudumuz bize arlar ve szlarla bir eylerin yolunda gitmediini, kaybolduunu haber verene kadar biroumuz saln ne olduu konusunu dnmeyiz. Salk, hastalk ve rahatszlk durumlarnn olmamas eklinde alglanmaktadr. Dnya Salk rgt sal: tam bir fiziksel, akli ve toplumsal esenlik durumudur; sadece hastaln ve maluliyetin yok olmas deildir eklinde tanmlamaktadr. nsan iin en deerli kavram olan saln srdrlebilmesi ve / veya yeniden kazanlabilmesi iin birok aratrma yaplmakta ve sonular toplumla paylalmaktadr. Bu aratrmalar yaplrken temel iki ila kaynandan birisi olan tbbi bitkiler, en eski ve son zamanlarda zerinde en ok duyulandr. Sanayilemeyle birlikte bitkilerle tedavi dnya apnda nemini kaybetmi gibi grnmesine ramen, birok bitki, bitki trevi ila ve bitkisel ila dnyann eitli blgelerinde yaayan insanlar tarafndan halen kullanlmaktadr. in (Geleneksel in Tbb), Hint (Ayurveda) ve Japon (Kampo) geleneksel tbb hakknda yazl pek ok kaynak mevcuttur. Geleneksel kullanm yannda gelien teknoloji ve youn olarak gerekletirilen bilimsel almalar, bitkilerin kimyasal yaplarna ilikin birok bilinmeyeni akla kavuturmu ve bu kimyasallarn biyolojik etkilerinin varln dorulamtr. Geleneksel bilgiler yazl kaynaklardan daha eskidir ve bu bilgiler azdan aza, daha sonra ise yazl kaynaklar araclyla gnmze kadar gelmitir. M.. 3000 yllarnda yazld tahmin edilen, Smer ve Asur tabletleri ilk yazl kaytlardandr. Ninova kitaplnda saklanm olan 300.000 kadar tabletten bir blm tedavi, ilalar ve droglar ile ilgilidir. Bu kaytlara gre, ilalarn nemli bir blm bitkisel droglar ile hazrlanmaktadr. la ekli olarak dekoksiyon, maserasyon, lapa, merhem, sppozituvar ve urup gibi ekillere rastlanmaktadr. Sva olarak bira, arap ve tereya gibi maddelerin kullanld kaytldr. Bugnk bilgilerimize gre, Mezopotamya uygarl dneminde bilinen bitkisel droglarn miktar 250 civarndayd. Anadolu, binlerce yldr ok sayda uygarla ev sahiplii yapm, deiik kltrlerin tant, kaynat ktalararas bir kprdr. Bu tarihsel konumuyla birlikte Trkiye Florasna gre, Trkiye 174 familyaya ait 1251 cins ve 12.000den fazla tr ve tralt takson (alt tr ve varyete) ile olduka zengin bir floraya sahiptir. lkemizdeki endemik olan alt tr ve varyeteleri dhil ettiimizde toplam endemik takson says 3750den fazla olmaktadr. lkemiz florasnn ila endstrisinde deerlendirilme olana bulmas hem bilim insanlar hem de ila sanayi asndan nemlidir. Bir maddeyi ila olarak deerlendirebilmek iin o maddenin uygun dozunun belirlenmesi ve uygun farmastik formlasyonun hazrlanmas gerekir. Ayn art tbbi bitkiler iin de geerlidir. BLDR ZETLER KTABI

14

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Bitki veya bitkisel ekstreler de etkili, gvenli, stabilitesi yksek ve kullanm kolay ila formlasyonlar eklinde halka sunulmaldr. Bitkisel preparatlarda standardizasyon temel kouldur. T.C. Salk Bakanlnca hazrlanan ve Resmi Gazetede 06.10.2010 tarih ve 27721 say ile yaynlanarak yrrle giren Geleneksel bitkisel tbbi rnler ynetmelii, lkemizde bitkisel tbbi rnleri kullanacak kiilerin sal ve gvenlii dnlerek, bu tip rnlerin ruhsatlandrlmas, etkinlik, gvenlilik ve kalitesi ile ilgili uyulmas gerekli olan usul ve esaslarn belirlenmesini amalamtr. Tarihsel kltr zenginlii bitki eitliliindeki zenginlik ve corafik koullarn elverililii ile bilimsel bilgi birikimi birleince, Trkiye tbbi bitkilerin yetitiricilii ile ham drog, etkin ve yardmc madde retiminde dnyada sz sahibi olabilecek bir lkedir. Anahtar kelimeler: nsan sal, tbbi bitkiler, geleneksel bilgi.

15

SALON 1

BLDR ZETLER KTABI

16

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

stanbulun Zengin Bitki rts Prof. Dr. Neriman ZHATAY stanbul niversitesi, Eczaclk Fakltesi, Farmastik Botanik A.B.D., 34116 Beyazt, stanbul stanbul toprak eitlilii, iki deniz ve iki kta arasndaki corafi konumu (Karadeniz kylarndan nemli ve souk iklim ile Marmara Denizinin daha scak Akdeniz ikliminin etkisi altnda), topografyas ve yzyllara dayanan geleneksel arazi kullanm nedeniyle olaanst bir biyoeitlilik ierir. stanbul yaklak 511.000 ha alan zerinde yaklak 2500 bitkiye ev sahiplii yapmaktadr. Bitki trlerinin says ve habitat eitlilii bakmndan stanbul, Hollanda ve ngiltereden ok daha zengindir.

Bir ehrin, blgenin ya da bir lkenin bitki rtsnn deerlendirilmesinde barndrd endemik bitki says ok nemli bir kriterdir. stanbulda doal olarak yetien bitkilerden 39u endemiktir, yani dnyann baka hibir yerinde doal olarak yetimez. Bunlardan 18i yalnzca stanbul il snrlar iinde yetiir, 21i ise nispeten daha geni bir dalm gsterir. stanbulda doal olarak yetien bitkilerden 18i, Trkiyenin taraf olduu Bern Szlemesi gerei korumakla ykml olduu bitkilerdir. stanbul il snrlar iinde yaklak 250 nesli tehlike altnda bitki tr tespit edilmitir. Baka bir deyile stanbul florasnn 1/10u yok olma tehlikesiyle kar karya bulunmaktadr.

17

stanbulun nemli bitki alanlar: stanbul olaanst zengin bir habitat eitliliine ev sahiplii yapar; kalkerli meralar, ky kumullar, sulak alanlar, fundalklar, kayn - mee - grgen ormanlar, mee baltalk ormanlar ve turbalklar vb. rnein stanbul, Trkiyenin ve Dou Avrupann en zengin fundalklarna sahiptir. Doal Hayat Koruma Dernei (DHKD), stanbul niveristesi Eczaclk Fakltesi ile ibirlii iinde stanbulun olaanst zengin doal alanlarnn neminin farkna varlmas ve koruma altna alnmas amacyla almalar yrtlmtr. Uzun yllara dayanan bu almalar sonucu stanbul il snrlar iinde 7 nemli bitki alan belirlenmitir. Bu alanlar tantan bror, poster ve kitaplar yaynlanmtr.

Jeolojik Miras Olarak Maaralar ve Koruma almalar: nn Maaras (Eirdir, Isparta) rnei Selim ERDOAN Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, Maara Koruma ubesi Isparta ili, Eirdir ilesi snrlar ierisinde bulunan nn Maaras, Toros Karst Kuann orta kesiminde olumu bir jeolojik miras unsurudur. Toroslarn bu kesiminin karmak jeolojik yapsna bal olarak, Antalya naplar ile Anamas - Akseki otoktonunun snrna yakn bir noktada gelien maara, sedimantolojik - hidrolojik srelerin kontrol altnda maara oluumlar asndan nemli lde zenginlemitir. Maara gnmzde vadoz zellik tamakta, maara ii kelme yaplarnn oluumu da srmektedir. Antik Pisidia blgesi ierisinde yer almas nedeniyle definecilerin ilgisini eken maara, ulamn kolayl nedeniyle kontrolsz bir evresel ykma maruz kalmaktadr. Biyolojik eitlilik asndan herhangi bir kaynak deere sahip olmasa da, ierisindeki jeomorfolojik zenginlik ve kar karya bulunduu insan kkenli tehditler nedeniyle nn Maaras ncelikli olarak koruma altna alnmas gereken bir doal miras esidir. Bu kapsamda yaplan deerlendirme sonucunda, nn Maarasnn 2873 sayl Milli Parklar Kanunu kapsamnda Tabiat Ant olarak tescillenmesi nerilmektedir. Anahtar kelimeler: nn Maaras, Isparta as, jeolojik evrim, Tabiat Ant. Sistematik Koruma Planlamasnn Trkiye Uygulamalar zge Balkz, Aye Turak, Didem Ambarl, Mustafa Durmu, Aydan zkil, Semra Yaln, Deniz zt, Yeim Knkolu, Bahtiyar Kurt, Uur Zeydanl Doa Koruma Merkezi Can Bilgin Orta Dou Teknik niversitesi Sistematik Koruma Planlamas (SKP), tm Dnyada korumada ncelikli alanlarn belirlenmesinde yaygn olarak kullanlan yaklamlardan birisidir. BLDR ZETLER KTABI

18

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Mmkn olan en verimli koruma sisteminin oluturulmasn hedefleyen SKP srecinde, blgedeki biyolojik eitliliin yan sra baka etmenler de gz nnde bulundurulur. Bu amala, biyolojik eitlilik zerindeki tehdit ve basklar, koruma almalarnn zorluu ve maliyeti ile koruma sonucunda ortaya kabilecek sosyo-ekonomik frsatlar planlama srecine dahil edilebilir. Trkiyede 2000li yllardan beri uygulanan ve toplam 7 blgede tamamlanm olan SKP almalar kapsamnda koruma ncelikleri belirlenmi ve hem biyolojik eitliliin devamlln garantileyecek hem de doal kaynak kullanmna izin verecek koruma planlar hazrlanmtr. Trkiyede Natura 2000 alanlarnn belirlenmesinde SKP ynteminin benimsenmesi, yaklamn Trkiye leinde baarl biimde uygulandnn bir gstergesidir. nmzdeki yllarda Trkiyenin dier blgelerinde SKP almalarnn tamamlanmas byk nem tamaktadr. Anahtar kelimeler: Doa koruma, sistematik koruma planlamas, Trkiye. TAGEM Biyoeitlilik ve Genetik Kaynaklar Program Dr. Arzu NAL Koordinatr, Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl, Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl, 06171 Yenimahalle / Ankara aunal@tagem.gov.tr Tarm politikalarnn oluturulmasnda tarmsal aratrmalar nemli bir itici g oluturmaktadr. Bu kapsamnda lkemizdeki deiik ekolojilerde yetitirilecek rnlerin retilmesi iin uygun teknolojileri gelitirmek, bunlarn uygulanmasnda, srdrlebilirliinin salanmasnda ve ekonomiye aktarlmasnda yol gsterici olmak, karar vericilere bilimsel temele dayanan veriler salayarak lkemizin yarnlar iin daha salkl karar verilmesine imkan tanmak tarmsal aratrmalarn en nemli amac olmaldr. Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl bnyesinde Biyoeitlilik ve Genetik Kaynaklar ubesi koordinatrlnde biyolojik eitlilik, genetik kaynaklar ve biyoteknoloji konusunda aratrmalar ile ilgili projelerin hazrlanmas, hazrlatlmas, gelimelerinin takip edilmesi, deerlendirilmesi ve sonularnn yaynlanmasnn salanmas, biyolojik eitlilik ve genetik kaynaklarla ilgili toplama, koruma, deerlendirme, uygulama ve ekonomiye aktarma, biyolojik eitlilik ve genetik kaynaklarn ynetimi ve uluslararas ilikiler ile ilgili faaliyetler devam etmektedir. Genetik kaynaklara eriim ve yararlarn paylam konusundaki Nagoya Protokol, Biyolojik eitlilik Szlemesi, Gda ve Tarm iin Bitki Genetik Kaynaklar Uluslararas Antlamas ve Bitki Genetik Kaynaklar Avrupa birlii Program gibi taraf olduumuz uluslararas program, szleme, protokol ve anlamalardan doan ykmllklerin yerine getirilmesi iin gerekli almalar srdrlmektedir. Halen devam etmektedir.

19

Gnmzde Nazife Tuatay Bitki Koruma Mzesi, Geometridae, Tortricidae (Lepidoptera), Adelgidae, Phyloxeridae, Aphididae (Hemiptera), Braconidae, Megachilidae (Hymenoptera) ve Tachinidae (Diptera) familyalar zerinde uzman drt aratrmac ile almalarna devam etmektedir. Mze alanlarnn liderliinde Ankara, Bartn, ankr, Kayseri ve Kastamonu illerini kapsayan projeler yrtlmektedir. Anahtar Kelimeler: Nazife tTuatay Bitki Koruma Mzesi, biyolojik eitlilik, veri taban.

Flora Asndan Ormanlarmzdaki Biyolojik eitliliin Tespiti ve Srdrlebilir Faydalanma Kapsamnda rn Kapasitelerinin Belirlenmesi Projesi (BYOD) Galip atay TUFANOLU OGM, Odun D rn ve Hizmetler Dairesi, Orman Biyolojik eitlilii b. Mdrl galipcagtaytufanoglu@ogm.gov.tr lkemiz; Avrupa - Sibirya, ran - Turan ve Akdeniz bitki corafyalarnn kesitii bir noktada bulunmas, ok ksa mesafelerde ok deiik yeryz ekillerinin ortaya kmas, buna bal olarak farkl lokal iklimlerin meydana gelmesi ve flora - fauna g yollarnn zerinde bulunuyor olmas nedenleriyle ktalarla kyaslanabilecek bir biyolojik eitlilie sahip bulunmaktadr. Bu bakmdan lkemiz, 3400 endemik karakterli olan 10.000in zerinde bitki taksonuyla Avrupa ktasnn sahip olduu tr zenginliine yakn bir zenginlie sahiptir. lkemizin orman varl 21,2 milyon hektar olup, ormanlar toplam lke yzlmnn % 27,2sini oluturmaktadr. Bununla birlikte lkemizin sahip olduu tr zenginliinin % 65inin orman rejimi altndaki alanlarda bulunduu tahmin edilmektedir. Ancak bu trlerin neler olduu, nerelerde yayl gsterdii gibi konularda azmsanamayacak derecede bilgi eksikliimiz bulunmaktadr. CBS tabanl bir web uygulamas olan BYOD projesi ile; bitkilerin, kendi yetime ortamndaki fotoraflaryla birlikte lkemizin hangi koordinatnda ve hangi younlukta bulunduu, koruma statlerinin ne olduu, yaplan bilimsel aratrmalar nda tespit edilen etken maddelerinin neler olduu, bu etken maddelerin lkemizde ve dnyada kullanm alanlarnn neler olduu, rn nitelii tayan trlerin kullanlan ksmlar, hasat zaman, toplama, kurutma, depolama ekilleri, arcla fayda salamas asndan polen ve nektar durumlar, kendi ekosisteminde gelitirilip gelitirilmeyecei, gelitirilecekse hangi yetitirme teknii ile gelitirilmesi gerektii gibi hususlarda bilgiler ieren bir veritaban oluturulmak istenmektedir. Bu projeyle birlikte; orman rejimi altnda bulunan alanlarda flora asndan biyolojik eitlilik tespit edilerek, haritalandrlmas; odun d orman rnlerinin envanteri almalarna katk salanmas; rn nitelii tayan trlerle ilgili yaplan literatr taramas sonucunda bir veri a oluturulmas; bal ormanlarna tesis aamasnda

BLDR ZETLER KTABI

20

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU referans salanmas; flora asndan biyolojik eitliliin daha etkin korunarak, srdrlebilir faydalanlmasna katk salanmas hedeflenmektedir. Anahtar kelimeler: Biyod, biyolojik eitlilik, odun d orman rnleri.

Tuz Glnn Floristik nemi Prof.Dr.Latif KURT Ar. Grv. Ebru zdeniz, Ar. Grv. Ayenur Kayaba, Ar. Grv. Beste Gizem zbey Ankara niversitesi, Fen Fakltesi, Biyoloji Blm, Ekoloji ve evre Biyolojisi A.B.D. kurt@ankara.edu.tr Bu almada, Tuz Glnde bu gne dein gerekletirilen projelerden elde edilen sonulara dayanarak Tuz Glnn floristik nemi ortaya konulmaya allmtr. Sahip olduu biyolojik eitlilik deerleri yan sra nemli bitki alan, nemli ku alan, 1. derece doal sit alan ve zel evre koruma alan olan Tuz Gl, ayn zamanda Ramsar Kriterleri bakmndan uluslararas neme sahip bir sulak alandr. Genellikle tuzlu gllerin etrafndaki kuaklarda oluan, Anadolunun i ksmlarndaki nemli karasal tuzcullarn ou Konya kapal havzasnda olumutur. Genel olarak Sulak Alanlar ve Tuzlu Tavalar floristik eitlilik asndan fakir olup dnyann birok yerinde rastlanabilen kozmopolit (geni yayll) trler ounluktadr. Bu genel durumun aksine Tuz Glnn gney kesimleri dnyadaki dier tuzlu tavalarn aksine endemizm oran ve floristik eitlilik asndan son derece zengindir. Bu zenginliin asl sebebi dnyann dier tuzlu tavalarnda da bolca bulunan NaClin yan sra lokal alanlarda slfatca (NaSO4) zengin topraklar barndryor olmasdr. Tuz Glnde tespit edilen 42 endemik, nadir ve nesli tehdit altnda olan hassas taksonun ounun sadece Tuz Glne zg olmas bunun en nemli gstergesidir. Tuz Glnn zellikle gney kesimleri lkemizin nemli Endemizm Merkezlerinden birisidir. Lokal monotipik endemik bir cins olan Kalidiopsis wagenitziinin yegane yayl alan Tuz Glnn gney kesimleridir. Dier bir monotipik cins olan Micrornemum coralloides de bu alanda barnmaktadr. Cyathobasis fruticulosa ise bu alandaki 3. monotipik cinstir. lkemizde 16 monotipik cins olduu dnldnde bunlarn 3 tanesinin bu alanda lokalize olmas Tuz Glnn floristik nemini gstermesi bakmndan nemlidir. Gene lkemizde yayl gsteren 6 endemik Limonium trnn 5i Tuz Gl evresindedir. Anahtar kelimeler: Tuz Gl, flora, Trkiye.

21

Yanardner (Centaurea tchihatcheffii Fisch.&Mey.) Prof. Dr. Mecit VURAL Gazi niversitesi Fen Fakltesi mvural@gazi.edu.tr lk defa Rus doa bilimcisi P. A. Tchihatcheff tarafndan 1848 ylnda kefedilmitir. 1854 ylnda da tr bulann adna izafeten Centaurea tchihatcheffii adyla yaynlanarak tantlmtr. Yok olma tehlikesi altnda olan dar yayll endemik bir trdr. Ankara, Glba, Mogan Glnn evresinde ve Glbekte zellikle ekin tarlalarnda yetien parlak krmz iekli tek yllk gzel bir bitki. Glbann evresinde paralanm kk gruplar halinde de rastlanabilmektedir. Yanardnerin bilinen dalm ok snrldr. Anadoluda, Ankarann gneyinde Glba ve Glbek evrelerindeki tarlalarda iki subpopulasyon halinde bulunur. Ankarann 20 km gneyinde yer alan Glbann gneybat kylar ile Glbek ky tarlalarnda toplam 4 km 2den dar bir alanda yer alr. Trn iyi temsil edildii bu iki alan l Gl ve Glban birbirine balayan havzann iki ucunda yer alr. 50 km uzunluunda bu havzada yer yer kk kalntlara da rastlanr. Eldeki veriler trn tehlike kategorisini ENye drmemizi gerektirse de, korunan alan dnda, tr zerindeki bask olduka fazla olduundan mevcut koruma statsnn (CR) korunmasnda uygun olur. Belirtilen iki yer arasndaki Mahmatl ky tarlalarnda da Yanardnerlere rastlanmaktadr. Belki de Trkiye Florasnda Mehmet-koi olarak belirtilen ky burasyd. Yanardner (Centaurea tchihatcheffii) dier Centaurea trlerinde grlmeyen baz esiz zelliklere sahip, tek yllk bir bozkr bitkisidir. Huni eklindeki evresel ieklerinin pileli oluu, anter tpnn uc ksmnda salg damlalarnn bulunuu ve yanar dner parlak renkli iekleri tre taksonomik olarak ayrcalk kazandrr. Kromozom saysnn 2n=20 oluuyla da mensubu olduu Cyanus seksiyonunun tm yelerinden farkldr. Papatyagiller ailesinden olan bu tr ilenerek havalandrlm topraklar tercih eder, yani tarla arsz otlar gibi davranr. Ekin tarlalarnda herbisitlerin ar kullanm tr tehdit eden ana faktr olarak grlmektedir. Glba evresindeki ekin tarlalarnda arsz otlara kar uygulanan dzenli ilalamalar bu tre byk zarar vermektedir. Ayrca gl etrafndaki rekreasyon almalar ve yerleimler de tr zerindeki basky son yllarda bir hayli arttrmtr. En yakn akrabas olan mavi iekli gkba (Centaurea depressa) hemen hepimiz tarla kenarlarnda ve nadaslarda grmzdr. Bunun gibi birok tarla arsz otunda gzlenen yllk saysal dalgalanmalar yanardnerde de olduka yksektir. Bu bakmdan trle ilgili yllk gzlemlerde byk deiiklikler olmaktadr. Kurak geen ilkbahar aylarnda trn alandan kaybolduunu sanabilirsiniz. Byle yllarda tohumlarn ou imlenemez ve imlenen gen fideler kuruyarak ortadan kalkar. ok yalarda trn yayl alannda bataklklar oluturduunda yine tohumlar imlenemez. Genken parlak krmz olan iekler olgunlukta solarak ak pembeye dner. BLDR ZETLER KTABI

22

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Nisan ortalarndan haziran balarna kadar sren ieklenme dnemi vardr. Mays aynn ortalar ieklenmenin doruk noktasdr. Anahtar kelimeler: Yanardner, bozkr, Anadolu Eskiehir, Afyon ve Ktahyann Floristik eitlilii Do. Dr. Atila OCAK Eskiehir Osmangazi niversitesi, Fen-Ed. Fak. Biyoloji Blm aocak@ogu.edu.tr Bir lkenin sahip olduu biyolojik eitliliin ve zellikle floristik zenginliin yaamsal lde nemli olduu gerei bugn tm dnya tarafndan kabul edilen bir olgudur. lkemiz bu bakmdan kskanlacak bir zenginlie sahiptir. Trkiye, 12000 civarnda erelti ve tohumlu bitki taksonu ile dnya da, bulunduu iklim kuanda olduka zengin bir floraya sahip ender lkelerden biridir. lkemizin yaklak 15 kat byklndeki Avrupa ktasnn btnnde 13000e yakn bitki taksonu olduu dnldnde lkemizin bu konuda ne denli zengin olduu daha ak bir ekilde ortaya kar. Trkiye floras, sahip olduu tr zenginliinin yannda ierdii endemik bitki says bakmndan da ok zengindir. Avrupa lkelerindeki endemik bitki saysnn toplam 3500 kadar iken lkemizde bu say 4000e yakndr. lkemizin bu denli zengin bir eitlilie sahip olmasnn balca sebepleri arasnda klimatik ve edafik farkllklarn yannda jeomorfolojik, toporafik eitlilik, deniz, akarsu, gl gibi deiik su ortam eitlilikleri, 0-5000 m.ler arasnda deien ykselti farkllklar, Akdeniz, ran-Turan, Avrupa-Sibirya gibi farkl fitocorafik blgenin kesime noktasnda yer almas ve Gneybat Asya ile Avrupa arasnda bir kpr konumunda bulunmas saylabilir. Ayrca son 1 milyon yldan 12 bin yl ncesine dek yeryznn yaad drt buzul dneminden de lkemizin ok fazla etkilenmemi olmas, Kuzey Avrupadan Akdenize doru inen buzullardan eitli yollarla kaan, g eden bitkilerin lkemizi bir tr snma alan olarak bulmalar nedeniyle de Avrupa da binlerce tr yok olurken lkemizde tam aksi bir eitliliin ortaya kmasna neden olmutur. Eskiehir ili gerekten flora bakmndan kskanlacak bir zenginlie sahiptir. Eskiehir ili snrlar iinde 2000e yakn bitki tr doal yayl gstermektedir. limizin sahip olduu trler rnein ngilterenin sahip olduu bitki trlerinin toplamndan bile daha fazladr. Bu trlerden 220den fazlas lkemize zg endemiktir, yani yeryznde sadece lkemizde yetimektedirler. Ayrca zellikle Sndiken ve Trkmen Dalar bata olmak zere ilimizin tm da, step, ova, yayla ve ormanlarnda yetien bu trlerden 14 dnyada sadece Eskiehir ilinde doal olarak yetimektedir. Bunlar; Gypsophila osmangaziensis (ven otu), Hesperis turkmendaghensis (Jlyen), Hypericum sechmenii (Kantaron), Centaurea nivea, Centaurea sericea (Peygamber iei), Alyssum niveum (Alis), Cephalaria aytachii (Acmk), Campanula pamphylica subsp. tokurii (an iei), Sideritis gulendamiae (Da ay), Aethionema dumanii (Taanta), Achillea ketenoglui (Beyaz civan peremi), Convolvulus pulvinatus (Kahkaha iei), Sideritis gulendamiae (Da ay), Verbascum eskisehirensis, Verbascum gypsicola (Sr kuyruu).

23

Ktahya snrlar iinde toplam 679 takson bulunmutur. Ktahya snrlar iinde bulunan takson saylar ile ilgili istatistiksel bilgiler; Familya : 81 Cins : 328 Tr : 656 Ktahya snrlar iinde toplam 130 endemik takson bulunmutur. Ktahya snrlar iinde bulunan takson saylar ile ilgili istatistiksel bilgiler; Familya : 29 Cins : 82 Tr : 126 Afyon ili snrlar iinde toplam 318 takson bulunmutur. Afyon snrlar iinde bulunan takson saylar ile ilgili istatistiksel bilgiler; Familya : 60 Cins : 182 Tr : 309 Afyon snrlar iinde toplam 72 endemik takson bulunmutur. Afyon snrlar iinde bulunan takson saylar ile ilgili istatistiksel bilgiler; Familya : 21 Cins : 51 Tr : 71 lkemiz snrlar iinde doal olarak yetien endemik ve dier flora elemanlarnn halkmza tantlp gelecek kuaklara olduu gibi korunarak aktarlmas halk ve evre salnn korunmas asndan yaamsal derecede nemlidir. Bu flora zenginliimizin farkna varlmas ve ekosistemlerin korunmas konusunda kamuoyu bilincinin oluturulmas da bir o kadar nemlidir. Anahtar kelimeler: Floristik eitlilik, Eskiehir, Afyon, Ktahya.

BLDR ZETLER KTABI

24

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU GAPn En Nadide iekleri:Geofitler Prof. Dr. Hasan AKAN Harran nv. Fen Edeb. Fak. Biyoloji Bl., anlurfa, hakan@harran.edu.tr Lle, smbl, nergis, kardelen, idem, salep, ssen gibi herkesin yakndan tand ve sevdii bitkiler olan geofitler; yln byk bir blmn toprak altnda soan, yumru ve rizom halinde geiren bitkilere verilen addr. Gneydou Anadolu Blgesi, bu bitkilerin en bol olarak bulunduu bir yremizdir. Daha baka gzel iekli bitkilerimiz ile geofitler; zellikle mart, nisan ve sonbahar aylarnda, bu yrelerimizi iek bahesi haline getirirler. GAPta doal olarak yetien soanl bitki trlerinden Fritillaria imperialis (Ters Lale veya Alayan gelin), F. persica (Adyaman lalesi), Tulipa aleppensis (Lale), T. sintenisii (Endemik bir Lale tr), Narcissus tazette (nergis), Sternbergia clusiana (k nergisi), S. fischeriana, Anemone coronaria (Anemon, yourt iei), Iris (zambak, ssen) trleri, Crocus ve Colchicumun baz trleri ve son yllarda yeniden kefettiimiz Scilla mesopotamica (Mezopotamya smbl) ska rastladmz belli bal geofit trlerindendir. 2001 ylndan beri GAPta yaptmz arazi almalar srasnda bir ok geofit bitkilerinin de bilinsizce topland dikkat ekmitir. Geofitlerden Frtillaria imperialis ve F. persicann Adyaman ve Siverek civarlarnda doadan topland ve satld tespit edilmitir. Bu sunumda; Gneydou Anadolu Blgesinin geofitleri dialarla tantlacak, yre halknn bu bitkilerden nasl yararlandna yer verilecek ve bilinsizce yaplan tahribatlara dikkat ekilecektir. Anahtar kelimeler: Geofitler, GAP, bilinsiz toplama. Gller Yresinin Endemik Bitkileri Prof. Dr. Hasan ZELK hasanozcelik@sdu.edu.tr, Y. Biyolog Belks Muca, Y. L. . Ahmet Koca, Sultan zsoy Sleyman Demirel niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, Isparta Zeki etin Orman ve Su leri Bakanl, Doa Koruma ve Milli Parklar l Mdrl, Isparta Bu almann amac; Gller Yresinde bulunan illerin (Isparta, Burdur, Denizli, Konya ve Antalya) iletim demetli endemik bitki taksonlarn belirlemek, bu taksonlarn habitatlarn, ieklenme dnemlerini, yatay ve dikey yayl alanlarn, tehlike kategorilerini ortaya koymak ve korunmas amal nerilerde bulunmaktadr.

25

 almann sonularna gre; Ispartada 406 (% 27); Burdurda 54 (% 4); Denizlide 123 (% 8); Konyada 429 (% 29) ve Antalyada 468 (% 32) Endemik bitki taksonunun doal yayl gsterdii anlalmtr. Yrenin toplam 53 familyaya ait endemik bitki taksonu says 950dir. Yrede 530 endemik takson, birden fazla ilde yayl gstermektedir. Yrede amaca ynelik tam olarak allmam, zellikle Burdur ve Denizli dier illerimize gre daha az alldndan literatre tam olarak potansiyeli yansmamtr. Her ilin bu sayya en az % 15 daha endemik takson eklenecei tahmin edilmektedir. Bu taksonlarn dikey yayllar: 0-500 m.ler aras 78 takson (%8); 500-1000 m.ler aras 31 takson (%3); 1000-1500 m.ler aras 91 takson (%10); 1500-2000 m.ler aras 59 takson (%6); 2000-2500 m.ler aras 29 takson (%3) , 2500 m.- yukars 10 takson (%1) ve deiken rakma sahip 645 takson %69 olarak tespit edilmitir. lgili taksonlarn ieklenme aylar: 1-3: 5 takson (% 1); 3-6: 333 takson (%36); 6-9: 516 takson (%55); 9-12: 12 takson (%2) ve bilinmeyen 44 takson (%5); ak tohumlu ve erelti 4 takson (%1) olarak tespit edilmitir. lgili taksonlarn IUCN tehlike kategorileri: LR (cd) 127 takson (%13); LR(nt) 78 takson (%8); LR(lc) 288 takson (%30); VU 176 takson (%19); CR 41 takson (%4); DD 16 takson (%2); EN 168 takson (%18) ve tehlikede olmayan 56 takson (% 6) olarak tespit edilmitir. Yrede zellikle lokal endemikler bata olmak zere ekonomik nemi olan Origanum minutiflorum, Sideritis erythrantha, Ballota cristata, Dorystoechas hastata, Rosa dumalis subsp. boissieri var. antalyensis, Muscari bourgaei, Orchis anatolica, Liquidambar orientalis, Abies cilicica subsp. isaurica gibi taksonlarn koruma kullanma dengesine dikkat edilmeli, sektrel paydalarn bilinlendirilmesi salanmal ve tketime ynelik olarak kltre alnma yollar aranmaldr. Anahtar kelimeler: Gller Yresi, endemik bitkiler, koruma.

Uzungl (Trabzon) zel evre Koruma Blgesinin Floristik ve Odun D Bitkisel rnleri Bakmndan Deerlendirilmesi 1Prof. Dr. Salih TERZOLU sterzi@ktu.edu.tr Karadeniz Teknik niversitesi, Orman Fakltesi - Orman Mhendislii Blm Prof. Dr. Kamil COKUNELEB Karadeniz Teknik niversitesi, Fen Fakltesi - Biyoloji Blm Uzungl zel evre Koruma Blgesi (KB)nde 20082010 yllar arasnda gerekletirilen karasal biyolojik eitliliin tespiti projesi kapsamnda blgede 125 alttr, 68 varyete olmak zere 311 cinse ait toplam 658 adet bitki taksonu saptanmtr. Ayrca Uzungl uha iei (Primula x uzungolensis Terziolu & Cokunelebi) alandan ilk kez toplanm, yeni bir bitki taksonu olarak bilim dnyasna tantlmtr. BLDR ZETLER KTABI

26

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU IUCNe gre Kritik (CR) kategorisinde yer alan Erodium hendrikii (nelik) bitkisinin bu alanda da yayld saptanm ve yayld alan mutlak koruma alan olarak nerilmitir. Endemik ve ender bitki taksonlarna ait 471 koordinat okumas yaplm ve habitatlaryla saysal veri tabanna aktarlmtr. Blgede yaplan bitki sosyolojisi almalar ile drt deiik vejetasyon tipinde toplam dokuz adet bitki birliinin alanda varl saptanmtr. Bu birlikler ve alansal almalara dayal olarak yrtlen almalarla EUNIS habitat snflamas yaplm, 24 adet biyotopun varl saptanm ve corafi bilgi sistemleri (CBS) ortamna aktarlmtr. Uzungl K Blgesinin nemli bir ksmn kapsayan orman vejetasyonunda sekonder orman sksesyonun 1971 ylndan 2010 ylna dein deiimi alansal istatistik (FRAGSTAT) yardmyla saptanmtr. lkemizin deiik yrelerinde odun d bitkisel rn (ODB) olarak yararlanlan 6 sporlu ve 156 tohumlu bitki taksonunun Uzungl K Blgesi snrlar ierisinde de yayl gsterdii ve bunlarn bir ksmnn yerel halk tarafndan da kullanld ancak yerel halkn ODBlerden faydalanma kltrnn zayf olduu saptanmtr. Yerel halkn kulland bitkilerden en nemlileri tomara olarak bilinen Trachystemonorientalis, Plantago major, Buxus sempervirens, Urtica dioica, Rumex acetosella, Fragaria vesca ve alanda ok sayda tr ile temsil edilen Alchemilla cinsine ait trleridir. Bunlardan Adi imirin yaprakl srgnleri son yllarda ok dikkat ekici ekilde odun d bitkisel rn olarak kullanlmaktadr. Uzungl KB doal olarak yayl gsteren birok doal soanl ss bitkisine de ev sahiplii yapmaktadr. Bata Fagus orientalis olmak zere, alanda yayl gsteren birok odunsu taksonun yapraklarndan hayvan altl olarak yararlanld saptanmtr. Anahtar kelimeler: Uzungl, K, biyolojik eitlilik.

Peyzaj eitlilii Yrd. Do. Dr. Osman UZUN Dzce niversitesi Orman Fakltesi Peyzaj Mimarl Blm osmanuzun@duzce.edu.tr, pmosmanuzun@duzce.edu.tr Biyolojik eitlilik, genetik eitlilik, tr eitlilii, ekosistem eitlilii ve fonksiyonel eitlilik olmak zere drt hiyerarik kategoride ele alnmaktadr. Peyzaj farkl ekosistemlerin karmndan oluan bir mozaiktir. Peyzaj iinde meydana gelen doal srelerin korunmas peyzaj kalitesinin ve peyzaj eitliliinin sreklilii iin nemlidir. Peyzaj eitliliinin yksek olmas o havzadaki farkl jeolojik, topografik ve iklimsel faktrlerin bir sonucudur. Bu almada lkemiz iin peyzaj eitliliinin nemi ortaya konularak, ulusal peyzaj eitlilii stratejisinin oluturulmasnda hangi aamalarn izlenmesi gerektii ortaya konulmutur. Sonuta peyzaj eitliliinin belirlenmesinde peyzaj plan ve peyzaj planlama yaklamlarnn nemi vurgulanmtr. Anahtar kelimeler: Peyzaj eitlilii, fonksiyonel eitlilii, peyzaj planlama, peyzaj.

27

Burdur Gl Havzas Biyoeitliliine Floristik Bir bak ,Uzman Biyo. Abdullah ETN abdullahcetin@live.com Mehmet Akif Ersoy niversitesi Fen Bilimleri Enstits Biyoloji Anabilim Dal, Burdur Yrd. Do. Dr. Neslihan ERDOAN Mehmet Akif Ersoy niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm, Burdur Ama: Bu aratrmada; Burdur Gl evresinin florasnn tespit edilmesi ve bu sonularn havzada yaplan dier almalarla karlatrlmal analizi yaplarak Burdur Gl havzasnn floristik biyoeitliliini ortaya koymak amalanmtr. Gere ve Yntem: Burdur Gl evresinde 2009 - 2011 yllar arasnda yaplan arazi almalarnda toplanan bitki rneklerinin tehisi sonras elde edilen veriler ile Burdur Gl havzasnda flora konusunda yaplan dier bilimsel almalarn karlatrlmal analizi ve deerlendirilmesi yntemi uygulanmtr. Bulgular: Burdur Gl havzasnda yaplan floristik aratrmalar ve tespit edilen bitki taksonu says; Burdur Gl evresi floras (465), Tefenni (Burdur) ilesinin floras ve halk ilalar (804), Rahat Da floras (413) adl almalardan olumaktadr. Havzadaki endemik bitki taksonlar belirlenmi ve havzada yeni bitki tr kefinin olduu tespit edilmitir. Sonu: Burdur Gl evresinde yaplan floristik aratrma sonularnn Burdur Gl havzasnda yaplan dier floristik aratrmalar ile birlikte analiz ve deerlendirilmesi sonucu havzann genel floristik eitlilii ortaya konulmutur. Buna gre havzada floristik eitlilik ynyle; en fazla bitki taksonun Boncuk Dalarnda iken en az bitki taksonunun ise Rahat Danda olduu, endemizm oranlar ynyle ise; en ok endemik bitki taksonuna sahip alann Tefenni ilesi (% 21,0), en az endemik bitki taksonuna sahip alann ise Burdur Gl evresi ( % 10, 53) olduu tespit edilmitir. Ayrca 2011 ylnda Lathyrus egirdiricus Gen & Sahin olarak yeni bir bitki tr bilim dnyasna ilan edilmitir. Endemik trler ierisinde sadece Burdur Gl evresinde yayl gsteren ve nesli tehlike altnda olan bitki trlerinin de yaad tespit edilmitir. Burdur Gl havzasnda yaplan tm bu floristik aratrmalara gre; havzann uluslararas anlamalar nezdinde tekrar incelenip zellikle endemik bitki trleri dikkate alnarak, korunan alanlarn geniletilmesi ve dier ilgili almalarnn en ksa zamanda yaplmas gerekmektedir. Anahtar kelimeler: Flora, Burdur Gl havzas, biyoeitlilik, endemizm, koruma.

BLDR ZETLER KTABI

28

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Bakomutan Tarihi Milli Parkinin Herpetofaunasi Yrd. Do. Dr. Uur Cengiz ERM, Prof. Dr. Muhsin KONUK, Y. Biyolog mer ESER Afyon Kocatepe niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm AFYONKARAHSAR uerismis@aku.edu.tr Bu aratrmada, Ege blgesinin bat Blmnde yer alan ve Afyonkarahisar ili snrlar iinde kalan, Bakomutan Tarihi Milli Park, Kocatepe Blmnn amfibi ve reptil faunasnn ortaya karlmas amalanmtr. Bu amala, 2009 ylnn mart ayndan balayarak ayn yln temmuz ay sonuna kadar araziden rnek toplanmtr. Yakalanan rneklerin pholidosis, renk-desen, vcut lmleri ve oranlar gibi morfolojik karakterleri incelenmi ve nceki almalarla karlatrlmtr. Bu trlere ait biyolojik ve ekolojik gzlemler verilmitir. Yeterli sayda rnek salanan trlerin taksonomik durumlar da deerlendirilmitir. Aratrma sonunda, Bakomutan Tarihi Milli Park Kocatepe Blmnde, 11 amfibi ve srngen familyasna ait, 19 tr tespit edilmitir. Bu trlerin 1 tanesi kuyruklu kurbaa (semender), 4 tanesi kuyruksuz kurbaa, 2 tanesi kaplumbaa, 7 tanesi kertenkele ve 5 tanesi ylan grubuna dhildir. Anahtar kelimeler: Herpetefauna, Kocatepe, milli park.

Kre Dalari Milli Parki Biyoeitlilii: Ekosistem ve Flora (1) Gney K, (2)Geven F., (2)Bingl M., (3)eter T., (3)Altuner E.M., (1) Aydn M., (1) Svacolu A. (1) Kastamonu niversitesi Orman Fakltesi, Orman Mhendislii, KASTAMONU (2) Ankara niversitesi Fen Fakltesi, Biyoloji Blm, ANKARA (3) Kastamonu niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, KASTAMONU carex35@gmail.com Kre Dalarnda 1998 ylnda evre ve Orman Bakanlnca d kaynakl bir proje (UNDP) ile balatlan korunan alan almas 07.07.2000 ylnda milli park stats ile sonulandrlmtr. Kre Dalar Milli Park 1998 ylnda WWF tarafndan Avrupa ormanlarnn korumada ncelikli alanlarndan (scak noktalar) biri olarak kabul edilmitir. 8 Eyll 2006da yetkililerce balatlan PAN Parks (Korunan Alanlar A Parklar) katlm sreci 2012 Nisan nihai denetimiyle sonulanacaktr. Kre Dalar Milli Park ve Tampon Zon Avrupa-Sibirya bitki corafyasnn ksin provensinde yer almaktadr. Karstik bir kuak zerinde yer alan milli parkn orman ekosistemi saf veya kark, ibreli ve yaprak dken odunlu bitki trlerinin hakimiyeti altndadr.

29

 Orman ii aklklar otsu ve alms bitki trlerin odunlu trlere gre hakimiyet kazandklar blgelerdir. Ayn zamanda bu blgeler tr eitliliinin de en yksek olduu noktalardr. Ekolojik faktrlerin farkl kombinasyonlar Kre Dalar Milli Parknda farkl tiplerde ekosistem yaplarn ortaya kartmtr. Kre Dalar Milli Parknda ekosistem ya da habitat snflandrmas amenajman haritalar ve Arc-GIS programndan yararlanlarak analiz edilmi, bunlarn doruluklar uydu grntleri ile teyit edilmitir. Elde edilen veriler habitat tiplerinin snflandrlmasnda kullanlan Avrupa Doa Bilgi Sistemine (EUNIS) uyarlanarak Kre Dalar Milli Park iin habitat tipleri ortaya konmutur. Kre Dalar Milli Park ve tampon zonu iin ise Ekosistem snflandrmas yaplmtr. Kre Dalar Milli Park odunlu bitki taksonlarnn zenginlii ve bunlarn prodktif yapsyla floristik adan nemli bir zellie sahiptir. Ormanlk blgelerin eitli sebeblerle ald yerde oluan alanlar ise otsu ve alms bitki trlerinin saysnn artarak biyoeitliliin en st seviyeye kt floristik adan nemli noktalardr. Kre Dalar Milli Parknda 1014 bitki taksonu tesbit edilmitir. IUCNe gre 45 bitki taksonu tehlike snflarna gre deerlendirilmitir. Anahtar kelimeler: Kre Dalar, biyoeitlilik, ekosistem.

Kzldan Floristik nemi Prof. Dr. Ahmet DURAN Seluk niversitesi, Fen Fakltesi, Biyoloji Blm, Konya aduran@selcuk.edu.tr Kzlda, Konya ilinin, Derebucak ilesine bal amlk kasabas snrlar ierisinde yer almaktadr. amlk Kasabas; 3722 kuzey enlemleri ile 3140 dou boylamlar arasnda yer alr. Konyaya 142 km, Antalyaya 220 km, Beyehire 52 km uzaklktadr. Kzlda, corafik olarak Konya il snrlar iinde ve Antalya il snrna komu, Orta Toroslarda yer alr. Kzlda ultramafikleri amlk grubu ad altnda bnyelerinde barndrdklar dnit, harzburjit, kromit ktleleri ve diyabaz dayklaryla birlikte deerlendirilmilerdir. Bu grup allokton Bozkr birlii iinde olup altndaki Hulu ve stndeki Gencek gruplaryla dk al tektonik dokanakldr (en, 1996). Kzlda Konyaya bal olmakla beraber Gller yresinde yer alr. Yar-kurak Akdeniz iklimi hkimdir. Kzldan vejetasyonu ksmda incelenebilir. Karaam orman, Kaya vejetasyonu ve Subalpinik vejetasyon eklindedir. Arazi almalar sonucunda toplanan rneklerin deerlendirilmesi sonucu serpantine zg 190 takson tespit edilmitir. Bu taksonlardan 68i endemiktir (% 36). Floray oluturan taksonlarn; 62si Akdeniz (% 32.6), 37si ran-Turan (% 19.4), 10 takson Avrupa-Sibirya (% 5.3), 81 takson ise ok blgelidir (% 42.7). Alanda son yllarda yrtlen botanik aratrmalar, Kzldan dar yayll endemik bitkiler bakmndan son derece zengin olduunu ortaya koymutur. Aslnda Kzldan ierdii yksek endemizm oran, Trkiyede tm serpantin alanlarda grlen tipik bir zelliktir. Alann florasnn ok zengin olmasnn dan izole olmu konumundan ileri geldii sylenebilir (Aksoy ve ark., 2008; Ayta, 2005). Bu alanda son zamanlarda bilim dnyas iin 11 yeni bitki tr tanmlanmtr. Bu trler unlardr; BLDR ZETLER KTABI

30

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Muscari anatolicum (Cowley ve ark., 1994), Sideritis ozturkii (Ayta ve Aksoy, 2000, 181-184), Bornmuellera kiyakii (Ayta ve Aksoy, 2000, 485-490), Eryngium trisectum (Wrtz ve Duman, 2004, 421-425), Rindera dumanii (Ayta ve Mill, 2005, 109118), Noccea camlikense (Ayta ve ark., 2006, 409-416), Centaurea kizildaghensis (Uzunhisarckl ve ark., 2007, 61-66), Allium ertugrulii (Demirelma ve Uysal, 2007, 315317), Silene ozyurtii (Aksoy ve Hamzaolu, 2009, 431-434), Onosma aksoyii (Ayta ve Trkmen, 2011, 269-274) ve Scorzonera coriacea (Duran ve ark., 2011, 353-359). Kzldada lokal endemik olarak yetien Rindera dumanii, Sideritis ozturkii, Bornmuellera kiyakii ve Noccea camlikense trleri zerine Erciyes niversitesinden Prof. Dr. Ahmet Aksoy ve arkadalar, bu trlerin Ekolojisi ve Koruma Biyolojisi almaktadr. Ayn zamanda Prof. Dr. Nezaket Adgzelin bu yrede yapm olduu Kzlda Serpantinlerinde yetien endemik Bornmuellera kiyakii trnn nikel hiperakmlatr zerine almas tamamlanmtr (Reeves ve ark., 2009, 33-40). Kzldan Likenleri zerine Mustafa Kocakaya ve arkadalarnn yeni liken trleri mevcuttur (Kocakaya ve ark., 2009, 105-112). Anahtar kelimeler: Kzlda, biyoeitlilik, flora. Giresun Dalarnn (Ordu-Giresun-Sivas) Endemik ve Nadir Tr ile Ekosistem eitlilii Yrd. Do. Dr. Fergan KARAER Ondokuz Mays niversitesi; Eitim Fak. Fen Bilgisi ABD 55139, Atakum / Samsun fergankaraer@hotmail.com Giresun dalar, Karadeniz kys ile gneyde Kelkit Vadisi arasnda, kyya paralel bir duvar gibi ykselerek Ordu, Giresun ve Sivas il snrlar arasnda uzanmaktadr. Gneyi dik ve sarp yamalara, kuzeyi derin vadilerle yarlm bu dalarn ortalama ykseklii 2000m olup Balaban dalar (3331m), Cankurtaran (3278m), Gavur (3248m), Karagl (3107m), Kkkor (3044m), Krkkzlar Tepesi (3025m) nemli ykseltilerdir. Giresun dalarnda eski buzullarn oluturduu toporafik yap yannda, buzul gllerine rastlanrken Karagl dalarnn batsnda nemli yaylalar (Karagl, Kulakkaya, Tamdere, Sarak, Kmbet, Bekta, Sisda) bulunmaktadr. Giresun dalar, corafik olarak ve Dou Anadolu ile Dou Karadeniz Blgeleri arasnda, bitki corafyas bakmndan, Avrupa-Sibirya ile ran-Turan floristik blgeleri arasnda gei alannda bulunmaktadr. Bu tip gei blgeleri bir yandan Karadenizin nemli dier taraftan Anadolunun kurak ikliminin etkisi altnda olmas nedeniyle her iki blgeye ait bitkileri iermekte ve bitki biyoeitlilii bakmdan ilgin zellikler gstermektedir. Nitekim Giresun dalarnn kuzeyi ile gneyi arasndaki iklim ve ya fark, gney kesimlerinde step alanlarnn, ky ile dalar arasnda kalan kesimlerinde orman alanlarnn artna neden olmutur.

31

 Yaplan almalar sonucunda Dou Ladininin (Picea orientalis) en bat ucunu oluturan Giresun dalarnda, orman, bozuk orman, step (ova ve da), hidrofil (sucul), higrofil (nemli dere) ve kayalk alanlar olmak zere alt ekosistem tipi yer alrken, Bern szlemesine ait tehlike altnda 2 tr ve 4 habitat tespit edilmitir. Ayrca Giresun dalarnda, 15 tanesi alana zg, 25 i lke apnda nadir 110 endemik takson bulunmaktadr. Cyclamen parviflorumun yaylnn en dou ucunu oluturan Giresun dalarnda bugne kadar veri yetersizliinden dolay tam olarak bilinmeyen Karadeniz Kandamlasnn (Adonis cyllenea var. paryadrica) alanda snrl oranda bulunduu grlmtr. Trkiyenin nemli bitki alanlar arasnda yer alan Giresun dalarna zg taksonlar Doronicum tobeyi, Centaurea drabifolioides, Centaurea helenioides, Hieracium giresunense, Hieracium tamderense, Micromeria fruticosa subsp giresunica ile ebinkarahisardan yeni kefedilen Draba cemileann yayl alan snrl olup korunmas iin gerekli tedbirler alnmaldr. Anahtar kelimeler: Giresun Dalar, endemik, nadir tr, ekosistem eitlilii. Altnbeik Maaras, Kprl Kanyon, Olimpos - Beydalar ve Gllk Da (Termessos) Milli Parklarnn Floristik eitliliinin Deerlendirilmesi r. Gr. lker NBLGEL Akdeniz niversitesi, Akseki Meslek Yksekokulu, Av ve Yaban Hayat Program, 07630, Akseki/Antalya icinbilgel@akdeniz.edu.tr Bu almada, Antalyadaki Milli Parklarn Floristik kompozisyonu (eitlilii ve zellikleri) daha nce yaplm almalar nda deerlendirmeye tabi tutulmutur. Antalyada bulunan Altnbeik Maaras, Kprl Kanyon, Olimpos - Beydalar ve Temessos Milli Parklarndan ilk ikisi Antalyann dousunda, dierleri ise batsnda yer almaktadr. Deerlendirme sonucunda bu Milli Parklardan en ok bitki eitliliine sahip olan 1027 taksonla Kprl Kanyon Milli Park, en az bitki eitliliine sahip olan 605 taksonla Altnbeik Maaras Milli Parkdr. En kk Milli Park ise 1156 hektarlk alan ile yine Altnbeik Maaras Milli Parkdr. lkemizde endemizm oran % 34tr ve lkemizin gneyi endemizm bakmndan en zengin blgeler arasndadr. Antalya, Trkiye Floras kareleme sistemine gre C2, C3 ve C4 karelerinde yer almaktadr. Bu karelerden, C2 karesinde 2403 bitki mevcut olup, 656s endemiktir, oran ise %27.3tr. C3 karesinde, 2473 bitkinin 631 tanesi endemiktir, oran ise % 25.5tir. C4 karesinde ise 2134 bitki mevcut olup, 602 tanesi endemiktir. Oran ise %28.2dir. Sz konusu Milli Parklar C3 karesine dahildir. Endemik bitkiler bakmndan en iyi durumda olan alan, 233 (%22.78) endemik taksonla Kprl Kanyon Milli Parkdr. Endemik bitkilerin benzerlii bakmndan bu drt Milli Park kyaslandnda, Olimpos-Beydalar ile Termessos Milli Parklar bu bakmdan birbirine en ok benzer alanlardr. Kprl Kanyon Milli Park ise bu iki alana Altnbeik Maaras Milli Parkndan daha ok benzerlik gstermektedir. Olimpos-Beydalar ve Kprl Kanyon Milli Park dier Milli Parklara gre ykselti farkll nedeniyle vejetasyon katlar bakmndan daha zengindir. Anahtar kelimeler: Milli park, flora, bitki eitlilii, endemizm, Antalya.

BLDR ZETLER KTABI

32

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Ankarann Biyolojik eitlilii ve Karasal Omurgal Hayvan Trleri Prof.Dr. Levent TURAN Hacettepe niversitesi evre Eitimi, Ku Aratrmalar ve Halkalama Merkezi 06800 Beytepe - Ankara Ankara ilinin neredeyse tamam Anadolu Blgesinde, Trkiyenin ortaya yakn ksmndadr. lin byk ksm yukar Sakarya havzas snrlar ierisinde yer al maktadr. Yzlm 14,500 km2 civarnda olan l snrlar ierisinde tuz oran yksek olarak tanmlanabilecek bozkrlardan verimli topraklara; biyolojik eitlilii deiik ekillerde destekleyen sulak alanlardan doal, kalnt ve yapay ormanlara kadar geni bir habitat eitliliine sahiptir. Tuz gl, Saryar Baraj, Hirfanl Barajnn bir ksm, Eymir - Mogan gl kompleksi, Souksu Milli Park, Nallhan ku cenneti gibi biyolojik eitlilik bakmndan scak ve hareketli blgelere de sahiptir. Faunal bileenleri farkl ekillerde destekleyen eitli ve ok saydaki yaam alanlarna ek olarak Trkiye zerinden gerekleen, bat Palearktik blgeye zg kuzey-gney ynl g hareketlerinin gzergah zerinde de bulunmas biyolojik eitlilik asndan nemli katklar salar. Ankara ili yzlmnn byk blmnn bozkr karakterinde olmas nedeniyle konuya yakn olmayanlar tarafndan biyolojik eitlilik asndan fakir bir il nyargs olduka yaygndr. Fakat bu alanlar biyolojik eitliliin en zengin olduu yaam alanlardr. Habitat eitlilii, g yollarnn zerinde bulunmas, eitli sulak alan ve ormanlara sahip olmas yannda sahip olduu geni yzlm Ankarann sanlandan veya tahmin edilenden ok daha zengin bir biyolojik eitlilie sahip olmasn aklamaktadr. lkemiz snrlar ierisinde bugne kadar kaydedilmi olan Karasal omurgal hayvan (Tetrapod) snflar ierisinde en zengin snf, 527 tr ile kular snfdr. l genelinde bugne kadar en az 302 ku trnn kayd yaplmtr. Bu say Trkiye ku trleri saysnn % 63ne denk gelmektedir. Bunun yannda Trkiyede tehis edilmi olan 172 memeli hayvan trnden en az 92sinin; 121 srngen trnden 46snn; ayrca 27 iki yaaml trnden de 11inin il snrlar ierisinde yaylm gsterdii belirlenmitir. Bu konuda genel bir deerlendirme yapmak gerekirse lkemizde bugne kadar yaylm gsterdii belirlenen en az 827 karasal omurgal trnden 451i, yani %55den daha fazlasnn Ankara il snrlar ierisindeki habitatlarda doal bir dalm gsterdii ifade edilebilir. Anahtar kelimeler: Omurgal hayvanlar, Ankara, biyolojik eitlilik.

33

Uludain Faunas Prof. Dr. Hikmet Sami YILDIRIMHAN Uluda niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm. Grkle Kampusu, Nilfer Bursa yhikmet@uludag.edu.tr Uluda kuzey bat Anadolunun en yksek ktlesidir. Marmara denizi kylarndan 30- 40 km mesafede ve ukur Bursa ovasnn gney kesiminde, sarp yamalarla ykselen bir duvar zelliindedir. Kuzey bat - gney dou dorultusundaki dan uzunluu 40 km, genilii ise 20 km. dir. Bats ve gneyi Nilfer ay, kuzeyi ve dousu ise Bursa ve negl ovalar ile doal olarak snrlanmtr. Uluda bulundurduu ok eitli yaam ortamlar ile ok sayda hayvan iinde barndrmaktadr. Bu biyotoplarda ok sayda hayvan barnmaktadr. Ancak Uludan faunas zerine ok fazla alma yaplmad iin Uludan faunasn udur bugn iin olduka zordur. Buradaki bilgiler Uludala ilgili yaplm baz almalardan ve Trkiyede hayvanlar zerine yazlm temel baz kaynaklardan derlenerek verilmitir. Omurgal hayvan gruplarn tek tek incelediimizde; memeli hayvanlarn 4 Ordoya ait 18 familyadan toplam 79 tr olduu grlmtr. Kurbaalar snfndan 6 adet kuyruksuz ve 2 adet kuyruklu kurbaaya rastlanmtr. Srngenler snfna ait 1 kara kaplumbaas ve 2 yar sucul kaplumbaa olmak zere 3 tre, kertenkelelerden 2 bacaksz kertenkele ile 11 kertenkele trne ve 13 ylana rastlanmtr. Uludan ku faunas zerine yaplm bilimsel bir alma bulunmamaktadr. Ancak ku gzlemcilerinden elde edilen bilgilere gre en az 50 tr ku Uludada gzlemlenmitir. Uludan etrafnda ok sayda nehir ve 2 baraj gl bulunmasna ramen buralarda yaayan balklarn faunistik almas yaplmamtr. Trkiye Tatl Su Balklar kitabna gre Uluda ve evresinde 5 familyaya ait 15 tr balk bulunmaktadr. Uludan Omurgasz hayvanlar ile ilgili yaplm ok fazla alma bulunmamaktadr. Uludan tek hcreli hayvanlar zerine yaplm bir almaya rastlanmamtr. Ancak Protozoadaki her ubeden hayvana rastlamak mmkndr. Uludan omurgasz hayvanlar iinde en fazla Plathelminth, Nemathelminth ve Acanthocephaller zerinde alma yaplmtr. Plathelminthes (Yass Kurtlar)ten Planaria tatlsu kenarlarndaki talarn altlarnda bol miktarda bulunur. Bu gruptaki hayvanlardan parazitik olanlar omurgallarn vcutlarnn deiik yerlerinde bulunur. Evcil omurgallarda bu hayvanlardan 2 digenea, 8 cestodaya balklarda 6 monogenea, 1 digenea ve 2 cestodaya, Kertenkelelerde 4 digenea ve 2 cestodaya, kurbaalarda 2 monogenea, 14 digenea ve 2 cestodaya, Kaplumbaalarda 3 digeneaya ve ylanlarda 1 digenea ile 1 cestodaya rastlanmtr. Tip yeri Uluda olan Rana macrocnemis te bulunun monogenea tr dnyaya yeni tr olarak sunulmutur. BLDR ZETLER KTABI

34

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Nematomorphaya ait Gordius sp. ye arazi almalarnda rastlanmtr. Omurgasz hayvanlardan yumuakalarla ilgili literatre rastlanmamtr. Ancak arazi almalarnda deiik salyangoz trlerine rastlanmtr. Annelida ile ilgili literatre rastlanmamtr. Ancak slk ve toprak solucanlarna arazi almalarnda grlmtr. Arthropoda ubesinden Crustacea (Kabuklular)dan Cyclops sp., Ergasilus sp., Argulus sp. balklar zerinde parazit olarak rastlanmtr. Daphnia sp (Su piresi), Tespih bcekleri ve baz yenge trlerine de rastlanmtr. Myriopoda (ok ayakllar)dan da Scutigera, Lithobius, Scolopendra, Himantorium, Julus gibi hayvanlara ok miktarda rastlanmaktadr. Acarina (Kene)dan Kaplumbaalarda 1 tr, kertenkelelerde 3 tr ve srlarda 10 tre rastlanmtr. Araneidea (rmcekler)den Uludada bulunan trler 19 familyaya ait 53 trdr. Bcekler snfna ait her trden rnee rastlanmaktadr. Ancak ou grup zerinde sistematik alma yaplmamtr. Kelebekler zerinde yaplan alma ile Uludada Papillionidae 8 tr, Nymphalidae 30 tr, Satyridae 30 tr, Lycaenidae 43 tr, Hesperidae 15 tr ve Pieridae 15 tr olmak zere toplam 141 tr tespit etmitir. Gece kelebekleri zerinde herhangi bir alma yoktur. Ancak bunlarn saysnn gndz kelebeklerinin 3 kat olduu tahmin edilmektedir. Ayrca Hymenoptera ordosundan Bombidae (Bombus arlar) familyasna ait 10 tr tespit edilmitir. Uluda barndrd ok eitli yaam ortamlaryla pek ok organizma iin yaam alan olmaktadr. Ancak yukarda da grld gibi zellikle hayvansal organizmalar asndan daha ok allmas gereken bir alan olarak aratrmaclar beklemektedir. Anahtar kelimeler: Uluda, fauna, yaam ortamlar. Zonguldak Blgesi Kular ve Koruma Statleri Prof. Dr. Mustafa SZEN Blent Ecevit niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, Zonguldak Mustafa ERTURHAN Devlet Demir Yollar Afyon letmesi, Afyon, Tuncer TOZSN Matematik retmeni, Souksu, Zonguldak Zonguldak, Bat Karadeniz Blgesinde, Karadenize bat ve kuzeyden kys olan bir ildir. 3.309 kmlik yzlmyle Trkiye topraklarnn binde altsn kaplamaktadr. Dnyada 10.000 kadar, Trkiye 467 ku tr vardr. Zonguldakta ise 289 ku tr belirlenmitir. Zonguldak, Trkiyedeki iller sralamasnda ku eitlilii bakmndan ilk 10da yer almaktadr. Zonguldak ilinde bu kadar fazla ku trnn bulunmasnn sebepleri; da, deniz, akarsu, orman ve gl gibi eitli ekosistemleri barndrmas ve Karadeniz zerinden g eden pek ok ku trnn g yollarnn zerinde olmas,

35

ve kuzey lkelerinde reyen ku trlerinin bazlarnn klama alan olarak kullanmasdr. Belirlenen trlerden 3 tanesi (Kara rdek, Paal ahin ve l tleeni) Trkiyede ilk kez Zonguldakta fotoraflanmtr. Belirlenen trlerden IUCN kriterlerine gre 2 tanesi EN, 2 tanesi VU, 11 tanesi NT, 271 tanesi LC, 2 tanesi de NE olarak listelenmitir. MAK listelerine gre 204 tr EK I, 53 tr EK II, 28 tr EK III listesinde yer almakta, 3 tr ise deerlendirmeye alnmam durumdadr. BERN Szlemesine gre de 187 tr EK II, 91 tr EK III listesinde yer almakta, 10 ise deerlendirilmemi durumdadr. Ayrca Belirlenen trlerden 29 tanesi Trkiyenin nadir kular listesinde yer almaktadr. Filyos Irmann denize dkld alanda planlanan Filyos Projesi kapsamnda yaplacak byk liman ve nehir boyunca oluturulacak sanayi tesisleri sulak alan ve etrafndaki kularn kulland alanlar byk lde tahrip edebilecek gibi grnmektedir. Projede gerekli tedbirler alnmaz ve kular iin uygun yaama alanlar braklmaz ise blgedeki bu ku zenginlii zarar grebilecektir. Zonguldak Blgesi sahip olduu ku eitlilii ile lkemizdeki nemli ku cennetlerinden biridir. Anahtar kelimeler: Zonguldak, kular, bioeitlilik. Krkkale linin Memeli Trleri Prof. Dr.rfan ALBAYRAK, Yrd. Do.Dr.Nahit PAMUKOLU Krkkale niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, Yahihan, 71451, Krkkale iralbayrak@hotmail.com pamukolu2003@yahoo.com Bu aratrma Orta Anadolunun tipik step iklim zelliine sahip Krkkale ilinde yaayan Insectivora, Chiroptera, Lagomorpha, Rodentia, Carnivora ve Artiodactyla takm mensubu trlerin tesbitine dayanmaktadr. Aratrmada Krkkalenin biyolojik zenginliine katk yapacak 29 memeli tr kaydedilmitir. Krkkalede eitli insan faaliyetleri ile bozulan ekosistemler yznden trlerin tehdit edildiine iaret edilmitir. ou trlere zararl gzyle bakldndan tarm rnlerini korumak iin yabani hayvanlar tuzakla, zehirle veya avlanarak ldrlmektedir. Orta Anadoluda tarm alanlarnda kemirici mcadelesi iin eitli kimyasallar kullanlmaktadr. Yabani hayvanlarn yaam alanlar giderek daralmaktadr. Dier yandan anz yaklan blgelerde tarla kenarlarnda barnan birok hayvan lmektedir. Ayrca yabani hayvanlarn trafik kazasyla da ldkleri rapor edilmektedir. Bu aratrmada trlerin baz habitat zellikleri ile tespit edildikleri lokaliteleri kaydedilmitir. Gece sivri burunlu fare ve kirpi zemindeki bcekle beslenirken yarasalar da havadaki bcekleri avlamak suretiyle biyolojik mcadelede nemli roller stlenir. Bu bakmdan Krkkalede topran temiz kalmas yannda maara ekosistemlerinin de korunmas gerekmektedir. Ekosistemin sreklilii bakmndan kemirici trlerinin ekosistemdeki ilevlerine her zaman frsat verilmelidir. Kzlrmakta yaayan su samuru (Lutra lutra) Krkkale iin sembol olacak gsterge trlerden biridir. Yabani yrtc hayvanlardan kurt (Canis lupus)un yaam ok kritik bir duruma gelmitir. BLDR ZETLER KTABI

36

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Kzl tilki (Vulpes vulpes) zerindeki bask blgedeki tilki populasyonunu zayflatmaktadr. Porsuk (Meles meles) birka on yl iinde yok olacak trlerden biri haline gelmitir. Gelincik (Mustela nivalis) ve kaya sansar (Martes foina) na, populasyonun korunmas iin hi avlanmamas gerekmektedir. En fazla av basksna maruz kalan yaban domuzunun (Sus scrofa) varln srdrebilmesi iin denetim altnda oalmasna imkan tannmas zorunlu hale gelmitir. Krkkaledeki memeli trlerinin durumlar IUCN kriterlerine gre belirlenerek korunmalar iin baz nerilere yer verilmitir. Memeli hayvanlarn ulusal ve uluslar aras mevzuatlar erevesinde korunmas, denetiminin yaplmas ve bilimsel aratrmalarla trlerin ekolojik isteklerinin ortaya konmas konu edilmitir. Anahtar kelimeler: Memeli trleri, trlerin korunmas, Krkkale, Trkiye. Dou Karadeniz Blgesinde Yaayan Amfibi ve Srngenler Serkan GL, Tuba ERGL, Abdullah ALTUNIIK, Nurhayat ZDEMR Rize niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, 53100, Rize serkan.gul@rize.edu.tr Trkiye uluslararas koruma tarafndan belirlenen kresel biyolojik eitliliin kesisiminde yerlemektedir: Kafkasya, Iran-Anadolu ve Akdeniz havzas. Trkiyenin Kuzeydou Blgesi, Kafkasya scak noktasna dahil olmaktadr. Kafkasya 17 ampfibi trn ve 90a yakn srngen tr iermektedir. Bu trlerden amfibiler iin 3, srngenler iin 20 endemik tr bulunmaktadr. lkemizin Dou Karadeniz Blgesinden ise imdiye kadar Mertensiella caucasica, Ommatotriton ophryticus, Triturus karelinii, Bufo verrucosissimus, Pseudepidalea viridis, Hyla orientalis, Pelodytes caucasicus, Rana dalmatina, Rana macrocnemis ve Pelophylax ridibundus olmak zere 10 amfibi trnn yaad bildirilmitir. Srngenlerden ise Anguis fragilis, Pseudopus apodus, Hemidactylus turcicus, Darevskia mixta, Darevskia dryada, Darevskia clarkorum, Darevskia armeniaca, Darevskia derjugini, Darevskia parvula, Darevskia rudis adl kertenkele trleri ile Coronella austriaca, Zamenis longissimus, Zamenis hohenackeri, Zamenis situla, Natrix natrix, Natrix tessellata, Natrix megalocephala, Vipera barani, Vipera kaznakovi, Vipera pontica ve Vipera darevskii adl ylan trleri yaamaktadr. Anahtar kelimeler: Rize, amfibi, srngen, kertenkele, ylan, kurbaa.

37

Bat Karadeniz Blgesindeki Bolu, Dzce, Zonguldak, Bartn, Karabk, Kastamonu ve Sinop lleri Kelebek (Lepidoptera) Trleri Prof. Dr. Mustafa SZEN1, Emine TAI Blent Ecevit niversitesi, Fen - Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, Zonguldak Tuncer TOZSN Matematik retmeni, Souksu, Zonguldak Lepidoptera takm kelebek ve gveleri iermektedir. Trkiyede gvelerin tr says 5.000 kadar, kelebeklerin tr says ise 408 olarak kaydedilmitir. Bu almada literatr verileri ve arazi gzlemlerimize dayanarak Bat Karadeniz Blgesinde yer alan Bolu, Dzce, Zonguldak, Bartn, Karabk, Kastamonu ve Sinop ileerinin kelebek eitlilii deerlendirildi. Yaplan deerlendirme sonucu bu illerin kelebek tr saylar u ekilde belirlendi: Bolu 141 tr, Karabk 102 tr, Kastamonu 100 tr, Zonguldak 92 tr, Bartn 91 tr, Dzce 47 tr ve Sinop 36 tr. Bu iller bir btn halde deerlendirildiinde ise Bat Karadeniz Blgesinde toplam 169 kelebek trnn yayl gstermektedir. Dier bir ifadeyle Trkiyedeki 408 kelbek trnn % 41,4 Blgesinde yayl gstermektedir. Blgede yayl gsteren trlerden Trkiye Krmz Listesine gre tehlike kategorisi en yksek olan trler ve kategorileri yledir: Zerynthia caucasica (VU), Erebia ottomana (NT), Lycaena dispar (NT), Polyommatus hyacinthus END (NT), Scolitantides orion (NT). Blgede Trkiyeye endemik bir tr (Polyommatus hyacinthus) ve endemie yakn yine bir tr (Pieris bowdeni) yayl gstermektedir. Blgedeki trlerden en yaygn olanlar 7 ilde de yaylan 11 tr Thymelicus sylvestris, Colias crocea, Pieris brassicae, Argynnis paphia, Vanessa cardui, Inachis io, Issoria lathonia, Coenonympha pamphilus, Maniola jurtina, Lycaena phlaeas ve Lycaena tityrustur. En az yaygn olanlar ise yedi ilden sadece 1 tanesinde yayl kayd bulunan 27 tr Eogenes alcides, Muschampia poggei, Muschampia proteides, Papilio alexanor, Zerynthia polyxena, Pieris bryoniae, Pieris bowdeni, Pieris bryoniae, Pieris napi, Euphydryas aurinia, Melitaea punica, Erebia ottomana, Maniola telmessia, Pseudochazara geyeri, Satyrus amasinus, Chilades trochylus, Lycaena kefersteinii, Palaeochrysophanus candens, Polyommatus hyacinthus, Polyommatus alcestis, Polyommatus huberti, Rubrapterus bavius, Scolitantides orion, Thecla betulae, Tomares dobrogensis, Tomares nogelii, Turanana endymiondur. Blgedeki illerden zellikle Sinop ve Dzcenin tr saylarnn ok dk olduu grlmektedir. Bu durum bu illerdeki tr saysnn gerekten ok az olmasndan deil, yeterli alma yaplmaamsndan kaynaklanmaktadr. almalar devat ettike tr saylar artacaktr. Anahtar kelimeler: Bat Karadeniz Blgesi, kelebek, Lepidoptera.

BLDR ZETLER KTABI

38

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Zonguldak, Karabk, Bartn, Kastamonu, Sinop llerinin Bryofit Biyoeitlilii Do. Dr. Gray UYAR, Yrd. Do. Dr. Muhammet REN Blent Ecevit niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, 67100, ncivez / Zonguldak gurayuyar@hotmail.com muhammetoren@hotmail.com Bryofitler cierotlar, boynuzsu cierotlar ve karayosunlarn ierisine alan karasal bitkilerin en byk ikinci grubu olup, bulunduklar ekosistemlerin vazgeilmez unsurlardr. Ekolojik toleranslar tohumlu bitkilerden olduka fazladr ve onlarn geliemedikleri ortamlara primer sksesyonda yerleip habitatn zelliklerini deitirerek, tohumlu bitkilerin geliebilmesi iin daha uygun ortamlar hazrlarlar. Bu zelliklerinden dolay likenlerle birlikte birok alanda ncl bitkiler olarak rol alrlar. Ayrca orman alt rtsnde uygun miktarda bulunduunda bnyesine hapsettii nem sayesinde, orman toprana den tohumlarn imlenmesi iin uygun ortam hazrladndan, ormann kendi kendini yenilemesine yardmc olmaktadr. lkemizde yerli aratrclarn son 25 yla kadar pek farkna varamad ve floristik almalarda hep gz ard edilen bu bitki grubunun, Dnyann birok lkesinde ve bilhassa da uzakdou lkelerinde bahecilikte, endrstriyel ve tbbi alanlarda kullanlmakta olduunu grmekteyiz. Zonguldak, Karabk, Bartn, Kastamonu, Sinop illerini kapsayan blgede, Dnya Doay Koruma Vakf (WWF) tarafndan belirlenen Avrupada ncelikli olarak korunmas gereken 100, Trkiyede bulunan 9 scak noktadan ikisi bulunmaktadr. Bu ncelikli koruma blgelerinden birisi Yenice Ormanlar dieri ise Kre Dalardr. Alanda bu mutlak korunmas gereken blgelerde dahil olmak zere imdiye kadar yaptmz aratrmalar ve literatr taramas sonularna gre toplamda 71 familya ve 179 cinse ait 428 bryofit taksonun kayd verilmitir. Bunlardan 41 familya ve 137 cinse ait 353 takson karayosunlar grubuna, 28 familya ve 40 cinse ait 73 takson cierotlar grubuna ve 2 familya ve 2 cinse ait 2 takson ise boynuzsu cierotlar grubuna aittir. Bu taksonlarn cierotlar grubundan; Cephaloziella dentata (Raddi) Steph., Cephaloziella rubella (Nees) Warnst., Leiocolea badensis (Gottsche.) Jrg., Riccardia latifrons (Lindb.) Lindb., karayosunlarn grubundan ise; Drepanocladus polygamus (Schimp.) Hedens, Cynodontium jenneri (Schimp.) Stirt., Ditrichum gracile (Mitt.) Kuntze, Hypnum pallescens (Hedw.) P.Beauv., Orthotrichum gymnostomum Bruch ex Brid., Seligeria trifaria (Brid.) Lindb. ve Pseudotaxiphyllum elegans (Brid.) Z.Iwats trlerinin Trkiyeden olan kaytlar yalnzca bu blgedir. Anahtar kelimeler: Bryofit, biyolojik eitlilik, Zonguldak, Karabk, Bartn, Kastamonu, Sinop.

39

Kk Kafkaslarn Yaban Hayvan Zenginliini Tehdit Eden Unsurlar Do. Dr. adan BAKAYA, Y.Do.Dr. Ebubekir GNDODU Karadeniz Teknik niversitesi, Orman Fakltesi Yaban Hayat Ekolojisi ve Ynetimi Blm, Trabzon baskaya@ktu.edu.tr ebubekir@ktu.edu.tr Dou Karadeniz Blgesi, Asya ktas ile Afrika arasndaki gei blgesinde yeralan zel corafi konumunun yansra, sahip olduu orman, da, bozkr, deniz ve akarsular gibi eitli ekosistemleri sayesinde zengin bir yaban hayvan tr eitliliine sahiptir. Kk Kafkaslar olarak da bilinen Dou Karadeniz dalarnn yerald bu blge, dnyadaki canl trlerinin % 90nn yaad yani dnyann biyolojik eitlilik bakmndan en zengin ancak tehdit altndaki 34 scak noktasndan biri olan Kafkasya scak noktasnn bat kesimlerini oluturmaktadr. Blge ayn zamanda dnyann 200 adet hassas ekolojik blgesinden birisi olan Kafkasya Ekolojik Blgesi ve yine dnyadaki 218 endemik ku alanndan birisi olan Kafkasya endemik ku alan iinde yeralmaktadr. Asya ile Afrika arasnda geden yzbinlerce gndz yrtc kuunun g yolu zerinde bulunan blgede, kresel lekte tehlike altnda 9 memeli, 10 ku, 6 srngen, 3 iki yaar ve 4 balk tr yaamaktadr. Blgenin barndrd zellikli trlerden bazlar; Pars (Panthera pardus tulliana - saxicolor), Srtlan (Hyaena hyaena), Ay (Ursus arctos), Vaak (Lynx lynx), Kurt (Canis lupus), Kzl geyik (Cervus elaphus), Yaban keisi (Capra aegagrus), engel boynuzlu da keisi (Rupicapra rupicapra asiatica - caucasica), Su samuru (Lutra lutra), Bykkulakl yarasa (Myotis bechsteini), Kk karabatak (Phalacrocorax pygmaeus), ah kartal (Aquila heliaca), Kara akbaba (Aegypius monachus), Da horozu (Tetrao mlokosiewiczi), Kafkas semenderi (Mertensiella caucasica) ve Kafkas engerei (Vipera kaznokovi)dir. Blge, yaban hayvan tr eitlilii bakmndan zengin olmakla birlikte, trlerin poplasyon durumlar ve younluklar bakmndan hi de i ac durumda deildir. Blgedeki yaban hayvanlarn tehdit eden unsurlarn banda yaam alanlarnn tahribi yani yaam alanlarnn bozulmas, paralanmas, dntrlmesi veya yok olmas gelmektedir. Yaam alanlarn tahribine neden olan kaak kesimler, hatal ormanclk faaliyetleri, yakacak odun kesimleri, tarm ve yerleim alanlar almas, ar ve plansz ulam, turizm ve enerji yatrmlar ile ar otlatmann gibi unsurlarn yansra tarm ilalar, akarsu, sulak alan ve deniz kirlilii, kaak ve plansz balklk ve kaak kara avcl yaban hayvanlarn tehdit eden dier nemli unsurlardr. Anahtar kelimeler: Dou Karadeniz, yaban hayvanlar, biyolojik eitlilik, tehditler.

BLDR ZETLER KTABI

40

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Gneydou Anadolu Blgesinin Nadir ve Tehlike Altndaki Canl Trlerine Genel Bir Bak Prof. Dr. Seluk ERTEKN, Prof. Dr. Murat BRCK Dicle niversitesi Fen-Edebiyat Fak Biyoloji Blm sertekin@dicle.edu.tr mbiricik@dicle.edu.tr Gneydou Anadolu Blgesi, sahip olduu birok doal yaam alanyla Trkiye asndan benzersiz bir biyolojik eitlilie ev sahiplii yapmaktadr. Yaban hayatna temel karakterini, geni dzlklerin yan sra 3000 metreyi bulan ykseltiler ile Dicle ve Frat nehirleri salamakta, buralardaki balca habitatlar da, orman, bozkr ve nehir ekosistemleri iinde yer almaktadr. Blgede, nadir olmalaryla, endemizm zellikleriyle ya da eitli derecelerde tehlike altnda olmalaryla kresel, blgesel ya da ulusal lekte zel nem tayan ok sayda canl trne rnek olarak, memeli hayvanlardan Yaban Keisi (Capra aegagrus) ve izgili Srtlan (Hyaena hyaena); kulardan Byk Kzkuu (Hoplopterus indicus), Yeil Arkuu (Merops persicus) ve Alaca Yalapkn (Ceryle rudis); srngenlerden izgili Varan (Varanus griseus) ve Frat Yumuakkabuklu Kaplumbaas (Rafetus euphraticus); ikiyaamllardan Urmiye Semenderi (Neurergus crocatus); kelebeklerden ranl Turan Mavisi (Turanana cytis), Mezopotamya okgzls (Polyommatus dama) ve l Melikesi (Melanargia grumi), bitkilerden ise Mardin ivitotu (Isatis mardinensis), Kpeli Emzikotu (Onosma davisii), Cudi Peygamberiei (Centaurea davisii) ile uhaieklerinden Primula davisii saylabilir. lkemizdeki canl eitlilii asndan esiz zellikler tayan Gneydou Anadolu Blgesinde, zgn ve yeri doldurulamaz nitelikteki yaban hayatnn zenle korunmas byk nem tamaktadr. Yrede doa zerindeki balca tehditler, doal kaynaklarn srdrlebilir olmayan kullanm, insan faaliyetlerine bal olarak ortaya kan habitat deiimleri, yasad avclk ve toplayclk ile ar ve bilinsiz hayvan otlatma eklinde sralanabilir. Gelecekte artaca ngrlen sz konusu olumsuz etkilerin nne gemek iin yasal mevzuatn koruma/kullanma dengesini gz ard etmeden hazrlanarak uygulanmas ve uluslararas kurallarn etkin biimde uygulama ve denetiminin salanmasnn yan sra halk eitme ve bilinlendirme almalarna da ihtiya vardr. Anahtar kelimeler: Gneydou Anadolu Blgesi, biyolojik eitlilik, tehlike altndaki trler.

41

Karsn Biyolojik Zenginlii Do. Dr. aan H. EKERCOLU, Uzm Emrah OBAN, Uzm. Sedat NAK KuzeyDoa Dernei, Do. Dr. Mehmet Ali KIRPIK Kafkas niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm Do. Dr. Erdoan UZLU, Vet. Hek. Ayegl KARAAHMETOLU Kafkas niversitesi Veteriner Fakltesi Yaban Hayat Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi, Yusuf STNDA Orman Mh., Kars Orman ve Su leri ube Mdrl Kars yresi konumu, rakm, sulak alanlar, saram ormanlar, meralar ve dnyann 34 nemli biyolojik eitlilik scak noktasndan ikisi olan Kafkas ve ran - Anadolu scak noktalarnn kesiiminde olmas, dnyann en nemli ku g yollar zerinde bulunmas gibi zellikleriyle lkemizin biyolojik eitlilik asndan en deerli blgelerinden biridir. Yksek ku ve bitki eitliliinin yannda bozay, kurt ve vaak gibi besin zincirinin tepesinde bulunan ve ekolojik adan gsterge ve bayrak trler olan byk etoburlar asndan da lkemizin en nemli blgelerinden biridir. Anahtar kelimeler: Kars, biyolojik zenginlik, scak nokta.

BLDR ZETLER KTABI

42

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

SALON 2

43

Biyoeitlilik Korumann Ekosistem Tabanl ok Amal Orman Amenajman Planlarna Yanstlmas; Dou Karadeniz rnei Prof. Dr. Emin Zeki BAKENT KT Orman Fakltesi, TRABZON baskent@ktu.edu.tr Ekosistemlerin grd ekolojik, ekonomik ve sosyo-kltrel ilevlerinin birlikte ele alnmas gnmz planlama yaklamnn zn oluturmaktadr. Bu temadan ekolojik fonksiyonlarn temeli ekosistem stabilitesi, dayankll ve kendini yenileme kabiliyetine dayanmaktadr. Bunlarn arasnda biyolojik eitlilik (B) kavram ne kmaktadr. Burada B kavramnn tanmlanmas, envanteri, gstergeleriyle birlikte llmesi, koruma plannn hazrlanmas ya da amenajman planlarna yanstlmas ve izlenmesi bir ynetim srecini oluturmaktadr. Bu srete iki kavram ne kmaktadr; birincisi biyoeitlilik koruma dieri ise orman ekosisteminin ok amal planlanmas. Her iki kavramn sistematik olarak btnletirilerek ekosistemlerin srdrlebilir kullanma almas ormancln gnmzdeki nemli hedefleri arasnda yer almakta ekosistem tabanl ok amal planlama olarak da bilinmektedir. Bu teblide, ncelikle ekosistem tabanl ok amal planlama (ETAP) kavram ve sreci tantlacak, biyoeitlilik kavramnn planlama asndan pratik olarak tanmlanmas ve llmesi kavramlar aklanacak, B koruma ve planlamadaki yaklamlar deerlendirilecek ve biyoeitlilik korumann orman ekosistem tabanl orman amenajman planlarna btnleik yaklamla nasl yanstlaca irdelenecektir. Bunun akabinde, lkemizde biyolojik eitliliin orman amenajman planlarna yanstld rnek amenajman planlarndan da zetler sunulacaktr. Bu ve benzer yaklamlarda biyoeitliliin orman ekosistemlerinde korunmas ve srdrlebilir planlanmasnn yaygnlatrlmas stratejileri zerine durulacaktr. Sonuta, lkemizdeki uygulamalardan hareketle, baarl bir B korumann amenajman planlarna yanstlmas srecinde yaplmas gerekenler sralanarak irdelenecektir. Anahtar kelimeler: Biyoeitlilik, ekosistem, amenajman. Sinop Yarmadasndaki Ekosistem eitlilii ve Korunmas ile Ynetim Plan Modeli Yaklamna gre Deerlendirilmesi Yrd. Do. Dr. Fergan KARAER Ondokuz Mays niversitesi, Eitim Fakltesi Fen Bilgisi ABD Kurupelit/Samsun fkaraer@omu.edu.tr Dnya Bankas Kresel evre Fonu (GEF) hibe katks ile desteklenen Genetik eitliliin Yerinde Korunmas projesi kapsamnda uygulama alanlarndan birisi olan Sinop Sarkum Tabiat Koruma alan (TKA) ve Sinop Yarmadasnda yaplan almalar (1990-2005) sonucunda nemli ekosistem (Orman, Subasar orman, Maki, frigana, kumul, gl ve dere) eitleri dikkate alnarak EKYAlar (Ekosistem Koruma ve Ynetim Alanlar) belirlenmitir. BLDR ZETLER KTABI

44

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU EKYA, yksek derecede zengin ekosistem (tr) eitlilii gsteren, yok olma tehlikesi altnda bulunan ya da ekonomik bakmdan nemli olan ekosistemleri ve aralarndaki ilikilerin geliiminde srekliliinin salanmas, biyolojik eitliliinin korunmas iin ayrlan alanlardr. Yaplan almalar sonucunda iki yarmadadan oluan Sinop ve Boztepe Yarmadalarnda tr ve ekosistem eitliliine sahip Sinop Yarmadasnda 7, Boztepe Yarmadasnda 2 ekosistemin allmasna karar verildi. Bu amala, arazi almalar, sonucunda biyolojik adan zengin olan alanlar belirlenerek 135 adet rnek parsellerde gerekletirildi. Belirlenen bu alanlarda yaplan detayl floristik, fitoekolojik ve fitososyolojik almalardan sonra hedef ekosistemler iin belirlenen 20 kommunite de dahil olmak zere 95 alan aday EKYA olarak seildi. Belirlenen 95 aday EKYAda bitki floristik almalar sonucunda 12 adet EKYA (Boztepede yarmadasnda 2, Sinop yarmadasndaki, Sarkum TKAda 5, Hamsiloz liman tabiat parknda 3, nceburun ve evresinde 2) kesinletirildi. EKYA seiminde biyolojik eitlilik, populasyon ve kommunitelerin mevcut durumu, bykl, ulalabilirlik, korunabilirlik, sosyal bask, ynetim kolayl gibi faktrler de gz nne alnd. Bu alanlarn mevcut tr eitlilii ve yaps zellikle ekosistem btnl iinde srdrlebilir bir ekilde yerinde korunmas ve bilimsel aratrmalar yaplmas iin uygun ynetim plan yaklam nerildi. Anahtar kelimeler: Sinop Yarmadas, Ekosistem eitlii, Ynetim plan Yldz Dalarnda Biyolojik eitliliin ve Doal Kaynaklarn Korunmas Ve Srdrlebilir Geliimi Projesi Dr. Nihan YENLMEZ ARPA narpa@ormansu.gov.tr Yldz Dalar Biyosfer Projesi Proje Yneticisi Nee ERSZ Yldz Dalar Biyosfer Projesi Tam Zamanl Proje alan, Orman ve Su leri Bakanl, Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl Milli Parklar Dairesi Bakanl Avrupa Birliinin Bulgaristan-Trkiye Snr tesi birlii Program kapsamnda desteklenen, evre ve Orman Bakanl; Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl ve Orman Genel Mdrl Koordinasyonunda yrtlen Krklareli linin Karadenize bakan ksmn oluturan Yldz Dalarnda uygulanan TR 06 02 16 Yldz Dalarnda Biyolojik eitliliin Korunmas ve Srdrlebilir Gelitirilmesi Projesi kapsamnda; envanter ve planlama, ibirlii, evre eitimi ve retimi, toplum temelli doal kaynak ynetimi dahil kapasite gelitirme, iletiim ve eitim merkezi restorasyon almalar yaplmtr.

45

 Alann mevcut verilerin deerlendirilmesini takiben, flora, fauna (memeliler, kular, srngenler ve amfibiler (iki yaamllar), deniz ve tatl su balklar, kelebekler, gveler, kzbcekleri ve yusufuklar), maara sistemleri ve fauna tespitine ynelik biyolojik eitlilik envanterleri yaplm; ekohidrolojik almalar ve uydu grntlerinden elde edilen veriler kullanlarak arazinin, bitki rtsnn ve habitatlarn haritalandrlmas yaplm ve Yldz Dalarnn detayl envanteri karlmtr. Ayrca ok sayda anket uygulanarak sosyal deerlendirmeler de almalara eklenmitir. Envanter almas iel birlikte alan iin katlmc bir planlama sreci balatlm; bu sre alann biyolojik eitliliinin envanteri ve analizi ile yerel paydalarn aktif katlm gibi iki temel bileen tarafndan desteklenmitir. Biyolojik eitlilik envanteri, varlk-yokluk durumu bir alanda koruma iin yeterli deildir. Bu yaklamla biyolojik eitlilik ve ekosistem mal ve hizmetlerinin deerlendirilmesi ile alann hem doal deerler asndan ve hem de ekonomik adan nemi ortaya konmutur. Yldz Dalarnn biyolojik eitliliinin envanteri ve planlanmas korunmas iin tek bana yeterli bir unsur olarak grlmemi bunu desteklemek amal halkn bilinlendirilmesi yan sra ocuklarn ve genlerin doa eitimi konularnda da desteklenmesine ynelik strateji belgeleri hazrlanm, Trkiyenin her adan donanml ilk Doa Eitim merkezi de bu proje ile tesis edilmitir. Anahtar kelimeler: Biyosfer Rezerv, biyolojik eitlilik, srdrlebilir kalknma. Biyolojik eitliliin Korunmasnda Korunan Alanlarn Rol Ve nemi Dr. Nihan YENLMEZ ARPA Orman ve Su leri Bakanl, Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl Stz / ANKARA narpa@ormansu.gov.tr Biyolojik eitlilik, insanln temel gda ve ila kayna olduu gibi salad ekosistem hizmetleri ile de varlmzn vazgeilmez unsurudur. Bu temel unsur tm dnya da olduu gibi lkemizde de zellikle korunan alanlar ilan edilerek muhafaza altna alnmakta ve srdrlebilirlii salanmaktadr. Trkiyenin sahip olduu zengin biyolojik eitlilik unsurlar milli park, tabiat park, tabiat koruma alan, tabiat ant, yaban hayat gelitirme sahas, sulak alan, zel evre koruma blgesi, muhafaza orman, doal sit alan gibi koruma statleri ile muhafaza altna alnmaktadr. Korunan alanlar; zellikle biyolojik eitliliin, doal ve kltrel kaynak deerlerinin korunmas amacyla ayrlan ve ilikin mevzuat kapsamnda ynetilen karasal ve/veya denizel alanlardr. zel statye ve neme sahip olan bu alanlar, biyolojik ve kltrel eitliliin korunmasnn yan sra, ayn zamanda su havzalarnn, topraklarn ve kylarn korunmas, mevcut doal rnlerin srdrlebilir kullanm ile sosyo-ekonomik katklar salamas, turizm, rekreasyon ve eitsel faaliyetlerin desteklemesi gibi fonksiyonlar da iermektedir. Hlihazrda koruma altna alnan alanlarn lke yzlmne oran %6dr (Anonim 2008). BLDR ZETLER KTABI

46

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Bu alanlarn korunmas ve ynetiminden birincil derecede sorumlu kurum Orman ve Su leri Bakanldr. Tarmsal biyolojik eitliliin korunmas ve gelitirilmesi Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl tarafndan salanrken zel evre koruma blgeleri ve doal sitler gibi ky ve kentsel alanlarda entegre korunan alanlarn ynetiminden de evre ve ehircilik Bakanl sorumludur. Bu bildiride biyolojik eitliliin korunmasnda nemli bir ara olan korunan alanlar deerlendirilerek mevcut durumun ortaya konmas amalanmtr. Anahtar kelimeler: Korunan alan, biyolojik eitlilik, koruma. Marmaris Milli Parknn Floristik Yaps Yrd. Do Dr.Cenk Durmukahya Celal Bayar niversitesi Eitim Fakltesi Fen Bilgisi Eitimi Blm, Demirci, Manisa, cdkahya@gmail.com Ama: Bu almann amac lkemizin en deerli milli parklarndan biri olan Marmaris Milli parknn bitki rtsnn tespit edilmesi ve koruma stratejilerinin belirlenmesidir. Gereler ve Yntemler: Bu aratrma 2010-2012 yllar arasnda Marmaris Milli Parknda yaplmtr. Arazi almalar sonucunda 1632 bitki rnei toplanm ve bu rnekler Flora of Turkey and The East Aegean Islands (Davis 1965-1985), (Davis vd. 1988), (Gner vd. 2000) olmak zere flora kitaplarndan ve herbaryum koleksiyonlarndan yararlanarak tayin edilmitir. Ayrca EUNIS habitat kodlar kullanlarak Milli park snrlar ierisinde bulunan habitat gruplar tespit edilmitir. Bulgular: Yaplan almalara gre aratrma sahasnda toplam tr, alt tr ve varyete dzeyinde olmak zere toplam 714 bitki taksonu tespit edilmitir. Bu taksonlardan 10 tanesi ak tohumlu bitkiler grubunda yer alrken geriye kalan 704 takson kapal tohumlu bitki grubundandr. Toplam 84 vaskler bitki ailesine mensup olan bu 704 taksonun 569 tanesi ift enekli (dikotil), 135 tanesi ise tek enekli (monokotil) bitkiler grubundandr. Alandaki habitatlarn snflandrmalarnda EUNIS Habitat Snflandrmas 2004 Revizyonu dikkate alnarak hazrlanm ve buna uygun bir snflandrma yaplmtr. Buna gre alanda 36 farkl habitat tr tespit edilmitir. Sonu: Yaplan aratrma sonucunda Marmaris Milli Parknda Eunis Habitat Kodlarna gre; 1 deniz habitat, 1 bataklk, 2 ayr, 15 al, 9 orman habitat, 4 az vejetasyonlu alan, 4 adet insan etkisi altnda olan habitat tespit edilmitir. Anahtar kelimeler: Endemik bitkiler, flora, Marmaris, Trkiye.

47

Gala Gl Milli Parknda Biyo-eitliliin Uzun Devreli Gelime Planna Yanstlmas Cem ATK Peyzaj Y. Mimar, catik@belda.com.tr alma kapsamnda Edirne ili, Enez ve psala ileleri snrlar ierisinde bulunan ve Meri Deltasnn bir ksmn oluturan Gala Gl Milli Parknn sahip olduu biyolojik eitlilik ve Milli Parkn kaynak deerlerini oluturan farkl ekosistemler aratrlmtr. Bu ekosistemlerde barnan canl trlerinin uzun dnemde korunmas, alandaki doal kaynaklarn koruma - kullanma dengesi iinde srdrlebilirliinin salanmas amalanmtr. Planlamada; doal ve kltrel deerlerin korunmasna zen gsterilerek, Milli Parkn farkl doal, biyolojik ve kltrel deerlerinin bilimsel envanterinin karlmas, dokmante edilmesi, Parkn topluma kazandrlmasn salayacak faaliyetler kurgulanmtr. Bu kesimde yaayan ve Milli Parktan etkilenen kiilerin ekonomik ve toplumsal geliimlerinin, Parka herhangi bir olumsuz etkisi olmadan nasl salanaca aratrlmtr. Uzun Devreli Gelime Plan 18 uzmann katklaryla, arazi almalar dahil 420 gnde tamamlanmtr. alma kapsamnda kamu, zel sektr, aratrma birimleri ve akademik kurulular ile sivil toplum rgtlerince yaplan tm ilgili almalar derlenmitir. Hedeflerinden biri olan katlmc yaklam salamak iin; paydalarn, ilgi gruplarnn belirlenmesi ve katlm salanmas amacyla odak grup analizleri, anketler ve toplantlar gerekletirilmitir. alma kapsamnda vejetasyona bal periyodik arazi almalar gerekletirilmi, alann ekolojik ve biyolojik yaps dokmante edilmitir. Trlerin endemizm durumlar, tehlike snf ve koruma statleri belirlenmitir. Bu balamda; Gala Gl Milli Park snrlar iinden 311 bitki taksonu tespit edilmi olup bunlardan 5i endemiktir. Milli Park alan ve ekolojik snrlar ierisinde amphibi, srngen ve memeliler gruplarna ait 93 trn, 124 bcek trnn, 165 ku tr ile bir alt trn yaad belirlenmitir. Gl alannda toplam 81 zooplanktonik organizma tehis edilmi olup balklara ilikin 6 ayr familya, toplam 20 balk tr belirlenmitir. Alglerden, 6 ayr snfna ait toplam 148 takson (tr ve alttr) tehis edilmitir. Bu envanter planlama aamasnda; blgeleme ve plan kararlarnn oluturulmasnda kullanlm, evre duyarl bir ynetimin altln oluturmutur. Planda, evresel izlemeye zel bir nem verilmi, bu durum Park ynetimine ilikin kurumsal yapya yanstlmtr. Anahtar kelimeler: Gala Gl, koruma, kalknma.

BLDR ZETLER KTABI

48

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Altnbeik Maaras Milli Park Sadece Maara m? Umut CIRIK ehir Plancs, umutcirik@yahoo.com 31.08.1994 tarihinde ilan edilen 1146 hektar byklndeki Altnbeik Maaras Milli Park, adndan da anlalaca zere ana kaynak deeri Altnbeik Maaras olan ve ziyaretlerin tamamnn maara odakl yapld bir korunan alandr. 2010-2011 yllar arasnda hazrlanan Altnbeik Maaras Milli Park Uzun Devreli Gelime Plan, maara aratrmalarnn yannda, alann zengin biyolojik eitliliinin ortaya konulmasna da katk salamtr. Altnbeik Maarasnn oluumunda etkili olan karst morfolojisi, ayn zamanda biyolojik eitlilii arttran bir unsur olarak grlmektedir. Polye, uvala, dolin vb. karstik yaplarn yaygn olduu Milli Parkta 4 ekosistem, 4 bitki birlii ve 7 habitat tipi yayl gstermektedir. Alan, 84 familyaya ait 60 endemik olmak zere 573 tr ve tralt seviyede takson barndrmaktadr. Fauna eitlilii asndan snrl olan alanda 4 endemik 196 bcek, 2 ikiyaaml, 11 srngen, 58 ku, 19 memeli ve 2 balk tr de yaamaktadr. Altnbeik Maaras Milli Park Uzun Devreli Gelime Plan, Milli Parkn yalnzca maara ile bilinmesi ve maara odakl ziyaret edilmesi srecini sonlandracak bir alma olarak deerlendirilmektedir. phesiz dnyann ve lkemizin en ilgin maaralarndan biri olan Altnbeik Maaras, Milli Parkn en nemli kaynak deeri olarak nemini koruyacaktr. Ancak zengin bitki rts, alann gerek sahipleri olan yabankeileri, da alalar, yarasalar ve krlanglar ile bata Manavgat ay vadisi olmak zere esiz manzara gzellikleri, Milli Parkn maara ile birlikte tantlmas ve korunmas gereken dier zellikleridir. Anahtar kelimeler: Altnbeik Maaras, uzun devreli gelime plan, biyolojik eitlilik.

Abant Gl Tabiat Parknda evre Korumas ve Biyolojik eitliliin nemi Prof. Dr. Okan KLKYLOLU Abant zzet Baysal niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm kulkoyluoglu_o@ibu.edu.tr evre korumas kavram emsiye bir tanm olarak kullanlrken asl amalardan birisi sz konusu ortamda bulunan canl ve cansz btn doal sistemi korumaktr. Bu yaklamla birlikte lkelerin -rnein Milli ve Tabiat parklar altnda - ulus(al)laras ltlere gre snflandrdklar doal alanlar korunmaktadr. lkemizde ise Abant Gl Tabiat Park (Bolu) 42 tabiat parkndan birisidir. Son 15 senelik biyolojik veri toplanmasyla elde edilen bilgilere gre Abant Gl Tabiat Parknn Milli park (ve hatta Tabiat Koruma Alan) olma statsne sahip olduu grlmtr. Park blgesinde imdiye kadar yaklak 1300 tr bilimsel olarak tespit edilmitir.

49

 Bunlardan en az 70 tanesi endemik trdr. Mevcut trler arasnda uluslar aras koruma statsne sahip (Abant Fndk Faresi (Muscardinus avellanarius abanticus), Su samuru (Lutra lutra), Abant Alas (Salmo trutta abanticus), Abant idemi (Crocus abantensis)) gibi birok tr bulunmaktadr. Henz tehis edilmemi birok taksonomik gurup olmasna ramen Parkn kk saylabilecek alanna gre biyolojik eitlilik yapsnn olduka zengin olduu grlmektedir. Ancak parkn zellikle son 10 yldr yaad evre sorunlar nedeniyle biyolojik eitlilii tehlike altndadr. Sz konusu evre sorunlar arasnda park iinde turistik tesislerin almaya allmas, futbol ve golf sahalar, yanl evre dzenlemesi, glet yapm, gl alannn geniletilmesi ve gl ky eridinin doldurularak gln geniletilmeye allmas gelmektedir. Bu tr etkinlikler sonucu 1) parkn doal yaps daraltlmaktadr, 2) park alan kk paralara ayrlmaktadr, 3) endemik trlerin varl tehdit edilmektedir, 4) toplam biyolojik zenginlik azalmaktadr ve bunlarn sonucu olarak 5) genetik kayp artmaktadr. Gelecek nesillere rnek bir doal alan brakmak istiyorsak parkn koruma statsnn tekrar ele alnmas gerekmektedir. Anahtar kelimeler: Abant Gl Tabiat Park, biyoeitlilik, evre korumas. Mersin Blgesi Deniz Kaplumbaalar reme Alanlar Prof.Dr. Serap ERGENE sergene@mersin.edu.tr, Dr. Askn H. UAR Mersin niversitesi Deniz Kaplumbaalar Uyg. ve Ar. Merkezi, Mersin Dr. Cemil AYMAK Bulanck Teknik ve Endstri Meslek Lisesi, Giresun Ulusal mevzuatmz ve Uluslararas szlemelerle koruma altna alnm nesli tkenmekte olan deniz kaplumbaalar (Caretta caretta ve Chelonia mydas) trleri ve yumuak kabuklu Nil Kaplumbaas (Trionyx triunguis) asndan Mersin Blgesi 5 reme alann kapsadndan olduka byk bir neme sahiptir. Uzun bir sahil eridine sahip olan Mersin Anamur, Gksu Deltas, Alata ve Kazanl gibi yuvalama potansiyeli yksek 4 reme alanna sahip olmas yannda son yldr izleme almalarnn devam ettii 5. reme kumsal durumunda olan Davultepe kumsalnn da byk neme sahip olduu belirlenmitir (Ergene ve ark., 2009). Mersin sahil eridinde reme kumsal olarak ilan edilmi olan bu kumsallar haricinde de yuvalama amal deniz kaplumbaas klarnn olduu bilinmektedir (Baran ve Kasparek, 1989). Chelonia mydasn reme kumsallar Trkiyenin Dou Akdeniz kylarnda bulunmakta, Gksu Deltas ile balayp Samanda a kadar uzanmaktadr. Mersin blgesi 5 reme alanna sahip olmas yannda kritik olarak nesli tehlikede olan Chelonia mydas (yeil deniz kaplumbaas) trnn Akdenizde birinci derecede neme sahip yuvalama alan Kazanl olarak tanmlanmaktadr. Anahtar kelimeler: Mersin kumsallar, chelonia mydas, caretta caretta.

BLDR ZETLER KTABI

50

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Eskiehir, Afyon ve Ktahya Blgesi Sulak Alan Biyoeitlilii zerine Tehditler Do. Dr. Naime ARSLAN Eskiehir Osmangazi niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi narslan@ogu.edu.tr Trkiye, biyocorafik zellikleri ve Bat Palearktik Blgedeki ku g yollarndan ikisinin lkemiz zerinden gemesi nedeni ile Sulak Alanlar bakmndan Avrupa ve Orta Dounun en nemli lkelerinden biridir. lkemizde 1 milyon hektar akn 250 civarnda sulak alan mevcuttur. Anadolu Blgesinde yer alan Eskiehir ve Afyon il snrlar iinde 2 tanesi A snf olmak zere 6 adet sulak alan bulunmaktadr. Tm dnyada olduu gibi, lkemizdeki sulak alanlar ve sahip olduu biyolojik eitlilii tehdit eden en nemli unsurlar; tarm ya da yerleim amal kurutmalar, sanayi, tarm ve yerleim alanlarndan kaynaklanan kirlenmeler, yabanc balk trlerinin alanmas, sazlklarn yaklmas, tahribi, kontrolsz saz kesimi, ve su kular asndan ise yanl ve ar avlanmadr. lkemizde Amik Glde dahil olmak zere, Gavur, Emen, Ladik, Avlan, Sula, Kestel, Efteni ve Simav Glleri ile Aynaz ve Karasz bataklklarnn kurutulmasyla ortaya kan biyolojik, ekolojik ve sosyo-ekonomik sorunlarn uzantlar gnmze kadar yansmaktadr. Bilindii gibi Uluslararas neme Sahip Sulak Alanlar Floristik ve Faunistik genel kriterleri iinde; bir sulak alan, endemik, nadir, nesli tehlikeye debilir veya tehlike altndaki bitki veya hayvan trlerini destekliyorsa; bir blgenin ekolojik ve genetik eitliliini srdrebilmek iin zel bir neme sahip ise ibareleri yer almaktadr. Sulak alanlarmz sayesinde sahip olduumuz biyolojik eitlilik, dier bir deyile yaayan biyolojik miraslarmz, henz neye sahip olduumuzun dahi farkna varamadan yok olmaktadr. Bu adan deerlendirildiinde, tm sulak alanlarmzdaki endemik trlerin bir an nce ortaya konmas ve gerekli koruma nlemlerinin alnmas gerekmektedir. Anahtar kelimeler: Sulak alanlar, Eskiehir, Afyon ve Ktahya. Isparta li Balk Faunasnn Son Durumu ve Sorunlar Do. Dr. Fahrettin KK Sleyman Demirel niversitesi Eirdir Su rnleri Fakltesi 32500 Eirdir / Isparta fahrettinkucuk@sdu.edu.tr Isparta ili Gller Blgesi olarak bilinen Anadolunun gneybatsnda yer alr. l snrlar ierisinde; lkemizin en byk tatlsu gllerinden Beyehir Glnn bir ksm, Eirdir, Kovada ve Glck Krater Gl ile 1992 ylnda yaplan Karacaren I Baraj Gl bulunur. Ayrca, Antalya Krfezine dklen en nemli akarsulardan Kpray ve Aksu rmaklar Isparta snrlarndaki kaynak sularndan beslenir. lkemizin en nemli isu kaynaklarndan olan Eirdir Glnde ilk ihtiyofaustik almann 1933 ylnda, ilk limnolojik almann ise 1950li ylarn banda balad anlalmaktadr.

51

 Beyehir Gl balk faunas dikkate alnmadnda, Isparta il snrlarndaki ihtiyofaunistik almann balad 1933ten gnmze kadar yaplan aratrmalarda; 15i yerli, 8i yabanc olmak zere 23 balk taksonu tanmlanmtr. Bu balklardan 8i Anadolu, Capoeta pestai (Eirdir bykls, siraz), Pseudophoxinus egridiri (Eirdir otsazan), Pseudophoxinus handlirschi (Kavinne) ve Seminemacheilus spartensis (Isparta pbal) olmak zere 4 ise Ispartann yerel endemik trleridir. Endemik tr eitliliinin yksek olduu blge isularnda, yerel endemiklerin oran % 29dur. Bu trlerden P.handlirschinin 1970li yllarn balarnda Sander lucioperca (Sudak)nn pisivor etkisi sonucu neslinin tkendii (EX) belirlenmitir. Carassius gibelio (Gmi havuzbal), Alburnus cf. chalcoides (nci bal, Gm), Knipowitschia caucasica (Kk kayabal), Atherina boyeri (Gm bal), Gambusia affinis (Sivrisinek bal), Gambusia holbrooki (Sivrisinek bal) ve Pseudorasbora parva (izgili sazanck) ise ilin yabanc (egzotik) trlerdir. Bu trlerden yerli faunaya en ykc etkiyi S. luciopercann verdii, en yaylmc trn ise C. gibelio olduu anlalmtr. Anahtar kelimeler: Isparta isular, ihtiyofauna, endemik tr, yabanc (egzotik) tr. stanbul li Su Balk Biyoeitlilii Do. Dr. Mfit ZULU stanbul niversitesi Fen Fakltesi Biyoloji Blm Vezneciler 34134 stanbul mozulu@istanbul.edu.tr lkemizin tatl su balk faunasnn ortaya karlmas konusunda ilk alma 1835 ylnda yaplm, gnmze kadar ok saydaki yerli ve yabanc aratrc tarafndan bu almalara devam ettirilmitir. Yaplan almalar lkemiz i su balk eitliliinin olduka zengin olduunu gstermektedir. 2000 ylndan gnmze kadar yaplan almalar incelendiinde Anadolu i sularndan yaklak 30 yeni balk trnn bildirildii grlmektedir. Avrupa ve Asya arasnda bir kpr durumunda olan stanbul ehri i sular bakmndan nemli bir eitlilie sahiptir. stanbul lindeki su kaynaklar incelendiinde dere, gl, lagn ve barajlarn yer ald eitli su kaynaklarnn olduu grlmektedir. stanbul ilinin bu eitli i su kaynaklarnda Trakya ve Anadolu balk faunasndan birok balk tr yaamaktadr. Gnmzde canl eitliliini tehdit eden unsurlarn banda artan insan nfus bulunmaktadr. lkemizin en kalabalk ehri olan stanbuldaki i sularn birou ime ve kullanma suyu ihtiyacna hizmet etmektedir. ehirleme sreci ierisinde kimi su kaynaklarna mdahale edilerek ekolojik artlar deitirilmi, kimileri de kirlenmenin etkisi altnda kalmtr. Gnmze kadar eitli aratrclar tarafndan stanbul ili su kaynaklarndaki balk trleri zerinde aratrmalar yapmlardr. Bu alma ile gnmze kadar stanbul ili i sularnda yaayan balk trleri zerine yaplm almalar derlenerek; mevcut balk biyoeitliliinin son durumu ortaya karlmasna allmtr.

BLDR ZETLER KTABI

52

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Yaplan bu aratrma sonucunda stanbul ili i su kaynaklarnn byk bir ounluunda, 49 adet balk trnn yaad bilgisine ulalm ayrca Danamandra Gl ve Alibeyky Barajnda yaayan balk trleri hakknda da ilk bilgiler verilmitir. Anahtar kelimeler: stanbul, balk, biyoeitlilik. stanbulun Biyoeitliliine Katklar: Ostracoda (Crustacea) Faunas Yrd. Do. Dr. Oya ZULU stanbul niversitesi Fen Fakltesi Biyoloji Blm. oozulu@istanbul.edu.tr Biyolojik eitlilik Denizel, karasal ortamlar da olduu kadar i sularmzda da nem tamaktadr. Tatl Su ortamlarnda bulunan omurgaszlarn eitlilii bulunduklar su ortamlarnn kalitesi ve zellikleri hakknda da bizlere bilgi vermektedir. Bu amala sistematik alanda yaplan almalar sahip olduumuz eitliliin anlalmas iin nemlidir. Bu almada CaCo yapda, iki paral kabuklar olan tatl su, deniz ve ac sular gibi farkl ortamlarda yaayabilen ve sularn ekolojik zelliklerine gre seici davranmasndan baz ekolojik alanlarda bioindikatr olarak kullanlabilen Ostracodlar obje olarak seilmitir. Mevcut almalar incelenerek stanbul il snrlar iinde bulunan Terkoz, Bykekmece merli Baraj glleri, Kkekmece lagn, Danamandra gl, stanbul Bendleri (Ayvad bendi, Kmrc bendi, Ayvalk bendi, Byk bend, Topuzlu bendi) ve Bykekmece glne su getiren Karasu deresi ve kollarna ait Ostracoda (Crustacea) faunasna ait trlerinin listesi oluturulmutur. Buna gre 14 almada belirlenen Ostracodaya ait 61 tr; Aurila prasina, Callistocythere rastrifera, Candona neglecta, Candona sanociensis, Candona weltneri, Candonopsis kingsleii, Candonopsis scourfieldi, Cypretta dubiosa, Cypria ophtalmica, Cytheretta adriatica, Cyprideis torosa, Cypridopsis vidua, Cypris pubera, Darwinula stevensoni, Eucypris hamadensis, Eucypris inflata, Eucypris lilljeborgi, Eucypris pigra, Eucypris virens, Fabaeformiscandona balatonica, Fabaeformiscandona breuili, Fabaeformiscandona fabaeformis, Herpetocypris chevreuxi, Heterocythereis albomaculata, Heterocyprideis sorbyana, Heterocypris incongruens, Heterocypris salina, Ilyocypris biplicata, Ilyocypris brady, Ilyocypris decipiens, Ilyocypris divisa, Ilyocypris getica, Ilyocypris gibba, Ilyocypris inermis, Ilyocypris salebrosa, Leptocythere rara, Limnocythere inopinata, Loxoconcha stellifera, Loxoconcha bairdi, Loxoconcha immodulata, Loxoconcha tamarindus, Notodromas persica, Paralimnocythere relicta, Physocypria kraepelini, Plesiocypridopsis newtoni, Potamocypris arcuata, Potamocypris fallax, Potamocypris fulva, Potamocypris unicaudata, Potamocypris variegata, Potamocypris villosa, Potamocypris zschokkei, Prionocypris zenkeri, Pseudocandona compressa, Pseudocandona eremita, Pseudocandona marchica, Pseudocandona sucki, Psychrodromus olivaceus,Tonnacypris lutaria, Tyrrhenocythere amnicola, Urocythereis britannicadr. Anahtar kelimeler: stanbul, tatlsu kaynaklar, Ostracoda.

53

Kocaeli linin Tatlsu Balklar Dr. zcan GAYGUSUZ ozcangaygusuz@gmail.com, Dr. Zeynep DORAK stanbul niversitesi Su rnleri Fakltesi - stanbul. 2Yrd. Do. Dr. Hamdi AYDIN Kocaeli niversitesi Karamrsel Meslek Yksek Okulu, Karamrsel - Kocaeli. Do. Dr. Ali Serhan TARKAN, Ara.Gr. Nildeniz TOP Mula niversitesi Su rnleri Fakltesi Ktekli - Mula Kresel iklim deiiklii nedeniyle tm dnyada ya rejimleri deimektedir. Ani sel basknlar, uzun sren veya beklenmeyen kuraklklar nedeniyle tm canl varl ciddi tehlikelerle kar karya kalmaktadr. Kresel iklim deiikliinin yan sra akarsu ve gl havzalarnda tarm alan elde etmek iin sulak alanlarn kurutulmas; evlerde, sanayide ve tarmda kullanlan sularn artlmadan isu ortamlarna ve denizlere boaltlmas, istilac trlerin insan vastas ile tanmas ve yeni ekosistemlere alanmas gibi faktrler canl varln ciddi derecede tehdit etmektedir. Tm bu olumsuzluklara ramen canllar var olma mcadelelerine devam etmektedirler. Gnmzde halen kefedilen ve kefedilmeyi bekleyen yeni canl trleri bulunmaktadr. Bulunduu corafik konum itibari ile biyoeitlilik anlamnda olduka zengin bir faunaya sahip olan Trkiyede zellikle son dnemde artan almalar sonucunda isularmzda yaayan yeni balk trleri bulunmutur ve bulunmaya devam etmektedir. Bu balamda, Kocaeli linde ounlukla glet ve rezervuarlar ile bunlar besleyen dereleri ieren 14 farkl sahada 2009, 2010 ve 2011 yllarnn Mays aynda gerekletirilen avclk almalar elektrooker ve galsama alar yardmyla ile gerekletirilmi ve blgenin isu balk faunas tespit edilmeye allmtr. Bu 3 rnekleme dneminde 7 familyaya ait 25 balk tr elde edilmitir. Yakalanan balk trlerinden 3 tr Trkiyeye endemik ve 6 tr ise yabanc trdr. lkemiz ve Kocaeli iin nemli olan bu isu trlerinin varl ar avclk, habitat kayb, kirlilik, istilac trlerin girii gibi nedenlerle tehdit altndadr ve hatta baz trler ciddi risk altndadr. Srdrlebilir bir gelecek iin tm doal varlklarmzla beraber en bata su kaynaklarmz ve biyoeitlilik zenginliimizi korumamz gerekmektedir. Tatl su ekosistemlerinin salk gstergeleri asndan hidrolojik, fiziksel, kimyasal ve biyolojik verilerin srekli izlenmesi ve kontrol altnda tutulmas gerekmektedir. Bu sayede doal ortamda meydana gelebilecek deiimlerin takip edilmesi ve karlalacak olumsuz durumlara kar nlem almak daha kolay olacaktr. Salkl bir evrede yaamak tm canllar iin bir haktr. Anahtar kelimeler: Habitat kayb, isular, istilac trler.

BLDR ZETLER KTABI

54

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Sulak Alan Ynetim Planlarinda Hidroloji Harun AYDIN Yznc Yl niversitesi, Mh.-Mim. Fak., evre Mh., Bl., Van Hseyin KARAKU Dumlupnar niversitesi, Mh. Fak., Jeoloji Mh. Bl., Ktahya Burhan Teoman MER Orman ve Su leri Bakanl, Doa Koruma ve Milli Parklar Gen. Md., Ankara harun@yyu.edu.tr, karakus@dpu.edu.tr, tmeric@ormansu.gov.tr Eski alardan beri, akarsu vadileri ve onlarla birlikte oluan takn ovalar insanlar iin yerleim merkezleri oluturmulardr. Bugn bile, gemiin byk uygarlklarna ev sahiplii yapm olan Mezopotamya, Msr, Nijer, ndus, vb. vadilerindeki sulak alanlar, zerinde veya yaknnda yaayan insanlar ve canllar iin salk, refah ve gvenlik salamaktadr. Bununla birlikte dnyamzda suyu kullanma ve kontrol altna alma istei, yukarda belirtilen hayati nedenlerden dolay insanlk tarihinin balangcndan beri var olmutur. Gn getike suya talebin artt dnyamzda, srdrlebilir sulak alan ynetim planlarnn hayata geirilmesi kanlmazdr. Sulak alan ynetim planlarnn temelini oluturan suyun ynetiminde; bu sistemlere baml canllarn optimum ihtiyalarn karlamas, sistemlerin fiziksel yaps ile rtmesi, sistemin iinde yer ald corafik, iklimsel, jeolojik ve hidrojeolojik yapnn dikkate alnmas, vb. gibi bileenlerin gz nnde bulundurulmas gerekmektedir. Yukarda belirtilen hususlar dikkate alan ve her sulak alana zel hidrolojik almalarn gerekletirilmesi gerekmektedir. Bu almada, lkemizin farkl corafi kesimlerinde (Kzlrmak Deltas, Akyatan ve Tuzla Lagnleri, Ikl-Gkgl Sistemi) yer alan sulak alan sistemlerinin ynetim planlar kapsamnda gerekletirilen hidrolojik almalar deerlendirilmitir. Anahtar kelimeler: hidroloji, sulak alan, srdrlebilir su ynetimi, ynetim plan. K Mevsiminin Burdur Glnde Kular in Ekolojik nemi zgn SZER ozgun.sozuer@gmail.com Mehmet Akif Ersoy niversitesi, Veteriner Fakltesi, Zootekni Anabilimdal Yksek Lisans rencisi, 2 Lale AKTAY lale.aktay@gmail.com Uzman Biyolog Burdur Glnn ac bir gl olmas ve zellikle kn donmamas, gl ekolojik adan daha nemli bir hale getirmektedir. zellikle evredeki tatl su glleri donduunda bu nem daha da artmaktadr. Gln tarihteki ad Askaniadr. Byk skender M.. 334te Perslere kar seferi srasnda M.. 333te Askania glnn yaknndan geerken Sagalasostan Kelainai/apameia (Dinar) ynne gitmekteydi. Flavius Arianas bu yolculukta skenderin Askaniann yanndan getiini sylyordu ki bu nokta bugnk Keiborlu civarlardr. (bknz. Harita) Bu da bize o tarihlerde gln bugnknden ok daha geni olduunu gstermektedir.

55

 Gln ac bir gl olmas tarih boyunca insan yerleimleri zerinde de etkili olmu ve gl evresindeki insanlarn bu tuzluluk yznden denize ihtiya duymadklar tarihsel metinlerde de gemektedir. Bugn gln tuzluluu kendisini besleyen tatlsu kaynaklarnn azalmas ve yer yer kuruyup yok olmas yznden giderek artmaktadr. Bu da konuyu doa koruma ve insan etkileri asndan daha da ilgin ve karmak bir hale getirmektedir.

Gl ve evresinde k ortas su kuu saymlar (KOSKS) ve halen dzenli olarak Dikkuyruk (Oxyura leucocephala) saymlar yaplmaktadr. (Grafik 1)

Grafik 1: Sakarmeke hari dier trlerin dalm Dikkuyruk (Oxyura leucocephala) iin Soanl Sazlnda kk bir reme potansiyelinin olabilecei tahmin edilmekte ise de burada ncelikle klama zerinde durulmutur. Dikkuyruklarn geli rejimlerine baktmzda bunun birden bire deil, aamal olduu grlmektedir ve hangi evresel unsurlarn etkisinde olduu daha iyi aratrlmaldr. Ancak kularn geli rejimlerinin sadece gl evresindeki lokal etkilerle aklanmas mmkn grnmemektedir. (Grafik 2)

BLDR ZETLER KTABI

56

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

Grafik 2: 2012 ylnda klayan dikkuyruklarn gle geli seyri Burdur Glnn k mevsimindeki ekolojik etkileri ok boyutlu ve derinliklidir. Burdur Gl etrafndaki yrtc kular detayl olarak gzlenmitir. Gol evresinde 29 yrtc turu gzlenmitir. K mevsiminde Burdur Gl etrafnda anlaml bir yrtc ku younluu grlmektedir. Kn gl evresinde yrtc kular iin klayan su kularndan kaynaklanan bir besin bolluu sz konusudur. (Grafik 3)

Grafik 3: Grafikte Burdur Gl evresindeki yrtc kularn mevsimlere gre dalm grlmektedir. Yaz ve k mevsimi arasndaki fark olduka dikkat ekicidir. Bu bildiride gln zel koullar sayesinde canllara salad endemizm yerine kn salad ekolojik avantajlardan bahsedilmitir.

Foto: Tamer YILMAZ (Dikkuyruklar) Foto: Ersan BERBEROLU (Kosk Saymlar) Anahtar kelimeler: Burdur Gl, Dikkuyruk (Oxyura leucocephala), yrtc kular

57

Van Gl nci Kefalnn reme G ve Koruma almalar Prof. Dr. Mustafa SARI Yznc Yl niversitesi, Su rnleri Fakltesi, 65080 VAN msari@yyu.edu.tr, msari@dogagozculeri.org Van Gl, tuzlu-sodal sular ve original biyoeitlilii ile dnyada ilgin bir ekosistemdir. Gl sular yksek derecede sodal (pH 9.8) ve tuzlu olduu iin soda gl olarak bilinir ve glde ne tatlsu balklar ne de deniz balklar yaayamaz. Sadece Van Gl inci kefal (Chalcalburnus tarichi) olarak bilinen sazangillerden bir balk yaar. nci kefal ortalama 19.5 cm boya ve 80 g arla sahiptir. nci kefal gc bir trdr. Yaamn glde srdrmesine ramen ilk baharda (Nisan-Haziran) gl evresindeki akarsulara reme g yapar. Yumurtalarn braktktan sonra tekrar gle dner. Balk g esnasnda nne kan doal ve yapay engelleri amak iin aba sarf etmektedir. nci kefal, Mays-Haziran aylarnda gl evresindeki akarsulara, zellikle Erci-Deliaya yle youn bir g yapar ve engelleri amak iin o kadar byk aba sarf eder ki plak gzle yzlerce inci kefaln bir elalecii amak iin ayn anda atlarken grmek mmkndr. nci kefalnn avcl eskiden beri bu reme g esnasnda younlamtr. Bu tarz avclk, ar avcla sebep olmu ve bu yzden reme dnemi balkln azaltmaya ynelik olarak baz almalar yaplmtr. Son yllarda yrtlen bu alma sonucunda reme dnemi balkl son 10 yln en alt seviyelerine inmi olmasna ramen hlen devam etmektedir. Gl evresinde 14 bin insan geim kaynan oluturan inci kefalnn srdrlebilir balkla kavuturulmas iin Yznc Yl niversitesi ve Doa Gzcleri Dernei tarafndan koruma almalar yaplmaktadr. Bu koruma almalar sonucunda kaak avclk oran on yl iinde % 60 azaltlmtr. Anahtar kelimeler: Van Gl, nci kefal, Chalcalburnus tarich. oruh ve Aras Nehirlerinde Yaayan Balklarda Tr Zenginlii Murat ARSLAN muratars@atauni.edu.tr, Serdar BEKTA, Ayhan YILDIRIM, Ali ATASEVER Atatrk niversitesi, spir Hamza Polat Meslek Yksek Okulu, spir, Erzurum Saltuk Burahan, CEYHUN Muhammed ATAMANALP Atatrk niversitesi, Su rnleri Fakltesi, Erzurum Orhan ERDOAN Atatrk niversitesi, Fen Fakltesi, Erzurum oruh ve Aras Nehirleri Kuzeydou Anadolunun nemli nehirleridir. Mevcut almada bu iki nemli nehirde yaayan balk trlerinden bahsedilmitir. Trler zerinde yaplan almalar ksaca zetlenmitir. Anahtar kelimeler: oruh Nehri, Aras Nehri, balk trleri.

BLDR ZETLER KTABI

58

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Deniz Atlar (hippocampus sp.) Karadeniz Biyoeitliliindeki Yeri lkay zcan AKPINAR Su rnleri Yksek Mhendisi Su rnleri Merkez Aratrma Enstits, Trabzon iakpinar@sumae.gov.tr Denizatlar dnyada tm ktalarda, bata in olmak zere yaklak 32 lkede kurutulmu olarak ila, ss eyas yapmnda, canl olarak akvaryumda deerlendirilmekte ve hatta besin olarak tketilmektedir. Bu sebeple zellikle geleneksel in tbbnda youn olarak kullanlan indiopasifik trler youn av basksyla ve yok olma tehlikesiyle kar karyadr. Ticari deerleri sebebiyle zerlerindeki avclk basks, dk hareket kabiliyeti, kk ve snrl yaam alanlarna sahip olmalar gibi zellikleri antropojenik dalma duyarl bir populasyon olmalar sonucunu dourmaktadr. Ky alanlarnn tahribat, avclk basks, yaam stratejileri ve seimleri, artan ticari miktarlar bu populasyonlarn hzla azalmasna hatta baz trlerin yok olma tehlikesiyle kar karya kalmasna sebep olmutur. Bu durum sebebiyle farkl lkelerde koruma ve izleme programlar oluturulmu, tehlike altndaki trlerle ilgili zel almalar yaplmtr. Tm dnyada olduu zere denizat populasyonlar lkemizde de tehlike altnda olup, IUCN tarafndan Red Listde Tehlike altndaki trler kapsamndadr (IUCN, 2003). Bu nedenle Tarm Bakanlnn 36/1 nolu su rnleri sirklerinde tm denizlerimizde avlanmas ve toplanmas yasaklanmtr. Anahtar kelimeler: Denizat, H.hippocampus, H.guttulatus, H.fuscus, koruma tedbirleri Samsun li Tatl Su Balk Faunas Prof. Dr. Nazmi POLAT Ondokuz Mays niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm npolat@omu.edu.tr Biyolojik eitlilik ve zenginliklerimiz lkemizi adeta bir doa cennetine dntrm, farkl yaama ortamlar ok deiik canl trnn ana yurdu olmasn salamtr. Gerek floristik ve gerekse faunistik canllarn bir arada uyumla yaad Trkiye Corafyas her kesiyle bir biyoloji laboratuvar hviyetindedir. Bu almada Samsun il snrlar ierisinde kalan tatlsu kaynaklarnda yaayan balk trlerini ortaya karmak amacyla yaplm olup, Haziran 2003 - Eyll 2005 tarihleri arasnda gerekletirilmitir. Balk rneklerinin yakalanmasnda elektrook aleti, serpme, pinter, olta, balk kepeleri, fakl gz aklna sahip balk alar kullanlmtr. Gerekletirilen almada 19 familyaya ait (Anguillidae, Atherinidae, Balitoridae, Blennidae, Cobitidae, Cyprinidae, Cyprinodontidae, Esocidae, Gasterosteidae, Gobiidae, Mugillidae, Poecidae, Percidae, Pleuronectidae,Pomatomidae, Salmonidae, Siluridae, Soleidae, Syngnathidae) 48 tr ve 4 alttr tehis edilmitir. Anahtar kelimeler: Samsun, tatlsu, balk.

59

Karadeniz Yunuslar ve Balklk Etkileimi Yrd. Do. Dr. Sabri BLGN Recep Tayyip Erdoan niversitesi, Su rnleri Fakltesi sbrbilgin@hotmail.com Karadenizde yunus turu yaamaktadr. Bu trler, trtak ya da ksa gagal yunus (Delphinus delphis), ie burunlu yunus (Tursiops truncatus), mutur ya da liman yunusu (Phocoena phocoena) trleridir. Bu trlerin avcl Karadenizde kys olan btn lkelerde olduu gibi lkemizde de yasaklanmtr. Dnya denizlerinde olduu gibi Karadenizde de yunus poplsyonlarnn azalmasna ve neslin devamlln tehlikeye atan en nemli etken bu trlerin avclk srasnda kazaen (bycatch) yakalanmalardr. Yunuslarn neslini etkileyen dier etmenler ise deniz kirlilii, yunuslarn beslendii balklarn azl, hastalk, yunuslarn yaama alanlarnn deiimi ve deniz trafiidir. Karadenizde yunus trlerinin balklkla etkileimleri en ok dip uzatma kalkan balkl ile yaplan kalkan avcl srasnda gereklemektedir. Balklk esnasnda yunuslar kazaen alara taklmakta ve boulmaktadr. Dier taraftan alara taklan yunuslar adan kurtulmak iin rpnmakta ve alar ypratmakta, dolaysyla ypranm olan alarn tamiri, balklara zaman ve ekonomik olarak kayplara neden olmaktadr (bu durum daha ok ince ipli uzatma alaryla yaplan balk avclnda grlmektedir). Ayrca, kirlilik ve ar avclk gibi nedenlerden dolay Karadenizde yunuslarn ana besinini oluturan balk stoklar azaltlmaktadr. Yunuslar, zellikle yaz aylarnda kyya kadar gelerek zellikle de uzatma alarnda yakalanm olan balklara nitel ve nicel olarak zarar verebilmektedirler. Yunuslarn balk av aralarna verdikleri zararlar nleyici tedbirlerle yunuslarn kazaen yakalanmalarn nleyici tedbirlerinde alnmas gerekmektedir. Btn bu etmenler neticesinde, gnmzde Karadenizde yaayan yunuslarn saysnn azald ve korunmalarnn gerektii dncesi kabul grmektedir. Yaplan almalar, yunus kovucu cihazlarn pinger balk alarna taklmas gibi yunuslarn balk alarna kazaen yakalanmalarn nleyici tedbirlerin alnmas, yunuslarla balk arasndaki negatif etkileimin giderilmesine katk salayabilecek tedbirlerin olduunu gstermitir. Anahtar kelimeler: Deniz memelisi, yunus, balklk, Karadeniz. Kocaeli Yarmadas Zooplankton Faunas Dr. Zeynep DORAK zdorak@gmail.com, Dr. zcan Gaygusuz stanbul niversitesi Su rnleri Fakltesi, stanbul. Yrd. Do. Dr. Hamdi AYDIN Kocaeli niversitesi Karamrsel Meslek Yksek Okulu, Karamrsel - Kocaeli. Do. Dr. Ali Serhan TARKAN, Ara.Gr. Nildeniz TOP Mula niversitesi Su rnleri Fakltesi Ktekli - Mula Su, insan hayat iin en nemli unsurdur ve temelde sanlann aksine snrl bir kaynaktr. Gnmzde su kaynaklar (deniz, gl, akarsu, yer alt sular vb.)nn etkin kullanm yzylmzn en nemli problemlerinden biridir. BLDR ZETLER KTABI

60

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Gelimekte olan lkemizde, halen su kaynaklarnn etkin ve srdrlebilir kullanm salanamamtr. Baz blgelerde gerek tarmda gerek endstride uygun olmayan kontrolsz kullanmlar nedeniyle deniz ve su kaynaklarnda evre sorunlar yaanmaktadr. Sucul ortamlarn verimlilii ve ekolojik yaplarnn belirlenmesi plankton aratrmalarna dayanmaktadr. Plankterler sucul ortamlarda meydana gelen fizikokimyasal deiimlere ani reaksiyonlar gstermeleri nedeniyle, su kalitesi izleme almalarnda indikatr organizma olarak kullanlabilmektedir. Sucul ekosistemlerde besin zincirinin ilk halkasn oluturan fitoplanktondan sonra zincirin nemli ikinci halkasn zooplankton oluturur. Zooplakterler bitkisel besinleri hayvansal proteinlere dntrmede besin zincirinin temel halkasn olutururlar. Zooplankterler sucul ekosistemde balklarn ve omurgaszlarn besinlerini oluturduundan besin zinciri yoluyla enerji akn salarlar. Baz zooplankton trleri fitoplankton, protozoa ve bakteriler zerinde de tketicilik rol oynamaktadr. Bu ilevleri yannda zooplakterler, iinde bulunduklar su ortamnda suyun karakterini, kirliliini ve trfikasyon durumunu genel olarak belirleyici indikatr zellik de gsterirler. Herhangi bir blgede yaplan zooplankton sistematii ve ekolojisiyle ilgili bir aratrmann genelde iki amac vardr. Bunlardan biri o blgenin biyoeitliliinin belirlenmesine dieri de sucul omurgasz faunasnn tanmlanmasna katk getirmektedir. Elde edilen rneklerin nicelik ynnden deerlendirilmesi ise o ortamdaki besin zincirinin bu nemli halkasnn yine o ortamdaki biyoverimlilik tahminlerine olanak salamasdr. Kocaeli yarmadasnda 16 farkl sahada yaplan zooplankton almalarnda zooplankton grubunu oluturan Rotiferadan 57, Cladoceradan 15 ve Copepodadan 13 olmak zere toplam 85 taxon tespit edilmitir. almalarn yrtld sahalarda tespit edilen zooplankton faunas bu blge iin ilk kayt niteliindedir. Anahtar kelimeler: Zooplankton, ekoloji, indikatr tr. Karadeniz Biyoeitlilii ve Srdrlebilir Ynetimi Yrd. Do. Dr. Cokun ERZ, Prof. Dr. Muzaffer FEYZOLU, Prof. Dr. lhan ALTINOK, Do. Dr. Nadir BAINAR, Prof. Dr. Kadir SEYHAN KT, Deniz Bilimleri Fakltesi Karadeniz okyanuslardan yaltlm, sadece Trk boazlar sistemi ile dier denizlere balanan yar kapal bir denizdir. %18-22 tuzluluu ile ac su karakterli bir su ktlesidir. Kendine has tatl su arlkl su btesi ve 547.000 km3 hacme sahip olan Karadenizin %91 ine yakn anoksik yapdadr. Organizmalarn yaamasn olanakl klan oksijenli su ktlesi 71.100km3 hacme sahiptir ve de kysal blgede 200 m, ak denizde ise 80m derinlie sahip yzey tabakalardadr. Bu zellikleri ile Karadeniz, Dnyann en byk anoksik su ktlesidir. Kuzey Bat blgesi hari kta sahanlnn dar ve derin bir yapda olmas nedeni ile Karadeniz snrl bir ky zonuna sahiptir. Bu snrl ky zonu ve anoksik su ktlesi hem bentik hem de pelajik blgede skm olan bir biyoeitlilie neden olmaktadr. Bunun tesinde kysal blgedeki sk yerleim alanlar ve yaplamalar canllar zerinde ekolojik adan antropojenik etki oluturmaktadr. zellikle son yllarda ky alanlarna yaplan fiziksel mdahaleler kysal ekosistem zerinde nemli deiimlere neden olmutur.

61

 Ekosistem zerine tesiri olan bu yapay etkilerin dnda biyoeitlilii farkl klan ya da homojenize eden yaplar corafik yap, karasal girdiler gibi doal etkiler ve Karadenizin siklonik ve antisiklonik aknt ve girdap sistemleridir. Blgedeki biyoeitlilii destekleyen en nemli unsurlardan olan karasal nutrient girdisi, son yllarda akarsular zerinde yaplan baraj vb tutucu yaplar nedeni ve de zellikle Tuna havzasndaki lkelerin atk sularn artarak nehre brakmas sonucu Karadenizde besleyici element miktar ve buna bal olarak trifikasyon dzeyi dmtr. Antropojenik ve doal etkilere bal olarak birincil retimi gerekletiren fitoplanktonik organizmalarn tr kompozisyonunda da deiimler gzlenmektedir. Diatom ve dinoflagellat oranlar son yllarda dinofilagellatlar lehine deimektedir. Birincil retimde kk boyutlu ultra ve nano planktonik gruplarn nemi giderek artmaktadr. Bu durum rejim deiikliklerinin varln gstermektedir. Doal yapnn snrlayc etkisine bal olarak gelien biyoeitliliin kydan aa olduu kadar kysal blgeler arasnda da farkllk gstermesi beklenen durumdur. Gney Karadeniz de yaplan bilimsel almalar, Gney Dou Karadeniz Blgesindeki baz balk trlerin dier blgelerdeki trler ile genetik farklln olduu belirlenmitir. Bu durum Gney Karadeniz kylarnda farkl ekosistemlerin ve trlerin varlnn bir gstergesidir. Karadeniz ekosisteminin korunabilmesi iin, ncelikle habitatlar, ekosistemler ve tehlike altndaki trlere dnk koruma alanlar belirlenmelidir. Ayrca koruma alanlarnn gerekli olup olmad, yaygn olarak bulunan trler baz alnarak, irdelenmeden nce, blgeler arasnda genetik olarak farkl tr yada alt tr, varyete olup olmad aratrlmaldr. Genetik tr eitlilii aratrlarak, tre dayal yerel yada blgesel koruma alanlar ve planlar oluturulmas ve yerel halk ve karar vericilerde koruma bilincinin gelitirilmesi korumann srdrlebilirlii iin nemlidir. Anahtar kelimeler: Biyoeitlilik, Karadeniz, srdrlebilir ynetim. Karadeniz Balk Faunasnn Gncel Durumu Do. Dr. Semih ENGN Recep Tayyip Erdoan niversitesi, Su rnleri Fakltesi engin.semih@gmail.com Gnmze kadar yaplan almalarda Karadenizde yaayan 161 balk trnn varlndan sz edilmektedir. On yl akn bir sredir yrtlen saha almalar neticesinde ise Karadenizde yaayan sadece 98 balk tr tespit edilmitir. Elde edilen bu sonular dorultusunda literatrde bahsi geen trlerin yaklak % 40lk ksmnn artk Karadenizde yaam ortam bulamad ortaya kmaktadr. Bata ar avclk ve dier insan etkileri sonucu bu olumsuz tablo olumutur. Mevcut durumun dzeltilmesi iin acil ve etkili nlemler alnmad srece Karadeniz balk eitliliindeki azalmann devam edecei aikardr. Anahtar kelimeler: Karadeniz, balk, biyoeitlilik.

BLDR ZETLER KTABI

62

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Trabzon Kysal Alanndaki Balk Faunann Son Yirmi Yllk Deiimi Dr. Orhan AK, Dr. Yaar GEN Su rnleri Merkez Aratrma Enstits Mdrl, Trabzon orhanak57@gmail.com Bu almada, Trabzon kylarnda 19911996 ve 20062011 yllar arasnda gerekletirilen dip trol, uzatma ve grgr balkl avclklarndan elde edilen balk trleri ve bu trlerin deiimi izlenmi, deiimi etkileyen faktrler tartlmtr. 19911996 yllar arasnda gerekletirilen almalar sresince 30 adet kemikli balk (Osteichthyes), 3 adet kkrdakl balk (Chondrichthyes), 2 adet eklembacakl ve 6 adet yumuaka olmak zere toplam 41 adet farkl trden makro organizmaya rastlanmtr. 20062011 yllar arasnda ise 2 snf, 8 takm ve 25 familyaya ait 38 tr belirlenmitir. Bunlardan 3 tanesi kkrdakl ve 35 tanesi de kemikli balklara aittir. Blgede yaplan balklk faaliyetlerinde meydana gelen artlar ve zellikle larva ve gen bireylerin beslenme ve byme ortamlarnn oluturan kysal alanlarn tahrip edilmesinin balk eitlilii ve dalmm zerine etkili olduu dnlmektedir. nk birok balk trnn gen bireylerinin beslenme ve byme alanlarn yakn sahil meralar oluturmaktadr. Anahtar kelimeler: Trabzon, fauna, balklk

Karadenizde Yaam Tehdit Eden Gncel Etkenler ve Alnmas Gereken Tedbirler Rza BRKAN Karadeniz Dalglar Spor Kulb Bakan rbirkan@superonline.com Karadeniz yaam tkenme tehlikesiyle kar karyadr. 2 kta ve 6 lkenin arasna skp kalan bir i deniz olan Karadeniz, kresel snma, ar ve hatal avlanma, sanayi, tarmsal ve evsel atklarla kirletilme gibi basklar altnda can ekimektedir. Gl sonarlarla donatlm, kapasitesi, a boylar, motor kuvvetleri ve kapasiteleri son 20 yl iinde kat kat artan grgr, trol ve algarna tekneleri ile hobi avcl gibi masum bir rt ardnda gizlenen on binlerce oltac ve zpknc. Her biri Karadeniz yaamnn geri dnlmez noktaya geliini hzlandrmaktadr. Anahtar kelimeler: Ar ve bilinsiz avclk, olta, zpkn, suni resif.

63

Ege Denizi (Trkiye) Kylarnn Denizel Biyoeitlilii ve Fitobentozun Eko-Turizmdeki Rol Prof. Dr. Berrin DURAL berrin_dural@hotmail.com, Dr. Ayhan ENKARDELER Ege niv., Fen Fak., Biyoloji Blm, Botanik Anabilim Dal. zmir Prof. Dr. Veysel AYSEL veysel.aysel@deu.edu.tr, Orkun AYSEL Dokuz Eyll niversitesi, Fen Fakltesi, Biyoloji Blm, zmir Prof. Dr. Nilsun DEMR Ankara niversitesi, Ziraat Fakltesi, Su rnleri Mhendislii Blm, Ankara Yrd. Do. Dr. Hseyin ERDUAN herdugan@gmail.com Onsekizmart niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, anakkale Denizel habitatlarda geni yaylm alanna sahip, bentik algler ve deniz ayr vejetasyon birimleri, besin zincirine ve denizel biyoeitlilie olan katklar nedeniyle ekosistemde byk role sahiptir. Fitobentik topluluklar, denizlere oksijen vererek, onlarn nefes almasn salayan akcierler, vegetatif yolla oalarak sualt llerini ortadan kaldran, berrakl arttran doal filtre ve stabilizatrler, kylarda sahillerin biimlenmesini salayan mkemmel dalgakranlar olarak ilev grrler. Bunun yan sra, bentik faunaya da ev sahiplii yapan, korunma ve barnmasn, bir o kadar da kendilerine beslenme ve yumurtlama imknlar sunan, denizlerin temel yaam kaynaklar niteliindeki yegane ekosistemlerdir. Bu almada; biyoeitlilikte nemli role sahip fitobentik topluluklarn yaps, nemi, zellikle Ege Denizi kylarnda yaplan almalar, ekolojik olduu kadar grsel bakmdan da nem tayan sualt peyzajlarnn varl ve eitlilii ile bunlarn sualt eko-turizmindeki nemine deinilmektedir. Anahtar kelimeler: Ege Denizi, biyoeitlilik, eko-turizm ODT Deniz Bilimleri Enstits Yerlekesi Kylarnn Deniz Kaplumbaalar Asndan Ekolojik nemi Prof. Dr. Ahmet Erkan KIDEY, Do. Dr. Ali Cemal GC, Sinem CHAN Orta Dou Teknik niversitesi Deniz Bilimleri Enstits Deniz Biyolojisi ve Balklk Anabilimdal Limonlu, Erdemli, Mersin ODT Deniz Bilimleri Enstits, P.K. 28, 33731, Erdemli, Mersin snmcihan@ims.metu.edu.tr Byk bir ksm kumul yapda olmalar nedeniyle bir zamanlar deniz kaplumbaalarnn nemli bir reme alan olan Mersin ile Silifke arasndaki yaklak 80 km uzunluktaki kylarn ekolojik zellikleri konusunda kapsaml almalar yaplmamtr.

BLDR ZETLER KTABI

64

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Bu blgedeki doal zelliini ksmen korumay baarm son alanlardan biri olan ODT-Deniz Bilimleri Enstits yerlekesinin sahillerini kullanan soyu tehdit ve tehlike altndaki canllardan deniz kaplumbaalarnn reme zellikleri dahil yakn kysal kesimin ekolojik yapsnn belirlenmesi, hem bu gzide sahilin koruma altna alnmas ve hem de gelecekteki benzer almalara temel veri oluturmas bakmndan nemlidir.Ekolojik yap belirlenirken biyoeitliliin neminin vurgulanmas ve insanlarn bilinlendirilmesi ve gerekli saduyunun kazandrlmas amacyla,imdiye kadar Ortadou Teknik niversitesi Deniz Bilimleri Enstits tarafndan; ilkretime ynelik eitim almalar, Akdenizden Toroslara Eitim almas, ulusal ve uluslararas lekte altay ve eitim almalar yaplmtr. Son olarak sz konusu alann deniz kaplumbaalar asndan ekolojik nemi bir BAP (Bilimsel Aratrma Projesi) kapsamnda allmaktadr. Yrtlen projenin 4 temel amac vardr. Bunlar; ODT Deniz Bilimleri Enstits kylarnda grlen 3 tr deniz kaplumbaasnn yaam, yumurtlama ve yumurtadan kma faaliyetlerinin belirlenmesi ODT Deniz Bilimleri Enstits kylarnn deniz kaplumbaalar asndan ekolojik zelliklerinin incelenmesi, liman blgesi makrobentik trlerin belirlenmesi Elde edilen verilerin zel bir web sayfas yoluyla ilgilenenlere duyurulmas ve de yre halkn katlm ve katksnn salanmas ok youn yaplama olan blgede kalan son kaplumbaa alan olan ODT Deniz Bilimleri Enstits kylarnn koruma altna alnmasna katk salanmasdr. Anahtar kelimeler: Deniz kaplumbaas, ekolojik yap, makrobentik. Karadenizin Genel zellikleri ve evresel Problemler: Su Kirlilii, Kresel Isnma, Ekolojik Deiimler ve Tr eitliliiyle Etkileimleri Do.Dr.Blent VEREP Rize niversitesi, Su rnleri Fakltesi bulent.verep@rize.edu.tr Karadeniz, okyanuslara dar boazlarla ve denizlerle bal dnyann en byk kapal i denizlerinden biridir. Havza alan, yzey alannn (420 000 km2) 6 mislidir. Toplam hacmi 547 000 km3 olup en derin yeri 2212 mdir. nemli bir ksm anoksiktir (% 80-90). Tuzluluu %o18-22 civarndadr ve tatlsu girii 340.6 km3 olup buharlamadan daha fazladr. Dolaysyla yzey sular her zaman dip sularna nazaran daha hafifdir. Bu da Karadenizin yzey sularyla dip sular arasnda karm azaltarak dip sularnn havalanmasn engellemektedir. Bu kadar dezavantajlarna ramen Karadeniz, Akdenizden daha verimlidir. Ancak canl eitlilii konusunda Akdeniz kadar zengin deildir. Karadenizin canl eitliliine bakldnda, alg, mantar ve makrofitler gibi bitkisel tr says 1610, omurgasz tr says 1989, Hamsi, stavrit, aa vbg balk tr says 168 ve memeli olarak ise yaayan 3 yunus tr ve Akdeniz foku ile 4 tr karmza kmaktadr.

65

 Karadeniz dnya denizleri iersinde en anoksik, etrafnda bulunan 6 farkl lkeden dolay en uluslararas, okyanuslardan en fazla izole olmu, en trfik, en fazla zehirli gaz olan Hidrojen slfr ieren ve 2 milyon km2 havza alannda 160 milyondan fazla insan barndran dolaysyla en byk evresel tehdit altnda bulunan denizlerden biridir. Bu koullar altnda Karadenizi tehdit eden unsurlar u ekilde sralanabilir; trfikasyon, ar avclk, biyolojik eitliliin azalmas, petrol dahil tm kirleticilerden dolay oluan deniz kirlilii, yabanc trler (Rapana venosa, Mnemiopsis leidy vbg.)in oluturduu ekolojik problemler ve klim deiimi. Bu almada, Gneydou Karadenizin Rize kylarn etkileyen karasal kkenli kirleticiler ve su stnu fizikokimyasal su kalite parametrelerinin son yllardaki deiimleri zerinde de durulacaktr. Anahtar kelimeler: Karadeniz, su kirlilii, iklim deiimi, biyoeitlilik. Gneydou Karadeniz Ekosisteminde Birincil retim Fitoplankton Etkileimi ve Ekolojik Etkileri Yrd. Do. Dr. Erturul AIRBA, Ar. Gr. lgen KOPUZ Recep Tayyip Erdoan niversitesi Su rnleri Fakltesi, Deniz Biyolojisi Anabilim Dal eagirbas@gmail.com Karadeniz son derece verimli bir deniz olup, sahip olduu dinamikler ile yllardr birok aratrma grubunun ilgi oda olmutur. Sahip olduu bu dinamiklerden dolay blge ile ilgili yaplacak almalarda bir ok faktr bir arada dnmek gerekmektedir. Bu faktrlerden bir olan fitoplankton, birincil retimi oluturmalarndan dolay bir ekosistemin tama kapasitesinin belirlenmesinde birinci adm olarak kullanlabilmektedir. Sahip olduklar yksek rejenerasyon yetenekleri ortam koullarnda ve besin zincirinde meydana gelebilecek her trl deime cevap verebilmeye imkan tanr. u ana kadar Karadenizden 350 fitoplankton tr tespit edilmi olup toplam tr saysnn % 42sini diatomlarn, % 41ini ise dinoflagellatlarn oluturduu bildirilmitir. Ancak son yllarda yaplan almlarada bu orann dinoflagellat ynne ve hatta daha kk boyutlu gruplara (pikoplankton) kayd rapor edilmitir. Karadenizde epipelajik blgede yl boyunca iki belirgin fitoplankton patlamas (bloom) dikkat ekmektedir. Bunlar diatomlarn neden olduu ilkbahar bloomu ile kokkolitoforid Emiliania huxleyii ve dinoflagellatlarn sorumlu olduu sonbahar bloomudur. Birincil retim miktarnn tespiti bir denizel ortamn verimliliinin anlalmas asndan olduka nem tamaktadr. Birincil retim miktar kuzeybat kta sahanl iin 570-1200 mgCm-2gn-1, ktasal yama iin 320-500 mgCm-2gn-1 ve derin deniz blgesi iin ise 100-370 mgCm-2gn-1 arasnda deitii rapor edilmitir. Karadenizin Anadolu kylar iin bu deerler ilkbahar dneminde 247-1925 mgCm-2gn-1, yaz / sonbahar dneminde ise 405-687 mgCm-2gn-1 arasnda olduu rapor edilmitir. Anahtar kelimeler: Karadeniz, fitoplankton, birincil retim. BLDR ZETLER KTABI

66

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Ka - Kekova zel evre Koruma Blgesi Denizel Biyolojik eitlilik Aratrmas Nilay AKA nakca@wwf.org.tr, Umut TURAL, Nilfer ARA, M. Baki YOKE WWF-Trkiye Doal Hayat Koruma Vakf, Doa Koruma Sorumlusu WWF-Trkiye (Doal Hayat Koruma Vakf) tarafndan, Gneybat Antalya kylarnda 2002 ylnda balatlan denizel biyolojik zenginlik almas kapsamnda Patara Plaj ile Adalar arasnda kalan alan aratrlarak yasalar ve uluslararas szlemeler erevesinde koruma altna alnm denizel trlerin blgedeki dalmlar belirlenmitir. Bu alma sonucunda Ka - Kekova arasnda kalan kylarn sz konusu trler asndan son derece zengin olduu tespit edilmitir. Koruma altndaki trler bakmndan zengin olmas nedeniyle almann sonraki aamalarnda Ka - Kekova zel evre Koruma Blgesi zerine odaklanlarak, koruma altndaki trlerin ekolojileri zerine daha detayl bir alma yrtlmtr. Eyll 2006ya kadar yaplan almalarda zellikle orfoz, lahoz ve fangri gibi nemli balk trlerinin yavrulama ve beslenme iin kullandklar alanlar ile yavru ve erikin bireylerin youn olarak bulunduklar alanlar ortaya karlm, yavru bireylerin bydke hangi koridorlar kullanarak nasl yer deitirdikleri tespit edilmi, erikin poplasyonun yaz ve k dnemlerinde nerelerde toplandklar saptanmtr. Ayrca, sualt ve su stnde yaplan uzun dnemli gzlemlerle bu trler zerindeki evresel basklar da ortaya konmutur. 2006 - 2010 yllar arasnda yaplan almalarda blgenin denizel biyolojik eitlilii ortaya konmu, ekosistemin salkl olup olmadn gsterebilecek indikatr balk, yumuaka ve kabuklu trlerinin blgedeki dalmlar ve poplasyon younluklar aratrlm, deniz ayrlarnn detayl haritalar hazrlanmtr. Ka - Kekova zel evre Koruma Alan dahilinde yaplan biyolojik eitlilik almasnda bugne kadar sadece dal yaplarak yaklak 1000 denizel tr kaydedilmi olmas, sz konusu blgenin Dou Akdeniz iin yksek biyolojik eitlilie sahip olduunu gstermektedir. Akdeniz foku ve deniz kaplumbaas gibi nemli trlerin blgede yerleik poplasyonlar bulunmaktadr. Svey Kanal vastasyla Kzl Denizden Akdenize giren yabanc trlerin de, Ka - Kekova kylarnda da byk poplasyonlar oluturduklar gzlemlenmektedir. Kylarmzda yaayan orfoz, lahoz gibi ekonomik deeri yksek ve koruma altndaki trlerin en sk grld blge Ka kylarnda nceburun ile Uluburun arasnda kalan ky erididir. Uygun yaam alanlarnn bulunmasna ramen, 2002 ylndan beri Ka kylarnda takip edilen poplasyonlarn hzl bir ekilde kld tespit edilmitir. Anahtar kelimeler: Ka - Kekova zel evre Koruma Blgesi, biyolojik eitlilik, orfoz.

67

POSTER SEZONU

BLDR ZETLER KTABI

68

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Mavi Yenge, Callinectes sapidus (Rathbun, 1896)n Zoocorafik Dalm ve Biyo - Ekolojik Durumu Ar. Gr. Seil KOLSAL anakkale Onsekiz Mart niversitesi Su rnleri Fakltesi Su rnleri Temel Bilimler Anabilim Dal secilkolsal@gmail.com stilac trlerin girii ve dalm yerli ekosistemlerin fonksiyonlarnda ve yapsnda byk deiikliklere neden olabilir. stilac trlerin biyolojileri hakknda bilgi sahibi olmak, ekosistem hakkndaki etkilerini belirlemek asndan nemlidir. Mavi yenge Callinectes sapidus Rathbun, 1896 ekolojik ve ticari adan neme sahip bat Atlantik kylar boyunca dalm gsteren endemik bir trdr. Mavi yengeler starin besin anda omnivor ve iri boyutlu bir predatr olmalarndan dolay nemli bir role sahiptirler. Olduka agresif ve istilac olduklarndan Akdenizdeki en zararl 100 tr arasnda yer almaktadr. Mavi yenge bugn Ege Denizi, Trk Boazlar Sistemi ve Karadenizin de dahil olduu Akdeniz blgesinin tm lagn ve acsu karakterindeki alanlarnda bulunmaktadr. stila edilen alanlarda bulunan mavi yengelerin besin andaki ilikileri ya da yerli ekosistemler zerine etkileri konusunda ok alma vardr. Genelde omnivor ve predator olduklarndan, rekabetten ya da direkt tketimden tr Avrupa sularnda varlklar yerli trlerin younluk ve dalmnda azalmalara neden olabilmekte, ekosistem ilevleri ve grevleri zerine kademeli etkilere sahiptirler. Anahtar kelimeler: Callinectes sapidus, ekoloji, dalm. Kazda (Balkesir/anakkale)nn Endemik ve Nadir Trleri Taner ZCAN*1, zal GNER1, Tuncay DRMENC1, Orhan KALFA2 1Balkesir niversitesi, Necatibey Eitim Fakltesi, OFMAE Biyoloji Eitimi Anabilim Dal, Balkesir 2Orman ve Su leri Bakanl, III. Blge Mdrl, Balkesir ube Mdrl, Balkesir ozcant@balikesir.edu.tr lkemizde koruma altna alnm ve nemli bitki alanlarndan (BA) biri olan Kazdalar, Anadolu Yarmadasnn kuzeybatsnda yer alan, Biga Yarmadasnn en yksek dadr. Balkesir ve anakkale illerinin snrlar arasnda yer almaktadr. Edremit Krfezinin kuzeyini takiben, kuzey dou-gney bat ynnde 60-70 km. uzunluunda olan Kazdalar, batda Baba da, ortada Kazda, douda Eybek Da, kuzeydouda Grgen, Kocakatran, Kkkatran ve Susuz (Sakar Da) dalarndan oluur. Farkl iklimsel zellikleri, jeolojik ve jeomorfolojik oluumlar, kendisine has toprak ve kaya yaps ile birok endemik ve nadir bitkiye ev sahiplii yapmaktadr.

69

 Gei ikliminin etkisi altnda olmas nedeniyle Kazda, kuzeye bakan yamalarnda Avrupa Sibirya fitocorafik blgesinin elemanlarn, gney yamalarnda ise Akdeniz fitocorafik blgesinin elemanlarn barndrmaktadr. Kazdalar serisinin orta ksmnda bulunan Kazda Milli Park, 94.433 hektarlk Kazda silsilesinin gneye bakan yamacndaki 21.452 hektarlk alan kaplamaktadr. Ayrca Grgen da blgesinde yaklak 250 halk bir alanda Kazda gknarnn (Abies nordmanniana subsp. equi-trojani) korunduu bir Tabiat Koruma Alan bulunmaktadr. Kazdanda yaplan floristik almalar neticesinde 1000 civarnda bitki trne ev sahiplii yapt tahmin edilmektedir. Bu trlerden 32si sadece Kazdana endemik trlerdir. Byk bir ounluunun yayl sadece Kazda Milli Parknn snrlar ierisinde kalmaktadr. Endemik trlerle ilgili koruma nlemleri alnmad takdirde nesli tkenmekle kar karya olan trler bulunmaktadr. Tehlike kategorileri asndan deerlendirildiinde, endemik ve nadir olan trlerin 17si CR (ok Tehlikede), 9u EN (Tehlikede), 6s VU (Zarar Grebilir) ve 3 NT (Tehdit Altna Girebilir) kategorisi iinde yer almaktadr. Anahtar kelimeler: Balkesir, endemik, Kazda.

Baz Amfibi ve Srngen Trlerinin Besin Tercihleri Tue APRAZLI, Do. Dr. Murat TOSUNOLU anakkale Onsekiz Mart niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, Zooloji Anabilim Dal, 17100 ANAKKALE tcaprazli@hotmail.com Bir trn beslenme faaliyetlerini karada m yoksa suda m gerekletirdii, trn hangi snftan canllar av olarak tercih ettii, mevsimsel olarak beslenme tercihlerinin deiiklie urayp uramadnn anlalabilmesi iin besin tercihleri ile ilgili almalar nem arz etmektedir. Ayrca biyolojik mcadelede hangi hayvanlarn kullanlabilecei gibi konularn cevaplarn yalnzca besin tercihi almalarnda bulabiliriz. Bu sebeple yurdumuzda ve dier lkelerde birok aratrmac besin tercihi almalarna ynelmi ve gnmze kadar da birok trn beslenme tercihi allmtr. Fakat hala yurdumuzda beslenme tercihi allmam trler mevcuttur. Amfibi ve srngen beslenme tercihleriyle ilgili yaplan ilk almalarda gzlem ve diseksiyon yntemi kullanlmtr. Daha gncel almalarda ise allan canllara herhangi bir zarar vermeden mide ierii elde etme esasna dayal yntemler kullanlmaya balanmtr. Bunlardan biri bizimde almalarmzda kullandmz Kusturma Yntemi (Stomach Flushing) ad verilen yntemdir.

BLDR ZETLER KTABI

70

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

Bu bildiride Trkiye de dal gsteren Pseudepidalea viridis (Gece Kurbaas), Pelophylax ridibundus (Ova Kurbaa), Emys orbicularis (Benekli Kaplumbaa), Eirenis modestus (Uysal Ylan), Natrix natrix (Yar Sucul Ylan) trlerinin besin tercihleri zerine yaplan nceki almalarn sonular deerlendirilmi olup Natrix natrix trnn besin tercihleriyle ilgili veriler ortaya konulmutur. Genel olarak nceki almalarla ve yaptmz almayla belirlenen trlerin ncelikli besin tercihlerine bakacak olursak; P. viridis, P. ridibundus, E. orbicularis, O. elegans ve E. modestus un ncelikli olarak Insecta (bcekler) snfna dahil trleri tkettikleri yalnzca N. natrix in ncelikli tercihinin Amphibia (kurbaalar) snf olduu belirlenmitir. Anahtar kelimeler: Amphibia, reptilia, besin tercihi, natrix natrix.

Kumkale (anakkale - Trkiye) Deltasnn Avifaunal Zenginlii Eray ENGL, Do. Dr. Murat TOSUNOLU anakkale Onsekiz Mart niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, Zooloji Anabilim Dal, 17100 ANAKKALE eraysengul17@hotmail.com anakkale il merkezine 27 km. uzaklktaki Kumkale (anakkale - Trkiye) Deltasnda yaplan gzlemler neticesinde 14 ordoya ait 39 familyadan 120 ku tr tespit edilmitir. Tespit edilen bu trlerden 39 tanesi yerleik, 33 tanesi k gmeni, 23 tanesi yaz gmeni, 22 tanesi transit gei yapan tr ve 3 tanesi de besin ziyaretisidir. Alana 48 trle Passeriformes ordosu baskn durumdadr. Ardndan 25 tr ile Charadriiformes ordosu gelmektedir. Aratrma, ubat 2011 - ubat 2012 tarihleri arasnda arazi gzlemlerine klarak yaplmtr. Bu tarihler arasnda, Yaz dneminde (Haziran, Temmuz, Austos) iki haftada bir (ayda 2 kez) dier aylarda ise haftada bir (ayda 4 kez) olmak zere toplam 42 arazi almas gerekletirilmitir. Gzlemler, 09:00 - 15:30 saatleri arasnda, 30 dakikalk tek bir mola verilerek yaplmtr. Gzlemlerde; akarsu boyunca dorusal transekt, sahil ksmlarnda ise nokta saym metotlar uygulanmtr. Tm bu trlerin arasnda Puffinus yelkouan (Yelkovan) ve Larus audouinii (Ada Marts), IUCN 2012 krmz liste kriterlerine gre, tehdit seviyesine yakn (NT: Near Threatened) kategorisinde yer almaktadr. Geriye kalan trler ise en dk tehdit (LC: Least Concern) kategorisindedir.

71

 nsan basksn bal olarak alanda; evre kirlilii, kontrolsz anz yakm, tarm arazilerinin okluu dolaysyla ar ilalama, hayvanclk ve yasal olmayan avclk alanda bulunan ku populasyonlarn olumsuz ynde etkilemektedir. Anahtar kelimeler: Avifauna, Kumkale Deltas, anakkale. Zoolojik Aratrma Baheleri Dr. idem Gl, Do. Dr. Murat Tosunolu anakkale Onsekiz Mart niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, Zooloji Anabilim Dal, 17100 ANAKKALE gulcigdem@comu.edu.tr, mtosun@comu.edu.tr ehir yaantsnda toplumun doaya olan zleminin giderilmesi, hayvanlar hakknda halkn bilinlendirilmesi ve hayvan sevgisinin alanmas iin doal yaam parklar ve hayvanat baheleri nem arz etmektedir. Ancak genellikle bu gibi parklarda bulunduklar blgede doal olarak yaamn srdren yabani hayvanlar bulunmamaktadr. Zoolojik aratrma baheleri nesli tehlike altndaki trlerin korunaca, yabani hayvanlarn rehabilitasyonunun salanaca ve gerekirse bu hayvanlarn populasyon dzeyini arttrmak iin retilecei alanlardr. Zoolojik aratrma bahelerinin esas amac yabani hayvanlarla ilgili zellikle lisans ve lisansst aratrmalarda ev sahiplii yaparak bilimsel bir ortam oluturmasna imkan salamaktr. Bu esas amacn dnda zoolojik aratrma bahelerinin, lise ve niversitelerde Biyoloji eitimi verilen blmlerinde zellikle de Zooloji programlarndaki ders uygulamalarna ve lisansst almalarna hizmet etmesi amalanmtr. Ayrca zoolojik aratrma baheleri blgedeki insanlarn yaadklar alanlardaki yabani hayvanlar tanmasna ve korumalarna ynelik eitimlerin verilecei alanlar olarak hizmet etmesi amalanmtr. Zoolojik Aratrma Bahesine ait alan ierisinde farkl omurgal hayvan gruplarna ait doal ortam ve barnaklar ile birlikte yaplacak olan idari binada, okul ncesi, ilkretim, lise ve niversite rencilerinin ve halkn bilgilendirilebilmesi iin bir seminer salonu, bir sergi salonu ve rehabilitasyon salonu olmas planlanmaktadr. Sonu olarak Trkiyedeki niversitelerde yabani hayvan aratrmalar ve eitimlerinde, ayrca blgede bulunan hayvanlarn insanlara tantlmas ve eitiminde kurulmas planlanan ilk zoolojik aratrma bahesi olarak hizmet etmesi amalanmtr. Anahtar kelimeler: Zoolojik Aratrma Bahesi, eitim, koruma, rehabilitasyon.

BLDR ZETLER KTABI

72

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU zmirin Ekonomik ve Tbbi Deer Tayan Endemik Bitkileri Yrd. Do Dr. Mahmure NAKBOLU TEZER Dokuz Eyll niversitesi Fauna Flora Aratrma ve Uygulama Merkezi Dokuz Eyll niversitesi Tnaztepe Kamps zmir m.nakipoglu@deu.edu.tr zmir, Trkiyenin nc byk kenti, Ege ky blgesinin tipik bir rneini oluturur. Douda Aydn, Manisa il snrlar ile evrilmi, batda zmir krfezi ile Ege denizine alr. Kuzeyde Yunt da, gney-dousunda Bozdalar ve Aydn Dalar yer alr. Bu dalar, Akdeniz iklim blgesinde yetien geni, sert ve ine yaprakl, srekli yeil kalan, kurakla dayankl aa ve allarla orman alt florasnn zengin rneklerini barndrmaktadr. Dalarn ak alanlarnda ve alpinik zonlarnda zellikle endemik olarak tanmlanan bitkiler yer almaktadr. Bunlarn ou tbbi ve ekonomik adan nem tayan bitkilerdir. zmir ilinde lkemiz flora kaytlarna gre 1732 bitki taksonu kaytl olup, bunlarn 146s endemiktir . Anahtar kelimeler: Endemik, zmir. Bulkaz Dann (Uak - Sivasl) Floras Yrd. Do. Dr. Mehtap DNMEZ AHN mehtap.sahin@usak.edu.tr Uak niversitesi, Eitim Fakltesi, Uak Prof.Dr. Memduh SERN mserin@marmara.edu.tr Marmara niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, stanbul Bu aratrma 2001 - 2005 yllar arasnda Bulkaz Dann (Sivasl - Uak) florasn tespit etmek amacyla yaplmtr. Aratrma alan, Davisin kareleme sistemine gre B2 karesi iinde yer alr. Aratrma alannn ykseklii 900 ile 1839 metre arasnda deimektedir. En yksek nokta 1839 metre ile Bulkaz kynn stnde bulunan Kirazl tepedir. Aratrma alanndan toplanan 1125 bitki rneinin deerlendirmesiyle 74 familya ve 369 cinse ait 866 takson tespit edilmitir. Bunlardan 8 tanesi B2 karesi iin yeni kayttr. Aratrma srasnda tehis edilen taksonlardan 119 tanesi endemik olup endemizm oran %13,74dr. Bitkilerin fitocorafik blgelere gre dalm ise yledir: Akdeniz elementleri %15, ran - Turan elementleri %12, Avrupa - Sibirya elementleri ise %8dir. Aratrma alannda en ok taksona sahip familyalar Asteraceae 136, Fabaceae 81, Lamiaceae 70, Brassicaceae 62dir. En fazla endemik takson ieren familyalar Asteraceae 24, Lamiaceae 21, Fabaceae 15, Caryophyllaceae 10 ve Scrophulariaceae 8dir. Anahtar kelimeler: Flora, Bulkaz Da, Uak.

73

Afyonkarahisardaki Jipsli Topraklar ile Bitki rts likisi Do. Dr. Ahmet SERTESER, Y. Biyolog Hasan ACAR Afyon Kocatepe niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm AFYONKARAHSAR aserteser@aku.edu.tr Afyonkarahisar, Ege blgesi - Bat Anadoluda yer almakta olup, grid sisteme gre B3 karesine girmektedir. alma alannn byk blmn kuvaterner arazisi kaplamaktadr. alma alan kurak - yar kurak, souk - ok souk Akdeniz biyoiklimine sahiptir. Alanda Dou Akdeniz ikinci tipi ya rejimi grlmektedir. alma alannda kahverengi, alvyal ve kolviyal byk topraklar ile arazi tipi olarak plak kayalar ve molozlar bulunmaktadr. rano - Turanian floristik blgesi ierisindeki alma alanndan yaklak 50 vaskler bitki tehis edildi. Bu almada Afyonkarahisardaki jipsli topraklar ile bitki rts arasnda ilikisi incelendi. Bitki topluluklarnn topraklarla ilikisini bulmak iin 0 - 30 cm derinlikler arasnda toprak rnekleri alnd ve bunlarn fiziksel kimyasal analizleri yaplarak yorumland. Afyonkarahisar Bitki rts zerine Do. Dr. Mustafa KARGIOLU Afyon Kocatepe niversitesi Fen - Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm AFYONKARAHSAR kargi@aku.edu.tr Afyonkarahisar snrlar ierisinde yaklak 2500 tr ve tr alt takson belirlenmitir. Bunlardan 350 i endemiktir. Bu endemik taksonlarn 6 tanesi Trkiye de sadece Afyonkarahisar da yetien ve korunmas gereken endemik bitkilerdir. Afyonkarahisar snrlarnda ok sayda ot, al ve aa formundaki bitkiler eitli topluluklar oluturmutur. Bunlardan Karadeniz blgemize zg bitkilerden Corylus avellana L. var. avellana (al fnd), Castanea sativa Mill. (kestane aac) ile Akdeniz blgemize zg Quercus vulcanica (boiss. et heldr. ex) Kotschy (kasnak meesi) dikkat ekici olanlardr. Cedrus libani A.Rich. (Toros sediri), Pinus nigra J.F.Arnold. subsp. nigra var. caramanica (loudon) Rehder (karaam), Quercus cerris L. var. cerris (Trk meesi, sal mee), Quercus pubescens Willd. (tyl mee) gibi orman aalarmz da topluluklar meydana getirmilerdir. Ayrca Quercus robur L. var. robur (sapl mee), Corylus colurna L. (aa fnd) ve Taxus baccata L. (adi porsuk aac) olduka geni gvdelere sahip olan ve korunmas gereken aalardan bazlardr.

BLDR ZETLER KTABI

74

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Mahmuzlu Kzkuu (Vanellus spinosus)nun Boazkent (Serik / Antalya) Populasyonu Leyla ZKAN Dok. r., Akdeniz niversitesi Fen Fakltesi Biyoloji Blm Ekoloji Anabilim Dal leylaozkan@akdeniz.edu.tr Trkiye ku g rotalar zerinde yer alan biyocorafik konumuyla, gmen kulara konaklama, beslenme ve reme alan olarak ev sahiplii yapmaktadr. lkemizin ku faunasnn zenginliini salayan faktrlerden biri olan sulak alanlar, kular iin uygun beslenme, reme ve barnma ortam olutururlar. Bu alanlardan biri Belek zel evre Koruma Blgesi snrlarnda yer alan Boazkenttir. Boazkentteki 237 ku trnden biri de lkemiz iin yaz gmeni olan ve reyen Mahmuzlu Kzkuu (Vanellus spinosus)dur. Kkeni Orta Afrika olan ve Avrupann nadir ku trlerinden olan Mahmuzlu Kzkuu Ky Kular grubundadr. Bern Szlemesine gre ek iI listesinde yer almaktadr. Bu stat tr ve yaam alannn korunmasn gerekli klmaktadr. alma kapsamnda 2010, 2011 yllarnda Boazkent Mahmuzlu Kzkuu populasyonu incelenmitir. Gzlemlerle trn g takvimi belirlenmi ve alandaki birey says tespit edilmitir. Trn yuvalad alanlar, yuvalar ve braklan yumurta saylar tespit edilmitir. Ergin bireyler kafeslerle yakalanarak, metal ve renkli halkalarla halkalanmtr. Yumurtadan kan ve uurulan yavru saysyla, trn reme baars tespit edilmitir. Alanda reme baarsn tehdit eden faktrler tespit edilmitir. almalar neticesinde trn alana Martn ilk haftasnda gelip, Ekim ortalarna kadar kald, yani yaklak 7 aylk bir sreyi Boazkentte geirdii tespit edilmitir. 2010da 60 birey tespit edilmi ve 13 halkalanm, 2011de 72 birey tespit edilmi ve 25i halkalanmtr. 2010da 27 yuvaya braklan 93 yumurtann 43nde yavru k olmu ve 19u uurulmu, 2011de ise 38 yuvaya braklan 130 yumurtann 59unda yavru k olmu ve 23 uurulmutur. Bu dorultuda reme baars 2010da kan yavru saysna gre % 46.2 ve uurulan yavru saysna gre % 20.4, 2011de kan yavru saysna gre % 41.5 ve uurulan yavru saysna gre % 17.7dir. reme baarsn tehdit eden faktrler, reme alanlarnn tahribi, ar yaplama, antropojenik etkiler ve dier predatr canllardr. Anahtar kelimeler: Mahmuzlu kzkuu, Boazkent, reme baars.

75

Floristik eitliliin Korunmasnda Bitki Doku Kltr almalarnn nemi Biyolog Tunhan DEMRC Sleyman Demirel niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm nr / ISPARTA, tunahandemirci@gmail.com Gda, su, hava, barnak ve ila gibi birok temel ihtiyacmz karlamamz iin kaynak oluturan floristik eitliliin korunmas ve devamllnn salanmas hayati nem tamaktadr. nsan faaliyetleri sonucunda deiiklie urayan evre artlar ve ar tketim, floristik eitlilii tehdit etmekte, gn getike nesli tkenen ya da tehlike altna giren bitki trlerinin says hzla artmaya devam etmektedir. lkemizde yaklak olarak endemik olmayan 2700 adet ve endemik 1100 adet olmak zere 3800 adet civarnda takson farkl seviyelerde tehlike altndadr ve genetik kaynaklarmzn korunmamas sebebiyle yok olma tehlikesi ile kar karyadr. Genetik kaynaklarn ve floristik eitliliin korunmas ex situ ve in situ yntemler ile salanmaktadr. Doku Kltr Teknikleri ex situ yntemler arasnda bulunan gnmz koullarnda klasik metotlarn nne geen nemli bir yntemdir. Deien evre artlarna uyum salayamad iin ya da ar tketim sonucu nesli yok olma tehdidi altnda olan bitki trlerinin hzl bir ekilde oaltlmasn mmkn klmaktadr. Doku kltr almalar doada uzun bir srete gerekleen melezlenmenin sresini ksaltarak daha hzl, daha salkl ve kaliteli fertil varyasyonlar meydana getirilmesini salayabilir. Endemik ve/veya tehlike altnda olan trler, fizyolojik istekleri dorultusunda uygun doku kltr tekniklerinin belirlenmesiyle yksek miktarlarda retilebilirler. Bu metodun endemik bitkiler zerinde uygulanmas biyoeitliliin korunmas asndan olduka nemlidir. Gnmzde in vitro artlarda Sla aac (Liquidambar orientalis), baz salep taksonlar (Orchis coriophora, Ocrhis anatolica Boiss, Orchis coriophora L., Ophrys bornmuelleri Schulz, Ophyrs phrigra Fleischm. et Borm, Serapias vomeraceae ve Himantoglossum afine), Porsuk aac (Taxus spp.), Kekik (Thymus, Origanum), Adaay gibi hem ekonomik hem de tehlike altndaki birok tr Bitki Doku Kltr Teknikleri sayesinde oaltlabilmitir. Trkiyede nesli tehlikede ve ekonomiye kazandrlmam birok bitki taksonu bulunmaktadr. Gller yresi ve zellikle Isparta ili bitki biyoeitlilii asndan stratejik bir neme sahiptir. Gller blgesinde ekonomik neme haiz trlerin doku kltr yntemleri ile oaltlarak doaya kazandrlmas Gller yresinin biyoeitliliinin korunmasna ve yresel kalknmaya katk salayacaktr. Bu almada Isparta il snrlar iinde yayl gsteren ve ekonomik neme sahip, doku kltr ile oaltlmaya uygun olabilecek bitki taksonlar, literatrle karlatrlarak listelenmitir. Aratrmann gelecekte gerekletirilecek almalara k tutmas hedeflenmitir. Anahtar kelimeler: Isparta, endemik, bitki doku kltr

BLDR ZETLER KTABI

76

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

Gller Yresinde Floristik Zenginlik ve Srdrlebilir Kalknma Prof. Dr. Hasan ZELK Sleyman Demirel niversitesi, Fen - Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, Isparta Trkiyenin Avrupa ktas kadar bitki eitliliine sahip olduu bilinmektedir. Hatta baz durumlarda (ekonomik bitkilerde, endemizm orannda, habitat eitliliinde vs.) daha zengin olduu da bilinmektedir. Bu eitliliin srdrlebilir olmas iin lkemiz, bir ok uluslar aras szlemeye (Ramsar, Rio, Bern szlemeleri vs.) imza atarak taraf olmu ve insiyatif almtr. Trkiye, bir yandan bu szlemelerin gereklerini yerine getirmek, dier taraftan biyoeitliliin zengin olduu krsal kesimdeki (Stler, Aksu, Yeniarbademli, Karamanl, Glhisar, Manavgat, Akseki, Gebiz vs.) halkn da refah dzeyini ykseltmek iin alternatif geim kaynaklar bulmak ve gelitirmek zorundadr. Bu almada, Gller Yresindeki bitki biyoeitlilii vurgulanarak krsal kalknmaya k tutacak baz konular ne karlmakta ve srdrlebilir kalknma iin nerilerde bulunulmaktadr. Kullanlmayan bir zenginlik korunamaz ve amaca hizmet edemez. Trkiye biyoeitlilikte; altn uvaln korumak iin zerinden kalkmayan zavall bir insan grnmnden kurtulmaldr. Biyolojik eitliliin korunmas ve srdrlebilirlii bu zenginliin ekonomiye kazandrlmasndan gemektedir. rnein; spanyann kebere (Capparis spp.) ilemekten ve satndan geliri 20 milyar dolar / yldr. Yrede zellikle ekonomik nemi olan lokal endemikler (Origanum minutiflorum gibi) bata olmak zere O. onites, Salvia tomentosa gibi bitkilerin toplama srasnda arya kalmakta ve kflendirilmektedir. Hasat srasnda Juniperus excelsa ve Laurus nobilis gibi bitkilerin ana dallarna zarar verilmektedir. Stler kekiine (O. minutiflorum) karaan (Cistus spp.) yapraklar katlarak rnn standard drlmekte ve ihracatna zarar verilmektedir. Bir Gller Yresi endemii olan Gypsophila arrostii var. nebulosa nn Atabey ilemizden kamyonlarla sraile gnderilen kklerine (rizom) karlk ok czi bir gelir elde edilmektedir. Ispartada on bin aileye gelir kayna olan glyann kilogram 5000 - 6000 Eurodan satlmas iyi bir kazan gibi grlrken; bu yan ilenerek kozmetikte kullanlmas ile katma deeri 350 - 500 bin Tl. ye karlabilmektedir. Kozmetik sektrnn olmazsa olmaz olan glyann dnya tketiminde %65ini Trkiye tedarik etmektedir. lkemizde kozmetik sektrnn 7 milyar Tl. / yl cirosu vardr ve 6 milyar Tl. lik rn ithaldir.

77

 Toplam 65 - 70 civarnda gl trne bal yaklak 400 genotipi olduu tahmin edilen lkemizde; bizden gl eidinde daha fakir olan Fransa, Macaristan, Hollanda ve Bulgaristan gibi lkelerden modern gl eitleri ithal ederek park ve bahelerimize dikim yapmamz kabul edilemez. Hammadde ihracatyla ciddi bir kazan elde edemediimiz ortadadr. rnde ekonomik kayp ve bitki poplasyonlarna zarar verilmesinin nlenmesi iin koruma kullanma dengesine dikkat edilmeli, sektrel paydalarn bilinlendirilmesi salanmal, endemik veya poplasyonu tehlike altnda olan taksonlarn kltre alnmas yollar aranmal; tarma dayal sanayi gelitirilmeli ve markalam rn gelitirilmesi tevik edilmelidir. Hi olmazsa ihracatta kaba ot sat yerine yar mamul madde olarak rne dntrlmelidir. Adana linin Biyolojik eitlilii Orman ve Su leri Bakanl, VII. Blge Mdrl, Adana ube Mdrl adana@ormansu.gov.tr Adana ili Akdenizden balayarak, 2500 m. rakma kadar ulaan sradalar da kapsayan ovadaki lagner sistemden da ekosistemine kadar bir ok farkl ekosistem eitlilii ile bu ekosistem eitliliinin iinde barndrd zengin bir biyolojik eitlilie sahiptir. limiz ierisinde korunan alanlar ait yaplm ynetim planlarna gre birok memeli, ku, srngen ve bitki trlerinin varl tespit edilmitir. ukurova Deltas, Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin tad sedimentlerin kelmesi ile olumu Trkiyenin en byk deltasdr. Deltada Yumurtalk lagnleri, Ayatan ve Akyatan Lagn ve Tuzla Gl olmak zere uluslararas neme sahip 4 tuzlu sulak alan ekosistemi bulunmaktadr. Bu alanlar, gmen ve yerli ku trlerinin reme, klama ve beslenme ortamlardr. Bu zelliinden dolay nemli ku alan statsn kazanmtr. Ayrca, deniz kaplumbaalarndan Chelonia mydas ve Caretta caretta iin ky boyunca uygun kumsallar nemli yuvalama alanlarn oluturmaktadr. Snrlar ierisindeki sulak alan ekosistemi ile ova ekosistemi dnda, ovann kuzey kesimlerinde geni bir da ekosistemi de yer almaktadr. Anadolu Diyagonalinin de etkisi ile biyolojik eitlii hissedilir oranda grlmektedir. Yaban hayat gelitirme sahalar iin yaplan ynetim planlar kapsamnda yaplan almalarda tespit edilen hayvan ve bitki tr eitliine de konu ierisinde yer verilmitir. Biyolojik eitliliin hzl nfus artna bal olarak, yaam ortamlarnn yok edilmesi yada tahrip edilmesi sonucu byk bir bask altnda olduu, iklimsel deiikliklere bal olarak yaam ortamlarnn ortadan kalkmas trlerin yer deitirmesi veya yok olmasna neden olmaktadr. Bu trlerin tr baznda tespit ve incelemelerinin yaplarak korunmasna ynelik tr eylem planlarnn oluturulmas nem arz etmektedir. BLDR ZETLER KTABI

78

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Anahtar kelimeler: Lagnler, sulak alan, biyolojik eitlilik. Hatay Faunasna Bak Do.Dr.Erol ATAY Mustafa Kemal niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm Hatay Trkiye eatay@mku.edu.tr Trkiyenin doasndaki sra d eitlilik birok biyocografik etkenlerin sonucudur. Bulunduu konum, yer ekilleri ve iklimdeki deiiklikler nedeniyle lkemiz ok sayda canlya ev sahiplii yapmaktadr ve kta arasnda kpr ilevini grmektedir. Gnmzde insan faaliyetlerinden kaynaklanan bitki ve hayvan trlerinin yok olular ok yksektir. Bu nedenle pek ok kurum ve kurulu kstl kaynaklarla doa koruma almalarnda en yksek geri dn kazanmak iin almaktadr. Alan koruma, canl trlerinin salkl topluluklar oluturmalar ve yaam dnglerini devam ettirmeleri iin gerekli tm corafyalarn doal gzelliklerini bozulmadan saklanmasn esas alr. 65 milyon yl nce balayan da oluum hareketleriyle Trkiye gnmzdeki eklini almtr. Oluan da silsileleri hzla bitki ve hayvanlar zerine fiziksel bir engel etkisi yapm ve bu canl topluluklarnn farkl iklim ve corafi blgelerde adapte olmalarna neden olmutur. Trkiye Avrupa ve Orta Dounun en zengin biyolojik eitlilie sahip lkesi olup, Avrupa ktasnda biyolojik eitlilik asndan dokuzuncu sradadr. lkenin yedi corafi blgesinin her biri ayr iklim, flora ve fauna zellikleri gsterir ve dnyann en nemli ekolojik blgesine sahiptir. Trkiye, 160 memeli, 400 akn ku tr, 120 kadar srngen, 22 amfibi, 127 tatl su ve 384 deniz bal tr ile biyolojik eitlilikte tr eitlilii asndan ok zengindir. Biyolojik eitliliin temelini oluturan bitki, hayvan ve mikroorganizmalar doal dengenin korunmasnda byk etkiye sahiptir. Fakat gnmzde biyolojik eitlilii oluturan bu canl trleri hzla azalmaktadr. Anahtar Kelimeler: Biyolojik eitlilik, fauna.

79

Mersin li Biyolojik eitlilii ube Mdr Halil KORKMAZ, Veteriner Hekim Dr.Aye DRGEN, Kimya Mh. zlem RENKSOY, Veri Haz.Kont.l. Murat BEER Yzlm yaklak 16.000 km2 olan Mersin ili dousunda Adana, batsnda Antalya, kuzeyinde Nide, Konya ve Karaman illeri, gneyinde ise Akdeniz ile evrili olup, Talk Kilikyann tmn ve Ovalk Kilikyann Berdan ay havzasn kaplar. Bitki rts genellikle Akdeniz iklimine uyum salayan makidir. Kurakla dayankl, birou her dnem yapraklarn muhafaza eden bu bitki topluluklar, zeytin, harnup, mersin, prnal meesi, kermes meesi, yabani antep fst, sandal, defne, diken vb. aa trlerinden olumaktadr. Ayrca 100-1000 m. arasnda Mee, 1001200 m. arasnda kzlam, 1500 m. karaam ve 2000 m. yksekliklerde sedir ve ard aalar yer alr. Birlii olduu, bnyesinde birok canly barndrd ve bu zellii ile genetik, biyolojik eitlilik kayna olduu ve bu zelliinin muhafazas ile gelitirilmesi iin almalar yaplmtr. Yalnzca Orta Toroslarda bulunan Toros kurbaas (Rana holtzi) endemik bir kurbaa trdr, Bolkar Dalarndaki iniligl (2600 m.) ve Karaglde (2500 m.) yaad sanlrken bu dan yaklak 3000 m. yksekliinde Erigl mevkiinde de yaamakta olduu tespit edilmitir. limiz gneyinde deniz ekosistemi, sulak alan ekosistemi ve kuzey kesimlerinde geni bir da ekosistemi bulunan nemli bir blgeyi iermektedir. limizde bulunan merkeze bal Kazanl sahili, Erdemli lesi Alata kumsal, Silifke lesi Gksu Deltas ve Anamur sahili arlkl iriba deniz kaplumbaas olmak zere her iki tr deniz kaplumbaas iin (Caretta caretta ve Chelonia mydas) nemli reme kumsallardr. lkemizde gelecek nesillere, bozulmam zengin bir biyolojik eitlilik miras ve yaanabilir salkl, temiz bir evre brakmak, dnya turizminden yeterli pay alabilmek ve srdrlebilir kalknmay salamak iin zel evre Koruma Blgeleri ad ile baz blgeler tespit edilmi olup Gksu Deltas bunlardan biridir. limiz Silifke ilesi snrlarnda denizden ortalama 2 m ykseklikte bulunan Gksu Deltasnda doal bitki rtsn Akdenizin maki formasyonu ile birlikte youn kumul bitkileri ve tuz stepleri oluturmaktadr. Doal bitki rtsnn yannda kltr bitkileri de bulunmaktadr. Gksu Deltasn klama ve kuluka alan olarak kullanan ok sayda ku tr, yln hemen her mevsiminde, ilgin ve canl bir peyzajn oluumuna katk salayarak Deltann rekreasyonel potansiyelini ve ekiciliini daha da arttrr.

BLDR ZETLER KTABI

80

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Mersin li, Bat ve Orta Toros Dalar zerinde bulunmaktadr. Ormanlarn bir yaam Gksu Deltasnn Herpetolojik (Srngenler ve Amfibiler, Kurbaalar) nemini saptamaya ynelik bir alma sonucunda, 34 tr belirlenmitir. Bu trlerden drd kara ve su kurbaa (Anura), alt tr kara ve su kaplumbaas, on drtd kertenkele (Scauria) ve onu ylan trdr. Ayrca yumuak kabuklu Nil Kaplumbaas Trionxy tringuis da bu blgede bulunmaktadr. Silifkedeki Akgl, Keklik Gl ve Paradeniz glleri deniz balantl olduklarndan sular tuzlu olup, bol balk yaamaktadr. Biyolojik eitlilik, ekosistemlerin insanln gelecei iin gerekli yaam destek srecini srdrebilme yeteneinin ve salkl evrenin bir gstergesidir. Biyolojik eitlilik srdrlebilir kalknmann salanmasna yardmc olur. Anahtar kelimeler: Gksu deltas, deniz kaplumbaas, biyolojik eitlilik.

Nidenin Biyolojik eitlilii Emin GR (Orman Mhendisi) Nide Orman ve Su leri ube Mdrl egur@ormansu.gov.tr Ekosistem, bitkiler, hayvanlar ve mikroorganizmalardan oluan canllar ve ortamyla bir btndr. Bu paralardan birinin karlmas veya mdahale edilmesiyle btn ekosistem zarar grr. Byle bir ortamda yaayan canllar ve onlarn eitliliinin derecesini ifade etmek iin daha ok Biyolojik eitlilik tanm kullanlmaktadr. Tr eitlilii, Genetik eitlilik ve Ekosistem eitlilii ile birlikte dnlmektedir. Asrlardr insanolunun doay katletmesi, Nide iinde geerlidir. Yakacak aa kesimi, ar otlatma, bilinsiz sulama gibi sebepler bata olmak zere, eitli yollarla Nide doas tahrip edilmitir. Dnya zerinde sadece Nide de bilinen baz bitki trlerin bugn arandnda ulalmaktadr. Muhtemelen ar ve bilinsiz otlatma nedeniyle tketilmitir. Trkiye de zellikle bitkiler asndan endemizm merkezi konunda olan Bolkarlar ve Aladalar bata olmak zere, henz bilim dnyasna tantlmam, bitki ve hayvan trlerin bulunmas ok yksek ihtimaldir.

81

 Bilindii gibi lkelerin biyoeitlilii ve bu eitliliin zengin ya da fakir olmas gnden gne nem kazanmaktadr. Hatta lkeler biyoeitliliin azalmamas ve korunmas iin ulusal ve uluslar aras dzeylerde birtakm ilikilere girmekte ve szlemeler imzalamaktadrlar. Biyoeitlilik konusunda bilinen en etkili szleme Rio Szlemesidir. Biyolojik eitlilik Szlemesi olarakta bilinen szleme, Brezilyann Rio kentinde 1992 ylnda yaplan BM evre ve Kalknma Konferansnda imzaya almtr. Trkiye, bu szlemeye 1996 ylnda taraf olmutur. Szlemede arlkl olarak biyolojik eitlilin korunmas ve srdrebilir kalknma hedeflenmitir. limiz corafi konum nedeniyle flora ve fauna asndan zengindir. Ulukla ilemiz snrlar ierisinde bulunan Bolkar Dalarnn zirvesinde yer alan Karagl ve iniliglde yaayan Toros Kurbaas Trkiyede endemik olup; sadece bu kk buzul gllerinde bilinir. Yine Bolkarlarda yaayan Ynl Kayauyuru ve halk arasnda arspas denen kk bir bcekil tr Trkiyede endemik trdr. Aladalar Milli Parknda tehlike altndaki 33 endemik bitkinin nemli Doa Alanlar kriterlerine uygun hayvan kriterleri arasnda ; 2 endemik kelebek tr, 2 i su bal, birer ift yaaml ve srngen tr ile nesli tehlike altndaki 14 ku ve 5 memeli tr / alttr yer alr. Alanda flora bakmndan toplam 101 endemik takson ve tehlike altndaki takson 68 (66 endemik) bulunmaktadr. nemli doa alanlar kapsamnda ilimizde Demirkazk Danda yaban keileri (Capra aegagrus) bulunmaktadr. 2011 - 2012 envanter almalarnda 2517 adet yaban keisi tespit edilmitir. Anahtar kelimeler: Biyolojik eitlilii, flora, fauna. Osmaniye linin Biyolojik eitlilii Orman ve Su leri Bakanl, VII. Blge Mdrl, Osmaniye ube Mdrl Bundan aa yukar 65 - 70 milyon yl nce Gneydeki ktalarn (Afrikann) kuzeyde Avrupa ve Asyay sktrmas ile, Alp kvrmlar ve bununla ilikili olarak gneyde Toros ve kuzeyde Kuzey Anadolu da dizileri meydana gelirken, Anadolunun tm yaklak 1000 m kadar ykselmi ve ukur hale gelen i ksmnda (ortasnda) byk bir i deniz oluturmutur.

BLDR ZETLER KTABI

82

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

Bu yap sonucu Anadolunun bat ve dou kesimler arasndaki balant idenizin kuzeyinden geen bugnk Sinop civarna denk olan blgesinde (Paphlagonicus) Kuzey Anadolu dalaryla ve gneyinde yeralan bugnk Toros silsilesi araclyla, karasal fauna ve flora balantlar salanmtr. Yalnz bu blgelerin hem yksek hem dar olmalar ve zoocorafik adan olduka yetkin bir engel oluturmalar nedeniyle, fauna ve flora elemanlarnn geileri ve karmlar byk lde snrlanmtr. Bunlarn dnda daha sonra oluan Anadolu diyagonali (yani Amanoslardan balayarak kuzeye doru devam eden Binboa Dalar, Munzur Dalar, Kargapazar ve Palandken Dalar, Allahuekber Dalarnn oluturduu set) zellikle yksek rakmlardan pasif olarak ya da aktif olarak geemeyen trler iin hemen hemen tam bir yaltm salanmt. Tm bu almalarda bat ile dounun en byk yaltm hattnn Anadolu Diyagonali denen, Arda Mergezer Dalarndan balayarak, Palandkenlerden, Munzurlardan ve Binboa Dalarndan, Amanos Dalarna kadar uzanan silsilenin oluturduu hat olduu anlalr. Bu ayrm birok hayvan ve bitki tr iin, Eremiyal ve Afrika elemanlar ile, Avrupa, bir anlamda, boreal elemanlarn ayrm hattdr (Demirsoy, 1994a). Pleistosenin bir buzul dneminde Akdenizin su dzeyi olduka dt iin Hatay ile yeni olumakta olan Ceyhan ve Seyhan nehirleri arasnda tatlsu balants kurulmu ve bu yolla Mezopotamya elemanlarnn bir ksm buraya geebilme olanan bulmulardr. Keza Filistine kadar olan knt boyunca da bir yaylma gereklemitir (Demirsoy, 1994b). limiz snrlar ierisinde bulunan Amanos Dalar, Karatepe - Aslanta Milli Park ve Ceyhan Nehri birok bitki ve hayvan trn barndrmaktadr. limizde, taraf olduumuz uluslararas anlamalar ve ulusal mevzuat gerei, biyolojik eitliliin temel bileenleri olan trlerin ve yaam ortamlarnn korunmas erevesinde tr baznda yaplacak almalarla nesli tehdit altnda bulunan ve/veya risk altnda olan endemik bitki ve hayvan trlerinin korunmasna ynelik tr eylem planlarnn yaplmas byk nem arz etmektedir. Anahtar kelimeler: Biyolojik eitlilik, flora, fauna.

83

Konya (Trkiye) in Endemik Bir Bitki Tlah (Rhaponticoides iconiensis) Koruma almalar Do.Dr. Osman Tugay otugay@selcuk.edu.tr, Prof.Dr. Mecit Vural, Prof.Dr. Adil Gner, Prof.Dr. Kuddisi Erturul Seluk niversitesi, Fen Fakltesi, Biyoloji Blm, Botanik Anabilim Dal, Kampus, Seluklu / Konya, Tlah ilk defa 1980 ylnda Konya ilinin Bozkr - Seydiehir arasndan kefedilerek 1981 ylnda bilim dnyasna Centaurea iconiensis adyla tantld. lkemizin en ok tr ieren familyas olan Compositae (Asteraceae) familyasnn Centaurea cinsi ierisinde olan bitki adn Konyann Roma dnemindeki ad olan coniumdan almtr. Bitki ok yllk, 1 - 2 m boyunda, yapraklar tys yapda, dallanm ok sayda gsterili sar iekleri olan endemik bir trdr. Trkiye Bitkileri Krmz Kitabna gre bitkinin IUCN tehlike kategorisi CR (ok Tehlikede)dir. 1983 ylnda Karaman, Madenehri (Binbirkilise) Kynde bitkinin ikinci bir yayl alan bulundu. Blgede Gaak Trke adyla bilinen bitki 2000li yllarda defalarca tarafmzdan aranmasna ramen bulunamad. Bitkinin gvdesinin hayvan ardaklar ve ahr tavanlarnda su geirmesini nlemek iin bilinsiz kullanlmas sebebiyle blgede yok olduu kansna varld. 2003 ylnda bitki yeni bilimsel veriler nda Rhaponticoides cinsine aktarlarak Rhaponticoides iconiensis adn ald. Bozkr - Seydiehir arasnda tarma alarak kurutulmu Sula Glnn kuzey ksmlarnda bulunan tip lokalitesi kanal yapm almalar srasnda byk zarar grerek bitkinin hayat byk lde tehlikeye girdi. stanbul Nezahat Gkyiit Botanik Bahesi ve Ali Nihat Gkyiit Vakf destei ile Seluk niversitesi ve Gazi niversitesi retim yeleri ile balatlan proje kapsamnda daha nceden topladmz tohumlardan elde edilen fideler blgedeki kyller, eitli devlet kurulular ve ulusal basn yaynn katld bir trenle bitkinin doal yayl gsterdii alanlarda yaplan koruma alanlarna dikildi. Tren srasnda Bozkr - Seydiehir snrnda bulunan Akisse ve Kararende yaayan yerlilerin yllardr bu bitkiyi Tlah Trke ad ile bildikleri ortaya kt. 2008 ylnda yok olduu tahmin edilen Madenehri Kynde yaptrlan dier bir koruma alanna Nezahat Gkyiit Botanik Baheside yetitirilen fideler dikildi. 2011 ylnda yaptmz gzlemlerde hem tip lokalitesi olan Bozkr - Seydiehir snrnda hem de Madenehri Kynde koruma alanlarna dikilen fidelerin ok gzel ieklendikleri tespit edildi. Bylece hayat tehlike altnda olan endemik bir bitkimiz hem doal alannda hem de gurbette Nezahat Gkyiit Botanik Bahesinde koruma altna alnm oldu. Anahtar kelimeler: Tlah, rhaponticoides iconiensis, koruma almas.

BLDR ZETLER KTABI

84

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Ormanda Biyolojik eitlilik Merkezleri Olarak l Aalar Mehmet TOKCAN Orman Yksek Mhendisi, Bat Karadeniz Ormanclk Aratrma Enstits Mdrl Bolu mehmettokcan@ogm.gov.tr l aa, artan bir ekilde, ormanlardaki biyolojik eitliliin balca bileeni ve gstergesi olarak kabul edilmektedir. Ayrca 2002 ylnda Pan - Avrupa dzeyinde l aalar, biyolojik eitliliin gstergesi (indikatr) olarak kabul edilmitir. l aacn yetime ortamn etkilemesi ve dier dolayl etkilerini aadaki gibi belirtmektedirler: Yaklak 1500 mantar tr l aalarda yaamaktadr. rnein bunlardan yalnzca 250 tr kayn l aalar zerinde bulunmaktadr. Ormanda yaayan her 100 ku trnden en azndan 2/3 l aalarda yaamaktadr. Renner (1991)e gre Orta Avrupadaki tm bcek trlerinin %17-20si l aalar zerinde yaamaktadr. Hatta Khler (2000)in aratrmalar Almanyada ormanlarda yaayan bceklerin %56snn dorudan l aaca baml olduunu gstermektedir. Almanyada l aata yaayan bcek tr says 1378dir. rnein Mee l aacnda yaklak 800 farkl bcek trnn yaad belirlenmitir. Bcekler iin bu kadar nemli olan l aalar ayn zamanda aakakanlar iin beslenme kaynaklar ve yavrulama alanlardr. Bu nedenle ayakta kuru eklindeki l aalara Aakakan aalar da denilmektedir. Aalarda yaayan 450 liken trnden 1/3nn yaamlar l aaca bamldr. Kk kahverengi orman karncalar (Lasius brunneus) yalnzca l aalar ierisinde yaamlarn srdrrler ve kolonileri ierisinde yaklak 20 bcek tryle zellemi olarak birlikte yaarlar. Bavyera Blgesinde yaplan aratrmalarn sonularna gre orman ierisinde yaayan toplam 13 000 bitki, mantar ve hayvan tr belirlenmi olup, bunlardan yaklak 4500 trn l aala balantl olduu bilimsel olarak kantlanmtr. l aalar orman ierisine daha fazla k giriini salar ve bylece ot tabakasnn geliini tevik eder. l aalar, yok olma tehlikesi altndaki birok tre yaam alan sunmaktadrlar. Krmz listeler ierisinde yer alan ve yaamlar tehlike altnda olan birok bcein yaam alanlarn ise yine l aalar olutururlar. Bu nedenle ormanclk faaliyetlerinde ve doa koruma almalarnda ormanda daha ok l aa braklmaya balanmtr. l aalarn habitat fonksiyonunu tam olarak yerine getirebilmesi asndan sadece miktar olarak l aacn fazla olmas yeterli olmayp, ayn zamanda farkl paralanma evrelerinde ve ormanda iyi bir dalmn olmas gereklidir. nk her paralanma evresi kendine has zelliinden dolay farkl trlerin yaamasna olanak salamaktadr. Bu aratrma, Karabk Bykdz Aratrma Ormanndaki kark ormanlarda yer alan rezerv orman ile iletme ormanndaki l aalarn miktar, nitelii ve biyolojik eitlilik iin nemini gstermektedir.

85

 Elde edilen sonular ortalama l aa hacminin rezerv ormannda 30m3/ ha (canl aa hacminin %6s) ve iletme ormannda 9 m3/ha (canl aa hacminin %2si) olduunu ortaya koymutur. Rezerv ormanndaki toplam l aa hacmi, iletme ormanndan 3 kat daha yksektir. Toplam l aa hacmi belirgin olarak orman iletme tipine baldr. letme tipi, l aa miktarn ve eitliliini etkilemektedir. letme ormanlarnda l aa miktar ve yaps, odun retimi ve doa koruma arasndaki uzlamann lsne iaret etmektedir. Biyolojik eitliliin belirlenmesi ve derecelendirilmesinde l aacn varl ve nitelikleri nemli bir gsterge olarak kullanlabilecektir. lkemizde aa kesimi ve odun retimi yaplmayan korunan alanlar, biyolojik eitlilik bakmndan zengin ve nemli doa alanlardr. Anahtar kelimeler: l aa, envanter, biyolojik eitlilik. ankr linin Floristik Yaps Yrd. Do. Dr. Arif PEK ankr Karatekin niversitesi Fen Fakltesi Biyoloji Blm, ANKIRI ipek@karatekin.edu.tr ankr ili 1074 ylnda Byk Seluklu hkmdar Sultan Alparslann komutanlarndan Emir Karatekin Bey tarafndan fethedildikten sonra gnmze kadar Trk yurdu olarak kalmtr. Hitit dneminde Duduna, Bizans dneminde Germanikopolis ve Gangra, daha sonra Kengri olarak adlandrlan il Cumhuriyet dneminde ankr adn almtr. Bizans dnemindeki ismi olan Germanikopolis birok bitkinin Latince ismine verilmitir. ankr il merkezinin bulunduu blge 3. jeolojik zamanda meydana gelmi jipsli yani altal toprak yapsna sahiptir. Bu jipsli blgelere has birok endemik bitki bulunmaktadr. Ayn zamanda ankr ili snrlar ierisinde bulunan Ilgaz da Trkiyenin en zengin bitki eitlii olan blgelerinden biridir. ankr il snrlarnda Trkiye Florasnn ilk dokuz cildinin kaytlarna gre 52 familyaya ait 357 tr olmak zere 360 adet takson bulunmaktadr. Tr says daha sonra yaplan flora almalaryla yaklak 1000 civarnda olduu tahmin edilmektedir. ankr ilinde bulunan bu trlerden Trkiye Florasnn ilk dokuz cildine gre 119 tanesi endemiktir. Endemik trler ierisinden alt tanesi (Tanacetum germanicopolitanum (Bornm. et Heimerl) Grierson, Gypsophila germanicopolitana Hub.-Mor., Gypsophila simonii Hub.-Mor., Helianthemum germanicopolitanum Bornm., Astragalus barbarae Bornm., Onobrychis germanicopolitana Hub.-Mor. et Simon,) lokal endemiktir yani dnya zerinde tek yaam alan ankr ilidir. Bu alt tre daha sonra 10 tane tr (Acantholimon lycaonicum Boiss.et Heldr. subsp. cappadocicum Dogan et Akaydn, Alyssum nezaketiae Aytac & H. Duman, Viola alba Besser subsp. alba Dinc et al., Genista vuralii A.Duran & H.Dural, Astragalus fallacinus Podlech, Centaurea cankiriense A.Duran & H.Duman, Erysimum jacquemoudii Yld., Erysimum yaltrkii Yld., Astragalus rausianus Podlech & Ekici, Galium cankrensis Yld.) eklenerek lokal endemik tr says 16 adede kmtr. Bu trlerin tek nokta endemii olmas da ayrca ok nemlidir. BLDR ZETLER KTABI

86

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU ankr ilinin orman varl 62.595 hektardr. Bunun 35.993 hektar Karaam (Pinus nigra subsp. pallasiana); 5.332 hektar Saram (Pinus sylvestris); 2.030 hektar Grgen (Carpinus spp.); 18.783 hektar Mee (Quercus spp.) hakim orman alanlarndan ibarettir. Anahtar kelimeler: ankr, Flora, Endemik. ankr linin Faunistik Yaps Yrd. Do. Dr. Tarkan YORULMAZ ankr Karatekin niversitesi Fen Fakltesi Biyoloji Blm, Zooloji Anabilim Dal, Ballca Kampusu, ANKIRI tyorulmaz@karatekin.edu.tr ankr ili 723 metre rakmda, lkemizin %o 94lk blmn kaplayan toplam 7388 km2lik bir alanda yerlemitir. ankr ili corafik konumu itibariyle %46 orannda gneyde Orta Anadolu ve %54 orannda kuzeyde Karadeniz Blgesine ait iklimsel, faunistik ve floristik zelliklere sahiptir. ankr ili kuzeyinde karaam, saram, grgen ve meenin hakim olduu orman ekosistemine, gneyinde step bitki rtsnn hakim olduu bozkr ekosistemine ve il snrlar iinde bulunan Kzlrmak, Terme, Devrez, Melan ve Ac ay gibi rmaklarn, eitli gletlerin varl sebebiyle de sulak alan ekosistemine sahiptir. Bu ekosistem eitlilii ankr ilinin orman, bozkr ve sulak alan biyolojik eitliliini salayan en nemli kaynaktr. Btn bu zelliklerine ramen ankr ili biyolojik eitlilii hakknda yaplm bilimsel almalar ilin gerek potansiyelini gsterecek seviyelerde deildir. Bu aratrma, ankr ilinden dorudan gzlem ve literatr kaytlar yoluyla tespit edilen orman, bozkr ve sulak alanlarnda yaayan daha ok memeli trlerine ait bilgilere dayanmaktadr. Bir blgede yaayan memeli trlerinin eitlilii o alann biyolojik eitliliinin bir gstergesidir. Ancak ankr ilindeki biyolojik eitlilik asndan nemli baz omurgasz hayvanlar, balklar, iki yaamllar, srngenler ve kulara ait rneklerin varl da bu almada belirtilmitir. ankr ili ile ilgili daha nce yaplm almalar ve arazide yaplan gzlemlerde kuzeyde karaca (Capreolus capreolus), kzl geyik (Cervus elaphus), boz ay (Ursus arctos), aa sansar (Martes martes), vaak (Felis lynx), yabani kedi (Felis silvestris), Anadolu sincab (Sciurus anomalus), Yedi uyur (Glis glis), orman faresi (Apodemus sylvaticus), kzl srtl orman faresi (Myodes glareolus) gibi orman ekosistemine baml baz trlerin yannda kurt (Canis lupus), kzl tilki (Vulpes vulpes), porsuk (Meles meles), kaya sansar (Martes foina), gelincik (Mustela nivalis), yaban domuzu (Sus scrofa), tavan (Lepus europaeus), tarla fareleri (Microtus sp.), yer sincab (Spermophilus xanthoprymnus), Arap tavan (Allactaga williamsi) gibi bozkr ekosistemi trleri ve sulak alanlarda su samuru (Lutra lutra), su faresi (Arvicola terrestris), sazlk kedisi (Felis chaus) gibi biyolojik eitlilik asndan nemli baz memeli trlerinin kayd verilmitir. ankr ilinden kaydedilen bu trlerin Trkiyenin taraf olduu uluslararas szlemeler ve eitli kanunlar kapsamndaki korunma durumlar belirtilmitir.

87

 ankr ilindeki biyolojik eitlilik kaak avclk, tarm alanlarnn bilinsizce ilalanmas, orman alanlarnn tahribi ve hayvanlarn lmyle sonulanan trafik kazalar gibi tehditlerle kar karya kalmaktadr. Bu tehditlerin en aza indirilmesi ve ya ortadan kaldrlmas iin, blgede yaayan hayvan trleri, yaban hayat ve biyolojik eitliliin nemi ile ilgili eitimlerin verilmesi, yasalarn caydrc klnmas ve trlerin blgedeki envanterinin bilimsel almalarla ortaya konmas gibi faaliyetler nerilmitir. Bu alma sonucunda ankr ilindeki biyolojik eitlilik potansiyelinin ortaya karlmas, ekosistemlerin korunabilmesi ve srdrlebilir klnmas iin kapsaml bir biyolojik eitlilik almasna ihtiya olduu ortaya kmtr. Anahtar kelimeler: ankr, fauna, biyoeitlilik. Centaurea Tchihatcheffii Fisch.&Mey. Populasyonlarna Etki Eden Faktrler Uzman Ayegl E. SAVCI YORULMAZ, Prof. Dr. Aye BOGELMEZ H.. Fen Fakltesi Biyoloji Blm Ekoloji Anabilim Dal, BEYTEPE / ANKARA esavci@hacettepe.edu.tr , Ayse.Bosgelmez@gmail.com lkemiz, corafi konumu, toporafyas, jeolojik yaps, iklimi vb. zellikleri nedeni ile son derece zengin fauna ve floraya sahiptir ve birok trn gen merkezidir. Centaurea tchihatcheffii, Ankarada snrl bir alanda yayl gstermesi ve endemik bir tr olmas nedeni ile biyolojik eitlilik asndan olduka nemlidir. Ankara - Mogan Glnn dou ve bat kesiminde doal olarak yetien iek, Trkiye Bitkileri Krmz Kitabnda nesli ok tehlikede olan (CR) kategorisi ierisinde yer almaktadr. C. tchihatcheffii, eitli kaynaklarda ve halk arasnda gelin dmesi, trbe iei, krmz peygamber iei, yanardner ve Glba sevgi iei olarak adlandrlmaktadr. Gemi yllarda Glbandaki tarlalarda ve ak alanlarda yetien bu trn gnmzde doal habitatlarnn darald, niteliini yitirdii ve bu nedenle populasyon younluunun azald gzlenmitir. C. tchihatcheffiinin yetitii alanlarn zamanla paralanmas sonucunda kk parsel adacklar ortaya km ve birer ekirdek zon konumuna gelen bu adacklarn evresinde tampon ve gei zonlarn oluturacak bir alann da bulunmad saptanmtr. Toprak skmas, tohum bankas dinamikleri, birey says ve verimlilik, yetime alanlar arasnda farkllk gsterebilmektedir. C. tchihatcheffiinin Ankara - Glbandaki populasyon younluuna ve yaylna etki eden faktrler tespit edilmitir. Bunlar: iklimsel faktrler, verimli tohum says, bitki gelimesi, habitat zellikleri ve arazi kullanmdr. Tr tehdit eden balca faktrler, antropojenik kaynakldr; rnein, yol geniletme, inaat ve tarmsal faaliyetler, anz yakma, herbisit uygulamalar, habitat kayb ve paralanma, doal populasyonlardan iein toplanmas. Ku, bcek ve memeli predatrler de populasyon zerinde olumsuz etkiye neden olabilmekte; ancak, bunlar antropojenik etkilerle kyaslandnda snrl kalmaktadr. Anahtar kelimeler: Ankara - Glba, centaurea tchihatcheffii, Glba sevgi iei, populasyon younluu. BLDR ZETLER KTABI

88

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Ankara Kedisi Prof. Dr. Fatih ATASOY, Yrd. Do. Dr. Banu YCEER Ankara niversitesi, Veteriner Fakltesi, Zootekni Anabilim Dal fatasoy@ankara.edu.tr, yuceerbanu@hotmail.com Trkiyede Ankara Kedisi ile ilgili bilimsel aratrma olmad iin rka zgn bir standart belirlenmemitir. Irk standard ile ilgili bilgiler yabanc kaynaklardan alnmakta ancak bu bilgilerinde doruluu tartmaldr. Ankara kedisi ile ilgili yrtlecek projede; Ankara kedisinin morfolojik, fizyolojik ve genetik zelliklerini belirleyerek rk standardn ortaya koymak, eitli boyutlarda tantmn yaparak rkn korunmasna, yaygnlatrlmasna ve dnya kedi rklar arasnda hak ettii yeri almas iin yaplacak almalara katkda bulunmak, mtDNA ve mikrosatelit polimorfizmi yntemlerinin sayesinde Trkiye Ankara kedisi rkn DNA dzeyinde tanmlayarak nc bir rol stlenmek, zgn allel/alleller belirlenerek Ankara kedisinin tescil almalar, soy ktne dayal yetitirilmesi ve gen kayna olarak korunmasnda kullanlabilirliini tartmak, Ankara kedisi rknn korunmasna katkda bulunarak DNA gen bankas oluturulmasna ynelik biyolojik alt yap salamak, Ankara kedisi ile dier kedi rklar arasndaki genetik benzerlikleri / farkllklar tespit etmek, Ankara kedisi rknn korunmas ve kitlesel retimine ynelik olarak, mikrosatelit lokuslar ile kontroll yetitiricilikte nemli baz zellikler arasnda genetik korelasyon olup olmadn aratrmak gerekmektedir. Krkkale linin Ku Trleri Uzman Biyolog Ayegl LKER Prof. Dr. rfan ALBAYRAK Krkkale niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, Yahihan, 71451, KIRIKKALE ayseguliliker@hotmail.com iralbayrak@hotmail.com Trkiyeden imdiye kadar yerli, gmen ve transit ger olmak zere toplam 502 ku trnn kayd verilmitir. Trkiye zoocorafik konumu bakmndan kularn her ynden giri yapt bir lkedir. Avrupa ve Asya zerinden gelen kularn g yollar Anadolu zerinden gemektedir. Kzlrmak vadisi, kular iin en nemli reme alanlarndan biridir. Kular uarken ok byk enerji sarfettiinden besin kayna zengin olan blgelerde konaklamak ve yuvalanmak zorundadr. Kular bitkisel ve hayvansal besinlerle beslendiklerinden farkl ortamlarda yaayabilir. Ekim 2010da balatlan bu aratrma Kzlrmak vadisinde tespit edilen ku trlerine dayanmaktadr.

89

 Gmen kularn blgeye gelii ile Krkkale ku faunasnda her yl bir art gzlenmektedir. Krkkalede Podicipediformes, Pelecaniformes, Ciconiiformes, Anseriformes, Falconiformes, Galliformes, Gruiformes, Charadiiformes, Columbiformes, Cuculiformes, Strigiformes, Apodiformes, Coraciiformes, Piciformes ve Passeriformes takmlarndan 48 familyaya ait 238 ku trnn kayd yaplmtr. Bu sonu Trkiyedeki ku tr ile kyaslandnda % 47.41i ifade etmektedir. Bu n alma ile Krkkalede 77 trn yerli, 72 trn yaz gmeni, 39 trn k gmeni ve 50 trn de transit ger olduu tespit edilmitir. Orta Anadoluda tarm zararllar iin kullanlan kimyasallar birok karasal ve sucul canllar yok etmektedir. Kular bu eit uygulamalar yznden dorudan veya dolayl olarak etkilenmekte ve populasyonlar giderek zayflamaktadr. Krkkalede kular kolay hedef olduklarndan her zaman av basksna maruz kalmaktadr. Su kirliliinin Kzlrmakta etkili olduu ve kulara ynelik tehditlerin artt gzlenmitir. Dorudan hedef alnmasa da habitat daraltma, anz yakma, bcek ldrcleri kullanma gibi baz insan faaliyetleri kular yok etmektedir. Uusal ve uluslar aras mevzuatlara gre kularn habitatlaryla birlikte korunmas gerekmektedir. Krkkalede kulara ynelik tehditleri ortadan kaldrmak iin bilimsel aratrmalar yaplmal ve eitli etkinlikler ile halk bilinlendirilmelidir. Anahtar kelimeler: Ornitofauna, Kzlrmak vadisi, Krkkale. Krkkale linin Floristik Yaps Prof.Dr. Yusuf MENEMEN ve Eftal BKE Krkkale niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, 71400, Yahihan, Krkkale Krkkalede yaplan floristik almalar, il corafyasnn farkl ksmlarnda takson says ve endemizm orannn ayn olmadn gstermitir. Kapulukaya Baraj Gl evresinde 227, Krkkale niversitesi Kamps alannda 238 ve Karagney Dalarnda 378 cinse ait olmak zere srasyla 376, 371 ve 868 tr ve tralt takson tespit edilmitir. Bu alanlardaki endemizm oran ise yukardaki srayla %14.9, %12.12 ve %13,1dir. Krkkale ilinde en fazla tr ieren familyalar arasnda Fabaceae, Asteraceae, Poaceae, Brassicaceae ve Lamiaceae bulunmaktadr. En ok tr bulunduran cins ise Astragalustur. Aratrma alan ran - Turan bitki corafyas blgesi iinde bulunduundan, tespit edilen bitkilerin byk bir blmnn ran - Turan elementi olduu grlmtr. ran - Turan elementlerini srasyla Akdeniz ve Avrupa - Sibirya bitki corafyas blgesi elementleri takip etmektedir. Anahtar kelimeler: Damarl bitkiler, flora, Krkkale, Trkiye.

BLDR ZETLER KTABI

90

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Dzce li Faunas Akif KETEN Dzce niversitesi, Orman Fakltesi lhami TURAN Bat Karadeniz Ormanclk Aratrma Enstits Gnmzde ve gelecekte doal kaynak ynetiminin nndeki en nemli sorun biyolojik eitlilik ve yaam ortamlarnn korunmasdr. Bunun iin farkl corafyalardaki kaynak dalm ve bolluunu ve neden olan sreleri iyi analiz ederek alan ve kaynaklar etkin bir ekilde kullanmak gerekir. Bunun iinde ekolojik planlarn olumasna katk salayacak verilerin retilmesine iddetle ihtiya vardr. Bu amalarla gnmze kadar Dzce ili genelinde 19 farkl aratrmac ve gzlem neticesinde 4 ubeden 9 snfa ait 47 takma bal 169 familyaya mensup toplam 722 hayvan tr tespit edilmitir. Dzce ilinde gnmze kadar tam olarak fauna ortaya konulamamtr. Ancak yaplan almalara gre Dzcenin nemli bir potansiyeli barndrd sylenebilir. Endemik olarak sadece Ylca ars bulunurken kulardan 5 tr koruma altndadr. Omurgallardan toplam 200 tr tespit edilmitir. Bu lkemizdeki omurgal trlerin %22sine denk gelmektedir. Doal alanlar yneten insanlarn alanlar zerinde kararlar verirken biyolojik zenginlikler dikkate alnmaldr. Bunun iin de ivedilikle mevcut trlerin tespit edilmesi zorunluluktur. Anahtar kelimeler: Dzce, fauna. Dzce linin Ylca lesinde Farkl Bir Bal Ars (A. mellifera L) Ekotipi Ylca Bal Ars Meral KEKEOLU Dzce niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm 81620-Konuralp/Dzce, meralkekecoglu@gmail.com Bu almada Bat Karadenizin 13 farkl lokasyonundan bal ars (Apis mellifera L.) rnekleri alnarak geometrik morfometrik ve mtDNA belirteleri ile ayrntl olarak allmtr. Dzce ilinin Ylca bal ars morfometrik lmlere gre kanat ve bacak uzunluklarnn daha fazla olmas ve dier illerden alnan rneklere gre daha iri olmasnn yan sra mtDNA/SspI kesimine gre genetik bakmdan da farkl bulunmutur. Anahtar kelimeler: Balars, mtDNA, morfometri, ylca ekotipi, Dzce.

91

Krehirin Bitki eitlilii ve Endemizm Yrd. Do. Dr. Ekrem AKTOKLU aktoklu@ahievran.edu.tr Ahi Evran niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, KIREHR l ube Mdr, Mustafa ARSLAN mustafaa@ormansu.gov.tr Orman ve Su leri l ube Mdrl, KIREHR Krehir, Anadolu bozkr floras ierisinde nemli bir yere sahip olmas ve rekreasyon faaliyetleri dndaki faaliyetlere de olanak salayabilecek potansiyele sahip olmas nedeniyle nemli bir ilimizdir. zellikle Seyfe Gl hem nemli ku alan (KA) olmas hem de eko-turizme olanak salayan biyolojik eitlilik asndan nem arz eden bir alandr. Ayrca, Kervansaray Dalar, iekda, Baran Da ve Alillez Da Krehirin bitki eitliliine katk veren nemli ykseltilerdir. Birka floristik aratrma dnda bu alanlarla ilgili henz kapsaml bir biyoeitlilik envanterini ortaya koyan bir alma yoktur. Bu almada, Krehirin biyolojik eitlilii asndan bitki rts yaps ve bitki trleri hakknda bilgi verilmitir. Krehirde 85 familyaya ait 390 cins, 779 tr (803 tr ve tralt takson) tespit edilmitir. Krehirde fitocorafik blge elemanlarndan 240 ran - Turan elementi (% 29.88), 45i Akdeniz elementi (% 5.64), 29u Avrupa-Sibirya elementi (% 3.61) ve 489u (% 60.87) ok fitocorafik blgeli ve geni yaylldr. alma alanndan 146 (% 18.18) endemik takson tespit edilmitir. Anahtar kelimeler: Krehir, biyoeitlilik, flora, endemizm. Bat Karadeniz Blgesi sular Balk Biyoeitlilii Dr. Ali LHAN Ara. Gr. Ege niversitesi, Su rnleri Fakltesi, Temel Bilimler Blm, 35100 Bornova - zmir, Trkiye ali.ilhan@ege.edu.tr Bu alma ile Bat Karadeniz blgesi isularndaki tatlsu balk faunasnn gnmzdeki taksonomik durumunun ortaya karlmas amalanmtr. Balk rnekleri batda Sakaryadan douda Sinopa kadar, gneyde ise Sakarya Nehri ve kollarnn yer ald Bilecik, Eskiehir ve Ankara illerini kapsayan toplam 78 istasyondan toplanmtr. alma sonucunda 10 familyadan 30 tr ve 2 alttr olmak zere 32 takson tespit edilmitir. Gambusia affinis, Pseudorasbora parva ve Carassius gibelio trleri blge isularndan ilk kez bu alma ile bildirilmektedir. Anahtar kelimeler: Bat Karadeniz Blgesi, isu balklar, taksonomi, balk faunas.

BLDR ZETLER KTABI

92

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Sarkum Gl nn Sulak Alanlar Asndan nemi Mustafa SUNGUR Orman ve Su leri Bakanl X. Blge Mdrl, Sinop l ube Mdr, msungur@ormansu.gov.tr Trkiyede sulak alan olma niteliine sahip bir ok alan bulunmakla beraber, bazlar ekolojik zellikleri bakmndan dierlerinden ayrlr. Kuzey Anadoluda, Sinop ehir merkezinin 21 km batsnda yer alan Sarkum Gl de bu sulak alanlarn nemlilerinden biridir. Sarkum Gl, eski bir koyun ky kordonu ile kapanmas sonucu olumu, tipik bir lagn gldr. Kaynak sular ve derelerle beslenmekte ve fazla sularn kuzeyindeki Karadenize boaltmaktadr. Karadeniz ikliminin hkm srd Sarkum Gl ve evresi; kumul topografyas, henz bozulmam doal kylar, su basar dibudak orman, zengin bir bitki rts, ok sayda ku ve balk trleri ile nemli bir ekosistem oluturur. Bu nedenle gl ve evresindeki 785 hektar arazi, 1987de Tabiat Koruma Alan olarak ilan edilmitir. Sarkum Gl; iinde ve evresinde barndrd hayvan ve bitki trleri, bunlarn yaama ortamlarndaki eitlilik, g yollar zerinde bulunmas nedeniyle ok kalabalk ku gruplarna beslenme ve konaklama imkn salamas gibi zellikleri ile uluslararas sulak alan kriterlerine sahip bir sulak alan ekosistemidir. Gl; 102 hektar alan gl yzeyi, 82 hektar alan bataklk olmak zere yaklak 184 hektarlk alana sahiptir. Trkiyedeki mevcut sulak alanlar iinde en iyi korunanlardan biridir. Anahtar kelimeler: Sarkum Gl, sulak alan, kumul topografya, dibudak orman. Sinop Sarkum Gl ve Tabiat Koruma Alan Avifaunas Fatma KARAHAN Orman ve Su leri Bakanl X. Blge Mdrl, Avclk ve Yaban Hayat ube Mdr, fkarahan@ormansu.gov.tr Trkiye biyolojik eitlilik bakmndan zengin bir lkedir. zellikle ku gleri srasnda doal bir kpr grevi grd iin avifauna asndan olduka farkl trlere ev sahiplii yapar. Trkiye kular iin yaplan almalar Ergene 1945 ile baslar, Kasparek 1984 - 97, 1992, Kasparek ve Bilgin, 1996, Kirwan and at all. 1999, Rosellar 1995, Turan 1990, Yarar and Magnin 1997 gibi almalarla devam eder. Sarkum ve Sinop evresinde bu gne kadar en kapsaml ve dzenli aratrmalar Samsun 19 Mays niversitesi Ku Gzlem Topluluu tarafndan yaplan K Ortas Su Kular Saymlar (KOSKS) dr. Bunun dnda bireysel olarak Kubanka girilmi kaytlar bulunmaktadr.

93

 Sarkum Tabiat Koruma Alan avifaunasnn aratrlmas ile ilimiz ve lkemizdeki ku yaylmnn belirlenmesine katkda bulunmak amalanmtr. Bunun iin; bu gne kadar Sinop ile ilgili olarak yaplm ulalabilen tm aratrmalar ile blgede 12 ay ieren gzlem sonular bir araya getirilerek bir veri taban oluturulmutur. Anahtar kelimeler: Sarkum Gl, nemli Ku Alan, Ku G Yollar. Bartn li Ku ve Memeli Hayvan Trleri Yrd. Do. Dr. Nuri Kaan ZKAZAN Bartn niversitesi, Orman Fakltesi, Orman Mhendislii Blm nozkazanc@bartin.edu.tr Bartn ili Karadeniz Blgesinin bat blmnde, 4137 kuzey enlemi ile 3222 dou boylam arasnda yer almaktadr. lin kuzeyini 59 km.lik sahil eridiyle Karadeniz evrelerken, douda Kastamonu, dou ve gneyde Karabk, batda ise Zonguldak illeri ile evrelenmitir. Yz lm 2143 km2 olup, ortalama denizden ykseklik 25 m.dir. l zengin bir fauna eitliliine sahiptir. lde u ana kadar yaplan almalarda 4 familyaya ait 7 ift yaaml (Classis: Amphibia), 7 familyaya ait 18 srngen (Classis: Reptilia), 42 familyaya ait 180 ku (Classis: Aves), 20 familyaya ait 56 memeli trnn (Classis: Mammalia) yayl gsterdii, toplam olarak 73 familyaya mensup 261 omurgal trn bulunduu tespit edilmitir. Bu trler arasnda zellikle ku trleri ilin snrlar iinde kalan farkl yaam ortamlarnda hem yuvalanma hem de reme iin uygun ortamlar bulabilmektedir. Tespit edilen ku trler arasnda alaca inte (Plectrophenax nivalis), da mukallidi (Hippolais languida), kr baykuu (Asio flammeus), boyun eviren (Jynx torquilla), kl gaga (Recurvirostra avosetta), kocaba (Coccothraustes coccothraustes), sarasma (Oriolus oriolus) ve sln (Phasianus colchicus) il iinde en nadir olarak gzlenen trler arasnda yer almaktadr. Kulardan en ok gzlenen trler ise sere (Passer domesticus), byk batankara (Parus major), ispinoz (Fringilla coelebs), kzl srtl rmcekkuu (Lanius collurio), saka (Carduelis carduelis), ahin (Buteo buteo) ile mart ve karga trleridir. Bartn ilindeki memeli hayvanlardan yaban domuzu (Sus scrofa) en yksek poplasyona sahip olan trdr. Bu tr sras ile karaca (Capreolus capreolus), tilki (Vulpes vulpes) ve sansar (Martes foina) izlemektedir. Halen devam eden fauna tespit almalar dorultusunda Bartn ildeki ku ve memeli hayvan trlerinin saysnda art olaca grlmektedir. Anahtar kelimeler: Bartn, ku, memeli. Bartn Floras Yrd.Do.Dr. Narin Sadkolu nn niversitesi Eczaclk Fakltesi narin@inonu.edu.tr Karadeniz Blgesinin batsnda yer alan Bartn ili, dousunda Kastamonu, gneyinde Karabk, batsnda ise Zonguldak illeriyle evrelenmi olup kuzeyinde 59 kmlik Karadeniz ky eridine sahiptir. BLDR ZETLER KTABI

94

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Bartn ilinin yararl bitkileri zerine 90 l yllarda yaplan aratrmalarda, kullanl tespit edilen veya edilmeyen vaskler bitkilere ait tm rnekler, ok sayda aratrma gezisinde doadan toplanm ve ilin florasnn tamamna yakn tespit edilmitir. Tipik Karadeniz ikliminin getirdii yksek boylu, kestane (Castanea sativa), mee (Quercus spp.), kayn (Fagus orientalis ve Fagus betulus), kzlaa (Alnus glutinosa subsp. glutinosa), grgen (Carpinus betulus ve Carpinus orientalis subsp. orientalis) ve karayemi (Laurocerasus officinalis) gibi geni yaprakl ormanlarn yan sra, ine yaprakl kknar (Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana) ve am (Pinus spp.) ormanlarna da sahiptir. Bunun yan sra yresel adyla au als olarak bilinen orman gl (Rhododendron ponticum subsp. ponticum ve Rhododendron luteum), et zm (Vaccinium arctostaphylos), ard (Juniperus oxycedrus subsp. oxycedrus), kpek gl (Rosa spp.), ylgn als (Erica manipuliflora ve Erica arborea), endirek (Arbutus unedo) ve yabani endirek (Arbutus andrachne) gibi ksa boylu aa ve allara da sahiptir. Bu odunsu trlere elik eden ok sayda otsu trler de mevcuttur. Bunlarn arasnda en fazla tr ieren gl (Trifolium spp.), stleen (Euphorbia spp.), gl (Medicago spp.), madmak Polygonum spp.) ve siil otu (Plantago spp.) gibi bitkiler ilk etapta saylabilir. alma alan ierisinde 1000den fazla taksonun yaad tespit edilmitir. lde baz kltr bitkilerinin (r. keten, havu, bezelye, ayiei vs.) doallam halde yayl gsterdii saptanm olup bu bitkiler de listeye dahil edilmitir. Florada zellikle Baklagiller (Fabaceae/Leguminosae) ve Budaygiller (Poaceae/Gramineae) yelerinin fazlal en dikkat eken zelliktir. Bu bitkilerin tam listesi ve tantc zellikleri ayrca bir kitap halinde toplanmtr. Anahtar Kelimeler: Bartn, flora, Trkiye. Bartn linin Polen Takvimi Yrd. Do. Dr. Zafer KAYA B. . Orman Fakltesi zkaya23@hotmail.com Do.Dr. Aliye ARAS , Fen Fakltesi, Botanik Blm dr_aliyearas@hotmail.com Bu aratrma 1995-1997 yllar arasnda Bartnda yaplan aeropalinolojik alma olup, polenlerin neden olduu alerjik hastalklarn tehis ve tedavisinde hekimlere yardmc olmay amalamaktadr. Bartn ili iersinde, B. . Orman Fakltesi Bahesi, Orman letme Mdrl Bahesi, Meteoroloji Mdrlnn bahesi ve Tarm il Mdrl Bahesine yerletirilen Gravimetrik yntemin Durham polen toplama aleti kullanlarak elde edilen preparatlar incelenmitir. Bartn ili atmosferinde bulunan polenlerin hangi bitki taksonlarna ait olduklar saptanm olup, elde edilen veriler tablo halinde gsterilmitir. Anahtar kelimeler: Aeropalinoloji, Bartn, polen alerjisi, polen takvimi.

95

Korunan Alanlarda Envanter ve zleme almalar: rnek Uygulamalar Yrd.Do.Dr. Mustafa ARTAR Bartn niversitesi Orman Fakltesi Peyzaj Mimarl Blm 74200 Bartn mustafa.artar@gmail.com Doa Koruma, her boyutta biyolojik eitliin korunmas ve bozulan alanlarn onarm, yaygn bir korunan alan sistemi ile biyolojik, ekolojik deerlerin emniyet altna alnmas ve aklc ynetimini amalamaktadr. Bu amalar gerekletirmek zere yaplacak ynetim planlar her eyden nce yre ile ilgili iyi bir doa ve sosyo-ekonomi envanterine, veritabanna dayandrlmaktadr. Korumann birincil ilevi biyoeitliin srekliinin salanmasdr. Biyoeitliin azalmasnda habitat kayb ve bozulma nemli rol oynarken, kirlilik ve yabanc trlerin sisteme girii bozulmay hzlandrmaktadr. Dnyada biyolojik eitliliin srdrlebilirliinin salanmasnda envanter almalar ile izleme almalarnn nemi giderek artmaktadr. Bir trn ya da alann koruma statsnn belirlenebilmesi iin zaman iinde izlenmesi gerekir. Tr izleme almalar temelde envanter almalarnn zaman iinde tekrarlanmasndan oluur. Baarl bir izleme almas iin, kullanlan yntemin zaman iinde deiiklik gstermemesi gerekmektedir. Bu alma korunan alanlarda dnyadan farkl rnekler ile izlemenin nemi ve Trkiye iin neri izleme stratejilerine deinmektedir. Anahtar kelimeler: zleme, Envanter, Doa Koruma, Korunan Alanlar. Biyolojik eitlilik Gstergesi Olarak Peyzaj Yaps zerine Deerlendirmeler Sevgi GRM Ara. Gr., Bartn niversitesi, Orman Fakltesi, Peyzaj Mimarl Blm Peyzaj yapsnn bitkiler ve trlerin zenginlii ve dalm zerindeki etkisi yaplan almalarla kantlanmtr. Bu almalarda biyolojik eitliliin dalmnn nedenlerini aklamak iin peyzaj metriklerinden yararlanlmaktadr. Orman paralanmasnn biyolojik eitlilik kayplarna etkisi de metrikler araclyla salanabilmektedir. Bu konularda yaplm almalara gre, peyzaj alannn biimindeki dzensizlik ile biyolojik eitlilik arasnda pozitif bir iliki bulunmaktadr. Bitki tr bakmndan zengin olan orman alanlar dzensiz (geometrik olmayan) snrlara sahip ormanlardr. Bu almalara gre peyzaj yaps nemli bir biyolojik eitlilik gstergesi olarak kabul edilmektedir.

BLDR ZETLER KTABI

96

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Bu almada peyzajn kompozisyonu ve konfigrasyonunun biyolojik eitlilik zerindeki etkisini uygulamalarla kantlayan almalar yntem bakmndan irdelenmektedir. Bu yntemler kapsamnda Kastamonu - Bartn Kre Dalar Milli Parknn biyolojik eitlilik asndan zengin alanlarnn konumlar ile ilgili ngrlerde bulunulmaktadr. Konumlar tespit edilen biyolojik eitlilik deerleri yksek alanlarn milli parkn planlamasnda ynlendirici olmas hedeflenmektedir. Anahtar kelimeler: Peyzaj yaps, biyolojik eitlilik, paralanma, orman peyzaj, Kastamonu - Bartn Kre Dalar Milli Park. Biyolojik eitliliin Deeri ve Biyolojik eitlilik Kayplarnn Ekonomik fadesi Ercan YEN Orman Mhendisi / Ekonomist Orman ve Su leri Bakanl X. Blge Mdrl - SNOP Biyolojik eitliliin deeri nedir ve biyolojik eitlilik kayplar neyi ifade eder? Bu nemli sorular zellikle 1970li yllardan sonra sorulmaya balanmtr. Kayplar; ekolojik, ekonomik, toplumsal ve kltrel boyutlar ile kendini gsteren bir sre olarak karmza kmaktadr. Bu srelerden ekonomik kayplar srecinin iyi analiz edilmesi kayplarn ortadan kaldrlabilmesi asndan nemlidir. Buna karn, biyolojik eitliliin deerinin ortaya konmasnda ve net olarak ifade edilmesinde problemler yaanmaktadr. la, gda, sanayi hammaddesi, enerji girdisi olma ekonomik olarak nispeten llebilir zelliklerdir. Bunun yannda temiz hava, kaliteli su, manzara ve rekreasyon imkan sunma gibi deerlerin ekonomik ifadesi zordur. Tabii ekosistemlerin, yani dev biyolojik eitlilik iletmesinin ileyii pozitif dsallk neticesini dourmaktadr. Bu iletmenin salad faydann hesabnda; sistemin rettiklerinin yani ktlarnn ekonomik ifadesi ve sistemlerin varl ile yokluu arasndaki farkn ekonomik ve sosyal neticelerinin ortaya konulmas nem tamaktadr. Hammadde yerine artk katma deerlerle nihai deere ulam rnn deeri yaklamlar daha doru olmaktadr. Biyolojik eitliliin ekonomik byklnn tespitinde llebilirlik problemi kayplarnn ifadesinde de ortaya kmaktadr. Buna karn, kayplarn yerine konulmas maliyetinin yksek yaklaklkla ifade edilebilecei savunulmaktadr. Kayb yerine koymann hangi metotla yapldna gre maliyetinin deimesi ve kayplarn tam olarak yerine konulup konulamayaca tartlma konusudur. Bu kstlara ramen eitli yaklamlarla, Dnya ekonomisinin %40nn biyolojik eitlilik ve sreleriyle ilgili olduu, global biyolojik eitliin deerinin ylda 3 trilyon dolar seviyesinde olduu, ekosistemlerin fonksiyonlarndan ise ylda 30 trilyon dolar civarnda mal ve hizmet saland ifade edilmektedir.

97

 Biyolojik eitlilii yksek Trkiye gibi lkelerin zamanla ne kaca ngrlmektedir. Bu hesaplamalar; politika belirleyenler tarafndan gen, tr, ekosistem kayplarnn maddi boyutunun alglanmasnda ok nemlidir. Bu deerlerin fayda / maliyet karlatrmas, fiyatlandrlmas karar alanlar etkileyebilmek iin nem tamaktadr. Bu ekilde, sivil evre korumaclarn da kar ktklar hususlarn boyutlarnn ciddi olup olmadn da grmeleri ve daha makul olmalar salanabilir. Byle bir sre biyolojik eitlilik kayplarn en aza indirecei gibi, katlmc politikalar retimini, ekonomik ve ekolojik srdrlebilirliini de temin edebilecektir. Anahtar kelimeler: Biyolojik eitliliin deeri, eitlilik kayb, ekonomik politikalar Karadeniz Yamur Ormanlar ve Subasar Ormanlarnn Ekosistem Yaps ve Biyolojik eitliliinin Mukayesesi Ercan YEN Orman Mhendisi / Ekonomist Orman ve Su leri Bakanl X. Blge Mdrl - SNOP lkemizin en grkemli ormanlar Karadeniz Blgesi Yamur Ormanlar ve Subasar Ormanlardr. Bu ormanlar yksek boy, orman iinin sk geilmez dokusu, aa tr eitlilii ile dierlerinden ayrlr. Artvin, Rize, Trabzon ve ksmen Giresunu kapsayan Dou Karadeniz ky eridi, Zonguldak, Bartn, Kastamonu ve Sinopun Kuzeyinde Yamur Orman Ekosistemleri yer alr. Bu ormanlar ok tabakaldr, yamur ve sise dayaldr. st Aa kat; douda ladin (Picea orientalis), kayn (Fagus orientalis), kestane (Castanea sativa), gknar (Abies nordmanniana ve Abies bornmuelleriana ), saram (Pinus sylvestris), mee trleri (Quercus sp.) ile karakterize olur. 1700m.ye kadar kabilir. Ya miktarnn metrekareye 1100mm/yl getii, nispi nemin %80in zerinde olduu, deniz etkisinde, sis ve yaz yalarnn hakimiyetindeki ya rejimlerinde bu ormanlar ortaya kmtr. Buna karn, snrl sahada 0-150m. arasndaki ykseltilerde ise Subasar Orman Ekosistemleri (Longozlar) ise Krklareli - neada, Sakarya - Acarlar - Sleymaniye, Sinop - Sarkum, Samsun - Bafra - Hacosman ormanlarnda alvyal topraklarda, sis ve yala desteklenmekle beraber esasen taban suyu ve mevsime bal subasarlktan yararlanarak gelien grkemli ormanlardr. Subasar Ormanlar taban suyuna bamldr. Bu ormanlarda istisnasz hakim aa tr dibudaktr (Fraxinus), takiben akaaa (Acer.), kavak trleri (Populu sp.) ve meeler(Quercus sp.), hakimiyet kurar. st tabakadaki farkllamaya ramen, orta ve alt tabakadaki aa ve aaklarn benzer olduu grlmektedir. Grgen trleri(Carpnus sp.), ulmus (Ulmus.) kzlaa (Alnus glutinosa), vez (Sorbus torminalis, S.acuparia), yaban armudu (Pirus eleagrifolia), st trleri(salix sp.), al ( Creteagus), mumula (Mespilus), yaban kiraz (Prunus cerasus) gibi trler her iki tr ormanda da grlmektedir. BLDR ZETLER KTABI

98

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Aa halindeki fndk (Corylus colurna), yine aa halinde imir (Buxus sempervirens), Laz kiraz (laurocerasus), zellikle yamur ormanlarna zgdr. Buna karn vez gibi aaklar subasar ormanlarda aa formundadr. Her iki orman trnde de allmn dnda daha uzun boylu aa formlar, aa haline gelmi aak ve al olarak bilinen formlar grlr. Ik avantaj sebebiyle subasar ormanlarda tr says biraz daha fazladr. Aa formunda 30u gekin tr tespit edilmitir (neada ve Acarlar). Sis ve kapal hava artlar sebebiyle glgenin youn olduu yamur ormanlarnda nadiren aa ve aak toplam 30 tr geer (Karabk - Yenice). Anahtar kelimeler: Yamur orman, subasar orman, longoz. Bat Karadenizde Ekoturizmin Biyolojik eitlilie Bamllnn Sebep Olduu Ekolojik Srdrlebilirlik Problemlerine zmler Orman Mhendisi / Ekonomist Ercan YEN Orman ve Su leri Bakanl X. Blge Mdrl - SNOP Ekoturizm, genel mahiyetiyle biyolojik eitliliin neticelerine ve kltrel deerlere baml olarak srdrlmektedir.Bat Karadeniz Blgesinde tabiat gzellikleri ne kan Bartn, Kastamonu ve Sinop illerine gelen ekoturistlerin, kr yaants tecrbesini yaarken zellikle gda taleplerini doal, organik, ekolojik tabir edilen daha ok doadan toplama rnlere ynelttikleri grlmektedir. Bunun yannda ekoturistler; doada kelebek gzlemcilii, ku gzlemcilii, botanik gezileri, doa yry, orman yryleri, kanyon yryleri, dere yryleri, rafting, off-road, jeep safari, kaya trmanl, orientiring, foto safari, sportif balklk, kamping vb. etkinlikler iindedirler. Kre Dalar Milli Parkna gelen turistlerin rehbersiz gezdikleri, sorumlu kurumlardan izin alsalar bile grup disiplini oluturmakta baarl olamadklar, rotalar dna ktklar, ksmen izinsiz geziler yaptklar grlmektedir. Bunun yannda kaak kelebek toplama, bcek, bitki toplama gibi problemlere de rastlanmaktadr. Gezi rotalarnda, durak noktalarnda pler, ate yaklm yerlerde topran ortaya kmas, rota dna kmalar, yeni patikalar, arala alan yeni yollar, bozulmu toprak yollar, toz, ezilmi koparlm endemik bitkiler, yaban hayatnn mahremiyetine tecavzler, tabelalarn tahribi yaanan problemlerdendir. Problemin zm iin, rehbersiz geziler yasak olmaldr, alan klavuzlarnn sadece milli parklarda deil biyolojik eitliin olduu her yer de alnmaldr. Bu ekilde ekoturistlerin arzu edilen davran tarzlarn alan klavuzlarndan renme sreci geirmeleri salanacaktr. Dier zm de bu turistlerin ziyareti merkezlerine uramalarnn mecburi olmas, buralarda alacaklar birka saatlik ekoloji eitiminden sonra araziye kmalardr. Blgede g sebebiyle tarmn ok azalmas yznden ekoturistlerin talepleri zerine doal/ekolojik/organik tabir edilen yabani rnlerin tabiattan toplanmas dier nemli problemdir. Mantar, brtlen, kzlck, ilek, kuburnu, spt, ceviz, kiraz, ahlat, al, kocayemi, yaban mersini, kestane, hlamur, karayemi gibi bir ok rn turu, reel, marmelat, kurutulmu meyve, konserve olarak turistlere satlmaktadr. Bunlar yaban hayatnn besinleridir. Bu sorun, kltre alma veya ett ve envanter neticesinde amenajman plan yaplarak zlebilir.

99

 Hediyelik eya sektr de ekoturizmin parasdr, blgede imir ahap ilemecilii yaygndr. Ge byyen imirin yal fertlerinin tabiattan alnmas Amasra ve Cidede bu sektrn ticari olarak belirli bir talebe sahip olmas da orman amenajman planlaryla imirin de planl retiminin yaplmasn gerektirmektedir. Anahtar kelimeler: Ekoturizm, doal, organik, ekoloji eitimi. Samsun Doa Koruma ve Milli Parklar Blge Mdrlne Bal llerde Bitki Biyoeitlilii, Etki Eden Faktrler ve Alnmas Gereken nlemler Yrd. Do. Dr. Fergan KARAER Ondokuz Mays niversitesi, Eitim Fakltesi Fen Bilgisi ABD Kurupelit / Samsun fkaraer@omu.edu.tr Bu almada, 1992 - 2011 yllar arasnda yaplan almalar kapsamnda Amasya, orum, Tokat, Ordu ve Samsunun bitki biyoeitliliinin nemli gstergeleri olan tr ve ekosistem eitlilii, endemik ve enklavlarn durumu ile bitki biyoeitliliine etki eden faktrler, alnmas gereken nlemler belirlenmitir. Bu kapsamda doa sevgisinin ve doal deerlere sahip kmann temel artlarndan birisi, evreyi yakndan tanmak, tandka ve kefettike doal deerlerin korunmas gereklilii ortaya kmaktadr. Mevcut hayatn eitliliini ve zenginliini ifade eden biyoeitlilik, son yzylda artan insan basksyla nemli ve geri dn mmkn olmayan zararlara uramtr. Bu nedenle Anadolu topraklarnn zenle korunma zorunluluu zellikle bitki biyoeitlilii bakmndan nemlidir. nk hayatn balangcnda yer alan bitkilerden 11.000 iekli bitki taksonu Trkiyede bulunmaktadr. Takson says, zengin bitki rts, endemik bitkileri (yaklak 3.700i endemik takson) ile dnyann dikkat eken lkelerinden olan Trkiye, endemiklerin yannda relikt bitkileri ve enklavlar asndan da ilgin zelliklere sahiptir. Anadolunun bu zelliklerine sahip Amasya, orum, Tokat, Ordu ve Samsun illerinin yer ald Orta Karadeniz Blgesi (OKB), biyoeitliliin nemli gstergelerinden tr, ekosistem ve fonksiyonel eitliliine sahiptir. Yaplan almalar sonucunda OKBde bitki biyoeitlilii bakmndan en zengin iller srasyla Amasya, Tokat, orum, Samsun, Ordu, enklavlar bakmndan en zengin alanlar Kelkit vadisi (Tokat), Yeilrmak (Tokat, Amasya, Samsun) ve Kzlrmak vadileri (Samsun ve orum) olup bu yreler, insan etkisiyle en fazla tahrip edilen alanlardr. OKBde bitki biyoeitliliini tehdit eden faktrler byk deikenlik gstermesine karlk youn zirai ve rekreasyonel etkinlikler (ar otlatma, tarm alanlarnn geniletilmesi), ar bitki toplama, turizm amal yaplamalar ve faaliyetler, ormanclk faaliyetleri (aalandrma almalar), sulak alanlara mdahale (kurutma / kullanma / kirletme) kanal ve baraj inaatlar ile ulam / altyap tesisleri nemli etkilerde bulunmaktadr. Bunlarn yannda, tarmsal mcadele, kirlenme, orman yangnlar, bilinsiz ve kontrolsz avclk dier tehdit faaliyetleridir. BLDR ZETLER KTABI

100

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Gerek ktasal zellik gsteren ve ok zengin bir biyoeitlilie sahip lkemizde gerekse OKBde bu konuyla ilgili gereken nlemlerin acil olarak alnmas doal kaynaklarn korunmas ve gelecek nesillere aktarlmas bakmndan nemlidir. Anahtar kelimeler: Bitki biyoeitlilii, endemik, enklav. ksin ve Kolik Zonda Bulunan Geofitlerin Tespiti ve ieklenme Dnemlerinin Belirlenmesi Ufuk DUMAN Doa Koruma ve Milli Parklar Mhendislii - Ordu Metin DEVEC Ordu niversitesi Ziraat Fakltesi Tarla Bitkileri Blm -Ordu Bu alma 2009 - 2010 yllar arasnda bitki corafyas asndan nemli bir merkezde (ksin ve Kolik) bulunan Ordu ilinin geofit florasn ve bunlarn biyolojik zelliklerini tespit etmek amacyla yaplmtr. Ordu il snrlar Trkiyenin grid sistemine gre A6, karesinde yer almaktadr. Aratrma alannda incelenen 277 bitki rneinden 9 familyaya ait 27 cins ve 45 takson tespit edilmitir. Aratrma alannda en fazla taksona sahip familyalar; Orchidaceae (19) ve Liliaceae (13) familyalardr. Iridaceae, Ameryllidaceae ve Ranunculaceae familyalar 3er, Araceae, Primulaceae, Papaveraceae ve Paeoniaceae familyalar ise 1er taksonla temsil edilmektedir. alma alannda endemik takson says 5 olup, toplam takson saysna oran %11.11 dir. Alanda tespit edilen 45 taksonun 7er tanesi (% 15,56) Karadeniz ve Avrupa-Sibirya, 2er tanesi (%4,44) Akdeniz ve ran - Turan, 1er tanesi (% 2,22) Hirkan - Karadeniz ve Dou Akdeniz elementidir. Bu gruplarda yer almayan 25 takson (%55,56) fitocorafik blgesi bilinmeyen ya da ok blgelidir. Mevsimsel ieklenme periyoduna bakldnda, bitkilerin % 93,33 erken ilkbahar ve ilkbahar dnemlerinde ieklenirken, % 6,67si sonbahar aylarnda ieklenir. Anahtar kelimeler: Geofit, ksin, Trkiye. Vezirkpr (Samsun) Yresinin Endemik ve Nadir Trleri ve Ekosistem eitlilii Yrd. Do. Dr. Fergan KARAER, Prof. Dr. Hamdi Gray KUTBAY Ondokuz Mays Universitesi; Eitim Fak. Fen Bilgisi ABD 55139, Atakum / Samsun fergankaraer@hotmail.com Bu almada Vezirkpr yresi (Samsun) biyolojik zenginliinin nemli gstergesi olan endemik ve nadir bitki trleri ile ekolojik zellikleri yannda ekosistem eitlilii aratrlmtr. Vezirkpr yresi, corafik olarak Anadolu ile Orta Karadeniz Blgeleri arasnda, bitki corafyas bakmndan, Avrupa - Sibirya ile ran - Turan floristik blgeleri arasnda gei alannda bulunmaktadr.

101

 Bu tip gei blgeleri bir yandan Karadenizin nemli dier taraftan Anadolunun kurak ikliminin etkisi altnda olmas nedeniyle her iki blgeye ait bitkileri iermekte ve bitki biyoeitlilii bakmdan ilgin zellikler gstermektedir. Samsundaki endemik taksonlarn Akda (Samsun - Amasya) ile birlikte en fazla bulunduu Vezirkpr yresinde yaplan almalar sonucunda 33 familyaya ait 81 cins ve 152 tr ve tralt endemik ve nadir takson tesbit edilmitir. 17 tanesi nadir, 106 tanesi tehlike altndaki bu taksonlarn, 106s tr, 29u alt tr ve 17si varyetedir. Tespit edilen bu taksonlarn % 40.78i ran - Turan, % 13.81i Avrupa - Sibirya, % 3.94 Akdeniz floristik blgelerine aittir. Vezirkpr yresinde, orman, bozuk orman, maki, step (ova ve da), hidrofil (sucul), higrofil (nemli dere) ve kayalk alanlar olmak zere yedi ekosistem tipi yer almaktadr. Vezirkpr yresinin bitki eitlilii ve ekosistemlerin tahrip olmasna neden olan biyotik faktrlerin banda, tm Trkiyede olduu gibi tarla ama, kerestelik tomruk ve yakacak ihtiyacn karlamak amacyla yaplan kesimler ve otlatma gelmektedir. Uzun ve ksa zaman aral ierisinde yaplan biyotik etkiler sonucunda ormanlarn yayl alanlar gerilemi ve toprak erozyonuna neden olmutur. Ancak son yllarda kyden kente gler sonucu biyotik etkenlerin azalmaya balam ve ekosistemlerde ileriye doru gelime balamtr. Anahtar kelimeler: Endemik, nadir tr, ekosistem eitlilii, Vezirkpr, Samsun. Rizenin (Frtna vadisi) Bitki eitlilii Prof. Dr. Vagif ATAMOV vhatemov@yahoo.com, Mustafa OBANOLU Recep Tayyip Erdoan niversitesi Fen - Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm - Rize Bu almann balca amac Rize (Frtna Vadisi)nin floristik durumunun aratrlmasdr. Bitki rnekleri 2009 - 2011 yllarnda Rize florasndan toplanm, herbaryum tekniklerine uygun olarak kurutulmu ve tayin edilmitir. Aratrma alannda, 105 familya ve 380 cinse ait olan 918 taksonun olduu belirlenmitir. Bu bitkilerden 67si Pteridophyta (% 7,3 ), 851i ise Spermatophyta (% 92,7) divizyosuna aittir. Spermatophytalarn 12si (%1,3) Gymnospermae, 839u (% 91,4) ise Angiospermae subdivizyosuna aittir, bunlardan 624 takson Dicotilodonae, 215 takson ise Monocotilodonae snfna ait olan bitkilerdir. Alann toplam florasnn %11,3 Asteraceae (103 takson), %10,9 Poaceae (100 takson), %5,1i Rosaceae (47 takson), %4,9u Cyperaceae (45 takson), %4,5i Scrophulariaceae (41 takson), %4,1i Fabaceae (38 takson), %4,0 Lamiaceae (37 takson), %3,4 Apiaceae (31 takson), %3,1i Caryophyllaceae (28 takson), %2,6s Liliaceae (23 takson), %2,4 ise Brassicaceae (22 takson) familyasna aittir. Aratrma alan florasnda hemikriptofit (439 takson) ve terofitlerin (234 takson) stnl (673 takson, toplam florann %73,3) aka grnmektedir. Ancak fanerofit (91 takson) ve kamefitlerin de ( 61 takson) bitki rtsnde nemli lde yer ald tespit edilmitir. BLDR ZETLER KTABI

102

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Aratrma alannda yayl gsteren bitkilerin %83,5i (776 takson) otsu, %12,8i (108 takson) al ve %3,7si (34 takson) aa gvdelidir. Otsu bitkilerin %23,4 tek yllk, % 7,1i iki yllk ve %69,5i ise ok yllktr. Aratrma alannda tespit edilen bitkilerin fitocorafik blgelere gre deerlendirilmesi sonucunda, 246 taksonun Avrupa - Sibirya, 82 taksonun ran - Turan, 32 taksonun Hirkan, 27 taksonun ise Akdeniz fitocorafik blgesine ait olduu belirlenmitir. Blgenin zengin bir floraya sahip olduu ve korunmas gereken ok sayda endemik, relikt ve tehdit altnda olan taksonlarn olduu grlmtr. Rize ili ve evresinin bitki rtsnde yaygn olarak orman, al, subalpin ve alpin blge ayr ve da step vejetasyonu hakimdir. Anahtar kelimeler: Rize, flora, vejetasyon. Rize linin z Deerleri ve Kakarlar Yrd. Do. Dr. M. Mustafa AKINER Recep Tayyip Erdoan niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm Zooloji Anabilim Dal Fener - Rize mustafa.akiner@rize.edu.tr Rize ili kendi iinde barndrd zellikler ve eitli habitatlar nedeniyle canl eitlilii ve genetik eitlilik anlamnda nemli bir noktada yer almaktadr. Biyolojik eitliliin bileenini de ayn anda barndrabilen ve vadiler, yaylalar ve kanyonlar gibi farkl zellikte alanlar ile hem trlerin hem de populasyonlarn nemli snak alanlarn oluturmas ile nem arz etmektedir. Yapsnda sahip olduu bitkisel eitlilik ve bileenler sayesinde dnyaca bilinen Anzer balnn da retildii alan olarak karmza kmaktadr. zellikle buzul dnemleri ve ara dnemlerde snma alan oluturmas ve korunakl alanlar iermesi, alanda pek ok hayvan trnn endemik olarak kk alanlarda kalmasna neden olmu nadir alanlardandr. zellikle alann genelinde kurt, ay, domuz, tilki, karaca, yaban keisi, geyik, sansar, akal, da horozu, kafkas semenderi gibi nemli trler grlmekte bu trlerin nemli bir ksm hem IUCN hem Bern hem de Merkez Av Komisyonu kararlar ile koruma altnda bulunmaktadr. Alan ku g yolu zerinde bulunmas nedeniyle de nem arz etmekte ve pek ok gmen kuun dinlenme alan olarak kulland alanlar barndrmaktadr. Ayrca baz ku trleri iin ise reme alanlarn iermektedir. Alandaki bitki eitlilii alann nemli bir bal retim merkezi olmasna yol am ve bu retilen ballarn hem kalite kontrolleri hem de ierikleri anlamnda lkemizde retimi yaplan dier ballarla kyaslandnda daha da uygun ve doala yakn olduklar bilinmektedir. Ayrca blgeye zg krmz benekli alabalk bulunmakta ve bu grup yapay balklk ve avlanma basks ile kar karya kalmaktadr. Ancak alan bu kadar eitlilii barndrmas ve pek ok canlnn alann iermesine ramen zellikle yurt d ve yurt iinden eitli bireyler tarafndan alann z deerleri ya yurt dna karlmakta ya da eitli yollarla satlmaktadr. Her ne kadar kanunlarla korunduu belirtilmesine ramen alanda alan yeterli uzman (biyolog) bulunmad iin alan sadece tek dze bir yaklamla ele alnmakta ve sorunlarn zm iin gerekli ilemler yaplamamaktadr.

103

 Bunun en gzel rnei son dnemlerde alanlarmzdan karlan ve snr kaplarnda yakalanp tehis edilemeyen soanl bitki trlerinin bulunmas ve bu kiilere gerekli cezalarn verilememesidir. Anahtar kelimeler: Rize, Kakarlar, biyolojik eitlilik. Handz ve arankaya Yaylalarnn (Rize) Floras Mustafa OBANOLU mustafaacobanoglu@gmail.com, Vagif ATAMOV, Esra DEMR Recep Tayyip Erdoan niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, Rize Bu alma, Rize ili snrlar ierisinde yer alan ve Davisin Grid sistemine gre A8 karesinde bulunan Handz ve arankaya Yaylalarnn florasn tespit etmek amacyla yaplmtr. Aratrma materyalleri 2009-2011 yllar arasnda deiik vejetasyon dnemlerinde toplanan bitkilerdir. Bitki rnekleri herbaryum tekniklerine uygun olarak kurutulmutur. Bu bitkilerin tayinleri Davisin Flora of Turkey and The East Aegean Islands adl eserinden faydalanlarak yaplmtr. Yaplan tayinler sonucunda aratrma alanlarnda 104 familyaya ait 352 cins ve 517 takson tespit edilmitir. 23 takson Pteridophyta, 494 takson ise Spermatophyta blmne aittir. Spermatophyta taksolarnn 10u Gymnospermae, 484 Angiospermae alt blm iinde temsil edilmektedir. 484 taksonun 395i Magnoliopsida, 89u ise Liliopsida snflarna aittir. Saptanan taksonlarn endemizm oran % 4,25 (22 takson) olarak belirlenmitir. alma alanlarndaki taksonlarn fitocorafik blgelere gre dalm; bilinmeyenler (Geni yaylllar) % 47,38 (245 takson), Avrupa-Sibirya % 47,19 (244 takson), ran-Turan % 2,12 (11 takson) ve Akdeniz % 3,31 (17 takson)dir. alma alanndaki bitkilerin hayat formlar (Serebryakov, 1965) ise; %9,67si (50 takson) aa, %12si (62 takson) al, %58,6s (303 takson) ok yllk otsu, %4,25i (22 takson) iki yllk otsu ve %15,48i (80 takson) tek yllk otsudur. alma alanlarndaki en byk 5 familya Asterceae (52 takson), Poaceae (35 takson), Rosaceae (31 takson), Fabaceae (25 takson) ve Lamiaceae (24 takson)dir. En ok cins ieren familyalar ise; Asteraceae (37), Poaceae (25), Rosaceae (21), Fabaceae (17) ve Lamiaceae (16)dir. Carex (7), Ranunculus (6) ve Allium (6) cinsleri takson saysna gre en byk cinslerdir. Anahtar kelimeler: Flora, Handz, arankaya. Dou Karadeniz Blgesi Ormanlarndaki Zararl Bcekler ve Mcadele Yntemleri Yrd. Do. Dr. Ali SEVM Recep Tayyip Erdoan niversitesi, Fen - Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm - Rize alisevim2003@yahoo.com; ali.sevim@rize.edu.tr Bilindii gibi ormanlar, insanlar ve dier canllar iin yaamsal neme haiz olup, lke ekonomisine byk katklar bulunmaktadr. BLDR ZETLER KTABI

104

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Dou Karadeniz Blgesi orman alanlar bakmndan byk bir zenginlie sahip olup, bu blgede bulunan ormanlk alanlar Trkiye genelinde %24lk bir deer gsterir ki bu da btn ormanlk alanlarmzn drtte birini tekil etmektedir. Bu blge ayrca saf dou ladini (Picea orientalis (L.) Link.) ormanlarn ierdii iin ayr bir nem ifade etmektedir. lkemiz ormanlarnda 50den fazla zararl bcek tr yaamakta ve bunlar eitli llerde ve younlukta tahribatlar yapmaktadr. Bu zararl bceklerin ormanlarda yapt tahribat yava yava ortaya kmakta ve literatr bilgilerine gre bu tahribatn orman yangnlarnn yol at zararn en az be kat olduu ifade edilmektedir. Bu nedenle, ormanlk alanlarn korunmas byk nem tamaktadr. Dou Karadeniz ormanlarnda zarar yapan bceklerden en nemlileri kabuk bcekleri olarak adlandrlan Dendroctanus micans (ladin dev kabuk bcei), Ips sexdentatus (on iki dili kabuk bcei) ve Ips typographus (sekiz dili kabuk bcei) adndaki bceklerdir. Bugn itibariyle ormanlara zarar veren ve kamuoyunun gndemini igal eden en nemli zararl ise D. micansdr. Bu blgede zarar yapan bcekler ile mcadele de entomopatojenik mikroorganizmalarn (zellikle funguslarn) kullanlmas Dou Karadeniz Blgesinin iklimsel zellikleri dikkate alndnda dikkat ekici grlmektedir. imdiye kadar bu zararllarla mcadele de entomopatojenik mikroorganizmalarn izolasyonu, karakterizasyonu ve patojenik etkinliklerinin belirlenmesi ynelik bir ok umut verici alma yaplmtr. Bu derleme almasnda, imdiye kadar yaplan almalara genel bir bak ve bu zararllar ile mcadele de nasl bir neme sahip olduklarnn belirlenmesi amalanmtr. Anahtar kelimeler: Dou Karadeniz Blgesi, orman, zararl, entomopatojen. Gneydou Karadeniz Ekosistemindeki Jelatinli Zooplanktonlar Yrd. Do. Dr. R. Evren MAZLUM Rize niversitesi, Su rnleri Fakltesi evrenmazlum@yahoo.com Gneydou Karadeniz ekosisteminde drt tr jelatinli makrozooplankton yaygn olarak bulunmaktadr. Bunlar iki tane Scyphozoan Aurelia aurita, Rhizostoma pulmo ve iki Ctenophore Pleurobrachia pileus, Mnemiopsis leidyi dir. Rhizostoma pulmo en yaygn olarak kysal sularda bulunurken dier trn ise Karadeniz in deiik alanlarnda dank olarak bulunmaktadr. Bu drt trn yan sra ilk kez 1997 ylnda M.leidyinin potansiyel predatr olan Beroe ovata, Mayer 1912 nin varlndan bahsedilmitir. Gemilerin balast sular ile Karadeniz ve Azak Denizine giri yapan Mnemiopis leidyi ile buralarda gerek bir k yaanmtr. Herhangi bir tr bir sisteme giri yaptktan ve alama balangcndan sonraki periyot sresince youn olarak artmaya balamaktadr. Daha sonra bu trler ekolojik, biyolojik, fizyolojik, kimyasal, fiziksel ve dier faktrleri dengeleme sreci geirmektedirler.

105

 stilac trlerin ekolojik etkileri geni dalmlar gsterir. Baz trler giri yaptklar yeni ekosistemlere ok hafif etkide bulunurken, dierleri ise daha etkili olabilir. Sonu olarak giri yapan yeni trlerin predatr olarak, rekabeti olarak ve ekosistem dzenini bozarak youn etkide bulunduklar aktr. Anahtar kelimeler: Zooplankton, Karadeniz, biyoeitlilik. Gneydou Karadeniz Makro-Omurgasz eitlilii Yrd. Do. Dr. A. Mutlu GZLER Recep Tayyip Erdoan niversitesi, Su rnleri Fakltesi agozler@gmail.com Karadeniz, Trkiye kylarn evreleyen denizler iersinde dk tuzluluk, dar kta sahanl ve canl eitliliinin azl ile farkl bir yere sahiptir. Karadenizde 150 m.den daha derinlerde yer alan H2S bektik blgedeki canl eitliliini snrlamaktadr. Karadeniz canl eitliliini etkileyen dier bir faktr ise istilac trlerdir. Gneydou Karadenizde Cnidaria, Annelida, Arthropoda, Nematoda, Phoronida, Echinodermata gruplarna ait trler tespit edilmitir. Gneydou Karadeniz Makrobentik faunasnda en fazla tr eitlilii Annelida, en az tr eitlilii ise Phoronida grubunda gzlenmitir. Anahtar kelimeler: Karadeniz, omurgasz, biyoeitlilik Akdeniz Midyesinde (Mytilus galloprovincialis) Ar Metal Seviyeleri; Giresun Sahil eridi rnei 2011 - 2012 Yaln TEPE yalcintepe@hotmail.com, Nilgn SER Giresun niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm, Giresun, Trkiye Giresun li Karadeniz Ky eridi boyunca yer alan Piraziz, Bulancak, Merkez, Keap, Espiye, Tirebolu, Grele ve Eynesil ile snrlarndan birer istasyon tespit edilerek, toplam sekiz istasyon oluturulmutur. Tespit edilen istasyonlarn corafi konumlar ve biyoekolojik zellikleri ile midyelerin kirlilik unsurlarna maruz kalma durumlar her istasyon iin tanmlanmtr. Her istasyondan 10 adet olmak zere toplam 80 adet Akdeniz midyesi (Mytilus galloprovincialis) rneklenmitir. Midye rneklerinin boy arlk lmleri alnp, numaralandrmalar yaplmtr. Derin dondurucuda bekletilen rnekler, rnekleme periyodu tamamlandnda, ar metal seviyelerinin tespiti amac ile asit ekstraksiyonu gerekletirilmitir (APHA, 1984). Ekstrakte edilen midye rneklerinden ICP-MS (Brukcer ) cihaz ile ar metal seviyeleri tespit edilecektir. Halen, ar metal (Cd, Co, Cr, Cu, Fei Mn, Ni, Pb ve Zn) seviyelerinin tespiti devam etmektedir. Sonular analizler tamamlandnda duyurulacaktr. Anahtar kelimeler: Midye, ar metal, Giresun, kirlilik, deniz. BLDR ZETLER KTABI

106

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Artvin linin Faunistik Zenginlii Yrd.Do.Dr. Temel GKTRK temelg@hotmail.com Artvin oruh niversitesi Orman Fakltesi - Artvin Faruk BUCAK farukbucak@hotmail.com Orman ve Su leri Bakanl 12. Blge Mdrl Artvin ube Mdrl - Artvin. Zengin orman kayna ve yaban hayatna sahip olan Artvin ili biyolojik eitlilik bakmndan Trkiyenin nadir bulunan illerindendir. Artvinde 2002 - 2012 yllar arasnda yaplan bilimsel almalar sonucu 55 memeli; 230 ku; 33 srngen ve amfibi (iki yaaml) ve de 192 tanesi kelebek olmak zere yzlerce bcek trnn varl tespit edilmitir. Artvin oruh Vadisi lkemizden geen 2 nemli ku g yollarndan biridir. Bu zelliinden dolay 90 tr yerli 140 tr de gmen olmak zere toplam 230 ku tr Artvinde yayl gstermektedir. Bu kulardan 2 tr yok olma tehlikesinde, 12 tr tehlike altnda ve de 25 tr hassas koruma statsnde yer almaktadr. Bozkr Delicesi, Bozkr Kartal, Kzl Akbaba, Kara Akbaba, Sakall Akbaba, ah Kartal ve ayr Delicesi bu nemli ku trlerinden bazlardr. Trkiyede yaayan amfibi ve srngen trleri toplamnn yaklak %25i Artvin ilinde bulunmaktadr. Artvin; 13 tr kertenkele olmak zere, semender, ylan ve kurbaa trlerinin yer ald 33 nemli srngene ev sahiplii yapmaktadr. Bu srngen trleri ierisinde Artvin Kertenkelesi, Kafkas Semenderi ve Hopa Engerek ylan en nemlilerindendir. Artvin Trkiyede esiz doasyla, bulundurduu bitki eitlilii ile yzlerce bcein yaylna imkan salamaktadr. Artvin, yayl tespit edilen 192 kelebek tr ile Trkiyenin en zengin illerinden biridir. Yaz aylarnda, ilin her ilesindeki kylerde, yaylalarda, meralarda ve bahelerinde ok sayda kelebek grlebilmektedir. Apollo kelebei, korubeni kelebeklerinin yan sra Trkiyenin endemik trlerinden merhaba okgzl, hopferin okgzls, okgzl Trk mavisi ve de okgzl byk Turan mavisi Artvinin nemli kelebek trlerindendir. alma alanndaki ihtiyofaunaya bakldnda, oruh nehri ve yan kollarnda ounlukla sazangillere ait olmak zere 12 balk trnn varl belirlenmitir. Memeli hayvan eitlilii bakmndan 20 familyaya ait 55 memeli hayvann yayl gsterdii Artvinde bu trlerden, 5 tanesi NT, 1 tanesi VU, 48 tanesi LC ve 1 tanesi de DD statsnde yer almaktadr. Bu hayvanlardan 18 tanesi Annex 2 de 13 tanesi de Annex 3 koruma statsnde bulunmaktadr. Kars san Artvinde tespit edilen ve Trkiyenin endemik bir tr olarak ne karken, kzl kei ve engel boynuzlu da keisi Artvinde yayl gsteren ve koruma altna alnm trlerdendir. Kafkas leoparnn Yusufeli ilesinde, yerel halk tarafndan varlndan bahsedilirken, boz ay baz kylerde halk iin tehdit oluturmaktadr. Anahtar kelimeler: Artvin, fauna, biyolojik eitlilik.

107

Artvin li Bitkisel Tr eitlilii Do.Dr.zgr EMNAAOLU, Ar.Gr.Emrah YKSEL Artvin oruh niversitesi, Orman Fakltesi, Orman Mhendislii Blm, Orman Botanii Anabilim Dal - Artvin oeminagaoglu@artvin.edu.tr Bu almada, 2000 - 2011 yllar arasnda Artvin ilinin bitkisel tr eitliliinin saptanmas amacyla yaplan almalardan elde edilen verilere yer verilmitir. Bu alma ile Artvin ili floras, 128 familya, 624 cinse ilikin olmak zere 1864 taksona (1761 tr) ulamtr. Bu bitki taksonlarnn 199 adeti endemik (endemizm oran %10.7) olmak zere toplam 305 adeti nadir bitkidir. IUCN risk kategorilerine gre; 305 taksonun 15 adeti (14 endemik) CR, 36 adeti (32 endemik) EN, 103 adeti (24 endemik) VU, 87 adeti (87 endemik) LC, 20 adeti (19 endemik) NT ve 44 adeti (23 endemik) DD kategorisindedir. Artvin ilinde saptanan 305 nadir bitki trnn 69 adeti Kresel lekte, 130 adeti Avrupa leinde ve geri kalan 106 adeti ise Ulusal lekte tehlike altndadr. 6 bitki tr Bern szlemesine, 17 bitki tr ise CITES szlemesine tabidir. Anahtar kelimeler: Artvin, A8, A9, biyolojik eitlilik, endemik, risk kategorisi. Endemik Bitkiler Asndan nemli Bir Alan: li - Kemah (Erzincan) Arasnda Kalan Jipsli Sahalar Ali KANDEMR akandemir@erzincan.edu.tr, Mustafa KORKMAZ Erzincan niversitesi, Fen - Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm - Erzincan Fuat GLER, Abdullah SEVN Orman ve Su leri Bakanl, 13. Blge, Erzincan ube Mdrl - Erzincan Botanikiler arasnda bile ok az bilinen ve endemik bitkiler asndan son derece zengin poplasyonlara sahip li-Kemah (Erzincan) arasndaki jipsli alanlarn endemik bitkiler asndan nemi zetlenmitir. Alanda yaygn olarak bulunan endemik bitkilerin bir listesi verilmi ve dnyada sadece bu alanlarda yetien trler belirtilmitir. Anahtar kelimeler: B7 Karesi, endemik, Erzincan, ili, jipsli alanlar, kemah. Erzincana zg Bitki eitleri ve Tehditleri Ali KANDEMR Erzincan niversitesi, Fen - Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm - Erzincan akandemir@erzincan.edu.tr Erzincan doal olarak yetien 437 endemik bitki tr, iki endemik bitki merkezi ve alt nemli Bitki Alan ile bitki eitlilii asndan Trkiyenin en nemli illerinin banda gelmektedir. Endemik bitki trlerinin 45 tanesi Erzincana zgdr. Bu trler doal ortamlarnda izole olmu kk poplasyonlar halinde bulunurlar. BLDR ZETLER KTABI

108

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Gnmzde bilinsiz arazi kullanm, yaygn meraclk faaliyetleri, ulam alarnn geniletilmesi, madencilik, kurutma, erozyon gibi tehditler nedeniyle yksek risk altndadrlar. Bu almada, Erzincann bitki eitlilii zetlenerek dnyada sadece Erzincanda yetien bitki trleri listelenmi, bu trleri tehdit eden etmenler belirtilmitir. ldeki bitki zenginliin korunmasna katkda bulunabilecek nerilerde bulunulmutur. Anahtar kelimeler: B7-8 Karesi, endemikler, Erzincana zg bitkiler. Dere Alabalnn (Salmo trutta forma fario) Sistematikteki Yeri ve Baz zellikleri Gonca ALAK galak@atauni.edu.tr Atatrk niversitesi Ziraat Fakltesi Tarmsal Biyoteknoloji Blm Arzu UAR, Esat Mahmut KOCAMAN, Muhammed ATAMANALP Atatrk niversitesi Su rnleri Fakltesi Su rnleri Yetitiricilii Blm Blgemiz sularnda 30un zerinde balk tr bulunmaktadr. Bu trler ierisinde yer alan dere alabal (Salmo trutta f. fario Linnaeus,1758) Dou Anadolu, Karadeniz ve Anadolu blgesi sularnda yaamakta ve yre halk tarafndan krmz benekli alabalk olarak bilinmektedir. Bu derlemede Salmonidae familyasna ait nemli bir tr olan dere alabalnn (Salmo trutta f. fario Linnaeus,1758) biyolojisi ve sistematikteki yeri hakkndaki bilgiler bir araya getirilmitir. Anahtar kelimeler: Dere alabal, salmo trutta forma fario, sistematik. Erzurum ilinin nemli Biyoeitlilik Alanlar Yrd. Do. Dr. M. Akif IRMAK mairmak@atauni.edu.tr, Prof. Dr. Hasan YILMAZ Atatrk niversitesi, Mimarlk ve Tasarm Fakltesi, Peyzaj Mimarl Blm - Erzurum, Bu aratrma Erzurum ili ve yakn evresinde farkl vejetasyon tiplerini ieren 8 ayr blgede yrtlmtr. Grsel adan dikkat eken peyzaj bitkileri incelenerek, bu blgelerin flora turizm potansiyeli belirlenmitir. 2005 ve 2008 yllar arasnda, vejetasyon dnemleri boyunca yaplan 30un zerinde arazi almas sonucunda tespiti yaplan bitkilere ait grnmler, koordinatlar, rakm - yney bilgileri ve eitli yetime alan zelliklerine yer verilmitir. Her bir alma blgesinde, nemli bitkisel eitlilik gsteren alanlarn doal otsu ve odunsu bitkileri arazi almalar ile belirlenmitir. alma alanlarnn belirlenmesinde daha nce yaplm aratrmalar ve arazi almalarndan faydalanlmtr. alma sonucunda incelenen 8 blge ierisinde en dikkat ekici alanlarn Erzurum - Tortum - Uzundere yol gzergah ve Palandken Dalar olduu tespit edilmitir. Erzurum ili ierisinde 1400 civarnda bitki tr bulunmakta olup, bunlarn yaklak 250sinin endemik olduu ve lkemizin en zengin bitkisel eitlilik barndran illerden biri olduu vurgulanarak flora turizminin nemine deinilmitir.

109

Anahtar kelimeler: Erzurum bitkileri, flora turizmi, biyoeitlilik, peyzaj bitkileri. Trkiyedeki Sukkulent Bitki eitlilii: Sedumlar (Crassulaceae) Prof. Dr. Faris KARAHAN Atatrk niversitesi, Mimarlk ve Tasarm Fakltesi, Peyzaj Mimarl Blm Erzurum fkarahan@atauni.edu.tr Ray STEPHENSON, Sedum Society, 8 Percy Gardens, Choppington, Northumberland, NE62 5YH, UK, ray@sedumray.ndo.co.uk Yrd. Do. Dr. Ik Z, Atatrk niversitesi, Mimarlk ve Tasarm Fakltesi, Peyzaj Mimarl Blm Erzurum isikoz@atauni.edu.tr Yrd. Do. Dr. Neslihan DEMRCAN, Atatrk niversitesi, Mimarlk ve Tasarm Fakltesi, Peyzaj Mimarl Blm Erzurum demircan@atauni.edu.tr Trkiye ok sayda Sedum trn iermesi nedeni ile Avrasyann en nemli alanlarndan biridir. Bu kadar ok eitlilik, Trkiyenin kayalkl yamalar, derin vadiler gibi habitat zenginlii salayan ar ykseklik farkllklar gibi topografik yapsnn hareketliliinin bir sonucudur. almada, Trkiyedeki Sedum eitlilii corafi dalm ve ilgili peyzaj karakteristii asndan deerlendirilerek, endemik ve nadir Sedum trleri tespit edilmitir. almann sonucunda, 11i endemik, 1i nadir, 5i alttr ve 4 varyete olmak zere toplam 44 Sedum (stonecrop) tr corafik dallarna gre Davisin kareleme sistemi kullanlarak Trkiye haritas zerinde haritalanmtr. Anahtar kelimeler: Sedum, sukkulent bitkiler, Trkiye. Biyolojik eitlilii Tehdit Eden Ana Unsurlar ve Idr Ahmet ULUDA Idr niversitesi, Ziraat Fakltesi - Idr ahuludag@yahoo.com Biyoeitlilii tehdit eden be ana unsur Idr balamnda ele alnmtr. Idrdaki gn dourduu yaplama, istilc yabanc trlerin girmeye devam ediyor olmas, dnya genelinde olduu gibi kaynaklarn israf, kirlilik ve iklim deiiklii ile birlikte Idrda da biyoeitlilik tehdit altndadr. ncelikle ilin canl varlnn belirlenmesi ve sonra da gelecee ynelik kestirimler yaplmasna ihtiya vardr. Anahtar kelimeler: Igdr, flora, fauna, biyoeitlilik, iklim.

BLDR ZETLER KTABI

110

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Idr linin Biyolojikeitlilii zerine Bir Bildiri Mete TRKOLU Orman ve Su ileri 13. Blge Mdrl Idr ube Mdrl - IDIR mturkoglu@ormansu.gov.tr Trkiyenin Dou Anadolu Blgesinde yer alan Idr ili jeolojik ve corafik yaps, toprak ve iklim zellikleri sebebiyle mikroklima olarak zellik arz etmektedir. Blgede biyolojik varlklarn tespiti ve envanteri almalar yeterli deildir. Ancak mevcut almalarla belirlenen trler ilin biyolojik eitlilik asndan nemini gstermektedir. Yaplacak envanter almalar ve mteakiben alnacak tedbirlerle biyoeitliliin korunmas salanaca dnlmektedir. Anahtar kelimeler: Idr, flora, fauna, biyoeitlilik. Idr Yresinde Daclk Sportif ve Faaliyetlerinin Gelitirilmesi Biyoeitliliin Korunmas Szer AKYILDIRIM Idr niversitesi Meslek Yksek Okulu Trkiyenin Dou Anadolu Blgesinde yer alan Idr ili jeolojik ve corafik yaps, toprak ve iklim zellikleri sebebiyle mikroklima olarak zellik arz etmektedir. Anahtar kelimeler: Idr, Ar Da, turizm. Biyolojik eitlilii Tehdit Eden Kresel Problem Pestisitler ve Dou, Gneydou Anadolu Perspektifinde Alternatif Zirai Mcadele Uygulamalar Yrd.Do.Dr. nan ZGEN Frat niversitesi Baskil Meslek Yksekokulu, Bahe Tarm Blm - Elaz inancoz@hotmail.com Pestisitler uygulamalar kresel anlamda insan besinine ortak olan zararl, hastalk ve yabanc otlarn ortadan kaldrlmas iin kullanlan en etkili yntemlerden biridir. Ancak toksik etkilerinden dolay biyolojik organizmalara nemli zararlar vermektedir. Pestisitler direkt ve endirekt olarak toprak, yzey ve zemin sular, flora, fauna ve su yaamna olumsuz etkilerde bulunmaktadr. Pestisitlerin insan salna ve biyoeitlilie olan zararl etkilerini ortadan kaldrmak amacyla Entegre Mcadele (IPM) yaklamlarnn yaygnlatrlmas ve biyoeitliliin desteklenmesi gerekmektedir. Bu amala pestisitlerin ekosistemin yaps ve fonksiyonlar asndan zararlar, bitki ve hayvan perspektifinde kirlenme lleri, toprak ve toprak mikroorganizmalarna, su yaamna, evreye olan zararl etkileri tartlarak, Dou ve Gneydou Anadolu blgesinde biyolojik eitliliin korunmasna imkan salayan; Siirt ve Mardin illerinde organik tarm almalar, Mardin ilinde pamuk zararllarn bask altna almak amacyla doal florann desteklenmesine ynelik pamuk - yonca i ie bitki yetitirme,

111

Sne (Eurygaster integriceps Putt. (Hemiptera: Scutelleridae) zararlsna kar buday bitkisinde yaplan biyolojik mcadele almalar, ba alanlarnda zararl ba vezi Arboridia adanae (Dlabola, 1957) (Hemiptera: Cicadellidae)ne kar yaplan bitkisel insektisitlerle mcadele almalar ile yaplan dier baz biyolojik ve biyoteknik mcadele almalarna deinilecektir. Anahtar kelimeler: Biyolojik eitlilik, Pestisitler, IPM. Kentlemede Bcek Biyo-eitliliinin Korunmas iin Ekolojik Yaklamlar ve Eitim Frsatlar Yrd.Do.Dr. nan ZGEN Frat niversitesi Baskil Meslek Yksekokulu, Bahe Tarm Blm - Elaz inancoz@hotmail.com Kentleme bcek biyo-eitliliini olumsuz etkileyen en nemli sorunlar ierisindedir. ehirleme ierisinde tarm alanlar ve orman alanlar zarar grmekte doal olarak bcek yaam alanlar olumsuz etkilenmektedir. Bu nedenle evrenin bceklerin yaamna uygun olarak dizaynedilmesi, kent yaamnda doal ortamn devam ve srdrlebilirlii asndan nemlidir. ehir yaam ierisinde polinatrlerin yaamna olanak salayacak bitkilerin yetitirilmesi, ayrtrclarn ekosistemlerinin bozulmamas, zararllar bask altna alacak doal dmanlarn yaam alanlarnn korunmas ve besin zincirlerinin muhafaza edilmesi balca nlemler ierisindedir. Bu amala ehirlerde bceklerin yaamas ve muhafazas iin zel botanik ve zoolojik baheler, su muhafaza alanlar ve eritleri, yol kenar vejetasyonlar, bo araziler, golf alanlar, atlarn yeil alanlarla dizayn nemlidir. Bu nedenle biyologlarn ve entomologlarn bir arada alarak her yrenin kendine has biyoeitlilie ynelik bitki dizaynlar ve doal evre dizaynlarn oluturarak bceklerin besin zincirlerini korunmasna ynelik almalar yrtmeleri gerekmektedir. Bu almalarn dnda; biyoeitlilik bilincinin oluturulmas iin lkemizin her blgesinde bcek mzelerinin kurulmas, kelebek evlerinin ve doal yaama alanlarnn almas nemlidir. Her ilde biyo-eitlilik ve korunmasna ynelik eitimlerinin her ya ve eitim grubuna uygun olarak verilmesi ve doa farkndalnn yaygnlatrlmas gelecek nesiller iin gereklidir. Anahtar kelimeler: Kentleme, biyoeitlilik, bcekler. GAPn Bitki eitlilii zerinde Yaplan Son Floristik Aratrmalar Prof. Dr. Hasan AKAN Harran n. Fen Edeb. Fak. Biyoloji Bl. - anlurfa, hakan@harran.edu.tr Gneydou Anadolu Blgesinde Adyaman, Batman, Diyarbakr, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, anlurfa ve rnak illerinin kapsad alan GAP Blgesi olarak tanmlanmaktadr. Yukar Mezopotamyann, Dicle ve Fratn uzand bir blgedir GAP BLDR ZETLER KTABI

112

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU nemli orta a yerlemelerinden ve kltr katmanlaryla bir tarih hazinesi olan Hasankeyf, Kommagene uygarlnn izlerini tayan Nemrut Da Milli Park, anlurfa - Diyarbakr arasndaki snm volkanik da zelliinde olan Karacada ve evresindeki Neolitik Dneme ait ilk tarm kltrleri, dnyann mega projelerinden Atatrk Baraj, GAPn merkezi olan Harran ovas, yabani fstk aalaryla nl ve lkemizin son Milli Park olan Tektek dalar, Hellenistik dnemin nemli bir ticaret merkezi tarihi antik kent Zeugma ve ki bin yldr dimdik ayakta olan Malabadi ile Cendere Kprleri GAPn ana gbeinde buram buram tarih kokmaktadr. GAPn byleyici ve otantik kltrnn yan sra, esiz bir doas ve harika bir doal bitki rts de vardr. 2000li yllardan sonra blgede alan yeni niversiteler bu aratrmalara hz katmtr. Blgeden bitki toplayan ilk aratrclar; 1841 ylnda Kotschy, 1888 ylnda Sintenis ve 1965li yllarda ise P.H. Davis saylabilir. Ayrca, Zoharynin blge vejetasyonu ile ilgili bir almas vardr. GAPta bugne kadar yaplan floristik almalar arasnda, Diyarbakr ve evre lleri Ereltileri, Ceylanpnar Devlet retme iftliinin Floras, Tektek Dalar Floras, Karacada Bitki eitlilii, Sof da floras, Nemrut Da vejetasyonu, Kamer da floras, Kalecik Da Floras, Adyaman Kuyulu Erozyon Blgesi Floras, anlurfa geofit floras, anlurfa Baklagil bitkiler floras, Eil ilesinin floras ve Botan ay vadisi floras gsterilebilir. Yaplan bu floristik aratrmalar daha ok anlurfa, Diyarbakr ve Gaziantep illerinde younlamtr. Henz Mardin, rnak, Kilis ve Siirt ile ilgili almalarn yaplmad grlmektedir. Bu sunumda; GAPn bitki eitlilii zerinde yaplan son floristik aratrmalara yer verilecek, son aratrmalara dikkat ekilecek ve yrenin baz endemik trleri de dialarla gsterilecektir. Mardin linde Biyolojik eitlilik Prof. Dr. Yaar KASAP, r. Gr. nci GLER inciguler@artuklu.edu.tr Mardin Artuklu niversitesi Kzltepe Meslek Yksekokulu Bitkisel ve Hayvansal retim Blm - MARDN Canllarn yaadklar ortamlar ve etkileim halinde bulunduklar dier canl ve canszlar, biyolojik eitliliin birer parasn oluturmaktadr. Her canl tr, tadklar genleriyle, yaadklar yerleriyle ve ekosistemin ilemesi iin sunduklar eitli hizmetleriyle biyosferin vazgeilmez birer parasdr. Bu sistemin bir paras olan insan tr de, biyolojik eitlilikten, deiik ekolojik, ekonomik ve kltrel yararlar salamaktadr.

113

 Ekosistemin ve onun paralarnn bozulmas, orada bulunan canl ve canszlarn sunduu hizmetlerin durmasna ve en sonunda sistemin tmnn bozulmasna yol amaktadr. Baka bir ifadeyle biyolojik eitlilik, bir blgedeki genlerin, bu genleri tayan trlerin, bu trleri barndran ekosistemlerin ve bunlar birbirine balayan srelerin tamamn kapsamaktadr. Bu durumda bir ekosistemdeki biyolojik eitlilik, genetik eitlilik, tr eitlilii, ekosistem eitlilii, ekolojik olaylar eitliliinden olumaktadr. Bu almada, Gneydou Anadolu Blgesinde yer alan Mardin ilinin iklim zellikleri, floras, endemik trleri ve tbbi amal kullanlan bitkileri ayrntl olarak derlenmitir. Anahtar kelimeler: Biyolojik eitlilik, ekosistem, Mardin Siirt linde Yayl Bulunan Nadir - Endemik Bitki ve Hayvan Trleri Yrd. Do. Dr. Osman KARABACAK okarabacak35@hotmail.com, Yrd. Do. Dr. Lokman KAYC lokmankayci@mynet.com Siirt niversitesi, Fen - Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm - SRT, Biyolojik eitlilik, dnya zerinde yaayan btn canllarn ve onlarn yaadklar ortamlarn farkll ve eitliliidir. lkemiz ise gerek tr gerekse ekosistemler asndan olduka zengin kaynaklara sahiptir. Ancak lkemizde biyoeitliliin ortaya konmasn salayacak aratrmalar bir taraftan bu alanda alan personelin az olmas, bir taraftan da gerekli btenin ayrlamamas gibi nedenlerle yetersiz kalmaktadr. Biyolojik eitliliin ve doal kaynaklarn korunmas ve srdrlebilir ynetimi ncelii giderek artan bir konu olarak dnya gndeminde yer almaktadr. Genetik eitliliin tr ve ekosistem eitliliiyle birlikte korunmas ve devamlln salanmasnn, gelecek nesiller iin yaamsal bir neme sahip bir konu olduu tartmasz olarak kabul edilmektedir. Hzla yok edilen doal alanlar ve son zamanlarda gndeme gelen kresel snma gibi olumsuz faktrlerin etkisi altnda olan dnyamzn biyolojik kaynaklarnn biran nce ortaya konmas ve de var olan eitliliin korunmas, kaynaklarn hzla tkettiimiz dnyamza ve insanla olan borcumuzdur. Gnmzde bilim adamlar biyoeitlilik aratrmalarna sadece fauna, flora zenginlii olarak deil ayn zamanda molekler, mikrobial, filogeni, genetik ve ekosistemler asndan da yaklamaktadr. Biyoeitlilik insanlarn bugn en fazla ihtiya duyduu endstrilerin altyapsn oluturmaktadr. Bunlar tarm, meraclk, ormanclk, balklk ve turizm olduu kadar gnlk yaamnda temel unsuru olarak kabul edilmektedir. Son aratrmalarla biyolojik eitlilik konusunun beklenmedik yeni kaynaklar da kapsad ortaya km, yap, robot teknolojisi ve Farmastik Botanik alanlarnda nemi giderek artmtr.

BLDR ZETLER KTABI

114

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU lkemiz, Avrupa - Sibirya, ran - Turan ve Akdeniz biyocorafik blgelerinin ortasnda bulunmaktadr. Bu blgenin trlerinin byk bir ksm lkemizde yaadndan, biyolojik eitlilik konusunda komularmza gre daha zengin olduumuz bir gerektir. Ancak ne yazk ki biyolojik eitliliin bilimsel bir listesi dahi gnmze kadar tam olarak ortaya konamamtr. Yaplan almalar, gerek personel, gerekse yatrm andan yeterince desteklenemediinden yetersiz kalmaktadr. Ayrca zellikle dou blgelerinde gvenlik nedeniyle de yaplan almalar kesintiye uramaktadr. Siirt ili ve evresinde yaplan floristik ve faunistik almalar snrl olmakla beraber blge iin nemli ve nesli tehlike altnda olan bitki ve hayvan trlerini barndrmaktadr. Anahtar kelimeler: Biyoeitlilik, flora, fauna, Siirt. Malatya li Biyoeitlilik Scak Blgelerinin Belirlenmesinde Bir n alma; Tohma Vadisi (Sivas - Malatya, Trkiye) Floras Yrd. Do.Dr. Birol MUTLU, Ar. Gr. kr KARAKU nn niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, 44280 Malatya birol.mutlu@inonu.edu.tr Bu almada, Tohma Vadisi (Grn - Darende) floras aratrlmtr. Aratrma alanndan 2007 - 2009 yllarnda 1466 bitki rnei toplanmtr. alma sonucunda 80 familya ve 312 cinse ait 680 tr, 15 alttr ve 8 varyete olmak zere, toplam 703 takson tespit edilmitir. Alanda bulunan trlerin 128i (%18.82) endemik olduu ve bu trlerden 33 tanesinin yakn blge floralar iinde yer almad belirlenmitir. Alan ierisinde floristik bakmdan hassaslk srasna gre 7 farkl blge belirlenmitir. Anahtar kelimeler: Flora, Tohma Vadisi, Malatya. Gaziantep li Bitki eitlilii Hasan AKGL hakgul@gantep.edu.tr, Murat KTK, . Halil KILI, Mehmet ZASLAN Gaziantep niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm - Gaziantep Ilman kuakta yer alan Trkiyenin biyoeitlilik asndan komu lkelerle karlatrldnda sahip olduu farkl corafik koullar nedeniyle byk zenginlik gsterdii bilinmektedir. Gneydou Toroslarn gneyinden Suriye snrna kadar olan alan kapsayan ve yedi corafik blgeden en k olan Gneydou Anadolu Blgesi de sanlann aksine zengin bir bitki eitliliine sahiptir. Trkiyedeki bitkilerin %30-35i bu blgede yetimektedir. Gaziantep ili Gneydou Anadolu Blgesine dhil olup dousunda anlurfann Birecik ve Halfeti ileleri, batsnda Osmaniyenin Bahe ilesi, gneybatsnda Hatayn Hassa ilesi, kuzeyinde Kahramanmaran Pazarck lesi, kuzeydousunda Adyaman, gneyinde Suriye ve gneybatsnda Kilis il snrlaryla evrilidir.

115

 Gaziantepin gneyinde ve batsnda Akdeniz ikliminden mutedil yar karasal iklim tipi zellikleri gzlenirken il merkezi ve evresinde zellikle dou ve kuzey kesimlerinde mutedil karasal iklim zellikleri grlmektedir. Gaziantep ilinin ok byk bir blm Gneydou Anadolu step alan iinde kalmaktadr. lin kuzeybat kesimi ise Akdeniz bitki rts ile Gneydou Anadolu step rts arasnda bir geit alan durumundadr. Gaziantep ili gerek bulunduu corafi konum gerekse sahip olduu iklim zellikleri nedeniyle zengin bir bitki eitliliine sahiptir. Gaziantep ili bitki eitliliini belirlemek iin yaplan almalara bakldnda iki farkl tipte almaya rastlanmaktadr. Yaplan almalarn, ya belirli bir blgenin bitki eitliliini ortaya koymak iin gerekletirilen almalar ya da belirli bir bitki trnn ildeki daln belirlemeye ynelik almalar olduu grlmektedir. Bu bildiride Gaziantep il florasn belirlemek iin yaplan almalar hakknda bilgi verilmitir. Anahtar kelimeler: Biyoeitlilik, bitki, Gaziantep. Kilis li ve evresinin Biyoeitlilii Do. Dr. Nazm EKEROLU sekeroglu@kilis.edu.tr, Uz. Bio. Kamil AYDIN, Yrd. Do. Dr. Hikmet Y. oun, Yrd. Do. Dr. smail ARI Kilis 7 Aralk niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm, 79000 - Kilis Kilis ili Akdeniz ile Gneydou Anadolu Blgeleri arasnda gei kuanda yer almaktadr. klim zellikleri bakmndan genel olarak Akdeniz iklim kuann etkisinde kalan yre biyolojik eitlilik bakmndan hem Akdeniz hem de karasal iklim elemanlarn barndrmaktadr. Bitki eitlilii bakmndan olduka zengin olan yrede flora almalar yakn zamanda balam olup, yrede tespit edilen bitkilerin herbaryumlar Kilis 7 Aralk niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Biyoloji Blm Herbaryumunda muhafaza edilmektedir. Kilis ve evresinde hlihazrda 41 familyaya ait 134 cinse bal 169 bitki taksonu tespit edilmitir. erdikleri tr saysna gre bitki familyalar u ekildedir: Pinaceae 1, Cupressaceae 1, Ranunculaceae 3, Papaveraceae 2, Crusiferae (Brassicaceae) 11, Capparaceae 1, Resedaceae 1,Caryophyllaceae 6, Guttiferae 2, Malvaceae 1, Linaceae 4, Geraniaceae 2, Vitaceae 1, Rhamnaceae 1,Anacardiaceae 1, Fabaceae 22, Rosaceae 7, Crassulaceae 1, Umbelliferae (Apiaceae) 7, Caprifoliaceae 1,Dipsacaceae 1, Compositae (Asteraceae) 26, Campanulaceae 1, Primulaceae 1, Oleaceae 2,Convolvulaceae 3, Boraginaceae 8, Scrophulariaceae 4, Orobancheaceae 2, Lamiaceae 12, Euphorbiaceae 2, Fagaceae 1, Salicaceae 1, Rubiaceae 2, Araceae 1, Liliaceae 8, Iridaceae 4, Orchidaceae 3 ve Poaceae 9dur. Kilis ili snrlarnda yer alan dere ve akarsularda yaayan balk trlerinin yan sra, zellikle doal biyosfer alan nitelii kazanm olan maynl arazilerde de birok hayvan trnn yaamakta olduu bilimsel almalardan anlalmaktadr. Knack Deresi ve Afrin ayndaki balk trlerinin tespit edilmesi Kilis ilinin biyolojik zenginliinin ortaya karlmas ve korunmasna katkda bulunmas asndan nem tamaktadr.

BLDR ZETLER KTABI

116

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Yaplan nceki almalar nda; bu sularda Cyprinidae familyasna ait Leuciscus lepidus, Capoeta barroisi, Capoeta damascina, Garra rufa ve Balitoridae familyasna ait Barbatula panthera, Paracobitis tigris, Paracobitis malapterura, Oxynoemacheilus samantica ve Oxynoemacheilus argyrogramma trleri tespit edilmitir. Ancak Cyprinidae familyasna ait olan Pseudophoxinus kervillei, Alburnoides bipunctatus sadece Knack Deresinde, Barbus pectoralis ise sadece Afrin aynda tespit edilmitir. Memeli hayvanlar arasnda Kilis keisi, her trl iklim koullarna uyum salayabilen, ekstansif ve entansif koullarda, kk aile iletmeleri halinde veya srler halinde yetitirilebilen, salam vcut yapl, uzun yry yetenekli, st ve dl verimi yksek bir kei rkdr. Et verimi ok iyidir. Ayrca, maynl blgeye yakn ksmlarda Hyaena hyaena (srtlan), Spalax leucodon (kr fareler), Allacta gaeuphratca (arap tavan), Microtus guentheri ve Microtus socialis fareleri bulunmaktadr. Bcek trleri bakmndan Kilis ve evresinde bulunduu belirtilen trler Gaziantep ilinde tespit edilen bcek trleri ile benzerlik gstermektedir. Bunlar; Dichochrysa prasina (Tjeder, 1949), Dichochrysa flavifrons (Brauer, 1850), Chrisoperla carnea (Stephens, 1836), Hypochrysa elegans (Burmeister, 1839), Palpares libellulodes (Linnaeus, 1764), Creoleon plumbeus (Olivier, 1911), Delfimeus irroratus (Olivier, 1911), Distoleontetra grammicus (Fabricus, 1798), Myrmecaelurus trigrammus (Pallas,1771), Nemoptera sinuata (Olivier, 1811)dr. Anahtar kelimeler: Biyolojik eitlilik, evre, Kilis. Doa Korumaya Yerel zmler ve Trkiyenin Can Baak Avcolu okalkan, ar Gcek, Mustafa zgr Berke WWF - Trkiye Trkiyede kresel lekte tehlike altnda olan bitki ve hayvan trlerinin says 134e ulamtr. Byk kedi trlerinden Aslan (Panthera leo), Anadolu pars (Panthera pardus tulliana) ve Hazar kaplan (Panthera tigris virgata); Trkiyede yok olan trlerden bazlardr. Yakal toy (Chlamydotis undulata), ran alageyii (Dama dama mesopotamica) ve yaban eei (Equus hemionus anatoliensis) yeryznde baz blgelerde varlklarn srdrmeye almakta, ancak artk Anadoluda yaamamaktadr. Son 30-40 ylda, Trkiyedeki pek ok doal yaam alan, geri dnlemez biimde tahrip edilmitir. Dnya ile paralel olarak Trkiyede de doa koruma almalar ilk bata trlerin korunmas zerine balam ancak doa bilimlerindeki gelimeler, insanlarn da bilin seviyelerinin artmas ve dolaysyla yre halknn da doa korumaya dahil edilmesi ve katlmlarnn artmasyla alan koruma almalar hz kazanmtr. Her konuda olduu gibi doa koruma almalarnda da sivil toplum kurulular (STK) gcn ve desteini halkn katlmndan almaktadr. Konusunda uzmanlam ve deneyimli bir sivil toplum kuruluu olan WWF-Trkiye (Doal Hayat Koruma Vakf) de Kresel sorunlara yerel zmler vizyonu ile lkemizin sahip olduu doal zenginliin korunmas iin yre halkyla ibirlii iinde almay ve yerel almalarn desteklenmesini ngrmektedir.

117

 Bu amala, Trkiyenin her bir kesinde biyolojik eitliliin korunmas iin etkinliklerde bulunan STKlar desteklemek amacyla Trkiyenin Can Hibe Programn oluturmutur. Program kapsamnda, tr ve habitat koruma almalar, biyolojik eitliliin ve doal yaam alanlarnn (habitat) korunmasna ynelik farkndalk yaratma ve kamuoyu oluturma almalar ve krsal blgelerde, bata tarm ve hayvanclk olmak zere srdrlebilir retim yntemlerine ve yaklamlarna ilikin bilgiyi gelitirmeye ve yaymaya ynelik almalar desteklenmektedir. Bu bildirinin amac, doa koruma almalarnda sivil toplum kurulularnn almalarn ve doa korumada yerel katlmcln katksn deerlendirmektir. Yaayarak Karadenizi reniyorum (Karadeniz Eitim Kutusu) Nilfer Ara narac@wwf.org.tr Doa Koruma Sorumlusu, WWF Trkiye (Doal Hayati Koruma Vakfi) Meltem Ceylan Alibeyolu m_ceylan74@yahoo.com PYP ve Projeler Koordinatr, Darafaka Eitim Kurumlar Ceyda Alpay ceyda.alpay@undp.org Proje Sorumlusu, UNDP Karadeniz, milyonlarca canlya ev sahiplii yaparken, kltrel ve tarihi pek ok deerin yaamasna da olanak salamtr. Oysa, gnmzde Karadenizin kendine zg ekolojik yaps byk zarar grmektedir. Karadenizin ad bugn; deniz kirlilii, ar avlanma, deniz tabannda, ky ve nehirler zerinde yaplan fiziksel deiiklikler gibi sorunlarla birlikte anlmaktadr. Karadeniz, bu ynyle sadece alan uzmanlarnn deil eitimcilerinde zerinde youn olarak almas gereken bir alandr. 60. Hkmet Program, 9. Kalknma Plan ve MEB 2007-2013 alma programnda uygulamal evre eitimlerinin artrlarak devam edilmesi ngrmektedir. Bu amala, T.C. Milli Eitim Bakanl (MEB), Karadenizin Kirlilie Kar Korunmas Komisyonu (BSC PS), Doal Hayat Koruma Vakf (WWF-Trkiye), Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) ve Coca-Cola Her Damla Deer Katar Projesi desteiyle Karadeniz Eitim Kutusu 7 bilim insan, 3 eitim uzman, 2 bilimsel editr araclyla Karadeniz Eitim Kutusu hazrlanmtr. Karadenizin sahip olduu biyolojik eitlilik deerlerinin daha yakndan tannmas ve korunmas amacyla Karadenize komu 6 lkedeki 9-12 ya arasndaki ocuklara uygulanmak zere bilim insanlar ve eitim uzmanlar tarafndan hazrlanm bir eitim materyalidir. 2010 ylnda hazrlanmas ve baslmas tamamlanan Karadeniz Eitim Kutusu; yaplandrmac eitim yaklamna paralel olarak rencinin srece aktif katld bir nitelikte hazrlanm olan Karadeniz Eitim Kutusu; bir retmen el kitab, Karadenizde yaayan canllar anlatan Karadenizde Yaam Kartlar, Karadenizde Yaam Posteri, Karadeniz Haritas ve CDden olumaktadr. retmen El Kitab, be blmden olumakta; her bir blm, o blmle ilgili bilgilendirici metin ve etkinlik rnekleri iermektedir. T.C.Milli Eitim Bakanl lkretim Genel Mdrlyle imzalanan Mart 2010 tarihli protokol ile tm Karadenize kys olan ilkretim okullarnda uygulanabileceine karar verilmitir. BLDR ZETLER KTABI

118

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU 2010 - 2011 retim yl boyunca retmen eitimi uygulanmas ile yaklak 2000 gnll Fen ve Teknoloji, Snf ve Sosyal Bilgiler retmeninin Karadeniz Eitim Kutusundan yararlanmas salanmtr. Anahtar kelimeler: Karadeniz, eitim, koruma. Manyas (Ku) Gl Floras ve Ky Kularnn reme ve Beslenme Habitatlarnda Bulunan Baz Bitki Trleri Hatice YURTTA hyurttas@gmail.com Orman ve Su leri Bakanl, Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl - Ankara Ayegl Elif SAVCI YORULMAZ esavci@hacettepe.edu.tr Hacettepe niversitesi, Biyoloji Blm, Ekoloji Anabilim Dal Beytepe - Ankara Bu almada, Balkesir il snrlar iinde kalan Manyas (ku) Gl ve evresinde ky kularnn beslenme ve reme alannda bulunan baz bitki trleri tespit edilmitir. Bu amala ky kular beslenme habitatlarndan, Kocaay Deltas ve Src Deltas evresinde, Nisan - Mays 2009da bitki rnekleri toplanmtr. Toplanan rnekler Hacettepe niversitesi Biyoloji Blm Botanik Anabilim Dalnda tehis ettirilmitir. Beslenme ve reme alanlar dnda kalan flora elemanlarna ek olarak Manyas (ku) Gl ve evresinin florasna ynelik yaplm olan daha nceki almalar ile 2007 - 2009 yllar arasnda alanda yaplan gzlemler deerlendirilmi ve alann floristik yaps belirlenmitir. alma alannda ky kularnn beslenme habitatlarnda 16 familyaya ait 18 cins ve bu cinslere ait 25 bitki tr saptanmtr. Tehis edilen trlerden Rorippa austriaca, Lythrum hyssopifolia, Ranunculus trichophyllus, Ranunculus scleratus ve Veronica anagallis-aquatica Manyas (ku) Gl ve evresi florasnda ilk kez belirlenmitir. Beslenme ve reme alan dnda kalan alanlarda ise su bitkilerinden Trapa natans ve Salvinia sp.nin varl tespit edilmitir. Gemite yaplan almalar deerlendirildiinde Manyas (ku) Gl ve evresinde; 50 familyaya ait, 129 cins, 188 tr, 7 alttr ve 7 varyete saptanmtr. Compositae ve Graminacea en fazla tr ieren familyalardr. Manyas (Ku) Gl ve evresinde bulunan florann belirlenmesi amacyla yaplan almalar genellikle Milli Park evresinde snrl kalmtr. Gl evresinde bulunan alanlarn ayrntl almasyla birlikte tr saysnda art olaca tespit edilmitir. Gl evresindeki meralarda; Papaveracea, Geraniaceae, Orobanchaceae, Scrophulariaceae, Liliaceae, Leguminosae, Ranunculaceae, Labiatae, Oxalidae, Boraginaceae, Malvaceae, Compositae, Convolvulaceae, Asclepiadaceae, Gentianaceae familyalarna ait tespit edilmesi gereken trler olduu belirlenmitir.

119

 Manyas (ku) Gl Src ve Kocaay Deltalarnda bulunan Salix spp. trleri ve Phragmites austrialis topluluklar kular iin yuva alandr. Src Deltasnda bulunan Fraxinus excelsior trnn bulunduu alanda da zaman zaman kularn redii gzlenmektedir. Kocaay Deltasnda bulunan Salix trlerinin bulunduu reme alan evresinde P. australis ve Rorippa spp., reme alannn i ksmlarnda ise Urtica diocia, Convolvulacea familyasna ait trlerin baskn olduu gzlenmitir. Src Deltasnda yine Salix trleri arasnda alann hemen hemen tamamnda P. australisin, boluklarda ise Arctium sp. ve ok geni olmamakla birlikte alan iindeki baz boluklarda ise Datura stramonium dalm gstermektedir. Gl kylarnda ise Rumex spp. trleri baskndr. Vinca major, Src Deltas reme alan yaknnda tespit edilen alan iin yeni bir kayttr. Kocaay Deltasndaki ky kular beslenme alanlarnda zaman deimekle birlikte Ranunculus spp., Rorippa spp., P. australis, Butomus umbellatus ve Bolboschoenus maritimus gibi trler ne kmaktadr. Src Deltasndaki beslenme habitatlarnda; P. australis, B. umbellatus, B. maritimus, Ranunculus spp., Rumex spp. ve Lythrum trlerinin youn olduu gzlenmitir. Anahtar kelimeler: Manyas (ku) Gl, flora, ky kular, beslenme ve reme habitatlar. Ulusal Biyolojik eitlilik Envanteri: Politika Gelitirme, Planlama, Koruma ve zleme almalarna Altlk Oluturmaya Ynelik Bir Envanter Yaklam Deniz zt, Doa Koruma Merkezi, deniz.ozut@dkm.org.tr Uur Zeydanl, Doa Koruma Merkezi, ugur.zeydanli@dkm.org.tr zge Balkz, Doa Koruma Merkezi, ozge.balkiz@dkm.org.tr Aye Turak, Doa Koruma Merkezi, ayse.turak@dkm.org.tr Bahtiyar Kurt, Doa Koruma Merkezi, bahtiyar.kurt@dkm.org.tr Can Bilgin, Orta Dou Teknik niversitesi, cbilgin@metu.edu.tr Biyolojik eitliliin, dnyann yaam - destek sistemi olduu dnlrse, gerektii ekilde korunmas ve sunduu kaynaklardan srdrlebilir bir ekilde yararlanlabilmesi iin, daha iyi anlalmas gereklilii ortadadr. Bu balamda ulusal biyolojik eitliliimizin niceliksel ve niteliksel olarak ortaya konmas, zerindeki bask ve tehditlerin belirlenmesi ve tespit edilecek ncelikler erevesinde korunmasnn salanmasnn ilk adm sistematik bir ulusal envanter sisteminin kurulmas ve almalarn yaplmasdr. Buna ynelik olarak, biyolojik eitliliin zellikle trler, ekosistemler ve ekolojik sreler katmanlarn temel alan ve alansal bazdan ulusal lee kadar mekansal bir leklendirme ierisinde farkl aamalarda ele alnan bir envanter sistemi tanmlanmaya allmtr. Trkiyede bugne kadar yaplan almalarn bu kurguda ksaca deerlendirilmesi yaplm tr. Mevcut durum ve ihtiya analizleri ile temel boluklarn belirlenmesinin ardndan bir envanter sistemi kurulmasna ynelik olarak temel yaklam ve yntemler sralanmaya allmtr. Anahtar kelimeler: Biyolojik eitlilik, envanter, leklendirme. BLDR ZETLER KTABI

120

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU Biyoeitlilik ve nsan Etkileimi Tark PATIHAN Biyologlar Dayanma Dernei nsan doaya mdahale etme yeteneinde olan tek canl organizmadr, ancak bu durum insann bitmek tkenmek bilmez tketim arzusunun ulat rktc boyutlar grmesini engellemekte ve doann insana sunduu saysz faydann yok saylmasna neden olmaktadr. Ekosistemlerin kendi doal ve biyolojik sreleri ierisinde bizlere sunduu her trl fayda / yararlanm Ekosistem Hizmetleri olarak tanmlanmaktadr. Ekosistem Hizmetlerini u temel balklarla somutlatrmak mmkndr; - - - - - - Gvenli Gda Temini ve Dnya Besin Dalmnn Dzenlenmesi Temiz ve Kullanlabilir Su Temini ve Suya Bal retimin Dzenlenmesi Verimli, Temiz Toprak ve Bal Olarak Tarmsal retim Temiz Hava ve Kresel klim Deiikliinin Dzenlenmesi Toplum Salnn Dzenlenmesi ve Dorudan Farmakolojik Yararlanm Atklarn Detoksifikasyonu ve Madde Dngsnn Dzenlenmesi

Burada temel sorun udur; insanlar ekosistemlerin hibir karlk beklemeden kendilerine sunduu bu hizmetlerin farknda mdrlar? Bu sorunun yant eer evet olsayd, bugn; kresel snma, kirlilik, gvenilir gda kaynaklarnn azalmas vs. gibi sorunlarla karlamazdk. Burada biz biyologlara den en nemli grevlerden biri bu farkndal yaratmaktr. Dnya toplam ekonomik retiminin %60nn dorudan biyolojik eitlilie dayand gnmzde Ekosistem Hizmetlerinin farkndaln yaratmann yollarndan biri de; ekosistem hizmetlerinin ekonomik karlnn belirlenmesidir. IUCNe (International Union for Conservation of Nature) gre, ekosistemler tarafndan salanan mal ve hizmetlerin maddi deeri, tahminen yllk 33 trilyon ABD Dolar dzeyindedir. Burada vurgulanmas gereken asl konu biyolojik eitliliin piyasalatrlmas deil, tkettiimiz biyoeitlilik kaynaklarnn da ekonomik bir deer (biyokymetlendirme) ifade ettiini bilmektir. Bunu bilmek, doal kaynaklarn srdrlebilirlii ve ekosistem hizmetlerinin farkndal asndan nemlidir. Biyokymetlendirme, henz lkemizde hukuksal ve teknik alt yaps oluturulmam ve yeterli dzeyde allmam bir konudur. Bu konuda yetkili mercilerin, biyologlar nclnde ve konun dier uzmanlar ile bir strateji belirlemesi ve bir klavuz hazrlamas yerinde olacaktr. Btn bunlarla beraber, insann biyolojik eitlilik ile etkileiminin en temel ilkesi; yaam hakknn yalnzca insanlar iin deil, yeryzndeki tm canllar iin geerli olduunun bilinmesidir.

121

Biyolojik eitliliin Uluslararas Standartlarda Korunmas ve zlenmesi in Yeniliki Korunan Alan Planlama Yaklam: Kre Dalar Milli Park rnei Yldray Lise yildiray.lise@undp.org Birlemi Milletler Kalknma Program Trkiye Ofisi Cihad ztrk Orman ve Su leri Bakanl, Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl Mustafa Ylmaz, Hatice ahin, Emel Zor, Murat Deliba Trkiyenin 9 orman scak noktasndan biri olan Kre Dalar, 2000 ylndan beri Milli Park olarak koruma altndadr. Trkiyede ilk defa evresindeki tampon blge ile birlikte katlmc bir yaklamla ilan edilen Kre Dalar Milli Parknn alan 37.753 hektardr, evresindeki tampon blge ise 134.366 hektardr. Milli Park ve tampon blgesini kapsayan alma alannda hzl alan deerlendirme teknikleri kullanlarak blgenin biyolojik eitlilik, jeolojik ve kltrel deerlerinin envanterleri gncellenmi ve uzun devreli gelime plan iin gerekli bilimsel altlklar oluturulmutur. Bu almalara ek olarak milli park ve evresindeki 17 orman iletme efliinin orman amenajman planlar ekosistem tabanl fonksiyonel orman amenajman planlar ile gncellenmi ve milli park izleme sistemi oluturulmutur. Katlmc planlama almalar sonucunda milli parkn aday olduu PAN Parks sertifikas iin gerekli kriterler de dikkate alnarak yeni bir korunan alan blgeleme sistemi gelitirilmitir. Bu blgeleme sistemi ile Trkiyede ilk kez bir milli parkta 5 farkl blge oluturulmutur: mutlak koruma blgesi, hassas koruma blgesi (yabanl alan), srdrlebilir kullanm blgesi, kontroll kullanm blgesi ve tampon blge. Planlama srecinin en nemli deneyimlerinden biri de farkl konularda planlarn e zamanl olarak hazrlanmasdr. Bylece uzmanlk ve planlama deneyimlerinin her plana aktarlmas salanmtr. Milli park iin uzun devreli gelime plan, ekosistem tabanl fonksiyonel orman amenajman plan, ziyareti ynetim plan, milli park ve evresi iinse srdrlebilir turizm gelime stratejisi, gnll program ve iletiim program Kresel evre Fonu (GEF) destekli Orman Koruma Alanlar Ynetiminin Glendirilmesi Projesi kapsamnda hazrlanmtr. Hazrlanan plan ve programlarn hepsi Kre Dalar Milli Park Uzun Devreli Gelime Plan altnda uygulamaya konulacaktr. Anahtar kelimeler: Korunan alan, ynetim planlamas, PAN parks kriterleri

BLDR ZETLER KTABI

122

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU

ISBN Eser Ad: Emei Geenler:

Materyal Bilgileri

Yaymc Bilgileri

123

BYOLOJK ETLLK SEMPOZYUMU BLDR ZETLER KTABI

BLDR ZETLER KTABI

124